Skip to main content

Full text of "Ioannis Calvini prælectiones: in librvm prophetiarvm Jeremiæ, et Lamentationes"

See other formats 


j  ;  I 

! 


\ 

. 

} 

. 

0 

■ 

s 

* 

s 

V 

■ 

II     ' 
•   ■"     ■ 


IOAN  NIS 

C   A   L   V    I    N   I 

T  R  jE  L  E  C  T  I  O  N  E  S: 

LIBRVM    PROPHETIA- 
^r«^r  j  e  r  e  *xc  i  jE,  e  T 

LAMENTATIONES. 

f[  Joannis  TSudu  &  Qaroh  J onuilld  laborer  &  indu- 
Jiria  except  a. 

Cum  duobus  indicibus,  priorequidem  rerumacfententiarum  maxime 
infigmum:  poftenore  vero  Jocorum  qui  ex  vetcri  &  nouo  Tcfta- 
mento  citantur,&  explicancur. 


g  e  j^e  v  oje 

APVD    I'O    CRISPINVM. 


I  T 


.TU3 


^f 


ILLVSTRISSIMO 

PR'INCIPI    AC    DOMINO, 

D-  FRIDERICO    PALATINO 

RHENI,    AC    SACRI    ROMANI 

IMPERII     ELECTOR  I,&c. 

DOMINO        SVO       CLE- 
MENT I  SS  ! M  O, 

IOANNES     CALV1NVS 

PLVRIMAM     SALVTEM 

f'uCAT.VR, 

Vum  a  "V  iris  pro  Us  &  idoneis  teliibus  celebra- 
rentur  heroic  &  tu&  njirtutes,  P? weeps  JUuftrifli- 
mejmpnmis  fmgularis  pietas,  parfoucnd&pro- 
pagand&que  vera  religionis  ftudium ,  &  aqua- 
bills  in  tota  vita  moderatio  :  humanitas  evero 
qvudis  velinhomine priuato  vix  reperiri  pojfet ,  non  tantum  ex 
Aiorum  relatu  cogmta:  fed  proprio  experiment  o  mihi  perfbeelz 
foret,:pridem  opt  aui, quia  mihi  priuatn  qua  te  colebam  obferuan 
tia  non pitisfaciebat ,  earn  publico  monument o  adpoBeroste* 
fiat  am  facer  e.  Idnouit  Generofm  'Dormmts  Ebhrardus  Co- 
mes ab  Erpach,quem  hac  de  re  confuluiNunc  vero^t  hoc  of- 
ficio defungar,  non  tantum  oblata  mihi  <videtur  iuftaoccafiofed 
impojita  qu&danecefitas.  Naquiafanaetorthodoxadefacnt 
Chrifti  Qcena  doctrinam  quam  reuer  enter  amplexus  eras,  in  tua 
dationelibere  &  cordate  ajferere non  dubitaBhperinde  cot  rate 
infmiurvL*  turbulent i  &  importunihomines  ac  fitotnmGer- 
maniam  labefacJaffes.  (fumfuis  ergo  tumult uofis  clamoribus  ad 
tuam  Celfitudinem  oppugnandam  profiliunt:&  quia  author i~ 
tate  &  potent ia  nequeunt  ,temeritate  &  proteruiainBruc~lis 
maledicJa  euomere  non  dubitnntj ,  quorum  fobrios  homines pu- 
dct'-neque  id medofed quia  te  occidere  non  eft  in  eorummanu,, 

*.ij. 


>V 


E  P  I  S  T  O  L  A. 

putidos  demorte  tua  rumor es  confngunt  .quafi  fcilicet  adfolem 
obfcurandum  (uffceret  mufcarum  conff  initio.  <*Ac  tu  quidem 
Jlluftrifime  Prmceps  yconslanter  pro  animi  tui  magnitudine, 
&  pro  honoris  gradu  in  quo  te  Deus  locauit ,  tuto  eorum flolidi- 
Utem  deff?icis/Verum  quando  in  te  lacejfendo  adcb  ferueterfa- 
taguwL>  tfimulfy  adte  inuidiagrauandum  nomen  meum  admi~ 
J cent,  met  quoque  offcij  ejfe  duxi^drefutandas  eoru  calumnias 
quod  turn  odiofum  ejfe  volunt  nomenjlypeiloco  opponere.Nam 
certe  indignifunt ,  quorum  caufa  vel  minimum  digitum  tollat, 
veletiam  verbulum  proferaf  tua  Celfitudo.  Aiihi  quidem  fide 
eorum  barbarie  expottulare  hbeaf  ,quodhominem  deEcclefia 
'Deinon  malemeritum&  cuius  Lboribus  adiuti,quamuis  dtf 
fimulent-ife  venditant->  apud  imperitos,  tantopere  abominan- 
tur ,  adfucandam  ham  ingratitudinem  nullus  illis  color fuppe- 
tet.  Dum  ergo  CaluinifmUm  obvjciendo ,  aliqua  infamu  nota 
tuam  Celfitudmem  afpergere  conantur,  nihil  aliud  quamfua?n 
prauitatem  cumflultttiafruftra  &  magnofuo  cum  dedecore^j 
produwL>.  Ouodfiqmdfibi  confequividentur  apud [uifimiles: 
ex  oppofito  apudpios}eruditos,compofit*  mentis  integrique  iudi- 
cij  homines  mea  vox  perfonandis  iufiis  tuis  laudibm }  vtfycro, 
exaudietur.  EinguwU  quidem  eiufmodi  rabuL,&  fort  iter  cla- 
mitnn£->  3  tttnquam  pro  aris  & ' foe  is fe  dimicare :  verum  an  itn 
fit,  iudicare  cuiuis facile  ac  promptum  efi.Et  ab  excuttedis  qui- 
dem eorum  delirijs fuperfedebo :  quando  maior  eorum  pars  quid 
garriat,  non  intelligit:tantum  capita  breuiter  attingamjn  qui- 
bus  ab  ip forum  magislris,quos  tamen  nihilominm  amo,  diftde- 
7?ius.  Chris! i  came  &  f anguine  verenos  in facra  Ccenapafci, 
nonfecm  acpanis  Cf  vinum  corporumfunt  alimentu ,  ingenue 
fatemur.  Si  qu&ritur  explicatio  magis  dilucida,  carnis  & fan- 
gums  Qhritti fubflantia 'jpiritualis  nobis  vita,  eft.eaque  fub  pa- 
nts &  vinifymbolis  nobis  communicant ur :  quia  Chrijlm  my~ 
jierium  Qcens.  inslituensnequefallaciter  quicquam  promifit  >ne- 
quelufit  inanibus fyeffris : fid  quod  reipfa  dabat,  externis fignis 
repr#fentauit.J\Qjunc  de  modo  communications  reflat  qu&ftio. 
Jrfinc  verb  nafcitur  confiBus  >qubd fub fcribere  eorum  imagina- 
tioni  recufamm ',qui  loci  prxfentiam  exigunt.  Dicimm ',quamuis 
j  in  cdo 


E  P  I  S  T  O  L  A. 

in  c&lofit  Chriftus  ,arc  ana  tnmcn&  tncomprehenfibili.S piritus 
ems  virtute  adnos  penetrare gratuzm  Mam,  <vt  caro  ems  nobis  fit  ^ 
<viuifica>nos  autem^fimus  caro  ex  came  eius ,  &  ojfa  ex  ofibus  EPhe.  j.3o. 
em.  Ab  illis  contra,  nifife  Chrijius  in  term  fijiat,  nulla  elm  ad- 
mittitur  comumcatio.Porro  <vt  localispr&fentU  odium fugi  ant, 
commcntum  Ubiquitzitis  minus  probabile fabric  are  neceffeeft: 
quod f  non  njidemus  pojfe  cumfdeiprincipus  conciliarisrudimti 
faltemnoflr&ignofcant. tf'lc  non fequimur  propriu  fenfum: fed 
quantunu  intelligent^  diuimtus  nobis  concejfa  modulus  capit, 
Chrifti  corpus  ejfe  <vbique  minime  cum  Script  urn  confentuneum 
eft.  Verum  quant  umuis  reclamet  Chriftus  ipfe>&  <fApoftolisut 
tmmenfitasiDeimti>s incarnenu  competat 3fuf Hcit  illis  perfo-  , 
nalis  <v?iio.  oAtqui  nemo  hacTrenm  prater  Sutychen ,  docuitfic 
permixtasfuijfe  not  urns  ><vbi Chriftus  homo f aft  us  eft,<vt  quod 
Deituti  proprium  er at, humane  nature  commune feret.E  qui- 
dem nolo  exhominis  damn ati  nomine  illis  odium conflare.mo- 
nendi  tnmenfuntrot  propius  et  attentiusfecu  reputet,  quorfum 
bonos  quoc^docios  &t perjpicaces  abripiaf  contentio,<vbi  tuntum 
adcaufifu&patrociniuferuntur.Certe  quu  in  concilio  Ephefino 
hoc  refutundi  Nefiorij  optimu  effet  compendiufi<vnioperfonalis 
comunicaret  inter  naturas  quodcuique  eft  propriu :  hocproferre 
quia  profumma  abfurditate  repud.iatu  effet, nemini  <venit  in  men 
tem.l  tuque  <valde  miror>eos  qui  nobis aduerfanturjn  quern  laby 
rinthumfe  demergantj,non  confiderare-lSIafi  Deitntis  immen- 
fitas  Qhrifti  carniconuenit,quia  Deus  manifefatus  eft  in  came:  lxk^.vt 
pari  quoque  rat  tone  diuinitas  eiuset  doluit,&'  efurijt,&  morti 
fuit  obnoxia,et  denique  mortua.neq^  enim  effugient,quin  mutua 
fit  argumentundi  ratio.  Pronuntiauit  Qhrtftus  adhuc  mortulis, 
fe  nefcire  quadofuturus  effet  dies  Iudicij.  An  no  his  verbis pata  Marc.I3.3, 
et  articulate  aliquidhuman&nafur&  evendicat,quodadcDiui- 
nitniem  transferrefas no  effet? Quod de comunicatione proprie- 
tutum  obtendunt  ,  intempeftiuum  eft:et  quod  bona  eorupacedi- 
xerimjn  re  minutu  hallucinantur.  Quia  Filiohominis  tribuere 
quod Deitutis  propriu  eft,acrurfum  transferre  ad Deimte quod 
non  nifihumanitaticonuenit ,  impropria  &  ajpera  eftloquutio: 
fie  rud.es  impmgerent  confuse  res  diuerfks  mifcendo,  euelimprobt 

a .  iij. 


E  P  I  S  T  O  L  A, 

rixandi  materiam  arriperentjhanc  figuranu  vocaruwt>  Ortho- 
doxi  Scriptores  iJlnpdwi  wdviaLv.Qjupdde  verbis illt dixerunt, 
ad  remparunu  confiderafe  trahitur.  $Agebat  Chriftus  in  terris 

to«3.i3.  quum  dixit filtumhominisincalo  ejfe.  ^Qejquis mak exercitft- 
tusputnret  immenjumfuifie  Chrislicorpus:obuiamitumerrari 
fuitfamiliari  admonitwne ,  propter  vnitatem  per  fin  a  ,  verbis 
fronuntiari  defilio  hominisquod  tamen  no  quadrabat  nifi  Di~ 

Ad.  to.**.  uinitnti.  Verba  Tau/ifunt  apudLucam,  'Deum  redemise  6  c* 
clefiamjanguinefuo.  J^Qjquis  inde  conciperet  Deunufangui* 
neum3adnodum  expediendum  valere  debuit  eadem  admonitio: 
quia  idem  efihomo  &  Dens  3  verbo  tentts  ad^Deum  transferri 
quodinnatumm  humanam  proprie  cadit.  Quum  Patribtss  lo* 
quendi  figurant*  ad fimplices  docendos  accommodare  propofi* 
tumfuerit/vel  perperam  velparumverecunde  alio  trahitur 3vt 
proprietntunucommunicatio  re  alts  fit  mixtumvtriufquena* 
tura,  Atquifiedet  Chrislus  adTatris  dextemm,  qu&  vbique^j 
diffufa  3nuUojj?atio  locorum  capitur.  Fateorfane,&  immen- 
fam  ejfe  Dei  dexteram3et  quacunq^patetjimul  extendi  Qmtti 
imperium3quodfeftionis  voce  Scriptummetnphorice  fignificat. 
Islam  quodpajsim  Deo  ajferitur3nunc  adChriftum  transferri 
extra  controuerjiam efi.ideoque tantundem  valetSedereatque 
mundigubernationipraejfe3quodChriftnscum  Patre  commu~ 
nchabef.  Imb  quia  per ilium  Patermundunufiijtinet3poten- 
tiamjuamexerit  in  adminiftrationererum  omnium  3pr&cipue 
verb  in  Ecclefiagubernationepr&fentianufu& gratia  explicat: 
proprie  regnare  dicitur  in  eiusperfina.  Vndefequitur3  ipfunu 
quodammodo  ejfe  vbique:quia  loco  includinon  potefi,qui  omnes 
cdi  &  terra  partes fouet  ac  tuetur3omniaque Jurfunu  et  deor- 
Jumfuoimperio  modemtur  ac  temperat.Dum  nunc  Chriftum 
nominojtotztm  vnigeniti  Fill]  perfonam  compleclor3vt  eft  in  car 
ne  manifeflatusJ pfejnqmm,  Dens  Cf  homo  vbique  eft  impe- 
rio  virtuteque  incomprehenfibili  &  infinite  gloria  :ficuticlaris 
effetfis eius pr&fentiantj  experiunturfideles.  J^eque verb abs 

$fk.M7.  ™T™&c*t  Paulns  eum  in  nobis  habimre.Verumj  quodde  im- 
menfitnte  virtutis  dicitur,  qua  in  donisjj>iritualibus3  inuicro  au- 
xiliojotaquenoftrafalute  apparet3adejfentiamcarnis  torquerc 

minime 


E  P  I  S  T  O  L  A. 

minime  confentuneum  eft.  Vtinamfaltem  multis  qui  par  tints 
confiderate  nobis fuccenjent,  in  mcntem  veniret  diclum  infcho- 


dift.it. 


vonarridet  teneris  ac  delkatis  eorunu  auribus:  quod  tamen 
fc'ite  diclum  eft ^aquocunque  manaueritjibenter  ampletfor.Sed 
miror  'vnde  ift&lautiti& ,  quum  Vueftphalo  eiufque^jfimilibus 
mrideatHerengary palinodia,  Chrifti  corpus  dentibus  atteri,  &t 
%n  ventrem  deglutirucur  diftinBiofobriafaftidiofitjChrifturru 
^fCediatorem  ejfe  vbique  integrum,  fed  non  carnis  refyettu,  qua 
finibusjuis  confine tur ,  quum  infinite  Jit  eutspotentia  3  €?  ope- 
ration terra  non  minus  quam  in  c&lofentiatur.  Du&fuivL> 
fyfitat£,voces>fvnio&  <vnitas:quarum  prior  ad  not  urns  duos 
refertur,  altera foliperfom  conuenit.Vnitafem  carnis  &  Dei- 
tat  is  offerer  e3  eos  quoque  nififahr,puderet9  qui  tamen  in  hanc 
abfurditate?ru  imprudent erfe  conijciuntj:  quia  nifi  differ at> 
fuaque proprietate  diftinguatur  caro  ab  ejfentia  diuina,  confufa 
permixtione  in  *vnum-s  coalefientj,  Qupdcauillandofacetein- 
terrogant~>,qua  inplaga  c&liempyreifedeatChriftus  :firuantur 
fane  bellis  iftis  ffeculationibus.  Ego  quum  ex  Spiritufanclo  di- 
dicerim^eumeffefupra  omnes  cdos:ex  communi  Scripturavjk2^' 
c&lum  nomino  quicquid  extra  mundum  eft :  ideofy  mihijuffjcit, 
dum  qu&renduseftChrifkus,to!lcndas  efiejurjurru  mentes,  nefi 
in  term  fubfidawL>,  cmfiisjuperftitionibus  imp/icentur-  tdzc  eft 
totius  controuerfi&fumma,quam  nimis pertinaciter exagitanij 
pracipui  aduerfi  partis  duces.  Nififorte  alterum  caput  adder e 
libeat  i  quodcontenduntj  impios  non  minus  fieri  participes  car- 
nis Cffanguinis  Chrifti ,  quanu  optimos  Dei  cult  ores.  Ac  nos    \ 
qmdenufatemurper&que  vtrifque  offer ri:^  qualecunquc^fit 
hominum  difcrimen,  ^Deum  tamenfemper  manerefimilemfui: 
ideoqueeorum  quifeperpemm  ingerun4L>  <vitio ,  nihildecedert^ 
exSacramenti  natutu.  jfndignis  ergo  quunudetChriffus cor- 
pusjuum,  tantum  de  receptionefupereft  difceptatio.  J^Qos  'verb 
Chrifti  capaces  negamus ejfe  quos  Diabolm  mancipatos  tenet, 
(fin  quibus  Jedemhabef.  Meque tamen  intereareijcimus lo- 
quendiformam,  Sacrameto  tenus  ab  Mis  Chriftum  recipi:moda 


4-»» 


E  P  I  S   TOLA, 

toe  pr&pofieri  interpreter  oAngnslini  'verba  depr.auent)3  quibns 
feemmentalis  efus  eftfubftantuperceptio  abfque^> gratia :  quod 
infipidum  comment  unu  Auguslino  incogmtuirufmt.  Ik^Uio 
quam  adducun£->3  <vt  inftrma  eft,  nullo  negotio  refellitur.  Chri- 
ftumvenijfe  obuciunt^ ,  non  modo  elect  is  infalutem,fedrepro- 
z.cor.  lis  bis  in  indicium.  J\(empe  ficnt  Euangeliunu  odor  eft  mortis  in 
mortem  pereuntibus3nonreceptum-!3Jedreied-um.  Qmsemm 
fandovnquam audiuit,  mortfemm  ejfe  Chrisliperceptionem? 
Qubdfi  mcredulis  dtmnafionis  materia  eft  Chriftm quia ab 
ipfis  refbuiturjion  njideo  qui  conueniat,  ems  carnem  recipiendo, 
damnaMonenufibi  accerfere.  E  xcipiunfJ,eJfe  nihilominm  obfe- 
rat  os  ne  admit  tnn£->  emsgmtiam.  Verum  'Vtfibiftdem  adftruat, 
imprimis  commentum  isludprobare  necejfe  eft  3  eos  quifunt^  a 
Chrifto  alieniftimicomedere  eius  carnem  quafiexanv/nenu ,  & 
omnifua  'virtute  orbatum  &  vacuam  Fideliter  &  abfquefu- 
co  expofui3cur  tarn  hosliliter  nobifcum  hodie  decertent->  quife^, 
iaclnwL> ejfe  Lntberi dtfcipulos.  Qua eadem->  de caufa  Philip- 
pum  ^CelanBhonerru  <virum  ob  incomparabilem  rerum  opti- 
marumfcientiam3fummanupieUitem3aliafque  virtutcs,  out- 
turn omnium  memoria  dignum ,  quern fibi  magiftrum  ejfe  ante- 
hac  prof efti  funt->  3  nuncdiris  &  execrationibm  mortuums  de- 
uouenfj.  Ac  mirurru  eft,  tvtftbifauoremacquirant-'jmrufu- 
perbe  AuguHana  confeftionis patrocinium  obtendere,  cuius  au- 
thor ipfe  maxime  idoneus  Cfftdns  debuit  ejfe  interprets.  Tur- 
bulentosrabulas  intelltgo3apudquosneque  humamtas-neque  pu- 
dor  vlliM  njiget.  C^Qam  qui  excellund  in  ilia  parte 3  aliquant  o 
mode  slim  fibi  temperantj.  Et  tamen  inre  conquer  i  mthi licet, 
quofdarru  illiberaliter  agere,  dnm  nomen  menm,  quod  Germa- 
nic a  lingua  impetiuerantJ,in  Latino  libro  expungunt->.  hoc  qui- 
dem  furdo  maledicere  eft.  Verumilhs  omiftis3ad  tumult  uofos 
clamatores  redeo ,  qui  fere  fimiles  fuwL>  phreneticis  Zelotis, 
bSfalJj  quorum  apud  Jofephumfit  mentio,  quorum  intemperie  accen- 
to>  i4.  &  f .  fumfm^funeftum  bellum3quo  confumptzifuit  Iud&a.  Nullum 
atroctHS  reperiuntj  malediffum,  quo  tuam  Qelfttudinem  incef- 
fantjj  lluftrifimc^  Princeps,qudm  nomen  Qaluinifmi.Vnde^> 
*vero  tnntn  odijin  me^>acerbita43non  obfcura  eft  conieclura. 


e  p  i  s  t  o  l  a: 
Nam  quum  victoria  compendium  in  eopoftum  ejfe  duxerint, 
fi  opprejfo  &  fepulto  caufr  ftatu  perfrringerentj  ftmpliciujTU 
oculos, nihil  mirunufi  <vrantur3  difcujfas  ejfe  ignorantU  nebulas, 
in  quibm fecure  exultabant^.  9^>Uxime  verb  ad infaniam  vf- 
que  eostorquet ,  quod  tibi  rem  totnm  probe  &  folide  comper- 
tnm  ejfe  vidents ,  <vt  doclrina  de  qua  incognita  triumphos  age- 
bd7VL>,fumm&  authoritntis  patronum  natla ,  iuftaque  &  firma 
cordafifiimi  Principis  defenfione freta ,  liber iore  curfu  propage- 
tur.  Ac  te  quidem3qui  pponte fatis  animates  es 3  ad perfeueran- 
ttam horturijuperuacuumforet.  Quo  tamen defbeCta  muliebri 
eorum  impotentia 3  confdium  non  minus  fee  licit  erquam  dextre 
Jufceptumperfequaris3non  inutihs  ad  te  confirmandum  vifa  eft 
ratio  Jiinfigne  aliquodmea  erga  Qelftudinem  tuam  obferuantu 
pignut  extaret.Offcium  autenrupro  tuaincredibili  humanitate 
non  ingratumfore  putuui  ,Ji  meos  in  Jeremianu  commentarios 
amplifimo  tuo  nomini  dicarem.  P ateor  quideiru  nonea  cur  a 
elucubratos  ejfe  3  qua  dignus  erat  turn  praclar pis  liber: quia  du?ru 
profuggeftu  doceo3ex  ore  meofuemn£->  except i.St  certe  ant ehac 
mepuduit3  in  lucemprodire3qm  non  accumtim  &  longa  medi- 
tatione  limata politique  ejfent.  Veritus  etiamfum,  ne  in  arro- 
gantu  crimen  traherervL>  maleuoli,  quodfubitos  &  incompoji- 
tosfermones  &  mediocri  auditorio  deftinafos  3  paflim  legendos 
obtruderem.  Etjiautem  hocfecundum  diluere  prompt um  eft, 
quia  me  inuito  excufum  typisfuit primum  volumen :  vt  tiimcn 
ab  omni  excufatione__jfuperfedearru ,  aliorurru  iudicio  adducor. 
jEquos  etfinceros  left  ores  intelligorfuiJrucJum  ex  hoc  laborer 
non  pcenitendum  percipi  affirmants.  <*Ade6que operapYetiur/u 
quidam  fuijfe  exiffimants  3  vt  notu  ejfet  h&c  mea  extemporalis 
docendi  rat  io3cuiusfimp  licit  as  multos  oHentationis  nimium  cu- 
pidosfanaret  ab  iUo  vitio.  ZJt  non  omnibus fatisfaciateruditio 
ac  dexteritas  :fedulo  certe  dedi  operam3ne  ab  &quis  &  humanis 
lecJoribus  defideretur  religio  &  fides.  Nee  verb  arrogant  U  no- 
tam  vereor3fi  ingenue  profit  ear  hunc  librum  nullo  mo  do  mepaf- 
furum  in  lucem  exire3nifi  confderem  ecclefu  Dei  fore  vtilem  ac 
frugiferum.  Qupdji forte  morojis  quibufdam*  &  rigidis  exa- 
ct oribm  munus  tua  fclfitudine^,  dignum  non  cenfebitur :  ram 


E  P  I  S  T  O  L  A. 

Mmen  humanitnte  tuaftetm  Jttuttrifime  ^Frimepsjucundum 
fore  confido.<iAcfihodieJuperHes  in  terris  ageret  leremia-s  tpfe, 
adcommendationem,  nififallor,acceder&t  ems  peranum: quia 
fuas  Frophetias  jgnofceret  nonfmcere  minus '3quam  reuer enter 
amefuijfe  expo  fit  as :  addo  etiam  adpr&fentem  vfum  vtiliter 
accommodatas.3\Teque  tumende  excufafione  nimis  anxie  la- 
boro>modo  obtineam,no?i  nifi  immodtco  teBanda  qua  tuam  Cel- 
(itudinenu  profequor  njenemtionis  ftudio  me peccajje .  <*At- 
que,  <vt  quod  initio  attigi  nunc  omittam-j :  nifi.  mc_;  tibi  obftri- 
£tum(entirerru ,  quod  adexcipiendos  Chrifti  exules  qui  adte^j 
profugiunt^  adeof drills  a  ac  propenfus ,  wo  */>/o  ingratitu- 
dinis damnarenu.  Dicit apudV  oetanubarbara  mulier, 

D^Con  ignara  mail  miferis  fuccurrerc^  dtfco.      Fudeat 
omnes  Dei  cult  ores  &  Chrifti feruos  ,quibus  par  eft  conditio, 
faltenu  non  idem f entire^.  Afihi  quia  impar  ammo  eft  fuc- 
currendi  facultMs  yfaltenu  hoc  reftabit  3quicquidin  eosbenefi- 
tentia  confertur ,  mihi  hbenter ferret  acceptmru.  Triginta  an- 
ni  elapfifuwL>  exquo  volunturiuiru  mihi  exiliunu  a  Gallia  in- 
dixi ,  quia  hide  exulabat  Euangelij  Veritas  ,pum  religio  &  in- 
teger cI)ei  cult  us  nunc  itaperegrmafioni  ajfueui3evt  nullunu  me 
pafrU  deftderium-)  tangat.  6quidem->  ito  fur/uhic peregrinu* 
(vnde^fimeleiecTrUTfu  mefmjfe ,  quando  itu  furru  reuocatus> 
non  eft  cur  me  'vnquampoeniteat  vel pudeat)  <vt  indigent,  non 
alio  me  loco  ducant-> ,  quamfiatuuos  citzire  pojfenu  huius  vrbis 
dues.  Sed quo mitius mihi  'Deus pepercit ,maiorproffatnbpts 
meis  tuwu  Gallis  quam  Flandris  curamefoIicitat:&'  eade?ru 
quon'i  am  liber aliter  a  tua  Qelfttudine  except  i  fuerunts,  me  fti- 
■mulafatque  impellit  adprofttendanu  cui  me  ojftcium  aftringit, 
gratitudine.Nec  vero  tepigeat,  IlluHrifime  Princepsftquan- 
doinexteris  &  quidem  lingua  noftr&  homimbus  deceptus  fue- 
ris,  incurfutu&folit&manfuetudinis  pergere.  SciuwL>omnes 
quam  improbe  tibi  illu/erit  audacifimm  rabula  ,fimulque  im~ 
purumfaperbum  &  perftdiofum  animal,denique  monftrum  ex 
mulmfeetida  colluuie  conftatumJFrancifcus  "Balduinus^Jurif- 
confultorum  tnmenfolers  compilator.  ZN^am  quum  exgentc_j 
^Attrebatum  oriundusfub  SmngelijprMextu  in  tuamfe  clien- 

telanu 


EPISTOLA. 

telam  cotultJ[et,iuris  ciuilisprofejfor  in  celebri  tua  Schola  Ffei- 

ddbergenft  tua  liber alit ate  creatus,quumfe  totum  demerendo 

tarru  munijico  'Prtncipi addicere deberet:hunc fibi  commodum 

foregradu  putauitadnouas  coditiones  pro  more  fuo  c apt an- 

das .  Jtaquefimulacfpes  nefcio  quas  olfecit ,  defertaftatione, 

fpretoque  quod  male  &  jraudulenter  adeptus  erat  munerc^> 

honor  tfico3adhoftes  vera  puraque^j  re  ligionis ,  cuius fe  nomine 

venditauerat,  tranfiit .  <*Ac  primb  quidem,ac fi quid  verecun- 

di&  refiduumfoueretyclandepinis  artibus  obrepfit:Jecretas  pro- 

dit tones  agitauit  cum  Cardinali  Lothdringojn  cuius  gr at  ianu 

fe  infmuauerat .  Summa  hue  tendebat,  vt  adulter  in  a  doclrina 

&  ceremoniarunu  mixtura  difsiparentur  Ecclefta  Gallic*. 

*Verum-i  quia  nulla  ojlendebatur  occulta  fucataquc_jperfidia 

merces,non  modb  addefeclionemapertamprojilutjfedinjiagi- 

tio  adebfe  impudent  er  iaCkit ,  vt  apojlatas  fuifimiles  camna 

proteruiajuperet.  'Bene  tatmen  eft,qubdnebulonis  vnius  impfo 

bitns  tua  erga  alios  humanitatis  curfum  non  abrupit.  cuius con 

ftantia  merces  tibi  reperifa  eft,  quod  inter  omameta  Schola  tua 

numeraripojfunt  exteri  quidam  homines, Juis  virtutibusfatis 

noti  &  celebres ,  quanuk  a  me  non  nominentur .  Etfi  verb  ne- 

que  ex  meo  praconio,neque  ex  operis  huius  dedications  quic- 

quamj  tua  Celfitudiniaccedit,  temperare  mihinon  potumutn 

hacfaltem  ojjkij parte  defungi  ftuderem .  Vale  illuslrifsi- 

*#o  Princeps.Deus  fo  magisac  magis  donisfuis 

fpiritualibus  locupletet,  te  diu  incolumemfta- 

tumque^j  ampliffimadtgnitatis  tibi 

ac  tuis ftorentiftimurru  con-* 

feruet.Geneua  deci- 

mo  Calendas 

oAugusli, 

t '        M.  <D.  LXIIL 


IOANNES    CRISPINS    LECTORI 
mere  Qhripiano  S. 

1^S$TSl  iamfatisadmonitifueruntLe&orescumin  lucempro- 
j|J|^dieruntclanffimiac  ornatiffimi  viriloannisCaluini  Pia;le- 
ftiones  primum-m  duodecim  quos  vulgo  minoresProphetas  appef 
Jantjdeinde  in  Danielem^cjua  methodo&  rationed  quibusetiam 
excepted fuennc,  vtfiuftra  eandemvelut  cantilenam  occinere,a- 
deoqueadumagere  vidcar,fi  nunciterum  proferam  qux  fufius 
illiciuntexpofita.-nonabsretafnen^nififallorjnuncaddaJiasPra:- 
le&iones  in  Jeremia;  Prophetias  &  Lamentanonesa  duobus  illis 
fkatribus  Ioane  Buctao,&  Carolo  IonuilJajo  non  minore  induftria, 
fide,  & diligentiaquam piiores exceptas fuifle . Quod quide facile 
iudicabitquhquispauloattenuusmigulacxpendet.  Vtautemex- 
cuderetur  quam  teufiffime  fieri  polllt ,  quanuis  elaboratufit  fum- 
inoftudio.-etfici  tain  en  non  pot'uit,  quin  nonnulla  exciderint,  quce 
poftexcufum  ty  pis  libru,  ex  ipfo  maim  fenpto  exemplari  animad- 
.lieria.  j&ieduloab  eodem  ionuilkco  emendataincalce  operisno- 
ta  u.  i  m  us^n  e  p  i  us  L  edo  r  v  j  q  m  m  hx  r  e  r  et .  Iain  v.ero.  con  c  ex  t  u  m  He- 


putamus  n 

^ouiin eh  iurtam  ihagnitudinem  excederet_,nimio  minpti^min^f- 
qiie'heeeflario  grauaretur  emptor.Ca:teruin,ne  fim  ptoJixior&  tee- 
^iofus,incredibi]emacmuluplicemhuius  librivtilitatepratereo 
qux  tibiex  It  <3ione  melius  conftabit.  Sic  enim  refertuseft  rarisdo 
Q\ffl$  coeleftis  opibus^vt  ex eo tanqua  ex  locuplete  penu  liceat  to- 
tiusp:ietat/isrummamdepromere:acproinderiOndubiume{lquin 
fumopere  totiEcclefia;  Dei  fie  profuturus.SupereflChriftiane  Le- 
&or,vt quern exhis commemanisfruclnm pcrcipies,v   i Deo acce 
ptum  feras:&:D.  Caluinode  piis  omnibus  quamopume  mento  be- 
ne precerisjdonectandeafternahcEreditatepotiatur.Hocverotam 
finguJati  thefauro  gratus  fruere,  &  quod  tibi  ex  ammo  offer- 
tur  aequi  bonique  confule, ,  Geneua;  decimo  Calen- 
das  AuguiYi  M.  D.  LXIIL 


Precatioqua  folet  vti  Ioanncs  Caluinus  initio  fuarum  Prsle&ionuiru 

TPv  ET  nobis Dominus in cd/ejiu  fu&  fapientia  myflerm 

4-^  curru  vero  piefatit  profettu  verjari  in  gloriarrufu anu -,' 

&  adijicationenu  nofiranru,  <*Amen. 


IOANNISCALVINI 

PraJe&iones  in  Icrcmiam 

ProPheiUnti* 

C  A  P  V  T    P  R  I  M  V  M. 

ggjj-r*  O  S  T  Q_V  A  M  cxpofitis  duodccim  Prophetis  minoribus ,  perueni- 
mus  tandem  ad  rinem  Danielis,iam  fufcepi  librum  IeremiJe  explkandum, 
modo  tamen  vital uppetat,&  deturotium.  Qjjpd  ii  per  Dei  gratia  otuim 
dabitur,reftabit  vnus  ex  Prophetis  Ezechiclj  cui  vtinam  contingat  magis 
idoneusinteipieSjVtfpero.Quatum  adlcremiampcrtinet,hcc  pfuno  ob- 
ieruatudignumeit,ccepiffe  fungi  Prcphtta:  officio,regnante  Joiia,&  qui- 
dem  annodecimotertio  regni  eius.Nam  etfi  Rex  ille  fyncerus  efat  Dei  cul 
tor,tamcn  res  tunc  valde  confufa?  erant.  Ptrierat  enihi  liber  Legis.Ita  po- 
tcrat  quifque  pro  iua  libidinefingercmultos  impios  errorts.  In  tanta  licentia  minime  dubium 
eft,quinmulti homines turbulenticonatifuerintperuertereDeicultum,&  puramdoftrinam: 
&  quifque  fibifabricatusfitmultasnugas.Nam  li  vellent  Sacerdotesrefte  docere,tota  eorum 
fcientia  pedebat  ex  Lege.  Etfi  aut'em  probabile  eft,noh  prorfus  fuiile  abolitam  eius  memoria, 
tamen  reftabantduntaxat  qu£damfragrncnta,vt  ccrto  coliigere  non  polTent,  qualis  ratio  Ec- 
clelis  gubemanda?  diuinitus  fuiflettradita.Namrefertiir  in  facrahiftona,librum  fuiffereper  z.chr-SA. 
tumannodecimoo&auolofiffi.itaqueatotoquadriennioiamdocerc  ceeperatleremias,  im6  15 
quinquennio. Hoc  autemexemplumfatisdemonftrat  quanta  fit  homin urn  incuria,&fegnities 
mftudiopietatis.IufreratDeusperMofennontantumianctej&diligeterferuariinTemplo,  d*«m7.i3 
Leeis exemplar ,fedctiamapudipfosRcges:deindeadditumfueratpr2ceptum,vtfeftisfolen-  D«i. 31.11 
nibusrccitarcturtotaLexpopulo.  Sedpoftquam  Regescceperunt  deiciicerea  vero  Deicul- 
tu,nullum  apud  eos  extitit  Legis  exemplar.Tandem  etiarn  Lex  ipfa  prorfus  intcrcidit.  Nee  du- 
bium eft,  quin  hoc  accident  per  tyrannidem  Regis  Mnafle,  qui  crudeliter  feuiit  tarn  in  Sacer- 
dotes,quaminreliquosDeiferuos.  Vbicunqueenimmicabattantum  ahquafcintillapiefatis, 
eratintentusadca:des,itavtflueretfanguispertotamIerofolymam,quemadmodum  tefiatur i-R^zi, 
facvahifioiia.Nonmirumigitureft,fiexTemploipforapuer)tqr2cunquepalamcxtabat  Le-  lS 
gis exemplaria,vt omnem  vers  doctrine  memoriamextingucret.Tamenrepertusfuii  liber 
ciuilatuerat  a  Sacerdote  Helkia,vt  etiarn  illic  refcttur.  Hoc  prinio  notandum  fuit  de  temporis 
exordio.Ciimenimreligioiiceiretcorrupta,&cuiqUeproarbitno  liceretfabnearcvarios er- 
ror cs,difncile.&  arduum  munusfuftinuitleremias. Deinde  finis  etiarn  fpcthndus  efi.Dicit  fe  a 
tempore illo  profequutum  effe  munus  prophctandi  vfque  ad  trarifmigrationclri .  Ergo  perre- 
xit annisqaadrafinta  in  fuo  curfu .  lam  quam  dura  certamina  obeunda  illi  fuerint  videbimus 
inpros;relTii . Sed etiarn  fi  populus  magis  fuiflet  docilis.,  non  potuittamen exequiquod  Deus 
inhinxeratfine  maximo  dolorc,&  fimili etiarn  tsdio .  Videbimus enim  paulo  poft  qualis  fiicrit 
doftrinx  fumma,  quamperfcrre  luffus  eft .  Ergo  citm  per  continues,  quadraginta  anncs  aisi- 
duus  fuerit  in  hoc  labore,hinc  perfpicimus  quam  heroic  t)  fpiritu  fuent  prarditus .  Csteiiim,  fi 
cxpendimusquant2tempeftatesexcitat£efuerint,quse  eum  deiicercntegradu,  imoabfirahe- 
rent  prorfus  a  refta  via,  nine  chriusfulgebitinuiaaconftantiaanirni  &  zeliipfius,qii6d  ta- 
men non  deftititprofcquiofnciumiliudfibiinkm&um.  Simul  etiarn  notandum  eft,poftquam 
excilafuitvrbsJ&incokElerufalemtradnciifuerur.tinexiliumBabylonicum,non  tamen  tunc 
cefTaircIeremiam.Tracl:usenimfuitinAEgyptum,vtcolligereprompturncitexfiuelibri,pr£ 
fcrtim  ex  cap. 44.  imd  iplepcr  vim  illucabreptus  fuit,ciimtame  maledixiffet  omnibus Iudxis, 
quilatebras  fibi  in  AEayptoquarebant .  dum  coactus  eftipfe  quoqueilluc  proficiici , pcte- 
rat  hoc  multum  diminuere  ex  ei'us  authoritate,quemadmodum  fcimus  impios  vndecunque  ar- 
ripereanfammaledicendi-.crat  aliquis  fpeciofus  color,  Hie  fcilicet  maledixit  omnibus>qui 
in  AE'j.vptum  proficifcebar.tur:atqui  nunevbi  habitat^  in  AEgypto  curn  aliistransfugis. 
nee  dubium eft,quin his ludibriisconcufTa  fueritfidesfanciiviri,quiafeculisomnibus  protein 


c  A  p    i  IO.    CAL.   PR^LECTIONES 

uafiutimpietas.llliccrgo,ctiam  poftvrbemexcifam  Ieremias  peregit  curium  fuum  .  Ettien 
poteft,  vt  vkra  annos  quinquaginta  incubuerit  in  munus ,  ac  laborcm  doccndi .  Die Uflt  f  mi- 
le lapidib  us  obrutii.  &  hoc  venfimile  eft,quia  non  minus  acriter  tunc  inuccTus  fuit  in  Iudxos, 
qiuuaiisfugeraritinAEgyptum.quamadhuci'aluavrbe.atquituncdelpcratioipibsilimula- 
bat  in  rabie.Hjnc  fact  urn  eit  ergo,vt  ianttum  Propheta  occiderent:&  putabat  hoc  libi  fas  tile, 
queniam  infultabat  eorum  miieriis:  fed  Audebat  pcruicaciam  eorrigere ,  quae  erat  indomabi- 
hs:hoc  ipiinonrcputabant.lam  venioadfummam  libri,QiioniamIiaias,&  reliqui  eiufdem  re- 
tails optram  magna  ex  parte  luferant,Ieremix  nihil  fuit  rcliduum,  nifi  vt  breaker  hanc  fenten- 
tiam  proferrctjam  nullum  elk  venixlocum,fedinftaretempusvltima;vindi6ta:,quoniamrii- 
nusdiuabu!ifuu'antDeitolerantia,quieosluftinucrat,qui  comiter ,;im6  blande  etiam  cos 
hortatus  fucrat  ad  pcenitentiam,&  teftatus  fuerat  fe  fore  exorabilem,  &  propitium ,  modo  le  in 
viam  reciperent .  Qupniam  ergo  Deiclefnentia contemptui  apud  ipios  fuerat ,  oportuit  Iere- 
miam  quafi  fulminare  aduerfus  tarn  perditos ,  &  tarn  deploratx  penucacix  homines. Hoc  igi- 
tur  fuit  prxapuum  in  dottrina ekiSjA&um  efle de regno,  8c  facerdotio,  quoniam  Iudxitoties, 
8c tarn diuerhsmodis,& tarn longo  tempore  prouocauerant  iram  Dei,&  relpucrant  lan&as 
admonkioncs  feruorum  tius.Minatus etiam  Ifaias  fuo  tempore :  fed  videmus  i'emper  mkigan- 
dis  terronbusaliquam  fpem  venix  fuiiTe  additam ,  quoties  alperius  loquutus  erat .  at  cum  ab- 
du&x  elTent  in  exilium  decern  tribus,cum  affli&um  eflet  regnum  illud,  3c  tamen  non  refipiice- 
rentIudxi,fedmagisacmagisobdurefcerent  aduerfusDei  fcrulas,  necelTefuk,qucmadmo- 
dumiam  dixi,  lpfum  magis  preciie  cum  illisagere .  Deus  litigauerat  per  Ilaiam ,  &  alios  Pro- 
phetas :  per  Icremiam ,  &  per  Ezechielem  reos  peregit  iudxos ,  &  protulit  lententiam  damna- 
tionis.  Hoc  difcrimen  notandum  eft  inter  fcrmam  do&rinx^ux  habetur  apud  Ilaiam,  &  apud 
hunc  Prophetamnoftrum.Intercatamen,nemutilaelTetdottrina,  voluitDeusIeremiamelTe 
prxconem  <vrratix  fuX,&  promilTx  in  Chrifto  falutis .  Tamen  hxc  exceptio  tenenda  eft ,  quod 
nuliammifericordi^lpemobtulerit,nifipoftquampcenasluilTentiuorumlcelerum.Tenemus 
izkur  nunc  quid  prxcipue  docuerit  Ieremias.  Scd  omnia  melius,  &  magisdiltin&c  cognofce- 
re poterunt  LccTores  ex  continuo tenore .  Ego  etiam  nunc  non  tract  o  in  genere  quidquxren- 
dum lit  in  Prophetis .  namhoc argumentum alibi  videor  expediffe.  Dicoigitur  limpliciter  Ie- 
remiam  fuilTc  a  Deo  muTum,vt  populo  vltimam  cladem  pixdiceret  :deinde  vt  concionarctur 
de  futuraredemptione'.fictamen,vt  interponeretfempcr  cxiliumfeptuagintaannorum.  Nunc 
venio  ad  ipfa  verba. 

CAPVT    PRIMVM. 

PffpSj  ERBA  Ieremias  filiiHelkiaj ,  ex  Sacerdotibusqui  erant  in 
'■'■':- 1  Anathothjin  terra  Beniamin, 
v/  z  Nempeiv*expucdtiue bicpomtur, iiut iermo  Iehoua:  ad lp- 

^  '*&r  fum  in  diebus  lofix  filii  Amon  Regis  khudah,decimotertio 
anno  regnie  ius. 
5    Et  (int,hoccft,pcTrcxkincurfu  vocations  //^diebus  Iohakim  filii  fofia: 
Regis  Iehudahvique  ad  complementum  vndecimi  anniZedechia:  fi- 
lii lofia:  Regis  Iehudah  ad  tranfmigrationem  Ierufalem,menfequinto. 

Dixinonfruftralucprxfigitempus, quo  ccepit  Ieremias  fungi  Prophctx  officio  in  Eccle- 
fiaDei,nempc  quia  flatus  populi  valde  corruptus  erat,tota  religio  vitiata  ob  pcrdkumli- 
brumLegis.  Nequeenim  alibi petenda erat  regulacolendiDei,nequealiundeetiampoteiat 
fumire&aintellkcntiaquamexillofcnte.Cumcrgo  iamlongaconiuctudincimpictasregnu 
occupaflet  apud  Iudxos,  tunc  repenteemerfit  Ieremias.  Ergo  onus  grauifsimum  impolltum 
fuit  eius  humcris,quia  fi  eri  non  poterat,  quinfurgercnt  ex  aduerfo  multi  hoftes,c  urn  vellct  po- 
pulumrcducereadpura  Legisdo&rina,quamtuncmaior  parspedibusfupeibe  calcatat.  vo- 
caxfifihumHellya . Exiftimant  Iudxihunc  efle Helkiam Sacerdotem,a quo repcrtusfuit  liber 
Mofis,quinquenniop6ftSedmihinon eft  verillmilc.Sufpicio etiam  Hicronymi valde friuola 
1Cw.j4.1T  eft,quiaexvocen»3,qiiampau!6p6ftfubiicietPropheta,colligkfuilTepueru,cumccepkpro- 
phetare:  quafi  vero  no  le  puerum  metaphorice  appellet .  Quoto xtatisiuxanno  vocatus fuc- 
rit  ad  munus  prophetic  u,ncfckur:tamen  credibile  eft,  tunc  fuiiTe  ftata,vel  media  xtate,quonia 
opus  fuit  authontate  non  vulgari:dcindefifuiiretpuer,certe  non  tacuifTet  dctantc,actamin- 
figni  miraculo,qu6d  lcilicet  fuiflet  creat  us  Propheta  ante  iuftam,&  maturam  xtatem.  Qttaa- 
tumadPatremlpedat,nonmirumcft,  filudxitranffcrut  hoc  nomenadlummumSaceidote. 

*>cimus 


INIEREMIAM.  2 

Scimus  cr.iffijVC  femper rapiantur  ad  fuas  inanes  ia&antias .  Cum  igirur  ambitio  fcnl'us  eomm 
occupct ,  hinc  fattunuft >  vt  dixerint  Ieremiam  effetiliu  lunimi  Saccrdotfs,nempe  quo  ipleri- 
didic  r  ilk: eius  conditio .  Scdquidipfe  Propheta ?  Teftatur  qiudem  fe  fuiffefilium  Hclkia:, 
fed  non  dick  ilium  tunic  iunimum  Sacerdotenr.imo  adhik,  Ex  Saccrdottbus,  qui  erant  in^ina- 
thothin  ttyr.i  £r«.W«.  ScLmus  autem  fuiircignobilem  vicuIum,nori  procul  ab  lerofolyma: 
£c  exprimit  etiam  leremias  fitij/l-  in  tribu  Btnimin  jtttm .  Prcpinq  ukas  Ierofolima:  collie  itur  ex 
ll'aix  vcil--is,tunidicitpauperculam  Ar.athoth  fuifleterrkam.Minatur  IciX'fo]yma:,quoniam   ■*"  I0  3° 
fcilicet  immincat  hoftis:  8c  dicit,  Qualistft  veftraiecuntas?  nam  poteflis  audire  hoftiu  clamo- 
rem, 8c geimtus fracrum  veftroi ii  ex  portis vtftris .  Anathoth enim non  procul  a  VobisdiiLr, 
nempe  minis  milliaribusduntaxat.Cum  ergo  leremias  i  mpliciter  dicat  fe  01  iundum  fuifle  ex 
cpp:doAnathoih,cur{mgcmusipfujnfuifl"c'nliuml\immiSacerdotij?Etniicatonumcftouod 
Chaldauis  Paraphrases  etiam  addidit,nempe  pouefaones  Hclkia:  fuiflein  oppido  Anathoth. 
Quill  veio  Sacerdotibiispermiflum  fuent  agros  pofsiderc:  tantum  quod  u-fnceretalendis 
ipiorumpecudibus  Dcus  concefsk.Hocigkuriumamus  quod  certum  eft ,  &  caret  Omni  con- 
trouerlia  ,deindcquod  clicitur  cxProphcta:  vcrbis,ncmpe  fuiffe  criunduin  ex  vico  Anathoth. 
Intcrea  affirmatfe  fuiffe.e.* generefacerdotali .  Ergo  potuk  muiius  Propheticum  in  ipfum  com- 
pctere  re&iu$,quam  in  multcs alios  Prophetas ,  lie  uti  iii  A  raos ,  vel  in  Ifaiam.  Ifaiam  Deus  ex- 
traxit  ab  aula  Erat  enim  ex  fangnine  regio,  8c  ilium  c  on  ft  it  u  it  Prcphetam .  Idem  diuerla  ratio? 
ne faftum  eft  in  Amos  Ex cauliscnim  fukedudus,  cum effet  homo  pecuarius.  Cum  Dcus  ta 
IcsProphaasEcciefeluarpiarfecitjhauddubic  exprobrarevoluk  Sacerdctibusfuam  i»na- 
uiam.Et ii enim  non omncs  Sacerdotcs  erant  Propheta:,  tamen debebant hmc  fumi: 8c  ordo fa- 
cerdotalis  fuic  quaii lemiiiafium  Prophctarii'm.Cum  autem  craffa  effet  in  illis  mfekia  8c  rudi- 
tas, Deus  aliunde  libi  Prophetas  elegit,&  ita  detexit  ac  t'raduxitillorum  knomkua.  Debebant 
enim  cffeAngc'i  Dei  exerckuum  cuitodialcusinlabiis  corum,  vtipfam  exquireret  populus 
ex  corumore.licutiapudMalachianidickur.Cum  ergo  tlTentmuti canes,  Deus tranftulk  ho-  Malaehj.  3 
norem  prophaicimunerisad  alios. Scdquemadmodumiamdixi,  leremias  qi:ieratSacerdos, 
fimul  etiam  fjuit  Propheta. Secundo  verfu kicipit  defua  VOcaticne diikrere .  Hoc  enim  fuillet 
himis  ieiuhurn,(i  tantum  pnfatus  effet  fe  prodkc  in  medium ,  &  aft'errc  aliquid :  led  melius  ex- 
plicatfecundoverfu/e  nihil  arFcrrc,  nil!  quod  traditum  fuerk  a  Deo:  quaii  dkerctfe  fidelker 
per  manusdeferrequod  Dcus pricepk.  Namfcimus,kifolidumtctamauthorkatcm  cfle  ac 
refidere  penes  vnum  Deuni ,  vbi  de  docirina  pictatisagkur :  ncque  enim  eft  in  arbitrio  homi- 
num,hoc  vel  iI!udcommir.ifci,vt  hdclesfibifubiiciant.cum  ergo  Dcus  fit  vnkusEcclefa:  (ux 
Do£tor,quiiqiii5audiripGitular,necclTecft,  vtprobetfeeffe  miniftmDei  Hoccroonucfedu 
16  tacit  leremias  cilm  dick /?>7»<wn»  lei  of  e/ibifriffe  datum. Priusdixcrzt  verba,  vel  krmones  ir- 
rewixfilii  Hf//~/.f:potcrat  quiipiam  excipen.,irr.6  vn'uscuilibet  epopuk,QucrH:m  teipfumin- 
£cii-?quaiive;6audiendusikquifpiammorta!ium  .  atquiDeushcciibivnivendicat .  Er^o 
hie  leremias  qua  fi  per  modum  corre&ionis  fubiickkios  effe  fermones,  non  quorum  ipfelTt 
author,fcdminifterduntaxat  Dick igkurle tantum exequiqtiod  Deus mandauk, quia fuerit 
dilcipulusip^iisDvijonrecjiien"  Dcclcrkpartcsfibifumerct.  Quantum atlinet ad inkium,& 
fincm  temporis,  caufa  b  reuite  r  oftenfa  ft  it ,  cur  dicatfefuifle  elecbum  Prcphetam  anno  13  U- 
fa,&[epfrfi-r.8umfi<iJfihvcoffidovfqt<eadTndeci>vumdvnumZedechi<t.    Qjpd autem vocatur  It- 
pas  filiui  hwoti  jdubium  eft  an  veie  3c  prcprie  fuerit  filius  Anion  Iofias .  Anno  enim  viccfimo 
fecuridoregnareccepit  Anion  :duqbus  tantum  annis  reenaukjoliasfucccfsit  in  ciuslocum 
nati;sannosoclo.Sinun-ieremusprccifeannos,&genkus fuerit Iolias  anno  i5,hocvidebitur 
clFe  abiurdum,  quodfcilicet  Anion  fucrk  pater  ante  annum  dccifni.m  fcxtum .  Nam  oportuit 
genit urn  elk  anno  decimo  quinto .Ncque  enim  nalci  potuit,  nifi  peft  menfes  noucm.  Ergo  de- 

cimoquiiitogenkusfuiffetIohas.HiiiccolligKurprobabilker,filiufuitTeLeoc,r,cnautemna 
tnra,quemadmodum pcftea vocatur Zedechias hhus Iof a,quia fukcius  fucceflc r,cum nepos 
effet  ex  fratre,vtmultiexiftimant  Sedhocpafsimfatistrkumeft,vocari  Regumrilics,  quiluc- 
ceffctuntin  eorumlocum,&  qui  erant  hlii  ipfa  Lege,  non  autem,quemadmodum  dixi,  natufa. 
Nuncfeqiutur, 

4  Etfuir.  fermolehouae  a<l  medicendo, 

5  Antequam  formaretti te  in  vtero  noui  te,&  antequam  egreiTus e^- 
fesevulualand:ificauice,Prophccamingentibus  con/tittiite. 

Kicfufts  profcci'iturlercmiasquodruperattieeratjnempefc  vocatum  fuiffe  diuini- 
tl  sjqi  kralitei  tcnxiclc  ingefsifiet.  Ncque  enim  qulfquam  vfurpat  fibi  honorem,  vtdick 

a.    ii. 


^  A  P..  I.  I  O.   C  A  L.   P  R  R.  L  E  C  T  I  O  N  E  S 

Apoftoluyfed  fola  Da  vocatio  Prophetas,&  De&ores  in  fublime  erigirvt  ergo  fibiattentio- 
ncm  concilietlucmias.pronutiatfc  Vocatum  fuiifead  miinusPropheticum,idque  claravOcc 
Dei. Hoc  co  ihb  elicit  Sermmemfiuffi  d.ttum:kntequamformare7n  te  in  view  tieui  te .Liducrt  Deum 
loquentem,vt  fermo  la  may  is  emphatic us,hoc  eft,Vt]uttt  habeat  pondcris,ac  vehemenx.  Nam 
fi  fimpticitef  lurrarctiniua^pcrfcnafefuitfe  Dei  voce  creatum  Prophetam,  hoc  non  ita  afhee- 
f  et  amnios  auditorum  ,  led  vbi  producit  loquentem  Deum ,  necelle  eft  in  hac  loquendi  forma 
plus  effcgrTauiiatis,&  vchcmentix Hicprartereo  quodpoffct  copiofetra&ari,r.cmpi  vocatio- 
nehirequirijvtqufs  audiatur  in  jJopulo  Dei :  quianemo proprio  &  priuato  iurc hoc  libi arrc- 
gare  poteft,vt  loquatur,qucmadmodumiam  dixi-.quandoquidem  hoc  Deus  libi  vr.i  vendicat: 
iiedalibi  litis  filfede  vocatione  Prcphetica  dilTerui :  ideo latis eft  quali  digito  res  ipias,im6 
fummasrerum  monftrare.  Etlocicommunesaliuhde  petendifurit,qi;iali  vellcminliftere.in 
phguli"scapitious,nullusefl.et  finis.  egoautem  ftatuimeomorepercurrere  hunc  Prophetam. 
In  huncigitur  finem referi  letemiasfe2DiofmJfewcafanwi audier.tiam  luo iureimpetreta po- 
pj!o. Nunc  quod  ad  verba  Ipectat,  Deus  pronuntiat_/e  nouijfe  Teremi.im  antequamfonn.iret  ipfum 
in wf)-o.Hoci'p:cialitcrno;idiviturdePropheta>quaii alii homincsDeo fint  incogmti:ied re- 
ftnnoituradmunusi^l'unv.qualidiceretjPriulquamtcformaremin  vtero,deftinauiteinhunc 
vfirn.nernpe  vt  fubircs  docedi  onus  in  populo  meo.Et  1  epetitio  eft  in  fccundapai  te ,  v  bi  elicit, 
VriufquAm  egriffui  rfiss  evulit.t  f..nB;fiuu't  re.Idemigitur  valet  ian&ificatio  atquenotitia  Dei.Et  i- 
tapjripicunusnutitiamnonvocarimeramPra:lcientiam,ledPra'deftinationehi,qi]aDaispro 
luo  arbitrio  fingulos  homines  eligitJ&  limul  etia  ordinal,  deindefandincat.  Nemo  cnim  fua- 

i.Cor.i.i  natura  elTet  ldoneus ,  tuiemadmodumPaulusexclamat.  Cum  igitur  facultas  kec  pendeat 

ex  ::ivtuito  D  :idorio,nbn  mimrh  eft,  ti  Deus  affirmct_/f  lt>  emiam ftn&ifiafie :  quafi  diceict,  E- 
eo  te  Formaui  homincm  in  vtero/ed  limul  deftinauiin  vlum  Iingularcm':&  quoniam  non  pote 
ras tecum  aff.rrc  tantum  excellentix,vtobiresmunus  Prophaicum,ego  etiamtc  formaui 
Prophetam  &nonhominerr>  duntaxat.  Hare  eft  fumma.  Carterum,  nimisfunt  arguti,cuiexi- 

Lwi.iS.  ftimantlanfti  .cat urn  fuiffe  Prophetam  reipfa  ex  vtero,  quemadmodum  de  Ioanne  Baptifta 
dieitur . Nihil  enirn  tale  verba  ft  nant.  led  tantum  defelcremiastcftatur,  quod  Paulus  etiam 

Gai.i.ij  aefeufflfrriatprjmocapit  AG ila'ta«,feFuiffe  a  Deo  cognitum  anteqiiam  effet  natus.Fuit 
tr:o  non  effect  u  fariftiricatus  Icremiasin  vtero ,  led  in  Dei  Prxdcftinatione ,  &  arcano  cohfi- 
li o,  quia  kiiicet  tunc  D.-as  ipfum  elegit  Prophetam.  Qna*riturnunc,annon  ante  fnuhdi  crca- 
nemekciLiseiret?Faciliseftfolutio,fui{requidemaDcOprxcognkum  mundonondumcrea- 
to:fed  Scriptura  ad  modulum  ingenii  noftri  le  accemmodat ,  vbi  de  cuiufque  gcncratior.e  lo- 
quitur.Pcnnde  igitur  eft  acfi  Deus  de  Ieremia  dicerctFuiflcTuc  lege  creatum  hominem  ,vt 
tab  tempore  manifeftarctur  Prcpheta  .  Et  minim  e  dubium  eft,quin  excgttke  addidcrit 
daufuliurij  qua;  poftea  fequitur ,  "Prophet  am in  gemibus 10/islituite .  Hare  igitur  tft  ianftiricatio 
non  realis,  vtdixi,kd tantum  quia  ordinatus  fuk  Propheta  Ieremias  antequam  natus  elTet. 
Videtuitameneileabfjidum  quod  dick /e^r«w>/K/$  Proplxtam  gemibus .  Deus  enim  voluit 
"''''  ipium  dTe  Ecelelix  fux  minrftrum:  nccprofeftus  cftadNiniukas,vtdeIona  legkur  ;n<.que 
peragrauit  alias  ten  as:fc  d  tantum  impendit  operam  luamTribui  Ichudah  .  Cur  ergo  dkkfe 
gentihus  ditum  fuif)}  I'ropbet.tm'i  Relpondeo,  quanuis  fpecialiter  Deus  ipfum  Ecclefx  fua: 
prxfecerk,tamen  pcrtinuiire  eius  doftiinamadaliasgentes,quemadmodumiterum  videl  i- 
tur  ,  8c  ex  progreiui  etiam  melius  patebit.vaticinatus  enim  eft  contra  Babylonios,  contra 
/E2,yptios,&  contra  Moabitas;denique  complexus  eft  omncspopulcs,  qui  vicini  erant  ac  no- 
ti  Iudxis.f.iitquidem hoc accidentale.-ledcumelTet  fpecialiter  Propheta  populanbusfuis  da- 
tus,viguit tamen eius authoritas  etiam  apudprofanasgenr.es.  Nee  dubium  eft,quin  honori- 
ficeloquutuslit  degentibusinnumerophuali,vt  ampliorconftaret doctrine  eius  vis&di- 
gnitas.  Sequitur, 

6  Et  dixijAhah  Domine  Ichouah,eccc  no  noui  loqui,quia  puer  ego. 

7  Et  dixit  lehouah  ad  me,Nedicas.,  puer  ego,  id  eft  fan  puer  ,  quia  ad 
quascunque  te  nnreio,ibis_,&  quxcunque  tibi  pra:cepero,Joqueris. 

PoftquamdefuavocationedilTeruit  Propheta, fimuladiungitfemunus initio detrcftaffe: 
idque  facit  ob  duas  caivfas. Primum,vt  ft  parget  ab  omni  fufpicionetcmentatis .  Scimtia  cnim 
Irffcfc.3,1.  quantopereCTalTctur  hare  cupiditas inter homines:quemadmodum  etiam  dicit  Iacobus,nuil- 
tos  appetere  libi  magiueriu:ac  fei  enemocft.qui non  libenter  cupiat  audiri .  Cum  i: itur  plxri- 
quenimiumcupideproliiiantaddoccndimunus,  multi etiam  libi rapiant,idco  Ieremiasncte- 
mci itatis  iuipecius  iit,pronuntiat  ie  coaftum  f uilTe  cfFugere  hanc  nccefsitatcm.  Dcindc  cadem 
etiam  ratione  fibiplusreueJentia;  conciliat ,  &  reditfuos  difcipulos  magis  atter.tos.  C'ur  enim 
rcculat  parere  Deo,vbi  vocatur  ad  munus  propheticum  ?  Ncmpe  q  uia  terret  ipfum  difricultas. 

Atqui 


IN    IE  REM  I  AM.  y 

Atqui  hxccadem  caul'a  debet  ftimulare  left  ores  ad  maiorem  attentionem ,  ficut  debuittunc 
cxpcrgcracercauditorcscumloquebatur  Iercmias.  Siquisroget  an  licite  dctrcclaucritlere- 
mias  qucd  iubebat  Deus,  in  promptu  eft  refponfio ,  Deum  veniam  dedifle  leruo  luo  quoniam 
non  fucrat  ei  propolitum  rdpuereluam  vocationem,vcl  fe  eximereab  obfequio,vel  m^um  ex- 
cutere,vt  otio  luo  conf  uleret,vel  famx.vel  aliisfuis  commodisinihil  talelpeftauit  Ieremiasded 
cum  ("eiplum  refpiceret,ftatuit  fe  mininie  parem  foretamarduo  munen  obeundo .  Ergo  excu- 
fatio  modeftis:  caula  tantum  additur.  Hinc  faftum  eft ;  vt  Deus  ignofceret  eius  timiditati,quo* 
niammanabat,qiicmadmodumiamdixirnus,exrecl:oafFcdu.&fcimusexbonisprincipiisfxpe 
aliqua  vitia  oriri-.fed  tamen  in  Iercmia  hoc  fuit  laudabile,q  udd  purauit  fibinon  fuppctere  vires 
adobeundumpiopheticiimnainus:&optauitVeniamfibidari,i&aliurneligi,quiarnpliorelpi' 
rku,&vberionbusdonjseirctpra:dicus.Crasprofequarrehqua. 

PrScatio. 
Daomnipotens  Deus ,  am  non  modo  confulueris  veteri  tucc  Ecclefa  >  y>bi  elegi- 
sli  ferum  tuim  Icrcmiam  :fedetiam  -volueris  noftra  hoc  atate  extare  fruSium  laboris 
eiusida  inquamjie  tibifimus  ingrati  }fedtanto  bene fiao  fie fruamur ,  vtfruilus  in  nobis 
dpparcat  ingloriam  nominis  tui,ncmpe  \>t  dijeamus  nos  totos  tibi  addicerc  in  obfequium, 
<&  quifique  ita  impendattibi  fuam  operant  in  wcationefua  3  vf  interea  coniunFlis  animii 
fiudeamm  promouere  nomints  tui  amplitudinem^rcgnum  etiam  Viltj  tui  wigenitijfa- 
necperfun&i  nojhra  militia ,  tandem  perueniamus  in  calejlem  quietem ,  qua  nobis  porta 
fuit  eiufdem  Vilij  tui  [anguine,  Amen. 

HEri  dittum  fuit  cur  initio  detre&aucrit  Ieremias  prouinciam  docendi,nempe  quia  non 
putabat  te  fore  parem:&  hac  ratione  vocabat  fe  puerum,  non  state,fed  quia  rerum  erat  im 
peritus.Metaphorice  igituraccipiturhocnomen,quoniamfatetur  Propheta  fe  neque  fcicntia, 
neque  vfulatis  effe  inftru&um. Nam  inept e  hocadxtatem,ficuti  dixi,trahunt  quidam.  Quan- 
uis  ergo  adults  eflct xtatis,tamcn propter  imperitiam,&  quia  non  pollebat  neceflariis dotibus 
ad  tarn  prxdarum  munusddeo  puerum  fe  nominat.Nunc  fequitur  rcfyonfio,Ne  diets  ptierftm, 
qui*  ibis,8cc.lilc  D  eus  non  tantum  prxdicit  quid  faft  urus  fit  Propheta,fed  denunciat  quid  ve- 
in ipfum  facere,&  quid  exigat  ab  ipio:quafi  diceret ,  Tuum  eft  mini  parere,  quoniam  penes  me 
cftpoteftasiubendi.Ergeneccfleeft,  vtpergasquocunqucte  mifero: deindevtproferasquaj- 
cunqueprxcepero  tibi. His  autem  verbis admonet  Deus  feruumfuum,  non  cflc  cur  ipfum  ter- 
reat  cognitio  propria:  imbecillitatis ,  quia  iufricere  debeat  fimpliciter  obfequi  ipfius imperio. 
Ethxcdo&rinacognituapprirn^  vtiliscft.Nam  ficutinihil  aggredi  oportetantequam probe 
cxpenderimusquidviresnoftrxferant,itavbiDcusaliquidiniungit,quaficlaufisoculisftatim 
mos  gcrendus  eft  eius  verbo.Merito  laudatur  prudentia  in  fcriptoribus-.&hoc  etiam  poteft 
extendi  ad  alios  omncs  generaliter,  nempe  quid  ferre  recufent ,  quid  valeat  humeri .  vnde  enim 
tantain  plerifquc  audacia,  &temeritas  ,nifi  quoniam  fiduciainflatifefeproiiciunt?  Ergo  in  a- 
ctionibus  hoc  eft  quafi  legitimum  principium,  vt  quifque  expendat  vires  fuas,  &  confihum  pe- 
rat  ex  fua  menfura .  Ita  fiet,vt  nemo  ftulte  fe ingerat ,  &  fibi  arroget  plufquam  oportet .  Caetc- 
riim,  vbiDeus  nos  vocat,  etiam  fi  omnia  nos  deficiant,  tamen  obfequendum  eft .  &  colhgitur 
hacc  doSrina  ex  Dei  verbis,vbi dicit,  Ne dkds,puerfumyhoc  eft,etiam  fi  fentias  te  facultate defti- 
tui,fis  tibi  confeius  propria:  infirmitatis,f**/«»  ibis,hoc  z&&ecejfeejl  teire  quocunejue  te  mifero.Ex' 
igit  enim  Deus  fimpliciter  fibihunchonoremdeferri,  vt  homines  etiam  fifacultasagendi  non 
fuppetat,obtemperenttameneiusmandatis.Pofteafequitux. 

8    Ne  timeas  a  facie  ipforum,quia  tecum  ego  jdeflfgofumtecutn^d  eri 
piendutti  te,dicit  Iehouah. 

PoffumusexhocverfueolligereId'emiam,cumvideretfe  vocari  ad  graucs,&  duros  con- 
flictus,fuitTc  turbatum,quia  non  erat  tantum  in  ipfo  roboris,  vt  conftanter  atqUe  intrepide  la- 
eefferet  tot  hoftes,&  tarn  violentos .  Videbat  enim  fibi  negotium  fore  cumpopulodegcnere. 
nam  omnes  fere  defciuerat  d  Lege  Dei:  &  cum  excuflb  mgo  iam  a  multis  annis  ita  proterue  ex- 
ultaflent,  difficile  erat,  iplosreuocare  ad  obiequium ,  &  moderationem .  Apparetigitur,Pro- 
phetam  hac  difricultate  miffc  cohibitum,Tie  auderet  fufcipere  propheticum  munus.  Certum  e- 
nim  eft ,  Deum  adhibuiffe  opportunum  rcrriedium  eius  timori .  Quid  autem  dieit?3vfe  timeas 2 
facie  ipfirmn.  Ergo  cum  diccbat  Iercmias  fc  efTe  puerum,rcfpiciebat,  queadmodum  iam  attigi, 

a.  iii. 


rA  p   L  I  O.    CAL.   PRELECT  I.ONES 

ad  ilhim  difi.rcultatem,qu6dfcilicet  vix  poilet  fubire  tarn  afperacenamina,qiic  inftabant,cum 
papule  iUorcbelli,&iamobdurato in iuamahna.  Videmus ergo  vt oblique  dem  aaumt  o- 
nusfibiiinpolkum,quianonaudebat palam,&  ingenue, &apertls verbis  fatenquod  res  erat. 
Sed  Deusqui  penctrat  in corda hominum, &  cognofcit  omnes  fenfus  occultos ,  medetur  ems 
r.midkati,cum  dicit,Ne  tineas  a  fiuie  ipforum  .  Qetei  urn ,  oftendit  hie  locus  tunc  ita  liiualuihc 
corrupt  elas  in  clecl:opopulo,vt  nemo  ex  ieruisDeipoffet  tranquillecxequi  munusiuum  .Si 
ne^otium eiTet  Prophetis,&  Docboribuscum aliquo populo  docili, nonellet  pr£liar.dum:itd 
v'oinuUu5eitDcitiaior,necreuerentia,ini6  vbiferuntur  homines  poft  luarum  cupiditatum 
jmpetusmemo  puis  Do&or  ofriciumfuum  potefl:  exercere,quin  armatus  fit  ad  pixhum  .  Hoc 
i  ntur  fio-niricat  Deus,cum  Prophetamfuum  iubet  eftebono  animo,  quiavidebat  totidem  fo- 
re illi  ho1tcs,quotquot  prohtebantur  fc  elTe  filios  Abrahx.Et  notanda  eft  ratio  fiducix,  &  lecu 
ritatis,quz  additur,  QuoriUm  ego,mqukfm  tecum,™  te  eripiam.his  enim  verbis  admonct  Deus  (a 
tis  fore  prxhdiiin  i*ua  manu,&  virtutc, ne  Propheta furorem  gentis  fux  mctuat .  Erat  quidem 
initio  hoc  formidabile,  cum  videretleremiasluicipiendum  fibiefTe  bell  urn  nontantumcum 
piiicishominibus,fedcumvniuerropoy3ulo:Deusautemfevnumopponitc'uricTtismortalibiis, 
6c  dicit,£^o  Cum  tecum,  ergons  memos.  Videmus  igitur  tunc  iuftum  honorem  deferri  Deo,  vbi  c- 
iustutelacontenu,del"picimusrabiem omnium  hominum,  nccdubitamus  confligcre  cum  o- 
mnibus  impiis,  etiam  fi  ingenti  multitudine  contra  nos  iurganr.atque  etiam  fi  validifsimx  fint 
eorumepes  &copix,ftatuimustamenfufricerevnicumDeiprxridiumadnostuendos.Hxci- 
gitur  fumma  eft.nunc  iequitur.  . 

9  Et  extendic  lehouah  manum  fuam>&  tetigit  os  meum :  &  dixit  le- 
houah ad  me,Ecce  pofui  verba  mea  in  ore  tuo. 

io  Vide, conflitui  te,Vf/pru?fec7,hodie  fupergentes,  &  fuper  regna  ad 
euellendum,&a(icieftt"uencJurn,&aderuendiim>&adpeidendarn, 
ad  £edificandum,&  planrandum. 

Hie vurfusdiiTentlererniasde iua vocations, necontemptui fit ciusdc&rina,acfi  profe- 
cta  effct  ab  homine  priuato .  Tefta'tur  igitur  rurium  fe.non  venire  proprio  mom ,  fed  diuir.i- 
tus efle  milium  ,& inltruftum  authorkateprophetica .  Dick  in hunc  finempofita  fuiiie  vcfba 
Dei  in  ore  luo.Hic  locus  diligentcrnotanduseft,qubniamb'rcuiterdehnitIeremiasvrid(.  iuJi 
cium fieri debeatdeccrta  vocatione,vbiquis  Docbonsmur.usfufcipitinEcclef'a,nen  pe  fini- 
i.Prt.4r.  hirarterat prcpfium : quemadmodum etiam dicit Petrus priore fua  Canonica ,  Qy_i loquitur, 
1 1  loq  uatur  tanquam  ier  mencs  Dei,hoc  e'ft,non  loquatur  dubitanter,  ac  fi  ingererttlua  comme- 

ta,fed  pofsk  iccure,  8c  abfque  vlla  dubitationc  obtendcrt  Dei  nomen .  Sic  etiam  Ieremias  hoc 
loco,  vbi audiri  p'oftulat,  <*//«•*>  fermonesDeipoptos  JuiJJein  orefiio.  S;iamuscrgo  quicquid  ex 
hominisingenioprodk,poirecontemni,  quia  Deus  vultfibi  vnidefcrrihunchonorem,vtau- 
diatur  ii\  Ecclefia  fua>  quemadmodum  hcri  di&um  fuit .  Vndefequitur  nullos  debcr.c  agnofci 
broDt,ii"cruis,nullosdcberecenferiiuftos,&fidosProphetas,vel  Docbores,miiperqucslo- 
quitui  Deus ,  vt  nihil  ex  ieipfis  confingant ,  non  doceant  pro  fiio  at  bkrio,  fed  fidelker  tantum 
perfc  rant  quae  Deus  madauit.Vifibilelymbolumadiuncbum  fuit,  quo  maiorconfirmatioac- 
cederet .  N  on  eft  quidem  hoc  trahendu  ad  generalcm  regulam,  quali  neceiTe  fit  cotingi  omni- 
um D?ocV($r'um  liniJuas,  Dei  manuded  hlc  duo  ponuntur,  nempe  res  ipfa,  &  externum  lignum. 
Quantum  ad  rem  fpectat ,  lex  prxfcribkur  omnibus  Dei  feruis,  nc  fua  commenta  affcrant,  fed 
fimpliekcrtradantquafidemanuinmariiimqupd  acccperinta  Deo.  Specialeautcm  hoc  fuit 
in  Iercmia,  QjJ  Deus  manu  exteriu  tetigit  oseius,ne.myc  vr  palam  oftenderet  os  illud  dicatum  ii- 
bielTe.Si;fricki;itar  quantum  ad  vcrbiminiftros fpt&at,linguas ipforum  cofecrataseffe  Deo 
he  fua  figmcrita  admifceant  pura:  eiusdo&rinx.  SedDeus  in  perfona  I.  remix  voluit  etiam  ad- 
derevi^bi!cfignumhuiusrei,nempc  cum  manum  fuamextendit,vtosen;stanreret.Poftquam 
ucrutcftatus  eft  Dcus.linguam Ieremix  fibi  effe facram ,  &  fetaratama  vulgar j,&  prcfimo  v- 
fu,niinc inftrukipfumpoteftate:  £t¥iae,ini]im-,pr*fecitehodiefiij>eygentes,£rregn.i .  Deushis 
verbis  oftendit  ,quamreuerentervelitexcipifuum  fermoiierh ,  etiam  vbi  per  homines mOrta- 
les  defertur .  Nemo  eft  quinoniacbetfe  Deovelleobfequi:fed  interea  vix  centefimus  quif- 
que  ampleftkur  eius  fcrmonem  .  Nam  fimul  atquc  loquutus  eft ,  omnes  fere  obftrcpunt ,  vel 
linon  audent/uriofe &hoftiliterfeoppcnere:tamen videmus,  vtaliitergiucrfando,  aliiau- 
tcmtaccndo'refiftant.Notandaigkurhxceftnobis  authoritas,quam  Deusverbofuo  aferi- 
bif.'-Eo'<",inqui  ■,amslittti  te  fuper  gentes  ,®-regna .  Porrocum  dicit,  Vide,  conflitui  te,  horta- 
turPropheram  ad  masnkudinem  animi,vticilicct  meminerkfux  vQcationis,iiequetimide, 
autferiuliter  aduleturhominibus,  yel  mprem  ipforum  cupidkatibus  gerat:  Vide ,  inquit. 
Hac  voce  intellig.mus,  non  poue  Dolores  ftrcnue  exequi  munus  fuum,  nifi  ante  ocu- 
los  illis  vcrfetur  Dei  maieftas  ,  vtfcilicct  pix  eius  comparatione  ,  defpiciant  quicquid  eft 

fplcn- 


IN     IEREMIAM.  4  ; 

iplcndoris,&  potential,  8c  pomparum  in  hominibus .  Nam  experiemia  hocdocct,  confpeclum 
hominumjfiniLilatqiievclmniimiimaliqucmhonorcniaffcruiitjValereadtcrrorem.Q^orriini 
mittunturProphaar.&DoctorcsSncnipevtco^anttotummunduminoidinejnonpartamUiis 
aaditonlHis,lcdJibcreiploscaftigent,4uotiesopuseft:niinentiirctiamjvbi  videntelle  obdura- 
tos.  Si  qua  lit  lpceies  dignitatis  miplishominibus,Doc~toripi"e  non  audebitoffendercquos  vi- 
det  inftrucios efte  vcl  potentiate]  diuitiis.vel exiif  imatione  aliqua  prudcntiar,vcl  prarditcs effe 
hononLnts.  Nullum  igitur  aliudeftremedium,niuvtDo&orcsftau:at  Deumlibiantc  oculos 
&  ftatuant  ctiam  ilium  libi  effe  authorem  loquendi :  ita  iiet,vt  mas  no  &  excellb  animo  conte- 

mnant  quicquid  eft  a!titudinis,vel  exeellentis  in  cundis  mortalibus.  H  uc  igitur  fpeftat  vcrbum 
quo  vtitur  Dcus,yide,mquk,eccecoriJ}:tni tefipergcnres,&  regno..  Hie  tcftatiir  Deus  tantum  efle 

authontati>inverbofuo,vtfibiiubneiatquitquidaltueft,aerublimeintcira,ncRc(?ibiisqui- 

de  excepus.  led  qua;  Deus  coniunxit,homone  ieparet.Extollit  quidem  1 1c  De*  Pi  op'hetas  fuos  £?.*? I5>" tf- 

fupra  totummuiidum,atqucadeoiupraipibsReges:atfimulpaul6antedixerat,Eae/'o/w/f>--     *'VIO••S• 

w»o«Wi»Fo^J«o«"«vtergoquii"piamlibitantampotentiamvendicet,ncceircefl,vtpioferatltr- 

moncm Dci,&  reipfa demonftret  ieeile Prophctam , quia non ingeratpiopria commenta   Et 

hincperfpiciturquamfatuafitPapx,&putidi  JliusCleriiaaantia,dumimprobe  audent  ad  fe 
trahere quod  hie  dicitur-.Nosluperiores  i'umus  &  Rcgibus  ,  &pcpuIis,ii;quiunt.Qi!piure? 
Deusita  loquutuseftperProphetamluumleremiam.Sedhseconianaimlegendaiuiir,  bbflS 
in  ore  tuo  fermones  mcos ,  cr  conftitui tefupergentes ,  cr  regna  Nunc  oftendat  Papa  fe  in uructum 
eile  Deilermonc,nihil  l>bipriuatim,velfeorlumaiTOget,deniqueluacommenta  non  ifigerat 
&libentcrfatebimuripiumexcellereiiipra  totummundum.  Deus  emm  non  eft  feparandus  a 
Vl  rbo  fuo'.iicuti  Dei  maieftas  eminct  fupra  totum  mundum:im6  fupra  ca;!eftes  Angelos ,  talis 
ctia  in  verbo  ci us  rciidet  dignitas.  Sed  ciim  porci  illi  &  canes  vacui  lint  omni  doct.rina,&  pieta- 
te,quxnam  impudentia  eft,im6  ftohditas,iadarc  ill  ud  liimmum  impcrium  fupra  Reges ,  &  po- 
piilci?D.niquevidemusexcontextu,hicnonextolliipfos  homines,  etiamliveri  fint  csleuis 
doftrina?  nimftri-.led  potius  iplam  do&rinam  Deus  ergo  hie  vendicat  lummum  impcrium  fer- 
moni  iuo,quanuiseiusminiftri  homines  lint  ignobiles,  &  contcmpti,&  paiiperculi,&quinihil 
ink  habeantlplendoris  Q^prfum autemhoc dicatur  iamcxpofui,neir  pe,vtmagnitudinem a- 
nimi  concipiantveri  Propheta;,&  Doctores:  atqueitaauda&eropponantic  Regibus,&  popu- 
fis',cumafmatifuritp6t&^^^^ 

dmtendtim^adperdehdum.  Hlc  videturDeus  odiofumquafi  data  opera  reddere&  iermonem 
fuum,&  minifterium  Prophcts.Neque  enim  amabilis  potuit  effe  Deifermo  in  oreleremie  mfi 
agnofcerent  Iudsi  effein lalutem  fuam  .  atqm  Deus  hie deuiina,&  deftrudiortc,&  excidio, & 
interim  loqiutur.Scd  po{rcaadiungit,A^W//Fwn«/«w,o-/'/.*nrj»<//<w.Dupliceigitur  vium  Deib 
atuibuit fcrmoni fuo.nempe vt ab  vna parte deflrtut  >etteibt : perd.it ,  exfdnd.it: ab  altera autern 
yutzphntet  tttque  xdificet  .  Sedtamenmerito quxripotcft,cur Deusde ruina,& cxterminatio 
ne  priore  loco  differat :  fuiffet  enim  alter  ordo  melior  fi  dixiffet ,  Constituo  te  ad  adifiundttm 
Gr  plint.tndum  :iic  enim  Paulus  loquitur":  dicit  paratamfibieffevmdidarn,&aliis  Dodoribus 
contra omnescontcmp*ores,&: contra totammundiaItitudinem,vbiimpleta  fuerit ,  inquit, 
veftra  obediehtia.  Paulus  ergo  illic  iignihcatEujngeliido&rinampropne\&  priore  loco  de- 
ftLaatameircinhuncvfum,  vthominesvocctinobfequiumDei.Hic  autemlcremiasruinam 
&  excidium  ponit  ante  verba  ardificandi,  &  plantandi:  vidctur,quemadmoduni  dixi,hcc  face- 
re  pratpdftere .  S.dicmpef  memoria  tenendum  eft,  qualis  fuerit  tuncpopuli  ftatus.  Sic  enim 
iamlongovfu  prxualucrat  impktas,cdntumacia,&  obftinatapr-auitas  ,vt  neceffc  eftet  ini- 
ti_imf.tcer.ea  n.ina  8c  cradicatione,  &  fimilibus.  Non  potuit  igitur  plantare  Iercmias,nequee- 
rigere  Templum  Dci,quin  p;ii:S  deft.  i<eret,enelleretyperderej,exfiinderet .  Quarc?  Nam  diabolus 
illic  cr.xerat  fibip  Jatium.  Cum enimreligiofuilTctcontemp-aamultisannis,  tunc  diabolus 
quaG effct  locatusin  fummo  tribunali,  fine controueriia regnabat 8c  Hierofo'yma:,  8c  in tota 
Iudara.Qu.omodc  igitur  potuit  illic  eri.iDco  tempi  um,in  quo  pure  colcreturmiii  ruina:  pra:- 
c^dercnt'Ita  diabolus corrupei'at  totam  terrain.  Scclera  enim fcimus  tunc  paffim  graflata  fuif 
fe.ac  fi  terra  plena  efl'ct  fpi'nis  &  icntibiis.Non  potuit  igitur  platare  Ieremias,vel  feminare  do- 
dnnaniearleftern,donccpurgatacirct  terra  tot  vitiiSj&inquinamentis.Ha-'cccrte  ratio  eft,cur 
priore  loco  de  excidio,c?rt<in.i,o-  extenmn.it tone ,  jjr  er.idic.itio>ie  differat ,  poftea  i'ubiiciat/»/<««f.<- 
i»Wt'»;eyrf^('/«'''-Congericsetiamvcrborumoftenditquamalte  radices  fiiasfixiilctimpietas, 
&  contemptus  Dei.Poterat  fimpliciteritaloqui  ~D<i\is,Conjlituite,-vt  euc!l.:s,o-perdas,Ye\  diruas: 
p  ^teratcontentLisciTeducbusvcrbis  in  diip!icimetaphora,queadmodumiuL  licit  poftea  plan 
t  :;ionem,&  a.\iiaeium.  Sed  quoniam  obft'inaticrant Iudsei  in  ftu ma'jtia ,  quoniam  tanta erai 
p;iiucaci.i ipicrum,vt non ftatim , neque  prirno die,nec Icui opera pofUnt coi rigi:ideo  plura 
Vert  a  Dciis  accumulat,&rhoc  modo  animat 'Prophctam  ftuim,yt  infatigabi'ii  ftudio  pergat  in 
p  .r:::andisillis{brdibus,quxvhiaucranttctamterram  .Nunccrgotencnnr>e\-fummamrci,& 
fenUmi  verboru. Loquitur  ante  iterumde  Rcgibus  &  populis;quiavtcunquedatus  proprie,ac 


*•  Cor.  io. 


a.    nil 


iCor-i 


CAP    L  IO.   C  A  L-    PRELECTION  ES 

dicatus  fucrit  gentifua?  Ieremias,tamen  per  accidcns.vt  loquuntur,etia  prophamsgentibus  da- 
tus  fuit  Prophera,vt  poftea  videbimus.Et  videtur  confulto  Deus  hie  poluille  Reges  &  gentes, 
vtdeiiccretluperciliumftulti  lllius  populi  ,quivolebatimmuniselleab  omni  obiurgauone. 
Dick  i^kur  (e  dediiTe  authontatcm  ieruo  fuo,non  mod6  in  Iudxa,fed  etiam  per  toturn  crbem: 
quad  du:eret,Vos  eftistantum  cxigua  portio  hominunr.vultisnc  hie  cornua  cngere  cotra  ier- 
uum  meii?  atqui  line  profcclu  hoc  eftis  facYuri.Dominabkur emm  non  tantum  LudaaMed  em 
cunftis  gcntibus  &  populis,atque adeo  Regibus  iplis:hoc  cft,dodrina  quam  apud  lplum  depo 
fuktanta:  eftpotentiXj&vktutis.vtcnuneatiupraornnesmortalcSjnedurnllipravnamgcnteni. 
Interea  videmus ,  quanuis hominum  improbitas  cogat  Deum  feuerkate  vti ,  tamen  nunquam 
ipfum  obliuifci  tux  nature,  qiiin  clementer  inuitet  eos,qui  non  Hint  pro  ri'us  dei'peiati,ad  rch- 
pilcenu^aci'pemvenixA&kitisillisproponat.EthoclemperretinetczIeOisdoftima.QLLa- 
uis  euim  fit  odor  mortis  in  mortem  omnibus  qui  pereunt :  eft  tamen  odor  vita:  in  vitam  electa 
Dei.  Sxpe  quidem  contingct,vt  maior  turba  conucrtat  in  fuam  perniciem  i'al  utiferam  do&ri- 
nam :  Ted  Deus  tamen  nunquam  finet  omncs  perire.Faciet  lgklir,  vt  Doftrina ipla  fit  incorru- 
ptibile  femen  in  vitam  fuis  ele&is:deinde,Vt  ipfos  sdificet  in  templa.hoc  tenendum  eft  .  Atque 
itanon  eft  curodioia  fit  nobis  doftrina  Dei ,  quanuis  multis  cedatinexitium,  quoniam  electis 
femper  afferet  falutem,quoniamipfospiantabk,  vt  radices  agant  in  fpembeatx  immortalka- 
tis:deinde  ipfos  etiam eriget in  facratempla  Deo. Nunc  fequkur, 

ii  Et}hoceft,poftea,fad:us  eft  fermo  Iehoua:  ad  mc^datuseflmibifuityad  vcr- 
&«M,dicendo;Quici  tu  vides,Ieremia?Et  dixi^baculum  vigilis,  ant  atmgda 
U,  ego  video. 

12,    Et  dixie  Iehouah  ad  me,bene  fecifti  ad  videdum^ocefVef/e  Vidifti, 

quia  vigi  Io  >  ctotfeftino:\ugilans  ego}ad  verbim }  fuper  fermon  em  me  am  v  c  i- 

pfum  faciam ,  hoceft,  vtcompleam. 

Confirmat  hoc  loco  Deus  quod  priusdixeratdepoteftate  verbi  fui .  Excgetice  ergo  fumedi 
funthiduoverfus,quia  nihil  nouum  hlcdocetur  ,fed!tantumconrirmaturfuperiorfenten- 
tiajquodfcilicctnonfruftraloquenturProphetarjiiequefutilite^quoniaminftrucliifuntczle- 
fti  potential  plantent-,ttJificent:8c  ab  aduerfa  parte  dirutint,®-  euellant,  queadmodum  citauimus 
x.Cor.io •  v  ex  Paulo,veros  do&orcs  efle armatos tali  potentia.In  promptu , inquit,nobis  vindi&a  eft  con- 
6.  traomnesincredulos,quantumuisfuperbiant,  etiam iiipforumaltkudoterrket  totum  nuin- 

dum,tame  in manu nobis  eitgladius,qui ipfos  conficiat,  quia  fermo  Deifatisin  fc habet  effica 
cis  ad perdendos  rebelles.Profequitur  ergo  hanc  fententiam  Deus, cum  &kh,Quidtu rides le- 
yemWi  Propofuerat  baculum ,  aut  virgam amigdali ,  vt quidam  vertunt , & lptt»  fignificat ami- 
gdaliim:fedquiadeducituraverbonpw,quodeftvigilare,autfeftinare,nonpoflumusaptever- 
tere  amigdalum  hoc  loco  .  Neque  tamen  repugno,  quin  vox  Hebraica  hoc  fignificet.  Nam  hlc 
fcribitur  per  Chames^articipiiiipw^uodpaulopoftfubiicitur  per  Hole  .  Sed  videmus  quam 
afrines  fmt  inter  fe  dux  lftx  voces,  npw,deindenpi»  amigdalus,quemadmodum  dixi,fumit  origi- 
nem  a  verbo  illo  rtpiP  quod  eft  vigilare:&  exiftimat  lie  vocatam  fuifle  illam  arborem,  quoniam 
fru&umfuummaturiusprofert,quamomnesreliqua:arbores .  florent  etiam  amigdali,  vtfatis 
notum  eft,etiam  hyeme,&  inter  maxima frigora.Nunc  fi  latine  dicamus,video  virgam,aut  ba- 
culum amigdali,  &  refpondcat  Deus,  bene  vidifti,quia  ego  vigilo,nullaerit  allufio  in  vocibus, 
atque  ita  oratio  perdet  gratiam,&  fenfus  frigebit  .Necefle  eft  igitur  ita  vertere,nifi  velimu  s  cor- 
rumpere hunc lccum,& tenebris inuoluere  Prophetx  (eni\mi,Yideo t>irg<tm,&ut  baculum  figilis. 
Fingamusnotari  hie  amigdalum:  fed  tamen  vocatur  arbor  vigil  propric,firefpicimus  a'tymo- 
logiam,&  resitapoftulat,quemadmodumomnesnuncviJent.Propofuit  igitur  Deus  hanc  fpe- 
cicmferuofuo,vt  videret  baculum  vigilis.  Quorfum?  RecTevidiJihin(\uttJ?4Cnlt<mYigilis,  qui*  e- 
govigilojitper prmonemmetmhlt ipfimexeqmr,yt\ comp\czm.  Videnturinterpretesperperam  rc- 
ftringerehoc  ad  pcenas,de  quibus  pofteavidebimus.Sic  cnim  exponunt,non  carkuras  fuo  cf- 
feciu  minas.quihus  vtetur  deinde  Propheta ,  quoniam  paratus  fit  Deus  infligere  quidquid  de- 
nunciabit.  Sed  illud  eft  nimis  reftric"r.um,meo  iudicio. Neque  enim  dubito,  quin  generaliter  hlc 
Deus  extollat  fermonemfuum,&commendetabefTeclu:quaiidiceretfc  nonloquiper-fcruos 
fuos ,  vt  euanefcat  quicquid  dixerint,  vel  in  terram  cadat,  fed  fimul  coniundam  eite  cfBcaciam, 
y*.W,ii.  quemadmodum  apud  Ifaiam  dicitur,Nonredibit  fermo  mens  ad  me  vacuus,fed  profperabitur 
inomnibus,hoccft,faciamvtparatafitexequutiodo£trina;Prophetica:,qu6  fcilicet  intelligat 
totus  mundus  me  non  fruftra  loqui,&  non  effe  inanem  fonitum  in  verbo  meo,fed  folidam  effi- 
caciam,qua:  tempore  fuo  extab  it  .Ideodixihosverfus  contexi  debere  cum  proximo  mcmbio> 
vbidicebatDeusfemittcreProplictamaderadicandum,adplantandum,addemolicndum,& 

adxdifi- 


IN    IEREMIAM.  % 

ad  «diricandum.  Aliis  ergo  verbis  hoc  probat ,  nempc  quoniam  ipi'c  vigiictjuperfuofcrmone,  quo 
exequatur  quiequid  protulerit  perfiyuos/uos:qua.ii  diccret ,  Prophetis  q  uidem  mando  has  partes ,  v: 
loquantur:k'dqiualoqiiuimirexoicmeo,egoadfumprcftu,inqiut,  vtcopleam  quiequid  lpfis 
iniungo.D:;»queiigniricat  Dais  virturem>&  potciitiammanusluxcojiiundameflc  cum  ler- 
mone,cuuis  Pi  ophetxiuntminifaiapud  homines.  Ita  gcncralis  eft  dodrinaqux  pertinetnon 
tantum  ad  pecnas ,  led  etiam  ad  promitiioncs .  Rcffe igitur  yidtjii, inquit,quorii.im  yigilo ego .  Hlc 
Deusncii  rclignatmunusiuum  Icremia*,quanuis  eius  opera  vtatur  ad  docendum  :lcd  oftendit 
penes  ic  m,incrtvirtutx:madimplendiimquicqiiidloquutusfueritProphtta.Ecnotanduiri  eft 
etiam  quod addit,  Superfiymonemmettm.idcowpleijdtimipfiim  .Ncquc  enim  Dcushlc  quicquam 
propruim,vclieparatiimIeremia;attnbuit,iedc6mcndattantumtfi:icaciamlermonisriii:quali 
dicerct,Modoiis  mihiridelis  minuter, ego  fpem  tuam  nonfruurabor,neque  eorumquititi  e- 
runt  obedientcs .Nam  complcbo quiequid  tuiperaueris,& ipii :  deinde  non  euadent  impunl 
qiucunquetibin;ftiterint.Egoenim  pecnas  deipusTuoteporeexigam.  EtideovTurpatverbum 
w°v7.(  W*',aut  feftinandi ,  vt  oftendat  ic  ftare  paratum,vt  prcr'erat  effedutn  iermonis  fui  tempo- 
poreopportuno.Hocquidemnon  Temper  nobis apparetddcodiciuuapud  Abacuc, Si moram  A< 
t'ecerk  Prophetia ,  expedail!am,quia  non  urdabit,  Ted  veniens  veniet.  lubet  ergo  Deus  quietis 
animisexpedarc  eiFedum Terbi fui:  fed  pofteaaddit  per  modum  corredionis,  Veniens  veniet, 
hoc  en,eficiani,&prxftaboreipfaquicquidPropheta:meiexmandatomeoloquutifuei'int:ita 
nulla  erit  mora,q uiaicilictt  opportunitas  ex  arbitrio  Dei  pendct ,  Sc  non  ex  hominum  iudicio. 
PofteaTequitur:ledquiaionathoiologium,nor.  pollcm  viterius  progrcdi. 

P  R  E  C  A  T  I   O. 

DaojnmpotcnsDcusrfuando  dignaris comiternos adte inuitare _,  &Jb*monem  tuum 
infalutcm  nojlram  confecfas  }vt  tihi  libentcr ,  <&  ex  animo  pareamus,  ©*  itafimus  mon- 
ger;,ne  cedat  nohii  in  interitum,quod  infalutcm  noftradeftinaueras.-fedfcmen  illudincor 
rupt.  bile,auo  nos  regeneras  in  fpevi&e  calcftisjta  dgat  in  cordibus  noftris  radices,  <^fm 
ftumfuumprofcraty'vtnomen  tuwnglonficctur:  fie plantati  ftmus  in  amis  damns  tua,  vt 
ftotcdmus,  (fjruclus  appareattoto  vit<£  nostra  curfii,donec tandem fruamur  leata  ilia, 
yita,qute  nobis  in  cxlo  rcpoftta  eft ,  per  Chriftum  Dominum  noftrum,    Amen. 

13  Et  fait  fermo  Iehoua;  ad  me  fecundo  dicendo^quidtu  vides?  Ec 
dixi,Ollam  fef  uentem  ego  video/acies  eiusa  facie  Aqu ilonfs. 

14.  Et  dixit  Iehouah  ad  me,  Ab  Aquilone  apenetur,  Alii  vertunt,pande- 
tuTyAliifoluetur: crumpet propnc\ma\um  fuper  cun&oshabitatores  terrae. 

I  A  M  incipitlercmias  Termonemdirigere  adpopulum,  cuidatuseratPropheta .  Hadenus 
:nirn  de  fua  vocatione  diireruit,vt  conftaret  authoritas  dodrinx  eius,&  ita  in  generc  loquu- 
tus  eft:nunc  autem  fpeeialitcr  accommodat  iuam  dodrinam  ad  pcputum.Dkit  igitur  oblatam 
fibi  t  lie  y.jjonem elUefiruSntit  >  cuinf fades  erat  verflts  \quilonem .  Qiipd  aiitem  Deus interrogat,  & 
rclpondct  ipi'c  Propheta,in  eo  conhrmat  iuum  vaticinkmv.quia  ii narraflet  fimpliciter  Te  vidiT- 
feo//.p»'/fwe^fw,S:expoluiffetquorUimoblataeTretha:ciigura,nonfuiircttantumpondensin 
verbis  S cd  vbi  Dcus  ip;eadcft,&  p;  onuntiat  quid  fignificet  olla  bulliens,  illic  confirmatur  va- 
ticinium  .  Etminia.edubiumcft,  qum  Propheta  hancloquendiformam  viurpaucrit  achDeus- 
ipTcqualipo'itusinmeclicprobaretTceireauthorehuiusvaticinii.  Hxc  autem  Tummaeft/ven- 
turos effe  Ch.;Uxos,qui  vrbem Hieroiolymam euertant , qui to'llant , &  aboleant  omnem di- 
r  ncattm regi:i,'jc Sacerdotii. Hoc prius denuntiatum fuerattamab  Ilaia,quam ab  aliis  Prophe 
tis:ied  conteiTiptx  fuerant  omnes  minx.  Nam  viuo  Ifaia,  Rex  Baby  lords  ambiuerat  amicitiam 
regis  Ezechix:  &purabantludxi  fibi  opportune  fuilTe  oblatumilludprxhdiumcontra  Affy- 
rios.Sed:ioncxpendebantDeimaiuircgicordahominii,&fledi  in  omnes  pirtes:ne que  etiam 
reputa b  it  fe  iam  a  multis annis  prouocaffe  Dei  vindidim,&  ilium  (ibi  effe hoftcm.C um  ergo 
•  e  3ntemprx,&  q uafi  ludibrio  habitz  fuiffent  omnes  min£,nunc  leremi.is  prodit  in  medium, 
citventuroseffe  Teptentrionalcspopulos,nempetam  Affyrios,quam  Chaldsos .  Nam  Tci- 
musMonarchiamvuamfuilTeablorp;aab altera. Chaldsi enim  dominatiTunt  ATfyriis  ,atque 
ita  fadum  eft  ,  vttotum  fere  Imperium  Oricntale,  exceptis  Perils &Medi>;, ad  iplos  tranfierit. 
r\eipedu  autem  Iuda?at  erant  aquilonarcs.  Idco  Propheta  dicit  ie  vidiffe oll.tm  feruentem.  Multi 
per  ollam  intelligunt  Rcgem  Baby  Ionium. Scd  videntur  male  accipere  quod  Propheta  dici::c<: 
poffem refellere  eorumintcrpretationemjniiicontentuseffemfimpliciveritatejquz  deinde  in 
pi  ogreilu  melius patebk.Ergo  o//^/f  rww  eft  populusipieludaicus,  qucmadmodum  Tuo  loco 


cAP>   i  IO.   CAL-   PRfLBCTIONES 

cbritrs  widehitur.Neque  enirn  volo  nunc  in  vntim  aceruum  Omnia  colligere.  Seel  dicitur  popti 

aftlte  pArsoll*(j;itit)rvcrJusSeptentrior.em,<]UQnnmi\Yw 

acceni'us  eratignis.Et  apte  conuenit  timilitudo.  Nam  vbi  apponitur  ollaad  igncm,remet  ab  ea 

parte,qux  igniproxi;-r.acft,&  bulla: omnes  tranieunt  in diueifam partem.  Dicit  ergo  eftaw  cbu- 

Denique  Dens  Prcphetx  iuo  voluit  oitendcrcpopulum  limilem  effe  carni , qua:  coniefta in  ol- 
lAmcoquitur>&.Dolteacxuritur,vclredigitur  lor-go tempore in  nihilum. ViaitFrophetaos oi- 
ls: feraenns,vci  Liciem,nempe  a  qua  parte  ebulliebat,ipe£t.arc  vcrius  Septentiioncm :  idea  rei- 
pondtt  Deus  interprcs  hinus  vilionis ,  quam  obtulerat  ieruo  fuo ,  At  AjuUoneerumpet  mMmJx- 
feteunShs  bxbit.uores  /mve  ,ncmpe  Iudxx.Proniitiat  his  verbis  Dais  le  iam  acccndiffe  jgnem  a- 
piid  Guldxos ,  8c  Affyrios ,  quo populum  fuum  inftar  carnis  excoquat , 8c  tandem  ccniumat 
prorlus.quemadmodum  heriiblet,vbicaro manet  in  fuaolla,&  ignis uibir.de acceditur,  &ad- 
lunt  ctiam  flabella , neceffc eft carncm prorfus in nihilum  rcdigi, poftquam  cc&a eft,  vel clixa. 
Sic  etum teftatur  Deus  iam ignem  effe acceni'um in  Chaldxa  &  Affyria ,  qui  Iudxos  non  tan- 
tiim  coquat,iedetiam  redigatin  nihilum.  Cxterum  aliisverbisidem  exprimit ,  ni^zmahm  -ven- 
turmneffei  Septenttiont piper  atnBos Iudxos  Ex  contextu  poftea  videbimushlc  proponi  I  reuitcr 
iiimmani  doctrLx,qux  Uremia?  mandatafLUt.Eftquidemhxcdimidia  pars,vtdiximus .  Nam 
voluit  eti.un D.ms  confulere clectis  luis;& ita cos terruit  vt  tantum  domartt ,  &  fubiiceret  Gbi, 
nou  autem  coniicerctin  deiperationem .  Incerea  tamen  dimidia  pars  Prcphctix  hsec  fuit:  iam 
noniperandam  effeveniam,  quialudxifuaobfcinationenimis  prouocauerantiram  Du  ,&c ita 
abuvtfuerant  eiuspatientia,vteoram  impietasnon  effet  ampliustolcrabihs.  Ergo  quod  alii 
Probhetse  denunciiuerant,nunc  lercmias  apertius  itcrum  conrirmat,&  rem  quaii  digito  often-- 
dic.     Poicea  lequitur, 

15  Quoniam  eccc  ego vocoomnesfamilias  regnorum  Aqailonis,di- 
citfchoiiah,&venient:ponentquifque  folium  iiium  in  oiboporcarum 
Ieroiblym£,  &  fuper  omnes muros  ems  m  circuicu,6c  fuper  omnes  vr- 
bes  Jehud.ih. 

Hie  verfus  continet  explicationcm  proximi.  Dcus  enim  clariu s ,  8c  magis  ipecialiter  expri- 
mitquodpiiusattigerat,tiempemalumventurumeiieab  Aquilone  .Dicit  ie  fore  authorerri 
kuius mail  led de  calarmtate loquitur, Ecce  fgc,inquit>  chmt  ad  omnes  f.w.ili.-s  regnorum  Aquilonis. 
Non  aded  efiicax  fuiffet  vaticinium,nifi  diierte  fuiffet  addita  hxc  denunciation  nempe  Dei  au- 
fpiciisventuroseffcChaldxos  .  Solcntenimhomincsfempcrtransf.rrcin  fortunam  quicquid 
accidit.&  pcftea  videbimusin  Limentationibus  ita  fuifl'e  ftupidos  Iudxos ,  vt  cafus  fortuitos 
L<tnx»ta-y  0^,ijcer€tin  cladibusfuis/5cinTempli,c»:ipliu.svrbiscxcidio,&interituregni.Ideofeueiecum 
'        jllis  Deus  e \poftulat,quod ita  excuuant  in  re  clara,nequc  iudiciafua  agnclcant.  Prcphetaici- 
tur  poftquam  teftatus  tft  venturum  effe  malum  a  Scptennicne  ,iam  addii  hoc  malum  minimi 
fbrtuimm  forc,fed  eius belli,quod  Chaldsiinfercnt,  Deum  fore  lummum  ducem,qui  colligcc 
vndiquemilitcs>&conhciethbiexercitumadperdendosIudxos.  Clamandivertovtitur  Pro- 
pheta,Ec«  (/  !wo,inquit,.-t^  amies  cogn  at  tone  s,\c\  familias.Variisloquedi  formis  vtitur  Dc9,  ciim 
docerevukita  i  Lib  manuUia,&arbitrio  effe  cun&asgentes,vtmoueatbcl!aquoties  ita  vifum 
lf*.jz6£r  eft.Dicit,Eccelibilaboad/Cgyptios:&comparatintcrdumiplosapibus.Deindealibi,Eccecla- 
7-it  gam  buccinaj  &  conuenient  Ally rii.  Sed hue fpeetant omnes loquutiones  :dum tumult uantur 

homines,&  totum  orbem  perturbant ,  Deum  tamen  omnia  dirigere  pro  lunimo  imperio ,  nee 
quicquam  geriniti  eius  aui'piciis,&  du&u.  Videmus  ergo  iam  non  hiitorice  Prophetam  loqui, 
ncqucetiam  fimpliciter  vaticinari  quid  futururn  ilt,ied  limul  adiungeredodiinam.Hoc  fuiffet 
nudum,&  limplex  vaticimum,malumei" umpet  ab  Aquilone: fed  nunc, queadmodum  iam dixi> 
fungitur  Dadtoris  ofticio,vt  vaticinium  vtile  fit ,  vbi  afrirmat  Deum  fore  fummum  ducem  in 
hoc  bello.  Ecce  ergo  chnubo  ad omnes  familids  regnorum  Aqui  Ion  is. Tunc  quidem  vnica  crat  Mcnar 
chiaffed  quoniamtantaeraciecuritasinIuda:is,atqucctiamindefocoi"dia,  vtiilinon  metue- 
rent  ab  vlla  cladeiquo  eos  expcrgcfaciat  Deus,&  corrigat  ilium  ftuporem,  dicit  ie  faciururn,  vt 
conueniant  omnes  famiIia?re§ncrum.Etccrte  tunc  multaeratre'jna,  qua:  Deusquafivnoim- 
petuproiccit  contra Iudxos.Et  videtur  etiam  fpeciaffead  inanem  illam  riduciam , qua  Iudxi  fe 
fallebaiu  cum  putarent  ^^yptios  femper  fore  prxfto  ad  ferendasfuppetias.Qjjpniarfi  ergo  i'o- 
lebant  inftar  clipei,im6  inftar  montis  opponere  /Eir,yptios,Deus  hie  pei  fliingk  corurti  llukitia, 
quod  .t^yptiis  contiti  putarent  fe  probe  mimitos  effe  contra  vim  &  arma  totius  Monarchic 
Ch.ild.iicx.H.icigiturrationeprimumfamiliasjdcinde etiam  regna  Aquilonispc;iit.Sequitur, 
E?wn/f«f,ei^/'()ww^^w/7^«f(vir,adverbum)hoceftiingLlliponet^^/o/wrf^»J7^  Hie 

Prophetalignihcattantumrorepotentia:  inChaldxis,vtaudeant  figerefuatentcria  antcipfas 

pcrtas> 


IN     IE  REM  I  AM.  a 

portas,nequcidmod6/edetiamvtclaudatmiriorcsportas.Dicitcriirn,0/7w/'orf/«r«w.Et  cum 
loqiiituidL-linguliSjrnagis&acriuspungitipfosIudaros.NarnfrctiAEoyptiaiixilio^putabant 
fe  pares  fore  ad  refiftendum,  cum  tamenChaldxi,dem&is  AiTyriisjelFcntinfuperabiles.  Dick 
igitur,Non  tantum  exercitus  ipfe  caftra  metabitur  ante  portas,led  linguli  ftatuau  illic,atque  e- 
rigent i'ua  iolia,quafi in  loco tranquillo.InlummajfigmricatDeUijChaldxos,*:  AlTyriosfore 
vi&ores,vtdominentur,&  coniideanttanquadomifux,iniploagro,  &ante  portasvrbis  Iero- 
folym£.Hxcpofteac!ariusdicentur,&addcntur  multx  etiam  circuriftantix.SedDomin.usab 
initio  voluit  profcrre  hanc  fententiam  contra  Iudxos,vt  fentiant  a£tum  efle  de  fuo  ftatu.Dicit, 
it fuper mitros eius incircuitu,ar fuper omnesvrbeslebudab.I)cniquehlc denunciatProphetavafta-  * 
tionemtotiiisregionis:ac!idiceret,Iuda;osfnirtraconndercpropriisviribus,&alienisaiixiliis, 
quoniam  Deus  pugnabit  contra  ipfos,  &  quia  armati  erunt  Chaldxi  &  Aflyriiab  ipfo,fore 
vi&ores,quicquid  opponant  ex  aduerla  parteludxi.Sequitur, 

i6T  Ec  loquar,  velprcferam,mdicia  mea  cum  ipfis  fuper  omni  malitia 
eorum:  quia,  m»nv«,  hicpomtur  vice  »s,  valet  caufakm  particulam,  <pk,dereli- 
querunt me,& fuffitum fecerunt diis  alienis,  & proflrati fuerunt,ve/ 
fe prosluuenmt ,  coram  openbusmanuum  fuarum. 

Deus  nunc  cauiam afsignat,cur  tarn feuere  ftatueritagere  cumludxis.  Vtrunque  enim  o- 
portuit  tradi,  nempe  Chaldxos  non  irrupturos  fua  lponte,  fed  quia  locabunt  operam  fuam 
Deo,quiipios  colhgetatquearmabit  .hoc  eft  vnum.Verumneceirefiut  etiam  alterum  adiun- 
gere,nempe  Deum  non  efle  crudclem ,  neque  etiam  obhtum  efle  foederis  fui ,  cum  tarn  rigidus 
vindexelie  voluif.leditaia?uire,quoniamnimia  erat  prauitas  lnludxisvtneceflcefletiplosita 
prorlusconteri&affligi,QUomam  caftigationesmodicx  nihil  ipfis  profucrant.Dcusergo,poft 
qua.n  teftatus  efl  le  fore  ducem  in  illo  hello, limul  etiam  explicat  fe  iuftas  habere  caufas,cur  ca- 
ftigetludxos.nequehoc  poffeimputariixuitix^uomamipfum  prouocauerant  iuis  impiisfu- 
perftitionibus  Dicit  crgo^Loquar  indicia  mea  cum  ipfis .  Hocmultiinterpretesreferunt  adChal- 
dxos&  AiTyiios,quaiiDeusillispr«fcribat,quemadmodumfolentfummiiudices  fuis  mini- 
ftris  mandarc  quod  ab  ipfis  decretum  eft.Sed  ilia expofitio  nimis eft  coacta.Deinde  etiam  Pro- 
ph.ta  Litis  cam  refutat,  quia  hxc  fimu!  contexir,  Loquar  cum  ipfis  iudicia  me  a  fuper  malitia  ip forum. 
Q_id  ergo  eft  proferre  iudicia?  Nempe  ciim  Deus  ad  tribunal  fuum  citat  iceleratos,  &  exercet 
phiciumludicis.Ethicloqucndimoduspafiim  trituseftin  Scriptura,ficutiinrinelibri  legitur,  Cjf.51.^ 
Loquutus  eft  iexBabylonisiudiciacuniregcZedechia,hoceft,egitcumeo  iudicialiter,  vt  fo- 
le.nus  vulgo  loqui.Sic  ergo  nunc  pronuntiat  De  us  fe  forciudiccm  populi:quaii  dicerct,  hade- 
nus  fe  quieuifle.non  quodincognita  eflcnt  populi  fcelera ,  fed  quia  iuftinuerit  miferos  lllos,  vt 
tentarct  an  aliqua  ipes  eflct  refipifcentix.Nunc  vero  dicitfe  fore iudicem,<\uomz  expertus  eft  Ion 
go  tempore iploseifedelperatos.  Subeftigiturantitheiis inter  tolerantiamDd,qua  diufueiat 
vuisciimiureluo  non  ageretadueriuspopuliim, led  differretvltionem:&  inter  hoc  tempus  vin 
di&x,quod iaminftabat. Loquar  igiturindiciamea  cumludxis  froc eft , iamiamconfeedam  tribu- 
nahha&enus  abftmui  iure  meo,c\:  expe&aui  an  ad  me  vellent  redire  -.quoniam  nulla  eft  conuer- 
fio,&  video  homines  efle  perditos ,  &  ingenia  ipforum  tarn  praua  efle  vt  femper  addant  mala 
mal is,incipum  nunc  obire  munus meum ,  hoc  eft,facere  ofricium  iudicis .  Sed  quemadmodum 
dixi,  tcnedum  eft  Dei  con  (ilium:  vult  enim  a  fe  reiicereomne  crimen,&  omnes  calumnias,  quo- 
rum  folent  etiam pefsimi  quiqueobftrepere  eiusiudiciis,dumipfoscaftigat.Ergoproponitin 
medium  fua  iu  Jiciatquali  dicerct  ,Non  poterunt  mihi  obiicere  fxuitiam,a  ut  crudclitatem,quia 
croiuflus  index  quantumuisfeuerus.  ideo  a.ddit,Super  omni  malitia ipforum.  Pofteaadiungit  ipe- 
cicm,nempc  quia  fitffi  turn  fecerunt  (/«'irf/te»M,inquit.Multisquidemmodisprouocauerant  Iudxi 
in  fe  illius  vindi&am :  fed  hie  apponitur  fpecics  vna  >  quoniam ,  erat  ille  primus  fons  malorum, 
qudd  defciuerant  a  Lege ,  &  puro  Dei  cultu:in  genere  tamen  ponit  omnem  malitiam .  Neque  hlc 
pondtre  caret  particula  vniuerlalis  ciim  dicit,Super  omnimalitia .  Significat  enim  non  vna  tan- 
tum  in  parte  fuifle  improbos,fed  cumulafle  varia  fcelera .  Et  fimul  adiungit,  Quia  dereliquemnt 
me.  Ponit  hie  Deus  defe&ionom:namneripoterat,qucmadmodumquotidievidemusaccide- 
re,vt  vnus  del  inquat  aliqua  in  parte,  alter  etiam  habeat  fua  vitia,&  quifque  ob  diuerfas  caufas, 
obnoxius  fit  Dei  iudicio.Sed  Deus  hie  oftendit,Iudxos  fie  fuifle  deprauatos ,  vt  nihil  tflet  in  i- 
plis purum,vel  fynccrum.Ideo ponit cunEiam malitiam:ic'inde adiungit  defc&ioncm  ,Derclique- 
runt  roe,inquit:quali  dicerct  ,Abncgauerunt  me  prorius.non  dicam  vnum  ex  iplis  efle  furem,  al- 
terumfcortatorem,aliumebriofum:fcd  omnes funtapoftatx, omnes funtperiuri&fcedifragi. 
Ego  igitur  ab  ipfis  relictus  ium,  8c  ipfi  alienati  funt  omni  ex  parte  a  me .  Videm us  ergo  vt  atro- 
citer  amplihcet  Prophctaiceleiagentisiux.Sedpoftea  fpecies  ilia  adiungitur  exempli  caufa> 
Quod fecerant fuffitum  diis  alienis,  hoc  efl,quoddefecerant  a  vcro  Deo  ad  idololati  iam.&  limul  e- 


CAP.    I.  IO.   CAL   PRfLECTIONES 

tiam  hoc  vonk,Qupd fefe indinauerint  coram operibus  manuumfuarum-  Excuiationem  Iudxis  tol'iit 
Propheta,&  magis  atque  apcrtius  detegit  probrum ,  &  fceditatem  ipibrum,Q»e<//is/f  projlraue- 
rint  coram operibus manumfuarwn.Qnpues hac  voce  vtitur  Scriptura ,  fignificac ninuaifl  clic dc- 
mentiaminhominibus.qui  loco  Dei  nontanmm  fc!em,&  lunam,  vcl alias  creaturas  ado- 
rant,l'edidola,qux  fibi lpii fabricarunt.Vnde  enim fit  vt  colant  idolafua impii,nih quod  iin:;c- 
iiiiicillis  8c  nafum,&  manus  &  aures'Trunciiligninemo  adorat:mallam  xns,vel  argcntictiam 
omnes  contemn  unt;!apidem  nemo  exiftimat  Deum  effc.fed  vbi  accelsit  ex  malleo  k  ulpiura, & 
artificiumexmanuhorrunis,ftatimlepronciuntmiferi&  cxciidololatrx  coram  ftatuis  &.  pi- 
fturis.vnde  hoc?quiafinxcrutillis  &  nares,&  oculos&  aures.ergodeosipfifecerunt.  Videmus 
ergo  quorfum  fpeclet  Propheta,vbi  dicit  ludxosfeinclinajje  Coram  operibus  manuumfuarum. Scci  c- 
go  leuiter  hxc  prxtereo,  quoniam  debetis lads  ette  exercitati  in  hoc  generc  do&nr.x.  N unc  fe- 
quitur,  . 

17  Et  tu  accinge  lumbos  tuos,&  furge,  &  loquere  ad  lpfos  qiiscun 
Q\ie}omm&qii*}ego mandauero  tibi:ne  timeas  a-facie  ipfor  um,ne  te  con-. 
xevam^cltimcrcfdcidm,*  facie  ipfor  urn ,  ejl  enim  yerbamfiMptkm  ex  cadem  m- 

cXice. 

PrimoiubetDeusProphetamluumprxconem  eiFe  triftis  illius  iudicii,de  quo  jam  vidi- 
mus. Nequc  enim  voluit  in  angulo&occulte  loquitantum  cum  Ieremia,ledapudipiumdepo- 
luit  qux  volebat  cius  voce  perferri  ad  totum  populum.Ideo  fequitur,Ef  tu.  Videmus  ergo  P10- 
phetam  fuhTeedoftum  a  Dormno,vt  poflet  certb  8c  intrcpide  proferre  qux  poitca  videbimus. 
Coniun&im  ergo hxc  legenda  hint ,  nempe* quod Deus  velit  contendere  tribunal,  vtquam 
diftulit  vltionem  exequatundeinde  quod  velit  Ieremiam  prxconem  eile  vindidx5ad  quam  lple 
paratus eft.T«  frgo.Illatiue hoc  additur.copula  enim  1  ita  debet  relolui,T» ergo,hoc  eft ,  quia au- 
difti  me  iam  fore  vltoremicelerum  populi ,  &  inftare  tempus  vindifitx:  deindequia  icis  hoc  tibi 
fuifledittum,  vtipfos  admoneas ,  quo  magis  reddantur  iuexcuiabiles:r«  igitur  rtmcaccuige  {um- 
bos tuos.  Videmus  quorium  Deus  priuatimallcquutus  fit  lcruumluumleremiam,nempevtpu- 
blicedcindeexequeretur  munus  Doftoris.Et  hinc  col!igimusetiam,c]uicunque  vocatilunt  ad 
regendam  Dei  Eccleliamnon  polfe  eximi  a  culpa,nifi  ingenue  &  audacier  proferant  quicquid 
fibi rrundatu.  eft.Ideo  dicit  Pa  ulusie  elle mundum  a  (anguine,  quia  per  domos  fingiilas  &c  pu- 
htl.io-iS.  bliceannunciaueratquxcunqueacceperat  a  Domino,  Aft.zo  cap.Et  alibi  dicit,  Vxmihimfi 
P  euangelizem:munus  enim  mihieft  iniunftum.Qupd  iubet  Deus  Propbetam  aawgere  Ixmbosfuos, 

hoc  referri  debet  ad  veftitum,qui  tunc  in  vfu  fuit  Orientalibus,ficuti  adhuc  manet.  Nam  vtun- 
tur  longis  veftibus.-quodesautemvolebant  aggrediopusaliquod,  vel  quoties  1  ufcipicbantali- 
quam  pt'ofectionem>lolebat  fe accingere. Dicit  igitur, kecinge  lumbos /«w,hoc  eft,ftiicipiashanc 
expeditionem,quam  tibi iniungo.interea  ftrcnuitatem  ab  eo  cxigit  vt  expeditus  ad  opus  pergat. 
Surge>inaL\iix.,cj-  loquere  ad  ipfosquxcuncjue  ego  tibi prtcepero. Deniqut  his  verbis  fignificat  De9  nol 
le  feadextremum  deicedcre,donec  adhuc  tentauerit  an  aliqnalpes  refipifcentix  fit  in  illo  popu 
lo.Scicbat  quidem  prorfiis  elle  defperatos:fed  voluit  eorum  contumaciam  magis  detegere,ciim 
vltimo  locoleremix  prxcepit,  vtproferrethancvltimamfententiam  damnationis .  Iterumrc- 
petit  quod  ante  dixerat,Ne  timeas  a  fa  cieipforum.Et  hxc  cxhoi  tatio  valde  fuit  neceiTaria,ciim  Ie- 
remias  fubiret  prouinciam  non  parum  odiofam.Perinde  enim  eft  acfi  efTet  fxcialis,  qui  bellum 
indiceret nomine  Dei. Cum  ergo  Ieremias  ptxeife  oftenderet  aftum  efTe  depopulo,  quoniam 
tantafuerat  eius  peruicacia,vt  Deus  negaretiepofthac  fore  exorabile,  fuithoc  valde aiperum 
auditutprxfei  tirn  G  reputamus  quanta  fiicrit  fuperbia  in  ludxis.Gloriabantur  enim  fanftofuo 
generetdeinde,vtpofteavidebimus,Templumerati!lis  quaiiinexpugnabilismunitioaduerlus 
Deum .  Cum  ergo  prxfra&iseflent  ingcuiis,  needle  fuit  Prophetam  non  lemel  confirmari  i 
Deo,vt  munusluu  obiretintrepid^.Ideorepetiturhxc  exhortation  timeas  coram  ip/^s.  Poftea 
addit,Ne/zWr? tf/ia'.WJ,velconteram  nn  fignificat  interdumtimcre,  fignificat  contercre.  Hic- 
ronymus  corrupit  Prophetx fenfum  cum  dixit,Nunqua  faciam  te  timcre .  Eft  quidem  pia  hxc 
dodrina,DcumProphi;txu.iodaturumfortitudinem,  vtperftetinuiftus  contra  omnes  hoftes. 
Et  certe  fruftra  nos  hortaretur,nifi  etiam  Spiritu  f  uonos  ad  fortitudine  inftrueret.hoc  quidem 
eft  vcrum:i"ed  particula  Jc  non  patitur  hunc  locum  ita  exponi.  Quid  ergo  fibi  vult  Deus?  Siue 
vcrtam'  contercre,  iiue  timere  te  faciam, vt  fit  verbutranlitiuum,  ^rins  optime'  lenfus  coucniet. 
Deus  enim,poftquam  Prophetajuum  iuffit  efTe  alto  &  inuicto  animO,iam adiungit,  Caue  tibi. 
nam  fi  tinhdus  lis,  ego  faciam  tc  lerio  timere,vel  reipfa  conteram  te  a  facie  iploru.  Significat  er 
gohisverbis,  Prophetaiatisfore  munitum,fiipfeagnofcatfemiirumeireaDeo,&  itaagattan 
quam  pro  fummapoteftate,neque  fibimetuat  ab  vllo  hominemortali.Cxterum,  fubcfthlccOw 
minatio,Vidc,fi ftrcnue  te  geras,aderotibi,  8c  quantumuis primo  intuitu  lint  formidabiles  qui 
fe  tibi  opponcnt,nihiltamen  proficient.  Quod  iitimidus  lis  &pufillanimis,egotercddampro- 

broi'um, 


IN     IE  R  EMI  AM.  j 


brolkmihoc  eil,non  tuitiim cris animo  timidus/cd  ctia  faciam,vt  lis apud  omnes dcfpicabilis, 
vcl  vt  confpuant  omnes  tibi in facienr.quianon ens dignus,proquo ego  pii<?,ncmA"  cm  iuppe- 
dite  fortkudine  &  virtutcm  ad  hoftes  tuos  profligandos.  Ergo  vi Jcmus  quorfmn  hoc  (ptctct, 
Ke  iimeas,ne  timers teffcuin,hoc  eft,  Jis  forti  &  alacri  animo,  ne  lis  memo  probroftjs>&  OOP  vf- 
queadco mctuasipfos,vt  merito  ctia  metuas,ncque  id  modo,fed  vtipfi  tc  conterant,&  pedlbus 
aud.acc,alcare:qLUamdignusciiscuiilippeditefoititudineniSpiiitLismci.  Locus  hie  tontinct 
vtilem  docirina,ex  qua  diicimus  nunquam  decile  virtute  l'cruis  Dei,  vbi  concipiunt  animi  ma- 

gnirudinem.qLuaagnoicuntleDcumauthorehabereiiixvocationis.  vbiergokaiuntmai'na- 
nimi,Deus  f'uppeditat  illisinuidu  robur  &  fortkudine,vr  lint  formidabiles  tctimundo.Siau- 
tem  reftrifti lunt  ac  timidi,&  hue  &  llluc  rlc&iintur,  ac  mouetur  terrore  hominu,  Dcus reddk 
illos  probrolbs,&  fack  vt  ad  minima  quanque  auram  trcpidcr.t,&  penitus  cOMerarur.Quare? 
indigni  cnim  funt  quos  Dcus  effcrat,&  q  tubus  porrigat  man  urn  ,  &  quos  muniat  ai  mis  luis  & 

quiiMis,quemadmodumiamdiaumei^)iuppeditetfomtudinearami,quapoiVintcentTe&  dia 
bolum,&  totum  mundum. 

PrEcatio. 

Da  ommpotens  Deus,  quado  femel  dignatus  esferuutuum  leremiam  ita  mumre  in- 
iiiclavimteSpiritustui^teiusdoclrinahodie  noshmntlict ,acdifcamus nos  vitro  tibi 
fubiicere^  itafufcipere  atque  etiam  ample  Sli  quod  nobis  per  fcruum  tuum  propoms  vt 
nos  attolUs  manu  tua:  (f  ita  virtute  tua  <&  prajidiofreti  pugncnius  contra  mundum  c? 
contra  Satana,interea  quifque  noftrum pro  fua  vocatione  fie  in  virtutem  tuam  Yccumbat 
Vtnondubitcmus  Vitam  nojlram pericuhs obiicere quoticsopusfucrit:  & pwnemus  V/- 
rilitcr}perjlcmus  tuam  vfquc  adfincm  in  hac  militia,  donee  perfunili  curfu  noflro  tadm 
perueniamus  ad  bcatdm  illam  quietem  qu&  nobis  repofita  cjl  in  calo}  per  Cbriflum  Do- 
minurn  nofhiM-,  Amen. 

18    Er.  ego,  ecce  pofui  te  hodie  in  vrbem  rmimtionis}vcl munitam,in  co- 
lumns.,vclfidturam^errca^&cm  mum  xneu  fupertota terra  cotra  Reses 

lehudah^cotraPrmcipeseius^cotraSacerdoteseius^cotrapopulunner 
ra;  ipfius. 

HI  C  Deus  inftruk  fiducia  feluu  ilium,  quia  neceffe  fuit  addi  animos  in  ilia  trepidatione,  d  e 
qua  vidiinus.Iererniasenimnonputabatieidoncuquiiubiret  tarn  onerofamprouinciam: 
deindeeratillincgotiuaccertamen  cum  hominibuspra!fraais,nequepaucis,quoii]a  torus  po- 
pulusiamfecofu-maueratimpia&iceleftaobitinationeadcotempruDei.Cum  ergo  nulla  eifet 
ampliuspietatis  cura,nulla  etiareucretiacsleftis  doctrinal  in  populo  illo,Ieremics  cum  fibidif 
tidei  et,non potukfufcipere  grade illud onus,mfi  fuffukus fuilFer prxiidio  Dei .  Hac i«itur ra<- 
tione  nunc  pronuciat  Deus  illu/orf  i';^K  ro«»/^  w^^ 

drabit  nome  faltuis.Nam  -i1£y  defcendir  a  radice  ibyadeo  hoc  fenfuintelligk  Propheta  le  co 
lumna  fbre,n&  modo  qux  erecta  erk  in  vacuo  loco,fcd  qua:  iuftincat  vel  sdirkifi,  vei  murii .  In 
feniunullaeftambigiutasdntenigicenimDLaisferuumUiumforeinexpugnabi!e:quicqiudm;i 
chmentur  in  ipmmhoftes,tamenonpra:ualituros,ucutidicet  proximo  verfu.Quanquaautem 
hoc  femel  dktii  fuit  Ieremia:,poiiut tame  optimo  iure  ad  fetranfferre omnes  pn  Doctores,qui 
libi  probe  cofcii  funt  Diuihie  vocationis,&  certb  perfuairfunt  nihil  le  tcmere  as^rcdi/ed  pare 
teiubetiDeo.(^icunqueigkurkafunditifuntinlegkimaDeivocatione,poiiuntaccommo 
dare  in  vfum  km  banc  promiisione,quod  leilicct  lnuifti  perfbbunt  cotra  omnesimpios:  &  cjr 
curiftatia:  notada:  fiint  Arideri  poiTct  hoc  fa^^ 

?rf?».Coparat  ctia fHltur*ferre<t,c;muroanco.rlxc  enim  repetitio  corirmatquod  vno  verbo  ex- 
poiuimus,fcilicct  Iercmia fore  vi£loie:&quauismukos impetus  cotra  eummoueat  Sara,tamc 
exkii  fore \xm  &z  pro("peru,quia pugnat fub  aufpiciis  Dei.  Scd  fimul  etia  adiugitur,  Super totam 
terram.  Loquitur  baud  dubie  Deus  non  detoto  orbe,fed  deterralehudah.  nam  hac  legeelcd* 
fait  leremias.vt  opera  I  uam  elcfto  populo  impederct.Dicitur  cY^ofore  vi&cr  t otitis  ludax.  Po- 
ftealequkur,CoK/rrf  Rfg«  IfW.(/;.Scimusvnum  duntaxatfuiffc  Regein  Iud^ajfed  Deus  Pro- 
phetamfuumhortatur ad pcrieuerantia:quaiidiceietforcilIilongu militia:  curfum,  ncrxdio 
oblongammoramdcficiat.  Senilis  igkiireit,Prophetam  non  milkaturum  cotra  vnum  Rce, 
fed  mortirovno,adhucnouacertaminainitare,vtlcilicet  apud  feitatuat,nul la  fore  ipemquic- 
tisdcnec  pcregerktotu  illudtepus,quodDeus  apud  fedcfUnauerat.Scimus  cnim,ctia  qui  pro- 
be animati hint  ad  parendiim,tamcn  expetere  fibi  prxrigialiquod tepus,vt  poftca  tanquam  riii— 
1  ices  emeriti  racationc  obtineant .  Dcus  aute  hie  Prophets  fuo  denunciat,  vbi  ad  mOrte  vniuS 

b. 


CAP.  II-  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

ReCTisftrenuccertauerit,nihilocanienrncliorem  fore  eii)Sconditicncrn,quonia  lu  ccedcnt  alii, 
quibufcum  needle  em  ttiam  confligere ,  quomam  eadem  inanebit  &  prauitas  &  obftinatio. 
Regibusadiun^it  Pyit/cipes.o-  S.>cerdotes,  poftremo  ctiam  totumpoptilum.  Si  Rex  quifpiamobh- 
ti)Sofncii>iyrannicennperet,lxpetamcncontingct  ,vtadiintaliquimoderatores,  qui  tempe- 
red ems  Ubidincs,li noa  pi  iffint  mtouun corrigcre.  Videmus  enini  crudelifsimos tyranncs ia> 
pe  placari  a  bonis  coniihanis .  Soi  Dens  hie  Prophetam  fuum  admonet,  res  ita  deiperatas  elTe 
in  ludxa,  vt  fi  Reges  improbi  lint  ac  fcelerati ,  etiam  conhliarios  habcant  peruerfos ,  &  eodem 
pr2ditosingenio.Qu.oddeSacerdotibusfequitur,poirctvidenmagisprodigiolurn,  nill  quia 
pafiim  teftatur  Script  ura,  Sacei  dotes  Leuiticos  fuilt'e  omnes  fere  degeneres  &  apoftatas,  ita  vt 
vix  centehmusquuque  eftenderet  minima  pietatis  lignum. Cum  ergo  ordo  ille  lie  efltt  corru- 
ptus.riOeftquodiniremur  dcnuntiarjleremix  bellum  cum  Saccrdotibus.  &  poftcain  progrcf- 
iu  videbimus  hoc  fuifTe  completum.Quia  autem  poterat  videri  excul'abile  vulgus ,  iicuti  ma- 
jor eft  lllic  firnp1iatas,quarn  in  proceribus(nam  qui  eminet,vel  fuperbia,  vel  crudelitatc  delin- 
quut.velperrruuunt  ill  mimiumlicentix,confih  iuaprxftantia:in  plebe autem,  quemadmodil 
dixi,fxpeappar- 1  in  fpeciern  plus modeftiX)  fed  Deushlc prcnunciat,tantam mipietate graila- 
riinludx.i,vta  mii.nviO  vfq'iead  maximum  omnesuntperuerfiiiiitigiturarrnadus  Picphcta, 
quemadmodumnuperdm.  Q^idenimpoteratreputare,fi  non  fuiiretin  tempore  admonitus, 
8c  poftea  expert  us  f  uiifet  tantam  petulanilarn ,  im6  tanta  rabiem  in  furiimis  8c  innmis,  vt  hofti- 
UterbellaiidumeiTctcumelecioDeipopulo^oniecusatquecunidiabol^Pofteafequkur, 

19   Pugnabunt  a  litem  tecum.vHpraliaburnw contra  tefid  non  praena le- 
built  tibi,cjuia  tecum  ego^«wy«mffC7w^clicitIehouah,aclte  libera  ndu. 

Hoc  veriu  breuitev  admonet  Deusfcruumfuum,quanuisincxpugnabili  virtutefitinftru- 
£tus,tameninftare  multas  moleftias,vt  non  peragatmunus  fuum  ludendo^uemadmodum  vul 
go  dicunt  O  fiend it  lguur  quorium futurus  lit  fimilis  vrbi  inui£i*,or  column* ferret, cr  muro  <trieo> 
nempe  vt  vinlitei  pu;:net,non  autem  vt  procul  a  feabigat  omnia  difcnmina,omiits  pugnas,  & 
quicquid  durum  8c  graucevitfecundum  carnem .  In  fumma,  videmusvtum  prcmilsionis  hue 
fpe<3:aie>vtlereniias  fretus  Deiauxilio  no  dubitct  kk  opponere  vniuerfis  Iudeis:&  qualifcun- 
que  fit  eorum  rabies,  vttamen  non  frangaturanimo.Iam  hinc  colligi  poteft  vtilis  do&rina, 
nempe  quoticsDeuspromittit  feruisiuis  vidonam  contra  hoftcs ,  non  debere  lpios  hoc  trahe- 
read  foucndumtorporemvelignauiam-.fedpotiusadcoUigendos  animos,vtfcilicet  forti& 
infarigato  ftudio  pcrgant  in  curfu  vocationis  fux.  Denique  promittit  Deus  fefore  illis  libera- 
toremifed  umuletjam  illos  hortatur  ad  fuftinendos  omnes  impetus hoftium .  Dicitigitur,  P«- 
gttabtvit  ip/iyfed non prauAebunt, quia,  tecum  ego,vt  te  Itberem .  Ex  quibus  verbis  dilcimus  ita  arma- 
tum fuuTe  uremia  • ,  vt  ncn debuerit expauefcere ,  cum  videret  prcpohta  fibi  cflc diitrimina. 
Neq  ueenimD^ut  hie  pronuntiatfe  fore  illiinftarmur^nequosiniiiltusfuftineaf.icddicit,^  f 
te  Iiberein,ciui(i  diccret,  Comparate  adtoleratiam,quia  nifi  tibieffcm  liberator,adiimeflet  de 
tuavita,accentiesperircs:fed  inter  millemortes,non  eft  quod  quicquampericuli  exhorreas,v» 
biegotibiprxftofurnlibcrator.Seqiutur, 

CAPVT    SECVNDVM. 

T  fuit  ferrrioIehouJE  ad  me  dicendo, 
i    Vade,&  clama ad  aures  Ierufalem,dicendo, Sic dicitle- 

houah,Recordatus  fumtui  propter  mifencordiam  adole- 
&l-^^&i  fcentise  tu«e,&  dile&ionemdefponfationis  tuae  ,cum  me  fe- 
quuta  esycum  veniftipofl  me,profcSia  cspojltnc^n  deferto,in  terra  non  femi^ 
nata. 

Hie  iam  mandata  iniungit  Deus  feruo  fuo ,  qux  ad  Regem  &  Sacerdotes , &  totum  vul- 
gus perfcrat.Nam  per  awes  urofolymx intelligit  omnes  incolas.Tacite  autc hie  figniticat  Deus/ 
indignosefTeludxos,  quorum  amplius  gerat  curam ,  fed  aliacaula  feadduci,neipfost  in  to- 
tum reiiciat,  donee  expenus  fuerit  deploratam  ecrum  malitiam.  Sic  ergo  prxfatur,  Kecor- 
d.ttui  fion  tsd  propter  mifericordiam  aaolefctntix  tux ,  ©•  amorem  defponptiont's  t not .  His  v  erbis  do  cet 
le  non  fpc&are  quid  meiiti  fintludsi,  neque  etiam  agnofcere  vl lam  in  iplis  dignitatem,  cur  i'o- 
licitus  tit  decorumfal  ute,  &eosinviam reducere  ftudeat  Prophetxfui  opera  :  fed  hoc  dare 
prioribusfiiJsbenenciis.Vertuntquida,Recordatusiumpietatis,velmifericordiXadolefcenx 
tux ,  8c  Lakita  poflctrefolui,  ficuti  quibufdam  aliis  locis.  Alii  autem  omittunt  particulam 
Lalcalii  vero  fubaudiunt  copulam,  Recordatus  fumtui ,  &.  mil'ericbrdix ,  Nullus  autcm,mco 

iudiciot 


cm-  n.tp 


IN    IE  REM  I  AM.  8 

iudicio,affequutus  eft  Prophetx  metem,cum  tamen  nulla  fit  obicuritas  in  yerbis,  fi  fubaudia- 
turparticida,quddfdlicetDeusrecordeturpopuIifui, propter miiencordiam qua ipl'um  co- 
plexus  cft,propter  amoi cm  quo proiequutus eft eumab initio. Hunc  ergo  genuinum  Prophe- 
tx lcnfum  eile  arbitror,qu6dfcihcct  Deus  hlc  tollat  ornnem  matcriam  fuperbix  8c  gloriatio* 
ms Iudxis:quali dicerct.ipf  os eire  dignos,quorum  nulla  (it  ratio, fed  fe adhuc  iilis eile  Patrem, 
quoniainnolitperirefuabeneficia,quxinipfbspridemcontulerat.Deniquel]lcefteaula-rcd- 
ditio,cur  Deus  mittatlcremiam  poft  alios  Prophetas.-quafi  diccrc.t,Hoc  vobisteftimonium  c- 
rit  paternx  curx,qua  vos  prof equor,dum mitto  Propiietam ,  qui fpem  venix  vobis  faciat,li  in 
viamredicritis>&  litis  mihirec6ciliati.Vndeautemht,vc ego  aclhuc  de  vobis  cogitem,cum  ta- 
men fitis  mei  obliti,  &  abieceritis  omnem  curam  mex  Lcgis?  nempe  quia  vclocoininuarc  mea 
crgavosbencricia-  \  oc  jXMiferkordiamitdvlefientitt,  pafsitie.  nam  his  verbis  no  lntelligitmilcri- 
cordcsfuiireIudxosolim,fedexpertosfuifIlDeimilericordiani.Notandaauiemeft  fin.ilitu- 
do,qua  vtitur  .nam  hlc  Deus  fponfo  adolcfcenti  fe  comparat ,  qui  vxorein  dux  it  tencram,  8c  m 
ftorextatis,&fummapulchritudine.Ethicloquendi modus pafsim  occunirapud  Prophctas. 
Ego  nonimmororinexplicatione, quoniam  alibi fuiiusdc  care  tra&andum  (.rit .  Cum'crao 
Deus  fibi defponfaucritllraehticum  populum,  vbi cum redemit,  &eduxitexE  ypto,  diaifc 
ntmcrecordari populi  propter  ULm  lntferkordiitn,  &  propter  amorem .  Prxponit  a  mori  mjiericordia, 
vel  beneficentiam.Nam  ncn  propne  eft  gratuitus  r.iuor,vcl  humanitas , qux  mil'cris prxftatur, 
vel  benchcentia.  AmorisvocepluiibusaliislocisDeusinti.lligitcr.iam  gratuitamele&ionem, 
qua complexus fuerat totumill urn populum .  Sed clarior eft expreftio ,  y  bi  ftatuitur  in  priore 
gradu  miiericordia,Vel  gratuitus  fauondcindeetiam  amor  adiungitur  .  Nihil  quidem  addirur 
noui,fcdexpreffiusdccIaratPropheta,pcpulumillumfuiffediIecr.uma  Deo non alio  refpectu, 
nifimif'cricordix.Eftautem  hie  inlignis  locus,  quia  ofteudit  Deus  fLrdusruum,quauis  a  ludxis 
perfide  violatumfueritjtamenefTefirmum&ftabile.  Nam  quanuis  non  omncs,  qui  genus  du- 
cunt  ab  Abraham f ecundum  carnem,  fint  veri  &  lcgitimilf  raclitx :  tamen  Deus  femper  verax 
Tnanetj&vocatioeius caret poenitentia,quemadmodumdoretPaulus.  Hocioiturdiicamusex 
Prophetx  verbis,Deum  non  contentum  fuifTe  vno  Propheta ,  f"  d  ccntinuaffe  gratiam  illam, 
quoiiiam nolebat  fcedus fuum effe nritum .  ludxi quidem impie  a foedcre ipio defciuerant ,  & 
mulritudo,vtdignaerat,pcriit,&  prorfus  fuitabdicata:Dcus  tamen  re  iplateftatum  tfle  voluit 
non  pendere gratiam  f'uam  ab  hominum inconftantia,ne fubinde labafca't ,  quemadmodum  e- 
tiam  alibi  dicic  Paulus:etiam  iicmr'ies  homines  fintmendaces&perridi,  Deum  tamen  manere  R<""3-4 
vcracem,&  pcrftarein fuo  propofito.  Hoc  cclligimus  ex  Prophetx  verbis,  vbi  prxfatur  Deus 
fe  rem  datum  effe popufi propter miferkofdi am  adolefcentia  ipftus  .  lam  quod  adolefcentiam ,  &  de- 
Iponiationcmponitjexeoetiamdif'camus^rxueiitumruifre  populum  ilium  Deibeneficentia. 
Neque  enim alio iure famiharis  fuit  Deo,  nil! quod elecius  fuit .  Nam  defponfatio  non incce- 
pit  a  populo,  nifi  anteuertilTet  Dcus.Q^alis  erat  Abraham? &  qualcs  omncs  eius  pofteri?  Nuc 
ergo  oftendit  Deus,  initium  omniii  bonorumhoc  effe,  &  quaii  fontem,  quod  populum  ilium 
fibi  chgerc  dignatus  cft.Et  hoc  idemconfirmat  aliis  verbis,  Cum  meficjuuta  es,  inq  uk,in  deferto,iu 
terra  non  feminata.  Scimus  populum  non  ohtemptraffe  Deo,  vt  par  erat ,  etiam  cum  redemptus 
fuit.ergo  non  tarn  commendat  hoc  loco  Deus  vlla  populimenta,quamconrirmat,quemadmo 
dum  dixi.i' lam  l'cnietiam.quod  icilicct  non  pofsit  abneere  curam  eius  populi,  quern  femcl  fibi 
adoptauit,  8c  quern  traxit  in  defert  um,vt  feparatus  effet  a  toto  fa  e  mundo ,  per  modum  tamen 
c6ctltionis,proiuaindulgentia,inlaudepcnitobfequiumillud,qi'6dperviasafperaspopulus 
Deilm  comicat us  fit:  acfi  puella  dclicata  ob  f'ponfiamorcm  duros  &  moleftos  labores  non  re- 
fugcret.Poftea  addi.t, 

3  San&itas ifrael  Iehou«e,primitia£  frugum  eius :  quiomque  come- 
derint  contrahent  noxam^alu  \crtuntypeccdbunt:fcdego  potlm ad pKMmrefero* 
malum  venier.  fuper  eos,  excgctice  additur  hoc  membrimi^dkk  Ichouah. 

Hkclarius  exprobrat  Deus  populo  ingratitudinem:5:primum  f*ua  bcrieficia  commc- 
mobt,quibus  populum  fibi  deuinxerat  in  pcrpetuum :  deinde  oftendit  quam  mafigne  rcipon- 
derit  populusipfeto)  bencficiisacceptis .  Cum  crgodicit  Ifraelemfiijc  fktt&ttm ,  hoc  non  poni- 
tur  honoris  caufa .  Eft  quidem  per  fe  prxclarum  hoc  elosium ,  quod  Deus  fibihunc  populum 
confecrauericquodvolueritefiequaliprimitiasfrui-um  fuarunv.  ledtenendaeftobliquaan- 
tkhers  inter  iiigentcm hanc  &incompirabi!em  Dei  gratiam  ,&  prauitatem  populi,  qui  a 
Deo  tarn  liberali  &  beneiico  poftea  deficit.  Hoc  igitur  fenfu  dicit  Iercmias  {faclem  efic 
b>!c!itatcmDeo,hoc  eft,  effe  legregarumab  aliis  omnibus  populis,vtillic  refulgeat  Dei  gloria. 
Poftea  adiuiigitfj(^/'w»;V;<«^ffKm.Namquauisrrugesquxcunquein  terra  naicuntur,mcrito 

b.    h. 


C  A  p.   II.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

confecraw  lint  Deo,  cuius virtutenafcuntur.tamen  fcimus  dele&as  fuiffe  primitias,qua;  altari 
impofita:  eflent quafi  l'acer  cibus.Cum  ergo  Deus  iufiiilet  iibi  in  Lege  offerri primitias ,  &  eas 
pofteadediirctSaccrdotibus,hlcexconl"uetoritudicit/)o/'«/«mI^f/«>/V«»>  ejfe  primitias  frugum 
fuarum.  Nam  gentes,qu£tunc  vbiquehabitabat,noncrant  extra  imperii!  Dei.  (eft  enim  onmifi 
creator-.deinde  omnibus fcnipcr  exhibuit  fe  Patrcm ac nutritium.)iedpnEtentisalns gentibus, 
folumgenus  Abraha*  fibielcgit,  &  quidemhaclege  ,  vtilludprotegeretfuavirtute&  auxilio. 
Cum  ergo  Deus  ita  vnam  gcntem  fibi  deuinxent,quanta,&  quam  arifta  8c  ianfta  efle  debuit  o- 
bligatio  lllius  populi'Eo  igitur  fcedior,&  magisdeteftabilis  fuit  perfidia,  ciim  populusita  fpre 
uit  lingulares  lllas  gratias,quasDeusinipfumcontulerat.  Nunc  ergo  videmus  quorfum  Pro- 
pheta  dicat  Ifraclemfujjje  DetfanBum,  <&  primitias  frugum  tius .  Interea  tacit  e  lubindicat  ventu- 
rum  efle  tepus,quo  Deus  libi  etiam  alios  populos  colligat .  Nam  in  primitiis  populus  dicabat 
&  offerebat  Deo  totum  anni  prouentum.Sic  ergo  Ifrael  fuit  fimilis  primkus.quia poftea  Deus 
fibi  etiam  affumpfit  extraneas  getcs,qua*  multis  leculis  habitse  fuerant  quafi  profane.  Sed  tame 
hoc  pttecipue  fpe&auit,grauifsimam  efle  populi  culpam  qui  non  agnofceret  qua:  8c  quanta  be- 
neficia in lpfum  contuliffet  Deus.Iam  addit, Qmamque  comederint ipfum,  contrabentnoxsm.  Dixi 
mihi  magisplacere  hunc  fenfum,  quia  fequitur  continue  poft  explicatio,  Malum  vet/iet  fipereos. 
Non intelligit ergo  Deusfimplicitcrreoseffecriminis,  quicomedermt  primitias  illas:ledhoc 
potius  ad  poenam  refert:quali  diceret,Non  impune  comedent  profani has  primitias ,  cj  ue  mihi 
dicatarfunt.Siquisenimadfc  rapuiflet  primitias ,  Deus  fumphffetdeillo  vindi&sm  facrilegio 
dignam.Si  quis  tamen  malit  aliter  exponere,  quod  lcilicet  nefas  fit  lsdere  Itraelem,  aut  inferre 
vl!aminiuriam,qiuafitfubtutelaDei,nonadiTiodum  repugno.  Verumtamen  phrafis  lingua: 
potius  in  diuerfam  partem  nes  ducit,nempe  non  tantum  noxios  fore,  qui  Ilraelem  I&ierint,  fed 
etiam  non  poffe  effugcre  vindiciam  Dei. Qnare?M</wH enim  venietfuper  eosjnquit  lehouab .  Po- 
fteaclariusexplicatvfumhuiusdoftrinx. 

4  Audite  fer'monem  Iehoua;  domus  Iacob ,  &  omnes  cognationes, 
Xelfamili<e,domus  ifrael. 

5  Sicdicitlehouah^ndiniieneruntpatresveftninmeiniquitatis, 
quiaalienati  funt  a me,& ambulauerur,  velprofeclifwt, poft  vanitatem, 
&  fa£ti  funt  eu.a.nidi*vcleuanuemnt. 

Hlcexplicat  Deus  quorfum  protuleritin  mediumquod  vidimus,  nempe  fe  Ifrael  cm  fibi 
dicaffe  in  populumpeculiarem,&:velut  in  primitias.  Sa;pcDeusbencficia  iuaerga  nospra:- 
dicat,vt  hortetur  nos  ad  bene  fperandum,vt  ccrto  fimus  pei  fuali ,  quicquid  accident ,  iemper 
nos  fore  faluos,quoniamiumusfub  eiusfide,ex  quo  nos  elegit .  Sedhoc  loco&  aliis  complu- 
ribus  recenfet  Deus  quantum  fibidebeant  IfraelitJE,vt  inde  melius  patcat  crimen  ingratitudi- 
nis.Dicit  i°itur,i4uditefermonem  lehoug.  Hac  prxfatione  fibiattentionem  conciliat.Nam  figni- 
ficat  fe  verba  non  fafturum  de  re  aliqua  vulgasi.  Audite  ergo  domuslacob,audite  omnes  fmilU  do- 
mus I/Jvtf/,inquit. Quafi  diceret  Ieremias,Ego  hlc  lecure  prodeo  in  medium  Dei  nomine,  quia 
nonvereornevllapoffitafTerria  v  obis  defcnfio,quscrefellat  Dei  obiurgationem:&  lecureex- 
pe&o  q uid  litis  diduriiquia fcio  vos  fore  mutos .  Ego  igitur  libentcr  inftar  buccina:  c lamabo 
fonoravoce,me  venire  ad  vos  damnandos:fiquid  eft  quod  reipondeatis,egoliberumvobisfa- 
cio.'fcd  coget  ipfa  Veritas  vos  obmutefcere ,  quia  crimen  vcftrum  minis  eft  execrabile,  &  nimis 
■ctia  conuidu. Hue  igitur  fpeftat  cxhortatio,  c urn  mbet  AttenCe  audite .  lam  fequitur  ipfa  accufa- 
iio-tQuidinuenerwit  crimin/s  in  me  Vdtres  vejiri,  vt  mereliffo,  Atnbuhverint  poft  Vdnittttetn ,  ©•  etotnkli 
fd&ijmii  Duo  crimina  hie  obiicit  Ieremias  pcpulo:  nepe  quod  a  Deo  vero delciuerint,que  ex- 
pcrtierantliberatorem-.deindef«rf»wmwf«»y««.f^Vwp»fw,hoceft,  quodfuerint  apoftata:  nulla 
ae  caufa.Crimen  enim  exaggeratur,  quod  illis  oblata  non  fuerit  occafio,  cur  Dcum  relinquc- 
rentj&feabipfoalienarent.CumergoDeusipfoshumanitertraclaueritjipfiaiitemiiigumex- 
cuffiffent ,  &  non effct  quern  Deo  conferrent ,  non  poterant  diccrc ,  fuimus  deccpti.Et  quare? 
T<ldmfiquuti,mc[uk,eBis  Vdnit4tem:8c  lola  vanitas in caufa fuit. ,  vt a  me dericcretis .  Ego  longius 
profequerer,led  mihi  eft  aliudnegotium  quo  vocatusfum  etiam  anteledionem. 

Precatio. 

Da  omnipotens  Deus ,  cjuando  hodie  noncefcas  £F  mane  &  \cfleri  nos  ad  te  vo- 
care,  &  afiiduc  nos  hortaris  ad  rcfipifcentiam  ,  te  etiam  exorabilem  nobis  fore  te- 
flaris ,  ft  modo  ad  mifericordiam  titam  confugiamus  •,  ne  ob&ruclis  auribus  rcfyitamus 

hanctuam 


IN     IE  REM  I  AM.  9 

banc  tuam  bcnig»itatcm,fed  mcmores gratuity  elcSiionis  twelve  pnndpium  tibi  cslo* 
mmumgraiiarum^uibus  nos  dignans  profcquifiudcamus  ita  nos  ttbt  addiccrc,  vtgloa- 
ficctur  nomen  tuum  tota  vita  nojkra:  (^'ficontingat  nos  alicjuando  abs  tc  declimre ,  vt  ta- 
men  ato  rcdeamm  in  viam,  &  morigcnfvnusjanclis  tins  admomtionibus ,  Vf  ita  appa- 
rent nos  ficfcmcl  abs  te  e!eclos  efie,&  vocatos^cupiamus pcrmancre  in  Jfic  dlimfa- 
lutiSyad  (juam  nos  muitas,  ©*  qua?  nobis  parata  csl  in  c#lo}per  Clmfliim  Dominant  no- 
firi.m,  Amen. 


H 


I 


Eri  aikliuimus  Dei qucrimonia,qua cxpoftulabat  cum  populo  fuo.  Diccbat  in  fumnja,Si 
veniendum  fit  coram  aliquo  iudice.fibiclTeiuftas  cauias  damnandx  corum  ingratitudmis: 
ipl'os  vcro  carere  omni  prxtextu,  quia  prof\cti  fint  port  vanitatem,  &  fa&i  lint euanidi, hoc  eft, 
nulla  occaiioneipfum  deleruerint,&  taniumabrcptifint  poft  lua  hgmenta.Nunc  iequitur, 

6  Et  non  dixeruijxctftsm cogitarunt apndfe,Vbi  eil  iehoualvpi  edu- 
xic  nose  terra  AEgypti,&  proficifa  fecit  nos  per  defertum  in  terra  foli - 
taria,vc/ vajia,  &:  iqualida  in  terra  horribili  >  &  vmbra  mortis :  in  terra 
perquam  uir  nontranfiitJ&  in  qua  non  habitauit  homo? 

7  Etintroduxivosin  terrain  fertilem  ad  comedendosfru&useius, 
ycl,idcomedcndujru£iiieius,infi>igiilarit2>c  vbertate  e iu s , ad vabmneft,  adbonum 
eius  fie  ingrefsi  eltis,  &polluiilis  terrammeami<Sc  hajreditatemmeam 
pofuiftis  in  abominationem. 

ProfequitureandemfententiaPropheta.  Dcusenjm  hie  populo  fuo  non  leue  crimen  ob- 
iicit,quia  venerint  lua beneficia in  oblniione.  Atqui redeptio  tarn  admirabilis,digna cnt,  qua? 
celebrareturomnibusfeculis>ncntaiumin  vnagete,  led  per  omr.es  crbisplagas .  Cum  Iudxi 
ita  fepclierint  memona  tarn  in(-.ghis,&  inxftimabilis  gratia:,  in  eo  deprchenditur Fceda  eoru  lm 
letas.Sinon  expcrtifuillent  Dji  vircutS  &  beneficenm  ,vel  li  tantiimfenliireiiteam  vulgari- 
iusmodis,poteratextenuarieorumculpa.Sed  ciimDease  cxlomaniflftaflct  virtuteinlolita, 
&  maicftas  eius  verfata  f  uillct  ante  oculos  populi,q  uanta  f  uit  ilia  barbaries,qudd  poftca  obliti 
funt  Deilui,qui  palam  ipGs,&  quide  talibus  documetis  innotuerat?Tenemus  ergo  fenfum  Pro 
phetx  cum dit'mpfosnon  (/w^f.Njm  hSfc  Dcusperftringit  locordia in  Iud«is,qii6d nor. reputa 
uerint  ie  in  perpetuii  elle  obftri&os  eius  benericentix,q  uonia  ita  mirabiliter  cos  libcralftt  e  ter 
ra  -€  iy  pti.Cum  dixit  non  dixiffejibi  eft  leboudrt  figniheat  ie  fuifle  lllis  prsefente,  vel  propinquu: 
fed  fuilfe  cxcos:&  idco  nuilumillis  effe  prxtcxtum  igncrantix ,  quonia  non  procul  quxrendus 
fucnt,vcl  per  longas  ambages.  Si  ergo  hoc  tantum  lllis  veniflet  in  mentem ,  an  non  Dens  fernel 
nos  redemit?  non  poterantdehecre  poft  luas  vanitates.vnde  ergo  tantus  error  ,  vc!  potius  tata 
amcntia,quod  idola  fequuti  funt?Ncmpc  q  uia  non  placuit  ipiis  conferrc  ftudia  fua;  vel  animos 
adiiceread  DeuqusrSdii  vel  relpicicndii  Hie  ergo  Prophetaoccurrithypocntis,qui  potciat 
cxcipcrelefuitredeceptos,iS:lapfosignciaria:quemadmodulemperinproniptuluntttrgiier 
fationes,vbiiniudiciumvocariturquipcccarunt.  Ergo  ne  quid  tale  obtendere:  Iudxi,  Prophc 
ta  hie  ofledit  non  trrorefuiffedeceptcs,iedmalitiaabreptosFuiffc  poft  mcndaciu,quiaDeiim 
vitro  contcmpfcii.it,nequcvoluerintinquireredeipfo,cymlatiseflet  ipiis  propinquus.  Locus 
hie  notatudignuseft,quia  nihil  eft  magisvuleare,quamvtiiripii,vbiconuiili  furir,captent  hac 
]jtebram,nempeie  bonoanimofeciire,cumfueruntfuperftitionibusluisaddiSi .  Diicutit  er- 
<z;o  Prophcta hunc  fucum,  &  oftcndit,  vbi femel  cognitus  fuit  Deus , non  poflie dclei i eius no- 
rn.n  8c  gloriam,nili  hominum  prauitate,cumfcicntes  8c  volentesabipfo  defcifcunt.  Omnes  i- 
"lturapjftatx hoevnoverbo damnanturneaudeant  amplius  tergiuerfari, quaiiiinipliciratfe 
dfceepti  efient!  quia  vbi  ventum  fuerit  in  examen,  dcprehenditur  ipforuni&malignitas><l-in- 
gratiti;do,qu6dnondi^natifintinquirerevZ!;'f/7frZ3f«5.Etpofteafubiugitqiixadfcntcntixhu- 
ius  explication  e  faciiit.Dixi  enim  hie  dan.ui  non  quoflibet,fed.Iudxos,q  ui  certa  expe  rictia  co 
snQjierantDeu  libicffePatre.  Cum  ergo  Deus  multis  tcftimoniisfcillispatefeciffetj  non  fuit 
vlluspraftextusinfcitiJE.  Ergodicit  Prophcta tpfosnon  reputaJJe&bie/Jet  Deus qi<ieduxer.ii\eas  e ter 
r.i  iEgyptifgrfeceM  !>r<fiaf^i  per defertum.  Hoc  non  potuit promifcue  dici dc  cunclis getibus:  led 
iafndiftueftjfermonf  huricpeculianterdirigi  adIudxos,quimanifeflelcnfciatDcivirti.]re-.ita 
i,6  - oterat  nil!  vitro pcccare,nepc  cum  cxtingueretfuamalitia luce,  quxobiectafucratipioru 
ocubs.Et  hie  limul  amplihcat  Propheta  crime  a  circunftatiis.Neque  eni  fimpliciter  dick funTg 

b.    hi. 


CAP    II--  IO.    C  A  L-    PR  AE  LECTION  ES 

edu&ose  terra  AEgypti,tcd  fuiffe  Deumillis  perpctuum  duccm  perannosquadraginta.Tcm 
pus  emm  comprehidkur  fub  nomine  deferti.  Hiftoria  nota  cratideo  iatis  habuit  earn  breuiter 
atlingere.Et  tamen  magnifice  illuftrat  Dei  gloriam  ciim  de ipfo  deferto  loquitur.  Sed  hoc  pri- 
mo  loco  noraudum  eft.Iudseos  Fuiffe  inexcufabiles ,  qui  non  reputauerint  patres  fuos  quadra- 
ginta  annis  f uiffe  mirabilitcr  ler  uatos  Dei  mani),  &  quide  raodo  inufitatc .Neque  cmm  pads 
crat,qLioalerentur,neqiiectiaaqua.Deus^rupeillisaquameduxif.dcindelaturaukeosca:lcfti 
pane:&  veiles  eorum  attrita*  non  fuerunt  tam  longo  illo  tempore.  #  idemus  ergo  exaggcran  c- 
orum  crimen  circunftantiatempons.  Nunc  fequuntur  qua-  dixi.  Nam  Prophtta  vocat  deier- 
tum,  terrain  aridam  vel  vaftxm,terramfqnalidam ,  terram  horribilem ,  terrain  obfatritatis mortifer*'. 
quail dicerct  populum Fuiffe  conferuatum in media  mortc,  imo inter multas mortcs .  Quia vir 
non  fokbat  tranfrrefer  t  err  am  Mamjiec  qttifquam  in  ea  habitabat,inquit  Z)e7«-,vnde  lgitur  vobis  lalus 
eft  profccla'Ex  quo  fonte?  nempe  ex  morte,inquit.  Nam  deiertum  quid  aliud  fuit,  quam  fpc- 
&aculumhorribile,inquo  cernerclicebatvoscircundarinon  ab  vna  ipecie mortis,  icd a  cen- 
tum ?  Cum  igitur  Dens  virtute  fua  incfedibili  cduxerit  vos  ex"  AEgypto ,  &  per  annos  40.VCS 
alueritprster  nature  ordinem,qu£namfuppetetexcufatiotantxdemcr.t;a:,qi;6dabipioni!nc 
eftis  alienati'Docet  autem  hie  locus,  quo  plurabeneficia  in  nos  Deus  contulerit ,  eo  atrocius 
effe crimen fiabiplbdehcimus  ,&minuseffeexcufaticnis  in  malitia  noftra  &c  ingratiti.dine: 
prafei  tim  h*  beneficentiam  fuam  longo  tempore,&  variis  modis  erga  nos  profequutus  lit.  Ad- 
dit  poftea,Ef  introdttxi  VM,iiiquit.Hlcloquentem  inducit  Deum  ipium  leremias,  quodlcibxct 
Deus  quali  porrefia  manumiicrithlios  Abrahx  in  poffefsionem  terra;  promilfa:.  Neque  emm 
ficuti dicitur  Pfilmo  44.nufiufua  aut gladio acquilierunt  terram  lllam.  Tamctfi  emm  bellan 
dum  Fuit  cummukis  hoftibus,tamen  Deus  in  omnibus prxliis  fuit  viftor.  Potuit  igitur  vcre  di 
cere,nonaliteringrcircselTeinterramillam,quamduceiplb,cum  lteraperurt  &  traniitum,& 
fubegit  ipforum  heft  :s,ac  profligauit,vt  fruercntur  harreditate  fibi  promiffa.Iw<V*  voj,inquit, 
in  terum  Von  an  Qmdam  propria  nomen  effe  putant :  &  ccrte  mons  ipic  Carmel  ideo  lie  voca- 
tur,quod  elTet  admodum  fertilis.Cum  ergo  nomen  fuerit  monti  impofitum  a  fcecuditate,  non 
rairum  cft,fi  leremias  conferat terramlfracl  Carmclo .  Alii  iubaudiunt  notam  iimilitudinis  3, 
Induxivosmterram,qua:  fimiliseftCarmelo.Sednihil  opus  eft  anxietorquere  Prophets  ver- 
ba. E'.:o  igitnr  appcllatiuum  nomen  effe exiftimo,  quod  dedu&ifuerintliraelitxmanu  Dei  in 
terram  fcccunda;ticuti  vbertaseiuspaffim,&  in  Lege,&inProphetiscelebratu'r.  Vt  comederetis 
fructitm  eitts,&  vbertatemeitis^oc  eft,volui  vos  frui  largo  &  pinguitcrrx  prcuentu.Hisverbisii 
gniricat  Deus,debuiffe  Iliaelitastalibusillecebrisadduci,vtipiu  exanimo  coleret,cu.m  uiua- 
uiter  lpios ad  fe inuitaret,ac  ta  behigne  tra&arct  cos .  Quo  igitur  maior  fuit  Dei  libcralitas  ci- 
gapopulfi,eo  maior  fuitindigiutasdefeftionis,cum  populusipfe  fpreuittanta  bonoi  u  Dei  cc- 
piam,&  varietatein.ldco  fubiicit,£r  polluiftis  terrain  meant,®-  h*reditatem  meant  pojuislis  in  abctni- 
»4r«»e»»,inqujt:quaii dicerct,  Hsc fuit  merces,qua compeiata fuit mca  erga  v os libcralitas. E- 
go  enim  vobis  terram  hanc  dedi,  fed  certa  lege,  nempe  vt  in  ea  pure  me  coleretis :  polluiftis  au- 
tem ipiam,  inquit.vocat/f  rramfuamAC  ii  dice  ret  feitadediffe  terram  Iiraclitis,vt  tamen  manc- 
reteiusDommus,quoadproprietatem,licetvfumiplis&fru£tumconcederct.Oftcnditigituf 
eos  impieabufos  fuiffe  bonitate  fua,  quod  terram  lllampollucrant,  qua:  tamen  lacraerateius 
nomini.Eodem  fenfu  bxreditatemfuam  vocatiquafi  diceret,iure  hxreditaric  lpfos  adeptos  fuif- 
fe terram illam,fic  tamen  vthxreditaseffet  a  Patre  cxlefti.  Debebant  igitur  expendcre  feideo 
ingreffos  fuiffe  terram  lllam,  quoniam  data  effet  Abrahar,  &  filiis  eius  in  hxreditatcm.  A  quo? , 
Deus  crat  author  huiusbeneficetia:  .Ergo ingratitudo  eorum  magishincfuitdeteftabilisj^w^ 
foftterint  hxreditatennUam  Deiin  abominationem.Scqmtur-, 

8  Sacerdoccsnondixerunt,vbiIehouah?&qiiitenebant,w//cr^^' 
Legem,^  vcrbumeftapprekendentcs^eltcncntesLegem, non  cognoueruc me: 
&  Paftores  perfide  egerut  mecum:  &  Prophets  prophetarut  in  Baal  Jjoc 
eftyperBcul^  poil  ea  qux  non  profunt  ambuhucr  imt^rl.profcSiifunt. 

Hie  lpecialitcr  Deus  aggreditur  ipfos  Doftores,  3c  alios  quibus  comiffum  erat  populi  rc- 
gimen.Sa:peenimc6tinget,vulgusipfumdilabi:&tamemancbitaliqualynceiitasin  Prafeftis, 
Sed  Deus  oftendit  talem  fuiffe  defeftionem  in  popul  o,  vt  tam  Sacerdotes  quam  Prbphete ,  8c 
Proceresipfi  omnesdefciuerinta  verocultu ,  &  ab  omniiLiftitia .  Ciim  autem  fcytumita  lere- 
mias ftriugit  in  Do6torcs&  Sacerdotes,  &re!iquos,nonexcuiatplebe,nequeextcnuatcriniina, 
qua:  tunc  paflim  fuiffe  graffatavidebimusexcontextu-.qucmadmodummulu  putant  feobiice- 
re  Deoclypeum,vbi  obtenduntfcnonpollcretantadoftrina , vt  difecrnant  intcrlucem  &  tc- 
ncbras,fedrcgiafuis  Prxfeftis.Pj-ophetaergohicnonderiuatculpamapopulo  in  ipiosPra:- 
feftos;fed  potius  amplificat  atrocitatem  impietat  i  s-.q  ucnia  a  minimo  v  fque  ad  ma.ximu  omnes 

Deum, 


IN    IEREMIAM.  to 

D-um,&  Legem  eius  abnegaucrant.  Tcncmus  ergo  mine  confdium  Prophets.  Et  difcendum 
cit  ex  hoc  loco  ftulte  &  inepte  facere  eos  omnes,  qui  cxiftimant  leuari  feaiiqua  parte,  dumcx- 
crpiunt  iimpliciter  fe  incedcre ,  &  aliena  culpa  trahi  in  errorem .  Nam  him  appaict,  omnia  effe 
padita,vbiDeusconiicit  Sacerdotes  &  PrifcSosin  fenfum  repiobum.Nequc  enini  dubium 
eft,quintouispopulusDcivindi&amin  feprouocaucrit.vbi  itacorrumpitur  omniscrdotam 
poUcicus,c]uamipiritiialis.HancergoiuftampcenamDciisrependitdelictistctiuspopu]i,diim 
vxescat  Sacerdotes  &  Prophetas,&  alios  Prsfecl:os.Hocconiilioiuincdicitlcrcniias.SVtmio- 
tes non reputjjje  vbitjjit  leboiub.Dick,Qui tenent  Legemxtn  ligniricat  tenere  &  comprehenderc, 
iigniiicatctiam  optrireinterdum.Ita potent diiplexelTeienius,qu6d Sacerdotes  tenuerint  Le- 
gemjVcltjLiodipiamhabuerintclaiifamvelutiubcuftodia.  Necjuctamcncjuadrarct,fiippref- 
lam  ab  iplls  fuhi'e  Legcnr.quia  per  concelsionem  hlc  honoririce  loquitur  de  ipfis  Deus,  quan- 
quam  hinc  oftedit  magis  effe  fccleratos,quod  n  ullam  geffcrint  curam  officii  fui.Dicit  ergo,Q«j 
"Legismea erAntcuftodes.non  quod rcipfacuftedirent  Legem Dei,tanquamapudillosvigeret  pu 
r  us  zelus,ied quia  hoc  prohtebantur.  Volcbant  cnim  cenferi quafi nomophy laces>.qui rcc&di- 
tum  haberent  thefaurum  cxieftisdo&rinSjquiainterrogandi  erant  quali  Spiritus  Dei  organa. 
Cum  ergo ia(Sarcntlctcnere,&cuftodireLegem,id«oPropheta magis accrbe  eos  perftnnojt, 
quodnoncognoucrii.tDeuipium.Etvidctur  Paul9  fumpiiffe  ex  hoc  loco  quod  diciti. ad  Ro. 
cap.T  u  q  ui  tenes  formam  Legis,tu  qui  prxdicas  nop  icortandu  effe ,  mcechai  is:  &  qui  damnas  R 
jdola,ipfeeslcrilcgus. nam tuobferuas Legem, acquiefcis in ipfa,glcriarisin  Deo,  penes te eft  ii  zl 
cognitio  Sc  fcientia .  Paul  us  his  verbis  dctcgit  hypocritarum  Hagitia ,  quod  icilicet  maeis  lint 
detefhbilesdum  itainflatifuntfillaci gloria ;&mtereaprophanant  factum  Dcinomen,dum 
obtendunt  fe  effe  eius  pra?cones,&  quail  Prophctas.Iam  videmus  hoc  lecundum  de  Sacerdoti- 
bus  dici>&  ideo  vocari  cuftodes  Legis,quia  ad  hoc  creati  erant,quemadmodum  cognofcimus 
ex  Malachia.Poftea  ac\iungix,T<iJ}ores  peifide  egiffe  cum  Dfo.Pcfl'umus  hoc  transferretamad  con 
filiariosRegis,quam  ad  omnium  vrbiumPixrc^5t.os.Necdubito,c]uinProphctacon:ple&ivo 
lueriteosomncs,quipi'xditi  erant  a'iquo  imperio,vtpopulum  Deiregerent.  Communiter 
enim  tarn  reges&eorumconfiliarii, quam  Prophets vocantur  Paftores.DicitetiamP;ce/;f«5 
proj>ber.tlfi  per  B.ul  Nomen  prophcticum  per  fe  iacrum  eibcstcrum  y&-w-ft>tv>uo(  hoc  loco  Icre- 
mias.vt  multisaliis,Prophet.iS  nominat,qui  tamen  erant  impoftores.  Deus  cnim  abftulerat  illis 
omnem lucem  vera: do&iinx .  Sed quoniam illam  exiftimationem  adhuc  tcnebant  in  populo, 
actieffentProphetavdeoab  officio,&  vocationeelogium  hoc  illis  conccdit  Piopheta:quem- 
admodumhodicvocamus&Epiicopos,&Prxlatos,&Primates,&:Patrcs,quiinPapatuglc- 
riantur  fe  fungi  munere  Paftorali:&  tamen  fcimus  effe  partim  lupos,  partial  veto  canes  mutos: 
concedimus  illis tkulosquibusfuperbiunt,quoniam  duplex  condemnatioimpendeteorum  ca 
pitibus,dum  ita  vfurpantimpie  adfe,&  facrilegaaudacialacicstitulos, & fpoliant  Deum  iufto 
l'uohonorc. Sic  ergo  nunc  Ieremias,ciimdeProphetis  loquitur  defignatimpoftorcs,quiimpJe 
tunc  populum  fitllcbant .  Dicit  ipfis propbetdre  in  Btul,hoc eft,  plus  deferre  authoritatis  idolis, 
q uam  vcro  Deo.  Scimus  veniffe  tunc  nomen  Baal  in  communem  vfum .  Sarpe  plurali  numero 
Prophets  vocant  Baalim,  quslibct  idola:fedcumBaal  fignincetpatronum,cum  loquuntur 
Prophets,vel  de  Baal  in  iingulari  numcro,vel  de  Baalimin  numero  plurali ,  intclligunt  omnes 
nunoresdeos,qui  tunc  coaceruati  erant  a  Iudsis;quaiiDeus  noneffct  contentusfolalua  virtu 
te,fed  opus  haberet fociis  &  auxiliai ibus:quemadmodum  hodie  in  Papatu  fitcntur  quidem  v- 
nicum  effe  lummum  Deum :  !ed  intereanihi'.o  plusilli deferunt  quam fuis idolis ,  qus  iibi fa- 
bricant  pro  libidine.Idem  etiam  vitium  tunc  regnauit  apud  Iudsos ,  imo  apud  omnes Gentes. 
F  jit  enim  hsc  fimplex  Sc  ingenua  omnium  confefsio,vnum  effe  fupremum  numen:  fedinterea 
cratinnumcradeoruinturba-.omncsillierantBaalim.  Ergo  cum  Propheta  hlc  dicit  Doftorcs 
fuiffemiiiiftrosBaal,opponithocnomenvero& vnico Deo: quafi  diceret,fuiffc  doctiinam 
abiplis corruptamquia  tranfilierint  fines  uios,nequeacquicuerintinpuiaLegisdo<arina : fed 
admifcucr'intcorruptelashmcinde,nempe ex  turba ilia deorum, quam  fibi  confinxcrant  pro- 
phans  gcntcs.Ncquchlc  Propheta  infiftit  in  info  nominc.fieri  enim  pottft  vt  falfi  illi  dc&orcs 
prs  fe  tulerint  nomen stcrni  Dei,fed  falio.-at  Deus  non  eftfophifta.Noneftigirur  quod  putent 
Papifts  hodie  fe  effe  difsimiles  veteribus  illisimpoftoribus,  quia  vnius  Deinomen  obtendant. 
Id  enim  femper  factum  eftneque  hodie  primum  ccepit  Satan  fetransfigurarc  in  Angel  urn  Incise 
fed  omnibus  lxculisfcmperdo&ores  omnes ifb in  caliceaureopropinamrfuum  venenum,  hoc 
eftjOmnes  errores  &  fallaci  is  Tametli.  igitur  tunc  Prophets  iaciaret  le  Dminitus  effe niiffos,& 
plenis buccis dctonaret ie efle  fcruos Dei  Abrahx,hoc tame totum inane fuit.Nam  mifecbant 
luas  corruptelas,quas  libi  acccriiuerantcx  impiis  gentium  erroribus.Sequitur,'E^()ir  eos  qui  non 
frofunt  profeBi  (itnt.hcxam  obliqua  comparatione  exaggerat  eorum  crimen ,  quod  icilicet  lpre- 
uerint ipium,quem  cognoucrant  tot  documentis  effe  Patrem  fuum  Sc  ialutis  authorem ,  cuius 
palpauerant quafi  manibusimmenfam potent iam  .-deindefequuti  funt  fua figmcnta,quia  fcili- 

b.     iiu. 


CAP.  II.  IO.    CAL   PRAELECTIONES 

cct  nihil  eratinomnibus  idolis,quodalliceret  Ifraclitas .  Cum  ergo  inanes,&nuHiusvtilitatis 
fallacias  fequuti  fint,hinc  atrociusredditur  corum crimen.Pofteaiequiti.u-, 

5>     Propterea  adhuc  contendani ,  \d,difccptabo> vobifcum,  dicit Ieho- 

uah,&cum{iliis  filiorum  veftrorum  difceptabo. 

Non  caret  ponderc  panic ul a n$T, quia  fubindicat  Propheta,  ft  Dcuspccnas  iam  ant£ 
exegerit  de  perfidia  &  fcelcribus  popu!i,te  adhuc  rctinere  iusfuum  integrunv.quafi  dicerct,  Nc 
putctis  vos  elle  dehm&os  poems  omnibus ,  ft  hactenus  feucre  vltus  lum  icelera  pacrum  veftro- 
rum &obftinationcm.Nam cum  pergatis  in  codem  curiu,&  nullusfitapud  vospeccandi  mo- 
dus,neque  finis,ego  etiam  non  deiiftama  iure  meo.fedperlequar  vfqueadextremum&  vos,& 
rilios  veftros,&  alias  etiam  gencrationes.N  unc  ergo  intelligimus  quid  velit  Propheta:  narr.  hoc 
folennc eft  hy pocritis  crafle reiiccrc  omnem metum,prxlertim  vbi femel  caftigatifiunt  a  Domi 
no.putant  enim  hoc  eifufncere,qu6dpcena  fumpicnt  defceleribus.Atquinon  cogitant  Deum 
mediocriter  punire  hominum  peccata,vt  alios  ad  pcenitcntiam  ;niiitct,cV  fie  effeafperum  8c  fe- 
uerum  vt  tamer,  ie  retineat,quo  fit  locus  fpeiutque  ita  dum  veniam  expectant  qui  peccarunt;a- 
lacriusfeferccipiantinviam.Hocnon  cogitant  hypocritx'.iedputant  D^um  exercrcprimoim- 
petuomnemfuum  rigorem:itapromittuntfibiimpumtatem  in futurumtempus. Exempli  gra- 
tia,Si  D  jus  caftiget  vrbem  aliquam,vel  regionem  bello,aut  pefte,aut  fame ,  in  mediis  malis  ali- 
quis  eft  terror  &  anxictas,gcmunt  &  fufpirant,atque  etiam  viulant  plxrique ,  quos  Deus  ita af- 
flict.Cxteium,fimulatque  data  eft  aliquarelaxatio,excutiuntiugum,&immemoreslcclerum 
fuorum  iterumad  vomitum  redcunt  tanquam  canes.  Sic  igitur  needle  eft  hypocritis  de- 
nuntiari  quod  videmus  fieri  nunc  a  Ieremia,ncmpe  Deum  fie  vlcilci  hominum  peccxta,  vt 
tamen  in  futurum  tempus  non  detinat  ius  fuum  pcriequi,  vbi  vidct  homines  ipiosita  efte 
prxfra&os,vt  nihil  prohciat  luis ferulis. Adhuc eg<7«r,inquit .  Nee  dubium  eft  quin hxc  commi- 
natio  exacerbauerit  animos  gentis .  nam  cum  auderent  Deo  obftrepere ,  ficuti  videmus  mult  is 
locis,&diccrentfpmofaselTeeiusvias,nonparcebantProphetis,  &  hoc  etiam  videbim us  fr.o 
loco  .nam odioiumnomen  impelucrant  Prcphetis,Quid?  ifti  Prcphctx  nihil aluidcrepant 
quamOnera,Onera, quafi  Deus  Temper  fulminaret  contra  nos:  iatius  elTet  habere  clau- 
fasaures,quamafsiduenosicaterreriipl"orum  vocibus.Eigocertiimtft,ftiiTlehoc  durum  Iu- 
dxis  cuindiceretPiopheta,A«//;«cD*/*fVot«/c«ffi<6j^/'Mft»f-tcdoportuititaficri.  Difcanigsigi> 
turexhoclocOjfiDeusaliquadonoscoarguitnontantum verbisded  etiam reipla,  8c  fcelerum 
noftrorum  nos  admonet,nonidcodcfungi'vna  culpa  vtfecurifiriius  in  pofterum,  led  donee  ex 
animo  rcfipifcamus  iemper infonct  auribus noftris  hxc  p.irticula ,  Adhi<cT>eusVohifeum  diftepta- 
fo'r.Dii'ceptatio  autem  hxc  realisintelligitur,quiinonloquiturIercmias  dcnudado&rina,  led 
ftonificatIudxostra(SumiriadDeiiudicium,qucniamnondcfinanteiusiramprouocare:&i- 
dem  etiam  pronuntiat  de ftliisipforum ,  8c detenia generatione.  Pofteafequitur, 

10  Nempe ,  ■vci.Ntfw^tranfite  ad  infulas  Chitim  >  Grcd<zJx>ceJi,ddomncs 
rc?io>;estrjtifniannas,&£videte}&:  in  Kedar  ,hoc  cH ,  in  oppofitam  partem,  nempe 
vcrfus  Arabiam,mhtiie,&c  confederate  diligenter,  dc  videte  an  fa&um  lit 
ficut  hoc,?'c/  efi,  anfa&itmfealifadfimile: 

11  An  mucauerit  gens  dcos:&  ipii  non  funt  dii:  8c  populus  meus  mu- 
tauit  gloriam  fuam  in  id  quod  non  prodeft. 

Hiccomparationcamplificatgentisftixmalitiam,&ingratitudinem,nempcquiaftipcrauerit 
leuitatc  omnes  prophanasgentes.  Dicit  cm  ita  libi  conftare  omncs  populos  in  vna  religionc,vt 
quil'que  lequaturq  uod  accepit  a  patribus.vnde  igitur  fit  vt  Deus  Ifiael  ita  reipuatur  &  repudie- 
tur  a  populo  fuo;  Sitanta  eft  conftantia  in  errore ,  cur  Veritas  non  obtinct  fidem  apud  cos,qui 
cdottilunt  ex  ore  ipfiusDei,acfi  in  cxluniipfumpenetrafientt'Hxc  igitur  lumma  eft  cum  Pro- 
pheta dick,ite ad hfuUsCbititn,c^r,iittite in  KedarMlcGrxchn-t  rib  vna  parte  delignar,ab  altera 
Orientcm,fedpcr  fynecdochen.Nam  Chkim,vt  vidimus  apud  Danielem,vocant  Hebrxi  Grai 
cos:tametficxiftimantquidamproprielpedarc hoc  nomen  ad  Maccdones.Scd  non  dubium  eft 
quin  totam  Grxeiam  comprehendat  fub  hoc  nomine ,  nee  tantiim  infulas  mediterranci  maris, 
led  etiamquicquid  eft  in  Europaiitaextcnditur  hoc  nomenad  has  partes,  adtotamGalliam,& 
Hifpiniam.Diftingu:turquideminterdumhocnomcn,fedvbigeneraliterponitur,aueadmo- 
dum  dixi,folent  Hebrxiita  loquide  Gallis,de  Hifpanis,  deGermanis,vt  de  Grxcis.  Qn6d  au- 
tem infulas  vocatregionesqux  procula  maridifsitx  funt,hoc  ideo  fit,  quoniam  non  exercebat 
commercia  cum  remotis  gentibus. Ergo quicquiderat  vltra mare, putabanteffe infulas:  8c ex 
vulgiconfuetudine  ita  loquuntur  Prophet*  .Iubetigituripfos  tr.irifire  ad  infirfaj  tve\  ad  partes 

tarn 


/ 


IN     IEREMIAM.  u 

tam  meridionales,quam  leptentrionales:deindc  ex  oppofito  etiam  iubet  ipfos  mittere,qui  explo 
rent  ftacumtotiusOrientis  tarn  in  Arabia, quamapudIndos&Pcrfas,<3<:  inahis  regipmbus. 
NamfubnomineKedardehgnatomnesOrientalespopulos.iedquiapopulus  lllemagis  erat 
barbarus,ideo  per  ignominiam  hie  Kedarpouusin  medium  profert,quam  velPerfas,  vel  Me- 
dos,vclalios,quimagiserantcelebres.I/f,ergo,Vf/w;w/f/«0;wzM>.j partes mundi,&  videte,&-dili- 
genter  confiderate,videte  etiam  atcjueetianrquzti  diccret  tantum  effe  ftupore  in  Iuda?is ,  vt  non  pof- 
lmrexpergenenvnoverbo,neqiiefimpliciadmonitione.Ha:ciguurrati(>e/tcuriubeat  eos  fo- 
lieiteinquirerc&tamcn  res  erat  in  medio.  Sedquemadmodumiamdixijhxc  lolicitainquifitio 
nonreferturadobicuriratemipfiusrcijfedaddamnandumituporcmilliusgentistam  peruer- 
fa",qiuT  iibi tarn  craffa:  impietatis confcia,adhuc tamen vitiis mis blandiebatur.Ditit ergo,  Car- 
te trMfite  ad  infiiLts'.^oficj^Videte  an/it //cut  hoc,  id  eft ,  nufquam  rcperietur  tale  &  tarn  execrabi- 
leprodigiu.Sequitur  cxplicatio,quiaicilicet  nulla  gens mutauitdeos,  or  tamen  nan  funt  dii ,  hoc  eft, 
religio  apud  omnes  populos  rirma  eft  vt  fubindenonmutentdeos,  fedcolantquitraditi  funt 
per  manus  a  patribus:Er^wf«//y?«e«y«»f^M,inquit.Si  tarttum  hoc  fiulTetdiftii,  nulla  gens  mu- 
tauit  deos,non  ita  grauiter  perftri&a  fuiffet  populi Ifraetiticiimpictas:  fed  Prophcta  fumit  hoc 
pro  confeffo,gentes  omnes  mcro  erroretrahi  ad  deosfi6titios-,&  tamen  conftanter  manerein 
errore.Non proponit autem hoc  Deus  inftar  virtutis,non inttlligit  illam  obftinationem  in  gen 
tibus  elTedignam  lande,qu6d  non  difcedant  a.  fuisfuperftitionibus ;  fed  refpccl:uelec~ti  populi, 
hscconftantiapotuitviderivtcimquelaudabilis.  Nunc  ergo  videmus  hoc  complexim  legcn- 
dum  elTe  ciim  dick  ,Qj_anuis  nulla  ex  gentibus  colat  verum  Deum,tamen  religio  apud  omne  s 
firmaperftat:vosautemmeperhdedefcruiftis:&nondeferiiiftisrigrnentumaliquod,y?^/()mw 
■vejlram.  Hie  opponitur  fallaciis  vanorum  deorum  gratia  Dei  cum  dicit,  Vopttlusmeus mutauit glo 
ri.im  fuam.Scicuit  enim  populus,neque  tantum  edo&userat  per  Legem ,  fed  experimentis  certis 
didicerat,Deumcffefuam  gloriam:  &  tamen  ab  ipfo  defciuit .  Ergo  perinde  eft  aclidiceret  Ie- 
iemias,Iliaelkis  omnes  gentes  die  vltimoforeiudices,quoniam  pertinaciaillain  errore  often- 
detIud£osebmagiseffcfceleratos,quodapoftata:defciuerintavero  Deo ,&Deo qui virtute 
fuam  illis  manifefte  demoftrauerat.  lam  fi  quadrat quiipiam,an  non  mutata  fuent  apud  multo's 
populos  religio?primumfcimushoc principium  vbique  Taluiffe, nempe, ne quid  nouarent  in 
leligionis  forma. ErXenophon  etiam  hoc  oraculum  Apollinismagnihceextollit,  qui  refpon- 
diteosdeosritecoli,quitraditieiTentamaioribus.Diabolusitafafcinaucrat  omnes  populos: 
nulla  nouitas  placebit  Deo ,  led  contenti eftote  vfitata  confuetudine ,  quse  amaioribus  ad  vos 
defcendit.Hoc  igitur  principiumapudGra:cos>&  Afiaticos,&in  Europa  etiam  valuit.Ergovt 
plurimumveru  fuit  quod  nunc  dicit  Propheta .  Scimus  autem  vbicomparatioaliquaadditur, 
fatiseffcCexpliceturquodfitvtplurimum!aj'nOTXu,quemadmodum  dicit  Ariftoteles,  quod 
receptum eft  confuetudine,&  continuo  vfu.  Ergo  videmus non  abfurde  fuiffe  obie&um  leuita 
tis  crimen  Iudsis  ab  Ieremia ,  cum  dicit ,  Nullam  gentem  mutafjeficlitios  deos:  Deum  autem  fuiffe 
abnegatumapopulofuOjCW/^jfardrgforMjhoc  eft,cuidederatiolidam  gloria:  materiam. 

P  R  E  C  A  T    I  O 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  itafamiliariternon  tantum  in  Lege  &  Vrophetis  tuts, 
fedetiatninFilioyragenitote  nobis pate feafti^t  debt 'at wncgi Re  in  nobis  altos  radi- 
ces veritatis  tins  cognitio:da}i?iquam,vtmaneamus  conftanter  infancla  tua  vocatione •& 
magis  acmagis  ineaprojiciamus^femper  admetam  properemus:  cficnos  humihes 
fubforti  tuamanu,  ytfeiamus  nospaterne  abste  caftigari :  &  proficiamus  etiam  in  tua 
difciplina,donec  tandem  purgati  omnibus  vitiis pcrueniamus  ad  vitam  iwnortalem,  qiue 
nobis  femel  in  Chrifto  tuo  mamfeftatafuit,pofSimuspkno  ore  in  tegloriari}Amen. 

12.     Obftupefcite  cx\i  fuper  hoc,&  expauefcite,  deCohmini,  yelarefci- 
ft",val<ie,dicit  Iehouah. 

QVO  NI  A  M  videbatProphetanegotiumfibieffecumftiipidishominibus,&quifere 
.,  .  omni  fenfu  priuati  erant,ideo  couertit  fermone  ad  cados.Et  hxc  loquedi  ratio  fatistrt 
taeit  Prophetis,durufcilicet  compellant  caelum  &  terram,  in  quibustamen  nulla  eft  mtelligen- 
tia,interea  homines  ipfos  mente  prsditos  relinquunt.  Hoc  folent  faccre  in  rebusdefpsratis,  vbi 
fcilicet  nulla  eft  docilitas,&  ideo  nunc  mbet  Propheta  c*losobslupefcere-,cr  expattefeere ,&■  quafiin 
yajlitatem  redigi,c\i\3.h  diccret,hoc  eft  portentum,quod  fere  euertit  totum  natura:  01  dinem,per- 
inde  acfi  ca:lumtcrrx  mifcerivideremus.  Nunc  ergo  tenemusconlilium  Prophctx:nam  hach-. 
guraoftenderevult,quamdeteftabilis;itpopuliimpietas,quoniamc2liquanuisratione  prxdi- 


CAp     ix  IO.   CAL-   PRAELECTIONES 

ditinon ilnt,tamcnment6 debeant  horreretalc porteiuum.QjJiturriad  verba fpe&at,  quidam 
vertunt,Deiolamini ca:li ,  &  iterum  repetunt eandem  iignihcationem .  Sed  ciim  DO*  iignificet 
ftupcre,melius  quadrat  prarfenti  loco  quod  reddidi ,  nempe,  Calif tis  attoniirAcinde,  exfauefiits 
fuperboc,er*yefiite.  Nam  jnti  ligniiicat  arefcere , interdum  in foluudinem  &  vaftitatem  redigi. 
Poftea  lequitur, 

13  Certe,,vc7<pM,duo  mala  fecit  populus  meus:me  derelicjuerunt  fon 
tern  aquarum.viuetium,vt  foderent  fibi  puteos,ve/q/?a?AW > cifternas  co 
xrm\s,\d covfrcBas } quiE  non  continent  aquas. 

Si  placeat  hlc  reddi  eaufam,cur  cxlos  mirari,&  expauefcere  iuiTerit  Propheta ,  vertendum 
crit,quia  duo  mala  fecit  populusmeus.Scdpotiusvcriun^quem  nunc  expolui,exiftimopende~ 
re  a  iupcrioribus  fententiis.Dixj»rat  Propheta,Ite  in  terras  longinquas ,  videte  an  vlla  gens  mu- 
tauerit  deos 1  uos:&  tamen  funt  mera  hgmenta.  puto  igitur  hanc  fententiam  cxclamatione  fini* 
ri,cum  nuper  dixit  Propheta ,  Cxli  obitupefcite.  lam  lequuur,  Certe  duo  mala  fecit  populus  tneus> 
nemp(:,qHvdmedereliquerir,Ae'wAe,quodfitHafauerirf*lfosd('os.Si  quisreli&oveteriamico  ad  no 
uurh  tranieat,hoc  eft  lriuftum, &turpe.fedvbinullaeft  compcniatiojcumftu'utia&leuitate 
fimulconiun&us  eft  quidam  furor  .Siego  fperno  quodfentio  niihi  effevtile,  &  ample&or 
quod  intelligo  fore  mihinoxium,  nonneha?coptioproditamentiam?Hoc  ergo  nunc  iignihcat 
Propheta  ciim  dicit,pcpu'.um  non  in  eo  tantum  peccalTe,qu6d  delciuerit  a  vero  Deo,  led  etiam 
qudaablquecopcnlationetranlieritadidola,qua;  nihil  c6ferrevtilitatispoterat.Dicitr/«om.<£* 
feciffi >  pWus  malum  eft ,  quod  Demnreliquerit :  alterum  vab,quoddcfecerit  adfilfos  deos  &  imagina- 
rwiledquo  grauius  crimen  amplincet,vtitur  iimilitudiue,ac  dicit  Deumefjefontem  aqu»rmn  Vi~ 
ue?itiuw:i&Q\&autemcompaTztci?lernttperforatis&confracJit,quxjquAmnoncoM 
&o  viuo  fonteappeteret  cifternam,elTet  magna  ftultitia:nam  cifterna*  ai  ids  funt,niii  aliunde  a- 
qua  proueniat-.fons  autem  ex  ie  habet  fuam  icaturigine:deinde  vbi  eft  vena  qux  perpctuo  fluit, 
& perennis aquarum curfus, aqua  multo eft falubrior & melior  .  Aqua? pluuia:  dim cadunt  in 
cifternas,nunquamita funt ialubres,vt  qua: fluunt  ex  propria  &natiua  vena.  Q^idautem  vbi 
ne aquarum  quidem  funt  receptacula,fed  rimis  plena:, intus  font  inanes?  Hinc  ergo  Deus  ccar- 
guit  pepuli  dementiam  ,Qupdtpfefuerit  reli&us,a<m  tamen  efj'etfons,  deirtdefons  aquarum  vinerniunf. 
delnde>quodpopulusappetiuentresnihilicumamplexuseftluaidola.quidenim  repcnetui  in 
idolis?hgura  quxdam.  iuperftitiolienim  homines  exiftimant  fenonludereopcra  ,dum  colunt 
falfos  deos,«3c  iperant  inde  aliquid  mercedis.  Sunt  igitur  aliquaj  formx  in  fahis  religionibus:  & 
ideo  Propheta  coparat  fa'fos  deos  puteis,propter  cauitatenv.fed  interca  nulla  eft  aquarum  gut- 
ta.funt  cnim  cifternx  fraftx  &  difsipata:.Iam  intclligimus  quid  fibi  vclk  Propheta,  nempe  non 
polTe  nos  eximi  a  reatu,vbi  relinquimus  verum  &  vnicum  Deum,quia  in  eo  pofita  eft  nobis  bo 
norum  omnium  plenitudo-.indehaurire  ad  fatietatem  licet .  Cum  ergo  lpernimus  Dei  liberali- 
tatem,qua:  nobis  poteftiufricere  ad  omncsfoelicitatisnoftrz  partes acnumeros,  quanta  eft  ifta 
ingratitudo,&  prauitas?atqui Deus fuifem per  manct  fimilis .  Siergo  iure fe  vocauit fontem  a- 
quarum  viuentium,ta!em  hodie  cxpeiiemur  nili per  noftram malitiam  fteterit.Coctei iim  adiun 
git  Propheta  fecundum  crimen. nam  vbi  deficimus  a  Dco,fallent  nos  omnes  noftrs  fiducia: ,  8c 
quanuis  primo  intuitu  appareant  nobis  putei  vel  fontcs ,  vbi  tamen  litis  nos  vrgebit  non  repe- 
riemusguttamaqua;,fedaridastantu.mcauitatesin omnibus noftrisfigmentis.  Sequitur, 

14  An  Tenuis  ItraeHAn^genitusdomif&cx:  eft^nverna^Accipmntenim 
puen.m  demi  natuntpro  vrnw/mare  fa&us  eft  in  pradam? 

15  Super  eum  rugient ,  velrufnunt,  leoncs,A/«  vertunt catuloskonumtO* T& 
pefigmficat  minora  kones  hoc  nomenjed  vbi  admngitur  relicpds:  vbi  dutcmjolum  poni- 
tur,egofcmper  inter pretor gene  rahterprro  leonibussm  ife  r  u  n  t  v  o  ce  m  fu  a  m:  pofu  e- 
runt  terram  ems  in  vaftitatem,vrbes  eius  exufta;  funt,Vf/ ' dcjln£l<ei  nam n 
Uvitundem  valet  atque  1  hochco,  abfque  habitatore. 

i(J  Etiam  riliiNoph,£>oc- ejlyMcmplcos:  vacant enim  Hebrai  Nopb  vrbemenut 
fuitolim metropolis  AEgypti}&  Thaphanes}vclThaphu , vt vcrtunt  Gnea, fran- 
genttibiverticem. 

17  An  non  hoc  fecit  tibi,deferere  tuum}boc  eft  quod  deferuerisjehomm 
Deumtuum^cjuo  tempore ducebat  teper  viam? 

Coniundim 


IN  IE  REM  I  AM. 
Coniunftim  Icgendi  funt  hi  verfus:quia  initio  docet  Propheta Ifraelem  non  effe  fua  condi- 
tione  tarn  milerum,led  hoc  fieri  nouacaufa:dcmdecaufamipfamafsignat.Intcrroeat  igitur  pri 
mum, Aa_/f ;•«/«■  fit  lfratUutverna.Deas  adoptaueratfibihuncpopulii,  &  pollicituslfueratie  ira  Gen. it  j. 
forecrga  eumlibeialcm,vtmodisomnibusbcatus  eiTet,atqueadco  exemplar quoddamfceli-  <rzi  \%.& 
citatisdn  tt  benedicentur  omncs  gentcs,  dicebat .  Videmus  ergo  qualis  fuerit  conditio  Ifraelis  l6-4&  z8 
nepe qua  cxccllci  et pra:  aliis  omnibus  gcntibus,quia erat  populus  Deo  peculiaris,erat  eius  hire  ' * 
ditas,erat  regale  facerdotium. Propheta igitur per admonitionem quail  de re  noua  &abfurda 
icifcitatur,  Aw  (trims  efllfraell  atqui  erat  liber  pis  cunctis  gentibus.  erat  enim  films  primogeni- 
tusDei.neceffeeiUaturqu£rercaliamcau!am,curade6miferiit.Namdicit  poftea,R««Ve con 
tra  cum  leonesw voccm  fuam  emitt ere:dicit  Vrbtstius  comburi,zut  deftruhdicit  ttrram rtdinin  vaslita- 
mn.Poftea  tandem  adiungit>A»«on/;ocf*t//f«>?Iterum  hocintcrrogatiue.fed  bisafrirmat,quo- 
niam  eximit  omnem  dubitationem:quid  cauikcflldices-currantopere  fismifier,ita  vt  omnes  ti- 
bi  fintinfefti,&  obnoxius  lis  omnium  iniuriis?vndehoc  fieridices,nifi  propter  malitiam  tuam? 
Nunc  ergo  tcnemns  Propheta:  fenium.Sed  quo  clarior  fitDoftrina,notadum  eft  hie  probro- 
le  in  memo  riam  red  uci  beneficia,  qux  contulerat  Deus  in  popu!  urn  ilium. Cum  ergo  ornati  ef 
fentfilii  Abraham  tot  lingularibusdoijis,itavtprimatumtenerentintotoorbe,hscdignitasia 
medium  proponitur.fed  contunielioie-.quafi  dicerct ,  Deus  non  re  fcfellit  ciim  pollicitus  eft  fe 
foietibibenericum:adoptioeiusnoncftfallaxncqueirrita.Tuigiturbeatiorefl"escunais  gen- 
tibus, nili  tua  malitia  temiierumredderct.  Videmus  nunc  in  quern  finem  Propheta  intcrroset 
anfermtsfit  lfrael,akt  verna  .  Erantquidem  pares  aliis  populis,quantum  adnaturam  fpe&at:  fed 
quoniam  clcfti  fuerant  diuinitus ,  &  Deusillos  dignatus fuerat  infigni  ilia  prsrogatiua ,  ideo 
qusrit  Propheta.<«/f>'K//nr:qualidicei'et,Quidobftat,quomiiiusin  vobisrefulweatirTabeati- 
tudo,quam  Deus  vobispromifitJne^que  enim  Deusvoluitvesfruftrari.fequitureroo  voseire 
miferos  veftra  culpa.Et  cum  dicit,  Curfa3ustslinprxdam,oRcndit  niii  nudatuseffet  Ifracl  Dei 
pra:fidio,nonitaruturumlibidinihoftiumfuorum  obnoxium  fuiffe.non  igitur  fa&useftin 
pra*dam,nifi  quoniam deicruiteum  Deus:quemadmodum dicitur in Cantico Moiis,Qupmo-  Deut.u. 30 
doperfequereturvnus  mille,&  decern  fugarent  totidem  millia,nifi  Deus  noscaptiuos  dediiTet, 
nifi  conclufi effenn.s  eius manu?Nam  Mofesillic  etiam oblique admonet populum  quoties, & 
quamrmrabilitervi3:oiiasretuleritdehoiribusfuis:atqueitapofterisqiiiafr!i£edierant,confi- 
derandii  relinquit  vnde  hxc  mutatio,quod  vnus  perfequitur  mille:  hoc  cft,cum  lint  in  maximis 
copiis,tamen  fugentur  ab  hoftibus:vnde  hodnequeemm  icliti  erantantehac  terga  dare,fed  ho 
ftes  fuos  fugare:fequitur  tunc  fuiffe  captiuos  ipfius  Dei,&  non  hominum,  qui  eos  perfequeban 
tur.  fie  etiam  oftendit  hoc  loco  Propheta  non  expofitum  fuilTe  Ifraelem  in  prxdam ,  nifi  quo- 
niam nudatus  erat  auxi\ioDci.PoRea.iddit,Snperexn>rugiuntleones.Yidetur  Propheta  non  lim 
f'liciterconferrehoitesllraclis  leonibusobtruculentiam, fed  per  contemptum:  quad  diceret 
fraelemnontantumfentirehominesfibiinfeftos,fedetiamipiasbeluas.Hocautem  ma^iseft 
probrofum,vbi  Deus  nos  permittit  laniandosferisbeftiis.  Perindc igitur  eftacfi  diceret  Ifrae- 
lem ita  miiere  rraSari,vt  non  tantumiuguletur  manu  hofrm,fed  etiam  expofitus  fit  feris  befriis 
Et  hlcaddk ,  Uiftrunt  ■voccmJiuw.qua.Ci  diceret , nunc Ifraclem,q uem  Deus  folebat  manu  fua  & 
virtute  protegere  ,effe  cibum  ferarum:&  leones  quafi  certatim  rugire  contra  ipfum.  Poftea  fi-  . 
nemetaphoraadiungit,Tfm<wew/'o/5>/*w/«y9//W»«fw,  &  vibes  eius  exujias  abfque  habitat  ore. 
Neque  enimhoc  quadraret  leonibus.aut aliis fsuis beftiis:fed  quod  figurate  dixcrat nunc  fim- 
pliciter  cxponit,  Tenant  v  aflat  am  fuiffe,  vrbes  velexcifas ,  vel.exuftas.  hoc  autem,  quemadmodum 
diximus,nerinonpotuit,niliquoniamIfraeldefeccrata  Deo  fuo ,  &  vicifsim  etiam  eiusauxi- 
lio  priuatus  fuerat .  Adiungitperamplihcationem,Eft"<«»_/?///  Koph,  GrThaphanesfrdnc-ent  tibi 
e^pw.Pofiea  videbimus  Iiraelitas  folitos  fuiiTe  petere  opemab  ^ayptiis.poffet  igitur  particula 
El  itaexponi,  nonfolumquihaftenus  tibi  fucruntprofefsihoftes,  fed  etiam  focii,quorum  o- 
pibus  fidebas,ipfi  conuertent  in  te  vires  fuas,&  tibi  caput  conterent,aut  verticem.  Quidam  ex- 
ifiimanthlcaugcriprobrum,quoniam/€gyptiierantimbelles:&veteresHiftorici  traduntilfic 
uirosexercuuTeartesfcernineas.fed quoniam  hocnonfolet  tradereScriptura,  neque  in  eum 
fenfum loqui  de  <Egyptiis,malo  fequi quod  magis  vfitatum eft,nempc  &zy ptios  qui  tamen  fce- 
derati erant  Ifraelitis,  fore illis  aduerios, imo  iam  fuiffe  .  Per  verticem  quidam  intelligunt  qui 
prscipui  crant  in  populo  Ifraelitico  :fedpoffumus  etiam  exp oner e,Frangent  tibi  verticem,  lis  te 
romjmmt  la  telle ,  vt  dacimus lingua  noftra ,  vel,  lis  tefrotterontla  ttfit .  &  hie  fenfus  meo  iudicio 
magis  genuinus  eft. Iam  fequitur  caufx  redditio:  poftquam  oftendit  Propheta  Ifraelem  effe  de- 
reli&um  auxilio  Dei,  iam  fubiicit  cur  id  faftum  fit,  A»  non  hoc  fecit  tibi,  inquit  ?  Alii  vcrtunt ,  An 
non  hoc  feciftitibi,iniecundaperiona:&ide  fere  manebit  fenfus.  Videtur  tamen aliorum  fen- 
tentia  magis  probabilis,  hnnm  hoc  tibi  fecit  quoddtrtiiqui/li  lehouam  Deum  tuum  ?  In  fumma  docet 
Ieremiasdefe&ionempopuli  effe  malorum  omnium  caufam  :quafi  diceret,Tu tibi  triuifti  hoc 
totummalum,ergoabforbeas,&fcitononpoffeconiici  culpa  in  Deum,  fidem  enim  tibi  prs- 
ftaret  qtiam  dcdit,nifi  obftarct  tua  impictas.Neque  enim  fruftra  te  elegit  Deus,neque  fruftra  te 


CAP1I  10.  CAL.  PRAELECTIONES 

prxnditaUispopulisdedturepuliuiabsteeiusbennccntiam  .  Conditio  igitur  tua  nunquam 
fuj^t^s/nifvaec^fiuiffestito^ 

turfus crimen ejsaggpfat cum dicit , £hto  tempore  ducebut teper ri.im  Ducere per  viam eft  ic&c  Sc 
fceliciter  gubcrnaVOftendit  igitur  Prophetacarere  omni  excufatione  perhdiam  &  dcfedic- 
ncmpopuli.quodDciiuicultumrcicccrit.namfoelicitci  agebateo  tempore.  Sitentatus  hriffi* 
varus  modis,poterat  obtcuderc  aliq ucm  prxtextum,  Ego  putaui  me  fuiffe  deceptum  cum  ipe- 
rarem  in  yero  Deo.nam  occultauit  a  mc  l'uam  gratianr.cgo  igitur  neceisitate  fui  compulius.  ial 
tern  danda  cftleuitati xasx  venia:nihil  enim  aliud  conucere  poteram,nifi  Dcum  a  me  efle  remo- 
Ctf.i.f  tum  Piopheta occurrit huic obiectioni ,  qucmadmodum  iecundo  capite,  Quid  inuencrunt  in 
Mb  6  i  me iniqmtatrs  patrcs  veftn  5  Et alibi ,  Popule  mi, quid  fecitibi, aut  in  quo  fai  molcftus  5  nam 
Deus illic  paratus  erat  caufa.  iium  defendere,&  purgare  quicquid populus  obiiceret.  Sic  etiam 
hoc  loco,Ego  ce  deduxi  per  viam,hoc  eft,fceliciter  agebas  tub  mea  gubernatione:&  intcrea  ego 
te  retmere  mca  bonitatc  non  potui,cum  te  fuauiter  fouerem,cum  ientires  nihil  tibi  efle  melius 
q  uam  dee  ere  f ub  meo  prxiidio :  voluifti  tamen  tranlire  ad  idola .  nunc  qui  tibi  cxcui.itio  ,  ve! 
quilium  mxtcxtus  fupereftf  Ergo  videmusamplincaripopulicnmen,eo  quod  nulla  tcntatione 
impuli'us  fucrit,vt  denceret  a  Deo  fuo,fed  mera  pcrndia  fc  addixcrit  idolis .  Et  fcqmtur  conhr- 
matio  illius  fententix, 

18     Et:  nunc  quid  tibi  ad  viam  AEgYpti,  vtbibas  aquas  Nih?&quid 
tibi  ad  viam  AfTur,vt  bibas  aquam  ftaminisbicmpe  Euphratis. 

Qucmadmodum  nimcattigi,conhrmatProphcta quod  diximenipepopulu  non  poffe  co- 
iicerecaufammalorumalio  ,quoniam  iibiimputare  debeatquicquidpatitur.  &  tamen  fimul 
duplicatuvcrimen,qu6dfcilicci populus civcunfpiciat hue  atqueillucadvana  remedia,  &  ita 
accumulet  fibi  nouas  permcies.nam  debuerat  aghofcere  non  aliud  efle  remedium  malis ,  nifi  vt 
placaietDeum.Si,exepligratia,quurpiamxgrotusagnofcatmorbilViicaufam,&  poftealoco 
remedii  folatium  aliquod  inane  (ibi  conlingat  aduerlum fux  ianitati,nonne  dignus  iudicabi- 
tur.qui  pereat,quado remedia  Iponte  aipernatur,& fete  obledat  fallacibusfolatiis?Idem  nunc 
reprehenditleremiasinpopuloliraelitico^iinquirasdiligenterjmquitjvndetottibiniii'ena;, 
repenes  non  poffe  mild  aicnbi,  fed  tuispeccatis. nunc  ergo  quid  agendum  tibi  erat  ?quodnam 
remedium  quxrendum,nitl  vt  te  mihi  reconciliares  ?  vt  petere  s  a  me  veniam  ?  vt  operam  dares 
corrigendx  tux  malitix?lic  protinusfanarc  malatua,&  agnofceres  me  effe  optimum  medicum 
fi  ad  me  venires:quid  autem  nunc  tu  contra  agis?dilcurrisad  vanafolatia,confugis  nunc  ad  M- 
gyptum,nuncadAiryriam:atqui  tu  nihil  proncies  his  modis.NuhctencmusconliliumPrc^  he 
tx. Poftquam  enim  populumc6uicitimpietatis,&oftcndit  non  poffe  aicribi  mala  qux  patic- 
batur,vcl  Deo,vel  f  ortunX,vel  aliis  caufis,nunc  oflendithoc fuifle  vnicum  remedium,  &  opti- 
mam  viam  (aliius,li  cum  Deo  rediiflet  in  gratiam.Hoc  autem  fuit  lignum  defperatx  amentix, 
cumtranfcurritnuncin^gyptum,nuncinAflyriam.  Hxc  autem obiurgatio  pendct  exhifto- 
tia.nam  populus  nunc  habebat  Aflyrios  iibiinfeftosmunc  AEgyptios.  ruer&t  enim  vafix  mu- 
tationes:&  Dcusvfus  cfl  etiam  diuerfisflagelhs.quo  melius expergefaccret  focordiam  illius  po 
puli'.nuc  iibilauit  A  Egyptiis ,  queadmodum  poftea  videbimus-.nunc  tuba  cecinil  in  Affyria,vt 
lcirent  Ifraelitx  nunquam  fe  fore  quictosj,  nih  tranquille  agerent  fub  Dei  imperio,  atqui  his  o- 
mnibuspofthabitis,tantafuitpopu!icXcitas,vt  ciim  impetebaturab  Aflyriis,fugerctin  AEgy- 
ptum,hoc  eft,peteret  auxilium  ab  AEgyptiis,&:  fecdus  cum  illis  percuteret:poftea,fi  qua  muta- 
tio  contingerct,expetebat  fcedus  cum  Anyriis,&  emebat  etiam  maxima  mercede.  Hanc  igitur 
vefaniam  nunc  Propheta  caftigat  cum  dicit,  Quid  tibi  adyi.im  A  E^ypti  r  hoc  eft ,  quid  prohcis? 
quanta  eft  ifta  ftultitia,dum  fentis  manifefte  iram  Dei,&  te  affligitot  malis  J  quoniam  Deus  ti- 
bi eft  aduerfus,&  interca  non  cogitas  de  reconciliatione .  hxc  erat  tuafanitas,ad  Dcum  confu*' 
gere,&  habere  illuni  propitiunr.tu  autem  quid  agis?interea  cofugis  ad  Aflyrios ,  £c  AEgyptios. 
quam  mifera  eft  ha'c  conditio,&  quata  eft  ifta  ftultitia,quodita  te  fatigas,<S:  fine  profeftu?  Dif- 
camus  autem  ex  hoc  locoquotiesDeusdelictanoftracaftigat  quxrendum  efle  remedium,  & 
ndnacquiefcendumeffeinvanisfolatiis,quibusnosfubindeineicatSatan:talesenimillccebi2 
inducenttadem  nobis  vcternum,&  morbi,quierant  curabiles.mali  accefsione  lethales  redden- 
tur.Quid ergo  nobisagendumefl?fimulacfentimusfendas Dei, quxramuscumipfo  rcdircin 
gratiam.-ita  ftudium  nofti  um  profe&u  non  carebit.Si  autem  circofpiciamusin  diucrfas  partes» 
ade6  non  mitefcent  malanoftra,vtpotius  exaiperentur.Biberc  aquas  Nili,«S:  biberc  aquas  Eu- 
phratis,nihil  aliud  eft  quam  petere  hinc&indefuppetias.Alluditquidcmadlegationesquxmif 
fxfuerant:  quoniam  in  AEgyptum  proficifcentesbibebant  aquam Nili,  alii  verb  Euphrates. 
Interca  tamcnallegoriceloquitur:qua(idiceret,Dcusparatus  erat  tibi  opitularifi  ad  eiusmile- 
ncordiam  te  recipcres,quafi  ad  alylutrr.tu  autem  eo  neglecto,  putasmagistibivtile  fore  fubfir 
dium,quodar7eiet  vel  AEgyptii,  vel  Affyrii.tu igitur  quxrispotuminlonginquis  rcgionibus. 
atqui  Dcusdattibiaquas.Etvideturrefpicere  ad  limilitudincm,quampaul6antcpcfuit.voca- 

ucrat 


IN    IEREMIAM.  ,, 

uerat  Deiim  fontcm  aquarum  viucntium:quafi  diccrct,Dcus  ift  tibi  fons  it tiguus,&  perennis, 
ftnunquamdecilcttibiaquarum  copia,fim  co  acquiclccresituauteni  vis  bibeie  aquas  Nili,  & 
aquas  Euphratis.  Nunc  ergo  tenemus  conlilium  Propheta: .  &  proculdubio  loquitur  dc  aquis 
Nili  Sc  Euphratis,quoniam  in  ipeciem  vterque  populus  pollebat  &  diuitns,&  on-.m  geritte  cpu 
lcnti£,&copia  etiam  hominum.Cum  ergo  populus  Ilraclconhdeictralil  us  pi xfidiis,Prc,r  he 
tabic  obiurgateius  ingratitudinem,qi:6dnon  cotcntus  fit  Dciauxiiic,  tametiinOnita  viln  lie 
&  conlpicuum cft.Dcus cnimhabct  quantii  nobis fufricit.&  fi  vno lpio  elfcnuis  cotcnti,ccrte 
iuppctcrct  ad  fatietatem  larga  borioru  copia:&  quianon  fatigatur  in  lua  bcnehctntia>Uir  [xdi 
taiet  nobis quicquid  ellct  optabile.  Sed  quoniam  non  poilumus  ccnfpiccre  oculis carr.is  cms 
bcneficentiam,idcorapimuipoftnuiridiilleccbras.DiicamusitaquencnciTtappctcndririoLis 
potum  v  A  ex  Nilo,vel  ex  Ei,phrate,hoc  eft,cx  mundi  illecebris,qua:  pi  £  ft  fa  ant  mas'r.a  pcm- 
pam:  led  pot ms  bibendum  die  ex  arcano  lllo  fonte,qui  ideo  nobis rcconditus  eft,  vt  tide  ipl urn 
quxranius.  lam  lcquitur, 

19  Caftigabit  temalicia tiia,&  auerfionestuze, xeldcfcFlionestuce,pce- 
namde  te  exigent:&  cognokes  &  fci^cjiiod  malum  &  amarum  tuum 
derehnquere ad vcrbum,hocc^l^ti6d relicjkens Iehoua DeumtuuniJ&  quod 
timor  meus  fuper  te  non  fuent  dicir.  Dominus  lehouah  exercicuum. 

Hie  Propheta kenimconfirmat quod  priusdixi,nempe  popuhimtandcmjv eiknolkdcn- 
furii  quid  fit  a  Deo  dencerciquafidiceret,niti  haftenus  fans  edcctusfuiftitot  experimetis,  per- 
fidiam  tuam  eiTe  tibi  malorum  cauiam,Dcu  s  mala  mahs  cumulabit,vt  tande  vel  inukus  co^no 
fcasterecipereiuftamercedetusmaliti^Hxcigkurl'umma  eft.  Scd  pi  ia.odicit,  C^V^i'/".-  /e 
malitia  tua:quafi  diceret,  etiam  fi  Deus  non  conictnderct  tribunal ,  neque  manu  i  uam  cxetcrtt 
adpcenasinHigendaspopulo,tameniiidiciumpiIamforcinip^sfcelenLus.Etliocvehemetii!S 
eft.acplushabetefricaoa:,  quam  fiProphttalimplicitcr  diceret  Dcum  hiftaspcenasexkciede 
populo.M.»/m.i?£;Vwr«<<  cttligabit  te,mq  uif.  quemadmodii  apud  Ifjia  eade  i li  e  eft  locutio,Sia- 
bitdnquit  ex  aduerib  malitia  tua.quati  diceret  Deus,Ena  fi  ego  q  uiefci,  &  non  Ainu  mini  par- 
tes iudicis,etiamli  non  aliunde  lurgatacculator,etiaiinLilkistibi  litem  in  tedaf.nialitiatuafta- 
bitexoppolito,&incutict  tibi  rubore.Sic  etiam  hoc  locoMditia  tud'caRipabit  te  Tenendaau-  r/*-3  9>& 
tern  eft  ratio  cur  Prophcta  hoc  dicat. Nam  fcimus  tunc  in  ore  multciufuiiFeqiiuimonias^cli  ,?li 
■Deusnimiumleuerusfuiffetacrigidus.Cumer^oitai'ubindeobftreperentDco^rophetare- 
pe11ittalescalunmias,acdiatmalkiamfurncere,vtvindic}a  contra  illosexcrceat. Idem  deaucr 
lionibus:fedquodgeneraliter  dixeratnunc  melius  exprirnit , quod  fcilicct  populus  lefe  fubdu 
xent  acultu  &  obedietia  D.i.Ergodefignat  hie  lpecie  malkiav.quali  diceret  non  cpus  tileaut 
accufatorc,auttcftib',autiudice:iedi"olaspopulidefccl;ionesiatisvaliturasadpa'r.arurncnda.. 
Poftea  adiungit,  Saesarvidebis  cpiam  malum  fit  ey  amarum  re lin quere  Deum  tunm  lebotum .  Sunt lo- 
quutiones  durar.fed  iam  ante  txpcfiiimus  quid  hec  lignirictt ,  derelidio  tua ,  vel  dcrelinqucre, 
hoc  eft,dcfedio  tua,qu6dfci!icet  dereliquifti  Ceum  tuum.-or  timirmeui  fuper  ff,vt!  in  te  nonfi.it, 

HicrurftisProphetaquatidigitoicelerapopulidemonftrat.LoqLiutuscftdeauer(:onil  us;led 
nuncponitdefedionem,c]u6d  populus  plane  &  apcrtedcfciuerita  veroDeo.Retinebatqui- 
dem  Temper aliquem  cult um  in  Ttmplo: led  ciim  tota  religio  vitiata  efltt  muljtis Uipei ftitioni- 
biis,deiiidecum  nulla ciTttridcs,nullafynceritas-ciim  etiam mifcerentvero  Deofuakl61a,hoc 
fuitplaneaDjoipfodeficcre)quia;nmluseftiuihonoris,quemadmcdiimdiciturinLcce,ne-  EWto.c, 
queadmittitvllosriualcs.Tcnen.uscrconuncPiophctstonl'lium.Iamdicit.fo^o/tfj  quam  &  J4.14." 
malum  fit  or  <tmttr»m  Hocadpoenasrefcrridebct:  ledcontinuatfuperiorem  fententiam,nempc: 
mala  qua;  tunc  patiebaturpopulus,nonforrutt6  cor.tingere,  &  turn  premt  ret  ur  multis  aar- 
tisdoloribus,nonproculqua:rendam  tiTccaulam,  quia  fcilicetha?camarkiido,&  quicquid 

talamitatumeratfluebatcximpietate.Co^wo/rafKooiplamcrcede.ipfaexperieiitiateconuincet 
quid  fit  deflected  Djo,&:  dicir,A  \elmiub  Deo  f*fl,vcl  derelinquere  Ichouan,  Deuir  Buum.  N2m 
fi  Deus  non  patcfecilTetluamt  rauaIlrjelitis,non  fuiffet  tarn  deteftaliliseorup(.fueri:t.:<:  fed 

cumfen  drentDjumiibieirePatreAcumtamliberahtcripfostracT:aircr,cumdienatL;sfLjiret 
foedusiuu  cum  i!lispcrciiterc,fuitinexcufabi!is  com  malitia. Et  poftea  pcrfona  mtitatur,£r»»» 
timermmeumfknertef^ejubaudicdaiell.  Hicrande  Propheta  fignific.it pop:  lu  caruiffeomni 
fenfu pict:tis.N.u^  per  timore  Dei not.aurrcutre:ia.Scimusfa?pelabi homines errore, 6.  cir- 
cuuenin  S  it  ma:  afturia,:it  1  vt  milcrabilcs  Imt  cum  Alt  miferi.  Sed  Propheta  hie  oftedit  popuiu 

efteindia;fiomnivenia.Q^ire?riulhisenimfuittimorDeiinte)inquit;hoccft>nonpotesob- 
iiceretefuiirtdcceptum,  vel  prxrcxcrcaliquemcolorem,quotegas  tuam  malitiam  :.ipparrtte 
implldentcr&impl•o^efcclure>cu^nre!iquifiiDeumtLlUm,quianulIllserat  apud  te  tin  or  Dei. 
&  tandem fubiicit ,  Dkit  lehumbexenitHum: qmhws  verbis  Propheta conciliatplus  authoritatis 


CAP.  II.  I  O.    CAL.    PRAELECTIONES 

fuse  do&rinx.Erat  enim  hxc  fententiavaldeacerbapopulo:  &potc.rant  multi  capita  concute- 
re,vt folebant.Samus  enim quanta  fuerit  permcaciain  plurimis.  Idco  Propheta  hie  palam  af- 
firrnat  fe non  effeauthorem  hiiius  lcntentix ,  fed  prxconem  duntaxat ,  &  hancfententiam effe 
profc&am  a  Deo,&  k  nihil  aliud  loqui  nil',  quod  Deus  ipfe  iniunxit. 

Precatio. 

Da  omnipotens  Deus,  qmndo  tot  bexeficiis  antehacnos projeqmtus  es }  ex  quo  fond 
dwnatus  es  nos  ampie&i  rhofauorc,  rx  obhti  tanta  tu<£  bomtatis  abripiatnurpojl  Satance 
blanditids,& fmenta  nobis  decerjamus,  qucetadem  cedent  in  exitium  noflrumjed  de- 
fixi  in  teperjlemus:  &fic  quotidic  te  wuocanus ,  &  bibamus  ex  plemtudine  tuar  libe- 
rahtatisyVtmerea  etiuiu  ftudccjnus  te  ex  ammo  colere ,zs 'glorificare  nc men  tuum,  CT  i'- 
ta  tefian  nostotos  tibi  efie  addiSios,quemadmodum  vere  nos  deumxisli^cum  voluifti  nos 
adoptarc  in  Vdio  tuo  vmgcnitOj  Amen. 

%o  Quiaafeculoconfregiiugumtuum,dirrupivincuJatua;&dixi- 
fti,  No  {eruiam,vel  rontrarJ^cdiar3cftenm  duplex  leclio,  c^ma  (upcv  omnem 
collem  excelfum ,  &  Taper  omnera  arborem  hondoiam  tu  difcufrifti 
meretnx. 

QVoniamjpjdHsbrzosduplexcftlecTiio  (quidemeaim  putant  effeverbum  Abar,a!ii  A- 
bad,vt  eft  magna  affimtas  inter  i,&  T)ideo  etiain  fenfus  elicitur  diuerfus.Nam  fi  legi- 
musjaontraaiibojVclncntranigrcdiarjVtlitverbumabadjk'niusentjCumcgodjlriipiiuguni 
tuum,hoc  eft,liberaui  ted  tyrannide  £gyptiaca ,  tunc  mihi dediftifide  .  fuit enim  tunc  mutuus 
contractus  inter  Deum,  &  Ifraelitas: quia  ficuti  illosrecepitDeusin  ridemluam,vt  eiTeteoru. 
quaiipatronusuta  viciftLm  pollicitifunc  fe  fore  fub  eiusimperio.  Si  rccipimus  hanc  lc&ionem, 
eritexpoftulatio,quafiDa;shkdanmaretpopuluingratii:udinis  cfcperndix.Sedvidetur  Pro- 
pheta aliud  veik'.&ideomihimagisprobatur  altera  lectio,n6icruia.Sedinterearepudio  quod 
adducuntinterpretesmecdubko  quin  locus  hie  covruptusfuakquomaminualueratilla  expo 
fitio,Nonfei"uiaid61is,&vide'-at  c]uiprxditierataliquokidkiononquadrarehuncfenfum> 
fed  effe  coicium,vi.lprocul  petitum,ideo  fieri  porcft,quod  mihi  eft  pre  babile,  vthac  raticne 
corrupta  fuerit  !itera,vtloquuntur. Nam  fie  onrncscxponut,Dixifti,nonfcruiani  idolis.  Atqui 
hoc  eft  nirnis  eoaSu.Ego  aute  potius  e\iftimo,Deum  hlc  conqueri,qu6d  libertas,quam  popu- 
lo  fuo  dederat,couei  la  fuit  in  !iccntianr.&  hoc  optime  cor.uenit,qucmadmodupatebit  ex  ipfo 
cotextu.Quoniitmd  featlo  confie°ii\v.qimjugt<mtuum,Qr  diJrupiviricuUtud>ideodixiJii(narci  1  hlc  de- 
bet refolui  m  particula  illatiua.Ideo  dixitu)  Now  feruiamyhoc  eft,ctim  deberes  te  mihi  addicerc, 
qui  cram  Redemptor  tuus,  putaftipartameffe  tibilicentiam .  Et  caufxetiam  redditio  optime 
conuenit,  cim.tfuj>er  Omnem  collem  exceljum,  orfubtits  omnem  arborem  frondofam  dtfcMrrebas  meretrix. 
Oftenditi.,itur  Deus  male  collccatum  fuiffe  beneficiumredemptionisergaimpios, qui  abulr 
funt  iua  conditione.  Nam  bine  faftum  eft,vt  feproiecerint  ad  omnem  kkiuiam .  Si  cuimagis 
placeatdiuerfale&io.ego  non  contendam:&  tunc  fenfus  erit,Ego  pridem  excuffiiugum  tuum, 
&  difrupi  vinculatua;tu  vero  dixifti,hoccft,  mihipollicitaes(nam  de  populo  illo  qdatide  mu- 
lkreloquitur,&idcoeftfcemineumgenus,&hocideofit  quia  Deus  iuftinct  perfonam  mariti 
ergapopulumiUum:&quotiesacculatpopulumdcfecl;ionis,peiindeagitarquemarituscum 
muliereimpudica^uaTfefeproftcrnitadulteris^TKfrgOjW^iV/Af^i.hoccftjmihi  pollicitafue- 
ras  te  non  tran!lturam,hoc  eft,  tu  promiferaste  fore  mihi'fidclem ,  &  dederas  {idem  mutual  ca- 
ftitatis.Hocmodo  particula '3,quxcaufalis  eft  apLidHebrs6s,ponctur  loco  aducrfitiu2,vta- 
liis  quibufdam  locis:^  tijui fu per  omnem  collem  excelfttniyCyfitbtM  omnem  atboremfrondojam  difair~ 
n Hi  qitrmadmodum  foler.t  fcort a  /qua:  libiquxrunt  conditiones.Sedquemadmcdum  iam  dixi, 
mihi  maris  probatur,Di.u  Mc  expoftularecum  populo,quod  arripuerit  gratia  libertatis  in  oc- 
calionelicentix&lafciuix.Sic  enimbenefiuitcotextus,&  omnia mebra inter fe bene  aptatuf. 
Qupdautcm  comemorat  Deusfe  rupijfe  vincula,cr  iugumfir^ijfe,  hoc  quide  rcftnngunt  ad  vnica 
redeprionem.SedmihinondirplicctquodaliiafFcrut,nepcProphetaloquidcmultisliberatio- 
nibu s.Scimus  enim  non  femel  duntaxat  populii  eduftu  fuiffe  ex  AEgypto,  led  cum  1  ubindc  op 
prcfius  fuit,porrcfta  fuiffe  manu.Df/z/frgo  itfeadofed  multis  vicib9,  iugumpopuh excpJJ}rat,(\iie~ 
admodvi  fatis  apparet  ex  libro  Iudicu.Cum  ergo  non  effet  liber  popul  usnili  Dei  bencficio,qui 
curcdemerat,nonne  debueratfeaddicereinobfequiuRedepton?  r.ahaclege  &hneredeptus 
fueratpopulusd  Deo, vtfetotumillicofecraret. Deus  ergo  nunc  ingratitudinepopuliaccufat, 

quod 


IN    IE  R  EM  I  AM.  t4 

quodputaiicrit Gc  excuffum  fibicflciugum,vtc{Tctlirnil]s  bcftix  if  idonn'tar,  quemadmodum 

!>oftca  videbimus .  Q^p  mens  Prophctx  fanuliarius  nobis  patc.it ,  tenendum  eft  quod  docct 
^aulus  lexto  ad  Romanes  capitc,ncmpcdum  icruiuiuspeccato,nos  die  quodamincdomj- 
numiilosaiuftitiaDei.vaganuireninipoftnoftrashLidincs.&niillofixnocidiibeniiir.  vhjau 
temD^usnos  vciemaniimittitamireraillaieiuitutepecciti,incipimiiseii!sreruicni)&ni/'ti- 
del Eib'eri ergo  apeccato,  ieruifumusiuftitia?:hiccfthmsnoftra-  redemption!*.  Sednuilticon 
ucrtunt  gratiam  Dei  in  occafionern  licentiae,&  leitaprojicmnt ,  ac  ii  nulla  diet  lex  vcl  rceu- 
lapie&  honcfte  viuenJi.Hoc  Deus  coiKpcntur  factum  effe  in  populolfiaeiitico:T«  autemdi- 
xijh  ,Nou  fertdam  :  haec  eft  fceda  ingratitudo ,  quod  non  reputafti  pnniolocomecffc  tuu  Re- 
dcmptorem:deinde,hoc  coniilio  me  tarn  humaniter  tecum  egifle ,  vt  mens  eflcs .  Nam  q ui  re- 
demptuseftalteriusbenencio,noneftfuiiuris .  populum ilium  Dcus  redemcrat.  Ergoredem- 
ptio  hanc  fecum  obligationcm  trahebat,vt  populusfe  vitro  fubiiceret  imperio  Dei. Xu  er°odi- 
xifti,  Kon  Jtmtm.  Ita Deus  conqueritur  male locatam  FuiiTe gratiam  in  populo  illo,  quod abu- 
fus  fucrit  ad  lakiuiam  faa  libertatc.Et  ratio  qux  fubiicitur  melius  leniiim  expficat,  Quix  tu  dip- 

amittimemrix^nopinjuper  omnem  collemexcelfum,<3- fiubtus  omw  Sciinuscnf 

t /■ i: .:,-  J  „G  „,...„>  _.,U..  r»„;  _.,_..:  .:.  u.i.. .uv  i_        11     ,-i  •  ,-  1    r.       •       -  ^ 


uotiorJnhoceritmaiorreligio.Sicetiamln-aelitx.NamputabantfepropinquoseiTeca'lojV- 
HconlcendebantUipermontes:putabant  etiam  fc  habere  aliquod  familiare  colloquium  cum 
Deovbilatcbantfubobicurisvmbris.  Etvidemus  etiam  eadem  ftultitia  fafcinatos  fuiiFe  o- 
mnes  profanos  homines. Nam  in  collibus  fibi  fingebant  Deum  effe  propiorem  :  &  in  fontibus, 
&  fub  vmbrisarborumputabant  ctiam  aliquod  eflefecretumnumcn.Q^oniam  i<Titur  illafu- 
pcrftitio din  graiTata  ruerat apud Ifraelitas,hic  exprobrat  illis  Deus,  quoddifiunerint.  Sed inte- 
reanotandaeftfimilitudo.Comparatenimcosl"cortis,qu£eexcuiropudorehuc&illucdhcur- 
runt,non  tantiam  quia  ardent  iniana libidine,fed  etiam  quoniam  feruntur  f'ua  auancia.Dicit  i- 
gkuriTufiortim  dtfcurrijli  per  omnes  colles  excelfos&Jitbtus  arboresfiondofa-s-.qmi]  dice  ret.Hoc  pro 
feci te  reducendo,  vt  putarcs  tibi conccflam  elTe  effiamem  licentiam .  Hinc  ergo  ra&urri  eft,  vt 
lafciuircspoftimprobastuasconcupiicentias.   Seqtijturj 

21  Et  ego  plantaui  te  vineam  ele£hm,vwetfw*  nobilcm^elexqH:fitam:hoce- 
nimfigmficat  nomai  p-ity  totam  fidele  femen,  hoc  eft  feme  n  probuin,  dz  quomo- 
doconuerfa  esmihi  in  degeneration esvitis  aliens? 

Hie  contirmat  Deus  proximam  ientennam.  Damnauit  enim  Iiracliras,qucd  prctcri.e  dif- 
currerint  poftiuas  fuperftitiones ,  cum  tamenin  hunchnem  client  redempti,  vt  rcgerentur 
Deimanu.Dicitigitur,E_go  te  planum  quafivineam  ele&itn  ,hoc  eft,  cum  teredemi  abnoftibus, 
nonpermiii,vt  tcitaproftitueresabfque  vllatemperantia,  abfquc  pudore.  E°p  er.im  tephntaui 
quafivineam  ekSiitm.  Similitudo  latis  nota  eft,&  frequeter  occurrit.Deus  em  fepe  cofert  Eccle- 
liam  iuam  viti.  Generaliter  vocat  luamhxreditatcm ,  iiuc  fundum:  fed  quoniam  in  pi  a?diis  ex- 
cellunt  vitcs(lblcnt  enim  &  pratis,&  agris  prxferri)  quoniam  igitur  prctioiifiiriia  Lrreditas  eft 
vitis,  ideo  quo  teftetur  Deusquantixftimet  Eccleliam  fuam,  pctius  nomen  vitis-elegit ,  quam 
nomeprati,velagri,vbideipfa  loquitur. Sic  etiam  hoc  loco,Ego  tenon  liberauiex^uypto,vt 
poftea  abiicerem  tuicuram,led  volui  vt  ageresradices,&  eiles  tanq  uam  hirreditas  mihi  pretio- 
iajtanquam  vitis  exc[uii\ta,8cgenerofo.Egoigiturtepla>itMij>r\'\vi,  hoc  eft,  plantain  tevitcm  ge- 
nerofam,vt  mihi  afferres  fru&um.  Totam>inqmt,  feme?} fide le,  hoc  eft,  te  plantaui  m  hunc  finem, 
vtmLhipi  oferresgratos  &  amcenos  frudus.  Reipicit  hie  Deus  gratiam  luam,non  natura  po- 
puli.  Neque  enim  populus  vnquam  fuit  lemen  vcrax ,  quemadmodum  fans  notum  eft :  fed  hie 
Deus  oftendit  quo  coniilio  redemerit  popuu.im,nempevt  elTet  fimilis  viti  clc&z.Qucmodo igi- 
tur': hie  decorruptelisloquitur  Deus  per  admirationcm ,  quia  talis  eratindignitas, qui  police 
quaii  attonitos  omnes  reddere:^«owei/o  igitur  conueyfa  es  mibiindegetierationesi  C'mD  ego  i.nterprc 
tor  hoc  modo:quanquamnomen  apud  Latinos  non  eft  in  communi  viir.fed  mihi  lacis  eft,  fi  te- 
nesmus Prophet*  na-ntem.Nomen  hocdelcendit  anlD,quodeft  fe  auenerc.  Ergopropne.di- 
cendum  eilct,in  aueriiones.  Sedquoniamhoceiretobicurum,  vbide  vifeau,iCLU",  non  dubitaui 
eligerealiud  nomen .  Ouomodo  igitur  conuerfii  esmihi  in  degenertttiones  vitis  etienai  Aliivertunt, 
inlarmentaimiti.ia.icdneiciovndeiumpterint.  Ego  i;iturrctineo quod magis^enuinum eft, 
eft,  ncmpevitemqiia:ge.neroiaeu"edebebat,licdegencralfe,vt  non  profcrat  niii  l.ibrufcas, 
quemadmodum  ctiam  alio  loco  videbimus.  Et  vocat  auerfiones  vitis  aliens,  ciuce  deiiit 
le  i:et  cl?e  pTW  ,  8c  conuerfa  eft  in  yiicm  lylucftrem,  qux  non  producit  fruftus  nifia- 
r,  vbos  velamaros:  8c  denique vbinulla eft  vtilitas,merito Deus  vocat alienam  vjtem.  Se- 
qiuuir, 

c.  ii. 


CAP.    II-  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

xt  Euamfi  laueristenitro,vfvcrtof,&  multiplicaueris  tibi  borith  ,a- 
lij  exppmmth€rbamfdlomm^lijfapomm:quodadrciftmmcattJ^eBat^iuUa  eft  ambi- 
gmtestfuomam  wtelhgitDeus  nullo  drtificio}vullis  herbis  pope  macuks  populi  purga- 
n ':,  mipreiTa  eft.,mquk,vclinfculpta  efl,\cljignata>vtalij  verftfltfjiniquitas  tua 
coram  facie  mea^dicit  Dominiis  Ichouah. 

lam  vidimus ,8c  farpius  idem  rcpetct  Propheta,populum  ilium  ita  FuifTe  prsfraftum,vt  non 
Ubcntcr  cedtret  vllis  obiurganonioiis.nam  crant  omncs  fere  perfriftx  fronus,<Si:  ita  obdurue- 
rant  in  fua ma!itia,vt  auderent  procaciter  excipcrc  aducrius  Prophetas ,  quotics  feucre  cum  il- 
lisagebant,  Quid?Annonfumus£lceri>eipopulus?An  non  elegit  nos?  An  non  fumus  lanftu 
femen  Abrahat?  Ideo  neceffe  fuit  Prophetis,  opponerc  duro  nodo  durum  cuncum ,  quemad- 
modumloquuntiir.Cumergofimileseflent  liraelita:  ligno  nodofo  ,  oportuit  duritcrpcrcuti 
ill  am  peruicaciam.  Hac  ratione  nunc  dicit  Ieremias ,  "Etiam  ft  Uueyis  te  nitro ,  multiplicaueris  tibi 
borith:  tamen  iniquitas  tua  count  mejignata  e]l,hoc  eft,mhil  proricitis  ciim  obtendkis  varios  ecl  o- 
rcs  excuianda:  impietatis  vcflra:  caula :  Lauatc  vos ,  fed  iniquitas  wftra  coram  me  fignata  md.net. 
Loquitur  autem  Prophet  a  in  periona  Dci,quo  plus  habeat  ponderis  fententia,qua  damnantur 
Ifraeiita:,  &qua  omnescoril  jlanditia:  in  nihilu  rediguntur,quemadmcdudi&um  fuit.  Nitro 
Sc  borith  purgabat  maculas  pannoiii;&  ideo  fullonibus  lxpetribuitur  borith'.  Sednon  eftan- 
xie  diiputandum,fucrit  ne herba,fucrit ne puluis,  vel aliquid  fimile .  Dc  re enim  latis  conuer.it. 
Sed  Propheta  metuphorkc  docet,nihil  1  ucri  facere  hy  pocritas,dum  oppohunt  iuc  s  prxtcxtus, 
vtiubterfugiant,quotiesipl  jsarguitDeus.  Dicit  ergo  omneseorum  conatustiTe  V.;nos,&in- 
utilcs.  Quare? Quoniam  iniquitas ipforummanet Jignata,hoc  eft,quoniamnch  potcrunt  eluere la- 
uandoquod  imprellum  eft.  nam  macula:  polluntquidemahftefgi,  autp'urgari  vel  lapene,  Vel 
aliis  herb is:fed  vbi  macula  eft  interior ,  8c  intiis  fignata ,  nihil  proderit  ablutio,  quonia  m  notx 
ilia?  ita  imprclTs  ftthfc,  vt  opus  lit  alio  remedio  magis  efricaci .  Sic  ergo  Propheta  dicit  figia'tas 
ejfe  maculas,ck  ideo  hori  pcife  a!  ftergi  vel  eluifapone,vel  borith.  Sed  d.ic\t  pgnar&s  effi  maculae  in 
cenfyeclu  Dei ,  qvionizm  facile  cratIiraelitis,aiedepellereomnemculpam;im6  tanta audacia 
pra:ditierant,vtpalaminiurgerent  contra  Prophet  as  j  quaii  fieietillis  magna  iniuria:&  Pro- 
phetas ctiam  vocabant  conuitiatores,&  maledic  os :  ideo  dicit,  Iniquities  tua  pgnata  efl  coram  me, 
hoc  eft,  vtcunque  te  fallas  t uis  blanditiis,&  abfeondasetiam  tua  peccata  coram  mundo,  tamtn 
nihil  proficis.  Nam  inconfyecltmeofe  mper  iniquitas  tua  fgnatamanet.VoR.ca.a.&dit, 

2.3  Quomodo  dtces,/;oc  eft,  quomodo  dicU'.nam  futurum  tern  pus  ftepc  accipitur 
abud  Webraos pro  aclu  continuo:quomodomturdicis,non  fum  pollntay  port  Baa- 
lim non  prof ecta  fum?vicle  vias  tuas  in  valle,  cognofcequid  feceris dro- 
medaria  velox  cOrripiens  vias  fuas ,  yelcircumiens:  nam  deducitur  vox  ifta  a 
comgia  ccdceatn:nti. 

Hie  profequitur  Ieremias  fuamobiurgationem,&difcutit  nebulasillas  hypocritis,ftib' 
quibusputabantie  bene  latere. Nam  hypocrits,  vbi cbducuntluas  rallacias,putantleiam& 
ab  oculis  Dei,&  ab  omnium  iudiciis  eiVeabfconditos .  Propheta  ergo  hie  acriter  inuchitur  in' 
illam  fupinam  fccuritatem,ac  dicit,  Quomodo  audes  iac~iare  te  non  tfie  pollutami  quomodo  andcs  dice- 
re,  non  ambulauipofi  Baalim  ?  hoc  eft , poft deos  alienos .  Dixi  emm  deilla  voce , qu6d  <.fi*ont  dli 
minores.  vtcunque  enim  Iudxi agnolccrent  aliqucm  eiTe  fummum  Deum ,  tamen  qusrebant 
iibi  patronos:ita  onebatur  magna  deor  urn  turba ,  vt  fieri  folet .  Et  nunquam  eo  impietatis  vel 
amentia:  prolapfiluntfupcrftitioti,quin  Temper  confeffi  fuerint  aliquod  effe  iupremumnu- 
men  :i'ed  limul  miicebant  deos  minores:  lie  etiam  Baalim  apud  illos  erarit ,  &c  patroni ,  vt  Papi- 
lla* vocantfuosdiuos,quia  non  audentiuisfigmetistribuerenomina  deor  urn.  Talis  igittir  fuit 
cauillatio apud ludxos.  Dich,Quomodo ergoexcufas tenon  ambuLi/]} poft Baalimtvide, inq uit ,vitts 
tuas,videquidegerisinv.tlle,eycogr/ofceiandemquomodo  te geferis dyomedariavelox .  Nam  Propheta 
non  potuitijtisexprimerefuriofosillos impetus, qui regnabant tunc  in  populo,  niliconrerret 
dromcdanis.  Qn^oniam  autem  fub  fcemincogencrealloquiturpcpulum,idecctiamponitdro 
medariam fceminam .  Vocariautem  velocemnon  tanuim propter  ecleritatem  curiusinter- 
prctor,fed  propter  impetuolam  libidinem ,  quemadmodum  poftca  videbimus .  Hie  autem  lo- 
cus docet,ita  obdumiiTepopuluniillum,  vtimpudenter  rcpellerct  omnesobiurgationespro- 
pheticas.  Impietas  palam  nota  eraf-  8c  tamen  audebant  len-.per  obiicere  fuos  prartextus, 

quali  im- 


IN     IE  REM  I  AM.  „ 

quail  immerko  ipfos  Prophets;  damnaret.Nec  mirum  eft  rantam  fuifTc  contumaciam1  in  vetci  i 
illo  populo,ciim hodic  Papiftx non  minus peruicacitcr  refiftant  claix  veritaii.  Nanmfi  appa- 
rct  quamcraiiaik&turpiseorumidololatria>tamcn  putantfcclaplbscffc  vi.ovetl  ulu,  ium 
dicunt  ftatuas  &  pi&urasnon  cffcidola:  populumquidem  ilracliticurn  damnatum  fuhTe,qi:6d 
libi  ftatuas  fabricaucrit:  led  hoc  ideo  cfle  fact  urn ,  quod  prcpenfus  efl'et  ad  fi.pei  ftitionem  .  Ita 
deinde  clamitant  contra nos,  &  dicunt nos  impie  calumniari  cultus  lllos ,  qm  apud  ipios rccc- 
pti  lunt.  Vidcmus,&  pucn  ctiaintelligunt ,  vt  in  Papatu  nullum  genus  fuperftitionis  non  graf- 
letur:&  tamen  voluni  videri  clFcimmunes  &  puri  ab  omni  culpa. Idem  ctiam  factum  olim  fuit, 
Etqucniammanebattemplum,  &illicpopulusofTcrcbatfacrihcia,  &manebataliqualpecies 
pictatis.quoties  Prophets  coarguebantimpiascorruptelas, qua?  permixtx  crant,&  qux  viria- 
bantpui"umDeicultum>&  erantquafiadulteria,quemadmodurri  pa  film  loquuntur;  Quid? 
AnnoncolimusDeum;  Hanc  igitur  contumaciam  nunc  Piophetarefellit,aciubiicit,  Oho- 
tnodo  audes  dicere>nonJum  pollute  l&non  ambul.tui  poH  Baalim  ?  iicuti  hodie  Pjpiiix  dicunt ,  An 
non  crcdimus  in  vnum  Deum  ?  An ringimus  diueriosdeos ?  atqui  fpoliant  Dcum  omni  virtu- 
te , &  lacerant  eum  in mille  frufta .  Et tamen  mercti  icio  fuo  ore, &  fronte  ferrea  nobis  obie- 
dantfe  vnum  Deum colere.Sic  crgoetiam  Iudxi .  Sed  Prophetahiccoarguk  ftoiidam  illam 
vanitatem,  V /</e,  in  quit, Wat tuat  in vjlle:  fide,  qtridegen's  tx dnmrdaria  vehx.  q noniam  rationib 0 s 
vinci  non  poterant,tanta  erat  illorum  pe'ruicacia :  ideo  comparat  cos  fens  bcfiiis,Vos  eftis,in- 
quit,qiiafilaltiux  dromedarix,quas  rapitfua  libido,  vt  obliuiicantur  rerum  omnium  ,vbiie- 
quunturviasfuas.  Sequitur, 

b     ■  ..  ■ 

i4    Onager  sjci  adbuc  retlnet fcemincKm  renus  }  focmina  igitur  onagri 

allueta  deferto,in  appetitu  anima?  {{ixJooccjl,pro  defydeno^dcupidtneam- 

vut  jiu£,  colJigens  ventu  occafionis  Cux,\eloccurfusfui }  quis  indc  reducer, 

eam?Quiiquis  perfequituream  non  fatigabitur.,  in  menfe  fuo  inue*^ 

met  cam. 

Sicuti  vocauit  Ieremias  populum  dromedariam,  ita  nunc  yccat  aGnum fylmftrem:  Tu>in-. 
quk,<Scdromedariacs,&  afinaiylueftris.namfiafinafylueftris  collegent  yentum  pro  defiderio 
mirnxftix,  hoc  eft,li  pleno  anhclituappetiuent,&  collegerk ventum  occaiionis  fux,vel  occur- 
fusiuifortuiti(nam voluithacvoce  cxprimere,nullam  elTe eledionem , vel  nullum  Judicium* 
vclmoduminbeftiisilli;,)vt<  ergo  colligerit  ventum  quocunque  tiilit  fwtmtus  euentus,  nemo  po- 
tcrit  earn  rettocare  a  violent o  impetu :  ©■  qui e.un perfequttur ,  fruftra  fefatigaret ,  donee  leperiat  earn  in 
tnenfifiio.Hisverbis  iignincatProphctaindomkum  efl'epopuli  furorem,nec  polfe  vllis  mo- 
discohiberi-.qucmadmodum  afinafylueftiis  nonpoteft  cicurari,ncque  exuere  fuam  ferita- 
tem,prxfcrtim  vbi  collegit  ventum  .  Nam  (i  efTetinclufa,adhuc  pofient  clauftraaliqiud  vale- 
re,  vt  non  ita  impetuole  merer,  vcriim  fi  aiina  fylueftris  habeat  curfum  fuum  liberum  per 
montes  &  fyluas ,  vbi  collegit  vent  um ,  8c  collcgit  pro  deiyd'erio  animx  fux ,  hoc  eft ,  vbi  po- 
tent vaganhuc  8c  illuc ,  8c  nullum  eft  obftaculum ,  quin  difcurrat  in  omnes  partes :  vb  i  igitur 
tanta  eft  ]ibcrtasperrniflaferisbcftiis,vt  Ventum  cOlllgant,&  ventum  occafionis  (vecatur  yen 
tus occaiionis  foi  tukieuentus)  quafi  diceret  Prophcta ,  nullam  effe  rationem  in  feris  il lis  be- 
ftiis,neque  ctiam  fibiftjtuercvllummodum.  Si  quisviamin^rcdiatur,  inquiret  quantum  itine- 
ris pofsit conticerc  die  vno,&  fugiet  Lf  .tudinem,ac  prxueniet  quantum potcrit :  deinde poft- 
quaniprxicripleritiibimenfuramitineris,quxret  lloipitium:tunc  ctiam  dcrccia  via  lcilcita- 
bitiir.  Alius  eft  impetus  in  f^risbeftiis.  Nam  vbi  incceperunt  currere,non  euntvel  Lugdu- 
tium ,  vel  Laufanriatn ,  fed  proiiciunt  fe  fxco  furore .  Demde,ctiain  ii fatigata?  lint ,  non  del> 
nunttamen pergereincurluluO. libido enimeasrapit. Nunc  tenemus  conillium  Prophctar. 
lam  lubiicit,Q£*irf«ocjt«Vf.w>?quafidiceret,  populum  non  pofTe  rerineri ,  velrcduciadaliqua 
mediocntatcm,quiaicilicetoccupat omnes ciusfenlus ilia fcritasjimopotius amentia.  Poftea 
fc(]iiitur,'NoneJiquodq!<irqua;nJefitiget,repe)'ieturt.i)/deminmenJe  fuo .  Conientiunt  omnes  inter- 
pretes  M ;  meniem  accipi pro  tempore  partui  vicino:qualidiceret,Vbi  grauida:  lunt  a ilnx  lylue 
ftrcs,  &  iam  inftat  tempus  pariendi ,  tunc  onere  iuo  cohiberi :  ira  deprehendi  faci!  e  pofle,  quo- 
riamnonvigentcelcntate,vt  antea.  geftantenimfcetus  fuosin  vtero  .  Ergo  nuncPropheta 
dick pjpulumcfTclimilea!]nisiylueftribus,quoniam non potcft  vlladoSrina ipfos  remorari, 
neqi;efi£nareipforumintcmpcriem:fcdexpe&andumeiTetempus partus. Ni  ncviJcndumeft 
quomodo.hxc iimilitudo  aptai i ad  populum  debeat  .Continethicvcrfusduasparas.-prior  c- 
ftendit,quemadmodu  iamdixi,populu  non  pofie  flefti  vllisfanctismonkionibusncqueparcre 
vllis coniiliis : fed  ferri vcfanalualibidinc , quafi  vento  occa!lonis ,  vel  fortuki occurfus . hxi 


cAp     IL  IO.    CAL     PREELECTION  ES 

eft  prior  pars.lam  quonum  tanta  crat  contumacia  in  populo  illo,  Dcus  hie  denunciat  hypocri 
tis.venturum  effe  tempus,  quo  iplis  remoram  imiciat,  &  frangat  ipibrum  viclcntum  furor cm. 
<^cmodc?Adorutcmpusparicndi,hoceft,taridemvbic6ceperitrsrnultasiruqunates,podus 
vtttrumvobisobftabit.Signihcai.auterntcmpusiudrciilui:quaildicerct,NonEflagedumvo- 
biicum  tanquam  cumhominibusfani&  moderati  iudicii.Eftis  cnim  feras  beftia^&quiE  cicura- 
rinon  poffunt.Quid.ergo  reftat;  Qucmadmodum aiina iylueftris  pondtre fuo  grauatur dum 
tempus  partus  mftat ,  ita  ego  efriciam,  inquic,  vt  ienuatistandem  onus  vtftrarum  iniquitatum, 
quod  ent  vobisintolerabiie,&  vos  opprimer.Iam  ctiam  ti  peruicacia  veftra  lit  indomabilis,  ma 
nus  mealufriciet  ad  vos  cohibendos.  ego  cnim  vos  contera.quianon  eftisfiexibiles,neque  ob- 
temperatis  doctnnx  mea.Nuncergotenemus  &  quorlumtendatfimilitudo,  &  quomodo  ac- 
commodata  fuent  ad populum  illum,&  qusc  etiam  vtilitas  hodie  a  nobis  colligi  debeat.  Reli- 
quainciaftinum. 

Pre  cat  1  o. 

t>a  omnipotens  Deus ,  qudndo  dignatus  es,\>bi  nos  eripuifli  a  Satan*  tyrctnnide,  im- 
ponere  iwumtui.m  cenkibw  nojlns^t  ctiam  regasnos  Spiritu  docihtatis,  er  oledicn- 
ti<£,0*  manfuctudit:is:atque  ita  nosttbifyonte  jubiictamm  tota  yita^tfruclumex  nobis 
eoHfrds gratia redempiovis  tua)  (fita renuntiemm peccato,  vf  till tamen nos  addica- 
mus  in  obftqttium,®' [cruifmius  lujlitia  mt, donee  tandem  peratlo  militia  nofhra  cur- 
fu^colligamurmLcttdtn  illam  quietem ,  qua  nobis  porta  eft  [anguine  vnigeniti  Ida  tui, 
Amen. 
z 5  Prohibe  pedem  tuu m  a  difcalceare , hoceftjx difcalceeris,  &  guttur 
tuum  a  fnirfuanquam afyexijlimantcfk nomcnfubftantiuwn  w^O*  mihi placet: ita 
■\rertcndumcnt,¥  rohibe  pedem  tuum  adifcalceationc,^  guttur  tuum  a  fiti,  &  dixiil^ 
A&um  efl:non:quia  dilcxi  alienos,&  poit  lllos  ambulabo. 

H.€c  Prophets  fentcntia  quonia  concha  eft,ob  breuitatempoffet  videri  obfeura  primoin- 
tuitu.Sedhoc  fimplicicerintelligit,nopotuiirc  infanuillum  popalumvllismodrscorrigi, 
quanuisteraret  Dcus  per  fuos  Prophetas  iedare  illam  intempcriem,  qua  rapiebatur  poft  idola 
&iupcrftitiones.Klcergoprioremebror£fertDeusqualiti.riegelTerit  cum  populo  lllo.Huc 
enim  tendebant  omnes cociones Prophetica-,vt  populus  quieicerct  tub pra?i;dic  Dci.S^d aliis 
verbis  vutarfirohibetini-iuittfedemtiiitmadifealceatioriejvr guttur  tuum  a  //^'.Currcl  at  cnim  quo- 
ties  inftabat  aliquid  periculi,nunc  in  ^ypti^nunc  in  Aiiyriam,qucmailn  >odii  vidimus.  Con- 
queritur  Deusde  illonimamentia>qi;6dnonobediuermtianisconi,liis  &  ialutaiibiis.Nam  fl 
iufliffet  Deus  illos  vei  Oriente  vcrfus/vel  Occafum  difcurrere,potcrant  excipere,iter  illud  i-bi 
fore  nimismoleftumifedfimpliciteriubebatillosmanerequietpsA  tranquil  los.  Oralis  lgitur 
fuitiftadementij,non  poiTe  expe&are  lcdatisanimisauxilium  Dodedfe  fatigare,&  quide  abk 
que  aliquo  profcftiiVldem  fei  e,leda!iis  verbis  di;  it  Iiaias.nam  expoftulat  cum  illis,quod  nulla 
laffituctinerh  refLigcrunt,cum  tamen  poiTent  Deimanu  protegi,&  non  itaiatagere.Nunc  ergo 
tencmus  Prophets:  coniilium.Namprinjumoftendit  Dcus  populufuiiTeadmonitu,&quidem 
in tempoie:ied ita  fuifle occup.vtumperueriis fuis  confilhs,  vtnullas prophcticas  voccsaudire 
fuftinuerii.Ha:cfuitiummaiiigratitudo,qu6dnonpotueritdomiqiiieicere,fedmalueritiufci 
perefumnios&afperrimoslaboiesabfquevllofrudir.quemadmodu  etiam  alio  loco  dicitl- 
ryi.30.1j      laias.HicveftraquieSj&noluiftis.Nemocftquinonappetat  otium&pacem:  imofatentur  o- 
mnes hoc  cirefummumbonum,quodnaturalitcromnesexpetLint.Dicit nunc  Prophetarcpu- 
diatum  fuifle  a  popalc  Ifraelitico.  fequitur  ergo  prorfus  fuifle  dementem ,  quia  oblitus  fuerit 
naturalisdefiderii,quodingenitumeftcun<9:ismortalibus.  Hie  ergo  non  docctPropheta  iTm- 
pliciter,fed  reducit in  memoriam  Iudaeis  quod  ante  audierant  ab  Ilaia,a  Michca  eriam,&  ab  a- 
liis  omnibus  Prophetis  .Nam  fepe  Deus  hoi  tatus  fuerat,vt  quieti  manerenr.nunc  Propheta  in- 
uchirur  in  illam  ingratitudinem,  quod intemperies  illos  abripuerit ,  atque  ita  refpuerkit  obla- 
tumfibi Dei benencium.quod tame eratlingulare.Sciamus ergo  Prophetam  hlc  refcrrcquod 
aliipriores  docueranfJ')-o/»/tf,  inquit,/>f</fw  tuum  a  difittke.it  tone :  Alh  vertunt  a  nuditate,  quod 
calccosiuoslongisitineribus  detercrent.Sedpotius  exiftimo  hoc  deberercrern  adcommih 
nehivfum  .  folebant  cnim  iter  faccrc  difcalceati .  Vrohibe  ergo  pedem  tuum  a  dtjutkentione ,  @? 
guttur  tuum  a  J/ti.  Scimus  fitim  cfle  moltftiflimam  hominibus.  Propheta  igitur  hie  caftigat 
popuHdemcntiam,quodardoreimpia:cupiditatis  ficabreptusfucrit,vt  fitimtibi  vitro  ac- 
ccritret,  nempc  longisitineribus.  Qupniam  ergo  nihil  aliud  pofcebat  Deus  a  populo,  ni- 

li  vt  iibi 


IN    I  ER  EM  I  AM.  l6 

livthbiconlldcret,duplicatur  crimcn^uodnolucrittamfalubriconfilioobtcmperare.Que- 
admodii  dixi,potuitin  medium  afterriprobabilisexcufatio,li  Deus  aliquid  durius  vd  afpenus 
exegiirLtapopuloillo.lcdtuniblande&fLiauiterfoutreparatusfuentinoptima  quicrc, nihil 
potuic  die  rclidim  excufationis.Et  ideo  (cquitur,DixiflhDefperatMKefl:  N^.Hlc  tx  altera  parte 
oftendit  Propheta  quamfucntconrumaxilIepopulus,quiproteruereieat  tarn  arnicas  &blan 
dasadmoniuones.Prim6diciint,Afiumveldty/>eT4/K»»  f.fl(nam  t*ifignihcatd..fperare ,  inde 
pj.i'i,Mum)Defpcratumefi:  nil!  placcatvertere,Fatigatioeftquo:Ltiam.non  male  con  ueniet,hoc 
lenlu.SitiiluperquemctemcrcvexauijVtlai'situdoiplaqiMefccrefuadeat.NoWjCocile  loquitur 
Propheta.quo  melius  expnmatpra:fracT:os  mores  illius  populi.Gumdicitp#f</f^«-,*r*w,  perin- 
eal eitacriproculrepellerctomnesexhortationes.Pofteaadiungir,No»/ff.Nullumverbumliic 
ponitur,  led  eclyptica  oratio  plus  habct  cfncacix,queadmodum  dixi,adexprimedam  ferociam 
llhuspopuli.Ahofeniucxpoltulat  Iiaias  capite  ?7qu6dnondixeii»t,Delperatum  eft.  &  viden  ifa  ,~  I0. 
rur  inter  lep  ignare  Ifaias  Sc  Ieremias.Namhlcnofter  Propheta  obiurgat  populum,  quiadixe- 
ra^D^fr^fwmt^.Iiaiasautcm.quianondixerit.Sedvbiprxcii^'hoclocoreipodentluda;!,^)?/" 
ff)-4r«wf^e,intelliguntProphetasludcreopcram,quoniamipfisdccretumfitpcrfequiadextre- 
mumquodccepcrunt.Ergoinhoc  verboDf^4?«wc/?,notaturvltimapcrtinaciapopuli,quo- 
niam nullam  lpem  reiipifcentia:  fuperelTe  oftendit.cum  palam,&  fine  vlla ambage  diut  rem  ef- 
fe  pera&am  Ilaiasautem  populum  obiurgat,quonia  non  dixerit  effedefperatum,  hoc  eft,  quo- 
niam  non  a^nouerit  longovfuleconuidumeffeftultitia; .  Nam  cumin  AEgyptum  liepe  cur- 
litalTent-pofteainAiTyriam,Dominusreip(adocuerat,quame(Tentmalec6rulti.  debcbantivi- 
tur  ex  re  lpfa  colligere,Dominum  fi  uftrari  ipfos,vtrelipilcerent.Merit6itaqueIfaiasdicit po- 
pulum nimis  ftupidu  efie,quod  pergat  femper  carca  obftinutione,&  non  lentiat  Deum  quoda- 
modo  opponcre  multa  obftacula ,  vt  cogeret  ipfos  retrocedere,&  abiicere  vanas  lllas  fpes,  qui- 
bus  iciplos  decepcrant.Nunc  videmus optimum  eflc  confen.fum inter  duos  Prophetas,quanuis 
loquendi  ratio  lit  diueria.Itremias ergo  hlc  populum  inducir  prxcifis  verbis  loquentem,  vt  de- 
claret  fuamperuicaciam.Df/^e^f«wffr,hoc  eft,  Vos  Propheta?  non  ceffatis  nobis  aures  obtun 
dere,ied  vauus  eft  atqucirritus  labor  vefter.hocemm nobis  eft  femel  decretum  >  neque  poteri- 
mus  vnquam reuocari. Quid autem  Iiaias? in uehitur in  populi dementiam,quod  toties deceptus 
tarn  ab  AEgypiis,quamab  A(ryriis,non  tamenfentiret  fe  talibusexperimentisouali  reduci  in 
viam,  &  nimis  pcrtinax  effet  in  prauis  fuis  coiiliis.  Quantum  attinet  ad  locum  pra?fentem,tenc- 
mus  quid  "•elit  Propheta,  nempcDeumblande  hortatum  fuiffe  Iudxos,  vt  quiefcercnt  frxti 
fuo  auxilio:ipfos autem  non  tatum fuiffe  dura  cer uice  &  obftippa,  fed etiam  proterue  refpuiffe 
benchciumilludlibioblatam.Iamfequitur,Nrfw^/7mrf/?e»ox,e>"/'o7?;7/oJ/'ro/a7c<«>-.  Hicpopuli 
crimen  exaggerat,qu6Llfeilicetaddixcritfediisextraneis.&  retinetillamfimilitudinem  ,de  qua 
prius  dictum  fuit .  Sicuti  enim  Deus  populum  ilium  in  hdem  fuam  fufccperat,ita  mutua  erat  ob- 
ligatio populi,vterantqua(ifacro vinculo  vtrmqueconiuncti:  quemadmodum  vbi  vir  fidem 
dedit  vxcri,ipfa  vicilsim  marito  fuo,lege  coniugii  deuin&a  eft .  Hlc  ergo  prolequitur  Ieremias 
illam  fimiltiudinem ,ac  dicit  populum  ilium  limilem  fuiffe  improbifsimo  fcortc ,  quoniam 
mariti  vocem  non  a'udierk,  ciimtamenfponte  cuperctfereconciliare.  Oportct  autem  prorfus 
effe  defperatam  muliercm,quxmaritumfuumrefpuit,qui  tamen paratus  eftcumipfa  redire  in 
gr.itiam,&  ignofcerequicquid  peccauit. Oftendit  ergo  Propheta  in  hoc  populo  tatani  fuiffe ,  & 
tarn  deploratamimpictatem,vtclaufas  aures  habuerit  Deo  amice  hortanti  ad  pcenitentia-.dtin- 
deiInepudoreia£r.auemfevellecolereidola&  figmenta,  reic&o  vero&vnicoDeo.Sequitur, 

16  SiaitpudorJVf//)roWwjfurL,.cumdeprehenfLis  eft^ita  pudefa&i 
funt  domus  Iirael,Reges  eorum,PrJcipes  corum,  &  Sacerdotes  eorum, 
&  Propheta:  eorum. 

Alii  vertunt  in  tempore  futuro,ItapudefientdomusIfrael:&exiftimantProphetam  hie  lo 
quide  paena,qua:  adhuc  impendebat  populo.-fed  fimpliciter  interpreter  verba  vtlonanr,nempe 
impictatem  illius  pcpuliita  craffam  cffe,vt  non  opus  lit  lubtiliter  earn  coargui ,  q  uoniam  fit  fe 
re  palpabilis .  Comparat  igitur  Propheta Iudarosfuribusmanifeftis :  quafi  diceret  hypocritas 
in  populo  lllo  nihil  confequi  fuis  cauillis  &tergiucrfarionibus, quoniam  in  medio  pofita  fie 
ipiorumimpietas:quemadmodumlifurdeprehenfusfuerit  non  poteritnegarc,  neque  occul- 
tareicelusfuum.Dicit  igitur  ipfos cffedeprehefos]^'iu7BJ9a)fw,quemadmodumdicunt,hoc  eft, 
ica  effe  confpicuaipforumflagitia,vtquicquidobiecl;ent,non  tamen pofsintfefepurgare,quin 
turpitudo  ipforum  nota  fit  omnibus. Tenemus  ergonunc  confilium  Prophets. Antca  vidimus 
populum  ab.ulum  fuiffe  multisexcufationibus:fed  hoc  loco  oftendit  Ieremias  ipfos  nihil  aliud 
coniequitcruiueriando,nifi  quodmagisac  magisdeteguntfuam  impudentiam,  ciim  eorum  irri 
probitas  fit  in  omnium  colpc&u.hoc  eft,lit  ita  manifcfta,vt  nullis  coloribus  pofsint  earn  tegere. 
Nee  taciim  de  vulgo  ipfo  loquitur  ,/W/  Rrg«,cr  P««r«,er  Sdceidotes>  or  Vropbctas  accufat:quafi 


CAP.  II.  I  O.    CAL.    PR  AELECTIONES 

dicerct  a  minimo  vfque  ad  maximum  omnts  ita  eflc  corruptos,vt  abiecto  omni  pudore,  pi  x  fe 
tuleiinr  manifcftum>&  crafium  Deicontemptum ,  vbilcilicct  lequuuiuntfuahgmcnty,&fu^ 
perftitioncs.  &  tamcn  dubium  non  eft,  cjuin  multis  cxceptionibus  conati  fiicnntluda:i  ie  dcfcn 
dcmied  Deu ?  hie  difcutit  omnes  illas  fallacias,  quibus  putabant  lira flagitia  poffe  tegr.  &  diat 
nihilominus  ciic  fures  manifcllos.Caeterum  quod  Propheta  ante dixerat,Iuda:os  aluer  loc,  iti - 
toseiYc,&  nunc  traducit  eorum  impudentiamJiarc  inter  ie  non  difcrepiit,quoadlenii,m  NV.'- 
bant  ludan  fe  eflfi apoftatas,vel  perhdos,vcl  dtieruilTe  cuhum  Der.negabat  vcrbis,ied  vl  1  r.iu  c 
Prophcta  producitin  medium  ipforumimpudcntiam,non  agitampliusdeverbis.  Habel  ir.t 
cnim  r*allaccsiuospra?textus  ,  qucmadmodumantedi&umfuit ;  led  rem  ipiam  Prophcta  nunc 
fumit,  &  dicit  eos  improbe  &  peruicaeiter  Deo  rcfiftere,  ita  vt  eorum  deiperata  Ik  maliua  &c 
obftmatio .  Nunclcquitur, 

2.7  Dicente.s  ligno,,  Pater  metis  \u,hoccsl:,tues pater  metis, &  ljpidi  ,Tu 
gen  uifh  me,fi  Icgamusper  i:fi  autem  per  1,  tuguiuijli  vos ,  cjuiaverteruntinihi 
ccvukem}dorfMn  alu  ^ertuntyXelposlenora^  non  fadenvln  tempore  autem 
ca!amitatis(iia,,clicent,/;oce/?Jc//a<wf)Surge,ckrerljanos. 
x8  Et  vbi  funt  dii  tui^quos  fecifti  tibi?  Surgat  an  feruent  te  tempore 
mail  tuijwc  e ft, affl;£l;onis tuceficuti priu<}<j[um (ccundutt)  numerum  vrbiu 
tuarum  fueruntdii  uiikhudah. 

His  iam  confixmat  Propheta  quod  prills  dixerat  de  obftkiata  populi  maHtia .  Oftendit  igi- 
tur fe  non  fruftra  dixiiTe nimis cralfa eile  ipforum  fcelera , nee poile  vllis cauilhs excufan .  Di- 
cunt  rnim,inquh,l\gno,7  u  esp4termeus,o-  Upidi,lugenuijii  me  .His  verbis  intelligit  Propheta  ido- 
lolarriam  ita  fuillc  graffatam  in  populo  illo,vt  palam  transferrent  veri  Dei  honor  1.  m  ad  ftatuas 
fuas,iiuelig!icas,ftue  lapidcas.Oeterumhk  Propheta  delighat  quod  maximedeteftabile  eft  in 
idololatm,rrcmpe  vbi  transfertur  honor  Dei  ad  ftatuas,non  tantum  quoad  externam  ccremo- 
niam;vbi  fcilicet  genua  fleftuntur  coram  ftatuis,fed  vbi  falus  expetitur  ab  Ipfis.  Et  hoc  diligen- 
ter  notartd urn  eftinam  Papiftx  hodie  etiam  ii  fe  profternat  coram fuis  pi&uris  &  ftatuis :  tamen 
vbi  prenumtur ,  non  agno'cunt  hunc fontem  idololatrix .  Dicunt  le  colere  ftatuas, non  latria 
queadmodumloquuntur,icd  tantum  dulia,hoc  eft  leruitute,non  autem  cultu .  Putant  hoc  mo 
do  ie  eiTe  elapfos . Sed  interea  vt  demus  quicquid  afFerunt,tameri  non  potcrunt  negare  fe  verte- 
re  prcces,&  vota  dirigcre  ad  ftatuas. Ciim  ergo  falute-  poftulant  ab  ipfis  ftatuis,quicquid  pcftea 
cauillentur,penk9  nugatorm  eft. nam  Prophetx  non  damnat  externum  geftum,  ve!  genuttexio- 
nem,vcl  alios  ritus  ceremoniales,quemadmodumloquuntui',vbiidololatrasaccufant.  Quidt. 
eiturtnempe  quoddiaoit  si<ituif,Tu  es  pater  mens,  hoc  eft,  quod  afrigunt  virtutem  Da  ftatuis  vet 
figneis,vcl  lapideis.Certumquidemeft,Iud£osnunquamdemerios  fuille  in  tanto  ftupofe)V£ 
difertis  vcrbisprofiteret,irdeoslapidcos,velligncoseffelibipatres,neqUeitaloquutiiunt.Nec 
tame  calumniatureos  Prophcta,cum hunc  fermonemilllsafcribit:  led  qucmadmodum  ex  aliis 
locis  fatis  clare  patet,Prophcta:  potius  expedunt  affectum  quam  verba.nam  IudaH,  cum  fe  pf  c- 
fternerent  coram  ftatuis,idem  agebant  quod  hodie  Papiftas  agere  videmus.  Dicebantfe  colere 
vnum  Dcum,&  ab  ipfo  falutcm  petere:  fed  interea  putabant  virtutem  Dei  inclufam  effein  illis 
ftatuis. ideo  dicebant,T«  es  pater  mens,  tttme  genuijii:  ita  etiam  hodie  Papiftx  .  Si  quis  fe  profter- 
nat  coram  ft  .una  Catarir.2:,vel  Chriftophori,dicet  Pater  nofttr:{i  volet  hoc  exculare,dicet  fieri 
in  honorem  vniusDei.fed  ita  abfqueiudicioadftatuamvnam,deinde  ad  alteram  tranfcurris:tu 
interea  denuirmuras  Pater  nofter.&minimedubiu  eft  quin  hodie  lit  cralsioriuperftitioin  Pa- 
patu, quam  tnucfueritr.pudludxos.Atquevt  hoc  iilcaturde  Papiftis,qu6d fcilicet  demurmu- 
racfuumillud  Pater  noftercoraftatuisquibuflibct:  tame  dumconuertuntvotafua  ad  ftatuas, 
non  dubium  eft  s  quin  afhgant  illic  Dei  virtutem .  Hoc  igitur  nunc  tenendum  eft,  non  tantum 
damnariIudxos,qiioniamfuffitumfeccrintido!is,velfacrihcia  obtulerint,  led  quia  tranftulc* 
rint  gloriam  Dei  ad  ftatuasfuas,ciim  fcilicet  petcientillincfalutem.  Quanquam  aute  hoc  non 
liebatapertisverbis,ProphetahlcprcducJt in  medium  peruerfos  eorum  affedus,  quod  fcilicet 
non  erexerint  mentes  8c  fenfusfuosfurfumadDeum,fed  ita  conuerii  fuerint  ad  ftatuas .  Poftea 
iequitur,Vf>-ffr«»r»j;V«  twwV««,or»<)»/rfc/f/M,inquit.Deus  his  verbis  item  c&firmarquod  prius 
dixit.nempe  apoftafiam  illam,vel  defedionemfuiffe  magis  apertam,quam  vt  pellet  fucari  vllis 
colo rib  us. Pofteaaddit,Tj»)f»(nam  copula^  hie  debet  rcfoluiinaduerfatiuam,tamen)/»ro»^» 
re  tiffliclionis  fux  dker/t, Surge  or  feruanos .Deus  hie  coqucritur,  Iudaros  nimis  perperam  abuti  fua 
facilitate,qubd  lcilicctadipfumaccurrant,  vbicogitcosgramoraliquaneccisitas:  Quid  mihi 
vobiicum,inquit?vosaddiclieftisveftrisid6'is:vocatisillapatresveftrcs,&afcnbitis  dlisfalu- 
tis  vcftrx  gloriam,nempe  dum  res  vobis  funt  pacats;vbi  autem idola  veftrain  tempore  non  fuc 

currunr, 


IN    IEREMIAM.  l? 

currunr,tunc  admc  reikis,  Surge,arftrtia  »w:fed  quamdiu  idola  vobis  funt  pacres,  &  indc  falute 
fperatis-.iam  nihil  mihi eft  negotn  vobil'cunr.contcnti  cftote  veftrisidoLis,*: ine iinitc , q uoniam 
ego  a  vobis  lumdefertus.Etideofubiicit,  v£jV«vf/?«?inquit.  Hie  Deus  lubljnnat  peruerfam 
i\\imr\iiiciz,c\uz{ef3\kb&ntludxi\y'bi font  diiveftriqHosvobu  y,Qbu 

tpitu'entur  in  tempore  fiction  is  vejlrtc. Nunc tencmus  P ropheta? mentem .  Oftendit  cnim  popu- 
lurn  minis  pra?poftereagere,vbicolitid61arebus  fcciiris  :  &  poftea  vult  Dcum  iibihaberc  ob- 
ftn&uimatqui  abnegat  Deum  vemm,vbi  deficit  ad  idola.  Oftendit  igitur  nihil  iplis  auxilii  ipe- 
randumcifea  veroDeo,quoniaipoliauerintipfum propria  virtute,vbilibnd6ia  fabncanu.r. 
Naml'emperretinendu  eft  quod  dixit,fall'osdtoshabitosfuifl'c  pro  patribus&iiuthoribus  la- 
lutis  a  populo  lllo.Idcm  hcdie  fieri  ccrtumeft  inPapatir.nam  habent fuos  parronos.  vbi autem 
icntiunt  ienihil  proficere  ftultisfuperftitionibus,pofteavellentDeum  fibiopitulari ,  &  tamen 
nihil  rcliduumiUifaciunt-.quoniampoftquamrapucruntilliornncs  partes  fusgloria?,&:partiti 
i'unt  quali  fpolia  inter  San&os  mortuos ,  tunc  tamen  vcllcnt  Deum  fibi  eiTe auxiliatorem .  Sed 
videmusquid  refpondeat  Dens  ipfe,  Vbidiiiu&Hic  autem  eft  huius  dodrinx  vfus,  non  effe  ex- 
pe&andum,donecre-ipfa&vltima  defperatione  coeamur  agnofcere  lufonamfuille  ncftram 
operam,vbiopernfperauimus,&precatifumus  abidolis,fedrecH  veniendum  effe  ad  Deum 
ipi'um  ,vt  nobis opituletur  in necefsitate. Amplificat  Deus ilium  Sarcafrnon ,  hoc  eft, iflam de- 
n(ionem,qua  vius  cftyVbiJitntdiitutiSurgant  mmc,in  opitulentur  tibi:  hoc  eft  vires  1  uas  ex  periaji- 
tur  an  poterunt te  iuuare. Secundum  numerum yrbium  tmrumfuerunt  dii  tut  lebudab,hoc  eft,  q uonia. 
nonfuitcontcntuspopulusvnoDeo,vnaquaTquevrbslibipatronum  elegit.  Ciimeroo  mnu- 
mera  deorum turba  apud  vos  inuocetur,qul  fit  vt  non  fuccurrant  vobisi!  Vid< musergo  hie  a- 
cerbeperftringipopulidiffidcntia,quianonacquieueratin fo!o Deo:fed  voluerat iibi  accetie- 

redeosinnumcros;cummultsenrentvrbcsinTribuIehudah,rotidemeratpatroni.VnusDeus 
poterat in folidumillis fufficere,& poterat  arFerre plenam  falutem ,  quoties opus cftet : lpreue- 
runt  vnum  Deum,&  lingular  vrbes  fabricate  funt  iibi  varios  deos.  ^e»#»f,ttquit,quaridociui- 
dem  in  ilia  multitudinc  confifi  eftis ,  SurgMtnuncvtvobis  jitccurrmt .  nam  e^o ,  quia  vnus  rum,a 
vobis contemnor.  Nunc  ergotcnemusetiam  inhac  parte  Prophets  conhlium .  Poftca  fequi- 
tur, 

2.9     Cuf  licigatis  mecu  omnes  impie  agentes  in  melvelperfide,  dick  Je- 
houah. 

Concludit  Ieremiasfuperioredoftrinam.Dicitenimludxos nihil lucrari,dum  excipiunt 
adueriusDcumjfeeireinnoxios^putant  verbis  polfe  efFugere  lllius  mdicium  ,nectantum  id 
faciunt,  led  etiam  profiliunt  eb  impudentia:,vt  Deum  ipi'um  prouocent ,  &  velint  reum  facere. 
Vno  autem  verborefpondetDeus,ipibs  effe  perhdos.  Sunima  igitur  eft,Iudscs  libi  male  con- 
i"ulere,dumitaanimcsfuosobdurantadpertinaciam,quiaconuicl:os  Deustenebit  lmpietatis, 
utfruftrahocvelillud  in  medium  afferant,excuiationiscaufa.  Eft  autem  hie  locus  notatu  di« 
gnus:idmusenimquamprocliliesnaturafimusadhypocrifin.  vbiautem  Deus  nos  ad  tribu- 
nal l'uum  citat,vix  centelmius  quifque  eft,quiagnolcat  fuum  reatum,&  fe  hrimiliando  deprecc- 
tur  venianvied maior  pars  obftrepit,imo  fere  omnes  obmurrnurant  aduerlusDcum-.pcftea  col 
ligunt  etiam  maiorcsipiritus,&:fuperbeaudentprouocareDeum,c\;laccffcrc.  Ciim  ergo  ha  in 
nobis  regnct  hyprocrilis,&  penitus  infixa  fit  omnium  fere  cordibuv.deindc  i  iim  hypocrifis  ge- 
neret  impudenmm  &fuperbiamadueriusDeum:tencamuscjUcd  hie  dicitPropheta,nempe 
quicunque  aduerfus  iplum  dilccptant nihil  confequifuisexcufationibus,quoniam  tandem de- 
teget  iplbrum  defc&ionem  &  perfidiam.  Sequitur  pcftea, 

30    Fruftra,w \www«,caftigaui  filios  r.uos,cdrre£tione  non  receperunt: 
vorauitgladius  vefter  Prophetas  veftros  quaf!  ko  vaftator. 

Qnidam  ita  exponunt  principium  verfus,qubd  Deus  caftigaueritludxos  propter  vanitatc, 
quonijmafluerierant  mendaciis.fednonrclpondetpofteriusmembrum.Non  dubmm  igitur 
eft,quin  Deus  hie  expoftulet  cum  Iud£eis,quomam  iplos  conatus  fuerit  reducere  in  viam,&  ex- 

fienus  fuerit  effeprorfusindomitos-.quemadmodum  eadem  fere  expoftulatio  legitur  apud 
faiam  primb  capite ,  Fruftra,'inquit,caftigaui  vos:aplanta  pedis  vfque  ad  verricem  capitis  mil  ^  u4 
la  eft  fanitas.Illic  oftedit  Deus  l'e  expci  turn  effe  Omnia  remediated  vt  Iudxi  pra:frado  erant  in- 
genio,incurabiles  fuifTeeorum  morbos. Idem  nunc  argumentum  traftat  IeJ"emias:&  hoc  modo 
iterum  exaggcrat  Deus  malitiampcpuli,  cum  teftatur  non  tantum  verbis  fetcmaffe  an  effent 
dociles,fed etiam  ferulis  Sc  caftigationibus-.verum  vtrunque laborem  fuiffe  vanum  ■  Nupcr  lo- 
quutuscft  de  doclrina,  Prohibepedemtuuma  dilcalceatione,&  gutturtuumafitj.Hortati 
igitur  f uerant  Prophets  Iuda;os,  mandato  Dei,  vt  quiefcerent :  dodnna  fuerat  ipfis  inutilis  & 
ihfruftuofa.Iam  adiungit  Deus  fe  etiam  alio  modo  tentaffe  anpoffent  reuocariad  fanammen- 


CAP.    II-  IO.    CALPRAELECTIONES 

tenv.fsdhpcetiam  fuiffe  inutile  &  in  iturn.FrK.fi?)",*  ergo  yos'cafiigittti,mc[mi,qHonijmcorre&ione>» 
amplexi boh  <?#aj -Sed  loquitur  deliliis,vt  oiiedat  totum  populum  fuiffe  indocilem.nam  quanuis 
cupiditates  magis  cbulliant  in  State  iuuenili.non  taiv.cn  tanta  eft  pcruicacia ,  quanta  in  ier.ibus 
apparet-Namquitotavitaobduruitadcontemptum  Dei,  vix  potent  vnquamianari  ac  vllairs 
corrc&ionem  admittcrc;fenecl:usenim  pcrfceftmorola,&  difhcilis,&  fenes  etiam  putantquo- 
darnodo  llbi  lieniniuriam,dumobiurgantur.vbi.autem  tanta  eft  petulatia  &  obftinatioi;,  ipiis 
adolefcentibus.vt  refpuant  omnem  eorvqftioncrnjhpc  eft  magisprodigiofum .  Propheta  igitur 
oftcndit  nihil  fanum, vel  lyncerum  fuifle  in populo  illo ,  cum  rilii etiam  refpuerint  dilciplmam. 
Niincer~otencmuseiusconfilium,ncmpequoniamDeusProphetasfuosmiferat,&  nihil  pro- 
tucrat  ipibrum  labor,iam  oftendit ncn  tantum  lurdas  fuiffe  aures populiad ianam  decfrinam, 
fed  faille  rioidp  collo  &  indomabili ,  quoniam  ftuducrat  illcs fer ulis  corrigere :  & tamcn  nihil 
etumhocmcdoprofecit.  Sequkut,ghdftmiipfirmnvorjjfeVrapbetas.  Sed  non  poffem  nunc  ab- 
foluere. 

Pre  c  ATI  p. 

'i  Da  omnipotcns  Deus}quando  cjuotidie  npspaterna  indulgentia  adte  inu:tas}ne  ohdu 
rcfcamus  adfanclds  tuas  O'fttlubres  etiam  admomtioner.dcinde  fi  quando  etiam ferulis 
?ios  caslipas ,ne  rindo  colhcontra  tc  obdnrefcamiis  yjed  difcamus  nosplacidc  verbo  tuo 
fubiicerc yac  recipiamw  tuam  dijciphnam ,  &  itaproftciamws  ytroque  modo y  nefubiid- 
amurextrcmotuoiudiaoquod  denwitias  obftinatir.fed  potius  viam  apcriamm  paternce 
tUi£  dementia:  y  quo  falia tnos  hwianitcr  tratles,  yfqiie  dum  nos  recipias  in  beatam  illam 
quictcm,<w<£  nobis  repojita  eft  in  ca-loper  lefum  Cbnslum  Dominant  noftrum,   Amen. 

PO  S  T  R  E  M  A  le&ione  eonqueftus  eft  Deusfc  operam  lufifle  in  caftigandisfiliis  Ifraclj 
quia  prorf  us  effent  indomito,&  prxfra&o  ingenio,nec  capaces  difciplinxiErgo,  inquit,fru- 
ftraconat us  fumpceniseosreuocare  in  viam. Nuncautemcxaggcrat  crimen  ill ud  contumaciam, 
quod  non'  tatum  refpuerint  ianam  doctrinam,led  fuderint  ianguinem  innoxium,  3c  pci  icqutiri 
fint  Prophctas  tanquam  hoftes ,  qui  tamen  miisi  erant  diuinitus ,  vt  coniulerent  corum  f  aluti. 
Hlccrgo  De9  condenateostam  peruicacix,quam  crudclitatis.Dicit  enim  fenon  fuilTe  adeptu 
quodvelebat.nempevt  reiipifccrent:demde  non  tantum  fuiffe  prxfra&os  &indomitos ,  led 
etiam  feuiilTe in ipios Prophctas. &  icimus lerofclymam  fuiffe  carnilicinam,  vbi  iugulatifunt 
multi  propheta? .  Hoc  quidam  exponunt  de  falfis  docforibus,quafi  dicer  et  Propheta,  imputan-. 
dum  effe  fceleribus  populi,quod  Propheta:  iuftas  pcenas  dederint,quor:iam  falli  erant  ac  men- 
daces^  iniiftuntin voce  vna,nempequiavocantur  ipforum  Propheta::  ideo  dick  Hierony- 
mus  Prophctas  veftros,ncnmeos:acliDeusneearetmandatum  vllumfe  lllis  dediffe .  fed  hoc 
nimis eft coa&um.  Tenendum  igitur  eftquoddixi,nempe  cumvelletDeus  mederi  populifui 
vitiis ,  Prophetas ,  qui falutis  miniftri  erant ,  fuiffe  crudeliter  a  populo  ipfo  occifos: &  optimS 
huic  cxpohtioni quadrat  limilitudo ,  qua:  fequitur,Q/M//7f0  v.tflittor .  Dicit  chim  Deus  perinde 
faruiiffe  ludxos  contra  Prophetas,ac  fi  ingreisi  effent  Hi  aliquam  fylua  plcnam  leonibus.  Nunc 
iequitur, 

31  Generatio^vosvidcteverbumlehou^andefertumfiiilfraeHari 
terra  caligmisfQuare  dixerunt  populusmeusJx)ceftydixit,fcdpluralivtiturj 
quia  eft  nomen  collect iuum,dommau  (iinms^lureceftimifs }non  veniemus  am- 
pliusadte.  ^ 

Non  dubiii  eft,quin  perfonam  admirantis  fufcipiat  Propheta,q  uo  magis  dcteftabile  reddat 
crimen  popuh.Namquali  attonitus  dicit,Gf«fM/?e.NomemiT,  qucmadmodum  fans,  irotum 
eft,iigniricat  xtatem.Pcrindc  igitur  eft  ac  fi  dixiffet ,  Ad  quod  tempus  rccidimus?  vel  quo  iircu- 
lo,vcl  qua  state  nunc  viuimus?Nunc  ergo  tenemusvimhuiusvocis.  Pofteaadiungit,  ^"ww- 
dete  fermoncm  Do.w«».Videtur  hoc  efte  impropne  dictum .namdcbue.rat  potius  die cr-e,Atteditcy 
velaufcultate,velaudite.Iubctiprosvidcre.fedoptimeconuenithxclotjiiutio;uequeenimhlc 
r  ec]uirit  a  populo  audientiam,  fed  potius  defert  cognit  ionem :  q  uall  diceret,  V  os  ipfi  peffpicite 
quale  hoc  lit  quod  Dominus  pronuntiatySc  emphatice  etiam  ponitur  particula  BHN  > yes ip-J:,  in- 
quit.  Nammerito  poterantdamnaiiludxiacundisgentibuSjfiaddudifuiircnc  in  iudicium. 
led  Propheta  oftcndit  quamhbet  exci  fint  , tamen  potfe  oculis  fuis  confpicere  quod  Do~ 
minus  dicit.Non  agiturhic  de  doftriiu,fcd  dere  ipfa.-quafi  diceret,  Dominus  per  mc  vobifcum 
cxpoftulatjctiamfi  nulliadlintteftcs.  nemo  iudex,  vel  arbiter,  vosipfipoteftis  cognofcerc  rem 
totam. Videmus  ergo  qium apte  loquutus  fit  Propheta,cum  iubcret  ipfos ttidfrefcrmcaem  lebo- 


IN     IE  REM  I  AM.  J 

«/f.nampofteafubiicit,  kndefcmmfuilfracl*.  vbiconftituitludxosipfoshuius  caufie  arbitros 
acnidices,annonexperti  lint  Dei beneficentiam ,  acdeferucrint  iptum,quemadmodum  antS 
conqucftuselhtumramencffet  fonsaqus.viua^'foderintlibi  cifternasperforatas.Itaque  cb- 
cit,Vndc  fa&um  cft,vt  a  me  difccfferitis>an  fruftra  vobis  promifi  me  fort  Iibcralem,  &  benefi- 

cumJanvosfruftratusium.autveftramexpciaationem^iiandiumccokiiftisJcumioitiirvcbis 
non  fuerim  terra  ftenlis,autcaliginofa ,  nempequs  non  frueturfohsiralore:  fedciim  tanta  v- 
bcrtas  bonorum  femper  in  me  repcrt.i  fuerir,q ui  faftu  eft  vt  ita  a  me  dii'ceffcritis  ?  Poftea  adiun 
git  aliud  cnmcihQtt/ire  dixit  poputtu  meus,dominamur  ?  Verbum  1m  varic  exponunt  interpretes: 
namquidamdcducuntaTP,quodeftdcfccndere,&  putantlcD  prima  Hteram  abfeonditam 
eflclubpunftomagno  .  led ipiiquoquc inter fe variant, nam  ahi  hoe  refcrunr ad  calamitates, 
quibus  atfladi  erant  Iuda:i:aliiautem  ad defe&ionem  ipfam.Sic  ergo  prioi es  cxponut,  Defccn- 
dimus,hoc  eft,cpprcfsiiumus  miferiis-.quidergo  nunc prohcicmusinuocado Deo  ,quar.do  res 
noftrx  prorfus  lunt  perditx  ?  alii  diuerlum  fenfum  chciunt,  Rccelsimus,hoc  eft ,  non  eft  quod 
Prophets  nobis  um  aures  obt  undant  iuis  clamoribus:hoc  enim  fern  el  nobis  deeretum  eft,  nun 
quam  redire  ad  Deum:abnegauimuseum  feme!,  valeatipfe,  &  faceffat  cum  fuis  exhortationi- 
bus,quia non dabimus cis locum. VtriquefentiuntcfTe voce defperationis. fed videmus  in  quo 
diff;rant,nempc  quoniam  alii  hoc  dekenderc  accipiunt  de  calamitatib us  populi:  alii  autcm  ac- 
cipiunt  de  ipla  pcrfidia,qu6d  lcilicet  femel  vale  dixiffent  Deo,neqiic  vellent  q  uicquam  amplius 

iibi  cum  iplo  eli%ecommune,aliiautem  propiusaccedunt  adrationem  grammatics .  nam  frn  & 
nin  fignihcatdominaii.Ego  igiturpotiuseorumfententiam  ampk<ftor,qui  vcrtunt,Noj^Wj- 
w.iwKr.QjpdautemquidamvoluntpafsiuumeiTe  verbum, nefcio qua rationeaddudi  ita  tra- 
dant.  dilutumetumaliorumc6.rjentum,Nobisfuntreges&confiliarii.fedpotiusexiftimo  vo 
cem  cite  1 uperbix,&  vans  glcriationis,quod  fcilicct  Iudsi  fe  reges  effe  exiftiment ,  quemadmo 
dum  etiam  idem  P.uilusexprobratCorinthiis,Vosdiuiteseftis,&  fine  nobis  regnatis,&  vtina 
regnetismam Corinthiiinfiatiprauofaftu propter vrbisopulentiam,fpernebantEuangeliifim  iOr.4. ». 
phcitateny.?xpetebantargutias,&  addiSi  erant  reb  us  noius.  Paul  us  ergo  dumvidet  contemni 
apudipibs  Dei  gratiam,  ironice  exagitat  quod  iam  diuites  &  reges  fir.e^  ipfo  effe  vebnt ,  cuita- 
men  omnia  debebat.Idem  nunc  vitiumreprehenditleremias  in  populo  iuo, ,N os dominamnr,  ne- 
que  venietnus  adte-.qu3.C\  diceret.Ha&enus  veftra  fcelicitas  a  me  proredta  eft.  na  qukquid  fuiftis, 
8c  q  uicquid  vobis  datum  efkdebuit  mihi  afcribi,ac  mea*  beneficentisilam  autcm  fine  me(Dcus 
enimipfe  loquitur)  voscftis  reges:fedquoiure,vcltitulo?&  quid  vobis  eft  prcpiium?Q«rf>-fer- 
go  dixit  popidusmenf,tionvsniemus  amplius  ad te)  Nunc  tenemus  genuinum  Prophets  fenfum.' 
Quantum  ad  rem  iplam  primo  loco,  ficuti  iam  dixi,quodammodo  obftupefcit ad  populi  mali- 
tiam,ac  ii  eflet  aliquod  portetum:  ideoexclamat,0  eeneratio,qua.i\  diceret  mcredibik  t  ffe  quod 
videt.Poftca  icUungir,  Videteipjifermonem  leboux .  Hoc  longefuitgrauius,  quam  fi  eos  citaffet 
adDeitribunal.namhocmodooftenditnimiscraffameffe  eorummalitiam,qu6d  fine  caufa, 
imo  fine  vllopnrtcxtu,&abfqucpudore  ita  DcumabnegaiTent,  qui  tarn  liberalemerga  ipfos 
feprsftkerat.lnterea  oblique  ipfos  perftringit,qu6diamnulluslit  ipfosdoccndilocus.'lubet  i- 
gitur ipfos remipf„moculisperipicere,quiafurdifint,velquiaaureshabeantclaufas&  obtu- 
ratasad  omnem  do&rinam .  nam  ab  ipfo  fermone  ad  rem  ipfam  reuocat  eos ,  qucmadmodum 
diximu$:S:  hoc  interpretes  non  viderunt.  Iam  fequitur  ilia  cxpr obr alio, QtiSd Deus  nonfuerit  Hits 
<fe/ttw»,fed,qucmadmcdum ante dccuitPrbpheta,profluxentab ipfo omnis  bonorum copia 
adfarietem  vlquc.Ciim  ergo  Deus  ipios  lociipletaffet  fua  benedittione, hinc  crimen magis  au- 
getur,qu6dipfumdcferucrinr.  Iam  in poftrcma parte  verfm, Deusexpoftulat  deipforum  in- 
gratitudine,qi!od  putent  ic  dominari.Nam  regale quide  erant Sacetdotium, fed  Dei  beneficio: 
non  regnabantfuo  iurc,non  reenabat  quodadeptieffent  imperiummarte  fuo,vel  indt:ftna,aut 
propria  virtute,  lut  etiam  fxlicitate:vndeigitur?precario  duntaxat.Cum  ergo  reges  elTcnt,mo- 
do  iubiicerent  fq  fummo  Regi,vokbant  feparatim  rcgnare,hoc  eft,  pro  fua  libidinc :  8c  ita  cal- 
cabant  pidibus  Dei  gratiam. banc  igitur  prauitatem  in  ipfis  accufat  Propheta .  Et  cbdeni  etiam 
fpedat  claufula  verfus,No»  veniemus  amplius  ad /e,quafi  non  egcrent  auxilio  Dei,quoniam  puta- 
bant  fibi  fuppetere  quicquid  ad  ftatum  iuum  fulciendum  opus  erat.Ciim  ergo  ita  turgeret  pra- 
uo  faftu,ipcrnebant  Dei  gratiam,quafinon  opus  effet  alieno  fubfidio.  Sequitur, 

3^  AnobliuifcecurpueIIaornamctirui?rponfa  ligaminum  fuorum? 
ad  vefbum:alii  wrtimtjnHrenuUs^lii  torcjues'.fed  nomen  hocdeduatur  a  ->vp}yuod  eft  li- 
qure.dpud  nos  poficmus  \ertcre  trefiures  propric.  populus  aute  meus,w^w  Vau  de- 
bet refold  in  aducrpttiuam particulam ,oblitus  eft  mei  chebus  inniimcris^uibus 
non  eft  numerus^adverbum. 

Hie  confirmat  Deus  proximam  fententiam ,  8c  pudorcm  vuk  incutere  populo  fuo ,  qudd 


CAP.    H.  IO.   CAL.   PRAELEGTIONES 

minoris  fueritxftimatus,quam  foleant  paella:  xftimare  mundum  fuum  muliebrem.Nam  certe 
monilia  virgmum  f  tint max  nugx :  &  tamen  vidcmus ita rapi pucllas ftulta cupiditatc ,  vt  non 
minoris  faciant  iua  momlia,&  nugas  illas,quam  propnam  vitam .  Quid  ergo  hoc  fibi  vult ,  in- 


limilitudine  oitendit  D  cus,quam  pen 
inxftimabile,nempc habere Dcumpatrcm,& florae iubciusregno.nihilenim  iplisad  beatam 
vitam  deruerat,quamdiu  fe  reddiderant  capaces  paterni  fauoris,quo  Deus  iplos  complexus  fuc 
rat,&  v  olebat  ad  rinem  vique  piofequi .  Ciim  ergo  Deum  experti  effent  tarn  benehcum ,  nonnc 
oportuiteiTeplufqi.ian'iamentes.quikaabiecerintiponteeiusgratiam?  cum  tamen  puella;  fo- 
leant mordiciis afrixos habere  fenfus  omnes fuis  nugis,qux  nullius  funt  pretii.Sed  Propheta  co 
fulto  hac  ftmilitudine  vius  cft,vt  fibi  faceret  tranlitum  ad  proximam  fententiam .  volebat  enim 
Iudxos  conferremulieribus  adulteris,quxdumferuntivrerTrxm  fualibidine,rapiunturpcft 
fuos  va^os  amores.Ergo  cum  vellet  obiicere  hoc  crimen  Iudxis,cx  profeffo  loquutus  eft  dc  mo 
ilibus  virgin  urn ,8c  ideo  fequitur,. 

33     Cur  boniftc&sjd  eft,parasjoncimids  ,vias  tuas  ad  cjusrendum  amo- 
rem?itaque  etiam  prauitatesdocuifti  in  viis  tuis. 

Varieexponitur  hicverfus.fedfimpliciterintelligit  Propheta Iudxos  fimiles  effe  mulieri- 

bus  lafcmis-.qux  non  tantum  rharitos  fuos  domi  contenunt,led  difcurfant  hue  atque  ill  uc:  dein 

de  fucant  fades  fuas,&  accerfunt  hbi  multasillecebrasimpudicitix  .  Dicit  ergo  Iudxos  ita  fe- 

ciffc  :8c  hoc  \ocatbonificAre viitsfu.is.nam  hoc  verburnapud  Hebrxoskte  patct:accipitur  enim 

pro  p.uare,pro  cocilure  gratiam.Sedhk  tantundem  valet  ac  li  dixiffet  Propheta.  Cur  tcipfam 

tucasacpin  MS,quemadmodumfoLntmeretriccs,quX  vtalliciant  ftultos  iuuencs,&infiam- 

ment  eorum  libidinem,multis  artificiis  vtuntur^cur  ergo  tantum fumis  laborcm  ad  meretriciu 

quaiftum?  Videbimus  quorfurrt  hoc  dicat  in  fine  capkis:nam  obiicict  illis  Affyrios  8c  ££yptios. 

Eft  autem  hxc  trita  doctrina  apud  Prophctas,conferre  fcilicet  amatoribus  populos  illo.s ,  quo- 

niamIudx4cumdeberentpenitusaffixidTeDco(qucmadmodum  muliercafta  non  conuertit 

ocubshuc & illuc,ncquc  vagatur>fed  refpicitiblum  maritum)tamen  nunc putalat fibiab  Ai- 

fyriis petendam falutern  effc:nunc  autem confugiebant  ad £gyptios.Hanc ergo  prauitate  nunc 

in  ipSs  accufat  Propheta:  &  ideo  metaphorice  loquitur  de  iphstanquam  deperfona  mulieris 

adulterx,qux  marito  fuo  fpreto,vagatur  poft  quoflibet,&  quxrit  libi  adulteros,&  ftultos  ado 

lefcentes  omnibus  locis,&  eft  cxpofita  omnium hbidini.Nuctencmus Prophets  fenfum.  quan 

turn  ad  verba  fpe£tat,dicit,Oo-  iu  concinrms  vtAS  ttidslScd  ftudia  hie  confert  etiam  corpori  mere- 

tricio:quafi  diccret,Cur  te  ita  paras?  &  cur  vndique  tibi  accerfis  nitorem  8c  venuftas  elegantias, 

vt  fcilicet  faciestuadecipiatoculosfimpliciummampoterantludaiimanerefalui&incclumes 

fub  Dei  prxfidio:&poterant  hoc  fine  moleftia.C^emadmodum  enimmaritus  content  us  eft 

forma  fux  vxoris,neque  appetit  aduetitias  illas  8c  exquilitas  venuftatesffie  Deus  nihil  aliud  ex- 

joebatapopidofuo,nifi  vthdemferuarer.quemadmodum  maritusab  vxore  exigitcaftitatem. 

Summa  intur  eft,quemadmodum  mulier,fi  vere  coniun&a  ft  marito  fuo,  non  opus  habct  mul 

tolabore,quoniam  fcit  formam  fuarh  genuinam  placere  ,ncquc  multum  laborat  vt  libi  conci- 

lictanimum  mariti,quoniam  optimum  pignuseft  ipfa  caftitas;itapotuiftisfimpliciter  me  colen- 

do,&feruando  Legem  meam,viuere  fine  aliquamoleftia.nuncqualis  eft  lftacaftitas?  eftis  que- 

admodummuliereslibidincfx,quxvoluntattrahereanimos  fuorumadulterorum.nam  ficuti 

ardent  libidine,ita  etiam  nullus  eft  finis  vel  modus  in  ornatu  quxrendo ,  8c  fcipfis  excf  ucianr, 

tantum  vtdeuinctos  fibi teneant  adultcros.  talcs igitur(inquitDeus)eftis:nam  multum  impen- 

ditisopers,&ftudii  in  quxicdisamoribusalienis.Poftcaadiungit,/r<<5«efrMm/'rrf««V.if«  «/»«</- 

y?i'y.Alluditad  verbumilludquovfusfueratjnempejBonificaftiviastuas.  Poftea,Docw/?;'f/;'j»»> 

inquit  ,»«/*«*.«»»  viis  tuis.  Dicit  Iudxospeiorcs  effe  8c  Affyriis,&  J:gyptiis,quemadmodum  mu- 

lier  lafciua  longe  deterior  eft  omnibus  adulteris,quos  capit  fuis  dccipulis.  na  fi  adolefcens  non 

aliundefallatur,necdiabolusadmoueatfafccm,poteritcaftusc\:  integer manere :  fiqua  mulicr 

procax  8c  libidinofa  ipfum  alliciat ,  attum  eft.  Dicitigitnr  Propheta,  Affyrios  &  /tgyptios  ref- 

pe&u  gentis  fux  effeinnoxios.quare?  nam  captifuntjnqiutjvcftrisblanditiis^ucmadmodum 

percunt  adolefcentes  merttricnm  fallacibus  illis  omamentis:  perinde  enim  eft  ac  fi  inci'derent 

incauri  in  aliquas  naffas.ergo  a  vobisprofe&um  eft  malum,  8c  culpa  in  vobisreudet.Nunctc- 

ncmtis  confiliti  Prophctx.  Accufat  enim Iudxos,qu6d fcilicet  prxbuerinttam  Allyriis,  quam 

/Egyptus  mali  occationem,dum  ipforum  fauorcm  captabant  vltrd .  lam  fequitur, 

34     Etiam  in  alis  tuis  repertus  eft  fanguis  animarum  pauperum  in- 
nocciltum,  non  in  fuffofsione  repr rtce  crant;  fed  fuper  omnibus  \us,dii 

vertunt, 


IN    IEREMIAM.  l9 

\>ertunt,qnLt  in  omnibus  Mis:  EtpartiadaeJlcaitfalis:fcdtamenJnc  aduerfitiuv  debet 
rcfolui,  Cjitcmddmodum  multis  has. 

Rcpcrit,meo  iudicio,Prophcta quod  prius dixerat,  ncmpe  fuiffe  prorfus  dcfpe ratam  getii 
fucE  mahtia,quoniam non  refipuerint  moniti,led  potiusixuiaint  taq nam  ferx  beftis  adiiei  fas 
Prophctas,& tan&os  DoSores.  Faliutur interpretcs  dum putant Lie  generalitcr damnai i feih 
tiamin  Iudiis:&  hoc  omncs  faciunt.Scd  Propheta  haud  dubie  crimen  lilud  exag':erat,qu6dli: 
dsinonmedorucrint  pernnacesiniuis  vitnsjkdetiamfuricleaduerlus  Prophctas  lsujcririt. 
Item  ergo  oftendit,Deum  vlum  fuiffe  omnibus  remediisadianadosludsos,  led  line  profeftu. 
Qus  enim  medicinapotuit  meliorafferrijquam  vc  Prophets  coarguerent  populum,  &  often- 
derent  quam  impiea  Deofuo  deficeret?Deus  ergo  vol y if.  hoc  modo  corrigere  populiiui  vitia. 
adt6  ante  no  pi  ofecit,vt  Hierolclyms,&  in  tota  ludsa  Prophets  iugulati  foermt ,  &  rota  ter- 
ra fuerit  repleta,  &  fecdata  etia  ipioi  u  fanguine.Dicit  ergo,£/*.fW  in  alts  tuts  rrpertus  eft f.tn<it<ii 
animanim  paupemn innocentum.  Alas  vocat oras  veftiii:quali diceret cxdesillas  non  fuiilcoccul 
tas,quoniamIudsirefperfifuerutfanguinevfque  ad  extrerhas  partes  vefnu-.quahdiccrct,  Non 
eft  curhic  vobiicumagamfubtiIiter:namfccditasveftraniniisapparct  •  non  enim  tantumre- 
bcllcsfuiftisdoftrinxmcSjfedcriidelitcretiamProphetasmeosoccidjiiis.SiquajritisjVbinam 
funtillscsdes?nempe  in  alts  •veHris&c  oris  inquif.hoc  eft,  crimen  veftrum  plufquam  notum  eft. 
Nunc  ergo  tenemus  quid  velicProphera.Ideonotandum  eft  pondushuiusparticulxo  3, ctiam, 
inquit.  Nam dcteriorfuit,&rnagisiceleratail!orumcrudelitas,qu6ditainl'urr'excniit  contra 
fuosmedicos.ProphctxcnimminiftrieratfaIutis,quemadmodndiitumfuir.  Cum er^o  ita  in- 
i'anierint  contra  Dei  gratia,vt  iugularetfuos  Prophctas,hinc  clarius  patet,  Fuifle  prdrfbs  defpc 
ratos.Pofteaadiungit  q  uod  ad  confirmationem  vakt,Nor/ fuerunt  reperti  infiiffjjsione  ■  Quidam 
aliterexponunt:fed  rcftefentiunt  qui  putant  Prophetam  alluderead  fententiam  Mof;s,  Exod. 
12.2,,  Si  fur  repertus  fuerit  in  iurrol(ione,ipfum  impure  poffeoccidi.  Nam  fimilis  eftlatroni 
propter  audacia,quiaudct  ita  peifringerealienasdomos-.nontamum  debet  fur  cenfcrijl'ed  de- 
bet habc-ri  pro  homicida,&  pro  latrone .  Dicit  igitui  Deus  Prophctas,  qui  occili  fuerunt  a  Iu- 
idxis,nonfaiJ?e repenosinfi<ffopove,hoc  eft,non fuiffe reos  vllius  crimmis,  vcl  furti,vel  csdis.  (po 
nit  enim  lpecie  pro  generc.)S  e  d  fuiffe  fiper  omnibus  bts,hoc  eft,quod  libere  auii  fuifTcnt  ves  co- 
argucre,quodacritcr  reprchendiltcnt  vcftra  fcelera,quod  patefeciffent  vcftram  turpitudinem, 
quod  heftes  fuiffent  perndis  veftrs,&  omnium  fcelertim.quoniam  igitur  Prophets  ita  diuino 
Spiritu  bellum  geilerant  cum  veftris  peccatis,ideo  fuerunt  a  vobis  occili.  Videm  us  quam  ben& 
fiuat  contextus,mod6  hoc  fumatur de lolis  Prophetis ,quemadmodum etiam Iercmis  conli- 
lium  fuit,non tantiim  promifcuas  csdes in  Iudsis reprehedere,fed  oftenderc ipros  fuiffe  heftes 
Prophetaium.quiaaduerlierant  omnibus  bcms,&  fan  is  confiliis,&  nulliusdoftrins  capaces. 
Alioni  error  refellitur,  quod  in  poftremo  membro  ncquc  cxlum  nequc  terram-attingant.  Se- 
quitur, 

35    Et  dixi(iiJjoccft,dixiftitJwen:nd»i  copula  hie  accipitur  protamen  ,dixiftita- 

men)cene)nam'ts caufalis partiatla  hicaudaaam  notat,\el  illam  laclantiam plenam 

impudentice ,"vt  auderent afferere  lud<£ifc  efk  mnoxios,  certe  ego  (um  munda,  ego 

fuminnocens)ta.ntum  recedat  furor  eiusa  me.Ecce  ego  ludico  te,\elconte>i- 

dam  tecum  in  iudiciojc^iix  dixifti,non  peccaui. 

Hie  Prophetaludsosoftendit  fuiffe  ita  perfriAsfrohtis,W  non  poffent  ad  vcrecuhdiarr! 
adduci  vllis  monitionibus .  Ciim  ergo  tffent  fimilesmulienbus adulteris ,  &  cum  exercuifient 
meretriciumqusftumcurlitando  indiuerfas  partes:  cum  dcindc  iugulaffent  Prophctas,  & 
fan&os  Dei  miniftros ,  tamen  quafi nullius mali  libi  confeii effect ,  iadabant  fe  innoxios .  Li- 
xifti  f4Wf»,hoceft,quomodo  audes  prstenderevllaminnocentiam,  cumfYconuida  tam 
manifeftis  &  craifis  non  indiciis,  fed  probationibus?  denique  Propheta  oftendit  dcplora- 
tumefiepopuliftatum,quianonadmittatvllamadmonitionem,  imocum  audeat  quali  fer- 
rea  fronte,obftinate  gleriari  feeffeinnoxium.  Dixifti(fed  femper  loquitur  in  genere  fce- 
mineo,quafi  dcmulicre.)  Dtxiflit4wen>certeegof<mmmie{.i .  Sichypocritsnon  tantumieex- 
culant,  &  vanos  adferunt  prstextus,fedaudtntipliprodireinmedium,&  volitare  quali  e- 
latieffent  lua  conhdentia> lupra nubes . Qmsaudebitquicquarn mihi  obiictre ?  Itahypocri- 
ts  laceffunt  iponte  &  procaciter  omncs  Dei  feruos,  &  vo'.iit  hac  luperbia  os  obftruere  omni- 
bus .Nunc  Propheta damnat  talernproteruiam  in  Iudsis ,  quod lcilicet ita  manifcfte  con- 
ui&i,  tamen  ia&anteralTercrentfecfie  innoxios  .  Modo  (ixhlcaccipio  pro  tantiim)  yecedut. 
Hicakcrum  crimen  Propheta exprobratludsis^iepcquoddixcrintlibifieii a  Deoiniuriam, 

d. 


CAP.  II.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

uuodtampoenis,quam  obiurgationibus  ipibsadfanammentemvelletreuocare.  Deus  cnim 

jam  multas  poenas  Iudxis  infiixerat,  quemadmodum  fatisnotum  eft.deinde  addebat  lcrus  ob- 

mrgationes.  Duobushismodisexperiebatur  anfanabifeseflentnecne.  Quid  autem  illi?  Ego 

fum  innoxius :  &  Deus  mihi  tine  cauia  irafcitur;  Amotie.it  iramfuam  a  me,  hoc  tft ,  modo  ne  Deus 

imperioie  nobifcum  agat,neque  Vtatur  fummo  iure,poterimus  probare  noftram  innocentiam. 

Sicimpiidum  vrgentur  feuensmonitionibus,euomuntfiias  blai'phemias  contra  Dcum,0  quid 

faciam  ?  ego  fcio menon  effe pareth ad  refiftcndum :  Deus  pugnat  cum  vmbra , dum me affli- 

git .  ferenda  quidem  mihi  eft  eius  violentiaquamuis  mc  obruat :  interca  fack  mihi  iniunam. 

nam  fi  vellet  agere  mecum  iure,&  sequis  rationibus ,  ego  probarem  meindignum  cite  his  ma- 

lis.Sic  ergo  agebant  Iudaei,IvWo  recedat  (uroretUs  a  nobis,  poterimus  oftendere  nos  effe  iuftos,vel 

faltem  excufabiles.N  unc  eciam  in  hac  parte  tenemus  Propheta:  confilium ,  quod  icilicct  Iudxi 

nontantumaulifuiffentimprobe,&raftuolMbi  arrogare  innocentiam,  led  ctiam  litem in- 

tentare  Deonondubitauerant.  quafi nimis imperiofe  lpios  vrgeret,ncque  contcnderetiudi- 

cio,ied  proferret  crudelem  lententiam  ad  ipibs  obr  uendos ;  Ecce,  inquit,  iudiubo  te,quia  dixifli, 

nott peccMti. Quidzm vertunt,Iudko  te,vel  damno.Sed  non  dubium  eft,  quin  tacita  lit  annthelis 

inter  furorem>&  inter  iudicium  Dei.Pcpulusenim  dicebat  Deum  nimis  rigide  fxuire:hxc  erat 

ira.Nunc  opponit  Deus  fuum  iudicium:Non  eft,inquit,quod  hie  prxtextus  in  medium  a  vobis 

proferatur.  euanelcet  enim,Q«M  iudicio  contendam  vobifcum,hoc  eft,oftendam  re  ipla  me  effe iu- 

dicem,nontyrannum,me  exercere  iuftas  poenas,  &  debitas  legibus,  non  autem  efle  limileni  ho- 

mini  iracundo.qui  vindi&am  iumit  deiuis  hoftibus,  &  facit  hoc  prxcipiti,&  exco  affe&u-.ego 

oftendam  me cfTe iudicem,inquit.Hinc  colligerelicet vtilem  dofirinam ;  ac primo  loco  notan- 

dumeft,nihilmagis  Deumabominari,quamhancperuicaciam,  vbifcilicetvolumus  videriin- 

noxii,cum  camen  confeientia  propria  nos  damnet.  Deindefecundo  loco  notandum  eft,quicun 

que  ita  contumaciter  infurgunt,&  volunt  improbe,&  impudenter  tueri  fua  vhia,  fimul  congre 

di  cumipfo  Deo.nam  fall's  excufationes  femper  hue  tendunt,  vt  Deusdamnetur  iniuftx  crude 

litatis .  Sed  videmus  quid  tales  proficient .  oftendit  enim  Deustandem  leeffeiudicem:  &  ita  o- 

ftendit,vt  palam  retegat  eorum  crimina,qui  putaruntfubterfugiis,&  fallacibus  cauillisfc  pof- 

fc  excuiare.Qui  ergo  ita  Deo  contumaciter  refiftunt,tandem neceffe  eft  eos  venire  ad  hunc  fi- 

nem,quemadmodum  pronunciat  Propheta ,  nempe  vt  agnofcere  cogantur  Deum  non  excan- 

duiiTe nimisviolento  impetu  contra  eos,fed  iuftas  pcenas de  ipfis  exegiffe . 

Precati  o. 

Da  omnipotens  DeUs,cum  tot  vitiisjimus  referti^O'  totiesjmo  quotidie,  ©"  quidem 
innumeris  modis  te  lace  Ramus  >  ne  faltem  obdurefcamus  adtuas  fanSias  admomtiones, 
redflexiklesfwuts,acmorigeri,  &  m  tempore  refipifcamus  ,ne  cogatte  nojlra  proter^ 
uiaj&  duncies  mamm  tiumpotentem  contra  nos  exercre:fed potiusficuti  antehac  expert 
tifumw  paternam  tuam  erga  nos  beneficentiam}ita  inpojlerum  fimus  eius  capaces:  at- 
que  tta  magis  ac  magis  afiuefcamus  adferedum  tuum  iugum,donec  tandem  perfunSH  no* 
Shramditia,perueniamHs  ad  beatamillamquietem,  quce  nobis in calo  eftrepofita}pet 
Christian  Dominum  nojbrum,  Amen. 

36  Quiddifcurristantopereadmutandum  viastuas?EtiamabAE- 
gyptopudefies,ficuti  pudefa&a  esab  AiTur. 

I)Rofequitur  eandem  fententiam  Propheta .  prius  enim  dixit  populum  fimilem  effe  mulieri 
*  perfidx,qux  relifto  marito,difcurrit  poft  fuaslibidines.  Huius lententiam  ratione  nunc  red-* 
dit.  Nam  poterat  videri  alperius  agere  cum  populo  illo,nifires  ipiadigito  monftrata  effct: 
quodnunc  facit. Dicit  enim  dilcurrere,necvulgarimodo:fcdvtapparcatturpisleuitas,quem- 
admodum  in  fcortis,quX  abie&domni  pudore,quxrunt  vel  adulteros ,  vel  lcortatores.  Cxte- 
riim,iampaucisoftencii  quid  hlcvelit  Propheta.  Iudxi  enim  cum  aliquid  inftabat  pcriculi, 
quatrebantauxilium  nunc  in  AEgypto,nunc  in  Affyria.  Atqui  vtrunque  fciebant  libieffe  ve- 
titum:  non  quod  per  le  malum,  aut  vitiofum  fit  petere  aaxilium  a  vicinis,led  quia  volebat 
Deusfolidamlaudemfibi  manere,quodpopulusillefaluus,&incolumisftaret.  Receperate- 
nim  ilium  in  fidem  fuam.  Ergo  cum  Iudxi  effent  Dei  clientes,  debuerant  acquieicere  in 
eius  prxfidio .  Cum  refpectarent  hue  &  illuc  ,  fignum  fuit  diffidentix  :  &  quantum  da- 
bant  vel  AEgyptiis  vel  Aflyriis,tantum  detrahebant  Deo  fuo,  quipromiferatillorumfa- 
lutem  fibi  fore  curat  .  Comparat  igitur  iftas  agitationes  leuitati  meretricix ,  vbi  icilicct 

fcorta  hue 


IN    IEREMIAM.  20 

i'corta  hue  &  illuc  dilcumint .  Oportet  autcm  fcortum  cfle  fcetidum ,  vbi  ira  vulgo  conditio- 
ncslibiquxrit.Multxcnim  nicrctriccsexpcSanr,  dum  veniat  aliquis  amatcr .  led  qvx  lc  ita 
paifim  proftituunt,  meritofuntabominabiles .  Hoc  lgiturnunc  lignificat  Prophcta  ,  Iudxbs 
curfitare>&  quidem  ita,  ft  mtttent  via* [h its. .Nam  in  mtrctnubus  lxpe  tamen  refidet  a!iq  uis  na- 
tiuus  amor.  Scd  hoc  lignum  tit  brutx,&  pudenda;,  &.  prodigiole  etiam  libidinis,  vbimulkr 
qucmcunqueconfpexcrit  virum,appctit;  vel  vbi  etiam  vira!iquis,cum  aliquaoccurrit  mulicr, 
ftatimaccenditux.vbiigitur  talis  OTirrrpudentia,fequkuriamnihUeflerefiduumpudor is, ve!  e-J 
tiam  natura?,quoniam,licuti  iam dixi,mcnto  prodigiofum  hoc cenferi  debet,  vbi  mulier  ita  ra- 
pituradcuiulqucafpe&um.Et  tamenhocflagitiumexprobrat  Prophcta  Iudxis,  cumdicitw- 
JitajJ'end  wutendjsviasfas,  ita  vt  nui'qua  conftitcritipl'orii  amor,  led appctiucrint  obuiosquof- 
quc,inio  etiam  hue  &  illuc  profecli  lint  adcoscaptandos.Hx;.tractatbzechiel  &  ixpius  ck  fu- 
fius,&videbimuseandem  limilitudinem  etiam  ahislocis.  Sedlatis  eft  quod  brcuitcr  comple- 
ttor  Prophcta;  mcntem.Iamadiungit,£/u»j  pudtfies ab ^t Egyptiis ,  /nuti pttdrf  fit  cs  ab  Afyriis. 
Nam  ante  tempusEzechixfceduspcrcuflcratludxi  cum  ailyriis  aducrius  Syncs,&  liraelitas, 
quemadmoduni  ratisnotumelc:deinderurfus  contra  A Egyptios.Cumcnimbellum  aliquan- 
to  poll  tempore  exortumcllctab  AEeyptiis,quifuerantconrcedcrati,mutato  ccnlilio,profc- 
diluntin  Airyriam:&illiclercconciluruntvctuiEsruisholhbus,atquchocqucquefecunda 
fcedusinfceliciterfuccellit.  Dicitigitur  Prophcta eundem  fore illisexitum,quempriuscxptrti 
fuerant.Deus  enim  caftigauerat  iplorum  impiam  deftchoncm,cum  profecu  client  in  Allyria. 
Iam  dicit,nihilomeliustibifuccedctcumvenient  AEcyptiiad  opem  tibi  ferendam,  quam 
dum  AlTyrii  prius venerunt.Nam  lcimus  femper  expolitos  fuillc predx  Iudxos ,  &  plus  iacui- 
rx  paflbs  fuiife  aiociis  fuis,  quam  a  manifeftishoftibus.  Hxc  fuit  uifta  merces  impietatis  iplb- 
rum,&defe<ftionis.  Deus igiturdenuntiatle fore  vindicem  fecimdx  deft dionis,  licuti prions 
antefuerat.  Sequitur, 

57  Etiam  ab  hoc^ab  hacrc}hoceft,propter  hocfcelus ,  egredieris,  &  manus 
tua:fuper  caput  tuiim,quiadeteftaturlehouahconlidentiastuasJ&  in 
ilhsnon  profpereubi  fuccedet. 

Clariusexprimitquoddixeratdeprobrogetisfux,ncmpeIudxosfibiacccrfcrevltimum 
exitium>vbi  putant  fibifalutem  elTerepofitam  apud  AEgyptios. Hoc  quidem  cr at  incredibilc. 
nam  ciim  AEgyptii  client  vicini ,  t  unc  autem  fibi  tantum  metuercnt  Iudxi  ab  Affyriis  &  Chal- 
dxis,quilonge  remctierant,putabant  fibi  optime  eiTe  profpeftum:buid?hcir.cs  nuftriablunt  a, 
nobis  itinerevigintiauttrigintadierum-.quiautemparati  funt  ad  optm  ferendam,  preftomox 
adcruntvbifuerintadmoniti.PutabantigiturIudxi,quemadmodumdixirnus,remfuameflcin 
tuto.Scd  Propheta  hlc  denunciat  longe  iplos  falli,  0«<w«m propter hoc fielus,  hoc  eft ,  quoniam 
conhfi  impio  1II0  &  maledi&o  fcederc,  fibi  promittunt pacem  ab  hoftibus ,  vel  putant  le  nullo 
negotio  hoftibus  fore  fuperiores:/»-o/>/f>"/.;flc,inquit,  egredieris.  nihil  auttm  minus  credibile  erat 
Iudxis,  quam  quod  tunc  diccbat  Propheta.  Nam  cum  AEgyptii  feopponerent  Chaldx  is  in- 
ftar  muri ,  &  client  quafiincxpugnabiles ,  quisnon  putaflet  tranquillos  fore  Iudxcs  in  patria. 
{m'i Egredierif, mqvm,  or m.xn ustiuefaper  caput  tutim.  Hoc  geftu  fignificat  vltimam  dclperatio- 
ncm.Muheres  enim  ve!plangunt,vbi  adeftaliquaclades,  vel  extenduntbrachia  lua:  quemad- 
modum  hodie quoque  videmus  fxpe  id  fieri .  nam fi  q ua  mulier  parum  modefta  vel  maritum 
perdideiit,velexpcdetaliquodgrauiifimum  malum,  plangct  pectus  Ilium,  vel  manus  fuas  ita 
extollet.Hunc  cvgo  gcitum  ponit  Ieremiasin  fignii  extremx  dcfperationis.-qualidiccrct ,  Adco 
fcedus,quodIudxosinflabat  ftultafuperbia,nonforei11isvti!e,  vtpotius  vltimam  clademaf- 
feratcum  ignominia.  Notandaautem  prxcipuc  ratio  eft,  que  Cequituv,  Qupttiam  abominatur  le~ 
bcuabconfideritiastiias. vbi  oticik  Propheta, cur  tam acerb eloquutus  fit. Poterat  enim  videriil- 
lud hyperbolicum,  quod diccrtt  populum  limilem  effe  meretrkiperdiix , qux  diicurrerct  per 
omnesvias.Sedhxc  ratio  fatisvalcre  dcbuitadtollendafubtcrfugia,  nempequodperperam 
confiderentinillisfal!acibusauxiliis,quxfciebantaDeo  cfTcmaledicta  .  namfi  hoc  fuiiTet 
diuinituspermilTum,nontam  feuere  obiurgati  fuifTent .  Cxterum  , quoniam  Dcus  prohi- 
buerat  nead  AEgyptios  confugerent,hxcprimofuitdeteitabilis  conhdenti.i : deinde  hinc 
factum  eft,vt  lpernerent  Dei  auxilium  ,  &  quali  abiicerent  omnes  eius  promiffiones. 
Ciimenim  afrixieffent  corumanimi  AEeyptiis,  putabant  illicfalutem  fibicllc  certam:  ita 
non  tantum  rcfrixit ,  fed  prope  extincia  fuit  Dei  inuocatio.  Videmus  ergo  non  excedac 
modumProphetam,vbitantopeieexcandefc!t contra Iudxos,&  tamignominioie  costradu- 
cit,ncmpe  quoniam  tranftulcrant  glorian-,  Dei  ad  AEgyptios,  cum  lcilicct  putarcnt  cos  fibi 
foreauthores  lalutif-.cc  ita  cpntemplerant  Deipromilfiones,nec  vllum  vigebat  ftudiumpre- 
candiapud cos. Abominatitr  ergolebmab conf.dentias r«4^,inquit:  Poftea,  New pr>Jj>cr.iberis  in  Hits. 

d.    ii. 


CAP.   III.  IO.   C  AL.   P  RAELECTI  ONES 

Hoc  dilie;enter  notandum  cft,vbi  quod  inftituimus  Deo  non  placet ,  non  poffe  fcelicitcr  cede- 
re,quiaDominuseuertetomnesipesnoftras.  Sciamusigiturhicproponipcenam  omnibus  in- 
credulis,quinoncontentiDeipra:fidio,vaganturpoftvanas  &  fallaccs  iuas  fiducias,c\:  malum 
homines  libi  habere  propitios,quam  Dcumipium.  Nunclequitur, 


CAPVt   TERTIVM. 

ICENDO,fi  dimiferit  vir  vxorem  fuam ,  &  profe&a  abeo 
fuerit  vin  ahmus}hoceft,  trctnfieritadahum  virum  ,an  reuertetur 
ad  earn  adhuc?  Annon  pollutione  polluta  eft  terra  in  hoc  ?  & 
tufcorcata  escum  fociismultis:ReUertere  tamen  ad  me,di- 
cit  Iehouah. 

PVtant  multi  hunc  vcrfu  ex  proximo  pendere:&  ita  legunt  vno  cOntextu,Dcti  abominari  pra 
uasconndentiaspopuli,quomadicat,&c.Scdnonpottfthoc(meoiudicio)quadrare.Noua 
enim  hie  ientcntiaproponkleremias,nempe  quod  Deus  fibi  pcpulu  rcconcihare  ftudcat,que- 
admodumlimarkus  velletin  gratia  redire  cum  vxoreimpudica,&  velletignoicereproifus,ac 
i-ecipereiuita:  &  pudicx  vxoris  loco. Non  poteft  igitur  cotexi  hie  verius  cum  ilia  cxprobratio- 
ne,  quam  nuper vidimus-.lednOKV  tantundem  valere  puto,ac  ii  dixiffct,vt loquimur  Galbce,/w 
maniere  dedire:  vcl  q  jemadmodii  em  barbare  quidam  dkut*  pofito  uju.  Neque  enim  Propheta 
hie  Dcum  loquentcminduck,  fed  fententia  vulgar  e  ponit  in  mediu:&  ideo  ucprxfatur,-|lBNV 
hoc  tft,Sit ita,vt vir  quiipiam  fecerk diuortiu  ab  vxore,&  illatraficrit  ad nouti  markum,an  po 
terat  r  urlus  ad  priorem  maritum  redirc  ?  non  lolet  fieri.  Ego  a  Litem  fuperabo  quicquid  eft  hu- 
mamtatis in hominibus,quia  parat us  ero  te  amplefti,  modo  in  pofterum  vclis  colere  hdc m  con 
iHgalemj&valediccretuisadu'.teriisj&adultens.Q^odadlummam  reilpcclat,iiullaeftambi- 
guitas .  hie  enim  Deus  oftendit  fe  fore  placabilemludxis,  modone  obftinate  pcrgant  in fuis 
fcelcribus.vtiturautem  comparatione ad clementiam fuam  melius  cxprinundamqua:  tamcu 
pauloattentiiisconfidcrandaeft.  Priusdixeratfe  tenerelocum  mariti.populum  fibieffcinitar 
vxoris:dcinde  conqueftus  eft  de  fceda  populi  perfidia ,  qui  ab  ipfo  defecerat,  &  dixit  hoc  pcrin 
de effe,ac  fi  mulier  lpreto marito,fe prcftkueret  quibuflibct adulteris:iam  addit,£c«> fqttis  vir 
dimiferit  vxorem,  &pt£ta  fuerit  vxor  dt  erius  viri,  ntinqmrnrecipiet  earn:  Atquc  hoc  erat  Lege  veti- 
tum .  ego  autem  paratus  fumte  reciperc,  quanuis  non  fecerim  tecum  vulgaie  pro  mea  libidine 
diuortium,vt  folcnt  mariti  repudiare  fuas  vxores,dum  aliquid  vitii  in  illis  difplicet.Non  eft  llm 
plexcomparatio,vtnuikiintelligunt  (nefcio  an  omnes.  neque  enim  legi  qui  verum  fenfum  at- 
tingeret)quianon  fimplicker  coir  paratfe  Deus  cum  marito,qui  vxorem  repudiauerit  propter 
fcortationes:fedquemadmodurniamdixi,duofunt  membra.  Solebantenim  tunc  Iudxidiuor- 
tium  facere  cum  vxoribus, etiam ob  leues caufas,  &  nihili .  Deus  autemapud Ifaiam  fie loqui- 
rp.50.1      tur , Oftendite mihi  libellum  repudii  matris  veftrar.quafidiceret,  Ego  nonrepudiauimatrem 
veftram.Si quis  enim  tunc abvxorefuadifcederct,  Lexcogtbatipium  fufcipere aliquam  no- 
tam  leuitatis.Qu.id  enim  erat  libcllus  repudii?  Testimonium  pudickix.  nam  fi  qua  mulk  r  de- 
LeWt.to.    prehendebaturinadiiltcrio,nihil  cpuserat  facere  cum  ca  diuortiu  erat cni  poena  capkalis.Er- 
'""•  go  adulters  non  folebatrepudiari:fedfi  qua  mulier  honeflefegefferat  cum  marito,cum  vole- 
bat  earn  repudiare,Lcx  cogebat  ipfum  dare  libellu  rcpudii,Egohanc  vxote  rcpudio,nor.  qi,6d 
fefellerit  aut  violauerk  fide  coiugii,fed  quia  mores  non  coueniunt,quia  forma  non  placet. Sic 
ergo  marititunciuffi  funtaliquanotl  reprehenfionisinfe  fufcipere.  Ideo  dick  Dominusapud 
Ifaiam,Oftedke  mihi  libcllfi  repudii  matris  veftrx-.quafi  dicerct,  Ipfa  a  me  dcfecit,ipfa  fuis  icor 
tationibus  abrupit  factum  coniugii  vinculum .  ego  igitur  non  fum  in  culpa  cur  a  vobisfim  alie 
natus.Ergo  hoc  loco  DeusnoniignificatfediuortiumfecilTe  cum  populo.fuiffetenimilludvi 
tiofum,&  peruerfummcquc  poteratcopetcrc  in  perionam  Dei .  Sedquemadmodumiamdixi, 
duplex  eft  comparario:markusquanuisfaftidioftabieccrkvxorern,  atqucitaiua  culpaad  no- 
uum  c  oniueium  appetendum  impulerk,vbi  tamen  alienum  thoru  fuerit  ingreffa,acfi  corttem- 
ptus  foret,vix  vnquam  pra:  indignationc  potent  recociliari.  vos  autem  noneftis  a  me  repudia- 
ted eftislimilesmulieriperfidx,&  qua: turpiffimeieproftrauerk coram  obuiisquibuflibet, 
&  tamen  ego  fum  paratus  vos  recipere,&  fceleru  omnium  obliuifci.  Nunc  ergo  tenem  us  ilim- 
mam  verborum.Etin  hoc  fecundo  membro  comparatio  fit  a  minori  ad  maius .  Effet  enim  fa- 
cilior  reditio  in  gratiam ,  fi  mulier  a  marito  reiecta  poftearurfus  ci  placeret,quanuis  f.;fta  effet 
alterius viri  vxor.vb: autem  adulters  rcperitmaritu  ita  voluntarium,&propenfumaddanda 


10, &De»t 

21  It 

Df»M4.> 


IN     IE  REM  I  AM.  21 

veniam,hoc  certeexemplumiion  repcrietur inter  cun£tosmortales.videmusitaqueira  minori 
aJniaiusDoniiiiusextoll.it  clcmentiam  iuamerga  populum  ,cn6  fcilicet  minus  cxculahiles 
. lint Iuda?i,dum  ita peruicaciter  rcfpuunt  liunc  rauorcm  vitro  fijbi  cblatum.  Stdqusri  pol- 
ler, cl:i  dicat  Propheta  Vollui  tone  pollutant  ejje  tenant  banc ,  vel ,  in  hoc  2  Prim 6  dicam  de  verbis, 
poftea  rem  ipfam  expediam  .  Sic  omncs  fere  vcrtunt,  Annonpollutionepollutacil  terra  ilia? 
ScJ  non  video  quisienluseliciqucat,!i  ita  legamus  mili  forte  conferat  Deus  muliercin  repu- 
diatam  tcrrx,vel  abrupto  contextu,  ad  ten  am  transrerat  quod  dixit  de  mulicre  npudiata ,  aut 
c  cite  figuram  q  ua  vlus  fuit  cxplicct.  Si  placcat  hie  lenfus ,  copula  qua:  mox  iequitur ,  Et  tu ,  in 
caulalemparticulamrcloluendaerir.quam  ad  uerlatiue  omnes  vcrtunt,Tu  autem  ,&  lcfte.E- 
goigitur  malo  itaaccipere>vt  »0??leoi-tuin  Iegatur,In  hocjnempe  fi  quis  vxorcni  rurlus  in  tho- 
1  um  coniugalem  adrmttat,vbi  facta  f  uc  lit  altera  us  viri.  Lex  tnim  hoc  vctabar,  qucmadmodum 
diximus:&  fieri  non  poter..t,quin  vxoiis  maritusclTct  adulter,  fi  ad  lb  retrahcru  vxorem  quam 
dimifcrat  .  NamrepudioparKbaturmulieribus  libcrtas:  non  quod  licerer  hocdiuinitus,fed 
quoniammulieresipfxvtinnoxiserantiubleuabantur.Dcus  cmmeulpam  markisimputabat. 
Nunc  autem  poftquam  mulicrreiectaapriorcmarito  nubebataltcri  viro,lc^itimumeratie- 
cundum  lllud  coniugium.  Ergo  fi  prior  maritus  vellet  iterum  habere  vxorem,  cum  qua  diuor- 
tmm fcceratjcorrumpebat  hdem  fecundiconnubii.Hacrationc,  &hocfcnUi  elicit  Propheta 
terram  fore  pollutant  in  hoc  quad  diceret  non  licere  viris  recipere'vxores ,  etiam  ii  valde  propenfi 
fintaddandamveniam.  Atcui  ego  nihil  aliud  expcto,nilivtad  mcredcatis,  Qijodad  verba 
fpectat,iam  vidimusnonfruuxadicerePropheta,r»/;ef,idcft,  fiitapromii'cue  muliei  vnanunc 
lit  vnius  v  iri,nunc  altenus,&  poftea  ad  pnorcm  virum  redeat,  quoniam  hoc  medo  dilcerpitur 
focietashumani  generis,  &laceratur:deindeabrumpitur  iacraconiu2,ii  fides ,  quae  tamencft 
prxcipuum  vinculum  in  retinendo  politico  ordine .  Quod addit ,  T« autem  fcortau ci amtfocitt 
w«//w,connrmat  quod  ante  vidimus,  nempe  non  vnotantum  gencre  adultcni  peccauepopu- 
lum,fed  fimilem fuuTe icortis  vulgaribus,qua:  fine  vllo dcleftu  fe  proftituunt,qutmadmodum 
mox  dieet. Vocatautem  focios  riuales,&  dicit,  Reutrtere  tatnen  admejnquitlehottah ,  hoc  eft ,  ti- 
bipaiataeftvenia ,  modo  relipifcas.  Obiiciturtamen  hicqu£ftio  ,  quomedo  Deus  lb  fa£tu- 
rum  pronuntiet,quod  Lege fua  fieri  vetuerat?  Sed  lolutio  eft  in  promptu ,  nempe  quantum  at- 
tinet  ad  ius  humans  locietatis,non  potuilTe  aliud  remedium  dan ,  cum  permifi  11m  ellct  vins  v- 
xorcsfuas  rekcere,  nil!  vt  ne  illis  licentia  daretur ,  quaii  Dcusfoueret  iplbrum  It  uitatcm  &  in- 
conftantiam.Oportuitigiturmulctan  virosnimiummorofos  &iniquos,  ne  feiheet  poftea ius 
vllumhabercntreperend£vxoris,quamdimiferant.  Alioqui  poterat  quifque  terriodie,  vel 
menfe,vel  anno  mutare  affectum  amoris,  &  itarepolcerc  vxorem  .  Deus  ergo  voluit  ipfequo- 
queinterponere  ius  ill  uddiuortii,nevir  qui  vxorem  fuamreiecerat,polTet  iterum  ad  iereci- 
pere.  Atqui  diuerfa  eft  in  Deo  ratio .  Non  mirum  eft  igitur  curhanc  potcftatem  fibi  vendicet, 
vt  reconciliet  le  Iuda:is,mod6  refipifcant.  Sequitur, 

z  Tolleoculostuosadlocaexcelfa^oc-d-?  ,ad  col!es,6c  vide  vbi 
non  fcortata  fuens.-fuper  \ias}veliuxta  \Us ,  fediiii  illis ,  hoc cfr ad illos  ca- 
pfWoj-,quemadmodum  Arabs  in  delertoic^pollLiifti  terram  in  fcorta- 
tionibus  tuis,&  malina  tiia. 

Quoniamobiecerat  Propheta  Iudajis,  ipfosfuiiTevulgo  &  promifcuefcoitatos,quem- 
admodumfolent  libidinofe  mulieres,  poftquam  excuffus  eftomnis  pudor:  ne  tergiuerfen- 
tur,&  cxcipiant  fenon efle conlcios  tantifceleris, cenftituit  illos quodammede iudiccs :  Tol- 
k,inqun,oculos  tuos  ad  loca  excelfa,&yide,hoc  eftyfrofao  tikifotis  manififtosuftcs.  Nullusc- 
nim  eft  collis  in  terra,  vbi  non  temilcueris  cum  idolis. Nam  diximus,  &videbimus  frequenter 
apud  huncProphetam,iiipeiftitionescenlericoiaDeoadulteria.AtquihocIuda:iserat in  mo- 
re folcnni,  alcendere  in  loeaexeclia,  quaii  illicpropio  res  eifentDeo.  Hare  ratio  tft,cui  Pro- 
pheta iubcat  illos  relpicere  omnes  colics:  yide,inc\im,an  -vllrtsfit  collis punts  a  fiortarionibus  tuts. 
C^Hfmadmoduenimicortafibilatebrasqi'arrui.tadpatrandamfuam  fceditatcm,  ita  etiam  col- 
leserantludaisquafiliipanaria,ve!  luftra  .  Etc 6 etiam  magisexecrabilis erateorum  impietas, 
qu6ditaprodibantinlucemapertam;im6qu6dprocul  aipicivellentlua  flagitia,  quaii  con- 
icenderentaliquodthcatrum.Scorta autem lolent  ieoccultare,  vbircperiunt  adulteros,  vel  a- 
matores.Hic  ergo  Propheta  abicindit  omnes  anlastcrgiuerfandiludzis,cum  iubctoo(/w .tfro/^ 
fere  in  loca  excelfa.Nzm  cum  le  profternerent  coram  id61is,tantundem  hoc  valeb.ityic  fi  lcortum 
fefeproiiceretadfLibeundaniturpitudinem.Etaddit5'f^.^y(^f>-W<M,^w»j.W/«w/Hm^/e«f  Arabes 
»Wf/Mo. Iterumrepetit  quod  ante  vidimus,nempeIudsos  no  fuifleaddu&qs  alioiuillecebris, 
vt  itaviolarct  fije  coniugii,quamDeo  dederar.fed  potiuslualafciuia  fuifib  impulfos,  vt  vitro 

d.   iii. 


CAp     ni.  I  O.    C  A  L-    PRAELECTIONES 

appeterentfcedos&impudicosamoies.DixeratenimJiiiam  tu  ccrrupifti  alios  tuamalitia.I- 
dtm  ergo  nunc  conhimat;T «,niquit,/f difli in.xta  omnavias.  Hoc  ttiam  couenit  impurisicortis 
ciiiar,ficut  diftiini  cft>nullanihabent  pudoris  raticncm.Scd  Prcphetaarnplificat  hoc  crimen  a- 
3ia  limilitudine-.j^KfWrf(/»wof/«^,inquit,  Arabain  defertoinfidias  tendunt  rittoribus,  vt  eos  prxden- 
tur,&  iueulcntata  etiamtuftdifiifttper  cmnesvias.  Videmus  ergo  hie  dupliceni  effe  {imilitudi- 
nem.alterafumptaeftameretricibus,qua:dum  quaftum  pridem  fecerunt ,  vbi  vident  fe  con- 
temni,obiident  oinnes  vias,&  fcprocacitcr  vitro quibuflibet  offerunt.  hsc  eft  vna  fimilitudo. 
Altera  autem,qiibd  fuennt  quaii  pradones ,  qui  inlldiabantur  viatoribus  -.quaii  diceret  Chal- 
dxos  &  AEgyptios  excufabiles  effeprx  Iuda?is,quoniam  attra&i  fuerint  perueriis  ipiorum  ar- 
tibus  ad  ilhcitafcedera-.quemadmodumliquis  viator  tranfeat,  &  incidat  in  latronem,ilIepau- 
latimipfumccnumpet.Q^id?Tuesmifer,&  fi  vellesteconiungere  mecltm,  &  focietatemini- 
re,efletnobisparatafpesopcimi  quxftus, &  quotidiefe  nobis  noua  lucra  offerrent .  Latroille 
veter  ator  effet  bis  8c  ter  feleratus  pra:  altero .  Sic  etiam  Propheta  dicit  ludaros  fuiffe  tanquam 
veteranoslatrones,qui  obduruerant  ad  infidias,ad rapinas,&  a d  quoduis  genus  fcelcrum,&  at- 
traxerantadfetam  AEgyptios,quam  Affyrios.  Pofteafequitur, 

3    Et  prohibits  funt  pluuia; ,  &  ferotina  non  fuit:  &  frons  rhulieris 
m^retricis  fuit  tibi>&  recufafti  erubefcere. 

Pergitleremiasinfeuefailla  obiurgatione,qu6d  fcilicet  Iudati  perdita:  fuerint  malitiae, 

quia  fefe  ita  proiecerant  ad  iuperftitiones,deinde  ad  pafta  illicita,&in  vtroque  Deum  contem- 

pkrant.Nunc oftendit quanta fuerit,&  quam  perurcax  eorum  obftinacio.P>-e/;*&/>rf,inquit,/H»f 

fluuU,non fuit feroiina:tttmt}i [ton smeretrkis tibijuif.quaCi diceret , ne peenis  quidc  iuba&os  fuii- 

le Iuda;os.  Hoc  tarn  atrociiiimu  crat  crimen,non  praebereaure  lan&is  monitioriibus,  cum  cla- 

tnaretaftldue  Propbeia:,&  ftuderentillosreuocare  in  viam.Quod  ergo  ita  obtorpuci  at  ud  vo 

cespropheticas,hoc  fuit  fienu  lumx  improbitatis.  SedDeus  etia  con'atus  eft  illos ^d  fc  rettoca- 

re,infli&rs  peenis  grauifiimis .  nam  pcenas  fumpfit  de  ip'is  in  terra!  fterilitate  Nee  verb  dubuim 

cft,quin  fuerit  ha:c  ariditas,dequa  loquitur  Propheta,{ic  extraordinaria,vt  peffet  fetire  ludxi, 

ft  qua  fuiffet  gutta  far.x  mentis,  iibi  fuiffe  cum  Deo  bellum .  Nam  iipe  continget,  nullam  ca- 

dere  guttampluuia  e  caslo:qucmadmodum  videmus  multasxftates  effe  feruidas  &  aridas.NS 

dubium  eft,quin  Dcustunc  nos  admoneat  &  de peccatis noftris ,  &  hortctur  ad  pcenitentiam. 

Sed q uoniam  vi us facit,vt  Dei  iudicia  apud  nos  obiblefcant,interdum  quanuis  rarius nouo  8c 

iniblitoexemplo  etiam  de  nobis  pcenas  exigit. Non  dubitoi'gitur  Prophctam>curndicit^W7& 

tasfuifje abillts pluniai,  notarealiquodextraordinariGexemplumvindi&x Dei,  vndeperfpice- 

rent  Iudanfalte  niti fuiffentnimium  ftupidi,Deum  iplis effe  aduerfum,&  infeftum.  Summa  eft 

Iudxos  non  tantiimvefanoimpetudifcurrriffepoftiuaslibidineSjfed  non  fuiffe  cohibitos  ma- 

nifeftispcenis,cu-m  Deuse  caslopalam  fevindicemoftenderetglorixfua:,&tan£ae(Tetficcitas, 

Lmut.16.19  vtfatis coftaretinipleri Legismalcdi&ionemin ipfis, Dabo  vobis catlum  ferreum 8c terramx- 

neam.Qubd ad ferotinam  pluuiam lpc&at , diximus aliislocis hocnomine fepe delignari plu- 

uiam  qua:  cadir  repore  meffis.vocatur  autem  ferotina,  refpec"hi  meffis.  Nam  quOhiam  magnus 

eftxftusin  illis  Oiientalibusplagis, opus habent ante  meffempluiiia:alioqui' granaconfurr.it 

nimius  folis  ardor:ideo  maxime  expedat  pluuiam  ferotinam,hoc  eft  qua;  propior  eft  mefli.nam 

altera  pluuia,nempeScptembris&OSobris,refpeftufationisvocaturpluuiatempeftiua,qua5 

fcilicet  m  adefacit  femen  ipfum,&  humec"ht,vt  poffit  agere  radicem,  &  vigorem  etiam  collige- 

re  Summa eft,Deum  e  cxlopalamoftendiffeirarfuJe  fiena  contra Iudatos,&  tamen  line  profe- 

Su,quoniam  fronsilliseffet  meretricis,  nee  vellenterubefcere:hOc  eft ,  nullis  Dd  iudiciis  mo- 

uerentur,vel  fe  corrigi  non  l'uftinerenf . 

Precatio. 

Da  omnipotent  Dais  3quando  femel  dignatus  esnos  Wntanfum  in  filioi '  aJopta- 
re  fed  etiam  tibi  coniungere  vinculo  coniugali,  (y  dare  nobis pignusfacra  bums  vnitatis 
in  Filio  tuo  \>ni(remto}\>tmaneanM  in  fide  Euangelij  tuiy  zyfynccre  itafidem  tibi  dataco 
latnus,\t  \>icijjim  etiatc  C  maritii,  (y  Voire  nobis  exhibeas,^  yfijue  ad  fine experia- 
muream  in  te  beneficentiam ,  cjua  nos  rctineat  in  fanBo  timore  namims  tui ,  donee  tan- 
dem fruamur ilia focietate  in  regno  tuo  calefli,pereundem  ChriJiumDominum  nojlrum, 
Amen. 

4  An  non 


IN    IEREMIAM.  2i 

4  An  non  pofthac  clamabis  ad  me,Pater  mi,  dux  adolefcentia?  me«E 
tues? 

POstqjam  Dcuscxpofuitfcelerappopulifuij&eufeuerc.vtdignuseratjobiurgauicnuc 
tamen  blande  ad  pcemtentia eum  inuitat: An  nonyinquhydiiesmibipoflhacVjter mi  i Quidam 
perperamVertunt,Andicesmihi?  Pater mi:quafi Deus vocemillamrefpueret.fenfum  igitur 
nunc  eliciunt,Iudzosnimisimprob£faccrequ6ditaadhucgJorientur  nomine  Dei,a  quo  Ioce" 
remoti  funt.Sed  diucrfuscft  Prophetz  fenfus.Deus  cnimmitigatafpcritate  obiurgationis,  qua 
vidimus,&  oftendit  fe  fore  placabilem.fi  populusrefipifcat:imd  non  expedtat  refipifcetia  illam, 
fed  vitro  ipfe  occurrit,  &  blanditur  perfidis  illis  apoftatis :  Quid  ?  an  non  itcrum  inter  nos  crit 
coniundio?inquit.Dcusenimh!c affectum dolentisfuicipit, quoniarhvideretpopulum  ilium 
perire,vellet  retinere  fi  fieri  poffet.  Hoc  confilio  quxrit,  An  non  itcrfi inuocabitur  tanauam  pater 
fydttxadolefientUMaciutcm  periphraflica  locutione  fignificatfemantum  fuiffeillius  popu- 
li.namtencrrimu$eftamorille,quoin  primoztatisfloreadolefcenscople&iturpuellam  .  Hac 
ergo  comparationenunc  Deus  vtitur,&  dicit  feadhuc  memorem  effe  amoris  illius,  quo  profc- 
quutus eft  populum  fuum.denique  hie  paratam  effe  veniam  oftendit,  fi  populusreconciliatio- 
nem  quxrar.  &  conhrmat  hanc  fententiam  c&m  addit, 

5  An  obferuabir. in  fxculum?an  cuftodiet in  perpetuum?Ecce  locu- 
ta  es,&  perpetrafti  mzliua.s)yel/cekra,8>c  potuifti. 

Oftendit  Deus  non  nifi  per  Iudzosftare,quo  minus  illosrecipiat  in  gratiam .  Ethicargu- 
mentnm fumit  a  fua  natura. loquitur  autem in  tenia  perfona  de  fe,&  pennde  eft  ac  li  Propheta 
interponeret'hancrationem,Deusnoneftinexorabilis:nampicpenfuseftadignofcendu,licuti 
eft  patiens:nunc  ergo  quid  obftat,quo  minus  iterum  fceliciter  agatis fub  eius  imperiomam  par- 
cetvobis.modoferiamrefipifcentiaminueniat .  Videmus  ergo  quid  fibivelit  nunc  Propheta. 
Namquia  Deus  blande  hortatusfuerat  populum  ad  refipifcentiam ,  nunc  Propheta  ipfe  gene- 
raliter  differit  de  ipfius  Dei  natura  ,  quod  lcillcet  ««»/&-«;'  inperpetuum,neque  cuHodidt  in  fccu- 
lum.Hxc  verba  vbilimpliciterponuntur,  fignificant vindi&am  fouere  in  animo:&  lingua no- 
itraimitamurphralimillam  Hcbraica,!!  luy  garde.lllud  garde  cumlineadiunclioponitu^figni- 
ficat,quemadmodum  iam  dixi,vindiftaminanimorepolitam  fouere.atqui  nihil  eft  magis  con- 
trariumnaturx  Dci,fcquiturIudzisnullummaiuseffeobftaculum,niiiqudd  refufiut. Deum, 
&  vt  funt  addictiiux  malitiz,ita nolunt  ample&i  veniam,quz  iplis  liberaliter  offertur .  Quod 
adfecundummembrumfpe&at,duobusmodispoteftexponi.NampotTumus  fubaudire  parti- 
culam  aduerfatiuam,quanuislocuta  fis,&  feceris:quafi  diceret  Deus fe  fore  propitium  Iudzis, 
quantumuisatrociterpeccauerint.  Sedvideturalterfeniusiimplicior,  quodfcilicet  hie  Deus 
queraturnullameffefpemcorreftionis,quoniamobduruerint  ad  iualcelera.Loovtae^inquit, 
CrfocifthGr  potuifti.herum  etiam  hie  variant  interpretes.nam  copula  rcloluitur  a  quibufdam  in 
particulamfimilitudinis,vellUJS3,feciidum  quod,quoadpotuifti,tu  perpetrafti fccleratalii au- 
tem fimplicius  &re<9:ius,  meo  iudicio,Tu  fuiftiprzualida,  hoc  eft,  toto  impetu  te  proiecifti,  ita 
vt  experta  fis  omnes tuas  vires  inmaleficiis ,  quemadmodum latine dicimus ,  pro  virili, hoc  eft, 
quantum  ferebat  tu'a  facultas,fuifti  addi&a  fceleribus .  Sic  igitur  interpreter  -.Deus  poftquam 
induit  partes  dolentis,&  comiter  hortatus  eft  populum  ad  refipifcentiam ,  &  fe  ad  veniam  pro- 
penfum  fore  teftatus  cft,&  fimul  oftendit  in  genere,fe  ideo  illis  fore  placabilem ,  quia  natura  fit 
propenfus  ad  mifericof  dianv.poftquam  igitur  hzc  0mnia  expofuit,nunc  fubiicit  fe  defperare  de 
populo  illo,quia fcilicet  gloriatus  fuerit  in  fua  malitia.  Loquiemm,  &  facere  tantundem  valet, 
ac  fi  dixiffet  populum  fuiffe  tanta  impudentia,vtiac"hret  fe  rcbellem  effe  Deo ,  &  auderet  tene- 
brasvocare  lucem:  quemadmodum  fcimusfuperftitiofos  fine  vllopudore  gloriari  aduerfus 
Deum. Talis  autem  erat  conditio  illiuspopulhnam  hoc  przeipue  Deus  in  illisdanabat  per  fuos 
Prophetas,quod  corriipef  ant  purum  Legis  cultum  :  illi autem meretricia fronte  audebant  op- 
ponerefuasdeuotiones,&bonasintentiones,quemadmodumvulg6loquuntur  .  Cum  ergo  ita 
temerefua  flagitiadefenderent,hlc  conqueritur  Deus,non  effe  vllo  modo  fanabiles,&  ideo  re- 
linquit  pro  deploratis.Hanc  exiftimo  genuinam  effe  Prophetz  metem  .&  eodem  etiam  pertinet 
iftud  hz\W ,  T«  p of«»y«,inquit,  hoc  eft,  nullus  fuit  tibi  peccadi  modus,fed  porius  efFrZni  licentia 
te  proiecifti.  Nuncfcquitur, 

6  Et  dixit  Iehouah  ad  me,In  diebus  Iofise  regis ,  an  vidifti,  quid  fe- 
cerit  auerfatrix ,  alij  vertuntrebrflem ,  lfrael?Profe&a  eft  ipfa  fuper  omnem 
montemexceIfum;&fubtusomnemarborem  frondofam, &kortata 
cftillic. 

d.    iiii. 


CAP.  Ill-  IO.    CAL.    PREELECTION  ES 

-j  Et  dixi^Polt  facere  ipfam  .,/xx:  eft, po^cpuam feat  omnia  hac,ad  me  r  eu  er 
iere,ilij  in  tertiapcrfonaredduntiReitertetur,8t  non  reuerfa  eft:&  vidit  perfiT 
da  eius  loror  Iehudah. 

8  Et  vidi^quod  fuper  his  omnibus, hoc  eft, quod  propter  h<ec  J  ^e»/jf  n*l*INyT- 
pnificatoccafioncs ,  vclcaufas. , quia  fconata  erat  rebellis  lirael  dimiferini  i- 
pl.3.m,repudiaucrim,&:  dedenm  librumrepndiorum  eius,rcpndy ' cius'}illi}&z 
non  timuit  pcrfida  Iehudah  loror  ems , &  profecla  ell ,  &  lconata  eft 
etiamipfa, 

Hie  ingreditur  Prophftanouumfet-monem:rt'fertcnimqui<l.(ibiaDeoinaridatuni  fue- 
rk,fcd tcmpusdelignat,nempe  rcgnantelofia. Porio.iatisnotum  eft,tu,nc  purgatam  fuifle  ter- 
rain a  luperftkionibusi  pius  enim  ille  Rex  conatus  eft  reftiiuere  vcrum  Du  cultum,  &  abclere 
fofdes  omnes  &  inquinameta,quibus  corruptum  fuerat Teplum,&  tota  religio.  Strcnue  lgitur 
ia  h'anc  rem  incubuerat.nec  dubiii  eft,quintuncaliqua  mehor  fpecics  pietatis  in  terra  vigeret. 
Scd  vklebimus  magnam  partem  populncfcrtam  fuiffc  iimulatione  &  fallaciis,quemadmodum 
fieri  iolet  vbi  Magrftratus  cupiunt  cultum  Dei  integrum  tueri,&  purgarcab  omm  corrup'te- 
la..fempercnimmultiiunthypocrita:)quiadten)pusdilsimulant:iedintcreamar!etcadcm  obfti 
natio  aduerfusDcum. Talis igitur  fuittuncpopuliftatus:& hoc diligentcrnctandum eft, quia 
potuit  videnleremias  paulo  durius  8c  ngidius  cum  gente  fua  agere .  Nam  in  ore  omnibus  erat 
reformatio:quemadmodumhodiemulti,  qui  reli&isfuperftkionibus  Papatus ,  vifi  iuntinitio 
amplc&i  Euangeliido£trinam,volunt  nunc  omnes  effecontentos  qualicunque  refdrmationc, 
quam  ia&anrinterea  excutiunt  lugum  Chriiti,ncc  fuftinent fe  fubiicere  difciplir.a; :  cuperet  de- 
nique  euerfum  omne  ordinenv.&  tamen  audent  pra.'texeretkulum  reformationis,  quoties  coar 
guitur  eorum  impietas.  Non  diibium  eft  quin  hoc ccrtame fuftinueritIeremias,quohcdie  Do- 
minusleiuos  iuosexercet.ideo  exprimit  {ibihocfitiJJemitndatumdiebuslofaRegis, ciim  icilicet 
Rex  conatus  elTeterigercpurum  Dei  cultum,  &  nemo  auderetreiiftere,quemadmodum  vide- 
mus  publico  conlenfu  tunc  Dcum  fuiile  inuocatum abfque  externis  corruptclis .  Quid  autem 
contmet hoc  mmdax\im?!~i({ifiiM,mqwt,tptidfeccrit  auerfatrix ifrael?  Comparative Deus  de- 
cern Tribuscum  regnolchudah,  cui dimidia Tribus Beniamin coniuncta erat  ,  vt fatis notum 
eft. Comparat lgitur  Iiraclem  cumTnbu Iehudah,ac dicit,N<w»e  Wm  quidfeccrit  rebellis  ifueli 
Inducit  autem  iubperionamulierum  tarn  regnumlfrael,quamregnu  Iehudah. nam  Dcus>quc- 
admodumante  viiumeft,iuftinetmarkiperfonarn  populirefpcctu.  Dick  igitur  duashbifiuffe 
vxores,nempc  Ilraelem,&  Iehudah.Deus  quide  defponderat  fibi  totum  iemen  Abraha:  vno  con 
iugio.ied  per  concefsionemhic  loquitur  Ieremias .  Tametfienim  defciuerant  Ifraclita:  a  Deo, 
tame  non  prorfuseosrciecerat.fukigkuradulterinumilludregnumlfrael:  fed  Dcusadtempus 
tolerauit  vitium  illudlk  vtmaneretfcedusaliquaex  parte.Hacrationeagnofcit  pro  vxoribus 
f uis  tarn  Ifraelem,q  nam  Iehudah. Dick  igitur  ,No»Hf  vidisli,qu:dfecerit  nsva,ot uoniam  hoc  na^a 
dedudt  ur  a  verba  aiw,quodiignificat  nunc  rcdire,nimcabire,idcovbiqueHieronymusvertit 
auerfatricem:alii  autem  rebelle.  re&iusGallice  dicer  emus  deb<mchee.Nempe,inquit,profec7deJh 
fuper  omuem  collem  excelfitmiZ?  fubtus  omnem  ttrboremfrondofam^zsr  illicjcortxta  eB.ln  iumma ,  coque- 
ritur  Deus  decern  Tribus  violaffefidejnconiugiifacri,quoniafeie  proirituerintid61is,&qui- 
Acm  fuper  o/nnes  colles  excelfos,zsr  fubtus  omnes  arboresfro»dofa.n3.in}vt  iam  diximus,folebant  eligere 
loca ilia, acfi quid effet  fanciitatis  velinmontibus,veliub  vmbris  arborum.  Poftea  adiungit, 
Dixi  tAmsn.  Hie  adiungit  Deus  le  diu  fufpendiffe indicium  antequam  poenam  exigeret  de  popu- 
lo  Iiraelitico.hic  igitur  comendat  paticr.tiam  fuam,  quod  non  ftatim  pro  fummo  hire  egerit  cu 
Ilraclitis/ed  tolerauerit  ipfos,&  quieuerk  logo  tempore,!!  forte  effent  fanabiles .  Dn/,igitur, 
posit}UMnfecerdtomni.i  tac,inquit,admereuertere.Silegimusintertiaperfona,feluscnt,  Speraui 
tandem inviamredituroSjquanuisitaprolapfi effent  :imoimpia  dcfeftionemeabnegailcntcc 
alienati  effent  a.  lidc  8c  pietate.ftd  ego  in  diuerlam  lententiam  magis  inclino,nempe  quod  Deus 
hie  commemoret  ic  per  feruosl'uosProphetasreuocaffe  decern  Tribus,quanuis  totlceleribus 
prouocaffentiramiuam  .  Hie  ergo  oftendit  Deus,  quam  contumaxfuei  it  ingenium  Kraelitis, 
quod  expertus  fuerit  an  poffet  illos  item  ad  ic  reducere,&  tamen  perdiderk  luam  opcraru. Hoc 
igitur D/'cereinterprctor de dodrinaprophetica.Quanuis ergo  diuerii  effent Iiraelka' in  fuisim 
pietatibusjtamen  non  propterea  deihtitetare  an  ad  me  reduci  poffcnt.denique  lignihcat  le  mil- 
it:  diisimitem  viris,qui  non  poffunt  reconciliari  vxoribus,quor.iam  vrk  eos  zelotypia  ,dum  vi- 
dent  ietamgrauiiL;nominiafuiffeafFcelos.Deusergo  oftendit  etiam  vbi  defciuerant ab  ipfo 
Ifraclitx,tamen  raiiiffc  iuos  Prophetas,&  vitro  qua:liiffe  viam  reconciliationi5:il!os  autem  non 
fuiffe  reuerfos.Poftea  addk,£/  vidit  ^uodfiperkis  ommbus-,quiA  fcortatd  efirebellit  ifitteljd  eft,hoc 

totum 


I N    t  E  R  E  M  I  A  M.  u 

totum  viditregnumlehudah.  Vidcb'muspoftea  quorfum  tedatcomparationam  amplificat  fee 
UisrcgniIchudah,qu6dpotuerit per ouuininfpiccrc quod  iamretuht,&  quafietianielpecula 
procul'videre,  &  ltaadduciadrclipifccntiarmtamen  viderit  line profc&u .  Vult  igitur  Deus o- 
itenderequam  obftinata  Fuerit  duricies  in  Iudxis,qui  viderant  defectionem  decern  Tnbui;ni,vi 
dcrant  quam  acriter  fuiflent  obiurgatia  Prophetis .  Pofteaaddit ,  Et  y>idi,inquit  .  Qeniadmo- 
dum  dixcratregnum  Iehudah  vidiflequid  ficretinliracle,itanunc  dicit  fc  vtrunqut  vidifle .  \i- 
di  igitur. Q^nd autem  k  vidifle pronuntiat? nempelehudahfcortatam  efle .  nunc cnim  quaii dc 
muliere  loquor.Dicit  igitur  Deus  hoc  fibinonnufle  occu!tum,qu6dlcilicetIehudah  non  per 
inl'eitiam  velerrorem,ieddeliberatamalitiaruperaueritlceleralororislua:.  yidi,inquam,quo- 
tiiumfitper bn,cumfcoruta  f/?.Plui  ibus  verbis explicat  quod  breuiter  pauld  ante  attigit :  dicebat 
Tribum  Iehudah  vidiffe.ied  hoc  poterat  ob  breuitatcm  efle  ambiguum .  fuiius  explicat ,  Vidii 
lebitdtb  me  dediffe libellumrepudij firorifita,qHoniamfiort4tafuerat:(y  tamen  non  timuit ,  hoc  eft,  non 
induxit  in  animum  cum  talc,&  tarn  iniigne  vindi&a:  mc£  exemp!  um  propohtuin  eflet  eius  ocu- 
lis/elipiiicere-.fedhlc  quxritur,quomodo  dicatdatumfuiflclibellum  repudiilfrachtis,cum  ne- 
get  per  IfaiamProphetam  ie  dedilTejverum  hlc  alio  fenfu  loquitur  Propheta :  nequc  enim  hlc  I/«.Jc 
agit  de  tabulis  repudii,  quales  lolebat  dari,vbi  quis  mai  itus  vxorem  repudiabat,q  ux  tamen  ca- 
ftacranied loquitur delegitimodiuortio, cum icilicetmulierconuiftaadulterii  fubiiciebatur 
capkaM  poena:.  Apud  Iiaiam  igitur  negat  Deus  fe  dediffe  libellum  repudiable  autem  dicit  fe  de- 
diffe,nempe  quia  reiecerat  mulierem  adulteram.hoc  quidem  non  erat  tunc  in  viuapud  Iudxos, 
facere  cum  adulteradiuortium,quin  fimuladiudicium  traheretur.fcd  vidimusinitio  capitis  dif 
crimen  inter  Deum  A  maritos.Quonia.  ergo  Deus  non  egit  iummo  iure  cum  Ifraelitis ,  nequc 
fumpfit  capitalem  pcenam,queadmodum  merito  poterat  A  fieri  etia  folebar.ideo  dicit  fe  dediffe 
iibellum  re  pudij, hoc  cft,iediuortiufeciflecLimpopuloillo.Csterum,pertabulasrepudiiintelii- 
git  exiliu.nam  cum  decern  Tnbus  abducte  fuerunt,hoc  perindeerat,ac  C  Deus  palam  o  {tende- 
rer fibi  nihil  efle  coniun&ionis  cum  populoillo  .nam  quantifper  habitarunt  in  terra  fanfta,  8c 
promiffahxrcditate,manebatadhucconiugiumaliquod;vbi autem  difperfifunt  hucatque  d- 
luc,&cefl"auit apud eosomniscultus,vbideniqueexciditnomenregniIfraeliriti,tunc Deis  fe- 
cit diuortium.  V idit ,er^o-foror  eius  lel>udab,mqmt,fy  non  timuit. ¥u\t  autem  hie  magnus  ftupor, 
non fapere  faltem  alieno  difpendio:&  hxc  querimonia  paisim  occurrit  apud  Prcphetas ,  q uod 
fcilicet  non  fuiffent ftimulati ad  reiipiicentiamIuda:i,cumillisparceretDeus:interea  tamen  ex- 
cmpla  obiiceret  eorum  oculis,qux  merito  terrere  ipfos  debuerant.  Quid  enim  flat  uendum  illis 
fuit,nifiDeum  fore  vindicem  tot  tranigrefsionum,quil- us  iram  eius  prouocauerant,quoniam 
non  peperccrat  eorum  fratribus?  videbant  regnum  illud  Ifrael  abolit  um:  atqui  omnes  fimul  du 
cebant  orii;;inem  ab  vno  patxe  Abraham .  vnde  igitur  fa&um  eft ,  vt  tarn  fecure  contempferint 
iudicium  Dei,quod  tamen  verfatumfueratlongo  tempore  ante  ipforumoculos'Ideoconque- 
ritur  eos  non  timuiffe  .Nunc  fequitur, 

9  Et  factum  eft  a  velocf  tate,vw«wf  tarn  Hieronymus ,  quam  alij  intcrpretes, 
fadlitatemmomen  deduilum  cH  a  ^p^quodftgnificat  interdum  efie  vclocem:  hie  latitat 
notatur)vclpetulantia,{a.£tu m  eft , igitur ,,a  leuka.te,out  petulant id j/cortanonfi 
eius/vt  pollueret  ten'a.m)velco}itaminaret:alij  ^ertunt,peccare face-ret: fedHiero- 
nymus  \biquefere  reddit  hoc  verbumper  contaminate)  neque  male  quadrat ,  &:  fcorta- 
ta  eft  cum  lapide,&  cum  ligno. 

Hlccomplet  iententiamfuam  Propheta, tantumfcilicetabfuiffe,quinpcena:il!x,quas  in- 
flixeratDeus Ifraelitis,tangerentTribumIehudah,vtfuperaretfualeuitate &  petulantia  foro- 
risfu£fcortationes.P<i//K/f,inquitftyw»,vel  peccarefecit,hoceft,reddidit  terram  fcelcfla. Hoc 
autem  crimen  valde  exaggerat,vbi  dicitur  terra  fuiffe  obnoxia,vcl  contaminata .  Scimus  enim 
terram  per  fe  puram  effe,  neque  contrahere  vllas  maculas  ex  fceleribus  hominum.-fed  quo  ma- 
gis  deteflabilis  reddatur  hominum  impietas,dicitur  terra  ab  illis  contaminari,dicitur  ctiam  red 
di  obnoxia  culpx.Quare'caufam  reddit  cur  terram  cotaminauerint,  vel  reddidennt  fceleftam, 
vel  implicuerint  luis  vitiis,»em/7?  qitixfcortatu  eft  cum  Upide,v  cum  ligno.  De  metaphora  fcortandi 
iam  dicere  non  opus  eft ,  quia  ab  initio  expofuimus  hanc  fimilitudinem  toties  repeti ,  quoniam 
DeusccnLmxeratpopuIuminumfibi,acdeuinxeratquafifacrocoiugio.Quotiesergodefecit4 
puro  Dei  cultu  populus,mcrito  dicitur  fcortatuseffe,quonia  violauerat  fidem  datamtnam  fim- 
plicitasfidei,eftfpiritualis  caflitas:ita  ctiam apoftafia eft impudicitia,&perfidia,quamu!ier  fal 
litmaritum  fuumjdumlequitur  adulteros .  Pofteaiequitur, 

io  Atque  etia  in  toto  Iaoc,ve/,/«  his  omnibm,nor\  reuerfa  eft  ad  me  per- 
fidi,  yclftmtduleta^xi  eft  fraudarc,(o ror  eiu s  Iehudah  in  toto corde  fuo }Ced 


CAP     ni.  tO.   CAL    PR  AELECTIONES 

inmendacio,inquit,  Iehouah. 

Prcfequiuireandemfentcntiam,qu6dicilicct  Iudarinonta&i  fuerint  aliquo  fcniu  timo- 
ris,ciim  vKicrenthornLnlcmvindi&amdepeccutisfratrum  iuorum  iumptam  efle  .  Soror  eius, 
iiKuut ,/>«;/'.'/.'. non ndiit ad?»r,hoc eft poft tot admonkioncs  propheticas,atque  etiam  pcenaruni 
cxempla.addit  tamen  correttionem,  Quod  non  ndierit  in  toto  corde,fidftll.tciter,  atque  in  mendacio. 
ant'cipatcniai hie Propheta exceptioncs , quas  obtendere poterant Iudxi ,  Quid?tu negas nos 
effe  reuerfos:an  non  pure,ataeft  terra  idololatriis?  an  non  Deusnunc  exLegis  lux  prxicripto 
colitar?an  vllum  adhtic  conipicitur  altare  vel  iub  vmbris  arborum,vcl  fuper  co!les?Cum  ergo 
poiTent  ita  tei'giucriari  pro  fuo  more,occurrit  Propheta,&  dicit,Quauis  in  ipeciem  dederint  ii- 
t*na  pccnitentix,tamcn feciffc  duntaxat  fucu,&  mentitos  efle  D;o,quonia  nulla  fuerat  integri- 
tas.Nunc  clarius  videmus  cur  ante  tempus  Iofe  notaucrit ,  nerr.pe  quoniam  fallaciter  reuerfi 
tunc  fueranr  ludci  ad  Deum,  aim  in  Regc ,  &  panels  effet  purus  affect.us,in  aliismera  iimtila- 
tio.erro  oftendit  Doi:sinfumma,fenonmorariillamreformationem,qux  plena  erat menda- 
cio,^ quxrereintegrum  cordisaffe<Sum:ideo  concludit, 

11  Ec  dixie  khouahad  me,Iiiftificauit  animam  fuam  aue  rfatrix  ifrael 
pra:  fraudulenta  lehudah^elperfidaffempercjlnva 

Nunccbre  pafpicimusquoriumcontuleritleremias  decern  Tribus  cum  regno  Iehudah, 
nempe  vt  oilenderet  ludxos,qui  tamen  cenleri  volebant  aliis  longe  fan£t.iores,efie magisperfi- 
dos,&digncsgrauiorepcena,quoniamtamum  fraude  agebant  cum  Deo.  Qoxrituriamcur 
deteriorespror.untiet  IudxosIiraelitis,cum  tame  femper  ie  cotinuerint  in  aliquo  mediccrifta- 
tu.Scimus  rcgnwm  Iehudah  ruiffcita profanatum,vt  fere  nihil  pietatis eiVet  illic  reiiduunr.icm- 
per  autem  ftctit  Templum,&  Sacei dotium  Icrofolymx .  Sed  alias  ob  caufas  Prophcta  cende- 
mnat  ludxos  prx  Iiraelrtis,ncmpe  quoniam  debucrint  fapere  alieno  malo,  quoniam  debuennt 
conrirmari,cu'T>  viderent  fratres  iuos prolapios  efle  a  fyncero  Dei  cultu:debuerant  per  otn  m 
hxc  omnia  i'ecu  c::pendere.  Tarn  fupinaigitur  iecuritasfecit,vtDeusillosdiceretefle  omnium 
deterrimos.adde  quod  iuperbia  cumulus  erat  eorum  danationis ,  vbi  fe  gloriatatur  manere  in- 
tcgros,decemvcro  Tribus  efle  degenercs:&  hxc  ratio  eR,cur  &iaLt,lJraele7n,ijua7ittis e£et pofidx 
»«/j(=>Sfrfwra;«;7j.om>i<$r/onw/»4^^ 

wratfuMi.  neque  emmhic  Dcusexcufatliraelitas,nequeetiamliberat,vel  abloluit  areatu(fum 
pferat  cnim  de  illis  graues  pcenas)ied  hxc  ratio  loquendi  fatis  trita  eft  Prophetis ,  q  uod  icilicec 
Etfch.iS.  iuftahtSodomapvxIeruialem,qu6dSidon&Tyrusiufta:  tint  prx  Iudxis.I«/?//zcl««f  ergo<«»j- 
} 7  ■  3 8-  ntAmfttiim  firau.mcAtnxyvd  auci^t\ix,lfratlpri(perfid.i  lehudab,  nempe  ob  illas  rationes ,  quas  re- 
tuli, quod icilicermaior  ,& minus  excufabilisfucrit  obitinatioinludxis .Exterior Dei cultus 
que  retinuerantjdebebat  inftar  frxni  efle  ad  cos  regendos.Intcrea  viderantquam  feucrus  fuif- 
ietiudex  Deus erga  decern  Tribus ,  &  tamen  contempi'erant  ilia  Deiiudiciajneque  quicquam 
in  illis  profeccrant. 

Precatio. 

Di  omnipotent  Y>etis  yquando  nos  dignatits  es  adoptare  inpopulum,  (?  tc  nobis  con« 
iungere  in  Tilio  tuo  vmgenito,\t  mantamus  purij  &  cajli  in  obedientia  Euangelif  tuijie- 
quc  vnquam  defleSlamus  ad  eds  corruptchts }qua  dijiungatfacram  Mam  comuncliorem, 
<m<£  inter nos  fawuine  eiufdem  Ftlij  tuifancita  ejl^cditaperfcueremusin  obfequio  tnot 
yrvita7ioj}ratcflisft,o'om7;esaSiiones^msfanclceyocationis)in  qua  nobis  rcpofiu 
ejifpesfalittis  cetem&jdoncc  tandem  pemeniamus  ad  hxreditatem  ilhus  Reg>ri,quodno 
bis  tantoprctio  comparatum  ejl,acfri£lum  illic percipiamus  & 'fidei}(? ' fynceritatis ',©* 
pcrfcucranticc  nojlnt  in  eodem  Chnslo  Domino  noftro}  Amen. 

it  Vade,Sc  c\zmaJx>ceft,cumclamoreintona  fermones  hos,verriisAqui- 
nem,&dic,Reuertererebeilislfrael,clicitfehouah:iion,nonfaciamin- 
cumber e,cadcre  ad  vcT&«w*,iram  meam,<z///  vertuntfaciem  meamfedmetaphorice 
figmficatiram,m  vos/mia  clemens  ego,dicit  Iehouah,non  feruabo  in  fa;- 
cuium. 

Poftquam 


IN     IE  REM  I  AM.  i4 

POstqJ  am  docuit  ProphctaTribum  Iehudah  grauiori  poena  dignameffe  quam  decern 
Tnbu:>,&caulamadiecit,quddviderantfratrcs  iuostamduritercaftigatos,nequetamen 
common futrant:  nunc  conuertitl'ermonem  ad  ipfosIfraelitas,vel  decern Tribus,& promittit 
Dcumillisquoquc  fore  exorabile.Iamiegnumirracldeletumfueratj&populusabduftus  par- 
una  in  Ally  1  iam,parnm  in  Perfide  &  Mediam.difperfi  igitur  erant,&  nomen  regni  erat  prorf'us 
deletUtn :  terra  lipius  vaftata  fucrat .  nam  pnmo  ftetit pars aliq ua  regnhtanmm  enim  q uatuor 
Tribus  in  cxilium  undx  iunt,led  tandem  nomen  ipfum  regni  exciium  fuit ,  &  quemadmodum 
dixi,omncsincxiliumtracl:ifuerunt.ldeo  iubeturProphetafcrmonemfuum  dirigere  verfus 
Aquilonem.nam  quanuismaior  pars  populi  in  Oriente  tunc  habitaret,quoniam  tamen  ab  Af- 
fyriis  fuerant  profligati,ideo  caput  ipfum  Monarchia:  refpicit  Deus,cum  Prophetam  iubet eos 
alloqui,quoshoftestraduxcrantverlus  Septentrionem  .  clanta igitur,nempenon  tantum  pro- 
pter diftantialocorum,fedvt  Iud£i,qufobfurduerant,audirenthuiicclamorem.nequeenimta 
tumlfraelitarum  caulaiubctur  Prophetaloqui,i*ed  vteorumexemploIudansDei  mifericor- 
diam  proponat,fi  modo  redeant  ad  ianam  mentem.Summa  autem  eft ,  quanuis  rcbellesfuerint 
Ilraelita:,&  aucrfi  a  Dco,tamen  veniam  illisparatam  forc,fi  redeat.Quid  autem  fignificet  Pro- 
pheta  per  nomen  Conueifionisiamattigimus,&  alibi fuliustradandumerit.Exigit  ergo  abillis 
reftpifcentiam,&  promittit  Deum  fore  propitium,  fi  ad  ipfum  reuerfi fuennt.  Poftea adiungit, 
Non fdriamcAderejkciemrneamfaper'voSyVelpoumirdmmeam.namfenfushlc melius couenit.  lam 
tiic  Deus feuere  vltus  fueratecru  peccata:quid  enimillistriftius  accidere  potuit,quam  vt  patria 
carerent?deindepremerenturfxuatyrannide?quanquamatrociof  poena  fuit,  quod  ablatusillis 
fuit  cultus  Legabs,quod  reiefti  fuerunt  a  Deo,quod  perdiderunt  gloriam  illam ,  qua  putabant 
feexcellcrefupiaomnespopulos.Diuinitusenimele<Sifucrantinpopulumpeculiarem:hocto- 
tum  abolitum  erar.Q^P  igit ur  ienfu  negat  Deus  fe  illis  fore  iratum?  Hac  locuticne  fimpliciter 
intelligitPropheta,Deum  nonforeinexorabilem :  quafi  diceret,  Non  infiftetira  mea,vclnon 
incumbet  vobis:iednutigabo  pcenas,q uasinflixi.Ideo  non diiplicct  quod  vertit  Hieronymus, 
Non  nrmabo'.quanqua  vbiadiungitFaciem,quemadmodumiam  dixi,non  fatisexprimit  men- 
temProphetar.Sedhoctolerabileeft,  non rirmabo iram  meam  fupervos,hoceft,iramea  non 
infiftctjVel  non  incumbet  capitibus  veftris,vtvospenitusopprimat.iamceciderat  ira  Dei  fu- 
per  eos,fed  vt  effet  ipes  aliqua  falutis.Negat  lgitur  Deus exitiales  fore  plagas,quibus  caftigaue- 
rateorumpeccata,quoniammanumfuamretrahet,  nequeadextremum  vlquc  ipfos  perfeque- 
tur.Suma  eft,  Si  popul  us  ad  Deum  conuerfusfuerit,veniamimpetraturum,quoniam  Deus  vi- 
tro ipfum inuitet,acpromittattemporalem fore hanc  pcenam,quam  exegerar  decorum  pecca- 
tis.Et  iterum  Deus  conrirmat  banc  do&rinam  a  fua  nMura,f)uoni4m  clemens  fiirn,  vel  manfuetus, 
inquirer  nonferuabo  in  perpetutan .  Promifsio  erat  fpecialis  de  reditu  populi :  iam  Deus  adiungit 
confirmationis  loco  hanc  do&rinam  generalem,  quod  fcilicet  propenfus  fit  ad  mifericordiam, 
&  quodfacile  ignofcat  pro  fua clemetia.ctim igitur  talis  fit  Deus,&  feipfum abnegare  non  pof- 
fit,non  eft  cur  peccator  defperet,atque  ita  viam  fibi  prscludat,ne  refipifcentia  fua  iterum  implo 
ret  Dei  miferifordiam.Hinc  autem colligiturvtilisdocl:rina,quotiesdifridetia  mentes  noftras 
folicitat,  nee  poflumusaccommodare  in  vfumrioftrum  promifsionesDei ,  vtfemper  hoc  no- 
bis in  medium  occurrat,ipfum  effe  clementem  .  cum  igitur  Deus  ita  fit  manfuetus ,  -vtnonfiruet 
vfquein  faculum,hoc eft,vt  ira eius non  fit  nifitemporalis,fempcr bene fperandum  eft:  quemad- 
modum etiam  in  Pfalmodicitur,Mometum  in  ira  eius,vita  autem  in  bonitate,&  clementia:qua-  vr,  ; 
fi  diceret, iram  Dei  ftatimeuahefcere,modo  refipifcamus.ipfum  vero  profequi  fuam  mifericor- 
diam plunbusfxculis.nam  hocintelligitur  Vita:  nomine.Pofteaprofequitur, 

13  Tantummodo,ve/<#<p',cognofce  iniquitatem  tuam, quia  aduer- 
fus  Iehouam  Deum  tuum  federate  egifti ,  &  difperflfti,  \ddijiipa?li}<m 
profiituifti  -vias  tuts  aliem,Cub  omni  arbor e  frondofa ,  &  vocem meam  non 
audmiftijinquit  Iehouah. 

Deus  hie  conditionemapponit,ncbonitateeiusfretihypocrita:,rnagisacmagis  obduref- 
cant,atque  interea  putent  ilium  fibi  effe  obftri&um.fic  enim  folent  agere ,  Deus  tanta  facilitate 
nos  adfe  reuocat,&  vitro  inuitat  etiam  peccatores:ergo  facile  cum  ipiotranfigemus.  fie  peruer 
fis  imaginationibus  fe  dcludunt  hypocrit£,dum  exiftimatfe  pofle  Deo  illudere,  quoniam  nihil 
aliud  qua?rat,quam  ad  fe  reducere  peccatores .  femper  igitur  cum  promifsione  gratia;  coniungi 
debet  cxhortatio  ad  pcenitentiam. Deus  ergo  hie  admonet,longefalliIiraelitas,fi  putent  nullo 
negotio  fe  pofle  pacifci  de  venia.ergo  dicit,  Agnofce  iniquitatem  tuam . Particula  *fx ,  poteft  accipt 
pro  tantummodo.vel  profed :  vel  atqui.ego  fecundum  fenfummagisprobo,quoniamhlc  ex- 
<eptioadditur,queadmodum  expofui,ne  Ifraelitg  indormiat  fuis  vitiis/i  perfuadeant  fibi  Deu 


CAP.   III.  IO.   C  AL.  P  RAELECT  IONES 

die  quaiiki  fuamanu  ccavbitno.Videmus  ergo  per  modumcorre&ionisProphetarn  excipe- 
ie:Sed  interea,  inquit,rfg»o/i'f  iniqirittitem  ttww.alioqui  null  a  pax  tibi  lpei  ada  eft  cum  Deo.  Scqui- 
tux,Quoniam  federate  egijti  aJue/fus  lebeuam  Deum  tutmi.  His  verbis  Propheta  coarguit  Iiraelitas, 
ne  tergiuerfando  putent  fe  effugere  poffe  ham  Dei.nam  icimus,ttiam  quiapudic  coniuch  iuht 
non  tamenlibenterfatcnfua  peccata:  &mirum  efthomineskacffeftiipidos,vtfcmper  vebnt 
cum  Deolkigare.Hac  decauia Prophets  ,dum  hortancur  populum  adpeenitentiani ,  fimul  in 
medium  proferunt  eius  peccata.  Si  ingenuus  effet  pudor in  hominibus,non  effent  na  vrgedi:icd 
quoniamvel  impudenternegantfua peccata, veliuntka  hebetesvtnon  tangantur  vllometu, 
ideoneceiTeeftipfosacnuspungere,imograuitervulnerare.  Hoc  nuncagk  Propheta, T«, in- 
quk,/tWeyrfff«g«7*«M»D«r««:quatidiceret,Nonfruftranucteadmoneo,vt  peccata  tuacca.ci' 
casmam  Deus  lpi'e  te  damnat .  neputes  igitur  fubterfugiis  tuis  te  poiTe  quicquam  confer:,!:  E  t 
foeciem  quoque  adiungit,quo  propiusmanum  conferat,T»,inquir,v/'rf*^ 
tliewsfubtu-s omnem  arboremf/o>idof.im.Comj)3.r*t  iterum  Iiraelitas  meretrkibus,  qua:  vulco  ira 
fe  profht Liunt,vt  ab  vno  loco  ad  alterum tranlcurrant,inukent  ac  prouocent  quollibct  ob  uios. 
Sic  ergo  Propheta  dick  Iiraelitas  fefe  difperfiffe .  verecunde  loquitur  de  re  obfeceria:  led  ka  il- 
aniricat  non  ruiffe  contentos  vno  genere  fuperftitionis ,  vel  vno  idolo,  fed  permifcuifTe  quafli- 
bct  fuperitkionesA  hinc  inde  fumpfiffe  errores  varios.-quemadmodum  vaga  merctrix  feie  pro- 
ftitukhominibusincognkisabi*qucdelo£iu.Et<!/;>,7WVOcat  ornnesfictkiosdeos,  quoniaficuti 
iamfepius  dixi,dcbebattenere  locum  marki.ergo  cumliraelitsdeflccterctad  alios  decs,  per- 
indeerat,acfimulier,reli&omarko,feproiiciat,&profternat  quibuflibetadulteris.  Eft  autem 
nimiuni  vulgare,vt  qui  rclinquut  purum  Dei  cultum,  acccrfant  fibi hinc  inde  diuerlos  errores, 
ka  vt  intemperanter  fefe  proiiciantadomne  genus fuperftitionum.Tandemaddk,  Etnonaudi- 
uipivocem?ne*m .  Hac  circunftantia  crimen  eorum  exaggerat  Propheta ,  quod  fcilicet  inftituti 
fuerant  in  Legisdo£trina,&:  tenebant  refta  viam  falutis.vnde  igitur  factum  cft,vt  fefe ka  corru- 
perint  multis  l"uperftkionibus?non  poteft  hoc  afcribi  ignoratia::eft  igitur  maniftfta  eorum  per- 
uicaciaaduerfus Deum. Oftendit ergo  Prophetafuiireimmorigeros,&intraftabilcs , &  ideo 
prolapios  effe  adidololatrum,&  prauos  errores ,  quiaexcufferint  iugum  Dei ,  neque  pafsi  fue- 
rint  fe  gubernaiiems  verbo  .  Nunc  ergo  tenemus  fummam  huiusfententia: :  exigit  prirno  loco 
Deus  confefsionemfcelerumabllraelitis'.&kaexprimk  quid  valeatconuerfio,  cuius  mentione 
nuper  fecerat.donec  enim  peccator  fentiat  mala  lua,nunquam  vere  ad  Deum  rcdibk,  neque  ex 
animo.piincipium igitur reiipifcentiae  eft culpa? agnitio-.deinde coarguk eos ,  vt  teiv  iuerfatio- 
nemillisprajfcindar. tertid  ipeciem  ipfamdemonftrat,vteosteneatquaficonftri<9;os,  nempe 
qubd  fefe  polluerintfuperft!rionibus?&  adiungknonfuiffeduntaxat  fimilesmulkri  adulters, 
qua:  fequitur  alienum  virum,fed  fcortis  fcetidis,qi:se  curfitant  hue  atque  illuc,neque  diiccin  unt 
inter  notos,vel  ignotos.  Poftremo  oftendit  hoc  factum  fuiffc  meracontumacia ,  quod  fcilicet 
abiecerint  omnem  Dei  reuerentiam,quoniam  Lex  illis  fuerat  data:  deinde  mifsierant  Prophe- 
ts hdiinterpretes.fatis  ergo  tenebant  quid  placeret  Deo,&  quid  recti  effet .  vnde  igitur  factum 
eft,  vt  ka  errauerint'nempc  quia  clauferunt  aurcs  verbo  Dei,neque  pafsi  funt  fe  ab  ipfo  regi,  fed 
fueruntprorfus  indociles.     Pergamus, 

14  Reuertimini  filii  rebelles,dicit  Iehouah,quonia  ego  marftus  ve- 
dcr^eldominatus  fum in vobis,~vtalij  vertunt'.alijjccdioaffz&MTuminvobis: dice- 
muspoftca dehoc s>erbo,&c  afTumam  vos ,  vnume  ciuitate.,&  duos e  familia, 
yd  cognationey'veltribu,  &  adducam  vos  in  Sion. 

Aliis  verbis  eandem  iententiam  repetk Ieremias. fed  Deus hac  v.erborum  congerie  clarius 
oftendk,quamfitfuturusaddandaveniamprocliuisiiIfraelita:exanimorefipifcarit.  Satisfue* 
rat  femel  atque  vno  verbotcftariforeplacabilenT.fed  Deus  vbividetilloselTetardos,atquectia 
difnciles  ad  parendum,pcrgk  in  eadem  exhonatione.Mira  hxc  eft  indulgentia,cum  Deusfuam 
gratiamvidcnsnegligi,&quafirefpuihominumfegnitie,tamen  non  defiftk:fedkerum,&  tertio 
ipfos  inuitat .  Qms  hominum  ka  patienter  ferret  gratia:  fua: ,  &  fauoris  faftidium?  fed  videmus 
Deum  non  ftatimreiiccretardosj&pigros/ednouosftimulosadhibereA'tipfcstadcmpermo- 
ueat-.idque  plufquaneceffariu  eft.Qj.alis enimeffet  torpor nofter?  nifiquotidie Deusinftavet, 
quotufquifqueaurernprxbereteiusadmonkionibus?  non  mirum  igitur  eft,liignofccnsnoftr2 
tarditati,fecundo,&  tertio  nos ad  refipifcentiam inuitat :  quod  ctiam in  Ecclefia  femper  cxperi- 
mur .  Hzc  ratio  eft  igkur,cur  idem  nunc  iteret  lJropheta,Rf«f  rtimininmcjaquiufilij  rebellcs.  di- 
xerat  prius,  Reuertere  Ifrael  rebel  lis :  poftea  addit,Q£o»;'.rw  ego  wariius  in  vobis .  Qnidam  cxifti- 
mantVyatantundemvalere^tquetxdioafricijvbiinconftruftioncponkurjficutihlcca^  vhya, 
in  vobis.ied  non  quadraret  hxc  iignincatio  pra:fenti loco:re£tius  igitur  alii  vertunt,  Qi^oniarn 
dominatus  fum  vobis:ied  hoc  dominium  non  debet  promifcuefumi,quemadmodumapudLa- 
tinos;refertur  enimproprie  admaritum,quivxorifua:pra:eft.nec  dubiumeft,quinDeus  conti- 

nuct 


IN    IEREMIAM.  if 

nuctrtrmonemfuumj&perfiftatinillafimilitudine  coniugii,  deqtiaiam  fepiusdiclumfuit. 
Accufat enim  adulterii Ilraelitas,  quoniam  ab  iplo defciucrant .  Ideo  adiungit ,  Ego  tsrnen  Jhn 
-maritusyeftcr.  Dixcratpnus,Siqiusvxorcmrepudiauerit,qiixlcaddixerirpoftcaalteri,nunqi',£ 
volctcumipfarcconciharregoautcmignolco  vcftr£perhdi£,vcftrishbidinibus:  taniinn  co- 
lite  pofthac  caftitatem  mecum,cgo  vicillimcafte  vobilcum  mc  gcram.Ita  hoc  \oco,kgofnmtmt 
ritus  vf/far.'hoctftjetiamiivosrepudiauerim.Dixcrat  enim  fcdcdidclibellumrcpudir.  hoc  eft, 
quafipublicistabulisleteftatumfuillc,  nildlampliusfibiefleconiunciioniscun)  populoillo. 
Nam  cxilium  crat  inftar  diuortii.Iam  dicit,  Egofim  msrittu  refler .  Nam  etiam  ii  ego  tarn  graui- 
ter  kciusa.  vobis  fucrim  ,quia  fcfelliftishdcm  mini  daram  ,tamen  maneo  in  propoiito ,  vt  dm 
vobismaritus.Tenemus  ergo  nunc  gen uinum  Propheta:  lenUim.  Quoniam  potcratdclperatio 
itaconftringere  Ilraelitas,  vthorrerent  acceffum  ilium,  ad  quern  hortatus  ipios  fuerat  P10- 
pheta:ne  terror  impcdiar,qi;6  minus refipHcant,Deus  hie  pronuntiatieillisforc  maritum,& 
ie  nondum  oblitum  efleillius  coniunclionis,  qua  ipioslcmel  dignatus  fuerat.  Summa  eft ,  Ego 
fcmelcomplcxuslumvosamoreconiugali,.efli'iquidemamcalienati,ledlcditetamcn,ego  pa- 
ratusfum  ad  veniam,&pcrindeacfimihi  temper  ridem  prxftitiiTctis,I/fr«m  aftmrum  i>os,  in- 
quit.  Sed  poftea  adiungit,F»»<w  ex  l»  be,duos  ex  fitnilia  .  Hie  locus  dignus  eft  obleruatu ,  quia  o- 
ftendit  Deus  non  eil'e ,  cur  alii  alios  expedient:  dcinde  ctkm  ii  corpus  iplum  populi  putrefcat 
infuis  peccatis,tamcn  ii  pauci  ad  ipfum  redeant  ,ieillis  etiam  fore  placabilem .  Lt  fuit  hoc  ca- 
put valdenccclTarium.  Fcedus  enim  Dei  crat  commune  vhiuciioleminiAbraha: ,  Poteranti- 
gitur  coniiceire  fcedus  illud  effe  cxtinctum,  nil!  totum  popul  urn  colligertt.  Neque  enim  elege- 
ratdiios,auttrcs,autcentum,autmille:elegerattotumlemcn  Abrahx.Er go  quoniam  ha»c  pio- 
mifaofmeexceptioneomnibuseratcomunis,poteratquifqueita  ratiocinari  ,Qu_idmibi  cum 
Deo,nifiquatenuskimprogcnitusexgcncreAL.raha:?  atqui  non  ium  folus.  nam  fumus  o-? 
nines  Abrahx  ribi .  video  autcm  neminem  conuerti  ad  Deumiita  pereundum  mihi  eft  cum  toto. 
populo  Ergo  nehxccogitatiomoreturpios,idco  nunc  dicit,  Vnumtfimnitn  exvrbe,c;duosex 
fkmilu :  hoc  eft ,  etiam  fi  vnus  tantiim  ex  vrbe  vna  ad  me  veniat ,  repcriet  apertam  ian uam :  fi 
duo  tantum  ex  vna  Tnbu  ad  me  veniant,  etiam  ipfos  admittam .  Tenemus  conlilium  Prophe- 
tx.Intcrpretes  quidem  dicunt  vnum  ex  vrbe,quonijm  Deus  etiam  fi  multitudo  pcreat,non  de- 
finet  ignofceretribus,velquatuor:fednonattingunt  quod  prarcipuedignum  crat  notatUjhcm- 
pe  ideo  fermonem  ad  duos,  &tresreftringi,quoniamvtdi&um  eft  ,potcrat  ipfos  l.xc  cogita- 
tio  tenere  perplexos,quod  lcilicct  communiter  omnes  elefti  client  in  facrum  populum .  He  die 
etiam  vtilitashuiusdo&rinx  ad  nos  pcrtinet.  Videmusenimmultoshacftultina  vel  excludii 
fpe  falutis,velfibiobftrucreaccefIum,  quoniam  alii  alios  reipiciunt,  &  multitudo  tenet  fingu- 
losimplicitos.InPapatu qui  fltjVt tarn  multipertinaciter  Deo  rciiftant?nempcquia  putar.tfct 
tuto  latere  in  turba.Etapud  nosetiamvidemus,  vt  alii  aliis  lint  obftaculo  .  vcniatigiuir  fem- 
per  nobis  in  mentem  hxc  do&rina,Deurn  vbi  brachia  fua  extedit,  velleamplecti  non  tantum  o- 
mnesfimul,iivnoconfenfu  ad  ipfum  accurrant,iedduos,veltres,(i  tantum  ex  vna  vibe  ad  cum 
veniant,vel  ex  toto  populo .  Adiungit ,  yenirefaciamyiosin  Sion .  Iarii  hoc  femel  dictum  fuerat. 
Significatigitur  Deustemporalefore  cxilium ,  &  itcrum  compotes  fore  Ifraelitas  fi,x  hxredi-* 
tatis,fiappareatinillis  vera,&  fcriaeonuerfio.  Sequitur, 

15    Etdabo  vobis Paltoresfecundum  cor  meum^  pafcent vosfcien- 
tia,8t  intclligentia:/wc-  esl,faentcr>Q' prudenter. 

HlcpromittitDeusfeita  profpedturum  faluti  populi, poftquam  abcxi'io  redu&usfne- 
tit,neiterumpereat.  Namnotundacftcaufa  vindi&xDei,quxexprimiturabIfaiaquiiito  ca- 
pite:Propterea  abdu&us  eft  populus  meus,  inquit,  quiafcientia  caruit :  propterea  lepulchrum 
dilatauitanimam  fuam ,  aut  guttur  fuum .  Dicit  igitur  hanc  fuifie  cauiam  interims  populi, 
quiainterciderat apud ipfos do£irina,&  Paftoi  es  vel  fucrant  canes  muti ,  vel  fuerant  latrones. 
HlcexoppolitopronuntiatDeusiedaturumillisfidos  Paftores,quiexerceantmunus  iuum, 
ficuti  decet.  Fateor  quidem  comprchendi  iub  hac  voce  probos  &  cordatos  magiftratus. 
fed  Prophetas  per  Sac erdotesprxcipu^defignat , quorum  partes  erant  idololatnx  mederi.  Vn- 
decolligimus,non  poflediutumum  effe  Ecclefix  ftatu,  nifidum  fidi  Paftores  prelum,  qui  via 
falutis  oftendat.Ergo  in  hoc  coniiftit  Ecclefix falus,fi  Deus  excitet  veros,  &  i'ynceros  Dodo-* 
res,quiannuntient  Liusdoctrinam.vbiautemdeftituiturEcclefiaprobisDo6lonbus, ncceflc 
eft  ftatim omnia  pedum  ire.  Deus  enim  hauddubie  hacpromiihone  ligniricatfenon  tantum 
fore  libcratorem  populi,vt  eum  ab  exilio  reuocet,fed  pcrpetuum  cuftodem,vbi  reuerl  us  fuerit'. 


cAp,  III.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

populusipfc'mpitriam  .Sequiturergo,EcclefiamDeinontantumgigni  opera  fanaorumfc 
piorum  Paftorum.fcd  etiam  rWri,&  ali,  &  confirmari  etiam  eiusvitamvlque  ad  extremum. 
Sicuti nou  laus  eft  ordine  politicum  lcmcl  engi,  nifi  magiftratus  in  ofricio  perfeueret;  ita  nihil 


Prophetas,qui  vos  ab  errore  ad  me,  &  in  viam  lalutis  reducant ,  fed  fubinde  vobis  etiam  prar- 
ficiam  bonoifc  ridos  Dodores-Notandum  vcro  eft,  non  poffe  onines  cos  qui  prsfunt,officio 
fungi  nil)  praEditi.iiitprndenria.Deusvcropaternumfuumamorcmfubindicat,vbibonos  Pa- 
(lores  dicitfibicharos  fore.  Poilealequitur, 

16  Et eric, cum mulciplicati fueritis, & fruclificaueritis , velcreueritis, 
in  terra  diebus  illis,dicit  Iehouah ,  non  dicent  amplms ,  Area  foederis 
lehoua::cr  non  afcendet  in  cor,&  nonrecordabuntur  eius,&  non  vifi* 
tabunt.&nonfiet  amplius. 

Vtrfum  hunc  torquet  Intcrprcres,quia  nemo  affequitur  Prophets  confiliu.  luixl  magna 
ex  parte  comentum  fi  igidum,&  longe  petitum  afferunt,quod  non  deducent  amplius  Area  foe- 
deris ad  fua  prslia.quonia  nemo  fcilicet  hoftis  lpfos  inuadtt.Putant  igitur  j>romitti  tranquillu 
ftatum  populo,quia  nulla  vi  hoftilicogenturtransferrehuc  atqueilluc  Area  foederis. Sed  vide- 
mus  verba  nihil  tale  fonare.Eft  igitur  illudprorfusalicnu  comentum.  Alii  autSdicunt  hoc  debe 
re  refers  i  ad  tempus  MeiUaj-.&  nemo  etiam  ex  Iuda^is  hoc  negat,quoniam  fequetur  poftea,redi- 
turos liraclitas  cum  Tribu  Iehudah.Hocha&emisnonfuitimpletum:fequiturergo  Prcphe- 
tam  hlc  v  aticinari  de  regno  Chr  lfti.  Sed  ludsei  cum  hoc  fatentur,  nihil  intelligunt  de  abrogan- 
dis ca:remoniis  Legahbus.Fei  eaute inter Chriftianos hoc  receptu eft, Prophetam hie decere, 
vbi  exhibitus  fu  erit  Chnftus,finem  impollti-m  iri  Legalibus  vmbris,ita  vt  nulla  amplius  fit  Ar- 
ea fcedcris.quoniam  in Chnftohabitat  Deitatisplcnitudo  Hocquidemnon videtur carereali- 
ouo  col  oreied  exiftimo  aliud  prorfus  elTe  Propheta?  conlilium.  Hlc  enim  notat  diuortiu  illud, 
veldiffidiii.auod  fuerat  longo  tempore  inter  regnum  Ichudah,&  regnum  Ifrael.  Nam  cum  re- 
gnum lirael  &  hominum  numero,  8c  ten  aeamplitudine,&  opibusfloreret,  atque  fcelicius  effet 
regno  Iehudah-.hoc  rcfiduumtamen  manebat  Iudsis.quod  apud  ipfos  erat  Templum,Dci  iuf- 
fu  extru6lum,qu6d  locus  rile  fuerat  eleSus  a  Deo,  qudd  tenebat  Arcam  fcederis  qua:  erat  fym- 
bolum  pviientix  Dei. Talis  igitur  fuitsmulatio  inter  regnum  Ichudah,  &  dece  Tiibus,  quod 
cum  inflati  cffentllraelitx  &  copia  hominum,  &  diuitiis  8c  aliisterrenisdotibus,  Iudxi  gloria- 
bantur  dcTemplo,&  Area  foederis. Quid  autem  nunc  Propheta?  Pronunciattalem  fore  con- 
cordiam  inter Itraelitas,&Iud3£os,vtiam  non  difturifintludii, Area  fcedei is,  &  Terr  plu  Dei: 
q uoniam  Deus  adcrit  fmilitcr  omnibus.  Et  melius  confirmat  deinde  Propheta  quod  lam  dixi. 
Ergo  coniungere  nccelTc  eft  etiam fequentes  duos  verfus.  Dicit  igitur, 

17  Tempore  illovocabunt  lerufalem  folium  Iehou£,&  congrega- 
bunturadeamomnesgentesadnomenlehoua^Jerufalemdico.&non, 
ambu  labunt  pofthacyw,/<w»^//W,poft  duriciem,^'  vcrtunt}obflinatiotictn:eJl 
etiam  interdunt  cogitatio)r\'mv^oJ}duricieni>cQX(\is  fui  malam. 

Poftea, 

lS  In  diebus illisvenientdomuslehudah  cumdomo  Ifrael,  veni'ent 
fimul  e  terra  Aquilonis  ad  terram,c]uam  dedi  in  haereditatem  patribus 
yeftris^elrfuam  dedi  po&dendam  imv  Jxercditariopatribus  vcflris. 

Nunc  clariustenemusquod  iam  dixi.-ncmpe  Prophetam  hlc  promitterc  futurum  confen- 
fum  inter  decern  Tribus,&  regnum  Iehudah,vhi  iimul  omnes  redu<9i  fucrint  ab  exilio:qua(i  di 
cerer,ftatum  magisoptabilem  fore,quam  ante  fuerat,quia  icilicet  erat  laceratum  femen  Abra-? 
hx,ex  quo  populus  quern  volebat  Deus  manercin  facra  vnitate,  fuerat  difsipatus  fcedo  modo. 
Scimus  enim  faille  capitale  odium  inter  Iudseos,  &  IiVaelitas .  cum  ergo  talis  &  tarn  fceda  fuif- 
fet  diliipatio  ad  tempus  inter  filios  Abrahx,nunc  Propheta  oftendit  fruftum  exilii,quia  fcilicet 
vbi  temporali  poena  caftigati  fucrint  a  Domino,redibunt  in  p  itriam,non  vt  fit  inter  ipfos  talis 
«mulatio,qualem  cxperti  fuerant,fed  vt  omnes  vno  ore  fimul  Deuinuocent:  vt  Iudsei  ipfi  fint 
fratreslfraelitis,&liraelita:  etiam  mutuamconcordiam  cum  Tribu Iehudah  colant. 

Precatio? 


IN    IEREMIAM.  a* 

Precatio. 
Da  omnipotent  Dem,quando  lx>die  nobis  clementer parcis ,  cam  tamen  \>ams  tHodis 
prouoccmusimn  tuam }ne aducrfm cafigationes obdurefcamus, fed tokrantia  tua  nos 
ad  paomtcr.tiam  muitct,  deinde  chum  ferula  nolis profint^  ita  \cre  cei.ertamur^tto- 
ta\itatejlemurnosmu[atoseffcammts,0'  ficctiam  alij  alios  inctiemm  muttio^tfrnul 
conjentumus  in  obfcqiaum  vcrbnui,  o 'Jhideamus  fu fane  pro feghnficarc  nomen  tu~ 
um}in  Cknflo  Icju  Domino  nofho,  Amen. 

/"^OEpimusheriexponcrcquofenuidicat  Propheta  nuthm  fore  aniplius  memorium  Area; 
^■"/ra*dei,is,poftquam  reuerfi  fuerint  Ilraelitx  in  patna,& illic  creucrint,  nempc  quia  nulla  crit 
iliihdn1,qualcfucratantcquaiiiexiliumeircntabducl;i.ScimuscnimdcccTribuscoluiirtDcu 
fuomore,quiadefcceranta  pura&  (iinpliciLegisdodrina.Intelligk  ergo  Pi  cpluta  omnes  fo- 
re veri  &  vnius  Dei cultores,&  tatam  fore  vnkare lidci inter  ipfos,  vt non  vocet  Iudxus  Dcum 
l\uim>&  Ilraelita  etiamaliimrlibiDeumfingatJdcoi  ul  iiicir,No»rf/c;f/;^f?/i^frc«r.hoceit,nul- 
la  talis  cogkatio,inquk,ampliusilIisvcnict  in  mcnxc:Et  non  record.ibnntur :  hoc  efi,  nulla  mon u- 
menta  priftinxdiiicnfionisamplius  inter  cos  extabunt:£/»«»  v//T^i«»r.hoceft,nonvenient  am 
p'.iusfurtim  Ierofolymani  quivolent  facrificia  otferre  Dco-.Deniqne  nihil  talefiet, inquiz.Ntim  in 
tempore  Mo  vocabitur  lerufalem  folium  /f/><w<£.Pofiet  videri  Propheta  lecum  piignare,quodtradac 
lerofolymam  fore  folium  Dei,  &  tamen  Iudxos  non  faduros  mentionem  Area?  foederis .  Sed  opti- 
me  coherent  inter  fe  hxc  membra,  quoniam  intelligit  lerofolyma  fere  fedem,  ac  domicilium 
xterni  Dciabfque  controuerfia .  Ante  exilium  iadabant  Ilraelita:  ie  rctincre  cultum  vcri  Dci> 
&  magniiica  erat  oftcntatio  ,  &  multx  pomps ,  iic  vt  lerofolyma  fere  oblcura  eftct >  quantum 
ad  ilium  externum  fplendorem.  Prophetaautemdicitnullum  fore  amp!iusdifcrimen,&  non  !i 
tk/aturoslfraelkas  cum  Iudxis,  quia  omnes  concedent  Ierofolymani  cfle  Sanduanum  Dei: 
quali  diccret,  Apud  omnes  line  exceptione  vigebit  pura  religio,quod  icilicet  ante  dlud  tempus 
vlitatumnonfuerat.Ethanclententia  melius  confirmatlcquentibusverbi^.Cow^rf^^w/wyjin- 
quit,ad  eum  omnes gente s  ad  nomen  lebot«e,ve\  propter  nomen  lehoux  (V  eft  hie  vice  caufalis  pai  ti 
culx)propter  nomen  ergo  lehoux  congregabuntur  omnes  gentes  Ierololyrrx .  Vidcmusnihil 
efle  ambiguum  in  his  verbis,  quia  apcrte  exprimit  Propheta  cultum  Dei  q  ualcm  Lege  fua  infti 
tuerat,tantx  foreauthoritatis,  vt  gentes  omnes  paratx  lint  amplediquicquidcdcdx  fucrint  a 
Iudxis.Cxtci  um,per  Gentes  omnes  redum  eft  intelligi  decern  Tribus,  qui  madmodum  multis 
locis  vocaturplurospopuli.Siquislongiusmalkextcndere  fruaturfuoleniu.&queniadmodft 
herirctuU,Iudxiexiuimant hie  defcribi tempus  Melfix,quoniam  nunquaimpletiimfuit-qucd 
hie  promittk  Iercmias.Neque  enim  concurfus  lllc  gentium  apparuit  cum  re uerfi  font  Iudxi ab 
cxilio in  patriam: imo  foliludxi reuerfi funt.  Hinc  lgkur  colligut  non  polTe  locum  hunc alitor 
expor.i,quamde  regno  Mefhx-.quodverum  efle  fiteor.Scd  quia  rcdit  us  i!lc,acrcftitutiopopuli 
quodda  fuit regni  Chrifti  prxludiu ,  ideo  fempcr incipere  conuenit  a  tepcre  lllo,  quoties  vati~ 
cinantur  Prophctxde  nouaEcclefia.  Verumquideeft,rej?arationcmtotiusmundiqi!Xredam 
cfleinChriftiaduetu-.fediamtuncccEpkDeusEcclefamfLiamreftituerejCuniludxismanum 
porrexk,vt  vrbem  extruerent,&  templum,dcnec  prodiret  Chi  lftus .  Quatum  ad  prarfentem  lo 
cum  fpedatjllue  per  Gentes  intel'igerelibeat  decern  Tribus,  velvtrunquc  regnuifiue  promif- 
cue omnes orbispopjIos,fcnfusProphctxpeiindcc!aruseirct:ampliorem Icilicet  fore Eccle- 
fiam,vbi  Dcuspopulum  reduxerit ,  quam  piius fuiflet:poftea  Deum  fad urum ,  vt  floreat  vera 
pietas,&quidemabfquexmulatione,&lkibus.C^uodtamenfequiturconfirmatdiucrfamfen- 
tentiam,nempevthocexponaturdevtroqueregno,No»rf;)rf>H/<<i«»/,inquit,  tmplius  pojl  duririem 
m.ilamcordts  /iu'.Non  folet  hoc  dici  dc  prophanis  gentibus,qux  femperalienx  fuerunt  a  dodri- 
na  Legis.Qjjoniam  ergo  hoc  fpecialker  compctit  in  Iudxos,  &Ifraclkas:  ideo  videtur  melius 
fluereilla  expolitio ,  Cuncfasgentcshlc  vocan,  vcl  decern  Tribus,  vel  tctuni  populum  .  Poftea 
fequitur  eodctfi  fenlu,I«  diebta  illis  tetiient  domus  \ehtidah  cwndomo  ifrael.  Hincapparet,  Prophe- 
tammagisdcponerisAbrahxlocutumeiTc,quamdeexterisgentibus.  Namexpofiti'ueaddit 
hunc  vcrfum.Poterat enim quxri,q aid  hoc  fibivellet,omnes  gentes  vcnturas:r.epe,inquk,Q«e> 
ni.imdomus  Ifr.tcUo.TleJcetfimulcHmdatnolehudjIy.hoc  eft,nulla  eritamplius  fimultas  inter  duos  po 
pulos,qtioniam  agnofcent  lc  mutu  6  pro  frat  ribus,&  l'cient  fe  ka  ortos  elfe  ab  vno  fontc,  vt  dc- 
beantmancrevnus  pcpulus.  deniquc  hie  vufuscxponk  quod  iamdiduni  fuerata  Propheta. 
Et  notandum  eft  quod  addit ,  J'et,ient  (imtiVe  terra  Aquilonis  f.d  terrtm ,  qu.un  egv  dtdi  pojsidcn- 
d.tm  Vatribus  ipforum  .  Ncndum  Iudxi  in  exilium  migrauerant:  Propheta  ipie  alloqueba- 
tureos  ,  cum  adhuc  Ierofolymx  ,  &  inreliqua  terra  quiefcerent  quafiinnidofuo:nequc 
vnquam  illis  pcrfuafit  quod  experti  funt  magno  fuo  damno  >  nempc  inftare  illis  fimile  exi- 

e.    ii. 


CAP.   HI-  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

Hum,  quale  tunc  cernebant  in  fratribus  fuisIfraeUtis.Perindcautemcumipfisagit  Prophcta, 
ac  fi effort  cxtorres;&  habuarent  in  terraaquilonari,ficutiIfraelitav.^f#/>w/^»«</}inquit,f  /«•- 
r4^»i()»<o'i.Poterajitexcipere,AtquiadhucpotimurnoftrahJCreditate,necjuchincnosiquii- 
p-iam  expellet,quoiiiam  hen  non  potcft ,  vt  Deo  cripiatur  Temp!  um  fuum :  elegit  fibi  quictem 
perpetuamapudnos. Nee dubiumeft,quin audit* fuerintob^repereiftx voces.  Sed Prophcta 
hicrefellitvanam  coram  confidcntiam,acdicitfpcm  falutisin  eoduntaxat  pqlitam  efle,  ii  cx^ 
cedent  reftitutioncm  a  Domino,  poftquam  ad  tempus  exulaucrint .  Hie  aute  Prophcta  com- 
mendatjllisfrudumexilii,vt£quioreanimodeindeperferant  pcenamfibiinflidam .  Poterant 
enim  ccnties  defperare,mfi  fpes  ha:c  f uiflet  illis  refidua,ncmpe  teporale  fore  illud  exilium ,  quia 
iterum  cum  fratnbus  fuis  IiraelitiscolligencUcffent.Nunclcquitur^ 

19  Etego  dixi^uomodoponamte  infilios ,  &  dabo  tibi  terramdefi- 
Aeniyhoceft,  dcfiderabtlem,  hatred  itatem  cupidit  ms,hoc  eft,  f<<£  concupifatur^ 
exercitus gentium?Et dix^Pater  mi,clamabis*ad  me,&a  me  non  rece- 
des^ poft  mcydd  vcrbum,  •nriKD . 

Noncftmihipropofiturn  narrareomniumexpofitiones.-fedfufficiet  oftenderequid  velit 
Propheta.li  quando  attingo  lcntentias  qua:  non  mihiplacet,cogor  hoc  facer  e,quoniam  fiquis 
color  fubeft,  poffent  Ledorts  fallr.fed  vbi  Veritas  ipia  per  fe  fatis  eft  confpicua  ,  nolo  operam 
f ruftra  confumcre  in  refutandis  ahorum  opimonibus .  Hoc  ergo  lonant  Prophets  vcrba,In- 
terrogat  hie  Deus,quomodo  ficripoterit ,  vt  iteruni  propagetur  genus  Abraha:  poftquam  fue- 
rit  quafi  emortuUnrjiempe,inqUitj  Si  me  voces  Patrem>Ciramerion  defletl.is.  Interrogate  hue  fpe- 
dat,vtpungantur  ludaiijquafi  prorfusdeploiatacffetipforum  conditio.  Etcerte  ciimtanta& 
tam  obftinata  malkia  prouocaflcnt  Deum,poterant  videri pei  iifle.  Deus  ergo  hi c  mirantis  per- 
sonam fufcipit:quafidiceret,Vos quidem  tftis defperari ,  adum eft  de falute  veftra : fed  tamen 
quia. mihi in aninio eft  vositerum  reftituere,  volo  nunc  inuenirerationem,quaitcriim  propa- 
getur genus vcftru.  Qupmodo igitur  hoc fiet'nepe oftendit  hoc  tantiim ie rcquirere,vt iplum 
Patrem  iiuioccnt  non  ore,  fed vero cordis affedu. Nunc  ergo tcnc-rr.us  quid  velit  Prophcta. 
Namhurniliat  Ifraelitas,cum  hie  admirationem  Deo  tribuit,quafi  res  eflet  fadu  difHcilis :  fed 
intereaeiigitipiosinbonamriduciam,quiafalus  illis  paratalit,modc  Deumiyncero  cordein- 
uocent,&  agnofcant  Patrem  fuum,idque  perfeuerater,ne  ab  ipfo  vnquam  denedant.Deniquc 
iignificat  Deus  Ifraelitas  limiles  elTe  mortuis,&  falutcm  eorum  non  efle  fperandam  abfquc  re- 
furredione .  Intereahac  lege  promittit  ipfis  falutem,fi  ipfum  inuocent,  &  faciant  hoc  non  cor- 
deduplici,nequeetiaardorelubito,quiftatimeuanefcebat.No'«<fr^fc7fi igitur  <fc^o/?we,inquit: 
hoc  eft,iemper  fubditimihi  eftotc}&.  oftedam  non  fruftra  me  vocari  Patrem  a  vobis.  Scquitur, 

zo  Certe Jubaudienda eft particula  ficut ,  perfide  agit  mulier  a  focio  Cuoi 
hoc  eft }per fide  agit  mn  manto^biabipjbdifcedit,  velfe  alienat,  fie  perfide  egiftis 
in  me  domus  lfrael,inquit  lehouah. 

Confirmat  prius  membrum  proximi  verfus .  Dixerat  enim  vixpolTe  fieri ,  vt  Iudffii  recu- 
perarentquod  perdiderant,  &.  iterum  crearentur  in  nouum populum:  rationem oftendit .  quia 
fimiliserantmulietiadultcra^qucmadmodurn  ante  loquutuseft.Sed  non  vult  tamen  fpem  illis 
excutere:tantum  in  hoc  infiftit ,  vt  ferio  agnofcant  peccata  fua ,  quo  libi  difpliceant ,  &  confu- 
giantadmifericordiamDei.Ncquetamipforumcaufahocfacit,  quamgentisfua:,apudquam 
manebatReipicir  enim  vt  fa:pedidum  eft,praedpue  Iudsos ,  qui  lie  obdurucrant  in  fuis  vitiis, 
vt  non  putaret  adfepcrtinere  hoc  cxemplum:  quo  tamen  Deus  eosterrere  volucrat,  vtad  pce- 
nitentiam  fle&eret  dura  eorum  corda .  Hac  igitur  ratione  tam  feuere  obiurgat  Ifraclem ,  quia 
prius  dixit  Iudaeos  illis  effe  deteriores.  Poftea  adiungit, 

21    Vox  fuper  excelia  audita  eft  ,fletus  precationum  filiorum  Ilrael, 
quia  peruerterunt  viam  fuam^oblici  funr.  lehoua:  Dei  fui 

Hinc  clarius  patetquodnunc  dicebam^  nempe  hie  ftatui  Ifraelitas  coram Iudsis,vtar 
gnofcant  peruerfiilli,c]uibus  Deuspepercerat,libi  eande  pcenam  impedere,nifi  mature  adeum 
redircnt.Narrat  enim  Propheta,  Ilrael itas  efle  in  fletu ,  8c  lachrymis ,  quod  defciuermta  Deo 
fuo  1 8t  violauerint  fidem  ei  datam .  Quprfum  hoc ?  riempe  vt  Iudxi , qui  fibi  in deliciis  fuis 

placcnt, 


IN     IEREMIAM.  27 

t>Iacent,expergefiant,&  ftatuant,nifi  occurrant  iudicio  Dei,pararas  fibi  effe  fimiles  laehry  mas, 
& liinilemrletum.Nondum  quidcrh  lie gemebant Ifraelit£,vt oftenderent  vera:  pcenitentia:  li- 
gna:fcd  Propheta  hlc  non  laudat  lpforum  affe&um,vel  pictatcm ,  fed  ligniric'attam  d  111  iter  ar- 
fligi,quoniamDeumluumreliqutrint.  ^'o.vergo audita  eft  in  excelfs,ii\c]uiv.  hoc  tit, ■  res hxc  li- 
tis paihm  nota  eft,quam  crudclitcrafrlictifuerint  liraclita:  ab  hoftibus.Nunetrgo  vodfer.in- 
tur,nunc  i'e  vocant  omnium  miferrimos.vnde  ha»c  lamentatio  ?  nempe quoniam perutrttrint  viai 
/jw,inquit.  Perindc  igitur  eftac  lidiccret  prodigiofameffeillamfocordia ,  qua:  crat  in  ludxis, 
quod  non  relipilcerentadmonitifratrum  iuorupecna.  Namcalamitasquxaccider'atllraelitis 
omnibusincuirerat  tcrrorem .  Floruerat  enim  dm  regrium  illud;  terra  cxinamta  fuit  incolis,  8c 
occupata  a  feris  bcftiis,donec  miffi  funt  ex  Per  fide  >  &  aliispanibus  OiientaUbus,  qui  earn  ln- 
colei  crxTerra  tarn  amcena,&  fcrtilis quomodo potuit  fimiliseffe  deferto  ?  nempe  quia  Dcus 
itapiardixerat,Neglexntis,inquit,Sabbathamea.atqui  terra  vcftraquieicct,nequ<..amp!ius  rati  Uult.ig 
catitur  a  vobis .  Erat  fpe&aculum  illud  formidabile':  &  scntes procul  remota:  poter.int apud  3  4-55 
feexpendcre  quanta  fuiiretpopuliilliusirr.rietas  ,de  qua  Duis  tarn  atroccm  vindiftam  fum- 
pferat.Iudxiquihabebantluboculisillam  lo!itudinem,&  vaftitatemterr£,quividebant  fra- 
trcsiuosfuiffedifpcrfos,nonnep!ulquamftupidierant,cumhoctotum  negligercnc?  Ergovi- 
demus  quo  tendat  propheta:  r<>x,inquit,y«/-e>-  excel/a  audita  eft ,  quemadmedum  li  in  moiitium 
r'aftieiis  clamarerit  Ifraelitx  T/fr*w>inq  u  it, />mv«f  <«»«»»  :led  nonintelligit  pieces ,  quar  fidem  te- 
ftentur.lamentationes  fimpliciterintelligit,  qua: dec'arentmiferiam  &  cladem . In  catifx  red- 
ditione  non  rccitat  Propheta  quidconfelii  fuerintlfraelita:,fedcaulam  oftenditciuira  fle- 
biliterdeplorantluasxrumnasJquiafcilicet/'frH«tw«/v/<«^rf!y,o-  oblitifuerintlehoux  Drifni. 
Poftea  adiungit 

zi  Reuertimini  filii rebelles,  fanabo  tranfgreffiones  veftras.  Ecce 
nos  venimus  ad  te,quia  tu  Iehouah  Deus  nofler. 

13  Certe  fallacia  a  collibus , multitude)  montium :  certe  in  lehoua 
Deo  noftro  falus  IlraeL 

Hlciamhortatur  Deus  Ifraelitas  ad  pcenitcntiam,  vt  eorum  exemplo  comrnoueat.Iu- 
dios.  Potuit  quidemvtilitas  huiusdofirina:  etiam  peruenire  admifcrcscaptiuos,  &cxulcs: 
fed  quoniam Ieremias  peculiaris  erat  do&orgentisiua;,nondubium  cft,quin  hue  maxim  e 
operam  fuam  contulent,quemadmodum  etiam  dictum  ell. Deus  ergo  hlc  declaratfe  fore  pla- 
cabilemlfraelitis,quamlibetgrauiterpeccauerint.  Pofteamducitipicsrefpordcntes,£af  nos 
ad  te  reuerp  fumu(y\c\-,yememus .  Nam  hlc  poiiusdiflerit  Propheta  defutura  decern  Tribuum 
conueriionc.  Eft  igiturquidem  dialcgusmrer  Deum ,  &  Ilraeliras .  Deus ipfe  vitro  inuitat  eos 
adpoei!itentiam>Rf»fr^Ww,inquir,p«)etf//«'.deindeprominitfeforemedicumadlanandos 
omnes eorum  moibos: S<tnabo,inqiut,tranfgreJsiones  tuas,  hoc  eft  ,dclebo  peccata  vtltra  ,8c  ves 
abfoluam  a  reatu.  Deus  ergo  fumit  fibi  has  partes ,  nempe primo  loco  ftimulat  Ilraelicas  ad  re- 
iipifcentiam,deinde  adiungit  fpem  venia?:&dicit  rcmedium  forcillisin  promptu,mddone  ob- 
durefcantJamIfrae!ita:reipondentexopponto,£ctt'»M  adtc  vememus.  Hicperftringit  Ierc- 
niiasobftinationemgentisi'uar,cum  dick  Ifraelitas,  vbiita  Deus  eos  benigne  adfe  rcuocauc- 
iit,non fore  obftinatos,  fed  p.otius  flexibiles  ad  obfequium .  Hoc  quidem  non  fuit  impletum, 
dumlibertas  redeundi  data  fuit  populo,nifi  quod  paiici  tacti funt ,  8c  prstuler unt  gl  onam  Dei 
terrenis  commodis :  fed  fuit  ille  exiguus  numerus :  neque  mirum ,  quia  etiam  non  fruftra  dixit 
antehac  Deus,fi  vnus  venerit  ex  vrbe,&  duo  ex  Tribu  vna,admiffum  tame  iri,quauis alii  derixi 
manerentin  fuaperuicacia.Quicquidfit,  Deus  hlc  figniricat  Ifraelitas  non  foretam  ptxfra- 
ctos,quin fua:  admomtioni obediant ,  cum  illis propofuerit  fpcm  venix,  Sc  falutis.  Hoc  autcm 
facit,quomagis  deteftabilis  fitilla  obftinatio,qualaborabantIudxi.  Aliiautem  putanthlc 
exprobrariIfraclitis,qu6dlimulatcprxtexerent  fcDeumfemperqua:fiiffe.Ehciutigitiirhunc 
fenfum,vos  autcm  dicetis,  Ecce  tins  adte  reuerpjittnu.uiH  es  Deus  «q/m",qua!i  eor  11  hypocrifin  dam- 
haret)quoniammentiebanturfeipfumfcniperqu.'tfiiiTe.Sedvideturmihihoc  prorfuseiTealie- 
humaProphctxfcnfu.Itaquenondubitoquinhlc,velutinpiftura,Ieremiasproponat  IucXiS 
quod  ipfosmoueredebct,netam  lint  contumaciteraddiSifuislceleribus-.Ecff,inuu]t,Deuspa 
ratus  eft  rccipere in  cratiam  fratrcs  vcftros ,  qui tamen  funt  perditi ,  &  defperati:  ilii  autem  v t i 
audiuerintvocemDei,quatamcomitcr<S:humanitcril!osadfeinuitat,redibuntproculdubio: 
quider^oceiTatis?E:eodemfcnfu  poftea  adiungit,  Certe fxlhcUk  collibus ,crmuliitudo  tnon- 
timn  (vela  multitudine  montium ,  vt  repetatur  litcra  0 .  Hlc  pluribus  verbis  expnmit  Pro- 
pheta teftimonium  pcenitentia; :  quafi  dicerent,Fuimusdecepti,  a  collibus ,  &  multitudi- 
dine montium:  hoc  eft,putauimus  fore  plus  prsfidii  in  magno  deorum  numcro,  quam 


1 


CAP.  III.  IO,   CAL.    PR  AE  LECTIO  NES 

fivnumDeumcoleremus  Jixcimpofturaigituxnostraxitadinteritum.  Ergo  nunc  faceffant 
omnia  ilia  mendacia  .  contentienimerimustevnico  Deo.Denique  his  verbis  fat  entin  Iiraeli- 
txfefuiirepcflimiserionbustra6tosinpcrnicieni,dum  iibi afcilcerent  multosDeos,neque 
acquielcerentin  vno  Deo.  Addunt  etiam,Q«o»/<«» certe inlefouab&Deo. noflro  tHfalu-s.  Hie  Qp 
ponunt  vnicum  Deum  omnibus  idolis:  quali  dicerent  fibi  banc  fuilFc  malorum  omnium  cau-- 
iam,  quod  fe non  continuerint  in  vno  Deo,  led  vagati  f uerint  poft  multitudinem -deorum  .  vi- 
demusergohxe  nonpolTe  limul  coniungi,nempe  vtverum  Deum  colamus,&  aicikamus 
nobis  variosdeos,&  fabneemus  nobis  fpes  vanas,  quemadmodumfaciunt  quibus  non  iuti.- 
citvnusDeus.  Sequitur. 

2.4  Ec  pudor,w//wcV«wr)vc>rauit  laborem  Pat  rum  noftrotu  a  pueritia 
noftra,oues  eorum,^:  pecoraeorum,filios  eorum,&  films  eorum. 

Confirmant  pluribus  eande  querimonia,qu6d  fcilicet  Dcusmanifeftis  documer.tis  often- 
derit  peccata  gentis,quoniamconiumpierat  eorfilaborem,hoc  eft,quicquid labore  iuo acqui- 
fierant.Adiungitf»/wo««&/'fcoyrf)deinde,//«J,cr>/fto:Nontnbuitq1ui^ecor.fumptionehanc 
Deo,fed  hxc  locutio  magis  emphatica  eft  cum  dicit,P«f/or  confitnpftt  laborem  Patrum  noHronm  * 
pueritia  nofira.  Nam  per  pudorem  intelligit  fcelera,quorum  iplos  pudere  debebat.fenfus  lgitur 
eft,non  poiTe  alio  tranfenbi  quicquid  perpefii  fuerant  malorum,quoniam  totum  hoc  imputan 
dum  erat  eorumfceleribus.Pudor  ergo nofter,hoc  eft,  flagitiaicelerum  noftrorum confum- 
pferunt  Patrum noftrorumlaborem.  Sequitur, 

2.5  Iacuimus in  pudore  noftro,&  operuit  nos ignominia  noftra/juo 
niamcumlehouahDeo  noftrofcelerateegimusnos,  &Patresnoftria 
pueritia no(lra,& adhuncdiem vfque;& nonaudiuimus  vocemleho 
ux  Dei  noflri. 

Qu_oniam  nihil  hlc  nouum  dicunt  lfraelitx,fcd  continuant  eandem  fententiam,  ego  vol  ui 
totum  hiinc  contextum  breiucer  perftringere,ne  abrumperem.D*c«B/  igiturfeiacuife  infuis  mife- 
riis.  Quare?  quia  fcilicet feeler ate eger ant  cumDeo.  Vidcmus  cxponi  quod  ante  confelfi  fuerant, 
nempe  laborem  Patrum  luorum  fuifie  conlumptum  ab  eorum  pudore,  hoc  eft,  ab  eorum  fce- 
leribus.Tribuuntautem  libi  quod  potcrattransferri  in  Patres,quoniamfciebantfeiniquitatis 
ipforum  fuiffe  hxredes.  J.ick/w#j  e  >-go,ir.quiunt,  in  pudore  noftro.  Hlc  breuiter  fatentur  fe  merito 
eirecalamitofos,nec  pofle  Deum  ace ularifxuitix,quoniam  atrociter  ipfos  affligat .  Quare? 
Quoniam,tci\icehiaceant  infuo probro,  o~  operiat eos propria  ignominia,  quail  dicerent refidcre  ma- 
lorum omnium  caufam  in  iuispeccatis,neque  alibi  qu^redam  cScj^uoniam,inqmunt,fcelerate 
egimus  nos,y  Patres  noftri  a  pueritia  noftra.  Hac  voce  iigniheant  fe  non  vno  tantum  die ,  fed  tarn 
contumaciter,  vt  iam  a  primis  annis  imbiberint  iniquitatem  Patrum,  vt  fcilicet adderent  mala 
malis.Dixerant  prius  eolumptum  fuilTe  Patrum  laborem  a  pueritia,  quo  verbonotabant  diu- 
turnumtenorempcenarum.  Deus  enim  non  vnotantiim  die  ipfos  caftigautrat,fed  repetiuerat 
fxpius  eafdem  plagas;&  tamen  fine  profe&u.  Nunc  adiungunt,  Sicuti  federate  egimus  it  pueritia- 
noftra  cum  Deo  noftro,ita  etiam  a  pueritia  nos  admonuit,  vt  reuertcremur  ad  ipfum:&  per  nos  tan 
turn  ftetit,  quo  minus  ad  eum  reuerteremur .  Ipfeenim  nos  vocabat;quoniamnos  ita  fui- 
mus  obftinati,1c  etiam  Deus  profequutus  eft  merito  vindi&am  fuam  erga  nos .  Poftea dicunt, 
Ad  bunevfque  diem ,  quo  confirmant  quod  iam  dixi,ncmpe  f  uiflTe  ita  obftinatos,  vt  nunquam  dc 
ftitcrint  alliis  vitiis.Et  fontem  omnium  fcelerum  fimuldeiignat,Q«wi  wow  audierint  vocem  \eho~ 
ux.  nam  fierraiTent,&tacuifiet  Deus, poteratcxtenuari  eorum  culpa .  fed  cum  Deus  quoti- 
die  Prophetasfubmitteret, qui clamare eorum auribus non ceirabant,& tamen  furdi  effent, 
inexcuiabilis  fuit  eorum  pertinacia  in  malis.  Ergo  vidcmus  exaggerari  crimen  hac  circunftan- 
ftantia,quodvocem  Deinon  audiucrinf.quafi  dicerent ,  Deumiuas  partes  ec,iffe ,  vtillos  reuo- 
caret  ab  interitu,fed  tarn  fuiffe  obftinatos,vtnegligerent  gratiam  lllam,  idcoque  ie  merito  da- 
re pcenas  non  tantum  impietatis  fux,fed  etiam  ingratitudinis,&  fimul  obftinatx  malitix, 

Precat  10. 

Daomnipoteus  Deus>  quandotot  beneficiis  tuis  prouocati ,  non  tamen  ce  Ramus  te 
fccleribus  nojhris  proMocare}acfi  exprofefio  tibi  bellttm  indicer emus ,y>t  tandem  admonki 

exanplis. 


IN    IEREMIAM.  2g 

exemplis  quibus  nos  ad  pcmitentiatn  inuitas }  corrigmus  heme  nqftramprauitatem ,  & 
future  refipifcamus  ,&ita  nos  tibi  addicamus  in  obfiquium,  yt  nomen  tnuper  nosglonfi- 
cetur,  <&  Jludeamus  etiam  eos  nobifcum  reducere  in  \iamfalutis}qm  iatn  \>idctnrperditi} 
Vr  nufericordia  tuafefe  in  omnes  partes  extendat^atque  ka  [aim  per  Chriflum  vniptnitttm 
¥ihm  tuum  qua-fita^eJfeSrumfuim  obtineat  in  amclisgentibus,  Amen. 

CA  PVT   IIII: 

|S  I  reuertaris  ifrael,  elicit  IehoUah,  ad  me  reuertere ,  \elapud  me 
■*  ^wr/^&fiabilulerisabominaciones  tuas  a  facie  mea,  &  non 
yH  £uer is  vagus'  ^ynon  migrabis. 

Nondubiumeft,quin  Propheta  exigathlc  a  populofynceramconuerfionem:  quoniam  fi- 
mulabat  fe agnofcere  peccata  iua,&  dabant  multa  iigna refipifcetia;:interea mentiebatui  Deo. 
Quoniam  igitur  fa>pius  Deum,&  cius  Prophetas  fefel!erant,ideo  Iererwasiubet eos  abfque  fu- 
co,aut  bona  fide  reuerti  ad  Deum  .  Quantum  ad  fummam  do&rina:  fpedat ,  hie  eft  Propheta? 
fenfus.fcd  in  verbis  eft  ambiguitas:quidam  enim  fie  legunt,Sireuertaris  Ifrael  ad  me,  dick  Ieho- 
uah:iftud  Elai  coniungunt  cum  priore  membro.-pofteafeparatim  legunt  3iwn,quieices,&  ka  vo 
lunt  effe  repetitionem  eiufdem  fen  tentia?,vbi  ftatim  fcquit  ur,  Si  abftuleris  abominationes  tuas  a 
me,  non  migrabis,hoc  eft,ego  te  non  eiicia.ficuti  minatus  fum.alii  verbum  a1ipn(quod  bis  repe 
titur)eodem  lenfij  accipiiit',  Ifracl,fi  reuertaris,reuenere  ad  me.  Non  dubiu  eft,quin  Propheta 
iubeat  Ifraelitas  bona  tide,  &  abfque  fucoconuertiad  Deum,non  autem  fallaciteragere,quem- 
admodum  fohti  erant.Retuli  haftenus  quid  alii  fentiar.fed  hoc,  meo  iudicio,optime  conuenit, 
lfiaelfi  reuertaris ,  quiefie  apud  me,  krrefie  /<ry,ficuti  Gallic^  dicimus.  Quiefce  igitur  apud  me.dein 
de  additur  definiuo,nempe,  Si  abftuleris  abominationes  tuas  (copula  enim  debet  refoluiinparti- 
culam  vel  expletiuam,vel  exegeticam)<t/itt'r  mea,(ynonfueris^agatus.Qapd.a.uKcma\i\y{{cux.nu~ 
per  retuli,ita  exponuntdTrael  li  ad  me  reuertaris,quiefces,quia  videtur  effe  coa£tum,prorfus  re- 
pudio:ied  liberumpermitto  vtitalegatur,Ifrael  ii  conuerfusfueris,quiefcasapud  rr,e:vel,Ifrael 
ii  coueriusfueris,conuertere  adme.nequc  enim  magna  eft  difcrepatia :  quoniam  hlc  Propheta 
perftringit  fimulationem  ,  qua  vfi  fuerant  Ifraelita: ,  cum  fubinde  pi  ofiterentur  fi-  paratos  effe 
ad  praftandum  Deo  obfequiurm&tamenpofteaoftenderent  fefallaciterita  fuific  loquutos. 
Cum  ergo  totiesdeprehenfafuiffet  in  illisfallacia&vanitas,ideo  hie  Propheta  Dei  nomine,  & 
mandato  requirit,vt  fimpliciter  &  bona  fide  ad  Deum  rcdeat.  Si  placeat  hxc  lec"Ho,Ifrael  reuer 
tere  ad  me,ratio  erit,quoniam'per circuitus  hoc  femper  captabant,ne  redo  itinere  fe  ad  Deum 
conuerterenr.hoc  enim  folenne  eft  hypocritis,vt  oftcntent  poenitentiam  ,interea  autem  fu°iant 
Deum. Hoc igitur  vult  Propheta,  fi hie  ledionem fequamur,Ifrael non  eft  qu6d pofthac  exifti- 
mestequicquam  profiteered  urn  pcenitentiamoreiadas.Vf«mo-fd^wf,hoceft,fciastibine?o- 
tiumeffecumDeo,quinonfJlitur,quemadmodum  etiam  non  fallit.bona  igitur  fide  redeasad 
me,&  fyncera  fit  ac  minime"  fallax  tua  couerfio  .  Si  autemfecundo  loco  verbum  aityn  aliter  ac- 
cipere  placeat ,  tamen  in  feniu  non  magna  erit  diuerfitas ,  Ifrael,fi  reuertaris,  quiefcas  apud  me, 
hoc  eft,Nequicquam  pofthac  fit  tibi  negotii  cumidolis,&tuisperuerfiscupicutatibus.Itabre- 
uiter  docet  Propheta  modum conuerfionisnon alium effe,nifi  vt  Ifrael acquiefcat  in  folo  Deo, 
nequeamplius  circunferatur  vagis  fuis  cupiditatibus,  vtfa^pefecerat :  &itabenercfpondebic 
quodiequitur,N«»/>e//.*t/?M/flw,namdixi  copulam  poffe  refolui,  vt  fit  pofita  vice  expofitionis, 
abominationes  tuas  a  fade  mea,"fiit]  phi,  &  non, impliusvageris  .nam  hoc  pr2cipuevitium  damnare 
voluitIeremias,qu6dIfrael,cumpr2ie  ferret  aliquamfpeciempietatis,tamenvacillabat,neq  ue 
poterat toto  animo  ie  Deo  addicere ,  fed  erat  ambiguus  confilii.Hoc  igitur  vitium  merito  da- 
mnatleremias,&  ideolunc  expofitionem  libenter  a.mp\eQ.OT, I frael,fi  reuertaris,  quiefie  in  me,hoc 
eft,maneas  firmusapud  me.quomodo  autem  hoc  fiet  ?  tiempe  ft  abftuleris  abominationes  tuas,orfi 
non  v.<ger«,quem  admodum  lcuitastua,&  inconftatia  hadenus  plus  fatis  cognita  fuit.  Quicquid 
fit,locushicobleruatudignuseftcontrahypocritas,quinonaudentpalamreiicerc  admonitio- 
nes  propheticas,fed  dum  oftentant  aliqua  figna  pcenitentia,' ,  per  ambages  fugiunt  confpcduni 
Dei.teftanturquidem  orefequ£rereDeum,fedintcreaefTugia  captant.  &ideodixihunc  locu 
infignem  effe  vrfdamus  non  poffe  placariDcum  fallacibusnugis,quashypocrita:  ingerunt,fed 
requirerecorfyncerum,&abominariomncmfimulationem - ideo etiam  diferte  exprimitur,S* 

e.  iiii. 


CAP.  IIII.  I  O.   CAL.    PR  AELECTION  ES 

AbMeris  .ibomirutiojies  tntunrtm  facie  mia  Hypocrite  cnim  Temper  fpeQanttheatrum>&  voUint 
urobari  hominibus,  &  contend Unit  eorum iuffragiis .  Deus  autem ad  fe  reuocat. Intei  ea  1. 3* 
tandum  eft>ipfurn  non  pofft  fallr.quia  eft  cognitor  cordium .  Sequitur, 

2.  Et  iurabis,viuit  Iehouah,in  veritate,  in  iudicio  &  iuftitia:&  bene- 
dicent  i'e  in  eo  gentes,  &  m  cogloriabumur. 

Hlc  profcquitur  eande  ientcntiam  Propheta.refellit  enim illas  blanditias,quibus  putabant 
Deum  poffe  placan.nam  cum  m  ore  haberent  eius nomen,putabant  hoc  fufticerc  ad  probanda 
i'uam  cauiam.quid?nonneinuocamus  Deumtnonnedcfcrimus  eidebitumhonorem,qi,iaiura-' 
mus  per  eius nomen'Eftenimfynecdoche in  Propheta*  verbis,quiaiu!auandum  accipitproto 
to  Dei  cultu.Ciim  ergo  nomen  Dei  obtendcrent  Iiraelita*  putabant  feomniieatutffe  ablolu- 
tos.idcodicitPropheta,I»ra/>*)  wrrfortyw  nomine  Dei, inquit,hoc  eft  ,  Vosquidemidco  iecuri 
eftis,quia  profehio  externa  rnetatisvideturvobiseffequ£dam*expiatio,qi:otksvu!tis  Deo  lita- 
re:iaciatis  vos  effe  Abrahae  ieraen ,  &  iuratis  dehique  per  nomen  Dei :  atqui  eftisiacrilegi,  dum 
ita  falfo  obtenditis Dei  nomen.  iurttie,cr2.0,in  veritttte  ,  inquit .  Nunc  videmus  quomodo  inter 
i'e  coharreat  Propheta:  verbaulixerat  Ilraelem  ha&enus  mentitu  fuiffe  Deo,quoniam  non  pra:- 
Ititerat  quod  verbis  pollicebatur.erat  cnim  leper  vagus:iam  adiungit  non  prodeffe,qu6d  Iirae- 
lita* palam  Deum  inuocent,&  externo  cultu  probent  ie  effe  eius  populum:  hoc  nihil  eft,  inquit, 
tii/iirtveritate,®-iuMcio>ariuJ}iti'iT>eumcoUtis.vciK3ishiu&  dubie  hlcaccipitur  pro  integntate 
cordis,quemadmodum&5.capitevidcbimus.Cumergoiubet  cospernomenDeiiurarein  ve- 
ritatc>perinde  eft  acii  diceret  non  rite  coli Deum,niii  vbi animus  omni  fraude,&  mendacic  pu- 
ruseft:denique  iigniheat  nullum  effe  Dei  cultumabfquefyncero  cordis  affe&u  .  fedveritas,de 
qua  Pr^ph.:aloquitur,prsecipue  ccgnofcitur  in  iudicio,&  iuititia,vbifcilicet  homines  inter  ie 
ridelitcr  agun:,&  cuique  reddituriusluum,nequcalter  alteriusdamnofuum  lucrum  qua»rit.  v- 
bi  ergo  xquitas,&:  rectitudo  inter  homines  ita  colitur,tunc  impletur  quod  Propheta  hie  requi 
rit:quoniamnciicoluntDeumfallaciter,nequeinanibusverbis,ledreipfaoftendunti"eabiqiie 
fuco  Dcum  ti:iiere,&  rcuereri.Qupdiequitur  ctiam  varie  exponunt  Interpretes.lcd  non  dubi 
to,quinProohcta  1.1c  oblique  pcriuingatIlraelitas,quoniam  Dei  nomen  tunc  expoiitum  crat 
mulcis  piobi  is  3c  ludibriis,ciim  profanx  getes  dicercnt  nihd  effe  potential  in  Deo  Iiraelis:  popu 
lus  aute  ipie  cum  Deo  expoftulabat,acti  luftam  haberet  litigandi caufam.qukUDeus  pollicuus 
eftnos  force  emplar  benedi&ionis ,  atqui  fumusexpofiti  gentium  contumehisiquid  hochbi 
vultJCum  ergollraelitxlortem  luam  ita  deflerent,  &culpam  coniicerentinDcum,  refpondet 
Pro  ph  eta,  B  t»f  </*«/;/ /*■  gentei  in  Deo,&  glorijtbnntur  in  eo .  quidamhoc  ad  Iiraelem  referunt,ied 
himis coacce.Di&um  quidem  f uerat  Abrahs,In ieminc  tuo benedicentur omnes gentes,  vel ie 
benedicet:fed  hxc  bcnedi&io  habebat  fuum principium,quod  hlc notatur  a  Propheta.  fpe&an 
da  enim  crat  cauiaipiabenedi&ionis,vel  fons.quomodo  poteratie  benedicere  getes  in  fernine, 
velhliis  Abrahs  ,niliDcus  author  benedictionisgiatiam luam  proferrctcrga  Abraham  rilios? 
Optime  igicur  hie  Propheta ,  Tunc,inqukjjenedicentfe  in  Deo  omnes  gentes ,  <y  inilloglorinbuntw^ 
hoceft,vos  eftis in  culpa,  cur  Dei maledictio  vosvrgeat  ,&rcddatprobroios  cun&is  populii: 
deinde etiam, cur  nomen  Dei accipiant ad  probra,&  cotumelias  profanx  gentes . nam  cogit  ve- 
ftraimpietasDeumvobifcumagereduriusquamvellct:eft\tenimpiopenlusad  paternamck- 
mentiam,licutiiolkuscft.Qmdergonunc  obftat,quominusic  benedicant  in  Deo  omnes  gen- 
tcs,&  in  iplo  glcrientur;hoc  cft,quominus vigcat  pura  relisio  in  toto  orbe ,  &  gentes  vobis  ac- 
cedant,&lubfcnbatinveriimvniusDcicultum?nempeveftraimprobkas,&malkiacbftaculo 
eft , quominus glorihceturDeus,&  veftra etiamfcelicitaspafsim apud  omnespopuloscelebre- 
tur.Nunc  tendinis  Prophets fenfum,qu6dicilicctluda:iperperam  culpa  Deo imputcnt,quod 
ita  effentmuItismiferiisopprefsi,quoniacotaxerantnbi  omnes  illas  calamirates,  &iimul  etism 
cauiamdederantprofanisgentibujjvt  Dei  nomen  fuis  blaiphemiis  ita  polluercnt.     Sequitur, 

3    Quoniamficdicitlehouah  virolehudah,  hoce?i,Iudxti,  &Ierofoly- 
mx,Nouate vobis  nouaIe,&  nefeminetisfuper  fpinas. 

Adhucprofequitur  eandem  dodrinam  Propheta :  reprchenditenim  hypocrifin  in  Ifraeli- 
tis,quoniam  vcllent  defungi erga  Deum  externisduntaxat  ceremoniis  ,cum  tamen  corda  effent 
implicita&fraudibuSj&omnigenereimpietatisacmalitia'.ideodicithoc  Deum  cxigcrea  Iu- 
dxis,Vf  nouent  Jibinoittlejieque [eminent fibi  interJfinas.Ayuisima.  eft  fimilitudoma  Scriptura  iblct 
nosconferreagro,vbivocath32reditatemDei,&inhuncnneeledi  a  Deo  fumus  in  peculiare 
populum,vtfruiftum  aliquem  a  nobis rcferat:  queadmodum  paterfamilias  colligit  prouentum 

ex  agris 


GenM-i- 


IN    IE  R  EMI  AM.  ^ 

ex  agrisfuis  Dcoquidem  nihil  per  nosaccedit,fedfru6ius  quempoftulat  eft,  vttota  vita  hoftra 
referatur  ad  ems  gloriam.Qiiicquid  lit  Deusnon  vult  nos  efle  otiofos,vel  fterilcs,ieJ  profcrre 
aliquem  fruetum.iam  quid  agunthypocritz?fcminant,hoc  eft  oftenduntaliquod  ftudium,  iird 
cmmfimulantnugnumardorem,vbiDeusipfosadpcenirentiamhortatur,  vcl  vbieosinuitat. 
Satagunt  igitur,  led  corrumpunt  omniafuis mixturis,perindeacfi quis leme fuum  fpargertt  in- 
ter fpinas.atqui  nihil  prodei it  lemeita  proiicere  inter  lpinas,nifi  bene  excultaft  terra.  De9  ere  o 
hanc  prxpoftci  a  lcdulitatem,qua  fc  venditant  hy  pocritz,deridet;ac  dicit  eos  line  profc&u  fata- 
gcre,  quoma  perinde  eft  ac  fi  quiipiam  agricolaleme  fuum  perderet:vbi  enim  terra  plena  eft  ipi 
nis  &  lentibus,non  potcftlcmen  etiam  ii  adlegetem  perueniat,  fru&um tamen  profcrre .  Iubet 
haccautaDeusIlraclitaswo»<<rf/i&»Bo*<i/e:qualidiceretipiGS  efle  fimiles  agio  lenticolo,qui  p!e- 
nus  fuit  fpinis:ideo  opus efleinfolita>& minimi  vulgari  cultural  quemadmodum  li  excrcuerint 
fpinz,&  ientes  in  aliquo  agro,quid  proderit  lllic  m  ultum  femcn  proiicerc?imo  folo  aratro  non 
potcftager  bene  cxcoli,vt  frugcm  proferat.fedneceflc  eft  ctiam  pluslabons  lumerc:  nepe  que- 
admoduinnoualibusficriiblct.vocamushoc<^>wslinguanoftra.  Signihcat igitur  Propheta 
obduruillcpopulum  in  iiusfcclenbus,  nee  tantum  plenum  elTemultis  vitiis, quemadmodum 
ii  ager  per  duos  annosreIi&usfueritincultus,fedefle  magisrecondita  vitia,quz  non  polsint 
folo  aratro  bene  purgari ,  nil!  radicicus  extrahantur :  quemadmodum  vbilpincta,  &  ar'bufta,& 
veprescreueruntinaliquoagroper  multosannos.Videmusergonotari  a  Propheta  non  tan- 
tum impietatcm,&contemptum  Dei,  &  alia  fcelera  inpopulollraelitico:  fed  obftiuaticnem: 
quoniam  per  m ultos  annos  ita  obdur ucrant  in  fuis  iceleribus,  vt  opus  effet  non  aratro  tantum , 
fed  etiam  aliis  inftrumentis  ad  euellendasfpinas,&  eradicahda  lllavitia ,  quz  prof  Lindas  radices 
traxcrant.Sicuti ergo  prius  monuerat  eos  opcram  ludere,nifi fyncero  afFe&u  rediret  ad  Deum, 
&in  ipfo  acquiefcerennitahlc iubet  penitus  examinare  vitamluam,neproiiciantfemenfuum: 
quemadmodum  defun&one  hypocritx  agnofcuntfua  mala.Iubct  igitur  penitusexcutere  vitia, 
quz  latcnt,quemadmodum  fi  eucllerent  lpinas  &  fentes  ex  agro,  qui  diu  caruent  cultura,  &  la- 
bore,     lam  fequitur, 

4  Circuncidiminilchouae,  6c  auferte  prepiitia  cordis  ve/lri ,  virle- 
hudah,  &incor£lerufaIem:  neegrediatur  tanquam  ignis  furor  meus^; 
&  accendatur,&  nemo  extinguat,propter,<i/a«c^c/vt?r^w/,  maliciam  a- 
ftionum  veftrarum. 

Hlc  clarius  exprimit  Propheta  quod  nuper  metaphorice",vcl  fub  figur-a  dixerat:  iuflc rat  e~ 
nim  ipfos  eradicare  vitia,quemadmodum  fieri  folet  in  noualibus,nunc  remota  figura  clare  llli* 
oftendit  quid  fit  agedum,quanquam  non  caret  etiam  figura  hoc  membrum.ied  reuocat  eos  ad 
Circuncifionem,quz  fymbolum  erat  renouationis.-quali  dicer et  Satis  ipfos  tencre,  nifi  prorfus 
eirentindociles,quomodoageredebeant.Quprfumenim,'inquit,vobisprzcepta  tftCircunci- 
fio'an  non  Deus  hoc  fymbolo  oftendit  hominem  fi  rccte  ad  pietatem  afpirct,debere  hinc  facere 
initium ,  vt  exuat  omnes  carnis  fuz  affe&us?feipfumabneget,&  quafi  moriatur  tarn  libi,  quam 
mundo?  Circuncifio  enim  hoc  lecum  trahebat .  Ergo  oftendit  Propheta,Ifi  aelitas  nihil  habere 
excufationis,neclabierrore,velinl'citia:fedperuerle,&;fraudulenter  agere  cum  Deo,  quoniam 
Circuncifio  ,quainitiatieratin  cultuDei,fatis  ipfos  docebat,non  rite.nec  veracitercoli  Deum, 
nifi  vbi  homines feipfos  abnegant.Nunc  ergo  videmus  q  uid  his  verbis  Propheta  intelligat,cum 
iubet  eos  circucidi  Deo,&  auferre  cordis  iuiprzputia.dicit,OVc««c/a/m/'?»  Dw,  quonia  Circun 
cifio  tunc  erat  vnica  ipforum  gloria,fed  non  nifi  in  hominu m  oculis :  tatum  enim  apud  ipfos  rc- 
gnabatambitio,&vanitas,cumplenisbuccisfuperbirent-i&iadarent  feeflefacfuniDeipecu- 
liii  .  Propheta  igitur  iubet  ipfos  omittere  tales  nugas  ,&•  circunddi  ltht>Ux>vt  fcilicet  definat  plau 
fum  captare  coram  mundo-.led  expendant  libi  efle  negotium  cum  Deo.&  ideo  adiungit,A*/&rrr 
frtputu cordis  w7n*;quafi diceret,Cum Deusiufsit  circlicidi  genus  AbrahzTnon  quxfiuitfacri-  G«j 7.10 
ficium  in  pellicula  ilia, led  altius  fpe£r.auit,nempe  vt  circuncifieffetis  cofde.In  fumma,  hlc  Pro-  llAZ' 
phetadocet  quod  Paulus  clarius  explicuit,nempe,literamnulliuseflemomenti  coram  Deo,  fed 
requiriipiritum.Paulusenimhisverbisintelligit,extern'umfignumeirefriuolum,ni(i  accedat  °mi" 
interior  veritasmamliteralis Circuncifio  apud  Paulumtatundemvalet,atque  externa  illaccere 
monia:quemadmodumliteralisbaptilmus  apud  nos  vocaripoteft,  vbi  nulla  eft  pcenftcntiajvel 
fides:  Spiritus  autem  ,  vel  fpiritualis  Circuncifio  eft  abnegatio  fui,renouatio,denique  ve- 
ra ad  Deum  couerfio,de  qua  hlc  Propheta  concionatur.Neque  Mofes  hoc  tacueraf.nam  deci- 
mo capitc  Deuteronomii oftendit  Iudzoslonge  decipi,fiexiftimentDeofatisfadumefle,  v-  Deut.io.t6 
bi  in  cirncfuntcirciicifi:Circuncidite,inquit,cordaveftra  Domino.  Alibiquideadmonet,  hoc 
prorfus  e(Te  Dei  opus:  fed  quanuis  Deus  cordacircuncidat  tamennoncft  fuperuacaa  hzc  ex- 


CAP.  II1I.  IO-    C  A  L.   PR  AELECTIONES 

hortatio,vt  homines  feipfos  circuncidant  fpiiituaHterjqucmadmcdum  etiam  de-Baptifrr.o  pc- 
teft  dici.nam  dum  Paulus  hortatur  fideles  ad  Pel  timorem,&  vitx  lanctimcniam,ponit  illie  Ba- 
ptifmum.Intcreacertumtft  homines  Gbinonconferre  quod  Deus  per  ignum  Baptilmi  6 
rat. fed  admonet  peteniam  cife  gratiam  Spirit  us  a  Deo  ,nc  fruftra  ihtignici  fint  externo  Bapti 
mo:intercacareantipfavcritate  Ergo  cum  Propheta  iubet  ifr.ttlitas  aufene  prxpntU  cordis  fuii 
peride eft  ac  G diceret,  ipibs quide  fatis effe liberalcsin cxremcniisA  externo  cultu,fed has  die 
inaneslaruas,niiipra:ccaat  interior  cordis  afFettus.  Etalloquituriuda:os,atqueincGlas  hiula- 
lem,quoniamputabantfeexcelleiefupraIfvatlitas,dequibusiamgraaemvindiftam  fun  pk>: 
rat  Deus. O.Tx'ndit  igitur  TribumIehudah:imdincolasipfos,&  cities  lcrololyma:  no  cile  tills 
meliores,nequeeximi  quafi  priuilegio ,  quin  ipli  etiam  ad  reddendam  ration  cm  coganiur,  i»fi 
mature,&  quidem  cxanimo  refipifcant.Poftca addit ,  N?  egrediatur  fmor  metis  t.itiqu.un ignis  <.n- 
quit,c3"<«cff»</jfB>*.HlcfcuereduuintiatPropheta,noncilcexpwdandum  Iuda:;s, donee  Dens 
vindex  prodeat,quonnm  hxc  crit  (era poenitcntia>inquit.deniquc  iubet ipios  tcrnpeftiue occur 
rere  D ji iudicio,quoniam  li iemel egrclfus ftierit  furor  Dei,ar debit  tanquam  ignis,vt eos abfu- 
mat.non  cnt  igitur  tiic  tempus extinguendi  incendir.led  fi  rcfipifcant,hmul  etiam  prepemt  lllis 
fpem  venii',quianondum  furor  Deiegreffus  fuerat.Poftea  adiungit,  VroptermjUti.tm  diior.um 
•oettretriim-Sc  his  verbis  iter  urn  Proph:taeos  duriuscoarguit ,  &  cftendit  eos  nihil  coniequiir.is 
tereiuciiadonibus-.quiavbi  Deus  tribunal  iuum  confeenderit ,  &  cceperit  exequi  fuam  vindi- 
c2im,tiiuc  cefiabunt  omnes  ills  tallacesexcufationes,quod  nihil  tale  lint  meriti,  quod  non  tan- 
ta iitfcelerum  atrocitas ; Deus,inquit,  manu lua  vos  docebit, quam  grauis  lit  lcelerum  veftro- 
rum  atrocitas,  non  agct  verbis  tunc  vobifcum.    Pcftea lequitur, 

5  Nunthte,  vel promulgate,  in  lehudah ,  &  Iernfalem  faciteaudire.'/joc- 
eft,pitbliate,&.  dtcite,&  clangite  tuba  in  terra,  vocatc,colligite,  &  dicite, 
Congregamini,  &:  in  tr  emus  ciuitates  munitas. 

6  Tollite fignum , Wvex///w«>inSion:congregamini, Vf/c-ow/J^c-,^ 
\ertwit ,yirilitcr agiteideducunt  emm  hoc  verbum  ab  uv,fedpluresfequu)itur  diucrfum 

fenfum  ab  ttv%  quod  eft  fugtrc ,  \elfe  colkgerc  mctus  caufa ,  ne  lr.erisjVe7  -non  ftacitis, 
quoniam  malum  ego  accerfo ,  "venire  facio^b  Aquilone,  &  contntionem 
magaam. 

Hlc leremiasafperiustractatfuospopulares,  quoniam  videbat  cffepra»fra&oingenio,i5: 

ka obftinatos  in fuisicelenbus,vt non pementfanis conliliis reduci in  viam falutis.ergo  Lie  eos 

compellat  tanquam  homines  deiperatos,&:  apudquosinutilis  eftdo&rina.  Etfiautemore  pro- 

phetico  claisicum  canit  terroris  iniiciendi  caufa:videtur  tamen  ironia  fubeffe ,  cum  iubet  eos 

promulgarein  Iebnd.tb,&  lerofelym*,orpitbltc*re : quali diceret,  Vbi vos  vrgebit maior  necelsitas, 

tunc  potentis  quidem  experientia  ientire  Deu  vobis  effe  infenfum,licet  hodie  non  credatis  meis 

momtionibus,ied  ne  tunc  quidem  violenta  manu  Deus  vos  ad  fe  reducet,quoniam  q  hatreds  vo 

bis  lubterfugia,cIangetis,Adfunthoftes,&  imminent  nobis. ergo  quifque  fe  recipiat  vel  Ierofo- 

ly  mam,&  vrbem  ingrediatur,  &  fe  conferat  in  Siomhoc  eft  ,  li  non  poterimus  nobis  conlulcre 

in  vrbe,ialtem  tutierimus  in  dlo  propugnaculo  Sionis.atqui  Deus,inquit,*ttfr/!V  vobis  malum  ab 

A^«;7o,7P,&quicquidputabitisvobisprodeffeadfilute,hoctotumeriteuanidum.Pra;cipueta- 

men  expendereconucnitProphetam  quali  Deifcecialemfolenipriconio  denunciare  bellum: 

&quanuisinfulteteorumpertinaci£,delcribcretantumfore  vbique terroris,  vt  faluteminfu- 

ga  ponat.  Crf»/Ve,inquit ,  in  lebuda.h,<y  pttbUcnte ,  vel  promulgate ,  in  Ierufakm(  ">Vin  annuntiate> 

Ueli.i.i$.  idverbum)  tudirefucite  .  Hie  non  loquitur  fimphciter,ficutiIohel  cum  iubet  clangere  tuba: 

nam  hortatur  illicpopulumadpcenitentiam,fedIcremiasironice,quemadmodum  nuperatti- 

gi,hlc  pop  jlum  pcriti  ingit  propter  obftinationem,  Si  contumaciam  .•  quafi  diceret,  Video  quid 

fitis  fa£hiri,cum  vos  premet  Dei  vindi<Sa,netunc quidem  refipiicetis: led  clangetistubain  tota 

tei"ra,R.ecipiantfcomnesinSionem:qualiillincpolsitishoftes  veftros  repcllere,&:  vitas veftras 

tuen.itaque  non  iubet  clangere,fed  potius  oftendk  quid  facturi  lint. Male  quidam  verturit,  Im- 

plete:fedrcceptaeftfententia,Congregatevos.fednonvidenrurmihiInterpretesfpccl:affe  cty- 

mologiar.v. eft  enim hoc  verbum  eiufdem  fignificationis apud  Hebrsos,  cuius  eft,  &ma[Je\vous: 

Colligite  vos,c?  dicite,  Congregamini,&  "venUmtu  in  wbes  munitas .  hoc  quidem  erit  vobis  propoiitu 

quarrere  latebras,qu£  vos  protegant  ab  hoftium  impetu:  fit  hn,Tollite  fignum  in  Siou,  or  confugite, 

kd  De9  intcrea accerfet  vobis  m.ihm  ex  bquiloneJinyn-hx  poteft  bifariam  exponi,nc  ftetis,hoc  eft, 

pr  operate  celeritcr,quemadmodum  fieri  foletin  maximo  pauore:vel,non  ftabiti;,  hoc  eft,etiam. 

ii  putctisfirmam  vobis  fore  ftationem  in  monte  Sionis ,  tamen  ne  illic  quidem  confiftetis-  Prior 

tamen 


: 


IN     IE  REM  I  AM.  £$ 

tamen  expofitio  mild  magisprobatur ,  quia  ad  contextum  aptior. 

Precati  o. 

Ddomnipotens  Deus,quando  non  defmitnus  abste  fiotidie  dlienariwflris  peccdtif) 
^fumennos  comiterhortaris  adre/ipifcentidm}(f promittisetiamtefore  nobis  exora- 
lilcm^c propitmmje obslinate pcrgxmus in  noflmfceleribus,  & ingratijimus tanta 
tuce  hwndnitdti:[cdfic  ad  te  redemus,\t  vzfa  noftra  tejletur  non  efie  01am  noflram  pes 
mtcntiam^  ltd  in  tefolo  dcqiacfcamus,ne  hue  &  illuc  abHrahantnos  prdua?  cdrnis  no- 
fir  a  cupiditdtcs  :fed  mxncdmusfixi^ftdbilcs  in  rcclopropofro,  (fficjludedmm  iibi 
obfcquitoto  "vita  noslrw  curfu^ttdndem  pcrcipiamus  fhiSlum  nofira  obcdientia  in  re- 
gno tuo  aelefli,per  lefum  Clmjlum  Damnum  nostrum,  Amen. 

7  Afcendit  Ieo  ex  denfitate  fua ,  hoccfl , cxoccukoloco, &  vaftator gen- 
tium profe&us  eft,egreflus  eft  e  loco  fuo  ad  ponendum,wpotttf,  terrain 
tuam  in  vaftitatenrvrbes  tu£ perdentur,  vt  non  fit  habitator. 

PL  v  r.  i  B  v  s  verbis  declarat  Propheta  quid  fibi  velletilla  cominatio,  quam  heri  brcuiter  at- 
tigimus.dicebatenim  lllic  Dcus ,  froducam  malum  ex  Aejuilone .  quodnam  lit  ^enusmalinunc 
expnmk,&comparatrcgem  Baby  Ionium  lconi,  &poftcafinefigura  vocdtperdi/orem  Pentium. 
Per  fimilkudinem  leoms  intelligit  Ifraelitasnon  fore  pares  ad  rctiftend  um:&  c  um  addu  fin  ten 
ft'«mv^.!fom»,iignificatctiampa-ituros  cum  reliquis  .na  fiNabuchadenezerpotuklufricere 
ad  delendos  multos  populos,quomodo  Iudsi  effugerent  eandem  calamitateni'^ewV/jigkurjin- 
quit,V4/?rffp>-ge»/««w.S'.dpia:tcricumtempusvi"urpatin  omnibus  verbis  ad  certitudinem  yatici- 
nii:deindevcplusterrorisincutiathominibuslecuris,&qui  torpebantinfuahypocrili,quonia 
pro  nihilo  ahoquiduxii?entminasomnes:quantifperenimilIisparck  Deus,cotemnunt  eius  iu- 
dicium,&  fibi  promktuntimpunkate  iniuis  peccatis.Ergo  Propheta  vteos  cxpergefaciat  pro- 
ponit  rem  in  mediu,quali  iam  cum  valido  &  inftrucio  exercku  veniret  Nabuchadenezcr  ad  va- 
itandaludatam.  dick  3.uxcm,LeonemafcendiffeexfuisUtebns.  lednomehocpropiie  lignificatden 
ikatem  pcrpkxam,  licuticiim  arbores funt  inter  ie  implicit^ ,  vel  cum  locus  aliquiseft  obfitus 
multislpinetis.  Optimeautcm  quadrat fimiIkudo>quoniamluda'inunquamputairent  regem 
Bibyloniuegreflurumex  locistamremotis,quoniaeratdifricilistrafitus,  &  valde  molefta  ex- 
peditio:dick  tamen  Propheta,  Leonemventtirum  exillis  /<*ft'&«fo,necquicqua.  fore  obftaculo,  quin 
perrumpat,vtprodeatinplaikciem.Tandemconcludit,vrifj^f/ff«w;V;',v/»i>Mj7//A<6;V/«ror.  Iam 
iequkur, 

8  Super  hocaccingitevosfaccis,pIangite,&vluIate:quia  non auerfus 
eft  furor  ira;  lehoua;  a  nobis. 

Hlc  nondum  videturhortariProphetafuosgentilesadpoenitentiam  :  ftatim  fcquetur  cla~ 
riordoftrina.ledhlclimplickeradmonetadciTe  grauifsimumluftum,quoniamvidebatdemer 
fos effe hypocrkas  illos in luis deliciis ,  nee  poffe  vllo mctu  percelli:ideo dick  illos  logeerraro 
fi  exiftimet  l'c  fore  in  tuto.quandiu  infeftus  eft  ill  is  Dtus'Jndiiite  vt>sficcisiinquk,pl.%n°ite,<&  vlu~ 
Itte.mm  i'equkur  xa.uo>quodnonfit  auerfus  furor  ir<t  Deiabiffs:  fcimu  s  enim  vt  iolean  t  impii  lib1 
Dcumfubiicere,acfipoircntfua  pertinaciaauertereaut  procul  abigere  eius  Judicium,  &  quafl 
manum  eius  prohibcreab  aft u.Quoniam  ergo  kainfoletcfit hypocrite  aducriusDeum,nomi 
narim  dick  Vxoxi\\tx^furoremirit  eius  non  ejfeaue rfum:  &hoc  modoadmomt, donee  reconciliati 
lint  Deo, fore  omnibus  modismileros. Nunc  tenemusconfiliumProphetx-.cofirmat  enim  pro- 
ximam  fententiam,vbi  dixcrat  lconcm  effe  egreffum,  &  vaftatorem  iam  adeffe'.conhrmat,  dico, 
illamiententiam,quia  nihil  illisiperandum  fit ,  nifi  Deopropitio .  docet  autem  Deum  effe  ira- 
tum.Sequkurcrgo,infcelickerillis  omnia  ceffura. 

9  EtentdieilIoJdicitIehouah,penbitcorRegis>&corprocerum,&: 
obftupefcent  Sacerdotes_>&  Prophetic  mirabuntur,  \clattomti  erunt. 

Qupfiiam  adhuc  ftabat  regia  dignitas  apud  Iudsos ,  quanuis  opes  valde  effent  diminutsi 


T>ttttt9.4 


CAP.   I UI  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

ludan, regio  nomine  frcti  fperabant  fe  habere  certum  prxfidiunv.  hinc  fiebat  vt  non  moueren-' 
turvlladuumtiatione.namerat  lllis  qualiclypciinftar  rcgnum,quodmanebat  non  prorfus 
incolumcjicd  tamen  in  aliquo  mediociiftatu:  deinde  fcimus  quanto  faftuauliciturgeant.  nam 
ficuti matrnifaciunt  reges  fiios,ka  ctiam  oftcntant fnam  pr  udentiam,&  animolkatem .  Cum  er- 
go & ftu'.ta ilia ima^inatio deRege,& fallax  iactatia Procerii deciperetIuda:cs,idcodicit Pro- 
pheta,I«  ilk  dieperibit  ar  Regis  or  cor  Procerum  Non  dubui  eft.qmn  cordis  nomine  metem  intel 
figar,fetTtipluribus  aids loasvidenuisnomen hoc ita Tumi,  Non dedittibihacleniisDeus  cor 
ad  intelli^edum,inqukMoies,Deuteronomii  2.9. cap.  &  Latinietiamvocarunthominescorda- 
tos  q  ui pollent  intelligenti  j>&  dexterkate  ingemi  Sic  ergo  doeet  Prophcta ,  q  u6d  popul  us  expe 
<5tet  Rei:e  iibi  fore  inftar  muifti  propugnacL:li,elTeinane,&  fallax  comentum.Q^u  Rf.v,inquk> 
tunc  inteUioentu,cr  fenfupriuAbitur.conh\\3A  iiqui  oftentant  fuum  ingenium,etiam  tuncrepericn- 
turprorlus  vani:noncitigiturciirh£cfiducia'vosdecipiat.Iniumma,voluit  Propheta  excute- 
reperucrlamillamriduciam,qiiainsbriaticiantluda?i,cumputarenc  hbi certain elTe  falutem 
in  Regis,  &  ProcerumintclligStia. Idem  ctiadocct cam deSacerdotibus,q'jam  Prophetis.nam 
inordineSacerdctalimjltuseratiplendor;  nequeenim  TribusLeuiticalumplerat  libihono- 
rem,Deus ipfc  praefecerat  Saccrdores  populo .  Iiuialuerat  igitur  opinio  ilia ,  non  poffe  deftkui 
conlilio,&  prudcntiaSacerdotes .  Quod  ad  Prophetasfpe6tat,  haud  dubic  Iercmias  concedit 
nomeri  hoc  impoltoiibusquifalio  Deinomen  obtendebanr.&ha?cloquendiratio  paisim  trka 
eft  apud  Prophetas  non  ergo  intelligit  veros  8c  fidelcs  Dei  miniftros,qui  partes fuas exequeren- 
tur ,  led  eos  qui  tunc  locum,&  titulum  ilium  ia&aL  ar.dick  imntsftre  Attonitos.ln  iumma,fpoliat 
populu  falfa  ilia  perfuafione,in  qua  obdurucrat,vt  non  timeretDeiiudicium.Sed  locus  hie  no- 
tatu  dbnus,quia  oftedit non  alligan  Dei  gratiam  vel  ordinibus,vel  titulis.  Propheticum  nomc 
fuit  temper  in  pretio:deinde  munus  Sacerdotale  nendebuit  carere  honore ,  quonia  fundatum 
erat  in mandato  D^i,fed pronuntiat  nihtlominusIeremias,in  Sacerdotibus , 8c  Prophetis  nihil 
fore intelligent  ,quoniam ftupidi erunt,& attoniti.Q^antum  ad Regem fpe&atjfcimus  geftaf- 
fe Chrifti  hgurani:  pronuntiat  tamen  idem  de  Rege  ipto,&  de C6liliariis,nempe cxccecatum  iri 
iufta  Dei  vmdic~h,ita  vt  nihil  cernant.    Poftea  addit, 

,io  Ec  dtxi,Ha  ha  Domine  Iehouah ,  certe decipiendo decepifti  popu- 
lum hunc >  &  lerofolymam, dicendo,Pax  eric  vobis,  &  pertigit  gladius 
vfque  ad  a.mma.m/Mienpcrttgk:nam  hie  copula  vice  adherfatiuce  pomtur. 

Hunc  locum  quidamitaaccipiunt.ac'aobiiceret  Prophetavulgifermone.folentenimetiam 
fceleratifsinuquiqucdumvrgcnturDeimanUjreiicereinillumculpaj&querimoniisfuiscon- 
tenderc,&  rixaricum  eo.Exifhmant  igitui  Prophetam  hie  non  ex  lua  peri'ona,  fidtotiuspcpuli 
ita  loqui,Domine,quid  hoc  libivultitu  eerie  nusdectpifti.  Alii  pauloreftriaiusexponut,q  uod 
Prophcta  hie  oblique  expoftulet  cum  Dco,quiapalTuslltPieudoprophetas  blandiri  populo, 
ita  vt  quali  fopirent  omnium  mentis :  fed  mihi  magis  probatur  diuerfus  fenfus .  Exiftimo  ergo 
Prophetam  ironkehicperfhingereillasperueriasadulationes,quibus  Prophcta:  perdiderant 
miferos  Iuda:os,cum  illis  promittercnt  veniam  a  Deo,&  femper  li'ta  vaticinia  proferrent.Non 
dubiumeftjquinDcusiuftammercedem  rependent  Iudacis,  cumitapaffiiselt  tos  decipi  per 
impoftores,fcimus  enimmundumlemptr  laboraffehoc  moibo,vtappetiueritblanditias.que- 
lAich.i.u  admodum  exprobrat  illis  Deus  perMichea,Q^_a:ritis  Prophetas,quivobis  promktantamplarrt 
meiTem,amplas  vindemias,inquit.Cum  ergo  Iuda;i  vellent  parciluis  fceleribus ,  &  non  tantura 
odio  haberent  veros,  8c  icueros  cenlores,  led  etiam ipfos  dcteftarentur,ideo  licuti  promcriti  c- 
rant,voluk  Deiismultoserrones  libiaflumere  prophcticumnomen;kafa£$umeft,vtIuda;ipu- 
tarcnt  fibi  fore  perpctuam  pacem.&  hoc,qucmadmodum  dixi,folenne  efthypocrkis.  lam  Pro- 
phcta amarulento  lcrmonehicpeiftringk  fallaciasillas,H<«/«Ieii«.ih,inqukjCfn?/«  dectpifli 
populiimbuncNcquecnim  vel  Prophcta  hie  induitvulgiperlonam:velconqucfkur,qu6d  Deus 
tantum  Ucentiz  permktat  Pieudoprophetis :  led  inlultat  tarn  ipfis  impoftonbus,quam  tori  po- 
pulo .  Pori o  quoniam furdas erant  omnium auresxouertk ad  Dcum lermonem: quafi  diccret, 
Ecce  Domme,dijni  erant  hoc  pra;mio,quiappctkieruntblandkias,neque locum  dederunt fan- 
Sis  admonitionib us ltruomm  tuorum:cum  ergo  omnis  illis correcliio intolerabilis  fuerk,'iani 
incipunt  difcerefe  fuiiFe  ab  aliisquam  a  te  deceptos .  Videmusergo  Prophetam  hlc  ridere  ftu- 
porem  illum,in  quo  din  ol  torpuerant  Iudari:  8c  ita  fimplex  fentuseft,«/i.v/,hoc  eft,  conue'rti  mc 
ad  Deum.D/v»  cr^o,Domitie  Iehouah  certe  tu  decepifti  populum  hunc.  Certc,irOnice  ponitur,  hoc  eft, 
Nunc  apparct  re  lpla  faille  deceptos:  led  a  quo?vellentquidem  obftreperctibi ,  led  conuidi  te- 
IjenturftultSCrredulitatis  vtdigniomninocr5tquosfallcientPicudopropheta;.<//fm<fe,inquir, 
Pax  erit  wfo'j.Nunquam  hoc  profecium  erat  ex  ore  Dei -.nam  Ieremias  quotidie  tonabat,  &  mi- 

nicabatur 


IN     IEREMIAM. 

nitabaturinftareperniciem:erat  quad  pra?coca:lcitis,quirerrore  omnia implcict:fcd  nonaU- 
dicbatur:intcreaplaufLimdabantIiid^ip[ciidoprophctis,quJmuIcebanteosvaiiispromiHio- 
nibus.Vidcmuscrgo  nunquamitalocutum  faille  D_um ,  ludxosautcmnon  tantiini  libentcr, 
i'ednimiscupidearnpuilTeiftaspollicitaciones,  cum pleudoprophctce  illis  grdtfiraf  i  vcllcnt. 
Tribuit igicuir  Deo  leremias,  fedironice,quodceruim  eratnon  competcrcnili  inillosimpo- 
ftores.Poftea  adkuv^k,EtpertigitgladiKsvfqneadanimam:\ioc  cft,iamtamcn  conrigimur  lartha- 
libusplagis.  Obliqucautem  opponithic  Propheta  peruerlas  lllas  adulationcs,in  quibusli- 
bi  placebant  Iudxi ,  &  oftendit  tandem  re  ipfa  fenfuros,  quam  fallaciter  prxtexuerint  Dei  no- 
men.  Sequitur, 

ii  In  tempore  1II0  dicetur  populo  lmic,boceft,depopido  boc,h  enim  bicac- 
cipiturproz,  &  de  Ierufalem  ventus  ficcus ,  alijtrctmfemntyehcmcntem,  in  ex- 
ce\Cisde(evu,indcferto}ad  \crbum ,  verlus  viam  hlia?  populi  inei ,  non  ad 
fpaigendum,neque ad  purgandum. 

la  Ventus pleniorilhs  veniet  mihi  .-nunc etiam  ego  loquar  indicia 
cumAlisjboccftiproferdmMdiciaaimillis. 

Conti'nuatfuumvaticinium  leremias  cum  dicit  ventum  turbidum  inslare ,  qui  non  disj/ergat 
r.(»r«wVf//'«)'gff,ieddiiiipet,atqueeuei'tat  omnia. Exprimit  ergo  quanta,&quam  grauisfutu- 
ralit  clades,cuiusante  meminic.Ccmparat  cam  yenr.olicco,velarido.Nam  ny  accipiturpro  li- 
qiudo  interdum,  8c  interdum  etiam  pro  arido ,  quoniam  maior  eft  liccitas  in  locis  lublimib  us. 
Nee dubium eft, quin hie  ventum  inte!iigat,quicelcri  impetufertur,&  conturbattotumae- 
rem,vbiici!icet  nullx  iuntnebuix,  vbi nulla:  arbores  impediunt  curium  .  Et  ideo  loquit  ur  de 
exceliis  locis,&  defertis.  Perinde  eft  igitur  ac  fi  diceret ,  tarn  graue  fore  lmp.tum  vindi&x  Dei» 
&  tanta  violentia  cam  erupturam,  ac  ft  ventus  tranliret  per  loca  excelfa,  &  per  terrain  andam, 
vel  deiertum  aliquod.  Dicit,  kd  viamfili*  populi  mei:quati  diceret  talcm  fore  venti  curfum,vt  re- 
ftaimpetatludxam  .  Namhxclocutiolatis  nota  eft  omnibus,  qui  mediocritcr  verfatiiuntin 
Prophetis,Filiam  populi  poni  pro  ipfo  populo.  Tcndetigiturille  Vf»f»/,aut\pcctabit  verfus  Iu~ 
dttam.  Poftca  addit,  Non  adfpargendum,  neque ad purgandum  ■  Solent  enim  agncolx  ventilare  tri- 
.ricum,cumfumiturexarea,vtvolitentquifquihxpurgatx  vento  .  Propheta autemdicithunc 
ventum  non  fore  ad  purgandum,neque  ad  fpargendum.  Erit  enimjnauttJonge  turbidior.  Deni- 
quefigniricatDeumitainfeftum  fore Iudxis,vt non ampliusmediocriteriplcscaftiger,. vel ad- 
hibeataliquam  moderationem,  ficutiantefecerat .  Deusenimiamfxpiuspcenamexegeratde 
Iudxis:  fed  adhucagebat  quail  medici  partes  .ftudebat  enim  fanare  populi  vitia.  Cum  ergo 
profe&ucaruiiTentillxcorrecl:iones,iam  Propheta  dicit  venturam  Dei  iram,quxnon  purget, 
iicut  aritea,  neque quiiquiliasfpargat:ied  qua:  ablumatquicquid  eft  in  populo .  Ideo  adiungit 
(coherent  enim  ifti  duo  verfus  limul)  Ventus  plenior,inqmt,3.m  perfe&ior,*///}  veniet.  Alii  vcr- 
tunt,  Abillislocis,itaaccipiiitn:fedpotiuscomparatiueiumitur,quodici!icct  ventus  hicmul- 
t6  erit  afperior,autfxuioralnsventis,quiiolcntpurgareterram,  vel  cxcuterequilquilias,  &le- 
parave  a  tritico .  Ventus  ergo  erit  multo  turbulentior .  Et  veniet ,  iuq  uit ,  mihi .  Non  dubito ,  quin 
Deushicloquatur .  Alii  putant  Prophetamhlc  reprxfentare  totum populi  corpus, &expo- 
nuntventurumefle ventum, qui irruat contra ipios. fed  hocnimis  coaftumeftct.  Deinde  re- 
fellitunlludcommentum ipfo  contextu.  neque  enim  competeret  inProphetam  quod  iequi- 
tur,  Nunc  prefer am  indicia  contra  ipfis .  Hie  ergo  Deus  pro  iudicisoriicio  ,  pronuntiat  ventum 
prxftbfibifore,quodilfipetatqueeuertattotamIudxam, non ampluis  purget .  Atqiteitado- 
cet,Cluldxosnonfponte  venturos,fedparatosforeadexeqi!endaluaiuffa:quafi diceretfe  fo- 
re authorem malorum omnium,qux Iudxis impendent .  Veniet i^iaumihiventut : hoc  eft,prx- 
ftoadcrit,  vt  mandatis  meis  obtemperet.  Tandem  adiungit  expolitionis  vice,T«wc  ego  lo- 
quar indicia  cum  Hits .  Loqui  indicia  eftcxercere  partes  iudicis,  vel  in  ius  vocare,velcitaread 
dicendam  caufam :  quemadmodum  etiam  Reges  dicuntur  loqui  indicia  ,  vbi  reos  cogunt 
ad  dicendam  cauiam  .  Signiticat  in  iumma  Deus  ,  fe  vium  ruifte  hactenus  longa  toleran- 
tia  ei  ga  Iudxos :  quoniam  autem  videtluamindulgentiam  nihil  prodeft~e,quin  magis'ac  ma- 
gis  ferociant ,  pronuntiat  fe  iarn  fore  iucucem  lllorum ,  nempe  qui  icelcra  vlcifcatur.  Poftea 
addit, 

13  Ecce  tanquam  nubes  afcendet^&i  tanquam  tu  rbo  currus  eius:ce- 
leriores  aquilis  equi  eius;vas  nobis,quia  perditi  fumus. 

f 


CAP.  IIII.  l  °    CAL    PRAELECTIONES 

Hie  Propheta  da udit  fuum  vaticinium,quod  ad  grauitatcm  vindi&x  cxprimenda  fpcctat. 
multas  autcm  fimilitudines  hlc  ponit,qux  excitent  Iudsos>&  cogant  ad  timorcm.  Diciuwmr 
Deivmturos  tanquamnitbes:&  /.iM^HiWjrw-foWwdeindeequoseiusvelocioreseffeaquilis.Q^ari 
turn  adnubesipi.&at,&  turbiiitm,&aquilasetiam  (cademenimcfttrium  fimilitudinum  ratio) 
non  dubium  eft,quin  Propheta  celeritatem  vindi&x  Dei  delignct;  fed  aliquid  tamtn  eft  dilcri- 
minis.  Videmus  vt  nubes  repente  exoriantur,&  occupent  totum  ccelum  .  hoc  autcm  rit,vbi  tur- 
bo acrem  per  mifcet.Ergodumnubibus&turbiniconfert  Dei  currus,tantundtm  hoc  valet,ac 
il  diceret  repentinum  fore  lnitium  cladis :  quia  Deus  ex  inopinato  confurget,  cum  vil us  fuerit 
diu  dormire.Iam  chm  dkitequos  Dei  per niciores  fore  aquilis,  figniticat  nihil  fore  Deo  negotii,vbi 
femelmcceperit,quomimisqualivnomomento>autfaltem  exiguo  tempore  ,totam  Iudxam 
perdat  .  nam  fcimus  quanta  lit  pernicitas  in  volatu  aquila? .  Dicit  autem  fipw  Dei  celeriores  fire 
omnibus  aquilis .  Nunc  tenemus  Prophetx  fenfum  .  Namcumludariilludeicnt  minis propheti- 
cis,  iactabant  hoc  inter  alia,  O,  nos  faltem  interea  epulabimur  la*ti,&  hilares:Prophetx  lfti  non 
concedunt  nobis inducias  vniushorx  .atqui  plures  anni  effluent  antequam  malum  nos  de- 
deprehcndat:quemadmodumhodie  videmus profanos  homines  ludtre  cum  Deo.  Nametiam 
li  non  polfint  in  totum  contemnerc  quod  Deus  illis  minatiir ,  tamen  extrahunt  tempus ,  &  pu~ 
tant  fe  aliquid  facerc  lucri,dum  fufpendunt  vindi&x  tempus.  Hxc  igitur  ratio  eft,cur  Prophe- 
ta dicat  iam afccnfuros effe currus  Dei ,  Quemadmodum nubes  confurgunt  repente ,  inquit :  deinde 
quemadmodum  turbo  exoritur  ferenoaere.  poftremo  celeriore s  et iam  fore  aquilis ,  ncmpe  in 
continuo  ipfo  traftu.  Tandem  Propheta exclamat  totius  populi nomine ,  V&  nobis ,  quia  fitmut 
perditiMlc  concife  loquitur  vt  doceat,tam  Pfeudoprophetas,  quam  populum  ipium  in  perni- 
ciem  fuam  errare,dum  ita  indormiunt  fuis  malis,  &  exiftimant  impune  fibi  fore  illam  focordii.. 
exclamat  igitur,quanuis  omneseffenttuncftupidi,populum  iplum  effe  perditum.  Tandem  fe- 
quitur, 

14  Munda  a  malitia  cortuumIeruialem,vc  falua  fis/quoufque  ma- 
nebunt  in  medio  tui  cogitationes  vanitatis  tux?.Ahj  vermnt,dolori£tui:alij, 
concupifcentia  tu<e:alij  imquitatts,acfi  ejfetw. 

Hie  iam  Propheta  diferte,&  ex  profeffo  hortatur  populum  ad  refipifcentiam.Cum  autem 
iubet  Icruhkmlauare a malitiacorfuum,'vtfaluafit,o(tcnditnullym effe  remedium, nil!  reconci- 
lienturludan  Deo:  hoc  autcm  non  poffefieri,  nili  rclipifcant  a  fuisfceleribus.  Dixeratprius,i- 
rato  Deo  rierinon  poffe,quinmileteperirent:eandemfententiamnuncconrirrnat,  ytfalnafs, 
lana.  cor  tuttm  a  m4£tat:quati  diceret,bcllum  effe  Iudxis  cum  Deo;minime  autem  lperandam  effe 
falutem,  ciim  armatus  lit  in  illorum  pcrniciem  Deus ,  &  vmdicem  fe  oftendat  ad  punienda  eo- 
rumfcelera:  limuladmonctqualis  vera  lit  pcenitentix  ratio,  nemye/ilauet  cor  fuuma,  malitia. 
Hypocrite enimiemper  vol unt litare Deo  per  externosritus,vel  geftus:  Propheta  autem  o- 
ftendit,non  poffe  Deum  placari,  nili  ex  animo  ad  ipfum  redeant .  Significat  ergo  initium  vera: 
pcenitentix  effe  in  affectu  cordis.Tcnemus  Prophetx  conlilium.  Csterum,infcite  ratiocinan- 
tur  qui  volunt  pcenitentiam  effe  caulam  falutis,  quia  dicitur,  Vt  falua  lis  laua  a  malitia  cor  tu- 
um^ Papiftx  arripiunt  tales  locos,vtftabiliantliberumarbitrium ,  &  oftendantfatisfa&ioni- 
busnoftnsaboleripeccata,&peenam  redimi.hoceftnimisfngidum,  &  nugatorium.  Nequc 
enimhic  Prophctadilputatdecaula  ialutis:fed  quemadmodum  iam  dixi,limpliciter  docet,ho- 
mines nimisiocordes  cffe,dum fperant  fibi  quietum  foreftatum,  vbi  bellum gerunt  cum  Deo, 
3c  ille  etiam  armatus  eft  ad  fe  vlciicendum  contra  cos. Ergo  hie  non  quxrendum  eft,an  fuapce- 
nitentia  redimat  fe  peccator  c  manu  Der.fed  tantum  hoc  vnum  vult  Propheta ,  non  poffe,  nili 
placatoDeo,noseffequietos,&fecuros.Etlimuloftedit,Deum  non  forenobispropitium,  do- 
nee refipuerimus,idque  ex  animo,vel  ex  puro  cordis  afte<Su.Pofteaaddit,jQ«o«/^«f  manebunt  in 
medio  tui,cogitationesvanitatis  tux?  Hlcpungit  hypocrifin  gentis  fuse,  ciim  dick,  Qmcquidex- 
cufent,tamenconuicr.oscffe  coram  Deo,&tergiuerfationeseorum  effe  friuol.is,quonia  Deus 
penetretvfquead  intimos  receffus  cordium .  Appolite  autem  loquitur, quia negotium  erat 
cumhypocritis,quiputabant  ceremonias  luas  placere  Deo  .  Deinde  ciim  obiicerent  fua  ca~ 
uilla,putabant  fedebere  abfolui.quoniamnon  poffent  coram  terrcnisiudicibus  damriari! 
Propheta  deridct  has  fallacias ,  Quoufqite  manebunt  cogitationes  vanitatis  in  medio  tui  ?  hoc  eft, 
etiam  li  te  abfoluat  totus  orbis,quid  tamen  proricics?  Nam  cogitationes  manent  in  medio  tui: 
hoc  eft, in ipfispenctralibus:illas autcm  Deus  cognofcit,quia  nihil  cftab  co  abfc'onditum. 
Non  eft  igitur  quod putetis  quicquam  vos  confequi  externa  lpecie,vel  veftris  excuianoni- 
bus.nam  Deus  cognitor  eft  cordium.  Neigitur  maneant  in  medio  tui  cogitationes.  Vocat 
cogitatione  vanitatis,  p«  lignificataliquandofubftantianr.lcdligniricat etiam  virtutem,inter- 
dum  figniticat  dolorem,&interdumvanitatem,v el  moleftiam .  Hlcnon  dubito,quin  Prophe- 
ta vel  mole- 


IN    IEREMI  AM.  *  S4 

ta  vcl  moleftiam,veI  vanitatem  intelligat.Namquod  alii  cxponunt  concupiicentiatn>  htfcio .  n 
fatisnrmumiit.Sednonmalequadrabit  vtraque  ilia  cxpolitio,  quanquam  lecunda  melius; 
Quoufque  ergo  maneimntin  medio  tui  cogitmiones  vanittttis?  hoc  eft  >  quib  us  te  fiuftraris  ?  nanu  um 
fulpenderctDcusvindi(Samluam,putabantIiida:irctircelaprosexeiusmariU:Iimultamcn  e- 
rantcogitationesmoleftix  abtrTcctu.  Quid cnim tandem  futurumcr.tt.niu  vtlentirent  eosh- 
hi  accerkregrauius  iudicium,  quiita  faciunt  nbiillccebras  ex  Dei  indulgcnti.i,  vcl  tolerantia? 
C^6daIiiexponuiuadiuiCogitationesdoloris,quoniarnmulusiniiirias,&vexatioiicsiiii- 
quus intulerant iuis  vicinis Iudai , hoc etiam nimis coa&um eft .  Ego  igitur  non dubito , qum 
Prophcta  hie  fallaces  illas  Ipcs  deiignet ,  quibus  Iuda:i  obftinatiores  erant  aduerfus  D^um ,  vt 
fibi  a  nulla  pcena  metuerent. 

PrECATIO. 

Da  omnipotent  Dcus ,  qttando  dignaris  nos  quotidie  ad  refipifcentiam  imdtare ,  & 
intcrea  nobis  confcientianojlratejlis  eji,quam  \ariis  modis  prouocaucrMus  in  nos  vin- 
diSlam  tuam:r.€  maneamus  objlinatiin  nojbasjiekribus^  re  etiam  ammi  nobis  obdu- 
rcfcantperucrfisfallaais:jeifinamu,s  nos  verbo  htofubigi,%y  it  a  nos  tibi  off  cram  us  pu± 
ro  wjyncero  corde,\t\'tar.osl:ra nihil aliud jit,  quamjludium cuts nouitatis , quant  .i 
nobis  pojlulastvtfakccttibiitaconjecrati  &  ammo  (feorporefludeamusperpetudglo 
rificare fanclum  tuum  nomen,do:  ec  confortes  fimus  gloria  aus,  qua  nobis  porta  eft f an* 
gMncvnigenitifrlij  tiii,  Amen. 

15  Quia  vox annuntians  e Dan»& promulgas clade \velpanjm ,e monte 
Uphvaintalijvertmtiniqiutateniv*' 

T  T  e  r  v  m  repetit  Propheta  quod  dixerat3nempeIuda;os pro  fua  pertinacia addiftos  effe  vl- 
•*•  timoexitio,quoniamtoties&  tarn  longo  tempore  exaccrbauerintDcum,neque  locum  de- 
derintlan&ismomtionibus,cumDcus  perleruosiuos,&  Prophetasiliis  veniamorTerret,(i  re- 
fipilcercnt.  Caneium,totusccntextusqucmnuncex£>onamreprelentabitadviuum  clade  qua: 
tuc  inftabattficuti  in  hoc  Verfu  videmuseiTe  Hypotipofin.  Namiubncit  Propheta  ante  oculos 
quod  non  potcrat  verbis  fatisexprimi.DicitVoa»>d»K««r«rffDrf».eratautemexttemus  limes 
verius  Aquilonem.  Dixerat  prias.malum  inftare  a  plaga  illa:hoc  eft ,  a  Septentricne:  quoniam 
Deus  elcgerat  Ghaldaro:.  vindiSx  iuaj  exequutores.Ideo  dicit  vocem  xudtri  e  D.f»,non  quod  iam 
tunc  exercitus  paratus  eiTet  ad  debellados  Iuda:os:l~ed  Ierernias  prophetico  lpiritu  hlc  loquitur, 
quafi  adducent  Iuda?os  in  rem  prsfenrem ,  qui  putabant  Ijbi  non  immin  ere  tarn  graue  malum. 
DiximusenimherijVbiD.ushypocritisadtepusindulgct,eosmagisobdurelceie,(X:proteruo 
cotcmptuilludereeiusPropheus. Ergo  cum  videretleremiasfibinegotium  effe  cum  ftipitibus, 
ideoneceire  habuitornaredo&rinam  fuam  riguris,  qua:  palam  cftenderet  non  procul  aoeffe  iu 
dicium,quodIudauimaginabantur  non  effe  libimctuendum .  Dicit  ergo  vec  m  audi*  ie  Dan,  c? 
^>»Wiif^W,p«.hoceft,moleftiam,vcl  poena, velcladem  .  nam  alia  veriio,quamretu!idi:rior  eft  pi4 
propriequidcminiquitateml  gnifacat,  led  accipitur  etiam  pro  poena.  Castci  umquoties  vlur- 
pant  hanc  vocem  Prophetse, intelligunt  non  innigi clades a  Deo,  niiiiuftis  de caulis:  &  admo- 
nent  mater  iam,&  fontem  effe  in  fceleribushominum.  clades  igitur  a  >no»ie  E  pbrain, qui  prepm- 
quioreratTribuiIehudah,&  Icrcfblyna'.Sed  perinde  cftac  iidiceret  Ierernias,  Deum  e  cs:lo 
jam  tonare,  nee  quicquam  profuturum  Iudxis  ci u 6d  aures  fuas  obftr  ucrcnt :  quoniam  etiam  fi 
cffentiurd],tamevmdi&aDeipauI6p6ftinlucepiodiuira effetcumagno  ftrepitu.  Scquitur, 

16  Memoratein gentihus, \rladgentes,Ecce promulgate  fuper  Ierufa- 
Jem , obfeflores  veniunt  e  terra  longinqua , & mittunt  fuper  vr bes Ie- 
hudah  vocem  fuam. 

Initiiimhuiiisfententisvarieexponuntlntcrpretes.  Qmdam  vertunt,Recordamini gen- 
tium :  &  putant  hoc  Prophetam  dicere ,  quoniam  ex  gentib us  multi effent  prscones  vindiclae 
Dei, quamludariipjrnebant, quia  putabant  effemeras  fabulis  quicquid  denunciabant  veri 
Deiprasconcs .  Sic  igitur  accipiunt  nunc  locum ,  acli  Ierernias remitteret  lud.tosad  gentes,  m- 
dignos  effe  iigni.icans,  quibus  Dcus  mitteret  folicos  Do&orcs.  Sed  quoniam  vcrbum  eft 
in  coniugatione  Hiphil,potius legendum  ctijMemorAte .  Aliiautem  fie  exponiint,  Memorate dp 

f.    ». 


CAP.  IIII.  IO.  CAL  PRAELECTIONES 

a  cntibus:hoc  eft,annunciate  Chaldxos properare,vt  terram  vaftent,  &  diruant  vrbcsLhudah, 

&populumredigantinnihilum.Sedtertiusknius  melius  quadraret ,  mco  iudicio.  Dicit  ad 

v irburo, Mrmorate gentibuf,ecce pt omulgatefnf>er Ierufalem,  nempe  quoniam  Prophcta  cpcramle 

pcrderevidebatapud  locordeni  ilium  populum,&  qui  in  luaperuicacia  hcobftupucrat,  vt 

nulla  effetprorfusaudientia,veldocihtas:conuertit  iermonemad  gentcs,ac  dicit,  Mwwdfe 

genttbuf.quzfi  diceret,Ego  pudemadmonui  hune  populum ,  Deusetiam  habuit  alios  Do6to- 

res-.fed  quid  ad(.ptifumusnoftrolabore,niii  quod  populusfubinderedditus  eft  dctcrioi?  Cum 

ergo  ita  iir,Uw  tiuntixte gentibus ,  inquit ,  de  lerofulymA ,  hoc  eft ,  Iudarnuhil  pofthac  audiant  de 

clade  ku ,  kd  nota  fit  at  nunifefta  etiam  profanis  gentibus  Dei  vltio  aduerfus  eos .  In  hac  ex- 

pOL.tione  nihil  eft  veicoaftum ,  vel  obfeurum:  & optime quadrat ftylo prophetico.  Nonergo 

ampliusdignatiiriuospopularescorlcftidc&rina, quoniam  hoc  erat  proiiccre  ianctum  cani- 

bus:leddirkitadgentcsfermonem:quaiidkeret,IncKcis,&incredulisp!useire  intelligentia?, 

quaminclectoDcipopulo.Necobftat,qi'6dpoftea  longo  tempore  in  curfu  vocationis  ilia: 

perrexit.  Solent  enim  la:pe  Prophcta.*  zelo  Dei  accenfi ,  minari  populo  intcritum :  &  tamen  po- 

ftea  funguntur  fuo munere,&  tentant  adhuc an  fanabiles  linr,de  quibus  vifi  flint  defperare.  Di* 

citobfejZores venire  eterr*  hngit (jua. .  vertunt  cuftodes B^xa :  Aliiputant  Iercmiam  alluderead 

nomenNabuchadenezcr,quodfcilicet  ems  fatellitesventurifint  ad  exkiiiderdim  Ierofoly- 

mam,& euertendas vrbes  IchucUh.Sed malo transferee obfeffores.  Qnanquam ijh  quidam  pu- 

tant  interdum  accipi  pro  pcrdcrc,aut  vaftare .  led  melius  congruit  alter  knfus,q  ucmadmodum 

proximo  verfuliqucbit.videtur  mihi  fngidum  quod  alii  vertunt  Cuftodes,&  tamen  communi 

fere  confenfu  hoc  eft  receptum .  Sed  accipio/>ro  obfefforibus  ■  Venient  igitur  ebfijfores ,  inquit:  q  uia 

IXi  non  tantum  iigniiicat  cuftodire,  fed  etiam  claudere  anguftiis,  &  quafi  premere .  lenient  i- 

gitur  obfejforese  terrtlonginqvu.  Hocepithetoncxprimitur,  ne  populus  fibi  promittat  impuni- 

tatern  expitientiaDji,qucmadmodumprius  di&umeft.Cum  enim  differret  vltionem  fuam 

Deus,putabantiam  fe effe iblutosomni  metuddeo  dicit,  quanuis  nondum  hoftem  cernant  o- 

culis,quanuis  nondum  audiant  ftrepitum  venientis  excrcitus-.tamen  non  fruftra  Deum  minari, 

quoniam  momentoaccerfet  e  terra  longinqua,quiexerceant  fuam  vindiftam.Qupdkquitur, 

Edent  vocem  Cu.im  frper  Vrbes  Ir/W.J;,additum  cft,vt  Iudau  fcirent  nullisobftaculis le  prohibitu- 

rosquominus  ftatimDsus  celerrimo  curfu  adduceret  Chaldsos.qui  voce  vrbes  expugna- 

rent.Intelligitquidemclamoremquofcadprsliumincitantmilites-.fedquiaid  fieri  folct  cum 

vi&ons  grarulatione:  a&umde  Iudsis  effe  pronuntiat,ac  fi  iammilites  triumphales  plau- 

fusederent.  Sequitur, 

17    Sicuti  cuftode  vj? aUudnomm , quamprius  o'io*  agri  erunt  fuper earn 
in  circuitiKquia  me  exacerbauic^dicit  Iehouah. 

Hie  fignihcatnul'um  foreeffugium  Iuda*is,vbiChalda:os  adduxerit  Deus,quoniam  o- 
mnesadkusjomnesvia;  clauix  erunt  nepoffint  in  alias  terras  migrare.Perindc  eftigitur  acfi 
dicerettaleminftarecladcm,quameffugerenequeantexilio.  Eftquidemhociamtrifte,vbinudi 
profugiunt  homines,quaficxinccndio ,  Scquserunt  locum  apud  gentes  incognitas„vbidegant 
in  miieria,&  egeftates  fed  Prophcta  hlc  concionatur  ,tantamforegrauitatem  poena? ,  quajiam 
parara  eft  Iuda'is,  vine  exilic  quidem ,  &  fuga  poffint  tibi  confulere,  quoniam  Dcusabomni 

S arte  eos  vrgebit:quemadmodum  fiappofitieffentcuftodesad  claudendosomnesaditus.  Po- 
ei.  caufam  rcddk^QjioniAm  exicerbauerint  Deum.  Iterum  docet  Prophcta ,  non  effe  Deum  ci  u- 
delemergaIuda:os,neque  etiam  fortuitoillosaffligi  tot  &  tarn  atrocibusmalis:  fed  dare  iuftas 
pceiias,qubdiran-.  Dei  in  fcprouocauerint .  Hoc  enim  parum  proderat  ,Iud£os  fibimetuerea 
cladcpropinqua,mfiagnokerent  Deumexigere  pcenas  deeorum  obftinatione.  Hue  igitur 
fpe&at  cauiar  redditio ,  vr  Iudxi fentiant  fibi  infiigi  has  calamitates  a  Dei  manu :  &  in  eandem 
fententiam  fubiicit, 

18  Viatua,&a&ionestu£  fecerunt  hoc  tibi :  ha^cmalitiatua,  quo- 
niam amarum :  quoniam  pertigit  ad  cor  tuum ,  vclquamds  amammfit ,  (f 
tjumas  pcrtigerit  ad  cor  tuum, 

Qnemadmodum  nupcr  dixi,Propheta  confirmat  fuam  doftrinam,qu6dfcilicet  Iudati 
noniaborent  aduerfa  fortuna,  ficutivulgo  loquuntur :  fed  vocentur  a  Deo  in  Judicium,  nem- 
pe vt  tafti  Deiumore,  refipifcant,  vel  faltem  fi  pcreundum  fit  fecundum  carnem,  vt  ta- 
men humiliati  veniam  obtineant,  3c  ialui  fiant  fpiritu  .  Dicit  igitur,  Hoc  Mis  fecijje  fuas  4- 
ctimes:  quail  diccrct>  Non  eft  quod  vertatisculpam  in  Deum  ,vcl  aduerfoscalus,vtloletis, 

Sc  fac^unt 


IN     IE  REM  I  AM.  ^ 

8c  faciunt  etiam  omnes  profani.  "Nama&iones  yeHrx  nobis f>4> ient  btscUdts .  Ita  Deus  fungetur 
quidemiudicisofncio:(ed  quicquid  accidct,imputandumerit  vcftrisfceleribus.  Etccdemfen- 
iuctiam  adiungit,  Hacmaliiu  tua  .  Dcnique  oftendit  Prophcta  fruftra  Iuda-os  caufas  fua- 
rum  calamitatum  transferrc  hue  vel  illuc,  quoniam  tota  culpa  penes  ]pi'os  rcfideat,  & 
iplifabncaueriiitfibiinteritumfuaimpictate,&fuisCceleribus.ln  fecundapaitc  verfus  no  'j 
pii'j&c  .  fignificat  Prophcta,  quantumuis  lllisacerbum  fit  &  penetret  vlquc  ad  cor  inti- 
mum  quicquid  patientur :  tamen  hoc iplis debere  afcribi.  Solent  cnim  hy  poci  ita*  fuis  lament's 
conflareDcoiniudiam,velialtem  conqucridefortuna.  Prophcta  has  tergiuerfationes  refellit 
docehs,  quantumuis  acerbum  fit  quicquid  patiunturludsi,  etiam  fi  Dominus  jpfos  penitus 
confodiat,&  penetret  viquc  ad  viicera,&cordaipforum,  tamen  eoseffemalorum  omnium  li- 
biauthores.  Poftea  adiungit, 

19  Vircerameajvifcerameadoleo^parietescordimeis^ofvcr^w^xJc-cH, 
pracordiamea,  cor  meum  tumultuatur  mini ,  hoc  eft, intra  me ,  non  tacebo? 
quoniam  vocem  tuba:,ve/  clangorem  tub<e,audmh,-vel  anduufli,  anima  mea: 
&  clamor  belli  auditus  eft,vel,clamorcm  belli  audiuit  anima  mea. 

Qnpd  exiftimant  quidam  Interpretes  Prophctam  hlctangi  dolore  humanitus,  hoc  eft, 
quoniam  videbat  popular  es  luospaulopoft  penturos,ncfcioan  tirmum  ilr.verum  quidem  eft', 
Prophetasitafuiflefeueros,quotiesdenuntiabatvindiftamDei,  vttamennonexuerinthuma- 
nitatisienium.Itafzpedefleruntclades,  dequibus tamen  vaticinabantur.fi:  hocclariusvide- 
bimus  fuo  loco.Prophetis  ergo  fuit  duplex  fenfus.  nam  cum  erant  pracones  vindi&a*  Dci,ne- 
cefleeratipfosobliuiiciomniumaileciuum .  csetemrrijintereanonobftabat  illamagnanimi- 
tas,quin  dcfle&erent  animos  fuos  ad  doloremexcommunifcnfu:  quoniam  fieri  non  poterat, 
quinfympathiaillorumanimosvulneraret,cumviderentfratrcs,&carneml"uamitainexitium 
trahi.Sed  hoc  loco  non  tarn  videtur  Propheta  lugere  cladem  populi,quam  figurisvti,vtex- 
pergefaciat  illorumftuporem  ,  quoniam  videbat  prorfus  cflc  torpidos ,  nee  Dcum  metucre, 
ncque  etiam  affici  pudore  vllo.Cum  ergo  talis  efTet  in  populo  peruicacia ,  neceffe  fuit  &  Icre- 
Jnia»,&aliis  Deiferuisornareiuamorationem,  vtnon  limplicitcrdocerent,fcd  vehementia,  & 
impetu  percellerent  focordes  lllos animos.  Hac  ratione  igitur  dicit, Vifcera,  mea,  vifcera  we*  do- 
iw.Nam  videbimus aliis locis Prophetam  ita  lamentari,vbi agitur de  Babylone,  de Edom  &  a- 
liishoftibuspopull-  &quorfum?Nequeenim  Propheta  priuato  dolore  afFcctus  fuit  cum  au- 
diret  perituros  Chalda:os :  cum  etiam  idem  illiteftatuselfet  Deus  deprofams  gentibus,quaj 
hoftiliter  pcrfecuta:  fuerant  populum  fanftum:  led  quemadmodum  iam  dixi,  quoniam  prste- 
reunt  fecure  homines  quicquid  illis  minatur  Deus  e  ca*lo,necefle  eft  adiungi  talcs  impetus,  qui 
excutiantillistorporem.Sicinterpretorhunclocum,qu6d  Propheta  non  priuato  dolorelu- 
geat  cladem  populifui,fedquodipirituprophetico  exaggcrct  qua:  antedocuit:  quiafcilicct 
videbat  vel  pro  nihiloduci,  vel  non  habere  fatis  ponderis  ad  animos  perniouendos.  Vifcent 
DWjinquit.Inhxus  quidem  ha*rebat  dolor  in  eiusvrfceribus,  quoniam  erat  membrum  populi: 
fed  nunc  tra&amusdeeiusconfilio,vel  in  quern  finem  ita  loquutus  fit.  Non  eft  igitur  haecora- 
tio  priuati lu&us,  fed  potius exaggeratio,  vt lcilicet  doctrina,  quam  vidimu s,  v ulneret  penituS 
corum animos,qui  fecure  ridebant  Deiiudicium.  Poftea  adiungit,T«»)tf/r«4r«r,vcl  fonat.  nam 
hoc  verbum  fignificat  relonarc :  &  inde  etiam metaphorice  accipitur  pro  tumultuari .  Loqui- 
tur depalpitationecordis,quxacciderefolet  in  pauoribus.  Sedvocatfonitum,  vel  tumultum: 
quafidiceretfeiamnoneiTecompotemfui,vt  mancatfedato  &  tranquillo  animo,  quoniam 
Deus  cor  eius  percellat  horrenda  formidine.  Poftea  addit  jNon  tacebo,quu  vocem  tub*,  vel  clan- 
gorem rfW/i«f,  vel  audiuifti,<**»W  mea,& clamortm  pralii .  nam  rion^o  hie  potius  accipitur  pro 
$rx\io. Dicit  fe  non  uciturum,  quoniam  clamor  in  corde  ems  per fonet .  Hinc  colligimus  etiam  non lu- 
gere  exfenfu  humani  doloris,  led praiftare quod  lufius  fuerata  Deo .  Fueratcnim  ele&uspra:- 
co  eiusvindic~ta",quxtametlipropinqua  erat,tamcnnonmetuebaturaIuda;is .  Quidam  hie  e- 
xiftimant  poni  nomen  anima*  pro  fpiritu  prophetico,quia  nondum  clangebant  tuba*,  nondum 
clamor  pra*lii  audiebatur .  Exiftimant  igitur  fubefle  aritithefin  ,  quod  Icrernias  clangorem 
auribusfuis  non  perciperet,  fed  corde, quoniam admomtusfuerat  de  iudicio  Dei  occulto .  fed 
hefcio  an  ha*cargutiaconueniat  Propheta*  verbis.  Ego  itaque  non  dubito,quin  fignificetlere- 
miasfeloqui  len6,quoniam  non  fecusafpiciat  Dei  vindiftam,  acfi  iam  patcret.Et  hoc  non  pa- 
rum  valuit  adfidem  do&rina*  conciliandam ,  vt  lcirent  Iuda*i ipfum  non  referrc ,  quemadmo- 
dum folent  hiftriones  in  theatro  agereperlonam  fibi  impofitam :  vt  fcirent  ergo  ipfum  non  re- 
ferre  quod  Deus pronuntiauerat :  led  ita  effe  Deipra*conem,vtmetuterrritusaudiretin  ant* 
mo  fuo  vel  corde  tumultum  belli ,  8c  tubarum  clangorem .    Sequitur, 


CAP.II1I.  IO.   C  A  L.    PR  AELECTION  ES 

zo  Afflictio  fuperaffli&ionemvocata  eft  ,quoniam  perdita  eft  o- 
mnis  terra,  fubito  perdita,  \eldefhrucla 3e$l idem  verbum, funt  tabernacula 
mea,repente  cortina:  me£. 

Proi'equitur  eandem  fententiam :  fed  amplificat  tcrrorem  noua  circunftantia,  quod  fcili- 
cet  Deus  accumulet  mala  malis,vt  fruftra  Iudii  fperent  ftatim  finem  adfore.  Cum  dicit,0/<<- 
mit/ufHperciUmtatem,tynihcat  rinem  vnius  mali  mitium  fore  alterius .  Nam  hoc  etiam  pluri- 
mumnocetmifcrishominibus,quiaputantnonfibiforecontiauascalamitatesinfcftas.Imagi- 
nanturenim  Dcumfore  contentumaliquafubitaclade,quemadmodum  fitempeftas  aliqua, 
vel  procell  a  tranfeat:&  cum  aliqua  leuatio  apparet,  putant  ic  defun&os  effe :  atque  ita  redeunt 
adpriftinamferociam,&  derident  Deum  quail  iam  elapfi  effent  ex  eiusmanu .  Hac  ratione  di- 
cit  Propheta calamitates  lone,o  tra&u  fore  continuas,  ita  vt  nulius  finis  fperandus  iit ,  donee  in 
totum  Iudari  perierint.  Scd  cum  dicit  vocari calamitates ,  brcuiter  admonet  Deum  ledere  pro 
tribunali,&poftquamlcucrn  pcenanifumpfitdepeccatis  hominum ,  grauiorcs  plagasaddere: 
Poftremd,v bi  videt  effe  dei'per  atam  malitiam,pergeread  extremu,  vt  icilicet  dcleat  prorfus  qui 
funt  infanabiles.  Voc*ti  eH  lgitur affli&io,/«/;fr  affli&ionem:  Qupmodo?  Nempefenit  tota  terra: 
deinde.T 'abtnucuU  me*  re  feme  deHruft*  fmt, fubito  dettrttcJxfmt  cortina  mex.  Exiftimat  Prophe- 
tam  hie  conferrctentoriis,&cortinis  vrbes  valde  munitas,  vt  refutet  ftolidam  confidentiam, 
quaturgebantludari ,  cum  putarent  vrbes  illas  effe firma obftacula contra  hoftes.  Ergoexifti- 
manthic  Prophetamilliseripere  vanam  fiduciam ,  cum  vocat  vrbes  illas  tabernacula  .  Sunt  e- 
tiam  qui  putent  ipfum  alluderead  vrbemfuam  Anathoth ,  vel  ad  genus  viuendi .  &  certe  Ierc- 
mias  paft oraliter  farpe  loquitur:  hoc  eft,vtitur  rudi  ftylo,&  incompofito  .  Hoc  igitur  non  effer, 
abfurdum,li  dicamusipfum  induerc  paftoris  perfonam ,  ciim  loquitur  de  tabernaculis.Quan- 
quam  vtrunquepoteft  fimul  coniungi,nempe  quod  vfus  f  uerit  fermone  paftoribus  vfitato :  in- 
terea  tamen  oftendere  merum  effe  ludibiium,quod  Iudsi  putabant  fe  prol  e  elapfos  effe ,  cunt 
fnultx  vrbes  munita:  effent  in  finibus,qu£  hoftium  impetum  arcerent.  Sed  non  minus  commo- 
de ita cxponesjNullumangulum  fore faluum,  quia  ad  defertavfquepenetrabunt  hoftes  &exi- 
guas  cafas  vaftabunt, quasVidentur  protegere  ipfi  locorum  receffus .  Dick  fubito  er  repente,  nc 
vllasinducias  iibipromittantIudan,atqueita  procraftinent ,  &  putent  fibi  fore  fatis  temporis 
adpafcifcerdumcurcDeo.  Sequitur, 

21  Vfquequo  videbovexillum?audiam  yoce.m,\elcUngorcm  ,tubej 

Claudit  fermone  illum,qucm  diximus  ornatu  fuiffe  figuris,vt  vehemetius  afficeret  tardos, 
atqueadeotorpidosanimos.  ScdconfirmatquOddixitinitio  proximiverfus,  velvicefimi,  Af- 
fiictiofupcr  afflictioncm  vocata eft. repetit ergo aliis  verbis  eandem  fententiam  ,Quoufqueau- 
S*m  yotemtuba  ?  er  videbo  vextllum  inquit?hoc  eft, Valde  opinio  veftra  vos  decipit,fi  putatis  ho- 
ftes,poftquam  cxiguo  tempore  graffiti  fuerintin  terra,rediturosdomum .  Nam  moles  belliirt 
longum  tempus  v obis  incumbet,&  Deus  protrahet  calamitates,ita  vt  continuus  lit  clangor  tu- 
t>arum,&  vexillum  fubinde ,  vel  fingulis  diebusproferatur.  Nunc  ergo  tenemus  quid  velit 
Propheta:  Primo  oftendit>etiam  fi  proculdifsiti  lint  hoftes,  tamen  repente  aduolaturos,quem- 
admodumheridicebatpernicioresforeSquosDei  omnibus  aquilis.Et  pofteadecotinuo  pro- 

freffu  belli  differit.  nam  hoc  etiam  operapretium  erat  Iudasis  oftendere,licuti  peruicaciter 
>eum  contempferant,  ita  vindi&am  eiu  s  non  fore  momentaneam  duntaxat ,  fed  ita  incubitu- 
ram,vt  nulluscffet  finis.  Sciendum  autem  eft,  non  minus  hodie  effe  tarditatis  in  mundo,  quam 
tuncfuitapudIuda;os.Et'gononfufhcithodie,impios,&fceleratoscitariadDeiiudicium,ni- 
fi  etiam  adhibeantur talcs  figurs ,  qua;  terrorem  incutiant ,  &  cogant  ipfos  metuerc ,  quanuis 
modis omnibus  conentur  obruere  fuam confeicntiam ,  &  le  obftupefacere ,  vt  Deum  luauiter 
contcmnant.  Neceffe  igitur  eft  etiam  hodie  vehementius  inftare  feruos  Dei ,  vt  hypocritas ,  & 
ebftinatos expergefaciant  a  fuo  torpore.  Poftea fequitur, 

rr  Quoniam  ftultus  populus  meus ,  me  non  cognouit :  filii  infipien- 
tes  ipfi,&  non  intelligences  ipfi  ,funt ,  nan  dcmonftratMum  pronomen  poriitur 
\>ice  verk,  aftuti  ipfi ,  velfapientes,  ad  malum  •'  Ted  ad  beneraciendumnon 
intelligunt. 

kerum  inculcat  Propheta,caufam  malorum  oriri  ab  ipfo  populo,&  in  ipfo  refiderc,vt  fci- 
lketnontransferataUo  culpa. dicitigitur,P(^*/^wf^«/r/^XoquiturhicinDeiperfona,quia 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  34 

continuo  poft  lcquitur ,  Me  nencognofiif.hoc  non  poflct  compctcrc  in  ipfum  lereniiam.Dcus  er- 
go hlc  conqueritur  Jc  ftultitia  popuh  iui,q  ue  ita  nominat  non  honoris  caufa,fcd  potius  vt  pro- 
brumduplicetur. nihil  eninuurpius,quampopulumele&umaDeo  vtpeculiariscfleteiushxre 
ditas,itaciredemtntem  .  Quprlununim  DcusadoptaucratfibiriliosAbrahx,nii;  vt  luccmi'a- 
l'jtJsgtrtarenrinnuindo,quainuccrnxrQu,i,;populus)inqiiitMores)taninobilisinmundo,qui 
deos lubeat libi familiantcrpropinquosi'h.vc  efi tu,i intelligcntia,& fapientia,& qux fequutur.  DeHt.4.6.7 
Ergo  Djus hlc quaii portent  urn  ahqued  oftendicquod omnes abomincntur,  vbi vocat demen- 
r<v/»/>0/»i/Hw»/KKW.quilidiceret>  Fieri  nepoteft,vtpopulus,qtiemmihie!egi,&apud  quem  dc-pc- 
ltn  ra-dusxtcrnx  lalutis,quem  dignatus  him  ci  udire  verbo  meo:  vtpopulus  illc  ita  furcnter  fe 
prxcipitct?P<y>«/«.r  ergo  Hultus,qui.i  me  non  cognonit.Ric  exprimitur  qualis  fuerit  ilia  ftiiltitia,vtl 
excitas  populi,nempe,<pM  Deum  non  cogmuif.nitti  ems  cognirio  vera  eft  ("apientia  .  Deus  autem 
hocmodooftenditinexculabilcmcircpopu!idemcntiam.qiiarc?parefecerattnimfeum  fanii- 
liariter,vtnondeberentIfraelitxquxrerc(qu£madrnodumdicitMofes)Qu_isalcedetincxIos?  Deuh}oii 
quisdeiccndutin  abyftos?  nam  lermoilliseratpropofitus  coram  facie. ciimersro  Deusfchu-  IJ  *+• 
manner  inanifcftairetIudxis,merit6conqueritur(enonfuilTeabilliscognitunr!Ergohicduo 
notanda  iunt ,  nempe  ipeciem  inianix  notari ,  qnnlpopttlus  Deum  non  cognouerit.  vnde  ctiam  col- 
ligimus,tuncdemumnoslapcrc,vbiDeumrcuerernur,&fcmpcreirevcfanos,&;focordes,vbiin 
ill  urn  non  reipicimus .  hoc  eft  vnum .  deinde  fcichdum  cft,tclli  omnemexcufationcm  infeitix, 
velerroris,quia Deus fepatcfcceratillipopulo. Idem  etiam  ad  nos pertinet:&mcrit6  nobis  ex- 
probrabit  Deus  extremo  die,ncsfuiircratuos,&dementcs,nifiipfumcognouerimus:quiahoc 
cftnoftriimintelIigere,quemadmodumdixi.deindenoneft  cur  prxtexamus  vllam  excufatio- 
nemcrrorisnoftrhcum  Deus  non  tit  locutus  in  abfconcbto.deniqueconuincit  his  verbis  Deus 
Iudxosingratitudinis:&deliberatxrnalitix,quoniam  ipfum  non  cognouerint.  Hodk  autem  cum 
Deus  per  Euangelium  nobis  propius  innotuei  it,  hxc  cft,qutmadmodum iam  dixi,^rauior  con 
dcmnario,&  ita  duplicatur  poena,  (:  Deum ,  qui  nobis  tarn  famiharis  eft,  &  ram  comiter  ad  ncs 
accedit,no  cognoi'cimus.Poftremo  j.ddit-,eJJ'eJiliosJ}ultos  ©• non  ejje  intelligentes .  Antithcfes  apud 
HebrxosplushabetpondensquamnpudGrxcos,&  Latinos.hoceiTaLatinisfri2,idii,&  Grx- 
cis,Hic  ftultuseft,&nonfapiens.videturenimfecundumrnernbrum  aliquidminuere:  fed  He- 
brxialiamrationemhabent.  lignificatenim  hocmodo,adeo  effe  demcntes,vtneguttaqnideni 
fanae  mentis  in  ipfis  maneat.etiam  qui  ftulti  funt,&  vecordes,tamen  retinent  aliquid  intdligcn- 
tix,(]iiantumuis  lit  exiguum:vnde ctiam  dicunt , St ultos  fxpe  loqui  oppoi tuna  Sed  Prophcta  a- 
liud  ligniricat,nen-ipeIudxosnon.tantum  ciTevecordes,&ftupidos,fed  etiam  ita  priuatos  omni 
fenfu,vt  limilesfint  lapidibus,  vel  brutisanimalibus,  &  nihil  in  ipfis  reliduum  lit  vcl  fanxmen- 
tis,vcihumanxintelligentix.    Reliquadifferemus. 

Precatio. 

Da  ommpotem  Dcustfuando  nonfemeltantum  acccndijli  c&kjlis  ddElrince  lucent  a- 
pud  nos, fed  etiam  quotidie  inuitas  nos  adfalutem  nobis  Jemel  propoJitamy  ne  oculos  clau- 
damus ^clobturemm  auresjicue  ctiam  obtorpe [cam  us  in  nojhrisvittisifcdquctnadmo- 
d:  mfcdulb  nos  ad  te  \ocare  non  dcfmisyita  ctiam  alacrire  r  sludeamus propcrare,  &  co»- 
txnuarc  cnrfufnfaiiclaf  vocationis  ,vt  magis  ac  mans  adfeopum  nojhrum  accedamus,  do- 
andem  nos  recipias  in  iregnwn  Mud  aclefte ,  quod  nobis  acquifttum  ejlfanguine  yni- 
•  ti!ij  tui,  Amen. 

2.3  Vidi  terrain ;  &  ccce  vafta ,  &  deformiV,&  caslos ,  &  nulla  lux  eo- 
rum. 

z4  Vidi  moutes,&  ecce contremifcentes^  contremifcebant ;  &  omnes  col- 
les  mouebantur. 

2. 5  Vidi,&  ecce  nullus  homo:&  omnis  a  uis  Ccclorum  cuolarunt. 

2.6  Vidi,&  ccce regio fcccunc\A,vclCarmelits,  defercum,&  omnes  vrbes 
ems deftructea.  facie  Iehoua;,  &afacie  excandekentix  iraeiiis. 

PRopheta  hoc  loco  multi?  riguris  amplificat  terror?  vindidx  Dei,vt  permoueat  Iudxos,  qui 
llupidi  exantac  focordes.nequeenimfuperuacuaeft  repetnio,  qubdquatcrdicitfe  vidifle. 
Poterat  de  terra  >  &  cx!o,&  hominibus , Sc  locis  fertilibus  limul lcqur.  fed perinde  acfi  oculos 

f.    iiii. 


CAP    mi.  IO.   CAL.    PRAELECTIONES 

vertiffct  in  quatuor  diuerfasplagas, dicit  quocunque  refpiceret ,  apparuiffe  horrenda  figna  ira* 
Dei,&  qux  minitarentur  ludxis  vltimum  interitum.Nec  mirum  tft,Prophetam  hac  vebcmen- 
tiaytiicimus  cnim quamfecure homines  excipiant  omnes  minas,  niliviolenter  expergehant. 
Et  hxc  ratio  docedi  nobis  debet  efle  fatistrita.namquicunque  mediocriter  verfatiiunt  in  Pro- 
phetis,vident  hac  in  parte  eos  plurimum  infiftere  vt  perrnoueanthypocritas,vel  contemptorcs 
Dei,  qui  velut  contra&o  collo  fecundum  cordis  fui  duritiem,non  punguntur  vllo  pcena;  lenfu. 
Sedhic  locus  pra:  aliis  inlignis  eft;ideoexpenderec6uenitquddineftpondus  verbis  Prophets. 
<S«i.i.i        Dick  primo  fevidife  tenamfuiffe  Vin&  1ro,.Iifdem  vocibus  vtitur,quas  vfurpat  Mof.in  hifcona 
Creationis.nam  priufquam  indita  fuiftet  forma  terra;,  dicit  earn  fuiffe  1rtn,&  1rO,hpc  eft,  vafta- 
tione  ,vel  chaos  mforme,&  quod  nulla  pulchritudine  poflet  allicere  oculos  videntiunv.  pennde 
acii  diceret,i  ra  Dei  ordinemtam  bene diftinft urn nunceuanuiffe,  Vt  vbique  efletmeia  confu- 
fio.&  hoc  modo  amplificat  fcelerum  atrocitatem,pende  acfi  diceret,  homines  to  prolapf  os  ef- 
fect peruerterinttotam  munJiformam ,  &  permheuerint  c*Ium  terra: ,  vt  iam  nulla  lit  rerum 
diftin&io. Quantum  ad  cadoslpectat,dicit nttlLm fuiffe  /wm«mw.velillis;ledponitrelatiuum> 
Sc  ii^nirkat  cxtin&am  fuiffe  quodammodo lucem  iblis,  &  luna:,&  ftellarum  *  quoniam  indigni 
elTcnt homines,qui  fruerentur  tanto  Dei  beneficio:quafi  folem,&  lunam  puderet  teftes  efle  tot 
fcelerum. Nunc  ergo  tcnemus  in  fummaquid  velit  Ieremiashocprimo  vttiu.&icitfevidijseter- 
ram,Qri/t  ea  nihil  Appxtniffe  pneter  horribile  chaos,&  vaftitatemmultam  fuiffe  formam  difhn&io- 
nis,quia  ordinemnatura»,&  creationem  DeieuerterintlucLei  iuis  peccatis .  dicit)?  vidijfe  cxlos, 
tiulUm  fuiffe  lucem  in  *7/«,quia  digni  eflentludari.quos  fpoliaret  Deus  gratia  illa,quam  indiditfo- 
li,&lun2  .  eft  enim  hoc  lingular e  Dei beneficium, quod nobiles ills creatura:  nobis  fcruiunt. 
Denique  fignificatProphetain  c£lo,&  terrra  apparuiffe  figna  ira:  Dei ,  qua:  formidinem  incu- 
terent,acfitotusmunduspermixtuseffct.Ha:c  ratio  loquendifxpeoccurrit  etiam  apud  alios 
IjW.i.i.       Prophetas.prsfertimmiignis  eft  locus  i.cap.Iohelis.Sed  quanquamhyperbolicffifuntlocutio- 
nes,non  tamen excedunt  modum ,  fi  repetamus  quanta  focordia  laborcnt  homines  .Nifi  enim 
Deus  caelum  ,3c  terram  armet,&  oftcndatfeparatumeffeadtollenda  omnia  beneficia,quibus 
profequitur  human  urn  genus,  ridentur  omnes  eiusmina:,quemadmodum  nuperdi&um  fuit. 
Defcendit  poftealeremias  a  c£lo  ad  montesA  dicit  ctntremuiffe,®-  omnes  calks  fuiffe  commotos,vcl 
concuflbs.  A  lii  vertunt deftru&os:fcd  nefcio  qua  ratione.nequc  enim  dubium  eft,quin  Prophe 
ta  eandemfententiam  confirmet  nouo  gen  ere  loquendi.ficuti  autemdixerat  motes  tremefa&os 
Fuifle.ita  etiam  adiungit  colles  concuf»s:8c  etiam  propria  verbi  figniheatio  hoc  requirit .  Cur  au- 
tem  de  montibus ,  &  collibus  loquatur  in  promptu  eft  ratio-,  nam  illic  apparet  maior  ftabilitas, 
quam  in  locis  planis,quia  vt  plurimum  lapidofi  funt  montes,&  habent  nrmifsimas  radices  in  ru 
pibus.denique  fi  totus  orbis  labafcat,videntur  tamen  motes  ita  efle  fundati,  vt  ad  illos  non  per- 
ueniatvllus  motus.fed  Pro^htta.  Aicitfuijfectntremefttlos,cr  colles  fuifle  c$ncuJ?os.ln  tenia  vifionc 
ponit  folitudine-.dicit  enim  nullosfuiffebimines^g-  omnes  nues  tranJiuLtffi.Scimus  pra:cipuum  mun- 
diornatum  efle  in  hominibus,&  animantibus.Quorfum  enim  terra  fcecunditate  prsdita  eft,  vt 
to'tactammultiplicesfru(!iusaignat,nifiinhominu,&animalium gratia?  quauisergopulcher- 
rima  fit terra:  fpecies in  arboribus,&  herbis,&  omni  genere  fru&uum,  tame  prascipue  earn  exor 
nat  homines,&  animalia.Per  fynedochen  fub  auibus  Propheta  defignat  etia  animalia  terreftria. 
dicit  igKur/frr^mVrfWrfwJ^^/>4t*Vifflr;'^.C^artavirioaliudcontinet,nempe,^«oWc«MW^/«« 
rintfoecundx  regiones in  <fe/?r/<t.quanquam  mihi  pr  obatur  Carmelum hlc  propne  accipi :  fcimus 
enim partemillam terra: farnfta; nomen fumpfiite  a fcecunditate.Carmelfignificatquemlibet  lo 
cum  flecundum,&pinguem:fed,quemadmodumiamdixi,  hoc  nomine  vocata  fuit  ilia  regio, 
quod  teferta  effet  omni  genere fr uft uum.nam  erant  vberrima  pafc ua,deinde  agri  valdc  feraces, 
&  omni  ex  parte  terra  ilia  multa  amcenitate  przftabat.libenter  igitur  accipio  de  Carmelo:&  ra- 
tio etiam  mihiconftat,quoniampaul6  poftadiungit  omnes  y>rbes  eius  fuiffe  dcfirM&as .  hocautem 
aptiuspr£dicaturdeCarmelo,quam  competat  generalitcr  in  regiones  omnes  fcecundas.Quan 
turn  ad  me  fpe6r.at,cxiftimo  Prophetam  de  Carmeloloqui,fed  tamen  vtalludat  ad  ctymologia 
vocis.emm  in  hoc  verfu  eft  fynecdoche:quafi  diceret  Carmelum,qui magna fcecunditate  pra:- 
JZi.jt.15.    ftabat,fuiffedefertofimilern.lfaias  cumdeinftaurationeEcclefia:  loquitur ,dicit,Etcrit  defer- 
tumin  Carmelu-.quafidicerettamvberemforc  Dei  benedi&ionem  in  toto  mundo,vtdefcvu 
non  fecus fruftificent.ac  Carmelus ipfe,vel regionesqus  prar  aliis  opima;  crant .  Hlc  autcmlc- 
remiasde  malcdidione  diiXciens,Aicit,CarmelumfirefimiletndeJerto)o'omnes-vrbeseius  dirmumiriy 
ncm$e}faielehoM*,}fdcieexc*ridefcmtMir*cius-vemmt(urorcm  J"nn:8chxc  quoquelocutio 
pondere  fuo  non  carct.diximusenim  homines,nifi  Deus  metum  incutiat  quafi  fulminando,elTe 
fopitos,necagnolcereeiusiudicium;ide6queinutiles  efle  apud  eos  omnes  minas.  Hxc  igitur  r.i 
tio  eft.cur  Scnpturatoties  dicat  furorem  ira;  Dei.vel  excandcfcentiamirs.Poterat  quidem  fuf 
ficerealterum:innrignincatfurorem,velexca.defcentiam-.«)«fignificatiramCurautemvtrun- 
queponit?ncmpe  vt  iam  dixi,quia  nccefle  eft  quafi  malleiscoteri  duriuem  noftra:alioqui  nun- 
quam  flcderct  nos  Deus  ad  timorem.  Hzc  igitur  repetitio  ad  domandam  ingeniinoftri  perui- 

caciam 


IN    IEREMIAM.  j, 

caciarn  vajere  debet.-noji  quid  in  Deum  cadant  vlli  turbulent  i  affe&us,q  uemadmodu  fatis  no- 
tumcftJcaquianonpo{remusalitcrconcipereqiiamformidabi!isritipliusvindifta)neceflecft 
cum  nobis  proponi  iratiim,&  qui  torus  exai  dcat:qucmadmodiim  ctiam  mors  a'tefna  Tub  figura 
ignis  nobis deicribitur.Nuncquod ad  iummapcrrinet,nondubiumcftquin  tunc adhucrrue- 
rcnrur  Iudari  &  magna  rerum  copia ,  &  fuis  dcliciis:denique  fibi  placcrcnt  in  ptxfeati  ftatu  .Sed 
Prophcta  hlc  denuntiat  procul  fe afpiccrequod  illi  cxcarcatinon cernunt.nempe inftare-  pro- 
pinquamDeivindicH,quxeos  fpolietopulcntia,quaturgebant,atqueadc6redigatcos  onines 
inYaftitarem,  vr  lui ium&deGifum  nulla refiduafitfpecies, fed deformisconfuLo,  qualisfue- 
rat anreordinem  naturae ,  cum adhuc  nondum diftinfta  effet  a  cxlo  rerra ,  &  tantiim  mafia  ilia 
confufa in  fc  comprchendcrct  aerem,&  terras ,  idque  fine  vlla  luce.    Poftea  adiun'a  it, 

Z7  Quia  fie  dick  Iehouah,DefoIata  evh,y>af}a}perdita  cr.t^ota  terra:  8c 
Uncm  ,yelconfumpt':one,non  faciam:  atquetunccopularefolhCtnr  in  aduafatiuam, 
non  tamen  confumptionem  faciam. 

Hie  breuiter  explicat Propheta  quid intellexcrit  per  illas quatuor  vifiones,de quibus  di6cu 
fuit.Proniiciat  igiturquai»inperibnaDei,foreintotaIud£Bahorrendavaftitatcm:Vu/?rf,inquit, 
erit  omn/s  terr*,auiln  tota,terraerit  vaftitas.Qupdpofteafequitur,itaexponunt  quidam,aciimi 
tigetafperitatem.ergofecundum eosadditur  corre&io , qua; fpe aliqua  mifencordix  fubleuet 
Hdeles,neprorfusdefpondeantanimos.Etianc  fi  prxcife  minetur,terrorc  poterit  centum  mun- 
dosabforbere.Neigiturdeiperatio  ridelesitaobriut,vtnonaudeantconfugereadDeimii€ii- 
ccrdiamdxpe  per  modum  ccrre&ionis  additur  Deum  nolle  totam  terram  confumere.Nomen 
rtVa  figniheat  interdum  perfc&ionem:fed  pluribuslocis,pro  confumpuone  accipitur.nam  ver- 
bum ipfum  figniticat perricere ,  &  confumere.  &  cadem eft ratio.quanquam  videntur  ha»c  duo 
inter  i'e  pugnare,tamen  quod  conlumitur  dicitur  eiTeperfe&um,quiavenitur  temper  ad  finem. 
Nunc  tenemusdi placcat  hxc expofitio.cur  neget/J fa&urum confumptionem  , quantumuis  feuerS 
vlcifcatur  peccatapopulilui,  nempevtaliquidfpeirefiduummaneat  hdehbus,neque  prorfus 
exanimentur :  quod rieret , nili  Dais  promitteretfe  fore exorabilem,ac memorem  foederis  lui: 
nifi  forte  interrogating  legere  p!aceat,quo  rctundatimpiorum  fuperbiam,&  excutiat  ia&atiam 
impunitatis:aciidiceret,Et  adhuc  ncgabitis  me  confumptionem fachirum?Etiiautem  prior  ex- 
poiitio  vberiorcm  contin.t  do£trinam:mmi  tamen  magis  probatui  rhi  pro  fine  accipi,  acfi  de- 
nuntiaret, nullum  llbi  fore  modum  p;rlequendxvindi£tx.acfimilis  proximo  capite  occurret 
locutio.Genuinuscrgofenfus  erit, Deum  abfque  fine  vaftando  perrc&urum.Vanequidemlo- 
quuntur  Prophetx,vbi  dc  iudiciis  Dei  agituninterdum  denuntiant  interitum,  vbi  nihil  faluum 
apparet.interea tamen Deusfcmperoccu!tumaliquodlemcnieruat,quemadmodum dicitur  8c 
pnoio  capite  Iiaix,&  i  o.vbi  etiam  iatis  conftat  quidintelligant  Prophets  per  confumptionem 
tacere.nam  illic  minatur  Deus,Ecce  ego  facia  conlumptionem:poftea  tamen  addit,  Cofumptio 
illaaliqutmfiu6i:urnpjnet)hoccft,quodreliquumei'itexconfumptione.  Alibi  Propheta:  com  \fr.\7.s.& 
parant  Ecclefiam  Deioleis,vel  oliuis,poftquam  excuffx  funt,  vel  etiam  vitibuspoft  vindemias.  14. 13. 
nam  leper  manent  exigux  aliqux  v ux,qux  fallunt  oculos  vindemiatiunr.ita etia  cum  olex  excu 
riuntur,manentiniupremisramisaliquX  oliux :  lie  etiam  Deus  confumptionem  quamfacit  in 
Ecclelia  iua,dicit  limilcm  fore  vindemiis,  vel  excufsioni  oliuarumvt  aliquid  maneat  reliquum, 
led  tamen  quod  fugiat  oculos. Nos  vero  tenemus  quid  fignificet  Propheta ,  nempe  inftare  exi- 
tuimtotipopulo.itavt  nullum  lit  eiusnomen  ,  nulla  forma  ."quod  etiam  accidit,cum  abftradi 
*  int  in  exilium  Babylonicum.tuncenim  populusipfe,  quoad  corpus  totu,intercidit:  itanullus 

~  lis.Fateor  quidem  minas  Dei  non  poffe  nobis  in  falutem  prodeffc,nili  adiuncta  fit  veniar 
p'  '.;iuMo,vtfpefalutiserecl:i,confugiamusadipfum.namquandiuimaginamur  Deum  nobis 
tffi  ;ncxorabilem,fugimusomnemacceffum.itadefperatioadigitnosin  furoremdiabolicum. 
J'nr.c  etiam  reprobinon  tantiim  fremunt  aduerfus  Deum ,  ac  tumultuantur ,  fed  hbentcr  eum 
dctr.hcrent  eluo folio. Ers;oneceffeeft nobis proponilpem  venix,vttangamur  refipifcentia. 
acqi  loniam  hxc  perpctua  eft  promifsio,quicquid accidat,etia  fi  putemus  cxl urn  terrx  effc  pcr- 
riu3Xum,&  vndique  interims  nos  ad  formidinemimpellat,  tamen  tenendum  eft  aliquid  iemper  - 
fore  reliquum, fie uti  citauimus  ex  primo,&  10. capite  Ifaix.  Veriim  quia  nondum  pircipicndx 
conlolationimaturuserat populus,fecundamhanc partem differt Propheta, &  tantumpoenx. 
mem  ink.     Poftea  adiungit, 

2.  Super  hoc  Iugebic  terra,&  ni^veCccnt^yelcaligine ,  ant  nigredine  ohdutli 
erunt^cxli  defur  fu  mjiefcio  tamen  anpofiet  verti,a  tranjgrefiione  >  nam  hvafwiificai 
cfww/r^w^e^j^iw^e^r^quialoquutusfumjcogitaui  &  non  poenitufc, 


C/VP.IIU,  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

&  non  cornier  tar  ab hoc. 

Hie  pix>fequiturIci-emJaseandemfententiam,&femper  Deum  Ioqueniero  inducit,  qud 
maeis  emphatica  ik  oratio  .dicic,  Super  hoc  terra  lugebit.  Luctu  ten  x  hlc  accipit  pro  lqualcre,  led 
relpicit  adiuperiorem do&rinam.No  loquitur  deterrx  incolismam  quiitaexponunt,muItiim 
diminuunt  ex  fcrmonis  vehemcntia.Propheta  enim  hlc  tribuitm litis  dementis  ten  or<.m,&tri- 
ftiria,quod multo  pi9  afhcit,quam  fi diceret  in  lu&u  &  mcerore forecun&osmortales.Eudem 
etiam  de  cxlis  fentiendumefb.iniopofteriushoc  membrum  oftenditcum  nonloquideterrxin- 
colis.fd  de  ipfa  terra>quse  licet  feni'u  careat,vidctur  tame  expauefceread  vindictam  Dei.&  hoc 
modo  Proph.cxprobrathominibusfocordia.quodvhi  Dc  vindexapparete  cxlo^non  tamen 
ta  >a.turvllo  timore.L«»e!«Y ergomxt, &c*liuligineobdu&iermt,inquu:hocc(i,eiiitihonm-ies 
ftuptJi  tnaneant,tamen  &  cxlum,&  terra  fenticntquam  horribilefit  Deiiudicium  .  Poftca  ad- 
dit,Q,i?««ni/i!<7««»f»fjSw:quidami"iibaudiuntrelatiaumW»  inter  hare  duo  verba,Quomamlo- 
qimtusluniquodcogitaui,&Nonpoenituir.fedabrupca  oratio  ncn  male  quadrabir.Significac 
Daisprimo>ic  protulilTc  i'cntentiam,qux  manebitnrma,&  itabilis:quaii  diceret.Ego  femel  per 
feruosmeosdenuntiauiquidfa&uruscffem.Scimiisenim  Prophetas  fuiffe  vindiftx  Dei  prx- 
cones:  &  quoniam  fxpecontemptafuit  eorumdo&rina,  vthodiequoquemundus  contuma- 
citer  reipuit,atque  fxpc  deridet  omnes  minas:  ita  etiam  tunc  accidit .  Sed  hie  lef  emias  Deum  i- 
plum  loquetem  inducitiquali  diceret,Sptetifunt  a  vobis  lerui  mei,fcd  nihil  loquuti  hint ,  quod 
nonmandauerirn.cgoigiturfum  author eiusientcntia:  qua  vospercellidecuit. Hoc fenlutefta- 
tur  D jus  fe  fuiffe  loquiitum.tnLfi.rt  enim  ad iequod  putabant ludxi  profectum  elTe  a  Prophe 
tis:&  ideo putabant  hbiliberumelTe,pronihiloreputarequicquid  Prophetx  cotraiplos  pro- 
nuntiauerat:E£»/«/»»7>/f,inquit  Deus.ltafubeft  antithesis  inter  Deum,&  Prophetas:  quail  dicc- 
ret,fruftra  Iudxos  torpere  in  fuis  malis,quia  putarent  libi  effe  negotium  cum  mortalibustquan- 
do  D  .us  author  fuerat  feruis  (uis.vt  denuntiarct  quod  fpernebatur  exitium.Sed  ne  putent  D.  il 
fie loqiuKumeffe,vt  falip  eosterreret,queadmodum  hypocritx  rurlus  blanditias  hbihoc  pix- 
te£tufuciunt,quianonputant  Deumfeno  loqui :  led  putant  effe  qujfiterricularnenta>quxlo~ 
Icnt  incuti  pueris:dicit/£  cogitaffe .Dixerat  fe  loquutum ,  nempe  cum  refpicerct  PropheWnunc 
per  Gogita&di  verbum intelliyt  deprompta effe  vaticinia,quibus denuntiauerat  illis  exitium  ex 
arcanoVuo  c6filio:Hoc,inquit,apudmcdecreUimeft.Poftea  adiungit,  7\(o» panituit,<ytion  con- 
tttrtarab  /;oodenique  oftenditiam  addi&os  effe  Iudxos  morti,neexiihment  poffeplacan  Deum 
quantifperprofequenturfuavitia,quoniamdecrctumritDeo,ipfosperdcre,ncctantum  palam 
hocdcnuntiaueritperProphctJS,iedetiamapudleftatuerit.  PernomePcenitentixintelligitur 
mutatio.Deusenimnon  ell  obnoxiuspcenitcntix,quianihilipiumlatet  :ied  loquitur  humano 
rnore,vt  nuper  dixi:&  fecundo  verbo  toUixur  omnis  ambiguitas ,  quoniam  dicit ,  N»»  ctntterur 
ih  fodioc  cft3non  retra&abo  banc  fentcntiam-    Sequitur, 

2,9    A  voce  equitis,&  iaculatisarcu  fugict  omnis  ciuitas;  penetrabur, 

WAW^ewtorjindenfitatesy*/^ 

ribus  perpkxafigmficat  etiam  nubcs.Votiui  tiic  exiftimo  cLcapi-pro  nubibus,  quiafeqtd* 
##-,afcendent  in  rupes^po/?c<t, omnis  ciuitas  reli&a  erit ,  &  nullus  vir  ha- 
bitator  in  illis. 

Cum  dicit  a  voce,3.ut  QrvpKuctjttitHmi&figittariornMfire  omnium fitgamy6gpi(icat  hoftcs  tan- 
to  impetu  ventuu>s,vt  non  audeantipforumprxlentiamexpe&are  ludxi,  quia  ftatim  hue  &il- 
iuc  dinugient,antcquam  lint  vulnerati.vox  enim  hlc  opponitur  vulneribushaud  dubie.Scimus 
quanta  i  uperbia  rurgerent.igitur  Propheta[deridet  peruerfam  conridetiam,qua  crant  inshriati, 
vt  non  metucrent  Dei  indicium.  Sol#s,inquhj)$fiifimftrepitt0  vosexpauefaciet, ita  vt  omncs  vrbes 
reliftr  abincoiisfel'e  vltr6  dedant,neque  enim  muri fe  defendent ;  imo  erunt  aperta:  ports.  F«- 
tiet iiitur omnis cittitashoc eff,omrjesciuitatesdirTiigient. Quod adiungit  continuopoft,  A/cf«- 
«/f»f»»»«tM,velindenritatcs,dehoftibuspoffetcxponi:adc6foreagiles&itrcnuos,vtpernubcS 
volitentj&rupestranrcendantivnotameneontextulegeremalojinfugatrcpidanonforcnubes 
Iuda:isnimis  arduas. quoniam  culminamontium  fa?pe  oblita  hint  deniis  arboribus ,  vt  fint  illicj 
obfeuiz  vmbrx:poteftitacxpc^ilocus,qu6dfugicntinfyluasdenfas.Quicquidlit,nondubia 
eft,quin  Propheta  hlc  loca cxcelfadefignet : ideo certior  effet  fenfusjfi placerct retmere  nomen 
nubis. Quantum  ad  re  ipfam  ipe6tat,videmusquidvelit,nepe,hoftcsfua  pernicitatc pares  fere 
aquilis,vt  profligent  Iudxosivel  quod  magis  rcceptum  eft,tanturh  fore  pauorcm ,  vt  nonmodd 
quxrant  propinquosreceffus,qui  fugient ex  fuis  vrbibus , fed  pcrrumpantin  fumma  cacumina 
montium,vt illiclateant inter  arborcs,quafi inter nubes:  deindevt afceiuiant in  rupes praruptasy 
nepe  quia  aliter  non  putabunxfe  tutos  fore  ab  hoftium  incurfu.Poftea  adiungit  omnes  vrbes  fore 

dwliflai 


IN     IE  REM  I  AM.  3„ 

derelicius^vt  tmlluifit  in  Mis  babitator.  Videmus  Prophctam  hue  femp^r  tenderc,vt  pcrmoucat  Iu- 
da:os,qinlurdiscrantauribus&corde!apideo,itavtnonientirentmalafiiri,&  Deumctiamfe-  E«-4  8 
cure  contemncrcnt,aclipadumiplisciret  cum mortc,(icutialibidicitur.    Poftca  fubiungit, 

30  Et  tu  perdita^fv^tto,  quid  fades  ?(^anuisteinduas  coccino, 
quanuis te omesoinimentisa.mi)\elmonilibusaureis}vtalij \ffiuntt  quanuis 
diftinguas  tuco ,dutJlybio,vtalij vertunt,  oculos  tuos,  fruflra  te decorabis, 
adycrbum  ,pidclmficd>is, abominabuntur te amatores  tui , ammam  tuatn 
querent. 

Hicinili!tatliberiusProphctaIud2is,vtdciiciatcorumfuperbiam,(5cr"a{turn:hlcenimfuit 
fcopuSjVCcoi-ngcrctillami'uperbiamquaclatierantaducrfusDeum.Fienidnonpoteratjquin 
Prophctaalciusinlurgeret.acmultisrlgurisilluftrarttfuamorationem.cfcigitur  hoc  quail  cpi- 
phoncma:cxclamat,jQ/«W  tu fitcies  perdita?  nam  Iudsi  adhuc  inflati  erat  Dei  conteptu,  nee  animi 
coin  fuba&icrant.Cum  ergo  adhucftaretindomabilisillefaftus,hxc  ratio  eft,cur  Propheta  ex- 
clamet,T«  perdu  a quid  fitciesjinquk?  quafi  diceret  fruftra  eos libi blandiri , libi  promittcre  hinc 
indc  auxilia ,  quoniam  lint  defperati .  Poftea addk,Quanuir.  fie  enim  intcrpretror  vno  contextu 
hunc  verlum  .&  videnturmihire£te  fentirequinondiuidunthsc  Prophets  verba:  Nam  illud 
ciret  frigidius  quod  alii  afferunt,Qus  nunc  te  ornas,qus  nunc  te  veftis  coccino,qux  ornas  or- 
natuaureo,qus  oculostuos pingis  ftybio,&  in  vanum-.interiiciunt  copulam,qus  fenfum  Pro- 
phets corrumpit .  Cohsrent  lgitur  hsc  omnia  inter  fe ,  &  vnum  eft  principale  verbum,  nempe 
frujlrd  tetrnas. 8c  idco  particular  debet  relblui  in  aduerbium quanuis.  Quod  ante  referunthoc 
quida  ad  cxremonias,  quibus  hypocrite  putant  fe  protegi  contra  Dei  iudicium,nimis  coactum 
cft,&prorlusalicnum.verumquidemeft)hypocritisfemperca:remoniaseiTefpeIuncaslatronu,  lT.7.11. 
vt  alibi  videbimus:fcd  hocloco  Propheta  relpicit  ad  meretriciu  ornatum,quiapopulus,  vtante 
vilum eft,  limilis erat adulters  mulien.Deus enim lacru coniugii fcedus pepigerat  cum  illis:dc-  ^aPl' 
fecerant.crgo  ill  a  perfidia  limilis  f  uit  defe&ioni  mulicris  adulters,qus  relifto  marito ,  va°at  ur 
hue  8c  illuc,&  proftituk  corpusfuum.Cum  autem  meretriccs  vt  alliciant  adulteros,folcant  fe  e- 
leganter  veftire,&  fucare  etiam  faciem  iuam,&  talibus  illecebris  tendiculas  obiicere:  idco  Pro- 
pheta rurfus  dicit,Fruftra  te  ornabis,quanuis  vcftita  lis  coccino ,  quanuis  auro  lis  inlignis ,  &  a 
capitevlque  ad  pedes  omatus  aureircfulgeant,tamenhoc  totum  erit  fuperuacuum  &  inutile: 
quanuisaccedetpifturaadfucandamfaciem,hocetiamnihiltibiprodcrit.  lamfcimusquosin- 
telligatperamatores,nempetam  ,E.iyptios,quam  Affyrios.Iudsienimcumpremerentur  ab/E- 
gyptiis,lolebat  ab  Affyriis  auxilium  petere:rurfum,vbiinfefti  erant  Afiyrir,fun'c  fuppliccs  crant 
vEgypths. Prophets  hoc  comparantmerctriciis  ambus  -.namquoties  itavelhisvelillis  adula- 
bantur,hoc erat  corrumperelacrumconiugium,quodeuin6ti erant  Deo,  &perfide  fallereda- 
tamridem.Dicitigitur  Prophcta,Etiam  fi^gyptiitibimirapromittant.quemadmodumama- 
tor  illect  us  &  pulchritudine,&  fallaciornatu  meretricis ,  tamen  te  decipient :  etiam  fi  AlTyrii  o- 
ftendantleforeparatosad  r"enn.lasfuppetias,illietiamfruftrabunturfpemtuam  :itaeris  quafi 
fcortum  dcftitutum,vbi  fcilicet  ad  vltimam  necefsitatem  redacta  eris  .Non  polTem  nunc  abfol- 
uerere.    differam  igitur  in  craftinum. 

PrEC  ATI  O. 

Da  omnipotent  Deus}quando  ita  in  \>itijs  noflris  torpemus  }\t faltem  attend fimus  ad 
exempla  ira  tua, quibus  wluifli  nos  commone fieri  }\t  aheno  damno  difcamns  te  metue~ 
re:deinde  etiam  vtattenti  quotidie  fimus  ad  minas,quibus  nos  ad  te  attrahis,quando  alli- 
cere  duke  dine  non  potes.ficntiamus  interim  tefempcrforepropitium,  (f  exorabilem  mi- 
fcrispcccatoribus,  qui  te  ex  ammo  quarent,  \f  rcfipifcent  fyncere ,  <&  abfque  fiSlione: 
\tcertcmus  cum  \>itijsnosl:ris,0'ftudeamus  vero  conatu  nosenpere  ex  Satance  laqueis, 
quos  nobis  fubinde  tendit:quo  liberius  nos  totos  tibi  addicamus ,  &Jic  delctlcmurtua  iu- 
flitia}vt  hie  nobis fit  propositus fcopus  in  toto  \ita  noflra;  curfupbi.  placer e,  &  probate 
no  fir  a  obfequiajn  Chrislo  lefu  Domino  noslro^    A  men. 

DI  x  1  m  v  s  heri  quid  intelhgat  Propheta  per  vefiitum  cocci neim,per  mtmmnta  aurea,  8c  per  fa- 
c«?w,nempefallacesillas  capturas,quibusvtuntur  inter  fe  Principes  &populi,dumconiun- 


.. 


CAP.    V.  IO.   C  AL.  P  RAELECT  IONES 

aunt  fcedera-.mhil  enim  illic  fereagkurnifiperfide.Sedhocetiamdic"tumfuk  Prophetam  ief- 
piccre  ad  tpirkuale  illud  coniugium,quo  Deus populum  Ifracliticum  fibi  deuinxerat .  nam  htit 
illaipecies  adulteni,dum  externa  foedera  captarent,quia  hoc  modo  abncgabant  Defiance  con- 
tenti  erant  eiuspra:hdio:quemadmodum  mulier  fatishabet  protc<5tionis  in  manto  iuo,ita  etiam 
debueraiitlliaeluxrei'picereadvnumDeum.Sedcumitadiicurrerentvagisiuiscupiditatibiis, 
merko  Propheta  comparat  cos  mulieribus  adulteris  .  dick  autem  illosfore  abominationi  ama/ori- 
fr/w:nequeidTantum,fed  etiam  tarn  iEgyptios,quam  AiTyrios.qiiibusftulte  conhfi  fucranr,  fore 
illrs  deterrimos  hoftes :  \bomiuabmtur  ,  incjuit,  teamatores  tut ,  imo  querent  animam  tuatn ,  hoc  eft, 
vires fuas,quibusputaftite fore tutam,&  faluam,conuertent  in  ruum  internum.  Poftea  ic- 
qukur, 

31  Certe  vocem  parturientis  audiui ,  affli&ioneir^ve/  anxietdtem,  quail 
puerpera^Vf/  pdnentis pnmogeniamimm propnc  Jwcfigmficatnomcn,  vocem  fi- 
lial Sion:  lugebit,  vel  conqueretw,vcl ingemij cet jfemdet  ,ve/  extendet,vt  ahj  vct- 
turned  confligct,  maims  fuas :  vx  nuncmihi,qiiia  defeat  anima  mea  pro- 
pter interfedtos^fy  atliue, propter  inter feftores. 

His  etiam  Verbis  cofirmat  Ieremias  quod  vidimus. neque  enim  docendi  caufa  tarn  prclixus 
eft,fed  quia  videbatduroseffe,&  fere  lapideospopLilaresfuos,ideoinculcatplunbus  verbis,  & 
pluribus etiam modisquod poterat  vno  verbo iimplickcr  dicere.  Frigeret emm fxpe do£trina, 
niii  accederent  exhortationes  vel  minav.in  hunc  igitur  finem  nunc  diuerlis  verbis  idem  quod  an- 
te vidimus  explicat:  \tidiui,inauit,vocem  tanquatn parturientis. Non  dubium  eft ,  quin  hie  auditus 
per  hypotipoiin  iumidebeat.neque  enim  Ieremias aliter  poterat  audire,quam  reliqui,niii  quod 
ex  fpecula  iua  longius  proipexit  iudicium  Dei,  quod  tunc  negligebatur  a.  toto  populo ,  vt  ahis 
reprci  entaret.  Dicit  igkurj?  audijfe,ach  in  rem  prsfentem  effet  addu£tus:&  exaggerat .  pro  vo- 
ce?ip  ponit  mx  mxietatenr.dcinde pro  parturiente  ponitmulierem ,  qua?  park  primogenitum, 
vbi  plus  eft  doloris. Ergo  lignincatIeremiasinftareextremapopulo,qui  tunc  non  poterat  reuo 
caria  fuis  fceleribus.fedfubindicat,quemadmodum  etiam  aliislocis  Spirkus  loqukur,fubkum 
i.Tfef/^5.3  forejnterkurn  populi:CiYmdixerint,Pax,&fecurkas,repentinus  illis  venietinterkus .  Ita  etiam 
Propheta  nunc  denuntiat  fruftraludsos  cbdurekere  adueriiis  Deum,acfi  non  tarn  vicina  effet 
pernieics,quonum  dolor  erit  habitus : quemadmodum  mulier  hilarispotcft  epulari,  vel  ludere, 
led  corripieteam  fubttO  dolor.lic  etiam  intelligit  Propheta,noneffe  cur  Iudasiexiftiment  fere- 
pellere  polTc  Dei  vindictam  peruerfa  contidentia,quoniam  prarter  lpem  irrumpet  illis  pernicies. 
Tamen,qucmadmodum  di>:i ,  magnkudinem,  vel atrockatem  doloris  exprimit  hac fimilkudi- 
ne,^"oci.'w,inquk.^/^  Sion-,qna  queretur.  poteft  enim  fupplerirelatiuum.  Alii  in  fecunda  pcriona 
tranfferunt,Lamcntabcris,&extendes,velfcindcsmanus.  led  non  poteft  hoc  bene  fluere>,quc- 
niain  in  tcrtia  perfona  ftatim  2&diuManutft<a4.ergo  dicit  Mocemfilix  Sion  fire  tejiimonium  grauifli- 
7nidoIori.<,qni.i  Ument.tbitur.Sc  iimul  etiam  adiungk  conflicium  manuum.nam  vane  hoc  vcrbum 
exponnntlnterprctes'.iedquia^nS  proprie  ligniticatfcindere,  vcldiuidere  ,egoexiftimoPrc- 
phetamexprimeregeftum  mulierisdolentismamfolent  ita  collideremanusiuas  inter  fe,&fcin- 
dere  ciim  interferuntur  inter  ledigki. Alii  vertunt,Expandunt,  quoniam  manusfciffo funt,  vbi 
ita  in  iublime  tolluntur,aut  iuftinetur.  Quantum  ad  rem  ipfam  pertinet,non  eft  ambiguus  Pro- 
phets fenfus-.intelligit  enimhorribilem  fore  Dei  vindi&am ,  ita  vt  lamententur  Indari  non  vu'- 
gari modo ,  led  quemadmodum  folent  mulieres  defperatxin  maximolu&u.  Poftea  concludk 
fententia,  y*  mihi,quoni.im  defecit  anima  mea  propter  interfeffores  HI  c  Propheta  iignihcat,etiam  li 
alii omnes cacutiant  in luce,tamen libiconipicuum effe illud Deiiudicium,quod ridebant,  vel 
{altem  pro  nihilo  ducebant  knprobi ,  &  icelerati .  Dicit  animamfuam'deficere  propter interfecios,  & 
tamennondumquifpianifueratinterfecl:us'.fedinhacloquendi  figura  docetiibham  propani 
ante oculos,qu£ aliis  erant  abfcondka,& ideonon mouebateorumanimos.    Sequitur, 

CAPVT    QVINTVM. 

'  Ircuite  per vias^/jy  vcrtuntjnquirite,\el cxplordte^cl inucjligdte per 

,  vw5-,rerufalerri;&  videte,  ^edum)hicenim^)cs}lx>rta}itis:^roxi,~ 

>mo\crfudebukycni}riimc)\<£mmcmihi,&.  cognofcite,  &  mquinte 

mwiciseimjncdmpitisew^nimiemetisv'irum^neritanifa.- 

ciat  iudicimnjMceftfeHitudmem^ui quadrat  veritacem,& parcam  llli. 

Hoc  verfu 


I N    I  E  R  E  M  I  A  M.  37 

Hoc  verfu  quemadmodum  8t  aids  fequentibus,  oftendit  Deusfc  non  effe  nihiis  rigi- 
dum  ,  velfeucrum,quanuiscxtrcma  den  unuct  populo  fuo,quiaeorum  malitia  prorl'us lit m- 
fanabilis  ,  neque  poifitinucniri  alia  ratio  .  ScimusenimquidlxpctefteturinScriptura,  ncm- 
pcfeeffe  paticntcm,&cxpc£lare,dumreiipilcant  peccatores.  Cum  ergo  Dcus  paliim  com- 
mcridet  fuam  clementiam ,  8c  pf  omittat  fe  fore exorabilcm ,  ctiam  peffimis  quibufquc , fi  rcfi- 
pifcant :  cum  vitro  ctiam  occurrat  peccatoribus,  poffct  hoc  viden  abfurdum,  vbi  exurgk  tan- 
taafpentate  contra  Ecclefiamfuam .  Atquifcimus  quam  prxfra&i  fintimpii;itaque  nondu- 
bitant  cxpoftularc  cum  Deo ,  8c  vitro  accerkre  in  iudicium  >  quafi  illos  crudeliter  tra&aret. 
Hanc  igitur  ob  caulam  nunc  oftendit  Dcus  iibi  non  eile  integrum ,  ignofcerc  populo :  Etiam 
fi  vclim,  inquit,non  peffum  .  Loquitur  quidcmhumanitus,ledhacrationc, quemadmodum 
dixi, oftendit  fctciitaffe  emncsvias,priuiquam  ad  vltimam  feucritatemdefcenderet:verum 
nihil  remcdiiampliusVfle  in  defperata  populi  malitia.  Et  hoc  etiam  optime  verba  cxprimunt, 
Circuire,int.\uit,pervi4slerHfjlevh<^yideteob(coo,cognofcite,i»quiriteperomnuco>>>f>ita  .  PoteratY- 
no  vcrbo  dicere  Icremias,Si  repertus  fuerit  vir  vnus  in  vrbc ,  ego  paratus  ero  ad  ignofcendum. 
Sal  Dens  hie  pcrmittit  ton mundo,inquirei e diligeter, &  fedulo  quaiislit  ftatus  Vrbis ian&X, 
nempc  qux  hoc  titulo  gloriabatur .  Nunc  autem  ,  quemadmodum  &  proximo  verlu ,  fcrmo- 
nemdirigit  contra  Ierciolymam.  Locutus  fueratdealiis  etiam  vicinis  vfbibus:  fed  quoni- 
amfan&itastotiustcrrxtuncvifa  fuit  habere  ledem  iuam  8c  domicilium  Itrofolymx:  ideo 
hie  Deus conucrtit  fermenem  fuum  contra  vrbem  iilam ,  qux  retincbat  adhuc  ipeciem  ali- 
quamfanctitatis,  &exccllebatprx  aliis vrbibus.  Dicit igitur,  Inquirite ,videte ,  cogwfeite  >  in- 
jbicite an  erit  vir. Pcrmittit  hlc iudicium  mortalibus:quafi  diceret,  Adfint  omncs :  fi  volunt  mi- 
ni Iudxi  creare  inuidiam>&  qucrunt  ur  de  nmno  rigorc,  q  uafi  inhumanitcr  a  me  tra&cntur,  ve- 
niant  quicunquc  effe  volunt  iudu.es, inquirar.t, fciicitentur,  percontentur.  vbi  autem  hoc 
compertum fuerit, nevnumquidem  virumciTe  iuftum,quidaliudfupereft,nili  vt  vrbs  ilia 
pereat?nam  quid  fiet  cum  perditis,&  deploratis,nili  vt  iudicium  meum  contra  ipios  exerceam? 
Nunc ergotenemus  coiilium Prophetx.  vultenim hlc  occludere oraIudxis,&  eoruni  calum- 
iuasrefe!lere,ne  Deo  obftrepant,velaccul"tnt  iudicium  eius,  quafi  modum  excedat:  &  oftendit 
ctiam  iiad  veniam  propenfus  fit  Deus *  non  effetamen  locum  venix ,  8c  clementiam  eius  exclu- 
de ab  ilia  tarn  perdita  obftinatione ,  cum  iam  nulluseffet  virIerofolymx,quirecl:itudini  ftu- 
derct. Hlc  tamenpofferobiiciquxftic,curdicatIeremias,  nevnumquidem  poiTereperiri,cum 
ipleIcrofolymxeiret,haberct  etiam  focium  Bar  iich&alioscjuofdam,dequibuspofteavidebi- 
mus  fuo  loco,  erant  igitur  in  vrbc  nonnulliveri  Dei  cultores:  &fuperftes  erat  adhuc  in  qui- 
buidampietas,  quanuis  effctexiguusnumcrus .  vidcturer°;ohoc  effe  hyperbolic  um .  Sedr.o- 
tandum  cft,.Prophetam  hlc  cum  populoagere,  fepofitis  fidelibus.  Hoc  vt  clarius  fiat,tenendus 
eft  locus  illeIfaixcapiteocT:auo,Obfigna  Legem,  8c  liga  testimonium  difcipulis  meis.vb.ie-  lfi>  8.  i* 
nimvidetDeus  feinutiliter  mittere  Prophctam,  &fruftra  laborem  eiusconfumiapud  ho- 
mines perditos,Liga,inquit,tcftimonium,  &  obligna  Legem  inter  difcipulos.  videmtis  vt  Deus 
quafi  feorfum  colligat  paucos  illos,  in  quibus  refduum  erat  pietatis  femen  ,  imo  in  quo- 
rum animis  vigebat  aliqua  religio.  non  erant  igitur  illi  e  populo.  Sic  etiam  leremias  non 
cenfet  neque  Baruch,  neque alios  in  populo  reprobo;  fed  alloquitur  ipfum  corpus,  quem- 
admodum diftum  fuit .  Alii enim  iam  erant  Heparan non  tantiimarcano  Dei iudicio, fed  aper- 
ta  fententia.  ideo  vere  pronuntiat,  Ke  vnum  quidem  efje.  Spc£tarc  enim  debemus  cum  qui- 
bus tunc  effetiHi  certamen.  Ab  vnaparte  Rex,  &  Confiliarii,vt erant  inflati-promifsioni- 
bus,  quastamcnfalfoad  fetfahebant,nonputabant  fieri  poffe,  vt  vnquam  conciderct  Co-  P/i/.iji." 
lium  Dauidis:Hxcrcquiesmeain  feculiim  leculi.  Quandiu  eruntSol,&  Luna  in  cxlojC-1* 
runtmihiteftes,  vtnunquamintefcidat  fementuum  .  Armati  erant  talibbselogiis: fed  quern-  Z'"*5'37« 
admodum  hypocritx  fallo  obtendunt  Dei  promiiliones ,  ita  etiam  nebulones  illi  ia&a-  ' 
bar.t  Deum  ftare  a  parte  fua  .  Deinde  certabat  Ieremias„vt  poftea  clariusvidcbitur,cum 
multisPfeudoprophetis.  nam  erat  magna  eorum  turba  ,vt  fere  femper  eft  in  mundo .  Cun-: 
£tus  ordo  Sacerdctalis  erat  corruptus ,  &  ex  profeffo  ctiam  bellum  cum  Deo  gerebat. 
populus  nihilo  erat  melior  .  Congrcditur  ergo  leremias  cum  Rcge  8c  Confiliariis ,  cum 
Pfeudopropheris ,  cum  ltnpiis  Saccrdotibus,  8c  cum  fcelerato  populo  .  Ita  dicit ,  "Ne  t>~ 
num  quidem  inter  ipfis  effe ,  qui  fe  opponat  ad  placandam  iram  Dei  .  Quxrcre  indicium 
tantundem  valet  atque  operam  dare  reftitudini  .  Nam  cst'O  nomen  ,  Hebrxis  eft  re&i- 
rudo  ,  aut  xquitas ,  aut  regula  iufte  agendi  .  Dicit  ergo  neminem  effe ,  qui  exerccat  iu- 
diciiun ,  neminem  effe  ,  qui  quxrat  veritatem  .  Veritas  ,  ficutipaulo  poft  accipitur,  pro 
integritate  :  quafi  diceret  ,  omnes  effe  deditos  mendaciis ,  8c  fraudibus ,  &:  peruerfis  a- 
ftutus :  ideo  fieri  non  pofle,  vt  propitius  fit  Vrbi  .  Nam  nS  relatiuum  fceminei  generis 
nonpotefl  aliter  exponi,quam  de  Ierofolyma  .  Dicit  ergo  Dcus  fe  fore  cxorabilem ,  fi re» 


CAp    y,  I  O.    CAL.    PR  AELECTIQN  ES 

pei'iatlU'  vir  vnus,nernpe  inter  Regis  Gonfiliarios,inter  Saeer  dotes,  &  Prophetas :  quoniam  o- 
mnes confpirauerant  aducrfus  omnem  iuftitiam.   Sequitur, 

2,    Etfi jYiuit  Iehouah ,  dixerint ,  ob  id  in  vanutti >  \elfdHaciter-,  iura- 
bunc. 

Hoc  per  modumariticipationisadditum  fuit:quoniaIud«i,vt  fatisnotumeft,  putabant  fe 
habere integumentum  omnibus  fuis  vitiis,quia  nome  Dciapud  ipiosvolitabat  in  ore  omnium 
Cum  ergo  profiterentur  fe  Deum  Abrahae  colere ,  putabant  hoc  praetcxtu  poffe  obtegi  omnia 
(uaflagitu.  Propheta  occurrit,&  docet  nihilicllc  hunc  f  ucum,quoniam  profanent  nome  Dei, 
cum  ipl'o  abutuntur.C£tei-um,eit  etiam  exaggeratio-.quia  oftendit  Ieremias,  non  tantum  in  co-» 
muni  vita  Iudasos  effe  prortus  alienatosa  timore  Dei ,  fed  etiam  fi  qua  in  fpecie  maneat  apud 
-ipfosreligio.cffe  illiclacrilegium.Hoc  autem  longe"  dcterius  eft,quam  vbiiepultum  eft  Del  no 
mcn,&mil'eri  homines  permittuntlibi  peccandilicentiam,qualipoffentfeablconderc.vbiau- 
tem  ita  ex  profeiVo  laceffunt  Dcum,&  quafi  in  eius  faciem*  confpuunt,quam  eft  dcteftabilis, & 
prodigiofa  hxc  impietas?Hoc  ergo  exprimit  leremus,Etidmfidicant,Viuit  Dominus,tamen  ob  hoc, 
inquit,»'«r<«6«»^//.(C/Vfr.Nunctenemi!sconfilium  Propheta: .  primo  enimloco  excutithypo- 
critis vanam fiduciam ,  quiaputantfibiDcum  fore propitium,modd eius nomen  obtendant: 
neque  intei  ea  expendunt  quam  pretioi  urn  fit  nomen  Dei :  ita  iiifque  deque  habent ,  promifcud 
iurareper  Deinomen.  Propheta  verd nontantum  hypocrifin damnat  in ludseis , fed quemad- 
modum  dixi,exaggerat  cor um  crimen,  quod  non  dubitentita  facrum  Dei  nomen  proftituere, 
&  quafi  aperto  marte  ilium  impctere .  nam  hoc  fit  vbi  abutimur  nomine  eius  in  iureiurando. 
Ciimdicit,Sid4xerint-,-»iuitlebotixb,hiic vfurpatverba,quibuspii etiam vtuntur in luis  iuramen- 
tis.nam  vbi  citant  Deum  viuentem ,  perindc  eft  ac  fi  fc  fifterent  ad  eius  tribunal :  ac  fim  ul  dice- 
rent  fe  cognofcere,etiamfiad  tempus  differat  Deus  vltionem ,  tamen  reddendam  elTeratio- 
nem,quiafemperviuet.  Itaph  agnoicunt  fe  nihil  lucri  facereinmora,quanuis  Dcusvindi- 
&am  fufpendat,fi peierauerint.Sedquemadmodum  iamdixi,  Propheta  hoc  transftrt  ad  hypo- 
critas,  qui  videntur  plurimum  honoris  Deo  deferre.  nam  nihil  magisfpeciofum,  quam  eorum 
Verba .  fel  enim  eft  in  corde,&  mel  in  labiis.  Ergo  Propheta  dendet  hanc  fallaciam  cum  dicit, 
Etiam  fi  fan&iffime  iurent,quoad  verborum  formulam  fpe&at,  &  oftendant  lummum  pietatis 
ftudium:  tamen  iurabunt  ob  hoc :  pH.  Alii  transferunt  ver  i,  vel  certe" .  fed  caufalis  eft  particula ,  i- 
deopleniorlententiaerit, fi  vcrtamus«ti'</,hoceft,ineamrem,vel  in  earn  caufam  mendaci- 
teriurabunt.  Sequitur, 

3  iehouah,oculi  tui  annonad  veritatem?Percuffiftieos,  &  nondo- 
lueruntrconfumpiifti  eos,&  rcnuerunt  fufcipere  difciplinarn,ve/Vonr- 
Bionem^obdurauerum  fades  fuas  magis  quam  pctram ,  vcllapidem ,  mJgis 
quam faxum^rcnuer  ant  conuenit-velredire. 

Principium  verfus  coacte  exponunt  quidam ,  vel  potiustorquent,  quafi  dicer et  Propheta , 
Deum  non ideo  defleclere  oculosa  rc&itudine,quoniam  tarn rigidus fit  vltor  fcelerum in  po- 
pulo  fuo .  Sed  hie  profequitur  eandem  fentcntiam  Ieremias .  Neque  enim  diftin&io  veriuum 
pondus  habet.  quiiquis  eos  diftinxerk ,  fa:pe  infeite  peruertit  fententias :  ideo  claudendifunt  o- 
culi,nifi  quod  memoriae  caufatenenduseftnumerus.  Sed  quoad  contextum,ia:peimpcdiet  Le~ 
Sores  obferuatio .  prxpoftere  enim  mifcentur  qua:  inter  fe  diuifa  erant ,  &  etiam  diuelluntur 
qua*  optime  coherent.  Hoc  mihinunc  venit  in  mentem,&  vtilis  eft  admonitio-.ficuti  hoc  loco, 
Prophetapoftquam  dixit  IudiosefTe  perfidos,  &  duplices,  &  omni  integritate  vacuos ,  adiun- 
git, Attjui  oculi  Deifidem  refpiciunt ;quafi  diceret,  fruftra  cos  obtendere  Dei  nomen,  &  fucum  ex 
cxremoniis ,  vel  externa  pietatis  fpecie  facere ,  quoniam  Deus  fcrutetur  corda ,  &  non  more- 
turexternasiftaslarua«,quibuscapiunturhominumoculi.  Sed emphatice Propheta conuer- 
titad  Deum  iermonem,ad  tardium  hoc  modo demonftrandum :  quod  videret  fe  nihil  pro- 
ficere  apud  obftinatos.  Nam  fi  qua  fuiffet  in  Iudaris  docilitas ,  haud  dubie  hortatus  ipfos  fuif- 
fet  ad  integritatem  .  Poterat  dicere,  falluntur  qui  dum  iurant  in  nomine  Dei,  fibi  per- 
fuadent  ilium  fore  patrem :  Nam  oculi  eius  fidem  fpedant  ,  vel  re&itudinem  cordis .  Hie 
crat  continua  feries  :  &  erat  etiam  aptifiima  docendi  ratio:  led  Ieremias  abrumpit  fer- 
moncm  ,  &  relinquit  fuos  populares  .  Deus,  oculi  tui  fidem  fte&tnt:  quafi  diceret,  Quid 

mihi 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  38 

mihic'umhoc  pcrdito  populo  ? ego  verba  facio  iam  apud  lapides,&iaxa:&  idcovalete,& 
facclftte:  ego  nunc  me  conrcram  ad  Deum.Videmus  nunc  quanto  plus  vAementixhabeathxc 
apoftrophc,quam  li  continua icrie  ProphttaloquutusclYct  apud  ludxos,&  fundtus  ruiffet  of- 
ficio Do&ons .  Nunc cnim oftendit ft tract  um efte ixdio , vbi  videt  inutilcm  cffe iuam  ope- 
ram,&  pi xfra&oseire  onirics,  quibuscumloquutus  fuerat .  nequetamcn  intcrea  voluitlpar- 
gcrehancvocemtemere,  vt  nihil  prodeiTet:  imopotius  vokiit  acrius  pungcre  ftupidos  lllos* 
cum  viderent  ilium  ita  dilccdcrc,quoniam  nihil  lpci  in  ipbscratrcliquimi. Tenendum  cnim  eft 
quod  alibi  dixi,Prophetas  non  itafiiiffeconcionatosadverbum,vtlcriplerunt:  led  cum  mulus 
verbis eghTcnt  apud  populum,poftealummamcolligebant:&hinc  Propheticilibri  .Ideonon 
dubiumeft,quinIeremiasproli>.ediirerueritdep(3enitentia:quinadueiiushypocritas  inuechis 
fucrir.quin  dctexeritfallacias  gent  is  t  ux:quin  ft  uei  c  etiam  corripuerit  contumaciam .  Scd  poft 
hxc  omnia,necelTe  fuit,  ilium  quali  e  medio  curlu  retrocedcre,  quoniam  videbat  nihil  f  nidus 
polFe  ex  opera  fua,&prxdicationelperaii.  Cum  ergo  hoc  lcirentiudan,  dccuitillosmagisafri- 
ci  -.qucmadmodum  nunc  vbi  videmus  Spiritum  Dei  exaiperari  ncftra  contumacia ,  quoniam 
hoc  eft  horribileportentunv.ideo  nihil  cft,quodmagis  vulnerare  debeatanimosnofiros:Qmd 
hoc  eft? Deus  nosquotidie  familiariter  inuitat  adfe.lcdvbi  videt  tarn  dura  nobis  efiecorda  & 
capita,rcIinquitnos,  quoniam  mceroreafficimuseius  Spirit  urn,  qucmadmodum  dicitur  apud 
Ifaiam.  Ergo  non  fuit  trita&  communis  hXcdocedi  ratio,  led  pi  us  habuitefricacix,quamfirn-  lA-^S'1* 
plex  doctrine  vbi  Propheta  oftenditlibi  non  ampliusefietokrabilem  populifuimalitiam.Ie- 
houjb,m<\uit,oculi  tut  annon  adfidenvtCam  ita  Dcum  alloquitur ,  antithelis  lubeft  inter  Dcum,& 
homines.NamfcimusvtiibipIaceantlceIeratillimiquique,vbipoiruntretinercfamam,&;ap- 
plaufus  mundi.quantifperergomancnt  in  prctio,ita  indormiunt  fuis  vitiis.  Prophcta  hanc 
ftultam  conhdentiam  deridct,ac  oftendit  alios  eiTe  oculos  Deo,quam  mortalibus .  mortales  c- 
nim  vix ad  tres  digitos  vfquepolTunt  afpcctnm  (bum extendere .  Deus  autem  penetrat  vlquc 
adintimos&occultiffimos  receflus  cordis.  Sic  ergo  Propheta  loquitur  deoculisDei,vto- 
ftendatfriuolaciTe  hominum  iudicia,  quoniam  prater  externum  fplendorem  nihil  quxrunt 
fidei  nomine  ,ficuti&primo  verluhuius capitis,  Propheta intelligit  cordis  integritatcm  .  Er- 

fo  abs re  philofophantur  qui  volunt  probari ex  hoc  loco ,  fide fola  nos  efte  Deo  grato s .  Nam 
'ropheta  hlc  deride  non  loquitur,  qua  amplectimur  gratuitam  rcconciliationem  cum  Deo, 
&  qua  finius  membra  Chrifti.Ergo  fenlus  minime  obfeurus  eft ,  nempe  Deum  non  morari  ex- 
ternum fplendorem, quo alliciuntur  homines, quemadmodumetiam  dicitur  pi imo  libroSa- 
muehs,  capite  decimo  fexto,  Homo  videt  qux  extra  apparent :  Deus  autem  intuctur  cor .  Illic 
Spiritusfanctuscordisnomineidem  exprimitquodhoc  locoper  hdem,autveritatem.Nam 
Sam uel  oftedit  falli  pattern  Dauidis,  qui  in  medium  proferret  nlios  eleganti  forma,  Homo  vi-  Sam.  1 6- ? 
det,inquit,qux extra  apparent,Deusautemintuetur cor  .  Nunctencmusgenuinum  Prophetx 
fenfum,quodfcilicetpoftquamfibiblanditifuerinthypocritx,  &  totusetiam  mundusillospal 
pauerit  fuis  adulationibus,hoc  nihil  lllis  profore,quomam  tandem  veniendum  erit  ad  uidicium 
Dei :  coram  Deo  autem  fola  Veritas  locum,  &  pretium  obtinet.  Poftea  adiungit,  Ptratjsifli  eos, 
CT  non  dolus  runt .  Hlc  duriciem  populi  obiurgat  Propheta,quod  ne  icti  q  uidem  reiipucrint.  nam 
experientia,vt  loquuntur,magiftra  eft  ftultorum:  &  hoc  vcteri  pr  ouerbio  celcbratum  fuit,ftul- 
tos,malo  accepto,fapere.  fxpe  &  PoetX,&  Hiftorici  vfurpant  hanc  fententiam.  Cum  igitur  ita 
prxfracto  elTent  ingenio  Iudxi,  vt  ne  flagellis  quidem  rcfipifcerent,fuit  hoc  lignum  vltimx  pra 
uitatis .  Et  ideo  Propheta  hlc  lubferibit  fuperion  fententix ,  vbi  Deus  fe  dicebat  fore  exorabi- 
lem,fi  velvnus  quiipiam  inueniretur in  tota  vrbp  integer  .Propheta  contirmathancfenten- 
tiam,vbi  dicit,  P 'ercuftftieos,non doluerunt .  Non  dubium  eftquin  Iudxiingemuerint  fub  plagis, 
quin  etiam  vlulauennt,&  effuderint  atroces  querimonias .  lcimusenim  quam  petulantermale- 
dixcrintDeo.  Dolebantigitunfedhlcfpecialitercapitur  nomendoloris,quemadmodumvbi 
Paulusde  pcenitentiadifferitjeius  principium  docetelTetriftitiam  :  Sic  etiam  hoc  loco  negat  *•■£<*•?•*« 
Propheta doluilTe eos , qui confufiserantanimis,itavtnon  fentirenthbiclTecumDeoncgo-  I0 
tium.  Ergo tantundem  lignificat  hoc  verboatque  alter  Propheta,  vbi  dicit  eos  non  refpexif-  . 
feadmanumpercutientis .  Neque  enim  dicit  fuifTc  tarn  focordes,  vtnon  lentirentiftus:ledin- 
tereamanus  Deieratillisabfcondita .  atqui  hoc  eft  prxcipuum  indolore  noftro .  nam  fi  exco 
impetu  clamamus  nobis  male  effe,&:  repetimus,vx,centies,quid  hoc  eft?  tantum  funt  brutx  la- 
mentationes.vbiautemrefpicimusmanumpercutientis,ille  eft  verusdclor,&  rede  formatus. 
HocfenfunegatleremiasIudxosdoluiircquianonfenferuntfeiuftecaftigariDei  manu.  Po- 
fteaamplificathancdodrinam,  Confi<mpfifiieos,inquk ,  ©*  renuerunt  ampere  corrt&ionem .  Cum 
dicit  conjimptos  ftdfl'e ,  lignum  eft  vltimx  peruicacix .  nam  fi  leuiter  nos  Deus  caftiget ,  non  mi- 
nim eft,fipronoftratarditate,&ignauianonftatimexpergifcamur:ledli  Deus  ingeminct  ictus, 
imo  non  tantum  percutiat  fuis  ferulis,  fed  etia  gladiu  fuum  exerat  ad  nos  penitus  confumedos. 
Vbi  ergo  nos  ita  tractat  ,&horrendisiudiciisexequitui"Vindittafuam,  fi  tunc  torpemusadhuc 
in  malis  noftris,nec  fentimus  quam  hornbilc  lit  incidere  in  eius  iudicium ,  nonnc  oportct  no6 


CAP     v.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

cxcscatos  cffc  a  diabolo?  Hunc  ergo  ftuperem  nunc  deplorat  Propheta  in  ludaris ,  quod  non 
tantumfeniu doloris  vacui fuerint, cu,n  Dcus  cos  percutertt , led  etiam  coniumpti  non  rece- 
p«irinc  neque  admiierint  corre&ionem .  Et  hoc  iecundo  membro  eftendit  quod  lam  diximus, 
nempe  dolore  dequo  loquutus  eft,non  deberepromifcue  accipi:  led  de  icrio  dolore,qui  nobis 
proponit  Deuudicium,ita  vt  cum  timere  difcamus .  Adiunzii,obdnraue>  wit  facie s  fuas  qua/rpe- 
tumrfenique  noluerunt  reucr.i.  Propheta  tigniiicat  non  tantum  Iudxos  pi xfrattos  effected  etum 
carere  pudore.  Etiam  li  omnia  verecundls  tigna  dediffent ,  tamen  fuillet  fnuolum , rjifi  cordis 
intc^itaspr^iffet^ucmddmodum diximus  .Sedvtplunmumaccidit,ctiampeffimosquolque 
vbi!ntusplenifuntiiTipictate,&contcmptu Da,&  contumacia  ,tamcn  miner  e  aliqiudpudo- 
ris.Prophetavtoftendat  prolapibseireludiobvi'queadcumulumcxtremximpictatisjdicitfoj 
ebditrxtuffeftcies  /«a*:hoc  eit,c(Tc  prorfusimpudentes,  quoniamabieccrintomnem  rationem ,  & 
difcrimenrecr.i&honefti,peruerli  atqueturpis .  Qjjpniam  ergo  iam  exuerant  oranemhumi- 
num  fenfum,ideo  dicit  nihil  aliud  reftare,mli  vt  Deus,  quemadmodum  pr£dixit,exequatur  vl- 
tima  vindi&am  aduerfus  eos.Et  repetit  quoddixit,Ntt»/>ef<w  renuere  conuerti .  nam  fignificat  cos 
non  crrore,velinfcitiapeccare,vel  efie  abftraclos:  fed  voluntaria  malitia,&  certadeliberatio- 
ne  abiicere  omncm  curam  fua:  falutis,&  quaii  ex  profeffo  Deum  repudiare,  ita  vt  nolint  perpe- 
ti  vel  do&rinam  eius,vel  corrcctiones. 

Precati  o. 

Da  omvipotens  Deiis ,  quando  diabohts  non  ceftat  nos  illecebris  fuis  ita  mulcere  ,vf 
fimnsfere  siupidis  ,&  aitomtis  fimiles:  da  inquam,vt  \erbum  tuumfic  illucejcat  ar.imisi 
CF  cordibus  noslris  ne  torpeamus  in  tenebns'.deinde  Spiritu  etiam  tuo  nos  ita  experge- 
facias^tatteitifimus  adomnes  propheticas  admomtiones ,  quibusnosin  "snareitocasjie 
perca)nus:ataue  ita  afiidudmeditetnurpcenitentiam  toto  vita  curfu,  \tfemper  nobis  dif- 
phceamus  in  noslris  peccatis :  fimus  quotidie nojiri  indices  ,vf  auertatmts a  nobis  irant 
tuam, donee  tandem  perfunRi  hoc  militia  yqua  nobis  afiidue  obeunda  ejl  cum  noftrispec- 
caUs ,r£rhen'iamus  ad leatam  illam  quiete^ua nobis  repofita  ejl  in  ccelo,per  lefum  Cbri-* 
fount  Dominion  nojlrum,  Atnen. 

4  Et  ego  dixi,Cent,aIij  xcrtunt,fjrfan,T*,ipawperes  funt  hi,ftulte  egerut, 
4im  non  cognofcunt  viam  khoua^iudicium  Dei  fui. 

5  Ibo  ad  Opumates  admagnos}ad  \erbum ,  &  loquar  apud  eos : quia  ipii 
co^noicunt  vi.im  ichoua^iudkiuinDeifui.  Atqui  ipfi  fregeruntiu* 
gum,rupaunt  vincuhu 

aV  o  d  quidam  exiftimant  Prophetam  hlc  excufarc  populum  fuum ,  &  culpam  extenuafe, 
-  quantum  potcft , in  e^>  lon^e  falluntur .  Neq ue enim dubium eft, quin  hac comparatio- 
nec'arius  oftendat  quam  perdita:  restunc  fuerint .  Summaigitur  eft ,  non  in  plebe  duntaxat 
gratlata*  fuuTe  corr uptelas,  fed  in  ipfis  Proceribus,  vt  nihil  reiidu urn  effet  ianitatis a  capite  vf- 
que  ad  ca!cem,quemadmodum  loquuntur.Et  eadem  fere  fententia  (quanquam  aliis  verbis_)le- 
girur  apud  Iiaiam  capitevigefimo  o&auo .  poftquamenim  inuect  us  eft  generaliter  contra  po- 
palum,aggreditur  iplos  duces:Dicit  effeinebriatos,non  minus  quam  vulgus  iplum  ignobile:di 
cu  quidem a  vino  &  iicera:fed  fenfus  eft,fimiles  effe  ebriis ,  quoniam  nullus  erat  in  illis  pudor, 
eXQQGintemperantcrfcfeproiecerantadturpiiiima  quxquefiagitia.Eodem  ipeclat  nunclc- 
remias  cum  dicit  fe cogiufle  tenueseffe,quiita  peccarunt ,  &  homines  oblcuros ,  ac  nullius  prc- 
tii:iedinip:isquoqueducibus  ferepenffe  quodin  vuigo  ignobili.  Poterat  limpliciter  dice- 
re,  Non  tintum  plebeii,&  glegarii  homines,  fed  qui  pi  xcipui  funt,  &  qui  debuerantaliispra:- 
ire,illi  etiam  limt  corrupti  .  Sedefricacior  longceftifta  comparatio,ciim  dicit, Forte  mi- 
ferihomines,  qui  non  tenent  Legem  Dei, ita  peccarunt:  neque  mirum:fed  maior  in  iphs  du- 
cihiis  extabit  mtegritas .  Cum  ergo  Propheta  he  loquitur,  adducit  LeSores  in  rem  pra:fer- 
tem,&  oftenditnontantumquoflibetpeccareinpopulo,fedSacerdotes,&  Prophetas  ,&  qui- 
cunqueprimatum  tenebant .  Patet  igitur  con!  lium  Prophets .  Dicit ,  Ego  dixi ,  non  quod  i- 
U  lenient .  videbat  enim  omnia  lie  effe  pcrmixta,  vtnihilo  plus  fperandumeffct  a  Proceribus, 

quam 


IN     IE  REM  I  AM.  3, 

quam  a  vulgo :  hoc fatis perfpectum  ci  at  Prophets:  fcd,qucmadmodum  dixi ,  voluit  hlc q uall 
fub  viua  pi&ura  oftendere  quam  mil  era  effct  tonus  populi  conditio.  Die  it,  Certe ;  inaftirmat 
apud  Hebnros,veleftaducrfatiuaparticula,  vt  vidimus  proximo  verlir.hlc  quidamaccipiunt 
pro,^»,r*ortc:eft  hie  viceconceffionis:Dcmuslioc,iiK]uit:i"untpauperes>lurit  homines  nullius 
pretii,&  quafi  quifquili£,qui  ita  peccant:  non  minim  eft ,  fi  ita  ftulte  fe  gerant ,  cjui.x  non  tenent 
vixtn  IcbouttiO-  ittdkium Deifiti .  Lex quidem  omnibus  promifcue  poiita  fuit:ita  n ulla  crat  in  pie- 
be  excufatio:led  morb  us  hie  fere  omnibus  fee  ulis  regnauit ,  vt  pauci  attend  effent  ad  Lcgis  do- 
ctrinam,quoniamnemo  eft,  quinonlibcntcriugumcxcutiat .  Putant  autem  homines gregaiii 
iibialiquidexculationisluppetere,quoniam  non  daturotium,neque  etiam  nati  funt  ad  res  ma- 
gnas.Propheta  ergo  loquitur  ex  communi  more:intereanon  extenuat  culpam,fi  qui  vellent  in- 
lcitiam  obtenderc,quia  non  fuerunt  edofti  in  fcholis .  nam,  vt  dictum  fuit ,  line  exceptione  Le- 
gem fuam  Deusprcdeffe  voluit  totipopulo  .  Verviamlehoutt  &  per  indicium  Deiidcm  itgnificac 
Prophcta.eft  repetitio  fatis  tritaHebisis.  NamDeuscum  regulam  viuendi  nobis  praicribit, 
perindc  eft  acli  viam  nobis monftraret. vita  enim  noftra  fimilis  eft  curfm.Dcus  autv.m  non  vulc 
nosfortuitocurrere,fedfcopum nobis  proponif.dcinde  dirigitnoscerta  via.-quoniamhoceft 
Legis  ofhcuim,rcuocare  nos  ab  errore,  &  deducere  ad hnem  nobis propolitnm  1  ideo  Lex  ipfa 
vocatur  VU  lehoua .  tsflio'O  autem , qucmadmodum  heri di&um fuit,ligniricat  rcftiuidinem,vcl 
rcgulam.Priore  membro  dicit  viam  If/;o««r.altero  autem  indicium  Dei.  Et  hoc  modo  oftedit  non 
effe  excufabiles,quiobiiciuntfc  effe  miferosidiotas,&  nihil  cognofcere.Dcus  enim  non  minus 
ipfis, quam docliffimis voluit  oftendcre quomodo viuendum lit . lam adumcit, lbo ndtmgnos. 
per  magnates  intelligittam  Sacerdotes,  &  Prophetas,quam  Regis  Conliliaiios,  imo  Regem  i- 
pfumJyoigitur^w^wc/,inquit,c^/o^»^rf/'Wfoi'.Penndeeftacridiceret,vbiqueieperdcreo- 
peram,quia non  tantum  apud  vulgus indo&uni  furdis  loquitur,  fed  etiam  apud  Proceres  lpfos. 
Dixi  Prophctam non  confultaffc  hac  de  retanquam  dubia :  fed  voluiffe  incutere  pudorem  i- 
pfisProceribus.&confirmatio  eft  fupcriorisfententise,qu6dlcilicctnevn  us  quidem  poffetre- 
periri  Icroiolyms  integer,  &  re&uslpfienim, inquit,  cognofcunt,  8cc.  Repetit  aftirmatiue  eadem 
verba.  Verum  tenendum  femper  eft,  Prophctam  non  ita  fuiiTe  perfuafum,fed  loqui  de  re  pro- 
babili. Quis  enim  tunc  putaffet  in  ipfis  Proceribus  tantum  effeftuporem?  nam  pollebant  ma- 
gna exiftimatione  apudpopulum  .Cum  ergo  ha:c  opinio  inualuiffet ,  in  Lege  optime  effe  ex- 
ercitatosquicunquetuncpnmatumtcnebantin  populo:ideoex  communi  fenfu  loquitur  Iere- 
mias,  &  dicit  tenereviamhboua .  Pofteaadiungit,  lW(namlNhlcaduerfatiuecapitur,ficutieft 
propria  huius  particular  iignificatio,imo,  vel  atqui )  ipfi  pariterfiegernnt  iugttm ,  ruper/tnf»incnLi 
hoc  eft,fi  quis  exiftimet  meliores  effe  duces.quam  vulgus,longe fallitur .  ego  enim  fatis  ptrfpe- 
ctum  habeo  qualiter  le  gerant .  Kupemnt  ergo  non  minus  ejuam  rudijsimi  qitiqae  inznni  Dei .  Qua 
repetitione magis  confirmat eorum  defe&ionem ,  &  fimul  admonet  quanta  fit  hxc  indignitas, 
quod  Prophetx,Sacerdotcs, & Iudices,  quitcnebant  gubernacula,  fuerint  effrarnesinfuis  cu- 
piditatibus.  Sequkur, 

6  Propterea  percuffit  eos  Ieo  e  fylu a,lupus  Co\ittidinu:alij  per  mmy  fe- 
telligtmt  yejj>eras}quia  deducuntabn-w  quodfignificat  ~vcjfierum:ita  yertunt,  lupus 
\cjbertwus,va{):a.uit  eos:  pardus :  alij  vertunt  pantJxram,  vigilans  fuper  vi'bes 
eorum^uirquisegredietur^ifcerpet^tWr^/hquoniammulciplices 
funt  iniquicates  eorunT,aii£b£  funt  defe&iones  eorum. 

Hlc  tandem  oftendit  Deus  fe  modum  fer  uare  in  fuis  iudiciis,ita  vt  fmftra  eum  reprobi  in- 
fimulentnimiirigoris,quemadmodumillisfolenneeft .  Qnidam  vertuntinprxterito  tempo- 
re hzc  verba ,  atque  exiftimant  talem  effe  fenlum,  quod  Propheta  ludansexprobret  non  fru- 
ftrii  tot calamitatibus  fuiffe  prius  affliftos ,  quoniam  grauiores  pcenas  fuerant  promeriti .  Sed 
potcft  etiam  altera  fententia  probari .  Scimus  enim  vt  pcrmutent  Hebrxi  int.-v  ie  tempera  ver- 
borum:&libentiusreferoadfutunimtempus:  quia  nor.videtur  hlc  Propheta  narrare  quid 
anrehac  paffi  effent,'ied  quam  atrcces  poena:  illis  immineant .  rercutiet  igitur  cos  Ico  e  fylua . 
quod  ad  verba  fpeftat ,  diximus  lupum  vocari  iolitudinum  ■.  hoceft,prodcuntem  e  dekrto  . 
Qucd  alii  veipcrtinumexponuntjtolerabile eft. Scimus  enim  aliis  locis  lupos  vefpertinos  vo- 
cari, qui  funt  famelici.  Nam  vbiprxdam  quzlierunttotodie  ,  &nulla  illis  occurrit,  circiter 
vefperam  funtfere  rabioil :  ita  eos  cogitcfuries  ruerchuc  &  illuc  .  poffet  igitur hscexpofitio 
ferri.Scd  quoniam  prius  dixit /fo»fwf^'/<«v«;;Ve,magisprobabi!c eft,  lupurrietia  defenbive- 
nicntem  ex  deferto.Et  quantum  ad  fummamrci  fpeftat,  parum  erit  ditcnminis.Poriit  hlc  tics 
belluas,lcohe,&lupu?  &pardum  .  Nondubiumeftquinmetaphonceperhas  beftiasinttlligat 

S.    "i. 


CAP.V.  lO.   CAL.    PRAELECTIONES 

hoftes>qiu  magna  fxuitia crant  paulo  port  irrupturi .  Verum  quidc  eft,  Iudxos  anre  tepus,  quo 
concionatus  eft  Icremias,fuiffe  multis cladibus  afflictos.ncque enim  Dcus  vno  die iumpik de 
illis  vindi&am :  icdixpius  illos  admonuit :  &  iiqua  fuiflet  fpcs  redpifcentia: ,  pottrant  adhuc 
cum  effent  in  ftatu  mediocri  mcolumes  mancre  .  led  vidctur leremias  vaticinan  dc  futuns  pce- 
nisiideo  intelligit  non  tantiim  AfTynos,&  AEgyptios,fed  alios  etiam  hoftcs.Scimusemmfuif- 
feexoiumpopulum  ilium  omnibus  vicinis  ,atqueetia  a  cognatisfuiffepaiTum  grauiliimasin- 
iurias .  Cum  ergo  ita  plures  genres  infcftx  effent  Iudxis ,  non  mirum  eft ,  quod  Propheta  hie 
tres belluarum  ipecics  cnumcrat :  quali  diccret vndique  ventur os hoftcs ,  q uiinftar  leonum ,  8c 
luporum,&  pardorum  e'xerceant  iuum  furorem  contra  eos,quitoties,&  toe  modis,&  tarn  Ion- 
go  tempore  prouocauerant  iram  Dei .  Interea  hlc  Dcus  reftllit  perucrlas  qucrimonias  ,qux 
iolebantfubindeobiiciareprobis-.&oftendkie  iuftum  eiTe  iudicem:&  quxlumit  pecnarum 
exempladeludxis  non  peffe  reprehendi .  Et  hue  pertinet  particula  p-Vy.Ideo  iam  aduingit 
Vdrdum  vigiUre,vt  difierptt  qttiainqtKegrefiifuenntexvrbibus.  Non dubuim eft, quin metaphori- 
cc  fi2,niricet,vbi  hoftes  terram  occupauennt,  Iudxos  inclufos  fore  infuis  vrbibus,neaudeant 
procure  in  apertum:  quoniam  vbique  parataerunt  pericula.In  fine  verlus  kerumrcpetk,& 
rufius profequkurquidintellexerit per particulamJs-VsMdeo.dick enim, Quoniam  multiplied-' 
t/i  font imquitmes  eorum  ,©• *ucl*funt  defecliones eorum  .  His  verbis  iterum  inculcat  quod  dixit, 
nempeDeum  xquum  eflciiidicem  ,vbi  videtureiTe  nimiumieuerus:  quia  fieri  non  poterat, 
quinextiemam  vindidtam  exigeret  dcperdito  illo  8c defperato  populo .  Neque  limpliciter  vo- 
cat  icelcratos,vel  apoftatas:  izAfccnnmltaseffe  ipforumwiquitates ,  vel  fcelera  :  or  defecliones  effe 
auBas .  Et  lecunda  voce  amplificat  damnationem .  nam  tametli  J?iya  non  fimpliciter  fignificet 
dclmqucre,iedicelerateagcre:tamcndeficcreaDeocftgrauius,&atrocius.  vnde  colligimus, 
m  Iudxis  hie  damnaritanram  prauitatem ,  qua:  nondebuerit  corrigi  vulgaribus  rcmediis,aut 
poemsmitioribus.    Pofteaaddit, 

7  Quomodo  fu per  hoc parcam  tihijhoc eft,parcereni :  nam  debetrefoluifn- 
timm  tempos  w  nudum  potentialem:  quomodo  ,inqmt,  pan  earn  tibifuper  hod  rilii 
tui  dereliquerunt  me:  &  iurarunt  in  non  Deo:  ego  autcm  faturaui 
eos,  &r fcortati funt }tamenJcortatifunt, & domus  meretricis  congiega- 
uerunt  (e^clindomum  merctncis'.itafubaudiendaeritlitera  iferuilis. 

Hlc  eft  Gommunicatiojiicuti  loquuntur  Rhetores .  Deus  enim  hlc  q uodammodo  partem 
adueriam  cum  qua  litigat,vult  ferre  indicium  de  caufa  tanquam  fatis  liquida .  hoc  autcm  eft  fi- 
gnuin  hducix.Et  idco  cum  Rhetores  volunt  oftendere  nihil  eiTe  ambiguum,vel  obicurum,de- 
libeiantcumparteaduerfa:Q^id?egofamiliarkertibi  rem  propono . habes  nequod  dicas? 
etiam  fi  tibi  eiler  liberum ,  &umm  effet  arbitrium ,  nonne  ratio  te  cogeret  ita  pronuntiare?  Sic 
etiamnuncDcusoftenditiequadamneceffitateconftrinei,  vrtamleueras  poenasexigat  de  Iu- 
dxis:ae  iibiintegrum  eiTe  negatalitcr  facere .  Si  ego  iumiudex  mundi,  inquk,animpune  efFu- 
gientqui  ita  velut  exprofeflb  prouocant  me?  nonne  ludibrio  exponere  meam  gloriam  ?  nonne 
etiam  mc  cxucremiuftapotentia?  deiinerem  eiTe  quidebco  ,&abnegarem  q uodammodo  me- 
ipiura,niisiunuiepcenasdetamfceleratis,&perditis.  Tenemus  ergo  con  liliu  Prophetx  .  Alii 
fubaudiunt?A',n  accipiutj'*:&  idco  vertut,  Non  fuper  hoc.  Sed  quia  nulla  ratio  cogitaliquid 
mutare,  &mmtimhancexpolitionemconientiun/-,egomaloiequiquod  magis  rcccptum  eft. 
*H  hgnificat  vbi,apudHebrxos:fedaccipkur  etiam  fxpepro  quomodo. Neque  enim  hie  de  lo- 
co debet  inteUigi;  led  de  re.  Quomodo  igftmfoper  hoc  propitius  cj]em  tibi,iP.quit<V  idenmsvtDeus 
cum  aduerfapai  tedeliberet,imo  dercratiudiciir.Dic  tu,etiam  ii  tibi  concedcrem  tantum  licen 
tiXjautiuristvttibipcenamftatucreSjanegoquiiudexfum  mundiiam  tibiparcerem  intantis 
fce^ribnii  Filii  enim  tui  dereliquerunt  me.Hoc^nmum  eft  crimen.  Deus  autcm  vbiccnquerkur 
fe  erTederelicT:um,rignincatpopulum  vitro,  &certamalkiaiugumabiecuTe.nequc  enim  pote- 
rat idemdscidepr  ofanis  getibus.  Verum  quidemeft,omnes(firefpkimus  ad  initium)  dcfeclio- 
nis  poffe damnari ,  quoniam  8c  Adx,&  filiis  Noe  Deus  fe  manifeftauerat :  &  cum  prolapii  funt 
adluperftkiones,fueruntapoftatx  .  Seddcfcctiopopuli  Iudaicimultoeiatrecentior,  8c  mi- 
nus rolerabilis:  imo  cum  gloriarcntur  fe  effe  Dei  populum ,  quis  poterat  obtendiprxtext us  i- 
gnorantix>Nuncergo  videmusquidintclligat  Propheta  cum  dick  a  populo  dereliclum  fuiffe 
De«w.Pofteaaddit,I»/vir«Mfi««o»  Deo.  SynecdochicSs  fignificat  corruptum  8c  vitiatum  fuiiTe 
cukiimDei.namiufiurandum,  vtheri dictum  fuit,pars  vel  ipecies eft  cultus  Dei  .quoties  erim 
iuramusperDesno:ncn,profitemurnosc{Tcfubeiusnianu,nequeporTeimpuneelabi,  ii  men- 
tiiriur :  deinJetribuimusei gloria  vcritatis,tertio  etiam  teftamur ilium  nihil  fugerc,  vel  ci  nihil 
efTeabiconditum.Ergo  cumMcdicitiwr^  Ifuelitdi  in  non  Dtt>,i)gnificat  fe  fpoli.itu  fume  fuo 

iurc. 


IN    IEREMIAM.  4o 

lure. Erain  quidc  aliis  fccleribusobftriftirfcd  quemadmodumdiftt'.mfuit/ub  Vnafpccie  com- 
ple&itur  Prophets  quicquid  tunc  fait  fuperftmonum  in  populo.  Perindeigiturdl  aciidiceret 
coltriue  idola,&  dcos,quos  (ibi  fabricati  fueranc.adiungit  circunftatiam,qux  feel  us  corum  ex- 
aggerative) tmtem,iaquit,fitt(nm  eoSjC^fcorratifuerHnt.Elc^ans  tamen  eft  paronomaha,qu£  non 
delict  omitti .  dixerat  lyawvurarunt :  nunc  dick,  ya©»,cgo  faturaui:tatum  difcrimen  eft  in  pun 
do.namcumpurnSiimponiturin  finiftro  cornu,  lignificat  faturaie.-cumponkur  indexno,h- 
grullcatiurare.ergoPrOph.dicirmOT^,&^ 

&.  impia  faeritpopuliingratitudo,qu6d  adfatietaterefertusomnib9  bonis,tamennonagnoue 
rit  Deum  iiium,quitamliberalis,ac  bcncficuscrat pater.  Egc,inquk,f«  faturatii :  wfeortMi  fmt. 
Docet  autem  hiclocus,eomagisindignos  effe  vcma,qui peccant  ,vbiDcuseosallicere  voluit 
p.uerna  indulgentia,&dulcedmc.vbi  ergo  homines  ltalalciuiuntaduerlusDeum,  cum  ipfkele 
menter  indulgct,non  dubium  eft,quin  fibi  iram  thefaurifent  in  die  irx,queadmcdum  dick  Pau 
lusx.cap.adRom.  ergo  videndum  eft  quantifper  Deus  nobis quafibladkur,neipli  nobis  blart 
diamur-.&iplaproipericasnosadlafciuiamimpellat.iedquoniamitacomkcr  ac  fuauiter  nos  „ 
adi'c Deus  inukat,difcamusfpontenoseifubiicere,  &  dum amabilem  fe oftendk, amare  ilium  m*'l\ 
dii'czmus.Diat  fcorutos effe.potcft: hoc metaphoriceaccipi:fedquoniam proximo  verfuinuehi- 
tur  contra  vagas  eorum  hbidines,&  adulteria,ideo  poffet  hie  locus  limplickcr,&  ad  literam  ex- 
poni,vtdicunt:ego  tamen  exiftimoelTcmetaphoram,qu6dyco>-^/7'«r,ncmpe  quia  nulla  inipiis 
ruit  fpirkualiscaftkas,cumtamen  Deus ipiosftuderctretkiere in  ofhcio  dkk,Et domut  meretri- 
cisfeipfis  congregMerunt  pmul  Poteft  in  nominatiuo  cafu  accipi,vt  Iudxi  vocentur  domus  mere- 
tricis;  quafidiceretProphetatotamIerofolymam,&IudxameffequafiIupanaria. Alii  tamen 
iubaudiunt  2 , quod  congregauerint  fe  quali  indomum  meretricis ;  &  hoc  modo  alluderet  ad 
tcmpla.Eft  autem  hoc  lignum  impudetix,vbi  coeuntin  vnam  domum  pi ures  adulteri,vel  fcor- 
tatores:nam  pudet  etiam  multosluarumfcortationum,kavtturpkudmemfuamoccultent.vbi 
autem turmatimconueniuntquaiiereftovexillo,fignumeft,nihilan-p!iuseiTepudoris, fed  eos 
qui  ka  prorumpunt,fimilcs  elTe  brutis  pecudibus.Conuenk  igkur  optime  hie  fen  f us ,  q  uod  con 
gregatifuerintlimulinlupanaria,quigloriabanturinfuisfupeiftitionibus,&facrilegiis.  Se- 
qukur, 

8  Equi faginati ,alij vertmitjctrtnati, intelligunt pbaleratos)ma.i\Q  furgentes, 
alij  vcrtunt  trahentesideducunt  a  ivo  fed  reSiius  afij  deducuntk  nasr ,  £f  nomen  efie  ex- 
i/?/wM»f,quifquead  vxorem  proximi  fuihinnitjcH  quidem  futurum  tempusj 

fedfigmficat  continuum  aclum. 

Nuncmeoiudicio  adfecundamtabulamdefcendkleremias,&fpeciem  vnamattingkicx- 
temm  ,iimplicker  oftendere  vult,nihil  effe  pudickix,nihil  ridei,nihil  honeftatis  in  populo  illo. 
Comparat  igiuireoscquislalciuis,&petulantibus,&katraduckeorum  infamiam,quiaft  di- 
xilTet  eos  in  lidiari  vnumquemque  thoro  fratris  fui,hoc  quidem  erat  per  fe  graue,fed  cum  eorum 
libidinem  v  ocat  binnitum,  ciim  iplos  nominat  equos-,%r  quidem  benefiginatos ,  er  qui  mane  furguntj 
poftquam  furit  faturi,non  dubium  eft,quin  oftendat  tantam  effe  in  illis  intempericm,  vt  non  fint 
tantumcenfendifcortatores,veladulteri,feddeteriuslitinillisflagkium>&tuipius,quoniam 
ab equis  lalacibus nihil differant.  E^«;'J4^/»rff»,inquit:quivertuntarmatos,deducuntaradicc 
jJ^quod  lignificat armariulii  autem  potius  originem  volunt  effe p?,  quod  lignificat  comedere: 
vndeltlD  etiam  pro  cibo  accipkur.nec  dubium  eft,quinhlc  (ignificet  equos  faginatos:  quorfum 
enim  diceret  phaleratos?Qupd etiam  alii  dicunt  iurgere  mane  poftquam  fcortati  funr,  vt  profe 
rantfuumdedecus,&  glorienturdefuisvkiis,hocnimiseft  coaftum.fedintelligkequosrobu- 
ftos,qui  agiles  funt ,  Sc  ideo  iurgunt  mane  poftquam  fuerunt  bene  pafti .  Nunc  ergo  tenemus 
confilium  Prophets .  Summaeft,nullameffe  caftkateminIudxis,quoniamadfuasvagas  libi— 
dines  proiiliant,non  tantum  vt  folent  adulteri,vel  fcortatores,fed  vt  folent  equi  petulates.  Ta- 
mcn>queadmodum  diximus,  fub  incotinentia  Mc  defignat  &  furta,&  alias  fraudes,&  rapinas,& 
quicquid  eft  tale.neque  enim  dubium  cft,quinreosperagatIudxostranfgrefsionis,quodadfc- 
cundam  Legistabulamattinet.    Poftea  adiungk, 

9  An  non  fuper  his,ve/ anfuperlooc^iCizabo^d  nonVifitdrcm , dick  Ieho 
uah?&aningentequ£e  talis  eft,  cjucefecundumhanc ^onfe  vlcifcetur  anf- 
raa  mea? 

IterumDeuscumipfiscommunicat,&  facit  in  eumfinem,vtcompefcatomnes  eorum  que- 
rimonias,&  os  illis  occludat,ne  cxcipiantlenimisdurkertra&ari.ergone  qua  illis  obieftio  ma- 

g.     iui. 


cAp.  v.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

ncatdterum  repetit  Deus  fe  non  pofle  remittere  tarn  atrocia  fcelera .  Sumit  autem  hoc  princi- 
pium,Ficri  non  poffc,  quin  poenas  fumat  de  fceleratis,qui  non  refipiicunt.  nam  fi  Dcus  eft  iudex 
mundi,non poteft  magis  abnegarefimmiudicium,quampropnameffentiam.Cumigitur  hxc 
fint  infeperabiliamaieftasDei,&  ofhciumIudicis,hic  cocludit  Propheta,impofsibileefTequod 
Iudxiputabantmempevtimpuneelaberentur,  cum  tamen  tarn  horrendis  iceleribus  non  defi- 
ncrent  Deum  laceflere  quah  aperto  bello  .  A»  ergo  faperbocnon  vijitarem ,  in  quit  lehouab  ?  &  hlc 
proponit  nomcn  Ielioux  Judex  terrcnus  poffet  dare  veniam  impiis,&  pefsimis  quibuiquc:atqui 
non  poteft  hoc  cadere  in  Deum. nam  quotiesignoicit  Deus,  llmul  etiam  peccatoresad  pceni- 
tentiamadducif.itanunquampatiturfcelera  impunita.  namquirefipifcit,ipfeeftiudexiuus,  8c 
hoc  modo  prxuenit  Dei  iudicium.  Vbiigitur  eft  vera  conueriio,illic  Deus  non  indulget  fccle- 
ribus:fed  vbi  tanta  eft  in  peccatis  obftinatio,vt  quimoncntur  contemnant  omncm  do&rinam, 
certe  fieri  non  poteft,vt  Deushlc  ignofcat,alioquirenuntiaret  fux  gloria? :  quod  fieri  nonpo- 
teft.An  non  ergo-vifitarem^nqiiit  lehouahi  van  in  gentequ*  talis  est  non  fevkifceretur  Mima  meat  Hie 
Deus  humano  more loquitur,neque  enim  appetit  v nidi£ta:&  cum  de  anima fua  loquitur ,  etiam 
hoe  eft  improprium,fed  in  re  nulla  eft  obfcuritasJignificatenim|ieinimicu  effe  fccleribus,que- 
P/t/-5 .  j  •  \  admodum  dicitur  in  Pfalmo  ipfum  nolle,nec  poile  ferre  iniquitatem.Cumita  fir.fequitur  ergo 
vcl  e  folio  c«leftidetrahendume(Te,velinftarepcenamreprobis,  qui  itaperuicaciterlefe  pro- 
iiciuntmcc  faciunt  finem,vel  modum  peccandi .  Ergo  quoties  obrepunt nobis  blanditix,&  Sa- 
tan fuis  lllccebris  ftudet  nos  adducere  in  obliuionem  iudicii  Dei ,  veniat  hoc  nobis  in  mentem, 
Deus  non  effet  Deus,nifi  puniret  fcelera. ergo  iam  neceffeeft,aut  eumpunire  peccata,autipfum 
nobis  eiTeinfenfum.denique3  queadmodum  dictum  fuit,non  coftarct  ipfe  fibi>&  effet  etiam  dif 
fimilis  naturx,cum  nulla  mutatio  in  ipfum  cadat.  Ergo  vel  inteta  eft  eius  manus  ad  pcenas  de  no 
bis  fumendas ,  vel  neceffe  eft  iudiciu  eius  a  nobis  prxuerti.Qux  autem  ifta  erit  ratio?ncmpe  vt 
difcamus  ferre  innosfententiam,difplicerenobisinmalis.Vbiigiturtaliserit  conuerfio,iam 
propitiuseritDeus:&ita  non  parcetfceleribusnoftris  quail  eaprobaret,quafi  etiam  non  exer- 
ceret  ofricium  Iudicis.Sed,quemadmodum  iam  dixi,hxc  do&rina  propric  dirigitur  ad  eos,qui 
vel  prxfra&i  funt,velquibus  Satan  induxit  torporem,&  obliuionem,vt  non  vocent  fe  ad  ratio- 
nemreddcndam.denique  hxc  doctrina  vel  inexcuiabiles  reddit  impios,fi  pergant  in  lua  ohftina- 
cione>vcl  debet  expergefacere  eos,qui funt  fanabiles,vt f  eipfos  iudicent,neque  cxpe&ent  donee 
Domiiuiscxtendatmanumfuamad  exigendas  vltimas  pcenas. 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus>quando  adeadem  vitia  hodiepropenfiefiemuf}quibus  legimus 
deditum  nimisfuifje  veterempopuhm^tgubcrnati  tuo  Spmtujion  obdurefcamus  ad  Jan 
Bias  tuas  admonitiones^quibus  quotidie  corrigis  ©-'  war,  &  noftrapcccata:fed  vttibifnnus 
\ere  dociks,ac  morigen.Et  cum  haBenus  mmis  tibi  repugnauerimus,  &  bellumgejfen~ 
mus  cum  iuslitiattta,  vt  difcamus  nobifcum,  (f  cum  vitijsproprijs  bellumfufaperefreti 
verbotuo^fque duniadeptivicloriam ,  tandem  etiam  perucniamus  ad  triumphum  no- 
slrwi,qui  nobis  paratus  eft  in  caloper  lefum  Chriftum  Dominum  noftrum }    Amen. 

10  Afcendite  muros  eius  ,Sz  divuite, vel  diflpate  ,8c  conCumptionemne 
feceritiSjVelpotwjinem^ufcne  propagines  eius,velramos,  veldetcsmurorum> 
vtalij  \ertunt:dutpinnas^\m  non  funt  lehoua:. 

HIC  Deus  per  os  Prophets  fuicompcllathoftes,quibus  vtiftatuerat  vTdictxfux  miniftris., 
Hoc  aute  Prophetisvfitatumeft,dum  volunt  magis afficere,vel  acriuspungereanimos.fa- 
mus  enim  quanta  lit  hominum  ibcordia>vbi  Deus  ad  iudicium  eos  citat.  Cum  ergo  videret  Icre 
mias  parum  fe  proficere  fimplicido&rina^fus  eft  hoc  gcncreloquendi.ergo  in  perfona  Dei  al- 
loquiturChaldaroSj&iubercosaccurrere^toppugnetlerofolymam.SxpeitaloquunturPro- 
lfa.  *.i6,&  phctx,Sibilabit  Deus  ad  /Egy  ptios,vel  canet  tuba,&  accerfet  Chaldxos .  Sed  hxc  figura  effica- 
7- 1  8.  cior  eft  ad  penetrandos  animos,  vbi  Propheta  mandate  Dei  quafi  cxleftisprxco  hoftes  ipfos  c5 

uocat,&  pixcipit  quid  agercdebeant,nempe  vtexcindanttotam  vrbem .  Primo  dicit,  Afcendite 
muroseius . quibus  verbis  fignificat  fruftragloriariIudxcsinaltitudinemurorum,qr,ia  Deus 
attollct  hoftesdtavt  non  fit  lllisdifficilisingrcfTus.fperabant  enim  tutoslc  fore,  quoniamvrbs 
bene  munita  crat.Dicit  igitur  cos  falli ,  8c  coarguit  corum  ftultitiam  ,  quia  muri  eos  non  prote- 

<rent.' 


IN     IE  R  EMI  AM.  4I 

gent.Pofteaaddit,F/rt?w»*/«w7«r.  Hoc  membriimbifariamexponitur,  quia  aliiaccipiunt  in 
bonampartcm,acu  Deus  mitigaret  atrockatem  pcena:,  quemadmodum  a  quibuldam  atcipi 
proximo  capitc  vidimus.nam  quanuis  illic  Deus  tcrrerct  Iudxos,tamen  lecundum  eoide  corrt- 
chonis  viceaddebat,Ego  tame  non  raciam  confumptioncm,hoc  eft,aliquid  manebit  rcfiduum. 
Ec l'olent ita loqui Prophets  vbi doceic vol unt Temper aliquod iemen fore faluum ,  nc tcta Ec- 
clelu  pcnitusintereat.lu  etiam  nunc  exponuc  iidem  Intcrprttes,acii  dictret  Deus  non  tale  fore 
ruinamLroiolyma^qumfuperftcsmaneatEccIeiia,quoniamnonfictconlun  ptio.  Aliiautem 
accipiunt n*73  pronnci&ienlushicmeliusquadrat.namhocverfu  Deusfeuere  minatur  Iudzis 
interkum.Necobftat  quod  alibidicitur,non  fore plcnamc6Uimptionenr.fatisenimpatet,Pio- 
phetas  non iemper  eodem  modo  loqui. nam  vbi  vindiftam  denuntiant  reprobis,nihil  lpei  relin- 
quunt;atquekat#peoccurrkha:clocutio,Conlumptioncmfaciam:fedvbidiriguntfermoncm 
ad  ride!es,temperant  rigorem  ilium  haccorrc£tione,  quod  ieilicct  Deus  non  facict  coiumptio- 
nem.Egokaquelibentcr  corumientcntixuibicribo,quihlcconUimpnoncmaccipiunt  prori- 
ne:&  V?3  ctiam  iigniheat  finire.Seniuscrgo  ei k,Diruite  vrbein.cr  nulltts  fit  finis  ,hoc  eft,delete  earn 
prorius.nam  continue  port  lequiturcodemienlu,Te//*Vf^re/'.»^'7;M«'to)vclramoseius,vel  den- 
tesmurorum,vtaliivercimt:egotamcncxiftimoProphetam  hlcrefpiceread  murorum  latitu- 
dinem,qua:  eft  in  lplis  fundamentis.icimusenim  lie  extrui  muros,vt  fundamentum  latins  pateat: 
namvox,quavtkur  Propheta,ugnincatpropagincs,qu£e  longe  funtdiffulx  .  Qm  vertunr  pin- 
nas  murorum  non  videnturlatis  aiTcquiPropheta?n  etcm,quianonhicdc  culmmcipfoloqui- 
tur,ieddefundamentis:quatidiceret,Fundituseuertke,  vel delete murosvrbis. quart?  lubiicit, 
nonejfe  D«.Nam  Iudari  turgcbanthacinanifiducia,qr.6dputabantfe latere fub  Dei  puefidio: 
fangebantenimlibiDeumeiTecufl:odcmvrbis,quiailliceratSanftuanum,ilIicerataltare.Pro-' 
pheta  igitur  negat  murosejft  Di7,vel  ipla  ctiam  fundamentaelTeDei.Neque  poteft  opponiquod 
alibi diciturmempefundatam  vrbemillameiTeaDomino,quuDcuselegcratquidem  illic  fibi 
domicilium,5:l"edcm,fedhac  lege,vtpure  colereturapopulo.cum  autem  facia  clTct  Ierofoly- 
maip^luncalatronum,Deus  illic  dilcefsit,quemadmodumdiciturEzechielisi4.cap.Hicei'go 
Prophetarefellkftultamconndentiam,quafefallebant[uda:i,cumputarent  D.um  iibi  quo- 
dammodo  obftrift  um  cfle,ne  vnquam  vrbis  cuftodiam  deiereret :  negat  muros,  &  illorum  fun- 
daments effe  Dei  Locum  enim  ilium  fie  prophanaucrantludxifuisfceleribuSjVt  nonpoffet  in 
tanto  fcetore  Deus  habkafc.    Sequitur, 

li  (^oniamtranfgrediendotranfgrefsi  funt  in  me  domuslfraeIj&: 
domus  Iehudah,dicit  Iehouah. 

•U  a  henificat  fraudare,&  perfide  a?ere.£rgo  hie  Deus  Iudxos  r ondenat  perfidi£,quonia  ab 
ip!  o  dcfecerat'.neque  enim  tatiim  coqueritur,aIiqua  in  parte  ipios  peccaiTe,&  ita  fe  f uifle  ab  illis 
oifenium:fed  gencralcmdefc&ionem  in  illis  condenat. Dick  ergo  tarn  Ilraelkas,  quamludaros 
failTe  pcrfidos,&  apoftatas.fcimustuncdiuifumfuiiTepopuluminduoregna.  Quanquam  au- 
tcleremiaspropriedatusfucratdo&or  Tribui Iehudah,  limul etiam Ifraeliusdebuit  impedcre 
fuam  opera.Aliquaiamex  parte concidtrat  regnum  Ifrael.  abdu&x  enim  fuerantquatuor  Tri- 
bus:&regnumilluderatlacerum,&debile:tamenvo!uit  coniulere  quantum  in  ieefTet  rtli- 
quiis.  ideo  vtrofque  hlc  dicit  efle  impios  apoft.a.tis,quodperfidefegeflerint  ergo.  Deum.  Et  quoniam 
acerbacrathicquerimonia,&poteratgrauitervulnerare  eorum  animos,tranffert  in  Deum 
quodvix  ab  ipfo  paisi  fuiflcnt  Iuda.'i  iibiexprobrari:  lebombeHqui  loquitur  ,mc\mt,hoc  eft ,  non 
eft  quod  litigetis  mecum,acfiafperius  vobilcum  agerenr.ied  litigate  cum  Deo  ipfo,quandoqui- 
demipfecftquipronuntiatvos  omneseffeperfidos.     Pofteaaddit, 

li.  Negaruntlehouam yalij vertunt ,mentiti funtlehouce,  &dixerunt,Non 
eft  ,&  non  venict  fuper nos  malum;  &  gladium,  &  fa  mem  non  vi debi- 
mus. 

C!arius,&  pi  uribus  verbis  exprimit  quod  breuiter  dixerat.  Hrc  igitur  fpecies  fuit  perfldiar, 
quod  Deum  abnegtrint.  Non  reiicio  in  totum  quod  alii  vertunt ,  nempe  mentkos  fuiiTe  Deo .  Sed 
quoniam  hlc  ponitur3,nefcioaninhacconftru£tioneverbumvn^  lignificetmetiri.Dicendum 
fuilTctpotiusrrtrpbluns  Sed  cum  dicit  nlnu,nondubitoquin  iimplicker  pronuntietj//oj  abne- 
gate Deum:8c  contextus  etiam  videtur  hoc  requirere.  feipfum  enim  continuo  poftexponit ,  quod 
fcilicet  dtxerint  non  effe  Deum .  Hoc  certe  non  fuit  mentiri  Deo,  fed  reiicere  acti  non  elTet  Deus. 
Quoniam  igitur  illefenfusefTet  fngidior,Dt:o  fuifTe  mentkos,  ego  in  diucrfam  partem  magis 
in<;lmo,qui)d fcilicet  Deum  nbnegauerint ,hoc  cft,Dcum  pro  mhilo  duxennt ,  vclftuduerint  abole- 


cAp  V.  IO.    C  A  L.    PR  AELEC  TIONES 

re.Sequitur  tamcn  ratio,qus  notanda  tft,Di.vf runt ,No«  ejl.\t  hoc  idem  clarius  explicet,gloriatos 
fuiffe  dicit  de  impunitate.Hoc  videtur  modum  exccdcre,cum  Propheta  dicit  abnegatum  fuiffe 
Dt'umalud£is.Si;dnctergiuerfen:ur,confirmathanclenrentia,qu6dfcilicetdixerint,Df«ffi»«* 
1 7/e.lnterea  videndum  eft,cur  tarn  graue,&  atrox  crimen  illis  exprobretmempc  quia  ia&abant  ie 
immuncs  fore  a  pcenis,quasminitabatur  Prophets.  Videmus  ergo  quid  obiiciatillisleremias, 
nempe  contemptum  vna  cum  obftinatione:erant  cnimlecuri  aduerius  omncs  minas  propheti- 
cas. Propheta  dicit  hoc  nihil aliudcffe,qua.rnprorfusabnegareDeurn.  Si  effemus indices,  deft- 
nitio  hse  poffct nobis viderinimisalpera:fedftandum  eft, atqucacquiefcendum  Spirituslan&i 
fententis.Et  hie  locus  infignis eft,vnde colligere licet  quantopere aborninetur  Dens corum  fo- 
cordiam,q ui  obdurefcunt  contra  eius  minasA  pro  nihilo  ducunt  iudicium  ipfms .  Neque  enim 
fi  ilium  effe  Deum  agnofcimus,dctrahendacft  llliludicispoteftas.  quid  enim  (ibi  vult  nomen 
Dei?Certequiima^rnatui  Deummanerecjuictu  in  cslo,&  illicotium,&  delitias  coleredlli  etii 
vnoverbononneJantDeujtameilUiduntracete.interea  nulla  eft  in  illis  religioj&nulluslenfus 
diuinitatis.DiIiiT.enter  ergo  notadus eft  hie  locus Propheta',vbi  teftatur  Deu  ncgan  a  nobis,nili 
moucmur  ems  minis. quia focordia in  qua  torpemus,  vbiDeus  iudicium iuum  nobis denuntiat, 
tantundem  valet  atque  eius  abnegatio. neque  eft  quod  hlcextenuent  crimen  iuum  qui  Dei  vin- 
didamcontemnunt.NamfemelhocpiotulitSpiritusfancluSjnempequicunqueProphctisillii- 
dunt,inanimofuodicere,non  effe  Deum.fpohant  enimiplumfuavirtute,&  iuo  ofhcio-.  relin- 
quunt  duntaxat  nudam  effentiam,hoc  eft,nefcio  quod  figmentum  &  aliquod  fpc&rum  .  Nunc 
erp-o  tenemus  coniilium  Prophets. Perfidiam  enim,quam  in  ludsis  condemnauerat,  nunc  am- 
plihcat  pluribus \crbis,qtwd  abnegMerint  Denm,ac dixeritit  non  f/?f,ncmpe  quia  non  putarunt  fibi 
inftaremalum,quod  Prophets  denuntiauerant.    Pofteaiequitur, 

13  Et  Prophets  erunt  in  ventum  ,&rermo  non  eft  in  eis.-ficfiet  illis. 

Profequiturcandem  doftrinam  Propheta. &ideo  locus  hie  obferuatudignuseft/quia  non 
vnlgariter  nobis commendatexternam  do&ruisprsdicationem.Qmdenimringipoteft  magis 
deteftabile,^K<»»  negire  Deum*.  atquinifi  defertur  authoritas  eiusverbo,perinde  eft  acii  contem 

Sores  ilium  e  cslo  rictrahere  vellent ,  &  negatent  Deum  effe .  Videmus  ergo  vt  coniun<3a  fit 
eimaieftas  quad  indiuiduonexu  cum  externa  prsdicationc  do&rins .  Etin  eundem  fine  fpe- 
cl:at  hie  verfus,vbi  refer:  Ieremiasludibnapopuli.naminducitludsosloquentes,  Prophet*  erunt 
iaventum,non  ejiin  ij>fs  fertno,Qr mdumquod  nobis  minit*ntur,retidetineorumupittt .  Fieiipotcft  vt 
non  euomuerint  I  udsi  plenis  buccis  tales  blafphemias:fed  tarn  craffus  erat  contemptus  Prophe 
tarumapudeoSjVtintotaeorum  vitahscimpietasfatis  conlpicua  effet.quare  Propheta  non 
abs re  reos  peragit  tarn  feeds  impietatis,quod  icilicct  diceret  Vrophetasin yentum  abituros.Que- 
admodum  hodieetiam  maior  pars,vbitonat  Deus,&  figna  vindifts  ftis  in  medium  profertper 
feruos  fuos,ridet,ac  fecure  depellit  a  fe  omnem  mctu,  O,  funt  verba:nam  profuggeftu  former 
&  horrcdum  in  modum  fulminant  cocionatorestfed  hoc  totum  euaneicet,&  recidet  inipfor  urn 
capita  quicquid  nobis  denuntianr.hodie  videmus  vulgo  multos  impios,  &  prophanos  homines 
crepare  eiufmodi  ludibria.Quanqua,vt  dixi,heripoteft,vt  Iudsinon  aufifuerinttam  aperte  co 
fpuere  aduerfus  Deii:fed  Spintus  S.qui  exercet  fuam  iurifdictionem  in  corda  &  mentes,&  arca- 
nos  affeftus,meric6  danauit  tarn  crafts  impietatisludsosiquanquam  ex  aliis  locis  etiam  colligj 
potcft,eb  progreffos fuiffe  audacis,vtnondubitaretitafuisfannis  eludereminas  propheticas. 
Quicquid  llt,Propheta  demonftrat, quafipingeret  viuamimaginem,quanta  fuerit  populi con- 
tumacia  aduerfus  Deum.Eft  enim  hie  hypotipofis,hoc  eft,fubiicit  oculis  quo  prolapfi  client  In 
dsi,itavtpetulanteraggredi  auderent  Prophetas,&  vitro  eos  damnarevanitatis:  kbibunt  Pro- 
*/vfrf,inquiunt,/«  vt n t urn.  Acinde, "Non  ejl  in  ipfsfermo. His  verbis negabant  Iudsifidem  effe  Pro- 
phetis  habendam,vtcunque  nomen  Dei  obtenderent ,  quiafalfo  ia&abant  hoc  vel  illud  libi  di- 
uinituseffe  mandatum.  Sic  ergo  videmus  omnemdoctrinam  fuiffe  calcatam  pedibus,  quemad- 
modum  idem  nunc  quoque  experimur.  qualis  enim  eft  pafsim  reuerentia  verbi  Dei  ?  Ergo  dili- 
genter  notandus  eft  hie  locus,quia  velutin  fpeculo  ofteditquo  audacis,  &  furoris  prorumpant 
nomines,vbiccepcr  ant  abrogare  hdem  verbo  Dei.  \?  often  a&iunt,  Sic  fie  t  Mis ,  vel  fie  fiat,  nam 
quidamputantcneimprecationcm:  quafi  dicerentreprobi,Sentiaht  Prophets  in  fuam  pernicie 
quid  fit  gladius,quid  tit  fames,quid  lit  peftis,quoniam  non  definunt  nobis  afsidue  aurcs  obtun- 
dcrehisterroribus.ergocxpcriantur  hsc  Dei  flagella.fed  poffumusretineretempus,&  modum 
verbifofiet  »7//j:quafiieopponerent  Dei feruis&fimularentfe effe  Dei  Prophetas:0,nos  ha- 
bemus  oppolitum  vaticinium:terrentnos,g!adium,&famem,&pcfterndenuntiando:nosvicif- 
fim  retaliamus,&  denuntiamus  illis inftarepeftem,&  bellum,&  famem.namqua  authoritate  ita 
in  nos  infurgunt?an  non  idem  in  ipfos  nobis  licebit?N  unc  ergo  videmus  quid  fibi  vclit  hoc  po-» 
ftrcmummembrum.     Iamfequitur, 

Ergo 


IN     IEREMIAM.  4» 

14  Ergo  fie  dicit  lehouah  Deus  exercituii ,  Quia  protuliftis  verbum 
hoc^ccc  ego  dabo  verba  mca^l  ponamvrbamcatin.  ore  tuoquafiigaem 
W in  ignem ;  &  populus hic,hgnay&  vorabit eos4 

HlcoftenditDeusquamintolerabilis  fitillaproteruk,vbifperniinturPropbeta:,perquos 
vultaudiri.Tamttiienimnondumprotuleratillamfententiam  Chriftus,Qu_ivosaudit,meau-  !•*«  io.i  r 
dit,&  qui  voslpernitmefpenm:fuittamcn  Lex  sterna.  Deusenimab initio  voluit  non  fecus 
obtemperariiei  uisiuis,aclipalam  ipfee  carlo  defcenderet. ergo  non  minus  in  Deum  contume- 
IiolifuLrunt[udxi,quotiesProphctasipieuerunt,acfi  aufiruiflentDeum  ipfum  impetere  fins 
ludibnis.Nunc  ergo  oftendir  Deus  qiiantopcieabomineturamcntiamhanc,vbi  nihil  proricit 
ieruorum  luorum opera.  ItuqueficdiwmmCTftni  .  Prsfaturleremias,qi.d  efricacius  permo- 
iieat  ludxos.nam  li  omiisishis  vocibus ,  Sic  elicit  leboH<tb,ita  ccepilfet,  Quoniam  protulislis  frmo- 
nembmefcece  in  ignem erit Dei  fermo, fuiiTct  execpta eius do&rina  quad contemptirmnunc  autctn 
vbi  proponit  nomen  Dei,nec  illud  limplex,fed  exornat  etiam  Deum  epitheto,&  vocat  Deum  ex~ 
traVwwwAcelebrateiuspotcntiam.vt  plus incutiat  formidinis.dicit ergo  fie loqui IebeuamDeum 
txercituumnzmyz  Quoniam  loqmtti  ejiis,inqua,verbum  hoc.Hic  mutat  perlbnas  ixpius,k  d  ita  opor 

tuit,  quo  plus  eiretvehemeusmipladoftrina.DebueratmtertiaptrionadicercjQjoniani  lie 
loquuti  iunt,ecce  ponam  verba  mea  in  ore  tuo:fed  nunc  populum  compe'.lat :  deinde  conuertit 
feadleremiamleruunifuum.Dicitigitur,Vosquidemitaeltisloquuti,hoceft,  cumveftns  lu- 
dibriis  lie  iiilultaftis,acfi  Prophets  mei  nihil  haberent  prxter  inane  i'onitum,  vel  ftrepitum  ver- 
borum:£cff,inquit,^e»i*w  vnv*  mea  in  ore  tut  qMpignem^K.1  dirigit  fe  ad  Prophetam)  Et  populus 
biceritligna,®-  ignis  vorabiteos. Commit  Deuslermonemfuumigni,non  quemadmodum  aids 
locis,ncqueeademratione:fedlpecialis  eft  huius  limilitudinis  ratio,  quodfcilicetconfumctfer- 
mo  propheticus  populum,quemadmodum  ignis  lignum  aridum,vel  ftipulam.  Alibi  vocatur  fer 
mo  Dei  ignitus,nempe  quoniam accendit  cordahominum,  quoniam  expurgatfordcs,&  exco- 
quit.fed  hie  non  agitur  de  vtilitate  verbi  Dei,nec  fruftu,qucm  ex  eo  percipiunt  fidcles.fimplici- 
ter  enim  pronuntiat  Deus,do£t.rinam  Prophets  fore  exitialcm  populo:&  ideo  diferte  exprimit, 
Inoretuoponamverbameaqiiafiignem.  SidixiiTet, Eccc  verba  mea erunttanquam ignis ,populus 
hie  erit  ftipula,hoc  non  fuiflet  iatis  dilucidum  Scd  quoniam  populus  iam  affueueratad  lllas 
fublannationes,H£,quidfunt  Prophetx?&quxnamlunteorum  verba?  verberantaerem  dun- 
taxaf.quoniam  ergo  lie  loqui  confueuerant  Iudsi,  ideo  ex  aduerfo  refpondet,  Eueponam  verba 
mea  in orf  r«o,hoceft,linguatuafatis&fuperlufhciet  ad delendumhunctotum  populum  .  Idem 
nunc  docetlercmias  quod  Paulusaliis  verbis  cum  dicit  nobis  effe  in  promptuvindiftarh  aduer  * -c«*'id.r 
fusomnem  altitudincm,quxfeextollit  contra Euagelium.namfuitvitium  illud isculisomni-  4'*' 
bus  commune, vt  velncgligerentferuosDei,  vel  prorfusafpernarcntur:  iam  Paulus,  quia  vidc- 
bat  Euangeliumamultiscontemni,dicitlibi,&  aliisminiftris  vindiftam  eficin  prorr.ptu  :quafi 
diceret,Totidem  verba  quot  proferimus,  erunt  gladiiad  perdendos omnesimpios :  &  quanuis 
nuncfuaduritierepellamDeiiudicium,nihilproderithxccontumacia.  Sentientigitur  tantam 
cfricacia  elTe in  verbo meo,acfi Deus palam manum  luam  & cxlo  eXereret,  acii  i.»m  fulmina  fua 
iacularetur.  Idem  nunchocloco intelligitIeremias:£af,inquit,/><>»<H»j verbameain ore  tuo  ignem> 
hoceft,tatumeritefricacia:intuisverbis,vtagnofcantimpii,fedfuomalo,teeffcexequutorem 
mexvindi&x. Hie  locus  dihgenter  nobis  notandus eft,  neingratitudine  noftra  fie  prouocemus 
iram  Dei  in  nos,vt  fermo  eius  vertatur  nobis  in  ignem,  qui  deftinatur  in  cibum .  Nam  quorfum 
Deus  Euageliilui  miniftros nobis  deftinat,  nil!  vt  ad  falutem  nos  inuitent,atque  ita  fuauiter  re- 
ficiant  anurias  noftras  ?&  ideo  fermo  Dei  nobis  eft  inftar  aqus,qua  anims  noftrx  irrigantur;  eft 
quidemignis,fedmbonumnoftrum,ignis  purgatorius,&nonconfumens.  Quad  fiperuicaci- 
ter  refpuimus  ignem  illum.fieri  aliter  non  poteft,quin  cedatnobis  in  contrarium  vfum ,  nempe 
vt  nos  deuoret,atque  penitus  abfumat.  Dicit  autcmptpulumfore  Ugrut ,  quoniam  impii  dum  fer- 
ream  fuam  frontem  oppenunt  Deo,exiftimant  fe  eius  vindidam  poffe  hoc  modo  procul  arce- 
re. Hanc  amentiam  deridet Propheta,ac  dicit illosfore  qu*JiIignA,vc\. ftipulam.   Sequitur, 

15"  Ecce  ego  adduco  fuper  vos gentem  e  longinquo , domus  ifrael,  di- 
cit Iehouah.-gentem  dmamJx>ceft,quaditraerit,cjMafecjuiturii'iri,  gentem  quai 
eft  a  (xculo,  gentem  cuius  non  tenebis  ^elcognofces,  linguam y  nam  relatt- 
uumefl^tte  non  audies  quid  loquatur. 

Hie  oftendit  Prophcta  qucmodo  futurus  fit  populus  fimilis  ftipuls ,  vel  li^no  arido,quia 
kilicet Deus adducet  ccrtam  cladem,a  qi*a  fibi non  timebant.  Etnotandusefthic  contextu?. 


CAp    v.  IO.  C  A  L.   PRAEL  ECT  ION  ES 

Dixerat  Prophetafermone  in  lingua  fin  fore  inftar  ignisaamhoc  tranifert  ad  Aflyrios,&  Cha* 
dxesA  identurhxc  quodammodo  pugnarc. led  iam  ante  oftcndimus ,  omnia  Dei  flagella  pen- 
dire  ab  efneacia  vcrbi.ergo  cum  exciia  tint  vrbsab  Afl'yrii's,&  Chaldxis,tunc  ignis  ex  Iercnux 
ore  erupit ad  Vrbe  ipfam perdendam,&  populum.In fuinma,iignincat Iercmias,cum aduenicnt 
hoftcs,non  refpiciendum  ciTs  illorum  robur ,  neque  reputandas  copias , ncc  quxcunque  iccum 
adferent  bcj.li  auxi!ia:fed  forecxequutionem  do&rinae,qu«  ab  ore  lpiius  prodierat,quemadmo 
dum  alibi  videbimus  ipi'iim  mien  a  Deo,vt  vrberh  obiideat.fedquibus  cum  copiis'folus  erat,&- 
inermis:verunr.icQ  tuit  hare  obfidio  incognita  rcprobis,non  tame  camitefFc&u,  quoniam  ficu- 
til'oquut'us  eft  Prophcudtacxequutuseft  Deus,quod  per  oseiusprotulerat .  Ergo  hie  vidc- 
musChaldx^squaliproikiexoreProphetx.quemadmodum  ii  hoftisvolensmuros  vrbis  di- 
ruereiacularctiu^proiiccrctba>i(Us,cccatapultis  fubuerteretmuros,qucmadmodum  hodic 
etiam  flint  noux  machiox,&  tormenta  bell ka,q tubus  pugnatur  ad  vrbes  excindedas.  Quid  er- 
go hint  omnes  bellicx  machinx? Unit  ignis ille.queDeus  iaculatur  per  oraferuorumfuorum:& 
do£trina  qux  ab  ip'is  profcn:ur,!imul  fecum  habet  machinas  omnes  qua:  non  tantum  vrbem  v- 
nam,&  populum  vnum  excindant,lcd  totum  mundum,quoties  opus fuerit.£goigitur  a dducofu- 
fervos  reuteme /»«^«<j;(8.Dkimusalibi  cur  dcugnetPiophetalongamdiftantiam,nempe quo- 
niam ludxiputabat  libi  non  inftare  periculum  a  gentibustam  remotis:qucmadmodum  li  hodie 
fermo  eirctdeTurcis,0,piignabuntciimmultisaliisgentibus:fuftineant  Turcarfi  impetus  qui 
funtvieini::iampoterimusintereatran(]gerctresautquatuor vitas,  videmus  tale  hodie  grafiari 
focordiam  in  multis.Prophetaigitur  nehac  inani  hduciafelac"tentludxi,dicit  prxfto  fore  hanc 
getem,  licet  ex  reniotifsimis locis  veniax.Dicit gentembanc effe  duumyvd  robuftam,  zsgentem  ejje 
aftculo.Non  Gmpliciter  intelligit  fortem  per xuum,  fed  intelligit  duram  aut  ferocem:  nam  po- 
fteadicet  omnes  effe  ona^hoc  eft  fortes.Hlc ergo  vocatgentemduram,  quod eiTettruculenta: 
8c  barbanem  etianvillius  gentis  exptimit  poftea.  Sed  primiim  dkkejfeafeado .  nam  hoc  generat 
map-is  fcroces  fpiritus,vbi diu,& ab  vltima  memoria gensaliqua dominataeft,illadiuturnitas fo 
let  inflate  animosfuperbiaa;redderemagisfcroces.Dicitigiturfjyf4^cr</3.pofteade  barbaric 
loquitur,T«,inquit,/;ttgK.»fmV^«o«^^^  ciTecom- 

municationemnon  tantum fcrmonis,fedetiamafIcil;uum:lingua eft  caraSer  mentis ,  vt  vulgo 
loquuntuncV  ideo  eft  etiam  vinculum  humarix  focictatis.Nam  ii  non  eflet  viuslingux,quid  di- 
ftarcnr  homines  vel  diffei  rent  a  brutis  pecudibus?alu  in  alios  lxuirent:  nulla  denique  tiTet  inter 
iploshumanitas. Quoniam  ergo  lingua  conciliat  homines  inter  fe,ideoProphetavttcrrore  in- 
iiciatludxis  dick  gentemillam  fore  barbara,quianiilluseritviuslingux,nullacommunicauo. 
vnde fequitur,nul!am  c nam  fore  mifericordiam,vt  parcant  victis,etiam  li  centies  implorent  eo- 
rum  hdem,neque  etiam  audientur  miferi,&  qui  poiientaliquid  impetrare  fauoris,ii  intclligere- 
tureorum  fermo. 

P  p.  e  c  A  t  i  o. 

Da  omnipotent  Deus ,  quando  meritb  in  nobis  hodie  dctmndres  crafiam  hanc  O'/ce- 
kratam  anpietatem  ,quam  ohm  per os  Vrophetd'  tin  damnafti  in  veteripopnlo:ne  perga- 
wus  in  noslra  contumaciafed  difcamus  c?  molhbus  ammisj^f  vera  docilitate  cordis  ita 
nosfubijecre  vcroo  tuojic  vcrtatur  nobis  inexitiitm  ,fcd  experiamur  nobis  deslinatum. 
efic  infahite}niytfcihcetdccenfislidio0vcr<£pietatts,O'purganetidm  afordibus  pra- 
uorum  ajfecluuni }  i&  cupiditatum  cams ,  addicamm  nos  totos  tibi  in  obfequim ,  donee 
exiiti  haccame^eiusfordibus^andcmpenxnimus  ad  ilUmfolidampuntatem,  qwe 
nobis propomtur in  Euangcliotuo  :  ac  tandem  participes  fiamus  cetema  gloria  tunc  in 
Chrislo  lefu  Domino  noslro ,    Amen. 

16  Pharetra  eiustanquam  fepulchrumapei'tiim , omnes  fortes, 

COEPe  rat  ProphetaminariIudxisDeivindiaam,&;eiusminiftros>atquecxcquuto- 
es  dixerat  fore  Chaldxos.Iam  fententiam  candem  continuat,ac  dicit  pbaretrat  illorum  JltnUes 
forefepulcbris  apert/t .Scimus  populos  Orientals  vt  plurimum  vfos  fuilTe  lasittis ,  8c  aliisiaculis. 
nam  lilis  non  eft  ftataria  pugna,fed  fugam  fimulant:deinde  fubito  conucr fi,torquent  fua  iacula, 
vclfagittasaducrius  hoftcs.Prophctaigitur  refpicit  ad morem ilium  cum  dicit  t>h*rttrat  fort 
t<mqJ4.tntapertdfif>ukfcd.VideripottctduTa.  iimilitudo prim o intuit ir.fed  perinde eft  acfi diceret, 
iia  pcritos  fore  fagitrandi,vr  ablbrbeant  quicquid  crit  obuium.  Et  adiungit  omm  sfore  robhjlos^x. 

intclliga* 


IN    IEREMIAM.  45 

intelligatpopulus  fibi  fore  certamen  non  leue:deniqueperinde  eft  acfi  diceret,  bellum  hocilla- 
tururrTludxis  ccnam  cladem,qua  omnes  inrcreant.  Poftea  lubiicit, 

17  Et  vorabic  mefTem  tuam,&  panem tuum.vorabunt  filios  tuos &  fi 
Iras  tuas;vorabunt  greges  tuos,  &  armenta  cua;  vorabunt  vitem  tuam, 
&  ficum  tuam.ad  inopiam  rediget  vrbes  munitionum  tuarum,  in  qui- 
bus  tu  confidis^per  gladium. 

Eodem fenfu etiam  loquitur  dehoftium  &uitia:quafi  diceret  iam  illisin  manu  effe  yft 
ttoriam,  quia  fintflagella  Dei.  Non  proponitergo  ludxis  bcllandi  molcftias,fcd  cenciona- 
turtanquamapud  vi&os:  tantum  oftendit,  crudeles  fore  Chaldxos  in  exerceuda  viSoria .  Sli- 
mitillud  pro  confcfTojfuperiorcs fore  Chalda?os,quonian)armatieruntdiuinitus .  Sed  adiun- 
git alterum,qu6dicilicetcrudeIitcrfxuient,&infolim  modis,vbiIudxosvicerint.  Hacratio- 
nedicit,Cflwtt/f»K&  comedet:  nam mutatnumerum  verbi  idem  tamen  fenfus  manct)dicit>Co- 
medet mtffem  tuam  ,&•  pattern  tuumhoc  eft,  quicquid  collides  hoc  totum  in  prxdam  cedet  hofti- 
b'us.Per  mejpm  e£r/w/ttwintclligit  prouentus  quoflibet .  PcAea  addit ,  filios  tuos ,  wfitias  tuos, 
quod  eft  atrocius .  Eft  quidem  lllud  durum ,  priuari  vic"tu:fed  vbiiugul:  ntur  libcrim  coi  ,i'pe- 
&.u  parentum,hoc  eft  horribile.  Dicit  tamen  Propheta ,  tantam  fore  barbaricm  in  hoftib us ,  vc 
non  parcant  pueris,vel  puellis.Idcm  etiam  adiungit  de  armentis,crgregibur .  Poftea  adiungit  w- 
tem,e;  ficum :  quafi  diceret  nihil  fore  faluum  apud  Iudxos ,  quoniam  omnia  fibirapicnt  hoftes, 
neccontentierunt  cibo&  potu,&reliquaprxda-.  fed  ipfos  etiam  infantes  Occident.  Qjj_ia  aute 
Iudxi ciim  effent  illis  vrbes munitx,  infolel'cebaht  contra  Prcphetas , iterum  infultat  vans  co- 
rum  fuperbix:ac  dick  reda&um  etiam  iri  vrbes  mtmitas  adpauperiem.  Poftea  addit,I«  cjuibus  tu  con- 
fidts:b*comt3ia,inquit,pergladnwi cadent .Nam hocpoftrcmum airijjrefcrturad totum  verfum, 
&  fmgulaspartes:quafi  dicer et,Iure  gladii  viftores  vaftabunt  tctam  regionem  tuam,deinde  ve 
ro  omnes  fortunas:imo  filios  etiam  tuos,acnliasiugulabunt.  Scquitur, 

18  Atque  etiam  in  diebus  illis ,  dicit  Iehouah ,  non  faciam  vobifcum 
finenvfy  \crtuntconjbnptionem. 

Non  confcntiuntlnterpretes  in  fenfu  huius  verfus:  quia  maior  pars  exiftimat  hie  fpem  re- 
linquindelibus:im6  feie  hue  omnes  dcicendunr.neftioanquifquam  aliter  cxponat.Putant  er- 
go hie  Deum  temperare  quod  prius  dixit,ac  fiduciam  dare  lcruis  fuis ,  ne  exiftiment  talem  fore 
interitum  Ecclefix,  vtnullumiemenmaneat  faluum .  EtfiVnixpe  hoc  fenfu  capitur,vt  heridi- 
ftum  fuit.  Seddumpropiusexpendo  totum  contextum,cogor  in  alteram  partem  potius  dc- 
fcendere,qu6dlcilicet  Deusexaggeretvindicix  lux  ^rauitatem.Et  hue  pcitinct  particulate, 
*t  que  etiam:  quafi  diceret,  Ncputetisa&umfore,vbiitahoftesfpoliauerintvos  omnibus  for- 
tunis,&  orbauerint  etiam  liberis,  &  redegerint  ad  extremam  inopiam :  nc  fie  quidem  eritis  dc- 
funfti omnibus  malis. Nam  ego  perfequarvlteriusvindiftammcam.  Poftea  lequenturpromif- 
fiones,qux  temper ent  minas,  ne  deficiant  piorum  animi .  Sed  hoc  loco  non  dubito ,  q  inn  Pro- 
pheta inducat  Deum  iudicem ,  &  vltorem ,  acfi  nulluselTet  mifericordix  locus:!  unc  quoquejn- 
quif.nam  particula  Dl  augendi  vim  habet  ac  pondus,Tw»cf  tiam  in  diebus  illts'.hoc  eft,vbi  hoftes 
itanudauerintterram&n'ugibus,&omnigenereanimalium,&incolis,netuncquoqucdefi- 
riamdnquit  Deus,vos  yertequi.Nonfaii.tmigititrvobifcumfi/tem^uiasi&huc  reftabunt  flagella  v- 
biputabitisqmetemvobiseflcdatam,&finemvenilTen)alorum,&calarnitatiimomr,uim.  Sic 
Dominus agere  folet  cum reprobis,quia  talis  eft  eorum  perificacia,  vt  perculfi ,  magis  ac  magis 
obdurefcant,acfrxnummordeant,qucmadmodumprouerbiodicitur .  Hincautcmduricies 
illa,quod  puut  Deum  effe  quafi  exarmatum,vbipcenas  fumpfitde  eorum  fceieribus.Denun- 
tiat  igitur  fibi  effe  in  manu  diuerfasipecies  pcenarum ,  &  diucrfos  puniendi  modos.  Et  etiam  in 
hunc  finem  poftea  adiungit. 

19  EteritjCwmdixeritis,Quare  fecit  Iehouah  Deus  nofler  nobis  o- 
mn  ia  ha;c?Tunc  dices  illis,Sicuti  dereliquiftis  me,&  feruiiftis  diis  alie- 
norum,ahem,ad\>crbumJedeftemllage  numerijn  terra  veftra:  ficferuietisa- 
liemsfubaudiuntalij  Interprets  deosyed perucrtuntfenfum  Vropbeta,  inter  ra  no 
vobis,/;or  ejli  in  terra  foe  non  erit  yejlra. 

k 


CAP    V.  I  O.    CAL.    PR  AELECTIONES 

Hinc  apparet  quod  dixi,nempe  Prophetam  non  lenire  quod  afperum  eratin  commina- 
tionibus,qius  vidimus:  fed  agere  cum  Iudxis  pro  eorum  peruicacia,quoniamvidebat  ipfos 
efleindomitos:  &  fpirkus  etiam  di&abat tantam  fore  obftinationem in  illis,  vt  donee  client 
prorfusfra&i,  nonfledcrent  ceruicesad  recipiendum iugum  .  Hlc  etiam  cauiamaftignat,ne 
cumDeolitigenr:  ticutilblent  hypocrkx  quoties  Deusillos  duriuscaftigat,obftreperead- 
uerl'us  eum,&  conqueri,&  caufas  etiam  flagkare ,  cur  ipfos  tara  duriter  traftet ,  acfi  client  in- 
noxii.Qupniam  ergo  hoc  inorehabenthypocrita',hk  Prophetaoccurrit,Ej'/r,inqtiit,c«m^«e 
nrir.alloqukurludxos  inperfona  Dei:poftea  ftatim  fermonemDei  ad  fe  iplum  conuertk. 
Cum  dixeritis ergo, Quare  fecit  nobis  hxc  omnia  lebouab  Deusnofler?  Hlc  tnbuit  hypocrius  quod  fe- 
re Temper  in  ore  lplorum  volitat  quoties  citantur  ad  indicium  .  Nam  perinde  inftrufti  funt 
ad  iurgandum ,  ac  ii optima  elTct  eorum  caufa :  &  fi  ad  rationem  reddendam  obftri&us  foret 
Deus,  poffent  cum  conuincere  crudelitatis , vcl  immodici  rigoris.  Videmus  ergo  vt  depin- 
gat  hlc  graphic e  Prophcta  homines  prxfra&os ,  quicedere  nefciunt,&  culpam  agnoigerer 
fedfronte  quaiiferrea  infurgunt  aduerfus  Deum:  quemadmodum  fimiles  locos  alibi  vidi- 
mus apud  Prophetas,  prxfeftim  apud  Malachiam  primo  capite  .  nam  iltic  fxpius  repetebat 
Prophcta  voces  populi ,  In  quo?in  quo?  quid  hoc  fibivuft?Sic  etiam  nunc  Ieremias,  Cimt  di- 
xerint  quare  nobis  fecit  hxc  omnia  lebouab ,  ac  fi  eflent  inibntes .  Nam  reprobi  quafi  omnia  fua 
fcelera  abluerent  ore  abfterfo , fie prodeunt  audafterin  medium,  &  requirunt  caufam,cur 
Deus  ipfos  caftiget .  Sic  etiam  hie  eodem  fenfu  non  dubitant  vocare  Deum  1  uum .  quafi  verb 
non  iam  abnegaUent  Deum,quemadmodum  her  i  vilum  f  uit.Nam  craffa  ilia  impictas  apud  ip- 
fos regnabat,quod  omnia  regerentur  fortuito ,  quod  Deus  non  iure  ipfos  plecteret .  Cum  er- 
go fua  perfidia  Deum  dereliquilTent ,  tamen  hlc  Propheta ,  vt  traducat  eorum  protcr  uiam,  in- 
ducit  eos  hlc  loquentes,ac  fi  Deum  tene'rent  fibi  obftri&um .  Tunc  dices ,  inquit .  Deus  ab  vna 
parte  compellatpopulum ,  ab  altera  autcm  Prophetam  .  vbi  ergo  coeperintitaobmurmurare, 
"Ttmcretyondeds  }<X4ame  derdiquiflis .  quo  plus  ponderishabeatoratio,  Deus  vult  Prophetam 
loqui  ex  perfonalua.  Quja  eV'go  meder$liquiHis,  ac  fileremiasnon  faceret verba ipfe,  fed  Deus 
per  os  ems-.Etferuiislis diis alieni,  hoc  eft,  alienorum,I«  terraveftra-  Hlc breuiter  oftendit  Deus 
quid meriti'lintIudxi:&contentus  eft oftenderc  genusvnum  peccati.  Videbimus  alibi,  & 
iam aliquoties  vidimus,  fuiiTealiismodisfceleratos,&reos coram  Deo.  Sed  hlc  brcuitatem 
lequkur  Propheta ,  &  vnum  genu  s  duntaxat  perftringit :  yos,  inquit  ,feruietis  in  terra  alien*  Ty- 
tannis ,  qui  crudeliter  vosoppriment:  Quia  feruiiftis  diis  ilkrum  in  terra  veftra .  Hlc  exprobrat 
illis Deus  fuum benehcium ,  quod  fcilicet  expullis  profanis  gentibus,  terram  Chnaan ,  quae 
tarn  amcena,&fertiliser2t,  illis  dederat  poflidendam , ita vt  effet  illis  xterna  requies.  Deus 
yocabat  terram  iliam  requiem  fuam ,  nempequia  protegeret  illic  Iudxos :  ac  volebat  eite  qua- 
fi legitimos  hxredes  illius  terra? ,  vfquead  rinem  mundi .  Nunc  ergo  dicit ,  Terra  hxc  vtftra  c- 
rat."Ha:cmemoria  beneficii  baud  dubie  ad  crimen  illorum  amphficandum  valet,  quod  iu- 
re optimo  poflidebant  terram  illam ,  quam  tamen  non  acquifierant.  Dicit ,  \n  terra  yefira  co- 
Imftis deos :  nee  dicit tantiim  deosalienos, fed  deos  alienorum  .  Sxpe  ita  loquuntur  Prophe- 
ts', vocant  deos  alieni ,  aut populialienigenx :  fed  emphatica eft locutio ,  quia  illud turpius eft, 
&  minus  excufabile,qu6dtudxi,cttm  in  medio  ipforum  habitaret  Deus,  accerfunt  fibi  hinc 
indedeos,  quafi  peterent  deos  a  prophanis  gentibusprecario :  Date  nobis  deos  veftros .  Hoci- 
gitur  flagitiumnunc  Propheta  digito  oftendit ,  Qj4d  feruierint  diis  alienorum .  Poftea  adiun- 
s,it, Seruiet/s alienis :  nonintelligit  deos,  meo  rudicio :  &  quemadmodum  iam  dixi ,  deprauant 
fenfumquihoc  tranfferunt  ad  deos :  fed  loquitur  deipfis  Tyrannis :  quemadmodum  alibi  di— 
Extch.  10.   cjt  ^  Dederam  vobis  Leges  meas  bonas ,  quas  qui  feruauerit  viuet  in  iplis :  8c  noluiftis  obtem- 
Zl,&  1 5      pe  rare  .  Dabo  igitur  Leges  n  on  bonas ,  hoc  eft ,  imponam  vobis  tyrannicum  iugu  m ,  &  diri- 
pient vos vi&ores ,  &  fortunas  veftras  barbari  illi  quorum  fermo  vobis  erk  incognitus :  quia 
fuiftisimmorigeri&  indocitcs.  Sequitur, 

2,0  Nuntiate  hoc  in  domo  Iacoh,&  promulgateyrc/ vcrbum,  audirefad- 
te,in.  Iehudah,dicendo, 

xi  Audite  agedum  hoc  popule  ftulte  ,  &  abfque  cordc  :  o- 
culi  illis  &  non  vident,  aures  illis ,  &:  non  audiunt,er  non  audient, 
adverbum. 

Confirmat  Propheta  fuperioremdo£lrinam,ne  fcilicet  Iudxiexiftmentfeterrcri  duntaxat 
verbis  &  non  metuat  interea  fibi  ab  effefiu.  Dicit  ergo>N«»/Mrf .  non  dubium  eft,  quin  alludat 
Propheta  ad  more  confuetu. Solent  enim  bella  indici  per  prxcones,aut  fxciales:non  ftatim  ho- 
ftes  graflantur,fed  bellu  denuntiat,  vt  videri  poffit  iufta  ratio.Ergo  hlc  Dcusaffirmat  feri6  lo- 

quutum 


IN    I  ER  EM  I  AM.  44 

quuui  fe  fuilTcper  osIeremix,qucmadmodu  fimorcfolenni,&  ritu  bellu  eiTetindktUj&iarn  in 
ftarccarmatihoflcs.N««/A</f  crgo/;oc,C^idnaefthoc?A«fl(!Vf/>fl/>«/f/«/«p,inquk.Hicpiini6i'o- 
cordia  obiurgatin  Iudxis&  Iiraehtis,quddlcilicet  careat  etiacomuniieniu.nam  cordisnomi 
nemente,vclintelligentia.fignihcant  Hebrxi,vtalibividimus.  Dicit  ergopopulum  hunc  va- 
cuum cireomniiiuclligetia.Prini6vocatj5(r«»;w)Vclftultu:ledquoniamuItjlunt  tardi,&hehc- 
tes,quitame  non  omninocarent  comuni  fenfmideo  adiugit  c(lcpopnlnm  bunc  abfquecorde.  Vide 
turquideaddercpcrmoducorrcdioius,  illiseffeaurcs,&oculos:  iediioniceamplihcat  quod 
dixi,  nempc  non  minus  ftupidos  ellc,quam  truncos, vcl  lapides .  Quart?  vos  cftis  auriti  &  oc u- 
lati,fed  fine  villi  &auditu.Alludithauddubieadidola,quibusaddiciifucran:.Dicicurenim  in 
Pialmo,Similes  illis fiantqui  faciunt ca, 8c omnesquiconfidunt  inillis:  cum  pnusdiftum  fuil-  Vfal.w^.l 
fee,  Aurcs illis  &  non  audiiit:oculi  &  non  vident .  Lcrcmias  ergo  hie  oblique  perftringit  ludxos, 
quod  obftupefaclifuiirentinruisfuperftitionibus,atquekalimiIesfuiu'ecmortuisidolis.  Nam 
eftquxdam  fimilitudohominisinidolo,&diftincl:aiunt  membra:  intcreanulluslenfus.  Sic  cu- 
riam mcitreferre  ludxos  humanamlpeciemoculis,&auribus,&  externa  effigiecfieqm 
mines:fed interea  non  minus  elTc ftupidos,quam  fi  eflcnt  lapides,vel  tr unci  lignorum. Nunc  lc- 
quituripfumprxconium. 

%z  An  me  non  timebitis,  dick  Iehouah  ?  ana  facie  mea  non  con- 
tremifcetis?Qui  pofui  arenam  terminum  mari,  flatutum  leculi  <£-* 
temum,  &non  pratenbit  llhid  ,\el  }terminum  ilium:  cjuidam  enim  ad  proxi- 
mwn  referunt  alij  ad  prius,  &  mouebunt  fe  &  non  'prarualebunt,  &  tu- 
mult uabuntur  ,  vel  refonabunt ,  fludhis  eius ,  iftud  nba  cxtendunt  ad  duo  ver- 
ba ,  &  non  t  ranfg r ed  1  ent  ur  lp (u m ,  non  tranfihent ,  eft  idem  vcrbum  cywd pan- 
lb  ante  yfurpauit. 

Hlc  oftendit  Deus'cur  populum  fatuumj&abfquecordeefTedixerit.Fuitcnim  hicprodi- 
giofus  ftupor ,  non  expauefcere ad  confpectum  Dei ,  cum  tamen  bruta  elementa  eiusimpcrio 
lubiaccat.EtlumitprXcipueexemplum  maris. nam  nihil  magisterribile  man  tempcftuoio.Vi- 
dotur  enim  fieri  quxdam  con  uerfio tonus orbis,vbifluctusexurgunt  tantoimpetu.  Nemo  eft 
illic,quinontrepidet. Mare  autemipfum,  quod  incutitformidinem  omnibus ctiam  conftan- 
tillimis,placide  obfequitur  Deo. Nam  quantunuis  funofi  fint  eius impetus,cohibentur  tamen. 
Nunc  ii  de  modo  quxritur,certe  eft  miraculum,cuius  ratio  non  poteft  extare.nam  icimus  ma- 
re efle,vtreliqua  clementa^phericunv.ficutiterra  rotunda  eft  ,ita  etiam  &  clementum  aqua;  ,ii- 
cuti  &aer,&  ignis. Cum  ergo  ipherica fit  forma  huiuselementi,  nunc  videndum  eft,  fir  neinfe- 
rius  terra- Atquileuitasipfa  oftendit eminerefupertcrram.Qiu  fit  ergo,vt  mare totam  tcrram 
non  ftatim  obruat?  eft  enim  !iquidum,nec  polTet  conliftere  vno  in  loco,  niu  retinerctur  aliqua 
arcana  Dei  virtute ,  &  inftin&u .  Sequitur  ergo , Ideo  marcfuo  loco  cone! udi  ,quia  ita  piacuit 
Deotquemadmodum  etiam  refert  Mofcs,  Appareat  anda,  inquit  Dcus .  nam  oftendit  iubmcr-  Gen.  1.9 
famfuiiTeterramaquis,necapparuiffc digit umvnum,quouique  marc  in ordinemcoegitDe us. 
Nunc  vox  ilia  Dei ,  etiam  fi  non  auditur  a  nobis ,  neque  in  aere  refonat  ,  a  mari  tamen  audirur, 
quia  mare  conclulum  eft  in  fuisfinibus. Si  mare  effettranquillum,fcmper  tamen  adhucadir.i- 
rabilceftcthoc  opus  Dei,  quod  aliqua  parsterrx  conceditur  hornimbusin  hofpitium".  Scd 
cumtempeftas  mota  eft ,  quemadmodum  iam  dixi ,  ac  videtur  caelum  terra;  miiccri :  nemo  eft, 
quinon  exhorreat,propinquustali  fpe&aculo  .Illicergoclarius  ap'paret virtus  Dei,&for- 
midabi!ispotentia,quxita  compefcit mare  turbulcntum-Nunevidemus  quorfum  fpectcnt 
Prophetx  verba  .-Oftendit  ludxos  eflc  monftra,&  indignos,qui  cenfeantur  non  modo  in- 
ter homineSjied  etiam  inter  bruta  animalia.  Plus  enim  efi  lenfus  8c  iiitelligentix  in  mari  tempe- 
ituofo,&furiofo,quaminhominibus,quividcnturcordc,&  intelligentia  prxditi.  Hie  tftfi- 
.niscomparationis.  Sedquoniamgrauiserathxc  qucrimonia,  Prophctainterrogatione  vfus 
eft,  Aw  me  non  timebitis  ?  quafidiceret  Deus,Quidhociibivult?  qui  fieri, potcft,  vtnonmctuar 
avobis?Nammaremihiobtcmperat,&  furor  eius  comprimitur  arcanomeo  iuffu,  quia  fo* 
mel  prxcepi>vt  mare  intra  fuos  limites  maneat.-quantunuis  agketur  furiqfe  8c  procclIis,&  tem- 
peftatibus,  non  tamen  excedetmcumimperium  .  vos, inquk>homincs  lent u  prxditi  non  me  ti- 
mebitis ?  non  pduebitis  a  facie  nteu  ,  vel  contremifcetis,  inquit  >  Dicky?  pofuifle  arenam  termi- 
num m.ins .  Hoc  autem  mulro  pluscxprimit ,  quam  ii  dixilTet  ie  mari  terminos  ftatuilie. 
nam loquiturde arena, quxmobilis eft, ocflatumcdiocriagitacur:  deinde.ucnaeftpeiietra- 
bilis .  Sieffeat  per  omnia  maris  littorarupes,  non  cfiet  miraculum  tarn  illuftre.  Siei"L;oDvUS 
validisobftaculis,&robuftiscompefccret  maris impctum„hocpoiretnaturxafcribi. Scd  quid 

bl  ii. 


CAP    v.  '  IO,    CAL.    PRAELECTIONES 

tam  protcruo  contcmptu.    Sequitur, 

30  Stupor, yd res  slupenda,  &  ftrditas in  terra, yelres  pudenda^vv^yyidt  no- 
ftitn  dedkclitm  csl  figmficat  propric  cogitare }  yd  reputare  :fcd  vidctur  per  amiphrafin 
Veus  hoc  loco,ytalijs  cjmbufdam  notare  rem  prodigiofam ,  qua  non  caditfubfevjum  hub 
manunr.ftafi  diceret  hoc  wnpojje  concipi}neque  apprehendi  hoimms  memc  .fcio  hocpoj  - 

fe  \idcri  wiamfid  ta  menjubeft  optima  ratio >vf  mm  vidctur.     Poslca  addit, 

31  Propheta:  prophetant  in  mendacio,  &  Sacerdotes  dominantur 
per  rnanu  lpforum,  yelacapiuntin manus  fuat ,  &  populus meus  voluit  ita, 
hoccftuta  vult ,  &'appctit,8c  quid  facietis  in  nouilsimo  eius? 

Propheta  non  contentusilla  obiurgatione,quam  nuper  vidirnus,vltcriusinuehitur  in  fec- 
lerapopuli.DicitigituriudeploratumcircftatunvvtpOlsitomncsobftupefacere.  Rfj,inqi;it, 
y?MOf;;^.(4ca'^V)rcsquxtranlceditomneshumanosicnlus,ncquepoteft apprehendi. Duabus  his 
vocibus  lignilicat  impietatem populinon  poffe  vel exprimi  verbis,  vel  concipi  ienfu ,  quonum 
lit  honibile  portenturn  .  hxceftiumma.Iamvidearnusquodnamportentumhlc  Propheta dc- 
{ignet,acdeteitetur,ncmpe,inquit)Pro/'k/rf/'ro/'/;e'^»rwfW4oV^.HoccertcpotukattO!iirosred 
dei  e  omnes,cum  Ierofolyma:,v bi  Deus  l'edem  ac  San&uaiium  libi  elegerat,illi  impofteres  ob- 
tcnderentnomcnPropheucum.quantaA'  quam  turpis  f"uit hare  prophanatio  nomn.is  Dei?  paf 
iim  quidemtunc  ia&abantimpoftores  fe  elfeDeiProphctas-.volitabant  pluribusin  lodi  oracu 
lorum  loco  prseftigia:  i*atans:led  in  ipfo  Dei  Sacrario,quod  tunc  in  mundo erat  vniciur,  videre 
diabolimi.iiiftros,quimendaciaiiialpargerent,quipopiilurntraherentinexitiiim:&i].T.;caob- 
te°i  D ei  nomine,qui,vt  iam  di&um  eft,  domicilium  habebat ,  &  fedem  in  ilia  vrbe :  an  non  fuit 
hue  pi'odigiunijquod  attonitos  omnes  redderet  ?  Nam  hodie  etiam  il  in  Papatu  hoc  fit  dctefta- 
bile,vbi  8c  monachi,&  limiles  rabute  confeendunt  fuggeftus,&  illicimprobilsime  fe  venditan't 
quafi  client  Propheta:  veri  Dei,&  optimido&ores.-li  tamen  contingeretapud  ncs  elle  >  qui  cOr- 
rumperentpuramdo'ctrinam  iuiserroribus,qui  luperftkionibusimbuercnt  populum ,  hoc  ef-: 
fet duplex  ponentum-Ergo  non  abs  re ■praefatuseft  Icremias  rem  hanc  cfieitupendam,&  incom 
prehenlibile,vt  ita  loquar^wuV  Propbettin  mendacio  propbetent.  Iam  adiungit,5<<cw/ofw  accipimt 
in  wMMfuMytta  verttint  quidjm.fed  potcft  eiTe  duplex  fenfus:Iudicum  1 4.dicitur  Sam  (en  ium- 
Ui.  14-9-     pf;{re  in  manus  fuas  mel  ex  leone:&  illic  ponitur  idem  verbum,tame  quia  fere  accipitur  pro  do- 
minari,idco  vidctur  melius. cpngruere  altera  expofitio,  quod  icilicet  Sacerdotes  dommentur 
per  manus  full'orum  Prophet.arunv.quanqua  li  quis  ita  vertat,quod  accipiant  fuper  manusfuas, 
hoc  cft.quod  dona  vndiquecontrahant, 8c  accumulent, etiam ncn male  hocconueniet.  Quic- 
quid  ik, Propheta  oftendit  fuilTemutuam  collufionem  inter  fallos  Prophctas,  &  Sacerdotes. 
nam  fal  :i  Prophetx^inqiut,populumdccipiuntiuisblandkiis. quid  autem  Sacerdotes?  nam  eo- 
rumeiretleopponere:Acc//'»««Mnquit,j»wj»<tf,hoceft,contenuiiint,qui3  videntinfuumqui* 
ftum  ccdereiliasfallacias  :  &ideo  facile  i'ubferibunt  Pfeudoprophetis.  Idem  hodie  cerniturin 
Papatu:nammonachidumfeievenditantapudplebcm,fimul  etiam  fulciunttotum  Papatum.& 
idcoaufiiuntnebulonesillivocarcfequadrigas  Papa::  nam  Papavchiturtanquamquatuorro 
tisjillisquatuorordinib'mendicantmm.Et  hoc iaftant,vbivoluntoftendeie quantum  pofsint 
ad  metiendum.  Papaigitur  vehiturquatuor illis medicantium  rotist-vkkmus  vt pi  iuiFegiisor- 
n.iiieritj&quotidieetiarh  orrict mei^cantesilios.cmareJriuciunteiiini .ejus ty ran  .idem. Talis 
fuit  tunc  conditio  populi-.Nani  Sacerdotes  (umebant  pr'idain,&:  Horaopropriets  etiam  rapie- 
bant  ad  fe  partem,quemadmodum  faciunt  canesiftifamelici;neque  tamen  tarn  violcntcrvr.  Pa- 
pa,grairantur,i'ed  limbunteius  tribunal  ,qucmadmodum  canes .  ille  vorarmagis  opimas  prar- 
dascuir^fuiscornutisepifcopisrErgofenAisille  non  male  quadrabitjquod'feilicetacceperir.t 
in  manus  fuas. Sed  quantum  adfummamreiipeftat(6ptimeconucniet,;idicinius,  S.tceniotesdo- 
tmnnios fuijfe  per  »Mffjwi7/onw»,nempequoniam  line  fallis  Prophcti?  non  poterant  reiincre  vlfam 
famam  in  populo: f unTtiu  enim  ab  omnib us-repudiati .  cii m  ergo  regharent  per  eortrrn  mihils, 
fuicmutua'iiiterilloscollufio.Iamaddit^r^w/^iwf^^'Vij/Mr,  quoniamvulguspotcratreiw 
ccrea-fe  omncm  eulpam;ficuti  etiam  hodie  'huncclypeum  obtcnduntjO^osfumi^indoctiho 
mine*, non  verfatifumus in fcholi's:& quid poflumus,nihlequinoftrosPr£clatos?  Hcdicrrgb 
eodemf.ico  homines  obfeuri,  5:  gregariivellentafcdepellere  omncm cu'pam  .icJ  Propheta 
\\\cdK\xpopuhiin(ic(likxifl'\Mt  certe fernper verum illudrcperiemus,quod  dicitur  Deutcrono- 
mii  ip.Q^onesveniuntPieudoprophcta;,  hoc effe  verum  examen, an  populus Deum  ex  animo 

diligat 


IN    IE  R  EMI  AM.  47 

dilieat.Deus  ergo  probationem  fumit  pietatis,quotics  fraenum  impoftorlbus ,  &  pfeudopropbe 
lis  laxat.quilquis  enim  vcro  affeftu  diligit  Deum,illc  retinebitur  Spirit  u  eius,ne  rapiatur  polt  er 
rores.Vbiergo  falluntur  homines  imperiti,certum  eft,eos dare  iuftani  poenam  fill  contemptus, 
quianoniansattentifuenntadcultumDei:irn6voluciinthbiacccrfere  impoftorcs,qucmad- 
modumetiam  monachisfiutinorc,Mundusvultdecipi,dccipiaturinnon)ine  Duboli  .Illiim- 
poftores  co  vlque  prolapli  funt  impudehtix,vt ia&arcnt  l"e  cilc  Satanx  miniftros  ad  fallcnduni. 
Sedtamenprouerbiumilludvcrumfuit.  neque  enim  mundusvnquamfallitur,niiilponte,  quia 
claudunt  rudifsimi  quique  oculos  adapertam  lucem,&  fugiunt  Deum  quantum  in  le  eft,  &  vo- 
lunt  latere  in  tcnebris,qucmadmodumetiamdicitChriftus,Qiiilquis  male  agit,odit  lute. Tan-  loan 
dem  addit  Propheta,Ef  quid  faciei  is  in  nouifsimoeius ,  vcl  in  line  t  ius  ?  Quidam  n  relatiuum  emit 
tunt:aliiautercferuntadpfeudoprophctas&  Sacerdotcs.  iednondubium  tftmihi,quin  Pro- 
pheta  lerolblymam  detignet,Q«*W/io>m  in  fine  «'<«  .Scimus  enim  quoniam  Icroiblyma  f  tinda- 
ta  erat  manu  Dei,&  quoniam  habebat  ilium  prxfidem,ac  cuftodem,fuilTe  lecuram:  led  fuit  pra 
ua  fecuritas,vbilpreto  Deo,fuperbiebatin  luis  (ccleribus.  Quid  cr^oficictis  in  mttifiimo  eius':in- 
Quit:qualidiceret,Fallitvosopinio,dumputatisxternamfore  vrbemhanc,quiainftat  eucrlio 
cius  vel  ruina,Q»iA  ergo  fatftirieflis,  cum  vrbs  ipla  peribit,nifi  qn6  J  vobis  pcrtftdum  crh  omni- 
bus fimul  cum  ipfa? 

Precati  o. 

Da  omnipotent  X)eiu ,  quando  nimium  haSicnusfurdi  fuimus  adtot  exbortationes  t 
deinde  etiam  adminastfuibus  acnus  nos  flinudabas  ai  po:mtcntiam :  ne  in  nobis  maneat 
femper  h&c  obslinatio  }fed  tandem fubijciamus  nos  tibi  y  necjue  momento  vno  duntaxat, 
fed  vera  pcrfcueratia^t  vfque  adjinem  nos  totos  tibi  addicamus  in  obfequium,  Zfficglo 
rifkemw  nomen  tuum}v>t tandem  partiapes ftmus  eius  gloria ,  qux  nobis  porta  c  si  ym~ 
geniti  Filtj  tui  [anguine >    Amen. 

CAPVT     SEXTVM. 

E  Ongregamini  filii  Beniamin  e  medio  Ierufalem,  &  in  The- 
kua  clagite  tuba,  &  in  Beth-hacherem  collite  fignum:  quia 
malum  vifum  eft  ab  Aquilone,&  affli&io  magna. 

Vidimusiam  aliquotiesinhocPropheta  nontantum  proponipcenas,quxinftabant,  fed 
quad  ante  oculos  fubiici:&rationemoftedimus,quia  non  moio  tardiiunthomines,icd  locor- 
des  prorius,quoties  illis  Dcus  minatur :  nam  obiurgationes  apud  ipfos  frigent,  minx  etiam  non 
(atiseos  pungunt,vel  cxpergefaciunt .  necelTe  eft igitiir illis  proponi  viuas  pi&uras,  &  quali ad* 
ducimremprxfente,vtloquuntur.HancrationcmdocendiadhucptotequiturIeremias:allo- 
quiturTribumBeliiamin.quiadimidia  pars  Ierofolymx  lira  erat  inillaTribu.  Et  quoniam  i- 
pfeeratexAnathoth,popularesluos,&  contributes  potiuscompellat,  quam  alios,  quoniam 
maiorerat  libeitas.Sienim  recta  aggreilus  fuiffetludxos,poterantil!irnoleftius  ferrc.  leddum 
incipit  a proximisfuis,nempe a Tribu Beniamin, hoc fuirmagis  tolerabiie.  Qiiidam  intelli- 
gunt  Congregamini,&  fugiatis.alii  vtrtunt ,  Satagite,  nelcio  qua  ratione  adducti .  Ego  locum 
non  interpreter  de  fuga:ied  exiftimo  potius  ironiee  Prophetarn  hortari  tarn  dues  Lcrololymx, 
quamaliosvicinos,vtprodeantinoccurlumhoftibus  fuis,  quemadmodum  fieri  lolet .  Qopd 
etiam  facile  colligitur  ex  contextu :  Cwizregamini,  inquit ,  i  medio  leyuf.dem,hoc  eft,expergcfa&i 
prodite  in  medium. Oblique  autem  pei  ftnngiteorumdelitias,quoniamlatuerant  quali  m  linu 
matris  fux;ficuti  infantes  in  vtero  nihil  concipiunt  periculi,  ita  etiam  Iudxi  otium  colebant ,  & 
nimium  erant  fecuri .  Dicit  igitur  nunc ,  E  medio  Ierufalem  congregamirii,inqiiit,\y  cUngite  tub*  in 
TbekitA.non  dubiumeft  quinfoliti  fuerint quoties  aliquod  mftibat  dilcrimen,  tu,l?a  clangere  in 
illo  oppido^quemadmodum etiam  clues-Ierofolymxturmatim  prodibant  ad  reiifteium  hofti- 
bus. Sequitur  enim Prophctareceptum  rriorem,&  loquitur  qu.iti  de  rebus  nous. Et  tolllte  fignum 
fnper  Annum  min.Non  dubium  eft,  quinlocus  ille  Gc  vocatusfucrit, quoniim  mult*  illic  erant 
confitxvites.Adverbum  figniricat  domum  vineX.eftquidemnomcnproprium,fed'tenendaeft 
xtymologia. quoniam  autem  vites  folent  conferi  in  collibus  ,ideo  probabile  eft ,  locum  ilium 
fuiffe  prx  aliiscxoelfum:  3c  inde  potuit  fignum  dari  vicinis.Ideo  dicit,  Tollite  H»'UO  .  nomen  hoc 
deducitur  i  verboR'w  J,quod  etiam  hlc  ponitur.Sed  quidam  interprctcsvcrtunt,igne:n ,  aut  py- 


CAP.VI.  IO.    CAL.    PR  AELEC  TIONES 

ram.alii  vcxillum  ,alii turrim.  Qui  turrim  vel  arcem  tranfferunr  carent  omni  rationc .  neque  c- 
nimpoterant  fubkoatcolliarces.icdquemadniodumiarndixijprobabilecftjindefuiffe  datura 
lignum  vicinis,quaii  ex  tpeculj,quotiesaliquidmetuebatur.Ego igkur  libenter  accipio  proi.- 
gno.nam  vexillinomcn  niinis  diet  reftri&urmad  verbum  tiTet,Tollke  cleuatione.  ergo  nomtn 
ligni  optime  cQfiueniet. Quoniam mtdum,m.<\\\it*Ab  bqmlone  mifum  eft .  deiignat  Propheta  vnde  a  p. 
paritura  fit  paulo  poft  clades ,  nempe  a  Ghaldxis,  quia  Deus  illos deftinauerat tanquam  inir.i- 
ftros,&  exequutorcs  h\X  vindi&x,vt  perdcrent  Ierofolymam ,  &  totum  nonien  Iehudah .  Vide- 
mus  ergo  quid  libi  Propheta  vein. dendetIudxos,quiobtorpuerant  in  fuisvkiis,  cum  lib]  pro7 
mittei  ent  impunkatem,&  pridem  fpreuiffentomnia  Dei  iudicia.nunc  mquit,  Cer/gregamini  e  me- 
dio lerufalem.qua.ii  diceret non  fore  tutos in  vrbe  , nili  occurrant  hoftibus:  cUngite mbain  Ibc- 
k«4:deinde  tollant  etiam  ligna  incolx  Bcth-hachere,hoc  eft,domus  vmex,qMd malum  vobts tmmi 
»rt,erff».<"«<«rfiJ7*(3»9:Vnde^aChaldxis:qu6  fcilicetvaticuuuplusobuneatapudiplbsndei,dum 
hoftes  quafi  digito  monftrat.      Poftea  iequitur, 

z  Quietx,aJij  y>ertunt  fpeciofam:fcd alter  fenfm  melius  quadrat  :cjuiet<e  igitur,  & 
delicate  fim  llem  feci  filiam  Sion. 

3  Super  earn venient  paif  ores,  &gregeseorum,figentaduerfus earn 
rabernacula  fua  incircuitu  :  pafcentvir  ad  manumfuam,  hoceft3qkif- 
quead  locum fiatm. 

Qnpniam  locus  vndeoriunduscrat  Propheta,  cratpecuarius,ideo  ex  prima  iua  educatio- 
ne  rctinuk  multas  loquendiformas.neque  enim  Deus  exuit  omnifenfu  feruosiuos,  ciim  prxri- 
ceretdocendopopuloiuo.  Propheta  igitur  hie  ex  coniuetudine  primx  fux  xtatis,  ac  puerkia; 
loquitur.dicitjt/;'*w  Sion  eJJefimilempucUx  quiet*,  vel  in  otio ,  &  dehciis  habitanti :  &  tamen'fore 
obnoxiim  multis  opprobriis,  qui.t  venient  paHores&in  circuitufigent  tabernacuh,&  tota  regio  ex- 
pofita  ent  quafi  in  prxdam.Dubmm  autcm  eft  an  dicat  Propheta  filia  Sion  poffe  conferripuel- 
lx  tenerx  &  molli,  &  habitanti  in  otio,  &  deliciis:  an  vero  intelligat  quictem  ad  tempus  concef- 
famfuiiTepopulo.Vidctur  quidem  nullum  effe  difcrimen  inter  duasiftasexpofitiones,efttamen 
aliquod :  nam  (I  accipimus  verbum  iivm  pro  comparauit,  quemadmodum  faciunt  Intcrpretes} 
perinde eftacfidiceret  Propheta,Videorm ftatulcrofolymx cernereimaginempucllx  ttnerx, 
&  mollisikaloquereturleremiasin  fuaperfona .  fed  poteft  hoc  verbum  ctiam  optime  in  Deum 
competere,qu6dfci!icct  reddiderit  filiam  Sion  tranquillam ad  tempus,  &dederkillipacem  ab 
hoftibus,ita  vt  in  deliciis  ageret,quaquam  differunt  lu  duo  fenfus,  tamen  in  re  ipfa  non  mult  um 
tft  momenti .  neque  enimdubiumeft,quin  Propheta  hie  exprobretludxis  nimiumtorporem, 
q uoniam  abuli  f ucrant  tranquillkate  llbi  diuinitus  conceffa .  Oftendit  igitur  eos  nimis  efTe  fo- 
cordes,quiputcnt  hanc  iuam  molliciem  foreperpetuam , quiabencficium  erat  Dei ,  &  quidem 
temporale:dicit  igitur  Iudxosfuiireadillumviqucdicm  iimilcspuellx  tenerx  .Cum  enim  va- 
ftata  effet  regio  decern  Tribuum,&  ciim  in exilium effent  omnes abdu&i,  regn'urn Iehudah  ma- 
nebat  adhuc  faluum.fuerant  quidem  fpoliati  ab  hoftibus-.fed  comparatione  fratrum  nimis  cle- 
menter  fuerant  tra&ati.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  dicat  fimiles  effe  molli,&  tenerx  puellx.Sed  po- 
ftea adiimgk,^f»;raf /w#or«>inquit,hoceft,non  eft  quod  fedecipiantludxi,  fiha&enusillispe 
percit  Deus,&  licompefcuk  impetus  hoftium.N«Hcmw*f»*Vwf/tf/W«.Profequkurfuam  me- 
taphoram. dick paftores ventures cumiuisgregibus,hoceft,duccs  exerckuum cumfuis  copiis. 
Sed  iam  admonui,Prophetam  hie  relpiccrc  ad  vrbem,  vnde  natus  erat,  &  ideo  loqui  paftoricio 
more.  Venient  igitur  pafiores  amgregibus  fuis,figent  tabernacuU  fitit,eypafient  quifque  dd  locum  Jimm. 
Significattotam  dkionem  Ieroiolymx  foreita  expoiitam  hoftibus, vt  dcligant  fibi  liber  e  quif- 
que partem,vel  certam  plagam. vbi enim  eft  aliquis  metus,tunc  paftores  cotrahunt  greges  fuos, 
vt  alii  aliis  fint  auxilio:fed  vbi  omnia  illis  licent,tunc  fefe  dii'pergunt  hue  atque  illuc .  Hxc  ergo 
tibcrtas  fignkicat nullum  fore  robur  Iudxis,&  nullas fuppetias,  quin  vndique  vrbem  ipfam  cir- 
cundent,atqueobiideanr  p3.Rorcs:qnifqiie  ad  locum J««n;,inquit.    Sequkur, 

4  San&ificate  fuper  earn  przelium :  furgite ,  &  afcendarnus  meiidis: 
VXnobis,quiainclinauicdies_,quiaextenfa;  funt  vmbrsvefpertin^. 

5  Suigice,&  afcendarnus  noclu,  &  demoliamur  palatia  eius. 

Propheta  hie  rclinquit  figura,qua  nuper  vfus  fuerat.ncquc  enim  hie  verba  rack  de  paftorib', 
fed  apert£  hdltes dcfcribit,qui adueniet magno impetu,6c  quafi fuiioft  oppriment,ac  viftabut 

"     urn 


IN     lERfeMlAM.  48 

Uni'vrbern,qaarn  cot*  IudsCam.Prius  fuerat  quali  Deifcecialis>cum  bellumWiceret:  fed  nunc 
eftproiopopeu,  quoniaminducit  Chaldarosinuicemfehortantes  adprjehum  .  Sttn£I'fic*te,in- 
quit,pr*liumjitper e.un.Sic  loquuntur  Hebra:i, quia tcimus omnibus ixculis folcnni ntu  indicia 
riiitrc  btlla'.nccdubiumeft,  quin  Deus  lninc  affectum  indiderit  cunchsgentibus>vtnonftatim 
prohlirent  ad  gerendabeHa,iedlecumexpcnderenr,nonfumedaarma eile,nili oblegitimas  cau 
las. nam  indictio  bellorumeratteftimonium  iufta?,&  neccflarix  caufx,curalii  alios  impeurcnr. 
VcTumquidemcft,Eemcfe,&etiamnullisdecaufis  lbepefufccpta  fuiflebella:  led  tame n  Deus 
voluit ntum ilium  vigcrc,&  mancf e in  vlu  perpetuo , quo  tolkretcxcufatiohem lauimx  homi- 
nibusauaris,vel  qui  ambitionefuarapiebantur  ad  tiubandumorbem>&  alios  vexandos.Hxci- 
gitur  ratio  eft  loquutionis  cum  dx^wfiancHficue bellum-^tiindccft  acfi  indiccretiolenni  cxremb 
nn,<Sc  pronunturentiuftum  bcllum.Ex  commum  vlu  Propheta  loquitur  cum  dicit,S anftifiiate 
prtiiutn  fuper  ipfm'queidmodumVinguxncilr&poiTct  dki,Somme\-U .  deindeicquiturholiium 
alaciitasjimo  celcritasincredibilis:oftcnditenim  fuuTe  pernicilsimos,£w£>7r ,  ajiend'tnus  t»eri- 
«/*f.NamquivcniuntadoppLignationemvrbis,folenteammar.caggrcdi:iamvLiii-ualuit2eftus, 
quoniamferuorlolisdebilitat  corpora, non  eft  tempusilludcpportunum.C^efcuntigiturlio- 
ftes,li noclu  aducnerint,ni(i oblatafucrit  infperataquxdam  commoditasded  tamen.vbirefe&i 
iunt,colleftis  viribus  mane  lurgunt  ad  pratlium,  conlcendunt  fcalas ,  vel  vrbem  aliis  rationibus 
oppugnant,vel  muros  euertunt  machinis.fed  meridie  incipere,vbi  vrbs  aliqua  eft  oppugnanda, 
hoc  non  eft  ordinarium.ErgoProphctafigniricat  tarn  maturumefTet)ciiudicium,vtnepaucis 
quidemhonsexpe&entChaldxi ,  imulatqueaccefferintadmuiosvrbis.  Surgite,&  afcendamut 
»><W*>,Poftea  adiungit,f a  mbts,qui.t  inclinauit  dieStwymbntvefperiintt  extei/fafunt  .Loquhur  ±x 
vlu  militarism  fcimusmilitesvt  p!urimumefTevelferos,velbarbaros,&  nunquaritinentmo 
dum  in  loquendo-.femper  ent  in  ore ipforum,  Va;  nobis,  vel  erit  aliquid  contumeliofum  aduer- 
fus  Dcum,vel  adueflus  homines.  Propheta  ergo  militariter  loquitur,quoniam  reprefentat  Chal 
dajos.&quemadmodumiamdrx^adducitludcosquafiinremprxfentemjvtillisexcutiat  blan- 
ditias,in quibusnimis obtorpuerant  V* igiturnobis,qui(iiaminclirmuit dies, iam vmbrx vefpertintt 
f.rff«/i/«/»f.Qii.ivertunt,Nimislonga:,qu6dfolitomagisdeclinent)nonairecuti  funt  Propheta: 
fenlu.  Perindceft  acli  diccret,Iamnoxpropinquaeft,&curceffamus?&curnonirruimusrato 
impetu,  vt  momento  capiamus  vrbem?  hie  eft  genuinus  fenfus  verbor  urn .  Poftea  addit,  Surgitey 
Crrf/cfW.<wKifM»c?«,hoceft,quoniamnon  potuimusvrbemcaperelexhorn(nam  a  meridie  vique 
ad noctem crant  lex  hora».f  olebanr enim  dies fuos  partiri  in  duodecim  horas,&  ab  ort  u  fobs in- 
cipiebat  prima  hora,duodecima  claudebat  diem.  )quoniam  ergo  fex  horis  non  potuimus  vrbem 
capere)nocr.uprofiliamus.Videmus  hicgraphicedtpingifummumardorcrninhoftibus ,  quo- 
nialcilicetferebantur  arcano  Deiimpullu^nam  hoc  voluit  exprimerc  Icremias.  Poftcafubiicir> 

6  Quia  Tic  dicit  Iehouah  exercituufn,Excidite  Iigna,&  fundite  fupef 
lerufalem  aggerenvfy'  \ertunt}balisl:am:fednomen  averts  hie  melius  conuemtj- 
p(a  eft  vrbs  vifitationis,&K:  variant  Interpret?s,&quidamexereitati  in  lingua  He- 
brceajiedep^auantfcnfum,vtpigeat  referre  quid  ipfiaufifintfcnbere, tot  a  opprefsio; 
velrapinairiatn  pvvJignifieatrapeYtfapinaergo,  m  medio  eius. 

Iam  Propheta  caufam  oftendit ,  cur  immineat proxima  clades tarn  vrbi ,  quam  toti Iudara:. 
Duo  enim  agenda  fuer  unt,quonium  Iudari  obduruerant  in  fua  focordia ,  vt  pro  ludibrio  habe- 
rent  omnesminas  propheticas,ideo  ncceflefuit  corngercillum ftupore. hoc  fecit  haclenus Pro- 
pheta .  Altcrum  veroneceiTariumfuitjVtlcii'entludsi,  non  dTe  fibinegorium  cum  Chjldxis, 
velaliis  gentibus,fed  cum  iplo  Deo,cum  quo  nimis  diu  bellum  gefferant .  Poftquam  ergo  Pro- 
pheta ante  oculos  pofuit  iuis  populanbus  cladem  qux  tunc  inftabat ,  oftendit  nunc  Dcum  effe 
eiusauthorem.5'>ct/*df  iW;()«J;f.Yfr«V«*w.H}creuocatipiosadiudiciumDci^eputcntlepoirc 
fupenores efTe hoftibus,etum  vbi &  lummainduftria,&  lumma fortitudinc pugnauerint,quia 
non  poterunt  Dcum  vinccre.  Sic  ergo  dkit  Deus  exercituumqiizli  diceret,  Chaldanquidem  addu-. 
cent  fuas  copias,qua:  magnae  erunt,&  vahdar.fed  vobis  nunc  certame  eft  cum  Deo,  quern  toties, 
&  tarn  longo  tepore,&  tarn  pertinaciter  prouocaftis.  Sic  ergo  nunc  loquitur  t)eus  exercituum,  Lx- 
cidite  Ugn4,hoc  eft,Chalda:i  non  fponteiua  vosaggredientur,  fed  militabunt  Deo,  &  dabunt  illi 
9peramtanquamconduftitiimiIites:quemadmodum  alibi  vidimus  Dcum  tuba  clangere,vtlfi- 
bilo  accerfere  quolcunque  vult,ita  etiamnunc  dicit  Chaldios  militaturos  fub  aufpiciis ,  &  ve- 
xillo  Dei.EMw  ngomtndtt  ,vt  fcindtnt  Ugnd,poftea  proiiciant  dggerem.Scimus  quide  confecias  fuif- 
fe  baliftas  ex  Ugno.led  Mc  nomen  aggeris,quemadmodum  iatis  patet,meluis  couenit.  Sequitur, 
Ipfaejl  vrbs viptatioms  Hie Ieremias  oftedit ,  merito  Deum tarn feuerc afturum  cum Iudxis,quia 
fere  putrucrint  in  i'uis  vitiis.hoc  fenfu vrbemvijitationit  vocat.Qiii  ergo  vertunt,Vt  vaftetur,auc 


CAP.   VI.  IO.   GAL.  PR  AE  LECTION  ES 

vaftata  eft,fcnfum  corru'mpunt.denique  tuque  cslum,  nequeterram  attingunf.quianon  expen- 
dunt  coniilium  Pr  ophetsAtanrum  lubfiftunt  in  verbis. led  hoc  ccrtum  eft,vocari,  lerofclymam 
•prbemvifit.itionis-,i]\u.i  Dais  longapaticntia  vfusfucrat,&  fulpenderat  pcenam,  donee  matuium 
eiTet  vindi&s  tempus ,  ira  vt  non  client  amplkis  tolerabiles,  quoniam  indulgcntia  Dei  magis  ac 
magis  corrupti  f  uerant.FJ?  vrb $  Yi/itmoms,inq\\h,hoc  eft,iam  ventum  eft  ad  cempus  vltims  vin- 
di<9:x,quonum  modis  omnibus  expertus  turn  an  fpes  aliquarefipifcentis  eiTet:ego  autem  video 
centics  effe  dcfperatos.r/?  igitur  vibs  vijitationis.hoc  eft,iam  non  poteft  iulpcndi  vel  vno  die  cla- 
deshuiusvrhis.&qucmadrnodumumdixi>Prophctahlc  refellitpmnesquerimonias,qu2  Tem- 
per in  promptu  fucrunt  ludxis.  Solebant  enim  obftrepere ,  G  quod  lignum  feueritatis  apparue- 
raf.Deus  crudeliter  nobifcumagir.vbi eft  eiusfcedus?vbi  ilia  paternaclemetia,quam  nobis pol 
licituseft?Qupniam  ergo  folcbant  Iudxnta  expoftulare  cum  Dco,Prophcta  diat,vrbeme£evi- 
fitationisi&c  quidem  tota,  quonia  non  erataliquaparsduntaxat  culpa:  obnoxia-.lcdquando  nihil 
fyncerumerat,idcodicitnonpoiTearnpliusignofci.&:  fpeciem  vnamadiungit,tamen  perfynec- 
\er.7a.  dochen fi<*niricat(quemadmodum alibi  dicitur)IeiT>folymamfuiiTecauernamlatronum.  Dicit 
i§ituxflenamfi<iffirapir!ii,zrinipjis  ■pifieribusfuifle  opprefsionem.     Sequitur, 

7  Sicuti fcaturire  facit  pitteus  aquas  (msjboc eft, fKutifcatimunt aqua exfon 
tc,W/v/fl?&,fic  fcaturire  fecit  malitiam  fua:violetia_)&  direptio,<*«r  yafta- 
tto,audita  fuit  m  ea  coram  facie  mea  afsidue,  dolor>&  percufsio^/?/'  yer- 
tunt pUganr.fed  nomen  percu  (bonis  melius  comtemt. 

Exaggerat  Prophetaquoddixerat  proximo  veri'u  .  nam  brcuitcr  fub  vnafpecieoftenderat 
Icrofolymameirel.itronumfpcluncam,  quoniam  in  medio  ciusrefidebat  opprefsio  .  Sednunc 
comparationcamplihcatlejitentiamillam,qudd  fcilicet  violentia,opprcfsio,vaftatio,  &  dolor, 
&  percuisio  fcatunerinr,quemadmodum  folent  fcaturire  aqua:  ex  fonte.Fieri poterit,vt  erum- 
pant  multa  fcelera  ex  vno  loco,fed  fequitur  poftea  pcenitentia :  vbi  autem  non  ceflant  homines, 
led  accumulat  mala  malis,hinc  apparet  turgere,&  quali  crepare  malitia ,  quoniam  non  poiTunt 
earn  reprimere,quemadmodum  rons  Temper  cbullit,  &  non  poteft  contineie  aquas  fuas .  Vide- 
mus  ergo  coniilium  Prophets,  "fla  fignificat  fontem,  &  "W2  lignificat  ctiam  fontem,  &  puteum, 
&  non  dubium  eft  quin  prorfus  lint  fynonima. Et  coarguitur  hinc  error  do&ifsimi  ex  Hebrsis, 
qui  diftinguit  Bora  Beer,  Quoniam  lit  ciftcrna,inquit,qux  tantiim  aquas  rccipit,&  nonhabet 
fcaturigine.illud  effe  falfum  conftat  ex  Prophets  verbis. neque  cnim  cifterna  emittit  aquas,  vbi  • 
nulla  eft  fcaturigo.Sed  quantum  adfummamdo&rinx  fpe£tat,fatis  tenemus  quid  velit  Prophe- 
ta,nempeIudxositafuilTeaddicl:osrcelenbus,vtfempercxcogitaietnouasartesnocendi,quc- 
admodumnunquam  definunt  aqua:  fcaturire  ex  fonte,&  quemadmodum  iam  dixi,hoc  lignum 
eft  perditifsimae  gentis,vbi  nulla  eft  a  malefkiisceffatio ,  nulls  funt  a  noxis  inducis , fed  femper 
ebulliunt  homines  in  fuis  ftclcribus.Qupniam  autem  poterant  excipere  Iudsi,  non  effe  tantam 
fcelerum  atrocitatem,idco  Propheta  iterum  aflumit  Dei  perfonam.  Dicit  igitur  audit  affuijfe  op- 
prefsitnehZ?  pe  rcufsiones  coram  facie  Dei :  q  uali  diceret,eos  nihil  proficere  tergiuerfando,quoniam 
ft apud homines centiesfecxcufaucrintjvbi ventum  fueritadDeitribunal,hoctotum  eritinuti-' 
le.Et iterum  adiungit aduerbium  "Von  afsidue,  quodrefpondctperpetus  fcaturigini  aquarum. 
Sequitur, 

8  Erudire  Ierufalem,ne dilcedat,  yelauellatur ^anima  mea  abs  te.'nc po- 

nam  te  defertum,  yelfolituiinem^  6c  terram  inhabitabilem^ocd-rype  wow 

habitctur. 

Quanquam  fie  loquutus  eft  Propheta,ac  fi  nullum  iam  efTet  remediil  malis,  hortatur  tame 
Ierofolymamad  quaerendam  pacem  a  Deo ,  &  compellat  perditosillos  homines  iplius  nomine. 
Perinde  igitur  eft,adi  Deus  in  medio  irs  curfu  refifteref.  Quid  hoc  eft? an  ego  perdam  vrbcm  a. 
me  electa? Tribuit  igitur  hlc  affc&um  paternum  Deo,  licuti  &  pluribus  aliis  locis  vidimus,  Devi 
q  uali  inuitum  progredi  a  d  vltimum  rigorem ,  vbi  pcenam  vult  exigere  de  populo  fuo:  Hei  nunc 
I/xi.24.  vlcifcar  medeinimicismcis, dicit  apud  Ifaiam  .  vocat  inimicos  ,  &  merito :  quoniam  vt  di- 
ftum  fuit,  non  defierant  aducrfus  eum  bellum  gerere:fed  dolentcr  tamen  loquitur,Hei  mihi,an 
mihineceffe  erit  vindiit.im  fumere  dehoftibusmeis:  ego  tamen  hbenter  parcerem  It  ricripof- 
fet.Deusquidemnonfubieduscftveldolori,velpcenitentis:fed  non  poteft aliter  nobis  expri- 
mi  incomparabiliseius  bonitas,quam  talibus  loquendi  formis.  Sic  etiam  hoc  loco  videmus,  vt 
Deusfeipl'umcol>ibeat.namnuperiubebathoftesceleriterconfccnderemuros,diruerepalatia, 
&  perdere  totam  vrbem:nunc  acli  ipfum  pceniteret ,  erudire  7fwp/fw,inquit,hoc  eft,  ah  non  po- 
tcrimusadhuc  redire  in  gratiam?qucmadmodum  fi  pater  offenfus  vellet  pcenam  fumere  de  filio, 

tamert 


IN    IE  R  EMI  AM.  4<* 

tamenvclletmoderariirefux,  &mifccrcaliquainindulgentiam  vnacum  rigore.  Erudireigi- 
tur, hoc  eft ,  adhuc  erit  locus  reconciliation! ,  ii  velis ,  (i  oftendcris  re  depoluiire  illam  peruica- 
ciam> quaha&cnus  mc prouocafti,  oftendam  me  vicilfim  Patrcm .  Nee  dubium  eft ,  quin  pro- 
pheticx omncsminx  refpexerintin  hunc fcopum ,  vtpopulus  fentirctmala  lua,  &  luppliciter 
veniam  deprecaretur  . Quprfum  enimprodeffct,minariincrcdulis,nifi  vtdcus  probaretan 
fint  prorfus  infanabilcs  ?  Vc-rum quidem  eft ,  rcprobos  cognolci  a  Deo ,  &  Deuni  non  tenrare, 
vel  experiri  quid  lit  in  corum  animis ,  acli  non  iatis  compertam  haberet  corum  obftinationem; 
fed,qucmadmodumiamdixi,loquitur  hie  Deushumano  morcdeinde  oftedit  quid  lit  dodtri- 
nse  vfus,nempe  vt  homines  inuitct  ad  pccnitentiam:quod  fieri  non  poteft,  niii  oblata  ipe  venix, 
&reconciliationis .  Ergo Propheta  hie  breuiter  oftendit  quo  coniilio  ha&cnus  tarn  grauiter 
minatus  fucrit Iudsis ,  nempe vt  refipiicant tandem : Nf  axellatur  anima  mea  abs le.Hlc  clarius 
cxprimit  Deus  fe adhuc tencrialiquo  amore.  Non  dubium  cft,quin  ad  fimilitudinem  illam  re- 
fpiciat,qu£ alibi  Vila eft.  Deus enimlocum,& perionam lponli  1  uftinct erga  Ecclefiam: & ideo 
hlc  oftendit  nondum  amorem  maritife  abiechTe,quo  vxorem  fuam  complcxus  fuerat.  nam 
maritus  etiam  ii  grauiter  offenfus  fueritab  vxore,non  tamen  potent  ftatim  exuere  affectum 
ccniugalemimanetfemperaliquisienfus.VidimusautcmquartocapitcDeum  iupcrare  indul- 
gentiaomncsmaritos .  Dicebat enimillic ,  Simulier  repudiata qusclicrit  alterum maritum ,  an 
prior  earn  recipiet  ad  ic"? P.euertere  ad  me  fcortum,reuerterc  meretrix,&:  adultera:  &  paratus  e- 
ro ad dandam  veniam. Nunc  ergo  idem  profequitur  Deus,  Erudire  lerufaUm ne anima.  mea pror- 
fus abs  te difcedat:  quail diceret,  Etiam  fi  nunc  ardeo , &  ftatuifeuere  vlciici tuam perfidiam , & 
rebellionem,tamen adhuc eropIacabilis,modorcdeas:& adhuc, tie  forum  te  terrain  defirtam, 
terram inhabit abilem .  Denique  oftendit  Propheta  hoc  veifu  quamlibet  grauiter  excanduerit 
Deus aduerfus populum,tamen adhuc fpem efle  venia: ,  q uoniam  ipie  erit  exorabilis ,  fi  popu- 
lus  fie&atur ,  &  luppliciter  agnofcat  culpam  fuam ,  &  ftudeat  redirc  in  gratiam  cum  Deo  ipi'o. 
Sequitur, 

9  Sic  elicit  Jehouah  exercitnum ,  Racemando  racemabunt  cjuafi  vi- 
tem  relicmiaslfrael:  redi]c,\elrcdirefac, manum  tuam  cjuafi  vindemia- 
tor  ad  caniftraytty  vcrtuntadnmios. 

Hie  confirmat  Deusfuperiorem  fententiam :  quafi  diceret  ie  horrere  ad  fpcctaculijm  i!- 
lud  tarn  trifte,&  tarn  lugubre,  quod  tamen  I  udxis  erat  pro  nihil  o.  Docet  ii-iturfc  non  fru- 
ftrahortariIudxos,vtvelfer6refipifcant,quoniamprsuideatquamhorribifisfuturafitipib- 
rumclades.  Dieit  igkur,  Sic  dieit  lebouabexercituum,  Racemando  racemabunt  .  nam  verbumhoc 
non  fignificat colligere  vindemiam ,  led  racemare ,  Crafiller ,  poft vindemias :  quemadmodum 
poftmeffem,  vbifequuntur  pauperes, qui  hincindefpicas  cuellunt,  nihil  manetreiiduum  in  a- 
gro:  ita  etiam  in  vindemiis,  vbi  raccmatur(fic  enim  loquuti  funt  Latini^nihil  manet  refidu urn: 
&idco  vetuit  Deusin  Lege  racemari  vites.  voluitenim  relinquialiquantulum  pauperibus.  Lwwf.x^.id 
Sed  hlc  dieit ,  Racemando  racemabmt  quafivitem.ncm  loquitur  de  populo ,  fed  de  rehqui  s .  Nam  eHt-2^11 
decern  Tribus  fuerant  fpolaata?,  8c  tandem  vaftata  fuerattota  regio:homincs  in  exilium  abdu- 
cii,fed paucilatebris ad tempus  qucfierat: dieit  autem  iimiles  fore  racemistSi pauci,inquit,  fint 
acini,  tamen  hoc quoquefequctur.  Proponit  denique  Propheta  Iudafis horrendam illam  vin- 
diciam  Dei,  qua:  iamipfisinnotuerat,  quantum  ad  Iiraelitas ,  hoc  eft,  ad  decern  Tribus .  Et  ta- 
men oftendit  nondum  completam  effe  Dei  vindiftam  ,  qucniam  adhuc  aliquid  manet  refi- 
duum,nempe  racematio.  Quid  ergo  vobisfiet?quid?  vidiftis  fratres  veftros  cxpilari ,  vidiftis  o- 
mnes  iugularivna  cum  liberis,  vidiftis  exerceri  omnem  f«euitiam:  &  tamen  pofiquam  dele- 
tumfuitnomenIirael)&  vaftatatafuit  terra  qua;  nunc  defcrta  eft,  Deus  tamen  adhuc  vlcifce- 
turreliquias,  ckvidebitisaliquodiudiciumbreuiadueifusrefiduum: &  quid  adhuc  expefta- 
tismiferi?&  q  uantus  eft  iftetorpor  vcfter  ad  ceffandum?  cur  non  ftudctis  vos  recociliare  Deo, 
vbi vobisoffertur talis opportunitas?  Nunc  ergotenemus  Prophet  mentem  .  Etquumdi- 
cu,Kednc  m.inum  tuam  quafi  vindemiat  or  ad  caniftra,vc\ad  czrtaWum  :  ecct  vindemiatorcsalii  aliis 
addent  ftimulos,  vt  nullus  fit  finis  racemandi,&  femper  redeant  ad  camftra  fua,donec  excuile- 
rint  quicquid  erit,  vtne  acinus  quidem  vnus  in  vite  mancat. 

PrEC  AT  I  O. 

Da  omnipotens  Deus,ne  dum  nos  contiter  imtitas  ad  poemrentiam,deinde  etiam  pro 
pofitisircetuceexemphs  nos  yrrgesjie  maneamus  contra  te  obfiinatifednos  prabeamus 
fkxibiles>ac  doales,  &  ne  expenamur  rigorem  ilium  horrc  ndum}dc  quo  conaonatus  es  a- 
pudpK)pulwn\etcrem:fedprccueniamus  tram,  qiu£  olim  illis  demmtiatafuit:  &  itafmce- 


cAp    vi  I  O.   CAL.    PR  AELECTION  ES 

roatiw ddteredeamus yvt fentiatnus  te femper  propitium  fore  Vatrem peccatorifas., 
quotiesadte  rediewitfyncero  corded  abfquefiftioneun  Chn'slo  lefu  Domino  noftro, 

A}nen. 

1Q  Ad  quem  loquar?&:  quern  conteftabor/vt  audiandEcce  incircu  n 
cifaauriseorum,&nonpoteruntattendere:ecceverbumIehouaeiuic 
illis  opprobno,non acquieueiunt  in eo,/x>ce/?, nonobkftatifknt.ysnfignifi- 
cat  capere  obletlationan:Ms  rij  ontpnns  nulplaifor. 

H'  cProphetaoftendit  non  effe  cur  opcram  diuriusconfumatin  obiurgandopopu!o,quo- 
niamfurdisloquatur  .  dixt  rat  emmhefternaledioneDeumadhuc  fore  placabilem  ,  hre- 
Cpncerent  Iudxi:  mine  quail  adleipfum  reuerfus,dicitfe  verba  perdere.  Et  ideo  fufcipit  inter- 
ro°antispafonam,  vt  in  re  velabiurda>  velinopinata ;  Qww  «//e^«.<r,inquit,©,^«ff»  conteBa- 
bor  ?  Tamen  iam  hortatusfueratfucspopulares  ad  pcemtcntiam,  vt  hen  vidimus.  Sedhaec  in- 
ter fe  non  pugnat,quia  voluit,  quoad  nui  poffet,  confulere  faluti  populi.Deus  etiam  hoc  pra% 
ceperat :  &  quemadmodum  heri  didum  fuit ,  ipfe  Deus  volebat  hoc  elle  teftatum ,  per  fe  non 
ftare,  quantum  ad  doiftrinamip.ftat.quominusrcconciliareturpopulofuo.  Nunc  ergo  vide- 
mus  contextum  bene  fluerc,  quia  Iereniias  officio  fuo  fundus  eft ,  dum  voluit  tentare  an  fana- 
bilisefletpopulus  S.dvhi  vidtttantamobftinationem,qu2non  admittat vllunl  remedium, 
csclamat  quail  ziromius, Qum  alloqu.ir'i  Cir  quem  contertabor?  Summa  eft,populum  ficaddi- 
dum  effe  impietati ,  vt  fi  uftra  Prophets:  in  eo  fanando  confumant  cperam  .  Et  hanc  fenten- 
tiamconhrmatiecundovcrbo,vbidicit,  Q»em  conttftabort  lignificat  enim , non tantum  con- 
temni  ab  lpiis  limplicem  dodrinam ,  fed  oLteftationes  ,quibustamen  fubeft maior  efficacia. 
Summa  eft,nullis  remediis  poffc  curari  prauitatcm,  quae  non  tantum  refpuit  dodrinam,  &  fan- 
das  admoniti.jnes,  fed  etiam  peruicaciter  rciiftit  obteftationibus .  V t audtant  ,mcpiit .  iignirl- 
catetiarnfihdelitcrcfaciumiuumperagat,carere  tamen  laborem  cmniproftdu,quialurdi 
lintomriLsIudxi.  Etideofubiicir,  Ecce iniircuncifx  eft mris  eorttm .  Ha*c  loquendiiigurapaflim 
occurnt  apud  Prophetas :  vocatur  auris  incircuncifa ,  qua:  reiicir  omnem  fanam  dodrinam: 
Corincircuiiciium,quodcftp-riiicax,acrebellt.Sedratiotenendaeft:quoniamCircucifioe- 
rat  teftimoniumobf.quii,ideo  Scripturavocatincircuncifos  ,  qui  hint  indocilcs,&  quiaHe- 
do  Datimore,&  ommfenfupictatrs,  poftfuasconcupifcentiasrapiuntur .  Hocautem  odio- 
fumerat  apud  ludxos.  nam  Circuncilio  dabat  illis  non  vulgarem  materiamhducix,  cumef- 
fet  fymbolum,&  pignus  adoptionis:  &  cum  fcirentea  fe  ab  aliis  gentibuslegregatos  effe,  vt  cf- 
fent  facer  Dei  popul  us.  SedProphua:  excutiunt  inanem  fiduciam,vbi  vocant  inciicuncifos 
corde,  &  am  lbus,  quiamentiti ruerant  Deo ,  cum  polliciti  fuerant  le  fore  obicquentes .  Nam 
fignum  lllud  externum  per  fe  nulhus  eft  momcnti,nili  refpiciatur  finis .  voluit  Dcus  Circunci- 
ftoneconfecrareiibivcteicmpcpulum:  vbicontentierantlignovilibiliduntaxat: nulla  mane- 
bat  Veritas . ergo prophinabant  fcedus  Dei .  Quemadmodum hodie ii  Baptifmo  fuperbiant, 
quivoluntccnicnChnftiani,intcreaoftend.ii>tie  carcreomni  Dei  meru>&  vita  eorum  abo- 
leatveramBaptifimnaruram:indeapp.rctcffe  facrilegos,quoniam  contaminant  quod  fan- 
Romi  17    dumeft.EtideoPaulus  vocatliteram  Circuncilionis, fignum  illudabfqueveritate: quemad- 
modum hodie potcft  vocariB.ipnfmus  literalism  cmnibusprophanis.quinonrefpiciuntad 
finem .  Dcus  enim  hac  lege  nos  in  fuam  Ecclefiam  recipit ,  vt  limus  Chrifti  membra ,  &  guber- 
natieiusSpintu,reniintiemus  cupiditatibuscarnis  noftiJE.  vbi  autem  volumus  fub  pmextu 
BaptifmimiicereDeum  cum  diabolo,  hoc  eft  detcftabilcfacrilegiu.talis  fuit,  &  tarn  fupinafe- 
curitas  apud  ludatos.  H zc  ratio  eft  cur  Prophets  tarn  faepe  illis  exprobreut  prarputiu  cordis,  & 
prajpunuaunu'.Voscftispopulus facer  Dei:pfobate:fi  vos  iadatiseffecircunciios:  certepelli- 
cula  ilia  ablata  non  fatisfacit  Deoioftendite  vobis  circuncifa  effe  corda ,  &  aures.atqui  prxpu 
tiUinmanetincorde,manetctiainauribusveftris.ergoprophanieftis.NuncergotenemusPro 
phetacfenfum,&i'imulcurtotiesScriptura  loquaturdeprzputio  cordis  &aurium,nempevt 
Iuda:isexprobretprophanationemilliust)gni,quoddebebateffepignusadoptionis,dcinde  fi- 
mul  valereadprofefsionemnou£  vits.Noneleuat  coru culpa Icr.mias cum  dicit,Noff^n/*e- 
r.'(»^4f/f»</p>-pSiquisobiiciat,anhocdebetvocariincnmcn,quodnonpotuenntattedcre,Pro 
pneta,fkuti  dixi,non  extenuat  eoru  culpam:  fed  potius  oftendit  ita  fuiffe  demerfos  in  fua  mali- 
tia,vt  iam  non  client  fui  copotes:  quemadmodu  cbrius  non  eft  compofita:  mentis,  fedquia  fibi 
contraxit  hoc  vitm  intemperie  fua,ideo  error  eius,vcl  ignorantia  non  eft  excufabilis .  Sic  etiam 
Propheta  dicit,nonpoffeluda:osattenderead  verbu  Domini,nepequiaaddixerantfe  diabolo, 
R.»m.e,fjr7  vt  efient  quali  eius  mancipia:quemadmodum  Paulus dicit  eos ,  qui  deftituuntur  gratia  Dei  effe 
veniidates  fub  peccato.  &  Scriptura  ctia  alibi  ita  loquitur. In  fumma  hlc  leremias  docer,  tantu 

fuiffc,& 


IN    IEREMIAM, 


'P 


fuiflc,  &  tale  habitii  contractu  a  Iudxis,  vt  non  efTcnt  ampliusliberi  ad  bene  agenda:  quia  dia - 
bolus  1  ua pro libidine  huc&  illucipibs  trahebat,acli client  vincticiuscathcim  Etitaexprimit 
deiperatam  malitiam  .  Ariftotcles  etiam  ti  nulla  lit  eiusauthontas,  quantum  attinuad  princr- 
piumvoluntatis,quiaftatuit  libcrum  arbitrium(  nihil  enim  cognouitdcpcccato  on;  mali  ,  & 
corruptclanaturx)tamenfatctureos,quimaximelibcrilunt,non  poilcbcnc agcre,  poflquam 
itaobdurueruntin  ruisvitiis,vtax/;a7t/<iniprisdominctur.Namintemperantiacflqiia<ityran- 
nus,qui  italubncit  fibi  omnes  affcctus,&  l'enius  hominum,vt  nulla  lit  lllic  libei  tas .  Nunc  cr's  o 
vidcmusqiiid  fibi  velit  Propheta;  non  intclligit  ludxos  peccare,  quia  non  lint  prxditi  faculta- 
te:ied  quia  le  ipibs  demeriennt  in  profundi!  malitix,  vt  lint  quail  venundati  diabolo,  qui  tenet 
illostibideuin&os,&impellitfuriofeprout  placucrit  .  Et  hoc  melius  colligiturex  contcxtu. 
Dicit  cnim,Ec<*  verbumleboutfuit Mis opprob>io,ey  non  compUcnit ipfis  ■  Diximusenimdc  lienih- 
catione  verbi  ysn .  clariusnunc  demonftrat  Prophetaculpani  refidere  iniplis  Iudxis,quoniam 
contempfcrant  Deum.vnde  igitur  ilia  impotcntia ,  dc  qua  loquutus  ell  ?  hertipe  ex  ilia  mtempc- 
rantia,  quod  lcilicetftatucrintapudie  pro nihiloduccre&Deum,  &euis  Prophctas.  Cum  er- 
go Jtaanimi corum  elTent obftinati  ad impium  dodrinx  contemptum, inde  tectum  eft,  vt  non 
poffent  audirc ,  quoniam priuati erant  omifi  intelligent .  Vndc  hoc?  bempe  q dia  oculos clau- 
leran^&obturaucrantauresfuaSj&^eaddixerantprorlusdiabolo.vtimpLlIereteos  inquem- 
libet  furorem.Denique  in  fine  verfus  oftendit  principium  tonus  malieflc,  ^W////j  verlwn  Dei 
non pii cite rit,  hoc  eft,  quod  non  adiecerint  ftudunn  luum  ad  pietatem ,  quod  nun  oblcclatifuc- 
rint,cum  venirent  Prophetx,&  illis  proponcrcnt  Dei gratiam .  Q^uoniam  ergo  apod  ipios  inli- 
pida  fuerat  dofirina ,  ita  vt  earn  reiicerent ,  cum  deberet  iiimmoperc  effe  dclcer.abilis ,  hinc  fa- 
ctum eft,vt  ftupidi  effent  prorfus,&  carerent  omniiudicio  &  ratione:hinc  ctiam  prxputium  au- 
riumde  quo  nuper vidimus.    Sequitur, 

ii  Ergo  indignatione^eY/ntJehoua;  repletus  Cum,copulabic  ponitur Vi- 
ce illatiua  particulce}nif '  aductfatiue  rcfoltere  libcat  yttqui3  vclcgoautem,  tk  J  a  bora - 
uiconcinencIo^derTundendumfupcrparuiiIumincompicis^c-e^jW 
publico yforis,  &  fuper  confilium  muemim^wnfuntpropnc  ckFii:na>n-inuest 
cligcrcifed  ita  vocanturimemstfuifuntinfiore  cetatis,  fimiliter ;  quoniam  etiam 
vir  cum  vxore  capiencur,  fenex  cum  pleno  die  rum. 

Hlc  altius  exurgit  Propheta,  quoniam  non, fads  fuit  limpliciter  proponere  do&rina  apud 
hominespra:fra6tos:fedoportuitetiamacriusiplosftimulare,&inteiduetiamconfodere,quia 
non  poterantaliterafiiciitantaeratillorudurincs.Retinet  igitur  Propheta  ilia  ratione,  dequa 
heri  di&um  fuit.Et  ideo  ktiirmzxfe  plenum  effe  indignatioxe  Dei.  Poffet  hoc  accipi  pafliue,&  acti- 
ue,nempe quodProphctafancto  zelo  excandeicar, quoniam  iuftinet  caulam  Dei:  vel  quod  ex- 
horreretiudicium,de quo  tamenminimeioliciti  erant  Iudxi.  Sednondubium  cft,quinhlclo- 
quaturexSpintusfanftiinftin6lu:qua(idiceret  ienonprofeirequodinanimofuoc6cepit,fed 
quoddictatum  fuitaSpirituDei.Refcrturinfumrna  hxcindigiiatioaddo&rinam:  qualidice- 
ret,Sivehemenusagovobifcum,neputctishominemiracutidiacorrepu;mobliuiicirnodeftix: 
namSpiritusDeirapitme,&impellit.  Quicquid eft igitur  indignationism lingua mea,quic- 
quid  eft  vehcmentix,&  afperitatis,  &  minarum  ,  hoc  eft  a  Spiritu  Dei ,  non  exproprio  hominis 
fenfu.Hoc  fine  dickfe  repletum  effe  indign.ttionc  Dei.  Et  q ux  l'equunrur  confirmant  hanc icnten- 
tiam  .  iicit. cmmfefttigJttimeJfeconiinendo: quail  diceret,tantumcffcimpetumiix  Dci,viquali 
rumpatur,nifierumpat  inhanc  vehemcntiam.Et  hinc  colligimus,  quemadmodum  dixi,mhil  a- 
liudProphetamteftari,quamfc  non  impel li  vel  indignatione propria,  vel  alio  carnisfuxmotu: 
fedrcquineceffarioquoferturinftinftuarcaiioSpiritusDeiincmpenedodrinaeiusfpcrnatur: 
quemadmodum  Iudxi  pndem  affucuerant ad  fua  ludibna ,  vt  dicerent  inanitcr  le  terreri  quail 
pueros.Ne  igitur  fuo  more  Iudxi  ita  llludant,  affirmat  leremias  fe  turgere  indignatione  Dm ,  nee 
poffe  arapliusfcrre,  quin  proiiciat  in  capita  gentisfux  quod  Dominus  depofuerat  apud  ipfum. 
Sed  quia  alibi  videbimusiirnilesloquendiformas,&magisexpreffas,idco  leuir.sprztereo.  po- 
ftea  dicit,  E^W-ow.Neque  enim  dubiumeft,quin  h'ic  cotinueteandemdoclrinam.  Dicit  igitur, 
quoniam  non  poffitampliusfupprimere  vindicH  Dei,  cuius erat  prXco,  tcnuncipftmeffunde>-e: 
Juperpurmlos,  inquit,  incompitts  .  Non  dubium  eft,quin  lignificct  his  verbis,  nihil  effe  in  populo 
fynccrum.-quia  pueri  ipfi iarri  fub  eodem  effent reatu  .  vbi igitur  fie  graffat ur  impictas,  vt  ne  te- 
neraquid'emxtaspuerorumfitabeaimmunis,fignumeftdelpcrationisvltirr,x.  Hoc  intclligit 
Propheta  cum  dicit  fe  cffitndere  ir Am aduerptt  p.iruuks .  Pofteaaddit,  Et  fiiper  actum,  TiD  li- 
gnificat  congrcgationem ,  &  cxtum  >  lignificat  etiam  confilium  .  Sed  quoniam  Propheta 

ii   ii. 


CAP.   VI.  IO.  C  AL.  PRAELECTIONES 

loq UUtus eft  de  pUtcis^videtur  cffe  antithefis  inter  compita  &  inter  conliliaiquah*  dicer et,pueri 
ludut  inplateis»carent  omnicontilio:fedtamen  ego  inuoluam  eos&  fenibus,&  viiis,quiaobno 
xhfuntipliquoque  Dei  iudkio.Pofteaadiungit,Co»^/Hwu«ww«»i'.  quia  plus  eftprudentis  ,& 
moderations  in  iuuenibus,qui  iam  adoleuerunt.Neque  enim  0">Tm3  vocant  Hebrxiadclcfcen 
tes  quindecim  annorumried  vivos  qui  iam  funt  integral  2tatis,&  mature:  &  nomen  hoc,quem- 
admodumdixi4educituradelc£tu.QiiiergoiuntinxutisnoreillivocantuiBnlnj,c]uoniarn 
pr2ditiiuntconli!io,nequeincompitiskaexultat,vtpueri.  Prophetahicdicit,IamnaDeitam 
iuper  paruosfe  eff  undet.quam  fuper  ele£tos,quiadoleueiut  viquead  annosviginti,  &  triginta. 
OuU,inqmt,vircum  muliere  comprebendenturfetiex  cumpleno  xtatts.  Putant  vocari  plenum  statis, 
dierum,qui  iam  fit decrepkus.S.d  per  |p i intelligo fenem,quiiam  propinquus  eft  mortr.per  plc- 
numanatisintelligo  omnes  qui  iam  i'unt  maturj :  quemadmodum  ab  anno  fo.vfque  ad  8o.pof- 
l"unt  vocari  plcni  dierum.Significat  in  fumma,neminem  fore  immune  a  vindi&a  Dei,  quoniam 
grafiarafueritimpietas  inter  omnes  ftatus,&  ordines,&  states  etiam.  Sequitur, 

u  Etvoluecur  ,quafi  per circmtumfac eft  propria  Jigmficdtio^ertentu^domus 
eorumad  alienos.-agri  &  vxores  fimiliter.-quia  extedammanum  meam 
fuper  habitatores  terra:,dicit  Iehouah. 

Speciemvnamvindia^exprimitduntaxat,qu6dfcilicetfpoliabuturIudsiterra,quampu- 
p/tf.ijx.i*  tabantiibifempertranquillafore.quoniaenimdiciumerat,H£Ecrequiesmeainfeculumfecu- 
lijhlc  habitabo  ,putabant  fenon  pofteillinceuelli,  &  tarn  certum  iibiefle  domicilium  in  terra 
Chnaan  imaginabantur,  quam  ccrta  eft  fedes  Soli,&  Luns  in  cxlo.  Cum  igitur  ftulta  ilia  cofi- 
dentia  fe  deciperent,  dicit  Propheta/ore  circttitum ,  vt  Deustransferat  illorum domos  ad  gentes 
cxteras.Pofteaaddito,^rf^m,©-^>.v»^W.ErathocincredibileIuda:is-.fedoportiiit  tamgra 
uiteripl.isdcnuntiari'Deivindiaam,vttademexpergefieret.Etideofubiicitur ratio,  QtiodDeuf 
extendet  /».<»«w/«.iw».Propheta  enim  hie  cuertit  eorum  contumaciam,quia  produ cit  Deum  ho- 
ftetmquafi  diceret,non  efte  cur  iibi  putcnt  tranquillam  fore  pofTcflicnem  terrx,quia  Deus  iam 
illis  eft  infenfus.  Vnde  autem  illis  terra;  polTeffio ,  nifi  ex  gratuito  beneficio  Dei?  ii  iam  Deus  eft 
illis aduerfus,quid  fpeirefiduum  elTepoteft?  Nunc  ergovidemus  caufam  reddi  a  Prophctain 
tine  verfus,  vtfeiant  ludsei  non  efleincredibile  quod  dixit  de  transfer  endis  eorum  aklibus,  &a- 
gris,&  vxoribus.   Sequitur, 

13  Quia  a  paruo  eorum  vfque  ad  magnum  eorum  omnis,  yel^quilibet, 
concupifcit  cupiditatem ,  hoceft >aipidu6  eftlucri ,yeladdiclus  auaritia } &  a 
Propheta  vfque  ad Sacerdotem  quilibet operatur  mendaciurrij/wei-r, 
frauduknter  agit. 

Nunc iterum  Propheta exprimit,non  effe miru  (1  Deus tanta feuerkateftatuei  it  agere cum 
populo  illo,&  infligere  vltimam  cladenr.quia  nulla  pars  fana  erat,  fed  impietas  occupauerat  o- 
mnesordines.Poteft  quidem  hoc  referri  ad  iuuenes,&  fenes  chmdick,&  paruovfque  ad  magnum'- 
fed  malo  de  pauperibus,&  ignobili  vulgo  intelligere  membrum  ynum:  alterum  vei  6  de  Proce 
ribus,quipollebantauthontate,&diuitiis  in  populo.  Dicit  igitur  nontantum  in  parte  vnare- 
gnare  contemptum  Dei,  &  omne  genus  fcclerum,fed  in  toto  corpore,  vt  nulla  fit  fanitas  a  capi- 
te  vfquead  plantas  pedis.  Nunc  ergo  tenemus  confilium  Prophets  cum  dicit ,  A  paruo  vfque  ad 
nmenttmiEx.  hoc  etiam  meliusapparetex  fine  verfus,vbi  dicit  a  Propheta  vfque  ad  Sacerdotem.  vbi 
amplificat  quod  dixerat  de  paruis  &  magnis.  Ergo  videmus  per  magnos  non  intelligi  homines 
a:tatismaturs,velproueSs,fedquierant  in  aliquogradu,&:honore,&  quorum  exiftimatioviT 
gebatj'vel  propter  diuitias,vcl  propter  alias  dotes. ita  etiam  ex  oppofito  paruos  vocat  non  pue- 
ros,fed  quierant  contempti,qui  crant  ex  infima  plebe,&  quafi  ex  fsce  ipra.Nam  llcuti  iam  dixi, 
amplificat  quod  dixerat  vbiproduckin  medium  Sacerdotes,  &  Prophetas. Etiam  fiRcx,&  o- 
mneseiusConfiliariieiTentmaximefceleratr.dcbuktamen  vigere  aliquodpietatis  ftudiamih 
Prophetis,&  Saccrdotibus:faltem  debuit  manere  aliquis  pudor .  Prxfe&i  enim  fuerant  in  hunc 
finem,vt1ucemaliispra*ferrent  .Cum  ergo  illiquoqueeilentapoftatae  vel  degeneresab  omni 
Deicultu,  quidpotuitcognofci  in reliquo  populo?  Nuncergo  videmus  hlc  obftnii  os  im- 
piis,necxpoftulentcumDeo,veIobftrepant  eius  feueritati, quoniam  peruenerant  viquead 
fummum  cumulum  impietatis,ciimfcilicet  Sacerdotes  ipli,&  Propheta:  non  minus  elTent  cor- 
rupt! ,  qudm  vulgus  hominum .  Qup^l  dicit  omnes  concupifcere  concupifcentiam ,  cxtenditur  ad  o- 
mnes  fraudes,&turpem  quarftum-.denique  comprchendit  omnes  partes  auarkis .  Ciim  di- 
cit Swrdotesitr  Propheta*  opewi  mevdaciitm,  vel  agere  fraudulenter ,  idem  iignificat ,  fed 

aliisver- 


IN     IEREMIAM.  fI 

aliisYerbiSjnempequodnullacflctintcgrkas  etiam  in  ipfisdo&oribus  acmagiftris  quidebe- 
bantdTe  duces  cxcorum.Deusenimillosordinaueratvtprajferrentlucem  quemadmodumdi 
xi,&  viamfalutismonftrarentrcliquis omnibus.  Sequitur, 

14  Ec  fanarunt  plagam filia: populi  mei  fuper  leuitatejioccflifiipcrm- 
bdo}de  >M/jj/o,dicendo,Pax  pax:  <Sc  non  pax. 

Hoc  refertur  ad  folos  Saccrdotes,&  Prophctas,qu6dfcilicetnontaniurnmalocxeplocor 
ruperint  populum,  fed  etia  excuffcrint  omnc  metum  Dci,&  fuis  impofturis,peruei  'iaqut  iac(..n 
tiaabftulcrmtomnemreuerentiadottrinxpropheticx.  Dicitigitury4«.i/fc  dm nibilo,  Velfupe'r  le 
uitatc,pUgiimptpnli.Pa  concefuoncm  dichfwttJJepoptiliviil/iera.Niiqiic  enira  hoc  eft  curai  e,vbi 
malum  augetur:qucmadmoduLiblentimperiti,dumtenicreadhibciitperueriarcnKdugu,iiL  re 
mflammatione^vbi  mediocre  aliquoderatmaIum:veldumtantilmincumhunt  leniendis  dolc- 
ribus,v;enerant  putredine  incus, qua:  co  magis eft  exitialis,quo  eft  occultior. hoc  non  eft  lunare, 
ledperdere.SedPropheta,quemadmodumdixi,conceditipfisverbumianauoms:de)c  tantiini 
differit>qu6dlcilKetiintcarnihces,&nonmcdici:  S jrt4nt,mquk,phgam  populi  mii.  Loquitur 
quafi  ex com  ore,  Vos  fcilicet  cftis boni medici,  quia  y eftris blanditns  mulcetis  populu  meum: 
cratvtendumnoiitantumacribusmedicamentiS)&;quspungerentacqueadr"eriv:ntdo[ore;  fed 
ctiamcauteriis:  &fe6tionibus.  vos  autemtantumadhibecislenimera;ha?c  eft  veftra  ratio  meden 
6i:S*nntis  hoc  modo  pUgtm  populi  mei,vc\  emplaftr  js,vel  aliis  medicamens,  cj  ui  malu  inn 6  pel- 
lunt-.fed  quis  eft  profedui?Continu6  poft  oftedit  quamam  fuerit  ilia  ianatio.D/rtWojinquit,^,** 
»4X.Scimus  hoc  fuiffevetusmalum,&  fere  commune  omnib us  feculis;necmiri;m.Nt mo  eiam 
eft.qui  non  cupiat  libi  afferri  dclicias:&  quod  cernimus  quotidicin  morbis  corporalibus,idem 
etiam  vfum  habet in ipirituahbus morbis  .Nemo  xgrotuslibenteradmittetconfiluimmcdici 
fui,fi  prohibeat  vfumeorumomnium,qua:appetit.quidigiturfaciam?pisftatmori,quamob- 
kempcrare  huic  confilio.Deinde  vbi  medicus  uibet  lumere  potionem  amaram:ego  euomcrem 
potius  cedes  cor,quam  haurirem  potionem  illam.  V  bi  etiam  veniendum  eft  ad  fecandas  venas, 
^caliaacerbioraremedia^cutiiuntcauteriaAeiuimodijOjillicinftat  aegrotus,  &  vellctiielltt 
ipfi  liberum,configere  oculos  medicis  fuis.  Quod  ergo  experientia  in  morbis  corporalibus  do 
cct,hoc  idem  vfum  habet  in  vitiis,vt  dixi.  volunt  omnes  libiimponi,  3c  ita  fit,  vt  appctant  Pro- 
phctas  quipromittantlafgasvindemias,  &copiofammelTem,qucmadmodudicicurapuda!ifi 
Prophetam,nempe  Micheam,EcceinquitDeus,vultis  habere  Prophetas.quivobisconcicnen  MUhn*  i.ii 
turde  opinio  prouentu,ac  promittatomnc  genus  affl.uentiar.&  non  vultisipiosftillare  malum, 
inquit-.hoc  eft,non  vultisvobisdenutiaripoenas,quibustamendignieftis.Qupnumergocon- 
teptores  Dei  cupiunt  bladitiis  fe  mulceri,&  rciiciunt  optima,&  maxime  ialutai  ia  remedia,  hinc 
faftum  eft,vt  Deus  ab  initio  laxaucrit  frarnum  Satance,&  ita  gralTati  f uerint  impoftorcs,qui  di 
ccrent,V  ax  p  *x:fid fuper  leuiute:  hoc  tft,  nihil  eft  folidum  in  hacfanationedicit  Dominus, qui* 
voneHpttx.  Quemadmodum  quo quifqiic audacior eftinter  cosqtii  prohtentur  medicinam,  & 
tamen  funtartis  imperitr.co  etiam  magiseftcxitialis.  Oftenditigitur  Propheta  hancfuiffecau- 
fam  vltim£cladis,quoniamdeceptifuerunt  Iudana  iuisSacerdotibur&dcc~toribus.  interca 
quemadmodum  alibi  di&um  fuit,  non  excufat  eos  quafi  pofTet  reiici  culpa  in  pcruerfos  doftc- 
res.  Vndc  enim  faclum  eft,vt  pfeudoprcphcta:  ita  illos  facinauerir.t?  nempe  quia  fcientes,&  vo- 
lentesperierunt.NolcbantenimadmitterebonoSj&peritos  medicos'.idcooportuittradicar- 
nificibus. Sequitur, 

15  An  confufifunr,  \>el,anpuduiteos)  quia  abominationem  patrarunt? 
€tiam  non  pud uit  cosjooc efr,  nihil  prorfus  in ipjisfuit  pudoris ,  etiam  crubefcere 
vefcicrunt:  propterea  cadent  inter  cadentes ,  intempore  vifitationis  eo- 
rum  ruentjinquit  Iehouah. 

lam  conuertit  Ieremias  fermonem  ad  totum  populi  corpus.  Proximo  verfu  tanrum  Sacer- 
dotes,  &Prophetasaggrcfiuseft:nuncgcneralius  loquitur,  quod  fcilicet  exuenntomnempu- 
dorem:  Ecce,inquit,iatisconuiftifunt  fuorum fcelerum, manifefta  eftipforum  prauitas:&  ta- 
men null  us  eft  pudor  :ignominia  eorum  eft  in  confpeclu  cceli&  terra::  Angeli,  &.  cunftimor- 
talesteftesiunteorumprauitatis:  iediuntfrontemeretricia,nec  tanguntiirignominiajfiixlcn- 
fu  .  His  verbis  lignincatdelperatumcffe  malum  populi ,  quoniam  fcilicet  peruenennt  ad  ftu- 

{>oremillum,dequo  Paulus  loquitur,  cum  xocaio.-m>y>iKOTv.f  eos  qui  obftinatifuntin  fuis  fee-  Ybl„f^.\9 
eribus,&  quinon  dilcernunt  inter  reSum  &iniquum,  inter  album  &  nigrum.  Hoc  ergo 
nunc  Propheta  lignihcat  cum  dicit ,  knnon  erubkermt  ?  Sed  interrogatio  magis  emphati- 
ca cft,quam  fi  fimplex fuiflet  cxprobratio,  vel  afiirmatio ;  Etiam ,  inquit,«o»  er«bueyHnr.in  ipfo 

j.    iii. 


CAP.  VI,  IO.   C  A  L.   PR  AE  LECTION  ES 

pudore  etiam  ncfcicrunt  quid  effet  tangialiqua  verecundia:poteft  hoc  quoque  rcfcrri  ad  cafti- 
gationes  quibus  non  f uerant  fuba&i.-quaii diceret ,  data  opera  impudetiam  luam  prodere,quia 
non  humilientur  iub  Dei  manu.Propterea  cedent  inter  cadeutesym^\xk,hoc  eft,iam  non  difputabo 
amplius cum  illis,ncquc  verbis  contendanr.fed  exequar  meum iudicium  contra  eos.C.ident  igi- 
turj»WT4^m«.quali  dicer  et,Egofatis&luper  ilhs  denuntiaui  bellum : ii fuuTent  adhuc  la- 
pabiles,debuithocadconuerlionemvalere,qu6dtotiesfi.icruntadmoniti  ;in;6  etiam  quoda- 
fperiusipfosftimulauivt  adme  venirent:  ergo  nunc  ceffabo  a  verbis  ,&  exequar  vindi&am 
rncam,vc edatur  ftragts quam  meriti  funt. Et  ruent ,inquit,jK  die rijitatioms  ipfomm-  Et  ex  hoc  fe» 
cundo  membro  clarius  intelligimus  q  uid  iit,&  quid  iigniheet  cadcrc  inter  cadetcs,nempe  quod 
ruent  in  die  vifitationis,hoc  eft,eum  Deus  iam  exerto  gladio  Teniet  ad  ipios  perdcndos,vbi  fa- 
tigatus  f uerit  tot  monitionib  us. 

Precati  o. 

Di  amnipotens  Deus>quando  modis  omnibus  nos  ad  te  quotidie  reducere  conaris,  %f 
ita  temperas  verbum  tuimtvtmtnc  blade  nos  ad  te  aUiciasfiuncautcm  cajligcs  feuerius^ 
CF  minis  etiam  nos  adgas-.ne  fvtius prorfus  indocdesifed itaguberna  nos  Spintu  mxnjue 
tudinis,xtfubijciamus  nos  tibi,  tyfacro  tuo  xerbo:^fic  terreamur  mctu  ludicij  tui^at  ta~ 
m  "nfempcrgufiemus  dulcedi  em  mifericordix  tuce  y  Vf  adhareamus  tibi  in  Qhnfto  Vilio 
tuOydonec  tandem  vere>& .  erf  Be  cognofcamus  te  nobis  cfie  Vatrem, %?fmamutfru~ 
BuadopRonisnoflrce,in  eodem  Cbriftolefu  Domino  nojlro,  Amen. 

16  Sic  dick  IehouahjScate  fuper  vias,&  videte,&  inquirite  de  femi- 
tis  (eculi,koce'sl)a}ltijiiis}<]uxnam  via  fit  re&a:&  ambulate  in  ea,vt  mue- 
niatis  requie  anirriwe  veltr«e:&dixerunt,Non  ibimus/re/,wo»  ambulabimusi 

HI  c  docct  Propheta,non  pofle  extenuari culpam populi quafi  errore  peccalTc-r.quoniam fa- 
ns fuperqucadmonitus  a  Deo  fucrat .  Eadem  fere  lententia  legitur  apud  Haiam,cap.2-8, 
:/4,t8.i»  HzcrequieSj&noluerunt.Scdplunbus  verbis  Prophetanofterinuehkiircotraludajos,nem- 
pe qma.D:usiujJeriteosJt4refuperyiM>aJj>icere,Ok inquirerede omnibus femitit  untiqms.  Similitudi- 
ne  vtitur  .neq  ue  enim  ambigere  nos  opoi  tet  vbi  via  nobis  oftenfa  fuit  ore  Dei .  Sed  coarguitur 
populi impietas,qu6d non  laltemaperuerit  oculos,  cum  Dcusmonftrartt  viam,  &  pcrmitttret 
libcrumdeleduin.namhicDeuminducitnon  preciieiubentem,fedcum  tanta  indulgetia,vtli 
berum  iitpop.ilo>cligerequam  probabit  viam,&  putabitoptimam  elTe:vbi  Deus  tarn  clemeter 
agitcumhominibus  &  familianuriilisproponitquidvtilefit>atqueexpediat,h£cfcedior  eft 
ingratitudo,refpueretalcm  Dei  indulgentia.Tcnein us  ergo  nunc  Prophtta:coniiliucumdicit 
Deum  loq*utumcfle,yt ftarcnt  fupervids,®'  confderttrent  quideftetfa&u  optimu:Rf/^'cx/f,inquit,er 
hwenietit  requiem.hoc  cft,vt  inueniatis  rcquie(nam  copula  hlc  denotat  hnern)  Vt  ergo  muenintit 
rf^«»'fm,«wffwtwy?w.HlctignihcatPropheta,tamumltctiire  per  Iudsos,  quo  minus  frucrentur 
rebusproiperis.&tranquilloftatuJquoniamhobteperaffentconfilioDeijinpromptueratillis 
requKs:demque  tignificat  iponte  fuifle mifcros , quia  Deus  propofuerat  illis  fcelicem  ftatum: 
fed  conteptam  fume  hanc  gratia  abipfis,idqucperuicacitcr.nam  hoc  fonantvcrba,vbidicunt, 
"Hon ambttUbimus.  Videmushlcdetegipopuliconturnaciam,quiaalioqui  poterant  excipere  fe 
fuilTc  deceptos:<5e  li  f  uiiTent  tempore  admonituobteperaturos  fuiffe  bonis  &  fanis  conliliis.  Vt 
aniam  hanc  prscidat  Ieremias ,  dicit  eosdcliberata  malitia  refpuilTe  oblata  fibi  requie  a  Deo. 
DixeruntyKon ambuhbimus.  Hoc  propofitii  facile  demoftrat.cotumaciter  perftitiire in  liiis  pec- 
catis,ita vtnonplacuentiphsiequics,qustamenerat iub ipforummanu  Locus hiccontinetv- 
nlem  doctTinam,nempchdemiempcr  nobis  adferre  pace  coram  Deo,nequeidmodo,quatnn!S 
in  D;i  milericordia  acquiefcere  iubet,ficuti  Paul  us  etiam  docet  hunc  eife  perpetuum  eius  fru- 
ftum:icd  quia  vnica  Dii  vol  untas  ad  pacandas  metes  noftras  fufhcit.  Qmlquis  ergo  amplecri- 
tur  exanimo  doctrinam  a  Deo  profe&am,  tranquillus  eft .  Ncque  enim  patitur  Deus  fuos  flu- 
i(^uari,vbi  in  ipfum  recumbunr.led  oftendit  quanta  fit  in  veritatc  fua  rirmitas.Quod  fi  illud  iub 
Lege,cS:  Prophetis  valuit,  quemadmodu  etiam  citauimusex  Ifaia:multo  magisnuc  iub  Chrifto 
requiem  obtinebimus,fi  fubiiciamus  noseius  verbo:qucmadmodii  etiam  ipfe  promittit,  Vcni- 
te  ad  me omnes qui  laboratis,  &  onerati  eftis,  &  ego  reficia  vos :  8c  inuenietis  requie animabus 
veftris,inquit. Ergo  hie  locus  valet  ad  commendationemcceleftisdoftrinar,quodfcilicet  ad  pa 
candasconfcientias  valear,vt  nulla  fitperp!exiias,vel  hsfitatio.  Sequitur, 

17    Etcon- 


9^m.^.t 


IN    IE  REM  I  AM.  ji 

17  Ec conftitui fuper eos fpeculatores,  vtattenderent  ad vocem,^ 
e?i}clangown,tiibx:d>c  dixerunt,Non  attendemus. 

Eft  explicatio  proxims  fententis ,  non  tamen  limplex:  quoniam  Prophcca  fimilitudineag- 
grauat  contumaciam  populi,quinontantiimlurdusfueritadpropheticas  monition,  s ,  fed  non 
admiientclangorerntubae,nequeeuarnattenderevoluerit .  nam  clangor  tubs  debetmagispe- 
netrarein  animos  ob  duascauias,quoniam  validior  tft,quam  vlla  vox  hominis:dewde  quia  non 
lblenuis  tuba  clangcre,nili  vbi  inftat  periculum  aliquod,&  vrgct  nos  metus  belli.  Videmus  ergo 
cur  Prophetapoftquamdo&rin2mcminit,acUungatr«ta  c/<<«£emw  :  quali  diceret  non  tantiim 
contemptos  fuitTc  Prophetas ,  cum  ore  populum  docerent ,  led  tubam  ipfam  non  fuifleab  iplis 
auditam,  cum  tamen  denuntiaret  propinquum  bellum .  Hinc  melius  coarguitur  populi  ftupor, 
nee  ftupor  tantum,fedilla  peruicacia,quam  dixi?&  quam  exprimit  Prophcta ,  quod  lcilicet  pro- 
pofuiflent  apud  l'e  non  audirc.     lam iequitur, 

18  Proptereaauditegcntes,  &cognofce  ccrtusquid  in  lpfis  futurum 
fit. 

19  Audi  terra,  ecce  ego  adducomalum^c^/We?«,fuper  populum 
hunc/r upturn  cogitationum  ipforum ,  quia  ad  verba  mea  non  fuerunt 
attenti ,  &  Legem  mearn  fpreuerunt  ,ad  cerium ,  zf  Legem  meant  Jpreue- 
rantin ipfa:jcdwnejlambiguusfenfusy  quodfcilicetvel abiecenntjtcl fj>rckerint>'vd 
pro  mhilo  duxerint.varbitm  bocfigmficat  reijeere,  O'fyerncreyfignificatctiam  reprobarc. 
iamfemel  hoc  vfus  e#  ?ropheta}(f  fapius  vtctur. 

Nunc  conuei  tit  fermonem  ad  Gentes,qu£  tamen  nihil  vnqua  audierat  de  vera  pietate.  Sect 
h£c  apoftrophe fpe&at  in eum  rine,vt  ludiospudeat  (ux  lbcordiar,&  furditatis,  quia  plus  repe 
riatur  attentionis,&  intelligently  in  prophanisgentibus  hoc  cene  fuitmagnopeie"  pudendu.  lu 
ctofuerantfami!iaritercdoctiinLege,&  Prophetis.Deus  mane  &vefp:n  non  cefrabateadea-* 
pud  ipfosrepetere.quodero;oGetes,quibusnunquacontigerat  audirc  Propheta,&quibus  Lex 
rionfiierat  data,prxdita?  eflent  maiore  intelligetia,&iudicio,quam  Iudari,hoc  fuit  turpilsimum, 
&  prodigio  (imile.Voluithoc  modo  Prophcta  ignorniniameorumdctegere,cum  Gentescom- 
pellar.Aw&'re  Gentes,inquit,cognofee  co>igreg4ti».W,3c.  nty  hlc  ponuntur,&  quanqua  inuerfa:  funt 
]iterx,eft  tamen  aliquaparonomafia ,  qua  gratianon  caret  Quod  adlenlumpertinet,  oftendit 
Proprktafenon  reperirediicipulosinele&o  populo,quoniamfimilesfunt  brutis  pecudibus, 
vellapidibus,veltruncis:ideoconucrtitiermoncmadGentes,quiadefperatdefru&:u  laboris 
fui  apud  Iudeos.Gr»f«  ergQ  4udite,£rcognofcecatus(hoc  refertur  ad  quemlibet  populum)  quid  fu- 
turum fit  ipfis.  Alii  lnrerprete9refcrunt  ad fcelera,&  vertunt,Quis  lit  lllorum  ftatus,vcl,quam  a- 
trociafcelerainteriplos  graflentur,ac  regnent.Sedmalo  referread  pcenas,tametli  non  conten- 
do:eft  enimaltera  expolitio  probabilis.Sed  videturPropheta  hlc  Gentes  accerlere ,  vt  teftcs  lint 
iuihe  vindicte  Dei,quiadeiperar.a  fitpopuliinipictas.A«</*7f  ergoqu&in  ipfis,  nempe_/i«tf .  Mina- 
tus  fuiffetIud£is,quemadmodum ante  fecerat,&  fkpius faciet  deinceps-.veium  hoc  loco  voluit 
probrole  oftendere ,  quam  eflent  indociIes,quoniam  Iperat  operamluam  magisfruftuofamfo 
rein  Gentibus.&  tandem  adiungit,A«</;  terra:8c  generalis eft loquutio,quali  diceret,Oinnesin- 
cola:  terras  audite,  Ecceegoadduco  malum  fuper  populum  hunc .  Debucrat  refta.  Iudaros  alloqui,  it 
fuiflent  auresifedquoniam  exescauerat  eos  fua  malitia,&  contempt  us  Dei,  neceflc  fuit  fermo- 
jiem  potius  ad  tcrram  dirigere.Tcftatur  autem  hlc  Deusle  non  fore  crudelem,dum leuere  fe  vl 
cilcerur  de  populo.quia rependet  quod  meriti  funt.  Sumina  igitur  eft ,  quarnlibet  graues pcenas 
infligat, populum  tamen  non  poffe  conqueridcimmodico  ngore  ,quiaiuftam  mercedem  ope- 
rum  fuorum  recipiat.Sed  non tantum  de  operibus loquitur  leremias, dicitfruflum  cogirationum, 
tiempe  quia  coxcrantluammalitiam  intus,vt  non  offenderent  Deumleuitate,vel  inlcitia.  Cogi- 
intiones  ergo  vocat  illam  diuturnam  meditationemdn  qua  obduruerat  Iudxi.Sic  ergo  cxprimi- 
tur  &  interior  malitia,  &  obftinatio.  Et  poftea  adiungit,Q»«<<  adwbd  met  nonAttenderunt,  &pr» 
nibilo duxerunt Legem  >neam,inquk .  Videmus  femperhac  ciicunftantia  augeri  fcelus  in  Iudjeis, 
quoniamDcus  hortatusiplosfuerat per  feruosfuos:ipli autem reiecerant  omncm  do&rinam. 
Quol  ergo  noluerunt  attenderc,  deinde  quod  pro  nihilo  duxerunt  Legem  ,&  do&rinam,  hinc 
app.iretnonpoflcexcufarivllocolorceorum  crimen  , quia  ex  profeffo  bellum  cum  Deo  iplo 
geirerunt«iftarG>gantum;  quemadmodnm  loquuntur.  Difcamus  ex  hoc  loco,  nullum  eflc 


cAp.   VI.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

crimen  ma^is  dctcftabile  coram  Deo,quam  contemptum  doctrine.  Nam  maieftascius quoda- 
modo calcatm  fub pedibus,qu2 relucetin  verbo-.deinde , quod  nimis foeda  eft ingratkudo,  vbi 
jpfe  ad  i'alutemiuuitathomines,cos  fibi  vitro  accerfereintentum  A  reiicereeius^ratiam.  Non 
mirum  eft  igitur,fi  intolerabilis  lit  apud  Dcum  contemptus  vcrbi,quo  violatur,vt  dixi,eii]s  ma- 
kftas:deinde  foeda  inguukudine  reipuitur  bonitas  eius,qua  vuk  confulere  falutihominum.  Po- 
fteaaddit, 

zo  Ad  quid  hoc  mihi  thus  e  Sabans  venit,&  calamus  bonus  ex  terra 
longinquaMiolocauila  veftra  non  funtad  he'neplackum  }hoces}}non  pla- 
cent }neqi.e  grata funt^dc  facr  ificia  veftra  non  funt  iuauia.,  aiitiucunda^  mihi. 

Hlc  occurrk  Prophcta  hypoerkis,quiputabant  fibiefle in manu  piacula,cumfedu'6 &  fur* 
\tu.-7, 1 1.    fitum,&  facrincuofferreiir,quairidfufnceretadcultumDei;  &  ideo  poftea  videbimus  Ttm- 
plum  illis  fuilTe  ipeluncam  latronum,quiafcilk.et  cum  diligenter  offerrent  quotidie  iufntum,& 
cum  defuiigerentjr  alas  csercrnoniis,putabant  Dcum  eiTe  placatum .  Ica  hypocnta:  lemper  lu- 
dunt  in  luis  nugis,&  exiftimant  Daim  nimis  crudclcm,li  non  lit  cStentus externa  fpecic.fuit  ilk 
perpetuus  morbus ,  cumquo  bellandum  fuit  Prophetis .  &  ideo  toties  repetitur  hare  lenttntia, 
etiam  apudhunenoftrum  Prophetam,Noluiiacnncia,nonpia;cepipatiibusveftris  ,ciimpor- 
rigerem  illism.inum,&  educere  eos  e  ^erra  ,E^ypu,vt  mihi  offerrent  holocaufta :  utumvt  ubc- 
PM.fo.  ii  ^.irent  vocj  mc*.Sic  apud  alios  Prophctas ,  Sieiurkro,non  dicam  tibi,  Pfalmo  $o  .  deindeapud 
JTj^l Zl'  Amos,Qj,idabs  teqiia:ritDjus,niu  vtte  incurues  coram  iplo?  non  petit  mil!earietes,neque  ex 
armentb  luis  mille boues.Et  hudie  videmus  non  poffe alitci  docerihomincs ,  nili  bellum  gera- 
turaduei  ius  externum  iplendorem  ,quo  volunr  Dcum  elTecontentum.quoniam  ergo  fibi  pla- 
cent  homines  in  ralibusludibiii^iieoneceireeftjodendcrequamfriuotelintnugac^u^cunque 
obtrudunt  Deo  hypecrka:  ablque  iym  ero  affedu  cordis. ha:c  lumma  eft  doftrina: .  Ergo  n.im- 
medubium eft) quinlud^i tunc ie  accurate  exercderirit  in  facrinciis,&coluermt  ntus  legaks. 
Potuit  viden  hxc  laudabihs  fanftimonia  :  Deus  autem  rcfpondet,A^^««/w;/j;  thus  ex  Sabxis,m- 
q  nicer  uhmtisfuAttis ,  hoc  eft,optuniodoris,f  terra  /c/7g/«^K4?Propheta  hlcitaanticip  at,vt  nihil 
reiinquat  hy pocritis,quod  oHicerc  portent.  ~>{am  dum  impenduntlargam  pecunia  iniuos  cul- 
tus,putant  Dcum  fibicfie  obftriftuai;&  dum  etiamultumconfumuntoperediaTc  fatigatio  non 
debet  eorum  ludicio  elle  lup.ruaciia,&  mutilis.Et  in  Papatu  id  ccrnimus:fi  quis  iumptuolum  te 
plum  extruat,deinde  ornet  auro,&  argent  o,&  inftruat  etiam  alia  fupellcc"tile,puftca  prouentum 
ftatuat  ad  MilTas  agendas,  putat  ilk  ie  tenere claues  omnes  regni cseloru,vt  pcrrumpat  etiam in- 
uko  Deo.Talis  eft  furor  in  Papiftis,cum  fufcipiuht  fuas  peregrinationes:filudent,putant  fingu 
los  paffus  debere  munerari  coram  Deo,&  Deum  eiTeiniuftum,nifi  probet  quicquidillicffertur 
cum  aliquamoleftia.talis  etiam  fuitfupcrbia  in  Iudxis .  Cum  ergo  thus  allatum  ex  Sabans,nem- 
pe  ex  0;iente,cx  Perude>effet  pretioium,quia  cxpenderantaliquam  fummampccunix,ideovo- 
lebant  hoc  valcre  ad fatilf actionem  omnium  Icelerum.idem  etiam de  calamo:  ii  calamus iuauif- 
fimi  odons  mugno  pretio  emptus  fuitler,volebant  hoc  venire  in  rationem  coram  Deo>&  valere 
in  compenfationem  omnium  pxnarum.  Deus  hancftultkiamderidet,  hd  ^«w"»ij/;/>inquk,  ??/*>•* 
fambtwi&zp  nc  afsis  quidem  xftimo  quantumcunque  confumkis  in  emendo  thurc,&  calamo.  & 
ideo  Ioq  u  ltur  de  S^bxis,csr  terra  longinqiu .  Poftea  addk,N<w  fhctnt  mihi  btle&ttt  ftt  vtflra,  &fd(ri- 
fici*  veHr*  non  funt  incund.t  .  Subhac  vnafpecie  compleSituileremiastotumlegalcmcukum  ,& 
tame  prrceptus  fuerat  diuinkus-.verum  eft,fed  in alium  fine ; ieiunium  per fe  non  difplkct  Deo, 
fed  eft  illiabominatio,firingkur  eifeopus  merkorium:dcinde  ft  ftatukurillicaliqua  iandimo- 
nia.fic  etiam  defacrificiismam  ipoliabantChriftum  fuo  honorc,cum  vcllentplacare  Deum  vi- 
ctimis:hoc  crattranlferrelaudem  gratis  Chrifti,  ad  vkulum,authkcum.  quale  hoc lacrilegium 
eft,&  q  uam  deteftabile?Cum  ergo  Iudxi  in  tamo  pretio  ducercnt  fua  facrificia,  volebant  pnnio 
cum  Deo  ludcre  pueriliter,  quati ha:c  effent  piacula  ad  ipfum  placandum :  dcinde  offerre holo- 
caufta>iugulare  aliquod  animal .  hoc  erat  tranfrigurare  Deum:  poftrem.6  hoc  erat,  quemadmo- 
ditm  um  dixi,fpoliarc  Chriftum  t uo  honore .  Neque enim alibi  quatrenda eft  cxpiatio, quam  in 
fans;uineil!ius,vtdvimSpirkusfan£lusanimasnoftraseoafpergit, puri  limusabomnimacula. 
Sed  cum  hoc  tribuerent  luis facnticksdioc  erat  lubftkucre  vidimam ,  vel  ariete  in  locum  Chri- 
fti.quemadmodumdiftumeft.  IaminfacriiiciisdebcbatelTeadmonkioadpcenkcntia:cumau- 
tcm  maa;is  ac  magis  obdurefcerent,&  pritextu  cxremoniarii  putarent  fibi  plus  licerc ,  &  Deum 
nonpoireamplKisagerejacficumipU^tranfadumeiretjfukprorfuseuertereconl.bu  DcLNam 
,   qucmadmodum dictum eft,in  hoc  sufsifuerant offerre ficnncii,vtleexercerent  ad  pcenkeritil. 
Nancergoviderrtus  nonfruftrarefponiumaIeremiafuiffe,Deononplacere  iplorum  faenri- 
tfa.i.i4-     cia.A'ibietiam  afpcriu? loquitur, quod icilicet  Deus  naufeet, quod  fatigatus  litferendo,qu6d 
coadus  fit  laborare,dum  ka  prophanant  eius  nomen.  Yerum  cadem  eft  fumma,qu6d  fcilicet  fa- 
crificia 


IN    I  ER  EMI  AM.  J3 

crificuperfciHmquaDciisexpctiucrit,fedinaliumfincm:deindeqii6domriesex(:crniritusfunt 
mei i  nug£,  &  ludibria,  imd  prophanatiojnominis  Dei : 3c  ita  adeo non  poffint  eum  placare ,  vC 
nugis  iram  cius  prouocent.    Scquitur, 

11  Propterea  fie  elicit  Iehoualt,  Ecce  pono  huicpopulo  ofFendicuIa,& 
offend  entsidmfunt  dbeadem  radicc  ©°  nomen^  ver&«w,patres.,  &  filii  fimili- 
ter,vicinus_,&  focius  eius  peribunt, 

Hlc  apcrtis  verbis  pronuntiat  Deus  qualem  vindi&am  fumpturus  fit  de  populo.  Dicit  pri- 
tahmfe ponere Mis ojfendkuL.N  on dubitieft,  quin  retibusautplagiscoparetiudicia,  qua:inlta- 
bant,quiaIudiirperabaiitfepoireiempcrelabi.DicitigituriamelTcil[aqueatos'.Quocunque, 
inquit,tendatis,occunetvobisplaga:,quibus  vos  Deus  irretiet.  Cadeti*  ergo  cr patres,cr filler 
■vicinus,&rfecius  eittfrSignihcat  his  verbis,quanuisomnes  colpirauerint,  limul  fore  obnoxiosiii- 
dempoenis.Namvbihliifequunturpatiurncxerripla,putanti"ecireirinoxios:demdevbiquilque 
mulcoshabetconfortes,i'ecurioreftmfualicentia.C^oniamigiturconfenfusilleobdurat  im- 
pios,vt  iibi ab  ira  Dei  non  metuant,hac  ratione Propheta  hi  cinuoluit  filios  cum  patribus,  &  vi 
cinum  cum  l'ocio,vt  limul  percat,ac  promifcuc.  Eft  quidemin  verbo  OfTeniicnum  metaphora: 
led  paulo  poft,hoc  eft  proximo  vcrlu  Propheta  feipfum  abique  figura  explicat,cum  dicit, 

zi  Sic  dicit  Iehouah ,  Ecce  populus  Veniet  e  terra  Aquilonis,  &  gens 
magna  excitabitur  e  latenbus  terra. 

z3  Arcum,&  haftam,^' Vc7fttftf^pc7tf«,apprehendent:crudeles  erunt, 
&  non  parce  t:  vox  eorumquafi  mare  tumu  Ituabitur,&  fuper  equos  af- 
cendent,erunt  difpofiti  ficuti  vir  ad pra:lmm,  fuper  te filia  Sion. 

Noneftftiperuacuarepetitio,cumtoticsinculcatPropheta,Df«w/o^;tf'.Poterat  fimpliciter 
dicer e,Ecce  gens  veniet  ab  Aquilone:fed  prsfatur  fehoc  afferrre  a  Deo  mandatfi,neque  id  mo- 
do,fedinducit Deum loqucntem,quod magisemphaticum eft  .Superiore  vcrfuetiam  dixerat, 
Sicdtcit Ubouab,8c  alibided  nunc ingeminat  candem  vocem,vt  lcilicct  lacrofanctum  Dei  nomen 
efricacius  lit  admouendosillorum  animos:Eccf  ,inquit,populus veniet  e  terra  Septentrionis.Ptra.n- 
nos  40.non  ceiTauit  Icremias  bellum  Iudaris  mdicere ,  dc  aperte'  ctia  cxprimere  nomen  hoftium: 
videmus  tamen  caruiffe  profectu  tot  cius  cociones.hoc  eft  horrendum  .  Sed  in  hoc fpeculo  per- 
fpicerelicet,quanta  lit  noftra duricies,quantusftupor,quantaetiam  aduerl'us  Deum  velania,  & 
quatus  hiior.Chaldxos  ergo  hie  defignat  per  gent  em  Aejuilonarem.  dichgentem  illam  effe  nugnam: 
Sc  tamen  oftendit  non  fpote  Chaldxos  venturos  efle,Exata£jW,inquit.Refcrtur  hoc  ad  Deum, 
quia  tametli  ambitio>&  auaritia  impulk  Chaldaros.vt  ita  vaftarent  longe  &  late!  crnnes  populos, 
&  terras,fuit  tamen  bellum  illud  geftum  auipicns  Deiipfmsiarmauit  Chalda?os,&  impulit,  vfus 
eft:  denique  iplistanquam  flagellis  hx  ius.hoc  colligere  oportet  ex  verbo  "i\yv  Dicit,A  Uteribus 
terra  ,  quia  longa  erat  locorum  diftantia .  Sed  iigniticat  Propheta  non  fore  vllum  otftaculum 
Chalda:is,quorninuspcrrurnpantvlqueinipfamIuda:arn,&  populumexcindant,  ac  profligent: 
demdevrbem  diruant,acTemplum.  Adiungit  alias  circunftantias ,  quo  magis  formidabiles 
reddat  Cha\dxos\Arripientyin(\\iit,t(rCum,o-lMcedm.  Qui  vertunt  Scutum,  non  videturfatisattc- 
dere ad  conlilium  Prophet!.  Nequeenimhlcdefeniionis  fit  mentioned  perinde  eft  acfi  diceret 
Propheta^enientinftruciiarcUj&haftisA't  procul  iaculentur.pTa  fignificat  vtrunque,nempe 
haftam,&  lanceam,&  fignificat  ctiam  cl ypeum.fed  hoc  loco  non  dubito,quin  haftam  potius  in- 
telli"gatPropheta:quafidiceret,Vibrabunticlusfuoselonginquo,vel  eminus.Pofteaaddito-«- 
</W«/or<".qucmadmodumIfaiasdicit,Non appctentaurum nequeargentum,vbide Pcrfisloqui-  „ 
tur,&ML-dis:&  tamen  populus  illeci  at  rapacifsimus.vcrumeft,fcdintelligitvtrunque  Prophe- 
ta,quoniamexequutoreserantPerke,&  Medicxleftisvindictx,  ideo  veturos  effe  cum nouoin- 
gcnio,&  fty  Io ,  vt  fpernant  aurum  ,  Sc  argentum,&  omncs  prxdas ,  &  appctant  duntaxat  fangui- 
nem.I^o  non  miferebunturdn^uit.  poftea,  J-Vv  eorum  tumiiltuabitur  qtujimare^cl  ionabit.Non  du- 
bito,quinperftrin^atih'porempopLiH,quoniamnon  attender.at  adDeivocenv.namper  mul- 
tosannosinlonL,ir  auribuseorumdoclrinaltrcmixiprarceireratllaiasjc&uliietiamjpopulusob- 
furdiierat.DicitjVosaudictispofthac alios  rriagiftrostnequeenim  vosmonebut,nequedabunt 
con!iliuni,ncque  contenti  erunt  obiu'rgationibu5,&  minis.fed  venient  quafi  tempeftas  maris:  & 
YQxeorimMHjmdfUjlitirr.addhjAjiericlentfxperequos.&orMnatierHrittanquam 
lentics  Ieruia'.em  tibi  cirene^otium  cum  'liismihtaribus .  denique  iignificat  Propheta,  Iudxos 
minis  ftulie  confidcre  fuis  opibus,&  ideo  Secure  co'nremnerepropheticasminas .  Qu_oniam  au- 


CAP. VI.  IO.   CAL.    PRAELECTIONES 

tern  talis  erat  fccurkas ,  ideo  dick  tandem  experturos  reipfa ,  quam  ftolidi  fuerint ,  quia  venicnt 
Chaldxi  horrendo  impetu  ,&erunt  inftruclri  ad  prxlium.  quomodo>ConirateJilia,  Sion, inquit. 
Egononvltcriusprofequar  obnegotium  aliquod. 

Precatio.  .    . 

Da  omnipotens  Veus}qmndo  non  definimus  quotidie  tibi  dare  offenfionum  inatcriam: 
tu autem,dumfalutem noslram procuras }non defnis etiam nos in  \iamfaluris  rcuocarc, 
ytfaltem  attain  fvnus  ad  xoccm  tuam ,  &  patiamurnos  ea  corrigi ,  &  ita  nos  tjbi  jubij- 
damus,vtad  metam  conslantcr  pergamus ,  ad  quam  nos  inuitds:ac  tandem  defmEli  cur- 
fu prafentis vit<t }fruamur  obediential, ^ffidei noSxrce bono, r.empe  Vtpofiideamus <£- 
ternam  illam  hareditatem}qu&  nobis  porta  eft  per ■lefum  Cbrislum  Dominum  nostrum, 
Amen. 

z4  AudiuimusfamameitiSjdiflbluta: flint  manus  noftra?,anguftia 
apprehendit  nos,doIor  tanquam  parturientis. 

Profequkur  Icremias  fuam  loquendi  formam,  quia  proponit  Judicium  Dei  ante  oculos  Iu- 
dxis,&tramtquafiinukosinremprxfentem.  Hocautcm  iicuti  alibi  di&um  eft,  fecerunt  Pro- 
phetx,qiua fimplicibus verbis  nonmouebant  populianimos propter contemptum  Dei,& Ion- 
gam  contumaciam,in  qua  obduruerat .  Dicit  igkur  audit  am  fuijjefamam  hoftis ,  crftarim  dijfoluttu 
effe  manus. Quo  tempore  locutus  eft  Propheta,non  putabant  Iudxi  tarn  propinquos  elTe  hoftes. 
fed  lie  reioluendaeltlocutio,Simulatque  audierkisfama,rnanusveftixfoluentur,&  apprchen- 
det  vos  anguftia.Similkudo  puerpcrx  fxpe  occurnt  in  Scripturis :  fed  pluribus  locis  intclligitur 
fubkusdolor,&inopinatus.  Hocautemloco Prophetaad  vehcmentiampotiusrcfpick:quan- 
quam  non  excludkur  etiam  quodiamdixi,quiaprobabile  eft,cum  viderettantamelle  durkkm, 
&  contumaciam  in  populo,aptaffe  limilitudinem,vt  oftenderet,  quanuis  fecuripcepas  iibi  dtbi- 
tas  ipernerent,non  polfe  tamen  cfTugere,queadmodum  puerpera  fubito  dolore  corripitur.  Pc- 
ftea  adiungk, 

Z5  Ne  exieritis  in  agrum,&  per  iter  ne  ingrediamini:quia  gladius  ho 
jftis  ,terror  vndique,"ve/  in  circuim^xo. 

Confirmat  eandern  fententiam.nam  Iudxi(quemadmodumdi£tumeft)pronihilo  ducebat 
omnes  minas;ideo  neceire  fuit>i!los  non  fimplicibus  verbis  doceri,fed  cogi  ad  timorem,  vt  quafi 
reoblataanteoculos,fakem  coa&iconciperetaliquidterrorisexpropinqua  Deivindifta.  Pro- 
pheta igkur  hlc  bellumdeniuiat,&  dickiam  quafi  effeobfeffos'.NffA/f  ritis,  inquit, in  agrum,  qui* 
terror  bofits^yndique paaor: non quodiam  Chaldxi  vaftarentludxam ,  vel  etiam  profe&i  efi'ent 
cxdkioneiua.Sedcxpofuimus  breuker confilium  Prophets  ,ncmpe  vol ukapud  populumdu- 
rum,&  peruicacem  agere  tanta  vehementia,vt  fentirent  ferio  ipfum  loqui,&  non  fore  irrkas eius 
jninas.     Sequitur, 

tS  Filiapopulimeiaccingerefacco^voliita  teinpuluerejudlumvni- 
genitifactibi,plan<5him  amantudinu.m:quiarepente  veniet  valuator 
fuper  nos. 

Videtur  verbofus  effePropheta,quoniaminrcdilucidamultumfcrmoniscofumk.  fedte- 
nenduseft  finis  quern  notaui,  quod fcilicet  non  poterat  africere  Iudxos,  nifiafperius lllos  vrge- 
rct.  Nota  cft,&  fatistrka  loquendi  forma ,  dum  populus  vocatur/j//.« populi:Filia ,  inquit  ,populi 
mei accingere facco,o~  te voluta in  pwluere,£c  cxcera.Dubium eft , hortetur  ne Propheta fuos  popu- 
larcs  ad  pcenkentiam',an  vcro  ludum  dcnuntietpcrdkis,ac  defpcratis:ixpe  enim  fit  mentic  cine- 
ns,&  facci,  vbi  nulla  eft  lpescomieriionis,autrefipifcentix.  tamen  lie  uiplaceat  hie  lenius,non 
repugno,qUin  Propheta  adhuc  folicitct  Iudxos,an  pbfsint  ad  lanam  metcm  redi  re.  I-'ilia,  inquit, 
papuli meifac  tihi lufitum  vnigeniii ,  Ita  Hebf xi loquurkur  de  rnaxirnq ,  Sc  acerbifsimo  i  uda  .  nam  ft 
quisvnicumhliumamktat,longedolentiusferetciusmortcm>quam  iiplureseiTe;:tliberi:narn 
vbi  aliqui  reftant,  coniblatio  adhuc  aliqua  manet.  fed  fiquisorbetur  in  tctum,maior,  quemad- 
modumdixi,luftuyparentescruciat.HacrationevocantHebrxi/;«.7«»)V»/gmfi,vbi  omnia  funt 
deplorata.Poftea  addk  plan&ttm  amaritudinum  eodem  fenfu:ow.<  repent e  veniet  fuper  nos  vajiator.  Si 
dc pcenkentia  accrpere  placeat  hunc  locum,fcimus  faccum,  &  cinerem  per  ie non  magni effe  mo 

■  mentt 


IN     IEREMIAM.  f4 

menti coram  Deo,fed  fuifTe  olim  teftimonia  poenitentix  cum fupplices deprccarentur  ira  Dei. 
&  ideo  Prophetx  rem  lxpe  a  figno  ipib  delignant.  Tenendum  eft  interea  quod  Dicit  loel,  fcin-  Wl  i.ljj 
dendaelTecorda,nonveftimentaJcd  Prophetx  lumunt  hoc  priucipium,nonfallacirer  agendum 
circ  cum  D  jo,  led  ex  iincero  afFe&u.Ergo  per  faccum,et  cinerem  non  tntelligunt  r'allas  proteftatio- 
lies,  vt  loquuntunlcd  vera  indicia,in  quibus  fe  excrcent  qui  ad  Dei  mifcncordiam  vei  e  &  ex  a- 
nimoconfugiunt .  Sedquoniamvidcturhlc  Propheta  fufcipcreperfonam facialis, qui  bellum 
denuntiet,nelcio  an  hie  locus  contineat  doftrinam  poenitentix. Sic  igiturpotiusinterpretor,  ni- 
hil rxftare  ludiis  prxtcr  extremum  lu&u.  &  hue  etiam  fpc&at  quod  dicit,rf/>f nte  yehturos  effeper- 
</;forfr.nami'ctolcrantiaDeipermultosannosabufihierant,  vtputarent  ie  impure  peccare. 
Q^oniam  ergo  ita  pridem  aifueuerantadperucrfamindulgentiam  ,ideo  Propheta  vtitur  voce 
haeonn3,repente.    Adiungit, 

zj  Arcem  pofui  te  in  populo  meo ,  muni  tionem ,  velpropugnaculum,  vt 
cognofejs ,  &c  probes  vias  ipforum ,  viam  ipfomm. 

Dicit  Vrofiiztife  pofitumfmjfe  a  Deo  tdnquam  arcem fpecuUtori.tm,&z  interea  mttnitam,  vt  obferuet 
icelera  populi.  quanquam  vt  plusauthoritatisobtineat  vaticiniu.inducitDeum  lplum  loqucn- 
tem.HaJtenus  concionatus  eft  in  fua  pel fona,nunc  vei  6  Deus  ipie  prodit  in  medium,&  dicit.E- 
go  tepofti  arcem  Hieronymus  vertit  pi  obationemjna  fignificat  probare:&  paulo  poft  vtitur  hoc 
verboleremias,^^  obes^mquit^iamipfirum.  ledquonialcquitunvao,  non  poll  umusaliterac- 
cipcrc,quim  pro  arcc,vel  propu^naculo  .Ego  tamen  non  duhito  proprie  notari  arcem  fpecula- 
toriam.-qualidiccret,  Prophctameircinftarfpeculx,vndepoteft  vno  intuitu  confpiei  quicquid 
longe  &  late  agitur.nam  e  planicie  non  poffumus  procul  cernere:  fed  qui  in  fuLlimi  locati  lunt 
longius  extendunt  fuu  afpe&um.Sedadditur  etiam  nome  Munitions,  quia  cportuit  Icrenua  intre 
pide  ipeculari,&  non  c(Te  obnoxiu  vei  minis populi,vel  calumniis,  vei  obftrcperis  vocibus,  quas 
u&abant.Duo  enim  iignificatrequirileremias  in  fends  Dei  >nempeprudentLm  ,&  infractam 
magnitudinemanimi.nequeenimiatisclTet,Prophetasacuteperfpicere  quod  opus  tft,niii etiam 
conftanter  paratieffent ad exequendummunus.Vtrunquevidtturcompk&i.eum  dicit/? pc/ttum 
fuijfe  in  vicemfpecuU:d.cmde,in  vicem  munita arcis .quomodo?vf  cognofiasjaquu,  or  probes  rum  ipfo- 
rHm.la.rn  videndum  eft  quoi fum  hoc  fpc&et .  Haud  dubie  Propheta  hie  id  i  hdem  vendicat ,  vt 
non  tantumlibeie,  fed  etiam  pro  imperiopopulumcoarguatiquialcimusfuiile  femperilhsin 
oremu1tasexcepuoncs,itavtpropheticam  doct.rinam  contemnere  libipermitterer.t,acli  non  ef- 
fet  a  Deo  profecla.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  hie  pror.utiet  Deus  Icrenua  milar  arcis  effe,cr  qtiidem 
munita:,  nepe,w  obfernet,  accognofc.it  viam  popuU.quia.  hinc  fequitur,quantumuis  fefc  contumaciter 
det*enderent,nihil  lllis  profore,quoniam  prxditus  f.t  Lrennasiunima  poteftate ,  &  diuina>  vt  iu- 
dicismunusadipiosdair.nandosexerccat.    Namftatimiequitur, 

2.8  Omnes  peruerfipemerforumambulantes  inobtredatione,^- 
musposlca  de  bac  voce,  xs}  autchalybs,  ytalij  vcrtknt,  velfcrrim ,  omnes  perdito- 
reSiVclcorruptores,  lunt. 

lam oftendit  Propheta qualesdeprehenderitIudxos,quorum  mores, &ftudiaiuflusfuerat 
obferuare.Si  initio  hoc  dixilTet,velaccenfusfuiffet  furor  populi  ,vel  ludiLnohabitum  fuillct 
hoc  indicium. fed  vbi  D jus  oftendit  quid  cognouerit  per  leruum  iuum,  hoc  plus  habet  grauita- 
tisideinde  reprefTa  etiam  fuit  dementia  populi  hoc  modo,cumintelligeietieriihil  prohctre  pu- 
gnandoaduciiusDjum.Dicit«iw»«f^^f^'<t?erfj(/fffC?«>-«w,  VcltranlgreiTorestranfgreilorum. 
Alii  'itolegunt  per©, &  ita  vertunt,  PnncipestranigreiTorum.Sedprimum,quiamagis  reccpta 
eft  altera  le&io ,  libenter  earn  amplector;  deinde qui  vertunt  Principes,  extorquent  n.fcio  quid 
cxverbis,&  noneliciuntgenuinumfenfum.namdieunt  eife Principes tranigreirorum,q uiani- 
hilomelior  fitpopulusiplisgubematonbus,&ierui  dominosfuosimitentur  in  omni  gencre 
fcelerum.hoc  autem  coaftum  eft>vt  omnes  vident .  Qmd  ergo  opus  eft  quicquam  muure,  i  um 
optime  conftet  lententia?  V  bi  vocantur  BTiD  no,apoftatx  apoftatarum ,  traf^reirores  trangref- 
lorum.ScimusenirnfuperlatiuurngradumapudHebrxes  notari  hacdup!ieationc,Cceliccelo- 
rum.Sanda  fanftoi  um,Deus  deorum.  Vocat  igitur  nontantum  fceleratos,  fed  maxime  detefta- 
biles,qui  fcilicet  ad  extremum  prauitatis  vencrunt.vbi  enim  impictas ipla  ad  cumulum  tranicen 
dit,poffunt  vocari  homines  Dlio  'no. Nee  dubito  quin  hoc  intellexent  Propheta.  Poftea  adiun 
&,ky\mbuUre  in  obtrecJationexadem  etia  eft  locutio  Leuitici  ip.cap.nili  fallor ,  Non  eas,  vei  non 
ambulabisinpopulotuo  cum obtreftatione. quanquam poteft  etiam  aliter  hocnomen  exponi,  Lmt.19. 
quod  fcilicet  ambulent  in  calumniis,  vei  quod  peruertantomnia .  Videtur  enim  hoc  loco  nimh  itf 


AP     VI  IO.   CAL.   PRAELEGTIONES 

C 

frieidum  effp  O  btrcclationisnomen,quiamagisdefignatPropheta>meoqiude^udicio,audacia 

populi, quoi  iibi liccntia  peccandi conceffcrit,& ita ambulauerk in fua malitia. Addit,#s,c?fer- 
rum. Mukic'xponut/Es  mixta  ferro,quodlcilicetfimulpermixti  elTcnttamnobilesquamvulgus 
ipfum,&  communis  eiretinteripfosconfpiratio.hicfeniusnonadmodiim mihi  difplicet:  vei&m 
quia  fubtilior  eft,nefcio  an  fatis  habeat hrmkatis.ego  igitur  malo  rerefre  ad  duritiem,q  uod  fci- 
licetfimilesfintsri)&  ferro,quoniam  fint inflexibilcs.Poftquam ergo  Prophetavocauit  tranf- 
greffores  ,&  qui le  a.  Deo  alicnauerant,  poftquam  dixit  eos  ambulare  in  fua  praukate ,  adiungic 
effe  mdorhkos,quia  non  admittant  vllam  correctionem:  &  idco  comparat  eos sri,&  ferro.  tan-, 
dem  addit  ipfos cmnes effe corruptores .Rcfertur hoc,meo  iudicio,ad  mores:  nam  fie  vocantur  ho-  , 
ftes,qui omnia diripiunt , qui gvaiTantur  per  ftiages.  Sed  hie  corruptores  vocat  non  tantum  qui 
inftar  latronum  diripcrent  omnium  bona,ied  quoniam alii  aliis  duces  cran't  praukatis:quemad- 
modum  fieri  ibkt,vbi  a  capite  vlque  ad  pedes  omnial'unt  pcruerfa.     Poftea  adiungit, 

29  Eximiz^confumptitm  eH,fufflatorium/vei folks,  ab  igne^integru  plum 
bum/ruilra  conflauit  conflator,  \elexcoxit  excoSlor  ,(]uia.,mm  copula  bic  pro 
cdufalipartiatldpomtur,  quia  mali  non  funt  purgati,  ve/,  ©°  tamen  aducrfatiucj 
nonjunt  confumptv.'vtercjue  fenfus  non  male  cjuadrabit. 

Dick  confumptum  ef/efollem  abigne,<y fin eprofeBu. Tota  hcEc  fententia eft  metaphorica. Inter- 
pretes  fimpliciter  de  doftrina  accipiunt.ideo  guttur  Prophets exiftimant  vocari  follem ,  quo  i- 
gnisaccenditur.ka  fenfus  effct,Prophetamafsidu&  clamando  quaficombuftum  effe ,  ficuti  fol- 
lis,vbi  immodice  exercetur  tandem  ablumitur  continuo  vfu ,  pratfertim  vbi ignis  vehementius 
sftuat.Exiftimant  ergo  Prophetam  conqueri  guttur  fuum  exaruiffe,queadmodum  fi  follis  afsi- 
diio  igne  exuftus  iam  non  poisit  officium  folkum  prsftare.  fed  quid  fi  hoc  referamus  ad  pcenas, 
&  iudicia  quibus  Deus populum fuum  caftigauerat,&  tamen fine  profe&u?  Sic  enim  conqueri- 
Ure.t,  30.  turprimocap.lfaia;,c\:aliislocis,Fruftra,inquit,caftigaiiieos.dixitetiampriusIeremias,Fruftra 
caftigauifiliosmeos,&  diiciplinamnonreceperunt.SicetiamapudIfaiamcap.i.l4,Heivindi- 
ctamiumamde|inimicismeis:&quorfum?pofteaadiungit,fineprofeclu,quoniaminfanabilis  e- 
rat  eorum  malitia. Er.  tamen  prior  fenfus  rion  eft  repudiandus,quia  hoc  non  male  quadrat ,  detri 
tam  fuiffe  linguam  Prophets clamoreafsiduo,gutturetiam  fuiffe  propeexuftum  .  feddixiquid 
mihi magisplaceat.  libera  igitur  fit  elec~tio.  Si depropheticadocinna  hoc  volumuseffe dictum, 
fenfus  quoquepoterkeliciaterrore  Dei  confumptum  fuiffc  Prophets  guttur  :crat  enim  quafi 
incedium,toties  Deumminitaripopulovltimamcladem.Propheta  ergo  nonabsredicit  exuftii 
fibi  fiuffe  guttur  ab  illo  igne,  hoc  eft,  a  Dei  minis .  &  poftea  etiam  addit, plumbumfuiffe  integrum. 
Scd  hsc  pofterior  pars  oftendit  potius  Ieremiam  loqui  de  iudiciis ,  quibus  Deus  conatus  fuerat 
pop  alum  hurniliare,Sc  adJucere  adpeenitentiam.  ncque  enim  hoc  proprie  copeteretin  doclri- 
nam,aut  vcrbi\m,qitod [rilicet plumbum  fuerit  integrum  .Plumbi  nomine  ego  intelligo  Icorianv.ali- 
quiinte'ligunt  argentum ,  &c  dicunt  plumbum mifceri argento ,  vt  argentum  facilius  liquefcat. 
Quia  non  lurh  peritus  lllius  artis,ncfcio  an  hoc  foleat  fieri.fed  Propheta  &icit  plumbum  fuifte  inte- 
grum ,hoc  cft,nihi!  repertum fuilTe  pmer  fcoriam,&  fordcs.Poftea addk,/r«/fr<*  conflatorem  con- 
fia.uijfe.nam  m.ili  non  funt  ablati,hoc  eft,no  potuit  tolli  exerementu,vt  aliquid  purum  maneret:  de- 
nique  iignihcat,in  populo  fiuffe  mcras fordes,&  lcoriam>&  non  fuiffe  guttam  puri  argenti.hinc 
fequitur  fruftra f iiiile  conflatos .  atqui hoc magis  conuenit pcenis,  quam  doftnns, ficuti  omnes 
vident.Nondubitoigitur,quin  Propheta  hie  oftendat  non  mod6fceleratoscffeIudsos,&apo- 
ftatas,&coiitemptoresDei,fedkaobftinatcsin  malitia,vt  Deus  fruftra  fspiustentauerit  ipfos 
purgare.Scimus  a ut em  hoc  genus  loquendi  pafsim  occurrere  apud  Prophetas,&  in  tota  Scriptu 
ra,quod  icilicct  D  jus  conflare  dicitur  homines ,  vel  purgarc,  vel  excoq  ucre,  vbi  cos  caftigat.fed 
Propheta  dick  f  uifie  tantum  excrementa  inillo  populo:  repertum  fuiffe  plumbum ,  &  iplos  non 
fuiffe  liquefactos.Hinc  autemcolligitur  quanta  fuerkdurkies,  cum  ita  examinati  igne,  non  ta- 
men mollefcerentjfed  perftarent  in  fua  peruicacia.    Poftea  adiungit, 

30  Argentum  reprobatum ,  contemptibile ,  vocarunr.  ipCosjbocesljtoca- 
&«wr,quia  ipremt^elreprobauit,  ipfos  Iehouah. 

Concluiklercmiasfuamfententiam,nempeficentiescoiccl:ifuerintIudsiin  fornacem,non 
tamen  mcliores  fore,quia  nunquam  mollefcent  propter  perdita  eorum  obftinationem.  Per  con 
celsionem  vtitur  nomine  argcti.nequc enim dignicrat  hoc  nomine:&iamaudiuimus  nihil  fuiffe 
in  lpfis  molle,aut  fl  uidum.Quid  ergo  ?  fspe  concedunt  Prophets  hypocrkis  aliquid,  fed  non  fi- 
ne fpecie ironis,quemadmodurnhocloc© : volunt effe argentum  Iudxi, aut  faltem  videri ; fint 

igitur 


IN     IEREMIAM.  Sj 

k,itur,  hoc  eft,  prastendantfibiargenti  nomcn,ia6hndo  facrum  Abrahas  genus, fedargentum 
eft  reprobunv.qucmadmodum  vocabimus  Faux  orfanx  argent,  ramen  neque argentum  crit ,  nc- 
qucaiirum-.iednomenilliid^TO^sTf^'ponitun&poftcaoftcrdinuiir.on  circargcntu,quodta- 
men  djsnarauc  nomine  argenti.Sic  etiam  Prophcta,  Sunt  argentum,  l'uo  iudicio  ,  &  hoc  titulo 
{ur>eTbiunV.Sedargentum,inc[uit,  reprobmn.  quarctReprobauit  enim  ipfos  Dorninus.  Oftendit  penes 
arbitiium  Dei  effe,ferrelcntentianidehommibus,&cosiuisblanditiis  nihil  lucrari-.dcinde  re- 
tincrealiquamexiftimationem  coram  mundo.Deus  enim  ioluseftidoncusiudex. Ergo  Prophe 
ta oftendit  clTe  reprobum  argentum ,  vt  fciant  Iudari  fe  dc  nihilo  glonari ,  dum  ia&ant  fc  elTe 
Deipopulum,&  hercditatem.    Sequitur 


CAPVT  septimvm. 

ERMO  qui datus fuit Ieremia: , quifaSlusfuitad lenmiatn : qui 

dattts fiiit,ddyerbum,a.  lehoua  dicendo, 
%     Sta  in  porta  domus  Ithouxjxceft,  Tanpli,  &  clarna  illic 

hunc fermonem,fecefr , vocifcrare  hunc  jcrmonem,  vcIcmh clamore 
profer,dc  dicas ,  Auditefermone  lehoua;  cundfcuslehudah,quiingredi- 
mim  per  has  portas/vx  adoretis  lehoua  m. 

<   5     Sic  dicit  Iehouahexercituu,Deuslfrael,Bonasfacite  vias  veflras, 
&  iludia  veflra,&  habitabo  vobifcum  in  hoc  Joed. 

4  Ne  conhdatis  yobisjwc eji,ne  \obufiduciamponcttis,  vt7,we  aduaatis  vobU 
fiduciam)a.c\  verba  mendacii,dicendo,  Templum  lehoua; ,  Templum  Ie- 
houa^TempIurn  lehoua;  Tunc- 

Hlc  Propheta concionem  breuiter  perfcribit,qua  durius  inuectus  eft  contra  populum, 
quiafcilicet  inutilis  fuerateius  labor, cum  tamenlatis  grauitcf  ,&feueie  illos  obiurgaffet. 
Dicit  igitur  fibifuijfe  diuinitusmdndatum,  VtHaret  ad  port  am  Templi .  Solcbant  hoc  quidem  face- 
re  Prophets  :Sedvidctur  Deus  voluiiTe  clarius  ab  omnibus  exaudiri  hanc  obiurgationem. 
Dicit  yrxtcieafibifisiffe  mandatum,i>t  alloqueretur  tot  am  Inbi-m  Ithudah.  Vnde  probabile  eft,&  fa 
cile  colligitur,  concionem  hanc  fuiffe  habkam  die  fefto ,  ciim  folennis  effet  ccnucntus  pcpuli. 
Nequeenimpoteratquotidieficloqui.narnincoke  vrbisfrequcmabantTcroplunr.fedexvici- 
nisoppidis,&ex  touditionefolebantconfluere  diebus  fcfbs  adlcgitimumDeicultum,  qui 
Legeprasceptus  fuerat.Cum  ergo  c&pellatlere.totumlehudam ,  hinc  colligim  us  verba  feciiTc 
non|tantum  ad  ciuesvrbis,  fed  etiam  ad  tota.  Tf ibum,qux  ad  diem  feftum  celebradu  conuene 
rut.Summaautemconcicniseft,vtferi6ref;pilcant,iivclint  Deum  fibiplacare.  Hocmodo  o- 
ftendit Propheta,  Deumnonmorari  ipforumfacriricia,&  externos  ritus,ncquehanc  cffeli- 
tandi  formam,quemadmodumputabant.Nampoftquamcelcbraucrant  diem  feftum,  quifquc 
domumredibat,  quali  expiationefafta  omnesDeum  propitium  haberent.  Propheta  hie  de- 
rnonftratlongediuerfameiTerationemcolcndiDei,nempevtvitamfuammutent  in  nu!ius:£a 
na},in<\u\t,facite vias  veslr/ii^jiudia  veftra,tunc  habitabo  in  loco  hoc.  Ha:c  promiftio  continet  taci- 
tamantithelln .  Signiticat  enim  Propheta ,  non  diu  fore  fuperftitcm  populum ,  nili  Dcum  alio 
modo  placare  ftudeat:  Habitabo  in  bee  /ofo,inquit,  vbi  vita  veftr.;  mtttata  fuerit .  Ergo  ex  oppolit  o 
fequitur,Deus  expellet  vos  in  exilium,nili  mutetis  vitam  veftram .  Fruftra  igitur  quxritis  vobis 
ftatum  quietum,  &  fceliccm ,  vbi  offert is  veftra  facrihcia.  Deus  enim  pro  mhiloducit  fvunc  ex- 
ternum cultum ,  nilipricedat  interior  Veritas :  hoc  eft ,  nili  vitx  integritas  refpondeat  profef- 
iioni.  hoc  eft  vnum  .  Deinde  Propheta  propius  ipfos  vrgct  clim  dick ,  Kefidiuiaw  vobts  pena- 
tis  in  verbis  mendadi .  Nili  enim  hoc  fuiifet  dilerte  exprclTum ,  poterant  Iudasi  adhuc  tcrgiuer- 
fari  pro  more  iuo,Ergo  nos  perdidimus  operan^vbftanVfedulo  celebrauimus  feftos  dies?  vbi 
relictis  edibusnoftris,  &  familiis  fftimus  nos  coram  Deo?  non  parcimus  fumptibus:  ad- 
ducimushoftias,&cOnfumimusnoftran-i  fubftantiam  .  Ha&cvero  nulljus  effent  pretii  coram 
Dco^namhypocritxfemperfuasnugasmagnifaciutjquemadniod'urrtcUciturlfaiarquinciuagc- 
fimooctauocapite,vbicumDeoexpoftulat,qualiip<isfitingratus,Nosdedieindicmqua."f  ui- 
musDominum-.fedDominus  relpondet,Fruftra.me  qusritisde  die  in  diem&fcrutaminide 

k. 


cAP.  Vll.  I  O.    CAL.    PRAELECTIONES 

viismcis.  Deiidctigitur  Deusillamdiligentiam,qua  volebanthypocntx  ipfum  fibireddere 
propitium  ablquevero  cordis  affedu.  Hoc  rgitur  confilio  nunc  addit  Propheta  ,Nf  fidudum 
ptnatu  .eft  enim  anticipatio  ,  qua  prxuenit  quod  obhcerepotcrant,&folebant  etiam  ,  Qmd 
ert'O  ?  anfruftracxtrudum  eft  Templum 'inquit.  an  fruftra  hie  Deus  colitur?  Sunt  fetbi 
Wf»^f»,nempevbiabeftrincera  pietas .  Vidcmus  ergo  hie  repudianexternosritus,vbi  ho- 
mines fallacitervoluntacquirerc  gratiam  coram  Deo,  &  volunt  redimere  lua  peccata  fal- 
lis  compeniationibus,  ciim  tamen  maneat  lllis  cor  obftinatum .  Poflet  pluribus  vei  bis  cxplica- 
nha:cdoftriiiaiedquoniata;piusoccurritapudProphetas,egoleuiterpr2tereo:iatiseft  tene- 
refummamrci,dumfcilicetIud2iTemplo&caerernoniis,&lacrificiiscontentifunt,eosiibi 
ipfis  efle  impoftores,quia  fit  hxc  fallax  iadantia.nam  Verba  medacii accipit  pro  ftulta  &  inani 
gloriauonc,  quaturgebantcumvellentopponerevindidae  Deifuos  externosritus:&iiuerca 
nonftuderentcumipi'oredirein  gratiam,  vita  in  melius  commutata  .  Quantum  ad  verbalpc- 
dat,quidam  fie  exponunt,  Verba  efle  mendacii,  cum  dicunt  fe  venire  ad  Templum :  &  ita  ali-» 
quid  i'uppplendum  effet,QiK>d  veniant  Ipfi.  nam  pronomen  demonftratiuu  eft  pluralisnume- 
meri:  ideointelliguntdepopulo  :  non  quod  Iudxife  Templum  Dei  vocarent,iedquiaiada- 
rcntie  venire  ad  Templum,&illic  Deumcolere.Ego  autempotiusaliisfubfcribo,qui  hoc  ex- 
ponunt de  tr ibus  membris  Temph .  fcimus  enim  fuifle  Atrium :  deinde , fuifle  Templum ,  po- 
ftremofuiiTe  Adytum  illudinterius,nempeSan6tumSani9:orum,vbierat  Area  foederis. Sspius 
vocant  Propheta;  Templum  fingulariter  -.fed  cum  diftinde"  loquuntur  de  forma  Templi,  nu- 
merant  Atrium,  quemadmidum  dixi.vbifolcbatpopulusofferrefacriricia :  deinde  Sandum, 
quodingrediebanturioliSacerdotes:  poftremo  Adytum,  qux  parserat  magis  abfcondita,& 
vocataruit  Sandum  Sandorum.  Videtur  ergo  lie  intelligendus  efle  locus  Prophets,  quod 
populus  diccret  &  Atrium,  &  Templum*  interius  lllud  Adytum  efle  Templa Dei,  quail 
haberent  triplex  Templum  .  Sednotandum  eft  Prophets  confilium  quodrelinquuntlnter- 
pretes  .  inliftit  autem Propheta  in  hac  repecitionepr£cipu£,quoniam  erat  Templum  qua- 
fi triplex  munitio  hypocritis :  quemadmodum  fi  vrbs  non tantum  cinda  fit  vno  muro ,  fed  tri- 
pliciidcinde  fimul  habeat  tresfoflas  coniundas,  videtur  efle  inexpugnabilis .  Cum  ergo  oppo- 
nerentludxi  Templum,  quod  conftabattribus  lllis  membris,  perinde  eft  acfi  obiicerent  tri- 
plicem  mumm,&  triplicem  foffam  Deiiudiciis:0,hos  fumus  inuidi:quomodo  penetraret  ho- 
ftes  ad  nos  ?  quomodo  vlla  clades  nos  attingeret?Dcus  enim  habitat  in  medio  noftri,  &  hie  ha- 
betfuum  domicilium,nequeid  vnum&  (implex palatium,fed habet  triplicia palatia,habet  fuu 
Atrium  ,habet  iii  urn  TemplumJiabet  Sandum  Sandorum.  Tenemus  ergonunc  cur  Prophe- 
ta vfusfuerit  hac  rcpetitione,&  fimul  etiam  pluralinumero. 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus ,  cjuandofic  abutimur  tua  tolerantia,\tf<£pe  cogaris  noSlra, 
prauitate  feuerim  agerc  nobifcum ,  fakem  ne  ftmm  obdurati  contra  tuas  cafligatio- 
nes  :fed  collo  fubmijjb  <&  flexibih  difcamus  iugian  tuumfufcipere ,  &  nos  itafubijce- 
cere  tuoimpeno,  vf  non  tejlemur  ^>no  die  refipijcentiam  \eljignum  ahquod  fallax  illius 
demusjedtotawanoftraxere  probemus  fmceram  nojlram  ad  te conuerfionem >dvnt 
falicet  hoc  xnum  erit  nobis  propofitum ,  te  gbnficare  in  Cbrifto  \efu  Domino  noftro, 
Amen. 

5  Certe  fi  bonas  faciendo  bonas  feceritis  wins  ve^visjbomjicando  boniji- 
caueritis,advcrbumfritavertereliceret,{iudia.  veftra :  fi  faciendo  feceritis  iu- 
dicium  inter  virum  &  inter  proximum  eius: 

6  PeregrinuinJ,pupillum,&  viduam  nonopprefTeritis}&  fanguinem 
innoxium  non  eftuderitis  in  hoc  loco :  &  poft  deos  alienos  non  ambu- 
laueritis  in  malum  \  obis  }in  malum  xeftrum: 

7  Tunchabitarefactamvosinhocloco,interra  quamdedi  patri- 
busveftrisjafeculovfqueinfeculum. 

^On  cofentiuntlnterpretesinfenfu  huius  loci.qiudamenimON  '3  vertunt,  Quinpotius.vcl 

fed.fa- 


IN    IEREMIAM.  J£ 

fed.fateorquidemitapluribus  locisaccipi,fcd  falluntur  dum  cbniun&irh  lcgunr  ONV-cum 
potius  repetat  Prophetaquodiamdixit,nempe  non  alitcrDcum  forepropitium  ludaris,  quam 
livitacorumvcrampcenitcntiam  tcfterur  .BN^aliquandoconiundim  accipiuDt  Hcbran  pro 
fed,  verumialibictiamfiepiuslegunturha:  dua»  voces  feparat£,quemadir.odumiam  vidimus 
lecundo  capite ,  Si  te  laueris  nitro :  &  augendi  caufa  firpc  ponuur  ilia  panicula ,  cert& ,  etiamfi. 
Scd  hoc  loco  limpliciter  intelligit  Prophtta,  falliludseos,  quoniam  Yclintimponere  Deo  le- 
gem pro fuahbidine, cum pen.es arbitriumeiiis  fit  velprobarevel  reiiccre  eorum  opera.  Et 
ieniusbic  conhrmatur  ex  fecunda  parte  verfus .  Neque  enim  lilic  legitur  DhP3,fcd  DK,  Sifltcicn- 
dofeceyitutHdicium.&einde  vno  contextu  adiungit ,  Sinonoppyefjhitis peregrinut)hp<j>illum  z?vi- 
du.im ;  tandem  adiungit ,  Uabitare (  ponitur  hie  copula ,  fareor ,  led  vice  aduerhii  )  Tunc  habi- 
tdre  vos  faciam .  Summaeft  ,facrihcia  coram  Deo  nullius  nromenti  vel  pretii cfTe ,  nifi  qui  of- 
ferunt  fimul  etiamfetotoseonfecrentDeo,puro  corde.  Volebant  Iudffi  aftrineere  Deum 
fuis  legibus:  oftendit  fe  ita  perperam  cogi  in  ordinem  .  Appcnit  igitur  illis  cor.djcioncm: 
quafi  diceret ,  Meum  eft  vobis  pra:fcnbere  quid  rcftum  fit.  Faceflant  lgirur  cajremonia: ,  qui- 
bus  putatis  cxpiari  peccata  veftra ,  quoniam  cas  nihil  moror ,  ac  pro  nihilo  duco  .  Qdd  er- 
go fupcreft  ?  nunc  oftendit ;  Sicompofueyitis  vitam veftyam  adyeilitmincm ,  inquit , tunc  babitabi- 
iisinlocohoc .  Namherihortatuseft  Propheta  populumadconueilioncm:  &  Vfiis  eft  eodim 
verbo,  quod  nunc  repetit  .lubebat  ergo  populum  ad  Deum  accedere  redo  &  puro  snimo: 
poftea  addiderat  alteram  fententiam,Neponatis  vobis  ftduciam  ad  verba  mendacii,dicen- 
do,Templum  Domini, &c .  lam  iterum  repetit  quod  dixerat,  Si>  \t\,quod pfeceriiu  bonus 
viat  yeftrtts .  Oftendit  clarius  non  fieri populoiniuriam,  cum  Deusrepudiat  ipforum  ca:re- 
monias,quiaexigitpurumcor:&finepcehitentia  externiritusfint  vani,&  in  utiles.  Hoc  eft  i- 
gitur  confilium  Propheta: :  Si  videtur  Deus  nimium  duriteragcrc  vobifcum ,  promittit  fc  fo- 
re vobis beneuolum,  vbi  vitam  veftram  compofucritis  ad  obedientiam  Lc^is:  an  hoc  ini- 
ifuumeft?  Conditio,  qua:  vobis  a  Deo  fcrtur,poteftne  fubie&a  efle  vllis  calumniis,  quafi 
Deusvosinhumanitertrafi:aret?Hoceftergoconfilium  Propheta:,  Sifeccyitis  bonatvias  ve- 
/?>w,hoceft,fi  vita  veftra  in  melius  mutata  fuerit:£r  fifeceritu  iudmum.  Ad  fpecits  nunc 
defcendit,acprimoquidemiudicescompellat, quorum  erat  reddereiingulisiusfuum,  ccm- 
pefcere  iniurias ,  &  pronurttiare  ex  bono  &  £quo ,  cum  lis  aliqua  exorta  erat .  Si eygo,inquit.fe- 
ceritk  iudicium intey  viyum,cyfyatyem  eiur.  hoc  eft ,  li  iudiciaapud  vos  refta  fuerint ,  vt  neque  ra- 
uor,neqne  odium,  neque  vlla:  corrupted  vosabducantabarquo  &  recto :  hoc  eft  fscere  ittdi- 
ciumintey  viyttm,  crfyatyem titu :  poftea addit  ,No»  oppyejfcyitr's peregrinum ,  er  pttpillwn ,  or  vi- 
duam .  hocquoqueadiudiccspertinct .  Sed  minimedubiumeft,  quin  Deus  hie  gcneraliter  o- 
ftendat, in  populoregnareiniuftitiam,  vbicrudelitatcm,&perfidiam  damnatin  lpfis  mdici- 
bus-QupAattinetad peyegyinosycrpupillos ,&•  vidua*,  ha:cloquendi  ratio  frequenter  occurrit: 
quiafubfidiis  fere  omnibus  carent  tarn  peregrini,  quam  pupilli,&vidu£e,&obnoxiifuntmul- 
torum  iniunis,  quafi  eflent  cxpofiti  in  prxdam  :idcoquoties  de  recta  gubernatione  agitur, 
Deusnominatperegrinos,&  viduas,&  pupillos:  quia  hinc  facile  poteft  deprehendi  qualis 
fit  publicaadminiftratio.  nam  fi  alii  obtineant  ius  fuum,  hoc  non  mirum  eft,  quoniam  adfunt 
patroni,quicaufameorum  defendant: deindeamici  etiamaduocantur  .  Sicquifqucdumtue- 
turfuamcaufamjfaltemaliquam  partem  iurisobtinct.  Sed  vbi  pcrcgrin^ctvidi.fl^etpupilli  non 
iniufte  tra&antur,hoc  fignum  eft  vera:  integritatis;quia  hinc  colligitur  non  valcre  apud  I  udices 
«»efOTOT*ttirff7»  Scd  quia  alibi  hac  de  re  dictum  fuit ,  ego  tantum  leiutcr  attingo .  Et  fanguinem  in- 
tiocentemnon  effitdeyitis  in  loco  hoc,  inquit .  Hie  atrocius  infequitur  Propheta  iudiccs,dum  vo- 
cathomicidas.Nequetamendubiumeft,quinJcmperinorehabuerintaliquosprztextus,  cum 
Kafanderentpuium  fanguinem.  Sed  Propheta  quoniam  hie  loquiturinperfona  Dei,  &  ex  Spi- 
ritusienfij,totumilludnegligitquafieuanidum,qu6dputarentiudicesaliquidfibicircexcuia- 
tionis.Cum  dicit  in  loco  W,oftendit  quam  ftulta  fit  corum  confidentia,dum  gloriantur  de  culrU 
Dei,&  facrificiis,&  Templo:  quoniam  Templum  polluerant  fuisimpiis  cidibus.Deihde  tran- 
fitadpriorem  Legistabulam,.^;  mow ambuhueyitis poft deos aliencs^nzivaTjn  malum  vobis .  Sub  vna 
fpecieper  fynecdochenhlcomnes  alias  impietatis  fpecies  dafnnat.  Qn.id  enim  eft  ambularc 
poftdeosalienos,nifideficercapllro,&legitinloDeicultu,&'corrumperelpfumfupcrftitioni-^ 
bus?  Videmus  ergo  quid  fibivelit  Propheta. rcuocatIuda:os  ad  obferuaticneLegis,vtindepof 
fit  fieri  re&fi  iudicium  de  ipforum  pcemtcntia.Probate,inquit,vos  refipuifie  ex  animo:  oftendit 
rationemprobandi,nempefi  Legem  Dei obferucnt.  Erqutmadmcduniiamdixi  ,pricremLe- 
gistabulamdefignat  fynecdochice  fubvna  l'pecie.  Qnodattiretadfeci!i:damtabulam,po- 
nit etiam aliquas  fpecies, quxtamen  hue  fpeftant,vt  oftendat  viplari  iuftitiam,&  arquita- 
tern  apud  iplbs :  deinde  crudelitatem  ,  &  perfidiam ,  fraudes  ,  &  rapinas  graffari .  Sequi- 
tur  pofterior  pars  ,  Tunc,  inquit,  babitare  vos  ftciam  .  Opponit  Deuspcruerfarpopulifidu- 
cia  hoc  membrum :  quafi  diceret ,  V  ultis  me  vobis  efTe  propitium :  fed  illuditis  mihi ,  dum  of- 

k.    ii. 


cAp     vil.  IO.   C  AL.   PRAELECT  I  ONES 

fcrtis  iacimciaabiqucaffc&u cordis, abfque  vlla  pietate:  manetis  iempcr  veftri  fimilesun-' 
terea  putatis  mccffe  vobis  placatum,vbiinTcmplum  vcnitiscum  inanibuspo.mpis:i'ed  ia- 
crificia  veftra  polhiitis  impurismanibus.  Ego  igitur  banc  ccnditioncm  non  adnutto :  Sed  tunc 
habime  vos  factum  in  hoc  loco ,  &  in  terra  quam  dedi  patribw  i/eftris  ,fi ,  lice  eft ,  hac  lege  addita ,  ft 
vere  mecum  rcdienus  in  gratiam .  Poftremapars  vcrius ,  Afeo*lo  inficukm>contc\i  debet  cum 
verbo  inisvifaim  vos  habitare  afecnlo  infectdttm ,  hoc  eft,  licuti  habitarunt  patres  veftri  iam  o- 
lim  in  hac  terra , ita  etiam  quietimanebitisin  hac  eadcm,& manebit  vobistranqwlla pcfleflio, 
fed  non aliter .  Tenenda  eft  antkhelis  quam  heri  notauimus.Penuntiat  enim  oblique  Iudsis 
€xilium,quuterramcontaminentfuisfceleribus,&  tantumfacrificiisiuisglorientur .  Nunc 
fcqukur, 

8    Ecce,  vos  fid  uciara  adiicitis  ad  verba  mendacii,  veUfiduciatn  vobis  go- 
nitispiper  verbis  mendacij^ux  profe&u  carent. 

Itcrum  inculcat  quod  heri  vidimus,  nempe  ftultam  effe  populigloriationem,dum  Tem- 
plum,  &  l'acrihcia  Deo  obtrudunt.  vocat  verba  mendacii,quemadrnodumexpoluimus,  quod 
prorfusin  contrarium  verterent  qua:  Deusinftkuerat .  Volebat  in  Templo  nbiorTerrifacnri- 
cia.  querium?nempe  vt  foueretin  totopopulo  ndei  vnkatem .  Sacrihcia  autem  quotende- 
bant  ?  vt populusexpenderet  fereum  effe sterna;  mortis :  deinde ,  vt  confugeret  ad  mifericor- 
diam  Dei : expiattonem  alibi  quxreret , nempe  in  Chriftifanguine.  Atquinulla erat  poeniten- 
tia,nondiiplicebant  fibi  in  peccatis:im6 ,  quemadmodum  ftatim  videbimus ,  plus  licentia;  fibi 
ex  cseremoniis  fumebant,  que  tamen  debebant  effe  pcenitentia:  exercitia .  Fuerunt  igitur  verba, 
mendacii, cum  ligna  a  fuoftneaucllerent.Debentquidemdiftingui  Veritas,  &fignum:fed  di- 
uortiumilludnoneft  tolerabile,  cum  homines  figna  nudaarripiunt,&ncgligunt  rei  verita- 
tem.  Veritas  in  iacriticiis  ilia  fukquam  nunc  dicebam ,  vt  fpe&aculo  illo  admonerentur  fe 
reos  effeieterhaj  mortis :  deinde ,  vt  pcenitenriam meditarentur,& ita  confugerent  ad  Dei mi- 
fericordiam  .  Cum  nulla  effetChriftiratio,nulla  curarelipiicenti£,nulladifplicentiainpecca- 
Iis,nullustimor  Dei,  nulla  humilitas,  hoc  fuitimpium  diuortium.  Nunc  ergo  clariusvidemus 
curProphetaappelletv«-i4»;e«</rfCH,peruerfamillam  gloriationem  quam  hypocntae  oppo- 
nunt  Deo,  vbi  vulunt  ipf um  effe  contentunudis  ca:remoniis . Ideo  admnghprofe8ucttrerever- 
hailU:qu2.\\  dicerct,  Sicuti  vultis  ludere  cum  Deo ,  ita  etiam  ipie  vos  fruftrabkur .  Certum  e- 
nimeft,  Deoimprob£fuiffe  mentkos,cum  eius  iudieio  fatisfacere  vellent  frigidis cJeremo- 
niis.Oftendit  igitur mercedem illiseffe paratam ,  quoniam  fentient  tandem  nihil iefru&us re- 
ferreexfuisfallaciis.    Sequitur, 

9  An  furari,occidere,adulterium  committere ,  iurare  h\(oJxxeft,pe- 
ierare,  fuffitum  offerre  Baal , ambularepoft deos  alienos , quos  non  co- 
gnofcitis? 

10  Ecvenientes,&  flames  coram  faciemea  in  domo  h2LC,hocefljn 
hoc  Tempb,(u  per  quam,  vel ,  fuper  quod  ,inuocatum  eftnomenmeum, 
dicetis ,  Liberati  fumus  ad  faciendum }  vtfadmus ,  omnes  abominatio- 
nesiftas. 

11  An  fpelunca  Iatronum  fa&a  eft  domushjec,  vel,  Templumhoc,  fu- 
per quam  inuocatum  eft  nomen  meuiminoculis  veftris? Etiam  ego  ec- 
ce video,dicit  Iehouah. 

Videtur  fufpenfus  effe  fenfus  in  primo  verfu,vbi  dicit,  Anfnrm,ofcidereo,adtdterimnf>atrare, 
&c.tamcn  nulla  eft  m  re  lpiaambigukas.Etti  enim  aliquidcftabruprum  in  verbis,  colligimus 
tamen hancfummam,  An licebitvobis?  Etfcimus  verba  infinitiuimodi  lxpe  reiblui  in  tem- 
pus  futurum:An  cum  furati  eritis,cum  occidentis,cum  fueritis  adulteri,&  fti  frit  urn  obtuleritis 
Baal,&c.de  re  igitur  ipfa  conuenk .  Oftendit  enim  Propheta  ftulte  Iudaros  vellepacilci  cum 
Deq,vt  impuneipi'um  prouocenttot  fceleribus :  &  cum  ingrefli  Templum  fucnnt,cogatur  ip- 
fos  recipere ,  quali  effet  ilia  iufta  reconciliatio  .  Et  idco^ftultitiam  hanc  Pi  ophcta'deridtt. 
Quid  enim  eft  magisabfurdum,  quam  Deum  impunc  concedere  homiuibus ,  vt  c^des,  & 
furta  >  &  adulteria  pcrpetrent?  Hoc  non  cxprimunt  clans  verbis  hypocrite-,  ieddumpiacula 

obtru- 


IN     IE  REM  I  A.M.  T7 

obtruduntincxtcrnisceremoniis,&  volunthocremcdiofepclircgrauiflurjafcclera,annont]a- 
hunt Dcum in luas partes?  Annon  faciunt  quad  lcncnem,tum  voluntipfum  tei  ere  adulte- 
ria?dum  ex  rapiinis  lacrihcant  quali  mercedem  flagitii ,  annon  faciunt  conioucm  furum,  rc- 
dimendo  prx'das,&  rapinas  iacrihais  ?  CraiTe  igitur  hlc  Propheta  exprobral  hypocntis, 
quod nimiscontumeliole cum  Deo  agant,  quia  iplumimplitcntluis  iteltnbi.s,aclitlltt  io- 
cius furum,&  latronum,&  adultcrorum. ^n, inquit  Jta  Lit  Vobis  furarit  delude , an luebit ocade- 
re,cy  adult  eriunicommittcje,&iurareniendaciter^zcL\\i2.u\oxid^Kiunt  fecundamtabalamj,vbi 
vetunDcusci:lurari«Scoccidere,&koi'tan,&:fallercpioxiniOiperiuriis.Ha:c  ei^oquatuori- 
deo  ponuntur,vt  oftendat  Propheta omnia  charitatis  ofricia  pro  nilnlo  duci  apud  ludaros.Lm 
adiungit  qua:  ad  priorem  tabulam  pertinent,  nempc fuffitum  tfferre  Baal,c?  attrlmUre  toH  deos  a- 
9  Uer$9S,qui tame/i illif  erant incogniti .  His  duobus  verbis  coarguit  eorum  impietateni .  Speciera  v- 
nam ponit, Suffitmn offerre Baal .  inpluralinumerofa*pc  Propheta;  Baalim  nominampatronos 
illos,  quorum fuffragiisputabar.t  ludxilcgra-tiampoffeacquircre  coram  Deo:  iicutihodicin 
Papatu  Angeli,  Sc  mortui  funt  Baalim .  Ncquc  enim  iplbs  cxiihmant  eiTe  dtos ,  led  conciliari 
iibigratiam  coram  Deo,durnadhibcnt  illos  patronos.TJisiupcrftitio  apud  I  udxcsrccnauit. 
Sed  hie  Propheta  idola  omnia  dclignat  per  nomen  Baal  T'oftcageneralkcrconqueritur  Dcum 
f unTe  contemptum,&  ipios  perhde  ab  co  deiciuuTc,  Quoniam  ambularunt  pofl  dtos  ahenos.  &  cir- 
cunftantia  etiam  exaggerat  crimen  cumdicitf//<?/»c«g»/Voj.Non  dubium<.ft,quinPrcpheta  ta- 
ckeopponatccrtkudinem,inqua  fundata  erat  verarcligio.  Deusenim  probauerat  glonam 
fuam  multis  miraculis,cumredemptifuerant  liraelita:.  Pofteamultisbcnehciis  cenfirmauerat 
primum  illud:&  Lex  non  f uerat  promulgate  fine  multis  fignis,&  prodigiis .  Non  potcrant  igi-  EW.io. 
turludari  obiicere  erroris  prartextum  ,quia  in  tot  expenmentis  nulla  erat  excuiatio  inlcitiar.  is.er 
Iamquodaddeosalienos  pertinet,  vnde  fciebant  illos  eiTe  deos 'nulla  erat  probatio,  nulla  D""-5-"° 
ratio.  Videmuscrgo  hie  grauiusdamnariIuda:os,quia  deitiuxranta  cultu  vciiDei, quiieillis   3 
patefecerat  multis  miraculis>&  qui  fanciueratridem  Legisfua;  ,ita  vt  non  poffct'vocari  lndu- 
bium;&  defciu>;rant  addeos  incognitos.  Nunc  adiungit  Propheta,  Venitis  ,hoc  eft,  poftquam  vo- 
bispermiliftis&furarij&occidere^adulteriapatrarcj&corrumperetotum  Dei  cult  urn, 
tandemvosvenitis,®"  slatis  coram  facie  mea  inTcmplo  hoc .  Deusproleqmtur  candem  fcrjtentiam, 
quianontantum  vult hoc  loco  damnareIuda;ostanquamhomicidas,&fuies,&  adulteros:fed 
vltra  progredkur,nempe quod  accedat  etiambuxc in  pudcntia,dum  veniunt pcrfi  i6ta frontc,& 
Templum  ingrefii  voluntcenferiDeicukores.  Qmd  hoc  fibi  vult?inquit .  Affertis  yobif- 
cum  ca:dcs,&  furta,&adulteria,  &  iordes  impuras :  vos  cftis  tot  probris  contaminati :  mox  in- 
grefii in  Templum,putatis vobis omnia  licerc:  quemadmodum  etiam  primo  capkeIl'aia:,Deus  r 
conqueritur  cos  terere  pauimentum  Templifui,dcinde  afferrcillucmanus  languine  pollu- 
tas.  Sic  etiam  hoc  loco,  Venitis,  inquit .  Hocpermodumdetcftatiomslegendumeft:  Statis  c- 
tiam  coram  facie  mea  itt  Templo  hoc  .Tametfienim  Deusin  Templo  illo  incluius  non  erat,fci- 
mus  tamen  Arcam  foederis  fuiifc  fymbolum  prcfentix  eius.  Ideo  fubindc  in  Li rge  occurrit  hxc 
locutio,Stabitis  coram  facie  mea.  Hie  ergo  deteftabile  portcntum  oftendk  Dais,  quod  aude- 
rent  ludxi  prorumpere  coram  facie  ilia,vbi  tot  fceleribus  polluti,  &  contaminati  erant .  Et  ad- 
dk,I» domo  hacjuper  quam inuocatumejl nomen menm,\\oc  eft,qua:  mihi  dicata  eft.In  uocari  enim  no 
men  DeiluperTemplum,nihiIaliudeft,  quam  Templum  ei  confecrari,vt  lllic  colatur.  Si  vere 
cohtur  Deus,qui  iplum  qua:runt,ientiunt  etiam  ipfum  pislcntem  gratia,&  virtute.  Ergo  quo- 
niam  Templum  iulTerat  Deus  fibi  extrui ,  in  quo  colerctur ,  dick  lllic  inuocari  nomen  fuum ,  re- 
fpe&uicilicetilhus  prima;, &puix  ordinationis .  Perperam  inuocabant  Iuda:i  eius  nomen, 
quoniam  nulla  erat  in  ipfis  religio ,  vel  pietas :  fed  quantum  ad  inftitutionem  Dei  pertinet, 
inuocabatureius  nomen  iuper  Templum ,  quoniam  Templum  lllud  iibi  confecrauerat.  Re-  • 
uocat  igitur  eos  Deus  ad  hanc  primam  inititutionem,  qua:  apud  ipfos  fanfta,  &;  inuiolabilis  ef- 
fe  debebat .  Nefeitis  locum  hunc  a  me  delectum  eiTe ,  Vt  illic  nomen  meiim  inuocetur?  Statis  coram 
faiiemea  infacro  loco ,  8c  ftatis  polluti ,  &  polluti  non  vno  fcelerum  gencre  ,ied  quor^am  tota 
Lex  mea  a  vobis  violata  eft ,  &  mex  tabula:  contempts: :  Statis  adhttc .  Vidcmus  ei  go  quorfum 
tendat  Prophets  confilium.  Exprobrat  enim  Iudxis  impudentiam  ,  &  prcteruiam,  quod 
audeant  ita  prorumpere  in  confpedum  Dei  cum'fuis  inquinamentis.  Et  dicitis  ■,  inquit,  hoc 
eft,poftquamftetiftisin  hoc  Templo  dicitis,  Onos  fimtus  libera  ti  ad  faciendum  omiesifias  abo- 
»»;».</io»«,hoceft,putatis  Templum  hoc  vobis  cile  latibulum,quodtegat  omnia  Veftra  fla-1 
gitia:atque  itaputatis  voselapios  effee  manumea,quatinon  habcndacffctamplii:s  qusflio 
dc  omnibus  veftris  peccatis: quoniam  Templum  mcum  vobis  eft  inftar  alyli,  fub  cuius  vmbra 
delitefcitis  .  Certum  eft  ,  nonlita  loquutos  fuiiTe  Iudxos .  nam  iifuiffentrogati,  an  vita  eo- 
rum effet  abominabiUs ,  fortiter  negaffent  .  Scd  Propheta  non  reipieit  quid  ientiant  ipfi 
velloquantur.deieipia  diiTeritj&difleritinpcrionaDeipro  mandato  fibiiniunSo .  Expro- 
brat ergohypocritis,L]ubdfelibcratoseffc  exiftiment ,  quia  venerintin  Templum  :&  putent 

cefluras  fibi impune  omnesfuas  abominationes  ,quanun  ante  ineminir,quod  icilicct  aduerfus 

■      . .. 


.12.15 


CAP.VII.  lO.   CAL.    PR  AELECTIONES 

Deum impii effent,&  iniufti aduerfus  proximo^.  Poftea adiungit,  hvfpelwm  Utrttmm  (ft  downs 
k#c,fu[xr  qmminuoCAtum  eft  nomen  me  «w?Concluiio  eft  tocius  fentenua:  cum  ampliticationc .  Iu- 
dseis  enim  pcrmifcrat  Propheta  Judicium ,  quemadmodum  vbi de  re  non  obfeura  vcl  dubia  a- 
gitur:Ecce,vos  ipli  litis  in  propria  caula  iudicesilicebitne  vobis  furari,occidere  ,  &  adulterium 

ftatrare?deindc,venire  in  hoc  Tempi um,&  ia&are  vobis  conceffam  effe  impumtate  omnul  ma* 
01  u?hoc  quidem lufriccre  debebat:  led quonia tanta erat  m  Iudaris &  obftinatio,  &  ftupiditas, 
vt  non  cocederent  nifi  a:gerrime,&  muins  modis  conuifti,ideo  Propheta  adiungit  hanc  fenten- 
tiam, \n  domushxefuper  qu.im inuoatum  eft  nomen  meum-fpelmcA  Utronnm  f/7?hoc  eft,an  ideo  elegi 
mihilocu  vbi  me  colatis,vt  vobis  plus  liceat,quam  iinullaeffctreligio?Qupriiireligic?nonne 
ft  hoc  frzno  contineantur  homines,ne  lafciuiant?  nam  certe  cukus,&  timer  Dei  rcgula  eft  o- 
mnis  squitatis,&  iuftitia:.Nunc,nonnepra:ftaret  nullum  effe  Templu,&  nulla  faenhcia,  quam 
plus  darihecntia:  hominibus  ad  peccandu ,  vbi  pnetextum  libi  captant  in  catremoniis  ?  facef* 
lint  csrcmonise:  di&abitconfcientianefaseffeviolentiamafferre  proximis,velaliquam  iniu- 
riam:communifenfu  omnes  fated  cogentur  adulterium  effe  rem  foedam,&  deteftabi!em:idem 
etiam  fentient  de  rapinis,&  de  homicidiis.  Quantum  attinet  ad  fuperftitiones,vbi  oftenfus  fue- 
rit  error  fateri  omnes  cogentur  cultum  Deiretinendum  effe  in  fua  puritate.  Bene,  li  ergo  nul- 
lumeffetTemplumapiidvos,manercthicfenfuspenituscordibus  vcftrisinfixus,  Deum  i'cili- 
cet  effe  pure  colendum.Nunc  quia  Templumerectumcft  Ierolo!ymaj,quiaillic  offertis  facri- 
ficia,eftis  f  ure$,eftis  adulteri,eftis  homicidse:&  putatis  me  quodamodo  effe  exc^catum,vt  deli- 
nam  effevindextot,&  tamatrocium  fcelerum.  Ergo,inquit, //;?/««<<  latronum  fa&n  eft  vobitdo- 
mtuifirf  fed  interrogatiue  hoc  legendum  eft,  An  fieri  poteft,  vt  Tcmplum  hoc,id  eft,facrariuni 
hoc  lit  fpelunca  latronum?C2terum,ratiocomparatioiustenendaeft,quialatronesetiam  fi  fint 
audacii  limi,&  prorfus  efferati,  tamen  in  loco  aperto  non  audent  exerere  gladium ,  non  audent 
iugularemireroshomines.Qiiare?metuuntlibiapcenislegum,circunfpiciunt.Sed  vbipoffunt 
deprehendere  homines  in  occulto  loco,illic  eft  fpoliarium,  in  quo  pi  us  datur  licentiar.  iugulant 
homines,  poftea  excutiuntipforum  crumenas.  Videmusergovtipelunca:,&  loeaabfeondita 
plus  l'ecuritatisadferantlatronibus.Optimiigitur  quadrat  comparatio,vbi  Propheta  dicit,Iu- 
dxisTempkim  Dei  fa&umeffequafilpeluncam  latronum.  Sienimnullum  fuiffetTemplum, 
fuiffetretentaaliquaintegritasjidqueexcommuni  fenfuXumautemfacrificiistegerentfuam 
turpitudincm,putabant  fe  hoc  modo  effugiffc  omneiudicium.  Et  ideo  Chriftus  ad  tempus  fi.fi. 
accommodat  hoc  vaticinium:  quoniam  Iudafi  etiam  tunc  Templum  prophanauerant :  &  cum 
temere,&falf6  inuocarent Dei nomen,volebant tamen  Tcmplum  iibialylum  effe  impunitatisi 
deridet  Chriftus  talem  ftultitiam,quemadmodumfecerat  Propheta. Pcftea  adiungit,£«\*m  eyt 
eccevideo  ,  dirit  lebouab  .  Non  dubium  eft,quin  ironice  perftringat  Ieremiasftultam  confiden- 
tiom,qua  fallebant feipfosludau .  nam  hypocritx  videntur  libiperfpicerequicquid  neceffe  eft. 
Hinc  etia  quonia  putant  fe  acutos  effe,plusaudacia:  illisacccdif.  dum  excositant  fallacias,  qui- 
bus  Deum,&  homines  deludant.Et  ideo  falie  Propheta  hlcipfos  pungit,quod  fcihcetDiU  ve- 
lintqLiaiicxcumreddcre:£«.(we^9ffCf  W«,inquit.Nondum  iatispateret,quamenphaticalit 
!/«.»$. if  locutio,nili  limilis locus  nobis  effet  inftar  clauis. Apud Ilaiam  vigelimo nono  capite dicitur,E- 
go  etiam  fum  fapiens.Dixerat  Propheta>Vxaftutis,&  fapietibus,qui  libi  excauarunt  foueas.  II- 
licinuehitur  aduerfus  hominesimpios,  qui  exiftimatfuisfallaciispoffe  Deum  ipfum  quod  am- 
modo  decipitquod  vidcturtamen  effe  prodigiofum,&  eft.tamen  communiter  inter  homines  re 
gnat  hoc  vitium.Nam  vix  centefimus  quifquc  reperietur,  quinon  integumenta  quzrat,  quibus 
lefeabfcondataboculisDei-.prxfertim  A  ulici.&verfuti  homines  fibitantum  arrogant  perfpi- 
caciz,vtDeus  prxipfis  nihil  perfpiciat: ideo  per  Ifaiam  refpondet  Dominus,  Ego  etiam  fum 
fapiens.Sivoscftisfapientes,relinquitemihifaltem  aliquam  partem  ,&neputetis  me  prorfus 
effe  ftultum.Ita  etiam  hoc  loco,  Count  oculis  meisdomus  hacftdia  eftfpelunca  latronum,  hoc  eft,  Si 
quisvobis  effet  fenfus,nonne  conftaret  apcrte,vos  feciffe  fpeluncam  latronum  ex  Tcmplo 
meo?&  interea  ego  c£cutiam?Si  putatis  vos  effe  tarn  perfpicaces ,  Ego  itixm  video,  inq uit  Domi- 
nus. Videmus  ergo  quantum  ponderis habeat  particula D3,etiam ,  &  particula  '3-N ,  ego  ,  & nsn 
ecce.nam hx  tres  voces  fimul  cumulantur ,  vt  oftendat  Deusfe  non  effe  ftupidum ,  vbi  populus 
tarn  audafter  pror  urn  pit  in  omnia  fcelera:&  v  ult  interea  fuis  fallaciis  obtegcre  eius  oculos ,  ne- 
quidcernat. 

Precatio. 

Da  omnipotcm  Deus,  quando  hodie  non  tantumexligno  &  Upidihus  Templum 
apud  nos  voluijli  tibi  extruifedcum  plenitudo  twt  Dcitatis  habitauerit  in  Filio  tuo  vni- 
genitOjipfe  autemfua  yirtute  town  orbem  refloat &;  in  medio  noflritatque  etiam  in  no- 
te 


IN    IE  REM  I  AM.  5S 

bis  ipfis  habiteKdajnquamjne  eiusfanclitatem  profanemus  no?hris  Mtijs  >  fflfeejefflm 
feditaftudeamitsnos  tibiconfecrareinobfcquum^tperpetuo  nomentmmineius  :::>- 
mine  glorificctur^donec  tandem  recipiamur  in  ceternam  illam  hxreditxtemjioi  palam  m 
bis,  &  facie  adfacicm  apparekt  ilia  gloria,  quam  JjodieJ^eculamur  in  doflrina  Biu ; 
lijtm,     Amen. 

n  Nempe  ice  nunc^lagedumjn  locum  meum,qui  erat  in  Silo,vbi ha- 
bitare  feci  nomen  meum  initio,  &  videte  quid  fecenm  llhc  propter  ma- 
lkiampopuli  mei  Ifrael. 

13  Et nuncquiafeciftisomhiaoperaharc^cH^w/w^tteH^ \fractitas, 
dicitIehoiiah,&Joquiitusfumadvosmanefurgc-ns,  &  ciim  loquerer 
non  audiftis,  &  inclamarem  vos ,  non  refpondiftis: 

14  Faciam  igitur  domui  huic ,  in  quafuperquam ,  inuocatum  eft  no- 
men  meum ,  de  qua  vos  fiditis ,  in  qua  vos  confiditis:fequiturpoflca  relatiuum^&c 
Ioco,quemdedivobis,&patribusveftris,iicut  feci  Silo. 

EX  em  p  t  o  conftrmu Prophcta quod heridixerat, nempe falliludsos, quia exiftimcntfe 
protegi  vmbra  Templijcum  tamenleiplos difcooperianr, &  cum  totus  orbis  teftis  fit impise 
ipiorum  rebellionis.Producitigiturquod  ante  accideratmam  Area  foederis  dm  fuerat  reponta 
in  Silo,vtfatis  notumeft.iamTeplum  per  lc  non  excelluit  aliquadigmtate,ni'.i  propter  Aua  foe 
deris,&  Altare.accefsitfpledidior  ornatus.fcdtotafanftitas  Teplhn  Area  fcedcris,&  in  Altari, 
&facrihciisre!idebat.hocidefuit in Silo.Oftedit igitur lere  quamftulteludiifupcrbia^quecl 
apud  ipfos  lit  Area  foederis>&  Altare,quonu  non  protect  us  fait  locus  die  prior ,  vbi  oblatd.  fue 
rant facrificia  D^o.hsc fuma  eft.Sed no  fruftra  dkit,Nempeiiein  57/o  Nam  M tametfi eft cauialis 
parricula,bl;videturfumiexpoliuuc.quanqualicuimagisplaccat  limplexafarmauo,nonrcpu 
gno,Sane  ice  in  Silo.fed  afarmatio  ent  ironica,  VosTeplo  glonamini,tcilicet  ire  in  Silo,inquit. 
Et  vocat  D^us  lo  umJM<m,vx  intelligatludxi  nulla  in  re  l'e  prsftare.  fuerat  quice  traducia  lnrnon 
teni  Sion  Area  fcederis,&  illic  Deus  libixternum  domicilium  elegerat:  led  alter  ille  locus  fane 
fupei  ioreratantiquitatc.Hxc  ratio  eft,curvocet/o(Mff»y««ffi  8cadnm^n,Ztvbificibalitarsriome>t 
meum,hoc  eft,vbi  volui arcam  rclidere.nam  Area  foederis ,  &  Alcare cum  fuis accefsionibus , e- 
rantproprie  nomen  D.'i.nequeenimid  factum  fuerat  fortuito,qu6d  Arcam  repofuu  at  omnes 
TribusinSilo:fcd  ad  tipusvolucratDeusilliccoli.Dicit  igitur  locum  ilium  iaemm  fuilie  ar.te 
Icrofolymam,&ideopaul6p6ftexprimitnJ1«;»n3,initi6,iiiquit,hoceft,riontantiimSilonni  pa 
res  vobis  fuerut,  led  ipla  antiquitas  debuit  illis  plus  acq  uirerc  honoris.  Si  fiat  igitur  comparatio, 
prseellunt  illi,quod  ad  temporis  vetuftatcm  pertinet:  V«/f  te  ,in<\\.\ix.,quiclftcerim  illiloc  0  propter  ini- 
quitatem  populitnei  Ifrjel.hriel  We  populu  luum  appellat  non  honoris  caufa ,  led  vt  iterum  com 
monefaciat  Iud£os,fuiiTe  pares Ifraelitis:ettamen  nihil  ip{isprofuiflc,qu6dconfIuere  lolerent 
illuc  omnesTribus  ad  cultum  Dei. Nam  vbi  ratiocinandum  eft  nobis  ab  exemplo ,  fpc&andum 
fempercftjie quid  tit  diuerfum.Ieremias  ergo  oftenditliraelitasfuifteludxispares,^  fi  quid  li- 
bi prxftantixludau  a(Tumant,hoc  non  facere  merito,ncc  mre,quoniam  Ifrael  etiam  fuel  it  popu 
lus  Dekquoniam  D;us  vol uerit  Arcam  foederis  ftatui  in  eo  loco ,  &  libi  illic  ofierri  facrificia; 
deindc  quod  accedat  etiam  vetuftas,quia  antequam  fciretur,montem  Sion  diuinitus  ele&um  ef- 
fe,vt  illic  Templum  extrueretur,  alter  locus  iam  facer  erat.ideo  concIudit,N«»c  ergo  quUfecislis 
omnia  opera  /;<«c,inquit,nempe  quia  limiles  fuiftis  Ifraelitis,»/? 0: 8c  iam  amplificat  crimen  eorum, 
quod  lcilicet  non  tantumfcelera  decern  Tribuumimitatihnt,  fed  peiuicaciter  contemplerint 
omnes  admonitiones-./o^xwr^yiwanquit,^  voj,cr  mane  fun  exi.  Hac  figura  (ignificat  fe  fuiiVeita 
folicitumdeconferuando  regno  IehudahjVtfolentpatrescofulerelalutifiliorum.Quemadmo- 
dum  igitur  pater  mane  furgit.vtdifpiciat  quid  opus  fitfux  familix:ita  etiam  Deusdieitfe  man& 
furrexilTe,quoniam  alsiduus  fuerat  in  illis  exhortandis.  Tranlfert  in  fuam  pcrfonam  quod  pro- 
prie  competebatin  Prophetas.fedquoniam  illosexciraueratfuo  Spiritu,&  lllorum  optraetiam 
vtebatur,merit6  libi  yendicatquicquidfeceratpcr  illostanquam  per  organa .  Et  hoc  exagcrat 
crimen.quod  ignaui  fuerinr,imo  ftupidi,ciim  tamen  Deusfedulo  incfiberet ipforum  falutv  Ad- 
^^,L»quutu/ji(m,c nonaudtftis:damaui advos,cr  mnrefpondiHis. .Pluribus  verbisinuehitur  in  co- 
fum  duritiem,quialifemeltantiimeosmonuiffet,poteratobiicia!iquisprxtextus:fedcumDeus 
quotidie  marc  furgedo  ftuducrit  ipfos  ad  fe  reuoca.re:deinde  quod  non  taciim  doftrina  vfus  fuc 

k     iiii. 


A     p.  vil.  I  O.    CAL.    PR  AELECTIONES 

rit.fedctia  clamore(haud dubie  enim Clamoris nomine intelligitexhortationes  >&  minas  >qux 
dcbucb.nt  plus  habere  efneaci*  adipfos  permoucndos)in hac  contumacia lummus  funofa:  au- 
dacia:  cumulus  apparct.Sumnueft>Deum  omnes  rationesexpertumeffc,quibus  reduceretlu- 
daios  ad  t'anam. me»tem,niii  prorl'us  FuifTent  defperati.neque  enim  lemel  tantiim  eos  vocaiut,led 
li'pius.dcinde  Prophetasir.ftruxit  ea  virtute,Ytftrenueincumberentad  cbeundummunus.  non 
tantiim  decuit  per  ipfcs  quid  effct  \u\e,fedcUm>iuit$hoc  eft,addidit  maiore  vchemenm,  vt tardi- 
tascorrigeretur.Cum  ergo  nihil  profucrk  Dcusomnibus  modis,nihil  reitat,nili  vt  male  peri  at, 
quando  ita  funt  perditi  iua  (pontc. Faciamigiturlwc  domui,'mquit-in  qua  itmocdtmneft  nomen  meum. 
NondLilMumeftqinnpiXtieniatomnesexceptionescum.dicit,Scioquidritisdieiuri,locuhunc 
facm  eiTe  Deo,&  lllic  inuocari  eiusnome,&  lllic  orFernfacrificia:ha:c  omnia,inquit,prefcctu  ca 
rebut ,q uia tt'um in  Silo imm.uumfuit  nomen Dei,a" illicktbiUuit'.  quanuis ergo  ftulre  ponatis fidu 
ciam  veftraminhocloco,nontameneffugietpcena,qua:  inflicta  fuitpriori.Adiungit,Q«»»</«& 
Vobis  &r  fxtribus  yeflris: lie  ita.  Ha:c  omnia  per  concetsionem  legenda  funt:  &  iimul  accedit  antici- 
pation tinrelligant  I  uda^i  nihil  (ibiprodelTe,qu6dDeusinrnonteSionvoluerat  facrarium  fibi 
cxtrui.crat  enim illud  incitamentum  ad pietatem.Cumvei6<prorfusindiuerlam partem  conuer 
fus  elTet  locus  illc,&  cum  mdigne  prophanatum  effet  i.llic  norae  Dd,dicit,Quanuis  hunc  locum 
8c  vobis 8c patnbus  veftris  dederim,nihilotame  melior  eius  conditio erit quam  Silo.  Sequitur, 

15    Et  proiiciaro  vos  a  facie  mea ,  ficuti  proieci  omnes  fratres  veftros, 
totum  femen  Ephraim. 

Goncluditfuperiorem  fententiaro.fatisquidefeexplicueratPropheta:fed  confirmatio hxc 
neceffaria fuit  apud  tarn  prxfrafta  capita .  Nihil  ergo  nouum  affert ,  led  tantiim  oftendit  nihilo' 
plus  populanbus  iuis  fore  prxlidii  aduerfus  Dei  vindictam,  quam  f  uerit  Ihaelitis.  Et  ideo  nunc 
vocat fratres ipfornm,licuti  prius  populum  fuum  dixerat.erat  enim  par  c&ditio  decern  Tribuum, 
donee  voluit  Deus  Arcam ftiam deferri in  montem  Sion,vt  haberet fede in  Tribu Iehudah.Sed 
omnes  perxqueerantfilii  Abrahahdeindefuperioreser  ant  Ifraelita?,faltemnumero,&potentia. 
ideo  dicit  totum  femen.  hoc  emphatice  additur :  Iiidxi  enim  habebant  duntaxat  dimidia  Tnbum 
Mnafle  iecunr.  decern  Tribus  perieranr.non  poterant  igitur  Vila  in  re  le  prxferre,&  hac  in  parte 
erant  inferiorcs,quod  tantum  conftabant  ex  vnaTribii>&  dimidia:maior  autemerat  multitudo 
decern  Tribuum.VocatJf/'Hf»  Ephraim  propterprimum  Rege: deindequoniam  Tribus  ilia no- 
bilior  f  uitaliis  nouem.  8c  apud  Prophetas  pafsim  Ephraim  ponitur  pro  Ifrael,hoc  eft,  pro  regno 
illofecundo  ,  quodtamenopulcntiimagisflorebat .  Nunc  tenemusconfilium  Prophets. Hinc 
ver6  colligenda  eft  vtilis  doctrina ,  Deum  nunquam  lie  fuiffo obftrictum  vni  populo ,  vel  loco, 
quin  liberum  elTet  pcenas  cxigere  de  eorum  impietate,qui  eius  beneficia  vel  afpernatif  uerant,vcl 
profanauerantiuamgraritiidine,&fuisfceleribus.  Hocquediligentcrnotandum  eft,  quia  vidc- 
rnus  hoc  vkium  quati  nobis  effcingenitum,vt  fcilicet  fuperbiamus  quotiesliberaliter  nobilcum 
D  jus  cgit.lic  enim  abutimureiusbeneficiiSjVtputemus  nobis  plus  licere,  quia  plusinnoscontu 
lit,quam  in  alios,  hac  aute  fupcrbia  nihil  eft  magis  peruerfum:&  tamen  itainfolefcimus  quoties 
nos  Deusornauitpeculiaribusgratiis.  Tenendatft igitur haic  Prophets doftrina , nempe  Deo 
femper  liberum  effc iudicium,vt  Vindicla  fumat  de impiis,&  ingratis .  Hinc  ctiam  apparct  quam 
ftulra  fit  Papiftarum  iaftantiamam  quoties  opponunt  nobis  fedis  Apoftolicx  nomen ,  putant  os 
occluium  die  Deo-.putantomnernfidernverbo  eius  efTe  detracram:denique  obdureicunt  ad~ 
uerfus  Deum,quaii  illiseflet  legitima  pofTeisio,quoniam  femel  predicatum  fuit  Roma:  Euange- 
lium,&  locusille fuit  quafi primafedes EccleCar  tarn  inltalia,quam in Europa.atqui Deus  nun- 
quam vllo  priuilegio  inhgnmit  vrbem  Romam,neque  dixit  illic  fibicfTe  domicilium.lSihaberet 
Papa  cumiuis  quod  habebant  tunc  Iudxi(qudd  ad  montem  Sion  pertinet)quis  ferret  eorum  fu 
rorem,non  dico  f  unerbiam?  Atqui  videmus  quid  pronuntiet  Ieremias  de  rnontc  Sion,  de  quo  ta- 
ffd  niU  ra€n di&um  erat> "^  requics  mea in feculum feculi : hlc  habitabo,  quoniarn elegieam. Ite nunc- 
inquit,*'w  ^/'/s.Nunc  ex q  110  Silo,&  Ierofoly ma,&  tot  celeberrima?  vrbes,vbi  oil  floruit  Euagc- 
liu,nobisercptsfunt,dubitadunoneft,quin  horribilis  vltio,&interitusmaneateosomnes,oui 
falutisdoclrlnamrel"puunt,&quivilipenduntthefaurumEuangelii.  Ciim  ergo  tot  doenmentis 
Deus  ottenderit  fe  non  alligatum  cfTe  vllislocis,q  nam  ftolida  eft  ifta  ferocia ,  quod  vol  tint  titi,- 
lo  fedis  Apoftolicx  Romanenfescuertere &  omnedoctrinam,&  orunem  timorem  Dei,&  ([uic- 
quid  ad  religionem  lpectat?     Nuncpergamus. 

'16  Et  tu  ne  ores  pro  populo  hoc  ,$cne  eleues  pro  ipiis  clamorem, 
&  pi-ecitione,&  ne  ocCurras jntercedasfftemmtrctnflatitiiwi  \xrhum.mm  wzfi 
gnijicat  obuiam  ire }  fedcxcipiturpro  intcrcederc :  ne  ergo  intercede ^  apud  mejCjuia 

ego 


I N    I  E  R  E  M I  A  M.  Sf 

ego  non  exaudiam  te. 

VtDcusomniiniucUaexoneretferuumfuum,vetatprecescondpere  pro  populo.  quanqui 
potuichoc  fieri  tarn  Prophctx  relpeftu,quam  populi  totius.nequeenim  dubium  eft,quin  dolen- 
ter,&  acerbe  tulcrit  Ieremias  populi  fuiinteritum,  quemadmodumaliis  locis  videbimus :  ncquc 
enim  abieceratomneshumanoslenius. Fuit  igituranxiusdefalutefratrumiuorum:  idcocodo- 
luit  mileris,cum  videret  iam  exitio  deuotos  effe.fed  Dcus  cum  confirmat,quo  icilicet  animofius 
exequatur  munusluum.  f£peenimmffericordiadiffoluitcordahominum,vtmunusfuum  non 
exerceant  ficutdecebat.Poterat  tardior,velfrigidior  effe  Ieremias  in  denuntiandavindiftaDei, 
nill  exeinpta  fuiffent  omnia  impedimcnta5qu£  tardabant  eiusalacritatcm.Hac  rationeigitur  iu- 
beturexuerelympathiam,vt  fcihcetexurgatfupraomneshumanosfenlus,  &memineritfe  prx- 
feftumcffeiudicempopulojvelprarcone^quidenuntietcxtrema.  Neque  tame  dubium  eft,quin 
Deus  ad  populum  ipfum  refpexerit ,  vt  cognofcerent  Ieremia  cogi  ad  has  partes,quanuis  parum 
iucunds  effcnt.&  ideo  dixi  inuidiam  ab  ipfo  trailatam  effe,  ne  lalicct  exalperaret  gentem  fuam, 
cum  tarn  aiperc  ageiet.Nf  erf s,mquh,pro populo /;oc.deinde  ,Ueattollaspreces:d\ii  vcrtunt,  AjfttrnKs. 
*v)i  proprie  ligniticat  tollere.  diximus  dehaclocutionealibi.Namduzfunt  diucrfa;  loquendi 
form£,cum  deprecationeagitur.  inteidum Scripturadicitfidele£,prcces abiicerecoram  Deo, 
atqueita  delignathumilitatem,vbifupplices  accedunt,  neque  audentoculos  furfum  attollere: 
quemadmodumdepublicano  loquitur  Chriftus.DicimurergoprccesabiicerccoramDco,vbi  T 
fuppliciter venia  precamur,&  iiftimusnos  cum  pudorc,  &  ignominia cora  ipfo.  Dicimur  etiam  W '  '* 
attollere  preces  alia  ratione,nempequiafi  fubiidunt  animi  noftri,neque  ride  furfum  ad  Deum 
accedant,ccrtumeft,precesnoftras  effe  fiftas. ergo  obfemorcmdefideriidicunturfidelespreces 
furfum leuare. Sic etia  hoc loco,Ne tttollaspro tpfscUmorem,o'precitionem:deniqutnfmterceddi> 
quoni.,m  nonexandiam  /e.Neqile  tame  dubium  eft,quin  Proph.ficuti vidcbimus,perrexerit  in  fuis 
precibus,fictamcnvtfciretnon  pcffeampIiusaDeoimpetrariincolume  vrbis&  regniftatum. 
Bifariam  enim  potuit  orare,nempe  vt  Deus  retraftaret  ilium  decretum,  quod  facere  vetitus  eft: 
vel  memor  foederis  fui  feruaret  aliquas  rcliq  uias ,  quod  factum  eft.neque  enim  vnquam  abolitfi 
fuit  nomen  populi ,  quanuis  vi bs vna cum  Tempi  o  fuerit excila.  fuit lgitur  aliquis  populus  fu- 
perftes,ied  tamen  fine  nomine  Vnde  etiam  cum  de  inftauratione  EcclefiX  agitur,Deus  vocat  no 
uum  populum,licutipfalmo  io2,Et  populus  quicreabiturlaudabitDominum,hoceft,populus  PfiLioi.tf 
nouus,q  uafi  fignihean  s  exitium  vetcris  populi  in  exilio  Babylonico .  Quicquid  lit ,  tamen  Deus 
mirabiliterferuauit  reliquias,  ficutidiiTeritPaulus  10.&  11. cap.  adRomanos.Itaprototocor- 
pore,pro  ftatu  regni  non  debuit  orare  Propheta,quoniam  fciebat  iam  aft  urn  effe  de  populo  illo, 
Sed  de  hac  re  iterum  alibi  fufius  dicendum  erit.      Sequitur, 

17  An  non  vides  tu  quid  ipfi  faciant  in  vrbibus  Iehudah,  &  in  compi- 
tislerufalem? 

i3  Filn  colligunt  Jigna,  &  patresaccendunt  ignem,& mulieres ad  po 
nendum,vt  faciant  placentas  Reginae  cadorum,&;  fundant,/&w,libami 
na  diisalienis/vt  me  prouocent  ad  iram. 

19  An  me  ipfi  ad  iram  prouocant^dicit  Iehouah?an  non  feipfos  ad  eru- 
befcentiam  facierum  fuarum? 

HI  c  priird  oftendit  Deus  cur  debeat  implacabilis  effe  popnlo  .  erat  enim  ha?e  primo  auditu 
Valde  dura  icntentia>qu6d  Prophetam  vetaret  precaikpoterat  enim  obiici,quid  li  refipifcant'an 
non  fpes  aliqua  vemx  reftabit  ?  Oftendit  Deusipfos  effe  prorfus  defperatos.  quare? (licit ,  An  non 
tides'.  Hie  defen  cognitionem  feruo  fuo  Ieremia::quafi  dicer et,N on  eft  q  uod  litiges  mecum,tu  i- 
ple  aperias  oculos,&  expendasquo  prolapfi  fuerint:nempejinquit,//^  colligmt  Ugn*,®"  patres  eo- 
rum accendunt  igncm,muUeres  autem  aapfnendum ,  hoc  eft ,  ponunt confperlionem,  maffam  farina?, 
aliivertunt.lubagitant  paftam-.fedad  verbumcft,Adponendumc6iperfionem,  Up*H(.  Hlc  bre 
niter  figniricat  Deus  corruptum  effe  totum  populum  quafi  fafta  impia  c6fpiratione,vt  viri,mu- 
lieres,&  pueii,omnes  quafi  vefano  impetu  ferantur  ad  idololatriam .  Hlc  enim  tantiim  de ipfo- 
rum  fuperflitionibus  concionatur.ante  illis  obiecit  adulteria,&  cxdes,&  rapinas:hic  autem  ex- 
probrat  quod  violauerint  prorfus  cultum  Dei. fed  fimul  demonftrat  fruftum  impietatis ,  quod 
Icilicet  feieomnesccrtaiim  proiicerent  vefanasmulatione.N<«w//^,inquit,c«//^»»f  ligna.  Tri- 
buit  iuuenibus  colleftionem  lignorum  ,  quia  hoc  magislaborioium  erat  opus.  Quoniam  ergo 
prxftat  robore  artas  iWaJigna  coaceru.int,patres  vero  aaendmt  ignem:ma\kTesquifcfubigwtf4ritt<tm 
itanulla parsinnoxia  eft. quid igitur  faciendum ?& quid nnhi  aliudrcfidiuimcft,nifivtpopu- 


CAP.VII.  IO.    CAL.    PR  AELEC  TION  ES 

Vunihiinctami:-:ipiuvnprorfuscxcindam?Dicit,vf^ifw«/D'3!|3,vcrtuntPlaccntas,&ha:crecepta 
eft  expolkio.  alii  putant  fignilicari  acccnfionem,  &  deducut  a  m3,quodfigniticat  accendcrc.ied 
potius  coram  fententil  fubferibo  >  qui  deducunt  a  pa,  quod  eft  parare,  quoniam  placental  funt 
parabiles.proindcnon  dubito,quemadmodum  etiam  exallislocisapparet,notarihlc  placentas, 
ideo  fecimdarh  interpretationcrn  relinquo  qiiafi  nimis  arguram. Quantum  attinet  ad  voce  naVoV 
rnulti  fubav.diunt  lircram  x,$c  cxiftimant  notari  opificia :  ita  litera  a  diet  ieruilis .  fed  alii  vol  unt 
clle  rad'icalem,&  exponunt  Reginam,quod  mihieftprobabile.quanquam  non  reiicioquod  alii 
tradunt  hie  notari  cceli  opificium :  aliitamen  referunt ad  ftcllam ,  vcl  luham,vel  fblem.  fruatur 
quttqueproprio  fenfu.Tamcn  quod  ad  mefpcctat,fi  placet  nomen  opcris,exiftimo  comprehen- 
di  return  ceeleftem  excrckum.vt  Scriptura  vocat,hoc  eft,omnes  ftellas:fi  autem  magis  placet  no 
men  Reginicdibentcr  ad  lunam  refcro:&  fcimus  quanta  fuperftitio  apud  omncs  populos  grafta- 
ta  fuerit  in  cultuIunar.Placetigitur  mihiillefenius:tamen  facile  etiaiuadmitto  hlc  notari  omnes 
ftellas,&  nonvnam  duntaxat,&  vocari  ipfas,opuscxloru,vel  opificium  .  Et  fcimus  ludzos  etia 
huic  vchnix  nimis  Piiiffe  addi&os .  nam  quoniam  fol  Orientalibus  populis  erat  fummus  Deus, 
Iudxicum  arriperent  hunccrrorem,  putaruntfupremum,<3e  maxime  venerabile  numen  cfTe  in 
ible:poft  ea  couevfi  funt  etiam  ad  reliquasftelias.&  ixpiusnotatur  hxc  peruerfkas  tarn  in  Lege, 
quam  in  Prophctis.Poftea  tande  adiungk,  Vtfm&Ant  lib  xminA  dij  s  alien  is, ~vt  me  prouocent  adiram. 
Cum  Deusconqueriturle  prouocari,perindceftaclicuceret,Iudxosexprofeffobellumnunc 
cum  ipfo  gerere,  No  peccant  errore,non  etiam  latet  ipfos  quantoper e"  ofFendar  iftis  corruptelis: 
fed qiufi propotitum ip  is efTet  me  laceflere,  &  trahere in  certamen,  &  bellum  mihi  indicere,  ita 
proruunt  ad  fuas  impiet  ites.Tadem  fubiicit,Aw  me  prouociint  ipfi,inquit,  cr  *n  non  potius  aderubef- 
centi.unf.tcierum  fuarum: D jus  hie  fignificat,qiianuis  in  fe  contumeliofi  fint  Iudxi ,  tamen  nihil  ii- 
bi  inferri  iact urx,  quia  pofsit  carere ipforum  cultu.  Cur  igitur tarn  feuere ipfis minatur  >  nempe 
reipicit  ipforum fceleva .  fed interea demonftratfe nihil  ipfos moran,  vel eorum ficrificia, quo- 
niam ipiis  careat  fine  vllo  detrimento.  Ergo,inquk,  acceriunt  fibi  exitium,  &  recidet  in  ipiorum 
capita  quicquid  machinantunvolunt  me  lacefTeredentiet  cum  quo  fibi  fuerit negotiunv.  &  que- 
'Zafh-  ii.     admodum  dickur  apud  Prophetam  Zachariam ,  fentient  quern  pupugerint :  ego  autem  integer 
I0,  maneo,&quanuismeprouocent,quantuminfeeft,egotamen  contemno ipforum  prauitatem, 

quia  me  non  attingunt.  neque  enim  me  lxderepoflunt.nequequicquam  mihiaufcrre.iedyf^/aj 
inq uk,pr  ouocitnt ,hoc  eft,furor  ipforum  vertetur  in  eorum  capita :  &  hinc fictptf  erubefcant fades  *- 
f for  urn. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus  }quandoitdnonmodoadJuper?litiones^fed  etiam  ad  tot  fee- 
letdfiMus  propenfi^tfaltem  retwamurverbotuoi^fquwdo  dig>iaris  nobis  ftotxdic 
reitocare  in  tnetnoriam  tita  benefi<id,vtnos  in  officio pietatis  contineas,  ne  abripiamur poft 
impoiluras  Satance,  O"  noSiram  \anitatem:fed  defixi  maneamus  in  obedxntia  tu<£  m- 
Siiiia^tjic  pergamus  m  comma  curfupietans^m  tandemfruclkm  eius  percipiatnus  in 
regno  tuo  ccelefli^uod  nobis  partum  eft  vnigemtt  Filij  tuifanginne,  Amen. 

zo  Propterea  fie  elicit  Dominus  Iehouah,Ecce  ira mea,&  furor  meus, 
vel  excandefcenria(nam\erbum  hocfignificat)conftzta.  cfl  fuper  locum  hunc,  fu 
per  hominem ,  &  fuper  animal  >  hrutom :  alij  vertmt,  iumentum,bes~liam,  fuper 
arboremagri,&fupcrfru<flumterr£e,&arclebit,&nuIluscxtinguet. 


A 


Dhvc  pclgit  Ieremias  in  eadefententia,&pluribus  verbis  explicat  quod  proxima  leciione 
vidi;nus,nempe  inftare  vaftationem  monti  Sion,&  Templo,ficuti  prius  Deus  pcrdiderat  Si- 
lo,vbidiurepolitafuerat  Area,  fed  quo  plus  grauiratishabeatc6minatio,inducitrurius  Dcum 
loqucntcm,Eccf  ,inq  uk,*V^  me*,z<r  excandefesntu  conflat*  esi  fuper  hunc  locum.  A  lludit  ad  metapho- 
ram,qna  ante  vius  fuerat.Et  hinc  etiam  cohrmatur  quod  tunc  dixi,Dcum  lcilicet  non  fuifle  lo 
quutum  de  prophxtica  doctrina,fed  potius  de  pcenis,quas  iam  inftixcrat,  Sc  quas  mox  parabat  in- 
fiigere .  Hac  ratione  dicit/V<«w/!iirfM,aut  vindiSam  (namaccipitur  cauiapro  ipfo  efFcftu)  dick 
ergo  irxm  fu.%m ,  vel  vindiftam  conjlatam  efle  Jitper>rbcm  IcrofolytnAm ,  nempe  vt  cladem  inferat 
tarn  nimentis ,  quam  hominibus :  deinde  etiam  frugibus  terrz  .  Certum  quidem  eft  bru- 
ta  animalii  fuilFe  extra noxam,  ficut  arbores ,  &  terr.x  fructus:  fedquoniam  totus  orbis  crea- 
t  u  s  eft  propter  hominem,&  in  ipfius  vfumudco  non  mirum  eft>li  vindicia  Dei  fe  extendat  etiam 
ad  innoxia  animaliaA  creaturas  feJifu  carcmes.  Deus  enim  tunc  non  exigit  peenam  de  brutis  a- 

nimali- 


IN     IEREMIAM.  eo 

nimalibus,vel  dc  frugibus  terrx:fed  oftenditquantoper£infenfusfithominibus,vbi  itacxtendit 
figna  irae  fuae,etiam  in  omnia  elemcnca.Scimustotum  mundum  hodie  aliqua  ex  parte  ferre  pce- 
nas,quasmeritusfuit  Adam,&  ideodicitPaulus  omnia  elementaparturircquoniamafpilet  ad  B 
liberationem.Dicit etiamcreaturas obnoxias effe corruptioni non  voletes,hoc  eft  >non propria  * 
nacura,ledculpaAvitiohominis.Nonmirumigitureft,fi  Dens quodievbivultterrere  homi- 
nes,proponat  lllis  ante  oculos  multas,&  varias  ipecies  iua:  vindicte,tam  in  animalia,quam  in  ar 
bores,&frumenta.Summacftigitur,eouiqneiratumeiTeDeum,vtvelitnont3tumIud2os  pa- 
derc,i"edterramipfam,qu6fcilicetpofterietiamagnoicantquamgrauiterpeccaiTentinquos  ita 
exarferat  iufta  Dei  vindi&a.Non  eft  igitur  hlc  anxie  difputandum  cur  Deus  fasuierit  in  arbores, 
&  brutaanimalia. nam  ratio  ilia  iufficerenobis  debet, Deum  fcilicctpropriefenon  vlcifci  de 
brutis  animalibus,aut  arboribus,led  hoc  fieri  refpectu  hominum,quo  ipe&aculum  tam  trifte  il- 
lis  mctum  incutiat.     Poftea  fubiicit, 

2.1  Sic  dick  Iehouahexercituum,  Deuslfrael  ,HoJocaufta  veftraad- 
dite  fuper  vi&imas  veftras,&  comedite  earn  em. 

■l-l  Quia  non  locutus  fum  cum  patnbus  vefhis  _,  &  non  praecepi  illis 
quo  die  eduxi  eos  e  terra  AEgypti  luper  verbis,  hoccBratiombus^a^^pro- 
prie fmiificat  rationem  latinc .  Hebrtei  enim  itapafim  ~vfurpant  ham  vocem,Jicnti  Latini 
rationem. fuperratiombus  ergo ,  holocauftorum,&  vi&imar. 

Z3  Quin  poiiusjedjm  «  csladuerfattuaparticulajwceftjxe  dua  voces  ponuntw 
loco  aduerfatiua  Jed ,  verbum  hoc  prxcepi  illis , dicendo ,  Audite  vocem 
meam,&:  ero  vobis  in  Deum,  &  vos  encis  mihi  in  populum  _,  St  ambula- 
bids  in  omni  vh,hocesl,mtota  vw/jua  mandauero  vobis^vt  bene  fit  vobis. 

z4  Et  non  audierunt,&:  non  mclinarunt  aurem  fuam,  &  ambulaue- 
runt  in  perplexisconfilns  }proprie  accipitur in malam partem,  &  in  prauitate, 
yelduritia,  cordis  fui  mali,&  fuerunt  retro,&:  non  ad  faciem. 

Hlc  fubfannat  Prophetaludxos,  qui  fedulam  operam  dabant  facrificiis ,  cum  tamen  nulla 
effet  pietatis  cura.Ergo  per  modum  ludibrii  dicit,Offerte  facrificia  veftra,&  cumulate  holocau- 
fta,&  vi&imas,&  comedite  carnem .  Hoc  poftremum  membrum  oftendit,  Deum  pronihilodu- 
cerefacrihcia,nequequicquam  ferre  acccptum,tametfi&magnosfumptusfaciantIuda»i,&etia 
nonparcantlaboribus .  Oftendit  ergo  Deus  hxc  omnia  pro  nihilo  fibi  effe.  Comedite  carnem,  in- 
qtiit,hoc  eft,facrificatis  vobis,non  mihi.Eft  enim  hie  tacita  antithefis,quonia  dum  carnem  com- 
edebant,  Deo  tamen  exhibebatur  legitimus  cultus,  fi  rite  oblata  fuiiTent  facrificia  .  Deus  autem 
hlc  fe  excludif.quafi  diceret,Ha:c  ad  me  nihil  pertinent:  vos  dum  adducitis  facrificia,vultis  epu- 
larr.ergo  comedite,&  farcite  ventres  vcftrosdioc  ad  me  nihil  fpe&at.  Summa  cft,profana  effe  co- 
lli uia,qu£  Iudxicelebrabat,tametfi  prxtexeret  Deinomen,&  velletideo  ccnierifacra.  Comedi- 
te ergo  camem,hoc  eft,ego  repudio  veftra  facrificia,nec  eft  quod  tcgatis  vmbra  Tepli  mei  veftras 
iniquitates:  quoniampollutionesveftr2impediunt,neacceptum  feramquodputatis  vos  mihi 
offerre.Cum  autem  dick,Addite facrificia  Wc?/W,fignificat, etiamlima&ent  quicquid  eft  anima- 
lium  in  tota  terra,hoc  tamen  fore  irritum,  quia  vt  iam  dixi.cum  putarent  fe  offerreDeo  facrifi- 
cia,tantiim  profanomodoepulabantur:ratioeft,qu6dnonfpe<ftabant  in reftufine.Ideo fubiicit 
Proplieta,No«  loquntusfum  cum  patribus  vejlris^zs-  non  pracepi illis  quo  die  eduxi  eos  e  terra  &°ypti,non 
loqiiutusfum  defao-ificiis^elbolocauflis-fid  tantumpr&cepi-pt  audirent  yocem meam,zf  ambularent  in  to- 
ta vi.i,de  qua  ipfis  pracepi.  Vidctur  nimis  prxcife  Ierermias  damnare  facrificia .  fcimus  enim  quor- 
fum  fpeftarinf.erant  exercitia  pcenitentix.nam  quoties  madam  fuit  animal  coram  altan,  omnes 
admonebantur  fe  reos  effe  mortis ,  dum  animal  fubibat  vicem  hominum .  Illic  ergo  Deus  quafi 
in  fpeculojrepra;fentabatIud3:ishorribileiudiciu,quodmeritierant:deinde  facrificia  erantviuai 
Chriftiimagines:crantcertapignoraexpiationis,vt  homines  recociliarentur  cum  Deo. ergo  Ic- 
remias  videtur  hlc  nimis  contemptim  de  facrificiis  loqui,qua:  &  figiila  ei  at  gratia:  Dei,  &  erant 
inftituta,vt  homines  adduccrentadpoenitcntiam.Sed  loquiturex  torum  fenfu,quiperperam  vi- 
tiauerant  Dei  cultum.nam  cum  fedulo  operam  facrificiis  impenderent  Iudxi,negligebantquod 
erat pr£cipuum,ncmpe  &  fidem  &  pcenitentiam.Ergo  Prophetahlc  iacrificia  repudiat ,  quar  a- 
dulteraueratpei'uerfiilliDeicultoresjCiimfcilicettanthmintenticffentinexternasceremonias, 
&  negligerent  finem  ipfum,atquc  adeo cotcmnerent.  Scimus enim  ab  initio,Deum  voluiffe  fpi  ■ 


cAp     vil.  IO.   C  A  L.   PR  AE  LECTION  ES 

ritualitcr  colr.iKq.ue  enim  hodic  mutauit  naturam.Ergo  quemadmodum  hodie  non  alium  cul- 
Io.(».4.i3  turn  piobat,qiuun ipint'.ialem,ficuti lpfe  eft fpiritus: ita & lub  Lege  voluit  lincero  corde fe co- 
i4  h.prxpoftcre  ergo  Iudxi  obtulerunt  iacrihcia,quafi  hoc  modo  htarct  Deo:Et  hxc  ratio  eft,-  cur 

fxpeafperiusinuehancur  Prophctx  infacrificia .  Dicitfe  Deus  nauleare ,  die  it  fe  fatigatum  tile 
lfa.\.i$,&  facrihciisjdici):  nonicn  fuum pollui,dicitperindeclTe,adiquis non tantumma£taretcanem,im- 
66-i-  purum  animated  (iquisiugularct  hominem .  lie  loquitur  per  Ifaiam.O^uorfummihivi&imx, 

&  laenfici.i?dicit  Amos.Pa'isim igitur  hxc  do&rina occurnt  apud  Prophetas,nempe  iacriheia 
non  tantum  coram  Deo  nullius  effe  momenti,fed  etiam effe  quali  fcetida  ftercora,  qua:  abomi- 
nctur,nempe  vbi  Veritas  feparatur  a  lignis.Hxc  igitur  ratio  crt,cuilercmiashlcfacrificia  pror- 
lus  renciat>nempe quoniam conqucntur de polluto , &  violato  Dei cultiT.ratio eft, quod  tudxi 
obtruderentiph  Deo  fpectrapro  rebus .  Sed  videtur  tamen  hoc  modum  excedere,  quod  negat 
Deus  fe  quicquam  mandaffc  deiacrificiis .  nam  antequam  Lex fuent  promulgata ,  voluit  Deus 
faeriricia  libi  offerri.incepit  a  Pafcat&Pafca  enim  fuit  iaci  iricium,vt  latis  notum  eft:&  ita  etiam 
prxdixcrat  antequam  liberaret  p'opulum  .deinde  ante  latam  Legem  temper  fuit  vlus  Sacerdotii 
inpopulo,vt  Mol'esdemonftiat.poftreniovidemusquamiblicitemandaueritdeofferendis  libi 
lxod.it.6.  £-lcl.jilcliscluerg0hJcfimpliciter  negat  fe  quicquam  loquutum  effe  de  facrificiis?  nenipe  quia 
facrihda  per  fe  nihil  moratuseft.  Difcernit  igitur  figna  externa  a  fpir  jtuali  cultu,quoniam  Iudxi 
fuis  comiptelis,qucrnadmodumpriusdic"tu  eft,  lie  cuerterant  quod  Deusipleinftituerat,  vt  non 
a«riofccrethbc  vclillud  a  fc  elTc  prxceptum.Et  fi  verba hxc  accipimus  vt  ionant,  omnino  vera 
flint ,  Deum  nihil  mandaffe  de  facrificiis  per  fe.hxcdiftin6liololuitomnemfcrupulum,nempe 
q  uod  Deus  nunquam  obledatus  fuerit  facnficiis,qu6d  noluerit  externo  ritu  cob,  quod  nullius 
pretii  fuerint  vel  holocaufta,  vel  vi&imx,  vel  fufhtus,&  alia  omnia  eiufdem  generis,perfe.Ergo 
cum  lacriiicia  ncn  placerentnili  propter  alium  fincni,hoc  hxum  manct,Dcum  niliil  de  facrificiis 
manduffe-tanrtim  enim  voluk  Iudxos  commonefaceredeluo  reatu.-dcinde  voluit  illis  modum 
reconciliationisoftendere.  Videmusergovt  Deus  ab  initio  non  exegerit  faeriricia > quoniam 
cxep-it  in  a'.ium  finenr.quemadmodum  (i  hodie  dicamus  Deum  nihil  morari  ieiunia'.tamcn  fcimus 
ieiunia  nobiscommendari ,  verum  eftdednon  propter  fe  .  Nunctenemus  Prophetx  confilium. 
Hicautern  locus  continetvtilifsimam  doctrinam,  &quxeb  magisobferuanda  nobis  eft,  quo- 
niam eius  contempt  us  obduxithorribilestenebras:quia  in  Papatuexiftimant  Deum  rite,  &opti 
nip  co!i,dumaccumulantmultasca;remoniarum  pompas,  nee  poteft  illis  perfuaderi,hoc  totunt 
effe  friuoUiai.quare^Deum enim  xftimant  ex  proprio  ingenio.  &  tamen  omnes  cxremonix  Pa- 
pales  funt  comment itixmullum  enim Habentteftimonium  ex  Legc,autEuangelio.Et  cum  Deus 
ita  acerbeinueclus  fuel  it  in  cxremonias,dequibus  tamen  prxceperat  propter  alium  finenyjuid 
hodie  het  ftnltis  hominum  comentis,  vbi  eadem  eft  in  populo  impietas ,  qux  tunc  fuit  in  Iudxis? 
Nam  vbi  P'aprftx  defunfti  funt  fuis  nugis,vbi  monachi,&facrificifuis  clamoribus  replemt  tern 
pla,vbi  fc  cxercuerunt  in  illis  puerilibus  ineptiis:deinde  vbi  fe  obleftarunt  fua  mufica,&  fuffitu, 
putant  Deofatiffa&um  effe,quanuis  tcta  eorum  vita  refcrta  fit  multisfpurcitiis,&  fceditatibus. 
obdurueiunt  tarncn  ad  hanc  peruerfam  confidential!! ,  qua  tunc  ir.xbriati  fuerunt  Iudxi. 
Ergo  eo  dili  u-nrius notanda  eftnobishxc doftrina , quodicilicet  Deus  fpiritualem cultum  ita 
probet,Vt  re'  iqua  omnia  pro  nihilo  d  ucat,nempc  vbi  feparantur  a  cordis  affe&u.Now  pruecefi  er- 
go p.itribusveflr/!,neqne  minimi  quo  die  eduxi  illos  e  ten*  ^31/)/ /.Reuocat  Prophcta  Iudxos  ad  pri 
mum  feoclefix  exordium .  tametfi  enim  Deus pepigerat  fcedus  fuum  cum  Abraham,Iiaac,&  Ia- 
cob,tamenformauit  iibitunc  demum  Eccletiam,  vel  expoliuit,cum  Lex  fuit  promulgata.  Deus 
ergo  tunc  bftendit  quid  libi  placeret,certamformamprxfcripfit  .quxeffetin  futurum  tempus 
quali  inuiolabilisTegula.quialudxi  non lequuntur  hacnormam,Prophetainfert  Deum  vino- 
fe,&perperamabip!iscoli.  Hxc ratio  efbeurdiferte  hicdeliberatione  patrumloquatur.  Po- 
ftca  lequitur  clarior  explicatio,qua  tollitur  omnisambiguitas .  opponit  enim  Deus  obedientia 
facrificiis.-atqui  faeriricia  erant  pars  obediential,  verum  efr.fedquonianeceffeeratpopulum  lub— 
iici  Lcgi  in  totum,hinc  fcquitur  difeerptum  ab  illis  fuiffe  Dei  cultum,ciim nullum  effet  ftudium 
verse  pictatis.Nunc  certb  tenemus  Prophctx  mentem.-dcinde  etiam  tcncmus,cur  Deus  tarn  prx- 
m''  J9'S  C1fe  reiiciat  facrificb.  Qjiod  enim  Deus  coniunxit  non  eft  penes  homines  fcpararc.  ha?c  eft  iirpia 
4TA°   laccratio.atquiltidxidifbaxeraiufacrificiaafuoix^atoj&lcgitimofnieicrgo'fuiriacrileg 

profanatio,quicquid  tentabant.Iarri  Vt  melius  proficiamus  in  hac  dodrina ,  tenendum  eft  pnn- 
cipium,uempepietatem  Furidatam  effe  in  obedientia. nifi  enim  pfccliiceat  nobis  Deus  verbo  luo, 
nulla  eft  pietas,fed  mera  fimulatio,&fuperftitio  duntaxaf.queadir.odum  profani  homines  e:ia 
li  multum,&  anxie  fatagant,ludunt  tamcri  6peram,&  fc inutiliter  fatigant,qucniam  Deus  viam 
illisnonmofti-at.Deniquehacnotafemperdifcernipoteftverareligioafuperftitionibus,  Si  Ve- 
ritas Dei  nos  ^ubcrnat^llic  probaeft  rcligio.quod  fi  fcquatur  quifque  propria  fenfum ,  vel  in- 
ter fc  eonfpirenthomines,&  opinioneducantur,qui(que  fibifingetlupciftitionenr.fed nihil  Deo 
placebit. hoc  eft  vnum  .  Nunc  fecundo  loco  videndum  eft  quid  Deus  maximc  a.  fuis  cultpribus 
rci'iiii'.it.Poftquam  hoc  principiumnobisperfuafumcft,nonpoiTe  Deum  verecoli,nifiobcdia- 

mus 


IN     IE  R  EMI  AM.  Si 

mus voci  eius,  confiderandum  cft,quemadmodii  dixi ,  quid  Deus  nobis  voce  fua  prxcipiat.Si- 
cuti autem  eft  Spiritus, ita rcquirit  lincerum  cordis affedum .  Deinde  fciraus Deum ita ad  nos  uon. 414 
prodire,vt  velit  nduciam  noftram  in  gratuita  fua  bonitate  prorl  us  locari,vt  vcht  nos  totos  pen 
dereapaternafuaclcmentia,veIitanobisinuocari,veIit  etiam  fibi  offcrri  facriricium  laudis. 
Qupmam  ergo  Deus  hate  omnia  dilcrte  verbo  luo  exprirnit,  iani  certum  eft ,  niento  tanquam 
vitioios  reiki  omnesalioscu!tus,vbilcilicetabcfthdes,vbiabcftmuocatio,quxprimatumte- 
nent in  vero  &  legitimo  cultu.  Hie vnus  locus poffet dirimerc quicquid  eft  hodic  ccrtamin urn 
in mundo.Nam  ii hoc  admitterent  Papiftx , Deo  pluris effe obedientiam,  quam  omnia facrih- 
cia,facile  inter  nos  conueniret .  Poffent  deinde  certare  dc  iingulis  capitibus :  led  conlcnius  ta-  l-Sam-tS-lt 
men  poffet  inueniri,  fi  Deiverbo  iimplkiter,&abfque  controuerfia  lublcnbcrent.  Et  vidc- 
mus  ctiam pertinaciter  in  hoc  pnncipio ipibs inliftere,non  ftandum  effe,  nequc  acquiefcendum 
verbo  Dei, quia  nihil  certum  lit  illic.-idco pluris  xftimant  dodrinam  Patrum&  perpctuiim 
confenfum  Ecclcfix  catholkx,  vt  vocant,quam  &  Legem,  &  Prophetas,  &  Euaneclium  .  Ne- 
que  enimaudentcongredi:&  hoc  prudentcr  faciunt,quialilkcs,qux  inter  nos  funt,dirimcren- 
tur  ex  Dei  vcrbo,qucmadmodum  didum  eft,facile  effemus  fupcriorcs.  Sed  quoniam  ita  fe  fo- 
ucntesinfuaexcxcatione,lucem  extinguereconantur,&iibi  fpontetencbras  obducunt,ic- 
quamurquodhicSpiritusDcinobisoftendit,nempe  banc  effe  prxcipuam  partem  veri&  ic- 
d:i  cultus,vbi  audimus  Deum  loquentem:&  pluris  effe  obedientiam ,  quam  omnes  vidimas ,  &c 
omnia  facrificia,licuti  iam  citauimus  ex  decimo  quinto  capiteprimiSamuelis.  Poftea  addit,£)  <» 
vobisin  Deum ,  ©•  eritismihiin  popultim  :<y  ambulabitis  in  totxvia  ejium  mAnd.w.ero  vobn ,  w  bene  ft 
yobis.Coiihrmut  Propheta  quod iam  nuper  dixi ,  nempe  ii  vclimus  obedire  Deo ,  confideran- 
dum elTe  quid  prxcipiat.  Deus  autem  nullam  partem  vericultus  omifit.ergo  nunquam  aber- 
rabimus  a  pietate,fi  tantum  prxbeamusnos  dociles .  Vnde  ergo  tit,  vt  labo  rent  anxie  homines, 
&  nihil  proriciant,nili  quia i'urdifuntad  Dei  vocem?  nam  llcuti iam  fxpiusdidum  eft,non  tan- 
tiimloquutus  eft  Deus generaliter,  &confufe  de  obedientia ,  fed  clare,  &  perfpicue  docuit 
quid  probet.Ergo  placebit  illinoftrum  obfeq  uium,fi  tantiim  difcamus  quid  ipie  velit.Et  fimul 
ctiam addit  banc  conditionem  propofitam fuiffe  Iudxis ,  w  bene ,  &  fcelkiter  a°erent ,  fi  vellcnt 
tantum  Deo  obiequi.Hincmagisdetegitureorumperuerfitas,  quod fpontevoluerint  effe mi- 
feri,ac  fibiacceriiuerint  internum .  Nam  propofita  libs  erat  beata  vita ,  ii  tantum  fe  Deofuhii- 
cerent.Cum  hoc  recufarint,quis  non  videt  eos  vitro  fe  addixiffe  miferiis,quafi  vellent  iram  Dei 
in  fe  prouocare,  idque  data  opera  ?  nam  ftatim  lequitur ,  Kon.uidiemnt ,  &■  non  inclinarmt  aurem 
fitam,inquiz.  Hie  oftendit  Prophetaludxos  non  tunc  piimiim  ccepiffe  rebellcs  effe  Deo,  &  fer- 
moni  eius,  quia  imitati  fuerint  impiam  patrumfuorum  contumaciam:&  hoc  deinde  fufius  pro- 
fequetur.Dicitnunc,  Non  prxcepide  facrificiis,  fed  tantum  hoc  vnum  petii  apatnbusveftiis, 
vtmihiobediret:No/»er«^inquit.Quxpotuitcffeiuftiorpoftulatio,quam  vtDcoobedirent? 
Quanta  igitur,&  quam  fceda  eft  iftaindignitas,quodabnuunt  Deiimperium  ?  imo  non  inclinant 
Aim m?nam  hac  locutione  fignificat  Propheta  non  modo  contemptum  ver  bi,  &  focordiam,  fed 
peruicaciam,quodfcilicet fuerint obduratiaduerfus  Deum.  Nam  hypocritxinterdum  aurem 
inclmantj&voluntfcire  quid  dicatur,expendunt  ctiam  aliqua  ex  parte.  Propheta  autem  hie 
exprirnit  quafi  furiofam  contumaciam  in  Iudxis, quod  fcilicet  ne  tmrem  quidem  inclinauerir.t 
Deo  loquenti .  Subiicit  poftea ,  hmbuhffe in  fuis  tortuofs confiliis :  deinde , in prAuitMe cordis  fui  mali. 
Hxccomparatiocrimenaggrauat,qu6d  fcilicet  maluennt  Iudxi  fequipropriam  bbidinem, 
quam  obtemperare  Deo,&  eius  prxceptis.  Si  aliquidfuiffetillisobkdum,quod  poffet  eos  dc- 
cipere,&quod  obfeuraret  fidemLegis,  erat  aliquaexcufatio. Sed vbi nihil illisobftat, quo 
minus imperio  Dei  pareant,nifi  quod  rapiuntur  poft  ftulta  fua  figmenta,  hoc  non  eft  excufabi- 
le.Quidenim  excipere  poterant?  voluimu sfaperefupra Deum. quantus eft hic,& quam dia- 
bolicus furor >Atqui nihil  hie  refiduum  illisfacit  Propheta  prxter  hanc  vnam  exculationem, 
qux  crimen  duplicat.Putabant  hauddubiecorfuumtffebenecompofitum:  fed  hie  non  de- 
fert illis  iudicium,quin  preciie  eos  damnat  ficuti  meriti erant.  Iam  obieruandus  etiam  nobis  tft 
hiclocus,quiahodiemaior  pars  figmenta  fua  Dei  verbo  opponit .  Papiftx  quidem  obtendunt 
antiquitatem :  dicunt  a  maioribus  ita  fc  fuiffe  edodos :  &  fimul  obiiciunt  Con  cilia ,  8c  ftatuta 
Patrum :  fed  interim  nemo  eorum  cft,qui  non  addidus  lit  fuis  commentis ,  &  qui  fibi  non  per- 
mittat  libertatem ,  imo  efFrxnem  licentiam  reiiciendi  quicquid  vifum  eft  .  Cxterum ,  ii  refpi- 
citur  origototiusPapaliscultus,quiprimiexcogitarunt  tot  fuperftitiones  erratkas,audacia 
&  temeritatetantum  fuerunt  impulli ,  vt  verbum  Dei  pedibus  calcarent .  Hinc  fadum,vt  om- 
nia, fuerint  corrupta :  vt  obtruderent  quxlibct  cerebri  fui  figmenta .  Et  videmus  Papiftas  ho- 
die  tarn  pertinaciter  defixos  effe  in  iuiserroribus,  quia  fe&  fuas  nugas  Deo  prxferunt.Et  i- 
dem  etiam  reperktur  in  omnibus  hxreticis .  Quid  ergo  reftat  J  dixi  obedientiam  effequa- 
fi  fundamentum  totius  verx  pietatis  .  Ergo  ex  oppofito  fi  volumus  probari  Deo  cultum 
noftrum,  difcamus  abnegare  quicquid  noftrum  eft,  ita  vt  prxualeat  eius  authoritas  o- 
mnibus  noftris  rationibus .  Etinterea  etiam  notemus ,  quam  deteftabile  fit  hoc  facrilegiurh, 


CAP.  VII.  IO.   CAL.    PR  AELECTIONES 

potius  velle fequi  prauitatem  cordis noftri, quam  Deo  obtempei arc,  vbi  viam  falutis  quafi di- 
eito  nobis  demonftrat.Nor.emus  ctiam,  nihil  nobis  prodeiTe  cum  vidcmur  nobis  optim e  Tape- 
re^  cumapplaudimusnobisin  noftraftultitia  .  Deus  enim  hicpronuntiat  cor  noftrum  malum 
pflfjfimulac  defle&imus  a  puro  eius  verbo .  Dhitftiifle  retro  cr  non  ante :  qua  locutione  fignificat 
Iudsos tergum  obucrtiffe ,  nead  ipfum  vel  reipicerent ,  vel  tcnderent .  Nam  fi  quis  fe  ducem 
via:  nobis  fore  promittit,  ftatim  conuertimusin  cum  oculos:fi  aute  tergfi  obuemmus,  fignum 
eft  contemptus.  Et  ita  Deus  conqueritur  fe  fuilTe deipe&um  a  populo  iuo ,  quod  non  tantum 
furdifuennt  ad  do&rinam  propheticam,&  admonitiones ,  fedetiamin  lignum  deterioris  per- 
tinacix  conuerterint  vultus  i'uos  in  diuerfam  partem,ita  vt  ipfum  relinquerent,  8c  quafi  iuberet 
cum  faceffere .  hoc  valet  poftrcma  locutio.    Cras  progrediemur. 

Precatio.  ' 

Da  ontmpotens  Deus,quando  bodie  magis  liquido  nobis  patefeafti  voluntatem  turn, 
quant  vt prxtextus  ignorantia  mane at ,vt  eolibentiofe ammo ,ac  propenfiore  nos  tibi 
fubiiciamus:nequc  tantum  prxbeamustibiaures, fed  ita  fimus  tibi  tot'is  animis  addiEli, 
Vt  nihil  aliud  optemus,  quant  tibi  totam  vitam  nofhram  probare .  Et  quoniam  nonpoKu- 
mus  mfinojlra  peruicaaa^  vtalitia  deflcSlere  areclocurfu,  ita  nobis  praluceas  Spi- 
ritu prudential  &  intelligently ,  vtfludeamus  ampleSii  quicquid  nobis  prafaibere  di- 
gnatus  es  verbo  tuo:qunJcilicetpcrac~loftadio  huius  vita ,  tandem  peruemamus  ad  me- 
tamjn  quapercipiamusfrutlum  noflra  obediential  }ncmpe  vtfruamuraterna  ilia  hare- 
ditate}quam  nobis  acquifiuitvnigemtusfilius  tuusj anguine fuo,  Amen. 

2.5  Abcodiequoasgreili  funtpatres  veftrie  terra  AEgypti  vfque 
ad  diem  hunc  mill  ad  vos  omnes  feruos  meos  Prophetas,cmotidie  ma- 
ne furgendo,&  mittendo, 

z6  Et  non  audierunt  me,  &  non  inclinar'unt  aurem  fuam;  &  ,profedt 
o  bdurarunt  ceruicem  fuam,peruerie  egerunt  prae  patribus  iuis. 

COnc^ver  itvr.  Deus  de  obftinata  malitia  populi ,  qudd  non  vno  tantum  feculo  per- 
dident  operam,eos  ad  refipilcentiam  vocado:ied  patribus  in  eadem  prauitate  filiifucceffe- 
rint :  atque  ita  continua  fuerit  imitatio.  Poffet  quidem  hoc  valere  in  ipeciemad  extenuan- 
dam  culpam,  quemadmodum  hodiePapifte  nullum  habent  magis  fpecioium  prauextum, 
quam  dum  obiiciunt  nobis  Patres ,  8c  antiquitatem  .  Sed  Deus  hoc  loco .  8c  fimilibus  often- 
dit  non  excufari  filios  Patrum  exemplis,  quin  potius  aggrauari  crimen,  dum  ita  obduref- 
cunt  homines,  vt  fcilicet  putent  valere  ad  prauudicium  quod  diuturna  fuit  vitiorum  pof- 
feffio  .  Deusautem  non  ita  patitur  feiureluodeiici.  Ergo  notandusefthic  locus  vbi  Deus 
non  tantum  eos  accuf  at ,  quitunc  viuebant,&  quosleremias  alloquebatur,  fed  etiam  con- 
iungit  illis  mortuos,  vt  conuincat  maioris  peruicacis ,  quoniam  ita  fuerit  quafi  per  manus 
tradita  impictas .  Ex  quo  <6>,inquit ,  Patres  veftri  exiemnt  e  terra.  A  Egypti  vfque  ad  banc  diem  mi- 
fi  ad  vos ,  8c  cetera .  Scimus  quam  intra&abilis  fuerit  populus  ftatim  ab  initio  .  nam  quan- 
tum in  fe  fuit ,  reiecit  Mofen  tarn  prxclarz  &  incomparabilis  gratia?  miniftrum .  Deinde  ciim 
eflet  liberatus ,  fingulis  fere  momentis  vel  fremitus  fuosedidit  contra  Deum  ,  vel  palam 
tumultuatus  eft  contra  Mofen  ,  &  Aaron,  vel  profiliuit  ad  cralTam  idololatriam ,  vel  ha- 
benas  laxauit  fuis  cupiditatibus  :  denique  nullus  fuit  peccandi  finis .  tamen  quotidic  Mo- 
fes  eos  ad  Dei  obfequium  reuocauit .  Hanc  igitur  tantam  contumaciam  profert  Deus  in 
medium  ,  ac  dicit  non  hodie  primiim  incipere  Ifraelitas  ,  fed  fuifTe  Temper  tali  ingenio, 
vt  non  poffent  ferre  difciplinam,  quemadmodum  poftea  dicet  .Non  opus  eft  hlc  exempla 
colligere,vnde  appareat  fuifTe  populum  huncindomabilem.  hoc  enim  petendum  eft  ex  Sa- 
cra hiftoria  .  Sed  iatis  eft  tenere  ,  obiici  patrum  duritiem,  &  peruicaciam  filiis  ,vt  intel- 
ligant  fe  bis  &  ter  reos  effe  coram  Deo  ,  quoniam  imitentur  contumaciam  ,  quam  tamen 
Deus  feuere  vltus fuerat:neque  enim  incognita;  illis  erant  poena:  quasinflixcrat  Deus  Patribus. 
Hoc  igitur  erat  nimis  proterue  Deum  laceffere ,  cum  fpernerent  tales,  &  tarn  horribiles  vindi- 
&as,quas  exequutus  fuerat  cotra  patres ipforfi. videbimus.fimiles  fententias  etia.  alibi:  imo  hsc 
docendi  ratio  paffim  occurritapud  omnes  Prophetas,  quod  fcilicet  genus  ipforfi  ab  initio  fue- 
rit 


IN    IEREMIAM.  ex 

ritperuerfurn&rcbelle:  dcinde,  quod  omnibus  feculisrefpuerint  Deigratkm,  &contuma- 
cicer reftiterint  Prophetis.Quod autem  hie Deus comemorat  lc ab co  die  quo  cxicram  e terra 
At-iyptivfqucddtcmpus  leremix  nunquam  aff.ijje,hxc  cius  pcrlaitrantia  crimen  popub  lunte  nu_ 
gisaggrauat.namliiemeltantumluquiitustuiiretDeusjhoclufticcrcad  damrutioneni  pou- 
rat.Q^ddautemtolerauitperueiioseorum mores, nequeintereadeftititde  die  in  diem  qfos 
blandeadlcrcuocarc,&  promittercillis  veniam  ,  &proponere  ialutcm  tquddcrgoDeusira 
pcr.cueiauit,hincmatisdctegiturpeiditaiiripieta$populi.Scimus  cnmiquamhornbiiispcvna 
maneat  eos  qui  lie  abuti  audent  Da  toleranm ,  &  palam  illudunt  cius  vu  bo ,  dum  centk's ,  & 
millicseos  adpeenitcntiaminuitat.  Poficaaddizfemi/^eomnesferuos  fuos .  Eodeni  etiSm  tfefcr- 
ri  debet  vniuei  lalis  particuL b^ .  Si  Dens  vnum  Propheta  duntaxat  mihflct,  nulla  reftabat  ex- 
culatio  Ifraelitisded  cum  alios  alusalliduelubrni!cnt,itavtinfhuxent  quali  exercitunv.  quanti 
furorisfuit per  dcniamillamturbamperrumpeicad  contempt un.Hciinusenimminquarn  po- 
pulo  dcfuuTc  Prophetas,licuti  Moles  lllis  promiferat  Deutcronomiideumo  oclauo  capite. 
Qupniam  ergo  Dcaisitaliberaliteregit  cum  populo,vt  nunquam  ceirauerint  Pi  opheta:, qum 
alualns  luccederent :  hinc  certeclariusdetegitur  fceditas  impKE  ipiorum  contuir,acia:,qu6d 
non  vno tantum  die  ipreuerunt  Dcum,  nee  vnum ,  vel  duos ,  vel  tres  Prophctas  pro  nihilo  du- 
xerunt,fcdadextremumvfqueadueriati(int  omnibus  Propheris,cumtamcn  mafgno  ncime- 
romiflieffent.  Miff  ergo  omnesferHosmeos.  deindeaddit,Q«'f»V/;>.  Haieaffidnitas  ccdem  per- 
tinet,quodtcilicet  Dcusnunquam  fueritfatigatus  ,ipliautem  conflixerint  quati  exprofeflbi 
cum eius bonitate,ciim tarn comittr  eos  hortai  1  non dcllneret  ad  pcenircntian).Dicit,M.f»e /«r- 
gerido,£rrmttendo.N  am,quemadmodum  alibi  diftum  fuit,  CSV  proprie  lignificat  manelurgere. 
HiccommendatDeusauthoritatemprophetii.sdoftrins.vbiinluamperfonatransfertquod 
non  niiiin homines competit.Neque cnim  vlla  mutatio in ipfum  cadit,(icuti  notum  eft.  Impro- 
pne  ergo  dkkfefurre xij?e:l'ed  q uod  mandaiut  ii.ruisiuis,hoc ad ie  transfcrt,q uerrudmodum  di- 
xi:qu6grauiusexprobi'etingratitudincmpopulo:qua(!diceret,fedu!6lefiiiireinter.tiimadcu- 
randameorumlalutem,ipios autem interearuiiretorpidosdniofocoides. Ethnic  colligi debet 
vtiIisdoSrina,Deumicilicetiurgere,vtnosinuitet,atqueair.plecl:aturquoties  verb  u  eius pro- 
fercurinmcdium,quoteftaturnobispateriHimluumamorem.Ergonontantum  Dens  tunc  ho 
minum  opera  vtitur,vt  nos  adfe  adducat,fed  quodammodo  prodit  ipfe  nobis  cbuiam ,  5.  lur- 
git,  quiaiolicituseftdcfalutcnoftra.  Hxc  commendatiodo&rinfcpoteft  nuiltumprodefferi- 
delibus,vttuto  &  tranquillisanimisrecumbantinpromiffiones  Dci:quiaperindevalent,acii 
ipfe  coram  nos  alloqueretur.Sedc6Liincituretiammagiseorumimpietas,quiltertuntvbiDeus 
ita  vigilat  pro  ipiorum  ialute:  &  qui  aurem  non  porngunt,  vbi  mane  lurgfc,vt  ad  eos  accedar, 
&  eos  etiam  adl'e  trahat .  Poftea  adiungit,£r  non  andtet  tint.  Hlc  mutatur  periona  in  verbis,  nam 
dixerat  proximo  veriu, Ex  quo  Patres  veftriexien,nt,mifi  ad  vosferuosomnesmeos  Propheta  s 
mane furgendo:iam  adiungic,No»  audiennt  me, z-r non  indinarunt  aurem .  Vcrum  quidem  cft,fcr- 
monem  hunc  referri  ad  Patres:  fed  proximo  veriu  complexus  fuerat  Deus  pcpiilum ,  qui  tunc 
fuptrftes  erat .  Ergo  non dubium  eic,quin  lignum  ftindignaticnis,qubd  miitutperfonam  ,& 
grauaturiplbsalloqui,quoniarnvidetfe  verba  perdereapudtamftupidos.  quod  etiam  clarius 
patebitex  proximo  veriu.  Dicit  ,N«» audierunt me,neque indin.trunt  aurem  fuam .  lam  cxpofuinuis 
h£cverba,acdiximus  hlcprxcludi  ludatosabcmniexcuiatione  erroris,veligncrantia:,qiio- 
niam non  prarb uerint  fc dociles,neque  attenti  fuerint,  fed  potius obturauerint  aures  fuas,ficu- 
ti poftea dicit obdurajje  ceruicem  fuam .  quocertiusexpnmitur  peruerficas  ilia,  quod  fcilicer  ve- 
lut  ex  profeflb  Deum  lpernebant ,  &  bellum  gcrebant  cum  eius  gratia  .  Tandem  addit ,  Dete- 
nus egiffe  quam  patres  ipforum .  Dixerat,  Patres  vcftros,  nunc  Patres  ipiorum  .  Videmus  er^o 
fermonemideoconuerti,quoniamiciebatDeus  fenihil  prcfecturuin,quemadmodum  nunc 
fequitur, 

zy     Et  dices  illis  omnia  verba  hare ,  &  non  audient  tc,\chion  aufculta- 
hunttih,  &  clamabis  ad  eos,&  non  refpondebunt  tibi. 

Hie  certiusperfpicitur  quod  ante  dixi,nempeideorelinquiIi!d20s,quoniam  nulls  illis  e~ 
rant  aures.  Hlc  ergo  Deus  Prophetam  fuum  compellat,ac  dicit,  Similes  emnt  pctribusfilu.  nam 
tu quide perferes madata,qu2: tibiimungo,  icd  abique proftdu.  "He que  im.n ipfiaudienr.o- cum 
cUmauerts,rionrefpo>id<  bunt.  Fuit  hare  srauiflimatentatto:  quod  Propheta  lcvbatfc  verba  in  ae- 
remfundercqux  nihil  prodeffent.  Qjidenim  refiduiierat,ni(i  vtindemagis  ac  magisinrlam- 
maretur  ira  Dei  aducrfus  populumi  Potuit  igitur  Propheta  hlc  animum  delpodere,"q  ilia  hauct 
dubieftudebatvtilitatigentisfux:&;videbimusquamfLieritanxius,curriJntellie,erctini}arc  vl- 
timam claderrr .  Sedalibidiximusduplicem  fuifTeaffeftuminPronhetis.  nequeenim  exueiant 
OrnJieshumanosfenfus, qumdiligerentgentemfuam,ccmaximodoloretangereturcuin  Dei:'.; 


cAp    vil.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

pronuntiaict  feiam  adeffe  vindicem.  Sed  non  obftitit  hxc  fympathia,  &  hie  dolor ,  quin  tamen 
exequerenturanimofe,&  infradozeloquodDeusmadabat.  Sic  ergoanimati  fuemt  Prophe- 
t£,vt  condolercnt  fuisuntcrca  tamen  fuperarut  quicquid  potcrat  vel  morari,vel  impedire  quo- 
uis  modo  ipibs in  peragedo  luo  munere.  Ieremias  hoc  modo  codoluit  iuis,cum  iciret  breui  pe- 
rituros-.ied  intcrea  debuit  cxequi  quod  Dcus iubebat,&  parere  eius  vocationi.  Ideo  quantum- 
uis acerba  eflethxc  denuntiatio,  Loqueris adeos,<ynon  audient :  tamen  perrexit  Ieremias,  quo- 
niamiciebat Dei impeno moremeiTe gerendum,qualii"cunque  eflet exitus  Sic hodie idem  pro- 
poutumefledebetpiisomnibusverbiDei  miniftris.  quantum  in  ie  eft,  debent  eniti,vtpopu- 
lifalutempromoucant:interea  etiam  livid eant cedere luam  dodrinam  aliter  quam  optarent, 
& ciTe momferum  odorem  toti  mundo,nihilominus  debent  perfequi  fuum  curfum.  quare? 
funt  enim  lemper  iuauis  3c  bonus  odor  Deo ,  qualifcunque  lit  euentus .  Deus  ergo  hit  prxdi- 
cit ieruo fuo  quid  futurum  lit ,  vt  inuida  magnitudine  munus  iuum  exequi  non  delinat ,  ctiam 
flnallusappareatprofcdjs  .  Deindevoluitetiamantetcmpus  oftenderepopulo  fuam  contu- 
maciam,!! qua  forte  cfletipes,velfaltem,  vt  biseosconuidosteneret,qui  erant  infanabiles .  In- 
terea  voluit  etiam  coniulerepaucisnlis,quifouebantincor\libusfuispietatem,quamuisturba 
iplaruerec  infuum  exitium  .  Qjemadmodum  hodie  neceffe  eft  eodem  modo  fulciri  pias  om- 
nesanimas'.quiadum  infiniuntimpii  contra  Deum,  &totus  feremundus  rapiturin  eundem 
furorem , quid  rleretniii  hoc iam  meditatumhaberent  ph?  nempe  non  efle  nouum  exemplum, 
lihypocritx  qui  tamen  oreleiadant  eflepopulum,&  Eccleiiam  Dei,  reiiciant  eius  gratiam,  8c 
pro nihilo  ducant  omnes  eius  leruos.  Valeat  ergo  hodie,  &  vfum  eundem  obtineat  hxc  dodri- 
na.vt  non  concidant  animi  nuitri,neque  etiam  vacillent,  dum  videmus  maxima  ex  parte  furdos 
efle,quos  Dcus  alloqukurpcrferuosluos.Io^«fw  ergo  ad  eos  bee  otnniaverba,inquk.  Nonfru- 
ftradicit  omnia  hxc  verba,  nam  libreuiter  tantum  Prophcta  illis  denuntiafletquod  audierat 
/  ex  ore  Dei,poterat  minore  txdio  defungifuo  munere. Sed  ciim  fubinde  renouarentur  manda- 

ta,hoc  certe  non  cai  uit  grauimolelha,&  txdio. Nam,quemadmodum  initio  diximus,non  tan- 
tum vniusanm,  vel  decern annorum  opaam  impendit  populo :  fedconcionatuseftper  viginti, 
trir^  inta,quadraginta  annos  8c  vltra,  prolequutuseft  eundem  curfum .  Cum  viderct  dodrinam 
Djiitareipuiapopulo,annonpotuitipfeconcipereviciflimaiiquodfaftidium?Nonfruftrai- 
gitur  expnmitur,q  uemadmodum  dixi ,  eledum  efle ,  vt  non  tantum  vno  die ,  vel  paucis  menu- 
bus,  vel  annis  cxperiatur  an  pollit  in  viamfalutispopulum  reuocare:  fedpergendum  efle  per  o- 
mnia  obftacula,ita  vt  nondeticiat  quicquid  acciderit.  "Hon  audient,  inquit,  te ,  clamabis  adeos,  & 
nonrefpondebmt  Hoc  etiam  eft  emphaticum,quodprxdicit  Deus,  fi  pleno  gutture  clamet  Pro- 
pheta(quemadmodum  id  facets  iubeturlfaias,&  in  eius  periona  omnes  Dodores)atque  ad  rau 
'  cedinem  viqucclamLt,Dcustamendicitnonrefponfuros.Hoccertiusoftenditeorumperuica~ 
ciam,quodnon  modbiiirdi  iuntad  vocem  Dei,&negligunt(implicem  dodrinam,  fed  clamo- 
fas  etiam  exhortationes  prxtereuntabfquevllaattentione.    Pofteaadiungit,  - 

i8  Et  dices  ad  eos^Ha^c  gens,cjua;  non  audierunt  vocem  Iehoua;  Dei 
fui  ,&  non  receperuntdifciplinam:periic  Veritas  ,&:  excifa  eftab  ore 
eorum. 

lam  oftenditD  jus  agendum  effenouomore,quiaprimxfuntDodorum  partes  propone- 
re  Dei  voluntatem,oftendtrc  quid  redum  lif.hortari  deindeii  nOnfufriciatfimplex  dodrina. 
Hie  autem  tignincat  Deusmutandum efleftylum,quoniam  fint  prorfus defperati .  Dices igitur 
isc/wtfr«w«w.quaii  dicer et,Ego  quidem  voluitentare,an  poflent  corrigi  in  melius,  &  vfiis  fum 
in  hunc  ftnem  tua  opera .  Poft  longam  patientiam ,  hoc  eft ,  vbi  cognoueris  longo  viii  operam 
tuameffeinutilem,DK«/7/«  vale poHremum .  Nam quorfum  tendunt  hxc  verba,H^c  gens  que 
non  audmit  vocem  Dei  fit ,  nili  q  uia  Propheta  tandem  multisexperimentis  cognouit,non  vtendii 
efle  vel  dodrina,vel  cxhortationibus?Non  dubiu  eftquin  Deusrefpexeritadipiosludxos.vo- 
luitenimignominioie  traducereimpiam eorum peruicaciam.  Simul  tamenfolatus  eftferuum 
fuum,quiahinccognouit,quanuisnonprodeffet  iuisauditoribus,  laborem  tamen  fuum  efle 
a-Cof.i.if.  gratumDeo,&  non  carercfrudu.namdodrinaDeinon  tantum  in  ialutcmhominum  fruduo- 
16  faeft,fedin  mortem.  Oftenditigitur  Deusnihildecedereieruofuo, etiam  finon  rclipifcantlu- 

dxi, quiaicilicet cut lpiorum iudex , ac denuntiabit  pro fumma poteftate internum . Nunc  te- 
nemus  con  (ili  um  Spirit  us  fandi,vbi  di  cit,  Tandem  dices,llecgens ,  que  von  audiuit  vocenr  Dei  fui. 
neque  enim  hlc  iubetur  Propheta  Iudxos  alloqui,fedproferrc  fententiam,  vt  totus  mun- 
dus  fciat  quam  turpis  fuerit  ac  detcftabilis  eorum  contumacia  ,  8c  quam  lacnlega  im- 
pietas  ,  qu6d  fcilicet  non  attdierit  ttta  natio  .  Videtur  nomen  Gentis  hie  in  finiftram  partem 
accipi.  mulris  quidem  locis  accipitur  pro  populo:  fedaliis  locis  D^J  opponit  Scriptura  c- 
ledo  populo  Dei  .  Et  forte  hoc  nomen  politum  fuit,  vt  Iuda:i  fcircnt  le  fruftri  gloria- 
ri  fua  dignitate  .  Oftendit  non  antecellere  reliquis  gentibus  ,  quia  linr  etiam  ipii  ex  nu- 

mcro 


IN     IEREMIAM.  ^ 

mcro  IW 1  •  Hscgens ,  inquit ,  qux  non  audiuit  vocem  lehoua  Dei  Cui .  Cum  ita  1  oquit Lir^haud du- 
bieampliricat  crimen,  quiaenim  Deusfami!iaritcrinnotueratIud£is,non  poterant  obtende- 
reignorantiam,necambigercde  propheticado&rina  .  Cum  ergo  deftinato  rciiccrtht  Daim 
iuum,hinc  maj,is  fuenint  deteftabi! es  .  Poftea addit  >  Non  recepe/unt  aifliplinam  F ontem  rcbcl- 
lionisdemonfir.it,quialcilketnolucnntfubireiugum.  Hie  ergo  excludiromnestolores,qui- 
bus  obtegere  poterant  iudxi  luam  impietatcm,qualiter  iolent  hypocrite .  ieleo  exprimit ,  eds 
die  indociles,i]Liia  non  rccipiant  dilcipIinam.NomcinDia  accipitur  lipc  pro  cJhg.iticne:  led 
generaliter  etiam  cxrenditur  ad  omnemeruditionem.  Hoclocoquiaagiturdedoctrina  , intcl- 
ligit  Propheta  cos  lponte  ca:cutire,quoniam  lcilicctr.olint  doceri  Hie  auteni  lummus  eft  gra- 
dusimpuE  pertinacia?,  vbi ita degenerant homines,  vtfponte.'ffeftent  die  (smiles  brutispecu- 
dibus,ne  fcilicet  iugum  Deiadmittant  Subiicit  poftea periijje  veritaiem,  authdem.  Hie  nomen 
nslos  poteft  bifariamaccrpr.quidam  referutad  Deunr.ita  effet  Religio,aut  ndes,aut  pietas.Sr  d 
videtur  Propheta  longiusextendercnempe quod  nihil  lit  in  ipfis  tincerum,  qi  6d  pcrridea- 
eant  non  tarn  cumhominibus,quam  cum  Dcoipfo.  ErgonJias  limpliciter  acapitur  prointe- 
critate :  quali  diceret  nihil  manere  in  ipiis  purum  vel  iincerum :  led  ita  die  Corrtiptcfs' ,  vt  Deo 
illudant, mentiantur  hominibus,  &  meraapud  ipfos  limulatio praunilcat .  Hunc  flaftfum  con- 
firmat quod (equiiur,nempefA:c/£iwr^c<f6 ere ipforum .  Hincenimcolligimus,coi  umperfidiam 
traduci.qnod  fallaciter  agerenr.&  ficuticor  eorum  duplex  erat,  ita  etiam  duplex  lingua  .  Erc- 
uiterdntclligit  non  effe  cxpectandum,vt  lefipiicant:  quia  fi  cer.ticsprcmittan:  Dco,fe  fore  mo- 
ri^ercs,  &  oftentent  etiam  coram  mundo  aliquam  fpeciem  probitatis,  etduent  pcuiieitationes 
inmerum  mcndacium,&  fallacias.Poftea  fubiungit, 

19  Tondecomamtuamj&proiice&attdllefuperexcelfa  lamenta- 
tionem:quiarepi"obauitjVf/v///pc;7ti/f  }fedverbhm  re  probayidumgis  placet  lac 
/LW,Iehouah,&:  reliquit  a:tatem  indignationis  (\ix. 

Hk  rurfus  hortatur  Ieremias  fuosad  lucrum .  vtirur  autem  generc  fo:minino,"'quemad- 
modumpopulusvocaturFilia  Sion,&hliaIeruialem  -Ergo  ex communilcquer.divl'u quali 
mulicrem  compellattotum  populum .  Iubet initio  tondcre  asfitriem  ■  "\n  accipiturpro  cxlarie, 
&deducituraNazarans,quicomam  alebanr.  & poteft  effe  concinna  alluiio  ad  Nazaratos, 
qui  Deofacri  eraht:  quali  diceiet,  populum  ilium  prdfanum  effe,  ita  non  deberc  quicquam 
habere  limile cum Nazaraus.  Indeetiam  deducitui-iii, corona  .  Qiiarnuis eti^o  de coma,  vel 
csefarie  intelligi  debeat  hoc  nomen,  non  tamen  neghgenda  eft  alluiio ,  q  uod  fcilicet  popul  us  a 
Deo reieft us comam iubet ur tondere ,  & abiicere  . Deinde proicctionis verbo  oppor.itur  fu- 
bhmitaslucTus:^4/fo//e,inquit,^(/7fr  excelfa  tna?n  lament  ationem .  Pcffet  hie  vidtriclic  exhortatio 
ad  pcenitentianv.led  quemadmodum  alibi  factum  vidimus,quanuis  la?pe  populum  ad  fpcm  ve- 
nia? ,  &  reconciliationis  inuitent  Propheta:,  hoc  loco  non  dtibium  eft ,  quin  Propheta  denun- 
tiet  vltimam  cladem ,  8c  ideo  fitprxco  luftus ,  quia  ddperatacratimpietas .  Non  ergo  fungi- 
turhlcilmplicitermunereDofioris.ledqlialihoftilitcrdenuntiat  exitium  .  nam  lequiturfta- 
tim,Quiareprobauit  Deus,erdereliquit  general ionemindignationis  fux.  llnaccipitur  pro  state,  non 
pro'temporciplo ,  fed  pro  hominibus  ciufdemajtatis:  quemadmodum  generatio  noftra  dice- 
turqua;hodiedccitinmundo:gcneratiopatrum,qua:iammortua  eft:  generatio  pofterior,q use 
nobis fuccedet.  Veru mquidem eft, Iiraelitasfeculis omnibus fuiffedignosiimili  vindi<9:a:led 
non dubium eft, quin Deus  hlc  oftendatinftare  luam  vindictam,  quoniam  patienter  tulent 
peruerl'os  populi  mores,  8c  iufpenderitluum  indicium  .  Quoniam  ergo  venturn  erat  tunc  ad 
extrema,  ideo  Propheta  auatemillam  deftinatnxDei .  fcimus  enim  gemtiuum  calum  acci- 
piproepitheto  apud  Hebrxos.  Ergo  generatio iraDti  tantundem  valet, atquc  generatio  de- 
uotavltimzvindiftx:  quia  fcilicet  intclerabiliserat  eorum  malitia  Deo,  turn  diuindulgen- 
teriplostuliffet. Qnpigiturmagis diftulelatluum indicium, tograuiorinftabatpcena.  Po- 
ftea ft  quitur, 

30  Quoniam  feceruntfi hi  Iehudah  malum  in  ocu lis  meis^dicitle- 
houah .  Pofuerunt  abominationes  fuas  in  domo  ,  fuper  quam  inuoca- 
tum  eft  nomen  meum,ad  polluendam  ipfam. 

Neobmurmurentluda'i^queranturDeumeffenimisrjgidum.adiungit Propheta  non 
fineiuftillirniscaulis  lploseffc  e^itio  deuotos.quare?  Vectrnnt  '.n.tlum  .  Hl'c  malum  hicereli- 
gnificat  non  tantiim  delinquere  in  vna  Ipccie  ,  fed  lelc  addieere  fcelcfJbifs',  8c  maleficiis. 
Perinde  eft  igituracli  diceret,  ipfos  ita  effe  corruptos,  vtprorfus  affueii  fnt  ad  maleficia,^: 

I,    iii. 


CAP.  VI  I.  I  O.   C  A  L.   PR  AELECTIONES 

contraxerint  quendam  habitum  ex  longo  vfu.quia  fcilicet  non  deiierant  prouocarc  Dcum.Sed 
quia  llbi  blandiebantur,  ideo  Mc  reuocat  eos  Propheta  ad  iudicium  Der.Satis  eft,  inquit,quod 
ludex  vos  damnat .  nam  ti  non  peripicitis  veftram  malitiam ,  neque  culpam  agnofcitis ,  hoc  ta- 
men nihil  vobis  iurr*ragatur,quia  Deus  interim pronuntiat  vos comu&os  effe  coram  oculis 
iiiis.Videmusi'ubeire  antkhetin  inter  oculos  Dei,  &  blandmas,  quibusle  demulcent  hypocri- 
te ,dumtergiuerlantur,vel  pemnaciterexcufant  lua  peccata,  velper  circuitus  vokint  elabi. 
Deus  ergo  hie  oftendit  iufficere  iuiim  vnius  alpcftum ,  quantumuis  homines  ipfi  carcutiant ,  & 
conniueat etiam totusmundus ad eorum peccata .  Addit  lpeciem  vnam  ,  qttodfiiluet pofuerunt 
abominationes  fiias  in  Templo  .  hoc  ad  iupei  ftitiones  refertur .  Sed  quemadmodum  alibi  vidimus, 
&  fzpius dicendum  ei  it,Propheta:  fi equeter  fynecdochice  coarguunt  peccata.Ergo  hlc quod 
maxime  peruerfum  erat  in  populo  adducit  inmedium,  nempe  pollutmn  }uif]i  abillis  Templum  fit" 
ce/j?f'fwwt«/.Diximusautemqtiam  intolerable  eiretilhidiacnlegiiim,polluiicilicetperuerfis 
inquinamentis  Templum ,  quod  tunc  vnicum  erat  in  mundo  .  Deus  enim  volebat  vno  in  loco 
fibiorTerrifacrinciaidiligentercomplexus  fuerat  quscunque  lpe&abant  adrefium  cultum. 
Cuni  ergo  Templum  illud  polluercnt  Iudxi,  quam  execrabilisfuitha>c  profanatio?  Ergo  non 
absrehic  Propheta  profert  quod  maxime  icclcratum  erat  inipfo  populo,  pollutam-fcilicet  fu- 
per  ftitionibus,&  adulterinis  multis  ceremoniis  domum  Dci,&  hoc  modo  etiam  totum  cultum 
eius  vitiatum  effe.    Cras  reliqua. 

Precati  o. 

Da  omnipotens  Deus,quando  tamfedulb  nos  adte  quotidie^ fingulis  etiam  horis  in- 
tdtas ,ne vt conqueSlws esolimde populo  tuo}fuifJe furdis  auribus jta  etiam  ncgligamits 
faritlas  nuts  admomtiones  :fed  tibifmus  mongeri :  (?  quemadmodum  manefurgisjtci 
etiam alacritertibi  occwramus ,nectantum  prabeamus  nos  vwo  die  tibi  obfequentcs, 
fedtota  vitaperfcueremus  in  eodem  curfu ,  donee  tandem  perueniamus  ad  be  atom,  illant 
quietcm  qua  nobis  rcpofita  efl  in  calo}per  iefum  Clttiflum  Dominum  nojbrum,  Amen. 

31  Et  «edificauit.  excelfa  Topheth^qua:  in  valle  filii  Hinnom ,  vt  com- 
burerent  filios  (uos,&  filias  fuas  igni:  quod  nonmandaui,&  non  afcen 
dit  fuper  cor  meum. 

1Er=mi  a  s  hoc  etiam  verfu  inuehitur  contra  fuperftitiorv:s,quibusIud£i  vcrum  &pu- 
rum  Dei  culm  corruperant.Dicit  eos  ^dificajjeexcelfa-hoc  iam  Lege  prohibitum  erat.Dcus 
30  autem(quemadmodum  priusdi&um  fuit)  prarfertobcdientiam omnibusiacrinchs.Ergome- 

i.S*i».  15.     rito  eos  reprehedit  Propheta,qu6d  reli&o  Templo,excelfa  iibiextruxerint,hoc  cft,lucos,dein- 
a5,  dealtaria.Poftea  locum  deiignat,  nempe  Topbetbin  valle  Hinnom .  Non  dubium  eft,  quin  Pro- 

pheta: vt  deteftabilem  faceret  locum,tranftulerint  nfln,&  Dili  )CJ  ad  inferos  ipfos.  Nam  cum  dc 
arterno  impiorum  fupplicio  loquitur  Iiaias,trigeiimocapitenominatTopheth:  &fatisconftat 
ex  eadem  radice  deduct,  um  effe  ill  ud  nomen  .lam  quod  ad  vallem  0  an  JP2  fpectat ,  Gehenna  cor- 
ruptcaGrecisvocaturetiamorsa:terna,velcruciatus,quimanetomncsreprobos:ficuti&  no- 
men  Paradifi  metiphorke  accipitur  pro  fcelici  piorum  ftatu,&  pro  arterna  hsreditatc.Deus  c- 
Gw.t.f  n*m  fi°  locauit  ab  initio  hominem  in  nortoillo  Orietali,  vt  foucret  eum  quodammodo  fub  a- 
lis  i uis. Quoniam  ergo  benedidio  Dei,&  gratia  f ulgcbat  in  loco  illo,vbi  primum  habitauit  A- 
dam,  vtelictqusedam  imago  ca»leftisvit£,&folida?beatitudinis,ideo  vocaruntParadinjm,glo 
riam,  ouxrepofitaeft  omnibus  filiis  Dei  inca^lo .  Sic  etiam  contrariaratione Prophets  voca- 
rutC^a»13iprosinfcros,vtIudxicxecrareturimpiosillos)&facrilegoscultus,quibusPatrcsfe 
polluerant.Eadcm etiam  eft  ratioinTophcth.intcrcatraduntVcteresruiffelocum  in fuburbio 
vrbis.Non procul ergo  folebant  confl uerc ad  illasabominationes ,  ciim  tamen  effet in  confpe- 
&u Templum Dei,& icirent  vnicum illud  Altare probariDeo , 3c  non  effe  fasalibi ofterrc  la- 
crificia.Cum  hoc  fcirent ,  &  Deus  tale  fpe&aculum  obiiceret  eorum  oculis ,  e6  tamen  amentix 
proie&i  i'unt,  vt  prxferrent  antrum  illud, in  quo  volcbantarbitrioluo,velpotn]s'libidwc 
Deum  colere.De hac  tanta  audacianunc  coqucritur  Ieremias,  quod  fcilicet  f.vfmvwW/tf'm- 
celfain  Tophe tb,nempein  v,*//f:interponitur  nomen  Filii,ied  vocatur  oorwij, vail  is  Hinnom,vnde 
fumptum eft illudnomenGehcnn2,quemadmodumdiximus. Addit,  Vtcmnburerent filios  fuos, 
Crfili*s  fu*s .  Fuithxc  hornbilis,&  prodigiofa  etiam  amentia, quod patrcs non  pepercerint 
filiis  fuis,fed  coniecerint  in  ignem.oportuit  enim  ita  abripi  diabolico  furore,  vt  exueret  omnes 

huma- 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  *4 

humanos  affe«Sus.&  tamen  fuit  illis  probabilis  ratio,vt  putabat.nam  hie  zelus  laudedignus  crar, 
Deum  prxferri  hberis. Cum  ergo  itaconiicercntinigne  liios  Iiberos,pouut  lpecies  illazeli  iim- 
phecs  decipereideindeacceisit  etiam  prxtextusabexemplo,quddlcilicet  Abraham  p»ratusfue- 
ric  nlium  iuum  ma&are.  fed  hincapparet  quid  prohciant  homines ,  vbirapiunturinconiidcrato 
zelo.Hic  enim  ab  exordiomundi  fuit  fons  omnium  luperftkionum,vbi  lcilicet  homines  exco- 
gitarut  fibi  varios  cultus,&  hanc  licentia  libidederunt,vt  quifqueproarburio  Deum  placaret. 
Quod  ad  cxempl  um  fpc&at,excxcati  fuerunt  cum  non  difhnguerent  inter  ie,&  Abraham,  quia  . 
illeiulTusfueratofferreriliumluum  lipliautemablquemandatoidcmtentabant.hxcfuitprx--  "  '" 
poftera  temcr itas,quia li fpe&atur factum  Abrahx,obediuit Deo: non potuit errare,  cum icirct 
placere  Deo  tale  facrmcium.CumautemIudxixmularentuieiuszelum,prxterftultitiam,  fuit 
etiam  hocinipfisculpabile>qu6dDeimandauimnegligerent,velpromhiloduceret.QuicqLid 
lit,eoutqueabreptiiuntvccordix,vthliosfuosconiicerentinignem:&  iubobtentupietaus,tan- 
ta,&  tarn  fera crudelitasapud cos graffata cft.Hincperlpicimus,nullum effe  finem  pcccandi.vbi 
homines  tibi,&  fuis  commentis addi&i  lunr.Deus  enim lplos  permittit  Satanx  ,  vt  agantur  imri- 
tuveniginis,&amenti2,&fluporis.DilcamusitaquefempcrrcrpiccrequidDeusprobet,&iioc 
lit  nobis  initium  dehberandi,vbi  aliquid  aggredi  oportet,nepe  vt  fciamus  q  uid  Deus  prxciput. 
prxfertimhxc  regulatenenda  eft  in  eiuscultu.quia,  vt  nuper  di&u  tuit,religio  maxime  fjndata 
eft  in  hdemdes  autem  fundata  eft  in  verbo  Dii.  &  ideo  tande  fubiicitur,  Qa*  non  mandaui,ej-  f  •»-* 
mnqnam  mini  venermt in mentem.  Hxc  ratio  diligenter  notanda tft,quoniani  hlc  Deus  tei  giuer- 
fandianfasprxcidithominibus,vbihocfolotitulocondn  atquicquidtei:tatatludxi,quianc6 
mandaucritipfis .  Non  eft  igitur  aha  quxrenda  ratio  in  coarguendisfuperftitionibus,  niliquod 
carcnt  prxcepto  Da .  vbi  enim  homines  Deum  col  ere  fibi  permittunt  proprio  inftir&u ,  neque  ' 
attcnti  funt  ad  eius  mandata,peruertunt  veram  religionem.Et  ii  hoc  valeret  apud  Papiftas,con- 
eiderent  omnes  fi£titii  cultus,  in  quib  us  perperamfeexercent.  nam  horribilis  eft  ilia  camificina> 
dum  Papiftx  volunt  defungi  erga  Deum  omnibus  fuis  fuperftitionibus .  eft  enim  immenfa  ccn- 
geries,vt  latis  notum  eft,&  libenter  fete  explicarcnf.interea  non  admittunt  hoc  principium,quod 
eripereteos  a  tarn  profunda  abyiTo,nempe  quodparendum  (it  verbo  Dei ,  fiipfum  rite  colere 
velimus.Ergo  magnum  pondus  ineft  his  verbis  vbi  dicit  Propheta  Deum  nihil  tale  mandaffe,  ©•  ni- 
hil tale  fibiveniffe  in  mentetn.qanii  diceret  nimium  iaperc  homines ,  cum  excogitai.t  qux  lpfe  nun- 
quam  quxliuit,imo  qux  nunquam  voluit'cognoicerc.Cei  turn  quidem  eft,nihil  occultum  fuiffe 
Deo,ctiamantequam  fieref.fed  Deus  hlc  fufcipit  perfonam  hominis:quafi  diceret  effe  fibi  inco- 
gnituquicquidtcntabantIudxi,qiiiacontentusenetLegeafedata.Cxterum,quoniamitaabo- 
minabile  fuitnomen  Tophcth,&  nomen  nan  N'Aapud  Proplietas,  hinc  colligere  licet  quantope 
redifpliceatDeoomnisidololatria.&profanatio  veri,&puri  cultus: quoniamprxdarasillas 
operas,quibustaniftrenuedefunftifucrantIudxi,inferisipfiscomparat.  Et ideo bedie  vbi  Pa- 
piftx ia&antfuasdeuotiones,vtvu1gbloquuntur,merit6exciperelicet,totidem  effe  ianuas,  qui- 
b  us  fete  prxcipitent  in  ipfos  inferos,quot  cultus  confingunt,vt  Deum  iibi  concilient.  Sequitur, 

32.  Proptereaeccedies  veniunt,dicitIehouah,  &nondicetur,£oceH 
quibus  non  dicctur,  amplius  Topheth,  &  vallis  filii  Hinnonvfed  vallis  occi- 
fionis:&fepe!ientin  Topheth,  quia  nonerit  locus. 

Pcenam  denuntiat  Prcpheta,ciim  Iudxi  putarent  fibi  deberi  mercedenr.queadmodum  ho- 
die  Papiftx  proteruefe  venditant,  cilmmultas  abominationes  cumularunt.  exiftimant  enim 
Deum  quafi  lege obftringi ,  ne  pereat  tanta  illorum  fedulitas. Sed  Propheta  oftendit  quantope- 
redelipiantquifuperfhtioieDeum  colunt,  &abiqueeius  verbo.  Minatur  enim  hie  grauif- 
fimam  vindi<ftam,No«  dicettur,inquit,amplius locus illeTopbetb^nequerallisfiltj  Winnom:fed  vallis  tc- 
tiftenis  vocabitur, nem^c  ciim  cxdibus  repleta  fuit  tota  terra.  Adiungk, Sepelient  illicquia  alibi  non 
trit  locus .  fignificattantas  fore ftrages,vtIerofolyma  non  capiat  mortuos. ergo, inquit,lcpulchra 
repenenda  erunt  in  Topheth ,  ficuti  etiam illic occidentur  multi.  Scimus  cadauer  fuiffe  immun 
dumfub  Lege.deinde  non  fuiffe  fas,orTerre  Deo  facrificiumiuxtafepulchra.  Prophetaigkuro-  N«»».i«».ij> 
ftendit,cumftulteconlecrafrent locum  ilium  DcoIudxi,inftarehorredamprofanationem,quia  '  ' 
totus lllc  locus  refcrtus erit congerie cadaucrum ,  deinde  pollutus  etiam  hominum  cxde.  Vide- 
musergo  quid  prohciant  fuperftitiofi,vbifequuntur  propria  confilia,  nempe  quod  prouocant 
iramDei.nam  ex  grauitatc  poenx  iudicium  facere  nobis  licct,quantopere  abominetur  Deus  o- 
mnes  prxpoftcros  cultus,  quosicilicet  fibi  fabricant  homines  prxtercius  Legem,  nam  tenen- 
dum eft  femper  illud  principiumjNowpyrf cepi ,  neqne  yenit  mibifupcr  cor.     Sequitur, 

33  Et  erit  cadauer  populi  huius  in  cibumaui  czloiimiiduibus,  &  beftias 

1.     iiii. 


CAP.  Viil.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

teiix  faces}, beftijs^nec  erit  qui  ahfterreatfaceSlrfui  terrore  cthigat. 


AEatidllS. 


Vf4.79J- 


hUtth.\ . 
4S- 


Gi-auius  aliquid  minatur  Ieremias  ipfa  morte,qu6dlcilicet  Dens  fignairx  fux  infculpetetia 
cadaueribus.  Verumquidcm  eft  lllud quod  dixit  prof.iniisPoeta,Facilem  effe  iacluram  lcpul- 
chrr.fed  cm  tenendum  eft  ex  oppolko  ms  iepeliendi  hi iffe  fancKi  omnibus  ieculis,quia  erat  vl ti- 
nixRdum&ionislymbolumldeobarbarsuintillxvoces,Da  mihrbaculum,!;  times, neaucs 
comedant  corpus ,  cumi'cilicet  Cynicusille iuberct  proiiciiliu  cadauer.dcnlk  qucd obicftu  c- 
rat,Atquivorabiintte&bcftiac,&aucs:0,{iadfitb.iculus,egoabit)a:fiFnificashac  vocc,letunc 
canturumienfu.tamcnoftenditicnoutangialiquaipeimmortalitatis.VoluitautemDaisiepc- 
licndivlumvia;ei'eapudomnesgcntcs,vtinipfam0rteoccun'ei'ettamenaliquod  Ipecidum,  vcl 
imago  vltima^Rcfurreftionis.Ideo  cum  Propheta  hie  denunmt,  ficuti  aliis  locis,  ic pul. hi -o  ca- 
rkurosIudxos,haud  dubieexaggeratDei  vinduSam.Scimusquide  quoldame  fanc~tiisimis  ncn 
fuiffe  il'pulcos:nam  Propheta:  expotiti intcrdum  filer tint  &  befths,&  auibus.Conqucrituretiam 
tota  E_-dcf:a  pialmo  ieptuagetimo  & nono,Proiecl:a  fuiffe cadauerapiorum,  &  fuiffe  efcam  & 
auibu*,&  beltiis.Pote'ft  hoc  interdum  cotingcre.nam  Deiis.  ixpe  permilcet  bonos  malis  in  pce- 
nistcnip.)iaiioLis,ricutionrifacitiolem  iuum  iuper  bonos  &  iupermaiosiledtamcn  perie,& 
c6  nun  iter  iOTTVOT>.«,vtplurimum,hoc  eft  fignummaledktionisvbiproiicitur  hominiscadauer, 
&  caret  fepukura.Hoc  ergo  nunc  Propheta  fignificat  curn  dick,Em  cadauerpopulibitiusin  efcam 
voliuribuj  cdorum,a-besl'^s  terrxweerit  qifiabfteneat ,  hoc  eft,nullus  em  qui  prxftet  humanitatis 
ohicium  in  beftiisabigendis,quodetiam  natura  ipfadiftat.  Si  quis  nunc  obiiciat,  non  poffeigi- 
tur difcerni  hdeles  a  reprobis,f aciiis eft  iolutio,nempe  vbi non  contingk  honor  fepulchri  fide- 
libus,Deumfore  vindice :  led  hoc  non  obftare,quo  minus  vilibil em  pcenam  fumat  Deusde  re- 
probis,&  hoc  modoignominia  eos  afhciat,{icutifuk  ab  ipfiscontemptus.     Poftea  addit, 

34  Et  cefTare  faciam  ex  vrbibus  Iehudah.,&  ex  compitis  Ierufalem  vo 
tern  gaudii,&  vocem  letitiar/vocem  fponfi,&:  vocem  fponfa;:  quia  in  va- 
ftitatem  ent,hoce^iy  redigetur }ten- a.. 

Semper  contexk  candi  n  do&rinamrdenuntiat  enim  Iudxis  quas  merki  erant  pcenas.fed  ex- 
primit  quod  dixit  proximo  vcriu,  de fceda &  horribili  deformkate,qux  clademfequutura  erat: 
quia  icilicet  non  tantum  hoftilker  vexabitur  tota  regio ,  led  vaftabkur  etiam .  vbi enim  ceftant 
voces  gaudii,&  letkix, omnia  referta  unit  luftu:deindevbinullx  nuptix  celcbrantur,fignum  eft 
folitudinis.Nam  per  fynecdoche  fub  coniugio  Propheta  delignat  quxcunque  pertinent  ad  con 
fenutionemibcietatishumanx:  perinde  acfidiceret,  Nulliiamerunt contractus. neque enim 
poteft  ftaregenus  humanum  fine nuptiis. Ergo ccffatiohxc  tantundem valet,acfi  diceret  imme- 
mores  fore  eorii  omnia  ,q  v.x  ad  fouendum,&  tuendum  humanum  genus  fpeftant.Ideo  nihil ad- 
iun«k  nouurtijfed  explicat  clarius  q  uod  vidimus,nempe  terra  fore  refertam  cadaueribus,&  tan- 
tum fore  lu&um,vtabftineant  homines  ab  omnifolko,&ordinariocultu.  Deinde  eandem  fen- 
tentiam  i'utius  prosequitur. 

CAPVT     OCTAVVM. 

K;< ',;  W*i  N  die  illo ,  dicit  Iehouah  ,extrahent  olla  Regum Iehudah^ck 
WM  Wjjr  °^  Pnncipum  eius,&  oila  Sacerdotu  ,&  ofla  Prophetarum, 
f  ;  I  j  I  |  h  &oiTa  ciuiumIero(blymcE,/?^/fawr/«w^efepuIchrisfuis. 

■l  Et  expendent  coram  fole,&  luna,&toto  exercitucadorum,qua:di~ 
lexer u  nt,wtf»/  rektiuum  neutnmi  comprehends  O'folem ,  &  lunam^ cxercitum:  vel 
fiinctgis  phceat~vcrtcre  ,quosexercitui  dikxcrunt,  Sc  quibusferuierunt,  &poft 
quos  ambularunt  ,  Zk  quos  qucefierunt  ,  &z  coram  quibus  proftrati 
i.um,boccJi,fcindinarunr:  neque  colligentur,  &  non  fepelientur,  in  llercus 
in  terra:  fuperficie  erunt. 

Dixilcremiamprimoverfu  idemrepeterc  ,quodnupcrdixerat,nempepriuatumiri  iepul- 
chro!udxos,vt  in  mortuis  etiam  extaretlignuvindi£txDei:quafi(hcerct,vbi  perierintlub  ma- 
nu  hpftium,tamen  reiidua  fore  hanc  quoque  pcenam,vt  iaceant  ipforum  cadaucra  expofita  be- 
ftiis,&  auibus,Dixi  rideles nihiliacturx  facere,  finegeturillisfepujchrum.  led  interca  non  con- 
temn unt 


IN    IEREMIAM.  t$ 

tenmimtlepulturarn,quatenusfymbolum  eftrelurrecT.ionis.Q^ddfiDeuspatiturilIosiniiolui 
hac  ignonunia  cum  rcprobis ,  quemadmodum  fxpecontigit :  tamen  hoc  non  obftat  quormnus 
D^usvindiftamiuam cxcrceat  aducriusrcprobosin poena  temporali,qux ridelibus  in  benedi- 
ctionemvertitur,ac  ccdit.Noncft  igiturabUudahxcdenutiatio,vbidicit  Propheta  ttmpusin- 
ftare,quo  ofta  extrahentur  e  fepulchns. </;'«>  ojfit  Regum,%r  Sacerdotum,zsr  Propheurnm  ,  ©■  tonus  po 
puli. nam  putabant  Reges  limul  ac  recodiu  client  in  luis  fcpulchns/acra  fore  lua  cadauera:.dem 
etia  error  valuit  in  Proceribus,&  Sacci  dotibus.Proph.aute  dick  nullum  iepulchr  urn  fore  inta- 
dum,vel  immune  abhoftiliviolentia.quibus  verbis  oftcnditjvrbemdirutuminfunditus:  quia 
ii  vrbs  maneret  lalua,ctiam  iepulchris  parcel  ctur.non  potuit  igitur  hate  poena  contingcre,  quin 
hoftes  cuertcrent  a  primis  f  undamentis iplam  vrbcm.Dcnique  his  verbis  Qorrendam  &  vltimam 
cladem  delignat,lc-d  rincm  limul  oftedit,cur  tarn  grauiter  iuiTcrit  fxuire  Deus  aduerfus Iudxos: 
ncmpe,inquit,^HM fcruierunt Jolt  zst  ln/.rt,o-ftellis,ideoiu{la.  Dei  v indicia  fitt,w eoram ojfa txtratian- 
tur  e  Jepnkbris,q\.t6  iciYuet  [o\,  &.  luna,<S:omncsftellae  teftes  lint  iudicii  Dei.  His  verbis  obliqud 
pcrftnngit  Ieremi.is populi  vecordiam,quia  putarctle prccftare gratum cultum  ib!i,&  lunar.  Di- 
citi^ituromncsftellas.ctplanetas fore quali ipt£tatoresvindicta:,quamexigctDeus:quali  dice- 
rettotumcxleftjmcxerLitumapprobaturumpcenamilla,quianihil  magis  dcteftabileeft  crea- 
turis,quam  dumadillastranlfcrtui  Opiricisip::us  gloria.  Verum  quidem  eft,fo!e ,  &  lunam  ,& 
fttllascarercfenfu:  led  Proph.  hie  tribuitilIislel~um,qu6fdlicaexcutiatIus!xisftuporem  ilium 
jnquoobJaruerantjdump.itaLatfegratumofriciumprxftarelolij&lunar.Intcreaalluditjquc- 
admodum  ctiam  alas  Lcis  viium  eft ,  ad  pcenam,qux  infligitur  adulteris .  nam  fi  fcortum  cxtra- 
hatur,&producatur  coram  luis adulteris  cum  ignominia,&  probro,  hare  iuftilsima  eft  poena:fic 
ctum,quonialcortatifuerantIudxicumfolc,Scluna,&  ftelhs,ideo ita loquitur  Propheta:quod 
fcilicet  detegetur  eorum  i  j;nominia ,  &  turpitudo fub  confpeftu  fobs,  &  lunar, &  ftellarum.  Po- 
fteadicit,i7/«f</»7exer«»r.Nondubium eft, quin  alludat ad coecum ilium fi.ruorem, quo  rapiun- 
turidoloLtrx,vbiproiiliuntadcultusillicitos.  Eftenimfpecics  effiarnis  ac  funclar  lihidmis, 
quemadmodumaliislocis  viium  eft. nequc  enim  magisinfanitlcortator,cumappetirmulierern, 
quam  idololatrar,vbi  Satan  illorum  oculos  perftt  inxit,&  menreseor urn  fakinauit .  De  hoc  igi- 
tur impuroamore  nunc  loquitur  Propheta -.&interea  oblique  cxprobrat,qiodalienatifuer^^ 
fine  caufa  a  Deo,quilegitimus  erat  maritus.  Nihil  autem  minus  tolerabi!e,quam  dum  homines 
a  Deo perride  ita deficiunt,poftqua  eos fibi  coniunxit , 8c  poftquam  contraxit  facrum  &  inuio- 
labile  coniugium.  Pofteiaddix,  (habusferuiermt .  hoc  adhuc  turpius  eft,  q  i  :6d  icilicet  addixerinc 
fefoli,&lunx,&ftellisinleruitute.Tercioloco  t>onk,cjuod  ambuLtuerint  pofi  ipfos .  atqui  Deus  via 
illismonftrauerat,&  prxceperat,vdplumfequerentur:atquircli<S:oDco,dicit  Propheta  fequu- 
tosfuiffeftellascx!i.Q^jrtolocoponit,^«eV^«<e/m/?/:quoverboligniricatpertinaciam  .quod 
enim  alii  accipiunt  pro  confulerc,mihinon  placet,  quia  eft  coa£tum,&longepetitum.  Egoita- 
que non  dubito,quin  Propheta  hlcdenotet  continuum  perfeuerandiftudium  in  fudxis  ,qu6d 
nonfubito  tantiimimpetuiequuti  fucrintluaidola,  fedobftinateleillis  addixerint,& fuennt 
q uafi  afrixi  tarn  peruerfx  cupidit.iti .  Poftea  exremo  loco  ponit ,  quid  fe  protfrauermt  coram  ipfis. 
Hoc  refertur  ad  ieruitutem.idem  enim  eft  dare  hoc  lignum  reuercntix ,  vbi  homines  fe  profter- 
nunt  coram  idulis,atquefifcruirent. nam  hoctotumfubcultucompnhenditur.  Cxtcrumium. 
Propheta  vnoverboiatisexprimerepolTct  impietatem  populifui.plura  verba  fimul  coniunxit 
ampliricandicaula,vtlcilicetpalamrieretturpis  illapopuliingratitudo,  quodmaluifletlibi  af- 
cilceredeos  fibi  incognitos,  &erigereperuerfos,&liciitioscultus,quam  prxftare  Dec  vero 
oblequiu,&  acquiefctreinei'Legcquxerat  certa  regula,&quxfa'lereri6pclTet.Pcfteaadiun 
git,7v/o»  colligentur ,  &  nonfepelientur-in  ttercus  eruntfuperfuciem  temc ,  hoc  eft , in  fuperficie  terra. 
Cjnhrmatp«namillam,dequanuperconcionatuseft,nempequeadmodum  cotumclioli  fue- 
rant  aduerfus  Dcum,&  fele  proftituei  ant  coiaidolis,itapoft  mortem  fore  ignominiofos,&  de- 
teftabiles,vt  lcilicet  mens  a  tali  lpedaculo,&  tarn  foedoabhorreat.hxc  fumma  eft.     Sequitur, 

3  Et  eligetur,  ad verbumcjfet^ekcla  eft,  mors  Jed  debet  re folai  infuturumtem 
pus,prx  vita  ab  omnibus  reliquiis/jua?  refiduaeerunt  abhacpraua  na-< 
tionc}a natione  hac  mala ,  in  omnibus  locis  vbi  refidui  fuerint ,  ad  qua:  ex- 
puleroeos^c/^Htf  illucfedvve?lfupcruacwm}dicitIehouahexercit\ii\m. 

Hoc  verfu  flgnificat  quicunque  erunt  fuperftites,fore  bis  miferos ,  vt  fatius  illis  fuerit ,  fe- 
mel  mori,quam  tabefcerc  in  diuturnis  malis.neque  enim  videtur  mihialTequi  Prophetx  fenfum, 
qui  alio  torquent  verba. Summa  eft  igitur,quanuis  formidabile  lit  iudicium  illud  Dei,qu6dfci- 
licetedenturvbiqucftragcs,deinde  extrahentur  cadauera  quxpridemfepulrafuerant,  tamen 
hoc  fore  leue  prar  ea  pcena,quam  Dominus  infliget  re!iquis,quos  tamen  feruabit fuperftites.Dc- 


CAP.VIII.  I  O.    C  A  L.    PR  AELECTSIO  NE 

ni  que ligniiicat  vkam  miferiorem  fore  morte  ipfa,vel  etiam  decern  mortibus.  Ergo  ne  exiftimet 
fcquicqiiarnfecilTelucnqui  mortem  effugient,dicit  Propheta,Oprrftott>',inquit,mo>T/>j<c  vitaub 
omnibus  reliquiisMmc  collrgitur  quam  grauis  fuerit  ilia  vindifta  Dei:  liquidem  nihil  futurum  lit 
nieluis,velmagisoptandum,quamdefungivna,  &iimplici  morte,  quod  icilicet  vita  nihil  aliud 
effet,quam  continuuslanguor ,  vel  cruciatus.  Expetetur  igitur  mors  in  omnibus  locisvbi  fuennt  ftt- 
perflites-,ttdaualocaegoexpuleroeos.  Oftenditcauiamdupliasmiferia: :  quoniam  non  dabitur  illis 
viuere  in  patria,fcd  extorres  er  unt,atquc  in  ipfo  cxilio  fenticnt  manum  Dei  fibi  efle  inftftam ,  ac 
iihuc&  llluc  cosperfequeretur. 

Precati  o. 

Da  omnipotcm  Deus,  quandoterrcs  nos  quotidie  this  wdicijsficuti  etiam  necefic  esi 
fiimulannojlram  pigriticm,atque  adeo nofbram prauitat.m  comgijrt fieSiamur ad  minus 
twis,0*  intava  ctumjinamus  nos  blande  a  te  inuitari:£fjicprof>cLjnus  in  verbo  too,  \t 
minis  temtiftiM  fyonte  CT  libentcr  obtempcrcmus  qwtiesnosad  te  paterno  more  vo- 
cas:ac  mo.fo  omnibus  fludcamiis  nos  tibitotos  addicere  yita  domando  prauos  cams  no- 
fine  afftclus,ne  quid  impcdiat  }qncminus  tibifimus  fhbic£ii,donec tandem  pcruemamus 
ad  qp.ietcm  illam  <cterna  hareditatis^uam  nobis  polliatus  es  in  Cknfto  leju  Domino  no- 
ftro,    Amen. 

4  Et  dices  ad  eos^Sic  dicit  Iehouali ,  An  qui  ceciderunt  non  refurget? 
fi  quis  auerfus  fueric  non  reuertetur? 

5  Quare  rebellis  eft  populus  hie Ierofolyma:  rebellione  perpetua^ora, 
#h*er£w.H,adha:feruntfraudi,Ye/,<*/^ 

r)V  an  QJ/  am  DeusProphetamfuumadmonueratdeeuentu,tameiterumIuda;cs  adre- 
^*"  iipiicentiaminuitat.nonqi.odfperadum  ft  poiTe  reuocari  ad  fanammente  (dixit  erdrJi 
proifuse(Tcdci"peratos)ledvtminusexcuiabiliseireteorumpcrtinacia.dcindevoli!itetiam  con 
iulereexiguopiorumnumero,qaiadhucrehduierant.nequeenimomnesadvnumvlqiie  d.rc- 
cerantainnpietatem.quanuis  tecum  populi  corpus  elTetcorruptum .  Deusergopartim  vt  cul- 
pam  "lmph populiaggrauet,  p^rtim  vt  confulat hdelibus fuis  ,hortatur  ad pcenitentiam  ecsqui 
tamen  erant  prorfus  intiactabiles. Et  hlc contideranda  eft  nobis  Dei bonitas, qua quifquis  alu- 
titur,acccriit  libi  mu'to  gramas  iudicium.Quodammodo  enim  certathic  Deus  cummahtiail- 
liuspopuli,cumproponitJpemvenix,lirefipiicant.D/(W  igitur  adeos ,  hoc  eft,  quanuistibiiam 
fuerimteftatus^nutilemforctuamoperamjnontamcnceirabis.An^w'm/Wfrw^^jJiriraf?  Van& 
cxp  onitur  hie  locus,  maior  pars  Interprctum  reftringit  ad  folos  Iudaros,  An  I  uda:i  non  refurgent 
p jftquam  cecidei unt?quod  adfeenndum membrum  fpe&at ,  quidam  ita  exponunt ,  An  li  Ilrael 
reuertatur,non  reuertetur  etiam  Deus  3  nempe  ab  irafua,hoc  eft.an  non  ent  propitius?vel,An  ii 
aucrtatur  Itrael,an  non  vicifsimauertcturDeus?.  Alii  vtrunque  membrum  intellicuntde  popu- 
Ioipio,Anii  auerfus  iemclt*ueritpopulus,nonredibit  ad  Dcuni?Namhocverbualocontranas 
habet  fignificationesaccipicur  enim  pro  dericere,pro  rebellare,pro  ire  in  contranam  parte :  ac- 
cipitur  etiapro  reuerti.Seddum  propiusexpendo  &  verba>&  confilium  Prophets,  exiftimoge- 
neralem  effe fenteuam:quaii  dixiiVet,Si  quis  ceciderit,ftatim  cogitat  de  corrigendo  lapfu:  ii  quis 
declinauerit  a.  redo  itinere,poftquam  admonitus  eft  de  errore  fuo,ftatim  refpicit  ad  via. hoc  her; 
folet.quid  ergo  libi  vult  tantaftupiditas,quod  populus  Ierofolyma:  non  ref:pifcit,cum  tame  de- 
bueritpridem  agnofcerelapfumfuum,&crrore?Quifquis  tine  contentioneattenderit  ad  Pro- 
phets iermonem,agnofcet  hunc  eflfegenuinum  fenfum:  quia  fecundo  verlu  dicit,  Cur  populus  hie 
lerofolyw.'mci'pit  n  unc  prinium  loqui  de  populo,vt  fatis  apparet.  fequitur  ergo  fuperiorcm  ver- , 
fumnondebereadpopuIumreftringijfedillicponicommunemfententiam.Deniqiiehlcamen- 
tum  populj  coarguit  leremias ,  quod  non  fequatur  faltem  eos,  qui  vel  ceciderunt ,  vel  dcclma- 
runt  d  via  per  errorem .  Nam  hoc  naturaliter  ingenitum  eft  omnibus ,  ne  iponte  in  malis  fuis  pe-- 
reant.qu.ierg;ocecidit,illeconaturftatimrefurgerc:quiviamfuadeferuit,pofteafipot^ft,t8tatad 
ipfam  redirc.hoc  ergo  quodfolent  ftultifsimi  quique  facere,cur  non  imitatur  populus'inquit  le 
remias.Er^o  oftendit  hac  comparationc ,  hom'inum  effe  prodicia ,  quoniam  pei  tiruciter  inhs- 
veantiuisfcclcribus,nequc  illis  veniatinmcntcm/pemcnerecocilationisdiexanimoad  Deum 
fe  coucrtant.  Et  emphatice  ponit  nome Ierofo!yms;quia  fi  tata f  uilfet  obftinatio  vel  apud  Chal 
dxos,velapud^gyptios,fuiiTetquidehocinexcufabile:fcdnonade6mirum.  vbiaute  populus, 

cui 


IN   IEREMIA  M.  66 

cui Lex  deitinata  eft  >  &  cui Dms  familiariter  patefecit falutis doc"trinam:  vbi ergo  populus  llle 
ica  obduruit,vtabiiciat  omnes  admonitioncs,nonne  hoc  eft  portentofum?  Tandem  adiunoit,;- 
pfosejferebelles  rebel  Hone  pemnuci,lioc  eft,non  tantum  lcuitatc ,  vel  incogitantia,  vcl  lubita  aliqua 
cupiditate  fuiffe  alienatos  a  Deo,fed  ica  pertinaciter ,  vt  fruftra  omnem  optram  confumat  Pro- 
phet2inillisdocendisAhorcandis:ideovocatreW/toKfw^r/ew>quanuishiciiiniaturproperpe-« 
tua,vt  aliis  mulcislocis.Caufam  autcm  afsignat,'quod  fcilicet apprehenderint  frandem,  id  eft  mor- 
dicusacmiferintfraudi.Verumfraudcmaccipit  Prophcta,nonquafallitur,aut  circunuenicur 
proximus,fcdhypocnfin,quafcita  exca:cant  homines,  vtnolint  autattenderead  verbum  Dei, 
autoculos  aperireadclaramluce.vbiigituritafedemergunthominesceitamabtiaintencbras, 
dicuntur^rf/;f«^frfyyrf«</fff»:quemadmodumPialmo32.cumDauidpra:dicatbeatumefleho- 
minem,incuiusi'pintanoneftdolus;nonaccipitdolum,vtcommunkerfolemus:iedaccipitpro  P/ji.ji.t. 
corde  duplicinamdixerat  priusbeatoseffe,quibusrcmiffafuntpcccata,quibiisnon  imputatur 
iniquitas:adiungitexplicationiscaiifa,mod6non(itdolusinfpiritu.quare?namprofanihomines 
videntur fibieffe  beatkneque  enim  ftntiunt fuam  mileriam ,  quoma  obte&ifunt luis  inuolucris, 
ille  eft  dolus  de  quo  loquitur  Dauid.Eodem  lcnfu  dicit  Propheta  nofter  eosfrmdem  apprehendif- 
yf,quiirafuntinuolutitenebris,velexca:catiUiiscupiditanbus,vtcupiantfallereDeum:fcdfal- 
luntfciplos.Harc  igitur  caufaeft,cur  nulla  pcenitentiatangantur,quos  Dcuscorripn,&  caftigar, 
vbi fcilicet  fponte  cxcutiunt,vel  claudunt  oculos,&  obturant  aures,&  vol unt  decipi a  diabolo: 
quianon  attendunt  adfan&as  admonitiones  ,qus  illisdeftinat£  erantin falufcm  .  Er^o  li  cupi- 
mus  fanaria  vitiisnoftnsdemper  incipiendum  eft  ab  hac  parte,nempe  vt  cxcutiamusfedulo  &  co 
gitationesnoftras,  &ftudia,&nonplaceamus  nobis,  neque  fallamusinanibus  b!anditiis:led  ap- 
petamusexcuterequicquidin  nobis  eft  reprebenfionedignum,autvitiofum. Hoc  eft  principium 
vers  pcenitenti£,diicutere  omnes  fraudes,&  fallacias,&  appetere  claram  lucem,qus  nobis  retc- 
gatmalanoftra.     Pofteafequitur, 

6  Attendi^&audiui.-nonloquetiturredle^nemoeftquem  poeniteat^ 
adverbum  jton  xirpcenittrnfupermalofuotfedfenfus  danor  eft, nemo  eft  quempceni- 
teat ,  malitise  (ux  >  dicendo,  Quid  fecitomnis  vertitur,  adverbumyproyomnes 
xertuntur  ad  curfus  fuos,ficut  equus  ruizyad  xerbumyinimdat:fedmetaphoricaejl 
locutio.ficutiergo  e<]uuspr<£cepsruit,it\  pradium. 

Poffenthaec  verba  accipi  in  perfonaipfius  Dei,  quod  fcilicet  e  carlo  expenderitqualis  effet 
populi  ftatus.fed  commode  hoc  exponitur  de  Propheta:fuerat enim  quafi  in  fpecula  pofitus ,  vt 
obl'eruaret  quahter  fe  gereret  populus  cum  Deo:iamteftatur,poftquam  ptrfpexiteorum  ftudia, 
& adiones,mhilievidiireredu. His  verbis debuit populus magisaffici.lcimus enim  quampro- 
cliues  fimusnatura ad  captandos  pmextus,  vbi  vol  umus  in  faece noftra  mancre  quieti.ita  maior 
pars  obiicere  plerunque  iolet,0,tu  me  reprehendis,fed  temere:nefcis  quid  fit  in  animo  meo.Er 
go  dicit  Propheta fediligenterreputaflequalis  effet  populus,  etfeloquide  re  prol  e  cognita,  & 
pcrfpe&a:A»«&W,inquk,e2r  attendtjednenloquttntur  «■<?«?». Significat  hoc  verbo,  tatum  abtffe  III 
datosa  vero  &pleno  efTe&upcenitentia:,  vtneipiamquidem  ore  profiteantur. minus  eft  fateri 
fua  vitia,quam  re  ipfa  corngere:atqui  Propheta  dicit  ne  ipfos  quidem  loqui  quodre&um  eti.  hinc 
fequitur  multiim  abelTe  a  ferio  pcenitentiat  (tudio,cum  linguis  etiam  luis  ita  proteruiant,vel  fal 
tern  non  oftendant  vllum  triftitis  lignum .  Poftea  addit,wfw;'«f/w effe  quern  pceniteat,dkendo.  Hoc 
fncmbrumexpofitiucadditur,quiaclariusdemonftratIeremias,fo/»ow/o^»*Vfc7«w,^«o>2w»»«fl» 
dicmtyQmdfeci'iVnmb  autem  dick}neminem  effe,qnem  poenireatftntmalititc^oAca  oftendit  hoc  pri 
m6requiriadpcenitentiam,vtpeccatorleipfumadrationemt'ocer.qu)avbifecuridefidemus 
in  malis  noftris,non  poteft  fieri  vt  nos  vnquam  pceniteat .  neceffe  igitur  eft  vn  umquemque  fibi 
effe  exacr.orem,vt  fe  ad  calculum  vocet,&  quodammedo  citet  ad  Tribunal  Dei.  Videmus  ergo 
nunquam  homines  poffe  ad  pcenitentiam  adduci,nifi  vbi  fibi  ante  oculos  proponunt  mala  fua, 
vt  fibipudorem  incutiant,&  quafi  cum  terrore  feipfosinterrogent,quidfecerint .  nam  ha;c in- 
terrogate fignum eft  coftemationis.  Scimus  plurimos  perfun&orie  agnofcerc  fua  peccata'.fed 
hoc  friuolumeft,quiapnfteaeuanelcith£ccOgnitio  fine  fruftu.  Ergo  feria  poenitetia  neceffa- 
riohoc  requirit,vt  peccator  non  tantum  fibidifpliceat,non  tantum  puderiatifcd  etiam  quoda- 
modo  ftupeat  ad  lua  vitia.nam  hoc  fibi  vult  hzc  inquifitio,Q«;W/fo?  continet  enim  admiratio- 
nem.Nunctenemusquid  valeant  Propheta;  verba,  dicit  fe  non  temere  reprehenderepopulum, 
fed  q  uia  talem  peruicaciam  in  iplo  cognouent,  vt  nemo  quod  reclum  eft  kquntur ,  nemo  tangat ur 
refipilcentia,quoniam  non  reputant  quales  fuerinr,heque vitam  fuam  ad rationem  exigunt, fed 
fecuri  indormiunt  fuis  fceleribus .  Eandem  fententiam  profequitur  cum  dicit,  omnes  conuertiad 
«^y«oj,hoceft,adcupiditatesfuas .  Veriim per nomen Curfus,  Propheta violentos impetus 


CAP.    VIII.  IO.   CAL.   PRAEL  ECT  lONES 

defignatquafi  diceretfiuffcludxositaprxcipitesin  fuiscupiditatibus,vtquodammodo  fefti- 
llanter  currerent:&  comparateoscquis  ruentibus ad  prxlium  .Scimus quanta  fitviolentia  in 
cquis,vbi  itaccleri  curfuad  prxlium  fcftinar.videntur  cnim  volare,&  acrem  fcindere,&  terram 
confoderefuisvnguibus.Itaoptimeconuenitfimilitudo,cum  dicitPropheta  Iudxosfic  tapi 
violenter  poft  fuas  cupiditates ,  vt non  minus  lint  impetuofi ,  quam  equimilitares,vbi  immilsi 
funt  ad  prxlium.    lam  fcquitur, 

7  Etiamciiconiainca;Iiscognofcitteporarua,&turtur,  &hirundo, 
alii  \ertum,  picamtfednomen  hirundinis  es~l  aptius,qucmadmodum  ftatitn  patebit,  &c 
gr us  obferuant  tempus itineris:  populus  autem  meus  non  cognofcit  m 
diciumlehoua;. 

Hlc rurfus  exprobrat Ieremias  populo turpe focordiam,quodfcilicet  minusfapiat , quam 
aues,qux  tamen  ratione ,  &  intelhgentia  non  funt  prxdita^ .  dicit  ergo  Iudxos  magis  fatuos  elfe 
quamgrues,&  hiriidines,&  ciconias.Nondubium  cft,quin  vulneraiierit  populumhactam  fe- 
ueraobiur^atione:fedoportuitcontemptoresDeiitaacriterafhci,quiaex  ve'rbisfatisconftac 
quantopere  obduruiffent  in  fuis  fcelerib us. Non  mirum  igiturcft,quod  Propheta  afrirmat  ma 
I  fa.  t.y  gls  e{pc  iniipidos,quam  grues ,  &  hirundines-.quemadmodum  Ifaias  limilem  amentiam  illis  ex- 
probrat, cum  dicit  bo  uem  cognofcere  prxfepefuum  ,&afinum  ftabulumdominifui.Deum 
autem  non  cognofci  a  populo.Illic  autem  Ifaias  detcriorcs  facitIudeosbobus,&  afinis,quo- 
niam  lit  aliquid  iimile  memoriae  in  illis  brutis  animalibus,vt  obferuentfuumftabulum,  &  prx- 
fepe.Ita  nunc  Ieremias  dcciconiisloquens,Ecce,inquit,o«?M<*  cognofcit  tempus  quomigrttredebert 
ab  vna regionein  aliam.idem  etiam obferuant bir  undine  s,z? grues. nam ftatistemporibus annicalore 
petunt,hoc eft,reliuquunt fiigidas regiones,vt hyemis mtemperie effugiant in illo  rcceffu : po- 
ftea  fentiunt  quo  tempore  libi  redeundum  lit.ergo  cum  aues  in  aere  obferuant  fua  tempora  vo 
litando,qui  lit,  vt  populus  meus  non  confideretiudiciumDeilinquk  .  Cumnomen  Cxlorum  ponit, 
haud  dubie  alludit  ad  continuum  volatum  auium.aues  nihil  fere  habent  quietis:  nam  perpetu6 
difcurfant  per  aerem.Ergo  ciim  tantum  fitprudentix  in  auibus,quas  tamen  aer  huc&  llluc  cir- 
cunfert,  qui  fit,vt  populus ,  qui  habitat  in  tranquillo  domicilio ,  qui  per  otium  poteft  meditari 
Lege  Dei,vt  populus  hie  nihil  intelligat?  Videmus  ergo  efle  amplification^  in  voce  ilia  cxlorum^ 
qux  uon  fuit  notata:&  tame  poffet fcrupulum  iniicere  Le&oribus.nam  in  cxlo  non  mirum  eft 
fi  aues  plus  habeant  perfpicacix:propius  enim  accedunt  ad  folem,&  ad  elementum  ignis.Sed  a- 
liudprorfus  voluit  Prophctamempe  ciimafsiduainquictudinelaborent  aues,  tamen  colligcrc 
apud  fe,quodnam  fit  tempus  idoneum  vel  eundi,vel  redeundi.hinc  ergo  magis  exaggeratur  po- 
puli  focordia,qui  dum  fedet  non  poteft  tamen  expendere domi,&  in  otio  quod Deus  proponic 
Et  particula  Dl.emphatica  cfcetiam  CKW»<<>inquit.quid  hoc  fibi  vult,  quod  aues,qux  intelhgen- 
tia caret,  tame  agnofcat  tempus  fuum?  populus  autem  meus  &c.  Non  dubium  eft,  quin  Propheta 
fubhoc  honorificotituloclariusexprimatflagitiumgentisfux.  Nam  qucmadmodumnuper 
dixi,non  fuiffet  adeo  mira  talis  cXcitas  in  prophanis  gentibus.fed  quoniam  populus  illefacer,ac 
peculiariseratDeo,hocfuitlongcfcediusponcntum,qu6dnonagnouerintfuumiudicium.A- 
Matth.iS-z  liis  verbis  exprobratPharifxisChriftus,quod non  attentifuerint ad  tempus vititationisfux.di 
3.  citenim,Vosloletis  colligerequalisfutura  litcxli  facies  in  eraftinum:quia  fi  veiperecxlum  ru 

bet,dicitis,Cras  ferenum  erit,&  habetis  etiam  figna  futurx  &  propinqux  pluuix:vos,inquit,e- 
ftis  prxditi  fatisacuto  iudicioin  rebus  extcrnis,qux  conducuntad  vfum  prxfentis  vitx.non  au- 
tem cognofcitis  vifitationis  vcftrxtempus,&  interea  figna  quxritis:atquifieffetisattenti,Deu$ 
fatis  dare,&  quati  digito monftraret  vobisiam  inftaretempus  illudliberationis,quod  fingitis 
vos  expetere.Sed  Propheta  afperius  caftigat  Iudxos,  cum  dicit  plus  effe  fatuitatis,  vel  ametix  in 
ipfis,quam  fitinauibus.  Dicit  autemeosnon  cognofcere  iudicium  Domini,  cum  tamen  toties,&  tarn 
lono'o  tempore  illis  fuerit  oftenfum .  Nam  poterat quifpiam  excipere,Non  mirum  eft  fi iudiciu 
Dei  non  perfpicimus:nam  iudicia  eius  funt  abyffus  multa.&  fi  hxc  fuperant  mentesnoftras,non 
eft,quod  nobis  vkiovertatur.Atqui  Propheta  hie  differitnondearcanisiudiciis,qux  fugiunt 
hominum  mentes,  feddepcenis,quarumtotiesr"uerantadmoniti.Cumergo  itaexcutirent  in  re 
clara&dilucida,merito  Propheta  dicit  magis  effeinfipidos,quam  grues  &reliquas  aues,dequi- 
bus  loquitur.    Sequitur, 

8  Quomodo  dicetis ,pio,dxcitis  :fignificat  continuum aSlum,  fapientes  nos, 
hoc  eft,  nosfumus  fapientes, &.  Lex  Iehou£e  nobiicum  eft ,  -vcl,penes  nosjnelius' 
certe  ecce  fruftra  aptauit  fty\usvelJcaldmum,(criptor:£ru{\.ra.  funt  (cribz. 


Hlc  exiftimant  Intcrpretes  Prophetam  dirigcrc  verba  ad  Sacerdotes ,  &  falfos  Prophetas, 

&  reli- 


IN    IEREMIAM.  6? 

8c  reliquos  populi  duces ,  quia  fcilicct  tibi  fupcrhe  arrogabant  notitiam  Lcgis .  Sed  poteft  hoc 
non  minusapte  extendi  ad  totumpopulum  .  Neque  cnim  dubium  eft  (  qucmadmucliinipaiilo 
poft  vidcbimus)quiii  a  minimo  vlque ad  maximum  iactarcnt  omnes  lelatislapcrc.  Itaquecxi- 
ftimo  Prophetam  hie  contra  totum  popultim  inuchi ,  quoniam  fine  execptione  omncs  relpue- 
rintciusdo&rinam,quemadmodum  videnuis  ctiam  hodic  fieri,  nam  quotuiquiiqueeft,qui 
fuftincat  monen,  3c reprchcndi ?  omnes  dicunt le latis iapcre :  O,  tu  cxiftimas me  tile puerum, 
ve4,quemadmodum  etiam  vulgoloquimur,Exiftimas  me  ell  cgruem:lcioquomodoviucndum 
fit,&  non  deftituor  ratione.  Ita  etiam  rudilfimi  q uique  opponunt  luam  prudentiam,  &  ingenii 
acumen  Deo,&  Prophetis.  Hauddubietalisaudacia,autrerocia  etiam  regna  bat  fee  ulo  Ure- 
mia: .  Nam  turn  dunustractaretipfos  ,inproniptu  eratillis  hxeexecptio:  0,t«agis  hie  tan- 
quam  cum bardishominibus, quali  Lex  Dei  fit  nobis  incognita, quafi non  a  prima  pueritu 
fucrimuscdo&iqiialitcrviuendurnfit.  nonncDeusin  medio  noftn  habitat  f'Giun  ergohunc 
quafi  clypeum  opponerentUidxiprophetica:  doctrina:,idcovchemenrius  hie  contra  jllosin- 
iurgit,  Quowodo  dicit/s  vos ej]e  fapicntes?  Poftca  definit  qualem  iapientix  formam  fibi  vendicent, 
nempe  quid  Lex  Dei  cJJ'et  penes  ipfis:8c  certe  hxc  eft  pcrfecte  fapiendi  regula,attendere  ad 
Legem  Dei.  Qu,odfihocvereiactaiTenr,  nempcie  habere  Legem,  Prophcta  non  obiiceretex 
oppofito,eosbisdefipere.  Sed quoniam  faliohociumebant ,  ideo  dicit ,  Quomodo?  Ethic 
interrogat  quafi  dc  re  nimis  abiurda  :  Qucnudo  ita  difpitts ,  inquir ,  w  vos  puietis  fjpere ,  qua- 
fi Lex  t)ei  Jit  penes  vos  ?  Certe ,  fi  ita  eft ,  fruftra  fenpta  eft  Lex  .  Oftenditiscnim  tota  vita  vos 
nunquamguftalTequid  Lex  Deinobis  mandet,  velproponat,&  quorfum  etiam  tendat  eius 
fumma.Ergoexcorum  vita  refellit  Ieremiasftolidamillamiadantiam,qi:od  feiheet  nullum 
lignum darent  lua;  iapientia;.  Nam neceffe eft,  vt  qui fc  volunt  probarc diicipulos  Dei ,  profe- 
rant  aliquos  fructus  in  vita fua .  Ciun  autcm  tanta apud  illos  elTet  impietas,  tantus  contemptus 
Dei ,  cum  denique  vita  eorum  clamaret  ipfosprorius  ciTe  inlanos  dicit ,  Fruftra  aptauit  tlylnm, 
nempe icriptor  Legis,©- fruftra fuerunt  ^mt<*)hoceft,Docl:ores.  Scribasenimfecundolecoac- 
cipitpro  Do&oribus .  Hunc  locum  pauloaliterexpono,quam  alii  Interpretts,nempe  quia  vi- 
detur  lubeiTe  fpeciesironia:,quemadmodum  vulgo  apud  nos  dicitur,  Ilfaut  brnjler  tons  les  liures. 
Deridetigiturillamftultitiamleremias,qu6dkdicerent  prol  etenere  qualitcr  viucndum'ef- 
fct,quia  fulgcret  apud  ipfos  doctrina  Lcgis:Si  ita  eft,  inquit ,  quid  eft  Lex  Dei?  Nihil  certe  cum 
tota  fua  doftrina  pro  nihilo  hoc  mododucendaeffet.  Nunc  ergo  videmus  hlcfalleperftringi 
Iudxos,quoniam  fcilicet  arriperent  titulum  Legis,quafi  vmbram  fine  corpore,cum  tamen  nul- 
lam  recta:  intelligently  guttam  haberent.  Poftea  addit, 

9  Pudefa&i  fiint  fapientes,temti  funt,&  capti  (unz  ^nnftgnificat pro- 
prie  framere ,  \>el  conterere :  fed  transferer  ad  ammum  ,  &  tunc  ftgmficat  terre- 
re  .  dicit  igitur  cfte  territos  ,  dcinde  illaqueatos :  poftea  adiungit  caujam  ,  nempe, 
quia  refpuerunt  in  verbo  ,  fed  ,  a  eft  fupermcuum  .  \crbum  ergo  ,  Jeho- 
ua:,  rcprobarunt,  autrepudiarunt,  &  fapientia  quid  llhs ,  prodeft ,  fubaudmnt 
quidam  Inter prctcs :  alij  yertunt^ '  quid  eft  inipfs  fapientia  I  ego  autcm  alitcr  acci- 
pio,ytftatim  dicam. 

Dicit  nunc bosfapientes ejfe pudefaBos , ey  attonitos ,  ©•  quafi  laquet's captos .  Qmbus  verbis  fi- 
gnificat  nihil  proficere  Iudxos  fua  aftutia ,  dum  fibi  arrogant  fapientiam ,  &  hoc  obtentu  reii- 
ciuntomnesadmonitiones,&  volunt  iibiparci:Nihil,inquit,prodeft  vobis  hxciapietia.  Deus 
cnim  vosdeprehendet,ficut  alibi  dicitur. Ergo  dtcit  ejje pudrfaclos,  non  quod  iam  tunc  effentpu-  i/a.l9  14," 
defactr.iam  enim  dixit  fexto  capitc,&mox;terumrepetetfui(Tcita  obduratos ,  vtnon  poiTetil-  ^  i.Cor.i. 
lisextorquehvlluspudor.  carebant  igitur  erubefcentia  .  Sedhlcdenujntiatpcenam,quxpro-  19 
ximeinftabaf.quafidiccret,Nunccftisfronte quafi  ferrea,& putatis vos impuneDeo,& eius ier  '*""-6-i% 
uis  poffeilludere.  Atqui  Deus  vosdeprehendet,inquit:  &  ita  excutiet  has  laruas,iub  quibus  de- 
litefcitis ,  vt  dedecus veftrum  omnibus pateat .  llle eft  fenfus .  Eadem  ratione  dicit, Sccurinunc 
cftis ,led  Deus  breui  incutiet  tantum  terroris,  vt  reddat  prorfus  attonitos .  Signilicat  ergo 
eos  nihil  facere  lucri ,  dum  ita  in  i'uis  vitiis  fibi  placent ,  8c  magis  ac  magis  obdurefcunt: 
quia  Deus  fpoliabit  eos  fua  aftutia,  3c  terroredeiiciet ,  quantunuis  fintnunclecun,e\perui- 
caces  •  Tenio  vcrbo  modum  exprimit ,  quia  icilicet  Deushabet  fuos  laquecs,  quibus  illos  ca- 
piat .  Nam  alludit  ad  effugia,  quibus  conlidunt  hypocrite, qiu ita fupcrbe  inlurgunt  con- 
tra Deum, dum  putantfuisartibusfepofleelabi  per  hanc,vcl  illam  partem,  Sc  fubinde  ex- 
cudunt  aliquodnouumconfilium,quopoffmt  Deum fallere . Ergo  Propheta  ad  pcruerfam 


CAP.  VIII.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

eorum  vafi  iciem  alludens,dicit  Deum  fore aucupem,quiipfos illaqueet ,  &  teneat  captos.  Po- 

ftea,vt dixi,rationem affignat, quod  fcilicet  repudiauerint , vel  afpernati  lint,  vd  repiobaucrint 

(nam  hxc  omnia fignihcat  hoc  verbum  )  fermonem  lebome .  Et  vtitur  dcmonftrandi  pai ticula, 

Eccc,inquit,ne  amplius  tergiuerfentur,vt  iolebant :  Res ,  inquit ,  fans  nota  cft,&  pueri  ip!»  poi- 

funt  effe  iudiccs  velhs  impietatis,quod  fcilicet  refpueritis  -verbum  lehoux.  Hinc  colhgit, ,  Quid  erg  a 

prode/i  illis  fapientia^' d,c\ux  eft iplorum  i'apientia 3  vtcrque  ienius  eft  probabilis ,  quod  lcilicet 

inutihteriapiant,dumka  prouocantiram  Deiimpio  contemptu  vcrbi  eius:Odi  lapentcm 

qui  fibi  ipfenonfapit,vtdiciturveteriprouerbio.  Cum  ergo  male  fibiconlulerentludsMcpu 

diando Dei fermonem,in quo  tamen pofita  cratipforum lalus,merito illis obiicit  Pi ophcta,m- 

hil  illis  prodeffe  fapicntiam .  Alii  vertunt ,  Quamam  eft  lpforum  fapientia ,  vbi  null  us  eft  tin  .or 

Vro.i-7, &  Dei?Et  certe fempcr  illud  verum manet,  timorem  Dei elfe caput  fapientia: ,  8c  lummam  .  Cum 

9.  \o,&      ergo ita turpker  contemnerent  Dei  verbum,merit6  interrogat  Prophcta, qurenam  iftorum  la- 

Vfal.m.io  pientiarit.Sedtertiusk'nlusapteconuenitjnempe,  Et  fapiextia  quid  ad  ipfos?  he  cr.ir.i\cptut  o.d 

verbum ,  Quid  ergo  ad  ipios  i'apientia  ?  &  ironice  adhuc  ipios  pungit :  quali  diceret,  Sunt  qui- 

dem  fapientes,led  too  iudicio;ideo  non  opushabent  doceri '.  Quid  ergo  ad  iplcslapientia?  hoc 

eft,fic  turgentfuofaftu,vtnullamadmittantdo&rinam.  quare?namexcluduntiapientiami- 

pfam  fallaci  ilia perfuafione,qua  funt  inflati .  Sed  tanaen  libera  fit  eleftio:  volui oftendere quid 

mihi  magis  placeret.  Cras  non  vacabit  legere,quia  habebitur  Conliftovium. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus,  quando  non  deflnis  nos  quotidie  slimulare  3flicuti  etiam  pigri- 
tia  noflra  opus  habet conimuis  admonitiombus ,  neflaltemjhnus  indoales,\el  nepertina- 
cia  noflra  impediat,  quominusadteflatimptalacriterredeamus  ,a  quo fuimus  noflra  cul- 
pa ahtnati .  Er  non  tantltm  moueayucr  fludio  ahquo  reflpfcentia  ,fed  conflanter  ita  in  eo 
perfeueremus,\ttoto  \kx  noflra  cm  flu  bellumgcramus  cum  noflns  cupiditatibustdonec 
tandem  omnibus fubScis,  admetam  iliamperueniamus,  qua  nobis propofltaeji ,vtfrua- 
mur -cetcraa  hareditate  calorum,qu#  nobis  psnrta  eflflanguine  vnigcmti  Filij  tui,  Amen. 

10  Proptereadabo  vxores  eorum alienis,&:  agros  eorum poiTen or i- 
bus.qufa  aparuo  vfque  ad  magnum  omnes  cupiditate  concupiuerunt, 
y>el}cupiditatc  concupiuerunt ,a  Propheta  vfque  ad  Sacerdotem  omnes  egerfic 
fallaciter. 

HI  C  minatur  Deus  pcenam,quando  videt  fe  nihil  proficcre,&  fibi  negotium  elie  cum  popu- 
lo  obftinato .  namtentaueratpriusanaliquieflent  fanabiles .  Vbiautem  vidct  fuas  exhor- 
lationes  carere  fructu ,  iam  ad  vltimam  feueritatem  defcendit :  Dabo,  inquit,  vxores  eorum  alienis. 
Periphraftice  detignatclades,qua?folentin  bellisaccidere .  Nihilautem  acerbius,quam  vbi  v- 
xorenpitur  e  finumariti.Nam  fidaretur  optio,malent  viri  ftatimfepriuari  vita,quam  peiferre 
talededecus.  Signihcatigiturleremiasinftareludxis  quod  eft  deui&isgentibusatrociffimum, 
rrempe  vt  virifpolienturvxoribus .  Pofteaidem  adiungitde  agris :  ac  pronuntiat  T>cusfedatu- 
rum  agros  illorum  pojfejjlribus:  quo  genereloquendi  fignihcat  non  tantiim  ad  breue  tempusipfos 
priuatum  iri  agris  fuis,fedin  perpetuum  .  Subeft  cnim  tacita  antithefis:  quia  fieri  interdum  fo- 
let,vt  graflentur  hoftcs,&  omnia  diripiant:  nequetamen  diu  poffideant  agros:  quia  poftea  fuc- 
ceditmutatio.Vbiautemhoftesvocat  polTelTores,intclligittalem  forecalamitatem,vt  diu, 
&per  totam  vitam  exulentluda;iapatria,  8c  careant  fuis  pofleffionibus .  Putabant  terramita 
fibi  datam  efle  ,  vtnon  polTet  vllo  modo  eripi :  &  certe  Dominus  cos  nunquam  indeexpu- 
lilTet,  nil!  quia  iplam  poliuerant  fuis  inquinamentis.  Sed  oportuit  inde  cxpelli  propter  ice- 
lera,quibuseam  inquinauerant.  Itadenuntiat  Propheta  ftultamefTe  ipforum  confidentiam: 
dum  putat  fe  xternos  fore  terra;  iplius  hxredes:  Succedet,inquit,alii  vobis,qui  ipiam  pofiideat 
quafihsreditarioiure.Nunctenemus  Propheta;  confilium .  Poftea caufamadiungit,  cur fta- 
tuerit  Deus  tarn  grauiterinipfos  animaduertere,  Nempe  quia  a  minimo  vfque  ad  maximum ,  in- 
quit  ,  addi&i  funt  auaritix  ■  Significat  nullam  vigere  xquitatem  in  populo :  quia  iub  vna  (pecie 
compleftitur  omnes  fraudes  8c  rapinas,&  quicquid  eft  iniuftitiar  .Dic'it  igitur  vnumqueq  ue  ad- 
diftu  efle  propriolucro,itavt inter  femutuasiniuriasexerccant  abfque  iufti  &squirclpecl:u. 

Et  tandem 


IN    IEREMIAM.  <g 

Et  tandem  amplifkat  hanc  fententiam ,  Quid*  Vropbeta  vfquead  Sdcndotem  entries  falUdier  a- 
gant.ER  ctiam  hie  altera  fynccdochc.  Scdvai  iisloquendiformisexprirr.il  leremus  lniuftitiam 
qua  fe  vkro  citroque  homines  fatigant.  Nequc  enimcxcludit  violcntiam  cum  loquitur  de 
fraudc  led  perindceft  aclidicercr,ipios  rc&itudinis  oblitosgraflaripcromne  genus  fraudis 
Fuit autem  hoc  horribile,  nihil  xq  uitatis,  aut iuflitix  mancre  in  iptis  Pi  opticus ,  &  Sacerdoti- 
bus,quidcbucrantfacemaliisprxfcrrc,&  viammonftrarc,  hcun  Deus  conftitucrat  ipfos  du- 
ces. Cum  ergo  ipliquoquefraudulcnter  agcrent,oportuit  inplebeiplaqi.x  t-itinftar  fxcis, 
graffari  fcediflimam  iniuftitiam  .  Ergo  his  verbis  oftendit  Propheta  non  poll  c  obnci  D.-o  ni- 
mium  rigorem,quafi  in  populum  fuum  fxuiat,quoniam  eo  peruenerat  fcclerum  congeries ,  vt 
nonpoficntampliusferri.    Sequitur, 

11     Et  curamnt  vulnus  dlix  popu  li  mei  fuper  nihilo ,  dicendo ,  Pax, 
pax,&  nulla  pax. 

Repetit  Propheta  quod  vidimus capite  fcxto  .  Ted  opus  fuit  furdis.vel  tardis  fxpius  iterare 
quod  um  effluxerat  e  memoria,vel  quod  non  tetigcrat  ipforum  animos.Quoniam  autem  hafc 
femel  fueruntexpofita,breuitertantum  perftringam  capita,&  fummas  reruni.Non  dubium  eft 
quinhlcaccufetSacerdotes,&Prophctas.Loquutuscft  ante  in  generedetotopopulo,  A  mini- 
mo  vfque  ad  maximum ,  dixerat .  Scd  cjuoniam  ampliticandi  caufa  difei  te  expreflcrlt  Prophe- 
tas,&  Sacerdotesrraudibuseffededitos,idcofpecia!iternuncineosinudiitur  ,qu6unon  tan- 
'tum  ipfi  Deum  grauitcr  ofFendcrint,led  quod  alios  ctiam  deceperint  fuis  blanditiis ,  acfi  impu- 
re liceret  peccare .  Hoc iam  inexcufabiie  erat  crimen ,  cum  deberent  aliispixiie ,  ipfos  tauicn 
fuilTe  nonminus  peruerfos,quam  vulgusipfutp:  led  quod  non  tantumexcmplo ,  fed  ctiam  do- 
ftrina  eorrupennttotum populum, itaduplicarunt lcelus.Fuitigiturihtolerabilishxcimpie- 
tas,quod  aufi  fuerint  fallacias  obtendere,  quibus  populum  abripercnt  ad  contemptum  Dei,  8c 
Legis.  Dicit  ergo/i«;f^  vtilntu popnli,cum  tamen  oftendcret  Deus  figna  irx  fux  .  Etper  concei- 
fionemloquitur,vtalibidicl:umeft:cjuafidiccret,fuifrepra:pofterosmedicos,quiadhibuerint 
emplaftra  ad  tegendam  iram  Dei: Ec ce,inquiz,fanarunt  ymlnua  populi,dicendo,  Vax,bax:  8c  hac  du- 
plicatione  Propheta  clarius  demonftrat  quam  fupinafueritcorumfecuritas,quod  fcilicetnori 
iemeltanmmdeciperent,  fedpergerentobftinate  miferos  decipere  falfsillispromiffionibus. 
Adiungit,C«;»  r^mfM  non  ejfctp ax.  Potcft  hoc  bifariamfumi,vel, quod  Deus  iptoeuenturefuta 
uerit  ipforum  dementiam:  vel  cum  nulla  ellet  profpcritas,tamcn  ipfos  fallacitcr  pollicitos  fuif- 
fe  pacemrlicut  etiam  alibi  conqueritur  Deus  blanditos  fuiffe  Prophetas  pcpulo:&  iam  aliquo- 
tiesexpofuimus  talcs fententias.  Tandem  fubiicit, 

I  lr  An  pudotfefr cnim  in'trfrogatiue  hoc legendum  }ficnti  capite  fcxto  diximus, 
fubaudienda  igitur  eft  particuk  An:  An  ergopudefa&ifunt,  quod  a  bom  i  n  a  t  ion  em 
patrarunt?etiaminpudorenonpudefaclifunt:&erubefcere  non  no- 
uerunt/propterea cadent  inter  cadentes,  in  tempore  viiitationis  ipfo- 
rum impingent,Vf/coyr«f»f;dicit  Iehouah. 

His  verbis  clarius  adhucexprtmit  Propheta  proilus  eiTedefperatos,quia  fcilicet  exuerint 
omnem  verecundiamEft  autem  hoc  lignum  perdkxmalkix,  vbinuilusiupereftpudor.Hice- 
tiam  verfus  fuit  expolitus  fcxto  capite.  led iterum  tenendum  eft  quorlum  tendat  Propheta. 
Ergo  hxc  lumma  eft ,  infanabilem  effe  malitiam  populi,  quia  lit  ferrex  frontis .  Quxrit  ergo, 
^n  non erubuerifit,^»upatrafintabomi/utionem\qu3.l-t  Secret,  Conui&ifunttuoruni  fcelerum: 
antamcnpoteftillisextorquerialiquis  pudor?  Kcfyondet,  Eti.m in pudore  ipfi  non  puduit  eos. 
ParticulaCiemphaticeponitur.  Ergo ficrefolui debet loquutio,qu6d  cuniDcusobiiceretil- 
lis  fua  probra,&  conuidos  teneret,ita  vt  non  polTent  tergiuerfando  effugere:c  um  ergo  ita  con- 
uidi  cirent,nullum  tamen  fuiiTeillis  affectum  pudoris.quanquam  de  aftuali,  vt  vulgp  loquuii- 
tur,conuiftionepoteft  locusexponi,  quia  mifenis  prope  confetti  indomita  pVruicacia  curri 
Deiiudicioludati  lint.  Ergo  in  ipfi  etiam  pudore  non  fuit  pudoris  eiffitlus .  ratio  actdftui \nefiie~ 
runt  erube  [cere .  Hac  ergo  impudentiaprobat  Ieremias  ipfos  eifehominesperditos.  Etideoad- 
dit,Proptere,t  c.ident  inter  cadentes,  &■  in  temporeyifitatimi/s  ififorum  peribunt ,  corrucnt .  Hisvcrbis 
intelligitnonciTearnpHus  cum  iplis  difecptandum ,  &iuftam  fore  Dei  vindiitam ,  cum  ipfos 
penitus  delebit ,  quia  fruftra  verbis  agerct ,  fruilra  litigaret ,  fruftra  tentaret  ipfos  in  viam  re- 
ducere .  Summa  eft  igitur ,  hoc  vnum  efTe  reuaUum ,  vt  pcreant  ,quia  line  pudore  omnem  do- 
&rinam,  &  opines admonitionesreiiciant .  Dicit  autem ,  Inter  cxdente s :  quoniam  vt  fieri  folct, 
quifque  aliis  author  erat  contemptus ,  8c  obftinationis .  Cum  enim  viderent  linguli  alios  fi- 
bi  efle  fimiles,  hinc  illis  fpes  impunitatis,  &  indc  peccandi  etiam  illecebra  .  Dicit  igitur 

m.    ii. 


ynf.i<i 


CAP    VIll.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

Propheta  inft  are  limul  omnibus  pemicicm :  Cedent  inter  cadentes ,  inquit ,  cr  corruent  in  tempore 
yifltationis  ipfirt*  »>  ■  Significat  Deo  ciTe  iam  prxfixum  diem ,  quo  ipfos  perdat .  Si  autem  ad  tern- 
pus  differat,rion  elTecurexjftimcntlecummeliusagi,quiacumulent  fibifuapertinaciagrauius 
iudicium.  Deni  quevtcunqueadtempusillisDeusparcat,  Propheta  admonet  hoe  nihil  profo- 
re>quoniam  Dc  o  ftatutum eft  viiitationistempus.    Sequitur  confirmatio, 

13  Collige  ndo  colligam  }-vel,pcrdendoj)erdam,dkit Iehouah:non  vua:  in 
vite,vel  botn->  &non  ficus  in  ficulnea;&  folium  decidet:&:  dabo  illis,traf- 
ibu  nt,hoc  eji  tfu<e  dedcro  ilhs  tunfibunt  ab  ipfis . 

Confirmat,vtdixi,proximamfententiam.dixeratforeftragemtotiuspopuli:  eodemlenfu 
nunc  addit,P«-<W»  perdm  eos.t\M  lignificatproprie  colhgcre.-led  metaphorice  capitur  pro  per 
derc,quemadmodum  lingua  noftra  dicitur,Tro«^fr,Ie  les  trmfferay  tousenfemble.  Et  hinc  melius 
peripicitur ,  Prophetam  expOncrc  quod  nuper  dixi,  nempe  inftai  e  illis  omnibus  cladem  >  ita  vt 
nemofuturusfitfuperftes,totiuscorporisrefpe&ufcilket:quiaferuauit femper  Deus  aliquas 
reliquias.  Alibi vero  diximus,  &fepiusdicendumcrk ,  Prophetasdum  refpiciunt  populumi- 
pfum  fine  exceptione  minari  omnibus  interitum :  vbi  autem  conuertunt  fermonem  ad  ele&os, 
&fideles,adderc  corrections. />mfeWo  igitur />fr^*w  */>/«.  Pofteamodum  explication  »«#<«?- 
rttnt  t>ux  in  vitibus,quodmlU  erunt  ficus  in  arberibus  ipfis .  nam  ficus  tarn  pro  fru£t  u.quam  pro  ar- 
bore  ipfa  capitur,vt  fatisnotum  cft.Et  quo  maeis  amplified  vindi&am  Dei,dicit  marcida  etiam 
fore ipfa folia.  Summaeft,nonprocul  abeffe Deum  vindicem,quanuisfecuridcfideantluda:i  ■ 
in  fuis  fceleribus:&  oftendit  ipeciem  vindi&x,qux  ipfos  manet,  nempc quod  Deus  priuabit  cos 
omnibus  alimentis.  Nam  per  fynecdochen  defignat  hlc  quicquid  ad  viftum  peninet.  Non  lo- 
quitur de  vino,&  frumento,&  oleo:fed  per  ficus,  &  vuas,quemadmodum  dixi,  defignat  quod- 
uisalimentigenus,itavt  folia  etiam  marcefcant,ac  decidant.Secundo  locoaddit,  Etiam  qu/e  de~ 
dero  iUk-,ab  ipfis  tranfibunt-  Quidam  hoc  reftringunt  ad  fru&us  in  horreis,&  cellis  repofiros,qua- 
fidiceret,Etiamfi  annonamhabeantrcconditaminfuishorrcis,&cellis,  ita  yt  referti  lint  omni 
opulentia,tame  hoc  totti  nihil  illis  prodelTe,quia  ipfis  auferetur.  Nam  tranfire  ibrpe  ita  capitur: 
&  a  finale  tantundc  valet  acfieffetieparatuono.ab  ipfis.  Quod quidamrefoluunt  Ipfos  praeteri 
buntjCnVyb  nimis  eft  coacH:dicfit  prxcepta  fuifledaia  Iudxis,qu£E  euanuerint,vel  prsterfl  uxe- 
rint.  Sed hoc  non  poteft  quadrarc .  Et  quantu  ad  prima  expofitione  pertinet/videtur  mihi nimis 
reftricta.Ego  igitur  fie  accipio,Etiam  fi  vtx  &  ficus  ad  maturitatem  perueniat,tamen  ablatum 
iri quodputabant  iam  paratu effe .  Ergo  intelligit  Propheta varios  efle modos,  quibus ad  efu- 
riem,&  inopia  redigat  ludaros,quia  velhoftesfpoliabfit  eorumvuas,&  ficus,  velipfcfterilitate 
immitter.vel  etiam  i\  exiftiment  fibi  viSum  efle  in  promptu ,  non  tamen  dabitur  frui .  hsc  fum- 
maeft.    Sequitur, 

14  Vc  quid  nos  fedemus?Congregate  vos,&  ingrediamurvrbesma-- 
nhzsj-vrbesmumtiomstddverbum,  &quiefcemusillic.  Ccrte  Iehouah  Deus 
nofter filere  nos,vc7  qmefcere  nos,fecit,8c  potauit  nos  aquis  venenatis,  ve/ 
aquis  fellis:  mm  v»-\figmficatfcU  C7*  vc»c««w/,quia  impie  egimus  contra  Ieho- 
uaro. 

Varie  hunc  verfum,  &  fequentes  exponunt .  fed  brcuiter  oftendam  Prophets  confilium. 
Mihinondubiumeft^quinhlcfufcipiatinf'i  perfonamtotius  populi-Reprxfentat  igitur  his 
verbis  Propheta  quid  volverentin  fuis  mentibus ,  &  quxnam  conlilia,  caperent  ludxi:  deinde 
non  dubium  etiam  eft,quin  his  verbis  oftendat  ipfos,vt  folent  hypocrite  captare  effugia,quafi 
poffent  fefe  protegere  ab  ira  Dei.  Nam  qui  exiftimant  Prophetam  ex  propno  icnfu  loqui,lon- 
S,e  falluntur.  quin potius  hlc  rcfert  quxnam  conlilia agitauerint Iudxi:  &  fimul  perftringit;  co- 
rum  duritiem,qu6dfcilicet  hue  &illucdeflecl:cndo,confiderentfepoiTe  iudicium  Dei  auerte- 
re.nam hypocritx  nunquam nifi  coa&i afcendunt ad  primam  caufam ,  hoc  eft, non agnofcunt, 
!/*•.?•» 3  nequereputantmanumpercutientis,qucmadmodumaIibidicitur:fcntiunt  quidem  mala  fua,& 
cupiunt  adhibcre  remediated  fubfidunt  in  folatiis proximis,non  ftudent  placare  Deum,  nequc 
redire  cum  ipfo  in  gratiam:  fed  vbi  tantillum  fpei  offcrtur.ftatuunt  fe  forefahios,li  confugiant 
ad  has  velillas  latebras  .  Hunc  affectum  defcribit  Propheta,  y  t  quid  fiedemus  ■,  inquit,  vcl ,  Vt 
quidhabitamus?  Verum  proprie  hoc  loco  fignificatdetidere .  Vt  qnidergo  defidemus?  quafifei- 
pfosdamnarentignauix:quid(ibi  vultpigritiahxc  noftra?  Sedemusinpagis,  quiexpofitifurt 
violcntixhoftium  .  Colligite is\xuv  -vos,Qr ingrediamKrvrbesnwnitas  :nosillic  quiefcemus .  Putant 
ergo  fe  fore  incolumes,fiingrcffifint  vrbes  munitas.  Poftcaleremias  ex  oppofito  oftendit 
quamftulte  confidant talibusafyliSjvelfubterfugiistCWfjmquitjDfw/no/Tfr/yaewe^/ec/f.  Di- 

xerat 


IN   IEREMIA  M.  <9 

xeratpriuSjDW  nDii>,&  illicquiefcemus.nm  fignificat  quiefcere,  fignificat  filcrc:fccundo  luco 
repctitidem  vcrbumjCw/fjinquit,  Dtus nojterjilert nosfei.it: led  contrario  lenfu .  EftKjjurcon- 
cinnaallulio,vel  paronomalia in  verbo DO~\.lehouabergofeiitnosf/lere ,  vel  quiefcere:  vcl  excidifc 
nos.  nam  in  hac  eoiugatione  fignificat excidcrc .  Videm  us  ergo  ab  vna  parte  pi  cfu  ri  quid  am- 
misludxiconciperent,nempcquxrcndascflemunitioncs,  quxipfospiotcgeientab  hSftiuim- 
pctu.Dcinde  Prophera  ex  parte  Dei  oftediteoslon^fallijquiaDeusipios  quiefcere  fi  cent  di- 
uerfomodo,ne^c  qua  redegiti:i  nihil  um.Qmef cere  enim,&  lilere  dicunturmortuiDehique 
tranquilkim  (latum  fignificat  cum  loquitur  in  pcrlona  populiunteritura  veio  defignat  c  urn  lo- 
quitur ex  Dei  mandate. Idem  poftcametaphoi'i(.econhrmat)qi,6df<:ilKetDf//<c^o/ft»u'/7/j(/«/f- 
rit  aquas  fellts,i\il  aquas  venenatas.  Et  adjungit,QK*Ww/>/?fg»»#!f(0«/j'.t  lebouam.  Colijgere  licet 
exhocpo{trcmoveibo)Prophetamhlcobiremunusluum.Populusenimnurqi,a  ipontecon- 
fefluscfletfc  iuftasdarepcEnasfcelerunr.lcdProphetahlc  coarguiteos,quoniaipeicntfefore 
tutos,(i  confugiant  ad  vrnes  munitas.Q,uafi  vei  o  Deus non  polTit  cos illuc  vique  perfeq  ui.  Di- 
cit igiturvindiifram  Dei  fore afrixamiplorumtergo:&itaquocunqucfugiant,'plos  fore  malis 
omnibus obnoxiosjquialccumfercntiuasimpietates,^:  itaiecumtrahentuam  Dei.  Scquitur, 

15  Expeftandopacem,vc/W^cr?w.)ck  non  bonum;  ad  tempus  fana- 
tionis,&  ecce  ievroryaut  turbatto. 

Clariusfeexplicathocverfu,ncnipcqu6dfmftraledeludantIudxi,dumitaconcipiuntva- 
nas  fpes .  Dieit  lgitur non  elTc  cur  amphus leipios  fruitrentur,  quia  vbi  ccntics  libi  pi  omilei  int 
pacem,tamencxitiumeffeprOpinquum:vbiiperaluint  tempusijiutionisadeire,  mftare  potius 
terrorem  .  Videmusergo  proximo  verfu  non  alio  ipc&afie ,  quam  vt  ftultiuam  pcpulidetege- 
ret,quiputabatfefoiefaluumpropinquisremediis:iiuereaautemfpernebatDeiiudiciuni.  Se- 
quitur, 

16  A  Dan  auditusefl  fremitus  eciuOrumeius,a  voce  hinnituum  ro- 
buftorumeius  tremefa&a  eft,ve/ contremuit ,tota  terra:  quia  venient,  ncatt 
copula  bh  re foUi  debet  in  caufalcm  particulam,&c  comedent  terrain ,5c  plenitu- 
dmem^elcopim^cms:  vrbem,&  habitatoreseius. 

Dicit auditum effefremitum equorum a Dan: crat vnus ex  terminis  teirx  Chnaaii , ficuti notunt 
eft  Q^ndam  exiftimant  magmtudinem  fremitus  exprimi,quiaab  ipla  vrbe  fanfta  auditus  lit  fre 
mitusielonginquofcilicet.Atquincfcio  an  point  hoc  eliei  ex  Prcpheta:  verbis.  Simplicior  ergo 
&  rcctior i'enfus  eft,  quod  li  lerololymafece.ra  fit ,  tamenin  iplis  terrx  finibus  non  lint  quieti, 
quoniam  fcilicet  tuibunturfremitu  equorum  boftilium.  A  Dan  igit  ur  auditus  eft  (remit  us. q  ucmadmo- 
damfiinvrbealiqua  dues  del itiisluis  vacaient,&intercahcfti!iter  in  petercnturrines  terra:, 
poiTethocmerit6dici,quidhicotioindulgetis?namviciniv(.ftri,  autfraties  iamiuftincnt  gra- 
ues  infultushoftium. Bell  um  igit  ur  in  Vuftia  terra  gcredum  eft,  quanuisnondumpciuenerit  ad 
portas,&  mures  veftros. Sic  etiamhi  loquitur  Prophet* ,  A  Dan  audituseft  fremitus  equorum  e- 
i«r.poiTct  hoc  relatiuum  exponi  de  Afiyrus .  nam  HLbrxi Ixpt  relatmum  ponunt  abfqueante- 
cedente.Sed  magis  probabile  eft,leremiam  notare  primum  belli  aiuhorem,ncmpc  Deumtqua- 
fidiceret,  Deusiam  emitter  hoftiles  exercitus ,  quitumultum  afferent  finibus  tens  veftrx .  E- 
quos  ergo  Dei  vocar,quoniam  bell  um  ill  udnongercbantChaldxi,niliii:b  DJaulpiciis,quem 
admodum alibi  v ifurn  eft,&  lxpius  videbimus.A  vocebinnituum,inqwx,robuftoiwn eius  .a'TiK  vo 
cat  equos  robuftos.Sed  quia  non  pofucrat  cpithtton.nunc  adiungitmifi  forte  magis  placeat  de 
iplisequitibusaccip:.Te,quodnon  male  conucnict.dicit  terjf am  contremuiJ]e a  voce b'vmituum  robu- 
ftormneiu*.S:dquoniim  hinnitusequorumponit,malodeequi5iplisintelligerc.  Dicit, /^ enfant 
C  vorabunt  terram,cr  [lenitudinern  ,vrbetn,&  habit  at  on  s  eius .  KiLcftheterolisnumeri.Vri  eenrm 
ponitpro  vrbibus.nequcenimtantumminaturIcrolb!ymx,ledaliisetiavicinisoppidis  Quic- 
quid  ergo  erit  copitt  in  terra  vorabimt  boftes:  dcindevcjvtfoiwr,  eyvrbes,  ey  habit.itores  canon  ,mquit. 
Sequitur, 

17  Quia  ecce  ego  mitto  in  vos  (evyemeSyXeQ^os  ,quida  tmenfiibaudmnt 
copidamfcrpentcs,'<j  regulos ,quibus  nulla  erit  incancatio,cv  mordebut  vos, 
dicit  lehouah. 

Alia  iimilitudine  terrorem  augct  ,  quod  fcilicet  non  tanmm  violcnter  irruent  hoftes, 
fedetiamquod  virulentieruntiplorum  morliis .  Loquutus  fuerat  deequis,&  ita  notauer.it 
violentosrnpctusmuncautcmaliudexpnmit  ,  ncn.pe  helium  fore Iudxis  aduerlus  vipcras,  & 
regulos.  Dubium autem  non eft>quin  limpliciter  docere velit  Prophtta, non  pofie  lpi'os dabi: 

in.  iii. 


CAP.VIII.  IO.    C  A  L.    PR  AELECTIONES 

quia  ficuti  a  fcrpentibusvix  fibi  cauent  homines, prxfertimvbi  magna  eft  eorum  copia,  &  vn- 
dique  profiliunt;ita  fignificat  exitiale  fore  Iudxis  hoc  bellum,  dum  impetiti  fuerint  a  icrpenti^ 
bus,&  vipcris-Mordebunt  w,inquit,  or  non Hits  incantatio,  hoc  eft,  nullis  ambus  poccrunt  a  vobis 
depelli.Siquisintcrroget,anpoffintferpentcsincantationibusabigi,reiporirioeftinprornptii, 
Prophctam  hie  non  refpicere  quid  vevum  fit, led  loquicx  communi  hominum  ferifij .  Fint  au- 
cem  hoc  feculis  omnibus  reccptum,ferpentcs  poffe  abigi  incantationibus,vel  occidi,vel  ipolia- 

•fI«r  EcJo".  rinoccndivirtutc,"Frigidus  in pratiscantadorumpituranguis.Quod  dixit profanusillePoc- 
ta,etiamab  aliisgentibasfuitcreditum:&quemadmodumiamdixi,fuithxc  communis  opi- 
nio recepta,nempe  ferpentes  poffe  incantari .  Ciim  ergo  hoc  vulgoperfuafum  effct ,  Propheta 
dicit, Si putatis ferpentes iftos poffe auerti,  &noxasquxab  il!isprodeunt,fallitvoshxc  fidu- 

Tftlj  S.6  cia.,Neijue enim  erit Mis wwKfrf/»,quemadmodum  etiam in  Pfalmo  fit  mentio  incantationis.Sed 
quemadmodumiamdixi, Prophets  accommodant  verba  fuaadcommunem  hominum fen- 
fum:imo  Propheta  hie  obliqueperftringitIudxos,&comparatipiorumfallacias  incantatio- 
nibus:quafi  diccrct,Putatis poffe  hoftes  vel  blanditiis,  vel  aliquo  prerio  mulceri,  vt  minus  vo- 
bis noceant : putatis etiam  vos habere  admanumvarias  i«ationes,quibusliceat  auertere  quae 
vobis  impendent  mala;  fruftra,  inquit,  fpes  iftx  vos  decipiunt .  nam  omnes  incantationes  crunt 
friuolx,&  tmllius momenti apud iftos ferpentes .  Nunc  ergo  tenemus  conillium  Prophet* , 8c 
videmus ironice  tub  hac  figura  rideri  ab  ipfo  aftutias  populi,  &  alia  rcmedia ,  qux  putabat  iibi 
fore  in  promptu,fi  hoftes  propius  vrgerent.    Scquitur, 

18     Roborare  meum,  velquum  vellem  roborare  mc ,  fuper  dolorem :  fuper 
me  cor  meuminfirmum  eft. 

Varie  hancvocem  exponunt Interpretes  Wli^ao.quidam oaccipiunt proa. Sed alii, qui- 
buspotiusfublcribo,putanteffe  notamnominis.Eftquideferuilislitera.nam  voxhxedefcen- 
dit  a  radice  J^.Sed  videtur  prxfigihxc  litera,vtindicet  effe  nomen:iicut  n  in  fine  eft  literaicr- 
uilis.Significat ergo  Propheta/e  qn*j)jfe robur  fuper  dolore:fedcorfuumfuif)iinfirmum .  Non  dubiii 
mihieft,quinhocquoquc  verfu in  medium  proferat peruerlbs  populi  afte&us ,  quod  fcilicet 
vellent  fua  pertinacia  a  fe  dcpcllere  omnes  pcenas.Neque  enim  hoc  poteft  accipi  de ipfo ,  vel  e- 
ius  fimilibus.  Nam  fcimusquamtencri  fint  Dei  cultorcsadeiusiraxn.vt  enim  prxualct  Dei  ti- 
mor  in  ipfoi  urn  cordibus,ita etiam  facile  tcrrentur,&  expauefcunt  ad  ciusiudicium. Sed  hypo- 
critx,&profani  homines  femperaffe&antobdurefcere,  quantum  in  fc  eft  -Ergo  fefe  roboranr 
aduerfus  Deum ,  ccputant  fe  hoc  modo  fore  viftoreS .  Cum  ita  contumaciter  certent  aduerfus 
Deum,  Propheta  hie  in  medium  proponit  q  uanta  fuerit  in  populo  durities ,  foUii,  inquit,  robo- 
rare me  foper  dolorem'dtqui  cor  meum fuper  me  infimtm  eft ,  hoc  eft ,  fruftra  hxc  remedia  tentantur. 
fruftra  hactenusconatieftis  vos  roborare,  &  quxfiiftismunitiones,&  propugnacula  aduerfus 
Deum .  nam  prxualebit  tandem  mceror  ipfc ,  quia  Dominus  addet  plagas  plagis,vt  neceffe  fit 
vobis  tandem  fuccumbere.  hoc  fignificat  cum  dicit  cor  fnumfitijfe  inftmum fuper  fe .  Ego,  inquit, 
oppreffus fuidolore,  cum  tamenputarem  mihiforc fatis animi  ad  refiftendum .  Namitaimpii 
vinliter  putant  fe  agere,dum  furioie  refiftunt  Deo:  fed  tandem  cxperiuntur  ipfo  euentti  fruftra 
fe  quxrere  tale  robur:  "Hitm  cor  noftrum  infirmum  erit  fuper  nos,  inquit,&  ipia  debilitas  nos  tandem 
opprimct,atque  obruet. 

Precati  o. 

Da  ommpotens  Deus,quando  \etcribus  cxemplis fatis  edoBifitmut  quantopere  in~ 
faniantMui  nonflefluntur  minis  tuis,neque  mature }dum  eos  ad  peenitentiam  inuitas,re- 
fipifcunt^ttibi  nos  totos  tradamus  in  difciphiami'^f  non  tantumplaadis  ammisferamus 
nos  caftigan,fed  etiam pramoniti  difcamusftatim  nos  adte  conuertcre:  &  ita  maneamus 
in  obfequio  tuo^ot  conjlanter perjeuerando  milkemusjub  manu  tua, Donee  tandem  noftra 
militia  perfunSit  ,fruamurbeata  ilia  quictc}quee  nobis  partaeft  per  CbnjlumD  omnium 
noflrum,Amcn. 

19  Ecce  vox  clamons filice populi  mei  e  terra  longincjua,An  Iehouah 
non  eft  inSion?an  rex  eiusnon  eft  in  ea?Quareproiiocarut  me  ad  iram 
in  fuis  fculptilibus?in  vanitatibus  alieru? 

Hoc 


IN    I  ER  EM  I  AM.  7o 

HO  C  vcrfu  Propheta  fufcipit  diuerfas  perfonas.primum  cladcm  deruinriar>qua:  tametfi  iam 
ciatpropinqua,nontamenmetuebaturapopulo:dcindcrcprxi'ematpopulumipfum,&rc- 
fcrtqiurdiftaruserat.Tertio  adiungitrcfponfionem  Dcinominc,qua:  compckatobftrcperas 
illas  voces  populi.Cum  aicitfiliain  populi  fui  clam4re,rcfcrri  hoc  debet  ad  futurum  tempus .  nam 
Iudiiadhuc pcrtinaciter  manebant  in fuis lceletibus , &.  ridcbant omnes minas ,  & quicquid  a 
Prophetisdicm  crat  ducebant  fere  pro  nihilo.Nonintelligit  ergo  Icremiaspopulares  iuos  cla- 
mare)acfifuturamcalamitatemmetucrent(erantenimnimuimlcciiri)ledper(tringiteorum  l'o 
cordianT.qualldiccrct,Vosquidemniincdelitiasveftrascolitis,&putatishi>ncftelicitatem  fo- 
re perpetua-.atquibreuiaudieturclamorv-cfter  .  Cum  AitiuE terra UnginqM, cxyonunt  hocln- 
terpretesdeChalda:is,&  Airyriis:qiiafidicerctProphcta,Idcoqiiietepcrpctuamfpcrat:s,quia 
procul remotifunt a  vobishoftes. Diftantiaigitnr,&  mora profeftionisp.il it  vobishanc  lecu- 
ritatem,quianon  vidcturvobiscredibile,  vt  hoftesveftntantu  itinerisfaciantniagnis  fumpti- 
bus,& magna molcftia:fed  fallit  vos  opinio. quanuis  ergo  procul  a  vobis  diftcnt  Chaldx  iv&  Af 
fyrii,tarnenaderuntpropediem,&  cogent  vos ad  vociferationcm.non  potcftis  nunc ferre  pro- 
pheticas admonitiones,vox meanon eft  vobis tolerabilis: Deus  autem extorqucbit a  vobis  Ion 
ge  alias  voces:clamabitisenim,&quidem  fine  profe&u  .  Hicfcnfiisnon  caret  ratione:&idco  fi 
quis  ita  velitaccipiProphetxverba,noncontendo.folent  enim  hypocrite  hduciam  concipcre 
expra;fcntiafpe&u:fividcntab  omni parte  omnia  tranquilla, nihil pcnculi  mctnunt:  quodfi 
Deusillisminatur,icnonoftenditftatimfuafiagella,dendetautfpernunt.iS'aliis  locis  vidimus 
fimilcsfcntentias.Sedpoteftetiam alter fenfusnon male quadrare,quodfcilicctdcl"cribat  Iere- 
miaslamentationespopulibmexulis,poftquamabftraftuseratinChaldxam,&  Aflyriam.//'<n: 
tropfilix  populi  met  e  /mv</e»£«^K.i,nempepoftquampriuati  fuerintpatria,  tunc  incipient  cla- 
marecquoniam  fcilicet volebant  fibi concedi  quietem  a  Prophetis ,  &  non  poterant  ferre  vllas 
obiurgationes.Conuenietetiamhicienius:fedpriorem  magisample&or.quodlcilicctpopulus 
breuifenfurus  fit,quam  ftulte  fibifeccritdelitias,  cum  Deus  per  ieruos  fuos  minitarctur  clade, 
&interitum.&ideo  vtiturparticulademonftratiua:iiccf  vox  cUmom,mqmz.  &tamen  magnum 
erattuncfilentiumIcrofolymx;tametlicniminluisvoIuptanbusedebantaliquasvoces,tamen 
quod  ad fletus,&  lamentationes fpccl:at,tota  vrbs  filcbat .  Demoftrat  igitur  Propheta  quod  c- 
ratabfonditum.Sed itafoletagere  Deus,quemadmodum ctiam  pofteaiudicium  luum  repente 
exequitur.  nam  cum  dicunt  impii,  Pax,&  (ecuritas,interirus  adeft,  &  dlos  iubito  obruit.  Addit 
fecundo  \oco,^in  non  lehuubin  Siangan  non  Rex  eius in  e^.Non  dubium eft,  quin  hlc  exprimat 
Propheta  populi qucrimonias, cum  videretfc  tot,actantismalisvrgeri,&nullumfentiret  au- 
xihumecxlo.Nam  hypocrite  femper  cum  Deo  expoftulant,quia  fcilicet  non  evpendunt  iufte" 
fe  caftigari,reiiciuntomnem  notitiam,  &  abigunt  quantum  in  fe  eft:  denique  acccrfunt  fibi  ftu- 
porermvt  fe  fallant  vanis  blanditiis.  Qma  igitur  hoc  folcnne  eft  hypocritis,reiicere  omncm  fen 
aim  ira:  Dei,repi"2fentat  ad  viuum  Ieremias  talem  contumaciam ,  A»  non  \ehouah  est  in  Sion  J  dh 
»«»T^.v«V«««f^?nammlimulantDeummendacii,quafiipiosdeceperit,cumpol!icitusfueritie 
fore &vrbis,&rotiusterra:pra»fidem.  Cum  ergo  putarcnt  Deum  fibi  obftrictum  eflehacpro- 
mifsionc,audafterfremebant  aduerfus  cum,Quid  hoc  fibi  vult?Deus  enim  elegit  fibi  hunc  lo- 
cum, vbieumcoleret  genus  Abrahar.fuit  hoc  quafi  terrenumciusregnum:  nunc  quid  hoc  fibi 
vult,qu6dhoftcs  aduentant?an  Deus  vnquam  permittet  ipfos  ita gralTarimeque  enim  hoc  fieri 
poteft,quin  Deus  ipfe  vincatur.  Videmusergo  quorfum  tendant  Propheta;  verba. nam  hlc  imi- 
tatur  peruicacia  populi  fui,  &  recitat  verba,  quibus  fciebat  magna  parte  folerc  vti.Nam  paulo 
ante  vidimus,  Nolite  confidere  in  verbis  mendacii,dicendo,  Teplum  Domini, Templum  Do-  Cap  7.4." 
minijTemplum  Domini,  quoniam  obftinate  folebant  obiiccre  Deo  nomen  Templi , ac  fi elk  t 
clypeus  ad  repellendas  omnes  noxas.ldeonuncdicitProphcta,A>j»(7«De«i,e/Z/«5'M»?deinde,A» 
non  Rex  eius  in  e£  Non  tantum  perfuafi  erant  Iudafi,  Deum  fibi  fore  propitium,fed  dum  oculos 
etia  vertebant  in  Rege,non  dubitabat  ie  elTe  in  tuto.Itaque  ia&abant  has  voces,ac  fi  effent  extra 
omnem  aleam  periculi,vt loquuntur.nam  fcimus  quid  pronuntiaiTct  Deus de  regno,  nempe  x- 
ternum  fore,Quandiu  erunt  fol  &  lima  in  cxlo,manebit  folium  Djuidis,&  florcbit  eius  pofte-  P/i/.SiM; 
ritas.  Sic  igitur  adiunguntRegem  Deo,quafidicerent,Hlc  coliturDeus,&  virtus  eius  in  Tern  ?8- 
plo  habitat:deiride  Rcx,quem  nobis  prxfecit,certumpignus  eft  eius  gratia-, ccpcrpctuitasregni 
nobis  promiiTaeft.fequiturergo,autmcndaceeiTe  Deum, ex'nosfuifledeceptos  vanis  eius  pro- 
mifsionibus.authoftesfruftraventuros-.quiavbi  omnia  tentauerint,Deus,quicuftos eft  falutis 
noftrx,ipfos  facile  rcpellet.Primo  intuitu  videtur  hoc  fpecime  efle  fidei,dutn  populus  ftatuit  fe 
fore  faluum  &  incolume  auxilio  Dei,  &  oculos  etiam  conucrtit  in  rcgnum  ilhid,quod  illuftre 
fpeculumeratprsfcntie  Dei  .Nam cum effet imago Chrifti  Dauidvnacum  luispofteris,non 
potuitaliudrefugiumqua:riafidelibu5,quamquodhicdefcribitur.  Scd  icimus  vt  hypocrite 
turgeantvanaconfidcntia,cumtamenvacui  prorius  fint  fide. &  ita protcrue  infolefcunt  quo- 
ties  Deusillis  minatur,quafi  eum  tenerent  deuinccum  fuo  arbitrio.Cum  ergo  ita  foleant  impii 
abuti  Dei nomine,nonmirum  eft,  fi lingua  imkentur  pibs  Deicultcres.fedtamen  nihil  eft  fi- 


•  TW. 


ill! 


14 


CAP.  VIII.  IO.    CAL.    PR  AELECTION  ES 

VM  i  ix.  mile.quare?arripiunt  promifsiones,led  fine  fide,&  pcenitentia:  Use  requics mea infeculum  fe- 
culi:  lcquiuir  cfgO  nos  forciemperlaluos,quia  Dciisnon  poteft  vinci  vllisarmis,  vlla  violen- 
tia  hoftuir.V-.um  iuiceperit  nos  in  fuam  tutelam,quid  nobis  mctuendum  eft?  led  interim  Dcum 
ipernunt,&  totam  eiusdo&rinam.Vidcmus ergo fuiffe fto'idam uctatiam in  populo illo,  cum 
ita  in  aercm  proiicerent  facrum  nomen  Dei  >  &  turgerent  duntaxat  vento ,  cum  animi  jptorum 
vacui  eflertt  Hde,&  pittatc.Imo  iemper  notandum eft  quod  nupcr  dixi,  non  tantum  lcilicet  fru- 
ftraconrifos  fuiireliidxcshocinaniprxtcxtUjledkiperLeiniurrexilTeadueriiisDeum,  quail 
falleretdatamillis  hdem.promiierat  cnimfibiforeieternam  quictein  Sion.  nuncipfum  inter- 
ro2ant,curnon  vrbem  tueatur,ii  habitat  in  Sion?deinde  cur  Rex  non  fufiiciat  ad  populi  defen 
iioncm,cumtamendiLtumeiret,Qjj.andiu;ol,&  lunaeriintincx!o,ftabitfoliumDauidis.Iam 
fcquitur  Dei  refponfio,  Cur  ergo  mt  f  rouu trunt  tnfuisfiulptilibus,cr  TMmfatibut  alientiHlo.  rctun- 
du Dens  perucrias  illas  quenmonias .  Vnde  colligimus  proximo  membro  defcriptam  fuiffe  a 
Iei^mia  contumaciam  populi.fremebat  igitur  aduerfus  Deum,qii 6d  non  iuccurreret  in  tempo 
t  c.Deus  oftendit  quam  perperam  illiquerantur,&  ipfum  a.c(.ufenx.,Quare,\n<\mx.,prouocarimt  me? 
nunc  dicut  fe effe  derclictos,quaii  r.ullaeiTet  in  me fides:ego  eos  non  prodidi.neque deferui,  led 
abipfisdcri-liclrusium. Nunc  tencmusconfiliumProphcta;.vidcmusquideabruptumeiTc  con- 
textum,quia  Propheta  fuftinet  diuerfas  perfonas:fed  in  fumma  rei  nihil  eft  ambiguum.  dicit  au- 
tem  Dcusfeprouocttmneflc infiulptflibuf'hinciequitar  Templum  fuiffe  pollutum.Deusquidem 
promiferat  fe  habitaturum  in  Templo ,  led  certa  lege,ncmpc  ii  pui  e,&  legitimo  rituillic  cole- 
retur.atqui  populus  fuisinquinamentis  pollueratTemplum  .  Oftendit igitur  Deusiuftam  effe 
caiu".im,curdiicctreric,quemadmodum  hoc  latins  defenbitur  apud  Ezcchielem  cap.  10.  nam  in 
vi fionc  oftendit  Dcus feruo fuo  fe Teplo renuntiare , quia fcilicet non  poterat mifceri eius  fan- 
ditas  impiis  &  fcedisprofanationibus.  Primiim  in  genere  nominat /r»//>/*7w,deindeadiungit,v<«- 
nitates alieni populi:Sc hlcampliricat  populi  crimen, quod  fcilicet hincindeab  exteris  mutuati 
lint fuperftitiones  patribusincognitas,  perinde  ac  II vellent Deum  c  templo,&  tota  terra  expel- 
Jere.    Sequitur, 

%o     Tranfiit  mafsisjinita  efla:ftas>&  nos  non  fumus  feruati. 

lam  fub  perfona  totius  populi  oftendit  Prophcta,qualis  impendeat  conditio. Quo  tempo- 
re loquutus  eft  Ieremiasjudati  libi  Deum  fore  defenforem  conridenter  la&abant :  vel  non  pu- 
tabant  Chaldxos  ita  paratos fore  ad  expeditionem.  Sed  cum  ita inflati  effent  praua  coridentia, 
hie  Propheta  recitatquid  pauld  poft  lint  &\&uri,~lr(injiitmeftis,<tj}d}  e$lfii:itA-,z<r  Tiosnonfumuffer- 
«.jf/,hoc cft,putauimus  tandem  venturos  nobis inauxilium effe focios, quibufcum  fcedus  con- 
traximus:fcd  decepti  lumus  hac  opinione .  Quoniam  dicunt  elapiam  effe  mcffem, quidam  exi- 
ftimantfperaffeauxilium  ab.tgyptiis  ,poftquamfrugcs  effent  colle&2  inhorreattunc  enim 
plus  eft  otii,dei"de  fuppetit  annona,  vt  copix  traiici  commodius  pofsint.  fed  vidctur  Propheta 
compleclii totum tempus idoneum  bello gerendotquafi dicerent,  Quid fiet tandem nobis?nam 
li  volcbant  <Egyptii opem  ferrc,vtendum criiicm'porcanni-Mquiprateriit  mefsi$,cr  aHm  ejiium 
finitd.an  nunc  aducnicnt,cum  rigor  hyemis  domi  nos  continet?pcrinde  eft  igitur  ac  fi  dicerenr, 
nihil  fperandum  efreauxilii,vel  ab  /Egytiis,vel  ab  aliis  fcederatis,quoniam  omnis  occafio  fit  e~ 
lapfa.Nihil  minus  erat  credibile  tunc  Iudans.  nam  ficuti  alibi  vifum  eft,non  dubitabant  femper 
obtrudere/€gyptios,&illoslupponere  in  locum  Dei. fed  Propheta  inane,  nulliufque  momenti 
effe  docet  quicquid  pollicitifuerant/€gyptii:tandem  fenfurumcxperientia  populum  fuiffe  me- 
ras  nugaSjinjQ  impofturas,&  fallacias .  Deniquein  perfona  populi,quomagis  emphatica  fit  o- 
ratio,defcribit quod  paul6  poft  vifuri  erant,  ck  tamen  tunc  non  poterant  credere.     Sequitur, 

ii     Super  contritionefilia;  populi  mei  conn  itusfum^obtenebratus 
Cum ftupov, nam vav esl jlupere ^ attomtumefiefluporcrgo,  apprehedit  me. 

Quoniam  tanta  erat  duritiesin  populo,vt  non  afliccretillos  mina*,quas  vidimus.idcotraf- 
fert  nunc  Propheta  in  iuam  perionam,  quod  nuper  illisadicriplit .  Videmus  ergo  vt  Propheta 
varic  fermonem  fuum  fte&at  in  multasformas :  fed  optima  ratio  eft ,  quoniam  non  poterat  re- 
pcrirc  vehemetiam,qua?  penetrarct  in  animos  vel  lapideos,vel  etiam  ferreos.  Ne  mircmur  ergo 
multipliccshasn.nirasin  Prophetarfermoncquiane.ccffefuitnuncvnomodo,  nunc  alio  pro- 
poncre  iudicium  Dei ,  vt  tandem cxpergefieret  torpor  ille  in  populo  .  dicit  ergo feejfe  ctntritttm 
fitper  contritione populi fm.^  on dubium  eft,quin  fuerit derifus  a  magna  partuO,condoleas  malis 
tuis,nobis  bene  eib.acprofpere.quisabstepetiuithancmifericoi  diamine  ergo  quicquamtefa- 
uoris  putes  apud  nos  pofTe  confequi,quia  contenti  fumus  noftra  forte:  dcfleas  potius  tuas  cala- 
mitates,fitibimale  eftdomi,fedfinasnosintereafruinoftrisdelitiis:  quoniam  Dcus  eft  nobis 

propitiuj 


IN    IEREMIAM.  7i 

propitius,&  nobis  indulget.Sic  ergo  derifus  fuit  Propheta:fed  interim  opoftuit  fie  commenc- 
fienobftinatumpopulum,  quo kikcetminusdYcttxcuiabihsMcit fe  efthbfiuratttrn-  quoniam 
triftitia  nigrcdinem  tecum  trahit,&  facieshominum  obfcgrat:eft  mctapLoi  ua  lcquutio .  Tan- 
dem dtcit  fi  eJJeatttnitnm.Nondubium  eft,quin  ftuporem  hunc,quo  erat  correptus,  opponat  po 
puli  torpori  ,&  focordix,  quoniam  fcilicet  nullusfibi  timebat.    Sequitur, 

zi  An  refina non  eft  in Gilea.d?.aut,baljamus , an  medicus  non illic  eft? 
nam  cur  non  afcendit  fanitas  filiarpopuli  mei? 

His  verbis  fignificat  Propheta'cladem  hanc  lie  fore  exitialem  populo ,  vt  fruftra  deinde  re- 
media  expc&ct:quafi  diceret  morbum  effeinfanabilem>&  prorfiis  Ixthifemm.  neque  enim  du- 
bium  cft,quin  temper  populus  fibi  finxerit  multa  fubtidia  >  queadmodum  fieri  folet  communi- 
ter. nam profani homines  vbidiicrimenaliquod  apparetcifcunfpiciuntin  omnespartes>  &ii 
putantfepofleprotegivclaliquoauxilio,velmedns,qua;fibifabricant,i'ecuriquieicunt  acli- 
beri  omni  m  oleftia .  Propheta  igitur  vt  excutiat  tales  perfuaiiones ,  dicit  non  fore  vllam  refnam, 
quae  fanetmorbos. Refina  liquor  eft  quidefluit  non  ex  arboribusquibuflibet,fed  ex  pinu,&  fi- 
nulibus. Poteft  autem  colligi  tarn  ex  hoc  loco,  quam  ex  aliis  limilibus-,  optimam,  &  pretiofifsi- 
mamrefinamfuiireinillaparteIudxx,nempeGilead.ToraquidemIudxa  tulit  refinam: fed 
quoniamin  Gilead  maior  erat  copia ,  deinde  etiam  magis  odonfera  erat  refina  illa,&  medica- 
mentis  aptior,&  efricacior,ideo  locum  huncdifeni  exprimit.  quanquami"nfaccipiturabaliif 
pro  balfamo:&  hac  in  re  fit  liberum  cuiqueiudicium,quoniamne inter  Iudxos  quide  ipfos  fa- 
tisconuenit.QjjivertuntTheriacaprorfusdifcedunta  fenfu,&  funt  ridiculi.namfcimus  the- 
riacam  componi  ex  multis medicamentis .  atqui relina  fuit  gummi  non  quodlibet ,  fed  liquor 
quemadmodum  dixi,  fpiffus,  qui  in  arboribushxrebat,  quemadmodum  eft  nobis  &  refina,  & 
maftiche,&  multa  alia  eius  generis-.funt  enimliquoresdenfi,vel  quidenfantur,poftquam  defiu- 
X^runt  ex  arbonbus.Dicit  ergo  quafi  per  admirationem,A»  non  eft  refina  in  Gileadian  mn  eft  me- 
«ftrttf?Sed  Propheta  hoc  prxdicit  ex  Spiritu,nempe  cladem,qux  inftabat  non  pofie  remedio  vl- 
lo  vitari ,  &  fore  incurabilem .  Quare  enim ,  inquit,»o»  afiendiri  ratio  additur,qudd  fcilicet  non 
fperandafitvllafanitaspopulo)nonqu6diamhocfentirentIuda,i.potiusenim)quemadmodum 
dixi,gloriabantur  de  certa  fal  ute:  fed  hlc  Propheta  denuntiat  inftare  lasthiferum  morbum ,  qui 
confumat  impios  abfque  vllo  auxilio.     Poftea  fequitur, 

CAPVT   NONVM. 

Vis  ponet  caput meum  aquas,  & ocu lum  meum  fontem  la- 
chrymarum?&  deflebo  die,&  no£te3hoc e^^cBes,^  dies^n* 
terfedlos  filial  populi  mei. 

Profequitur  eandem  fententiam:  in  rebus  tranquillis  cum  inter  Iudxos  nofi  audirwitur  ni- 
fi  lxtx  voces,tame  deflet  quafi  in  maximo  luftu  mifcrias  populi,neque  hoc  contetus,dicit ,  Qtiu 
fonet>\e\  ftatuet caput  meumaq*am>0' ex  oculis  meif faciei fontem lachrymarumlHis  verbis  fignificat 
interitum  ita  fore  horribilem,vt  neque  mediocri,neque  vfitato  lw&upofsitfatisdcfleri:quonia 
fcilicet  vindifta  Dei  excedet  communemmodum,&  plus  incutietformrdinishominibus,quam 
ferant ahx  calamitates.Summa eft ,  cladem  populi fore  limilem  portento,quoniam  non  pofsit 
fatisdefleri.HincapparetquantoperiIuda'iobduruiffent,quu  Propheta hauddubie"  non  fuit 
obledatustalibus  figuris,  ac  fi  vellet  rhetorice  ornare fermonem  fuunr. fed  quia  videbat  infle- 
xibilescireanimos,&refellic6munemloquendimodum,vcl  nihil  habere momenti,&authori- 
tatis:ideo  coactus  fuit  fie  tranffigurare  fermonem  fuum.Et  hodie  etiam  non  minus  eft  foeordiX 
in  contemptoribus  Dci:namquanuisfulminent  Propherx,donecillisparcitDeus,&indulget, 
fibi  etiam  ipfipvomittuntxternam  quictem.hinc  fit,vt  &  Deum,&  feruoscius  rideant,&  inful- 
tentetiam,fiduriustraftentur.Cum  ergohodietalisimpietasinmundonon  minus  qudmolim 
grafletur,hinc  colligimus  quanta  vehementia  necefle  fit  eos  vti,quos  Deus  ad  fimile  munusdo- 
cendi  vocat.crgo  (implex  doftrina  frigebit  femper  in  mundo ,  nil!  admoueantur  acres  ftimuli, 
quemadmodum  videmus  hie  Prophetamfacere.     Adiungit, 

i  Quis  ftatuet  me  in  deferto,in  diuerfono  x'utorumyij  tugurium \er- 
tiM:jed nefciodnrepcridturvhn  in  looc  fevfu,  &  relinquam  populum  meum,& 
tlifcedam  ab  illis :  quia  omnes  adulteri^eonuentus  tranfgreflbrum ,  yd 


CAP.  IX,  IO.   CAL   PRAELECTIONES 

perfdorum.nam  ci^funt  pcrfidi,  &  apoftata,  vf  alibi  vidimus. 

Hie  aliud  votum  concipit  Propheta.prius  optauerat  fibi  caput  aqueum,quod  difflueretiil 
Iachrymas,&  optauerat  pro  oculis  libidari  lachrymarum  fontesmunc  autem  poftquam  expen- 
dit  populi  mah:iam,exuit  affectum  ill  urn  humanitatis ,  &  quali  cxacerbatus  cupit  ali6  migrare, 
&relinquerepopulum,quomamfdlicetimpietasfic  pra2ualuerit,vtnonporsir,illic  diutius  ha- 
biurL\CcrcumqiiidLrneft,Prpphe:amfuiil*enonvulgaridolcrccorrepturn,curnientirct  non 
procul  abelTe  horribilem  vindidam  Dci.certum  etiam  eft,fuiffe  deteftatione  hac  commotum, 
„  &  impulfum,vt  cup;ret  alio  ie t rani ferri. led  non  loquitur  tantum fua  caufa:  reipicit  enim  iuos 

populares,&proponit  in  medium  hosaffe&uSjVtpoisitefiicaciterpenetrare  in  eorum  ariimos. 
Tenendum  itfitureftjfuiffctalemfympathiam  in  Prophcta,vtnullislachrymisfuerit  cotentus, 
quin  cuperettotum  caput  diffluerc in  lachrymas.  Certum  etiam  eft,  indignations  fuifTe  acceh- 
fum,vtcuperetpopulum  iuum  relinquere:l"edquemadmodumdixi,voluittentareanhis  modis 
reducerct  aliquos  in  viam.  Hoc igitur  verfu  docet ,  tarn  deteftabiles  effe  Iudsos ,  vt  merito  cu- 
piant  abipfis  rcmotifsimi  effe  omnesDeicultores.  j^/jergcr^e»«mf*Wf/«-/o?Non  quarrit 
libidari  aliampatriam:nonvulfhabitarein  loco  amceno  ,vel  offerricommodum  aliquodhof- 
pitiu:/ef/  cupit ft.ttiiiin  defertojn  diuerforio>inqmt,y>Utdrum.  Non  loquitur  de  diuerforiis ,  qua:  erat 
in  pugis,&  vrbibus,fed  de  diuerforio  deferti:quemadmodum  videbimus  vbi  per  fyluas  logum  eft 
&  moleftum  iter,tuguria quajdam  componi,  fi  forte  deprehenfus  fuerit  viator  tenebris  noc~Hs> 
vt  polsit  kteredub  teclo  fcilicet,ne  fub  dio  cubet.  De  naC  ergo  fpecie  diuerforii  loquitui  Pro- 
pheta.ergointclligithauddubie  tugurium:ied  quantum  advocemipfamfpeftat,  quemadmo- 
dumdixi)teneamuspropriufenfum.Summaeit>potiorc  effe  habitatione  deferti  inter  feras  bel- 
hias,quam  in  populo  llloabominabili.  Hoc  voto  in  feaccendittotius  populi  rabie,vel  maio- 
rispartis:fedoportuititavehemeteriniurgere,quianullisfanisadmonitionibus  obteperabant, 
nnllis  etiam conlihisndeo pungendierant  hac  vehementia,imd  vrgendi  talibusprobris .Relin~ 
^w'igitur^w/wff/Mfrtm.Hocemphaticediciturjquiadulceeftcuiquenatalefoium^eindcdul 
ceeft  habitare  inter  iuos .  Cum  ergo  Propheta  cupit  ie  tranfferriin  defertum ,  &  ita  populum 
fuumrclinquere,cognatosomnes,&gentemexquaeratonudus,&abiplisdeficere:hincfequi-' 
tur  ventum  fuiffe  ad  extremat&  ratio  etiam  additur,  Quoni.im  omnesfint  adulters .  Metaphorice 
accipio  voeem  D'DtUOinempe  quod  defecerant  omnes  a  Deo,&  fefe  proftituerant  impiisfupcr- 
ftitionibus,vcl  quod  ita  vitiati  erant ,  &  corrupti,  vt  nulla  reftaret  integntas.  non  ergo  propri  c 
vocat  adultcros,qui  addi&i  effent  fcortationibus ,  fed  qui  refertieffent  omnibus  corruptelis. 
Poftea  vocat  eos  conuentumdefeclorum,  aut perfidorum.nx?  figniftcat  prohibere  > inde  nvJ  fi- 
gnificat  conuentum  condi<5tum,vbifcilicet  vel  iureiurando,vel  legibus  coguntur  homines ,  Sc 
:,  poitquam  indi&useft  conucntus,non audent  difcedere.Ergo Prophetahac  vocedefignatcon- 
fpirationem,qua;  erat  in  populo  illo:quafi  diceret, non  minus  affixos  effe fuis  fceleribus ,  quarrt 
fi  ritu  fo1enni,&  iure ,  &  legibus  effent  vocati,ac  prohibitum  fit,  nequisalio  difcedat.  Ergo  vi- 
demus'vt  impiam  conipirationem  damnet  in  populo,&  fimul  pertinaciam,quia  fcilicet non  po 
terant  vllo  modo  rcuocari.Et  hac  ratione  etiam  vocat  eosonia, hoc  eft,trafgreffores.  nam  hac 
voce  Hcbrxiintelligunt  non  quoflibet  qui  peccant,  fed  qui  prorfusfuntfcelerati:&ideo  Pro- 
phetaJcumloquunturdeapoftatisjautdefedoribuSjVOcantfcmpereosD^ja^uemadrnodum- 
hoc  loco.  Nonprogrediarvhcrius. 

Precatio. 

Da  omnipotens  Dem/pt&ndo  &  fcriptaprophetica  extare  voluifti  in  "vfum  nojlmm] 
\tnos  adpeenitcntiam  aftiduefolicitcnt ,  C7"  etiam  excitas  hodie  qui  nosfuis  exhortatio- 
nibus  \rgeant ,  &  trahant  quafi  violenter  ad  refipifcentiim ,  ne  talis  in  nobis  reperia- 
'turobjlinatio  ,qualcnfvidemus  fui /S?  m populo  veteri :  fedprxbeamusnos  tibi  docks, 
{yfictangamwrtids  minis  jtipraeueniamus  ludiaum  tuum}  ne  tandem  fundulgentia  nos 
decepent,expenamur  horrorem,qualis  nobis  defanptits  eft  afemo  tuo  leremiatfcd po- 
tius  fentiamus  vfque  infinan  te  non  modo  exorabilem  ,fed  ckmentifiimum  efie  patremy 
donee tadem fruamur  pleniore  notitia  tua  bonitatis  in  regno  tuo  ccclesli}perlefum  Qhr't- 
slum  Dominion  nostrum,     Amen. 

3     Et  laculati  hint  lingua, quidamye-ftunt,  &  iaadarifccenint:aHjyiwrnde^ 
runtlingMsfuaSyZxcxxm  fuumad  raendaeia  ,<*///'  y>crtunt>arcum  mendacij  ,fedma- 

lc,& 


IN   IE  REM  I  A  M.  71 

le,&:  non  ad  veritate  roborati  (iim\antinmli(cnmt}in  terra.quia  armload 
malum  egrefsi  funt,&  me  non  cognofcunt ,  dicit  lehouah. 

pONFiR  mat  Ieremiasquod  piius  dixit  depropinquo  cxcidio  populi. diximusenim  ri- 
^fifle  minas lllas  Iudxos,cwm  putarent  fe  procul  abcllc ab  omni  difcnmine .  Oftcndit  autem 
Prophcta  a  natura  ipfius  Dei  fieri  non  poilc,quinbreuipereant:qinafiDeuscft  index  nuindi, 
coulqucpiogrcfsiluntimpictatis,&fceleru,vtnonfiiitanipliustolerabiles.ha;ccftiiimrna.Pri- 
mo  autem  loco  dick,ipfisintendij)e  linguas  fuas  tanquam  arcum  admendacia.  Tn  iignificatambula- 
re,&  ficpe  occurric  hoc  verbum ;  led  lignilicat  ctiam  ter.dere ,  &  lx-pe  ad  arcus refcrtur .  Quo- 
niam  auccm  hlc  eft  in  coniugationc  Hiphil,ideotrantitiuequidamaccipiunt.  debebat'apponi, 
led  aliis ctiam  locis talis mutatio repent  IK :  & ienfus ille optime conucnit, quod  fcilicct  linguas 
yM^/wcet/freytTmV/^velquodiaculatifintlinguisUns^anquamarcUjmendacium.Diximuscnim 
perpcra alios vcrtere  nomempw in genitiuo  cafir.quali  diccrct  Arcum  medacii.  fed  nuUusfen. 
iiis  police elicr.deindenonquadraretprxfcntiloco, arcus mendacii.  Summaeft,eos lingua  fua 
tanquam  arcu iaculatos efle mendacium,vel fecifle inccderc inendacium,  vcl  lineuam fuam  te- 
tcnduTe  tanquam  arcum  ad  mendacia.  Si  placeat  hxc  vcrfio ,  nempe  quod  linguas  fifastetende- 
rint,confcret  Prophcta  linguas  arcubus,mendaciaautemfagittis.Qupd  ad  rem  ipfam  fpectat, 
nihil  refert  fine  legamus  iaculatos  fuifle  mendacia  Unguis  fuis,fiuetetendiireline,uasluas  ad  me 
dacia.namlimpliciter  intelligit Prophcta,  linguas eorumfuilTeacutas,quemac!modumpoftca 
dicet,vt  fraudibus,  &  fallaciis  configerent  alii  alios:  quemadmodum  II  quis  arc  um  intendar ,  & 
emittat  iagittam.Ergo  lignificatomneseorum  fermoncs  fuifTe  mortiferos,  quia  intend  fuerint 
fraudibus,&impofturis,itavt  nullum  elTetcOmmcrcium  fine  vulneremortali.Pofteaaddit,Ko» 
adyeritateminualuifje. z\ii  vertunt,Inualuerunt,red  non  pro  veritate:alii,Nequead  veritatcm,vel 
pro  veritate  inualuerunt.  Sedegoexiftimoalium  efle  Prophcta:  fenfurn,  quod  fcilicct  opprefla 
veritate,plus  licentia: libifumpierinr.quafi diccret  egifleluos  tniiphos,cum  abolitaeflet  omnis 
fides  &  re&itudo  .nam  fub  nomine  njlON  haud dubie  comple&itur  Propheta  iidcm,qua  inter fe 
contraheredebent  homines.  Cum  ergo  nulla  elTetapudeos  integritas,  dicit  eosgraiTatos  fuifTe 
quafi  vidoreSjCUinpcdibuscalcarentomncmreftitudinem.hoc  autem  fignum  eft  extrema*im- 
pietatis,dum  homines quiduis fibi  permittunt,poftqua proftrauerunt fidem, & atquitatem.  Alii 
tic  cxpon unt,dommatos fuifle,fied  non  propter  fidcm,aut  propter  virtutcs,quia  fcilicet  obrepie 
rant,  vel  penetrauerant  ad  honorcs  malis  artibus,&  peruerfis.&  certe  Proph.ft  ylum  dirigit  non 
contra  homines  gregarios,fed  cotra  ipfos  Proceres,  qui  dominations:  illam  occupauerant  frau 
dibus.Scd contcntus lumillo ienfu,que  attuli,nempe qt<odinualuerint,quia  nulla eratverita4:que^ 
admodum  fidicamusregnareexcos in tenebris,vbinullum eft difcrimen.Summaeft,non tan- 
turn  addiitos  fuifle  iceleribus,fed  triumphalTe  de  fide  &  iuftitia,  ciim  fibi  quiduis  licentia:  per- 
mittercnf.quia  fcilicct  nemoaudebat  verbum  facere  ad  ipios  cohibendos .  Dicit  in  tota  terra  fa 
itmalttijfe, quonhm  exprimit  hlc  deploratum  ftatum  populi :  q  uafi  diccrct,nullam  efle  refiduam 
lpem  falutis,quoniam  vbique  opprefla  fit  veritas,&  fides. fequitur  explicatio,quod fcilicet amx 
lo admalumegrediantw,\voccft,obiY\na.\.cycr-p.nx.  in  fuismalehciis.namExiretantunde  valet  at- 
que  Traniire.TV<t»/f«»f  igitur  a  malovfque  ad  malum,  hoc  eft,Si  crimen  aliquod  patrarunt ,  nulla 
pcenitentia  fubit  eorum  animos,vt  retro  fe  fled  anf.fed  continuant  fua  icelera,&  mala  malis  ac- 
cumulat. Nunc  ergo  tenemusquid  fibi  vclitPropheta.defignatenimpertinaciam  in  maleficiis, 
8c  fimul  oftendir,nullum  efle  fignum  coi  rcclionis,  quoniam  tranfitum  fibifaciant  ab  vno  per- 
uerfoactuadaliumfimilem.  Et me  non  cognofcunt-,  dicit  lehouah.  Hlc  fontem  omnium  malorum 
oftendir,quod fcilicct  reiecerint  omncm  Dei notitia,&  fenfum.Scimus enim  vbi ferio cognof- 
citur  DciiSjficri  non  pofic,quin  fimul  animos noftros  afficiat  eiustimor :  8c  Dei  cognitio  fem- 
pcrp,iritreuerentiam,&pietatisftudium.  Verumquide  eft,abimpiisetiam&reprobisDeum 
aliquatenuscognofci.namdc  ipioaliquidimaginantur:  fed  ilia  eft  cuanida  cognitio.  Cxteriim 
vbi  hoc  nobis  perfuafum  eft,  Deum  efle  mundi  iudicem,  8c  acccdit  etiam  cognitio  bonitatis,  8c 
patcrna:  gratirc,ricri  non  poteft ,  quin  ilium  St  timcamus,&  fponte  ac  libenter  colamus.  ergo  i- 
gnoratio  Dei  eft  tanquam  amentia  quasdam,qua;  homines  abripit  ad  quoduisimpietatis  ge- 
nus. Hac  rationc  conqueritur  Dcusfenonfuiffecognitumapopulo ,  quia  lcilicet  nullus  fuerit  eius 
timor.      Scquitur, 

4  Et  vir  a  focio fuo  c&ueteJ?oceft,cdnedt:  ddy>erbum,cujlodidtfc.Cduedtigi- 
turfibi cjuifcjue  d focio,  &  fuper  omni  fratre,  ad verbum,ne  confidans ,  hocefl, 
I  mo  coyifiddtpropriofrdtri:  quia  omnis  frater  fupplanta  ndo  iupplantat ,  & 
omnis  focius  fraudulent  er  incedit, 

Hoc  verfudefcribit Propheta  extremam  populi  malitiam .  Etfi  er.im  intcrdum  grafiantur 


CAP.  IX.  I  O.    CAL.   PR  AELECTIONES 

fu.erat .  Et  ex  hoc  veriu  clariqs  pcrfpicitur  quod  ante  dixi  ,ncmpe  idco  profure  in  lucem  co- 
rum  crimina  >  vt  iciant  ie  non  pollc  effugere  man  urn  Dei ,  qui  iuftus  eft  vindex  fcelerum :  quo- 
niam ad  cxtremum  vfque  fua  petulantia&  cbftinatione  eum  prouocauinnt .  Examinabo  i- 
giturm, inquit,  vel  conflabo,c~ probaboeos .  Quoniam fallaci colore levenditabant, idcodi- 
cit  opus  effe  examine  :qucmadmodum  liquis  aurichalcum,  vel  mctallum  aliud  oftentet  pro 
auro,examinehabitorer'utabitur.Potentalioquiimpoftorquiltbet  feoriamvenditarepro  ar- 
gcntOiprobctur  mctallum  illudadultennum,quodfupponitur  in  locum  ami  &ari;;cnti)ac  con- 
iiciatur  in  ignem,&conflctur.Quonia  ergo  putabantludauie  habere  honeftos  pi -xtextus,qui- 
busfuamturpitudinemobtegerent,  ideoreipondetDeusfetamcn  habere  rarioncm,quaipio- 
rum  fraudibus  occurrat:  quali  diceret,Aurifex,  vel  aunfabcr,  (iquispro  argento  icoriam  pto- 
ducat,vel  aurichalchum  pro  auro,habetfornacem,  cxaminat.  egoigiturvos  prokibo,  crtovflibo, 
quoniam  putatis  mihi  poffc  perftringi  oculos  falfis  coloribus :  hoc ,  inquit ,  nihil  vobis prode- 
rit .  Denique  ligniricat  Deus  fibiin  promptu  effe  rationes,  quibus  detegat  ipforum  fraudes :  1- 
tahypocritin  nihil illisprofore, quoniam  indicia  fuafintinftar  fornacis .  Ergo  qucmadmo- 
dum ftipula,  vel  lignum  It  coniicitur  in  fornacem ,  ftatim  exui  itur :  ita  etiam  hypocritx  non  fe- 
rentiudiciumDei.  Habebunt  quidem  initio  aliquid  fplendcris,  nempe  donee  examineteos 
Deus ,  fed  tandem  neceffe  erit,  fallacias  eorum  euanefecre,  &  ipios  etiam  conlunii ,  vbi  ventum 
fueritad  ieriam  probationem.hxceftiumma.  Et  ratio  etiam  additur  .  Nrf»i  quomodo  facerettt 
cumfiliapopulitnei?  Poffet  hoc  referriad  perfonam  Ieremix ,  fed  clTct  fenlus  coactus .  Non  du- 
bitoigitur,tjuinfermonemcontinuetinperfonaDci,X5«owo^o/g;V«y^(twe»»?hoceft,quomo- 
modoagerem  atmfilupopuli  met?  Hlc  Deus  in  formam  deliberantis  loquitur  :&  hoc  modo 
grauius  conuincit  Iudxos ,  quiaetiam  fi admittat ipfos Iudices,aut  Confiliarios , non  poflint  a- 
liud  relpondere  .  Ergo  videmus  hanc  interrogationem  effe  emphaticam  ,  quia  fignificat  Pro- 
pheta,  niltter  &  quater  fint  ftupidiludxi ,  non  poffe  amplius  blandiri  luis  fcelenbus:  vt  po- 
ftulent  ie  aliter  tra&ari  a  Deo ,  quoniam  toties ,  tarn  multis  modis,&  tarn  pertinacitcr  eius  vin- 
diftam  accerliuerint  .  Sed  hinc  colligimus,xquum  effe,  vt  iudicium  incipiata  domo  Dei, 
«*Prt.4.i  7.  quemadmodum  alibi  dicitur .  Deus  quidem  nihil  inultum  prxtenbit .  ergo  profanx  gentes  ad 
tribunal  eius  tandem  cogentur  ie  fiftere .  Sed  quia  Ecclefix  iux  propior  eft ,  ideo  minus  tolera- 
bilis  eft  impietas  inter  eos,  qui  profitentur  fc  effe  eius  domefticos .  Hare  igitur  ratio  eft,  cur  no- 
tninafiliitm  populi  fiii :  quali  diccrct ,  Ego  vos  elegi  mihi  in  gentem  peculiarcm,  &  fufcepi  in  h> 
dem  meam,&  prxiidiumxum  litis  intra&abiles,quidmihireftat,nili  vt  vosexaminem,quando 
tarn  improbe  mecum  agitis?    Sequitur, 

8  Sagitta  tra.£ta.}-vtquiddmvertunt:alijiocacle?isy  lingua  eorum ,  menda- 
cium  loquitur :  os  eius  pacem  ad  proximum  loquetur  ,&  in  medio  fui, 
hoceftjntra  vifecntjuajntus ,ponet  infidias. 

IterumProphctadcfraudibuslinguarumconqueritur.Comparatautcmeasfagittismor- 
tiferis  vel protractis.Aurum  dicitur  protradum,dum  eft magis  lubtile  multiplicipurgatione: 
ita  etiam  dum  ad  cotem  acuutur  fagittx,  magis  funt  penetrabiles .  Ergo  dictt  Propheta  linguas 
eorum  effe  limiles  fagittisvel  mortiferis,  velacutis.  quare*  quoniam  fcilicetfemperloquantur 
dolum:  vel  quod  alii  aliis  obtreftcntjvel  quod  alii  alios  circumueniant .  Sed  gencralis  eft  locu- 
tion non  dubito  quin  Propheta  comprehendere  velit  omncsfallcndi  modos.  Nam  poftea fe- 
quitur, Ore  loquuntur pacem,hoc  eft,prx  fc  fcrt  quifque  orcfuo  amicitiam,&  verba  funt  mellita: 
interim,  inq\iit,intus ponit,  hoc  eft,reconditMi/?t/i<«.  Hlc  etiam  aliis  verbis  denotat  perfidiam, 
quoniam  fcilicetduplicierantcordc&  lingua.  Aliud  ergo  lingua  oftentabant,quam  incorde 
effet  reconditum .  Idco  dicit  eosponere  infidias  in  medio  (iti,  vel  in  cordibus  fuis,  dumloqttuntwf't- 
cf/»,hoceft,pra;feferuntfraternambeneuolentiam.  Tandem  iterumrepetit: 

9  An  fuper  hoc  non  vifitabo  eos,  dicic  Iehouah?  An  in  gente  qux  ta- 
lis eft(qua:  eft  ficuthcec)  non  fe  vlcifcetur  anima  mea? 

Alibi  vidimus  hunc  verfunv.idcofatis  erit  brcuiter  attingere  fummam  ipfam.  Oftendit  er- 
go Deus nifirenuntietlibi,  fequodammodoneceffitatc  compelliadcx'gecfaspccnasdcludaris. 
quare?  fumit  pro  confeffofe  effe  mundiiudicem.  Ciimita  fit,fectido  loco  dixit  Iudxos  effe  non 
modo  in  vno  genere  fceleratos ,  fed  eo  vfq  tie  prxcipitcs  ad  omne  genus  fcelerum  ,  vt  in  ipfis  fa- 
tigentur.quid  ergo  reftat?Deus  non  effct  iimilis  fui,neque  fcruarct  coftantiam  naturx  fux,  nift 
pcenam  exigeret  dc  talibus:quia  mutaret  ingcnium,nifi  odio  haberct  gente  tarn  per ucrfairt .  Sed 
loquitur  humano  more  cum  vindt&x  meminit .  fcim  us  cnim  non  cadcrc  vllas  paiiloncs  in  Dcu, 

vt  alibi 


IN    IEREMIAM.  74 

vt  alibi  di&um  fuit:fed  quoniam  cxecratur  fcclera,idco  dicitur  fefc  vlcilci,vbiiudex  apparet,& 
caifagat  homines,.!  quibusadiramfuitprouocatus. 

Precatio. 

Da  omnipotens  Dens ,  quando  non  dcjimmus  nojlris  peccatis  te  in  nos  magis  actnams 
proubcare  Jit faltem  admonititids  minis,  cr'  vocibus  prophctias  ynon  maneamits  ob$li- 
nati  in  malo,ncctibipcrt'maciterrefiftamus:quinpotius  difcamus  prxucmrc  tuum  mdi- 
cium,0° itaadmittere tiuts  corrcBior.es,  \t  nobis  wianojlra  dijpliceant,  tyfmiusipfi 
nojbri  indices ,  quofalicct  \emam  abs  te  conjcquamur,  qua  impetrata  non  dabih  mus  te 
femper  imwcare  Vatrem ,  do),  cc  tandem  colhgas  nos  ad  beatam  ilia  m  Lcrcditatem ,  quae 
nobis  porta  eft  Vilijtuifanguinc,  Amen. 

10  Super momzsio\hn\ ^claffumam ,&etum  &  iamentationem ,  & 
fuper  pafcua,vc7/ccvi  amcena:  alij  vcrtunttuguria,  d  eferti  planctum ;  quia  va- 
ftata  funt,  aiij  vertuntjneenfa,  ica  vt  non  lit  vir  tranfiens ,  &  non  audiunt 
voccm  pecudunvab aue ca^Iorum^oc esl^b  ambits  ,\  [que ad  befliam  ftij-* 
grarunt,abierunc. 

HO  r  t  a  t  v  s  fucrat  Propheta  alios  ad  lamentatione,&  querimonias:  nuc  prodit  in  mediu, 
acli  nulla:  fuifTent  aurcs,qu£  excipercnt  lllam  admonitione.  Ciim  ergo  lucH  in  fe  &  lame 
tioneslufcipit,nondubiu  eft  quinftuporepopulitctius  oblique  coaie,uac.Vidcbatipiritapro 
phcticoquodreliquiomncsincredibilepur.alat,&ideo  fabulcfum.Namquanuisattritueu'et 
co  tempore regnii Iehudah,regnii vcro  Ilrael prorfus  eiTet  collapfum:  adhuc tamen  ftabant  fe- 
curi  quidebuerantexpe&arcin  iingulos  dies.imo  in  (ingulashoras  Deivindi&a.  Cum  ergo  ta- 
lis cftct  in  populo  ftupor,Propheta  hlc  ad  lucium,&  nicerore  fe  accingit.T«//owj  ergo  Im&uw,0' 
lumentattonemfkpiymontesyiaquit.Poilcnt  hxc  verba  cxponi,  Tollam  1  uctii,qui  ad  motes  vfque 
contcendat.Sed  potius  videtur  notari caufa  lu&us.  nam  paulo  poft  fequitur ,  Et phncium  fufer 
pafeux  deftrti.Si  non  fuiiTet  additum  lllud  membrum,  tokrabihs  eflet  ienfus  lllc,  nempe  luct  um 
ita  fore  lbnorum,vr  penetraret vfque  ad  montes  ipl"os,vel  confeenderet  vfque  ad  fublimes  lllas 
parces.Canerum,quiah2cduofimulconneditIeremias,6#^frwc^^^ 

ius  ille  multo  aptior  cft,nempe  ftultam  tile  confidentiam  populi,qui  putat  fe  habitare  extra  pe- 
riculum,cum  tamen  fit  in  planide.Nam  hoftes,inq uit,nihil  mractum  relinquet:  pcruenient  vf- 
que'ad  montes,&  vfque  ad  pafcuadeferti.  Hinc  fequitur,  ftultos  eiTcquifibipromittunttran- 
quillumftatum  in  locis  planis,&  quo  facile hoftispcruenkt.Nunc  ergo  tcnemus  Propheta:  fen 
fum:  opponit  hie  luummetum,&  lohatudine,t  onus  popuhftupori:  Ltuabo,mc[uit-fletmiCirli*- 
mentdtionemfuper  monies.  Alii  a  utem  lecuri  iacebant  in  fuis  delkiis.Oftcndit  ergo  dum  illi  carcu- 
tiunt,!ibiapertos  elfe  oculos,quibus prolpiciat  ventui a  clade,&  qua*  iam  tunc  inftabat.  Mon- 
tesaute,&  palcua  defertiopponit  plains  Iocis.Nam  vbi  vaftatur  aliqua  rcgio,fcimustame  qua:- 
rireccfTum  in  montibus-.quiahoftes  libi  metuuntab  infidiis ,  &  nonadeo  facilis  acceflus  patet, 
vbi  funtanguftx  vix.Dicuergo  Propheta  montesnon  fore  extra  peviculum,  quia  in  illis  etiam 
hoftisgraflabitur.  idem  pronuntiat^rf/cW/^M.Hinccolligiturquamftolida  fit  confiden- 
tiaeorumquicxiftimantleforetranquillos  ,cum  tamen  in  planicie  habitent ,  qiueperuiaeft  . 
Q^n-tamattinU  adnom:n  nlKJ,"^  exquo verbo deducitur  hocnomcn,fignificat  habitare.lt- 
d<_u  nijO  accipit  pro  locis  amcenis.vtl  pro  pafcuis:alii  vermt  Tuguria.  Eadem  voce  vtittir  Da- 
uidPlalmovigelimotertio,vbigratiasagitDeo,quidignatusfuent  fungi  officio  paftons.  Ha  Vfd.xi.i. 
bitare,inquit,me  facit  in  locis  amccnis .  Sed  non  dubium  eft,  quin  Propheta  hlc  palcua  defi- 
gnet.Q,iiod autem  vocat  Pafcuu  deferti,icmu\shoc  noir.cn n-no non  accipi  tantiim  pro  locis  va- 
ftis,&  fterihbus,  led  pro  locis  montuohs .  Qj^anuis  ergo  opima  ciFent  palcua  in  montibus :  ta- 
men defertinomine  lolentcomprehedereluda:i  lucailla:  3c  ideo  nulla  eft  aifurditas,qi;6d  vo- 
cat locaamoena,vel  palcua  delerti.  Sedtcncnda  eftillaantithelis,dequaadmonui.  Vuhenim 
hlc  perftringereftukamcohdertiam  populi,qui  putabatfe  in  tuto  habitare,cum  tamen  expo- 
fituseiTcthoftibus,necpoirctvlloobftaculo  vel  i'epellcre,ve!  tardare  impetus lllorum.  Di- 
cir,(V*<  vaQma  funt .  Dixi  iam  de  hoc  verbo,nam  potcft  accipi  pro  locis  incenfis:  fed  non  qua- 
drarct  .D/'ctV  igitur  loot  ill*  vafiat.i  efe,vt  non  fit  q*ipertrMfeat.  Signincat  non  modo  montcsillos 
vacuos  fore ineolis, fed  itadcfertos,acfolitarios,vtnemo  iliac tranfeat  .  Nullus  erao  ho- 


cAP>   ix.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

Confirmat  nunc  Ieremias  quod  dixi ,  &  plenius  explicat ,  nempe  etiam  fi  nemo  fit  in  terra 
vel  do<ftor,vel  difcipulus:tamenfatis  eile  lniolo  Dei  verbo  efficaaa: ,  &  non  penderc  indicium 
ab  hominum  vel  arbkrio,  vel ienfu  .  Poftquamcrgo  conqueftuseft,  omnesdelipere,&  nullos 
elTe  Prophetas,qui  fecuritatem  hanc,&  focordiam  corrigantjadiungit^/'c  dicit  lebouah.O^o- 
nit  hlc  Deum reliquis hominibus,  imo  tarn Regi &  eius  Conliliariis,quam  vulgo  .  quis  crgo/*- 
piensl  quaficircunipiceret :  nemo  eft  qui  confiderct !  poftea  manet  fulpenius :  &  nemo  eft  Pi  o- 
pheta,qui  expergefaciat  confuetum  ftuporem:  adhuc  manet  fulpenius:  poftea  fel'e  conuertit  ad 
Dcum,>4tqui  dixit  lebouab,hoc  eft,efto,i"unt  timiles  brutis  pecudibus,qui  libi  arrogant  m  ultum 
fapientiav.tamen  D.-us loquitur, &acquiefcendum eft.  Sileamusergonos,nequeohftn.pamus, 
vtcunque  nemo  fubferibat,  nemo  fuffragetur  loquenti  Deo  ,  in  fola  eius  voceiatis  eft  authori- 
tatis&effe&us .  Nunc  ergo  melius  tenemus  Prophctar  conlilium  .  nam  vbi  dixit  omnes  homi- 
nes effeftupidos,&  nullum  effe  Prophetam:  nunc  ex  oppofito  oftendit  Deum  tamen  non  tace- 
re,nequedormire .Dicit ergolebouab iquiapepulus  hicdereliquit  Legem  meam .  Caufam  omnium 
malorum  oftendit  effe  defectionem  a  Lege  Dei .  Hoc  nemo  fponte  confeffus  effet :  &  muti  e- 
tiam  erant  omnes  Prophetx:  fed  Ieremiashlc  dicit  quxrendarn  effe  caufam  a  Deo  cur  tarn  gra- 
uiterpopalum  affligat.Sumitautem  pro  confeffo  quod  verilfimum  eft,Deumnonfruftraele- 
fto  populo  irafci.  hinc  ergo  fcquitur,  fuiffe  apoftatas ,  &  Legem  dcreliquiffe ,  in  quos  tarn  gra- 
uiter  vlcifcitur  Dcus.  Ergo  vtcunque  nemo  caufam  malorum  percipiat,  nemo  oftendaf.Deus 
ipfe  audiri  debet,  nempe  q  u6d  dereliquijfent  Legem  fuam .  Dcinde  adiungit ,  quampofui  coram  fa- 
cieipforum.  Hlcprxtextum  errorisillisexcutit.  poterant  emmexcipere,Legisdo<5t^namfulffe 
obfcuram,&  fefuiffe  inlcitiadeceptos.Prophctaanteucrtitdicens,  Legem  fuiffepofit  am  corami- 
pfis,hoc  eft ,  fuifie  fans  fuperque  edoftos  quid  reft  urn  effet ,  quid  placeret  Deo :  itaquc  fruftra 
nunc  &mendaciterpra:texere  infcitiam,quoniamiponteerrauermt:qudd  fcilicet  clauferint 
oculos  ad  lucem  confpicuam .  Hoc  ergo  intelligit  cum  dicit  Legem  ftrifle  poft  am  cor  am  facie  ipfo- 
Dntf.i  i  31.  rum. El  hoc  fJEpius  rcpetit  Moles,  Ecce  pofui coram  te ,  ne fcilicet  populus  fibi  accerferet  vanas 
&  alibi.     '  excufationesexerrore, quemadmodum  folet fieri .  Canerum ,quanquamtenenda  cftilla cir- 
cunftantia ,  hinc  tamen  colligitur  do&rina  generalis ,  Legem  Dei  non  effe  ita  obfeuram ,  quin 
ex  ea  difcere  liceat  quid  rc&um  fit .  Ergo  fimulatque  profei  tur  in  medium  Mofes,  &  accedui't 
interpretesProphetar,  non  eft  cur  tergiucrfemur,  vel  caufemur,doftrinamillamnimis  effe  cc- 
cultam,  vel  profundam .  Lex  enimponitur  nobis  coram  facie,  vtpatefiat  nobis  Dei  voluntas. 
Qiiifquis  er"opoteftlegere,&audirequodDeusperMofen,&Prophetasfemclmundopro- 
diait,  llle  eft  inexcufabilis,  quia  hie  locus  cum  fimilibusdocet,meram  effe  per  uicaciamia  o- 
nmibus,qui  Legem  audieruntnJliobediant:/»o^*igitur*7/(»»cflr4OT^J,inquit:er»e»WwKHf 
■pocemmeam,cy  non  ambulacrum  in  ea.  Definitquidfitnonaudirevocemfuam.Fingunt  enim  e- 
tiam  hypocrite  fe  audire,  &  annuunt  etiam auribus  quemadmodum  afini:  fed  quia  non  obfe- 
quuntur  loquenti  Deo,  hinc  patet  eos  furdos  effe.  Dicit  ergo  eos  non  ambulafe  in  foce  fuajhoc  eft 
non  obediuiffevocifus.  Hinc  colligit  fuiffe  furdos,quia  vita  teftarioportuit  ipfosaudiiffevo- 
cem  Dei  loquentis.  Poftea  addit,  Et  ambttlauerunt poft  dwitiem ,  aut  contumaciam  cordis  Jui ,  aut 
poft  cogitationes .  Opponit  cogitationes  cordis,  vel  duritiem ,  voci  Dei,  quemadmodum  aliis 
locisetiam  videmus  ftatuiquaficontraria,  nempe  quicquid  concipiunt  hominum mentes,& 
quod  Deus  verbo  fuorectum  effe  demonftrat.  Eft  enim  non  minus  repugnantise  inter  regu- 
lam  bene  viuendi,&  inter  cogitationes  hominum,quam  inter  ignem,&  aquam.  Sciamus  igitur 
non  aliter  poffc  rite  vitam  noftram  componi ,  quam  vbi  renuntiamusnoftris  cogitationibus, 
&fimpliciter  nosaddicimusvoci  Dei.  Nam  fimulatque  vel  minimum  tribuimus  noftrisco- 
citationibus,neceffeeftnosdefle(9:erea.  re&a  via:  quam  Deus  nobis  verbo  fuo  demonftrat. 
Hici"itur  antithefis  diligenter  notanda  eft  inter  Legem  Dei  ,&  cogitationes  hominum  ,vel 
contumaciam.Et  poftea  clarius  defignat  in  quo  peccauerint,ncmpe  q«od  ambuhuerint  poft  Baa- 
lim .  Non  addit  Pr ophetaquicquam  nouunr.fedfubhacfpecic oftendit  quomodo  lequuti  fint 
Iudsifuas  co"itationes,quia fcilicet  deditifuerit  impiisfuperftitionibus.  Qnid enim  occurret 
hominibus,vbirelidoDeiverbo,fibipermittunt,fequipropriumfenfum?Error,fuperftitio,i- 
mo  abyffusomnium  errorum.Denique  Propheta  hocmembro  voluitanfam  pra:ciderc  omni- 
bus fubterfugiis,quiapoterant  tergiuerfari  Iudxi,  quemadmodum  fophiftice hypocritx  a- 
sunt  cum  Deo:  O,  quid  nobis  obiicis  noftras  cogitationes?  vbi  funt  ilia:  cogitationes  I  Baalim* 
inquit,hoc  eft,cum  vobisfinxeritisidolaprxtcr  vnumDeum,hinc  fatis  conftat,  vosfequutos 
effe,relifto  Deiverbo,proprias cogitationes.  A  ddii  Baalim,  ficut .  Nam-Husrelatiuumaccipi- 
tur  pro  a,ficuti,  quemadmodum ,  docutrunt  eos  Vatres ipjorum .        Hanc particulam  differam  in 
craftinum. 

Precati  o 

Daomni- 


in  ieremiam:  7g 

Da  omnipotcns  Deus ,  quando  non  tantum  Lege  tut ,  ty  Vropheds  tcslatus  es  quid 
rcilum  efict,~vt  vitam  nojbram  componeremm  adobfequium  mjliticc  tuce :  fed  nobis  ple- 
vius  in  Euangeliopatefecifli  quanam  efjet perfeSla  tuflitia;  da)inqudtn>\t(bmtu  tuo  mi 
berndntc  jiostotostibitrdddmus ,  (f  itaacquicfcamus infimpliaycrbo  tuo,nedeflccla- 
miis  ad  dcxtram^vcl  finisTramjed  tibi  pcrmittamus  \mfapere,&  nosftultitia  damn  a- 
rcs,ac  yamtatisjinamus  nos  \crbo  tuo  doceri,  ltd  vtetiam  ejfeclu  comprobemus  nos  vc~ 
retibiworigcros,  donee  undem  complete  bums  Wtf  curfu ,  pcruenidmus  ad  cxle'slem 
illam  quictem}qu<£  nobis parta  es~l  janguine  ynigeniti  Filij  mi,     Amen. 


H 


E  r.  i  expofuimusquoddicebat  Prophetajudsos  etiam  linemini  eorum  veniretinmen- 
terncurtamfeuer£illosaffligeretDeus,non  poffetamenelabihocmodo,  &fruftraobtc^- 
dereinftal•clypei>erro^em,qluai'a:piuspronuntlaucratDeusieabominarl  eorum  iuperftitio- 
nes.ErgoquanuisexcarcatieffentomneSjdeinde  nemo  Propheta  oftenderet  mat orum  caulam: 
dicebat  tamen  leremias  hoc  vnum  iufhcere.q  uod  Deuslocutus  effet,&  pergeret  etia  apud  infos 
loqui.dicebat  non  fuiffe  morigcros  imperio  Dei,  kdprofeclos fuiffe  pott  duritiem  cordis  Jui,  &  post 
Baalim.  Adiungit^Vrf  edoftos  fuiffe  dpatribus .  qua particula  exaggerat  grauiratem  criminis :  q uia 
icilicet  non  incipiant  nunc'primum  pcccare,led  obftinati  iunt  in  luis  vitiis.  Licet  autem  colliee- 
re ex  hoc  loco,quam  ftulte  glorientur  nunc  Papifta?  in  imitatione  Patrum .  putant  enim  exem- 
pla  iibiiufncere pro legeamo non dubitant opponere Dei authoritati  quod  facf  urn eft  ab  ho- 
minibus.Sedvidemus  non  modo  friuolam  efle  hanc excuiationem, fed  crimen duplicari,quo- 
niam  fcilicet  magis excufabilis effet infeitia  vniusanni,  VlI exigui temporis ,  qudm  vbi  accedit 
obftinatio.&hlii  abominationesacceptasemanu  pacrum,poftquam  amplexifunt,traduntetia 
viciisimfuis  poftens. Tandem  concludit  Deum  fore  vindicemifed  metaphorice  loquitur,qr,6d 
icilicct  cibabtteos Deus  amaritudine  niy  vertiit  Abiynthium:fedquoniameftfalubris hcrba,ma- 
lo  traiferre  Amarituoirum.&nuiquam  fere  in  bonam  partem  legitinddeocjuenon  potcftqua- 
drarc  nature  abfynthii  limilitudo,qua  fubinde  vtuntur  &  Mofes,&  reliquiProphctx.Ego  igi-  Deut.i^.it 
turmalo  vertere  generalker  Amaritudine.  P  odea  addh,Potabo  eos  aqutsvenenatK-.quafidicerct  &1*-  32-. 
Dens  fe horribilem  vindi&am  fumpturum,  ita vt  appareat etiam in  cibo,&  potu,qua?  tamen  il-  Hufc.i,  1$. 
luftria  funt  teftimonia  paterna;  eius crga nos  beneuolentiar.  nam  bucellam  panis non  poffumus 
edere,nec  bibere  aqu£  guttam,  quin  afFulgeat  nobis  Dei  bonitas,& cura ,  quam  ge rit  de i'al ute 
noftra.&  ideo  grauifsima  ilia  imprecatio  in  Pfalmo  ponitur,Vertatur  menia  eorum  in  offendi-  pr4l  6„  z 
culum-.&Dauidetiamdumvultexprimerequalibarbaramfeuitiaminhoftibus  Uiis , conque-  &%%, 
ritur  iibi  datum  effe  loco potus  fel .  &  videbimus etiam  poftea  quid dicat  Icrcmias-.nam  accufas 
hoftesfuos,dicit  confpiraffe  in  fuam  mortem ,  Ponamus  lignum  in  panem  eius. His  ergo  verbis  Itr.ii.i  j. 
exprimere  vult  leremias  horribilem  Dei  vindiftam,  quia  fcilicet  non  tantum  orbabit  Iuda*os 
fuis  beneficiis,fed  conuertet  illis  panem  in  venenum ,  &  aquam  amaritudine  corrumpet.  Nunc 
ergotenemus  confilium  Prophets  :&limulnotandum  eft  hoc  epitheton,quo  Deum  infignit, 
vocansDe«w  I/?4?//}:quiafemperIud2osfallebatftultailla  gloriatio,  cumobtenderent  feeffe 

?rogenitos  ex  Abraham ,  & proinde  fan&um  illius genus ,  &  ele&um  a  Deo.  Ergo  vt  retundat 
'rophetatales ia&antias  dicit  hunc  Deum,  qui  lcquitur,effc  Deum, cuius  fall  6  nomen  pme^ 
xunt,&  eundemeffe,  qui  iibi  elegit  filios  Abraham  in  populumpeculiarem.     Sequitur, 

16    Et  difpergam  eos  inter  gentes^quas  non  nouerunt  ipfi,neque  pa- 
tres  eorum,  &:  mittam  poil  eos  gladium,  donee  confumpfero  ipfos. 

Qnpniam  dixeratfecutos  fuiffe  Iuda?osquodacceperant  a  patribu  s,ideo  nunc  dicit  Deum 
illos  difperfitrum  inter  gentes,qu*  fuerant  prius  incognita:  tarn  ipfis,  quam  patribns eorum  ■  Alludit  ergo 
adillaperucrfamtraditionem,nampatresimbuerant  filiosiuosimpiiserronbus,&abduxerant 
a  Deo>vt  eflet  nimis  familiaris  do&rina  .Ergo  antithefis  notanda  eft  inter  cognitionem  illam, 
qua  patres  inebriarunt  hlios  luos ,  &  inter  ignorantiam  lingua?  gentium  .  dtindeqnia  di- 
xeratprofeftos fuiffe poft duritiem  cordis fui,&poft  Baalim, dicit,  E^d  mittam gl.iditim  pojleos 
Videmus  ergo  in  vtroqucmembroProphetamalludere  ad  defeftionem,de  qua  differ uit.&ad- 
iungit,Do«PC  confumpfero  eos,  ne  icilicct  iibi  promittantcaftigationemforetemporalem  ,  &  mo- 
dicam.Denuntiat  lgitur  Ieremias,q  uoniam  nimis  abufi  fuerant  Dei  tolerantia,inftareillis  intc- 
ritum,&  Deum  finemcl.idibus  non  fa£hirum,donec  eosin  totumpcrdiderit.     Sequitur, 

17     Sic  dicit  IehouahexercituurnjAttendite,  6c  vocate  laments- 

n.      uii. 


CAP.  IX.  I  O.    CAL.    PR  AELECTIONES 

trices/vt  veniantj  &  ad  peritas  mittite,  vt  venianr: 

18  Et  fcftinent,&  toilant  fuper  nos  lu&um,&  defcendant  oculi  no- 
fin  in  lachrym'as^///  vcrtunt, defendant  cum  Uchry  mis  }vd  emittantUcbymdSt&c. 
palpebral  noitra:  defluant  in  aquas. 

Hoc  etlahi  loco  Propheta,vt  aliis  pluribus,per  hypotipofin  conatur  ferio  afiicere  fuos  gen 
tiles,quia  vidcbattam  cue  prxfractos,vel  iocordes,  vel  i'ecuros.  Cum  ergo  minx  Dei  autfper- 
ncrentur  in  totum,aut  ialteni  pariim  efhcaciter moucret  animo s  populi,ideo  neceffe  fuit  lpi'os 
adduci  quali  in  rem  prxientem .  Ad  viuum  ergo  depingit  Propheta  quod  iblet  accidere  in  lu- 
Su.quanquam  videtur oblique  perftnngere  ludxos,e6quod in vcrbo  Dei  non  agnoia 
dadern.qus  inftabarjlquidem  verbumDeiinftar  fpeculieffe  debet,  in  quo  peripiciant  hgmi- 
nestameuis  bonkatS  in  promiisionibus,quamiudiCHimin  minis. Ciim  ergo  Prophetix  omnes 
eiTentquaii  luibrix  apud  populum,ideo  non  fine  fpecie  fublanationis  viuseft  hac  description.., 
AtteniUte,inqmi,Grvacate  hmentatrices. nam  omnibus  fereieculis  regnauitmos  llle  perueru.      : 
ftultus.vt  conducerent  prxhcas:ik  enim  vocabant,qux  exprimerent  fletum  omnibus.  Nee  d<  ;- 
bium  eft,a  uin  hxredes  vt  pietatem  hftam  oftentarcnt  vulgo,mercede  conduxerint  ineptas  lllus 
fceminas,qux  de laudibus  hominis  mortui  concionarentur:  deinde oftenderent  quatiim  ia£tu- 
rx  factum  diet  in  illius  mortc.  Propheta  non  laudat  morem  ilium .  &  hoc  nobis  cognitum  eife 
debet,Scripturasixpciumereexvitiis  populi, quafiex fxce,iimilitudines.  Si quis ergo velltt  ex 
verbis  leremix  colligeio  lametationes non  efle  vitiofas.vbi  ducitur  aliquod  funus,hoc  elTet  in- 
eptum&  puerile. qiunpjtius  hie  Propheta  mordetIudxos,qu6dfcilieetprxtenrentfecure  o- 
mnes  Dei  miius,ac  intcrea  mclles  effort ,  &  teneriad  nefcio  quas  nugas,  confpe&o  prxficarum 
luftu  omnes  feqiieientur.quemadmodumiihodicquiipiamridelis  Doctor  exprobret  P^piftis 
ftiiltitiam,qux  inter  lpfos  rcgnat.nam  ciim  rabulx  illi,qui occupatfuggeftus  in  Papatu,  flebili- 
terloquuntur,etiamlinonproferantfyllabam  vllam  exverboDei,&iimul  etiam  adiungunt 
inane  aliquod fpeoaculum,vel  potiusipeclrum,  nempe li  proferant  imaginem  crucihxi,  aut  £- 
mile  aliquid,v  ulgi  affedus  rapiunt  vt  fletum  extorqueant;  quemadmodum  folent  Hiftriones  in 
theatris  oculos  africcre.Ergo  quoniam  Papiftx  rapiunturquafivefanoimpetu,vbiita  gcfticu- 
latur  eorumrabulXjliquisrldelis  Doctor  dicatjlamveniatquii'piam,  qui vobisproponat  ante 
oculos  vel  efngiem  mortuihominis,&  dicat  vos  omnes  breui  perituros,&  fimiles  futuros  cada- 
ueriquod  demonftrat ,  tunc  flebitis :  nunc  non  vultis  ientire  quam  horribile  lit  Dei  iudicium, 
quod  vobis  denuntio;ego  fideliter  ex  Lege,  ex  Prophetis,ex  Euangelio,doceo,quam  formida- 
bilis  iit  Dei  vindi£r.i,&  hmulprofero  in  medium  quid  fitismeriti:  nemo  autem  ex  vobis  moue- 
tur,fed  ludibrio  eft  vobis  hxcdo&rinavna,  cum  obiurgationibus,&  minis,  ergo  ite  ad  veftros 
Prophetas,qui  vobis  ortcndantpiduras,&  nugas  fimiles.  Ita  nunc  Propheta:  Video  nihil  me 
proftcere,en2;o  Dominus  dabit  vobis  no  Do£tores,fedmulieresmagiftras.quales?nepe,inquir, 
UmMatrkes,v<A  prxrkas,qux  locantoperamluam  lugendo.  Nunc  ergotenemus  cur  deprxfi- 
cis  loquitur  Propheta. AtteWitfJnquit.quornim'debuerantquidemcffeattcnti,  vel  intelligen- 
ces (nam  ]z  lis;niricat[p.tclligerepropri;,&in  coiugatione  Hithpael  accipitur  proCofiderare) 
debuerant  lgit  ur  adiicere  animos  ad  ciu  s  verba,lcd  quoniam  videbat  fe  rideri,  aut  contemni,  & 
duci  pro  fabula omnes  minas,quarumtamenDeuseratauthor,N««ccow^fr<<?f,inquit,o,'>'()f<<- 
tewftros  hmentatrices.  Quia  video  tatam  in  vobis  peruicaciam,faltcm  prxbete  vos  docilesmu- 
lieribus,qux lolent  vocariadlugendum,&  qux lachrymas fuas  habent  venalcs . Mittite,  inquit, 
ad  peritat,cr  veniantfiBinent  tfoevcrbo  chrMsexyYimcrcvoluit  non  procul  ahclh  d^^ 
tamen  non  metuebatur  a  populo  .  To/Ln/,inquit ,  fuper  nos  luBttm-,  z?  oculi  noflri  defcendant  in  U- 
cbrymas,c? palpeprx no/lr*  defluant  in  aquas ,  S  unt  hyperbolicx  locutiones,  qux  tamen  non  exce- 
Ver.i.         duntg;rauitatemvindicrx -quoniam non fruftra  initio  capitisdixit,Qmsponet caput meum  a- 
quas,&  oculos  meosfontenilachrymarum>Qupniam  ergo  nullis  verbis  poteratexprimicladis 
atrocitas,ideo  coactus  fuit  Propheta  interponere  has  hyperbolas :  Ergo  tollatit,mc\uit,fuper  nos 
ln&mr>,vt  oculi noflri  defendant  in  lachrymas ,  quoniam  ficcis  oculis  videbat  fe  audiri,  &  populum 
ne^lieerequicquiddenuntiatumfuerat, cum  tamen  omnesdeberentpercellia  minimo  vfque 
ad  maximum. Cum  ergo  videret  Propheta  talem,&  tarn  brutum  contempt  urn,  ideo  dicit,  Ciim 
venientlamentatrices,tunceritlugenditempus,nonquideopportunum,iedpcrindeeft  acfi'di- 
ceret,tunc  fenfuros  Iudxos,  quam  fuiffent  iocordes,  quod  non  mature  attend  fuiffent  ad  con- 
fiderandum  Dei  iudicium.     Sequitur, 

19    Quia  vox  Indus  audita  eft  exSion  ^Quomodoperditvwf  \>aslati 
fumus  ?  pudefaili  valde  ?  quia  dereliquimus  terram,  quia  proiecerunt 

habi- 


IN     IEREMIAM.  7? 

habitacula  noflra^ 'laddmfukxudiwitproicceruntnos. 

Diximus  ante,cum  his  verbis  populu  alloqucbatur  Ieremias,adhuc  fuifTc  medioer  e  ftatura, 
vt RtXi' ais opibus  conhderet,  Conliliarii ccum  putarent  libi  vtuturum  fubfidium ahquod  ex 
jfjgypto,populus quoque dcliciarctur.Sed Propheta cocionatui  de rebus futuns,ac iiiarn digi- 
tooftcderetma!a,qu£  adhuc  abieoditaerant.  nee  veropotuitaliter  docerccumaliqua  autho- 
ritatceratcnimnegotium  cum  mentibusftrreis.QMonia  ergo  viuebatdc&rinam  cmnem  fri- 
gerc,<X:  ferenulliusciTeprctiiapud  homines  tarn  ignauos,ideoncctlTehabu  it  ftylumita  forma-? 
rc,vt  lenfus  omnes  afhcciet .  Hac  rationc  dicit  Voiem  ejje  audit  am,  vocem  luclus  e  Siott ,  v  bi  tamen 
adhuc  omnesexultabantlrtitia  .  Pofteaadiungit, Qiiomodofumitf  perdu  t,  &  pudcfa&i  valdelhoc 
putarunt  effe  rabulolum  ludxi.donec  cxpci  tilunt  ie  ruiiTe  nimisduros ,  &  obftinatos .  ltd  hoc 
ierocontigir.intcrcaquanuis  tunc  vacarcntfuisvolijptatibus,iug^crit  tamen  illis  lamentatio- 
iics,acllumeircntperditi.  Dicit  ergo  vof«w/.</'^i?<«^«V4?«,acriIuda;iiplideflertncliiam  cladem* 
de  qua  tamen  putabant  Prophctam  nugari ,  qyja noncum  apparuei at  eti  turn  duii  mien  .  Sed, 
quemadmodumiamdixi,vtpcifringatdLiiiciemcordium,n.di:iteosaliaptrrojia,qL6dkilicet 
iamdtfleaJitleefft*perditos.diciint>Dfrf/i^«wji^/ir/-<«»i,inquatamen  putabant  lifciforcperpc- 
tuum nidum:fic  enim  habitabant  in  terra, vtiaci^icnt fc nunquam polfe indc cxcludi.quoniam 
pronutiatfi  fucrat,Ha:c  requies  rfiea  iii  lcculum  feculi,hic  habitabo,quiaclcgicam  .  Qupniam 
ergo  Dcusteftat us  fueratquietum  tore  illuddomiciliumpopuJoli.,0,  putabant letripliei  mu- 
ro,&foiTieu\' probe  munitos,&  vrhefuamclbeproriuskiexpugnabilem.Atquiii-ducitecslo, 
quenteslcr.  qLodum  dcrtliquerint  terra fuam,hoceft,qu6d  in  cxiliu  vel  tra&i  fuerinr,vclex- 
pulfi.Poftea  addit,  Quiaproitierunt.  h  oc  videtur  referri  ad  hcftes,qi  6d  proiccennt,id  cft,pi  o~ 
ftraucrint  eorurh  do:iios.alii,quemadmodiim  nuper  dixi,iubaudiunt,  Eiecerunt  nos,&  habita- 
clila  noftraded  pi  lor  ille  fenfus  melius  fluit,&ideo  limplicitcraccipio,  quoddeitfti  fucrint,& 
proftrata:  domusmanibushoftium.    Sequitur, 

zo  Itaciue  audite  mulieres  fermonem  Iehous ,  &  pcrcipiant  aures 
veftra:  fcrmonem  oris  ems ,  &  docete  fihas  veftras  lu&um .,  &  vnaqus- 
q  u  cjtiulie^ad  verbum,  foe  lam  yXelpropinquanifu  a  m  p  1  a  n  61  u  m . 

zi  Quia  afcendit  mors  in  feneftrasnoftras }  intra  uit  in  palatia  no- 
ftra ad  excidendum  infanteme pJatea , e viapubhca,eU£toS)hoccsl , adolef- 
ccntes}etiamwflorc  atatis^vigorc^n  compitis. 

Profequitureandemlententiam,(cdaliarigura.derle6tkigiturpauUilumverba,quia  prius 
iufferat  conduci  pra:ficas,qu2e  ri&is  lachrymis  omnes  prouocarent  ad  fletunr.nunc  autem  com- 
pellat  omnes  mulieres  in  gen  ere:  quafidiccret,talem  fore  lu<ftum,cui  non  poisint  iufiiccre  con- 
du£litixlamentationes,quiacladesoccupabit  omnium  animos,deindeierium  nonrr.erccnariii 
forelu&um.  Aw^j7f,inquit,m«/im'J.Curpotiusrnulierescornpellar, poiTuntdux  caute  afferri: 
quiafcilicetmollicies^uxeftinfceminisjfaciliuseasdeducitadlucbumidcindepoteilctiamta- 
citaefieexprobratio,qu61  virifurdi  lint,&  ka  obdurati,vt  nulla?  mina;  ipfes  tcrreant.ied  prior 
ratio  videtur  melius  quadrare ,  modo  dm  ul  teneamus  lerium  lilftirm  fictioni  opponi .  Ergo  le- 
vemias a fpecie  ad  genus  tranlit ,  hoc  eft,  poftquam  loquutus  eft  de  pixficis,  nunc  complcftitur 
omnesmulicres,quialu£lusgralTabitur  per  omnes  vrbes,deinde per  lingulasdomos.  Audite  er- 
gomnlieresverbmn  lebonit:ve^cux,craf<resveslrafermonem  ortseinsXn  iecundomembro  ponit,  Os 
Dm  ab  vna  parte,  &  Auresmulierum  ab  altera. videtur quide  clTenon  tantum  pleonaimos,  fed 
iupcruacuarcpetitio.fidixitTet  tantum,  Audiant  aures  veftra: lermonem  oris,  iameratpleonaf- 
mos  in  hac  loquendi  forma,  fed  prius  fimpliciter  loquutus  eft  de  fermone  Dei ,  Et  audite:  nunc 
adiungit.Ojjm,  ©■  aures  mulierum,vt  diximus.  Sed  minime  dubium  eft ,  quin  Propheta  perftrin- 
gere velitduritiemillam.dc qua  iam  aliquoties  dictum  fuit.Sermo  Dei  nullius fere  momenti  e- 
rat.ergo  adiungit  os  Dei,ic  li  dicerct,Deus  quali  ore  ad  os  vobifcum  loquitur:  ta  met fi  enim  vti- 
tur  mca  opera,ego tamen  ita  lum  organum  ipfius ,  vt  facile  vobisconftet  me  nihil  tcmere  pro- 
ferre,fedrideliter  traderequar  ab  ipfo accepi. Videmus ergo emphatica effehanc  repetitiontm, 
qua: poffetvideri  prime  intuitu  luperuacua-.vbiicilicct  propheta  diferteexprimit<wD«,ejr/fr- 
tnonem  tins. & eadem etiam  emphati s  notanda eft , in auribus mnUerum: quali  dicerct  f uifl'c  hafte- 
nusnimium:ocordes,&tempusiam  eiTc  ,  vt  tandem  arrigere  aures  incipiant.  Adiungir,D«ffe 
f^'.(w//tWve/rr^.quaiidicerettalemforeluctum,  qui  inuoluat  non  tantum  vcculas,autmedi£ 
xtatis  fecminas,  fed  etiampuellas,  qur  adhuc  rudesfunt,  8c  i^niTX,Etynaejuxefue,mqvk,proxi- 
trumfum  doteat plwctmn .  Denique  i'umma  eft  >  nullas  vel  mulieres ,  vel  puellas  immuncs  fore  a 


¥(d.i}u 


cAP>    ix.  IO.    CAL.    PR  AELEC  TIONES 

fletu,quoniam  omnes  implicitx  erunt  communi  dolore :  ex  quo  fcilicet  peruenerit  iudiciu  Dei 
ad  omnes cerates ,  8c  fexus,&  ordines ,  deinde  penetraucrit  etiam  in  iingulas  domos .  Et  poftea 
adiungit  explicandi  caula ,  Quorium  afiendit mors  inferieftras  ntjiras, inquit.  Hlc  etiam  fpecies  eft 
fubfannationis.  nam  Iudxi,vt  di&um  eft>  fallaciter  ilbi  promil'erant  xternam  impunitatem ,  & 
ideoProphetahlcaptifsimamfimilitudinem  vfurpat.Quemadmodumenirnlecure  dormiunt 
qui  clauusforibusvidcnturfibicfle  extra  omneincuifumdtattialudxi  tunc  lpernebatDeum, 
&  omnia  ciusiudicia,acliclaufecflWiplbrumdomus.DicitigiturPropheta,H»6r;«/ij»grf/?j»i 
efo perfeneflrts-.ck  ka  deridet  eorum  ftultitiam,  quod  icilicet  confidant potfc  cxpelii  manu  D ei, 
tbi claulx fu.-t ianuz: quafi  ver6  Dei potentia non colcendat iiipra nubes,&  non polsit ipgre- 
di  per  feneftras.vbi  claufs  funt  domus .  derfiqiic  fignifkat  non  apenendas  effe  fores  Deo ,  quia 
etiam  fi  nolit  eas  perfringere,polsit  tamen  conlurgere  ftatim  ad ipfas  feneftras  .  Tenemus  nunc 
confilium  Pi ophetx,vbi dicit  mortem  perfeneftrasfuiffeingrejjam  ■  &  eodem  etiam  pcrtinet  qucd 
addit  de phaclit  quail  diceret,  Etiam  fi  domus  noftrx  munitx  tint,  &  (1  non  tantiini  lint  como- 
dx  habitationes.led  lint  iimiles arcibus,tamcn  Deus  non  ideo  pocerit  excludi .  nam  manus  cius 
poteft  &  latitudinem,&  altitudinem  murorum  penetrare,irayt  palatium  iimile  fit  dchili,&  ca- 
duco  tugurio,Videmus  ergo  fub hac  fimilitudinc rcfelli ftultam  conndentiam,qua  ieludxi de- 
cepcrant,&  in  qua  adhucerantinebriati.M*w  ergo 4ytrW»V;»J?«f/r>-<».Poftea addit,  A^f.\o</f«- 
iumfaetum-,vc\  ad  excidendos  paruulos,? vUs publicities?  adolefcentts e compit/'s. His  etiam  verbis  cht 
disatrocitatem  defignat,qudd  fcilicet  ncnpoteruntfetucriadolefcentesrobcrefuo.  nam  per 
Uniria  figniricatrobuftifsimosquolque.  NonpoterutigitiiriIlihoftiumirnpetumrepelIerc:.£ 
quanuis  adhuc  hnt  in  florextatis,tamen  vigor  quoexcel!unr,eosnonproteget:necparcetur 
etiam pueris,& infantibus.Videmus hicduo  exprimia  Propheta,nen  pctam  violentos  fortho 
ftium  impetus, vtfruftraoccurrereconenturadolefccntes>quia  nihil  proderitipfis  iuus  vigor: 
deinde  tantam  fore  fxuitiam,  vt  nulla  habeatur  ratio  xtatis ,  quia  trahentur  ad  mortem  ttiam 
teneri  foetus.    Sequitur, 

12.  Loquere,Sic dicit  Iehou ah, Cadet  cadauer  hominis,tanquam 
ftercus  in  fuperficie  agn,&  taquammanipulusatergomelTons,  &  ne- 
mo colligens. 

Tamet!icotinuatfermonemleremias)tameninferitpra*fationem,qu6dfcilicetiuurusfue- 

rit  hoc €tumproferre,q uia  pro  reidifricultate,incredibileerat  vaticimum.Poteratigitur  vno 

teno  e  profequi,& omitterehas particulas  Mn»  dkj  ns  -m,8c incipercverfum,c'W«  cadauerho- 

minis  fed ■quemadmodum  iam  dixi,videbat  a  maiori parte  vaticinium  hoc  pro  niliilo  duci,q uali 

effctfabula,ideoneceffefuitinterponcrehasparticuias,qu6dlcilicctprodeatinmediu,  inftru- 

&us  mandato  Dei:vbi  fimui  oftenditfe  nihil  ingerere  proprium,fed  Deum  ipfum  loqui.  Tenc- 

musergoquoriumtpe&ethxcmterpofitiopaucorum  verborum .  Poftea  dicit  ^ro/mrtKm  trie*' 

daueru  "bominum  i >iftarfte rconi.Ignominiofe  loquitur :  quafi  diceret ,  fine  honor e  omnes  in  pro- 

ftratum  ab  boftib  us.  Et  addit  fimilitudinem,C4</f»/,inquit,;»/«/)r^a> agri ,  hoc  eft,pafiim  pet 

omnes  agros,c<<^f nt  tanquam  (ierctu >quod  proiicitur ,  &  quod  etiam  fere  nauieam  prouocat  v  el 

afpectu,vel  odorc:ita  Propheta  fcetGrcmnlc,&fimuldcformem  aipe&umdcnotat  iub  finiili- 

tudine  ftercons-.fcimusautemquanta  fuperbiainflatituncfuennt  Iudxi.Fuitigiturhxc  com- 

minatio  iilis  valde  dura:i"ed  quoniam  libi  placebant  infuisfceleribus,  oporttiit  co  alpcrius  tra- 

dari. fie  enim agendum  eft  cumhypocritis,qui  (ibi  dclitias  faciunt:&  quo  maiore  fiducia infur- 

gunt aducrfiis  Dcum,e6  etiam  violentiusdeiicereipfosoportet,vt tandem  iehumilient  coram) 

potentimanu  Dei.  Addit  alteram  limilitudinem,Q«;</?»»rf««/'«/»/,inquit.Hieronymusvertit)Fce 

num:qu5d  ti  alibi  reperiretur  in  hoc  fefu  Tioy>facile  fubfcnbere,&  libeter.Scd  potius  cxiftimo 

accipi  pro  i'picis,  qux  non  comprehenduntur,  dum  melTorcs  colligunt  fuos  manipulos.  non  re- 

lmquunt  quidemintegrosmanipulosjnequeproiiciunt-.ledfietinterdumincuria,  vtpaucarfpi- 

cx  ipfosfu^iant .  Ergo  Propheta dicit ludxos  fore  finulestaubusfpicis.quasmefTcres  prxte- 

reunt,&relinquuntatcrgo,&pofteanemocftquicolligat.rpiczautcmillxqusficrrunent  in 

agro,vel  putrelcuntfponte,vel  a  pecudibus,&beftiisvorantur.Significat  ergo  nihil  refiduum 

fore  in  populo,quia  omnes  a  minimo  vfq  uead  maximum  cxitio  funt  delicti. Hxc  fumma  eft  8c 

fimul  exprimit  contemptum,quia etiam  fi  mcirores  non  colligunt  quicquidnatum  eft  in  aero, 

funt  tamen  paupercs,qui  fpicas  hinc  inde  corradunt .  vbi  autcm  fpica  pedibus  calcatur,  &  nemo 

eft  qui  colligat.hoc  lignum  eft  contemptus;&  id  voluit  etiam  dicere Propheta.    lam  loquitur, 

13     Sic  dicit  Iehouah,Ne  glorietur  fapiens  in  fapientia  fua^  &:  ne  glo 
rietur  fortis  in  fortitudine  fua:ne  glorietur  diues  in  diuit  iis  fuis. 
i4     Sedin  hoc  glorietur  qui  gloriatur ,  cognofcendo  &  fciendo  me, 

qubi 


IN   IEREMIAM.  7g 

quod  ego  fum  Iehouah  faciens  miferf  cordiam ,  demcntidm ,  iudicium,  & 
iuflitiam  in  terra:  quia  in  his  compJacuitmihijdicickhouah. 

Locus  hie  infignis  eft,&  ctiam  volitat  frequenter  in  ore  hominum ,  vt  alia:  celebrcs  fenten- 
tix,quxtanquamprouerbialesmagisnorxlunt .  fedintereapaucicxpendunt  quomodo  hxt 
fentetia  cum  iupenorido&nnacohereat. Ergo  multi,quaiieftetabruptuslermo,&quafiPro- 
phctaaliquid  nouum  dicereinciperet,contetifuntiimpliciexpolitione,  &.  fubliftuntin  his  ver- 
bis. Sic  autcm  peruertuntProphetxmentem,velfaItemmultumdimunuint ex  cfiicaciadoclri- 
nx  .  Nam  Prophetahauddubie  rclpicit  ad  proximum  contcxtum  :  videbat  eniin,  vc  iam  ixpius 
dixi,le  verba  facere  apud  iurdos,quoniam  ticintumueraritludxiperuerfaconndentia,  vtDei 
fermo  apud  ipios  vilcfceret.Qjjpniam  ergo  alii  ob  diuitias  fuas  turgebant,alii  autem  putabant 
fe  magis  cfTc  pcrfpicaces,quam  vt  poiTent  deprehendi  vllo  vnquam  modo:alii  autem  putabant 
femunitosclfediuitiis&opibusjVt  facile  dcpellcrcntomncincomodumiq  noma  talis  iuperbia 
occupauerat  fere  omnium  animoSjideoProphcta  hie  vt  conhrmctfuamdo'£trinam,pronun- 
tiat ftulte gloriari homines,dum vel diuitiasuias,vcl robur fuum,vel fapientia Deo  opponunt, 
quoniam hate  omnia  euanefcantinftarfumi.  Nunc  ergo  tenemus  cur  Pi ophetahlc  vetet  vllos 
alibi  gloriari,  quamin  foloDeo:&  quomodo  fententiahxenon  debeatabrupte  legi,fed  con- 
texicumdoftrinailla,in  qua  denuntiaueratludxisexitium,  quod  tamennonnutuebatur, quia 
fcilicet turgebant ftulta ilia  &impia opinione,  (ibi effe iatisfuperque prx (idn vel  in fortitudine 
fua ,  vel  in  diuitiis,  vel  in  fapientia.     Cras  reliqua. 

Precat  I  o. 

Da  omnipotens  Deus,quando  ante  oculos  nobis  ponis  quotmalis ,  (J fceleribus pro- 
uocauenmus  in  capita  noslra  iram  tuamy<^fimultamenj^em  \enicc  nobis facis,fi  refi- 
pifcamus :  da  igiturftintum  docilitatis,  vt  qua  decct  manfuetudine  excipiamus  tuas  mi- 
nds, &fic  illis  terredmur,  ne  tamen  defyeremus  de  mifericordia  qua  nobis  expojita  eSl, 
fed  earn  quaramus  in  Filio  tuo :  tyficutifcmelte  placauit  ejfufofuo [anguine }  ita  etiam 
perSpiritumtuum  nos  purges  abcmmbusnoslris  inquinametis ,  donee tandem Jislamur 
coram facie  tuaimmaculati  die  illo ,  quo  Cbiflws  apparebit  infalutem  omnium  fuorumj 
Amen. 

COE  p  i'm  v  s  herlexponerequidfibivelitPropheta>vbi  vetat  homines  gloriari  vel  infa- 
pientiii,vtlinfortitudine-,'velindiuitijs.  fumma eft, plurimum falliquicunquc  exiftirr.at  fc  bea- 
tos,cum  tamen  remotilintaDeo.led  caufam  hmulnotauimuscur  loquatur  defapientia,&  for 
titudine,&  diuitiis,nempe  quia  hoc  vitium  fere  ingenitum  eft  cun<Sismortalibus,vtluperbianr. 
in  fua  excellentia.Quicquidputamuspretio  aliquo  dignum  debuerat  acccptum  ferri  Deo:  iam 
fi  donum  Dei  eft,quicquid prxftatix  habemus,hoc  valde prxpofterum  eft,qu6d  non difcimus 
modeftiam,cum  Deus  nositafibiobftnngat:fedpotiuseiusliberalitateabutimur  adfuperbia. 
hxc  tamen  ingratitudo  femper in  mundoregnauit.Itaquehxc  ratio  eft,curProphetahlc  in  ni- 
hil um  redigat  omnes  mundi  glorias,  nam  cum  inter  Indxos  alii  eflent  diuites ,  alii  autem  pollc- 
rent  &  prudentia,  &  rerum  vfu,  alii  autem  diuitiis  rcferti  effent,  ita  fiebat ,  vt  nullius  apud  ipfos 
pretiieffetcxleftisdo£trina.  Cum  ergo  alii  fuas  diuitias  opponeret,neaccederetadiplos  Deus, 
aliiaute fuam  prudentia,alii  fuam  virtute  &  alias  opes:Prophcta  hie  denuntiat  fumii  efle  quic- 
quid  glorias  fibiaffumunt  ex  illis  temporalibus  Dei  benchciis.  Hocigiturrefiduumerat,vtIu- 
dxi  fentirent,nihil  (ibi  prodeffe  fiducias  omnesaduerfus  Dei  iudicium. Sed  hinc  etiam  colligi- 
turgeneralisdo£r.rina.&  PaulushauddubieprimxadCorinthioscap.i.  adhunclocum  refpc-  c  -  { 
xit:  docetillicDeum  eligcrequxftulta  funtinnu]ndo,vtitapudefac'atmundifapienthm,& 
cligerc  qux  hint  inhrma,vt  robur  mundi  eucrtar.adiungit,  Vtglorieturin  Deo  fclo  quilquis 
gloriatur.Nondiibiumeft,quinfumpierithocaProphcta:&tamennontantumillic  deextcr- 
no  corporisrobore,autdiuitiis,autciuiliprudentia  loquitur,led  fimul  comple&itur  iuftitiam, 
&  quicquid  videtur  prctiofum ,  &  dignum  honore  apud  homines,  vult  ergo  exinanire  omnem 
carnis  gloriam,vt  fola  Dei  mifericordia  emincat.  Ideo  dixi,  quanuis  tres  duntaxat  fpecies  defi- 
gnet  Propheta,poiTe  tamen  hinc  commode  elici  generalem  doftrinam  .  quod  enim  dicitur  tain 
defapientia  ,quamdefortitudine,&  diuitiis, ad  falfamiuftitix  opinionem,quaturgent  hypo- 
critx,referri  poteft,ac  debet  etiam. Nunc  expendamus'fingula  verba;  Sicdkii  leboudh,'Ke glorie- 
tur,  inqukfipiens .  per  concefsionem  loquitur  dum  fapientes  vocat ,  qui  tamen  vacui  erant  Dei  p^.j  H :  J# 
timore,quod tamen fcimus elTe fapientix principium : fed Propheta  ex communi fenfu , & xfti-  & Vthh.i?. 


CAp     IX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

nutione  loquitur.dicit,Nf  glorieturinfipientiafa  qui  videtur  fibi  fapere.fic  enim  rcfolui  debent 
verba.deinde,  W  qui ghrUtttr,  mquit,  in  bocglorietur icgwfie»do>&-faendo  me .  Ex  fecundo  vu fa 
apparct  non  ita  fpolian  homines  omniglona,  vt  in  fuodedecore  iaceant,fed  vt  induantur  mcli- 
ore  gloria  •  neque  enim  Deum  oblecr.athominumignominia.Sedquoniamfibi  pi  us  arrogant 
quamvtileeft,imo  fefe  inebriant  fallacibusblandiciis:  idcoexuitipfosvtquxrant  veramglo- 
nam,poftquamagnouerint  effe  mcrum  ngmcntum  quicquidfe  exiftimant  habere  vel  a  natura, 
vel  a  feiplis,autalnscreaturis.Poftea  adiK,lr>telligendg,arfdendo  me  .Quanquam  duobus  verbis 
idem  ligniticat  Prophcta,non  tamen  fruftra  duo  ha*c  verba  codem  lenlu  poluit :  quia  cum  vili- 
pendant  homines  Dei  cognitionem,oportuit  illos  moneri ,  hanc  effe  fummam  pei  fxcte  fapien- 
tix  vbiDi.*co"noicitur.Voluit  igiturcorrigcreperuerfumiilum  errore,  quo  totus  fere  mun 
dus  laborat'.quiadumlinguli  intentifuntaddiucriaftudia,  negligicurinterea  Dcicognitio.Vi 
demusquoferuore  rapiaturquifquepoftfuosaffcct.us,interea  vixcentefimusquifque  digna- 
tur  dimidia  horam  impedere  fingulis  diebus  Dei  cognitioni.  &  acccdit  etia  exfuperbia  alterum 
vitium,quod  p:  itant  rem  efle  vulgarem,  Deum  cognofcere .  Teiicmus  ergo  cur  Propheta  duo- 
bus  verbis  vlusfueritad  rem  vnade(ignadam,nepe  vthominym  ftudia  magisexcitaret,quoni£ 
videbatomr.es  feretorpere  in hac  parte, q ux tamen totamvitam  meritolibivendicar.imo  ii 
centum  vita:  nobis  fuppcterent,hoc  tamen  vnumagere  fufriccret.atqui  vtdi&ufuir,  contemni- 
tiir  res  qux  omnibus  alus  prxferenda  erat.Poftea  adiungit,Qft<tt/rg<»  Jim  lehouAhfxciens  iudkium. 
Se  lehwtm  nominans,excludit  hauddubie  omnia  figmenta,qux  tunc  ludxosabftraxerant.  terra 
cnim  coiruptaeratmultisfuperftitionibus,  ita  obicurumeratveriDeinomen.Profitebantur 
quidem  omnes  fecolcre  Deum  Abrahx  ,&qui  Legem i'uamtradideratpermanum  Mofis  :fed 
cum  multi  errores  permixti  effent  vers  doctnnx,ita  Deus  fuum  gradum  non  tenebat .  vult  igi- 
tur  Deus  ita  fe  cognolci ,  vt folus  cxcellat,  &  fit  quail  in  confpe&u.  Sed  explicatio  qux  fcquitur 
dilii'enter  notanda  efbllenim  hoctantum  dixiffet,glorietur  quilquisgloriari  vultih  qognitio- 
ne  mei,qu6d  ego  llm  Iehouah,  fuilTet  quidem  plena  docr,rina:fed non  latisperfpicua,vel  facilis. 
fufpcnfxenimruiffent  hominummentes:0,quidhoclibivult?vc1  quorfumtendit,qi.6ci  Deus 
tantixftimat  fuicognitioneMeindeputaffentomnesfatiseffe,fifatercnturvnicum  effe  Deum. 
Ergo Deushlc  reuocat Iudxosad fenfum  fuse diuinitatis, vt  ferio intelligant  ipfum  effe  Deum, 
nee  inane  ill  i  nomen  duntaxanttribuant.Ideo  dixi  diligenter  notanda  effe  hxc  verba,  quod  Deus 
faci4tmi{ericordi-tm,&iuMaum,GriHjlitidmyi&emusho&K in  Papatuia&ari  temere  Dei  nomen: 
nemo  eft  qui  non  plenis  buccis  pronuntiet  fe  colere  vnum  Deum ,  fed  interea  prophanant  Dei 
nomen,quia  fcilic.tpofteaqualifpolia  Dei  inter  mortuospartiuntur.  Docet  igkurhic  locus, 
nome  D  ei  per  fe  nullius  fore  mometi,li  nudatur  lua  virtute.Ergo  hxc  vera  eft  Dei  cognit io,vbi 
non  tantum  agnofcimus  ipfum  effe  mundi  opihce,fed  llmul  perfuaii  fumus,  mundu  ab  ipfc  gu- 
bcrnari;deinde  ratione  quoque  gubcrnationis  tenemus,  quod  facial  mifericordiam,cr indicium  ,  ©• 
iuftititm.  HocautemprimumeftinDeo,ncmpevtbenehcus,&liheralisagnofcatii'r:quidemm 
nobis  rieret  line  Dei  clemetia?Icaque  vera>&  re&a  Dei  cognitio  ab  hoc  capite  incipit,dum  fcili 
cct  ipfum  fentimus  crga  nos  mifericordem.nam  quid  nobis  proderit  cognofcere  Deum  iuftum, 
nil!  prxcedat  cius  dementia ,  8c  gratuita  bonitas  I  non  poffumus  Deum  cognofcere ,  nifi  nobis 
co^nitis-.hxcenimduointerfefuntconexa.Iamfiquisieipiumexcutiat.quidrcperietjnilima- 
teriam  defp:rarionis?ita  quotiesveniet  nobis  in  memoriam  Deus,horrebimus>&quodammo- 
do  abforbebit  nosdefperatio:denique  fugient  omnes  Dcum,nifi  dulcedo  gratix  eius  ipfos  alli- 
ciat.quare?iam  dixi  noftram  miferiam  nihil  nobis afferre,nifi  materiam  hen  oris. Ergo  non  fru- 
ftra leremias,cum  iubet  homines gloriari in  Dei cognitione,ftatuit  in  primo  &  altifsimo  gradu 
mifericordiam  eius.  pofteaadiungit  indicium^  iujlitiam.  Cum  hxc  duo  fimul  iunguntur,  defi- 
gnantperfecr.amgubernationem,qu6dlcilicet  Deustueturfuosrldeles,auxiliarurmiferis,&li- 
berat  iniufte  oppreffos :  deinde  quod  compefcit  improbos ,  8c  non  patitur  graffari  pro  libidinc 
aduerfusinfom.es.  HxcigiturScriptura  pafsim  figniheat  per  voces Iudicii,&Iuftitix  .  Iuftitia 
Deinonaccipitur,vtvulgonosloquimur:&;improprieloquunturquiiuftiriamDeiopponunt 
mifericordis.vnde  prouerbium  vulgare,Prouoco  a  iuftitia  ad  miiericordiam.Sci  iptura  aliter 
loquitun.iuftitiam  enim  accipit  pro  fideli  cuftodia  Dei,  qua luos tuetur  8c  confer  uat:iudicium 
autem,pro  rieore,quem  excrcet  contra  Legisfuxtragreffores.Sed,  (icutiiamdixi,iudicium,& 
iuftitia  limul,&coniun&irnfiirnuntur  pro legitimagubernatione,qua  Deus  ita  tcmper.it res  in 
mundo.vt  nihil  lit  nil!  re6tum,S:  iuftum. Ethinc  melius  conhrmatur  quod  priusdiNi,nepenort 
tantum  in  genereipfumloqui,fedvelleetiammederivitiis,qux  tunc  obftabat,quominus  reue- 
rcterexcipcrentIudxitampromifsiones,quamminas:falla  enim  gloria  omnes  inebriabat,cum 
alius  diuitiisfuasputaretfibi  effe  inftarinui&x  munitionis:  alius  fapi«iam,aliusfortitudinem. 
Ciim  er<io  ita  inani  faftu  pleni  Deum  fpcrnerent ,  8c  cxleftem  eius  do&rinam,  cportuit  hoc  to- 
tumcogiinordinem:im6exinaniriprorfus,vtdifccrentnonalibigloriandum  effe,qu3minco- 
vr  gnitior.e  Du.Iam  cognitio  quxhicpomtur,duosfru&usexfeparit,nempefidem,&timorem: 

j4  .:  3  o.  4  nam  j-  pcrfLuf1  fumuspenes  Deum  effe  propitiatione ,  vt  dicitur  Pfalmo  130.  tunc  in  ipfum  rc- 

cumbimuj, 


IN     IEREMIAM.  79 

cumbimus,&nondubitarnusad  jpfumconfugcrc,  &  reponcrcin  ciusmanu  falucem  noftr.un: 
hoc  vnumeft.Dcinde,rides  limul  adducittimorcm,vtillicdiciuu,Propiiiatio  eft  apiidte,vtti^- 
means .  Sed  vtrunque  membrum  Mcdiftin&e  Prophcta  notat.  Nam  vbi  DcusvultcOgnofci 
mifcricors^auddubiemuitatnosadndem.vttranquillisanimisinuocctur,  &  nondubmmus 
jpfum  nobis effe propitium,quia non  refpicit qualcs  limus,  vt  rcpcndat  quod  fumns  rncriri:  ltd 
indulgcntcr  nobiicnm  agit  pro lua  dementia .  Cum  dic'ttfifitcere iudkiimi,  cr  injiitium,  hsBc duo 
dcbentanimosnoibosadtimoremcius,&reucrcr,tiamforrnare,&flec'tere.  Qj.-.nquani  vbi 
pronuntiat  Deus  fe  facere  iuftitiam,limul nobis luppcditar  maccriam  riducix .  hoc  eniffl  modO 
promittit  1c  fore  la' ut  is  noArx  cu  Aodem.Nam,vt  dixi,iuftitia  eius  non  eft  reperidere  cuiq  Ueiu- 
ftam  mci"cedem:f'.dlatiusextendkur,quandoquidemaccipiturprofide.  Quo  mam  ergo  Dais 
nunquamfuosdelei'itjledin  tempore  ipiisauxiliatur,&feleopponitimprobis,hac  ih  parte  vo- 
caturiuAus .  Hinc  ergo  poffumus  etiam  tutius,&quietioreanimo  in  ipfumrecumbtre,dum 
fcimustalem  effe  eius  iuftitiam,vtnunquamiios  deftituat  fuoauxilio,quoties  opus  eft.  Poftca 
addit,Q«o»/<f»»  in  his  (wnplucuit  miki, dr.it  lehou.th.Hoc  refei  tur  ad  homincs;q  uali  dice  ret  Deus  ie 
odio habere eosomnes,  qui prxteritanotitiaiuAitix&mifericordix eius,  &  iudicii,ferociunt, 
&  icfe efterunt  vana  fpc  vel  propter  diuitias,  vel  propter  fapienriam,  vc!  propter  fortitudinem, 
quemadmodumdiciturPlalmo  147,  Non  placet  Deo  fortitudocqui-.neque  dele&atur  cruri-  ^^l-I^7< 
busviri:quaiidiceret,Abominatur  Deus  hduciam,quafefe  tenure  extollunt homines, du  exi-  IO 
ftimant  vitam  fuam,  &  falute  fibi  effe  in  manu  propria .  Sic  etiam  hoc  loco  fu b'eft  antithefis  inf. 
tercognitioncm  dementis,  iuAitixDei,&iudicii,&  inter  lapicntiam,fortitt;dincm,&  diuitias, 
&ftultamgloriationem,quainflatilunthomincs,vbiluam  beatitudinemin  feipiis  quxrunt. 
Nunc  etiam  dare  perfpicimus  quod  ante  dixi,  nempe  non  tatumdamnari  his  verbis  iaftantiam 
humanx  virtutisj&gloriamlapientiSjVelcptim,  led  homines  exuiprorfiisomnifiducia,quarn 
infeipfisreponunt,velpetuntamundo>  vtlolaDei  cognitioiplis  ad  peril  clam  beatitudincm 
fufriciit.  NamPropheta  latis  aperte  demonftrat  omnes  homines  extra  Deum  effe  miieros. 
hincfequitur,non  alibi  quam  in  iplb  effefcelices.  Modus  nunc  addendus  eft:quomodo  fcehces 
fumusin  Deo?nempe  li ipfum cognolcimus  erganosmifericordenr.dcindefitradimusnosin 
eiuscuftodiam,&ridem,&  iinimusnosab  iplogubernari,  &fubiicimusnos etiam  Lcsiipfius, 
quoiiiammetuimuseiusiudicium.Poffetquidemhic  locus  longevbeiiiistradarr.lednuhiluf- 
ficitcomplec"r.ifummasrerum,moremeo.    Nunc fequitur, 

15  Eccediesveniunt,dicitIehouah,vtvifitem,<«/ver6Kw,  cfvijitdbot 
fuper  omnem  circuncifum  m  Prseputio. 

z6  Super  AEgyptium,&  fuper  lehudah }veifuper  AEgyprumjdtncle ter- 
ra quamdckomimbuspoteftaccipi,  &  fuper  Edom,  &  fuper  filios  Ammon ,  & 
fuper  Moab ,  &  fuper  omnes  rmitos  in  angu  lo ;  alij  \crtunt,  attonfbscomam, 
fed nulUratioapparetyhabitames  in  deferto;  quia  omnes  Gentes  incircun- 
ci(x ,  \clpraputiat<e ,  &  tota  domus  ifra e!  przeputiati  funt  corde,v<?/ incir- 
cuncifu 

Poftquam  fuftulit  Propheta  obftaculum  illud ,  quod  videbat  effe  in  Iudxis  quominus  re- 
uerentcr  exciperent  Dei  do&rinam,iam  feuerius  infurgk,&  fimgitur  ofricio  prxconis  in  denun 
tiadavindic^quxinftabanEaejinquitjVwVwf^V^tt/^  Pra- 

/wrw.Diiosienliisadmittithiclocus .  quidamlntcrpretesdiftin&e  accipiut  hasduasvoces^o, 
hoceftincircuncifum,deinderi,ny3in  Prxputio.-quafidixilTctleremias,  Vilitabotam  fuper  lu- 
dxos,quiluntcircuncifi,quam  fuper  Gentes prophanas,  qux  geftant  prxputium  fuum.  Alii 
coruunftim  legunt,qu6dlcilicct  Deus  minetur  vindictam  Iudxis,&  Gentibus,quia  lintcircun- 
cili,  fed  limul  retineant  Prxputium  .  Poteft  tamen  comodeita exponilocus.quoniam  mixrura 
erat,qux  corrumperetfan&uatem  Circuciiionis,&  faceret  limilem  Prxpurio  Gentiunracli  di 
dum  tlTcx,Fifiabocircuncifi<miri  J>rapntio,hoc  eft,mixtim,&  linedifcrimine,quemadmodum  di- 
ciirius  lingua  noAra,Pf/7e  meJJe.Nam  paulb  poA  fcqu'nur, Omnes  effe  imimmcifescorde,ludxos^- 
fos  dico. Videmus  ergo  vt  Propheta  permitceat  Cncuncilroni  Prxputiu  non  quod  velletfacru 
illud  fymbo!uadoptionisprophanarc:fcdrei"picit  ad  ludxos;qui,vterantdegeneres,itaadu!te- 
rauerantfo2dusDei,&  limul  violauerantCircunci!ionem,vt  nihil  differrct a  Prxpurio.  E^o  i- 
gitur  ficexiAimo,Iudxositarecenl'eri cum  GentibusjVttamentribuat  etiam  illis  Prxputium. 
V ifiuba :gitur  omnemaratnci[um  it  Vrxputio  ,hoceA,  cuius  CircunciiioinaniseA,  &  manet  Prx- 
purio limihs  .  Qjicquid  &  >  Propheta  hlc  denuntiat  cladem  non  Iudxis  tantum  ,  fed  c- 
tiam  AE»yptiis,&  vicinis  aliisGentibus-.fedrclpicit  tamen  populumfuum  jquia  AEy,yptiis 


CAp.     x.  IO.   C  AL.   PR  AELECTIONES 

inCTenia,hinc  indenimiscupideappetcbant-lcircquidobleruarcritecntcs.  vbiautcmhxclafci- 
uia cccispauit hominum  amnios , fieri non  poteft ,  quin pei  nniccant  tcnebras  1  uci .  Hac  igitur 
ratione  admonct  Ieremias,non  eirc  quicquam  dilcedum  a gentibus:quafi diceret,  Vos  acquie- 
tcereopoitctin  limplicisLegisdocd ma:  nifi  enim  contenti litis  Deo  magiftio,neceffeern  vos 
in omncs partes abnpi.  Itaquenih  vulus vitro  errarc,teneteviam,qux  vobismonftrata  eft  in 
Lege  >&nedeclinetisadntus  gentium.  Poftquam  autem  in  genere  pixecpit,  vt  non  defiefte- 
rent  a  iimplici  Legis  doctrina ,  a  di  up  git  illam  ipecicm ,nemetuant  a-figms  cxlfjtibus ,  hoc  eft  >  ne 
fortujiam  fioifingant  prdfperam ,  vel  aducrfam  ex  politu ,  vel  alpectu  aftrorum  .  Videtur  ta- 
men  effe  quxdam  lpecics  repugnantx .  Vocat  enim  Aftra  figna  I  lime  iequitur ,  aliquid  igitur 
©«*.i.i4     notari  ex  pofitu  aftrorum.  £t  Moles  etiam  dick  Solem  ,,&  Lunam  ,&oirines  ftellas  fore  in  li- 
gna, pvxfertimveroplanctas-.quanquaminfirmamentolunt  duoJecim figna,  ex  quibus  prx- 
cipue  mdicium  faciunt  Aftrologi .  Cum  ergo  Dcus  ftatim  ab  initio  creationis  decreucrit  tarn 
ftellas fixas,vt  vocant,qux funtinfirmamento  ,quam planetas ,  fore  in  figna,  videtur Prophc- 
ta non  rede  interdicerejudxis,nelibiatalibus  iignismeruant.  Nam  figna  hxc  cxlcrum  vel 
confidafunthominumarbitrio,vela  Deo  prafe&a.  Atquiiam  oftendimus,  nonftuka -opi- 
nione hominum  Aftra  vocari  figna,fed  ex  prima creationc banc illis  fuiffe  inditam  naturam  a 
D*o  authore .  Quod  (i  Aftra  nobis  vel  prolpcram  vel  aduerlam  fortunam  prxiagiunt ,  fequi- 
tur  ab  illis  effe  metuendmn.  Sed  Propheta  hie  improprie  ligna  vocat,  quia  non  relpieit  veram 
originem ,  led  accommedat  potius  lermonem  fiium  ad  perueribs  alios  errores ,  qui  tunc  inua- 
luerant.  Ac  tenendum  eft  quod  nuper  attigi,  AEgyptios,&  Chaldaros  fuiffe  deditos  Aftrolo~ 
gia!,quam  hodie  vocant  Iudiciariam.Nam  ipfum nomen  per  fe  debet  facile  admittiiled pridem 
ab  improbis  nebulonibus  fuit  prophanatum,quibus  ftudium  fuit,qua:ftum  facere  ex  meris  fal- 
laciis.Nccdubiumeft>quin&  AEgyptii,&Chaldafifuerintveri  Aftrologi,&  tenuerint  artem, 
qux  perfe  laudem  mcretur.nam  obieruatio  Aftrorum  quid  aliud  eft  ,  quam  confideratiomi- 
rabilisilhusopificii,in  quo  retucet  tarn  potentia,quamfapientia,&  bonitasDu?Et  certe  Aftro 
logia  poteft  meritb  vocari  Alphabetum  Theologian,  nam  quifquis piiro  animo  accedit ad  con 
fiderationemopificiicanleftis,rierinonpoteft,quintotusrapiaturinadmirationcmtamrapien^ 
t\x, quam bonitatis, & potential  Dei .  Non dubito igitur,quin  Chaldafi , &  Agyptiididicerint 
artem  ipfam,qux  pcrfe  non  tantum  eft  probabilis,tedetiam  vtililiima,nec  iucundiliimast'an- 
turn  fpeculationes  in  le  continet,fedplurimum  etiam  conferre  debet  ad  excitandam  in  ho- 
Att.7.11.     minum  cordibus  reuerentiam  Dei.Ideo  Moles  a  pueritia  fuit  erudiius  in  ilia  arte;  Daniel  etiam 
Daaiel.u     apudChaldxos.  Didicit  Moles  Aftrologiam,qualemtunctenebant  A  Egyptii:  didicit  etiam 
17.10         Daniel,led  ars  ilia  apud  Chaldaros  erat  tunc  adultcrata .  Nam  permilcuerant ,  quemadmodum 
iam  dixi,ftultasdiuinationcs,veras  &  genuinxfcientix.Vtergoconfilium  Prophetx  nobis  cer- 
to  conftet,principium  illud  fixum  maneat,Solem,&  Lunam, &  reliquosplanetas,deinde  ftellas 
fixas,qux  funt  in  firmamento,efie  in  figna.  Atquifimulhicnotanda  eft  relatio:  C^uorfum  igi- 
tur Deus  voluit  Solem,&  Lunam  efle  in  ligna  ?  nempc vt  curfuslunaris coficiat  menfem  vnum, 
curfusfolarisconficiatvnumannum.Deinde  vt  reipe&usduodecimfignorum  etiam  aliquid 
defignet.  Nam  Sol  cum  eft  fub  Cancro  non  eiufdem  eft  vigoris,  &  cfficacix ,  vt  eft  fub  virgine, 
vt  eft  fub  aliis  (ignis. Denique  quo  ad  ordinem  naturx,  Aftra  tarn  planetx  quam  ftcllx  fixa:  no- 
bisfunt  in  figna  >vtfcilicctannosnumeremusa  curfuiolari  ,menles  a  curfulunari-.deinde  Sol 
prout  relpieit  duodecim  figna,nuncconficiat  Ver,iuinCi€ftatem,  nunc  Autumnu,  nunc  Hye- 
mem.  Sunt  etiam  alii  fines .  Sed  vno  verbo  complexus  fum  quicquid  poteft  dicide  figniscxlc- 
ftibus,nempelpeftare  ad  ordinem  naturx. Q_>.ilquisauttmvult  longiustrahcrehxcfigna,pror 
fus  confundit  ordinem  a  Deo  politum,qucmadmodum  Chaldxi  ohm,&  AEgyptii  ciim  vellent 
altius  cofcendere,  quam  ratio  ferebat,  voluerunt  coniicere  quales  efTent  euentus  omnium  gen- 
tium ex  aftrorum  poiitu-.deinde  etiam  defcendereauli  funt  ad  fingulos  homines :  hinc  orti  funt 
Genethliaci.Ergoprimumcceperuntlubtilius  philofophari,Solem  cum  efTctfubfignoillo, 
portendereclademvnigenti,fceliceseuentusalteri.  Hxc  autem  funt  extra  confuetum  natu- 
xx  ordinem,quemadmodum  iam  diximus.  Exempli  gratia:  Effe  hyemem,&sftatem,  hoc  eft 
naturale,&ordinarium: bcllum autem  moueriabvna  gente  contra  alteram, hoc  noneftex 
confuetoordine>&nonhtnatura:led  ex  ambitione,&  auaritia  hominum.  Regnatquidem 
occulta  prouidetiaDei,  ledloquimur  decaufis,qux  a  nobis expendidebent,&  poffunt  etiam  a 
nobis  coprehendi,quia  caduntfub  fen  fus  noftros.  Quanqua  limul  notandu  eft,curfum  Aftro- 
rum per  fe  non  habere  quicquam  mometi.  Videmus  enim  vt  Deus  varict  tempora.Neque  enim 
eft  continuum  temperamcntum:nonhabemusxqualesHyemes,neque^ftates:nullus  eft  annus, 
quinonfitdiflimilispriori:tertiusqui  fequitur  etiam  multudiftatafccundo.Hincergocolli- 
gimusDeum  itihancpropnetate  indidilTe  &  Soli  &  Lunx,&  Aftrisomnibus,vttameipicim- 
peret,&  permutet  tempora,quemadmod&  decreuit.  Hinc  etiam  8c  fterilitatcs,  &  peftilentia?,  8c 
reliquaeius  generis.  Aliquandoaervidebituriepcratus,tamengraffabiturpeftilentia:aliquan- 
do  non  reperietur  caufa  cur  annus  fit  minus  fertilis,&  tame  cfuriet  homines. Ergo  etiam  in  ipla 

natura 


IN    IE  REM  I  A  M.  87 

naturalise  dmcrlitas  oftedit  Dcu  non  relignafle  fua  potentia  Aftri<,fcdira  opcrari  per  Aftra, \  t 
tame  gubernacula  tcncar.deinde  vc  pro  luo  arbitrio alitcr  mundii  tepcrct,quam  poltit  vcl  acu- 
tiflimus  quilquc  diuinarc  ex  aftris.  Sed  hoc  non obftat,quo  minus  tumen  l.taliqualienincatio, 
quemadmodu  iam  dixi .  Cxter  um,quitranlcendunt  fines  a  Deo  po!kos,&  volunt  comieere  ex 
Aftris  futui  u  ne  lit  bell  urn  in  ilia  regionc,  hitura  ne  p^x  in  altera :  qui  ergo  volunt  qua:  funt  ex- 
tra naturx  ordincm  colligerecx  Aftns,illi  prorlusmilccntccclum  terra;.  Necdubiumeft,quin 
Prophetahanc  dementum  caftigct,cum  vetatludxosattcridcrcadligna  cxlorum,  vtab  illis 
metiunt .  Sed  limul  obleruanda  eft  ratio ,  cur  Propheta  tam  grauiter  condemner  timorem  il- 
lum,quiregnabatin  Gentibus,ncmpe  quoniam  vbi hxc opinio  in uaIuit,pcndcreomncs  rerum 
euentus ex  Aftris,tollitur  timor  Dei,&  nihil  cribuitur  mdiciis  eius ,  extinguitur  rides,&  in  min- 
ium redigit ur  Dei  inuocatio ,  8c  omnia  pietatis excrcitia .  Nam  omnes  Altrologi ,  qui  hoc  no- 
men  tam  honorific  umfallo  libivlurpant  ,nebulonesiftosdico  ,quiprxtcxunt  (uisimpoiluns 
nomen  Aftrologix  iudiciaria:,ita  ft.uuut ,  deberc ficriiudicium  de  vita  honnnis  ex  horolcopo, 
acli  ex  Aftris  penucret  vtraquefortuna.Siergoquiipiamhac  hora  natusfir,lccundumeos,ma- 
nebit  iplum  hxc  vcl  ilia  conditio :  ita  latum  limul  fingunt,  nempe  aliquam  neceliitatem ,  qua? 
cencat  hominemconftri£tumimpeiicSolis,&  LunxA  Aftrorum  :Natus  eft  enim  cum  Solcf- 
fet  in  cauda  llhus  tigni,  vcl  cum  diet  in  capitc  altenus :  hxc  eeneiis  portendit  talem  foitunafny 
veltalem:hiceritbreuisvKX,alterdiuturnx:(iciudicant .  D.-mde,plus  etiam  colligunt  poftca 
audacix>&  pronunuant  de  vnoquoquedie,Taliseuentusmanct  hanc  expeditioncm :  deindeil- 
lo  anno  hocaggredieturinfeehciter,  vel  llludbene  iuccedet.  Pcfteavbi  genefsnonvenitin 
rationem,iubnciunttotum  humanum  genus  nectilitati  Aftrorum:  Ecce,  ti  cxpeditionem  a- 
liquamlukipiashocveIillodie,tibi  beneent:led  li  fcftines ante  meridiem, manetteir.foelix 
fuccelTus .  Sic  ergo  diuinant  de  tota  hominum  vita ,  &  lingulis  aftionibus :  ciim  tamen  Deus 
non  voluent  aftra,  &  ftcllas  efle  in  figna  hoc  fine  ,  vel  hoc  vlu.  Iam,  quemadmodum  dixi ,  hinc 
fequitur  Deum  non  regnare : ita  extinguitur  fides ,  &  in  nihil um  rediguntur  omnia  ofneia  pie- 
tatis.Naniquilquisperiualus  eft  leconftri&um  efle hacneccl(itate,quoniam  talis  eft  horolco- 
pus,necelTan6  libi  pereundum  hac  hora,  neceflarium  etiam  effc  pcrire  hoc  genere  mortis- 
quiiquis  ergo  ita  periuafus  erit,an  inuocabit  Deum  ?  an  commendable illi  vitam  fuam  ?  Dein- 
deliquidaduerliacciderit,anhoc  acceptum  feret  fuispeceatis?  anagnofcetfe  vocari  in  iu- 
dicium  a  Deo  ?  Si  foeliciter  etiam  habuerit  ,anexcitabicur  ad  canendas  Deo  laudes  ?  Videmus 
er°,o  vt  hxc  diuinatio  extingat totam  pietatem,  quoniam  nulla  erit  rides.-deinde  nulla  crit  agni- 
tiopcenarum,  nulla  agnitio  beneficiorum  Dci,&  nullum  ftudium  precandi ,  fi  animos  no- 
ftros lemeloccupaucntdiaboheusille error, fubie&osnoscfiV  Aftris,  talem  efle  noftramge- 
ne>Im:dcinde  Aftra  lingulis  diebus,&  lingulis  momentis  portendere  aliquodmortis  genus. 
Hocigiturprecipue  reputandum  nobis  eft  vbi  Propheta  vctat  ludttos  jibi  metuere  a  (ignis  ca- 
/?/?;&«.  Nequc  enim  dubium  eft,quin  Ghaldxi  vaticinarentur  libi  promitti  noiium  impe- 
rium:itamilerosIudxosterrebant:.A  Sum  eft  de  nobis:  nam  ita  AftroIogiapudChaldxoslo- 
quuti  ftint:  deinde  ab  altera  parte  AEtyptii  etiam  vident  hoc  prxdiciex  poiitu  aftrorum. 
fie  fiebat ,  vt  conciderent  Iudxi  q  uafi  exanimcs .  Ita  autem  non  veniebat  illis  in  mentem ,  Deum 
toties,&tammuItis  annisminatum  fuilTe  pc-r  Pi  ophctas  li;os,ciimnondetinertnt  iram  eius 
in  ieprouocare.  Indicium  ergo  Dei  pronihilo  ducebant:  &  interea  attonitos  reddebat  ilia 
perfuatio,  quodChaldxiiudicium  feciilent  ex  Aftns,  fore  aliquam  mutationem .  Ergo  Pro- 
pheta vt  reuocet  ipios  tam  ad  pcenitentiam ,  quam  ad  fidem ,  qux  funt  duo  pietatis  membra ,  & 
continent  in  fe  OTinem  perfe&ionem  verx  fapier.tix ,  dicit ,  Ne  metu.xtis  vob/s  ab  spit's  ,fed  >ne- 
tuitevobtsa  Deo.  Sabeft enim antithetis inter Dcum,&aftra:q uafi diceret,Si  quidaduerli  vobis 
accidat ,  fckote  vos  caftigan  Deimanu ,  qui  iuftus  eft  vindex  lcelerum  .  hxc  doctrinaad  pceni- 
tentiamipeftat, nempe  vtfentiantfemericopcenas  dare, quoniam  fuerint  obftinati  infuama- 
litia.  Deinde  fequitur  altera  pars,  nempe  quanuis  Aftra  cladem ,  &  interitum  illisminentur,ta- 
menvt  confuj,iant  admilericordiam  Dei,necdubitent  lefore  incolumcs,&  f.duos,  modo 
Deus  lit  illispropitius .  Tcncmus  igitur  nunc  Prophetx  conlilium ,  vbi  dicit  non  efle  metuen- 
dumab  Aftns.Poflentpluradichled  ego  breuitatiftudeo,  quantum  in  me  eft:  &  videorbreui- 
ter  comprehendilfe  quod  ad  loci  huius  intelligentiam  fufriceret .  Scio  quam  multi  hodie  ftulte 
curioli  lint:  8c  ideo  veilent  lotualiqucm  dari  Aftrolo2,ix  iudicianx :  &  hoc  delirium  abripuit 
etiam  quolda&  piosahoqui homines, &valdecruditos.  led  videmus  quidhicpronutict  Deus 
per feruumluu.Etmircrquoldam  fie  fuitTeaddiftosAftnsjqui  tamen  de  libero  arbitrio  nimis 
philofophicelequuntur.  Nam  volunt  fortuitoselTe  rerum  euentus:  volunt  homines  Ubere  a- 
gere  in  vtramque  p  irtem ,  8c  fatum  exhorrcnt ,  &  deteftantur .  Interea  autem  includunt  Deum 
quafi  in  ergaftulo,&  volunt  Aftra  regnare. hoc  mihi  eft  prodigium,  non  lignum.  Sed  omnia  ilia 
relinquo-.fufnciat nobis  limpl ex  doftrina  Prophetx, vbi  dicit  nenejfemetuendum X  fgntt^ejui* gen 
tiumeft.  Ego  enim  hbenter  ample&or  lenfum  ilium,  quod  fcilicet  Propheta  dicat  lpeciem  hanc 
efle  cxcitatis;Relinquite,inquit  hanc  ftultitiam  gentib  us;  non  minim  eft  ita  occuparimultis 

o    iii. 


cAp      X.  IO.    CAL.    PRAELECTIONE 

delirhs,&  ervoribus,quoniam  non  lucet  illis  cxlcftis  do£trina:veftrum  autem  cft,timere  Deum, 
&  in  eius  mifcricordiam  recumbere.    Sequitur, 

3  Quoniam  ftatuta  populorum  vanitas  eft.nam  lignum  e  fylua  fcin 
dit>opmmaiwumavtihcisdohbra3vel}inJccun:nampoMurz>qutfeJlmtam- 
ftrhtnenti  apud  Uebraos. 

Videtur  Propheta  abrumpereiciitentiam,&incpte  etiam  ratiocinari.  Dixcrat  enim  pro- 
ximo vcri~u,Nedilcatis  ritus  gentium,&ncmttuatis  a  iignis  ca:ltftibus:  Quoniam  Jiatut  a  gentium 
vanitasJignum  enim  con fctndunt .  videtur  ergo  quail  lui  obliljus  ,traniitum  faceread  idola .  Sed 
notandum  eft,  ludxos fuiffe  commotosilla  vctufta  pcifualione , quod  fcilicet  Chaldafi,  &  R- 
gyptu  ia&arent  ie  iolos  lapere,  &  fibi  acquiiierant  talem  famam  apud  omnes  genres .  Nam  vi- 
deinusetiamprophanosberiptores cum dcorigine omnium fcientiarumIoquuntur,referre  ad 
Chaldsos ,  &  M.^y ptios .  nam  apud  lpi'os  nara  dicitur  Aftrologia ,  &  omncs  hberales  fcientix. 
Non  dubium  igitur  eft ,  quin  ludan  tantum  authonratis  defcrrent  Chaldseis  &  /Eeyptiis,  vt  lllo 
prxiudicio  occupata:  illorum  mentes  nihil  cernerent .  Propheta  igitur  exeunt illi.s  hanc  iocor- 
dia,&  monftrat  miipidos  ciTe  illos,qui  tamen  foli  volebant  iapere,&  alios  prx  ie  ducebant  bar- 
baros,&  ibeordes.  Nunc  ergo  videmus cur  Propheta  idololatriam  conttxat  cum  falia  ilia , & 
adulterina aftrolcgia,cuius paulo  ante  mcminit.Zfgf.f,inquit.  nlprt  ftatuta  propi  ie:pn  iignificar. 
decernere,vel  ienbere:  vnde  cm  JvVpn  vocant  decreta.  Ciim  Legis  nomen  lit  generalednter  1  pe- 
des^ ux  paifim  occurrunt  in  Scnpturis:  vnaeft,  ftatutum:  alii  vertunt  Edi&um ,  &  verbum  li- 
gniheat  ispe  edicereded  fitpe  ad  cxremonias,&  ritus  nomen  hoc  refc  rrur.  Dicit  igitur  ritus  gen- 
tium effe  vault  atem  .  lam  hoc  probat,  quoniam  fcilicet  fcindunt fibi  ligna  ejyluis ,  ©•  fofiqiiam  expoiiue- 
runt artificiojptttant effe deos .  Qjam  dcteftabihscfthic  furor,  vbitruncum  e  iylua  exchum  pu- 
tant  Deum effc,iimulac formam  ahquam  acccpit?  Cum  ergo  tantus ,  &  tarn  prodigioius  furor 
reimaretapudChaldoeos.&AEgyptios,  quid  potuit  illis  effe  reGtx  intelligent ,  vel  ludicu? 
Stukeergoludxijcum  putarentillos  effe  valdc  pcripicaces:  Sunt,inquit,  bruta  ammalia .  nam 
hoc  prorl'us  alienum  eft  a  ratione,hngere  fibi  Deum  ex  trunco  mortuo  .  Cum  ergo  Chaldxi,& 
AEgyptii  vos  rapiunt,&  reddunt  quali  attonitosftulta  opinione,qux  vobis  de  mhilo  concepta 
eft>  iolos illosiapei  e,nonne  vidctis  vos  bis,&  tereffe  dementes  ?  vbi  enim  reperictur  fijpientia, 
ciim  ita  fibi  Deos fabricent  ex  truncis  arborum  >  Nunc  ergo  tenemus  conlilium  Prophetx.  ied 
quoniam  has  circunftantias  non  expendunt  Interpretes ,  ideo  tantum  cliciunt  frigidam  doctri- 
nam,&  colligunt  quidem  generales  iententias:fed  ii  quispropius,&  diligentius  examinet  confi- 
lium  Propheta^repenet  quam  eflicax  fit  ha:c  doftrina ,  aliter  autem  non  potcft  quifquam  rc&& 
intelligere  quid  voluerit  Ieremias.  Z*g»«ro  ergo  confeindit  quifque . nam  vtitur  iingularinunitro. 
p^ftea^/w  manuum  artificis  in  dolabra.  Oftendit  mutan  peruerla  hominum  imaginatione  natu- 
ramipiam.quia  timularque  lignum  nouam  formam  acccpit,  videtur  non  ampliuseffc  lignum. 
Arbor  cum  viret ,  cum  profert  iuos fruftus ,  non  colitur  loco  Dei :  vbiautem  excila  eft,  trun- 
cus  mortuus,&  aridusiubftituitur  Deiloco.-quaratione?  nempe^«w  accept doLbra .  aliiver- 
tiit  Sccurim,  vel  aiciam,/Att/;f,<W«/e)irf,perinde  eft. nam  nulla  eft  ambiguitasinipioienfu,qubd 
fcilicet  fcindant  li2;na  e  iy  luis ,  dtinde  poftquam  dolatum  eft  lignum  illud ,  &  fit  opus  manuum 
artiilcis,quid  fequitui  ? 

4  Argento,&  auro  puIchnficant,/;ot-  f/?,exoy*K4wf,iIlud:clauis,&  mal- 
leis  forucant^hoc  eft ,  bene  defigunt,  &  non  mouebitur,/x?cr/?,  ytnonmo- 
ueatur. 

5  Sicuti  palma  xc^ualisfioc  eft ,flat  effigies  ilia  ce<jualistdncii(d?npalma}id eft, 
afiureritmreftirudinem,  &  non  loquuntur:  &:  tollendo  tolluntur ,  quia  non 
ambulabunt  J?oc eft, non  pof$untdmbularc,ne  timeatis  ab  illis:quia  non  male 
faciunt,atque  etiam  bene  facere  non  penes  ipfos. 

Profcquitureandemfententiam:  &mutuatur  etiam  verba  ipfa  ex  44.capite  Ifaix  .  Eftc- 
nim  proi  lus  limilis locus .  Icremias autem , qui  fuit  pofterior  ,libenterfumpiit  ex  altero ,  quo 
magis  africeret  populares  fuos ,  cum  viderent  rem  vnam  dicia.  Prophetis  duobus:  ita  ha- 
bere plurcsteftes .  Dicit  igitur  fapientes  illos,  quorum  admiratione  ftupebant  Iudxi ,  Orn.ire 
fiat  imagines ,  v  el  ftatuas  argento  cr  auro,poflea  claw's ,  or  mallets  bene  Jigere,  ita  vt  non  moucantur- 
Qu_idamhocreferuntadlaminas,nelaminxdifcedant.  nam  hoc  verbum  fignificat  aliquan- 
do  egredi.  fed  fimpliciorfenfuseft,afrigiclauis,&malleis  ftatuas  illas,  ne  moueantur .  lam 

per 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  82 

per  concefsionem addit  Propheta,  Stint  quidem  >■«?<< tjua/ipdbn^&iniWisviietur effealiquid 
coi\ipiciium:fcdnonlot]uuntur,inc{uk:dcinde  tollendotolluntur,hoc eft,non  poffunt  fc  mouere  lo- 
co, nempe quia  non  ambulant -TLrgo ne metuatts ab tllir.quoni.mi neque  male  faunnt}neque  bints  ipfos eft 
bene  fame.  Nunc  videmus  quid  voluerit  docere  Propheta ,  nempe  tam  Chaldxos ,  quam  £gy- 
ptios,quorum  fapientia  valdecelebriserat  intoto  mundo,&  exexcabat  etiam  ipfos  Iudxos,  vcl 
lie  rapiebat,vt  pwtarent  nihil  ab  ipiis  manare  nili  optime  cognitum,  &  prouil'um.  Vcergo  hunc 
errorerndelcat,<S:tollat,ou;enditillosturpern  in  modurndelipere.quiaenimmagis  pudendum, 
quamputarcmutatam  effenaturamlignilimulac  formamaccepit?  &.  vnde?ncmpeamanuar- 
tiricis.anautemeritinhominisarbitriohngereDeumproi'ualibidincfhocrilcruiitctiam  pro- 
phani  homines.  Extatlcntetia  ilia  Horatii,Cumfabcrdubitarctf.iceretneDeum,anfcamnum,  Her.Srf.s* 
nuluit  effe  Deum,inquit.Poetaille  quia  non  audebatgcncraliterdanmareameri,im,qux  tunc 
regnabat  in  mundo, oblique  detexk, quam pudendus  effct  error  ille,coUre pro  Deo  truncum, 
quoniamiulibueratfabro.Ditilsimusquiiquccolebatli^neumdeum,  contemnebatautcmo- 
pihccm:quinondignatusfuiffetdarepoculumaqux  fabro  ,tamen  profternebat  iecoram  deo, 
quern  faberiplereceratdeum. Hoc igitur  nunc dicit  Propheta  no{ter:£cte,uiquit,««>-ocr4)-*f«- 
to  exomanttruncos  lignorum:erigunt  quidem,&.  lllic  apparet  lpecies  quxdam.».t?/j  (tint  rttHtt  Ftatutc.&c 
palmx  ideo  eas  comparat.qux  in  iublime  lemper  dilur^it. fed  not/  loquuntur,io!luntur  ertam ,  quia, 
carent  omnifenfu.  Ergo  ne  timeatis. icinie  adiungit ,  'Nonpojs'unt  mate  fiuere,o  non  eji  penes  ipfos  bene 
facere .  V idetur  impropne  loqui  Propheta ,  cum  oftendit  non  effe  deos ,  qui  non  male 'faciunt. 
nam  hoc  etiam  alienum  eft  ab  vnico ,  &  vero  Deo, nempe  male  facere .  led  recepto  more  Pro- 
pheta hoc  verbum accipit  pro pcenas infligere,vel  exigcre. Dicitur  ergo  Deus male  facere,  non 
quia  noceat,nonquiainferatiniuriammortahbus:fed  quiaeorum  peccatacafti^at.Etlocutio 
hxc  fumpta  eft  ex  communi  hominum  fenf  u,  vocamus  enim  mala,  qua:  nobis  aducrla  iunt:nam 
fames,morbi,&  nuditas,frigus,calor,ignominia,&quicquid  tale  eft  vocabitur  res  aduerfa.Iam 
Prophetadicit  idola  gentium,vel  fictitios  deos  non  male  facere,hoc  eft,nihil  habere  poteftatis, 
vtpcenasinfliganthominibus.&hocquoqueexIfaiafumptumeftiDeusenimdupliciargume-  \ra  j,  %%. 
tovtitur,dumvultlibi  vniafferereDeitatem.dicit,Solusfumquiprxuidcoresfuturas&  prx-  e>  4  8,3.5, 
dico:ergofolusfumDeus;deindc,Solusfum  qui  bene  &  male  facio:  ergo  folusfum  Deus.dicit 
le  effe  quimalefaciat,nempe  quia  eft  Iudexmundi.  Videmus  ergo  non  accipiinfimftram  par- 
tem hoc  verbum,fedquemadmodumiamdixi,catachrifticSsaccipi ex  fenfu  carnis , quia  Scili- 
cet pcenas,quz  nobis  diuinitusinfliguntur,putamus  res  effemalas,  &ita  vocamus.     Sequitur, 

6  A  non,vetab  co  quod  non,  hoc  eft,ab  vltimis  temporibus  non,  lieu  1 1  u  Ieho- 
uah  reperietunmagnustu>&  magnum  nomen  tuum  in  fomtudine. 

Q^oniamfrigeretdoftrinailla,  quxdocet  gentium  Deos  mera  effe  fi^meta,  &nullius  mo 
mcnti,niliaccederetveri  Deicognitio,hacratione  Propheta  nunc  verun,  Deum  producit.&  al 
rcra  etiam  eft  ratio:  n unqua  enim  q  uilquam  agnofcet  deos  li?neos,&  lapideos  pro  nihilo  ducen 
doseffe,niii  refulgeat  Dei  Veritas .  Quifquis  Hon  tenet  veru  effe  alique  Dcum,&  non  cognof- 
cit  quis  fit,aut  q ualis ille,nunquam  feno tangetuf  hac  doftrina ,  D cos  getium  effe dxmonia,& 
omnesluperftitioneseffeiacnlegia.  Nunc  ergO  videmus  cur  Propheta  fe  conuertatad  vcrum 
Deum,nempevt  fulgor  glorix  Deidifcutiattenebras  illas,inquibus  excuriebantgentes:  &  fi- 
mul  vt  vera religio  lerio  africiat  corda  hcminum,vt  cum  agnofcunt  vnum  effe  Deum,cuiusim 
perio  fubeffe  nos  oportet,  ita  nonfohim  contemnant,&  repudient  omnia  idola,fed  etiam  dete- 
ftentur.  Reliquaincraftinum. 

Prec  at  10. 

Da  omnipotent  Dettstfudndo  cadum><&  tenant  nostra  caufa  condidisli,  &  tesla- 
tus  es  nobis  per  Mofen  feruum  tuum  tamfolem,cjuam  lunamquibus  finite  gentes  diui- 
vitatcm tribueruntfiobisfubefle, &  eorum  opera nosfic vti, acfiefientfub noflrofamu- 
htio:da)inquam,\ttottuis  benefices  erigamurfurfum ,  &  pcrucmamus  vfquead  veram 
tuamgloriam^t  te  pure,&  fimphciter  colamus,  cy  nos  totosfic  tibi  addicamus,  vf  dum 
"vtimur  opera  omnium  ajtrorum,  <y  ipfws  etiam  terra }fciamus  totidem  nis  benefices  nos 
obshringi^tmagis  acmagtsaccendamuradftudium  iu&ititf,  ey  ficftudeamus  nomen 
tuumglorificare  in  terra  yvttande '  peruemamus adbeatam  Mam  gloriamquce  nobis  pa- 
rataejtin  «elo  per  ChriftumDomtnum  nojbritms     hmen; 


CAP.    X.  I  O.    CAL.   PRAELECTIONES 

COE  p  i  m  v  s  heri  verlum  iextum,quem  expofuimus, vbiiicitkrcmizs a nnllo tempore  re- 
pertum  fuifie  quempumftmikm  vera  Dco,qttonum  ipfe  m4gnusfit,Gr  m  tgnum  eius  nomen  in  virtute. 
Yidetur  quidem  frigida effe  faJBc  iententia ,  aut  nimium  vulgaris ,  dum  negat  quenquxm  fimtletn 
fttijfe  Deo  omnibus fecalis. Icdqu'u  rigmentisluis  Temper  mundusobfeurat  veri  Deiglorum,ide  o 
in  hac iententia  multiim  eft  pondcris,ncmpe  vt  Deus  obtineat  luum  gradum  ,  &  cmineat  lupra 
omnes  fictiriasdeiiates.Idem  ctiam  cenien  debe:  de  fecundo  membro,T«  m.tg»ufes,iaquit.  quis 
non  cocedct  Deo  nugnitudincmJfedintercadetrahitur  iliiab  omnibus :  nam  dum  iibiquiique 
fabricatpeculiaremDeum/pohatur  Deusfuamagnitudine,velcogiturin  ordinem,  acfiellet 
vnus  e  turba. Si  refpicimus  quam  maligne  homines  sftiment  Dei  gloi  1a ,  hinc  colligerc  prom- 
pcum  erit,non  fruftra  voeari  hoc  loco  magnum,iicuti  etiam  aliis  pi  uribus.  fed  hare  breuitcr  tan  - 
turn  perftringo,q  uoniam  alibi  f  ulius  differui.  Dicit  nomen  Dei  efle  magnum  in  potentin:nzm  8c  ido 
lis  erat  Celebris  famaapud  omnes  populos,fed  non  in  virtute.  Tametuenimmultafabulatiiunt 
deiuisidolistam  Gra?ci,quam  omnes  Oncntales,deinde  Icaliucrcu  tamen  eft,nullam  ilhsfuiffe 
probationcm,vnde  ftatuerentie  colere  verosdeos.  Ergohlc  Prophcta  cftendi:  copetere  in  lo- 
lum  Deum  magnitudinemnominis:quoniampotcntia  eius  appuruit,&libiaffcruit  hrmam& 
certamgloriam.   Iamfequitur, 

7  C^is  non  time  bit  te  Rex  gentium  ?quia  tibi  conuenit:  nam  inter 
omnes  fapien  tes  gentium,  &  in  omnibus  regnis eorum,  a  nullo  tempo- 
re fimilis  ubijVcljicuttUyadverbum* 

Exclamat  Propheta  ,Q«/.sff  non  /;»»e^V?namhxcinterrogatio  emphaticaeir,acfiftomacho- 
fe  coargueret  ftuporem  omniam,qui  verumDeum  non  agnoicunr.quah  diceret,  Vndchoc  fit 
vtnon  metuarisin  toto  mundo?  &  certe  fi  vel  gutta  vna  recta:  intelhgentix  efTetinhominibus, 
agnoicercnt  vnicu effe  Deum:&  comperta  eius  veritate  fefe  lubiieerent  eius imperio.  Q^od  er 
go  commifcunturfibi  varios,deos  homines,  deinde quod quifque  rapitur  hue  atque  illuc  abs- 
que iudicio,  hoc  prodigioium  eft.nam  fi  propius  vrgeas  etiam  r udiisimum  quenque ,  futebitur 
effe  aliquod  lupremnm  numen,  &  tandem  cogetur  fateri  vnicum  effe  Deum.  cur  ergo  tanta  eft 
deorum  turba, &  vanetas  in  mundo? vnde  fit,vt  qui  principium  illud  tenent,Colendu  effe  Deu, 
declinent  ad  plures  deos,neque  pofsint  ftat  uere  vel  quilnam  fit  Deus,vel  quomodo  iit  coledus? 
Nuncergo  tenemus  conlilium  Propheta* ,  dum  exclamat  quafi  peradmirationem  ,  Qut's  von  ti- 
mrbit  te,Kex  g?ntinm:5cimi\s  t  unc  verum  Deum  fuiffe  defpc&um  a  prophanisgentibus;  ini6  ici- 
mus  Legem  eius  non  tantumf\iiffeludibrio,fed etiam  abominationi.qmd  ergo  fibivulthxt  in- 
terrogate ?nemp^vcdixi,Pniphetaexprimit  non  abfqueindignatione  portcnto  limilem  effe 
hanc  velama,_jijod  homines  non  refpiciant  ad  vnicum  Deum,fedvagentur  in  ftultisfuishgmen 
tis.Et  ~Dc\x'.i\voc3Xj{''gemgentimn)non  quod  imperio  eius  fe  genres  lubiicerent:fed  quia  vbique 
oftenderetlig!upocei»tia;iua*1qu2pQffent  etiam  rudifsimosquofqueadducere  ad  cms  reueren 
tiam,ni!i  prorlus  effent  ftupidi.  Videmus  ergo  hoc  non  dici  in  gentium  honore,  quod  Deus  rc- 
gnct  apud  ipias :  fed  potius  perftringinon  abique  probroearum  ingratitudinem  ,quod  fcilicct 
non  reuereaturDeum,qui  tamen  potentlamfuamapudipfasexerit.&  iequitur  etiam  ratio,qux 
hoc  conrirmat,^«»'.i  tibi  conuenit  inquit.N.o»  inter  omnes  fapientes  gentittm,&  in  omnibus  regnis ipfo- 
rttm  d  nullo  tempore  fimilis  tibifmtAicit  Det  conuenire,  nempe  vt  ipfum  timeat  totus  orbis .  Q^iidam 
vertunt  nnso  acli  effet  nomen, &  accipiunt  pro  decorc:ulii  vertunt,Impcriii,fed  non  poteft  hoc 
ftare.  Dicit  ergo  Deo  conuenire.  quid?quida  fubaudiunt,  Conuenit  tibi  gloria,conuenit  tibi  do- 
minatio:fedrefertur  ad  principium  verfus .  eft  ergo  Zeugma,quddfcilicet  Deus  hocmereatur 
faltem,vt  ipium  omnes  mctuant.  loqukur  er^o  de  timore,&  dicit  conuenire  Deo.Summa  eft,ful- 
gerc  in  ipfo  Deo  glorum,qux  adfe  trahat  omnesfenfus  hominum,ide6que  ftupidos  effe,  q uo- 
niam eo  reli&o  vel  prxterito  fefe  conuertunt  ad  fua  c6menta>&  deos  tibi  pro libidine  fua  fab ri- 
cant. Confirmat ergo Propheta quod um diximus, nempe detcftabileseffe  cun&os  mortales, 
qui  verum  Deum  non  colunt,&  metuunr.quiain  iplius  gloria  nntum  fulgoris  eminet,vt  necef 
fe  fit  conftringieos  omnes,quifenfualiquotanguntur Iequitur  ergo  plufquam  ftupidos,&  bru 
toseffe,qmitatrafferuntur  ad  variasfuperftitiones:  quia  De9  gloria  fuam  vbique  confpicuam 
oftendir,qua:  occupet,ac  rctineat  in  fe  omnes  hominu  lenfis,niti  qui  i  vanitate  iui  al  16 1  'a  pi  jn- 
tur. Hinc  etiam  colligimusvanumeffeignorafitiaepra:textum  in  omnibus  incredLilis.Vider.n.r 
quidemprimointuituexcufandieffeinfLioerrore,quianonfuerintedo5i,ricquevnquan:  intel  . 
lexerint  quiinam  effet  verus  Deus :  fed;tamcnrefidetin  ipfis  culpa  ram  malitix,  quam  neqli.'en- 
tiae.quod lcilicct ipiis  libuit  negligerc,vel  contenere  verum  De'.im.Q^oniam  ergo  oblccl:  :tic- 
nem  capiunt  i  ncreduli  in  fuis  cnoribus,ideo  conui6ti  tencntur.  Et  hoe  voluit  Propheta  cum  di- 
xit di^nam  effe  hanc  y;lorian  Deo ,  nempe  vt  metuatur  ab  omnibus.  &.quo  melius  hoc  confir- 
metdicit,lnterom/iesJdpientes,cs'inomnib.'fsTegm'sihoc eft,mproceribus  qui videntur pollcre  'n 

gulari 


IN     IEREMIAM.  s3 

gulariprudcntia  ad regcndum  totum  mundum,nonpoffcinueniri:alium  Dcum effcabomni- 
bus  ieculis.nam  iter  urn  repetitillud  pxo,dequoheildiximus:perindceftacli  diccrct  Propheta, 
Prodcant  in  medium  omncs  l'apientes,  8c  phuoibphr.  prodc.uu  omnes  Confiliani,qui  (ibinihil 
non prudcntix  air ogant,afferant quicquid  potcrui-it:ccrte  Deusiemper  vendicabit cotra lplo- 
rumnugasiuamgloiiam-.itadiicedentconfufi,neciimaxime  velmt,poterunttamenquicquam 
contra  excipere.  His  ergo  verbis  iignificat  Propheta  frufti.a  ia&ai  1  ratioms  philolophicas>fru- 
ftra  etiam  proferri  in  medium  Procerum  conitlia,qui  in  rebus  politicis  volunt  ccnlu  1  valdc  a- 
cuti:Namdittedet,inquit,omnescumignominia,&  turpiter  cogenturtacere,  vbi  Deus  oilen- 
deritfuamgloriam.atqui  gloria  Dei  parsimitaconipicuaapparet,vtrudirsimiquiqiiedebeant 
iplam  comprchendcrc .  Vndeergo  fit,  vtlapientes,qui  fiipracxlos  vohtant,vt  philuiophi ,  qui 
excutiunt omnia naturxarcana,nonagnoicant  quod  omnibus efi in  pvupatulo,vtloquunturJ 
Dcuscnim  femamfeftat  etiam  idions,  etiam  mulierculis,  &.pue,rts.  Nunc  tcnemus  cbnfilium 
Prophet£,vbi  dicit  a  nullis  temperibus  fimilemfuijfe  repertum  Deo ,  n  un  tantum  in  ipia  plebe ,  vel  in 
hominibusgregariis,iedinlapientibus,velProccribus,velRcgumConiilunis.    Poftca  addit, 

8    Et  in  vno  ftulti  mnr,&  farui  funt,eruditio  vanitatum  lignum  eft; 

Propheta  hie  oftendit,vno  verbo  pofleconuinci  maxima:  dementis ,  vel  duplicis  ftultitix 
(quodidem  eft)  lapientilsimos  tonus  mundi,nempequoniam  eorumconfenlucoluntur  trunci 
lignorum,coluntur  lapides .  nam iub  vna  ipecie comple&itur  etiam  alias.Nemo,inquit,eft  tam 
peiipicax,qui  non  approbet  iuperftitiones  populi,quinon  etiam  genua  fle&at  coram  ligno,aut 
lapide.Reperti  iunt  quidem  pauci  in  mundo,qui  riderent  tatam  craisitiem:ied  nemotamen  au- 
i'us  fuit  palam  corrigere:  imo  nemo  aliquid  melius  attulir.  8c  Platonici  etiam  dilputant,  Grxcos 
non  abs  re  rinxilFedeos  fimiles  homjnibus,&  dicunt  in  Barbaris  nun  fuifie  tantum  iudicn,vt  af- 
fingerentdns  fbrmasaptaseorumnatura:. quicquid  iitconftatl'urFragiisomniumi'apientu  iem 
per  probatas  fuiffc  cralsiisimas gentium  luperftitiones.  Dicit  ergo  Propheta,non  opusefte  lpn 
gadiiputatione,vtvanitasiapientumdetegatur.I«i;»o,/«i;»e,inquit.  nampoduseftin  hac  voce, 
cum  dicit  eosflultos  e(}e,c? ftt ttos  in  vno. iub  eft  enim  antithelis:quati  diceret,  Ego  hie  non  totexam 
multa capitaacculatiomsadueriuseos,quibusrefellameorum ftulntias :  iufticiet  vnum caput, 
vnum  hoc  verbum  iatis  ent  ad  illos  coarguendos,nempe  quod  lignum  eflerudirio  ~v.tr/itatum.Di- 
ximusquidfibivelitPropheta,nempedcu'pereomnesiapietites,  qui  vna  cum  vuleoadorant  li- 
gneos&  lapideosdeos.ied  limidnotandum  eftpondus,quod  iubeft  huic  locutioni:F>W/>f'o>  in- 
qmtyV.tniutum  eft  lignum  ■  Diximus  efle  Synedochen,quia  Iub  liimo  comprc  hendit  lei  cmias  8c 
lapidcs,&  alias  rtatuas  cuiuicunque  (int  materia::quali  diceret,Omnis fcrma,aut  efrtsies  corpo 
rea,qu£  Deoa.fnn^kuryefieruditioyanitatum.SunMthoc  quad  pro  confeHo:&tamenfuiiTet  de 
hac  re  magnum  8c  acre  certamen  cum  iapientibus  mundi,  vt  nuper  diximus .  led  Propheta  non 
dignatur  cum  i!  lis  congiedi,&ieri6diiceptare,quoniam  res  per  le  latis  fuperquenota  fit,  nihil 
fcilicet  effe  magisabf  urdum,quam  coli  truncum  ligni,vel  lapide ,  lam  ex  hoc  loco  elicimus  ge- 
neralemdod:nnam,nempe  vbi  fibi  volunt  homines  Deum  reprxfentare  iub  aliqua  vilibili  for- 
ma,eosfeconiicereinfallacias,&impofturas  Satanx.CelebriseftillaiententiaGrcoorii  adSe- 
renumepilcopumMalsilienlem:  nam  bonus  llle  vir  deieceratimagines.quas  videbat  proftare 
adimr 


quanuist 

tuiffet  i 

quk,libriidiotarum:hxceft  claululaEpiftola,.ErP.ipiftishocknpertftinoie,imat?,incseireli 

brosidiotarum  .  intercavtinamfaltemtencrentilkidprincipium  Gregorii, noncfle  colendas; 

colunt  ccadorant  loco  Dei,  vtfatisnotum  eft.  Sediamdkiilludrelponlum  GregoriieiTe  pue- 

nle,&  fatuum  .  nam audimus quid  dicat  Propheta  ,ncmpe  in  ligno,&  lapide, &  in  omincfngie 

externa clTcvanitatemtqueadmodum etiam  Habacuk  i.cap.vbiloquitur  deidolis,vocat  in  un- 

gularinumero  npu  mlo,eftdoftor vanitatis:omnis ftatua,omnis imago, quibusputant  ftulti     "  -1*1  ' 

mortales  Deum  reprxfentarieft  doctor  mendacii .  Eodcm  fenfy  dicit  Propheta  nofter  ede  do- 

drinam  vanitatum  in  omnibus ftatuis,  nempequia  hoc  modotranifieurattuDcus.  quid  enim 

fimile  eft  ligno,  aut  lapidi  cum  immenia  Dei  potentia?cumincomprehenhbili  elTentia,&  maie- 

ftate^faciunt  ergo  homines  gi  auem  Dcoiniuriam,  dum  ita  ipfum  deformant :  quemadmodum 

etiam  Paulusprimo  ad  Rom.  cap  dicit  itaconuertivcritate  Dei  in  mendacium,  vbi  fcilicet  ex-  ^om  t .. 

iftimatur  aliquid  habere  fimile  cum  externishguris,&  quide"  mortuis,queadmodum idem  Pau- 

lusratiocinatur  17.  cap.Acl:.  An  exiftimatis^nquitdignojvellapidijaurc&argento  fimile  tffe  An.17.19. 

Deum?&  naturaliter  illic  diiputaf.quonium  ncgotium  illi  erat  cum  profanis  eentibus,non  ad- 

ducit  Legem:poterat  enim  profcrrc  caput  Deutcr.  vbiadmonet  Dc  is  fe  ita  apparuifle  popu-  Dent. 4.1^ 

lo,vt  tamen  non  vidcrit  faciem  hominis.-potcrat  etiam  adducerc  ex  I;  ia,&  Ieremia.S:  aliis  Pro-  : S 

■phetisteftimonia.ied  quoni^m  apudprofanos  homines  cocionabatur,  nempe  Athenisddeo  di- 


cAp    x.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

Aft.17.18.  cit,Vnus  ex  Poetisveftris  dixit  noseffe  genus  Der.fi  ergo  fumus  genus  Dei,inquit,nonnedetra- 
hitis  Deum  e  fuo  cxlefti  folio,cum  vultis  ilium  redigere  ad  veftra figmenta,  vt  lateat  fub  ligno, 
fub  lapide,fgb  auro,vel  argento  ?  nam  faltem  vigor  aliquis  apparet  in  hominibu s , prxditi  iirnr 
mente,&  intelligenda:ita  referunt  imaginem  Dei .  fed  lignum  mort  uum,lapis ,  qui  fenfu  carer, 
aurum,&argetum,quseiuntmetallaabfqueiatione,quibus  nulla  vita  fubeft,  an  habebunt  all- 
quid  aftineDeo,inquit?  Hoc  poffetmultocopiofiustra&ari  -.fed  tan  turn  cxponcmentcm  Pro- 
phet£E,&  fimul  etiam  oftendo  quorium  pertineat  haec  doc~trina>&  quomodo  aptan  debeat  in  co 
munem  vl'um.  lam  fequitur, 
>' 

9  Argentum  percuiTum ,  \eldidufl:umjx)c  efr,  mallcoficcontufum^tredd- 
ftumfir  in  (aminos,  fwcemrnfigmficatverbum  vyipercutere&itacontudere,  vt  resdi- 
ducdtiff^clprotrahatur.argentumagoldminathm ,  ~vtitaloquar}\>elmalleo  contujimt,  e 
Tharfist,ffcrciir,&aurumexOphas>opusarcifix:isJ,&manLis  conflato- 
ris.hyacinc/?us,&  purpura,veftes  eorum;opus  lapientum  omnes. 

Propheta  per  anticipationem  oftendit,quicquideft  fplendotis,aut  pompx  in  idolis,efTe  n  u- 
gatorium,&  pi  ufquam  puerile.nam  vnde  nt,vt  idolis  tantum  honoris  dtferat  mundus,nih  quia 
pompa  pel  ftringiteorumoculos?&diabolus  etiam  hoc  artihcio  fern  per  delulit  incredulos,ne- 
pe  quia  oftentamt  in  idolis  nefcio  quid,quod  mentibus  hominu  quafi renebras  offuderet.  Pro- 
pheta lgitur  occupat  has  ftultas  cogitationes:  &  per  concefsionem  4urMn,mquit,.ijferiur  e  Thtr- 
&,hoccft,exCihcia.namhoc  nomine  Scripturadefignattotamillam  regionem  tianfmarinam, 
qua;  oppofita  erat  Iudea:.  Scimusautem  CiliciaeiTeoppofita.Iudeav.nam  finis  maris  mediterra- 
nei  eft  jnterSyriam,&Ciliciam.vocant  mare  Thariispartem  ilia,  quattendebatverfus  Cilices, 
&  poftea  verlus  Afiam  minorenv .  Dicit  igitur  Propheta  afferri  e  longinqua  rcgione :  bene,in>» 
quit.cftconceisio:deindeaurum etiam afirerri  ex  Ophas.Nomen  hoc  male  quidam  interpreta- 
tiiuntaurumpui'um,velobrizum.namexhocloco,&pluribusaliispateteiTenomen  regionis, 
nempePerfiden-.nequeenimprocuifuita  Perfide:  faltem  eft  Oricntalishxcregioreipe&u  Iu- 
dea:.Deinde,  hjftrtur,inqiuUett<rHm  ex  0/>ta*:bene.accedit  etiam  artificium.-tf<o»  opus  Artifids ,  in- 
quit,hoceft,non  eft  aurum,vel  argentum  rudededlineamentafuntita'eleganterexprcli'a,  vtfa- 
cile  alliciant  ad fe  hominum  oculos .  deinde/w;/ manus(na.m  in  plurali  loquitur)co//y?:</ew ,  hoc 
eft,argentum,&  aurum  illud  conflata  funt ,  &  ita  cceperunt  formam  aliquam  induere .  acccisit 
deindc  artificium, quod  magis  ac  magis  expoliret  formasillas,  qua; exierant  e fornacc .  poftea, 
Jiyicintb«s,cr  purpura  funt  veftes  eorum,i&  eft,nonfufficitpretiofa  ilia  materia,  &  formaetiam  c  6 
cinne,&  affabiecompofita:  icdinduuntur  etiam  purpura,&  hyacintho.Poftremo,of^,  inquir, 
ptpientunhhoc  eft,cl:oatur  eximiihomines>&  quiexquifitifsime poisint  expiimerc  omnes  lineas 
in corporibus  illis. denique nihil poteft  deiiderari .  Sed Propheta quanuisin  ipeciem  conccdr.t 
incredulis quicquid poterat  gratiam  acquirere eorum  idolis :  tamen  oftendit  cue  meras  nugas: 
Sunt,inquk,puppa::  nam  homo,quimortaliseft,non  poteft  fabricare  Deum. deinde,quidars,& 
induftriaA  labor  hominis  poteft  hac  in  parte?an  mutabit  rerum  naturam?an  faciet  ex  auro,aut 
ligno  deum?veftis  poftquam  circundata  fuerit  idolo  aureo,vel  argenteo,  an  poterit  attollere  il- 
lud fupraca;los,itavtfumat  nouam  deitatem?Videmus  ergo  Prophetamita  per  concefsionem 
loqui,vt  tamen  ironice  loquatur,&  derideat  fatuas  Getium  ineptias,  quoniam  in  eorum  idolis 
nihil  fit  firmum,nihil  fit  denique  probabile.     Poftea  fubiicit, 

io  Atqui  Tehouah  Dcus  \ev[ias,qui\ertur}t)Deusy,eritatis)nonobfcruantfyn 
taxin  Hcbraicam.dixiffetenim no*  ^nV*  n-\n\lchouaheygo Deus  \critas,  ipfe  Deus  vi 
ta,&  Rex  feculorum :  a  furore  eius  contremifcet  terra,  &  non  fuftine- 
bunt  Gentes  iram  eius. 

Hie  Propheta  exultat,&  triumphum  agit Dei  nomine,quafi  erroribus  Getium  deuictis,& 
profligatis. nam  contemptim,vtvifum  eft,  difTeruit  de  crafsis illis erroribus,&  oftendit  fa pien- 
tes  mundi nimium  efTc  infipidos , qui'ita ftupefcant  in ligno  &  lapide.Nunc  ergo  magnifice  ex- 
tollitDeigloriamcumdicitjA^MJIfWrffce/rDfWjinquitihoceftjColantGetesfLiosdeoSjfabu- 
lentur  deillorum  virtute,  &confingantmultamiraculamcndaciter:If/;o«rf/;,inquit,f/?Df/«.vbi 
omnia  probe  examinata  fuerint,conftabit  vnicum  clfe  Deum:  &  omnes  dii  Gentium  l'ponte  e* 
uanefcet .  Hie  igitur  eft  fenfus  Prophetx:quafi  dicer et,Deum  fibi  fufficcre  ad  omnes  Gentium 
crrores  profligandos,vbi  in  medium  prodicrit  eius  maieftas,quia  tatusfit  eius  fulgcr,  vt  omnia 
quxalioquimiratur  mundus,in  nihilumredigat.PofteadicitiVmVrf* .  Hlc  veritatc  epponit  va~ 

nitatibus. 


IN    IE  REM  I  A  M.  84 

nitatibus .  dixcrat  lignum  efle  do&rinam  vanitatunr.mmc  dkit,Dcus  a  tern  Us  eflvcritas,  hoc  eft, 
non  opus  habctafcintiis  coloiibus:fucanturidolagcntium,vcftiuntur,on  atui,;i.qi,k.ledr.a-c 
omnia  nihil  habentlolidum .Ichotub  autemDeus  efl  veriias,hoc  eft ,  Dciis  non  aliunde mutu.itur 
quicquam,ledcontcntuscftleiplo,&  vutusciusper  lcfuishalxtaurhuiitatis  1)<  Aj'ciYOf/i  w- 
ritas,cr  Dcus  eft  wa,inquit.Poik\uam  dixit  in  elTefitia  vnius  Dei  veram,&lolidan,tfke,ioriam, 
adiungit  alteram  pi~obationem,quam  lunik  abhominumlcnlu,nenipcqu6d  Dens  ft  vita,  nam 
eth  Deus  per  feeft  incomprchenlibilisitamcn  non  tantum  (Igria  gloria*  Iliac  nobis  ponit  ante  o- 
culos,  led  quodammodopra:bcticpalpandum,qucmadmodum  dick  Paul  us  i4.eap.  Ad. intel-  Afl.14.17. 
!igkautem,ctiamii  homines  caccutiantjtamcnpalpandopoffeinucniri  Deum.Czciquanuisca 
reatvilu,  tamen  p.ilp.indorepcriuntcxitus,cumcircurricuntperauIam,vel  cubiculfi,rcpeiii!i.t 
lanuam  palpandokLindc  cum  voklnt  ingredi  etiam  palpandoieperiunt  ianuam .  fed  non  cpus 
eftcxireanobis,inquit  Pauliis.QH.iiquise>:cutietleipliim,intusieperktDeunr.  nanuniplo  vi- 
uimus,moucmur,&iumiis.ErgoliobiicimusDeumeiIe  incomprehefibilem ,  cenon  poiie.r.cs  '  ''7'z  ' 
confeendcre  ad altitudinem  gloi  ix  cius,vita  cei  te in  nobis  cft.fi  vita  in  nobis,ergo teftimonjum 
deitatis.quis  enim  ita  delipict,vt  dicat  fe  viuerc  ifeipfoJcum  ergo  a  feipfis  non  viqaot  homines, 
fedvkamaliundeprecari6obtincant,!equkurmipi!shabit.;rcDeum  .  Nunc  er^o  Propheta 
poftquamloquutuscftdccffentiaDei,dciceik  ad  praxim,ipiam.Etccrte  hacc  fcria'efl  Deuo- 
gnkio,vbi  non  ipcculamur  in  aerequoddifputat  Philofophi :  fed  vbi  experietia  femimus  vnum 
elFe  Deumquare?quiafumus.nonlumus  prop/nededfubiiftimus:  fifubiiftimus,certe  hypol  ta- 
lis confideranda  cft.ergo  effe  reperietur  penes  vnum  Deum,proprie  loquedo;vnde  icquitur  vi- 
tamhominum  effeluculentumfpecimcn  vnicardeitatis .  Deuser^ovitacftyCr  Kex  (e'culortm  .  nam 
quod  etiam  mundus  conditus  eft,deinde  quod  anni  alii  alios  lequuntur.  dcindc  quod  in  hac  re- 
uolutione  eft  tantavarietas,&  tamen  ordoa?quabilis,&  tempera  t  us,  quis  non  confpiciet  gloria 
Dei  111  hac  nuinditeperatura?Nunc  ergo  etiatcnemus  cur  Proph.vocetDeum  Pfgcnifcculoritm. 
Tandem  fubiicit,  A  furore  eius  contremifiet  terra,ar  Gentes  nonfttpinebmt  ir.tm  eius .  Quia  luuffet 
operaminter  GenteSjhlcadmonetludacos^eprouoceiitinicDeumjquiiudexerk  totius  mun 
di,&perdet  etiam  incredulos.quanuiscaccutierint  in  tenebris.Admonet  ergo  Iuda?os,nekaocu 
losclaudant  ad  praeferitem  Dei  ^loriam ,  quacillispropius  fuitpatcfa&a .  nam  Gentes  ex  opih- 
ciomundipoterantagnofcereD.um,&fueruntinexcufabilesiuda?isautemeratfamiliarisco- 
gnitio  ex  Lege.  Hac  ratione  dick  Ieremias,  Etiam  finunc  Deum  increduli  fecure  contemnant, 
tamen  vbiapparuentIudexmundi,tuncneceffcerittotam  terramexpaucfcere,&  non  ferent 
eiusconfpe£tum,&  prxfentiam  qui  nunc  ita  fuperbe  infultant  vera:  religioni  .Carterum  non  abs 
re  Propheta  tantum  opera?  fumpfit  in  hac  parte  doftrinx:  quoniamdecem  Tribus  abduftac  e- 
rantin  exilium,&  Chaldau,&  Alfyrii  triumphuagebant  deipfo  Deo,acli  deuiftus  fuiffet ,  quia 
non  potuerat  tueri regnum  Ifraelis,  quod  erat  fub  eius  tutela,&  prxfidio:&  mileri  etiam  Ifrae- 
lita;  poterant  defpondere  animos,cum  viderentitaie  afrliiSoseffe,  &trac~tan  crudelker,&  op- 
preffos  tyrannide  pudendum  in  modum,  quid  poterant  ftatuere,  nifi  fenon  fuifTe  curx  Deo,& 
vanas  fuiffe  eius  promifsiones,vel  non  fume  in  co  iatis  auxilii  ad  ipfos  fer uandos:  Hac  igitur  de 
caufa  tarn  magnkice  Propheta  extollit  Dei  virtutem,&  gloria,necalamkatesdeiiciant,  &  pro- 
fternant  fidemeorum,qui  putabantle  fuifTe dereliftos:&  hoc  roeliuspatet  ex fequcntiverlu,v- 
bi  notandum  eft  loqui  Chaldaice  Prophetam  :  &  vnushic  verluseft  Chaldaicusin  totolibro. 
Multumautemdiffert lingua Chaldaicaab  Hebraica.  Nuper  vidimus  Daniele loqui  Chaldai- 
ce,vbitradabatqu3cpertinebantadChaId3ros.nanivbiconcionatuseftapudpopulum  fuum* 
&edidkvaticinia,quxperuliarkcrEcclefiam  Dei  refpiceret,tuncHebraiceloquutus  eft.  liber 
ergo  Danielisfcriptuscft  Hebraice,nifi ex  parte  tertia,dumfcilicetvultabipfis  Chaldsis  intel 
ligi:ka  etiam  Propheta  hoc  loco, 

11  Sicfccundum  hoc,dicet  is  i  I  h<;,wquir,Dii,prbrfus  diuerfo  modo  loquitur  qu.ht 
ante ,£?  proximo  etiam  verfu  loquctur:  dij  enro,cjui  cadum  &  terrain  non  fece- 
runt,pereant  e  terra,  &  de  fub  cadis  litis. 

Ratio  autemeft.curiubeatlfraelkas  loqui  lingua  Chaldaica,quoniamtraclifucrat  in  cxi- 
lium,  &permixti  Affyriis,&  ChalJxis.Exigit ergo abilliscontemptisexulibusapci  tarn  &  li- 
beram  confcfsionenv.qualidicerctjEtiam  finunc  cftis in miferrimaleruituteA'vcsChaldari  to 
tumcliole  opprimunt  quail mancipia, tamen  afferkegloriamDei,&nonde(iftkeab  ingenua 
pvofelsionepietatis,&  dicite  illisquaG  conlpueretis  contra  iplorum  idola,  Dtjyeftri  pereatit  eter 
iA>zsrde  fub  calk ,  quia  ndnfecerunt  calm  nee terrain .  Nunc  ten  emus  Prophets  conlilium .  Scd 
reliqua  in  craftinum  diffcram. 

Precatio. 


CAP.    X.  IO.   C  A  L.   PR  AE  LECTION  ES 

Da  omnipotens  Deus ,  cumgloriam  tuam  nobis  confpiciendam  exhibeas  non  tantim 
in  cado^  terra  fed  ctiam  in  Legcj?rophctis,0'  Euangclio,®-'  ita  familiar  iter  tan  K- 
,  lio  two  vnipenito  patefeceris ,  vt  nulla  fit  ignovantia  excu/atio:da,  inquam^t profciamus 
in  hac  doclrina yqua  tarn  comiter  ad  tt  nos  inuitas,  eyfic  conslanter tibi  adhxrcamus ,  ne 
vlli  tnundi  errores  nos  abflrahant,fed  dcfxiftcmus  in  vcrbo  tuo,ciuodfalkre  nos  nonpo 
teft, donee  tandem  per ueniamus  ad  cxlejlem  beatitndinem,vbi  coram  facie  adfaciem  tan 
demfrucmurim  dona }cum  crimus  tibi  plane  conformes  in  Chrijlo  lefu  Domino  nofiro. 
Amen. 

COE  p  i  m  v  s  heriexponereProphctxfententiam.vbihortaturliraelitasadconftantiam, 
luiatuncdifperficrant  inter  Chaldxos.deinde  miferaerat  corum  conditio,  quia  feruilis. 
fcimuscnimquampetulanterdominenturviftores  vhibelloiubaftuseft  aliquispcpulus .  illi 
autem tr acti f uerat in exilium contumelix caufa.  Ergo  Prophcta hlc eosanimat,ne deficiatdcH 
perftent  in  puro  Deicultu,&cum  ingenue  profiteantur. Quantum  ad  fumma  reifpe6tat,dicit> 
Vereunt  e  terr4,o~  efib  c*lo  dij,quic*lum  ©•  terram  non  creurunt.  fumit  enim  principium  illud,  Dcu 
non  debere  cenferi,nifiqui  conditor  eft  atque  opifex  cxli&  terrx.  quisautem  dicet  ligncos,& 
lapideos  deos mundum  crealfenam  lignu  eft  materia  corruptibilis ,  ita  ctia  lapis.iam  formam 
acceperunt a  mortalibus  omnes  ftatux,qux  deorum loco  habentur.hinc  patct,  dcitate  non  fal- 
fotantum,ledetiamftulte&  prodigiofe  lllisafcribi.Hxc  igitur  ratio  eft  cur  dkax,Vereant  e tcr- 
rAdii,qninonfecemntcxlumarterr.im  .  Eftquidcmverbumfuturi  temporis,fedfcimusvt  pluri- 
mum  reiolui  in  opratiuum  modum  ap  ud  Hebraros.fi  quis  tamen  malit  limpliciter  accipere,  Dii 
qui  non  feccrunt  cxlum  &  terram  perib  unt ,  non  contendo .  tamen  altera  expofitio  mihi  magis 
probatur,qu6i  fcihcetimprecari  debeant  Ifraelitar  exitium  omnibus  idolis .  lam  quod  lingua 
Chaldaica  vtitur,diximus  herl ammadueriione effe dignum.tunc enim illis  negotium erat  cum 
Chaldxis,qui  proterue  infultabant  vero  Deo,  ciim  putarent  fe  eius  effe  viftores.  triumphum  e- 
nim  non  fecus  de  ipfo  agebant,ac  fi  fuiffet  proftratus  eorum  gladiis.Iubet  ergo  Propheta  Ifrac- 
litas  fortiter,&  animofe  afferere  veri  Dei  nomen,  &  gloriam.  certum  eft  hoc  non  potuiffe  ht ri 
abfque  prxfenti  periculo  mortis:fed  oportuit  vcros  Dei culcorcs  prxferrc  eius  gloria  propi  <x 
vitx,ita  vt  fe  exponerent  hoftium  furori,  q  ui  tamen  ipfis  dominabantur,  &  qui  traxerant  eos  in 
terras  longinquas.Videmusquantifaciat  Deus  fidei  confeisionem :  &  tota  Scriptura  oftendit 
hoc  facrificifi  maxime  ab  ipfo  probari.&  hinc  etiam  apparet,quam  inept  e  nugentur  qui  dicunt 
fe fidem  occu'te  fouere  in  animis,vtcunquedifsimulent  coram mudo  quod  fentiunt .  Videmus 
quam  frigidafit,im6infipidaeoiucxcufatio,dumfcilicetperfido  filetiovolunt&  vita  fuam,& 
pace  rcdimere  ab  impiis.  Hudie  qui  in  Papatu  viuunt,putat  hac  obicftione  fe  poffe  merit  6  ab- 
lblui,qu  6d  n  on  fit  temere  pcriclitandum  de  vita.res  autem  ipfa  oftendit,ita  fur  ere  hoftes  Euan- 
gelii,vt  fi  qais  verbum  faciat.ftatim  trahatur ad fuppliciu  .  Scd  comparemus  veterem  populum 
nobis,certe  mhilo  melior  erat  conditio  decern  Tribuum ,  ciim  agerent  in  terraaliena,&  eflent 
illic  mancipia.Cum  ergo  obferuarent  cos  Chaldxi,an  non  cerncbant  gladium  quafi  iugulo  iuo 
quotidie,imo  afsiduc  admotum>&  tamen  iubet  Deus  claudere  oculos  ad  hxc  difcrimina,&  in- 
genue prohtcri  quod  fentiunt:im6dcteftariidola,quoderatmult6odiofiusapudChaldxos. 
neque  enim  iubet  tantiim  dicere,  Deus,quem  colimus,fe  patefecit  A  brahs  patri  noftro,&  eum 
colimus,quiaexpertifuimusredemptorcm,&perpetuumcuftodemfaiutisnoftrx.nontantiim 
iubet  hoc  Proph.  dicere,fed,D;/ reftri  perexnt .Hoc  certe  potcrat  Chaldxos ,  etia  fi  alioqui  fuif- 
fent  modefti  homines,acccndercin  rabienr.iam  cum  &  fuperbia  eflent  elati  propter  vi&oriam, 
&ludxosexofoshaberent,fuitillisfermointolerabilis.QmdergodicetNicodemitx,quiho- 
diefibiblanditiasfaciunt;quiafatiscffcputant,finonabnegentDeumcxanimo,fedmetu  per- 
territi  vel  fimulent  fe abncgare,vcl  palam  oftendant  fe fuffragari erroribus'In  fumma, videm us 
nullam  effe pietatem  in  cordibus  hominum, nifi  accedat confefsio :  oportet  enim  mutuum  effe 
confenfum inter  cor,&  Iinguam.Sed poffet  quifpuTobiiccre,An  neceffc eft  fidelibuspcr  com- 
pita,&viasvrbisclamare,vnicum  effe  verumDeum?refpondeo,Mc  non  fuiffe  omnes  ele&os  ad 
munus  propheticum,  vt  pafsim  concionarentur:  led  hoc  tamen  omnibus  fine  exceptions  man- 
dari,vtdeteftenturidola}fivideantgloriam  Deiprobrofetraduciabhoftibus.  nam  vult  Pro- 
pheta eos  opponerc  hanc  refponfioriem  contumeliis  eoruni,qui  tunc  occafione  fibi  data ,  potc- 
rant petulanter  infurgcre contra verum  Deum.    Nuncfequitur, 

il    Faciens  terram  in  virtu  te  fua,difponens  orbem  in  fapfentia  fua, 
&infuaintelligentia  extendit  cxlos. 
13    Ad  voce  dando  fonitum  aquarum^V(f//vftW  copiamacpiarwi,in  cxlk: 

& 


I N    I  E  R  E  M  I  A  M.  9f 

&  afcendere  faciens  cleuationes  ab  extremirate  terra:  ,  fulgura 
ad  pluuiam  creans ,  facets  vf  pnus  ,  &  educens  veatum  e  tfiefauris 
fuis. 

Nunc  rurfiu  Hebraice  loqui  incipitleremias.   cohfulto  enim  pofuit  Chaldaicum  ftr- 
monem, vtoftcnderctnou  cedendunicli'c  impiurum  blalphcmus, li prouri.eiuLliiinaientla- 
crum  Dei  nomen.  Sed  quia  needle  eft  ,coi.feilionem  oris  prodirc  a  fide,tauquam  a  radi- 
ce  fru&um,  ideo  Prophcta  hie  admonet  Ilraehtas,  vnicuni  cflc  Deum,  quia  piartcr  eum 
non  repcrictur  qui  rerram  ercaueiit,  qui  dilpouieiir  orbem,  qui  extendent  talos.  Si  c  - 
go  hoc  non  compctit,nifiin  vnum,lequituronines  dcitatcs,quaslibimundus  fabricat  ,  ehe 
raliaSj&etremeraludibriaSatanXjquiHus  mundoilludit.  Etccrti  nemo  cordate  le  eppo- 
netcrronbus,  niliquiprol  e  renucnt  Dtivcriutcm.  Scimus  fuiiTeolimqucldamiiitci  Phi- 
loiophos >  qui  locole  ,  Si  facae  ridcrenr  vulgi  dehria  :  led  nen.o  i'eno  lukepit  June  cau- 
fatir.neque  etiam  porerant  patrocimum  iukipere  gloria  Dei, qui  cm  lllis  ineocnitus.  Er- 
go necelTe  eft,  quemadmodum  dm,  ncsfundan  in  vcra&  iinceialde,  vtaccedat  deindc  x- 
dificium  .  Nam  profeftio,qua  Deo  tribuitur  lua  gloria,  eft  quali  iiipirficies ;  fides  auttm, 
quadatttintusin  corde,tft  quali  fundamentum  .  Nunc  ergo  tenemus  coniilium  Prophe- 
ts, cum  dicn  vnumeirc,qui  rcrrarh  fecerit.  Loquitur quidemabri.pte,  fed  oratio  plus  ha- 
ter vchemenuauum  nomen  Dd  lupprimit,ac  virtutcmcius-m  medium  prufett  ;quuli  dice- 
rtt,  Vnuscft,  vnuseft,  quiterramcreauit,.vnuseft,quidUpoiuit  orbem, &  qui  cxtci  ditcilos. 
Cum  ha:cnoncompetant  in  plures, fequitur homines perptramimaginari  Varies dtos.  Duit 
i3^'wcre^WrJw»«/«4V;>"/«/f.AlluduadlolidLimterrsftatuin.PhiIolophiquidemoft(.ndi;nt 
rmuralitci  ftarcteiram  inpun#o,quoniamfitgrauiflimuneIemcntum:&oftcndunt  ratir.nem 
cur  terra  lie  pendcat  in  medio  ..ere  >:;uia  centrum  mundi  attrahit  q  uod  magis  graue  eft .  &  hare 
quiJem kite  Jilpjtantiinterea vlteriusprogredineceffc  eft.  Nequeenim  centi&terra: eft prin- 
c'Dium  creationis  lequirur  ergo  luipcniam  effeteiram in  aere,quoniam  ita  Deo  placuit.Ergo 
cu  i  fortitudinem  D.i  commendut  Prophtta  interrar  polifu,non  dubium  eft quin  ad  firmum 
eiusftitumalludat  Adiun  V^fli:2..imus  eft  cjii  dirt>ofmt  in  ftpicntU  orbem.  non  exprimiteflev- 
pum,i£cl  ifitelligit  ncire.  Qj.ui.juam  veru  nomer.  'janaccipitur  pro  orbe  tcrrarum ,  poteftta^ 
men  latiuspit^re.Necdu'  i  ;.>quinialtemcomprehcndai  Prophtta etnmmare.Etkimus non 
ita  In '  [Utter  locutum  futile Spintum  in  Lege,&  Prophctis,quonian  fly!um  formauit  adco- 
munearj  vulgi  captum.  Diciteno  orbem efle  dtfpofit um  tn  faytentix  Det.  Eft  enim  hoc  admirabile» 
aq  uas  lie  terra  milcei  i,vt  ramen  haleanr  pn  pr  uim  domic  ilium,&  coerccantur  vt  non  obt  uax 
terrain;  &  etiam  in  ipfa  terra  effe tantam  v:  rutatem .  aipicimus  ab  vna  parte  montts.deinde  oc 
current  collicu!i,lunt  prata.it  ntfyluijlunta^rilatiui.Acccditquidimadhancvanetaternin- 
duftna  hominutrr.l'ed  wdemus  vt  D^usterram  aptauti  it  in  diuerks  vius .  1 1c  ere c  tcfulget  ad-     ^y. 
mirabilisDalapieDtij.Ptfteavbidetaj'isloquitu^dicitje.v/fW;  v^LneCosfutflrDeiiittelligei)' 
tit.  Vtitur  quirle^i  vanis  nominir  us, fed  rem  vnam  deli  *nat,r.epe  con!  iderrin polfe  lingularern 
D_i  fapienfa  in  terf  i,&  in  carlo.  Q^Joa  ;equtnte  verk  m  c6texunt,&vcri  u  tVi  .dicer  interpre- 
tacar:q  odkilicet  D^uscilusextei..t,'  uobducitnubibus.quoma  iequittrveil  uT;>/o,quod 
t.intundemvaler,arc]uedando  multitudinem. fed  accipiturlarpeinrinitiu us  modus  pro  prarteri- 
to.Er;oauoniam  harccxpo!  tio  coaSaeft.&nin. is  long epetira,  ego  earn  npudio.  Nee  dubiu 
cftquin  Prophetahicloquafir  denatiua  ca"!oium  forma  •  Cum  auten    D.us  cxlos  obducit 
r'jMhu.siiOjpp.iraveracllorumefagits   DeindcExtedtretorqtctu^C  i.oc  cft,verbumhoc 
nftlJbaMcnumfenfum,  iiaccip  tur  prooblcurannu'  ibus:&  qui  ilnecoi  tenticneexpendent 
lu.um  ,ftci'ehecadmitttnt,ncn  pt  Proph^t.im  loqui  deca*!e  rum  extenfione:  vt  paO.  mSeri- 
p:  .ra  D-iiapitrti.imcommendat  m  hocartiricio  inaftimal  lli.  namcarlum  diciturtfTeexpan-  p/j/,104 
1  .  ti  kiprateiramjquiavridi^ueipfotegitur.  lam  quanuislinplic  iter  Cx\l  rum  nomen  vfiirpet 
I.remi.istamcncOmp!e£titur  miracjuia*,qua;  in  cx!o  apparent:  it  odlcilictt  Sol  quotannis  con- 
nciat  propr'um  curiunv.deinde  quotidie  r.piatur  aduerfo  motu  :  etiam  Ptancra*  habcant  duos 
mort,sdiuerios:prd?tereaqi.6dhuc&  lllucdcl  ectantindiuerlasparte<:  qiu  dSol  nuncvidea- 
t  ir  alcendcre,nuncdelccndtre.  Dsniquearcana omnia  Aftiolo;  iarhic  breuiter  commendat 
I  remias  cumdicit  expands  fnffe  Cdtlos  *  Dp«,  idque  fingulari  Sc  mcomparabili  fapientia. 
Qu  nuis  tr^o  breuiter  perftringit  hoc  inligne  Dei  opihcium,  vult  tamen  nos  diligtnter 
in:;ftere  in  hacmtdititionei  quia  faci'S  euanei'cent  omnes  errores  Sc  omnia  rigmei.ta,  vbi 
prole  expendemus  virtutem,&lapicntiam  Dei  in  creatione  carli  Sc  terras, &  in  ordine  to- 
ti.ismuiv'i .    Nuncdi  (cendit  Piophctaadalia  Deioptra  ,nempe  qua  variis  modis  contm- 
gunt.    N'm  in  natura  eft  perpetuus ftatus,  quantum  ad  ca*Kim,&  terra n,:deindefunt  mulra 
accidentia ; quoniam  vbi  D.us  obtenebrat  aerwii,vbi  eatitat  ventos,&  grandintm  vbi  enuuit 


CAP.    x.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

pluuias,haic  contingunt praetcr  ftabilem  illam mundi  formam,de  qua  prius differ uit.  Videmus 
ergo  Prophetam  hacienus locutum  eiTe  de  perpetua  &  ftabili  gubernatione  mundi ,  quantum 
attinet  ad  ordinem  creationis.Iam  licuti  dixi,  nunc  alteram  fpeciem  proponit  >  nempe  quod  Deus 
focefaa det,  vel  emittat  cepiamaqttarum  e  cxlo.  pan  vertunt quidam  Sonitum:  fed  potius  hie  acci- 
picur  pro  multitudine  aquarum,vel  copia.  Vocem  porro  Dei  hie  accipit  pro  tonitru  .  Quanuis 
enim  iarpe  pi  uat  abfque  tonitru,  vbi  tamen  Deus  e  ca:lo  tonat,  fir  fubita  conuerfio ,  &  qua?  non 
modo  aeremipium  conturbat,fed  animos  etiam  noftros  percellit.Quoniam  ergo  in  fubita  ll- 
la,&  inopinata  mutatione  melius  relucet  potentia  Dei,  Propheta  dicit,  hdvocem  dare copiama* 
quorum :  dicit  poftea ,  \fcemlere  facit  elenationes.  Videmus  enim  vaporesexurgere e  tei  ra,&  fur- 
iumattolli.Ph.il  olbphi  oftendunt  qua  rationeidfiat;  fednon  poterit  tarhen  excludi  virtus  Dei, 
vbi naturaliter  aliquid  fieri  dicimus.  Nam  hinc  melius  cognofcitur  quod  docet  hie  Propheta, 
nempe  Deum  ita  difpofuiffe  orbem ,  vt  dum  attollit  vaporcs  furfum ,  oftendat  fe  dominari  in 
cslo,&  in  terra.  Et  dicit,  kbextremtterrtt  .  Nam  videbimusvaporesoriri  procul,&ftatim  o- 
perient  capita  noftra.  nonne  efthoc  mirabile?  St  nifi  vfu  vilefceret  hoc  miraculum ,  eer- 
ie raperetnos  in  admirationem  fui.  Ergo  Propheta  hie  expergefacit  homines  a  fuo  torpore, 
Vt dticantquod oculis  iplbrum  obiicitur  conliderare.  Dicit, Creans,  vel  faciens  ,fulgura  ad  plu- 
ttiam,vel  cumpluuia  .h  enim  quidam  hicaccipiunt,aclidixiiretmifcerifulgurapluuia:.  Etcer- 
t£  videmus  res  effe  contrarias  ignem,&  pi  uuiam :  &  tamen  ignis  generat  aquam:  deinde  habitat 
in  media congerie aquartim.pluet : &  iimul  tamen accenfusent  aer  multis  fulgetris.Cum  ergo 
rescontrarias  Deus  ita  fimul  implicct,deindeignemfaciat  originem&caufampluuia?,nonne 
hoc  miraculum  deberet  etiam  lapidesipfos  mouere?  Quant  us  ergo  ftupor  eft  in  hominibus,qui 
nonattenduntadtam  dilucidumopusDei,inquopoterantagnofceieeiusgloriam  tarn  infa- 
pientia  quam  in  potential  Poftea  dicit,Do«»  educere  ventos  etbefauris  fats,  vocat  thefawos  Dei  lo 
ca  recondita.nam  vnde  venti,nifi  ex  cauernis  tcrr2?Cum  ergo  terra  vbi  caua  eft ,  generet  ven- 
tos,  merito  Propheta  dicit  illos  reconditoseflWs  thejauris  Dei.  Caufam  etiam  reperiunt  Philo- 
fophi,cur  venti  e  terra  exurgant.Nam  fol  attrahit tarn  vapores ,  quam  exhalationes:ex  vapori- 
buscreanturnebula!,creanturniues,creanturpluuia:,proutdifpoi]ta  eft  media  regioaeris.Iam 
exhalationes  etiam  creantur,inde  tonitrua,inde  f ulmina,inde  etiam  cometz ,  inde  venti .  nam 
exhalationes  diftant  a  vaporibus  tantum  leuitate,&  rantate .  vapor  eft  cralTus ,  deindegrauis. 
Ergo  ex  vapore  pluuiaxxhalatio  autem  leuior  eft,deindenon  adeb  denfa:ideo  exhalationes  ge 
neranttam  fulminaquam  ventos,prout  fcilicet  plus  eft  caloris,  vel  minus .  Vnde  fit,  vt  eadem 
exhalatio  nunc  in  ventum  erumpat,nwnc  in  f  ulmina?nepequia  concipit  pi  us  caloris  exhalatio: 
deinde  vbi  denfata  eft,  aflurgit  in  aerenr.venti  autem  euanefcunt,  8c  ita  infimam  partem  mundi 
conturbant.Hscdicunturphilofophiceifedinterea  caput ipfum  Philofcphis eft, refpicere  in 
Deum  ipfum,^w  ventos  educit  e  thejaurisfuis,c[uia.  tenet  reconditos.Miramur  fubitb  orni  vetum 
vbi  eft  ferenitas:  quis  non  agnofcat  ventos  Deiarbitrio  creari :  deinde  hue  &  illuc  adigi ,  &  im- 
P/4J.104,    Pelli?  Etideo  in  Pfalmo  vocantur  ccleresnuntiiDei:qui facit  fpiritusnuntios  fuos.Sequitur. 
4 

14  Stultus  eft  omnis  homo  a  fcientia,  vertunt aHj,pr<£fcientia}  fed 'perpe- 
ramjneo  mdicio,  pudefa&us  eft  omnis  conflator  a  fculptili :  quia  menda- 
cium  conflatile;&  non  eft  fpiritus  in  illis. 

Quidam  initium  verfus  nimis  argute  accipiunt,  quod  fcilicet  homines  infatuet  proprium 
Rom.i.xi  acumen,  vel  fapientia,quamfibiarrogant,quemadmodumdicitPaulus  homines  euanefcere 
in  fuo  fenfu,vbi  Deum  concipiunt  pro  fua  imaginatione.  Sed  magis  pop ulariter  loquitur  Pro- 
pheta.Dicit  ioiturftultos  effe  omnes  artifices. .Nam  fcieti«  nomen  hie  accipitnon  pro  liberali  do- 
&rina,fed  pro  fcientia  artificum,fiue  lint  lignarii  fabri,  Hue  ferrarii,  &  quicunque  vel  conflant 
vel  fculpunt,velfabricantligneos&  lapideos,&  argenteosdeos .  nam  hoc  colligitur  exfecun- 
domembro  verfus. Et  nulla  eritambiguitas,fiexpedamus  Propheta:  verba. Duobusenim  mo- 
dis  rem  vnam  exprimit ,  qttedftultijint  omnes  artifices.  Poftea  addit  fpeciem,  nempe,  inquit,oww/j 
conflator.  Videmus  ergo  Prophetam  hie  non  accipcre  ftri&e  Sapietis  nomen,  fed  extendere  etia 
ad  artes  manuarias.  Cum  autem  dicit  artifices  efiejiultos,nondubium  eft,quin  illisadiungat  o- 
mnes  ralforum  deorum  cultores.  Sed  fapientiam  eorum  traducit,qui  applicant  quicquid  eft  in 
illis  artis,  &  fcientia  ad  restam  vanas:Ecce,inquit,  putabit  vel  aurifaber,vel  quifpiam  aliusar- 
tifexfeeflevald^ingeniofum,  fiafrabreexfculpatidolumaliquod:impendet  quicquid  eft  in- 
genii,  vel  artis  ad  rem  tarn  vanam.Qufenam  eft  ifta  ftultitia?  nam  putat  fe  Deum  facerc  manu 
fua.intereanonmutat  vel  argenti,vel  auri  materiam.  Forma  duraxatadiungit:  fed  formalize 
non  cotinet  vita:&  ideo  fubiicit  tande,»c»  eft  fpiritus  in  illis.  Sed  prius  dixit  eos  qui  conflat  fcul- 
ptilejW^Wjhoc  eft,deprehediinfua  ftultitia:  quemadmodu  vocauitipfosfatuos,autbrutos. 

Nam 


IN    IEREMIAM.  U 

NanTiJW in  coniugationeHiphilugnificatftultum fieri: Ted  nomennjjjafigniricat  brutum  ani- 
mal .  Ergo  ismominioie  comparat  atinis,  aut  bobus,  &  alus  brUtisanimahbUs  prxtlai  os  litus 
artifices, quifamam  libi  comparantexelcganti  forma  iuorum  dcorum.  Qmdam  vertunt  1- 
ftudlDJ  Openrnentum  :iednondiibito,quinligiiificetconflatile.  re  petit ei.im  quod  prim  di- 
xcrat,nempe pudefii&os ejfe confatores a  fcnlptili .  Inlummadicit  conJLttite  ejjenxnd.icium,  qui.mon 
eft  inill/s  jpiritus ,  inquit .  mutat  numerum ,  led abicjue  ia&ura  ienltis .  Paulo  ante  vidini us  1- 
dolaeiTeeriiditionemvanitatis-.quialcilicctnimiscrali'ef'alliinturjacdel.piunte^iiiveiluntglo 
liam  Dei includere  vel lapidi,vcl  ligno.Dicent  prophani homines,  tibi niiquam hoc  venilic in 
mentenv.icd  res  ipl"a  coarguit,eosmentiri,&  obtendere  vanos  pi  JEtextus.Nam  cur  hducianilo- 
cantmidolis?curfecoramillisproftcrniuu?cur  illucdiriguntpreces,&  vota?  Volunt  igitui 
Dcum  habere  prxicntem  in  forma  ahqua  viiibili .  IamPropheta  dixithahceffe  eruditiouem 
vanitatum,quia  icilicct  Deumtranstigurant  quicunque  iimilem  cxiftimantauro,  &  argento ,  & 
putant  quicquam  habere  afnnecumhismortuiselcmentis>qiixienfu  carent.Eodem  conli- 
lio  nunc  reyrtn,confl*tiie  efie  mendtcium.^aire?.  quia  conueititur  in  mendacium  Dei  ventas ,  vt 
inquit  Paulus.  Hxc  igitur  prodigiofa  eft  deformitas,ciim  homines  irnaginantuf  vel  lapidem,  Ronj.i.ij 
vclli  Tnum  cfle  efngiem  Dei .  Nihil  enim  limile:nec  poteft  hoc  in  animum  iilbire  hnegraui ,  8i 
atroci  Dei  contumelia.Et  ratio  etiam  notanda  eft :  Hon  enim ,  inqutt  fpiittus  eft  in  Hits .  Deus  eft 
vita  vitarum ,  vtitaloquar .  lam  voeareimaginem  Dei  remmortuam ,  in  qua  nulluseft  lenius, 
nee  vigor,nonne  hoc  eft  vertcre  luce  in  tenebras?Ergohxc  ratio  nobis  tcneda  eft,  &  debet  no- 
bis l'ufricere  ad  refutandos  omnes  errOres  cum  Propheta  dicit  non  rj]e  fpiritum  in  idolis,  hoc  eft, 
inligno,lapide,auro,&  argento,ide6quceffe mendacium , quia Deusnon  iuftineat  ie  confeiri 
rebus mortuis,& qux ienl~u& vigorc carent.    Poftea addit, 

15     Vanitas  funt  Opus  illufionum ,  in  tempore  vifitationis  ipforunt 
peribunt. 

Confirmateandem.fententiam.priusvocauitnpwmedaciumjnuncvanitatemnominat'raf 
codem  feniu:/a»r,inquit,vj»«Vrfj'.  Dixcratcffemendacium,  hoc  eft,  homines  nimiscrafle  decipi, 
dum  volunt  prxientiam  D^i  quxiere  in  rebus mortuis.iam  addit  v<tnitatem:&.  UquitUTyeJ}e  opus 
illufronum.  Alii  vertunt  Subiannatiot.u,&  pal'tiue  accipiuntddeo  Chaldxus  vertit  rem  efle  ludi- 
briovelrifudigna.  Sjdpotiusaccipiturproimpoftura,veldeceptione.CumdicitIacob  matriGfW#17,ig 
fux,  Reperiar  in  ocuhs  patns  mei  illufor,quidam  etiam  illic  vertut,Reperiar  iublannator.  Sed 
potius  intelligit  Iacob  ie  deprehcium  in  in  mala  ftde.vel  in  dolorquaii  diceret,  Ero  inipoftor,& 
pater  meusdeprehendet  fraudem.Sic  etiam  hoc  loco  vocat  opus  deceptionum,quolcilicet  ho- 
mines feipfosinfatuant.Non  ergo  limplieiterdocet  idola  fubfanmtionedignaelTe,iedpotius 
hoc  refert  ad  eorum  vxianiam,  qui  imaginantur  deos  effe,  ficuti  pnus  dixcrat  efle  vanitatern>& 
mendacium.Nequeenimdubiumeft,quin  pluribusmodiseandemlententiamrepetatatqueco 
firmet .  Tandem  adiungit ,  In  tempore  vi(it,itionis  eorum  peribunt .  Relatiuum  tarn  de  ipfis  idolis, 
quamdeChaldxis  poteft  accipi :Ciimaduenerittempus  vifitationis,  nempe  vtpuenamdeho- 
ftibus  Eccleiix  i'umat  Deus,tunc  etiam  peribunt  eorum  idola:vel,Cum  aducnerit  tcmpus,quo 
idola vifitabitDeus,etiam  peribunt.  Etvterqueienfustolerabiliseft.  imoquodadremipiant 
fpeftat,ndiilfereintereft.PoterantexcipLTeIl"rae!itx,Qjai  fit  igitur,vtdii  falfi,quosfibi  homi- 
nes fabricarunt,colantur,  &  fintmagnoin  prctio  ,&  celebrerur  eorum  fama  ?  quomodo  hoe 
Deus  patitur.ac  difumulat?poterant  igitur  liraehtx  ita  excipere  .  Ideo  Propheta  occurrir,  P*- 
rib>4nt,inquk,fed in  tempore  vtfitttti0nis.hxhon3.tio  eft  ad  patientiam,neanimis froigatur,  aut  dc- 
bilitentur  fideles,tamet (i  videant  ferri  hominum  humens  argentcosdeos,  tametii  vidcat  ligna> 
&  lapideslocari  in  locis  excelfis :  deindefieridlis  fuffituro,  &  ofFerri  faenficia.  C^uanuis ergo 
videanttanto  in  pretio  idola  efle,ne  tamen  ideo  concidjfnt,vel  deficiaat  a  vera  pietate ,  quonia 
expeftandum  fit  vifitationis  tempus , quo  Deus  exequt tur  fuum  indicium  tarn  aduerfus  falfos 
deos,quamadueriusipforumcultores.Nunccrgo  tenemuscurde  vilitationeloquauir .  Se- 
quitur, 

16    Non  ficuti  illi  portio  Iacob, quia  creator  omnium  eft:  &  ifrael 
virgaha^reditatis  eius;Iehouah  exercituum  nomen  eius. 

Diximus  paulo  ame,no  poffe  ex  animo,5r  cordate  reiici  fuperititioncs,nifi  poftquam  agnf- 
tus  eft  verusDeus.  Nam  prophani  homines  etia  li  non  probet  opiniones  vulgi ,  tamen  dilputat 
in  vtraquc  parte:et  interca  nihil  eft  tlhs  ;erto,&;  iohde  peri'uafu .  Necefle  igitur  eft,vt  prxcedaC 
venDei  cognitio.  Etideo  Prophetx  quotaes  de  idolis  loquutur,ponut  veru  Dcum,  quia  gar}* 


CAP.    X.  IO.   C  AL.   PRAELECTIONES 

effet  tradueere  fkiltitias  illas,nifi  Deus  in  gradu  fuo  fimul  ftatucrctur.Ergo  ob  hac  caufa  item 
dicit  Propheu,Deum  qui  til  pars  liratliSjnoneffeiimilcidolis.VocatDtumportionSIfraclis, 
Vt  contineat  populum  in  pura  Legis  do&rina  quam  didicerat,&  qua  ftu  rat  imburus:  &  ita  ab- 
ftrahitllraelitasab  omnibus  hominum,vel  Gentium  figmetis.Pw/*o  lginn  I  •itbttm  eBfmiHsi- 
dolif  .quare?£/f  cnimfiffor  omnwn,uiqmt,hoc  eft.opifex  txli,&  tcri£.deinde,£//  Ifraehirga  b#- 
yf<&M/w«;w.Sedvirga  etiam  poteftaccipi  prodecerrjpeda:&mihiicxuJushicienlusmagisar- 
ndct,quonum  adiungit  Hxi  editatem .  Dcus  auttm  iimilitudinem  ha"nc  lumit  e  v  ommuni  vfu, 
quemadmodum  folemus  metiriagros,&  hxreditates  dccempeda:ideo  dicit  \atvb  efle  virgatn,  hoc 
eftdecempedam,vel  baculum  meni  urarium,  vt  ita  loquar ,  kxreditatis  Dei .  Et  tandem  conclu- 
de lebeaam  exeratuum  effe  eius  nomen. 

Pkecatio. 

Da  omnipotent  Deus ,  quandodignatus  estamfamiliaritcr  te  nolis  qftendere  >  <& 
qwtidie  etiam  dtgnaris  conjirmare  nos  in  vcritatetua ,  ncdeclinemus  \el  ad  dextram, 
yelad fimftram  Sed pendeamus  toti  a  "verbo  tuo:  tyfictibi  addiEii  fimus ,ne  v//t 
mundi  errores  nos  abducant :  fed  cor.ftantet  perftcmus  in  ea  fide  quam  didicimusex 
here  tua ,  ex  Prophet  is ,  £T  ^-uangcho ,  vbi  clarius  nobis  irniotuxfti  per  Chriflum, 
donee  tandem  fruamur  plena  ,(f  pcrfeSla  gloria  tua ,  vbibieamfuenmus  transjigu- 
rati ,  citmfahect pcrue  .enmus  in  earn  hcereditatem ,  qua  nobis parta  eft  vnigcmti  fdij 
tuifangune ,  Amen. 

17     Collige  eterra  merces  tuas  qua:  habitas  in  munitione. 
t'3     Quia  tic  dicit  fehouah,Ecceego  fundaproiiciens  habitatores  ter- 
ra v  ice  hac;  &  coar&abo  eos^clyfaciamvt  obfideanteosjft  inueniant. 

Primumverium  quern  recitauimus,Hebrxi,meoiudicio,perperam  torquent  adChal- 
dxos.DixeratquiJeniieremias,ftuliaseilcoainesGcntes,quxfibifabricant  Deoshpideos,& 
ex  corruptit;iii.juiuis nut eri.i:fed  vidimus  quo  conlilio,nepc quia neceireeratLraehtas,ciini 
clffiic in  ..id oi.i-.ik.  prxter  ignocnima  exilii  etiam  eflcut vaide  exofi  Chaldxis,&  A flyiiis:necttlc 
igitur  f linens cuniirmari.neproptereadeicil'cerent  a vero Dei cgltu.iedconftanterallererent 
ciusDaglorum,aquo  fperabantreftitutionem.  Quod  ergo  exponunt  omnesfere  Hcbixi 
hancverlunideGhaldxis,omninoabfurdum  eft,  quia  contexi  debent  duo  verfus ,  Congreg* 
merces  tua*,tumjkdkit  Iebonuh .  Mirum  eftautem  ,Interpretes  illosfecundum  verfum  accipti  e 
de  Lraelitis ,  interea  concife  lcgerc  iuperiorem  verfum ,  acii  nulla  effet  coniun&io :  cum  tamen 
appareat ,  poftca  caui'am  rcddi,cur  iubeat  contrahi  omnes  merces .  Senfusautem  fimplex  eft, 
totamregionemobnoxiam  fore  libidinihoftium,vt  earn  diripiant. Quoniam  ergo  inftabatva- 
ftatio ,  ideo  iubet  Prophcta  cos  quihabitant  in  locis  munins,  contrahere  mercesfuas ,  vel  con- 
tra&ionenr.poftea  enim  de  voce dicemus.  Diximusautem  iam  pluribusloeis, Prophetasironi- 
t.eperftnngcr(.toiporcmpopuli:quia  frigebat fimplex  do&nna nifi ageretur cum  ipfis  qua- 
fiuimultuole.  Propheta  igitur  fuicipit  perlonamhominisjquiaffertterroresbellicos, quem- 
admodum pau'6  poll  clarius  videbimus.  Sed  hoc  loco,  vt  alibi  ,dcnuntiatnufquam  in  Iudxa 
tutum  fore  locum,  niti  in  munirionibus,  qua:  tamen  ipixnon  poteruntrepellere  hoftiumim- 
petum,vt  etiam  luo  locodicetur.  Quod attintt ad  vcrbum:quidam  exponunt ,  Congrega  hu- 
miliationem tuam  .  Vi*  enim  figniricathumiliari-.iedreferunt  ad  Babylonem,quafi  diceret 
Propheta, lam  define  fubigcrercliquas  omnes  Gcntes .  Etita  verbum  *)0»aceipiuntpro'con- 
tradione,vbi  modus  aliquis  imponitur.Sed  iamdixinon  poffeexponi  hunc  verfum  de  Ba- 
bylonc,nec  de  Chaldiis. Cum  ergo fermonem dirigat  Propheta  ad Iud2os,vel  denegotiatione 
loquitur ,autmci'cibus:vclderebuspretiofis,q ux folentcolligi,&  recondr.quafi  diceret,Colli 
geconcra6tionemtuam  .  Nam  yjj  Ugniiicat  etiam  contrahere.  &  ilia  eft  propria  figniricatio: 
per  tranflationem  pro  negotian  poftea  capitur.  Sed  de  re  ipfa  videtur  nulla  efle  ambiguitas, 
quoniam  Prophaa  oftendit ,  totam  Itidxam  breui  vaftatam  iriab  hoftibus:  8c  quoniam  expo- 
lita effet prxdavdeo agendum effe  quod  fieri folet,nempe  vt  colligatur  quicquideft  pretio- 
fumin  vi  bes munitas .  In  lumma,  Propheta hlc  denuntiat  bellum Iudxis,&  fimul cladem,  qux 
graffabkur  per  totam  terram .  Terrx  ei>im  nomine  fignificalplanam  regionem :  &  opponitur 

terra 


IN    I  ERE  MI  A  M.  84 

terra  vrbibusmunitis.  Sequitur  ratio ,  Skenimdkit  lehouab ,  Ecce  ego  fundi  pmii'um  bubit.ttorer 
terra :  terra  hlc  aliofcniu  accipitur,  ncinpe protota  regione .  Vbicunqueergohabiter.t  ludxi, 
cxtraheteosDominus,inquit  Propheta ,  <jtufifnnd.i  proikeret . Nuncergo  videmus itcrum  dc- 
nuntiariludxisquam  lpernebant  vindictam,cjuoniam  lectin  iacebant  inluis  dcliuis:&  quo 
magisacmagisprouocarent  iram  Dei,  putabamfabulam  effe  quicquiddiccbat  Ieremias  deii- 
Iiil'S  uidicio  .  Comparat  autem  violcntum  exilium  projection!  lapidis ,  &  Dcum  comparat  fun- 
ditori.Scimusdumcorquetur  funda>&  proiicitur lapis, quam  violentus  litmotus  llle.  Ergo 
talem  iaculationem  hie  miiiatur  Dens  popu1o,qu6dlcilicet  hue  &  lliuc  illos  violenterdifiicietf 
quemadmodumfolent  lapidese  funda  proiici .  Dick  ficebic,  nemyc  vt  fciant  ludxi  cladem 
fore inftar  fubitx  proccllx.  Nam  fxpius  experti fuerant  hoftium iniultus .  led  nuncfc  redeme- 
rant,nunc coaSi  hierant  Affyrii ,  &  Chaldxi  ob alios  motus  ciirfum  refleclcre :  vel  mirabili- 
ter fuerant liberati  Dei  auxilio:  fperabant  idemfemper  fore .  prxfertim  vci  6  putabant,fe  bel- 
lumtrahendo,poffchoftcsludificari,quemadmodum  fxpius  fecerant  .poftremo  hinc  indcex- 
pectabantauxilia  .  Ergo  Propheta  iigniricat ,  fie  abftra&um  in ,  vt  Deus  illos  fimul  omnes  e- 
liciat  a  patria  ,  &  chciat  quail  vno  die .  Vke  igitur  hac  proikidm  habit  Mores  terra ,  inquit:  pofle  a 
coAtfl.ibo  eos.  q uidam  tranfitiue" accipiunt,  quoniam  eft  in  coniugationc  Hiphil ,  Fuciam  vt  ob- 
iideantur  ab  hoftjbus:deinde,Vt  inueniant  eos  hoftcs,  fubaudiunt .  Scd  videttir  hoc  niniis  coa- 
ftum. Alii rcct.iuscxponunt,Vt  inueniant,  nempt  qua;  illis  totiesfucruntprscdicla.  Diximuse- 
nimcontemptos  fuiffe  Prophetaseum  omnibus  minis, quoniam  obduruerant  ludxi  ad  im- 
pictatem  ,  ergo  probabilis  eft  ilia  interpretatio  .  Sed  malo  generaliter  accipere,  vt  inuenuntj 
nempe  quod  captarunt.  nam  prouocauerantmultis,&  variis  modisiram  Dei .  Oportuit  igi- 
tur cos  tandem  ientire  quid  adepti client  peiuerOsluisftudiis:quemadmodumetiam  dicitur 
Ifaixquinquagefimofeptimo,Inuenientfru&umviarum  fuarum  .  Nihil  minus  volebant  Iu-  Iyi.j7.t0 
dxi,quam  acccrlere  libi  cladem,  quam  Ieremias  denuntiat:  fed  re  ipfa  dm  hoc  qux  lierant ,  quia 
oportuit  rependi  illis  mercedem  fuorum  fcclcrum .  Ergo  vt  inueniant ,  nempe  mercedem  ope- 
rum  fuorum,ita  fubaudio.    Sequitur, 

19    Hei  mihi  fuper  contritione  mea,  dolore  plena  eft  percuflio  mea; 
&  ego  dixi,  Certe,ve/,vft^#e,haec  plaga  mea,&  feram  earn. 

Non  dubiumeft  ,quin  Propheta  hlc  fufcipiatperfonamtotius  populi ,  quia  videbat  nul- 
lum moueritam  grauibus,  &  feuens minis .  Ethxc  riguraiamlatis  nota  effe  debet,  quoniam 
hxc loquendi ratio trita eft  omnibusProphetis.  compellant  enim direfie  populum.  Sed  vbi  vi- 
dentfc  nihil  proficere,  per  modum indignationis  leiplos  eolligunt,&  lecum  loquunturqua- 
fi  coram  Deo :  ita  exprobranthominibus  duritiem  ac  locordiam  .  Sic  ergo  nunc  Ieremias ,  Hei 
mihi  fit  per  contritione  me*.  Nondolebatfua  caulapriuatim,fed  quemadmodum  dixi,reprxlentac 
affectum  doloris,quidebuerat  effe  in  toto  populo,&  tamen  nullus  erat.  Ciim  ergo  ita  non  tan- 
tum  Itupidi  elTent,l*ed  iuperbe  riderent  Deum,  Sc  omnes  eius  minas ,  Propheta  hlc  q  ua fi  in  fpe- 
culo  illis  cftendit ,  quam  grauis  &  acerbus  Indus  ipfos  maneat .  Tenendum  igitur  eft,  Pi  ophe- 
tam  hicloquinon  ex  fenlu  popuh,  quoniam  fie  obtorpucrat,vt  nihil  prorfuslentiret:led  loqui 
ex  re  ipfr.quafi  dicer  et,Si  quaeffetin  vobisgiutaprudentix,  omnes  certatimdeflerent  propin- 
quam  cladem.-pridemiudicium Dei  ccepit  incumbere  vcftris  capitibus :  nemo  autem  mouetur. 
itaque  folusluuebo ,  fed  veftracaufa  .  Interea  dubium  non  eft,  quin  voluerit  tentare  modis  o- 
mnibus  an  poffent  minx  Dei  penetrare in  eoi'um  animos .  Dicit percufinnemfuAm  plenum  effe  do- 
lors. Deinde  adiungit,  Et dixi,Cert"e bacplttgn mej, grferom earn, inquit .  Quemadmodum  nupcr 
dixi,non  refert  quid  vel  cogitent,  vel  loq uantur  I  udxi :  fed  quid  illis  debcat  in  mentem  venire,fi 
vel  tantillum  faperent .  Quidam  hoc  trahunt  ad  verfum  fequentem ,  quali  diceret  Propheta  fe 
putalTcfufricereadferendumdolorem ,  led  fuiffedeceptum ,  quoniam  tandem  coaftus  fuerit 
luccumbere.Atquiilludquoque  nimiscftcontortum.&ralicquicontextusoptime  fluit:qu6d 
fcilicet  Propheta  hie  admoneat  populares  fuos  quo  debeant  effe  affcci u ,  vbi  agnolcunt  Dcum 
libi  effe  infenfum.Ncque  enim  dubium  eft, quin  oblique  adhuc  perftringat  eoru  locordia,quia 

alam  fe  exerat  man  us  Dei  ad  illos  caftigandos :  ipfi  autemnon  refpiciant  manum  percutientis. 

deorefert  quid  debeant  apud  fecogitare,vbiDeusfigna  irxfuxdemenftrat, nempe  vtagno- 
fcant  banc  effe  plagam  fuam,&  ideo  ferendam  effe.  Hxc  enim  optima  eft  ad  pcenitcntum  prx- 
paratio,vbi  peccator  agnofcic  fe  hire  plefti'.dende  vbi  etiam  libenteriugu  recipit.  Si  ergo  huc- 
Lifque  piogredi  quifqua.  pcteft,iam  dimidia  eft  ilia  couerfio .  Ergo  Propheta  hie  doeet  vnicum 
fupereffe remcdifiludxis,  vt  certo  ftacuant  fe  meritos  effe quas  fuftinet  pcenas,dcindc,vt  patie- 
ter  fe  fubiiciant  iudicio  Dei'.quemadmodu  hliusqui  obfequenseft  patn  luo,patitur  le  caftigari 
cuinde!iquit.Pfalmo77.aliofenibdicitur,Meumeftoccidere.  hlc  dicit  Propheta iVmillicau-  Pfal.77.11 
te  eft  Wi'jn.  Varie  quide  cxponitur  locusiUe,fcd  vidctur  vox  effe  defperationiscum  dicit,  Meu 

p.    iii. 


i 


cAp.   X.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

eft  occ idere,id  cft.a&um  de  me  eft  .  Hlc  autem  Propheta  oftendit  initium  refipifcer  tia;  hoc  ef- 
fe>fi  ludxiintelligantfedignoscffe  plaga  ilia .  Namhauddubie  he  comparatio  culpa:  &pcena; 
in  hocloco:qua!idiceret  Prophcu,Nos  itaiumuspromenti:  Dcus  ergo  iuftam  rependit  nier- 
cedem  peccatis  noftris .  Hoc  vnum  eft ,  nempe  dare  Deo  gloriam ,  &  raten  ilium  u:ftas  pcenas 
exic;cre.Sed  nondum  hoc  ilifriccret,  nili  accederet  to\evzmir.perfer*m  igitur,  hoc  eft  lubiiciam 
rneCDco.Multieriim,vbiconiiicl:iiuntfcclerurri,tamenfrernuntadueriusiudiceni,atc]Licetiaiii 
tumultuantur .  Propheta  igitur  duo  hxc  fimul  coniungit ,  nempe  conftffioncm  culpa; ,  deinde 
tolerantiam,diiini"cilicetplacidefubiiciuntl"eDeoquitamenexperiuntui"eiusngoit'm,quai)- 
diu  aduerfus  eos  exercet  ofheium  iudicis.    Pofteaaddit, 

2.0  TabernacuIummeumvaftatumeft,Vf/,^n/fz/w,&omnes  funes 
mei  ru  pti  funt.-filii  mei  egrefii  funt  a  mc  yparticula  u  tantundem  valet  etc  obo 
&  nulli  ([mtjioceflsudlireftdtitampliusfiemociui  extendat  amplius  taber 
naculum  meum,&:  engat/w/ dijj>onat,conmas meas. 

Potcft  effe  metaphora  fumptaa  paftoribus:&  videtur  hocnon  male  quadrare.  quan- 
IV4/.87.1  quam  ixpe  Ecdeliam  comparant  Prophets  tabernaculo  .  Et  fienim  alibi  dicitur  fundata  eiTe 
EccleliainmontibusfancliSj&tribuiturilhmagna  fbhditas,tamenquoad  externum  ftatum 
merito  dicitur  tabernaculo  timilis ,  quia  nuiquam  fixa  eft  ftatio  rihis  Dciin  terra,  coguntur  e- 
x.  Cer.4.1  nim  fubindemutare locum .  Et  ideo  etiam  Paulus  vocat  hdelcs inftabiks .  Scd quoniam  pau- 
16  pbftfiet  mentio  paftorum  ,ideo  Propheta  videtur  alludere  ad  tuguria  paftorum .  Quan- 
quamgenerahusquidempofteaaccipiet  hanc  fimilitudinem,  hoc  eft  latiusextendet:  led  nihil 
obftat,quo  minusad paftoresreipicut,de quibuspaulo  poft  loquetur.&  inter ea retineat  cora- 
muncmillamhguram,qua:paifimoccuirJtapudomnes  Prophetas.  Dicit igitur  iabe,>ttculum 
fHumeJftMrutHm,<^ omnes funes (uosrMplos.Q^dt3ba'nicu]umquidsimacci^iunt  devrbelero- 
folyma , coucium  eft,  neque  conucnit :  & iam  diximus,  Propheram  hie loqui in  perfona totius 
populi,  perinde acfi  f.iceret  pcpulum  fimilem  viro  &  patrifamiliasqui  in  tabernaculis  habitat. 
Didt,Filii  mei  egrefii  funt  a  me.  Conqueritur  ergo  populusfeorbatum  effe  omnibus  filiis,  neque 
id  mod6,  fed  etiam  hue  &  illuc  effe  ddperfos,quod  mifenus  eft,  quam  fimorteablati  effent. 
Poftea  adiungk,Er  nuttus eft  qui extendat  tabernA(ulummeum,&  qui  erigat  cortinas  mem.  Significat 
Ieremiaspopulum  fie  orbatum  iri,  vt  nemo  auxilium  f  crat,  &  indigeat  tanien  omnium  auxilio. 
Nemo  tunc  putaffet  hoc  fore,&  ludibrio  habitus  fuit  Ieremias:  alii  etiam  aduerfus  ipfum  fren- 
debant:i cd  tamen  oftendit  quid  futurum  fit.  Et  quo  plus  vehementia:  habeat  oratio ,  &  fit  effi- 
cacior,loquiturqua(iexeCH-umperfona;acfiauarumquidcmPoetareprarcntaretintheatro,& 
fugeereret  quae  eiuspi-rlona?  apta  effent,  accomodaret  verba,  &  geftus,  ita  vt  poiTetillcquaf)  in 
fpeculo  perlpicere  mores  fuos,&  ingenium .  Sic  etiam  hie  Propheta  cum  videt  fimplici  do&ri- 
nanontangiftupidum  ilium  populum,dicitomnesdebcre&in  animis  hoc  ientire,&  lingua  e- 
tiam  teftari ,  nempe  quod  fint iblitarii ,  lint  deferri  a. fuis  omnibus ,  nee  iam  quifquam  illis opem 
ferat.Sedprofequiturmetaphoramillamdequadiximus.    Nuncftquitur, 

n  Quia  infatuati  funt  Paftores,&  Iehouam  non  inquifierunt:pro- 
pterea  non  egerunt  pro(p$rh,alij,nonintellexcrunt,  &  omne  pafcui  eorum, 
hoceji}cjuicqiudinpxjcuis  coram  cratfait  deftru&um. 

Primolococaufamafiignathorrendai  illius  vaftationis,de qua loquutus eft,  quia fcilicet 
fenfu ,  &  intelligcntia  caruerint  Paftores .  Adhuc  perfeuerat  in  iua  metaphora,  vt  videmus. 
Qjpd  reftrigunt  quidam  hoc  ad  reges  Ifrael ,  mihi  non  probatur  .  compk&or  enim  fub  hoc 
tiomine  tarn  Regcm&eiusCon(iIiarios,quamSacei dotes  &  Prophetas .  Non  vult  autem  Ie- 
remias populum  eximerc  a  culpa ,  dum  peculiariter  accufat  Paftores :  fed  tanttim  demonftrat 
primam  originem ,  &  caufam  malorum ,  quod  fcilicet  Reges  8c  Propherx ,  8c  Sacerdotes  ca> 
cutiuerint,atqueka  perdiderint  gregem  Dei.  Alibi  etiam  vidimus  fimiles  loquendi  modos, 
vbi  Prophets  non  extenuabant  peccata  populi ,  neque  volebant  abfoluere  vulgus  lpium. 
Sed  quoniam  vt  plurimum  contingit,plebeos,&  obfeuros  homines recumbere  in  Proceres,qui 
rcrumpotiunturtideoneceffe  fuit , Prophetas  notare  illud  vitium.Eticimus etiam  quanta 
fitfuperbia  in Regibus ,  8c  in  Sacerdotibus ,  &aliis  quibufcunque  qui  dignitatc  aliqua  pol- 
lent .  Putantenim  fc  folutos  tffeomni  Lege,volunt  fibiparci  acfi  effent  iacroian&i .  Hac 
igitur  ratione  Propheta  vehementius,  &acrius  contra  tales  infiirgit.  propterea  dicit  V.ifJo- 
nsefleinf.ttuittos.  fie  enim  tunc  popiilusrepudiabatPropheras>vthodie  videmus  fieri  in  Papatu. 

Nam 


IN    IEREMIAM.  8e 

Nam  ctjam  fi  profertur  clara,&perfpicua  Dei  veritas.multitamen  vtclypeum  obiialr,obtcn 
dunt  fe  fidcm  habere  Epilcopisluis,&  Prxlatis,&  Regibus,&  aliislaruis.Cum  cr  >o  videret  Ie- 
rcmiaspuramDcidodnnamitaopprimiinaniillofplcndorc,necc(Telubuitdctci'crcfiicuniiI 
lu  &  abftergercTO  ita  loquar.hac  igitur  ratione  dicu  infattutos  eft  Pajlorcs .  Qu6dfi  hfcc  nccci- 

litasinLubiiitProphais.liodiequidagcndimieft.vbividcmuscosojTincs.ciuiplcniibuccisia- 
&ant  ft  effc  Eccleaam  reprxlentatiuam ,  tamencifc  meros  impoftores ,  Si  traherc  miftras  ani- 

mas  in  cxitium-.quidobtccroagcndu  nobis  cft.quamquodaPropliaisdidicimusJdcinckquam 
ftulte,&  puenhter  meptiuiit  pa  pales Epiicopi ,  dum volunticrcddercimmunes  ab  omm  mdi- 


-   l1l '■- 
habeatteftimonium  lux  vocationis,etiam  fi  omnia  libiarrogct,idquc  videatur  iurc  faccrr.non 

tamcnpoteftexcellcreprxantiquisSacerdotibus.crgoneceflecft,vtlubcaciudicium,quodde- 
nuntiat  hlc  DeusperosProphetx  lui.caulaicdditcur  mhtuiX.i(mt>quuwnihqutJierM,t  Det,tn, 
"VidcmuscrgoexopporitchancdTcveramfapientiamjvbiqwxriturDeus.promdevbinullum 
eft  ftudiuminquirendi  Dei,neccffeeft,etiam  quividenturacutii'simicffcprorfiisdefipcre.hcc 
conlilioctiamvocatinfulfos.vcl  infipidos IcremiasquicunqiieDeumnoninquilicrant.Hic lo- 
cus docet  hanc  vnicam  effi  legem  rite  gubcrnandi,vbi  qui  pi  xfunt,ftudcin  dare  gloriam  Deo, 
&  rcferunt  ad  cum  omnia  ftudia  fua,&  a&ioncs-.vbiautem  al \6  trahuntur,necciTc  eft  defipcr<.,& 
infatuari,quacunque  prudent  iapolleant.  Hinc  dicit  mn  egifj'e prcftere  hiv  figniricat  intelliaere, 
ligniiicat  etiam  preipeie  agere .  non  video  rationem,cur hlc  veitamus,  Ideo  non  cgerunt  pi  u- 

denttr. hoc  enimvidLUiieirt  frigidun),nec  video  quisienfuspofsitindeclici.Scd  Pi  cphcta  me- 
ritodicit,infoelicitcrgu'oernalTetamReges,&eorumConliliarios>quamSacerdotes,  &Pro- 
phcras,^«w  non  qu*Jie,  in:  De\m,  8c  quoniam  nulla  effetilliscura  piet~tis,fari:i  fuerint.Et  confir- 
mat  hanc  interpretative  quod  iei\v.hur,V.t  omne  qucd  erat  in  pjf(-uvipfort<m,&  c.Proph.  tnimvi- 
dcturhicrpeciemfubiiceregtneriA'oitenderegubernauoi.tmillamfuilTeinfuuflamj&male- 
di&am  a  Deo,  quoniam  neglefta  fuerit  pittas .  Ergo  fpecialiter  dicit pafi.ua  fuijst  eltferta,hcc  eft, 
gregem  qui  erat  in  palcuis  ruiffe  prorius  dilsipatum.      Sequitur, 

xx  Vox  rumoris  eccc  venit  *  &  ftrepkus^ckkmiikus, magnus/o»;wo- 
tio,dly  vertufitx  terra  Acju ilonis  ad  ponendas  vrbes Iehudah  in  vaftatio- 
nem,  domicilium  draconum, 

Hoc  verfu  docet  Ieremiasiam  non  opus  effe  populoobftinato  vlla  prophctica  do&rina. 
nequeenim  dubium  eft  ,  quin  t  acita  fit  antithelis  inter  voccm  Dei , qua?  dtbebat  aisidi.e  perfo- 
nare  in  ludxa,&  inter  tumult  aoiosclamortshoitium.namPrcphetaraliipcit  alios  oLiuiea  ue- 
rant  populumilhim,ftdablqueprofi.6tu.N  unc  ergo  quoniam  luidicrant  ad  voccm  Du,Pro- 
pheta  oftenditnoucsDo&oies  iaminftare,quiaho  modo  &  iniolito  ipfbs  pcrccllanr.f  wrerco 
(lamoris  auJitaeft:aon\uhismc,8c  alios  Dei  feruosaudire,/?*/  vox  chnoris  venit  ab  Aquilcne , hoc 
eft,Chaldxicruntvobismagiftn ,  egoremitto vosad  eorumfcholam,quardocperam  perdidi 
tot  annis,&  qui  ante  me  fed  ulo  conati  funt  vos  reducere  in  via,&  quorum  opera  vfus  tfi  Dcus, 
&quitamhdtlitervolebantfalutiveitrxconlulere:nequeenimillifuntmagisaiiditi,quame- 
go.nonergodocebuntvosamplius:iamvcsadChaldxosablego,illivosdoccbunt. Simplex  eft 
illc  fenfus.  Vox  ergo  rumoris  ,ve\  auditus  ad  vti  bum.  dicit  njiV5lP,auditum  venire,  hoc  tft,voccm 
qux  audittur,quoniam  icilicct  aurcs  pre  pheticis  admomtionib  us  occlufe  rant.  Et  tumult  us  nu- 
p»«f,vel commotio  eterr.t  A^.-(/7o///J-.Nuriccrgovidemuscpponi  Chaldxos  Prophetis,quifiu- 
ftralaboraueiatipudludxoi-.quaiidiecrttleremiasliidxosvelintnolirtforc  attetosad  hunc 
tumultuofumc!amorem,nempe,a^/>o»fWrf*w£fjIf/W^/;,inquit;M 
(omm.     Sequitur, 

xt,  Noui7Iehouah,quod  non  fit  penes  hominem  via  eius^non  fit  pe- 
nes vinimambulantem^vtdirigat  greflum  fuum. 

Reftride  accipiunt  hoc  IudxideSennachcrib,quiftatuerat  pro  fuoarbitrio  nunc  Ammo- 
nitas,nunc  Moabitas  aggredi,&  illos redigere  in  1  uam  poteftatcm:fed  poftea  quafi  mc  tu  lubito 
raptus  fuerit  in  Iudxam.fed  lllud  eft  rugatorium.Non  dubito  ie,itur  quin  Prophcta  refpexerit 
potiusadIudxos,qui  pndem  affueuerant ale  repellere  omnem  metum,quah luisccniiliis  pof- 
lcnt  rebus fuis  optime  conlulere .  Scimus  enim,quoties  aliquoddifcrimenimpedtbatabAfTy- 

p.    iiii. 


CAP.    X.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

riisjfolitos  fuiffe  confugere  vel  in  /tgyptum ,  vel  in Chaldiam .  Ita  ergo  prouidi  erant,  vt  puta- 
rcnt  rebus  fuisoptimee{rcproipcftum,li  hoc veliUiidftatucrantapudic.  deindecum  Prophe- 
tx  denuntiabam  vindictam  Dci,iolcbant  tantiim  refpicere  quid  prope  inftaret,quali  Deus  11,0 
mento  vno  non  poffet  ab  ortu  iolis  vique  ad  occafum  vibrare  iua  fulmina.  Ciim  ergo  hxc  fecu 
ritas  rorpoi  e,&  totumaciam  obduceret  Iudaeis,Proph.merit6  hoc  loco  exclamat,Suo,Ir/>oK.»/;> 
quod  non  jit  penes  hominem  via  tins, nee  penes  virum  ambttUntem,vt  dirig*i  grefjusfuos .  Nunc  tcnemus 
in  quern  iincm  tendat  Prophcta:&  hoc  femper  refpiciendum  eft ,  ii  cupimus  cum  fru&u  legere 
qua;cunquefcnptaiunt:  nempevtreputemusqualefuentconliliumSpintusian&i :  dcinde  in 
qucm  fcopum  verba  direxerit.vbi  hoc  tenemus,  iam  facilis  eft  traniitus  ad  reliqua.Scd  qui  non 
expendiihnenvllevagatur  femper  hue  &illuc:  etiamfimultadicat,  non  tamen  attingetiplam 
reifummam.Notandum  autem  eft,Prophctam,vt antehac fecit  ,loquiieorfum  acli  Deum  lo- 
lu  haberet  tcftem ,  quia  videt fuospopulares  he  obduruiffe,  vt  fruftra apud  eos  verba  fundat. 
Qupnum  ergo  videt tantam  ciTe  duntiem  in  populo,vtnihilfperandum  fit,fi  ad  ipios  verba  fa 
ciat;ideo  conuertitfead  Dcum,quodeft  fignumdefperationis,quantum  pertinet  ad  hominum 
ingenia.quaii  diceret,Iam  nihil  erit  mihi  negotii  cum  hoc  tarn  perueribpopulo  .  nam  ha&enus 
fatis  fuperqueexpertus  ium  indomitam  eius  peruicacianr.ego  igitur  nunc  cogor,6  Domine>ier 
monem  apudtefacere,qua(ifoluseiTeminrnundo.HaJc  ratio  eftcurdicat,/?  Deum ipjum compel 
Ure.     Keliqua  differemus  in  craftinum. 


re  cati  o. 


Da  omnipotensDeits,quandohodiefimiltteritafumits torpidi,  Vf  non  moueamurmi* 
nis  tuis:nemc  etiam  apud  nos  proficiant  arnica:,  <&  hwnance  admomtioncs,quibus  nos  in- 
uitasida  inquam,vt tandem  difcmus  attendere ad  doBrinam,quacunque forma  earn  no 
bis  proponas ;& fmirn  tibi  docile  s,acmorigeri^>bifimpliciter  nos  wuitas.fi autem  cotra- 
xenmus  iam  callumjfaltcm  vtaffiaamurtuis  minis,  ©f  non  tentcmus  tolerantiam  tuamy 
fedpatwnurnos  redigifub  lucym ,  c?  itafubijeiamus  nos  tibi,vttota  vita  nobis  domir.e- 
ris,0>  interna  oslcndas  ajfeSlum  paterm  erga  nos  amoris,vttibi  nuhtantes  in  hoc  mundo 
tandem  perueniamus  ad  beatam  illam  quietem,quce  nobis  repofita  csl  in  cado  per  Chn- 
flum  Domimim  noslrum,    Amen. 


D! 


J  x  i  m  v  s  heriqiioconGlioexcIametProphcta,»<w^/>fm/;ow»««»  v/<«wf/#/. nam  quia 
'fentcntiaabrupta  eft,  trahitur  indiucrfas  partes. Sed  breuiter  expoiui,  Prophetam  fecunta- 
tcmpopulifuiperftringere,quiaputabantfeeffe  extra  periculum,vcl  quia  fpcrarentauxiliumi 
vicinis,&  fosderatis  gentibus.vel  quia putabant  fatis  fibi  effe  fu1tiir£e,&pr£(idii  in  opibus  pro- 
priis.Ridet  igitur  Prophetahancftultamconfidentiam  ,&  dicit  non  effe  penes  hominem  viameius: 
necpenesvirxmiimb-.rLntemjVt dirigdt grejj»mfnum.  Porronotandumeft, hlcnonagide  coniiliis, 
fed  etiam  fiprudenterhominesrebusfuisprofpicianr,negatProphetacUentuseiTein  eoruma- 
nu,&arbitno.&  ideo  diierte loquitur  de  viro  Ambulant  e. Per concefsionem  dicit hominesambu 
lare,qui  tamen  mouerepedemnonpoffent ,  nifi  fuppeterent  vires  a  Deo .  Nuncquando  tene- 
mus quorfumipectaueritPropheta,  fupereftvtgeneralemdo&rinamhinccolligamus>nempe 
longe  falli  hommes,dum putant  fortunam  effe in  manu fua,vel  rerum  euentus:  quia  etiam  ii  co 
fultent  fapientifsime.infcclicitertamen  omnia  contingent,niii  Deus  benedicat  eorum  confiliis. 
Et  hoc  diligenter  notandum  eft:quia  videmus  quam  temeie  fibi  homines  hoc  vel  illud  promit- 
tant-.&  vix  poteft  corrigi  hscc  fuperbia,dum  fibi  homines  arrogant  quod  propriu  eft  vnius  Dei. 
MultxfuntadmonitionesinScripturaad  cohibendam  hanctemeritatenv.fedpergunt  ferco- 
I4C.4.13,  mnes  fuo  more ,  nee  poffunthucadduci,  vt  permittantfcDeo  regendos .  Iacobus  inuehiturin 
hanc  dementiam,cum  dicit  homines  ftatuere  in  longum  tempus  quid  faduri  lint :  mercator  fibi 
proponet  longa  nauigatione.non  modo  in  tres  vel  quatuor  mcnfes,fcd  in  coplures  annos :  alius 
fufcipictbellum:aliusaudebit  fibi  hoc  vel  illudfumere:deniquenullus  eft  finis.  Spiritus  fan&us 
debuerathacvnafcntentiacohibereaudaciam  eorum  quiplusiufto  fibitribuunt:fed,quemad- 
modum  dixi,maiorparsexi(timvt  euentus  rerum  effe  in  fua  poteftate.  Hac  ratione  dicit  So- 
lomo,Hominem  deliberare,fed  Dei  eflegubernarelinguam.Ironice  dicit  priore  membro,Ho- 
minis  effe  difponerc  vias  fuas,quia  fcilicet  hoc  perfuafum  eft  maiori  parti. nam  cum  aliquid  ag- 
grediuntur,de  euentu  non  ita  funt  folic  ir,quin  femper  plus  fibi  promittant,  quam  licet.  Difpo- 
nunt  igitur  homines,inquit,vel  ordinantvias  fuas:i'edDciisgubernatlinguam,hoceft,nonpof- 
jent  verbum  facere,ni(i  dominuslaxaret  frajnum  linguX  iplorum :  &  tamen  fcifhus  multa  futi- 

liter 


PfDW.Itf.I. 


IN    IEREMIAM.  fy 

liter  did  ab  bominibus,qua:  caret  effe&u.  S 1  ergo  vox  fola  non  eft  in  arbitrio  homii,u,fcd  pen- 
detanutu  Dei,quidde  ctFecWentircoportct'Nunccrgohabemusdoftrinam.quscolhgi  pu- 
teftex  hoc loco,ncmpe homines  fibiipliseiTeimpoftores,dumauderhoc  VelilludaggrcdiA  li- 
bi  promitterc  foelicem  euentum.Scd  lntcrcanotandum  cft,non  modo  euentus  rei  um  tile  in  ar- 
bitrio Dei,t'ed  lpia etiam  coalia.dirigit  cnim  Deus  corda,&  mcntes,vt  virum  eft. led  non  omnia 

•dicuntur  omnibus  locis.Propheta  hie  non  dilkrit  ex  prcfeiro  quid  pohirithommti,  led  conce- 
de illis  hanc  partem, vt conf ultent,vt decemanr.exequ  utioncm  tamen  docet  non  effe in  corum 
manu.Ideo  ftulte  quidam  eliciunt  ex  hoc  locojcile  aliquas  partes  hoininis ,  &  die  vim  ahi]  uam 
libcriarbitrii.Videnturquidem  habere  aliquidplaufibilemiti6;Icicmius  dibit  non  elle  penes 
hominem  viam  eius.nec  penes  virum  ambulantem,vt  dirigat  grcflum  fuum;  ergo  relinq  u«  hoc 
hominibus,vtambulent.  vnderurfuslcquiturliberumarbitriu.  nonprorlusin  mhilurr  ho  m: 
fed  oftendi  defectum,  quia  per  le  homo  non  iufriciat,nihdiuinitusadiutus.  Sunt  pucriU  si  i,ia» 
duntaxat,quialicuti  diximus.l'rcphctahie  nodifpuutqus  fint  vires  liberiarbitni  ,qua:  litho- 
minisfacultas  ad  dcliberanduimicdlumit  partem  illam,qii6dfiliihuiusfeculi,dum  vidcntur  fi- 
bi acute  omnia  peri'picere>&  c6:ilialuacapiunr,deindeprsfidiisfuisnitumur,rallitamenquo- 
niamomneslpeseorumdilcutietD'  us vnomomento,penes que  eft  euentus rerum.&ideo  per 
modum  concefsipnishoc  pol'tumeft.vtVnw  <w»W<w.quemadmodu  etiam  dicit  Paulusjcuanuis 
jllie  altius  conlcendat,  tamen  cum  dicit  non  elle  volentis,neque  currends,videtur  eOc  edt  reho- 
mmibus  &  velle&  currere.  Sed  fubeftaliquaironiajfpecies.namfcimushomincs:  nunquam  ^'f'1 
fpolian  vana,&:  fallaci  perfuatione,qua  turgent,dum  putant  fuo  marte  fe pofTe  adipifci  luftina. 
NonaudentquideminroIidumiadarefeelfeauthoresfulfahitis,&;iuftitiameiTeinfiio  arti- 
rrio,iedvolunt  effe  Dei  collegz.-quanuis  ilium  admittantfocium,volunt  tamen  cum  eopartiri. 
Paulus  fubfannat  hanc  ftultiuam,  &  dicit  non  efle  volentis,neque  currentis,ied  folius  miferan- 
tis  D.i ,  hoc  eft,  elTepencs  vnam  Dei  mil'ericordiam  hominisfalutemmon  aute  hoc  poftum  ef- 
fe in  ftudio  velcurfu  hominis.Et  Auguftinusprudenter,cum  Pelagianihoc  cauillo  vellentelu- 
dcre  hanc  Paulifententiam,Non  eft  currentis  nequevolentis-.eftigitur  aliqualibcrtasin  homi-  tuS,™"ut 
nevolendi,&  currendi:  Siitaeft,inquit  Auguftinus.crgo  ex  oppolito  licebit  lnfcrre  ,non  tile  JdVitlum. 
miferentisDei,fed  volentis,&  currentis.  quare?  fidimidia ex  parte cocperantur  hominesDee, 
&  eft  aliquis  concurfus  humans  virtutis  cum  gratia ,  &  auxilio  Spintus  fandi ,  fi  ha*c  fentcntia 
vera  eft,Non  elle  volentis,neque  currentis,  vt  fubaudiatur  tantiim,ita  etiam  liceb  it  die  ere,  non 
ciTetantummilerentisDei,fed etiam currentis,&  Volentis. quare?  mifericordiaenim  Deinon 
fufriciet,ii  aduocentur  humans  vires .  atqui  ilhid  eft  plufquam  abfurdum,  ac  neno  eft  qi.i  non 
abhorreat,non  effe  in  mifericordia  Dei  pofitam  hominum  falutem,fed  efte  in  ipforum  ci  rl  i  ,& 
voluntate.fequitur  crgo,cxc!udi  prorlus  omnes  vires,  &  omnia  ftudia  illis  Verbis Pauli .  Nunc 
Propheta non  agitde sterna  falute.fedtiuum  dea&ionibusviispisientis.QupniaerPu  brae- 
lits  putabant  libiefle  latispraelidii  in  fuaprudentia,in  fuis  opibus,inmuItitudine,dcindc  in  foe- 
deribusGentiunijdicit  Propheta  iplos  decipi,quoniam  fibivlurpent  dominationem,  quSTefi- 
det  penes  vnumD^'iim. nam  quod  homines  vulgofortunamappellat,  nihil  aliud eft  quam  pro- 
cidentia Dei.Cumignui  Duisoccultofuoconliliogubernet  reshumanas,fcquituromnesfuc 
celTustamprofperos, quam aduerfosciTe in eius arbitrio.  Ergoquicquid  homines  moliantur* 
&  coni  ultent,&  decernant,tamcn  nihil  poterunt  exequi.  Deus  enim  dabit  tale  cxitum ,  qualem 
volct.Nunc  videmus  qua  de  re  difilrat  Propheta:&  fimul  Videmus  eum  non  attingcrc  qusna  m 
fint  vires  liberi arbitrii.neque  enim  hk  agit  de  voluntate hominis/ed  taium  cftedit ,  pcftquam 
b  jminesoptimeluanegotiaordinauerint,tamcn  omnia eorumconfilia,omnes  conatus,  omnia 
ftudia  etianefccreA  Deum  fruftrari  eorum  eonfidentiam,quia  aufi  funt  fibi  temere  prornitte- 
replufquamlicebat.     Nunci'equitur, 

x4  Caftiga  me  khouah  tantummodo  in  iudicio,  non  in  ira  tua,  ne 
imminuas  me. 

Rurius  Propheta  obliqu J  accufat^vel  pungit  populi  ftuporem ,  quia videbat  fperni  omnes 
fuasminas.Tamet(icnimiamaIiquotiesfumpt£fuiflentdelllispcens,putabantfeciTe  elapfos, 
&  quanuisvltima  clades inftaret,putabant  Deum  procul  abeiTe ,  &  ita  Fouebant  fe  in  peruerfis 
delitns.Ergo  Propheta  fufcipit  Vnus  omnium  pcrfonam ,  &  inducit  comunem  &  publicum  lu- 
ff. um:C*J?/><*  me,inquit,Iebointb,jetlin  iudicioMlc  certe  Propheta  non  de  fua  vnius  falute  eft  an- 
xius,nec  priuatim  caufamfuam  agit: fed deprecatur  pro toto populo.  Curautem  fingularinu- 
mero  loquitur?nempe ,  quemadmodum  iam  dixi,  induit  perfonam  omnh;m>&  ita  coarguit  eos 
fus  focordis,quoniam  non  magis  attenti  fint  ad  propinquum  Dei  Judicium .  In  fumma ,  Pro- 
pheta hie  docet  qualiter  deceret  affeftoseiTe  omnes,  nifi  prorfusexeseati  cfTer>t>&  quafi  in  re- 
probum  fenfum  coniecl:i.&  ita  oftendit hoc  folum ipfisefle  reliduum,vt fuppliciter  veniam  pe- 
tanta  Deo,neque  tamen  prorfusrcpellant  omnem  eaftigationemifed  tantum  poftulcnt  fibi  ali- 


\ 


CAP.   X.  IO.   CAt.    PR  AELECTIONES 

qua  ex  parte ignofci,nempevt  Deus  temperetrigoreni  fuumne  prorfus  illos  confumat.  Hoc 
autemmodo  oftendit  ramatrocia  elTepopulifcelera,vt  non  debeat  fimpliciter,&  iine  exceptio- 
ne  veniam  petcre  a  Dco,fed  tantum  w'mdi&x  moderationem.nam  fi  quis  leuiter  deliquent  po- 
teft  confugercad  Dei  clementiam,&  Yno  verbo  diccrc,Dominc  ignolcas.Qiy  autem  mala  ma- 
ils accumulant ,  &  licpiu  J  admoniti  non  refipifcunt  >  ac  6  data  opera  vcllcnt  armare  in  ie ,  5c  in 
f uam  pemiciem  Deum,illiandeindcpoteruntin  totum  petereimmunitatemab  omnibus  poe- 
nis?hoc  confentaneumnon  eflet.Ergo  Propheta  hi  cbreuiter  oftedit,Iud£os  eo  fcelerum  pio- 
lapfos  effc,vt  Dens  non  debeat  illis  ignofcere  in  totum :  ncque  etiam  ipli  debeat  optare  veniam 
ablque  vlla  caftigatione,fed  tantum  vt  Deus  rigorem  fuum  tempcret , queadmodum  dixi .  Da- 
uid  hoc  idem  prohtetur,quauis  agat  fuam  vnius  cauiam,non  populi.nam  deprccat ur  iram  Dei, 
&  furorem:non  vult  tibi  ita  ignolci,  vt  nihil  caftigationisfentiat:  led  quia  exhorrebat  iram  Dei, 
JJ/i/.iiS-iS.    earn  quantum  in  it  eft,cupit  auertere.Et  ideo  etia.  alibi  gratiasagit  Deo  ,  quodfueritmanu  tius 
caftiaatus,fed leuiter:  CaftiganscaftigauitmeDommus,&mortinonaddixitme.  Sed  hocJpe- 
cialcnonndumeftmverbisleremiaf,qu6di"cilicetpopulusnondebuerit  peterevennm ,  nihie 
fubiiccretD.i  corre&ioniiquia fcilicet  minis  grauiter,  &  nimis  obftmare  peccaueiant .  Ca'tc- 
rum  hinc  etiam  colligitur  generalis  do&rina.  hasc  enim  vera  eft  ratio,  &  natura  pcenkentiar  ,v bi 
fubiicimus  nos  iudicio  DA,  5c  patimursquo  animo  eius  caftigatiotiem,  modo  lit paterna.Nani 
fi  D  jus  f ammo  iure  agat  nobifcum,omnis  fpes  falutis  cxtincta  eft:ita  fieri  non  potent,  vt  ex  ani- 
mo refipifcamus.Sciamus ergo  hoc  requiriad  poenitentiam,vtqui  Deumoffendit  fiftatfe  libe- 
te^&lponteadeiustribunalji&'uftineatciuscaftigationem.Namquiitafuntdelicat^vtnuliu 
ferula:  lctam  p  itienter  ferant,eosapparet  adhuc  prsfra&os,  Sc  rcbelles  efle.  Vbicunque  igitur 
critverusp-Bnitentia:fenfus,hmulconiunciacnth2eobedientia,nempevtDcuscaftiget  cum, 
qaideliqLiit.Sedhrcneccflariaeftmoderatio,fecundumpromiflionem,Caftigaboeos,  i'edma 
z.iam  7.1 4  nu  hominis-.miiericordiam  verd meam non auferam ab illis .  Hoc  Deuspolhcitus eft  Solomo- 
*%■.&  ?>'•  n^fe^  leimus  ad  omnia  Chrifti  membra  fpe&are.  Quanuis  ergo  promilcue  poenas  cxigat  Deus 
&>'3  3'3  4-   delceleribustotius  mundi,efttamennugnudilcnmen  inter  elcc\os>&  rcprobos, quia  hoc  pri- 
uilegio  ele&osfuosdignatur,qu6d  feiheetcaftigateos  paterna  manu  quatifilios:cum  rcpiobis 
autem  agit  tanquam  feuerus  index ,  ita  omnes  poena?  quas  perferunt  reprobi,iunt  exitiaks:  qiua 
non  poiuintaliudconcipcre,quamiram  Dei  in  omnibus  eius  iudiciis.Ekcli  autem  habent  lerfl- 
per  confolationis  materiam,quia  agnofeunt  Deum  fibi  effe  Patre .  ac  quanuis  primo  intuitu  rt- 
rugiant  iram  eius,&  quafi  terrore  perculfi  cupiant  dari  fibialiquas  latebras :  tamer,  poftea  guftu 
dementia:  ,&  mifericordia:  eius  colliguntanimos*.  &  ita poense,  quanuis  fintmulto  granules 
quam  quas  perferunt  reprobi.tamen  non  funt  illis  mortiferx,qiua  Deus  conuertit  eas  in  reme- 
dia.Nunc er^o  videmus quimam  fit  vfus, & qua:  vtilitaseiusdoftrina:,  cum dicit  Propheta,Do- 
wiu£cattigAmeJedta»tHmmodo,m(\\ik,iniitdicit  Judicium  accipiturpromenuira,prodemeniu:ha 
bet  quidem  multas  fignificationes  apud  Hebneos »Btt)"oJilc  autem  accipitur  pro menfura : non 
quod  Deus  vnquammodumexcedat  in  pcerus  exigendis,fed  quia  deficiunthomines,fiexerat  ri- 
gorem fuum.ita  vt  nulla  illis  appareat  fpet  venia:.  Si  ergo  Deus  tantum  exequatur  officium  iudi 
cisaiecefle  eft  homin es  prorfus  deficere :  ita  intelligit Ieremias non  fore  menfuram, hoc  eft, non 
fore  fibi  tolerabile  Deiiudicium nifi  clementer  cum ipfo  agat.  &  opponitur  etiam  contrariurri 
membru,»o»w/«row,veInoniniraergohicnonopponiturmenfunEintempcrics,velexce{rus, 
fed  opponitur  iraDei .  Scimus  etiam  in  Deunon  cadere  vllas  paffiones,fed  dum  ira  Dei ,  vel  ri- 
gor apparet,tunc  neceflfe  eft  homines  non  tantum  perterrefieri,fed  etiam  in  nihilum  rcdi°i.&  ta 
men  multislocislegimusDeumirafciele&is  fuis ,  &  tori  Ecdefia:.  fed  hoe  ad  externum  fcnfuiri 
refertur.Certum  enimeft,pcenasquibus  Deus  caftigat  filios  fuos,  efleteftimoniapaterni  eiusa- 
moris.nam  hoc  modo  coniuliteorufaluti.Etidco  dicit  ApoftolusfpurioselTe,quos  Deus  non 
Iif6r.it.5.   ^jgnaturc0rreftioneaiiqUa.fed  interim  quo  ad  extcrnamfpecicm ,  pcenZuas,  Deusinfligite-' 
le£ris,nihil  differ unt  a  paenis  quibus  iram  fuam  declarat,  &  exerit  aduerfus  reprobos.  Ergo  pc*" 
catachrefinvocanturfemperomnespoen2teftimonia,vclfigna  irs  Dei .  fie  ergo  dicitur  iraici 
Ecclelia:  iux.  Sed  Propheta  hk  propric  loquitur ,  &  diftinfl;c,dum  opponit  iram  Dei  iudicio* 
hoceft,modcrationiquavtitur  Deuserga  fuos  electos ,  dum  fcilicet  manum  fuam  fuftentat» 
quia  llioqui  ftatim  iplos  prorfus  obrueret:&  ideo  fubiicit,i\(f  immnuAS  me .  Imminucndi  ver- 
bo cofumptiodebecinteuigi.vt  etiam  quibufdamaliis  locis.neque  euim  fieri poteft,quin  Deus 
no^immin  tut,  etiam  fi  leuiter  nos  attingat  extremo  digito,  quandoquidem  feimusquam  for- 
midabilis  fit  eius  potentii.-neque  opus  eft,  vteccelofulminet,fedfi  tantum  aduerfum  vultum 
oftend.itjidum  eft  de  nobis.Sed  imminutionem  hlc  accipit  Propheta  pro  interitu  \'  idemus  er- 
goeum  itafe  Sc  totum  populurnfubiicere  Dei  caftigatiom,vttamencupiat  adhibcrialiquem 
modum;quoniamalioquiDeirigora  minimoadmaximumomnesconfumeret.-quemadmodu 
etiam  dicitur  apud  IlaiamjExaminauitca^ednon  quafi  aurum,&  argenturatnam  confunjpt*  s 
Ifi.  48. 10.  fuiflks  £>eLls  erg0  ^a  indulge!  miferis peccatoribus ,  vt  refpiciat  quid  ferrc  qucant,non  .-.utc-n 
quid  meriti  fint .  hoc  fimplicitcr  intelligit  Propheta.  Scd  hwie  etiam  £olligimus,  neminem  cflc, 

qui 


IN   IEREMJAM.  jjd 

qui  par  ficferendo  Dei  rigori .  Ergo  vnicum  efieafylum  in  eius  mifericordia,  non  vt  ignofcat 
nobis  in  totum,quia  nobis  vcile  eft,caftigari  eius  manu :  fed  vt  tantum  pro  fua  pater  na  clcmetia 
noscaftiget.  Sequitur. 

15  EfFunde  iratntuamfuper  Gentes,qa£  tenon  nouerunt,  &fu- 
per  cognaciones  velfamilias  qua:  nomen  mum  non  inuocauerunc :  quia 
comederunt  Iacob,  comederunc,inquam,ipfum,&  confumpferunt  eu, 
&  tabernacula  eius  vafta  runt . 

Prophetaconfirmatfuamprecationemhacratione:  quddfcilicet  Deushabeatfatis  mate- 
ria? ad  vindidamluamexercendam  aduerfusimpios,&prophanos  homines, &quiab  eofunt 
alieni.Non  dubium  autem eft,quin  adpromiffione  fpcdet.quam  retuIimus.Sciebat  enim  Pro- 
pHeta  quod  femel  didum  fucrat  Dauidi,hoc  promifi'um  effe  toti  Eccleiie  in  omnesxtatcs .  Er- 
go hie  rcducit  Deo  in  memoriam  diicrimen,quod  ftatuit  ipfe  inter  domefticos,&  exteros:qua- 
ii  diceret,Domine  quamuis  & redum  iit,&  nobis etiam  vtile  in  falutem, caftiganmanu  tua:ta- 
men  non  line  deledu  vlcilceris  hominu  peccata.  nam  pollicitus  es  te  paterno  more  cafti»atu- 
rum  effe  rllios  t uos:quantum  ad  extraneos  fpedat  jtu  es  eorum  iudcx,nempe  vt  in  totum  perda- 
tur.Ergo  nunc  Domine  oftende  illudnon  fruftra  effe  didum:&  quoniam  dignatus  es  nos  adop 
tare  in  populum  tuumpeculiarem,  ideo  paterne  nobis  ignofcas.  Nunc  ergo  videmus  Propheia 
non  temere  hoc  votum  proiicerc  in  aerem,fedampledi  promiffionem  Dei,  &  in  ea  quzre're  dif" 
crimen  illud,quodplacuit  Deo  ftatuere  inter  Eccle(iaml'uam,&  incredulos.Dicit  ergo,  Effunde 
inm  tuam fuper gentes,qux  tenon nouerunt. Et exaggerat  hanc fententiam,vbi  dicit  IacobfuiJ/tJeuo 
return abiUis propban/'s gentibu* tanqua a feris  beftiis:quafi diceret , Nos quide  peccauimus  Do- 
mme:fedantuinnoftruminterkumoftendesteeiremundiiudice:&intereaparces^oyptiis,& 
Affyriis,&  Chalda:is,qui  tarn  crudeliwr  nos  vexarunt  ?imo  quinon  tantum  laccrarunt  nos/ed 
ctiam  prorfus  vorarunt?Et  ideo  bis  vtitur  verbo  Comedendi:Deinde additjConfompfeyMtit  eum: 
Yoftrcmb^dbemaatUeiusvtftjrunt. Cum  ergo  illi  tarn  atrociterfseuierint  in  populum  tuum,an 
impuneeuadent,& interim  nos abiicies, qui tamenfumustui? etiam  fi  totiestibiprxbuerimus 
caufamnos puniendi:tame  adoptio  tua  valeat,& interea  experiaristuum  iudicium  potius  ad- 
uerfus  prophanas  Gentes .  Nee  dubium  eft>quin  Propheta,quifquis  Pfalmum  75.  compofuit , 
mutuatus  lit  hoc  testimonium  Ieremiae ,  quodillic  recitatur ,  EfFunde  iram  tuam  fuper  Gentes,  VM-  79*- 
quaue  non  nouerunt,&  fuper  regna  qua?  nomen  tuum  non  inuocarunt:  quia  confumpferunt  7" 
Iacob,  &  hasreditatem  eius.  Poteft  fieri,  vt  leremiasipfe  Pfalmum  ilium  compof  uerit,poftquam 
tradus  fuerat  in  £gyptum,poftquam  vrbsfueratexcifa:tamende tempore  fatisconuenit,quod 
fcilicet  iam  acciderat  horribilis  diffipatio,  cum  Pialmusille  compofitus  fuit  in  vfum  mifera?  6c 
quafi  perdits  Ecclefia;.  Verifimilc  eft  tame  f  uiffe  compofitum  fub  tyrannide  Antiochi,vel  quo 
tempore  grafTata  fuit  hoftiumDeifamitiaaduerfuspopulii.  Quicquid fit, author illius  Pfalmi 
repetere  voluit  quod  fumpferat  ex  hoc  loco .  Iam  quarritur ,  liceatne  male  precari  etiam  impiis 
&  reprobis,quia  adhuc  fufpenfi  fumus  &  incerti  de  exitu.  Deus  enim  non  patefecit  q  uid.veht  de 
iplis  tandem  agere.  Ergo  regula  charitatis  potius  alio  fledere  nOs  debet,  nempe  Vt  bene  fpei  ates 
de  eorum  falute,petamus  vt  Deus  illisignoicat.  Atqui  Propheta  deuouet  eos  limpliciter  exitio, 
neque  loquitur  ex  priuato  fenfu ,  fed  didat  omnibus  piis  votum,quod  concipcre  debeant.  Ref- 
pondeo  non  pofle  nos  ferre  fententiam  de  hoc  vel  illo  homine  figillatim,  &  ideo  temeritate  non 
carere  prsiudiciii  ,fi  fingulos  homines  Stern*  mortiaddicimus,  deindefi  mal&illis  precamur. 
Sed  ingenerepoffumusconcipefe  hanc  precandiformamaduerfusobftinatos  Dei  hoftes,iic?t 
maneat  penes  ipfum  cognitio,nec  tentemus  incongeriem  vnam  mifcere  quofcunquc  hodie  no- 
uimusimpios:illud,quSadmodumdixi,eiTettemerarium:quinpotiusconucnit  bene  omnibus 
precari,&  optare  illis  falutem,  &  quamm  in  nobis  eft  pro  ea  efle  folicitos.Vbi  autem  itaimpen 
dimus  affedum  charitatis  fingulis,in  genere  tamen  poffum  us  ita  precari,vt  Deus  profternat,  co 
fumat,&  diisipet,&  innihilumredigat  omnesfuoshoftes.Non  dubium  igiturcft,quin  Prophe- 
ta hlc  fenfum  iuum  conuertat  ad  iudicium  Der.quafi  diceret,Domine,tuum  fuit  diftinguere  in- 
ter domcfticos,& extraneos:  placuittibi  nos  adoptarempopulum:nunc  quid  reftat,  nil!  vtcle- 
menter agasnobifcum,quia fuftines perfona  Patris?  quatum  attinctad gentcsprophanas,quo- 
niam  funt  abs  tealienae,nec  pertinent  ad  tuum  gregem,  ideo  manet  illas  interims:  pereant  igituf . 
Cum aute  Proph.de profanisgentibusloquitur,interea non  anteuertitiudiciu  D.-i ,  quinlibe- 
re  deccrnat  quicquid  volet,  fed  queadmodum  iam  dixi,  tantum  ponit  fibi  ante  oculos  quod  ha- 
bebatex  verbo  Dei,nepealioseiTeeledos,alioseffereprobos.Eledionem  Dei  aeftimat  ex  voca- 
tione ,  vel  fcedere,&  ideo  ex  oppoiito  reprobos  omnes  ducit ,  quos  Deus  priuilegio  illo  paterni 
fauoris dignatus  non  eft.Nunc  ergo  foluta  eft  ilia  quxftio:&  hincapparet  quomodo  liceat  im- 


CA  p.    X.  IO.  C  A  L.   PRAE  LECTION  ES 

precari  exitium  reprobis,&  Deicontemptoribus,nempe  ita  vt  votanoftra  non  praucniantiudi- 
ciumDei,vtd.i&umeft>neque  defingulisetiaftatuamus  inhanc,vehnillani  partem,fed  tantum 
nobis  occurratilla  diftin&io,  Deum  efle  Patrem  erga  ele&os  fuos,  iudiccm  trga  omncs  repr©^ 
bos.  Ejf.mdecr^o  tram  tuam.nempe  quia  fubmiferatle,&totumpopulum  Dei  caftigationibus,i- 
deo diai,Efi!4/ide irum /»dw,hoc.eft,agasiummo iurc aduerfusillos:fed interea  tempcres  ira tea 
erga  nos,ne  icilicet  inftar diluuiinos  abiorbeat.huc  pcrtinet  verbu  Effunderc.  Ciim  dicit,S«^e r 
GtnieJ,  (]ȣ  tc  non  itonerunt,qita  noninUotamnt  nomen  tutim:  hxc  loquedi  forma  diiigenter  notanda 
eft,qua  docemur  lnitium  pietatis  eiTein  Dei  cognitkme.poftea  adiugit  fru&u,vel  cfFc&um,nem 
peinuocationem.Hxc  duo  inter  fecohxrenf.fedordoeciamtenendus  eft,  quia  non  potcftiiiuo 
cari  D:us,ntli prauuceat eiuscognitio. Inuocant quidem  pafsim  omncs  Deunr.increduli  ctiam 
ad  ipfum  clamant  indifFel  eter,cum  vrget  ahquod  periculum:  fed  non  dirie,unt  rite  vota  fua,  ne- 
que edam  poffunt  prcccs fuas  ofFerrc Deo, vtlegitima facrificia.  quare?  Quomodo  enim  inuo- 
Row  io  u  cabunt  in  qucm noncrediderunt?inquit  Paulus.Ergo,queadmodum  dixi,necelTe  eft,vt  viam  no 
bis  prxmonftret  Deus  ipfequoticsinuoeare ipfum  oportct:acproindcvbi  nulla  eft  Du  cotni- 
tio,nulla  etiam  eft  ratio  precandi.SedvbiDeusfemel nobis  afrulfit,tunc  via  nobis  aperta  eft  ad 
ipi'uminuocandum.  ergo  inuocahofruftus  perpetuus  eft  fidei,ficuti  eft  teftimonium  pietatis. 
Quanquam  q  uicunque  Deum  non  inuocant,  &  quidem  ferio,  oftendunt  fe  nunquam  guftaflc 
elementa  pietatis:&  ideo  ii  cupimus  rite  precari,pnmum  difcamus  qusnam  fit  Dei  erga  nos  vo 
luntas-.poftea  fciamus  tunc  nos  demum  profeciffe,vt  oportet,in  falutis do&rina,  dum  ad  Deum 
confugimus,&riosexercemusin  eiusinuocatione.Qnpdautem  poftrcmo  adiungit,  Qui*  come^ 
dm*ntlMb,comedermtipfum£mfumpfermteum,&t4bernACuUeitHV*H*runtAuonobisob^ 
funt.Nam  hlc  pcrfpicimus  quam  triftis,&  mifera  tunc  fucrit  Ecclefiae  coditio.non  dicit  multis 
iniuriis  fuiffe  afFeSos  Ifraelitas,aut  violenter,aut  contumeliote  tra&atos:  led  dicit fniffe  vdrxtos i 
Genribuf,8c  bis  hoc  repetir.deinde  adiungit  confimpiosfuiffetCrv^ftdta  eornm  ttbernaaiU.  Cttm  er- 
go videm  us  tarn  dunter  affli&os  tunc  fuifle  Alios  Dei>ne  mirem  ur,li  hodie  ctiam  Ecclefia  fubia 
ceat  grauifsimis  calamitatibus,&  neexpauefcamus  tanquam  ad  rem  nouam,&  infolita.fed  quo- 
niam  idem  olim  contigit  patribus  noftris,feramusa:quo  animo  ha;c  exercitia. Alterum  vero  no 
tandum  eft,nempe  ciim  Propheta  hlc  non  carnis  fu£  motu  impulfus  fucrit  ad  precandum ,  fed. 
inftindu  Spiritus,quiformam  hancdidabat,poiTehinc  certo  colligi,tametfi  hodie  triurhphent 
hoftesEccleii£,&  putentfe  omnia adeptos,dumcrudeliteraffliguntinnoxios:tamen  tande  da- 
turos  eiTepaerias.Spiritusenim,quigubernauitlinguam  Proph.voluithanc  forma ,  &  hoc vo- 
tutn  nobis  elle  inftar  promiisionis,vt  certo  perfuafi  fimus,quo  atrocius  feuiut  impii  contra  Dei 
nlios,eo  j;ra aiorem  inftare  illis pcenam,&  crudelitatis mercedem.Comedat  igitur  tanquam  fe- 
ral beftix,vt  hodie faciunt, fed  Deus exeret aliquando manum fuam ,  &  oftendetquam  pretio-» 
fus  fibifuent  luorum  fanguis. 

Pkecatio. 

D^  omnipotent  Deus,  quandoita  tarpemus  in  Vitijs  noftris,  nifinos  expergefacias,  \t 
faltem  profaamus  in  bis  tamfcueris  admonitionibus ,quibus  olimexcitafti  \eterempopu 
lum:&  quorum  ctiam  iam  commonefaSlifumus  multis  ir&  tu<ejignis}\>t  ad  refipifcentiat 
maioreftudio  afjjiraremus:  da}inquam>vt ferio  affeEluperfcueremus  inhoccurfu,  & Jic 
nos  tibifubiiaamus,  vf  pattcnti  &  aqua  ammoferamus  tuas  correBiones:  interea  autc 
certo  perfuafi fimusjefemper  nobis  fore  Patrem,nec  dubitemus  etiam  in  media  morte  co- 
fugere  ad  tuam  mifericordiam,  donee  ejfundas  iram  tuam  aduerfus  impios  &  prophanos 
nominis  tui  contemptorestcj  ficnofitimiferearis^tfaamus  te  nonfrufra  pollicitumfu- 
iffe ,  pate mas  (fbumanasjemperfore  tuas  cajligationes^quandoyijitabis  eorumpcc~ 
cata  qui  in  tefyerantper  Chnftum  Dominum  nojbrum,    Amen. 

CAPVT  VNDECIMVM. 

Ermo  qui  dire&us  ftiit  ad  Iercmiam a Iehoua,  dicendo, 

i  Auditeverba^-r»w^;, foederis  huius,&  dicitevirolehu- 
!  dah,  \>iriskhudah,EndUageejlnhmeri,d>i.  habitatoribus  Ierufalem. 
3    Et  dices  ad  eos ,  Sic  dicic  lehouah  Deus  Ifrael ,  Malcdi<5lus  vir,  qui 
non  audieric  verba  foederis  huius. 

'  4  0^ 


IN    IE  R.EM  I  AM.  9t 

4  C^^W^W/ce^mandauipatribusvcftrisdicquoedLixi  eos£ 
terra  AEgypti,  e  foniace  ferrea,di'cendo,  Auditc  vocem  mcam,&  facue 
ea  qua-,  hoc cjl,qweamque^vxc\^io}relatiuum fine  antecedente,(ecundu  omnia 
<juapra:cepivobis:&ericismiliiin  populum^&egoero  vobis  mDe- 
um.  cobarent  h<zc  omnia  inter fe,  ideo  non  difiungo. 

5  Vt  {kztuzvclfiabiliam: alii  vcrtunt,fufatem  fed  itnproprie, iufiurandum 
quod  iuraui  patribus  veftris  ad  dandurnillis  terram  affluent  em  lade, 
&melle,fecundum  diemhanc.Et  refpondi^  dixi,Amen,Iehouah. 

Hie  Propheta  docet,Iudxos  etiam  fi  obtenderenon  definant  facrum  Dei  nomen, dTe  tame 
perndos,&  prorius  defciuiffe a  Lege.Hxc fumma  eft  huius concionis,  ludxo;  quanuisglorie- 
tur  Dei  nomine,  effetamen  fccdifragos:quia  violauerinthdem  Deo  promiffam ,  &  abiecerinc 
prorfusdoarinamLegis.Nondubiurtieft,quinIuda:i{a:piusexcanduerintadiierf'iisIercmiam, 
acfipropriam  caufamageret:ideoneceiTefuit,illisproponifuamaLege  defe&iontm,  vt  certo 
perfuali  effent.libi non  eSe  cum  Ieremia  ccrtamen,fed  cum  Mofe,&  cum  Deo  ipfo,qui  erat au- 
thor Legis.  Nee  dubium  eft,  quin  exafperati  fuerint  hacdoftrina :  led  non  pocuit  illis  Ieremias 
parccre,cum  vidcrct  tarn  effe  obftinatos.  Exemplo,  hoc  melius  poterit  intelligi.  hodie  Papiftx 
quanuis aperte  rcpudient  quicquid  profcrhir  ex  Lege,&  Prophetis,  &  Euangclioi  tamen'  difli- 
mulat  fibieffehoc propo(itum:midafnrm«feamplecl:iquicquida^eoprofe&um eft .  Quo- 
niamergotergiueriantur,&finepudoj-e,poffeteodemcidoagerecumi!lisquifquishodie  pure 
&  hdehter  cupit  cult  urn  Dei,&  pictate  rcftituere .  Exempli  gratia,  fi  prodeatqmfpiam  ex  fenus 
Deiin  mcdiu.poterit  ita  alloqui  Papiftas,Ne  fit  iam  difceptatio  inter  no$:fed  auditc  quod  olim 
Deusper  Mofen  prxcepif.deinde  q  uod  magis  ac  magis  confirmauit  per  Prophetas  fuos :  tande 
per  vnigenitum  Pilium,&  per  Apoftolos  cius  voluit  fahcitum  effe,  vt  fas  non  fit  amplius  cotri 
verbumfacere .  nunc  attedite  ergo  ad  Legem,ad  Prophetas.  Iam  tenemus  quale  fueritcSliIium 
Dei,cumitaiuflitIoquiferuumt"uumIerenMa.Nifienimexpendimusqualisfueritimprobita4 
illius  populi,mirabimur  toties  repetinome  Foederis,  &  videbitur  hoc  nobis  efTc  frigid um.  Sed 
Propheta,quemadmoduiam  dixi.cilm  videret  fiiis  cauillistergiuerfari  Iudxos,non  pctuit  aliter 
cum  ipfisagere.nifi  vt  oftederet  violaffe  fcedus  Dei,&'ita  efTe  apoftatas,qui  prorfus  a  Le<*e  de- 
fciuerat.Dicit  aute//&z  hoc  fuiffemandatum  a  Dfo.Nec  dubiueft,quin  Deusnon  modo  luggefle- 
xit  hoc  confilmfcruoiuojleddieiaueriteiloquendi  forma,  &quafimcthodupra?fcripfent. Me 
xito  itaque  Ieremias  prxfatur/Z;/  hunc  fermonemfuijfe  datum.  Quod  aute  fecudo  verfu  plurale  nit 
mem  ponit :  non  dubm  eft,quin  paucos adiutores,  q ui  reftabat,  fimul  cum ipfo  hortatus  fueric 
Deus,vtfuffragiumfuumip!iquoqueadiungerent.Tametfienim  magna  erat  bonoru  penuria, 
Ieremias  tamen  non  in  torn  orbatusfuit  collegis,qui  cuperent  ftudiQ  fuum  coniun^ercad  con- 
firmandaeiusdoarina. Inter  eosfuit  Baruch.fucrutetiaaliifimilcs.Hosergoalloqt'riturDeus 
•fecudo  veriu  cum  dkit,Auditeverb4lHausfiedens,&lojuaminia(iviroslekudah,ejrciuesIerop)lymie. 
Sciebantquide  tarn  Ieremias,quamreliquifenihilafrcrre,nili ex  Lege fumptum:fed  quauisfibi 
probe  confciieffentfux  finceritatis,&poffcntcora  Dco,&angelisteftarifcnon  haurireexfx- 
ce,  fed  ex  fonte  puro:  tamen  voluitillos  Deus  animare  aduerfus  populi  contumaciam. Nam  in 
proptufubindeerathxc  exceptio,  Vosquideia(Satis,quiequidplacet  vobis afferre,eflc verl  fi 
Domini.-nos  ver6negamus.Ergo  cum  Prophetis iubeundii  cfTettale  certame,  ideoanimare  vo 
luit  eos  Deus,vt  primu  fibi,deinde  etiam  ahis  effent  idonei,&  firmi  teftes  fux  do<Srinx,vt  con- 
ftaret  iufta  authoritas'.quonia  f  cilicet  ex  Lege  ipfa,  non  aute  ex  commetis  hominu  llimpta  effet; 
Videmusautequibus  velit  Deus  hoc  fromu\pari,nempeT>iwle1)udjb  ©•  ciuibus  leru fa  km .  nam 
decern  Tribus  iam  in  exilium  fuerant  trac"tx,vt  alibi  vifum  fuit.  Hlc  aute  erat  flosjclc&i  populi: 
&  quia  tot  clndibusfueratfupcrftites,putabatfcdiuinitusfuiffeferuatos,qu6dapud  eos  flore- 
ret  pictas,&  Dei  cultus:ita  fefe  inebriabat  falils  blanditiis .  Ergo  iubetur  diferte  Prophera  cum 
fuis collegisdenuntiarcquodpaulo  port  videbimus,ciuibusIerofolymx,&re!iquisterr±inco 
lis,qui  re  fidui  crant,&  putabant  fe  dele&os  effe  a  Deo,  qui  permanerent  incolumes,  etiam  fi  re- 
liqua  omnia  periiirent.PofteaclariusdocetPropheta,!ibipra?cipue  datum  fuiffe  hoc  mandatfi. 
Vtiturenimnumero lingulari,  1u dices <td eos. necab(\ir&i\m eft, quod  prius alios (ibiadiunxit. 
Nam  potuitDeuscolligere  paucorumfufFiagiaquioptabat  puramreligionem  in  populore- 
ftitui:  vcinterea  tamen  prxeipuas  partes  fuftineret  Ieremias  ipfe  ,  qui  prat  aliis  excelluit.  Net 
dubium  eft, quin  fanfto  confenfualiiftuduerint  confirmareeius  doftrinam  .  Nulla  enim  in- 
ter eos  fuit  a?mu!atio:&iple  quanuis  excelleret,libenter  etiam  admilit  in  focietatem  quof- 
cunque  videbat  fibieffe  con.iundos  in  tampia  ,&  fanfta  caufa.  Communiter  ergo  loquu- 
tuseft  Deus  proximo  verfu: quia  volebat  omnes  feruos  fuos  addere  fufFragia  fanft'o  Pro- 
phets .  Nunc  autem  Prophetam  folum  alloquitur :  quia  fcilieet  maior  erat  illius  author  has. 


CAp    xi.  IO.    CAL.   PR  AELECTIONES 

Sequitiir,S/c  <//«'/  Iebonah  Demist  aeUMalediftus  vir^ui  non  audicrit  verba  foed'eyisbuw.  Queues 
poniturnomennna  non  dubium  eft  quin  leremias  aniam  prxcidat  omnibus  fubterfiigiisyniii- 
buspauloantedixi  vibsfuiffe  ludxo's .  Nequecnimvnquamfponte  confcfh  fuiiTcnt  Icqiuc- 
quamLegidetrahcreuntcrcafpernebantipfum  Ieremiamjqui  crat veins &hdus  Legis  inter- 
pres,  qui  nihil  dciiio  admilcucrat :  fed  tantum  accommodabat  quod  a  Moie.fucrat  tradituni 
ad  vi'um  prxientem  populi.  Subtft  igitur  tacita antithefis  inter  nomen  Fcedci is,&  inter  do&ri- 
namIeremiX:non  quodeffet  aliquid  diKidii,vel  repugnatix,vel  quod  ahquid  ieparatu  habci  a 
ipfe ler .  led iermonem ad captum  populi format .  &  eft ipecies  conceffionis ,  ac  ii  diceret ,  lam 
non  poftulo  a  vobis  audiri,fed  auditeialtem  ipfam  Legem  .  Ha&cnus  nihil  in  medium  protuli, 
quod  non  Deusmandaffet :  deinde  nihil alienum  tradidi  a  Mofc ,  nihil  fttit  addititiuni  in  mca 
do<5t  rina.  Sgd quoniam hoc  vobisnon perfuadco,iam deiino  vobilcu  loqui:  loquitur  ipie Mo- 
fesdpfum  audite.  Quod  autcm  pronomen  demonftratmum addit , cum  dicit ,  huditebocfodus, 
pennde  eft,acfi  palam,&  qua'a  digito  oftenderet,nullum  effe  dubitationi  locum  .  Eft  igitur  ex- 
probratio.cumfcedusdenionftratiqualidicere^QmdiuuatfingaejVelpraetexcreambiguum 
effe  quod  loquimur?&  vos  non  certo  tcnere ,  an  iimus  ferui  Dei?  an  loquamur  ex  eius  Spiritu? 
annosipfeexcitaueiit?  res  eft  clara,inquit,/;oCftfja?</ar. Nunc  ergo  tencmus  vim  huius  particu- 
lar demonftratmx.  Cxteium.quod  de  maledi&ione  concionarur :  non  dubium  eft  quin  duritie 
populi  hoc  modo  fle&ere  voluei  it.Potuit  enim  Deus  ii  dociles  ac  morigeri  fuifTent  Iudxi  mi- 
nus incipere,Sc  allicere  eos  blando  fermone,&  amabili.Sed quoniam  negotium  crat  cum  pi x- 
fra&isingeniis,  ideoopus  fuitita  prxfari,  nempe  vtincuteret  terrorem ,  &  magis  attentos  red- 
deret :  deinde  exprimeret  ab  illisreuercntiam ,  cum  foliti  effent  contemptim  audire  quicquid 
prius  loquutus  f  uerat.  Videmus  ergo  cur  exorfus  fit  a.  maledi&ione.  Deus  in  Lege  fecut  us  eft  di 
uerfum  ordinem.Nam  ante  complexus  eft  regulam  bene  viuendi,&  etiam  proniifllones  adiun- 
xit,qux  poffent  propenfum arTe&um  elicere  a populo .  tandem  fubiecit  malediftiones .  Hie  au- 
tem  leremias  prxfatur  malediBosfore  em»es}qui  non  attdierint  verba  foederis .  quorfum  hoc?  nempe 
quia  iam  expertus  crat  populi  duritiem,  &  obftinatam  malitia. .  Ideo  non  fimpliccm  doftrinam 
adhibef.fcd  ante  omnia  maledi&ionem  Dei  illisproponif.quafi  dicer et,Mirum  eft  ha&enus  vos 
non  fuiffe  commotos,  dim  toties  denuntiata  vobis  fuerit  Dei  maledictio .  quoniam  ergo  ita e- 
ftisftupidi,iamantequamdeprxccptisdei&fferereincipiam,prxcedatmak\liftio,  qux  veftra 
focordiamexpergefaciat. Cartel  urn  ex  refponfo Prophets  colligim us eum  alludcread  forma, 
qux  di&ata  olim  f  uerat  in  Lege.  Nam  poftquam  prxcepta  omnia  complexus  fuit  Moles,  fub- 
Dfo.17.15.  iicit,MalediSusomnisquideclinaueritaddeosalienos:&iubetpopulum  refpondere,  Amen. 
vs.16         Et,maledi&us  omnis qui  maledixeritpatri &  matri:&  lubet  populum refpondere,Amen. Poft- 
quam aute  de  fingulis  prxceptis  loquutus  eft,  tande  fubiicit,  Maledictus  omnisquinon  imple- 
uerit  omnia  verba  Legis  huius:&  refpodeattotus populus,Ame.  Ergo  hac  rationenunc  vtitur 
leremias  ciim  dicit,T  u  denuntia  populo,omnes  effe  malediclos,  qui  n  on  obediuerint  prxceptis 
meis.Et  pofteaadditPropheta,Rf^>0/7«/*>e<r  dixi,bmen>Iel}ouah.Scd  notadu  eft,Prophetam  hie  fu 
fcipere,  vtantehac,perfona  populi:quaiidiccret,Ego  fubfenbo  Deiiudicio.etiam  fi  vos  omnes 
eontingatrefragari,qucmadmodumfacitis.Ergotametfiputatis  vos  poffe  elabi  exmanuDei, 
quafi  vobis  promptum  effet  maledi&ionem  eius  eludere,qux  in  Lege  pronuntiatunego  tamen 
veftro  nomine  fubfcribo,&  iam  coram  Deo  ita  refpondi,  Awf»,If  bouab.  Sed  expendere  etiam  a- 
lia  verba  couenitMaledi^MS^nquitfquiJquis  non  audierit  verba  jcedcrisbuius.  Audire  hlcproobe- 
dire  c.ipitur,vtaliispluribuslocis.  Pofteade verbis differit,v el  de  ipfofcedere.  nam  vtrunquc 
probe  conucnif.  Deus  enim  fcedusfuummandauitludxis  ,&fimul  verba  fecit,  libenter  refe- 
ro  ad  fcedus. Dicit  i^itur  Deus  fefcedusmandjJfe:qua.nquam^\enioT  eft  alterai! la  expo Citio,verb* 
qux  mmd.ua  patribus  veftris,inquit,nempe  quo  die  eduxi  eos  ex  Mgypto. Hie  a  circunftantia  tempo- 
ris  oftendit  Deus  quaminexcufabilesfint  Iudxi.  Dicit  enim  fe  Legem  dediffe  cum  erepti  effent 
eorum  patres  ex  morte  prxfenti.Nam  erant  quafi  extra&i  e  fepulcnro,cum  Deus  tranfitum  illis 
dedit  per  mare  r  ubrum.Illa  igitur  redemptio  debuerat  penetrare  in  eor  urn  an im os,  ita  vt  fe  to- 
tos  Deo  addicerent.debuerat  etiam  tanti  beneficii  memoria  defixa  manere  in  eorum  coriibus. 
Videmus  ergo  hie  aggrauari  crimen  ingratitudinis,  quoniam  Lex  data  fuerit  ciinradhuc  ante 
oculosverfarideberenttotmortes,quibusobnoxiifuerant  Ifraelitx,vndeDominusmirabili- 
ter  eos  eduxerat.Et  ideo  etiam  vocat  miferrimum  ilium  ftatum  in  quo  fuerantfornacemferream: 
quemadmodum  Exodi tertio  capite,&  pluribus  aliis  locis .  Fornaci ergo  comparat  leruitutem 
jEgyptiacanv.quoniam  Iudxi  erant  inftar  ligni,&  ftipulx  in  fornace  ardentLVocatfoiwcf  m  fir- 
ream  ,  nempe  qux  poffet  liquefacerevelinnihilum  redigerefiquid  effet  dufius  qudm  lignum, 
•velaurum^elargentum^elmetallumaliudlnfumma^lcexprimiturdefperatapopulicoditio: 
i^haccomparationeilluftratProphcta  gratixmagnitudinem:quodfcilicet  Deus  prxter  fpe 
cmnium  a  morte  ipfosliberauerit.Cum  ergo  tantobeneficio  fancita  fuerit  Legis  authoritas, 
h  inc  patet  quanta  impietas ,  &  quam  indigna  etia  m  ac  fcelerata  ingratitudo  fuerit  populi,  cum 
non  paffus  eft  fibi  iugum  a  Deo  libenter  imponi.DicitjJ mtmdtdje  i//<«.quemadmodum  iam  dixi, 

refcrri 


IN    I  ER  EM  I  AM.     .  <JZ 

referri  hoc  debet,  ad  verba  Legis.non  ad  ipfumfocdus.  Sedpromifcu£  loquitur  Prophct.imiue: 
dcfa:dcre,nuncdecapitibusfirdens,hoc  cft.de  Omnibus  pra;ceptis,q  as  llliccontiiiuitur.Alus 
etiam  verbis  exprimk,quiminexailabilc(k  populi crimen :quiain  fumma  nihil  almd  CXfigic 
Deus,nilivtaudiretvoccmluam.Q_ij_idautema:c]uius,quamvtliberatorem  hum;  audiantqui 
abeoredemptiiimt;  & quid  magisdetcitabile,  acprodigioi"um,q4.iamllr.icIitasrei'piierc quod 
Dcus  fuo  iure poftulat?£rgo  tenemus Prophctx  conlilium  cum dick  Deton  bocptni Hater  in.ai- 
dafje  redempto  populo  ,ncm^c  vuudiret  yocemfn4w->&  ftceret  qux  m.imhbat  ■  Et  limul  adiungit  pro- 
m.iflionem,qux  vtl  animos  lapidcos  mollirc  debutrat:  Foseitt/s,im]iiit,niil)ii/ipopi(lh>n,cjr  cto  e- 
ro  vobis in  Deum  .  PoteratDeusprxcileexigcrcaludxis  quod  natura  omnibus  ingenitun.  eft. 
Nam  agnoicunt  ctiam  qui  nunquam  fucrunt  edccT-i,  Deum  colendum  elle .  hxc  autcm  vera  eft 
eius  colendi  ratio,vbi  obicquimur  eius  prxcegr,is.Dcus  ergo  potuit  pro  lunimo  imperio  ita  iu- 
bere.Dicitille,monolyllabaefTeRcgumimperu:quonialcihcctnon  vtuntur  blanditiis,ncque 
ratiocinantur,nequedignanuirvtipcrfualorioicrnione.Qj2ant6maiorcft  Dcipoteftas,vtta- 
tumnutu  lignificetquicquidvult,ctpoflulat?Scd quali  egraduiuo deiccndiC,&  promifhoni- 
bus  intcrpolkis  ftudet  fibi acquirere  populiim ilium ,  vt  libcntcr  pareat .  Conciliat  ergoDcus 
gratiam  Legi  fux ,  nee  folum  eius  authorkatc  aiTerit.Cum  ergo  ita  coniiter  hortetur.Deus  po- 
pulum,deinde oftendat  tantam mcrcedem  obedientix,quam  fceda  cfl ,  ac abominabilis  concu- 
macia,vbirepudianr  homines  eius  Legem?  Ergo  Propheta  hie  clarius  dcmoftrat,cur  tarii  afpe- 
reprxfatus  lit ,  m.tkdi&osomnes,  qui  non  obe diner int, uempequoniam nihil prcfecerantblandi- 
tix,nihilillcamicus,ckfuauisfermo, ilia imitatiopaterna, qua  Dais  ante  vfus  fucratiijuaudi- 
cerct,Deus  certe  non potuit mitius  vobilcumagerequamdumpaterna  voccadmonuit  vos 
officii  &adhibuit  etiam  promilTicnes,quxvelduriiTimosapimQsmollirent.  Cum  hoc  pro fe 
ftu  carucrit,quidiam  fupereft,nili  vt  fulminer  Deus,&  fimplicker  efferat  iuas  malcdkhones? 
Nunc  ergo  tenemus  conlilium  Prophctx. SedpoiFet  hie  obiici',fuiffehoctotum  inutile,  &  in* 
fru6tuofum:quianonpoterantludxifubireiLrgumLegis,donecinfcriptafuiiTcteorumcordi- 
bus.Refpodeodiac de re fuiiTe  limul admonitos.Quanquafn  ergoliteralis doftrina  non  potuit 
nih*  populu  damnare,vndc  etiam  mortifera  vocatur  a  Paulo,tamcn  fciebant fideles  libi non  ne-  t.Cer.  i-G-, 
gatum  iri  ipirkiim  rcgenerationis,fi  a  Deo  peterenuErgo  primiam  ftetk  per  cos,qub  minus  Lex 
infculpta  effcteorum  cordibus.Deindepromiffio  gratuitx  venix  acceftit.  namquorfum  facri- 
ficia,&  cxpiationesin  Lege,&tot  cxrcmonix,qux  ad  Deumrecouciliandum  fp^clabaEt,nifi  vt 
popul  us  certb  perfuafus  elTet,Deum  libi  fore  propkium,&  exorabilem,quanuis  non  fatil'face- 
rent  Legi?Non  fuit  igitur  inutilis hxc do&rinaapud fideles.-quoniam Dc4us  ciim  exigcrct  quod 
debebant Ii'raelkx,fimitl  paratuseratinfcnbeie  Legem eomm  cordibus,&  etiam  igriofcere eo 
rum  peccatis.  Sed  cum  obftinatamalitia  refpuerent  totam  Legis  dodrinam  >  meritd  Propheta 
hlcoftcnditincumbereilliscertam  Dei  maledicl;ionem;quiaicilicetpromifliones,vbi  Dcus  te- 
ftatusfueratpaternum  fuumf\tuorem,kaindigmereiecerant.  Adiungit,  V t  flatuerem iufwm- 
Aunt  quodiuraui  paribus  meHri-s  ad  d.tndam  Hits  terram  affluentem  USie ,  c?  me  lie  >fecundum  diem  b.tne. 
Hlcnonagitur  deprxcipuofcopo  foelickatis :  fed  tantum  terra  Chnaam  in  medium  profer- 
tur,quali  pignus,  vel  arra  gratix  Dei .  nam  certe  promitiio  hxc  longe  altius  fpectat  qua  ad  ter- 
ram  Chnaam.Deus  quidem  hanc  hxreditatem  pollicitus  fuerat  Iiraclitis:fed  cum  dick  fe  fore  il' 
lis  in  Deum ,  nyillos  fibi  fore  in  populum ,  hie  inclufa  eft  promiitio  xternx  vitx ,  &  glorix  cxleftis: 
q  uemadmodum  alibi dickur,ipfum  non  efle  Deum  mortuorurti, led  viuorum.  Ettenenda  eft  Xtat.ti.ji,; 
femperfententia  ilia  Prophctx  Habaculc,  Tu  Deusnofter,non  moriemur.  Deusergoaliquid  H.i&.i.ii: 
excellentiusproniilitIiraelitis,quampoffeffionemterrx,cumdiceret/eyore*7/«f«Df/«w*.fedter- 
ra  ipfa  iymbolum  fuit  paterni  fauoris,vel  arra,  vel  pignus.  nam  hxc  omnia  probe  conueniunt. 
Et  hoc  fenfu  etiam  Propheta  adiungit ,  Deum  olim  inraffe  patribus  ie  datiirum  illis  terram  iliam 
iure bxredkario:&promillionem hanc  prxftitam  fuifle  eorum  pofteris .  Siquisarripercthoc 
folum ,nempefauorem  Dei  perfpecFum fuiffe in  terra  Chnaam, quia  expullis  gcntibus  earn 
adepti  fuerant  Deibenericio  ,  hocclTetfrigidum  :&  Propheta  mukum  diminucretex  ilia  pro- 
mif!ionc,qux fupcratquicquidconcipipotefthominum  lenfu  Ergo,quemadmodi:m  iam  dixi, 
cum  loquitur  de  terra  Chnaam,  non  dubium  eft,  quin  fcr'monem  accommodans  rudi,  &  cralTo 
populo,arramillam,  vel  pignus  adiungat,vtcernant  oculis  etiam  in  hoc  m  undo,  &  hacca- 
duca  vita  fuifle  libi  cxhibitum  aliquod  ipecimenillius  gratix ,  qux  fuperat  quicquid  optabi- 
le  eft  in  mundo.Iam  c\imdictt,Ftflabiliremii(fiurar/dum  e}Hodiurauipjtyibiej,ha.uddubic  oftendit 
Deus,quanuisobedircntIudxi  Deo,tamennonfuilTepromerkosfuisobiequiis  hxreditatem 
promiltam  antequam  natieflent .  Deusergohlc  demonflrat  gratuitumtfTe  fuurn  benchcium, 
qi.6dterrxlint  hxredes.  quare?  nondumenimcreatierantcum  iurauk  Abralixfcilli,  &eius 
pofteris daturum  terram illam  .Cum  ergo promiffio longe  pixcelTcrit  ,fequkur  nonpoffec- 
i'cribimerkispopuli,  quod  tandem  fuotempovetcrramillamadcptuseft.  Quantum  attinet ad 
iuiiurandum,comendat  gratiam  fuam  Deus  hoc  nomine,qubd  non  tantum  promkerit  terra  il- 
lam filiis  Abrahx  in  hxreditatem,  fed  etiam  iufiuraduinterpofuerk,vt  ccrtius  eflerpjctu  lllud, 
*~"  q.    M. 


cap.  xi,  10.  cal:  praelectiones 

Sed  iuterca  tamen  lubindicat  Prophcta  illos  fi  ingrati  Tint  Deo,mefit6  pofTe  priuari  haercditate 

prcmifla;quafi  diccret,Non  eft  cur  expoftuletis  cum  Deo,acfi  vos  fraudarct,li  eiiciat  ex  hac  ter 

ra.nam  Dens  ipi'e  no  vosexhan-edat;fcdveftrainiquitasvosabdicat,ita  vt  lam  indigni  fitis,qucs 

cenfeat  Deus  inter  luos  fiuos.Quanuisergo  hancgloriationemadimat  Propheta,ne  confidant 

Iudxi,rependi  fuis  meritis  quod  rerram  poffider.tamen fimu!  admonct  pruiatum  iri  tet ix  pcf- 

feflione,&  quide  propria  culpa,nifi  Deo  pra:ftiterintquoddebent  obiequium.Hac  rationc  di- 

EwJ.j-S-    cit,vf [tabilirem iufmrxndum  qnadiurMi,mquit,patribusveftris.  Qnpd Amtjerramillani  .ifp'nere U- 

»7 >& 1 5-5 >  £ieO"  we//<',fepius  occurrit h£c  locutio apud  Mofen.Nec  dubium  eft,quin  terra  fueric  a  princi- 

&  33-3>  &  pi0 valde fertilis: fed probabileeft,fuifi'emagisferacem  aduentu  populi,quiarenouata quo- 

xTJr°*lihi  dammodo  fuit  eiusfacies:&  Deus  etiam  voluit  vilibili  modo  oftcndcrequantaeffet  vis  feede- 

fepius.         risfui.Ergo  nonfruftraMolestotiesdicit  terra  illam  affluere  la&e,&  melle.  Pofteaaddit,.r<?- 

cundum  diem  banc,  producit  eos  teftes-.quafi  diceret,Deus  fideliter  egit  vobifcum .  nam  prafhtif 

fidemdatampatribusveftrisj&iufiurandurnfuurncompleuit.ledniincquandopolluitishanc 

terram  vbi  memoria  gratis  Dei  quafi  fepulta  eft  inter  vos:imo  calcatis  pedibus  Lege  illiusnum 

ergo  tanta  impietas  eius  benedi&ionem  a  vobis  procul  auertat,  quid  fupereft,  nifi  vt  in  exilium 

vos  proiiciat?  Videmus  ergohlctaeitam  eomminationem fubeffe,  cum  dicit  Deum  prxftitiffe 

quod  pollicitusfueratpatribus,nempe  hoc  pa<5tointerpofito,vtfcilicetpareret  eius  pracceptis. 

Diximusiam  de  Prophets  rcfponfo.Nam  cum  refpondetAmen,nonexpecl:at  quid  populusdi- 

fturus  lit. Neque enim  dubium erat,  quin  maior  pars  obftreperet, & vcllct cum  Deo  tergiuer- 

fariitanta  fuit  impudentiatunc,  vt  fubinde  petulanterconfurgerentaduerfusProphetas.Ergo 

quonia  fciebat  tarn prsfrados efle,ipfe  omniu  nomine fubfcribit  Dei  maledi&ioni.  Sequitur, 

6  Et  dixit  Iehouah  ad  me,  Clama,  hoc  eft,  clatnofa  \oce  promulga,  verba 
tuecinvrbibus  Iehudah,&in  compitis  Lerufalem  ,dicendo,  Audite, 
verba  foederis  huiusJ&  fa  cite  ea. 

7  Quia  conteftando  eonteftatus  Aim  patribus  veltris  die  qua  feci 
afcendere  eos  e  terra  AEgypti  vfque  ad  diem  hanc ,  mane  furgendo ,  dc 
conteftando,&  dicendo,Audite  vocem  meam. 

8  Etnonaudierunt,&noninclinaruntaurcmfuam;&ambularut 
quifque  poft  prauitatem  cordis  fui  m3.\i:5c(ideo^copiiUbic  illatiue  accipitur) 
venire  feci,/»ce/?,iww//?,fuper  eos  omnia  verba  foederis  hums^quod  ma- 
daui,vt  facerent,&  non  fecerunt. 

Hie  clarius  explicat  Propheta  cur  iuflus  fueritpromulgare  verba  fcederis .  rieque  enim  du 
bium  eft,  quin auda&er  exeipere  parata  f  uerit  maior  pars  populi ,  Quid  tibi  vis?an  non  fumus 
Mofis  difcipuli?  t u  icilicet  putas  tibi  effenegotium  cum  barbaro aliquo  populo?  annon  a  pue- 
ritiaedo&i  fnmusin  Lege  Dei?  annon quotidie  fedul6 nobis  inculcatur?  fatisfuperque/umus 
imbuti hac  do6trina,quam  tufingis  nobis  effe  incognita.  Faceffehinc&eas  vel  ad  Chaldxos, 
vel  ad  AiTyrioSjVel ad  <€gyptios.  nos  enim  tenemus  quid  Lex  doeeat.  Non dubiu  eft  ergo  quin 
hac  proteruiarepulfus  fuerit  Ieremias.ideo  oftendit  iuftam  eirecaufam,curillisprcponat  Le- 
gem Dei:quiafcilicet  tanta  obrepferatobliuio,vtnefciret  quid  olimDeus  docuiffet  Lege  fua. 
deinde  quia  fuiffent  Temper  rebelles  vna  cum  patribusdta  vt  fubinde  docendi  fint.-quemadmo- 
1/4.18 .10.  ^am  etiam  coqueritur  Ifaias  agendum  efle  cum  populo  illo  ficuti  cum  pueris,  A,A:B,B:&  etia 
C  fubinde  repetenda  fint  eadem,ipfos  tamen  fublifterein  rudimetis>&  nunqua  vlterius  progre- 
di.Queadmodumergoignominiofetradueit  Ifaias  populi  ignauia  in  Lege  difcendarfic  etiam 
nunc  Iercmias  oftedit  non  debere  ipfos  mirari,  eur  iubeat  Deus  promulgariapudipfos  Legem 
fuam,quiafcilicethadenusconrcmptafuiffet .    Reliqua  differ  emus. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus,quado  dignaris  nos  quotidie  tarn  amice \<&fiutmter  ad  te  inui- 
tarejiefurdis  auribus  pratereamus  doc~hrinam>qu£  nobis  infaluteproponitwrjcdatten 
ti  ad  eamfnnmtdeindeprceftanus  quodmento  exigis  obfequiu ,  \tmagis  acmagispro- 
fiaamus  inftudiopietatis ,  &  itafomemus  totic  \>it<£  noftrce  curfum  ad  mam  mftitiam, 
\ttibi  in  hoc  mundo  militemus,  donee  tandem  pememamus  adbeatam  Mam  quiete,qu£ 
nobis  repofita  est  m  c<xlo,pcr Chnftum  Vomitym  noftrum*  Amen. 

Proxima 


2 


IN   IEREMIAM.  ^ 

PR  o  x  I M  a le&ione  vidimus  q ucrimoniam, qua  vfus eft  Deus aducrfus  poplil um:qu6d fcili* 
licet  expertus  fucrit  omnia,qu6  pullet  ilium  libi  conciliare:  &  tame  pcrdidtrit  operam.  Se d 
in yerbis  magnum  ell  pondus,quia didufe  conteftandofuifje contefutum,  quali  hie  fe  lubiiccret  ar 
bitriotertii.namfolenuiseoscontcftan,quilponte^onacceacrentad  tribunal iudicis.  Deus 
ergo  mutuaturhane  riguram  a  comuni  hominii  more,&  dicitic  fuifle  contefutum ,  nequc  id  lc- 
mcljicd  repetitis  vicibus.  Poftea  addit  leid  non  fecifle  tantum  vno  leculo ,  led  ex  quo  exierant 
ipforu  patrcseieruitutevique  ad  diem  ilium. Fuitautehxcnimisturpisobftinano,cum  Deus 
nondelineret  lllos  ad  levocare,&  tame  verba  faceretapudfurdos.Sed  quod  fequitui  magis  eft 
emphaticum,  vbidictt/e  mane  furrextjfe .  nam  quod  alii  tranfitiueaccipiunt  ,nuhi  nonproba- 
tur.Dicitergo  Deus  fe  ita  fuifle  lohcitum  deiplorum  falute,  vt  mane  iurgeret  adiplos  vocaiv- 
dos.Non  dubium  c  ft,quin  Deus  ad  le  tranlferat  quod  proprie  compctebat  in  Piophetas,  que- 
admodum  etiam  viciftim  conccdic  lcruis  iuiSqwod  propnii  eft  rpli,&  non poteft  quadrate  ho- 
minibus,nili  per  concel'io;Msmodum.Cxtcrum,hic  Deus  eommendatauthontatemvcrbiiui 
cumdicit/f  i»rf«f/«rrf.t///e:&liniuiiiig!atitudinemcoriimampliricat:qu6dlcilicetc6tcn  pic  line 
eum,vbi  videbat  inftar  patnsfamilus  curare  iplorum  lalute.Ergo  hinc  colligimus  quau  Deu  s 
facial  fcrmonem  iuum,dum  teftatur  fe  nihil  diuerfum  habere  a  lcruis  mis,  quorum  opera  vti- 
tur,cum  vult  Eccleliam  fuam  doccre.Deindc hinc  etiam  colligimus  quam  inexcufabihs  lit  pra 
uitas.vbi  Deum  itanobifcum  familianterloquentcm  rciicimus.  Nunc  ergotentmusfcni'um 
huius  loci.Sed  poteft  etiam  hoc  tertio  loco  notari,fruftraprxtendiDdnomen,niii  vbiipfelo- 
juutus  eft:queadmodum  hodie  Papiftx  vellent  line  controuerlia  recipi  quicquidefFi  itiunt  pro 
ua  libidine.Deus  autem  hoc  loco  oftenditfe  non  otFendi,nili  vbi  iple  lpernitur:&  fimul  deela 
ratfeitaconiunftumeflecum  Prophetis,vtilli  nihil  proprium,vel  aliunde  quam  abrplo  pro- 
fc&um  afferant.Iam  adiungit  |e  hoc  tantum  pofttdnjj'e  a  pbpulo  ele8o,vt  audiret  vocem  fium-JEq  uitaS 
hums  prxcepti  oftendit  quam  indigna  &lcelcratafueritimpietasil!ius  populi.  Et  limul  cften- 
dit  Deus  null  urn  efle  pretext  um  errons,vel  infeitix  in  populo  illo.Nam  hxc  vna  crat  ratio  ter- 
giuerfandi,li  obtenderent  fe  non  aliud  cupcre.quam  prxftarc  Deo  cultum  dehitum.  Atqui  rc- 
gulam  prxferipferat  Legeiua,qux  non poiFet  eos  fallere.Ergoiequitur  lpome  ipios  defciuifle 
ad  fuperftitiones,quando  fatislupei  que  edofti  fuerant  ipla  Lege, quid  Deus  probarct.  Hxc  i- 
gitur  ratio  eft  cur  tones  hlc  repetat ,  nihil  aliud  fe  poftulafle  a  filiis  Abrahx ,  nil!  vt  audit  ent  vo- 
cemfuxm .  Poftea fequitur,  Non  tamena  diermt  (  videor  enim  mihi  hXc  omnia  legifle  poftrcma 
le&ione  )  non  tamen  A^dietunt,  inquit ,  eynonjiexerunt,  v  el  non  inclinarunt  auremfuam.  Hlc  Pro- 
pheta  non  paucos  tantum  homines  accufat  contumacix ,  led  dicit  ex  quo  redempri  fue- 
rant ,  omnibus  feculis  fuifle  rebclles  Deo  .  Et  exagerat  crimen  illud  ,  qu6d  non  inclihaut- 
rintattrem  fuam  .  Neqtic  enim  dubium  eft,  quinhoclecundo  locoadditum  fuerit  adempha- 
iin: quafidiceret  Propheta  pcreosduntaxatftctilTe,quo  minus  via  illis  paterct  ;fcd  non  di- 
gnatos  fuifle  aurem  Deoprxbere.  Hoc  autem  lignum  eft  extremicontemptus,  vbinontan- 
tum  repudiamus eum  qui b  quitur,&  tolumus  eius  imperio  vel  conlilio  pai  ere,led  vl  i  pi  Xclu 
dimus  omne  aditum,&  qi  arum  in  nobis  eft  vctamus  iplum  loqui,hoc  certc  niniis  eft  c  otu  mc- 
liofum.  Nam  fieri  potcft,vt  quis  alterum  loquentem  audiat,qui etfi  non  obtemperet,tamen  fer 
uabit  aliquamhumanitatem,nequcraturillefenonfuifl"eauditum.  hxc  enim  eft  mining  tole- 
rabilisbarbaries,vbineverbumquidemadmittimus.  Hlc  conqueriti'.rDeus,non  tantum  Ilra- 
clitas  libi  fuifle  immorigeros,poftquam  cdufti  fuerant,fed  fuifle  ita  prxfra&os,  vtcontumeli- 
ole  etiam  proculreiecerintomnes  Propheticoslermones:qucd  non  tantum  fcedximpietatis 
fignum  fuit,  fed  etiam  barbarxcontumacix  .  Nunc  ergo  tenemus  Propheta:  confilium .  Dicit 
hmbulaffc  vnumqui-nquein  prauit. it  e  cord"  (uim.tli:  quia  prius  oftendit  fullle  in  tempore  prxmoni- 
tos,fequitur  eos  non  en  ore  fequuti.-sfuiffeimpiasfuperititiones:fed  quia  reiicerentverum  Dei 
cultam,nec  locum  darent  Prophetic^  doftrina:.  Cum  dicit  'ambuUrunt  vir,\d  eft,quifque:  non 
dubiueft,quin  Propheta  hlc  quafi  vno  fakiculoomnesfimulinuoluaf.quafidiccret  non  fuiffc 
abreptosaliquoimpetu,quemadmodum  fieri  plcrunquefolct,cum  a  paucis  turn  ulcus  comot  us 
eft,plurimideindefequuntur,&  rapit  cos tcmpeftas,&:  non  expendunt quid  agatur. Ita fxpc ter- 
ror quidam  prxoccupat  multorum  animos,vt  hue  vel  illuc  pergat,&  tamen  lielciant  quorfum 
debeant  tedcre.Sed  Propheta  hie  ofteditcuiquefuiiTe  fuumconiiliu:quafidiceret,non  tatiim 
populi  impetu  fuifle  culm  Dei  ita  reieftu ,  fed  finguloscaptafleapud  fe  conlilia ,  8c  concoxiffe 
banc  malinl,  &  hocfcelus ,  vt  Deum  reiicerent .  Plus  ergo  eft  efricacix  in  hac  loquendi  forma, 
q uam  fi  dixiffet  omnes  ambulairc  in  prauitate  cordis fui:  &  limul  ctia  oftendit,  a  minimo  vfqnc 
ad  maximum,ficutiloquuntur,omnesfuifl*eimpUcitoseademimpictate.  Poftea  lubiic!tDf*7J» 
induxijfe  fupcr  eos  verb*  foederis, fioc  eft,minas.  Neque  enim  per  V  erba  fccderisintelligit  doctrina 
Legis.vel prxcepta:fed  pnoreloco  verbafcederispofuitproipfis  Deiprxceptis-.nuncaute  quia 
videbat ncgotium  fibieirecumhominibusprxfra£tis,&quinon  elTetvlliiisdoftrinx  capaces-; 
idco  defcendit  ad  minas .  Deus  enim  prxferibit  quid  fieri  velit,  hoc  eft  primum  in  Lege :  &  ad- 
dit aiam  nontantumblandasinuitationes,fed  quafi  illeccbras,Yt  cocilict  libi  animos  horninS . 

—     ■  "  o.    iii. 


CAP.   XI.  IO.    C  A  L.   PRAELFCTIONES 

Scd  vbi  nullum  eft  ftudium,nullacuraobediendi, tunc  defccndit  adminas.  Prepheta,quan- 
uis  promiiliones  omilerk,tamenantediiTeruitde  Legeipfa:nuncveio  dick  Dcum  cxcquu- 
tum  cffe  quod  lllis  den  untiauerat.Poftea  adiungit,  De  qmbus  mar,d>tueran>  ft  facerent~,<&  non  jcte^ 
rwwf.Hxc  quidem  videntur  riimis  confuiedi&amam  cum  dichvcrbafadoisbuiHS,  non  dubium 
eft,quin  minas  intelligat,quemadmodum  iam  diximus:poftea addit,  &  continuo  poft,qi;X  man, 
dauer.im,vt  f.tcerent,&r  nonfecerunt.  Sed.quemadmodum  iam  admonui,  quandoquidcm  Prophe- 
ta fatis antchac  docuk,regulam  faille  in  Lege  traditam  pie  & iufte  viucndi,  nunc  magis  iniiftic 
in  minis.  Ergo  non  mirum  cft.quud  ita  confuie  loquatur.  nam  populus  Legem  Dei  quodam- 
rnodoperuerterat.  Hxc  quidem  diftin&afunt  in  Lege,nempedodrina,velrcgula  viucndi, & 
pofteamina:,quStantu.maddunturquar!ftimuliadexckandampigrkiemhominum,velpouus 
ad  domandam  lplbrum  contumaciam  .  Sal  quia  non  attenti  fucrant  liraclkx  8c  Iudxi  ad  voce 
i  Dei.Prophetahtc  permifcet  minas  prxceptis  .  Nunctcnemu squid  hoc  loco  fibi  velit  Prophe- 
ta:dicit  fe  milTum  fuille  a  Deo,vt  clamaret,*/<*t/*/p  verba  foederis  bnius ,  quia  fcilicet  immemores 
erantverxpietatis:&  iraobliuione,im6  etiam  impio  contemptu  obtnueranttotam  Legcm,vt 
docendi elTem  a primisrudimentis.hoc eft  vnum.Deinde  oftenditquam  folickus  fucrit  Deus 
de  ipforum  falute,vt  nullas  partes  optimi  patris  ncglexerk,&  tamen  operant  fuilTe  perdka:quu 
non  tantum  fuis  cupiditatibus  alio  rapti  fucrant,fed  etiam  interior  eorummalitia  clauferat  au- 
res  ipforum,  ita  vt  non  dignaii  fuerint  vocem  Dei  adnakterernequehoc  tantiim  vno  feculo  c5- 
tbiffe.fed  ex  quo  egreflifuefant  e  terra  JE eypti  vfque ad  lllurn diem. Hinc  fequkur ,  iufte  ipfos 
ple&i:  quia  Deus  omnia expevtusfueratantequam ad  huncrigoremdefcenderet.Sed cum  ten- 
tafTetomnes  vias,&quidem  fruftra,hoctatum  fukreliduum,  vt  pcenascxigeretdehominibus 
tarn  defperatis.harc  fumma  eft.  Nunc  adiungit. 

9  Et  dixit  Iehouah  ad  mejnuenta  eft  confpiratio,dc/ xerbu,  colligatio: 
mm  -)v?  fymficdt  proprle  Igare  vclcom£lere:fedmetaphorica  efljignifcatiodmitraf- 
ferturctdcQ>i[biratio}Km,m  virojboccftjn  v/rcf,Iehudah,&  in  ciuibus  Jcrufale. 

10  Reuerfi  (unt  ai  inicjuitates  patrum  fuorum  f  upenorum^a/dw- 
fe  /^w^cuiinolueruntaudire  verba  mea:&ipfiambularur)tpoftdeos 
alienos,vt  feruirenr.  ipfis:  difloluerut  domus  If  rael,&  domus  Iehudah 
fcedusmeum,(]uod  pepigeram  cum  patnbus  ipforum. 

Hlc  propius  manus  conferk  Propheta  cum  hominibus  xtatis  fux,  &  elicit  eos  peiores  efle 
patribus.nam  hucpertinetnomen  CoIligationis.Cumenimturmatim  concurrtrentadimpias 
l'uperftitionesliraelitx, magis  hoc  fait  cxcufabileinitio,quialalicetnondumalras  radices  tge- 
rant  in  vera pietate  Sod  curn  toties, &  tarn  variis modis per  Prophetas  conatus efftt Deis iplos 
inviam  rcducere,&fcduiitaseius,&aifiduumillud  ftudium  caruiffet  profc&u,  hocfuk  fi- 
gnumperdkxcontumacix.DjcitigkurdetedaeiTe.namhociibivultcumdicit,/n«f»^/»/«//^ 
ft.  Hoc  verboixpcinaliumfenium  vtituf  Scnptur.r.fedhlctantundem  valet, aclidixiftlt  con- 
iurationcmpopulie(Tedcprehenfam,eiTeconuidam:quemadmodumfuresdiciinturmanifcfti, 
vbi  deprehenii iunt «  arafi^  vt  dicunnta  etiam hlc dicit  Deus,non  eiTe diiputand(i,an  pcpulus 
datx  opera,&  deftinatamalitia  veriirn  &  legit imum  cultum  peruerterit :  ConiuMio >  inquit ,  eft 
fatis  notx.  N  Line  ergo  tenemus  Prophetx  fenium,  acfi  diceret ,  non  partem  populi  duntaxat  im- 
plickamelTe  impicrate,fed  omncsquafi  iprimoad  vltimueffe  limul  coinquinatos:  deindehoc 
heri,nonftultoaliquoimpetu,fedquafimeditat6,^HoVy(;7;ce.*/V^f>-  fe  fuerint  colligati .  Poftremo 
dicit  boc  ijfe  fan's  manifeftmn,ideo  fe  non  amplius  Ikigare,  quoma  feel  us  plus  fatis  compertum  fit. 
Dick,I»'fr/eW4/;,Csr*»'fr/i/»"4f/:vbifubeftacrisobiurgatio.nafcirous  duo  ilia  rcgna  non  tan- 
tum excrcuiffe  occulta  fimultatem,fed  hoftilker  conflixilTe.Cum  ergo  tale  efict  diifidium  inter 
dece  Tnbus,& inter Tribum Iehudah, 8c quafi  vxfanum  odium,vt  alii  alius  proriusperditos 
cuperent,cumaccerferentIudxi^gyptios,cum  Ifraelitx&Syrios,&  Affyriosarmarentinexi- 
tiuTribusIehudah:cum  ergo  ita  capkalker  alii  alios  per  tot  fecula  pel  lecuti  fuerint,  quid  hoc 
fibi  vult  ?  quale  portentum  eft  >  vt  ka  inter  fe  confpiraucrint,vt  cultum  Dei  euertci  cnt ,  vt  per- 
derent  quicquiderat  linccrum  in  pietate ,  vt  idolafua  erigerent  ?  Nunc  ergo  tenemus  quid  hbi 
Velit  Propheta,quafidiceret,inaliis  omnibus  fuiiTehoftes,&  vna  tantum  in  re  confpiraffe,  nem 
pe  vtbellum  ^ererent  cum  Deo,vteuerterent  cultum  eius,&  vt  diffiparent  Legem. Nunc  ergo 
videmusquorfu  tendat  Spiritus  Dei,  cum  dicit conffirationemfuiffecemfertamne  fcilicet  Prophe 
ta  hlc  multis  verbis  dkceptet  quafi  de  rcambigua.lubetergo  Deus  prxcife  ipium  ferreiudi- 
cium,quemadmodumfiiudicisfentetiamfcnbareckaret:ka  etiam  oftendkDcusfeae,ere  cum 
Iudxis,perinde,vtagkurcunihominibusdamnatis.Etfimul adiungit reuerfos fuifte .  Oftendkin 
qucm  fine  cpi"pirauerint;nepe,inquk,w  redirtnt  AifcekrA(Atrumftomm,qmMttfueranr.  vertunt, 

Priores: 


IN    IEREMIAM.  ^ 

Prioresifed  non  fatisexprimitur  Propheta?  fenfus:quiaintelligit  ftatim  a  principio  Ifraelitas  fuif 
fe  ita  pr£fra£tos,vt  Deusnunquam  lubigerepotuerit  eorumingcnia.Tamcn  notandum  cft,non 
loquidevetuflii'simis.quemadmodumD'JVKnnvocanturprifci.qiiiiamolimfuerunt.fcclquo- 
niam  fuit  continua  i'uccelsio ,  vel  ferics  lmpictatis,  ideo  Propheta  vocac  hlc  patrcs  fupcriores, 
quiabegrdTuprimocceperantDeiiugumexcutereViqueadilludtcnipus.Et  ltuum  inculcat 
quod  ante  vidimus,qudd  Icilicet  W*m»r<W;Vf.  ham  ignorantiaetiain  li  non  prorlus  abloltiar, 
tamcnaliquatcnusextenuatculpam.StdDcusoftendit,iamaprincipioIlraclitaifuiircimmori- 
gcros:nam  fatisaperte  permanum  Motisipfosdocuerat;videmustamcn  vt  toties  infurrexcrint 
aduerfus  Mofen.  li  q ua:rimus  originem,  ccrte'  fuit mera  &  dcftinata im  pittas ,  qudd  icilicet  no- 
luerint fe  Deo  fu biicere.  Poftea  adms*it,Er  ipfiambularuntpqft  deos  d/traoj.inquit ,  w feruirent ipfis. 
Semper  antithefisnotanda  eft  inter  Dcum,&idola.  Deus  latismulta  fignadederat  fu£  poten- 
tiate* s*loi  ix-.&L  vt  vno  verbo  dicamus.fatis  probauerat  fe  efle  vcrum  &  vmcum  Deum.vnde  i- 
gitur  fa&um  eft.vt  liratlitar  prdJtulci  int  deos  fi&itios'certe  hlc  non  poteft  obtendi  error,  vide- 
musergo,rcie<fto  vero  Dco.l'pontc  fequutos  effe  fuafign.Sta.Deindc  adiungit,  If  tillis feruirent. 
atqui  iam  Deus  ipfos  fibiaddixcrat  ciim  illos  redimcret. Cum  ergo  fcfe  addu  ut  diisalicnis,ncui 
nehincmagisacmagisconuincitureorumingratitudo?  Tandem adiungir  explications  caufa, 
Domus ergo  [frael,cr  domus  lebudabdiffoluerunt  pa&um  tneum,  inquit .  Confirmai  quod  ni.ptr  dixi, 
nSpeeosnonerraire,acfiincognitafuiiTetvia,fcd£juiafucn'ntpra:fraao&indon  itn  innenio, 
neque ldftinuerint  Dcuaudire,cum  tamenfarr.iti-'ritcroftSdcretquidiffetagcr.dri.Stdnomcn 
Foederis  plus  exprimit:  quod  Icilicet  non  tatiim  Deus  prxcepta  fua  tradiderat  per  rrar.u  Mofis, 
fedetiaillosadoptauerat(ibiinpopul£i)&  iimulobftnnxcratillisfdefuan-.Eio  vobisinDtu,  s  j 
eftote  mihi  in  populum  .  Ciim  ergo  tarn  comiter  alliceret  cos  ad  fe  Deus,  quam  prodbiofa  fuit  ""* 

illarebellio,non  audireciusvocem?  Ergo  hue  pertinet  ncmenii^quodfcilicttnon  tantiim 
Deus  tradiderat  regulam  bene  viuendi,  led  etiam  ipfos  adoptauerat  in  populi  m,fi  effent  mori- 
geri.Cum dicitfe  pepigiflefadvs cumpatribusillorum,  refpicit  ad  primum  illud  lccu!um,quo  po- 
pulum eduxerate  terra  £gypti  •  nam  tunc  coniun&um  eratger.us  Abr.ha  .Erant  quidem  duo- 
decim  Tribus  iutcr  fe  d  iftir.da;,lcd  vnum  erat  caput  in  populo  illo,  vnrm  Saccrdotium,  pcftea 
fueratvnumregnum.Ofiedit  ergo  Deus,etiam  (i  poftea decern  Tribus  fihereauerint  altcrum 
Rej.;e,&TnbusIchud..hti;ncd)Uiiafuel-it,tameninhocdiuortiofuilTetaniiin,fpcciales  qi.af- 
daminimicitias,inr.  reafLiffefcmpcrtodemingeniojcV:  eftenderequam  fimilescflentpatrlbuS 
fuis:quafi  diceret,Qlim  erarit  vri  us  populus,nuncfuntduc..^f/^/  iam  inter  ft  (or<fj  ir/>r><r>t,eadem 
cftiniqLiitasJiacinrefuiitc6iur:di,&tftcolligatiointereos3quemadmodiiriprius  d;£himtft. 
Scquitur, 

li  Propterea  ficdicir  Ienouah,  Ecce  ego inducalln itiducens,  \dinduco 
fuper  cos malum,;! quo  non poterunt  exire, hoc  eflje explicare ,  ad strhunij 
quod  non  poterunt  exire  ab  ipfo,tk  clamabunt  ad  me}&  non  aud  iam  eos. 

Iam Propheta illis  cladem denuntiat .-quia multis annis ,  vt  probabile eft ,  vfus  fucrat  offi- 
cio Doftoris-.minatusillis  fuerat,ied  fruftra.Iam  ergo  conhrmatquod  ante  vidimus,nempeim- 
piamconfpirationem  fatisfuperquenotam  efle  &  copertam,vt  iam  ncn  vocadi  lint,  vel  trahen- 
diad iudicis  ti  ibunal.qui  ita  palarn  iibi  accerfiucrint  luum  interitu.  Dicit  ergo  Deum  iam  qua- 
il armatum  effe,vt  vindi&am  fuam  exequatur.  Inducam,mqu\t,Jiiper  eos  malum ,  d  quo  non  poterunt 
f.wr.poftea  addir, Et  clamabunt  adme,ego  autem  non  exaudiam  eos.  Hoc  pofterioremembro  often- 
dit non  relinqui  vilam  fpcm,  a<f.  peffent  veniam  impetrare a  Deo.neque  enim  ipfum  fore  am- 
p'.ius  eXorabilem.Summa  eft,ita  addi&os  efle  exitio,vt  fruftra  fibi  quicquam  promittant  de  mi- 
iericordia  Dci.namfepiusteftatus  fucrat  in  Legefc  foreplacabilcm.  Dicitaute  Propheta  iam 
fpesomnesillis  prxciias efTe , quoniam fcedus  Dei abiecerint :  ideo quicquid  Deus  promifcrat 
illicdeiua  dementia, &  mii'ericordia<adipfosnonampliusfpcciare.  Nunc difcamus etiam ac- 
commodareadnoshancdo6irinam:&  primoloco  notcmus,magni;m  efle  difcrimen inter  nos, 
qui  fami!uriter&  tarn  longotemporeedocl:ilumusdevero,&legitimoDeicultu,&  inter  mi 
feros qui  caici errant  intenebris:quia  multo  atrociuseft "crimen  noftrum,&  dignum  pcena  gra- 
uioreideinde  etiam  hoc  addamus,fi  Deus  aliquandiu  nos fuftinuerit,venrurum  effe totum  illud 
tempus  patientix  eiusin  rationem .  Nulluseft  dies,quo  nosnon  expergefaciat  Deus,&  ita  man£ 
iurgitjc^:  hoc  modo  oftendit  quantam  curam  gerat  falutis  noftr£:fi  autem  manem us  lopiti  in  pi 
gritia,hsc  cominatiohodieimminetcapitibusnoftris.&prxfertimfiexpendimusquantopro- 
piusad  nos  Deus  accedat,quam  ad  populum  vetercm.hinc  etiam  collieere  licebit,quam  minus 
tolerabilis  fit noftraingratitudo.Et ideo  diligenterhoc  notandum  eft,Deum  armatum  effe  ad- 
uerfus eos,quibus  fcrmonemfuum  non  vno  tanmm  die,  fed  multis  annis propofu it,  poftquam 
expertus  eft  fe  opera  ludere,&  offenfus  fuit  obftinata  eorum  malitia,non  effe  amplius  locum  vl 
Ju  remedio.  Sed  hlc  qusri  pote.ft,quomodo  ncget  Deu« fe  propitium  fore Ifraelitis,etia  vbi  ad 

q.    iiii. 


CAP.   XI.  IO.    CAL.   PR  AELECTIONES 

P/4/.5 015 .  eum clamabunt.nam &pc occurrit  haec  prmifsio,Inuoca  me,&  ego  re exaudiam.  Quanuis ncn 
vbique vtatur  Dcus  his  vcrbis,tamen  plurimis  lociskoc  idem  promittit.iam  ergo  poffct  hoc  vi 
deriabfurdum,qu6dianuam  clauditmiferis,quiadeiusmileiicordiamconfugiunt.  Sed proxi- 
mo vcrfuoftcnditqualisfuturus  fit  hie  clamor:namfieXanimorefipuiffent>certenunqua  ne- 
sata  fuifftt  eis  venu.Sed  paulo  port  vidcbimusclamores  eorum  fuiffe  vagos,&  erroncos,&  co- 
fulos ;  ita  vt  non  dirigcrent  precesiuasad  Dcum>ncque  etiam  tenerent  viam,qua"  omnibus  no- 
bismonftratur,  quia  line paenitentia ,  &  fide  clamanint,quemadmodumfequitur  .Dicitenim 
Propheta, 

12,  Et  ibunt  vrbes  Iehudarr,6c*  ciues  Ierufalem,&  clamabunt  ad  deos, 
quibus ipfi feceruntfuftitum.& feiuadononferuabum  eosin  tempo- 
re affli&ionis. 

Oftenditergohis  verbis  Propheta  non  fuiffe  vero  8c  (incero  afre&u  fefipifcentix  ta&os, 
quiitapromifcueclamaruntad  D»;um,&  ad  idola.  Sedpoffet  hlcmouenalteraqua'ftio>qui 
potuenntad Dtum  confugere,&  timul  ad deosaliencs?Refponfio faciliseftdncredulosturbu- 
lento  fpiritu  hue  &  llluc  veni,vt  nihil certum,aut  ftabile,&  compofitum  etiam habeant.hcc  vi- 
demusinPapiftis.  Papiftx  clamant  ad  Deum,&iimul  permilcentmagnam  deorum  turbam. 
Sciamus  ergo  in  omnibus  increduliseffe  quad  vcrtiginis  lpiritum,qui  eos  torquetindiuerfas 
partes,ita  vt  nunc  inuocer.t  Deum ,  nunc  autem  ad  idola fua  confugiant .  naturaliter  rapiuntur 
homines  ad  Deum,v  bi  an  j  uflia  aliqua  conftricTios  iplos  tenet .  inuocant ergo  Deum,  fed  poftca 
noncontentivnoipfo,feiimturadluarigmenta,&accuniulaiitlibi,quemadmodumdixi,ingen 
tern  turbam  deorum.  Hoc  ergo  cum  hodie  Hat  in  Papatu,nemiremuridemolim  fuiffe  factum, 
&  exprobrari  I  udxis.nam  Propheta  nunc  ftrmonem  fuum  dirigit  ad  folosludxos .  Nuper  lc- 
quutus  eft  de  lfraeliiis:nunc autem  peculiarity  r  docet populum  fuum.  Ibtint  igitur rrbes  \e\md*by 
Cr dues  Iwap/fw.quomodo? cUmxbunt  ad deosftioS. Vidimus  ergo  vota eoru  fuiffe  vaga,&  qua- 
il fparla in aere.non  potuit ergo  Deusipfoscxaudirc.Namquoties  Deus  promittit  feforepro 
pitium,vclplacabikm,requirithdem,&  pcenitentianr.atquiinhocpopulofuit  impia  peruica- 
cia:deinde nulla  ndes.quialcilicctimpliciticrantfuis  fuperftitionibus.SummaeftJudaroscum 
vr<^cbit  ipfos  calamitas ,  vota  fa&uros  vero  Deo , fed  line  ratione,fine  de'e&u,  ac  potius  mente 
turbulenta:&  hoc  fjrefatisclarum,quonia  limulaccerfent  fibi  varia  idola,  fed  nihil  fore'auxi- 
hi,nequeinveroDco,nequeinipforumidolis.quare?indignienimerunt,quos  Deusexaudiar, 
quia  ipium  non  rite  inuocabunt,hoc  eft,linc  fide,&  pcenitcntia'.deinde  idola  non  po^rut  quic- 
quam  opisillis  afferre.Hinc  ergo  fequitur  cosprorius  foredefperatos. 

Pr.eca'tio. 

Da  omnipotent  Deus,  qiidndo  di^aris  nos  Urn  eomiter pro  tuapctternd  indulgently 
■  adte  inuitare ,  nefimus  rejraSiaaj ,  fedhbenternos  tibi ,  cy  placidefubijciamm,  neque 
expeftemus  dum  horrorem  no1  is  incutias ,  £7*  ojlendas  nobis Jigna  irce  tuceifedprxue- 
nkmushombdc  dlud  iudkium,  zf  itafempcr pergamus^t nihil  aliud  nobis  fit prropofi- 
turn,  quam  nomen  tiiMnglonfxdre  h*c  tota  \>ira, donee  tandt  mpxrticipesfimus  ems  glo-* 
ria }cpidm  nobis  accpiifuntvmgenitus  Villus  tuus,     Amen. 

13  Quia  pro  numero  vrbium  tuarum  fuerunt  dii  tui  fehudah ,  8c 
pro  numero  platear  um  Ierufalem  pofuiflis  altar  ia  in  opprobrium,  al- 
taria  ad  offerendum  fufritum  Baal. 


HI 


[I  C  Propheta  ofteditludaosnontatumvnofuperftitionisgenere  fuiffe  pollutes  fed  hinc 
inde  afciuiffc  bclitios  dcos,&  ita  terra  fuiffe  oppletam,&  quali  obrutam  innumens  fupei  fti 
tionib  us.  Dicit  pro  numero  vrbium  fuiffe  deos  in  regno  lehudxho*  in  ipft  vrbepro  numero  pUtexrumfuif 
feereff*  alt<trU,nempevt  ojfemntfuffitumipfiBdal.  videtur  tamen  aliqua  eue  rcpugnantix  fpecics 
in  verbis.Nam  li  colebant  omnes  vnum  Baal,vbi  reperierur  ilia  deorum  turba,  quam  illis  Pr  o^- 
phetacxprobrat'fequitur  ergo,vel  fuiffe  vbique  vnam  formam  fuperfhtionis  ,vcl  non  oblatum 
fuiffe  lufritum  vni  Baal  in  omnibus  locis.  Sed  ex  hoc  loco  &aliisplunbuscolligerc  licet  fuiffe 
hoc  nomen  vulgare  .  nam  quanuis  lingulaidola  fuisnominibus  diftin&e  vocarent ,  tamen  hoc 
cratnomen  promifcuum>&  omnibus  commune. Quid  cnim  abud  eft  Baal,quam  patronus.vel 

deire 


.    IN    IER  EMI  A  M.  <,5 

dcusinfcriorjquiconciliargratiamapudfiimmumDcumjProphetxikpevtunturnumeroplu 
ralhvocant  Baalim  deos  nun  ores,  veldeos  lllosinfcriores,  qui  erant  quafi  mediatores,  vcl  An- 
geli.iedetiaixpe  per  norneiiBaalintelligunt  omnia  idola.Ergocftlyncdoche  in  hacvoce.'quo- 
niam  Propheta  generaliter  comprehendit  omnes  deos ,  quos  iibi  fabricaucrant  Iudsi,  qua'nuis 
diuerfa client  lllorumnomina.  Qupdautcm  Propheta  reprehendit|in  populo  uio,videmus 
quotidie  viii  venire,  nullus  enim  eft  finis, vbiiemel  tantillumdeclinant  homines  apurocultu 
vniusDei.Nam  liquid  comminiicuntur,ftatirn  error  naketur  exerrore  .-ita  cumulalumt  libi 
diuerioserrores,donecl"efeproiecerintinlabyrinthum,vndenulluseftexitus.Hocclaieperfpi- 
citur  in  Papatu.  Initio  Satan  ipeciofis  colonbus  homines alduxit  a  iimplici  Dei  cultu ,  &  pura 
cius  do&rina.iam  vt  ingenita  eft  omnibus  curiolitas,certatim  quiique  ahquid  de  iuo  adder t  vo 
luit.hinc ergo fadu eft, vt tanta congeries erroru,&  I'upeiftitionum lnualuerit.  Non ig^ur mi- 
rurn  eft,(i  Propheta  exprobret  ludaus ,  non  tantum  ipfos  delciuiiTea  puro  &  legitime  Dei  cul- 
tured etiam  fuifle  apud  eos  tot  idola ,  q uot  cram  vibes : deinde  tot  rationes  colendi  Dei,  quot 
cratcompita.autvisinipiisvrbibus.EthincetiamcolligimuseandeelTe  radicem  apud  omnes 
populos  omnium  luperfticiomimtarnetfi  enim  differunt  in  fpeciem,  prodeunttamen  omnes  ex 
hoc  principio-.quia  quifque  appetit  habere  Deum  pcculiai  e.ita fit,vt  vnaqi.ajquevrbs  adoptet 
patronum.deinde  lingular  etiam  familiar  fibi  fabricant  proprios  deos ,  quia  nullus  contentus  eft 
comunicultu. Ergo necelTeeft.a nobis vnfiDeii pure coli,autdiabolusftatiminducet  alienos 
deos,  &confulaturbam:itavt  facile  apparcatnos  dare  pcenasimpia:leuitatis,quoniareli6lusi 
nobis  fuerit  fons  aqU£  viua?.  dicit  erediafuijfealuriitin  opprobrium.  Poflet  hoc  ad  Dcum  referri, 
quod  rcilicetgrauecontumeliaDeointulermt,quoniamoppoluerintprofanafuaaltariavnico 
quod  Deus  libi  erigi  in  Templo iufferat.Scd  coafta  cfiet ilia  interpretatio.  meiius  ergo  conue- 
nit  hoc  referre  ad  populurmquodkilicet  fibi  altaria  erexeritin  opprobrium: quafi  diceret,Iu- 
daros  fibi  fuifTe  authores  maloru  omnium,vt  deberent  hoc  fua:  impietati  acceptum  referre,cum 
Dominus  poena  exi',?,ef.quafidiceret,Deusquidemvoscaftigabit,vtdignieftis:fedadl"cribitevo 
bisiplis  totam  culpa.quoniam altaria  q ua;  manibus  veftns  ere&a lunt ,  cedent  vobis  in  oppro- 
brium,&pudore. Tandem  a&mi\Q.t,\d fuffitum  ojferendum  Baal.  Non  dubiu  eft ,  quin  qusliennt 
fummumDeum-.fcdquoniamfingebant  libi  patron  os,qui  client  quaii  mediatorcs  coram  Deo> 
queadmodum  Platonicum illud figmentum omnibus  feculis regnauir.ideo Prophetahk  pro- 
nuntiatfuhTeillis  tot  deos,  quot  erantvrbes,  deinde  quot  compita  .Neque  enim  Deus  admittit 
fophifticas  argutias,quibus elabi Temper  volfit hypocrite. nam  fimulatque  tranffertur  eius  glo 
ria  alio,conqueritur nouos  deosindu&os  efle.     Sequitur, 

14  Et  tune  ores  pro  populo  hoc,  &  ne  tollasproipfisclamorem^ 
&  precationem:  quia  ego  non  a.udiens}nonaudiam}m  tempore  quo  cla- 
mabunt  ad  me  pw,\elfuper,ma.lo  CuoJuperdffiiSiionefua. 

Vt  intelligant  Iudad  certam  clade  inftare,&  Deum  non  fore  illis  placabilem ,  vetatur  etiam 
ipfe  Proph.  le  interponcre pro  ipfis.Non dubium eft,quin  vbi  vel  feuerifsime  arguebat  popu- 
lum,fiinul  ad  Deum  votafuadirexerit,quiafuftumitduplicemperfonam. cum  enim  in  medium 
prodibat,illic  erat  quafi  prsco  csleftis  vindictx.ergo  fulminabat  contra impios,&  Dei  conte- 
ptores.Sed  interea  iuppliciter  deprecabatur  veniam,vt  Deus  etiam  perditis,&  defperatis  homi- 
nibusignokeretmili emm fuilTet ita anxius de ialutepopuli,& nifi leduld  oralTet ,  fuperuacuu 
erat  prohiberevtdefinerct  a  precibus.Conftat  igitur  Propheta  in  vtroque  fuifle  diligentem, 
nempe  vtpopulu  duriter  obiurgaret  ficutimandabat  Deus:&  tamen  efletdeprecator ,  vt  Deus 
clemeterageret  cum  indignis. hoc  eft  vnum. lam  ergo  Deus  prohibetnearrpliusorctleremias. 
hoc  non  facit  tamen  ipfius  tatum  caufa,led  potiusrefpicit  totum  populum,nempc  vt  fciant  kn- 
tentiamdefelatamefl'e,&nihilfpeieflereliquum.  Videmusergo  vt  pra:ciie  afhrmet  Deus  fibi 
clPe  in  ammo populum  perdere,ideoque  non  cffearnplius  locfi  precibus.Scd  qiixiitur, an  Pro- 
pheta cum  poftea  perrexit in  fuis  precibus,Deum  ofrendcrit;videbimus  enim  fuifie  adhuc  fie  af 
tedumincuradapopulifalute,vtnondeftiteritDeum  precari.  &quoddeIeremia  dicitur  per- 
tinet  etiam  ad  omnes  alios .  atquifidelesfcmper  orarunt  proimpetranda  venia,quanuisrcs  ad 
extremum  vfque  redada?  client.  Sed  notandfi  eft,  Deum  vbi  ita  iimplici  prohibitione  vtitur,fa»-  1,s,,w-rf  • 
peacuerefuoruvota,queadmodulegimusdeSamuele.illeenimetiamficognofccretcx  oreDei 
S.iulem  eflereie<Sum,non  ideo  tamen  deftitit  amorcipfijm  prokqui,&  pro  ipfoapud  Deum  in- 
tercedere.fed  minime  dubium  eft,quin  Prophetic  reipexerint  confilium  Dei,  quodiam  atrigi- 
mus.Qupniam  ergo  Deus  non  priuatim  loquutus  eft  Ieremia*  caufa,kd  populi.ideo  Propheta 
non  damnanduseft  vel  audacia:,  veltemeritatis,  Vel  ftultife  obftinationis ,  vel  inconfiderati  zeli, 
cum  poftea  precatus  eft ,  quia  fciebat  non  tarn  hoc  fibiefie  di&um,  qua'm  vniuerfo  populo.  Sed 
almd  noudum  eftuieque  enim  vetit  us  eft  Ieremias  orarc  pro  reliquiis,  hoc  eft,pro  ele&is,  &  pre* 


CAP,  xi.  IO.   C  AL     PR  AELBXTIONES 

iemine  i  llo,vnde  exoritura  erat  deinde Eccleiia:  fed  vctitus  eft  orare  pro  illo  corpore  populi:  8c 
eerte  ab  co  tempore  hoc  certb  perfuafum  habuit ,  non  poiTe  amplius  rcmedium  adhiben,quin 
populustiahaidusetTetinexiUum.Referriigkurhocdebetadtotam  multkudinem.intercapo 
tuitLr.-;roeljclisDeiorare:deindeetiapronouaEccldia,hoceft,proinftauratione  Ecclc'i.z; 
quanuls  noadebuent  orare,quin  Doniinilscxequeretur  vindi£r.am,quz  1am  iic  apud  lpium  dc- 
creta  erat,vt  non  pollet  vlhs  precibus  He&i.  Nunc  ergo  tenemus  hums  lociienium,  nepc  quod 
leremiasprotingulishominibusquoddieprecatus  lit,deindeproinftaurationeEcclci.2;tamen 
debuen:certuexpettareclademilbmcxiUi,quia hoc  coram  Deo hxum  erat.Quantum.utmu 
ad  lunc  locutiqnem.Nffo//^ pro  ippi  iUmorem,8c  precationein.alibi  diximus  duas  loquendi  6&i - 
mas  in  l'peciem  elTe  dmerias,qux  tamen  conuenuintjTollere  precatione,&:Proiicere.DjcLii)tur 
ergo  laneti  mterdum  prohcere  oratione  fuanr.Cadat  oratio  mea  in  confpectutuo:  quoniam  fci- 
li;et  nemo  rite  copoiitus  eft  ad  Deum  inuocanduimnili  qui  in  feipib  eft  deie&us,  &  proftratus. 
Eivodicjnturcaderepiecesfanaorumpropter.humilicate:dicunturetiamftiii"umattolli,nern 
pe  proper  feruorem  zeli ,  deinde  propter  hduciam.Er  quod  rem  vnam  pluribus  verbis  repent, 
non  caret  p  jndere:  quia  tantundeai  hoc  valet,  acfi  dictum  eiTet,Tu  nihil  proficies  orando,  pre-  ■, 
cando^ntercedcndo,iupplicando  .  Gonnrmatigitur  D:usplunbusverbis,iam  pofthacfenon 
tore  exorabilein.Sequitur,£»o  enim  non  exaudiam  eo>  tempore  cjm  citmabunt  ad  me.  Vidctur  non  el- 
fe  fatisappolita  ha;c  caufx  redditioinam  potuit  Deus  Prophets  fuo  concederequod  impiisillis 
8c  rebelhbus  negaftet-veriim  limplicicer  intelligitie  fore  ludicem  feuerumin  exigeda  prena,ita 
vtnullus  locus  miiencordia:iuperfit.Now*xW»'.«w>V«WMJ)hoccft,etiamliipficlament(argu- 
mecum  eft  a.  maiorial  minus)?go«o«  exaudixm  eos:er2,o  multb  minus  te  exaudiam  pro  iphs .  Sed 
curnonfub  Deusferuofuo  propitius?Refpondeo>Deummagis  propenfum  effead  mifericor*. 
diam,vbiquilque  ipfuminuocat,qu}m  vbi  acceduntalii  deprccatores.Summa  eft,fiueipfi  pre- 
cent  ur,  iue  adhibeant  alios  patronos,Deum  non  fore  ibis  exorabilem.Quod  autem  polTct  hie 
obiici.alibiiolutumfuit.nam  iiex  animo  &  iincere  DeumprecatieiTent,proculdubio  exaudii- 
n,i        ,     fttxllos.ncqucenimfallitillapromiflio:  PropinquumefteDeum  omnibus  muocantibuseum, 
g  '  I  +  ^'    fedinverirarc.  Q^onia  autem  hicfermohabeturde  hypocntis,quifundebant  prccesvagas,& 
erraticas,nulcebant  verum  Deum  cum  fuisidohs,non  mirum  cft,ti  Deuscorum  vota  repudiet: 
quiapreccsnoftrxianftihcantur  fide,&  poenitentia.  vbi  ergo regnatincredulitas, deinde  vbi 
cor  eft  obftinatum  in  malitia,precesfuntpollurz&  facrilcgz>quiaillic  prophanaturnome  Dei. 
Nonmhura  eftigitur,u  reiiciateos  Deus  qui  fide  ipfum  inuocant.    Sequitur, 

15  C^iiddilecT:omeoindomomea?dumfadtipfa  abominationem 
cummulus:&caroSan&uariitranfieruntabste:  quia  dum  male  feci- 
ftituncgloriaris. 

Qupniarfi  oratio  eft  concifa,varie^orqueturabinterpretibus  hie  locus,  brcuitasfemper 
obfcui  a  fere  eft.Sed  hzc  omnium  fere  confeni'u  expoGtio  eft  recepta.quod  Propheta  Deum  ap 
pellet  Dilcdum  luunr.Qw/^ ergo dile&omeo in domo  wie^Quiitaaccipiunt  verba  Prophets,  pu- 
tantctiim  Templum  vocaridomumeius, propter  ftudium pictatis , quo  iingulariter  ardebat. 
quonumergopiztuleratTemplum  Dei  omnibus  rcbusterrenis,ideoputantita  locutumefle, 
Q4ddikfto  meo  in  domo  meaiSed  lonathan  multo  redius  accipit  in  perfona  Dei.&  certc  quifquis 
pr  1  identer  expendent  Prophets  verba ,  mirabitur  dodos  viros ,  &  tarn  multos  ita  in  re  non  du- 
bia  fuilTe  deceptos .  Non  dubiu  igitur  mihi  eft,quin  Deus  hie  loquatur:&  dilcdum  fuum  appel- 
lat  popul  um,refpedu  adoptionis.Ironica  autem  eft  loqiuitio,ii  rcputamus  quanta  fuerit  populi 
irr.pietjs,&  quam  indignus  hoc  honore propter  fuam  ingratkudinermtamen  mirum  non  eft,  vo 
can  dikctum,vi aliis  locis,nempe  quoniam  fuerat  a  D^o  eledus:  quemadmodum  etiam  vocatur 
Dwf.n.K  Redus  in  C.inticoMolis;&tamenMofesillicenarrat  quam  federate  pcpulusdeiciuerit  a  Deo 
fuo:fed  vocatur  Rcdus,nepe  refpedu  ipfius  Dei. nam  quanuis homines  vocation)  fuz  non  tcC- 
pondeant^amenconliliumDeimanetftabile^iequemutaturiplahominum  malitia.  quanuis  cr 
go  tunc  omncs  fere  effent  apoftatz ,  Deus  tamen  nunquam  paif  us  eft  aboleii  fcedusfuum.  Ideo 
X«ifcii-i8.  Paulus cum de  ludzis loquitur  n.ad Romanos cap.etiam fi tunc  omnes fei & client accrrimi ho 
ftes  Euangchi,&  lua  perfidiaprorfusfefe  abdicatTcrit,itavt  euent  extranei:ramen  diciteffedile- 
dos propter  Patres:Proptervosquidcinimiciadtempus,inquit,hcceft, quoniam  Deus  locum 
dare  v  obi  it  Gentibus.&illasfibiadoptare:  tamen  propter  fcedus  mancntadhuc  ,&  manebunr 
diUft'.,hoceftrei"peduprimzilliusadoptionis  .Non  cito  alios  locos  fimiles:  fed  fatiseft  te« 
ncre  jen  uinum  kniam.Qwl  ergo  dileSo  meo  in  domo  meal  hoc  eft,quid  iam.limulant  Iudzi  fe  ve- 
nire in  Templum,vt  mihi  facrificent? vt  profiteant ur  fe  elle  populum  meum?  q  uid  illis  cum  do- 
mo meA?uoceft,quidillis  cum  vllafanditate?Ergo  hie  oblique  perftringitludzosduobus  mo 
dis ;  quod  kilicct  iibi  przclufiCfent  aditum,  ne  amplius  facriheia  in  Templo  ofTerrenc :  3c  limul 

euam 


IN   IE  RE  MIA  M.  sS  t 

etiam  auget ipforum  crimen , quod  cum effent amici Dei, hoc cft.cum ipfos dignatus  effet luo 
fauore,cum  amplexus effet  tanquam  pater  filipsjq u6d  tamen  cum  ipfo  bellum  gcrcrent  tanqua 
profeUihoftc6:que1idmodumctiamaIibidicitur)Heifumamvindiaamdchoiribusmcis.Nunc  I/<i.i4. 
videmusl£nlujiiopunie^uerc.oileditDeiuTcn',pluml'uumpolluiaIuda:is,cumillLicpcrrun» 
punt,vt  offer  at  liufacnticii.C^/voi/vnq^^ 

1  e  fentcntia legitur  prrmo  cap.ll"aia?:illtc cnim  fdbfannat  Dais Iudxos,quod  tereTent  pauimen- 
turn  Templi fuuEgo  fcilicet  multum  vobisdcbcc.ruiii  v onitis  in  atria  mea.quorfum?  latum  pa  "' 

Uimentum  Templi  mci  contends  .ergo  man  etc  potiusdomiveftia?,&ncputaisme  vohis  ob- 
ftri<ftum,quiain  Templum  vcnitis:lic  etiam  hoc  loca^i-id  iam  dileclo  meo  in  dome  meal.  Per  con- 
ccihonionemloquicur,Sf^/«V/<A7fc7ow»r^^^ 

tatisDeum  vobis obftriiftum effe.fr eti cnim  toedercquod pcpigit  cum  patreveftro  Abraham, 
femper  manetis  in  ilia iaftantia,Nosfumuspopulus Dei,&  eius  hrreditas:  nosfumus  gens  lan- 
cta ,  &regaleSacerdotium:Eftisdile<fti,inquit,y?c/5w'«/i'a^c/«»Tf»7//»»jf«?nempe  quufecei 
tit  ipfa  abomin.itiunemcum  mult is .  Hie  mutatur  genus nominis ,  quia  relatiuum  feenuninum  hlc 
ponitur.Scdharcloquendi ratio  pafiim  tntacft,qu6dfcihcctpopuliis  accipitur  pro  muhere, 
hoc  eft,  rcprxlentatur  nobisfub  pcriona  muiicris  .  Dicit  ergo ,  EccefilU  populi  mei  fait  abemi- 
nmonemcumnwhis.  Non poterant ingredi ludxi  Templum ,  nifi  mancrent  quafi  dtfixi in puro 
ciuscultu.nam  ficutieratvnicumTeplum,&vnic&altarc,itaoportuitillis  vnicumeffe  Deumi 
deinde  oportuit  Vnicamefferegulamiplluscolendi.  Atqui  hlc  dicit  fccifleabominationcm:& 
ita  accutjt  eorum  impia  rigmenta, quod  fcilicet  accerfiuerint  fibi  adulterinos  cultus,  &  ita  dif- 
ceffennta  praffcriptu  forma",  ergo  abominatip  opponitur  Lcgi.deindcadiugit/er/^f  lum  niultis. 
Videmusergoclaufamillisfuiffe  Templi  ianuuquonia Templum  non  potuitieparanaLese- 
neque  nihilomagis  ctiam  a  Dco,cui  dicatum  erat.Iudxi  reli&a  Lege>&  akitis  innunitrisidolis 
in  Templum  perrumpunt.yidemus  ergo  non  fine  caufa  Deum  c6qucri,quod  adhuc  veniantm 
Templum.  QJ<w'.»»crgo fecerunt abomirmtionem,  zsrcjnidem  cummuliisj'nm  nihil amplius  llliscft 
cum  Lege  mea.  Templum  enim  eft  viua  imago  vnius  Dei,  deinde  quafi  Sacrarium  ipfius  Legis. 
Contemnuntipli  Lcgem>&ia&antinnumerosdeosddeo  volunt  mifceri  Templi  fan&itate'cum 
turbadeorum,&:  cumfuis  corruptelis,&  rigmentis.  Dicit  poftea  curncm  Sancindrij  tranfilje  ab  i- 
fJis-.Caro  Sancluari) tranferunt  .Qwdd  quidam  hoc accipiiii  de  omnil"usfidelibus,iuxtaillud,  Si- 
leat  a  facie  Dei  omnis  caro,  nimiscoa&um  eft,&  etiaminfipidum.Non  dubium  igitur  eft  quin  ™**?*^ 
de  facriliciis  loquaturrquafidiccru  carnes Sa£tuarii,hoc  eft, facriheia receffiffea  populo. Du- 
bium quide  non  eft,quinfedul6vic"timastunc adhuc  mact.auerint:fcd  Deus  rata nenhabet  co- 
rum  facrihcia,qu6d  fcilicet  iam  corruperant  verum  eius  cultum.  Hxc  igitur  ratio  eft,  cur  dicat 
CArnes  SancJiurtj  recefjffi  a  populo:  quemadmodumaliislocisncgatfibior7erri.&  tamen  Iudarife 
volebant  hoc  nomine  venditare:&  non  dubium  cft,qumfuperLe  Prophetis  obieftauerint  fuas 
viciima  s.  Sed  Deus  hoc  non  fert  illis  acceptum,tamctfi  volebant  illi  impenfum  ferre:  Mihi  non 
offertis  veftra  facnhcia,inquit,  fed  idolis .  Ita  etiam  hoc  loco  dicit  cttrnem  Sancln<trij  ablatam  effe 
ab  i/»/Zf,quoniam  poll  uta  erant  eorum  facriricia.  Ergo  erant  putrida  cadauera ,  quoniam  neceffe 
erat  vi&imas  in  Temploofferre:Templuauteipfipolluerant,vt  effet  cauernalatronum,  &  tan- 
qua  iterqui)inium:deniquevt  effet  Iupanar,queadmodumalibiIoquitur  Scriptura.Non  dubiQ 
igitur  eft  iam  nu\hs  fuiffecurnes  S .<»c7«<*m,hoc  eft ,  nullum  legitimum  facririciu ,  8c  quod  Deus 
piobarct.S.ianiuser,ohypucriras,fimulac  defciuerunta  veToDeicultu,etiamfi  multum  fata- 
gant,&  ieie  fatigent  in  colendo  Deo,nihil  pruficere'.  quoniam  victims  ipforum  funt  abomina- 
tiles.  Ergo  fi  cupimus  obfequia  noftra  grata  effe  Deo,&  probari,maneat  apud  nos  principium 
illud,nempe,Pluris  cfie  ohedientiam  coram  ipfo,quam  omnia facrificia.  Adiungitaliam  que-  WIf 
rimoniam,  quod  fcitiatvbi7njilefeceri'nttuncglorientttr-i.t  tamen  interponitur  caufalisparticula: 
f)<ioM.im,inquil,gloridris cum malefecifti .Haud dubie oftendit  Propheta,nullo modo  riteipfos  li- 
ta  i  e:quoniam  non  tantum  corruperint  veram  pictatem,fed  etiam  fupcrbiant  in  fuis  fuperftitio- 
nibus,&  contemnant  Deum,&  opponantfuafigrhenta  Legi ipfius. Hoc  autem  intolcrabile  eft, 
cum  icilicet homines  volunt  Deum  fuo  arbitrio,velpotius  libidini  fubiicere .  Nam  fideles 
eciam  non  ita  pure ,  &  perfc&e  Deo  facrificar.t ,  quin  permixta  fint  aliqua  vitia,eorum  ob- 
lationibus:  fed  Deus  tamen  recipitqu2  offerunt,quanuis  pcrmixtumfitaliquidinquinamenti. 
quare?neque  enim  fibi  placent  in  fuisftudiis ,  fed  potius  afpirant  ad  puritatem ,  etiam  fi  ad  earn 
non  perueniant.  Sed  vbi  hypocrite  fefe  efferunt  adnerfus  Deum,&  contemnunt  fuperbc  eius 
do6lrinam,&  volunt  fua  commenta  prsfcrrc,&  audent  etiam  ea  opponere  eius  authoritati,cer- 
te  hsc  eft  diabolicafuperbia,qua:  contaminatquicquid  alioqui effet fan&iffimum.    Sequitur, 

16  Oliuam  viridem,  pulchram  fruftu,  forma  vocanit  Iehouali  no- 
men  tuum^ad  voeem  fermonis^'  vertunt  ytmtultus^ma^ni  accendk,<tccen 
derefecitfupei-  eam^&  fra6li  funt  rami  eius,  alijyeramttrajifitme^cffregerimi 


CAp     -XI.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

tamos  eius.- 

17  Nam  Iehouah}copuld  enim  hie  accipitur  vice  caufalis,quia  lehouah,  exerciV 
tuu,Oui  tc  plantauirjocutus  eft,ve//w«««fw«/f,fuper  te  maIum,propter 
maJitiam  domus  lfrael,&  domus  Iehudah/juam  fecerunt  fibi  ad  pro- 
uocandum  me,  ad  faciendum  fuffitum  Baal. 

Primo  loco  dicit  Propheta  f uifle  quidem  Iudscos  ad tempus  inftar  oliu£  fru&ifera:,&  fpe- 
tiofar.poftea  adiungit  hanc  pulchritudine  non  fore  obftaculo,quominus  Deus &;  ramos  fran- 
eat,&  radicicus  perdat  ipfam  arborem.Poftea  lententia  illam  conhf  mat,p»M«  Deus  quiflan- 
tauit  poffit  etiam  idem  euellere,quotiesvi(um  fuerit.hxceftfurnmadiiorum  verfuum.Non  dubivi 
cftautem,quinProphetahkdetideatvanarnconrideritiarn,quaiciebatIuda:osdecipi.narri  lie 
i-nebriati  erant  donis  c£leftibus,vt  auderent  ipfum  authore  defpicere.  Cum  ergo  Prophets  eos 


Terriplum  mum  relinquet,de  quo  iurauit,Ha:c  requies  meain  fecuulmfeculi?  nonne  hxc  terra 
fan£t.a?&  nonne  etiam  eaha*reditaseiuseft,&  requies  ?deinde,nonnefumusgrexipfius?  nonne 
futnusfilii?nonnefumusfanftumgenus?Ergoquodfolebantludiiarroganterpr2tendere,con 
cedit  illis  Propheta,Ita,inquit,vos  eftis  oliua  viridis,oliua  pulchra  &  procera,  oliua  fru&ifera: 
h£c  omnia  concedo,inquir.fed  an  non  Deus poterit  fubiicere  ignem,ita  vt  rami  vna  ardeant,  & 
ita  tota  arbor  redigatur  in  mhilum^Nunc  ergotenemus  confilium  Prophetx.fed  cone&ideber. 
proximus  verfus.De//j enim  exercituum  qui  te  ftamauif.qua.d  diceret,  Pulchritudo  veftra,&  quic- 
quideftin  vobis  pretidfum  an  eft  a  vobis  ?  Certetotaveftradignitas,&excellentia  pendetex 
eratuito  Dei  beneficio .  Scitote  igitur  vos  nihil  effe  in  vobis,  fed  in  Deo,  &  in  beneplacito  cius. 
Errdlebofub qui vosplantauit,habct in  fuo arbitrio, vt radicitus euellat arborem  a fe plantatam. 
Dicit  igitur  ejje  oliuam  viridem,  fpeciofamfrfifitt ,  or  forma  .  quare  ?  quoniam  Deus  digfiatus  ftifrJ 
lit illostantohonore.Similitudohaecpluribus etiam  aliislocislegitur,&tarhehvarie  .nampo- 
tuithoc  Deirefpe&ucopetereintotumpopulumifedquoniahypocrita:  dignifuntquos  Deus 
fpoliet,&  exuat  fuis  ornametisddeo  quod  in  commune  omnibus  erat  oblatum,  non  potuit  qua- 
drare,nill  folis  ndelibus-.quemadmodum  dicit  Dauid,  Ego  autem  olea  fru&ifera  in  domo  Dei. 
F/^.ji.io  j^oniubil'lcft)0iUinfeilliCabhypocritisfeparet:quafi diceret, Volunt  etiam  hypocrite  locum 
habere  in  Tempi  o  Dei>&  funt  quafi  excelfa:  arbores,fed  funt  infrugifer£:ego  igitur  ero  olea  vi 
ridis  in  domo  Dji.illi  autem  arefcent.Sed,queadmodumiamdixi,ProphetaIudxos  oliua»viri- 
dicomparat,rcfpeftuadoptionis,&gratuitibeneplaciti,quoniaDeus  illos extulerat infantum 
gradum  prrftantia?.  Atqui  poftquamlocutuseft  per  modum  conceffionis,po(tca  a.&dii,Advocem 
tumult  us  mayn't ,  aut  fermonis  magni,inquit,  accendet  ignemfuumjuper  eam^frangentm  rami  eius 
(aliivcmint,quemadmodum  iamdixi,acl:iue)fed  quantum  adfummam  reifpefiat,nihil  cftam- 
bi^uum.namliaftiue  accipimus,  aliquid  fubaudiendum  erit, nempe quod hoftes,quierunt in- 
ftar ignis,  frangent  eius  ramos.Iam  fequitur  illa,quam  dixi,confirmatio,nempe  quid  Iehouah  qui 
plant auit  eamjocutusfuerit^oc  eft,pronuntiauerit  malum,'\d  eft,calamitate/«/>0"  earn .  oftendit  er- 
go non  effe,cur  confidant  prsfenti  fu£  pulchritudini-.neque  enim  a  feiplis  habent  illam,  fed  pre- 
cario  duntaxat  poffident:Deusenim  qui  plantauit,poterit  etiam  eos  delere .  fed  hac  de  re  plura 
dicendaerunt, 

Precatio. 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  dignatus  es  nosfemel  colligere  in  V,cdefiam  tuam ,  ne 
\nquam  apuntate  cultustui  \el minimum  deflc£lamus,fcdfemperJ}>eElemu>f  quid  tibi 
phcedtyO'  $ludia omnia noftrdiO' cogitdtiones  intendere  difcdnms dd obfequium  do- 
Slrin<£  tuce ,  dtque  ita  pure  Zffyiritu,  C  extemo  etiam  ritu  te  colamus,  vt  Mere  nomen 
mum  o-lorificeturin  nobis ,  O'prcefertim  retineamm  eampuritatem ,  quam  nobis  vbique 
commendas ^tverefimusmembraFilij tui  vnigeniti:  0  quemadmodum  illefcipfum 
fantlificaiiitnojlro  nomine, ita  etiam  nos  eiufdem  Spiritufiamus  eiufdem  fanSiitatis par- 
ticipesydonec  tandem  ipfe  nos  colligat  in  regnumfuum  calejle^uod  nobis  [anguine  fuo  ac- 
qnifiuit,     Amen. 

Diximus 


IN     IE  RE  MI  AM.  ,7 

T\  I  x  i  m  v  s  herl  cur  Propheta  hlc  commcmoret  Iudxos  fuiJ)'eplint4tosJDei>,  ncropc  vt  agno- 
U  fcantfenonftarc  propria  virtutc,ncquc  alibi  etiain  habere radices.nili in illoDcibencpla- 
cito.Sumina  cfhquotics  Drus  volct,ftatimipfospcrituros>  quia  non  coniiftunt  propria  virtu* 
te,fed  tantiim  eius  gratia:quod  alibi  conhrmat,Dcum  rigulo ,  populum  vafisricuhbi  s  compa^ 
rans.  Taleeft  argumentum quod citac  Qyjntilianus ex Ouidn  Medea :  Scruai c potili ,  ptrd.rc 
an  pofiimrogas?  Quoniam  ergo  ludxifretilongaquiete,&luis  opibus,  putabar.tleelic extra; 
omncdifcnmen, Propheta  hancconndentiamderidet.ofteditquam  vanalitquia  (cilice:  Dcus 
illosplantauerit,&ita  ldem.poltit  ecsfacileeuellere.Cxteium,hxcmetaphoia  i'atis trita eft  m 
Scripuins.  nam  quoticsdiciturEcclcliaplanratacfre  a  Deo,  opnm^  quadrat  limihtudo:  nem- 
pc  ficuti  arbor  ab  occulta  radiceiuccum&vigoremducir,  ita  etiamab  electionc occulta  Dei 
rideles  vitam  fuam  trahere.  led  hoc  ad  Ipemxtcmx  lalutisipeclat .  Et  hocleni'u  dicit  Chriftus 
Matthxi  i  j  Omnisplantatio,ideft,omnis  arbor, quam  Pater  meusnonplantaucrit.cradicabi-  M4t.tj.1j 
tur .  Dicit  crgofoloscle&os  plantatos  cffediuiniois ,  quia  in  abfcondita  vita  Dei  radices  fuaS 
habeant.  Scdhoccti.ini  longiuscxtenditur, nempeadcxternum  Ecclefix  ftatum  ,  qucmadmo- 
dum  Pfalmo^^Euelliftigentes.&plantafHPatresnoftros-.cl'PialmoeriamiJo,  &aliis.  Er^o  I>/',^  +  4-> 
ficuticleciosluosplatatDeus,itactia!'ndLimEccle!umaliquarnlibicolligitcxtci'n.ii'pecic,.ii- 
citur  cam  plantare.Sed  qui  platati  Unit  hoc  modo,polTuntetianideiiKlecuelli,quemadirodum 
tcftatur  Propheta. atquiele&io arcana  nonpotcft  mutari.  Ergo  tenendum  eft  illuddiicrimcn, 
quodradiccs  habent  hliiDeiinxtcrnaeiusclectione,inqua  non  caditpceniretia,:u!t  mutatio. 
Exteriorautem  Ecclefix  ftatusctiam  confenurplantationi.  led  qui  ad  tempusitaflorent,& 
iuntfrondofi.atqueetiam  videturfrucluma!iqucmproduccrc,poirunt  Deimanueuclii.fidc- 
generent.Generaliusetiamintcrdumaccipitiirhxclocutio,qucmadmodLimctiam  proximo ca 
pite  vidcbimus,&  aliis  Scripturx  locis  fans  conftat.  Qnpd  autem  Propheta  dicit  Deum  loqitutum 
tfje prober  mdlitim  \frdel,\\oc  ad  doftrinam  rererri  debet.  Tametfi  enim  iam  aliq  ua  ex  parte  I'm 
ferantludxiiuftum  Dei  iudicium,tamenadhucmancbantl'ecuri.Ideo  dicit  inftareiHiscladem, 
quoniam  Deusid  pronuntiauerit  perferuosfuos.  Ad'dix,Proptermali/i.im  wiufque regni,vt  fci- 
licet  faceffant  omncs  querimcnix:quia  i'cimus  homines  nimis  ad  obftrependum  procliues  eiTe, 
q.iotiesillosDeuscaftigat.  vellem  enim  cum  eolitigare.  Propheta  autem  hlc  oitendit ,  Deum 
tarn  reuereafturumefle  cum  Iudxis.quoniamnondcftiteiinrprouocareilliusiramruismaleri- 
ciis.Ideo  dicit  jfC/^/to:iubaudiuntquidam,Etideoeuenietiplis.AtquivideturIonge  plus  tfrl- 
cacixkibeffcin  Prophetx  verbis: quodicilicet  fibiip(isfecerintmalLini,hoccft,iniuam  perni- 
ciem.Addit,Af//>r(i«owA/i/«»J>»f,hoceft,cum  vcllentmeprouocai'e.Infumma,iignilicatDeusrc 
iuftaspcenaslumpturumdeludxis,  quoniam  libiipfis  malum  accerfiucrint:^  fimul  tamen  o- 
ftendit  fontem  nuli>quia  voluerint  Deum  prouocare  fflremlo  Juffitum  Baal.    Sequitur, 

18     Et  Iehouali  oftendir.  m\\u,cognofcerc  mcfccit,Sc  cognoui.'tuncpate-^ 
fecidi  mihi  opera  lpCorum^eljnftituta. 

Scimusfceleftif  fimos  quofque,etiam  ii  teneantur  conuicti,non  tamen  tibentcr  cedere,  &  a- 
gnofcereacfatericulpanv.fed  fremereaduerfusDeum,&infurgereetiamaducrfusProphetas. 
Q^ya  aute  palam  non  audet  euomere  fua  iacrilegia  contra  Dcum,aggrediuntur  i'eruos  eius,  & 
volunt  limul  videri  cum  lllis  libieffe  negotium.Et  hoc  non  fuit  vnius  tantiim  leculi  vitium,fed 
hodie  etia ide  cxperimur.Nam  li  liberies  penctranuis  in  arcana  fcelera,  ftatim  prcfani  homines 
obganniunt:Q_i.id?iftidiuinant:&quisillispatefecit?anhabet  hocoraculuecxlo^QiKilivcro 
necfermo  Dei,nec  Spiritus  eius  vim  luam  exerat,  nili  vbi  pueri  poffunt  effc  indices .  Sed  tamen 
hoc  conlilio  impii  contra  Dei  lcruos  iniurgunt,  vt  imptir.e-liceat  illis  hoc  vel  ill ud  agefc,  modo 
nopoflinttrahiadterreftrealiquodtnlumal,&illicclaris&pluribus  teftimoniiseouinci.  Hac 
rationc  dicit  Propheta patefaBaJioiej]}  fcekragentis  fux:(\\i3.\\  diceret,  Video  hac  exccptioi  e  vo- 
bis fore  in  pr5ptu,quemadmodumlo!etisiuperbe^osoppohereomnibusreprehenlioni^^ 
roinis,qua(i  vobis  tantum  cum  hominjbus  ccrtandum  ciTet.atqui  iam  ante  vobis  teftor ,  me  ni- 
hil pro prium  aiTerrcnequediuinarc  quid  intusquiiquc  Veftrum  cOgitct:  ltd icitote  Deum, qui 
cognitorcftcordium,  mihi  mandafie  has  partes .  Voluitigiturme  efi'eprxconem  lux  vindi&x, 
voluitmeciTequaufxcialem  ad  helium  vobis  denuntiandum:  ita  nonvenio  nequeac;Qmeo 
nomine:  ergo  non  eft,curvosfallatispro  more  pcrpetuo,  qua  li  ego  vostcmeiecoarguam,ciim 
tamen  fcelera  veftra  fint  abfcondita.  hoc  enim  prcpriumeft  Dcimunus,cognofcere  quid  in 
cordibus  hominum  latcat.  Sunt  quidem  flexuofi  cordium  receifus ,  &  hint  il lie  merx  tcnebrx; 
fed  Deusacutiusvidet,  quam  homines.  Ergo  definite  mihi  obiiccrequodfolctis,  nempemc 
effetcmera-rium  ,quitrahaminlucemqux  latent  in  caliginc  .  Dcusenim  volujtmehxc  man- 
data  ad  vos  perferre  :  &  qucmadmodum  iplc eft cognitor  cordium ,  &  qiicmadmodum  nihil  v- 
pfum  fugit?  &  quemadmodum  penctrat  in  cogitationes,&:  afieclus:  ita  etiam  voluit  vci  bo  fu# 


cAp.   xi.  tO.   CAL.   PRAELECTIONES 

quod  in  ore  meo  pofuit,in  medium  profernqux  putatis  effe  occulta.  Nunc  ergo  tencmus 
fenfum  Prophetx.  Aliiautcm fecusac  dpi  tint ;  quod  fcilicct  Dcus  patefecerit  fertio  luo  Iere- 
mix  impiam  confpirationem,de  qua  poftea  loquitur:  &  ita  connc&unt iimul  duos  Vcrfus .  Scd 
non  dubito,  quin  Propheta  hie  voluerit  oftenderequale ,  &  quantum  pondus  haberct  fua  do*-  __ 
carina, cuiludiciputabant  feomnemauthontatem»&  ridem  dctrahere,  cum  laftarent  hemi- r 
ncmmortalemplusxquo  fibifumere,&afTerre  incertasdiuinationes.ErgoVtrcpelleret  talcs 
calumnias,teftarevoluitfe  nihil  illisminaritemere,nequectiam  ex  luipicicnibus  lcqui,vel 
conie&uris,  cumantchacdifferuitdeipforumlceleribus:  fedtantum  fideliter  profcrre  quod 
diuinitusiniuncium  erat,&  patefa&um  etiam  a  Spintu  far.cio-.hec  eft  iumma.  Poftea  icquitur, 

19  Ego  autemquafiagnus,  bos  ductus  ad  immolandum^wu^w- 
dumfe  non  cognoui  qucd  contraJiie  cogitarent  cogitationes,  hoc  eft,  ini- 
rent  confilia,nempc, corrumpamus ligno  panem  eius ; adyerbimieft  ,Comm- 
patnus  lignum  in  pai.e  :fed  dicenms  pbjldejenfu  verbatim ,  &  excidamus  eum 
c  terra  viuorum.-St  nomen  eius  non  memoretur  amplius. 

Hie adiungit, meo iudicio , Propheta fe  non  perfequi  priuatas  iniurias.  nam  poterant  e- 
tiam ludxi  hoc  pretextu repellere euisdo&rinam, acfi iracundia permotusita  acritcr , &  aiper^ 
cumillisageret.EtcertcquifquisfuisafFec~r.ibus  permittet  vel  minimum  aliquid,  nonpoterit 
fincercdocere: quia nccelTe eft  eumquifeadmunuspropheticum  accingit,exutum  omnibus 
carnisluiarFedibus,afferrepurum,&liquidum  (vtitaloquar)zelum-.deinde  ctiammentem 
rue  compotitam , ita  vt  nihil  quxrat  >aut  habeat  propotitum  prxcerDei  gloriam  ,&falutem 
eorum,  quibus  prxfc&us  eft  Doctor.  Quifquisergo  propriis  affeftibus  impellitur,non  poterit 
niiturbulente  agerc:ita  nee  poterit  probe,  neque  etiam  cum  fructu  exequi  Propheta:  aut  Do- 
eloris  munus .  Ergo  Propheta  fecundo  loco  nunc  adiugit ,  fe  non  agere  propriam  caufam ,  ne- 
que habererefpc&um  lux  perfonX,vt  loquuntur  >quia nefciuerit  quid  machinati  efjlnt  ludxi  con- 
trsipfmn.Qw  contexunt  duosiftos  verfus,putant  fe  habere  aliquid  coloris,acfi  Propheta 
nunc  exprimeretpluribus  verbis  quod  ante  breuiterattigerat.  fed  fi  quis  probe  expendat  rem 
totam, facile  intclligetnon  alio  Ieremiam  fpec~carc,niti  vt  afferat  do&nnx  fux  hdem.  Du- 
plicianrem  ratione  vfosfuiffe  ludxos  probabile  eft,cum  vellent  abrogate  fanfto  Prophetx 
tidem:0,tudiuinas,qiiemadmodumdiximus  hoc  idem  nuncquoque  volnarein  ore  multo- 
rum.  Ideo  reuocathicludxos  ad  cxlefteDeitribunah&oftendir  non  effe  mirum,  fiqux  pu* 
tabant  effe abfeondita ,  proferatinluccm  -.quoniamfcilicet  hoc  fibipatefa&um  (ita  Dei  Spi- 
W».i6.8.   ritu  .  quemadmodum  etiam  Chriftus  loquitur,  Spiritus  cum  veniet  iudicabit  nundum  .Nun 
apparuit  Spiritus  niliin  do&rina  Apoftolica:  fed  exercuit  per  Apoftolos  fuam  iurifdi&io- 
Hci.4.11.  nem  .  Et  A poftolus etiam  videtur hue refpexiffe quarto capite ad  Hcbixos,ciim  dicit  fermo- 
nem  Dei  effe  limilem  gladio  ancipiti,quipenetrat  vfquead  intimas  cogitationes,  &abfcon- 
ditos  fenfus,  vique  ad  medullas ctiamoffium»  &  diftinguere  inter  cogitationes, &  affedus .  Er- 
50  Propheta  primo  loco  oftenditnonmirum  effe,  ficonfeendatfupra  humanaiudicia:  quo- 
mam  fcilicetprxdltus  fit  Spiritus  fanSi  authoritate.  Dcindeadiungit,fe  non  affcrre  vlloscar* 
nis affedus , fed  impclli  paro  Dti  zelo: qmniam  fcilicet  nefciuerit  peruerfa  eorum  confilia .  Dicit 
auicmfimilcmfe  fiajfe ag-.o  ©■  &««',autvitulo .  Hlcnon  inter ponitur copula, ideo  quidamcon- 
iungunt  vtrunque  nomen,Et ego ficut  vitulusanniculus . Nam  \yaa vocant  Hebrxi  agnum  V- 
niusanniduntaxaf.  poftea  nominanrarietem  .fed  hoc  meo  iudicio  jcffetcoa&um  .  Facilcau- 
temfubauditur  copula,  veldiiiun&iuaparticula.  Ego  igit ur qttap agnus , aut quap vitu lus , qui 
ducitur  attmacl.itioriem(zd  ma&andum  aut  iugulandum) .  Hi c  Propheta  lignificat  fe  non  tumul- 
tuari,quemadinodum  folentirari  homines,  quosrapit  fua  excandefcentia,  vel  dolor.  Teftatur 
ergo  nihil  in  animofuotaleeffe,quoniam  nihilabagno,aut  vitulodifferat,quitrahitur  ad 
maftationem,  Amplificandi  caufa  addit ,  Imo  non  cognoui  quod  contra,  me  cogitarent  cogitationes, 
hoc  eft,  hocnonvenit  mihi  inmentem  .  Poteratquidem  Propheta  aliquid  vel  fubolface- 
re,vel  etiam  cognofcere:  fed  quiafeipfum,  &  propriam  vitam  negligcbat , ideo  hie  tefta- 
tur ,  fe  ita  fimpliciter  egiffe,  vt  non  refpexerit  quid  illi  machinarentur  .  lam  addit,  Cor- 
rumpamut  lignum  in  pane  eius.  Ke6ti  fentiunt  meo  iudicio,  qui  enallagen  effe  putant .  nam 
potins  dicendumcrat,  Corrumpamus  in  ligno,  vel  ligno  panem  eius.  nam  ilia  expoiitioni- 
mis  eft  frisz,ida,Corrumpamus  lignum,id  cft,perdamuslignu,quafi  loquantur  de  re  nullius  pre- 
tii  •  fed  quid  hoc  ad  rem  ?  Potius  fi  retinemus  literam,  vt  loquuntur,  fentiret  Propheta  lignum 
effe  coTumpendum  in  p?.ne,nempe  vtcontraherctaliquamputredine. nam  lignum  in  pane,nifi 
putrefadum,non  noceret.  Sed  minime  dubium  eft ,  quin  Propheta  hie  metaphorice  loquatur, 

qucmad- 


IN    IEREMIAM.  ^ 

qucma Jmodum  &  Dauid  Plalmo 69.  cum dicit ,  Pol'uerunt in  efcam  mcani fel ,  8c  in  liri  mea  ppd.  e ^.u 
potaruntmeaceto  .  Icremias  etiam  jri  Lamentationibus  conquentur  veneno  infcclum  fuiflcNM-iJ 
cibumluum.  Sxpceiuimodi  fimilitudinesoccurrunt.  nam ybi  villus  ipfehortiinis  cbrrumpi- 
tur,  nullum  ampliusiupcrcft  vita:  fubiidium.Summa  eft igitur, tarn  crudeliter €gifle  BOftes 
Prophetx,vt  vellent  quouis  modo  lpium  pcrdicum,eciam  fi veneno  extinguendus  diet .  Q^od 
lignum  pro  veneno  quidamaccipiunt ,  ncieio  an  conucniat .  Fingunt  hie  notari  fpecicm  ligni, 
quod  vim  toxiei  habcat. led  illud  eftnimisargurum  .Simplicitcr  igitur  accipio.-qualidicereiit, 
Corrumpamus  ligno  cius  eibum,hoceft,demus  lignum  loco  panis, quod  lua  durnic  Ixdac 
dcntcs,quodexulccretguttur,quodnonpoflitcbncoqui,neque  vercnn  Jimeniam  .  Hoc  cfti~ 
giturcorrumperein  ligno  panem  ,vel  ligno  corrumpere  cibum,facere  vt  lignum  corrum- 
patpanem  ,  nempcluaduritia,vel  vbiputredinem  contraxerit .  In  fenfu  nulla  tftambiguitas. 
Q^pd autem  veteres hoc  locoabufilunt,nimisfuit  puerile, cum  traherent ad  corpus Chri- 
fti .  Et  hodie  tamen  Papiftx  mire  fuperbiunt  in hac  allcgoria ,  qux  prorfus  innpida  eft :  dum 
volunt  probare  panem  conuerti  ,  &  tranffubftantiari ,  vt  ipli  loquunturdn  Chrifti  corpus :  ad~ 
ducunt  Origenem,  adducunt  etiam  Ircnxum,  &  fimiles ,  Eccecxpolituscft  locus  ille  Ieremia?, 
Mittamus  lignum  in  panem  eius(lk  enim  habctur  in  vulgaritranflatione ,  Mittamus  lignum  in 
panem)quo  J  iciheet  corpus  Chrifti  fuerit  crucifixum :  &  poftea  etiam  addunt ,  quia  dixit ,  A  c- 
cipite,&comedite,  hoc  eft  corpus  mcum  .  Videm  us  quanta  lit  hxc  infuliitas.  certe  eft  ridicu- 
laiptis  pueris.Scdtantaeft  Papiftarum  improbitas,  &  proteruia,vt  excuffo  omni  pudore, 
tantum thralonice obtendarjtnomina  Veterum :  &  fi  quid ftulte ,  &  futilitcrdixcrit  Origenes, 
velint  hochaberipro  oraculo,nempe  li  inde  confirmentur  iplbrum  crrorcs  .  Verum  etiam 
fidemus  Prophctam  fuiffetypum  Chrifti,  quid  hoc  tamen  ad  fimilitudinem  corporis,  ciim 
potiusnunc  loquaturfimplicitcrde  cibo?  quafidiceret  corruptam  fuifle  quafi  veneno  fuam 
alimoniam ,  &  ita  crudeliter  fuiffe  contra  fe  ab  hoftibus  ixuitum ,  vt  etiam  vellent iplum  per- 
derein pane  ipfo.Etftatimfequitur,£xoWrfw».f ;/»/«?» f  terraviuorum  Sxpc  hxclocutio  etiam  oc- 
currit:terraviuorum,autregioaccipiturproftatuprxlentis  virx .  Poftremd  q«diungit,  Etnefit 
nomeneiut  in  memoria  amplitu  ■  Denique  his  verbis  exprimere  voluit  Propheta  extremam  farui- 
tiam,quaardebanthoftes:qu6dlcilicet  noncontentiinfidiis,  autviaperta,veneficio  vellenji* 
pfum perdere,&  extinguere,atquc  etiam  delere  eius nomen.    Sequitur, 

zo  Et  Iehouah  exercicuum  iudicans  i\i&ithm,aut judex  iu$liti<£,(cr\i-> 
tans,/w<prm,renes,&  cor,viiieam  vltionem  tuam  de  ipfis.quia  tibi  re- 
uelaui  caufam  mesLmjitanmeam^adverbum. 

Hie  Propheta poftquam  admonitus  f'uitde  tantapopuli  impietate,vt  videtfcfa&ufum 
verba  apud  lurdos,  ideo  lermonem  ad Deum  conuertit :  luergo  Iehouah,  inquit ,  exeyciluuni,  qui 
index  es  iuflus,  quifcrutdris  renes,&  corda,  tide  Am  -vltionem  tuam  de  ipfis.  Videtur  hlc  Propheta  le- 
cum pugnare .  Nuper  enim afferuitfe  effe  limilemagno , aut  vitulo,quati  vitam fuam  ofFerret 
in  faenhcium  fpontaneum,vt  loquuntur.  Hie  autem  quad  repente  excandefcat ,  implorat  vin- 
diftam  Dei.  Hxc certe  videnturmuhum effe diuerla  .nam  fieratquafi^i(3irria,curnonplaci<- 
deexpc£t.ateuentum?curtant.oferuore  accenditur'cur  ita  imprecaiur  lllis  Dei  vindictam? 
Sedhxcoptime  intcrfeconueniunt,lidiftinguimus  inter  priuatum  affectum,  &  inter  zclum 
purum,&  recte  compoiitum,qua  non  potuit  t urbari  model  atio  do&rinx .  Nam  quanuis  Pro-' 
phetavitamfuam  neghgeret,  neque  moucretur  priuatisinjuriis,  non  tamen  ideo  fuit  quafi  fti- 
pes:fedzelus  Dei  cor  eius  edebat,quemadmodumfcimus  hoc  communiter  di&um  effe  de  o- 
mnibus Chrifti membris,  ZelusdomustuXcomedit me, &opprobriaexprobrantium tibi ce-  Vfal.69.io 
cidcrunt  (uper  me. Propheta  igitur  antehac  a  fe  depulit  omnem  l'ulpieionem,  cum  diecrct  le  ad  Imo-i.i7 
maftationem  effe  paratum,  acli  effet  agnus,  aut  vitulusmunc  autem  oftendit  ,£  tamen  non  ca-  °m,t  J"' 
rcre,aut  vacuum  effezelo  Dei.  Ergo  hlc  euomitnouum  reruorem,cumdiat,T«  lclmiah>qui 
fcrutarts  cord*,  &renes  ,~vide.im  vltionem  tuam  de  ipfis  .  Nee  dubium  eftquin  Propheta  hk  lol  u- 
t us  omniscarnisaffeftu,  tantiim  inftindu  Spirituspronuntietquod.lc^imus.  Cum  ergo di&a- 
ueritSriritus  fanftushanc  precationem  fando  viro,  potuit  effe  voluntarium  lacriricium:  8c 
tamen  potuit  etiam  limulmerrtoprouocare  ad  tribunal  Dei, vt  de  impietate  reprobi  populi 
poenam  fume-ret :  neque  enim  omnes  indifferenterinuoluit;feddeperdins  &  dciperatis  lub- 
fcribit  Dei  iudicio  .  Verum  quidem  eft,  poffehocexponi, quafi  Propheta  prxdiccrct  quod 
iam  fciebat  impendere  populo  fuo:  &  quidam  ita  exponunt ,  hoc  eft  ,  volunt  effe  nu- 
dam  prxdiSionem  abique  voto  .  Sed  tcrren'tur  fine  caufa  prxtextu  abfurditatis  .  putant 
enim  hoc  effe  abfurdum,  fi  Propheta  cupiat  populum  iuum  effe  perditum  .  Potuit  enim 
id  optare'.fcdquemadmodum  dixi,zelo quern  Spiritus' fanftus  accenderat  in  corde cius :  <S: 

1.    1 , 


CAP.    XI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

Verbis  etiam  qui  idem  Spiritus  di&auerat.  Vocat  autem  Deumiudicem  inftiti*,vt  abftergat  &.  dif 
cutiat  fucos  omnes,  quibusludxi  gloriabantur  ,  cum  vcllent  caufam  fuam  probare.  Hoc  ergo 
fi<:;nificat,nihil  lpfos  conlequi  fuis  tergiuerfationibus,quoniam  f umi  illi  cuanefcerit  antequam 
accedatad  Dei  tribunal.  Significatdeniquenonpoffecontiftereipfoscoramiudicio  Dei.  lam 
a&iimgit,Deumfcritt*ri  renes  or  cor,  non  tantilm  vt  teftetur  de  l'ua  iplius  integritate,  quemadmo- 
dum  alii  voluntifed  vt  hypocritas  expergefaciat.  Docet cnim  eos  nunc  coniiftere  coram  homi- 
nibus,quiaoccultentfuafcelera:  fcdvbi  ventumfueritad  tribunal  cselefte,  tunc  aliam  fore  ra- 
tionem:quiafcilicetD«tf /wtaf,autexaminet  (nam  hoc  (igniheat  verbum  Jna  re mm,  c  cor,  hoc 
eft,intimosaffe&us  .  nam  Scriptura  per  renes  intelligitomnesabfconditos  affcftus.Dicit^w'rf 
ribi  bxte feci  indicium  we«»».Non  dubium  eft  quin  Propheta  hlc  prouocet  ad  iudicium  Dei :  quo- 
niam  videt  fe  deftitui  omnium  patrocinio ,  videt  (ibi  omnes  effeaduerfos .  Pauciquidem  tunc 
pii reftabant.quemadmodum alibi  vidimustfedhlcProphetaloquitur  refpe&u multitudims. 
Quoniam  igitur  in  populo  nemo  tunc  extabat>qui  non  palam  refifteret  Deo,ita  vt  nullus  effet 
3tquitatis,autiuftitia:  patronus,ideo  conuertitfeadDeum:£g»,inquit,r/&»  fatefeci  caufttn  meam, 
hoc  eft,Domine,tu  fcis  qualis  (it  caufa  mea,&  non  ago  quicquam  limulate. Ego  enim  tibi  fide- 
liter,&  ex  animo  feruio,  quemadmodum  tu  fcis.  cum  ita  fit,  Erg}  fideam  vindiclam  tuxm  de  ipfis. 
Docemur  autem  hoc  loco,  etiam  ficonfpirettotusmundusad  opprimendam  veritatislucem, 
jion  debere  tamenanimis  frangi  Prophetas,aut  Do&ores:neque  etiam  debere  ab  hominum  iu- 
dicio  pendere ,  quoniam  fallax  &  falfaeffcttrutina :  fed  debere  perftare  in  officio ,  &  hoc  vno 
contentoseffeliDeoofficiumfuumprobent,&  quafifubeius  confpe&u  eXcquantur  munus 
{ibi  iniundum.lnterea  etiam  difcamus,fruftra  tergiuerfari  otnnes  impios,&  hypocritas,dum  e- 
ludunt  propheticam  authoritatem :  quia  tandem  trahentur  ad  cxlefte  iudicium .  Ergo  fi  vide- 
mus Doftores  rite,  &  fincer£  perfungi  fuomunere,fciamusnonpoffc  noseffugere  iudicium 
Dei,ni(i  eorum  do&rinx  nos  fubiicimus.Et  ipfi quoque  Propheti,&  Paftores  debent  collige- 
re  ex  hoc  loco ,  q  uemadmodum  nuper  dixi,quanuis  totus  mundus  aduerfetur,  non  tamen  defi- 
ftendum  effe  a  conftantia ,  neque  ideo  debere  effe  fiexibiles :  quin  potius fatis  habeant ,  fi  Deus 
probateorum  caufam.    Poftea  fequitur, 

4i  Propterca  fie  dick  Iehouah  ad  viros  Anathoth,  qui  quxrunt  ani 
mam  tuam,dicendo,Ne  Prophetes  in  nomine  Iehou«e,  &  non  morieris 
in  manu  noftr  a, hoc  eft  ,nemoriarismanunoftra. 

44  Propcerea  lie  dicic  Iehouah  exercituum,Ecce  ego  viCitenSyVifitdbo 
fuper eos ;  adolefcentes eorum  morienturgladio.-filii  eorum,  Stfilix 
eorum  morienturfame. 

43  Et  refiduum  non  erit  ipfis,  hoc  c ft, nihil  eritipfisrefiduwn:  quia  venire 
faciam  malum  fuper  homines  Anathoth  anno  vifitationis  ipfbrum; 
dd  vertunt,annum fid male jfieoiudicio, 

Hlc  peculiariter  vindi&am  Dei  Propheta  popularibus fuis  denuntiat .  vidimus  enim  ini- 
tio libri  ipfum  effe  oriundum  ex  oppido  Anathoth .  Apparet  autem  ex  hoc  loco ,  non  rantum 
fuiffe  bcllandum  fan&o  viro  cum  Rege,&  eiusConfiliariis,  &  Sacerdotibus,  quilerofolymx 
erant:  fed  etiam  cum  fe  reciperet  in angulum  ilium,  vt  apud  fuos  quietus  ageret ,  ne  illi  quidem 
fuiffe  quemquameiamicum,  fed  omnes  cum  hoftiliter  perfecutos  fuiffe.  Videmus  ergo  quam 
milera  fuerit  Propheta:  conditio,  quod nufquam  potuit  quietus  effe ,  etiam  cum  latebras  qux- 
rerct,  atquein  patriam  fuam  confugeret.  Quod  ergo  illic  tutus  non  fuit,hinc  videmus  quam 
dunter  ipfum  exercuerit  Deus  per  totannos,quibusfuftinuit  munus  propheticum.  Quoniam 
ergo  ciucs  Anathoth  grauius  peccauerant,  ideo  etiam  denuntiatur  illis  peculiarii  clades .  Cer- 
tum  quidem  eft,  non  ruiffeProphetam  humanius  acceptum  Ierofolyma; :  imd  illic  habuit  ho- 
ftescr udeliflimos,vt  alibi  videbimus:fed  cum  aliquid  otii  &  relaxationisfperaret  fibi fore  in  pa 
tria,illic  etiam  exceptus  f uit,q uemadmodum  videmus .  Hie  ratio  eft.cur  iubcat  hlc  Deus  da- 
demminariciuibus  Anathoth.    Non  poffem  omnia hodie  abfoluerc. 

Precatio. 

Da  omnipotens  "Deus ,  quoties  verbo  tuo  nos  admones  de  tot  vitijs  &  fceleribus  no- 
flris  i  \tdijcamm  oculos ,  tyfenfus  omnes  ad  te  dirigere :  neque  putemus  nobis  ne- 

gotium 


IN    IEREMI  A  M.  99 

votmm  cite  asm  hominc  cjuopiam  viortali,fcipr>£ucniamm  timm  indicium:  ty  difcamus 
ltd  difattcre  onirics  cogitationes  nojhras ,  cy  omncs  affeclus  percontari ,  \t  >.  e  qua  hypo 
crifis  ?ios  dccipiat,ne  etiam  indormiamus  nojlris  main ,  fcdfcno,  %y  ex  ammo  experge- 
facli  humilicmur  coram  facie  tua:  cy  it-t  dcprcccmur  \emam,\t  cum  y>cra  peemtcntia  nos 
dciidamuSyCjuo  ipfe  nos  abfoluas  tua  mifcncordia,  cms  [acrificu  virtutc^juojemcl  te  no 
bisplacaiut  \nigenitus  Villus  tuns,  Amem 

CAPVT     DVODECIMVM. 

\€M  VS T  VS  es,Iehouah,fi contendam tecumjilitigem^clrfuando 
tQ|ii7  litigabo^  Amen  iudicia  locjuar  tecum  Jxc cft,difccptaboiure tecum: 
^^RQ^ourqueviaimpiorumpro(perabitur,Tc/,Jr(r//arf/-/w^f> 
&W  quieti  fuiit  omnes  tranfaredientes  tranfgrefiione? 


s&L^i 


SGi  mvs  hac  orTenfionegrauitertentari,atqueetia  concutipiorurrtanimos,dum  vident  be- 
ne^ fceliciter  omnia  cederecontemproribusDci.EtPlalmus7j.  quel  imoniamillan.plun- 
bus verbis  exponit.  Illic  enim  Propheta  ratetur  pene  ie  lapium  die,  acli  fuilTet in  lubrlco  loco, 
dumvidct  Deum  fauereimpiis,faltem  non  poflealiud  fieri  Judicium  ex  a(pedu,quamipfos  a 
Deoaman,&  foucri.Etlcimus etiam impiosobdurefcere:quemadmodumDionyfiusilIedi- 
cebat  Deum  fauere lacrilegis,cum  profpei  e  nauigaret:poftquam  ipol iautrat  omnia  tcmpla,  & 
exercucrat  latrocinia  in  omnibus  locis .  hoc  modo  denlit  patientiam  Dei.  Et  ideo  Soloino  di-  Ecc'<f4 
citdumccmuntuntares  confufa:inmundo,hincanimos  hominum,induci  adcontemptum 
Dei,quia  putant  omnia  fortuii  6  volui  inter  ris;&  Deo  non efle cure humanu  gen  us.  Qnatum 
auteadhdelesipcftat,  licutiumdixijdumvidetimpiositaimpuncgiairaiiinomniL.usmalefi- 
ciis  & iceleribus,&  quafi  conniuente Deo,hlc fibi regnum  vendicarc,fieri non  pottft,qinn  vul- 
nerentur  grauitcr  corum  animi.  Et  ita  Interpretes  accipiunt  hunc  locum  leremix,  q  uod  lcilicit 
turbatusfceliciimpiorum  ftatu,cumDeoexpoftukt  ,quemadmodum  Abacukvidtturfaccre 
initio  primi capitis. atquividcturmihihaEcfententiaaltiusipeciare.  Diximus alibi, dumPro- 
phctz  vident  ie  lnutiliter  confumcre  operam  apud  furdos,&  immorigei  os ,  fermonem  conucr- 
tercad  Deum  quafi  in  rebus  dciperat is. Ego  isytur  non  dubito,quin  hoc  lignum  Ctindignatio- 
nis,ciim  Propheta  verba  facit  cum  Deo,qualihominib  us  reli&is:quiafcilicetvidebat  fe  verba 
apudfurdosprofunderefinevlIofru&u.Hlcigiturexafperat  populi  animos,  vtientiat tandem 
quod  non  poterat  lllisperfuaderi,  nempefe  damnatoselTeacptrditos  coram  Deo .  Cum  enim 
alloquebaturcosIercmias,ludibrioerItomnesminae:ideo  nunc  Deum ipfum  compel lat,quafi 
diccret  fibi  nihil  fore amplius  cum  illisnegotii,quia  in utiliterapudipios laborer.  Videtur ergo 
hocfuiffe  Prophets  coniilium.  Scd  ncimpii  calumniandi  anlamarriperent,  voluit  etiam  lie 
temperarelermoiicm,vt  lllisnullaeiTetmaledicendioccalio.  PrxfaturitaqueZ)f«w  effe  iuHttm, 
v el  for c,fi cum ipfi lit iget .  Hicordodiligenternotandus  eft :  quia  llvel  minimum  cencedimus 
paftionibusnoftns,ftatimabripirnur,&  non  poffumus  in  medio  curiucohibcrenoftrumim- 
pctum,vel  lntemperiem .  Ergo  limulatque  obrepunt  cogitationes ,  quse  nos  polTent  abftra here 
ametuDei,veloblcurarereuerentiam,qua:ilIianobisdebetur  ,munirenecclTe  eftmentcsno- 
ftras ,  &  opponere  clauftra,ne  fcilictt  diabol  us  nos  longius  trahat,  quam  optandum  lit  li  expe- 
diat .  Exempli  sratia,Si  quis,dum  videt  hodie  res  in  mundo  incompofitas,  incipiat  iccum  libe- 
rius  diiputarc,Quid  hoc  libi  vult?quomodo tandiu  patitur  Deus  licentiam  iftam  grslTan ?  cur 
itadiflimulat?  Simulergoatque  obrcpferint  iftx  cogitationes, fitangimur afFectupietatis vo- 
lemus  corrigere  ilIosvae,os  circuitus,  &  reducere  nos  in  viam :  led  non  erittam  facile  .  Si- 
mulenim  atque  ccepimus  tranlilire  metas,iam  nullus  eft  modus ,  nulla  ratio.  Itaquc Pro- 
pheta ab  hac  prxfatione  prudentcr  orditur  ,  lujius  es  pcotitendam  tecum  .  Non  aliorum  cau- 
la  duntaxat  fie  loquitur, lid  etiam  vtin  tempore  frxnet  fuos  afficius,  &non  permittat  fi- 
bi plufquam  fas  eft .  Tenendum  tamen  quod  dixi,  Prophctam  hlc  ad  Deum  verba  lua  diri- 
gere,  vtintelligantludxi  ictanquamdeploratosrelinqui,  &  indignos  quibus  opcram  fuam 
diutius  impendat .  Dicit,  Et  tamen  indicia  loqutr tecum , hoc  eft,difceptabo  fecundum  ratio- 
nem  .  Q^od  iudicia  alii  accipiunt  pro  pcenis,  quafi  Propheta  vellet  populum  trahere  ad 
fupplicium,hoc  non  rccipio.  nimis  enim  coactum  eft  .Indicia  loqui  nihil  aliud  eft,  quam 
iuredifputare, legitime agere,  quemadmodum  vukb  loquuntur.Ego  non  accumulo  teftl- 
monia,quoniam  hxc  phrafis  latistrita  eft.  Cum  dicit,  limtn  iure  difieptttbojhlc  non  exeu- 
nt frxnum  illiid,quod  ante  fibi  impoluit:  fed  poft  ulat  hoc  fibi  eoncedi  quafi  per  indulgcntiam, 

r.    iii. 


g^p.    XII.  EO.    CAL     PR  AELECTION  ES 

vt  proponat  Deo  quod  videri  poifit  omnibus  re&um  &  xquum.Dauid,aut  Propheta  quifquis 

Vfd-7  J.      fuent  author  illius  Plalmi,in  eo  loco,qucm  citauimus,  etiam  fi  proferat  fuos  pnuatps  affc&us, 

&  iuani  innrmitatem  ingenue  oftendat,tamen  prsfatur  fere  in  eundem  modumiied  illic  loqui- 

tur  quali  ex  abrupto,Tameniuftuses:vtitur  eadem  voce  ^,quamviurpatleremias;lld  hlc  po» 

nitur  in  poftremo  niembro  :illicautem  eft  exordium  fermonis,  Tamen  bonus  eft  Deus  bracli, 

nempe  qui  refto  funt  cordc.Non  dubium  eft  quin  Propheta  varie  fuiffet  agitatus,ac  diftr.aaui'; 

fed  poftea  fibi  moderatus  eft.  lerernias  vero  aliter : quia  lcihcet  hlc  nonfateturie  fuiiletenta- 

tum,quemadmodum  {blent  fere  omnes  pii:fed  vt  iam  dixi,confulto)&  Spiritusfan&i  prudtntia 

dire&us,Deum  compcllaf.quia  volebatftomachumfacereludaeis,vtientireiit  iereuci,&  rciici 

tanquam  indignos  quorum  iakttemampliuscuraret.  Quod  ergo  dicit,  Tameniuredifceptabo, 

non  dubuim  eft  quin  hie  velitludsos  penitus  confodere ,  quoniam  fuerant  nimium  ftupidi: 

Ecce,inquit,iamlitigabocumDeo:anillevosabibluet>Tenemusigitur  genuinum  Prophets 

fenfum,quod  icilicct  Iudati  fruftra  obtendat  i"uam  proiperitaiem,  acfi  Dcus  effet  illis  pr  opitius: 

quoniam  hoc  nihil  aliud  fit,quamabutieiustolcrantia.Vultergoinfumma  oftedereieremias, 

quanuis  ignofcat  Deus  ad  tempus,tamen  non  debere  impios ideo  fibi  blandiri,quoniam  indul- 

gentia eius non  fit  fignum  amoris:fcd,quemadmodum  videbimus,potius hoc  modo  accumulet 

grauiorem  vindi&anv.dum  fcilicet  impii  magisac  magis  fe  obdurant,cum  itaindulgeter  eos  fu- 

ftinet.Hxc  igitur  ratio  eft,  cur  dicat  Propheta  fi  wye  aiJumm .  refpicit  enim  potius  homines  i- 

pios,quamDeum.Intereanon  opponitabfoluta:  Dei  potential  hominumiudicia,quemadmo»- 

dum  Sophifta:  in  Papatu  tribuunt  Deo  abfolutam  potentiam,  qu«  peruertat  omne  iudichim,<5c 

omnem  ordinem.hoc  fcedum  eft  facrilegium .  Propheta  autcm  non  hlc  vocat  Deum  ad  ratio- 

nera>quafi  nulla  effet  regula,qu£  moderaretur  opera  eius,&  gubernationem  totius  mundi.  Sed 

B«.i7»i«'  Iudicianominat,quemadmodum  dixi,quodDeusin  Legefuapronuntiauit .  naraicriptum  eft, 

&Gd.}.io  Maledi&us  omnis,qui  non  permanferit,&c.  Iam  ergo  cum  Iudsi  effent  Legis  trafgreffores,irn6 

cum iram  Dei prouocare non  definerent fuis  fcelenbus , certe  ordinario  iudicio  oportuit  ipfos 

ftatim  e  medio  tolli. Ergo  Prophetahlcdtci^Wf/fwwrfgrf^hoceftjlitradarespopulumhunc 

pro  meritoinonne  debuit  iam  fspius  extingui?Interea  qucmadmodum  diximus,non  dubitat  de 

re£frtudineiudiciidiuini:tantum  refpicit  homincsipfos,  qui  fibi  placebant,&lecure  ctiam  in- 

dulgebant  fuis  vitiis,quoniam  non  ftatim  exequebatur  Deuspcenas  illas,quas  tranfgrefforibus 

Legi  s  fux  minatur.  Dicit  ergo,Q«o«/9«f  w'rf  impiorum  profperttbftnrl  nam  ejuietifunt  omnes  qui  tranf 

greiiuntur  trmfgrejiionefroc  eft,quinon  tantum  medioenbus  vitiisfunt  infe&i:  led  qui  ad  extre- 

nium  vfque  funt  lcelerati .  qui  ergo  velut  ex  profeffo  reiiciunt  omnem  pietatem ,  8c  omne  ftu- 

dium iuftitix,qul  fieri  poteft, V t fint  quieti,Qrviaeornfnprofperettfr ''.  Nunc  clarius  tenemus quod 

dixi,ncmpe  Prophetam  verba  fua  ad  Deum  vertere,quo  ftupidosillos  magis  africiat,vt  lentiant 

fe  quodammodo  citari  ad  tribunal  caeleftehac  expoftulatione.    Nunc  fequitur, 

2,  Plantafti  eos,etiam  radicem  egerunt;  prodierunt,  etiam  fecerunt 
£ru&amjroduxerutitjrHclim:prope  es  in  ore  ipforum,&  procul  es  a  reni- 
bus  ipfor urn,  hoc  eft,  ab mtimo  affeclu .  rcnes  enim  alibi  diximus accipipro  ajfe£ti~ 
bus  arcanis. 

Dum  fcelicitas  impiorum,  animos  noftros  conturbat,  occurruht  dux  peruerfe  cogitatio- 
nes:aut  temcr^  hunc  mundum  vcrfari,  &  non  gubernari  Deiprouidentia  :aut  Deum  non  fungi 
officio  boni  &  xqui  mdicis ,  qui  patitur  italucem  mifceri  cum  tenebris .  Sed  Propheta  hie  pro 
confeffo  fumit,  Deiprouidentia  mundum  regi .  Ergo  non  attingitpeiuerfamillam  imagina- 
tionem,qu«  tameniolicitat  etiam  pios animos: qubdfcilicetfortunainterrisdominetur.  Nam 
Omleleg.    fat;is  n0r,jE  funt  ille  voces,  Sollicitornulloseffeputare  deos.putatnon  effe  deos,quibuscu- 
5**  *'  '      xx  fitmundus,quiaperiitquidignuseratlongiorevita.Etfapientiirimiitaloquutifunt,Vidco 
Fortunam  quam  tamen  nulla  ratio  gubernat :  video  Fortunam,  qua:  pi  us  pollet  quatn  ratio  in 
hisnegotiis.  Propheta  igitur,  qui  procul  remotuseratab  his  prcphanisfigmentis, tenet  illud 
pnncipiam,nempe  mundum  regi  a  Deo.Scd  nunc  quxrit,quidiibivclit  tarn  longa  Dei  patien- 
tia.Impii,  &leues,atqueinconliderati  homines  dicerenthancpatientiam  effe  nimisdiffolutam. 
Propheta autem,quemadmodum iam dixi,proponit  quafi  in  tabula  quid  meritilintludxi. 
Ergo  dicit  pUntatoseJfea  Dw.quia  non  poffent  foeliciter  agere.niii  illis  Deus  benediccrct.Meta- 
phoraplantadi,queadmodumpauloant^  vidimus,frequenteroccurnt,leddiucrioknlu:que- 
admodu  v  bi  agitur  de  vita  ca:lefti,dicitur  Deus  plataffe  fuos  ele<3os,quoru  falus  ftabilis  cft.Sed 
Vfet  4.*'< <iucitur  ctiam  plataffe  populuinterra  quam  illis  dederat  in  ha:rcditate.  Nucvbidereprobisha 
'  *    4betur  fermo,dicit  Propheta  eos  platatos  effe  a  Deo.nepc  quia  floret,quia  funt  frodofi,quiaetia 
frucH  proferut.Denique  vt  variis  modisScripturacofert  homines  arborib9,ita  etia.  vtitur  va- 
rie &  fecundu  diuerfos  refpedus  tranflationeplantadi.In  fumma,dicit  Propheta  impios  foue- 
ria  Deo.&  hocccrtu  eft:quianiliDeusadtepus  clcmenter  cum  ipfis  ageret,ftatim  pcrirent.Er- 

gopro- 


IN    I  ER  EM  I  AM.  loo 

go  profperitaseorurnfignum  eft  indulgently Dei.  hoc  autem  Propheta  miratur  non  tam  pri- 
Uato  fuo  affc&u,  quam  vt  Iudafisoftedat  hoc  effequali  prodigium  tandiud  Deo  ipfos  toleury 
turn ccntiespro.ncriti fun  vltimunMnteritum.£/^w,inquit,>'4</;io»fgr>-«wf.diuturnani  fcelia- 
tatem  hac  metaphora  fignificat.dicit/W*^  inaltum,hoc  eft/uiile  ei e&os,&  creuitfe. Tandem 
zdiungit  protuliJJefrKclnm.  Fruftushicdequo  loquitur,  nihil  aliud  eft  quam  progenies :  quail 
diceret non  tatum impios  fcelicitcr  agere  vlque  ad  vitse fineni,led  propagare etiam  genus  luum 
vt  habeant  filioslupcrftir.es  ,vtdomuscorum  lint  famolk .  Scd  hue  tendit  iumma,  Deum  non 
tantum  cxig  uo  tempore  ferre  impios ,  fed  extenderc  hanc  indulgentiam  in  plures  a:tatcs ,  vt  filii 
etiam  in  eadem  opulentia,&  dignitatc,  &  potentia  patribus  mortuis  maneant.  lam  adiungit,  Tu 
qitidempropeesin  ore eorumjed procules krenibus eerum .  Hauddubie  voluitantcuertere  Iercmias: 
quialciebatftatim  exceptioncs  fore  in  promptuludseis,  Quilnam  cs,  qui  hlc  nos  citasad  indi- 
cium Dei? &  qui  litigas  cum  Deo,qudd  nos  patietcr  nimisiuftineat?an  non  fumus  eiuscultoics? 
an  non  facriricia  quotidie  offerimus  in  Templo  ?  an  non  fumus  circuncili  f  an  non  earn  vt  fi- 
gnumadoptionisgeftamusin  corporenoftro?annonRegnfi,&  Sacerdotiu  penes  nos  eft?haec 
autem  funt  pignora  patemi  Dei  in  nos  amoris:  tu  interea  hlc  Vis  eflc  iuftior  ipfo  Deo .  an  Deus 
poteritfeipfumabnegare?atquiobftrinxit  nobis  fide  fuam  per  fignum  Circuncifionis,perTe- 
plum,per  Regnum>perSacerdotium,&perfacrificia:&  fiqiiidpeccamus,tamenexpiantur  ice- 
lera  noftra  iacrihciis,  &  lauacris,&  alii  s  csremoiiiJs.  Gum  ergo  lciret  Propheta tarn  loquaciter 
Iuda:os,&  protcrue  ctianifolitosdefcnderefuamcaiifa^,dicit,0,videoquidmihi  difturi  fint^ 
nempequod  folet;h£c  enim  cftillistritacantilena,Qucd  iint filii  Abrahse,qii6d  etiam  facrifi- 
cent,&  alios  habeant  modos  placadi  Dehdcinde  quod  penes  ipios  fit  Sacerdoti(i,qu6d  Regno 
glorietur:Hxo,inquit,mihi  nota  funf.led  Domine,tu  fciselTe  verba,hoc  eft,tufcis  illos  fallaci- 
ter  agerc,&  nihil  aliud  quam  mentiri,dum  ita  obtendunt  vanastergiuerfationes.  tu  enim  es  ist- 
•ft^isTit.ergotuintelligisinoreipiorumnihileiTere&um  vel  fincerum  :  quia renes torum proud 
abstefi4nt,8c  tu  ctiamlong^abesarenib.Useorum.Ethinc  etiam  certius  cognofcimus  quoddi- 
xi,nempe  Prophetam  hlc  coram  Deo  litigare,vt  Iudaei fentiant  nullo  modo fe pofle abfolui,  v- 
bi  ventum  fuerit  ad  illud  tribunal.    Sequitur, 

3  Et  tu  Iehouah  cognofcis  me,  cognoui?li me ,  videbis  me ,  \ides  me ,  & 
probafti  cor  meum  tecumjhoc  cfttfrobaSli  quale  fit  cor  me  umapndtei^el  coram 
fe,extrahe  eos  tanquam  cues  ad  ma&ationem ,  &  pnepara  eos  ad  diem 
occifionis. 

Propheta  hicnon  eft  defeipfo  priuatim  folicitus,fed  potius  patfocinium  fufcipitfui  mune- 
ris  :quali  diceret  fefideliter  defundum  effe  officio,  quod  diuinitusiniun&umerat.  Quanuis 
ergo  iniufte  eum  pcriequerentur Iuda:i,atqueetiam  ciues  Anathoth  populareseius,  tamen  non 
comotus  fuit  priuatis  iniuriis,  neglexit  illud  totum:  fed  interea  non  potuit  deferere  muneris  fui 
patrocinium.  Ergo  hlc  non  agit  de  priuatis  fuiS  a<Sionibus,fed  tantum  fibi  fide  ,  8c  finceritatem 
vendicat  coram  Deo,in  ofriciodocendhquafi  diceret  fe  exequutumefTequod  Deusmandaue- 
rat,&  ideo  Iudsos  non  certare  cum  hominemortali,led  cum  ipfo  Deo.Dicit  ergo,Tw  autem  le- 
htuabcognofds  me,crndesme,ar  prokts  cor  meumtecum,hoce(i,icis  quam  finceretibiferuia,&ftu- 
deam  vocationi  me£  fatilfacere,  8c  ita parerc  tuo imperio.  Poftea quafi  victor infultat , 8c  dicity 
Extraheeestanquamouesaddiemmaclatiomstprapara  adoccifionem,inquk .  Hlc  hauddubie  Pro- 
pheta voluit  Iudsos  non  tantum  pungerc,fedacriterconfodere,vtfcirentfefruftra,  &  in  fuam' 
perniciem  ita  fuifTe  hactenus  fecuros,q  uoniam  Deusillis  parcebat.  Qjii  exiftimant  Prophetam 
fuilTeturbatumjquiavidebatimpiisDeumeflepropitiumj&clementemj'putant^uafiadlere- 
iierfusefTet,hinc  materia  confolationis  fumpfiffe:qu6dfcilicetinftaretpaul6p6ft  Deiiudiciii. 
fed  non  dubito,quin  Propheta  Iudseos  rcfpexerit,vt  iam  admonui.  Ergo  quoma  videbat  ipfos 
torpere  in  fuis  dehtiis,voluit  expergefacere  ipforum  fenfus  cum  diceret,  Video  quid  ft  Domi- 
ne,nempctuquidem  diffimuL,s,fedquid  hoc  aliud  cft,quamillosfaginare  vfquead  die  ma&a- 
tionis?Primodidt,Ti<exfrrf/;«m:aliivertunt,£duces,&citant  locum  ex  20.cap.ludicum,vbi 
verbum illud  pm  accipitur pro  educere:propri£ fignificat  vioknterextrahere,qucmadmodum 
vbiarbor  euelliturdeindevbiquifpiamextrahiturprxter  voluntatcm.&  optima  conUcnitftn 
fus  illc  prsefenti  loco.T«  igitur  extrahes illos,id.  eft,rcpente  extrahes ad  occifioncm .  Sigfiificat er- 
go non  effe  caufam  cur  Iudai  rebus  profpens  indormiant,quia  vno  momento  Dens  poterit  co 
tra  ipfos agere:&queadmodum  dolor parturientisfubituseft,ita  etiam  cum  dicuntimpii,Pax,     _,  ^ 
&  fecuritas,illis  impendet  interitus.Ho'c  igitur  nunc  fignificat  Prophera:fcd  pergit  in  fua  ratio- 
ne  docendi.neque  enim  alloquitur  homines,quoniam  omncs  crant  furdi :  fed  alloquitui  Dcum 
ipfum,quo  fcilicet  efficacior  fit  doftrina.T*frgof.r/>"<</pfj«j,inquitier/«^>'<t/'<<r<«,nam  eft  rogan- 
tis:tu  ergo  prxpara  eos  ad  diem  occifionis  Hxc  loquutio  diligemernotada  eft.  Propheta  quidem 
videtur  hlc  turbulento  afTeftu  imprecari  populo  exitiupricd  minime  dubiu  eft,  quin  hlc  obcat 

r.   iiii. 


CAP.   XII.  IO.   CAL.   PR  AELEGTIONES 

munusfuum  .eratcnimprico  vindi&a? Dei. Petit igitur,vtcxequatur  Dens  quodiufTitde- 
nuntiaripopuiol'Promulgaueratenim  ixpiusquidnam  ftatuilTetDeus  agere  de  populo.fed 
neminem  mouerat.ergo  nunc  poftulat,vt  Dens  declaret  ipiocffe&u  quam  vei  e  pra:dixei it  ipfe 
lud£i55brcui  perituros,quknollcntrelipitcere .  Intercacolligimusexhocloco,  dumaccumui- 
lant  opesimpii,eosfaginariquodammodo.Vbibouesarant,& oues pafcuntur  vtprcferantla 
nam,&  ioboleicant,non  ita  pinguitcr  aluntur,fufhcit  en im  mediccns  v idus:led  li  qnis  vein  ad 
lanicnii  parare  verucces,&  boues,faginabit  cos.Sic  ergo  pingUedo  iploi  &  nihil  aliud  eft  quam 
fagina.ia°ina  autem  prsludium  eft  maftationis .  Ideo  dixi  comprehendi  valde  vtile  dcdnnam 
inhac  loquendi  forma. nam  vbividemusaffluerererum  omnium  copiam  ,8c  potcntiam  fsmul 
impiis,&coritemptoribusDei,videmusillosquodamodofuisdelitiisitafeingui-gitare,vtcre- 
-penriagina  eft. Ergo  ne  molefte  feramus  ipfos  ita  obrui  1'ua  pinguedine ,  qucniam  parantur  ad 
diem  occifionis.    Sequitur, 

4  Quoufquelugebit  terra, ckherbaomnisagri  arefcet  pra:  ma!i- 
tiarubitancium  in  ea?defecit  heUixJooce'si  ,confumptx  funtbeslia^  auis, 
hoc  esl}aues;ej}enallage  numeritam  in  vetbo,quain  in  nomine,  quia  dixe  runt,Non 
videbit  nouiflimum  noftrum/w7 fincm  nostrum. 

ConfirmatfupenoremfententiamlercmiasApropiusvrgetludajosjquipoterant  adhuc 
peruicacirer  contemnere  quod  diccbatjQjid  vultis?inquit.nam  in  iphs  brutis  animaiibusjin  a- 
uibus  apparct  Dei  uidiciuirr.aues quid  lunt  promci  uaj'pecudes etiam  &  armenta?  vos  fcitis ni- 
hil cfie  culpa?  in  miieris  animalibus,&  tamen  maleiiietio  Dei  vobisillic  prcponitur:  conipicitis 
DjumciTe  offenfumbrutisanimalibus: culpa  certeinvobisrefidet;  &  Deusparcet  vobis,in- 
q uitjcum  iam  cceperit,&  pridem  etiam  cceperit  exigere poenas de  aninulibus  innoxiis:  quomo- 
do  vos  ferret  vfque  ad  hnem,qui  pleni  eftis  tot,  &  cjuidem  atrocillimis  fceleriL us?  eft  er^.o  talis 
conhrmatiofuperiorisdodnnz.Ethinc  etiam  colligimus  non  tarn  iUacaufaloqi)i,neqiictam 
exprimere arcancs fuos  affe<5t.us;quam  eflc patronum  cius do6trin£,quam  pertulerat ,  vt  feiant 
Iadii  Deum  libi  infenfum  eife,  nee  iperandum  effc,  vt  temper  diflimulet,quanuis  ud  te'mpiis  i- 
enoucrit.  Ergo  quoufijue^nquiXyliigebitrerr^hoc  eft.q  uoufque  lugeret  terrai(iie  cnim  debet  i  cic  I 
ui)c7  omuls  herbx  arefceret.  quid?n6iie,inquit,iudiaum  Dei  in  herbis,*  grcgibus,& in  beftiii,  & 
in  auibuscofpiciiueftJcum  ita  tit,&  penes  vos  tota  culpa  relideat,aneritislacrofanfti?  an  Deus 
effundet totam  iram  in  herbas,in  pccudes,&  in  armenta?interim  vero  entis immunes  ab  eius  in 
dicio?Et  clarius  exprimit  fuum  cofiiium  cum  dicit,Q^» dixerttntMon  videbit fiiietr.  nostrum.  Hie 
Proph.  vno  verbo  oftendit  iram  Dei  cofpici  tarn  in  herbis,quam  in  brutis  animalibus,quia  cort 
teptus  fuit  ab  ipfo  populo.Cum  igitur  ab  iplis  prodierit  malu,an  iion  rcuertetur  in  ipfcrum  ca 
pira?:erte  alitcr  fieri  nonpoteft.  Seddifertehic  loquitur  de  fine,  quor.iam  Iudari.ita  obfitipefa- 
ciifuerant  feelicitatepra;i'enti,vtputarent  ienon fore amplius  Deo  obnoxios:He,  quid  nobis 
'  cum  Deo?iam  fumus  extra  omnem  aleam.  Cum  ergo  ita  obftinate  i  eiicercnt  Dcum  ,  hac  ratio- 

ne  illis exprobrat,quod non  putauenntfe iam pofthac  reddituros  Deo  rationem  .  Non  cfi  qui- 
demveri.imilc,palam&plenisbuccis,vtloquuntur,cuomuifle  talemblafpherniarnihdfcirmis 
S :ripturam fspius  ita loqui.Non  videbit  Deus:Non  afpiciet  Deus Iacob.tamctii  impii  non  ita 
impudenter  loquantur.haud  dubie  tamen  putantfe  poile  Deo  opponere  multa  clauftra,ne  eius 
manus  ad  eos  vfque  perueniat.Ieremias ergo  pro  communi  Scriptura:  vfu  mtrito  lllos  accufat, 
quod  connhfucrintfeiam  effe  quad  Deo  incognitos,&  eiTe extra  cius  a:ram,ita  vt  non  videat 
ipforum  finem,hoc  eft,vt  iam  nihil  negotii  fibi  cfle  cum  Deo  putennquot;  iam  fcilicet  erant  ita 
yndiquemunitiiua  ope  >vt  manus  Dei  ad  eos  vfque  pertingere  non  pofkt. 

Precati  o. 

Da  omnipotens  Deustfuado  eddem  nobis, qua  ycteri populo  ingenkd  eft  darkies ,  r.e 
tamen  in  ea  obslupejcamutifedita  excites  nos  Spintu  tuo ,  Mtfinamus  nos  placide  verbo 
tuo  o-ubemariyO' fictan^ammrtuis  minis-,  ne  dijferamus  quoties  nobis  proporus  tuum  in- 
dicium ,fedftudeawusftatim  nos  tibi  reconaliare ,  Etftoniam  nulla  cjl  alia  ratio  ,mfi  vf 
nobis  propitius  (is  per  Filiumtunmvnigemtum,y>tverajide  ampleclamurgratiam  ULia, 
quam  nobis  offers  in  Euangelio:  dcinde  ctiamy\t  verapcenitctia  nos  totos  tibi  addicamus: 
&  fiomam nobis projiciendum  ejiypiue ad  vhimam  viu  mctamiytmagis  ac  mags 


I N    I  E  R  E  M I  A  M.  iox 

conemur  nos  exutre  carnis  noflrce  cupiditatibus,  donee  tandem  fiamus  participes  eius 
gloria,  quant  idem  vnigenitw  Films  tuus  nobis parawt,    Amen. 

5  Quia,vc/,/?,curn  peditibusjgiificat proprie pedes fed tranflatitie/^nificat 
etiam  pedites:fi  ergo  cumpeditibus)C\icurni\.i}&c  fatigarunt  tc,quomodo  mif 
ccbis  te  equitibus?&  in  terra  pacis  tu  confifuses,cjuid  {naes,yclquomodo 
facieSyVelfacercsi  in  altitudine  Iordanis! 

~\A  V  t  t  I  exiftimahtDeumhlccompefcereaudaciamleremia?,  quafi  mc^umegrefTus  ef- 
^•'■lfetcumlitigaret,quemadmodum  vidimus,quiapatieterDeus ferret reprotos,ncque  fta- 
tim  de  ipfis pcenas  exigeret.ergo elicmt  huncfenfum ex  verbis,Tu haftenus pugnafti cum  mor 
talibus,&  confeflus  es  te  elTe  impare  certamini:nunc  audes  ne  meipfu  aggredi,qui  longe  maior 
fumtotornundo?peditestefatigarunt,quiambu!atintcrra:tuautemnuncmifces  tcequmbusj 
hoc  eft,mihi.Sediamoftendi,Prophetam  non  fufctpiffe  tenure  caufamillam,nequeca:co  jm- 
petu  fpiffe  abreptum,vt  controuci  iiam  moueret  Deo,  fed  telo  Spititus  fie  loquutum  t  (Te:  in.& 
fuiffe  diuinitus  impulfum,vt  hac  loquedi  figura  magis  vrgcret  obftinatum  popul um.  Nihil  er- 
go opus  fuitipfum  compefcere,  quia  nonaliudfueratpropofitum,quamoftenderequafi  in  pi- 
ft  ura  Deum  iudicem  IucUeis,qui  doftrinam  fpeinebant,ac  fere  ducebant  pro  nihilo.  Alii  putanc 
fieri  comparationem  inter  ciues  Anathoth,  &  inter  ciueslcrofolyms.  putant  ergo  animari  Ie- 
remiam  nefuccumbattentationibus,quseipfum  manebanr.quafi itadiftumeiTet,Ciuestui?aut 
popularcs  funt  limiles  peditibus,iam  vides  quantum tefatigauerint:nequeenim  pores  ferre  i- 
pforum  petulatianv.quid  igitur  fiet,vbiIcrofoly  mam  veneris?quiaillicficutiplus  eftpotentix, 
ita  etiam  plus  arrogantiaj :  ent  tibi  certamen  cum  Rege ,  &  tota  aula,  &  cum  Sacerdotibus ,  & 
cum  populo  illo,qui  fplendore  fuo  exc£catuseft .  erunt  igitur  ecjuites  ,&  erit  tibi  certamen  e- 
qucftre.crgo  videas vttecompares,qiuahaecfuntduntaxatpr£ludia,dequibustamen  tarn  gra- 
uiter  conquereris.Seddum  omnia  propiusexpendo,magisinclino  in  diuerfamfententiam,qua 
&  Hieronymus  attingit,& Ionathan  etiatmfed  obfcui  e"  iili,&  ita  confufe  vt non  poifit rcfte m- 
telligi  Prdpheta:  confiliuirudeinde  etiam  ,quianonaffecutifunt  qua  haftenusexpofuimus,ideo 
fenfusquem  afferiit,non  videturquadrare.  Sednondubito,quin  Prophetahlc  popul  um  cafti- 
get,atqueimprobeteisfuperbiam:  quia  putabatfe  ita  multisprxfidiis  effeinfttuSum,vt  iudi- 
cium  Dei contemneret .  Egoigiturhoc  accipioinperfonaipfiusDei,quiahac1:enus  accufator 
fuitleremias,&  peregit totum  populum  reum  cora  Deo,&  fuit  etiam  ptsco  iudicii :  nunc  qufif 
plus  grauitatis  habeat  fententia,Deus  ipfeproditin  medium,&  italoquitur,T«  haftentu  cucurri- 
Jlicumpeditibus  ,crft<iftifatigatus:qi\iA  vbi  ventum  fuetit  ad  certamen  equeftre?  Significathis 
verbisinftaremultomaiorem  vim,  quamha£tenusexpertifuerintlud£i:affli&a  fuerat  eorum 
regio,vrbs  etiam  prope ad extremumdifcrimem  venerat,fuerat  illud  quafi  pedeftre  certamen: 
nunc  figniheat  Deus,inftare  grauiore"  procella,vbi  cquites  irruenttquia  fcilicet  cocitandi  crant 
Chaldsi,&  Affyrii  maiore  viokntia,vt  vaftarenttotam  f  egione,atque  vrbem  ipfam  perderent. 
Hoc  ergo  non  diri^itur  ad  Prophctam,  fed  potiusad  populum :  quafi  diceret  leuiter  pneliatos 
fuiffcludaroscum  Aflyriis,&tamen fuiffe deuidos,&multiscalarn(tatibusaffliftos:iam  verd 
ferio  pugnadum  clTe,q uoniam  maior  violentia  illis  impendet.Q«e;»tt/o  etgo  mifcebis  te eauitibusi 
inquit?poftea  adiungk,I»  terra  pacts  tu  confifus  es,ey  quotnedo  ages  in  eleuatione  hrdatiis?  Terram 
pacis  accipiunt  pro  oppido  Anathoth,vbi  ProphetatranquiHeageredebuerar,qucniam  dege- 
batillic inter  cognatos,&afftnes.accipiuntautem  eleuatione  Iordanis  pro  violentis  fluftibusf 
fedhocnihiladrem.Siegoprobaremfcnfumillum,potiuseleuationemlordanisacciperempro 
fonte:fcimusenimIordanemoririexLibanomonte,quiIerofolymae  yicinuseft  .Ego igitur  fie 
interpretarer  hsc  verba ,8c  probabil is  effet  hsc  expofitio:fed  quoniam  certo  flat tio  h£c  verba 
non  dirigi  ad  Prophetam,fed  ad  popul  um,non  dubito  quin  terra  pacis  fumatur  pro  terra  expo- 
fita  in  prxdam,hoc  eft,qua:  non  fit  munitaificuti  terra  belli  vocatur,  quae  cinema  eft  multis  praJJ 
fidiis:vrbsbelli,qu2cinda  eft  multis  turribus,&  foffis,&  aggeribus.ita terra  pacis  eft,qU2  non 
poteftboftesfiiospropulfare.DeridetProphetaIud^os,qii6dnullismunitionibusfreri,tamen 
tantaarrogantiaturgcanf.^oi  f/?«^,inquit^'»rp>'yrf/»<<aJ,hoceft,eftisimbe!!es,&  nonfuppetunt 
vobis  opes,&  copis.qua?  refiftat  hoftibus  veftris.cum  ergo  tanto  faftu  in  hac  veftra  egeftate & 
inopia x.\iv£zatis,quidfieretfie(fetis  in  eleuatione  Iordanis,hoc eft,fi  vrbes  veftra  fit£  efTent  ad  ripi 
Iordanis,vbi  fcilicet  late  dirFunditur,ita  vt  non  fit  acceffus?Nam  eleuatio  hlc  accipitur  pro  am 
plitudine  ipfa,vel  magnitudinc:nam  J"ihi  fignificat  fuperbjam ,  &  mcthaphorice'  etiam  accipitur 
pro  eleuationeifedhic  eft  amplitudo  ipfa  Iordanis,hoc  eft,vbi Iordanis  vidctur  habere fumma 
vel  praccipuam  gloriam .  Quidfaceres,  inquit,  in  ipfaamplitudine  Iordanis  ?  hoc  eft,  fi  effct  vobis 
flumen  pro  defenfioneaduerfushoftes?  nam  nihil  eft  quod  impediat  hoftes  veftros,quominus 


CAP.    XU.  IO.   C  AL.   PRAELECTIONES 

Principium  veti'i'.svarieej.ponicur.  diuinantnonnullihlcdclignari  quanta  fpcciem  a««ir 
quxdiiierhscoloribuslit  variegata,&loleatinic  concirarc  reliquas  omnes  aues .  fed  i'ii:d  t H 
friuolumcommentum  .  Alii  autem  exponunt,  &  rr,aiorp>rsinclinat  in  banc  ienrcntiam,qu6d- 
aues  lint  faimuinet  infix  contra  hxreditatcm  .  Sic  ergo  rdoluunt  verba;  An  aiii5  tir.cta,  nempe* 
fangnina ,  hxreduas,  id  eft,  circa  hxreditatem  meam  ?  &  An  auis'in  circuit'.!  8JUs  r-  Coniun&im 
hxc legunt  eodern  feniu : idea  putant  repeti idem  diner  lis  verbis , nempe qr.od  ancs in  circuitu 
aduolent  contra  ludxos.-quemadmodum  auestrahuntur  odorecadaueriim  ,&  intiliunttur- 
matim,vt  vnaquxqueprxdamfuamaccipiat:  pofteaiequur.tur,ferx  bc-ftix.Sed  mihi  neutra 
expolinoprobatur,&  ccrte  non  habctquicquam  colons.  Ego  igitur  exiftimo  coi.fcni  mmca- 
mbus  exteris  populvim,qucmadmodum  mi  per  ilium  contulit  leonibus:  quafi  diceret,  Ego  liunc 
populunr mihi  elegeram,  vt  effet  mihi familians,  quemadmodum lolent  ailescoUigi  in  ltias  ca- 
ueas,qaemadmodum  oues  in  luas  caulas, boues  etiarri  &  alia  animalia  qux  ciciirantur ,  conti- 
nent 18  intra  iua  feptadra  vbi  populum  hunc  mihi  congrcgaui  ^putaui  mihi  fore  tanquam  oues 
domeftisas.-nunc autem  flint  aues  pi&x,hoc eft,funt  aues  ferx,vel fylueftres. nam atiem  pitbm, 
velcoloratam  non  dubiroaccipiproaueinlolita,qi:xfcilicttnouoaipccl:u  concitatin  feho« 
mines..4».crgo  aursv4riegjt<t,a.M lylueftris,/ic7.i efimihi  bxreditasme.i J  Scimus  intcrrogationcs 
dfe in  frequenti  vi'u  apud  Hebrxos.ergo  hlc  iimpliciter  afhrmr.t  prophera,&  (icut  pi  ins  dixit, 
Fuit  mihi  hxreditas mca  quad leo in  iylua:ita nuncadiungit,F«/> miHb<treditatme.t  ranquawd- 
«•'<•  piSlx-  Veruminterrogatio  plushabet  vehementix;  quaiienim  mirantis  peri'onam  hie  fulci- 
pit  Deus'.Quid hoc  fbi vu\i^qt<od\  {reditu*  med  mbifdff.t  eft  ttnquem aufseliqita  CylucHns ,  or  ftf- 
trdnetRmax.  lubiicit, Ergo omnes aues erunt  in cmnita.cr  omnes beflix agri .  Nunc  videmus  vtcon- 
cinne  fiiiat  Prophetx  oratio:ccnqueftustft  Deushxreditatemiuam  (ibirinlTe  inttar  lconis  in 
fylu.r.  copqiicfttis  eft  funTc  inftar  an  is  exrrancx,  8c  feiXqux  tcrfoferri  ingeritinunc  dieir, 
Ergo  Mes  omnes  comolent  nd  pned.tm,cr  omnes  bettix  agrormi-q  uali  d  iccrct,Q^ioniam  ita  auii  fuhfc 
proteruea::tre,&bclluinoimpetuau!il  unt  im  pete re  kruosmeos,deindchicruntvagxaues,& 

?axnonponrcntmanfuehcn,egooftendamqnidproticiatithacluaferocitate:niincenimaccer 
am  omne's  a  lies  cxli,& omnes  bcftiasfylucftres,vt  conoknt  cc'eriter,vel  accurratad  prxdam. 
Quod  autcmirancceire^tintclligercProphctxmcntcm  colligimuscxipus  Verbis. non  tantiini 
dicT;  D  .•;is,Aitispiftafuit  hxrcditasmea,fed  addir,?)7;/;/,qn2:admodiim  priusdixc  rat,  Fuit  mihi 
•  bxredicaVm^aquifi  \co:\tMiunc,HAree!ititJme*auefl7nihi>'Erg)o  pronomenhocdiligcnter  no- 

tandum  eft,vnde  colligimus.qucmadmodum  iam  dixi,  damnari  populi  intractabile  ingenium, 
quia  nbn  poiTct  vllo  modomantucheri.Scd  poftcrius  membrumeriam  diligenter  notandum 
clb.tantunde  enim  valet.acfi  dixiiTet  Deus:Ergo  quoniam  ita  fert  libido  vcftra,vt  litis  mihi  leo- 
nes.vt  litis  a  lies'  vagx,  8c  ferx,agite,inquit,  led  ego  tamen  compeicam  vcftram  hanc  barbaram 
8c  m  Jo:nitam  fcritateimego  enim  habeo  Tub  manumea  omnes  aucscxlorum,  fir  omnes  beftias 
■'a<jrorii!n-.coniicfiiant  ergo  ad  hanc  vnam  aue,&  ad  hanc  vnam  beftia:vos  eftisauis  vna'.terretis 
qnide  primo  intuitu  ,  quia  tftis  plufquam  omnes  accipitrcs-.fcd  eftis  vna  aui?:  in  circuitu  autem 
erunt  omnesaues,qux  vobisbellum  inferant :  eftis  tanquam  leo  vnusin  iylua,  vel  vrfus,  vel  lu-' 
TJus:lcd  omnesrruv  ulentx  beftixconucnient contra vos,&  conucnientad  vosdeuorandos.Lo 
ciishirnlT'iernatu  dignuseft:quiahincdilcimus,quam  ftulte  dc^pianthomincs,dum  lefeoppo- 
nunt  Dj-),S:peruicaciterexcutiuntiiigum,  necfuftinentl'ecorngieius  verbo:luntleoncs,lunc 
aires feix  fed  Dominuspoterit  nullonegotio  ipfcspcrdcrc,  nempc  quia  prxftbaderunt  ad  ob- 
~fcquuimomtiesaues,&  omnes  bcftix:&  ideofequitur, 

io  Pafioresmulti  pcrdiderunt  vitemmeam^calcarunt^fjV^n^f.* 
\trunqm  emmfipTiificdt  ivca,fcd  hie  verbu  eft  quadratic: perdidem:tcrgo,po  r  t  ion  em 
meam.decieruntportionemclefideriiniei  m'defertumvaftitatis.  ' 

Explicat  alia  fimilitudinc quod nupcr  vidimtis-.vocat  Paftorcs.quosarjtecomparauit  fcrif 
beftiis.nam  cum  diccret,Vcnite  omnes  beftix agrcftes.haud  dubie  inteihgebat  coldem  de  qui-' 
bus  nunc  loquitur.&  tamen  vocat  Paftores:  fed  mordetludxos,  quia  non  potiierintfcrrc,vt  j- 
pfePaftorismunercfungereturcrgaipfQs.debueratDeuselTePaftor  clectipopu!i:arqui  fue- 
runt  ferx  bcftix-.Ego  delerui  i!los,inquit,vt  digni  erant.quid  nunc? venient alii  paftores,fed  Ion 
ee  diflinu'es erunt, &atrociores, &longcixuioresiplislupis,&quan  libettruculentis  belluis, 
Qj.mq nam  autem  hie diucrfasHgurasmiicctProphi  ta,vidcnuis  tamen  q'uomodbeandemien 
teiitiaiiicontinuetjvidcmusetiani cur  ita  mntct  fcrmonem:&  fie  ciTeopcimam  nuioncm  in  fm- 
gulis  verbis. CjrtuniquidemeftjCtiim  vopari Paftores,  Duccsqui  ventyri CTa^ t  ex  AlTyria,  cc 
Cha!da'a:fed  non  dnblurn  eft ,  fubefte  tacitam  i'larn antithelin,quam'at'f igi ":  qua (i dicci  ct ,  Eg o 
b  i.ctcr.us  rliii  vobis Paftor ,  &.  p.iratus cram  idem femper  prxftare :  led  qtjia non  potcftismeam- 
p'ius  fwircaderunt  alii  paftoresjqui  vos  tract  cntpro  veftro  ingenio. 

Precatio. 


^  IN    IEREMIAM.  IO} 

Precatio. 

Da  omnipotens  Deus >  quando  non  tantum  te  offerre  nobis  Vaftorcm  dignatus  es  ,fed 
pnefcafti  nobis  Fihumtukm  vnigenitMti  qui  nos  in  ouilefuum  colligavc:  Zfquomanl 
Juaititerquotidie  nos  inuitat  voce  fua,  vt  mancamus  collecli  fubcius  mam ,  eyguler- 
nationeifvnamusnosab  ipforegi, ne que fimus fens beftiis fmnles,^  vagisfcd ita obc- 
diamus  voci  eius  ,vt quocunque  nos  vocabit  }paratijimus Jequi:  &fic  pcrgamuscoto 
Vit<£  noftrx  cur fu, donee  tandem  pertingamus  ad  metam  illam,qu£  nobis propofita eft, 
C  We  etiam  dcducendi  fumus  adfrmtionem  ceternce  hecrcditatis ,  c^glon^e/jitani  no- 
bis idem  vnigemtus  Tilius  tuns  pc pent  fanguine  fuot    Amen. 

COE  p  i  m  v  s  heriexponerequoddenuntiatPropheta,vaftatumiriIuda:osaPaftoribtiS. 
Diximusautemlubeiieinhac  voce  ironiam,  quia  debuerantfepermitterc  Deo  regendos, 
qui  fundus  funTet  erga  iplos  ofricio  Paftoris:  fed  quia  noluerant  adnuttcretalcm  eraiiam ,  di- 
gni  fuerunc quibus  prshceret  Deus  Affyrios,& Chaldaeos,  qui  vocantur  Puftores.  Interea ta^ 
nienquoniamntmentiovitis,alludit  Prophetaad  Paftores  ouium,velpecorum  .  Nam  liar- 
mentavel  greges  quis  invineam  inducat,ha?c  eritnon  leuis  calamitas .  Ergo  hate  etiam  .al- 
lufio  poteft  non  male  quadrare.  Quicquid  lit,  Prophetafignificat,quohiam  mgum  Dei  non 
fuftinuerint  ,  ideo  venturos  Paftores,  quibus  digni  funt.  Et  iterum  repetit  quod  ante  vir 
dimus,nempepopulumillumnon  modo  fuiffe  tnafvineam  Dei,  fed  etiam  porrior.em  eius, 
vel  hxreditatem :  deinde  portionem  deliderii.  Nam  Deus  hoc  teftatum  fxpius  elTevoluit, 
nihil  liberalitatisa  fe  fuiffe  pr£termilTum  erga  Iudaios, quo  minus  cxcutabilis  fit  eorum  in- 
gratitude .  Cum  ergoranto  amorecomplexusefftt  illosDetis,vtvocaretanima:  fua:  defide- 
rium  ,  &  hasreditatem  deilderabilem ,  cuius  prauitatis  fuit  non  agnofcere  tale  &  tarn  incompa- 
rable beneticium?    Nunc  fcquitur, 

li  Pofuit  vaftitatemjuxit  (i\Yzrvnz,vel,adme,\iA[&K.A)vel)va?latio:qui^ 
dam  adieSliue  accipiunt,quidam  volunt  cfee  nowenfubslantiuumfedproprie  naovf  cun 
dumgrammaticatn  eft  vaftatiofcdappojitiuc  loco  part  icipu'  capitur,  qucmadmodum  con- 
tinub  poftfubiicit,  vaftata  eft  omnis  terra ;  quia  n  emo  pofuit  fuper  cor ,  hoc 
cs~l}ncmoanimwn  adie at  (quemadmodum  alibi  vidimus)  vel,tametfi. 

Mutatio  eft  numeri  in  verbo  no'a:  fed  nulla  eft  in  re  obfeuritas .  (ignificat  enim  Propheta 
ludatosfuiffe  expofitos  omnium  libidini ;  ita  vt  vnufquifque  pnacdatus  fuel  it ,&  vaftauc'nt  ter- 
ram.Non  ergo  tantum  de  cunftis  hoftibus  loquiturjvel  dc  toto  exercitu:  led  iimul  etiam  cxpri- 
rnitvnurnquemquefoie  Dommum,itavtprofuo  arbitriolaccret, dnTipet,deuoret  ,atqucin 
totum  perdat.Denique  exprimit  vindifta?  atrocitatem  :qii6dicilicet  terra  non  tantum  ab  vnp 
exercitu  fpoliabitur,fed  etiam  a  fingulis  hominibus .  Poftea  addit  fw*w  jiajfei/t  li<Sin  laram/c: 
qua  particula  vidcturmihiProphetatorporem  populi  fui  pcrftringere,  quia  nemo  crat  tunc> 
quiin  Deumrcfpiceref.imo  cum  dc  pcenis,  qua  inftibant,  fxpiushcret  apud  ipios  iermo,ridc- 
bant.Dicitergo  Deus,tandemadfeventurosJcumcladcsip'iosvrgebit,&  extorqucbitiplis lu- 
crum. Qu_ia  ergo  rebustranqiullis)inquit,holunt  ad  me  aceedere,  fed  ita  funt  ri.fi  «jctarii ,  &  in- 
domiti,vt  nihil proficiam tot admonitionibus:  venient,inquit,led alio habitu,  &.  ipecie  ,nem- 
peinextremolucl:u.Tandemadiungit,N?wo/w»7yK/w-iw  .  Qmdlit  ponere  fuper  cor  alibi  di- 
ximus:  fed  particular,  qua:  propne  eft  caufalis,  poteft  hie  lupii  aducrlatiue  .  Si  accipinuis 
in  primo  &  genuino  lcnlu,  ratio  hie  addirur  ,  cur  cogendi  tint  tudxi  ad  grauiUimum  lu- 
crum, nempe  quia  contempferint  omiics  Prophctas,  &  duxcrint  pro  fabula.quicqind  to- 
ties  audierant  ex  ore  Dei :  8c  in  hanc  partem  inclinat  communis  fere  Inteiptctum  con- 
fenlus  .  Poteft  tamen  etiam  aduerfatiue.iumi ,  quemadmodum  aliis  plunbns  lo'cis  ;  Ta- 
mcth  nemo  ponat  fuper  cor:  &,ita  trit  querimoni.v  obftinati  ftuporis ,  quod  icilieet  ma- 
nu Dei  afflidi ,  non  tamen  fentiant  fe  dare  iuftas  pcenas  fcclcrum:  non  quod  prortus  el- 
fent  ftupidi  ad  mala  fua  .  fed,  quid  prodeft  vocifcrari ,  &  vlularc  ,  ybj  n-on  "rclpiifitur  mi- 
nus pcrcutientis,  quemadmodum  alibi  loquitur  Spiutus  Dei?.  Dcbuerant  igitur  Iudari, 
fi  qua  fuitTct  fcintrlla'prudenti*  Jn  ipfis ,  attendere  ad  fua  peccata  ,  deprecari  vtniam, 


cAp.   xil.  IO.   CAL.   PREELECTION  ES  „ 

&  ref:pjcere>deirtde  amplc&i  gratiam  fibi  promifTam .  Scd  cum  obftinate  peccata  pcccatis  ad- 
derent,meritd  expoftulat  cum  lplis  Deus,quod  non  adiccerint  cor  ad  fignairx  lua:,cjiiibus  non 
tantum  ipiosdoceri,fcd  etiam  lubigi  oportucrat.    Sequitur, 

u  Super  omncs  orasw  l,cjuomoio  alij  vermntjupcromviilxatxcelfaaiaw  \no 
verbo  dicere  licebit  prominentias  }acapitur  etiam  pro  rupibus:fcd  loquitur  defimbus  ex- 
tremis: ergo fupcr  fires  extrctnos,mde(eniim  veneruntpeiditores.-quia  gla- 
dius  lehoux  vorauit  a  fine  terras  vf<jtie  ad  finem  terra;  :no  eft  pax  vni- 
uerfa:  carni. 

Hie  longius  progreditur  leremias,  nullum  fcilicet  angulum  fore  immunem  ab  hoftili  in- 
curfu.  Defertum  non  ponitur  hie pro  iolitudinequa: non  habitttur ,  fed  pro  locisfublimibus: 
&  quoniam  loca ilia  vc  plurimum  palcuisapta  funt,ideo non dubium  eft ,  quin  reccffushlc de- 
notet:  de  re  t'amen  falls  conucnit ,  nempe  obliqui  labia  deierti  opponi  planis  locis .  Cum  ergo 
hoftesvagatieffent  in  ipiaplanicic>dicit  Propheta  ne  recelTusquidem  occultiores  foretutos: 
quia  illuc  quoquepenctrabit  hoftiu  violentia.Et  hoc  clarius  confirmat  in  fine  verius  cum  dicic 
non  fore  pacem  vniuerfae  carni .  Intelligit  enim  haud  dubi£  omnes  a  minimo  vfque  ad  maxi- 
mum fore  miferos:quia  pel  tinget  ad  fingulosDci  vindic~ta>idquc  line cxccptione.nam  poteranc 
qui  captalTent latebras ,  adh uc  aliquid  f perare ,  quafi  hoftis contentus  foret  mediocri  vi&oria. 
Sed  Propheta  oftenditiram  Dei  lie  arfuram  efle>vt  omnia  confumat,necvllamrelinquat  terra? 
partcm,quin  inuoluat  &  diuites,&  pauperes,&  agricolas,&  ciues  eodeminteritu.  Poftquam  er 
go  minatus  eft  planis  locis,quas  magis  obuia  erant>&  quo  erat  facilior  acceflW.iam  adiungit  e- 
liam  obnoxios  foremontes»&  colles  violentia:  hoftium.  fimul  etiam  admonet,  omnium  cladiu. 
Deum  fore authorem: quia  fi  tantum loquutus ellet  de  Chaldacis ,  non  fenfiftent  Iudai fe trahi 
ad  pocnamdiuinitus  propter  fua  peccata.  fuiffet  igitiyrilludfri^idumdi  putaffent  fibicertamen 
«{Te  duntaxar.cum  Cluldaris.Ergoreuocatipfosadiudicium  Dei:  &  oftenditquanuisadueniac 
hoftes,quos  impel  lit  iuaainbitio,&auaritia,&crudclitas;tamendiuinitus  etiam  ipfos  adduci* 
q  uia  nimis  diu  pro  uocauerint  ludxi  in  fe  Dei  vindifta.  In  fumma>  fignificat  Chaldaros  militare 
i)eo,8c  llliimpendcrc  fuamopera,quiadux  fit  pnecipuus  bellime  fcilicet  exiftiment  Iudxi>for- 
tuito  fibi  accideretantascalamitatcs.G/4<//«/  ergo  lehoux  vorauit .  Loquitur  quidemde  rebus  fu 
turisd~edvtiturpra:teiitorempore>quodfatistritumeftProphetis.    Iamfequitur, 

13  Seminarunt  triticum,  &fpinasmeiTuerunt:haneditatemadepti 
funt ^clfatigatifunt,  nee  profecerunt :  &c  confufi  funt  a  prouenubus  ve-r 
ftns  ,a  furore,  vr/  excandefcentia  potius,  irx  lehoux. 

Hocmaiorparslntcrpretum  accipitdeProphetis-.qubd  fcilicet  fraudatifuerint,cumfc. 
deliter  coluiirent  agrum  Dei,&  feminatlent  purumfemen,natas  tantum  fuilTclpinas,&  creuifle 
vcprcs.fcdilludnimiseftcoadum.  Nondubitoigitur  quinProphctadelignet  maledi&ionem 
Dei,quampaulbp6ftfenluruseiTetpopulus.Libenterquideaiadmittometaphoricameflelo- 
quutionem  tiinvde  fatione  8c  mefle  loquitur :  led  non  dubito,  quin  feminare  Iudsosdicar, 
dum  fifeS  nine  iride  accerfunt  auxilia.dum  fcederibusfefe  muniunt ,  dum  rationes  omnes  exco- 
gitancqiiibus  a  fc  repellant  omnia  pericula.  Dicit  igitur  eos  feminajj'e  tritkum  per  conceffionem. 
nam  pcruerfacrantipiorum  confilia .  Sed  loquitur  ex  corum  fenlu  .-quod  lcilicet  fibi  plaude- 
rent,  cum  viderent  ^gyptiosparatosefle  adfcrendumauxilium  :ciim  etiam  alias  munitiones 
hincinde accerferent ,  putabant  pnrclare  fecum  agi ,  &  ita  fibi  placebant  in  profpero  fuccefiu. 
Propheta  igitur  ridet  corum  vanam  confidentiam :  led  tamen  verbo  fatctur  ipfos  fceliciter  a- 
gere.  quemadmodum  agricola  dum  feminat  confidit  fibi  fore  mcffem  opimam  :  fie  etiam  Iu- 
dan  putabant  fe  fru&umrccepturos^uumitafeminaffent .  Dicit  igitur  Propheta  longe  ipfos 
decipi:  quoniam  veprcs,&fpinaeillis  crefcent  pro  tritico,  quia  lcilicet  non  relpondebunt  e- 
uentusipforum  conliliis .  ita  optimefluitcontexrus  Prophets  .  Exponereautemde  Prophetis 
nullo modo licet  >  quemadmodum  iterum  clarius  patebit.  Seminarunt  ergo  tritkum, inquit. 
in  plurali  numero  ponit,  Seminarunt  tritkum,  &'fpbiat  mejjuerunt  :  fed  fignificat  eos  (pern 
concipere optima? meifis, quia opinionefuafeminent  tnticum,idcft,fapienter,vel  potius  a- 
ftutefibi  profpicianr,  dum  nihil  omittimt  quod  ad  fecuritatem  ipforumpcnincat:5f</*f^- 
fuerunt  ,  inquit  ,  hoc  eft ,  metent  .  (  loquitur  enim  de  re  futura  )  vepres  Cffpinas,  id  eft, 
Deus  fiuftrabnur  opinio'nem  ipforum  :  quia  fentient  qualis  fuerit  ilia  fatio ,  de  qua  fibi 

tantopcrc 


IN    IEREMIAM.     .  ,d4 

tantopcrcpollicitifunt.Poftea  adiungittUreditatcnt  effe  adeptos,Vt\  molcitia  pcrpcffos ,  fid, on 
fuif}'editatos.dum\ic\i\um  eft  quod  vutunt  quidanij/Egrotaife.  quanquam  facile  condonoa- 
lpentatem : modo de re  conueniat .  ncmpc  hnifc maceratos continuis  labonbus , &  JCginudi- 
nem  contraxiffc .  Scimuscnim  cosqmfuntad  rcmnimis  attenti  feiplos  conhcere,&  quo- 
dammodo  libi  efle  carnitices  .  idque  prarfenti  loco  probe  conueniet .  iii  cui  tanien,  placeat  di- 
uerfa  cxpo(itio,ctiamhoc  locotranflatitie  Propheta  dicctillosfuilTeau&osharrcditate, non 
cantum  quia  Dcus  lplistcrramChnaamdedtrat ,  vthaereditanoiureinipia  habuarent:qi,6d 
opes  magnascumulauerint,atque  ita  creucimt,nempeiuaopinione,cum  iciliecrlocios  ha- 
berentAEgyptios,&multa  etiam  fperarenta  vicinis  gentibus  :deinde  cumputarcnt  poilc  a- 
uerti  multis  ambus  Chaldaros,  nctam  prope  acccdcrcnt .  Hxc  igitur  crat  ipforum  fucrcdi- 
tas ,  nempe  cinn  vndiquc  colligcrcnt  prxlidia ,  quibustuti effcnt ,  8c  procul  repellcrent  omnia 
pericula .  Conccdit  ergo  Deus,ilIoshx*reditatcm  adeptos  efle :  led  quid  turn  inquit  \  nihil  ill  is 
hoc  proderit,  neque  propterea  locupletabuntur .  In  iumma  iignificabit  hoc  modo  cos  interim 
falli,quia  confidant  opibustam  diligcntcr,&  fedul6cumulatis:quoniaeuanelcenttamauxiIia> 
quibusconfifiluperbiebanr,quam  omnia  etiam  confiliaipfoifi.  quoad  Uimmamrci,ndeMur 
vani  eorumconarus,quibusputabantfe  omnia  adepturosEtadiungiteode(tnfti,Cow^</()j^<///f 
*  prouentibus  fuis .  Subaudiunt  qui  intelliguntdcProphctis,  &  fucrunt  pudefaeli  Prophets 
aftudiisveftns.lcdilludomninoremotum  cft.Ergocontinuateandemlcntentiamiquodicili- 
cet  Iudari  pudefafti  fuerint  cum  viderent  fucccffuseffe  contrarios  Ipei  concepts,  nam  ipfcrum 
prouetus  vocat.  Hoc enim nome deducitura xa,quodeft  Venire,vel ingredi.  transfertur  etiam 
ad  alios  fenfus.  Sedproucntumhoc  nomine  Hebrari  appellant,  quia  lingulis  annis  recurrat. 
J^ickervo pudifxffosfuiffe afu/s proHentibuf:quia.[ci\icet  fru&usnon  reciperentquales  putaue- 
rant.EtitaperliftitIercmiasinluameta'phora,qti6dreminarint,iedi"pinirepert2  lint  protriti- 
co:deindc,n£reditatem  libi  acquifierint>vel  magno fe  labore  fatigarint :  led  qui  fuent  inutilis.' 
Eodemmodonuncdefponderantquidcmlibimagnos  &  vberes  prouentus,  led  tandem  appa- 
ruit  inanitas.Nunc  ergo  tenemusienium  verborum.Sed  fimul  lpeclare  conuenit  quorfum  re- 
fpiciat  Propheta .  non  dubium  eft,  qum  velit  arrogantiam illam ,  qua  exca?cati erant  Iudsi,illis 
excutert:  quail  diceret,  Video  me  parumprohcereapudvos:quoniam  adhuc  integri  funt  &- 
gyptii,qui  venturi  funt  vobis  in auxilium ,  putatis  illos  effe  accin&os  iam ,  vr  Affyriis ,  &  Chal- 
dzis  le  opponant:deindc  habetis  etiam  alia  fcedera .  quoniam  ergo  ita  probe  eftis  muniti,  pu- 
tatis vos  elTe  extra  periculum:  fed  Dominus  vospudefaciet  in  hac  fupcrbia .  prouentus  enim  o« 
mnes  veftri euanelcent.Sedfcimus per  prouentus intelligifcelicesillosomnesiucceirus,quibus 
itaturgtbant,vtputarentlibinihilpoffenocere.hoceftigiturProphetx  confilium.  Dicit,  *4b 
exewdefcentitt  ir*  lebou/t :  q  uoniam  fcilicet  non  poterant  aliter  expergefieri ,  quam  fi  reputarenc 
fibi  Deum  effe  infeftum.  Ergo  Propheta,  etiam  vttotusmundusarrideat,  dicit  hoc  nihil  illis 
profuturum:quoniam  fcilicetDeo  aduerfo pugnent. Simultamen  notanda eft  mutatio perfo- 
rm vbi  dicit,  Confaji Junta  prouentibus  veftrit .  Hate  ratio  eft  cur  quidamtorqueantad  Prophetas 
verbum  1<p3  Sed  ha»c  enallage  laris  frequenter  occurrit,  &  hoc  loco  emphatica  eft .  Si  enim  di- 
xiilct  in  tertia  perfona,confufi  funt  a  fr  u&ibus  fuis,  non  ita  vehementer  poterat  afficcre  eorum 
animos. Sed  contemptim  antchac loquutus eft  de Iuda:is : quoniam,vt  di&um  fuit ,  fcicbat  fur- 
dos  effe:nunc  autem  obiter  conucrtit  ad ipfos fermoncm ,  &  dicit  pudefaftos  effe :  imo,inquir, 
tonfufi eftis  afruHtibusveftris  Eft  igitur  fpeciescorrectionis,fedtantum  vt Propheta acrius pun- 
gat  ecrum  animos  qui  opus  habebant  variisfiguris :  cum  fcilicet  fimplex  oratio  apud  ipfos fri- 
geret.    Scquitur, 

14  Sic  dicit  Iehouah,Supcr  omnes  vicinos  meos  malos,  qui  tangunt 
haereditatem  meam ,  quam  harreditate  obtinui,  populum  meum  ifra- 
el:  ecce  ego  euellam  ipfos  e  terra  ipforum,  &  domum  Iehudah  euellam 
e  medio  ipforum. 

Iam  Propheta  incipit  mitigare  qua:  poterant  vltra  modum  exacerbarc  populi  animos:  ne- 
que tarn  facie  hoc  vulgi  caufa  ,"quam  vt  confulat  eleciis ,  qui  adhuc  pauci  reftabant .  Vidimus 
enim  actum  fuifTedcipfopopulo-.&di&umfueratipfi  Ieremiffi  ,Ne  ores,  quia  non  cxaudiam  «,M«*4 
ipfos .  Sciebat  igitur  Propheta  immutabile  effe  Dei  decretum ,  quoad  ipfum  corpus .  Ncc  ve- 
to hie  voluitlenire  quod  triftius  videri  poterat  in  ei  us  do&rina.  Sed  alibi  diximus,&quidem 
fatpius  hoc  fuit  repctitum,ProphctaslimpliciterobiurgaffetotumpopuIum:dcindequaiifeor- 
fum  loquutosfuiffe  cum  eleftis.  nam  lemper  fuit  aliquis  numerus  refiduus  in  populo  1II0: 
quia  nunquam  paffus  eft  Dcus  extingui  fcedus  fuum.  Ergo  quia  nondum  intcrierat  Eeclcfia  il- 
ia, ideo  Propheta  refpexit  femen  illud  occultum:  8c  idco  permifcuit  hanc  confolationcm 
tamdiris  &  horrendis  vaticiniis,  qus  ante  vidimus .  Hac  igitur  de  caufa  nunc  dicit  Deum 

f.    ii. 


Zacb  1,8 


CAP.    XII.  IO.  C  AL.  PRAELECTIONES 

quoquc  vindicem  fore  crudelitaus,  quam  exercueritu  vicini  aduerfus  Iudaeos.nam  pote- 
rarhajctentatiovehementerturbare  pios  animOs;  Qmdhoc  libi  vult,quodDeus  tam  rigide 
in  nos  feint,  &  interea  parcit  prophanis gentibus?  mhil.ne vel  Moabita:,  vel  Ammonite,  vel  I- 
dumasi  funt  promtviti?  cur  ergo  illis  Deus  indulget,  8c  nos  tamduntcr  pcricquitur  3  Oc- 
cuvrit i^uur  Propheta ,  8c denuntiat ,  etiam  illis gentibus  inftare  pec-rram  , qualem menti  Hint, 
idquc  ingratiam  ele&ipopuli .  Nam  tl  tantumdixiffet  venturos  Moabicas  8c  Idumaeo's,  &  re- 
liquds  ad  tribunal  Dei>  vt  etiam  pcenas  darcnt  fuo  tempore ,  hoc  non  leuaffet  miieros  ludseos. 
eft  enirh  ilia  valde  inanisconiolatio,vbiacceduntmulti  fgdiadnoftras  milerias.  Se'd'adiun- 
git  etiarri  Propheta,  Deum  ita  fore  propirium  ele&is  fuis,&  hoc  lignum  fore  fauoris  pa- 
terni ,  quod  trahet  ad  f upp'.icium  omnes  vicinos ,  a  quibus  inhumanittr  tra&ati  fuerant .  Prx- 
fatur  autem,  Sic tikit  leboa^'r.  c\kit,S»per  omnesvicimsmeosmalos . Loquitur  hie  in periona Dei, 
qui  vicinos  fuosnominattam  Moibitas,&  Idumaeos,  quam  alios  omnes ,  quoniam  terram 
Chnaam  fihu-'e^eratindomicihum  .  fuitemm ,  vt faepruspatet  tx  Prophetis ,  hoc  prae  aliis  in- 
ficne pignus ^rat^x  Dei,  quod  habitaxer  in  populo  illo .  Non  eratquidem  incluius  velTem- 
plo,vel  terra  Chnaanv.fcd  fisfce . ;•>  -■: '  t  populum  hac  lege  in  patrocinium,  &  hdem  fuam,acli  ha- 
bere! extentasmanus ad  omnes  illos  tuendos.  Nunc  videmus  cur  nomintt  vicinas  gentcs  Iu- 
Axis,ftntlos-fu<is vicinos .  Tametlicnim  caremisquibufquemalisdigni  erant  Iuda:i,manebat  ta- 
men  ilia  jMJMflifttbyQuj  ram-iit  vos  fongit  pupillam  oculimei.PoiTea  addir,  Qw  tangunt  bxredi- 
tatemmeam  .  hie  non  loquitur  ironice  vtprius,fedrefpicit  iimpliciter  elcctionemiuam,  qua- 
ii  diceret,Qualefcunque  lint  I  udxitamen  ego  mihi  conftabo ,  &  non  excidet  propterea  fcedus 
meum.fuperabit  enim  Veritas  mea  ipforum perfidiam.  Et  interea  notandum  eft  quod nuper  di- 
xi,totam  hanc  do&rinam  reftringi  ad  electos,qtn  pauci  erant  numero,  8c  late  bant  quafi  viginti, 
ant  centum  grana  fub  magna  congenepalex.  Quoniam'  ergo  Propheta  hie  peculiariter  elcftos 
Deialloquitur,nonmirumeft,(i  voceteos  Deihxreditatem,neque  exprobrandicaufa,quem- 
admodum  ptius  fecit,  fed  quia  Deus  vere illos  amabat,  &  volebat  fal uos  effe .  Et  alia  etiam  ra- 
tio notandaeft, quod Deus refpexerit  tamldumxos,  quamAmmonitas,Sydonios,&Tyrios, 
qui  iniufte  perlcquebantur  pcpulum ilium. nam  erat  Ammonias,  &  Moabitis  aliqua  cogna- 
tio,quia fcilicet orkinem ducebant  a  Loth  nepote  Abraha? .  Quantum  attinet  ad Idumaros ,  e- 
rant  pofteri  Efau,progenitiexeademfamilia.lciebant  autem  Iuda?oselTediuinitusek£tos.  Er- 
go Deus  hie  oftendir  feciTe  violatG,dum  tales iniurianllatae  funt populo  fuo  .  prcinde  videmus 
cur  hie  Dcusnominct  ifrJelh/ereditatemfuam.AickyQuam  bxreditatepoffedi-  Hie  tollit  vicinis  illis 
gentibus  tergiuerfandi  anlam:quali  diceret,Etiam  (i  peccarent  Iuda:i,  tamen  illos  non  tffe  iudi- 
cesideinde  non  debere  indicium  fieri  ex  ipiorum  improbitate:Ego  tame,  inquit,  cos  volui  mihi 
eligere  in  fcereditatem.Ergo  videmus  verbum  hoc  emphatice  fuiffe  additu  '.quail  diceret  Deum 
vindi&am  fumprurum  effe  de  iniuriis  populo  iuo  illatis,quoniam  fuerat  lxla  fua  maieftas,vbi 
non  habuit  quale  debueratponduseiusadoptio.neque  enim  fas  prophanis  gentibus  fuitvoca- 
re  in  rationcm,digri  effsnt  nee  ne  Iudsci:quia  Deoplacuerat  eos  in  fidem  ac  patrocinium  fufci- 
pere.  Poftea  adiungit,£ccf  ego  euell.im  eos  i  tend  ipforum,z?  domum  I  elmdab  euellam  e  medio  ipforum. 
Duplicem  euuliionem  hie  ponit,nempe  qu6d  violenter  extrahet  Idumseos,  8c  in  exdium  procul 
abiget .  nam  hoe  proprie  iignificat  cum  dicit ,  Euellam  ipfos ,  eft  enim  una ,  violenter  extrahere. 
If  ■  4 i ■  4    Y erbum  hoc  faepiilime  repetitur  in  Prophetis:  prifcrtim  vbi agitur  de  ipfa  Ecclefia ,  Plantaui 
-atll°     &  euellam:  deinde  vidimus  antea,Pofuite,vtplantes,&cuellas:  cum  fcilicet  oftenderet  Deus 
efficaciam  doftrins  prophetica: .  Hie  autem  dicit ,  Ego  euellam :  vel  eradicabo  vt  alii  vertunt: 
fed  quoniam  non  eft  L  i  tmumverburn,retineamusEuellam:mod6)intelligas  quod  proprie  (i- 
gnificat,radtcitus  fcilicet  cxtrahere,idque  violenter .  £«f//<wiigitur  Idumaros^  Ammonitas,& 
Moabitas,&reliq uos  omnes  vicinos  e  terra  ipforum ,  qnoniam  ita  viohrunt  bareditatem  meant, 
nempe  populum  a  me  eleScum:  ideoipfi  etiam  in  remotumexilium  trahentur,&incaptiuitatem: 
parj7,  7  ficuti  etiam  alibi  dicitur,MementofiliorumEdom,  qui  dicebant  in  die  Ierufalem,  &c.  Etvide- 
bimuspofteafuolocohocfuuTeimpletum  .  nam  Propheta  poftea  lermonem  ad  omnes  popu- 
los  couertet,vt  fendant  Iudan  iudicium  Dei  fuiffe  in  omnes  terra;  partes.  Sed  hie  brcuiter  Pi  o- 
phetaminaturvltionem  gentibus  illis,vttriftitiamleuetilliusexigua:partis,qu«reftabat.  Nam 
diximusipfumcorpuspopulifuiffedefperatu:  quia  Deus  omnes  cxtremoexitio  addixerat,ficu- 
tidigni  erant.  Sed  quoniareliquiasfemperaliquasferuauit,dicit  Propheta  hoc  \cco,D«mumle- 
hudah euelUm>m<\\i\t,e medio  «/7/(i>-«»i:nepequonia alii profugerant  ad Moabitas, 8c  reliquos:  alii 
vero  fuerant  capti,&  abdu<3;i  in  feruitute.fcimus  enim  mifere  dircptos  fuiffe  Iudxos,&  'partem 
fuiffe  venundatam  gentibusillis  vicinis  Ergo  Deus hlc  promittit  fe  tandem  fore  exorabile  po- 
pul o  f  uo,vt  colligat  rel iq  uias  illas  tam  ex  Moabitis,quam  Idumxis,&  aliis  propha n is  gentibus. 
Itaqueinbona  partem  hie  accipitureuulfiofecunda-.quiafcilicet  Propheta  liberatione  eleftis 
Dei  promittit.  Et  tamen  appofite  vfurpathoc  verbu,vtfjeuitiam  illaru  gentium  cxprimat,qua: 
nunqua  fponte  ceffiffcnt^nii;  violenter  eripuiffetDeusexipforutyranideinnoxios  li"raelitas,di 
co  innoxios,illorurefpeftu.Egoigitur,inquit,violeter  extraha:qiufi  diceret,  Qnaius  obftinata 

fit  cru- 


IN   rEREMIAM,  iof 

fit  crudelitasG:ntiumomniu,apudquascaptiuuscritpopuhismeus,e£o  tame  crofortior,ira 
vt  emittam  captiuos,quauis  tons  viribus  refiitant  qui  iibi  purat  perpetuO  ieruos  fore.  Et  hoc  e- 
tiamcxpertifumusnoftixtrempore.namquamdurafuit  ieruitusnoftraiubPaparu  ?dcindcty 
rannisilla  nonne  fuit  quali  infuperabilis  J  Sed  Dcus  potentiam  luani  excru;t  cum  paucoscxtra- 
xit  ab  ilia  violenta  dominatione  .  Sic  ergo  ol  im  promifit  refiduo  populo,  le  ita  fore  milericor- 
dcm>vt  eradicaret  ipfos  ex  ilia  ty rannide.    Scquitur, 

I 

15  Et  eritpoftqua^xtraxeroillos^redertar,&mifereboripforum,&: 
redire  ipfos  taciam,ve7>rc</«c<r/»,  vnumquemque  adluereditatem  mam, 
&  vnumquemque  ad  terram  fuam. 

Hlcnontantu  Iudxismifericordia  Deuspromittit:fedetiamprophanisillisgentibus,qu;i- 
Tum  futurus erat  iudex,vt  vindicH exigerct  in  fauorem  populi  fui .  Extendi  vei  olcrmone  hunc 
ad  exteros patet  ex  contextu .  fubiiciet  cnim  Propheta continuo  p6ft :  Et  erit  vbi  didicerint  viaS 
populi  mei,  vt  iurentinnomine  mco,Viuit  Ichouah,  llcuti  docucrut  populum  meum  iurare  in 
Baa!,tunc&c.VidemusergovtDeusnontantumreliquiaselc£ti  populi  clemeterrefpiciat,  fed 
etiamhoftesipforum.SiquisexcipiatjhocmodoobfcuratamfuiflcDeigratiamjquaprofcque- 
batur  filios  Abralix,refponlio  faciliseft,hoc  plurimum  valuiffc  ad fpem  piorum:  qucdfcilicet 
noncantumfperandaipiis  effet propria falus, fed  etiam hoftium,quos  Deus  vellet  vna  cumi- 
pliscolligere.DuplicauitigiturDeusfuatfigratiamergalfraelitas.Et  Propheta  etiam  hoc  loed 
aptifiimc  conhrmat  riduciam  piorum,  cum  dicit  Deum  mifericordem  fore  etiam  lpiorum  ho- 
ftibus,idqucingratiameorum,quiafalus  omnibus  communis  erit.  Nunc  ergo  tenemusProi 
phet£confilium,cum  pronuntiat  Deum,  vbi  extraxerit  Getes  e"  fedibuspatriis:po(teafutururri 
illis  mifericordem,nempe  Vt  re  ducat  fingulos  ad  fuam  bttre  ditatem,^  adpnpium  locum. 


Da  omnipotent  Deus ,  quando  hodie  tarn  horribilis  difjipatio  vndique  terrores  nobis 
incutit^t  difcamus  oeulos  erigercfupra  munduni,  &  fycrare  quod  hodie  nobis  abfcondi- 
ditiitn  efl:ncmpe  vbi  indicia  tiut  exercueris  tarn  in  Ecclefiam  tuam,  qudm  in  extraneosfe 
ficfore propituantotimundo^tcolltgxmurin  vnitdtemjidei:&ftudcamusnostotostibi 
addicere  in  obfequikm^  ac  viafim  inter  nos  colamus  fraternam  concordiam ,  donee  tan- 
dem fruatnur  aternailla  hcreditate  }qu&  nobis  porta  eft  J anguine  vnigeniti  ftlijtui , 
Amen. 

"l~\  I  x  1  m  v  $  poftremale&ione  Deum  hie  etiam  Gentibusextcris  promittere  veniam  &  falu- 
*-'  tem,ti  relipuerint,atqucid  facere,  vtmagisconfirmet  promifliones  fuas  er,ga  elc&um  po- 
pulum. Scimuscnimtunc  exclufosfurffeomnespopulosafcedere  Dei:quum  Dcus  mifcrkof- 
diamfuamadillosvfqueextcndit,poiruntcertioremfiduciaminde  concipere  Iuda:i,qui  iam 
Deopropinquierant:quialcilicetillosiibiadoptaueratinpeculium,&ha:reditatem.  Ethoc  e- 
tiam  prompt um  eft  colligcrc  ex  contextu.nam  pronuntiat  Deus  fe  cxtra&urum  eleftos  fuos  ex 
illis  pcpulis.  Deindeadiungit  fc  progreffurum  longius ,  nempe  vt  etiam  in  fauorem  fuum  rcci- 
piatqui  prius  fuerant  hoftes.Idco  dicit,V  of}  quam  extraxero'eos,reuertar,cr  mifereboripforum .  Lo- 
q uitur  hlc  de  extraneis. Et  redire,'mc[uihficiam  virttm, id  eftjvnumquemquty'w bxreditatemfuam, 
©■  in  terram  fuam .   Nuncfequitur, 

16  Etaccidet,fidifcendo  didicerint  vias  populi  mei  ad  iiirandum 
per nomen meum, Viuit  fehouah,ficuti  docuerunt populum  meum 
iuvSire^adverbuni^diurandum^QV  Baal,  tunc  aedificabuntur  in  medio  po- 
puli mei. 

Videmus  hoc  proprie  fpeftarc  ad  Getes,qua:  priu  s  aliens  fuet at  a  gf atia  Dci:imo  excrciic 
rant  grauiflima  odia  aduerfus  populuele&um.In  fumma  pronuntiat  Dcus  fc  clcmente  &  propi 
riumrorcctiammiferU illis.de quorum  falute nulla  fpesconcipipotcrat,quum&  reie&ieffent 
abipfo,  &  totics,&  tandiu ,  &  tamvariismodisprouocaiTentciusvindnSam  .  Quanquam  an- 
te Ue  vicinis  loqiuuir,queniadmodu'antc  vifum  fuit, vaucinium  tame  hoc  gcnctalitcr  pcrtinet 


CAP.    X\l.  IO.    CAI     PR  AELECTION  ES 

ad  totum  orbenr.&  impletum  fuit  in  vltima  Gentium  vocatione :  quia  tunc  fibi  Deus  Ecclefia 
promifcue  collegit  ex  ludxis  &  Gentibus.  Sed  conditio  hie  apponitur,nepe  li  Gcntesillx,  qex 
vcrum  Dei  cultum  prius  oppugnauerant.  Legem  fuerint  amplexx.  Icimns  emm  quantcp.re 
exofa fueritrehgio,;ua:l~crtim omnibus vicinis: quia acuebantur  illorum  odia,quum  vidcrent 
fuperftitionesfuasab  vno  populo  damnari,Qiium  ergo  tarn  acriterinfefti  fuiflent  Deo,&  pu- 
rx  Lee  is  do&rinx,nunc  requirit  mutationem.  Si  ergo  didicerint  vias  populi  mei,  inq  nit .  per  ytas 
populi  intelligit  quod  ipfe  prxceperat .  Etli  enim  populus  Ilrael  defciuerat  farpius  a  vera  pietate, 
Deustamen  hie  pqtius  feipium  refpicit  ,  quim  perueria  illorum  odia .  neque  enim  Lex  abolita 
fuerat  malitia  &  lngratituaine  populi .  Vidcmus  ergo  per  via? populi  non  intelligi  cemmenta, 
qua:  fibiludxi  n'riXiffent,fed  ipl'am.Legem,quam  Deus lllistradiderat .  Hincigitur  nori  pofeft 
;  ftatui  hominum  authoritas ,  quafi  penes  ipfos  poteftas  lit religionis  formandx  |  Ted  Deas  i:rn- 
pliciter  intelligit  fuis  vniusplacitisedocliosfuiiTe  Iudxosqmdre&um  effet.  In  fumma,W<tt/'o- 
puU  paffiue  Ieremias accipit ,  non quas  populus  ipfe  fibi nnxiffet ,  fedquas diuinitus  acceperat. 
Iamadditur,^»'«>'f»rj»«omt»fmeo.Locutioeftiynecdochica.namiubvnaipeciecompiehen- 
diturtotusDeicuItus.Iufiurandum,vtalibidiximus,parseft  cultus  Dei  &:  pietatis .  nam  pro- 
fitemur  nos,&vitam  noftram  effe  mmanu  Deiquumiuramus  per  eiusnomerr.dcinde, Ju- 
dicium illi  deferimus,&  agnofcimus  verc  effe  Deum,quoniam  fit  cordium  cognitoi  ,&  iudicet 
derebusoccultis.hxcenimomniainfecontinetiufiurandum.Ergonon  mirum cft,lihoclo- 
5fc4S-iJ  co,vtpluribusaliis,i"ubhacl'peciedefignatur  tota  religio. -quemadmodum  vbi  dicitur,  Iura- 
bunt  omnes  in  nomine  meo,  Viuoego,  dick Iehouah,  mihi  fle&etur  omne  genu ,  &  cmnislin- 

fua  per  me  iurabit .  quemadmodum  ergo  alibi  per  Altare  cultus  Dei  notatur,  ita  hoc  loco  per 
ufiurandum.Summa  eft,  fiGentesita  couerfe  rucrint,vtfubiiciant  collum  mgo  Lcgis,&  per- 
mittantfeDeoregendas,foreetiaparticipeseiufdemmiiericordia:,quapriusadeptifuerantIu- 
dxi.Scquitur  comunis  iurandi  formula:  Viuitlebomh .  lie  enim  paifim  Scriptura  loquitur:  & 
hoc  vcrbo non  fimpliciter teftantur  homines feiurare per  vitam  Dei,fedctiam  tribuuntcix- 
ternitatenr.quafidiceret.Vnuseft  Deus.namalibinufquam  repcrietur  vita,quam  iniolo  Deo. 
Dicuntur  quidem  &  homines,&  bruta  etiam  animalia,&  arbores  viuere'.fcd  in  arboribus  tan- 
tiim  eft  vigor  line  fenfu,in  brutis  fenfus  fine  ratione,&  intelligcntia,in  hominibusvero  vita  eft 
luxjfednonviuuntin  fe,necpcrfc.  MutuanturitaquevrtamaDeo:  quemadmodum lucct  qui- 
dem in terra:tamen fcimus in hac  regione,in  qua  habitamus  nullam  effe lucem, fed inftillari,& 
adnos  vfque  diffundi  perSolis  radios.Sic  itaquenon  dicctur  retidere  vita  in  hominibus,quam 
Deusarcanafuavirtuteillisinftillat.Angeli  etiam  ipfi  non  viuunt,proprieloquendo.Vidtnnis 
ergo  quid  hxc  locutio  valeat,  Viuit  lebouah:  nam  xterniras  Dei  exprimitur  :  dcinde  etiam  agno- 
fciturmundiludex;prxr.ereaquicquid  fibi  vni  ipfe  vendicat,  hoc  teftantur  homines  memo,  & 
iureeidcbcriScquituTV)oi\ea,Qj4emadmodumdocHerhntpopulummeiimii!rareper  Baal .  nam  cor- 
rupted Gentium  nimis  grafTatx  fuerant  in  populo  electo :  &  maior  pars  cum  vidcret  profpci  e 
effe  Gcntibus,abiecerat  ftudium  vera:  &  fincerx  pietatis.  Ciim  ergo  Gentium  fuperftitionil  us 
itaaddi&ifunTcntIudxi,dicitPropheta,Si  Gentes  quemadmodum antthac,dccuerunt popu- 
lummeumiurarc  per  Baal  ,ideft,quemadmodum  traxerunt  populum  mcum  adfuas  idolola- 
trias,&:  fi£t.itios,acperuerfos  cultus,  Cinunc  cceperintiurare pernomenmeum  ,idcft,mevnum  pu- 
re colere ,  xdificabuntur  in  medio  populi  mei .  iEdincandi  mctaphora  iatis  trita  eft  .-fed  hoc  loco 
nihil  aliud  fignificat  Deus,quam  Gentes  foree  grege  fuo,fiabieftislupcrftitionibus,ample)iX 
fuerint  purum  Legis  cultum.  Neque  hoc  ad  locum  refertur ,  quemadmodum  frigide  quidam 
zxT>on\.\nx:Sedin  »W/o/>o/>»</*,tantundemvaIetacfi  diceret ,  Ego  cenfebo  Gentes  illas  in  populo 
Vfd.Z7..y$  me0)Vt  fipt  pars  Ecclefix  mex:  quemadmodum  etiam  dicitur  in  Pfiilmo ,  Qnanuis  illic  &  lllic 
natifint  Tyrii,&  Sydonii,&  iEgyptii,&alii  qui  prius  hoftes  fuerant:  la&abunttamcn  omnes  fe 
efTenatosIerofolymx,quando  Deuseosagnofccttanquam  membra  populi  Fiji,"   Seqiutur, 

17    Quod  fi  non  SLudierinz^turic  eucUim^opulaetiatnlnc  accipitur  pro  dd- 
uerbio  temporis ,Gentem  illam,euellendo,&  pcrdendo,clicit Iehouah. 

Quemadmodum oftenditcertamfpem(falutis populo fuo,quando  Gentes  etiam  vellctmi- 
fericordia  fiucomplefti,ita  etiam  nunc  minaturexcidium  Gentibus  lplis,  nifird'pucrinr.  nam 
conditione  interpolita  promiferat  fe  fore  mifericordem  erga  Gemcs,// didicerint  via*  popin'iniei> 
dicebat ,  hoc  eft,fi  fe  imperio  mco  fubieccrint:  nuncautem,  Si  non  audierint .  Vidcmus  ergo  htc 
Dcum  vltimam  vindi&am  minari  etiam  ipfis  Gentibus ,  fi  non  fubieccrint  fe  illius  iugo  ad  ob- 
fequiujprxftandu.voluithauddubienontam  Gentes  illas,  quim  ludxostcrrcre:SicnimGcti- 
bus  impune'  non ceflit,Deum  fpernere,quauisincognitum,quaminexculabi!cs fueruntludxi, 
quia  prima  infantia  imbiberant  veram  Legis  cognitionem,fi  more  Gentium  proterui  eiTcnt,& 
intradabilcs?  In  fumma,videmusabvna  parte  DcumallicereluauiterIudxos,vtipontc  olc- 

diant  Le- 


IN    IEREMIAM.  ,0<? 

diant  Legi  fux.Sc  ab altera  parte  illis  minari,qUOniam  ne  Gentium  quidem contumaciam  fcrrc 
poflit,idc6q ue multo  minus  Iudaiifeinultos fore debeantfperare.harcigiturfumma eft.  Nunc 
itquitur  aliud  vaticinium, 

CAPVT    DECIMVM  TERTIVM. 

Ic  dixit  Iehouah  mihi,Vade,&  compara  tibi  cingulum  line 
um,  &pone  illud  fuper  renestuos ,  &  in  aquas  ne  inferas 
illud. 

i    Etcomparauimihi cingulum, paraui,, ad verbum,ficiiti 
mandauerat  Iehouah,  &  pofui  illud ,  velapplicm,  ad  renes  meos. 

3  Et  fa&us  eft  fermo  Iehoua:  ad  me  fecundo ,  dicendo , 

4  Tolle  cingulum, quod comparafti ,  quod  eft  fuper  renestuos, 
&  (urge ,profkifcer e^clfurgens profiafcere,  ad  Euphratem,  &  abfeonde 
illicin  foraminepetra:. 

5  Ec  profeel:us  fum,  &  abfeondi  in  Euphrate,quemadmodum  pras 
ceperat  Iehouah  mihi. 

6  Et  accidit  poft  dnem  y  a  fine  }ad\erbim,  dierum  multoru,'&  dixit, 
hoc  eft ,  y>tdiceret ,  Iehouah  mini,  Surge,  &  proficifcere  ad  Euphratem ,  & 
tolle  illinc  cingulum,  de  quo  prccepi  tibi ,  vt  abfeonderes  illic. 

7  Et  profedtus  Turn  ad  Euphratem,  &  fbdi,  &  fuftuli  cingulum  e  Id 
co,  vbi  illic  abfeonderam :  &  ecce  corruptum  erat  cingulum,  non  pro- 
derat  ad  omne  fioceft^ddquicqudtn, 

8  Et  fa&us  eft  fermo  Iehouah  ad  me ,  dicendo , 

6  Sic  dicit  Iehouah, In  hunc  mbdum  corrumpam  excellentiam 
Iehudah,&  excellentiam  Ierufalem  magnam,Vd7,<t/ft/Wf«e»/. 

Dixi  hoc  loco  narrari  nouum  vaticiniu.iubetur  enim  Proph/$*  emere"  cingulum ,  vel  baltheu-. 
aln  vertunt  Succin&orium,vel  lubligacul um:&  quia  fit  lini  mentio,illa  ctiam  fentetia  eft  pro- 
babilis.TjN  iignificatcingere,led"iMK  tignificat  tarn  fubligaculum,  quod  tunc  geftabant,  quam 
"baltheum,&  cingulum: quemadmodum etiam dicit Ilaiasfidem fore  baltheum renum eius, v-  IftUu.^. 
bi  loquitur  de  regno  Chnfti  iub  figura.  hie  tamen  poteft  tarn  de  baltheo,  quam  de  fubligaculo 
exponi.adreifummamnonmultumintereft  .Iubctur  ergo  Prophetafibi  emere  vel  zonam  ex 
lino,vel  iubligaculum :  deinde  iubetur  ire  ad  Euphratem ,  zsr  abfeondere  inforttmine  cingulum  illud: 
tertio  iubetur  rurfus  tread  Eupbratem,cr  extrahere  eforamine  cingulum:  tandem  dicit  corruptum  tunc 
fitijje  .Sequitur  applicatio,cum  pronuntiat  Deus  fe  ita  fa&urum  Iudzis:quia  icilicet  eos  habue- 
ratinftarbalthei,fit tamen  abie£turus;licuti enim  ipfosorn.auerat,ita  volebat  fibi  viciflim  efle 
ornamento.nam  gloria  Deiin  Ecclefia  refulget.Erantigitur  Iudari,vt  dicit  Ifaias,  corona  s;!o-  tfii-fi-ii 
Tix,8c  diadema  regni  in  manu  Dei.ergo  hie  aptif  sime  confert  eos  vel  baltheo,vel  cingulo.Cum 
ergo  tarn  honorihea  eorum  conditio  fuifTet ,  minatur  Deus  fe  detra&urum  illos ,  vt  abfeonditi 
cotrahant  putredine  in  cauerna  Euphratis,hoc  eft,in  AfTyria,&  Chald2a.  ha:c  lumma eft  Pro- 
phetic.Porrb  minime  Jubium  cft,quin  Mc  narretur  vilio,non  autem  res  gefta,quemadmodum 
quida  voluntleremiam  profeftum  fuiffeilluc. fed  quid  abfurdiusfingipoteftMcimus  quotidie 
fun&um fuifle docedi  officio apud  luos:ti  iulcepta fuifTet  tarn  longa  profectio,&  quidem  bis, 
nonrediifletnilipoftaliquotmenfes .  Ergo  contentions eritqui.volet ita  vre;ere verba,  quafi 
Proph.  vfque  ad  Euphratem  venerit,  & illic  abfeondent  ilium  cingulum.  Scimus  autem  hanc 
loquendi  formam  latis  frequentcm  ,adeoque  familiarem  efle  Prophetis ,  vt  vifiones  pro  rebus 
geftisnarrcnt.Iam  hoc  fecundo  loco  tenendum  eft,potuifTefimplicitcr,&  abfque  figura  Dcii 
loqui  .-fed  quoni.im  non  rudes tantitm,fed  ftupidi  crant,  oportuit  cxterno  iymbolo  corrigi  eo- 
rumtorporcm.HxciaiturrjtiofuitjCurDcus  infigniuerit  docfrinamProphcta:fui  ctiam  ex- 
terno  ligno .  Si  ita  dixiiTct  Deus,  Vos  fuiftis  mihi  hapten  us  loco  balthei,  eratis  decus  meum,  & 
glorumca  non  veftroquidemmcritOjautveftradignitatejfcd  quia  vosmihiadiunxeram,vtcl- 

f.    iiii. 


CAP.   XIU.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

ietisian&us populus,  8c  regnum facerdotale ;  nunc  autem  abiiccrc  vcs cogor .  &  qnemadmo- 
dumfi  qais  cingulum  fibi  dctrahat,&  coniiciatin  aliquodforamen,polt  longum  tempus  repo 
rice  putrefaiiunr:  liceriam  erkis  abfcondni  longo  tempore  vltra  Euphratem ,  &  illic  tabes  vcs 
inuadet,qu£  vos  totos  corrumpaf.vt  loge"  diffimilis  futura  lit  veftrafacics,  vbi  quis  volet  pro- 
fcrre  quod  refiduum  erit  ex  vobis. Hoc  quidem  potcrat  l'ufricereied  in  rata  fccuritate,&  hebe- 
r,udLne,quantamfcimus  funTe  apud  luda?os,non  tarn  efricaciter  fimplex  doftrina  penctraffctin 
ani'mos,qudm vbi  propofitum  ruit  hoc  fymbqlum.Prophcta  igitur  dickfefuijjeaccin&um  bal- 
rtaa.dcinde  baltheum ilium fiiijfe  abfeonditum  inforamine  EupbratMyCrftriJfeillicputrefacjMn.^oties. 
adiungit>S*r/iff Ww.Hxcdo&rii^quemadmbdumiamdixi,potuitacriusIuda:os  afticerc,vt 
fentirent  quod  inftabat  Dei  iudicium  .  Quantum  ad  fimilitudinembalthei,velfubligaculifpe- 
&at,lcimus  quam  fuperbe  gloriati  fucrint  lud£i,cum  putarent  Deum  fibi  cfredeuin£tum:&  e- 
rat  re  vera,fi  mutu6  lpli  coluilfent  ridem.  fed  cum  tarn  fuiffent  immorigeri  &  ingrati,  qualis  c- 
rat  Dei oblia;atioergaiplos?libiquideelegeratipfosinpopulum,fedhac  lege addita,vt  efient 
Cap  t.        tanquampudica  vxor,ipleauremviciffim  effetillismaritus,vtanteavifum  cftiipfi  autem  fepro- 
ftituerant,&  turpiter  polluetat  cum  idolis.Cum  igitur  pcrfide'  defciuiffent  a  iacra ilia  coniugii  " 
yi.50,1..     ftde.annonDcusfuitlibettquemadmodumdicit  per  Laiam.Noncpus  eft  vobis  dare  libtlium 
re$udii,mater  enim  Veftra  eft  adultera.  Ergo  Propheta  etiam  hoc  loco  voluitbrcuiter  Iudiis 
excutefe  varus  "iilas  ia£tantias,cum  plenis  buccis  dicer ent  ie  efte  Dei  populu,  &  far.&um  Abra- 
ham genus:verum,inquit,&  plus  vobis  cocedo,  nempe  vos  f uiffe  Deo  inftar  balthei,quo  viri  or- 
n.intur:fedcuin  D^us  vos  adoptaucrit ,  vt  cafteipfumcoleretis,  nunc  quia  feciftis  irritumeius 
p.i&um,detrahct  fibi  huncbaltheum,  qui  potius eft opprobrio, quam  ornamento:&  proijeiet 
in  aliquam  cauernam,vbi  putrefcat. Hoc  igitur  notandum  eft  de  iimilitudine  balthei,vel  fubli- 
gaculi.vt  pofteaclarius  videbimus.Iamquod  Prophetarccitat/f  venijje  adEupbratem,hoc  ad  16 
hrmationem  do&rinx  valet. nequc enim  intclligit  ie  venifle,fed  voluit  quafi  in  rem  prxfentem 
adducereludxos .  Eft  igitur  hypotipofis,queadmodumRhetores,  etiamfilocum  non  muter, 
tamen  proponuntviuadefcriptionc rem  ante  oculos:itaetiamPropheta,quoniarnfurdi  erart 
Iudxi.oftendit  confpicuum  quod  audire  non  poterant.  Hxc  igitur  ratio  eft,  cur  dicatjf  -veniffe. 
Eodemetiam  pertinetquodfcquitur>Ajf«?  dierummultommDeummand^JJeyytcingMlffm  extrahe- 
m.hicetiam  notaturexiliidiuturnitas.  quantum  ad  foramen  pe  rr<f,ignominianotatur:q  uia  fcili<- 
cct  tine  vllo  honore  &  pretio  Iudxi  in  exilio  vixerunt.perinde  igitur  eft ac  ft  conie&i  fuiffent  in 
aliquam  cauernam .  Ergo  per  foramen  notatur  ignobilis,&  pudenda  etiam  ipforum  conditio; 
quod  lcilicet  fucrint  quafi  remotiab  omnium  confpeftu,&abipfacommuni  luce.  Pafiuem 
»»i^o*K»»(/<Vr«W)Vtdixi,notaturexiliidiututnjtas.  nam  exiguo  tempore  non  fuiffent  putrcfacli: 
&ni{ietiamhocdii"evtefuiltetexpiefrumaPropheta)nunquamperfualifuiffent>fibiinftaregra 
uiflimam  illam  cladem  .  Ergo  dicit mult os  fore  dies,  vt  putredincm  contrahant  in  foraminc 
abfeonditi.  Quantum  ad  vaticiniiapplicationem  fpe&at ,  pluribus  verbis  deinde  earn  profe- 
quetur  Propheta:  fed  fummam  tamen  fatisdilucide  comple6liturcumdicit,5;ccen'«w/>^>»4/- 
tititdinem  lebudab^altitudinem\erufalemmagnam.z\n\mtx^xtKswaiun  vno  confenfu  Super- 
biam:i'ed  quoniani  p«a  accipitur  in  vtranque  partem,ideo  pro  excellentia  non  dubitohic  poni, 
quod  melius  patebit  ex  fequentibus.nam  p«i  hie  vocatur  dignitas ilia,  qua  Deus  dignatus  fue- 
_    .  rat  genus  Abrahx,cum  fibiornamcntoeffcveller.ItaExodi  i5.cap.dicitur,Inmagnificetiatua 

**    ^-7    Gjntescontercs;deindc,Ponamteincxcellentiafeculi,Ifaie(Jo.illiccertenonpoteft  fiuni  nifi 
in  bonam  partem.  Et  hxc  inter  fecohxrennquodfcilicet  Dcusaptauerit  fibi  Iudaros  quafi  bal- 
theum:deinde  quod  illos  proiecerit  in  cauerna,vt  luce,  &  omni  gloria  ad  tempus  carerent.Sum 
ma  igitur  elbQuauis  dignitas  lebudab,cr  Ierufalem magna  fuerir.cxxt enim  populus  inclitus,quem 
D  -  D^usadoptaueratjquemadmodumdiciturDeuteronomii  4.  cap.  quanuis  ergo  magna  fuerit 

altitudo  Iehudah,  &  Ierufalem,  eg»  tamen  illam  corrmnp*m-,m<\\.\k.  Videmusvt  Prophctaludxis 
cripiatprauamconfidentiam,quafeipfosfallebant. Poterant  quidem  inDeogloriari,fiidrci& 
&  ex  animo  feciffcnr.fcd cum  (ibiarrogarent  omnii,  detraherent  autem  Deo  imperii,  cuifub- 
ie£ticrant,quantafuit  hare  vanitas,& quam  ridicula,fcmpcr  fibi rctinerenomenillud  facrum, 
Nosfumus  populus  Dei?  cum  tamen  nullusapud  illos  effetDeus,  hoc  eft ,ciim  ilium  nulloloco 
duccrent  ,&  contemptim:imo  etiam  contumeliole  reiicerent  eius  iu'^um^Ergo  videinus  lie  ac- 
cipi  nomen  p«Jin  bonam  partem ,  vt  tamen  ignominioie  exprobret  Propheta  illis,  quod  abufi 
f  uerint  Dei  nomme,&  fallo  fe  venditarent  pro  illius  populo ,  8c  hxreditate.  Reliqua  non 

poffemus  abfoluere,crasprofcquemur . 

Precatio. 

Ddommporcm'Oeus^mnio  tot  populism  collefti  dbstefuercm,\t  e  font  corpus 
\nigcmti  FiJij  tui,pejjum  ierwt,  i&fua  ingratitudinefc  aiiexarunt  dfpe  ater?u£  fcdutis: 
da  inquam,  vtbodie  turCus  in  ~s>nuht  coeant,  &  nobifcum  colant  veramfida  vmtatcm :  vt 


IN     IEREMIAM.  l0? 

\no  corded  ore  teprofitcamurcfie  Dcum  noftmn,  &  ^atyemi^f  ficdifcammiura^ 
rcpcrncmen  tiam  ,vf  agnofcamus  te  ludicem  noftrum,  (?  tibiomnem  poteTlatcm  in 
nos  deferamus,  donee  tandem  jruamur  cetcrna  ilia  huercditate }in  cuius  (ban  nos  \ocafti, 
(f  fiotidic  etiam  inuitas ,  in eodem  Cbrislo  lefu  Domiw  noftro ,  Amen . 

10  Populus  hie  riialus  renuentes  audirc  verba  mea,  ambulantes 
in  prauitate  cordis  fui;  &:  ambulant  port  deosalienosvt  feruiant  ipfis 
&  adorent  ipfos;  Ec  erunt  yCollcBimmnomen populi eft  fmmlare ,  tanquam 
baltheushic,ciui  ad  minium  prodeit  }fa  ad  quiccjuam  noneftytllis. 

Dixerat  hcri  Propheta  populum  fore  Gfnilem  balcheo ,  quem  abfeonderat  in  foramine,  8c 
quem inueneratputrcfa&um.  led cauianuncexprimiturquaieDeustam  fcuere  cum  populo 
a§ereftatuerit.Djcit%iturleforevindice,quonianirenuerintIuda:iobedirevocifija:,&pi2- 
tulerir.t  iua  ftgrhentaj  vt ambularent pofl  duritiem&m  prauitatcm  cordis fui.  Videmu's ergo  cJadis 
hancfuuTecaufam,qudd populus rciecericpropheticamdodrinam  .  hocenimloge  <i,rauiustft, 
q.iLn  lierrore,&i.!;norantiar*uiiretlaprus:qucmadrnodumvidernusfspehoniir.es,Vbiablata 
eft  do&rina,mifere  vagariiled  vbi Deus  viam  demonftrat>&  prarcipit  quid  re&u  f:t,vbiper  lcr- 
uosfuosct  ahortatur,h£ceftinexcufabilisdurities,fi  repudiet  homines  tantu  bentficiu.  fed 
quoniamhac  de  re  alibi  fufiusdi6tumfuit,nu'nc  leuitertantumattingo.Videmusitaque  Deum 
minarivltimamcladem populo, quia non.fuftinueritdoctii per  Picphetas.  Poftea  adiungit, 
Qsod  ambulauerint  poHpranitatem  cordts.fuiw Ambulauerint foHdeos alienos. Priorc  loco  conque- 
ritur  ipfos ita  fuilfe  prefraclos,vt  maluerint  impiis fuis cupiditatibus  morcm  gerere,quam reei 
boms&falutaribusconiiliis.Verum  neeefle  fuit, fpeciem  ipfam  crimmis  cxprimi.  li  enim  tan- 
tumdei!lorumduritieloquutuseffetPropheta,illisinproniptufuiirentexceptiones:fedvlidi 
citrfmW^fo/?^«i4/»'f/;oj,nullatergiuerfatioarnplius  locum  habet.VerburnArnbuladire(pi- 
cit  ad  vianr.eft  enim  in  hac  metaphora  relaticnon  enim  lolent  homines currere  quin  aliquor- 
fumtendant.neceiTeigittireftfinemaliquemefTepropofitum,  vbinosin  viam  damus.Iamlub- 
cft  antithefis :  quod  fcilicet populus  contempferit  viam  fibidminitus  monftratam ,  &  malueric 
fequi  erroresfuos.  Deusparatuserat  Iudsosdirigere  Legefua,  fedmaluerunt,  quemadmo- 
dum  dixi,velut  data  operate  proiicere  in  err  ores.  Dicit  ambulaffefoftdeos  alienos,  vtfetuirent  illisi 
Cr  coram  illis  fe protternerenr.nzm  hoc  figniheatfecundum  verbum .  Non  dubium  eft,  quin  idem 
repetatProphcta:feruireemm  non  eft  tatum  parere,fed  ad  cultumrefertur.Et  hinc  eriam  refel- 
licur  ftultitia  Papiftarum,qui  non  putant  duliam  pugnare  cum  vera  religione.dicunt  deberi  vni 
Deo latnam,hocLft,ciiltun!UedduliamtranlTrrunt  ad  Angelos,adftatuaSjVel  ad  homines  mor 
tuos.quafiveio  Deus,vLi  c6trafupcrftitionesinuehitur,ncnfubindevfurpet  hoc  verbum  najr. 
fequitur  ergo  nimis  ridicules  elTe,quiduplicemcultumfibifingunt:vnum,qui  Deo  fitpeculia- 
ns,alrerum  verdjqui  communis  fit  tarn  Angelis,quamhominibus,&mortuis  idolis .  Tenemus 
igitur  lummam  huius  verfus :  ideo  infert  Propheta  fimiles  fore  Iuda:os  baltheo  inutili ,  hoc  eft, 
putrefafto.      Poftea  fequitur, 

n     Quia  ficut  adha^ret  baltheus^ yel^coniunclus  eft,  renibus  viri ,  fie 
coniunxeram mihi, vel}comunxi, totam domum Ifrael,  &  totam domum 
*  jhudah,dicitIehouah,vt  effet  mihi  in  populum  &  in  nomen,&  in  lau 
'    n^&indecus:  &non  audierunt. 

Confirmatquodiam  hell  vidimus,nempeIuda*os  ftulte  fibiconfidere,&promittere  per- 
petuani  fcelicitatem,quia lemel  Deus  illos  fibi  elegerat  in  populum. fuifllt  quidem  harcgloria- 
tic  rirmain  perpctuum,ni(ihdemviolafTenf.lediplorumdefedioirritum  fecit  Dei  fcedus,quo 
adipios.Etu"  enim  Deus  nunquam  pafTus  eftlidemfuamexcidere,quamlibet  illimendaccs  el- 
fent.ac  perfidi ,  nihil  tamen  illis profuitadoptio,a qua  defciucrant.Sed  quoniam  putabant  fibi 
inexpugnabileeiTeilludprifidium, Propheta iterum repetit  fuifle  quidem  ornatos  lingulari- 
bus  donis,fed  quia  non  fteterint  in  fide,  ideo  ipfos  fpoliatum  iri .  Dicit  verb  per  c"onccffionem , 
Sicuti  adhtret  b  tithe  its  renibus  viri,  pc  etiam  adimxi  mihi  totam  domumlfrael,  quia  largitur  quod 
uotedebant:fed  intereaadmonctillosturgere ventoduntaxat,quoniam  tominus  tolcrabilisft 
lllorum  impietas,quod  tarn  ingrati  fuerint  Deo.  quid  enim  turpius,vel  minusexculabile,  quam 
vbi  Deus  illos  tanto  honore  aignatus  effet , ipfos  refpuereeiusliberalitatem?Concedjtigitur 
illis  vnoverboIeremiasquodfuperbeiaciabant,fedretorquet  in  ipforum  capita,  &ofteditdi- 


CAP.    XIII.  IO.    C  AL     PR  AELECTIONES 

Until  e,nos€ffcgrauioreintentu,quoniacntQtbenehcia  Dei  rcfpuerint.Herlautemdiximus,  alibi  co 
{rerri'populucoion£E,&diadcmati,qiiafidicerctDtusniluliIbiniagis  pretiuiu  fuiiTc  Abr.iha: 
filiis.ledabis  verbis  nunc  idSexpvimitur.quddlcilicct  cos aptautnr  libi  mftarcinguli,  vtr£e»ry 
inqiiit,;w7;*w/'«y'«/«;».hxciameratmagnadignatio.;iedquodieqiiiturniagistxccllit:  Vt  effent 
thibiin  ndmen,m(\\\\x-\\oc  eft, vt  inter lpioscelebrarer-.quemadmodu  voluitlevocanDui  lira- 
elts.quid  limile inter  Deum,&  homines?&  tamen  qua-ti  defcenderet  e  cxleftifua  gloria ,  ita  iibi 
deuinxit  genus  Abrahx,vt  mutuo  etiam  ie  obftringeret.Fuit  igitur  quali  coniunclionis  mutux 
vinculum,  illa.Dci  eleftio ,  vt  noJlet  a  populo illo  feparan.ideo  dknfe  illos  iufibi  tdiunxifje,  vt 
ejjl'rit  in  nomen, icindc in ituJemiinc^aii^Qr^cuf.  Quanquam  eodem  pcrtinet  omnia ,  non  dubju 
umcneft,quinhxc  congeries  verborum  adamplihcationem  pofita  lit .  Voluit  ergo  Deusma- 
gis  ac  nugis  crimen  populiexaggerare,  cum  dicerc.tie  tantum  dctuhffc  huic  populo,  vt  illic  ce- 
lebt'aretur,vt  illic  rclideret  laus  iua,&  decus  fuum .  Poftrcmo  adiungit,No«4«<JttTwwf .  Si  Deus 
mandaffjt  quod  iure  poterat ,  iam  fuiffct  inexculabilis  populi  malitia ,  nonparcrc  imperio :  fed 
cum  tarn  liberaliter  fe  totum,&  fua  omnia  offerret,quam  fcedx  &  deftabilisfuitingratitudims, 
tot  &  tam  prsclara  dona  refpuere?Videmus  ergo  hicjohftrui  os  Iuda-is,ne  expoftulet  cum  Deo, 
vel  qiierantur ipfum  nimis  ngidum  effe,quoniam  nimis iram  eius  prouocauerant :  non  tantum 
quodreiicerentiugumeiusjfed  quodrefpueret  oblatasfibi  gratias.    Scquitur, 

u  Dices  etiam  dlisjioc  ejlanrmntiahk.,  hunc  fermonem,Sic  dicit  Ieho- 
uah  Deuslfrael,Omnis  lagenaytty  \crtunt ,  vtrcm; fed  iwc  loco  pdruminterejl,o~ 
vinis crgolagena>imp\ebitur  vino;&  dicer.  tibi,Annonfciendo  kimus,boc 
cjl,annefciendo  nonfamus^ubd  omnis  lagena  lmplebitur  vino? 

13  Tunc  dices  iIhs,SicdicitIehouah,  Ecce  ego  implens,\r//;«^/«)/v 
mnes hibitatores terra huius,& omnes  Reges,qui feaent,pro  Dauide 
fuper  folium  eius,&  Sacerdotes,&  Piophetas,&  omnes  incolas  Ierofo- 
Jyma:;ebrietate. 

14  Ec  colhdam  eos,alij  vertunt idifyergam'.proptie fignificat  \iolcntcrdifijce- 
te'Mcapte  reddctur collidcrc:  colhdam  ergo  ,  cjuenque  ad  fratrem  fuum  _,  &  pa- 
tres,&  filios  fimul,dicit  Iehouah:Non  parcam ,  &  non  ero  propitius,  i± 
dmfigmficdnt,Jkntjynonymd3&:  non  miferebor  a  perdendo,  hoc  efl,  yum  per- 
dam,  ipfos. 

Alia  limtlitudinehlc  denuntiat  Propheta  vindi&am  Dei:dicitcnim  replettm  omnes  iri  ebrie- 
frfff.fedriguram  fimpliciter  initio  iubetur  proponcre.  Omnt's  Idgcndymquiijmplebiturvino.bai  ti- 
gniricat  &  vtrem,quemadmodum  iam  dixi:fed  hie  mcliu  s  conuenit  nomen  Lagenx.folebant  v- 
tresinillis  regionibns  impleri  aqua,&vino,(icutihuncmoremadhucieruantOrientales:qua- 
Iiter  videm  us  reponi  hodic  oleum  in  vtribus,&  ita  aduchi,tic  vtres  funt  illic  in  vulgari  vfu  ad  vi- 
ni,&aquivcduram.kdquoniamiequitur,C«/W.<mfe^;»^>-Jf,ideodelagenisreftius  exponi- 
tur  hoc  nomen.Pot  uit  generalis  hxc  fententia  videri  nullius  ponderis:  quid  enim  continet  in  fe 
doftrinijOmnis lagena  implebiturvino?quemdmodumiiquisdiccrctcantharumfaSum  effe 
vt  vinum  in  eo  feratur,&  cratereseffc  fi&os  ad  bibendunr.hoc  etiam  pueris  fatistritum  eft'.dein 
de,quemadmodum  dixi ,  potcrant  exiftimare  hoc  effe  Propheta indignum :  He,quid  nobis  af- 
fers?tu  dicis lagenas  elTe  vini  receptacula ,  nempe  qucmadmodum  pileus  ad  caput  tcgendum  fa« 
fiuseft,qucmadmodum  veftisadarcendumfngus'.fedtuviderishicluderepuerilibus  ineptiis. 
Et  videmus  etiam  ita  exceptum  f  uifTe  Prophetx  fermonem :  contemptim  enim ,  atque  adeo  fa- 
ftidiofe  reipondent:Qujd?<*n  nefcimus  lagenas  in  hunc  vjitm  deflin.uas  vt  vinum  continenntHed  quid 
tibi  vis'tuia&asafflatum  Spirit  us  fan&r.quale  eft  hoc  monftrum?  tuquaiiangeluscffes  h  carlo 
delapius,rilcprxtendis  Dei  nomen,&tevenditasauthoritate  prophetica-.quidhoc  fibivult,la- 
gcnasimplcrivinoiSedvoluit  confulto  Deus  ita  expergefacerepopulum  hunc,  qui  in  fuis  de- 
litiis  fopituserat,deinde  etiam  qui  minus  folebat  ad  fpiritualem  do&rinam  attendere .  Volait 
igitur  in  rebus  minimis,  &  quafi  friuolis  oftendere,  non  tanta  perfpicacia ipfos  effe  prxditos:  vt 
vc!  quod  debuerat  illis  notiffimum  effe  cernerent.hoc  quidem  tenebant  omnes.lagenas  fieri  ad 
vinum  capiendurmfed  interea  non  rcputabant  fc  effe  lagenas,  vel  lagenis  fimilcs.  diximus  enim 
fuifTe  inflatos  tanta  arrogantia,vt  fibi  viderentur  limiles  faxeis  rupibus.hinc  igitur  contemptui 
omnium  minarum,q  u6d  non  expendebant  fecum  qualcs  efTcnt .  Dicit  igitur  Propheta  ipfos  p- 
miles  ejfi  hgenir.cjuomam  Deus  quidem  inprxdarum  vfurn  ipfos  elegerat,  fed  oblitifux  rragi- 

Uuti* 


IN   IE  REM  I  AM.  ,o& 

licatispraftatiam  lllam  corruperant,  hoc  cft,n ullus amplius  erat  illorum  Vfus,  nifi  vt  Dcus  illos 
inebnaret  vertigine.deindecalamitatibus.  Videmus  ergo  cur  iufferit  Dcustribusvcrbis  pro- 
ferrigcneralcmdodnnam,quxfrigide&  contemptimacccptafuit/ncmpcvt  occafio  darctur 
Prophetx  pungendi  ftupidos  illos  homines,quib  us  incognita  cratfua  conditio .  didfi  enim  fuit 
illos  limilcsfLiiircmontibus,cumfundati  client  in  gratuitaDcielcftioncilcdquonia  nulla  fuc- 
rat  in  illis  firmitas ,  &  conftantia  hdei,  led  dif'fluxerant,  ideo  liquefada  fucrat  eorum  gloria;  8c 
quanquam  adhuc  retinebant  aliquam  Jpecicm ,  tamen  limiles  erant vans  rictilibus:&  ita  eorum 
fragilitas  exprimuur  a  Propheta  mclius,quam  fi  vno  fermonis  tradu  dixiilct,Qnemadmodiim 
lagena  impkiur  vino,fic  etiam  Dominus  vos implebit  ebnetate.  fi  ergo  ita  loqu utus  etfet ,  non 
runlet  tanta  efricacia  vaticinii:ied dum  illi  refpondent  non  line  faftidio,  hoc  puerii  eflt  notum, 
audiur  quod  magis  lpios  vrgeat,nemrm  effe  Ugenisjtmiks.  Nunc  q  uxntur  qualis  hxc  fit  ebrietasj 
quamdenuntiat  Piopheta?duplcxcnimpoteftintelligi-.velqu6dDcu«ipiosvelletconiiccie  in 
i'enfum  rcprobuni:vcl  quod  vclktinebriaremalis,&  calamitaubiis.namvbiDcusndamn.cn- 
tern  eripithommibus,hxceftprxparatio  ad  vlumamclade.Sed  Propheta  videtur  longiuslpe- 
ftare)nempcpopulumhuncdeuotumefregrauif(imiseladibus,qua;iprumprorlus  obftnp<.fj- 
cunt.  Quanquam  ex  contextu  licet colligere,  etiam  priorcm  fpeciem  notai  l.dicit  enim,F*citwt 
vtfe  mutiw  allidant,®-  qutfque  confiigat  cumfratrefi<e:demdc,f>ater  cumfiiio,  &  itaftml omnes  jrMgun 
tur.  Deusergo  non  taiuumcladem  hie  defignat,quxinftabatludxis, fed  etiam  modum  lpium 
cladis:quod icilicet  quifque trahetjratresfuos in perniciem, quafi mutuis vulncribus fe  cenrode- 
rcnt.Dicit  aute  primo  in  z,enere,l\epkbo  ebrietate  omnes  terra  h*bitatores:po(lcz  modu  illum,q  uS 
dixi,explicat.fed  poftqua  de toto  populo  in  genere locutus  eft,  enumerat  Reges,®-  S<tcerdotes,&- 
Propbetai-iii nullum  ordinem  quantumuis honoriricum  eximit .  Et  hate  exprcfGo  valde  fuit  nc- 
celfaria:  Reges  enim  non  putabant  le  debcre  mifceri  cum  vulgo:  Sacerdotes  etiam  putabant  fe 
qualliacrofandos,&  eadem  erat  luperbiain  falfisProphetis.Ierenaiasautem  fine  lexccptioneo- 
mnes quafi  eodem  fufeiculo inuoluit : quali  diceret,  Nee  Regum  maieftas ipfos eripiet  Deiiu- 
dicio,nec fiia  dignitate fal ui erilJit Sacerdotcs ,  nee  quicquam  falfis  Prophetis  prodcrit  iadare 
nobile  lllud &  prxclaru  munus,quo funguntur.Non  dubium  eft  quin  hoc  vaticiniu  plufquam 
inique  acceptum  fuerit .  fcimuscnimquibus  elogiis  orhafletDeus  regnum  Dauidis .  quod  ad 
Saccrdotiumlpcdat,icimus  etiam  fuiftetypum  Chrifti:  deinde  totam  Tribum  Leuitieam  fuif- 
fcfacram  Deo.  Fieri  ergo  non  potuit,  quin  Ieremias  valde  exafperauerit  omnium  animos,cum> 
ita  minitaretur  tarn  Rcgibus , quam  Saecrdotibus .  Sed  hinc  colligimus,nihil  efle  in  terra  tam 
excelfum,vcl  illi:ftrc,quod  non  debeat  cogi  in  oidinem,  vbi  aiTereda  eft  Dei  potcfta $,&  gloria, 
&  fimulauthoritasdodrinxcxIeftis.Oportet  igitur  quicquid eft  in mundo  pretiofum,&  excel 
lenseuanefcere,  fi  vel minimum  deroget  gloria:  Dei ,  8c  fidei  dodrinx  eius.  atqui  Reges,&  Sa- 
ccrdotesaudebantfeopponereverbo  Dei.  Nonmirum  igitur,  fi  Propheta  illos  dctrahic  efua 
altitudine,&oftenditenefimileslagenis:A:itapedibuscalcatfluxamillamgloriim,  qua  vole- 
bant  obfcurareDeumipfum.Et quia nomen Dauidis  erat  quafi faerum in  populoillo,  Pro- 
pheta vtomnemfiducia  illis  excutiat,dicit,Quanuisfedeant  Reges  in  folio  Dauidis,  &fint  eius 
iuccelTbres,ac  pofteri,  non  tamen  illis  parcet  Dcus .  Et  hinc  etiam  apparet,  quam  ftolide  nobis 
hodie  Papalis  cler  us  obtrudat  iua  priuilegia,&  fuam  dignitatem.Certe quicquid  fibi  arrogent 
illi  nebulones,  non  poffunt  tamen  le  square  Leuiticis  faccrdotibus.  atqui  videmus  nihil  illis 
p:-ofuilTe,qu6d  Deusillos  fibifandiricauerat,ex  quo  abuiifueruntpoteftatefua.  non  eft  igitur 
q<  .oi  hodie  Papa  cum  fuis,hoc  eft,cum  tota  lua  fcece  fuperbiat .  Nunc  ergo  tenemus  fummam 
verborum,cum  Dcus  tam  Reges,quamSacerdotes,&Prophetasnombat.Intereanotandum 
eft.non  hlcaei  de  fidclibus  Prophetis,fed  tantum  eos  intelligiqui  laruam  geftabat ,  cum  tamen 
quifnuiliasarTeirrcnt loco tritici,qucmadmodum  alibi  videbimus.  Ergo catachrifticSs  poni- 
*urhicnomenpropheticum,quiatranffertur  ad  falfosdodbres.-quemadmodum  hodie  dumlo 
quimurdebeftiisillis,quiiadantfetiTeepifcopos>&pra:latos,&prxfules'.concedimusquidem 
iUis  titulum,fed  interea  non  fequitur,vere,&  meritci  cenferitales,quanuis  verbo  tenus  fint  epif 
Copi.Ergo  eadem  rationeleremiasde  Prophetis  titularibus  Me  loquitur,  qui  tamen  prorfusa- 
lieni  erant  ab  illo  munere.  Poftca  adiungit  quod  nuper  attigi  de  collifione  nuitua :  Fariam  ergo 
■vt  [efecoHterantmutuo,  vel  confringant.qui  vert unt,Difpergere,quomodoe*ponent  quod  mox 
fubiicit?rmw>  adfratrewfi<um,patres  crfilios  fmwlccne  Difperfio  no  quadraret.  Ergo  videmus 
fetifum  lome melius  fluere,  collidam  ipfos,  nempevmitnquenqtte  ad fr*trw/iu<m,dcinde,  factum  vt 
fatres  confligunt  cumfilijs,atque  it  a  conter.tntur  mutud  quafi conjli&H.Ei  ideo  dixi  non  tantum  vatici- 
narileremiam  depopulicladc, fed modum etiam  cladisdelignari.quia  fcilicetVacui  prudentia 
fcfe vitro  &citr6perdent,quafieirentdeuoti  in  mutuam  perniciem. Scimusruiflc etiam  gloria- 
tos  fuamultitudine-.atqui  oftendit  Propheta adeb  nihil forcprxfidii,inmuItiscopiis,&  inma- 
gno  numero  hominum,vt  hxc  potkisfutura  fit  caufa  interitus :  quia  fcilicct  Dominus  illos  cx- 
crcabit.vt  inter  fe  confligant,  &  ita  pereant  ablque  externo  hofte .  Poftea  fubiicit,  Non  fxtrcamyi 
non  parcatwon  miferebtr.  Tertio  repetit  fe  non  fore  illis  prcpit  ium .  fatis  f uiffet  hoc  femel  dice- 


CAP     XIII.  IO.   C  AL.  PRAELECTIONES 

re,fi  tanta  fuiiTet  docilitas  &  attentio,vt  animos  arrigcrent  ad  minas  fib)  propofitas :  fed  in  illo 
torporeoportuitf£piusidtmrepeti,nonquafialiquactTetobicuiitasin  rc,lcd  quia  vixvlla  ve 
hernentia  efiicax  erac  cordibus  adeo  obftinatis.N  unc  ergo  videmus  cur  Prophcta  farpius  idem 
dicat,&  tamen  non  vtatur  fuperuacuo  iermone :  quemadmodum  quotk  s  inculcat  Dcus  pro- 
mil  liones  gratia?  lux  non  profundit  verba  temere,&  fine dekchuied  quoniam  vidct  tantam  ei- 
tVinnobisiegnkiem,vt  non  iufhciat  vnapromiifio,ha:c  ratio  eft  curnos  pluribus  verbis  con- 
rirmet.ita  ctiam  vbi  videt  hominespropter  focordiani  non  mouu  i ,  neqne  terren  fuis  minis,  il- 
las inculcat,  vt  plus habeant  ponderis .  In fumma  denuntiat  actum  eile  de  hoc  populo,  nee  iam 
ievocave  adeo  impios,&  rebellesadpcenitentiam,ledloquitanqua  cum  homimbusdefperatis. 
hare  fumma  eft  ,Dicit,T)oneccenfimam  ipfos .  hoc  ad  totum  corpus  pertinet:  unci  ea  tamen  potuit 
mirabilitei  D.us,&occultismodisferuarereliquias,vt  alibi  vifumfuit.  fed  tamen  vindi&am, 
qux  hlcdenuntiatur,exegit  Deus  de toto  populo:quoma  die  fu«  quaii  generalisirteritus,  ciim 
omnestracti  funtin  exihum,&  variedifperli. Quemadmodum  autein  tamhornbili  clade  Do- 
minus  nunquam  tamen  oblitusfuit foederis  fui,quin  lemenalic]uodmaneretlaluum,&ir,colu 
me.ita  etiam  quod  Mc  dicitur,wo»  mferebor donee corifumxm,  non  pugnat  ciim  ilia  Du  milcricor-  ' 

N»w  t  4     J •  (>qua,  aj^j prxdicatur .  pronuntiat  enim  fe  eiTe  longx  patieutrx ,  &  nuilrum  in  mifericordia. 

1  '  s  ^  '  Dousergoquanuistamhorrendoexemplo  populum  luum  perdidcrir,non  tamen  exuit  tunc 
fuam  naturam  ,nequc  miiericordiamfuam  abiecit  ,fedincomprehenfibilimodoita  exequitur 
fuaiudiciaadueri'usreprobos,vt  tamen  nihil  depereat  ex  eiusperpctua  mifericordia,  &  fimul 
ctiam  fidelis  maneatin  fua  ele&ione.    Sequitur, 

15     Audite  &  aufcultate,,ne  eleuemini,quia  Iehouah  locutus  eft. 
16     Date  Deo  veftro  gloriam  priufquamobtenebrefcerefaciat,  & 
pnufquam  offendant  pedes  veftri  ad  montestenebrarum,  fperetifquc 
lucem,&  ponat  in  vmbram  mortis ,  &  in  caliginem. 

Hi  j  Propheta  clariusoftedit  quod  diximus,  nempetam  prxfra&a  fuifleingenia,  cum  qui- 
bus  aj;ebat,vc  neceffe  effet  iubigidiuerfis  rationibus.Neque  enim  fi  uftra  hanc  exhorutioncm 
adiunxit,qua;  inlecontinetindignationemecveio  fincftomachohxcprotulit,  \{dite,i&an[u(l- 
tAte,crne  deuemini,qui*  Domin/ti  esl  qui  loquitur  ■  Ergo  hinc  colligere  licet  fuilfe  vcl  dci  lium  Ier. 
velnonmagnoin  pretiohabitumeiusiermonem  apudludxos .  hoc  enim  figniricatciim  dicit 
Deum  loquutttm ejfe,  quia  fi  fponte  fuiffent  perfuafi,  afferri ab  ipfo  quod  Dais  lm.ur.x.  rat,  f  uillct 
hr-il-  hoc  fuper  uacuum.ted  alibi  videbimus  fuiffe  exiftimatum  quafi  impoftorem,  &.  fuiffc  ctiam  ve- 
xatum  multis  couiciis,&  maledi&is.Hlc  ergo  vocationem  hum  ab  illorumcalumniis,  &  pro- 
brisvendicat  cum  dicit  Deumloqmtumtffe.mm.  his  verbis  afrirmatle  nihil  afferrcproprium,  led 
loquivelutexoreDei,  vel(quodtantundem  valer)fc  effeorganumSpiritus  fan&i  pronuntiatj 
vt  mtelligant  le  fruftra  cum  ipfo  contendere ,  quia  certamen  futurum  fit  dlis  cum  Deo .  Et  hue 
etum  pertinct  <\uo&dkiT,^udite,Qraufiult4te.nam  videbat  non  vno  tantiim  modo  effe  furdos, 
vel  torpidos.fed  opus  habere  pluribus  ftimulis.Et  fimul  etiam  caufam  notat,&  fontemali  ciim 
dicit,Nef lemmini.  Ergo  cotumacix  illorum  caufa  erat  fuperbia,qu6d  fcilicet  auderent  obftre- 
pereDjo-.quemidmodiim  etiam  principiumobedientix  eft  humilitas,vbihominesagnofcun« 
it  nihil  eiTe,ck  deferunt  Deo  quodillidebetur. 

Precati  O. 

Dd  omnipotens  Deus,  qudnuis  ndturdlitcrfmius  vafdfi&Jid ,  <&  TdntafityiofiYdfrd* 
gilitasfotfyontc  diffluat :  deindc  etiam  fifinniorcs  efjemusjion  L  nrn  poKimus  propria 
~virt,itej}arc:dd  ,wqudm,  \t  virtute  tudfuffulti,\>ere  gloricrnur  de  pcrpetuitxte faluds  no- 
$lr£}ndn  qiademfreti  vllo  terrcno prwfldio  ,fed  quoniam  dignatus  es  nos  cligcre  in  po- 
pulum: (f  pitcreajic  curfhtn  ~»k<£  noftr<e  profejitamurjie  perfidid  no?lrd  exdudamus  a 
nobis  tuam  rnrdiam  -fed  tibi  locum  danus^t  mdns  dc  m.ms  no ;  donti ,  qua'  pertinent  dd 
Jpempaurw  \>:t£ ,locupletes,doncc  tandem  pcruemam us  ad  plcnam  &fohddmfruitia- 
ncm  in  regno  tuo  cceleili  nobis  repofttctm  per  Chriflum  Dotnmm  nojlrum,  Amen* 

16"  Date  fehouce  Deo  veftro  gloriam  priufqtiam  obtenebrefcere  fa- 
cicLtjtcnebras immtttdt,Sc  pnufquamoffendat  pedes  veftri  ad  monteste- 

ntbrarumj 


IN     I  ER  EM  I  AM.  105 

nebraiu,&fperetis  Iuce,&ponat  in  vmbra  mortis,  ponat  in  caliginem. 

PRoseqv  i  t  vr.  leremiasfententia  illa,quam  heiiccepimusexponcrciquoniaviucbatlu- 
dxos  parum  moueri  luadodtrina:  lubebat  iplos  rcputarcqiucquid  doc  that  profc&U  cffe  a 
Dco,ac  nihil  lpfos  proricere  fua  luperbia. Nunc  lubiicit  code  lei\.i,D.iteglori.w>  lehonxDeoyeftro, 
inquitiDare  gloria  Deo  alibi accipitnr  pro  vcnimproritcri,intcipolitocius nomine. Nam  cum 
Iehofuah  adiurac  Acha,  vtitur  his  verbis,DajgIoria  Deo  till mi,hoc cft,quonia  ego  tibi  propo-  hf7. t? 
no  Deii  iudice,caue ne  menendo puces tc pofie efFugerc  illius iudiciu  .  Sed hie  Ddre gloria  Deo 
tantundem  valct,atque  tnbucrequicquid  1II1  propriu  eft,  vel agnofcere eius  potcftate.vt  fe ems 
vcrbo  lubiiciant.Sicnim  ride  detrahimus  Prophetis,fraudamus  Deuni  fua  glona.quu  hoe  ir.o 
do  non  mouemiire ins  potcftate,ctia  gloria  cius,quatum in  nobiseft,diniinuim us.  Vbicnim  co 
riftic  Dei  gloria, niricuniagnoicimiiseirefonceomnisfapicciXj&iuftitix^virt  u:is?  ac  pixfcr- 
tim  vbi  ad  facrii  civ  os  cotremifcimus?  Ergo  quifquis  Deii  non  timet,ac  rcucrctur,quiiquis  ride 
non  adhibet  cius  verbo,i!le  ipoliat  cum  fua  gloria. Nuc  ergo  videm9  omnes  incr.edu  lo%ctia  fi  a 
liud  ore  teftetur,re  ipfa  hoftcs  cffe  gloria:  Dei,&  ca  exinamrciquod  dihgeter  notandu  eft:q  uia  o 
mncs  horrent  tale  facrilegiu,&  tame  nemo  cft,qui  libi  caueat .  Videnmsergoquadodtriracon 
thieathxclocutiojqualidiceretdiaclcnusludxoscotumelioie  cum  DeocgiiTci  quiacoraipfo 
nontrcmerent,quianon  habcret  ride  eius  Vcrbo.-nunctepus cffe,  vt  libi  prcponat  ilium  iudice: 
deindevtfciant,crcdendueilequicquidpronuntiatpcrfcruosi"uos.Dicit)Ar//c^.?ff?.fir^/W«- 
cat.  A  liiaccipifufimplicitcr  pro  obrcnebrcfccre. led  quia  eft  veil-  ■uHiphil,aftiuepct:use.\poni 
debet.Qjpdquidafubaudiiitnome  Solis,mihivideturabfiirdii.Ncqueenirr.  Soldiciturtene- 
brasobducerefuooccafu. Sed  vidmiretiatolliomnisambiguitasProph. verbis:  paulopoftin 
fecudo  mebro  addit,  £>  ponat  lucem  in  vmbram  tnortis,ponai  in  caliginew.quihus  verbis  baud  dubife 
Proph  Deumdelignat. Similiter  ergo  fubaudiendu  initio  verfus  nome  Dd.At/icqiiamergo  Deus 
tenebrasimmittat,(y  antequam  (fondant  pedes  veslri inmontibus ^yiyObicurit^tis:  t\Viiv:pihc&x.vc 
fpcrti, cfecrepulculu,ligniricatetiaobleura  lucem  ante  exortualU•orx■.  led  capit  ui  iapc  pro  tota 
no&e.Puffumus  vertere  Motes  delitatis. Sed  no  dubiiieft,qumoblcuntaiedefignethac  voce. 
Mctaphonce  quida  volunt  per  Motes  intelligi  £;'Vptui  quiailluc confugcre  iolebant  Iucxi in 
rebus  adueriis;lunt  ante  in  montib9  tutioresreceffus,  quam  in  planicie. fed  nefcio  anient  us  hie 
fatisconueniat.Malimpotiusexponere  ac  (ieiretfimilitudoiacomnino  itaconuenit.  fxpeau- 
tem  omittitur  particula  a, qua:  eft  nota  fimilitudinis .  Ne  impingatisergo, velne impingant pedes 
teftriquajiinmontibusobfcuvis.  Nammagislucetinlocisxquahbus,quamin  montibus,quiafx- 
pe  angufbs  vias  occupant  tenebrx : Sol  non  poteft  lliuc  vlq ue  penctrare :  dcinde  non  tarn  ciio 
vefperalcitinlocisp'anisjficutiinanguftiismontium  .  Nequeenimfumffiitatcsir.telHgit  Pro- 
pheta,lcd  valles  contra£tas,qux  vix  obliquos  Sobs  radios paucis  horis  rccipiut.  Verum  quid  fi 
kzvcita.mus,Anteqnamimpingant,veloff}ndant pedes veftri adnwntes Cdliginis.nzn-.hx etttmhoc  f\- 
gniricat,quaiidicerct  Proph.tam  denlam  fore  caligine,  vt  motes  iibioppoiitos  non  cernat,  fed 
queadmodum  in  crepufculo,  vel  tenebris  viator  offendit  ad  minimu  lapide,  ita  em  vbi  eft  cral- 
fior  caligo,motesnon  cemuntur.Sxpeigitur  riet,vtquis  ad  motes  offendar,  8c  prius  fentiat  pc- 
dibusacmanibusobftaculu,quamoculispercipiat.Q^ammadmefpeclar,proriushacexpoii-' 
.  tioncm exfftime  eiTe  genuina  .  Anteqtum  ergo  effendant pedesveftri  ad  montes no£iurnos,\\oc  tft,ad 
monrestenebioios.Poftcaadniij;it,  Vhi  [permit  rius  ltuem,ponateamin  TpnbrdmynKtb'Jjasn  ntoVjf, 
Vt  alibi  diximus,Gramaticiputatnomen  eiTe  copofitum  a  "7V»vmbra>&  nio  quod  motteiigni- 
ficaf.&  vertut  Tenebras  mcrtales.Atfrf^ju/H  ergo  ponat  Deus  luiem  in  tenebras,  ponat  in  cJiginern, 
inquhidate  illi gloriam.hthinc  melius cognofeimus quod nupcr  attigi,nepc  vcrl  ul^mdcbcre 
referri  ad  Dctt.Sed  hxc  fumma  cft,polTc  iplos  occurrcre  iudicio  Dei,li  mature  fe  llli permitant 
tanquaiudiciiuo:deindereueretiiisamplcdatureiusverbu,quampnusfeciiTcr,t.intereadenun 
tiatipemillorufoievana,liluce  tibiprqmittant.  Scicndiivevd  luce  hie  metaphorice.iccipi>vf. 
aliisplunbuslocise<:  tenebras  etia  ex  oppolito. Tenebrx  igiturlignifi  ta:  res  aducrias,luxauie 
ii  iniricat  pace  &  proipem  ftam.proinde  dicit  Proph.Iudxos  fall:,  fi  putent  fcelicitatc  fibi  fore 
diuturna,dumita  fpernunt  Dcum,&  ciusProphetas.  quarc.:1  hoc  enim  tantunde  cft,Litqi!e  ip.'u 
exarmarc,velcxueieluapotetia,aciinon  elTetiudexmundi.Sumniaefi,inftarehorribi'.e  vindi- 
ciam,nili  mature  occurat  ludxi,atquc  Deo  fe  fubiiciant.    Nunc  lequiti.r, 

17  Quod  iin6audientishocinarcanis,/x>cf/?ywyctrcfo,  lugebitanima 
meaahcicCuperhixJwccfl,proptcrjupcrbiaj  &  lachrymado  Lichryinabi- 
tu  r,&  deft edet  oculus  metis  in  lachryma.s,c/c  hac locution?  yidvntts c.ip.j.dif- 
fii.et  er?o  oculus  mens  in  Ltcbrymas\td  ~vcrlu,o'  defecdet  oculus  mens  lathgfmt?<ya  o  - 
niam  abduclus  ell  gr  ex  ie\iQ$ik#aptiis  eft.. 

Oblique  minatus  fuerat  Prcph. /tailed  ta ;^en  rehqtia  fpi  s  erat  venix,  fi  in  tempore  an'.euer 
terent Iudxi)(S: coram  Deo iehumiliarent.  Nunc  apcrtiusdcnunni-.c,  eladem  cerriflimam  ll- 
hs mcu™\- ere. Si er*v n»n dHduritis>ino,uixJt<gebirjni/>ur,ie.ii>i'.<rc.ino  .  Scamultump6iiaenshoe 
habet  dum  Prophcta  lignificat  fe  rinem  loquendi  facl;uruni,quaii  diceret,Nunc  quidem  adhuc 

i. 


CAP.    XIII.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

hortari  vosnon  de(ino,quia  Dominusitamandauinied  nullum  eritremedium,  fimoreveftro 
obdurefcitiscotradoctrinam. Nihil  ergo  mihireftabit,nifi  vt  mc  abfconda,  inquit,  in  latcbras, 
&  illicplorem.-quiapropheticummunus  apud  vosceffabittanquam  indignoshoc  Dei  benefi- 
cio.Non  ponit  fimpliciter,S*  non  audieritis. led  addit  etia  demcnltratiuu  pronome, Si non  audie- 
ritisboc  poterantenimexcipcreludxife  non  effe  Deoimmongeros;&habebant  Prophetas, 
quemadmodum  herl  vifum  fuit ,  quifuis  blanditiis  eos  falkbant.  Propheta  ergo  non  loquitur 
cofufe,quiafuiffet  illud  nimisfrigidumifed  difcrte  exprimit,  "Nifiaudiant  quoddixcrat proximo 
verfu.Njj//  ergo  detis gloriam  Deo,ego,vobis  reliclis,inquit,  aut  valere  iuilis,abdam  me  in  unguium 
alique,&  illic  deflebo  veftras  miferias.vbi  Propheta  nihil  libi  relinquit  prxter  fletum,figniricat 
aftum  effe  de  ipfis,&  falute  eorum  effe deiperata.Summa  eft,non  femper  habit uros  quod  nunc 
fpernunt,nempevtmoneanturaferuisDei:quoniai!perrexerintcontenereomnesprophetias, 
Deus iubd licet  ab  illistalegratia  Intereaoftcndit  Propheta  quo  affectuvaticinatusfucrit.  &  i» 
cnim  cum  fciret  mandatas  fibi  effe  prxconis partes , animole  denuntiabat  ludxis  lllam  cladem, 
quam  vidimusctame aliquidmifencordix femper  vigebatin cius animo,  vt defleret  illoru  obfti 
nationem,qux  futura  illisexitialis  erat.Ergo  vtrunque  afTe&iim  coniunxit  Prophet,i,nempe  vt 
libero  &  intrepido  fpiritudenuntiaret  ludaris  vindi<Sam:&  tamcn  iimul  valeret  apud  ipfum  hu- 
manitas,&  fympathia.Additcaufam,nempe^«wcrf/;r«.f//grfAl^oK<*  .  Potuitquidem  kremias 
fimulrationem  habere  fuifanguinis  .  Cum  ergo  videretgentem,exqua  oriunduserat,miicre 
perire,tieri non  potuit,quin  luftu  profcqueretur  ipforumclade:fed  prxcipu?  reipexit  Dei  gra- 
R«v.j-x,4-  tia:quod  etiamvidemus  in  Paulo. Nam  quauiscomcmoret  genus  feducereab  Iirae!itis,&hac 
**  caufam  affignet ,  cur  anathema  cupiat  effe  a  Chrifto  propter  ipfos :  alia  tamen  de  caufa  tanto- 

pere  comendatos fuiffe  apparet:quia  paulo  p6ft  i"ubiicit,Quod illoru  (it  fcedus,  quod  origine  a 
TatribusduxerintjqLiodexipfisdefcederitChriftusfecundumcarnejquieftDeLisbenediclusm 
fecula .  Paul  us  ergo  tatum  honoris  ,ac  pretii  defcrt  beneficiis  illis  quibus  ornati  fuerant  ludxi, 
vt  cupiat  fe  pro  eorum  falutequafiproiicere  in  morte,imo  cupiat  effe  anathema  a  Chrifto. Mi- 
nime  dubium  eft  hoc  etia.  refpe&u  Ieremiam  nuncaddere,fe  cocedere  in  receffum.vcl  latebras, 
vbideploretpopulifui  excidiu^w'rf/Af^rex/f^^.Videmusergovtadlachrymaseumimpellat 
fcedus  Dei,quodvidetquodammodointerciderepopuli  culpa.    Sequitur, 

1 8  Die  Regi,&  Dorninve,Humiliamini,(/cyc-ew^ft',fedete^c  e£l}idcete: 
quia  defcender.  e  capitibus  veflns  corona  decoris  veftn:^'  vertunt}defce- 
dct  afatudines  -vcftr<£,proaltitudo'veflra)Zf  appofitiucleguntcjuodfccjuitur, corona  de- 
corisvefbri. 

HlcProphetaiubeturfermonemrcfta  dirigereadRegem  Ioakim,&matrem  eius  .  Hie 
enim  nomen  Dominx  noncapiturproRegina,quxeffetvxor  Ioakim  ,  fed  promatre,  quas 
tunc  erat  imperii focia,  &  cuius  authoritas  multum  pollebat .  Minime  autem  dubium  eft ,  quin 
Deus  hoc  modo  maeis  excitare  voluerit  plebis  animos ,  cum  oftenderet  fe  Regi  quidem 
&Reginxparcere  .  Scdhinc 'etiam  colligimus  quodante  vifum  fuit,  doftrinam  propheti- 
camexcellerefupraomnem  mundialtitudinem.  Di&um  enimprius  fuit  Ieremix,  Argue  men- 
SuprasaP-t.  tes,&  corripe  colles:deinde,Ecce  ego  conftitui  te  fupcr  regna,& fuper  populos,  vt  diruas,vt  e- 
10.  uellas,&quxfequuntur.Hocdiligenternotandumeft:quiaRcges,&quicunqueinmundoemi 

nent,putat  llngulari  priuilegiofendn  tantum  folutoseffelegibus,fedetiamimmunesabomni 
iugo  modeftix  &  pudoris.hinc  fit,vt  defpiciat  exfua  altitudine&  Deum,&  cius  Prophetas.  Hlc 
ergo  oftendit  Deus,fc  hac lege  verbo  fuo  inftrucrc  Prophetas ,  vt  claudant  oculos  ad  omnem 
mundifplendorem,necperfonasaccipiant :  feddctrahant  omnem  altitudinem  ,&quicquid  in 
mundo  excellit in ordinem  cogat. Paulus etiam  docct  hac  poteftate omnesEuangelii miniftros 
i.C<MU0'5  effeprxditos:Dataeft,inquit,nobispoteftasaducrfusomnemaltitudinem  quxleextollit  con- 
tra Chriftum.Ethinc  notandumeft,quicunqueelcc~tifunt  ad  munusdocendi,  non  poffcprol-e- 
implerefuaspartes,nifi&  Regcs,&  Reginasaudeantlibereaggredi,&  intrepido fpirituinefci- 
licet  verbum Dei  tanmrnad  plebeos,vel  obfeuros  homines  rcftringatur ,  fedfubiiciat  libi  o- 
mnes  a  minimo  vfquc  ad  maximu  Fuit haud  dubie  hxc  prophetia non  parum  acerba  tarn  Re- 
gi quam  toti  populoifed  oportuit  Ieremiam  fuo  muneredefungi.  Et  hoc  etiam  fiiitneccffanii: 
quoniam  Rex  Ioakim,mater  etiam  eius purabatfaeri non  poffe,vtvnquamdetraherentur  ex  re- 
gali  folio.Iubet  l^itar  ipfis  defcendere,w  ijcere  ,hoc  eft,iubet  obliuifci  pnftinx  fux  magnitudinis. 
Neqiieenrfimpliciterhortaturipfosadpcenitentia,fedoftedit,quandoitaprxfraaifu'ntinfua 
fuperbii,inftarcillispoenaignominix:quiaDominusinuitosprofternct.Ergononeftexhorta- 
tio,qua  Propheta  ipfos erudiat:fed  cantiim  prxdicit  quodminime  putabant,nempc,fruftra  cCs 
gloriari  ,quia  p.mlo  poftDominus eos  non  fine probrodeiiciet .  Et  hoc  patet  exratione  ad- 
diix-Quoniain  defiendetjnquity  corona  decoris  veftri,  hoc  eft,  detrahetur  vobis  ex  altitudine  veftra, 
ex  eminentiis  veftris,vel  ex  capitibus. nam  nvtn  accipitur  etia  pro  Capite  interdum.  fed  alii  ex- 
ftimant,qucadmodum  flixi,hlcnotarifublimitatcs,&appofitiuedeiDdeadiungi  corona  illam 


IN    I  ER  EMI  AM.  ,IO 

magnificam.Egoomifcramvnurn(iiilifallor)quoddixerat  Propheta  dc  fuperbia,N;''M«///Vr;>/> 
Cr  hoc  in  arcanis,  Sec.  a  facie fuperbi.t  .Subiudmntlntcrprctes  a  facie  luperbix  veftrx,hqc  eft, 
propter  fupcrbiam,quaturgebantludxiipli.  Scd  ego  indiucrlam  partem  magis  incline).;  quod 
lcihcct  Propheta  loquatur de  fuperbia,vc  1  de  magnihea  potetia  hoftium,d  quibus  fibi  tunc  Iu- 
dxinihil  metuebant.Cuafi  ergo  tam  client  fccuri,dicit  Propheta ,  Ego  igitur  fcorlum  deflcbo, 
inquitj&animanicalaL'liryrnandolachrymabicur-.irnooci.ilusnicusdLrluetinlachryrriaspio- 
ptcrfuperbiam  hjftium,quxitavobiseiicontemptibilis.    Nunc  pergamus. 

19     Vrbes  Auftn  claufa;  funt ,  &  nemo  qui  apenat:uaduc"lus  cfl:,vc/ 

trjnfmigrauit ,  Iehudah  totus ,  tranflatus  eft  perf ecle  }perfcBior,ey  hoccsl^n 

totum  abdi£lus  ejl  in  captiuitatcm . 

Per  v>-£f*^K/rr.i/f.j  onirics  fere  mcelligunt  vrbes  TribusIehudah,cuiusportiovergcbat  ad 
Meridierm&exponunt  vrbes illasclauiumiri,quoniaeruntdefeitx  .dicuiuur  cnim  ape rtx  vr- 
bes quxfrcquentantur.  fed  hlcctiamcogor  aliudfcntire.  Pro  pne  igitur  acapiorrbes  Aufiri  pro 
^Egyptiacisvrbibus.lcimuscnim  ludxosillucipeftafTe  quoucsinftabattunuiltusab  Affyrns, 
vel  ohaldxis.  Q_K>ma  ergo  putabat  fibi  <€gyptu  effe  quali  afy li  inft.ir:  ideo  denuntiat  Prophe- 
ta cUitfumiri  omnes  Mas  vrbes,  nee  fore  qui  e<vs  4fer.i#P.<{\Vi£\  diccrct,  Dominus  vos  exel  udct,  atque 
arcebit  ab illo  pcrfugio.Nam  apcrtius  ccrte  loquutus  fuiffet  de  vrbilnis  Iehudah;  dcinde  cum 
clVet  IerofoIymXjfuiffct  hxc loq  uendi  ratio ambigua,&  quafi  contorta:&  pa ul 6  poft  loquetur 
de  Affynis.quosdicetSeptentrionales. Nunc  ergo  admonctipfos,  AEgypm  fore  lllisclaufanr. 
cumtamen  lperarent  fe  fore  illic  in  tuto,&  tolerabile  exilium  effe  illjs  quali  in  manu.Cum  ergo 
finite  cohderent  fe  receptum  iri  ab  AEgyptiis,Propheta  dicit  portas Misfire claufas.cjr  nerninem 
e /*.D/j/o>f  >qui  iplas  aperiat. nunc  fcquitur,Trrf</«c7«/f/?If/;fc^/;ro/«j',traduc:tuspcrftcle, hoc  eft, 
omnesin  Affyriamrriigrabitis,  &Babylone,qux  eft  SeptetrionaIisregio,quemadmodun>  po- 
fteaiequitur. 

zo  Leuateoculos  veftros,  &  afpicicevenfentes  ab  Aquilone.  Vbi 
grex  qui  datusfuerattibi?ouesdecoris  tin? 

Videmus  ergo  hie  conferri  inter le  AEgyptu,&  Chaldxatquafi  diccret  Propheta,Qupties 
aliquidvobisaffcrturdeGhaldxis,conuertitisoculosin  AEgyptum,  quafi  effct  illic  v  obis  tra- 
quillafedes .  atqui  Dcus  vos arcebit  ab acceffu  illius  perfugii:.yfrf^/«>p,^*a7f,inquit>hoftcs, 
qui  ex  aduerlaparte  vcniunt,nepc  a  Chaldxa.  Tollite  ergo  or«/w:quoniam  nimis  affixi  eiar  prx- 
i"cntifuxquicti:ideoiubetoc«/oifo//fyp,hoceft)!6giusafpicerc,quamfoliti  fint.Tandediat,rt» 
grex ',  quidMnsfuer.it  tibi?<y  cues  decoristui  5  Per  commiferationem  Propheta  fie  loquitur  .  Videt 
cnim  111  fpiritu  totam  terra  delerta:&  per  admiratione  quxrit,  Qmd  hoc  fibi  vult,grege  elTe  dif 
fipatum,qui  tibi  datusfuerat?(nam  alloquitur  populum  iub  periona  mulieris,vt  lxpe  alias.)  In 
fu mma,c6rirmat  quod  ante  dixir,nepe  fe  venturu  111  latebras,fi  populus  non  moueatur  eius  do- 
c"hina,vt  illic  fcorfum  deploret  cladenr.fedaliis  verbis,dum  innuit  ie  folum  effe  oculatum  .  alii 
enim  cxcuticbant:quia  Dcus  etia  abftulerat  illis mentem,& iudicium. Propheta  ergo  hlc  videt 
horrenda  vaftitate,qux  paulo  poft  futura  erat,&  ideo  quafi  attonitus  interrogat>vbina  fit  grex 
ille,quo  Dcus  locupletaueratterra?deinde,  vbi  fintouesan  quibus  fulgebatmagnificus  decor? 
Sequitur, 

zi  Quid  dices,c«m  vifitauerit  fuper  te?Et  tu,focc#,<tf<p7«,ck>cuifli, 
hoceft,ajfuefcaftt,i\los  fuper  te  duces  in  caput :  annon  dolores  apprehen- 
dent  te  tanquam  mulierem  parturientem? 

Quonia  videbat  Propheta  Iudxos  nondum  affici,longius  eos  vocat,&  proponit  illis  quod 
tuc  erat  incredibile,nempe  clade  illam,d  q  ua  putabat  ie  fuis  fub fidiis  facile  poffe  defendi.  Dicit 
ergo,  Quid  tunc  dices^nzm  ol  ftrepebant ,  &  fimulac  verbum  facere  cceperat  Icremias,  audaSer 
profiliebant  falfi  ductores,  &  vulgus  ctiam  ipfum  proterue  obganniebat.  Cum  ergo  tarn  petu- 
lantcr  obfifterent  Deo  &  eius  doftrinx,  figniricat  Propheta  veturum  tempus,  quo  obmutefcet 
prx  pudore:Quiddices,m<]\ni,tHncihoc  eft,  vos eftis nunc  nimium  gamili,  &:  Dcus  non  poteft  a 
vobis  impetrare aliqua  audientiam:  fed  compefcet  hanc  veftram  proteruia,  vb i hoftis  vos affli- 
xerit.Tantunde  valet  aclidicerct,Tuncnoneritveftrx  loquacitatitepus:quia  Dominus  com- 
primet  vos  lilentio.Quidam  hoc  ad  Deum  rcferunt,cw»i  vijttauerir.kd  potuis  debet  intelligi  de 
Chaldxis.nam  continuo poft adiungit,T»Vf)orf/7wf/^<»7'"^wEftquidemenallagcni;mcri, fed 
quxfatistritacftProphctis:cum  fingulannumcro  vritur,caput  ipfum  cxercitusrcfpicit:poftca 
vero  comprehedit  omnes  copias.  Quid  ergn  dices  cum  hoftis  te  vt/JV.irtcn'r^Poftea  addit,£?  tut.tmen, 
hoc  eft.fi  velisali6conferreculpa,ciim  A tTyriij&Chaldxi  teobruet.fruftraidconaberis.nam 
patcfx  cifti  illis  aditu.cr  «ff*e[eciftiivt  ejjent  duces  tui  in  caput  r««w,incjuit.  Na  multo  ante  ab  Ifrac- 
litis  acciti fuerant  Affyni :  dcinde  fcedus eontraxerant  Iudxi  cum  Chaldxis  aduerfus  Affy rios 

t.    ii. 


CAP.   XIII.  IO.   CAL     PR  AELECTIONES 

loa  uendi  paffim  trita  fit.Ergo  per  fimilitudinem  vcnti  Auftralis  Deus  fignificat  maxim  urn  im- 
pet'um  v indi&x fux:quafi dicei  et,  Etiam  fi  putet  ludxi  hrroam ,hb i  etTe  Itutioncm  in  terra  pro- 
rniil'a.decipihac  ftulu  opimune ,  quoniam  iummo  impetu  ipibs  Dcv.s  expeliet  ■  Et  comparat 
eos  ftipulx,dim  cameo  lacbircnt  ic  cffe  arbotes  plantatas  in  terra  ilia;  &  vidimus  paulosnti 
fuiiiequaii  Dei  manuplamatutdcdncncgerantviuamradicempictatis.  Oportuit  lgiturinftar 
fhpulx  lpl'oslongeprofligad.  Qnare,diicamusexhoc  loconon  abuti  Dei  tolerantia .  nam 
quanuisiuipendatpoenas,qua"sfumusmtriii,adtempusaliquod:vbitamcnvidctnospergerein 
fcelenbus,  tandem  dcfcendit  ad  lllud  vltimum,ncmpe  vtnos  tra&et  tanquam  defperatos,  abf- 
queylla  dementia.    Scquitur, 

z5     Haec  forstua,  portiomenfurarum  tuarumame,cIicitIehouah, 
quae  oblita  es  mei,  &  confiia  inmendacio. 

Non  dubium  eft  quin  Propheta  ludxis  eripcrevelit  inanem  fiduciam  ,qnafuperbiebant 
aduerhis  Deum,cum  tamcn  prctendcrent  ciusnomen,&  gratiam  .  Dicebant  feterram  illam  a- 
deptoseffe  iure  hxrediui  io, quoniam  promitTafuerat  patrieotum  Abrahx  :  hoc  quidem  ve- 
ruin  eratdicebant tcrram  illam  tffe  requiem  Dei,  &  id  habebant  a  Prophetis :  dicebant  Deum 
elTefuamhir!.ditatem,hocq.r-q-'.c   ratVerum.fedcum  perpcram  abutcrentur  Dd  nomine, 
ideoillis  exeunt  beriierfasUlas  \itaiuias.dicitigitur,H<fc/o>".jr>a.  Atqui  dicebant  ipfij  Cum 
Dt»t-%i,i    Duminusdiuids-iet  G^tcs',fors  eius  ceciditin  Ifrael.iicenim  loquitur  Mofes.  Ergo  cum  folerec 
arripere  Lntentiam  lilam.vt  Deum  pcftea  luderent,hic  Propheta  ex  oppofito  admoner , ftul- 
teeusconfidv-redeloite  ilia, quoniam  Deus  illos  abdicauerit,ncqueprofiliis  iamagnofcat, 
cuineffentdegeneres,acp:rndi.H(fc,inquit,f/i_/fl«r«4.Yidemus  fubeffc  antithefesin  hisver- 
bis.Deus  erat  forspopuli,&  hie  erat  viciffim  fors  Dei, queadmodum iam  citauimtis: eranthx- 
reditas  Dei,&  ia&abant  Dcum  e(Te  hxreditatem  fuam:terra  eratfymbolum,&  pignus  illius  hx- 
reditatis.  nunc  dim  Propheta ,  Hae  erit  tibifirs,portio  menfurarumtmrum  a  me .  Alludit  ad  anti- 
quum morem .  iblebant  enim  funibus  partiri  agros,&  prxdia,  quemadmodum  poftea  decem- 
pedis  v  G  font :  &  hodie  etiam  perricaf  vocamus ,  menfuras illas , qux  adhibcri folent  in  agris & 
prxdiis.  Nunc  ergo  tenemus  Prophets  confilium.Significat enim  Iudxosfruftra,&temeie,ac 
ftulte  gloriari,quod  D  jus  lit  jpforum  hxreditas:  quoniam  pro  filiisiam  ipfosnon  agnofcat.& 
fimul  dcnuntiat,longcaliamfortemiplisparatameffe,longe  etiam  aliam partem hxreditatis, 
nempe  vt  ciicht  ipfos  Deus  e  terra  promifia,quam  polluerant iuis fceleribus.  Ita  videmus,non 
eiTet^msre.ac  falib  prxtexendumDeinomen.  Nam  linos  dignatus  eft  in  populumeligcre,  vi- 
ciffim prxftjr:  da  eft  ci  fides:  &  fiabipfo  deficimus,haud  dubieeadem  lmputatis  merces  ncs 
minebit,quam  hlc  minatur  Icremias  fuis  popularibus .  Fruamur  ergo  fie  Deo,  &  Chrifto,&  c- 
rnnibusbenehciis,qux  nobis  per  Euangelium  obtulit,  vtnontimenda  lit  n  obis  hxc  vltio  ,quae 
Iudxiscontigit.  Adinngit  rationem:  Quia  oblita  es  wf/dnquit,©-  covfifa  es  in  meni.nio.  Per  men- 
dadumintelligir  Propheta  non  tantiim fuperftitiones  ,quibus  ie  lmplicuerar.t  Ludxi, fed  per- 
uerla  ilia  con  fidia,qux  captabant,cum  nunc  ad  itgy  ptios,nunc  ad  alios  impios  confugtrcnt,  vt 
op0OneretD.oeiufmodil"jb!idia.Namquctiesaliquidinftabatpericuli,putalatiibiinprom 
pmelTeremdiu,livel.t  :vptioshaberetpropitios,vel  Affyrios,velChaldxos.  Nomine igitur 
mendacd comprehends  Propheta  pcruerfus  illas  cogitationcs,cumvdlentfetueriaduerfus 
Deum,  qui  pot  erat  ipfos  fua  virtute  defendere,nili  ciim  necefTeeratpcenascxigcredeiplbrum 
fceleribus.  Hoc  igitur  danatleremiasinpopulo,  qtwdfpem  in  tnendaciopofnerit, hoc  &,  quod  fiti 
accerfmerit  hinc  inde  vanas  ftducias :  &  interea  non  relpexerit  ad  Deum  ,imo  putauerit  le  fore 
tutum,cum  Deus  effet infenfos .  &  ideoadiungit,T«  oblita  es  mei.  fieri  enim  non  poterat, 
vtludxi  falntem  pctcrcntvelab  ^yptiis,  velaliisprofanisgentibus,vd etiam abidolisfui?, 
nifiabicito  D;o .  li  enim  hoc  pro'-e  fuifTet  infixum  eorii  mentibus,  Deum  habere  curam  falu- 
tisipforum  ,hauddubiecontenti  fuiflenteius  prefidio  .Ergo hinc  potuit  ingratitudocorum 
conuinci ,  quod  ita  transfugerent  ad  fpes  vanas ,  8c  impias:  quia  hoc  erat  dcrogarc  tantundetn 
Deo,&  detrahere  ex  eiuspotentia,quafi  non  fufficcret  ad  eos  icruandos.  Nunc  fequitur, 

7.6  Et  etiam  ego  nudabo,vc/, difcooperiam, fimbrias  tuas  in  faciem  tu- 
am  Super  faciem  turn ,  &  a  fpicietur  ignominia  tua  ,poteft  etiam  in  preterite 
tempore  expomhicverfus :  fed  quoniam  vaticinium  efi  idco}non  infiflo  curicfc  in  ver- 
bis autinfyllabis:[cdfenjum  duntaxatrefoicio :  cjuamejuam  non  male  etiam  comtemetfi 
vertamus  in  tempore  pnetento^uafi Vropheta  de  re  iam  facia  difierat. 

Gotinuati"uado£crina:quodfcilicet  Deus  non  fineiuftifiimacaufa  tarn  fcuerus  fitaduerfus 
populu.Nequecni  poftu!andufuit,vtmitiusagcrct,cum  popuIus,eoreie<So,ficrapereturpoft 


IN    IEREMIAM.  ut 

▼anas  fiducia$.£^»  <7«o<7«f,inquit.nam  particula  6S denotataliquid mutuumiquafi  dlceret ,  Ego 
quoquevices;rncashabebo:nam  ratio mihicft in  manu. qua rncvlcil"car:quafidiccrct,ELOt'cta 
liabo  hanc  tuam  ingratkudine.-nam  ficutimecontepfifti,itaecoteexponaprobro  ,&.  ignomi- 
nix.fuerat  cnim  De'  indigne  fprctus  a  Iuda*is,cum  in  cius  locu  fubftkueret  /Egyptios>&  fua  ido 
la.potuit  ne  tnaiore  ignominia  ab  illis  aftici,cum  eius  gloria  tranfferret  ad  irr  pics ,  &  ad  l"ua  ti- 
gmenta? Vidcmus ergo  pondus fubelTe in hac particula  Ci  cum  dick,£go  quoquemdabo,  vcl  dif» 
cooperiam./wtr;'<«  tHas/hperfaciem  tiunt,hoc  eft,reiiciam  fimbrias  tuas  i'l  iptr  facicin  tuam.  Ha*c 
ratio  loqucndi  fxpeoccurrit  apud  Prophctas,  quemadmodumiam  e:;polui,('ignincatrtte»c- 
repudenda:quemadmodumfnmpudicami;lierdamnetur  adhocdedecusfuftitiendum,nernpe 
vtveftibusreie&is,trahatur  in  publicum, ita  vt  omncsabhorre.-mta  tarn  fcedo'.pc£taculo,&  pu 
dendo.Dcus,quemadmodumantevidimus,!ocumaiki  tencbatinpopuloillo.  Cum  ergo  fuif- 
fet tarn improbe  contemptus,nunc  dick  hanc  vltionem  fibi efle  in  promptu,  vt  rciiciat  iuper  fa 
ciem  populi  rlmbrias-.vt  lcilket  ignominia,vel  turpitudo  appareat  in  panibus  pudetidis.  Po- 
fteafequitur, 

xy  Achilteria  tua,  &  hinnitus  tuos,  cogitationem  fcortation is  tux 
fupermontes  in  agrovidi,  abominationes  tuas;v£tibikrufalem;non 
mundaberispofthac?quoufqueadhuc? 

Hlcpluribus  verbis  exequitur  Propheta  quod  ante  dixi,nempepopuluiuflepuniria  t)co, 
Si  quidem  ita  grauitcr,q  uoniam  non  vno  in  genere  Deum  prouocauerat,  vt  diximus,  fed  dju  & 
obftinate  pcrftkerat  in  luis  lceleribus .  Porro  cum  varia:  eflent  fcelcrum  fpecies,  Propheta 
nonenumeratomneshoc  loco,  nam  alibi  vidimus  fuiffe  non  tantum  deditos  fuperftkionibus» 
fed  etiam fuiffe &  fcortatores,&  ebriofos,&  addi&os  rapinis  &  violentiisiveriim  h!c  tantum  de 
fuperftkionibus  ipforumloquitur.  quod  fcilicet  rcte&o  Deo, fecuti fuerint  fua idola.  Nan,  per 
adulteriahauddubie  mctaphorice  lignihcatidololatrias.  neque  enimhlc  loquitur  de  fcorta- 
tione,qii2  tamen  nimium  regnabat  in  populo  illo:fed  tantum  accufat  populum,quiadefcmerat 
adimpios,  &peruerfos  cultus .  Et  hucetiam  fpedat  quod  addit ,  Hinnitus  tuns,  nam  alibi  etiam 
fcimushacfimilitudineprobroieexprimifuriofum ilium impetum  ,quo  rapicbantur  Iudanad 
fua  ngmenta.figniricat  quidem  interdumexultaretnamverbur-.^nv  eft  E.vultare. fed  hic,q  uem- 
admodum  etiam  cap.  8.  vidimus,accipitur  pro  hinnitu. Dick zr$>o,b.dulterMtutt)&hinmtustuts. 
hoc  autem  longe  turpius  eft,quam  fi  dixiflet  cupiditates.  Scimus  enim  exaggerari  hac  compara- 
tione  crimen:qu6d  fcilicet  non  veiana  modo  &.  tantum  humana  intcmperie  flagrarent,quem- 
admodum adulteri poft  fcorta fua feruntur.fed  quod eflent  fknilcs  equis,vel  taiuis.  Adnl/eyia iM 
gitur  / »4,C!T  hinnitus /«o*.deinde,  cogitationem,  inquit, fcortaiionrs  tua  .  nam  ri£  ?  hlc  accipitur  pro 
Cogkatione:&  hxc  eft  propria  vocis  fignificatic. accipitur  quidem  fa*pe  in  malam  partem  :led 
nondubko,quinProph.hiccoloremabftergerevoluerk,quofefucabantIuda'i,cum  dicerent 
fibi  in  animo  efie,colere  Deum,quamuis  multos  ritus  cumularent ,  qui  non  erant  in  Lege  prx- 
fcripti.  Propheta  igitur  hie  etia  magis  ipfos  vrget,quod  fcilicet  intusfintpleni  impudickia:qua- 
fi  diceret ,  Non  tantum  de  apertis  flagkiis  vos  accufo,  fed  intus  feruttis  libidine:  quia  impktas 
fie  occupatomnesfenfusveftros,vt  Deusnullo  fit  apud  vos  loco. quemadmodummulierimpu 
dica  nihil  aliudcogkatquamipurcosfiiosamores,  &rapitur  poft  fuosadulteros:fic  etiam  vos 
prorfus  addi&i  eftis  veftris  fcortationibus .  Qmdam  legunt  feorfum ,  &  dicunt  in  nominatiuo 
cafu,Adulteriatua,&hinnitustui,&cogkatioicortatior.istua;fupermontes.pofteaaddk,lK<t- 
grovididbomi'iationestuas.  fed  mihi  magis  probatur  perpetuus  contextus:kacomprehedo  omnia 
fub  verbo  WN"i  .  kdulteria  igitur  tua-,£? hinnitus  tuos,cogitationem  fcortation/'s  tutfuper  monies  in  a- 
gro  vidi,abomiriitiones  ftfrftf-.appofitiue  lego  hoc  poftrqmum.Hic  autem  inducit  Propheta  Deum 
loquentem,ne  tergiucrlenturIud£i,atqueicexcufent.ergooftendkDcum,cuiuspropriumrnu 
nus  eft  fcrutari,&  excutcre  corda,elTe  idoneum  iudicem.  Dicit  autem,  Super  colles,  ©■  in  «gro!ci~ 
mus  tunc  altaria  fuifle  erecta  in  collibus :  nam  in  lucis  putabant  melius  coli  Deum,  &  idco  ni.il- 
lus  eratlucus,nullafylua,imo  fere  nulla  arboi in  qua  non  imaginarentur  aliquiddiuinuni.Ha^c 
ratio  eft ,  cur  Propheta  dicat  abominationes eorutnfniJ]'eyijks a  Deo  tM> in  collil us  quam  in ph.nitie. 
Adiungk^m.-quafi  diceret  iam  non  fufficerc  iplis  colles ad  peruerfos  cultus,  vbi  profar.et  ve- 
rum  Deicultum,  fed  etiam  pianos  agros  repleri  iifdem  abominationibus .  Nunc  ergo  tenemus- 
fummam  huius  do&rina::qu6d  fcilicet  fruftra  Iudsi  cauillis  elabi.  ftudeant,quando  ex  aduerfo 
pronuntiat  Deus  fe vidi/]hqua.(i  diceret,Definite  afferre  in  medium  veftras  excufationes:  ego  e- 
nim  quicquid  adduxcritis  non  admittam,  quia  res  a  me  iam  eft  cognita.  Pronuntiat  autem  efle 
*bominationes,c\cinc\e,adtdteria,Grbinnitus\tanc\e adiungk,^* tibileritfulem.  Hie  confirmat  Pro- 
pheta ,  quod  ante  vidimus ,  nempe  Iudxos  non  habere  caufam  iufta?  querimonia? :  quia  fcilicet 
Deumnimisprouocauerant.ergoharc  particula  /•'/fignincat  iam  exkiofuoiufie  efle  addi&os. 


Capitt  J. 


CAP.   XIIII.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

Pofteaquasrit,  \nmnqtnim  rtfpifcent ?  Qjanquam  autem  vari&exponitur  poftrema  ha:c  pars 
verius:&  n,clcioan  pocenthodieexpsdiri:  tamen  ego breuiter  fenfum perftnngam .  Hieroi.y- 
mus  vidctur  legifte  ,'nnn  Poft  me  :Non ergo  redibis port  mc?  quad  Deus  hie horran  velltt 
Iud£Os,vr  tandem  ad  ipiumredeant,quiaparatus  efletad  reconciliationem  .  Sed  quoniam  eft 
fimpliciter,  vjnje ,  &  potuit  legereiine  punc"r.is,ideo  non  difcedam a recepta  le&ione  .  Sed ia 
fequcntibus  ctum  eft  alia  difficultas :  quia  variant  interpretes  in  voce  ny  <no,  hoc  eft,  Quo ui- 
que adhuc?  Qjjpcunquemodoacciperelibeatjfatisrefellit  opinionem  Hicronymi,quod  mi- 
ni exciderat ,  nempe  quod impropria effet  ilia maledi&io , 8c  ablurda :  Vx  ubi  Icrufalem ;  non 
mundabens  toft  me:quid  enim  id  fibi  veiletc  Ergo  needle  eft  ka  legere,vt  habent  omnes  codi- 
ces: Non  mundibfris  potlluci  hoc  cft,tandem?quidam  ramen  aftirmatiue  legur.t,Non  mundabe- 
ris pofthac,quaiididum  effcf.Tu non  potensmundari,nili  cum te eiecero in exdium.Sed kn- 
fusillenimistftar°utus,meoiudicio.  Simpliciterigituraccipio,IerM/.i/<w,Bo»  rmnd-iherispoSU 
Jud  zrquoufqtteadbiK  ?  qui'.i  Deus  iterum  arguerct  duritiem  populi  ,c;uen-,admodum  vu  e  ai  - 
guit .  Dicit  ergo,  Non  mvndaberis  undent* nam  "i?,accipio  pro  Tandem. Poftea fcqdtur  ampll* 
hcatio  IV  'JIO,  Q^pufquc  adhuc ?  hoc  eft,non  fades vnquam  fincm?&  nonpotero  ho<  ra jj  m 
absteimpttrare,  cum  toties te exhorter,&  cum  videas  mcnonTaccrehortandirineni?  quouf- 
que  tandem  ifta  tua  obftuuuia  me  arcebit ,  vt  non  pofTim  te  vllis fanis  monitionibus  lubigcreJ 
hzc  eft  iumma. 

PrECATIO. 

Dacmtiipotens  T)eus>cptdndonosfcniclpurgafli  vnigeniti  Filij  tui/dngiane  inhunc 
finan^t  te  \era  cordis  pietate  colamus,  delude  \tjhdeamus  etiam  vitam  noslr:.  m  com- 
ponerc  adregulam  lufutice  twe ,  "vtmemores  noftra  vocations  fichbi  nos  probare  co  e- 
mufyfio  nomen  tuimt  per  nos  glorificetur:  tfprocul  Were  iujsis  omnibus  pollutionibus, 
retincamus fimphcem  cultum  tuum,  atque  itafub  \erbo  tuo  nos  conhncamus,  ne  abnpia- 
murpojl  vatiitates,  &  impias fuperftitiones  mundi  huius}<&  pergamus  ad  cum  J  copum, 
quern  nobis  proponere  dignatus  es  3  donee  tandem  colligamurin  regtmm  illlad  tuum  c<s- 
lejle,  in  cpiojruamur  hcercditate,  quam  nobis pepent  idem  vnigenitus  Filius  tuus ,  A- 
men. 

CAPVT     DECIMVMQJARTVM. 

||^^©Vod  fuic  verbum  Iehous  adleremiamfuper  verbis  prolii- 
bitionum. 

Qjanquam  non  exprimit  Propheta  fibi  fuifle  diiiinituspra?di&um  quod  nondum  accide- 
rat,poteft  tamen  facile  colligiprobabiliratione,ft.iiiTevaticinium,  quod  ipeitaret ad  futurum 
tempus.  De  hac fterilkate nihil  legitur in facra hiftoria.  Dubmm tamen nun  eft,quir,  Deusm- 
folito  modoludxos  affluent,  quemadmodumprius  contigerat  tempore  A«.hab.  Cum  ergo 
inftaret  liccitas,vnde  futura  eratgrauispenuria,  voluit  ante  ten,  pushoc  prsdi&um  Iid.Tis ,  vt 
fentirent  non  fortuito  hanc  iiccitatemcontigifle,fed  efle  lignum  vindi&x  Dei .  Et  lcimusquo 
ties  aliquid  aduerti  comingit,caufasqua:ri  in  mundo,ita  vt  nemo  fere  manure  pert  utitntis  rel- 
piciat.  Vbi  autem  annus  eft  lterilis,coniulimusaurologiam  ,&putamushoctiericxconcuriu 
ftellarum:itaiudicium  Dei nobiseuanefcit.  Cum  ergo  tot  obftaculai5biringanthoniines,qi'» 
ipfosimpedianta  confideiandoiudicio  Dei,  neccfTe  fait,  antequam  fterilitas,  cuius  hie  fit  nicn 
tio, accideret ,  Prophetam  apeneconcionari,  &  rem  ipfam  qualidigito  cftenderc,  quar.uis 
adhuc  eflet  abicondita .  Dicit  crspfermonem  Deijibi  fuifle  d.ttum  [*[>er  Jet  mo;  i'  tis  prohibiucnum . 
Q^unquam  13T figniheat  rem,&negotium,vtiatislcitur  .vidcturtanicnhicnotan  mutuus 
retpedus  internal  verbum  Dei, &  anai. dicit enim,n'nv-n''n3''I?y.  quoniam  ieilicet  LucUei  do 
illafterilitate  muttos  l'ermones  vitro  citroque inter  ie  habercnt,quen  admodum  fieri folrr:  v  i 
aliquidrarum,&inopinatunobiscontingit,quifquefuam  lententia profert.atqui  Pioph.vir- 
bumlehous  opponithominumicrmonibusiquaGdiceretjPoftquahincindequxiicrintreiiu- 
\\x  il!ius  caufas,tamen hanc  effe  vna:quod ieilicet  Deus  pcenas esigcrc  vellet  dc  ipioi  u  feel i  ri- 
bus.  Probibitionesnominat fterilitate-.quia  quanuis  momento  poffit  pcrderc,ac  corrump^rt  Deus 
qnicquid ad maturitatemiamperuenit,vttamenoftendatfepra:fto habere  omnia ekmenta  ad 
Ofes  i.  ii.  obfequium,retinetcxlum  cumita  placet;  &  ideodieit.Iii  illadie  exapdiet caelum terra,&  terra 
21-  exaudietfegcte,&fegesexaudiet  homines. Nam  quiahicordo  nobis  ante  oculospontuseft,he- 

ciaoii 


-f 
IN     tEREMIAM.  ll} 

linon  potcft  quoties  efurimus.quin  oculinoftri  ad  triticG,&  pane  fe  conuci  rant.atqui  non  naf- 
citurtriticum.niti  ex  terra;  fcccunditate:  terra  autemnonpeteft  ex  feq^icqua  gignerc,  hifi  fuc- 
cum,&  vigoreme  cxlotrahat.lic  etiam  ex  aducrfo  dicit,  Dabo  vobis  cxlura  xneum,  &  tcrram  I-<«,'M<r. 
ferream.Videmu5ergorationemhiiiusvocis,cumP>e/;»fc*/w/fjProphctanoniinat  liccrtatccx-  »*• 
li,&terrx  ftcrilitatcnv.  quia  terra  quodammodo  vilcera  ilia  nobis  apent,  turn  gignitfrus;cs  in 
alimcnta noftra:cxlum etiam fele diffundit,cum inde pluuia fluu ad ter ra irngandam  .fie etiam 
Dcus  caelum  8c  terranicohibetAclauditliberaHtateillamjitavt  adnosnon  perucniat.  Nunc 
fequitur, 

r  Luxic  Iehudah,  &  porta:  eius  debilitate  funt,  \el Mipatce}obtcne- 
bratifunt  in  cer ra:rcferimtquidam  ad  pottos, fed malo  ad  homines  referre:  &  cla- 
mor Ierufalem  afcendit: 

i  Et  Proceres  eorum}hocesl,  quipollcntdigmtate, mifcrunt  rnlnoreSj hoc 
eSiJbomines  pkbeios^  mercerianos^ad  aejuas.vencrunt  ad  ciflernas,non  in- 
uenerunt  aquas  j  reuerfi  funt  cum  vafis  inznibus  }\clmterfajuvt  vafa  co- 
rum  w#rf,conhifi  funt,&  erubuerunt,&  operuerunt  caput  fuum. 

Prophetahis  verbis fignificat /ore  tantampenuria,qux  fitapcrtum  &  illuftre  f<e,num  vin- 
di&x  Dei. nam  ii  vlitatis  modisnos  Deiis  puniat,plerumque  referimus  hoc  ad  fortuitos  calust 
&  dubolus  etiam  fern  per  occupat  metes  noftras  in  caufis  inferioribus.Ergo  Prophcta  hie  pro- 
nuntiat  non  polTe  rem  iniolitamadfcribinaturalibuscaufis,vt  terra  in  tantam  pcnuiiam  inci- 
dat,fedeffe  extraordinarium  aliquodiudicifi  Dei.hxc  ratio  eft,curtot  riguris  vtatur .  Poterat 
quidem  vno  verbo  exprimeregrauiisimam  fore  in  terra  fame:  led  vix  centelimus  quifque  fuif- 
fet  motus  Gmpliciillo lermone .  Propheta igitur  vt  corrigeret  ftuporcm.vchemenuorc ftylo  v- 
fus  eft/ideo  dicit,Z»x;V  iWWAQuanquam  de  futuro  tempore  verba  facit,  more  ramen  i'uo  & 
aliorum,prxtcritumtempusvi"urpatcertitudiniscaufa:fignificat  tame  lucrum  fore  in  Iehudah. 
PoR.ez,Port*eiut,inc[uh,debilitdt*  funt,\e\  diffipatx.fynecdochc  eft  in  nomine  Portarum:vrbe$ 
cnimdefignat  .  Sed  cumiudiciafolerentexerceriin  portis,  &  illiceffent  frequentes  hominum 
conuentus,ideo  dicit  portasredigendaseffe  in  folitud.inem,itavt  vix  vnufquiipiaillicappareat. 
Tertio  adiungit,  Obtenebrati  funt  ad  tenant,  vel  affc&i  funt  moerore,per  tranfiationem:  propria 
tame  hxc  eft  ver bi  (ignihcatio,qu6d  obtenebrati  effint  •.dicit,ad  remwr.quafi  diceret  fie  proiL&& 
iri  vtiaceantin  puluere,nequeaudeantattollcrecapita,neque  etiam  poffinr.inediafcilicet  acfa 
Bie  attriti.  Videmus  ergo  quid  intelligat,nempe  tantam  fore  penuriam,vt  homines proftrati  de- 
cumbant,&  quodammodo quxrant  fibi tenebras:quemadmodum  fieri folet,vbi  lucem  fu°  iran 
do  proni  in  terram  iacemus:teftamur  enim  tunc  nos  frui  nolle  communi  luce,quia  nobis  odio- 
fafit.Ethincclariuselicercpoirumusquoddixi,nempeProphetamvchementer  ftylumattol- 
lere,quo  magisludxosafrlciat.dumagnofcunt  non  fieri  hoc  naturalialiqua  vel  communi  cau- 
fa,quod  terra  tam  fteriliseft,t*ed  ciTe  lignum  vindiftx  Dei.Poftca  adiungit,C/<ww  Ierufalem  af- 
cendit.Hic  exprimit  defperationem :  nam  in  rebus  dubiis  folemus  dehberare ,  &  excogitare  re- 
media.vbiautemdeftituimurconfilicneclpesvllanobisapparctjtuncperrumpimusinclamo- 
res .  Videmus  ergo  hoc  poni  tanqua  lignum  extremx  defperationis:quodj?/7/ff  t  clamor  lerofily- 
m*  afcendef.qim  non  habebunt  locu  querimonix,vt  curas  fuas,  &  doloresf  quifque  in  find  pro- 
ximiftiiexoneret,fedomncseiulabunt.Pofteafubiicit,,PrecfrfJfoy«w»«'/^»f/)/^f/oirfrfrf^«<^. 
Aliquid  etiam  infolitum  volurt  Propheta  notare:  quod  fcilicetmagni ,  quiauthoritateprxditi 
crunt,vulgusimpellent,&  cogent  ad  hauriendam  aquam.7W/'/f runt  ergo,inquit,pro  impcrio  fci- 
licet>quipoterantaliisprxcipere,w//fr«n/f()iri^4^«<«:vf»frJ<«/jinquit)rf</ay?f>'ff<tj(pcrc1ajintel- 
ligitfoffas  prof  undiores)hoc  eft,ww«n<  ad  puteos:aliivertutCifternas. Sed  quod  adfummam 
reipevtinet,nondubium  eft,quinProphetafignificctventuroseflead  putcos  profundilfimos, 
quemadmodum  fieri  lolet  in  magna  ficcitate.  namarefcuntintcrdum  multifontes,putei  etiam 
inexcellofiti/edinvallibusmanetaliquidhumoris-.ideoillicfolethauririaqux-.deindefunt  a- 
liquiputeiex  quibusaqua  perpctu6fcaturit,neqHe  vnquam  exhauritur  illafertilitas.  Voluiti- 
gitur  Propheta  notare  tales  puteos.  Venerunt  ergo,inquit,<«//>8/m,quibusputabant  polTc  fibi 
aqua  fuliminiftrari.dicit,No»  inuenerunt  aquas-,reuerfifunt  cum  vafisjitis  inanibus,zut  vacuis.  Nunc 
perfpicimus  quod  dixi,nempe  Propheta  hie  coargucre  ftuporis  Iudxos,q  nod  non  fentiant  Dcu 
libielTeinfeftum,vbinaturx  ordo,quiperpetu6flueredcbebat,ficdcficit.Sxpccontinguntfic- 
citates,quasinplerifquclocisfcquituraquarumdefecl:us.verum  vbinullusputeusaquam  fug- 
gerit,vbi  etiam  inlocis  humidiffimis  ncs,utta  quidem  reperitur  ,hinc  colligercopoittt,Dcum 
maledixilTe  populo ,  qui  nufquam  reperit  potum:  nulla  enim  in  parte  Deus  liberalius  cgit  cum 
mundo,quam  in  potu.Iam  nonagitur  de  vino:fed  videmus  vt  fontes  fpontepafilm  fcaturianf. 


CAP-    XI1IL  iO.    CAL.    PR  AEL-E'CTIONES 

deinde  vt fluuii perluftrent  regionesr.  adhxc putej  induftria  hominum  fodiuntur : funf.  etiam  ci- 
fternX.iiiquibiisaffcniaturplLiuiad'ifortelocusaliquishtaridior.  Vbiautenequein  cifternis 
quicqium  eft  rdiduum,&  fontes  etiam  iplipotumdencgantdiinc  certe  cognofcitur  extraordi- 

naria  Dei  v  indi£la:quod  hie  expnirtere  voluit  Ieremias .  ideo  dicit  confttfosfitijje,  erubuijj'e ,  &  coo- 

peruifle  caput /mm.    Iam  kquitur, 

4  Propter  terram  ^i^m^cotritam^elfcijfamicumenimycrbumhocpro- 
pncf&mficctcontererefion  dubito  qmn  Vropheta  hie  terram  vclpuluemlentam,\elco)i- 
cifamfvmficetQiiii  non  fine  pluuia  in  terra,  confufi  funt  agncola; ,vcl pu« 
defa&ifunt:  repetitilkd  verbum  *w3  &  cooperuerunt  caput  (uum,etiatadem 

dtciioncm  re  petit* 

i  Dixcrat  Propheta,Etiam  fitotum  vulgusad  aquas  mittaiur,tamennufquarn  repertum  hi: 

iam  adiuhgit  idem  de  agi"icolis-.P«^Je«/,uiquit,4ffr»«/*,^«»4  terra  inpuluerem vertetur,  8c  Deus 
iplamcontcret.nam  vbicxlumfuppeditat  aliquidfucci>terrahocmcdo  ioliditatemluam  re- 
tmet:fedm°rauiftimo  xftu  videmus  vt  terraqua(iliquefcatinpulucrem,pcrindeacfiin  mor- 
tario  puluis  effet  attntus.  Propter  terram,  inqutt,affiiftam,  quia  non  ett  pluuia-,pud<fient  agricoU ,  & 
cooperient  caput  /i««n,nempe  quia  mceror  non  tantum  ipfos  conftringet,  fed  etiam  incutict  pudo- 
rem,iuvtlucemfugiant,&confpec~r.um  hominum.  Hxc  omnia  tendunt  in  eundemfine,  vtfen- 
tiant  Iudx t  non  fortuito  le  carere  aquis,ted  quia  Deus  terras  jpfor  urn  maledixer it,  ne  potu  iug- 
gercret,etiam  pro  communi  ratione  naturx.      Scquitur, 

5  Quin  etiam  cer ua  in  agro  peperit ,  Sc  deferuit ,  nempe fcetumfumn: 
quia  non  fuit  herba. 

6  Et  onagri  fteteru  nt  fuper  excelfa  (diximus  de  hoc  nomine) fuper labia ,  vc/ 
ew/W»ftd5,vc/r/^,traxeruntvecum,/wwyfr«^,{icutferpentes;defccerunt 
oculieorum,quia  non  fuit  herba;v/tf#r  alio  nomine ,pofuerat*v*  priusjiuncpo  - 
nitzvVyjed  eodemfenfu. 

Iam  ad  bruta  quoque  animalia  defcenditleremiasiha&enus  dixithomines fore  fiticulofos, 
deinde  terram  ipt'am,ita  vtattonitifintagricolx.  nunc  dicit  etiam  onagros&ceruas  fore  con- 
fortes  huius  inopix;  Cerua,inquix,peperit  in  <<gn>>quod  fieri  non  foler.  fed  dicit  tantam  fore  penu- 
riam,vt  cerux  proliliant  vfque  ad  loca  plana.fcimus  ceruas  errare  in  locis  folitariis,&  illic  qux- 
rere  fuurri  pabul  um>&  non  ita  fe  proiicere:  quia  ingenita  eft  illis  timiditas ,  ne  fe  exponant  peri- 
culo. Dicit  autem,Gerux  ipfx,qux  grauidx  erunt ,  cogentur  turn  venire  in  agros  prx  fame ,  & 
illic  pariimt,deindcaufugient.atquiprxfcrunt  foetus  fuosproprixvitx.SedPropheta  hie  often 
dit  prodigium  fore  in  ilia  Dei  vindi&a,  qux  inftabat,ne  Iudxiignorent  &  cxlum,  &  terram,& 
omnia  elcmenta  armari  a  Deo ,  quoniam  ita  meriti  fint .  Quinetiam  pariet,mc[uit,cerua  in  agro: 
dcinde^J efiret  fcetum  [itum.  cur  autcm  pariet  in  agro?  nempc  quia  non  repcriet  in  montibus,  &  in 
fyluis,& in  folitis  piicuisherbam .  idem  etiam  de  on^Tisaddit^Onagrtfteterunt  fuperrupeSyin- 
quiv.SctumenCcimus  hoc  animal  perferre  diuinediam.fed  Propheta,quemadmodumdixi,ofle 
defe  voluit  perfpicuas  fore  notas  vindi&x  Dei  in  ilia  penuria.S teterunt  ergo  onagri  fuper  rupes, or 
Mine  hauferunt  ventam  tanquamfirpentes.quia  magnus  eft  ardor  in  lerpentibus  propter  calorem 
internum.coguntur  venium  haurire,  vt  temperentinterioremxftum,quo  vruntur.  Dicit  Pro- 
pheta  onagrosfurefrmibs  ferpentibia ,  quia  vrcntur.inquit,  longa  fame,  vt  quxrant  cibum  in  ipfo 
vento,velrclpiratione.Tandeiubiicit,Df/<,cf>'«»f  oc*4' ««<«»,  y«w  »«//.* ffiffccrfcit.  Nunctencmus 
fummam  huius  vaticinii:  voluit  fcilicet  Deus  non  tantum  Iudxisprxdici  quod  futurum  paulo 
poft  crat,fed etiam  monftrari  quali  digito  fuam  vindiftam  ,ne  pro  morefuo  ad  caufas  inferio- 
rs le  cqnferrentrfed fcirent fe iuftas poenas fcelerum  dare >  quoniam prodigiofa  erat  ilia  penu- 
ria,  vtpote qux  modum  naturx excederet.    Nunc  fequitur, 

7  Si  iniquitates  noftrx  teftificatur  contra  nos  Iehouah ,  fac  propter 
nomen  tuum :  quia  multiplicata?  funt  auerfiones  noltrae,  in  te  federa- 
te egim  us. 

Non  dubium  eft,quin  Propheta  hie  hortari  volueritludxos  fuoexemplo  ad  veniam  de- 

precandiirs 


IN   I  ERE  MIA  M.  „4 

prccandam:nequc  tamen  fufccpit  in  fc  ita  aliorum  perfonam,acfi  immunis  effet  ab  omniculpa. 
NequeenimiuftioreratqiiamDanicl,quitanic,vtvidinuis,tcftaturfenonpopuInantuni,ud  Du»-pA$ 
propria  eriam  pcccata  confclTum  cl?e  coram  Deo.Icrcmias  ctiam quaniusnon  effct  ex  Da  con 
temptonbus,vcl  prufanis  illis,qui  ita  iram  Dei  prouocaueranr,  tamen  quia  THUS  erat  ex  pepu- 
lo,  coniunxit  fc  cum  reliquis:  ldque  fecit  finceroaffc<ftu,non  per  fimulauone.  Atqui  potcrat  ra- 
citas  preccs  concipcre  domi  iux-.cur  ergo  hanc  precandi  formam  prom  u/gau«?cur  voluit  qua- 
fi publicistalnilisconfignaii?nempevtpopulum,qucmadmodumiamd^ 
plo.vt  omnes  fuppliciterad  Dei  mifcricordiam  confugerent ,  8c  pcterent lcclcrum  luorum  ve- 
niam. hoc  igitur  fuit  Prophetxconlilium.  Itavidemusvaticinium  defuturafame,&  penuria 
fuilie  editum,vt  populus  lrx  Dei  obuiam  iret  per  pcenitentiam.fcimus  enim  etiam  il  Deus  gla- 
dium  arripucrir,poffe  tamen  placari,vt  eft  naturaexorabilis.deinde  file  finiseft  omnium  vatici- 
niorum,vt  pixueniau  homines  c5lchiiiorumfcelerum,pr£eueniantride,&poenitentiaexirium* 
quod  llhs  inft  at.  N unc  ergo  tencmus  Prophetx  coniilium  in  hoc  loco,  primuro  dicit  ,  Etiam  ft 
iniquities  noflrx  tefiifiatntur. wevbum  iljy  propria  fignificatrcfpondere:icdaccipituretiam  pi  o 
Teftiricari,licuti hoc  loco:  Domine,inquit,hicnon  eftcurlitigemustecum,vele.xpoftulemus, 
vcl  quxramus  cur  tarn  feuere  nobifcum  agas:faceftant  omnes  excufationeswatn  peccatanojlra  te- 
frfic.tntur  contra  nos-\\oc  eft,etiam  li  neque  Angeli,nequehominesnosaccufent,tamcn  confeien- 
tunobisfufricitadnosdamnandos.  quomodo enim iniquitatesnoftrx contra  nosteftiheacur? 
nempe  vbi  fentimus  nos  effe  obnoxios  iudicio  Dei,&  teneri  certo  reatu .  quantum  ad  reprobos 
ip.Ait.iniquitateseorum  clamancin  cxlum,  ficutide  Sodomadicitur.  Sed  Propheta  hie  vide-  '"•l8'10' 
turaliquid  plus  velleexprimere,  nempe quodludxi  nonpoffentfubterfugere,quinfatercntur 
fc  dignos  interitu  .dicitiam,  Propter  nomen  tuum  facias .  Videmus  vt initio  Propheta le  &  totum 
populum  condemnet :  quafi  diceret ,  Domine  li  nos  ad  dicendam  caufam  cites,  nihil  melius  eft, 
quam  nos  damnari  ore proprio :  nam  iniquitates  noftrx  ad  damnacionem  fufiiciunt .  quid  igi- 

turreftat?hocvnumremediumfumitPropheta,vtDcus  propter  nomen  fuum  populumferuet: 
quafi  diceret,In  nobis  reperiemus  tantUm  damnations  materianv.pete  igitur  a  tcipfo,Vt  nos  ab- 
foluas:quoniam  quandiu  nos  relpicies,necefTe  eft  vt  nos  abomineris,&  ita  fis  rigidus  iudex. er- 
go definas  de  nobis  q uxrere,&  nos  vocare  ad  rationem .  tu  igitur  mutuare  a  teipfo,inq uit,  vt  no 
bisparcas  Po(lca.addit,Qi*iami(ltiplicat/ifut}t  atterfiones  noftrx,Q- in te federate egimus .His  verbis 
oftendit  Propheta  fe  non  defun&one  tantum ,  vt  hypocritx  folent ,  fateri  peccata ,  fed  ferio  a- 
gnofcere q uot modis  rei  effent Iudxi,  U  Dominus iure  cum  ipfis  agere  vellet .  Nunc  q uia tene- 
mus  fummam  verborum  ,dilcamusex  hoc  loco :  non  aliam  effe  rationem  placandi  Dei,  nifi  vt 
propter  nomen  luum  nobis  fit  propitius .  Et  hac  docixina  refellitur  quicquid  ftulte  ncfti  minus 
quamfuperbe' commentifunt  Papiftxdelatiifa&ionibusJciuntquidemfibi  opus  effe  Dei  mi- 
fericordiamemo  enim  tarn  exexcatus  eft  in  Papatu,qui  non  fentiat  arcanos  morfus  proprix  con 
fcientix.  ita  fan£t,uliilli,qui  Angelica  perfe&ionemfibi  arrogant,  tamen  coarguuntur  a  feipfis,; 
&  neceftitate  vrgentur  ad  petendam  veniam:  fed  interea  obtrudunt  Deo  fuas  fatiffactiones ,  & 
opera  iupererogationis,quibuscornpefentfuapeccata,&  itaferedimantexmanuDei.  Hlcau- 
temeft  infignis  locusadrefutandurnilluddiaholicum  delyrium,vbi  Propheta  nomen  Dei  fta- 
tuit  in  medio:qua'i  diceret  har.c  lolam  effe  rationem,qua  redire  poffimuscum  Deo  in  gratiam, 
&  confequi  vt  nos  fibi  reconci1iet,nempe,w/i«'.*f  propter  nomen  jiwm,hoc  eft,vt  a  fcipfo  caufam 
mifericordix  fumat,quia  nulla  in  nobis  repenet.nam  fi  de  feipfo  hoc  prxdicat  Ieremias ,  &  non 
n£r.e,cuius  nunc  dementia  erit,tantum  nobis  arrogare,vt  Deo  aliquid  afferat  quifqua  noftrum* 
quo  point  ad  milericordiam  prouocari  ?  Sciamus  ergo ,  Deum ignolccrepeccatis noftris,non 
refpe&u  vllius  compenfationis,fed  tantum  quia  in  feipfo  fatis  habet  caufx,  vt  nomen  fuum  glo1 
nricet.     lam  fcquitur  clarior  expolitio,  &  confirmatio  huius  fentcntix, 

8  Spes  iCriQl^yclexpeStatio:  (rop  cftexpcElare)(er\ia.tor  es  in  tempore  an- 
g\i{kixsvcljribulationis,ciir  eris  quafi  peregrinus  in  terra?quafi  viator  di- 
uertens  ad  pernoctandum? 

9  Qnareeriscjuali  vir  teiritus?quafi  Gigas^ui  non  poteftferuare? 
az<\m  copula  enmi  valet  hie uducrfatiuam ,  tu  in  medio  noftri  lehouah,  &  no- 
men tuum  (uper  nos  inuocatum  eft ,  ne  deferas  nos. 

Dixi  confirmari  his  vcrfibus  fuperiorem  fententiam.  cum  enim  Propheta  ingeffit  Deo  no- 
inen  fuum,notanda  eft  caufanducix,quafuffult us fuit,nen  pequoniarr,  Deuspopulum  ilium  e- 
le  rcrar:quoniam  promiferat  Gbifore  in  peculium.Iure  ergo  foederis  mine  Deum  appellat  Pro- 
phaa,vt  nomen  fuum  glorificet.non  potuithxc  prccatio  comunis  effe  profanis^entibus .  Tcr 


CAP.     XIIII.  IO.   C  AL.   PRAELECTIONES 

nemus  er^o  quomodo  Prophetaaufus  fuerit  nomen  Dei  fie  vfurpare,  vt  dicerer,  Facus  propter 
nomcn  tuum .  Proximo  loco  Deum  vocatfpem  lfraelis,non  quod  in  cum  recumberent  Ilraelita:, 
vt  decebat .  nam  decern  Tnbus  ab  ipfo  pridem  defeeerant  t  deinde  ranta  inualueiat  corruptio 
in  lehudah.vt  vixmiUelimusquifquepcfietcenferi  inter  hdelcs .  Spcsigiturfere  extin&a  erat 
in  popLilo.Scd  Prophetahicad  perpetuitatem  foederis  refpicit :  quaiidiceret,  Etiam  ii  indigni 
iimus,quibus  ridemferues,tamenquiapollicitus  cs  telemperparatumeileadopem  nobis  re- 
rendam,f«  es  fpesnostr<t.ln  fumma,Spci  vcl  expe&ationis  nomen  refenur  ad  proniiifioneni  Dei 
&  ad  lidei  conftantianr.non  autem  ad  fidem  hominum ,  quae  fere  nulla  erat ,  ialtem  erat  exig>ua> 
&  in  pauciffimis.  Addit  eodem  izntuferuatorerisin  tempore  ajfiiffionis:  rclpicirad  tot  docurnen- 
ta,quibusteftatusfucrat  Deus  potentiamfuamad  feruandoshdeles.Etdiierte  ponit  nomcn 
dfj}iclionis:c[ua.hdiceret  fatis clans experiments  cognitum  hiiHe  D^i  auxilium,quonum  fi  po- 
pulus  minquam  eguiiTet  auxilio  Dei,fuilTet  obfcurior  gratia ;  ledciimlxpe  fuiitec  reda&us  in 
vlrimasanguftias,clariuspotuitconfpicibonitas&  virtusDer.  cum  itaex  maximis  neceihtati- 
bus  cripuit  inferos.  Poftea  addix,Quare  eris  tdnquam peregrines  in  terra?  tanquum  vUtor ,  qui  deflc- 
BitPnuxilltm  ex  iti»ere,vt  notiem  tmnJigdpMlc  notanda  eft  antithesis  inter  fimilitudine  pcregrini, 
&  inter  perp(.*tuaftatione,dequapoftealoquitur.volebatenim  Deus  nomenfuum  inuocariin 
P/i/.'iji.if  Iudxa.ergo neceffe  erat  illicreiidereeiusgratiam,&ideo  terra  illam  vocabatquitte  fuam:dein 
E«o^i5-8,  depollicitusfucrat per  Mofenfeforefemper  in  medio  populi.Necdubium  eft, quin  Propheta 
&  i5».4f-  fupferit  ex  Lege  quod  hlc  recitat,T«  esin  medio  noftrilebotub,  nomen  tuum  inmcdtmn  eftfupernos. 
4  6'  Ratiocinatur  isitur  ab  abiurdo,vt  venia  a  Deo  impctref.quia  fi  eiTet  inexorabilis ,  interciderct 

ac  periret  fcedusipfius,quod  8c  abfurdum  erat ,  &  nullo  modo  etiam  poterat fieri .  Dicit  ergo, 
'Dom'me,qmreeJ]es  quafi peregrin  us,  <y  qttjftvUtor,quitMtitin  node  W4  qupitbo^itium ,  poftea  vl- 
teriuspergir?Deus,quemadmodumiamdixi,promiieratlibiforea:ternam  quietem  in  terra  il- 
la,promileratiefore  in  Deum  populo:hoc  ergo  foederinonquadrabatjfi  Deus  trafiffet  per  ter 
ram.ergo  quemadmodum  olim  defenderat  Iudxos,&  Temper  ialuos  atq  ue  incol umes  prarftite- 
rat,ct iain  maximis  periculistita  nunc  dicit  Prophetaxquumeffe,vtfibiconftet,acmaneatlem 
per  fui  {imilis.CXluntum  attinet  ad  fcquentcm  \erlum,QuAre  eris  quujivir  *ttonitu*,ve\  territus? 
ego  Territumaccipiopro  hominefyluefiri,queadmodumiiquisdiceretnoftraIingua  ,bommc 
fMUAveVofci  addit  ,Q±iJiGigas  qui  non  poteftferu,tre,hoc  eft.auxiliator  robuftus,fed  nullius  con 
filii:qui  fet  tur  quide  magno  impetii,  fed  deficit,quia  frangitur  fua  mole.ita  etiam  dicit  Proph. 
hoc  non  fore  confentaneum.fi  Deus  tit  tanquamGigasturbulentus,  qui  cupiat  quidemopem 
ferre,fedncquicquam.Etpoftquam  hate  dixit,nuncuibiungit  ilia  antitheta,quxdixi,nenipe,r» 
autem  in  medio  nofiri  es  libouab,nomen  ttmmfuper  nos  inmcMum  eft:  ergo  ne  defer  as  nos.  Nunc  ergo  vi- 
demusProphetam,valereiuffis  omnibus  aliisrationibus,tantumconfu^ere  ad  fcedus  Dei  gra- 
tuitum,&  recumbere  ineius  milcricordiam:T«f^inquit,;'»mf^M  noftri.  Deusfeipfum  obligaue- 
rat paftofuo:  nemo  enimpotefteumobftringcre.DcindejNoH;f»«'w«»«oc<<t/f/«»-i7/»c.  anpopu 
lus  aliquid  iaftare  poterat  fufi  in  hac  inuocationc?minime,  fed  inuocatio  em  a  gratuito  fade- 
re  pendebat. Cum  ergo  Prophetaabieceriromnemoperumdignitatem,&fatiffacl:ionumndu- 
ciam,ncquealiud  reliduum  libi fecerit , quam  Dei  promiffionem , qux  etiam  ipfa fundata  erat 
in  gratuito  Dei  beneplacito-.difcamusquotiesexorare  Deum  cupimus,noningererenoftrasfa- 
tiffacliones.qux  mera  funt  ftcr  cora,&  fcetent  coram  Deo:fed  obiicere  tantum  illi  nomen  fuii, 
&promiflionem,atqueadebfcedus,quodnobifcum  pepigitinmanu  vnigeniti Filii fui , &  fan- 
ciuiteiusfanguine. 

Precati  o. 

Da  omniootens  Deus ,  amnio  quotidie  abs  te  cibum  nojlncm  petere  cdocli  fumw  ct 
MdPiftro  quern  nobis  prsfecijlifiqudndo  nos  pemmdcdjliges^tfcntidmusiujlenos  mi 
m  tua  djftin :  deinde ,  non  definamus ,  etidm  fidurius  dliqiwido  nobifcum  dgds ,  tctmen 
implorare  mifcricordidtn  tudm ,  &  ccrtofldtudmustc  femper  nobis  exordbdem  fore  ac 
propititim ,  modo  ne  declincmus  a  vw  Quam  nobis  monslrafli ,  nempe  Vt  Fihus  turn  nos 
tibireconaliet ,  &  fdnguis  cius  vnicafitnoftrdfdtisfdclio:  deinde ,ne  quid  dlmdfyetle- 
mus ,  etidm  in  quxrendd  fedute ,  nifi  ~vt nomen  tumn  magis  dc  mxgisglorificeturinecdcm 
Chrislo  Iefu  Domino  noftro,     Amen . 

10  Sic  dicit  Iehouah  ad  populum  hunc,  vc7 dc populo hoc(h  \trunquefi- 
gmficat)Sicut  dilexerunt  ad  va^adum^oceJlficutMidriintWigdri^edes  fuos 
non  cohibuerunt,ideo Iehouah  non  placuilfibiinilhs,nuncrecorda- 

bitur 


IN    IE  R  EMI  AM.  n5 

bicur  iniquitatum  eorum,&  vifitabit  peccata  ipforum. 

PR  o  s  e  q^  i  t  vr,  Icrcmiaseandenifententiam:fedpropiusvrgetIuda:os,&  oftendit 
qua:na  hierint  corum  pccata  .  Dicit  igitur  fuiffc  deditos  leuitati.ied  quum  dicit  pi  J^quod 
tantundcm  valet  atque,  Adlemouendum,nondubiumeftquin  hanc  leuitatcm  opponatqui-  ,- 
eti,de  qua  loquitur  Ilaias  cap.  trigefimo  ,quumdicit,Ecce  Dominusvobis  pra?ceperat,)n  con  "'*" 

ueriione, &ipeerit  fortitudoveftra,inquicte,  in  tranquillo  ftatu.  Volebat  igjtur  Iudaros 
non  agitarc  diueria  conlilia ,  ncquc  raptarihuc  & illuc , cum  aliquid  pericuhinftabat.-led  ex- 
pe&aredum  iple  lllis  luccurreret  quenudmodum  promiferat.  Nunc  ergo  Icrcmias  eorum 
leunatemaccuiat,quddnon  potuerint Dei  auxihorreti,ftabilesmanereinpropolito,iedcur- 
fitauerint  ad  vanaauxiha  :  deindeferuor  illediabolicuspoft  idola  ipfos  rapuerit ,  quemadmo-  ja  47.7* 
dum  &  alibidicit  Ilaias,Fatigaftite  in  viis  tuis,&  abfque  profectu.  Et  hscdo&rinafepe  oc- 
curritapudPiophetas-.quodfcilicctfuerint  fimilcs  vagis  meretricibus,qux  hinc  inde  qua:- 
runt fcortatores.  Nammagnoconftabantillisfcedera  cum  AEgyptiis&  Chalda:is:&  tamen 
nullis  fumptibusparcebant.  Poterant  tranquilli  expe&arc  Dei  auxilium,  quod  promiflum 
fuerat.  Nunc  ergo tenemusconfilium  Prophets  cum  dicit  eosdilexijfe motum,ve\  inquietudi- 
nem  ,  ©" non  cohibuijfe  pedes  fuos .  Primo  enim  intuitu  hoc  videri  poffet  leue  deli&um :  fed  ft 
fontem  infpicimus ,  nempe  quod  Deo ,  &  eius  potential  diffifi,  falutem  fiiam  repofuermt  in  AL- 
gyptiis,  vel  Chaldsis,  hoc  fuitnimismdignum,&  intolerable  facrilegium.  Inridelitasigitur 
hkdamnatur,quiaUidxi  circunfpe&auerintaddiuerfa  fubfidia:interea  Deo  nihil  fecerint 
refiduum.  Hie  autem  locusobferuatudignuseft,quiadepingiturnobisadviuuminfidelitas. 
Certum  quidem  eft,  etiam riliosDei non effeitatranq uillos,vt  nunquam  fibi  metuant,non 
fmt  folliciti , vel  anxii ,  nihil  periculi  exhorreant:fed  tamen  quanuis  fidelcs  conturbent  miiltat 
inquietudines,&cura:,&anxictates,&  metus  ,Deus tamen femper  ipfos  retinct  j&intusfi- 
dcifoliditas  falua eft, quanuis  contingat ipfos  in  fpeciemnon  tantum  concuti,fed  etiam  titu- 
bare,vellabafcere.  SedDeusiuftam  mercedem  rependitincredulis, qui derogant eius  po- 
tential ,  dum  falutem  fuam  rcponuntin  hominibus,  vel  idolis. -quia  nufquam  reperiunt  vbi 
confiftant .  Fatigantur  ergo ,  &  fine  profe&u .  hac  de  caufa  dicit ,  Propterea  non  pUcebit  fibi 
Jebouahinitlis >  hoc  eft,  Deusanimum  ad  illos  non  aducier.imd,inquit,N*»crftWd&*YHr  iniqtii- 
tatum ,  ©•  vifittbit pecurd  ipforum  .  In  fumma,  docet  tantam grauitatem  fcelerum  clTe  in  popu- 
loillo,vtnon  fit  locus  mifericordise  Dei.    pofteafubiicit* 


11  Et  dixit  mihi  Iehouah ,  Ne  ores  in  gratiam  populi  huius,  in  bo- 
xmmJboceSl ,  \tbencfacidm. 

12,  Cumieiunaucrintjego  non  exaudiam  ad  clamorem  eorum  ;& 
cumobtulerint  facnricium,&obIationem,ego  non  habebo  gratu  mft 
idem  \erbum,  in  Mis  non  place bit mihi ,  nonplacabor ,  non  ero  propitius:c]ucmiam  in 
gladkyn  fame,&  pefle  ego  confumam  eos. 

Primo  vetat  Deus  Prophcta  orare pro populo,qucmadmodum  prius etiam  vidimus. Tc-  tiftd7.it. 
nendum  autem  quod  tunc  dixi ,  debere  hanc  fententiam  intelligi  de  cxilio.  Quia  ergo  iam  a-  ©••I,-»4- 
pud  fe  decreuerat  Deus  populumciiccree  terra  promiffa,  ideo  vctitus  fuit  Prophcta  orare, 
quoniam  immutabilcerat  illuddecretum.Nonigitur  fimplex  eftprohibitio ,  quafi  nonlicue- 
rit  Prophets  veniam  a  Deo  precari  vel  totius  populi  nomine,  vel  faltem  piorum ,  qui  refta- 
bant.  Potuit  enim  Propheta  crare pro totopopulo in  genere , nempe  vt  Deus  temporal i poe- 
na contentus  ,laltem  miferis  illis  parceret ,  quo  adarternam  vitam.  Deinde  potuit  etiam  orare 
pro reliquiis.fciebat enim femen  aliquodmanerequanuisocculturrr.imo  ipfeeiatvnus  epo- 

f>  ulo:nec  fciebai  modo  aliquos  adhuc  fupcreffe  veros  Dei  cultores,  fed  habebat  quofda  fami- 
iares,  quoi  u  pietaslatis  coperta  illi  erat.Non  ergo precife  Deus  excluiit  omnes eius  prcces:fed 
hotreftringituradpcenamcxilii,qu£  moxinfligendaeratpopulo .  Nifihanccircunftantiam 

tencmiu 


CAP.    XIIII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

tenemus ,  poffet  viderihxc prohibitio  abfurda  .  Sc'imus  enini  hoc  effe  prxcipuum.  inter  ofh- 
Ucob.j.\6.  ciachariutis^dimusaliiproaliismutuofoliciticoramDco.&itaquifqiicprecibusfuiSGOm- 
mendetfalutcm  fratrumfuorum.  Noluit igitur Deus  Prophetam fpoliare  hoc fando &. lau- 
de  dignoat7c&ii,quineceffarioconiun£tuseft  cum  pieratc:  fed voluit  oftendcreiam  fruftraa"i 
fecum,vt  populo rcmittatpcenam illam,qux erat conftituta.  Videnuis ergo  prim  urn  lub  no- 
mine Popuhnon  intelligiungulos, quia  manebat  refiduum  aliquod  lemcu;  deinde  videmus 
non  extendi  hoe  ad  xternam  falutem,  fed  pouus  debere  accipid-ctemporali  poena.  Et  de- 
monftratiuum  pronomen  indicat  contemptum,vel  faftidmm:  quart  dictret,He,  quid  iam 
precaberis  pro  hoc  populo,  a  uemapparecindigniim  tffcomni  milcricordia'ptreat  igitur  vt 
dignuseft.  Ita  cum  dicit  na^cV.in  bonum,hoc  etiam  referriadexiHum  debet: hoc  eft,  Nefpe- 
r'es  quodfemelapudmeconftituidehoc  populo, euertipolTe  vlhs precious.  Dabunt  iaitur 
quasmeritifuntpeenas,quiaeosprofligabo  e  terra. Poftea  fubiicit,  Eti.tm  cum kiunxuermt  non 
audixm  adcUmorem  eor*m,&  cum  obtukrint  ftenficiam ,  zsr  obUtionem(~rt:o) ,  non  pl.uvbit  mibi  in  ti- 
lts. Minimedubiumcft,quinperftringat  hypocritas,quietfi  vacui  erant  omni  (inceritate, 
tamen  adhuc  profitebantur  fe  effe  Dei  cultores,  &  facrificiis,  &  leiuniis ,  aliifque  extends  ex. 
remonnsvolebanthoc  teftatumeffe  .  Dicit  igitur  non  fore  fepropitium  ,  vel  exorabilem, 
pyy.i45»  quanuis  iciunent,  precentur  &offerantfacrificiaOmnis  generis.  Dixiha?c  verba  prcpiie  di- 
18.  ngi ad  hy poerins.  nam fcimiis fententiam  illam  manere fixam,  Deum  effe propinquum  Omni- 

bus >  qui  eeiminuocant,  fed  in  veritate.  Qjjfquis  ergo  Deum  puro  cordeinuocat,  fieri  non 
ppteft,quingratum  impetret.  Nam  aliMhoc  Deo  tanquam  infeparabile  tribuitur,quod 
exaudiat  preces.  Quemadmodum  ergovocatur  Deus,itanon  poteftexuereillud  quodin 
eiuseffentiaquodammodo  reGdct  ,ncm^cvr  precesexaucliat.  Scdhlc  oftendit nihil fincerum 
Supnt.il.  effe  in  populo:  quia  etiamfi  leiunent ,  &  precentur,  ac  offerant  facriiicia,  tamen  non  vere 
jpfum  colant: quemadmodum  priusdixit,Non  poffe raagisipios exuere  mahtiam  qux infixa  e- 
rat  ineorummedullis,quami£.hiopspoffetmutarepellem,vel  pantheramaculasfuas:  lice- 
tiam  oftendit  hoc  loco,  quanuisfatagantDeumplacareextcrnaprofeirtonc,  nihil  tamen  effe 
prxtermendacium:idc6queirritos  foreipforum  conatus:  quia  profanantnomen  Dei,  cum  ita 
craffeillimcntiuntur.  hxciummaeft.  Q^odautemhicexpreffafitmentio  itiunii,hincap- 
paret.etiamfi nihil defitquoadexternumiplendorem, tamen  Deum  femper  reipiccre tidem, 
quemadmodum  vidimus  capite  quinto.  Deus  ergo  non  moratur  quicquid  magno  in  pre- 
tio  eft  apud  homines,  &meuet  animos .  quare  ?  nam  refpicit  fidem  cordis,  tides  lllic  acci- 
piturprointegritate.  Sic  ergo  abominatur  Deus  cor  duplex  &  peruerfum,  vt  hypocntx 
quo  maiori  fcruore  feruntur  ad  fuas  cxremonias,  eo  magis  eumprouocent.  Poterimus 
i.  Theff.^.  precari  quotidie  Deum:  tamen  non  ieiunabimus quotidie .  Verum  quidem  eft,preces  ef- 
J7-  femagisintentasdumlumusieiuni;  fedtamen  Deus  nonflagitat  quotidiana  ieiunia:atquii- 

dem  exrgit  preces  tarn  vefpertinas,  quam  mattitinas  :  imo  lingulis  horis  vult  nos  affurge- 
readimplorandamgratiam.  Verum  vbiconiungitur  ieiunium  cumprecibus,  tunc  preces  i- 
plx  magis  funt  fenx :  quemadmodum  fieri  folet,  vbi  vel  aliquod  dilcrimen  inftat,  vel  ali- 
quod apparct lignum  irx  Dei, vel  cum  aliquanosafthdio  premit:  tunc  non  tantum  pre- 
camur,  fed  etiam  interponimus  ieiunium,  vt  limus  magis  foluti  &  liberioresadprecandum. 
D>;inde  ieiunium  etiam  fignum  eft  dcprecationis,dum  fatemur  nos  effe  reos  coram  Dec,: 
&  ita  etiam  qui  peccarunt,fe  magis  extimulant  ad  tnftitiam,  &  alios  pceniter.tix  affedus. 
Perinde  igitur  eft  acfidiceret,  Etiamfi  precentur  non  vulgari  more,&  quotidiano,  led  ad- 
hibitisieiuniis,itavtin  lllorumprecibusappareat  magnus  feruor,  &  quxdam  fingularis  at- 
tentio, tamen  non  exaudiam  iplorum  clamores:nempe  quia,vt  dixi,cor  peruerfum  erat. 
Cxterum  ,  colligimus  ex  hoc  loco  ieiunium  ,  per  fe  non  effe  ofricium  pietatis ,  vel  exerci- 
tium:fed  refcrriinalium  fincm.  Nifiigiturin  hunefcopum  refpiciant  quicunque  ieiunant, 
..  vt  maior  fit  ad  precandum  alacritas ,  deinde  vt  fignum  fit  humiliations  ad  fatendam  cul- 
pam ,  prxterca  vt  ftudeant  omnes  cupiditates  fuas  fubigere :  ieiunium  res  eft  friuola ,  1- 
m6  eft  profanatio  cultus  Dei  propter  fuperftitionem  .  Videmus  ergo  non  tantum  profe- 
duomnicarere  ieiunia,niii  vbi  preces  accedunt,  &  vbi  finis  ille  ,  quern  dixi,  fpedatur:ied 
prouocare  iram  Dei,  quemadmodum  folent  omnes  fupcrftitiones  .  Polluitur  enim  eius 
cultus.  Arquiin  Papatu  hxc  eft  ieiunandi  ratio, vt  Dei  gratiam  promereantur  :  volunt  i- 
pfum  placare  iciunio  quafi  aliqua  fatisfadione :  volunt  ieiunium  effe  opus  meritorium .  Nunc 
non  dilputo  de  innumeris  nugis,  qux  illic  etiam  corrumpunt  ieiunium.  Sed  fingamus  Papi- 

ftaj 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  ll6 

ftasnon  efle  fuperftitiofos  in  deledu  ciborum,in  horis.in  aliis  ctiam  puenlibus  incptiis, 
quxiunt  mcraludicra,im6  ludibria  ctiam  Dei  ;fiogamus  licet  die  ab  omnibus  illi*  virus 
puros:  tamen,  intentio,  vt  vocant, nihil aliudcft,quam  diabolicus  error, dum  Itanium  le* 
junium  elle  opus  merit  orium,&  latisfactionem,  &  genus  cxpiationis .  Sciamus  ergo  hie  quan* 
uis  leremiasdehypocritis  loquatur, tamen brcuiternoraii  rectum  iciuniihntm  turn  loqui- 
tur deprccibus.  bic  ctiam  Chriftus  cum  leiunium  commcndat.adiungit  limul  pieces :  idem 
facit  Paulus  icptimo  capite  prioris  ad  Connthios  .  bed hicnotanduiw  eft , cjuanuis  hypoui- 
txinhpminum  conlpcctuconiungeientntc  preces  cum ieiunio, tamen  faille  rucctos ;  quia 
nulla  erat  cordis  Iinceritas  ,  led  tantum  externa  profcilio,  hoc  eft,  lama  .  Di.us  auteni, 
vt  vidimus  ,  coripium  intuctur  :&  iola  Veritas  ei  placet .  Eadem  eft  iactincandl  ra.tio,  M**.i7.ti; 
Cum  obtukrint  fiaifiu*  >  inquit ,  vel  holocaufta,  &obiationem  nn  0,  id  eft,quoiidianas  li-  &  "**'?> 
las  oblationes ,  Now  audiam  illos  ,  vel,non  placebit  mihi  in  lllis,  dieit  iecm.do  meu.bro.  j.Cof  7.c. 
Certum  eft  ,  facriiicia  line  prxcibus  fuille  mania  ,  &  fnuola  .  Nam  licuti  prxces  non  e- 
runt  acccptx  Deo,  line  iacrihcio  ,  ita  li  leparctur  lacriricium  a  precatioue,  dt  dlintaxatS«fM.t4.j 
inane  ipectaculum  .  Hxc  igitur  cohxrcntquali  indiuiduonexu,  Often  eiaciituu,  tk  Pie- 
cari.  Dixi  pieces  non  poile  Deo  grataselle  abique  iacrihcio.  nam  quid  poteit  au  liomi- 
ne  mortali  exire  ,  nili  rcetidum  coram  Deo  ?  needle  igitur  eft  ,  pretes  noftras  lanCuhca- 
ri,  vt  Deoplaceant .  Sola autem  ratio dedicatioms eft  in  Iacrihcio  Chnlti.  Cum  lub  Le- 
ge offenent  lacrihcia,adiungebant  limul  preces  :  &  hac  ceremonia  piohtebantur  leindi- 
gnos  die  qui  votum  aliquod  conciperent ,  nili lacriricium  intercederet .  Ponit  igitur  hlc  Pi  o- 
phetaquxcunque  DeusinLege prxceperar.led  oftedit  hypocritas lemper aucllere  quod  prx- 
cipuumeft  abipfis  extends  iignis.  Signaquidem  perlcDeusnonnegligit,ncque  rtpudiat.ied 
vbi  veritasleparatur,hxc  coi ruptela  eft  infbllerabiHs.  Sciamus  ergo,  quanuis  in  externo  cul- 
tu  nihil  postitdefiderari,tamcnabominabile  die  Deo  quicquidtentamus,nili  prxcedat  cor- 
dis Iinceritas.  Dicit,Q«*«, fie  enim  interpretor  particulam  'o,  X>w« cmfumam  tvs}nempe gl.tdio> 
Crf-tme,z<rpes1e.  Triahic  excidngenera  commemorat,  vt  certo  ftatuant  ludxi  hbi  ciic  pcr- 
eundum,quemadmodumalibidicitur,Qmeuaferit  a  gladio,penbitfame;&cjuiramem  lu- 
perauerit,peribitpefte.  In  i"umma,oftenditDeusie  armatumeffe  varus  pcenarum  generi- 
bus,ita  vt  non  pollint  vllis  eftugiis le  enpere  ab  excidio,qui  lie  eum  prouocai  unt,vt  atltulcrint 
fpem  venix .  Poteratquidem  Deusconi'umere  eadem  poena  Iudxos:  deindepoterat  gcncrali- 
ter,& nulla fpecieexprdTaillisminarKledquoniam  lncredulifcmper  libieffugia promittunr.i- 
deo  voluit  conftrictos  tenere  a  dcxtra ,  &  liniftra ,  vt  icirent le  vndique  die  conduios ,  nee  yU 
lum  pofle  effugium  inueniri .  hxc  fumma  eft .    Sequitur, 

13  Et  dixit ,  O ,  ho,Domine  Iehouah :  eccc  prophets  dicunt  illisj 
Non  videbitisgladium,&  fames  non  ent  vobis.-cjuoniampacem  ven- 
latisjclcftjlabrfemjdabo  vobis  in  loco  hoc. 


Nondubium  eft.quin  Prophetaretulcrit  quod  apud  Deumdepofuerat:  fed  tamen  ha- 
bet  rclpedtum  populi .  Precatus  igitur  fuit  in  hunc  modum  ,  vt  retcrt ,  led  qux  leoilum  * 
8c  fine  tefte  vota  conceperat  nuncprofert  in  medium,  vtludxos  reuocctab  impietate.  Col- 
loquium autem  hoc  leremix  cum  Djo  nonparum  valuit  ad  tangendos  ludxos,  quia  pcr- 
inde  acfi  iplos  adduceret  in  rem  prxfentem  ,  proponebat  quod  lpie  audierat  ex  ere  Dei. 
Nunc  igitur  tenemus  cur  arcmas  i'uas  preces  ita  promulget.  non  tacit  iactantix  caula  ,  led 
quoniam  inde  fructum  poterant  colligere  ludxi.  Voluit  igitur  eorum  vtilitati  conlulere, 
dumillispatefecit  quod  prius  fine  vllo  arbitro  depoluerat  in  finum  iplius  Dei.  Dixtergo, 
Ho  Domifie  .hie  vtiturdolentisparticula.Ho  :&ita  expnmit  quanta  populi  iui  cura  tanga- 
tur,dumnon  alitcranxius  eft  de  lllius  interim,  quam  fuo  iplius.  Poteft  tamen  efle  parti- 
cula  ftupentis  ,  quali  Propheta  ipfe  dTct  attomtus,  Quid  hoc  0  Domine  f  Et  certe  non  ma- 
le conueniet  hxc  admiratio,  vt  ludxi  exhorreant  vna  uuumipio  ,  ciim  vident  fuille  qua- 
fi  abrcptum  iJ lis  f.illacibus  vaticiniis,  quibus  decepti  fuerant  .  Dicit  igitur,  Quid  hoc  Do- 
mine leboHab?  nam  Prophet*  dicunt  Mis.  Hlc  pondus  habet  nomen  Propheticum  :  quali  di- 


GAP.     XI 1 1 1.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

cerirt,  Nlon  fponte  ita  infaniunt ,  vt  fibi  pacem  promittant,  te  inuito ,  fed  ipfi  etiam  Prophe- 
ts ,  qui  nomen  tuum  prsferunt,  ac  iaftant ,  illi  flint  authores  huius  tam  craffa:  fecunta- 
tis.  Dicunt  enim  ,  Non  videbitis  gladium  ,  f. tines  non  continget  vobis.imo  dabo  vobis .  Hie  indu- 
unt  pertonam  ipllus  Dei.  nequeenim  dicunt.Dabit  vobis  Deus  pacemhrmam  :  fed,Dd- 
bo  vobis .  Videmus  ergo  Prophetam  liic  exhorrefcere ,  dumfalfa  vaticima  comparatcum 
oraculo  quod  ex  ore  Dei  acceperat  .  Prophet*  igitur  dicunt  .  Honoriricurn  erac  illud  no- 
men,  comun&um  etiam  cum  imperio,&  authoritatc  iplius  Dei.  Prophet*  igitur  ipli,  qui 
videntur  prarditi  effe  authoritatc  cslcfti  ,  &  qui  videntur  abs  te  mitii  effe  ,  acli  Angeli 
elient  ,  illi  promittunt  pAcem  firmtm  ,ncc\\\c  vulgari  modo,  fed  magmfice  acli  te  in  medium 
fiftercnt,  Sc  ilex  ore  tuo  profcrrent  iuas  fallacies,  D.tbo  yobls  .  Nunc  ergo  tenemus  quor- 
fum  tendat  Propheta  .  Oportuit  enim  Iudaris  excuti  prauam  illam  confidential!)  ,  qua  i- 
plus  inebriauerant  falfi  Prophets,  qui  limulabant  fediuinitus  effe  miffos:&  ita  gloriaban- 
tur  le  effe  fe'ruos  Dei,fe  effe  organa  Spiritus  fancti .  Quoniam  ergo  ncccffecrat  hanc  fi- 
duciam  detrahi  Iudxis,qus  erat  interitus  caufa,  quod  fcilicet  obdurefcerent  ad  Dei  con- 
temptum,  &  omncs  minas  ipernerent  :  idco  dicit  ,  Quid  ?  iu  loquuntur  prophet*,  D>ibo  va- 
bis  pAcevn  finn.m  in  hoc  loco  .  Hinc  colligimus  Ieremiam  fuiffc  in  continuo  fere  certamine- 
nam  antagonists  acenimi  profiliebant  ftatim  in  medium  ,  quotics  minitabatur  populo  vel 
exilium,  vel  famem,  vel  alia  Dei  iudicia:  Quid?  fecuri  eftote:  Deus  enim  elegit  nunc  lo- 
cum ,  vbi  colatur ;  fieri  ne  poffct  vt  euelleret  Ecclcliam  fuamab  hac  qujete?  non  eft  igi- 
tur timendum,  ne  vnquam  pereat  hocRegnum,  ne  Templum  excidatur  .  Ergo  conqucri- 
tur  Propheta,  non  quod  fuerit  vnquam  eommotus  talibusmendaciis.-fedrelpicirpopulumi- 
plum,&  vjlt,quemadmodumiamdixi,ab  illis  deccptionibus  retrahere  cos  qui  funt  adhucfa- 
nabiles.    Ideo  fcquitur, 

14  Et  dixie Iehou ah mihi,Mendacium, Prophetae  prophetant  in 
nomine  meo;non  mifi  eos,&nonpra?cepi  illis,  &  non  locutus  Cum 
cum  illis:  vifionem  mendacii,£we/?  mcnddcem,& diuina.uonem ,  &va- 
nitatem  ,  vel  rem  nihili ,  &  fraudem  cordis  Cui  ipfi  prophetant  vo- 
bis. 

Nunc  clarius  videmus  cur  Propheta  retulerit  fuam  querimoniam  ,  &  fimul  admirati* 
onem,  cuius  iolus  Deus  fuerat  teftis  :  nempe  vt  populus  attcntior  effet  ad  hanc  admoni- 
tionem  .  Nam  ii  tantiim  dixiffet ,  Prophets  vos  decipiunt,&  Deus  vult  hoc  vobis  effeno- 
tum,  non  tam  efricax  fuiffet  oratio  ,  ficuti  cum  prsceffit  ilia  interrogatio ,  Domine  Deus» 
quid  hoc  eft?  Prophet*  populo  huic  promittunt  pace  m :  deinde,  vetant  metuerc  a  pefte  &  bello. 
Ciim  ergo  Propheta  hoc  ex  fenfu  tam  fuo ,  quam  communi  totius  populi  expofuiffet ,  hoc 
retponium  ,'quemadmodum  dixi,  multo  vehementius  eft,  &  facilius  penetrat  in  animos. 
Deus  ergo  lie  refpondet ,  Mendacium  proplxt.tnt  Prophet*  in  nomine  meo .  Emphaticum  eft 
hoc  nomen ,  In  nomine  meo  :  quia  admonet  Deus ,  cauendum  effe  ab  omni  mendacii  prstex- 
tu,  neque  facile  ,&  temere,  vel  abfquedelectu  credendum  effe  omnibus  vaticiniis .  neque  c- 
nim  quicquid  diuinum  ia&atur,  reipfa  tale  eft  .  Videmus  ergo  hunc  infignem  effe  locums 
quoniam  Deus  admonet  hibendum  effe  dele&um  in  vaticiniis  :  ne  fcilicet  temere  arnpia- 
mus  quicquid  profertur  fub  prstextu  diuini  nominis .  Vult  ergo  nos  prudentcr  difcernere: 
&  ideo  diu  hoc  obleruatu  dignum  effe  :  quoniam  Papifts  hodie  dum  fuuluer  fpargunt 
fuos  titulos,fc  effe  reprsfentatiuam  Eccle!iam:deinde,fe  effePaftores,Eccleriam  Dei  effe  co- 
lumnam  veritatis,  hoc  modo  obftupefaciunt  (impliccs ,  ita  vttollacur  omne  iudicium  ,  & 
recipiatur  pro  oraculo  quicquid  illis  placuerit  ftatuere .  Hie  autem  Deus  per  os  Icremis 
oftendit  non  temere  credendum  effe  vaticiniis  quibuflibct  .  Dicit ,  In  nomine  meo  Propbe- 
t*  prophetant:  quafi  diceret, Nomen  meum  fspe  impij  prophanatur  ab  hominibus .  Quo- 
niam ergo  multi  funt  quifevenditant  proferuismeis,&  Prophetis,&  quilocum  etiarh  oc- 
cupant, &  cxercent  ordinanum  munus;  quoniam  ergo  tanta  eft  in  hominibus  prauitas, 
vt  non  pudeatipfos  nomine  meo  abuti,prudentia  adhibenda  eft.  hoc  eft  primum:  vbi  Deus. 
iignificat  non  iufiicere  pnrtextum  muneris  prophetici ,  nili  etiam  re  ipfa  probent  fe  effe 
vcros  Sc  fidelesProphetas.  Poftea  addit,  Nonmifieot  eynon  prxcepieis  ,&•  non  locutus  fomemn 
tts-.tijionem  mtndaai  >  Sec.  Hie  detrahit  fidem  pfeudoprophetis  :quia  neque  ipfos  miferit, 

neque 


IN    IEREMIAM.  „7 

neque  prajccptrit  italoqui,neque  ctiam  locutus  fit  cum  ipfis..  Hoc  poftren1timgcneraliu> 
eft; fed  tanicn  hxc  tna  dihgcntcr  notanda  l'unt,quoniam  fufriciunt  ad  difccrncndos  veroJ 
Prophctas  a  fallis.  Voluitigiturhlc  Deus  ccrtas  notas  proferre  in  medium,  vndefiat  dil- 
crimen  inter  vtros  Prophetas , &  rallos .  Primo dicic  non  vocatos  cflc,  quia  i'c  (AgfefieFunt. 
Requirituritaque  vocatio,  quoniam  Dcus  nihil  vuk  cffeconfufum,vd  lnordinatumin  lua 
Eccletia .  Veruin  quid-cm  eft ,  fuifie  extraordinariam  vocationem  Uremic  .  Nam  fi  ftatUS 
Ecclelix  fuiffer  rite  compolitus  ,  lummus  Saccrdos  rcligionis  &  purs  doctt  inx  antiftes 
fuiiret,qiii  aduerfatus  eft  lan&o  Dei  leruo  .  imoalii,  vt  Amos,  e  plebc  fumpti  lunt  .  At- 
qui  non  alii  fnagis  idonei  erant  admunuspropheticum  ,  quam  Sactrdotes  .  erant  cnim  An- 
geli  Dei  exercituum ,  qucmadmodum  dicitur  apud  Malachiam  .  Scd  ciim  degeneraffent  ill i, 
voluitDeus  non  fine  ignominia  cxcitarc  alios  Prophctas  tarn  ex  oppidulis  obtains  quam  e 
vulgo  ipfo  .  Fuit  igitur  interdum  vocatio  interior  duntaxat:  fcdvbi  Eccletia  rite  eft  com-  MaUh.i.t 
pofita  ,  rcquirrturetiam externa  &  legitima  vocatio.  Quicquid  fit,ccrtumcft  fallo,&im- 
probeeosobtcndercDeinomen,qui  non  vocati  funt  abiplo,fiue  rationc  confueta&  legi- 
tima, fiueSpiritus  fandi  duftu  .  hoc  eft  phmum  .  iam  lequitur,  Now  precept  cis .  Hie  appo- 
niturfecundanotadilcretionis:  quia  tcftatur  Dcus, non  effccredcndumProphetif,  mfiqua- 
tenus  fideliter  de  manu  in  manum  tradunt  quod  lllis  mandatum  eft  .  Si  quid  ergo  de  fuo 
Propheta  mifect,  conuincitur  falfi,  &  ita  indignus  eft  vlla  fide  .  Sciamus  efgo  Prophetas 
non  alia  poteftate  effe  prarditos ,  nifi  vt  quod  diuinitus  ipfis  mandatum  eft ,  hdeliter  exe- 
quantur.  Sed  tenia notaadhucclanor eft,  cum  dicit  Dcus  fe non  fmjfeam  Mis  luutum.mm 
ita  lignificat  nullam  hominis  voccm  audiendam  effe  in  Eccletia, fed  fuam  duntaxat .  Cur 
ergo  iubet  deferri  honorem,  &  reuerentiam  Prophetis  fuis?  nempequoniam  nonaffcrunt 
nifi  quodipfe  tradidit.  Ergo  videmus ,  vt  Deus  nihil  hominibus  pcrmittat  imperii  in  Ec- 
clefia  gubernanda,  fed  velit  tibi  obfequium  prxftare,  vt  fideliter  refcrant  quod  iple  mandauit. 
Proindequodad  prxceptumlpeftat,referturilludadfpecies:cum  auterhdicit  ,N<w/w»  locutus 
c*w«'/>/fa>complcciitur  genus  lpl'umiquafidiceret  nefas  effe  Prophetis, &  Do&onbus  quic- 
quam  in  medium  proferre,  nifi  quod  ecxlo  acceperint  .  Hinc  concludit,  eos  loejui  mendx- 
cium,cr impojturas, zsr diitinationem, zrvumtdtem , or fr-iudem  cordis  jui .  Quare  videmus  hlc,fi- 
mulacvelpauxillum  declinant  homines  a  verbo  Dei,  non  pofTe  aliud  proferre  quam  menda- 
cu,vamtatcs,impofturas,errores&fraudes:&quicunque  hominibus  temere  fidem  habct,  nee 
relpiciuntmiifinefintdDeo,&  hdeliter  exequantur  quod  ipfis  mandatum  eft,eosomnesfpon-< 
tefuaperire.    Seddehac  readhucpluradicenda  erunt. 


rRECATIO. 

Daomnipotens  Deus  yquandotam  ckmenter  nobifcum  agis  >  vt  quotidie  nobis  o~ 
fiendas  peccata ,  tyftmul  horteris  nos  ad  pcrmtcntiam ,  ej/jfem  Venice  fimul  para- 
tarn  nobis  effe  doceas ,ne praftraclo  fmtus  ingenio,  vel  rcfugiamus  dum  nos  tarn  hu- 
maniter  inuitds  ,fed  mature  refipifcere  dijeamus ,  &  t  angamur  eo  mem  tudicij  tuiy 
vt  vere  (f  ex  ammo  quceramus  reconciltationcm  ,  qucc  nobis  parta  fuit  Filu  tui 
fanguine.  CT  quomam  nihil  propnum  ajferre  pojjumus ,  faltem  vt  paticnter  nos  hu- 
miliemusin  conffeclutuo^deinde  vt  fide  ampleclamur  bencficium  illud  vmgemti  Fi- 
lu tui,   Am;n. 

15  Proptereafic  dicit  lehouahfuper  Prophetas  qui  prophetant  in 
nomine  meo ,  &  ego  non  mill  eos,&:  dicunt ,  Gladius ,  &c  fames  non  e- 
ntinterrahac:ingladioJ&  lame  confumentur  Prophetse  illi. 

16  Et  populo  ,  cui  ipli  prophecarunt  (  illis  ,  eft  fuperuacuum  ) erunt 
proiectiin  compitis  Ierulalem  a  iacie  tamis,  &£  glad  n,  hoc  eft  coram  fa- 
me yO1  ghdio ,vel pnclio ,  &non  erit  qui  lepeliat  eos,  ipii,  vxoies  eo- 
rum,  tk  filn  eorum,  &  filia;  eorum,  5c  effundam  fuper  eos  malum  i- 
pforum. 


CAP.   XI1II.  IO.   CM.    PRAELECTIONES 

PO  s  t  <^v  a  m  denuntiauerat Ieremias  falfis  Prophetis,quoniam  populu  blanditiis  fuis  dece- 
pcrant,  pcenasdaturos,quaserantmeriti.nunc  couertit  itrmonemadpopulumipium.  Pot- 
fet  tamen  videri  parum  humaniter  agcre  Deus> quod tam  duras pcenas  infl igit  miieris  homini* 
bus,qui  aliunde  decepti  funtled  folutiocft  facilis.  Certum  cnim  tft,nifi  vitro  miidus  appetcrct 
mendacia>  non  tantam  fore  efricaciam  diaboliad  fallendum.  Quod  igitur  ita  rapiuntur  homi- 
nes ad  impofturas ,  hoc  fit  eorum  culpa :  quoniam  magis  propenfi  funt  ad  vanitatem ,  quam  vt 
feDeo  &  verbo  eiusfubiiciant.  Et  tenendum  eft  illudPauli ,  omnes  reprobos  ideo  excxcari, 
&coniici  in  reprobumfenfum,  quoniam  mendacium  vitro appetunt:  veritati  autem  obedire 
non  fuftinent .  Atque  ideo  pronuntiat  Deus  feexaminarehominum  cordaquoties  prodeunt 
in  medium  falti  Prophets,  nam  quilquis  fincere  Deum timet ,illehaud  dubienon  rapietur 
fallaciis  Satanas,&  omnium  impoftorum .  Quoties  er  go  homines  nimium  creduli  funt,&  liben- 
ter  ample&untur  impofturas ,  certum  eft,  hypocrifin  eorum  hoc  modo  iufte  a  Deo  puniii .  Et 
notum  eft  lllud Propheta:,Iudseosfemper  optaiTe  fibi  Prophetas,quiaures  mulcerent,qui  pro- 
mitterentcopiofam  meflem,  &  optimas  vindemias .  Quoniam  igitur  ita  pruriebant  lllis  aures> 
needle  fuit  dari  Satana?  licentiam,vt  totam  terram  obrueret  mcndaciis,  quemadmodum  etiam 
fadumcft.  Non  igitur  mirum,  quod  Dominus  tam  feuerus  fuit  in  caftigando  populo ,  quia 
non  decepti  fuerant  nifi  propria  culpa:  q  uemadmodum  hodie  idem  contingit .  nam  &ii  miferi- 
cordiatangimur  cum  videmusgraifari  Satanse  miniftros,&  fallere  miferum  vulgus-.tamen  hoc 
tenendum  eft  mercedem  rependi  diuinitus  hominum  impietati :  qui  Dei  lucem ,  quantum  in  fe 
eft,vel  exting'ut,vel  luffocat,  &voluntdemergiintenebras.  Hsec  igitur  ratio  eft,cur  Deus  tam 
rigideanimaduerterit  inIuda°os,quideccptiquidefuerantafalfis  doftoribus-.ledquonia  pis- 
ceiTerat  eorum  impietas  &  ingratitudo .  &  hac  etiam  ratione  in  fine  verfus  adiungit ,  Ejfundam 
fitper  eos  nudum  ipforum .  Putant  quidam  nomen  rrjn  tam  de  poena  exponi ,  quam  de  culpa ,  (icuti 
py  etiaaccipiturpro  vtroque.Sed  Propheta  videtur  caufam  redderc,  cur  Deus  horribile  illud 
iudicium  exequi ftatuerit  contra  Iuda:os,  nempe  quoniam  digni  erant  tali  mercede.  Malum  igi- 
tur libcnter  interpretor  de  fceleribus:  quafi  diceret,Manet  quidem  horrenda  cladeshunc  popu 
lum:fed  ne q uerantur de  mea £euitia,rccipient mercedem  fuorum fcelerum.Quicquid fit,  non 
dubiumeft,  quin  Propheta  hie  osvelitobftruereludseis  ,netergiuerfaripergant,ac  fi  Deus  pa 
rum  demenrer  ipfos  tra&aret. Hinc  igitur  apparet,  Deum  non  temere  conuertere  fuam  vindi- 
&am  cotra  innoxios:fed  inuolui  fimili  pcena  &  falios  do<9:ores,&  totti  populu ,  qui  illis  fe  oble- 
&auitAicitauiem,Erunt  proieffiin cempitislerufalmafdme,&r gUdioyVelpxx  fame,&gladio.L<- 
cebunt  igitur  omnes,hoc  eft  cadauera.naproie&osaccipitpro  cadaueribus,quiapaul6  poft  fub- 
»  i8<  iicit, £f  nemofepelietipfos.adiimptvxorescrliberosyqubdi\\iethn\mhi\om^is^oilent  fcexcu- 
fare.  vidimus  enimcapitey-fuiffe  illis  obiecl:um,qu6dfilncolligerentligna,patresver6accen- 
derent  ignem,&  muheresfubigerentfarinam,exquaconficerentplacentasfuisidolis.  Signifi- 
cat  igitur  Propheta,neminem  euafurum,quoniam  eodem  omnes  fcelere  funt  impliciti,alii  plus, 
alii  minus,fic  tamen  vtimpune  cederenondebeatfiliis,quddpatresfequutifunt,nequevxcri- 
bus>quddobfequutsefuntfuismaritis.     Sequitur, 

17  Dices  igitur,  copula enim  loco illatiua particula fwmitur ,  ad  eos  verbum 
hocfaceflydnmntiabis illis  hoc  \erbum,Dedu  cec  oculi  mei  lachrymam ,  ver- 
ttmtmultualijydcfccndentocuU  mei  in  lacbrymam.'HebraicumwmeneflJh^ilare^  no- 
&e  &  die ,  &  non  cjuiefcent :  quoniam  contritione  magna  contrita  eft 
Virgo  filiapopulimei,plaga  xgra,ve/^er^valcle. 

Hoc  loco  Deus  iterumoftend.it quam  tardus  fueritpopulusille,velctiaftupidus:quefcilicct 
nullae  minas  afficere  poterant,vt  rediret  ad lanam  mente  .  Cum  ergo  fecure  negligcrent  omnes 
minas,ideo  Deus  proponi  illis  iubet  triftefpe&aculum,quod  memo  &  metum,&  pudorem  in- 
cutereipfis  debeat.Iubet  enim  Prophetam  fuum  ita  loqui ,  Ecce  ego  igitur  deftmm  totus in  Ucbry- 
w<»,idque  veftra  caufa.Non  dubium  eft,quin  Propheta  ex  animo  fleuerit,ciim  viderct  popula- 
res  fuos  ita  vitro  accerfere  fibi  iram  Dei ,  &  vltimum  interitum :  nequc  enim  exuerat  humanos 
fenfus.fed  non  agitur  hie  tantum  de  eius  folicitudine,fed  Deus  ipfe  iubet  cum  ita  loqui,nepe  vt 
tandem  pudeat  Iudzos fuse  focordise,quoniam  ficcis  oculis  calamitatem,  qua;  prope  illis  infta- 
bat,vel  rideant,vel  contemnant:  Propheta  autem  vnus  pro  ipfislu&um  fufcipiat .  Diximushac 
de'recapitep  .&  aliis  locis.cum  enim  illic  Propheta  cuperct  libi  dari  fonres  lachrimarum,  baud 
dubie  non  tantum  volebat  curam,  q uam  gerebat  de  gente  fua,  teftari:  fed  tentare  hoc  modo  an 
pofTent  flefti  ad  rcfipifcentianr.quiatantaerat  in  illis  durities.  hoe  autem  loco  apertius  idem  o- 
C*f,  7.17  ftcnditur.-q  uia  Deus  non  tantum  Prophetam  fuum  in  angulo  iubet  1  ugere ,  fed  proferre  hoc  ad 
totum  popi\\um,l.cceocHltmeidefcendentin lachrymas,crnull4 erit  quies,nu\\as modus .  Nunc  tc- 

nemus 


IN    IEREM  I  AM.  ,l8 

nemus  confiTium  Spiritus  fanfti.quia  ergo  tanta  crat  populi  obftinatio,Vt  ne  lachryma  quick m 
cxpiimi pollen, quanius Dais horrcndis minis  iubindeeostcrrkartt.idco in periona  lertmis 
quad  in  Ipeculo  hecefle  fuit  proponi  ante  oculos  iplbrum  cladem  lllam, u  aliquando  difctn  nc 
iibi  metuere.Qnpticsoccurrunt  taleslcntentia:,meminerimiis  hodic  quoqut  puindcftupkus 
eiTehommes.vtnon minus opoiteatdunteripfos  vrgui.Dcu in  Eua'ng.hmiliur  addcre  vchc- 
mentiamdoctnnx&  acres  ftimulosquonm  talis  eft  non  modo  pigmies  in  cordil  usncftn>,l.d 
etumduritia.vtnecciTe lit  cogiquilponte duci nonruftinent.Q^.idamvertunt,que.A;n,i  dnm 
retuli,Del'cendcntlachrima:  ex  oculismeis:l"ed  re&ior  eft  altera  &pafilio,OutlimitkJainlentiri 
Ucbrymas,\timn^zurcumryDi,VL\hMac^clie,inquit,^uomamJi/iapopulnhtt  amtnueftcta- 
f);Wo«fw^7;rf.AdhucquideftabantIudli:veiumPruphctahanchypotipol!n  voluitefie  qua- 
il viuam  imagine.vt  lcnent  repentinum  libi  inftare  exitium ,  quanuis  conhdu  et  adhuc  iuis  lub- 
fidiis.nequeenimtangipoteiatvllo  Dei  mctu,donec  excuiTa  illis  eflet  ilia  tranquillitus.Voiat 
filiam  populifuivirginem,non  laudis  caula,fed  quoniam  Deus  ad  ilium  vlque  diem  pepercerat  I  u- 
dxis  .Viigointerdumaccipiturinbonam  partenr.nam  Deuscum  loquitur defacro  coniugio, 
quo  iibideuimceratIuda;os,comparatpopulurn ilium  virgini.ledfipehlia  Babel  vocatur  etia 
Virgo.qiioniamfcilicetChaldxidiuturnapacefueranta'iTuetiaddelitias.  Sicetiam  hoc  loco 
Prophetaperconcefrionemdicitpopularesl'uoselTemollcSj&teneros.-quiafcilicetindulgentia 
Dei  tolerati  fuerint.fed  quemadmodum in  bello  rapmntur  virgines  ad  ftupiu ,  &  heftium  libi- 
do gralTatur  fine  pudore,&  moderatione:ita  Deus  voluit  hlc  exprimere  vindiaa:  iua:  impetum: 
quali  dicerct,Nuncquidemeftis quali teners&mollcspuelli.fedbreuimutabitur  coditio  ve- 
ftra-.neque  eft  cur  vos  decipiat  diuturna  fcelicitas,  qua  ha&enus  potiti  eftis .  Et  eodem  ienlu  ad- 
iimgkpercujfionemfore  acerbim  v.</«/e.oportuit  cnim  pluribus  verbis  exaggerari  vindiftam  illam, 
cuius  nulla  erat  ratio  apudpopulum.    Nunc  fequitur* 

18  Si  exiero  in  agrum,  ecce } copula enim redimdat ,  occifi  glaciio  :  &  fi 
ingrefTus  f  uero  in  vrbem,ecce  dolentes  fame,  alij  \olunt  efenomenfuhftan* 
tiuwi,doloresfamis,vd  agntudines :  quia  tarn  Propheta ,  quam  Saceraos  cir- 
cumeuntadr.erram,&:  nefciunt:  alij  vertunt^uamnefcmit. 

Aliis  verbis  idem  confirmat,  non  quod  per  feobfeur urn  eflet  quodiamdocuit:  fed  quo- 
niam iciebatlc  verba  facere  apud  iurdos,vel  tantam  efTc  ignauiam,vt  opus  eflet  multisftimulis; 
dicitini"umma,nequevrbemreceptaculumforepopulo,vbitegaturapcenisqu2imminenf.<Sc 
ii  forte  exierint  in  agros,totam  terra  hoftibus fore  rcfertam  q ui  occurrent,  vt ftrage  coplean- 
tur  omnescampi.haec  fumma  eft.Dicit  porro  acfi  rem  cerneret  ocu\is,Si exiero  in  <»gr*m,inquirt 
ybicjHeobuixtnmt  cadauera:  quia  hoftis  exertogladio  paflim  occidet  quicunquc  auli  fucrinte- 
gredi.deinde,5»;'»  vrbem  Vf»wa,inquit,  illic  fumes  occidet  quosbojiis  non  attigerit :  quemadmodum 
prius  dixerat,Ecce  proiefti  omnes  in  compitis  lerulalem  prx  fame,  &  pi  a:  gladio.fed  quod  di- 
xerat  de  compitis lerufalemmunc  vfque  ad  agros  extendit:quafi  diceret  nuiquam  quietum  fo- 
re locum  Iuda?is:quia  fi  velint aufugere,  incurrent in  gladios  hoftiles :  fi autem  qusfierint  late- 
bras,famem  illis  fore  infeftam,ita  vt  fine  hoftis  manu  pereanr.TVm  Vropkta ,inquit,  quam  Sacer- 
dos  errabunt ,  circuibunt  ad  tenant ,  <y  nefcient .  Quidam  exponunt  hanc  vltimam  partem  verfus 
quafidiceret  Propheta, Cum  tra&i  fuerintin  exilium tarn  Prophetx, quam  Sacerdotes,poft 
mukos  circuitus  etiam  non  intelligent exiliumelTeiuftamfcelerumpcenam.accipiuntigiturgc 
neraliterMn'sVl  >&  nefcient  :quali  Propheta  hlc  damnarer.  belluinam  illam  c£citatem  ,  qu£ 
occupauerat  populi  animos :  imo  Sacerdotum,vt  non  repptaret  apud  fe,Deum  pcenas  exisere 
do  lplorum  fcelenbus.alii  fimplicius exponunt,  quod  circuibunt  adterram,id  eft,  perucnient  in 
Chalda?am  per  multas  ambages,&  per  longos  circuitus peruenient,inquit,ad  terram  quam  ne- 
fciemnt,hoc  eft,quae  fuit  illis  prius  incognita. fed  nelcio  an  Proph.hoc  vel  illud  voluerit  CertS 
commodior  mihividetur  tenia  expoiitio,qua:tamen  nullum  habet  authorem,nempe,qu6d  S* 
cerdotes  or  Prophet*  circuibunt,hoc  eft,qiia:rent  vana  lubterfugia,  quoniam  deftituetur  omni  ra- 
tioned conlilio:cr  nefiient,hoc  eft,tandem  fentient  libi  ablatam  efle  mentem  diuinitus,qucnia 
aliosdementauerint.Egoigiturnondubitoquin  Propheta  peculiariter  hanc  pcenam  denun- 
tiet  impiis  Sacerdotibus;&  fallis  Prophetis,quod  putabunt  iibi  fore  aliquod  fubtcrfugium,fed 
fallentur.quia tandem  frufti  abitur  cos  fua  opinio,&  vbi  hoc  vel  illud agitauerint,Deusin  nihi- 
lum  icdiget  ipforumaftutias.digni  autem  fuerunthac  pcena.qucniamfafcinauerantfuismen- 
daciis  miierum  populum:deinde  icimus  vtfuperbienntin  fuisaftudis.Deridet  igitur  Propheta 
peruerlam  hanc  contidcntiam,&  dicn,lIJicinuibuntperterratn,crnoninielligent,hocc{i,^o(i:&\X 
carcbunt  omnia  corum  confilia,qus  diu  agitabunt.  Sequitur, 

v.    iiii. 


CAP.    XIII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

19  An  abiiciedoabiecifti  IehudaMan in  Sion,an  Sion#  rcdutidat,abo- 
minata  eft  anima  tuafquare  percufiifli  nos,  &  nulla  nobis  medela  ?  ex* 
pe&ando  pacem  ,idc$lyexpcclai{im:ispacc }  &.  nihil  bom, \eljwnbonum ,  &: 
tempus  medelie,/c/f>«f^  xerbum>bL  ecce  terror. 

lam  Propheta fe ad preces,& querimonias conuertit,  vt  fuoexemplo populum  tandem  ad 
fimilem  lu6tumprouocei,qu6  luppliciter  omnes  veniama Deopetant, &  ingenue  fiiteantur 
fuapcccata,lib)4uedilpliceant.intcrcatamenmiinmeduhiumcfl,quinobliqi.epcrftnngatdu- 
riuem  illam,dequa  nuperdiximus.Curn  ergo  nihil  prortceret  docedOjmutauitloqucndirauL- 
nL'mi&popLilorcliftOjVOtaluaadDeumcoiiucrtitjqueadmodumctiamantediiStumfuit.qL.ar- 
fit  igitur,.<«  D«w  repudimdo repudiet  \ebudn)?.  An at/iwA eitis abominata [it  Sionl  Videturhic  ratio- 
cinarileremiasab  ablurdo:quafidicerct,Fierinepotcft,vtturepulensTnl  ulehudah.&mc.  n 
toed  S  ioii  ?Deusenim  promiierat  femper  fore  fibi  lucernamlerofolyma:.  iampeffundata:  erart 
Secern  Tribus,&  regnum  illud  non  modo affli£r.um,fed  prorlus  exciium.rcftabat  igitur  k men 
iliud,nempequia  Tubus  lehudaherat  quafifiostotiuspopuli,vnde&falus  mundi  prcdirura 
er.it.  Propheta  igitur  hie  quodammodoexpoftulat  cum  Deo  ,quafidiceret,Tu  hac  lege  elcgi- 
fti  Tritium  [ehiidah,vt  lahia perpetud  maneaf.Teplum  ctiam  iuffifti  extrui nomini  tuo  in  n.cri 
te  Siomdixiftixurnam  foretuamquietcnr.nunc  igitur an abijeiendo  abij  ceres  Tribum  \ehudahian 
unimatH*  abomin.tretuy  montem Sion  ?  VideturtamenfubeiTealiquaironixfpecies'.nametli  exa- 
nimo  precaius  fncrit  lcremias,voluit  tamen  fimul  monere  populum,quam  ftulte  fibi  impur.it.i- 
tempiomirterctaicclcnbus.quoniam  DeushabebatinTemplo  fuumdomicilium,  &  Icrufale 
eratquafiilliusregia.Certt!mquidemcft,ProphuamhicrcuocaiIeinanimum  DcipiomitTo- 
nes.f;d  interca  vokut  breuiter  oftendere,  etiam  fi  in  fpecie  Deus  perderct  reliquias  illas,&  Tern 
plum  excindipermitterctjtamen  fore  in  fuispromiffisfidelem  .  Ergoquodadmiratiueinterrc- 
gat,partim  in  hoc  lermone  refpicit  Deum,partim  ver6  populum  admonet,  ctiam  fi  Deus  cxitio 
tradat  corpuspopuli,tamen  fore  in  fbis  promiflis  fidele ,  8c  conftantem.Dicit  i  :itur,  Querents 
percuffali,  &  nulla  finaiio  ?  Non  dubium  eft ,  quin  ctiam  hoc  loco  Prophet.i  hac  ratione  fle&ere 
iSam  f'  ^cumvelitadniikricordiam:quoniampromiferatfcforeplacabilempofterisDauidis,quan- 
t^&Vfd.  uisinterdumpcenasdeillorumpeccatisfumeret.eratenim  tunc  Celebris  proniillio:  Si  dtlique- 
*-».ji.3*.  rintriliieiusj&f^dusmeumviolauerintjpercutiameosvirgaj&caitigaboiniquitattseorum, 
J3-  mifericordiamtamen  meamnonauferamabip^s.hocconfiliopriusdixit>nerr!pecap.io.C.;fti- 

5-^.10.14  ga  me  Domine,fed  in  iudicio,id  eft,moderate,ne  forte  in  nihilu  redigas  mc.illic  diximus  Prc- 
phetam  oMicere  Deo  fcedus  iuum.idem  ctiam  prefenti  loco  repctif.  Qu*re,mc\uK,pera(fis7i  nosy 
•)>f»«/^//f/i».!'«'njmquasDcuspcenasEcclera:fiia;infligit,pronuntiat  fore  loco  mediai.a; 
vbi  autem  nulla  eft  ipesfanitatis,  videtur  Deusirritum  facerequod  pollicitus  eft .  Ergo  pergir 
ratiocinarilerrmiasababfurdo-.quafidicerct  fieri  non  pofle>vtDeus  tarn  dm  iter  percutiat  po 
pulumfuum.quirirelinquat  locum  venia:,itavt  tandem  exoretur,&lanet  quod  percuffit.E.v/ c- 
£t*t<imuspJcem,&nihilhodi-,  tempus  fi»tUionu,<& ecce  turbatio,  vel  terror  .  hare  poftrema  pars  ver- 
Tus  confirmat  quod  nupcr  dixi:Prophetam  fcilicet  partim  refpicert  Deum  in  hac  prec.wdi  for- 
ma,p.irti[n  veto  linlxos  perftringere:qi:oniam  peruerfafiduciadecepti,piitabantfecfle extra 
periculum,ed  quod  lerofolyma  fibi  Deus confecra(iet,vt illic inuocaretureius  nomen.ac  Te- 
plumeffetarternae:u5fedts.Qjm3niaergovideb.itquafiinebriatcsefrcfuospopularcs  hac  ftu! 
taopiniojic,voluitillis  breuiter oftendere.foreDeoaliquamratioi.eincognitam  ,qua&  fidem 
feruaretA  tamen  pcenam  fumeretde  impiis,&  tranfgrefloribus.nam  quod  dicit ,  ExpecJa^hnjut 

{'4CC»>,cy  mmbow.m, caie  nonhudat  fidem  in  populo,quod  fcilicet  freti  Deipromifhonibus  to 
atium  quxfierint  in  fuis  malis&  fperauerirt  Deum  tandem  fore  exoral  ilcm,&  propitiummon 
accipitur hoc  nomen  Expedandiinbonampartem,fedporiuscoargnitIuda:os,qu6dpleudo- 
prophetisnimiumfideiadhibuerint.Ergovidemusvtpcrftringat  vitiofamil  aexpedationerr, 
quafocrantdecepti.  Hinc  etiam  collieimus  quod  dixi,Iudxos  ftultehbi  promittere  impunita- 
tem,quoniam  Deus apuiillosdomiciliumfibie'esieraf.nempc quia oftendetfencn  fruftrami- 
rata  raifie  cladem  per  feruos  fuos.  hoc  fenfu  itaquc dicit,  ExpefttMimus  tempus  median* ,  <y  ecce 
terror.      Nuncfequitur, 

zo  Cognofcimus  Iehonah  fcelusnoftrum ,  &  iniquitatem  parrnm 
noflrorum :  quoniam  federate  egimus  in  te^wejuancjuam v^o1  ^"idd 
fere funt \  tamen 'fimpUciterconchidit,  quod  federate  cgerint  aduerfm  Deum. 

Hlc  Propheta  h^ud  dubie prxferibit Iudxis  qux  nam  (it  ratio  placandi  Dei.antea  i'ta  c opo 
fuit  prcccs>vt  partim  populum  coargucrctfuximpil  obftinationis,partim  veto  ofttndciet  piis 

&elc&is 


IN    I  ER  EM  I  AM.  „9 

&  eledis mancre  aliquid  fpci  refiduum:  fed  nunc  fimplex  eft  forma  precandi,cum  dicit,  Vomine 
cognommus  .  Vu  millelimus  quiique tunc cognofcebat:fed  Prophetanonfufcipit  pcrfonam  to- 

eiuspopuli.qiudjgirurthauddubiecolligitfc&pauculosfidclcs.quircftabantinpopulo.dcin 
de  pofteris  etiam  did  at  vcram  precandi  regulam,vt  in  exilio  i'ciant  hoc  fibi  vnum  iiipercfle.ne- 
pe  vt  fateantur  peccata  fua.nec  aliter  impetraturos  veniam. Dicit  \<±itur, Cognorimus  zrftelul  no- 
ftrum^iniqtntatem  patrum nonrorHm^qnodfilketfcekmiomnesfimtuaduerfum te  lam cxpofuiniui 
paucis  verbis  Prophets  confilium,nempevbiDcusmanumfuamcotranoscxeruit,  non  aliam 
elTefpemfalutis,niiiinre(ipilcentia.Confei"iioautemhlcponiturproipfapcenitcntia.hypocri- 
tsoreqaidemfatisfuntlibcralesinconfitendispjccatis.-lcdProphetahlcloquJturde  kriaco 
feftione:&  per  fy  necdochen,vt  dixi,alis  partes  pcenitentis  hie  notatur.  Sed  hue  tendit  fumma, 
vt  fuppliciter  ad  petendam  veniam  confugiant:quod  hen  non  poteft.quin  feipfos  condamnent 
coramDco,vt  itaprsucnianteiusiudicium  .Depatrum iniquitate loquitur, nonquod  fideles 
extcnuads  culps  cauia  hinc  inde  focios  accerfant:  led  hsc  eft  fcelerurn  aggrauatio.cum  faten- 
tur  fe  non  tantum  coram  Deo  reos  efle,  fed  ab  vtero  attuliiTe  hoc  quafi  hsreditarium,  vt  digni 
eflent  intentu.quoniam ab  impiis  patribus  erant  progenia  Hypocrits  dum  exempla  patrum  in 
medium  proferunt,putant  vel  fe  hoc  modo  polTe  abfol ui,  vel  laltem  leuiore  efle  fuam  culpam, 
quoniam  hoc  didicerint  a  prima  pueritia,q  uod  mala  educatio  ipfos  perdiderit.  Sed  fideles  I  on- 
ge  aliter  animati  efle  debcnt,nempe  vt  fateantur  fe  dignos  effe  vindicf  a  Dei,quanuis  non  inq ui- 
rat  in  patrum  fcelera;deinde  fi  Deus  velit  patrum  fcelera  vlcifci  aduerfus ipfos ,  iufte  hoc  fact  u- 
rum:&  idco  fe  duplici  vindi&a  effe  dignos.Nunc  ergo  tenemus  Proph. fenfum : &  hinc  colhgi- 
mus,quam ftulte opponant hunc clypeu  Deo  Papifts,dum refonat  fubinde in  ipforum  lin°uis 
nomen  Patrum.  nam  debucratpotius  &  fcelusfuum,&  patrum  iniquitatesagnofcere:quemad- 
modum  hoc  totum  fufiusexplicatum  fuit 9.  capite  Damelis,  vbi  dkebat  fe,  &  patres,&  Reges 
federate  egiffe.Et  in  verbis  ena  hocnotandu  eft;neque  enim  hlc leue  aliquod  deliSfi  rotat Ie- 
remiascum dicit,  hgnofcimus  iniquitatem  nojiramw  patrumnoflrorhmS£&^omK.'\mv\ex.iL\Z.  eorum 
qui  viuebant:poftea,*'»/7«J/4fMw patrum:8c  tertioadiungit,  Nos  impiety federate egmus  contra  te. 
Videmusergo  ,vtnondcfun&oneagnofcataliquoddeli&um  ifedquafiplcno  ore  profitcatur 
omneseiTeimpios,&tranfgreflbresLegisDei,  &  non  tantum  dignos  effe  tnediocri  caftigatio- 
ne,fed  hornbili  interitu:quoniam  fcelenbus  fuis  iram  Dei  fie  prouocauerant. 

PrECATIO. 

Da  omnipotent  Deus )quoniamexquotibifcmelreeonciliatifumus,0'hd'crecocilia- 
tio  whisper  Euangelium  teflatafuitynontamen  definimiis  quotidie  iram  tua  prouocare , 
ytfaltemgcmmus  &  yitia  nojlraabfque  yllafimulationefic  damnemus,  ytta.nga.mut 
yero (ffenodolore,  £F ita confugere difcamus non  tantum femelin yita,fedfingulis 
etiam  momentis  ad  tuam  mifericordiam,  ytplacatus  nobis  appareas ,  neque  nos  trahles 
pro  merito:fed  quandofemel  dignatus  es  nos  compleSli  paterno  amore  ingratiam  ynige- 
niti  hlij  tui  ,Vf  hone  quoquc gratia ' profecjuaris  erga  nos, donee  tandepurgati  omnibus  for 
dibus  CT  inquinamentis,partiapesfimus  caleftis  tua  gloria ,pcr  eundem  Cknftum  Do- 
minum  noflrum,     Amen. 

1.x  Ne  reiicias  propter  nomen  tuurn,  ne  reiicias,'"3 fignifcat  interdum 
reft>uere,floccipendere,figmficat  etiam  proijeere }  &  cadem  es~ifereJigmficatio  alterius 
yerbi  VKxfigmficat  enim  proijeere,  (f  pro  mbdo  ducere^  yilipenderc.ve  ergo  proijeias, 
yel  ydipendas, folium  gloria:  tua: :  recordare,  ne  irritum  facias,  alij  vcrtunt, 
difioluas,  foedustuum  nobifcum. 

PR  o  s  e  Q,_y  1  T  v  r.  Ieremiasfua  precationeddquefacittamexoficio  charitatis,  quatn 
vt  incitet  hdeles ,  qui  retidui  erant  in  populo,ad  petendam  veniam  .  hie  enim  iulcipit  perio- 
nam  vers  Ecclefis,qus  tunc  crat  perquamcxigua.omnes  gloriabantur  le  effe  Dei  tilios,  lafta- 
bant  foeduscum  Abraham  percufTurn-.fed  vixmillefimusquifque  vere  &  ex  animo  Deum  luuo 
cabat.Prophetaigiturreprsfentauitcommunemaffecfumexiguiilliusiiumcri,&adhucprote- 
qiiitur,quemadmodumdixi,fuamprecationem.  Dicit  ipiur  ,~Ke  abiicias  jie  prop  ern.u  folium  glo  ■ 
rWtK<t:ve\  eadem  erit  Ggnificatio  vtriufque  verbi:quod  mihi  magis  probatur.fcd  Propheta  n5 
tarn  ornatus  caufa,vt  folent  Rhetores,duo  verba  fimul  coniunxicquam  vt  vehementiam  curs 


CAP.   X  I1II.  IO.   CAL.    PRAELECTIONES 

fux&  anxietatis  exprimeret.  videbat  enim  regnu  Iehudah  verfari  in  v  ltinio  difcrimine.ergo  non 
vulgarimodoocc'urritDcivindiSar.fedaccelcratvelutadinccndiumaliquodextinguendum: 
quia  difricilis  crat  impetratio  \cnix.  Solium  gloria  Dei  nominat  leroiolymam ,  quia  Deus  vi  bem 
illarniibieleg€rat,vbiinuocaretur:nonqu6dTemp!oeirctincluius,icdquoniamilliccratmc- 

Exti,t.o.      morianominiseius:licutitbletloqui,prxfcrtimapudMoicn.nequetamcn  Area  foederis  inane 

*4-  crat  fignum,fed  vere  habitabat  Dcus  in  loco  illo;quoniam  prxlcntia  vn  tutis  &  gratia:  eius  iele 

oftendebat  claris  cxperimcntis.Cxtcriim,quoniamha:clocutiofatperepcriturapLidProphetas, 
idcofatismihicft  breuiterattingereleremiXnoftri  confilium.Deusquidem  cxlum  &terram 
implet,vt  fatisnotum  eft.-fed  dat  iigna  prxfentix  fux  vbicunque  v  ult.Qupniam  autem  volebat 
colimTemploillo  vocatur  eius  folium,quemadmodum  alibi  vocaturlcabellum.namdiuerfis 
loquendiformis  eandem  rem  Scripturadefignat.fxpe  vocatur  Templum,requies  Dci.domici- 

P/ifciio.i.  lium,fanciuarium,locushabitationiseius:alibi  vocaturfcabellum  pedum  eius,  AdorabimiiS  in 
loco  vbi  fteterunt  pedes  eius.Cxterumon  eundem  finem  referunt  ur  lftx  forma:,  quanuis  in  fpe- 

r/i.i  }r„7  ciem  diuerfx  app*reanr.  nam  vbi  Templum  vocat  ur  habitatio  Dei,  vel  palatium,vel  iedes,  nlic 
exprimitur  viiturispr5efentia,ac{ifamiliariter  Deus  habitaret  inter  cultoresfuos:  vbi  autemvo 
catuiicabellLuiipedum,tunccorrigiturfiiperititio,qua:obreperepofftt. Deus  enim  attolbt  me 
tespiovumaltius,nefcilicctputenteius  encntiamreftringi  ad  locum  aliquem.  Tenemusergo 
quid  intelligat  Scriptura ,  &  quid  vclit  quoties  vel  folium,  vel  palatium  Dei  nominat  Ierololy- 
mam,&  Templum  .Sednotandum eft diligenterquod  inferitura  Propheta,  Propter  ncnun 
tuum,inquit.icimusquotiesfandipoftulatexaudiri propter  Deinomen,abiicereomnem  tidu- 
ciam  proprix  dignitatis,&  iuftitix.Quiiquis  ergo  nome^Dei  implorat.vt  impetret  quod  petit, 
illeabdicatfe  omnibus  mediis,&  plane  fateturieeiTeindignum,quiDeumpropitiuminuenJat. 
neque  enim  potefthxclocutioconfifterefineantithefi. Ergo  cum  Propheta  confugittanquam 
ad  vnicumaiylum,ad  nomen  Deidnclufa  eft  in  his  verbis  c6feifio,qualem  paulo  ante  vidimus, 
nempe  qu6dludxi,quia federate  egerantcumDeo,indignieffentomnimifericordia,nec  pcf- 
fentplacarevllisfuisfatiifadionibus,nec  quicquamhabercnt  quodpoffentafferreadfauorem 
fibiacquircndum.Hxcigiturfummaeftt&quoniamhxcdo&rinafufius  alibi  tra&ata  fuit,mi- 
hi  nunc  fatis eft  brcuiter monftrarc quid  velit  Propheta. Solium  autem  gloria:  vocat,  vt  fsgnifi- 
cet  nomen  Dei  fore  vel  obfeurum  &  ignobile,  vel  etiam  probrofum,&  contumeliis  obno>  inn , 
ni(i  parcat  populo,quem  elegit .  Scimus  genitiuum  cafum  poni  loco  epitheti  apud  Hebrxos,in 
quomfiftereiuperuacuiieftiquoniam  eftexprimisrudimentis.Ergo  Propheta  cum  Templum 
vocat  folium  gloriof um  Dei,hoc  eft,  in  quo  rerulget  eius  maieftas,  Deum  ipfum  quodamm^- 
do  admonet,vtncexponat  nomen  fuumcotumeliis,quiaftatim  pro  fualibid  ine,impii  blaipht- 
miasfiiaseuonierei,atqui  hoc  modo  nomen  Dei cftctc6tumeliofum.Pofteaadiugit,Rfco)^K, 
neimtumf.i(i<tifcedi'.s tuitmnobifcum .  Hlcetiam confirmatProphetafuam precationcm,rcuoca- 
do  memoriam  foederis,  poterat  ehim  dici ,  nihil  Iudxis  commune  effe  cum  facro  Dei  nomine, 
cum  eius  gloria,  &  cum  folio  regali.  ckcertcdignierant,  a  quibus  Deus  fc  procul  difiungeret. 
Qupniamcrgodiuortium  fccerantcumDeo,&  prorfuserantabomni  fanditatealieni,  Pro- 
pheta hi  c  proponit  tamen  Deo  foedusfuum:quafidicerct,Iamprecatusfum,vt  glorias  tux  ccn 
lulas,&  parcas  folio  tuo:quoniam  dignatus  es  tanto  honore  hunc  locum,vt  inter  nos  regnaro: 
iam  quia tanta eft  noftraimpietaSjVtmerho nos  abiicias,tamentuncnpcpigiftifcedus cum  m5 
te  Sion,  cum  lapidibus  Templi,  cum  dementis  denique:  fed  nobifcum.  Ergo  tit  irritant  facial  hoc 
tuumfadus .Videmuser^o  magnum  fubeflepondus  in  his  verbis,cum  Propheta  Deo  lupplicar, 
tie  irritumfaci.it, vc\  a\fio\\i3Xf<xdusfuum,c\uoc\  pepigerat  cum  populo .  Etlienim  fidelisac  verax 
manebat  Deus  in  fuispromiftis,  etiam  iitotumpopuliillius nomen  abolcuiflet,  tamen  debuit 
certare  eius  bonitas  cum  populimalitia,&  fides  cum  perfidia.nequeenimpendebat  fcedus  Dei 
a  populi  fide,aut  probitate:fuit  quidem  mutua  ftipulatio.quia  Dcus  pepigit  fcedus  cum  A  bra* 
ham  hac  lege,vt  integer  cum  ipfo  ambularet.hoc  verum  eft.&  eade  ftipulatio  vigebat  fub  Pro- 
phetis:intereatamenfumpfitIeremiashocprincipium,Non  pofleintotumdelen  Deigratiam: 
quia  clegerat  genus  Abrahx,ex  quo  tandem  nafcereturredemptormundi.Sedleremias  voluit 
longius  extendcre  gratiam  Dei ,  quemadmodum  ante  dictum  fuit,  8c  ircruro  pau!5  poft  videbi- 
mus.Qnicquid  iit,habuitiuftamrationemprecandi,cumdiccrLt,Nfya'^/,'(OT»fl'«//o/«^  nekif- 
r«w.fed  Deo  fuit  alia  occulta  ratio:(ic  enim  deleuit,quoad  fenfum  com  uncm  hominum,fcedus 
ill ud,quo I udxi putabant cum  fibi efTe obftiiftum,vt  tamen  verax  maneret : quoniam ex ten&- 
bristandem  reful  fit  eius  Veritas  poft  finitum  tempusexilii.    Nunc  fequitur, 

12.     An  in  idolis,vt7  V4w/faftW,Gentiiirn ,  qui plnere  faciat?Sc; an  casli 
dabunt  plmiianvpe7,C?  <m  ex  calls  dabnnt  pkuiam*  an  non  tu  ipfe  Iehouah 

Deus 


IN    I  E  REM  I  A  M.  l20 

Deus  nofler?&  fperauimus in  tefxpettauimusadtc: quoniam  tu  fecifti  o- 
liihia  hxc. 

Hicleremias  vtDci  fauorem  libi  concilia,  dicit  hoc  in  rebus  extremis  tffe  vm'cum  re- 
medium,  &  perindecftacfipropofitain  medium  defperatione,  vellct  Deum  fle&cre  admil'c- 
licordiarrr.quati  dicci  et,  Qiud  net  nobis ,  nili  tepropitium  oflenderis?  nam  litu  manes  lmpla- 
cabilis , Gentes  habentdeosluos,aquibiisfalutem  petunt:nobisaiuemfixumeft,fa!uten]al  s 
te  vno  &  fperare,&  petcrc.Debuit  autem  hoc  argumcncum  magni  clTe momenti,non  quod  n,o 
nendus  lit  Deus:led  patitur  Tecum  ita  familiar  iteragi.nam  fi  Stoice  volemus  difputarc,  etia  vo- 
tanoftra  crunt  l'uperuacua.quorfum  enim  precamur,vt  Deus  nobis  opem  feral?  an  non  vidtt  i- 
ptequid  nobis  opus  tit?annon  fatis eft  propefusad  fercndum  auxilium?  icddelyria  ilia  piorlus 
alienaluntavero  &lei'iopietatisaffect.u.ficuticrgoad  Deumconfugimus,quotiesaliquavr- 
get  neccflitas,  lie  etiam  monemus :  quemadmodum  li  filius  cxonerct omnesluos  affettus  in  l> 
mim patrjs,ita  in  piecibus ratiocinantur  tideles cum  Deo ,  8c  difputant, &  caulas omnes inmt- 
dium  adducunt,quibusplacariqucat:denique  agunt  cumipfohumanitus,acli  vellentperfua- 
derc  quod  tamen  iam  DeO  ante  mundi  creationcm  decretum  fuit :  fed  quia  nobis  abfconditum 
eft-sternum  Dei  c on  ill i urn  ,debemushlcfobn£&pro  hdcinoftra*menfura  fapere .  Qmcquid 
fit,Propheta ex  communi  viu  piorum  hoc  argumento  libi  fauorem  Dei  conci!iat,nempe,qu6d 
nificlementcr  agat  Deuscum  populoillo.&profuapaternaindidgentiaignofcat.a&umefTe: 
qua(idiceret,Dominetu  vnuses,a  quo  fperanda  nobis  eft  falus:  iam  iiabste  repudiamur,nu!- 
lumnobisfupereft  refugium:mittes  he  populum  tuum  ad idola,&  figmenta  Gentiuni?4/^»«'noi 
te vnunrexpeffaiiimuf  ergo  vides  non  nili  in  tuamifericordiafupereflenobis  fpe  falutis.Sed  Pro- 
pheta  hie  teftatur  iidelium  nomine,  etiam  fi extrema  omnia  miferos premant,  non  tamen  polTe 
jpfosquicquampetereabidolis  Gentium.  A«/>/»/«Jm,inquit,</.<&«»f?Eftl~ynecdochein  hac  lc- 
cutionc-.nam  ligniricat  idola  Gentium  deftitui  omni  potentia.  Ergo  Dare  pluuia  accipitur  pro 
eo quod  eft  fouere humanum  genus,velauxilium ferrre,luppeditare  quod  necefle eft,&  largiri 
qmncm  bonorum  copiam  .  Paulus  ctiam  cum  Deo  vult  ailerere  fuarrrpotentiam,  loquitur  de 
pluuia:&fxpiuslfaias  vtiturhoc  loquendigencre.  Dick  ergo,  An  in  ranitatibus  Gentium?  Hie 
probrofe  damnat  omnes  fuperftitiones.neque  enim  vocat  deos  Gentium,vtambigua  hsc  locu  4"I?' 

tio  £cpe  apud  Prophctas  ponitunfed  sanitate  s  Ge  ntium.^An  e  «V,inq  uit,  qui  pluere facial  cr  An  cali 
dabtint  pltmiamtEgo  libentius  interpreter: Aw  ex  Cttlis  dabtmt pluuiamlnon  enim  videtur  mihi  fatis 
quadrare,fidecxlisloquatur.tamen  ficuimagispIaceatreceptaillaexpolitio,fitlibeiuiudiciu. 
quod  lidecxlis  hoc  did  urn  iit,  entargumentuma  minoriadmaius:Necxliquidem  ipli  dant 
pIuuiam,quomodoigiturvanitates:hoceft,figmentahominum,qua'tantumpiodieruntexftul 
to  com  cerebro? an  pojjent plutiiam  ^.</-f?nam  certe  eft  aliqua  virtus  cxlisindita:atquihomo  etia 
ft  mille  deos  libi  fabricet,  non  tamen  potent  fabricare  guttam  vnam,  qua;  difiillet  e  cxlo.  cum 
igitur  cxli  non  lponte  pluant,fcd  dum  aperiuntur  mandato  Dei ,  quomodo  idola  Gentii  m,  & 
vana  figmenta  pluuiam  nobis  e  cxlo  emitterent  ?  Confilium  Prophets  fatis  nunc  liquet,nempe, 
quod  fi  populum  reiiciat  Deus,  8c  velit  perlequi  icelera  vltimo  iure,  &  modo  implacabili,  def- 
peratam  cite  omnium  falutem,quiaillispropofitum  non  fit,confugcre  ad  idola.  An  non  tulebo- 
uab,inquix.,ipfe es'dd.  eft  ,folus  es?  An  non  ipfe  lehouab  er  Deu.< nofler'iPrm aim  nomen  IehouX expri- 
mit,quo  notaturxternaDei  &  maieftas,& potentia, &  virtus:deindeadiungitepitheton,  quod 
fit  Deus  ipforum,nempe  ,vt  recordetnr  foederis  fui.  Ergo  te  expe&auimus,<juia  fecislt  b<xc omnia.  Hie 
etiam  multi  fall  untur,  meo  iudicio:  quia  hac  omnia  interpretantur  de  cxlo,  &  terra,  8c  omnib  us 
elementis,quafi  Prophcta  Deum  affereret  effe  mundi  creatorem,&  ideo  omnia  clTe  fub  eius  im 
perio.Sedego  minime  dubito,quin  depcenislcquatur.quas  Deus  iam  populo  inflixerat,&  fta- 
tuerat  propediem  infligere.  neque  enim  hie  arr.plius  loq  uitur  de  potentia  Dei ,  qua:  refulgct  in 
mundi  opificio:feddicit,EA7>fc7lw/«#-'/e)^wo^  nobis  "  • 

proueniet,quoniam  tuum  eft  mederi ,  qui  inflixifti  vulnus:  licuti  alibi  dicitur ,  Deus  mortificat 
&'viuificat,deducitadfepulchrurn,&reducit.  perinde  igitur  eft  acfidiceretPropheta,No5  Do  i.sam.i.tf, 
mine  nunc  adtuam  mifericordiam  confugimus,quia  nemo  prxrer  te  vnum  nobis  opitulari  po- 
tefhtu  enim  paenam  fumpliftide  fceleribus  noftris.cum  ergo  tu  fuerisiudex  nofter,tu  idem  etia 
potesiamnos  liberareabhiscladibus:nemoautemfctihiopponet,quoniamfurnmaeft  penes  v 

te  vnum  poteftas:  eoncurrant  omnes  diiGentiu,etiam  co  pinnt  omnia  clementa,&  omnes  crea- 
ture in  noftramfalutcm.-quid  tamen proderunt  nobis  quxcunque  afferent?  ergo  quoniam  tu 
fecifti  hxc  omnia,ideft,quoniamhxcfortuiro  nobis  non  acciderunt,lcd  iuftatua  vindidairqc 
quoniam  iudexfuifti  in  pcenisinfligendis,  iam  lismedicus,&  pater.quoni.mi  nosgrauitcr  affli- 
xifti manu  tua,iam  ctiam  adhibeas  folatium,&  cures  main  noftr3,  qux iufte  perpetimur ,  &  qui- 
dem tuo iudicio  .  NunctenemusgenuinumProphctxfcnfum  .  Et hinc etiam colligi potcft  v- 


CAP.    XV.  IO.  C  AL.   PRAELECTIONES 

tilis  do&rina >  non  efie  curnos  exaniment  pcsinx ,  qux  figna  funt  irx  Dei ,  ita  vt  non  audca* 
tnusab  lpto  petere  venianr.quin  potius  hlc  prxicnbi  nobis  precandi  formam  5quia  ti  icntimus 
nos caftigatos fuifie  Deimanu, hoc  modo  {hrnulari nos ad iperandam  lalutcm ; quoniam cius 
lit  meden,  luius  eft  vulnerare:eius  fit  rcftituere in  vitam,cuius  eft  occidere.     Nunc  iequitur, 

CAPVT   DECIMVM  QJ  I  N  T  V  M. 

T  dixit  lehouah  ad  me, Si  fteterint  Mofes,  &  Samuel  coram 
facie  mea,non  eft  anima  mea^c/  eft  cormewiy  ad  populii huuc; 
emittea  facie  mea,&  exeanc 

a  Et cvk,Ci dixerint  tibi,Qu6 exibimushelfgrediemuitumc dices illi^ 
Sic  dicit  Ieliouah,C£u  i  ad  mortem,  ad  mortem ,  &  qui  ad  gladium ,  ad 
gladiu  m,&;  qui  ad  ramem,ad  famem ,  &  qui  ad  captiuitatem,  ad  captN 
uitatem. 

Iterum  repent  Deusquod ante  vidimus,ncmpequonia ad fummumvfquecumulum  per- 
uenerant  imputates,&  fcelera  populi,non  ciTeampliuslocum  venix,nec  miicricordix-.cthau- 
t'ern  videturpenitusrepudiareDeusieruiiuipreces,nontamendicemus  caruilleomni  prote- 
ct. J.quonum  leremiasoptauit  quidem  triperctotumpopulumabinteritu.iidiionita  nxoi.i.- 
deraiC  Sc  futiliter  orauit,quin  difccmeret  inter  titularem  Ecclefiam,vt  loquuntur,&  inter  fen  c 
ele&um.fciebat  enim  multos  etre  degenercs  Abrahx  nlios,neque  lplum  latebat  quod  dicitiu  in 
TfJ.i$ii>  PLiIino.Q^iishibitabitintabernaculotuOj&quisftabit  inmontefanc~iitatistux>innocensn  a 
nibus,&  p  iro  corde.nam  Propheta  illic  ex  profeflb  oftendit,fruftra  gloriari  hypocritas , quod 
ingreilus  l'hs  pateat  in  Tempi  um.quoifacnrlcent  vna  cum  fidelibus:requiri  enim  &  cor  mur,. 
d<.itn,&  mjiuispjras:leremi.iscerte  hoc  iatistenebat. Ergo  quanuisextenderitfuam  folicitudi- 
n'emaitorumpop.ilicorpiiSjtamcncognouiteflealiquodeledumi'erriehiqucmadmodiimhc- 
dieduinprecaauir,debemiisprocharitat:srcgulacompleftiomnes,quoniam  nondum  poil'u- 
mus  ftatuere  quos  D  uselegerit,vcl  rcprobauerir.atque  ita  quantum  in  nobis  eft,debcmus  cl» 
rareo.nnium  talutear.iiitereakimus,ledconfule,multoselTe  reprobos,quibus  prodcfle  ne- 
queuntvotanoftra:lcimushoc,iednohpou\imusnotarevnumqucnquedigito.  Sic  igitur  pre- 
catio  lerem'X  non  fuit  inutilis.-led  in  ipia  forma,vt  loquuntur,non  fuitexaudirus.volebat  enim 
fi  fieri  poftetjtotum  popul  urn  effc  labium,  led  quoniam  DeusftatUerarpcrdereillos  impios,& 
quiprorfus  eiantdelperati  propter  indomitam  contumaciam  ,tantum  ex  parte  obtinuit  Ierc- 
mias  quod  volebat,nempe  vt  Deus  leruaretEccleiiamfuam,qux  tunc  erat  quodammcdoal. 
fcond'ta  DicituraMcm,SifletetintcoramTneMofe3,yrSdmuel,noneJld?iimarnedttcl]>opult4m  hunc. 
Summaeft,Etiam  (i  prodeantin  medium  omnes  patroni,nihiltamen  profe&uros:quoniaDius 
txjch.i^.  populum  ilium  reiecerit.Molis&Samuelishlc  fit  metio,ahbiapudEzeihielcm  lob,  &  Daniel 
14-  nominantunfed cadem  prorfus  eft  ratio.hlc  enim Motis fit mentio,quoniam  videmus  vt  le op- 

Ejcoii.31.3i  pofuerit,&  optaueritctiamficrianathemapropopulofuo:Delemeelibrovitx,ve!parcas  po- 
pulo huic  . Cu.n ergo toties M oies placata ira D.i.vbi um fere a&um erat de populo,tamcn cri 
puiffet ilium  quali  e  morte  xterna:tdquefatis  notum,&  paflim  vulgatti  elTet  apud  Iudxos,ideo 
hlcponiturciusnomen.QjodadSamuelefpeciat.icimusquantopereexcelluerif.deindequo- 
ties  etiam  Deus  ab  ipfo  placat us  fuerit  in  falutem  totius  populi .  tandem  cum  oraret pro  Sauk  » 
D  jus  cohibuit  quidem  nnmodicum  eius  ftudium,Ne  oresamplius,&  tamen  non  deftitit  orare. 
t-9im.j6.i.  Cum  ergo  tant us  fuerit  in  Samueleferuor,  Vtquodamodokiftatus  fuerit  cum  D^oipf  ,hxe 
ratio  eft,  curhicc-im  Moli  adiungat  Deus.  Ergo  fifieterint  Mi  dm corum  me,dnimdmed,vc[  cor 
meumrf//f««mf/?<«/>o/W(>;7?o,nequevnquameroplacabilis. Loquitur  autedeillap^rucrfa  mul- 
titudinc,qux  vltimum  libicxitiu  toties quafi  data  opera  accerliucrat.-nam  alibi  vifum  fuit,ntin- 
q'lam  reieftumfuilTepopulum:  fed  diftineuereoportet  inter  pa!eam,&triticum. erat  tunc Iu* 
dxa  quali  areaDei.vbi  q  uonia  multitudo  a  pietate  dcfciuerar,apparuir  magna  paltx  congeries, 
crantautS  paucagrana,quxlatebant.NonfuitigiturforD«<«/^«/«w,ideft>adiIlosdegenere$ 
Abrahx  filios,qui  folo  titulo  fuperbiebant,  cum  tamen  clTent  fcedifragi,  cum  pride  defe'eifient 
a  vero,&  (incero  Dei  cultu,  &  omni  probitate  .  non  fuit  igitur  cor  Dei  ad  illos :  fed  ramen  m;* 
rabi!iliterferuauirreliquias,& quidem  occulto modo. Hie autemlocusdocet,quod etiam  fcri- 
lacob  <;.\6  bit  Iacobus,multum  valere  preces  iuftorum  affiduas  coram  Deo .  Producit  exemplum  Hclix4 
*7.»8  q"icxlumclaulitfuisvotis,nephieret  tarn  logo  tempore:  deindccxlumfuisvotisaperuit,  cum 

a  Deo  pluuiampoftularet .  InKrt  igitur  mulcum  valerepreces  iuftorum  afliduas ,  non  tantum 

vbi 


IN  IER  EMI  A  M.  ,iI 

vbi  pro  feipfispriuatimorant  ,feddumfupplicantproaliis:qucmadmodum  Helias  non  ha- 
buit  peculiarem  iui  refpcctum,led  voluit coti  populo  fuccurrere .  Cert um  igitur  eft ,  patroci- 
mum  hoc  San&orum  plunmi  fieri  coram  Deo:  &  ideo  etiam  mbemur  alii  alias  vitro  &  cirro 
exponere  noftras  necellitates,vt  mutuo  fefc  omnesiuuent ,  3c  alii  pro  aliisprcccntur .  Scd  inte- 
reanotandumcft,nondeberereddi  fecuriores,qui  exiftimant  ft  commendan  Dcoaliorum 
precibus  .  Ccrtumtnimeft,quemadmodumprGluntChriHimcmbrispiorum  Vcta,  (ic  etiam 
nihil  impiis  &hypocritis  prodeffe.  Nequeenim  Deusiubtt  nos  acquiefcere  in  hac  iiducia, 
quod  alii  pro  alns  preccntur;  fed  iubet  vnumqucnquc  precari :  deinde  comrnunicare  fuas  pre- 
ces,&  votacum omnibus Ecclclia:  membris.  Q^jlquis  ergo  cupit  libi  prodeiTe  San&orum 
preces:iilcetiamadiurigatfuas.  Verurheft,fatcor,aliquando  prodeiTe  San&onim  votactiam 
impiis &extraneis.Nequeenimfuperuaciiar"uitChriftiprecatio,  Pater ignoiccillisiiieiciuntc- i W41,  ,. 
nim  quid  faciunt.Nec certe  opcram lufit  Stephanus,  ciim idem  precatus  eft.  Et  libenter  etiam  Act  7.60 
recipio  quod  dicit  Auguftmus,Paulum  inter  alios  donatum  fuilfe  Stephano .  Sed  iam  difputo  *„»„/?. 
quid  nobis  agendum  fit  1  umaudimusiuuari  nos  precibusomniumSaniftorum,ncmpevtquii-  Strm.i.Je 
que  ftrenue  in  partes  fuas  incumbat,&pr^ftareftudeatfolicitudinem,&curamfratnbus,quam  S<mfl«,»n 
abiplisviciilimexpetir.Hoc igitur  controuerliacaretjiiontantum  (ingulospro  feipfispriua--^°S"S''* 
timdumorant,cxaudiri,fed  prodeiTe  vitro  &citroprecesSan6iotu,etiamaliis.  Sedpluiquam**""" 
ridiculifunt  Pjpifta?,dumhoctrahunt  adSan&os  mortuos-.Mortuierant  Moits,  &.  Samuel, 
jnquiunt,cumDeushocproniintiauit:verumeft:ergotunc  orabant.confequcntia  diena  tali- 
bus  mas;ifti"is  qua:  tantundem  valet  aciuditus  afini.Nam  DeushlcprofopopeiaVtitur,acfidi- 
ceret,Si  nunc  fuperftites  eflent  Moles  &  Samuel,  &  fcinterponerent,ego  tamen  maheboim- 
plac.i!iilis.NamEzechielDanielemnominat,quituncviuer)af.nominatetiamIob.  Videmus  r^  t      . 
ergo  hlc non  dil'cerni  viuos a  mortuis .  at  proinde nimisftupidi &  iniulfi funt  Papiftx,  dum  ita 
miganrur,mortuosproviuisorare,quoniamdeMofe&Samuele  hocdi&umfit.Egononmut 
tnm  mfiftoin'rcfellendaillainfcitia,quoniam  perfe  fere  euancfcit.-faltem  fufricitbreuisadmo 
nkiomeq  uis  tali  cauillofallatur.Poftea  iubet  Prophetamabiicerepopulum-.A^VffjinquirjVei 
expellerf/ioVwft<  Nondubiumeft,quin  vulgariniodoldc  loquatur,raceiTant  dme.Sed  fimul 
tamen  oftendit  Deus  q  uid  Propriety  fuo  mandauerif.quafi  diceret,Tu  fungere  officio  tuo,me- 
minerisquid  tibionerisimpofuenm.iufTusautemfueratleremiasdenuntiare populo exilium, 
eratprscodiuina:  vindi&x. cum  ergo  fuftineretilludonus,debnitexequi  quod  Dcusprxcepe- 
•rat. Ergo  nunc  tenemusquidfibivelinth£cverba,Ex/>f//em  Sediterumhicnotandu  eft  quod 
ante  vidimus:commendat  enim  Deus  efficaciam  prophetica:  doftrina^queadmodum  prius  di- 
ctum fuit,C6fbtui  tefuper  Gentes,&  tegna,vt  plantes,&  eucllas,vt  tdificcs,&  deftruas.  Signi-  s»ff4  i.to 
ficaterj;oDeustantumeiTeefricaci3Jinorei"cruifui,vtquaniiisIuda:iderideant  eius  vaticinia 
quatiinanesminas,quibusterrenturduntaxatpuerijtamenforequafifulmina:perindeacfi  Ie- 
rcmiasipfemagnoexcrcituinftru&us.&magniscopiisjpopulum  in  exilium expellercf.qucm- 
admod  um  etiam  dicit  P.i ul us  poteftate  nobis  effe  data ,  q ua  deiiciam us onincm  a! titudine qua:  t.Ctr.  1 0.5 
fe  extollit  aduerfusChriftim.Cum  autem  tantum  authoritatis  vendicet  Deus  prophetica:  do- 
&rina:,quoties  minatur  pcenas  incredu!is,fciamus  etia  hoc  debere  extendi  ad  fal  utis  promiffio- 
nes.Ruiiusitaquequoties  Deus  ofFert  nobis  gratia  per  Euagelium,&fepropitium  nobis  fore 
reftatur,fciamus  cados  quodamodo  nobis apenri: nee  aliam  certitudinisrationem  quxramus 
qiiaminillottftimonio  .  qiiare?nam  ficutidatafuit  Prophetis  ha:cpoteftasligandi&folucn- 
di.fic  etiam  hodie  Ecclcfia:  miniftris  eadem  poteftas data  eft ,  nempe  vt  ad  falutem  inuitent  cos 
omncs,qui  adhuc  funt  fanabiles:&  dentmtient  vltimum  interitum  reprobis,&  obftinatis  in  fua 
maritk,quemadmodumdicituraChrJfto,Qu_odcunqueligaucritisintcrra!igatum  eritinca:-  M*"1>-'<6- 
lis:&quodcunque  folucritis  in  terra folutum  etiam  erit  in  c^elis  .  ncque  enim  tantum  ligandi  l9'&1  A 
mandatoinftruxit  Apoftolos,fed  etiam  foluendi.Et  Paulus  etiam  cum  luamillam  poteftatem 
tarn  magnihee  pr<jdicat,adilingit,  Vbi  impleta  fuerit  veftra  obedientia  1  quafi  diceret  Euange.-     c 
lium  non  prcdicari  tantum  in  huncfincm ,  vt  cedat  reprobis  in  mortem  ,fedefre  fal  utis  pignus 
omnibus elcftis,&  qui ampleftuntur  vera  fidepromiflionesfibioblatas . Iam  confirmat  etiam 
illam  frr.tertthm,Si(fixerint,cjHoexibimus  ?  tunc  dices  Hit's,  Qui  ad  mortem  ,ad  mortem;  qui  ad  sla- 
dium,ad  idadiunr.qui  ad  famem,ad  famem :  qui  ad  exilium ,  ad  exilium :  quafi  direret ,  Fruftra 
querenrurde  fuis  mifcriis.  Nequeenim  dubium  eft ,,quin  refpexerit  Dcusad  obfhepcras  vo- 
ces^ ua:  fpargenda:  crant  in  populo  in  grauiflimis  illis  calamitatibus .  Sic  enim  folent  hypocri- 
ta:.  nam  quantifier  parcit  illis  Deus,fupcrbe  infultant  Prophetis ,  &  ia&anter  etiam  pro- 
ferunt  fua  fubfidia,  fuas  munitiones .  Vbi  autem  vrgct  ipfos  manus  Dei,  tunc  Unit  plui- 
quam  facundi  in  querimoniis :  Hel  quorfum  tandem  pcrget  Deus  ?  an  nunquam  erit  fi- 
nish quid  hoc  fibivult?&  cur  nostam  duriter  vexat?&curnon  faltem  fubleuatnos  aliqua 
miferiarum  parte  J  Qjjpniarn  ergo  tarn  queruli  funt  hypocrita;  in  fuis  miferhs ,  ideo  pra:uen« 

x.   i. 


CAP-  XV.  IO    CAL-   PRAELEC  TIO  NES 

Deus  omnes  illas  expoftulationes.S*  tibi  dkdnt,qut  efrugiemuslvd  ad  famem,  vel  ad  gladium,vel 
ad  exilium,  Deo  pcrmde  eft;  ac  nihil  rcfert,hoc  eft,nulla  amplius  vobis  qusrenda  eft  fpes  mife- 
ncordis;  quoniam  Deus  vosabiecit.  ergo  fcitote  a&um  effede  vobis, quoniam  falus  veftra 
nulla  eft  coram  Deo.  Qupcunque  ergo  mortis genere  pereundum  fit,  vobis  tamen  pereundum 
eft;  non  parcet  vobis  Deus:fiue  occurrat  gladius,  fiue fames,  llue  aliud  genus  mortis ,  omnibus 
modrs  eritis  defperati . 

Precatio. 

Da  omnipotens  Veus  y  quatido  tarn  comiter  dignaris  nos  ad  pcenitvntiam  hortati 
gyfuftines  murium  tuam ,  imp  etiam  das  nobis  refipifcendi  locum ,  neobjlinati  \ltimam 
yindiSiam  in  nos  prouocemus  ,fed  motigefos  tibi  nos prabeamus ,  vt  non  tantum  exau- 
dias  alios  pro  nobis  orantes,fed  etiam  vota  nojlra  apud  te  veniam  obtineant,pr<e- 
feriim  ChriflovmgenitoYiliotuo  intercejjore ,  quite femel  nobis  placauit  ,<&  per pe- 
tua  eius  intercefiio  nos  tibifubinde  re conahet ,  donee  tandem  appareamus ,  abjlerfis  o- 
mmbus  macuhs  (ffordibus  cor atn  facie  tua ,  & partiapes  eius  gloria:  qua  nobis  par 
ta  ejlpereundem  Cbriftum  Dominum  nojhrum  3     Amen . 

3  Et  praeficiam  fuper  eos quatuor  familias , dicit  Iehouah,  gladium 
ad  occidendum,&  canes  ad  trahendum,  &  auem  cidorum ,  &  beftiam 
terras  ad  comedendum>&:  perdendum. 

PR.  o  s  e  Qjr  i  t  v  r  eandem  fentcntiam  Ieremias .  heri  dicebat  populum  ilium  non  am- 
plius curat  efte  Deo:itaque  nihil  reftare ,  nifi  vt  omnes  perirent alii  aliis  modis :  leuiffima  au- 
tem  poena  elfetexihum.Nuncveroconiirmateandemlententiam:  quod  fcilicet  Deus  armabit 
aduerfus  eos  tarn  aues,quam  beftias,gladium,  &  canes:  quafi  diceret  omnia  animalia  fore  illis  i- 
nimica,quoniam  exequentur  contra  eos  Dei  vindi&am .  Alii  verbum  Ipo  perperam,meo  iudi- 
cio.hlc  accipmnt  pro  Vifitare:  falte  vertere  debebat,V ifitabo  quat uor  ramihas  fuper  ipfos:  fed 
vifitare  quatuor  genera  pcenarii  abfurde  dicitur,nec  vll  us  certe  ienfus  poteft  comode  elici.  At- 
qui  cum  hoc  verbu  fumatur  pro  Pr£ncere,optime  cogruit  praefenti  loco;quod  Deus  prsficiet 
quatuor  gencra,quevocat  Quatuor  familias.Etfubeft  antithefis:quia  durum  illis  fueratpare- 
re  Deo,necelTe  iam  efle  vt  habeant  canes  duces,&  fatuas  beftias,&  aues  cslorum ,  &  gladium  i* 
pfum.Summaeft,nullum  fore  vindiasDci,&diuerfispcenisiinem,donecpenitusIudsos  con- 
fumpferit.Sedinterealignificatfibipraeftoforemultosirsfusminiftros.quoniaminpromptu 
habeat  omnes  creaturas.Qupniamigitur  poterat  vti&  canum  &  volucru,&animalium,&  ho- 
minum etiam obi'equio:hincIudaeos  ftatuere  oportuit,fruftraeoseaptarehoc  velilludefFu- 
gium.ScimusenimhominesfempermalignaxeftringereDei  potentiam  vel  vbiagitur  deipfo- 
rumfalute.veldecaftigandiseorumpeccatis.Si  enim  prsterieritaliquod  incommodum  pu- 
tant  fe  elapfos,  & promittunt  fibi  impunitatcm  .  quafi  ver6  Deusnon  poffit  fingulis  momenta 
depromeremultack  variaflagella.ha:cigitur  ratio  eft,cur  Proheta  hlcde quatuor familiislo- 
quatur.    Sequitur, 

4  Ec  ponameos  in  commotfonem  omnibus  regnis  terra; propter 
MnafTe  filium  Ezechtx  rege  lehudah,Vt7, Kegis lehudah^panmiinterejly^to- 
pter  ea  qux  fecit  in  Ierufalem . 

De exilio  nunc  concionatur  Ieremias .  ha&enus  de  gladiolocutus  eft,  &  de  fame,adiunxit 
etiam  alias  pcenas:nempe  quod  trahendaeflent  cadaueraa  canibus,deinde  laniandaabalns  tru- 
culentisbeftiis,&auibusc#li.  Sednuncfpecicm  vnamretinet,nempequod  Deuspioflieabit 
cosin  exilium.  Videturautemfumpfifle hie  verba  ex  Mofe.  namitaloquiturxxviii.cap.  Deu- 
tcronomii.nifi  quod  in  nomine  prarponitury  liters  vSedconuerGoillafatistritaeft.inreliquis 
prorfus  couenit  cum  Mofe:  D^inquit  eos  in  commotionem  omnibus  regnis  terr<t,hoc  eft,facia  vt 
Yagi,&  trepidi  crrent.  Amplificat  grauitate  exilihquod  fcilicet  nufquam  illis  erit  tuta  q  uies.fal- 
temquifoliivertuntexilii  caufa.reperiuntangulu  aliquem  vbirefpiret:  fed  Deus pronuntiat 
Iudaros  vbique  fore  vagos  &  inftabiles,vt  nuUusJocus  illos  recipiat.hinc  aute  melius  cognofci 


I  N    IEREM  I  AM.  ,22 

potuit  Dei  vin dicTa,qubd nufquam  contigit  hofpitium  miferisillis ,  cum  difperfi  cftent  per  ya- 
ms terras.  Etii  enim  habitaruntin  cerus  regionibus.quas  placuit  Regi  Babyloniuiilis  at- 
tnbuere,fuerunt  tamen  vbique  inquieti.  Ergo non  fruftra  Moicsminatus  fuerat  llhs  talcm 
pcenam:nequeetiam  fruftra  rcpetiuitlcrcmiasquod  dictum  fuerat  a  Moic.  Additcaulam.r  cm 
pc propter  Mw.j^e.atqui  iam  Mnafie  erat  mortuus .  cur igit ur  tranftulit  Deus  in  pofteros  vmdi- 
ctam,quaipfepromenuisfueratWidecur  enim  lwcpugnare  cum  alcero  loco,vt>iperEzcchie-  fvrJu8.S 
lemdicitjAniauqua:  peccauerit,iplamorietur.  Sed  mmimedubiumeft  ,quin  Deusiuftc  vitus 
fucrit  lcelcra  populi  etiam  poll  mortem  lllius  impn  Regis:quia  non  deftitcrat  mala  malis  cumi* 
lare.quoniam  tamen  1II0  temporemaxime  eruperatimpictas,ideo  prarcipue  notauit,  vt intelli- 
gantIudxil"epridemdignosr'uiireinteritu,necfuiirepffinamdilatam,riiniiia:ihmabiliDciii]i- 
icricordiajquinonftatimvoluittraciareiiloSjVtmentifuerant.ComcndatigiturlongaDeito- 
lerantiamPropheta.eo  quodfulpenfa  fuifietcladcs  ad  illudvfquctempus  .  Etexoppolico  dc- 
motiftrat,nonadcoleucrciilostiacl:ari,qumdigniortsimt&plunbuspceriis,&acrocioribus:      - 
quia  fcilicct  tata  obftinatione  non  deftiterant  accericre  fibi  multa  cxitia ,  quantum  in  jpfis  fuitj 
Sed exoritur  alia  qiiiftio.namquanuisMnaiTelimulaueritpcenitentianr.  tamen  Deus  vifus  eft    r,„.. 
ignofceretam  ip[i,quam  toti  populo.  Cur  ergo  nunc  pronuntiat  ievindicTamlumptui  ude  Ice-  &  &XtoA 
lerilmsillis,quajiamfepuItafuerant?fedfacilisre(ponlioc(t,qu6drcilicctabeatemporcnihilo  53-n 
meliores  fuel inrludan.  Cum  ergo fcelcra  Mnafie  continuum  curium  habucrint,ncceiTe  fuit 
tandem  rependiobftmatisquod  meriti  eranf.quiafi  vcre  fuiiTentconuerti,iecuta  fuillet  muta- 
tio  aliqua  inmelius.Cum  autem  eadem  fern  per  impietas  gralTata  fucnr,&  iifdem  lcekribus  ad- 

dielifiierintluda^^hincconftatgrauiusillisinftaieiiidiciunij&quidemmeritOjqiiodabiirifuc 
rint  ilia  Dei  dementia,  peperccrat  enim  tarn  Regi,quamiplisomnibus,(imod6  amplexi  fuilTet 
veniamfibioblatam.SedcumitaobduruilTent,debuitrn  rationem  venire  ipiorum  ingratitu- 
do,&c6tumacia,vt  Deusfcueriusillostra&aret.Porro  vocatut MnaflehliusEzechia:,adau- 
gendum  eiuscrimen.nam  ciim  religio  fuilTet  re&e  conllituta  Ezechia:  tempore,*  puis  illc  Rex 
rionablquemaximislabonbus,  &moleftiis  luasomnes  vires  conuertiilct  adreftitituendum 
Deicultum,debuitMnaiTe  patrcm  fuurri  imitari.  lpfe  autem  non  modoerexitaltariaidolis, 
&totaterrainquinauitiuperllitionibus,fedviolauitipi"umquoque  Dei  Templuin. Fuit  i°itur 
horribilis,&  plane  diabohcus  furor,cum  tradita  fuillet  ratio  Dei  pure  colendi,rilium  tarn  per- 
ditx  mentis  elTe,vtftatimeucrteret  quicquidmagno  patris  labore  fuerat  probe conftitutum. 
Hxc  igitur  ratio  eft  cur  probrole  nomen  patris  commemoret  Iercmias.  Et  hinc  colliginuis.gra 
uiore  dignos  pcena  efle,  qui  probe  educati  a  pueritia,  poftea  tamen  degenerant,  &  cum  habue- 
rinr  pios,ac  fan&os  patres,  lele  proiiciant  ad  omne  nefas. Qui  ergo  ita  deficiunt  a  lan&is  Patri- 
bus,eosgrauiorpcenamanet.Ethoccolligimusexvcrbis  Piopheta:,quihlc  pcrcontumeliam 
vocat  Mttdffifilim  E\ecbt<t : quod  tamen  fuillet  illi  valde  hononricum ,  (i  patn  fuilTet  limilis,& 
fecutus  fuillet  eius  pietatem.Et interea  minime  dubium  eft ,  quin  Propheta  totum  populum  o- 
blique  accufet.Scimus  enim  quam  multa  odia  luftinuent  pius  Ezechias, &  vt  cei  tauerit  pro  le- 
gitimo  Dei  cultu,acfi  fuilTet  inter  AlTyrios,  vel/tgypuos.  Nam  fummaperuicacia  populi 
tuncapparuit,cum periclitatus eft de regno ,  quiaicilicet  conatus  fuerat  purgarc  terram  Iehu- 
dah  omnibusiordibus.&inquinanientis.Illic  ergo  iefeprodidit,&palamdctexit  populi  impie- 
tas,&  ingratitudo .  lam  MnalTemomentoeuertit  cultum  Dei :  &  cum  ma^no  plauiuftatimo- 
mnesabrepti  funt  ad  fupcrilitioncm.Ergo  videmus  os  Iudxis  fuilTe  obftru&um,  nc  exciperent 
femorigeros fuilTe Regis  mandato,cumfecutielTentperucrfasfupcrftitioncs.  Sponte  enimaf- 
fenli funt  Regi:&  tamen  vix  &longisdifricu!tatibu$adduc"tifuerant,  vtpatcrenturreftituiDci 
cultum  tempore  Ezechi£.Cxterum,adfuperftitionesMnaileacceflit  etiam  crudelitas-.quia  fci- 
musnontantum  vias  vrbiscoopertasruiirelanguine,fedfluxiiTeriuosfanguinis,quemadmo- 
dumnarrat  Sacra  mftoria.  Cum  ergo  tarn  inluimanircrlacuitu  tit  adueiiusProphetas  tempore 
MnaiTe,&  non  folus Rex  fuerit  author  huius fxuitia:,  fed  confenfu  populi  omnes  veri Dei  cul- 
tores  tra&i  fuerint  ad  necem ,  hinc  patet  commune  fuilTe totius  populi  fcelus .  Et  idco  dicit  If- 
rufdlem , nempe  vt  intelligant  Iudari  ianctam  illam  vrbem , qua  glorubantur ,  fuilTe  pridem  ca- 
uernam  latronum,&  pollutum  fuilTe  Templum  Deiimpiisluperftttionibus,totam  verb  vrbem 
iniuftisillis&  barbaric  ca;dibus.    Nunc  fequitur, 

5  Nam  quis  parcet  tibi  lev ufa  Icm ,  vel ,  quis  mifcrehiturtml  fedben pro- 
prie  eft  ignofcere ,  Vc  /  parcere :  h'ic  tamen  acapitur  pro  indulgcre ,  \el  nufercn:  quis 
ergo  miferebimr  tux  lerufalcm*.  &  quis  confolabitur  te?&  quis  locum  mu- 
tabitad  inquirendum  de  pace  ubilhoc eft ^m*.  mngamus  zj'alterum  \er- 
fum: 


CAP.     XV.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

6  Tureliquifti  me, dicit  Iehouah , retrorfum  abiifti.'ideoexten- 
dammanum  meam  fuper  te,&  perdam  te;fatigatus  fumpoenitendo. 

Hie  Propheta demonftrat,poenarum  atrocitatem  de  qua  concionatus  eft , n on  pofle  vitio 
verti.quemadmodum  queruli  lunt  homines,  &  temper  expoftulant  cum  Deo ,  &  ilium  iniimu- 
lant  nimii  ngoris .  Ergoneobftrepantludau,  breuiter  oftendit  Propheta quicquidillis  malo- 
TUm mftat,iure  deben,&  ita  elTe  promcritos,  vt  nc  apud  homines quidem  inucnire  poffint  mi- 
fericordum.  ScimuspelTimoseciamquokiuc,vbiDominusipfospunit,haberetamcnquiipiis 
condolefcant.  Nemo  eft  tarn  fceleratus,cuinon  faueant  propinqui ,  &  quern  nonaliquiconib- 
lentur. Oftendit  er<*o  Propheta,non modo  coram  Deo  inexcufabiles  effe  Iudxos,  fed  ttiam  co 
ram  mundo  indignos  eiTe  omni  humanitate.Primo  enim  cucit,  Quis  tuimiferebiturtdeinde,Quis 
te csnfokbitHrt nam  iM  lignificat  propne  verbis  adhibere  aliquod  iblatium ,  quemadmodum  v* 
bi  conueniunt  ad  communemludum  propinqui,  c&afrlnes,&vicini,auditintlametationes,ipfi 
etiam  addunt  aliquod  lignum  conienius .  Dicit igitur  neminem  fore,  qui  fungatur  hoc  officio 
«rga  Ieriilalem.Tertio  addit,£r  quis  recedet,hoc  eft,locum  mutabit  propne:  Quis  ergo  locummu- 
:abit,ytinqMirttf.3.hivcitunt,Aior.ind{.\m.Wv eft  propria petere:&tamentransferturaliquan- 
do  ad  prcces.Sic ergo  multi  vertunt,  Neminem  fore,qui  precesiuas  opponat  pro  Iudans.  Sed  fi 
iyntaxim  Prophet£expendimus,potiusloquiturdeillohumanitatisofricio,quod  homines  in* 
terfecolunt,atqueexercent,duminquiruntdepace:Satisne  faluafuntomnia?quomodohabes? 
An  rede  eft  &  tibi,  ic  tuis?  cum  ita  fcifcitamur  de  cuiufqueftatu,  oftendimus  aliquod  fignurn 
folicitudmis  noftrs  .  nam  amor  eft  femperfolicitus. Dicit  igitur  Propheta,  Quis  ad  te  concedet, 
ftinquirxt  de  puce  tUit,\ioc  eft,  vt  intelligat  quomodo  valeas ,  &  quaenam  lit  tua  conditio  ?  Vide- 
musergo  ludzoshlc  depelliab  omniquerimonia-.quoniamtotusmundus  cognofcetipfosea 
mifericordia  effe  indignos .  Non  autem  intelligit  Propheta ,  fore  omnes  crudeleserga  lerufa- 
Iem,fed  potius  oftendit  tanta  elTeeiuslcelera,  vt  nullus  locus  reftet  humanitati ,  &  communi- 
bus  ofriciis,quse  vitro citroque  homines  inter  fe  obieruant.  Et  ratiofequitur ,  T«  enimreliquifti 
me  dicit  lehouah.  Cum  ergo  reiedus  fuiffet  Dcusa  Iuda:is,nonne  talisdefedio  digna  mercedem 
retulit.ciimdcftitutifunt  omnihumano  auxilio?Pofteaaddit,Ref)<w/«w  abiifii.  Continuations' 
lignificat  in  ilia  impia  d  Jvdione :  quod  fcilicet  non  tantum  ad  tempus  obliti  fuerint  Dei ,  fed 
procul  ab  iplo  difcef!iffcnt,vt  effent  in  totum  alicnati.lam  fequitur,  Et  extend^m ,  hoc  eft,  ideo: 
namcopu'ahicponiturviceilhtiua'particulaj.Potefthoc  referrivelad  tempus  prseteriturr, 
vel  ad  fjtum  partim  enim  afflixerat  Deus  populU  illu,fed reftabantgrauiorcs  pcenae.Egolibe-> 
ter  interpr;;tor,effc  vaticmium  de  futuris  cladibus .  nam  fequitur  in  claufula ,  Fdrigatusfumfce- 
wVen^hoceft^otiesmepceniturcvt  iamnon  poffimadduci  ad  ignofcendum-.quia  video  me  to 
ti.slurilTeopera,vtnonfuftineamdiutiusfMlli.Aliiquidevertunt,Confoladome:&cnafigni- 
ficatvtruque:  fed  non  videturmihiquadrare alter lllelenfus.  Non  dubito  igitur,quin  Prophe- 
ta pcenitentiamdeiignet.ScimusveroDeum  non  mutareconfilium.  nam  pcenitentiatanguntuf 
homines:quia  fatpe  fruftratur  eos  opinio,d  um  aliud  quam  putauerant  contin;4f-Deo  nihil  tale 
competit.  led  pcenitentia  Dei  referturad  fenfus  noftros.  Pcenituit igitur  Deum  feueritatis 
quoties mitigatus  eftergapopulum,quoties  manum  fuamavindidaquafi  pra:fenti retraxit, 
quotiesignouit  peccatis .  hoc  autem  fatpius  fadum  fuerat .  Iudsei  vero  ludibrio  habuerant  t;>- 
lemDjiclementianv.&quo  fa:piusillisparcebat,eoaudaciusprouocabantirameius.Dicit er- 
go fefxtigatum  effe, quod  toriespcenituerit,hoc  eft.quodtoties  illis  pepercerit ,  &  fuipenderit  fuim 
iudicium.In  fumma,i.id£osexcluditabomniexcufatione,&dem6ftratimpiefaduros, fiob- 
ftrepant  Djo-.quoniim  fcilicet  non  dederint  locum  eiusmifericordi2,imo  cum  toties  cum  cx- 
perti  f uennt  placabilem ,  tamen  nimisindignc&contumacitcrabufi  fuerint  eius  tolerantia. 
Scquitur, 

7  Et  ventilabo  ventilabroipfos  in  omnibus  portis  terrxjdefltpcro- 
mncsportas,  orbaui,  perdidi  populum  meunra  viis  fuis  non  receflerunt, 
non  rcuerfifunt,x>el}nonfunt  conuerfu 

HlccOnfiirmateandedodrina.Potefthocquoqueverbumtaminprsteritotepore,quam 
in  futuroexponi.fedadhucexiftimocffevaticiniumdefuturo  tempore.  Grterum,quodpoftca 
fequitur.Or&.w./wt&V/r.iTiihi  non  dubium  eft,quin  ad  tempus  preteritum  referridebeat.Dicit 
er»o,f>/mW>om,vcldifperga:iiammt  lignificat  difpergere.  quoniamaute  fequitur,I«  ve»«- 
/j&«(quodnomendedud(ieftabe3demradice)ideolibenterillamanadiploiim  retinco.Ve«f/- 
l.th«  igitur  eostientilxbroper  omnes  portas  terra.  Q^ijpd  exponunt  multi  Interpret  es,Per  vr'oes,mihi 
nonadeo  placet,  videtur  enim  effe  frigidacxpolitio'.quHi  potius  Proph.Portastcrrx  intellig't 

Omnes  a- 


, 


IN    I  ER  EM  I  AM.  H3 

omncj  agros  .namludxi  putabant  fe  fore  femperquietos  in  fuis  vrbibus .  Per  fynecdochen 
Porta? ,  vrbesquidem  (igniheant  vt alibi vilum eft: led  cum  Iudxiconfifi  fuismumtionibus, 
non  putarent  fe  vncjuam  poire  cuelliab  illis  tranquillis  nidis ,  eleganter  transfcrtur  nomen 
hocadquoflibctcxitus.  £go  vos  vent  ilabo,  inc\uix  Deus :  quomodo  i  per  omnes portas  terra , vel, 
per  omnes  agros>&  per  omnia  delerra,  hoc  eft,  quacunque  patebit  regio ,  crit  vobis  iliac  trani- 
cundum  .  Soktis  ingrcdi  per  portas  veftras,  &egrcdi,&habetisillu:quietasdomos;fed  alia: 
poftliac  erunt  vobis  vrbes,vcl  porta:,  hoc  eft, omnes  agri,& omnia deferta ,  omnes  via:, de- 
nique&omnistranlitus.  lam  fcquitur  ,Orb<tt<i,perdidi  populum  meum,  nee cormetjifunt tviis Jut's. 
Hichaud  dubieexprobratludxisiocordiam,qu6dnonrelipuerint  grauibus  pcems admoni- 
ti,quaspartimipiis,partimfratribiisDciisinrlixerat.Namregnumliiaclera<extii"um:  cum  vi- 
diffent  train  in  exilium  decern  Tnbus,nonnedebebantterreritali  excmplo'Ideo  etiam  alter 
Propheta  dicit,Nemo  eft  qui  lugeatfupcrcontritioneloleph.  Deusenimpoiueratillisanteo-  .  .  > 
c til os trifle  fpeculum&  horribile.  Debucrantidturincladelfrael  agnoicere  quid  eflentme- 
riti,&  conuerti  ad  Deum.Exprqbrat  igitur  illis  Deuscxcam  lllam  duntiem,  quod  cum  orbaf- 
fct  populum  iuum  ,ideft  ,deccrrt,Tribus,&  ciimpcrdidiffet:  dcinde  etiam  attntum  effet  ma- 
gna ex  parte  regnum  Iehudah,  tamen  non  effent  con uerfi  a  viis  fuis .  Ergo  hinc  melius  patet  di- 
giioseiregrauiilimisquibui"quecladibus,quoniamiIntprori"uidefperati.     Pofteaadditj 

8  Multiplicata:  funt  mini  vidua?  eiusfupra  arenam  maris,  one 
arena  maris,  irnmifi  i\\is ,  yenire  feci  illis ,  fu'per  mat  rem  inuenis,zc/eH 
fuperturmam ,yel  mukitudinem luuenum, vaftatorem  in  meridie;  &c proieci, 
caderefeciadverbum^Cu^er  ipfam  repente  tumultum,  &  terrores , auan- 
quam  debts  voabus  poslea  erit  ali<juiddicendutn<, 

Primo dicitmultiplicatasfitifle  eiits viduas,  quoniam  viri  fere  omnes ceeiderant  in  acie.Si lo- 
quitur Propheta,fupcruacuaerit  particula 'V.  ii autem  refertur ad Deum bxc  locutio : kimus 
fie  populum  ill um  fuiffe  lub  imperio  Dei ,  vtnonabsreappellet  Viduasiuas,quemadmodum 
&  hlios  qui  genitiei  at  Ifraelitis,  vocat  Suos.  Sed  in  ea  re  parum  eft  momenti ,  niii  quod  ii  acci- 
pim  us  in  Dei  perfona,lcnfus  erir,Ecce  me  certe  non  latet  in  quam  magna  copia fint  eius  vidua:, 
itaque  quum  mifericorsfim,  non  temcre,nec promii'cue  paffus  fum  tantas  ftrages edi in  populo 
ifto.  Vult  Propheta  oftendere  fuiffe  tantam  obftinationem  in  ludxis,  vt  obluftati fuerint  om- 
nibus Dei  vindi&is .  Eft  autem  hoc  fignum  horrendx  impietatis,cum  ita  defperatis  animis  ruut 
homines,&  ftupidi  funt  ad  omnes  pcenas.  hoc  autem  intelligit  Propheta  cum  dicit  mtdtiplicatat 
efie  vidua* popHli.dick,P rue  arena  tnaris .  Hoc  certe  fait  etiam  auditu  formidabile :  fed  cum  tan- 
tas cladesalpicerent  luisoculis,quopalam  fiatperdita  illorum  contumacia,  dicit  nonfuiffe 
commotos.  Quad  autem  fequitur,  non  potcft  nifi  ad  Deum  referri :  Venire  feci  illis  Jiiper  tur- 
m.%mimenum  v.»/?.i/ow»,inquit.  Eftexplicatio  eiuidem fententix :  quafidiceret,inde  effe  tot  vi- 
duas ,  quoniam  Deus  perdiderit  omnes  viros .  Sed  quia  poterant  Iudxi  hoc  adferibere  hofti- 
bus:ideo  Dcuspronuntiatfe  authorem  effe  omnium  cladium  ,quas  perpeiii  fuerant .  Often- 
dit  igitur  non  fuiffe  fortuitasillasclades,quemadmodumimaginantur  homines  fortunamplu- 
rimum  in  bello  valere ;  8c  ideo  non  santum  tribuunt,  &  prudentix ,  &  virtuti  hominum,  quan- 
tum  fortunar.quia  icilicet  ignorant  Dei  prouidentiam  .  Hie  ergo  Deus  oftendit  fuifle  quidem 
totum  florem  populi  exeiium  hoftilibus  gladiis:  fed  non  venilTe  fpontc  Chaldxos ,  vel  propria 
motu,aut  Aflyrios-.fedimpulfuarcano:  quoniam  fcilieetvolucrit  pcenas  dc  populo  illodeipe-* 
ratofumere.  Hxc  igitur  caufa  eft,  cur  Deus  non  tanuim  hie  loquatur  devaftatore,  fed  dicat 
impulfos  fuiffe  hoftes fuo  conliIio,&  quali  militaffeiub  vexillo  luo,&  auipiciis,vcl  duftu  Di- 
cit,J»  meridie :  ciim  icilicet  tunc  melius  cauere  iibi  poffent  Iudxi .  fed  oftendit  fe  illis  fuiffe  ad- 
uerfum,qu6d  non  fuerint  deprchenfi  hoftiu  aftu,quemadmqdu  fxpe  heri  folet;  nee  fuerint  op- 
prefficlandeftinisconfiliis,fed  hoftespalam,&  libereirrupcrint:  cum  tamen  &  multx  vrbes 
effentmunitx,&popiilusconfidcrcrfehaberefatismultapixlidia.  Quod eTgo hoftes  in  ipfls 
meridicbus(id  enim  valet  Hebraicum  nome)  &  in  clara  luce  ita  auli  fuerint  gi  affari:  iude  cei  te 
clarius  patefa&aeft  Dei  vindicia,qu6d  non  tarn  in  rebus  geredis  viguerit  vel  indtiftria,vel  cofi- 
lium  hominu,fed  Deus  mania  fua  quafi  apcrto  modo,&  vilibili  e  cxlis  exeruerit.Poftea  adiun- 
gitjEr^Mfc/yf^freoi^Cadere  feci  w/?roff.vertutmulti,Vrbcm:  alii,  Hofte\&Ty  'ieniricatvrhe, 
licut  accipituraiiquado  pro  hofte.  Sed  potcft  alia  effe  probabilisexpouuo:  quod  icilicet  Deus 
immiferit  illis  tumultu.&terrores.Nam  hoc  nome  -vjfdcfcedir  a.  radicc^v.  quod  eft  Excitare: 
ideo  pro  tumultupoteftfumi.-<5«rmihimagisarridethicfenfiis,qu!a  qui  Yrbem  vertunt.co^un- 


CAP.  XV.  IO.    C  A  L.    P  RAE  LECTION  ES 

tur  affcrre  expofitionem  coa&am,&  longe  detortam:  Caderc  feci  repente  vrbem,  id  eft,  vrbes 
fupcr  eos:  primum  ent  mutatio  numeri:  deinde,Cadere  feci  vrbes.id  eft,ruinas  vrbium  i'uper  c- 
os ,  videmus  certe  hoc  violenter  dici .  Atqui optime  conueniet fenius ,  ii  vertamus  Tumultum. 
Nam poftcnaiam (cc\u'xur,Et tenores. Alii tamennVjrpaccipiunt  aduerbialiter,pro  Repente, 
&  volunt  idem  bis dici.dixerat  enim  paulo  ante ,  proieci  fufer  ipftm repente ,  nunc  reftinationes: 
lie  enim  illi  vert  untied  non  quadraret ,  quoniam  coniiingit-pj;  cum  n'Ana ,  hoc  eft ,  tumultum 
cumterroiibus .  Ego  igitur  limpliciter  interpreter, repente percullosfuhTeludxosmotumi- 
nime  fperato:quoniam  putabant  hoftes  procul  diftare,nec  quicquam  iibi  eiTe  periculi .  Repente 
ergo  immijifujier  eos  tumultum,*c  terrores.    Poftea  addit, 

9  Debilitata  eft  qua;  peperit  feptem :  &  expirauit  anima  eius ,  ah/ 
Vemint}affbBafuit:fcdns>Jig>2ificatfufflare.vidct^ 

pirare .  expirauit  ergo  anima  eius ,  ingreiTusefl:  fol  ems,  hocejlpcaditfol,  in  ad- 
hucdie,ideft,cumadbucefie'tdies>cont'\ifa  eft,&  erubuit:  &  reliquias  ipfo- 
rum  gladio  dabo, adgladium  exponatn ,  coram  inimicis  ipforum ,  dicit  le- 
houah. 

Pergitineademnarratione  .'  ikitfacundas  muliem  fuijfe  debilitatas ,  non  quemadmodum 
fieri  videmus.  nam  frequentibuspuerperiisfcimusimminiu  vires  mulierum.Sedhlc  derobo- 
re  loquitur,  quod  matres  fumut  a  hliis  .nam  polytechnia  eft  fultura matrum.  Quse igitur  mul- 
toshabetliberos,fortiorvidetur: quia  tptidem munita eft  clypeis .  Quoniam  ergolocarefo- 
lent  matres  in  fuafobole  multum  prxlidii ,  dicit  debilitAtas  ejfe  iuis  vinbus,  nempe  quia  orba- 
txfunt  omnibus  liberis,ac  (i  lemper  fuerint  fteriles .  Poiica.iddit,qua/iexpiraJJeanim4m  pt~ 
ftdumipfum.  nam  hicnondemulicribusloquitur,feddetotopopulo.  Sequitur  enim  poftea, 
Occtdit  fol  eius  cum  adfmc  ejfet  dies-,  hoc  eft,  ciim  proipentasillis  certa  etTet,fubito  Deus  inuoluit 
eostrifticalamitate,  &  quaficircundcditillis  tenebras,cum  putarentlibi  lucere  profperam 
fortunam .  Tandemdicit  confufis fuijfe ,©* erubuiffe:Sx.  iimul  denuntiatfetamendaturum  quic- 
quid  reiiduum  eft  gladio  coram  hoftibus  ipforum: quafi  diceret ,  Nondu  flint  perfuncli  omni- 
bus pocnis  ,  quia  non  fuerunt  fuba&i,  cum  tamentam grauiter  ipfos caftigaueram ,  & feuere. 
Qnpmam  igitur  fuerunt  infanabiles,  quod  rcliquum  manet  cxpellet  gladius  .  neu,ue  enim  de- 
linam eos  vindidameaperfequi, donee  penitus  confumpfero. 

Prkcatio. 

Da  omnipotent  Deus  >  ne  duritie  nojhrafic  prouocemus  tuwm  in  nos  indicium ,  vt co- 
parts  armata  manu  nos  agg'edi  :fed  manfueto  i&placido  ingenioficfleSlamurtuis  minis 
\tpr<eueniamus  tuam  vindiSiam,  qua  Videmus  pcrditos  fuijfe  omnes  reprobos,&  obfti- 
natos:  £F  ita  vera pcenitentiajludeamus  nobis  conciliare  fauorem  tuum,  Vt  locum  demus 
quotidianis  tuis benefices,  dov.ee tandem perucniamus  adplenam  (f  folidamjruitionem. 
bonorum  omnium  y  qua:  nobis  repofita  efl  in  regno  tuo  calefli  }per  CfaijlumDominum 
nojbrum ,  Amcny 

10  Heimihi^matermca^uodgenuerisme  virumrix£_,&  virum 
litis  toti  terra;.  Non  fceneratus  mm,&  non  fbenerati  flint  mecum.cjuif- 
que  maledicitmihi. 

XT  O  N dubiumeft,  quinPropheta cum  videret  laboremfuum non  itaprodefle ,'vel  ita cfle 
*■  ^  fru&if.rum,vtoptaiTet,  ahquidhumanum  paffusfuerit  .  Simul  tamennotandumeft,  lie 
letentum  fuillearcano  Spiritus  fan&i  frrno,vt  non  intempcrater  rueret,  queadmodum  multis 
cotingit :  fed  intetus  effet  in  rectum  tine,ita  vt  eius  dolores  leper  fcopfi  illu  lpe&auer  int:nepe  vt 
labor  eius  vtilis  effet  populo .  Huius  rei  clarum  exempl  um  perfpicitur  in  his  verbis.  Nam  matre 
fuamimplorat.quatimalediceret  fus  vits:Qmdhoclibi  vult?curmegenuilti,maternua?V2 


IN    IEREMIAM.  ll4 

mihi,qu&d  natus  fim  vir  rixx,  8c  contcntionis .  Colligimus  ergo  ex  his  Verbis,  Prophetam  non 
ita  fuiife  copotiti,&  moderati  animi,quin  cxcandelceret,cum  vidcrct  lc  mmusproncerc,  quam 
vellet.intenm tamen  p.xtcbit  ex  contextu,hoc  totum  fuille fa&um in  publicam  vcihtatem,aem- 

fevtintcJligerentJiidarijtibiinfa-hciterceiriirameireduritiemcordis.cuml'pcTncrcntlaiiaiirn 
|ci leruiiumo  etia  hoftihter  iplum  oppugnarent.hxc  i'umma  eft. Se  virum rixacy  litis nonuaat, 
non  tantiim  quia  fueritcoa&uslitigare cum  populo.namhoc  omnibus  Prophetiscomunc  eft; 
Detisenimillos  nonexcitat,vtadulentur,velblaiiditiisdemulceantmundum.necefl'eeftigitur 
Proph.htigarecum  mundo:quia  ncmoin  ordine  cogitur,vt  iugu  Dei  libenter,&  placide  admit 
tat,nili  qui  conuift  us  eft. Ergo  nunquam  homines  concedcnt  in  oblequium  Dei,  nunquam  etia 
fubiicient  ie  eius  verbo.donec  ientiant  fe  quodammodo  damnatos.  ideo  dixi ,  Prophehs  omni- 
bus communem  fuiffe hanc militum ,  vt  litigarent cum  mundo.  Sed www  rix*  ©■  litis  IeremiaS 
fevocat,quoniampeflimeaudiret  in  totaIudxa,acfifuamorofitateimpcllcret  totum  populum 
adcontenciones,&  rixas.  Rcferturigiturhocad  peruerfa  iudiciapopuli:  quoniamnemoerat, 
qui  non diceret efle hominem  turbulentum,&  quo fublato,poflet tranquillus tfleftatus  vrbis, 
&  totius  terra:. queadmodum  hodie  nobis  idem  obiicitur  ab  hoftib*  pietatis,  8c  fans  doctrinal 
dicuntcnimnosturbasfruftra  mouere:qu6dfiefleniusqiiieti,forelxtampateintoto  mundo, 
& diflidia,atquecontentionestantumcxnobisonri,nosefleflabella  quibusaccenditur  totus 
orbis  ad  multas  nxas.Ergo  Ieremias  conqueritur  fenatum  efle  vn  um  rixx,nori  qubdcllet  con- 
tentiofus,nonquod  daret  vllam  occaiionempopulotam  maligne  loquendi.fed  hie  non  agitur 
de  Propheta:  conicientia.fciebat  enimfuamanimofitateprobanDco-.fedauoniam  videbatfe 
vrgeri  ac  premi  peruerfisillis  iudiciis,ideo  vocat  fe  •pinmm*,&  virum  litis  a.  Ji>quod  tft  Litiga- 
*  e.Q^od  autem  matremjktm  inclamat ,  iam  admonui  lignum  elfe  intemperantis aflecius:  nam  ft 
compofitoanimolocutusefTet,quidillinegotiieratciimmatre,vt  vocarctipfaminfocktatem 
crinunis?videturenim  conferre  partem  culpa:  in  matrem,quonijmipiiungcnuerat. hoc  autem 
abiurdjm  eft.Sed  niterea  facile  colligitur,  Prophetam  non  abreptum  fuinetanta  vehemcr.tia, 
quinc5iuleret  publics  faluti,atqueetiamhancqucrimonia  referretadeundemiinem  .N<.que 
enim,etiam  fi  primo  intuitu  ita  apparet,voluit  matrem  fuam  damnare:led  c um  ilia  effet  in'noxia, 
oftendit  etiam  fe  iniufte  grauaritalibus  calumniis,qi;6d  effet  vir  contentionis,&  rixa?:  quafi  di- 
ceret, Ague  cum  matre  mea,pcperit  me:an  ab  vtero  fui  contentiofus?an  mater  mea etiam  in  cau 
fa  eft,cur  medicatis  ciTe  homiuemturbulentum ,  8c  authorem  rixarun  ?  certe  non  poteft  quic- 
q uam  matri  .n.a: imputari:ego i.;itur innoxius fum,vt ilia. Nunc ergovidemus vt  Propheta  o- 
bhque  pjrftringat  populi  malitia,qu6d  ilium  calumniabantur,acfi  moucrer  tumultus  ,&  rixas 
in  rota  terra.&  hoc  ipfum  melius  confirmat  fequentibus \erbis;Ego,inc[uk,nonfxnerjttfffi<r»  o" 
ilk  nonfce/ieriti  funt  mecum.tatnen  omntsmakdhmt  mibi.  Hlc  oftedit  non  priuata  caula  ie  ita  exoiu 
fuille  totipopulo,&onetaripcruertisiudiciis.vndeenim  inter  homines&odia,&nxa:,&  oue- 
rimoniac,&  litcs,&  iurgia,niliquia  male  inter  iplcs  c6aenn,du  vitro  &  citro  negotiantui  ?Dum 
igiturquilquepriuatocomodointentuseft,itaindign£p.ititurquicquamfibidetrahi  .Imerea 
raru  m  eft  exempt  um  in  mundo,vt  q  ui  negotia  inter  fe  tra<S  ant,  iint  vere  amici ,  &  quifq  ue  alte- 
ram probet  line  cxceptione:nam,vt  iam  dixi,cupiditas  ita  prxualet,vt  iudicium,&  xquitas  eua- 
nefcantin  maximahominumparte.ErgodicitProphctaye»oH//«^_^»f>w«7w.fub  vna  fpecie  co 
irehcnditnegotia,qux  inurie  agitarefolenthommes:  quafi  &iceret,le  nay  point  traffique,  Non 
jit  mihi,inquir,de  re  pecuniaria  contentio:quia  nee  dedi  mutuo  pecunia,neque  etiam  alii  mihi 
dederunt.quareobpriuatumcomodum  nulla  lis  eft  cum  populo,neque  etia  illiiurgantur  me- 
cum,qualiintulerimaliquaminiuriam,veleosfraudauerim,quafidamnum  aliquod  palfi  fint 
me  i  ciu(r.t4men,inqiut,omnes maledicunt milri. \ idemusvt  Propheta  hlcteftari  velit  fe  non  fub- 
iiiTeinuidum  vel  propria  culpa,  vel  ob  priuatum  comniodi.m,  fed  quia  fideliteroperam  fuam 
Djoimpenderit,  &eiusEccle^2. Ergo  grauiflime  hie  populum  condcmnat,qiod  non  gercret 
bell  um  cum  homine  mortaIi,fed  potius  cum  Deo  ipfo.  Tenemus  nunc  coniilni  Propheta: .  fed 
hincetiam  monetur  omnesprobiDo6r.orcs,Gvelintexequimunusiuumftrenue,&  cordate,vt 
dtcet,rieri  non  poffe,quin  grauentur  multis  probris,&  quin  vocenturtumultuofi ,  vel  morofi, 
v  1  turbatorespacis  Munitosigitureffeoportet contra  hxc  offendicula, vtconftanterper^at 
in  vocationisfux  curfir.fed  fimul  etiam  cauere  debent ,  ne ob  priuatas  cauias  cuiquam  fint  ini- 
mici.nam  vi  abftineant  Ecclefix  Paftores  ab  omni  negotiatione,  tamen  ii  litigcnt,vt  oportet, 
cum  mundo,ftatim  chmabunt  omnes.effe  cotentiofos  8c  turbulentos.quod  fi  alterum  illud  ac- 
cedat,nempe  vt  tumultuofi  fint  cum  hoc  vel  illo  in  negotiis  ten  enis,fieri  non  poterir,quin  ver- 
bum  D_u  ipforum  culpa  male  audiat. Ergo  danda  eft  opera  fedulb,vtqui  fuftinet  munus  publi- 
cum docendi,neexerceat  vllam  negotiatione,atque ita  coganturde priuatisfuis  rebus  litigare: 
fatis  eni  8c  fuper  eft  illis  ne^otii  in  fua  militia,qua  Dominus  ill  is  iniungit.Iam  cum  dicit  Proph. 
ew»«»»4Ww>-f,ceneexempluilludfuitvaldetnfte.nequeenim  loquitur  de  extraneis  homini- 
bus,feddefacro  Abrahxgenere.Nullaerat  tunc  in  mundo  Ecclefia,ruli  lerofolymx,  &  tamen 


I 


Ull. 


CAp    XV.  IO.    CAL.   PRAELEC TIO  NES 

ProphetailUceratcontentiofus,&rixator.Nonmirumigiturnobisvideri  debet,  fihodiectia 
noniantumprofdtiChriftihoftcinosonerentmultisconuitiis:iedqui  voluntcenfenEccleh£ 
membra  ,  iluquoquc nobis makdicant.        Nunc  ieqmtur, 

n     Et  dixit  Iehouah,Si  non  reliquiae  tux  in  bonum,  fi  non  occurrere 
fecero  tibi  in  tempore  mah,8c  in  tempore  affli&ionis,Vc7dwgfc/ta',  hofte. 

Non dubium  cft,quin  Deus principio  verfus  oftendat  fe  propitium  fuiffeferuo  fuo ,  &  illi 
velle largiri  quod petebat.ColligimuscrgoexauditumfuifTe  Prophets  votum:&hinc  etia  pa- 
tet  quod  dixi,Prophetam  non  itafuilTeabrept  um  impetudoloris,quinpriEcipuerelpicerctpo- 
pulivtihtatem  .  Dcusergo  fie  propuiusfuit  eius  voto ,  vt  dicertt  ^Znjww*  eimceffurtuin  bonum, 
hoc  eft,reiiduum  eiusf  jeliciter  ceilurum  . Diffentiuntlnterpretcsin  lecunda  parte  verlus:qut- 
d-im  enim  referunt  ad  populum  quod  dicitur„Sj  non  occurrere  fecero  tibihHemin  tempore  mMi ,  q* 
in  tempore  tribuUrionii:&.  itaeliciunthunc  lenium,Qj_6d  Deus  initio  verfus  relpondeat  Prophe 
tx,3c  oftendat,libi  ita  acccpta  effe  eius  officia,vt  finis  futurus  lit  melior  ac  fcelicior,quam  appa- 
reat:poftea exiftimant  Deum  conuertcre lermonem  ad  populunr.Quantum  ad  voslpectat, ego 
faciam  vobis  occurrere  hoftem  in  die  affli&ionis .  fed  hare  fecunda  expofitio  videtur  efTe  coa- 
ctior.Mihi  igitur  magisprobatur,totumverfumdeProphetaintelligi. initio  promittit  Deus, 
reliquias  eius  fore  profperas.perR.;liquiasintelligitrefiduumtempus,vel  fine  a&ionunr.qua- 
fi  diceret ,  Ego  tandem  milerebor  tui,  vt  hasc  quz  te  fummo  nunc mcerore afficiunt ,  cedant  in 
lctitia.Anis  ergo  tuus  proiperior  erit,  quam  putas:deinde  etiam  in  ipfi  temporemaii .  Videtur  mi- 
ni effe  confirmatio  proximo  fententur.poterat enim  excipere Propheta  ,Ergovel  prpulus  im- 
munis  entab  omni  moIeftia,vel  ego  cladis  parte  non  effugia-.relp^ndet  Deus,Til  i,&  aliismul- 
ta  patienda  erunt,  feel occurrere  facia*  tibi  hosiem ,  hoc  eft,  faciam  vt  hoftis  fit  tibi  placabilis,  im6 
vitro  te  przueniat .  Qj.anqu.im  adhuc  variant  Interpretes  in  verbo  'WJBfl.  quidam  accipiunt 
tranlitiue,(X-currere  taciam  tibi  hoftem.alii  fimpliciter  exponunt,Occurram  propter  te  nofti, 
vel faciam  rogare hoftem  pro  te.  narr  yis  llgnificat  interdum  occurrere,  hue  in  bonum,  fiue  in 
malum,quemadmodum  (iquishoftiliter  feraturin  alterum  ,diciturita  occurrere :  ii  vci6  quis 
rurium defcrat  fuum  ofncium ,  &  lignum  beneuolentia:  oftendat, etiam dicitiir hoc n  odo  oc- 
currere.fed  tranffertur  adaham  lignificationem>& interdum  accipitur  pro  rogare.quidam  igi- 
tur  ita  accipiunt,Ego  mirtam  qui  pro  te  roget .  led  hoc  valde  rernom  .ft'.neque  enim  D  us  m- 
ternuntios  miiit.qui  placarec  Babyloniosieruo  fuo  lercmiavEgo  malo  ita interprttan,Vcl  oc- 
curramhofti  pro  te,vel  faciam  hoftem  occurrere  tibi,ideft,placabo,necnpearcanoinftiridu,vt 
tibilponte  parcat,&  humaniterlegerat  ergatc,qucmadmodumfcimusfuiffecompletum:Iere- 
mias  enim  exemptus  fuit  ex  cathenis,deinde  permiffa  ei  libertas,vt  conccderet  quo  vellet,ac  pu- 
tarct  ubi  effe  vtile.Cu  m  ergo  hoftes  tarn  liberaliter  cum  ipfo  cgerint ,  hinc  apparet,fuiffe  com- 
pletum  quod  Deus  ante  pollicitusfuerat .  Qjantum  ad  iumma  rei  pertinct,nulla  eft  ambigui- 
tas  in  verbis:promictit  enim  D rus  foeliccm  fore  exitum  Iere.mix,  deinde  etia  li  neceffe  lit  ipfum 
aliquid  p.rpeti  in  communi  totius  populi  cladc ,  tamen  hoftem  cum  illo  mitius  a&urum,  ita  vt 
potior,&magisoptabilis  futuraiit  eius  conditio ,  quam  aliorum  .Cur  autem  hoc  in  medium 
protulit  lerenuas?cur  etiam  dcfcripfit?  cur  voluitreferri  in  monumenta?nempevtintelligercnt 
ludxi  fe  iniufte  faccre.quieum  ita  vexaret,cum  non  lacefferet  eos  vlla  iniuria.Fuerant  q  uidem 
ab  ip^o  prouocati.led  propter  officii  necefiitatemmeque  enim  poterat  negare  Deo  fuum  obfe- 
qumm.Iam  ergo  voluit  leremias  profcrre quod  Deus folus  ante fciebat,ncmpe  vt  afficeret  eos 
ft  faiffet aliqua  fpes relipilccciar.Et  ideo  etiam  fubiicitur  hxc  Dei  promiftiomam  inde  oportuit 
Iudzos  terreri,  cum  vidcrent  Prophets  exitum  talem  promitti  a  Deo  .  nam  quid  lllis  accidcre 
potuit,nifivtfentirent  Dei  maledidionem  ad  extremumvlquc?Videmuseri'o  in  hac  Prophets 
querimonia,  &  in  Dei  refponfo  confultum  fuiffe  populi  laluti  '-quia  querimoniaharc  continet 
grauillimam  obiurgationem :  reiponfum  vero  Dei  minatur  triftillimum interitum  populo  re* 
belli.    Sequitur, 

lr  An  conteret  ferrum/errum  ab  AquiIone,&ss, \clchalybat£ 

Verfus  etiam  hie  non  vno  modo  accipitur  ab  Interpretibus:quida  enimnome  Fcrri ,  qned 
repetuur.in  diuerfo  calu  accipiunt  An  ft  rrum  conteret  fcrrum?aliiautem  putant  deeffe  iubie- 
Sum  in  hac  propofitione,&  fubaudiunt  Populum.  An  ergo  Iudsei  contercnt  ferrum,&  ferrum 
ab  Aquilone:  nee  mod6  ferrum,fed  etiam  chalyhe,vel  a»s  mixtum  ferro?  In  re  ipla  nulla  eft  di- 
uerfitas,fedtantum  in  verbis. Si  ita  le^imus,An  ferrum  conteret  ferrfiab  Aquilone,lcnfusei  it, 
Qaanuismagnafitin  vobis  durities,poteritnec6tercreillam,qua?eririn  AlTyriis?neque  enim 
pares  eritis:magnifacitc  vt  libct  veftrum  robur,  tamen  duriores erunt  Chaldii  ad  vos  rrangen- 


I N  I  E  R  E  M  I  A  M.  1%S 

dos,quia  fi  vos  eftis  ferrum.ipfi  emnr  chaly bs:  &  ita  fieri  non  potent,  vt fuftincatis  illorum  im- 
petus- Quoniam  de  mente  Prophets  fatis  conucmt,ego  in  verbisnon  adeo  infiftanr.quanquam 
nnhimagisarridet  ilia  vcTiio,Au  conteretferrum  ferrum(vt  lit  rterationominiscmpharica}<«tAo/</->. 
lonccr*)?  Vidcmus  hlcquoquepropolitum  fuiftcfan&o  viro,Iuda:is  detrahereperueriam  hdu 
ciam,quafuperbiebant.nam  vndefa&um  eft,vttam  elTcntpra:fra£ti,nifiqu6dfibi  non  mctue- 
bant  ab  vllo incommodo?Qnpniam ergo lecun erant ddeoapud  ipios parum pondcris  habe- 
bant  prophetic .  Ergo  Prophtta  Vtretundatillam  ferociam,  dicit  maiorem  fore  duritiem  in 
Chaldxisrquiaeruntlimilesferro,  imo  etiam  chaly  bi.    Sequitur, 

13  Opes  tuas,&  thefauros  tuos  in  direptionem  dabo,  non  in  permu 
tatione ,  hoc  eft,  abfque prctio,&i  propter  omne  fcelus  tuum,  &  propter  o- 
mnem  finem  tu um,  vr /  tcrminum  tuum,  m  omnibus  terminis tuis7ad  verbum: ficuti 
etiam  jn  omnibus fecknbus. 

Verum  hie  dhTentio ab  Interpretibus  in  nomine  VlaJ.fateor  quide  Temper  accipi  pro  termi 
no:fedrneoiud)cio,lidiuerravelletdicereIeremias,vteretur  etiam  diuerfisformis-.quociaea- 
dem  prorfus  eft  (y  ntaxis,  non  video  quomodo  nomen  hoc  pofiit  accipi  pro  iinibus  teria* ,  Ego 
igitui  metaphoncepoiituin  arbitror  pro  Conliliis-.quafidicerct,  Propter  omnia  tuaicelera,& 
proptcromncs  fines  tuos,ideft,proptcromniatuac6iilia,f^9/»owrf»»//;f/i«rw/«oi,or'o/'w/w</*Vf- 
ptionemnim  verum  eft  illud  profani  Poet£,Eft  aliquid  quo  tendis,&  in  quo  dingisarcuiquan- 
doquidem  vbi aliquid fufcipimus  negotii,proponimus nobis certum finem.  Sceleraigitur  no-  ^"/•^•J- 
minat  Propheta tarn  adulteria,quam  fraudcs,rapinas,&  violentias,&  czdes ,  &  eiuimodi fcele- 
ra'.TerminOs  autem  vocat  coiiha,qux  aftute  captabant,in  quibus  non  tarn  perfpicua  erat  illo- 
rum prauitas,acturpitudo.  Primoigiturdenuntiat,  Deum  fore  iuftum vindicemaduerfusfce- 
Iera,&aduerl"usomnesfines,quosip;iIuda:ifibipropol"uerant:&fimuldemonftratveldefignat 
poena?  fpecienr.quod  fcil  icet  P«w/V<  us  dibit  in  pradam  entries  illorum  opes,ac  thefauros  jdque  fine  per- 
mutatione  .  vertunt  alii  Sine  pretio,  &intelligunt tarn  viles  fore  ludaros,  vtnemodignetureos 
mcrcari.fedilludeftnimisargutum.Nondubitoigitur,quinfignificetPrepheta,expofitumfo 
rchoftibusinprxdaquicquidpoUidebantludaidtavtabiptisalientturiinc  aliquo pretio, vel 
permutatione:quafi  diceret,  Gratisdiripient  omnia  veftrahoftcs,  nonlicitabumura  vob:s,fed 
occupabunt  tanquam  fua,ncmpc  viftoris  nomine,  quxcunque  putatis  apud  vos  fie  eiTc  recon- 
dita ,  vtnunquam  aufcrantur.     Pofteaiubiicit, 

14  Et  tranfire  faciam  ad  hoftem  in  terrain  quam  no  cognofcis:quia 
ignis  accenfus  eft  in  ira mea,  alij vertunt,  in narc^sHJignificatvtrutiyue,  fuper 
vosardebit. 

Profequitureandemfcntcntiam.  dixeratexpofitos  forehoftibusin  predam,  vtomnesillo- 
rum  opes  impune  diriperent:iam  adiungit,E»e  vostraducamad  /?e/lfw,hoceft,dabo  vos  in  manu 
hoftium,vtalio  vostranlfcrant.pofteaadiungitcireunftaciam,  qiixdebuitexilium  lllistnftius 
reddcrcinam  li  q  uis  1  oc  im  mutet,interea  non  trahatur  in  longinquam  peregrinationem,hoc  e- 
ritmagistolerabile-.verumfiquis  trans  mare  vehatur,vel  in  longilfimasterras,hoc  plus  triftitia? 
lecum  afferet,  quia  nullaeft  fpes  redirus  in  patriam.Defpcratio  igitur  exalperat  mcerorenv.adde 
quod  per  fe quoquehoc  acerbii  cft,nihil  audire  de iolo  natali,acli  eiTemus  in  alio  mundo.  Tan- 
dem fubiicit  Propheta:Qw»*.(w  itjUt  accenfus  ejl  in  ira  mea,ey  in  vos  ardebit.  Significat  Deum  illis 
fore implacabi!em,donecconfumptifuerint:quia ira  eiusaccenia  fit  propter  obftinata  eorum 
malitiam.Oportuit  autem  hare  omnia  illis  prardici,vt  fcirent  fe  iufta  Dei  vindic"ta  plec~ti,cum  de- 
ui&ieflcnt  a  Chaldaris'.namputaiTenthoc  factum  fuiffe  fortnit6,quemadmodum  dicunt  profa- 
ni homnes,Inc-rtoselTebellorum  euentus.Martemeirc  communem:  ficreiiciuntin  fortunam  q;c„b  ,„ 
quicquiddiuinitusacciiit. Ergo  vticircntludxii'eaffiigi  Dei  maiui,&  iufta  eiusvindic"ta,tefta-  Ipijlolh. 
turn  hoc  illis  oportuif.ck  ideo  nunc  de  Chaldaus  loquitur,nunc  autqm  de  iplo  Deo, cuius  inftru 
menta  erant  Chaldxi:quoniamdiri<j;ebantureiusmanu.  Dixit  ante,  A  ncontcrcrftrrumferrum 
ab  Aquilone?hoc  expofuimusde  Chaldxis:  nunc  autem  ad  Deum  ipfum  tranifcrt ,  qui  author 
fuit  ill ata?cladis,quonia  nihil  poterantChaldxi,niiieiusduftu,&inipuliu. Dicit  izitur, Tranfirf 
eos faciam  ad hoftem,nempe in  terram,ijuam non  agnofcunt.  Et  ratio quz  lequitur  valerc debuit  ad  c 6 
peicendas  orrtnes  q  uerimonias.fcimus  enim  quam  obftrcperi  fuerint  Iudxi:  nam  fubinde  accu- 
labantDeum  liuitia?,  quemadmodumcxaliispluribuslocispatet.  Propheta  igitur  vtillosco- 
hibeat  dicit  ignemirot  Dciejfe .««'»>'«>», nequepoiTecxtingu^quinardeatfuper  eo»,ideft,peni- 
tus  eos conirumat.Intereaperftringit illorum  obftinationcm,quod  fcilicetnon  dederint  locum 


cap.  xy.  iccm.  praelectiones 

mifericor  dia: Dci,cum  frpius  admonitifuerint.poterant  cnim  ipfum  placate,  fi qua  fuiffet  in  il- 
lispcenit  entia.Ei ga  pcruicaciam illoium hlc  Propheta  darnnat  ,quod  coarceiuarint  tibi gra» 
ums  indicium  continuo  progrtffu.    Poftea  adiungit, 

15  Tu  nofti,Iehoua-h,  recordare  mei,  &  vifica  me,  &z  vlcifcere  me  a. 
pe'rrequutonbusmeis>neinprorogatione>Vf/^/,ofr.ic:?/c'wc,  lrxtustollas 
me:  cognolce  fufiiniiifre me,  idcfl,ftodfuftitmerim , propter  ce opprobriu. 

Iterum  Prophetafead  Deum  conuertit,vtoftcndatfeapudfurdosverbafacerc.ha:c  abru- 
ptio in  Prophcta: fcrmonc plus  mulco  vehementia»habet,quam  li  vnotenore  prolequutuscfler. 
in:tVcrba.Sicoi;crDn.iti'.sfuiirctplacide,&ordiiieadpopulu,minuscfticaxfuilfttoratio,qiiam 
dum p  opulum  quali  ftomachoic  alloquic.ur ,  &  ieuere  obiurgat. deinde  ftatim  alio  veuitur,  & 
compeltat  ipfum  D.-um,hominibusquati  valereiuilis .  D.hacre  alibi  dictum  fuit:ied iterum 
memoviarepetereop;r£precium  eft quodantevidimus.Tcnemus nunc  Propheta?  conliiiu,cur 
itaabrupte  a  popnlo  ad  Deumtranhliat,&  ruriusa  Deotranfeat  ad  populum,  nempequia  in- 
d4°ne  ferebat  fe  ludere  operam,cum  aures  fere  omnium  occlufe  eirentumo  fere  contraxifTenfc 
catlun*>ita  vt  nullus  reftaret  metus  Dei,nulla  reuerentia  dodrina.Cum  ergo  Propheta  ir.digr.e 
ferret  tanum  popidimalitum,ideoneceffefuititatumultuarieipiumloqui.  Secundum  hanc 
rationem  nunc  dicit^T*  nolii>IehvUdhjn<\uit:c  rgo  yecojrdare  mei,®-  vijir*  me,  or  vhifcere  tnede  itiimi- 
cis  meis.  Videtur  tamen  Propheta  hlc  magis  excandefcere,quam  debear.nam  oir.nis  vindi&ae  cu 
piiitas  aliena  elle  debet  a  hlns  Dei. qui  lit  igitur,  vt  Propheta  nunc  tanto  dolorc  exardeat  con- 
tra populum, vt  vindiftimexpetat?  Sed  alihidiximus,Prcphetas,cumexuticflent  omnicarnis 
affe6tu,pJtuiiremento  vindictamdereprobisexpetere.Namdiftinguereoporter  inter  affe&us 
publicos  cfc  p'rhutos.deuide  inter  pafliones  carnis,qu£  nunqua  modum  feri.at,  &  inter  Zelu  lpi 
ritns.Certumeft.Proph.nonhabuiirc rationem  lui,cum  italoquutuseft:fednonfufhceret',reli 
fto,&  omiiro  tut  relpectu,tanu\m  agere  cauiam  Dei.  nam  obrepit  etiam  iscpe  incoiideratus  ze- 
lus,vtoptemusomnesperditos,qui  nobis  non  iatiifaciunt:&  talis  fuitintempcries  in  diicipulisj 
,  cum  dicerenr,Domine,iubc,  vt  dtlcendat  ignis  e  cxlo,&  illcs ablumat,quemadmod um  fuftum 

eftab  H:lia.atq:unontantumopuseftmoueripioaffcilu,tcdetiam  gubernarireclo  conflio. 
H.)c  i  ;itur  fecund  urn  etiain  Proph.fuit,ncmpevt  non  laxarethabenaszelo  fuD,fed  etim  fubii- 
cera Spiritus  fan&i gubernationi.Cum  autem hare  limul coniunda  (int.nen.pe rcclus zelus,fe- 
chifo priuato  artcct  1, deinde fpiritus  prudential, & re&um  confihum.'illic  vindi&am expofcefe 
licet  aduerfusreprobos  ,queniadmodum  Propheta facit.  Intercatamendubiumnon  cft,quin 
mifertusfueritpopu'i.lederatquodammodoiolutusomnihumanoafFc&u,atqueexuerat  quic 
quid  nos  pci'tariiat,&  abducita  moderatione .  Qiipniamergo  Prophcta  lie  erat  folutus,  &  li- 
ber abomnipcmirbationc,nondubiumcft,quin  rcprobisoptauent  vltimumiudiciu:  interea 
fiqui  efientianabiles,  quin  volucriteffefaluosA  pro  ipiis  etiam  ioliciteprecatus  ft.  Denique 
quoties  Prophetx  tanto  ardore  feruntur,iciamusp!cnosefieSpiritu  Chnfti:&  ciimitapleni 
fuiu,fciamuseosdirigeretotumfuumardorecomrarcprobos,itavtftudeantquicquid  labium 
P/if.35.4.  eflepoteftcoIligere.Et  hacratione  etiam  Da«id,cum  tarn  feruentcrimprecatur  exitium  hofti- 
?.«.  bus  fuis,non  dubium  eft,quin  fuftineat  Chnfti  perfonam,  vt  eratplenus  eius  Spiritu.Ergo tota 

illamvehcmcntiamconuertit,&  vibraccontrareprobos.vbiantemfuitaliqua  fpesfalutis,illic 
etiam  pro  lpiritu  manfuetudinis  voluit  Dauidreducerein  viam  falutis,  quii.im  vidcri  poterant 
pcriiue.N auc  ergo  cilm  dicit  Proph T«  nofti  Damine,record.tre  mei,c-r  vi/ita  me  ,  or  vlciftere  me  de 
perfecxto)  ^//"J'M'-hauddubieperlcquutoresnonquoflibet  intelligit ,  fed  qui  addidi  erant  ac 
deuoticxitio,&quosipfefciebat  reprobos  eiTe.Poftcaoftedit  quid  iibi  voluent  his  verbis,Re- 
cordtre  mei,&vifiume.  dicit  enim,  New prorogd.tioneira  tux tolUsme  .  Ira  exponunt  hwnc  locun ■: 
Dum  tolcrasimpiefatemhuiuspopnli,&  ad  tempusviiididamtuamiuipendis,r.c  interea  rnpiac 
meiratuaemedioTlx  iignihc.it  diffcrre,  &protraherediuer(o:etiafcnlu  Prorogare,ve!  exren 
derCjVeicontinuare.  quare  non  male  conucniei,Nf  rfl//.«  me  in pmraciivie irx  tux, hoc cft.ciim 
non  vno  tantum  die,fed  in  longum  tempus  protrahes  iram  tuam,  ne  t alias  me,\A.  efr,ne  me  in  uol- 
Tfd-i.6.9.    uaseodemexitio,quopcribuntreprobi:  queadmodum etiam  Dauid  idem  precatur:  Cum  per- 
des  impios,ncme  limul  inuoluas,  inquit.  Summa eft, quod  Propheta poftulatlui  rationem  lr- 
beri,vt  Dousiprumareprobisdifcernatjcumiramiuamprotrahet^oceft^iimnon  breui  tan- 
tiim tempore vindictamfumet  deimpictatepopuli,tedaddct  cladescladibus,acciiinul-ibit  ma- 
la m.il is,3c  ita  lont;o  tempore ardebit  ignis  eius,donec  confumpta  fuerit tota  r erra. Et  eeo  hunc 
fenfum  macisamplecioriquanuisomneslntepretesinalteroconientiant.lntereanor.'mdunieft, 
Prophetarn  in  hacprecatione  non  ram  voluiire  fibiconiultum ,  quam  illtid  fjjeSaffe,  vt  popti- 
lustademexpauefceretad  horiibileiudicium,quod  inftabat.  Diximus cnim  quam  fupina  clTet 

iecu- 


IN    I  ER  EM  I  AM.  il6 

fecuritas  in  tota  Iuda»a:deinde fperabant  ctiam  fore  breucm  cladem,  C q ua  accideret,  ita  vt  dc- 
£undi,poftea indcliciisi'uis, &  quicte  viucrent. hTgodefrrotracliowira £>« loquitur  Propheta, 

vt Tentunt, qucmadmodum  pnus  dixi,  ignem  quiacccnlus eft non  polle extingui,donec  oniric* 
perierint. 

Pre  catio. 

Da  omnipotens  Deus,quando  non  defmimus  nqfhis  peccatis  cjuotidie  iram  in  nos  tua 
prouocare ,  deinde  tamingrati  fwmus  atcjue  mmorigen  doclrina  tuaaekjli:  dain- 
(juam^t  tandem  fentiamus  quidfuenmushaclenusprotneriti:  acfic  nobis  difbliceamm 
in  vitijs  noslns,vt  xere  <&  ex  amnio  ad  te  conuerfi,  nihil  aliud  curemwtfuam  vt  recon- 
ciliatus, nobis  recipias  infauorem  tuunudeinde  ettam  Spintu  tuofanclogubernes  0°  con 
firmes nos  injludio vera  obedietiw  & pietads , donee tandem friuanur ccternaillabea- 
titudinc,  fue  nobis  repofita  eft  in  cxlo,  per  Qhrislum  Dominum  nofirMtty     Amen. 

16  Inuenti  flint  fermones  tui,&  comedi  eos,&  fuit  fermo  hiusmi- 
hi  in  gaudmm,&  lamtiam  cordis mei;quia  inuocatum  eft  nome  tuum 
fu per  me,  Iehouah  Deus  exercituum. 

DI  x  e  r.  a  t  proximo  verfuProphetafeoneratum  fuiffe  probris propter  Deum.-quiafci- 
cetnon  itaverfatusfueratcumfiuspopulanbus,  vteffctillisodioobpriuatam  caufam:fed 
quia  rideliter  officio  fuo  per  fundus  fuerar,hmc  probra  &  calumnii.Iam  cofirmat  eandem  fen- 
tentiam  aliis verbis,&  limul  exphcat  quod  poterat obfeurius  effe propter  breuitatem.Hic  ergo 
verfus  eft  exegeticus :  quia  oftendit  Propheta  quid  hoc  fibi  vellet , nempe  quod  grauatus  effet 
probris>&  contumeliis propter  nomen  Dev.Quiafermonestui,mquit,mibi  obUt i fitnt, <y  ego  come- 
di eos,<y cortuerft fmt mibi in  gttudium  cordis. Hmc lgitur  dicit  fe fuiffe exofum  totipopulo, quod 
ftuduerit ex  animo,&  redo  affedu  Dei  mandato  obfequi,&  partes  fibi  iniun&as  pcragere.  Cx- 
terum,  quod  dicit  inttentos fuiffe  fermonesjehxri  debet  ad  vocatione.quafi  diceret  lie  non  quarfuffe 
vt  folent  homines  cupidi.namvidemuspermultosdumfataguntC2ptarehincindenegotia,pof 
fent  colere otium,& non  effe  cuiquam  moleftl-.fed  ftultaqu2damintemperiesipfosimpelht,VE 
accerfanr  fibinegotia ,  &  deinde etiam  mukorum  in  fe  odia  prouocent.  Propheta  igitur  hlc  te- 
ftatur  fe  non  ambitiole  captaffe  hanc  prouincia,  fed  fibi  diuinitus  oblatam  fuiffe .  Quanquam 
poffumus etiam aliter acciperehoc  verbum: qu6dfcilicet  certo compertum  habuent  Prophe- 
ta,Deumfibieffeauthorem:namitafxpe  in  Scripturiscapitur verbum Inueniendi:  vbiresali- 
qua  deprehenfaeft,&  cognita,dicitur  lnuentatffe.fed  prior  expolitio  mihi  probatur,  quia  lim- 
plicior  eft. Dicit  igitur  Propheta  fe  fuiffe  vocatum ,  cum  nihil  talc  expeterct ,  &  creatum  fuiffe 
Prophcta:quiadumminimeaffeftat  feipfumingerere,occurrcritilliDeus,&quodammodoi- 
pfumpraruenerit:  quod  etiam  vidimus  capiteprimo.  dicebatenimexcufandicaufa:Ha,ha,Do- 
minc,nelcioloqui.  Videmusergo  vt  Propheta  conatus  fueritfefubduccre  ab  officio  potius, 
^uam  expetiuerit  gradum  aliquem  honoris.Ita  merito  nunc  pronuntiat,/mwo»f  s  Dei  fuiffe  inutn 
tos ,  hoc  eft,  fuiffe  fibi  oblatOsgratuito  :quemadmodumDominus  per  Ifaiam  dicit,  Inuentus  [fa6<1  ** 
fumabhisquinon  qu£rcbantme,&manifeftauimehisquinoninterrogabat.Hocquidtm  ge  Rom.io'.io 
neraliter  extenditur ad  omnes:fed  quantum  ad  fignificarionem  verbi  lpe&at,  videmus  quam  be 
ne  conueniat  fenfus  ille.qnod  fcilicet  Propheta  non  fuerit  venatus  honorem,  neqUc  quicquam 
tale  expetiuerit,fcd  quod  Dei  gratia  ipfum  anteuerterit.  Pofteaaditingit,  Comedi  eos.  Hie  tefta- 
tur  fe  ex  animo,&  fincero  affedu  paruiffe  Dei  mandato. Scimus  enim  multos  garrire  de  rryfte- 
riis  carlefiibus ;  tales  quidem  geftant  Verbum  Dei  in  lingua,  fed  Propheta dicit/e  comediffe  fermo- 
nes Dei,hoc  eft ,  nihil  protuliffe  ex  fummis  labiis ,  queadmodum  dicitur  in  prouerbio,fcd  ex  in- 
timocordelocutum  cffe,cum  vocationi  Dei  paruit.Nota  eft  Comededi  metaphora,&  fatis  fre 
quenteroccurritin  Scripturis.CumdicimurcomedereChriftum,certehocrcferturadconuin  Matth.i.6. 
&ionem,qua:  nobis  eft  cum  ipfo,quoniam  fiimus  vnum  corpus, &vnusipiritus;  ita  etiam  dici-  i<s> 
mur  Comedere fermones  Dei,cum  non  tatiim  guftamusvtftatimreipuamus,ficuti  faciuntho 
minesfaftidioli,feddum  recipimusJntus,&concoquimusquodDominusnobisproponit.nam 
cxleftis  dodrina  conferturcibo,&  nos  experientiafidei  cognofcim'us,quam  apta  lit  conpara- 
tioilla.  S.iergodo&rinacaeleftis  cibus  eftadpafcendasfpiritualiteranimasnofiras,merirodi- 
cimur  earn  comedcre,dum  non  refpuimus:  led  cum  auideeam  fufcipimus,  ita  vt  nobis  fit  in  ali- 
mentum,probceamconcoquimus  &  digerimus.Hoc  igitur  fibi  voluit  Propheta,quod  non  lu- 


CAP.     XV.  IO.  GAL.  PRAELECTIONES 

ferit  fabulam  intheatrocum  docerctpopulum,fed  ferio  exequutus  fit  partes  fibi  madatas,  non 
fuerit  hiftrio,quemadmodum funt  multi,  quileiadant  verbi  miniftros, led  fuerit  fincerus  Dei 
mimfter.Iam  adiungit  fermonem  Dei  fibi  fniffe  in  gwdium,  er  Utitiam  c«r^/J>hoc  eft,  fe  obledat  um 
fuiffe  illo  fermone.-queadmodum  &  Dauid  melli  coparat  tam  Pialmo  19.  ii.quam  119.103.  A- 
pud  Ezechiclem  fere  eadem  ratio  loquendi  habetur  in  fine  fecundi  capitis,  vtr.8. &  initio  tcrtii 
ver.i.i^iubetur  enimillic  Prophetacomedere  volume  fibi propofitunr.poftca  dicit  fibi  f uif- 
fe  inftar  mcllis  ad  dulcedinem :  quia  fcilicet  ardenti  voto  amplexus  eft  dodrinam ,  &  priuatim 
profecit  in  Dei fchola,vt deinde  etiam  publice  vtilis  effet eius labor .  Vidcmus  quam  limllis  fir, 
inter  Ieremiam  &  Ezechiclem  ratio:  qu6d  fcilicet  non  tantum  recitauerint ,  vt  folcrit  qui  voluc 
aures  mulcere,quod  edodi  fuerant,fed  fuerintprius  difcipuli  Spiritus  fandi,quam  effent  plebis 
Dodores.  Qna^riturtame  quomodo  potueritfermo  Dei  tarn  dulcis&iucundus effeP'rophe- 
Ca}!tt9.  ts,cum  tamen  effet  plenus  amaritudims .  Nam  alibi  vidimus  expreffas  fuiffe  multas  lachrynvs 
fando  viro,ita  vt  cuperet  oculosfuos  defluere,acfi  effent  duo  fontes.quomodo  igitur  hsc  duo 
fimul  conuenient,Iudicia  Dei  tantum  mceroris,&  tnftitis  attuliffe  fando  viro :  &  tamen  fimu! 
fuiffe  in  gaudium,&la:titiam?  Diximus  alibi,  quanuisduoiftiaffedusprimo  intuitu  repugnet,' 
tamen  limul  comungi ,  cum  humanitusdeplorant  Prophets ,  &  lugent  populi intcritum,&  ta^ 
men  virtute  Spiritus  funguntur  fuo  officio ,  &  Deo  fubferibunt ,  8c  approbant  iuftaseius  vin- 
didas.  Sic  igitur  fadus  fuit  Propheta:  jfj-mo  Deiingaudium,  non  quod  ipium  nontangeret  popu 
liclades,iedquialupcrab3t  omneshumanosaffedus,vtlibenterfubfcriberetDeiiudicns:qLe>. 
admodum  etiam  dicit  Ofeas,Rcds  funt  vis  Domini,iufti  ambulabunt  in  ipfis:  8c  impii  fempcr 
0/c-'«i4'10  jmpinggfUj&corruent.  Loquitur  quidem  illic  Propheta non  de  verboipfo,fedexecutione: 
ester  um  in  eundem  finem  vtcrque  fpedat.  Nam  Propheta  Ofeas  compefcit  proteruiam  popu- 
li>quia  conquerebatur,  Deum  nimis  effe  rigidum,  8c  afperum:  Rede  inquit,funt  vis  Domini: 
iufti  ambulabunt  in illis,hoc  eft,iufti  conientient  Deo,  8c  agnofcet  eum  rede"  agere,etiam  dum 
pcenas  exigit  de  peccatis:fed  impii  corruent,  quemadmodum  etiam  alio  loco  Dominusloqui- 
2x.ech .  18  .  t  ur)An  peruerfs  funt  vis  mes,ac  non  potius  veftrs?  nam  dicebant  obliquas  effe  vias  Domini,' 
2,5  *  quoniam  vt  erant  molles&  dchcati,non  poterant  ferreobiurgationes  tam  fcueras,quastamen 

eorum  malitia  exprimebat  fandis  Prophetis.refpodet  Dcus  vias  fuas  non  effe  obliquas>nec  fpi- 
nofas,nec  tortuoias-ied  culpa  effe  in  ipfopopulo.Nunc  ergo  tenemusgenuinumfenfum,huius 
loci:qqol  fcilicet  Propheta  cognouent  nihil  effe  melius,  quam  amplediquicquid  a  Deo  pro- 
fed  um  eft.&  hsc  fuit  dulcedo,quam  fe  teftatur  fenfiffe  in  fcrmOne  Dei.  Poftea  adiungit,Q«M/*i 
per  me  inuoedtum  eft n omen  tunm,lehouxh  Deitsexercituum.Locutio  hsc  fspe  occurritin  Scriptuta, 
feddiucrfofeniu:inuocaturenimnomenDeipromilcuefuperomnes,quicenfenturincius  po»- 
pulo,ficutioliminuocatum  fuit  fuper totumfemen  Abrahs.-itahodieinuocatur  fuper  eoso- 
mnes,qui  initiati  funt  facro  Baptiimo  in  eius  nomen,  8c  qui  iadant  ie  Chriftianos ,  8c  filios  Ec- 
clefis.ck  hoc  etiam  extenditur  ad  Papiftas.Inuocatur  fuper  nos,quia  fcilicet  dignatus  eft  nos  pe 
culiarigratiamampuritasveri&leguimicultus inter nosviget, deinde errorcsfublatifunt,  8c 
manet  fimplex  eius  veritas.tamen  multipermixti  funthypocrits  Deieledis:  itaetiain  vera  Ec- 
clefia,&  bene  compofitainuocatur  Dei  nomen  fuper  reprobos .  inuocatur  autem  vere  ncmen 
zl'Tlm.i.i9  Dei  fuper  eledos,quemadmodum  dicit  Paulus ,  Difcedat  ab  iniquitatequifquis  inuocat  noir.s 
Dommi.nam  eft  rnutua  relutkctantundem  enim  valet  inuocare  nomen  Dei, atqueinuocarino 
men  Domini  fuper  alique.  Videmus  ergo  nomen  Dei  inuocari  vere  &  reipfa  fuper  eos,  qui  non 
tantum  ore  fe  iadant  fideles,fed  etiam  Spiritu  fando  funt  regeniti.  Propheta  autem  hlc  ad  mu- 
nus  fuum  refpicit,cum  dicit  nomen  Dei  inuocdtumftrijfe  fuper  ipfum :  quia  fcilicet  dcledus  fuerit  ad 
oflicium  docendi,nec  tantum  gloriatus  fuerit  titulojfed  Deo  probatus  fuerit.  Nunc  ergo  tene- 
musquofenfu  dicM  inuoMumfuiJ/c  nomen  Dei  fuper  fi  mem^c  quoniam  Deus  manumilliporre- 
xerat>&  vol  ucrat  eius  opera  vti  ad  populfidoccndum.  Quoniam  autem  multi  funt  in  Eccle- 
fia  mcrcenarii,&  quanuis  non  palam  corrumpant,vcl  adulterent  dodrinam  Dei,tamen  caupo- 
t.Cor.%.17.  nantur)Vtinqlut  Paulus.Notadumeft>inuocatumfuiffe  nomen  Dei  fuper  Ieremiam,  quia  Deo 
cognitus  fuerit  verax,&fidelis,&  non  tantum  probatus  fuerithominibus,fedipfiusDeiiudicio 
fuerit  eledusin  verum  organum .  Pondus  eft  in  hisverbis,If/.>oK<i/;D««  exerciimm>'.nec]uctaim 
dubium  cft,quin  Propheta  hie  magnifaciat  Dei  gloriam ,  quo  poffit  cxcelfo  animo  defpicere 
totaduerfarios-.quifuperbeinfultabat.  difficile  enim  fuit  illi  bell  urn  gerere  cum  toto  populo. 
Hxc  igitur  ratio  cft,cur  Dei  gloria  ornauerit  his  magnihcisclogiis,cumvocatlW;o«4m,erPe«n» 
exercituum.     Sequitur, 

17     Non  fedi  in  concilio,Vc7cQ?f«,deriforum3neque  exuItaui,propter 
manum  tuam  feorfum  fedi.-quia  indignatione  repleuifti  me. 

Hk  liberius  Propheta  declarat  feidcoeffeodiofum  toti populo , quia Deoplaceat.narri 
inuehitur  contra  impietatem  eorum,  qui  tunc  dominabantur.  Mc  non  plebcm  duntaxat  eoar^ 

guit, 


IN  IER  EM  I  AM.  yt 

guit.fed  ipibs  proceres,  penes  quos  erat  poteftas ,  &  iudicium  .  Nam  ciim  de  ccetu  impio- 
iumloquitur,  hauddubiedcfignatimpios  gubernatores.namito  iigniiicat  arcanum,  li- 
gniiicat  etiam  concilium  .  Et  Dauid  ( feu  quifquis  fuerit  author  Pialmi  fexageiinu  no- 
iii )  non  dick  fe  ludibno  fuiiie  apud  lgnobiles,  led  fe  derifum  fuiiie  ab  his  qui  ildc-  pr/  6 
bant  in  porta,  hoc  eft,  fecontumelioietra&atum  fuifTeab  impiis  iudicibus,  penes  quose-  'jy1- 
rat  magna  authontas .  Sic  etiam  hoc  loconegat  Ieremias  fe  fed 'ifl'e  in  concilio  den  forum .  A- 
liud  eft  verbum,quim  Pialmo  primo.  nam  accipitur  interdum  hoc  nomen  110  in  bo- 
nam partem:  fedhicmalelcnat .  Loquitur  enim  Ieremias  de  prophanis  Dei  conrempto- 
ribusqui  iublannant  quicquid  in  medium  afferturDei  nomine  .  NeceiTe  autem  fuitl'an- 
cco  viroita  cxaipcrare  impiosillos.Nam  pollebant  &  gratia  ,  &  fide,&  opinione  etiam 
grauitatis  apud  populum:  qucmadmodum  fcimus  qui  rerum  potiuntur  ,  quodammodo 
perftringere  vulgi  oculos  fuo  fplcndore.  Ita  ciim  fucum  facerent  limplicibus,Prophe- 
talaruam  illis  dctraxit,cx  oppoiito  damans  fe  non  fediffe  in  illorum  concilio  ,  neque  exnlt.<ffe. 
Defcribit  autem  ipiorum  mores,  &  ingenium,  vbi  negatfe  fuiiie  illis  coniunexum  .  Si- 
gniricatigitur  eosquacunque  dignitatcpolleant,  tamen  elle  impiosDeicontcmptorcs,  & 
tantumludcreificutihodiecogimurre&iimpeterc  laruatosiftos  gubernatores ,  quiinfla- 
tifuntfua  potentia,&  populum  etiam  quafi  fafcinatum  tenent.  Neque  enim  vfuueadeo 
protcrueiIluduntDeoicurrainganeis,&cauponis,ficutifaciimrAuliciilli:dum  conful- 
tant  de  ftatu  totius  terra: ,  &  agitant  de  omnibus  imperils ,  videntur  lllic  habere  Tub  ma- 
nu  fuatotam  Dei  potentiam .  Interea  autem  fcimus  eos  impie  ludere  .  nam  aulas  princi- 
pum  vix  vnquamingreditur  pietas,ac  Dei  reuereiuia,im6pi£fertimin  illis  conciliabu- 
lis  regnat  diabolus  quafi  defperato  modo  .  Cogimur  ergo  fa:pe  vehernentius  excandefce- 
readuerfusncbulonesillos,quifalf6fibi  vfurpant  Dei  nomen,  &  hoc  prartextu  miferam 
plebcnvdecipiunt.  Hac  etiam neceffitate  impulllis  fuit  Ieremias,  vtnegaret  fc  fuiiie  in  tali 
confeffu.  Po(lea.a.ddit,I>roptermdnumtudm(i  preientia  manus  x.ux)feoyfumfedi ,  quit  indignd- 
lio'ie repleuifti me .  Hlcleremias  fateturfedifceffionem  quidem  feciiTe  apopulo,fed  quo- 
niam  non  poterat  aliter  Deo  obfequi.  Nam  manum  quidam  interprctantur  Prophetiam ,  a- 
liivero  Plagam,& ita fxpe  accipitur metaphorice. fed  libenter  accipioproImperioiPrc- 
pter  mttnum  ttumdomine ,  hoc  eft,  q uia  ego  attentus  fui  ad  tuum  impenum ,  ncq ue  ahud  mibi 
fiiitinanimo,quamtibiobiequi.Ergo/?ro/i/frmrfw«m/«(<w,hoceft,quiaceotefpecl:aui,&vo- 
luimetotumtibifubiicere&addicere:/«/f(»Jfor/«/»yf</».  Hie  locus  notatu  apprimedignus 
eft.  nam  Prophetalerofolyms  erat  inter  Sacerdotes,&vnusetiam  ex  iphs,quemadmodum 
initio  vidimus.  Sacerdosigiturcume(Tct,cogiturdiuortiUm  facerc, &  renuntiare  omnem 
fociotatcmiuiscollegis,&  fratnbus.  Cum  ergo  hoc  acciderit  fan&o  Prophets,  curnos 
terrebunt  Papifta?  cum  dilceliionem  nobis  obiiciunt,tanquam  crimen  atrocifhmum?  vo- 
cantnosapoftatas,quiadcfecerimusabeorum  ccetu:  nempe  (iapnftata  fuit  Ieremias, ne 
pudeat nosiequi  eius  exemplum :  fed  fi  Deo  probatus  fuit,cum  tamen  feparatus  effet  a  toto 
populo,&  impiisetiam  Sicerdotibus:hodie  ingenue  &  intrepideidem  fateamur,  nosdifcef- 
iionemfeciiTe.Ergo  eft  nobis  diuortium,&  quidem  irreconciliabile:&maledicl:ieiTernus,(i 
Vellemus manum  porrigcre  Papiftis.  Cogimur  igitunllos  palam,&  aperte  rcpudiare,& 
turbare  potius  caelum  &  terram,quam  vt  lllisaflentiamur .  Scimus  hie  legem  nobis  didari  a 
Spiritu  fan&o  per  os  Ieremias. Ergo  ad  rcfutandas  eorum  cal  umnias ,  q  ui  nobis  dilceffionem 
obiiciunt,fufriciat  hie  locus.Ego  ieorfum  fedj,  verum  eft :  &.  tamen  non  vnus  hoc  hodie di- 
cet .  namDominuscollegit  iibi&multos  Do&ores,  &plures etiam difcipulos,  Ergoqui 
hodie prontenturEuangeIium,nonfedcntfoli,quemadmodum Ieremias.  Atqui  vtcunque 
omnes  ipfum  defcrercnt.nondubitauit  tamen  fe  ab  omnibusdiliungerc.  Sed  li  opus  eilet,v- 
numquenquenoftrumeiTefeparatum,&leorfiimviuere,fi  Dominus  fingulosdilpergeret 
per  omnes  mnndi  plagas,  ita  vt  nemo  pofllt  alterum  confirmare,  &  hortari:  tamen  ftandum 
cflet  in  hac  conftantia,  quod  hodie  propter  manu  Dei  ieorfum  fedeamus.  Ergo  P.ipiftar  con 
qucraturvtveUnt,noseflefupcrbos,&rurba{Tepacem  tot  i  us  orbis, modo  nobis  in  prompt  u 
fit  hxcrcipo!io,Nostatumfeoriumiedihre,P>'c/>?fr  mAnmn  tium^oc  eft,  quoniamvoluimus 
parereDeo,&  fequi  ipfum  vocante,vnde  polTumusintrepide,&  Secure  ipcrncrc,ac  ridere  o- 
mniaprobra,quibusnosfaliograuant.poftea  adiunq.it,  Qui<ttttreple  uifti  me  indign<ttionc'Con- 
firmat  quod  proximo  verfu  dixie, nempe  fecomediileicimoneDeimon  fuiiie  impullum  Icui 
aliquo  motu:  fedquoniam  zelo  Dei  accenfus  fuerit .  Neque  enim  poiTurrus  cordate  exequi 
partes  nobis  rnmd.it.is,  nil!  timusrepletiindignatione  ,  hoc  eft.nifizelus  Dei  vrat  nos  hit  us, 
quiapropheticum-ntinusrequirittalemardorcm.    Poftcaaddit, 

18  Vt  quid  erit  dolor  meus  fortis  ,\cl  durus ,  &  plaga  mea  a?gra 
dutvalida',dutinfambdis}do!om  pkna:dicemuspcftcdde  voce ,  renuit  ciirarij 
he  eft  ,7ion  admittit  remedmm ,  eris  mihi  flcut  mendacium  acjuarum 

y- 


CAP.  XVI.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  N  ES 

non  fidelium ; alii vertunt}eris  mihi  mendax,  acjuce ivfideks }hoceft 3tan<juam 
aqu<einfideles. 

Antequamde  verbis  dicam ,  breuitcr  attingendaeftfumma  .  Ieremiasnuper  prxfe  tulit  he- 
roicam  fortitudinem>cum  delpiceret  totum  fplendorem  mundi,pro  nihilo  etiam  duceret  o- 
mnesillosfuperbos,quiobtendebantieeffe  prxfules  Eccleha:  .  Sednuncfuam  infirmita- 
tem  fatetur.nec  dubium  eft,  quin  agitatus  farpe  fuerit  inter  diuerias  cogitationes ,  &  affe- 
C4ij.i7  £tus .  hoc  enim  nobis  contingere  necefie  eft,  quia  caro  iemper  militat  aduerlus  fpiritum. 
Etlienim  Propheta  nihil  humanum  atrulit,  cum  proferret  Dei  do&rinam ,  tamen  non  fuit 
in  totum  exutus  8c  dolore ,  8c  mctu ,  8c  variis  carms  affe&ibus .  Nam  l'cmper  diftingue- 
re  oportet ,  cum  agitur  de  Prophetis  &  Apoftohs, inter  ipfam  doftrinam,quJe  pura  fuit 
ab  omni  forde ,  8c  inter  iplorum  perionas ,  vt  vulgo  loquuntur ,  hoc  eft  inter  ipfos ;  ne- 
queenim  itafueruntperfc&erenouati,quinadhucmaneretiniplisaliquidcarnisrdiduuim 
Sic  ergo  Ieremiaspriuatim&  anxius,&terroreperculfus,&txdioaffi.c1:usfuit:  &  optalTet 
cxcutereonusilludtam  grauealuishumeris.  Paffus  eftigiturafftc~t.usillos,led  priuarinr.in- 
tereado&nna  prorius  caruit  omni  nxuo:  quia  Spiritus  lan&us  &  mentem  eius,  &  fenfus  o- 
mnes,  &  linguam  fie  direxit,vt  nihil  effet  illic  humanum  .  Ergo  lu&enus  Propheta  teftatus 
eft  fediuinitus  fuiffe  vocatum,Et  fibi  fuiffe  in  animo  partes  a  Deo  iniunctas  fuicipere,& 
ftrenue  obire :  nunc  autcm  dum  infeipfumdeicendit,  fatetur  ieagitarimultis  cogitationi- 
bus,qux  carnisinfirmitatem  redoleant,nec  careant  omni  vitio.  hxc  igitur  fummaeft.Dicit, 
Qjure  dolor  meusefi  robuftus,ve\  durus.  fignificat  non  pcffe  vlla  mollitieleniri  doloi  e  fuum. 
Alluditenimadvlcera>qiixduritiefuarcpelluntrnedicinam.  Eteodemlcnfufubiitit^/rfg* 
tneafuit:  quidamvertuntDel  i!em:namcftabvJJN  inu?:tato  i  &inde  etiam  eft  nomen  vi:j«, 
quodcapitur  pro  Homine:iednomenilludinhrmitatem  homimsdci-gnat:  ficuntnKdefi- 
gnat  ori^inenr.iu'M  autem  robur  &  magnitudinem  animi.alii  vertunt,P/^rf  men  eft  dolomple-* 
«<calii  vertunt  Robuftam ,  quemadmodum  prius  vocauerat  dolorem  fuum  Fortcm,vel  to- 
buftum.  Poftea  explicat  quid  vtrumque  fibi  velir.Rf««»7,inquit,c«w* ,  vel  fanari  Non  du- 
biumeft,quemadmodumiamattigi,quin Propheta hlc  ingenue  proferat  pcrturbationcs 
animiiuiin  mtdium,&oftedatrequodammodovacillaiTe:tantaeratpopuliprauitas,vtnon 
tarn  conftanter  pofflr  exequi  munus  fuum,quam  debebat.  Addit,T«mi  mtbi/icut  mendachm 
aqu.irum  non fidelium.  Miror  cur  alii  vertant ,  Tu  eris  mihimendax  ficutaquxinfideles.  nam 
ad  verb  um  eft ,  T«  mi  mtbificut  mendacium .  Poffet  quidem  adic&iuum  effe  nomen ,  fed  lub- 
ftantme  hiud  dubie  capitur ,  Errs  tnibt  tattquxm mendacium :  poftea ,  Aquarum  non  fidelium, 
hoc  eft,  qii^nonperpetuo  fluunt.  Vocantur  enim  Aquxhdeles  qux  nunquam  deficiunt; 
ficuti  Litini  vocant  Fonteminexh.iuftum ,  cuius  fcaturigo  nunquam  arefcit:  ita  etiam  Fon- 
tem  vocantfidelem  Hebrxi,  vbinuiluseft  defec~tus, etiam  in  lummoxftu  ,&  ficcitate.Ex 
oppofitovocant  Aquas  non  fideles  qux  exarefcunt,  quemadmodum  fi  puteus  non  habcat 
venas  perennes ,  arefcet  maxima xftate:  torrentesetiam  ixpe  arefcunt.  Videmus  quorfum 
pertineat  hxc  fimilitudo  .fedhxcloquendi  forma  abfurdaeft  in  (peciem,dum  Propheta 
cum  Deo expoftulat ,  acfi ab  eo  fuiffet  deceptus : Tueris mihi ,  inquit ,  tdnqimm  vtnafpes ,  & 
falLx  dqiHtntm ,  qux  deficiunt  in  fummo  calore ,  vbi  maxime  expetuntur .  Si  accipimus  ver- 
Svpr*  i.i  i  ba  vt  ionant,non  carebunt  blalphemia .  neque  enim  abs  re  teftatus  eft  Deusantehac ,  Se  ef- 
fefontemaquxviux.DamnabatIudxos,quddfibifoderent  cifternas  pcrforatas,&  defe- 
rerent  ipfum,q  ui  crat  fons  aqua;  viux .  talis  haud  dubie  repertus  fuit  ab  omnibus ,  qui  in  i- 
pfofperarunt .  Quid  ergo  hie  fibi  vuk  Iercmias,  cum  dicit  Deum  factum  effe  fibi  quafi 
fpemvanam,  &irvitam aquarum  non  fluentium  perpctuotenore?Nondubium eft, quin 
Propheta  alios  potius ,  quam  fe  refpiciat .  neque  enim  vnquam  excuffa  illi  fuit  fides,  vel  dc- 
letaex  eius  animo.Cognouitigiturfenon  poffe falli,  quoniam  Dei  verbo innixus fuam 
vocationem  non  tantiim  coram  mundo  magnifice  extulerit,  fed  in  feipfo  .  Neque  enim 
gloriatio,quam  antehac  vidimus,aliunde  nata  fuit ,  quam  ex  interiorc  cordis  afftfiu .  Sem- 
per igiturperfuafus fuit  Propheta, quia  in  Dcum  recubuerat,non  fe  poffe  pudefieri ;  fed 
hlc ,  quemadmodum  dixi ,  refpicit  potius  alios .  Et  iam  fimiles  locos  vidimus ,  8c  alii  etiam 
fequentur  poftea.  Neque  enim  dubium  eft,  quinhoefxpe  ia&atum  fuerit  Prophetam  ef- 
fe  mendacem :  Eat  igitur  8c  nunc  proponat  nobis  Deum  fuum  :  iam  apparct  fuiffe  inanem 
ia&antiamquicquid  haftcnus  auius  eftdeprophetico  muneredicere.  Cum  ergo  Prophe- 
tam ita  vexarentimpu,  meritoconqueripotuit,  Df«w^/^yJij);  j'»/?4y />«?«»()» /»frf»«/Jr,  quo- 
niam  putabant  omnes  fuiffe  deceptum.Etfemper  tenendum  eft  memoria  quod  hcri  dixi, 
Prophetam  hlc  non  referre  qu.se  legimus ,  fua  vnius  caufa ,  fed  potius  vt  populi  impictatem 

coarguat. 


I  N    JEREMIAM  u8 

coarguat.     Sequiturcrgo, 

19  Proptereafic  dixie  Iehouah,Si  conuerfusfueris,egoquocjue  con- 
uertam  te :  coram  facie  mea  ftabis,  hoc  eft ,  \tjles  coram  me ,  &  fi  feperauc- 
ris,eduxtns ,  ad\erbumy bocefl. .fidifcreuens ,  pretiofum  a  vili , tanquam os 
meumens.-conuertantur  ipfiad  te,&  tu  non  conuertarisad  eos. 

Ex  hoc  Deirefponfo  melius  colligit  u  r  Prophets  cbnfilium.  voluitenimIuda*is,vt  melius 
ipfosteneretconuidos,quafi  fubocuIisponerefuamperuicaciam.Sitantum  locutus  elTctpro 
heroica  ilia  eel fitudine  animi,ita  vtvifus  effet  non  tangi  aliquohurnanoaffc£t.u>poterant  n- 
derequafiftupidum  ,  vel  frencticum  hominem .  He,  hie  neque  nos  ,  neque  totum  orbem  cu- 
rat ,quoniaagitatur  fpiritu  fanatico-.quemadmodumvidemusfuperbosnuihdiita&  loqui,  & 
fenfire  de  fidelibus  Chnftiferuis.  Vocant  enim  melanchohcos,  vocant  homines  ft upidos,  quo- 
niam  neque mortem  horreant,  neque teneantur  vita?  illeccbris i  putant  hoc  bafcJ  potius  ex  bf  u- 
taquadem  barbaric  Si  ergo  Prophetafimplicitcregiffet  partes  iIlas,poterantimpii  riderc  c- 
iusfecuritatem  :fed  voluitproponere  in  medium  inhrmitatemfuam,&fu0sdolores  ,fuosme- 
tus,fuasanxietates,ita  vt  adduceretludacosinrcmprefentem  .  Debet  igiturconiuhgi hoc  Dei 
refponfumcumProphcta:querimonia:&  inde  colligi  fumma  rei  totius.  In  hunc  enim  mo- 
dum  refpondet  Deus,  Si  Conner  fits  fueris,ego  conuertam  te ,  inquit,  w  coram  mejies :  perinde  eft  ac  fi 
diceret  fe  correptum  fuiffea  Domino, quod fluituaretur  inter lllos  motus  populi,  quemad- 
modum  fimilis  ferelocuseillfai«eapiteo£tauo.NamDominusillic  Prophetamhbrtatur,vt  lf*.t.ud* 
fe  a  populodifiungat,  neque  confpiret  cum  illis, qui  facile  lubinde  turban  potcrant,  quia  non 
refidebant  in  eius  verbo:deinde,Signa  Legem  meam  difcipulis  mcis,obfigna  teftimonium;quafi 
diceret, Nihil  iam  tibi  negotii  fit  cum  tarn  peruerfo  populo  .  Sic  etia  nuc  Deus  loquitur,  Si cen~ 
uerfus  fueris >hoc  eft,  fi  non  pendeas  ab  iniquis  iudiciis  populi ,  nee  moreris  quid  de  te  loquitur, 
fed  fortiter  illos  contemnas,&  perfeueres  in  ilia  difceffionc ,  Igo  te  conutmm,  inquit,  hoc  tft,  e- 
goteSpiritumeoficconfirmabo,vtfentiant  tandem  te  mihi  ndelem  efle  feruum.  Poftcaad- 
iungit ,  Vtftes  coram  me .  &  hinc  melius  cognofcimus  quid  voluerit  per  verbum  Conner  tendi, 
quod pofuitfecundo loco, nempe  vtPropheta  fuum  officium  Deo  probarct,quanuisIudxi 
obftreperenr.quanuisetiam  tumultuofe  infurgerent  aduerfus  ipfum  ,T«  tamenfrabu  coram  me. 
Eft  enim  hie  fubaudienda  antithefis  in  verbo  Standi :  quod  fcilicet  fi  obruatur  Propheta  per- 
uerfishominumfcrmonibus:tamenDeusillumfulciet,&fuftinebit .  Reliquadifferemus  in 
diemcraftinum. 


'k£cA*i  o. 


DaomnipotensDeus ,  quandohodiefamiliarius  nobis  patefecijli  ^oluntatem  tuant 
in  Euangelio  Filij  tiar  vf  tarn  certa  fide  amplexemur  cjuod  illic  nobis  proponitur ,  vt  dif- 
cami^contentiejfete^nojcyacqmefcaeintua'veritatey^rcpudiare  totum  mundum: 
neque  moueamurvllif  minis  CF  terronbus ,nec  "vacillemus darn impij  tamfupcrbe  \i- 
dentur  etiam  tibifidem  yelle  detrahcre .'  fed  prxslemus  tibi  debitum  Jxinorem ,  \tnori 
tantumnbipareamus  }fed  etiam  execjuatnur  cjuas  nobis  mandas  partes  t  nee  dubitemus 
Jicin  nosprouocare  totum  mundum ,vt  cjuoufyue peraclafit  noftra  militia ,conjictnter 
perfeuercmus  in  curfu  \ocationis  tudcfanclx ,  atque  ita  tandem  fruamur  triumph)  ilhj 
quern  nobis pe pent  Qhriftus  "vnigcmtus  Film  tuns,    Amen. 

COE  p  i  m  v  s  exponere  hancfententiam.vbihortatur  Deus  Prophctam  fuum  ad  magni- 
tudinem  animi .  Vtiturquidem  voce  conuerfionis ,  fed  perinde  eft  acli  diceret,  non  fa- 
tis  prudenter  ipfum  vacillaffe,quia  non  debuerat  vllo  modo  deflc&ere  ab  officio,  quan- 
uis  Iudariobftinate  refifterent.  Summaijitur  fuit-,S*  t  e  cotme rtat ,  ego  etiam  te  reducam,  vtjtet 

y.    ii. 


CAP      XV.  IO.   C  AL.   PRAELECTIONES 

iWMum-  lain  fequitur,  Si  difcreneris  pretiofum  a  ■pili,ert's  quafi  qs  meimt  Exprimit  nunc  Dcu$ 
quam  fpeciem  cpnuerfionis exigat  a  k ruo luo,nepe  vt  condetr.net  libei  £  quicquid  vitiolum  eft, 
Si  fortiter  defendat  quod  re&uni cft,etiam  fi  totusmundus  rcpugnet. Oblique  igitur  pcrftrin* 
<*it  Dcus  illumtimorem  lerenua: ,  quo  lie  fuerat  concuffus ,  vt  ambigcrct  quid  kbi  diet  agen- 
dum.DeusergoProphetamfuumobiurgar,&  oftend.it  non  poiTealiterftare,  quam  fidicervat 
pretiojumavilt.  itaexcludkuromnisad'ulatio.  Vetatigitur  DeusPiophetcrnfuumfclandeage- 
recumpopjlo,  vclmoueri  vlla gratia,  vt  vitiisindulgeat,,nequodrt.c"r.um  tfttueatur  quade- 
cetanimirortitadine. His  ergo  verbis  breuitercornprchenditurbfhciumveri  Propheta?,nem- 
pe  Vt  oculos  auertat  ab  h.  minibus,  non  curet  vcl  fauorem ,  vel  odium  tied  tanturn  dcrixus  fit  in 
ipfa  veritate;  quod  re&um  eft  non  r.antiim  probet  ,fed  etiam  defendat  vita?  fux  periculo  ,dun- 
dc  non  lgnbicat  vitiis.kd  Ub'ere  ca  coarguat .  Qiipd  autem  fubiicit ,  En's  qttafiosmeum,  quidani 
interpretanturquafidiaumeiTet ,  Tibieueniet  quicquid  fum  pollicitus,  vel promiiiio  mea  tc 
nonfruftrabitur.fed  llkid  vidmuremotum.  Simpliciterigituraccipio,quaii  dictum effct, E- 
gotcagnofcamverum,&  fidclemferuum,iitantum  ditcernas  quod  iuftum  eft  abiniquo  :  fi 
proveritateconftanterpugnes:  vitiaautemlibere'  &  coarguas,&  damnes .  Summaeft,eos de- 
mum  cenferi  coram  Deo  hdeles  Ecclefia;  paftores ,  qui  non  mouentur  refpc&u  hominum ,  qui 
non  funt  flexibiles  in  hanc  vel  in  illam  partem ,  fed  recti  iudicant ,  &  ex  Lege  Dei .  nam  hinc  e- 
tiam  difcrimen  nobis  fumendum  eft  pretiofi,&  vilis  .  non  cnim  fumus  idonei  iudices  nil! 
quoad  fubferibimus  loquentiD  o.  Lexigkurfolaeft,qu£cbfcernit  inter pretiofum , &  vile. 
Et  qui  tenent  hane regulam,!iinul  etiim iufte  damnant  alios,&  alio s probant ;  nempe q uia funt 
tantum  Dei  precones ,  nee  quicquam  fibi  proprium  vfurpant .  Hinc  fequitur  ex  oppofito,non 
cfte  Dei  organa ,  nee  miniftros ,  nee  dignos etiam  vllo  lionore ,  qui  perucrtunt  fie  vitia  &  vir- 
tutes,  vtdicantlucemeiretencbras,&tenebraslucem.In  fummacolligere  licet  ex  hoc  loco, 
non fufficcrevocationern,vcT^;tulum,nifi qui vocati funt  fideliter  impendantoperam  fuam 
Deo  .  Ergo  fequitur,  eos  omnes  qui  vel  ambitiofe  captain  fauorem  hominum  ,  vel  fauent 
vitiis,&  alunt  conuptebs  blandiriisfuiSjclTeimpoftoresrquiaquan^unmisglorienturfe  ef- 
fe  Dei  feruos:  ipfe  tamen  pronuntiat  non  debere  cenferi  in  illo  numero.  Poftea  adiungit, 
Ctnuertentur  ipji  ad  te,tu  autemmn  rerteris  ad  eos,  vel  non  vertans.  nam  verba  futuri  tempo- 
ris pro imperatiuisfumunnir  .Nunc confirmat  fuperiorem  do&rinam,  quod  fciticetnorj  de-» 
beat  illis  morem  gcrere  >  vel  blandiri ,  fed  corum  prxfracta  ingenia  fubigere ,  donee  iugum 
Dei  recipient .  Hxc  eft  fumma  vcrborum,  Prophetas  in  hunc  finem  mitti,  non  vt  gratifi- 
ccntur  hominibus ,  vel  obfequiisfuis  illosdemulceant  :fed  vt  maneant ftabiles , &  firmi in  exe- 
quenda fua  pro.iincia ,  &  conuertant  ad  fe praefraAos homines,non autem  illisquicquam con- 
cedant.Et»:erte  nil!  hxeferuetur  ratio,  maieftas  ipfa  Dei  fubiicietur  libidjni  hominum.  Sci- 
mus  eriini  prirrnim,  quanta  fit  fuperbia  fere  totius  mundhdeinde  accedunt  etiam  lautitix, 
nemo  enim  libenrer  patiturfecorriei.Cum  ergo  maiorpars  hominum  tarn  fit  fuperba,& 
delicata,  fifermo  Dcii:ifl:&aturadhuius,velilUus  arbitrium,  quid  riet?  nulla  ccrte  fupcre- 
ritincarleftidoctrinavel  reu^rentii  vel  maieftas.  Nunc  ergo  videmus  cur  hoc  membrumad- 
iun&urn  fitrquiinonpolTetdifcerni  re'So  &legitimo  ludicio  pretiofum  a  vili,  nifi  Prophe- 
ts manerenthrmi  in  curfu  lux  vocationis,&  bellum gererent  cum  hominum  peruicacia  .  I-* 
deo  neceffe  eft ,  om  ies  probos  Eccle  fix  Do&ores  ita  fe  gerere ,  vt  non  concedant  hominum  vi- 
tiis,neque foueanripforumdeliciasifedvtcogant  eos  fubire  iugum  Dei.  Videturtamcn  diucr- 

Qal.4.~it  fum  fecutus  fuiff;  Paulus .  dieit  enim  ad  Galatas,Eftor,e  fiout  ego  fum,  quia  ego  fum  ficut  vos, 
Qjpniam ergo ftuduerat  fe  formire  ad  illorum  mores,  &  toleranter  ignofcere  ecrum  inrir- 
mitatibus,  hortatur  vt  vicifilm  refpondeanr.  certum  autem  eft  ,-PauIum  non  fuilTe  diffimilem 

Gil.  i.io  vel  leremir ,  vel  alias  Dei  feruis .  Sed  folutio  facil  is  eft :  quia  teftatur  Paulus  in  eadem  Epiftola, 
Si  hominibus  placeret,fenorrpoiTeelTeChriftiferuum.Ergononvenatus  eft  mundi fauorem, 
ncq  ue  vel  tantillum  deflexit  ab  ofricio,vt  hominibus  obfequium  aliquod  pre.(iaret:  fed  potuit  i- 
gnofecre  illorum  infirmitatibus,  vel  eastolerare ,  ita  vt  tamen  eos  ad  fe  conuerteret ,  hoc  eft,  vt 
iemper  reuocaret  ad  Dei  obedientiam .Nam  ciim  ita  loquit  ur  Deus,  Now  conuertaris  adillos,  non 
intelligithoc  dcperfonaIeremia:,fed  refertaddodrinam.Summaeft,veritatem  Deinondebc- 
reflecli  ad  hominum  arbitrijm,quiaDeus  nonmutatur,itanecverbumeiusvllamvarietatem 
admittit.  C^uicquidergo  expetant  homines,  neceffe  eft  manerefixam ,  &  inuiolabilcm  illam  re- 
gulim.nempe  vt  fc  Deo  fubiicianr.ipfe  autem  emineat ,  &  redigat  in  ordinem  quicquid  eft  alti- 
tudinis,&excellentiar,acfuperbixin  mundo.    Poftea  fequitur, 

! 

zo    Et  pofui  tehuic  populo  in  murum  aeneum,  oris,  ad  yerbum ,  mu- 

nitum:er- 


INTER  EMI  AM;  ,«9 

niuirn.'ergopugnibiint contra  te,fed  nonpnrualebunt  tibi.-quia  te- 
cum ego  turn  ad  leruandum  te,&  ad  liberandum  ce,dicit  lehouak 


Qiioniamexeiperepotcratleremias  onusillud  nimisforc-  graue.fitantum  inrentus  cffct 
ad  frangendam  contumaciam  populi:erateniml'olus:&  vidimus  quanta cOlt  firocia,arquec- 
tiam  crudelitas  in  tot  aducriariis .  Potcrat lgitur  refugere  illud  nundatum,q uoniam  lone  e  ki- 
pcrarcteius  vires.  Ergo  Deus  occur  rit,&eum  bonalpe  cireiiibet>quoniam  munitus  litcx- 
leftiauxilio:  Pofui  te.jUi(\\ii\:  ,ia  tmru)n xris,  aneumlwc populo  mmiitum :  eft  a iya : ii cflct  mx3  i 
niy.quod eft  obiidcrc ,  fort e  melius quadrarct  prxfenti loco .  nelcio an  locus  r'uerit  eorruptusj 
tamen  non  dilcedo  a  receptale&ione.  Quo  n  iam  ergo  in  hoc  conueniunt  Intcrprctcs,nihil  mu- 
to:&mreiplanoniftmultumdiicriminis .  Vidimus  ere,o quid libivclit  Deus  his verbis,  nam 
quoniam  Prophuafire  crat  lulus, &iubebat  iplum  Deus  congredicum  magna  copia  ho- 
ftium,dVvalida,ideopromitritleftatiirum  abeiuspaitc:quafidiccret,Etiam  fitu  fisnudus, 
.&  inermwilli  vei  6  lint  inftruclu  &  opibus ,  &z  magna  potcntia ,  tu  tamen  ens  inftar  vrbis  bene 
rnuniTXaleniqueeris  inerpugnabilis contra omnes  llloi  urn  impetus,  quicquid  conenturin  tc. 
Scd  iii  adatim  proccdir  Deus,  quia  primo  afhrmat  Prophctaluum  fore  inftar  muria/iei.cr  mu- 
}/iti,hoc  eft,  fore inftar vrbis inuias .  Muruserrimper  iynccdochen  capirur  pro  vrbe  iiitxpu- 
gnabih.T«fm  trgomurfis  &neus  iam  lequitur ,  I  p[i  quidem  pugnabunt .  Hxc  admonitio  fuit  valdfc 
n^efliriaiquoniamoptaird'huuddubi  lertmias  lerwre  Deo,  ira  vt  rcgeret  homines  deciles, 
&maniuetos,&placid.eillusadduceretinobedientiamDu  .  Sed  Deus  admonit,  fore  il!i  mul- 
ta,&  dura  certamina  cum  populo  rebeHi:?«^»<ii«»r,inquit,fc»/r/i/e.  Vidimus  vt  Deus  hie  noh 
promittat  Ieremix  fuaue  otium,nequeetiam  lpem  faciatmeliohsin  pofterum  foi  tunx:  irr  6  po 
tiushortatur  iplum  ad  bellandum  .quarefncmpequoniam  populus  non  potent  fine  iusum 
Deiiideoaccendeturin  rabicm contra ipfum.Sedfequituralterapromiifio.NcwfcrrfK.f/rf/i/,/  ti- 
bi,hoc  eft,non  crunt fupcriorcs.Oportuit  quidem  leremiam  vitro  lacellere Iudxos-.iiam  illis ni- 
hil magis fuilTct  iucund um  cius hlentioatque hue tendebant  omnia eorum  ftudia,  v  t  ad defpe- 
rationcm  adherent .  led  non  abs  redicuntur  bellum  ipfi  inferre  :quia  hoc  eft  prxrer  naturani, 
vt  homines  Deo  rc^ftant,c\;fel"eopponant,dumillosadleinuitat.  quidenim  magiscft  natu- 
•rale,quam  vt  accurrat  tot  us  mundus  ad  Deum?Iam  ergo  illud  inftar  prodigii  cft,cum  Dc  us  ho 
mines  comiter  ad  fe  vocaueos  contra  niti,  imo  furiole  infurgere .  Hxcigitur  ratio  eft,  cur  lu- 
dxos  hlc  auihores omnium  turbarum  faciat  Deus. Nam  cum  illi  grauarent  Prophctam  impro- 
biilima  cul umnia,quam  vidimus :  nempeipfum  effe  hominem  turbulcntum ,  &  fua  morolitate 
omnia confunderc:Deus  ex  oppofitohlcoftenditdebereillisimputari  omnes motus ,  &  omnia 
prxlia:  quoniam  debuerant  obedientcr amplcfti  doctnna  libi  propofitam .  Cxrcium ,  quanuis 
hoc  femel  didum  fuerit  Ieremix  ,  tamen  hie  quafi  in  lpeculo  nobis  reprxfentarur  conditio  o- 
mnium  feruorum  Dci.quia  non  poterunt  pi xftare quodillis Deus iniungit,nifi  fuftineanr  mul 
tos  &  gfaues  impetus :  quia  nunqua  ita  compofituscrit  mundus  in  obedientiam  Def.quiii  ma- 
jor pars  ferociterrepugnet,acconetur  quantum  in  leerit,  opprimere<xverbumDci,&  omnes 
eius  mim(lros.Add\traticncmyQj<id  ego  teiumfim  ad feruandum  te,&  eripiendum  te  .  His  verbis 
ho'rtatur  Prophctam  luum  Deus  ad  preces  .  ramfamusquampericulclafsticcuritascumo- 
mnib  us  D.i  til  lis,  turn  prxfertim  Doctonbus.  Qnpniam  igitur  infingula  momenta  opus  ha- 
bent  prxfenti  Dd  auxilio:ideo  excitandi  funt  ad  lolicitudinem  &  preces .  Hoc  vohmt  iibi  ver- 
ba.quibus  vtitur  Deus-.Egofim  te r«;»,inqujr,quafi  diccret,Tu  quidem  per  te,  vel  propria  indu- 
ftna  nonflabis,  neque  proprio  Martc  victor eris, fed  dilcas  adme  confugere  .  Poftea  fe- 
^uitur, 

ii    Et  liberabo tee  manu  impior um, fcekratorumtSc eruarn te e manuj 
eft  aliudnomenfei  eodcmfenfu  capiturfoitium. 

Nihil  noiuim  cor.tinethic  verfus:fcd  confirmatio  eft  eiuspromiffionis,quam  vidimus. poU 
ficitusfuerai  D>.iisPio{hetxleilliadforc:nuncoftedir  fatiselTtauxiiiiinm.inufuaadeum  Ii-. 
berandum.  Quantumuis ergo  eumoppugnaiet  omnes Iudxi,hlc  Deus  pronuntiat  le  vnumluf 
ficere  ad  omnes  frangendos.Proindevidemus  his  verbis  plusexprimi,q uamfupericribus. dixe- 
*at,  Ego  ero  tecum  ad  liberandum  te.  iam  actum  iplum  quafi  digitomonftrat,£^o  igitur te liber ■*- 
tojinquit.  Promiferat  fuum  auxilium-.nuncoftenditauxilium  illud  fore  fatis  iobuftuni,vt 

y.    iii. 


CAP.  XVI.  IO-    CAL.    P  R  AELECTIONES 

ipfum eripiat  ex  hoftium  manibus .  Primumdiciti? manu,  improborum ,  vt fciant  Iudari  fibi nihil 
prodeffe  omnes  fucos,quoniam  ore  Dei  damnati  fint .  Sccundo  loco  v  ocat  fort ts,ne  fcilicet  Pro- 
phetam  illorum  potentia  terreat,quemadmodum  fierifolet.  Eft  enim  nobis  plus  quam diffici- 
le cum  omni  ex  parte  impctimur,cummina:,&periculafeieingerunt,hon  turbari  .  Deusergo 
hlc  admonet  in  tempore  Ieremiam ,  bellandum  efle cumfortibus  &  robuftis ,  fed  totum  illorum 
robur  fore  inualidum,  cum  in  ilium  infurgenr.  quiakilicet  auxilium  cadefte  futurum  Ct  vali- 
dius.    Nuncfequitur, 

CAPVT    DECIMVM   SEXTVM. 

T  fuit  fermo  Iehoua?  ad  me  dicendo, 

z    Non  accipies  tibi  vxorem ,  &  non  erunt  tibi  filii, &  fi- 
IiaunhocJoco: 
3    Quia  lie  dicit  Iehouah  fuper  filios ,  &  fuper  filias  qui 
nafcentur  in  loco  hoc,  Semper  matres,c[u£  pepererint  illos,  &  fuper 
patres/jui  genuerint  illos  in  terra  hac, 

4  Mortibus  iegritudinum ,  yclagrotdtionum ,  morientur,  non  plan- 
gentur,&  non  fepelientunin  ftercusjd  eft  ,proftercore,  fuper  faciem  ter- 
ras erunt: &  in  gladio  &fame  confumentur,/xJC  eft , per gladium  (f  fo- 
ment ,  &  erit  cadauer  eorum  in  cibum  volucri  cadorum,&  beftiae 
terra. 

Hsc  eft  noua Prophets  concio , qua:  tamen  non  multum  abfimilis  eft  plaerifque aliis,  nifi 
qubd  hoc  peculiarehabet  ,tie  Propbeta  fibi  vxorem  accipiat  ,vel  gignat  hberos  in  terra .  Nam  quod 
ad  fummamreijfepms  idem  dixit  quod  nunc  repetit,&pluribus  etiam  locisidem  eonfirmat. 
Sed  q  uod  prohibetur  vxorem  duccre,(hoc  plunmum  efticacix  continet ,  vt  icilicet  in  eius  ceji- 
batu  omnes  agnoicantfe  efle  addictosexitio.  Nam  icimus  qua  lege  conditi  lint  homines .  viget 
Gen.  u  ii.  enimlemperillud  Dei mandatum,  Crefcite&multiplicamini .  Ergo  quoniam  focietashuma- 
is&S  i7»nigenens  conferuatur  coniugio,hlcex  oppolito oftendit  Dcus  tcrram  illam  indignam  efle 
&  9'1,?  '  communi,vel  potius  generali  ilia  benedi<9:ione,qua  dignatus  eft  totum  humanum  genus,  perin- 
deeftacii  diceret.Vuiunt  quidemadhuc>fed  breuisinteritus  illos  manef.  quia  ego  eos  pnuabo 
Vniuerfaligratia,quaha£t.enusprofecutusfum  cun&os  mortales.  Coniugiumeft  conferuatio 
generis humani'.Nf  accipias  tibi vxorem,&  ne  gignat  liberos.  Videmus  er go,vt  in  perfona  Ieremise 
Deus  oftendere  voluerit  Iuda»is,ipfos  efle  dignos,qui  exterminarentur  e  numero  hominum.Te 
nemusfummam  hums  prophetic.  lam  tamen  quxripotcft,  an  vxore  carucrit  Propheta?  fed 
hoc  nihil  ad  rem, quoniam  per  vifionem  hoc  ei  mandatum  fuit:  &  quanuis  non  eflet  celebs ,  ta- 
men  potuit  hoc  vaticinium  promulgarc,  quod  vetuiffet  cum  Deus  vxorem  ducere,  vel  gignere 
vllam  fobolem. Q^uanquam,meo  iudicio,probabilius  eft,Prophetam  tunc  fuiffe cejibem  .  nam 
quemadmodum  inceilit  nudus,  &-quemadmodum  geftauit  in  collo  iugum:  ita  etiam  cejibatu* 
cius  potuit  quafiviua  imago  magisafhcereludajos.  Sed,  quemadmodum  dixi ,  dc  hac  re  non 
eft  digladiandum.  Liberum  igitur  fit  cuique fentire  quod  volet ,  tantiim  admoneo  quod  magis 
fit  probabile .  Cur  autem  Deus  Prophetam  fuum  vetet  ducere  vxorem ,  fcquitur  ratio :  quod 
fcilicet  omnes  adiudicati  fint  exitio.  Hinccolligimusnonlaudari  hlc  cslibatum ,  quemadmo- 
dum ftultihominesabulifunt  hoc  teftimonio.  fed  pcriude  eft  acfidiceret  Deus,  Non  eft  quod 
quifquam  pofthacoperamdetgignend2foboli,vel  putethoc  fibiforeiucundum;  quiiquisfa- 
piet,abftinebit  a  coniugio,  perinde  acii  mortem  iam  haberet  ante  oculos,vel  quali  propinquus 
effet lepulchro.Intcritum igitur totiuspopuli,&vaftitatem,aclolitudincmtotius  terra  Deus 
his  verbis  delignat.Cetcrum,nonminatutillis  limplex  genus  mortis,  autvulgare:fed  dicit  tmori- 
turoi  moYtibtu /tgrotationum .  denuntiat igitur  diuturnum  langorem ,  quo  tabefcentcum  maximo 
P/&73-  4-  dolore.nam  morsfubita  tolerabilior  eft .  atqueideo  Dauid  Pfalmo  feptuagefimotertio,  dum 
conqueriturdefcelicitateimpiorum  dicit  nonelTcligamina  in  ipforummorte.Eteadem  etiam 
Iat.zr.13.  fententia  lcgiiurinlibroIob,qu6dinpuncl:ovelarticuloternporisdefcendant  in  fepulchrum; 
nempequod  vegeti fint  tota  vita, deinde moriantur  fine longo  cruciatu .  Ideo  Cxfar Iulius  pri- 
diequam  occifus  eft,  vocabat  genus  illud  mortis  AtoWm ,  nempe  putabatfe  fore  fcelieem, 
fi  fubito  extingueretur  .  Et  hoc  eft  ingenitum  hominibu  J  a  natura  .  Vt  ergo  hie  vindi- 

ftaun 


.IN  .IE  R-EM  I  AM.  13$ 

ftam  Dei  amplihcet  Iercmias,  dicit moriturps  iportibw  xgroiationum ,  hoc  eft,  poftquam  con- 
fetti fuerintdiuturnismoeroribusy&quaficotabuerint,umctaiidm 

No/;  pUngentnr,wwnfepelientur.  Vidimus  alibi, &  item  vidcbimus  fignum  IukcAc  malcdicho-  Catften 
nis,vbiiepulturacarencmortui,&nullusprofequkurluftucorummoite;nanihoceftc6mune 
humanitatis  ofhcium,  vtpropinqui&cognatiquifuntiuperftites,liigeammortuos,dcindc  \t 
fepeliant.  fed  videturaliudctiam  Proph.vellc.Egoquidemillud  non  exckido,qn6d  Deus  pn- 
uabit eos  8c  honorefepulchri,&  luctuded  videtur  etiam  hoc  vtlle,Tantani  fore  ftragem  homi- 
num,vtnonpoffintalii  aliis  priftare  mutuumhumamratis  ofricium.Namlugemus  mortuos, 
ciim  datur  nobis  ocium :  fi  autem  in  bcllo  mulci  interhciantur ,  nemo  lugeturpriuatim'.  dcindc 
cadauera  iacent  proftrata,&  fepulchrum  vnum  non  pofiet  fufficere  tanta?  multitudini.Intelligifc 
ergo  Prophtta,tantas  fore  ftragesin  Iiidca,vt  nemo  fepeliatur,  iiemo  etiam  plagatur.  nam  ver- 
bum  quod  ponic,tignihcat  propria  plangcre,quod  eft  plus  quam  flere.Et  alibi  ctia  diximus  in 
partibusillisfuiffeplus  ca»remomarum,quarn  apud  nos.omncs  enim  Orietales  funt  dediti  mul 
tis  gefticulationibus:&ideo  non  contenn  crant  lachrymis,  fed  addebant  etiam  plan&um,  quafi 
effent  defperati homines.  Loquitur  autem  Propheta  ex  communi more, non  quod probet  ex- 
ceffum  ilium  doloris:  verum  quoniam  iolebant  non  fimpliciter  deflere  mortuos  fuos,  fed  etiam 
planftu  teftari  mcerore  iuum,dicit,Iam  ceffabunt  haec  ofricia,quia  multis  millibus non  pofTent 
i'epulchrafufricere:deindeliquislugerevelir,vndeincipiei?&fcimus etiam  obdurefcere  homi- 
num  animos,cum  ita  pailim  moriuntur  vel  pefte,vel  bello  multi.Summa  cft.iram  Dei  non  fore 
mcdiocrem,quoniamterfamquodammodoexinaniet,dumomnesindeprofligabit,  ita  vt nihil 
litinpopuloilloreliduum.Nam  Deus  feruauitquidemele&os, fed mirabiliter.deindeferuauit 
eos  in  exilio  tanquam  infepulchro,cumlimulipfiquoqueabrcptieffentapatria.  Pofteaad- 
iungit/orf  tanquam  /iercwfetperfaciemterrx.lgnominioie  loquitur  deipforumcadaueribus:qua- 
fi  diceret,Erunt  putredo  terras. Queadmodum  ergo contaminauerant  fuisfordibustcrram  in 
fua  vita,poft  mortem  Deus  pron untiatillos  fore  fcetidos,&  comparat  cos  ftercori .  Hinc  colli- 
gimus(quodpauloantedixi)  fignii  effediuinzmalediftionisjcumproiedaiacetcadauerajne- 
que  fepeliuntur:  quia  ficutiDeuscreauitnosad  luamimaginem,ita  inmortevultmancre  ali- 
quodteftimoniumhuiusdignitatis,acpr2ftantiaj,quanosdignatus  eftpra:  brutis  animalibus. 
Interim  tamen  fcimuspcenastemporalespolTe  etiam  fidelibuscontingere,&conuerti  in  falu- 
tem:quia  Pialmus  conqueritur  proiecta  fuiffe  cadauera piorum,  fuifl'e efcam  volatilibus  cadi.  Vf"l-7P.K 
hoc  verum  eft.fed  tamen  hate  duo  non  male  inter  fe  conueniunt,nempe  effe  fignum  aliquod  ira; 
Dei,dum  mortui  non  fepeliuntur,&  pcenas  illas  temporalesnonnocere  Dei ekc~tis,quibus ma- 
la ipfa in bonumcedunt,q uemadmodum  fatisnotum eft  .  Ideoadiungit,P£TgW/K/»,/>«-/iro«» 
confHmenmr,hoc  eft,  alii  gladio,  alii  fame  peribunt,quemadmodum  prius  vifum  eft,Qui  ad  gla-  s"^r" '  $  * 
dium  ad  gladium,&  qui  ad  famem  ad  famem. Tandem  fubiicitquod  iam  oxu^\,cadauera  ipforttm 
fore  in  efcam  befiijs  terrte,w  ambits,  vbi  4ignificat  manifefta  fore  figna  vindifte  Tua:,  cum  Iudau  in 
miferiis  tabefcent,cum  alios  coniumet  gladius,  aliosperdet  fames,  neque  id  modo :  fed  vbi poft 
mortem  quoque  eos  vrge bit  alia  malcdiftibiquiaDominusipforum  cadauera  etiam  perfeque- 
tur,vt  careant  fepulchrihonore:  Quomodoilludintelligcndum  fit,iam  dixi.nam  cofpicua  funC 
in  reprobis  Dei  iudicia .  csterum,  fi  quando  fapiuntur  ad  fimilespcenas etiam  pii &  iufti,  Deus 
conucrtit  illis  in  bonum  quod  per  fe  fignum  eft  maledi&ionis.queadmodum  fames  fignum  eft 
maledi£tionis,fimiliter  8c  gladiusrfcimus  tame"  multos  filios  Dei  perire  vel  fame,vel  gladio'.  Sed 
intemporalibuspoenis  fempertenenda  eft  hzcmoderatioiquddfcilcet  Deus  oftedat  fc  iuftum 
tffeiudicemaduerfusimpios  ,&fceleratos:rurfum  dumhumiliatfuos,tamen  non  illis  fitinfe- 
ftus,fed  confulat  eof  um  faluti,vt  in  adiufnentum  vertatur  quod  per  fe  erat  aduerfum. 

Pre  catio.  • 

Da  omnipotent  Deus,  quando  prctuenis  nos  verbo  tuojie  experiamur  aternam  tuam 
feueritatcm^t  docile  s  nos  tibi  prxbeamus ,  ©•  ita  nobis  diftliceamus  in  \itijs  nofbis,  ne 
mams  ac  mavis  prouocemus  tuam  vindiBam  :fedadte  nobis  placandumproperemus,& 
frcti  Mediatore,  quern  nobis  dedisli  ,ftmul  confugiamus  ad  tuam  nnfericordiam ,  donee 
purgati  omnibus  fordibusjande  recipiamur  in  regnum  tuU  aelesle,  (f  illic  copareamus 
coram  te  in  eapuritate  aquaproculadhucdtjlamus  ,C? perjruamurea  gloria  ,quam  no- 
bis acquijiuit f anguine  fuo  vnigenitus  Filius  tuus,     Amen. 

5    Quia  fie  elicit  Iehouah,Ne  ingrediaris  domum  luclus,&  ne  eas  ad 

y.    iiii. 


CAP.  XVI.  IO.   CAL.   PRAEIEC  TIO  NES 

plangendum,&nemoueari^  propter  illos:  quia  abfttrlipacemmeam 
a  populo  hoc,dicit  kho  uah,  dementiam,  &  mifcrationes. 


Oj 


vEiiADMODVM  initio  capitis  vetkus  fuitleiemJas  vxorcrnducercquoniampau'6 
[_  p6ft  lnftabathorrendatotiusteria;  vaftitas;uac'tkmniincconhrmatDeusqucc<  pnus 
dixit,Tatasforc{trages>vtriullifcie  poiiintdefungi  comuni  officio  in  mortuis  Iui',endis:quaj.- 
quamal^uJdg^auiusnuncii^nitica^;ncmpelndlyoosd^c)qluper^buIltjon^rllbuvilun^anls  cf- 
fidis,ficutiiamprHisdixeratJ  roucientur  cadaueiA-eoruiri  befiiisterrx.&auibusca^hexpot.ta 
«trunt:(ic  etiam  hoc  loco  ligniheat  ignominioiasforcniortcs,vt  careant  omneslepulchrihono- 
re,&  fept;liarKurunquamai]pi><jUfij]admodum  alio  loco  dicitur  .  Q^odautera  Prophctam 
fuum  Deu.s  lugerevetat,non  debet  intclligideexceiTu dolor is,quemadmoduro;Dcus  vult  tern-.' 
peratum  eke  dolorem,y bi  aufert  nobis  vel  pai.etes.vel  coguatos,vel  amicosikd  non  agitar  hie 
depriuato  affe&u  leremiar.timpliciterpronuntiatDeusterramfore  plenam  vailitate,vtnullus 
fere  tit  luperftes  qui  lugeat  monuos.Dicir,Nf  ingr.edi.trff  in  'domum /«r7#r.quanquam aliquino- 
men  nno  .iccipiunt  proepulo  lugubn:  &  probabile  elt,imd  potcft  colligiex  cor>temi,celebraf- 
feconuiuia.eumaliquiscratmojtiius.Eundemetiamjriorem  videmuslcruatum  fuiffeapuda* 
liospopulos,led  diueiibhnc  nam  Romani  cum  ctlebrabantaliquodlugubre  cpulurn  ,  vole- 
bant  excutere  dqlorcm  >  & quodammodo referre in ourmerum  deorum fuosmortuos.  idcocx- 
UOrjtiom  probrac Cicero  VatiniOjquod atratusvenilTtt ad cpuhimQiArii.& alibi Tubei one dicit  full- 
sXvrena  ie  derilum,&  paffum  repuliam,quod  epulum  cum  darct  Q^Maximusin  morte  Aphricani  pa- 
truifui.illehoipesftraueratlecl:ospellibushcedinis.ETgoconiiiuiaillaapud  Romanos  plena  e 
rant  hilaiitatisi.d  ap  ;id  Iudxps. ,  vt  apparetjeiim  morruosfuos  lugebant,  qui  erant  pr^ximi  in- 
uitabantIiberos,vxores  vuiuas,  vteireta!iquodleuamendoloris.Quicquidfit,hac  figural;- 
gniricat  Deusludxoscumperibuntturmacim  ,cariturosillocommuni  officio  :quoniamindi- 
gni  erant  quos  lugtvent  fupcrflitcs.  Ne,in<]uhjngredi.trisadpUnger/di<m , '©■ ne mouearis  fuper eos. 
quare?£gflfM»*  AiJluUpa<em  w?,*w,hoc  cft,omneui  proipcntatenv.nam  Pads  nomine  compreke 
dunt  Iudxi,quicquid  optal  lledt .  Deus  ergo  Icpacetnttbftulijfediiit  a  populo,  ©•  pAcem  fuam:  quia 
impix  genti  maledixerit.  Pokea  admngitiClementiamcrmifrrittiones  «t/5«/«.Poterat  enim  cxdpc* 
ffd.&ti  tf.  re  Prophet  a,hoc  nonefieconfentancumnatura;  Dei,quiteftauirleclIcpropenk]m  admikri- 
cordiam:(ed  occurrit  Deus,&  (igniricatiam  non  effe  locum  gratix,&  mileiauonibus,quiadei- 
perata  elTctimpietaspopLih.    Sequitur, 

6  Et  morientur  magni,  &  pa rut  in  terra hac,  non  fepelienteoSjcSc: 
Hon  plangent  fuper  eos ,  &  non  incidetfequifquam,&  non  fiet  calm- 
tiumillis: 

7  Et  non  complodent, y>elextendentyi\\[s:quidamlegentestrh  pronrh  y\cr- 
tunt ,  non  frangent  partem ;  fed  non  ccnuenitxnsfgnifcat  frangere  y^f  intcrdtitn  di-> 
uidere  vcl  oslendere ,\el  difjjergerr.  non  dubium  eft  quin  ¥rophcta,ficuti  alio  loco  vidi- 
mus Jntelligat  ccmplofionem  manuum,  vclcontorfionem,  vbi  in  vebementi  luSlu  ita  bra- 
ebia  hue  cr  illucprcijuunturydeindc  complodunturmanus '.  huncgeftum  hocquoque  loco 
exprimittum  dicit,\Lt  non  frangent, vel non complodentmanus ,  ad  confolandum, 
hoce$l;adv»umquenqucco)tfolandkm,CupeY  mortuo,&  non  propinabunt  illis 
calicem  confolationum fuper patrefuo,&  fuper  matrefua. 

^  Profequitur  eandem  fententiam  .dicitenim  promifcuc  orr.nes  moiituros  tam  ex  plcbe, 
quam  exproceribus.-qualidiceretncmincm  fore  immunema  clade:quoniam.Deus  macros 
aceruostrahct  tam  ex  \/ulgo  ignobi!i,quam  cxprimariis,&  qui  pollebant  diuitiis)honcnbus)& 
zliqnidignititQMorienturtinqui^emnesrainparui^Mam  »wgn;".fsepeenirncontingitinaliqua  mu 
tationemagnostrahi ad iirppliciunr.  aliquando  plebd  homines  pereunt,&parciturnobiiibus. 
Deus  autcm  pronuntiat  tales  vbique fore  itragcs.vt  hoftcs non  dilcernant  plebeos  a  nobilihus: 
quod  (i  euadant  manus  hoftilcs  ,tamenpeftem,velfamen-v  infeftiores  illis  fore.  Aduingit,^, 
fepelient  ipfis,  <&  non phngent peSitafuum fuper  Mj:deindc,  nonfe  incident,  cr  nonfe  depihhunt  fuper 
eos .  Hoc  non  red  tat  Prophctain  Iaudem  populi.  nequeenimintelligit  foreobfequentes  Le^i* 
Ltntt.U.i.  pra?cepto,vbi  Deus vetucrat  Leuiticizi.cap.neimitarenturpeiucrfos mores  Gentium,  dixiniu* 
cnim  aliis  locis,Orientalespopulos  fuiflc  magisdedicos  extcmij  ciremoniis-.ideo  iu  eorum  lu- 

ftu 


IN  IER  EMI  A  M.  l}t 

da  nulla  fuit  modcratio.quare  Deus  voluit  con  igcreillaminrernpcriem.  Scd  Prophjitcnon 
iignificatrefpeaumahquc  foreillius  prarcepti.vt  ludariiibi  temper  cm  in  dolorc.  quid  igitur? 
nempe  queadmodum  um  admonui.tantas  fore  flragcs,vt  fecum  afferat  dunticm  &  barbaricm 
quandam.quandoquidem  obruentl'enfus  fua  mole. Vbi  quifpiammoritur,conueniuntaoiicJ, 
&  vicini,&  pixftant  aliquod cfacium  ems  memorise :  led  vbi  graflatur  pefhs,  vcl  vbi intereunt 
omnesfame,maiorparsobdurefcir,&  immemoresiunr.  fui  &  ahorum,  nequcalliccohtur  am- 

pliusvllahumanitas.Deusei^olignihcattantamforevdftitatemterra:,vtIuda:iquaIiobduao 
callo delinant  aln  alios  lugere.denique iignificat.vna cum  horrendis llhscladrbus  tanram fore 
focordiam,&  fentatem  apud  ludxos,  vtnemo  vir  cogitetdc  vxorefua  ,  nemo  pater  de  hberis; 
fed quilque proprio malo tic obftupefcat , vt  lint quali  fcrz beftix .Nunc  ergo  tenemus fum- 
mam  hums  1  oci.Dicit  pra?tcrea,  Nonfc  incident ,  neejtte  euellent  cafnllesfuos ,  q  uemadmodum  fole- 
bat fieri. Itavidemusmultaslocutionesfumi ex  Vulgariconlutrudine,nectamenindepoffe  col 
hgi  hoc  vel  lllud  proban  D  jo,quia  in  Scriptura  hoc  refertur. Deus  ergo  hie  noluit  fententiam 
fenedeplan&u,dceuullionecrinium,&  deinciiuris.certumeft,geftusillosnatosfujfle  ex  tu- 
multuolohomiiiiimimpetu,&lignaeircimpatientia?:fed,quemadmodumiamdixi,nopreipiciC 
Deus  quid  liceat,fed  quid  confueuerinc  homines  facerc .  Quantum  attinet  ad  partem  lllaim,vbi 
dixit/: abfiuliffe clementi.im,<y  tniferationes,  non  fignificat  fe  mutalTe  naturam :  led  potiusprjeci- 
ditanfamomnibusqiienmoniis-.  quorum  fcimus homines plusiatisfacundosefle,quotiesvr- 
geteosmanus  D.i.vtdeplorentfuasmiferias  odiofe ,  acfi  Deus  nimisfeuere  inipfosanimad- 
uerteret.Signincat  igitur  ipfosindignos  efle  dementia  &  miicrationibus.  Interea  fimul  admo- 
net,nonelTe  cur  quicquamfpeiconcipianthypocrit2,quoniamtotiescomendat  Scriptura  cle- 
mentiam  Dei,&miferationes:namvbiobitinateaccumulantpeccata  peccatis,fierialiter  non 
poteft,quin  Deus  ipfe  ad  extremam  feueritatem  defcendat. Quantum  ad  Vcrfum feptimum  per- 
tinet,exeocolligimusquodnuperattigi,nepeIud3;osceIebrairelugubrtsepuIas,vtfilii&vxcv. 
res  vidua:  a'.iquid  leuationis  perciperent.  nam  calicem  confvUtiorium  hlc  vocat  Prophcta ,  cum  fe 
amice lnuirarenf.quaquamfueruntillajgefticulationesridiculs.Nequeenimdubium  eft,quin 
etiam  apud Iudaros  fsepe  fub  perfona  lugentis  delituerit rifus.Scd  videmus  homines  ambitiofl 
lugeremortuos:quiapudeteosfinonfatisdolenterferantfuorum  nortenv.namnifilachrymse 
defluan^niliaccedatetiaciulatus^uiproximifuntmortuis^utantfepoffeirihumanitatisdam- 
nari.hinc  ht,yt  miilta  fimulatio  lit  in  luctu:&  ftulte  etia  excogitatum  fuit  illud  remedium,  qu6d 
propinarent  calicem  confolationis.Sed.queadmodum  iam  dixi,Prophetahicnon  diflerit  quid 
reel  am  fit,fed  mutuatur  ex  communi  loquendi  vfu  has  loquendi  formas.     Sequitur, 

8     Etdomnm  conuiuiineingrediaris,  vtfedeascumipfisadeden- 
dum ,  &  ad  bibendum. 

Hie  de  aliis  conuiuiis  loquitur  Propheta,nempe  vbi  vigebat  hilaritas.fenfus  igitur  efr,po- 
pulu  ilium  addi&um  effe  exitio,ita  vt  nihil  lit  melius,quam  longiflime  ab  ipfo  recedere.Prohi- 
betur  itaque  leremias  ab  omniaccefTu ,  ne  vel  laetitise  locius  fit,vel  doloris.quafi  diceret ,  Nihil 
fit tibiamplius  cum  hoc  populo,(i  lugeantfuos  mortuos,tu  eos  deferas'.indigni  enim  funt  omni 
human  itate:fiauterncelebrenrhilartsepiilas,  etiam  proculabfis.nam  maledi&aeft  omniscum 
ipfis  comunicatio.Nunc  ergo  tenemus  cur  Prophetalocutus  de  dolore,  lu&u,  &  plan&u ,  nunc 
laaitiam  coniungat.    Poftea  adiungit, 

9  QuoniamficdicitIehouaheXercituum,DeUsirrael,Ecceego  aufe- 
rensabhoc  loco  coram  oculis  veftris ,  &  in  diebus  veftris  vocem  gau- 
dii,&  vocem  Jajtitia^  vocem  fponfi,  &  vocem  fponfe. 

Hie  verfus  rationem  fuperioris  fententiae  eontinet,  nempe  quia  maledi&a  eflct  omnis 
focietas  hums  populi .  fedtamenaliquidexpreffiusdicit  ,  nempe tempus  adefle ,  quooften- 
dat  Propheta  iam  lllos  priuatoseffe  omni  gaudiornam  impii  etiam  vbi  Deus  grauilfin.e  lllis  mi 
natur,tamenfefeconfirmantadlecuritatem.  Volait  igitur  Deus  aliquod  prxlagium  illis  dare, 
Ytantetempuscognofceretinftaretriitifiimasclades,qu33illiseriperetomnegaudium,&  lacti- 
tiam.  Dicit  igitur  fie  Deum  exercituum  loqui,ey  Deum  Ifrael.  Hie  Deus  epitheta  fibi  aptat,quibus  in-, 
cutiatformidinemludxis  cum  levocat  Deum  exercituum.  fed  fimul  etiam  fpoliat  eosomnifi^ 
ducia,D«wj/?  ifrttelismminans.  Solent  enim  hypocrite  vel  Dcipotentia  vilipendere,vel  eiusbo- 
nitateabutr.nili  Deusillos  conftringat,pro  nihiloducunt  quicquid  minantur Propheta: .  qua- 
re?nam  quantum  impGseft,  extenuant  Dei  virtutem.Hac  igitur  ratione  dicitfi effe  Deum  exerci- 
tmm.  Sjsd  YbinonpoiTunt  Uufuperbia,&  faflu  Dei  poten turn  quafi  infra  fe  deiicerc,  tunc  con 


CAP.  XVI.  IO.    CAL.    PR  AELEC  TIONES 

fugiut  ad  aliudaly  lum:nam  fibipromittumillu  indulgeter  a&uru,&  irafaciunt  fibi  dclitias.Ex 
oppolito  igitur  hicicyvan  Dett)))lfrael,wtici3Ltii  fibi  nihil  profuturum,qudd  genus  AbrahaMibi 
adoptaucntiquoniam  non  crant  lpfi  Abraham  hlii,ied  extranei,quandoquide  ab  omni  pietate,  & 
Jidedeiciucrant.hoc  vaUbatprarfacio.Iamcumdicit^J'i;  hacdenioftrationeintelligitnonef- 
fe cur  ludxi  tempus extrahant,&  fibi  vana riducia prorogcnt  inducias,  quoniam  adfit  iam  vino. 
Ecceegcinquit.ita  icilicctquali  in  medium  prodit,&teftatur  ieiam  armatum  elTc,  vt  exequatur 
fuumiudicium.£^8,inquit,<f»/fi"o tb  hechco coram  ocuhsMefiris-,z?in  diebusveftrts.  Plenius  expri- 
mit  illamparticulanVJ^quoniacontingctclades,  &breui,  &  coram  ipiorumoculis.A«^>v<w 
inquitjVoow  Utiti*,zsr  £•**<&/ •.poftea>v<>ro»  ftonfi,z?  fponfk-Mc  per  lynecdochen  fignificat  potius 
fimilesfore  mortuis,quam  viuistquiafocietas  humani  generis fouetur  coniugio,dumin  lobolc 
quali  renafcitur  genus humanum,quodalioquiintereatquotidieneceffe eft.  vbi ergo  iamnon 
eft  tempus  reliquum nuptiis,  fignum  eft  vltimiinteritus.Hoc nimirum  fignificat  Prophcta  cum 
dicitDoumfacWum,w  cejfetvox  fyonji}zrfj>onftt,hoc  eft,  vt  nulla:  lint  amplius  gratulationcs. 
Sequitur, 

10  F.terit  cum  annuntiaueris  populo  huic  omnia  verba  hvec,tunc 
dicent,'vd,Jiclicd}it)xibi,Cur  locutus  eft  lehouah fuper  nos  omne  malum 
hoc  magnum?&  quae  iniquitas  noftra  ?  &  quod  fcelus  noftruin,quo  fee 
lerate  egimusaduerfusfehouam  Deum  noftrumf 

ii  Tunc  dices  illis,Quiadereliquerunt  me  patres  veftri,dicit  Ieho- 
uah,&  profecti  funt  poftdeosalienos,&:  feruierunt  illis,  &adorauerut 
i\\os,\elfcfeinflexcrutit coram ilhs,&c  me  reliquerunt,  &  Legem  meam  non 
feruarunt. 

lr  Ec  vos  deteriores  fuiftis,  deter'ws egiftis adfdciendufttyVelperpetrdndum, 
quam  patres  veftri :  &  ecce  vos  profecti  edis  quifquc  poft  prauitatem 
cordis  fui  mali,&  abfqueaudireme,&oc"eff,ita  \tnondudwritisme. 

13  Et  expel  lam  vos  c  terra  hac  ad  terram  quam  non  nourftis  vos  >  8c 
patres  veftri,&  feruietis  illicdiisalienisdieacno&e;quianondabo  vo 
bisgratiam. 

Hie  oftendit  quod  alibi  vidimus,ncmpcpopuh.im  ilium  fibi  blanditum  fuiiTeinviriis>itavt 
nullismoifitionibusfieftipofieiit,veladduciadpoenitentiam.ha?c  eft  magna  C2citas,im6  amen 
tia,cum  percutimur  Dei  man  u,  non  defcendere  in  nos  ipiosmam  ftatim  confeienua  nobis  eflet 
inftarmilleteftiumadnosdamnandos.fed  nemo  fere  reperitur  quivitamfiiamexaminet:dein 
dequanuiscouincatDeus  fceleratos>  vix  centefimusquifqueeiusiudiciolibenter,&fupplici- 
terieuibiicit:quin  potius  rnaiorparsobmurmurat,  &  cbftrepitquotiesfentitDeiferulas.  hoc 
vitium  Ieremias  oftendit  eraiTatum  f  uiffe  in  populo,  quemadmodum  viium  fuit  y  capite.  Hanc 
ob  cauiam  igitur  dicit,  Cum  annuntiaueris  populo  hie ,  cr  dixerint  tibi  Quire  locutus  eft  Uhouah  con- 
tra  nos  hoc  tantum  malum'.qux  iniquitas  noftrai  quodfceltes^t  itafxuiat  contra  nos,  quafifcelerate  egeri- 
w<«-Ci7»fr.*i/>y«M?Nondubiurneft,qiiinDcus  mature  obuiam  ire  volueritperuicacisilliuspopu 
luiciebat  cnim  indomita  efTe  ingenia  .Ergo  quoniam  fcit  fore  prxfra6tos,vt  nullam  adrmttant 
caftigationem,confirmat  Propbetam  fuunv.quafi  diceret,Non  eftcurtedebilitetillorum  con- 
tumacia.nam ftatim infurgentj&quafiiHis facias graueiniuriam,expoftulabunt  tecum, &nc- 
gabunt  fetantorum  fcelerum  reosdebere fieri,  fi  ergo  ita  petulanter  reiecerint  tuasminas  ,non 
eft  quod  proptcreafrangaris.-habebisenimin  orcpromptum  refponfum .  Nuncvidemus  quid 
prohciant  hypocritar,vbi  vel  tergiuerfantur ,  vel  prorerue  fefe  efferunt  aduerfus  Deum ,  8c  eius 
Proph.tas.Intereamoncturofficiifui  omncs  Do&ores,nefcilicetfefeinfle&ae,cumvident  fi- 
bi negotium  effe  cum  fupeibishominibus.&immorigeris,  ficuti  alibi  vifiim  eft .  iubebat  cnim 
S»/tj  1.18  Deus  Prophetam  fumere incam  frontem ,  vt  fortiter  fe  opponeret  contra  omnespopuli  inful- 
tus.ficetiamhocloco,D/cMr^'t/,hoceft,cumtamduriter  iIlisminatusfueris,illinonIibeterce- 
dent,ied intendent  litem,quali tuiniufte  ipfos accuics:dicet  et\im,Quodefi peccatumnoftrum''.  qux. 
iniquitaf':  quod  fc"lia,  qio  feeler  ate  egimus  contra  lebouam  Deum  noftrum,  vt  magnum  hoc  malum  locutus 
fit  contra  nos?V  ilzmjs  hypocritas  non  tantum  violentiam  fuam  proiicere  aduerfus  feruos  Dei, 
fed  aduerfus  D.im  ipfum.non  quod  palam  hoc,&  ingenue  prohteatur.ied  quid  refcrt,vbinon 
fuftinentcorrigi  D  iTianu)fedfefeopponunt,&  ofteduntfenona^quoanimoferre  correc"rio- 
nenvnonnc  fatis  apparet  ipfos  Deo  rcbclles  efl6.?Ca;terum,hic  graphice  depingit  Ieremias  eo- 

ruta 


IN    I  ER  EM  I  AM.  l3i 

rumraores,quiDcoiicobludintur.neqUeenimaudentprorfu$negarefecflenoyios>A.-deitc- 
nuant  quantum  in  fe  eft.crimen  iuum:qucmadmodum  in  excmplo  Caim  nobis  idem  ofteditur . 
Neque  enim  audetafTerere  fe  efle  innoxiunv.quandoquidem  erat  fibi  malecofcius,&  prcmebat 
ciusconfeientiam  vox  ilia  Dei,  Vbi  eft  fracer  tuusMed  interea  non  dclinebat  obftreperc,Mjior  °*»»4.>.«J 
eft  poena  mea,quamvt  ego  i"uftineam,inquit.Sicetiaminducitlcremiasloquentcmillumpopu- 
\d:0,quarum  eft  iniquitas  noftraZcj-  qitodnamftelus  noftrum,quofceleuteegimus  tontr.t  I  ebotam  Dcum 
tioF}rHm>vtloqt<.ttHrm.iltun  hoc  magnum  contra  wo^Non  dicunc  ergo  ieproi  lus  extra  noxa  efl'c,tan- 
tumexcJpiuninontantameireatrocitatemfcelerum,vtDeuslkuiattaminhumamter  contra 
ipfos,ac  tarn  grauem  poenam  iplis mfligat.Exaggerant  igitur  poena,  vt  libi luducant  aliquod  te- 
gumentunv.deinde  nondicunt  lepuros,  &folutos  efleab  omniculpa:kdloquunturde  miqui- 
tate,&del'celcribus:quafidicerent,Fatemurquidemtflcaliquid,quod  DcLsreprchendaf.fcd 
nonagnolcimustantam  congeriemfcelcrum,&iniquitatum,vtdebeat  fie  contra  nos  fulmina- 
te.Poftca  autem dicit,T urefpbndebis illis,QuiareHquefhr.t  me patres  vefirt,profecJi[i<nt  pop  deos  alie 
nosjcokerimt  eos, or  adorMierunt  eos,®  me  reltquer»nt,zsr  Legem  meamnonferuarunt.iros  nut  em  detenus 
*gi/?M,inquit.Primo  loco accuiatDeuspatres,nonqu6a  poena  debuerit in olios  coiici,nifi  in,i- 
tatifuiflentfcelera  patrum  fuorum  :feddignieranulliusfeculihomines,quos  traheretDeusin 
eundeminteritum.Adha:cnotaeftetiamillafententia,Qu6dreiiciatDeusinic]uitatem  patrum  v    i 
inrllios)nequeidfacitimmerit6:quiapoteftiuftevlciiciiceleraintotumhumanumgeniis,que-  £  'le>'^' 
admodudicitChriftus,Supervosvenietfanguis omnium pioruab  Abel iuftovfque ad  Zacha-  Bnu.ifi 
riam  hlium  Barachii. Sic  igitur  iipedenuntiatScripturanhospcenasdaturos  vnacum  p^tri-  &i.y-.i?. 
bus,quia  Deus momento  vno repolcet rationem  omnium  fcelerum  ,  &  ita penfabit  diuturnita- 
tenv.quoniam  ficutiexpc&at homines,& humaniter eos inuitat fua tolei am  ad rcfipifcentiam,  Mutii-ii, 
ita  vbi  videt  nullam  fpem  elTe,tunc  accumulat  omnia  flagel la. &  ideo  non  mirum  tft,fi  grauius  &   *f-11*' 
pledanturnhi,poftquamgralTata eft  multisfeculis iniquitas.  Vjdemus  ergo hsc non  male  niter 
fe  conucnire,quod  Deus  in  focictatem  poena:  hhos  cum  patribusinuoluat,  nunquam  tamen  pu 
niatinnoxios;videmusiiquidemilludimpleri:Animaqua:peccaueritipfa  morietur.nonpor-  r.* 
tabuntfilhiniquitatem  patrum,  neque  pater  iniquitatem  filii:quiaDeusnunquampermifcet  li-  4.ig. 
liospatribus,niii  lint  foch  fcelerum  .Sed  interea  nihil  obftat  quominusreiiciat  Deus  infinum 
filiorum  fcelera  adunffa  a  patnbus,nempe  v  bi  Temper  in  peius  ruunt,&  filii  fuperant  patres  fuos 
omnigenerefceleram,vtpjfteavidebimus.C£terum,dilcendumeftexhocloco,fa!iopra;tcxta 
cosabuti,qui  Patrum  exemplaobiiciuntrquemadmodum  hodie  fieri  videmus  in  Papatu.nam 
hie  eft  clypeus  quern  audaeter  opponunt  Deo,  fe  imitari  Patrum  exempla .  Deus  autem  duplici 
poena  pronuntiat  efle  dignos,  qui  non  refipuerunt,cum  tame  vidiffent  patres  fuos  impios,&  Le 
gistranfgreffores.Nuncnotandaluntcrimina^uzrecenfctDeiis.dicit/e/i^  ^,rf//'c?JTO,  quia 
non poterat  obtendere  errorem  populus ille,qucmadmodum  miiera?  Gentes,quibus nunquam 
contigeratvllusPropheta,quiL  us  nulla  lex  vnquam  data  fuerat .  Gentes  ergo  aliquanto  plus 
€Xcufationishabebant,quamIud2i.  Verumquidemeft,omncsfuiffeapoftatas:quoniamDeus 
genus humanum  fibi addixerat,&  q uicunque  iecuti  funt  fuas  fuperftitioncsdlli crime  defeftio- 
nismeritofuftinenf.veruntamenfuitmaioratrocitasfcekrisinpopuloIudaico.quoniamDcus 
propofuerat  illis  Legem  f uanv.f  uerant  quail  in  eius  fchola  educati:  lciebant  q  uznam  eflct  vera 
pietas:poterantverumDcumafiditiis  difecrnere.  Nunc  ergo  tcnemus  quid  fibi  velitvcrbum 
dereliqiterunt  me:  &  bis  rcpetitur,quoniam  neceffe  erat,Iuda*os  fie  coargui,vt  os illis  effet  oftru- 
&um:quemadmodum  vidimus,quaerant  peruicacia,fic  fuiffe  exagitados,quia  nunquam  alio- 
quicefliffent,nequc  culpam  agnouiflent,ni(i  coa&i.  Dicit projcclos  ejje poFl deosaUcnosfauijJ]} ti- 
lts,®' illos  coluijfe.  lam  comparatio  ifta  crimen  rurfus  amplificat:  quodlcilicet  prartulcrint  Iudsi 
figmenta  fua  vero  Deo,qui  tot  fignis,&  ttftimoniis  manifeftauerat  fuam  gloriam,  &  poter.tiam 
fuam  illuftrauerat  apud  eos. Cum  ergo  illis  iatis  i  upcrque  teftata  eiTet  Dei  virtus,minim  e  tole- 
rabilisfuitilla  \n^xa.t&u<la-><\\i6&deositlienosfecutiJint,6.e  quibustantum  audierant.  Ia&abant  c- 
nim  futiliter  Gentes  fuaidola,&  Ipargebantmultasfabulas,  vtallicerentmiferos  homines  ad 
falfum  &  peruerfum  cultunr.icd  Iudari  lciebant  quifnam  efftt  verus  Dcus.Qtpd  maluerunt  ere 
derc  Gentium  fabulis,  quam  Legi,  &  propria  experientia?,nonneha'c  eftnimisfceda  impietas? 
Hsc  igitur  ratio  eft,cur  hlc  qucratur  Deus  deos  alienos  ab  ipjis  cultosfitiffe.hm  addit,  Seruierunt  i- 
ffis : coluermt .  Idem  verbum  faepc  apud  Hebrarosaccipitur  pro  cultu ,  qucmadmodum  alibi  di- 
ctum fuit.&  ita  refutatur  ftultitia  Papiftarum,quinegant  fe  efle  idololatras,quia  tantum  piftu- 
ras,&ftatuasadorant  </«/^,quemadmodumdicunt,feruitute,fiita!oquilicerer,&  non  Uuii. 
quafi  non  vbique  Scriptura  cum  idololatriam  condemnation  vtatur  hoc  verbovficutinunc  lu 
dsisexprobrat  Deus'.quod./frKiwiwf  dtjs alienis,quod(ci\ictt  fidemadhibuerintfalfis  &:  nuga- 
toriiseommentisGentium:deindeadiungit  externum  geftum,qu6dicilicetproftrauerintfe  co 
ram  idolis.Iam  in  fineverfusdeclarat  quomodo  fueritdereliftus,ncmpe  quia  Legem  non  feru.t- 
«f«'»f  .Confirmat  igitur  quod  iam  dixi ,  f  uiffe  eo  deteriorem  apoftaliam  in  ludsis:  quia  fcicntes 


C^p     XV.  IO.  CAL.  PRAEiECTIONES 

&  volentes  dcrcliquerant  fonttm  aqua:  viux,ficuti  vidimus  capite  fccundo.  ac  proinde  non  re- 
4^,J"    '     prehcxiditur  fimplex  ignorantia,quaii  peccarent  errore>&  inickujicd  quali  ex  proftflojDti  cul 
turn  abiiccrent.      Rcliqua  differam  in  craftinum. 


RE  CATIO. 


Va  omnipotens  Deus,quando  tot  modis  afiidne  iram  tuam  in  nos prouocamus ,tu  an-* 
tern  non  dcfmis  nos  ad  refipifcentiam  hortari:  dajinquam^t  tibijimus  fiexililcs,acmori-* 
peri  ,ncque  (bemamus  tuas  manfuctcts inuitationes  ,vbi  nobis  mifericordice  tucejftcm 
proponis  jiequc  etiam  mints  tms  defpiaamm  :fedfic  proficiamus  in  \erbo  tuo,  xtftu- 
dcamuspMuenire  tua  indicia:  deinde  etiam  vr  allecli  dukedme  graticetu<£,nos  tibi  totos 
<onfecn  mis ,  vr  ita  auertatur  a  nobis  ira  tm ,  &  capacesfimus  eius  gratia  ,quam  offers 
omnibus ,  qui  vcre  <&  ex  ammo  rejipifcunt }  <&  qui  cupiunt  tefibi  habere  propitium ,  in 
Cbnslo  lefu  Domino  noflro.    Amen, 


H 


E  r  i  coa&us  fuiabrumperc  contexturh  verborum  Propheta?.dixcrarj?iw/5«]/7f  patribuS 
deteriores:8c  ratione  liAAM^uodfecuti^ntprAiiitatemcordMfHimaU^tequeattendcrmt  ad  Deum. 
Vilus  eft  antea  idem  depatnbusdixiffc. pellet  ig,iturqua.*ri,curdicatfiliospeiuscgifle,quam  pa 
tres,&pronuntietgrauioraeffeeorumlcelera?Sediam  ante  vidimus  ingrauefecre  peccata  co- 
ram Ds?o,cuit)  nliifefeconrirmant  ad  maliriam,idqueexemplopatruml"uorum. Deinde  notan 
dum  eft.non modo  propolitam  fuiffe  lllis  Legem ,  led  Prophetaslubinde  fuilTe  m:ffos,qui  ob- 
iur<rationcs  adderent:&  hoc  etiam  videtur  exprimere  Iercmias  in  fine  verfus ,  cum  dicit  eos  non 
tmdijffe, cum  tamen  quotidiereuocarentura  Prophetis.Ergo  obftinatioin  cauiafuit,cui  Deus 
feucnusiplospuniref.quoniaimitatifuerantmalospatres:deindenontantumfpreuerant,  fed 
etiam  obftinata  malitia  reiecerant  omnes  admonitiones  propheticas.  Sequitur  deinde  commi- 
natio,E^d  iw  w,inquit,  vel  aufcram*  terra hac in  terram  quant non  nomftn  vosjteque  panes  veftri: 
quoniamjecittifuerint  deos incognitos ,  esr  abreptifuerint  pojifra  or  aliorumfigmenta.  Nunc  Deuspro- 
nuntut ie fore  gloria? fux vindicem dum rapiet ipksin terram incognitam & ipfis , & patnbus. 
Mox  admngit,I///c cu/«*> deos  alienos  die &•  notle  Notadumefthoc  pcenxgenus:quia  nihil  peius 
accidere  potuit  Iudxis,  quam  vt  cogerentur  ad  impios  8c  peruerfos  cultus  .erat  enim  quxdam 
Dji,&  verxpietatisabncgatio.Q^ia  videtur  hoc  primo  intuitu  afperum,quidam  miti^.,at,quafi 
cuitus  dccrum  alienorum  effet  durailla  feruitus,  in  quam reda&ifunt,cum lubeffent  ldolola- 
trissfed  illud  eft  nimis  remotum.Ego  itaque  non  dubito,quin  Deus  eos  proftiruat,quoni.im  vi- 
fiauerant  verum&  purum  cultum,&  defecerantadmultas  Gentium  immunditias  :atque  ltao- 
ftendatdignoseffe,qiii  omnibus  modis  leiecontaminent,&  quali  mergantur  in  profundfi  abo- 
minationum:&  certe  probabileeft,fuiffcferuiliter  ada&os  ad  impias  cxrcmonias,quando  libe- 
r urn  erat  Cha!dxis,abuti eorii oblequiis,vt  tra&an lolent  mancipia  fine  vlla  humanttate.  Hinc 
er^oprobabilisconicfl:uraelicitur,fuilTetradosadlliperftitiones,adc6quenullu  fuiffe  finem, 
vt'non  tantum  coafti  fuermt  falfos  deos  eolerc,  led  per  ludibrium  fucrint  tradu&r.  q  uia  trium- 
phos  fuosquotidieagebantde lllis  vi&ores.Ethancfcntentiam  confirmatquod  loquitur, Qk/* 
nondabo: -WHenim  relatiuum  hicpro  caufali  pank\dafamitur:Quianondabovobisgratiam,  vel 
miferkord'am.hoceft^ionflecl.imhoftiumvcftrorumcorda^t  lint  vobispropitii,  vel  exora- 
biles. Q^ibus  verbis  oftendit  Deus  non  tatum  fe  pcenas  de  ilhs  lumpturu,vbi  eos  hoftibus  fub- 
iiciit,8c  eorum  libidini ,  vel  patietur  ipfos  rapi  in  exiliunnled  hanc  fore  pcenarum accefiionem, 
quod  crudeliterin  ipfoshoftes  Ixuienf.quia  Deus  vel  manfuefacit  ferociam  homiiuim,vel  ciim 
itavifumeft,mapsadr.ibiem,&  fxuitiam  incitat,ciim  vultillisvtitanquamflagellis.  Nuncer 
go tenemustotum  Prophets con(ilium:qu6dlcilicetIudxi,quiipor.te non  coluerat  Dctimin 
terra  fua,trjhentur  in  Chaldxam,vbicogeturvelintnolint,  alienos  deos  colcre,  idqueabique 
tine,  &  modo.    Nuncfequitur, 

14  Propterea  ccce  dies  veniuut ,  dicic  Iehouah,  &  non  dicetur  am- 
p\ius,hocejl,quibus  non  dicetur  amplius,  Viuir.  Iehouah,qui  cduxit,afcendcrcfe 
cit,adveTbum,Hi\iosl(ra.e\b  terra  AEgypti: 

15  Q^iiapotiiis,ViuitIehouah,quiarcendere fecit filioslfrael  e  ter- 
ra Aquilonis,&  ex  omnibus  regionibus,  ad  quascxpulerat  eos,&  rcdu- 
cam  ad  terram  eorum,quam  dedi  patnbus  veilris. 

m 


IN    IEREMIAM,  fy 

Hie  vidcturIeremiaspromictcTcrcditurnluda-is:&itacDmmuiiitercxponi!nt,qiiafilia'c 
eirctinterpolitaconfolatio,c]uxpropriefpeftarctadloloshdelcs.Sedcgocxiftimoic'ntcntiain 
hanc  mixcam  cile,qi;6d  partim  fcuere  dcnuntict  Propheta horribile fore  cxilium,  de quo  vati- 
cinatur.tamen  partim  fimul  admifceat  aliquid  conlolationis.  Scd  hoc  pofterius membrum  vi- 
deturmihiobliq lie  attingi  a  Propheta. Egoigiturputoeficamplilicationem.hoc  tenendum  eft. 
Dixerat  crgo,Exptllam  eosab  hac  terra,&  mitti  in  terram,  qua:  fuit  incognita  tarn  iplis,  quam 
patribuseorum:nuncfcquiturcircunftantia,qua:  grauitatem  exiliiampliricat.  Sciebantcniro 
quam  ia:uafuiJTetilIafcruitus,e  qua  Deuscripucrar  patres  ipforum:  conditio  ilia  fuit  dctcrior 
centum  mortibus,curnadigerenturadi"cruiles  operas: deinde, cum  cunnis  ajquitasillisne^a- 
xetur :  cum  ftatim  ab  vtcro  matrum  occidcrentur  fcetus .  Cum  ergo  tarn  duriter  fcircnr  patres 
fuosfuilTetra&atosab/Egypriis,ha:c  comparatio,  qua:ponitur,meliusoftcndcrepotuit,quam 
formidabiiis pcena  ipfos maneret , quod fcilicet redemptio  futura  eflet multo  magis  incredibi- 
lis. Nunc tenemusconiiliumProphctx:quafidiceret,Sciti$vnde  patres  veftricxierint,nempc 
efornacea:nea,quemadmodum  alibi  loquitur,  &quafi  ex  profunda  morte.  itaquc  redemptio  Supraiif 
ilLidebuitefTememorabilisvlqueadfincmmundi.SediamDeusconiicietvosinabyirumjqu? 
longc  profundior  erit  ilia  AEgypti  tyrannidc ,  e  qua  erepti  funt  patres  veftri » nam  li  inde  vos 
redimat,eritmiraculum  longc excellentius  ad  pofteros,  vt  fereextinguat ,  vel  faltcm  obfeuret 
memoriam  prioris  illius  redemptionis.  Now  ergo  dkettir  amplius ,  Viuit  Iehotuh,  qui  cduxit filios  If- 
raelex  Xgypto  .  nam  ilia  captiuitas  A  Egyptiaca  fuit  magis  tolerabilis ,  quam  futura  lit  htec  po- 
frerior,quia  eritis dcmerli  vclut  in  iplis inferis:  &fiDcus  vos  inde  extrahat,omncs  fenticnt 
hoc elTe opus incredibile.  Ego  hanc exiftimo  cflegenuinam  Propheta:  mentem . Intcrca obli- 
que limul  guftumaliquem  dare  voluit  futura:  rcdemptionis:fcdnon  fecit  hoc  ex  profcfTo .  Dc- 
bemus  ergo  expenderequorfumtendat  Propheta,  nempe,quemadmodum  dixi,vult  incutcrc 
tantum  terrorem  Iud2is,vt  fciant  inftarc  fibi  atrocius malum ,  quam  perpeffi  client  corum  pa- 
tres in  AEgypto ,  qui  tamen  crudeliffime  oppreffi  fucrant  illic  .  Itaquc  oblcura  reddetur  ,ne- 
queita  vt  ohm  celebrabitur  ilia  prior  liberatio,quq  tamen  fukteftimonuirnina-ftinial-ilis  Dei 
potentia:: Sedpotius  dicetur,Fiuit Iebouab , qui populum  fimm  eduxit  e  terra ^iquilotiis : quia  fcilicet 
niininfpeivobis  erit  refiduum,vbiChald?i  vos  l'uoimperiofuba&osdiffip.uicrintquafi  corpus 
lacerum:  vbiextin&um  fuerit  nomen  Ifrael,  Cultus  Dei  euerfus ,  &  Tcmplum  excifum.  Vbi  i- 
gitur  omnia  fuerit  iam  dcfperata.illa  captiuitas  erit  m  ulto  magis  horribilis,  quam  qua  oppreffi 
fuerunt  patres  veftri.  Proinde  h"Deus  vos  reducat,hoc  erit  etiamexcelletiusmiracul  urn.  Quod 
autemperoccafionem  Prophetaguftumaliquemdare  voluerit  gratia:  Dci,colli^turexhne 
verlus,vbi  dicit,Etfaciam  cos  reuerti  ad  terram  ipforum:  quanquam  copula  debet  reiolui  in  condi 
tionalenr.quafi  dicerct,.5'*,vcl,v£/  ipfos  reduxero  in  terram  ipforum,quam  dedi  Vatribus  eormn.  Iaru 
fequitur, 

i6"  Ecce  ego  micto  ad  pifcatores  muItos,dieit  Iehouah,  &  pifcabun* 
tur :  8c  fic,poft hc£c}mittam ad muhos  venatores,&  venabuntur  eosde 
fuperomnimonte,/x3c  e?l} ex omnimotite^&c  ex ommcolle^&c  foramihi- 
bus^clcakermsjupmm. 

Q^odexponuntqnidamhocdeApoftoIis,prorfusalienumeft:exiftimant  Ieremiam  hie 
profequi quod  cceperat dicere ,  quia  non  dubkant ,  quin  proximo  verhj  concionatus  fuerit  de 
futura,eaquepropinqua,liberatione,  qua: in  bonam  fiduCiam  erigeret  lilios  Dei,  Scd  iair.  repu- 
di.iui  fenfum  lllum.Ergo  eorum  expolltio  non  eft  fundata  in  firma  ratione.  Quanquam  ft  quis 
concedat,  Prophetam  vaticinatum  fuifte  de  libcratione  populi,  tamen  non  proptcrea  lequitur, 
Deumpcrgere  inillafententia.  ftatim  enim  rcdit  ad  minas,vt  videbitis.  Et  allegoria  etiam 
hxc  rcmota  eft,cum  loquitur  de  venatoribus,&  pifcatoribus .  Iam  quod  fnentiofit  col  Hum,  2c 
montium,hincclariusapparet, Prophetam  hlcminari  potius  Iudns,  quam  promittcrc  vl- 
lam  in  miferiis  leuationcm.  Ego  itaquc  fimpliciter  conuerto  omnia .  Nam  turn  dixcrit,  cxilium 
quodpau!6  poftpaffurierant  luda:i,foregrauiuscaptiuitate  AEgyptiaca:  nunc  adiungitra- 
tioncm ,  qua:  hoc  confirmet :  Ei  ce  fgcinquit ,  wit  tarn  adebs,pifcaiores  multos,  vt  cos  vndique  con- 
trahant  in  vr.um .  Pifcatores  nominat,  qui  hinc  inde  attrahent  in  fuasnaiTashlios  Ifrael  .Ita- 
quc pifcatoribus  comparat  Chalda:os  qui  fie  graftati  funt  per  totam  terram  ,  vt  nullos  ferp 
reliquerint  ,  nih  ignobile  aliquod  vulgus,  quod  etiam  poftea  inde  ablatum  fuit.  Et  idco 
pifcatoribus  fubiick  w^fere*.  Qnpdquidam  perPifcatoresintelligunt  hoftes,armatos,qui 
gladio  interficient  vi&os  ,  &  Venatorcs  accipiunt  pro  his ,  qui  malcbant  vita:  multorum 


CAP.  XVI.  IO.   CAL.   PRAELEC  TIO  N  ES 

parcere>&  trahere  in  exiliunv.hsc  argutia  mihi  non  placet.Simplicius  eft  quod  dixi,  nepe  yocari 
Chald#os  Pilcatores,quia  totam  terra  exinanient  incolis :  deinde  vocari  eofde  Venatores,quia 
poftquam  difperfi  ei  unt  Iuctei  hue  &  illuc,&  prof ughtamen  reperientur  in  cauernis  petrarum, 
aut  rupium.Et  optime  conueniuntdua:  limilitudines.  oftenditenim  Propheta  non  multum  fo- 
re Chaldsisnegotii ad  ludsoscapicndos-.qucmadmodumpifcatoresretia  tantum  proiiciunr, 
non  fefearmant  contra  piices,  neque  enim  opus  eft:  deinde  quofcunque  pifcescapiunr,  illis  po- 
tiuntur ,  quia  nulla  eft  refiftentia .  Sic  ergo  oftendit  facilcm  Chaldxis  vicioriam  fore,  quia  non 
fecus  corripient  Iuda?os,quam  piices  trahuntur  in  naffas.hoc  vnum  eft.Iam  iecundo  loco  dicit, 
Etiamfifefeconferantinreceflusmontium,fifeabdant  incauernas  vel  foramina, quemad- 
modum  folent  venatorcs pcrfequi feras  in fyluis,&  in  aliis  loeis fere  inuiis,  nee  vibe  vel falebra:, 
♦el fpinae,  vel  vlla impedimenta remoraminiiciunt,quinperrumpant,adeoviolenterferuntur 
fuoimpetuataetiamnulluserit  receffus  montium  abfeonditus  Chaldxis, nulla  eritcauerna, 
qu«proteeatIud£os,quiniimulomnescapiantur.  Ergo  videmusconfumarifuperioremfen- 
tentiamduplicifimilitudine.    Pofteaadiungit, 

17  Quia  oculi  mei  fuper  omnes  vias  ipforum,  non  abfeonditas 
funtafaciemea:&  non  funt  occulta?  iniquitates  e  regione  oculorum 
meoTum,coram  oculis  meu:ad  verbum  eft,de  coram  oculis  meis. 

lam  oftendit  Propheta  grauem  illam  cladem,de  qua  differuit,fore  iuftam  mercedem,quam 
rependet  Deus  fceleribus  populi.  Scimus  enim  Prophetas  non  tantum  in  huncfinem  praditos 
fuiiTeDeiSpiritu,vtvaticmarenturderebusfuturis:hocfuilTetnimisieiunum:fedfimulcon- 
iun&amfuiircdo&rinamvaticiniis  .Ideo  Propheta:  non  tantum  prsdicunt  quid  fafturus  fie 
Deus ,  fed  iimul  adiungunt  caufas .  Ergo  nunc  fubiicitur  do&rina  quafi  condimentum  vatici- 
nii,  cum  Propheta  dicit  inftare  ludans  interitum ,  quia  nimis  diu  prouocauerint  iram  Dei .  lam 
quoniamhypocritisnulluseft  tergiuerfandi modus,  vtheri  vifumfuit:ideohlcDeus  ipfosad 
judicium  fuum  reuocat :  quafi  diceret  hoc  vnum  fufheere ,  quod  cognofcat  eorum  iniquitates. 
Se  enim  effe  idoneum  iudicem,vt  fruftra litigent,  vel conentur  excufare,  vel  extenuareculpam. 
Dicit  igitur  oaths  Driefle  fuper  omnes  vias  ipforum:^  omnes  yias  nominat:  quoniam  non  femel,ne- 
queinvna  tantum  (pecie  deliquerant,  fed  at&diAerant{cekra.(celeribus:Konftmtabfcondit<e,  in- 
quit  :vrgeteos  Propheta,  quoniamnunquamfinem  exeufandifeciffent,fivoluiffetadmittcre 
eorii  mendacia.Dicit  igitur,  nequeabfeonditaseffeipforum rias^neque  occulta}  eorum  iniquitates co~ 
turn  oculis  Dei.    lam  fequit  ur  confirmatio,  ' 

18  Et  rependam ab initio  duplum  iniquitatum  eorum,  &  fcele- 
rum  eorum.-quia  polluerunt ,  fuper  polluere  ipjos ,  ter ram  meam  in  cada- 
Ueribusabominationumfuarum,&fuisinquinanienusrepleruntlla:- 
reditatemmeam. 

Nihil  nouum  dicit  Ieremias :  fed  profequitur  quod  vidimus  proximo  verfu,  nempe  Dcum 
non  tarn  ieueru  foreaduerfusliuteos,  quodipium  oble&ernimi  us  rigor ,  vel  quodoblitus  fit 
naturae  fuar,&  foederis  quodpepigerat  cum  Abraham:  fed  quia  ludxi nimis obftinatifuerint  in 
fuisfceleribus.Sicuti  ergo  dixerat  oculosDei  effe fuper  omnes  vias  *£/o>ww:itanuncaddit,  ~R.epend.rn 
quodmeritifunt .  Sednotandx  funt  fingulx  partialis: :  dicit  njlt'm,  quod  inter  pretor,Ab  initio, 
nam  obfeurius  eft  quod  alii  reddunt,Primum,  rependam  primum.n:1u>in  idem  figniricat  quod 
pridem,&referturadtempus.Nondubitoitaque,Prophetamhoc  velle,  quodetiapriusattige- 
rat,nempe  Deum  pcenasfumpturum  de  patribus  &  filiis ,  vt  quafi  in aceruum  colligat  vetuftas 
iniquitates. Citauimus ex  Lege,Dcum  rependcreiniinum  filioru  patrum  icelera:dcindecitaui- 
Mjs.  11.55  nms  &  illam  Chrifti  fentetiam,Veniet  fuper  vosfanguisiuftusab  Abel  vfque  ad  Zachariamri- 
&Luc  uji  liumBarachia?.  Idem  nunc  repetit  Propheta,nepe  cum  Deus  volet  rependeremercedemludejs, 
ipfum  colledurum  omnes  iniquitates,qu£  pridem  fuerant  quafi  fepultac.vt  quafi  vno  fafciculo 
inuoluatpatresciimnliis,&  limul  colligat  omnia  omnium  fcelera,vt  quafi  vnorogo  ipfos  con- 
fumat.Sic  interprctorparticulam,<<t</»fto.dicit  poftea>Dupluminiquitatu,&  fcelerum  ipioiii. 
Non  intelligit  Propheta  alique  foreexceffufeueritatis,  quafi  Deus  non  fatispodcret  quidho- 
Ift.^a.i,.  mjnes  meriti  finnfed  duplum  accipitur  pro  iufta,  &  perfe&a  mefura^queadmodulfaie.  40,Repe- 
dit  dupliciaDominus pro  omnibus  peccatis,hoc  eft,  fatisfuperque,  vtdicunt  Latini.lllicDeus 
induit  perfona  patris,&  pro  f  ua  indulgentia  dicit  Iudxos  fatis  fuperque  fuiilc  punitos.  Ita  etiam 
hoc  loco,cum  de  animaduerfione  loquitur,vocateam  Duplice,  no  quod  exceffura  elTet  modu, 

fed 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M  ,,4 

fed  quia  Dominusfutuniserat  alius,  quamfcoftenderat  prii]s,cumpatienrcnpfostuliffct:qua- 
fidicerct,Egoadcwemumvfquecxigamdeiplispcenas,ita  vt  nulla  lit  remiino,  nulla  lcnitas, 
nulla  dementia .  Vidcmus ergo  hie  limpliciter  notari  cxtremum  rigorcm,  quitamcncarcbat 
culpa: quia ctiam  licentuplo  grauius puniret  Dcus  quiviti  funt  leuiterpeccaflcinon  tanicn 
poffet  in  ius  vocari,quali  lxuiret  inhumaniter .  Ergo  cum  Iudxi  tot  modis ,  8c  tarn  longo  tem- 
pore,&  tamgrauitcrpeccairentmonpotuitDeuscenlcrinimisieuerus,  cumillismercedemrc- 
pedcret.SedDuplumvocat,quiaici!ictt  nihil  omittet  ad  cxtremam  leucritatem.  Forteetiam  al- 
ludit  adhoftesvindidxluxminiftros,quorumfxuitiaatrociorfuturaeratquam  putabant  Iu- 
dxi,qui  tanqua  leiubus  malis  vana  remedia  libi ringebat.  ficuti  dicimus,  lln'yfjudra plusyctoUr- 
ner,vc\,tout»Htre.Addit,fielerumcriniqnitAtuin.Na.n-)  prius  Ieremiasinduxeraripfos  lie  loquetcs, 
Qnx  noftra  eft  iniquit as?  8c  quodna lcelus?  quanquam  enim  non  poterant  prorfus ft  eximcre a 
culpa,tamcnnoncelTabant  obtcnderealiquospr£textus,neviderenturintotum  fcclerati.  Hie 
autemDeuspronUnciat,ipfos&fceleraros,  &piorfusimpioseffe.  Et  adiungit  conmmatio- 
nem ,  nempe ,  quod  pollticrint  terrain  in  oidaueribus  fitarum  abominationum.  Specicm  defignat  Pro- 
pheta,quoniamligeneralitertantumlocutusforct,  Temper  Iudxiobmurmurairent,fe  non  cfle 
tantopere  ilbi conlcios.  Vt  ergo  illos  magis premat ,  oftendit  quali digito lcelus m inime  excu- 
fabile,quoniampollueranti"uisiufperftinonibusterramDci:dicittf>'r4H;w)Mff>/'o/WH»f.Hoc, 
crimen  exaz^cru,  quod  pollueri  fit terr.tm  ftn&.tm. Dei  c\uidcm  eftterra,  &plenitudocius.  Ers^o  Pfal.tA.i 
poffet hoe  detotoorbe memo  dici,PolluiDeiterram,vbihominesfeimpieinipiagerunt.Scd 
hlc  terram  Chnaam  difeernit  Deus ab  ahis,quoniam  erat  quafi  dicata  eiu s nomini .  Cum  er^o 
terra  illam  Deus  iibi  conlecraffet,  ficuti  volebat  in  ea  coli,mcrito  dicit,  terrain  tne.im  polluerunti 
dicit,ln  atdaueribus  foarum  abomitutionum.  Probabilecft,Cadauefahlc vocan  facriricia  .Nam 
quanuisinfpeciemtimiles  effent  fuperftitiones  vero  &lcgitimo  Dei cultuiitamen  fcimus  fa- 
criricia qux  Deus  mandaueratfuiffcconditaeiusverbo,tanquamfale.  Erantigiturboniodo- 
ris,&  bonx  fragrantix  coram  Deo.Q_x>d  ad  facriricia,  quxofferebanturidulis,  fpeftat,  erant 
fcetida  cadauera,erant  mera  putredo.  atqui  cejemonia  prorfuserat  limilis .  Sed  Deus  non  mo- 
ratur  extemam  fpeci'em.nam  obtdientia  melior  eft  coram  illo,quam  omnes  vidimx.  Videmus  i.Stm.u.xi 
ergo  fubeffe  antithelin  inter  Cadauera ,  &  inter  Bonam  fragrantiam ,  qux  f  uit  in  legitimis  fa- 
cririciis .  Quoniam  enim  facriricia ,  qux  rite  offerebantur  iuxta  Legis  prxferiptum  ,  piacebant 
Dco,dicunturboruodoris.Q>upniarnautern  in  fuperftitionib  us  nullum  erat  Dei  prxceptum,i- 
dco  vidimx  vocantur  Fcetida  cadauera. Et  dicit  poftea ,  Suis  inquinnmentis  replerunt  hteredita- 
tentmeam.  Eodemfenfu  terra  Chnaam  vocatur  HxreditasDei,  quonuper  vocatafuit  terra  e- 
ius .  Sed  fecundahac  voce  plusaliquid  exprimitur  ,quemadmodumScriptura  etiam  folttam- 
pliricarc.Hocquidemiam  magnum  erat,  terram,  qux  facratafuerat  Deo,  fuiffepollutam: fed 
cum  dich,H,tc e(itnedh£reditxs,hoc  eft,hanc  terram  mihidelegi ,  vt  rcfidercm in  ipfa  cum  popu- 
lo  meo,  vt  eHet  mihi  quafi terrenum  aliquod  domicilium  :  quod  terra  hxc  repleta  fuent  inqui- 
namentis,hoc  non  eft  tolerabile.  Nunc  ergo  videmus  Iudxos  ita  conftringi,  vt  fruftra  deinde  e- 
labiconentur,vel  tergiuerfando  exiftiment  ie  pofle  quicquam  lucri  facere :  q uoniam  intolera- 
biliserateorumimpietas,  &dignaquam  Deusadextremumvfqueperiequeretur.  Egonoh 
pergam  vlterius,quia  eft  noua  cone  io. 

Pre  catio. 

Da  omnipotent  Deus,quando  non  tantimi  alique 'terrce  anguhm  dedisli  this  cultori- 
busjn  quo  habitarent  ,fed  voluifti  rcgnum  tuum  extendere  yfque  ad  extremos  terra' fi- 
ne s^jf  "vbicunque fimus ,  nobifcum  habitareper  vnigenitum  hlium  tuumidainquam,  Yf 
nostibiofjeramus  infacrificia:  deinde  \tftudeamus  Warn  nojbram  inobfequium  verbi 
tui  ita  commoner  c, \t  ojorijicetur  in  nobis  (fper  nos  norncn  tuum:  donee  tadem  partiapcs 
Jimus  cadeslisillim,  ey  aterna' gloria,  qua  nobis  partacjlpereundem  Chnftum  Do- 
minumnojbrum.  Amen. 

19    Iehouah,roburmeu,&munitiomea,  Screfugtuin  dieanguftia;, 
\elaffli&ioms,  ad  te  Gentes  venient  e  finibus  terra^ac  dicent,Certe  hiciw 


CAP.  XVII.  io.    C  A  L.    PR  AE  LECTION  E8 

diabolicum efle,  vbi  homines  Deum  fibi  fabricare  audent .  Nam  fi  refpicerent  fuam  origi- 
nem,&  hnem  fuum,haud  dubie  non  eo  perrumperent  temeritatis,  &  audacia?,  vt  fabl  karenr  fi- 
bi al Iquem Deum  Si tantiim hoc ldulolatris  v emrent in mentcm ,  Qmt'nam es?  vndcnam es or- 
tus?quotendis?&quiste  exitusmanetj'ftatim  conciderent  omnesillajperuerls  imagipauo- 
nes.Tibi  fingeduseft  Deus:&  quifquis  tibifiuehic,vclilleplacuerit,tu  ilium  coles. Vndeigitur 
fit  vc  homines  profihant  ad  hanc  amentum ,  quod  deos  pro  libidine  fua  fabricant ,  niii  quia  lei- 
pfos  non  agnolcunt  ?  Non  mirum  igitur  eft ,  li  mentibus  funt  eXcEcati  in  qusrendo  Deo ,  cum 
feipfos  non  refpicianr,neque  examinent.  Hinc  fequitur , non poffe  rit-S  coli Deum,  nili  vbi  hu- 
miliati  fuennt  homines.  Humilitas  autem  optima  eft  ad  tidem  prsparatio,  vt  i'e  verbo  Dei  i'ub- 
iiciant.  Pixfeferunt  quidemidololatrasaliquid  humihtatis:fedpofteaieieproikiuntin  ftu- 
porem,  ita  vt nolint inqmrere ,  vt etiam difcnmen  omnelucis, 8c  tenebrarum  procul  reiiciant. 
fed  vera  humilitasfacit.vtquzramus  Deum  in  verbo eius .  O^ddauteminterrogat  Propheta, 
An  homo  faciei  fibi  Deumlnon  intelligit  tarn  rudes  fuifle  vel  £gy  ptios,vel  Affyrios,  vt  putarent  fe 
polle  conferre  deitatem  ligno  vel  lapidi:fed  quicquid  in  Dei  tultu  audent  homines  iibi  ringere, 
nihil  aliudeft,quam  Dei creatio  Simui  ergo atquepcrmittimusnobis hanc licentiam,vt  Deum 
hoc  vel  lllo  modo  colamus.vel  vt  imaginemur  Deum  efle  talem ,  vel  talem ,  totidem  funt  dco- 
rum  creationes.In  hac  etiam  parte,vbi  dicit  ,  Cognofcent  quod  nomen  meumfit  lebouak  notandum 
eft,  D^oauferri  quodfuum  eft,  nili  in  ipfo  acquiefcim  us,  ita  vt  nulla:  alias  diuinkaresnobisob-' 
repant,vel  fe  ingerant :  quia  non  retinet  Deus  ius  fuum,  vel  gloriam,  nifi  vnic  us  tit  ac  cenieatur. 
Nunc  fequitur, 

CAPVT   DECIMVM   SEPTIMVM. 

gECCATVM,  v'el>fcelits,  Iehudah  fcriptum  eft  in  flylo 
ferriJr/rwA  in  vngue  adamantino,  exaratum  fuper  tabu- 
lam  cordis  eorum,&  ad  cornua  altarium  veftrorum. 

Prophetaaliis verbis  docet  quod  farpiusiam  vidimus,  nempe  fruftra  Iudseosquserereef* 
fugia:qiioniampeccatiimiptorumperueneritadcumulumvique.  Sa;pe  enim  continget , ho- 
mines labr.fedD.-us  qui  proclmis  eft  ad  mifcricordiam,ignofcit:deindefa;peleuitaterapiuntur 
homines,&  ita  Icelera  eor  urn  non  funt  ita infculpta  cordibus.  Ieremias  ergo  dicit  nihil  aliud  ef* 
fe  refiduum,  nili  vt  extinguat  Deus  gentemillam,quia  fit  defperata  eius  iniquitas .  nam  fi  leui- 
ter  afper  li  effjnt  vitiis.effet adhuc  aliquod  remedium.Sed  vbi  in  corde,&  in  medullis,&  offibus 
Supra  13.15  infculptxfLintiniquitates,quidampliusreftat?quemadmodumpriusdixit,  Anpoterit/Cthiops 
mutare  pellem  fuam?Et  tamen  etiam  fi  £thiops  pellein  mutet  vel  panthera,  tu  eris  femper  fimi- 
lis  tui.Sic  enim  penitus  imbiberant  &  contemptum  Dei,  &  contumaciam ,  vt  non  poffent  vllo 
modo  reuocari  ad  fanam  mentem .  Nunc  ergo  tenemus  quid  libi  velit  hoc  loco  Propheta.  Di- 
cit peccatum  le hudab  fcriptum  efie  ftyloferreo  in  vngue  adamantino :  quad  diqeret ,  Non  funt  leuiter 
tantiim  iniquitatcfuatinfti.  nam  cffetaliqua  fanatic  Sed  iniquitas  infculpta  eft  in  penitiffimo 
affed  iip'ibrum,quemadmodumfiquisir.fculpat  aliquidin  adamante,&infculpat  flylo  fer- 
reo.Hincergoapparet,faiffeprorfusvenia  indignos,vtnullomodoiameffentcapacesmiferi- 
cordiae:q uanuis maxime  vellet  Deus  iplos recipere in  gratiam : quoniam  fua  obftinatione clau- 
ferantvimfiluti.necpoterantadmitterepromiflionesjquasrequirunt  pcenitentiam  in  pecca- 
toribus .  l'ofteaadiungitf.v4Mr«»i  efie  fuper  tabuUm  cordis  ipforunt , quafi  dicerctipfos  fie  addi- 
&os  efl"e  iniquitati,vt  omnes  eorum  afFe&us  oftendant  impreffa  veftigia.  Vnde  fequitur  I udseos 
ita  fuifle  conui£tos,vt  fruftra  tergiuerfarentur ,  q uoniam  propria  confeientia  ipfos  damnabat. 
Qnanquam  ego  Prophets  verba  tarn  de  reatu  interpretor,quam  de  culpa  ipfa,  &  propenfione 
adma'um.Sigiiificati^itiirLidarosnonvulgarimodopeccalTcAtrafgrefrosefleLegeDeiifed 
fuifTefcelcribusitaaddicl:os,vtgcftarentipfaminiquitateminfculptamincordil-usfuJs.Tabu- 
las  cordis  metaphorice  appellat  omnes  affe&us.  Comparat  enim  cor  tabulis:quemadmodum 
inlapide,velinxrcconfpiciturfcripturaincifa,ita  etiam  cum  affeftusfuntinfixi  cordibus  homi 
num,ipfa  iniquitas  eft  exarata  intabulis  cordis.Pofteaaddit,Ef  rfrfcorwwdd/rdrww  vefiroru?n.De 
cordeloqiuituseft,iamlongiusprogreditur,qu6dfcilicetteftimoniuminiquitatisoccult£  pa- 
lam  appareat.  Sitantumfa&afuiffctcordiumentio,poterantexcipereIude;i,  Quid  tu  pen etras 
in  corda  noftra  ?  an  tu  Deus  es,  quiexcutiasarcanosaffe&us?  fed  Propheta  admngit,  fatisco- 
gnitamelTeiniquitatpm  in  altaribus  ipforum  .  Intercalignificat,  fruftra  eosobtenderenomen 
Religionis:q  uonhm  hoc  nomine  maxime  funt  fcelerati  coram  Deo,qui  vitiauerint  purum  eius 
jcultum  Et  ad  confirmationem  huius  rei  adiungit, 

a   Secundum 


IN    IEREMIAM  Ij5 

i  Secundum  recordan  fiJios ipforum,Zwf  #,«'«* memores enmtfilij i- 
pfortmijCikanum  ipforurm&  Iucorumipforum  fuper  arborem  fiondo- 
fam,  fuper  collesexcelfos. 

Non  videntur  mihiattingere  tnterprctes  Prophets  mehte,faltem  rem  ipfam  hon  fatis  pcr- 
fpieuedelignant/ProfequituritaquejmeoiudiciOjquod  dixit  in  fine  proximiverfus.nciripejjii- 
quitatemlchudahinfcriptamenreinaItaribus)vcUupercornuaaltarium.quon)odohoc":ntm- 
pcquiatranimittunt  ad  pofteros  quicquidabipfisexcogitatumfuit  adimpioscultus.Enquo- 
modoexaratafitiniquitasincornibus  altarium,ncmpequianon  fuittemporalefcelus  dunta- 
xat,cum  Iudxi  Lege abie&a,fecuti func  peruerfas  fuperftitiones : quin  porius  quad  barrcditario 
iure  ilia  impietaslatius  manauit  ad  pofteros.  Meritd  igitur  eos  accuiat  lercmias ,  qudd  non  tan- 
tum  toto  vitae  curfu  ad  malum  ferantur,  fed  qudd  etiam  port  mortem  corrumpant  filios  fuos, 
&  pofteros:  quia  memoriam  relinquant  fuarum  fuperftnionum.Qmdam  exponunt,Quemad- 
modum  hliorum>fic  etiam  altarium  rccordantur:quali  diceret  Propheta  fie  ardereperucrfo  ftu 
dio  idololatras ,  vt  altaria  qua:  dicata  erant  idolis,  non  minus  chara  habeant  quam  propnos  h- 
beros.led  lllud  videtur elTe  mmis coaciu.Non dubito  igitur  quin  Propheta hie  amplificet  fce- 
lus,vt  velit  inlculptum  clTe  in  cornibus  altarium  :  quoniam  pofteri  erant  nimis memores  fuper- 
ftitionum,qu2fucrant  illistraditx  a  patribus.  Addit  Imos  ipfirumqt<iajuper,v^  prope  onmmat- 
boremfiondofam  ertxerint  vitiofis  cultus\d,tinAe,fuper  omnes  excelfos  colies.    Sequitur, 

3  Montane,inagrofubfl;antiamtua/>pCj-f«^,omnes  tliefauros  tuos 
in  prazdam  dabo  propter  excelfa  tua^proptcr  peccatum  tuum  in  omni- 
bus finibustuis. 

Iterumrepetit  Propheta  inftaretudsispoenarfijnecquicquamcotproficere,  cum  qusrunt 
fibilatibula,&recefTus;quoniam  e  montibusillos  abftrahetDeus,&exponetindireptk>ne  ho- 
ftibus  ipiorum.Tinquiaa  vcrtunt:Omonsmeus.&primointuituvideripoiTcthiclenfusqua- 
drare.lcd  quia  conuxtus  poftulat  hocintelligi  deliraelitis  8c  Iudads,  quilempercaptabantre- 
ceffus,cu.maliquis  terror  hoftilisinftabat'.alteramle&ioneamplexusfuni  .Cum  ergo  ad  omnes 
tumultusitaconfugerent  inlatebras.ideo  Propheta  dick  fruftraeostcrgiucrfari,quonia mon- 
ies eruntfimilesagris.£^o,inquit)/..»^«^w*»^ro,ideft,inplanitie,^;W//*Jr«rfi,cr'/')?/i»i>'ojfx/»o- 
TWro.vtpatearitindirepnonem  hofhbus.  Summaeft,quod Propheta  vindi&amludans  denun- 
tiat,& iimul  excutit  ftultam  fiduciam ,  quaenimisfecurosreddebat,  vt  fpernerent  omnes  minas 
Dei:Vos,inquit,putatistutum  vobisfore  refugium  jn  montibus:  Dcusauteminde  atripiet  o- 
mnes  veftras  facultates,  &  expomt tanquam  in  agro  aperto,ita  vt  facilis  fit  earum  direptio.  Ite- 
rum  repetit  quod  dixerjt ,  Dtum  lcilicet  merit 6  tales  pcenas fumpturum  de  Iudsis ,  vtpote  qui 
fc  geflcrint  plus  quam  federate  in  fuis  excelfis.Pcr  Excelfa  haud  dubie  fignificacomntsimpios 
cultus  8c  degeneres.  Nam  D;us  Tcmplum  fibi  elegerat  in  mote  Siomvolebat  illic  facrificia  fibi 
offerriupfiautemftultoferuorefibimultaaltariaerexerat.vtnulluscffetconisjvbincn  ftatue- 
rentfibi  aliquodaltare.  Ergo  per  fynecdochenhk  Propheta  defignatquicquidalienum  erata 
Lege  Dei:&  quo  magis  amplificet  peccatum  illud,dicit,Iw  omnibus finibus  tuts:  quod  fcilicet  Ion 
gclateque  dirTufaeratcorumimpictas,vtnullusterra:  finiselTctpurusapcruerfaaliqua  fupef- 
ftitione.Cum igitur  terra  fie  omniin  parte  contaminata  effet,merit6  dicit  Prophet.i:I»  omnibus 
fnibus,ic\  eft,nullum  Jam  illis  fore  refugium, quo  minus  trahantur,  8c  fubiiciantur  hoftibus  fuis 
in  prajdam  ,vnacumthefauris.     Sequitur, 

4  Et  derelinqu  e  ris  &  in  te  ab  haereditate  tua/juam  dedi  tibi,&  fer 
uirete  facia  inimicistuis  in  terra  quam  noncognofcis.-quiaignem  fuc 
cendiftis  in  excadefcentia  mea.,velinnaremea/n  \ultum:o^  in  fazculum  vf- 
que^ii  esl,in  perpctuum,  a  rd  ebit. 

Hlc  quoniam  eftabruptaloquutio,  videtur  aliquidefie  obfeuritatis:  fed  quantum  ad  rem 

fpeftat,fenfus  Propheta:  ccrtus  cft.nepe  quod  relinquentur ab  btreditatefua  ,  quafi a propriis  vif- 

ceribus.Ideo  dicit,T»  nlinqueriscrin  te  ab  bxreditate  tua,  hoc  eft ,  quanuis  putetis  vos  elTe  extra 

hoc  periculum  ,quia  manct  vrbs  vobisadhuc  incolumis,&  in  eaftatis-.tamen  peribitis  viuentes 

'    ac  videntes.quemadnaodumloquuntur.ZnV/^Vxrrfw/j'iSfw^ h<treditatc,crqHideminte,hoc  eft, 

z.    iiii 


CAp    XVII.  IO.    CAL.   PRAELECTIO  NES 

etiam  li  Dormnus  prorog 


les  r»ore'uis:qula  Dl 

ohatice  exormiere  Prbph.cum  &iat>tandemforederelittionem>&-  qttiilemvttf>Ja,noc  at,  cm  11  aiw 
La  multmtdo  maneat  t"upcfftcs,tamen  exilio  &  ditfipationiaddiftu  cife.populum.Erat  autcra 
hsc  conditio  morte  decenor,quum  protraheda  effet  ludxis  vita,ex  quo  diiperh  erant  inter  ho- 
ftes fuos  Dic.it,At hcrediuti quamdedhnc fcilicet  expoftulent iibiauterifi quod fuum cfi:  Quo- 
mod6tcrra,inquit,-eft  veft'ra  hrreditas?  nempe^amadcpu  eftis  mealiberahtate:  nunc  cum.  litis 
in'£r  iu,curTcbrehendar,fi  rccipio  quod  vobis  dodcramlvel quznamtftifta iniunal  &  quid  po 
t&&  mihi  obikeie?  quia  hfcreditas  femper  mea  e'ft.quanuis  ad"  tempus  earn  vobis  concellcrimj 
fifuiillcismihi  gtit^fuiffct  quidem  ilia  perpetuated  nuUe  cum  eavcslpolubo,  vobis  culpam 
adlcribiteEteodemetiafeni'uaddit,5m«VfW^ 

eftquamfiVicinisluislcruircnt,quibusnonfuiffentodio,Sedlucoftcnditquani2)rauisfutu- 
ra  fit  calamitas-.quonia  {eruientfuis  hoftibus. Addic, In  terra  quam  non  cogtofcis.  vbi  rcpetit  q  uod 
iam  liftum  eft,ideo  non  ihiifto  .  Poftremo  confirmat  quod dixeratde ipiorumfcelere  :Ardeb\i& 
inq uit,  ifnts  in  nan  w^.nam  *)«  poteft  accipi  pro  v ultu  Dei.Etfi  enim  fa-pius  hgmhcat  excandef. 
centiam'1  tamen  quoniam  dicit ,  tgnem  acccndiftis ,  hie  videtur  melius  conuenire ,  in  vultu  meo, 
Adhxc,  Sxculi  nomine  fi'gnificat  Deum  fore  impWhilem Itidxis  y  quia  itameriti  iunt. 

■ 
Precat;o. 
t>a  omnipotcns  Tkus^ando  iamfitautter  nos  quotidie  ad  pcenitentiam  irmkas;  O* 
oslendis  te  ad  reconaliationem  paratum ,  ne  permcacia  nostra  repudwmus  beuefiaum 
hoc  ina-flmabifc  Jedfubijaamus  nos  hbi,  &fit  nobis  dtftliccdtnus  in  yitijs  noflns^t 
\ero  chain  gyfinceropfetatisfludiotangamur,  O1  nihil aliud-jludcamus  totoVite  no- 
jlnt  curfuMiim  nostibi ,  i&officia  nostra  probare ,  <y  itaglonficarcncmcn  tmm ,  vt 
alimandopa'rtiapesfmus  cdejlis  CT  atcma  illius gbrid- •jptampe pent  nobis  vnigem- 
tusFdiustuus,    Amen. 

5     Sic  dicit  Iehouah , Maledi&us  vir  qui  confidit  in  homine,  &  ponit 
carnembrachium  fuum,&  a  Iehouah  auerfum  eft  cor  eius: 

6  Et  eric  quafi  mynca  ,ficvenuntcommumter}in  deferto,  &  non  vide- 
bit  cum  veniet bon u m, id c slfecunditas ,6c habitabit  in  ficcitatibus  in. 
deferto,in  terra  falfuginis ,  &  qua;  non  habitatur. 


N 


ON  duditoquinPropbetahancientcnuammultisconcionibusaptauerif.necelTeenim 
fuit  earn  iubinde  repetere,cum  tarn  prxfra&o  ingenio  ellet  Iudsi.Iam  vidimus  quam  acri- 
ter  mueftus  Fueritm  perueriam  illorum  rlduciam.atqui  neceffe  erat  hoc principium fumere.-  er 
gofemellcriplit  quod  fepiusdixit .  Et  hoc  obferuatu  dignum  eft:  quia  non  fatisintelligemus 
quid  valcat  hxc  dodrina ,  nifi  confidercmus  circunftantias :  quia  Propheta  &  expertus  fuerat 
fxpius  negligitam  promiliiones  Dei,quam  minas:  &  do&rinam  vilipendi,&  fibi  elTe  negotium 
cum  populo  iuperbo,&:  qui  fretus  fuis  prXfidiis,  non  tantum  pro  nihilo  duceret  quicquid  pro- 
politum  fuerat  Dei  nomine  :fcdqiufi  ex  profeiToreiiceret.Hxcigitur  ratio fuit,cur  Propheta 
nonfemei  tantiim,fedquotiesvolebat  hortaripopulum  ad  poenitentiam,hoc  propofuerit,nem 
pc  m.tlcdtcios  ejfe ,  quiconfiduntin  hominibits .  Quantum  ad  verba  ipeftat ,  caro  Mc  accipitur  pro 
homine,qucmadmodum  poteft  facile  colligi  ex  contextu:Hebrxis  enim  tritum  eft,idem  bis  di- 
cere .  Ergo  cum  priore  membro  nonien  Adam  pofuerit,adiungit  Carnem:  Brachium  vci  6  pro 
virtutevel  auxilio  meraphorice  capitur .  Suntmac(i,maledi&o5  ej]e omnes qui confidunt  in  bomine. 
lednondubiumeftquinperconteptumCarnisnomenadditum  fueritfecundoloco,quemad- 
lfaie}i.}.  modum  &capite  J  i.llaixapparet:  dicit  enim  illic  Propheta, /€gyptius  homo  eft,  &nonDeus, 
caro,&  non  ipirit us .  contemptim  igitur  carnem  nominat  ^gyptios :  quafi  diceret  nihil  in  ip Qg 
effefirmumvelftabile,fedauxilium  quod  abipfisfperabantIudxi,forceuanidum.ita  hoc  loco, 
quanuis  Propheta  ex  communilingux  vfurepetatfecundo  membro  quod  priore  dixerat,  plus 
tamen  aliquid  exprimit ,  nempe  quod  homines  nimium  defipiant ,  vbi  falutem  luam  ira  ponfti- 
tuunt  in  re  nihili:  ficuti  diximus  in  carne  nihil  elTefolidum .  Cum  ergo  homines  lubito  euanef' 
cantjqiiidftultiusfingipotcftjquamfaluteabipfispetere^Sednotadumeft.Prophetam  fie  fuif 
fe  locutum,quiaIudxi  cum  refpicerent  nunc  in  Affyrios,  nunc  in  Agy  ptios,  putabant  libi  fore 

dtis 


IN    IEREMIAM.  ,37 

fatisprxfidii  aducrfusDcu'm  ipfum,non  qudd  diferte,vcl  etiammcditat6  Deumfpernercnr.fcd 
\MdcbinuispoftcanonpoiIcahtcr  hen,  quin  Deus  pro  nihiloducatur,  vbi  laluspetiturab  ho- 
minemortali.ErgoquomahXcperuerfahduciaobftaculocratludxis,  nerecumberentinDci 
gratiam,&  minus  ctiamadpoenitentiamaddiiccrentur,itaIoquuruseftProphcta,M,i/f<//i?«/f/? 
yirquiconfiditmhomiue.  Vidcturabrupta  effcfentcntia'.fed,quemadmodumiam  dixi,notandum 
cft.do&nnam  Prophctx  nonpotdffealkerconfirmari>nifiexcuteretf'i.iis  populanbus  fuper- 
biam  illam ,  qua  crant  exexcati:  cum  fcilicet  putarcnt  AEgyptios  libiefTemftar  mille  deorum. 
Sic  igitur  probe  tencbimus  Prophetx  mentem,  li  nobis  ante  oculos  occurrat  qualis  fuenc  tunc 

populiIudaiciconditio,&:quasdifricultatesrulHnueritProphctaipfe,vbiquotidieiLlisminita- 
batur,ac  ftudebateosreuocareadDeunr.nullusautemerat  profectus.quare?nam  frigebanto- 
mnes  Ddpromitiiones,  quia  putabatfetutos Temper  fore&incolumes,quantiiper  ylLyptiie- 
rant  illispropitii,&  polliccbantur  opem  fuanr.deindeminx  etia  frigebant,quianon  duutabant 
opponere  non  tantum  pro  clypeo,led  etiam  pro  multis  munitionibus  illud  auxilium,qucd  ipe- 
rabantab  /Egyptiis.  Hoc  igitur  coniiliocoa&usfuitProphetanon  femel,necdecies,iidn]il]ics 
c\xmirt,bUkdi&iuJit  quiconfidit  in  bomi>ie,<y  ponit camem bracbiumfutm.  Eft  tamen  eeneralis do 
ftnna-.namhodiequoque  fumimusfentent;a.'.vniucrfales,quasaccommodare  oportet  in  pri- 
uatumvl'um.  Ergo  gencraliter  pronuntiat  hlc  Spiritus  ,maledicJoseffeonmes  qui  confidsmt  in 
bomvribus  lam  icimusvariismodisdecipihommes,dimi  in  hominibus  tofidunt:incipiuntenim 
alctpfis,atqueitahincindepetuntfecuritatis  materiam.namquifqueinflatur  vana&  peruerfa 
conridentia  vel  prudentix  fux ,  vel  dexteritatis ,  vel  potentix.Nemo  igitur  eft,  qui  non  in  feipfo 
prius  confidat ,  quam  in  aliisdoquor  de  miferrimis . hoc  quidem  effet  pudehdum:fed nemo  eft 
tarn  contemptus ,  qui  non  turgeat  aliquo  arcano  faftu ,  ita  vt  fc  aliquo  in  pretio  effe  ducat:im6 

erigatfibialiquemfublimemgradum.pofteaquividenturfibiprudentes,captanthinc&illinc 
auxilia,inquibus  acquielcuht.  Sedvbirelpexerinthominesfurfum,&deorfum,&  collegerint 
fibiauxilia  ex  omnibus  mundipartibus  :circuitustamenipforumerunt  inuti!es,nequeid  tan- 
tum,l'ed  cedent  lllis  in  pernieiem:  quia  Deus  non  tantum  hoc  loco  irridet  ftultitiam  eorum ,  qui 
confidunt  in  carne,fed  pronuntiat ipfos  effe  makdiffos .  Hxc  autem  Dei  maledidio  formidinem 
nobisdebetincutere-.namhinccolligimusDeumeireinfeftumomnibus,quifalutemfuamvo- 
lunt  habere  repofitam  in  mundo ,  8c  creaturis .  Quod  additur,£/  *  lebouah  atterfum  eft  cor  eius, 
hypocritx  traherent  in  fuum  commodum.nemo  enim  eft  qui  non  excipiat  fe  ita  conhdere  in  ho 
minibus,vttamennonattingatquicquamexDeigloria,nequedelibet.  Siinterrogenturcundi 
mortalesaprimoadvltinmm,quil"queplenisbuccisdicetferelinquereDeofuumhonorem  in- 
tegrum,neque  velle  quicquam  ex  co detrahere.hic eft comunis fermo.  Sed  interea  vbi  reponi- 
tur  fiducia  in  carnc,  ipoliatur  Deus  honorefuo.lunt  igitur  hxc  duo  non  minus  inter  fe  contra- 
ria,quam  lux,&  tenebrx.Ideo  propheta  hlc  oftendere  voluitmon  pofle  hxc  duo  fimul  coniun- 
gi,Fiduciam  poncre  in  came,&  in  Dco.Si  aquaigni  mil'cetur,vtrunque  perituta  fi  quis  velit  ali- 
qua  ex  parte  fpcrare  in  Deo,&  alia  ex  parte  lperare  in  hominibus,  perinde  eft  acfi  vellet  mifcere 
terramcxlo,&  omnia  peruertere.Hoceftigiturconfunderenaturx  ordinem,  vbi  homines  vo- 
lunt  fibi  duas  fpes  imaginari,  &  dimidiam  partem  falutisfux  adferibere  Deo,  alteram  vero  ad- 
fcribere  &  libi  8c  aliishominibus.hoc  eft  conhlium  Prophetx. Sciamus ergo omnes  eosqui  vel 
tantillum  Ipei  libi  in  hominibus  conftituunt  deficere  aliqua  ex  parte  a  Deo  >&  proinde  auerti. 
deniaue  Spiritus  fanftus  breuiter  quidem ,  led  fumma  grauitate  pronuntiat  omnes  effe  apofta- 
tasADeidelertores,quicunqueinclinajitinhomines,vt  illicfpemfuamdefigant.Qupdfihxc 
fententia  vera  eft  quoad  prxfentem  vitanv.vbiagitur  dexternafalute  duplex  ccrte  entametia, 
fi  vel  minimum tnbuimusautiuftitixnoftrx,autaliisvirtutibus.  qui expeftatauxdiumab  ho- 
rn iine  maledicitur  a  Deo,nempe  fi  ab  eo  expedet  quod  pertinet  ad  hanc  caducam  vitam,qux  ci- 
to  euanelcif.nunc  fifperamus  lalutem  xternam  ,&hxreditatemcxloruma  nobis,  aut  aliis 
crcaturis,quant6  hoc  magis  eft  deteftabile?ergo  notadi  hint  gradus,vt hxc  Prophetx  do&rina 
nos  in  folo  Deo  retineat .  Sed  hie  obiicitur  quxftio ,  an  .non  poflimus  fperareauxilium  ab  ho- 
minibus, quorum  opera  Deus  nosadiuuat:&  qui  funt  non  tantum  inftrumentagratix  eius& 
auxilii,lcdquafimanus?quotiescnimhominesnobisopitulantur,hoctantundevalet,acfiDcus 
manft  nobis  porrigeret  e  cxlo.  cur  ergo  non  expe&abimus  ab  hominibus  auxiliutn,quos  Deus 
nobis  deftinatminiftrosgratixl"ux?Sed  magnum  eft  pondusinw£07?<&W;':quialicebit  quidem 
expectareabhominibusquodillis  datum  eft,fed  in  folo  Deo  acquiefcere  nos  oportet,  &ab  i- 
plo  omnia  tarn  fperare,quam  precari.&  hoc  poftea  clarius  videbitur.  Sed  breuiternunc  notan- 
dum  cft,cum  petimus  ab  hominibus  quod  illis  datum  eft  a  Deo,  nihil  detrahi  eius  potentix,qui 
eligitquos  vultminifttos.  Sed  hoc  rarum  eft  exeplum;  quia  fimul  atquc  aliquidab  hominibus 
nobis offertur,obliuilcimur  iplius  Dei,&  fenfusnoftri  deorfum  trahuturad  homines,ita  Deus 
perdit  partem  aliquam  iui  honoris,  vbi  autem  vel  minimum  aliquidei  eripitur,  abnegat  nos,vt 
fumus  digni .  Etnotadum  cftquo&hlcpronunmt,auerfm>  effe  abipfi  cor  bomnif, fimul  atqueffiem 
(HAinconttitHttincarne.  Adiungicfimilitudine  confirmandx  eius  fententia:  caufa ,  Eritficntmy- 


CAP.  XVII.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

riu,  vel  iur.ipcrus,ficuti  alii  vertunnjny  arbuftum  <_ft.Scd  Iudxi  etiam  ipli  non  confentiunt  in- 
ter fe.aliitamai  icen  effe  putant,  alii  iumperum,aliimyricam.Scd  ten  eamus  quod  certum  eft,ne- 
pcnyny  effe  arbuftum  inutile,  &  nonfrugifcrum  .  fallunturenim  Hebrxi,meo  iudicio,quipu- 
tant  effe  iuniperum,  quia  nafcitur  aliquisfru&us  ex  eius  ramis.  fedexiftimo  aliud  effe  genus  ar- 
bufti  nobis  incognitum  .  Ergo  dicit  eos  fere  fmiles  arbuftis ,  qux  n.tfiuntur  in  deferto,  qua  non  Vident 
feiuhd#4remjfidh*biuiitjttjiccit4ti^M 

terrain  fterflerh.Et  amplificat  cum  dicit ,  Qua nonb>ibiutur:quia.  vbi  nihil  naicitur ,  inde  fugiunt 
incolx.  Voluit  igitur (impliciter dicere  Prupheta,fpescorum,quiin  hominesrefpiciut,foreari- 
das:qmaDeusfruftrabituripfas,vtmmquamfuccedant.Sednotanda  eft  etiam  altera  pars  fimi- 
litudinis .  noluitenimconferre  Prophetaincredulos  liccis  ramis,  fed  arbuftis,qux&radicem 
habcnt,&  prx  fe  feruntaliquidvitxiitaincredulijdumarridetillisfortunajquemadmodumlo- 
q  uuntur,<:xiftimant  fe  bcatos  effe,&  ita  obdurefcunt  in  fuis  peruerfis  con(il:is,&  rciiciunt  orr.ne 
do&rinam:&  quali effent immunes ab imperio  Dei, fuperbe repudiant omnes  eius  Prophetas. 
Er<*o  Propheta  per  conceffionemloquitur,ciim  dicit  tales  elTelimilesarbuftis,q ux  radice  qui- 
denihabciU.&foliajfedfinefruftujdeindearefcun^vbiincalefcitseftas.Quemadmodum  ergo 
ardor  fobs  confumit  q uicquid  videtur  effe fucci ,  8c  coloris ,  &  vitx  in  arbuftis :  ita  etiam  Deus 
exliccat,&aref\icit  omnes  fpesinfidelium,quanuisputentie  habere  radicem,qux  ipfos,&  ipio- 
Vfd.119.6  rum  vitam  tueatur :  ficuti  etiam  in  Pfalmo dicitur,  incredulos  effe  fimilesherbis ,  qux  crekunt 
fupcr  tefta.nam  tales  herbx  eminent  in  fublinn  loco  1  triticum  autem  nafcitur  in  agris  planis,  i- 
mo  calcatur  pedibus:herbx  aute  lllx  quo  magis  eminent  citiusarefcunt,&  fine  fru&u  pereunt. 
fie  etiam  increduli  ad  teinpus  gloriantur ,  &  inlultant  filiis  Dei ,  defpiciunt  eos  e  fubhmi  loco: 
quiahliiDjifunt  !implices,&abiecti,fedquemadmodumexfegetenafcitur  nobisviftus,&ie- 
g;es  ipfa  benedick ur,ita  etiam  electi  proferunt  fru&us  fuos  in  illo  abie&o  >  &  contemptibili  fta- 
tu:improbi  autem  illi,qui  tam  cxcelfum  locum  occupant,  euaneicunt  fine  vllo  fru&u.Hoc ide 
nunc  int  Jligit  Prophttaudeo  notandx  funt  dux  illx  partes  fimilitudinis.    Sequitur, 

7  Benedi&usvirquiconfiditin  IehouahJ&  cuius  cfllehouah  fidu- 
cial verbum,&  eritkhouahjiducia  tint. 

8  Etenttanquam  arbor  plantataprope aquas ,&prope riu um,e- 
mitiet  Jx>ce$l,cjii<£  emittit,  radices  fuas.,&  non  videbit  c«mveniet  seflu?, 
&  eru  folium  eiusviride,  &annOprohibitionis  non  umebit ,  &:  non 
defmet  a  faciendo  tru£tu,hoceft ,  aprofarendofrnSlu. 

Notandus  eft  hie  ordo,qnem  tenet  Propheta.nequeenimpotcratconcionarivtiliterdefe- 
cundo  membro ,  ni'i  prius  abftuliffet  peruerfam  fiduciam ,  in  qua  nimis  diu  fucrant  denxi  lu- 
dxi.nam  liquisproiiciatfemen  in  terra inculta,quiserkfru&uslaboris?ficutiigiturnecefle  eft 
aratrum  prxcedere  antequam  femen  iaciatun.fic  etia  vbi  volumus  cum  profeftu  docere,necef- 
fe  eft  euellere  vitia,quxiam  occupant  hominumanimos:prxfertimverohoc  locum  habet  vbi 
tra&andum  eftde  tide  in  folo  Deolocanda,  8c  de  fcrianominis  eius  inuocatione.Prophetx  au- 
tem fptcialis  fuit  ratio,quiaiam  pridemobdur uerat  Iudxi  ad  perueriasillashducias,  vtDeum 
negligerent  in  vtranque partem, hoc  eft,  vilipendcrent  eius minas,  8c  pro nihilo  etiam  ducercnt 
promilfiones  gratix  .  Propheta  igitur  non  potuit  quicquam  apud  eos  proficere ,  nil!  tenuiffet 
hanc  methodum,nempe  vtcorngerct  vinumillud,quo  iampride  corrupti  fueranf.quemadmo 
dnmtollunturvitiofxherbx,vt  locus  (it  vacuus  bonxfegeti.Sed  fitantum  negatiue  locutus 
effet  Proph.hoc  eft,  fi  damnaiTct  perueriam  illam  fiduciam,  hoc  non  poteratfufneere.  dixiffent 
quidem  ludxi  ie  hiifTe  deccptos,cum  ita  omnes  (pes  fuas  in  ^gypnis  reponerent :  fed  hoc  etiam 
cOntingitpeiiimis  quibutquc.  (ienimalicunde  (perauerintauxilium,  vbi  opinio  eos  fruftrata 
eft,damnant  quidem  fua  con  fili.r.icd  interim  manent  fulpenfi,  &  anxii,nequeDcum  requirunt. 
Ergo  videmusquamappol!teProph.inceperitlfententiailla,cumdamnauitIudxos,quiani- 
miumrcciimbcrent  in  homines: dcindequam  prudenteradiiciat  hanc  fecundam  partem, quia 
non  fatisfuiffet,  quemadmodum  dixi,  negatiue  loqui,niti  illos  reuocaffet  ad  Deum.Ita  etia  ho- 
dievidem  us  multosridereluperftitiones,quxhactenus  in  Papatu  graffatx  funt,iedinterea  nul- 
la emergit in  ipfis  rdigio:fatis  ipfis eft ludibria ilia cognofcere.atqui prxftaretipfos  retir.en  veL 
aliqua  fuperftirionc  in  timore  Dei,  quam  ita  liccntia  arripcre  ex  parte  vna  do&rinx,  8c  interea 
non  ref picerc  in  Dcum:  quemadmodum  prxpoftere  fieret ,  fi  quis  viriofum  xdificium  tollerer, 
deinde reliuqueret  hominem  fub  dio :  q uorfum  hoc ?  polTet  tamen  ille  qui eiicitur  £ domo  fua, 
ad  tempus  aliquod  fefe  tegere.Ergo  non  fatis  eft  diruere  quod  eft  pcrtierium,ni(i  probum  xdi- 
ficium' fuccedat.  Hanc  fericm  8c  mcthodum  nunc  tenet  Propheta.  Poftquam  er^o  dixit  malpdi, 

8ot- 


IN    IEREMIAM.  ,3g 

Btseffeomneiqti  coefiduut  i/iheminibus,'um addit ,  Beattu vir qui confidit in  XeUuahi quafldiccret 
homines  efleproiius  inexcufabiles,  dumita fefe  addicunt  vellibijvelalmmortahbus,  cun» 
Deus  vitro  lei!  lis  otFerat.  Quid  igitur  obftat  hominibus,qudminusfaIuseorum  fit  in  tu- 
to?quia.fcilicet  abnciunt  gratiam  Dei,  qua:  tamen  ilhs  obuia  eft,  dum  maluntfcipfos  decipcre, 
vbiiibivelaliis  arrogant  quod  proprium  eft  Dei.  Videmusergohlc  damnantotiusmundnn- 
gratitudinem,tum  dicit  Prophcta  beam  ejj'equiin  Domino  corfidtmt.nzm  fi  Deus  procul  fe abf co 
dereceffct aliquis pi aJcextus  ignorantiav.deinde  ha?c  falte  efTet  aliqua  probabilis defentio.Quid 

aliudpolTumus?qua;rimusauxilium  quod  nobisoccurrit:fi  Deus  nos  ad  i'evocaret.vel  hike- 
ret  nobisad  eum  accedere ,  elTemusquidem  fatis  voluntaru.kd  vbi  lllc nos dcftituit ,  certe  hoc 

eft  vkimumdefperatiomsrefugium,apud  nos  reputare  quid  nobis expediat,velhincinde  accer 
.fere  nobis  auxilia  .  Ergo  Prophcta  hie  oftendit  friuolas  efle  eiufmodi  defenlioncs ,  quia  Deus 
fponte  nos  ad  ie  inuitat .  fruftra  enim  diceret  beam  efe  qui  confidunt  in  lebouah ,  nili  Deus  nobis 
proponcrethduciaematerum.Sed  notandum  eft  quod  claran,  perlefententiam  magisconfir- 
mit.Et  cuius  lebouah fiducit  eft .  Nihil  videturlucis  accedere  ad  iupcriorem  do£tnnam:deinde 
quideainuambiguitatiscontinet,vtexplicationeindigeat?  Beatus  vir  qui  confidit  in  lehouahl 
puenhoc  ftjtim  intelligent,  ergoaurluperuacuuseftfermo  Pi  ophcrar,aut  aliqua  eft  ratiocur 
rem  adtddilucidamrepetat  Et  certe  mcredulitasquamquifque  ncfti  {km  in  feexperitur,  opti- 
ma erit  magiftra.qLiia  enam  q ui  vident ur  fibi  elTe  pro!  e  f undati  in  Deo,  tamen  vti  aliqua  ten- 
tatio  ipi'os  aggred)tur,labaf  <.ut.  Cum  ergo  hoc  nobis  vulgarc  lit,circunfpicere  in  varias  partes, 
quoticsaliquid  periculi  impendct,hinc  facile  cognofcimus  nos  nonfper^  re  in  Deo.  Qt.od  er- 
go videtur  ewTetam  facile,reipfa  cognofcimus  effe  difricillimum:&  ideo  Proph.poftquan.  dixit 
beatos  effe  qui  in  Deo  confidunt, ,tecimdo  loco  poliiit,£f  quorum  Dtusfiducia  f/?:quafi  diceret,Nefcit 
mundusquidlltin  Deoiperare.nam  quiiquehocfecurjeteftahtur,in.6magnifice  pridicabit 
fe  in  Deo  fperare:interea  non  reperietur  vel  millelimus ,  qui  hoc  intelligat,  in  6  qui  vere  "ufta- 
ucrit  &ex  animo  quid  fit  in  Deo  lperare.  Nunc  ergo  tenemusquam  non  fuperuacua  fit,ac  fri- 
gidaha?crepiticio  Deindeadiungitlimilitudinem,qua>  priori  opponitiir:£r»>,inquir^cwfrfr£<)r 
plantata  fuper  aquxt,&  qux  mittitfuas  radices  (upra  riuum,vc\  uixta  riuum,^**  non  videbit  cum  veniet 
a/ius  Hie  Propheta  dikrimen  notat inter  veros  Deicu!tores,qui  in  ipfo  conhdunt;&  inter  eos, 
quiinflatifuntluis  perueriisimaginationibus.itavt  vclafeipfis,velabahisfalutem  quadrant. 
iiamdeincredulisdixitjEfleliniilesmiryciSjquaeadtempusvirentjfednunquan-iproferuntfru- 
ftum4emde,quassftusfacileconiunut.Q^6dautemadhdelesipe(Saf,dicitf/7f/W/«rfrio«^«1f 
flarit.itis prope aquMiZsr qu* radkem,mc\UK  miitunt .  Myricarhabentipeciemal]quam,ledinterea 
nul!useftluccus,:-..i!ki<  h.imoi  mlocisar'idi  :ib radix earumfacilearefcit. Quantum autem  ad 
Deicultoreslped.it,^n^r/7?(«r,u)quit,tw/()(e/ww;Wo,cuifuggeriturluccusacortinuofluxu  a- 
quavldcoadiiigit  Prop\\eU,Nontimebitjnqtih  arbor  ilia  aftum  cum  veniet.  Oblique  lignihcat  li- 
liosDei  nonelTcpruriusexp<rtcsierumadueriarum:fentiuntenimardoremfolis,qiiemadmo- 
dumarb'oresnonpoirunttrTugerehancnecefhtatenr.  fed exoccu'ti-  loco luepcnturhiimor,  & 
fuccus,qui  difFunditur  in  ramos.quemadmodum  adiungit  Propheta  co'firc  virides,  nempe  ab  il 
lo  hum  ore ,  quern  terra  fuppeditat,qua:  aquisabluitur .  Ergo  lignihcat  Propheta,  quanuis  filii 
Dei lentiantmagnosardores,quemadmodum&incredu!i. -quia  communis  eft  vtrifquecondi- 
tio,tamen  fore  iemper  laluos,quia etiam  fi  iol ardorefuo  fummitatcm  torreat,paratum  erit  re- 
rnediumiquoniam  radix  trahethumorem,&luccumab  aqua:  irrigatione . radix  enim  Temper 
abluitur.Nunc  ergo  videm  us  q  nam  bene  conucniat  omni  ex  parte  fimilitudo:ideo  dicit  non  fore 
fnlicitam.navn  l»T  lignihcat  timcre,&  efTe  lolicitum,  figniiicat  etiam  interdum  dolcre:  ideo  qui- 
da  verttnt.N  m  dolebit.ideft.peiushabebit.Sed  altera  fighiheatio  videturmihi  meliusfluere, 
c,  ,6  1  trilicetdrW  qntX plantata  eft prope riuos aquarum,non metuatfibiab ardore:8c  adiungit,Nffl«e 
definet a  proferendofruflu.Ezde  fere  limilitudo  legitur  Plalmo  i.tirfl  quod  Ulic  timoi  Dei ,  &  ftu- 
dium  Legisponiturprohducia-.Beatusvir,&cquimeditaturinLegeDei.hicautcmfpecialiter  '  "'"** 
difTeritIeremiasdehducia,quar  in  foloDeolocaridebef.fed tamen optimeconfentiunt inter  fe 
duo  Prophcta:  ,q  \b&  maledifta:  lint  Ipes  omncs ,  quibus  fefe  homines  inebriant  ,dumfalutem 
ve1infeipisqa2iuit,veIinmundo,&lua  co  ilia,tuasvirtutes,fuampotentiam,vel  auxilia,  qua? 
iiDi putant  parata  fore , pluris  faciuut,quam  Deum  ipfi:m,&  eius promilfiones .  nam quiierio 
meditatur  die  &  node  in  Lege  Dei,illehinc  etiam  co°nolcit,vbilocanda  fitfalutis  fiduciatam 
sterna;,  qua.n  temporalis.    Sequitur, 

9  Infidiofum  cor  pra:  omnibus, fupraomma,&c  peruerfum,ve^«»f  qui- 
dam:alij  durum}ilij  cegrotum:  pojfumits  vertere  \>itiofum}vel  morbidum:  quis  cognof 
cet  illud? 

la    Ego  Icliouah  exquirens:vf/exp/or^wi-jCor,  examinans  renes  a d  dan 


CAP.  XVII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

quoniam  cedunt  illis  opes  in  perniciem.  Quicquid  fit,quemadmodum  veteriprouerbio  diftu 
eftjMale'  parta  male  dilabi,hoc  &  viu,&  expericntia  fans  probatur.  Et  hoc  intelligit  Propheta, 
cum  eos comparat  pei  dicibus,  qui  opes accumulant»o»  *tt/W/«o,inquit.Exccptio  hxc  notanda 
eft.  Poteft  emm  heri,vt  quiipiam  diteicat  quifuent  iuftus  vinquemadmodnm  Dcus  locupleta- 
iiit  Abraham. Sed  ille  non  ditatusfuit  rapinis,nec  fraudibus,nec  crudelitate.  benedictio  Dei  il- 
ium ditauit.Sed  qui  perperam ,  &  per  nefas  tibi  opes  accumulant,  needle  tft ,  lllos  tandem  exi- 
naniri  aDeo,Dicitprimum>TvW*o dierumfitorum derelinquet illas,hoc  cft,etiam dum  habet pecu- 
niamclaulaminarcajdumhabcthorreaiuarefertaj&cellaSjtamenopesillajdiffluut.Videmus, 
vbi  maxima  eft  rerum  omnium  copia,vttamen  dominus  ipfefit  famehcus ;  non  poteft  adTatic- 
tatem  pane  vefci:&  tamen  poffet  alere  centu  homines. Sic  igitur  difrluunt,&  cuanefcunt  diuiua: 
interillor'ummanus.Pofteaadiungit^wyjwywow/W/mfjVel  erit  ludibrio,vcl  eritinfipidus.Muu 
dusquidemexiftimatiIIosfolosfapcre,quiprouidifunt,&  qujfunt  adrem  attenri,&  quivndi- 
que  rapiunt,&  tenaciter  ftipprimunt  quicquid  femel  in  eorii  man  us  peruenit .  fed  Dominus  hie 
ftultiux  8c  vanitatis  eos  omnes  condemnat .  Quanquam  exiftimo  etiam  pecuniarum  mancipia 
vocari  homines  nihili,&  contcmptibiles.    Sequitur, 

u     Solium  gloria  exceKum^yelselfitudo:  ( vnts , enim tam adieftiue capitur, 
fihi fubjlantiue) ab  initio  locus  fan&uani  noftri. 

Non  dubium  eft,  quin  Propheta  commemoret  fingularemgratiam  ,cjua  DeusIuda?osdi- 
gnatusfuerat,ciimfibi  ehgeretapud  ipios  domicilii! .  Fuit  ergo  hie  honor  incoparabilis,  quod 
Deus  voluit  habitare  in  medio  llhus  populi.  Ergo  exclamat  Proph  .  folium  glorix,  or  celfitudinem 
ejfe  locum fancin.trihquem  libi  Deus  interra  ilia  elegerat.Sed  tenendu  eft  Prophets  coiiliu.  Ah- 
quandocnim  Spiritusfan£tusc6memoratDeibeneficia,vt  erigat.hominu  animos  adfiducia, 
vel  excitct  ad  facrihcia  laudis.  Hie  eft  igitur  duplex  vius,  dum  Scriptura  nobisin  mediu  propo- 
nitDeibeneficia,nepcvelvtcert6perfualifimus,illumfempernobisforePatre:quiaquiincoe- 
Vftl,  i j 8.8  pjt  £-0jeC  etjam  perficere,  quemadmodu  dicitur  in  Pfalmo,  Opus  manuum  t uarum  non  defcres. 
Aliquando  Scriptura  noshortatur  adreddendam  gratiarumadionem,dum  oftendit  quam  li- 
beraliter  nobifcum  egerit  Deus. Sed  hlc eft  exprobratio ,  cum  Proph .  dkitfotittm glornfum Dei 
ejfein  I«^,quemadmodum  ll Dcus illic-palam,&:vilibili forma appareret.ruit  emmluda:a,vt 
italoqua^quati  ccelumterreftre,quia  Deus  fibiconfecraueratmonte  Sion,vbi  habitaret.  Niic 
ergo  tenemus  cur  Propheta  hie  extollat  dignitatem,ad  quam  extulcrat  Deus  Iudxos,  cum  iuf- 
ferat  tibi  Tepl urn  extrui  in  monte  Sion.  Quidam  fubaudiut  particulam  timilitudinis,  Sicut  fo- 
lium gloria:,hoceft)(icutca:luipfum in  fublimi,ita  eft  locus  San&uariinofhi-.iedpoffumustim 
pliciter  accipere  verba  vt  fonant. Interim  repudiandum  eft  illud  Rabbinioum  commentum, 
quod  Deus  ante  mundicreationem  Templumcondiderit,ficutiMeffiam,&  alia.  Nugx  illx  hit 
nimisinfipida:  .  Tamen  hie  locus  prsbuit  ludxisanfam  fabulandi,  quiadicitur,<t6  tmtio>y\vvr\9. 
Si  folium  Dei,hoceft,fanfl:uanumillud  fuit  abinitio,tequitur  ergo  fuiffecreatum  ante  c&lum 
&  terram .  Sedilludrefellitur  vnoverbo,non  agi  Mcde tempore, fed  de  ordine :  ordinem  vero 
ipfum  no'n  effe  in  rerum  fubftantia,tedin  prouidcntiaDei.  ^dbinitio  igitur  fuit  folium  Deiglorio- 
/w»i»  W^j.ncmpe  quia  Deus arternocofilioftatueriteligereAbraha:  genus:  deinde crigere  in 
gente ilia  folium  Dauidis,&indeexcitarefalutem  ton  mundo  .  Proinde ilia  prxdeftinatio  eft 
antiquitasfoliijde  qua  nunc  Propheta  loquitur.  Ergo  optime  conuenit  ha?clcntentia:qu6dlci- 
licet  Deus  ornauerit  Iudxos  fingularihonore,&  prxrogatiua:quoniam  inter  ipios  habitare  vo 
luerit,non  fecusatque  in  ca?lo :  ita  vtconditio  lllorum  effetfuperior ,  8c  exccllentior  omnihu- 
mana  gloria.    Nuncfequitur, 

13  S^es,ycl,exp£Siatio,  ifrael  lehouah ,  quicunque  abs  te  difced  iint, 
\el,qui  tc  derelin<fiiunt,~\w.hoc  \erbo  nuperftierat  vfus  de  pcrdicibus  locjiicns,  pude- 
fientrquideticiuntamejinterrafcnDentur.-quiadereliquerunt^wr/? 
vcrbum  Concern  aquarum  viuentium  Ieliouam. 

Exhocverfu  meliusliquetquorfum  Prophetanuper  commendaueritexcelkntiam  gertis 
fu£,nempe  vt  percomparationem  minuscxculabihs  effet  eorumimpietas .  nam  quo  liberahus 
nobifcum  Dcus egit,eo  atrocius  eftingratitudinis  crimen  .Cum ergo  iniublimecuecli  client 
.lude,i,itavt  eorum  nobilitas  fulgeretintoto  mundo, fuit  magis  dctcftabilis  eorum  contu- 
macia  aduerfus  Deum:  deinde  ingratitudo  ,  cum  reiefta  ilia,  vel  pro  nihilo  du£ta  gratia  tarn 
fingulari ,  defecennt  ad  idola  ,au  fpes  vanas, ad  perueriafua  conlilia  .  Perinde  igitur  eft  ,  ac- 
ii Propheta  diccret,  Quid  nobis prodeft,  Deuaj  habere  in  medio  noftri,  &Templum  effe 
quad  donaicilium  cius  terreftre,  vt  fauiiliariter  nobifcum  vcrfetur  >.  quid  hoc  nobis  pro- 

deftj 


IN    IE  REM  I  AM.  ,4(3 

deft?quianemoamplccT:itur  hane  gratiam:im6  fponte,<X:quaii  deliberate  malitia  ajbiicimutf 
tantam  benehcenriam,qux  vitro  nobis  oftertur.  Vidcmus  crgohxc  comiuifiim debcrc  1c- 
gi,  quod  folium  glorias  Dacffet  in  fudxa.intcrim  vcro  populus  die  maligne ,  &  federate  gra- 
tiam  libi  oblatainabiiccrer.Conucrtit  autem  fe  Propheta  ad  Deum.vt  ftomachummoucat 
Iudxis ,  quia  talis erat  eorum  perukacia ,  vt  fruftra  cos  doceret.  Dicit  autem  ,  Ithouah  expect.%- 
tio  ifiaehquiamqtie  te  dere\inqmnt,ptidffient:  q  uafi  diceret,Nihil  prodent  impix  mulnuidini,q  i,x 
nonampleclitur  hancdignitatem,qua  genus  noftrum  excellitprx  aliisgencibus .  Dcuscnim  in 
medio  noftri  habitat:fed  vix  ccntelimus  quifquceiadhxret  :imo  omnesperndc  iplum  dcrelin- 
quunt.Pudefientigitur  cum  Ida  gloria  quicunqueitarefpuuntbcneficium  ill  ud  Dei.  Iniumma 
Piophetaadmoncr, fruftra, &  temere gloriari Iudxos, quiagenus ipforum  Dcusadoptaucrit. 

nam  requircbaturaliquid  mutuum,vt  lcilketoccurrerent  ipfi  Deo,&  locum  darent  cius  bene- 

ficiis.Cumautemperuerferepudiarenteiusgratiam,quidpotuitiliisrefiduunicff(.?Ergodicir, 

lW^f«/ow««^«'e^«W»»^««^nanihocverboligindcatdudxosfuiirequa:[itosaDco.neque 

cnim  potuithoc dicieodem fenfu ,  vel  pari gradude  Gentibus .  nam  Gcntesnunquam  fueranc 

collected  Deo  in  vnumcorpusdedfolos  Iudxos  prxuenerat  fingulari  gratia.  Cum  er^ofeil- 

lis  manifeftafferA  teftatus  ellet  fc  illis  fore  in  patrem,ab  illis  fuit  derelic~tus. Quare  notatur  hlc 

dcfc£t.io,cuiusfoliIudxitunc  reifuerunt,  quoniam  Dcusillos  fibi  accerfiuerat:deindeaccef- 

fcrarad  ipfos,&  pcrcufferat  cum  illis  fcedus.  Cum  ergo  ita  prcpinquieffcnt  Deo,defec"tio  eo- 

r urn  magis  fuit  execranda.hoc  Propheta  intelligit.Iam  addit,£//<<»j  qui  dtfiiuntjn  terra  firiben- 

/«r.adverbumciret,Qoideficiuntame.nanJiinHneeftferuiIislitcra,(iciuimultifentiut.Qni- 

dam  ctiam  exiftimantelfe  verbum,&»in  principioeffenotam  futuritemporis:&  putant  le°nin 

fine  pro  VWD',  Quideficiunt .  AliivoluntelTenomen)&'i'iDilesi,proc^Dl .  Qupadfen- 

fjmperunct,tatisconftat,PropherarnhicIudxisexcuterc  vanamgloriam,qua  turgebant,  cum 

glonarentur  fe  eile  Deipopulum,fanc~r.um  Abrahx  genus ,  regale  facerdotium;  hxc  omnia  de- 

ridettanquamvana:quafidic«ret,FacelTantiftxiacl:antix,qiixplcnxfuntmendacio:voseitis  /^t*jcfc\  V/  .  $. 

apoftatxxrgonomenveftrumfcriptumeritinterra.Minimedubium  eft(Terram  hlccxloop-  /fa 

poni.  Scripturaetiam  intcrdumnomenimpii  dicit  in  terra  probrofum  fore:  fed  quoniamfxpe 

acquirunt  tibi  nomen  celebre,  &  honorificum  in  terra,  per  conccfiionem  Propheta  dicit,  Efto: 

Ccnfeat  vosmundus effefan&um  genus  Abrahx  ,8c benedidum  femen , &  populum  cleftum: 

denique  arroget  fibi  quifque  vcftr urn  quicquid  volet:  fed  nomen  veftrum  erit  in  terra ,  &  dele- 

bitur  in  cxlo,hoc  eft,nulla  erit  vobis  hxrcditas ,  nulla  portio  in  regno  Dei .  Dcniq lie  fi£;nificat, 

coram  Deo  &  Angelis  eius  nullo  loco  effeludxos ,  quiaindigni  funt ,  quos  Deuspro  filiis  fuis 

cenfeat ,  cum  ipfum  impie  abnegauerint .  Concedit  igitur  dlis  nomen  in  terra :  fed  perinde  eft 

acli  dicereteosimprobementin,dumfeia<9:antele<9:urn  populum, cum  ipllin  nihilum  redigant 

Dei  ele<ftionem,quantum  in  fe  eft  .  Poftea  adiungit  >  Quia  dereliquerunt fontem  aquarum  viuentium 

Jffco«rfw.ConiirniatiuaiententiaPropheta,neputetIiidxifeiiimisfeuerecaftigari,cumdeletur 

e  cxliseorum nomen:DereliquiftM,inc]u'itfiritemaquarum viuentium. Qmfaam  cft?Deus(quemad 

modum  di&um  fuit  capite  lecundo)Deus  fe  vobis  manifeftauit:nonne  in  ipfo  vobis  cenftar  pic 

na&  folidafoelicitas?quid  pofTetabhominemortali  ampliusexpeti  ,vbi  fruitur  Deofuo,irt 

quo  eft  bonorum  omnium  plenitudo? Deus  fe  vobis  obtulit,&  femper  vobis  expofita  eft  eii:s  li 

beralitas.quemadmodum  ii  fontem  proferrct,vnde  ad  fjtietatern  haurire  Iiceretvos  autem  de- 

reliqtiiftisfontem  /;*»c.Ergo  pereundum  eft  vobis  fiti:&  merito,  quoniam  tanta  vtftra  ingratitu- 

do  fiut,vt  contempferitis infignes  illas ,  imo  inxftimabiles  Dei  gratias .    lam  fequitur, 

14     SanameIehouah,&  fanabonferuame,  Scfaluusero,  cjuialaus 
mea  tu  es. 

Hlc  Propheta  quafi  pertcrritusabfeondit  fe  fub  alas  Dei,  quoniam  videbat  pafllrrt  graffa- 
r  i  defe&ione,&  omne  gen  us  fcclem  in  terra:  videbat  prxcipuos  q  uofq  uc  fux  gens  efl  e  fee! eftos 
Dei  conteptores,  &  tantum  inaniter  iatSare  genus  fuu :  interea  aute  effe  cmni  fludio  iuftitix  & 
reditudinis  vacuos.Cum  ergo  videret  terra  ita  infecta  effe,  ne  ad  ipfum  vfque  penet raret  labes, 
comendat  fe  Deo:quaii  diceret.Qmd  fiet  mihi  Dominef  ego  enim  hie  obrutus  Uim  fcclenbus, 
quocunque  me  vena  nihil  repcrio,quod  non  me  abripiat  8c  abftrahat  a  pietate,  &  llnrero  culf  u 
nominis  tui.Qmd  ergo  fi  me  deferas?nepe  ftatim  abripiar,&  a£tum  erit  de  me,  quonia  nulla  eft 
in  tota  terra  faUis,neque  vlla  ianitas.-quemadmodu  figralTetur  peftis,  ita  vt  nerrio  audeat  prodi- 
fe  in  medium,ne  fentiat  aliquid  contagionis.Ita  ttiam  Propheta  hoc  loco,dum  videf  totam  ter- 
rain inquinatam  effe  fceleribiiSjVtnullusangulus  fit  integer,  conrugit  ad  Dei  auxilium,  &  di- 
cir,Domine  non  poiTum  effe  ialuus,nifi  me  femes,  nonpoffum  effe  integer,  nifiabs  re  fir  mea 
inieeritas.  Nunc  tenemus  con tilium  Prophetx.&quomodohic  verfuscumaliisccShxreat  Pri- 
rr,L>  dicit, Sa  id  me  cr  fanabor,(\ui.Ci dicer et  fc  iam effe  morbidum,  q nia  contraxerit  lal  e a  pemer- 
fa  confuetuduie .  Sanitate  ergo  quxrit  in  folo  Dei  auxdio,&  quide  iingulari .  Qno  fenfu  poftea 

A    ii. 


CAP.     XVII.  IO.   C  A  L.   PR  AELECT  ION  ES 

&d.diutuiicde»!um  Cefire  fihti<tn,fi.(  Deofernetiir.CxuvumAocemur  his  verbis,  dum  vbiquc  fe  in- 
eetant  l~candala,tunc  rnaiorc  ftudio,&  ardorc inuocandum  cllc  Deum.  Nam  quilque nofti iiui 
latis  fi> -a  conlcnis  eft  propi  ix  n.hnmutis:  etiam  fi  pugnandum  non  effet ,  tamen  leukas  ncftia 
non  paritur  nos  i u.gvosftare.quid  kitur,  ciim  S„can  oppugnat  grauilkmis  machinisrkkm  no 
ftram?Ergo  lumomnu  vidimus m  miindo  nunc  corrupra3atqueka  pcfle  ncs  mille  modis  ab- 
ftnihi  a  vero  Dei  cukiudifcamus  txemplo  Proph.nosablcondcrcfi.it-  Deialas,&  pctcre,vt  iple 
nos  fanet:  q  ;iia  erinuis  non  vna  tamuni  in  lpecic  vitiofi ,  led  mukx  corrupted  ftatim  nos  con- 
fument,riih  Deus  ipfe  opem  fcrat  Ergo  quo  deterior  eft  mundus ,  &  quo  maior  eft  lcelerum  li- 
centia, co  maeas nos  hare neceffitas  ad  precandum fohcitet ,  vt  Deus  miral  ihter  nos conlcruet, 
quali  iniplls  inferis.  Ccllkitur  etiam  ex codem  loco  doftrina  gcneralis,Non  elTe in  hominisar 
bitrioftare.velt'etucriincolurnciii-.vtfaluusfitjfedeffeii'ngulareDeibcneficium.Namfi  qua 
efixt  hominis  facultas  ad  fe  fer  uandum,  vt  lcilicet  integer  &  impollutus  maneat  inter  corrupt e- 
las-.certe  Icremias  pi  xdkus  fuiffet  dono  illo.  atquifatetur  nufqmm  efleipem  fanitatis ,  &  lalu- 
tis,nifi  in  peculian  Dei  gratia. Nam  faniras  hxc  quidaliudeft,quam  integritas  vkx?  quafi  dice- 
ret,  Dominc,non  eft  meumtueii in  me ititegritatem, quamrequins. lam  ergo  hlc  &icit,Sanamet 
cr  tuncptn.ibor.de'inic,  ck;n  de  faluteloqukur,nondubium  eft  ,quin  teftan  velit,  nonfufricere 
ft  D  >minus  lcmej,vel  bfcui  tempore  nobis  auxilietur,  nili  pcrgat  vfque  in  finem.  Ergo  tarn  ini- 
tium,quann.'tnis:curfuslalut!snoftrxprogreflum  hicDeotribuk.  Vnde  fequitur,innihilum 
redi?i  quicquid  S.iphiftx  *artiuritde  bberoarbkrio. Fatentur  quidem  noneffein  hominum 
poteftateieipfosferuare  :fed  pdftea  diruuntac  euertuntquod  videntur  fateri .  Dicunt  enim 
concurrere  lriiritus  grafftrh  cum  libero  arhkrio,&  hominem  feipfum  feruare :  Deum  vero 
cooperari.  Sed  illud  nugatorkimcft  :quia  Propheta  non  tantum  hlc  implorat  fuppetias,  vt 
Deusfuccurrateiusiniirmitati, fed fatctur  hoc vnius  Dei effe,vt  lanet ur  &laluu$ hat  .Ethoc 
adhuc  melius  confirmat  cum  dick,  TuesUusmea.  Nam  ltapredicatfemhilprorfusafferre,  led 
"  "  '"  '  adlcrib'ere Deo f  >!'idalaudem lux falutis.  quomodo enim Deus  lausnoftraeiTcdkkur,niii  vbi 
gloriamurkiiplbfolo?  quemadmodumdi&um  fuknonocapite.  nam  fiveltantillum  fili  ar- 
rogant homincs,nonpoillmr  vocare  Deum  laudem  fuam.  Ergo  Propheta  hlc  agnofcit,nihiI  fi- 
bi  luppetere  ad  tuendam  fankarem,  fed  hoc  totum  effe  in  Deo  pofitum.Deinde  conhrmat  fpem 
fuam,  vt  non  dubitet  exauditum  fe  iri  a  Deo,  quiaquxrat  in  ipfo  quicquid  ad  fahittm  erat  ne- 
ceffarium.  Er^o  fit  nobis  hxc  generalis  regula,  ft  volumus  impetrare  &  inkium ,  &  finem  falu- 
tis ab  eo ,  tribuendam  eieffe  laudem  fuam ,  nempe  vtin  iplo  folo  gloriemur .  Si  ergo  agnofci- 
musnos  deftitui  omnibus  vktutispartibus,&conick  talis  penurix,confugimus  ad  Deum, 
haud  dubicobtincbi'tius quicquid  opus  erk.  Sed  fiinflatifumusaliqua  opinione  proprix  vir- 
tutis,autiuftkix,claufii  eft  nobis  ianua  .Nunc  ergovidemus  quid  valeat  hxc  conhrmatio, 
nempe  vt  certo  ftatuant  fidcles,  fein  Deo  reperturos  quicquid  iplis  deeft :  quoniam  fcilicet  non 
obfeurant  Dei  j,loriam,infe  tranfferendoquodeiusproprium  eft:  fed  fatentur  in  ipfo  refidere 
quodin fcipfis  non inueniunt.    Rdiquadiffcramincraftinum. 


'recati  o. 


Da  ommpotens  Deus }\t difcamus  fme  per  inopiam, fine  per abundantiamitanos ti- 
bifubijcere,y>th<ec\>mca  nobis  fit fcdicius  ,<^f  perfeSla,pendere  ate vwo,  Zfacquief- 
cere  in  eafalute ,  cuius  guflum  nobis  iam  dcdijli ,  donee  perueniamus  in  cctemam  dlam 
quietem^bieius  plemtudine fraemwr ,  nempe  quum  erimus  cius  gloria participcs }  qu<e 
nobis parta  eft  \mgcniti  Fihj  tiafanguine,  Amen. 

15     Ecceipfi  dicunt  mihi,Vbi  eft  fermo  Iehoua:?veniat  nunc. 

HI  C  conquerkurleremias  deobftinato  populi  contemptu .  Nam  expertus  fuerat  noii  fo- 
lum  immorigerosjfed  etiam  protcruos  aduerlus  Deum ,  vt  non  dubitarent  hdem  abroga- 
re  omnibus  vaticinus,promifiionesvilipendcre,minas  etiam  fecurc reiicere .  Sxpiusmimta- 
tusillis fuerat  Propheta:iam  cumDeus  prorogaretillis  tempus,  abutebantureius  toleran- 
tia,  quemadmodum  folent  rcprobi.  Interea  non  fatis  erat  ,  lemper  addere  fcelera  fceleri- 
bus,  nili  etiam  palam  ,  &  petulanter  illudcrent  Deo :  Vbi  eft  bicfrmo?  iam  muki  anni  funt 
elapfi, exquo  tu non defims  vociferaridebello, defame, depefte. atqui interea manemusquie- 
ti,&Deusnobisparck.  ybiefi  igitur  tile fermoIeboMt ,  quem  tu  obtendis  ?  Nunc  ergo  videmus 

quanta 


IN     I  ER  EMI  AM.  ,4I 

quanta  fucrit  populi  illius peruicacia ,  quod  fcilicct  non  tantum  inutilis  eflct  illis  do&rina  Icrc- 
mix.lld  habcretur  ludibno.Et  tamen  multo  ante  audicrant  ex  ore  Ifaix,  Vxh  cum  Don.inus 
vocat  vos  ad  crncrem  & cilicuim,dicitisautem)Epulemur,&  bibamus,cras  morKmur.Viuo  c- 
go,dicit  Dominus,nonremittcturvobishxciniquitas  .  luraueratillic  Deus  per  glommluam,  ty***-'** 
hoc  cfleirrexpiabilc  pcccatum,qu6d  itapergcretobftuiate  inluis  vitiis,  nee  quicquam  terroris  ' 5mI  + 
concipercntcx  minis  Propheticis:tamcn  videmuslemper in  detenus fuiflc  prolapi'os.  Mortuus 
crat  liaias  cum  ita  per  contemptum ,  &  ludibrium  locuti  (anx,ybieftfirmo  I  ebon  a  i  venue  nunc, 
quail  data  opera  prouocaret  Deum,quemadmodii  li  quis  hoftcm  1'uum  dcipiciat;H6,tu  es  adr- 
modiimfovmidabilis^uibicrcditur.lcdexpcriamurvirestiuSjOftendequidnavaleant.Siccon- 
tcmptimilliiuas  fannasproiiciebant,cum  Deus  perferuosfuosillisoftenderet,  propinquum 
exitium,quodmentierant.VidemusinfummahlcProphetamoftenderC)Vcntimieife  vfqucad 
extremumdelpcrationis.    Sequitur> 

\6  Egoautem  non  feftinaui,vtefTern  Paftor  poflte^&diemdolo- 
ris  non  concupiui,tu  nofti,  quod  egreflum  efte  Jabns  meis  coram  facie 
tua  fuit. 

Propheta hlc  Deum  implorat  vindicc,vbi  videt  tarn  prefra&os efle fuos populares.v t  nulla 
ratione  poiiint  adlana  mentem  adducilnterea  minime  dubiii  cft,quin  duplicarc  voluent  terro 
rem,ciim  ita  teftatuseft  fe  nihil  proprium  afferrejledfidclitcrexequi  Dcimadata.fe  non  temtr£ 
fungi  docedi  ofncio,(ed  parerc  Dei  vocationi:acfi  diceret,quemadmodu  alio  loco  videbimus, 
illosnonfacereiniuriamhorninimortali,fcdipli  Deo  .  Ablegat  igiturad  Deum:  quali  dicerct, 
Contendite  cum  Deo:quidenimmihivobifcumnegotiieft,velvobismecum?Ncque  enim  agq 
propriamcaufammeque  prorupipropriomotu  :  fed  quia  Deus  iniunxit  mini  hlc  pro  uinciam, 
neceiTe  eft  mihiparere.Ciimigitur  tantum  iimorganumDe^quid  tandem  vobiscontinget,vbi 
f ueruis  mult  um  rixati?Certe  Deus  oftedet  fe  vobis  efle  aduerfarium:potcritisne  ilium  vincerci 
Nunc  tenemus  Prophetx  confilium.Diximus  autemalibi,Prophetam  ad  Deum  cofugcre,vbi 
nulla  eft  in  mundoa:quitas,im6vbiomnesfurdifunr,&  ita  excxcati,vt  non  fit  aliquafpes  impe- 
tradx  luftitix.Ergovbi  homines  ita  peruerfo  funtiudicio,  necefle  eft  cum  Deo  agere.Sic  ergo 
nfic  Propheta.vtprius  vidimus  ipfum  feciiTe^eli&ishominibuSjdirigit  verbafuaad  Deum.  EC 
hxc  apoftrophe  plushabetvchementix,quamfiillisobuVeretfuam  contiimacia:£|orf«rfm,ini 
quiunonfeftiruui.  Hlc  variant  Interpretes.nam  JrtM  lignificat  interdum  properare,&  interdu  tar- 
dare:funtdux  cotrarix  figniiicationes.accipituretiam  pro  Anxiuefle,&  Abominafi:  idcoqui- 
dem  vertunt,Ego  non  lum  abominatus,ne  eflem  Paftor.nam  JO  capitur  apud  Hebrxos  fxpe  ne- 
gatiue,Nonfuianxius.alii,Non  moratus  fum,nceffem  Paftor  .Sedexcontextlicolligipotcft, 
melius  quadrarediuerlum  icnfum,nempequod  Propheta  non  fefrinauerit .Scqukui  cnim,Etnon 
concupiui.r efpondent  interfe  hate  duo  vcrba:<r.yK  vh.  deinde  'n"nnn  vh.  Konfejiinauj  ergo,©-  non 
co»c«/)//«;vtrumquereferturadtemcritatem.Nammultifeleingcrunt,  quemadmodumvidebi 
muscap.23.quos  Djusnon  vocat:  eurfunt  lponte,  &  llli  etiam  feruntur  ftultis  cogitationibus. 
Propheta  primo  dicit  fe  nonfiftin,ij)e:i.d  verbum  eiTet,Ab  efle  paftorempeft  Deum. Nam  in  mui 
ti> regnat  amHtio,quxipfos imptllit,  vc  fibi  plus fumant , quam  liccat .  ncque  enim  reipiciunr. 
quid  placeat  Dco.Ergo  Propheta  primo  loco  dicit  fe  non  feHm.ijfe :  deinde  adiungit/e  non  concur 
fiuijfe,non  aliofenfu,nili  vtillud  ipium  confirmet.  Sedin  primis  tcncamus,hoc  modo  probare 
i  npietatem  populi,quia  Deum  ipfum  oppugntt,qui  author  erat  vocationis  ipfius.quaref'li  fe- 
ftinaiTet,hoc  eft,  fi  prxpoftero  zelo  lefe  ingefliflet ,  poterant  mcrito  ludxi  cum  ipfo  lirigare ,  & 
impune id feciffent.  Cxterum,quia  expedauerat  Dei  vocationem ,  non  fuit  lllisquicquam  ne- 
gotii  cum  ipfo:fed  cum  Dei ieruo  aduirfarentur,detecl;a  fuit  eorum  impictas .  Hlc  autcm  prx- 
icribitlcrcniias  lege  omnibus  Prophctis,u.  Do&oribus.ne  fci'.icctappeiat  niunusillud-quem- 
admoiiui"imdiximus,prxualetinmultisambitio.Ulcigitur  denmceterimercturlegi?imusDcj 
miniftcr,&;  Propheta,&Ecclei:e-Doc"t,or,quinon  ferturcarnisiuximpullu,neque!nc6udeia- 
to  zelo,  led  cui  Deus  manum  porrexit,&  qui  vocatus  duntaxat  parct.  Ergo  initiu  fieri  debet  ab 
obediential  volumusnosprobarelegitimcs  Doftorcs.hoceft  vnum.  Sccundolocooftendit; 
eos  qui  vocati  funt  ad  munus  docendi,non  ornari  poteftate  reeia,  vt  proferant  quit-quid  vilum 
eft/cd  efle  Paftores  poft  Deum.  Deus  quide  vult  Prophctas  fuos  pr^ire,vt  via  monfti et  reliq  uo 
populo:&  idco  iptos  ornat  no  vufrari  dignitate.  Vult  enim  efle  capita,vcl  duces ,  vc  1  antefigna- 
nos-.fed  tame  vult  temper  ipfegraduknuenere.  Ergo  nemo  vnqua  EcclelixDeilicprxfuit,vt 
effetfummus Paftor:  quia  D;us nihil  tibidetrahit, cum transferr partes docendi  inluos  mini- 
ftros,quin  potius  manet  iple  integer:  deniquc  non  refignat  ius  fuu,quemadmodum  loquuntUr? 

A.    iii. 


CAP.  XVII.  IO.    CAL.    P  R  AELECTI  ONES 

fed  fubftituit  in  vicemfuam  quidoceant,&  fie  quidem  vtretineat  quod  fibi  proprium  eft. Ergo 
notandacftdiligenterhxclocutio,vbidicit,E^one»/f/?^«*'i>/p//ra>  Pjftorpift  /e,nepevt  Deum 
fequeretur.Ergoquiiquisfibi  vfurpatrantu  hcentix,vtnon  iequutur  Deiim,ted  vtferaturiuo 
impetu,ille  repudiandus  eft,neque  merctur  numerari  inter  legitimes  Paftores.  Sed  videtur  pu- 
gnare  hie  locus  cum  Paulilentena,vbi  dicit,Quj epifcopatum  deiiderat  prxclaru  opus  exptte- 
t.Timo.  j.i.  re.Non  damnat  illic  Paulus  dehdenii  fimpliciur,  tantum  admonet  quam  difficile  fit ,  &  ai duu, 
Epifcopatu fungi. Relpon!iofaciliseft,Pauluillicnonloqui  de  ftultoferuore,quomultiagun 
tur,dum  non expend unt  vires  i"uas,vel  pot ius fuam  infirmitatern:fed  dicit>Si  quis ic  offerat  Deo 
ad  munus  docedi,cogitet,&  diu  mediteturfecum,remelTenon  vulgarcm.Ergo  potius  leipium 
contineat,dum  reputauerit  quam  difficile  fit  implere  omnes  partes  bom  Epilcopi.  Ieremias  au^ 
S»[ra.u6.  tem  hlc  teftatur  quod  vidimusprimo  capite.nam  exhorruit  etiam  propheticum  munus,&  con- 
feffus  eft  fe  non  poffe  loqui.  Cum  ergo  obtenderet  i'uam  balbutiem ,  longe  abfuit  a  pi  xpoftcra 
cupiditate. Nihil  i«j;itur  repugnantix  eft  in  his  vcrbis,quod  non  appetiuerit  Ieremias munusPa- 
ftoris,"& quod  prx-larum opus expetatquilquisdefideratEpifcopatum. lam adiungitcofirma- 
tionenv.Dww  r/«/9w,inquit,»<?»  expetiui.  Qmdam  putant  verbum  effeabfolutunr.  egotranfitiue 
verti  cum alns.S?d  alndicunt,Et  dies  afflidionis,vel  dolorisnon  fuit  mihi optatus.Sed in  fum- 
ma  rei  nullum  eft  diicrimen.Confirmat  quod  dixit,  quoniam  fatis  perfpect  urn  habebat  le  trahi 
adduracertamina,cum  D.-usProphetamipfumeligeret:Quprfuni,inquit,  appeterem  munus 
propheticumJeffetvxfanahxcambitio.  nam  ftatimab  initio  comperta  fuit  mihi  conditiohu- 
ius  ofacii,nempe,quod  mihi  certandum  effet  cum  toto  populo,&  cum  lingulis.Noucra  quanta 
effet  omnium  peruicacia:dcinde,quanta  effet  crudelitas.  Cur  ergooptaffem  vitro  periclitari,& 
me  coniicere  in  tantas  molcfhas,&  in  tantos  dolores?  Ergo  a  fine  iplo  oftendit  Ieremias,  fc  nOn 
fuiffe impulfum  prxcipiti  aliquo deliderio.Si quis  excipiat,multos tamen  abripi  ftulta  cupidi- 
tate vt  fubeant  qux  praeuiden  poffunt  difcrimina,&  moleftias.  Refpondeo,  Prophetam  hlc  pro 
tonfefi  a  fumere  quod  res erat,non modo  fibi  fuilTe ab  initio  cognitum  quicquid  poftea exper- 
tus  eft:quia  probe  meditatuseratquali$effetpopulusille;fed etiam  coa&um  D;i  mandato fuif- 
fe vt  fibi  renuntiaret:multifeftinant,quia  non  relpiciuntdifficultatem  muneris.  Hodievixcen- 
tefimusquifquefecumreputat  quam  difficile  fit  aclaboriofum,  fidelitcrdefungiPaftorisoffi- 
cio.Ergo  multitaiiquam  ad  rem  leuem,  &  nulliusponderis  feruntur .  poftea  expenentiafei  6  i- 
pfos  docet,quam  ftulte  appetiuerint  rem  incognita.  Alii  putant  fe  prxditos  effe  magna  dexteri- 
tate  &  induftria.-denique  quiduis  fibi  promittut  de  fuo  ingenio,deeruditione,de  iudicio:poftea 
experiuntur  nimistarde,quam  curta  fit  fibi  fupcllex.vt  loquiitur .  Deftituit  enim  ipfos  facultas 
in  iplls  carceribus,  non  tantum  in  medio  curfu .  Alii,  etiam  fi  videant  fibi  fore  multas  &  graues 
pugnas,tamen quia na  ifunt ad contentionem,ideo nihil formidantded opponur.t  ferreum  pe- 
ctus Alii  appetendo  munus  propheticu,funt  mercenarii .  Scimus  quide  mileros  effe  omnes  Dei 
feruos,quoadmundum,&  commune  fenfunr.nempequianeceffe eft  illis,bellumfufcipere  con- 
tra omnium affe&us,  &  ita  d ifplicerehominibus ,  vt  placeant  Deo  .  Mercenarii  autem , quibus 
nulla  eft  religio  ad  ulterare  Dei  verbu.expetunt  munus  lllud.quare?  quia  vidcntfeplacide  poffe 
traagere  cum  hominibus:quiafedul6  fibi cauebuntab omnibus offenfis .  atqui in Propheta ni- 
hil fuit  tale.Ergo.quemadmodum  iam  dixi,  f umit  illud  principiu,Q_tjpd  fincere  verfatus  fuent 
in  officio  docendi,nec  aliaratione  fueritimpulfus,quam  vt  incumberetinftlutem  populi.  lam 
dicit  fe  nonfeftinxjfe  quare?ee,o  fuiffem,inquit,plufquam  infanus.fi  abreptus  fuiffem  inconfide- 
ratoferuore.Sciebam  enim  me  trahi  ad  bellum,&  mihi  certandu  effe  non  tantum  cum  vno  ho- 
mine  duntaxat,fed  etiam  cum  toto  popu1o,&  cum  (ingulis.  Ergo  vocat  diem  doloris  militiam  ll- 
lam,qux  rmnet  omnes  veros  Paftoresiq uia  fi  placeant  hominibus,  non  erunt  feru i  Dei.  Sed  hu- 
ius  rei refle  fecit  Dcum,T« «a/?i,inquif.quia  ventofi  homines  fatis audacter  profitetur  fibinihil 
aliudeffe  propo  lUim.quam  feruireDeo,fenontemereingreffoseffecurfum.Sedhic  Prophe- 
ta ftatuit  fe  coram  Dei  oculis,&  non  ftudet  fe  probare  hominum  iudicio'.quia  contentus  eft  iu- 
dicio  vnius  D A  .  Dcinde  adiungit,  Coram  fade  tuafuit  quicquid egrrjfum  eft  e  Uhiis meis:  his  verbis 
intelli^itfe  nonfutiliter  loquutumfuiffe  quicquid veniret  in  buccam,fed  fumpfiffe  ab  ipfo 
Deo:fuiffein  conipe&u  Dei  quicquid  egreffum  eft  ex  ore  eius.  H  inc  colligimus.non  fatis  effe,fi 
quisfemel  vocatusfuerit,nifi  etiam  fideliter  per  manus  tradat  quod  a  Deo  ipfo  fumpfit.  Nunc 
fequitur, 

17  Ne  fi?  mihi  in  terrorenrprote&io  mea  tu  in  die  mali. 

18  Pudefiantqui  perfeqiiunturme,&nonpudefiarnego:terrean- 
tur illi,&  non  terrear  ego. Inducas fuper  eos  dicrn mali:&  duplici  con- 
tritionecontere  eos. 

Lm 


IN    IEREMIAM  n,t 

lam  Propheta.vbi  Dcum  citauit  tcftcm  fur  intcgritatis,precatur  vt  fentiat  ctiam  ipfum  pa- 
tronum,&dcrenlorem.Ergohlc rurl'usimploratDeiauxilium.  dicit,?^f//i  mthiin  terroretn,m- 
quit,hoc cft,ne  permittas  vt  caufam tuani  agcns maneam attonitus.nam hoc  verbo intclligit  pa 
uorcmquircniusomncsobftupefacit.hocaiitemeffetabi'urdum^efHtuicoftanuaProphctas, 
quiaproprni  Dei  eft,iplos  regcre  fuo  Spiritu  8c  gratia  fulcrre  ,  exquo  iniunxit  lllis  talc  munus. 
Cum  ergo  nemo  per  le  idoncus  fit  ad  peragedas  partes  boni  Do&oris,nccefle  eft  Dcum  omni- 
bus.quos  vocat ,  8c  mittitad  opus,  f  uccurrere,&  opitulari.  Hoc  nunc  agit  Propheta  ciim  dicit, 
Nefomibiinteirorem,hoc  eft, ne  fis mihi caufa  pauoris,  vt  icilicet  dcftituar  conit^ntia ,  8c ita  f  m 
expolitus  omnium  ludibriis.quare?f«  enimesprotedie  me*,vc\  fpes  meatnam  vtrunque  fienihcat 
hoc  nomen ,T«  igitur  es protetlio  wf^(&  mihi  magis  placet  hie  fenfus)»»  diemali,hoc  eft,  ego  tc  e- 
legi,a.quoprougerer,tanquamelTtsmihiclypeus.Cumigiturmihiitapollicitusfucrim  tuum 
auxilium  nunquammihidefore,videnedeftituar,cum  nnhiprote,&lubtuo  vexillopugnan- 
dum  eft.Ldeo  lubiungit,P«</^»r  qui  me  per/eqnumur,Cir  nonpudtfiam  ego:  terreantur illi^ej-  non  ter- 
«dyfgo.Erat,vtvidimus,Prcphcta;  durum  certaniennontaiuum  cum  vnohomine,  vel  paucis, 
fed  cum  toto  populo  .-dcinde  crcdibile  eft  fuiffe  multas  feftas.  nam  fi clamaret  contra  auaros, 
ftatimfiebatconcurfuseorumomni".m,quiexrapinii  viuebanr.fi  autemdelibidinemultorum 
loquebatur,iam  lllaeratfecundaconipiratio :  ficonciorjatuscffetcontraebrictatem  ,&iritem- 
perantiam,  erat  etiam  noua  turba,  qua;  contra  ipfum  inlurgei  et.  Videmus  ergo  vt  omnes  irr.pii 
multis  parubus ,  8c  ob  varias  cauias  Vr>d  ique aggreffi  fuerin t  Pi «.  phctanr.  ideo  coactus  eft  prc- 
ean,quemadmodum  nunc  facit,P«rf<;/w/r  illi qui  meperftquuntnr,nen)^c  quia iam  tefbt  us  eft  rffe 
manifeftos  Deihoftcs:quoniamnonagebatipfepriuatumnegotium,ftdfideliter  parebat  Dei 
mandato.CumergofciretprofefloscfleDei  heftes, nondubirsuit  etiam  pcteiea  Dcoipfo,  vt 
feillis  opponeret.lnterea  notandum  tft  quod  aliislocis  diximus,Prcphetam  non  tantum  fuiffe 
impulfumfancto  &  pio  zeloded  gubernatum  Spiritusprudentia.Hociterum  rcpeto.-quoniam 
multi  funt  pra:poften  imitatores,quifemperobiiciuntvehemcntiam  ,  quavfi  funt  Prophets, 
dum  feruntur violento  potius  quam  vehementi  impetu.  Atqui  prin  6  videndum  eft,  an  Spiritus 
fanftusnosgubernet,necffluant  nobis  imprecationcsaduerfusipfoseleftosideindefemperca- 
uendum  eft  a  priuatis  affe&ibus  carnis,&  timenda  Temper  eftintemperiesiquoniam  rarum  hoc 
donum  eft,itaflagrarezelo,vt  fimul  coniunfta  fit  moderatio,qi!«requiritur.Q^oniam  igitur 
femperaliquideftturbulentuminzelonoftro,ideotenendueft,Prophctasnonfeciffe  verbum 
vllum,nifiquatenus Spiritus eorumlinguas  gubernauit:  dcinde,non  habuiffc  priuatum  fui  rci- 
pe&um.&terti6,fuilleitacompolitosinardoreillo,  vtnon  excederent  per  intemperantiam. 
Nee  dubium  eft ,  quin  Propheta  cei  to  cognouerit,  omnes  lllos  repi  obos  eiTe,quibus  impreca- 
turtalemDeivindittam.Q^ia  autemnoftrumnon  eft dilcernere inter ele&os,&  rcprobos,dif- 
camusfufpendere  zelumnoftru,vel  cohibere,nefcilicetnimisefferuefcat.poffcrniisenim  iubin 
de  labi,fi  generalitcr  fequamur  quod  hlc  dicit  Propheta.I  nducat  fupe  r  eos  diem  mali,c  duplici  coii 
tritione  contere  eos.  Si  inJiffei  enter  ita  loquamtir  de  omnibus,  farpe  impinget  Zelusnofter  m  ipfos 
Dei  rilios.  ergo  tenendum  eft,anrequam  Propheta  hanc  imprecationem  conciperet,fuifie  edo- 
ftum  a  Spiritu  Dei,  fibi  negotium  effe  cum  reprobis  &  perditis  hominibus .  Sequitur  iam  no^» 
uaconcio, 

19  Sic  dixit  mihi  Iehouah,  Vade,  &  fla  in  porta  filiorum  populi,  per 
quamingrediuntur  Regeslehudah,  ^perquaegrediuntur^iver^w, 
e qua  cgrediittur  in  ipfa:fcd  iicftfupeructcuum,  &  in  omnibus  portis  Ierufalem: 

2,0  Etdicillis,AuditefermonemIehouas,Reges  lehudah^&totus 
tehudah,&:  omnes  incolcE  Ierufalem,  qui  ingredimini  per  has  portas: 

zi  Sic  dicit  Iehouah,  Cuftoditevos,ve/c<*«etevociz>,in  animabus  ve- 
flris,ne  inferatis  onus  die  fabbathiyzeto//<tfjf,&  inferatisper  portas  Jeru 
falem, 

Non  dubium  eft,quin  feparanda  fucrit  ha?c  concid  a  fuperior i ;  &  quifquis  partitus  eft  ca- 
pita caruit  iudicio  in  multis.quemadmodum  hocloco  .  Summa  autem  eft,tantumfuiffc,  &  tarn 
craffum  Legis  contemptum,vt  ncgligerent  etiam  obieruatione  fabbathi.&  tamen  fcimus  hypo 
critashac in  partefatisetleiedulos.lmoexprobrat  fui temporis hominibus  If.»as,iplbs  pofuilTe  i^;tfI.i» 
totam  fuam  ian&imoniam  in  externa  ilia  dierum  obferuatione .  Sed  q  ueadmodtim  iam  dixi,e6 
audacixproruperantludxitemporeleremia:,vtpalamviolarent  diemiabbathi,quea.dmodum 
vulgodicimus  homines  clle  delperatos  qui  ne  probitatem  quidemvllam  fimulant.  Tanta  igi- 
tur erat  tunc  populi  licentia,  vtnulluseiTetpudor,irri6  finedilcrimineoftcnderent  ie.abiccilTe 
prorfus  iugum  Dei ,  &  Legis  ipfius.  Hoc  cum  fieret  Ierololyms,  quid  putamus  fuiffe  faftum  in 

A.    ihi. 


CAP.   XVII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

pagis  obfcur  is,vbi  non  vigebat  tanta  religio'nam  ti  quid  crat  doc"t.rinX,fi  qua  erat.  fpecies  pieta- 
iis,fulgebat  Icrofolymx  prxfertim.  Nunc  ergo  videmuS)Prophttam  a  Deo  fuifle  milium,  qui 
obiiceret  crafTum  ilium  &  foedum  Legis  contemptum  populo: quafi  diccret,lte nunc,  &  Emu- 
late vos  rctincre  faltem  aliquam  pietatem:atqui  in  re  minima,hoc  eft,  in  obleruationc  labbathi 
vosetiam  dehcitis,  quia  infertis  enera,hoc  eft,negotiamini,quemadmodum  aliis  diebus.Cum  er- 
go nulla  lit  apud  vos  labbathi  fan&itasetiam  cxteina.quid  iamtergiucrfando  proficitisrquan- 
doquidem  conui&a tenctur  veftra impietas.N unc  ergo  tenem us  quid  agat  Propheta ,  &  quor- 
fum  lpe<6tct  tota  hxc  concio,quX  nobis  cxponenda  eft.  primo  diciiy?  efje  mijfinn-, quo  mandatum 
hocperferat.  Antehac  quidem  fueratele&usPropheta,fcdhic  loquitur  defpeciali  quod  lubii- 
cirur  mandato.dicit  auizm  fe  fuiffe  mijfum  ad  par  turn  primariam  vrbisper  quam  Keges  egrediebantur> 
aringrediebawur,totus  etiam populuaSc  deinde,fefiiijje  miffum  ad  omnes /wtas.His  verbis  ligniticat, 
Dcum  noluiireleuitcr  tatum attingiillam labbathi  profanatione.lcd  vbique  vulgari,quofci- 
licct plus  verecundix  incuceret  tarn Regi,qudmtoti populo*.  Solebant Prophets primum  in 
Teniploconc,ionari,dcindeaccedereadportam,vhierat  maiorhominumfrequentia.SedcUx-n 
bicaliqindextraordinariumdefignetleremias,voluithailddubieDeusexprobrare  Iudxistur 
pern ilium >&inexcufabilem  contemptum fabbathi. lam addk, t>icesillis,  Attditefermonem  le- 
hot<*,I\eges  lehndab,cr  audiat  omnr's  populus,c  audiant  omnes  dues  lerofolym*  quicunque  ingredwntut 
perbas  portas.luftuseft  Propheta  incipere  a  Regeipfo,quidebueratreprimeretatam  liccntianii 
Fuit  igitur  hxc  minime  tolerabilis  focordia,cum  Rex  ipfe  tacitus  ferret  ilium  religionis  conte- 
ptum,prxl"ertiminrctamfacili,&apert3:nequeenimpoteratobtendererefu]irecxlatum.  nam 
perinde  crat  acii  Iudxi  vellent triumphum  agere  aduerfus  Deum,qu6d  Lex  eius nullo  apud  il- 
los  eflfet  in  pretio.Ergo  profanatio  fabbathi  f uit  quoddam  teftimonium  impudentix,  vt  palara 
oftendcrent  le  iam  non  morari  aut  Deum ,  aut  Legem  eius.nam  videbimus  poftea  quantum  ef- 
fetmomentiinillofcclercifeddirTeroinfuumloc^quianuncnonpoiTcmabfoluere^inpro- 
greitu  commodior  crit  locus. lubet  autem  ipfis  dttendere,ve\ cauerciw animabasfois  .quidzm  ex- 
poiuint,  Quantum  vobis  pretiolx  func  animX  veftrx  .  Ego  autem  animas  hie  non  accipio  pro 
vitis,fedpt"oarreci:ibuscordium:qualidicerer,Cauetevobisdiligenter,vthocllt  rcpoUtumin 
cordc  intimo.nam  VSi  Ixpe  accipitur  pro  corde,quia  iedes  eft  omnium  affe&uum.Deuterono- 
mii  4.dicitur,Cauctevobis,03Wt'B3Vhicdicitur  Da'nVPSJaallic  dicitur,Proanimabus,vel  ad 
If  ii  animas  veftras;licuti  etiam  loiux  23. capue.  fed  eodem  ipedantiflx  dux  locutiones,nempevt 
intenti  lint  ad  cauendum,&  conferant  illuc  omnes  luas  curas,omnia  ftudia,  denique  animx  fux; 
^xnssXauetecT^odiligenter,mquk,tQrcauetetctofetiff4,0'profacHltateariim<i'peJ}rx  ne  tollatis  onus 
in  die  fabbatbi,& ne mfe  ratis  per  portaslerufilem.  Hoc  non  crat  difficile  obferuatmdeinde  tranf- 
grei lio  erat  nimis  fceda.nam  licuti  iam  dixi,in  re leuicula profttebatur  fe  alpernari  Dei  Legem: 
&  tamen  obferuatio  fabbathi  res  erat  magni  ponderis .  verum  eft ,  quantum  ad  rem  ipfam:  fed 
in  ipfo  extenio  ritu  nihil  erat negotii.Ergo  duplex appamit  populi  impictas,  quia  contempferit 
iin^ularem  Dei  gratiam,cuius  teftimonium  erat  dies  leptimus:deinde  quia  grauatuseft  otium 
coleredieillo,&  inretamfacilinondubitauitquauDeo  infultare,qucmadmodum  prius  di- 
ctum fuit. Ergo  hxe  etiam  circunftantia  notanda  eft  cum  dicit,  "Ne  tollatis  oniis^  ne  inferatis  per 
tortaslemfalem. hoc  etiam  emphaticeadditur.quia  non  licebat  etiam  in  agris,etiam  in  locisdeler 
tis  quiccjuam  agere  die  fabbathi.  Sed  fuit  illud  magis  probrofum,cum  inferrent  onus  per  por- 
taslerufalem,acli  in  theatro  Vellent  Deo  contumehaminferre.Ierololymaenim  fuit  illisinftar 
theatri:t]uemadmodum(i  quisnoncontentus  priuatimaliquiddedecorisinferreproximo,& 
fratriluo,proferatinmciliumfuampetulantiam,  &  velitinclaralucelpeftari.  Sic  non  tantimi 
fuerunt  contumelioli  in  Daimludxi,fcd  etiim  in  vrbeilla  tarn  cclcbri,in  ipfo  denique  fan&ua- 
rioaulifuntoftenderefuamimpietatem.     Reliquadiffcre^nils. 

Pre  cat  10. 

■  Dd  omnipotent  Deu? ,  quando  non  tantiuH  olim  mi/ifti  Vrophetas  tuosfed etiam  Ytf 
teftimimum  tu<t  voluntatis  quotidic  ad  nosperfcrri,  \tdifcamus  vos  tibiprxbcre  doci- 
les  acmoriptros,<&itapUcideferamus  iugumtuum ,  vtfttcrofanclusjcrvtotuus  quam 
mcrctur  rcu  trctiam  apud  nos  obtineat,  ^yjic  nos  tibi  Jubijciamus  dum  nos  alloquens  pet 
homines^ft  tandem ftruamureonfj>cSlu gloria? tU£  _,  in  quo  eonfislitperfecla  7io?lra  bea- 
titudo:^  non  tantum  contemplemur glonam  tuam  facie  adfaciem}fedte  ipfum  loquen- 
tem  audixmus,  0*  fie  loquentem^t  acquiefcamus  in  illafuamtate ,  qua  nobis  infye  repd 
Jita  eft  per  Cbrislum  Dominum  noftrum,    Amen, 

Etne 


IN   IEREMIAM,  ,43 

12,  Et  ne  efferatfs  onus  e  domibus  veftris  die  fabbathi,&  omne  opus 
ne  &citois\vuumopu<ffdciatis,&c  fan&ificetis  diem  fabbathi,  quemadmo- 
dum  praxepi  patribus  veuris* 

r\Ix  mvs  proximale&jonecurtamfeuereProphetareprehendatludxosquodneglige- 
*-^rent  externam  cxremonia  .videtur  enim  res  ptrfe  leuismomenti,quifcere  die  vno ,  &  Dcus 
Pcr  Iiuiam  f.itis  declarat,nihil  fc  moral  i  cultum  ll  1  um  externum. nam  hypocrite  fe  defundos  pu  lf"*lt  3 
tabant  cum  feriati  effent  die  feptimo '.  Deus  negat  iibi  tale  obfequiuin  proban,  quoniam  erat 
4uafipuerilislulus.Scimus  quid  Paulas dicat,ncmpeexcrcitia corporis  nonmultumprodelle. 
nondum  hocicriptumeratcuuiIeren,iasloquutuseit:fedtamendebebatlcriptumehein  cor-  :  T""-4 ■!■ 
dibus  piorum.Ergo  poiTet  videri  abfui  eturn  primo  intuitu ,  quod  Propheta  tantopere  infiftat 
in  l•enonmagnlponderis.•fedcau^amLreuiterc^•poflli^^uiarlincpotultdcteg]crai^apopLillJm 
pietas^uodinretaBifaciliDeumcontemncreiit-namfipchoailnesexculationem  arripiunta 
difhcultatCjEgo  cuperem,fedmihinimiseft  orreibfurh.  Nui  poteianthocia&.ire  dc  fan&ih  - 
catione  fabbathi .  quid  enim  facilius  eft,quam  quiefcere  vno  die? lam  cum  efferrent  fuas  farci- 
nas,&  promifcue  i'ua  negotia  cohccrcnt  die  fabbahi,yt  aliis  diebus  p:  ofanis,  hoc  erat  quail  da- 
ta opera  exeuterc  iugum,&  palam  oftendere.  l'e  nihil  dcfei reauthontati  Legis :  quanquam  alia 
etiam  ratio  notanda  cft.quam  hue  vfq  ue  diftuli.neque  enim  Deus  i'pe&auit  txternu  ntum  dun- 
taxat,fedpotiusfinem,dequoloquiturtamExodi3i.c.tpite,'-,   ani20.Ezechielis.vtroqucloco        ,     -  * 
admonct  cur  prarceperir  ludxis  fci  iari  d ie  feprimo,  nempe  vt  hoc  effet  illis  fymbolum  fan&ifi-  ^e^cV.5' 
cationis:Ego,inquit,iabbatha  mea  vobi«.dedi,vtfciretisirie  tile  Deumvefh-um.qui  vosian&i-  io.ii. 
fico. Ergo  iiajftimemus diem  fabbathi  a  iine,nor.  di.cii.iisleuem  fuiffe  carremoniam.  quid  enim 
pluriscffedebuitveteripopulo,  quam  .;p;nofcerefediuinituscffe  fegregatuma  reliquisgenti- 
bus,vt  effet populusfacer,&pecu!i.irisDLc?imd  effet  eiushsreditas'Et  ex  aliis etiam  locisap- 
piret.fuiffeprxceptum  hocvmbratile:pra»fertimex  Paulo colligimus  fuiffe  tantcpcie  com- 
mendam  die  fabbathi,vtpopulusrcfpiceret  in  Chriftu:namnotus  eft  locus,  Colofftniiu  2.  cap. 
vbi  dicittam  fabbathum.quam  alias  cxremonias  fuiffe  vmbras  Ghrifti  vcnturi,in  ipfo  tffc  ioli-  ColoJfA>i(. 
du  corpus  Et  Apoftolus  etiam  in  Epift.ad  Hebrzos  oftenditfpiritualiter  debereintelligiquod  H  » 
olim  Dcus  in  Lege  prxcepit  de  feptimo  die,nempe  vt  homines  quiefcat  ab  operibus  fuis,quem-     *  '*'*' 
admodum  Deus  lplequieuitperfecto  mundo  a  fuis  operibus :  &  Ifaias  illo  capirc,quod  citaui, 
nempe  ^8.  docet  fans  pcrlpicue  quorfum  refpiceret  obferup.tio  fabbathi ,  nempe  vt  volun- 
tas populi  detineret.  nam  ilia  fuit  quies ,  qua  debuerant  vere'  Deum  eolere  >  vt  fcilicet  fuperfe- 
derent  ab  omnibus  cupiditatibus  carnis  fu£:&  Deus  non  fimpliciter  vetat  quicquam agcre,  fed 
dicit>Quiefces  al  omnioperetuo.Nam  venire  in  Ten  plum,cfFcrrefacnficia,deinde  circunci-  EW-io.io 
dere  etiam  mfantes,certe  erat  aliquodopus.-ied  non  dictmus  fuiffe  opus  humanum,circuncide-  &  D'Bf*r• 
re aifantem : parebanr  enim imperio Dei, ciimita  offerrent genus fuum : deinde,cum venirent  ^'*' 
etiam  adcanendas  Dei  laudes  ,&  ad  offerendafacriricia .  Tenemus  ergo  nunc  fuiffe  hunc  fco- 
pumpropofitumvetcripopulo,  vtfeirent  quiclccndum  effeab  omnibus  carnis  operibus.  Et 
I)^us,qLi6  fajcihus  eos  ad  oblcquium  flederet,e.iemplum  fuum  illis  propofuit. nihil  enim  magis 
eft  optabile,quamvt  fit  mutuusconfenfus inter  iios,&  Deum. Hacratione dick  Dcus,  Quieui  £*°*,i0,11 
feptimo  dieab  omnibus  operibus  meis:  crgoquiefcite  etiam  nunc  vos  ab  operibus  veftris. 
Nee  dubium  eft,  quin  Deus  ieptimum  diem  elegerit,  vt  homines  ftudiafua  omnia  confer- 
rentadconfiderationemoperum  eius. Quicquid  fit,  videmus  fuiffe  ex  prxcipuis  capitibus  cul- 
tusDei,feptimum  ilium  diem. Ecprofani etiam  Scriptores quotiesloquuntur  defabbatho,po- 
nantilluddiicrimeninterludaros,&reIiquumorbem.  deniqueeratgcneralisprofeffio  cultus 
D:i,cum  die  feptimo  quiefcerent.  nunc  dum  pro  nihilo  ducunt,efftrre  fua  onera,&  violarefa- 
crum  lllud  otium,non  dubium  eft,quin  proterue  hoc  fuerit  abiicere  Dei  iugum,acfi  palam  gto 
riarenturfecontemnere quicquid  mandauerat.ergoin  violationeiabbathifuit  quatdam  gene- 
ralis  defeftio  a  Lege .  Cum  Iuda:i  apoftata:  effent,  merito  acriter  inuehitur  in  iplos  Icremias,  & 
dicithinc  coarguinimiscraff£impi<.tatis,qii6ditavi!iper.derent  diem  ieptimum.  diciterc;o,Ne 
efferatts  onus  e  domibus  veftris.  Sub  vna  ipecic  per  fy  necdochen  comprehendit  omnia  terrcna  ne- 
gutia,quibus  vioUbantiabbathum  : tametfi etiam  poftca  genusipfum  addit,  Et  nullum  opus fa- 
cixtisfedfanftificetis  diemfabbatbi,J/cuti pr/eccpi patribus  veilris.  Sanftihcare  diem  fabbathi  eft  dif- 
cernereab  aliis  diebusprophanisinamfanftiricatiotatundem  valet,  ac  feparatio.non  debebant 
igitur  promifcue  die  illo  peragere  fua  negotia,  ficut  aliis  diebus:  nam  erat  ille  dies  iacer  Deo. 
Poftea addit  fehocmand'ffe  Patribus. Non  dubium  cft,quin  authoritatem hie concilietLegifKa: 
a  tempore  ipiotqualidiceretfe  non  hodiedemum,velherl  Lege  illamtuliffe,  fed  exquo  ccepit 
populum  iibi  colligere,iam  fuiffe  datum  prxceptum  de  obferuanda  quiete,queadmodum  fatis 
eonftat.nam  ab  initio  Deus  per  Mofenitaloquutuseft,  Memento  dieileptimi,&c  .  Cum  ergo  E*o</.io.8. 
concideret  tota  Lex  Dei }  ik  tota  religio  in  violatione  fabbathi ,  merito  hie  commemorat  Pro- 


CAP.  XVII.  IO.    CAL.    PRAELECTIONBS 

vhetiftiifli  diem  ilium  Vatribus  commendatum .  Ad&c  quod  eos  non  latebat  memorabilis  pcena> 
qua  Deus  fanciuerat  fabbathi  obferuationein>quum  ilhus  iuflu  lapidatus  fuerat  quiligna  ccci- 
derat  die  illo.    Nunc  fequitur, 

2.3  Et  non  audierunt,  &  non  inclinarunt  aurem  mam,  &  obduraue 
runt  ceruicem  fuam  non  audiendo ,  &  non  recipiendo  difciplinam. 

Hlc  Propheta  crimen  exaggerat,qubd  non  incipiant  nunc  primum  Iudxi  contencrc  prx- 
ceptumillud  Legis.Exprobrat  ergo  illis  quod  violatum  fueritiabbathutn  pride  ab  corumpa 
tribus.diximus  aurem  alibi,minusexcufationishominibusreftare,  vbifiliifcquunturmalapa- 
trum  exempla.Hoc  quidem  vulgo  non  exiftimat  mundus:  videmus  enim  vt  hodie  plurimi  con- 
fidenter  iaftent  Patrum  exempla,  dum  volunt  reiicere  8c  Legem,  &  Prophetas,  &  Euangelium. 
putantigkur  fe  munitos  effebonoclypeo,cum  excipiuntpatresaliterfeciffe.  Sedquam  friuola 
lit  hxc  defenho,multis  locis  vidimus,&  hie  etiam  confirmatleremias, nempe  cum  dicicatro- 
cius  ciTe  crimen  populi,quoniam  multisante  fxculis  patres  inceperant  Dei  prxceptum  con- 
temuere:No«  audmttnt-,v.\c{\x\t,  ©*  non  inclinarunt  aurem  juam,  ©"  obdur^uirunt  ceruicem  fuam  .  His 
loquendi  formis  clarius  exprimit,non  errore,vel  ignorantia  pcccaiTe  patres,fedquoniam  obdu 
ruerant  ad  contemptum  Dei. nam  fxpe  continget,eciam  (i  probe  edo&i  lint  homines ,  tamenin- 
fcicialabt,quoimm  multisobftaculo  eft  fua  ruditas,ne  percipiat  quod  audiunt.Sedvbi  non  in- 
cliaant  homines  aurem,quinpotius  ceruicem  iuamobdurant,hlcfeproditmanifeftacontuma- 
eia,quoi  fcilicet  Sciences ,  &  volentesDeum  repudient.Talem  igiturperuicaciam  pluribus lo- 
quendi formis  explicatleremias,queadmodum  &  aliis  locis  vidimus .  Quodattinetad</«m*V»i 
<WK»c/V,eriam  alibi  dictum  fuit ,  metaphoricam  effe  loquutionem  fumptam  a  bobus  indomitis. 
nam  Deus  Leaem  fuam  comparat  iugo ,  Sc  optima  ratione.  quemadmodumenim  boues  fubi- 
guntur  ad  laborcm,&  affuetiunt  etiam  ad  obedientia,cum  imponitur  illis  iugum :  ita  etia  Deus 
obfequium  noftrum  probat,ciim  nos  gubernat  Lege  fua;  nam  alioqui  vagamur  poft  noftras  li- 
bidines.Cumigitur  Deus  omnem  intesmperiem  carnis in  nobis corrigit  Lege fua.dicituv iugum 
nobis  imponerc.Iam  ii  fumus  intra&abiles,&  nonadmittimus  imperium  Dei,  dicimur  tunc  cer 
uicem  obdurare  Poftea  fine  metaphora loquitur  Ieremias ,  Qupdnon audierint-,^  quod  non  rece- 
ferint  difciplinam  >vc\  corrcftionem  1010  fignificat  eruditionem,  vel  corredionem .  Summa  eft, 
Iudxos  non  tantiim  f uiffe  mdociles,cum  illis  oftenfa effet  Dei  voluntas  fatis  apene,fed  ingenio 
prxfra&o,&peruicaci.namcumdoct.rinxadeosmagis  pungendos  addictx  eftent  exhortatio- 
ncs,eiim  minx  etiam  accederent,tamennullomodopotuit  Deus domareillor urn  petulantiam.  ' 
Nunc  fequitur, 

2.4  Eterit,fi  audiendo  audieritismejdicitlehouahjneefFeratis onus 
per  portas  vrbis  hums  die  fabbathi,  &  ad  fan&ificandum  diem  Jxjc  eft, 
fifar&ificetis  diem  Ja.bbaihi,non  agendo  in  eo  quicquamoperis; 

z5  Tunc,  copula  aim  hicaccipitur  pro  aduerbio  temporis ,  ingredientur  per 
portas  vrbis  hums  Reges,  &  Principes,  fedentes  fu per  folium  Dauid, 
vecti  curru  &  equis,ipfi  &  proceres  eorum,vir  Jehudah,&  incolasleru- 
falem,&habitabitabitur  vrbs  h«ec  in  perpetuum. 

Interpofuit  ,  quemadmodum  docui,  Ieremias  exprobrationem  illam  de  patribus,  qu6 
pudorem  incuteret  Iudxis  xtatis  fux,ne fcilicet  pergerent  in  imitationepatrum  ,  quosvi- 
debant  fuiffe  Deo  immorigeros-.tamen  oftendit Deum  fore  placabilem,fi  exanimo  relipifcanr: 
quali  diceret,Patresquideveftnprouocarunt  multisannis,atqucadeo  lxculisDei  vindictam: 
fed  vt  eft  ipfe  ad  mifericordiam  propenfus ,  vobisignofcereparatuscft,  modo  relifiisparribus 
ad  ipfum  redeatis. Denique promittit  illis  veniam  temporis prxteriti,li  fe  ad  Deum  con uertant: 
Si  audiendo,inc\uk,audieritis,ne  efferatis  onus  per  portas  vrbis  Indus  die  fabbathi ,  ©*  adfanffificandum; 
pendet  ex  ii  1  o,  fi  audiendo  audientts.Si  ergo  audieritis  adfanclificatidim  diem  fabbathi ,  ne  qui'equam 
opens  agatis  in  eodunc  ingredientur  per  portas  vrbis  bums  Regf  *,er  Principe  s .  Primo  1  oco  promittit 
illis  perpetuum  Rcgni  ftatum.hXc  aute  crat  prxcipua  fcelicitaspopuli.habere  Rege  ex  pofteris 
D  luidis.nam  ita  cernebant  quali  oculis  pi  xtentem  Dei  gratiam:  Dauid.enim  cum  fuis  pofteris 
crat  quoddam  vitibile  pignus  gratis  Dei.  Et  fimul  tenendum  eft, Regnumillud fuifTe eius  Re. 
gni  prxftantioris  imaginem,quod  nondum  plane  oftenfum  fuerat.  ergo  in  pofteris  Dauidis  in- 
tuebantur  Iudxi  Chriftu,doncc  manifeftaretur.Ideo  dixi  miferos  fuuTe  abique  Regc:Rcgnura 

autera 


IN      I  ERE  M  I  AM.  i44 

autem  fuiffe illis  prscipuam  fcelicitatis  (ux partem. H«c  ratio  cft,cur nunc  fingularis  beneficii 
loco  illis  proponat  Ieremias  sternum  fore  regnum  Dauidis  inter  ipfos ,  fi  obferuent  diem  lab- 
bathi:&  ita  non  tantum  exigit  prxcife  Deus  q  uod  lure  fuo  poterat,fed  etiam  dulcedinepromif- 
lionis  iplbs  allicit.,  quemadmodum  facere  lblet.  Poffet  quidem  vno  verbo  mandare  quod  pla- 
cet:verum  indulget  noftrs  infirmitati,  vbi  nos  promiflionibus  inuitat.Sed  poffet  hie  quxri,an 
tantifueritquieiceie  dieleptimo,vt  Regnum  illis perpetuum  Deuspromittat?refpofio  iam  da- 
ta eft, nempe comprehendi  lub  csremonia  rinem  ipfum,qui  fpiritualiserat.  nam  Deusiuflit  po 
pulum  luum feriari, vt  habcret  certum  iymbolum  ilia:  fan&ificationis,  vt  di£tum  fuit.  Cum  er- 
go nunc  ita  loq  uitur  Propheta ,  Si  non  ejfantis  onus  per  port  as  vrbis  buius ,  hoc  eft,  fi  colatis  diem 
iabbathi,mancbit  Regni  perpetuitas  apud  vos:cum  ita  loquitur, vt  dixi ,  haud  dubie  refpicit  ad 
veramobferuationem,qusnonconftabatnudac£remonia:iedmaiusaliquid&  prsftantius  in 
fe  continebat ,  nempe  vt  difcerent  abnegationc  fin  fe  tradcre  Deo  regendos.  neque  enim  ope- 
rabitur  Deus  in  nobis ,  nili  prius deficrimus  fequi  8c  propriam  noftram  rationem ,  & proprios 
earnis  affc&us.  ideo  lub  obferuatione  fabbathi  b  ranter  comprehenditur  fumma  totius  pietatis. 
Dicit  er§o,lngredienti<r  Reges  or  Principes  fedentesfuper folium  Dauidis.  Notanda  eft  temporis  cir 
cunftantia  .nam  eotemporeres  admodumcollapfieerant,&  Regnum  valdeeratattrituni,  vt 
quotidiepericlitaienturReges,&totuspopulusXumergonihil,autparumeffetprsfidiim  vr 
be  ruenda,&  conferuando  Regni  ftatu ,  Ieremias  promiiit  tanquam  fingulare  Dei  beneficium, 
Reges  fore ftabiles  cum  luisProceribus.Nam  ex  familia  Dauidis  erantregiiConftliarii,  vtfa- 
tis  not  um  eft;&  ideo  hoc  commuter  tarn  Regi,quam  eius  Coiiliariis  mbuK,[effur«s  ejjefoper  fo- 
lium DAtiid/s. diat,  Vehentnr  curru  or  eqtus  ip/i  Reges,®1  Proceres  e  omw'.deinde  aditigit,  Vir  lebuddh. 
Extendit  frucium  huius promii llonis  ad totum  corpus:poftquam  de  Proceribus locutus eft,  fi- 
mul  adiungit,plebe  quoque  fore  ioaa  huius  benedi&ionis,  &  gratis  Dei .  Regnum  enim  ideo 
erc&uerat,vttotuspopuluscognoiceretfeagerefub  fide,&  tutela  Dei.  Ergo  non  abs  re  Iere- 
mias hie  fignificat  communem  fore  hanc  beatirudinem  toti  populo :  Et  babitabitur,  inquit , btec 
■prbsin perpetuum.Eid.cm  ratione  hoc  q uoque  adiungit:  pain  leruialem  tunc  erat  in  magno  dif- 
crimine,imo  quotidie  noui  terrores  afterebant  ur,&  omni  ex  parte  erat  horribilis  vaftitas :  quo- 
niam  multis  cladib'  fuerat  attrita  rota  regio.  Nunc  ergo  Ieremias  promittit  quod  erat  quoda- 
modo  incrcdibile,  Vrbem  fore  faluam,fi  vere  &  pie  colant  Deum,idque  teftentur  obferuatio- 
ne iabbathi. Summa  eft, per  eos ftare ,  quo  minus  experiantur  fatis  fibi  effe  auxilii in  Deo ,  quia 
etiam  fi  vndique  obfideantur  ab  hoftibus,tamen  Deum  illis  fore  certum  prsfidem  falutis,fi  fint 
veri,  &  puri  eius  cultores.    Poftea  adiungit, 

2.6  Et  venient  ex  vrbibus  Iehudah,ck  ex  cincuiubusjboceftfx. toto  clt 
««>«,lerufalem,&:  ex  terra  Beniamin,&  ex  planicie^&  ex  monte^oceff, 
ex  montibus,  'velregionibm  montanis ,  &  a  meridie,afferentes  holocauflum, 
facrificium ,  &  oblationem/iruo,  &  thus,,  &  afferentes  confeffionem,Ve7 
Uuiem,  in  domum  Iehoua;. 

Hicfecundam  partem  fcelicitatis adiungit :  nam  tota  populifaluspofita  erat  in  Regno ,  & 
Sacerdotio.  nam  in  vtioque  etiam  fulgebat  Dei  gratia:  quoniam  tarn  Rex,  quamSacerdos  erat 
Chrifiiimagines.Cum  ergo  in  Sacerdotio  cognoicerentDeum  fibi  effe  propitium,quod  reco- 
ciliarcntur  ei  per  lacriheiafin  Regno  autem  cognoicerent  Deum  fibifalutis effe  prsfidS,  &  cu- 
ftodem,ha:c  fuitperfe£ta&  iohda  beatitudo.Poftquam  ergo  Propheta  membrum  vnum  atti- 
i  •  i;,nunc  deicendit  ad  iecundum ,  quod  icilicet  venient  ex  vrbibtis  Jebudith,  or  toto  ciraiitu,  ex  ten  a 
BeniamimtST  altjsloa's  venient  qui  efferent  [kcrificia  in  Templo.Per(c  quidem  facrificia  non  poterant 
>.  pulum feruare:ied  principiumilludiumit  leremias,Nonfruftra  promiiTam  effe  reconcilia- 
tionem  populo  in  facrificiis.nam  expiabantur  vere  peccata,&  Deus  quafi  in  medium  prodibat, 
/iligeretadfepopulum  .  Perinde eft igituracfidicerct  Deum  fore  modis  omnibus  benefi- 
cumergacos,fimodo  iabbathu'mobferuent,  hoceft,fi  purocordefeaddicant  adeiuscultum. 
Erat,  quemadmodum  iam  dixi,  magna  ex  parte  vaftataregio:fed  Propheta  poftquam  dc  Vrbe 
ioquutus  eft ,fimul adiungit  totam Iudxam fore  habitabilenr.quoniam hinc indc  in  Templum 
aicendent>quioffcrent  facrificia. Poftquam  loquutus  eftdecircuitu,adiunukfOT.«H  V>eni.tmin; 
cuius  dimidia  Tribus,qucmadmodum  fatis  notum  eft,perftiteratin  ride,nec  defciucrai  afann- 
lia  Dauidis  :im6  pars  Vrbis  lita  erat  in  ipfa  Tribu  Beniamin. Poftea  adiungit  pldpiciem&r  mon- 
ies :quafi  diceret  ex  tota  vicina  regione  cultores  Dei  venturos,qui  dies  feftos  celeLrent,&  offc- 
rant  facrificia  pro  morc.Tande  adiungit  mcdium,ponit  boloc4uJiwn,fimficium,  cr  nnjo ,  qua*  tres 
erantprscipux  fpecies.Sed  fummatim  docere  voluit  Ieremias  Deum  faciurum,  vt  ftoreat  reh- 


CAP.    XVII.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

gioacvigeatapudipfos,queadmodum  ante. Caetemmpoftqualocutus  eft  deexternocultu,  fi- 
ne limuldehgnaCjA^^w^inquitjCow/^owfWjVcllaudej^^inTeplum.  Hie  vna  voce  coplcdi- 
p- .  turleremiasquod maximum eratin iacnnciis,queadmodum etiam  colligitur  ex  Pfalmc  50,vbi 

2j.  '  dicitur,  SacnficaDeolaudem.Deusillicrepudiatiacrificia,qux  offerebanturaludxis  fine  re- 
do affedu  .  Poftea  oftendit  quid  vnicepoftulet:  iubetergo  iibi  ofFerri facrificium  laudis .  Ita 
nunc  lercmias  docet  hue  fpedare omnia  iacrificia,vt  celebretur  Dei  nomen,hoc  eft,  vt  profitea 
tur  Iudxi  fe  omnia  illi debere,vt  vna  fuam  &  falutem  ferae  ei  accepta;denique  vt  gratitudinem 
fuam  coram  ipfoteftetur.Itahodie  nobis  manet  hxc  Veritas  relidua,abolitis  vetenbus  tiguns: 
non  madamus  vitulos,aut  boues,aut  arietes,fed  facrificium  labiorum,dum  confitemur,ac  prx- 
dicamuseiusbeneficia.que^dmodumloquitur  Apoftolusvltimocap.  adHebrxos.  Sedquod 
H«fr.i  Ji  f  •  hodie  vigere  apud  nos  debet  fine  vmbris,f  uit  olim  cum  Vmbris  coiundunv.interea  tamen  com- 
munis eft  ilia  Veritas  ludeis  nobifcum,qu6d  fcilicet  dum  facriricia  fua  obtuler unt  fub  Lege,de- 
bebant  his  vilibilibus  iymbolis  teftari  fuam  gratitudinem.     Pergamus, 

2,7  Quod  finonaudieritis  mead  fanctificandum  diem  fabbathi, 
&  non  tol ledo onus,&  ingrediendo  per  portas  Ierufalem  die  fabbathi, 
tunc  accedam  ignem  in  portis  eius,&  vorabic  palatia  Ierufalem>&  non 
extinguetur. 

Nunc  ex  oppofitoterreteos  Proph.fi  promiffionibus  Dei  non  aufcultenc.  Deusenirtt  pri- 
m6  bland  6"  nos  aiiiat;vbi  autem  videt  efle  refradarios,tradat  nos  pro  ingenii  noftri  duritie.Er 
go  nunc  minas  opponit  promiffionibus.  Dixerat  fcelices  Iudxos  fore,li  Dui  pure  colerec,quo- 
niam  psrpetuum  illis  effet  Sacerdotium,iv:  Regnumtnunc  adiungit>  Si  non  obediueritisjnquit,vt 
fanffijicetis  diemftbbxtbi,r\emtic  vt  nonfaciatis  qukquam  operis  in  eo,cr  non  ingrediamini per  portas  vr 
bis  bmusM  eft.negotiando:  licebat  enim  illis  egredi  ex  vrbe,qUemadmodum  fatis  notum  eft.led 
per  egreffum  intclligit  promifcuam  negotiandi  rationem .  Si  ergo  nonattdieritismein  bacparte* 
inquit,f«»c  acce/id.tm  ignem  in  portis  vrbis  huius. TaiemusconCdium  Prophets,  nempevoluit  Iu- 
dxos bene  fperaredel'alutelua,mod6refipifccrent,&mod6  apud  eos  vigeretpurus  &  integer 
Dei  cukiwex  oppofito  voluit  terrorem  incutere,fi  in  fua  contumacia  pergerent .  Non  dubium 
eft,quin  he;c  comminatio  grauiter  eos ofFenderef.nam  fcimus  quam  fuerint  fecuri ,  &  quam  fto 
lidegloriatifueririCnonpjirevrbemillamdirui,inquaDeushabebatfuumdomicilium:tamen 
Prophetahic  denuntiat  inftare  clade  Vrbifandx,fiita  violent  diem  fabbathi,  vt  cofueuerant. 
Sed  ne  poena  hxc  viieri  pollet  afperior,  oftendit inexcufabilem  effe  pcpulum,  ii  reiiciattam  a- 
pertasadmonitiones  .dicit,^*  »e».<»«/<mY»ffM,,.poterantenirnalioquiobtcndereic  funTedece- 
ptos,quia  non  putabant  tantumefle  nefas  in  violatione  fabbathi  .  lam  omnia  hxc  iubterfugu 
cxcludit  Ierermas,cumdicit,Ecce  ego  adiumDeinomine:fi  violatisi'abbathim^vthadenus, 
quxnam  erit  cauia?nonne  conuidieritis  apertx  impietatis  ?  Deus  enim  loquitur:  qui  fit,  vt  ref- 
puatiseius  dodrinam  5  Videmusergoquafi  peranticipationemhoc  fuiffedidum,  Unonaudie-* 
ritismt 'Adfxnftificandumdiemfibbxthi.Yxm  addix, yorabit iznis portas  vrbis,ar non  extinguetur,  hoc 
eft.non  extinguetur  donee  confumpferit  totam  vrbem,&  portas eius.  Scimus  autem  tunc  habi- 
tdsfu'fTeconucntusin  portis,  ideoquefuiiTelocacelebcrrima  .  Quod  ad  nomen  Ignis  fpedat, 
mctaphonce  capiturpro  clade ,  &  interitu  Vrbis :  tamen  fcimus  etiam  ignem  fuuTeaccentum  a 
Ghaldxis ,  qui  i  non  fatis  illis  fuit  vrbem  diruere.nili  etiam  graffiti effent  dunus.  incenfum  igi- 
tur  fuit Tempi um,&  domus  confumptx  igni .  Simpliciter tamen  exponereoportct  verba  Pro- 
phetx,  nempevindidam  Dei  fore  inftarignis,qui  omnia  pcrdat,&  coniumat,vt  neporrx  qui- 
de  vrbis futurx  lintialux.  SoletetiamaliquidfuperelTecurnvrbesfunditusdiruutur.fcdDeus 
•  hicaliquidgrauiusminaturludxis ,  quod  fcilicet  non  tantum  communi  more  eucrtet  ipio- 

rum  vrbem,lcd  ita  prorius  coniumet ,  vt  nihil  mancat  rcliquum.    Cras  profequerr  ur. 

Pre  catio. 

X>d  omnipotent  Det/s ,  qudndohodie  nonprxferibis  nobis  dictn  Mum,  quo  teftemur 
not  abs  tcfatiSiificariJcdmbes  notfaarum  otium  tota  "vita  cokre,\t  renuntkmus  0*  w°- 
bis,^  rnundo:dd,inquam,\t\>crc  meditemurhac quietem^ itdcrucifgdmus  \eterem 
bominem,\>t  Vcre  coniuncli  Vdio  tuo  vnigemto ,  pdrticipet  etidm  &focijfimus  beatx  il- 
lius  rcfiimBionit  }in-qua  nobis  pTdeiuit ,  CT  colligamwr  in  regmmi  Mud  ccelesle,  quod  cy 
morte,  &  refumRione  fad  nobis peperit}pojlqudm  itd  mihtduerhnus  in  hoc  mundojub 
tuis  aujpi(ijs,y>tfcmpcr  regnes  in  nobis,  C7*  nos  regdt,dcgubemct  tuo  Spintu ,  Vt  mhd  in 


IN  IEREMIAM.  ,4y 

tota\kaflnoJbmi fed patianiurnos  abs  tegubernari  t  donee  tandemfts  omnia  inmii- 
bus,    AfHcn. 

CAPVT   DECIMVM   OCTAWM. 

E  RMO  qui  fuit  ad Ieremiamalehouah dicendo, 

*     Surg^&defcende  in  domum  figuli,  Scfaciamaudire 
te  verba  mea. 

3     Etdefcendiin  domum  figuIi,&ecceipfefaciensopu$ 
fuper  IzpideJiipertypoMlij  vertunt,fuper  rotam. 

4  Et  corr upturn  fuit yas,cjuod ipfe  faciebat  ex  Iuto Mum, ad  t*y* 
kw,in  manu  figu Ii:&  reuerius  eft,&  fecit  vas  aliud  ficut  reclum  fuit  in 
oculis  figuli,  vt  faceret. 

5  Et  fuit  fermo  lehouae  ad  me  dicendo, 

6  Aanon  ficut  figulus  liic  potero  vobis  facere  domus  Ifrael  ,di-> 
cit  Iehouah  I  Ecce  ficut  lutum  in  manu  figuli,  ita  vos  in  manu  mea ,  do  • 
muslfraeh 

H£  C  fumma  eft  huius  doftrina:,quiaIudei  gloriabantur  illo  fihgulari  foci  beneficio,  q  uod 
tamen  collatu  illis  fuerat  in  diuerfum  finem:  nepe  vt  eflent  facra  eius  hxrcditas,oportuit  e- 
iufmodi  fiduciam  illis eripi.quoniam  interea  l'ecure  Deum fpernebam,  &  totam  Legem .  Atqui 
fcimusin  fcedereDeifuitTemutuamftipulationem,nempevt  genus  Abrah*  pure  Deum  cole- 
ret,ficuti  Deus  pai  atus  crat  prasftare,qu2cunque  futrat  pollicitus .  Nam  ilia  fuit  Lex  perpetua 
foederis>Ambula  coram  me,&  fisinteger.quxfemel  Abraham  lata,etiam  ad  cmnes  ciuspofteros  QmJ7  * 
fpe6hbat.  Cum  ergo  Iudxiputarent  Deum  inuiolabili  pa<&ofibieiTeobftri&um,intereaaute 
reiicerer.t  fuperbe  omnes  eius Prophetas,&  polluercnt,im6  quantum  in  fe  erar,aholcret  verum 
eiuscultumineceiTe  fuit  illis  detrahere  ftultam  hancgloriationem,quafefallebant .  Propheta 
igitur  iulTus  eft  deicendere  in  domum  figuli,  vt  ad  totum  populum  referrct  quod  illic  videraf. 
nempe  figulum  pro  fuo  arHtrio  fingere  vafa,  ac  refingere.  Videtur  quidem  primo intuitu  hoc 
genus dicendi  eflerudc,*:  craflum:  led  fi  quifquenoftrum  feipfum  examiner ,fatebirftur  omncs 
non  poffc  corrigi  fuperbiam ,  qui  nobis  eft  ingenita ,  nifi  Dominus  trahat  nosquafi  violenter 
inrempr£lentem,&  oftendat quid  fimus.  Propheta domifuxpotuitaudireloquenrem  Deum: 
t  imen  lubetur  deicendere  in  domum  figuli.non  fua  caufa:  erat  enim  lponte  docilisied  vt  popu 
lam  moueret,cumdoftrinxadderet  fignum  iftudquafi  vice  confirmation^.  Refert  igitur  iibi 
hoc  f  uiffe  initin&um,  vt  delcenderet  in  domum  figuli,  dehide  referret  quid  illic  viderit,  nempe 
(nmfiguluwasfurmajfet  ,fui(Jeilludcorruptum ,  vcl diffipatum :  deinde  ex eodem  luto  finxiiTe aliud 
vas,&  diucrfx  formar,prout  vifurh  eft. Nam  in  his  verbisjaondus  eR:Sicut  rc&umftiit  in  eius  ocu- 
lis. Pofteaadiungitur  application  »<>»/«</  figulus  ifte  potero  vos  mutare  domuslfraclicerte  in  man* 
me  t  eft  is  ficut  lutumefi  in  mam  figuli-,  hoc  eft,non  minus  habeo  in  vosporeftatis,quam  figulus  in 
opus  fuum,&  in  vafa  teftacea .  Nunc  videmus  quid  hxc  do&rina  contineat ,  ftulte  icilicct  ho- 
mines facerc.dum  prxfenti  &  profpera  fortuna  fuperbmnt ,  &  exiftimant  fe  quafi  in  tuto  loca- 
tos  effe :  quia  in  lingula  momenta  Deus  potcft  deiicere  quos  extulit :  deinde  etlam  extollere  in 
altum  quipruishumiiacebant .  Hocetiam  latis  vulgarumeft  inter  homines prophanos.  nam 
laudatur  apud  eos  moderatio,qu  aitadehniunt,  Vt  nemo  rebus  profperis  innctur:nemoetiam 
fuccumbat  aduerlis.Sednullus  vero  tangiturhaccogitatione,nitiquiagnofcit  nos  regi  Dei 
manu-O^i  enim  I  omniant  fortunam  dominari  in  mundo,opponunt  fuam  prudentiam ,  &  fius 
opes,&  prxiidia  Fieri  igitur  non  pcteft,  qtiinlempcrfedecipiantvanaaliquafpc.Donec  igitur 
h  icredig.anttirhoniines,vtlenti3ntteirafubiiciDciimpcrio,vtlingulismomentisconditioip- 
Fprummutari  pofi;tproarbitrioeius,nunqiumhumiliabuntur  vtoportet.  £rgofi£cdodt.rin;i 
bbfernatudijinai  ft:  prxfertim  iiexpendimusquam  ftulte abufifuenntIuda:iprxros?;atiuaillai 
qua  DcusAbr.iha,&  omncs  eius  pofterosdignatusfuerat,iudicarepromptueiitquamncceffa- 
ria  fuerit  hxc  admonitio.  Cxteriim,{i  ad  nos  dcfcedimus,ide  quoquerepericmus,  nepe  violeter 
agendu  effenobifcii,  vt  difcamusnos  humiliare  fub  poteti  Dei  manu ,  queadmodii  Petrus  nos  i  pet  *  f 

B. 


CAP.  XVIII.  IO-   CAL.   PRAELECTIONES 

admpnet .  QuatCi  ad  Yerbafpe£ht,vbi  dicitur  0U3>tn,eft  ncme  du&lis  numeri.  No  dubiu  igitur 
cft,quinProphctaexprimerevelittypos,^«iHo«//«.namcjuivcrtut,Superrcitairi,nonvidtritur 
rem  lpiam  attingerc .  Sed  Propheta  vel  laptdeas  velligneos  typos  vel  ex  argilla  fi&osdefignat. 
&numerus  hoc  fatis  dcmonftrat .  Vidit  igitur  figulum  cum  luis  typis  auecfes  moulles .  ita  cum 
finxiflet  vas  vnum  ficHe ,  corrupcum  fuit,  fumplit  idem  lutum ,  aliud  vas  formauit ,  &  quidcm 
pro  fuo  arbitrio  .  lam  dixi  cur  vtile'fuerit  Prophctam  defcendere  in  domum  figuli ,  nempe  vt 
pofteaadduceretludxos  quafi  in  rem  prxfentem.Scimusenim  quantum  erlicacixhabcanthy- 
potipofes ,  vbi  fcilicctres  ipfa  fubiicitur  ocubs .  nam  do&rina  poterat  efle  frigidior  a  pud  tar- 
dos,im6  focordcs homines. Sed vbiadiungiturobfignatio,acceditmaiorvchementia.  nxcigi- 
tur  ratio  fuit,cur  DeusProphetam  fuum  voluerit  fpe&arequidageret  figulus.  Nuncin  appli- 
catione  notanda  funt  antitheta:Sicuti  in  aibkrioA  poteftate  figuli  eft  lutum,  ita  etiam  in  arbi- 
trio Dei  funt  homines. ergo  D^usconfcrturfigulo.Non  eftautem  comparatio  inter paria:  led 
ratiocinatur  Propheta  a  minori  ad  maius.  Deus  ergorefpeetu  hominum  dicitur  figulus,  quia 
coram  ipfo  fumus  lutum.lam  notadaeft  formarumvarietas:  qu6dlcilicetcxeodem  Into  nunc 
vas  vnum  fingitur,nunc  autem  diuerfum,&  diffimile  apriori.hxc  tria  antitheta  notanda  nobis 
funt^  Ideo  dicitur,  hnJicHtfigiilushknonpoterofiicerevobis^omus  Ifiael}  Duo  antitheta  hie  Deus 
comple&itur .  nam  confert  fe  figulo ,  confert populum luto  .  S.cimus  longe  plus  efle  poteftatis 
Djo in  homines,  quam  fit  homini  mortali  in  lutum.  Figulus  enim  vtcunqueartifex  fit  vafo- 
rum,tamennon  eft  creatoi  luti. Ergo  long^maiuseft  Dei  imperium  in  homines,  quam  fit  figu- 
li in  lutum.  Sed  comparatio  eft,vtdixi,rriaioris,&minoris;  quafi  diceret,  Figulus  poteft  lutum 
formate  pro  fuo  arbitrio,an  ego  ero  inferior?  vel,  an  poteftas  mea  non  faltem  par  crit  opificis 
poteftati,qui  &  mortalis  homo  eft>&  fortisabie£tx?Pofteaaddit,  Vchifatm,  vel  vobis,^ow<w  lf- 
rxel-  quafi  diceret,  Conhdite  veftrx  excellentix ,  vt  libuerir-.tamen  non  cftis  prxferendi  luto ,  Ci 
refpicitis quid  fim,  8c  quid  poffim  erga  vos.  Vidcmus  ergo  iam  notari  duo  antitheta  .  Sequttur 
&  tertiii  ,nempe  quod  Deus  vertere  nos  hue  &  illuc  poffit  pro  fuo  arbitrio  .Ergo  ftulte  homines 
prxfeiitifortunxconfidunt,quiafinguJis  temporumarticulis  poteft  mutari  corum conditio, 
nihil  enim  in  terra  ftabile  Sed  memoria  tenendum  eft  quod  dixi,refutatam  fuifie  confidential^ 
qua  ludxi  fefallebanr,qudd  putarent  Deum  fibiefie  obftri&um ,  &  itapollicebanturfibiper- 
petuum  ftatum:&  quafi  impunecontemnerem  totam  Legem ,  ia&abant  fenipcr  hxreditarium 
illud  fcedus,quo  Deus  adoptauerat  genus  Abrahx .  Nunc  Propheta  oftendit,  fie  hxreditarium 
efle  illud  fcedus,vt  tamen debeant  illud  reputare  ludxi  quafi  aduentitiu  bonum  -.quafi  diceret, 
Quod  Deus  vobis  dedit  poterit  auferrc  fingulis  horis .  nihil  ergo  vobis  eft  ccrtuni ,  nifiquate- 
nus  Deus  propitius  vobis erit .  In  fumma ,  admonet  totam  corum  falurem  pendere  ex  gratuita 
Dei  bonitate:quafi  diceret ,  Nihil  habetis  proprium  ,  fed  quod  Deus  vobiscontulit,id  preca- 
rium  eft:potcft  vobis  auferre  hodie  8c  eras  quod  herl  dederat.Qupi  fum  igitur  fpe&at  hxc  ftul- 
taiaftantia,  cum  dicitis  vos  eximi  a  communi  hominum  forte  ?  Poterant  quidcm  meritd  ludxi 
defpicere  omnia  mundi  perkula,  quoniam  Deus  ipfoscollegerat  fub  fidem  iuam :  tuti  quidem 
erant  eius  prxfidio,nempe  fi  prxftitiflent  mutuam  fidcm,vt  vere  cflent  eius  populus,ficuti  pro- 
miferat  fe  illisforein  Deum :  fed  ciim  pro  nihilo  duccrent totam  eius  Legem ,  &  irritum  face- 
rent  foedus illud,de  quo  ftulte gloriibantur:  videmus non  abs  re  Prophetam illis  excutcre fidu- 
ciamillam,  quafeigfosfallebant.  Hinccolligi  poteftvtilis  do£t.rina,nempe quantum  ad totum 
humanum  genus  fpecr.at,nihil  efle  certum  vel  ftabile  in  hac  vita :  quoniam  Deus  poteft  fubindc 
nos  verfare,  vt  deiiciat  e  fublimi  8c  diuites ,  8c  quicunque  exsellunt :  vt  etiam  crigat  qui  funt  o- 
Vfal.iii.6.  mniumcontemptiffimi.quemadmodum  in  Pfalmo dicitur.  Neque  hoc tantumverum  efle co- 
gnofcimus  in  fingulis,fed  in  gentibus ,  in  regnis .  Vtcunque  enim  multi  Reges  potentia  fua  fefc 
eflerant,  ita  vtexiftimentfe  efle  extra  omnemteli  ia&um:  videmustamen  vtipfosquafifubito 
turbine  profternat  Deus .  ita  etiam  gentibus  robuftiffimis  contingit .  Ergo  quantum  attinet  ad 
ftat  urn  humani  generis,Deus  quafi  in  fpeculo,aut  viuaeffigie  nobis  hie  oftendit,  fubitas  8c  fre- 
qucntes  efle  conucrfiones  in  mundo,  qux  debeant  nosexpcrgefacereatorpore,ncquisaudeat 
fibi  promittere  craftinum  ftatum.aut  etiam  vnius  horx,vcl  vnius  momenti.  hoc  vnum  eft.  Sed 
do&rina  hxc  peculiar;em  vfum  habctapud nos:  quia  iicuti  priuilegioquodam  fingularinos 
Deus  cxerrut  a  reliquo  mundo :  ita  etiam  vult  nos  a  mcro  fuo  bcneplaciro  pendere  .  Fides  qui- 
dem debet  efle  tranquilla,  imo  debet  fpernercquicquid  poteft  afTcrre  nobis  aliquidaut.ttrro- 
ris,  autfolicitudinis .  nam  fides  vbi  habetfedem  fuam?nempein  cxlo .  ErgohXc  magnanimitas 
requiritur  in  omnibus  filiis  Dei,vt defpiciant  quicto  animo omnes mundi  couerfiones .  Sed  vi- 
dendum  eft  vbi  fundata  fit  ilia  fidei  tranquillitas,  nempe  in  humilitate.  Sicuti  enim  iacimus  an- 
coramnoftramin  cxlo,ita  etiam,  quantum  ad  nos  fpe&at,dcbemusfemperiacerc  proftrati,<5c 
humiles.Q^ifquis  igitur  volitat  inani  fiducia,ille  fruftraia&at  fidem,  &  mentitur  ic  quicquam 
a  Deofper are. Ergo  femper  veniat  nobis  hoc  inmentem.  &  recurrat  etiam  fubinde,ftatum  no- 
ftrum  non  effein  nobis  ipfis  firmum,fcd  in  gratuita  Dei  bonitate .  Nunc  tenemus  do&rine  pre- 
fentisvfum.    Sequitur  pofteaapud  Prophetam: 

7    Subiti 


IN    IEREMIAM.  ,4<$ 

7  Subitoloquar  contra  gentem,er  contra  regnum,adeuellendimi 
&  eradicand urn ,  alii  \ertunt,  adfrangcndum ,  \clcontercndnm ,  &  ad  perden- 
dum. 

8  Et  conuerfa  fuit  gens  ilia  a  malo  (\io,bocejl}amilitiafua,  de  qua ,  W, 
proqua,  locutusfumaduerfusillam:  &c,potius  tunc >  copula  valet  hie  aducr- 
bmm  temporisy  poenitebit  mefuper  malo,quod  cogitaueram^vt  face- 
rem  ei. 

9  Et  repente  loquar  fuper  gentem  ,&  fuper  regntim  ad  aedifican- 
dum ,  &  ad  plantandum. 

io  Quod  fi fecerit  malum  coram  oculis  meis ,  vt  non  audiat  vocem 
meam,tunc  poenitebit  me  fuper  bono, quod  locutus  fueram,vt  benefa- 
ceremei. 


Propior  eftapplicatiodo&rinse .  Prophetacnimgeheraliterdixerat,populum  effein  manu 
Dei,  ficut  eft  lutum  in  manu  figuli .  Sed  hlc  adiungit  quod  magis  populare  eft ,  nempe  in  manu 
Dei  effe  cun&os  mortales ,  vt  nunc  ornet  gentem  vnam  fuis  bencriciis ,  deinde  fpoliet :  qui  au- 
tem  priusfuerantdefpecl:i,illosattollat.Dixi  hancpartem  do&rina:  magiselTcpopularem,quia 
adprenkenuamfpedat.PaulusdumhancfimilitudinemafFercnosefleniDeipoteftatcnonre-  **■■*•*> 
cusatquc  lutum  eft  in  manu  figuli ,  non  loquitur  ita  populariter  .  Neque  enim  difputat  de  pce- 
nitentia  ,fed  altius confeendit: nempe  antequam creatus  elTet  mundus ,  fuitTe  in  arbitrio  Dei , 
ftatueredc  fingulis  quid  fieri  v  el  let:  nunc  etiam  nosformari  pro  ei  us  arbitrio,  vt  alios  eligat, 
alios reprobet  .  Pauluscrgoillicncquefidem,nequepcenitenriam  attingit,fed  concionaturdc 
arcana  Dei  voluntate,qua alios  adiaiutem,alios  adinteritum  prardeftinat.Et  videtur  etiam  Ifa-  lf"-*1'9 
ias  idem  velle  cap.  4?.  fimplickcr  enim  illic  dicit,  Var  qui  exurgunt  contra  fi&orem  fuum:an  non 
poteroftatueredehomimbus,  inquit  Dcus,ficutifigulus  ciimvariasformase  luto  accommo- 
date Ergo  tenendum  eft  lllud  principium ,  Sic  homines  formari  Dei  arbitrio ,  vt  omnes  obmu- 
tefcerc  oporteat ,  quia  line  prefect  u  obftrepent  reprobi ,  fi  excipiapt,  Quarc  me  fie  finxifti'Art 
non  tanquam  figulus  habet  poteftetatem ,  inquit  Paulus,  Sec.  hoc  ergo  valere  debet  Jin  arcana 
Dei  pi  fdeftinatione.  Sed  Ieremias  hie  do&nna  fuam  accommodat  populo,  vt  oftendat,  Deum 
ficgratuitofcedere  elegifle,&adoptaire  Abraha:  genus, vt  tamcnpofiltrepudiarcindignos, 
nempe  quicunque  fpreuerint  tantam  gratiam.  Nunc  videmus  hums  dodnna:  multiplicem  efle 
vfum  .  Deus  enim  ante  creationem  mundiftatuit  quid  fieri  velletde  lingulis  hominibus.  Sed 
hoc  eft  arcanum  eius  confilium,&  nobis  incomprehenfibile.Iam  alter  vfus  magis  eft  familiaris, 
nempe  quod  Deus  nunc  fuabeneficiaauferar,nunc  autemquafi  e  morte  excitet homines, vt 
eos  attollat in  fublime,prout fcilicet  miiertusfuerir  eorum ,  qui  vere,  &  ex  animo  ad  eum  con- 
uerfi fuerint ,  vel rurfum  offenfus  fueritingratitudine eorum, qui abiiciunt  oblatamfibi gra- 
tiam. Dicit  igitur,Re^e  »f  e  loquar  fuper  gentem,  0? fuper  regnum,yt  eutlhm,vt  eradicem,  vel  cxtirpem 
<&perdam  •  Cum  dicit  repente,  ludansm  memonam  reducit  originem  generis .  Nam  qualis  erat 
eorum  conditio,cum  Dominus  lllis  manum  porrexit ,  &  eduxit  eos  ex  ilia  tarn  mifcra  feruirute, 
inquaerantobruti?  qua(idiceret,Reputate  vobilcumvnde  vos  Deus  cxtulerit:  deinde  fimul 
a!inofcitehocfuilTemirabiIiterfjdum,&  prxterfenfumcommunem.  Eodem  enimdicfuiftis 
omnium  miferrimi,&  omnium  beatifiimi.Nox  vna  non  tantiim  vos  a  morte  in  vitam  traduxit, 
fed  exabyflb  profundiffima  euexit  lupra  ornnem  terrenam  faelicit.uem ,  acli  in  nubibus  equi- 
taretis.Df/w  ergo  repente  loquutus  eft.  Sed  fimul  eriam  diffcrit  de  poenis:Df«/  loquitur  fuper  gentem 
ynam er  fuper  regnum  vnum^t  benefaciat .  Rurl urn  1  oquitur  Deus,?/  euellat,ft  perdat  gentem,®-  re- 
gnum  ■  Qm  fitigitur,  vt  pereant  qui  vififunt  adtempus  florere,  &  efle  fcelicilTimi  I  nempe  quia 
Deus  iuftas  poenas  exigit  dc  hominum  ingratit udine.  Qjji  fit  etiam,  vt  repente  furgant  q  ui  iace 
bant  fub  pedibus  omnium  >  nempe  quoniam  Dominus  eorum  miierctur.Scd  priore  loco  Pi  c- 
phcta  de  pcenis  concionatur  .  Re^e»rr,inquit ,  Loquar  fuper  gentem ,  C"  fuper  regnum,  vt  euell.mi,  c? 
extirpem  ,<&  perdam:  hoc  eft,  etiam  qui  videntur  libieffeimmunesab  omnipcriculo ,  ientienr  fe 
meo  iudicio  effe  ohnoxios.Sedfi  gens,  inquit,  conuerfa  fuerit a  malttia  fud ,  centra  quam  loquutus  funt 
aduerfus eam,tunc pcenitebit me  fuper malum.  Nondubiueft,quin  Propheta  voluerk  osludarisob 
ftruere,quialTiduelitigabatcu  Deo,  queadmodii  ante  vidimus  .  N.imperfuadcriillisnonpote 
rat,iuftasefl"epcenasfccleru,cumDomuiuseosaffligcret.Qu.oiiiaergoitacratobftinatiinlua 

B.    ii. 


CAP.    XVIII.  IO.   C  AL.  PR  AELECTION  ES 

malitia,&hypocrifisetia^pfosmagisobdurabat,dicithicProph.  Deinomine,<S>* hquntm  fuero 
contra  gentemvnam,es'  minatusfitei -ovltimum  interitumft re/ipifcatfiatim  reconciliabor  «';huc  eft,  non 
eftquodexpoftulent  mccumlud£i,quaiinimis  duriter  cum  ipfis  agam  .  nperient  enim  me 
placabilem,fi  refipifcant  ex  ammo.  Sequitur  ergo,eorum  obfbnationem  in  cauia  effe ,  vt  Deus 
pergat  in  fuis  ludiciis .  nam  pcemtentia  Du  nihil  aliud  figniricat ,  quam  quod  alibi  dicit  Scri- 
U„mi  4.  ptura,ipfum effe miieiicordcm,&  tardum  ad  iram>&  facilem  ad ignoicendum.  Hlc ergo  tefta- 
\%&  tur  nihil  aliud  obftare  Iud«is,quam  obftinatione  propnam, quod  non  melius  habeant.Qu.an- 
P/i/.io3-8-  (Joquidemafurmatex  oppolito  ,perditosreftituiin  melius,  vbirepente  loquitur  Domino*  Jitper 
gent  em  <y  Regnum,vt  xdtfiyt,o-  pUntet:  acfi  di&um  effer ,  Non  tantum  ignolcam ,  led  paratus  e- 
ro beneliciis profequi q uos prius reieceram tanquam mihiinimicos .  Amplihcat  lgitur  Dei cle- 
mentiam  cum dicit,Non  tantum  peccatishominum ignofcere,  vt  poenam  remittut.fed  etiam fe 
paratum  effe  ad  omnia  benericia  largienda ,  ti  homines  ad  reconciliationem  fe  offerant .  Nunc 
lequitur  oppo  litum  memhvum,Quodfifecerit  malum  coram  oculis  meis,vt  non  audiat  vo'ci  me  a.  neni- 
pe  vbi plant.ita  fuerit  gens  ineo  beneticio  (id  enim  poftulat  contextus)  tunc, inquam  , panitebit 
wf)&c.Qjj.adenuuacionelignihcat,Deumquoslingularibusdonisornaueratpeff'undare,pro- 
pter  indignum  abufumucfi  diceret,Si  large,&  liberaliter  pollicitus  fuero  geti,  aut  regno  quic- 
quid  optari  poteft,nili  reperiat  locu  gratia mea,&  bon\tzs,~£  unc,poenitebit me  fuper  bono.  Ha»c eft 
fumma,lemperlocuveni^pitere,vbilepeccator  ad  DeGconuertit.Turfumfruftragloriari  ho- 
mines Dei  promiflionibus,nili  aimtimore  &  obedietia  fe  illi  fubiiciat.Vtrunquefuitneceffa- 
rium,nempe  vt  cognofcerent  Iudxi  fibi  Deum  fore  exorabilem,firehpifcerent:dcindepromif- 
fiones eius  non  debere  extendi  ad  craffum  ilium  abulum,vt  pro  nihilo  ducerent  Legem, &  Pro- 
phetas .  Mcdiami  ;itur  rationem hlc  ponit  Propheta , nempc  fimulatque  refipifcunt  homines, 
poffe  tuto,&  intrepide  fpcrare  omnia  a  Deo,quia  ad  clementiam  propenfus  eft:  deinde  quanuis 
gens  vna  excellat  mult  is  eius  donis,non  debere  tamen  ftulte  conhdere,&  trahere  prasfentem  glo 
riam  ad  authoris  contemptum:  quoniam  poteft  Deus eripere  quod  dedit .  Hie  eft  igitur  genui- 
nus  fenf  us.non  poffe  aliter  nos  fr  ui  Dei  benehciis,quibus  ornati  fumus,  nifi  perfcuercmus  in  fi- 
de,&in  rimore  cius.Certum  quidem  eft,non  pendere  Deibeneficia  ab  hominumdignitate:  fed 
non  vult  tamen  ludibno  effe  fuamliberalitatem,quemadmodum  faftum  fuitapud  Iudxos,& 
hodie  etiam  hoc  vitium  nimis  vulgare  eft  in  mundo.  lam  fequitur, 

11    Et  nunc,dgcdum}dic  ad  virum  Iehudih}hoceJl^adymmquemque}&c  in- 
colas  Ierufalem,dicendo,d//o!p?reo>»we.rl«^^ 

Iehouah,Ecce  ego  fingo  fuper  vos  malum,&  cogito  fuper  vos  cogitatio- 
nem:reuertimini  igitur quifquea  via fua  mala, & re&as facite  vias ve- 
ftras,&  ftudia  veftra. 

12,    Et  d  ixerunt.,acT:um  eft:  quia  port  cogitationes  noftras  ambulabi- 
tnus,&  quifque  prauitatem  cordis  fuimali  faciemus. . 

lam  Propheta  iubeturfermonem  coniiertereadIudros,vtdo£lrinampcenitetix,quamnu- 
per  atti^it.ilhs  accommodet.Generalis  enim  do&rina  minus  afheit,  quemadmodfi  fatis  notum 
eft.  Ergo  hlc  quati  conferta  manu  agit  cum  fuis  populanbus.  Die  ergo  ad  ludneos  gt  incoltu  \ero- 
folymx,^  ui  fcilicet  aliis  debuerant  viam  monftrare,&  erant  omnium  ptf'imi.  Re  «emW»*,inquit> 
quifquea  via  fua  mala .  Hlc  oftendit  Deus  peculiariterin  Iudxos  competere  quod  in  genere  nu- 
per  pronuntiauerat,nempeipfumfore  exorabilem,(i  peccator  ad  iplum  redeat:eos  autem,qui  il 
ludunt  eius  bonitati,non  poffe impune cfFugere.  Ke ue rtimini,inc\uit,  quifque a  via  fua mala,  reclas 
facite  vias  veftras.  quare  ?  Ham  ecce  egofingo,mq  uit, fuper  vos  malum ,  er  cogito  fuper  vos  cogitationem, 
hoc  ert,iam  parata  eft  vmdi&a,&veftriscapitibusincumbit,  nili  mature  conuertammi.atquifi 
verc  &  ex  animo  reiipifcatis ,  ego  1am  paratus  fum  vos  ample&i .  Videmus  vt  Deus  vtrumque 
membrum  limul  comprehendat.Dixerat prius,Si  loquutus  fuero  contra  gentcm  vnam,&  con- 
uerfa  fuerit  a  fuis  fccleribuSjiiieftatimpcenitebit. Quod  (i  pollicitus  fuero  me  fore  Patremge- 
ti.aut  Regno,non  patiar  me,&  meam  liberabtatem  ka  fperni ,  (i  homines  ipli  reiiciant  quod  of- 
fero.  Nunc  autem  dicit,  Ecce  cogito.  Hoc  ad  pnus  membra  pertinct,nempe  ad  minas:  deinde 
cum  addit,  Reuertimini  quifque,  hie  promittit  veniam.-quia  vt  alibi  di&um  fuit,  &  fxpius, 
nulla  effe  poffet  exhortatio  ad  pcemtentiam ,  nifi  propolita  fpc  gratia;  .  Deus  enim  time- 
Vfd.1%0.  ri  non  poteft,nifi  apud  iplum  fit  propitiatio,quemadmodumin  Plalmo  dicitur  .  Hoc  igitur 
4-  verlu  oftendit  Deus  feiam  paratum  effe  ad  amplexandos  Iudxos,  fi  refipifcant  .  Cxterumfi 

pcruicaciter  agant,vtfolitifunt, non  ceffurumillis impune, quoniam  cogitet  fupereos  malum. 
Ifta  autem  cogitatio  limul effecT:um,&  executionemtrahit,  quoniam figul us eft,in  cuiusmanu 

fumus 


IN    I  ER  EM  I  AM.  ,47 

fumus,&poteftate.Iam  Propheta  lubncit  quamdefperatafuerit  populiimpietas,nempcqiio- 
niam  inutihsfueriteius  labor .  Fuitquidemha:cprodigioiaftupiditas,ncque  minis  Da  tetreri, 
nequcallici  tam  blandispromillionibus.Scd  Propheta etiamvoluit  oftedere,  Deum  expcrtum 
effe omnia,vc  populum ilium  ab  intcritu in  vitam,&  lalutem rcducci  er.cc.teriim  omncs  vias  fru 
ftratentatasefTeproptcrperditumpopuliingcnium.  Non  poffemhodicabfoluue:differam  i- 
gicur  reliqua  in  craftinum . 

PrECATIO. 

t>a  omnipotens  Deus,  cpuando  tuo arbitrioftamus}& cadimus,  vtnoflr*  imlec'ilti- 
tatis  &  frdgilitatis  con  feu ,  imo  affidueapudnos  rcputantcsnon  modb  vitani  noslram 
injlarwibrce  effe  ,fcd  nos  efeprorfws  nihil,  difcamus  in  te  v«o  quit  fare  %f  a  te  vwo , 
1$  a  tuo  beneplaato  pendere :  &  quoniam  tuum  efl  incipere  t  &perftcere  quicquid  ad 
falutem  noftramJpeSlat}\>tcum  verorimore  &  tremorefubijciamus  nostibi ,  (fpema- 
tnus  incurfu  vocationis  nojhr<£  ,femper  te  inuocantes ,  (p  nojhras  omncs  cur  as  conuaen- 
tesinfmum  tuum  donee  tandem  ereptiab  omnibus  penculis  colligamurincetcrnam  illam 
£?•  beatam  quietem}quce  nobis  porta  ejlfanguine  ymgemti  Filu  tui ,     Amen. 

PO  s  t  Qjf  a  Mretulit Propheta  fe  denuntiaffe  Iudxisvindiftam  Dei,nunc  adiungitquam  fit 
perbecontempferintminasillas.Et  crimen  hinccxaggeratur,qu6dreirabatillislpcsaliqua 
venia?,fimoddconuerterentur  ad  Dcum.Dicitautem  Propheta  eosprxcile  negafTele  quicqust 
fa&uros.  D»xm<»f  )inquit,itiNl3:quod  vertimus,  A&umcft.Quanquam  maior  pars  Interprctum 
exponit,Defperatum. Diximusde  hoc  verbo  aliquid  2,. cap.  &eandemicntentiam  nunc  repctit 
Propheta, quod fcilicet  pertinaciter  dcditifuerintludau  fuis  fuperftitionibus:  dcinde  etiarrt 
peruerfisillisartibus,vndeputabantfepo(Teoptim^confulerei"ua:faliHi,&:rcpellcre  omnia  pe- 
ricula  j  cum  fcilicet  coniungerent  fe  nunc  AlTyriis,  nunc  ^gyptiis .  Sed  quia  verbum  Vi»i  po- 
teftetiam  accipi  pro  Fatigare ,  ficuti  colligitur  ex  duodecimo  capite  Ecclefiafts ,  non  incom- 
mode forte  ita  exponeretur ,  Nos  fumus  fatigati  ,hoc  eft , nolumus  fruftra  confumpiiffetan^ 
turn  laboris .  nam  hinc  fumunt  materiam  obftinationis  impii,quod  diu  &  multum  aliqua 
in  re  laborauerint.  fuperbia  enim  ipfos  indurat,  An  ha&enus  lulimus  operam?  inquiunt. 
Nonigitur  male  quadraret  hicfenfus,Sumus  fatigati,  hoc  eft, debueras  initio  nos  reuoca- 
re.  fed  nunc  totum  fere  iter  confecimus,&iam  non  longe"  diftamus  arneta  .Non  potefti- 
gitur  fieri,  vtredeamusadcarceres,  quia  hoc  ablurdum  effet,tantum  a  nobis  laboris  fru- 
ftra &  inutilitcr  fuiffeinfumptum.Neque  difplieet  eorum  lententia,  qui  putant  effenomen:acii 
diceret ,  Fatigatio  eft ,  id  eft ,  iam  lero  nos  caftig3S,  quia  per  mulros  annos  fcquuti  iumus  banc 
viam.Qupdadfummam  reifpe£tat,parum  intereft.  Sed  lenfuseffctclarior,  fiita  placeat  vcrte- 
re,  Iam fatisfuperque laboris infumptum  eft  .  tu igitur  nonvenis  mature  vcltcmpcfliue.Vi- 
detur  Ifaias capite  57.  reprehenderc  in  Iudxis  quod  laudandum  erat,  li  valet  hxc  Icrerr-ire 
fententia.namitaloquitur,Fatigatieftis  in  viisveftris,&  nemo  vefti  urn  dixit,  vttV.  Hlcexpro- 
bratillis Ieremias, quod dixerintvJNlJ:  Ifaias  autemex  oppofito ,  quod  non  dixerint .  videntur 
hie  duo  inter  fe  pugnare.Scd  dim  Ifaias  ita  loquitur  ,Iudans  exprobrat  locordiani,cjiiod  expe- 
rientiafaltem,qu2  ftultorum  magiftradicitur,nonipfosfatigauerit.Nam  cum  totiesdidic.'flcnt 
magno  fuo  malo,fe  nunc  ab  Affy riis,nunc  ab  AEgyptiis deceptos  fuille ,  boc  fuit  nimis  craffx 
amentia?,Non  tandem  colligere  longo  vfu,Certe  nos  fruftra laborauimus.  Vjdemus  ergo  nunc 
quo  fenfuaccufetilloslfaias,  quod  non  dixerint ,  Fatigatio  eft,  id  eft ,  quiancscxpenderintie- 
cum.laborcm  ilium  effe  irritum.  Sed  aliud  hie  fpe&at  Propheta noftcr,  quod  fcilicet  I  udari  no- 
luerint operam perdidiffe,fed  perrexerintcontumaciter,quoniam  obduraucrantad  peluerfaru 
confuetudinem  peccandi.Scquitur,  QuU  poft co°it<ttiones noftras ibimw,  &qutfq»<epramtatem  cor- 
dis fui  null  peraget .  Cerium  eft ,  non  ita  palim  fuiffe  loquutos .  neque  enim  ex  profeffo  gloria- 
batur,fe  effe  impios,  &  Dei  conteptores  .fed  Propheta  non  refpicit  q  uid  ipfi  dixcrint,fcd  potius 
remipfam  .  Atquiludxifolebantopponercfuarigmenta  ctfallaciasSatana?,  Dei  verbo .  Non 
mirum igitur  eft,qu6d  Propheta  illis  obiiciat  impias iftas,&  facrilegas  voces:q uod  lciiicet  ma- 
luerint  cogitationes  fuas  fequi  ,&  prauitatem  cordis  ,quam  Deo  fe  fubiiccre,  &  ohtempera- 
re eius verbo.  Videmus  ergo hypocritas  nihil  prohcere  dumobtendunt  inanes  fumos,quia 
Deus  non  vult  agi  fecum  fophiftice,aut  callide. Manet  igitur  damnatio  omncs  impios,quocun- 
que  fuco  tegant  fua  fcelera .  nam  quicquid  aduerfum  eft  fans  doctrina:  ,eft  prauum  figmen- 
turn,  eft  Satan*  fallacu,eft  denique  impietas  peruerfi  cordis.  Qn.icunqueautemdcfleciunt 

B.    iii. 


CAP.  X  VIII.  IO.   CAL.    PRAELECTIONES 

i  fimplieitate  prophetica>&  a  doftrina  Legis.illi  fequuntur  fuas  cogitationes,  vel  cordis  fui  fig- 
menta.Hinc  ergo  fequitur,eos  tine  fructu  tergiuerfari-.quia  ii  refpuunt  puram  dc&rinam>haud 
dubieopponunri"uacommenta:&huc  etiam  pertinet  quod  dicit ,  Vim-1? .  Nunquam  fuiilent 
confefli  cor  fuum  effe  malum,vel  fceleratum:&  tamen  Propheta  eos  accul  at,quod  proruperinc 
inhanc  vocem.nempe,vtdixi,remipfamconfiderat  ,&nontubterfugia,quibushypociita:  li- 
benter  Deum  fallerent.    Iamfequitur, 

13  Proptereaficdicit  Iehouah ,  Interrogate  agedum  inter Gentes, 
quis audierit  fecundum  hoc? quis  vnquam audierit  aliquidfimiU.  fceditatem, 
\rl,portentum ,  patrauit  valde  virgo  Ifrael . 

Hie  oftendit  Deusludxosprorfus  effe  defperatos ,  quiarfd  curnuliim  extremum  impieta- 
tis  per  uenerint,dum  ica  audet  reiicere  oblata.  fibi  falutem.  Quorfum  enim  lpe&abat  Prophetaj 
nili  Vt  eos  ab  interim  eriperetjDeus  ipfe  per  manum  Propheta:  volebat  coniulcre  ipforum  la- 
luti.  Quanta  igitur  hxc  nut  ingratitudo,reiicere  paternam  illam  Dei  curam,&  non  prxbere  au 
rem  Propheta:,qui  futurus erat illis  ialutis  minifter?Qupniam autem plufquam  furdi,&  ftupidi 
erant,conuertit  le  Deusad  Gentes:I»fm-fl£4tt>inquit,vel  quxritejnter  Genies,  an  quis  audierit  il- 
liquid tak?quafi  diceret,Non  litigabo  ampliuscum  litis  brutisanimalib us.  nulla  enim  ratio  lo- 
cum habet.fed  Gentes,qu£  luceintelligentia:  carent,poteruntteftes  efle  tarn  eraflse  impictatis, 

Caf.i.icl  quemadmodum  capite  etiam  a.dixit,lte,  peragrate  infulas ,  &  luftrate  totum  orbem ,  an  vlla 
gens  vnquam  reliquerit  deos  fuos:&  tamen  non  funt  dii.-quali  diceret,  Tantii  valet  religio  apud 
miferos  idololatras,vt  maneant  defixi  in  fuis  fuperftitionibus-.quia  borribile  eft  illis,  Deum  mu 
tarc.refugiunt  igitur  illud  quafi portentum.  Hine  fit,  vtaddicti  fint  fuis fuperftitionibus.- quia 
deum  quern  femel  amplexi  funt,  nefaseffeputant  relinquereinon  funt  tamen  diiipopulus  autem 
meus  reliquit  me,qui  fum  fons  aqua:  viux.Idem  nunc  repetit  aliis  verbis  Ieremias,  quod  fcilicet 
non  reperietur  tale  exemplum  inter  getesprophanas.tande  {ubiich,Remfoedam  patrauit .  Qnan- 
quam  nomenimp^  vertunt  quidam  Portentum,&  poffet  ita  metaphorice  accipi,quoniam  ver 
bum-|jna  lignihcat  Reputare,&  Cogitare.  inde  ergo  poffet fumi hare  iignificatio.  Sedquoniam 
pluribus  locis  accipitur  pro  Fceditate,non difcedam  a  confenfu  ilk).  Dicit  igitur  hoc  effenimis 
fcedum,quod  dereli&us  fucrita  populo  fuo .  Ef  wginem  Ifrael  non  honoris  caufa  nominat,  fed 

Caftti  j.  magis  vt  augeat  probrum .  Deus  enim,vt  ante  vidimus ,  defponderat  fibi  populum  ilium:  &  ita 
decebat  feruari  fidem  coniugalem,quemadmodum  puella  qua:  virodefponfa  eft,  iam  non  debet 
hue  vel  illuc  refpicere:quia  nulla  ei  conditio  quirenda  eft,poftquam  fidem  fuam  obftrinxit.  Po 
pulus  autem  Ifrael,qui  debuerat  effe  quafi  fponfa  Dei ,  multo  fcedius  peccauit ,  &  cum  maiori 
dedecore,&  infamia,cum  ita  fe  proftitiut  tam  fuperftitionibus,quam  perueriis  confiliis.  Nunc 
adiungitfimilitudines,quibuscrimenmagisamplificct. 

1 4  An  relincjuet e  rupe  agri  niuem  Libani  ?  an  relincjuentur  aqua; 
aliens ,  &  frigidae  fluentes  ? 

15  Quia oblitus eft meipopulus  meus, fruftraruffitiimfaciunt^e/ 
adolent}dum  corruere  eos  fecerunt,  copula  enim  Gxplicatiue  accipitur vel  caufali- 
tcr ,  in  viis  fuis ,  ve/  ipforum ,  femitis  fa:cuh,vt  ambularentper  femitas  vi- 
am  non  calcatam,  quanquam  verbum  bvs  fignificat  etiam  impingere ,  y>clojfende~ 

rejdeo  vertipo&t,  &  eos  impingere fecerunt  in  Vijsfuis. 

Hie  quemadmodum  nuperattigi,crimenpopuliexaggerat  Deus  duplicilimilitudine.Nam 
fiquisaquamhaurirepoflitinagro  iuo,&illicreperiat  fontem ,  quanta:  ftultitix  erit,procul 
curreread  petendam  aquam  ?  Deinde ,  etiam  fi  ex  loco  vicino  aqua  non  fcaturiat,tamen  fluax  e 
longinquo,vtretineatpurum  liquorcm,&frigidum,quis  non  contentuserit  taliaqua?&fi 
velitipfam  fcaturiginem  petere  ,nonne  omnesridebunt  talem  amentiam  ?  Atqui  Deus  ei  at  in- 
ftar  viui  fontis:&  Ierofolymr  erat  fcaturigo,  vnde  potcrarit  ad  latictatem  bibere  f  uda*i :  dtindc 
etiam  quafi  per  canales  Huebat  ad  ipfos  Dei  beneficentia,ita  vt  nihil  iplis  deeiTet.  Videmus  ergo 
duplicem  hie  ametiam  coargui  in  populo.quod  fpernebat  prsfente  Dei  benehcentia.  ac  fi  quis 
vicinusmoci  Libani  nollet  bibere  aquasfrigidasivelfiqufsnollethaurire  ex  fluuiOjledvellet  ire 
ad  fonteipfum. Cum  igitur  modisomnib?Dcusfeillisofferret,<&expolita  illis effct  eius  libera- 
litas,hrc fuicnimis  fcediA inexcufabilis demcria,  reiicere aquasfluetes,&  fonte ipfum.Nunc 

tene- 


IN    IEREMIAM.  Hg 

tcnemus  fumma  huius  loci. Hoc  certe  naturaliter  omnib'  eft  ingenitfi,  vt  conteti  fint  prxfenti- 
bus  bonis  prarlertim  vbi  non  alibi  poteftquicquireperiri  melius.  Si  quishabeat  fonte  in  agro 
fuo,curalidproncifceturvtbibat?hoccftprodigiolu.aquane  indigcs'atqui  Deus  earn  tibiuip 
pcditac:tantuinlumecxfotctup.Siexcipiatquilpia,F6siftcmihifaihdioe(hvolorcireanaque 
procul  petita:  tint  meliores.Videmus  hoc  fignumeffebrutiftupons:iamliaiidifpliceataquaJ 
qua:  fluicA  frigida  eft,&  pura,quoniam  relit  fonte  ipfum  habere,  etiam  prodet  die  quiiquis  c- 
rit,fuam  vcianianr.queadmodum  hodie  fi  quis  nolit  bibere  aquam  Rhodani,qua:  hie  fiuit,nolic 
etiam  guftarc  ex  fontibus,fcd  velit  curreread  fontem  Rhodani,  &  ipfam  fcaturigine,  nonne  di- 
gnus  eft,qui  &  fa me,&  liti  pcreat? Deus  ergo  oftendit  ludxos ita  prmatos  eiTe omni  fenfu,&  ra 
tione,vt  debeant  omnibus  effe  deteftabiles:&  idco  in  applicatione  repeti  debet  vtrunque  mem- 
brum,cum  dicit,  Populus  meus  oblituseflmti .  hoc  quidem  per  ie  obfeurum  effet,  vel  non  fatis  cx- 
plicitumvlcd  Deus  hie  ex  fuperiorefentcntiarcpetit,ieefle  fonte  aqua:  vius,qui  lit  Iudajisexpo- 
iitus-.deindeluam  beneficentia,&  quidem  multiplied  fluere  per  canalesinftar  aqua:  vtuz,&  fri- 
gid?. Quoniam  ergo  populus,Dei  obliuiicitur,bis  ingratus  eft,ncmpe  quoma  non  dignetur  bi- 
bere ex  fonte  ipfo>&  faftidiat  aquas  frigidas,&  fluetes,hoc  eft,non  calefacf  as,vnde  contrahitur 
fcetor.-deinde  puras  &  liquidas,qux  nihil  habent  luti.lteru  vocat  popuhm  fuumfed  probri  caufa: 
nam  minus  excufabilis  fuit  hxc  peruerlitas,cum  Deuspeculiariterfe  Iudxisfe  offeiret,  illiaute 
refpuerentoblataeiusliberalitate.  Si  hoc  factum  fuifletaprofanisgentibus,eratleuiusdclicfu; 
Deus  enim  non  dignatus  f uerat  illas  tarn  infigni  prxrogatiua:  fed  cum  ele&i  effent  prx  aids  o- 
mnibusIudxi,hoc  fuit  quafiprodigiofum,^«oVz)«oW«y?»r,nempequemcognouerat. nam  fue 
rat  Gentibus  incognitus.patcfecerat  aute  fe  Iudaris.  Obliuio  igitur hxe ,  quam  accufat  Proph; 
nonpoteratexcrrorenafci,fedpotiusexdeftinataperuicacia.Pofteaadiungit,F»-«/?rrf»«7;/  ado- 
lent  [uffitum,  qmndoquidem iwpingere(vf  copula  refoluaturin  caufaleparticulam)eft  oecupatio, 
cum  dicit fiuslra  eosfoffitum  facere.Scimus  enim  vtfuis  cxremoniisconrififuerint  Iudxi:  ita 
quoties  arguebantur  a  Prophetis,  in  promptu  femper  erat  ilia  exeeptio  ,Nos  tamen  fumus 
Dei  cultores:nam  fedulo  afcendimus  in  Templum,&  pollicituseftduffitum  quem  adolebimus* 
fore  libi  boniodoris .  Quanquamfub  hac  voce  eomprehendit  etiam  alia  facrificia  .nam  de  o- 
mnibus  generaliter  did  um  eft,  Afcendet  odor  fuauis  coram  Domino.  Ergo  fub  vna  fpecie  cul- 
ttim ilium  externum  defignat,  in  quofatis  afliduierant  Iudxi .  Sed  quoniam  erat  merafimu- 
latio  cum  abeffet  cordis  integritas,ideohlc  repellit  vanam  illam exceptionem  Propheta,& 
dicit  fruftraeosobtenderefuascxremonias, quod  facrificiis  valde  intenti  effent  ,deinde  non 
negligerent  qui  cquid  fpedabat  ad  externum  Dei  cultum :  truf}ra,frujlra,inquk :  quemadmo- 
dum  hxc  dodrina  frequenter  apud  Prophetas  occurrit,&  debet  plulquam  trita  effe  inter  pios. 
Sed  videmus  quam  difficile  fit,eam  perfuadere  mudo:femper  enim  pr^ualet  hypocrifis,&  homi 
nes  exiftimat  feperagere  omnes  officii fuipartes,dumaliquafpeciespietatis  inter  ipfosfulget: 
Deus  autem,  vt  ante  vidimus,cor  ipfum,aut  veritatem  refpicit .  fed  hoc  mundus  non  poteft  ca-  Cap .  j  .3. 
pere.  Ergonontemere  omnes  Prophets totiesinculcant banc dodrinam,  quodfcilicet  fola 
interior  pietas ,  qua:  coniunda eft  cum  cordis  integritate ,  placeat  Deo :  totus autem  externus 
cultus  vanus  lir,&  futilis,nili  coniunda  fit  ilia  cordis  finceritas.  Poftea  caufam  adiungit,  nem- 
pe  quod impingere  fecerint invij s  ipfoyum  .  Nondubiufneft,quinfalfosdodoresintelligat,qui 
populum abftraxerant a  genuino  &  fimpliei Dei cultu ,  &  corruperant fanam  dodrinam  mul- 
tis rigmentis . Et  Hebrxis  fatis  tritum eft, nomen  fubaudire,  quemadmodum  alibi  diximus. 
Quoniam  igitur/e cemnt ipfos ,  a»t  impingere ,  aut  corruere .  Summa  eft ,  non  poffe  probari  Deo, 
populi  facrificia ,  quoniam  vitiata  litapud  omnes  religio .  Yitium  autem  exprimit  Propheta, 
nempe  quod  abftradus  fuerit  populus  a  reda  via,hoc  eft",  ab  ipia  Lege,  qua:  vnica  eft  pie  uifte- 
queviuendiregula.Cxterum,hinc  colligimus  quam  friuola  fit  eorum  exeufatio,  qui  cau- 
fanturfefcquiquoddidiceruntaPatribus,deinde  quodtraditumeft  ab  Antiquis,&  publico 
confenfu  receptum :  Deus  enim  Mcpronuntiathanc  fore  caufam  exitii  populo,  quoniam  dece- 
ptus  fueritafalfis  prophetis.  Cum  dicit, wvijs ?/>/er«»»)Vel  fuis,diffentiunt hie Interpretes,q uo- 
niamrcferuntadplcudoprophetasmultiiftudrelatiuumtn.  Sedraihimagisprobatur  contra-; 
ria  expolitio,ncmpc  quodimpingere fecerint  in  viis Juis  re£Hs-,<\\iomivc\  erroribusipfosabduxerint 
a  reef  o  curfu.Ciim  ergo  dicit  In  vij s  fuis,hiuA  dubie  in  bonam  partem  debet  aecipi :  Deus  enim 
monftraueratviampopulo. ergo  Legisdocfrinam  vocat  populi  vias,quibusaiTueuerat. lam  fe- 
quitur,  Semius  fitcult .pro  eodem  hoc  etiam  fecundum  membrum  capitur  .  Et  notanda  eft  anti- 
theiis  inter  fiwitas,0-viam  non  atlcatam.hxcbieuitas^oiJLetcffc  obfcura,idco  diftindf  loquar: 
VocatPropheta  Vias  populi,  in  quibusfuerat  probe  edoftus*  hoc  aute  abftulit  omnemcolo- 
rem  defenfionis ,  ciim  populus  non  poffet  excipere ,  fe  fuiffe  deccptum ,  acfi  nunquam  lciuiffet 
quid  reclum  effet.  atqui  non  tantum  fuerat  edodus,  fed  etiam  fuerat  dud  us  quali  per  manum, 
itavt  viaLegisdeberetillifamiliaritcr  effecognita.  hocigitur  vnum  eft.  deinde adiungit vtatA 
pecnli,  nempe  quoniam  Lex  non  fuerat  exiguo  ante  tempore  lata ,  fed  iam  a  multis  fxculis.anti- 

B.     iiii. 


CAP.  XVIII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

quitas ergo  ilia debuerat ftabilire  Legis Dei fidem  .Nunc ergo  videmus quid ha?c duo  valeant> 
quidcorruerint  ,vclotienderintIiidaeideceptia  fallis  do&oribus  in  w'w/k/'j  ,quibuskihcet  ai- 
iueuerant :  deinde infitnitafcculiyhoc  eft,in  dodrinaiam  olim  recepta ,  &  cuius  authoritas  p!u- 
ribusfxculis  ftabilitafuerat .  Exoppolito  dicit  tra&os  fuiffcludsos  ad  femitas ,  &  yiam non. 
calai am >  hoc  eft ,  a  refta  via  fuiffe  abdu<3os  in  errorcm .  Et  iterum  aggrauat  eorum  crimen, 
quod  maluerint  errarequam  tenere  viam ,  que  calcata  erat,a  Patribus  icilicet.  Cstcrum,  pol- 
icthlc  quxri,anper  fe  damnari debeat  hxcmutatio,dum  vetuftatcmcontemnimus ,  &po- 
ciusreputamusquidre&um  lit:  folutiofaciliseft.Prophctaenimhic  loquitur  Dei  nomine.  Er- 
go principiumillud  tenendum  eft, NullamelTc  viam ,  nil!  quam  Deus  ipfemonftrauif.iiquis 
veniffet  aliunde,  3c  iactaffet  antiquitatem,  Propheta  ludibrio  habuilTet  illam  ia&antiam  .  qua- 
xci  nam  quxnameft  vetuftasinhominibus,  quiftatimeuancfcunt?  &vtcoaceruemus  multa 
£ecula>tamcn  inter  homines  nonrepcrieturquicquam  tirmuni.Illudigiturnotandueft,  Deum 
fuiffe  ducem  cius  via» ,  quam  conqueritur  Propheta  relictam  cffea  populo.  Nunc  qua;  fequun- 
tur  optime  coherent ,  nempe  quod  populus  a  via  aberraucrit,  quam  dm  tenuerat.  neque  enim, 
vt  lam  dittum  eft ,  lequuti  fuerant  Iudxi  aliquem  ex  mortalibus ,  fed  Deum  iphjm ,  qui  digna- 
tusfucrac  manumillisporrigere&oftenderc  certam  falutisviam: deinde  notandumeft,qua- 
lesfuevint  illorumPatres,  nempe  qui  Deo  fuerant  obfequuti:  &  ciim  tot  haberent  exem- 
pla  ,  dcbcbant  magis  ac  magis  adimifandi  ftudium  incitari.  Fuit  igiturhxe  inexcufabilis 
prauitas ,  viam  longo  vfu probe  compertam  relinquere,-w\ifw/£c«£,  hoeeft,qux  fueratilhs 
probata  tarn  longo  tempore ,  &  abireiw  femitas  non  calcatas,  nempe  quia  nulloexcmplo  San&o- 
rum  qui  foil  erantveri  patres fuerant addufti  ,vt  libi  excogitarentnouos,&  h&itios  cultus: 
deinde  vt  defcrfcerent  a  limplici  Legis  docfrina .  Si  quis  refpondiffet ,  calcatas  effe  lllas  vias, 
quoniam  haberent  &  Affynos  >  &  igyptios  fociosfuperftitionum,  non  potuithxeexceptio 
admitti .  nam,  quemadmodum  iam  dixi ,  Propheta  non  promifcue  de  quibuflibet  exempli*  lo- 
quitur,fed  de  exemplis  Patrum,  quos  certum erat  fuiffe  gubernatosa  Domino.    Sequkur, 

16  Adponendum  terram  eorum  in  vaftitatem, £>oc  eft,\>tponam  ter- 
rameorum  in  vaftitatemjn  fibila  perpetua.-quifquis tranfibit per  earn  ob - 
itupefcet ,  &  mouebit  caput. 

Iamrurfusdcnuntiat  Propheta poenatrij quam meriti crane,  ticftipequotlimmineat  ttrrxi- 
f forum vaftitas:  Hxc,inquit,  erit  merceseorum ,  'qtfvd  redigetur  terra infolitudinem ,  deinde  in  jibiU 
perpetua ,  vel  in  libilos(  vtrunque  enim  genusrcperitur.)hlc  ponitur  etiam  nomen  nSly,quonu- ' 
pervfus  fuitPropheta,  feddiuerfo  feniu:namcumvocabaty««jf*j/ic«foadpr£tcritumtem 
pus  refpiciebat:  nunc  autem  de  futuro  tempore  dicitur.  Quoniam  ergo  Iudxi  fefe  alienaue- 
rant  a  vhs  lxculi ,  hoc  eft ,  ab  xterna  Dei  veritate ,  ideo  dicit  terram  ipforum  fore  ntateriampbili 
perpetui ,  quoniam  non  tantum  paucis  annis  ,led  vique  ad  fincm  mundi  hombilis  erit  ilia  cla- 
des,  qua:  tunc  inftabat .  Etfecundomembro  clarius  exprimit  quid intelligat  per fibilos  xternos* 
nempe  quia  qitifcjuis  tranfibit  per  earn  ,obftupeftet  ytymoueoit  caput ,  vel  concutiet  caput,  quem- 
admodum iolet  heri  vel  in  ftupore,  vel  in  ludibrio ,  vel  in  dcteftatione.  hzc  loquutio  frequen- 
ter occurritapudProphetas.  Terra  Chnaam  poftquam  data  fuit  Iudsis,  erat  quafiexcellen- 
ttflimum  theatrum  omnis  opulentix :  Deus  enim  in  ea  exnlicuerat  inxftimabiles  thciaurosfu* 
bomtatis ,  vt  raperet  ipfo  afpectu  omnes  in  admirationem  fui.ita  ex  oppofito  fuit  materia  hor- 
roris,&  libilorum,  cum  Deus  earn  maledixit .    Pofteafequiturconfirmatio, 

17  In  vento  Orienrali ,  \el  per  Centum  Orientalcm  :  quidam  legunt  a  loco3, 
(fdicunt}tanquamvcntiis  Orientals: fed  quod  ad  mentcm  Vroplxtcejfte&at,  nulla 
e$l  ambiguitM : pcrventum  ergo  Orientalem ,  difpergam  eos  coram  facie  ini- 
mici :  cer  uicem ,  &:  non  iaciem  oftendam  ipfis,  Were  ipfosfaciam  ,  in  die 
calamitatis  ipforum ,  vel  interims  yVtalij  vcrtunt. 

Quanquamnonexprimiturnotallmilitudinis,  filcgimusanon  a:tamen  Propheta  fimi- 
lirudinevtitur.  neque  enim  Deus  impulit  vento  Onentali  ludceos,  fed  quoniam  violentifunt 
illius  venti  impetus  in  ludxa  ,fxncvcntusOrientalistantundem  valet  acprocella,  velturbo: 
acli  diceret ,  canquatn  turbine ,  vel  procella  ego  eiiciam  ipfos :  dispergam  ,inquit ,  vel  diffipabo 
coram  facie  inimia  .  Significat  venturos  hoftes  ,  qui  Iudxos  e  terra  fua  extermincnt :  fed  a- 
liudauiungit,  nempe  plenoshoftes  fore  terrore,  quoniam  Deus  dabit  illisvimturbinis,  aut 

procellx^ 


IN   IEREMIAM.  ,49 

procellx,vtdi(iiciat,veldif(ipetIuda:os  ipfos:quoniam  fcilicet expaucfa&i  a  Deo  nufquam 
audebuntconliftere.  Sequitur  altera  comminatio  ,  quod  Deus  obuertet  illis  ceruicem, \c\  ter- 
gum , c  nonfitciemin  die cUdis .  Continget  interdum  nosduriter  caftigari  a  Deo ,  quemadmo- 
dumlsEpc  exercet  rideles  fuos,ciim  lllos  euamiubiicitimpiorum  libidini:fedtamenhocre- 
mcdnim  non  aufertur  fidelibus,  quin  reperiantaliquidfolatinn  Dei  mil'ericordia :  nam  ficuti 
deiicitad  inferos  ,ita  etiam  reducic :  mortiftcat ,  tk  viuifieat  ,quemadmodum  dicitur  fecundo  l-3"trt.i. 6- 
capite  primi  Samuelis.  Hie  autcmDeus  pcenamdenuntiatabfquevllavenia,aut  k-uationc: 
Difpergim ,  inquit ,  eos  ,fidper  ventum  Orientalem  coram  bojiibus .  deinde ,  fruftra  ad  me  confu- 
gient ,  &  meam  elementiam , licet  alioqui  omnibus  lit  expoiita ,  fruftra  tunc  implorabunr.quia 
decretum  eft ,  iplis non  ignofcere .  Oftendam ,  irtq uit ,  illis  tergum  nieum ,  aut  ceruicem :  nam 
fpy  eft  pofterior  pars  capitis,  v  el  occiput,  fed  hlc  capitur  pro  tergo .  fentient  ergo  meaucr- 
ium  ,  vt  urn  non  fint  politi ante  oculos  meos.  Nam  ha:c  eft  nobis  insftimabilis  confolatio ,  dum 
adhucdignaturDeusrtfpicerenoftrasmilerias .  fed  auferthancfpemludxis,  quia  obuertet  il- 
lis tergum  in  die  cUdts .     Reliqua  nonprolequar  nunc. 

Pre  cat  io. 

Da  omnipotent  Deus ,  vt mature  prxuemamus  mm  tuam ,  ne que  nostra  peruicacid 
ficeamaecendamus ,  ytnonfitampltus  locus  remedio :  deinde  etiam  fi  ad  tempus  nos 
casliges ,  ne  tamen  nos  prorfus  abuaas  yfedfemper  maneat  nobis  hoc  refiduum ,  vt  tc 
quccramus  in  die  cladis  nostra? ,  (f  reperiamus  te  exorabdem ,  vt  tibi  reconciliati  tan- 
dem jentiamuste  recordanm:Jericordia?  etiam  dumirafceris ,  donee  jruamur  pleno& 
foliiojenfu  tux  gratia? ,  & paterni  amoris  in  regno  tuo  calesli ,  cjuod  nobis  partum  efi 
[anguine  vmgeniti  Filijtui,     Amen. 

18  EtdixeruntjVenite.,  &cogitemus  contra  Ieremiam  cogitatio- 
nes,  quia  non  peribit  Lex  a  Sacerdote,&confiliumafapiente,&fer- 
mo a Propheta.-  Venice,  &  percutiamuseum  lingua,neque  attendamus 
adcun&osfermones  eius. 

HI  C  recitat Ieremias  quantus  furor  occupauerit  eorum  mentes,quibus  denuntiauerat  Dei 
vindiftam.Eratcerteilludhornbileauditu,cumeirentdefperati,nihiltamenfperadumeire 
auxilii  a  Deo. hoc  enim  valebat  loquutio  quam  vidimus,  In  die  ealamitatis  eorum  .oftendamil- 
lis  ceruicem,  &  non  faciem,  vel,a  tergo  me  videbunt,  &  non  a  facie.  Cum  igitur  nulla  fpes  ve- 
nial illis  ellet  relidua,nonne  fuit  hie  prodigiofus  ftupor,  non  moueri  neque  humihari,  cum  vi- 
derent  Deum  iibi  effe  tarn  infeftum'Oftenditautem  Propheta,fecurc  contemptam  fuifleillam 
denuntiationemtimo  tantum  fuiffe  obftinationis  in  eorum  malitia,vt  tunc  fe  animofius  accin- 
gerent  ad  repugnandum .  Dicit  enim  eos  ex  profeflb  confpiraffe,ciim  de  lllo  tarn  horribili  Dei 
iudicio  client  admoniti:ac inducit eosfefc  mutuo hortantes,  Venite, er  cogitemus  cogitationes art 
tra  Ieremiam.  Videndum  eft  quidopponant  Dei  iudicio  ,nempe  iua  conlilia,&  decreta.  hoc  id 
fumma erat,tranlferre  d  Deo  authoritatem  adfciplos.  Sppliabant  igitur  Deum  iure  iuo,&  vo- 
lebant  occupare  eius  folium  ,  acli  effent  ipii  iudices,  &  poffentiubiicere  luo  arbitrio  quicquid 
attulerat  Propheta.  Probabile  quidem  eft,  non  gellilPe  bellum  cum  Deo  data  opera,  quomam 
hypocrita:  femper  obiiciuntfibialiquas  nebulas,  quibus  lponte  feipfosobtenebrant.Interea 
diabolicus  furor  ipfosimpellit,vt  non  habeant  vllam  rationem  Dci.nam  li expenderent  apud  fe 
quale  do&rina*  genus  eft,quod  affertur,poiTent  facile  dilcernere.  Vnde  igitur  hie  furiofus  impe 
tas,vt  dum  volunt  conferere  manus cum  homine,  impingant inipfum  Deum?nempe,licuti  iam 
dixi,exc£cat  eos  fuaimpietas,&  i'uperbia,vt  Deo  eriperenon  dubitent  fuum  honore,&  ita  lub- 
ftituant  fe  in  eius  locum.Idem  hodie  exeplum  cernit  ur  in  toto  Papatu  .  nam  dum  inter  fe  ad  re- 
futationem  apcrta*  veritatis  confpirant,non  interrogant  os  Dei,neque  relpiciunt  quid  Scnptu- 
ristraditumtit:fed  contend  funt,  putida  decreta  velpotiusfomniaebuccmare,  in  quibus  nihil 
eft  tarn  futile,  quod  non  vclint  haberipro  oraculo:  vbiautemprotulennt  fuas  bullas,cxifti- 
mantfefatis  probe munitoselTc,quafiDeusfuo  iure deiedus fit.  Sedex  contextu  clariushoc 
patebit  .dicunt  enim,  Quit  non  peribit  Lex  a  Sacerdote.  Hxc  ratio  quam  iubiiciunt,  oftendit  vn- 
de tahtafecuritas,quafretinon  dubitent  repeuercpropheticumfermonem,quia  fcilicet  funt  Sa 
cerdotes,&  Vropbet<t,\ioc  eft,quia  occupant  fedem  in  Ecclefia:gloriantur  titulisillis,  quanuisme- 
rsc  fint  larus:quia  fufque  deque  reputant,  non  habere  quod  vocationi  refpondeat .  Ita  laruato  $ 


CAP.   XVIII.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

pontifices  vidtsnus  contentos  fuiffe  titulari  vocatione:  neque  interea  curaflc,  an  reddenda  eiTct 
coram  Deo  ratio  .Etualxculis  omnibus  hypocrite  abufiiunt  Dei  donis.  Clariushoccemitur 
inPapatu  .  Nam  ccrtevbi omnia  diicuffa  fuerint ,  vidcbimus  his  armis  confidere  Papamcum 
rota  iuacatcrua:  vbi  enim  centies  vi<5h  fuerint teftimoniis  Scripture ,  hoc  tamen  vno  clypeo 
fhenue  fe d&tfendunt,Eccleu~am  non polTe errare : reprxl'entari  Eccleiiam in  Papa,&  Epifccpis 
&  toto  clero  .  deinde  Prslatos,  vt  vocanc,effefucceffores  Apoftolorum  .  Et  ita  pleni&buc<  - 
detonant.  continuam  fucceffionem a Petro:vnde tandem  colligunt  eccleiiam  Romanamellc 
matrem  omnium  fideliumdeinde illic fpiritum  ianftum refidere:  quia quifquisin locum  Pe 
fucceffit>&  occupateius  cathedram,illeprxditus  eft  eodemfpiritu,&  eadem  authontatt.Vide- 
mus  ergo,vt  Papiftx  non  ahis  armishodie  certent  nobiicum,nifi  quibus  olim  omnes  1U1  rcpro- 
bi  aggreili  fu  nt  leremiam .  Prim  urn  dkuntfifficerejibabeantfaas  cogitationes,hoc  eft,ii  inter  ie  && 
tuerint  quid  fa&u  opus  tit:quiaiub  hac  voce  comprchendunt  tarn  deliberationes,quam  decre- 
ta:ac  li  dice  rer.Nos  prxditi  iumus  iurifdictione  ordinar  ia:Deus  enim  ecclefix  mac  nos  pra»fecit. 
ergo  quicquid  anobis  prodierit  debet  ceniciiinuiolabile.Ratio,N<»w lex non  poteft  perire  a  S.t- 
cerclite,cr  confilium  non  poteft perire afapiente-,arfirmo a.  Prophetis. Hxc  tria  poterant  fpeciofo  colo- 
re obiicere  contra  leremiam. Neque  enim  negaripoterat,quineffentlegitimifacerdotes  quoad 
vocatione-.deindequineffct  illic  Ecclefia.iamSeniores,quiconiuct.ierant  Sacerdotibus,  etiam 
meritoia&abantfuam  dignitatem.  Poftremonunquam  caruit  populusillefuisProphetis.  Vi- 
demus ergo  v t  obtenderint  contra  Dei  Proph. fpeciofos  prxtextus,&  quibus  poterat  non  ma- 
gno  negotio  fallcre omnes  limplices.Si  fiat  coparatio,certe  rota  colluuiesPapalis  non  poteft 
iimili  iure  ide  pmexere,fed  ludxis  longeeft  inferior. Nam  cum  dicut  fe  reprxlentare  Eccleiia, 
deeo  difputanduefb&rrnde  venire  cogentur  adilludprincipium,vtdenniamusquid  iitEcclc 
fiaJam  vbi  conftiterit  quid  (it  Ecclefia,iterfi  que/retur,an  lint  legitimi  epifcopi,&  prxfules.  Ne- 
que emm  vocatioeorum  fuudataeftin  verbo  Deiiquia  omnes  funt  fchifmatici,  &  hoc  etia  con 
flat  ex  eorum  Canonibus,quiahodie  nullavigctcanonicaele£tioapudeos.Ergofequitur,cef- 
faffe  ilia  vocationem,  dequatam  ltolide&arrogaterfuperbiunt  Sedvtdemusilloseffelegiti- 
mos  miniftros,&  vocatione  eorum  probaricx  Deiverbo,tamenonfequiturpropterea,effe  ve- 
ros  Deiminiftros,quonia  locum  ordinariuteneat,&  iurifdictionem  in  Eccleiia.  Nam  omnibus 
faeculis  videmus  Ecclcfa  Dei  fuiffe  obnoxia  huicmalo,vt  haberetluposlocopaftoru,haberet 
homines  impios,  &perlidos,quiDeumoppugnareaufifiltfubeius  nomine.  Cum  ita  olim  conti 
gerit,hodie  non  polTtnt  diicrimen  vllum  affcrre,vcl  Papa,  vel  omnes  laruati  eiusepifcopi,quin 
metuendii  fit  nobis  a  lapis.  quare:Fuerut,inquit  Apoft.  olim  falfi  proph. ita  etia  8c  inter  vos  e- 
s'  '  *"  i"untfalfido£l:ores.Or;edithodienonminuscauendueireafalfiscpifcopij,&prophetis,&do- 
ctorib',&quocunquetitu!ofefein(igniant,quam  olim. Ergo  cumPapifia.*futiliteriaftat,Ecclc 
fiam  non  poffe  errare,  merito  ridcndi funf.quia  videmus quos fequatun &  queadmodum  olim ' 
manifefti  Dei  hoftes  congrefli  funt  cum  Ier.ita  etia  ill i  palam  Devi  nunc  oppugnant  folo  inani 
titi\\o\(\\ihfmt  facerdotes.quiA  frit  prophet  tttfuufrnt  feniores,vz\  presbiteri,hoceft,quiateneantiu 
rifdictionem  ordinana.Hic  igitur  locus  lufricerenobisdebet  ad  refutandam  eorum  ftultitiam, 
vbi  verba  pro  re  afivrunt,&  tantum  nituntur  hoc  argumeto,  Quod  Ecdefia  non  poffit  errare. 
rantundem  enim  valet  illud,ac  quod  nunc  refertur  a  Propheta  -.nonpojfc  Legem  perire  a facerdoti- 
Ofe*9.7,  \,tu.  Atqui  alibi  videmus  quid  Deusminetur,nempehornbilt'illudiudiciuinirare,vtczcutiat 
lf*.*9'i4-  f^pientcs,  vt  ftulti  fint,ac  fatui  Sacerdores,&  Prophets.  Sed  hinc  difcamus  qua  lege,&  in  quern 
finemDeuspaiiimornet  Ecclefix  miniftros,  &  paftoresclariselogiis&  infignibusreerte  non 
vtiuperbiant  falfo  pretext  u ,  fed  vt  fideliterexequantur  munusfuum  .Quicquid  fit,  videmus 
peruerfam  effe  hanc  conridentum,vbi  obiiciunt  paftoresnon  poffe  Legem  libi  excidere,  neque 
fermonem,vel  do£trinam:quia(inc,acvocentur  facerdotes.  Addunt,  Venite,^ percuti.mus eum 
/*'»««.*. R.unusfuamauthoiitatem  magnifaciunf.quemadmodumhodie  Papiftequafie  fubli- 
minosderidenr,qnianonlitdifpurandunicumha;reticis,  quia  non  fint  reuocanda  indubium 
quxiam olim  ftatuta lunt,& de quibus lemel  Ecclefia pronuntiauif. nam  videtur  hoc illis  pluf- 
quam  abfurdum,atque  etiam  indignum,vbi  rogamus  dari nobis  audientiam ,  &  controuerfias, 
quibus  hodieturbatur  mundus>voliimusdirimi,&decidicx  Lege,&  Prophctis,ac  Euangelio. 
Qmd?  ergoccclefiar  dccrctainnihilu  redigetur?Scripturaeftnafuscereus:nihilhabetcertum) 
vel  hrmunr.potcft  enim  torquenin  quambnet  partem,& hy pocrita*  femper abufi  funt  Dei  ver- 
bo:fequitur  ergo  nihil  cffecertum,nequepcrfpicuu  in  Scriptura.hoc  eft  lingua  percutere:  que- 
admodum videmus a<Sum fuiffe cumIeremia:Qjj_iddiiputandnm  eftcumiftohomine,quitam 
audader  nobi9 minatur,qu«ifi excellerct  fupra alios?  atqui  vnuseft  e  populo  tantum  ,  iam  quid 
opus  eft  longadifputatione?habemus  enim  authoritatcm,  &  fa  tisent  vno  verbo  ltatucre,  quic- 
quid afTerteffe  repudiandum:ergonon  eftcurnosfatigemuslongocertamine.  lingua  enim  no 
ftrahabetiusdeciliuum,vtloquuntur.  Videmusvtobiicereaufi fuerint impiiilli  fua  decreta, 
quibus  obruerent  fermonem  propheticum,  8c  fidem  derogarent  Ieremix .  Qu^oties  ergo  hue  <e 
efferunthomines,vt  percutere  lingua  fua  velintferuosDei,  &  opprimerc  fermone  cius,qui  per 

ipfos 


IN    I  ER  EM  I  AM.  IJ0 

ipfos  loquitur,tcnemuj  quo  locohabcndifint,&  quantum  pondcrisfccumhabeanr  omnia eo- 
rumdccreta,veIdeterminationes.Scdclaufu!avcrfusclanusoftenditquamperuicacittr  con- 
tempfcrint  omnemdoclnnanv.hocenim  tignumeftdeiperatX(.otumaciX,nonattcndereadier- 
monempropheticum  .N«»(sr^f««'iiw/«,inquiunt)hocelt)nonniorcmur  quidloquatur,&  quic- 
quidloquutusfuerit/ortitcrlpernamuyQ^emadmodumdixi,  Propheta  hoc  verbo  uftcndere 
voluit  fuiireitadiabolicoimpulliiexcxcatos,  vtnon  dubitarentrciicerequicquidaDeo  pro- 
fcftum  erar,  &  aures  occluders  &  data  opera  negligercvtlolentiniprobitiimi.Hodienon  mi- 
nor etiam  contemptusapparct in  Papatu'.nam  fiplacidenosaudirem,(iexpendtrenttranquillis 
animis,&maniuetisquod  afferimus,  ccrte  ftatim  elTet  inter  nostranla&um .  Sed  hoc  vnum  ll- 
lis  propofitum eft ,  nihil  audirc:quia  contenti funt  hoc  fallaci  prxiudicio :  Si  reprxientent  Ec- 
cleliamjn  fuoarbirrioeu^damnarequicquiddicimus;cWbi  nos  damnauerint,iam  non  opus 
elTe  alia diiquilitione .  Gxtrriim  ,  hinc  moncmur,  etiam  fi  multis  vitiis laborent  homines, tem- 
pertamenreftarea!iquamlpemfaIutis,mod6  ne  lint  prorfus  indoeiles  ,  &prxfra£ta  fiducia 
reiiciantquicquid  proponitur  ex  Lege,&  Prophetis, &  Euangelio.namquemadmodum  mul- 
timorbi, etiam  figraueslint,ac  periculofi,tamenadmittunt  rcmedia:  fie  etiam  ftatuendum 
eft, ianabileseffe homines  quandiu  iuftinentdoceri,  &moneri,&  corrigi,vbiautem  claufis 
auribus,prxtereuntomnemdo&rinam  ,vbiipernunt  omnia confilia,  vbipro  nihilo  ducunt 
minas  Dei,  8c  correcliones  ,defpcrata  eft  eorum  falus.    Sequitur, 

19     Attende  Iehouahadme.,&audi  vocem  litigatorum  meorum^c 
eH}nxa7itium  mecum. 

Quia  videt  Prophcta  fuam  operam  effe  inutilem  apud  homines ,  conuertit  it  ad  Deum ,  vt 
iam ante aliquoties vidimus  eumfacere.  Nee  dubiumeft,  quin  plus  vehementixhabuerithxc 
loquendi ratio,  quamii  continuotenoreiplosfuiiletaJloquutus .  Poteratquidemdicere,Mi- 
feri,  quo  ruitis?  &quidfibi  vult  hare  amentia? quern  tandem  fincmputatisfore,  vbiaduer- 
fati fueritis  Deo,contumacesaduerfus  Spiritum  eius?  nequeenim  poteftislucem  extingue- 
re  veftra pertinacia  ,velimpudentia.  poterathocmodoProphetaeosobiurgare-.iedplusve- 
hementixfuit,  cum  reh&ishominibus  Deum  ipfumccepitalloqui.  Hxcigiturapoftrophe  di- 
ligenter  nobis  notanda  eft ,  quia  hinc  colligimus  exprobratam  fuiffe  ludxis  exrremam  amen- 
tiam,exqiionondignatus  eft  Propheta  cumipfis  lirigare  .  Sedinterea  dixit, Non  attendunt 
ipti  ,attende  lehomh  ad  me .  Videbat  le  contemni  ab  lllis  Dei  hoftibus :  hac  autem  precatione  fi- 
gnificat ,  fuam  tamen  do&rinam  vigere  coram  Deo ,  &  retinereluum  pondus , ncqucpolTeex- 
cidere.  lebouab  ergo,  inquir, animaduerte  adrneycr audi  clamoremhtigantium  mecum .  Hlc  duo 
poftulatlcremias,  nempc  vt  Dcus  tufcipiat  caulam  luam  ,  deindevt  vindi&am  exigat  de  ilia 
peruicacia  hoftium  iuorum .  Hie  autem  locus  apprimenotatu  dignuseft,  quia  hare  eft  fultu- 
ra,  qux  nunquam  poteft  nobis  excidere,  cumlcimus  probariDeonoftrumobfequium:  8c 
vt  nobis  prxferibit  quiddicendum  fit,  itaquxab  coprofe&alunt  femper  habitura  pondui 
fuum,  nccpofle  herimundi  ingratitudine, vtquicquam  defidecxleftisdo&rinx  pereat,vel 
minuatur  .  Ergo  quoties  vel  nos  derident  inipii  ,  vel  eludunt ,  vel  negligunt ,  fcquamur 
Prophetx  exemplum  :  petamus  a  Deo  ,  vtnos  refpiciat,  hoc  autem  rieVi  non  poteft,  nifi 
iinccroanimoftudeamusexequi  quod  nobis  mandauit .  Ergoconicicntiapura  aperiet  nobis 
ianuam ,  vt  poliimusintrepide  Deum  vocare  &  fponforem,  8c  vindiccm,  quoties  contemnitur 
labor  nofter  ab  hominibus.  Secundolocopoftulat,  w  Deus  audiat  clamoremetrum  qui  cum  ipfi 
litigant,  vnde colligimus, impios  adconiliil  prohcerefuaiuperbia,  vtmagisacmagis  Deum 
prouocent ,  cumira  fefeopponunt  purx  eius  do&rinx  ,&rixantur  adueriusrius  Prcphctas, 
Sc  pios  Do&ores .  Cum  ergo  videmus  impiosnihilaliudcon(equi,nifivtiram  Deimagisac- 
cendjnt,  eoahimofiuspergere  nos  oportetin  officio :  quia  etiam  fi  ad  tempusmagjiis  clamo- 
ribus  opprimant  Dei  vcritatem,  Dominus  compefcet  eos,  &ita  compefcet,vt  eluceat  ilia 
do&rina,  quxnunciniuftis  calumniiseuertitur.    Pofteaadiungit, 

2.0  Anreddeturpro  bono  malum? quia fodcrunt  foueam animac 
mex:  recordare  quod  fteterim  coram  facie  tua  ad  locjuendu'mpro  lpfis 
in bonum ,ad  auertendam  iracundiam  tuam ab ipfis. 

Exaggerat  hoc  vcrfu  Propheta  crimen  fuorum  hoftium :  quialcilicct  nonmodo  fcrociant 
aduerfus  Deum  ,fed  etiam  obliti  humanitatis  ,  mique  oppugnent  ipfum  Prophetam .  Impietas 
quidem3giseftdeteftabilisquaminhumanitas,quC>lcilicetDeus  magis  excellitiupra  cun&os 


Lnc.6-2.Z- 


CAP.    XVIII.  IO.   GAL.   PRAELECTIONES 

mortales:vtrumipfainhumanitasplusinfccontinetturpitudinis,quiaeftcraffior,vtitaloquarj 
&  melius  perlpicitur. nam  impiila:peoccultaduampcrhdiam:  fed  vbi  agendum  eft  cum  homi- 
nibus,illcftatimapparetriteneanlecusnosgeramus.  Ergo  Propheta  vbi  detent  impatatem 
hoftium  iuorum,nuncadiungit,ipfos  etiam  ii  vocenturadhumanaiudicia,tfleprorfus  intolc- 
rabiles,quoniam  IciUcet  rependant indignam merccdem homini innoxio,&  quifedulo  curaue- 
rat  eorum  faiutem. Nunc  tenemusconlilium  Prophetx.Q^auisautemfxpecontingat  rependi 
malum  pro  bono,&  ingratitudofatisiirc6munevitium:tamennaturaipfaabhorretabingrati- 
tudine: ideo  dixit ille  Nullam  lege  fuifTelataaduerfusingratos,quiafcilicetillud fit  inftarpro- 
digii  Cum  igitur  natura  di&et  ,repcndidebere  mercedem  benemeritis,  &  hoc  debeat  omnium 
cordibusefTeinrixum,ratiocinaturProphetaabillocommuniiure,&laifucuni5torummoita- 
liam.^4n>ini\uk,rependeti<r  pro  bono  malum?namfiderunt,\nc[uh,fiueam  anim*  mete,  <y  tamen  predi- 
cates fitm  pro  ipfaconattts  [urn  auertere  tram  Dei,  cum  fuppliciter  me  oppofuerim  diprecatore  pro 
jpiorum  ialute .  quanta  eft  ifta  barbaries ,  vel  inhumamtas ,  quod  me  perfequuntui  ?  Cauerum, 
quoniam  videbat  (e  fruftra  verba  fa&urum  apud  lurdosddeo  rurfus  Deum  appellat  teftem  lux 
iMC2)rha.us:Reco?dare,\nqwt,c]Hodfieterim  coram  facie  tua  adloquendum  pro  ipfis:<\\\z(i&kevzt ,  Etia 
ft  malignitasimpediat  homines, necernantqualis  (im>&  qualitermegeiterim  ergaiplos,Deus 
erit  mihi  optimus  teftis , ac  proiude contentus ero  illius iudicio.     Poftea fequitur, 

21  Propterea  pone  filios  eorum  ad  fsimemjxiccjliprcijce^elproflituc  ad 
f<tmem,dc  dirFunde  ,  \cl  diffluerefac,  eos  ad  inarms  gladii ,  &  fine  mulieres 
eorum  orba?  &  vidua; ,  &  viri  eorum  fint  percufli  ad  mortem,/<ff/;a//fcr, 
iuuenes  eorum  fint  percufli  gladio  in  pradio. 

liic  vidctur  Prophetafeie  prx  excandefcentia  proiicere  adimprecationes,qiueabfint  are- 
ftoarT.ctu:qun  etiam  ii  nondam  oreluoprotulerat  Chnftus,precandum  efleprohisqui  nobis 
miledicunr.tamen  Lex  ilia  Dei  iemper  cognita  fuit  aian&is  Patrib'.non  dcbuitigitur  Ier.per- 
rumpereaddirasifhs.vtimprecareturvltimu  iiueritumfuishoftibus,quanuisitaefrentmcriti. 
Sed  uotand  jra  eft,  non  fuiue  nili  Spiritus  inftinclu  comotum,vt  ita  excandefceret  totra heftes 
fuos  neque  enim  exculabilis eiTet  hoc  colore,quod  furor  fiat  iajpius  tela  patietia:  debent enim 
filii  D.i  ad  extremu  vique  tolerare  omnes  iniurias.fed,queadmodum  iam  dixi ,  Proph.  hlc  non 
temere  qiucquamprotulitmequc  etiam  fibipermikhocvelilludoptare,fed  quod  di&abatSpi 
ritusiancl:usobedienrerpromulgat,tanquamfidelceiusorganiim  .  Dixinais alibi, prim6 hoc 
obferuandum  elTe  cum  imprecamur  aliquid  aduerli  reprobis,non  agendam  elTe  priuatam  cau- 
fam.riam  qui  teipfumreipicit,femperabripieturnJmioimpctu:deindeetiamfieffent  rite  compo 
fita  vota  noftra, tamen  hoc  femper  damnandum  eft,fipriuatim  confulimusnoftris  comrr.odis, 
velperfequimurpropriasiniurias  .  hoc  vnum  eft. deindeaccedere debet  prudentia,qua;diicer- 
nat  inter  elc&o"s,&  rcprobos.  Quoniam  aute  Deus  fufpendere  nos  iubct  indicium,  vt  ccrte  non 
poiI\muisftatuerequidfuturum  titdiecraftino,ideo  nondebemusimitaripromiicueh«ec  pro- 
phetica  vota,vt  Deus  perdat  impios,&  difiipet  etiam de  quibus  defperamus:quia,vt  iam  di&'.im 
eft.incertum  nobis  eft  quid  decretum  fit  dcillis  in  cilo. deniquequifquis  volet  exemploleremicj 
imprec.iri  hoftibus,  regatur  eodem  ipiritu,quemadmodum  Chriftu s difcipulos  fuos  admonet. 
nam  quoniam  ad  votumEliae  Deus  proftraueratimpios,volebant  Apoftoli,vt etiam  ftatim  eli- 
I""f-M ?•  ceret  Chriftus  fulmen  e  cxlo:Nefcitis,inquit,quo  fpiritu  regamini.  difiimiles  erant  E\\x:  vole- 
bant  tamen  qua fi  limiximitari  quod  ille  fecerat.  Sed,quemadmodum  iam  dixi,  prim 6  faceffat 
omnisrefpe&us  velvtilitatisnoftrx,veliacliira:,  neque  agamuspropriamcaufam,  fi  volumus 
excandcfcereaducrfusfceleratos:deindeadlitfpiritusiudicii,&difcretionis.  Poftremo etiam 
faceflant  omnes  turbulcnticamisarTefl: us:  quia  fimulatqueadmixtum  eft  aliquid humanum  vo' 
tis  noftris,fcmpcr  repcrietur  aliquid  confufum  .Inhacautcm  prccationeleremix  nihil  fu;t 
turbulent um  : quia  Spiritus  Dei gubernab.it  eius  mentem ,  & linguam:  dcinde  obLtuscrat  fui? 
poftremo  fciebat  illos  eflc  rcprobos,  &  iam  deftinatosad  vltimum  interitum  .  Ita  non  dubita- 
uit  Spiritu  prophetico  illis  imprecariquod  Mclcgimus  .  Neque  enimdubiumeft  ,  quin  fem- 
per lolicitU'ifderit  pro  reliquiis  .  fciebat  enim  eifealiquos  fideles:  &quanuiselTenrincogniti, 
ftiliuit  tamen  Djurnillis  placare.  Sed  hie  fulminat  contra  rcprobos,  qui  iam  fpontedcuoti 
erant  exitto.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  non  dubitet  pctere ,  vt  drntxr  adftmem&ferantur  admanu* 
gl.tdij,i>clflu.tnt,it.i  vtfitit  orb*  or  vidu*  ip  forum  muliereswiri  etiam  ipfirum  inter  eant  admortem,&  iu- 
uenes ipforum percutiantur gladio.    Nunc  fequitur, 

2,1  Audiatur  clamor  exazdibus eorum  c«m  induxeris  fupereosex- 
ercitum  repente:quia  foderunt  foueam  ad  capiendumme,,  &  laqueos 
occulcaruncpedibusmeis. 

Pergit 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.        ,  ,<, 

Pcrgit  in  lua  imprccatione.O/>r.jr  igitur  audiri  clatnorem  ex  ^dibits  fcw»:quafi.  diccrct,nihil  fit 
illis  rcfugii  ciim  accidet  calamitas .  nam  ilia  cuique  domus  eft  quafi  receptaculum  in  rebus  mi- 
i'cris.Vult  igitur  Propheta  etiam  cum  domi  latebunt,iugulari  lllic  ab  hoftibus.nam  dpofterio- 
re  intelligit  cidcm.Quprlum  emm  clamor ,de  quo loqiuturaiifi  quia  vbi  hoftcs  irrunipcnt,  & 
lament  adueri'us  ipfos,nec  potcrunt  tueri  vitam  fuam,confugient  tandem  ad  lamentationes,& 
ciulatus?  Andiatur  ergo  exxdibus eorum  clamor  vbiinduxeris exercitumfuper  eos  repente.  Addit,Q«o- 
viamfidcrunt  foueamad  capiendumme.  Vidcturqiudcm  Propheta  hie  caulk  lua:  efle  patronus: 
led  mimme  dubium  cft,quin  ablque  perl'onar  relpc&u  abominetur  corum,  de  quibus  loquitur, 
impictatem.quod  iniidioieipiumoppugnauerint,  cumtamenaG;eretnegotium  Dei  Propheta 
cnim  ncquc  lerebataieque  metebat  libi:lcd  tantiim  volebat  obteperare  Deo.  Cum  igitur  rrau- 
dibusipntmadoriuntur,&cireiunieniunt,quidhoceft,nifiapertebcllum  Deo inferre? Tenen- 
dum igitur  eft,Prophetam  hie  non conqueride  moleftiis,quas  fuftinuit,ncc de iniuriis:ied  tan- 
tum  agere  publican  caulam:quialcilicer  impiiilhperfideegiflent  aducri~usipiurn,ciimtamen 
nihil  aliud  ftudcrct  quam  operam  l'uam impendere  Deo,  &  quidem  in  ipforum  falutcm.  Tan- 
dem addit, 

23  Et  tu  fehouah  nofti  omnia  confilia  eorum  fuper  me  in  mortem: 
ne  propitius  Cis}  x-elplacabilis,  (uper  inicjuitate  ipforum:&  peccatum  eo- 
rum y-vcljcclus  ipforum,  a  tacie  tua  ne  de\eas:quidam exijlima>it ^nn  efie m  Qal. 
cy  <,vono doco  n,  &iint  impingentes  coram  facie  tua  m  die  excandefcen- 
tix  tua:  fac  cum  lpfis.      Nonpofem  hodic exponere huncxerfum. 

P  R   E  C  A  T   I   O. 

Daomnipotens  DcuSifmntnos  quotidte,  into  afiidueEuangclij tuido&rina ad poe- 
mtentiaborteris,  <y  te  ojlcndas  nobis  placabdcm:  da  incjuam,  ne  repudiemus  tarn  incom- 
parabile  bene fcium  fed  placidis  ctmmis  nos  totos  tibi  addicamw,  nccpic  eo  xfqueprouo- 
cenms  tram  tuam,x>t ate  prorfus  reieSli, nullum  mifancordix  locum  tandem  reperiamus^ 
fed  dum  tempus  beneplaciti  tui  manet3xt  prauemamus  xltimit  indicium,  &  ita  ample- 
xemur  bene  fcium  reconcdiationis ,  quod  nobis  offers  ,xt  tibi  grati  cy  accepti  in  ¥iho  tuo 
xmigemto,pcrgamus  in  curfu  xocationis  noflrx,  donee  tandem  fruamur  atcrna  ilia  hcere** 
ditate,cjuam  nobis  acquifmtidem  xnigemtus  Filius  tuusfanguwe  fuo,  Amen. 

T  7"L  t  1  m  v  m  veriumdecimio&aui  capitis heri  ad  verbtl  interpretati  fumus  :nunc  videndu 
1  »  eft  quid  his  verbis  figniricet  Propheta, &  que  fruciu  ex  ipfis  cplligere  oporteat.Dkebat  igi 
tur  Deum  efle  teftem  prauitatis  hoftium  fuorum,quod  fcilicet  omnia  eorum  cofilia  tenderent 
in  eiusperniciem.Porro  hie  fubaudienda  eft  antithefis,quod  Propheta  ridcliter  cuiailet  eorum 
fa!utem,quemadmodu  ante  vidimus .  Erat  igitur  ha?c  turpilTima  ingratitude,  quod  machina- 
rentur  internum  ian&o  Propheta:,  qui  non  tantum  erat  innoxius,  icd  cptime  etiam  meritus  dc 
ipforum  falute.Hinc  igitur  colligit  indignos  elTe  mifcricordia:  T«,inquit,  nofli  conflinm,quicquid 
conjultant  inter fe,tendere  ad  mortem  fuper  me.  Ergo  ne  propitius  {is  iniquitati  eorum,  or  peccatum  eorum 
ne  deleas.  Diximus  poftrema le&ione  hanc  vehementiam,  quoniam  di&ata  fuit  a  Spifitu  fancto, 
non  pofle  damnarr.  led  non  deberi  trahi  in  exemplum,quiahoc  fingulare  fuit  in  Propheta, cum 
fciretiamillos  efle  reprobos:  &iimul  oftendimus,  cur  non  debeat  communis  Lexftatuiex  fin- 
gularibusexemphV.quia  Ieremias  pra:ditus  fuit  Spiritu  prudentia:,&  iiidicir.deindc  quia  zelus 
gloria:  Dei  ita  dominatus  eft  in  eius  corde,  vt  carnis  aftechis  fuerint  prorfus  lubafti ,  vcl  coafti 
in ordinem:  quia lcilicet non agebat  pnuatam  caufam.  Poftremo diximus  fuiiTc  hoc  oraculum, 
quia  voluit  Deus  patefacere, reprobos  efle  illos,&  delperatos,qui  ita  pertinaciter  oppugnabant 
veram  doftrinam.  Qjipniam  ha:c  non  omnibus  contingunt,  ideo  promilcue  non  debemus  imi- 
tari  Ieremiam  hac  in  precatidne,quia  iemper nobis refpondebitur  quod  dixit  Chriilus  luis dil- 
cipuhs,Nelcitisquislpiritus  vos  gubernet.  Et  certe  hoc  etiam  horrorem  debet  nobis  incutcrc,  Lue.x$.^; 
ciim  audimus,Nf  propitius fisillis,w  ne  deleas peccata  ipforum.  Deus  tcftatur  ta  mulcis  locis  fe  efle  "•' 4-  '* 
milericordem,propenfum  ad  clementia,&  fiquando  irafcitur,  hoc  non  efle  nil!  ad  momentum.  .  '*  ' IO} 
Videtur  ergo  tile  magnum  diflidium  inter  hoc  vaticinium  Prophetx ,  &  intci  ilia  teftimonia,  \>fai.,0tg. 
quibus  Deus  fuam  naturam  demonftrat.  Sed  iam  diximus  Prophctx  f  uifle  often!  urn  inter itum 
populi,  cui  iic  imprccatus  eft.  Et  limul  tenendum  eft  memoria  quod  diximus,  nempc  Propheta 
noncomplefti  fine exceptione  totum  populum.  fciebat  cnim  effe  aliquod  refiduum  lemen  in  ilia 

O. 


CAP.    XIX.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

mukitudine.  Ergo  reftringit  hanc  imprecationem  ad  reprobos,  &  defperatos :  quia  fciebat  iam 
deftinatos  effe  ad  intentum,idque  arterno  Dei  confilio.  lit  quonia  feipfos  fatis  fuperque  prodi- 
derant,ideo  feciire  pronuntiat,Deum  niuiquam  lllis  fore  propitium.Eodem  pertinet  quod  fe- 
quitur ,  Sempe  r  impingant  cor  am  facie  tna  Faciem  Dei  hlc  ponk  pro  marufefto  indicio .  nam  cxul- 
tat  fcelerati  homine  s  quandiu  illis  parcitur.  Yult lgitur  Propheta  Deum  in  foho  federe,vt  Iu- 
dex  appareat,  8c  ita  compefcat  eorum  proteruiam,  qui  eius  iudicium  contemnunc,  dum  inuiti 
fentiunt  fe  non  poffe  effugere  .Eft  etiam  hlc  fubaudienda  antitheiis  inter  confpe&um  Dei,&  in- 
ter abfentiam.Putant  enim  hypocrite  abefle  Deum  quatifpcr  illis  indulget,  neque  fumit  vindi- 
ctamadeo  lafciuiut  acii  permmiini  effetipfum  fallere.Sed  vbi  Deus  cogit  iplbs  agnofcere  quod 
nollent,dicuntur  ftare  in  confpe&u  eius,quia  fcilicet  vrgentur  propius  quam  vt  liceat  aplitis  ter 
«iuerfan,&  vclint  nolint  conftrid'i  teneantur.quoniam  Dominus  oftendk  fe  ipforum  nidicem. 
Videmusergo  quid  valeatharc  locutio,cum  dicit  Propheta,  Impingant  in  confpcHu  tuo.  Poftrcmo 
'  addit,  In  tempore  irx  tuafac  c«w»/>/w.Dcfignatur  modus  prxfcntix  lllius.  non  tame  dubiu  eft,quin 
Propheta  hlc 8c  feipium,&  alios omnes  pios  fufpedat,ne  feftinet,queadmodii  lumus  nimiii  pra- 
cipites  in  v otis  noftris.  Vellemus  enim  Deii  iingulis  mometis  fulminare  e  carlo.  Hqc  celeritas  te- 
perada  eft:&  Propheta  hie  nobis  regula  moderationis  pra:fcribk,dicens,7»  tempore  irx  /«*:quall 
diceret,Etia  ii  difteras,ac  interea  videaris  coniuerc  ad  haze  tata  fcelera:vcnict  tame  demu  tem- 
pus,quo  vltione  iumas  de  reprobis.Ergo  quoties  Scriptura  loquitur  de  tepore  ii  a,"  Dei,  fciamus 
contineri  fub  hac  loquendi  forma  exhortationead  patientia,  nc  fcilicet  immodicus  feruor  nos 
abripiat  vltra  iuftum  modumded  expeftemus  quietis  animis  donee  opportunum  tempus  iudi- 
cii  adueniat.hoc  eft  vnum.Sed  interea  Propheta  etiam  plus  illiquid  exprimit.  Vult  enim  inuol- 
uere  reprobos  illos,dequibusloquitur,arternoiudicio,ita  vtfemmquamexpediant.Dicitur  in 
Vfal.ioe.4.  Pl'almo,  Memento  mei  Domine  in  beneplacito  populi  tui,hoc  eft,Domine  tantum  hoc  poftub, 
vt  adiungar  populo  tuo  -.quia  etiam  fi  Ecclefia  tua  afFligitur  8c  iudicatur  milera.mihi  tame  fuf- 
ficiet.effe  in  eorum  numero,quos  dignaris  paterno  fauore.  Beneplacitu  ergo  populi  Dei  eft  fa- 
uor  ille  paternus,quo  Deus  profequitur  Ecclciia  fuam.Ita  ex  oppofko,ff /»/>#*  irx  eft  iudicium, 
quo  Deus  reprobos  in  sternum  interku  addicit,ka  vt  nulla  fit  illis  fpes  falutis  refidua.  Fac  igi- 
tur  cHw*/>/>:quando?nepe,I«  tempore  irx  tux ,hoc  eft,tra&es  illos,vt  foles  tra&are  hoftes  tuos  def- 
peratos,^ quibus  nunquameris placabilis.  hxc eft fumma.    Nunc  fequitur  alia concio. 

CAPVT     DECIMVM    NONVM. 

I C  dicit  Iehouah,Vade,  &  acquire:  ahiyertunt^popde,  &  mpjt- 
pnificat  Vtrunque  fed  tiic  non  conue  nit  \erbum  poj&dcndi:  acquire  abi3\a.  - 
genam  figuli  teftaceam ,  &  quide  cum  fenioribuspopuIi,& 
cumfenioribus  Sacerdotum. 

%  Et  egredere  ad  vallem  filii  Hinnon,quas  eft  in  introitu  ports  O- 
rienta\is)ahi'vertuntficlilif,S>L  claim  illkjbocej^altayocepronuntia,  fermones, 
quos  loquutus  fuero  ad  te. 

3  Et  dices,  Audite  fermone  Iehoua;  Reges  Iehudah,  &  incols  Ieru- 
falem:  lie  dicit  Iehouahexercituum,  Deus  Ifrael,  ecce  adduco  malum 
fupei  locum  hunc,de  quo  quifquis  audierit,  tinnient  aures  eius. 

Vidimus  Propheta  fuiffe  miffum  a  Deo,vt  populo  oftenderet,nihil  effe  firmitudinis  in  ftatu 
illo,de  quo  hypocrite  gloriabantur.quoniam  Deus,qui  dignatus  fucrat  fingularibus  benefices 
populum  Ifracliticum ,  non  minus  retineat  iuris  penes  fe,quam  figulus.  Oftenderat igitur  Pro- 
pheta Iudxis  figulum,qui  vaia  pro  fuo  arbitrio  tormabaf.deinde  cum  lutum  fumpl!llet,&  vas 
non  placcrct.formabat aliud.Hoc  vaticinium  habet  illiquid fimile-.tamealiqua ex  parte diuer- 
fum  eft,  vt  videbimus  tandem.  Nam  iubctur  hlc  Propheta  emere  vas  tcftaceum  a  figulo,  &  in 
conuenm  populi  vas  illud  frarigere,  vt  omnes  intelligant  fe  iimiles  eiTe  valis  teftaceis :  atque  ita 
fragilitatis  fua:  admorfiti,no  fuperbirtnt  qiiafi  de  rtrma  &  perpetua  fcelickate.Eode  tamen  fpe- 

ftatvtra- 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  i5i 

£at  vtraquc  vifio.  nam  Iudxi  putabant  fe  cfle  extra  fortem  horninum,  quod  electi  client  in  po- 
pultim  peculiare:neque  fruftra  gloriati efTent  dc  illo  tam  inxftimabili  priuilcgio,  fi  fuiffet  nui- 
t  uus  conlenfus  inter  Deum  Sc  ipfos.'Sed  quia  erant  fcedifragi,fuit  hxc  inanis,&  ftolida  lactan- 
tia:cum  putarcnt  Deum  libi  eflc obligatum.nam quo  iure  poterant  hoc  obtendcre  ?  Deus  qui- 
dem  adoptauerat  totum  Abrahx  genus,fed  pa&ione  ilia  interpolita :  Ambula  coram  me,  8c  lis  Gw,  ;7.i. 
integer. Cum  autem  eflent  omnes  apoftatx,  quantum  adipfos  lpeftat,  abolitum  crat  ftrdus.  er- 
go non  poterant  Deum  vocare  in  rus,  acii  fidem  ipils  violaflet,  qui  nihil  debebat.  Erant  enim 
alienl,  quoniam  ab  ipfo  fua  prauitate  defeccrant,  8c  perfidia.  Ergo  voluit  Deus  lllis  oftendcre 
quam  inanis,  8c  per uerla etiam  eflct  ilia  fiducia,  cum  dicerent,  Nos  fumus  fanctum  genus,  fu- 
mus  hxreditas  Def.quia  defciuenint  prorfus  a  fcederc,  quod  Deus  pepigerat  cum  ipiorum  pa- 
tribus.  Sed  in  forma  ip£i,  quemadmodum  dixi,  eft  aliquod  diicrimen .  Propoliiir  igitur  Pro- 
phcta  figulum,  vt  oflenderet  non  minus  effe  potcftatis  in  Deo ,  quam  in  homine  mortali ,  quo- 
niam  fumus  lutum  coram  ipfo ,  vt  point  fuo  arbitrio  formare,  8c  delcre  vafa  fua  .  Sed  Elc  Pro- 
pheta  oftendit ,  etiam  ii  Iudxi  fuerint  formati  ad  tempus,  8c  ita  formati,  vt  eflent  flmilcs  va- 
ii  prxclaro  Sc  eximio  :  tamen  hoc  non  cfle  perpctuum.  Etprobabile  eft,  cum  prius  audif- 
fentDeum  pofTelnftarfigulifingere  ,  Sc  relingere ,  excogitafle  cauillum  ,  quemadmodum  ho- 
mines folent  fophiftiee  agere  cum  Deo:  0,lit  ita,figulus  poteft  ex  eodem  luto  formare  vas  pre- 
tiofum,<5c  vile:  Sed  nos  fumus  vas  pretiofum,  8c  Deus  formam  nobis  indidit.  Simul  enim  atque 
pepigit  fcedus  cum  Abraham,  decorauit  nos  (ingulari  ornamento :  poftquam  vero  eripuit  pa- 
tres  noftros  ex  Aegypto ,  tunc  acceflit  etiam  mclior  forma :  Et  tandem  cum  crcxit  rcgnum  a- 
pud  nos  cum  hac  promiflione,vt  cfl'et  xternum  folium Dauidis,fiei  i  alitcr  non  poflet,quin  per- 
maneamus  in  ftatu  noftro.  Ergo  Propheta  hlc  plus  exprimit,  quam  priore  vaticinio,  quod  fci- 
licetnon  tantiim  Deus  poteftatem  tiguli  rctmeat  in  formandis  vaiis ,  fed  ii  vas  fuerit  iam  for- 
matum, 8c li  habeat  magnum  fplendorem,  poflit  tamen  confringi,  nc  (latum  ilium  diuturnum 
obheiant  Iudxi ,  in  quo  florucrant  fub  Dauide ,  8c  eius  pofteris.  Dicit,  Hoc  nihil  eft.  vas  enim 
teftaceum  etiam  fi  fpeciofum  fit,&  elcganti  forma  fplendeat,  tamen  pottft  confringi  non  minus 
tertio  ,  vel  quarto  anno, quam  eo  tempore, quo  formatiimfuit,&  pottft  contcri  in  perpc- 
tuum, quemadmodum  poftea  aptabitur  limilkudo.   Quantum  ad  veil  a  fpeftat,  dicit,  Vade> 
er acquire  tibivas teHaceuni.  Puta'nt  Hebrei  nomen  cfle  factitium,  vtdicunt  Grammatici,  nmi- 
pe  ab  ipfo  funitu,  quoniam  fatis  conftat  cfle  lagenam.  Quia  autem  lagena  cftoris  angufti,  cuni 
bibitur  refonat  bakbuk,&  putant  inde  deduftum  efle  nomen.  Tamen  in  re  ipfa  nulla  eft  ambi- 
guitas,quod  lcilicet  lagena  lit  non  tantiim  fi&ilis,  led  etiam  aut  vitrea,aut  liunea .  nam  ciim  di- 
ck poftea  twin  nomen  eft  fpeciale  ,  fptp  autem  eft  nomen  generate.  Sine  igitur  ex  vitro,  liue  ex 
ligno,liueex  luto  fit  lagena , femper  vocabitur *ppa.  Dicit  poftea, Et  ex feiioribus ,adver- 
bum  ita  vertunt,  8c-  fubaudiunt  interpretes,  Adduc  tecum  :  8c  quod  ad  fenfum  fpt&at ,  ego  il- 
lis  lubferibo. poftea  enim  videbimus,Coram  his  qui  tecum  veniunt  confringes  vas  illud.  Sequi- 
tur  ergo,aflumptos  fuilTe  comites  a  Ieremia  Seniores,de  quibus  hie  agitur.  Sed  quoniam  parti- 
culao,aliquandoaccipiuirpro  cum,quemadmodum  Ifaie  qmnquagefimofeptimo  vbidititur, 
Pepigit  Dno ,  cum  iplis:quanquam  ad  verbum  eft,Ab  ipfis :  accipi eodem  fenfu  etiam  hoc  loco 
arbitror.  Et  certe  videtur  bene  quadrare  cum  dicit,  Cwnfenioribus populi,cr  annjemoribusSa- 
cerdotitm.  Addit ,  Egredere ad  vallem  filii  Hinnon  ,  qux  eft  in  introituportx  Orient alis :  Vertunt  alii, 
Portx  fictilis  :non  video  rationem :  relinquo  hoc  excu  tiendum  magis exercitatis  in  lingua ,  nil! 
qudd  putarunt  mutationem  cfle  litcrx  V  cum  0.  Sed  fi  accipimus  verbum  vt  fonat,erit,  Por- 
tafolaris.  Namtnn  lignificat  folem undeniDnnadiecTiuumfignificat  folarcm  .  Vacatur  au- 
tem excellentix  caufa  porta  iolaris,  qux  fpeftat  lolis  prturn.  Et  tamen  non  repugno  ,  quin  Pro^ 
pheta  alludat  ad  illud  win ,  de  quo  dixerar,  8c  ita  vocet  portam  Orientalem  ,  vt  tamen  fit  qua- 
il porta  fi&ihs  .  nam  0  &  y  funt  I  iter  x  affincs ,  vt  fatis  notum  eft .  CLtma  inquit ,  illic  fertnones 
quos  loqmtus  fuero  adte.  Nunc  venioalVemiplam.  Iubet  Deus  Prophctam  iuum  acquirere  a 
hgulo  vas  teftaceum,  ldque  coram'Senibi  j!  >us :  quia  oportuit  relies  adhibcri  ad  rem  lei  iam  :  8t 
'quoniam  publica  populi  falus  agebatur,  ne  hxc  prophetia  contcmncretur ,  voluit  Deus  adefle 
grauiflimos  tcftes ,  &  idoneos ,  8c  claflicos ,  vt  loquuntur .  Vocat  autem  Setiiores  f>optdi,cr  Sa- 
cerdotum  .  Neque  enim  dubium  eft  ,  quin  ex  magno  numero  dclecii  fuerint ,  eriam  inter  Sa- 
cerdotes,qui  prxelfent .  Leuitx  quidem  fuberant  filiis  Aaron  :atqui  etiam  qui  erant  prxci- 
pui  Sacerdotes  erant  tunc  in  magna  multitudinc.  turba  autem  eft  turbulenta  ,  vt  loquuntur. 
Ideo  fuerunt  delcfti  exordinc  illo primario, qui gubernarent  Ecclefiam  :  cos  vocat  kremias 
Seniores  Sacerdotum.  Delecti  etiam  fuerunt  ex  popiJo ,  qui  prxeflcnt  Ecclefix.  Et  icimus  duos 
cfleordincs  publicos,  vcl  duplex  regimen,  vt  loquuntur.  Sacerdotes  erant  prxfecli  Ecclefix, 
nempe  quo  ad  Legem, ita  vt  fpiritualis  eflct  eorum  gubcrnatio.  Erant  Seniores  populi,  qui  prx- 
erant  rebus  politieis,  vtrifque  vero  quxdam  inter  fe  communia  .  Nunc  ergo  videmus  quid  li- 
bi velit  Propheta ,  quod  feilicet  iufllis  fuerit  vocare  tcftes,  qui  fpcclircnt  quod  poftea  videbi- 

C  ii. 


CAP.  XIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

mus,  8c  fuiffe  affumptos  partim  ex  Sacerdotibus,  partim  autem  ex  populo.  Dicit ,  Egredere  ad 
•paUemfilij  Umnon.  V aliis  hare  erat  quali in  fuburbio,  &  vocata  fuit  v aliis  nan,  vt  poftea  videbi- 
mus.Exjftimantnomenfiiiireimpolkiimatympaiiis:qu6dcumocciderenturpiieiiinfantes,ne 
miferabilis  effet  ipiorum  clamor ,  tympana  ftiepcrent,  ad  tollendum  omnem  feniumhuma- 
rutatis.Seditcrumaliquiddiccturdeetymjlogia.  Inhac  valle  folebant  ma&aren!iosfuos,& 
offerre,  cum  tra&i  fuiilent per  ignem.  Multi quidem  leuiiis defuncti funt,  vtpote  quibus  fatis  e- 
rat  luftrare  ri!ios,&circunferre  per  ignem,  itavt  fentirentflammam,  tamen  faluieuaderent. 
Sed  qui  pre  aliis  volebant  zelum  ilium  oftentare,eos  longius  rapiebat  ambitio,  nempe  vt  filios 
fuos  iugularent,  deinde  comburerent.  Et  dehac  re  alibi  dixi,  quod  nunc  curfim  tranfeo  .Hxc 
fententia  vulgo  recepta  no  eft.fed  videor  mihi  poiTe  colligere  ex  variis  Scripturx  locis  ita  fuif- 
fe  factum  ,quod icilicet  multi  Hubs  fuos  ma&arent,  alii  autem  luftrarent  duntaxat.  Quicquid 
fit,facriHciam  illud  merito  abominatus  eft  Deus .  nam  volebat  vnoin  loco  duntaxat  iibi  offer 
ri  iibi  facrihcia.Si  quisetiam  vitulumjaat  agnum  obtuliffeta!ibi,quam  IerolbIymx,erat  hoca- 
dulterinumlacrihcium.oportuitemm  Iudsoslequi  quod  Deus  prxferipferat,  ita  vt  nihil  te- 
mere  fuicipcrent:quoniam obedietia  Temper  melior  fuit,quam omnes  vicbmx.Sed  hlc  fuit  du- 
plex crimen,qii6dfci;icetrelic"toTemplo, volebant quaii  inuito  Deo,obtrudere  fu a  facriricia. 
Deinde  fuit  etiam  aliud  crimen  atrocius,  vt  nunc  videbimus,  quod  icilicet  immolarent  rihos 
fuos  Baalim, vel  Baal,&  non  vni  Deo  (nam  i  jgulatione  cu  exuftionc  nunc  prxtereo.)  Hxc  igi- 
tur  ratio  eft ,  cur  Propheta  imTus  fuerit  venire  m  locum  ilium.  Quam  vero  deteftabilis  fueric 
Deo  culius  i!le,iatisapparet,qi;6d  Propheta:  Di3n  «'J,hoc  eft  vallem  Hinnom  vocauerint  infer- 
num.Etfcimus  Chrilti  tempore  pailimreceptumfuille  nomen  illud:  &quoties  Chriftus  loqui- 
tur de  Gehenna,vtitur  recepta  ilia  voce  more  vulgi.Corruptum  quidem  fuit  nome  apud  Grx- 
cos,quoniameftproprie  nl^ri  »Ol,vallis  Hinn5.  Qmd  autem iigniricat  in  Euageliohocnome? 
ipfos  inferos.  &  vnde  ongo?quia  fcilicet  fcimusquatus  lit,&  quam  infanabilis  eorum  furor ,qui 
luperftitionibus  fuis  funt  addi&i.Nam  q'.'anuis  Propheta:  grauiter  damnarent  locum  ilium,  vt 
hlc  videmus.tamen  populus  in  folita  ilia  idololatriapergebat.oportuit  igitur  foedu  nomen  im- 
poni.quod  locum  magis  abominabilem  redderet.Nunc  additur,  Locum  ilium  ejfein  introitu  port* 
Orientalis.  Cum  eiTet  maxime  Celebris  porta,  &  cum  illinc  fol  quotidie  oriens ,  moneret  ipfos, 
fpe&andam  elTe  lucem  illam ,  quam  Deus  iplis  accenderat  in  Lege,  fuit  hie  prodigiofus  ftupor, 
i.i  loco  tarn  celebi  i  &  confpicuo quad  iuperbe  calcare  Legem  Dei,  8c  cultum  eius  prophanare, 
ac  li  palam  oftendere  vellent,fe  pro  nihilo  ducere  quicquid  Deus  mandaffet .  Interea  liquis  exi- 
ftimetallulionem  eil'ead  vocemfc""iri,de  qua  prius  dictum  fuit,  non  repugno,  quod  hxc  porta 
fuerit  quidem  Orientalis,&  tamen  fuerit  quali  porta  rictilis  Dicit,  llttc claravoce  prmmtiafer- 
mones ,  quos  kquutus  fuero  ad  te.  Non  dubium  eft  ,  quin  hoc  diferte  exprimat  Propheta ,  vt  plus 
ponderis  habeat  vaticinium.  Ipie  quidem  nihil  aggreffus eft,  nil!  ex  Dei  iuffu ;  fed  quoniam  non 
ita  obtinuerat  eius  author  itas  apud  Iudxos,  hlc  teftatur  eorum  caufa  fe  nihil  effe  dicturum,  nil! 
quod  prxceperit  Deus  ipfe.  Hxc  igitur  prxf.ttio  authoritatem  vaticinio  conciliat ,  ne  Iudxi 
repjdient  quod  affertur,  quali profe&um  ab  ipib Ieremia.  Sedhinc  tamen  colligi  poteft do- 
ftrina  generalis,  nihil  proferendum  effe,  nifi  quod  miniftri  ex  Deoipfo  didicerint.  Nam  fi  Ie- 
remias  tantus  vir :  8c prxditus  tarn  eximiis  donis,  tamen  non  debuit  verbum  vnum,  aut  fylla- 
bam  a  feipfoproferre ,  quanta  eft  eorum  temeritas ,  qui  volunt  fuperarc  ipfum ,  &ingcrendo 
fua  commenta,interea  poftulant  cenferi  prooraculis  ?  Hie  igitur  locus  conrirmat  illam  do&ri- 
i  IV.4.11.  naniPetr^Qriioq^turjinquitjloquatiirtanquamlermoncsDei.  Nunc addit ,  hudite  fermo- 
nem  lebotue.  Confirmatio  eft  lu  periods  fententia;.  Videmus  ergo  quorfum  hoc  dictum  fuerit, 
CLmabis,  vel  clara  voce  pronuntiabis ,  qua  tibidixero,nem<pc  vt  fciant  non  loqui  mortalem  ho- 
minem  proprio  fenlu,  fed  ipfum  effe  prxconem  cxleftem,  qui  referat  qux  Deus  prxcedit.  A«- 
<6'rc,inquit,  Keges  I ehud*h>&  incoU  I erufalem.  Videmus  vt  Propheta  ne  Regibus  quidem  ipfis 
Cap  1.8.  parcat,quemadmodum  ante  etiam  iuffit  Deus  ipium  libere\agere,  nee  re'picere  perfonas.  Exe- 
quitur  ergo  fideliter  munus  luum,  vbi  non  blandituf  Regibus,  neque  terretur  eorum  dignita- 
te  &  potentia.  Sed  ipfos  primum  compellat,deinde  pcpulum,  quoniam  qui  grauius  peccabat, 
Mieh.g.i.  nierito  fuftinent  primos  impetus.  Videmus  ergo  quid  libivelit  illud,  Arguemontes,&incrcpa 
Supra  1.10.  co|les .  ^ein(iC)  Conftitui  te  liiper  Gentes,&  fuper  Regna:quia  cxleftis  doftrina debet  coge're  in 
i.Cor.io.j  ordinem  quicquid  eft  excelfum  inmundo,quemadmodum  etiam  dicit  Paulus,  ita  vtomnisfu- 
perbia  hominfi  dometur.  Aegerrime  quidfi  ferunt  Reges  fecu  ita  libere  agi.  na  vellet  immunes 
effe  ab  omni  Lege  ,&  foluti  omni  iugo.Sed  li  hodie  non  agnofcunt  fe  Dei  verbo  iubeffe,tandem. 
veniet  ad  tribunal  illud, vbi  fentient  quam  peruerl'e  abuli  fuerint  fua  potetia. Quatii  ad  Dodo- 
rcs  ipfos  lpecT:at,debent  cxeplo  Ieremix  ta  magnos,qua  paruos  docere-.deinde  arguere  vbi  opus 
eft  &  incrcpare,ita  vt  refpectus  perfonx  locu  no  habeat.  Sic  dicit  lehouahexercituum,cr  Deus  Ifrael 
Ecce  ego  adduce  malum  fuper  hunc  locumje  quo  quifqu/'s  audieritjinnient  awes  eius.  Plus  efficacix  ha- 
buit  propheticus  fermo  ciim  addudi effent  Iudxi  in  rem  prxfentem.Poterat  ide  in  Tcmplo,  vel 

in  porta, 


IN     IEREMIAM,  XJ3 

in  porta,vel  in  palatio  Regis  dicere:fed  non  tarn  efficax  fuiiTet  vaticinium.  fcimus  enim  quanta 
lit  in  hominibus  tarditas.  Sed  erat  tunc  tanta  obftinatio  m  Iudxis,  vt  doftrina  etiam  ii  raultum 
vehementix  haberet,  tamcn  fi  igerct  apud  ipfos,quia  negligebatur.  Deus  ergo  voluit  quafi  rem 
prxfentem  illis  oftenderc.  Vocat  lebouam  exercituHm&r  Deum  l/rael,  querradmcdi  m  alibi  dixi- 
mus, vt  fcntiant  iibi  die  negotium  cum  Deo,cuius  formidabilis  eft  potentia  etiam  ipiis  Angehs. 
Et  vt  illis  excutiatur  ftulta  ilia  gloriatio,quod  fcfe  vocabat  filios  Abrahx :  Hie  Deus,  inquit,fa- 
ns  habet  potentix  ad  vos  caftigandos :  *:  tamefi  idem  eft  Deus  Ifrael,  cuius  nomen  falfo  &  per- 
peram  obtenditis.  Hxc  tantum  breuiter  attingo,  quoniam  alibi  fufius  expofui.Dicit  inftare cla- 
dem  loco,  qua:  cogat  aures  tinnire,  quemadmodum  vbi  eftaliquis  impetuoiusfragor,  aures  nobis 
obftupefcunt  ,&  fimul  tinnitus aliquis  refonat. Si  iuguletur  vnushomo,fioccidantur  veldecem, 
vel  duodecim,ent  quide  formidabilis  clamor-fed  in  maximo  pereuntiumtumultu  ,  eft  talis  au- 
ditus  qui  aures  quodammodo  obftupefaciat ,  quemadmodum  loquuntur  de  catara&is  Nili. 
nam  propter  vehementem  fonitum  aures  illic  funt  quafi  hebetes.  Sic  etiam  Mc  loquitur  Pro- 
pheta:£^o,inquit  Deus,  adduce  clademfitper  locmnhunc,  <\ux  non  tantum  terrefaciat  eos  quiau- 
dient ,  led  etiam  reddat  lie  attonitos,  vt  aures  illis  tinniant-,  vt  iolet  fieri  in  lonitu  aliquo  impe- 
tuoib,  3c  confute.     Sequitur  caufa : 

4  Propterea  quod  relicuierunt  me ,  &  alienarunt  locum  hunc ,  &: 
fuffitum  feccruntmeodiisextraneis,quosnonnoueruntipfi, neque 
patres  ip{orum,nequeRegcsIehudah;  &  implerunt  locum  hunc  fan- 
guineinnocentum: 

5  Et  extruxerunt  excelfa ,  eeclificdrunt  excel  fa ,  Ipfi  Baal  ad  comburen- 
dum  filios  (uos  igne  in  holocauflum  ipfi  Baal.quod  non  madaui,&  non 
Ioquutus  fum,&nonafcendit  fuper  cor  meum,Vc7,z»  corner. 

Exprimitur  caufa  cur  tarn  feuere  a<5urus  fit  Deus  contra  locum  ilium.Nam  fcimus  hypo* 
critas  pkislads  eile  premptos  ad  reiponfanduirr.fimul  atque  mlnatur  illis  Deus,  obganniunt,  & 
atFei  lint  fuas  tergiuerlationes.  Prophetaigiturhlcdemonftrat  iuftum  fore  illud  iudicium,  nc 
atrocitatis  infimulet  Iudii.Primb  conquentur  Deus  fe  fuilie  ab  illis  relictum,  nempe  quia  mu- 
ta'.ierant  cultum  qui  prxfci  iptus  fuerat  in  eius  Lege.  Et  hoc  diligenter  tenendum  eft.  Nemo  e- 
nim  tunc  fponte  fuiliet  contellus  quod  omnibus  exprobr  at  Ieremias :  Nos  Deum  non  reliqui- 
mus,  dixiflent .  nam  iumus  filn  Abrahx:  fed  volumus  hoc  addere  ad  eius  cultum :  &  cur  nobis 
probro  ducetur,(i  non  contetilimplici  vno  genere,cumulamus  etiam  varias  f pecies,  &  colimus 
Deum  non  tantum  in  fuo  Templo,ied  etiam  in  loco  hoc?  deinde  non  parcimus  filiis  noftris?Sed 
Deus  vno  verbo  oftedit  friuolaseile  illas  obiectioncs.quia  fcilicet  non  agnolcitur  nifi  dumobe- 
dienter  recipitur  quicquid  prxcipit,  ac  iubet.Teneamus  igitur  Deum  i  elinqui  fimul  atque  de- 
flecliint  homines  a  puro  eius  verbo,&  omnes  efle  apoftatas,qui  hue  vel  llluc  declinant,&  non  fe- 
quunair  quod  Deus  probat.  Dicit  poftea  locum  ilium  alienage :  nemp;  quia  Deus  confecrauerat 
iibitotam  ludxam.Nolebat  quidem  vbique  fibiorTerrifacrificia:lcd  fi  Iudxiiplum  coluilTent> 
vt  edo&i  fuerant  a  Mofe,&  Prophetis,tota  terra  erat  quafi  altare,&  templum.  Ergo  conquen- 
tur Deus  fibiablatumfmfle  imperii!  inillofuburbio-.quafidiceret,  TotaIudxaeftmchuris& 
mex  ditionis:Ierofolyma  autem  eft  Regia  fiedes,in  qua  volo  habitare .  atqui, vos  miieri,  aufer- 
tis  violenter  quod  eftmexditionis,&  traifertis  alio:  quemadmodum  fi  quis  locum  vicinum  ar- 
ci  Regis  daretlatroni.  Ita  conqueritur  merito  Deus  alienatum  fuijje  locum  ilium.  Sed  tenenda 
Temper  eft  ratio,quam  continuo  poft  confirmat,  qui*  fcilicet  fitffitum  fecerunt  ipfi  Baal.  Non  du- 
bium  eft,quin  pretexuerint  nome  Deided  interea  prxpoftci  a  tint  ilia  luperftitio,  cum minores 
deos  coleret,quemadmodii  hodie  faciunt  Papiftx.Nomen  Baal  aliquado  iingulari  numero  po- 
nitur  apud  Prophetas:aliquado  etia  plurali.quid  enim  eft  Baal?nepe  patronus.Sed  non  cotenti 
erant  vno  patrono.  quilque  enim  proprium  fibi  patronu  fabneabat  Ergo  lub  nomine  Baal,vel 
Baalim  Prophetx  defignat  omnes  cultus  fiditios,vbi  fcilicet  co'.ebatur  nome  Dei,patronis  ad- 
mixtis,qui  cognitino  fuerant,quemadmodum  etia  Cnbuchfiffitum fecerunt  in  ilio  dijs  extranet}. 
Poftea  deos  extraneos  vocat  iterum  Baal,  quos  neque  ipfi,neque  patres  ipforu,neque  Reges  eo- 
rum nouerunt.Cum  dicit  deosillosfiwjfe  tarn  ipforum  patrtbus,quam  ipfis,  cr  Regibus  eormn incogni- 
tos, non  dubfum  eftquin  reuocetiplbsad  Legis  d.o<9:rinam ,  &  tot  certaexperimenta  ,quibus 
probauerat  fe  vnicum  efle  Deum.  Poterant  excipere  Iudxi,  vt  hodie  faciunt  Papiftx:  Non  illo 
primum  die  exco^itatos  fuilie  cultus  illos,  quoniam  a  maionbus  elfenttraditi.  Sed  Deus  pro* 
niliilo  ducit  Reges  illos,&  patres,qui  ia  c^pcrant  degenerare  a.  vera,  fS:  genuina  pietate.Vbi  hoc 

C.  iii. 


CAP.  XIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

notand um  eft,veram  fcientiam  coniun&am  efle  cum  veritatc.  Nam  qui  primi  ercxcrant  cultus 
illos  ri&itios,certe  fequuti  fuerant  ftultas  imaginationes:  quemadmcdum  hodie  fiquis  interro- 
eet  Papiftas,cur  tatopere  fe  fatigent  in  fuis  fu  perftitiombus:bona  intentio  femper  erit  loco  cly- 
rxi,0,nos  putamus  hoc  Deo  placere.Ergo  hlc  merito  repudiat  Deus figmeta  ilia,  vt  fpotecua- 
nefcut,quia  in  colore  illo  nihil  eft  folidu.&  interea  exprobrat  Iudxis,  quod  reiecerint  Legem  ipfanh 
cuius  authoritas  ftabilita  apud  iplbs  fuerat,vt  non  deberent  ambigere.  quanta;  enim  lngratitu- 
dinis  fuiflet  dicere'Nefcimus  quis  Legem  tulerit.  Deus  autem  fanciuei  at  Legem fua  tct  mil a- 
cuUs,  vtnon  poflet  vocari  in  controuerfiam.  Deinde  multis  limul  expcrimentis  probauerat  fe 
efle  vnicum  Deum.Fuerat  igitur  cognitus  tarn  patribus  ipforum,  quam  Regibus,  nempe  Da- 
uidi,&  omnibus  piis  fucccflbribus.  Hinc  ergo  exaggeratur  eorum  crimen,  quod  libi  accerliue- 
rint  deos  illos  extraneos.Et  nunc  videmus  quam  ftulte  Papiftx  arripiant  hunc  locum,&  limilei 
yt  antiquitatis  pretextu  luas  abominationes  commendent.  Sunt  enim  euanidi  fuci  ciim  dicunt, 
O,  nos  ita  edofti  fuimus  a  maioribus :  Regum  etia  authoritas  acccilit.  NamPropheta  hlc  no  dc 
quibuflibet  patribus  dilTcrit:fed  Patres  eos  intelligit,  qui  aoiplexi  fuerat  verum  &  purum  Dei 
cultum,ficuti  ex  Lege  edo&i  fuerat. Reges  etiam  eos  imitatione  dignos  prxdicat,qui  pie  colue- 
rant  De um  ex  do&rina  Legis.Et  ita  excludit  omnes  patres,&  Reges,  qui  degenerauerat  a  Lege 
Molis.  Tandem  fubiicit,  locum  ilium  fuiffe  impletum  [anguine  innocent  turn  '•  quonia  fcilicet  illic  ma- 
clabant  hlios  fuos.Et  hac  circunftantia  rurfus  amplificat  Ieremias  crime  populi,  quod  non  tan- 
tum Deum  rpreuerint,  &  Legem  eius,fed  etia  crudeliter  interfecerint  miferos  illos  infantes. Et 
ita  reos  conuincit  non  tantum  impietatis,&  lacrilegii,quod  Dei  cultum  vitiauerint:fed  etia  im- 
manis  &  barbare,  feuitis>qu6d  non  peperciflent  fanguini  innoxio. 

P  R  E  C  A  T   I    O. 

Da  omnipotens  Deus,  quando  nobis  dignatus  es  viatti  nionjlrare,  in  qua  err  are  nopo- 
terimusjnodb  iibi  obfequamur:  da  inquam ,  vt  vcre  nos  tibi  dociks  tradamus  &  prom- 
ptos  adobfequium,neque tentemus  mfiquodfcimus  tibi  proban  ,neque  declinemus  ad 
dextram\elfinislram}fedretineamus  emncultwn  quern  nobis  prxfcribis  verbotuotvt 
ita  certo  teflari  pojjimus  non  tantum  coram  mundo,  fed  etiam  coram  te^  Angclis  tuis, 
nos  obedientertibi  obfeqmtos  ejie^  nihil  admifceamus  nojlrum, fed tantum  placidis  a- 
nimis  te  wutn  colamus,  &ftudeamus  nos  totos  tibifubijcere}donec  tadem  defwiSti  iujlo 
obfequio,per  totum  Vita?  nojhrce  curfum,perucmamus  in  beatam  illam  quietem}quam  no- 
bis acquifmit  Villus  tuus [anguine fuo.  A}nen. 

6  Propterea  ecce  dies  veniunt,  dicit  lehouah, &  non,  bocejl,  quibus 
Hon,  vocabitur  locus  hie  amplius  Topheth,&  vallis  filii  Hinno^fed  val- 
lis  interfe&ionis. 

VI D  i  m  v  s  poftrema  Iectione,Prophetam  iuflli  Dei  milium  fuifle  ad  tabernam  figuli,vtin- 
de  lagenam  teftaceam  acciperet,dererrct  cam  in  Topheth,&  illic  exponeret  iudicium  Dei, 
quodinftabat  propter  violatumeiuscukum.Oftendit  autem  quid  reprehcnlione  dignum  fue- 
rit  in  Iudxis,nempe  quod  iiimtum  facercnt  Baalim,extrueret  libi  lucos,&  excelfa,  traducercnt 
filios,&  rilias  per  iguem:  nee  lolum  impii  eflent  aduerfus  Deum,  led  etia  crudeles  in  animas  in- 
noxias.Iam ne  quid  excuiationis  pretcxeretdimul  etiam  addebat,  nihil  tale  venifle  vnqua  Deo 
in  mentcm:quod  notatu  dignum  eft,  quoniam  hoc  vno  verbo  tulminat  Deus  contra  omnia  fi- 
gmenta,in  quibus  iibi  placent  homines.  Vbi  igitur  nulla  eft  prxecptum/equitur  friuolu  ciTc  & 
inutile  quicquid  tentatur.Ia  denuntiat  poena  cum  dicit  venire  dies,  aut  venturos.  Venient  igitur 
dies^m.<^\\X.-,quibus  non  vocabitur  locus  hie  amplius  Topbetbyneque  vallis filij  Hinnon:  led  vallis  inierfe- 
Qionis  Hoc  Iudxis  erat  incredibile.nl  elegerant  libi  locu  ilium,  vbi  iuperftitiones  luas  perage- 
rent.Putabant igitur  bonam  partem i'alutis  lux  fimdatam  elle  inillo  peruerfo  cultu.  Quod  ad 
nome  nun  pertinet,quidam  putant  limpliciter  accipi  proinferis,aut  pro  morte  ^terna.  Ted  lllud 
non  pjteft  vllomodo  admitti.Magis  probabilis  eft  eorum  fententia,qui  deducunt  a  in^quod  fi- 
gnificat  tympanum.Putant  enim,ciim  iugularentur  pueri  tympana  pullalTe,  vt  no  exaudiretur 
eorum  clamor. Sed  quia  limplex  eft  coniedura,nefcioanalia  fuerit  nominis  ratio. Quidam  de- 
ducunt a  ns^quod  hgnificat  decorum  eiTeApulchrum.&vidcturhxcetymologiaaliquid  ha- 
bere coloris.Et  forte  ita  debet  accipi  17.cap.libn  lob,  vbi  coqueritur  ian&us  vir  fe  fuifle  in  pa- 

rabolam> 


I  N    I  E  R  E  M  1  A  M-  iJ4 

iabola,&  in omnia  confpe&u  fe  fuiiTe  nan.Quanqua  funt  qui  nan  illic  cxponant,quafi  portcn- 
tunr.ita in  mal.im  partem  trahunt.  Sed  vidctur  potius  elTe  antitheiis,  quod  fuerit  iucundfi  lpe- 
fiaculum prius, nunc  autem  litommbusdeteftabilis.  Namqui  nan  illic  accipiunt  pro  inferno, 
certeomni  rationc  carent,qu6d  fcilicet  lob  pere.it  videns  8c  fciens,quemadmodum  loquitur. 
illudeftcoactum.Non  dubito  igitur,quin  dicatfe  fuifle  pnutnan Jhoceft,rnateriamlxtnis,& 
plaufus:nunc  autem  feefle  trifte,3dugubrelpectaculum.Etcemimeft,inJitum  fuifle  nomen  M  l7-6- 
nan  valli  Hinnon,quoniam  inde  oriebatur  hilaritas,&  gaudium  popuh.  Putabant  cnim  Dcum 
libiefle  propitium,cum  tarn  lcdul6  peragercnt  illic  fua  facriricia.atqui  prouocabanr  eius  iram. 
Thopheth  igitur  in  bonam  partem  debet  accipi,  ii  refpicimusprimarnoriginem.Verum  quide 
eft  30.cap.ver.35.Ilai?  Thophette  Tumi  pro  gehenna :  led  forte  iam  Prophetx  ccperant  ita  exe- 
crari  locum  illum,vt  vocarent  promifcue  Gehinnom,&  Thophetthe,vel  Thopheth  lplbs  infe- 
ros, nam  &  nomen  gehenna;,  vr  alibi  diximus,  inde  fumptum  eft.  Eft  quidem  corr upturn, fed 
origo  non  eft  ambigua.Cur  autem  ita  vocauerint  Prophetx,&  alii  rideles  lpfos  inferos,  in  pro- 
tu  eft  ratio :quia fcilicet  diaboli  rcgnabant  in  illo  loco,vbi  vitiatus  fuerat  Dei  cultus ,8c  tota  re- 
ligioeuerfa-.niaximever6,quiaa!tiusinfixaeratvulgicordibusfuperftitio,quamvt  reuellipof- 
fet,nili  hyperbohca  vehementia.Qnicquid  iit,co!ligere  licet  tarn  ex  hoc  loco.quamex  aliis,im- 
pofitum  fuille  nomen  valli  a  lxtitia:qi;6d  fcilicet  putarent  ft  prorfus  fcelices  efte,  quonia  Deus 
eilet illis  placatus.  Quid  autem  Ieremias  ?  Non  foubirur,  inquit,  amplius  loctv  ilk  Tbophetb,tteque 
valiisfilij  Hinnonfidvocabitttrvallisinterfe&iooif.  Hoc,  quemadmodum  nupcr  attiei,  ludxis  fuit 
incredible.  Scdoportuit  tamen  Prophetam  liber e  illis  denimtiare  quod  futurum  erat.  Poftea 
fequitur , 

7  Ec  exinaniamconfihum  Iehudah,  &Ierufalem  in  loco  hoc,  & 
proiternam  eos in gladio  coram  mimicisipforum,&  inmanuquaeren- 
tium  animam  eorum:  &  ponam  cadaucr  eorum,  dabo,  in  cibuni  volucri 
cxli }boc ejl,auibus Ccch{cjl oiallage)  &  beftia?  teux}hoccjlJbcjlijs. 

Magis  etiam  exalperauit  amnios  populi  hxc  amplihcatio,  quod  fcilicet  fruftra  confiderent, 
locum  ilium  fibi  fore  inftar  munitionis.Nam  licuti  iam  diximus,perfuaii  erat,libi  abunde  fuf- 
ricere  ad  reconciiiationem  cum  Deo,vbi  liberis  fuis  non  parcebat,&  tarn  ardentcr  peragebant 
fuos  cultus.  Ethypocritx  hac  tiducia  femper  fere  fuperbiunt,  quia  prxferunt  quod  illis  placet 
Dei  placitisaio  refpiciiltquid  Lex  iubeat,  quid  probet  Deus  iple:fed  fuaipforum  tigmeta  ado- 
rant.  Cumigimr  tali  fuperbiainflati  lint  fere  onuiesiuperftitioii,merit6hicpronuntiat  Deus 
feexinanitmum  eorum  confilu,  Certum  quidem  eft,nihil  elfe  vel  prudentix,  vel  confilii  in  miferis 
hominibus,dum  ita  ex-cogitant  nouos,&  friuolos  cultus. hxc  enim  funt  mera  ludibria.  Sed  no- 
tandum  eft  quod  dicit  Paulus  2.capite  ad  Colofs.  Omnia  rigmenta  qux  fibi  homines  fabricant, 
habere  fpeciem  aliquam  f; ipientix.  Scimus  enim  quo  feratur  noftrum  ingenium :  ideo  fapimus 
nobifiplis:ccintereaquicquidDeusprxlcnbiteftqua!i  inlipidum.  Concedit  igitur  Prophet! 
improprie  nome  Conlilh  fi  iuolis  illis  8c inarubus  comtnentis:fed non  line  caufa  .quoiiiam  expe- 
rientia  plus  fatis  docct,homines  femper  iibi blandni  in  fuis i  1  iperftitiomhus:quia  volunt  Deum 
fuo arbitrio quail  lubiicerc.Dicit  igitur  per  concelTionem, inita fore con f Ha  torim  populi,cr  prx- 
cipue Mrbis  lerufalem  ,c\ux  alus  magiftra  erat  erroru,ciim  tame  illic  hilgere  deberet  Legi;  do&ri-  Colo,  t.i jj 
na.Et  forte  etiam  eft  alluiio  ad  nomen  il!ud,quod  iam  ante  vidimus,  8c  iteru  poftea  repetet  Pro 
pheta  --p3p3.  nam  fignificat  hoc  exinanire-.tamctii  putant  quidam  clle  nomen  racHtium,quoniam 
dumeuacuaturlagena,reddithuncfonitum,bakbuk.Vtcunque  iit,t.unen fatis  concinna  eft  al- 
luiio. Subiicit  poftea,E/  profiernam  eos  in  zj.idio  coram  inimkis  eorum,  &  in  mttnu  eorum,  qui  quttrmt 
dnimam ip forum  Secunda  hac  parte  fignincat  Prophcta,non  vulgar e  fore  odiu,  quo  Iudxos  per- 
fequenturluihoftes.  Bella interdumgeruntur  lie,  vt  contentilint  viftoreslpoliis.  led  ligniheat 
Prophcta  ,foretantamlxaitiam  in  hoftibus.vt  vitam  totius  populi  appctant,&  tcrantur;hi  ma 
ftationem:quati  diceret  forehoftes  capitales,  &  prorfus  implacabiles.  Iteru  repetec  poftea  hanc 
locutionem,  8c  eodem  fenfu.  Poftea  addit,  Vonam  cad  titer  eorum  eft. am  ambus  exit,  &  befriis  terrk. 
Diximus  alibi, hoc  etiam  numcrari  inter  posnas/jux  diuinitus  inrliguntur,vlu  poft  mortem  ca- 
dauera  manent  inlepulta.nam  hoc  eft  vltimum  humankatis  officiiim,i"epe!ire  mortuos.  Et  lioc 
etiam  dif crimen  voluit  Deus  extare  inter  homines, &  bruta  animalia  .  nam  brut.;  ar.imalia  ca- 
rent  fepukhn  honore.Hoc  autem  fingulan  priuilegio  conceilbm  iempcr  fuit  hominibus,Vt  fe- 
pelirentur:  nempe  in  ipem  futurx 'refurrectionis.  Ergo  dum  negatur  lepaltura .  hoc  tft  lignum 
cxtremxi^nominixContigit  quidem  fxpe,vtlancti  caruerinticpulchro:(edhliis  Dei  tempo- 
rales  pcenx  femper  in  falutem  vertuntur. Quantum  ad  rcprobos  lpectat,etiam  hac  in  parte  con- 
itderandum  eft  nobis  Deiiudicimn,voi  proiicit  eorum  cadauera,vt  nihil  dirferat  ah  afinis,  aut 

C.  iiii* 


CAP.  XIX.  ID.  CAL.  PRAELECTIONES. 

aliisbrutis  animalibus.  Sed  quoniam  hoc  alibi  fufius  traftatum  fiiit,  nunc  leuiter  tantum  actin- 
go.     Sequitur, 

3  F.t  ponam  vrbem  hanc  in  ftuporem,  &  fibilum :  quifquis  tranfibit 
par  earn  ftupebit,&  fibilabit  fuper  omnem  plagam  eius. 

Pergit  in  eadem  denuntiatione  Iercmias.oportuit  cnim  hanc  amplificationem  addi,  vt  pene-» 
traret  in  animos  illoi  duros,  8c  obftinatos.  Si  cnim  tantum  vno  vcrbo,  8c  vulgari  forma  denun- 
tiaflet  lllis  cladem,&  interitum  Vrbis,&  totius  terra:,non  faiirent  commoti.  Pluribus  ergo  ver^ 
bis  iniiftit  ad  maiorcm  vehementia..&  temper  loquitur  in  Dei  perfona.quo  fcilicet  denunti.itio 
plus  habeat  ponderis.  Ponam igitur :  deinde  fecunda  ctiam  ratio  notanda  eft,  quia  non  fans  fuic 
prardici  Iudsiscladem.niiilimiUadderetur.infiigi  Dei maixt;  8c  itaiuftamelie  poena fcelerum. 
Vonam  igitur  vrbem  /«»c,inqiiit,j'»  Buporrm.  Na  ita  hoc  loco  nomen  rt£u>  vertere  necefle  eft,quia 
fequitur  poftea  ratio:5 tupebit  qmfquis  tranfibit  per  earn.  Addit  etia,j»^»7*w,quod  potius  eft  de- 
reftationis  iignum,quam  ludibrii.Potuit enim  &  merito  debuit  terrorem  omnibus  incutere  ilia 
vaftitas  totius  terra;,  8c  ruina  etiam  lands  Vrbis,  in  qua  iibi  Deus  elegerat  domicilium.  Dicit> 
Quifquis  tranfierit  slupebit&jibihbit  fuper  omnem  pUgam  fi'»j:quia  fcilicet  no  vulgaris  futura  erat 
calamitasjled  in  qua  perfpicere  liceret  formidabile  Dei  indicium.     Sequitur. 

q  Et  pafcam  eos  carne filiorum  fuorum,&  carne  filiarum  fuartim;&: 
vir  carnemproximi  fui  comedent  }hoc  cflfinguli  comedent  carnemjyroximiftu, 
in  aftlidione,&  anguftia:quaangent,Vf//cw/?n«^e»tieoshoilesiprorumJ 
&  qui  querent  animam  lpforurn. 

Hlc  longius  progreditur  Prophetaaiempe  tarn  atrocem  fore  cladem,vt  nc  patres  quidem,  & 
matres  abftineataliberis,  quindeuorentipforum  carnes.hoc  autem  eft  prodigiofum.  Contigit 
fxpe,vt  in  vltima  dcfperatione  vin  vxores  fuas,  8c  liberos  iugularent,  ( volebant  enim  eos exi- 
mere  a  libidine  hoftium)  vel  accenderent  ignem  in  medio  foro,vt  coniicerent  liberos  in  rogum, 
&  vxores  fuas,&  poftea  limul  morerentur.  fed  hoc  eftmagis  barbarum,  &  imm;me,patrem  filii 
carne  vefci.Ergo  hlc  defignat  Propheta  infolitam  Dei  vindi&am,  qua:  non  pofflt  numerari  in- 
ter calamitates,qux  continguntgenerihumano  Scimus  hoc  etiam  fuifTe  completum  in  vltima 
Vrbis  obiidione.Iofephus  enim  multis  verbis  profequitur,quod  beluino  impetu  matres  iugula- 
uerint  rilios.atque  adeo  alix  aliis  fuerint  iniidiatx,vt  raperent  fruftum  aliquod.  fuit  hoc  etiam 
iudicium  horribilis  Dei  vindidx.Sed  no  mirum  eft,Deum  tarn atrociter  vlcifci fcelera  eorum> 
&  quibus  tot  modis,&  tarn  diu  prouocatus  fuit.  Nam  ii  conferimus  Iudax)s cum  aliis  gentibus, 
cert£  eorurnimpietas,&ingratitudo,&  contumacia  fuperauit  lcelera  omnium  gentium. Merito 
igitur  exegit  Deus  tales  pcenas,qua:  nee  hodie  quoque  pofTunt  referri  line  magno  noftro  metu: 
liquidem  totum  hoc  eius  iudicio  ti  ibuitur.quia  is  eft,qui  cibauit  patrts  carne  riliorum.nempe, 
exquo  immolauerat  filios  fuos,&  rilias  da:monibus,vt  ante  di&um  eft,oportuit  manifeftam  Dei 
vindi&am  quafi  digito  m5ftrari  Hoc  factum  eft,  cum  infculplit  Deus  in  corporibus  puerorum 
notas,ou2  poifent  animaduerti etiam  ab ipfis  ccris.Subiicit,  la  tribuUtione, ©•  Mguflia,  qua  ipfos 
angentinimici.Diximus  fa?pe hue  neceilitatis  fuiife  ada&os.qui  diu obfefli  fuerant,  nee  poterant 
pares  eflc  ad  retiftendum,  vt  eximerent  1  contumelia  8c  vxores  ,8c  liberos,  &  leipfos:  fed  protra- 
here  hoc  modo  vitam,prorfus  eft  belluinum.  Sequitur, 

io     Etconteres  Iagenam  in  oculisvirorum,quiproficiicenturJYe'/, 

qui  pfofcclifnerint,  tecum. 

.  Adhibuit  Ieremias  teftcs,  vt  hate  conrirmatjo  vaticinii  tcftatior  eftet  populo.Qupd  ad  ferierrt 
hiftonx  pertinet,initiomiiTus  eft  ad  tabernam  flguli,vnde  accepit  lagena:  poftea  wenit  ad  To- 
phcth,&  lllic  concionatus  eft  contra  impias,&  peruerfas  fuperftitiones:  tadem  vt  obfignaret  va- 
ticinium,confrcgit  Iagenam  coram  teftibus,quos  fecum  adduxerat.  Diximus  ante  ita  agendum 
fuilfe  aim  ponulo  non  tantum  rudi  8c  crafTo,fed  quod  deterius  eft,  peruicaci.  In  ligno  quidem 
lllo  non  tantum  momenti  fuit ,vt  inde  colligercnt  interitum  Vrbis,  &  totius  terror,  fed  tame  fo- 
lennis  hax  obfignatio  vaticinii  non  debuit  carere  ponderc  fuo.  Hac  igitur  ratione  iuffus  eft  va* 
.  confringerc,nempc  vtin  re  prxfenti oftenderet  propinquam  Dei  vindi&Mnijde  qua nikil  Iudxi 
mipicabantur.    Sequitur: 

Etdicxs 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  ,j, 

11  Ec  dices  ad  eos,Sic elicit  Iehouah  exercituum,rtaconfriflgampo- 
pulumhunCj&vrbem  hanc,ficutquis  confringit  vasfagulv.koceflyXaste^ 
flaceu,dutvas fragile figulinufiuocX  non  poterit  reparari  amphus:  F.t  in  Tho 
pheth  (epelientur;  quia  noseru  locus  ad  fepcliendum^(/ver^w,a  wow /o- 

coadfepcliendum. 

lam  itcrum  conhrmat  Propheta  quod  oftenderat  externo  fymbolo ,  idque  facit  ex  nouo 
mandato  Dei.  Scimus  iigna  eii'e  proriiis  vana,vbi  non  pnelucet  iermo  Dei :  ficuti  videmus  fu- 
perftiuoibs  homines  iemper  vtimultis  ce.remoniis.  fed  funt  hyftrionici  lufus  dutaxat.Deusau- 
tem  nunquam  Prophetis  fuis  mandauit , vt  lignum  aliquod  oftentarent,  quin  accederet  llmul 
dotr.rina.Hoc  etiam  videmus  nunc  heri.Nam  Ieremias  concionem  habuic  contra  impias  fuper- 
ftuionesideindctanquamprxcocadeftisdenuntiauit  pcenam:  obfignauit  illud  vaticiniu  fra&a 
Iasiena.Sequitur  iterum  repetitio  do&rina:. .S/cergo  dues  adeos.  Hie  non  loquitur  de  ccmitibus 
Prophetx.icd  rclatiuum  eft  line  antccedete,vtdicftur  vulgo: l.oqueris ad rojjioeeft  ,  ad  totum 
populum:Ifib«*<«/;_/5c(//aV,£ig«  confringam  populumhunc  zsr bMCvrbem.  additnomen  Vrbis,in  qua 
putabant  fe  habere  inexpugnable  prslidium,  quod  illic  eftet  Teplum  Dei.  Sed  qnonium  Tern 
plum  profanaucrant,&VrbeminquiiiauerantiiiislceleribHS,ideo  Ieremias  admonet,  nihil  hdu 
cia?,aat  fpei  ponendum  clle  in  vrbe  ilia.  S/Ywr  ergo  qtus  confnngit  vas,qHod non  potefi reparari.  hlc 
etiam  oftendit  penturos  in  totum,ita  vt  non  amplius  refurgant.Scimus  enim,etiam  qui  grauif* 
lime  fuerunt aliquando afflicti.colligere tamen  ahquas  vinu  reliquias & tande  reftitui  priftino 
vigori.Sed  Propheta  oftedkinftare'clade  prorUis  incurabile.Necobftat,qu6d  Dcus  pupulum 
ab  exilio  poftea  rcduxit,quod  Vrbs  ardiricata  eft  limul  cuTepIo  Nam  hoc  nihil  ad  impios  illos, 
quoruabolita  fuit  memoria.lncubuit  igitur  malediclio,&  vidida  Dei  iiiper  eoru  capita,quii- 
ta  obllinati  fuerat  in  lceleribus.&  ideoqui  ab  exilio  reuerli  funt  vocantur  in  Pial.Populus  item  Vfaim.iotl 
creatus:  quali exorti elTent noui homiiies:Et  populus qui creatus  fuerit  laudabit dominii,Pfal.  »>> 
ioz.Dicit  potte:i,Sepelientur in  T bopheth,qui* non erit locus alihi.Locu ilium  elegerant ,  vbi habe- 
rent  testimonium  aliquod  fauoris  Dei,&  proinde  materiam  Iqtitia: .  Signihcat  autem  plenum 
fore  locum  ilium  cadaueribus .  Nam  turmatim  illuc  confugient :  deinde  Vrbs  etiam  erit  ple- 
na cadaueribusdta  vt  non  reperiant  alibi  iepulchrum,  quam  in  Thopheth.    Sequitur, 

12.  Sic  faciam loco huic,dicit IehouahjSc  incolis  eius:&  ad  ponendu, 
(fponam^vbem  hanc  ficut  Thopheth. 

Q^ja  prius  dixerat  vallem  illam  fore  locum  ftragis,vt  inde  nomen  acciperet,idem  nunc  de 
vrbe  ipia  pronuntiat. Sicut  ergo  Thopheth  erit  vall/s  interftclionijjtA  &•  lerufalem .  Non  dubium 
eft,qmnaccenli  fuerintinrabiem  (vt  videbimus  etiam  proximo  capite)  audito  hoc  vaticinio. 
Scd  ramen  voluit  Deus,quoniam  prorfus  erant  dei~perati,quam!ibet  refra&arii  elTent,fentirei- 
plos  quod  mftabat:  &  quanuis  non  crediderint  verbis  Prophetx,tamen  pupugit  Deus,ime>  vul 
nerauit  Ixthaliter  conlcientias  corum,vt  ante  iplam experientiam  elTent  mifei  1.  Eodem  fenfn 
etiam  addit: 

13  Et  erunt  domus  Hierufalem ,  &  domus  Regum  Iehudah ,  ficut 
locus  Thopheth  immuda?:ad  omnes  domos  in  quibus  fuffitum  feceruc 
fuper  tecla  eorum  vniuerf'a?  militia  cseIorunT,&  libarunt  libamen  diis 
alienis. 

Profequitur,vtdixi,pluribus  verbis  quod  breuiter  complexus  fuerat. Loquutusenim  fue- 
rat de  Vrbe.  Sed  quia  difficile  erat  illud  periuafu,iamlpeciesipfasenumerat:qualidiccret  lero 
folymam  eile  vrbcm  lat5,&  fplendide  extru&am.erantenim  multx  illic  preclarx  domus  A  fpe- 
ciofx:erant  Regia  palatia  .  Dick  autem  non  fore  hare  omnia  obftaculo,quo  minus  Deus 
totam  vrbem  diruat.  Schoc  notatu  dignum  eft  Scimus  enim  Satanam  perftrineere  nobis  ocu- 
los  quoties  lefe  mgeruta!iqua,quxfpemfaciantmunitioni5.Namquia]uidnurietur  Deus,pu- 
rarmiscffe  vanum,&  quali  rabulofum,  vel  I  ahem  frigct  apudnos.  Ergo  cum  tarn  craftahvpo- 
critis  regnaret  in  cordibus  populi  ,merito  excuisit  illis  Propheta  quicquid  poterat  cos  fal-* 
lere:&  ideo  dicit,  Pore  domos  omnes  H*mj/»/y«<f  ,quarum  magna  crat  copia,]deindc  magnus  etiaia. 


CAP.  XIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

fplendor.fore  domos  Regum  Iehudah,hoceft,  palatia  omnia  vel  in  vrbe:  vel  extra  vrbem,  Fore 
f  cut  locum  1  hopbethquonum  fcilicet  nulla  domus  immunis  erit  a  ftrage :  nullum  palatium  pote- 
nt iuos  habitatores  protegere.  Dicit  fore  immundas,  nempe  propter  aceruum  cadauerum :  quia 
vbique  iacebunt  homines  occifi.hoc  autepro  pollutione,  vel  inquinamento  f?pe  Scriptura  ac- 
cipit,  vt  fatis  notum  eft.  Ad  omnes domos  -.alii  vertunt ,  Propter  omnesdomos :  &  b  fa?pe  eft  cau- 
falis  particula.Sed  videtur  potius  expotitiuehlccapr.&ideo  vertere  placuit,  Ad omnes domos,\t 
Propheta  extendat  fuumfermonem  ad  omnes  domos,  In  quibtts  fuffitum  fecerant,  Qypniam  igi- 
tur  nulla  domus  pura  erat  a  facrilegio,ideo  dicit  vindi&am  Dei  penetratura  elTe  abfque  excep- 
tione  in  omnes  domos. Dicit  etiam,  Super  teSa,  vt  illis  exprobret  iuam  impudentia,  quod  fcili- 
cet turpitudinemiuamextulerintinftar  vexilli,vt  procul  fpe&ari  polTet.Putabat  quide  Deum 
oble&ari  tali  cultir.fed  vnde  tarn  ftulta  perfuafio,nifi  ex  Legis  contemptu  ?  nil!  etiam  ex  furiofa 
audacia,quod  plus  fidei  habebant  fuis  commentis,quam  certa*  veritati'Ergo  merito  exprobrat 
illis  Propheta,quod  pudore  omm  abiefto,  C  on fcenderint  fuper  tefta,vt  apertius  effet  ipforum  fla- 
vitiam.Dicit^otimilitU  aelorum.Poiie^Etiamfudiffelibamen  dt/s  aliens.  Videmus  multas  fuper- 
ftitionis  fpeciesregnafTe  in  populo  illo.  nam  loquutus  eft  de  Baal  in  numero  fingularr.pofuit  e- 
tiam  Baalim  pro  patronis .  lam  addit  iotam  c&lorum  militiam,  hoc  eft,folem,  &  lunam,  &  omnes 
ftellas.  Videmus  ergo  vt  nullum  fecennt  modum  Iudxi  fuis  facrilegiis :  quod  accidere  etiam  fo- 
let  omnibus  impiis.nam  fimul  atque  derlectere  cijperunt  homines  a  puro  &  genuino  Dei  cultu: 
demerfi  funt  in  profundi ffimas  abyffos.Hanc  igitur  intemperiem  nunc  defignat  Propheta,cum 
dicit  cumulatos  vel  coaceruatos  fuiffe  varios  cultus,ita  vttotidem  fibi  fabricarent  Iudxi  Deos, 
quotfunt  in  cxlo  ftellx:licuti etiam  ahbi  dicitur ,  Secundum  numerum  vrbium  tuarum  Iehu- 
dah,funt  dii  tui.     Egoftatueramabfohierehoccaputjfednonpoftem. 

Supra  cap.  l 
ISO".".!}. 

Precati  o. 

Da  omnipotens  Deus  >  quando  nobis  regulam  prafcribere  dignatus  es,qua  vere  ($ 
pure  te  colamus^t  nos  exerceamus  in  hacfimplicitatejiecjue  indulgeamus  iiqftrisfigmen 
tisfieauepro  nojlra  libidine ,  ve7  peruerfa  carnis  nojlra  pmdentta  tecum  ludamus :  Jed. 
perjlemus  in  Lege  tua}(ffimul  etiam  in ea  doclrina^quam nobis  tradidit  Filius  tuns  v- 
nicus  Magifler  nojler}cjuo  maris  ac  mans proficiamus  in  cognitione  eius  gloria? ,cuius  no- 
bis  nuncgujlum  prabes :  donee  tandem  plene  &  infolidum  ipfafruamur ,  quum  erintus 
colleSli  in  regnuni  illud  caiesle^uod  nobis pepe  rit  Filius  turn [anguine  fuo,  Amen. 

14  Et  venk/euerfus  e/Z,Ieremias  e  Thopheth,qu6  miferat  eum  Ieho- 
uah ad prophetandum;&  ftetit  in  atrio  domus  Iehoua: :  &  dixit  ad  to- 
tumpopulum, 

15  Sic  dicit  Iehouah  exercituum^Deus  lfrael,Ecce  ego  adducofuper 
vrbem  hanc  j  &  fuper  omnes  vrbes  eius  omne  malum ,  quod  loquutus 
fum  fuper  earn ,  quia  obdurauerunt  ceruicem  Iuam }  vt  non  audirenc 
fermones  meos. 

AD  d  v  c  T  v  s  fuerat  Ieremias  in  rem  prxfentcm,  cum  prxdixit  poena,  qua?  inftabat  propter 
fuperftitiones  Thopheth,aut  vallis  Hinnon.  Nam  quoeftlcacior  effet  do&rina,  voluit  eum 
Deus  concionari  cora  Altari ipfo ,  &  in  valle  illa,qua:  tunc  celcbrts erat  propter  impios  &  per- 
uerfos  cultus.Niuic  narrat  fe  veniffe  ad  Templum,&  eadem  le  mandata  pertuliffe:hinc  colligi- 
mus  quantus  fueritftupor,&  quanta  vxcordia  popu!i:quia  non  fuperuacua  fuit  repetitiqeiufde 
vaticinii .  Sed  quia  fciebat  Deus  Iuda?os  plus  fans  tardos  effe , voluit  bis  ipfos  comonefieri  a  fer- 
uo  fuo,&  quide  diueriis  locis .  1\euerfus  efl  Ieremias  e  rbopbeth,  inquit,  quo  miferat  eum  "Deus  ad  pro- 
phet andum'.ne  putcmus  fcilicet  habita  faille  abfque  iudicio  concionem  illam  in  valle  Hinnon. 
Deus  ergo  madauit  Ieremix,vt  illic  quad  in  re  pra;fenti  denfitiaret  Iudads  fuii  interitu.  Stetit  in 
atrio  domus  leboua.na  quia  non  licebat  populo  ingredi  in  Templu,folebant  haberi  lacri  conuen*-' 
tus  in  atrio  ipfo,quod  erat  pars  Templi.  Ergo  Jletit  illic  Ieremias,  quia  non  debuit  cum  paucis, 
vel  in  oblcuroamrulo  verba  facerc,  fed  totum  populum  habere  teftem  fui  vaticinii.  Cxterum, 
nihil  nouum  hie  kgitur,  quia  vt  di&um  fuit,  bis  iuilus  fait  prxdicerc  futura  cladcm,quoniam 
itaobdurucrant  Iuda;i,vtnon  facile  moueri  poiTcnt.Quod  alias  vrbes  adiungic'Ierofolyma;,n6 

mirum 


IN    IE  RE  MI  AM.  ttf 

mirum  eft.  Scu  ligniheat  totam  terrain  obnoxiam  efle  iudicio  Dci,&  proinde  vaftitate  omnibus 
V  rbibus  vd  oppidis  inftare-.quali  dkeret,Non  parcel  Deus  Ierololyme,  quanuis  hactenus  fuc- 
j  it  ejus  bachuu  lunv.fcd  quoniam  minorcs  vrbesnon  Hint  innoxix,fentient  ctiam  fimul  nianum 
Dei  cum  ipla  lerololyma. Ratio  fubiiigitur,  Qmnum  obditrniterint  ternkemfuam.  Iterum  confir- 
mat  quod  ante  vidimus, cos  kihcctno  crrorc  laplos  fuinc,lcd  contumaciam  quoniam  iatisedo- 
cuci  a,it  ex  Lege  quid  redtum  eilef-dcindc  fxpius  admoniti  fuerant  a  Prophetis.Hinc  igitur  ap- 
paruitcorum  prauitas,&  indonutum  ingenium, quod  non  audierintlanam  Lcgis  docr.rinam,& 
tot  monitores.  Hie  autem  locus  docet,no  relinqui  venix  locum,  vbi  quali  ex  profeffo  rciicimus 
iagum  Dei.  &  hoc  diligenter  notandfi  eft, quia  videmus  qu  am  difficile  lit  lubigere  homines,etia 
dumf. tentureffe  Dei  i'crmonem,  quern  audiunt.  Cum  lgitur  ingenitalit  hec  perucrlitas  toti 
h.ip.ia'io  geneii,vt  vix  ceiitclimus  quilquc  patiatur  le  gubernari  Dei  vcrbo,  expedere  conuenit 
quod  hie  dicitur,ncmpc  indignos  eife  milcncordia,qui  ceruicem  fua  obdurant:queadmodum 
cciamdiciturPialmops,Neobduretis  corda  veftraiicutpatrcsveftri.Etlequitur  etiam  clarior 
ikhniuo,/'f  nan  audircnt  fermones mfo^inquit.nam etli  in  cun&is  mortalibus eft  aliqua  durities, 
tameii  vbi  in  medium  profertur  lalutis  docf  rina,  neque  admittitur:  lllic  magis  le  prodit  impie-  P/«'-  >  J-  *■ 
tas,&  luperbiaxum  lcilicct  audiunt  loquentcm  Deum  homines, &  tamen  volunt  eum  fraudarc 
iure  lbo.  jequitur  ergo.quo  manireftius  Deus  veritate  fuam  profert,e6  minus  effe excufationis; 
qaia  tunc  maxime  detegicur  impietas,&  indomabilis  contemptus.     Nunc  iequitur, 

CAPVT    VIGESIMVM. 

':S~p|^<J|T  audiuit  PhafTur  filiuslmmer  facerdos,  &  ipfe  prafe&us 
m  li|2fe?l  eraz,dux,mTemp\o,in<cde,lehoux}leremia.m  vaticinantem, 
^5!  p^^M  prophctantem  ,hos  lermoncs. 

&c^!?kM  2,  Et  percuflit  PhafTur  Ieremiam  Prophetam,  &  pofuit 
eum  in  cippunr,  vcljn  carcerem:  jedmihimagis pUcet  nomen  canals,  qui  erat  in 
porta  Beniamin  fuperiore,  ejus  fpe&abat  ad  a:dem  Iehouar. 

Hie  refert  Ieremias  qualem  mercedenifui  vaticinii  retulerit,nempe  quod  perciuTus  fuerit, 
&  coniecf  us  in  carcere,non  a  Rege,vcl  eius  Conliliariis,fed  a  Sacerdote,cuimadata  erat  Tem- 
pli  cura.  Fuit  hare  grauis,  &  acerba  tentatio,  cum  fcruus  Dei  videret  hoftiliter  fxuire  vnum  ex 
ordine  illo  iacro  cotra  le  qui  tribulis  erat  8c  collega. Neque  cnim  Sacerdotes  qui  tunc  erat,fue- 
rant  temcre  creati:  fed  Deus  ipfbselegerat.  Cum  ergo  authontas  eorum  fundata  effet  in  Lege, 
&  inuiolabili  Dei  deci  eto.potuit  Ieremias  cofternari  animo.Nam  hare  cogitatio  poterat  f ubire 
in  ;mimum :Quid  libi  voluit  Deus,  ciim  Sacerdotes  Teplo  luo ,oc  toti  populo  prefecit  ex  tribti 
Leui?  cur  igitur  non  gubernat  cos  fuo  Spiritu?  cur  non  reddit  ad  obeundum  munus  idoneos  ? 
cur  patitur  ita  prophanari  Templum  fuum,  8c  factum  munus ,  quod  tantopere  Lege  fua  nobis 
commendat  ?  la'tem  cur  non  porrigit  mihi  manu  qui  8c  facerdos  lum  8c  veribr  iincere  in  mea 
vocatione?Scimus  enim  quid  prxcipiat  Deus  in  Lege,nepe  vt  fumum  iudicium  fit  penes  Sacer- 
dotes, Q^iconqtic  non  obedierit,vt  morte  pledatur:  (i  Deus  voluit  tanto  iure  prxditos  effe  Sa-  jj  Ijf  - 
cerdotes,&  tanta  potcftatc  ,cur  non  igitur  iimul  gratia  iuacos  dircxit ,  vt  probe  exequerentnr 
munus  libi  iniunc~r.um?Ncquc  folus  Ieremias  potuit  moiicri,&  concutihac  tetatione:  led  etiam 
quicunque  tuncvere  colebant  Deum.  Exiguus  quidem  erat  piorummunerus:fed  certenemo 
fuit,qucm  non  terreret  tarn  horribile  fpe&aculum.  No  erat  Phaliuf  fummus  lacerdos,fed  erac 
ramen  ex  ordine  primario:  dcinde  erat  prcfectus  Tcmpli,  hoc  eft,  viearius  fumi  Sacerdotis.  Et 
probaHIc  eft ,  Immercius  patrem  fuilTe  fummum  Sacerdotem .  quicquid  fit,excelluitillc  non 
tantiim  inter  Leuitas,  fed  etiam  inter  prxcipuos  Sacerdotes.  Hie  autem  infurgit  aduerfus  Iere- 
miam eiuldem  ordinis  8c  familix:  nee  tantiim  ore  fymmyftam  fuum  condenat,  led  tumultuoie 
agit:quia  percutit  Prophetam :hoc  fuit  indignum  eius  perfona  &  alienum  diurefacrxfocieta- 
tis.  nam  li  mala  fuiifet  caufa  Ierernix,debuit  tame  Sacerdos  lequi  aliquam  moderationem:  po- 
tuit  coniicere  in  carcere  Ieremiam,vt  caufa  cognitax  dcinde  danaretur,fi  ita  meritus  effet.  Per- 
cutere  ante  no  eft  laccrdotis,ied  tyranni,vcl  latronis,veI  hominis  furioli.Hinc  colligimus  quata 
fuit  rcru  omniii  perturbatio  illo  tepore.Nain  republica  bene  coftituta  Index  non  exiliet  e  folio, 
vt  percutiat  eu  qui  dignus  erit  cetummortibus.  eft  enim  legitima  aliqua  ratio  feruanda.  lam  ft 
Index, que  Deus  gladioannauit,  no  debet  ita  iram  fua  exerere  ,  &  fine  iudicio  vti  gladio,  certe 
hoc  aShorret  prorfus  ab  officio  Sacerdotis.  Res  igitur  plufqua  cofulas  tunc  fuifle  oportet ,  cu 
Sacerdos  ita  le  proiccit.Etcxhac  prxcipiti  iracundia  etia  colligimus  quata  fuerit  tunc  penuria 


CAP.  XX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

bonorum  viromm.Elcc~tus  fuerar  qui  prxeiTet  Templo.Ergo  prx  aliis  excelluir  no  tanrum  gra- 
du  honoris  ,fed  etiam  aliqua  exiftimarione,&  aliqua  ipecie  virtutum.  Vidcmus  autcm  quomodo 
cum  diabolus  abripiat.  Hxc  exempla  diligenter  expendere  conuenit :  quia  contingit  interdum, 
vt  in  ecclerta  Dei  exoriantur  magni  tumultus:&  qui  debent  elTe  moderarores,illi  ferantur  cxco, 
&  quart  rabioio  impetu.  PoiTemus  rune  labafcere,  &  prorfus  eriam  conciderer  fides  noftra :  nifi 
fuccurrerent  hxc  exempla,qux  demonftranr,olim  em  renraros  fuiffe  fide!es,&  exercirara  fuilTe 
eorum  fidem  ekifmodi  certaminibus.  Nee  fuperuacuum  eft  quod  dicirur,P«-c«/«V  Vbafjur  lere* 
mittmVropbetam.  Siquemlibet  e  vulgo  percuiTiiTer,fuilTcr  hoc  magis  rolerabile,quanquam  Tem- 
per indignum  grauirare  officii,  fed  vbi  ira  inlblekir  aduerfus  Dei  feruum,  &  qui  pride  obierat 
prophericummunus,hoc  minus  excufabile  eft.  Ergo  hxc  eriam  circunftanria  noranda  eft,quod 
aufus  fuerir  facerdos ille  percurereDeiProphetam.Iamfequirur,Q«o</c8»/ffif«J^fmfrf6*/»yoIf- 
remiAsinurcerem.  Sednbrandum  eft  eriam  illud,^»WW/f«'r,priufquam  ira  imperuole  conrra 
ipfum  infurgerer.Debuir  cerre  moueri  tali  varieinkxqubd infanit,&  non  dufcitat  afficere iniu- 
ria  Prophcram  Dei ,  hinc  apparetquanta  rtr  eorum  ftupidiras,  qui  femel  obduruerunt  ad  Dei 
conremprum.  nam  eriam  peilimos  quofque  rerrebir  Dei  iudiciu  vbi  denunriarur.  PhalTur  au- 
tem  audir  Ieremiam  denuntianrem  quid  imminear:&  tame  adeo  non  monetur ,  vt  magis  ac  ma- 
gis fefe  proiiciar.Ciim  ergo  ira  inremperarer  ruir  conrra  Dei  Prophcram,  audito  eius  fermone, 
lunc  apparer,diabolico  furore  fmlTe  prorfus  excxcarum.Simul  eriam  videmus,Dei  corempro- 
rcs  mifcere lucem  rencbris.  Voliuc  enim  PhalTur  regere  iuam impierarem colore  aliquo :  8c  ideo 
coniecir  Ieremiam  in  carcerem  .  hocemmmodorcftaruseftfevellc  cognofcerc  de  cauia ,  quia 
poftridie  eum  eduxir  e  carcere.Sic  ergo  impii  femper  inregumenris  fuatn  impierarem  conanrur 
inuoluereaed  nihil  prohciut.Hypocrilis  enim  PhalTur  nimis  fuir  cralTa,  dum  Ieremiam  in  car- 
cerem coniecir,vr  poftea  vocarer  ad  dicendam  caufanr.quia  iam  ipfum  perculTerar.  Iniblenria 
igiturillafuperiorrollcbaromnem  rarionemiudicii.  Ergo  quod  Phallur  deinde  confugir  ad 
aliquam  formam  iuris,hoc  rorum  nimis  friuolum  eft.  naflnoquidamverrunrCompedem,  alii 
Cippum,  8c  cxiftimar  fuilTe  lignainrer  fe  compa£ra,rtc  vr  forame  vnum  collum  includeret,de- 
inde  alia  duo  includerenr  manus.  Sed  nelcio  an  hoc  conueniar.  Dicir  enim  hlc  Ieremias,  fuilTe 
hasnoin  porraBeniamin  fuperiore.Hoc  certe  neque  de  copedibus,neque  de  carhenis,neque  de 
cippo  commode  poller  prxdicari .  lequirur  ergo  fuilTe  potius  locum  carceris.  Voca^portam 
Beni*min7qux  tendebar ad  rnbum  Bcniamin.Scimuscnim partem  vnam  lerofolymx  fuilTe  at* 
triburam  Beniamitis.Duas  habebanr  porrasvporra hxc  fuir  iuperior,  verfus  Orienrem  lahcet. 
Dicir  portamillamfpe&ttj]}  in  xdem  lW;o«<f,quoniam  prxrer  atrium  eranr  in  roto  circuiru  Templi 
multa  arriola:  qucmadmodum  faris  norum  eft.    Sequirur, 

3  Et  accidit  poftridie,  die  craftino,  vt  educeret  PhafTur  Ieremia  e  car- 
cere:  &  dixit  ei  IeremiaSjNon  PhaiTur  vocauit  Iehouah  nome  tuum,  fed 
potius  terrorem  vndiqu  e. 

Non  dubium  eft,quin  Phallur  alios  ex  ordine  facerdorali  vocauerir,  qui  dilquireret  melius 
de  cauia.Fuit  igirur  fpe  dolus  hie  color-.quali  n5  veller  remere,nec  indicia cauia  damnare  fan- 
claim  Propheram.Sed  breuker  ranriim  narrar  Ieremias  fe  fuilTe  educKi  ex  carcere.  Interea  col- 
ligimus,non  fuilTe  dimiffum,quia  vocatus  eft  in  confpe&u  PhalTur,vr  lllic  rarione  varicinii  fui 
redderet.  Verum  hlc  oftendir  Prophera  fe  neque  frac~tum,neque  debilicaru  fuilTe  animo,quan- 
uis  ra  contumeliofe  buffer  trackirus.Suftinuerar  enim  co!aphos.&  verbera-.deinde  fuerar  inclu- 
fus  in  carcere.  Scimus  ingenuis  naruris  rales  iniurias  elTe  ira  acerbas,  vr  fere  cocidar  fi  quid  fue 
rir  virruris.  Arqui  fuoexeplo  nos  docer  Ieremias ,non  debereminui  noftra  conftanria,  quanuis 
mundus  mulris  probris  nos  onercr,ac  fere  obruat.  Tenendum  igirur  eft,magnirudine  animi  non 
debcre  vel  coadere,vel  lmminui  in  feruis  Dei.quanruius  inique,&  probrole  rra&etur  a  miido. 
nam  Ieremias  cgreffus  e  carcere  mulro  liberius  loquirur.quam  anrea.  Neque  tamen  erat  extra 
pcriculu.Crefcunranimi,vbiquispourus  vi&oria  poreftruro.&fecureiniulrarefuishoftibus. 
Arqui  Ieremias  adhuc  erar  capriuus,quaquam  eduftuseflet  e  carcere. Porerar  enim  paulb  poll 
ireru  eoniid,&  mulro  crudchus  trac~rari,quam  ante. Sed  neque  iniuria.qua  perpelTus  eft,  neque 
metus  eriam  noux  conrumeltx  ipfum  deterret,  quin  libere  denuntict  Dei  iudiciu  impiqfacer- 
dori. Talis  ergo  magnanimiras  decer  omnes  Dei  feruos,nempe  vr  non  erubeicanr,  neque  eriam 
mollefcant,vel  debilircnrur  animis,cum  mundus  indigne,&  probrole  iplbs  rra£rar,neque  eriam 
cxpauefcanr  ad  vlla  pericula:fed  inrrepide  pergat  in  cuxfu  fui  officii.  Secundo  norandii  eft, Dei 
Prophcram  hie  claudere  oculos  ad  fplendore ilium facerdoralis  officii;  qui  alioqui  porerar  ob- 
ftarc,quo  minus  pronunriarer  Dei  nidiciii.Erhoc  diligenter  norandii  eft.  Scimus  enim  impios 
femper  latere  fub  laruisqueadmodu  Papahodie  cu  roro  alio  purido  CIcro,quid  aliud  obrendir, 
quam  nomtn  Ecclefiae  catholics?  &  perpetuum  facerdotium?  &  Apoftolica  dignitate  ?  Ccrtc 
PhalTur  erat  ex  ordine  facerdorali.  Tora  Scriptura  quid  rtr  Papa  t  us,  non  meminit,  nee  docet, 

quin 


IN   I  ER  EMI  AM,  ,*, 

quin  potius  tota  farccm  illam  rcpudict.  Sacerdotiu  autctn  Lcuiticfi ,  fieuti  dixi,  crat  f undatum 
in  Lege  Dei.Ettame  leremias,quiainftru&useft  Deimadato,non  dubicat  cofpuerem  faciem 
Sacerdotis,  &tra&arecum,  vtmeritus  eft  .Tunc  ergo  rite  &  probe  fungemur  munere  pro- 
pheticOjiinulluslicapudnosrerpedusvlliusperfonx^cquemoremurexttrnaslaruaSjqui- 
busimpiidecipiunt  hmpliccs,& luperbiunt  aduerfusDeum>vbiarripiuntfali6  eiusnomen. 
Dicir  autem,If/;oK^ non  vocauit  tiomen  tuum  Phajjur,fed  terrorem  vndique.  alii  vertunt,  Quia  tibi 
terror  erit  vndiqueifed  male .  fequitur  enim proximo  veriu  caufa:  redditio , qui  iatisexplicac 
Prophecy  lenlum.  Non  dubium  eft,  quin Ieremias ad nomen  Phaftur  refpexcrit : alioqui  hoc 
effet  frigidu,imo  ineptu,H<wtf»  tuumnon vocabitur  Pbaffi<r,fed  terror  vndique .Exponunt  Interpre 
tes  nomen  Phaffur  Principe  crefcentem,  vel  qui  extendat  priricipatu:&  deducunta  eff  >  q  uod 
eft  Crcfcers,&  in  trantitiua  fignific  atione  Extedere.Et  addut  nomen  -ny,quod  fioniiicat  Prin 
cipem,extedcnsprincipatum,vel,  Princcpsqui  crcfcit:ita  vertunt.  Sed  quia  in  puncloellet  ah- 
quid  fcrupuii,nelcio  an  ztymologia  ilia  coueniat.  mihi  certe  magis  placet  deduci  a  n\ys  quod 
eft  Scinderc  .  Semelquideminuenitur  in  Sciiptura-'tedapud  Ghalda>osmagis  eftrecepturm 
Q_jicquid  lit  n©s,apud  Ieremiam,  nempe  Lamentationum  tertio  capite  ,fumitur  pro  Scinde- 
re.  Hlc  etiam  per  metaphoram  fignificat  aperire .  &  poteft  quiefcere  «  in  fecunda  voce ,  vt  fie 
Scindens,vel  aperiens  lucem.Hzc  ratio  memoucr,atqueemm  cogit,  vtita  interpreter,  Terror 
vndique.Non  dick  fore  terrorem:fed  3Uco„hoc  eft,vt  vndique  terrorcs  ipfum  obfideant,vel,va 
diquevtnullus  fit  egreffus.Cum  ergo  eirethonorificu  nomen  Phafrur,quariaperiretluce,hoc 
eft,proferrct(nam  nota  eft  ilia  metaphora,  vbi  Scindedi  fignificatio  traducitur  ad  aperiendu) 
Cum  ergo  impofitum  effet  illi  nomen, quafi  proferret  lucem,  dicit  Ieremias,  Vocaberii  poftbac 
vndique  terror,  hoc  eft ,  terror,qui  circunueniat,  atque  obfideat ,  vt  nullus  pateat  exitus.  Vide- 
mus  antithefin  optime"  quadrare  inter  Apertionem  lucis,&  inter  Terrore,qui  vndique coprw 
mat ,  ita  vt  nulla  fit  apertio,  vel  exitus.  &  fequitur  ratio: 

4  Quia  fie  dicit  Iehouah,Ecce  ego  pono  te  in  terrore  tibi  Scorn  nf« 
bus  amicis  cuis:  &  cadent  per  gladium  hoftium  tuorum ,  oculi  tui  vi- 
dentes,ideft,ocnhstuis  videntihus ,  &totumIehudah  tradam  inmanunt 
Regis  Babylonis,&  transferee  eos, vel  traducet,  Babylonem,  &  percutiet 
eosgladio. 

Hie  pluribus  verbis  explicatleremias.cur  dixerit  PhafTur  fore  Vndique  terrore,  quia  fci- 
licet  erit  &  fibi,&  fuis  omnibus  amicisin  metum.  Videbit  enim  ie  vrgeri  Dei  vindifta,  &  aliis 
omnibus  erit  fpeftaculo.In  fumma  figniheat  Icremias,talem  fore  Dei  vindicl:am,qua;  tarn  ipfi 
Phaffur,  quam  aliis  ommbusformidinemincutiat,  quoniam  PhalTur  agnofcetfe  manu  Dei 
premi,neque  poterit  effugere:  alii  etiam  omnes  idem  cernet.  Sibi  igitur,&  aliis  fuit  fpeftaculo» 
quoniam  non  potuit,quantumuis  obduruiffet,non  fentire  vindi&am  Dei:&  hoc  idem  aliis o- 
jnnibus  fuit  confpicuum.  Ecce  fgo,inquit,  teponam  in  terrorem  tarn  amicis  tuts  quam  tibi:  ©•  amid 
tui  cadent  per  gladiuminimicorum,  ocults  tuisvidemibus.totum  etiamhbudam  tradam  in  w<w«».Repe 
tit  quod  dixerat.nam  Phaffur  volebat  cenferi  patrcnus  totiusterras ,  &  pricipue  vrbis  Iero- 
folyme.Cum  ergo  fufciperetcaufampopuli,quafi  effet  patronus  omnium,  ideo  dicit  Ieremias 
omncs  Iudaros  fore captiuos ,  neque  id  modo,  fed  etiam  inftare aliquid  grauius :  quoniam  vbi 
Rex  Babylonis  eos  traduxerit  in  exilium,etiam  gladio  percutiet ,  non  quidem  omnes ,  fed  fci- 
museditas  fuiffe  atroces  pcenas  tarn  in  Regem,quamin  eiusfilios,  &  Procercs,vtfoliplebeii 
fua  obfeuritate  tefti  euaderent/  ac  qui  ex  vulgo  elapfi  fimt ,  quorum  nulla  erat  nobilitas ,  vel 
fama,idadfcriberepoffent  fua; tenuitati .  Sequitur, 

5  Etponamtotamfbrtitudinem  vrbis huius,  &omnemlaborem 
eius,&  omne  pretiofum  eius^velfimnemgloriani,  &  omnes  thefauros  Re-' 
gumlehudahponaminmanum  inimicorumipforum,c3c:  fpoliabunt 
ipfosj  &:  tollent  eos,  &:  abducent  eos  Babylonem* 

Profequitur  eandem  fententiam ,  fed  pluribus  verbis  amplificat  quod  dixit  ad  con- 
firmationem  .  Quanquam  minimi  dubium  eft  ,  quin  magis  exafperatus  fuerit  Phaffur, 
cum  audiret  tarn  graues  minas .  Sed  ita  oportet  accendi  magis  acmagis  furorem  omnium 
lmpiorum  .  Quanuis  ergo  centies  crepare  debeant ,  non  tamen  defiftendum  eft  a  libe- 
ls prsdicatione .  rixc  ratio  eft ,  cur  Prophetanunc  fufius  defcribatfuturam  cladem  Vrbis. 
Vsnam , inqiut,  Xotam  fortitudinem:  fed  metaphorice  capitur  interdum  hoc  nomen  prodi- 


CAP.  XX  IO.   CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

uitiis,vel  opibus.  Fortitudinem  igitur  ponam ,  vel  fubftantiam  yybts  buiu*  >  cr  totum  Uborem  cius. 
HQcfecundumgrauiuseft,vbidiripitur  quod  acquifitum  fuit  magnolabore,  Siquisemmci- 
tra  jnoleftiam  fit  diues,  hoc  eft ,  fi cui  obuenerint  diuitias  vel  iure  hxreditano,  vel  fine  vllo  fu- 
dore,&  cura>iUe non adeo excruciatur,fi  contingat  ipfum  nudari .  Sed  qui  tota  vita  cum  ma- 
gno  fudore  fibi  peperit  quod  putabat  fibi  fore  in  fubfidium  vita: ,  ille  magis  angitur  >  atque  e<- 
tiam  cruciatur,li  adueniant  hoftcs,qui  prxdentur,&  dinpiant  omnia.  Non  dubium  igitur  eft, 
quin  labor ,  etiam  vt  aliis  pluribus Scripture  loc;s,ponaturhlcad  ampliticationem .  Poftea 
additOmnepretiofumei»s,atqueadeotbefiurosKegum  lebudab  traditnmiriinmanum  hoftium ,  qui 
trAttsferent non  tantum diuitias ,  laborem ,  &  tbefauros ,  fed  etiarn  ipios  homines ,  &•  abducent 
Babyloncm.    ReliquaincraftinUm. 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus}ne  nofiraperuicacia  magis  prouocemus  iram  turn ,  fed  quo- 
ties  wbis  minaris ,  vtflatim  expauefcamus ,  &  trepidcmus  ad  verbum  tuum :  deinde 
fubiiciamus  nos  tibi  verafhintus  manfuetudine:  ©*  ita  expauefcamus  ad  minas  tuas}\t 
prauematnus  iudiciutuum  verapoenitentia'.  (f  itafiudeamus  glonficare  nometuum^t 
fis  etiam  nobis  in  fortitudineo'glonam:  typo&imus  verenonfblum  coram  mundojed 
etiam  coram  te,  &  Angelis  tuis  gloriari,  nos  efepopulum  ilium  peculiare,quem  digna- 
tus  es  tua  adoptionet\tin  nobis  profecjuaris  vfyue  ad finemcurfum gratia  tuajn  Cbri' 
flo  lefu  Domino  noflro,     Amen. 

6  Ettu  Phaflur,  &  omnes  habitatores  domustua:, hoc  eftfimesdo- 
mesliri  ft«,venietis  in  captiuitatem;  tu  vcniesBabylonem ,  &  illic  mo- 
rieris,&  illic  fepelieris,  &  omnes amici  tui,quibusvaticinatus  es  in 
mendacio. 

NV  n  c  lercmias  denuntiat  ipfum  Phaflur  documento  fore ,  quam  vere  prxdixerit  exci- 
dium  V  rbis,  8c  vaftitatem  totius  terra  .  Prius  quidem  ref uta  uerat  eius  vanitatem ,  fed 
nunc  in  medium  proponitur  eius  perfona:quia  oportuit ipfum  effe  fingulari  exemplo,vnde  o- 
mnes  cognofcerent,timendum  fuifleiudicium  Dei,  cum  ille  impoftor  blanditias  faceret.  De- 
nuntiat autem  leremias ,  Vmttirum  effe  in  ctptiuitatem  VbaJJur  cum  omnibus fuis domefticis ,  nem- 
pe  vt  tota familia  fit  quafi  in  theatro  pofita,  8c  illic  confpiciant  omnes  Iudsi  quod  Phaflur  eo 
natus  f uerat  innihilum redigere.fciat  ergo  omnes  Iudari  fuifle  ilium  falfum  vatem.  Sed  quod 
fequiturpofletmouerequxftione:  quia  loco  poena;  denuntiat  leremias, Phaflur  fepultu  iriin. 
Baby  lone,  poftq  ua  illic  mort  uus  f uerit .  Dixerat  aute  prius,  Dabo  eadauera  eoru  incib  um  a- 
uibus  cxli,&  beftiis  terrx :  nunc  quod  numerari  debet  inter  Dei  beneficia  abfurdum  eft  loco 
poena  a  Propheta  cenferi.Sed  primo  notandum  eft,Deum  non femper  xquales,vel  limili  mo- 
dopcenas  fumeredeimpiis.  Vultaliquosproiiciinfepultos,quiaindigni  funteommuniillo 
benelicio  generis  humani;alios  autem  vult  fepeliri,  fed  in  alium  finem  .  Nam  in  voce  Dtt>,Illie, 
eft  aliquod  pondus :  quia  opponitur  Babylon  terrx  fan&x'.  Qukunque  fepeliebantur  in  ter- 
ra Chnaam,  etiam  in  morteipfa  habebant  pignus  xternx  hxreditatis :  quia  vt  fatis  notum  eft, 
hac  lege  Deus  volebat  ipfos  cum  viucrent  ,frui  habitations  terrx,  vt  aipirarent  in  caelum.  Se- 
pulchrum  igitur  in  terra  Chnaam  fuitquafivifibilisteffera  adoptionis  Dei ,  ac  fi  colligeren- 
tur  filii  Abrahx  in  eius  finum, donee refurgerent  in  beatam  &  immortalem  vitam  .  Ergo  cum 
Phaflur  fepultus  eft  in  Babylone ,  fuit  quafi  extraneus  ab  ecclefia  Dei .  8c  fuit  hare  quxdam 
forma  abdicationis ,  quafi  Deus  palam  afheeret  eum  nota  infamix.Si'quis  excipiat,ideme- 
tiam contigiffe  &  Danieli,&optimis  quibufque  Dei  feruis,imo  Ieremiam  iplum  fepultum 
fuifle  in  /tgypto ,  quod  longe  deterius  fuit :  Refponfio  facilis  eft ,  nempe  tcmporales  poenas, 
qua;  cedunt  ele£tis,&  filiis  Dei  in  falutcm,quodammodo  mutare  in  ipfis  naturam.  Tenendum 
quidem  eft,pcenas  omnes  effe  teftimoniairx  &  maledi&ionisDei.Qiiicqiud  ergo  accidit  no- 
bis malorum  in  hac  vita  debet  numerari  inter  f  ruftus  peccati,  quail  Deus  oftenderet  fe  palam 
iratum.  hoc  vnum  eft.Ergo  ficonfiderentur  infe  paupertas,  &  fames, &  morbi,  8c  exilium,& 
mors deniqueipfa, femper dicemuseffe  Dei  maledidiones, nempe  quemadmodumdixi,  v- 
bixftimanturinfua  natura :  fed  Deus  confecratin  filiis  fuis  poenas,  ita  vt  venantur  in  ia- 
lutem,  8c  definant  hoc  ipfoeffe  malcdi&iones .  Quoties  ergo  pronuntiat  Deus,Tu  iace- 
bisinfepultus,non  mirumeft,fihscignominia  fit  teftimonium  irxeius,&  fignum  male- 

di&io- 


IN    IEREMIAM.  t$8 

di&ionis .  Quoties  etiam  olim  ita  locutus  eft  ,  Tu  fepelieris  extra  tcrram  fandam  ,  fuit  c- 
tiamilla  maledi&io:  verum  quantum  ad  reprobos.Interea  Deus  conucitit  infalutcm  cle- 
ftisfuis  quicquid  alioquierat  maledi&um  .  Et  hue  peninct  ilia  Paulilententia,  Omnia  ce-  Kom.S.if 
dere  in  bonum ,  &  ialutem  hdelibus , qui  Deum  diligunt .  Nunc  ergo  tenemus  cur  dicat  Pro- 
pheta PhajJ'urjepultum  iri  in  T>abylone.  Ncc  dubium  eft,  qiun  pi  us  i;;nominia:fucnt  in  ilia  fe"* 
pultura  quam  li  proie&us  fuiffet,  8c  ftatini  voratum  fuiilet  eius  cadauer  a  bclluis .  Voluit  e- 
nim  Deus  ipium  locarein  iublime,vt  diu  omnesconucrtcrent  oculosfuosin  ipfum:  quemad- 
modum  dicitur  in  Plalmo,  Ne  occidas  Deus,  quia  populustuus  pofl'ct  obliuiici .  Voluit  igi-  P/*?.f  j>.ii 
turDeusmcmorialequoddaminvita,&:moitePhairuiftatuere,vtipiadiuturnitasmaoiSp0. 
pulum  afneeret  ■  QM.anquam  filibeat  Scpelicndi  vcrbum  largius  accipere,  nihil  eritabiurdi: 
quafi  di&um  effet,laccbitillic  cadauer  tuum  donee  computrefcat.  Deinde  addit  Ieremias,  T» 
Cr*miatui,quibus propbetatti in mendacio. Hie  etiam  locusdocet  rependiiuftam  mercedem  im- 
piis ,  qui  cupiunt  fibi  fieri  blanditias ,  vbi  duplex  Dei  iudicium  fuftincnt .  En  ergo  quid  profi- 
ciant  omnesimpii,  dum  quarunt  adulatores,qui  ipfis  mira  promittant ,  nempe  hoc  modo  ac- 
cerfunt  fibi  grauiorem  vindi&am:  ac  quomagisftudent  prccul  abigere  Dei  iudicium ,  non 
dubium  eft,quin  illud  accendant,ac  duplicent.  Hare  ratio  eft,  cur  fpecialem  pcenam  denuntiet 
Propheta  amicis  Phaffur,quibus  vaticinatus  fueraf.quoniam  fcilicet  libenter  arripuerant  fal- 
fasillaspromiffiones,quibusipfis  blanditus  fuerat,vt  Deum  fecure  contcmnerent.Cum  ergo 
ita  optaflent  vitro  fe  decipi ,  oportuit  conuerti  in  eorum  pernicicm  blanditiasillas ,  quibus  a- 
butebantur,&  quaslolebant  opponere  quafi  clypeum  omnibus  minis  propheticis.  Sequi? 
tur  nunc, 

7  Decepifti me Iehouah,&  deceptus  Cum:  vim  intulifti  mihi :  & 
fuifti  fuperior : fui in  Judibrium  coto  dk^yel^Hotidie.hocejliaJ'fiduey 
omnes  fubfamnt  me. 

Quidam  exiftimant  hsc  non  fuifle  di&a  fpiritu  prophetieo:  fed  Ieremiam  c£co  8c  incon- 
fiderato  impulfu  futiliter  loquutum  effe.-q  uemadmodii  etiam  prsftantiffimi  quique  interdum 
rapiuntur  nimio  impetu.  quafi  ergo  tentatio  labefadaflet  animum  Propheta*,exiftimant  con- 
queftumelTeapudDeum:QuidDomine>egotefequiitusfumducem:atquitumihipollicitus 
fuerasqua?  non  experior .  ergo  videor  iam  mihi  deceptus .  Alii  etiam  durius  exponunt,qu6d 
Propheta  fuerit  deceptus,  ficutiahbi  dicitur,  Ego  fum  Deus,  quidecepi  Prophetam  ilium.  tx.ethi4$ 
Sedminime  dubium  eft,quinironicafitloquutio  ,  cum  dicitfefniff?  deception  ■  Sufcipitigitur 
hoftium fuorum  perfonam  ,  qui  ia&abant ilium temere  vaticinan  de  Vrbis  t  lade , &  interitu, 
quoniam  nihil  tale  futurum  eflet .  Propheta  hie  pronuntiat  Deum  efle  authorem  fuse  doctri- 
n£,nec  fibi  pofle  quicquam  exprobran,quod non  recidat  in  ipfum  Deum  :  quafi diceret  fru- 
ftraludxoslitigare,aciicertamenillisciTet cum homine mortali : quoniam  palamfufcipiunt 
bellumcum  Deo,& furiofe  ccelum ipfum impetunt quafi Gigantes.  Dicitigiturfe  fuifle de- 
ceptum,nonqu6ditafentiat.Namerat  fibioptime  confeius  :nectantumhabebatSpiritum 
Deiteftem  voeationisfuar  :fcdin  corde  geftabat  firmam  do&rinat  obfignationem.  Ac  veio, 
quemadmodum  iam  dixi,  refert  eorum' verba,  qui  cum  oppugnarent  eius  doftrinam,  nceabat 
efleferuum  Dd,&  detrahebantillifidem,ac  fiefictmerusimpoftor  .  Ca?terum,maeisempha- 
tica  eft  hare  loquutio,quam  fi  abfque  figura  dixiffet,  Dominc*  non  Aim  deceptus,  quia  tantiim 
parui  tuo  imperio,&  fumpfi  abs  te  quicquid  protuli  in  medium,  ncque  ego  me  temere  ingeffi 
nequeadultcrauidodrinam,  cuius  me  voluifli  tfle  prsconem  .  fideliter  igitur  fundus  fum 
meo  munere.Si  ergo  ita  loquutus  fuiffet  Propheta ,  minus  fuiffet  vehementia,  q  uam  dum  ita 
coarguit  blafphemias  eorum , qui  Deum  audebant  reum  facere , dumfido  eius  feruo  obiice- 
rent  crimen  pfeudopropheta?.  Nunc  ergo  tenemus  cur  ironieeloquutus  (it,  &  expoftulauerit 
liberecum  DeO;  quod  eflet  abipfo  deceptus,  nempe  vtfcntirentludafifeeuomere  conuitiurh 
illud  non  aduerfushominem  mortalem/ed  Deum  ipfum,  quifuturus  eflet  vindex  tant£  iniu-, 
rise. Si  quis  nunc  interroget,an  debuerit  Propheta  fe  ita  facere  Dei  focium,in  promptu  eft  fo- 
lutio,nempe  fuifle  caufam  eius  ita  coniun&am  cum  Dei  caufa,vtinfeparabile  eflet  vinculum. 
Nequeenim  loquitur  hie  lercmiasvtpnuatusquiipiam,mult6  minus  vtvnusquilibct£vul- 
go:  led  quia  fcit  diuinitus  approbari  fuam  vocationem,ideo  non  dubitat  fibi Deum  adiun»e- 
f  e,vt  commune  fit  opprobrium .  D.us  enim  non  pot  eft  diuelli  a  veritatefua .  nee  verd  quic- 
quam eifitreliquum,fiabftrahiturafuo  fermone.  Q^aremerum  eft  figmentum  quicquid 
homincsanimis  concipiunt  de  ipfoDeo  ,  vbinegligunt  fpeculum  illud  ,  in  quo  fe  patefecit. 
Quin  pouus  fciamus  quicquid  eft  in  Deo  potetia?,maieftatis,glorix  ita  fuleere  in  eius  rerbo- 

D.   ii. 


C/\P.    XX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

vt  Deus  nihil  fit,nifi  verbum  ipfum  maneat  faluum,&  integrum. Cum  igitur  Propheta  inft  ru- 
ckus effctcertomandato,  non  mirumeft  qudd  tam audafter  infultat  hoftibus  iuis,&  dicit 
G4J.1.?,  Deum  effe  impoftorem,liipledeceptus  fuit.  Hucetiam  fpe&at  Paul us,cum  dicit,  Si  Angcius 
ecxlo  deicendat ,  8c  aliud  vobis  Euangelium  annuntict ,  lit  anathema  .  Certe  Paulus  erat  in- 
ferior Angelis :  8c  fcimus  non  fuiffe  ka  hipcrbum ,  vt  detraheret  Angelos  e  czlo ,  ac  iibi  lub- 
iiceret:  minime:  led  non  fpeftauit  quilnam  eiTctipfe ,  fed  quia  obiignata  erat  in  ccrde  eius  E- 
uangelii Veritas, cuius erat  prxco  , non  dubitatverbumattollerefupra  omnesAngelos.  Ita 
ctiam nunc  leremias  oftendit Deumfuiffe  mendacanfiipfi  dcceptttsfuit .  quare?  Deus  enim  abne- 
garctfeipfum ,  fifidem  detraheret  verbo  fuo  .N  unc  ergo  tenemus ,  Prophetam  non  excelling 
modum ,  vbi  aufus  eft  in  fublime  fe  eflferre ,  vt  quodammodo  effct  locius  Dei ,  nempe  in  ipfa 
do&rina,  cuius  Deus  erat  author  ,ipfeverominifter.  Sedex  hoc  etiam  loco  vtilis  dodrina 
eolli°itur ,  quicunque  prodeunt  ad  docendum ,  debere  ita  effe  certos  fua:  vocationis ,  vt  non 
dubitent  prouocare  ad  Dei  tribunal  quoties  lis  aliqua  incident .  Verum  quidem  eft ,  etiam 
optimos  Dei  mimftros  polTe  aliqua  in  parte  vel  falli,velfufpenfo  effe  iudicio:  fed  quantum 
ad  fummam  vocationis  &  doctnnz  ,  requiritur  ha;c  certitudo,  quam  nobis  fuo  exemplo  de- 
monftrat  leremias.  Poftea  adiungit,T«  vimmibi  inttdifti.  Cum  diceretfefuijfe  deceptum,iic  refcl- 
ui  debet oratio:  Deus,  li  ego  fum  impoftor,tu  me  pr2cedis:fi  ego  fefelli,tu  me  fuperas,quoni~ 
am  abs  te  mutuatus  fum  qu  icq  uid  habeo .  fequitur  ergo,  te  vocari  in  crimen,  8c  minus  effe  ex- 
cufabilem ,  quam  ego  fum,  fi  qua  eft  in  me  culpa  .  Poftea,  quemadmodumdixi ,  augetillud, 
quod  Dew  vim  ipfftcerit ,  quemadmodumante  vidimus .  Nequeenim  appetiuerat  munuspro- 
pheticum , fed coa&usillud  obierat,  quoniamnon poterat  reiicere  impofitum  fibionus,  vel 
excutere  .Duo  igitur  cxprimit ,  Quod  non  protulent  fua  commenta ,  neque  fabricauerit  pro 
fuo  arbitno  quod  di&urus  erat,fed  fuerit  organum  Spiritus  Dei,  &  quad  de  manu  in  manunl 
tradiderit  quod  acceperat .  hoc  vnum  eft .  Deinde  adiungit ,  fi  data  illi  fuiffet  libera  optio, 
non  fufcepturum  failTet  mun'us  prophetkum,quia  nonnifi  violentertra&us  hacin  parte 
obedierit  Dw'o  .  Nunc  ergo  tenemus  Ieremis  confilium  .Si  quisinterroget,anhoclaudifit 
ducendum ,  quod  non  nifi  coa&us  obi^rit  munus  Prophetar.refponfio  facilis  eft ,  hie  non  fta- 
tui generalem  regulam ,  quafi  omnibus  fit  neceffe,  trahi  inuitos.  Sed  quoniam  hoc  habuit  le- 
remias, etiam  fi  hacin  parte  non  caruerit  vitio ,  potuit  tamenmerito  id  teftari  coram  homi- 
nibus .  Vidimus autem  initio  libri,  cum  Deus  ilium  prericeret  Doctorcm  Ecclefia?  fuat,  recu- 
x  ,  faffe quantum  in  feerat,Ha,ha,haDomine:nefcioloqui,dicebat.Qupniam ergo  imperio  Dei 
■**ra  l'  coaftus  fuit,&  quafi  violenter  raptus,  etiam  fi  quid  hac  in  parte  fuerit  vitii ,  vel  inhrmitatis: 
tamenhocnonabsreobiecitfuis  hoftibus. Poftea zidit  fe  fuijfe  ludibrio ajfidtte &•  derifitm  ab 
omnibus  Hie  nondubium eft, quinProphetatentauerit, an adhuc aliqua parspopulieffetfa- 
nabilis .  fuit  enim  hoc  ad  mouendos  animos  efficax  cum  audirent  Deum  fieri  reum  men- 
dacii ,  vocationem  eius  euerti  libidine  hominum  &  audacia ,  Cum  ergo  hoc  audirent ,  eertc 
fi  qua  fuiffet  gutta  vera:  pietatis ,  vel  fans  intelligent,  debebant  terreri .  V  oluit  igitur  Prc- 
phera  periculum  facereanaliqui  adhuc  effent  fanabiles .  Sed  interea  vcluit  etiam  oftendcrc 
inexpiabile  effe  eorum  fcelus,qui  ita  impie,&  fuperbe  aduerfabantur  do&rina:  eius.Et  hoc  di- 
li^enter  notandum  eft .  Neque  enim  hsec  fententia  tantum  fcripta  eft ,  vt  erudiamur  in  timo- 
re Dei, fed  Spiritus fanctus  affidue  clamat  contra omnes  eonteraptores,&  palam  eos  accu- 
fat,quod  Deo  contumeliam  hanc  tam  atrocem  inferant ,  ac  fi  effet  mendax,*  impoftor. 
Sciamus  igitur  hie  denuntiarihorribileiudicium  prophanis  omnibus,  qui  Dei  verbum  con- 
temnunt , &  ludibrio  habent :  quia  Spiritus  fan&us  per  os  leremix  apud  tribunal  Dei,qucm- 
admodum  dixi,aperte  clamat  Deum  fieri  reum  mendacii.    Poftea  fequitur, 

8  Quia  ex  quo  loquutus  fum  violentiam  >  &  vaftationem  clamo: 
quia  fuit  fermo  Iehouce  milii  in  opprobrium,  &  in  contumeliam  toto 
die^cl^uotidieydfidue^tdiclumefl. 

9  Etdixi, toque  dixi:  copula  enim  illatiuam  valet,  non  recordabor ,  & 
non  loquar  amplius  in  nomine  eius :  &  fuit  in  corde  meo  cjuafi  i- 
gnisardens,  daufus  in  offibus  meis,  &  fatigatus  fum  ferendo,  6c 
non  potui. 

Hie 


IN    I  ER  EMI  AM.  lsP 

Hie  Propheta  dicit  Icadeo  nullum  fcntire  fru&um  ex  laborefuo ,  vt  videat  omnescona- 
tus,&  ftudia  potius  in  contrarium  cedere:  quoniam  exafperct  cun&os  Iudscos,  deinde  mflam- 
jnet  corum  rabiem,&  impellat  eos  ad maiorcm  pcccandi  hcentiam  .  itaquc  dicit/ibijuijfeprobo- 
filumdeferere  mu/ius  illudfibiiniuniium:  fed  lmpull'u  arcano  coa&um  fuiffead  perfeucrantiam:  & 
ira  non  fuiffc  liberum ,  deliftere  ab  incoepto  curfu .  Vane  autem  fumitur  hie  verfus ,  Ex  quo  lo- 
quHtus  fumvociferor uiolentLm  ,ar  chmo  vns~t.itio?iem  .  Qmdam  enim  itaaccipiunt,  quodexquo 
ccepit  leremias  docere ,  fuent  querulus  i  quia  videbat  le  hoftiliter  irnpeti ,  &  cxpolitum  effe  o- 
mnibusiniuriis.illud eft,meo  iudicio, ninns frigidum .  Alii propuis ad  verum accedunt , quod 
fcilicetnondeftiterit  clamarc  contra  violcnnas  &rapinas,cum  videret  graffari  omne  icele- 
rum  genus  in  populo:  quafi  diceret,  Ego  non  potui  placide  ipfos  docere .  neque  enim  crant  ta- 
li ingenio:  led  coegit  me ipforum  improbitas  vthementrus  agere-.quemadmodumomnes  Dei 
leruidebenrprudeterreipicerequidferatEcclelisitatus.  Nam  fi in  rebus  tranquillisvtllemus 
vociferari,e(tcthxcam;dbtioputida:quemadmodummuItiinconiiderateiemperclamitant,&: 
tamen  iinemateria.  Citcrum,vbi  videmus  Satanam  regnare ,  hlc  non  ceffandum  eft , neque  a- 
gendumtanquam  in  media  pace:fedquia  apertum  eft  bellum>  ideo  neceffe  eft  vociferari.  Intel- 
bgunt  ergo  lib  Ieremiam  clamaffe:  quoniam  videbat  prsefractum  effepopulum  ilium :  deinde 
videbat  e6rem  effe  prolapfarn,  vt  non  poiTtnt  reuocari  ad  bonam  frugem  fine  maxima  eraui- 
tatc ,  &  vehementia .  Verum  potius  exiftimo ,  Prophetam  alio  genere tentarionis  fuifie  percul- 
fum,ncmpe  quod  acccrfcret  maiorcm  Dei  vindictam  fuis clamoribus:quafi  diceret,  Qupriurn 
ego  Detim  awnabo  mcis  concionibus?  quando  nihil  aliud  proncio ,  nil!  vt  crefcat  ira  eius ,  q  use 
tandem  fulminet, ac  confumatcotam  hanc  terram  vna  cum  populo .  Dicit  igitur  fe cUimreVto- 
Ieniumo"»^tionem ,  quiaipfaimpietas  fit  quafi  qusedam  hoftilis  violentiaad  Deum  prouo- 
«andum  .Summa eft,  Prophetam  nonalium  feviderefru&umlaborisfui, nil! quod  homines 
.  reddunturinfolentiores ,  &  ex  furibus  latroncs  fiunt , &  ex  contumeliofis  hunt  liccarii ,  ita  vc 
magis  accendant  iram  Dei ,  &  feipfos  magis  proiiciant .  Eft  autem  hsec  valde  periculoi'a  tenta- 
tiofideonon  mirum  eft  quod  dkitPropheta.,Sibiin  dnimumvenij)e,abiicere  docendi  mun  us.  Et  hie 
locus  apprimcobferuatudignus  eft.  neque  enim  foliDoftores  tanguntur  hocaffedu,ied  o- 
mnes  pii  fine  exceptione .  Nam  vbi  videmus  verbo  Dei  homines  quafi  rapi  in  detenus :  incipi- 
mus  dubitare ,  an  expediat potius fepultam  effe  omnem  Deimemoriam ,  &  verbum  eius  extin- 
ftum ,  quam  dari hominibus plus licentise,  cum  iam  fatis fuperque  propenfi  fint  ad  peccandum. 
Vthodie  videmus  do&rinam  Euangelii  adeonon  redigere  omnes  in  obfequium ,  vt  multi ma- 
gis effrseni,  Iicentiafefe  proripiant,  quafi  iam  ablatum  effetiugum  omnis  difciplinse  .  In  Papa- 
tu  fuitaliquismetusjfuitaliqua  fpecies  obediential  & fubie&ionis : nunc  libertas  Euangelii 
quid  aliud  eft  multis,  quam  bruta  licentia,  ita  vt  impune  peccent ,  &  mifceant  csel  um  terra;?  A- 
liietiam  cum  vident  tot  effe  controuerfias,  hoc  prstextu  abiiciunt  omnem  curam,&  omneftu-' 
dium  pietatis .  Alii  phrenetici  fpiritus  fibi  permittunt  omnia  in  dubitationem  trahere ,  &  dif- 
putare  an  fitaliquisDeus'Cum  igitur  videmusnon  effe  talemeffe&um  do<ftrinse,qualis  optan- 
duseffe^neceffeefteosquialioquifirmiujntjtandemvelconcutijvellabaicere.  Ideo  hie  locus 
magis notandus  eft,  cum  fatetur  leremias  fe  f uiffe  confternatum ,  quia  videbat  iermonem  Dei 
effe  ludibrio ,  &  ita  vpluerit  e  curfu  vocationis  fuse  defiftere .  Sciamus  ,quoties  idem  in  men- 
tem  nobis  venit ,  former  effe  reliftendum.Et  ideo  hsec  fimul  conne&i  debent ,  quod  dixerit ,  noil 
recordabor  ampUus,neque  loquxr  in  eius  nomine  ifedfueritfermo  Dei  qiufi ignis  ardens  .  Videmus  ergo 
vtDeus  cohibueritferuum  iuum,neprseceps  rueret ,  vel  fuccumberettentationi.Abforptuse- 
nimfuiffetftatirn hoc  quafi  profundo  gurgite,nifioccurfum  fuiffet  diuinitus .  Ideo  quoties 
nobis  obrepunt  eiufmoditentariones,petamusa  Deo ,  vt  hobisframum  iniiciat :  deinde  vtnos 
fuftineat,vel  fi iam fuerimuslapfi, vtnos attollatfurfum: deinde confirmet  lpiritu  fuo .  Ratio 
autem  oftenditur,  qua  Deus  opitulatus  eft  feruo  fuo ,  nempe  quid  fuerit  feimo  Dei  tanquum  i°nts 
ardens  in  corde  eius :  deinde ,  quod  indufusfuerit  in  ofiibus  eius ,  ita  vt  feruore  illo  impel!  eretur ,  ne- 
que fuieffet  compos,doncc  perrexit  in  officii  fiji  curfu  .  Concludit  fefuijjefatigatum ,  vel  feargre 
ta\iffe,ferendo : quafi  diceret,  non  f uiffe arbitriifui  vel  fuperfedere  a  dodrina ,  vel  exequicjuod 
mandabat Deus: quoniam feruor  ille  igneus  ipfum  impulerit  ad  pergendum.  intereadubium 
noneft,quinrefpexeritcontemptoresilIos,quibuscum  habebat  ncgotium.  Tantundem igi- 
tur eft  acfi  diceret  feexpertum  f  uiffe  quid  fit  habere  totum  mundum  iibiaducrfum  -.fedDeuni 
fuiffefuperiorem.  Hoc  autem  ideo  dicitur,quoniamprofani  homines  hinccaptantanfam  fecurita. 
tis,dum  imaginatur  Prophetas,&  Doftores effe  qualiftupidos:  0,quid  morabimur  fanaticos,; 
qui  non  iuntpva:diticomunifenfu?,Nec  verb  mirum  eft,fi  pro  fuo  ftupore  ita  excandefcant,fint 
impetuofi,  fi fufque deque habeant  omnes alios ,  fi nihil  relipiant humanum .  Qroniam Igituf 
finguntfibiquofdamftipitesdumloquunturde  feruisDei,quipriuatifuntcommunipruden.- 
tiaiideo  dicit  Propheta,Certe  fal lit  vos  opinio  .  ego  enim  non  fum  ita  ferreus ,  quin  tadus  fue- 

D.  .iH,- 


CAP.   XX.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

rimmultiscogitationibus.Imo  didici  &  fcio  quanta  fit  mea  infirmitas,  neque  diifimulo  me 
futile  obnoxium&timon,&xgritudini,&  aids  paflionibus:  SedDe#spr*ualnit .  Noncftiuiuir 
quod  putetis  me  tarn  intrepide  loqui,quoniam  nihil  humanum  vel  patiar.vel  ientiam: led  pofl> 
quamlu&itusfum. Poftquammihi omnia inmentemvcnerunt,qux  poffent  detilitareanimi 
mei  fortitudinem  :  Deus  tamen  manummihiporrexitmetjue  id  tantum,fedcoaft  us  lurnmefci- 
licet  hie arroget  fibi,&  glorietur  de  heroica  aliqua  fortitudine  .  Y.go  ,  inqmt, uonfuifHperior, fed 
cum  Deo  me iubducerem,&  ciim  cupere  renuntiare  vocation!  mex:traft  us  fum  tamcn,&  Deus 
violenter  mecum  egif.  Quiaftrmoeittsfuit  tanquam  ignis ardens in  cordemeo ,  ita  tandem  ebullien- 
ce ilia  violentia fpiritils,coacl:usfum  progredi  in  ofticio  meo  .  Dixi igitttr,Non  recorder  ampliuJ, 
©*  non  loquar  in  nomine  Dei,non  quod  Propheta  vellet  fibi,  &  aliis  inducere  obliuionem  Dei ,  ted 
quia  putabatieperdere  opera,adeoque  fruftra  tumultuari,  cum  clamaret  fine  profc&u ,  neque 
id  modd,  fed  etiam  exafperaret improbos  magis  ac  magis  :qnemadmodum  vlcus  dum  premi- 
tur,  egerit  puiulentam  materiam ,  fie  etiam  magis  ac  magis  detegebatur  impietas  populi ,  ciim 
Propheta  coargueretfcelera,quxpnuslatebant.  lam  ergo  difcamus  exemplo  Prophets ,  quo- 
ties  nobis  obiiciet  Satan,  vel  etiam  caro  noftra  detiftendum  effe  a  prxdicatione  cxleftis  doftri- 
nx ,  q uoniam  non  pariat  iuftos ,  &  legitimos  fruftus ,  ruhilomin us  effe odorem  bonum  coram 
Deo,  etiam  fi  lxthalis  lit improbis.  Neceffe  eft igitur  Euangeliido&rinam  muitiseffemernfe- 
ram :  Ted  tamen  non  ideo  vilefcit  opera  noftra  coram  Deo  .  Scimus  enim  nos  gratum  offerre 
Deo  facrificium :  &  quanuis  labor  nofter  litinutilis,refpe£t,u  hominum:  effe  tamen  fruciuofum 

i.Gf.t.i  6  in  gloriam  Dei:&  dum  fumus  odor  mortis  in  mortem  iis  qui  pereunt,Dco  tame  gratam  effe  no- 
ftram  opcram  hac  quoque  in  parte .  Cauendum  etiam  eft,  ne  Deo  nos  fubtrahamus ,  fed  ctum 
fi  multa  occurrant,  qux  morenturcurfum  noftrum  ,vt  tamen  fuperemus  Spiritus  cius  virtute. 
Et  fimulmetuendum  eft,  ne  noftra  ignauiafepeliamusferuorem,de  quo  hie  Propheta  loqui- 

\otu  i.  j  tur . Videmus q uid  ipfi IonX  acciderit.Eo  prolapfus eft, vt prorfus  effet  defertor  officii fui,fuf- 
focando,  quantum  in  fe  erat,  Dei  indicium.  Ac  cum  effet  profugus,putauit  fe  effe  extrapericu- 
lum  acfi  remotus  foret  a.  Dei  confpe&u .  Deus  quidem  videbat,  fed  interea  fermo  Dei  nonsuit 
quali  ignis  ardens. Cum  ergo  tatusvirfuaignauia,quantum  in  fe  erat,  extinxerit  Lucem  Spiritus 
fancli,quantopere  metuendum  eft,ne  idem  nobis  contingat?Ergo  excitemus  fcintillas  feruoris 
illius,donec  nos  inflammet ,  ita  vt  nos  totos  Deo  fideliter  addicamus  in  obfequium :  &  fi  quan- 
do  erimus pigri  nos  ipfos  extimulemus,atque  ita  emergat  hxc  vis  Spiritus fan&i,  vt  vfquead  fi- 
nem  perfequamur  munus  noftrum,  neque  vnquam  defiftamus:  quin  etiam  infultemus  eonftan- 
ter  toti  mundo,vbi fcim usDeumnobis effe authorem ,  &  exigere a  nobis quicquid alii impro- 
bant. 

Precatio. 

Da  ommpotem  Deusrfuando  hodie  maior  ^ffeedxorprorumpit  impietas ,  quam  v/- 
Us  \nquamfeculis ,  &  <*  niultis  diaboli  mancipijs  ludibrio  habetur  facrofanSla  tua  Veri- 
tas: vf  nihlominus  con'slanter  pergamus  in  ea  afiidue,  nee  dubitemus  nos  opponerefu- 
roribus  omnium  impiorum,  £F  virtuti  Spiritus  tui  inmtetes  eertemus  donee folidamfuam 
authoritatem  obtineatea  doSinna ,  quamfemel  wluiftipromulgari  per  Vrophetas  tuos, 
&  tandem  per  \nigenitum  Fihum  tuum ,  ey  que  nobis  objignata  efl  eiusfanguine,  vtfi- 
atti  multis  cedit  in  sternum  interitum:ita  etiam  fit  nobis  inpignus  <£tern&  falutis ,  donee 
in  earn  colligamur  aduentu  eiufdem  Filij  tui,  Amen. 

10  QuiaaudiuicontumeliammuItorum,terroremvndique,Nun- 
tiate,&  nuntiabimusei.-  omnis vir, id eft, omnesbemines ,k>mopacis  adver- 
bum^v  omncs homines ,pacis  mex^desl^fanuliares  mei ,  qui  debueranteolere me- 
cum amicitiam,ob(eruant  Isitusmeiim^xelclaudieationemmetapboriee  ^O'nte- 
lius}  fi  forte  erret ,  &  pneualeamus  ci,  &  fumamus  vltionem  noftram 
ex  eo. 

PRo  s  e  Qj/  i  T  v  R.  fuumfcrmonemler.&  coram  DeoaccuGthoftesfuos,qu6dindigne 
cum  ipiolitigent,quanuis  nihil  tale  deip(isfitmeritus,quiaftudueritconfulereipforum  fa- 
1  uti,quantiim  in  fe  erat.dicit  igitur/e  audiuiffe  obtreftationem  m«//«w»:quanqi!a  poffct  etiam  verti 

Magnorum. 


IN    IE  REM  J  AM.  ,  €o 

Magnorum  Scdmeliusconuenifpriorexpofitiojquiafequitiircotinuopift^j/Tfvw^wf  terro- 
rccirai/itiMum,<.{wn\  lcilicet  omnes  vno coniinfu  ipt'um  impetcbat. Dicit lgitur  je tonftticium  fhif- 
fcvndiqiteterrore,  cumvidcrettantammultirudinemfibidreaduerlamj&inftftamjioUsaucun 
ft.ueta  parteiiu.  Adiungit,  hoftesluosfuiffeiniidiatos,&captaffe  omnes  occafionestius  pcr- 
dcndi.Nunti tte,or  mmtiabimHS ei:  Hicautemfu<cipitillorumperlonam,&  rcfcrt  quod  illnntcr 
fcagKabant.Nondutaumcft,quinProcercs,&Sacerdoteshicloqi)etesinducat,quicaptabant 
nutcriam  acculandifan&ivindcimusenimquid  fieri  foleat  in  eiulmodi  conipiratiombus:  dif- 
currunt  gregani  homincs,&  bine  inde  aucupatur  omnesrumulculosjpoftea  difcrurr,  &  ex  co- 
rum  delatioiiecapiturconh!iu;Q>iionia  ergo  non  decebatProceres  ,  &  Sacerdotesiftaleuitas, 
vt  curiitarent  ,&  inquirerent  ex  quibuflibet  obuiis  quid dixiflet  Icremias ,  ideo  quafi  fedentes 
hie  loqui  {iciT.,lte,0'referte  adnoy.deinde  nnnriabimns  fy?g». eft  enim  hie  iubaudiendum  Ree;isno 
men,quu  rclatiuum  ponitur  fine  antecedence.  Venue  igitur,er  nuntiate,ey  mntiabnnus  ei .  Nunc 
tencmus  qua  de  re  cxp^ftultt  Iercmias,nempe quod  non  tantum  multos  haberet  hoftcs  fibi  ob- 
trecfontes,lcdqii6d  etiam  iniidioleillumcircunuenire  cuperent.  Adiungit  quod  deterius  eft, 
nempenon  untiim  ab  cxrraneis,  vel  quipalam  erant  inimici  fe  fuifletam  iniufte  tractatum ,  fed 
a.  fuisfamiluribus-.vocatenim  Hebrsei,  Homines  pacis,domefticos&  quiconiun&ifuntaliqua 
neceihtudine.-Homopacis mea?,in quo i"perabam,diciturinPfalmo.lcdlocutio ilia  frequenter  vr,  ■  - 
occuXfit  Deniquelignihcatleremias,nonmod6ie  obrutum  quodammodo  fuilTe  ingenti  co-  -4110" 
piahoftium,fed  fuifle  etiam  deftitutum  ab  omnibus  amicis:quiaperride  ipium  prodebant .  Di- 
cit »Z>yfnu^W4r<«)Ww,velclaudicationem:aliivertuntConm^  debili- 
tasmagisconuenitEtmetaphoraha:c  etiam  aptiffima  eft  ;ducitur  a  latere;  qui  autem  vel  clau- 
dicant,vel  pr£  debilitate  vacillant,illi  inclinant  nunc  in  vnum  Iatus,nunc  in  aliud.Ita  dicit  Iere- 
tnhsfifitiffe obferu.tttim:Siforte,inquiunt,erret.hemm  fufcipit  lllorum  perfonam;£rgo  obfememut 
dncUtidicet,vel.iber>etdvU,criupr<eHitle4mujei.Denique  ex  his  verbis  colligim^nonmodo  cru- 
dcliter  vexatum  fuilTe  l'anftum  Dei  leruum aperto  marte,&  ab  hoftibusprofeflis,  fed  etiam  in- 
ftdiol^  fuifle  captatum,&  perfide  ab  hominibus  fimulatis,quihngebant  fe  amicos  >  cum  tamen 
eflenthoftesdeterrimi  Ergo  fi  nunc  quoqueadoriantur  nos  fraudulenti  homines  clandcftinis 
fuis ambus,&  alii  palam nos  oppugnent,fciamus  nihil  nouu  nobis cotingere:  quia  vtroque ge- 
nere  pugnarum  exercuit  Deus  leremiam:  videmus  etiam  hoc  fuifle  tntum  omnibus  improbis, 
vtfcilicetcaptarent  aliquem  prauextum  calumnis  in  fingulisfyllabis.-fimulac  Prophets:  osa- 
periierant,nihilpotcrantdicere,quodnonftatimrapereturin  liniftram  partem;  &  ideo  conque  ... ,  , 
ritur  Micheas  le  eode  etiam  artificio  fuifle  petitum:quia  fi  feuere  loquebatur,  clamabac  omnes  " 
ipfum  elTe  authorem  tumultuum  in  populo,&  nihil  aliud  qua*rere  quam  res  nouas,ita  vt  turba- 
to  Vrbis  &  Regni  ftatu ,  pcflundaret  omnia  .  Si  ergo  nunc  patitur  Deus  nos  exerceri  talibus 
infidiis,a:quo  &  quieto  aninio  ferenda  eft  talis  indignitas :  quia  nemo  Prophera  ab  hoc  incom- 
modo,&  ab  hac  moleftia  fuit  immunis .  Addunt,  Sunumus  vltienem  noftratn  ex  eo ,  quail  vero  vlla 
eflet  iplis  vlcifcendi  caufa.quid  enim  deliquerat  Ieremias?  qua  in  re  ipfos  effenderat?  cum  ergo 
nihil  paili  eflent  iniurix,  tamen  ieipios ad  vltionemprouocant.Sednonmirumeftita  loquutos 
fuifle  tunc  impios,  &  Dei  contemptores:  fcimus  enim  vt  exiftiment  fe  grauiter  !xdi,  quoticsat- 
tredantur  eorum  vulnera.nam  reprehenliones  quantumuis fintiufta*,&  neceflariae,  couitia  re- 
putant .  Hinc  fit  igitur ,  vt  furor  ipfos  ad  vltionem  appetendam  accendat ,  cum  tamen  nihil  illis 
iniunx  fucrit  illatum.    Poftca  adiungit, 

ii     Atqui  Iehouahmecum  tanquam  Gigas  fortis _,  antternhdis^vo- 
pterea  perfecutores  mei  ruent ,  &  non  pramalebunt ,  pudefient  valde, 
quia  non  prudeteragimt^el non profperefuccedct /'//«■, opprobrium  faeculi, 
ilejlyperpetuumfubaudiendumejl^uodjnonobliuiom  tradetur. 

HlcProphetaomnihus  machinis  opponitDeiauxilium.Qoonuisergoab  vna  parte  clam 
ipfum  captarentpcrfidiofiamici,ab  altera  autem  palam  eumoppugnaietmanifeftihoftes,  non 
dubitatfibi  in  vno  Deo  fatisforepranidii .  Et  lie  omninoagendu  eft\quoties  Satan  excitat  im- 
probos,qui  vel  fraudibus,vel  aperta  iatuitia  nos  oppugnent,vt  fit  tunc  nobis  inftar  muriahenei,- 
quemadmodum  loquuntur,vnus  Dcus.Sedprimo  ftatuendum  eft,eum  ftare  a  parte  noftra.  ne- 
que  enim  potentia  Dei  ad  nos  animados  quicqua  valeret,niii  eflemus  fundati  in  hoc  principio, 
nempe ilium  nobilcum  ftare. Quomodo  autem  concipi debeat  hxc  hducia,paulo poft  videbi- 
mus. Dicit  perfecutores fttosrttituros,yt  nonpraudleant,fedpHdtfiarityiAemus  quam  multi  perfecuti 
fucnnrtar.ftum  virum  ;  dcindequibus  armis  inftructi  eflent :  pollebantenim  magna  potentia, 
deinde  prsditierant  dolis,&  in lidiis.  Propheta  aut«.m  contentus  eft  vnius  Dei  auxilio,  8c intre- 
pide  colligit/^/o^n«V«»"Oj;quia  fieri  non  poliit ,  quiri  Deus  fuperior  fit .  Ergo  quoties  nobis  pu- 

D.     iiii. 


CAP.  XX  IO.    CAL.   PRAELBCTIO  NES 

gnadum  erk  cum  mundo,&  cum  diabolo  ipfo,eiufque  mancrprisihoc  prinio  loco  nobis  occtir- 
rat ,  Deum  ftare  a  parte  noftra,vt  caufam  noftram  defendat ,  6c  la! uteni  noftram  tueat ui  Hoc 
poiito,fecure  infulrabimus  &  fraudibus  &  violcntia.'  omnium  hoftmiquia  hen  non  poteft,quin 
Dais  dnlipet,profternat,euertat,im6  etiam  redigat  in  mhilum  eos  omnes,  qui  contraiptun.  n  - 
furgunt  Ec  die  it  opprobrium  qm  regeniurfireperpetuum ,  qitud  mnqtum  in  obliuionem  veniet .  vidimus 
enimpaulo  ante  etiam  ipium  Piophctam  oneratum  ruiffe  multisconrumehis .  Suiquottcs  pa- 
tit  ur  Dcusferuos  luos  obnoxiosciTemaledi&ioniimproborurn,pofteaopportui.eliucii.nr> 
ideoquecerto  fpeiadum,vtbreuidilcutiattanquamnebulasomnes  lllas  vituperationts.  C^o- 
niamigitur  Deus,qucmadmodumdiciturjn  Plalmo,  producirinnocentiampioruminftai  ail^ 
P/1Z.57  6.  rorx,quX  mumento  vno  emerg.it, dum  videturterra  quafitenebris  iepulta  :  ideocx  oppolko 
Propheta  dicit  opprobrium ilhd xterrmmfore,quo  Deus operiet  omnes impios.    lam  lequitur, 

i  i  Et,Ye/,flK<Btfm,Ichouahexercinnrm  prolans'  iiiftuin, videns  renes, 
■pi  cot:  vide  do  vltion  em  tuam  ex  ipfis,c]uia  tibipatefeci  litem  meahtytt* 
ma.m,cau)am  mcMt 

Hlc  breu;ter  demonftrat  Propheta  quomocto  audeat  obiicere  hoftibusfuis  Dei  nortien,& 
auxilium  hypocrita:enimfa'peia&ant,Deumh'bi  auxihatorcm  fore,  led  falloohtendunt  en  s 
nomen.  Ergo  hxc  ratio  pro'  e  expendi  debet,  cum  Propheta  oftenditfe  nor.  (Jib,  necterneie 
praxexerequodumdivit-nempe D.-um effeinftar  robuftiGigatis,qui  faci'eproftcrnct  oniMS 
Miprobos:quu  fci'icetaucieateuinconftiruere&teitemj&iudicemluainte^iitatis.  Ergo  lieu 
pimus nobis  Dn  nomir prarfto  elTe  ad  rcpellendasomntsrtiachinas,  qua?  nobis  intentantur a. 
diabolo,ditcamusnosillioffVrreprobandos,  vtvocet  ad  feriumexamen  omnes  ienfusneftrcs, 
&.  affcdus.Iam  pri -no  lo^o  tenendum  eft  quod  docet  Propheta ,  nempe  nihil  Deo  clTe  ablcon- 
ditum.nam  hue  etiam  pro;,redinondubitant  hypacrit£,vtfeDeoprobandoscf7erant;ledime 
tea  nonexpenduntCjUodhicdHtiir,  Deo  fcilicet nihil  efleabiconditum.funtmultireccfTiis  in 
cordehominis,&  icimusonmuillicplenaeffeinuolucrisantcreaaute  Deus  eft  n^^oy4^'  pro- 
bat  corda,&  rencs.Sub  Renum nomine  Hebraricomprchcndlirit  omnes fenfus  recondite  s.  Er- 
go hoc  exordium  tenend lira  eft,quod  fcilicet  Propheta  apud  fie  agnofcit,  Deo  ncn  puffc  fucum 
lieri,&  homir..«.f.illiciter  agendo  nihil  apudeum  pi  oficere,  quoniam  penctrctvlque  ad  li.ti- 
moslenfus,&  Jicernat  inter  coghMones,&a&&us.Adiuo,itexam»drituftos  aDro  Subeftarti- 
thclis,  quia  homin  rti  indicium  ferecft  cculare:  vbi  enimapparet  fpecies  aliquaprobitatis,fta- 
timabfoluitur  qui  talis j.pparet,  etiam  fi  corciusfitduplcx,&rcfcrtummultaperhdia.  Signifi*. 
cat  igitur  Prophcta,v!  i  venturn  eft  ad  tribunal  Dei,  neminen!illicabiolui,nili  qui  cor  pur  um, 
6c  iinctram  intepritatem  afTerat.lam  exurg.it  ad  maicrem  fiducia :  dicit  enim_/?  vifurum  rltionem 
Df/.Nu.ic  ergo  videmus  vnde  Propheta conceperit  materiam  hducia: ,  nempe  quiapenitusk- 
ipiumexcuiTerar,  idque coram  Deo: non adhibueratteftesduntaxat terrene s,neq tie ccfifcen* 
derattheammi,vtcol'ig;ercrvu1gifauorem:fedfciebatfeDeoefrcprobarum  ,qi.6deflct  1  n- 
cerus  atquc  integer .  Et  merito  fimul  adiungit ,  quod  Deo patefecerit  CAufam  fuam,  vel  litem  fuam. 
It-rum  fubeft  antitheiis*.  nam  qui  feruntur  aura  populari,  non  poiTunt  acquiefcerc  in  Dei  iudi- 
cio,&ambitiof.'mperh  mines abripittanquamventus,itavt  non  in  lecoftint.hinchtjVt  non 
magniponderis 'it  apndipfos  vel  confcientianeftimonium,v el  iudicium  Dvi. Prop. mitcm  dicit 
ftpitrftciffe  c4uptmfi<jmDeo .Si  quisobuciat,idem&hypocritasfacere:refpondcc,Quanuis 
in  ill  is  cematurquajdam  semulatio,tamen  nihil  cfTe  firmum  vquia  quanuis  i  a&ent  fe  Deum  ha- 
bere tefte,&  approbatorem  fux  caufar,futilitet  loquuntur  apud  homines :  nemo  a  litem  erit  qui 
feorfum  itacum  Deo  agar.  Q^adiu  igitur  oftentationi  dediti  funr,  non  patefaciuntcaufa  fuam 
Dv'0,vtcunqueappellentDwUm,&prouocentadeiustribunal,ckairerantfenihilaliud  habere 
propohtum,quam  v  t  eius  glora:  feruiant .  Qui  ergo  hxc  ad  fuam  commoditatem  plenis  buccis 
detonant  coram  mudo,nontamenmanifeftant  Deocauiam  luam, fed  obtendur.t  rriuola&in- 
ani  h&an&ia  eius  nomen.  Qjnd  eft  igitur  Deo  patefacere  fuam  caufam?nempe  vbi  nemo  adeft 
tcftis,fed  ynus  Deus  nobis  occurrit  anteoculos:fi  tunc  in  precibus  audemus  hoc  in  medium  af- 
ferre,Domine,tiimihic&fciusesintcgritatismea?,tunofti  nihil  aliud  latere  in  cordemeoiqi'am 
quod  apud  te  nunc  depono.  hoc  eft  vcre  Deo  caufam  fuam  patefacerc,vbi  fcilicet  nulhis  habe- 
t ur  hominiim  refpe9;us:fed  contenti  kimus  vnius  Dei  iudicio.In  hunc  modum  recitat  Prophe- 
ta fe  Deo  litem  foam, vel csufam  p<ttefeaffe:8c  id  etiam  oportuit ,  quia  vidimus  omnes  ordines  fuuTe 
ei  aduerfos.Cum  i  j,itnr  neceffe  haberet  ad  vnum  Deum  confugere ,  merito  etiam  dicit  fe  detu- 
liffecatifim  .  lam  quod  dick  fevifiirumYltionem  Dei,  opponitur ^hoc  vltioni  peruei  fe,  cuius  nu» 
p.-  r  fafta  fi  lit  mentio.  dicebant  enim  (celerati,  Sumemus  vltionem  noftram:dicit  Propheta,  Vi* 
dcbovliioKcmtium  Doniiae .  Camdiatfevijurum,  perindecftacfimanus  haberet  ligatas.  Namita 

fpontc 


IN  IE  RE  MI  AM.  ,pr 

fpontc  fibi  remperant  fidcles:  quoniam  Iciunt  fe  prohiberi  Dei  mandate* ,  nc  vindi&am  fumant 
dehoftibusluis.  Quantum  igitur  intereft inter  facere,&  videre,Piopheta hick abimprobis,& 
audacibus difcernit,  quod lcilicet  non fumprurus fit i^ ie  vindi&am pi o iracundia;  fua:  impetu* 
fed  quod  t  antttm  vifurusfirAcin&e  numinat  vindiUam  tllam  Dei:  quiahomines  ipolunt  Deum  lure 
iuo,quoties  lliplos  vlcilci  volunt  pro fua libi  Jine,quemadmodum etiam  diut  Paulus ,  Date lo  Row.ujj, 
cumirar:vbihortatur  hdelesad  tolerantiam,rationem  ilbm  proponit,nonalitcr  dan  locum  m 
dicio  Dei .  nam  anteuertimus  quotics  erumpimus ad  vindictam ,  pcrinde  acli  vnulquifque  no- 
ftr&m  confeenderet  D.inibunal&fibiarrogarctilliusofhcium.  Nunc  ergo  tenem  us  quid  libi 
velit  locutio ilia  Cxtei um,limul notandum cft,non  appetendam  tamen  effe  vindi&am  Du.niu" 
dereprobis,&delperatis  nequeenimdubiumcir,quin  Propheta  milertus  fuerithoftiumiuo- 
rum,<5c  fi  finffc-nt  final"  lies, quinoptaueritvtD^  us  qucque  illiseffet  propitius,&  mifericois, 
quemadmod  imiam  antea  vidimus .  Qjid  ergo  libi  vult  vltio,de  qua  hie  loquituiJnempe  fpi- 
ritu  prophetieo  ;ignouitiI!olprorltiseliedeplor,itos:dcindeftia,quiaanimusciuseratcompo 
fitus  adrcAumz-lum  ,potuit  lllis  in  precari  Deivir.dictam.  Nunc  fiquis  Prophets  exerrplo 
Velit  omnes  hoftesfuos  elTe  perditos ,  &  velit  fimiliter  Deum  armare  aduerfu  s  ipfos ,  faciet  hoc 
prxpoftereVnequccnimnoftrurn  cft,amctempe.sftjruerequinamfintreprobi,&dciperati:do- 
nec  nobis  hoc  compel  turn  fuerit,del  emus  bene  prevail  omnibus  fineexceptione  •.  &  debet  etia 
quii'quecxpendcre,quo  zeloferatur,nelolicetturl  ulcnti  afft6tusnosrapiant,vt  fieri  lblet:ad- 
harc,nezelusnofter  fit  inconfid^ratus.lDeniquen  ill  cei  turn  fit  nobis  zelum  noftrum  diri«ii 
fpiriture&itudinis&prudemi£,nunquam3ppaerida  eft  nobis  vindi&adehoftibus.  Poftea 
adiungitj 

13  Canite  iehoiia:,celebrate  Iehouam^quia  eripuit  animam  mifcri, 
y>elaffli£ti,h  manu  Iceleratorum. 

Hie  Propheta  erumpit  in  apertaml3rtitiam,&  nontatum  priuatim  agit  Deo  gratias  ,quod 
liberatus  fit  ab  inlidns,&  violentia  malorum,fed  alios  etiam  fecum  aduocat,  &  hortatur  ad  ca- 
nendaslaudes'.quafidiceret  dignam  effe  hanc  liberations  gratian  ,dequanontartumipfe  gra- 
tus  lit  Dco,fcd qua;  celebretur  etiam  omnium  ore ,  quemadmodum  etiam  dicit  Paulus  pnmo 
capire  fecundae  ad  Corir.thiosVt  permultos,inquit,vbique inter  omnes  ecclefias  gratia:  agan-  z  Corj.  u 
turDjo  Necdubiumeft.quin  Propheta expertus  fuent Dei auxilium,quod tarn ma^niricenu- 
per  extulerat .  Cum  ergo  reipfa  feniiil  ct  Deum  fuifTe  vi&ore,&  eius  inuida  potentia  defenfam 
fjiffetalutem  contra  omnes  reprobos,hiric  factum  cft,vt  plena  fiduciaerumperet  in  hoe  canti- 
cum ,  &  focios  optaret  habere  on . nes  pios  Dei  cultores .  Interea  fi  quando  in  anguftias  redafti, 
videbimur  effe  quafi  reiedi  a  D^o  1  pio,exp<-  clem  us  tamen  patienter,dum  nos  eripiat  e  manu  fee 
leratorummifie'iimprareederctmileria  &affliftio,nunquamiatisagnoiceremusDeipotetiam 
in  nobiskruandis.Itafatetur  leremias  feadtempusfuiffe  miferum&oppreflum,  tandem  ere- 
pcum  fjille,euiTiimpii&;leeleratiputarent  feeffevi&ores.  lam  fequitur  exclamatio,  qua:  vi- 
detur  proiiL-scontraria: 

1 4  Malcdi&us  dies,quo  natus funv'w eo,fed dbundat,  dies quopeperit 
mematermea.nonfit  bened  ictus. 

15  Maledidhis  vir,qui nuntiauitpatrimeo^dicendo, Natus  efltibi 
films  mafcuIus:quoniam/pt7<p*W0,  tatificauit  eum Jboc eH /urn  \el!etex- 
hJararepatrcm  mcum. 

16  Et  fit  virille  quafi  vrbe^,quasperdiditIehouah,&  non  poenituit 
&audiatclamoremmane,&  tumultum  tempore meridiano,/**  £•#.,*» 
mendic  ipfa. 

Videtur,  quemadmodum  iam  d'.xi,Prophetafecum  pugnare.nam  alajtitia,&  gratiarum  a- 
ftione  mox  prolilit  ad  diras,&  execrationes.quid  autem  minusconfeiitaneum?  fi  dicimus  fuiffe 
impulium  noua  tentatione,hoc  parum  videtur  effe  firmum,&  tamen  hunc  nodum  ita  commu- 
mter  foluunt  Interpretes.  Sed  mihi  hxc  leuitas  videtur  indigna  effe  fan&o  viro,quod  ab  ilia  ce- 
lebratione  gratia:  Dei  ftatim  quafi  fui  oblitus  ad  imprecationesita  prorumpat .  Ego  itaque  non 
dubito,quinhiccommemoret  Prophtta,quamgrauitcrfucritvexatiisiuiscogitationibus.Pen 
det  lgitur  hie  totus  locus  a  gratiarum  aftione:quiaamplificat  liberationem,cuius  nuper  memi- 
nit,qu6dfcilicet  retract  us  fuerit  quafi  ab  ipfisinferis.  ita  recitat  pofterioreloco  quod  ante  ac- 
ciderat:quafidiceret,Ciimnuncpra!dicomef"uiireereptumdiuinitusemanufceleratoru,non- 
dumiati^  exprimo  magnitudinem  grati«e,d°nec  dariasintelligant  omnes  pii  quantos,&  quam 


CAP.  XX.  IO.    CM.    PRAELECTIONES 

horribilescruciatusperpeffusfuerim,nempevt  maledixcrimnatalimeo  ,&detcftatus  fuciim 
quicquid  debebat  me  ftimulare  ad  Deum  laudandum.In  iumma,hic  Propheta  docct,  non  tan- 
tum  le  fuiffe  oppu^natum  ab  hoftibus,  fed fractum  etiam  intus  animoata  vt  fine  ratione,  &  iu- 
dicio  fequereturturbulentos  illosimpetus,quitamencogebantipfum  erumptre  vfque  adfoe- 
das  blafphemias.  Neque  enim  extenuari  poteft  quod  hlc  dicitur,  quin  Propheta  grauiliime  pec 
cauerit,vt  effet  contumeliofus  in  Deum :  lunt  enim  defperatihominis  voces.cum  maledicit  dici 
quo  natus  eft.Soliti  enim  femper  funt  homines  celebrare  fuum  natale:&  hocfuit  olim  rcccptu 
communi  vfu,nempe  vt  quotannis  agnofcerent  fe  debere  Deo  insftimabile  bonum,quod  pro- 
duct! effentin  hanc  lucem  vitalem.Cum  igitur  hxc  fit  materia  gratiarum  actionis,  vbi  conuer- 
timuis  in  malediftionem, quod  debebat  nosinxitare  ad  laudandum  Deum:hinc  apparet,nosnc- 
que  mentis,nequerationisampliuseffecompotes/edhunctflequafifaciilegumfurorem:  Seta 
fnen  e6  vfque  delapfus  eft  Proph. Ergo  hinc  colligimus,quanta  folicitudine  debeat  quifqueno- 
ftriim  circunfpicere,ne  abripiatur  immodico  affectu,vt  fumus  inteperantes.Interea  fateor,&  di 
ligenter  etiam notandum  cft,rect  urn  fuiffe  pnncipium  huius  zeli.Qnanuis  ergo  Prop.Deo  ob- 
lique maledicat.tamen  limul  femtem  confiderare  oportet.  neque  enim  maledixit natali  fuo ,  vd 
quoi.  affbetaretur  continuis  morbis,vel  quod  non  poffet  fcrre  pauperiem,&  inopiam,vel  quod 
priuatis  fuisincommodistangereturmihiltalefuitin  Propheta:fcdquoniam  videret  feperdere 
operam,cum  tamen  fideliter  ftuderet  earn  impenderc  in  falutem  populr.deinde  cum  videret  do- 
ctrinam  Dei  obnoxiam  effe  probris  &  vituperationibus:  cum  videret  impios  ita  procaciter  in- 
furgere:cum videret totam pietatem ita haberiludibrio.Hxc  igitur  fuitdoloriscaufa :  hinc fa- 
ctum eft,vtfanctusvirangeretur.  vndefatisapparet,rectum  fuiffe  principiumzeh.  Scditamo- 
nemurquantoperequifquenoftmm  debeat  libieffe  fufpe&us .  nam  vt  plurimum,  dum  &  vitae 
nos  txdet,&  mortem  optamus,&deteftamurmundum,&lucemhanc,&  omnia  Dei  beneficia, 
vnde  itaimpetuofe  impellimur,nili  vel  quod  faftidium  in  animis noftris  regnat?  vel  non  poffu- 
mus  squo  animo  ferrecontumehas?  vel  quod  nobis  dura  eft  paupertas ,  vel  quod  alix  molcftix 
nos  nimium  grauant  ?  nemo  impelliturzelo  Dei.  Cum  igitur  Pr6pheta,quineque  feipfum  ref- 
pexitmequc  habuit  priuatam  fui  vel  commodi  vel  damni  rationem ,  tame  ita  exafperatus  fuerit, 
6c  exarfcrit,imo  correptus  fuerit  tarn  violento  impetuxerte  eo  maiore  cura  intetos  nos  effe  de- 
cet  ad  frsnandosnoftros  affect us.&  quanuis  multa  quotidie nobis  accidant,qus  poffent  vel  tJC 
dium  vita:  a,enerare,vel  obruere  nos  tanto  faftidio,vt  omnia  fint nobis  deteftationi :  militaduru 
eft  c6traafK.ctusnoftros:qu6d  li  neprirnoquidem  congreffupofiimusnosdomare,&  fubige- 
re  etiam  illos  violentos impetus,fakem  exemplo  Prophets  feniim  difcamus  nos  corrigere  >  do- 
nee nos  cxhilaret  Deus,vt  liceat  exurgere  in  lxtitiam,&  canticum  gratiaruna  actionis. 

Pre  catio. 

Da  ommpotens  Deus-,quando  nuncetia  circunjlantnos  \imletce  lingua:, (fdiabolus 
multos  habct mercenarios ,quibus  nihil  cduid  propofitum  ejl^quam  clamoribus  peruertere 
quicquid  recle  ex  tcipfofumptum  eft,  O"  ex  ore  tuoprofeclum:da,inquam,Mt  conflanter 
Jpernamuf  talcs  infidias ,  deinde  etiam  vf  Remus  injraclis  animis  contra  omnes  violen- 
tos machinationes ,  &  pergamus  in  curfufanclae  tux  vocationis,  donee  reipfa  tandem  tf- 
gnofcamusjiunquam  deslitui  tuo  auxilio  qui  in  tefyerant^  &  fideliter  fe  totos  tibi  addi~ 
cunt :  ac  demum  perfunSli  noslra  militia,  colligamur  in  beatam  illam  quietem,  qu£  nobis 
parta  esl  Vilij  tui [anguine,    Amen. 


H 


E  r.  i  diximusdeicribi  hoc  loco  affectum  Prophets  prorfusincompoli^.urn.•quianendu,- 
b>u  eft  ,quin  ipfe  etiam  fateri  voluerit,fe  fuiffe  abrcptfi  quadam  intempenedta  vt  non  effet 
fui  compos. rcdundat  enim  catumelia  in  Deum,vbiquilpiam  maledicit  natalifuo.  Sedlongius 
Ctiam  progreditur  ciim  addit  >  MalediStusfit  vir ,  qui  nuntiauit  fatnmeofilmm  mtdln\um  effe  naium. 
nam Mcnontantiim  in  Deum inlurgit,fed etiam ingratus eft erga  homines,  quid  enim'mentus 
erat  qui  primus  nuntium  patri ems  attulerat,quod  pater  effet  filii  naafculi?  hxc  igitur  ingratitu- 
dominimefuitexcufabilis.Et  hinc  etiam  colligimusmullam  fuiffe  modcratione  in  affect  u  Pro* 
phetai,fedprorfusca*cum  fuiffe  impetum,  qui  ipfum  ad  vocestaminconiideratasimpulk.  nam 
in  hoc  toto  fermone nulla  pictas ,  neque  humanitas apparet:fed,  quemadmodum iam  dixi ,  tarn 
Deo,quam  homimbus  ingratus  eft  Propheta:&  hyperbolicus  fermo  etiam  magis  exprimit  ill! 
v io! entia : cjui  mm  tiiuit  p.itri  meo  natttm  efiefilium  m.tfatlum:\ idetm  enim  hlc  data  opera  conlpue- 
re aducrfus Dei  gratias .  Scimusenimmaiculos  prxferri  fceminis: Prophetaautem  hlc  nomert 

mafculi 


IN    I  ER  EM  I  AM;  \6% 

mafculi  arripir,  quafi  vcllet  quod  debuerat  potius  graticudinc  profequi ,  conuerterein  partem 
aducrfom.AddK,  Qui ktijicando Utifiauit eum.  Videmusytmifceat  cxlumterrx,  quemadmo- 
dum  vulgd  dicinu  ••  nam  li  fuiffet  in  eius arbitrio,cum  hie  feruor  occupai  et  eiusmentem ,  ccrtl 
turbaffet  omnia  elemcnta-Sedgrauius  eft  quodfequitur,&  magisinordinatum,5'/Vv»V»ll/e,ia- 
qiut,t4nqium  vrbesquas  Deus perdiditfine paenitentu.  Quprlum  enirnimprccatuseft  innoxio  ca- 
piti,Sodomx  $c  Gomorrxintcritum?deinde  non  tantiim  loquitur  de  poena  aliqua  tcmporali, 
led  deuouetillum quifquis fucrit,xtcrno exitio.hoc  enim  valet particula , Neque pvenituit ipfum} 
quafi  diccrct,Deus  fxuiat  in  ipium  abfque  vlla  clementia,&  feoftendat  prorfus  implacabilcm, 
quemadmodum  femel  perdita  fuit  Sodoma,vt  nihil  reliquumfueritipci.  Sidehofte  aliquo 
capitali locutus effet,  debuit  tamen  f  cgulam  tenere,  qux  omnibus  Dei hliis  prxferibitur: nunc 
non  habet  quod  accufet  in  hominc ,  qui  nuntium  talcm attulit  patri .  Videmus ergo  quam  im- 
maniter  raputur quafi  vefano  impetu.Sed  hincdifcamusfrxnare  mature  omnesaffe&us  no*: 
ftros,quinunquammodumtcncnt,fi  illisindulgemus,&  ebulliuntetiam  quafi  in  furorem, 
quodcerte  Prophets contigit.  Additetiam)k^«<//4rc/<iwo?-oww(<»f,cr/«w«/r»w;wfnV/<>.  Hlcde- 
uouetperpetuarinquietudinihomincminnoxium  .Fitautem  auroixmentio:quia  fcimuspa- 
uores  regnarcnoftuintenebris  Siquidinterdiucontingat,quxrimusanimisnonita  expaue- 
fa&is  quid  fit:  fed  firriulatqueincrepuit  aliquid  no&u,  terror  omnesfenfusnoftros  occupat. 
Ahquid  ergo  prodigiofum  hie  voluitexprimerePropheta'.vndeetiam  melius  colligimus  quan 
topereefFeibueritilliusindignatio,qu6d  addixerithomineminnoxiumtormentis  etiam  diur- 
ri\sM*nejnc\uk,<tudidtdtmoYem,meridieaHdiattMmultum.(\&\zifie^ 
fet  tarn  grawe.     lam  fequit  ur, 

17  Quare  non  occidifli  me  ab  vtero  ?&fuiiret,foff/?,vfe^r,mihi 
mater  mea  fepulchrum  meum  ?  &  in  vtero  eius  conceptus  feculijdeft, 
perpetuus  ,vt7  uterus  eiusfuijjetin  conceptuperpetuo.  %f  hcec  pojiertor  expofuio  \ide~ 
tur  melius  quddrare:dcfidiceret}FMfiet  vterus  matris  me<e  flerdis  t  ita  vf  non  concipf- 
ret,niji  poH  fceculumjdeSl,  nunqmm, 

18  Quare  ex  vtero  egrefiusfumad  videndam  moleftiam ,  &  dolo- 
rem,  vt  confumantur  in  opprobrio  dies  mei? 

Poftquam  proiecitleremiasfuas  imprecationestam  contra  diem  natalem  fuum  ,quam  con 

tra  nuntmm,qui  patrem  voluerat  Ixtitia  africere,nunc  expoftulat  cum  Dco.Hinc  igitur  apparet 

quantopei  &  lnlanierit;  fie  enim  loquendum  eft .  nam  li  non  pepcrcit  leremias  Deo ,  quomodo 

homini  mortali  parcetur?Non  dubium  igitur  eft,  quin  exarient  f  uriofoimpetu  aduei  fus  Deu. 

namhxcexpoftulatioeft  hominisprorfusdefperati .  Quxrit,(ur  non  octifusfuerit  abvtero: quafi 

iani  non  duceret  loco  beneficii,quod  exierit  viuus  in  lueem.  atqui  vita  hxc , quanuis  multis  fit 

erumnis  obnoxia,  tamen  debet  nobis  effeteftimonium  inxftimabilis  Dei  gratis.  Cum  ergo 

Propheta  non  modo  refpuit  illam  Dei  bonitatcm  ,fed  litigat  cum  Deo  ipfo,quod  creatus  ho- 

mpfuerit,&editusinhanclucem,  qualiseftifta  ingratitudo?  Pcftea  adiungit,  Fuiffet  nuttt 

mea.  fepulchrum  meum ,  hoc  eft ,  ego  hanc  lucem  afpernor ,  &  vitam :  cur  ergo  non  moriebar  in 

vtero  matris  mea;  ?  &  cur  etiam  me  concepit  ?  air  egrejfusfumnb  vtero  vt  viderem  molesliam,&do- 

lorem ,  or  confumerenturdies  mei  in  opprobrio  ?  Hlc  rationem  affert ,  cur  txdeat  ipfum  propria;  vi- 

tx  .fed non  potuit  hoc  prxtextuabfolui,nequc etiam hodie debet.qux enim potcft nobis iufta 

effe  litigandi  caufaaducrius  Deum?  creatus  fuit  leremias  ad  dolorem,&  moIeftiam:hxe  com-* 

munis  eft  omnium  conditio :  an  ideo  trahetur  Deus  in  crimen  >  confumpti  funt  dies  eius  in  op- 

probrio-.hic  non  fuit  nouumexemplum.multienim  quorum  fanctimonix  testimonium  Deus 

reddidit ,  paffi  f  uerant  multas  iniurias>&  probra.  cur  ergo  ad  corum  exempla  non  refpexit  po- 

.    tius  vt  moderato  animo,&  compolito  ferret  quod  acciderat  fanftis  viris,fed  voluit  quodamo- 

do  theatrum  confeendere ,  vt  dedecusfuum  promulgaretnon  tantiim  vni  fxculo ,  fed  vfquc  ad 

^inem  mundif1  Tenendum  eft  interea  eius  confilium  .diximus  enim  Prophctamnon  fuiffe  hoc 

tarn  violenco  aftcctu  correptum,poftquam  Deo  gratias  egerat,  &exultauerat  quafi  victors 

fed  potius  hac  circunftantia  amplificare  gratiam  Dei,  quod  ereptus  fuiffet  abiplisinfcris,  in 

quibusfedemerlum  fuiffe  fatetur:huc  enimtendittotadefcriptio:  Eram  perditus.  namani- 

musmeusnihil  poterat  concipere,nili  amarulentum,  &plenoetiam  orceuomui virus illud> 

&  blafphemias  aduerlus  Deum  .  In  huncigiturfinem  tendit  Propheta ,  qu6  illuftriusredda^ 

tur  beneficium  Dei,  quandofuit  h  tarn  profunda  abyffo  receptus  iterum  in  lucem.  TaUs 


CAP-    XXI.  IO.  CAL.  PRAELECT  IONES 

etiam  loquendi  formas  vfurpat  lob  capitc  trigeflmo .  Sed  lob  non  habuit  principium  quale  dl- 
Ximuslercmiam  habuiiTc.neque  enimlefcmias  ta&usfuitpiiuatoaliquodoloK ,  vtua  ibri- 
pe-retur  varlanofuioreaduerius  Deum  .  vnde  igitur  hie  tantusdolor  snen ,r>e  quia  vidtbatle 
efle conumptui ,  3c  totam  pietatem pro nmilo duci  apud  populum:  denique  omnia  videbat  ei- 
fe perdita.Zelo  igitur  glorix  Dei  accenfus fuir.deinde mcerorem  contraxit  ex  delperata  popu- 
limalitia ;  lob  verofeipfum  duntaxat  refpexir. Ergo  magnum  fuit  difcrimm  inter  lob ,  &  Icre- 
rniam:  &  tamen  kimus  vtrunquefuifiequafi  Angelica  viruitc  pi  xditum.  lob  enim  inter  trt 
iuftos  nommatur,qui  videntur  (.fferri  lupratotiuiihumanum  guuis,&  Ieremias,  fi  fiat  compa- 
ratio,hacin  parte  eritmagisexcufabilis&  tamen  videmusvramlo  fuerinracceniitampta.po« 
fterodolofe,  VtncqueDeo,ncque  hominibus  parccrcr.t .  Dikamus  igitur  compefcere  i»o- 
ftrosarTeftuSjnertaiiiterr.pcnnur  ebulliant  .Interea  l*ci.imus  ftruos  Dei, etiam  fiexcellercnt 
eximia  conftantia ,  tamen  non  fuitfe  prcrkisexutosmultisviriis.  &fiquando  nobis  contiri- 
eat  tales  pun&iones  in  cordi'ous nofh  is  fentire  , nc exanimet  nos bxc  tentario : fedquantum m 
nobis  enr,&  quantum  dabk  Dtus,  cOnemur  refiftere,  donee  tandem emergat  fidei  ncftrs con 
iTanria  ,  quemadmodum  videnius  fuilTe  in  leremia  in  pletum .  Cum  cnimobrutuseflcttanu 
perturkuionc ,  ita  vt  iaceret  quafi  mortuus  in  ipfis  inferis ,  videmus  fuuTe  tsmen redditum  in 
ill  im  inte-ritatcm ,  vtexequerett'r  poftca  animoie  iuummunus:  deindegloriaretur  dc  auxilio 
D.i,  quemadmodum  heii  vidimus.    Pergamus, 

CAPVT   VICESIMVM   PRIMVM. 

Ermo  qui  datus  fuit  leremixfaftusfuitaclleremiam,!  Teliou^h 
cum  mifiiTet  ad  eum  rex  Zedekias  Tafshur  filium  Mal- 
cHiah>l&  Zephaniam  filium  Maaifiah  facet  doicm  tvelfacerclo- 
;tf,dicendo; 

4  Inter  roga,iwcp7r,nunc  pro  nobis  >dut  confute  pro  nolU,  Iehouanr.quia 
Nabuchadnezer  rex  Baby  lonis  praeliatur  contra  nos,  fi  faciat  Iehouah 
nobifcum  fecundum  omnia  mirabilia  fua,&  afcendat  a  nobis. 

5  Et  dixit  Ieremias  illis,  Sic  dicetisZedekia?, 
4  Sicdicit  Iehouah  DeusIirael,Ecce,ego red u cOyalijverturjt^cdnunrtdnt: 
quidam  minus  apte,congfcgabo:lxne  yerreUr,contrabaw}\xlprohibebo,  omnia  va  fa, 
ideft yViftrumentajozWxciyUUi)  qua;  funtinmanibus  veftris,quibusvos 
mxYuvnini^inipfisfedabundat,  aduerfus  Regem  Babylonis,  &  C.haldaeos, 
<juioblidentvosab  extra mm\im)hoceft,foriscmj,murum,  &  colligam 
ipfos  in  medium  vrbishuius. 

Rtfertlcremiasquomodocxcepcrit  Regis  legatos,quipetebant  abeorefponiurri,  art  a* 
liquid  folatii  afFcrret  in  rebus  pei  plexis,  &  fere  dtiperatis.  Duos  ergo  narrat  fuillt  miiTos,  nem 

ficPalshur,  non  ilium  lacerdotcm  , cuius  fa&a  fuit  mentio proximo  capitc:  erat  cnim  nlius 
mmer  .  fed  hie  apponitur  diftinftionis  nora ,  quid  fuel  it  films  Malchiah .  Addit  nujjum etiam 
fuiffe ZtfhtnUm  jnerilatemfiltum  M.ujfiah .  Scddocet  Regem,  &cius  Coniiliarios  ruilTe  deie- 
closipefua,quoniam  aliquod  lxtum  oraculumexpedabant,acli  D^usforctprcpitiut  Icro- 
folytnx  .  Prophcta  autem  refpondit  quemadmodum  iiiiius  erat  a  Domino,  actum cfle  dc 
Vrbe ipfa, Regno, &  totagentc.  Videbimus  etiam atiis  locis  Zedckiam  nonfuiffe.ex  peffi. 
mis,  quanquamncque  ieno  timebat  Deum,&  implicituserat  multis  pirutrfs  confilus:  ta- 
men  erat  adhiic  in  ipfo  aliquid  pietatis  reliduum.vt  non  contemnerei  Deum  H  profefTo, 
quemadmodum  f.iciunt  Epicurei  homines.  Tales  etiam  hodiemultin-perienttirin  mundo, 
quibus  f.tis  eft  fouere  kn,iupulrum  Dei  timorem,  &(tudiumqualccunque  pietatis  retine- 
re: fediHudeflfiuxum,ckeuaneicitttiam  minimaquaque  occafione.Fuit  igitur  Zedechiafc 
quali  medius  ,ita  vt  nequefcrio  Deum  coleret,nequc tamen alpei narttur  .hinc  faftum  eft,Vt 
Jegatos  liios  m-.tteret  ad  leremiam .  Scicbat,  Deo  mfcfto,nihil  falutis  iperandum  ciTe.  atqui  ncn 
lenebat  r ationem  placandi  Dei,  neque  etia  volcbat  ex  animo  fe  Deo  reconcilurc: queadmodii 


IN    IEREMIAM.  i7J 

hypocrite,  cuperent  Dcum  iibi  eife  bencuolum.  Sed  cum  illis  offertur  Dei  miierkoi  dia,  etiam- 
ii  palam  non  reiici.int,tamen  nequeunt  amplecti.quia  non  luftinent  libi  renuntiare. Talis  igitur 
fuit  animus  Zed.ekia5.ldeo rogat  Prophetam,vt  confulat  Deum.  Scd  hoc  limul notandum  eft, 
fuiffehanc  lcgationemhonoiihcam;vnde  melius  apparet,nou  fuifie  ex  furiolis  tyrannis  Zcde- 
kiam,  qui  Gigantummore  vellent  pugnare  cum  Deo .  Nam  quod  milit  duos  legatos  ad  Pro-  . 
phetam,&  voluit  iplum  adhibere  patronum,quia  Deo  impctrarct  aiiquid  venix,hinc  apparet, 
quam non  lueritprorlusextin&aau^jueetiamlufFocataiiupfo  pietas.Ethincctiam  melius  per 
lpicitur  quam  animola  ruerit  Prophetx  libertas,qubd  honoi  cillo  non  fuit  mitigatus ,  led  r.ef- 
ponfumdedit  ,quod  poiTet  Regem  exafperarc,atque  adcoadigere  inrabicm.  Sedhocprim6 
notandum  tffquod  non  captain  Prophetam  iuis  blanditiis ,  vt  ralfum  aiiquid  respondeat,  fed 
volik  Deum  coniuli.Hinc  apparet, ipibs fuiffe  perfuaiosde integritate  Ieremix ,  quod  lcilicet 
nihil  futiliter,vcl  a  leiplo  prorerret ,  led  cxleftmm  oraculorum  hdelis  efletinterpres  ac  prxco. 
Ettamen  videmus,&  videbimusetiampluribuslocis,  Regem  excanduiffc  aduciius  Dei  Pro- 
phetam. Sedhypjcritx,etiamfi  Deum  coguntur  reuercii, tamen  hue  &  illuc  feruntur  ,8c nihil 
habent ftabile  :p:xiertim  vbifentiunt  Deum libi elTe  aduerlum  .    neque enim  flcftunuir  .mi - 
nis  .    Itaqucherinonpotcft  ,  quintumultucnrur,&  conentur  tanquamequi  rcfractarii  excu- 
terQiuumfeflbrcm.  Ergo  tale  cxemplum  perlpicitur  in  Zedekia  .  nam  agnofcit  Ieremiam  ef- 
fefidelemDeiferuum  .  Neque  enim  dicit,Mentirc  nobis, vel  in  gratiam  noRnimyfedfajcitare 
ex  Deo  pro  »ei«.Poftca  aAdit,Sifd(iat  lebouabnobifcum  ,fecnndum  omnia  fua  mirabilia  .  Iter  urn  vi- 
demus  Zedekiam  aiiquid  habere  pietatis.fed  hoc  fuit  euanidum:  quia  non  afticicbatur  viuo 
fenfu ,  qucmadmodum  hypocritx  ,  vt  dictum  fuit ,  vellent  hbi  paccm  efle  cum  Deo,nempe  G. 
dareturcumeopacilciluoarbitrio.  Sed  quia  non  poillintie  Deopenitus  addicere ,  hinc  fit, 
vtcircumeant,&  velint  Deum  ad  fe  allicere,  ialtemad  cum  non  accedere  nil!  per  ambages, 
non  autcm  re&a  via. Hie  ergo  commemorat  Zedekias  miracula  Dei, qua:  omnibus  feculis 
experti  fucrantliraelitx  : quail  diceret »  hactenus  mirabiliter  egit  Deus  cum  elecfo  populo 
fuo,&  quoties  opem  tulit  patribus  noftris,  edidit  mira  documenta  lux  virtutis :  an  non  hodie 
ctiamiimiliteragetnobifcum?Namfumitpiincipium  illud,  Manere  inuiolabile  fcedus  Dei: 
quod  vcrum  crat:  fed  peruerfa  fuit  accommodatio  :  liquidem  debuerat  ZedtKias  cum 
toto  populo  hdem  Deo  prxftare  .     Nam  li  optabant  Deum  fibiefle  propitium,  cur  non 
ipli  mutuo  eum  pro  Deo  fuo  colcbant  ?  cum  autem  effent  fcedifragi  quam  ftulte  ,  &  fii- 
tiliter  producunt  in  medium  faedus  Dei  ,  quod  ipfi   irritum  fecerant  ?    Sed  hoc  folen- 
ne  eft  hypocritis  ,  vt  ad  fe  trahant  quicquid  vnquam  oftendit  Deus  fauoris  erga  filios 
fuos .    Nam  fa'.lacirer  vlurpant  titulum  ilium,  vt  lit  quaii  integumenti  loco  ,Se  efle  mem- 
bra Eccleiix,  eo  quod  Deus  illos  adoptauerit  .    Hxc  igitur  ratioeft  ,  cur   Zedekias  hlc 
quxrat  ,  an  non  fa&urus  fit  Deus  fecundnm  omnia  fua  mirabilia:  quaii  diceret  ,  Certi  Deus 
femper  funilis  fui  manet :  nos  autem  fumus  populus  cius  :  &  ciim  liberauit   Ecclefiam 
fuam  toties ,  &  tarn  variis  rationibus ,  femper  fait  admirabilis  eius  potentia  .     cur  non 
ergo  idem  erga  nos  profequetur  ?  Tandem  addit ,  Vt  afiertdat  a  nobis ,  hoc  eft  ,  vt  foluac 
R:x  Nabuchadnezer  oblidionem,  &  relinquat  nos  liberos  .    lam  fcquitur  refponfum  Ie- 
remix:  Dicetis  ZedeKU .  non  venit  ipfe  ad  Regem,  fed  contemptimlegatistraditmanda- 
ta,quxp£rfcrant  .  Nee  dubium  eft,quin  Propheta  confultohoc  fecerit,  ckinftin&u  Spi- 
ritus  fancfi.  neque  enim  fuperbe  contemplit  Regem  fuum  :  fed  oportuit  hac  eum  magni- 
tudine  animi  deiicere  Regis  fuperbiam,vtfcirct  libi  elfe  negotiumcum  Deoyiuo  ,cuini- 
mis  protcrue  illulerar.  Sicdicit  lebouab  Deus  ifrael ,    Apponit  epitheton,  vt  fciat  Zedekias* 
ad  fe  ,  8c  totum  populum  nihil  pertinere  ilia  miracula  ,  Quorum  fiducia  adhuc  putabat 
fore  incolumemluumftatum  : quaii  diceret  Propheta,  quanuis  Deus  non  opituletur  ti- 
bi  ,  8c  populo,  non  tamen  a  fcipfo  deficiet,  vel  excidet  a  fcedere  fuo  ,  fed  manebit fem- 
per Deus  Ilrael ,  8c  tamen  te ,  &  totum  pcpulum  perdet .    Dicit  ,Ecc e  ego :  ante  aliter,  Venit 
Nabuchadnezer  ,  qui  prxliabitur  contra  nos:  nunc  ,  Ego/H/»,inquit,  D?w,quafi  diceret, 
Nabuchadnezer  poffet  vinci,poffet  mutare  conlilium, poffet  vos  relinquere  morx  txdio: 
fedfeitote  Nabuchadnezer  pugnare  fub  imperio  meo.  £go,inquit  ,probibeo(  fie  enim  libet 
vertere  iftud  participium  tjdd. )  Ecce,ego  frohbeo  cunclainilrumenta bellica  ,cjuxfunt in  manibus, 
V  qttibus  pugnatis  contra  Ejgem  Babylonis ,  cr  contra   Cbaldaos ,  quad  diceret ,  Quanuis  litis 
inftructi  armis,&  ccpiis,&luppetant. qux  faciunt  ad  Vrbis  defenlionem,ego tamen prohi- 
bebo  arma  ilia  ,  id  eft,  compelcam  ne  quid  vobis  prolint .  Alii  ,quemadmodum  nuper  dixi, 
vertut,Conuerta  in  vos.  Sed  lenfus  hie  videtur  magis  quadrare  etymologix,quod  fcilicet  ni- 
hil  proderuntarma,quxfiippetetIudxis,quiaDeusprohibebit,neperucniant ad  vllu  efFeftum, 


C  A  P.  XXI.  IO.CALPRAELECTIONES 

Poftea  add.it, ChalA<tos,qui  p ugnant foris ad murum  contra  v<u  .Defcribit prefcnte  ftatii  Tunc  ciiim 
Vrbs  obfidebatur  aChaldaus :  erat  murus  interpolitus,&  putabant  ludai  le  polle  rcpellere  ho- 
ftiles  illos  incurlus.Dicit  ante  Dcus,Hodic  Chalda'i  excluri  Hint  mmo,fed eg$  colligam  iffos  in  me 
dimn  ^rt/i  WwjMquit,hoccft,f"aciamimiptionemne  murus  impediat  ingiciium,  quo  minus 
occupcnt  iinumVrbis  Chaldsi.    '  Scquitur, 

5  Etpraeliabbr  ego  contra  vos  in  maim  extenta,  &  brachio  robufto, 
&  in  ira  &  furore,  &  excandefcentia  magna. 

Concludit  quod  dixerar.&  quanquam  poftea  fullus  profequetur  eandem  fentetiam,tamen 
confirmat  quod  nunc  vidimus, nempt-  Deum  huius  belli  eife  ducem,&Chaldros  elle  quaii  mer 
ccnarios  e  ius  milites,quos  manu  ma  dirigit,&  quibus  dat  lignum  pUgnandi:  £go,inquit,  prtlia- 
borvobifcum. Opponit  hoc  miraculis.qux obtenderat  Zedekias.Deus  cnim  mirabiliter  olim  ad- 
fuerat  Ecclelix  lua:,neque  id  lemel,led  plus  millies.Dicit  iam,Siquidcft  in  me  potential ,  hoce- 
rit  vobis  aduerium.Ne  quid  ergo  iperetis  a  me  auxilii,ied  lcitote  me  elTe  armatum  ,doi:ec  vos 
pcrdidcro;  Adiungit,l» manu extenta,cr brachio ro&*Jfo:quahdiceret,Miracula lenierunt  patres 
veftri  In  luam  lalutem:  vos  autem  expenmento  diicetis  quanta  lit  virtus  mea  ad  vos  pcrdendos. 
Dcnique  ligniricat  qiiicquid  eft  in  Deo  p^temix,  matenam  vel  caul  am  terroris  eiTe  Iudais ,  ac 
proinde  non  poil'e  ialuos  euadere,quomam  hiiu!  mauis  roi  nndoloium  lit,quam  fertire  manum 
Dei  aduerlam.Huc  etiam  pertinet  quod  ad.dit.Iw  ira,in furore  jn  iracundia  magna .  Signmcftt  his 
verbis  Deus le  fore  implacabilem :  &  ideo falli  Zedekiam,dum  p^tat  finem  rnalis  iniiare.Pote- 
ratquidem  vno  vei  bodicere,Pugnabo  in  manu  extenta,&  iniracundia:led  cum  tertid  if  am  re 
petit,hinc  apparet  quod  1am  dixi,nempe  excludi  Zedelziam  ab  otrni  hducia ,  ne  leipfum  fru- 
ftrctur,quaiiaIiquandopofsitcxorareDe  m,quiiam  addixeratVrbem  vltimocxitio.Cetcriim, 
videbimus  Prophetam  non  deftitiiTeab  officio  doccndi,<&  reliquum  aliquid  fecifle  pcenitentia:. 
Sed  prarciie  ita  refpondit.quia  non  politic  aliter  Rex  cxpergeheri  .  Videbimus  quemodoie- 
ipiumexpoluerit,ied  exordium  illudfuit quaii fulmenad  profternendam lliperbiam  Regi  ,8c 
populi.Obftupueratiniuismalis  primo.  deinde etiam  talis  erat eorum  contumacia,  vtvellent 
Deum  libi  iubiicere.  Cum  ergo  talis  eiiet  vel  ftupiditas,vel  obftinatio,np  potuit  Propheta  cum 
fruftu  hortarieosadpjenitentiam,&ofFerremiiericordiam  Dei,  niiipriusitaperaJnf.ii.-et, 
vt  lenrirent  ft  iam  elle  perditos  ,&  Deum  itairaici,vtnon  poifent  faluimanere  humanomodo. 
Sed  reliqua  differemusin  craftinum. 


Pr 


E  C  A  T  I  O. 


Da  omnipotens  T>eus,qUiddo  non  defviimus  nam  tuamprouoeare,deinde  ita  adpeeniten 
tiamfumus  tardi,  "rtfaltemfic  proficidmus  dum  nobis  minus  (ffigrid  etiam  oftendisiu- 
duij  tui,  vt  nos  totos  tibi  tradamus ,  y  fyeremus  etidm  grdtiam ,  cjuat  dd  tempusfucnt 
abfcondita,donec collcSiis  dnimis ,  libereteinuocemus&itaprobemus  veram  nojhram 
confldntidm,v>tnomentuumglorificetur  in  nobis, ytpoRmius  etiam  nos  viafiim  in  teglo- 
rianper  Chnftum  Dominion  nojlrumy        Amen. 

6  Et  percutiam  habitatores  Vrbis  huius^tam hominem,cjuam  be- 
fham,pefr.e  magna  morientur. 

7  Et  poft  [ic,poftea,dicn  Iehouah,  tradam  Zedekia  regem  Iehudah, 
&  feruos  eius^S:  populum.&ciui  refidui  er unt  in  vrbe  liac  a  pefte,a g!a 
diOjfc  a  fame  in  manum  Nabuchadnezer  regis  Babylonis,&  in  manum 
inimicorum  lpforum  &  in  manum qua^retiuanimam  ipforum  &per- 
cutiet  eos  ore  gIadn:no  parcet  ilhs>neo1ue  ignofcet^neque  miferebitur. 

PR  o  s  e  qj/  itvr  Ierhmias  evndem  fermonem  >  qu6d  fcilicetftatueric 
Deus  pcrdere  Ierolblymam  ,  8c  populum ,  laltem  ad  tempus  .  Gzterum  ,  hie  defig^ 
natquid  facturus  lit,  nempe  quod  conaimet  eos  peftis,  8c  tabelcent  fame,  quantilper  in- 
clufi  erunt  in  Vrbe  :  quaii  diceret  ,  Etiam  ft  ipii  Chaldsi  Vrbem  non  ftanm  capiant , 

oblidist 


IN   I  ER  EM  I  AM.  i*4 

obfidio  tamen  ipfa  grauior  cnt  Vrbis  excidio:qucniam  inrus  fames  ipfos  vrgttit,  &  ccnficiet. 
N.uic  ergo tenemus  conliiium  Prophets,  bed  tenendum mtmona  tit qucd lam  hcit  admonui, 
nempe  Dcumlibivniiiimeie quod  potciatChaldxis admit  i.Ergoauthoicmie  facitcmi.il. m 
cladiulh  Ptn.uti.im,  inquit, haiitatotes  y tbis  buius,csr tarn  biMhem^ttanbislumtfefJemagntmt- 
rfewfwr.Hoc  fuit  primum  genus  pcena-vjuod  antequ am  hoi, is  irrumptut  in  ViLtm  peluitiitia 
populum  fere  cuitecit.lam  mail atrocnas  nctaiur  hac  en  cui.ftanua.qi  od  r.cn  taium hemines 
pc  lount/cd  brtitaqucque  anjmalia.Ncc  mirum  eft,extedi  \  indi&am  Dei  ad  equos,  ad  boues, 
c<:  a  rtos.Scimus  enim omnia  creata elie in vlum homir.is.Ergo  ciimDeus  irx  fuar figna  t>rc,ferc 
i.up!isbrutisanimaIibus,vu!tincucereplusterronshcn:iOibus)diim  vident  bcues,  &  aiinos  fe- 
cum  i.uiolui  fijnilibus  pccnis,qui  tamen hint  mnoxii.  Q-id  enim diccmus meritos fi.iflc equos, 
8fe  boucs,dum  vcl  rnorbis  intereunt.vel  priuatttr  victu  quotidianorSed  Deus  proporit  tale  i'pe- 
cfciculum>vt  homines  magis  tangantur,dum  \  ldei  tctum  mundum  maledifiioni  obnoxium ef- 
i'e  propter  k.a  pcccata.Coguntur  ei.imagnoJcere,qu;uita  fit  culpa:  grauitas ,  qua  fit  vt  terra  a- 
nda  l?t,«iterius,Vt elements  furfum&decrfi!mornciiiniiiiumnoupra;iient>vtipia  terra fle- 
rihtas  viftu  etia  orbet  miiera  ammalia,.*:  aei  is  putredo  ta  interriciat.bed  de  hac  re  alibi  di&um 
fuit.lam  addit,  Ps///..«,hoccft,vbi  magnacx  parte  conL'mpkiit  eos  ptftis,<kVinqiut,\el  tra- 
dam  ZedelTftm  rtg'tn  lthud.tb,Qrfert.os  tiusmmanum  N^buKidrieyr.  Sigmricat  etia  ii  pertulerinc 
niagno  annuo  inediam,nihil  tamen  hoc  lllis  prororc.Sxpe  conugitioluiobiidioncm,cumtanta 
eftpcrrinaciaAtfamem,&iitimiuperandoquirunroblelsi,kic1tenturcumvltima  necelsitate. 
Nam  q  n  cos  premunt.exiftimant  libi  elle  certamen  cum  rabioiis  fei  is:  ita  diicedunt .  Sed  hie 
pronuntiat  Deus  alium  fore  eucntunijquod  l'cilicet  luda-ijpoftquam  diuturna  famepropecon 
feclafuennt,venient  tamen  in  poreftatem  hoftium.  Ita  ligmncatpatientiamillorum  fore  inuti- 
lcm.Hoc autem miierrimum eft,vbi lpe  liberationis  multa aduerl'a  & grauia  tolerauimus, tan- 
dem heftem  ponri  imperio,&  fieri  arbitrum  vita  &  mcrtis  noftrar.Sed  hie  cftendit  Deus , tale 
cladem  manere  Iudxos.Et  cum  dicit,r>-,«/.w»  ZedeKiam  Regtm  lebudah,non  dubium  eft,quin  lu- 
dafis  voluerit  oftendere  quam  ftulta diet  ipforum  fiducia,ciim  putarent  fe  fore  iemper  faluos 
fib  vmbra  regis.Rex  ipfe,inqi:it,noneximet  i'e  a  periculo.  Qrid  igitur  vobis  prodeiit  habere 
Rege?&  idso  exprimitur  nomen  Regis,ne  Iuda?i  ie  pofthac  decipiant  ftulta  ilia  opinione,qudd 
icilicet  putabant  fatis  rirmum  libi  eiie  prxfidium  in  Rege  1  uo.  Addit  feruoseiut, id  eft ,  Confilia 
rios.Seruienim  Regis  vocanturomnesauliei,cx:proceres,&:miniftn.M/»»/7>-wigitur  eius.  Nam 
in  Corifikariis  multum  erat  liiperbixideo  erant  infefti  Prophetarum  hoftes,  quoniam  excascai. 
ti  ftulta  fua  prudentia,fpernebant  Sc  do&rinam,&omnes  admonitiones.   Hxc  igitur  ratio  <ftr, 
cureriam  Pi  opheta  dicat  venturosfib  Regis  poteftatem.  Addit.cir  fopulum,  vltima  copula  cum  di- 
citur  onsoJn  nNl  ;expoiitiae  accipitur.Neque  enim  enumcrat  a!ios,quiieparati  lunt  a  populcn 
fed  melius  delignat  qualis  futurus  lit  populus,nempe  exigua  poriio.  Sic  ergo  refolui  debet  cop- 
ula ,p os  flilicet  qui re/iduieruttt  in  yrbe.tii  adhuc  fiorebat  Iercfuly ma  ciuiu  multitudine  cum  ha 
ita  fiat  hxc  concio.Oltendit  igitur ,poftquam  diminuentDeus  ciues,&  redegerit  ad  exi^uum 
mmerum  ex  magna  copia,tunc  non  fore  malis  finem,fed  exti  emum  malorum  inftare ,  vt  ftili- 
cet  vita  lpibrum  expoiita  lit  hoflis  libidini.Q«;  ergo  re fdtti fieri/it  in  Vrbe.  &  reipicit  ad  proxi- 
mum  vci  lum,quia  dixerat  multos  perituros  inedia.Q^anquam  non  tatum  de  fame  hie  agitur, 
iedetiam  degladio,&de  pefte.  dkitcmm,QHirefJiiieruntapesie,cragliielio,crafiime.  Nam  fa- 
mes peperit  peftem.vt  fieri  iblet:deinde  ciim  hoftes  quotidie  Vrbem  impeterent  fuis  machinis, 
fieri  non  potuit,qL!inmultioccideretur,nempc  quia  non  pciTunt  hoftes  repclli  amurisfine  ali- 
quo  confljdu.Significat igitur  Deus,fore  Iudaris  negotium  cum inedia,cum  pefte ,  &  cumho- 
ftili  incurfu,donec  tandem  vincanrur,&  Vrbs  capiatur  a  Chaldsis.PcfttaadiuCit,  Inmannmho 
fiium  ipforvmj"  manum  eorum  (jut^uarunt  animdtnip  forum  Repetitio  hxc  non  eft  fuperuacua .  Si- 
gnificatenim  Deus  quod  clarius,&  pluribus  veibis exprimitur  apud  Ifaiam  ,nempe  Chaldxos  V4'1}^ 
non  fore  contecos  prxdajneglecliuros  aurum  Sc  argentum:quor  1am  ardebunt  i'aruitia,  neque  a- 
liud  ipfis  erit  propo(itum,quam  fanguinem  fundere.Sicetiam  hoc  loco ,  vbipoiuit nomen  Ho 
fti(im,adiungit.^/«  quarent  animam  ipfirnm ,nempe  qui  capita'i  cdio  feretur  ad  cxdem,ita  vt  no 
pofsit  placari  eorum  iracundiaj&crudeliras.donec  cmnes  morti  tradiderint.Ita  oftendit  langui 
nariam  fore  vicforiam,quandoquidenontantum  captiuiducetur  IudKi,vt  fieri folet,  eo  qi.bd 
vi£l ores  non  putabant  fe  opcr^pretium  facere,li  eos  trahant quail  nihili  mancipiaJed  finem  no 
aliamfore,nifi  vt omr.es intereant.  Ideodicit  percutiet  ipfos :  eftmutationumeri.quanquam 
autem  refertur  ai  Res^em  ipiim  ,  comprchenditur  tamen  totus  exercitus  fub  capitc .  Pww- 
tifti^it:i  ipfos  ore  gUd.i,  non  parcel  ,»e»«Vno/ifr(quanquam  lint  fynonyma)er  non  mifcrebi-> 
t»r  ,  quernadmod  im.  etiam  prins  vifum  (ait  .     Deus  ergo  iram  luarn  inexorabilem  hlc 
transfert  ad  Cbaldxos,  qui  erant  eiusminiftri,  quafi  diceret,  Hoftes  erunt  implacabiles. 
non  potcrunt  fledi  ad   miferkordiam  :  quoniam  ita  mandaui  ,  &  impellam  vt  cxequan- 
tur  iudicium    meum    .  Et  hoc  non  debet  videri  abfurdum  ,  quod  Deus  implacabili 

E.     ii. 


I 


(CAP.  XXL  IO.  C  AL.  PRAELECTIONES 

iracundia  voluerit  populumhunc  in  nihilum  redigere.Scimus  enim  quanta  fuerit  in  fceferibus 
obftinauo.  Quoniam  igitur  fajpius  Deimifericordiam  repulerant,quodammodo  prxclufcrant 
ianuam  venia».  hinc  faftum  eft,vt  Deus  vellet  Chaldxos  ita  furerc  line  vllo  fenfu  humanitatis. 
Poftea  fequitur, 

8  Et  ad  populum  hunc  dices,Sic  dicit  Iebouah ,  Ecce  ,ego  propono 
coram  vobis ,  coram  faciebus  yejlns ,  viarn  vita; ,  virarum  ad  \erbum ,  &  viam 
mortis. 

9  Qui  habitabit  in  Vibe  hac  morietur  gladio,&  fame,&  pefte  .-qui 
autem  egreflus  fuerit,  &  habitaucnt ,  •vertuntqmdam  Interpretesrfiu  cccident: 
feddicemus  de  hocverbo  poftea}a^ud  Chaldax>s,cjui  obfident  yos>viuet,&  a- 
nima  llli  erit  in  fpolium . 

tai .  , 

Hie  Deus afhrmat  fe  proponere  viam  vit/t,orviam  mortis  populo, nempe  vt  certo  fciant,  qui-' 

cunque  manebunt  in  Vrbe,propinquam  iis  inftare  mortem :  qui  autcm  cxibunt,  8c  vitro  fe  de- 

Dwr.30.15   ,j[ent  hoftibus,illos  fore  faluos.Moies  aliofcnfu  dicit  ie  proponere  viam  vitx,&  via  mortis.  Lo- 

rqj4it,ur  enim  de  Lege,qux  continct  promilsionem  gratia?  Dei,  &minasadu'crfustrafgrellbres. 

_§ed  hie  aliud  libi  vult  Propheta, quod  lcilicet  no  alia  tit  fpes  lalutis,quum  ii  collu  iugo  fubmit- 
.tantlude_i,&  iponte  tradantfe  hoftibus:quoniam  ii  pemnaciter  velint  defendere  luum  ftatu, 
Deus  era  illis  hoftis,quoniam  direxit  Chalde,os,ad  pugnandum,&  gubernat  tamipforum  con- 

Jiiia^juammanus.Conrirmat  autem  fuperioremdo&imam-.fed  limul  minasillas  advfum  ac- 
commodacvt  lcilicet  Iudxi  depolita  peruicacia, tandem  agnolcant  ie  non  polfe  effugere  cafti- 
gatione,quam  menu  iunt.Summa  eft,quoniam  Chaldari  militant  iub  Dei  aufpiciis,tore  vi&o- 
resadeo  fruftra  Iudxos  reiiftereyquoniam  non  poterunt  elabi,mii  Deo  iplo  vido,quod  fieri  no- 
poteft.  Ergo  relinquit  ipem  vnam,fi  temporali  pcenx  fe  vitro  fubiiciant.,&  perferant  xquo  ani- 
,mQ,$xilium,fuppUciter  agnofcant  luftum  Dei  ludicium  .  hxc  igitur  fummatft.Non  eft  autem 
diufiiia  concio,ied  tantiim  confirmat  Propheta  quod  prius  dixit  ,&  iimul  accommodatminas 
Dei  ad  populi  vium,vt  tele  humilient,neque  ampliusexiftiment  fibi  vtile  fore,quod  itaprxfra 
&s,animisrefiftuntDeo,quoniam  tandem  ipfos  lucciunbe  re  oporteat.  Diets  igitur  ad  populum 
Imnc,  Sic  dicit  Iehouab,Ecce,tgo  propono  vobis  viam  vit<tyO"  viam  mortis.  Qux  eft  via  mortis?ecce,in- 
quit,Quifquis  babitauerit  in  Vrbebac  morietur  vel gladto,velfame,vel pefte.  Hoc  fuit incredibile  Iu- 
d«eis:nec  dubium  eft  quin  fuerint  accenli  in  rurorem,cum  audirent  libi  percundum  eiTe  in  Vr- 
be  fanfta-quam  Deus  protegebat .  nam illic  habeba t  ilium  San&uarium,erat eius  requies  .  Sed 
ia.m  Propheta  illis excuiferat  omnes  iftas  tallacias.  Itaque  libere  potuit  illis  miriari ,  quanuis  ob- 
iicerent  luos  illospra?textus:quandoquidem  fatis  iuftas  cauias  reddiderat,cur  nihil  fperandum 
ellet  auxilii  a  Deo,quem  toties,&  tarn  obftinate  8c  tarn  diuerlis  modis  prouocauerant.  H<«c  igi- 
tur viaeflmortis,inquit,Simanetisin  Frbe.Et  receniet  plurcs  fpecies ,  quafi  diceret ,  Deum  eiTe- 
armatumnon  tantum  aladio  hoftili,  led  etiam  fame,&  pefte  ,  vt  alios  gladio  occidat,alios  fa- 
jne  confumat,alios  extinguat  pefte  .  Ergo  oftendit  ita  ipfos  conftriftum  iri  vndique,  vt  fruftra 
conentur  elabi :  quoniam  li  etFugerint  gladium,  peftis  illis  occurret .  fi  etiam  a  pefte  feruati 
fuerint,fames  ipfos  conhciet .  Poftea  addit,  Qui  autem  egreflut fuerit  ad  Cbaldxos ,  qui  vos  obfideittt 
hoc  eft ,  qui  Iponte  le  dediderint  .  Nam  illuderatobedientixiignum,cumIuda:iplacido  am- 
mo reciperent  corre&ionem:&  fimul  erat  teftimonium  pcenitentia;,  quoniam  hoc  modo  fate- 
bantur  fe  qLumlibet  graui  poena  eiTe  dignos .  Hxc  ratio  eft, cur  Propheta  nominet  viam  vita,®* 
falutis, venire  vltro,&  voluntaria  deditione  in  hoftis  poteftatem  .  Et  cum  dicit  qui  vos  obfident 
Ca^y  D'-isn ,eft  anticipatio,quia  v ult occurrere  obieclionibus ,  quas  vnufquilibet  e  populo  af- 
jferrepoterat:Qupmodo  audebome  proiicere?nam  obfident  nos  Chaldan.  aftum  igitur  erit  dc 
vita  mea,li  egolupplex  ad  ipfos  veniam:Minime,int]uit  Propheta.quanuis  enim  bellum  gerant 
capitale  cum  hac  Vrbe  ,  quifquis  tamen  iponte  ad  ipfos  tranlient ,  ille  manebitfaluus ,  &  repe- 
nct  ipfos  propenfos  ad  clcmentiam .  Non  promitteret  hoc  Deus,nili  haberet  Chaldaws  in  ma- 
nu  lua,y t  flederet  eoru animos  in  vtranque  parte. Quantum  attinet  ad  verbum  Ssj  fignificac 
proprie  cadere:fed  hie  pro  habitare  politum  interpreter,  vt  etiam  alibi  Genefeos  ij :  flabita- 
7t"e'  7  uitifmael  inconlpedufratrumfuoriim,veleregione.QuiexponuntElTemortuum,certeno« 
tangunt  aeque  cejum,ncque  terranx  Alii  vertunt,Cecidit  fors  eius  coram  fratribus.  fed  coada 
eft  etiam  lllaexpolitio.Non  dubium  igitur  eft,quin  Vsi  lignificetfa?peiacere,&tranfl(ititiefu- 
matur  pro  habitare .  8c  tamen  non  inhcior  Proplietam  alludcre  ad  iubiectioncm  . 
Nam  tenendum  eft  ,quaUs  fuerit  conditio  eorum,  qui  tranfibant  ad  Chaldxos  .    Opprefsi 

enirrj 


IK   IEREMIAM  i*{ 

«nim  fucnmt  non  line  contumcli.i .  Ergo  hare  erat  humiliatio:  led  tamen  propric  fumitur  ver~ 
bum  hoc  pro  habitare  Qutfquit  ergo  ad tbaldtos  egrefswfuciit  yt  fe  tradat ,  &  ejui  aphd  ipjos  habi- 
<4«wi/>hocell,  qui  pailus  rucritfe  tr;ihi  in  exilium  ,  vcl  proeorum  arbitrio itiigrauerit e patna 
in  alienam  tcrram:»//f  ,inquito>»'*ff ,©*  anima  eiut  erit  in  fpolium, hoc  d t,ei ipic t  anima  Ilia,  qucm- 
admodum  fiquis  prardam  inucniat,quam  corrjpiat  rurum  .  Spoluim  enim  hlc  accipitur  pro  lu- 
croaducntirJO.Ergo,mqiUt,quilquisnongrauatusrueririeie  Chalda'isfubiicerc,y«»/r«»/mMfof 
m imam  fuam  .Denique  fignificat  Deus,co  vlque  progrellam  die  maliuam  populi,vt  non  rectum 
fit  illis  ignofcere.  Qrrid  ergo  reliquum  racit?vt  fubcant  xqui<;  animis,&hi,militer  tempOralem 
pcenam.attrue  ita  claadere  definant  ianuam  niilericoi  dia:  Dei. Intel ca  tamen  docet,  non  alitor 
ipcrandamiplis  l*alutemeile,doneccaitigatifuerint.Ethinccolligitur  \  ti!isdcdiina,ncmpe  ii 
quando  prouocauerimus  iram  Dei  noftraobitinatione ,  vt  non  polsimus  immunes  die  ab  omni 
poena^e  rccalcitrcmus,fi  velir  modcratam  pcenam  de  nobis  cxigere:ac  modo  conlequamurje- 
ternammiiericordiam,patienter  feramus  paternas  corrediones.    bequuur, 

to  Quia pofui  faciem  meam contra  vrbemhancin  malum,  &nort 
in  bonum , dick  Iehouah.in  man um regis Babylonis  tradetur ,  &  exu- 
reteamigni. 

Confirmat  rurfus quod dixit,nempehanc fore viam mortis,  II ludari  manebunt  defixi  in 
Vrbe/juoniam  hoc  fit  ludari  aduerfus  Dcum.Dicitur  enim  Deus ptmere  faciem  fuam  in  nudum, 
cumcerto  deereuit  punire  gentcmhanc,velillam.Nam  Poncre  faciem  tantundem  valet,  ae 
fefe  obhrmare.Negat  igitur  Deus  poflc  hoc mutari ,  quod femel  ftatuit  de  excidio  vi Lis  Iero- 
folyma;.  lam  quis  eric  tandem  euentus ,  fi  quis  exiftimct  Deo  inuito  fe  pofTe  mortem  effugere? 
Nempe,vt  qui  ad  lapidem  violentcr  impingunt ,  &  crura,&  brachia ,  &  caput  jpl'um  fibi  fran- 
gunt:  ita  qui  mrioie  impingunt  aduerfus  Dcum  ,lihi  vltimam  perniciemaccerliint.  Vtdemus 
ergo  cur  hoc  addiderit  Propheta,  ne  fcilicct  ludxi  adhuciibi  fingerent  v;uias  lpes  pro  mo- 
re iuo:quoniamaliquidfperare  tantundem  erat,atquecertare  cumDeo  ipfo .  Tradetur  er- 
go, inquit,  Vrbs in manmnRegit Babylonit , or exuret earn igni;  Sigmhcat, Nabuchadnezernon 
rantum  fore  populi  vidorem,&  trnmphos  fuos  acturum  in  Vrbe  capta  ,fed  Vrbem  defti- 
natam  efle  exino .  Hoc  enim grauifsimum eft,  cum  funditus  vrbsaliquadiruitur  .  Sxpe 
capiuntur  vrbes ,  &  victor  transfert  hue  &  illuc  incolas ,  fed  manet  tamen  locus  habitabi- 
lis .  Prommtiat  autem  Deus  fe  grauius  acturum  cum  vrbe  Ierofolyma :  quoniam  peritura  fit 
incendio.     Sequitur, 

. 

11  EcaddomumjVc/p^f/wwjRegisIehudah^udite  fermonemle- 
houa:: 

ii  DomusDauid,iicdicitIehouah,Iudicatemane  iudicium,y««£' 
quidem  duo  verba  fed  vtrunftc  fignificat  mdicarctfcnfus  autem  efljudicate  mature^ 
profertereclumj&tfquumiudicium.pofteaadiumitjpeaemvriatn,  Liber ate  fpolia-^ 
turn  e manu  oppreflbris^e  exeat  tanquam  ignis_,indignatio mea,&  ar- 
deat,&nonfit  extinguens,a  facie  malicise  Audiorum  ipforum,  hoceSij 
propter  mahtiamfcelerum  ipforum. 

Nunc  Propheta  narrat  fe  fuilTe  milium  ad  Regem,&  eius  Confiliarios.  Hadenus promif- 
cue  &  Regem;&  torumpopulumalloquutus  dfchic  autem  fpecialis  legatioei  mandatur,  ytpaU 
tinm  Regit  adeat,&:  denuntiet  quod  inflat  indicium  tarn  ipli,quam  eius  Conliliariis .  Hlc  autem 
non  praxifeminatur,vt  antea,  fedinterpofita  conditione.  hortatur  enim  eos  adpcenitetiam,& 
oblique  veniam  illis  promittit.Fruftra  enim  fermonem  facerct  de  rcfipifcetia,nin  inuitarct  eos 
ad  fpem  ahqua  vemx,&  lalutis.Interea  non  pugnat  fecfr.quia  etiamfi  Rex  in  captiuitatem  eflet 
abdudus,pdtuit  tamen  adhuc  confequi  aiiquam  gratiam:poflquam  fcilicet  defundus  eflet  pa- 
ternacorredione.Ergoquanuis Propheta  hie  Rcgem,&eius  Coniilianos  ad  pcenitentiam  hor 
tetur,  non  tamen  llmpliciter  immunes  fore  docet  a  pcena-.kd  promittit  ahquam  mitigatio- 
nem  .  Ethic  locus  adinonet,non  deberenos  delperatis  ammis mere ,  quanuis  vndiquC 
immineat  aliquid  terroris,&  iam  oftendat  Deus,  non  poflc  in  totum  nos  effugere  peenam^ 

E.   iii. 


CAP.   XXI.  IO.    C  AL.  PR  AELECTIONES 

Nihil  enim  abfurdius  quam  metum  quo nos  Deus  ad fe  retrahit  effe  defperationis  caufam ,  vt 
non  refipiicamus:quia  etii  non  tollitur  prorfus  ira  Dei,magnum  tamen  hoc  eft ,  poffe  mitigari, 
ita  vt  leuatio  aliqua  occurrat  fimul  cum  ipfo  ma!o.denique  iignificat  Propheta,  adhuc  polfe  i- 
ram  Dei  leniri,etli  in  totumnon  placabitur ,  modo  Rex  cufuis  Confiliariis  incipiat  rede  iudi* 
care.  Vocat  autem  domum  Daniel, non  honoris  caufa,ied  potius  per  ignominiam:  neque  proponit 
illis  perfonam  Dauidis,vt  quidam  frigide  exponunt,quia  iufte  fuerit  dominatus,fuent  prxfta* 
tifsimus  Rex,atque  integerrimus:fed  refpicit  Propheta  ad  foedusDei.Nam  fcinuis  fuiile  dece-i 
ptos,cum  putarentfe  quod  am  lingulari  priuilegio  excraptum  iri  ab  omni  molcftia :  quoniam 
Deus  familiam  illam  elegerat,&  promiferatftabile  fore  Regnu.Nam ita hypocrita:  Temper  ra- 
piunt  in  fuum  commodum  quicquid  pollickus  eft  Deus :  interea  line  fide,&  poenitentia  udant 
illii  iibi  effe  obftridfi. Talis lgitur  fuit  fuperbia  in  Rege,&  eius  Gonfilianis.nam quia erantDa 
•uidis  pofteri,non  dubitabant  fe  fegregatos  effe  a  communi  fofte,&  quafi  effe  facrofandosivt  lo 
quuntur. Propheta  igitur  contemptim  diat,domuf  Dauid,hoc eftdam  ceffent ifta:  inanes  gloria-* 
tiones.Deus  enim  vobis  non  parcet,quanuis  centies iadetis  vos  effe  Dauidis  pofteros .    Et  limul 
exprobrat  iam  prorfus  effe  degeneres,quia  Deus  pepigerat  foedus  cum  Dauide,  hac  lege,  vt.  pu- 
re ipfum  coleret.Pofteri  autem  eius  erant  perfidi,&  apoftatx.  Ergo  Propheta obiicit  illis  nome 
Dauidis  in  maius  probrum,qu6d  effent  tarn  difsimiles  patri  fuo,a  cuius  pietate  defecerant. 
Sic  dicit  lebouahJi<dicate,inq  nit  judicium.  Non  dubium  eft,quin  fuerit  magna  prardandi  licentia 
tarn  in  Rege,quam  in  eius  Coniiliariis.neque  enim  Propheta  hie  iudicium  illis  commcndat,ni- 
fi  quod  omnis  reditudo  exciderat  apud  ipfos .  Quoniam  igitur nulla erat  cura  xquitatis, ideo 
Propheta  hlc  iubet  cos  tandem  agnofcere  quid  Deo,  eiufque  populo  debeant.  Fuit  autem  hxc 
orauifsima  tentatio omnibus  piis,ciim  viderent  lacram  illam  domum ,  in  qua  fulgere  debebat 
viua  Dei  imago,effe  inftar  ipoliarii,illic  habitare  latrones,qui  impune  lblerent  graffari  ad  om- 
nes  fpohandos.Ergo  vbi  res  ficerunt  turbatx,vt  Iudices ipfi,  quos  Deus  pra:fecit  Ecclefix  fux 
re<*enda:,funt  quad  latrones,fciamus  iderrrolim  contigiffe  .  Nee  dubium  eft,quin  Deus  populi 
impietaterri,&  fcelera  hoc  modo  vltus  fuerit  .Nam  nunquam  paffus  fuiffet  domu  illam  lie  con- 
taminari,&  tot  flagitiis  repleri,nifi  indignus  fuiffet  populus  ta  bono  ac  probo  Rege,quam  fan- 
dis  Cofiliariis.Sciamus  ergo  Prophetam  hortari  Regem ,  8c  eius  Confiliarios  ad  rede  iudican- 
dum.quoniam  obliti  fuerant muneris  fui,&  fuerant  quail  lupi  rapaces .  Addit  vnam  fpeciem, 
Liberate  fpoliatum  e  m.uiu  opprefjoris.  Quidam  vertunt  E  manu  frauduleti,quafi  pvy  lignilicet  ca 
lumniis,&  malis,  aut  fraudulentis  artibus  opprimere.  fed  alitcr  accipitur.Diftinguunt  quidam 
inter  ha:c  duo  verbarquod  pujf  lignilicet  retinere  alienum  tanquam  depofitum,  aut  mercedem, 
autaliudquidpianr.'j'Jautemlignificetrapere  violenter.  Seddifcrimen  illud  confunditur  a 
Prophcta,quemudmodum  apparet.Dkit  enim.Liberate  raptil,id  eft  ,fpoliatum:e  cuius  manu> 
nempe  opprefforis.  Cum  hxc  duo  inter  fe  refpondeant,ego  non  dubito,  quin  Via'  promifcue  fi- 
<mificet  rapere,&  prsdari.Qjjanq uam  pvy  iiepc etiam  accipitur  pro  fallaciter  opprimere  ,  fed 
nonfemper.quicquid  fit, iignificat  Dcusnullam  fuiffe  Regi,  &  eius  Confiliariis  pauperum  cu- 
f am,vt  reprimerent  vim,&  la  trocinia,&  iniuftas  rapinas.  Erant  igitur  quaii  focii  prxdonum  i- 
pfi  iudices,quoniam  impune  liccbat  rapere  &c  pra:dari,vbi  nullum  erat  auxilium  in  ipfis  iudici- 
bus,cum  mifcri  homines  ita  improbe  vexarentur .  Nee  tamen  dubium  eft,  quin  Deus  voluerit 
fimpliciter,&  abfque  vlla  exceptione  prxfiare  fuum  ofricium  erga  diuites  &  pauperes.Sed  quo 
niam  vt  plurimtim  iniuftitia  in  hac  parte  confpicitur,hajc  ratio  eft,cur  per  fyriecdochen  pona* 
turduntaxat  vna.fpccics.Pofteaaddit,NeegredidtHrindigndtiome*,t4nquamignisarde<ti,&rnM/iC 
extinguens.  Hlc  Iignificat  Propheta,nili  in  tempore  8c  Rex ,  &  [eius  Conliliarii  refipilcant ,  a- 
dum  de  ipfis  fore.  Ergo  fubeft  tacita  antithefis  inter  illam  corredionem  paternam  ,  de  qua  lo- 
quutus  fum,&  inter  ilium  exiturri,de  quo  nunc  Propheta  loquitur  .  Iam  accenlaerat  mdigna- 
tio Dei,necpoteratftatimextingui.Sedquanuisaliquidpafsi effent ,  tamenexitus  fuiffet  foe- 
lix,&  ex  animi  fententia.Hlc  autem  denuntiat  bellu  irreconciliabile  cum  Deo,nifi  mature  ftu- 
deant  redirc  cum  ipfo  in  gratiam.  Addit,Proptermdtiti4mFludiornmipforum.Eft  etiam  hlc  perfo- 
nx  mutatio,nifi  placeat  legere  Ba.fed  hxc  diuerfitas  frequenter  occurrit  in  Scriptura  .     Nam 
cum  ipfos  Propheta  alloqueretur,adiungit  nunc^Vroptermalitiamfiudiorum  ipforum,  quafi  finito 
fermone  loquatur  de  ipfis  abfentibus.vel  quafi  Deus,pofrquam  mandauit  Prophet?  iuo',dein- 
de  adiungat,Hoc  illis  denuntio,quoniam  ita  meriti  funt. 

P  R  E  C  A  T  I    O. 

Da  omnipotem  Deus  3  cjuando  non  definimus  quotidk  nods  deliSlis  brant  tuam  ac± 
cendere,  ne  faltem  prorumpamus  vfque  ad  objiinationan^  velcontemptum :  0*  cjuando 
Wilenobtseft, cafligari manuttta^tnosplaadefubijmmus tuisferulis,  Cffnamuste 

atrere 


IN    I  ERE  MI  AM.  ies 

agercpatris  officiian  erga  nos,  \tfcilicetreuoces  nos  in  vww/,  ©*  nunquam  defmamus  in 
te  fperare,  etiam  cum  \ideris  nobis  infenfus  :fedextendaturfpes  noflra  in  earn  exitum, 
quern  promittis,ticmpe  vt  mala  ipfafmt  nobis  adiumento  in  falutem^donec defunili  om- 
nibus prafemis  vit<£  miferijs,perueniamus  in  beatam  illam  quieten,  quam  nobis peperit 
-vnigemtus  films  tuus,      Amen. 

13  Ecce  ego  contra  te,cjua:habitas  in  valle^petra  in  planicie^W^c- 
tne plamaci  ahj  vertunt ,  dicit  I ehouah :  qui  dicitis, Quis  defcendet  contra 
rtos? &  quis  mgredietur  habitacula  noftra? 

14  Ec  vifitabo  fuper  vos  fecuudum  fru&um  ftudiorum  veftrorum, 
dicitIeliouah:&a.ccendamignemin  fyluaeius,&confumetquicquid 
eftincircuitueius. 


Q 


■  '  ] 
Van  qj  a  m  tota  gens  corrupts  erat  tempore  Prophets ,  lerofolyma  tame  fuit  caput,  & 
•iedes  omnium  malorunv.primojquia'ptus  illic  erat  licentia::deinde  ,  non  putabant  Prophe- 
tis  dandum  efle  locum ,  quail  eflent  iingulari  quodam  priuilegio  immunes  ab  omni  reprehen- 
fione:poftrem6,fitus. ipfe  Vrbis  inflabat  illis  ammos.  nam  cumrefpiciebant  altitudinem  muro- 
rum,&  turres  luas,&  alia  propugnacula:  putabant  fe  efTe  extra  ia&um  telorum.  Hinc  igitur  fe- 
curitas,quam  nunc  Propheta  peritringit:&  ideo  vocat  babitatricemyallis.  Scimtis  Ierolbrymam 
fitam  fuifle  in  collicuhsmam  mos  Sion  erat  quail  biceps:deinde  erant  etiani  colles  fere  contigui, 
verfus  Libarium  prxfertim:tamen  erat  vndique  plamcies :  deinde  ii. ablatus  fuifle  t mons  Sion, 
lerofolyma  fitaerarih  valle.Scimus  enim  circundatam  fuifle  montibus:Montcs  in  cii  cuitu  eius,  v 
vt  dicitur  in  Pfalmolam  politus  ipfe  loci  dabat  riduciam  ciuibus,  quoniam  accelTiis  erat  magis 
difficiles. Deinde  non  putabant  hoftesfuos  venturos  in  vallem  illam,  qua:  teneret  ipfos  inclufos  ■>"  '  li^,i' 
multis  anguftiis,acfi  elfent  obfefli.Ha:c  igitur  ratioeft ,  cur  Propheta  vrbem  ipfam  n5  appellet 
proprio nomine,  fed  dicM  edmhabitare  in  valle:  deinde  vocetrwffw  inplanicie.  nam  quia  S10"'  eft 
ReduSjindeni^aliignificat  locum  xquabilcm.  Erat  igitur  regiototaquafiplanicies  con^inua 
vfque  ad  montes.Iam  ipfa  lerofolyma  habebat  fuos  colliculos,vt  iam  diximus :  erat  igitur  quaji 
rnp «,aut  petra  inplanicie. Nunc  videnius  quo  confilio  Propheta  vfurpet  hanc  periphrafur.quia 
fcilicet  gloriabatur  Iudei  pofitu  vrbis  lux ,  ac  <i  effet  inexpugnabilis:  deinde  quoniam  vicinitas 
montium  vna  cum  planicie  dabat  plures  commoditates.  Scimus  autcm  quam  propenfi  fint  ho- 
mines ad  peruerfam  fecuritatem,  vbi  ante  oculos  nihil  occurrit  periculi,  fed  potius  fe  offerunt 
multa  prxfidia,vel  aha  adiumenta,qua:  poffint  fpe  auxilii  facere.  Ergo  hanc  falfam  gloriatione 
Propheta  reprehedit,  cum  vocat  lerofolyinamkabitatricemvallis.EtadiunaiteJferHpeminplamciei 
quod  clarius  exprimitur  in  contextu,Q«*  dicitis,quis  defcendet  contra  nosier  quis  intrabitin  habit a- 
citla  mttrai  Verbum  nrp  quida  vertunt,Quis  coteretur  fuper  nos?  deducunt  enim  a  radice  rinrn 
fed  potius  eft  a  nno,quod  eft  Defcedere.&  prior  ille  fenfus  nimis  coaftus  foret. Loquitur  autcm 
Prophetaex  opinione  populi,qui  putabat  fatis  fuperque  fe  efle  munitum  contra  omnes  hoftium 
impetus.Poteft  quidem  fieri,vt  non  ita  palam  loquuti  fint;  fed  Propheta  refpicit  occultos  cor- 
dis afFccl;us,cum  tribuit  illis  hanc  iac"tatiam,Se  habitare  locum  inexpugnabilemita  vt  formida- 
bilis  elTet  acceflus.namloqufitur  fecure,  Quts  defcendet  adnos'iqms  mgredietur  domos  nostras^  quafi 
nidum  habercnt  in  nubibus. Significant  enim  fibi  tranquillum  fore  ftatum,  quia  ncn  audebunt 
hoftes  propius  accedere:vel  fi  aufi  fuerint,turpiter  pelletur,  quia  fufficiet  duntaxat  portas  Vr- 
bis claudere.  Deus  autem ex  aduerfo  dicit,Ego ad /f,vel,contra  te:£r vifitabo  te,  inquit.  quaquam 
mutatnumerum:dicit  enim  pluraliter,^'^><«to/«/>e>--j;«j,quia  iam  cceperat  dicere,onoNn  qui  di- 
citis.  riJiiaboigiturfuperyosfecundumfruclMtnaSionuwveflrarHm,  hoc  eft,  tradabo  vos,vtdigni 
eftis,vt  merentur  veftra  opera.  Fructus  enim  hie  accipiturpro  mercede.  Minaturergo  Deus  fe 
repenfurum  Iudxis  quod  meriti  erant,quia  non  deftiterant  iram  eius  prouocare.  Poftremo  ad- 
iungit,  Accendam ignem injyluaeius.  Quod  Syluammetaphorice quida  accipiut  pro  vicinisop- 
pidiSjvidetur  alienum  efTe  a  Propheta:  fenfu.  Non  inhcior  quidem  efle  nutaphoram  in  his  ver- 
bis, fed  tunc  Sylux  nomen  non  referendum  erit  ad  oppida  &  pagos,fed  potiu  s  ad  scdificia  vrbis 
ip(ius,quemadmodum  &  alibi  etiam  hac  loquendi  forma  vtuntur  Propheta:. Quoniam  ergo  do 
mus  erant  extrudx  ex  magna  congerie  lignomm,deinde  exprocens  arboribus ,  8c  elecWsimis: 
copiam  illam  Propheta  fylux  comparat.Tame  lie  fimpliciter  exponere  licebit,&  nefcio  an  ma-' 
gis  dextre,ac  commode,  vt  Propheta  defignetLibanu.  Vocat  igitur  fyluam  Vrbisarborw  Liba- 
ni,quaslcimusfuiireappnmenobiles.  Namcelebraturpafsimearum  proceritas:  deinde  etiam 
ieirnus  fuifle  valde  fertiles.  Qupma  ergo  pars  falfs  glona:  erat  in  mote  Libano,  propheta  difes 

B.  tiiu 


CAP.  XXII.  IO.CALPRAELECTIONES. 

re  iignihcat  fore  adiumento ad  vrbem  iplam  exurcndam  :  quia  vbi  Deus  volet  conlumerc  Iu- 
d^os,fumet  ex  loco  propinqtto  matei  iam.Iam  quia  tenemus  cofilium  Prophcta:,difcamus  vfum 
huius  loci.Diximus  a!ibi,nihil  mugis  exoium  die  Deo,peruejria  conhderttia,  vbihomincs  innixi 
iuis  adiumentis,hbi  prorrutmni:  itatum  fcalkem  &  ftabilem.  &  ita  torpcnt  in  fua iecuntate.  Sic 
eniln  ht,vt,contemnant  Deum:ncque  dignentur  ad  lpfum  confugere :  derideant  ipiius  mdicia, 
demde  tandem  rapiantur  mfanoimpetuad  omnerri  petulantiam.  Hsc  ratio  eft  cur  toties  Pro- 
phets^ tam  acriter  infurgant  aduerfus  homines  fecuros.qui  icilicet  cofra  Deum  luperbiunt, 
ybi  nulla  lblicitudine,  &  nullo  metu  tangunrur .Non  ergo  tantiim  faciunt  Deo  iniunum,'quo- 
niam  tranffcrunt  riduciam  falutis  fua:  ad  media,vel  adminjcula/juibus  perpcram  nituntur:  led 
non  exiftimant  fe  iam  effe  obnoxios  Deo.  Hinc  rit,vt  libi  prqmfttant  impunitatcnv.atque  ita  ob- 
ftupefcant  prorfus  in  luis  vitas.     Nuncleqiutiir,  ■  ■  • 

C  A  P  V  T     VIGES1MVM    SECVNDVM. 

IC  dick  Iehouah,.Deicende  m  domum  Regis Iehudah:&: 
Ioquereillic  fermonemhunc, 
y!      2.     Et  dices ,  Audi  fermonem  Iehoux ,  Rex  Iehudah,  qui 
fedesfu per  folium  Dauidis,tu,&feruitui,  &populus  tuus,  cjuiingre- 
dimini  perportas  iftas. 

3     Sic  dicic  Iehouah/Facite  iudicium,ck  iuflitiam,  dc  eripite  fpolia- 
tumemanuoppreflbris:peregrinurn,pupi]lum;&viduamnefraude- 
tis^eronymushocverbimvbiquevertitsontriftari^eltnftthdajfw^ 
potius  inferre  \iole)itiamr<tutjrauduknter  nocere  :ne  violentiam  exerceatis  }alii 
ycrtunt ,ioonn  y,  8c  fanguinem  innocentem  ne  fundaus  in  loco  ifto. 
i 

Iterum  iubetur  Propheta  Regem  aggrcdi,&  eius  C6fiIiario5;quaquam  exhortatio  ad  totum 
popalum  extendi  tur.fed  oportuit  a  capite  inciperc,vt  fcirent  plebei  homines,&  oblcun  no  am- 
plius  ludendum  effe,cum  ne  Regi  quidem  ipfi,&  Confiliariis  Deus  parceret .  plus  enim  terroris 
incutitur  hominibus  gregariis,  cum  vident  lpfam  altitudinem  profterni.  Ergo  vt  hsec  do&rina. 
efiicacius  pcnetraret  in  animos  omninm,iubetur  Propheta  lermone  dirigere  ad  ipfum  Regem, 
&  eius  Gonfiliarios:poftea  feciido  locoiubetur  etiam  complefti  totum  populi  corpus.  Hinc  au- 
tem  apparet,  fpem  gratia;  fuiffe  adhuc  reliduam,  li  Rex  vna  cum  toto  populo  amplexus  fuiffet 
admonitiones  Prophets:&  fi  vera  fuiffet  rcl!pifcentia,&  conuerlio,  Deus  adignoicedum  fuif- 
iet  propenfus-Quanquamnotandum  eft  quod  ante  div>nopotuiffe  efTugere  cladem,  qux  infta- 
bat:fed  exiliuin  fuiffet  longe  mitius:deinde,reditus  fuiffet  etiam  certior,  &  modis  omnibus  ex- 
.perti  fuifTent,fe non  fuiffe  rcie&os  a  Deo,quauis  ad  tepus  fuiiTent  caftigati.  Ciim  ergonunc  di- 
cimus  fpem  venia;  fuifle  illispropoiitam,  non  debctita  accipi,  quafi  potuerint  Vrbis  cladcm  a- 
uertere.nam  femel  faerat  hoc  Deo  decretum.vt  populus  in  temporale  exilium  traheretur,  de-< 
inde  vt  ceilarent  ad  tempus  facrificia,&  horribrhs  vaftitas  documentoeffet,  populu  fuilTe  Deo 
nimis  ingratum :  prsfertim  verb  eius  obftinationem  nonpotuiiTe  ferri,  ciim  tandiu  contempt! 
fuiffent  Prophets  vna  cum  Dei  mandatis.Sed  tamen  iperandailliserat  poena:  mitigatio,  li  fuif- 
fent tac"tialiquofcnfu,vtftuderent  cum  Deo  redirein  gratiam.Qupniam  autem  nihil  profccit N 
Ic'remias  tot  exhortationibus,redditi  funt  magis  inexcufabiles .  Nunc  videmus  quorfum  tcndat 
hax  tota  do&rina,  nempe  vt  Iudan  toties  conui&i  queri  definant  fe  quicquam  pati  immeritb, 
quoniam  fa*pius,imb  fere  innumeris  vicibus  fuerantadmomti,  &  Deusillisobtulerat  mifericor 
diamfua,li  fuiiTent  fanabiles.Iam  venioad  verba:  Sic  (licit  lehouab,Defcendein  domum  Regis-  Vi- 
demus Prophetam  fuiffe  pra;ditdm  ea  magnitudinc  animi,  vt  fplendor  Regii  nominis  non  de- 
bilitaucritipfum,quo  minus  exequeretur  partes  iibi  iniunc'tas.  Alibi  etiam  iimiliaexcmpla  vi- 
dimus.fed  quotiesoccurrunt  tales  loci,  digni  funt  obferuatu  .Primum,vt  ferui  Dei  intrepide 
funganturfuomunere,nequeblandianturmagnis  &  diLutibus,neque  quicquam  remittantcx 
•fiu  gr,uiitate,dum  occurrit  aUquis  fp!endor,vel  altitudo.Deinde,vt  etiam  difcant  qui  videtur 
fibi  exccllere  fupra  a!ios,non  poffe.quicquid  prsftantixobtendentallis  prodefTe,quin  fe  fubii- 
C«f.i.iA.  ciant  doftrins  propheticar.nam  antehac  vidimus  milium  fuiffe  Propheta,  vt  argueret  fummos 
quolque,&increparct,hoceft,vtperfonasomnesneg!igeret. Sic  etiam  hoc  locodcmonftrat,(ibi 
totum  mundum  hiiffc  quafi  fubpedibus,quia  non  poterataliter  exequi  munus  fuu,  quin  affur-^ 
gcre t  fupra  Regem  ipfum,&  totam  potentiam  ipiius.  Dicit  autem  Regtmfiderefaper folium  T><tui- 

dis,non 


IN   I  ERE  MI  AM.  tfff 

dis,non  honoris  caufa,vt  ante  attighfcd  potius  vt  crime  Regis  exaggerct,  qitod  fcilicet  occupet 
iacramillam  fedem,quap!ufquakratindignus.nam&fidiciturfedcre  Deus  in  medio  dcorujn,   Vfal.%i.V. 
quoniam  per  ipium  Reges  regnant:  fcimus  tamen  folium  Dauidis  fuifle  ahis  omnibus  excellen- 
tius,quiaeratregnumilludfacerdotalc,&erat  imago  cxleftis  regni,  quod  poftea  in  Chriftolo- 
lidc  patcfa&um  fv.it.  Ergo  ciim  Reges  Iehudah,qui  erant  pofteri  Dauidis,eflcnt  ChriAi  imagi- 
nes,minus  f  erenda  fuit  eorum  impietas.poftquam  immemores  lux  vocationis  delciuerant  a  pa- 
tris  lui  Dauidis  imitarionc,&  lacti  lunt  prorfusdegencres.Sic  Prophetx  cum  appellant  domum 
Iliael,&domum  Iacob.haud  dubie  cxprobrant  ludxis,  qudddiflinules  lint  lancto  Patriarchs. 
Nunc  ergo  tenemus  Prophetx  conlili  im,cum  dicit,  Audi  finnonem  lehome  R**  lelwdab,  qui  fedes 
fuperfelium  D.tuidis.  Cxcerum,vt  uiftum pondus  habcat  obiurgatio,diligeter  Propheta  inculcat, 
fe  nihil proferre,nili  quod  diumitus  mandatum  eft.  Hxc  ratio  eft, cur  iterum  repetat,  Dices,Sic 
dicit  DominHS,Defcende,loqnere,cj  dices.  lam  a  Rege  delcendit  ad  Conliliarios,&  tertio  ad  totum 
populum:  T«,inquit,  crferuittu.  Per  Seruos  Regis  Scnptura  intelligitomnes  eius  miniftros,qui 
liint  a  conliho,  qui  prxfe&i  lunt  adexercenda  iudicia,  8c  qui  Regiam  poteftatcm  exercent .  led 
notandum  eft,quod  tandem  tot  am  populum  alloquitur.  Videmus  ergo  do&rinamefle  omnibus 
communem,led  exordiumheri a  Rcge,& eius  Conliliariis, ne exiftiment  plebei ,  fe  fore  impu- 
r  itos,(i  contempferint han<*  doctrinam,cui etia  Reges  oportet  (tk  fubhcere.  Primo  dicit, F<««7e 
i:idiciw»,cr inttitittm.hoc maxime  ad  Rege,&  Iudices,ac  Prxfe&os  fpeftat.  nam  fcimus  priuatos 
homines  non  elle  armaros  ad  defenlionem  bonorum.  3c  li  enim  quilque  opponcre  fe  debet  in- 
iuriis,&  maleficiis,tamen  lpecialiter  hoc  iniunttum  eft  Iudicibus,  quos  etia  in  hunc  finem  Deus 
armauit  gladio.  Facere iiuitcium^ccipitdt  pro  ius  fuum  cuique  reddere.Sed  cum  hare  duo  fimul 
i.inguntur,  Facere  indicium  criujiiti.im,  lub  luftirix  nomine  intelligi  debet  arquitas,  vt  cuique  ius 
luum  reddatur  :  lub  nomine  autem  Iudicii ,  feueritas  in  poenis  exigendis.  neque  enim  latis  eft, 
li  Index  pronuntiet quid  reftum  lit, niii  etiam  coerceatimprobos ,  liquando audacius  inllir- 
gant.Hoc  igitureft  facere  iudici;im,cjuafi  armatamanu  tueri  iimplices,&  innoxios.  Poftea  ad- 
iungit,Eripite fpolidtum  e maau  opprtfforis.  Repetit  quod  vidimus  capite. proximo :  8c  hie  fub  vna 
fpecie  comprehendit officium  Iudicum ,  nempe  vt  fele  conftanter  opponant  iniariis ,  &  repri- 
mant  improborum  audaciam,quia  nunquam  lponte  adduci  poffunt,  vt  fe  modefte ,  8c  placide 
gerant.  Quoniam  ergo  compelcendi lunt  violento  rcmedio,c\ichui,Eyipitefpoli4tumemdnf( op- 
pre/]oris,hill,de  qua  voce  alibi dixi. fed  hac  loquendi  forma  figniricat  Deus ,  non  fufficere  fi  Iu- 
dex  abftineat  a  tyrannide,a  fxuitia,non  incitet  improbos,nec  illis  faueat,niii  etiam  agnoicat,fe 
adeo  prxfecium  elfe  hac  lege,  Vt  eriputfpoliatos  e  tmnu  opprejforis ,ntc  dubitet  fubire  odia,  &  pe- 
ricula,dum  ftudet  officio  liio  non  dcelTe.  Adiungit  nunc  Propheta  alias  lpecies,  quasnon  atti- 
gerat  proximocapite:NefraudetisperegrinMm,crpupillum,&rvidu<im, inqmt.  Sxpe  hxcloquutio 
occurrkin  Scriptura,  no  quod  fas  lit,quequafraudare. Neque  enim  Deus  eximerevult  anoxa 
lolos  pupillos,&;  peregrinos,&  viduas:led  quonia  in  pupillis  nulla  eft  ratio,nullum  coiilium,ex- 
politi  lunt  quali  in  prxdamividux  etiam, quia  nihil  in  fe  opis  habet,  &  pcregrini  carent  fauore, 
nullos  reperiunt  amicos  qui  fufcipiant  eorum  caulam:  ideo  prxcipue  commedat  Deps  tarn  pe- 
regrinos,quam  pupillos,&  viduas.Deinde  alia  etiam  eft  ratio,  nam  cum  ius  redditur  &  pupillis, 
&  peregrinis,  8c  viduis,  non  dubium  eft,  quin  illic  clarius  reluceat  xquitas.  Nam  li  quis  amicos 
fecum  adducit,&  aduocat  ad  caufx  lux  defenfionem ,  Iudex  mouetur :  qui  etiam  eft  indigena: 
habebit  fuos  cognatos,&  propinquos,  qui  furTragentur  eius  caulx:qui  diues  eft,  &  prxditus  au- 
thoritate,etiam  mouebit  Iudicem,  ne  audeat  notabilem  aliquam  afteri  e  iniunam .   Sed  vbi  in 
mediiiprodk  vel  peregrinus,vel  pupillus,vel  vidua,  Iudex.poflet  impune  opprimere  eos  omnes. 
Ergo  li  recti  iudicat ,  non  dubium  eft ,  quin  magis  confpicua  lit  eius  integritas ,  &  rectitude 
Hxc  igitur  ratio  eft,  cur  Deuspalfim  fpcciesiftas  enumeretcum  agitur  dereciis&xquisiu- 
diciis.  Poftea  adiungit,  Nf  exerceatis  violentidm,cr  ne  fundatis  fanguinem  innoxium  in  loco  ifio .  Hxc 
etiam  proprie  ad  iudices  fpe&ant.  Eft  autem  hoc  quali  horribile  prodigium,  fedem  illam  Da- 
uidis ita  fuifle  pollutam,vt  eflet  quali  latronum  fpelunca.  Vbicunque  aliqua  obtenditur  fpecies 
iudicii,  debet  lllicefle  quxdam  reuerentia,vel  pudor.fed  quemadmodum  diximus,  tribimalij- 
lud  erat  Deo  iacrum  peculiariter.   Ciim  ergo  Rex ,  &eius  Coniiliani  fuerint  quali prxdones, 
&  itaoccupaueiint  ledem Dauidis,  vtgraiTatafueritomnis  impietas,necdubitauerinthinc 
inde  rapere,ac  li  ellent  in  aliquo  fpoliario,  hoc,  quemadmodum  dixi,fuit  trifle,  &  fcedum  fpe- 
ftaculum.Sed  eo  diligentius  notare  himc  locum  oportet,  vt  dilcamus  nos  conrirmarc  aduerfus 
malaexempla,ne  qua  fcilicet  hominum  impietas  fidem  noftram  labefaciet,cum  videmus  in  ipfa 
Dei  Ecclclia  res  ita  permixtas,  8c  confufas,  vt  qui  gloriantur  Dei  nomine,  lint  quali  latronibus 
limiles,ne  propterea  alienemur  a  vera  pietate.Deteftariquidem  necefle  eft  eiufmodi  monftra: 
fed  ita  cauendum  eft,ne  vilefcat  nobis  lermo  Dei  hominum  culpa.  Tenenda  eft  igitur  ilia  Chri- 
fti  admonitio,Dum  fedet  Scnbx,  &  Pharifxi  fuper  fedem  Molis ,  vt  lpios  Aydiamus.  Sic  opor-  Matt.i j>J 
tuit  Iudxos  vencrari  Regium  illud  folium,cui  De^sinfculpferat  certas  notas  fux  glorix.Qua- 
his  autem  viderent  fcedatum  efle  multis  fceleribus  hominum,  8c  flagitiis,  tamen  debuit  manure 


CAP.  XXII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

pfjl.iii.ij.  aliqua reuerentia propter  verbum iIiud,Ha:c  requies mea in feculu leculi.  Sed  videmus  interqa 
■  Rege  faille  gr.iuir.er,&  feueri  oburgatii,vt  dignuserat-ltaque  nimis ftolide  Papa hodie  feexi- 

mere  conatur  ab  omni  reprehenfione,  quod  occupet  fcdem  Apoftolicam.  Vt  demus  quod  po- 
ftulat  ( quanquam  friuoium  eft,  ac  puerile  )  Roma  cenieri  fedem  Apoftolicam  ( qua:  nunquam 
vidit  Petrum,vt  arbitror)certc  lbii  jm  Dauidis  magis  fuit  venerabile,quam  fcdes  Petri:  tamen 
pofteri.qui  Dauidi  fuecellerant,quanuis  geftarent  Chrifti  imaginem,&  peri'onam,  no  protinus 
ruerunt immune*  a  reprcheniioi.e,qucmadmcdum  hlc  cermmus.  Potelt  tame  qua?ri,cur  dicat 
Propheta fe  milium  faille  ad  totum  populum.qu.indo  eius  dodrina  non  mil  ad  Regem  &  Indi- 
ces publicos  dirigitur.  Neque  emm  pertinet  ad  vulgus  ipfum  ,  aut  priuatos  homines.  Sed  urn 
dixj,facile  fuille  gregariis  ho:ninibus,colligere  quam  mctuendum  cilet  Dei  iudicium,quia  au- 
diebant  pxnam  denuntiari  etiam  domui  Dauidis,  qua:  tamen erat  quafi  facroianda .  Cum  vi- 
derent  ergo  citari  ad  Dei  tribunal  eos,qui  erant  quodammodo  foluti  Legibus,quid  poterat  re- 
putare,nifi  vt  quifque  in  ieiplum  defccnderet,ac  examinaret  v  it  am  iiiarmquia  necelle  erat,  tan- 
dem vocari  ad  reddendam  rationem,  poftquam  Rex iple  cum  fuis  Conliliarirs  prajccllerat. 
Nunc  fequitur, 

4  Quia  fi  faciendo  fecerf  tis :  aUj  wrtutit, (juinpotlus faciendo fxciads,  fer- 
monem  hunc,  hocefyobedxatis fcrmom  huic,  &  ingrediemini  per  portas  do- 
mushuius,Reges  fedentes  pro  Dauide^r  Dauidi :  jfuper  folium  eius, 
infidentescurrui  &  equis,ipfe,R.c-x,  Sc  ferui  eius,&popuIuseius. 

5  Qu6diinonobediencisfermonibusiftis,inme,/»c-c,^frw/c,iura- 
ui,  diciclehouahjquod  in  foIitudinem,a«r,v^Wf»i,  eric  domusha^c. 

Propheta  clarius  exp  imit  quod  nuper  dix'i,nempe  fi  ex  animo  Iudan  refipuifient,  fuifle  ad- 
tuc  locum  mifericordia?.  Promictit  emm  iilis,Deum  fore  placnbilem,fi  ftudeant  fc  reconciliare. 
&allieiteos  ad  pjenitentiam  blaridis  verbis.tw  »3,pofiumus  coiundim  !egere,vt  fit,Qnin  potius. 
Alios  tamen  lequutus  ium  q  i  lie  tranfferunt,  Q^i'j  fi  faciendo  feceritif  hunc  fermon em, tunc  ingre- 
diemini.ita  copalam  reibluuntin  aduerbium  temporis.vtfarpe  fieri  folet.  Intereanon  male  qua- 
drat alter /e;nus,vt  verbumfuturumVjyn.fithurtatis.Scimusenimfiiturum  tempus  accipi  Ta- 
pe pro  imperatiuo  ap  id  Hebi  xos.Qjnntiim  ad  fummam  rei  non  multum  interelt  nam  eodem 
rcdrc  Prophets  conuIi.im,Deum  fciacet  fore  Iudaris  exorabilem,  fi  non  fuerintprorfusimmc- 
rigeri;  Tttntwn,  mquit,  obedite  (ermonimeo ,  &  falua  rescrit ,  non  quod  impunitas  iperanda  eflet, 
quemadmodum  ante  dixi,  fed  quia  cxpcrdfuiilent,fe  non  fruftr  a  faille  Deo  reconciliatos  ob 
pcena;mitigationem.FuiiTete.iimilfisexi!iunidulce,&Deushauddubieplacafletillisadi)erfa- 
rics:multis dtnique  modisoftenfa fuiiretil!ismilericordia.Porro fignificat  Propheta,feno  fru- 
ftra  eos  vocare  ad  px.Titentiam,fed  fimul  gratiam  Dei prcponit  in  pcena;  mitigations,  Et  addit, 
Ingrediemini  per  ptrtds  domhs  huiesjnqmt,  tarn  Reges,<jnam  eorttm  Confiliarij  :ied  mutatur  numerus 
p  jt\a:lf>Je,hoc  eft,  quifque  Rex.  Videtur  quide  primo intuitu  Propheta  retradare  quod  dixie 
de  exilro'.fed  conitmgi  debent  ifta  duo,  nenip?  fuiilc  aliquid  fpxi  reiiduum,  fi  Iudafi  locum  de- 
diiT-rnt  Dei gratii.deinde  ferendam  tamen  illis  fuilfe  pxnam,  qua:  femel  decreta  erat:  haec  non 
'  male  inter  fe  conueniunt.nam  Deus  ftatuera:  abducere  in  exilium  Iud^os,  fed  haud  dubie  non 
fuilTct  in  folitudijrem  rcdada  tota  Iudza-.qucmadmodum  fadufn  eft,vt  poftea  in  fine  libri  legi- 
tur,perdita corum  contumacia.qui  poterat  adhuc  in  patria habitare.hoc  vnum efL  Deinde poft 
exili  im  fuilfet  melior,  8c  f jelicior  longe  ftatus.  Atqui  tunc  prorfus  pedibus  calcatu  fuit  diade- 
"ma.&  quicquid  fuerat  dignitatis,  &  potential  in  familia  Dauidis ,  id  fuit  quafi  abolitum.  Cum 
enro  dicit  Propheta,  Ingredientur  Kegesin  turrtt,<y  t<juH:Aein&e,f>ophluj,dcipfe cum  Confiliarij s per 
porrai  Vrbis  kuiux,pev  Portas  non  intelli„,it  fore  ita  integros,  ne  Deus  caftiget  eorum  lcelera :  fi- 
cati  pronuntiauerat :  fed  fore  aliquam  fpecie  Regni,  &  brcue  fore  exilium,  deinde  tandem  fore 
refritutionem.vt  redea.it  pofteri  Dauidis  quafi  poftliminio,  &  vrbs  ipfa  inftauretur  ,  ita  vt  no- 
rcat  tarn  opulemia,  q^iam  aliis  omnibus  bonis,  haec  eft  promilTio .  Interea  adiungit  ex oppofito 
Propheta,  Sinonaudierint ,  locum  ilium  fire  prorfut  defertum.  Sed  hxc  comminatio  tradabitur 
die  craftino.  ' 


P  R  EC  AT  I    O. 

j 


M 


'   Di  oinmpotem  V)emy  qudndo  dignatus  es  erigere folium  Viljjtui  inter nosy  \tftnamus 
nos  dbipfo  re^yticc  faljbiaBtfnin  nos  efic  eius  populum,fed re  ipfa  dcmonsJremus 


IN   IERE  M  I  A  M.  .      168 

nos vere,o'ex animo  profteri ipfum efie no?imm  Rcgem,ac ipfixiafiim toto y>it<e cur- 

juficyioMueaturcontraomneshoJhimwfuhiis^tfcmpcrauxiliotuo 

t:s  inpatiaitia  ammas  nosWcvs jtandcm  colligamur  in  beatam  ilkmgloriam,  &  quietem^ 

ijutm  nohis  pepcnt  fanguincjuo,      Amen. 

T_]  E  r  i  expofuimus  fementiam  illam  Prophets,  Regnum  fcilicct  rurfus  reftituendum  a  Do- 

-»-  -*mino,fi  Kex,& ekis  Confiliarii,totiilquc populus  refipiicerent.Nuncopponitur ccmmina- 

tio,d  nonaudkrint,a&umelle  de  palano,&  de  Vrbc.  Sxpius  autcm  repetkui  numedomus,  vel 

pa!atii,quia  tamctli  munitioncs  Vrbis inflabat  animos  populo,  praxipue  tamen  iuperbkbat  ilia 

ii.Licia,q.ibd  Dais  pollicitus  fuhTet  sternum  fore  regnum  Daiudis.  Ergo non  putabant  poflc 

tieri,vt  vnquam  cxcideret  regiadignius,  quandiu  Sol,  &.  Luna  in  cxlo  forent.  Hue  pemcrla*  Vfd  sp.^i 

riducia:  occurrit  Propheta, &  dkit,S*  non  auAieritu hosfermcnes:muxatnuma um.dixerat  pi ius, 

rin nain n«,  lermonehiic-.nuc  dicit  onain  n« icrmones  iftos.  Sednumerus  iingularis  coplc&itur 

i":  imma  tonus  do&rinaj.plurali  autem  numero  nunc  vtitur,  qiionia  hortatus  illos  fuerat  ad  vita: 

mutatione.  lam  verb  ne  putetle  inaniter  terreri,pronuntiat  Deum per fi iurafje.  Scimus  hoc  fieri 

nroptcr  hominum  focordiam,cum  Dominus  kirat,  vel  vbi  aliquid  prcmittit,  vel  vbi  denuntiat 

n  en.im  peccatoribus.  Vix  emm  iimplex  verb  i.  in  pio  fu.a  incredulitatc  corda  noftra  admirtunt, 

uifi  Dais  modis  omnibus  ea  purget  impcdimej'tuni  a4kr.do.ci'  fiefce  eft  vtilitas  iurilkirandi,vbi 

Dominus  non  tantiim  fimpliciter  loquitur  ,  fed  quo  nos  certiores  reddat  falutisnoftrx ,  lancit 

i:  am  promillionem nomine  fuo  quafi  pignore  interpofito.  Eadem  etiam  ratio  eft  in  minis,  nam 

Kflfta  eft  in  peccatoribus  fecuritas,vtlurdi  iint.donecouafi  violenter  penetret  Deus  in  ipibrum 

corda.dkitigitur,De«>«/w  feiwsfle,  quomam  lr.credii  iieerat  apud  ludxos,  poifc  vnquam  pe- 

rire  farmham  illam,  qua:  diuimcus  legregata  rucrat  e  mundo.    Nluk  iequitur , 

6  Quoniam  fie  dicit  Iehouah  fuperdomum  Regis  Iehudah,Gui- 
lcad,tu  mihi  caput  Libanijfi  non  pofuerotedefcrtum,  tanquam  vrbes 
qua;  non  habitant ur. 

Gonfirmat  fuperiorem fementiam, & pluribus  verl4s  profequitur quod  fatis  claredkuim 
fuerat :  quoniam  vix  poterat  excun  peruerlaillaglonatio  ludxis,  quod  putabant  fiabile  fore 
regnum  in  familiaDauidis,&  exemption  eife  abomnimutationispericiiJo.  Cxteri:m,Inter- 
pretes  in  feni'u  verborum  duTentiunr.  non  referam  iingulasopiniones,neque  opuseft:tatum  di- 
cam  de  genuino  fenfu  quod  mihi  videtur.  Aliter  quidem  omnes  reliqui ,  led  non  dubito  Pro- 
phetamidem  veHe  quod  prius  feptimo  capite  vidimus.  Diccbat  i!lic,Ite  in  Silo,  &  videtc  qualis  Sepra  7.1- 
iit  facies  illius  loci;  nam  per  longum  tempus  illic  habitauerat  Area  fcedens.  Ciimergo  puta- 
rent  locum  ilium  effe  lacrofanftum,  redactus  tamen  fuit  in  vaftitatem,  &  ita  debuit  eile  horri- 
bile  fpe&aculum  toti  populo.  Nunc  eadem  ratione^vt  mihi  videtur  ,  Prophetahiccomparat 
Libanum  cum  monte  Galaad.nam  quod  alii  dicunt  Gi dlead  fuilTe metropolian  dece  Trib-uum, 
nihil  habet firmitatis.  Scd  tenenda  eft  illius  temporis  coiidkio  :  Regnum  Ilracl  proi  ius  excifum 
fuerat  quo  tempore  hanc  concionem,&  reliquas  habuit  Propheta  nofter.  Iudxa  fuerat  quidem 
multis  cladibus  attrita,  led  fiabat  tamen  qualecunque  regnum.  Ergo  per  montemGalaadnofl^ 
dubito,quin  Propheta  defignet  totum  regnum  Ilrael  per  Syne cdochen, fed  alio  fine,  quam  exi- 
fiimant  Interpretes,nempe  quia  tunc  vaiiata  erat  terra  Ifracl.  Nam  atdufti  fuerant  omnes  in- 
colx  in  exihum,&  abada?  fuerant  omnes  pra:da:,  nihil  efFugerat  iibidinem  8c  fieuitiam  hcftium. 
Cum  ergo  terra Ifrael  reda&a  ciiet  in  folitudinem  ,  dicit  Dcus  non  fore  fibi  maiorc  inpretio 
Ierololymam,  &  regnum  Iehudah,  quam  fuent  tota  regio  decern  Tribuum,  qus  certe  ampli- 
tudine  &  opulentia  prxftabat .  Et  hoc  facile  colligitur  ex  verbis:  non  dicit, Tu  es  ficut  Galaad, 
caput  Libani,  led,  T«  mihi  Guileadcfput  Libim.  Vocat  autem  IerOiblymam  caput  Libani,qubd 
Rcgina  eiTet  illius  terra:,  nam  per  montem  Libani  delignat  quicquid  pretioi'um  fuit  in  ten  a  il- 
ia, vt  heri  allata  fuit  ratio.  lam  quod  ad  Galaad  fpectat,  non  exiitimo  fuiife  vibcm  illo  nomine, 
quam  hlcmemoret  Propheta  ,led  potiusSynecdochice  compleditur  terrain  lub  monte  illo, 
quoniam  refertus  erat  &  multis  fruftuofis  arboribus ,  8c  baliamo  prxl'ertim,  8c  rcfina,  &  aliis 
multis  herbis  odoriferis :  deinde  etiam  aromatibus ,  qua:  hue  vfque  illinc  hodic  quoque  adue- 
huntur.  Et  ideo  vidimus  capite  odauo,  An  non  eft  relina  in  Guilcad  >  hoc  eft ,  an  nihil  medici-  Sn^ra  l.n 
nsvfquara  reperieturad  fanandam  Ecclcfiam  ?  Cur  facia  tunc  fuit  mentiomontis  Guilead? 
nempe,  quia  illic  nafcebantur  optima  aromata :  prariertim  autem  opoballamum  ,  deinde  illic 


CAP.    XXII.  lO.    CAL  PRAELECTIONES 

erant  multx  arbores  odonferx,&  fruftus  pretiofifiimi.  Summa  eft  igitur ,  Quid  te  putas  efTe? 
vel,  quo  iure  tantopere  tibi'confidis?  ego  non  peperci  monti  Guilead,  &  tarn  amplx  terra; ,  qux 
mulco  exccllentior  fuit,quim  tu  nunc  fis.  quid  ergo  iibi  vult  hxc  ftulta  fuperbia,dum  tibi  per- 
fiiades  longe  abefTe  omnc  periculum  ?  T«  ey/s  ergo  mil*  tanquam  Guilead ,  hoc  eft ,  contemplare 
judicium  meurh  in  monte  G.iilead,&  in  hac  horribili  vafticare  terra;  Ifrael:  idem  tibi  continget 
quodillicpotes  nunc  ccrnerc.  Iamtenemusquofeniu  dicat  Propheta,  CoramDeo  caput  Libani, 
hoc  eft,Ierofolvmamipfam,qux  dominabatur  LibanoJ/ore,/'t«f  GVfc.«J.Deindcadiungit,  57;?e« 
pofuero  tein  defeytum-  Iterum  iurat  Deus.  nam  fcimuseclypticam  etfe  formam  iuriliurandi,  vbi 
cxprimitur  tan'ttim  particular*  li.lubaadieda  enim  eft  imprecatio,Ne  exiftimer  Deus:  vel,pro 
nihilo  ducatur  mea  potentiauaut,  ne  cenfear  pofthac  verax,  &  ridclis.  Quicquid  lit,  iurat  Deus 
Vrbem illamfoye iadejiytumjanquam  yybes^qnx non  habitantur.  Et ita optime  flint  contextus,qu6d 
fcilicct  Ierolblyma  em  ta  adem  limilis  terrx  Iirael,quia  Libaao  no  magis  pa  rcctur,quam  mon- 
ti Galaad.    Seqiiitur  poftea, 

7  Et  prxparabo^ertuntaltj^fanSliJicabo,  "vteridm  vnp  hoc  fignificdt,  pr<cpa- 
rdboigitur,  aduerfuin  te  ^vAiio^ts}dut\djldtores:T\nvfigmjkdtperdere ,  (?re~ 
digereinmhilum,  &  corrumpcre^nde  nome svwitfa  quod  bicponitur,\u um  &  arm  a 
cius,di(r,wftmmcntdbcllicd,  y>dfd)tranjj'crunt)8>c  excindent  eleclionemcedro- 
rm\\t\i^r\im.ihoc<:jl)ckcltfsimdSfidf.^eccdrostHds^  &  coniicifnt  inignem. 

Modiim  exprimit,  quia  fimpliciter  dixerat  inftare  ruinam  vrbis  Ierofolymx ,  adiungit  yen* 
iuros  effe  peyditoyes ,  ©*  quidem  beneaymis  bellicis  infiyuSts ,  qtti  eleffiflimas  quafque  cedyos  exdndantj 
tyconijeiantinignem.  Admonetautem,nonfponte,velpropriomotu  venturosefleiUosperdito- 
res.fed  arcano  Dei  inftin&ir.qiua  fi putaflent  Iudxi  libi  eile  cum  Chaldxis negotium, hocnihil 
adexercitiumpietatis:fed  Propheta  diierte  exprimit,  Chaldxos  fore  Dei  miniftros,  quo»iam 
ab  ipfoexcitati  erut.quemadmodum  hxc  do&nna  iubinde  occurrit  apud  Prophetas.  Denique, 
blc  duo  notada  funt,nempe  ciTe  in  promptu  Deo  multa  media,  quibus  paenam  exigat  de  hide,  is. 
Nam  hinc  contemptus,  quia  fomniant  impii  Deum  efle  exarmatum  ,  neque  Temper  habere  ad 
manum  paratam  exec  ,itionem,vt  loquuntur. Propheta  igitur  oftendit.Chaldeos  prxfto  fore  fi- 
mul  ac  fibilauerit  Deus,vcl  fignum  dederit.  hoc  eft  vnum.  Deinde  admonet,Chaldxos  fore  ta- 
quam  Dei  flagella,  ne  Iudxi  confligant  veluti  cum  mortalibus,  fed  lciant  fe  vocari  ad  redden- 
dam  vitx  rationem,quomamnimis  diu  fuerunt  rebenesDeo,&  eius  Prophetis. Hoc  ergo  intel- 
ligi  debet  mb  verbo  pyapayandi.  lam  quod  ad  cedyes  eU&as  fpeftat,ruriusalludit  Propheta  ad 
montem  Libanum,&  ad  fyluam  Ierofolymx,  de  qua  hcrl  dictum  fuit.  Poteft  tamen  hoc  referri 
ad  ipla  xditkia.nam  tabulate  vtplurimiim  Iudxi  folcbant  extruere  ex  Iignis  cedrinis ,  quemad- 
modum  fatis notum  eft.  Ergo licebit  tranfferrehocad  fplendidas  8c  fumptuofas  domos.  Scd 
abfque  figura  etia  pofTumus  accipere  de  arboribusmotis  Libani .  Erat  autem  illud  prxcipuum 
regionis  decus.viderenobiliifimasarboresiHmonteillo.Ergoper  Cedroshaud  dubie deiignat 
Propheta  quicquid  erat  fplendoris  IerofoIymx,&  in  toto  circiutu.    Scquitur, 

8  Et  tranfibuntgentcs multa; per  Vrbem  hanc,&dicent  qui/que 
/ocio  (iio^iradfociumfuuntydd  \crbum,  Cur  fecit  Iehouab  in  hunc  modum 
Vrbihuic  magna:? 

9  Etdicent,QuiadereIiqueruntfoedus  Iehoua^Deifui,  &fe(ein- 
clinarunt  coram diisalienis,&coluerunt  eos. 

Oftendit  his  verbis  Propheta  quantopere  in fuam  pcrniciem  defipiant  Iudxi,cum  tarn  prx- 
fraSe  a  fe  repcll.uit  Dei  iudicium. Neque  enim  dubium  eft,quin  verba  hxc  contineant  duas  an- 
tithcfcs.  Nam  comparat  mortales  homines  cum  Deo ,  deinde  gentes  multas  cum  ipfo  vno.  Non 
potuerant  Iudxi  ferrc  Dcumludicem,&  adhuc  refragabantur,  8c  volebant  fua  pertinacia  vin- 
ccre.DicitergoPropheta,Qnian6fLiftinentiudicariaDeo,venturos  efTe  Indices,  qui  liberam 
de  ipfis  fententiam  pronunticnt.  quinam  erunt  ?  Profani homines, inquit.  Deinde,quia  non  po- 
terantvniDco  fcfubiicere  Iudxi ,  Propheta  opponit  yni  Deo  Gentes  multas.  Videmusergo 
quale  fit  pondus  in  his  verbis:  Tranfibunt,  inquit , gentes  multtpey  banc  Vybem ,  hoc  eft,  ha&enus 
Deus  hanc  Vrbem  decorauit  fuis  beneficiis,  vt  cflet  inftar  miraculi  extraneis  hominibus.  nam 

confpicua 


,  IN  IEREMIAM.  is9 

confpicuafuit  tantadignitasillius  vrbis,  vt  conuen cretin fe  omnium  oeulos,  8c  cclebrarttur 
cius  famalonge,&  late  .  Nunc  dicit  Vrbem  nudam  fore  omnibus  ornamentis,poftqiif  m  illiric 
D-jus  migrauerit .  Tranfibunt  ergo  inquit  ,per  banevrbem  gentesn>ult<t :  ©•  tunc  inquires  t  tptifqttt & 
fociojuo,  Cur  fie  fecit  lebouab  buic  vrbi  magna-  >  Non  dubiuin  tit,  quin  oblique  perftringat  lcremias 
nonmod6fegnitiem,lcdiocordiam,quxlicdementaueratluda:os,  vtnunquannlhsin  men- 
temvenirctDeiiudicium,neque  vnquam tot  maledicnonesLcgisillostangercnt.Oitendit  er- 
go plus  fore  animi &  prudetia:  in  Gentibus:quia  vbi  vidcrint Ierofolymam  dnutam, 8c  f undi- 
tus  cuerfam,  flat  uent  hoc  nonfortuko  contigiffe ,  fed  iibiproponi  cadeftis  vindi&a:  exemplar. 
Nunc  ergo  videmus,vt  Iudaeii  exprobret  fuum  ftuporem,quia  non  reputabant  apud  fe  Dei  iu- 
dicium ,  vbi  gentibus tribuit faltem  prudentiam ,  8c  ftudium  inquirendi ;  Cur ergo/V fecit  lebo- 
uab buic  vrbi  m  igna?.  Intelliget  Gentes,  inquit,quod  non  capitis,nempe,  hanc  vtbem  efle  fpecta- 
culum horribilis  vindi&ar, & ita alii ab aliisinquirent: atqui  dum nunc  Deus  vitro  vobis  prx- 
dieit ,  vos  aure  s  clauditis :  certe  longa  inquifitione  opus  non  foret  in  tanta  luce ;  quia  nifi  effe- 
ns  furdi  8c  c£ci,imo  obftinati,Deusiponte  vos  prxuenit .  Quid  ergo  hoc  fibi  vult,quod  Deus 
vobis  pra:dicit,vosautem  renuitisaudire,nili  quia  diabolustenet  vos  fafcinatos?  Et  dicit  vrbem 
pug»amyc\uii  clades  fuit  notabilior  propter  vrbis  magnitudinc  .  Si  pereat  aliquod  oppidum  i- 
gnobilc,pro  nihilo  fere  ducitur  :  led  vibsqucc  paffim  erat  Celebris  tarn  propter  amplitudinem» 
quam  propter  eximias  Dei  benedi&iones,quibus  pollebat,  conuertit  in  fe  omnium  admiratio- 
nem,  quoniamexcideratquafi  exnubibus.  Pofteaadiungit,  Nontantumfore  inquirendi  ftu- 
dium in  gentibusjfedvltroforevnumquemqueiudice  tonus populi.D/cfwngitur,Qww/;.«w  de- 
tAiqucrunt faduslcboua'Deifui  .  Cumautempronuntiatleremias  iingulos  e  profanis  gentibus 
fore iudicespopuli,  non  dubium  eft ,  quin  velit  refellere  ftuitam  conhdentiam ;  qua  fupcrbie- 
bant.Interea A\ck,Derelicjueruntfcedus\ehouaiDeifmy  v.t tollat prattextum ignorantix  .  Neque e- 
nimtantumeripuerantDeosternoiusfuum,&imperium,fedfuerantetiam  bisfcclerati,quo- 
niam  Deusfamiliariterillisinnotuerat .  Cum  ergoillis  patefa&aeffct  vera  religio  per  Legem, 
hinc  colligitur  eorum  prauitas,&  fcelerata,ac  turpis  ingratitudo,quod  Deum  ira  cognitum  re- 
iecerint,£//f  inclinauerint  coram  diis alienis , c ipfis cohterint .  Ego  leuius  hxc  attingo,  quoniam 
alibi fueruntexpolka.    Sequitur, 

io  Ne  fleatis,ve/,«e/#gerfto-/uper  mortuum,  &  ne  codoleatis  ei.-flete 
flendo fuper  eum,qui  migrat,qui  non  reuertetur  amplius,  5c  videbit, 
hoc  eft^vt  yideatjterram  natiuitatis  fu<e. 


Verfum  huncexponunt  de  fege  toakim,  8c  delekania :  fed  potiusarbitror  generalem  efle 
fententiam .  Vultenim  breuiterdocere Propheta  quam  miierabilis futura  lit  populi  conditio, 
"quoniam  melius,&  optabilius  fitfemelmori,quamvitamprotrahereincontinuolanguore:de 
Kcgibus  poftea  loquetur.  Sed  hxc  verba  cogit  ratio  extendere  ad  totum  populum.Si  quii  po- 
pulus  aufugiat  vbi  non  poteft  hofti  rehftere>.in  pofterum  fper.it  reftitutionem  .  Ergo  mortem 
magisexhorrent  fere  omnes, quam  exilium  ,&  alias  calamitates,  quitolcrantur  in  hac  vita: 
nam  qui  adhuc  Hint fuperftites,po(Tunt  vtcunque  emergef e  ex  malis  iuis,& xrumnis,vcl  faltem 
parte  aliqualeuari  .  niors  autem  fbes  omnes  abfeindit .  Sed  Propheta  hie  dicit  mortem  fore 
meliorern ,  quam exilium.  quare?  Nam  prxftabit,inquit,femel  dtfungi  vno  interitu,quam  mi- 
fere  vitamtrahere per multascontumelias, per multatxdia,"dcnique per multas clades.  Gum 
ergodic'it,  'NelugeatisftipermortHiim.O'  ne  r<Wefr<<f/>«,tacnimdcrn  hoc  valet,ac  fi  dixiflet,Si  lu- 
genda  eft  vrbis  hiiiuschdes,potiuslugendi  hint  qui  manebunt  fupeiftites,  quam  qui  moricn- 
ti»r.Mois  enim  erit  quafi  requies,  erit  portus  ad  finienda  omnia  mala  :  vita  autem  longior  ni- 
hil ',.liudcrit?quamcontinuamifeiiarumferies.  Hinccclligimus.nondeberchocreftringiad 
duos  Regcs.fcrigeneraliterpronuntiaridecommimi  tonus  populi  ftatu.Sec]iiitur,QH«wo?7>-f- 
uc.rettir  arnpliui ,  vt  videat  terrarn  natiuitatis (ux .  Oftendit  exilium  fore  quafi  tabcm  , qua-  pau- 
latiTi  confumat  miferosIuda»os.  Itamors  fuilTet  illis  dulciffrlonge,quam  lie  dm  cruciar:,&  ni- 
hil habere relaxanonis .  Tollit  i^itur fpcm  reditus ,  vt  oftendat exilium  fore qiiaii  mortifcrum 
languorem,  qui  corrode:  eosquafi  vermis,  ita  vt  e'enties  mortem  optent  potius ,  quam  vt  nu- 
r.-.antin  dura  ilia  &miferaferuitute.    Nuncfequitur, 

11  Quia  fic dicit  Iehouah ad  Sallum/w/ fuper Satlu,  filiu Iofix regis  le- 
hudah,qui  reo-nat  pro Iofia  patre  fuo,  quado  ■»«;«  eft  cjiuderclatiuimijcdrion 
dabito  cfumfuraatw  hicPro  aducrhio  teporis:  &  ideo  obfeurantfenfum  Interpreter fam 

Ft 


CAP.  XXII.  IO.   CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

yertunt,qui  egreffus  ej},&  coguntur  deinde  mutare fenjum  xerhi  :fcd  hoc optime fluit, 
gfpgpe  accipitur proQuando^grctths  fuerit  ex  hoc  loco,  non  reuenetur  am 
pirns. 

U    Quoniam  in  loco  ad  quem  tranftulerint  ipfum ,  illic  morietur, 
&  terramhanc  non  videbitamphus. 

Quod  de  omnibus  fine  exceptione  dixerat,nunc  confert  proprie ,  vel  peculiariter  in  perfp 
nam  Regis,vt  certo  agnofcat  plebei  homines  fe  non  poffe  effugere  pcenam  illam,a  qua  ne  Rex 
quidem  ipi'e  futurus  erat  immunis .  Nee  dubium  eft,  quin  hoc  tanquam  prodigium  reiecerint, 
cum  audirent  tarn  duram&  acerbam  fore  fortem  Regis .  Sed  in  eius  periona  voluit  oftendei  e 
Icremiasinftare  omnibus  quod  nuper  vidimus,  nempevtillis  praeftaret  femel  mod,  quamdiu- 
tius  languere.Interea  notandum  cft,hic  non  dici  de  Rege  quod  continent  lfti  duo  verfus,  quail 
in  ipfum  folum  competeret:ledpotius,vtquifqueadleapplicaretquod  Propheta  dicebatde 
Regefolo.QnintUinattinetadnomenSallum,exiftimanc  itavocatum  fuifle  Ioakim,qui& 
Iechoniasdidus  eft,  qui  fponte  regno  ceflic&mortuus  eft  in  exilio  .  Sedquod  vocaturfilius 
Iofia:  quaeftionem  park .  Nam  fi  expendimus  quod  narrat  Sacra  hiftoria,probabilis  conie&ura 
erit  non  fuiffe  riliu^led  nepote  potius .  Dicitur  enim  iucceffbr  ele&uspatris  fui  Ioak im  qui  & 
liatj,  i.ii.  EUaKim.Rurfum tame  Matheus film loiia? vocat : &  quidem  ab eo  genitu,vna cum  fratribus. 
Verum  fcimus  communi vfu  hoc  receptfi  efle apud  Hebrsos , vt  poften  omnes  vocentur  filii: 
prafertim  vbi  agitur  de  familia  Dauidis,propter  lucceffionis  ordinem  vocantur  Filii,  qui  fuos 
anteceffores  proxime  fequuntur . Ita  legaliterpotuitcenferifiliusElia Kim, cuius  frater  erat 
naturalis .  Quoniam  ergo  hie  fucceffor  erat  Ioii£,ideo  vocatur  filius .  Interea  dubium  non  eft 
quin  Deus  pium  Regem  oftendat  non  fore  patronum  fuo  vel  filio  vel  nepoti ,  &  reliquis .  nam 
folent  hypocrite  libi  fabricare  prsfidium  ex  patrum  fan&imonia .  Et  quoniam  Rex  Iofias 
fideliter  Deo  feruierat,  putabant  eius  filii  Deum  quodammodo  fibi  efle  obftri&um ,  quail  non 
hoctotumapura  Deiliberalitatemanaffet,quddIoflas  coluerat  tam  fincere  pietatcm  .  Scd 
hypocritx ,  vt  nunc  dicebam ,  femper  Deum  volunt  fibi  reddere  obftri&um  .  Ergo  Propheta 
huic  perueriar  opiniom  occurrit,&  pronuntiat ,  Quanuis  Deo  grams  fuerit  Iofias,  tamen  mc- 
moriam  eius  non  tantifore,quin  poena  fumaturde eius pofteris.Deusquidemin  Lege promit- 
tit  fevfqueinmilleiimamgenerationemforemilericordern  ergaeos,quiiplum  diligunf.  fed 
impiiperperamhoe  arripiunt,quafiipium  tenerent  fibi  deuin&um.  nam  ita  imaginantur  le 
poffe ilium  exuere  &  potentia,&  iudicio,&  imperio  etiam  mundi .  Ha?c  igitur  fumma  eft,quod 
fruftra  fibi  falutem  promittit  Sallum,quia  progenitus  fit  ex  fan&o  rege  Iofia,qui  exemplar  fue- 
rat  eximii  pietatis.Neque  enim  hoc  impediet,quo  minus  grauiter  puniatur,  quia fcilicet  dege- 
nerauit  a  patre  fuo,quem  debueratimitari,cum  fcirtt  Deo  fuiffe  probatum.Et  ha:cetiam  cau- 
fa  eft  repetitionis,quia  non  tantum  vocat  filium  Iofia;,fed  dkiuQuiregnat  pro  patrejuo  Iojia.  Ta- 
metfi  ergo  fucceffit  tarn  pio  Rcgi,quia  tamen  eft  degener  ,  &  delciuit  a  patris  fui  exemplo:'l<fca 
cum  egreffiu fuerit exhoc loco ,  non  reuerteturhncamplius .  Cum  ergo  excluditur  Rex  a  reditu ,  quid 
net  vulgo,& feci plcbis?anmelior  eritipforum  conditio?  quomodo  igitur  audebunt  Iudxi 
facere  fibi  delitias,  cum  animaduertantadcohorribiledocumentumira:  Dei  in  ipfo  Rege,  vn- 
dependebateorumfalus?Sequiturconfirmatio,^«offw»)»ionVf«>'/«/ofo,  ad  quern  turn  tranftule- 
rint. Significat  vioienter correptum  iri ,  nee  certe  ka  eeflit ,  quin  videret  neceflitati  parendum 
effe.Er^o  Propheta  fignificat fore miferum  exulem, qui  traheturprajteranimifentetiam.  dein- 
de a&dhillicmoriturumw  amplius  non  videatte rramfuttnatiuitatis, hoc  eft,  nihilopotiorem  fore 
fortem  illius.quam  cuiuflibet  e  media  plebc.    Sequitur, 

13  Heus,  qui  a^dificat  domum  fuam  in  non  iuHhia,hoceJ},iniuJle,  5c 
coenacula  fua  in  non  iudicioJx>ceft,fmereBitudine,  &  aquitate ,proximum 
fuum  feruire  facit  gratis,&  opus  eius  non  reddit  ei,  vel,  quod  Me  operants 
fuerit  non  rcdditehquidam  enim  volunt  cfic  verbu,alij  nomen,fed  idem  rnxnebitfenfus. 

Hie  incipit  Proph.oftederc  non  poffealiter  fieri,quin  excindatur  tarn  Ierofo!yma,q  uam  pa 
latiumRegis,quonia  fcilicet  fceleravlqueadcumuluperuenerant.  nunc  ante,  vtpauldpoftli 
qucbit  patrem  lechonie_  aggreditur.  Dicit  igit  ur  fuiffe  vrbe  illam  plena  lntrociniis,&  pre/ertim 
Regis  palatiu.  Quanqua non exiftimo  Proph.loqui  defolo  Rege, fed etia  de  Cotiliariis, &  O- 
ptimatib'.Interea  memoriatenendu,quodheri  dixi,nepenon  abfolui  gregaiios  homines,dum 

Rex 


Ex«.  10. 6. 


IN     IF.  REM  I  A  U.  r7a 

Rex  prxipfisdaiutur-.fcdquoniafiqiiid  oat  dignitatis  in  pop»loillo,poter«tconfjjici  tam  in 
Rcgc,quam  in  Procerib us:idco  Propheta  producit  quafi  in thcatrum  ipios  ducts,  vt  indc  col- 
ligi  potlh  quam  omnia  perdita  lint  in  toto  populo  .  Et  (imul  ctiam  addendum  tit ,  primos  fuif- 
ic  tractos  iniudicium ,  quia  non  tantum  quilquc  priuatim  deliquerat >  led  corrupt-rant  ptlii- 
misexcmplistotumpopuli  ftatum:deinde,quiaiumpfcrant  tibi  plus  licenti£,cuni  nihil  me- 
tucrcnt .  lcimus enim  tyrannice  ideo  grallari  diuites , quia iunt  quali loluti  legibus  ,  Hxc  is H 
tur  ratio  eft  cur  Propheta  lpecialiter  hie  maledictionem  Regi  &  Proceribusdenuntiet .  Di- 
cit  aute  ipfis  xdijicajje  iniufekpon'it  Non  iaftjtiam,&  Non  iudicium  pro  crudelitatc,fraudibus, 
rapinis:deniquecomprehcnditomncsiniquitatis  fpeciesfubhis  vocibus.  Additur  ratio ,  quia 
abut!  fuerint  proxhrusfuis ,  hoc  eft ,  exegefint  vel  extorlerint  ab  il lis  operas ,  &  non  rttulennt 
vllam  mercedem  Hie  quidem  de  vna  parte  iniquitatisdilTerit  Propheta:  led  hinc  potuit  facile 
colligi,quam  inique  &  federate  dominati  fuiflent  qui  tunc  pollebant  imperio,qu6dlci!icct  a- 
buterentur  proximisfuistanquammancipiis  ad  domes extruendas,ada:dihcanda  pa!atia,q uo- 
ruam  negabant  mercedem  milerishommibus.  Nihil  autem  crudeliuscft,quamfraudarelabo-< 
risfui  fru&u  mifeios  homines,  qui  in  diem  visitant  ex  fuo  labore,qucmadmodumetiam  in 
Lege prxcipitur,nemercesoperariidormiatapudnos.perindccmm  eft acliiugularcntur. Hue  Lo&.itft 
ctiam accedit altera indignitas : ft latro  iugulauerit  hominefn  incognitum,  vulrpotiriprxda:  i> 
fedquilaboremextorfitab  homincmifero,&fuxit,vtitaloquar,eiusfanguinem,  dum  poftca 
amandatipfum  nudum  &egenum,  hoc  atrocius  eft, quam fi  violenter  interficeret  hominem 
incognitum .  Tencmus  ergo  nunc  conlilium  Prophets .  Scd  quia  eandem  do&rinam  adhuc 
continuatjdifferam  in  craftinum. 

PrECATIO\ 

T>aomnipotenst>eus,quandonondefinis  (Jcaftigando,  &  blonde  nos  ad tc  alii- 
acndo,tentare  anftmmfanabiles,  ne  obdurefcamus  tam  ad  promifiiones  was,  quam  ad 
minas  fed  vera  doahtatefequamur  quodnhplacere  oftendis  ,&  proftciamus  incurfu 
fxnEix  vita',  C75  alacriores  quotidic  reddamur ,  donee  tandem  perueniamus  ad  earn  me- 
tam,qua  nobis  propojita  eft,  &  recipiamus  mercedem  fidei  nostra  in  regno  tuo  aeleslij 
quod  nobis  partum  eft  vnigeniti  Filij  tui  [anguine,    A  men. 

POstrema  lectione  ccepimus  exponere  obiurgationem ,  qua  vfus  eft  Propheta  aduerfus 
regem  Ioakim,qubd  fcilicet  miferos  homines  vexaret,ac  multis  molcftiis  opprimeret.  nam 
ciim illi  propofitum  effet extruere  fplendida £dihcia,adigebat  plebem  ad  feruiles  operas.  Hoc 
igitur  vitium  notauit  Propheta  cum  diceret ,  Hew  qui  adificat  domumfitam  iniufie-,  cccenttcuL 
jiidperiniquitatenhin  non  ludicio ,  ad  verbum  .  Cauerum,quia  obiicere  poteratloaicim  fibi 
hoelicere,quemadmodumRegesexiftimantfuaeaufacreatum  effetotum  mundum;  reuocac 
ipfum  ad  ius  commune,quod  elTent  tamen  eius  propinqui  omnesliraelitx-.quafi  diceret, Qua- 
uiscxcellas  gradu,  tamen  tuvnuses  ex  gtnere  Abraham  ,&  fumptuse medio fratrumtuorurrw 
Non  eft  igitur  quod  tibivfurpes  tantum  licentia^  quafi  iftiobnoxiitibiforent.  Ergotenemus 
Propheta:  conlilium,  vbi  damnat  crudelitatem  in  rcge  Ioakim ,  qui  pro  fua  libidine  magnifies 
palatia  extruere volens,abufusfueritmifero populo, &exiorferit  plulquam  faserat.  Nune 
fequitur, 

14  Qui  dicit,£dificabo  mihi  domum  atnphm,menfurarum  adverbum, 
fubaudiunt  quidam  Interpretes,magnarutn:fcduludfrigidum  eft .  fimpliciter  enim  do- 
mus  menfurarum  tantundem  vakt,acdomusfpdtiofa,Sc  coenacula  dilatationum, 
adverbum,vcl  refpirationum  ,aut  pcrflattonum.nam  m-\Jigmficattam  rejpirare  quant 
dilatarctvnde  deduatum^,  quodftgmficatjbiritum^iQ'ventum,  &  perforat  iibi  fe- 
neflras:&  tefta_,  vcl  cooperta,eit  domus  cedro,&  vnfta  minio* 

Alii  vertunt,Et  pi£ta  finopide.fed  minium  eft  fpecies  finopidis.  vocat  autem  finopide  non 
cretamalbam,fedrubricam.quanquaponunttreslpeeies.Eft  enim  fniopis  rubicunda,  eft  fuf- 
ea,terti6  eft  quxdam  mixta  ex  variis  coloribus;minium  autem  Uicidius  eft .  Quantum  ad  rem, 

"-  F.    ii. 


GAP.    XXII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

ipfam fpe&at,non eft ambiguus  Propheta;fenfus,quiareprehenditinRege  loakim  ambitio- 
nem,&  luperbiam,  quddfalicetmediocritatepatrumfuorunoncontetus,  appeteretimmodi- 
caspompas,  Scquodammodoextrueretiibiinnubibus  palatium  ,quafi  lam  non  habere!  do- 
tnicilium  in  terra.  Splendor  in  xdinciis  per  fc  non  poteft  damnari,  led  quia  fieri  vix  poteft,  imo 
ferenunquam  contingk,quin  cupiditasilla  inexplebilisnafcatur  ex  fuperbia,  hinc  ht ,  vt  Pro- 
pheta? vehementius  exclament  contra  fumptuofas  domos ,  &  maledicant  pompis  il lis ,  quia  re- 
ipiciunt  ori<*inem,&  finem  ipfum.Tale  etiam  confilium  Prophets  fuit  hoc  loco:  &  ideo  mdu- 
citrege  loakim.  Qui  dkit,^EdtficabQ  mibi  dowum  tmpLm,  c?  coenacuL  refpirAtimum-l  ftud  enim  di 
cere  defignat  ftultam  illam  cupiditate,  qua  loakim  fuerat  fere  inebr  jatus ,  vt  pro  nihile  duceret 
quicquidante  fuerat  confpicuum  in  Ierufalem.  Scimus  palatia  fuilTe  illic  fatis  fumptuofa: 
deindeiefmus  quamfplendideRexIehudahhabitauerit.  Etli  enim  Solomonis  palatia  non  fta- 
bantinluair.tcgntate,quodtamcnreiiduumerat  abundefufficerepoterathcmininonitaiiK 
perbo.Sequitur  ergo  in  loakim  regnafle  luxuriam ,  cum  defpiceret  palatium  illud  Regium ,  & 
quicquidadhucnunebatpoft  mortem  Solomonis.  nam  fcimus  Deum  benedixifle  &  Eze- 
chi£regi,&Ioi!a.',&  aliis.  atquifefecontinuerantilli  intra  metas.  Cum  ergo  tale  faftiduim  ob- 
reperetanimoIoa'"Jm,hine  apparet,hominem  eiTe  inflatum  vana  fuperbia :  imo  ftoliditate  po- 
tius  fuiiTe  ebrium.Hxc  igitur  r.itio  eft ,  eurafperius  nunc  eum  caftiget  Propheta .  Dfcit  igitur, 
JEdificakomihi  dumttm  dmfUm;ianMnU,vclreffirntionum ,  vel  perflationum .  Poftea  adiungit ,  Et 
perfodit  jibifeneftras.  Nam  hxeerat  pars  luxuria?,  cum  cceperunt  homines  diffluere  in  llias  lauti- 
tias.Antiquituserantfeneftrscxigux.nam  tantumfpec\atusfuitvfusabhominibusfrugi:fcd 
pofteainuaiit  quail  furor  quidam  mulrorum  mentes,vt  vellent  quafi  eiTe  fufpenii  in  acre.  Hinc 
igitur  cceperunt  latiusfeneftras  fuasaperire.  Perfe,qucmadmodum  dixi,hocnondamnaret 
Deus:fed  femper  tenendum  eft,ficuti  monui,nunquam  ita  homines  luxuriari  in  rebus externis, 
quin  anim  us  ipforum  infe&us  fit  fuperbia ,  ita  vt  non  refpiciant  quid  vtile  fit ,  quid  deceat ,  fed 
ferantur  fua  intempcrie. Poftea  addit,  Et  coopertaeftcedro,  hoc  eft  ,domuserit  obdu&acedrinis 
tabulatis.Nam  Mcte&orium,  meo  iudicio ,  defignat  Propheta  cum  dicitdomum  fore  elau- 
fam,velteel:amcedro;  quafi  diccret,regem  loakim  fere  pro  nihiloducerelapides  quadratos, 
&  politos,nifiaccedat  etiam  teAoriumad  ornandosparietes  ex  cedrinistabulis.  Eteodemfpe- 
ftatwffwt.vwte'd  .  nam  merit  Q  numerantur  pi&urx  interimmodicos  &iuperfluosfumptus. 
Cum  igitur  parsluxurix  fit  ornarevariispigmentis  parietes,acfi  appeterent  homines  mutare 
fimplicemrerumnaturam:  ideo  Propheta  hlc  excandefcit  aduerfus  regem  loakim.  Necdu- 
bium  eft,quin  Dens  circunftantiam  temporis  refpexerit .  Deus  enim iam  prxmonuerat ipfum, 
&omnesLudaeosdefiituris  cladibus.hoc  igitur  fuit  quodammodo  ludibno  habere  omnes 
I/i.it.i i,  °  Dei  minas. Scimus  autcm  q uam  grauiter  hoc  fcrat  Dcus:fie  denuntiat  apud Ifaiam,  Viuo  ego, 
'3'H'  nunquamdelebiturhxevcftrainiqiiras-.quia  dumegovoshortatuslumadfaccum,&  cine- 
rem,dixi{ris,Epulemur,cfc  bibanuis,cras  mcriemur  .  Talisigitur  fuit  contumaciam  rege  loa- 
kim. nam debebatquafianteoct'los  eius  veriari  propinquacladestipfeautem  quafi  homote- 
mulentus,  augebat  fplendorer.i  Regium ,  ita  vt  opes  Dauidis ,  &  Solomonis  elTent  quafi  quif- 
quilix pra» illo immenfo i'umptu,ad quern  progreffus fuerat.    Nunc  fequitur, 

15  An  regnabis/niia  tu  permifces  tein  cedrcthoc  efttfuidtv  bmoluis  cc- 
dn??pater  tmis  annon  comedit,  &  bibit,&  fecit ,  hoc  eft ,  cumfaceretfmdi- 
cium,&  iuftitiam?tunc  bene  fuit  ei. 

Hie  fubfannat  Propheta  ftultam  confidentiam  Regis  Ioakim,qu6dopponeretfumosho- 
ftibusiuis  quafi  nrma  prxiidia.  nam  folent  Regesfuis  delitiisanimum  adiicere ,  vbiotium  eft, 
&  fecuritas,hoc  eft,fi  nihil  metuunt,  fi  nihil  periculiapparet,  tunc  liberius  fibi  induleent in fuis 
delitiis:&  hoc  feie  omnibus  commune  eftSed videmus  Rqges pra;cipue  luxunari,vbinullum 
illisefi  bellum,  nemo  faceffit  molcftiam,nemo  etiam  minatur.  Atqui  loakim  fi  pr^ditus  fuiflec 
exiguaguttaprudenti3E,poterat  lentire  fibi  metuendumeflea. multispericulis.  Iam  cum  adii- 
ceret  omnes  fuos  fenf  us  ad  parietum  pi&uram ,  deinde  ad  fplendorcm  lui  palatii,  adtecl:oria,& 
eiufmodinugas,nonneoportuit  ipfum  exiftimare  quafi hominem  v£fanum,&  mentis  non 
compofitx  ?  hoc  igitur  vitium  nunc  perftringit  leremias  cum  dicit ,  *An  regndbis  dam  te  imioluis 
inter  cedrina tabuLtathoc  eft,ai\  hoc ftabiliettibiregnum?  vel,  An  fceliciorerishac  parte, dum 
habitabis  inter  cedros?&  melius  colligitur fenfus  Propheta:  ex  reliquo  contextu.Subiicit  enim 
continue)  poft,Prfre»*  tuns  an  non  comedit,  o-bibit  cumfiiceret  indicium  ,®-intliri't>i>  ?  auida  ita  acci- 
piut  acfioccurrcret  Propheta  obiedioni.Poterat enim  loakim  proferreexcmplu  patrisfui  Io- 
iia:,qui  non  fuerat  fordidus,fedoftederataliquid  Regia?  dignitatis  in  totaviucndi  ratione.Exi- 
ftimant  igitur  quidam  Interpretes  Prophetam  refutare  quod  excipere  potejat  loakim ;  Qjaid? 

annon 


IN    I  ERE  MI  AM.  ,7t 

annon  pater  meusetiam  regali fumpui  vfus eft?&  ita intcrpreramur verba,quafi  Prophcta c<  n 
cedat  initio, led  corrc<ftione  cdHiiitta,cftcndatfiiuolamciiecxaiiaticnemioaicim:bateorpa- 
trcmtiuini  fuill'e  etiam  ornatumregaliter:led  innreaexcrcuitiiidicium,&niftitiam:curi)on 
imicarispatrtmciiuininvinutibus?DLUsignouit(iquidfuhiuperuacuiirn,vt.lnirnium,qiiem- 
admodump^r  wdulgcntiam  multa  patitur  in  Regibus.iedtu  longiffimd  diftasa  patrctuo, 
quiatyranmccextorqucsamifcrislubditisferuiles  opcras:dtinde,cx  rapinis  &  prxdisxdih- 
castuapalatia.Non  eft  igiturqubdintegumentumtibiquxras  a  patretuo, quoniam  prorfus 
degenerasabtnisprobitate.  Alii  diueifum  prorfus  fenfumcliciunt>qudd  fcilicet Ioiias  libi 
prorogauerit  vium,  &  conciliaueric  gratiam  Deiiufte  regnando  .Ita ergo  coniunguntbarc 
vcrba,Patcr  tuns  annon  comedit,  8c  bibit?hoc  eft,  annon  fceliciter  egit ,  quia  Deus  illi  bencdi- 
xerat?relpicc  catiram,nempe  quoniam  fidelncr  exequutus  fuerat  pai  tesfuas.  nam  feccratiufti- 
tiam.&iudicium. Cum  igiturvideasJEquitatenij&moderationcn^qua  vfus  eft  pater  tuus,fitif- 
fe  caufam  bcataJ  vnx,curnon  etiam  ilium imitaris?Sedmihivideturlin  plicitcrhoc  vcilePro- 
phcta:Parcrtuusccrte  hilaritcr  vixit,&  nihil  cidefuit  cum  cxerceret  indicium,  &  luftitiam.  dc 
enimconftab.it  melius  antithetis  inter  tyrannidemtoakim,&integritatempacrisIol]£E:quaridi- 
ceret  >Tu  nunc  cxiftunas  fortunam  tuam  meliorem  clTc  pateMa ,  quoniam  fuperas  eum  Iuxu- 
ria,&  immodicofplendore.Qupniamergoa^istuostriumphosin  rebus  vaniSjideovideiisti-- 
bipatrefcelicior.atqui  pater  tuuslorte  Ilia  contcntusfuit:ini6lircputatureiusconditio,t)eus 
ornauit ilium  omnibenediclk>numcopia,&  varietatc.Ccnicdit  er°o  ,ey  Libit  Per  lftud comede- 
re,z?  bibere nihil  aliud  intclligo ,  quam  viuere hilariter,  &  fi  ui  prefix  i a fon una,fuaiiittrdece- 
re  in  otio.  Cemedit  igitur pater  tttus,  &■  bibit, hoc  eft,nihil  defidcrauit,&  conditio  eius  fuit  quali 
exemplar  carleftis  gratia:,  cum  exerceret  indicium ,  or  iujiitiam.  Et  non  male  etiam  quadrat  quod 
fequuur,/«»c6f»f./*«>«.Vidcmus  ergo  hie  riden  ftukamjcupiditatcmloukimjqninon  pura- 
bat  fe  effe  regem  ni'.i  infaniret :  quemadmedum  hodie pudt t  Reges  al iquid  prx  fe  ferre huma- 
num,  fed  omnes  geftus  accommodant  ad  tyrannidem  ;  deinde  excogitant  quomodo  fe  Ion- 
giffime  ab  vfucommuni,&  vita  hominum  fegregent.  Cum  ergo  tarn  ingeniofi  fintRegesin 
fuis  illis  ineptiis,  qua:  videntur  effe  tanquam  vela,ne  quid  in  iplis  humanum  cernatur,  Prcphe- 
ta hlc  mciito  inuchitur  aducrius  lozkmv^enefuit patri tuo,inC\uk :  8c  tamen  cimliter agebat in- 
ter (uos:ncquc  tantiim  fuit  in  lllofaftidium,  vt  aipemaretur  ccmn  unem  vitam  .Cum  ergo 
Fucrit  beams,)! refpicias  qua?  pertinet  ad  folidam  bcatitudincm,quid  tibi  tare  pere  places?  quid 
habes  1II0  melius,  velpotius?  Nunc  ergo  tenernusconulium  Prophets  colpiciarevroftendat 
hanc  clTe  vnicam  Regum  gloriam,&  hoc  fumnium  decus,  fi  fungar.turfuo  officio ,  &  in  illis i- 
mago  Deireluceat,dum  exerccnt  Judicium,  &  iuftitiam:  quod  autem  ambition^  appeuitfuper- 
biae  inftrumenta  c£co  impetu  ,iftLideffe  nugatorium ,  ncc  quicquam  faccre  ad  beatam  vitam* 
quamftulteimaginantur.    Eodemfenfuaddit, 

16    Iudiciumiudicauit  pauperis  &  egeni,  tunc  bene  annon  cogno- 
fcereme,inquitIehouah* 

Clarius  exprimit  quoddixerat,nempe  tofiam  frugaliter  vixi(Te,& tamen  fuifle  in  ho- 
nore ,  8c  pvetio ,  quoniam  in  ipfo  rcfulfit  Rcgiamaieftas .  Ergo  repent  aliis  verbis  quod  di- 
xerat ,  fed  f  jcit  hoc  ad  cxplicationcm ,  Quod fcilicet  fufcepetit  caufatn,  vel  litem  pauperis  or  ege- 
tii.  Eft  iyuecdochica  locutio  .  nam  fi  quis  humaniter  fe  gerat  erga.  paupcres ;  intcrea  autem. 
rapiat  lubftantiam  diuitum,  hoc  non  debebit  cenferiinlaude ; led  quoniam  vt  plurimum  qui 
piacluntnegligerefolent pauperes  &miferos,ab  vnaipecietotum  genus defighat  Propheta: 
quod  Icilicct  Rex  Iofias  fucrit  probus ,  &  zquus ,  8c  moderatus ,  neq ue  tantum  abftinuerit ab>, 
iniuria,icd  etiam  opem  tulerit  innoxiis.quos  videbat  opprimi,&  vitro  fefe  oppofucnt ,  ne  quis 
illis  moleftiam  inferret  .Ergo  fubhac  fpecie  comprehendit  quicquid  pertinet  ad  munus  rcfti 
&  intern  iudicis.Pnmum  enim  eft,  vt  abftineant  indices  ab  omni  rap.icitate ,  &  violentia :  altc- 
rum  vcro,vtmilerisporrigantn->anum,&  ferantfuppetias,quotiesvidentil!oselTeobnoxiosa- 
liom  iniuriis .  ludicauit  trgo  iudiiium,\c\  caufam  fulccpit  pauperis, &  inopisUuncbene,  inquit,hoe 
efhque madmodum  ante  expofui,  fuit  ha»c  pcrfe&a  fcelicitas  patns  tin  Ic  f.x,  ita  vt  neqtic  defpe- 
ftus  fuerit  a popalo.nequcetiam quicquam  vltra  appetiuerit  .lam  fequitur,  ahmnhocetlnoj}} 
mlinqmt  lebou.ib  .  fterum  Propheta  oftendit  vndehxclicentia  Regis loakim  tarn  in  luxuria^ 
&fuperfiuolumptu,quam  in  r.ipir,is&rrudelitate,&  vexation ibus,  nempequi.i  on>ncpieratis 
ftudium  abierert.  Nam  vbi  yiget/fria  Deicognitio,necefleeft  homineseiTe  compofito'sad  ^ 
quitatem,  8c  modeftiam  .  Quii?iturita{a;uitatrociteraduerluspropinquosfuosioftenditde» 
lttam  effe  ex cordc  fuo  omnem  memoriam,&  omne ftudium  pietatis .  Dcnique  li(»nincat  Pro- 
pheta loakun  non  modoiniuftumefleerga homines,  fed  conuinciimpietatis:  quia  nifiprofa- 

F.    iii. 


CAP.  XXII.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

nusefletDeicontemptor,nonitapropinquos  fuos  iniufte  opprimerct  .Eftautcm  hie  lecus 
notatu dignus,qu6dfcilicet  pietas  formet  vicam  hominum  ad  omnia  charitatis  ofricia.  Vbi er- 
go co^noicitur  Deus,etiam  concur  humanitas-.ficuti  ex  oppolito  colligere  licet,extinftam  ciTe 
omncm  curam  Dei,&  abolitum  elTc  omnem  eius  rnetum,vbi  homines  vitro  &  cirro  icfe  tedur, 
&alnahosconanturopprimere,velfraudare .  Nondubiumigitureft,quinpoifit  dtprchendi 
craffa  impietas  vbi  negliguntur  officia  charitatis.  Nam  eiim  pietatem loiia:  probat  leremias  ex 
eo  quodexercuitiudicium  &  iuftitiam5nondubium  eft,quin  perftringat  loakim:  quali  dicerct 
cfleperditumj&deploratum  apoftatanv.quiaii  velfintillam  vnam  retineret  vera:  pictatis^- 
quior eflet , & humanior ergafuum populum.   JMuncfequittir, 

17  Quia  non  oculus  tuus ,  &  cor  tuum  nifi  ad  cupiditatem  tuam> 
&  adfanguinem  innoxium  fundendum ,  &  ad  rapacitacem }  &ad  op- 
prefnonem.,ad  faaendumj&oc  ejl^texequam. 

Hie  clariusexprimit  Propheta  quantum  differat  Ieakim  a  Iofia  patrefuo  .  Oftendit  igi— 
cur  prorfus  elTe  diffimilem,quoniam  Iofias  ftuduerat  arquitatem  ieruare:  hie  autem  cmnes  fen- 
fus  fuos  ad  fraudes,&  rapinas,&  fa*uitiam  adiiciat .  nam  per  oculum , ejr  cor  intelligit  omncs  par- 
tes animi,  &  corporis .  Prxcipuusfenfus  corporum  eft  in  afpe&u ,  vt  fatis  notum  eft.  Ergo  hie 
quicquid  eft  tarn  extemum,quamabfconditum in hominibuscomple&itur  Propheta  ciimdi- 
cit  tcultu  tuus,  hoc  eft,  omnes  corporales  ienfus  tui  feruntur  adcupiditatm;  dcinde,cer,  id  eft,o- 
mnes  cogitationes  tua»,omnes  afFe&us,omnia  confilia,omnia  ftudia,  &  conatus  code  etiam  ra- 
piuntur.Signiricat  in  fummajoakim  corruptii  effe  &  corpore ,  &  anima ,  vt  reiec~to  omni  Dei 
timore,fefc  proiiciat  tamadauaritiam,quam  adrapinas,&  omnes  iniuftasopprcfliones.Oc*/*^, 
inq  uit,r««;f  tf&  cor  tumn  non  eft  nifi ad cupiditatem  /«<<>». Nam  VY3  fignificat  Concupifcerc:inde  de- 
du6tum  eft  hoc  nomen,quod  accipitur  non  tantum  pro  auaritia,  fed  etiam  pro  quohbet  generc 
cupiditatis.Adiungkcrudelitatem:quia  fieri  non  poteft,qumfanguinarii  tint  quicuquelaxant 
fra;numfi.uscupiditatibus.Terti6addit,c4(ir^/»<«o'f4/e/w,veloccupationem.nan  pv.y  fignificat 
Rapere  aliena  bonafitapitfp  eft  proprie  Rapacitas.Poftremo  fequitur  opf>resfo,vel  a.fflictio:qua 
hiamylT  tignificatCurrere:idcoIeronymus  tranftulit,  Curium  opens  tui,quafi  b  coniun- 
ftaverbo  niw?  non  eflet  litera  feruilis  oVsa.fed  non  potefthocftare.  Ergo  fatis  darus  eft 
Propheta:  fenius ,  qu6d  loakim  tantum  intentus  fit  ad  occupanda  aliorum  bona :  dcinde  quod 
opprimat,& affligat  quofcunquepoteft.Ciim poftremo  additur,rf^aV»^«w,verbu  Faciendi 
cxtenditur  ad  ea  qua:  pi  a:cedunt,  qu6d  feiheet  loakim  applicet  omnes  fuos  fenfus ,  &  fe  totum 
cxerceat  in  maleficiis,quod  non  tantum  cortcipi3tanimocrudelitatcm,&auaritiam, fed  etiam 
opere  ipfo  compleat  quicquidapud fe meditatuscft.    Sequitur, 

18  Propterea  ficdicit  Iehouah  adloaKim ,  velJehHCdpitur  pro  de,  ergo 
<k hakim, filio lo&x  Regis Iehudah,  non  lugebunc cum, Heus  frater  mr, 
&,heus  ioronnon  lugebunt  eunijheus  domine.heus  gloria  eius. 

19  Sepulturaafinifepelietur>adtrahendum,&  proiiciendumad 
extra  ad  j)ortas,ad\mbwijxceftjo}geextraportas}lerofo\ytnx. 

Poftquam  inue&useft  Propheta  aduerfusIoakim,nunc  oftendit  qualis  eum.'Dci'  vindi&a, 
rnaneat:alioqui  fpreuiflet  obiurgationem propheticam , fed  vbi  audit  paratam  fibieffe  hane 
Biercedcm,fien  non  poteft,quin  moueatur.Quoniam  ergo  fuerat  ftolida,&  quafi  ebria  cupidi- 
tate  gloria:  ita  correptus,vt  omne a?quitatis curam  reiiceret,  ideo  Propheta denuntiat  paratam 
ei  efleignominiam:&  ideo  comparat  eum  afino  poftmortem.  Sic  ergo  dicit  lebenab  adregem  loa- 
kw»,vel  derege  hakimfilio  \ofix  regis.Non  vocatur  filius  Iofia:  honoris  cauia.fed  hie  acrirer  pun 
gitur  quod  degeneraffet  a  fan&o  patre fuo.  Sed  quoniam  fperabat  pietate  Ioiia:  fibi  fore  qqa- 
fi  integumentum>ideo  Propheta  eius  confidentiam  dcridet.ac  refe!ut:Tu,inquit,gloriariste  ef- 
fefiliumregislofix:atquinihilproderittibifan<ius pater,  quandoquidem  vifijsescx  profeffo 
velle  oftendere  te  efle  prorlus  ab  eo  alienum .  vtcunque  ergo  ori^inem a  Iofia  traxeris ,  vtcun- 
que  etiam  Deustecxtulerit  in  folium  regale,tamen  non  eft  quod  confidastc  fore  faluum,  quia 
hxc  DA  benehcia  non  obftabunt,  quo  minus  ignominiofe,vrdignuscs,tracteris.Prirn6  dicit, 
No»  Ittgebunt  eHtn,Hf»sfrater  mi,bcHS  fororMlcmimkice  refert  Propheta  lugetium  voces. fcimus 
populum  ilium  fuiffe  plus  fatis  vehementem  in  exprimendo  dolore.  Et  hoc  tenendum  eft,  quia 
quidam  eo  quod  perfuafi  funt  nihil  a  Prophetis  rcferri ,  quod  non  poffit  trahi  in  exemplum :  ita 

exiftimant- 


IN    IE  REM  I  AM.  xjl 

cxinimanthosIuuediritusDcoprobari.ScdvidimusantehacquidiiceretProphetaJngredie-  Sifranr.A. 
tLirperpoitasiftasrtgcsLhLidah,&duccsip(brumcumcurribus.atq«ifcimusprohibitosfiiil- 
U  Regesab  illispompis  :(ed  Deus  non  ita  Icrupuloierefpicitquidlicear,  vel  redum  lit,  vbi  lo- 
quitur deRcgio  tp'.cndorc. ita  etiam  vbiagiturdecxequhs,non  debemus  legem  ftatuerc  ex  ver- 
bis Prophcr.x,quaii  fas  lit  lugeremortuos cum  vlulatu.  Non  dubium  igitur  cft,qiun  gefticula- 
tioncsiite,qiias refert  Propheta,fuehnt  non  tantum  incpt£,led etiam prorfusdamnabtlcs.nam 
l'umusfxpeambitiotiinludu  ,&  cum  plus  iatisintcmperanterdoleant  homines  in  fuorum  fu- 
nci  ibus,accenduht  fc  etiam  quodammodo  ad  rabiem>  vbi  ita  clamant,  ac  vociferantur :  dcindc 
vSiitaleie  componunt  ad  fimulationeni  mceroiis,quafiagerentfabulamin  theatro.  Sed  Pro- 
pheta h5cfimpliciter  loquitur  ex  communi&rccepto  more,cumdicit,7^»/«^>r»ff«m,quem- 
admodu  fieri  lolet,vbialius  alii  amptcditur,vbi  foror  dkit,Heus  frater  mi ,  <y  fitter  viiiffint  di- 
cit,oforor  mea:o  J«;«>/f,6rf.v,vi/f/?^/or;.*rwrf?vbidccus?vbidiadema?vbifceptrum?  vbiiolium? 
Sunt  igitur  infulix  lamentationes,quas  hlc  Propheta  refert. Sed  iamdixi  hoc  nobis  fufiicere, 
quod  line approbatione  navret  rirusillos,qui  tunc  erantinvulgarivfu.  Nonlugebiturcrzorex 
IoAim,&  non  dicent.hoc  eft,in  ducendo  eius  iuncrefieusfraterjheusfirorjjeusdomine ,  heus  gloria 
e/W'.nihiltalcjir.cjuk.  quartf fepelietur  enim  afini fepultura.  Diximusmeritohoc  cenferiinter  Dei 
maledidioncs,vbi  proiiciturcadaueraliquodinfepultura.nam voluitnosDcusi  brutisani- 
malibus  diftinguerehjcnota,etiam  port  mortem,quemadmodum  in  vita excellimus,&  condi- 
tio noflxa  multo  nobilior  eft,quam  ferarum;fic  etiam  fepultura  eft  quafi  pic,nus  future  immor- 
talitatis.cumergoreconditurhominiscadauerin  terra,hoc quafi fpcculfi eft  futura:  vita:. Ergo 
ciim  fepultura  fit  teftimonium  gratix,&  fauoris  Dei  erga  humanum  genus,fignum  malcdidio- 
nis  exoppofito  vocatur,  fifepulchrumnegatur.  Sed  alibi  etiam  didum  fuit  temporakspcenas 
non  debere  femper  ad  fummum  rigorem  exigi.nam  Deus  pafTus eft  interdum  fuos  fideles  iacc- 
reinfepultos,quemadmodumlegimusquerimoniamillamPlalmo 75). quod proieda fuel intca  Vfal.79.tl 
daueraperagros,qu6dfuerintexpofita  inefcam&beftiisterrx,&auibus  csli.illicfermo  ha-  3. 
beturde  veris&  fincerisDeicultoribus . Sed fcimuspoenastemporalesfjepeefTe communes 8c 
bonis  &  milis.idem igitur  dicendum  eft  de  hac  poena  quod de  fame,  &  nuditate,quod  de  pefte, 
&  bello .  Clades  vrbis  Ierofolymx  fuit  iufta  caftigatio  fcelerum:interim  &  Daniel,  &  Ieremias 
viiacumfceleratis,&impiistradifuntinexilium,  &pertuleruntmultaopprobria,&deniquc 
fie  fuerunt  permixti  impiis,vt  conditio  eorum  externa  nihil  difFerat.Sic  ergofsepe  resin  mundo 
turbatx  funt,vt  non  poffimusdifcernere  cxprxfenti  ftatu  inter  bonos&  malos.fedtamenfem- 
perprin  ipium  illudtenereconuenit,  Vbi negaturhomini fepultura, hoc efTe  fignum  maledi- 
dionis  Dei.  Hoc  confilio  nunc  dicit  Propheta ,  Sepelietur fepultura  ajini .  Afinumponithlcpro 
fordido  animali.potcrat  vel  equum,vel  boucm  dicere/ed  quoniam  aiinus  eft  animal  ignobilius 
8c  ma^iscontemptum,perinde  eft acfi  diceret,Proiicietur  vna  cum  canibusloakim.  Hoc  haud 
dubie  vaticinium  grauiter  vulnerauit  nontantum  animu  ipfius  Regis,  fed  etiam  totius  populi . 
adhuc  enim  ftabat  folium,&  omnes  reuerebatur familiam  Dauidis,  &  putabant  Regnum  illud 
effe  faerofandu,quiaeiTetuib  fide,&  cuftodia  Dei.  Sed  Propheta  non  dubitat  den  untiare  quod 
poftea euentu  coprobatu.  fuit.Ioakim  enim  fepultus  fuit  fepultura  afini,quia  proiedus eft  lon- 
ged extra  portas  Ierufalem  .  Hlc  amplificat  Propheta  ignominiam  ,quz  inufta  fuit  regiloakim. 
fieri  enimpoterat  ,vt  mortuusinitinererelinqueretur-.  iedhlcaliquidgrauius  exprimit  Pro# 
phcta ,  Trahendo,  inquit,  proijtietur  longe  extra  porta  Iero[otym*>  hoc  eft,  non  tantum  proiicietur 
Ioakim,fed trahctur tanquam  afinus,vel  canis, ne  fcetor  eius  perueniat  vfque ad  vrbem  ipfam* 
quafi  indignus  effet  non  tantum fepulchro,  fed  etiam  afpcdu  &  vicinitatc  hominum .  Et  ideo 
hoc  notandum  eft,  quia  hine  colligimus  quanta  fuerit  peruicaciain  fpernendis  Dei  minis,  curai 
Propheta  non  potuit  aliter  Regis  animum  percellere,&  populum  afheere  aliquo  metu,  nifi  ex- 
aggeraret  hanc  indignitate . nam  fi  q ua  fuiffet  docilitas tam  in  Rege ,  quam  in  populo,  conten- 
ts fuiflet  Propheta  fimplici  forma  Ioquedi ,  Non  fepelietur  Ioakim,hoc eft, Deuspcenas etia 
a  mortuoexiget,nontantiim  maledidio  Dei  extabit  contra  viuu,&  fuperftitem,fed  etiam  Deus 
profequeturvindidam  fuamaduerfusmortuunr.  non  contentusfuit  hac  forma  loquendi,  Seti 
fepelietur  tanquam  ajinus,cr  longe  proiicietur,  neque  id  modo,fed  etiam  trahetur  eias  cadaucr^ita  vt 
fit  quoddam  sternum  documentum  dedec  oris ,  &  ignominia?. 

Prec  ATI  o. 

DaomnipotcnsDeus,quando  vo/wffi  extare  memorlam  tarn  Jxrribilis  \indiElw, 
quamexequutuses  contra  pofieros  Dauidis  vr  difcamus  corum  malo  foliate  ambulate 
coram  te :  da  inquam  ,  ne  \nquam  nobis  obrepathuius  documentiobliuio  ,fed  meditemur 
affidueid  quod  nobis propofitumejl, quo  fahcctficftudeanws  propagareity  promouere 


CAP.  XXII.  IO.   CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

gloriam  nom'mis  tui  toto  \ita  nojlra  cur  fit,  \t  hvidem  participes  fimus  gloria  tu<£  acle- 
Piis ,  quam  whs  prceparajli }  £?'  ^tiam  nobis  acquifiuitfwguinefuo  ynigenitus  ftlius 
tuuSy    Amen. 

to  Afcende  inLibanumi&  clama,&inBafanedevocemtuam,&: 
clamaalateribus,quiacontrici  funtomnes  amacorestui. 

INs  v  L  T  A  t  ProphctaIudads,&derideteorumfuperbiam,qu6dexiftimcntfeforefal- 
uos,quanuis  Deo  aducrfo.Doect  igitur  longe  ipfos  falli,quod  libi  promittant  impunitatcm. 
fed  iubct  cos  contendere  monttm  Ubttnum,(yvocifcr*ri in  wo«?f  £<»p/7,vtintelligant  libi  nihil  fore 
auxilii,vbi  inftabit  Dei  iudicium.Eft  autem  totus  hie  verlusironicusvfque  adfinem.  namfru- 
ft  ra  edituri  eratit  clamores  fuos,&  vlulatus.  Veriim  Prophera  lie  cum  ipiis  agit,quia  videbat  ef- 
feprorfusdelperatos  .  Indigniigiturerat,quibusdaretcofmum,&quoshdeliterrnoneret.idco 
oportuit  ironice  rideriipfcrumdementiam,qu6d  lalutcm  fibi promitterent,cum tamen non 
delinerent  prouocare  in  fe  Dei  vindi&arri  .Sed  intereafermojiem  accommodat  ad  eorumafre- 
cJusjncqueenimdubiueft,quin  Temper  conieceHntoculosvel  in /Egyptuyvel  in  Aflyria,vnde 
fperabat  aliquid  auxilii.Dicit igitur,  Sfcendefttf>er montetn  Libxnum,  cl.wix  illinc,  deinde,  cUm*t~ 
tUm  exmonte  B.ifin,cr  vocemtuxm  circHnfeus  bncatque  illnc  (nam  per  lateraintelligitomnes  par- 
tes) jW)inquit,w*fo7y>>'fl/?«>.f,^MM  contriti  funt  omne  samatores  tnixx  fine  colligimus,per  ludibrium 
Pi  ophetam  dixiffe,hfcende &■  chmx  Par  amatores  intelligit  tarn  £gyptios>quam  Aflyi  ios, &  a- 
Iiasvicinasgentes.Iud^ienim  cum  aliquid  periculimetuebantjfolcbanteonfugere  ad  fuos  vi~ 
cinos.-Deus interea  ab  iplis negligeharur,  &  hac  rationc  vocantur  amMores.  Deus  enim  defpon- 
derac  fibi  populum  il!um:ideo  fepe  vocat  vxorem  fuam:&  hie  loquitur  in  genere  fcemineo.po 
pubis  ergo  confertur  m u!ieri,&  Deus  fufcipit  mariti  per  fona.Cum  autem  pro  I'ua  libidine  po- 
puluscircumageretur  ,  vocaturleuitas  ilia icortatio;  nam  limplicitasfidei  eft fpiritualis  noftra 
caftitas.quemadmodumenim  mulierqusfolummaritum  refpicit,colitfidemconiugalem,& 
pudicitiam:ita]vbi  manemus  defixi  in  folo  Deo,  hxc  eft  pudicitia,quam  a.  nobis  flagitaf.  vbiau- 
tem  falutem  hinc  indie  petimus,hoc  eft  violare  fidem  qua  Deo  debemus .  Ergo  limul  atquehue 
&  illuc  coniicimus  animos  noftros,  hoc  perinde  cft,ac(i  rhulier  quxreret  fibi  vagas,&  cxtraneas 
conditions .  Nunc  ergo  tcncmusrationemmctaphor£,cumProphetacomparat£gyptios,& 
AlTyriosamatoribus,quiafignilicatpopulumIu'aclhocmodofcortatumeirc,quemadmodum 
aliislocis  etiam  di&um  fuit.     Sequitur, 

zi  Loquutus  fum  tecum  in  pace  tua,vclcjuicte,\cl felicitate  tua,  dixifli, 
Non  audia :  hxc  via  uiajdcft/atio^d.conjuetudo^  pueritia  tua,  quod  nori 
audieris  vocena  meam. 

Hie  Deus  oftendit  populum  efle  dignu  mercedc  illj,nempc  vt  lugcat ,  &  vndique  aduocet 
auxilium,nec  viquamrcpcnat.farpe  enim  contingit.vtnirniaafperitasmaririalienetabeius  con 
fuctudinc  vxore,vel  li  maritus  fuafocordia  alio  trahitur,vt  non  curetresdomefticas,atqueita 
Lbaturvxor,  hoc  aliqua  ex  psrteeiimputandiieft:fi  etiam  conniueat,vbividetvxorefuam  ten 
t.ui  pcriculotis  illecebris&  blanditiis.  Sed  Deus  oftendit  fe  fun&um  effe  probi  &  fidelis  mariti 
orncio:Jeindc  non  fteniTcper  iptum,qu6  minus  populus  in  officio  maneret:Z«c«f«f/wm,iwquit, 
tecnm,hoc  eftrnon  potesdiccreteerrorefuifledeceptum.folentenim  confugercadhanc  excufa- 
tionem  qui  conuicii  funt,  Non  putabam,fifuiflemadmonitus,paruii]rem  bono  confilio:  fed  in 
lubrico  facile  eft  caderc,pr£lcrtim  vbi  nemo  porrigitmanum,&  nullum  remedium  adhibetur. 
Tollit  igitur  Deus  vanos  iftos  pnrtextus,&  dicixfefiiifle  loquutum:  quafi  diceret ,  Ego  te  in  tem- 
pore admonui: non  i^iturpeccafti  infcitia,velincogitaDtia.deniquehlc  Deus  eondemnat  con- 
tumaciam in  populo.quod  fciens  &  volcns  fele  proicccritad  omne  fcelus. Locus  autem  hicno- 
tatudignus  _'lt,quiavidem. is duplicari crimen,  vbi  matureoccurritDeus,&nos  in  viam  reuo- 
cat :  quia  niii  pitimur  nosab  iplo  corrigi,inexcufabilis  eft  noftra  malitu.  LequMusfrm  ergo  te- 
CHm,'mqii\t,in  qnieie  tux.  Hac  etiam  circunflantia  crimen  aggrauat  Deus,  quod  non  tantum  per 
fuos Ptophetisortcndcrirpopu'o quid re£tumeirtt,vcrum  fuis  benefices  eum  fibi  conciliaue- 
rit. nam  fi maritus hortetur  vxorem,intereaautem  fitvelaufterus,velmorofus,vxorafpernabi-» 
tur  q.iicquid  auditt .  nam  occupatus  erit  eiusanimus  faftidio .  Sed  (i  maritus  tradet vxorem 
funn  humaniter.&teftetnr  fua  liberalit.iteamorem,  quo  earn  profcquitur,addat  etiamlimul 
prndcntiim,qnaiplamregat,ccrtenecefrecft  perditoe{Teingeniomulicrem,quxnonmouebi- 
uxvSc  confibis  manti,&  bencficentia,  &  facilitate.  Deus  ergo  oftendit  fe.  Prophetas  inifilTcqui 

rctiaew 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M .  ,73 

retinerer  populum  in  fide  8c  ofricio.deinde  coiun&am  fuiffe  fuam  bonitatem,vt  dulcedine  ipfa 
populus  allicidcberetadobediedum.  Ergo fubquiais nomine delignatProphetadementiam 
Dei.quadignatusfueratpopulum.  Verumquidem  eft  hoc  quod  dicit  Moils,  nempe  homines  Dw.sijy 
limiles  effe  equis  ferocibus,  quilafciuiunt,  vbifuntfaginati.pinguedoitaquc.&quiesfacit, 
vc  limus  magispixfradi.Intereahocadcxcufationem  valerenonpoteft,  vbiDeus  blandenos 
inuitat,&  coniungit  limul  cum doclrina humanam &  paternam  bcneuolt ntiam, eamque com- 

f'robatipliserTedtiSj&exp.rimenusnilimaruefcamusadoblequium.itaProphetaoraocclidiC 
udaris,li  forte  vellent  cxcipere  libi nimis  f.ruide  denuntiari  vindidam ,8c  Dunn  lubito  contra 
ipfosirruere.docetenim.cuminotio.&prolpentatepoiretagnolcere  patcrnuniDeiafflctum, 
fuiiTeJam  tunc  rcbelles,&abulos  Dei  indulgentia.  Loquutvsfum  igitur;«  quiete  tuauu autem  di~ 
xi)ti,Nonaudijm.  Probabilequidemnoneft,Iuda?ostam  pmilantcrloquutoseffe,  vtpalam& 
clarib  verbis  dicerent,  lenon  fore  oblequentes: fed  Prophtta  hlc  refpicit  eorum  vitam  potius, 
quamvcrba.Qn.aLHS ergo  nonexprimeunthas  fyllabas tudsei,  lenon  fore  Deo mori 'eros,  ex 
nioribustjnienipiorumlatiscolligipotuit,obftinatofuifleanimo,  vtnollent  Deoparere,& 
eiusconiiliis.  Adiungitrcrtio banc fiiijfe rationem populi a pueritix,non audtrevocem  Dei  Hie  eftim- 
pietatis  cumulus, vbi  non  vnotantumdie,  velexiguo  tcmporcfumuspra»fracti,led  perfequi- 
mur  hanc  mabtiam  ad  extremum  vique .  Interea  ligniiicar  Deus.ab  initio  le  fuilTe  folicitum  de 
falute  populi, led  fruftra.  Interdum  contingn ,v  t  qui obduruit in  vitiis fuis non  fit  adeo  flexibi- 
lis.li  incipiat doceri poft annum  vel  tricehmum , vel  quadragelimum.  contrahunt enim  homi- 
nes call  j. n  Ion  go  vfu:videmus  lenes  minus  effe  dodtes.quaref'nam  xtas  ipla  illos  quodammo- 
doroboiauit,vtnonpatianturferegi.Hl_vei6oftcnditDeus,tantamfuiireprauiratemin  po- 
pulo,vtiamapueritiaeffet  rebellis:  quail  diceret,  Non  potcsexcufare,quafiadlongum  reni- 
p.is fueris  fine  vllo  do&ore ,  carueris omni  conlilio  &  ratione,te  ideo  occalluifle in  mabs.nam 
cxpertusl'umaprimapueritiateeffcprorfusindocilem  .  Hscipturfaittua confuetudo ,ne  audires 
vocem  meam,vd  vt  non  audires  vocem  meamud  verbum  eft, Quia  non  audifti  vocem  meanr.ied 
i..i  refolui  debet.nequeenimis  efthicpropnecaulalisparticuladed  potiusexpletiua,  vel  exe- 
getica.     Sequitur, 

Z2,     Omnes  pa/tores  tuos  depafcetventus,&:amatores  tuiinexi- 
lium  migrabunr:certe  tunc  pudeties,  &  erubefces  ab  omni  maJitia  tua, 

Iwccft,  propter  cuuSiam  mikum  tuam. 

Q^oniam  prarcipuacu'paerat  inipfis  ducibus,ideooftenditDeus,nihil  foredefenfionis 
ineoiuin  prudentia,&upibus,vbiadexaema  ventun;  fuerit . hoc etiam nimis  vulgare  vitium 
elt,ciim  valgus  hominum  coarguitur.obiicere  gubematorespro  clypco.  Nee  dubiu  eft ,  quin 
Iadan  op^oiuerint  Du Prophetis,Quid hoc  libi  vult,quod  Deuspafifuseft  nos infceliciter  regi 
a  mabs  Jucibus?exp.,fuit  nos  in  pra:dam  lnpisuuincfi  exigita  nobispcenas,vidtturidcffeindi- 
gnum,aliena  culpa  nos  premi.interea  qui  lie  loquuntur  fecuri  funt,  Si.  contemnunt  Deum, quia 
exiftimant  in  luo ducibusfibi  certain  fore falutem  Prophetaigitur hlc  excutit talem  fiduciara 
Iiidxis:Pa/7(»'«,inquir,r«o.«  veutut  depafcet  Hie  per  Paftoresinttlli^ittam  Rege  3c  eius  Conlilia- 
rios,quam  Sacerdotes,&  Pr  opticas,  verbum  Paftedi  fignificat  confun  ptumiri  illos  omnes  a 
vento.nam  interdum  dicuntUT  hominespafci  vento ,  vel  ie pafcere,vl  i  coiuipiunt  ftultas  fidu- 
«.  Las .Ventusigitur  fignificat abislocisfpes fiuftratonas,vt  loqUUntuf.fed  aliofenfu  dicit  Pro- 
i  leta  depaftumii p.tfiores a  ventolin  lcilketeuanclcent  tanquam  fumus,hoc  tft.Dius  oftendet 
i  Ji  um  fuperbiam,&  fraudes,&perucrlasimaginationes  nihil  aluidcfie,quam  fi.mum  &  va- 
ate  Addit  poftea  de  amatoribLS,wrgiu/tt>o.r;«  exilium. nam  initio  Iuda:i  putabant  fi  fore  inex- 
. j '.'.Ls,quandiuftabat folium Duuidis-.deindevtfcimusplebcm facile trahicxterno  fplcn- 
>rc,cum  viderent  ram  Sacerdotes,quamProphetas,&  Regis  Confiharioseffe  prarditcs  aftu- 
tij,turgerectiarh  magna  fuperbia:  fecurelpernebant  quicquidminirabantur  Prophets  .  lam 
1  ii  da  materia  crat  in  ^:yptiis,  in  Affynis,  poftea  in  vicinisgentibus  .Ergo  poftquam  dbit 
Decs euanidos fore  omnes  p.iftorcs,addicetiam-de/€,:yptiis,&  fimilibus,illos  in  capriuitatcm 
tr..ctumiri.Pofteaadiungit,r«7f  r«wc/»««/f|fw,  inquit,  &  erubefces  propter  omnnem  mahii.imtuam, 
nuceft,tandemfentiesteiuftaspcenasdarefcelerum,vbi  Deus  tcnudauerit  omnibus  a  uxiliis,  & 
ofter.deritquicquid  nunc  ti!  lhduciam  dare folet,hoctotum  effe  inane. Exprimitautcmo»«»fn» 
f»-t^f»4»i,quia  non  vno  tantum  in  generc  peccauerant  Iudxi,led  addiderant  mala  malis,ita qua- 
fi  immenlacongcrielcclerum  accerfiuerant  libi  Dei  vindictam.  Neque  tamennotaturcogni- 
tio,qua:  ad  relipilccntiam  valitura  fit,  fed extorta:  ficuti  reprobi  velint  nolint  fentire  coguntui 
fuaprobra.    Sequitur, 

2-1     Szdiftijhoc eHfcdcmtibipofiafti, inLibano  ,nidulatae^in  cedris, 


CAP.  XXII.  IO.    CM.    PR  AELECTIONES 

quomodo gratiofa  fuifti , dlij  vcrtkntfrecata  cs^m  veniendo  iibi  dolores, 
doloremcjuafi  parumenus,adverbum:fedfe}ifus  ejl  }  quomodo gratiofa  cm >vbi 
yenermt  hbi  dolores, dolor  quafi femiri<e  partunaitisi 

Confirmat  candem  do&rinam  Propheta  aliis  verbis .  &  hinc  apparel,  quam  difficile  fit  ex- 
cuterchominibusperuerfamfiducia,vbiaddi&iiunt  rebus  terrcnis.Simul  ergo atque radices 
cgit  in  cordibus  hominum  pcruerfa  hducia.non  niouentur  vel  v  His  minis,vd  vllis  periculis,ena 

ifi.xi.i^.  li mors iplaiinpedet,tamenfcupidirnanet,&ideoexprobratillisiraias,Qu.6dpepigci it ftsdus 
cum  morte.Hxc ratio  eft ,  cur  Propheta  infiftat  pluribus  verbis,  &  maiorc  vehementia  ad  cor- 
rigendam  illam  pertinaciam,qux  regnabat  in  Iudxis,  cum  fcilicet  putarcnt  le  efle extra  ia&um 
telorum  q  ux  manus  Dei  iaculabatur .  Dicit  igitu  r  ipfos  fedemjibi  fofutjfe  in  1ibano,cr  hidulttos  cjfe 
in  cediis.Vcr  tranflationem  hoc  accipiunt  quidam  Interpretes,quia  habitabant in  xdibus cedri- 

Vtrfinj.  nisjhoceftjOrnabantdomosfuas^elpalatiapretiofistabulatisjVtantevifumeft.Sedfimplicius 
accipio:quol  Icilicet  Libanusfueritillisquariinexpugnabilealiquodpropiignacukim.compa- 
rat  etiam  eosaui'ous,qux  excelias cedros  iibi deligunt  ad  nidihcadum.Summa eftjiidxos fuili'e 
nimisexcxcatosfuaiaperbia,qu6dputarentle  Libanumhaberequafitutumrefugiunr.dcinde 
quod  fibi  ringer  ent  nilos  in  iplis ccdris.  Scd dubium  non  eft,quin  fub  hac fpecie  coplefti  velit 
Proph.falfasilias,&fallacesliducias,quibusinebriatifuerant  Iudxi.Pcrconceflione  vero  lo- 
quitur,acfi  diceret  Iudxos  nonterreri  vllis  Dei  minis,  quoniamcircunfvrantoculos  fuos2d 
Libanum,  &  cedros  mae,is  excelfas.  Sed}\nc\uk^uomodo gratiofa  ens,hoc  eft,quam  gratiam  inue- 
nies ,  cum  tibiyenmnt  dolores,  dolor  quafi partnrientt'rtHlc  lignificat  Propheta  quod  fxpe  in  Scri- 

lTbefT.<i  ptura  rcpetitur,nempe  vbi  dicunt  impii,  Pax,&  iecuritas,repetinum  interitum  illisinftarc.  Ne- 
gatigiturludxosquicquamproficere,dum  fibi  ftationemfingunttranqmllam  fore  in  Libano, 
dumnidosimaginantur  ixiprocerisarboribus,quiaDeuscorripiet  illosiiibito  doloretanqua 
mulicres,quxrident,&  hilarker  agunt ,  fed  momento  corripit  eas dolor  partus.ideigitur  pro- 
nuntiat  Icremias  eueturum  efle  Iudxis. Ego  hanc  fententiam  leuiter  tanmm  attingo,qux  tamen 
longa&accuratameditationedignaeft.Sciamus  ergo  nihil  magis  efle  intolerable  Deo,quam 
vbi  nobis  tranquillam  quietem  promittimus  ,cum  tamen  ipfe  bellum  nobis  denuntier,  &  nos 
cum  quafi  data  opera  quotidieprouocemus.     Sequitur, 

14  Viuo  ego  3  dint  Iehouah,  quod  fi  eflet  Caniahu  films  Ioakim  re- 
gis Iehudah  annulusfignatoiius  fuper  manum  dexterammeam,  hoc 
eft  fin  maim  dcxtera  mea,  ego  inde  te  euellam:  nmtatio  cjlperfonce. 

Iurat  hie  Deus  fibi  ftatutumefle,pcenamexigeredelekania>qui  alio  nomine  diciusfuitte- 
ho'iakin.  Dicit  autem,Quanuis  ltdeat  fuper  iolium  Dauidis, tamen  fore  mifcrum  exulem.  nam 
alibi  vidim  us  Iudxos  faille  quafi  fifcinatos,cum  putarent  Deum  fibi  efle  obftrictum,&  interea 
permitterent  iibi  peccandi  licentiam  hoc  prxtextu,quod  pollicitus  effet  Deus  regnum  Dauidis 
VJalS9.iT  fore  pcrpetuii,quantif  per  S©!,&  Luna  manerent  in  cxlo.atqui  non  reputabant  efle  aliquid  mu 
tuumin  fcedereDer.volebatenimipfos  fibi  efle hdelesviciflim:deinde  non  reputabantmultos 
efle  rilios  Abrahx  fecund  urn  carnem,qui  tamen  non  effent  legitimi  filii  coram  Deo.  Quantum 
ad  Regem  ipfum  fpc<5tat,nunquam  putaffet  fieri  poffe,vt  trahcretur  in  exiliumreratcnim  Daui- 
dis fucceii'ot-,crat  ordinat us  a.  Deo.  Hxcigitur  ratio  eft,cur  nunc  pronuntietDeiis,£.'wwy7f/?ff 
ifte  Cboniah  qttxfi  annulns  fgnawius  in  digito  meo,  ego  tamen  inde  ipfum  cue  Ham.  Quanuis  ergo  excel 
leret  tunc  lekaniaoftendit  Deus  illam  dignitatem  efle  tcmporalem,&  fore  caducam:  quia  tan- 
dem detrahetureiol  io  fuo,&  conditio  eiusmutabitur.Ncc  dubium  cft,quinmutilatum  fit  hoc 
loeoeius  noaien  Cnnaiahu,pro  lekaniahu.Conteptim  ergo  Propheta  hie  vocat  CanaJa.-quem- 
admodum  fi  nunc  non  digncr  integro  nomine  aliquem,fed  fumam  duasfyllabasex  quatuor:fic 
Propheta.quanuislechaiiiastiinc  regno  pociretur,vocattameniplumCanaiaduntaxat  Docct 
autemhiclocus,noncffeitafuperbicndum  Dei  benefices,  quinllmpermemGrcs  fimusfortis 
noftrx,vt  ab  iplo  pendeamus,dcinde  vt  foliate  ipfum  inuocemus  fingulis  momentis.nam  fecu- 
ritasparitcontemptum.hincfir,vt  D^usfpolie^nosornamentis,qiiibuscramus  veftiti:&  hxe 
eftiuftumercesingratitudinisnoftrx  .  Ergoquicunquecxcellunt,agnofcant  fibipoffe  auferri 
fingulis  momenris  quod  datum  eft,nili  bona  confeientia  fit  inftai"  cuftodix  ad  conleruandaDci 
bcneficia,nequando  excidant,  velcfrluant.    Sequitur, 

2.5     Et  ponam  te , tradamtcjn  manum qu^rentium animam tuam,&: 

uimanunt 


IN    I  ER  EMI  AM.  ,74 

in  manum  eorunija quorum  facie  formidas,  metuis,&c  in  manum  Nebu- 
cadrezer  regis  Baby lonii,&  in  manum  Chaidazorum. 

Pendet  hie  vcrfus  ex  proximo,  fed  explicat  quod  breuius  fucratdiftum .  Hxcigiturdetra- 
fiio  eft  annuli  lignatorii  ex  Dei  manu,cum  fpoliatur  gloria  &  decore  Regnijt  kanias,  &  fubii- 
citurregiBabylonio.QuanquamautempepercitRexadtcmpus  eiusvit£,vttciiatur  Sacra  hi-  t'  J?i 
ftoria,tamenmiferjllecumfededidit,nonalitertrepidabat,quam  fi videretgladium iugulo fuo  Chrome. 
iam effe obicctum  .  nihil enim mifericordix fperabat:fed trepidatio fecit,vc  Vrbe egrclius, tra-  *,cW«-.5* 
deret  fe  in  miferieordiam  hofti  fuo  capitali.  Summa  eft,regem  Iekaniam  venturum  effe  ad  extrc  "' 
ma,quiacogecurfenudum,&inermcmtraderehoftibus,quitamencrudeliteripfumperfeque- 
bantur.Etideopluribus  verbis  repetithanccomminationem:Trrf</<«w,inquit,;»ffWw«»»^«<f>f»- 
tium  animam  tuam'.dcindc,in  mannm  eorum  d  quorum  facie  metuis'.Kiubjn  manum  Ncbucadrezer.  (vo 
caturhicNabucadnezcr  rLxBabylonisNabucadrezer,vtaliislocis.)poftrem6)»»wrf«»i/»C/.><i/- 
dttorum.  Ergo hlc  Propheta  quafi  ordinerecenfetpluresfpeeiesmortis,vtdifcat tandem Icka- 
niasfentire  quam  horribile  lit  Dei  iudicium.    Addit> 

z6    Etproiiciam  te,&matre  tuamqua?  genuic  te^interramalienam* 
in  qua  non  eftis  geniti,&:  illic  moriemini. 

HicrurfusconfirmatProphetafeueramillamvindid:am,quamDeusfumpturuseratdeIc' 
kania.&(iautem37.anno  tadem  e  car  cere  edu&useft,&admifTus  ad  meniamRegia  inter  abbs? 
Proceres;mortuus  tamen  eft  in  exilio,&  fortaffe  melius  fuiffet,degere  vlque  ad  mortem  in  fee- 
tore  carceris.quam  illecebris  illis  eorrupi,cum  vnus  fuit  enumero  Proceru :  ita  enim  fele  pro- 
fanauit.Qmcquid  fit,mortu'eft  cum  matrefuaNehuftainexilio.Etideo  Propheta  exaggerat 
grauitatem  poena:  cum  dich,Migrare  te  factum,  vel  te  proiiciam,©-  matrem  tuam,qux  tepeperii,  in- 
quit.hoc  acceffit  adindignitatem,quod  mater  Regis  fimul  fuitabdu&aiparciturenim  &pe  ft> 
xui:deinde  erat  vetula.fed  Dais  exercuitfuum  iudicium  aduerfusilla,qua:  fociaerat  impietati*: 
Iranjferam  vos,inquit,*»  terrain  alienam,  in  qua  non  eftis  nati,  ©■  illk moriemini. 

zy     Et  in  terram,ad  quam  ipilleuant  animum  fuum^vt  reuertantur 
illuc,non  reuertentur  llluc. 

Iterum  Propheta  perfonam  mutat>&  tame  non abfque  gratia. loquitur  errim hlc  quafi  fto- 
rr.achofe,:>;  ideo  compellat  paucis  verbis  regem  Iekonianr.deinde  ipib  quafi  relifto,pi onuntiat 
quidDtusfafturus.ItacumvixaliquemdignamuralloquijVariamusrermonem-.tribusquidem 
verbis  ipfumaggredimur,fedpofteaabrumpimuscurfumorationisnoftr«. Propheta  igiturta- 
lem  indignationem  exprimit,dum  n une Ioakim  ipfum  alloquitundeinde pronutiat  quid  faftu- 
rus  fit  Deusdeipfoanterea  ipfum  tanquam  furdumpranerit,velindignum,cumquomifceatur 
vilus  fermo.Nunc  ergo  tenemus  caufamhuius  varietatis  in  cotextu  Prophets.  Dicit,  Act  ten-am, 
*d  quam  kuantaniwumfuumnonreuertentnr. T)ix.era.tpr'msmorkuros  tarn  Regem,  quam  matrem 
eius  in  terra  ahena,fed  nunc  confirmat  fententiam  illam :  quia  non  poterat  nili  difficulter  auelli 
ex  eorumanimisftulta ilia  opinio,Rege  Babylonium  tandem  fore  illispropitium.Necdubium 
cft,quin  agitaffet  inter  fe  hxc  omnia:Vbi  viderit  Nabukadnezer  nos  venire  fupplices,fle&etur 
ad  mifericordiam.quid enim  amplius  exigit?non  vult  hie  Regiam  fua  figere:fatis  eft ,  fi  habeat 
populumfibitributarium:vbiautemexpertusfueritmee.iTehominemnulliusanimi,  maletme 
regnare  precario.quam  crearenouum  Regem  .Hare igituragitauerat  Rex  cum  fuis  Coiiliariis: 
indcftultaperfualiofluamnunc  Propheta  euertif.To//«»A,inquit,<<»/w*wy««w  ad  terram,hoc  eft, 
exiftimant  libi  fore  tandem  liberum  reditum  in  patriam.hoe  enim  eft  Animum  tollerc,idiicere 
animum fuum,&  cogitationem  ad  aliquid.To#«»f  ergo  animum futtm adterram,  nempe  ad  terram 
Iehudah|/f  A  nmquam  illuc  reuertentur,  quicquidfibi  promittant. 

Prec  ATI  o. 

Da  omnipotent  Deus  ,quando  non  alibi  nobis  quietempromittis ,  quam  in  Regno  tuo 
ccelcfti^t  in  terra  peregrmandofinamus  nos  hue  &  illucraptari:  interea  tamen  quietis 
animis  te  inuoccmus^ficmilitemus ,  quantifier  nos  \ariji  certaminibus  exercerc  %f 
probare  voles^t perjiemus  tamen  conjlantcr  in  noftra  militia}donecfruamur  tandem  HU 
quiete,  qua  nobis  parta  es~\j anguine  \nigeniti  Filij  tui,  Amen. 

i8  An  fimulachrum  contemptum,  contritum  ,vir  ifte  Coniah?an 
vas^inquo  noneft  ob!ec1;atio?vt  quiddiijedli  funt  ipfe,&  femen  eius,& 


CAP.    XXII.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

pioiecti  fuper  terram,  quam  nonnouerunt? 


av 


Via  vix  pcterat  Iudxis  perfuaderi  quod  ante  Propheta  vaticinatus  eft  dc  Iekania  rege, 
_  conrirmateandemieittentiam:fedhlcloquiturtanquamdercincredibili .  fufcipitautcin 
ipfe  pcrfonam  admirantis,  vt  aliiniirari  detinant.  Interrogat  igitur,  fieri  ne  poffit  vt  lekaniain 
exilium  trahatur,  &  illic  milerepereat?Nunc tenemuscolilium  Propheta:,nempe  quia  regnum 
illud  putabant  ludsei  fore perpetuum ,  oportuit  illis  excuti talem  opinionem ,  vt  fcirent  Deum 
non  rruftraminatumfuifTc  quod  ante  vidimus.  Eft  autem  inhac  interrogation  ironiaqua:- 
dam. Propheta  enim  afferere  certo  potuk,  3c  limplicibus  verbis:fed  aliorum  refpeftu  per  admi'~ 
rationcm  dubitat,vel  dubitare  videtur  de  prodigio illo .  Dicit,  hn  jimuUcbmm:  alii tranfferunt, 
Vas.fed  videtur  propria  accipi  hoc  locovt(  plunbus  aliis)prolimulachro.  An  ergo  JrmuUdnum 
tonteint>tum,<& conttiium  (nam yig  eft  nuc  Di[iicere,nunc  Coterere )  vir  tpe-Caniab  2  Diximus pri 
mainfySlabam  detrahi  ex  nomine  per  ignominiam.-interea  quoniam  Regia  dignitas  lie  tenebat 
Iuda:os  cxc£catos,vt  nonpolTenv  fide  habere  vaticinio,  de  re  quafiincredibili  interrogat.hcuti 
di&um  eft.  A«  vasjnquh .  Scimus  "^a  apud  Hebrxos  accipi  pro  re  qualibet:  nam  &  vafa  etiam 
dixerunt  veteres  omnem  fupcllc&ile  .  Quirir  igitur  an  fit  vas  contemptibik,etn  fit  vat  in  quo  nulla  fit 
&&/fi7..wM:cutiantedixcrat  fimulachrum  contemptum  .  ytqHiddifietlifuntip[e,z?femen  eius,G? 
proieltifiuit  in  temtthqudm  non  nouevunt,rioc  eft,fuper terram  remotam?&  icimus  hoc  effe  durius, 
vbi  quis long&  abftrahitur  a  patna.  Non  dubium  igitur  eft,  quin  Propheta  amplificet  mali  gra- 
uitatcm  cum  loquitur  de  terra  incognita. Zedekias  enim  qui  lolioimpofuuseft,eratpatruus.ex 
pofterisautem  eius  primus  fuitSaalthiel  in  exilio  natus.     Nunc  fequitur, 

z9     Terrajterra^erra^audifermonem  Iehous: 

30  Sic  dicit  I'eliouah ,  Scribite  virum  hunc  orbum ,  y>clfolitarium}  vi- 
rum ,  cui  profpere  non  ent  in  diebus  mis ;  quia  profpere  non  habebit 
quifquam  ex  fernine  eiusfedes  fuper  folium  Dauidis,  &  dominans  ad- 
hucinlehudali. 

Conftrmat  melius  Propheta  quod  nuper  attigi .  neque  enim  fuperuacua  eft  repejitio,  cum 
terram  ter  inc'umat.nam  f:cu:i  repetitis  i&ibus  mallei  contunditur  ferri  duritics ,  tea  Propheta 
itcrauJt  vocem  Terrx,vt  contumaciam  illam  corrigeret,in  quaIudxiobduruerat,vt  nullx  Dei 
minxipl'os  mouerent. neque  enim  aflcftauithanc  vehementiam,quemadmodum  folent  Rhc- 
tores,&  quiappetuntvideridiferti:fedneceffitasipfumcoegititainfurgereaduerfus  prxfrafta 
illam gentem,c]ua; alioqui fuidisauribusprxteriilfetquod videbimus  Primo igitur hac prsefa- 
tioncoftenditProphcta,(e verba facturumdehorribili Dei iudicio,&  limul  admonetludxos 
decertitudinehuiusvaticir;ii,quanuisperfuafieffent,Regnum  illud  nunquam  pofTe  labefa&a- 
ri.Itain  hac  repctitione  videmus  effeobliquamincrepationem:qualidiceret  furdos  quidem 
ipfos eiTe, iedfruftratquonia cogentur  effectu  fermonis  fentire,cuinunc  fidem  abrogant .  Ter- 
ra  igitur, terrd,terradt<di,lzm  :\diungit,SaribitevirumbHncfoliiarittm,ve\  crbfi .  Qjjod  exiftimant 
quidamfermonemvelad  Ar.geloSjVeladPtophetasdirigijnefcioanhrmumilt.potiusharclo- 
cutio  videtur  fumpta  effe  ex  communi  vfu,  quia  fcribi  folent  decreta ,  qua:  vigerc  debent  longo 
tempore:nam  (iquodcdiftumpromulgaturad  paucosdies,nofoletredigiin  monumentapu- 
blica.fedvbilexaliqua  fercur,  qua:  apud  pofterosfuamauthoritatemobtineat,fcribiturinpu- 
blicistabulis  Significat  igitur  Propheta,nonpoffe  hoc  Deiiudicium  fieri  irritum,  ncc  fore  mo 
mentaneum,vtpoftridienegliguntur,velobliuionitradunturdccreta:fedforecertam5:  iixam 
eiusftabilitatcm.i'a^'/f  igitur ^«»cwV«»«wi«OT.Orbitasautem hxc opponiturDei  promifiio- 
ni,in  qua  di&um  erat,  Semper  fore  qui  fucccderet  in  locum  Dauidis  ex  eius  femine,  quantifier 
Vf.tlt9.i7  effent  Sol,&  Luna  in  cxlo.  hie  autem  iignificat  Propheta  illam  promifhonemde  continuafuc- 
3  8'  ceflione  generis  non  fore  ratam  in  Iekonia:&  addit, Scribite  eti.im  rirum,cui  profyere  mnjtxcedet in 

diebus  fur s:\n\b  particula '3  videtur  mihi  hoc  Toed  augcrc,quafidiftumeffet,  lmoeti.imnulIi,vel 
nemini  profpere  fuccedet  ex  [c  mine  eim.  Tadem  additur  explicatio:j£)M'.t  ne  mofe  de  bitinfolioDtiuid.s, 
&r  nemo  dominxbiturin  tehudab.  lam  mirum  non  eft,  fi  ludxi  ab  hoc  Dei  iudicio  non  lecusatque 
aportentoaborruerinnhincenimvifus  eft  Deusiecumpugnare,quiateftatusfueratfoediisiuii 
nunquam  fore  irritum,&  teftca  aduacaucrar.  Solem&  Lunam.Vbi  igitur  deficit  pcfteritas  Da- 
uidis,vel  faltem  vbi  lol ium  diruitur,  &  nemo  poftea  fucceffor  apparet,videtur  fides  promif iio- 
nis  elTeabolita,  quod  eft  abfurditfimum  .  SedDeusquimirabilitcr  agit,  potuk  talem  pcenam 
exigcrede  Iekania ,&  eius  fimilibus:  interea  autem  arcano  modo  &  incomprehenfibili  cf- 
tfaihi-afl  ficerc,nefcedus,qLiodpepigerat,  prorfus  excideret.  Fuitjgiturabiccndita  Dei  gratia  ad  tern 
»i-M-        pus,fcd  nunquam  cxtiixftafuit,  quia  tandem  furrexk  furculusetruncoliai,  quemadmoduro 

.    dicitur 


IN   I  ERE  MI  AM.  175 

dicitur  apud  Ifalam.Videnuirnmcn  verba a\ikt {onar+.VocMur  tnitnlcchanhfelitAriufydx- 
indeJi«/&'//.*>poftrem6  ncgat  Propheta  fore quenquam  ex  cms  progenie,  qui  iedeat  in  Rcgio  io- 
ho.Scd  tenendum  eft, verba  ha;c  reftringi ad  terhporalem  vindict;im,&  vique  ad  Chrifti aduen- 
cum .  qiiaqua  vtpoftea  videbimus,caepit  rurfus  emergerepofteritos  Dauidis  in  Zerubabclded 
fuit  hoc  oblcurum,&  tenueprscludium  duntaxat.  Veniedum  eftigitur  vique  ad  tempus  Chrifti, 
ii  vfclimus  conciliare  hax  duo  limul ,  qua:  videntur  pugnarc ,  nempe  quod  Icchonias  fuerit  or- 
bus:  deindc,  quod  nunquam  defueric  lucceilbr  ex  limine  Dauidis,  nempe  quia  hare  orbitas  non 
fait  nil!  tempora'is.Fuit  autemintcrn.ptioilla  gratix  Dei  vclut  inteiitusquidanr.  led  lucceflu 
temporis  appai  uit,Deum  Temper  fuific  memorem  fcederis  iui,  etiam  quo  tempore  viius  fuerat 
oblitas.Ec  ideo  coniungi  debet  hoc  vaticiniii  cum  illo  Ezechie!is,Detrahite,detrahite,detrahi-  Exw.u.ztf 
tc  cidurim,  vel  diadema  ,  vique  dum  veniat cuius  eft  .  IllicctiamEzcchieltertibrepttitillud  *7- 
detrahere-.quali  diceret.non  paucis  tatum  menfibus,vtl  annis  regnum  Dauidis  nullum  fore,ied 
cominua  lerie  multarum  xtatum.Non  mirum  igitur  eftquod  hie  denuntiat  Propheta,  orbum 
fore  Iechaniam,quia  multisl'eculis  tnftes  ilia;  ruinxpoterant  delperaticne  obruere  ndeles,cum 
videret  calcurilbliu  Dauidis  cuignominia,&  ludibiio.Hxck'itur  ratio  eft,  cur  dicat  orlwm  fort: 
deinde,  totatneius petleritatem  fore  tnalediftatn.  Scd  limul  tenenda  eft  ilia  exceptio,  qua;  exprimi-  J6tff.1i.17' 
tur  apud  alterum  Prophetam,  Vique  dum  veniat  cuius  eft  diadema.  Rcpoiicum  enim  fuit  in 
Chrifti  capicc,quanuis  adlongum  tempus  fuiffec  iiibiectum  dtdecori,  &  probris  omnium  een- 
tium.Eft  autem  hoc  vtile  cognitu.cum  docemur  lie  Deum  ffl  i  femper  conft.'re,vt  nunqua  ex- 
cidat  Fcedus,  quod  pepigit  cu  Chriftb,  6r  cum  omnibus  eius  membns:&  tamen  pcenas  dc  hypo- 
critis  liimat  vique  ad  interitunr.queadmodu  longo  tempore  (:  quis  Eccleliam  in  mudc  que/iif- 
fet,nuIheratinfpeciem:Deus  tamen  oftendit  le eiTe ndclcm  in  luis  promiliis ,  cumlubitoe- 
merlit  populus  E.iangelio  regenitus:  quod  ipfum  non  eratquidem  murtuii,ied  eratquaii  iepu! 
turn.  Veritas  igitur  Dei  coprobara  fuit  ipio  effeftu,  &  tamen  horribili  modo  vlttis  eft  hominum 
in^ratitudlnem,  cpm  ita  totum  mundum  excexauit.    Nunc  lequitur, 

CAPVT     VIGESIMVM    TERTIVM. 

jAEPaftonbus^uiperduntj&diifipantgregempafcuorum 
,  meorum,  dicit  Iehouah. 

2,  Propterea  fie  dicit  IehouahjDeus  ifrael  fuper  Paftores 
^  pafcentes  populum  meum,  Vos  dilTipaftis  gregem  meum,  & 
difpuliftis>&  non  vifitaft  is  cos,-vel,ouesmeas^  Ecce  ego  vifitans,  hoceft,viji- 
r^o,fuperVosmalitiamadionumvefi:rarum,dicit  Ieliouah. 

3  Ego  autem  colligam  refiduum  ouium  mearum  ex  omnibus  rerrisj, 
ad quas  expulero  eas:  &  reuerti  faciam  eas-ad  caulas  fuas,  &  fru&ifica- 
bunt,&  multiplicabuntur. 

Hlc  Propheta  reftitutionem  Eccleiiarpromittit-.fed  admonet  non  cite  cur  fibi  propterea  blan 
ditiasfacianthypocritx,pra:i"crtim  Rex,&Conlilianieius,&  Sacerdotes.  Mixta ignur  cftha:c 
I  rophetia  ex  promilfionibus,&  minis.  Deus  enim  promittit  le  tandem  fore  propicillin  miferix 
Iud-ris,poftquam  cos  caftigauerit,vt  non  intercidat  genus  Abraha::tamen  deucit  hypocritas  ab 
inani  hducia.ne  fall o  ad  le  trahant  ipem  falutis,a  qua  leiplbs  exclulerant  iua  impu.  tate.  Eft  au- 
tem hoc  notatu  dignu,quia  fimul  ac  oftertur  Dei  mifericordiajhypocritac  ad  fe  rapiut quicquid 
Deus  promittit,&  magis  ac  magis  inlolcicum,acfi  teneret  illii  libi  obnoxiu.  Impunitas  enim  ma 
cis  lllos  lmpellit  adpeccadi  Iicenm.Hinc  lit,vt  iadet  fc  fore  faluos:quia  lint  populus  Dei.Ergo 
Propheta hicdocct,c]uicquid  promittit  Deus eledis  luis  .noipeaarepromiieue  adomnes,nec 
deberc  extedi  ad  hypocritas,  qui  fallb  pr?tedunt  eius  nome:led  peculianter  offerri  eledis,qua 
Uisfintexigiuishominunumerusjdemdequauislmtdefpeai.Primbautedicit^f^P^er^^M 
ftrdittf.Hxt:  inter  le  cotrariafunt.Paftore  eflTe,&  perditorem:led  cocedit  illis  nomeifhid,  quod 
erat  honorificu:interea  deridet  falfam eorum  glonationcm,  qubd  putarent  fua  flagitia  iub  hac 
fallaaa;  vmbra  tegi.Quanuis  ergo  Paftores  appcllet.fimul  detrahit  laruam,&  ita oftedit,  d'e  ni- 
biIoipfosfuperbire,dumobtendimtnomePaftorum:,^>>wmquit)er/'frA/<ir«,G-f«»V^^^ 
vc  ldtfpcr%untgre£emf>afcuorim>  mmurn.  Hie  Deus  cai'/am  oftendit,  cur  tarn  grauiter  fticcenfcat 

G.i. 


CJAP.  XXIII.  IO.  CvAL.  PRAELE  CTIONES 

centra  lftos  pci  ditores,  quomam  cum.  tyrannidem  cxcrcebant  aduerfus  populum,  non tamum 
la:debant  homines,icd  Dcum  ipfum,qui  in  fuam  ridem  reeepcrat  ele&um  populum.  Verum  qui 
dem  eft ,  dignos  fuiffe  omncs  ilia  diflipatione  .  Nam  vidimus  lam  pluyribus  Iocis,  non  poffe  ex- 
cuiari  populum,  vbi  dccipitur  a  mails  8c  improbis  ducibus,quia  hoc  modo  repcnditur  omnibus 
iufta  merces,  eo  quod  a  minimo  vfque  ad  maximum  omncs  in  fe  iram  Dei  prouocauerant.  Scd 
nonideo  excufabilis  eft  impietas malorum  paftorum,quia  debuerant  reputare  quorfum  impo- 
fitum  effct  illis  hoc  onus:deinde,a  quo  effent  prarfe&i.Deus  ergo  fignificat  illatam  fibi  effe  atro- 
cem  iniuriam,  cum  ira  indigne  dillipatus  fuit  populus.  Volebat  enim  effe  fummus  Paftor,  fub- 
rogaucrat  in  locum  fuum  tam  Regem,&  eius  Confiliarios,  quam  etiam  Sacerdotes.  Nunc  cum 
omnes  abufi  fuerint  fuo  munere,&  liccntiole  dominati  fint  abfque  Dei  refpe&u,  merito  hlc  il- 
lis exprobratur , quod gregem  pafcuorum  Dei  perdiderinf.qucma&mo&um  alibi  etiam  cum  illis  Dcus 
1/i.j. i},  C  expoftulat,Quod corruperint  vinea  fua.  In  fumma , ciim  Dens Iudxos nominat gregem pdfiuo- 
/."]"■* ' 2- I0  rum  fturum,non  refpicit  quid  meriti  fint ,  vel  quales  fint:fed  potius  cemendat  gratia  fuam,  qua 
feme  Abraham dignatus  fuerat.  Habet  igitur  hlc  refpecf  um  gratuita:  fux  adoptionis,etia  ii  t'afti 
DobenencioreddiderantfeindignosIudari.Pofteaadiungit,  SicdicitlehtMabjDeus'lJrael  adPd- 
.  ,'.  Jieres,qui  pafcunt  populummeum.Tiod.cmien{u  nunc  populum  fuum  vocat,quo  nuper  gregem  paf- 
cuorum i'uoru.  Alienauerant  fe  illi  a  Deo:&  iam  ipfos  fuo  decreto  abdicauerat ;  led  potuit  Dcus 
vno  relpecfu  cefere  ipfos  extraneos;interea  autcm  refpe&u  foederis fui  agnouit  fuos:  &  idco  vo- 
cajt  populum  fuum.Nunc  igitur  idem  confirmat  quod  iam  vidimus,nempe  Paftores  iftos  non  tari- 
lum  fuiffe  hires  3c  latroncs,fed  etiam  facrilegos,quia  non  tantum  fatuitiam  cxercuerunt  aduer- 
fus oues:(ed  quatum  in  fe  cft,violarunt  Deum  ipfum,qui  fufceperat  curam  illius  populi.  Eft  au- 
tem  hlc  duplex  conceffio,  cum  dicit,  Super  Vdftores,  quipdfeunf.  nuper  dixcrat  iplbs  perdere,  8c 
dilfipare  -.nunc  autem  dicit  pdfcere.Sed  fcimus  quo  fenfu.:  &  videtur  ironice  hlc  eos  perftringe- 
re,quoniam  cum  fe  iaclarent  Paftores,  putabant  fua  flagitia  hoc  integumento  qu all  ieptilta  effe 
tam  ap.id  Deum,quam  apud  homines-.quemadmodiim  hodie  cum  loquimur  de  Papa,&  cornu- 
tis  eius  Epifcopis,  3c  Clero  illo  fcetido,  vtimur  nominibus  receptis .  atqui  nihil  minus  eft  Anti- 
chriftus  ille,quam  pater :  deinde  fcimus  quam  procul  abfint  a  munere  Epifcopali  quicunque  fc 
yenditantillo  tit  ulo.  Quatum  attinetad  Clericos,effet  etiam  facrum  illudnomen :  fed  multum 
abeft/pin  fint  Dei  ha:reditas. Interea  non  moramur  nudas  voces:  fed  potius  hoc  aggrauateoru 
crimen  ,quod  fint  diaboli  fub  Angelicis  nominibus  latentes,quod  fint  lupi,&  pra;dones,&  facri- 
legi,qui  Dei  nomen  perfide  obtendunt,&:  fibi  conciliant  fauorem  ex  fpeciohs  elogiisjquafi  lint 
P.iftores,Epifcopi,Prelati,  Abbates,&  Pra:fules:&quid  non?  Sic  ergo  Prophcta  nofter  dicit  iro 
ce  Vafiores,contr;i  quos  inuehitur,^4/cwe,hoc  eft,vocatos  effe  inhunc  finem,vt  pafcant.Sed po- 
ftea  adiungit,  Vcs  difperfrflis  gregem  meum,c<rdiljipdftis,&  Hon  viftdftit. Certe  hoc  non  fuit  pafcere, 
cum  nulla  ouium  cura  ipfos  tangcret.Nam  Vifitare  hlc  exteditur  ad  omnes  partes  infpc&ioriis: 
quali  diceret  neglcclxim  3c  proditum,  ac  defertum  ab  illis  fuiffe  greeem.  Ergo  videmus ipfos 
ceffaffe  in  munere  paftorah.Sed  alia  duo  peiora  funt,quod  {cilicet  dijperferint,  zsr  difpulerint  grt" 
gem.  Non  fuiffet  tolerabilis  eorum  ignauia,fi  grex  tantum  ab  illis  fuillet  reliftus:  fed  vbi  accedit 
tanta  crudclitas.vt  gregem  diffipenttanquam  capitales  inimici,hoc  ccrte  plufquam  eft  intole- 
rabile.Et  tame  hxc  omnia  illis  exprobrat  Ieremias.  Videmus  ergo  fuiffe  tacitam  fubfannatione, 
ciim  illis  pi  ius  conceffit  munus  pafcendi.  Iudicium  poflea  illis  denuntiat ,  Ego  viftdbo  Juper  md~ 
litUm  dflionumvefirdrum.HXc  Deus  pronfitiat  pcenam  fe  de  Paftoribus  fumpturum, quibus  me- 
rito adferibi  potuit  populi  diffipatio.Etfi  enim  nemo  fuit  a  culpa  immunis,  vt  ante  diftum  eft, 
prxcipuum  tamen  crime  rcfidebatinipfis  Paftoribus.Hxc  igitur  caufaeft,  cur  Deus  vltorem  fe 
fore  arBrmet ,  quia  nolit  impune  gregem  fuum  ita  diffipari.  Poftea  fequitur,  Et colligdm gregem 
meum .  ficuti  illi  difpulerant,ita  promittit  Deus  fibi  curam  fore  colligendi  populi.  Interea  vero 
fibi  tnbuit  quod  illis  imputauerat,nempe  qu6dexpulerit  ipfe  gregem,fed  diuerfo  modo.Pafto- 
res  igitur  diffipauerant  gregem  no  tantum  fua  ignauia,fed  etiam  crudelitate,  quoniam  fuerant 
Iupi  rapaces.  Deus  autem  fumpferat  pcenas  de  populo.nam  omncs  ad  vnu  promeriti  fuerant  ta- 
1cm  diffipatione.  Videmus  ergo  impiosexequi  Dei  iudicium,  neque  tamen  ideo  poffe  excufari, 
.tcfi  Dei  miniftri  effent .  nihil  enim  minus  eft  illis  propofitum.  Interea  Dcus  non  poteft  trahi  in 
focictatem  culpae,dum  ita  impios  ad  fuum  obfequium  fledit,vel  accommodat.In  fumma,  dilil- 
p.ttio  populi  fuitiufta  Dei  vindida.qlioniam  omnes  a  fide  defciuerant:abruperantvinailumil- 
lud  lacrohmftum  foederis,  quo  illos  Deus  fibi  deuinxerat.  Fuit  etiam  crimen  Paftomm^quia 
auare,&  crudeliter  dominati  funt.P dflores  autem,  vt  dixi,  nominat  non  tantum  Sacerdotes,  led 
Rcge,&  Cofiliarios.  Colligdm  igitur.no  fimpliciter  gregc, fed rejidwm ouium,  inquit.Hlcfignifi- 
cat  Deus  fe  ita  fore  mifericorde,vttame  no  omnes  mdiffereter  rccipiat  in  gratia,fedexiguu  illu 
Kom-s.i?.  numcrfi,qui  conftabatex ele&is.Et ideo  Paulus  attcntediftinguit inter populu,& inter  reliquias 
gratia;, vel  gratuitas  Vifus  enim  fuit  Chriftu  s  aduetu  fuo  prorfus  abolere  fcedus,quo  fibi  Deus 
adoptauerat  rilios  Abrahx:Paulus  hoc  negat.  inm  fi  qui*  obiiciat,  maiorem  partem  populi  exci- 

diffc 


IN   IEREMIAM,  irf 

difTc  ab  Ecc!e(ia,faten.ir:icd  dicit  manere  fcedus  integrum  in  ipfis  rc!iquiis:&  producii  etiatn  in 
mediumexcmpki.qualehoceffde  quo  niic  agitur .  Dais  ergo  lempcr  futcuftus  Eccleiia:  (use.  & 
ita  nunquam  inrercidit  ems  gratuita  addptio,qua  elegei  at  genus  Abrahae.  Scd  adepno  ilia  tan- 
turn  valuitinreliquiis.fomq'.iod  adnomenpertinet,non  tantuai  notatur  paucitaseoruni,quos 
Deusftatucratadiecolligcre,  lednotatur  limul  vltio,  quaeoidj:;e  tempouspraxefierat.  Deus 
enim  vifus  fuerat  perdere  Iudxos,aimita  client  dilie&i  in  vai  ias  ten  as.Nulluxn  enim  manebat 
nome:Regnum  &  Saccrdotiumerant  abolita.  Fuit  igitur  cladesilla,  quidam  veluti  interims,  vt 
nuper  dixi.Scd  Deus  hlc  pronuntiat  aliquid  tore  reliduum,  qucmadmodii  dicitur  liaie.  capite  ^"'  ,0, ' ; ' 
io.Qj.ol  Deus  paucos feruauit  quali ex  columptione.Nam  eolumptionem  nominal  pauculos 
illos.qui  ruerunt  uiperltices.ciim  putallcntomnes  actum  eiie  proilus  dc  illo  populo,  fine  aliqua 
fpc  rcflitutionis.  Collig.im  igitur  rejidimm  ouium  me  Arum  ex  omnibus  terris,jcl  qms  expulero  ipfis.  Itc- 
f  um  confirmat  quod  dixi,nempe  no  ante  fore  mifericordia:  locii.quam  purgauent  Eccleiia  ilia 
tot  &  ta  fcedis  inquinametis,  quibus  tunc  fcatebat  .Dillipatio  igitur  pep.ili  in  varias  terras  fuic 
Eccleiia;  purgatio:quemadmoduni  etia  Deus  dicitic  dilcernere  quilqiu'ias,&palcam  a  tritico, 
dum  populum ilium caitigat.  Nam  perinde  ac  dum  vetilatur triticum  in  cribro, palcx  volirant 
hue  &  illuc,c\:  quiiquilix,manet  ante  triticum.quod  poltea  m  horrcii  rcponitiir  :  ita  cum  Deus 
expulit  in  varias  terras  populii  Ilium ,  tunc  Eccleha  purgauit.Siqi:is  obiiciat,  Er«o  hoc  quoque 
reliduumxrant  quali  quuquilix.hoc  verum  eft,qubad  homines  lpics :  led  Deus  hlc  refpicitfe- 
ipfum,c/«»  «/<«/«.«  nominat.qui  indigni  eranttantohonoie.Polka  addit,  Sereduilurumibfosad 
c.iulas^vtillicfriiLiifiient,hoc  eit,fcctincet,&  auoeicn.nt,cr  mnltiplkerttur.  n5  dubium  eft,  quin  per 
Caulas  terram  Chnaammtclligat.  Nulla  enim  tunc  fuit  in  mundoopu!etia,quam  deberet  pra> 
ferre  Iudxi  hxreditati  libi  promiilx:tctus  mundus  erat  illis  exi'.ium.  Deus  enim  ten  a  illam  ele- 
gcratdn  qua  habirarent,&  ea  libi  coniecrauerat.ciim  dcftinai  et  ip!ls  in  artham,vel  pienus  eter- 
nxhxrcdkatis.Meritb  igitur  nunc  Gaul  as  appcllat  terram  ipiam,  quia  illic  degebat  tub  cms  cu- 
itodia,&  prasfidio.  Templum  enim  erat  quali  pxdum  paftoiale:lcit.baiKiI!ic  Deum  relidere  vt 
viruue  eius  protecti  in  tuto  manerent.  Cum  ergo  ita  effet  illis  Talus  fub  Dei  prxfidio  in  rcrra 
Chnaam,di,cit  elle  quali  coru  ouile.  Poftea,w  illic  fietificent.Qr  multiplicentur:  quia  inter  alias  be- 
ncdi&iones  erat  hxc  mukiplicatio  non  poftrema,     Poltea  adiune  it, 

4  Et  excitabo  fuper  eos  Paftores ,  &  pafcent  eos,  hoc  eft,  quipafcant,  & 
non  timebunt  amplius,&  nonpauebunt  ,&  non  deficient,  dfcicle- 
houah. 

Confirmat  promiffionem,quia  fci.'icet  illis  dabit  lidos  Sc probos  Paftores ,  qui  munus  fuum 
obeant.queadmodum  oportet.Neque  enim  latis  efiet,reduci  ouesin  fuas  caulas,  nifi  palcantun 
Seimus  enim  animal  illud  elle  futiu  im  udeoque  opus  habere  Paftcre,  a  quo  reeatur.  Sjcnificas 
ergo  his  verbis  Deus,poftquam  gregem  fuum  collegerit  in  oui'e,  libi  continut  fore  eius  cur  am, 
quia  Paftores  ord.inabit,qui  munere  fuo  aliter  ac  loge  melius  fungantur  ,quam  lu  pi  illi,&  facrJU 
legi  prxdones.    Poftea  additpromilTionem de  tiducia,quam  dirFeram  in  craflinum. 

P  R  E  C   A  T   I    O. 

Da  omnipotens  Deus ,  quancto  tamgrauiterolim  \lms  es  iftipietatem  \ctais  populi 
\tncque  Kcgibus  ipfis,  qui  erantClyritti  imagines,  )kqueeorum  Confili 'am s  pc percent: 
dainqmm;s>tloodie  maneamiis inobedientUverbitiu  iticque ingratitudme noftra  (icac- 
cendamus\indi£lam  tuam  aducrfumnos y\titcmmorbitatc  ilia  triflicy  Ixirrendaws 
plcclas,  quean  ohm  nonfruftu  damntiaj}i,fed  Ecclcfiajic  magis  ac  maysfru£lificet,\>l 
fentiamus  te  \ere  nobis  effc  propitmn,  £7 'itapoffimus placide  tibigmtias avcre:  &fic 
patiamur  nos  abs  te  regiper  mamim  ynigcmti  FiHj  tui}donec  colligamur  ex  hac  mundi  dif- 
fipatione  in  atcrnaw  illam  quietcm,quam  nobis [anguine fuo peperit,      Amen. 

py  ximvs  hefterha  !e£tione,cum  Dominus  promittit  fe  daturum  Pafk>res,hac  loquendi  for- 
^manotare  gratia:  c6tinuanonem,ac  (i  diceret  fenon  tantiim  Redemptorem  fore  popu'i.fed 
habiturum  curamialutiscorum  quos  libera.'eritabexilio.Vtruntjue  veroneceffarium  eft.quia 
nihil  prodelTet,lemcl  nobis  manum  porngi,ni!i  Deus  profequeretur  gratiam  fuam  erga  nos  vf- 
quc  in  finem.Summaigitur  hue  tendit.poltquam  redu<5ti  fuerint  Iudari  in  patriam,  fore  fub  Dei 

G.ii, 


CAP.  XXIII.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

cuftodia.vt  falus  eorumftabilis  fit,non  momentanea.  lam  cum  addit,  Nontimebunt,  nequeexp/t- 
uefce/tt,neque  deficient, \t\  imminuetur,iignihcat  Iudasos  fore  traquillos  fub  Paftoribus,quos  illis 
prajhciet.Et  icimas  officium  veri  paftoris  duabus  partibus  conftare.Neque  enim  fatis  effet,oues 
re'gcre,niii  ipfas  defenderet  contra  omnem  violentiam,incurfus  latronum,&  luporum.Iam  op- 
ponicur  ha?c  tranqaillitas  inquictudini,  qua  agitati  fuerant  Iudxi  longo  tempore  .  fcimus  enim 
tuifTe  valde  anxios  propter  ailiduas  incurliones  hoftium.  Qupniam  ergo  aliidue  trcpidabant 
cum  audirent  rumoremaliquem  belli,promictit  hie  Deus  meliorem  ftatum,queadmodum  cla- 
ims paulo  port  videbimus.    Nunc  fequitur, 

5  Ecce,  dies  veniunt,  dicit  Iehouah ,  &  fufcitabo  Dauidi  germen 
iuftum:&  regnabit  Rex,&  prudencer,vc/pro^fre,aget:faciec  iudicium, 
&iuftitiam  in  terra. 

6  Diebuseius  feruabitur  Iehudah,&  ifraelhabitabit  in  fiducia, 
hoc  eJ},trar}fidle,Ez  hoc  nomen,quo  vocabunc  eu,Iehouah  luftitia  noilra. 

Gonhrmat  Propheta  quod nupcr  dixit  de  Ecclefix  inftauradone.nam  hoc  non  fuiflet  per  fe 
fatis  rirmum,  promitti  Paftores,  qui  rideliter  officium  ilium  exequerentur,  niii  prcpofitus  illis 
fuilTet  vnicus  i!le  Paftor,  in  quo  foedus  Dei  erat  fund  a  turn,  &  in  quo  etiam  qua^redus  erat  effe- 
d as  omnium  benchciorum,qu£  poterant  fperari.  Et  hoc  folenne  eft  omnibus  Prophetis,quoties 
volunt  fpem  falutis  facere  populo,adducerc  in  medium  adticntum  Meffia:.  Nam  in  ipio  femper 
i.Cor.i.io  fuerunt  omnes  D;i promhiiones,Etiam,&  Amen. Hoc  quidem  nunc  clarius  apparet  fub  Euan- 
gelio:fed  Patrum  fides  non  potui  t  plena  eiTe,niii  fenfus  fuos  dirigerent  in  Meiiiam. Qoonia  igi- 
tur  nee  amorD_i  certus  effe  p  Jtuit  olim  Patnbus,nec  rata  beneuolentix.&patemi  fauoris  tefti 
monia  abi'que  Chrifto-.hsc  ratio  eft,  cur  Propheta;  folcant  ftatuere  Chriftum  ante  oculos,  quo- 
ties  volunt  erigere  in  bonam  fpem  miferos,&  qui  alioqui  opprimi  dolore  poterant  ,&  defpera- 
done  obrui.Qjpd  ergo  tarn  frequeter  occurrit  apud  Prcphetas  obferuatu dignum  eft,  vt  fcia- 
mus  promiifiones  D.i  frigcre  apud nos,vel  effe  fufpenfas,vel  etia  euanefcei  c,niti  erigimus  fen- 
lus  omnes  ad  Chriftum, &  in  ipio  quxrimus  quicquid  alioqui  no  pofTet  nobis  rixum  elle. Secun- 
dum hanc  regulam  nunc  dicit  Propheta  ventre  dies ,  qitibus  excitet  Deus  germen  iuslum  Dauidi.  In 
genere  loquutus  erat  de  paftoribus .  fed  poterant  adhuc  fubfiftere  in  fua  dubitatione  Iudad,  & 
apud  fe  dubitare,an  id  lperandum  effet.Deus  ergo  hie  reuocatipfes  ad  MefTiam :  quafidiceret 
nihil  falutis  iperadum  eife,ni(i  in  Mediatore,qui  promiffus  illis  fuerar.ergo  ipfos  non  fatis  con- 
fideratos  e(re,nili  mentes  fuas  ad  ipfum  conuertercnt.Iam  vero,quia  complementum  falutis  in 
Mediatore,  fperandum  erat ,  oftendit  Deus  non  debere  in  dubium  vocarihanc  prcmiflionem, 
quod  icilicet  daturus  lit  illis  Paftores.  Itaque  initio  rede  dixi,cofirmarih.iperiorem  dodi  inam 
hoc  fermone,vbi  Deus  aduentum  Mediatotis  promitdt.Et  particula  demonftratiua  ad  certitu- 
dinem  valet,quemadmodum  alibi  vidimus.  Oportuit  autem  Iudxos  ita  confirmari,  quia  non- 
dum  tempus  ad  ueneraf.fcimus  etiam  quam  grauiter  percelli  eorii  hdes  potuei  it  tot  &  tarn  con- 
tinuis  tentationibus,  niilhuic  fultura:  fuiflent  innixi.  Deus  ereoquod  longe  adhuc  remotii  erat 
videtur  digito  monftrare:  non  quod  breue  tempus  deiignet,  led  caufa  certitudirus  ita  loquitur, 
ne  fcilicet  in  longa  expedatione  deficiant.  Dicit  ergo  venturos  ejje  dies,  quibusexcitet  Dauidi  ger- 
men iuHum. Quanqua  b  fa:pe  eft  fuperuacua,  tamen hoc  loco  videtur  mihi  Deus  refpicere  ad  pa- 
ctum iIlud,quod  ftatuerat  cum  Dauide.Et  hoc  confulto  facit  Propheta,  quonia  indigni  erant 
Iudxi,quos  Deus  refpiceret.  Veriim  hlc  pronundat  fe  fidele  fore  in  padione  illa,quar  ida  femel 
fuerat  cum  Dauide:  quoniam  ipfe  Dauid  viciflim  integer  fuerat,&  amplexus  fuerat  fincera  fi- 
de promiifionem  iibioblatam.  Deus  ergo  quah  non  eiTet  fibi  negoriumcumilloperuerfo,  & 
perdito  popiilo,  fed  cum  feruo  fuo  Dauide,  dicit,  Sufcitabo  Dauidi  ipp germen  iuftum :  quafi  di- 
ceret,Etiam  fi  cendes  indigni  iint,quibus  exhibcam  liberatorem  :  tamen  manebit  femper  apud 
me  integra  Dauidismemoria,ficut  integer  fuit,  &<ncorruptusinfcruando  meofcedere.  Ne- 
mini  autem  dubium  eft,  quin  loquaturhic  Propheta  de  Chrifto.  Iuda:i  vt  obfeurent  vadci- 
niitm  hoc ,  malum  extendere  ad  omnes  Dauidispofteros,&ita  imaginantur  terrenum  lllud 
regnum  ,  quale  fuit  fubSolomone  ,  &aliis.  Sed  certo  poteft  colligiex  Prophets  verbis,  hlc 
non  haberi  fermonem  de  multis  Regibus ,  fed  de  vno  duntaxat .  Nomen  Germinis  eft  colle- 
diuum,  fateor :  fed  quid  poftea  dicitur  ?  Regnabit  Rex .  Pofient  etiam  hoc  vtrunque  torquere, 
quia  Regis  nome  fxpe  capitur  de  Regni  fuccefToribusrverum  eft.fed  expendere  couenit  totum 
contextum .  dicitur  enim  In  diebus  eius.  Hinc  clare  apparet,  defignari  certum  aliquem  Regem, 
&  non  debere  extedi  ha:c  verba  ad  plures.  lam  poftremum  mebrum  magis  hoc  conhrmat, Erit 
hoc  nomen  ,qw  vocabunt  emn,  lehoiuh  iuBitU  nottra.  Peruertfit  etia  hlc  Iudad  ipfa  verba,qui  verbu 
indefinitu  ad  Deum  rcftringunt  :acfi  didu  eflct,Iehouah  yocabit  eum  iuftitiam  noftram,  quod 

eft 


IN    IEREMIAM,         ,  167 

cii  prxtcr  omncm  nuioncm,Et  lane  vidcnt  omnes  hoc  cfl'e  nimis  coadum,&  violcntum.  Scd  ita 
produnt  miien  1II1  iuam  cotumaciam,quia  line  pudore  pcrucrtunt  omnia  teftimoma,quar  com- 
petunt  in  Chnftum:&  fatis eft  illis,proterue  eludere  quiequid  lplbs  vrget.  Iain  ergo  hoc  tenen- 
dum eft.non  polle  prjclcntem  locum  aliter  exponi,quim dc io!o  Chi  illo : 8c  conljlium  Spiritus 
landi  ante  oltendimus.  ab initio  enim  Deus  pigmis  lllud  interpoluit,  cum  vellet  ftabilire  ridem. 
i'u.inim  pi  omitlionum :  quia  extra  Chriftum  neque  potcft  Deus  Pater  8c  Seruator  ell'e  homini- 
busiiciji'.e  potiuc  reconcilian  Iudaus,  qui  ab  iplo  dereceranr.  quomodo  enim  recepti  hnflont  in 
•^latiam  abi'que  cxpiatione?  lam  quomodo  poterant  ipei  are  Deum  iibi  fore  Patrem,  mil  client 
reconciU.iti?  Ergo  line  Chrifto  non  poterant  recumbere  m  ialatis  profniiliones.   Merito  itaque 
dixi  locum  hunc  debere  ad Chrifti perfona.  reftringi.  Et  certe  lcimus  eum  iulum  fuiflc  uiftum 
^ermc  D.midi-;,  quia  etli  Ezechias,  &  Iolias  fuerunt  legiumi  lucceflores,li  reipicimus  alios, rue 
i unt  quali  m5ftra. Certe prxtcr  tres,vcl quatuor,omnes  ruerunt  degeneres,&  icedifragi:  degc- 
ncres  dico,quomam  nihil  limile  potuit  reperiri inter  ipios,&  Dauide,  qui  debebat  lllis  elle  cxe- 
plar  pietatis.Ciim  ergo  fuennt  prorllis  diliimiles  pat  11  luo  Dauidi,non  poterant  ccnieri  iubhoc 
elogio,  ItiHi germintSiDcindc  erant  pcrridi,&  apoftata^quoniam  defecerant  a  Deo,  &  Lege  ip- 
lius.  Videmib  ergoiubeile  obliqua  antithelin  inter  Chriltum,  8c  inter  tot  quali  adulterinosli- 
lios,qui  tametti  procreati  ruerant  ex  ieminc  Dauidis,tamen  indigni  erant  honoriheo  lllo  titulo 
propter  iuam  impietatem.Proinde  quoniam  Reges  rpli  Dei  iram  aduerlus  pupulum  conckaue- 
i  ant,&  fuerant  caul'a  exitii,  dicitnunc  Propheta  Ittftum  fore germen  tandem,  hoc  eft,  quanuis  illi 
conati  client  euertere  Dei  foedus iuis  f  celcftis  monbus,veturum  tandem  verum  Filium,  &  vni- 
cum,qui  vocatur  alibi  Primogenitus  in  tota  terra, &  iW\m  fore  ittftum  germen  .  Et  hoc  diligenter   P/^/.g  j-iSJ 
notandum  eft,quiatam  Iolias, quam Ezechias, &  linules  llin  le  reputentur,  indigni  tamen  fue-  &  H«*.i.*, 
runt  lacro  illo  nomine,  Egpillii  ponoprimogenitumin  ten-a:deindc,Fi!insmeus  estu.hocno  Vfil-*.?  & 
potuit  dici  de  vllo  homine  mortali,ii  in  ie  coniiderctur.Deinde,Ego  ero  illi  in  Patrem,  &  iple    "'  •I-5'C 
erit  mini  in  Filium. hoc,quemadmodum  Apoftolus  admonet,no  poteft  Angehs  lpiis  quadrare.   ^  s<J'm     t  . 
Ciimcrs;ohscdignitasiuperior  lit  Angelica  gloriaxertum  eft,  neminemex  Dauidislucceflb-  ^  1.  qi,To. 
ribus fuifle  dignum  talielogio.Et  ideo  merito  Chi lftus  dicitur  \ufium  »fj7»f«.qiianquam,vt  nu-  21. 10. 
per  admomu,  videtur  Propheta opponere  linceram  Chrifti  intrgi itatem  eorum  impietati,  qui  v'b.  t.  j. 
nib  vmbra.ci:  fallaci  pratextn  dominati  tuerat,quali  t  flint  ex  facro  illo  genere,  de  quo  didum 
erat,Eroilliin  Patrem, &ipfe  erit  mini  in  Filium. Scquitur, Et  regnabit  Kcx.  hoc  etiam  non  line   Heb- 1.  j." 
cauia  fuit  additum  :  paulo  poft  tragus  in  exilium  fuit  Ickania  :  dande  omni  genere  lgnominis 
aftedam  fuit  totii  genus  Regium.Diadema  quidem  iplum  proiedum  fuit  in  tcrram,&  turpiter 
calcatum  fuitpedibus,vt  ante  vilum  eft. Nulla  igitur  lpes  crat  futuri  regni,  poftquam  nome  fe- 
mims  Abrahx  hierat  quali  e-xtin&um . Ha;c  ratio  eft  cur  Deus  promittat  quod  nuc  audimus  de 
relhtutione  iolii:  3c  latis  colligere  licet  ex  Prophetis omnibus,  ialutem  pop.ili  KnlTc  pofitam  in 
Regis  peribna:&  vbicimque  Deus  populum  bene  fperare  iubet,ficuti  dictum  fuit,propoluit  illis 
ante  oculos  Regem:Rex  erit  in  capitc  eorum, cum  Deus  gubernabit  eos.  Nunc  tenemus  conli-  Mdac.i.xyi 
hum  Prophetx.vbi  dicit  Kegemregn*turum.  Quidam  exiftimant  opponi  Regis  ncme  tyrannidi, 
dais  multi  Rcges  delciuerant  ab  officio,  8c  cxercuerant  latrccimum  iub  illo  lpeciojo  nomine. 
•Sed  non  dLibito.quin  nome  Regis  fueritcxpreflum,ne  dubitarct  popLilus  de  coplementohuiux 
vaticinii,quia  fi  limpliciter  didum  eflet,  Suicitabo  Dauidi  gei  me  iuftiim,&  regnabit, poterant 
quidem  lpem  aliquam cocipe.re,ied  exiguam,&  no latisplena.  Scimus enim  Zerubabel,  8c  alios 
cxcelluilfe  etiam  aliqua  preftatia,fuifle  habitos  in  pretio  ob  memoriam  Daiudis:  led  ntillit  tunc 
fuit  regnum.  Deus  ergo  hac  loquutione  teftariexpreife  volnit  fore  tantam  Regni  excellentiam, 
•vt  nihil  detideran  queat  a  Iudxis.quia  non  erit  potentia  Chrifti  inferior  potemia  Dauidis./^f- 
grubit  igitur  Rp,t(hoc  eft,magnirice  regnabit, vt  non  tantiim  appareant  ahqua;  reliquii  priftinx 
dignitatis,  fed  vt  Rex  floreat,&  vigcat,&;  obtineat  perfeclionem,qualis  fuit  fub  Dauide, &  So- 
lomonc,AcnmkopTx(lauor.$rtquimr,PrudenterAgetfacietiucUcium&iuflituminterrJ>^ 
pcre  agecnamVaw  vtrimque  lignificat :  videtur  tamen  hie  potius  loqui  Propheta  de  redo  iudi- 
cio,quam  de  teelici  luccefl'u,quia  ha:c  coniundim  legenda  iunt,  f>rudenteraget,dcinde,f4ciet  in- 
dicium c  iuFJitiam  Videtur  ergo  in  fumma  hoc  velle,Chnftum  lore  pra;ditum  tarn  prudentijc, 
quam  rcditudinis,&  xquitaris  fpintu,vt  omnes  numeros  boni  8c  perledi  Regis  impleat. Primo 
autem  loco  nccellaria eft  prudetia-.nam  probkas  non  fufficerct  in  Rege.  In  priuaris  quidem  ho- 
minibus  tenet  mcdiocremlaudis gradum-.fed in Rege,ii  delit ingcniu,  probitas  parum  valebit. 
Ergo  comendat  hie  Propheta  Clmftum  a  rcda  intel!igetia,deinde  adiungit  ftudiii  a:quitatis,& 
rcditudinis.  Vera  quidem  eft, no  fatisfplendideornari  Chriftum  his  loquedi  formis:ied  hmili- 
tudo  fumpta eft  ab hominibus.quia  prima dos  Regu,cft  prudetia:  deinde  integntas accedit  fe- 
cundo  loco. Scimus  ante  Chriftiila:pe  conferri  terrcnis  Regibus,vcl  proponi  nobis  terreni  Re- 
gis imagine,in  qua  contemplcmur  Chriftum:quia  Deus  fefe  attemperat  ruditati  noftrx:  &  quia 
vnon  capimus  illam  ineftimabilem  Chrifti  iuftitiam,deinde  fapietiamudeo  vt  paulatim  Deus  nos 
ad  Chriftum  vique  deducat,eum  ncipis  adumbrat  fubhishguns.  Ergo  quanuis  non  refpondeac 

G.  iii. 


> 


GAP.  XXIII.  I.O.  C  AL.  PR  AELECTI  ONES 

Chrifti  pcrfc&ioni  quod  hi  c  dicitur ,  non  debet  tamen  videri  abfurda  comparatio,  nempe  quia 
Deus  loqiiutus  eft  pro  modulo  ruditatis  noftrte,  &noluit  ftatim  paucis  verbis  exprimere  qualis 
eflet  Chriftus .  Carterum,  tenenda  eft  anagoge  a  Regibus  terrenis  ad  Chriftum .  Tametfi  enim 
confertur  Chriftus  terrenis  Regibus,  non  tamen  notatur  arqualitas :  fed  poftquam  concepimus 
in  figura  quod  capere  poflunt  mentes  noftra?,debemus  tranfeendcre  longius  &  altius.  Ergo  hie 
notandum  eft  diicrimen  inter  luftitiam  Chrifti,&  iuftitiam  aliorum  Regum.nam  qui  bene  pra:- 
funt, tamen  non  poflunt  alitcr  iuftitiam  8c  indicium  exercere,  nili  dum  ftudent  reddere  cinque 
ius  mum, vbi  coercent  improborum  audaciam,  tuentur  bonos  8c  innoxios :  hoc  tantum  poteft  a 
Regibus  terrenis  defiderari.  Chriftus  autem  longe  aliter:quia  no  tantum  fapit,vt  djlpiciat  quod 
optimum  eft,&  re&um,fcd  donat  etiam  fuos  prudentia  &  intelligetia:  indicium  &  iuftitiam  fa- 
citron  tantum  quia  defendit  innoxios,  &  adiuuat  eos,  qui  opprimuntur ,  opitulatur  miferis,& 
compefcit  improbos,  Sedtxercetittstitiam,  quia  regenerat  nbs  fuoSpiritu.deinde  exenet indi- 
cium quoniam  frxnum  iniicltdiabolo .  Nunc  ergo  intelligimus  quid  fibivelit  quod  dicebam» 
notadam efTe  anagogen a  Chrifto  ad  Regesterrenos,&iimulanalogiam:quiaaliqnidlimileeft, 
8c  aliquid  diuerfum-.longaeft  inter  Chriftum,  &  ahos  Reges  diftantia,  3c  tamen  aliqua  in  parte 
apta  eft  comparatio,dum  proponuntur  nobis  Reges  terreni  tanquam  figura:  8c  imagines  ipfius. 
Sequitur  poi\ca,lehud<W}f4ltmnjhre  in  diebtts  tilt  its  Kegii.  Per  dies  Regis  no  debet  intelligi  Chrifti 
-  .  vita,quam  tranfegit  in  hoc  mundo,fed  perpetuitas,de  qua  Iiaias  loquitur ,  cum  per  admiratio- 
nem  intcrrogat,/*tatem  cius  quis  enarrabit?nam  femel  mortuus  cft,vt  Deo  viuat,  qucmadmo^ 

Kom-6  to.  dum  dick  Paulus.  Ergo  fuit  vmbratile  quoddam  principium  vita: ,  dim  Chriftus  manifeftatus 
fuit  mundo,  8c  verfatus  eft  cum  hominibus:  fed  vita  eius  in  perpetuum  durabit.  Perinde  igitur 
eft  ac  fi  dicerct  Propheta,vbi  aduenerit  Chriftus,  &  exibitus  fuerit  a  Patre,  faluam  fore  Eccle- 
fiam.Nunc  ii  quxritur,Vfquequo  falua  erit?nempe  quandiu  manebit  ille  Rex,  nullus  autcm  eft 
finis  Regno  Chrifti :fequitur  ergO,perpetuam  efle  Ecclefix  lalutem.  hare  eft  fumma.Iam  quan- 
uis  loquatur  Propheta  de  liberatione  populi,n5  dubium  tame  eft,quin  prarciptie  deiignet  quod 
proprium  eft  regni  Chrifti.  Chriftus  nobis  prxfe&us  eft  in  Regem,vt  lit  feruatonnik  falus  hec 
tametli  extenditur  ad  corpora,tame  proprie  ad  animas  referri  debet .  ficuti enim  fpirituale  eft 
regnum  Chrifti,ita  8c  quatcunque ex  eo  pendent. Ergo ciim  Propheta  dicit  Salum \forelebncUbt 
tantundem  hoc  valet,  acfi  promitteret  fohdam  foelicitatem  Ecclefiae  fub  Chrifto.  Addit,  ifiael 
b.ibitabit  confidenter ,nempe  quia  hoc  in  be  ata  vita  primum  eft,vt  limus  quietis  &  tranquillis  ani- 
mis  .  '<A5wf^«.  enim  nonabs  retantopere  olim  commendata  fuit.  Nam  fi  poflent  accumulari 
quxcunque  expetunt  homines,&  exiftimant  fpe&are  ad  beatam  vitam:  tamen  fi  animusfit  male 
compofitus , omnia  cedent  mifere.  Non  ergo  tine  caufahlcadiungitur  tranquillitas,vbi  mentio 
fit  falutis.Et  experientia  ipfa  docet,non  coftare  nobis  falutem,nifi  quia  freti  Chrifto  Mediatore 
pacem  habemus  apud  Deum,ficuti  etiam  Paulus  commemorat  fruftum  ilium  fidei,  &  oftendit 

Row.  j.i.  aliter  nos  Temper  fore  miferos-.Pacem,inquit,habemus  apud  Deum:  &  inde  colligit etiam  mife- 
rias  ipfas nobis  adiumento efle  in  falutem,quia  affli&iones  probant  patientiam noftram, patien- 
tia  lpcm  exercet,fpes  autem  nunquam  pudefacit:  8c  accedit  etiam  probatio,  quoniam  Deus  re 
ipfa  demonftrat  fe  nobis  adefle.Ergo  videmus  quam  apte  Propheta  conne&at  tranquillum  ani- 
mi  ftatum  beatitudini.Iam  certum  eft,nodum  nos  potiri  vel  falute,  vel  pace,qualishlc  promit- 
titur:fed  difcarhus  quid  fit  fains  per  fide-.deinde,quid  fit  quies  inter  agitationes,  quibus  afiidue 
turbamur:  quia  recumbimus  in  Deum,vbi  proiicimus  in  czlum  anchoram  noftram.Cum  ergo 
Propheta  hlc  dicit  [allium fore  ludam,  ©•  fore  tranqmUum  ijraelem ,  fciamus  comple&i  totfi  Chri- 
fti regnum  ab  initio  vfquc  ad  finem:ideo  non  efle  miru,fi  de  perfefta  fcelicitate  loquatur,cuius 
primitia: nunc  apparent  duntaxat.Poftea  addit,©*  hocnomen quo  voubunt  evm^ebouAhittfiiti*.  no- 
jirx.  His  verbis  melius  demonftrat  Propheta  fe  non  loqui  de  quibuflibet  Dauidis  pofteris,etiam 
fi  eflent  prxftantiffimi  Reges,  fed  de  Mediatore ,qui  promifllis  fucrat,  &  ex  cuius  aducntu  pen- 
debat  falus  popali.  Dicit  ixwttm-,  fore  hoc  eius  nomen,  Iehouah  ittftitu  nosTra..  Iudari  qui  videtur  aliis 
modeftiores,nec  audent  caninaimpudentia  corrumpere  totum  contextum,eludunt  hocnomen 
Chrifti ,etiam  fi  in  ipfum  proprie  competat.  Dicunt  igitur  nomen  Chrifto  imponi,quia  minifter 
fit  iuftitix  Dci,quafi  di&um  effet,  quoties  Rex  ille  fpedabitur  agnofcent  omnes  fulgere  in  lllo 

Ge  io  ®cl  hiftitiam :  8c  adducunt  fimiles  locos,  quemadmodiun  vbi  Mofes  vocat  Altare,  Iehouah  eft 
vexillum  meum,  aut  proteftio  mea .  fed  nihil  prorfus  fimile  inter  Altare ,  &  Chriftum.  Eadem, 

htfe.  4  8. 3  j  etiam  ratio  eft  alterius  loci ,  quern  citant  ex  vltimo  capite  Ezechielis ,  vbi  dicit,  Et  hoc  nomen 
quo  vocabunt  Ierofolymam ,  Iehouah  pax  noftra.  Nam  nihil  aliud  voluit  Mofes,quam  Altare 
efle  monimentum  protectionis  Dei:Ezechiel  autem  tantum  docet,  Eccleliam  fore  quafi  fpecu- 
lum  mifericordia:  Dei ,  ita  vt  illic  quafi  vifibilis  fulgeret .  Sed  non  poteft  hoc  eadem  ratione 
cdnferriin  Chriftum:ftatuiturhic  Redemptor.  nomen illiimponitur:  quale  nomen?  nomen 
Dei.  Atqui  excipientludxi/uifle  Dei  miniftrum,&ideo  potuifletransferriimproprie  hocno- 
men Dciin  ipfum,quanuis  eflet  homo.  Sed  quicunque  fine  contentione&  amariolentia  iudicat, 

facile 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  tf 

t'.icile  vident  idem  nomen  compctere  in  Chriftum,quatenus  eft  Deus,u"cuti  nqmen  F ilii  Daui- 
dis,refpedu  hununx  naturx  ei  tribuitur.  Vocatur  idem  &  vnus  Redemptor  tarn  Filius  Daui- 
dis,quam  Iehouah:quomodo  vocatur  Films  Dauidis'nempe  quia  oporcuit  ilium  nafci,ex  gene 
re  illo.quomodo  igitur  eft  Ichouahihinc  colligitur ,  aliqiud  eile  humana  carne  in  illo  excellen- 
tius:&  vocatur  Icfiouah  :quia  vmgenitus  iit  Filius  Dei ,  vnius  cum  Patre  effentix ,  &  gloria?,  8c 
ancrnitatis,^  diuinitatis.Ergo  omnibus  xquis,&  modcratis  hoc  conflabit ,  Chriftu  hlc  infigni- 
ri  duphcielogio,vt  in  eo  nobis  commendet  Propheta  tarn  dtitatisgloriam,quamveritatemhu 
manx natiux.Sdnuisautcm  quam neceffe  fuerit,Chnftum  prodire  Deum,  &  hominem,  quia 
non  potcft  fperari  falus  aliunde,qiiam  a  Dco.Chriftus  autem  nobis  debet  falutem  conferre ,  & 
non  tantum  tile  eius  miniftcr.Dcinde  etiam  quatcnus  eft  Deu£,nosiuftifkat,nos  regenerat  ,nos 
illuminatinipem  vitxxterne^vincerepeccatum  &mortem,certehxc  propria  funtdiuinx  po- 
tentix.ErgonitiChriftus  apparuiffet  Dcus,non  poterat  pixftare  quodab  eo  nobis  expeetandu 
elt.Oportuit  etiam  ilium  hominem  nafri,vt  nobis  effet  coni£i<5t.us.neque  enim  nobis  patcret  ac- 
ceffus  ad  Deum,nih  effemus  Chrifto  familiares.  Vnde  autem  hoc  nobis,nifi  ex  fraterna  coniun 
ciione?Itaque  non  line  magna  necefsitate  Propheta  Chriftum  hlc  nobis  proponit  ab  vna  parte 
verum,honiinem,&  rilium  Dauidar.ab  altera  autem  Deum,velIehouam:quia  vnigenitus  eft  Fi 
luis  Dei,&  idem  Temper  fuit  ciui'dem  fapientix,&  eiufdem  cum  patre  glorix,  quemadmodum  '  '* ' ' 
reftatur  Ioannis  cap.iy.Nunctenemus  limplicem  &  genuinum  lenfum  huius  loci,nempe  quod 
Deus reftmiet  Eccleliamfuam.quia ftabit rirmum & ratum quod pollicitus  fueratde Redem- 
ptore.Iam  additurqualis futurus lit ille  Redemptor,&quid  abipfo  expe&andum  fit.Pronun- 
natigitur  fore  verur%Deum,&  tamen  filtum  Dauidis:deindeiubetabipfo  fperari  iuftitiam,& 
quicquid  ad  perfe&arn  &  plenam  fcelicitatem  fpe&at.  lam  cum  dicitur  Titus iuftitia.  noflra,  ite- 
rum  Propheta  clarnis  exprimit,iuftitiam non  relidere  in  Chrifto,quafi  effet  ei  propria:fed  no* 
bis  efte  cu  eo  comunem.Nihil  enim  habct  a  nobis  feparatum.Deus  quidem  Temper  iuftus  cenfe 
bitur,ctiamligrairetur  iniquitas  in  toto  mundo.Non  facient  igitur  nomines,etiamfiomnes  fint 
fcelerati,quin  Deus  maneat  iuftus,imo  qui  maneat  etiam  jntegra  eius  iuftitia.Sed  interea  Deus 
non  eft  iuftitia  noftra  quatenus  in  Te  iuftuseft,  velintus  continet  fuam  iuftitiam :  quia  tunc 
erit  index  nofter.iia  iuftitia  eius  nobis  aducrfa  ent .  fed  Chrifti  iuftitia  aham  habet  rationem. 
eft  igitur  noftra,  quia  Chriftus  non  libi  iuftus  eft,vel  in  fe.fed  iuftitiam  accepit,quam  commu- 
nicet  nobifcum.Videmus  itaque  hlc  propria  nota  Chriftum  infigniri, Quod  non  tantum  ventu 
rus  fuerit  cum  demonftratione  diuinx  iuftitix,fed  cum  iuftitia,qux  valeret  in  falutem  hominu. 
NamliDeuminfereputamus,quemadmodumdixi,iuftus  quidem eft,fed  noncrit  iuftitia  no* 
ftra.  Si  ergo  cupimusDeum  habere  iuftitiam  noftram,Chriftus  nobis  quxrendus  eft,quiahoc  no 
niii  in  iplo  compktur.Ergo  Dei  iuftitia  nobis  exhibita  fuit  in  Chrifto,&  quicunque  illinc  defle 
ftit.poterit  quidem  per  multoscircuitusle  verfaredednunquam  repcriet  Dei  iuftitiam.  Eti-  iCor.i  »$; 
deo  die  it  Paulus  datum  efTe,vel  fa&um  nobis  in  iuftitiam.in  quern  finem?  Vt  effemus  Dei  iufti- 
tia in  illo.Ciim  ergoChnftus  fa&usfuerit  iuftitia  noftra,  &  reputemur  in  ipfo  Dei  iuftitia,hinc 
colligimus  quam  proprie  &  fcitc  didum  fuerit  jllwnfore  lehouam ,  nee  tantum  vttueaturnos 
gloria  lux  diuinitatis  ,  led  vt  in  ipfoiufti  fimus ,  quia  non  tantum  eft  iuftus  fibi ,  fed  iuftitia 
noftra. 

P  K  E  C  A  T  I  O. 

Da  omnipotens  Deustfuando  omnes  nafcimur  mancipatipeccato,®'  imuflitixjttre* 
geniti  vnigeniti  Fihitui  Spiritu,y>ereajj>iremus,  (ffmcero  ftudio  ad  te  \nice colendumt 
(f  nos  tibi  ita  confecremus >vt  apparedtnos  non  pratendere  fedjh  CbrifUnomen^fed  vc 
re  efie  eius  tnembrd ,  cum  erimus pdrticipes  nouce  ilhus  yita ,  quam  noUs  attulit:  (f  fie 
ined proficidmus,vtperdclo\it<£  terrena  curfu , tandem  perueniamus  ad  plenitudi- 
nem  illam  yitce  z$ f o:\icitatis ,  qua  nobis  per  eum  porta  ej}iO'  tepofta  in  calothmcn. 

7  Propterea ecce  dies  \  eniunt  ,yenient}dicit Iehouah,quibusnondi- 
cetur  ,ad  verbum^  non  dicetur^nodicent.,3imp\ms,Viuit  Iehouah/jui  eduxic 
filioslfrael  e terra  AEgypci.  c- 

8  Quin  potius,Viuic  Iehouah,qui  eduxit,&  zdduxit/xfeedere fecit,  O* 
wtrodiixit^dverUimfQmm  domus  jfrael,e  terra  Acjuibnis^  ex  omnibus 

Q.    mi. 


CAP.  XX  III.  IO.  C  A  L  PRAE  LECTIO  NES 

terns ,  ad  quas  cxpuleram  eos  illuc:&  habitabunt  fuper  terrain  fuan> 

Poftquam  loquutus  eft  Prophcta  de  Rcdemptorc,qui  mittcndus  crat,i"plendide  nunc  com- 
mcndat  Iingularc  iftud  Dei  benclicium.dicitquc  cam  iniignc,&  prxclarurn fore,vt  iuperior  re- 
demptio non  accedac ad hanc  magnitudincm,& prxftanuam .  Quum edu&i  funt  fili-i  liiael ex 
vEgypto,icimu5quotmiraculisteftatus  fueritDeusiuampotentiam, quo euis  gratia  eller.  illu- 
ftrmr  ergapjpulum.Et  memo  Prophcta:  quoties  hoi  tantur,&  animantridelcs  ad  bene  iperan- 
dum,reuocantinmcmoriamquod  tuncgeftum  fuit.  Sed  Propheta  noftex  iccundam  lcdcm- 
ptionemanip'ihcathacconiparatiunCjQ^jpdpoftlucriocckt-.rabitur  i!lud  Deibenericiu, quo 
populum  iuum  digdatiis  fucrat,ciim  liberaret  e  capnuitatc  AEgyptr.fcd  aliqusd  tiet  longeprx 
rtaiftftisjVt  omnes  m  ore  habeant,ac  prxdicent  immenlum  bcnencium,quod  prxftabit  Deus  pc> 
pulo  iuo.vbi  cum  libcrab'it  ab  exilio  Babylonico.Dicit  igitur  ~vewt<ros.ej)edies,  quibus  ntditetw* 
Fiuitlebouabrfm  populum  futimeduxit  ex  &«jpto,fedqui  popuhtmfuum  eduxue  terra  Aquilonis .  In- 
tcrea  non  lignilicat  abolendam  eiTc  mcmonam  gratia:  Dci,qua  oftenderat  erga  Ilraclitas,cum . 
per  manum  Molis  iilos  cduceret  ex  AEgypto.Sed  hie  ratiocinatur  a  minon  ad  mams,  quali  di- 
ccret  fuiiTe  illud  teftimonium  gratia;  Dei,quod  nullis  encor^us  iatis  cxprimi  pollet,  cum  fciii-, 
cet  eduxit  popalum  iuum  e  terra  AEgypti.Ergo  ft  per  ie  xftimctur,ent  dignum  sterna  memo 
f  ia-.lcd  ii  incipiat  conferri  cum  i'ecunda  Jiberatione>prcpemodum  euanelcet.Summa  eft,iecun 
dam  redempti^nem  Fore  excellentiorem  pnore,vtobfcuret  ems  memoriam,  quauis  non  pror 
iiis  cxtinguat.Eft  autem  hie  locus  notatu  dignus,quia  hinc  colligimus  quati  a  nobishen  debcat 
fedempuo ,  quam  adepri  lumus  per  vmgenitum  Dei  Filiura.hinc  etiam  lequitur,nos  magis  ob 
ftri&os  efte  Deo,quam  fucrint  Patres  l'ub  JLcge,quanto  ici'.icet  liberalius  egit  nobifcu,  &  virtu- 
tem  i'uam  crea  nos  efricacius  exeruit.Dcindc  colligimus.Prophctam  in  hoc  vaticmio  non  attin 
gere  paucos  annos  duntaxat,fed  completh  totum  Chrifti  regnum,&  omnes  eiusprogrelTus.Na 
loquitur  quidem  de  reditu  populi  inpatriam,&  hoc  fatencpcrtct,quia  Ch: iftiani  fuerunt  ni- 
mis rigidi  hac  in'parte. Pixccnto  enim  toto  illo tempore  intcrmedio,  inter  reditum  populi ,  &. 
Chrifti  aduentum,nimis  violence?  torquent  has  Prophetias  ad  ipiritualem  liberanonem .  Non 
dubium  igitur  eft,quin  Prophcta  initium  taeiat  a  libera  populi  reditu:fed,qucmadmodum  di- 
xi,non  eft  ieparandus  Chriftus  ab  hoc  redemptionis  benehtio:  ahoqui  non  conftarctnobis  effe 
ttus  huius  promiisionis,quia  exiguatantiim  pomo  reuerla  eft  in  patriam.Deinde  fcimus  fuiiTe 
vexatos  muitis,&  continuis  molcftiis,  vt  conditio  eorum  lemper  tuerit  miiera ,  quia  nihil  pcius 
tft  mquietudine.Scimus  etiam  fuhTc  ipohatos,&  quidem  fepius:deindc  rcdacTos  in  ieruituteim 
Scimusquam  crudeliter  traftati  fuennt  nunc  ab  AEgyptns,nunc  aregibus  Syrix.Ergoplus  ef 
let  pollicitus  Ieremias,quam  Dc*;s  re  ipia  prxftiterit,niticomprehedarnus  Chrifti  rcgnum  lub 
■     hoc  vaticinb.Sed  quia  Deus  Eccleiiam  luam  lie  reftituit  per  manum  Cyri ,  vt  eiTet  illud  quail 
prsludium  duntaxat  future  redemptionis  &  perfefix,  ncn  mirum  eft,li  Propheta:,quoties  vcr 
ba  faciunt  de  reditu  populi ,&  de  tine  exiliiin  Chriftum  relpiciat  8c  ipuituale  eiusRegnu.Nuc 
«rgo  tenemus  confilium  Prophcra:,ciir  dicat  venturos effedies , quibus non  verftbiturin  ore pofmli 
fnior  redemptio ,  tanquam  iingularc,  vel  praxipuum  monumenui  gratix  Dei,&  virtutis:  led  ili- 
perabit  cxccllentia  lecundx  redemptionis .  Ciuod  ad  hancformulam  loquendi  lpcftat,/"i'«j> Ie 
houab, icimus  veteres  ca  fuiiTe  vfos  in  iolcnni  lureiurando.  deindc  quoties  volebant  kic  erigere 
ad  bonam  lpcm  in  rebus  ad uerlis. Quoties  ergo  videbant  le  ita  premi ,  vt  non  eiTct  alius  exitus 
malorum,quaniin  Dei  gratia, dicebanteundem  Deum,quiolimfucrat  populi  iui  Redemptor, 
adhuc  viucre,c\:  nihil  diminutulTi  effe  ex  eiuspotentia,quin  decies,&  centies,ac  millies,  ft  opus 
ciret,opituIaretur  Eccleliar  iua;, acfinguliseiusmembris.dicit,<«/(^rff  f-v/'K/erofe/,  propter  duas 
.rationes.Mutatio  pcrlonxno  obicurat  lenul.dicit,  J'iitit Dominus  qui equxit,& adduxit populum 
Juum  e  terra  AqUilonts,&  ex  bmnihus  terr/s,adquaj  expulemm'.Cci  nulla  eft  in  lenfu  ambiguitas.Car- 
terum,quod  ad  rem  ipfam  pertincf.primo  voluit  Deus  admonitos  effe  Iudxos  de  luis  peccatis, 
vt  hxc  cognitio  cflLt  ip(is  traniitus,vel  prxpaiatio  ad  rehpifcentia.nifi  enim  reputaflent  ie  fuif 
ie  ob  fcelcra  caftigatos  Dei  manu,vel  putalfent  exilumi  iuum  eue  fortuitum,vel  obmurmuraf- 
lent,vt  ixpe  rccerLmt.ScdD^us  hie  fe  authorem exilii  fuiiTe pronuntiat,vt  lentiant  IudxihanC 
poenam  iufte le  dediftc ob  tanta,&  tarn grauia fcelera,qux admiferant .  Scd  Deus iimiliter de- 
;.St«.i.g.  monftratinmanufuaeiTc,&arbitrio,reftituercquosatr]ixerat.Nam  eiuidem  fuit  rcduccre  i 
morte  qui  occidcrat,quem:idmodu  alibi  dicitur,Dcus  eft  quimorti(icat,deinde  viuificat.  Pof 
funt  qu  idem  pcrdere  multi,qui  non  poiTent  ianarevuInus,quod  fecerunt.fed  quantum  ad  Deu 
fpe£tat,licuti eft  iuftus iudex,ita  &mifericors  Seruator.Iam  fimorseft  in  eius  poteftate,quoties 
vult  pecnam  cxigere  de  iccleribus  hominum:ita  etiam  vita  habet  in  iua  manu,&  obfequio,cuiTi 
vttlt  mifcrcn.Nunc  ergo  tenemus  quo  coniilio  dixerit  Propheta  expulfos fuiffe  ludposa  Det  .  Po- 
ftLaadnmoic,H4^frfWf/«/^r/or.o»y«<«w,quiaoportuitvique*d  Chrifti  aducntum  Iudxosfu 
ftincn  hac  falt.ira.quol  videba  nt  fe  fore  in  hac  bxreditate,  qux promiiTa  fucrat  Patribus  tan 
q.iam  xtcrnx  vitxpignus,&  regni  cxleftis.     Nunc  fequitur: 


IN   I  ERE  MI  AM.  i73> 

9  Propter  prophetas }alij} ad prophetas  }&potcft legiita  ad  verbum, contri- 
tum  e{k,conjraclum  ejl,cox  meum  in  medio  mei  i  commota  funt,  yelconcuf- 
fa,  om  n  i  a  olfa  m  ea ,  propriejuxatafiint,  quia  de  ofiibus  agitur :  quantum  ad  \erbum 
fpcclatfigmficat  agitari^moiicrvfcdquomam  nunc  loquitur  de  oRibus ,fcrmo  eritap- 
ttorjuxatacjjc oj]a,t\n  tanquam vir  ebrms fuper  quem trafiit  vinu  }1x)ccJ}> 
tanqua  \irobrutus  v/wo,a  facie  Iehoua^&a  facie  fermonum  fanctitatis  eius. 

Hie  Prophcta  iterum  inuchitur  contra  fcclerapopuli:  fed  q\iia  tunc  propheta:  fuis  blan- 
dkiis  corrupsrant  tarn  Rcgem,&  Procercs,quam  vulgus  ipfum  ,  ideo  Prophcta  djrigit  ad  cos 
fermonemyci:  dick  ttobatumfuiffe  cor  fuum  propter  prophet  <w.Nam  fcimus  vt  homines  putent  ie  di 
midia  faltcmex  parte  abibIutos,vbi  nemo  eft,qui  feuere  lpfos  coarguat.  Cum  ergo  ceflarent 
Propheta: in  ofticio,fuit  ctiam  in  toto  pcpulo  magna fecuritas,  vt  nullus  effet Dei  metus .  Ha:c 
ratio  eft,cur  nunc  dicat  Prophcu.Turbatu/neficorfmtmobtantamficorMam^uhicihcetProphc     .  <■ 

tx  cflcnt  quafi  nuiti  canes,vc  alibi  dicitunignoficerent  tarn  grauibus,&  atrocibus  peccatis  ,.non 
ftuderent  populum  in  viam  reducere.T«r&.<ftr»a  igitur  dicit  efj'e cor  fuum  cb  Propbetas,c\iri:i  grauius 
iudiciu ipios  manebat,ciim  deberent  effe  Spintus  Dei  organa,prxcones iudiciieius:ciim  debe- 
rent  fufcipere  ipiius  caufam  in  exhortatiornbus,&  reprehenlionibus,  &  minis.  Interea  non  du- 
bium  eft,quin  hare  doctrina  ad  totum  corpus  populi  extendi  debeat  .  Scd  vcluit  incipere  Iere- 
mias  ab  lplis  Prophetis:quaii  diceret  hoc  effe  prcdigiolum,qi:6d  Prophets  incbai et  le  effe  Dei 
miniftros,&:  obmutelcei  ent  tamen  in  tanta  fcelerum  licehtia.Erge  propter  Vrophetas  contrition  eH 
lor  meum  ,inquit.Deindcctia  dickojfafuafiiifie  luxata. CumGmchs  primo  capite  dicit  MolesSpi  Gtn.j.A 
ritum  agitatumfuifieluper  aquas,idem  verbum  ponitur,icd  in  alia  coniugatione  .  Quicquid 
iit,optime  conuenit ,  Luxata  fuiffe  eius  ofla.  Scimus  ante  cfla  iic  ligata  eile  neruis, ;  vt  non  mu- 
tent locum  .  nam  concufsio  vniusoisis  faciet,vt  totum  fere  corpus  firinutile:Ergohacloquen 
di  forma  exprimcre  voluitgrauiisimamperturbationem'.qiiafi  diceret  quicquid  habebat  fir- 
nuisimum,vel  robuftifsiinum  fuiile  fragile, &  quafi  euanidum.  Poftea  comparat  fe  homini  e- 
bno:quametaphoraintelligitfe  fuiiTeprorlusattonitum,vel  fenfus;  omnes  fuiffe  fibi  ablatos. 
Et  adiungit,  Super  quern  tranfiit  vinum  Nam  "la?  figniticat  Trafire,ied  hie  ponitur  pro  Tralgre- 
di.Qo,i  autemimmodicopotu  obrutuseft,videtur  effe  quafi  demerfus:quemadmodum  ii  quis 
cadat  fab  aquam,non  magis  mergetur,  quam  vbi  cerebrum  fuum  fuffocat  vino:  eft  enim  ebri- 
etas  inftar  cuiuidem  fepulchri,quia  tenet  totum hominem  oppreffum .Interea non  aliud  fibi  vo 
luit  Prcpheta,quam  prodigium  hoc  poffe  attonitos  reddere,qui  fans  funt,  &  compofits  men- 
ti>:deinde  poffe  concutere,&  luxare  omnia  membra, terrere  etiam,  8c  confundere  mentes  alio- 
quitranquillas.Namccrte  leremiasvirerat  cordatus,deinde  fortitudinepia?dituserat,  vtnon 
labalceret  ad  peisima  qusque  exempla:neque  poterat  facile  ftupore  obrui,vt  effet  fimilis  ebrio. 
Ergo  omnibus  iftisfigurisoftendit  fuifTe  horri bile  portentum,qii6d  Prophcta:  tantcpere  fue- 
rintfocordcs,vt  verbum  nullum  facerentjCum  tamen  viderent  impietatem  graffari,&  Dei  con 
temptum,cum  viierentterram  effe  pollutam omni fcelerumgenere,vtftatim  videbimus.Dicit 
autem,  A  facie  Iehouai^  a  facie  fermonum  fan&it at is  eius  .  Cum  dicit ,  a  facie  If£cw<f,proponitipf]S 
Deum  mdice,&  vltorem:quaii  diceret, Si  quern  effe  Deum  in  ccelo  perfuali  funt,  mirueft  tarn 
brutos  effe,vt  audcantia&are  eiusnomen,intereatacite  ferant  ccelum  terra;  mifceri.  Vbi  igitur 
illorummcns  eft,vt  audcant  tamfecureprxtexere  fcrmidablle  &  tremendum  illtid  nomen?Na 
quoties  Dei  fit  mcntio,dcbct  nobis  in  rnentem  venire  eius  non  rantum  bonitas,&  dementia,  fed 
etiam  feueritas:deinde  potetia,qua:  eft  formidabilis  omnibus  impiis.  Cum  ergo  audent  homines 
ita  Iudere  cum  Deo,nonne  hie  prodigiofus  eft  ftupor?Hoc  intelligit nunc  Propheta,quod  miru 
fit  Prophetas  fufcipere  munusillud,cx:  interea  nullam  habere  cu ram  glorie^  Dei.  Adiungit, TLtk 
facie  fermonum.  nam  homines  poffent  fubterfugere,nifi  Dcus  ipfos  vrgeret  iiio  lcrmcne.Sed  cu 
Lex  lcripta  effet  Iuda?is ,  ciim  fciret  fall!  illi  prophets,!!  vellent  rite  fungi  fuoofhcio,debere  fe 
effe  Legis interpretesreum  ergo  h^c  omnia effent fatis fuperque  nota,merito  Prophetahic  infi- 
flit  in  fermone  Dei,quafi  iniiceret  illis  frsnum,ne  eluderet  fuo  more  fimplex,&:  nudum  nome 
Dei .  Ciim  ergo  Deus  teftatus  fit  in  Lege  fua  qualiter  vellet  populfi  fuu  rey  i,quid  hoc  fibi  vnlt, 
quod  non  tcrrentur  fermonibus  Dei  ifti  Prophcta:?  Et  quonia  hypocrira:  non  modoDeu  ipfu 
fpernunt,velextenuant  eius  gloriam,feddocl:rinam  Legis  non  magni  a:ftimat,  Propheta  inligni 
elogio  ornat  fermones  Dei,ciim  dicit  a  facie  fermonum  fan&itatis  eius.  Vocat  igitur  lermones  Dei 
Sanctos,  &  intelligit  imiiolabiIcs,vtfciant  impii  illi  iibiinftare  hornbilem  vindida,  quod  8c 
Deum,  8c  facros  eius  fermones  pro  nihilo  duxerint.    Sequitur, 

io     Quia  adulteris  referta  eft  terra }  quia  a  facie  iurifiuradi ,  yelpcr" 


CAP.  XXIII.  IO,  C  AL.  PRAELECTIONES 

/ufof  ,luxi.t  terra,aruerunt  (peciofadekni^elsdulcedeferti'.nampluribustno- 
dis vertunt,8>c  fine  curfus  eorum  maJuSj&  robur  eorum  non  rectum. 

Cauiam  nunc  afsignat  Icremi.is  cur  tantopere  exhonuent  focordiam  illam,quam  cernebat 
in  Prophetis.Si  res  fuiilent  bene  ordinary,  vel  faltcm  tolci abiles  in  populo,  poterant  agefc  Pro 
phetx  placidius  cum  ludxis .  quid  enim  opus  eft  tumultuari,vbi  fpote  homines  fequfitur  quod 
Dcus  prxcipit?Ergo  vbi  nobis  eft  negotiu  cu  hominibus  mafuetis,&  modeftis,illicvehementia 
eft ftulta:&  iunt  iimix,qui  ita  fe  exagitSt,  8c appetut  magna ambitione nefcio que  feruorc  zeli, 
vbi  nihil  opus  eft.  led  vbi  res  iunt  turbatx  &corufx,illic  opus  eft  vehemetia.Nuc  ergo  exprimit 
Ieremias  ventu  fuiffe  cue  ad  cxtrema,vt  non  potuerint  tacere  prophets  nifi  client  quali ltipites. 
Debentigirurconiun6timhsclimullegi,qu6dProphetxobmutuerint,cutamenneceiritaslo- 
quendi ipibs ftimularet,quia  videbant  terrain  rcfertam  eiie  ad ulterhs : ponit  adulteros ,  led  Tub 
perlbna  taxat  crimenipfum. Quoniam  igitur  terra  erat  pdlutaadultenis  ,&periuriis,  cumo- 
mnesftudiaruaapplicarentadnocendumjfuitilludnimiumintolerabilejquod  Propheta: qua- 
il rebus  bene  coniiitutis  &  pacatis ,  non  excandel cerent .  Videmus  ergo  quantopere  deteftetur 
Deus  hancignauiarnin  omnibus  verbi  luiminiftris,&  quos  prxtecitEcclcfix  fuxdodtores,  di 
conniuent  ad  fcelera,&  fecure  prxtereuni  adulteria,&  fcortationes,&  pcriuna,&  fraudes  ,8c  a- 
liasnoxas-.quia  ii  vel  minima  gutta  pietatis  in  cordibus  ipforum  vigerct,  certe  mouercntur,nec 
poi'l'ent  ad  momentum  vnum  tacere.Sienimillud  valere  debet  in  omnibus  Dei  filiis,  Zelusdo- 
'  '  9'1°  mustuxvorauitme,&opprobmexprobiantiumtibi,cecideruntlupermc,anexcurabi!iscrit 
prophetarum  torpor,vbi  videntnomen  Deiitaexponiludibrio,vbi  vidcntomnefcelerum  ge- 
nus 'n-aiTari;N.inc  videmus  non  tanttim  quid  doceat  hoc  loco  Propheta ,  fed  quxnam  fit  huius 
do&rinx  vtilitas,&  quorfum  accommodari  debeat .  Diicamus  igitur,  quo  plus  fibi  permittunc 
licentix  homines  A  quo  audacius  erumpit  ipforum  impictas,&  contumacia  aduerlus  Deum, 
Prophetas  8c  pios  D o&ores  deberc  acrius  inftare:& hoc  efle  mihtandi  tern  pus,  vbi  ita mudus  te 
mere,&  furiofe  confurgit  aduerlus  Deu .  Species  verb  quafdam  attingit  Propheta.non  omnes 
enumerated  fub  adu!ceriis,&  pei  iunis  comprehendit  etiam  aha  fcelera.  Quantum  attinet  ad 
^vocem  rh» ,  proprie  fignificat  iufiurandum : fed  quoniam  fxpc  intcrponitur  aliqua  execiatio, 
vertunt  quidam  hoc  loco  Execrationem.  Sed  potius  arbitror  notari  hie  periuria,&  in  liniftram 
partem  accipi  iufiurandum  pro  omnibus  fallaciis ,  vbinomen  Dei  inter  ponitur.  Luxit  terra,'™. 
quit,c7rfr«m<»f/'.</t"i<^«*.HicfcirePrcphetademonftrat,quampudendus  fit  torpor  ille,de 
quo  loquitur,  quoniam  terra  ipfa  clama'oat,  nee  modo  terra,  qux  magis  erat  culta ,  &  habebat 
multitudinem  hominum,ied  montes  ipii,&  rcceffus.Terram  enim  dicit  Iu6tu  afflictam  effe,quia 
Deus  paflim  cxerceret  fua  iudicia  tam  in  fterilitate  agrorum,quam  in  aliis  poems,  quas  lblet  in- 
fbVere.Et  Ioquutio  hxc  valde  concinna  cft.cum  Propheta  ludum  terrx  allignat,  quali  fufcipe- 
ret  perlonam  lugentis ,  vbi  videt  Deum  infeftum  eiie  hominurn  lceleribus .  Eft  igitur  quxdam 
prolbpopeia,non  quod  inducat  terram  loquentem,  fed  quia  hfc  pingit  imaginem  lucbas  in  ipfa 
terrx  fterilitate,  dcir.de  in  grandinibus,  8c  procellis,  in  pluuiis  intempeftiuis,  in  ilecitate ,  &  in 
aliis  calamitatibus.  Quoties  ergo  Deus  manum  fuam  attollit  adiumendasde  peccatishominu 
pcenas,linon  fentiant  ipli,terra  ipfa  qux  fenfu  caret,dcbet  pudorcm  incutere  ipforum  demetix 
Luftus  enim  in  terra  ipfa  apparet ,  quaii  fentiret  Deum  fibi  aduerlum .  Cum  ergo  homines  in- 
dormiuntuuspeccatis,  8c  itanegligunt  Dei  vindiCtam,hinc  apparet,  quam  prodigicfus  fit  eo- 
rum ftupor.  lam  li  hoc  eft  intolerable  in  vulgo,  quid  nunc  dicendum  erit  de  ipfis  Prophetis,in 
Dtut-2.7.i6  quorum  ore  debebant  refonare  lllx  voces,  Maledi&us  qui  tranlgreiTus  fuentprxceptaLegis 
D#«t.ig.47  nuius  j  Maledi&us  qui  violauerit  cultum  Dei ,  vel  qui  verfatus  fuei  it  impie  cum  proximo  fuo» 
^8  &  quicquid  tale  eft  in  Lege?  Nuc  ergo  tenemus quam  emphatica  fit  Ioquutio, vbi  dicit  Prophe- 

ta terrttmlwere.  Ampliricat  etiam  hoc  idem  cum  dicit  aruiffe  fyeciofa  dtferti:  quaii  diceret  in  ipfis 
remotioribus  locis  confpici  Dei  iudicia,non  tantiim  in  planicie,&  vbi  eft  maior  frequentia  ho- 
minum,terram  lugere:led  li quis  confeendat  montes ipios ,  vbi  tantum  verfantur  paftorescum 
fuis  gre^ibus,  illic  etiam  confpicua  erit  Dei  ira,  8c  montes  ipli  clamabunt  Deum  efle  iratum:& 
interea  homines  ipli  nunc  fibi  blandiuntur ,  qui  tamen  erant  mtci  pre tes ,  qui ei  ant  ora  Dei,& 
quibusmandaueratreprehenlionumpartes,qubdil!iobmutefcant. Nunc  ergo  tenemus  8c  quid 
verba  eonrincat,&  quis  lit  huius  do&rinx  vius.  Addit  aitfum  eorum  fiujfe  m<thm,&  robur  ipforum 
non  fuiffe  rettwn.  Per  Curium  haud  dubie  intelligit  omnia  ftudia,  8c  omnes  aftiones ,  imbqucm 
habuerunt  vitx  finem  iibi  propoiitum .  Nam  vita  noftra  vocatur  curuis ,  quia  non  creauit  nos 
Deus ,  vt  iaceamus  vno  in  loco,  fed  propofuit  nobis  aliquem  viuendi  finem.Ideo  per  Curium 
Scriptura  fignificat omnes  a&iones ,  8c  lpfum  viuendi  inftitiitum .  Poftea  adiungit ,  omnesvires 
fuiffe  pener fits  ,c\u6&  fcilicet omnes  fuos  conalus  applicuerint  ad  nocendum.Hinc  igitur  apparet, 
nifi  Prophetx  fuiffent  plufquam perfidi ,  tunc  clamandi  fuifle  tempus  cum  tanta fcclcrum  au- 
dacia  Deum  prouocarent homines.      Sequitur, 

ii    Quia  tam  Propheta.quam  Sacerdos  impic  egerunt:  etiam  in  do- 
mo  mea 


IN   IEREM  I  AM-  180 

momea  deprehendi/ve/rf/>er/,malitiam  ipfof  um,dicit  Iehouah. 

Hlc  adrungit  non  dcbere  tamen  mirum  videri,qu6d  Prcpherx  Cleat  cum  eflct  forti'ter  cU 
mandimr.quia  iciiicet  libi  erant  male  confeii.  Vnde  autem  libcrtas,nifi  ex  bona  confcicntia?i>2 
pe  quidem  hypocritx,qui  libi  indulgcnt,aduerfus  alios  funt  ieucri,im6  plufquam  cportec :  led 
nemo  ingenue  audebit  vociferari  aduerfus  fcelera,niii  qui  innoxius  eft  Nam  qui  alios  accuiat 
legem  libiindiccre  videtur  ,quemadmodumdicitprofanus  ille  lcriptor.  Propheta  igitur  hie  CietroiuSa 
docet,cur  Prophetx  non  tantum  igna.ii  effent,  led  limiles  truncis,vel  lapidibus:quoniam  ii  cla  l""mm' 
mandumcrat  adueiiusfcelera ,  needle  eratipfos  trahi  inpnmum  ordinem  ,quia  vi;a  eorum 
prortus  difloluta erat .  Ciim  ergo  efTent  omnium  iceleratifiimi ,  non  poterant  libere  aduerfus 
alios  clamare:&  ideo  Propheta  illis  exprobrat  ,qu6d  eorum  impietas  impediat,qro  minus  fun- 
gantur  ofricio.  Poteft  enim  fieri, vt  quis  cafte,&  honefte>&  innoxie  fe  gcrat,interea  vero  conni 
near  ad  aliorum  fcelera.Sed  Propheta  hlc  duplicinomine  obiurgat  Prophetas,  &  Sacerdotes, 
quod  lancet  muti  eflcnt,^  nonlufcipercnt  caufam  Dei, cum  viderent  terram  pollutam  effe 
omnibus  inquinamentis.Poftea  oftedit  fonte  huins  mali,hoc  cft,quod  ita  effent  ignaui,&  pror- 
ruslbcordes:  quia  non  audebant  verbii  proferrc  aduerfus  fcelera,quoru  erat  ipli  iibi  coniciid- 
mo  quorum  congerie  erant  onuftimagis,quamreliquu  vulgus.  Nunc  tenemus  quo  cofilioad- 
dide  rit  Propheta  tarn  Sacerdotes^uam  Prophetas  impie  epjje :  quoniam  fcilicet  contemptus  Dei, 
quo  referticrat.deinde  improbitas,abftulerat  illis  omne  Iibertate.Ia  adiugit,£fi4W  in  domo  men 
reperi mdlitUm ipforumjnquiz  Iehouah. Exaggerat  quod  dixit  de  impietate,quod  non  tantum  in 
communi  vita,&in  officiisSecundx  tabular  elTent  improbi,&  fcelerati, led  etiam  corrumpererit 
totumDci  a>Itum,qu6dabip(isriderentur  Prophetx.quid  enim  eft  deprehedi  in  iploTeplo 
fcelus  Sacerdotum)niliquianudinationemexercentpi£textuSacerdotn?'deinde  vitiat,&adul 
terant  Dei  cultum,  &  rcligio  illis  nihil  aliud  eft,quam  occalio  ttirpis  lucri,vel  quxftus?  Dum  er 
go  Prophetx  ita  pelTundant  Dei  cultum.Legis  do&rinam  corrumpunt,&  perucrtunt,vt  lucru 
inde  faciant,vel  vt  dominationem  iibi  acqtiirant:ipiorum  impietas  non  tantum  perfpicitur  in 
confuetudine  vita?  communis,ied  etiam  in  ipfo  Dei  Teplo,hoc  eft,in  officio  facerdotali.Iam  ii 
vcrum  illud  fait  lub  Lege,non  mirum  eft  li  hodie  tarn  fcedum  cxemplum  cernatur.Et  hinc  etii 
detegitur  ftultitia  Pa  piftarum,qui  cxiftimant  fe  ingeniole  fubterfugere  quicquid  obiicitur  de 
icelcribus  &  Papx,&  totius  foctidi  lllius  Cleri,cum  refpondent  Papam  qurdem  pcfle  effe  fcele- 
ratum,vt  funt  fere  omnes:&  idem  etiam  polTe  dici  de  cornutis  Epilcopis:  fed  Papa,quatenus  eft 
Papa, non  poffeerraretitem  Epilcopos,quatenus  funt  Epifcopi.hoc  eft,in ipfo  regimine  &  offi- 
cio,quoniam  rcprxfentant  Ecclefiam,regi  Spiritu  fan&o.Sed  an  meliores  lunt  vetuftis  illis  Sa- 
cerdotibus,quos  Deus  ore  fuo  conftitucrat^fc  quibus  volebat  prxftari  obedientiam  a  totopo- 
pulo?Hlc  autem  Propheta  non  tantum  dicit  fuiffe  illos  fceleratos,qubd  impie ,  &  federate  age- 
rent  cum  fuis  proximis,qi:6d  funis  &  rapinis  ad  fe  traherent  aliena,qu6d  effent  addi&i  violen 
tix  &  rapacitati,quod  diet  proie&i  ad  adulterium,&  omne  flagitium:fed  dicit  ipfirum  malitiam 
fiiijji  depyehenptm  in  ipfo  Templo,hoc  eft,in  ipfo  facro  munere,quoniam  non  tantum  vita  ipforum 
kelerata  crat,lcd  etiam  corruperant  impie  &perfide  do&rinamDei,&  cuerterant  eius  cultum. 

P  R  E  C  A  T  I   O. 

"Daomnipotcns  Deus,quando  hodie  dignatuses  nobis  proponere  exemplar  omnis 
perfcclionis  in  Filio  tuo  vnigenitoivtsludeamus  nosjormare  ad  eius  imitationem ,  ©■'  it* 
feqm  non  tantum  quod  nobis prafcripjit fed  etiamquod  re  ipfa  prafiititjitprobemus  nos 
yere  efic  eius  membra:  &  ita  ratamfaciamus  adoptionem  noslnram :  Zfficpcrgamus  in 
toto  vita?  nqftra  atrfu^t  tandem  colligamur  in  beatam  ilium  quictem,  quam  nobis pe perk 
idem  vnigenitus  Yilius  tuusj anguine  fuo,  Amen. 

ii  Propcerea  erit  via  eorum  ipfls  tanquam  IubricitateSjin  ca Jigine 
i'mpingent,&  cadent  in  ea,quiainducamfuper  eos  malum,  annum  \iCi 
tationis  eorum,dicit  Iehouah.  , 

HI c  denuntiat falfls prophetis,& improbis  Sacerdotibus,inftare illis iudiciumDomini,quo- 
iliam  populum  deceperint.  Sed  figurateloquimr  cum  dicit  >iam  eorum  fore  illis  tanqHamlu- 
bricitdtts.X'cv  viam  intelligit  rationcs,  quasputabant  bene  effe,  compofitas ,  quemadmodum  ali-  nrifigii 
W'  cbiS  Fere  fenfu  vocatar  Mefa  impioru  quicquid  eft  ipfis  delc&abile.imd  quicquid  cofert  ad 
"ritam  fuftinendam  .Senlus-igitur  eft:Cum  putabut  libi  omnia  profpere  effe,ac  fi  quis  iter  face- 
ret  per  plamciem ,  tunc  fentient  fe  in  Iubrico  vcrfari.  V'm  igitur  eorum  erit  illis  tanqutm  lubri- 
atates,hoc  eft,vbi  vifi  fuerint  ccepiffe  vtile  coiilium&  omnia  pruderer  lie  copofuifIe,vt  nihil  in 


CAP.  XXIII.  IO.    CAL.  PR  AELECTIONES 

fueliciter  cOntingere  ipfis  pbtsitp/uibxcerit  Hits  lubricitat  jdque  in  caligine.Duplicat  figuram.Et 
fi  cnim  quis  in  lubrico  verlatur,potcft  tamen  libi  cauere  ciim  afpiciet  oculis  periculum.  Sed  v- 
bi  acccdk  ad  kibricitatem  caligo.vix  fieri  poteft,quin  is  qui  nee  ftare-  poteft,nec  fe  mouere,  ca- 
dat  in  hanc,vel  illam  partem:ideo  dicit,  impingent,&  cedent  inea.  Sequitur  caufie  redditio  :quia 
fcilicet  Dominus  eric  ipiis  infenfus .  Non  ergo effugicnt  ruinam,  quia erit ipfis negoiium cum 
D^o.Sed  qaoniam  impii  ex  Dei  patientia  colligunt  materiam  praus  confidential ,  ita  vt  in  itiis 
fcelcribus  gloriari  audeant,adiungit,  Annum  vifitati$nis  »'/>/«»■*«».  Quanuis  ergo  no  ftatim  cxerat 
Deus  maniun  fuarri  ad  ipfos  puruendos,adueniet  tamen  tempustquia  Annus  vifitationis  accipi- 
pitur  pro  tempore  opp jrtuno,quod  Deus  apud  fe  ftatuit.DifFert  quidem  poenas,fed  vbi  diu  a- 
bufifunt  hypocrita:  &  contemptoreseiustolerantia  jncipitrepente  contra  ipfos  fulminate  Jiic 
eft  annus  vifitationis.     Sequitur, 

13  In ptophcus^mptophm^marix  vidi  facuitatem, yelmfidfimt, 
inffdfitatem, prophetant  in  Baa^Sc  errare  faciunr,  vc/ ^ecipittnt ,  populum 
meumlfrael. 

14  Ec  in  prophetis  km  falem  vidiprauitatem,adulcerado,  &ambu 
landoin  fallacia.'&roborantmanusimproborum^vtnonreuertantur 
cjuifqueaimlitiafua.-erunt  mihiomnestanquarn  Sodoma,& habit ato 
res  eius  tanquam  Gomorrha. 

Hi  duo  verfus  coniun&im  legendi  funt,quia  dubiusn  noneft,quin  Propheta  hie  compare! 
falfos  prophetas,  qui  corruperant  Dei  cultum  in  regno  Il'rael ,  cum  iis  quilerofolyme  volebant 
Videri  fandiores,ac  magis  integri.Sic  autem  comparat,vt  eos  pronuntiet  Ionge  detenoresefle, 
qui  volebant  cenferi  fidcles  Dei  miniftri  Nam  dicit/e  deprxhendifie  in  Prophetis  Samarix  fdtwta- 
tfm,in  Propbttisverolerofolymx ^jwu'r «tf?w.Ideo r allnntur meoiudicio, qui  nbflB  accipiuntetiam 
pro  prauitate.Neque  enim  confiderant  hlc  exaggerari  per  comparatione  fcelus  eorum,  qui  pu- 
tabant  Ie  effe  maiores  omniexceptionc,quemadmodum  loqufitur.  Quantum  ad  Prophetas  Sa- 
Diari£,hoc  eft,decem  Tribum  Ifracl,pridem  damnati  erant,nec  Ierofolyma:  quiiqua  aufus  fuii" 
fctjdefendere  eorum  caufam.aperte  cnim  deiciuerant  a  Dei  cultu,&  abduxerant  populum  ah 
vnico  Teplo,&  Altari .  Ergo  tunc  in  regno  Iehudah  habiti  funt  apoftatar>&  perfidi,  8c  ncbulo- 
nes.Sed  regnum  Iehudah  adhuc  volcbat  celeri  purum,&  innoxium:&  Propheta:,qui  illic' erat, 
gloriabantur  feeireincorruptos,&  puros ab omni macula. Propheta igitur  dicit  repertamfuijje 
fdtuitatem  in  Prophetis  Sdmm*,ncmpe  qui  decemTnbus  corruperant,&i!lic  vitiauerant  purum 
Dd  cultunr.ild  plus  tlie  fceleris  in  Prophetis  Ierofolym£,&  regni  Iehudah,  quoniam  non  fue- 
rint  tantuminiipidj,fed  c&iulto  cuertciint  omnem  pietatem,&  permiferint  hcentiam  omnium 
fcelerumdta  vtquafi  vexiilumgeftarent  ad  probandam omnem  lpeciem  nequitif.  Videmus  er- 
go quodnam  fit  Ieremia:  confihii,ncmpe  Prophetas  regni  Iehudah  fuperare  impietate  alios  Pro 
phetas,quas  tamen  fit  perbe  damnabant:quoniam  non  rantum  infulii  f uerint,ac  fatui,fed  cofpi- 
rauerint  data  opera  aduerfus  Deum,&  fuerint  manifefti  hoftes  non  tantiim  pietatis,fed  legum 
omnium.  Quantum  ad  verba  fp? c"tat,  dicit  fe  reperi/fefittuitatem  in  Prophetis  Samari* .  Loquitur 
autem  in  perlbna  Dci.qui  lblus  eft  idoneus  iudex.Et  caufam  infulfitatis  adiungit,QuoniamJali-' 
cet  prophet  Antrim  in  TUA,ey  errare ficerint  populum  iJrael.Si  tatum  de  ipfis  loquutus  eflet  Ieremias* 
haud  dubie  exas;gera(Tet  illorum  crimemied  quia  opponit  ipfos  deterioribus,contenrus  eft  Fa- 
tuitatisnominc:quafidiceret,Siquisipfosfeoriumconfideret,erunt  quidem  fcelerati,&nonpo 
terunt  fatis  atrociter  puniri:  verum  ft  in  comparationem  veniant  cum  Prophetis  Iehudah,  emt 
fatui  duntaxat,vel  inlipidi.Ergo  lie  rcfolui  debet  copula,I»  Prophetis  quidemS MMrix  fidifitHi- 
fcfMKalitcr  veroinfequcntimebrOj/e^/w  Prophetis Ierofolynxtvidi prauiutem:  aducrfatiuclegen- 
diK  eft  hie  verfus, prior  vero  per  iconcefsioncm.lw  Prophetis  ergo  lerofilymx  vidiprauitatem.  Sequi 
tar  ikdttlterium  petfetr  At, &  ambHUtinfalLcid.latcrprcKsexifthnit  elTemutatione  numeri.Sed 
quid  fi  referantur  lftx  dua:  voces  ad  populum?quaii  diccret  Ieremias,  Si  quis  fit  adufrer,  fi  quis 
ambulaucrit  in  fallacia,hoc  cft,(i  quis  fit  fraudulentus,j-et»r4»/»i4»«f  improborum.  Et  certe  ien- 
fushlc  videtur  elle  re&ior.Oftendit  igitur  Ieremias  quomodo  fupercnt impietate  alios  Prophc 
tas,nempe  quoniam  vbi  vidct2,ralTari  ab  vna  parte  adultena,ab  altera  autem  fraudes,  rapinas, 
8c  periuria,difsimulant:neque  id  tantum,fed  fufcipiunt  patrocinium  fceleratorum,  8c  roboranc 
manus  improborum,&  addunt  audaciam  peruerio  furori.Nam  vt  metus  debilitat  manusita  e~ 
tiam  verec(idia.Cumergoifti  Prophetx  fa  pudorc,quam  meDi  tolgraretimpios,&fceleratos, 
?obord>Mi  ip  forum  minus, hoc  eft,dabant  ipiis  plus  fiducix,vt  fe  hberius,&  maiore  licentia  proii- 
cerent  ad  omne  malum. Nf  reuemntur  (jutfyue  *nuliti4fii4,'inqitit.hoc  ad  explicationem  additum 
eft.Nam,ficut  dixi,  vclDei  metus,vel  hominum  ycrccundia  frangit  ipforum  audacianr.vbi  autc 

«onfirman- 


IN   IEREMIAM.  l8j 

confirmantur,tuncperrumpunt,  &  fefe  obdurant  ad  obftinationcm .  Ne  ergoyenertanturquij1 
que  a  malitiafiu.  tandem  lubiicit,  Erunt mihi  omnes  t.uiquam  Sodomx  ,crbabitatores  eius  tanqttam 
Gomorrha.videmus  reftringihanc  lentcntiam  ad  ciues  lerofolyma?. Dicit  ergo  Dcus  Proph'etaS 
illos  fimiles fore Sodomitis,&  ciues leroiolyma:  fore  fimiles  ciuibusGomorrhsc  .Hoc  non 
debet  tantum  de  fceleribusintelligi.led  de pcena:qua(i  diceret ,  non  plus  ipcrandum  ciTc  veni^ 
quamSodomitis>quoiiiamadextremum  vlque  prouocauerint  iramDei>  vtiam  illis  parcere 
nequcat.    Nunclequitur, 

1 5  Propterea  fie  dicit  Iehouah  exercituum  fuper,vf/^prophetas  i- 
ftos ,  Ecce  ego  citabo cos  amantudine , ant,vcneno:  alij  vertunt,  abfynthia 
niyV :  fed  nomen  abjyntbij non  videturquadrare.ybicunque  emmponitwhac  voxjioni- 
fiat  amaritudinem  noxiam ,  &  \indentatn ,  <&  ntorrifcram :  &  potabo  eos  aquis 
venen  i,alij  ~vcrtnnt,fellti:dixbnus  alibidc  Jxtc  voce  \y*n  :c|uoniam  a  Prophetis  le- 
rufalem  egrefTa  eft  impietas  in  totam  terram. 

Hie  verius  proprie  dirigitur in  Prophctas rcgnilehudah.ficuti  ex  fine colligitur:&  ita  cott 
firmaturexpofiuovqiiamfequutuslum,  nempequodDeusculpamaliorumextenuct.duirilo- 
qutturdeProphetisierofolymSjquifibiarrogabantplusfanc'htatis.  Pronuntiatautem  vene- 
n  urn  illis  fore  pro  cibo,&  fel  pro  potu:  qUafi  diceret ,  Ego  ipfos  perieq  uar  omni  genere  pcena- 
rum.Nccdubiumcft.quinidernexprirnarquodniiperdixi.nepemenlamipi'isforeinlaqueurn.  Vfd.69.t$ 
femper  enimimpii  exiftimantfeclabipolTefuis  ambus.  D^usexoppofito  pronuntiat.quanuis 
parata  fit  ipfis  menfa,nihilillic  reperturos,nifi  venehum  tarn  in  cibo.quamin  potu. Nam  ficu- 
ti  nliis  Dei  &  finceris  eius  cultoribus  mala  in  falutem  vertuntur ,  lie  etiam  impiis ,  ac  fccleratis 
eius  contemptoribus  neceffeeft  omnia  cederein  perniciem.cibum  fcilicet,&  potum,&  viam,<fe 
quicquid  talc  eft.  Sequitur  caufa,  quod  fcilicet  egrefjajit  impietas  in  totam  terrain  a  Prophetis  lerujk- 
/e,»:quibus  verbis  dicit,ipfos  authores  elTe  omnium  malorum,  ita  vt  pra:  ipfis  Prophets  Sama- 
ria: poflint  cenferi  aliq ua  ex  parte  lufti .  Nee  vero  diibium  eft ,  quin  durkef  accepta  fuerit  hare 
do£trina.SedvidemusquaneceflitatefueritcoaciiisIer.ficloqui:nepequonia  adhucmanebat 
lucernaDeilcrofolymx.ficutipluribuslocisdiciturjnecprorlusextinftaeratluxlanxdociri, 
nx:profitebantur  fc  perftare in  obedicntia  Legis,interea  erant  aliis  m ult6 peiores,  quoniam  ici 
licet  non  tantum  corruptus  crat  Dei  cultus  in  Templo,&  Vrbe.fed  palfim  regnabat  adultcria^ 
fraudes,rapina:,&  alia  genera  fcelerum.    Addit, 

\6  Sic  dicit  Iehouah  exercituum,  Ne  audiatis  verba  prophetarum, 
qui  prophetant  vobis.4  euanefcere faciunt  ipfi  vos ,  vifionem  cordis  fui 
lof]auntur,non  ex  ore  Iehou£. 

Haec  ctiam  do&rina  potuit  viden  afperior,&  gfauius  offendere  animos  populi,cum  veta- 
ret Icremiasaudiredo&rinaProphetarum.  Conceditenimillispropheticum  nomen, quod  fa- 
crum  erat-.interea  autem  detrahit  illis  fidem,&  abdicat  omni  dignitate.Non  loquitur  de  magisj 
velimpoftoribus,quia!icnieiTentapopulo  Dei:non  loquitur  cle  £gyptiis,vel  Chaldaeis,veffi- 
milibus:non  loquitur  etia  de  prophetis  Samaria?:  fed  qui  quotidie  fele  oftentabant  in  Templo, 
&  magnified  iaftabant  fe  diuinitus  ele&os  efle ,  prsditos  fpirit u  reuelation is ,  nihil  afferre  nifi 
quod  Dens  mandauerat.Cum  ergo  tales  vetaret  audire  lercmias ,  fieri  non  potuit,q  uin  grauis 
perturbatiofubiretprsfertim  animos  fimpliciu,Qi£id  hoc  fibivult?curpatitur  Dc'iftosncbu 
lones  locum  occupare  in  TempIo,&illieexerceremunusprophcticum;&tamene(refalfariosj 
&periuros,&impoftores?quemadmodumhodievidemus  multos  cofteman  propter  diilidia, 
quibus  hodie  Eccleila  fcinditur,&  quafi  laccrataeft:cogimur  aduerfus  eos  confli<>ere,qui  arro 
gant  fibi  nomen  catholics  Ecclefia:,  qui  iaftant  fe  elTe  Epifcopos,  vicarios  Chnfti,  fucct  (Tores 
Apcftolorum.Cum  ergo  rudesvident tarn hoftilesconfh&us  in  medio  finu  Ecclefia: ,  fieri  non 
potc^t,quin  terreantur,  &  quin  etiam  hoc  offendiculum  grauiter  concutiat  eorum  fidem.  Ideo 
loci  s  hie  apprimeobferuaduseft:quiaetfi  initio  turbari  potuit  rude  vulgushac  prohibitione: 
quiiquis  tnmefenotimuit  Deum,mente  fuam  col!etjit)vtdifcerncrct  inter  veros&  falfos  pro- 
phetas:3c  Deus  nunqua  eleftos  luos  deftituet  fpiritu  iudicii,&  difcrctionis,cum  certabunt  hinc 
inde  Do&ores  &  magni  tumultus  Ecclefia  fere  pelTundabunt:  quin  tunc  quoque,vt  dixi,feper 
retinebit  ele&os  fuos,modo  pie,&  humiliter  ftudeam'  nos  f  ubiicere  eiusV  erbo:dirigct  et:a  nos 
manu  fua,nef.illamur.  Ergo  cum  leremiam  Dcus  inftruxerit  hoc  mandato,vt  vetaret  pfeudo- 
prophetas  audi-ri,hodie  ne  miremur,G  probi  Do6tores,&  qui  cupiuntafTerere  vera  &  fincerani 
pietate,co«atur  infureere  aduerfus  tit ulanosiftos,quifublaruisPaftoru&pra?fiilu,&Epifco 
porumdelitefcunt,vtfucufaciantmifcris&  rudibus .  Ne audi.<tis,inquit, ■verba prophetarum,  qni 
iophet.mt vobis.  Addit,Qw4  euanefcere  vosfacinnt,hoc  eft,infatuat  vos.  Sed  nondum  hoc  poterat 


CAP.    XXIII.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  N  ES 

fufticere,nifiadditafuifletccrciorconfirmatio.  Dicitigiturlercmiasipfos  proferre  vifionem 
cordistui,non  autem  loquicxDeiore.  H^cnotafallere  nunquam  potent, niOquisiponteic 
proiiciat  in  laqueos,&inhdias  Satanar.quemadmodum  multi  vltfo  appetunt  decipi,im6  accer- 
iunt  libi  mendacia :  veriim  quilquis aninium  fuum  ad  ftudium  veritatis  adiiciet , nunquam  po- 
tent decipi,li  hac  nota,qu£  nobis  proponiiur ,  diicernat  inter  Prophetas.  nam  quilquis  loqui- 
tur ex  leniu  proprio,impoftor  cft.Nemo  igitur  cenleri  debet  bonus  doclor  niii  qui  loquitur  ex 
ore  Dei. Sed  hie  potent  mcueriqueftio,quomodointelligetlimplexvulgus,aliosloqiu  ex  Dei 
ore'.alios  autem  proferre fua  commenta. Reipondeo,tunc  Legis  doctrinam  latis  valuill'c  ad  di- 
rigendaspopulimentcs,mcd6ne  oculosclauderet.  Qu6dfi Lex fufficerepotuitillo  tempore, 
nunc  certe  Deus  clarius  nobis  affulget  tam per  fuos Prophetas,quam  per Euangeliu.Ergo  vbi 
Deus  femel  teftimonium  reddidit,fieri  nohpoteft,  quin quilquis cupit  leaddicerein  eius  obfe- 
quium,lirnul  cognofcat  quid  reclum  fit,quid  fequi>vel  fugere  expediat.Nunc  videmusquanta 
fithuius  locivtilitas.Nib.il  enim  mileriuseft,quamimpofturishominum  hue  &illucraptari,& 
abduei  a  via falutis.ergo  nihil  magis  optabile  eft,quam  certo  tenere  viam.  Deus  autem  hie  digi 
to  demonftrat  viam,  cum  dicit  polletutdaudiriquicunqueloquuntur  ex  eiusorc,  alios  autem 
effe repudiandos,vtcunque nomchpit  pheticum obrendant,& itafub  fuco  authoritatis velint 
fibifubiicerequaficaptiuashominummentes.Ethochodiepoteritfufricereaddirimendaso- 
mnescontrouerfias.nam  hinc  certe  pendetquicquid  nunc  quaiftionum  agitatur  in  mundo.Pa- 
piffce  volunt  recipi  pro  oraculis  fua  commenta,obtendunt  nomen  Ecclefisemos  autem  ex  oppo 
lito  dieimus,comprehendiperfec~tam  fapientiam  in  Lege,  Prophetis,  &  Euangelio.  Ergo  d  at- 
tendee placeat  ad  os  Dei,facile  erit componere  omnes  lites.  Et  hinc  etiam fequitur,  Papiftas  i- 
deo  decipi,quonia  non  dignantur  interrogare os  Dei,fed  malunt  fefe  mancipare hominibus,& 
lf*Aj*9.  eorum  medaciis,quam  feifcitari  quid  Deo  placeat.Loquutus  eft  enim  ipfe,&  non  loquutus  eft 
in  abfcondito,hoc  cft,non  per  ambages,nee  obfeure.  Nihil  enim  eft  clarius  eius  doctrina,  mo- 
do  non  malitiofe  cxcutiant  homines.    Poftea addit, 

17  Dicentes  dicendo  iis ,  qui  me  contemnunt ,  Loquutus  eft  Ieho- 
uah,Pax  erit  vobis,&  omnibusquiambulant ,  cun&isamkdantibus^ftmi- 
detn  finguUris  namcrus  ,dd  yerbum}cuique  ambulanti,  in  prauitate  cordis  fui,  di- 
cunt,Non  veniet  i  uper  vos  malum. 

18  Nam  quis  ftetit  in  confilio  lehouas  ?  &  vidit ,  & audiuit  fermo- 
nem  eiusfquis  attendit  ad  fermonem  eius^Sc  audiuit? 

Aliam  notam  apponit  Ieremias ,  qua  dignofci  poflint  falfi  Prophets  a  veris,  quod  fcilicet 
S»/> ra  ver.  blandiantur  improbis  &  iceleratis  Dei  contemptoribus.Repetit  ergo  quod  nuper  dixerat,nem 
1  +  pe  iplos  roborare  manum  improborum,  ita  vt  obdurefcerent  in  lua  impietate,&  abheerent  o- 

mne  poenitentix  ftudium.  Etli enim  aliis  verbis  vtitur: lumma  tamen eodem  redit  ,quodpromi- 
ferint  pacem,\ioc  eft,profperitatem,Deicontemptoribus.  nam  nomen  W\bv  tantundem  valet  ac 
bene  effc,ac  foeliciter. Dicunt  igitur  iis  qni  me  vilipendmt,vc\  reiiciunt.  nam  p»>vtrumque  figni- 
ficat .  duplicatio  etiam  non  caret  pondere,ciiin  dicit  nnon  110«.  Scimus  enimquanto  faftu 
pfeudopropheta:  audeant  ingerere  fua  fomnia.nam  aguntur  ipiritu  fuperbia:,vr  funt  filii  diabo 
li.Hinc  igitur  ilia  fecuritas,vt  pronuntiet  perinde  acfi  delapfi  effent  e  ca:lo  .Dicunt  igitur  dicen- 
dothoc  eft,promittunt,  &  q  uidem  impudenter ,  paccm  fore  omnibus  Dei  contemptoribus ,  ne- 
que  id  mod6,ied  prxtexunt  Dei  nomen,  Loquutus  eft  lehouah.  Volunt  igitur  cenleri  organa  Spi- 
ritus  fancii,cum  tamen  futiliter  proferant  fuas  imaginationes,vt  prius  di& um  fuit.Et  idco  im- 
proprie  pofuit  Ieremias  nomen  Viiionis,cum  dicit,Loqutmturvifionem  cordis  fid .  Eft  in  hac  voce 
conceitio.  poteratenim  limplicius dicere,Proferuntnugasduntaxat,nempemendacia,que; libi 
fabricartint.  Sed  ponit  nomen  Jljn,quod  perfedebebateffein  pretio .  Interea autem  figniheat 
effe  limias  duntaxat  Prophetar  um,vbi  garriunt  de  vifionibus,  &  plenis  buccis  pra»dicant  fe  af- 
ferre  fpiritus  reuclationes.  Concedit  igitur  illisimproprie,  iplos  videre ,  fed  quid  i  nempe quod 
coripforumfimniauit.  Ita  etiam  nunc  perftringit  eorum  arrogantiam ,  ciim  inducit  ipfos  vtentes 
hac  prx(ztione,Loquutus  eft  Iebouab,  Paxerit  vobis .  Deinde ,  Promittunt ,  inquit,  ambulantibusin 
prauitate  cordis  Cut  omnia fceliciter  ceJfitra,Non  veniet  malum  fuper  vos:  quafi  diceret ,  Promittunt  im 
punitatem  omnibus  fceleratis.  Verfusqui  fequitur,foletitaexponi,  Quod  Ieremias  cxprobret 
falfis  do&oribusincuriam ,  quia  non  attendant  ad  Dei  fermonem ,  ac  pro  nihilo  ducant  quic- 
quid  Lex  continet.  Sed  videntur  mihi  certe  hallucinari  Intcrpretes.  nam  potius  Ieremias  vno 
contextuhlc  demonftrat,  quam  infolenter  &proterue  fefe  efferrent  fallido£tores,cumau- 
derentfefe  opponere  bonis ,  & hdelibus  Deiferuis , Quisfletitin confilio leboux  I  Non dubium 

eft,quin 


IN    IEREMIAM.  l8i 

eft ,  quin  per  lublannationem  ita  loquuti  fint  de  veris  Prophctis ,  Qujd  ?  ifti  denuntiant  vobis 
pcftcm.bellum.famcmjquafieirentAngelijquos  Deuse  carlo  miliilet:  A* sleterunt  in  confilie 
D«?Contcxo igitur  hunc  verium  cumiuperiorc:quia  ccrto  pcrfuaujs  fum,  hie  refei  -npetulan- 
tiam,quavfiluntfallido«aores  ad  verosrcfutandos.Etexemplumnoftriteniporis  potent  hunc 
locum  ramiliaritcrnobiscxponcrc.namvbiPapiftsvidentiercdaaos  ad  cxtrcma,vt  nihil  ob- 
ftrcpendo,& mentiendo proriciant,dccurrunt  ad  hoc cauilIum,H6,fi  oporteat ftatucrede  re- 
ligione tantum  ex Lege,&  Prophetis,&  Euangelio.quid  illic  cemim  rcperietur?  nam  Scriptu- 
ra  eft  quad  nafus  cereus.  eft  enim  flexibilisin  vtramque  partem,  &  nullus  fenfus  potcft  ceno  e- 
licr.ita omnia  maiiebunt  perplexa  &  ambigua,fi  authontas  fit  duntaxat  penes  Scripturam.  Vi- 
demus  ergo  vt  hodie  hoftes  v.eritatis,dum  non  poflunt  aliter  tegcre  fuam  fceditatem,  conentur 
omnia  inuoluerc,&  detrahere  verbo  Deifidem ,  8c  tales tenebras  induccre,  vt  non  differat  al- 
bum a nigro,vdux pcrmixta fit tencbris. Talis igitur fuit proteruia in falfis  illis  doftoribus. 
nam Ieremias &  fimiles  ciim  in  medium  prodircnt,  denuntiabat  non pofTcamplius  difterri  Dei 
vindictam ,  quoniam  populus  non  deiinerct  earn  prouocare :  &  profitebantur  fe  eiTe  pr^cones 
Dei,tcftesarcanicontiliieius:nebuloncsautem  iftivtfopirentconfcientias,imoobftupeface- 
rent,  dicebant,  He,  Quis  Betit in  conjilio  leboux  ?  quis audiuirt  quis  atttndit'i  quis  V/V//7?  omnia  hxc 
i"untincerta:&quanuisieuereminenturifti  vobis peftem,bellum,&famem,tame  non  eft  quod 
metuatis.  litis  ergo  fecuri,&  placide  ac  fuauiter  indulgete  vobis,quianon  tenent  colilium  Dei. 
Et  hunc lcnl urn  videbimus poftea  confirmari  cum  dicit  propheta, '  Yifia  1-iey ONlJioc  cft,Si fte- 
tilTent  in  conlilio  mco,dicit  fehouah .  Neque  enim  dubium  eft ,  quin  rctorqucat  in  ipfos  quod 
peruerie  iactabant.    Sednuncfequitur> 

19  Ecee  turbo ,  ve/  tempeflas ,  Iehou£  cum  furore ,  yd ,  cum  iracundia 
egreditur,  &  turbo  impendens  fuper  caput  impiorum  cadet  ,\el,  turbo 
xadens  cadet:es~i participant  Vysnrv.er poftea  eft  [implex verbum:fed eadem  cftradix 
vtriufyue.  Dijfcram  in  proxmtam  leclwne.  Cras  non  legam,quia  nos  occupabunt pr&- 
motiones,vtfcitis. 

Pre  cat  io.        ' 

Da  omnipotent  Deus ,  quando plus  fatis  propenfi  funius  ad  captandas  Mandator, 
qu<£  nos  tllaqueent:  £T  ita  accerjirnus  nobis  mortem,  ey  yltimum  cxitiumtdd  inquam,  vi 
tremere  dtfeamus  adVropbeticas  denunttationcs ,  quibus  tram  tuam  nobis  proponis ,  ltd 
\t  excttemuradveram  poenitentiam ,  ne  noftra  tndulgentia  obdurefcamus  tnmalo,^? 
.pcrfequamur  curfum  nojlrum ,  donee  tandem  exuti  omnibus  yitiis }  ad  earn  iniemtatem 
reformatifimus3inquaplene  refulgeat  imago  tuafanclitatis,  per  lefum  Chriftum  Do- 
vtinum  nojlrum.    Amen, 

REpETENDVSeft nobis verfus, quempoftrema  le&ione  cceperam interpretari ,  Eaf tern- 
pefla,${velturbo)khou&  cum  furore  egredietur,<&, turbo  impendens  fuper  uput  impiorupt  refidebiti 
vei  cadet .  Virv»  enim  vtrunque  iigniheat .  Vchementius infurgit  Propheta  contra  falfosdpfto- 
res :  quia  fcilicet  fere  ftupidi  iunt .  Nemo  enim  ep  pi  or  uropjt  audacix ,  vt  ie  Deo  opponat,mli 
•  quiiamexcajcatuseftaSatana.  Agit  igitur  Propheta noftercumfaliisdo&onbus,  npnfecus 
accumphreneticis,  vel  lethargicis.dicit  iramDeiventuramin H.tr  turbinis.  Quanuis  enim  ponat 
priOre  loco  nomen  Turbinis,velprcccll£,  in  ienfu  tamen  nihil  eft  ambiguum.  Et  adiungit  non 
poffe  ipfos  effugere,  quin  ira  Dei  ipfisincumbat,&  tandem  in  rpfis  refideat  hie  autem  commu- 
niseft  Scripture  vfus,acrius  agere  cum  hypocritis,pr2fertim  cum  falfis  do&onbus  iquiailfic 
horrendum  in  modum  regnat  Satan  .  Et  arte  >  qucmadniodum  iam  dixi ,  nifi  quis;llis  prarfti- 
giis  effet  falcinatus,nunquam  audei'et  Fe  D;o  opponere.Non  mirum  igitur  cft,(i  Pr'opherVrio- 
fter  fulminct  aduerlus  impios  illos  dodores:  quoniam  ludus  &  locus  illis  erat  abtiti  lacro  Dei 
nomine  ad  fallendum  populum.    Poftea  addit, 

zo  Non  reuertetur  iraoindialehouse  vfque-dum  feceriz ,  &  vftjue 
dum  ftabilierit  cogitationes  cordis  fui:  in  extrerriitate  dierum  intelli- 
•getis  hoc  mzelli^aiiajxtcejltintelhgetis  hutus  retintelligentiam^d  vcrbutx. 

H.    it. 


CAP.    XXIII.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

Confirmat  proximamfententiam,necxiftimenthypocritx,  quibusciimagit,foie1cuem  a- 
liquam  caftigationem,qua;  cito  pertranfeat .  C^uanquam  enim  videantfa:pcarmatam  Dei  ma- 
tt um,fruuntur  tamen  hoc  folatio,quod  fperant  breuem  exitum. Ergo  hie  admonet  Ieremias,i- 
pfos  longe  decipi,fi  exiftimet  pofle  difcuti  vindi&am,qua:  inftac  tanq nam  ncbulam :  quia  Dens 
non  deliner.  iplos  perfequi, donee  prorfus  confumplerit .  Alia  etiam  fecuritas  fallit  impios. 
nam  minis  propheticis  nonmouentur.  Exiftimant  enimDeumquodammodoludere,quo- 
tiesintentumiplisdenuntiat.Etcertequ6dtamfecurefibiindulgentreprobi,non  aliunde  con 
tingit.nifi  quia  non  perfuadent  fibi  Dcifermonem  coniun&umefle  cum  effe&u.Qnqniam  er- 
go terrore  non  incutiunt  hypocritis  Dei  mina? ,  Propheta  hlc  pronuntiat,  non  efle  cur  fe  vana 
fpe  decipiant,quall  Deus  tancum  verba  profuderet,nullaaute  effet  vindi&a:  executio.Now  reuer 
tetur,in<\uiufurarhboti*,donei  perfecerit&r  fldbilierit  cogitationes  cordis  J«rOftenditIeremias,Dtii 
nonfutiliterloquiperferuosfuos,quemadmodum  multahominibus  temereexcidunt .  lingua 
enim  fjepe  prait  mentem.Sed  hie  admonet,longe  Deum  ab  hominibus  difFerre,  quia  fen6  lo- 
quitur: &  fermo  propheticus  certum  eft  teftimonium  arcani  eius  confilii,  vt  paulo  port  iter  um 
dicetur.hsc  ratio  eft,curnominetcog*>4/t'o»fJcW0.D«'  IntereanondebemusimaginariDeum 
nobis  effefimilem.acfi  animo  hoc  vel  illudconciperet,&  verfaret  multacolilia,&  nunc  vnum, 
nunc  aliud  veniret  in  mentem:  ha£c  nimis  crafla  funt ,  nee  poflunt  cadere  in  Dei  naturam  .  Sed 
metaphorice  cogitationes  Dei  vocatleremias  con  (ilium  eius  certum  &  ftabile,quod  tideliterde- 
clarat  per  fuos  Prophetas.  Interdu  quidem  minatur  Deus,  vt  reuocet  homines  ad  pcenitetiarm 
fed  hoc  tenendum  eft,ipfum  nee  variumeffe,  nee  mutareconfilia .  Quicquidergoproferuntin 
eius  nomine  Prophetse,hoc  manat  ex  arcano  eius  confilio:&  perinde  eft  acfi  cor  fuum  nobis  in 
medium  proferret  .  Ethocadcommendationem  prophetical  doftrina;  non  parum  valet,  vbi 
Deus  cor  fuum  cum  ore  coniungit.  Qj  Dei  nomino  ipiam  doctrinam  .  dicit  autem  eamprofi- 
cifci  ex  profundo  cordis  affefiu.  Sequitur  ergo,nihil  in  fermone  Dei  efle  fruftratorium,  vt  k>- 
quuntur:quia  hlc  pronuntiat  efle  cogitationes  cordis  fui  qua»cunque  mandauit  feruis  fuis.Sta- 
bilireautcm  hie  ad executione  refertur .  Summa  eft,Deum  nuncpronuntiarefententiam  con^ 
tra  populum,quas  retradari  nequeaf  ,quoniam  femel  decreuent  perdere  tarn  obftinatos  in  fuis 
fceleribus  homines.Videtur  autem  refpicere  ad  verbumVlnVquod  pofucrat;  fignificat,vt  dixi, 
Cadere,fignihcat  etiam  Refidere,vel  incumbere .  Eodem  fenfu  nunc  dicit  irAtn  Utinon  reuerfr- 
ram,vt  curfum  fcilicet  refl  e&at ,  tjuoufijue  nmpleuerit  quod  Urn  decretum  eft >  nempe  quod  Deus  a- 
pudieftatuitde  interim  populi .  Adiungit,  In  extremit ate diemm  intetligetis  in  bac  re  intelligen- 
fi<<w,eft  ad  verbu.  SimplieiusreddereIicebit,Percipierishuiusreiintelligetiam,vel,cognofce- 
tis  quid  hoc  llbi  velit.Non  dubium  eft,quin  Propheta  infultet  eorum.locordia',  qui  affici  tarn, 
fan&is  monitionibus  non poterant.  Scimusquanta  fit  impiorum  duritics , prxfertim  cum  eo-* 
rum  mentcs,&  corda  Satan occupat.  Nullum  igiturferrum,nullus lapis tatamhabetduritiem, 
quanta  eft  in  reprobis :  &  quodammodo  incurfant  aduerfus  Deum  cum  fua  obftinatione ,  acfi 
vi&oreseffentfpernendoomnesciusadmonitiones&minas.Ideo  Propheta  deridenshancfo- 
cordiam,vel  potiushuncftirorem,dicit,/Vrf//r^ffw,y?^j,e.riampere'Ar?rf>M»Vd/fOT</>f>'«w.intelli- 
git tempusquod  Deus irz fu«  deftmauerat .  Atqui  Deus  lpfos  mature  monebat ,  vt  refipilce- 
rent  antequam  veniflet  tempus  iudicii.Perinde  igitur  eft  acfi  relinqueret  eos  infuo  ftupore,  ac 
diceret,non  poffe  tamen  effugere  manum  Dei  fua  pertinacia:  quemadmodum  cum  Paiilus  di- 
i.Cor.14.  cit,Qmignorat,ignoret. Non  dubium  eft,quinperuicaciameorumrefellat,  qui  non  admittut 
3  8  vel  fanam  doctrinam,vel  recta  confilia.Sic  ergo  Propheta  hlc  docet,nihil  lucrifa&uros  hypo- 

critals,  cum  Deo  oppoluerint  &  contUmaciamj&  improbitatem  fuarmquiafentient  nimium  fe- 
r6  Deum  non  fruftra  loquutumefle  .  Vidimus  ergo  per  extyemitatetndiermt  intelligitempus 
illud'.qub  claufa  erit  ianua,quia  fcilicet  Deo  non  refpoderint  mature,  cum  ipfos  ad  fe  inuitam, 
&  proponeret  illis  fpem  falutis.  Nunc  ergo  tenenda  eft  altera  fententia ,  nempe ,  vt  qusramus 
1/a.^.g  Deunidum inuenih poteft,  inuocemuseum,dumpropeeft.  Nam fiabutimur eius tolerantia, 
&  hodie  fpernimus  eum  Ioqucntem , fero  fentiemus ,  & rionfine  grauiffimo  dolore , nos fuifle 
fafcinatos a diabolo, quddnon  refponderimus  vocanti.  Sequitur, 

xi     Non  mifi  prophetas,  &  ipfi  cucurreruntmon  loquutus  Cam  ad 
cos,&:  ipfi  propheta  runt  i 

Iterum  Propheta  nofter  admonet  Iudaeos,nebIanditiis  falforum  doftorum  corrupti,mi- 
nas  Dei  pro  nihilo  ducant-Diximusenim  fopiras  tunc  fuifle  populi  mentes,  cum  impunjtatem 
falfi  doftores  promittcret :  Sc  nulla  eft  peftis  detenior,  quam  vbifub  Dei  nomine  falfi  do6tore$ 
nobis delitias  faciunt,  &  repellunt  omnem metum  &  folicitudipem .  Morbus  ille  grafTatus  fuit 
in  veteri  populo,  vt  hodie  quoque  graffatur,  Maior«nim  parsmundi  femperappetir  adillatp- 
rcs:  &  Deus  vbi  Videt  homines  ita  fibi parcere,  &  quodammodo  accerfere  fibi  decipulas,  laxat 

frsnum 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  ,8; 

frxnum  Satanar,  8c  eius  miniftris,vt  decipiant  miferos,  quiita falli fponti cupiunt .  Conlilium 
igitur  leremix  fuit,  fxpiusreducere  populoin  memorum, nihil  aliud clTc  omncs  bland'itus, 
qulm  prxftigias  S.itanx,  aut  venerium  aliqliod  mortifcrum ,  quo  obftupefiunt  omncs  fenfus. 
Qoemadmodum  enim  fi  quis  venenum  pr opiner,quodextinguat&  fenfus  corporis,  &  intelli- 
gcntiamanimx,a&umeftdc  mifero  quiita  fueritfuffbeatus:  hoc  idem  ccrncre  licet  in  fallis 
doftonbus,  vbi  demulcent  miferos  peccatores,  &  promittunt,  illis  bene  fore ,  qucmadmodum 
poftrcmale&ione  vidimus.  Quoniam  atitem  difficile  eft,  cxpergefacerc  homines  ab  illotorpo- 
re,  qui  fere  ingenitus  eft  a  natura: deinde  quia  fubinde  Satan  repetit  eafdeminfidias.neceffe 
furt fanicioProphetx,iniiftere  magisacmagisinhacdo&rina  .  Dicit  autem  Deus,  £  nonmifj]} 
Yrsphetat .  <y  tamen  ipfis  cttcurtifie.  Nam  hxc  obie&io  poterat  in  fpecie  vider i fufheere aduerl us 
Ieremiam,Quod  vnus  cfTct :  ex  oppofito  autem  ftarcnt  Prophctx  in  magno  numero .  Naturx 
autem fenfus hoc  di&at,  credendum  efTe  centum  hominibus  potiws,  quam  vni .  Vnus  ergo  erat 
Ieremias,  magna  autem  pfeudoprophetarum  copia .  deinde  nomen  prophcticum  erat  comune 
omnibus.lta  neceffe  fuit  occurrere  exceptioni ,  qux  poterat  contemptibilem  reddere  fan&urh 
Dei  fcruum.Ergo  difcrimenponit  inter  falibs  do&ores,  quibus-cum  certabat,&  inter  fe:qua- 
ii  dicerct,Ego  qui  Jem  vnus  fum,fcd  miffus  a  Deoi&  pro  be  mihi  fum  confeius  legitimx  voca- 
tionis.deindereipfaoftendereparatus  fum, me  non  afTerre  com  menta  cerebri  mei.Ne  igitur 
vos  fallat  hxc  peruerfa  comparatio  vniushominis  cum  magna  multitudine.  Nam  hlcnonagi- 
turde  hominibus,  ncc  decorum  authoritate;fedqua?rendumeft  ,quifnamille  fit  author.  Si 
Deus  eft  mihi  author  funftionis  mex,ego  vnusfupero  totum  munduili  illi  non  f  undati  funt  in. 
vocatione  Dei ,  etiam  fi  effent  plurcs  centuplo, tamen  euanefcit  quicquid  la&ant.nam  foli 
Deo  habenda  eft  fides.  Nunc  ergo  tenemus  cofilium  Prophctx ,  cum  dicit  Proplxtat  currtrefed 
tionfuijfe  miJJis:propbetare,Jednon  effe  inftruBos  v//w  Dei  mandate's .  Hie  autem  locus  primo  docet 
neminem  dignum  effe  audientia,nifi  qui  Dei  verus  eft  minifter  .  Duo  autem  neccflaria  funt,vc 
quis fe  talem  effe  probet,  nempe  vocatio:  deinde,  fides ,  8c  integritas .  Quifquis  ergo fe  ingerit, 
quanuisobtendat  nomen  prophcticum  ,poteft  tutorepudiari,  quia  Deus  fibi  vni  hoc  proprift 
vendicat, nempe  vtaudiatur  .lamfimplex  &nudavocationonfufficeret,nifiquivocatuscft> 
fideliter  operam  Deo  fuo  impendat.V  trunque  hie  notatur,quia  dicit  prophet afcurme,cr  tamen 
non  effe  miJJos,&einde,loqui,c<r  aeftitui  tamen  Dei  mandate  .  Fateor  quidem  diuer  lis  verbis  rem  vna 
&  eandem  hlc  repttiex  communi  lingux  Hebraicx  vfu :  tamen  maior  eft  expreffio in  fecundo 
membro  ,quia  mitterepropriead  vocationem  fpe&at,  mandare autem  ad  iplam  executionem. 
Deus enim priore  loco eligit  Prophetas  fuos ,  &  munus  docendi  illis iniungit :  poftea  prxcipit 
quid  difturifint,&quafi  illis  verbadidat,ne  quid  a  feconfidumafTcrant,fcdtantiimprxcone$ 
fint,quemadmodum  alibi  vifum  fuit. lam  hinc  etiam  colligimus,  non  promifcue  auresnoftras 
debere  apertas  effe  impoftoribus ,  qui  Dei  nomen  auda&er  obtendunt :  fed  difcernendum  effc 
inter  veros  &  falfos  doftores .  Neque  enim  hie  cum  paucis  hominibus  difputat  Ieremias, fed 
alloquitur totum  populum.Et finis huiusdo&rinx  eft,frufirafubignorantixprxtextuvelle 
elabi  qui  non  attenti  funt  ad  puram  do&rinam :  quia  nifi  data  opera  &  Deum ,  &  verbum  eius 
neeligerent.poterant  cognofcerequibus  habenda  effet fides. Sequitur  ergo  friuolum  effeeffu-  s 
gmm  quod  hodie  quafi  facrum  afylum  multi  effe  putant,nempe  dum  caufantur  fe  deceptos  fu- 
illea  falfis  doftonbus.Nam  videndumeft,  &  diligenter inquirendum  quorfum  Deus  miferit: 
deinde ,  quinam  prodeant  ex  eiusfchola ,  ne  quid  aliud  doceant ,  nifi  quod  acccperint  ex  facro 
eius  ore .  Hie  de  vocatione  non  differam  prolixius :  fi  quis  breuifiimam  definitionem  quxrat, 
eft  duplex  vocatio,vna  interior,altera  vero  qux  ad  ordinem  pertinet,  &  ideo  poteft  vocari  ex-* 
terna ,  vel  politica .  Externa  autem  vocatio  nunquam  legitima  erit ,  ni  fi  prxcedat  ilia  interior, 
neque  enim  noftrum  eft  creare  vel  Prophetas,  vel  Apoftok»s, vel Paftorcs. Hoc  enim  eft  fpc- 
cialeSpiritusfanftidonum.Proindevtcentiesquisvocatusfuerit,&elecl;ushominumfunTa- 
giis,non  tamen  poteritcenferilegitimusminifter,nilivocatusfueritipfea  Dco.-quiarequirun- 
tur  prxclarx  dotes  ad  munus  apoftolicum ,  &  propheticum ,  &  paftorale.-qux  non  funt  in  ho- 
minummanu.velarbitrio.  Videmusitaquefempernecefiaridrcquiriarcanam  Deivocatione 
vt  quis  lit  vel  Propheta,vel  Apoftolus,vel  Paftor.  Vocatio  autem  fecundaordini  adiunftatft.  " 
Deus  enim  vult  omnia  inter  nos  geri  rite ,  3c  non  confuie .  hinc  igitur  mos  eligendi .  Sed  fxpe 
contingent  fufriciat,pixfertim  ad  tempus,  Dei  vocatio.Nam  vbi  nulla  eft  ecclefia,nili  Deus 
excitet  extra  ordinem  Do&ores,  nullum  erit  remediummalo.  Ergo  vocatio  ordin?ria,dequa 
nunc  loquimur  ,pendet  exftatu  rite  compofito.  Vbicunque  igitur  eft  EcclefiaDei,  habet 
fuas  Leges, habet  certam  rationem  gubernationis:  illic  nemo  debet  fefe  ingerere, etiam  U 
An^elos  omnes  xquaret  fan«ftimonia,ad  munus  propheticum  vel  paftorale.  Sed  vbi  nul- 
la eft ecclefia.,  D_nis  fingulari  modo  excitat  Do<5tores,qui  elcctinon  funt  hominum  fufTra- 
eiis:  quia  hoc  fieri  non  poteft,  vbi  nulla  eft  forma  ecclcfix.  Aigumentum  quidem  hoc  longe 
fufiustra&arimeretur-.fed  quia  non  foleodigrediin  locos  communes,  fatis  eft  tenere  quod  ad 
prsfentem locum  vtile  eft  cognitu ,  nempe  nullos  debere  agnofci  pro  Dei  fcruis,  &  Do&ori* 


IJ.I4- 


CAP.  XXIII.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

busEcclefiSjnifiquimiffifuntjhoceft.quibusDeusmanumporrer.itjVtbaspartesinivuigerct. 
lam  quia  vocatio  interior  Dei  non  poteft  cert b  dignofci  a  nobis,videndum  eft>an  qui  loquitur 
fit  organon  Spiritus  Dei.Quifquis  enim  fua  commenta  futilitcr  afferet,ille  indignus  eft  audien 
tia.quarc?quiloquitur,oftendat  reipfa  fe  legatumeffe  Dei.  quomodo  autem  oftendetj1  nempe 
fi loquatur  ex  ipfius Dei ore.hoc eft,nihil proprium  ingerat,  ledfideliter  quafi  de  manu  in  ma- 
numtradatquoddiuinitusaccepit.  Sedquoniam  adhuc  effet  in  ea  rea!iquapcrplexitas,f$- 
quitur, 

12,  Quod  fi.  ftetiifent  in  confilio  meo,  cerce ,  copulaemm  iarefoliu  de~ 
&f,audire  teciflent  verba  populum  meum;  boceft,  dotuijfent  populum  rneum 
fermoncs  mosy&  reduxuTent  eos  a  via  fua  mala,  &  a  malitia  ftudiorum  i- 
pforum.  • 

Hie  verfus  eft  quafl  explicatio  proximi.Poffent  enim  multi  perplexi  hsrere.fi  tantum  hoc 
diceretur,nullos  effe  idoneos,vel  legitimos Do&ores,ni(i  qui  milfi  fut  &  qui  iuftru&i  funt  cer- 
tis  Dei  prxceptis.ldeo  Proph.hic  nos  ad  do&rinam  reuocat,  qua:  certa  &  manifefta  eiTe  debet. 
Deus  cnim  tradiderat  (hrhma  totius  vers  doctrins in  Lege  fua.  Cum  ergo  totafapienriae  perfe- 
flio  coprehenfa  effet  in  Lege ,  ficutiindehauferunt  Prophets  quicquid  in  ipforu  Scriptis  legi- 
mus  non  potuit  ilia  excufatio  admitti ,  Vnde  fciemus  Prophetas  loqui  ex  ore  Dei?  nihil  afferre 
Commentitium?habercmandata  que.  Deus  probat?Propheta  igitur  reuocatludsos  ad  Legem 
ipfam,acfi  diceret,q  uemadmodii  etiam  Moles  loquitur,Non  opus  effe  tranfeendere  nubes.vel 
defcenderein  abyflos,  vel  curfitare  vltra  mare,  nam  Lex,*  Verbum  prope  eft  in  ore  tuo ,  hoc 
eft,  Deus  vobis  propofuit  quicquid  necefTarium  eft,ac  Ytile  cognit  u  .  Hoc  ergo  vobis  fatisf u- 

Kem.tc  s  perquepatefa&um  eft. nee iam  vlliusrei  neceffaris obfeura  erit  cognitio ,  fiattentieftisad Le- 
gem.Ergo  ignauis  veftrs  non  mod6  craffus  error  caufa  eft,  fed  etiam  contumacia,  vbi  prste- 

!*•■•$•$$•  rita  Lege  vitro  manetis  fufpenfi,  &inquiritis,Vbinameftvia?  Hxceft  via,dicebatMofes,am- 
bulate  in  ea.  Nunc  ergo  tencmus  contiliumIeremis:dixerat  non  alios  debereaudiri,nifiqui 
miftieffent,&qui  loquerentur  ex  ore  Dei:  nunc  autem  explicat  quid  hoc  fibi  vclit,ncmpe  quia 
Lexccmtineattotamfapicntisfummam.Sedquiaprius  induxeratpfeudoprophetas  fecurc  ri- 

tifrirn.     dentes  veros&  finccros  Dei  feruos,cumobncerent,Qwsftetit  in  confilio  Dei  ?  fingunt  iftife 

11  delapfoseffe  c  nubibus,territant  vos  atrocibus  minis:quafi  vevd  effet  Angeli  csleftes.Cttm  er 

go  pfeudoprophcts  itacontemptim  loqui  folerent  de  fcruisDei  ,ac  obiicerent  non  ftethTe  in 
Dei confilio,nunc retorquet aduerfus eos Ieremias:  SiBetiffent, inquit ,  ;'*  confilio meo , certe  lo~ 
tjHiiti  ejfenx.  ex  Lege  me  a:  quad  dicerct ,  Detrahunt  fidem  feruis  meis ,  quia  funt  homines ,  &  non 
Angeli.  ncgantigiturfuiffemeos  confiliarios;itafaciuntvt  totus  populusvilipendat  falutis 
do&rinam.  Atqui  funt  tame  alioqui  Prophets,  quos  ego  mifi:nuncfi  velinthaberi  tales,pro- 
bent:qu£  erit  vera  probatio  ?  Siftetijfent  in  confilio  meo ,  certe  notum  fecijjemfermonem  meunipopuh 
';  •  »iw.& quifuam  eft  il!e fermo  ?  Sequitur  etiam  deflnitio , nempefermo  Legis:  B^duxijfeT.t a  mah, 
tin  populum  err  Anient.  Videri  poffet  locus  hie  obfeurus,  fed  ex  contextuipfo  poffumus  colligerc 
hanc iriiiffe  genuiriam  Prophets  mentem:  quod  fcilicet  voluerit  coarguerefalfosdo£tores,ne 
amplius  ia&ai  e;  Dei  nomen,&  falfo  prstexerent  munus  propheticum>&  titulo  illo  gloriaren- 
tur.dicit  enimhinc  facile  probari,non  effe  Dei  Prophetas,  quoniam  non  doceant  fideliter 
quod  debuerant  petere  ex  Lege.Certum  quidem  eft,  neminem  fuiffe  Dei  conliliarium ,  quem- 

Ifa  4.0  r?      admodum  Scriptura  pluribus  locis  dicit,  dum  vult  refellere  corum  arrogantia,qui  pro  fua  cu- 

R.c.ii.34  riofitate  penetrat  in  arcana  Dei  iudicia:&  Paulus  ciimdea^terna  Dei  cle&ione  loquitur,  quia 
hoc  eft  incomprehenfibilearcanum.exclamat,  Qmsconfiliariusciusfuit?Et  fimiliter  loquitur 

i.CtT.ii6  prioris  ad  Corinthios  capitc  fecundo.quorfum?  nempe  vt  compefcat  humans  metis  temerita- 
tem,que_  perrupit  Iongius,quam  fas  fit.  Sed  poftca  per  modu  corre&ionis  adiungit  PauIus,Nds 
autem  mentem  Chriftitenemus.quare?confiliu  enim  fuum  patefecit nobis. Cum  igitur  negaret 
pfeudoprophets  feruos  Dei  fuiffe  eiuscoliliarios,poterat  quide  fimpliciterhocdiecrc,  quate- 
nuserant homines  mortales:fcdintereaconfiliumilloiufuitdctrahere fide  verboDei,&  abro- 
garerita non  homines ipfos, led  Deumpotiuscogcbat  in  ordine.hxcfuit  intolerabilis  cotume- 
liaaduerfus Deum .  C$teriim,nunc  Proph. retorquet  aduerfus  eos:  Nullus  ergo  in  mundo  erit 
Dei Proph.atq ui fixu  illud erat,  Seper  fuiffe aliquos Dei  Proph.  &  nemo  apud  Iudsos  negare 
aufus  fuiffct,Mofen  loquutum  effe  diuinitus.  hoc  igitur  conccffo,nunc  oblique  perftringit  eos 
Ieremias, Vbi  erunt  Dei  Prophets?quoniam  fibi  arrogabant  hoc  elogium,dicir,C  crtenonfteti- 
ftis  in  confilio  Dei.quare?nam  confilium  Dei  comprehenfum  eft  Lege  ipfa.  quia  ergo  difcedi- 
tis  i  doftrina  pietatis,quia  null  um  eft  sdificandi  ftudium,quia  doSrina  veftra  non  inftit  uit  ho- 
mines ad  timorem  Dei ,  &  non  adducit  ad  pcenitentiam,fequitur  vos  non  effe  Dei  confiliarios, 
neque  Prophetas.  Vt  autem  hoc  melius pateat,  tenendum  eft  illud  Mofis ,  nempe  effe  Deo  fua 

arcana 


IN    IE  REM  I  AM.  »84 

arcana:fcd  quarcuque tradita  funt in  Lege,  fpe&are ad  no$;&  ad  filios  noftros.non  eft  igitur  per  Dmt.tf, 
multas  ambages  qusrendum,  quilnam  (it  verus  Dei  Propheta.illi  enimextrac5trouerliamau-  ** 
diri  mcrentur  tanquam  Angcli,qui  tidcles  funt  Legis  interpretes  tq  uiautemnos  abducunt  a  Lc 
gc,lecur£  &  aud.ifter  reiiciendi  funt.  Sed  definitio  iimul  teneda  eft  cum  dicrt,ReitertifeciJJent p» 
pulnm  mtHtn  a  Vixfu.i  maU ,  zs~ «  ntaiitia  ftudiorumptorum.  nam  fcimus  pellimos  quolquc  protcrue 
obtenderclermoneDji:quemadmoduhQdieIJapift?quanuisinebriauerinttotumundumim- 
piis  deliriis ,  u&anr  tamen  fe  efle  Dei  feruos.Ergo  Proph.  poftqua in  genere locutus  eft  de  ver- 
bo  Dei,addit  lpecialem  notam,nempe  quod  ilia  eft  Dei  do&rina,  quae  ardiricat,  q  ux  inftituit,& 
format  homines  ad  pcenitentiam,  ad  timorem  Dei,  ficutiPauIusdicitScripturameire  vtilem.  1.T1  *  itf. 
vultenini  hoc  v.-rbo  coarguereperucrfosomnesScriptura:  interpretes,  vt  multitunc  fefc  ven* 
ditabantprooptimisdo&oribus,  cum  tamen  aurestancumpafcerent,castitillando.  Qupniam 
ergotuncmultioftentationipotiusqu3mxdificationioperamdabat,Paulusdicit  Scnpturam 
elte  vtilem,&  ideo  cofpuit  aduerfus  omnes  expo(itiones,in  quib'  nulla  eft  vtilitas.  Sic  etia  hoc 
loco  Propheta  nunc  re&umtfTe  vfum  Scripture  & legitimum  demonflrat,  fihomincs  reuocen 
tura  via  iua  mala.  Eftquidemfynecdochemhaclocutione,  quiafitantumhortemur  homines 
ad  paenitentiam,non  magnusentprofe&usi&hoc  elTet  mutilum,quiapcenitentia:doc}rinafri 
getabfqueridcj&abfqueinuocationenominisDji.Sed  Propheta hlcnoluit  Gn gu las  partes  fa- 
nae  &  vtilisdo&rina?recenfere:  fatishabuitrefellerefalfos  do«ftores,quod  vellentfoliin  pretio 
habcriut.tcrea  autem  nullum  effetipfissdificandiftudium,quiavidcbant  omnia  peffum  ire,  vi- 
debant  fcelera  pai'lim  graffan,  videbaiu  horribilem  Deicontemptum:  ca*cutiebant  ad  hare  o- 

mnia. Ergo  hinc  facile  colligipotuit.nequefideliteripfosoperamfuam  Deo  impendere,neque 
probe  1  alutem  Ecclefia?  curare:  quia ita  prodebant  miferas animas.quibus  videbant  inftare  in- 
teritum.Tenemus  ergo  nunc  tot um  Propheta:  co alium.Non  dubiumautem  eft,  quin  VixmtU 
addidcrit  maUtUm  fiudiort4m,vt  magisdetegeret  focordia  eorum,  qui  in  tantaneceffitate  iilebat, 
&  manebant ignauiuliquando  opus  erit  mediocri corre&ione:fed  vbi populus (iH  permifit  ex- 
tremam  licentiam  malorum ,  vbi  impunitas  omnia  occupat ,  vbi  etiam  talcs  funt  corruptete  in 
commun  i  vita,  vt  nihil  prorius  maneat  integrum,(i  ceffct  8c  conftn&a  fit  lingua  Do&oris,  non- 
ne  mcriro  dicetur  ignauus  canis,&  mutus?  Sic  etiam  Propheta  exaggerat  focordiam,  cuius  hlc 
acculat  falfos do&ores ,  quod  (ilerent  tanquam  rebus  benecompolitis,  ciim  tamen  non  modo 
Yulgaribus  deli&is  ofFendi  deberent ,  fed  tantafcelerum  congene,quia  fcilicet  populus  non  v- 
no  genere  duntaxat,  fed  in  omnibus  partibus  (eCe  proftituerat  ad  contemptum  Dei,&  Legi$» 
Poftea  fequitur, 

i3  An  Deus  e  propfnquo  ego,dicit  lehouah  ?  &  non  Deus  e  longin- 
quo? 

i4  An  abfeondetur  vir  in  Iacebris ,  &  ego  non  videbo  eum ,  dicic 
Iehouali?annonc«dos  &terramimpleo,  dicit  lehouah? 

Primum  hie  excutit  hypocritis  fuas  dclicias.quoniam  ideotorpebant  in  vitas ,  quod  puta- 
rent  fc  quodammodo  pcfle  obhncre  oculos  Deo  .  non  ita  quidem  loquuti  funt :  fed  nunquam 
tanta  ellet  ofcitantia in  hominibus,  li  perfuafi  eiTent,Deo  nihil  efleabfeonditum,  fed  ipfum  pe- 
netrare  ad  intimos  quofque affedus  cordis,  difcernere inter  cogitationes  &  aft*e<9:us>&  non  re- 
liaquere  medullas  iplas  inta&as .  Si  ergo  hoc infixu  eiTet  omnium  cordibus,certe  maiore  rcue- 
TentiafefeD^oiubiicerent,deindeexpauefcerentadeiusminas.Ergocumtamfecur^torpeanr, 
fequitur  ipiosimaginari  Deumhebetem,&  qui  tantum  curat  qua: propinquafunt:quemadmo-» 
dum  tiquislippitudinelaboret,poterit  quidem  hoc  velilludafpiccre,  cum  propius  fueritad- 
motuar.icd  non  poteritviderequsprocul  funt  remota.Talem  igitur  Deumiomniant  hypocri- 
ta:,qui  more  hominum  vel  coniueat,vel  c^cutiat,vel  faltem  non  cernat,  nifi  qua:  palpan  pofiint 
manibus.Nuncergotenemusconfilium  Prophetx,  cum  Deus  teftatur  fe  Deum  efle  elongin- 
quo. 

Precatio. 

Daomninpotens  Deus  ,<pnando  nihil  in facris  ,  &  cwleftibus  oraculu  tuis  nobis 
dee  si ,  quod  vtile  fit  cognitu  adfalutem ,  Wnosfedulowafide  etiam  exerceamus ,  Q* 
Jic  Tludeamus  projicere  in  iimore  nominis  tui ,  in  fide  gratia ,  cjua  nobis  propofita  eft  in 
Chrifto j Wreferamus  verumjruUum ex  leSiione  C audita  verbi  tui: atque ita difca- 
mus  conuertere  omnia  ad  adificationem  ,y>t\ere  nomen  tuumglorificeturinnobis ,  Z? 

H.      iiii. 


CAP.   XTCllI.  IO.    CAL.   PRAELEC  T.IO  NES 

profici<mus  totovite  noflra  curfuiti  fide  (f  pamtentia  t  donee  tandem  perkcnumus  ad 
ltM      folidan  dLimfanclitatemyod auam nos cjuotidie muit<ts ,  \bifpohati  omnibus carms no- 
(Irx  fordibus.\ere  crimus  refomiati  ad  imapinan  hlu  tui  Domimnqftri,     Amen. 

A"N   Dense propinquo  egpfunj?  Jhithbouab?  fj-nonDeus ehnginquoi  Anlntebitirir in  tenebrts(iti 
atibulis)cir ego  nori  videbo  f«w,hoc  eft,  vt non  yideani  c\im,dHiilebouabl  An  non  ctlmn  or  ter- 
ram  egoimpleo,  dicit  lebouab ?  Hlc acrius  iuuehitur  Propheta  contra  hypocritas ,  qui  putabant  le 
hullo  negOtio  cum  Deo  tranfa&uros ,  quemadmodum  femper  faciunt  libidehcias  in  luis  pc- 
H  ,  catis .&hehirnicmperanirnosocciipat pi incipium lllud, Dt um eft'e mundi iudicem  ,&  coram 

<  .11.15.  eoiatjoncm  a|iquando  reddendum  effe : pofteatamen  tergiuerfandocxiftimant  lcelaptos,  vr, 
I)cusiphsic;nofcat^dcniquefolenneefthypocritiscurnl)co  quali  puerilittr  ludcre.Hac  raiio^ 
he  irafcitur  Dcus  contra  lplos,  &  pronutiat  lc  longe  alium  cflequam  ipli  imaginetur.  nam  duni 
ita  feconftituunt.arburos,vt  Deumfubiiciant  iuislegibus,fin«unt  iplun;  eilequafi  hebeteni,a: 
nihil  videre,vel  ^irxun.Diciti^nur fe  non  ejjeheunie pmpinquo,fid e longinquo  aliirefcrunt  ad  ie- 

f)us,quafinegarctlenupcreffenatum,  &  itaexiftimantverumDeum&arternumconferriido-* 
is,quas  homincstemeretibi  fabricant .  Sed  alter  lenlus  longe  melius  quadrat  ,ncmpe  ipfumcjje 
VM  ioi     Veume /»«^'"7"o:quoniam,[lcutalibidicitur,inexcel!ishabitans  conlpicit  tamcnquicqiiid  in 
ao  '      '    fcerra gcritur.Qjoniam ergo nih  lfugit  Deiconipeftum,ideovocatur  Deusc  longinquo,  cum 
hypocrite  exiltuncnr ipfumcffe  Djum  e  propinquo  ,  hoceft.vt  Gallicedicinius,Z)f  courte veuc, 
quu.intumcernatqua;propeadlunt,ck  quali  fubifdaoculis.  Sed  interrogatio  plus  habct  vc- 
h;mentix  ,  quam  li  dixuTet  iimpliciter  ie  non  effe  Deum  h  propinquo .  habetenim  hxc  locutio 
vim  obiurgandi,quia  nimium ems  maieftati demhunt  hy  pocritae,  vbi ita  pro  ienfu  fuo fingunt 
cu  m  non  pi  us  v  idcre,q  uam  hominem  mortalem.nunquam  auderent  ita  loqui;fed  fi  quis  exami- 
ner om'iu  eor  um  contilia,  &  a&iones ,  reperiet  nunquam  tantum  illis  fore  audaciar,  nifi  leipfos 
decipt-rent  hoc  rigmento ,  D^umfcilicet  polTe  decipi.  EtideononrefertLcremiaseorum  vcr- 
ba.fed  detegit  malitiam,quae:  latis  fe  pro  Jebat  in  iplis  opcnbus,quanuis lingua  aliud  pi  ohtercn 
tur.  Hunc  verb  effe  Ienfum  melius  liquet  ex  proximo  verfu,qui  coniundim  legi  deber.A-/  latebit 
virin  l.iiebns,inqnit,vt nonvidtiim eum'i  Hicverfus  expo  litiucadditus  eft.  itaquede  Longinquo, 
&  Propinquo  non  eft  amplius  dubitandum,  quin  D.us  vocetur  e  longinquo ,  quoniam  oculi 
ehis penctrent  vfque ad profundiffimasabyffos, ncc  quicquam  eum  fugiat.  Mirum eft  Grscos 
Interpretestam  craffe  fuiffe  hallucinatos,  quia  prorlus  mutarunt  fcnfum,quod  fit  Deus  i  pro- 
pinquo &  non  c  longinquo .  Primo  non  expenderunt  interrogationem :  deinde;quia  non  vide- 
bant  quo  rfum  hoc  tenderet.ideo  excogitarunt  ex  cercbro'fuo  quod  prorfus  f  ctnotu  eft  a  Pro- 
phets verbis. Ha?cquidemlentcntia  nonmal£quadrat,Djum  iffepropinquum,&  nonlongin 
q.uum:fed  aliud  libivult,nempe  longe  diuerfum  effe  acumen  Da,quam  hominum,qu(niam  o- 
ptimepertpiciatquxlo^iHime  ab  ipio  diftant,ficuti1ocum iex Pi'almocitauimus,& alter  etiam 
P/;/.ioi.io  loeuspoteft  hue apt^nex  Pialiwxi  ^9^vbi dicit  Propheta,Q^6  fugiam  a  facietua?nam  fiaiceri 
Yft  .139.7  jcro  in  cxlum,tuillices:fi  iacueroinipfisinfcris,iIluccxtendesmanumtuam: fifurrpfero  pen- 
i"*'    '    '  nasaurorx,&  vo!itauerovfqueadnubes,etiammanustuaillicdtprehendetme:fiqua:lierolate- 
tras,  c  tian  nox  ipfa  erittanquam  lux  coram  te,<Sc  tenebrae  tanquam  lux  fulgebunt-Si  ers,o  iun- 
gamusduosiftos locos, nihil  amplius  ambiguumeritin  verbisleremis,nempequ6d  D.msin 
profundillim.,squafqueabyffospcnetrctluoconrpedu,itavtnihil  ipiu  lateat.Iam  non  tantinn 
evplicat  Icremias  ienfum  proximi  verfus ,  fed  accommodat  etiam  adcommunem  vfunv.  AnUte^ 
bit,i<\c\uh,qt(ispi.tmiuLttebrif,T>t  ip[*m  non  v*V/w»>?Deicnim  col  pe6tus  pertinct  ad  iudicium,ideo 
omittendxiuntomnes  friuola;fpeculationes,vbi  Scriptura dicit  Deum  omnia cernereifcd  pr^- 
cip  e  .onfidcrareoportetquorlum  videat.ncmpe  vt  tandem  vocct  ad  iudiciumquicunquege 
runtur  abhominibus.Eftigirurappl>catiododrina?adrlumnoftru,vrquicquidagimus,quic- 
quid cogitamus  &  loquimur.hoc totum  refcratur  ad  Dei  cognitione  .  Per  Latebras  autem  in» 
t:l!ij;itomncsoccii!tasfraudes,quibi!sdum  putant  homines  le  poffe tegere ,  nihil  aliud  profi- 
ci.int.nilivtaccerlanttibigrauius Judicium  Latebrarigiturfunt,omnesvan2cogitationes,qui- 
bus lele  hypocrir*  inuoluunt,ck  ita  exiftimant  le  occultari,  vt  D^us non  p.rfpiciat  corum  men 
tcs  .Ridet lgitur  Djlis hypocritas, ac  dicit.Ingrediantur  in  fuas latebras, fefc  abfcordanr,  vt li- 
bucrit:ego  tamen  non  minus  in  latcbrisclare  video,quam  limihi  proximi  forent.  Adcohrnu- 
tionem  adiungit,Aff  non  impleo  aelum, qr  t errant, dicit  lebouab?  Hoc  etiam  non  debet  fubriliter  es- 
poni  de  immenfa  Dei  effentia.  V  erum  quidem  eft,extendi  effentiam  Dei  per  carlum  &  rcrram>vc 
eft  inrlnita.fed  Scriptura  non  vult  nos  pafcere  friuohs illis  &  infru6tuo(is  cogitarinnibus ,  tan- 
tum docet quod prodeffe nobis  poi(it ad pietatem  .Ergo quod  hlcpronuntiat  D^usfe  implere 
(glumes  for.fw.referridebetad  prouidentiam  eius,&:  potentiam :  quafi  diceret  fe  non  oble&ari 
carlo, quemadmodumprofani homines fomniant  vacareipfumdeliciis,  &mundumnoncura» 
rcied  dicit  ur  implerc  cilum  &  terram,quaten  us  omniagubernat,quatenus  omnia  veniunr  co- 

taa 


IN   IEREMIAM.  ,85 

ramipioinrjtionemjquatenusdcniqueeftiudexmundi.NunctenemuisquidfibivclitProphc- 
ta.&  hie  locus  oMeruatudignus  eft,  quia  fere  nobis  omnibusingenitus  eft  hie  error,  vtfinga- 
musDeum  nobis  limilem.  Hinc  fit,  vt  tantum  licentia:  fibi  permittathomines:nam  Ieueeftillis 
defungj erga  Deum ,  quod fcilicct  non  reputant qualis lit,fed  eum  arftimant  ex  fenfu fuo,  &  na- 
tura.QrLoniamergoitaiurnuscrafii^xpederediligentercouenithunclocum^biclarnatDeus 
fe  non  efj'e  e propiri(]uo,hoc  eft,fe  non  efle  nobis  fimilem,obtufo  fcilicet  intuitu;  fed  non  minus  vi- 
derc in  deniis tenebris ,  quam  in  clara  1  uce.ideo nihil  proficere  eos omnes ,  qui  fodiunt  fibi  ca- 
uernas,quemadmodum'diciturapudIfaiam,&quifeledemerguntinprofundumlabyrinthum  I/<m.h." 
vt  ipfum  fallant.Negat  igitur  ipfos  quicquam proficere,  8c  rationem  adiungit:Q»0»»m  impleat 
cxlum,®1  terram,id  eft,quoniam  &  prouidetia  eius,&  virtus,&  iuftitiadiffufa  fit  vbique,  vt  quo- 
cunquehominesfefetranffcrant,nonpoffinttamenabeiusoeulisfeabfcondere.     Sequitur, 

z5    Audiui  quod  dicunt,vc/^«zc/(/z«wt,prophet£eprophetantesin  no 
mine  meo  dicendojSomniauijfomniaui. 

Itcrum  redit  Ieremias  ad  illos  impoftores,qui  fuis  blanditiis populum  mulcebant .  Cum  el- 
go  Ieremias &  limiles , qui fideliter  exequebantur  munus  fuum , ieuerc  cum  populoagerent,  & 
coarguerentfcelera,&  minitarentur,ex  oppofitofurgebantillinebulones,acfub  nomine  pro- 
phetico  impiis  Dei  conteptoribus  blandiebatur.  Fuit,queadmodum  ante  diximus,hsc  grauiffi 
matentatio,cuminipfa£cclefiaficminiftri  Satana:,Deinomen  falfo  pretexerent.Potcrant 
Iudiifecurecontemnere,&  riderequicquidiaftabant  vani  prophets  Gentium:  fciebant  enim 
nihil  lllis  commune  efle  c  urn  Deo :  fed  cum  pfeudopropheta:  illi,  de  quibus  nunc  agitur,  locum 
occuparent  in  Ecclefia ,  8c  magnifice  venditarent  fe  pro  Deiferuis ,  potuit  hoc  percellere  infir- 
mos,&  concutere  eorum  fidem,imd  prorfus  euertere,nifi  Deus  manum  porrexiflet.Itaque  non 
mirumeftjfi  hacin  parte  tantopere  in  fiftatIeremias,quoniam  morbus  ille  non  potuit  curarile- 
ui  remedio:fi  tantum  vno  verbo  dixiflet  pro  nihilo  ducendos  efle  illos,  non  acquieuiflent  infir- 
mi.Ergofxpius  itef ari  hanc  doftrinam  oportuit ,  vt  ftatuerent omnes,  deleftu  &  iudicio  opus 
effe,necdeberepromil'eueadmittiproDeiProphetis,quinomen  eius  obtenderent.  Rcpetit 
igitur  eandem  quam  priiis  vidimus  lententiam,  fed  ahis  verbis:  A«<//W,inquit  Deus,  quid  dicani 
frafixtx  prophet  Antes  in  nomine  meo .  Eft  occupatio  in  his  verbis ,  quia  obiici  poterat ,  Quid  hoc 
fibi  vult,quodPropheta:  inter  fediffident?&  quid  opus  eft  fa&u  in  iftis  diflenfionibus'qui  con- 
fligunt inter  fe,vtrinquepcrftringunt nobis  oculostituloillotamhonorifico,  acfortiter  affir- 
mant fe  a  Deo  fuifle  miflbs.cum  igitur  talis  fit  inter  Prophetas  conflic"t.us,quid  nobis  agendum 
eft? Deus  occurrit  huic  dubitationi ,  8c  pronuntiat  fibi  non  efle  incognitum  quid  ia&ent  pfeu- 
dopropheta:. Addit  ipfos  prophetdre  in  nomine Juo  .hoc  f uit  offendiculum,quod  maximeturbare 
poterat  debilesanimos,audire  illam  profanationemnominis  Dei. nam  ficutireuerenter  excipe- 
renosoportetquicquidaDeoprodit,ficetiamnonleuepericulumeft,vbifalf6&  mendaciter 
nobis  obiicitur  Deinomen  .  Qu/miamergopoterantmaximefollaciiftoprartcxtuboni  quo- 
que  turbari,ideodiferte  hlc  exprimitur ,  quod  fcilicet  abufi  fuerint  nomine  Dei:  fed  addit,w»p«- 
didter.  Hinc  colligimus  quod dixi,  non  fine  del edu  recipiedos  quife  Prophetas  efle  affirmant, 
&  faftuofe  obtendunt  Dei  nomen:fedadhibendum  efle iudicium,quia fcilicet omnibus  fsculis 
Deus voluitprobareferuorumfuorumfideirt,cumpermifit  hanc licentiam  Satana: ,  8c  eius mi- 
niftris,vtobtraderentfacrumeiusndmen  non  fine mendacio.Etquoniamvidemushuic  malo 
femper  obnoxiam  fuifl*eEcclefiam,non  eft  quod  hodieturbemur,fiidem  accidat,  quia  nihil  eft 
noud .  Difeamusitaqucobdurefcereadiftosinfultus,&quotiespfeudoprophetxfidem  noftra 
tentabunt,maneamusnihilominusfirmi  in  hoc  principio, Prudenter  confid'erandum efle,an 
Deus ipfe loquatur,an  vero  homines  fallaciter  fe  iaftent  pro  eius feruis.Somniare  hlc  accipitur 
in  bonam  partem :  quia,vt  alibi  vidimus,folebat  Deus  fe  patefacere  feruis  fuis  per  fomnia .  non 
ergo  qua:libet  fomnia  hie  debent  inteltigi,  fed  qua:  continent  aliquod  cadefte  oraculum.Falle- 
bant  quidem  pfeudopropheta:  fie  loquendo:fed  hoc  perinde  erat  acfi  teftati  effefit  fe  non  affer- 
rc  propria  commentated  fideliter  referre  quod  a  Deo  acceperant .  Queadmodumhodie  Papa 
prsfatur  fe  efle  vicarium  Chrifti,fuccefforem  Petri,  durri  tyrannidem  fibi  in  Ecclefia  vfurpat: 
fie etiam illi  fpeciofo  pra:textufallebantfirnplices,qu6d  fcilicet  non  eftutirentaliquid  huma- 
numjfed tantum teftes  effent  oraculorum  Dei.     Sequitur, 

2.6    Quoufque  erit  in  corde  prophetarumprophetantium  menda- 
cium ,  &  prophetarum  doll  cordis  iuis 
17    Cogicances  vt  faciant  obliuifci  populum  meum  nominis  mei 


CAP.   XXIII.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

per fornnia  Cua.jVeljnfomnijsfuiwdverbu,  quae  narrant  quifque  focio  fuo: 
quemadmodumobliti  funt  patres  eorum  nominis  mei  in  Baal. 

Hie  tarn  obiurgat  Deuspfeudoprophetas>quam  populo  fuo  promittit  quod  maximeop- 
tandumerat,nempciepiirgaturumEcclefiamfuamtalibusinquinamentis.  Oftendit  igitur  fibi 
cordi fore vindictam, quod tamimpie,&auda<fter  abuti  audeant facro eius  nomine pfeudo- 
propheta:  .  Nam  femper  lllud  in  mentem  venit,Qnlfit,vt  Deus  hoc  permittat?  anquialalutem 
populi  fui  negligit  ?  an  quia  cum  dele&at  hie  lufus ,  dum  videt  veritatem  mifceri  mendacio ,  & 
lucemtenebris?  Deus  ergo  hie  admonetfe  adtempus  ferrefacrilegamillamaudaciam  ,quam 
fibi  Prophets: vfurpanf.fed  tamen  nonitaconniuere,quin  tandem pcenamdeillisfumpturusi 
fit: Quoufque, inquit  ?  nam  perinde  eft, ac  fi  dicerct,  Non  patiar  in  perpetuum:  quanuis  differam, 
tamen  fentient  fe  nimis  pemerfe  abufos  effe  mea  patientia  .  Et  aggrauat  etiam  crimen  ,  cum  di- 
ck, Quoufque erit  in  corde prophet  arum ptophetantium  mendacinm ?  Nam  hac  loquendi  forma  figni- 
ficat>eosnonerrorelabi  ,quemadmodummulti  perinfcitiamproferuntqua;non  tenent .  fed 
hicconqueritur  Deus,prophetas  illosquafi data  opera, furgere  ad  opprimendam  veritatem, 
Ergo  per  cor  intelligi  debet  meditatio,  quafi  diceret,eos  confulto  prastendere  fallaciter  nomen 
fuum,idque  habere  in  corde  fuo  rcpofitum,  vt  populum  decipiant.  h&&il>effe  Propbetas  doli  cor- 
disfui .  Opponitur  hie  dolus  cordis  pura*  do&rinar.  &  ita  fignificat  Deus,  quicquid ex  feipfis  in 
medium proferunt  homines,  effe  fraudulentum,quiafcihcet  nihil  prodire  abiplispollitnili 
vanitas.Nec  dubium  tamen  cft,quinperftringatftultamperfuafipnem>quafuperbiuntpfeudo- 
propheta?,  ac  inflati  funt, vt exifhment fe folos  fapere :  quemadrrtodum  hodie in  Papatu  quam 
arroCTanterblatcrantncbulonesilli,quotiesgarriuntdefuisfigmentis?  Nihil  eft  magis  infipidu 
fed  tamen  putantfe  fuperare  Angelos&acumine,&  altis  fpeculationibus .  Talis  igitur  fnit 
arrogantiainvetenbuspfeudoprophetis.SedDeuspronuntiatfimplicitcrciTc^o/wwcoyr/w  quic 
quid  fabricant  homines ,  &  quicquid excogitant,quod  non  acceperint  ex  ore  eius .  Et  hoc  dili- 
senter  notandum  efbquia  plaufibiles  funt  multa:  argutia:,in  quibus  tamen  nihil  fubeft  firmum; 
imbfuntnuP-,2  duntaxat. Si  quando  igitur  nobis  arrideant  inanes  illaj  cogitationes ,  teneamus 
quod  hie dicit  Ieremias, quicquid  a  Deo  non  eft  profe&um  effe dolumcordif-dein&e, quanuis  to- 
tusmundusapplaudatmendaciis,&impofturis,fdamus  tamen  effe  dolum  quicquid  non  habet 
Deumipfum  authoremEt  lequiturclariordefinitio,qu6dfcilicet  pofmtumfuum  oblmtfa fa'ciant 
nominis  fui  per  fomnU,  quemadmodum  patres  eorum  oblitifuerapt  per  Baal.  Ex  hoc  veTlu  colligere  Jj- 
cet,non  palam  fuiffe  Legis hoftes,cum  quibus  certamen  habuit Iere.  nam  tenebant  multa  prin- 
cipia  pietatis: hoc  illis  commune erat  cum optimis &  fineeris  Dei cultoribus,  nempc, Deum  v- 
num  effecolendum:deinde,vnum  effe  legitimu  eius  Altare,facrihcandum  effe  ex  pra:fcripto  Le 
cris.de  his  ergo  nulla  erat  controuerfia.Sed  interim  populum  fallebantfuis  blanditiisquiafolc- 
bant  quajftum  facere  ex  munere  prophetico .  ideoillis  exprobrat  Ieremias)qii6d«W«.wr»«r»o- 
tnen  DeiinobhnionemperfuafomniafcMfipatreseorum  oblitifv.erant  nominis  DeiinBaakquafi  dicerct, 
Somnia hsciunt  tanquarn  hc^itji  ,&  adulterini  cuhus, quibus  olim  euerfa  fuit  pietas .  nam  pa- 
tres eorum  coluera'nt  Baal,&  Ba,:}lim,hoceft,afciuerant  fibi  illos  fahosdeos:  ita  obruerant  glo 
nam  Deifuishgmentis .  Non  fuittam  craffaimpietasinpleudoprophctis,quiregnahant  tem- 
pore Icren:ia:4ed  fun  tamen  obliquadefefticqiiodfcilicetingererentfualcmniaA'falfo  pro- 
riterenuir  fe  effe  Dei  feruos,ciim  tamen  nihil  lllismandaffct.Diximusautem  alibi  duplex  fuiffe 
S«£ty»  t^V**  crimen-.primu.m  quod  non  vocaticurrerent,neque  mif(i:deindc,qu6dfuacommentafuppono 
rent  pro  Dei  verbo. Ethic  lpc.us  diligenter  nobis  notanduseft,vtfciamus  non  tantiim  apertam 
defefiioncmnpnpoffc  fcrri,fedobliquasctiamcorrupteIas,  quxnbsfurtimabftrahunta  Dei 
timorc.DuiigiturpeftesdiligentercauendsluntinEcclcfujlicupimiismanereintegri  in  Dei 
obfeqiuo .vna peftis  eft  fati,snota,cuni'fcilicet  qualiex  pro feffo Veritas  couertitur  in  mendaciii, 
vbihominesad  idololatmip&foedas  iuperftitioriestrahuntur. Sic  Ieremias  dicit  wrf>f«i /»»/>»- 
lumeblitum  fuiffe  nominisDei  in  taal.ScA  altera  peftis  occultioreft,ideoquC  magis  periculofa,cum 
fcilicet  ipecics aliq ua  pietatis  retinetur,ied  per  infidia s  abducuntur  homines  a  timore  Dei,  vel  a 
fimplici  eius  cultu ,  &  a  pura  do&rin.a .  quemadmodum  hodie  videmusetiam  in  ecclcfiis,  qux 
prohteiiturfediuortiumfeciffea  Popatu,vt  ample&aturEuangeliido&rinam,effc  tamen  per- 
multos.quiinfidiofe^orrumpunt  firoplicem&genuinam  do&rinanv.videmus quam  muiri  cu- 
rio!! homines  nunc  omnia  conturbent  fuisfigmcnjis,&  quam  prarpoftere  multi  fubtiles  effeap 
petanr.deinJe,quam  fuperbe  multi  pro  oracu'is  vomant  fua  commenta .  Ergo  non  tantiim  ex- 
cubare  nps  pportet,vt  cauti  limus  cotj;a  apcrtasabominationes.ff  d  ttiam  vt  rctineamus  purum 
&fimplexDeiverbuW,hPcert)tJepe^miftdmusfalfisoperaiiisquicquamper  infidias  vef  cor- 
rumpcrc,vel  vitiare.     Sequitur, 

z8    Propheta  apudquem  eft  fomnium^narxabk  fomnium,&  apud 

quenj 


IN    I  ERE  MI  AM.  ,85 

quern  eft  fermo  meus,  narrabit  fermonem  meum  veritatis.'quid  palc# 
ad  triticum  ?  dicit  lehouah. 

Hicctiam  verfus  attente  Iegendus  eft,&  continet  certe do&rinam  apprime  vtilerri.Iam  dixi 
hac  machina  poiTe  labefa&ari  multorum  fidem,dum  videnr  in  Temple  Dei  effe  confli&us  non 
tantum  in  ipfo  vulgo,  fed  inter  Prophctas.  Deus  e  cxlo  non  apparet,  ncque  etiam  mittit  Ange- 
losfuos,fed  vultaudiri  per  homines .  qui  igitur  acceduntinTemplum,expc&ant  dumillos  do- 
ceant  Prophctanillic  apparent  Satanx  mimftr^qui  omnia  corrumput,&  peruenunr.pauci  funt> 
q  ui  cordate  afferant  Dei  veritatem  ,  &  q  ui  fideliter  etiam  explicent  q  nod  Deus  mandauit .  q  uid 
hlcfacientmiferi  ,quiparatilunt  ad  obfequium  ?  &  quiaffcruntdocilitatem?  hinc  fit,  vt  multi- 
abiiciant  omne  pietatis  ftudium,&  in  defperationcm  fe  prxcipitet;  Quid  hoc  fibi  vult?  quid  tot 
diffentiohes,tot  controuer  fis,tot  contentiones,tot  inue&iux?  quo  nos  igitur  nunc  coferemus? 
fatiuseft  nihil  curare  amplius.Multi  igitur  hanc  occafionem  arripiuntfocordix,  vt  malint  non 
fe  fatigare amplius , ncequsi  erequid  lit  Deus ,  quid  velit,  vbi  falus  nobis  fit  pofita,vbi fpes  fi- 
genda,  quam  fe  implicate  moleftis&lpinofisdUputationibus.  talis  tentatio  obrepere  potuit 
tempore  leremix.  Ergo  remedium  opportune  adhibet  cum  dicit,P>«/>/;f/<t  qui  h  abet  [omnium, l\oc 
eft,apud  q  uem  eft  fomnium,;'/7e  narrabit JomniHm:deinde,Vrop}>eta  apui  quern  eftfirmo  mens,  illefe/ 
monemmeum  perferer.quafidiceiet  Deushoceffenimis  iniquum,vtmendacium  viam  obftruat 
veritati .  atqui  hoc  accidere  vtplurimumfolet,  quemadmodumdixkvbienimdiabolus  habet 
fua  flabella.videtur  obftaculum nos  retinere,ne pcrgamus amplius  in  via,nec  curemus  profice- 
rcin  do&rina  pietatis. nam  qui  funt  recte  animati,vtdiximus,cum  videntipfos  Prophetas  inta- 
ke litigare,&iurgari,&certare,illicfubfiftunt,im6fle<ftunt  retro  curfum:  Deus  autem  admonet 
hoc  nimis  abfurdum  effe.Tantundem  igitur  valet  hie  locus,acfi  diceret,Ne  impediant  fuis  fal- 
laciis  mendaces  prophets ,  quo  minus  pergant  ferui  Dei  in  curfu  fuo,  &  fermo  eius  reucrenter 
audiatur  .  Nifiattendimusadhoc  Prophets- confilium,frigebitlocus:fspe  citatur,fed  circun- 
ftantia certe  non  fuit  notata :  ideo  videndum  eft femper  cur  quidque  dicatur.  Pendet,  inquam> 
h«cfententiaexfuperiorecotextu,&Deusrefpondetquxftioni,qu£moueripoterat,Quidigi 
tur  nobis  agendum, vbi  mendacia  confligunt  cum  veritate  ?  refpondet,inquam,Deus,hoc  prs- 
iudicio non deberegrauari fermonem fuum:quafidiceret,Nequicquamimpediat, quo  minus 
Prophets meifru&uofedoceantdubcoiplfosaudiri.Hinc ergo colligimus,iniuria  facereDeo, 
qui  dum  obiiciunt  controuerfias,quibus  f.:inditur,&  quafi  laceratur  religio,  putant  hoe  modo 
fibi  eoncedi  impietatis  licentia-.quia  non  debet  valere  hse  ratio,vt  deroget  Satan  cum  omnibus 
fuis  miniftris  authoritati  Dei,&  feruorum  dus.Quauis  ergo  pfeudoprophetx  fe  infinuent ,  q  ua 
uis fefe  opponant  veris  &  fidelibus  Dei  fer  uis,nihilominusfomnia,hoc  eft,  reuelationes  prophe 
ties  obtineant  fuum  pondu  s,csr  apud  quern  ,eft  fermo  Dei,ille  loquatur  fermonem  D«,nempe  v  t  audia- 
tur.referri  enim  hoc  debet  ad  ipfos  auditoi  'es,vt  non  defiftant  ab  obedientia  Legis,vtcunque  Sa 
tan  conetur  ipforum  fidem  euertere,dum  i'ta  eonturbat  vnitatem  fidei.Poftea  fequitur,  Quid  pa, 
lex  adtritkunr!  Hxc  etiam  additio  valde  fui  t  necefTaria :  nam  iterum  poterat  multi  excipcrc,non 
fuppetereiudicium,quodifcernerentinter  v  eros&falfos  Prophetas.  Deus  hlcrefpondet,  non 
minus  effe  difcriminis,fi  quis attente  expenderit,  inter  veram,&  falfam  dodrinam ,  quam  inter 
paleam,&  triticum.Et  hac  fimilitudine  oftendit  quam  ftulte ,  &  indigne  etiam  multi  detrahant 
authoritati  Legis  hoc  prstextu ,  quoniam  multi  fint  fall!  interpretes.  Si  quis  enim  dicat  fe  triti- 
cum repudiare,quoniamopertum  fit  palea.,nonnedignuseft,quipereatfame?&  quis  eiusmife- 
rcbitur,qui  dicetfe  habere  quidem  in  areatriticum,  fed  permixtum  pales,idco  cibum  non  fup- 
petere?  quid  ergo  nugator ,  cur  non  difcennis  palcam  a  tritico  t  tit  igitur  mauis  perire  insdia, 
quam  purgaretritieum,  &  habere  quo  vefcaris  3  Sic  etiam  in  Templo  fxpe  permixtum  erit  tri- 
ticum pales, dum  pura  Dei  Veritas  inquinatur  multis  commentis,&prauisngmentis:  fedin- 
terea,nifi  per  nos  fteterit,poterimusdifccrnere  inter  triticum  &  paleam.  Quodfinegligimus, 
&putamushanc  effe  iuftam  excufationem  fpernendi  verbiDei,  quoniam  ex  oppofito  S.itan 
ingeritfuasfallacias,pereamus  igitur  in  ilia  noftraignauia,  quemadmodum  fi  quis  non  digne- 
tur  triticum  feligere,  &  confieere  fibi  inde  panem .     Scd  hora  non  permittit  plura  dicere. 

Precatio, 

Daommpotens  Veus  ^uandoquotidie  dignaris  tarn  familiariter  nobis  'proponere 
certain  team  \oluntatcm ,  vt  aperiamws  oculos  qy  aures,^  fenfusomnes  noslros  e- 
rigamus  ad  earn  attentionem^quanobis  non  tantum patefaaat  quodreSium csl ,  fed 
etiam  conjirmet  in fano  iudicio}\t  pergamusin  curfu  pietatis,  nefievnejuam  deflcEla-. 


CAP.    XXIII.  IO.  CAL  PRAELECTIONES 

mus,quicwid  machinetur  in  nos  Satan,  <&  omnes  eius  mim9lri,fcd  Slcmmfirmi  &  con 
flames, donee  defunBi  noslra  mditia ,  tandem  perueniamus  ad  beatam  illam  qmetemy 
qua  nobis  repofita  eft  in  ccelo  perlefum  ChriSlwn  Dominum  noftrumy    Amen. 


VI 


I  d  i  mv  s  heri,quanuispfeudoprophetxtanquamfalfariicorrumpantveram  do&rinam, 
tamen  manercpropheticummunusin  gradufuo,ne  quid  ex  eius  tide  decedat:  ideo  dice- 
bat  Icremiasfallacias  omnes  nondebereetfe  obftaculo,qu6minuspergerentin  curfu  Voca- 
tionis  fux  fidelesDeiferui,&nequisexciperet  ,in  rebus  tarn confufis non  poffe  ftatui  quid 
fu"iendum  fit,  vcl  lequcndum.  dicebat  facile  difcrimen  effe  inter  ti  itieum  &  paleas ,  modo  ho- 
mmesnon  fponte  excutiant.     Nuncadiungit, 

%9     An  non  vt  fit  fermo meus  quad  ignis  yhoce.sl:yan  nonfermomeus 

tanquam  ignisl  dick  Iehouah ;  &  tanquam malleus  conterens  faxum ?  yel 

rupem. 

Confirmat  quod  dixit  de  palea  ,&  tritico ,  fed  aliis  verbis,  fuitapta  ilia  fimilitudo,  cum 
Icremiasconferret  fermonem  Dei  tritico,  figmenta  autem  humanapalex  :  fed  quoniam  Iu- 
dxifua  ingratitudine  efFecerant,  vt  frmSum  non  pcrciperent  ex  verbo  Dei,  nempe  vteffer. 
illis in  alimentum fpirituale , ideo  dicit  Propheta/or« injiar ignis , &■  inftar mtllti :  qua fi  dicer  ef, 
priuari  quidem  Iudeosiudicio ,  quoniam  obftupuerint  in  lua  mahtia ,  fed  verbum  Dei  tamen 

a  Cor  i  6  non  P°fte  exinaniri ,  vel  faltem  eius  erhcaciam  non  poffe  tolli :  quia ,  vt  dicit  Paulus ,  fi  non 
eft  odor  vita:  in  vitam,faltem  eft  odor  mortis  in  mortem  his  qui  pereunt:  &  ideo  ctiam  idem 

s.Cor.id.c  Apbftoliis  aHbi dicit  vindi&am  effe  in  manu  Dei  feruis,  quia  gladium  fpiritualcm  geftent,  vt 
deiiciantom.nem  altitudinem,  quxfefc  efTert contra Chriftum :  fed  adiungit,Poftquam  ifn- 
plctafueritpiorum  obedientia.  nam  hie  eft  prior  vfus  vcrbiDei,&  quafinaturalis,  vt  falu- 
tem  hominibusafferat,  ideo  vocatur  cibus.fed  vertitur  reprobisin  venenum  .&hxc  ratio 
eft  tantx  diuerfitatis.  Priusdixerat  fermonem  Dei  effe  triticum,quiafciliceteo  pafcantur  ani- 
mxincxleftem  vitam  .hoc  epitheto nihil fuauiusquxri  poteft.  Nunc veio ignem ,  &•  malletm 
W/epronuntiat.  In  his  loquutionibusquxdameft  repugnantix  fpecies.verumdiftinguere  o- 
portet  inter  auditores.nam  qui  verbum  Dei  amplexantur  reuerenter,vt  decet,&  pia  docilitatc 
fidei,fentiimt  libi  cQeincibum: fed reprobi, quia indigni  funt  tantobeneficio,longe  aliud 
experiuntur .  Sermo  enim  ille,  qui  erat  natura  viuificus ,  vertitur  in  ignem ,  qui  ec  s  confuniat, 
&deuoret:deindeeft inftar malleiadillosfrangendo$,& conterendos,&  difpergendos .  Sum- 
ma  eft ,  verbo  Dei  femper  conftare  fuam  dignitatem :  quod  fi  contingat  vilipendi  ab  homini- 
bus ,  tamen  non  poffe  fpoliari  vigore  fuo ,  8c  efticacia :  quod  fi  non  fit  in  cibum  falubrem  ,fore 
inftar  ignis, &  inftar  mallei.  Dux  ergoiftxeomparationesad  reprobos  pertinent  i  quia  fer- 
mo Dei  alio  fenfu  vocatur  ignis  ,  ciim  fit  mentio  fidelium ,  nempe  quia  excoquit,&  pur- 
gat  aipiditatescarnis,quemadmodum  argentum,  &:  aurum  igni  purgantur .  Sermo  ergoDei 
proprie,  8c  apte  femper  vocatur  ignis  ,etiam  fidelium  refpeftu :  fed  non  eft  ignis  deuorans, 
potiuseft  ignis  purgatorius.  Verum  vbi  ad  reprobos  peruenitneccffe  eft ,  vt  ipfos  perdat,  quia 
fcilicct  non  admittunt  gratiam ,  qux  illic  offertur .  deinde poteft ctiam  proprie  vocari  fermo 
Dei  malleus,  quia fubigitprauoscarnisafre6tus,&  qui  Deo  funt  rcbellcs,  etiam  in  ele&is,  fed 
non  content  eleftos .  patiuntur  enimfe  domari.  Dicitur  autem  hie  malleus confringerefaxum, 
vel  rupem,  quia  nmquam  fuftinent  corrigi  reprobirneceffcigitur  eft,vt  frangantur ,  &  dif- 
perganrur.  Hacratione  ctiam  Paul  us,  dum  fermonem  dirigit  ad  prxfractos  dicit,  Quiigno- 

i.Cor.14.3  fatignoret^Aairihis  verbis  intelligitfenfuros  tandem  quanta  lit  durities  eiusfermonis  aduer- 
fus  que  .indent  conflieere  cordis  fui  contumacia.Sed  locus  ille  quemcitaui,optime  cxplicat 
quod  hie  dicitur  a  Ieremia,nempedo<5trinam  natura  falutiferameffe,fedverti  in  odorcm  mor- 
tis omnibus  qui  pereunt .  Loquitur  quidem  illic  Paulus  deEuangelio ,  fed  poteft  hoc  vere  ad 
Lceem  accommodari.     Nunc  fequitur, 


t-Cor.t.ifi' 


30  Propterea  ecce  ego  ad,vr//«/>er.)prophetas,dicit  Iehouah ,  qui  fura- 
tur  fermones  meos ,  quifque  a  focio  fuo: 

51     Ecce  ego  i\6,\>elfuper,xel,contra,prophetas,dicit  Iehouah,  qui  molli- 
ficant, wltollunt,  hnguamfuam,&dicunt,Sermo,vt7  diclio, 

31  Ecce  ego  fuper,vc/W,ve/coHfttt,prophetantes  fomnia mendacii,dicit 
J  ehouah,&  narrantillis,&  decipiuntpopulumeuminmendaciisfuis, 

&  in  leui- 


IN   IEREMIAM.  !«,, 

&  ill  ienicate  iiu:  5c  egofaccfl,  yuan  quam  cgo\  non  rhiferimipfos,neque 
mandauenm  illis:&  vcilirate  non  proderunc  ,profidchdo  non  afferent  \tili- 

nt'fw^popuJphinc^dicitlchouah. 

1  .  ■: 

itejumrciiertkurlcrcmiasad  fafibsdo^orcs^ 
fcilicet  hilcuuucr.uic  popuhiru  lms  _bIanJiriis,ica  \  c  fere  extinctaeffetomn'rs  rtucrentu  1.111a: 
Sc  caileitis  J.oCtnnx.D.imantc.rviprornintiacD'cusie  tore  ykorem^ontra-illosaipricxinut  po- 
pukimap.vna.  lcim.is  cnimiuftaMirncrccd'em  rependi  reprobis'dum  la.xat'Deuirricnum  irrii 
niftnsSatajax,y.tuairripune  dcdpiant.Scd  quomampopulusacqiiiefcebat  in  illis' tallacibus  il- 
Jecebris.dam  ita  icuere  miliary  laicnu.ts  falfis  do&oribus,  fimul  admpnetjquamJftulte  popu- 
tusadi!loi\iniy;l'ibramcoatai!,i'.iii,purfCic  fore  incolumem.Piiniodicitjiucf, ego-tdPropbcras; 

Deus  ptcudoprdphctas ,  qui  mutual- ahrur  aftquid  a  veris ,  vt  ellenf  fllbrurfi  arniuli,  &  quali  fi- 
mix\    H:  cerce  at>  initio  lemper  aliqucm  prartcxtum  captarunr  impii  doctores,  vt  ceniefipol- 
fent inter  Den leruos  ■   1  Sed  kuietur  rnni.nilludcoaci\im,quodfurentur  ftHnonesa  Prophe- 
iis'b.'i.'.uiord.liTi  aliad  :br_r;rt  v crl  a' y "guod jUnmur "quifqne 4  ^fw/w^.'neii'Voratcr  lercn-.i'as  fi- 
delcs Dei  fenioi  hoc  nomine. -Ergo  pDtrus  exit^mQiMcnotaridandeftinastorufn  artes ,  qiiod 
inter  Is  furtim  coni  pirarent ,<t  ex  compolitotddnde  huc&  iljuc  fpargerent  iua  fignicma.qucm- 
admodurn  lien lblet.Nam  impii  &  perridi  vt  ridem  llbi  concilient  apud fanpsces  &  imperftra, 
confukant  inter  fe,&  excogitant  omnes  aftutias,  qua? non  pofsint  ftatim  deprehendi :  &  ita alius 
ab  alio  fumit  quod  deindc  profefat;  ,  Voeat  autem  loremMs  hoc  Furari,qu'ia  iefe  oecuhant ,  & 
per'ind^ldpopukirndkiulgaritquod  inter  iplb?  itatfjtum  eft  ,  acfi  quifque  oraculum  e  ca:lo 
tiauiillVt  'J    Non  dubium  igitur  mihi  eft  ,  qtun  Propheta  perftnngat  occultasallas.CGnipiratio- 
nes,cum  dicit,vnamqne/)qnc\ftirari  a  proximo  jurt.  n:im  hoc  idem  videmus  nunoin  Papatu .  MonaT 
chi  enim,&  eiulmodi nebulones  h'abent  iuas  failacias :  deinde  ciim  fuggeftus  -.  ...ifcendunt,  illic 
quifqufipennde  !oquitur,acfi  ipecia.'iahquodono  ellet  praditus.Sed  tame  fur-ati  funt  quifqne 
afociokio.  mnt'enim  tanquam  Aruipices.vel  Magi,qui  foment  intusluas  fraudes,  &tantum 
indedecerpunt,qiiantiimexi(timant  effe  vtifeadfailendummiferum  vulgus.    Hoc  igitur  v- 
rtum  vitium  demonftrat  Propheta  in  falfis  doctoribus ,  quod  fcilicet  nemoattentus  elTet  ad  vo* 
cem  Doi ,  fed  quifque  furtim  acciperet  a  focio  kio,quod  palam  deinde  profiteretur  <  Sccundo 
locoaddic ,  Efcssgpfuper  Vhpbettu  tquintoll/ficant  linguntfoam  .     Omnes  fere  interprere's  rtp^ 
accipiant  hoc  loco ,  pro  Duke  roddere  ,  velmolle  ,  &  intelligunt  damnaripieudcprophetas, 
quod  adulcntur  reprobis,quia  fcilicet  tantum  lucrum  captant:  i.  verb  eos  6rtcndereni>  vel  ex- 
acerbarent.non polfent  ad  le  allicere.Exi'ftimant  igitur  Mollihcarelinguam  tantundem  valere 
hoc  loco,atque  hnguam  formarc  ad  blandmas ,  &  adulationem .    Alii  autem  fecus  expbnunt, 
quod  molliticent  liiiguam  faam,quia  fcilicet  fefc  expoh'ant  ad  imitationcm  feruorum  Dei ,  ita 
vtfermo eorum  melle  lit  dujciQr.:Sed  quoniam  npV  iigniiicat  Accipcre,&  Tollere ,  atque  etiam 
effcrreiniublime.jinterdum&portarcideopoiTet  in  propria  figniricatione  fumi.  nee  video 
quid  repugnet.Certe  video  n,ujlam  eflfe  caufam,cur  torqueant  ad  illam  metaphoram.quod  fira 
pliciter  poteft  accipi,nempe quod  tollant  linguam  fuamad  eft/efe  efferant,  &  magciricc  iacftenx 
lib!  mandatirm  elTe  docendi munus.  fcimus enim  quam  faftuofe  falli do&oresle fe  attollant, Er- 
go polTet  ita  limn  hxc  lententia ,  Qujad  Deus  pcenam  fumpturus  fit  de  illis,  impoftoribus  qui 
linguam  fuam  tolluntdd  eft.qui  ftiperbiunt ,  &  audacler  arnpiunt  fibi  authoritatcm ,  quafi  ef- 
fent  legati  catleftes.  Sequitur  poftea ,  Ef  dkuni  fcmj .  Scimus hoc  in  communi  viu elTe  omnibus 
Prophais,vt  adiiciant  confirmationis  Gaufa  fe  nihil  pronuntiare ,  nili  quod  diuinit us  accepe- 
rint:ninvnN>  diftum  lehouajjaut.iermo  Iehoux.Et  fi  vno  contextu  legimus  hunc  verl"um,repe-   - 
ricmus  verum  ellc  quod  dixi,-,nempe  verbum  npV  non  tarn  Ienitatem,  vtl  blanditias  hie  notarc, 
quam  illam  magniloquentiam,  qua  falfi  doctores  turgent,vbi  fcilicet  voiunt  cenfei  i.org ana  fpi- 
ritusfancti,d:transferuntadlequicquidDei  eft.     Nam  ha?c  eft  elatio,  quod fecure  iadanB, 
Deum  ipfum  efle  loqimtum:Sf.)wirf,nempe  vt  careat  controuerlia  quicquid garriunt , quamuis 
fatis  conftet  eos  perperam  mentin  Dei  nomen  .    Tertao  addit ,  Ecce,ego  ad  propbeuntes  fimni* 
»if«^c^'.Neccffe  autem  fukinterponi  illud,  nempe  quauis  falfi  doftores fibi arroget  quod  pro- 
pria competit  in  folos  Dei  leruos.tamen  elTe  mendaces.  Poftea.addit,N4»-r^»r  ipfis,&-errarefitiiunt 
fopttlummeum  in  mendaciisfuis,z>rin  leniwefuu.  Summa  cft.qualibet  fupei be  obtendant  nome  pro 
pheticu,eiTetamen  impoftores,qui  pGpuIftdecipiant,  nepequia/eaww  narr*nt  mendanf. Hie  etia 
nomeSomnkcapiturm  bona  partefedepithetoofteditfallaciter  eos  iaaarefuafomaia.Et hoc 
iterucorirmatui  vbi  dicitleremias  eos  dedptrepopHlumfuismtndaciis. Adiugit/f»<>4/f»n:alii  vcrtiit 
Bladieias.  Sed  non  dubito,quin  potius  defignet  eorfi  c6meta,qux  fuulia  fuat,quonia  nafcutm 
•  .■  o.  L 


CAP.  XXIII.  I  O.  C  A  L.i'PRiAEL  E  C  T.tO  NES 


cit.Ergo  nulla  eft  niii  in  Dei  mandate  loliditas.vnda  ieqi^tni^qjj^ilncSjqiiiilQcjtiliRtti?  ex,  pro 
prio  fenlu,,medaces eftc:deinde,quicquid  profcrut,nihil habere  mcmeti,quia  Dens  nxe'duo  in- 
cerfe  opponit^ab yna  parte  mendacium,&  lcuitatcm:ab  altera  aittem  rnandatum  fuum  ,  &  vo- 

catidnem.hjnc  lequlttirjnTn  buis  iniipl'iaterpai'Cat'Debjel'rldt'litcrprotcrat  quod  ab'.ipioac- 
ccpjtmullq  loco  habe^idu'nVeifc.quia  cotaci.is  g'raukas  leuio'r  critpllima,  arrow  fpe*cks laprcn- 
tix  prit  mendacipp.Tahdem  iddit  non  j>rofii/iiros  />08«/o:c]iribUs  verblsadmohet  ','Cadeiidt'rii  cf- 
le.a  C^pe'ffe.Narn  videmus  vt'fibi  rnundiisbac  in  parte  ind'iilgcat.  Torpcnt  emm  qiif  ioliimi 
ignorantix  pi  xtcmi'abfo/ui,&  rciiei;mt  culpam  inJuosPaftbrc^':  quafi  vera  Jptrextfa''n6xJ.irrr 
client!  Sed  Donimus  life  admonet,do£torespeftirerosciTe\diim eoi'recr^itpTjpiilLfeqtlaf.quam 
aba  bpiifli  lariohclniitiles  effe  teftatur,nempe  vt  excutiat  v.inam'coiirrdenth(fn'Iuda!is,;cjuilb--' 
lebaht  clypcum  op'ponere. omnibus  D.c'imin^s  ,  cum  f.flll  doeiore's  mira  illis'  promittefent.  -' 
Seuuicur.  ,   °  l':       '        ■■■-■--  a         ■         V 

33  Qpojfl  riintcn-ogaucrit  te  popiiliishi'c^yel  Propheta, yel  Sace'rdos 
dicenddjQuodaniis  iehouaer'Tunc  dices  illt^QgocLonus  IcIioua;?Dcrc- 
liaduamvos.inquit  Iehouah. 

,,  j     .  ,••:;. 

Ex  hoc  loco  fatis  patet,tantarh  fiiiffe<cbntiimaciam.in  Iiadxis,vt  fibi  hincinde  accerferent 
m'ateriam fdeordix,quafi ponent'impuiie IpSrncre Dcum,ciim  Verbumeius  reucerent .  Nam 
hot  etiam  arriftcio  fafcinat  diabolus  reprobos,vbi  vel  odiofum  illis  verbum  Dei  ri?ddit,vel  con- 
remptil  >ile:&  vbi  pdtelf  exacerbate  corlim  animos,ne  lermorfem  Dei  audiant,  abfque  faftidio, 
&  arnarulentia,adeptiis  eft  quicquid  captat.  Hue  ergo  tracfi  fuerant  Iudxi ,  vt  verbum  Dei;  o- 
diofe titulonotarent,vt  Icilicet alienarent fe  ab  omni  docilitatc ,'&ab omni pietatis  ftudio .In 
iitmma,Prophetx,vt  fatis  riorum eft,pafsim  vfurpant  hoc  nomen  K'tfo, hoc  eft,Onus.  Onus  au- 
re'm  iigniheat  prophethm,'qua*  terret  Dei  contemptores,dum  illis  vindicbim  minatur .  lam  vt 
a(riimosiubsexafpei-arcnt,in  odiurii  Verbi,  quali  prouerbiali  rlgura  cceperant  vocare  iermo- 
flem  Dei,Hli>D,K-;)D ,  eft  Onus.  Debucrant  moueri  ad  Dei  minas ,  &  cOntrcmilcere  ciam  audnent 
feftrh iplis  efTe  if  .mini. Ergo homen  Oiieris  debebat eorum  animosd eiicere  : fed potius  Cafe  in- 
ftabant,primum  faftu,deinde indomabilicontumacia. tertib acccdebant fe rabie.Nunc ergo v i 
demuS  vnde  ortus fuerit  hie ferriio,ciim omnes  prophebas  voearent  Onera.  lam  Deus  feucre 
"imiehitur  contra  furorem  illum,qudd  icilicet  nun  dubitarent  impudentiam  ftiam  ita  palam  o- 
ftendefe.Fuit  certe  illud  pudendum  ,quah  per  intamiam&dedecuslermoncm.Deiiic  vocari 
in  triuiis,ac  compitis .  nam  hoc  modo  erant  latis  aperte  in  Deum  contumelioii .  Perindc  enim 
cratacti  pctiilantcrconfpuerent  contra  eius  fermonem:  Nonmirum  eft igitur, quod  tantave- 
hemenria  obiurgat  furorem  iftfi  ciim  dicit,5"*  te interrogdtterit pdfmlus >  Quodrumeil  onusl  Hie  c- 
Wim  mos  lcilcitandi  erat  plenus  ludibrns,cum  dicerent  tarn  leremia:  quam  reliquis  Dei  feruis, 
•Vbi  eft  onus,  hoc  eft  ,quidnam  afters  nobis,quod  nos  afticiat  moleftia?non  tantimi  contemptim 
46quebantiiT  de  fermone  Dci,fed,qucmadmodum  iam  dixi,quali  non  fufficerct  ipforum  mali- 
¥ia>feipibsirritabaht,&exaiperabant.S*'ergo  fe  interrogent-QuodnAmefl Onus? 8c  nontantiimde 
p!cbeisloquitur,ledde  Prophetisip!is,&Sacerdobbus.  Vnde  Colligimus  quantus  Dei  contem- 
ptus  graffatus  tunc  fuerit,ita  vtnullaclTetintegritasinOrdine  iacerdotali  velprophebco.  Mi- 
■rtim-  quidem  eit ,  qua  fronte  aufi  fuerint, le  iaft are  Dei  (ernes' ,  qui  tamen  lie  petulantcr  oblc- 
xjuebantur:fed  idem  hodie ctiam'mundo  contingit .  Videmus  enim  vt  Satanx  miniftri  -non  a- 
lia  i  anode deuinctumJibi  mundumtencant,ni(iqtiiadeljniunt  impiorumanimos:  &  interea 
verbum  Dei  caufanturcH'e  plenum  triftitia,&  afferre  non  tan  turn  moIeftias,fed  etiam  crucia- 
•tti'i.Ergociii'n  hodie  fuggeftus  occupant  illi  nebulones ,  qui  itagrauantodio>&  dedecorevc- 
•fam  doctrinam,  nemiremur  ,quando  videmus  hoc  idem  faftumfuiireinEccleliavcteri .  Sc- 
quitur  ,  Site  interroptuerit  Vrophetn  ,vel  Sacerdos-,  Qtwdnam  eft  onus  lehoux  ? dices td eos ,  Quod 
omtt  •■?•  DerelinejHtwj  vos , intuit  lehonab.  Hxc  eft  grauifsimacomminatio,  fed  quse  n'ort  latiy 
' probe  expeiifa  f:ut.  Subeftemm  antithclis  quam  Interpretes  negliguntdnter'  prxienbam  Dei,. 
■he  abknbam.Iudxis  nihil  fuiffetgratius,quamDei  lilentium.  Atqui  non  alia  ratione  melius de- 
^lara't  le-nobis  eflePatrem,vtgcrat  curam  falutis  noftrx,quamdum  familiarirer  nosalloqiutiu:. 
Ergo-quoties  lermo  propheticus  in  medium  affertur,habemus  certum,&  clarum  teftimoniura 
pretentix  Dei ,  acd  velkt nobis coniuncbis efTe  .  Vbi  auteinimpii  non  tantiim  repirdiant  hoc 
tl*Al  linguIareDe-i  benerieium  ,  led  etiani 'quantum  in  fe  eft,  hirioleaferepe!!unt.,expetunt 
Dei  ableniiam.  Dicit  igitur  Deus ,  Non  poteftis  fcrre  iermonem  meum,  quo  fymbolo  fignifico 


me 


adeflo 


1  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  it» 

me  .addle  vobis  pra?fentem,£go  vos detelinqutim, hoc eft,'egoid nonpatiar  ampliusfed  difccdam 
d  \u'<i-, nulla  pofthacerit  piophetia.Piimointuituhofuithocgraueludajis.  quemadmodum 
cnim  dlxi ,inWi nihil magiseupiunt,quam  Dcum tacere,& cxiftimant feadcptosefle  fummam 
firlicicatcni,vbi  fopitis  conicjiyjtiisiibi  indulgent  in  luis  fordibus.Ergo  hoc  eft  prarcipuum  vo- 
tum  lmpiis.vr  Deus  procul  ab  iplis  difccdat.Sed  tamen  nihil  eft  magis  ex,cimefcendum.Prophe- 
taefg^  hie  oftendiit,eosplus  nnmo  dcfipcre  4  Sc  prorius  fafcinatos  efte  a  diabolo,  quoniam  ni- 
hil magis  aipiant,quamquoderatfummopere  horrendum,  vt  Icilicet  Deus  ab  iplis  difcedat"- 
quail  diceret.Vci  bum  meum  eft  vobis  faftidio;ego  etiam  vicifsimnucme  Vlcifcar,quia  tsdio 
mini  eft  mca  patientia,dum  video  vos  non  poiFe  vllo  modo  fanari:&  cum  hactenus  aiiiduus  fuc 
rim  ad  vos  docendos,vbi  experior  indoci)es,iam  vos  relinquam  vicil'sim.    Sequitur, 

34  Et  Propheta, &  Sacerdas,&  popuIus.,qui  dixerit ,  Onus  lehouse* 
vifitabo  fuper  virumiIlura,^oc  eft,  cjutcunque  fuerit  fine  Vrophcta,fiueSacer- 
dosjiuc  homo  fiifyum  vulgaris ,  \iftabo  fuper  virum  ilium ,  &  fuper  domum 
eius* 

Potuit  quidem  vocari  prophe'tia  Onus,cum  trifte  aliquid  nuntiabat:  fed  pQtuit,vt  homines 
Cefc  expergefaccrent  ad  Dei  mctum,deinde,vt  fe  horrarentur  ad  pcenitetiam:  fed  refpicit  Deus 
ad  impiam  illam  coniuetudinem,qu6d  icilicet  per  ludibnum  audebant  vocare  quamlibet  pro- 
phetiam-  Onus.  Ec  hinc  apparctilicomr.es  fiuile  addi&os  fuis  peccatis ,  vt  nomen  ipfum  iudicii 
Dei  effet  ilhs  deteftabilc.Nunc  tenemus  quo  fenfu  dicat  Propheta,  Deum  fumpturu'm  pcenam 
de  omnibus  qui  vocauerint  fermonem  eius  Onus. Nam  Prophets  quoque  ipfi  ita  loquiiolebat- 
&  videbimt'smultis  locis  leremiam  hac  voce  fuifie  vfum. Non  ergo  hie  ind-rrerenrer  loquitur, 
fed  vuium  illud  cjuaii  digito  monftrat,qu6d  Icilicet  obduruerant  ad  odium  fanai  do&nrue  Iu- 
dii,'cum  dicerent,H6,Propheta:  ifti  nihil  ahud  quam  nos  territat ,  minitando  &  nobis  denun- 
tiando  exitium.  & quis tandem erit finis?  DicitDeus  pcenam le i'umpturum  de  omnibus,  qui 
lie  loquuti  lint,&  iimul  de  ipforum  familiis. Vnde  apparet,quantopere  abominatus  fuerit  hanc 
blalpliemiam. Et  hinc  etiam  videmus  qudm  pretiofus  fit  Deo  honos  fermonis  fui  .  neque  e  - 
nimdequoliUetpeccatoagitar,vbiextenditur  Deivindi&a  vfquead  pofteros.  Perinde  eft  i- 
gituracli  diceretIcremias,hoc  efte  proriiis  intolerable',  cum  homines  tele  irritant  &  exalpe-  . 
■  rant  adueilus  Dei  verbum.  Et  tamen hie  morbus  non  fuit  vnius  tantum  feculi.  Videmus Ifraeli- 
ta*  Temper  fuilie  conqueftos  de  rigore  Dei:vnde  etiam  illud, Non  hint  tortuofa:  via;  Domini,fed  j.,fj  tg  lJf 
veftrx  potms,domus  (frael.Ethic  notandaeft  prauitashumaniingcnii.nam  Deus,quemadmo- 
dum  ante  di&um  fuit,nihil  alilid;lpeft;»t,nili  vt  nos  ad  le  vocando,faciat  participesarrerna:  vi- 
ta' &falutis.Hocigitur  eft  DeopropOlitum,nos  amplectiin  falutcmnoftrarmhic  eft  finis  omnifi 
prophctiarum.ideo ante  vocauic  Propheta  fermonem  Dei  triticum.  Quid  autem hcminesf'Af- 
pernantur  gratiam  illam, neque  id  modo, fed  conuertunt  cibum  in  venenu'rh,  nee  delinunt  in  fe 
prouocare  iram  Dei.  Cogitur  ergo  iplis  mmari.Si  repererit  nos  dociles,etiam  alliciet  nos  ad  fe, 
&  quidem  paterna  lcnitate.  Nos  autem  ilium  ad  iram  prouocamus,&  cogimusipfum  quOdam4- 
modo  induere  alienam  perfonam,qucmadmodum  dicit  fe  prsefraftum  fore  erga  prarfra&os.  Vfal  it.  ±f 
Intcrca  conquenmur  li  Deus  rigide  nobilcum  agat :  non  delinimus  cum  ipfo  bellum  gerere  1  ft 
autem  reprimat ,  &  com  pel  cat  illam  noftram  infolentiam,  ftatim  cxpoftulamus  ciim  ipfo,qua- 
li  elTetnimium  feucrus,quali  fermoeius  nos  cfrendcret.  vnde  efTenlio?nempe  exobftinata  ma- 
litia.Si  inn.  m  faccrcnt  homines  peccandi,Dominus  mutaret  ftylum,&  ipfos  lenfter  aleret,ac  fo- 
ueret  f  ib  alis  fuis  quali  pullos- .  hoc  non  patiuntur ,  imo  reiiciunt  quantum  poilunt .  Hinc  fit  vt 
Dei  nomen  exhorreant,  &  eius  lermonem  .  Q«t  eft  igitur  exculatio  qimimonia:,vbi  dicunt 
Deum-ell'c  nimis  rigidum,ac  ii  eius  fermoelTet  Onus?Imo  iplifunt  prafra&i  aduerfus  Detim» 
■&fermoeuis.  illis  vtrtitur  in  malleum,qui  confringat-ipforum  capita,&  ipfos difperdat,ac dii* 
iipct.Nijnc  tenemus  cur  non  tantum  pronuntiet  Deus  ie  infeftum  fore  impiis  illis*  contemptori* 
bus  verbifui,fedetiam  vindidameandemdenuntieteorum  pofteris. 

•   35     Sic  di  cetis  quifque  ad  focium  fuum,&qmTque  ad  fratrem  fuum, 
Quid  refpondir.  Iehouah?&  quid  Ioquutuseftlehouah? 

Hk  clarius feexplicat  Propheta'.oftendit  cur  nolit  Deus  vocari  fernacftemfuumOnu?,qua- 
re?quodammodo  enim  fibi  o'.ftruebant  aditum,ne  quid  proficerent  in  fermone  Dei ,  cum  lefc 
occimarent&faftidio,&odio.Nam nomen  Oiie ris eratquafi'obftaculu,nedareniaccefluDeoy 
ne  aperirentaures  ad  audiendum  eius  fermonem-  Deus  ergo  iubet  ipfos  venire  vacuis*&  puris 
aniniis.  Nam  hare  eft  vera  prxparatio  addocilitatcm,  vbi  Icilicet  cog;nofcimus  verbo  Dei  fi- 
dem  tribuendam  elTe:deinde,vbi  non  funius  occupati  aliquoperucrfo  afFeftu^qui  prziudiciurn 

I.    ii 


CAP.  XXIII.  1  O.    C  AL.   PR  AELECTI  ONES 

nobis  affcrat,&  quodammodo  nos  conftringat,ne  fimus  libcri  ad  reftc  iudicjindum.Summa  igi 
thr  hue  tendit,vt  Iudsi  valerc  iufsis  blafphemiis/efe  comparcnt  ad  verbumDci  rcucrentcr  au- 

'dicndum,quoniam  fcilicet  danda  eft  Deo  audientia:deinde  puris animis  ita  audiendus  efteius 
fermo.ne  vel  tqiUam,veliupcrbia,vclodiu,velquifpiaprauusaffccl;usimpediat,qu6  minus  ver 

"  bum  obtincat  ridem'fuam,&  renerent'er  audiatur  ab  omnibus.Hbc  igitur  ilgnihcat  Prophcta, 
cum  di;lt  .Pofthac  mutabitis  impjurri  ilium  fermone,&dicetis  iqmd  refyondit  lebouahlcr  quidlo 
fjtiHttfs  e f}  If/.J8»<«/;?riernpe  ne  libnpli  lanuam  claudant,fcd  libcre  accedant  ad  icholam  Dei  man- 
iLieti  ac  dociles,nc  quid  ipfos  impediat,qu6  minus  parati  fintDeo  tribuere  honorem,&  amplefti 

*•  eras  verbum,vt  terreantur  cius  minis:  deinde  promifsionibus  alle&i  le  totbs  ei  addkant. 

• 

P  R.  E  C  A  T  1    O. 

DavmnipolensDeus  ,quando nihil nobis melius  eft  ,^elmagis  expetihile adfum- 
mamfcelicitatem  }<piam  pendereex  oretuo  y  quomam  Mud  eft  certmi  pignus  paterni 
erganos  tuifauoris:da  inquam ,  vt  ficuri  dignatus  es  nos  hocjingulan  beneficio,quodetia 
fiotidie  profequeris^t attend frmus  ad  te  audiendum,  0 'fubuciamus  nos  tihi  cum  vera 
tmiore)modeflia,(fbuntilitateivtfpiritumanfuetudinisparatifimus  exciperequicquid 
abs  te  profidfatur:atque  ita  Merbii  tuunonmodo  pretiofum  nobis  fit  fed  dulceetiam  \f- 
'  que  dumjruamurperfeWwne  beata  Ulius  vita^quam  Vilius  tuus  nobis  pepcrit  [anguine 
fuo }  Amen. 

36     Et  oiieris  Iehouce  non  recordabimini  amplius,  quia  onus  crit 
caique  fermo  fuus:  &  peruemftisfermoncs  Dei  viui ,  lehouae  excrci- 
"tiuim,Dcinoftri. 

P!l  o  s  e  Qjf  1 T  v  r.  Ieremias  eandem  fentenriam,nempe  danda  effe  operam,vt  quifquc aiidiat 
placidc,&  manfueto  animo  Deum  loquentc.Dicebat  herl  qucrendum  elTc  a  Prophctis,quid 
Lquutus  lit  Deus,&  quid  refponderit  :quibus  verbis  figniricat  aiferenda  elTe  docilitatem,vt  fer 
mo  Dd  apud  nos  &  fidem,&  authoritatem,&  gratiam  limul  obtineat.Iterum  repetit,vocem  il- 
.  lam  Onei'is  non  poire  ferri  a  Deo .  nam  hcrt  expofuimus,tritum  fuiffe  hunc  fermonem  Iiidsis, 
vt  fibi  opponercnt  materiam odii, vel  faftidii,ne  amplexaretur  falutis  do&rinam.  Quod  autem 
vctat  eos  recordm  oneris, tantundem  valet  acfi  dixiffet,Ne  amplius  hax  loquendi  forma  fit  in  vfu 
apad  vos.Pofte.i  adkmgitWdmcuiqHefermoJiifueritmur.quibas  verbis  figniricat  ,fi  quid fitacer- 
bum  inprophetiis,akunde  cffe.vel  aeeidentale.N;imDeus  nihil  aliud  propofitum  habendum  al 
loquitur  homines,niii  vt  cos  vocet  ad  falutem.  Ipfc  igitur  iermo  Dei  per  le  fuauis  effe  nobis  de- 
bet, vnde  igiturVel  at>iarulentia,vel  odmm?nempe  ex  fola  hominum  prauitate:  quemadmodum 
fi  quis  a^rotus  etiam  ii  vclcatur  faluberrimiscibis,vcrtentur  in  venenum,quia  caufa  mali  in  ipfo 
eft. fie  etiam  a  nobis,&  culpa  noftra  prouenit  quod  iermo  Dei  vocatur  Onus.Ca:terum,Prophe 
ta  limplkiter  hoc voluit,non  effe  cur  Iudari  querantur  graues  libi  effe  prophetias,&  temper  af- 
/erre  aliquid  moleftia:,quoniamDeus  cupiat  homines  blande alloqui,& huma«iter,fed  cogatUF 
eorum  mafiriaalperius  cuipiisagere.Videturtamen  Prophcta  etiam  longius  progrcdi,  acfi  dice 
ret,  Quauis  ceffcnr  prophetia*,tamen  vnumquenque  fibi  fore  Prophctam,quia  cum obftrepant 
D.o.&non  pois'iiitferreeiusiudiciumyvtcimquefileantomnesDciminiftri/atistamenconde 
nutijnisfecum  ferrc  qui  aude.it  ita  aduerfus  Deum  infurgere.Nunc  tenemus  Prophets  coiiliu. 
Hon  rtcordibimini  ergo  umpliuf  ot.'trx  leboutyhoc  cft.non  verfabitur  amplius  inter  vos  prouerbifi 
iilud  odioiam^  quod  notam  aliqtr.im dedecoris murit  vcrbo  Dei .  Ceflet  igitur  hacc  peruerfa 
coaluetLido.Namalioquiywcw'^e^^wsw^fWrjfj-wyiw-.itaproprieacciperctur  particula 
cauiaiis,quia.Sed  fi  placeat  alterum  fenlum  iequi,non  repugno,quod  fcilicet  debeanj  expendc- 
re,cur  D.-us  non  agat  mitius  cum  iplis,quia  fcilicet  funtingenio  peruicaci:  3c  ita  non  admittimt 
pitcnia  lllanj  dulccdine,quaparatus  elletvtijvfimod^  ferrepoffent.  Hie  locus  obferuatudignus 
eft.  nam  videmus' vt.maior  pars  indigne  ferat,toties  inculcari  minas:<k  terrores:hinc  concipitur 
&.  contemptus,&  odium  deleftis  doarina^.  Atqui  uemo  reputat ,  cur  Deus  toti«s  terreat,  ac  rai- 
netur  in  verbo fuo.Nam fi  rinem  facerent homines  peccandi , defineret  cum  ipfis  litigare  -.fed. 
cum  alsidue  cum  prouocent,an  obmutefeet  ?  deinde,.™  Prophcta:  patientur  impunc  violari  o- 
mnem  iuftitiam,&  Deum  ipfum  contcrnni?  Sciamus  ergo  culpam  in  nobis  refidcre  ,  vbi  Deus 
videtur  crga  nos  effe  rigidior,quia  non  admittimus  paternum  ilium  loquendi  morem,quo  fem- 
per velk^vti^ifi in nobis  effet  obftaculuvn.  Addit  euam  Propheta  ,  Quia corrupiftisuia  copula 

debet 


IN   IEREM  I  AM-  l8# 

debet  ita  reio!tii:cflWf/>ji/?w ergo fermonesl>civini,lehouitexcrcit!iMm,t>einoJ)/!,iri^  et .  Hictnetiib 
eos  accufat^quod  peruerterintfermones  Dci.idqucob  duas  caufas,nempc  quoniflm  ilia  praui- 
tate  Deum  cocgerint  alitor  loqui.quam  vclfet?deinde  quia  pra-pofteri  eflenc  interpret? s .  Nam 
tjuanuis  Deus  nos  feuerc  caftigct,noftrum  tamen  eft,mnnfueto  fpiritu  admittere  tins  bbiufea- 
tiones.vt llint nobis heceffarixXumautcmobftrepimus,  vtfaciuntn.fr  j-^.-rii,  time  p'rnmi- 
ixius  Dei  fermonem.  Vidcmus  ergo  non  vno  tantum  modo  fermonem  Dt.i  pemert',  fed  vbi  nos 
Fcirioicopponimus,ne  c!cmcnter,&  humanitcr  nobifcu  agattdemde  vbi  nun  poffumiiS  nos  l'ub- 
iiccre  eius  obiurgatk>nibus,fed  frcmimus  aduerius  ipfum,quoties  ad  iudiciu  nos  vocat  .Et  quo 
niam  tanta eft  in  hac  parte  hominum licentia,Prophcta  hie emphatice opponit  Dei  potemiam. 
Prim 6  dicir  ipfitm  cj]c  Deitm  viHum:<\\io  epitheto  admonct,non  impune  celliirum  impii* ,  dum  i- 
ta  euomunt  aducrlus  cum  iuas  b!afphemias:videte  inquit,  quo  cum  lit  vobis  neeotium.  na  cer- 
tatis  cum  Deo  viuo.Hxc  audacia  recidct  in  caput  vcfti  ii.  ergo  exirialiter  pugnatis.Dcindc  ad- 
iungitf/u'  lebaHMit'exerdtkHrti  yqu.i  voce  itcrum  conrirmat  eius  potcntiam.  Poftremd  a  Adit,  ejje 
Deumillivs  j>9pMlk(\u*G.  dicerec ,  non  mod6  furiofam  eiTe  illam  impietatem,  dum  ita  audent  cfl 
Deo  con3igere,fed  cum  ingratitudlne  effe  couiunftam,quia  Deus  lilos  fibi  in  populum  adopta 
uerat,&p  jllicitus  fuerat  ie  illis  fore  in  Deum.Nunc  ergo  renemus  conlilium  Prophets: primo 
focoadmonet,aeanirrios  fuosinriciantodio  prophetical  doftrinar.fecundo  loeooitendit  totam 
culpam  in  ip'is  effe,q' ipd  Deus  fit  a"iperibh&  adiungit,cos  peruerterc  fermonem  Dci,quia  fini- 
ftri  lint  interpretes:deinde  quia  ianuam  claudant  eius  htrmanitati,qua  inuitat  omnes  pios,cV  do 
ci'.es.Pjftremo  attollit  Dei  potentiam,&  commendat  bonitatem.vt  ita  crime  populi  aggrauetj 
vbi  audet  bellum  cum  Deo  ipfo  gererc,&  dum  contemnitgratiam  fibi  Dblatam  .    Sequitur, 

37   Sic  dices Prophet2,QuidrerpondittibiIehoiiah?&quidloc]uu- 
tus  eft  tibi  khouah? 

Repeti  tquod  iam  fieri  dixerat,&  fere  iifdcmverbis.Suma  eft,ii  cupimus  proficere  in  fcho- 
laDci,cauendum  effe  ,ncmentesnoftra:occupat£  lint  vlloperuerfoaffe&u.  Vndeenimrit,  vt 
verbum  Dei  nobis  non  iapiat,ve!  eti:Mn  vt  nos  ad  amamlentiam  prouocet'nepe  quia  fumus  in- 
fe&i  perueria  aliqua  ci'piditate.quaj  iudicium  noftrum  prorius  corrfipit.  Vult  igitur  Deus  nos, 
accedere  puros  omni  vitio,&  ita  effe  dociles.vt  qusramus  tantum  audire  quid  doceat,  quid  ref 
pSieat  nobis.Namquifquis  ita  erit  lolutus  &  Iiber,hauddubie  lentiet  do&rinam  propheticam 
libi  effe  fakitarem.Vna  igitur  caufa  eft,cur  verbum  Dei  nobis  non  profit,led  potius  fit  noxiu, 
&  peftiferum:quia  non  quarrimus  quid  locjuatur  Dcus,hoc  eft,no  fumus  docilesmec  accedimu* 
ad  difcendum,fed  dominatur  in  nobis  vel  ignauia,  vel  contemptus,vel  ingratitudo,  vel  peruica 
cia,vel  aliqiud  tale. Hie  autcm  dkk,KoganaosefieProphetas,tjmdDeujleqHatur,crqtiidreIpo»Jeat-, 
quibus  verbis  purgatfideles  Dei  feruos:quia  h  auditor  effet  paratus  ad  obfequiu,repenret  apud 
probu  Doctorem  quod  merito  place  ret.  Deniqueoftendit,in  Prophetis  nihil  effe  vitii,vbi  eo- 
fum  dodrina  nobis  non  arndct,fedhoc  effe  accidental  :  quia  non  fpectamus  quod  hie 
admonettcremias,audiendumfciliceteffe  Dcum,vtdifcamus,&vt  obediarnus  eius  voci. 
Sequitur, 

38  Quod  fi  onus Iehouas  dixerkis,propter  ea  fie  dicit  Iehouah,Ne di 
catis  hoc  verbum , hoc ejl,ne profcratishunc fermonem  ,  onuslehoua;.-  &  mi- 
fi  ad  vos , fed  debet rcfoluioratio, cummiferim ddvos }  &:  nedicatis,onus  Ie- 
houa:. 

35>  Propterea  eccc  ego,&  tollam  vos  tollendo ,  velobliuifcar  veftriobli- 
uifcendo^tSj  \crtunt:tertid.  ejl  fententk ,  obliuifcarwflri ,  \t tollam ,  vt7,  ad  tollers 
dum,&.  euellam  vos,ve/ proiiciam, melius :alij  vertunt^ relinquamjnalS:  &  Vrbeni 
hanc  quam  dedi  vobis,  &  paenbus  veil risja  facie  mea. 

Hie  conrirmat  Propheta  fuperiorc  doftrina.poterat  enim  videri  Deus  nimiuexcadefcere, 
quod  de  verbulo  vno  ita  grauiter  offenfus  tffet.Na  fumpferat  Iuda;i  hoc  ab  ipfis  Prophetis,cu 
vocarent  Prbphetias  Onera,licuti  diclu  fuit, &  multis  locis  videbimus.Ia  quia  multa  tit  lingua 
lubricitas,etiamfi  in  vna  voce  peccaffent  Iudxi,tamen  potuit  videri  non  effe  hsec  fatis'iufta  ra- 
tio,cur  tarn  minaciter  Deus  pronuntictfede  illis  pcenas  fumpturum.SedPrcphetahlcoften- 
dit ,  Deum  mqrito  tarn  infeftum  iplis  effe,  nempe  quoniam  adeos  tniferit  ,  &  farpius 

If  iii. 


CAP.  XXIII.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

admonuerit,ne  vterentur  hac  loquendi  forma,qux  fcilketapertumeratteftimoniumeorum 
impietatis.CumergoitaDeo  &ciusmonitionibusrepugnai-cnt,an  fLUtexcufabiliserror'Infum 
ma,oftendit  Iererrn.is,non  lpfos  labi  inconfiderate,qucmadmodu  fxpe  lblet  accidere  his  qui  te- 
mere&  futiliter  loquuntur.  iednaicihunc  peruerfum  loquendi  morem  ex  deftinata  malitia, 
quod  fcilicet  velint  afpergere  aliqua  nota  inramix  Dei  iermonem :  8c  ita  lint  in  ipfium  contu- 
meliofi.Hxc  igitur  fumma  eft  vcrbonim,Si  dixeritt's  crgo,cum  ex  oppoilto  vos  monea,ne  ita  lo- 
quamini:  li  ergo  perrexeritisin  hac  pbftinatione,  Ecce  ego .  Dens  hie  pronuntiat  fe  fore  vindi- 
cem.  lam  quod  ad  fententiam  fpe&at  enterpretes  fere  deducunt  a  radice  nvi  vt  n  fit  litcra  fina- 
lis.  led  nefcio  an  hoc  conueniat  .  Si  tamen  placeat  hxc  expolitio,  tenendum  nihilominus  erit, 
Prophetam  alludcread  verbum  Tolledi,quodmoxlubiiatur.  Sed  ego  magis  Inclino  in  diucr 
iam  expofitionem,quod  icilicet  De us  tolkndo ipfos  toilet  lam  notandum  eft,vocem  kco  ,  qua;  to- 
tiesiampoiita  fuit,deduuabeadem  radice  Hiwo  igitur  quod  Onusdicitur  venita«VJJ,qucdeft 
Tollere.Proinde  quum  in  ore  volitarctprouerbium  illud,  Prcphcticam  doctrinam  femper  af- 
ferre  aliquid  oneiis  Sc  mo!eftix,Deus  relpodet,  Ego  vos  t$ll.tm,  inquit,hoc  eft,fentietis  quam  gra 
ue,&  oneroilim  fit mihi  veftrum  fcelustled  tamen  recidet  in  capita  veftra:  vos  oneratis,  &  gra- 
uatis  inuidia  verbum  meum  ,ego  autem  vos  grauaborrfed  quomodo?  ego  tolLm  Dos ,  v  t\-,tollcndo 
vos .  Si  ciu  magis  arrideat  verbum  Obliuiicendi,lcquatur  fuum  fienfum: tamen  videtur  certe  mi 
hi  illud  frigidu,Obliuifcar  veftri,nifi  iecundo  loco  fiumatur  Niu^pro  ToIlcre,Obliuifcar  veftri, 
vt  tollam  vos,vel,  ad  tollendiim  vos.  Addit, esr««7/»f>».qui  er.im  vcrtunt,Relinquam  vos,ncn  vi 
dentur  aifequi  quod  voluit dicere  Propheta.Nam  aliquid  triftius,  8c  magis  formidolofum  de- 
nuntiatjcum  dicit, Ecce  ego  ves  eiiell.vn.tk  tamen  mihi  non  fiatisfacit  ilia  expofitio.  Verbum  hoc 
vjbj  figniricat  etiam  Extendere,&  metaphorice  accjpiturpro  Longe  prciiccre:  8c  videtur  huic 
loco  optime  quadrare  hxc  proic&io :  quod  icilicet  Dcusnon  modoludxos  toilet  dfuoloco, 
vel  aureret,fed  etiam  eiiciet  procul  in  longinquas  regiones .  Denuntiat  igitur  illis  exilium  il- 
lud quo  tracti  funt  quafi  in  alienuorbem.nam  ii  habitaflent  in  vicima/uiifethoc  illis  magis  to- 
lerabile.  Sed  dum  rapiuntur  quafi  violenta  procella  in  vltimos,&  remotifiimos  fines  >hec  mul 
to  eft  atrocius.Poftea  addit,  Fr&ftw  quoquebanc  ejtum  dedivobii  ,©*  fatyibusveHris.  Verbum 
Proiiciendi,&  Euellendi  non  iatis  quadraret  lapidibus:fied  quo  ad  fenfium  fipe&at,  optime  hoc 
conuenit,quod  Deus  toilet  Vrbem  vna  cum  incolis  ,quafi  raperetin  ventum .  Et  hoc  confulto 
P/il  131.  additum  fuit,quia  Iudxi  promifsione  ilia  freti,Hxc  requies  mea  in  feculum,hlc  habitabo,pu- 
x+  tabant  fieri  non  poiTe,vt  vnquam  illud  Dei  San&uariumexcideretur.  Cum  ergo  deciperet  il- 

los  vana  fiducia,acfi  femper  ftatura  cilet  Vrbs,quam  Deus  fibi  in  domicilium  elegerat ideo  di- 
ferte  addit  Pr®pheta  Vrbem  ipfam  perituram.Etadditur  zx\.im,qu<id  datafiterit  ipfis,&  pdtribus 
eorum.Vxxucniz  omnes  exceptiones,&  excutit  Iudxis  vanam  illam  fpem,qua  erant  inebriati,nem 
pe  Vrbem  fibi  ciTe  datam,&  Deum  illic  refidere,vt  eos  tueretur:  Non  obftabit,inqtiit,hxc  dona 
tio.quo  minus  &  vos  pereatrs,&  vobifcum  etiam  Vrbs  lpfia.  Addit,<t/koV  mea:  quia  folenne  illis 
eratobtendcre  Dei  nomen,cum  vellentobftinare  animos  fuos  contra  omnes  minas  propheticas. 
Deus  autem  hlc  refpondet  de  facie fua:quaii  diceret, Vos  fruftra  opinionem  concipitis  de  perpe 
tuitate  Vrbis,&Templi.  nam  hoc  poiitumeftin  meoarbitrio.Qupniam  igitur  vos  ftatis  mihi, 
&  caditis,pronuntio  a  facie  mea  vos  eieftum  iri,&  iublatum  iri  pemtus  e  medio  .       Sequitur, 

40  Et  ponamfuper  vos  opprobrium  ^eternum^'opprobria^H^wzc/c 
aliud  verbum}dedccora}£terna,c±iiodob\iuioni  non  cradecur, poteft  referriad 
\trumcjue  membrum .  nam  inplurali  numeroponit  meVs,  zypoftea  addit  verbum fingu-* 
lare ,  obliuioni  non  trade  fur: Jed  potejl^uemadmodum  dixi ,  hoc  extendi  ad  totum  com- 
plexum. 

Summa  eft,quanuis  merito  ad  tempus  gloriati  fuerint  Iudxi  fe  eiTe  peculiarem  Dei  popu- 
Ium,hoc  tamen  nihil  illis  profore,quoniam  exuerint  fe  ornamento  illo,quoexcelluerant,  nempe 
poft  abnegationem  verxpietatis.Hlc  ergoProphetaeripitludxis  ftultam  illam  ia&antia,  qua 
inflati  erant  cum  dicerentfe  eiTe  Dei  popuIum:&  minatur  Deum,vbi  gloriam  fuam  ab  illis  ab- 
ftulerit,fa£turumvtiaceant  fubperpetuodedecore  .  Scimus  autem  tales  minas  reftringi  ad 
Chriftum  vfique.nam  Ecclefia  Dei  non  potuit  obrui  xternoopprobrio.  Sed  quantum  ad  hypo- 
critas  fpedat,ficuti  nulla  fuit  eorum  refipifcentia,fic  nullam  veniam  adepti  funt .  Deus  autem 
liberauitfuosabxternoilloopproprio,  cum  Chriftus  apparuit  Redemptor:  fed  intelligi  de- 
bet quemadmodum  dixi ,  &  fermo  etiam  proprie  dirigitur  ad  profanos  Dei  contemptores. 
Sequitur, 

CA  PVT 


IN   IEREMIAM.  ,«,o 

CAPVT    VIGESIMVM    QJ  ARTVM. 

¥^PhP$  I D  E  R  E  me  fecit,oftendit  ntihi  \ifwnem,  Iehouah,  &  ecce  duo  ca- 
^r\V^  lathi  ficuum  pofiti  coram  Templo  Iehoua?,  poflcjuam  tranftu- 
ki^Btic  lerat  Nabuchadrezer  rex  Babylonis  Iechoniam  fiJium  loa- 
kim  regemlehudah,  &  pnncipes  Jehudah,  &  artificern,  &  incluforem, 
yclfculotorcmjt  Ierufalern,&  abduxerat  eos  Babylonem. 

i  Calathus  vnus  ficuum  bonarumvaIde,ficuti  funtficusprsecoces.' 
&  a  Iter  calathus  ficuum  malarum  valde/ma;  non  comederentur  prop- 
ter malitiim  Jhoc  eft  i<tdeom.il<£  crant. 

Hums  viiionisiummacft,non  eiTe  cur  iibi  phiccantimpii,  fiperftentinfuisfceleribus,  quan- 
uisadrempus  illosDeustoleret .  Nam  tunc  abduciuseratrcxlcchoniah  in  exilium  vnacum 
primariis  viris,&  cum  artirici'ous.Vidcn  poterattum  Rcgis,quam  aliorum  conditio  Ionge  dete- 
rior,quoni:impopulus,qui  in  patriamancbat,  adhuc  rctinebatlpem  illam,  quod  poflet  rcftitui 
dianitas  Regia ,  &  iteru  florereomnigencre  bonomrn  ciuitas,qux  fuerat  prope  cxinanitaxjiiic- 
ciiudenimprctioiiimiliic  fuerat, celierat in  prxdam  vidori.namfcimus  quanta  fuerirauarilia, 
&  rapacitas  Nabuchadnezer.  Vrbs  igitur  tic  quidemcrat  fere  deformif,&  vafta prx  fi  pcriori 
nitore:qui  ramen  illic  erant  refidui  porcrant  fperare  aliquid  melius:qui  vero  trafti  erant  in  exi- 
lmm,erant  quaiimortuacadauera.Ergoinfpeciemmiierille  Iechaniah,quierat  exul,  &abdi- 
catus  regno, potuit  videri  lubiiiTe  longe  grauioi  era  pcenam,  vna  cum  fuis  comitibus,  qui  Omul 
abdu&i  fuerant.Nec  dubiumeft,quin  ludxiqui  manebat  Ierofolymx,iibiplacuerint,acii  Deus 
cum  ipGs  mitius egilTet.Potcrat  quidem  li  ta&i  fuiiTent  vera  pcenitetia,gratias  agere  Deo,quod 
illis  pep^rciffet.  Vcrum.quoniam  abutebantur  eius  indulgetia,  oportuit  illisproponi  quod  hoc 
caput  continet.nempe  ftulte  ipios  ratiocinari,  dum  exiftimant  Deum  iibi  elTe  magis  propitium, 
quam  reliquis  fuerit.Sed  hoc  lub  vifione  oftcnditur:  vidct  Propheta  calathos  duos,  vel  caniftra 
duo,vel  corbes,perinde  eft  tvidet  ergo  calathos  plenos  ricubus,  idquc  coram  Templo  Dei :  fed 
alia: ricus  erant  dulces,&  fapide/.alixautem  amarx  erant,ita  vt  guftus  eiTet  intolerabilis.Per  Fi- 
cus  dukes  Deus  voluit  notare  Iechoniam, &  reliquos  exules,qui  pan  ia  carcbant.Comparat  au- 
tem  eos  ricubus  prxcocibus.Namiicuti  ficus  prxeocesfuntiuauis  guftus,  alixaiitem  repudian 
tur  propter  amaritudinem:itaquanuislechanias,&reliquifuifl"ent  quail  abiumptijeftaretau- 
tem  alix  ha»>dicit  melius  a£tum  eiie  cum  his,de  quibus  Deus  mature  fumpfit  pcenam:  quia  alii 
iibi  accumulent  grauius  iudicium  fua  obftinatione.  Ex  quo  enim  Nabuchadnczer  Vrbtm  fpo- 
liauerat,&  abduxerat  quiccjuiderat  illic  pretiolum,  reliquinon  deftiterat  peccata  peccatis  ad- 
dcre,ita  vteflet  maior  congeries  vindi6tx  Dei,quxinftabat. Nunc  ergo  tenemus  finem  huius  vi- 
lionis.Dicit  autem  iibi  viiionem  hac  oblatam  eil'e  aDeo,quia  hoc  valde  fuit  neceflarium,  ne  do 
carina  cms  pandere  iuo  careret  apud  populum.  Deus  quidem  ixpius  loquutus  eft,  vifione  nulla 
interpofita:!ed  diximus  alibi,  quorlum  lpc&arcnt  viiiones,  nempe  fuifie  quaii  figilla.  nam  quo 
plus  authoritatis  Tecum  afrcrrcnt  Prophetx,non  tantum  iimpliciter  loqiiuti  funt,ied  quaiiobii- 
gnarunt  fuam  doel:rinam,acfi  Deus  iuo  digito  notam  aliquam  certa  infculpiiiret.Sed  quoniam 
alibihoc  prolixe  traftatum  fuit,nunc  leuius  prxtereo.  Ecce  jinqtiit,  cdldthi  duo  ficuum  pofiti  coram 
Tf«i()/o.circunftatia  loci  notada  eft.  Potuit  quide  fieri,  vt  Propheta  pede  no  mouerit  ex  fuis xdi- 
bus.potuitetianoftu  in  delis  tenebrisofferri  hxc  vifio:fed  coipe&us  Teplioftedit  parte  popu- 
li  non temcre  fuiiTe  abrepta,&  alia  parte  reli&a  in Vrbc:(ed  hoc  profe&ii elTe  ab  ipio  Deo.nam 
in  Templo  fe  Deusmaniicftabat:  &  ideo  fxpe  vbi  volunt  percellere  animos  impiorii  Prophetx, 
dkunt,Egredietur  Deus  e  Templo  fuo.Templum  igitur  hlc  accipitur  quad  Dei  tribunal.  Ideo  ip.  l6 _ , , 
dicit  locatas  fuiiTe  corbes,vel  calathos  iftos  fuifle  pofitos  in  Templo:  quail  diceret  totum  popu-  &  M«W;*s 
lum  ftare  ad  Dcitribunal:&  qui  in  exiliuiam  eieSi  funt,non  tractos  fuiiTe  pro  libidine  hoftium,  h  i- 
fed  quoniam  Deus  in  ipfos  animaduertere  voluerit.  Additur  etiamtempus,  ¥  oft  quam  tthduSu* 
erat  lecbaniitb  films  loachim .  nam  ii  hoc  no  fuiiTet  adiunftum,  fuiiTct  obicura  viiio:  & hedie  ne- 
mo poiTet  aflequi  cur  Deus  pofuiiTet  calathos  iftos  in  confpecui  Ieremix.  Diftindio  igitur  hlc 
notatur  inter  exules,&  inter  eos  qui  adhuc  fruebanturpatria:&  quaquam  erant  redacii  in  gra- 
uem  penuriam,&  carebat  Vrbs  fuo  fplendore,nulla  erat  fere  maieftasin  Templo,palatiiiipfum 
cratfpoliatuni,&  fobolesDauidis  nonniliprecario  regnabat.  Quaquam  ergograuis  erat  Vrbis 
&  populi  calamitas:tamen,vt  iam  dictum  fuit.putabant  fe  quodammodo  beatos  c&  Iudxi,qui 
in  Vrbe  manebant,prx  fratribus  fuis  qui  erat  mortuis  iimi!es,qu6d  fcilicet  Rcgemipium  Deus 
ciecerat,&  fuerat feruiliter,&  cotumeliofe  tra<Satus:fuerat  ctiam  detcrior  alioru  conditio.  Hoc 
igitur  dii crimen  notatur  inter  captiuos,&  inter  eos,  qui  manebant  adhuc  vtcunque  fupei  ftites. 

I.iiii 


cap.xxiiii.  io.  c  a  l.  pr  aele  ctio  nes 

lam  adiiit ,  tiuum  ex  cMtbis  babttifjeficus  V.itte  bunts,®-  alteram  babuiff'e  f.cus  malas.  Si  qua?ritur,au 
tocr  fe  Iecbaniah  probacus  faenr  Dco,facilis  relpolio  cft.pcenam  dcdifle  fuorum  fcclerum.  Er- 
eocomparatiue  Mc  loquitur  Propheta, cum  alios  vocat  bonos,&  alios  malos.  Deinde  notadum 
eft,ipium  n5  ram  loqui  de  pcribiiis  ipfis,qu.\m  de  posna:quafi  dicerct,  Vos  horrctis  cum  mcnrio 
fit  exulum ,  qui  priuati  hint  hxreditate  iibi  diuinitus  prornilTa,  vidctur  hoc  vobis  ciTe  afperum. 
atqui  hoc  fuaue  eft.fi  refpickis  qualis  cxitus  vos  maneat.Ergo  licus  bonas  non  vocat  fimpliciter 
Iechaniam,&  alios  captiuos:ied  vocat  ficus  bonas,quia  Deus  illos  caftigauent  mitius,  quam  Ze- 
dechia  3c  rcliquos  in  animo  habere t  caftigare.  Ica  vocat  ricus  malas  Iuda;os  fuperftites,non  hac 
fol'  mi  de  eaafa,qu64  au"*s  clTent  l"celeratiores:ha:c  qiiidem  ratio  valere  debebat  exparte:fed  re- 
fpicit  p  ^enam.qus  illis  inftabat,quoniam  maior  futura  erat  Dei  feueriras  erga  illos,  quibus  pe- 
nercerat,&  contra  quosnon  ftatim  executus  fuilTct  iuam  vindi&am.  Tenemus  conlilium  Pro- 
phets .    '  Reliqua  difFeremus  in  proximam  ledionem. 

Precatio. 

t)a  omnipotent  Deus ,  qitando  tanta  tolerama  differs  quas  mcriti  fumus  pants, 
&>  quotidieetia  nobis  accerfmus ,ne  nobis  ipfiindulgeatwsjed probe  re putetom  quant 
fepe  t  y  quot  modis  (fquam  varijs  prouocauerimus  erga  nos  iram  tuam}vt ita  difcamu* 
vos  tibi  offerre  fupplicitcr  adpetendam  veniamy  ty  am  \cro  refipifcentiitfenfuficim- 
ploremustuam  miferieordum^etiani  cupimus  ex  animo  nos  tibi  totosfubijecre^tjiue 
nos  caftigesfiuepro  tud  imnvenfi  bonitate  nobis  ignofcasftmperbeatafitnofhra  conditio, 
turn  quianobis  placeamus  innojlro  totpore,  fed  quia  fennamus  tebenefewn  Vatrem  (f 
liber  Jem ,  exquo  feniel  dignatus  es  nos  tibi  reconaliare  in  Filio  mo  vnigenito.     Amen. 

3  Et  dixit  lehouah  ad  me, Quid  tu  vides  Ieremia  ?  &  dixi^Ficiis^ficus 
bonas,bonas  valde:  &  malas^malas  valde,  qua;  non  comedatur  propter 

malitiarii. 

4  Etfuitfermolehouaeadmedicendo,, 

5  Sic dicit  Ichouah,Deusifrael,Siaiti  ficus bona: iftaz, fie agnofcam 
captiuitatem  Iehudah,  quam  emill  ex  hoc  loco  in  terram  Chaldarorum 
ad  beneficentiam. 

PO  s  t  r  e  m  a  le&ions  ccepimus  exponere  quorfum  tenderet  vifio  ilia,  quam  Propheta  reci- 
tauit.  Dixumismiierosexules,  quorum  poteratvideri  deterior conditio , conferri  tamen 
bonis  ficubus :  eos  autcm  qui  adhuc  relidebant  in  patna  conferri  ficubus  malis  &  amaris.  Ex- 
pofuimus  cur  hanc  vifionem  Deus  oftenderit  feruofuo  Ieremie ,  nempc  quia  poterant  cap- 
tiuideficere  ,  praiertim  ob  morse  taidium ,  quiavidebant  fratres  fuos  adhuc  frui  ha?reditatc 
libi  diuinitus  prominV.ipfi  autem abdudi erant  inloginquas  terras,  &quafiexha;redati,vt 
nemo  cenferet  infos  in  populo  Dei.  Q_ipniam  itaquc  defperariopoterat  obruere  lllorum  a- 
nimos ,  voluit  Deus  aliquid  folatii  dare  .  Ex  altera  parte  ,qui  adhuc  refidui  manebant,non 
tantum  iniultabantmiierisexulibus,ied  tolerantia Dei  abutebantur,  vtperuicaciter  relifte- 
rent  omnibus  minis.atque  ita  magis  ac  magis obdurefcercnt  ad  Dei  iudicium.  Quod  ergo  re- 
motilTimum  erat  a  communi  fenfu  ,  Deus  pronuntiat  magis  optabilem  elTe  eorum  lbrtem,  qui 
ap  id  Babylonios  captiui  degunt ,  quam  eorum  qui  adhuc  quieti  manent  in  fuo  nido.  Diximus 
malitiam  non  debere  exponi  tie  culpa  ,fed  de  poena :  &  hoc  lpium  confirmat  nunc  Ieremias  ciim 
dicit,  Stead  faerunt  fitus  bor><t,it.t  agnofcamin  bonwn,  vel  in  beneficentiam  nale  captiuitatem.  Satis 
notumcit,nomeCapti  .itatisaccipi  proipiishominibus-.atqueitaefie  nomencolle&iuu.AgwoP 
cam  i  ntur  captiuos  lebudab  quos  expuliexbecloco,  ita  vt  incipiam  rurfus  iplls  benefa cere. Iarn  quo. 
niam doftiina hxc erat  incredibilis , ideo reuocat Deus Iudxos ad finerrt ipllim : quafi  diceret 
ipibs  errare,quia  lubfifterent  in  prajfenti  rerum  intuitu,non  autem  extenderent  animos  fuos  ad, 
fpem  mifericordix.Namita  ratiocinabantur,Satiuseftmanere  in  patria,  vbi  colitur  Deus,  vbi 
eft  Teplii  &  Altare ,  quam  degcre  inter  Getes  profanas;iatius  eft  hk  libertate  ahqua  frui,quam 
cfTe  Tub  tyrannideiiatius  eft  adhuc  retincre  ahquod  nomen  populi ,  quam  efte  diiperfos  hue  at- 
que  i!luc,'ita  vt  nulla  limus  corpus.Ergo  ex  pra;ienti  fortuna  ftatuebant  quid  eflet  melius.  Deus 
torri^it hoc piiEpoftcrum iudicium, quia  icilicct  debuerant  potiuslpeftarefinem,&qiiisma- 

ncrc^ 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  iju 

beret  cxitus  tarn  cxules  &  captiuos,quam  eos,qiiibus  Rex  Babylonis  ad  illud  vfque  tempus  pe- 
percerar.  Etli  autem  Propheta  voluit  lemre  eorlim  dolorcm,  qui  tradi  &i  crant  in  Chalda:am> 
ruaximc  tame  refpcxit  eo$,quibus  prxfc&userat  magifter  ac  d^&or.Tunc  ei  at  Icrololymxuam 
fcimus  cum  quibus  ingeniis  certandum  illi  fuei it.  nihil  enim  peruicacius  fuit  gcnte  ilia  Et quo- 
niamDeuspumamdiitulerat,putabantfecfic  penitus  clapios ,  pi  xfertim  quum  Regic;ipUuO 
datus  cllet  aiuinculus  fucceilbi .  Hinc  igitur  minaruni  conttmptus ,  hinc  ad  pcccandum  maior 
licentia,quod  putabant  Deum  pccnam  iumpfiile  de  cxulibus>le  verb  fuifle  iVruatos  tanqua  exi-. 
mium  florem.  Propheta  leitur  vt  frangeret  hancfuperbia,  quam  fle&ere  non  poterat,  expofuit 
hac  vifioncm,quxoblata  ruerat  diuinitus.  Nuncergo  videmus do&rinam  maxime  politam eflc 
in  his  verbis, QuodGeus  agnofiet ad benefcentiam  captiuos-.quali  dkeretpTZpofteretieri  iiidkiiwu 
decalamitate  paucorum  Annorum,ledexpedandumcflerinem.    Sequitur, 

6  Et  ponam,Vf/,<r^Vww,  oculum  meum  fuper  eos  in  bencficentiam, 
&  reducam  eos  ad  terram  hanc:&  azdilicado  eos,&  non  diruam,&  plan 
taboeosj&noneuellam.    . 

Conrirmat  quod  dixit  proximo  verfu,&  .vtitur  aliis  verbis:  quia  difHcile  fuit  perfuafu,  fceli- 
ciores  elfe,  qui  erantlimilesperditis,  quam  qui  adhuc  retinebant  mediocremftatum.  Dixerat 
prius.E^o  agnojcam  eos:  nunc  addit,P  or/am  oculum  meum  fuper  eos.  Vtitur  rigura  qua:  frequenter 
inSciipturisoccurrit-Diciturenim  Deusauerterefackm  fuam,  vbifauouniUii.mablcondit: 
dicitur  etiam  codem feniu\obliuifci,recedere,non  cm  are,fpernere,atiicere.  Qupniam  ergo  vi- 
de ri  poterat  Dtus  nullam  aniplius  curam habere  illius  populidicit ,  Ego  oculos mebsponam  m  bo~ 
num,  inquit.  Sed  longius etiam  progreditur,  quia  rt  petit  Itntenti.am  ,  quam  attigerat  proximo 
verfu  :  dixerat  fe  authoremefieexilii,  Egoeiccieos  interramChaldxurum.  Nunc  ergo  idem 
conrirmat ,  fed  aliis  verbis ,  cum  dicit ,  oculos  meosponam  in  bonum.  Dicitur  enim  vifitare  Deus 
homines  non  tan  turn  cum  fuam  gratiamergaipfos  exerit ,  fed  vbi  cos  caftigat ,  Sc  vlcifcitureo- 
riini  fcelera.  Pofuerat  igitift"  oculum  fuumad  infligcndas  pocnas:  nunc  dicit  fe  ahum  fore, 
nempe  vt  clementer  cahmitofos  illos  refp;cia"t.Poftea  addit ,  Rjdncamets.  nam  li  ipfe  emiferat, 
f  .it  etiam  in  ei.ts  arbitrio  reducere.  Cum  ergo  vulnus  fanare  poller  manu  fua  inflnftum,  valerc 
debiiit  hxc  pronuflio,vt  non  dubitarent  captiui  de.fpe  reditus:deinde  vt  Iudxi,qui  adhuc  Iero- 
folymx, &  in  Iuuxa manebat,fcirent  fruftra  fe  gloriari  in  prxfenti  fortuna,acfi  melius  cum  ipfis 
a^eretar,quam  cum  fratribus  captiuis,  nempe  quia  hoc  crat  pofitum  in  manu ,  &poteftate  Dei 
reducere  quos  expulerat.Dicit, hedificabo  ees,&- non  diruam,pUntabo eos,cr  non eueUam .  hxc ratio 
loquendi  elfet  afperior  apud  Latinos  ,&  Grxcos:  fed  repetitio  Kebraica  in  frequenti  eft  yfu,  VI 
fatis  notum  eft.  Debet  autem  lie  reiblui  oratio,quoties  negatio  adiicitur  ad  cofirmatione:  Ade6 
non  eucllam  ipfos,vt  plantare  velinv.aded no  dirua, vt  velim  xdiiicare:  vel  cum  diruerim  ipfos, 
nunc  xdihcaho:curh  cuellerim  ipfos,nunc  plantabq :  vel  interdum  perpetuitas,  vel  continuatio 
gratia:  notatur.qiiafi  diceret  Deus,  Egoplantaboeos,  vt  pofthac  non  eueIlam:xdificabo  cos>  vt 
poftaac non  dnuam.  fed frequentior  vlus eft i!le quern  dixi, Non diruam , fed  potius  xdifica- 
bo,  non  euellam,fed  potius plantabo.  Summa  cft,quanuistriftescfrcntruina:populi  inChal- 
da:a  ,  quoniam  redafti  erantexules  in  vaftitatem :  Deum  tamen  pofle  iplos  colligere ,  ac  li^ 
(}>.  as  arborem  plantaret ,  vel  domum  a:dificaret .  Acdificandi  metaphora  fatis  etiam  famiharis 
eft  Sc-  iptura:,iicuti  Sc  plantadi. Dicitur  enim  Deusplatarc  homines  cum  ahquod  regimen  inter 
iplos  conftituit,vel  ciim  ipfis  allignat  certam  ftationem, vel  cum  promittit  iplls,  fdque  efficaci- 
ter ,  a'iquem  tranquillum  ftatum :  Pfalmo  quadragelimo  quarto  dicitur  Deus  plantafTe  popu-  p^'-^ 4-1. 
Lim.Sed  non  co!!nj,am  teftimonia,qua:  palTim  occurrunt,  ficuti  fipius  dicit  Deus  fe  platalle  vi-  V"'  ^•**  •" 


neam fuam.Deindc,norus eft lllc locus Ifai$,Germen  Domini, & plantatioadgloriam:hoc dici-  Jj.11 
tur  de  Eecleiia:  coleruatione.  Summa  eft,  quanuis  durius  caftigauerit  Deus  exules,qui  abdufti 


4.(0.Zl. 


ei  ant  in  Chaldxan^tamen  non  dtbere  fortunam  eorum  a?ftimari  ex  die  vno,vel  m«nfe,Yel  pau 
cis  ;uinis:fed expeftahdum  effe  exitiim.Cum  autcm  Deus  velit  tandemie  oftedere erea  eos exo- 
rabilem,&:  propitium,lequitur,cladem,qua:  ipfis  acciderat,  leniorS  efle,  quam  qua:  manebat  re- 
liquos  qui  obftinatis  animis  fpernebant  Deum,&  eius  Prophctas,magifque  &  magis accumula- 
bant  vindidam,  qua:  iampridem  illis  dcnunriata  fuerat.    Sequitur, 

7  Et  dabo  illis  cor  ad  cognofcendum  me,qu6d  ego  (im  Ichouah :  Sc 
erun  t  m?hi  in  populum,  &  ego  ero  ipfis  in  Deum :  quia  reuertentur  ad 
me  in  toto  corde  luo. 

Hlc  addir.ir  prxcipuum  beneficium,quod  Deus  non  tantum  reftituet  captiuos,vt  habitet  in 
terra  promiiTa,fed  iatus  etiam  iplos  conuertet.  Nili  enim  Dommus  afficiat  nos  lenfu  malorum 


CAR  XX IIII-  10.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

noftroruBt,ddnde  ad.  refipifcentiam  Spiritu  fuo  adducat,quicquid  beheficiorfi  conferee,  cedet 
in grauius exkium.Ha&enus loquueus eft  Prophetadc  leuatione  pcenar.ac  ir  dixiffet,  Deus por- 
ri<*et  mnnum  populo  fuo,vt  in  patria  redean  Remiilioigitur  poena?  ha&enus  promiffk  fuir.nunc 
-concionatur  Wopheta  dc  gratia  multo  excellentiorc,qu6d  fcilicet  Deus  non  tantum  mitigabit 
external  pcenas,lcd  intus  mutabit,ac  corriget  corda,  v  t  non  tantum  redituri  fint  in patriam  Iu- 
dci,fed  htturi  tint  vera  Ecclefia,cum  ante  iactaffent  inane  nomen.  Quanuisenim  ele&i  effent  in 
•  jpecuiiarem  populum,quia  dekiuerant  a  vera  pietate,erantduntaxat  Eccleiia  titularis,vt  ita  lo- 
quar.Nunc  autem  Deus  promittit  ie  fa6rurum,ivt  no  tantum  fruantur  remporalibus  &  caducis 
benehciis,icd  fruantur  in  xtcrnam  faluteimquia  fcilicet  ipfum  vere  timebunt,&  colet.Hoc  aute 
Uihgenter  notandu  eft,quia  quo  Deus  liber  alior  eft  erga  homines,  eo  magis  accenditur  eius  v  in- 
dicia eoruminoratitudjne. Quid  igitur  nobis  prodelfet,afnuere  bonis  omnibus,  nifi  teftimonia 
fintnobj*  patcrni  fauons,quo  nos  amplexus  eft  Deus,&profequitur?Sed  vbi  refpicimusin  hue 
finem,Deum  fcilicet  teftari  ie  nobis  effe  in  Patrc,  cum  tarn  largus  eft  erga  nos,  hie  eft  legitime 
bonorum  ornniiim  vfus :  &  non  aliter  poffunt  Dei  beneficia  nobis  vtilia  effe  in  falutem,  nifi  vbi 
accedit  hoc  condimentum,vt  ita loquar.Ergo  non  fruftra  Ieremius,poftqua  de  reflitutionepo- 
puli  loquutus  eft,in  fummo  gradu  ponit  hanc  gratiam,qudd  populus  relipiicet,vt  no  tantum  ad. 
Jatietatem  percipiat  quicquid  poteft  expetere  bonorum,fed  lincere  colat  Deu.  Dicit  ante  Deus 
UdMurumillis  cor,  vt  ipfum  cognofcant.  Nomen  Cordis  hk  accipitur  pro  mente,  itcuti  farpe  apud 
Hebratos.Ssepius  quidem  lignincat  fedem  afFecluum,&  tunc  anima  hominis  diftinguitur  in  ra- 
rioncm,vcl  intelligentiam,& in  voluntatem.  Cor  igitur  fa?pe  accipitur  pro  affecuiurh  fede  :{ed. 
tranlfcrtur  ad  alteram  partem  anima:,quemadmodu  Deutero.ip.Ha&enus  non  dedit  tibi  Deus 
^ictrt.t  cor  ad  intelligeridum.  Et  Latini  etiam  interdum  hoc  fenfu  accipiunt ,  quemadmodum  Cicero 
TnfcHL  oftendit  dum  citat  verium  Ennii,Egregie  cordatus  homo  Catus  Aelius  Sextus.  hoc  loco  igitur 
pro  lueejntelligentix  ponitur  nomen  Cordis.  Quaquam  poflet  etiam  altera  ratio  adduci,qudi 
vera  Deicognuio  non  iitimaginatiua  duntaxat,  vtloquuntur,  fed coniun&a  cum feriq  affe&u. 
lam  colli^imus  ex  his  Prophctx  verbis,pcenitetiam  fingulare  effe  Dei  donum.  Si  fimpliciter  di- 
xiffet Ieremias  redituros  ad  fanam  mehtem  qui  prius  fiia"  amenria/uerant  abrepti  ki  exitiii,pof- 
fet  videri  libcrum  arbitrium  aftruere,&:  ponere  in  hbmirie  ipfo  conuerfionem:  quemadmodum, 


- 


uarc  eos  velit  vllo  iure,  quod  ad  ipfos  pertincat :  quemadmodum  Pelagiani  cxiftimant ,  prop& 
Deum  effe  ihuidum,vbi  pronuntiat  conuerfionem  hominis  effe  in  manu  fua .  fed  diabolicus  eft 
ille  furor.Satis  igitur  nobis  fit,qii6d  Deus  fibi  vendicat  id  hominibus  auferri,quia  non  eft  ipfo- 
rum.Cum  ergo  affirmat  fedaturum  illis  cor ,W intelligent, hinc  colligimus, homines natura  cc,co* 
«ffe,deinde  vbi  excascati  funt  a.  Diabolo,non  peffe  redire  in  viam,  nee  aliter  lucis  effe  capaces, 
nifi  dujn  metes  ipforum  Deus  illuminat  Spiritu  fuo .  Videmus  itaque  heminem  exquo  cecidit, 
nonpoffercfurgere,donecmanum  porrigat  illi  Deus,non tantum  vtadiuuet  (quemadmodum 
Papiftx  quonia  non  audent  fibi  arrogare  omnes  poenitentia:  partes,  dimidiat  inter  fe  &  Deum) 
fed  vt  a  principio  ad  finem  vfque  compleat:  quadoquidem  Deus  hlc  non  vocatur  adiutor  pce- 
nkentiar.fed  author  .Noh  dicit  ergo  Deus,Opem  feram,vt  cum  ad  me  fuftulerint  oculos,habeat 
mcftatim  obuium  .hoc  non  dicit:fed  debt  illis  cor  Ad  intelligendum.  Cum  autem  intelligentia  prin- 
cipium  fit  refipifcentia:,fequitur,hominem  manere  diabolo  addichrm,&  quafi  macipatum,do- 
nec  ipium  Deus  e  miferailla  feruitute  extrahat.Denique  ftatuendum  eft ,  fimul  atque  diabolus 
nos  abduxit  a  rcda  via  falutis,non  poffe  nobis  quicquam  venire  in  metem,  quod  non  magis  no9 
demerit  in  exitium,donec  Deus  anteuertat,&  ita  nos  reducat  nihil  minus  cogitates.Locns  etii 
blc  oftendit,no  aliter  poffe  nos  ad  Deu  lincere  conuerti,  nifi  vbi  agnofcimus  ipfum  effe  iudicc. 
na  donee  peccatpr  fe  iiftat  ad  tribunal  Dei ,  nuqua  tagetur  vlla  pdenitetia.  Sciamus igitur  tunc 
nobis  apenri  ianuam  ad  refipifcendum,vbi  Deus  cogit  nos  ad  fe  refpicere.Quanquam  fub no- 
mine lehou'x  pluscopreheditur.quam  Deimaieftas.Nam  fumitprincipiumillud,quoddebeba« 
fatis  notum  effe  toti  populo,Deum  verum  effe,qui  femen  Abraha:  fibi  elegerat,qui  Legem  fuam 
promulu auerat  per  mctnum  Moiis,qui  fcedus pcrcufferat  cum  Abraham  pofteris.Non  dubiu  igi- 
tur eft,  qain  Propheta  intelligat,  Iudsos  vbi  illuminati  fuerint ,  fenfuros  quod  illis  exciderat  e 
memoria,  nepe  fe  defeciffe  a  vero  Deo.Tantudem  igitur  valet  ha»c  loqiiutio,  ac  fi  diceret,Ego 
aperiam  ipforum  oculos,vt  tandem  agnofcant  fe  fuille  apoftatas,&  ita  humilientur,  ciim  fenfe- 
i  mt  quam  graue  crimen  fitilla  impietas,qu6d  fcilicet  me  dcreliquerurttfonte-  aqua:  viu2,que- 
admodtim  prius  vidimus.Poftea  addit,  illos  fore  fibi  in  pofnlxm,  tpfe  yiciffim  fire  illi)  in  Demrfm* 
reuertentur  ad  ipfum  toto  cofde.  His  verbis  clarius  demoftrat  Propheta  quod  nuper  attigit,  nempp 
time  demum  falutarem  effe  vfum  beneficiorum  Dei,  vbi  rcda  ad  ipfum  Authorem  nos  dirigut. 
Quandiu  ergo  fubfiftimus  in  Dei  beneficiis,  torpor  ille  facit,  vt  quo liberahor  eft  erga  nos,  eo 
minus  fimus  excufabiles.Scd  vbi  guftum  percipimus  bonitatis  Dei,&  paterhjeerga  nosbeneuo. 

Icnrias 


I N  7  E  R  E  M  T  A  MJ  |      i5i 

lain.r,  tunc  yore  t Vuimur  eius  bonis,  hoc  iibi  volfit  Prophets  yci ba  turn  dicit,E><>  illis  in  Demi, 
.  *  ipJ/JTm1  »:.J~»>»  M^Afwj  I-"11  flilia  h«t  kxwutio  valcac  alibi  dictum  'fun.  Tamctfi  criitri  d'omi 
:  DeWs  rotiimihabj'ancflt  thm?  fe  Dcum  effe  Eck!cfia~.&nde!es,qT.ios  adopcauk,  di-hattir 
hoc  iligtoj^WM  lint  ell fe pup''i1us,vtrtatuat  in eofibircpotmini  die ialutcm,  qucmadmodum 
d4ciciirpjU;.K^cap.H.d.'akucb.Tir£)cusi:oltcr,i]on  moritmunnam Chnftusoptnmis cllctiam  Hala.i.n. 
interpret  huiuskhtcmtix  cum  dieitDeum no  effe mortuorum.lcdv^^  L«  io.j8. 

mo  Molis  Abraham Jlaacv&laiobpoftmortefifiiroiuperrtHes.  cjiiarc?ra(itmni  Dcoyiucrent,  **'"*' 3,,s" 
r.aflpronuntui  et  tc  effe  llloru  Dcum.Cum  vero  cenfeat  ipfbs  e  x  populo  luo,umul  oftendk  iam 
ipjls  rcpotitam  apuJ  fe  vitam.  Demque  vi&enius  Mcprchiktiu  Deonoi'ircftituriuhemcxigui 
temptji w,>ledJftniul  (Mhungi  ipem  xrcrnx  vkx,& faluns:quia'Iudxi  non  tanoum  redabunt  in  pa- 
tciam.cum  cxitus'  g  Ciutldxa  promiffus  illis  fucnt.cc  dura  hfcertas  Vrbis  xdirkadc^kd  linnil  fu- 
turifint  vera  Dei  lie  Jeka.AJditur  etiam  ratio,  Qui.t connertentur,  ini]vit,adtneihtoto  corde  fuo. 
RcpctitqaadinmvidinHisavC'pcfoRkoid:^^'!"^!!^^^^^^!!!^^  diu  ftupidi,<$:  cum 
<"tr>c>:.-£caiiet  d*nbolus:ita  vi  non  client  capaccsfanxdo&rinx.Cxterum,quauisnccelTariores 
line  conjunct?, Da  C^  honnnitm  reconci'ia:io,  &  pocnitcntia:  taincn  non  ideo  poenkentia  debet 
ckiftimari  cauia  ve,nix,aut  recy>nciliatior)!s:quemadmodum  malti  peruerfe  imaginantur,homi- 
nes  mereri  vj.T.iani,quia  refipifcunt.  Vciumquidcnicft,  Deumnunquamnobiscffc  propitium, 
mil  vbiad  iplum  ccnue:  tinur:fed  coniunctij  non  facu,vt  poenitetia  cauia  lit  venix,  vt  iam  di- 
cta ruir.jmo  defeat  f«js  aperte  hie  locus,ex  gratia  Dei 8c  meraraifericordia  pendcre  ipfam  pce- 
nitetiam.Qupdli  veiaini  eft/ftjuisui  esgo  nixuemrihominesagiatuka  Dcibenericentia.Iam 
rur/us  liiiiy  coiiij,!mus,Dtuni  ejlp  nobis  propinum  non  aiilcr  quam  pro  luo  beneplacito  vt  a  le- 
lpfocuitun  catiiam  mmat.  VncU  hr,vt  peccac^r  in  viam  redcat,ac  quxrat  Deum,  a  quo  fuerat 
aiienatus'ranquia  propno  mutu  inckarui  ?irn6  quia  Deu.s  illuminat  eius  mentem,  quia  cor  eius 
rangit,vel  potius  renouat.Qul  fit.vt  D.us  iiluminet  eum,qui  tuerat  exexcatus?  certe non  pof- 
Limus  caukini  aham  reperire, quam  graukam  Dei  mkcricoruiam.  Si  Deus  igkur  propkius  eft 
hominibus,vt  eos  ad  1 e  couertat,nonne  prxuenit  cos  lua gratia?quomodo  igitur  vocabitur  pec- 
nitcntia  caula  reconciliauoms,cun:  lit erlccius?r.on  potcft  elle  limul  eftcctus  &  caufa.  Diligeter 
ergo  notandus  eft  Prophetx  cpntextus.  nam  tametfi  dicat  ludxos,  vbireuerii  fucrint,forepo- 
pulum  Dei,  Qjii.xfeji  conuertent  ad  ipfum  toto  corde  rprius  tamen  expofuk  vnde  fit  ilia  conucriio, 
nempe  quia'  Deils  iplonnji  mkerebitur.Sed  qui  locos  talcs  detorquent  ad  fuum  illud  commen- 
tum,non  it  a  cxei  cirati  nun  in  Scripturis,  vt  agnoicant  bifariam  nobis  dcicribi  reconciliations 
hominu m  cum  Deo.  Deus  enim  reconciliatur  hominibus  arcano  modo,  quonia  vbi  ipfum  con- 
temnunt,  prxuenkfua  gratia,  &intusillummateorummentes,  &corda  reformat.  Hxc  igitur 
prior  eft  reconciliatio:quam  lilinon  coniiderant.  Altera  autcm  eftreconciliatio,quo  ad  fenfum 
nofti-um,vbiialicetkntimusiraDeicrgaiiosplacai;ameiIb,&;qiiidekntimusexperimentis,& 
erTeftu  lpfo.Et  hue  pertinent  ilia  teftimonia:Conuertimini  ad  me  &  ego  conuertar  ad  vos,  hoc  Zach.  i]  3. 
eft,ego  vobis  videor  kuerus,ac  rigidus: vnde  hoc';quia  i'cilicet  no  definitis  me  ad  ira  prouocarc: 
redke  rnecii  ingratii.&intienktisnie  facile  ad  pai  cedii. Deus  ergo  no  tunc  primuincipkignof 
cere  peccatonbus,cum  illis  benerack/cd  qucnia  ante  placatui  fuerat,exinde  couertit  eos  ad  fe, 
&  poftea  oftendit  reipla  ie  elfe  placatii.la  per  coy  totttm notatur  integntas.ficuti per  cor  duplex^ 
vel pe-r  cor  &c  cor  notatur  fimulatioXertii  eft,nemine  ita  ad  Dcu conuerti,  vtpranos  omnes  car 
lus  affedtus  exuat ,  vt  renouetur  vno  die  in  imagine  Dei,vt  pu rus  fit  ab  omni  macula.Talis  ergo 
couerfionunqua  inucnietur  in  homine.Sed  ciim  Scriptura  de  toto  corde  loquitur, opponit  totu 
cor  linmhnioni:Ex  toto  corde  meo  quefmi  tc,inquk  D:uiid,abkodi  eloquia  tua,  &  cuftodiam:  ^'  1I-9' 
precatasfurn  facietui,inquira,<3i:c.Requiret  me  toto  corde fiiOjdicitiir  apud>Mofen:  noquod  "^  I'1* 
Dauul  vnqua  exuerk  quicquid erat'm  ;pTo  vitiofum,qui  fatetur  pluribus  locis,  fe adhuc  multis 
vkiislaDorarc:fcdclaruseftrenrus,qu6diaIicet  Deii'srcqukat  integritate.  Deniquetotti  cor 
nihil  aliud  eft,quam  fimpljcitas.vbi  non  agknus  cu  Deo iimujate,  fed  cupimus  ex  animo  nos  illi 
addicere.Quemadmodu  ante  refntauimus  eorii errore.qui putant  pcemtentia  effe  caufam,  cur 
Deus  nos  fibi  recociliet.ita  tenendu  eft,r.on  poffe  aliter  Deii  nobis  effe  propitiu,nifi  dum  ipfum 
que/imus.Eft  enim  mutuu  hoc  vinculu  coniunclionis,vt  Deus  nos  preueniat  fua  gratia,  deinde 
vt  ad  fe  nos  vocef.dcnique  vt  trahat,&  fentiamus  in  nobis  opus  illud  Spiritus  fancti.  nosquidem 
non  c6uertimur,riifi  conuerfi,nec  fpote,vcl  propria  induftna  nos  couertimus,  fed  hoc  eft  opus 
Spirkuslan<3i.Interca,qnifquis  (ibi pre_textu  gratix indulget,  &c Deunon curat,nec vllo preni- 
tentix  ftudioarTickur,no poteft  iadare  ie eile ex  populo  Dei  .  reepiirirur  enim pcenkentia,que- 
admodfidiximus.  Sequitur:fednopoft'emhodieablbluere  hanc  parte,  loquitur  enim  dc  ma- 
lkiaficuum,&rcliquirs,qux  adhuc  manebant. 

.Precatio. 
Ddomnipotens  Deus ,  quanch  hem  fumus  in  hoc  mundo }  \t  dum  quotidie  tot abs te 
pcrcipimw  beTieficiaJicperegwianHry  wfye&etnus  nojiriifinc  CT fejlinamts  ad  meta 


CAP.  XXI  III.  lO.    CAL.   PRAELECTIONES 

tiqJlrM:Ja  inaua.,  tie  bene  field  quibus  nos  ad  te  inuitas,  nobis  impcdimentdfintycju<£  nos 
inbocmundoretincant:fcd pofius  nos  cxtimidbit  tarn  ad  t  moron  nomnistiii^rndd 

(tnfum  mifemordia  tuce^t  its  fcnUcnteste  nobis efle  in  Dci.m  ,ftuded>W(s  nos  tibi 

J     ■ '  r>     ■   rr      I  ■  i  i  ;  ■  •        n  r  i      r 

yia[wn  ojferre  inpopidum,  &  tta  nos  tibi  ©-'  omnia  nojtra  conjeerare ,  vr  glonpceticr 
nomentuummnobis,0crQhri}\itmOojnmumnoJlrum,    Amen. 

8  Et  ficut  ficus  mala:,qux  no  comeduntur  prac  mcL\itia:jdeJ},dmarit»di- 
ric,Cicccr^/ll^,fcddbunddt^enefic^icklehouAh:ki^oniZcdckii  rege 
IehudahJ&  reliquias,&  Piincipes  ems ,  &  reliquiaslerufalem,qua:  re- 
fidua?  funt  in  terra  hac,  tkeos  qui  habitant  in  terra  AEgypti. 

V\0  st  Qjf  a  m  Deus  fe  clcmemer  actarii promifit  cu  captiuis,  nunc denuntiat  fe  gr.iuiorcs 
1  p_enas  lumprurum de  rege  ZcdcKiu  , &  toco p^pulo,  qui  adhucin  patria  manehat. Diximus 
car  Djiis  hanc  vifionem  exhibuei  it  Propheta?  iuo  nerhpc  vtfulcircteoriim  animos,qi!i  nihil.' 
cerncbanr  prxter  matcriam  defpcratien!s:deinde,vt  ctiam  ex  altera  parte  corrigeret  eorum'fu- 
perbiam,quip!acebant  libi  in lu;r force ,qi'.onia  Dens  vindic?a  ilia  ergaiplbs  diltulcrat.Poftqua 
ero-o  Propheta  folatium  illud  dedit  mileris  cxulibus,  nuc  inuehitur  aduerfus  Zcdekiam,  8c  cius 
populujqui  £loiiabaixtur,Deiim'hbi  faille  propiciii,&  fe  fuiffe  no  tantum  fcelices,fed  etia  pru- 
detes,quonia  fubftiterint  in p'atria fua.Dicit  ergoZft/f  ki4w,cr  Prirxipes eiw,o-  quicquidrefidtititn 
eraria  hid**,  effe  fiats  nulai,  qui  non  comeduntur  propter  .tntArituAinem.  Dixi  hoc  d^bere  referriad 

iwena  non  ad  cutpa.Grauius  quide  peccauerantjfateor:  led  lpQandu  nunc  eft  quorfum  tendat 
\-ooheta.Summa  igitur  eft,quauis in  pra?fentia  durior  lit  eonl  conditio,qui  in  captiuitate  funt 
abducli,D.Citanicn  fenerius  afturuelie  cum  rcliquiis,  quia  ad  tempus  illis  pcpercerat,ipfi  ante 
n5  relip_ieranr,fed  magis  ac  magis  obduruerant  in  fills  leeleribus .  Scimus  aute  Zedekia  fuiffe 
impofitu  regno  Iehudad  cum  lOakim  fefe  dedidic  regi  Nabuchadnezer.  Eratille  patruus  Ioa- 
kim,  &  regnauk  vndecim  annis:  tunc  debebat  faltem  alieno  malofapere.  nam  caftigatus  fuerat 
Eliakim  qui  ide  voeatus  fuit  Icakim,neque  id  femel.fed  cu  Nabuchadnezer  fpoJiato  Teplo  re- 
uertens  in  Cha!da?a,feciffet  libi  tributariil:  tande  cum  lubinde  nodelkieret  hdemdata  fallere, 
atrocker  fjuiit  aduerfus  ipfum:&  filius  eius,qui  regnauerat  cti  patre,tertio  mefe  pcftillius  mor 
tem,voluntaria  deditione  tranfiitin  poteftate,&  arbkriu  vi&oris,Poftea  regnauk  Mathania,dc 
quo  hie  Prophet  a  loquitur.  Sit  ergo  dabo  Zedekiam ,  qui  prius  nomc  habuerat  Mathania? ,  regent 
iebudah, cr  Piincipeseius,ty reliqutis lerufaleitt qukrtjidutefimt intend hac, quia fcilicet  maior  pars 
populi  tra&a  fi'ierat  in  exiliu:  deinde'  qui  habitant  in  terra  Jigypti.  multi  enim  illuc  confugerant, 
"  quia fcim'us failfe  ^gyptiis  fcedcratos,&  peruerfa ilia fiducia toties fuiffe rebelles.  Ethax cau 
fa  eft  etiam  cur  tarn  aenter  Prophetq  ipfos  increpent,quod  recumbant  in  auxilium  y^gypti,  8c 
lateaat  lub  eias  vmbra.  Cum  ergo  viderent  fe  expofitos  effe  libidini  hoftium,in  AEgyptuim  fu- 
o;enit.  Atquipotitus  eft  etiam  Nabiahadnezer  poftea  AEgypto,vtvidehimus:itafaciumeft,vt 
ad  tepiLs  vi:I  tacrmt  effe  extra  periculii.Sed  quemadmodu  lerui  fugitiui  poftea  retrahuntur,& 
tunc  durius  traciantur'a  ftris  dominisata  etiam  crudelior  ruic  latuitia  regis  Nabuchadnezer  ad- 
uerfus lpfos.    Nuncfequituf, 

5>  Ec  pona  eos  in  commotione,  vcljlrepiiu,  velpcrturbdtione,  concuffione  dlij 

•vertunt,  m  malii  omnibus  regnis  terrs:  in  probru  &  parabola,  &  prouer- 

bium,&:  execrationemin  omnibus  locis,quo  eieccro  ipfos,  vetexpulero. 

Hie  Propheta  mutuatur  verba  ex  Mofe,quoplus  authoritatishabeat  vaticiniu.Iudaros  enim 
pudebat  rencere  Moicn.quia  perfuali  erant,Lege  a  Deo  profecia  effe:  faltem  fuiffet  deteftabile 
apai  ipToSjdetrahere  ride  Legi.Interea  feenre  repudiabat  omnes  Prophetas,qui  tame  erant  fidi 
Lcoisinterpretes:qu6admoduh0diePapiftx,quauisnonaudeatnegareScripturaeffedoctrina' 
coelefte:  fanofe  tamen  reiiciunt  quicquid  ex ea  protertur  in  mediu.  talis  ruit  pcruicacia  apud 
Iud^os.Ideo  Propheta?  vt  libi,&  fuis  verbis  plus fidei  concilient ,  farpe  mutuantur  verba ipia ex 
Moie.quali  recitarent  de  Scnpto quod diciatum  illis fuilfet.Na Deutero.28.  &aliis locis  liclo- 
Dtut.iS. ; 7  qiiicur  Moles  de  populo:  Quod  fcilicet  daturus  ilium  effet  Deus  in  co'cuflionc,  vel  commotio- 
Cr  t.Keg.    ncm  ^nprobrumjinproucrbium^nfabulamomnibuspopulisterrx.Perinde  igitur  eft  aelidi- 
9'7'  xiffet  Ieremias,e6  tandem  ventum  eile,  vt  fenfuri  fint  Iudasi,  no  fruftra  tot  malediftiones  fuiffe 

a  Mole  prsdidas.Legebant  quide  Mcfen,fed  vt  erat  inlipidi,nullusmetus,  nulla  etia  religio  ip- 
fos tanTebatjCum  Deus  terrorem iftis  verbis incuteret.  Dick  igitur Proph.  propinquu iam  eile 
teous.vt  certo  experimetoagnofcant,Deiin6  fruftra  minatueffe.Po»<«?M  ergof»j|'«  commotionem. 
jm  fignificat  mouere,&  tumultuari.Mulnaccipiiit hoc nomepro ftrepitu,alu autSpopertur- 

baiione> 


IN   IEREMIAM.  m 

bationc.alii  pro  concuffione  capitis. nam  per  ludibnufolemus caput  concutere.Vtcunque  (it, 
coniun&ini  hare  legenda  (\.\nt,quodfdlicetfuturiJint  Ittd&iin  opprobrium,®"  terrorem,  orfitbirLm,  & 
txecraiionem  cunliis  gentibus.ldeo  dic«ur>»fl  malnm,id  eft,propter  malum. nam  b  hie  diuerlis  niff- 
discapitur,cum  diat,*« commotionem,pottca.:i»?»atum.  Secudoigitur loco Vcaufahs  eft particu- 
late^ propter  malum,quia  lcilicet  tarn fcuera,&  horribiliscrit  Dei  vindicta,  vt  c5muucat,ae 
perturbet  omnes  populos.Ponitow»«  regn<t,(ed  code  fenfu.  poftea  addit probr*m,ncmpe  vt  fu- 
bitun  lint  nidiciu  omnium  gentium. Noluerant  acquiefcere  Dei  iudicio,  &  cum  ipfos  pudtfa- 
ceret  in  lalute.improbe reftiterant .  Oportuit lgitur  exponi  gentium  omniu  opprobrio.  addit, 
In prouerbium,®- in f.ibuhm,\c\m  paraboIam,vtaliivertunt,&  proucrbium.Vito  lignihcat  Com, 
munem  fententiam,lcd  hlc  transfertur  ad  di&eria:&  eodem  fere  icnfu  aduingit  nj'juj1?,  fab  ula. ' 
Vtraque  cnim  voce  intelligit,cixm  volentincreduli  referre  grauiilimaaliquacladem,l'umptu- 
ros  hoc  cxemplu:tic  a&um  eft  cum  Iudxis,nihil  fuit  mil'erius  gente  ilia.  Et  eodem  etia  refertur 
nuledi&io.  Sign  ificatenim  fore  typum,&cxepIarexecrationis,  Sic  pcreasqucmadmoduludei: 
Deus  in  teexerceatluamvindi&a,iicuti  in  ludxos.  Poftea  addit  hot  forein  omnibus  locis  ■,  quoenn- 
que  expulerit  illos  Df«-x:quali  diccrct  Propheta  Deum  non  fore  contentum  exilio,quod  tame  per 
legraue  Sc acerbu erat:fed  cumtra&i  fuerint  in  longinquasterras,foreillic probrofos,itavt  o- 
mnes  digito  eos  oftendant  non  line  ignominix  nota ,  &  fumpturi  etiam  lint  lllorum  nomen  in 
exemplar  execrationis.    Addit  poftea, 

10     Etmittam  in  ipfos  gladum/amem^  peftem,vfquedum  con- 
fumantureTuperficieterrav]uamdediipfo,&patribus  lpforum. 

Coniirmat  fuperiore  fentefitia,quod  lcilicet  tunc  Deus  quali  cxtrcmam  rnanu  ap ponet  in 
exigedis  poenis,vbi  permittetlibidmi hoftiumtam  vrbem,  quam  incolas,quiillic  erant  relidui. 
Etadhuc  loquitur  leremiastar.qua  ex  ore  Mofis,vtgrauius  fit  vaticiniu,«ScmagispercelIatillo!5 
t.im  prxfra&os  homines.Tria  autem  hxc  genera  lubinde  occurrut,  genera  dico  pcenarum,lub 
quibusalia  etiam  comprehenduntur  per  fynecdochen.  Sed  quia  vtplurimum  Deus  hominurri 
fceltra  vlcifcitur  vel  pefte,  vel  fame,vel  bello,ideo  cum  brcuiter  vul  t  copltdi  omnes  pcenas,c5 
iungit  tres  iftas  voces.  Addit,  yfque d«m confumantur  i  fuperfiae  teme.non  dicit,vfque  dum  colu- 
mantur  in  terra  ipfa,led  dicnVynjdcnjper.Neqiie  enim  cunl'umpti  funt  Iuda:i  in  patna,led  alibi 
paulatim  ipfos  confecit,ita  vt  tabefcereudeindc  expulfi  funt  in  cxilium,&  fiut  ilk  vltimusinte- 
ritus.Quidfibivelitvltimummembru  alio  loco  expofui. addit  Proph.  Qutm  deditllis,<&  pari- 
bus ip forum .Vult  enimexcutereludxisftultam  fiducia,qua erant  inebnati.  Cum  enim  audirent 
terram.in  qua  habitabant,effe  Da  requiem,&  fcirent  datam  libi  effeiure  ha:reditano,ficuti  pa 
tribus olim  promiiTj fueratmon  putabant  libi polTe  vnquam eripi.  pcrinde igitur torpebant  in 
fuisvitiis,acfiDjusilliseffetobnoxius.Dendet  Proph.hancftultitiam,i_um  dicitnonobftare 
promilfione,&  gratia  Dei,quin  priuet  ipfos  terra,  &  eius  pofleffione,&  abdicet  etia  eos,  vt  fint 
tanquaextranei,qujnuis  ipfos  pnusadoptauent  in  ftlios.  Nunc  tenemuslummavtriufqueme- 
bri.  Propheta  enim  dolorc  exulum lenire  voluit  ciim  dicerct,  tande  exitum  fore  mclioi  e,atqiie 
ita  promitteret,  Deum  exorabilem  fc-re ,  poftquam  lllos  ad  tempus  caftigaffct .  Atqui  hoc  non 
mediocre  folatium  eft  in  ma!is,vbi  coniicimus  oculos  in  finem.  Nam  ficuti dicit  Apoftolus  1 2.  H*t.it.frC 
eap.ad  Hebrxos,dum  fcmlas  Dei fentimus  femper  dolor  obftat,  quo  minus  dulce  fit  pati. Er- 
go in prefentia  femper  caftigatio  triftis,&  acerba  nobiserit,&  odiofa :  NecefTe  eft  igitur,  fi  vo- 
lumus  p^tientcr  nos  Deo  lubiicere,relpicere  ad  ex  turn.  Nam  donee  incipiat  peccator  guftare 
gratiam  Dei,&  mifericordnm,fremct,&  tumultuabitur,velerit  ftupidus  :certenunquamlen- 
tietquicquamfolatii.  Poftea  ex  oppolitooftendit  Propheta  ,quanuis  Deus  nob  is  ad  tempus 
parcat,non  t.imen  idco  caufam  elTc,cur  nobis  placeamus,quoniam  tandem  penfabit  mi  ra  gra- 
uitate  prer,x;&  quo  indulgentius  nobifcum  egerit,(.6  grauior,  &  magishorribilis  erit  eius  vin- 
di£ta,vbivideritnostolerantiafuaabufoseiTe.    Nunc  fequitur, 

CAPVT   VIGESIMVM    QJ/  INTVM. 

ERMO  qui  fuit  ad  Ieremiam,ad  omnem  popuIum,/rW  hvac- 
cipirurctidmhtcdiuerfofcnfuSertmcnmdireSimfMtadkremia7n,-vtcf 
H  fet  iWiws  teftis  acpraco:  deinde  adpopulum,  vr  tandem  pcruemrctex  ore 
pl  lercmice ddomnesludxos cjuodymi  diSiam  fuerat > anno  quarto  loa- 
kim  filii  fofia;  regis  lehudah;  hie  eft  annus  primus  Nabuchadnezer  re- 
ikis Babel. 

Kodubiucft,quriiocvaticiniuordrepr(jcedatvifione,quanuperexpofuim',qu?q'jideoblata 


GAP.    XXV-  IO.   CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

f  uit  Ieremix,  cum  mortus  diet  hie  Iehoakim,  &  regnarct  Zedecbias  loco  Ioakim,  qui  fuft  Rex 
vltimusfubrogatus in  locum  Ioakim  nepotis.Nunc  nc  autem  refertur  vaticimum,quod  iuffus 
eft  promulgare  Ieremias  anno  quarto  iplius  Ichciakim  Regnauit  autcm ipie  quoquc  vndccim 
annos,vt  rjuftea  videbimus.Ergo  colligimus  confedum  fuiffe  hunc  librum  ex  vanis  concioni- 
busA'dnonfuilleicmpcrordinemtcmporisleruatum.Summa  autcm  cft,cumviderctDeuir,6 
poiTe  vllis  monitionibuspopulum  ianari3&  reuocariad  bonam  mentem,denuntiallc  vlunnim 
intericum  tarn  Iudxis,qiiam  omnibus  vicinis  genubus.Cur  autcm  complexus  fucrit  getcs  pro- 
fanas  videbimusfuo  loco.  Dick  iojtur  fuijjefibi  tnandatum  hocvaticinium,  anno  quarto  Ioakim'.di- 
cit  hunceundem  annum fiiijje primum  regts  Nabuckadne^r. Videtur  hocpugnare  cum  alhs  locis,vbi 
pro  anno  quarto  Ioakim  ponitur  tertius-.deinde  pro  anno  primo  Nabuchadnezcr  ponitur Ion- 
gum  tepus.Sed  lolutio  no  eft  difricilis,  (i  quis  colideret  Nabuchadnezcr  iubito  reuerfum  fuif- 
fe  in  Chaldxam,cum  rumor  allatus  eflet  de  patris  morte,vt  ftabilirtt  res  domcfticas.  Timtbat 
enim,ncquistumultus,ipioabfente,vtispe  toletfieri,exorirctur.Voluitigitur  rebusfuiscoib- 
lere. Rebus autem  compofitis>redegit  in ordinem  iplum Ioakim,& quarto  anno regni eius coe 
git  aperire  thefaurosukmdeabduxitquofcuque  vol  uit.  Ettunc  ipie  Daniel  vnacum  iodalibus 
fuis  tradus  fuit  in  exilium,limul  cum  pretiolis  vans  Templi.Qua.tum  attinet  ad  annum  primu 
rcgni  Nabuchadnezer,prius  regnauerat  fimul  cum  patre,  poftqua  ad  fe  trax  it  tota  imperii  fum 
ma,merito  ponitur  primus  annus  exordiuquafi  noui regni. Tametliigitur  Rex  fuerat  creams, 
tamen  quonia  non  potiebatur  imperio,mfi  poft  patris  morte,tunc  ccepit  vocari  Rex  in  folidfi. 
hxc  ratio  eft  cur  fiat  metio  primi  anni.Iam  notandfi  eft  quod  dicit  Proph  fibi  datum  fuiffefermo- 
«em,(cd  non  priuatim  ipfius  caufa.'quin potius  vt  eflet  publicus  Dei  praco.    Nunc iequitur, 

2.  Quern  fermonem  protulit  Ieremias  Propheta  ad  totum  populum 
Iehudah,&  ad  omnes  habitatores  Ierofolyma^dicendo, 

Clarius hoc  verfudemSftrat  quod  nuperdixit,nepe  non  fuiffe  diuinitusededu,  vt  fuppri- 
meret  quod  audierat,fed  vt  promulgaret  tanqua  ex  ore  Dei:  &  ideo  fc  ornat  elogio  Prophetic, 
quafidiceretfe  venire  inftruducertis  Dei  mandatis&fimulornatumeffemunereprophetico, 
ne  quis  fpemere  audeat  eius  dedrinam.   Nunc  fequituripfa  concio, 

3  A  tertio  decimo  anno  Ioilas  filii  Amnion  regis  Iehudah  ad  hunc 
diermhic  tertius  &  vicefimus annus  efrjoquutus eft;  Iehouah  ad  me,& 
loquutus  fum  ad  vos,furgens  mane  loquutus  fum,,&  non  audi/lis. 

4  Et  mifit  Iehouah  ad  vos,omnes  feruos  fuos  Prophetas,mane  furges 
&  mictens;&  no  audiftis,&:  non  inchnaftis  aurem  veftra  ad  audiendu. 

5  Dicedo^Reuernminiageduquifqueavia  fijamala^&r  amahtiao- 
perum  veftroru;&  habitateluper  terram, quam dedit  Iehouah  vobis, 
&  patribus  veilris^a  feculo  &  yfque  in  feculum^  cju^fecjimntwr. 

Nunc  expoftulat  ler.cum  Iudxis,qubd  non  tatum  pcrfide  a  vero  Dei  cultu  defciucrint,  & 
contempferint  tota  Lcgis  dodrina:fed  quod  excuflerint  iug um,&  data  opera,im6  impia  obfti- 
hationei'epulerintomncsadmonitiones,necfuerinttande  c6motiobiurgationibus,vel  minis. 
Ergo  non  fimpliciterimpietatem  in  illisaccufat,&ingratitudine, fed addit  crimen  cotumacix, 
qubd  fcilicet  fuerint  tanqua  indomitx  beftia:,nec  potucrint  vllis  modis  corrigi. Dicit  igitur,A& 
anno  decimo  tertio  I  off  regis  lebudah  vjque  ad  hunc  annum  qui  eft  Vtcefimus  tertius ,  non  dcfliti  exeq  ui 
fideliter  munus  mini  iniundunihil  aute  profeci.hinc  apparet,quam  defperata  fit  veftra  impro- 
Supra.i.t-  biras.  Vidimus  initio  libri  Propheta  finite  vocatum  a  Deo  anno  illo  decimo  tertio  regis  Iofia*. 
Perrexerat  ante  in  curfu  vocationis  fux  iam  per  annos  viginti  trcs,quemadmodu  comemorat: 
luferat  opera,line  profedu  confumpferat  multu  laboris.  Non  miru  lgitur  eft,  fi  nunc iplbrum 
contumacia  accufct)i'dque  Dei  nomine.Neqi  enim  agit  propria  cauiam,led  oftedit  quid  meriti 
fintludxi,cumtantopcre  Deus  laborauerit  inipfisfanadis.-cVtame  refpuerint  omnes  eius  mo- 
nitiones,nec  locu  dederint  remediis.Ergo  ab  anno  decimo  tertio  lofa,mquk,v fque-/td  diem  hanr.-po 
ftea  per  parenthefin  dicit  iam  fe  dtfundum  fuiffe  munerc  prophetico  per  annos  tres  &  viginti. 
Colligim' feptedceim  annisante  Vrbis,&  TepIiexcidiuProph.italoquutUL'ffe.Implcukenim 
40.annosantcquapopulustrahereturin  exilium,&  mifere  perircntquiputabat  fe  effeelapios. 
PeruenitenimvfqueadmorteIolii:deindeaccelleruntanniii.autcirciter,quiarcenauitIoa- 
kimn.annismon  numerotepus  Ioakim  quod  perbreue  fuit:  Mathania  vera,  qui  &,  Zeaechias, 
etiamanno  n.tradus  fuit,&  cum  magno  dedecore,&  probroocciius. Sic  ergo conft.it,Proph. 
fuiflein  continuo  laborepcr  annos  40.Vnde  etiamcolligimus,quam  dubolicus  fuentpopuli 

illius 


I  N    I  E  R  £  M  I  A  M.  ,P4 

illius ftiror,qudd  no  rcfipuit  totics admonitus .  Et  fi coiungimusillud altcru, quod  pau!6  ant^ 
arti-i:ncpcinultisc\eplisfLiiircIinuilcdoaos.hicclari'adhucapparctmorbuimpictatisfui(re 
prorfusinfanabile^npopdoilIo.Sedhiclocpobfcruatudignuscft,vtdifcanHisftatim  Deo  oc 
currere,vbinosinuitat.hdescnimhabctfuaproptitudine.  Ergo  fimulacloquutus  eft  Deus.co 
uenit  nos  cfTe attentos,vc  mox  icquamur.  Quod  fi  Deus  toto  anno  no  definat  moncrc  nos ,  & 
hor:avi,vbitucqiioq Lie  c6tenitureiusdoi3:rina,hoc  eft  crime  iiitolerahile.Mcminciimii.strt'O 
hie  numcrari  dies  propcmodu,vbinunieramuranni,  vtlccil  reputetquot  lint  dies  Tub  lin<nilis 
annis. Sciamus  ergo  hac  de  caufa  annos fupputari  a  Ieremia,vc  I udxi  iciat  fe  omni  exc ufatione 
priuari,  quod  tarn  longo  tepore  Deus  non  deftitcritipforu  ialute  curare:  interea  autcm  perfti- 
terint  in  iua impictate,& fuerint ad  extremum  vlque obftmari .  Hxc  ratio  cft,cur  Proph.  iter  it 
comemoretquado  cceperitexequimunus  propheticum,neperft4»»o  decimo  tertio  \nfix.  Poftea 
addit  perfe  non ftctiiTe,qu6 minus rclipuennr.  toquutus ftf.inquit,  Dominus adme,egoautem ad 
jwdnquit  Cumdicit  fermene  Dei  fuiffe  apud  fedtpoiitu,haud  dubie  vultfua  authoritate  af- 
ferereadiieifusincredulos^uiobftrcpcbantjipfumteinereprxtexereDeinomenjCUiTinon  ef- 
fet  ab  lllo  miffus.  Vidimus  cnim  alibi,tunc  Ecclefiam  fuiffe  mifcre  lacerata,fuifle  intcftina  difft 
dia,multosiac"r.affe  nomepropheticum:&iterump!uribuslocisidem  videbimus.Siccrgonon 
erat  leremias acceptus  toti  populo,neque  extra  controuerfiam  erat  eius  authoritas.Qupniarn, 
cr^o  li:igandumei'atcummiiltisimpiis,ideohictcftatur  fenonveniffc  fua  fponte,fed  cunt 
mandatum  ipfi  fuiiret  Prophetx  munus.Iam  poftquam  vocationis  fux  fideni  fecit,adiune,it  fe 
fideliter feruiiffe  faluti  populi.nam  fidem  ac  diligetiamfuam  commendat  cum  dicit,/?  lonutttum 
eJfe,or  mane  fwrexifie  .  nam  Mane  iurgere  tatundem  valet  ac  i'edulo  incumbere  in  opus. Proph. 
igitur  oftendit  fe  non  fuiirc  tardum,velignauum,  nequeetiam  defundone  fe  fuiffe  loquutum, 
qucmadmodum  multi  in  fpeciem  videntur  prxftare  quod  Deus  prxcepit:  fed  nullus  eft  in  iplis 
feruorzeli,nul1aetiam  fedulitas. Proph. ergopoftquaexpoiuitfediuinitusmilTumeffe.adiun- 
gitfeadhibuiire tidem  Sc  diligetiam,vtDeo  &ipfius Ecclefixftrenueferuiret:  LoqHutusfrmad 
yos,mqu\t,pCtttiddmeloqt4utMfueratDominuj:quomodo?mM£jurge»s:pofo 
nudiftis.  Hie  conqueritur,quod  opera  fua  fucritinutilis,&  fim ul  demonftrattotam  culpamre- 
fidere  in  populo.Confirmat  eandem  fententiam,fcd  aliis  verbis:M//?V  lebouab  adtos,omnes  feruos 
fuosVrophetas,manejurgens. km<p\\iica.tcrimzr\,<\ubd  non  taturnrepudiauerintvnum  Propheta, 
fedmultos.DeiisemmnontantumfoloIeremia  vfuseftadipfos  docendos,  fed  alios  coniurt- 
xit,qu6magisefTentinexcufabiles.  Videmusergoin  hocverfu  exaggeraricrim5,quia  nontan- 
tiiminperfonavnius  hominiscontempferint  ludxii'.fum  Deum,fcdreiecerint  ctum  omncs 
eius  feruos. Poteratquidemlimpliciter  dicere,Deummiiiffe  feruos  fuos,  fed  addit  Vrofhetas> 
vt  ingratitudomeliusappareat.Euit  hoc  quidemnimisimpium,neeligere feruos  Dei  .-fedcum 
Propnetiae{retineftimabilisthefaurLis,&lingularegratixDeipigniis,acfyrnbolum,duplicatii 
fuit  crimen,cum  ita  fpreucrint  Prophetas,quoiu  debebat  illis  iacru  efTe  nome. Poftea  tranlfert 
ad  Dal  quod  deledixerat,w.iw/«r°iw.Cmueft,Dcum  nofurgere,ficuti  no  dormitno<5hi,fe-d 
expreffior  eft  loquediforma,&  16geefficacior,ciim  dkiturHeus  ipfefurgere.sii  no  finccaufa  tam 
emphatice  Propheta  loquutuseft.quanuisenim  Iudxilatis  couifti  dlent  ingratitudinis, quod 
pro  nihilo  duxerant  omnes  Deiieruos:tame  hec  fuit  quail  prodioiofa  impietas,Dtu  no  curare. 
Nam  du  coarguutur  incrcduli,femper  defigut  oculos  inporfonas  honiinu:H6,mihi  necotiu  eft 
cu  homine  mortali:abfit  vt  ego  vnqua  infurga  aduerius  Deu:fed  quid  tatopere  hocrcprchen- 
ditur,fi  non  ftatim  parcaMi  no  ftatim  dciiciar  ad  nutu  hominis?homo  eft  qui  loquitur.:quid?  no 
eft  libcru  mibi,inquirere,&  difputare  mecii,&  in  vtramque  parte  voluere  quod  dicitur?cur ita  tw.kojt 
imperiolefe  geruterganos  Prophetx,vtnefasfitambigcredeiploru  verbis?Sic  ergo  impiilo- 
quiitur.Scd  Deus  occurrit  ex  oppofito,&  dicit  fe  Ipernr.quemadmodu  etia  dicit  Chriftus,Qui 
vos audit,me  audit:&  qui  vosfpernit,mc  fpernit.  Sic  ctia nunc  Prophua  Dtu  ipfum  propor.it, 
quifurrexerit  mane, qui hortatus  fueritpopu!um,quifueritlolicitusdeillius  Ialute.  Hxc iei- 
tur  metaphors  ratio  eft  cum  dicit  Deummifffe  ad  eosy&  mane  furrexi/Je. Mi/it  ergo  feruos  fuos.mane 
furgens.  lam  ficutifulniinat  Deus  contra  omnes  do&rinx  iux  conreptores,  ita  ex  his  verbis  col 
ligere  licet  non  mediocre  iolatiu:quia  certo  ftatuimus,Deum  excubare  pro  falure  noftra,quo- 
ties  in  medium  prodeunt  fani  &  fidi  Do&ores,perinde  eft  acli  defcederet  ipfe  e  cxlo,  acfi  mane 
furs:eret,acfiintent  us  effet  ad  curandalal  Litem  noftram. Hoc  ergo  col  ligi  debet  ex  verbis  Pro- 
phetx cum  dicit  Deum  mane  [urge re.Scd  quo  hoc  iuauius  eft  teftimoniu  fauoris  Dei ,  &  p,,t<  rnai 
eius  erga  nos  curxuta  horribilis  vindiSa  manet  eos,qui  hoc  negli^unt,  qui  dormiunt  vigilante 
Deo,quinon  audiuntiplumloquentem,quimorantur  infuatarditate,  acignauia  tcrpent  vbi 
Deus  iplis  fponteoccurrit,&ipfos  tam  comiter,&fuauiteradfeinuitat. 

P  R  E  C   A  T   T    O. 

T>a  omnipotens  Deus,  quando  a  prima  infajitia  dignatus  es  nos  cooptare  mpopulum 
tuumy  deinde  cum  efhnus  mifen  apoflate,  digpatus  ctum  cs  nos  iterm  rcuocare  in  v/- 

Ki    ii. 


CAP.    XXV.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

antyO'marimn  nobis  porrigere ,  nefurdifeimus atque  ignaui:  inprimis  \cro  Spiritu  tuo 
corripc  in  eordibus  ncjlris  omne contumacia,  \t  prtebeamus  nos  tibi  docile  s  acmongeros: 
Zf  quernddmodum  non dcfmis  nos  aftidue  yocarejta  yocifim  tibi  refyondcamus:  heqi.e 
tantiim  lingua  ,fcd  ctiam  ipfis  optribm  profequamurcurjum,  quern  nobis  dejlinasli,  do- 
neepertingam us  ddmctcm&ffuamur  beata  dlagloria }  quarn  nobis  prapamfli  in  cce- 
h,per  Qbrijluni  Dominum  nojlntm,    Amen. 

COE  p  i  m  v  s  herl exponerequerimoniam Dei,  quodludxos expemiseffct tarn  prxfra- 
<5r.os,&rebelles .  Vno  verbo  dicit  eos  non  audiijfeSed  adiungit  poftea  non  inclinafje  aurem  ad 
audiendum-  qua  loquendi  forma  melius  expnmiturperuerfus  affedus,  quod  fdlicet  ex  prcfeilb 
aures  obturauerint.pl  us  enim  eft  non  inclinareaurem,quam  non  audire .  Significat  lgitur  Iere- 
mias  eos  obduruhTc  adtiei -fus  prophcticam  dodrinam,  vt  data  opera  reiiccret  quicqtud  propo 
fitum  erat  Dei  nomine .  Poftea  exponit  quid  ab  lplis  poftulauent  Deus , dicendo ,  Keuertimini 
agedum  quifqueaviajita  mala,  or  malit'ta  operum  veBrorum ,  or  habitate  in  terra ,  quam  dedit  lebouab 
vobis,  gr patribusveslris afeculo &-vfqne in  feodum.  Certexquiitimahxc  erat  Deipoftulatio,cum 
a  Iudxisnihil  ajiud  impetrare  vellet,quam  vt  refipifcerent .  Acceffit  etiam  promiilio:  non  tan- 
turn  hortatus  eft  ipfos  Deus  ad  pcenitentum,fed  voluit  iplis  reeoncilian,  &  deleta  fcclerum  o- 
.mniumniemoria,prof"equi  fuam  ergaipiosbencficentiam.nifi  funTentpluiquamfaxei,  opor- 
tuit  tarn  blanda  admomtione  lpios  fledi  ad  obfequium.Poterat  enim  Deus  grauiter  eos  incre- 
pare,poterat  minari,poterat  denique  prxcidere  omnem  fpem  venix  .  atqui  tantum  cxegit  ab  i- 
plis  refipiicentiam,&  quidem  intcrpofita  venix  promiffione.  Cum  ergo  talem  gratiam  alper- 
natifueniit,leqiuturfuilTeperditoingenio,&defperatismoribus.Q^6diubet^/oJrfy^//tv»-e<i 
viafua  mala^maliti.i  opernm,zd  amplificationem  valet. Propheta  enim  voluit tergiuerfandian- 
fam  ip'is  auferre,nc  quxrcrtnt  quxnam  effetilla  malitia ,  quxnam  eflet  via  mala.Oftcndit  igu 
turiproseireplulquamconuiftos.hucpertinetduplicatio.Pervwmdefignaturcontinuuscur- 
fusvitx:  fedquoniamfatis  prodiderantieperucrloseflemultis  opcribus,frudusipios  in  me- 
dium profert:  quafi  diceret  fruftraipfos  litigate  cum  Deo, fi forte inquirant  quxnam  fue- 
nt  via  mala,  quoniamtotaipforumvitafatisclaretefteturfuiffeprorfusaddidos  malitix .  Eft 
autem  cocinna  allulio in  verbo  12V1  laa.nam  "13V  fignificatinterdum  Rebellare,  figniheat  Re- 
direin  viam,&figaificatQmefcere,  velhabitarc.  Vtitur  eodem  verbo  ,feddiueriustamencft 
{e[ns,curndich,Rediteavu,&q4efciteSedcphxUccm&ponknomeii  tU's,quifque:iignihcatVi 
ru  proprie:ied  Hebrxi  accipiunt  pro  Qmlque,  vel  pro  iingulis:.S7»gK//  a  viafua  mala .  Na Pro- 
pheta neminem  eximit ,  ne  forte  putent  culpam  extenuari ,  quia  lit  aliq  tied  commune  malum. 
Dicit  igitur quemque pro f- malitiafuiffe  deditum : quafi diceret  impictatem non  modo graflatam 
fuuTe  in  toto  populo,vt  fepe  fieri  i'olef.verum  etia  fingulos  fuiffe  corruptos,ita  vt  ne  vnus  qui- 
dem fanus  effetjVel  integer  m  toto  populo.Ethoc  notatudignu  eft ,  quia  frigide  folemusfateri 
noftra  peccata ,  &  D  o  fupplicare  vbi  fumus conuidi ,  nili  quifque  proprio  fenfu  tangatur ,  & 
feorfum  agnofcat  le  Djiiudicio  eftcobnoxiu .  nam  dum  quilque  feinuoluit  in  turba,(ic  fit,  vt 
^  ferio  nullus  agnofcat  grauitate  malorum  fuoru  .  Ergo  ad  verum  &  finccru  poenitetix  ftudium 

requiritur  hoc  pectiliareexan)en,vt  quifque  fcilicetrefipifcat,nequerefpiciatiociosfuos.Cunl 
dicit,Habitate in  terra xxmctii  modus  verbi  eft  imperatiuus,tamen  promiflioeft,quaDetisaffir 
mat  fe  paratii  fore  ad  recipiendos  Iudgosin  gratia,modo  ipfi  ex  ammo  redcat.  Symbolfi  pater- 
niluifauorisproponitterrxhabitatione.nam  terra  ilia  erat  quafi  pignusadoprionis:  &Iudxi 
ciim illic  habitaiet,poterant  ftatuere  Deum  fibi efle Patre. Addiu&feculo  vfque  infeculum'.qua.fi 
diceret,Non  vno  tantum  dic,vel  teporc  exiguo  parat'fum  vobis  benefacere,fedprofequatgra 
dam  meam  erga  vos  afeculo  vfque  infecultm.  Tatum  ergo  per  vosftabit,qtio  minus  fceliccs  litis, 
&  fcelicitas  hxc  tranfeat  a  vobis  ad  filios  veftros,&  nepotes.QjJo  aute  dulcior  eft  hejc  imitatio, 
eomagisdeteftabilisfuitimpictas  popiiIi,quemadmodum  poftea  dicctur.     Nuncadiungit, 

6  Et  neambuletispoftdeosalienosad  feriiiendum  ipfi?,  &  ad  vos 
incuruandum  coram  ipfis,?c/ ejl,adeos adorados ,  &  ne  prouocetis  me  in  o- 
pere  manuum  veftrarum ,  &  non  malefaciam  vobis . 

Hi c  lpeciem  vnam  Propheta  ponit .  tametfi  enim  ludxi  pluribus  modis,  &  prope  infinitis 
iram  Dji  in  l'e  accendei  ac,  tamen  luperftitionibus  prxcipue  accertiuerant  iibigrauius  iudiciu. 
Nam  (cortando,furando,cS:  rapiendo  prodebant quidem  contemptu  Dei,  fed  non  tarn  dircde. 
Cum  autem  fefead  fuperftitionibus gentitim  proiicerent,  hoc  modo  excutiebant  iugum  Dei, 
acfi  palam  teftati  efTent  non  ampli  us  libi  fore  in  Deum  .  Et  fcimus ,  Deo  nihil  elTc  pretiolius, 

quam 


IN    I  ER  EM  I  AM.  l9i 

quam  puruni  &  legitimum  pietatis  ftudium:  &  ideo  prjore  Lcgis  tabula  ad  eius  cultuni  inftitui 
turEcclelia.  H:ec  ratio  igitur  eft  cur  Prophctamaximc'commcmorcrjudaroshac  in  parte  fuif 
l'e  Deo  rcbc!les,t]iiod  non  poterat  iplos  reuocarc  a  prauis  lupcrfiitionibus .  Intcrea  non  ablol- 
uic  eos,quantiim  ad  alia  peccata  lpcclat:  led  ipeciem  banc  lumu,  vt  intelligent  non  tantum  ah- 
qua  in  parte  ie  fume  Dcorebellcs,ledintotutn:quiaprorfusabipfodefciuer]nt,cuinita  vitia- 
r  tint  eius  cultum  impiis  fuperftitionfbus:  Ergo  hoc  tenendum  eft ,  Iudaros  non  damnari  ob  1c- 
uc  aliquod  deli&um,ied  conui&os  effe  grauilfimifcqlcris,quod  fuerint  feedifragi,<S:  apoftata?, 
&  Deum  iplumrcliquerint  vna  cum  eius  Lege  .  Dicit,  Nf  ambuletis pojidees altenos,vt  feruiatt* i- 
ffisyCripfisadoretis.  Qualidigitodemonftrat  quam  craflafucrit  eoruniimpietas, quod kilicct 
ieproltKuerintidohsinfcedamferuitutem,quddipu"sfededidcririr.Ergonon  fuit  error  excu* 
fabilis,fed  manifefta  perfidia.additjNf  prouocetismein  opere  manttvm  veflrarum.  Non  dubium  eft, 
quin  hoc  verbocontirmarevolucrifPropheta  quod dixi,ncmpeidololatiiamelTc  coram  Deo 
feel  us  intolerable.  Ethmuloftenditeosnon  peccaffe  infcitia,quoniam  futrant  in  tempore 
admoniti  de  atrocitate  fcelcris.Quod  ergo  non  deftitcrant  a  fuis fuperftitionibusjn  co  conui- 
cl:ifueruntdiabchafuroris,quandononveritifueruntDL*uminfeprouocare.  DkutIr/ct:ere 
vunHiim.Sc  itacontcmptim,vel  probrofepotius  loquitur  de  idolis.  Dcosvocabant,  non  quia 
neicnenteffeftatuasfabrcf.i&ascx  ligno,&lapide,velalianiatena:kdtamen  putabantdiuini- 
tatem  illic  die  inclufam,quoniam  perfuafum  illis  erat,Deum  hoc  modo  rite  coli  .Nunc  igitur 
vocat  Propheta  e/ww.<««»»n,quafi  diceret,SiIuda:i  ipli  nihil  lint,  ldcla  eft'c  minus  quam  nihil, 
quia  fint opus  manuumduntaxat .  Ethic  loquendi  modus  frequenrer  occurrit  apud  Prophe- 
ta5:quovultDeusexcuterefocordiamhominibus,quioDftupefcuntinfuisfigmer,tis'.qualidi- 
cerct,  Si  qua  gutta  fans  intelligentix  in  vobis  elTct  >  an  non  fcirctis  hoc  effe  opus  manu'um  vc- 
ftrarum  quodcolitis?quidautem  poffuntmanus  veftra:?quinameftis  vos?Nunctencmuscon- 
filium  Prophets  in  hocverbo.Iterumpromiffio  revcinur, Won  nuhf'.ui*m  vobis. nam  bisverbis 
pronuntiat  Deus  immunes  fore  ab  omni  moleftia ,  &  incommodo ,  fi  maneant  in  vera  pictatis 
regula:&itafignificat)quicquidnialorumantehacpaflTfuerant,&deindepairurifunr,nonpof 
ieimputarinifieorumpcruicacia::  quia  vitro  pollicitus  fuerat  Deusfeilhs  paffurum,modo 
dcfifterent  afuisiceleribus.  Ha?cautemfpes debet nosrnaximeanimare ad refipifcentiam,vbi 
videmus  Deum  nobisoccurrere>&  qua»rere  reconciliationem  nobifcum:  dcinde  velle  obliuif- 
ci  omnium  feeler  umnoftrorum>mod6  ad  ipfumredearhusexanimo,vt  qui  non  nifiinuitusad 
pcenasexigendasprocedit.Ergohinciterumgrauius  conuinciturpopuliimpietas,  quod  non 
potuit  admittere  tarn  optabilem  gratiam  Dei,    Sequitur, 

7  Et  non  audiftis  mejioncwfcultajlis  mih^dich  Iehouah^vt  prouoca- 
r etis  me  faceft,  quia  voluiftis  me  irritarc ,  in  opere  ma nuum  veftrarum  _,  in 
malum  vobis. 

Inculcat  quod  priusdixit,nempeIud2os  fuiffe  prorfusimmorigeros,eum  Deus  tarn  comi- 
terfciplisofferret,&  oftenderetfe  foreipfisplacabilem,modo  exanimoconuerterctur.Quod 
ergo  hxc  legatio  non  fuit  admilTa  apud  Iudaros,  fignum  fuit  extreme  &  prorfusdeploratx  ob- 
ftinationis.Et  exaggerat  crimen  illud  cum  dicit,  J' o»f/mVdr^.  fignificat  enim  voluntarioaf 
feciuraptoscffeadmalum,quafivellent  Deum  ipfumprouocare.Deliberatam  igitur  ipforum 
malitiam  hicacculat  Propheta  ciim  dicit,  Vt  me  irritdretis. Satpe  enim  continget ,  homines  er- 
rore  labi,neque attendere  ad  rem  iplam,q uia nemo  illos  admonet.  Verum,cum  toties  hortatus 
effet  Deuslud£osadpcenirentiam,non  potuit  aliudiudiciumdeipfaficri,niii  quodtanquam 
deftin  Jto  volebant  non  tantum  Deum  fpernere,itd  prouocare  ad  certamen  .  Ec  hoc  diligenter 
notandumefhquiaquifquisedo&us  fuitde  voluntatc  Dei,nifi  pareat,non  poteftafe  repellcre 
crimen  voluntariz  obftinationis ,  quod  fcilicet  in  animum  induxerit  cum  Deo  bellum  gerere. 
Hocetfiimpiinonfatetur,restamen  oftendir.&Deus,quiidoneuscftiudexpronuntiauitquo 
loco  habendi  fint  quido&rinam  prophcticam  fpernunt .  Dicit  autem ,  in  malum  vobis ,  vt  iciant 
Deum  non  tarn  agerecaufam fuam,actiillorumoblequioindigeat,quamcurarcipforumfalu- 
tem.  Subeft  enim  tacita  antkhefis,  quafi  dixiffct  Propheta ,  Quid  damni  paffus  eft  Deus  hac  ve 
ftra  contumaciam Conatiquidemeftisilli  detrahercfuamgloriam:  nam  ornaftis eius fpoliisve- 
ftra  idola-.fed  non  eft  in  hominum  arbitrio aliquid  minuere  ex  iure  Dei :  manet  lemper  integer, 
ceftit  igitur  hoc  totum  vobis  in  perniciem,cumfuiftisrebelles. Ergo  cum  Deus  nunc  voscoar- 
guit,non  profequitur  ius  fuum,quafi aliquid  commodi.vel  damnii  vobis  percipiat:fed  hoc  fi- 
gnum eft  mifericordia',qu6d  non  vultvos  perire,tametfividetrapivzfanoimpetu  ad  pemicie, 
Pofteafequitur, 

8     Propterea  fie  dicit  Iehouah  exercituum,  Eoquod  non  audiflis  ad 
fermones  meos/xn- ejl, non  attend fmflis  adfermones  meos: 

K.  iii. 


■ 


CAP.  XXV.  IO.    CA  L.    PR  AELECTIONES 

9  Ecceegomittam,&:accipiam  ^elafiumam,  omnes  cognationes, 
Vc//aw/^Aquilonis,dicit  Iehouah ,  &  Nabuchadnezer  r  cgem  Babylo- 
nis  feruum  meum^  inducam  eos  in  terrain  hanc ,  &  in  habitatores  e- 
ius,&  in  omnes  gentes  lftas  in  circuitu ,  &  perdam  eas:  &c  ponam  eas  in 
ftuporem,&  fibilum,&  in  vaftitates  fculijdeftferpetMt. 

Hlc  fequitur  pcensdenuntiatio  .  Dicit  igitur  Propheta  iam  non  a&urum  cffeamphus 
Gw.tf.j^  Deum  vc.rbis,quiamaturuiteoruminiquitas,ficutidiciturGenefisLexto,  Non  litigabit  Spiri- 
tus  meus,vel  non  difceptabit  amplius  cum  homine;vbi  Deusfefe  accingit  ad  fumcndam  vindi- 
ftara  de  hominum  fcelenbus,  dicit  iam  non  effe  tempus  difceptationis .  Ergo  hie  notatur  ma- 
turaexecutioiudicii.-fimul  vero  poenamdefignat,poftquamexpofuitcaufarntanta:ieueritatis, 
nempe  quod  non  audierint fermones  D«':addit,  Ecceegomittam,  grajjumam  omnes  cognationes  Aquih- 
»/}.Mihinondubiumeft>quinalludat  Propheta  ad  edi&a  Regum  .  vbienim  volunt  conhcere 
aliquem  exercitum,promulgant  fua  edi&a,iubent  vndique conuenire qui  vel  nomen  dederunt, 
vel  qui  militia:  funt  adfcripti.Ita  Deus  his  verbis  fignificat,  fub  manu  fua  effe  Chalda*os,  ita  vt 
prxftofuturilint,fimulatquei]gnumipfisdederit,qucmadmodum  alibi  vfurpat  alios  loquen- 
di  modos,fed  eodem  fenfu:  Sibilabo: dcinde,  Canam  daf  Ileum.  Scriptura  referta  eft  eiuimodi 
loquutionibus,qu2  exprimunt,  paratos  effe  cun&os  mortales  ad  Dei  obicquium,  quoties  vult 
opera  ipforum  vti:non  quod ipfispropofitum  fit  Deo  feruire:  fedquoniam  arcano  inftinctu  i- 
ta  eos  gubernat,&  linguas  iplorum,&mentes,&  animos,&  manus,  8c  pedes,vt  cogantur  velint 
nolint  feilliusarbitrio,&  voluntati  addicere  .  Et  eadem  ratione \oc3xferuumfuum  "Kabuchadne- 
■zer.  Neque  enim  voluit  crudelisilletyrannus  Deo  fuum  officium  ofrerre:fed  Deus  vfus  eft  ll- 
liusopera,acfifuiffetmercenarius.Etalibi  etiam  videbimuseundemvocarileruum.Et  hoc  no 
tandum  eft,quia  hinc  colligimus,multos  effe  Dei  feruos,  qui  tamen  indigni  funt  tarn  honorifi- 
co  clog,io:fed  non  vocantur  ipforum  refpe&u.  Nabuchadnezer  putauit  ie  bellum  inferre  Deo 
Ifraelis  ciiminuafitludxa:&  mera  ambitio>&  auaritia>  &crudehtasipfum  impulit ,  vt  tot  bel- 
lafufciperet.Ergo  ficonfideramusmfum,&confiliumeius,&  omnes  conatus,&ftudia,nondi- 
cemus  effe  feruum  Dei :  fed  hoc  ad  Deum  folum  refertur ,  qui  fcilicet  tam  diabolum,  quam  o- 
mnesimpiosgubernatpotentiafua  arcana r  &incomprehenfibili,vtinuiti  etiam  exequantur 
quicquid  apud  fe  ftatuit.  Magnum  ergo  inter  illosdifcrimen  eft,  3c  inter  feruos  Dei,  quibus  V- 
bi  aliquid  mandatum  eft,cupiunt  obedientiam  prasftare  quam  debent:  tales  funt  omnes  fideles. 
Ergo  vocantur  ferui  Dei  merito ,  quoniam  mutuus  eft  confenfus  inter  Deum ,  8c  ipfos :  Deus 
pra^cipit,deinde  iph obfequuntur.Sed ha?c quafi mutila  8c  dimidia eft feruitus,cum lcilicet  im- 
piitranuntur  prater  animifuipropolitum,&  Deus  tanquaminftrumcntisvtitur,cumaliudco- 
gitent,&  ftudeant.Intereanotandumeft,  honoris  caufaimproprie  adfcnbinomenhocNabu- 
chadnezer,vr  pudefiant  Iudan.Fuit  enim dlis hoc  valde contumehofum , quod prophanus  ho- 
mo ele6tusaDeofiiit,&qu6dobtinuit  nomen  ferui,cvim  ipli  alienieffent.  Non  dubium  igitur 
eft,quin  Propheta  voluerit  pudorem  ipfisincutere,cum  extulit  in  hunc  gradum  honoris  regera 
Babylonis  .Deinde  alia  etiam  fuit  ratio,nempe  vt  quicquid  paffuri  effent  Iudsi ,  fcirent  fibiin- 
fligi  Dei  manu,nec  alitcr  fentirent  de  Nabuchadnezer ,  quam  effe  Dei  flagellum ,  vt  ita  agnof- 
cerent  fua  peccata,&  humiliarentur.  Nunc  ergo  tenemus  fenf  um  vcrbor  um .  Dicit  poftea,  In- 
ducam ees  in  terram  hanc&fuper habitatores  ««r.quibus  verbis  confii  mat  quod  nuper  attigi,nem 
pein  promptueffe  Deo  vindic~tam,fimulac  voluerit  ludxos  pro  merito  tra&are.Quemadmo- 
dum  ergo  dixit  Nabuchadnezer,&  omnes  Aquilonares  populos  fibi  effe  ad  manum  tanquam 
condu6titiosmilitcs:ita  nunc  adtungit,vi6loriameffein  manu  fua.  Inducam  igitur  eos,inquit,fa- 
fer  terram-deindejuper  omnesvicinasgentes-^uxfuntin  circuitu .  Cur  Propheta  hlc  denuntitt  aliis 
etiam  gentibuspcenam»videbimusfuoloco.Iud£i  enim  inter  alias  peruerfasfiducias,  hanc  fc- 
lebant  fibi  obiicere,  quod  fi  Nabuchadnezer  inuaderet  alienas  ditiones ,  omnes  certatim  con- 
tra eum  infurgerent,&  confpiratione  fafta,  facile  effet ipfum  obruere .  Cum  ergo  Iudsei  refpi- 
ceret  in  omnes  partes,&fcirent^5gyptios  fibi  effe  fcederatos:  deinde  perfuafi  efient  Moabitas, 
&  Tyrios,&  Sy  rios,  &  alios  omnes  tra&um  iri  in  belli  focietatem ,  hinc  fecuritas,  qua  fc  falle- 
bant .  Hasc  itaque  ratio  eft  cur  Propheta  diferte  minctur  etiam  gentibus,  qua:  erantper  totum 
circuitum,nontam  illarumcaufa,quamvt  Iudxiaftulta  ilia conhdentia  defifterent . Dicit 
T>eusfe  pofiturum  gentes  omnesvnaam  lud/eisinjtuporem,infibilum,o'  vaftitates  perpetuus.  Significat 
horrendam  fore  cladem,qua?  attonitos  reddat  folo  rumore  quicunque  audierint:  quemadmo- 
dum  alibi  dicitur,Solus  auditusexcitabit  frcmitum:  ita  boclcco,P<>w<mj  HUs  inftuporem.  Si  qua 
mediocriscalamitasnobisnarratur,mouemurquidemadmifericordiafn:verum1ifidemfupe- 
ratgrauitasmali,tunc  manemusquaii  ftupidi,&fenfus omnes  noftrieuanefcunt.Significatigi- 
tur  Propheta,  cladem  quam  Deus  infliget  Iudseis  fore  quafi  prodigium,quod  obftupefaciat  o- 

mnes 


IN    IE  REM  I  AM.  19<S 

mnesqui  audicnt.  &  tandem  ziditwHitates perpttuas. Mirigabitquidem  duritiem  huius  fenten- 
tiarpauldp6n\vbircftringetDeivmdi&am  adannosfeptuaginta  :;  fed  hie  modus  loquendi  e- 
tiam  familiarise/!:  Scripturis .  opponitur  enim  thiy  brcuitati  temporis :  nam  vane  accipitur 
pro  circunftantia  locorum  ha*c  diftio:  interdum  notatur  pcrpetuitas,q ucmadmodum  cum nu- 
per  dicebat  Proplicta,A/>c«/9  -pfane  infxculum ,  id  eft,  per  continuas  xtates ,  vel  per  fenem  annO- 
rum,quar  perpetu6  durabit:led  Sxculu.vel  oVlJflarpe  accipitur  pro  ftatu  populi  viqueadChri- 
ftiaduentum^liquadoiignincatlimpliciterdiuturnumtempuSjquemadmodum  hocloco}& 
aliispluribus.    Stquitur, 

10  Ettranfirefaciam^ey?^«^d»i,abipfisvocerngauciii,&vocem 
lsetitia;,vocem  fponii,  &c  vocem  fponfa^vocem  molar um^idesltslrepitum 
molarum,  &  lumen  lucerne. 

Hieconfirmat  quodnuperdixi,nempe  Iuda*osnon  vulgari  modocaftigandos.fed  prorfus 
affligendos  .nam  quanuis non  omnia  profpti  &  nobis  fluant,&  ex  voto ,  celebrantur  tamen nu> 
ptix,&  manet  aliq ua  hilaritas  in  hominibusicpulantur  Gmul,&  fruuntur  huius  vitx  commodis, 
etiam  (Id dclitiisabftineant.Sed hlc  Propheta oftendit talem fore  vaftitatem  terra*,  vt  cogitarc 
de  nuptiis.non  lit  liberum  ,  vt  ceiltnt  omnis  hilaritas  &  lartitia,  vt  non  molant  vel  condimenta, 
vel  efculema,  vel  alia,  vel  triticum  etiam  >  vt  deniquenon  celebrent  conuiuiaad  lucernam  pro 
more. Ergohlcad  viuum  defcribit  illam  vaftitatem,cuiusnuperfa&afuitmentio. Nee dubium 
eft,quin  Propheta  oblique  perftringatfocordiamillam,quadiabolusoccupauerat  mentespo-  * 
puli.quanuis  enim  atlidii^Prophetxillis  minitarentur,  tamen  nuljuserat  finis,  vel  modus  exul- 
tandi  :quemadmodum  videmus  Ifaiam  conqucri  de  tali  lafciuia ,  cum  dicerent,fcpulemur,eras  V4-11-^' 
moriemur-.deinde,  Vocaui  vos  ad  laccum  &  cinerem:vos  autem  ad  citharam,  &  ad  epulas  pro- 
fe&i  eftis.Cum  ergo  Propheta  hi i de  voce  Utiti*  or gaudy  ,de'Hrepitu  wolaruw,deUrnpadibf(S  verba 
facit,non  dubium  eft,quin  illis exprobret  ftupidam  illam  fcturitate :  quod  fcilicet  nihil  metue- 
rent,&  fingerent  fe  efle  extra  omne  periculum,  cum  tamen  Deus  quali  exerta  manu  fe  oftende- 
retipforum  vindicem.     Sequitur, 

ii     Et  erit  tota  terra  hxc  in  vaftitatem  *  &  in  ftuporem,  &  feruient 
genres  hx  Regi  Babylonis  feptuagintaann  is. 

Hlc  Propheta reftriftionem  illam adiungit,dequanuperdixi,&itamitigatpcense  afperi- 
tatem,&ideo  eft quail  fpeciescorrec~tionis,non  quod  quicquammutetdedtantum  per  modum 
corre&ionis  exponit  quid  ante  intellexifTet  per  vaftitates  fa*culi,vcl  perpetuas  .  Ergo  dicit,£/  e- 
rit  tot  a  ten  a  bite  in  vafiiiatem}  &  inftuporem:a\u  vertunt,Et  defolationem.  nam  douj  lignificat  va- 
ftare,tignirlcat  &  obftupefacere :  ltd  quia  nuper  hoc  nomen  pofuit  pro  ft  upore,  non  video  cur 
mutemus  ienfum,nifi  quia  coniungitur  cum  nann.  Qupdad  fummam  rei,  non  multum  intercft, 
quod  terra  f  utura  fit  in  vaftitatem,ve!  in  ftuporem :  quia  erit  folitaria,quia  erit  reda&a  in  defo- 
lationem,vel  defertum.  Et  feruient  gentes  hx  Kegi  Babylonisfeptuaginta  onnis.  Hlc  claudit  Prophe 
ta  vaticinium  illud  de  futura  populi  clade,quod  fcilicet  terra  in  folitudinem  redigenda  eflet ,  vc 
attonitos  redderet  quicunque  per  earn  tranfirent,  vel  elTetquafi  formidabile  fpcftaculum  ob 
illam  defolationem.  Q^od  autem  praefigitur  numerusannorumyo.teftimoniumeft  paterna; 
Dei  dementias  ergapopulum,non  promiicue  ergatotam  multitudinemded  reliquias  dequibus 
alibi  diftum  eft.  Signihcatigitur  Propheta,qua!ihetgrauittr  peccauerint  Iuda^tamer;  Dcum 
nonnifitemporalespcenasdeipfisfuihpturum,quiapoft7o.annos,vtvidebimus,reduceteosin 
patriam,&  reftituet  quodperdideiat,nempe  habitationem  terra:  promifls  ,&  Vrbem  fan&am, 
&  Templum.Et  hoc  melius  exprimitur  proximo  verfu ,  vbidicit, 

it  Et  erit,c«mimpleti  fuerint  feptiiaginta  anni,vifitabo  fuper  Re- 
gem  Baby  lonis,&  fuper  populum  eius/licit  Iehouah,  inicmitate  ipfo- 
rum,&iuper  terram  Chalcteorum ,  &  ponam  earn  m  defolationes  &- 
■culijde $1, perpetuas. 

Quemadmodumdixi,nuncclariusoftendit  Propheta  quorfum  definerit  tempus  cap'ti- 
uitatis,&  exilii,nempe  vt  fcirent  hdeles,  Deum  non  effe  foederis  fui  oblitum,  quanuis  populum 
ha*reditate  terra*  priuaret.Non  dirigitur  hie  fermo  promifcuc  ad  totum  populi  corpus,  quem- 
admodum  ante  aliquot  locis  admonuimus :  fed  Propheta  vol  u  if  confulcre  ele&is  Dei,  qui  reti- 


CAP.    XXV.  IO.    CAL   PRAELEC TIO NES 

nebant  femper  aliquod  pietatis  ftudium  :  centies  enim  defperaflent,nifi  addita  fuiiTethaJc  pro- 
niiflio.Eruolpecialiscfthscdo&rinatanquampanis  hliorum:  quia  Deus  quaii  ieorfum  allo- 
quitur  lblos  ek&os,&  hdeles .  Dicit  autem  Dcusfe niftaturumfimtis ataus  70. iniquitatem  Regit 
CbaldrthO-  wiuspopuli-  Hinc  colligimus  Nabukadnezer  non  f  uiffe  vocatum  Deileruum,quali 
aliquid  merttus  fuerit  fuo  obieqoio-.led  quoniam  Deusipium  inuitum,vel  nihil  tale  fentientem 
rapuit  ad  incognitum  obiequium  vna  cum  fubditiseius  .Ergo  quanuis  Dominus  vtatur  impiis 
ad  cxequenda  lua  iudicia ,  tamcn  non idco  culpa corum  leuatur,  manent  nihilcminus  obnoxii 
Dei  iudlcio.Et  hxc  duo  inter  (e  optime  coueniunt,quod  diabolus  &  omnesimpii  Deo  feruiar, 
non  fponte  ,led  quatenus  ipios  trahit  arcana  iuapotentia,  &  interea  merito  luant  pcenas,  etiam 
iiD.oferuierint. quanuis  enimcopleuennteiusopus^tamenquianihiliHismandatum  eft, ideo 
ftint  aamnabiles,quemadrnodum  htc  docct  Propheta.' 
II  ' 

PREC   ATI    O. 

Daowwpotensbeusrfuando  \ndique  perfyidmus  ir<£  tuaefignct,  Qg  confcicntia.etia 
\numquenque  noSlrum  conflnngk,  vf  cogamurfateri  nos  omnes  a  primo  yfque  ad  xlti- 
mum  eft  rkos'adtuum  tribunahdajnejuam^t  mature  in\>iam  rcdeamusy  & fludecmus 
te  nobis  reconciliarejiecdubitemui  te  fore placabilem  cf  exorabilcm  vbi  deprecatifue- 
TimifS  Vemam  in  nomine  ynigenitt  Fdij  tuudeinde  fictibi  recondliemur,  \>tfentiamus  te- 
rete nobis  adcjje  tanquamVatrem^bi  nosgubemabis  Spmtu  tuo^cjuofalicetnomentm 
in  eodem  Domino  nojlro  \cfu  CWtfloglorificetur  vfyue  infnem,     Amen. 

EX  p  o  s  v  1  m  vs  poftrema  le&ione  fententiam  illam  ,vbipr2dixitDeusfcpcenasfum- 
pttfrum  de'Rege  Babylonio,&  cius  populo  propter  faeuitiam,qua  vli  fuerant  contra  liraeli- 
tas.Dixirniisierrrlonem  hunc  peculiariterdirigiad  ele&os,  quia  mulri  ex  populo  perieruntab f- 
xjuevlla  fpeialatisrfed  voluitDeus  interea  coniulere  rcliquiis,&  hac  ratione  finiuit  tempus  exi- 
lii,&  prsedixitfehoftcm  foreBabyloniis,quiapopulifui  caufamfufcipict.  Vnum  duntaxatnon 
p"otui  exponere,quia  Propheta  hie  loquitur  deopprobriisarternis.videturautem  hoc  non  fuil- 
ibimpletumiquia etii  poft  annos  feptuaginta  capta  fuit Babyion,&  reda&'a  in  leruittitem,ftetit 
tamen  vrbsiplalalua,&  nobilis  ,&  multispoftlxculis  fuit  in  niaxiino  fplendore .  Vidctur  ergo 
Prophetamodum  excedere  cum  loquiturde  vaftitatibus  iftis,  quia  nihil  tale  apparuit  cum 
vrbs  capta  fuit  a  Medis&  Perils. Scd  alibi  diximus,nondebercreftringiadvmim  tempus  quod." 
paflim  occun  it  apud  Prcphetas  de  interitu  Babylonis .  voluit  enim  Deus  &  diuerfis  modis,  8c 
d'iuerlistemporibus  vindiftam  iuamexercere  ad uerfuspopul urn  ilium  .  hocautem  conftatex 
hiftoriis.magis  fuifle  OptabileBabyloniis,  femel  perire,  quam  tot  fubire  clades.nam  aliquanto 
poft 'defecit  populusillea  Perlkvrbs  iuduftria,&  aftu  Zopiri recuperata  fuit:  fufpefi  tunc  fue- 
runt  in  patibulo  omnes ferenobiles,itavt nulla rrfduaeflet  dignitas-.tandemoccupata fuit  ab 
Alexandra:  pofteaScleucus  lllicdominatus eft  :eius  tunc  ruinis  extru&a  fuit  vrbs  Ctefiphon, 
donee  paulatim  vetuftatecontabuitaiullaautcmcontigit  mutatio,quxnonmultu  imminuercc 
ex  opuletia  vrbis.Et  nihil potuitaccideiemagisprobrofum,quamvbiarreptifunt  quicunque 
poll  ebant  aliqua  authoritatc,&  lufpenfi  fuerunt  in  patibulis,vt  refcrt  Xenophon ,  &  alii  etiam 
hiftonci. Nunc  ergo  tenemusquomodo  locus  hie  intelligidebcat,vtaliifimiles:quia  Deus  non 
tamiim  de  vna  vindifta  loquitur,fed  comprehends  tot  iudicia  quibus  vltus  eft  in iurias  populo 
fuoillatas.    Nunciequitur, 

13  Etadducam  fuper  terrain illam  omnes fermones meos quoslo- 
quutus  fum  fuper  eam,quicquidfcriptum  eft  in  libro  hoc,  quod  pro- 
phetauk  leremias  fuper  omnes  gentes,  velin  cjuopropbctauitjiplaceat  refer- 
re  adltbrum, 

Conrirmat  fupcriorem  doc~h'iham,qu6d fcilicct  adetucet  omnes  fuos fermones piper  CbaMx.im, 
hoc  eft,qi!odd.irur  us  lit  efFe£tuprophetiisbmnibus,vt  facile  appareatnequelercmiamtemere 
quicqua  prxdixiil "e,neque etiam  Deum  ipfum per  os  ferui  lui fruftra  minatu  .  Hxq igitur  ium- 
nia  eft:ideo  videmus  quo  fenlu  dicat  Pro^h. Deum  adctucere fermones  fuos .  nam  tunc  locutus  eft. 
Sed  quia  impiiexiftimantludueiTcj&ioc  urn  quicquidprofertur  Dei  nominc,&fecur^deridet 
omnesminas:ideo4*W«cw/mwoHmantundem  valet, atqueprobareipfoexperimento  Deum 
noniniicerecerroreraabfqueerFc<ftu:deniquefcrmonumadduiSio,cftrideiprobatio:&quem- 

admodum 


IN   IEREMIAM.  ,,7 

admodumiamdixi,refertur  hocad  hominum  focoidiam,quifidcm  detrahutfermonibusDei, 
donee  conuifti  lint  ipfo  euentu  .  exiftimant cnim  vcrberari  aerem  duntaxat,  ita  non  tangunt  ur 
vllotimore:l"cdDeus  profcrtefficaciam  verbi  iui,  ciim  exequiturcjuicquid  prsdixit.  Vidcmus 
ergo  Prophctam  nihil  aliud  vellehoctoto  vcrfu,quam  vtcontirmct  quod  paulo  ante  dixit,  lo- 
quitur autem  dcGhald£a:dicit,.Sii^ wr<*w/.w;c  .Etfimulnotada  eft  altera locutio-.diatenim 
Deus  ft  pronuntiajje hosfermone Jipoftca  tiicit  imniftrum  libi  fuiffe  Ierenuam,&  quad  pneonem: 
deinde fcribam  fimul  nominat .  D.us  ergo hlc  afferit  i'e  elTe authorcm  totius dodrmx , quam 
Ieremiaspertulerat.Intcreaautemrelinquitfuas partes mimftro, quia neceffe eft  authoritatem 
conftarc  Prophetis:alioqui  nifi  Deus  palim  e  carlo  dcfcendat,vel  hominespronnicue  admittet 
quicquiddi£himfuerit,&abfque  iudicio  recipient  mendacium,&  ventatem,  vel  obdurefcent 
prorlus,ita  vt  nulla  lit  apud  eos  rides  propheticx  do&rinx.diatyQuicquidfaipthm  eft  in  libra  hoc. 
Nondubiumeft,quin  Prophetalummas,&  capita  rerum  complexusfuerit.nam  alibi  diximus, 
hunc  fuiffe Prophetismorem,poftquam  verba  feccrantapudpopulum,&prolixeconcionati 
f uerant,vt  breuem  fummamafngercntad  valuas  Tcmpli .  Librum  igitur  vocatleremias  volu- 
men  illud,quod  erat  compofitum  ex  cius  c6cionibus:vulg6  dicerent  Summarium  .lam  adiun- 
%a.J.nquolibro,\t\,  quod  prophetauit,  vt  idem  figniticet  quod  priusdixerat5&  ita  fubaudienda 
diet  partic ula,  nepe,q  uod  prophetauit.fed  non  male  conuemet  ilia  expofitk>,I»  quo  prophetauit 
leremiasfuper  omnes  gentes.      Sequitur, 

14  Quia  fecerunt  in  illis  }  vel  quia  coegerunteos^d  feruitutem  etiam  i- 
pfi,gentes  muhx^vel robufta?,  vel  valid*,  &  Regesmagni,&  repedam  illis 
fecundum  actionem  fuam,&  fecundum  opusmanuum  ipforum. 

Initium  verfus  obfeurum  eft. nay  vbi  conftruitur  cum  a  exiftimant  acliue  fumi  pro  adigere 
adferuilesoperas:lignihcatpropneleruire:fedpurantinhaciyntaxi  effeverbum  tranfiuuum. 
Qnpdverteruntquidam,Vtenturilhs,frigidumeft,  &nimisambiguum:dicunturenim  amici 
vti alii  aliis familiariter ,  vbi  funt  mutua  ofiicia.  ergo  illi  non  fatis  exprimunt quod  volunt.  fed 
erit  periphraftice  reddendus  fenfus,  qu6dfcilicet  cogent  eos  ad  feruitutenv.nondum  tamen  cla- 
re  patet  quid  velitPropheta.  nam  poteft  iftud "nay ,  velin  prarterito ,  vel  futuro  tempore  fu- 
mi:eft  quidem  tempons  prztcriti,  led  poteft  etiam  fumi  praueritum  loco  futuri:  ita  diuerfus  ef- 
fetfenfus.fi  placeatretineretcmpuspra:tentum,hoc  non  potent  referriniii  ad  Babylonios:quia 
ipli  vfi  funt  feruiliter ,  vel  ipli  coegerunt  ad  leruiles  operas  ipfo s  Ifraelitas.  nam  iftud  oa  neceffe 
erit  intelligere  delfraelitis,&  fcimus  relatiuum  fa?pe  poni,  vbi  agitur  de  Ecclefia ,  vel  de  elecio 
populo.Itaergo  vertenda  effent  Propheta:  verba,  Q^ipniam  feruiliter  dominati  funtillis,nepe 
Ifraelitis,etiaipfi,hoceft,viciffim  Ifraclita:  dominabuntur,fubaudiendumeffet.Mihi  tamen  Lm 
plicior  videtur  fore  fenfusdi  vno  cotcxtu  iegamus,Quiadc  miml:  utur  illis  ttia  ipfi,nempe  gen 
tibusvalidis,&  robuftis,&  Regibusmagnis,©-rf/'fw^w////J,&c.ha?c  ratio  meprope  cogu  vt  ita 
interpreter.dixeratenim  proximo  vcrfu  leremiam  vaccinatum  fuiffe  contra  omnes  eentes.  Er 
go  fequitur  cxplicatio,&  breuiter  oftendit  Propheta,vel  admonet  qubrfum  tendant  ilia  vatici- 
nia,ncmpe  quod  illis  etiam  dominabuntur  ipfi. ergo  relatiuum  Da  defignat,meo  iudicio,  tamBa 
bylonios,quam  alias  omnes  prophanas  gentes :  &  hoc  fans  tritum  eft  Prophetis,  vbi  loquuntur 
de  reftitutione  veteris  Eccleiia:,&  de  Chrifti  aduentu , promittereimperium  filiis Dei,ita  vt  te- 
neant fub  pedibus  fuis  totum  orbem : &  optime  fluet  oratio , quod  fcilicet  dominabuntur :  erit 
quidem  muutio  temporis,fed  q  ua:  fatis  vfitata  eft  Hebrxis.  dominabuntur  ergo  illis,  id  eft,gen- 
tibus.Loquutusautem  fueratleremiasde  omnibus  gentibus  prophanis.dixerat,quicquid pro- 
phetauit fupcr  omnes  gentes.&  hoc  erat  incrcdibileiideo  ponit  ur  particula  OJ,hoc  eft,etiam  ipfi 
ltraelit£:quali  diceret,Tamctfi  accidet  pra?tcr  fpem,vt  videri  poiiit  abfurdum  &  fabulofum,ta 
men  Deus  euentu  ipfo  probabitfe  non  fruftrahocmihimandaffe.  ergo  illi  quoquehabebunt 
fuas  vices  dominandi,hoc  eft,  Ifraelita?:  quia  cogent  ad  obfequium  omnes  gentes.  Etquod  fe- 
ci uitur  confirmat  meam  fententiam: addit  enim  Gentes(nam  facile  repetitur  litera  a)cum  dicit 
BUnn'ij,poffemusvertere,  Gentes  multas.nunenim  vtrunqueCgnincat:  fed  quiafequitur,  & 
Reges  magnos,ideo  hbenter  accipio  pro  gentibus  validis.  ergo  dominabunturillis , nempe^f»- 
/;Wv.!/z^,CrR^'^w'»^««-Tandemfubiicit,£/r^e»^4»;«7/»,ncmpetamRegibus,quam  po 
pulis,rependam,inquam,yf<«»^«w  a&ionemfuam,  cr  fecundum  opusmanuum,  quia  fcilicet  exercue- 
rantomne genus isuitixaduerfus  miferos  Ifraelitas.  Prophctaergo  profequitureandem  do^ 
c~trinam,nempe  quod  Deus  tandem  re  ipfa  oftenfurus  fit ,  cum  irat  us  fuit  Ecclefiae  fus ,  non  ta- 
men fpem  omnem  mifericordia:  fuiffe  ablatam,quia  memor  effet  fcederis  fui .  Mitigat  hoc  mo- 
do  a  fperitatcm  fuperioris  doctrine,  dumaliquid melius promittit  quampoffent  miferiludari 
fperareinillis  extremis  cladibus.Iterumcolligere  licet  ex  Prophetar  verbis  fie  Deu  vfum  fuiffe 
opera Nabukidnezer,&  aliorum,  vt  non  prjeftiterint  obfequium  aliquod  dignum  Iaude.  nam 


CAP.    XXV.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

fi  f  iiiffent  extra  culpamjDeus  certe  iniufte  pcenam  de  illis  fumpfiflet  .Ergo  docet  hie  locus,cilm 
diabol  us  &  repiobicxequuutur  Dei  indicia ,  nihil  tamen  laudis  ex  obfequio  mereri ,  quia  nihil 
taleillispropoftum  eft.     Nuncfcquitur, 

15  Quia  ficdixir.  Iehouah  Deuslfraelad  me,Sume  calicem  vini  fu- 
roris ,  -vehntiundia , huius e manu  mea ,Sc propina  ilium cunclis  genti- 
b'us',ad  quas  ego  mitt  am  te,ad  eas,Jed  loocfccundum  redundat. 

Nunc  pluribus  verbis  expticatleremias  quod  propter  breuitatem  poterat  effe  obfeurum. 
Icquutusf  ucrat de  cunctis gentibus : fed abruptus  ruerat  fermo.  nam ha&enus  non palam  do- 
cuit  fe  milium  fuiffe  a  Deo  praeconem,qui  citaret  omnes  Reges,&  populos  ad  eius  tribunal,  & 
denuntiarct  quid  futurumeifet.Qnonia  ergo  nihil  tale  attigeratProph. fermo  die  poterat  elle 
ambiiiuus. Nunc  ergo affirmatfibrporrc&um  fuifTe calicem  emanuDei.quempropinaretcun 
ctis  gentibus.  Vidcmus ergo  nihil  hie  noufidici,led  Pioph.effcquafiinterpreteilliusbreuions 
vatieinii.  Porro  quo  plus  poderis  habeat  docti  iru,refertur  vilio.  Sic  mibi  dixit  lebouab  De°  i-fratl, 
inq uit ,  Sume  ulicem  vini iracundU huius e  manu ?«e.i.Diximus  aliis  locis  non  abs re  commendari 
cSeGta  doftrina:  prophcticx:&  ideo  feruos  Dei  ita  armari,acfiparata  eflet  eortim  omnium  qua? 
proferunt  cxcquutio.dicuntur  hac  ratione  expugnare  vrbes,dicuntur  euertereregna,quoniam 
tantus eft hominum ftupor,  vt  Deo fidem abroget,nifi quafi inrcm prarfentem  addudi  f uerint. 
Sed  quoniam  hxc  alibi fulius  traftaui,niinctantum  perftringo  .  Dick  i^iturjtbi  port  e&utnfuijje 
calicem  e manu D«':quibus  verbis  fignificat  fe non  prodirc in  medium,vt territet fuo arbitrio  tain 
ludaeos,quam  aliasgentes ,  fed  rideliter  promulgct  quodiniunftum  eft.  deinde  fignificat  Deum 
nihil  nunc  locutum  cffe,quod  non  breui  cxequi  velit:&  hoc  intelligitur,nomine  Calicis .  Vocat 
calicem  vimfitrom,vc\  iracundia:  .  Ha?c  mctaphora  frequenter  occurritapud  Prophetas,  fed di- 
uerfofenlu.diciturenimaliquandoinebriareDeus  cum  obftupefacit  homines, &  nunc  adigit 
ad  infaniam,nunc  autem  priuat  communi  ienfu,&  intelligent.ia,vt  fimiles  lint  pecudibus.fcd  di- 
citur  externis  cladib'  iplos  inehriare,cum  reddit  attonitos.Sic  nunc  Proph.  vinum iracundix  vo- 
cat cladem,  quae  poterat  effeinftar  ignis  ad  inflamandos  eorum  omnium  animos,qui  fineprofe 
&u  caftig'ibantur.Primo  infania  nihil  aliud  fignificat,quam  defperationem  eorum,  qui  lentiut 
manum  D.i  libi  clTe  infc-ftam,atquc  ita  frcmunt,&  tumultuat ur,&  maledicunt tarn  cado,  quam 
terra!, fihi,&  Die  .hoc debet intelligi per nomcnlracundia:. Vino comparatiracundiam  illam, 
quia  rapiuntur  extra  fe  q  ui  ita  percuifi  Dei  manu ,  non  relipikunt,  neque  reputant  fua  peccata 
animocompofito,fcdfefeproiiciuntadfurorem.  Tenemus  nunc  cur  Propheta  dicatfili  datum 
fuiffe  calicem  vini  iracundim-  Poftea  addit,Ef  tuprepina  ilium  cunftis gentibus , ad  qua*  ego  mttam  te. 
Hie  rurfusconfirmat  quod  nupcr'attigi,nempemunusfu  urn  longius  extendi  ,quam  vtdoccat 
in  media  Ecclefia,fedlcquoque  cle6r.umfuiflcpra:concm,quipromulpet  Dei  iudicia  contra 
omnes  Gentes.Fuit  quide  alitcr  mifTus ad Iuda:os,qLiam  ad  prophanas  Gentes :  quia  pra:fcftus 
fuit  illis  Do£tor,idque  in  falutem,nifi  Fuiffent  prorftis  ingenio  perdito:ad  Gcntesautem  miffus 
fuit,vt  praecife  minitaretur  illis quodinftabat:  tamen  miffus  fuit  tamadluda*os,quam  ad  reli- 
quosomnes,queadmodum  paulo  poft  ordine  diftin&iusoftendet.Nunc  videmus  quis  fit  huius 
doctrir.a:  nnis,&  quaenam  vtilitas:  vt  concilict  fidem  proximo vaticinioIcremias,prirr.6  vifio- 
neni,qux  obi. ita  fuerat  proponif.deinde  teftatur  fe  nihil  afferrepropriu,fedtantiim  more  Deo 
gerere,&  fidcliter  pcrferrc  eius  mandata,tcrtio  fignificat  fe  non  tantum  pra*feftum  effe  do£to- 
rem,&  magiftrum  Ecclefix  Dei,fed  teftem  vindicte  eius  aduerfus  omnes  populos.     Sequitur, 

16  Ec  bibant ,  &  moueantur,  &  infaniant,  adverbum Icgcndumcfiet, bi- 
bcnt,<& inebriabuntur :esl  cnim  vbiquc '  conuerfmum.  fed  potiusrcfolui  debet copula  in 
pamcuUm  finalem)\i:bibdnt>^x  incbrientur^O'  infemiant^.  facie  gladn,quem  ego 
micto  in  medio  lpforum^ inter ipfos, 

Hie  Propheta  magisinculcatquod  ante  diximus,nempenon  effe  vanos  tefrores.cum  piS- 
dicit  Dei  iudicia  contra  omnesi populos, iicuti  vocam us  minas  pueriles  ,qux  non  liabent  luiiin 
effeftum .  Scd  Propheta  hie  afrirmat,quamlibet  peruicacirer  refiftant&:  Iudxi  ,3c  alii  omnes, 
non  poffc  tamen  effugcre  hanc  neceflitatem,quin  Deus  vindex  lit  omnium  .  Iubetur  ergo  Pro- 
pheta fumere  calicem,cc  propinare.fed  poterant  adhuc  obiiccrc  ludari,  Si  quide  nobis  placeat 
calicem  fumere  e  manu  tua:  led  quid  firefpuimus?  quid  (i  proiicimus  quod  nobis  propinas?di- 
cit  igiturPropheta,vc!intno!int,  tamen  calicem  fumpturosvt  bibant,  &cxhauriant  quicquid 

deftinatura 


IN    IEREMIAM.  I9g 

deftinatum  eft  illis  Dei  iudicio.  yt  bibant  ergo,  poftea  addir,  Vt  moueantw^injkmant.  Duo  h«c 
verba certum eft  rcferri ad peena:  graiutatem.  (igniticat  enim  fore  quali exanimes.nam  li  Dcus 
clementer  nos  caftigct,ac  moderatione patcrna,poterimustraquillis  animis  nos  8c  fubiicere,  & 
fimul  confugcre ad  eius  milericordianr.vbi  autem  tumultuamur ,  &  fci  e  coe,imur  ad  infaniam, 
illic  neccfle  eft  fentiri  immodicum  rigorem ,  ita  vr  nulla  lit  lpcs  venias .  Exprimere  igiiur  voluit 
Propheta  tarn  atroccs  fore  clades,vtpopuli,quibusiratusent  Deus  futuri  lint  attoniti,  &  fere 
exanimes .  Sed plus  cxprimit  per  motum >  vel  cumukum,©* infantum1,  quod fcilicet  fentient  mala 
fua:interea  autem  eruntfimilcsphreneticis,quiadcipeiatio  opprimeteorummentes  &  fenfus, 
•  .vt  non  poflint  quicquam falutis fperare,neque  etiani  lele  fubiicere  Deo,  vt  folcnt  omr.es  perdi- 
ti  contra  Deum  infurgere,&  euomerefuas  hli^cmizs.DicityAfacie  gLdii  quern  egomituminter 
i^/w.Vidcturpcrvocemoru'anotare  mutuosforeconflictus  ,  vtaiiialiosperdant.  Deusergo 
jnittet  gladium  luunr.ied  nunc  porriget  eum  Chaldsis,nunc  /Egyptiis,nunc  A{Tyriis,nunc  alris 
populis ,  ita  vt  eodem  gladio  alii  alios  conficiant,donec  ventum  lit  ad  vltimam  omnium  inrer- 
eciouem.     lamlequitur, 

17  Etfumpficalicememanu  Iehoux,&propinauicun6lisgenti- 
bus  ,ad  quas  mifit  me  Iehouah  ad  eas^/ec/  iterumfuperuacua  c?i  hec  repctitio. 

NuncProphetaadiungitfe  paruilTcDcimandato.quemadmodumanteaab'quotiestefta- 
tuseftfefuiffe  coaftumadobeundummunus,quodlibenterreculaflet,  fifuiflet  liberum:fed 
quia parendum fuitdiuina:  vocationi,ideo  oftendit  feelTeextra<ulpam,&iniufteetiam  e;raua- 
ri  a  populo,ti  exiftimetur  malor  um  author,  nam  fcimus  Prophetas  flagrafle  inuidia,&  infamia 
apud  obftinatos,&  Dei  con  temptores,  acfi  ipiis  imputands  efTent  omnes  clades.  Dicit  IeremiaS 
fefumpfffe  calicem,<zr  propin<tffe,huc  eft,  fe  nihil  appetiuifle,  fed  iniun&am  fibi  fuifle  hanc  neceffi- 
tatem  obeundi  muneris.  Nunc  oftendit  quxnam  f uerint  ilia;  gentcs; 

18  Ierofolyma:  &  vrbibus  Iehudah,&  Regibus  eius,&  PrincJpibus 
eius ,  ad  ponendum  eos  in  vaftitatem ,  yclfolitudi?iemy  in  ftuporem_,in  fi- 
bilum,&  maledi&ionerr^ficuti  diesha^c. 

IncipitaIerofolyma,queadmodumalibidicituriudiciumincipereadomoDei.ncquevIk  1-p-^-l7 
eftrepuguantiain  Prophets  contextu.quanquamenimnuperpolI1ck1.1s  eft  film  Dei  la:tum  fi- 
nem  malis,qu£  paulo  poft  paffuri  eranf.hlc  tamen  quaG  in  tabula  enumerat  gentes  onines,qiu- 
busvolebat'Dcusvindiftamfuamdenuntiari.  Primumigitur  gradum  obtinuit  Ecclefia  in  hoc 
<:atalogo,quiaquanuis  Deus  fit totiusmundiiudex,meritd  tamen  abEcelefi.;  fua  incij.it pro- 
pter duasprxcipue  caufas,nempc  licuti  pater  farrulias  inuigilat  fuis  liberis,  &  feruis,&  li  quid 
domi  peccatur,uitenta  maxime  illic  eft  eius  folicitudo:ita  q  uoniam  reftdet  Dcus  in  Ecclefia  fua 
non  poteft  hcri,quin  ftatim  caftiget  fuorum  delicta .  Deinde  fcimus  minus  excufabiles  efle  qui 
edocti  de  voluntate  Dei,nihilominusperguntobfequifuiscupiditatibus:neque  enimlicetillis 
prxtexereignorantiam.  Ergo  impletur quod Chriftuspronuntiat,feruosgrauius  vapulare, qui  Lwc  u 
fcientesdominivoluntatem,nihilomimiscontumacitereamreiiciunt.  Duplex  igitur  culpa  eft 
inmembrisEcclefia;  .  nequeenimpo{Tuntconferriincredulis,quierant  inter  denfas  tenebras. 
quando  Deuspra:lucet  in  Ecclefiafua,  &  oftendit  viam,quemadmodum  dicit  Moies,Ecce  vo-  D«*t.  jok 
bispropono  viam  vita:  &  mortis:  teftor  igitur  caelum,  &  terram  nihil  vobis  relinquiexcufatio-  19 
nis. Haec  igitur  fecunda  ratio  eft  cur  Deus  maturius  pcenam  exigat  de  peccatis  fidelium,  vel  qui 
fideles cefentur.deinde  pettinet ad  excmpliim,vt  De9  ita filios  fuos  caftiget,  ne  v ideatur  fua  in- 
dulgentia  ipforu  vitiaalere&  fouere.hxctertia  ratio  eft  quodamodoaccidentalis,ideo  vcluia 
duabusreliquiseam  feparare.Cum  ergo  Deus  tarn  fenere  Ecclefiam  fuam  retinet  in  oflicio,col 
ligere debent increduli,li  hoc  in  viridi hat,quid in  arido fiet? Sed duar  iliac  rationes,qua s  ante po  L"f  ■  13-  3 «.' 
fui,lufficere  nobis debent,cur  fcilicet  Deus,dum  fufpendit fuam  vindiftam aduerfus  rcprobos, 
pcenam  fumat  tarn  de  electis,quam  de  hisomnibus,qui  profitetur  fc  effe  ex  eius  Ecclefia.  Nunc 
tcnemus  cur  leremiasprimo  loco  commemoretfan&am  Vrbem,deindc omnes  vrbes  Ichudah, 
Reges  eius,&Principes:quonia  fcilicet  cos  porre&ofinu  Dcus  ad  fe  inuitauerir.  prouocauerat 
auteiquafideftinatamalitiaeiusiramitalpernendo&Legem,&Prophetas.Pofteaadiungir,A</ 
fonendum  ipfosin  deu>tfl*tionem,vc\  in  folitudinem.Fuit  hare  grauis  denuntiatio ,  nee  dubium  eft, 
vt  poftea  videbimus,quinexcanduerintplerique  aduerfus  fan&uvirurn,&furiofeetiamconati 
fint  ilium  extinguerededintrepido  an imoprotulit  quod  Deus  iufl"erat.Addit,T»/rar/'orfw,teni6 
inGbilum,nempe  vt  effent  deteftabiles omnibus.  Sibilumenimaccipit  pro  indicio contcm- 
ptus,&  probri,&  cotumelix.Ponit  <\mxtb,\nmilediBoncm.  diximusquid  per  hanc  voce  lignifi- 
cet  Propheta;,nempe  Iudajos  fore  quafi exeplar  maledi&ionis,vt  quifquis  volet  aliis  maledice- 


CAP.    XXV.  IOr   C  AL.   PRAELECTIONES 

re,fum.rt  formula.  abipfis,Deustcperdatquemadmodum  perdiditludxos.adiungit,  Skntidies 
JtatNondubium  eft.quin  Propheta  detignet  tempus  excidiiVr  bis.  iamtunccceperatDeus  at- 
tcrcrepopulum-.ledvidebimus  poftea  adhuc  fuiffe  targidos  animos  magna:  partis ,vtcriftas 
fubindeerigerent,&  circunfpicerent  ad  res  nouas,  &  promitterent  fibi  auxilia  ab  JE gyptiis.Sed 
Propheta  hie  defignat  quod  nodum  erat  compleCum,&  tamen  oftendit  quail  digiro ,  quali  iam 
ventumeiTecaddtemillum,qiiG  VTbsexcidendaeiat>&  Templum  exurendum.  Ergoadcerti- 
tudinem  vaticinii hoc refertur .  Qmdam  exiftimanthoc fuille  fcriptum  poftquam  Ieremiasin 
ex  ilium  abdu&usefTet.fed  diuinatio  ilia  parum  tirma  eft.Mihi  igitur  fufheit,  quod  ludxos  ex- 
citet  a  fua  fecuriratc,&  oftendat  inftare  breui  complemetum  eorum  omnium,qua;  pra:dicit,nec 
magis dubitandum eiTc,quam  fi clades ipfa vobisnunc effet in confpeftu.    Sequitur, 

19  Pharaon \ypendet  cnim  afupenore xerftt,  quodpropinaueritcalice  Vharaoni, 
Regi  AEgyptio,  feruis  eiusj  &  Principibus  eius,  &  ton  eius  populo. 

Hlc  qua:npoteftcurPharaonem  ludxis  coniungat,acpotius  fecundum  3c.  contiguum 
gradum  afhgnet /€^ptiis,quam  aliis  gentibus:fed  ratio  eft  in  promptu,quia  lcilicet  Iudxi  inde 
i'alutemfperabanr.&hsefuitcaula  tarn  perditx  obftinationis,quoniam  corriginonpoterat 
peruerfa  lllafiducia.qua  iemel  diabolus  ipfos  faicinauerat.defciuerant  a  Deo,cum  vellent  ami- 
ci  efle  AEgyptiis:dcinde  cum  viderent  fe  Affyriis  impares ,  potius  conuerterantfpem  fuam  ad 
AEgyptios,quam  ad  D._'um:clamabant  Prophet£>fcd  fine  profc&u .  Cum  ergo  caufa  ruinx  e- 
le&i  populi  profc&a  diet  ex  AEgypto,  &Pharao  effet  qua  fi  fons  &  caufa  interims  tamltio- 
i olymx,quam  totius populi, memo  Propheta  poftquam  de  Ierofolyma , &  aliis  vrbibuslehu- 
dah  loquutus  eft,ftatim  citat  fecundo loco  Pharaonem,quia fociuserat  Iudxis,& caufa  eorum 
fie  erat  implicira  ,  vt  necelf e  effet  limul  trahi  in  exitium  -.quoniam  alii  alios  corruperant,  &  alii 
ctiam  alios  accenderant ad  impietatem ,  &  fimul  quafi  coniunctis  animis  ,  &  confpiratione  fa- 
ftaacccndcrantinleiramDei.Non  potuit  igitur  Propheta  loquifeorfumde Iudxis,fed  nccef- 
(c  fuit  ,AEgyptios  adiungi,quia  ratio  vtriufque  populi  erat  communis. 

PrECATIO, 

Da  omnipotens  Deus,quando  non  defimmus  paterna  tua  dementia  fie  abuti ,  \>t  cum 
tuisfendis  nobis  ad  tempus  parcis,  hcec  nobis  fit  occajio  maioris  audacice^  licentiar:da 
inquamfic  domari  ytjlatim  redcamus  ad  nos,  tfejuxramus  tecum  reconahatione  in  fan- 
guine  \mgemti  Filij  tin :  dcindefic  nobis  difpliceamus  in  xitijs  nojhris }  vf  ex  animo  nos 
tibifubijaamus ,  tygubememur  Spiritu  tuofanclo^donec  tadempurgati  omnifordeyper- 
ucniamus  ad  be  at  a  illamglonam  cjuam  nobis  in  ctfloprxparafii,  &  qucc  nobis  acquijita 
ejl  eiufdem  Filij  tmfangui  ne,      Amen. 

zo  Et  pL-omifcuas  multitudini ,  &  cun&is  Regibus  terra  Vz,&  cun- 
&is  Regibus  terraPhili{lim,&  Afcalon,&GaZ£,&Echr6,  &  reJiquiis 
Azoth. 

PQ  s  t  q_v  am  degentefua,&  AEgyptiisloquutuscftIercmias,nuncrccenfetpopuIoso- 
mnes,quir.unanotielTcpoterantapudIuda:o.svidcbiniusenimincatalagonotanquofdam 
procul  diiiitos.Noiuantumergode  vicinisgentibnsloquitur,fcd  infummadocerevultjinfta- 
re  D.i  vindi&am,qux  lele  diffundet  hue  &  illuc,itavtcomprehendattotum  orbem  Iudxis  co- 
gnitum.hxc  lumnucft.Diximusheii  cur  coniunxeritludxisAEgyptiosmunc  ante  non  poteft 
de  lingulis  gentibus  reddi  certa  rationed  in  generehoc  tenendu  eftdudxos  monerinon  tantum 
vt  agnofcant  Dei  indicium  erga  fe ,  led  vt  fenlus  fuoslongius  extendant ,  &  conhderent  omnes 
cala:Tntatcs,qua:accidunt  tarn  propinquis,quamlonginquisgentibu?,teftimoniaeireiraj  Dei, 
vt  ftatuant  non  volui  res  humanas  fortuito  caiu,  fed  Deum  eile  iuftum  uidicem,&  ledere  in  car- 
lo,vtfcelerahominumcaftiget.VulgaTiproucrbiodic]tur,Sobtiumefremiferiscumvidentti- 
bimultos  cffep.ires,vtloquutur,vell'ocios:ledlongealiudl'pecl:auitPropheta.nc!uit  enimle- 
niredolorem  populi  fui ,  quod  nulla:  viquam  gentes  immunes  eftent  a  cladibus:fed  potius  ma- 
ture docere  voluit,  quicquid  contingct  ,proficifcia  Djo  .  nam  U  hoc  non  fuiffet  prxdiclum.& 
Chaldxipotiti  fuilTenttoto  Oriente>dixifTent  vulgoitamundum  verfariexco  mipetu  ,&  ita 
obduruilFent  magis  ac  magis  in  fua  impictate  .  nam  hie  caufa  eft  obftinationis,  vbi  homines 
imagmantur  fortuito  omnia  continger"e.EthacrationeDeus  feuere  inuchiturincos,quinon 
agnoicuntipfumeiTeauthoreomniubelIorum,fanus&pcftilentix:&  nihil  aduerli  accidere, 
niliexeiusiudicio.Ergodocendifuerunt  I  ada;i  ante  tempus,  vt  cum  D^us  ipfos  affligeret,& 

reliquas 


'N    I  ERE  MI  AM.  l99 

rcliqiias  gcntcs ,  fcircnt  hoc  fibi  fuiftc  prxiii&ii:  &  ideo  Dcum  cflc  authorcm  cladium":  dcindc 
vt  in leiplos defccnderent,  arque  ita  agnoicerent  lua  pcccata.Nam  qui  fomniant  mundum  tc- 
mere  voliu  a  Fortuna,  in  rebus  aduerfls  non  lcntiiuit  Dcum  libi  ii  atum:ica  nunquam  ftatucnt 
mala  quxpati.untur,cllc  iuftas  poenas.  Main  quidcm  ix.  Ii  fatentur  Dcum  cflc  authore  pcenai  ii, 
nihilominusipfumaccuianr.Scd  duo  capita  tcncnda  lunt,nempc  nihil  adueril  fortuito  accide- 
rc,  fed  Dcum effc  authorcm eoru omnium,c]ux  exiftimat  homines  iibi  cllc  fna!a,nempc  quonia 
iuftuseft  ludcx,  &  hoc  eft  iecundam  caput.  Deus  ergo  vhi  lib  lvendicat  return  omnium  cucn- 
tus,  &  pronuntiat  mundum  gubenari  luo  arbitrio,  non  tantumpi xdicat  lummarn  penes  k  clTe 
potentiam,& fummum impenum:kd  vltra  progreditur , nempe quod  res prolpcrx document.! 
lint  bonitatis  &  uiftitix  lpiius:  res  autcm  adueria!  declarent  ipliim  non  poiic  fr'erre  horn  in  ii  icc- 
lera.quin  dciplis  paenasexigat.hoc  fruit  tgitui  colilium  Prophctx.Nunc  dun  Dcatninit.uipro- 
n>ifcu<tmultitudini  W  ligniheat  apum  evamcn,lignihcatc;iam  quamlibetmixturam .&.  ideo  it, 
cap.Exodi,cum  dicit  Moks,cii  populo profc&os  eflemuItos,vtitur liac  voce,  qi.od  kilicet  mul  ^■X,"*•I^•3,. 
tx  hominu  quii'qui'ix klc  adiunxerint  populu  Dei .  Et  Nchcmias  dicit  k  tales  mixturas  kgre-  N<*'- 9. *. 
gaffe  a  populo  Dei,ne  Icilicet  q  >i  degeneres  erant,corrumpercnt  vera  pictate.Ergo  vt  maneret 
vera  &  gumma  Ecclclia, dicit  k  abftuliik:np,hoceft,rnixrura.Nuncquantu  ad  prxkntem  lo- 
.cum  fpedat,non  dubito  quin  Propheta  generaliter  loquatur  de  vulgo  ipib:&  ideo  extendo  hoc 
nome  ad  omnia  rcgna.de  quibus  polka  loquctur.  Addit  cotinuo  pb{i,1\eoibuj  omnibus  terra  Ft.. 
Seimus  i!!a efle  terra  O ncntaleuiefcio cur  Hieronynftis  verterit  Aufitidls  potius quam  in hbro 
Iob,quia  idem  nome  lllic  ponitur.atqui  ridemuslob  fuiflTe  natiiin  parte  Orienta!i,quia  ipolia-  t  l    t. 
tus  fuit  a  fuis  vicinis,qui  omnes  erat  Onentales.Qnida  putant  efte  parte  Arn enix:l'ed  vix  tarn 
longinqua  fruit  regio.nam  Cilicia  refpectu  Index  intermedia eft.Exiftimo igitur  potius  Vz  rcdH 
ad  Oncnte  tender e,  reipe&u  ludex  Addit,  cr  curj&is  regibus  ten ^PbiliHim.  An  Paleftina  tunc 
habuerit  pluresReges,incertu  eft.  Videtur  quide  tfle  credibile,fcd  quod  mihi  dubn'i  eft  in  medio 
relinquo.  Ncc  o'^ftat  quod  vocat  omnes  Rcges,quando  &  paulo poft  dicit  omnes  reges  Tyri  & 
Sidoms.atqui  Tyrus  non  habuit  plures  Reges,  ncque  etia  bidon.  fruerut  enim  duntaxat  dux  vr- 
bes.Non  dubiii  eft  igitur,quin  Propheta  cum  de  cun&is  Rcgibus  tcrrx  loquitur,inteIIieat  ctiam 
ft alii  aliis  luccedant,  tamen  ccrto  hoc  elTe  in  cxlo  decrctii,  vt  pereant  omnes  ifti  popuU.  Voluit 
igitur  dubitationioccurrere,  quia  non  ftatim  copletum  fruit  hocvaticiniu,  fed  populi  de  quibus 
mine  agitjr,rctin'uerunt  ftatum  alique  mediocre, vt  videri  poflet  mentitus  efte  Propheta.  Ergo 
diferte  cxprimit  cun&os  Rrgf  j,vt  fridcles  iuipendant  fuu  iudicium,donec  tepus  opportunu  vindi- 
cate Dei  accident.  Dkit  puftta  Afcalon,  qux  fuit  vrbs  no  maritima,  led  tame  non  procul  rerr.ota 
a  mari-.deinde  ,n*y  quam  vor amib  Gazam,quia  Jt  lie  Grxci  traftulerut.Cetcrum  quod  putarut 
Graeci  &  Latim  (criptorcsCaza  tuiile  vocara.quodillic  depoiuerat  Gyrus iuos thefauros cum 
bcllu hue  &  illuc  circunferret,prorlus  eft  abfurdu.ac  fuit  fnuola  diuinatio,quonia  gaza  tft  the 
faurus,&  Gr^ci  traftulerunt  Aza,G'aza,ideo  venit  illis  in  mete-.ied  nofatis  collderate.notus  eft 
fitus  vrbis.  Dcinde  iubiicit  PLccar*m,<]U<{  fi'iit  vrbs  vicina,  &  no  procul  ab  Azoto,  ou?fitbiune£i 
tur.Sed  Proph.dicit  AjHotb, quod  nome  Gixci  traftulerunt  Azotii,&  Latini  cosimitatifunt.  Vi 
demus  ergo  Proph.de  tractu  illo  agere.qui  tendebat  verfus  Syria.Sed  qu^ritur,cur  nominct  rt- 
Hqni<av£f(!otk.Exiftimant  aliquinotan  vrbes  vicinas,qu<jnoitaerant  celeb res,llcuti  Geth,  qua; 
alibi  nominatur:led  fuit  vrbs  minus  nobilis.  Veriim  ilia  expolitio  mihi  videtur  Sc  coada,  &  ab- 
furda.Probabi!is  coniedu  ra  cft,Azotu  fuilTe  expugnata,l'cd  tamen  quia  magna  crat  comoditas 
loci.non  fuifte  delei  ta  prorl'us.  Nam  rt'iNw  dicitur  quod  eft  reliduu,  vel  reliducx  aliqiia  clade. 
Qiipdcrgo  remanicritex  Azoto,  idgladio  Deiadiudicat.idqueperiturum-    Sequitur, 

"l\    Edom,  &  Moab,  Sc  filiis  Ammon. 

Semper  verbum  repetendii  eft,  quod  kilicet  propinet  feremias  calice omnibus  iftis  populis. 
Point  It/»»w<i),qui  fruerunt  pofteri  Efau,  ponit  MoMtof,  qui  ducebant  origine  .i  Loth:)icuti etia 
Ammonita:.  Aliqiia  erat  cognatio  inter  tres  iftas  Gentes,  &  Ilraelitas :  ideo  videtur  Propheta 
cofulto  limul  copulafte  tres  iftos  populos.    Adiungit, 

ix  Et  omnibus  regibus  Tyri ,  &  omnibus  regibus  Sidonis ,  &  omni- 
bus regibus  Infula^qua?  e([,\>cl,quifimtynam  °verbunt  vullum  pomtur.  potefl  mtut 
hoctdmadregesipfos^uamadlnfulam  referri:qMfuntergo,\kra.  mare, 

Et  in  nomine  Inlula:  mutatur  numerus,quia  Propheta  non  vnam  duntaxat  iniiilam  defienat 
fed  regiones trafmarinas..Quida hoc  reftringut  ad  CypruA  Creta,&  Mitylcne,&  alias inllilas 
mediterraneas.  Sed  lingua:  Hebraicx  trira  eft  loquutio,  omnes  regiones  trans  mare  lltas  vocari 
infulas:  Reges  Infulam  venief.quofna  vocat illicProh-regesInfularu?nepe  qui  nauibus  \eturi  p/y  *, 

L.  i. 


CAP.  X  X  V.  IO.CAL.PRA£LECTIONES 

erant  in  Iudxa.Sic  etia  hoc  locoReges  Infula?  pofliimus  intelligere  quicunque  trafmarini  erat« 
Videmus  nunc  non  vnius  tatum  temporis  Reges  citari  ad  Dei  iudiciu .  qucrfum  enim  diceret 
Propheta  omnes  regcs  Tyri,&  omnes  reges  Sidonis'an  dua;  iftar  vrbes  potcrant  habere  quatuor 
vel  decern  reges?Sed  ratio  ilia  notanda  eft  qua  adduxi,nempe  admonicos  fuifie  fihos  Dei,ne  ni- 
mis  feruido  impetu  optarent  iibi  eomplementum  huius  prophetix  monftrari.Perinde  igitur  ett 
acli  dixiflet,  quanuis  non  eueniat  in  rege  Tyri, vel  Sidonis,  qui  hodie  folio  pra:fidet,  tamcn  iam 
incumbit  cunctis  regibus  Dei  vindi&a,qiUE  fuo  tepore  patehet.Scimus  Tyrum,&  Sidone  fuifle 
vibes Phcenicia:,  & quide  nobiuifimas:&  Tyrus piures longe colonias habuit, inter quas  prsci- 
pua  fuit  Carthago:&  illic  quotannis  etia  Carthaginenies  munus  offerebant  honoris  caufa,  vt  a- 
gnofccrent  fe  fllirie  oriundos.Tyrus  autem  erat  colonia  Sidoms,vt  narranthiftorici:  led  pranu 
luit,&  ita  tilh  vorauit  matre.  Ceterum,iatis  apparet  Ifaie.  &  Ieremix  tempore  fuiile  illic  Reges: 
ied  tern pore  Alexandri  erat  liber  ftatus  vtriuique  vrbis.  nam  multae  contigerant  mutationes  ab 
eo  temp  jre.Nunc  limpliciter  dicit  Propheta  ,  Tyrum  &  Sidonem  iimul implicitas  fore  iifdem 
pxnis,quasdenuntiauittarnRegibus,quampopulis.     Sequitur* 

2,3  Et  Dedan,  &  Thema,  &  Buz,  &c  cun&is  terminatis  in  angulo,  alij 
\ertunt}attonfos  comajicuti  etiam  y.cap.fed  illic  de  kacvoce  dixi  quantum ferebat locus. 

Tantiim  nunc  breuiter  pcrftringam,ne:pe  vocari  Extremos  anguli,vel  terminatos  angulo,qui 

fere  incogniti  erant  lud^is  propter  locorfi  diftantia.  Poftquam  igitur  loquutus  eft  de  populis  ta 

valde  remotis,ne  prohxo  fermonc  txdium  paiiat, dicit  omnes  extremos  anguli,hoc  eft, qui  tcrmina 

ti funt  vltimis finibus.Quod  adDedan,&r "thema  ^ B»\ ipe<Sat,lcimus  regiones  illas  nomefum- 

»  pfiffe  a  fuis  authoribus.  Qais  fuerit  Dedan  tenendum  eft  ex  Mofe,fimiliter  quis  fuerit  Thema, 

14 ,  &  i.    &  Buz. Nam  fuerunt  duo  hlii  Abi  anaj  ex  Cethura  &  non  opus  eft  diutius  infiftere  in  his  rebus* 

Cbro.  5-14.  quia  regiones  ills  hodie  no  pofliint  a  nobis  diftingui,ncc  poteft  latis  colligi  ex  Geographis  qua 

ga,vel  quam  ampla  fuerit  vnaqu^que  regio.  Nam  nullus  fuit  locus,quo  tempore  cceperunt  fcri- 

bere  prophani  homines,  qui  no  p:  idem  nome  mutaflet:  colhgimus  tamen  fuifle  etiam  Oirenta 

les  populos.    Sequitur, 

x4  Et  omnibus  regibus  A rabice,&  omnibus  Regibus,vemtftfjfcT/tf»,A-« 
YaU<e,fed  mihi  non  placet ^eque  vnquam  mihipcrfuadebunt  Interpreter  qui  tamen  in  hoc 
confentiunt}repetiproprium  Arabia nomcn:cunc~los reges potius  vertam promifcui  vul- 
gi^lgentiumhincindecolle&arumQuihabha.nt  in  deferto. 

Nunc  Propheta  loquitur  de  regibus  Arabi2,qui  vicini  fed  alia  ex  parte  erat  Iuda^is.  nam  ha~ 
&enus  recenfuitpopulos,quiad  mare  vergebant.Pofuit  enim  multas  vrbes  maritimas,deinde  a- 
lias/jua;  tametli  diftabant  afiquo  fpatio  a  mari,non  tame  pr-ocul  aberant .Nam  erat  intermedia; 
ills  vrbes, vel  regiones  inter  Iudsam,&Syrlam  velCiliciam.vel  vltra  tendebant,  nerr.pc  verfus 
Ciliciam.Nuncloquitur  de  Arabia,qu?  media  erat  inter  .€gyptu,&  Babylone,refpecfu  Iud^aSf 
Arabia  autem  quanuis  fit  triplex.tamen  fterilis  erat  in  ilia  vicinia.Ergo  nulla  fuit  pars  Arabia:, 
que.  no  poflet  vocari  defertum.Cxterum.Prophetahic  primo  loco  ponit  B^eges  Arabia,  deindc, 
ponit  Reges  illosmifcellxneos,  vt  ita  loquar.hoc  eft,qui  dominabatur  in  regiombus  defertis, &  nul 
lo  fere  erat  nomine.Scimus  enim  fuiil'c  latrunculos :  &  Arabes  vocatifunt  in  vna  parte  Scheni- 
t?,propterea  quod  habitabant  in  tabernaculis. Ego  igitur  per  contemptum  hiterpretor,  hlc  vo- 
cari Reges  promifcui  vul°;i,  qui  non  pollebant  magna  dignitate,  vel  opulentia,&  ideo  adiungit 
Propheta,^i«  habitant  in  a<?/wo,hoc  eft,qui  funt  diipcrll.    Sequitur, 

15  Et  omnibus  regibus  Zimri,  &  omnibus  regibus Elam,  &  omni- 
bus regibus  Medorum. 

Nunc  comemorat  popalos  remotiores,  fed  quorum  forma  erat  magis  Celebris  apud  Iudaros. 
Scimusenim  Elamitas,qui  medii  fuerunt  inter  Media,&  Perliden,  fuifle  femper  magninomi- 
nkQuantu  ad  Medos  fpedat.fuit  illud  rcgnum  valde  amplum,&  opulentum,  refertu  omnibus 
deliciiv:deinde  fcimus  quamfumptuoii  fuerint  Medi.  Qn^atu  ad  Zimri  ipec~tat,fuit  populusille 
ignobilis.li  confertur  cu  Elamitis,&  cu  Medis:tamen  lignihcat  Propheta,  qukquid  terraru  vel 
exiguo  aliquo  regno  cognitum  erat  Iudaris,  fore  obnoxiu  iudicio  Dei ,  ita  vt  tota  terra  quaqua- 
ueri'um  teftis  futura  fit ,  Deum  lederc  in  cxlo  iudicem.     Sequitur, 

z6  Et  omnibus  Regibus  Aquilonis  tarn  iis  qui  propinqui  funt.quam 
qui  remo  ti,  viro,  hoc  cfijuique,  contra  fratrem  iuum,  &  omnibus  regnis 


IN    IE  RE  MI  AM.  too 

terra' , qua  funt  fuper  faciem terra,  mutator  quidcmnomen ,pomtr^*n>ponit 
no-mn ,  &  rex  Selach  bibec  poft  eos. 

N.inc  loquitur  Propheta  de  regibus  Scptentrionis,  qui  \  icini  erant  regi  Babylordp .  nam  re- 
fpe&.i  Index, Babylon  erat  Scptcnti ionaiis.  Vocat  igitur  omnes  regcs  Aqnilonaics,qiii  tendebat 
ad  partem  n!am,vel  plaga  Chaldea:.  Poftcadicit,S/*f /w/w^w/Mrt/,/*?  m/»o/x,  quifque erit contrs 
jrMrem  fumf-  unmu denique regn*  terra  fnper  faciem terr/t.  Non dubium  eft,quin  Propheta ad  vlti- 
mum  locifm  reiecei  It  Chaldeos  cum  Rege  i'uo, vt  videbimus.  Ergo probal  ile  eft,  quicquid  hie 
predicit  hulk  copletummaiiu.&cptra  Regis  Babylpni^quiexec.tu^  eft  Dei\ii;di£tamc6tra 
hos  omnes  populos.Deus  eigoelegh  libi  Regem  Chaldcx  taqua  nagellum,&  manti  iuadirexit, 
vi  pqenas  exigei  et  de  omnibus  terns.quarum  hlc  facta  fiat  metio.  lam  admonui  non  fuiflehpc 
prx-dict.im  lude>,vt  l'eudrent  aliquam  mitigatione  doloi is  iui  ex  fociis,quia  fci'icct  nihilo  mc- 
lior  cllcc  aliorii  conditi  j:  led  aliud  fuille  Deo  propoutum,nempe  vt  in  tanta  reni  omnium  pci- 
turb'atione  ciun  viderex  cxlum  terra:  milceri,\  t  ira  loquar,  l'cii  ent  tame  nihil  caxo  fortuna;  ai  - 
birrip  veriari  Deus  enim  quod  fa&urus eratiam  teftatus  fucrat  pjr  os  lei  in  fui:  &  ex ipfo  vati- 
cmio  colligcreproptu  eratullas  omnes  couerfio.ies,&  turbulentus  motusnon  aliunde  prohcifci 
quam  a  Dei  ludicia.  Poftqua  aiite  Proplicta  docuit  iuftare  grauifhmas  clades  populis  omnibus^ 
qui  iudaris  cram  vicini,  autquorii  fama  ad  eos peruenerat,poftremo loco  d.icit,Kjx  Sefacb  bibet 
pofl  eos.  Ha&enus  Prophera  vif'is  eft  eximere  ah  omni moleftia,  &  periculo  Regem  Babylonisi 
coKcgit  oihjie's  pJpuLs,ci:  quide  ncr. pantUTi  1 oquutus  eft  aSVicioiSj  qui  ftre  aanukjuJ  erant  Iu-» 
J^JC.leadePjrllj.J:  Medi>,eV  rcliq  i:.  Qjprfum  igitur  hoc  tendebat,  ii  preterites  fuiffetRex 
Babyloms?  nam  poteratquani.qupniodp'rioc  eikrconlentaneii,vt  tyrannus  die  impuneefruge- 
ret  peenam,i_uni  tame  ulet  ouiiiiu  ci udc!ii»;mus,  8c  maxune  icc'ei  atus.  Er°o  nuc  Propheta  di-^ 
cit  Regem  Babyloms,vtcunque  g:  afletur  eitis  violetia  per  omnes  populos,  8c  impune  lafciuiat: 
tamea  w&tm uiuo  tempoie  ad  i eddenda  lationem.  Samrfla igitur  eft,  Dtii pcenam difterre ad- 
u^iUis  C'laldxys, donee  tuii  opci  a  vius  faerie  aj  pcrdendas omnes gentcs,  de  quibusha&er.us 
diikruic  Ieiemia-iCaiaute  vocet  Regem  Babylohisrfgf/*  Sef<icb,lnc  exoriturqua:ftic:&qiud'a 
malunt  iimpiititer  accipere  de  regeignoto,qi}onu  icimus  pvopdii  f  uid'e  nqme.  vi:  i:  ficuti  patet 
exq^ibuuili  Saciiinitprixlocis.Sedienietiadlaiuiulhjbetfirmi-.quianonduHueftvquin Pro  ,  »  „- 
phetahic  (oquatur  de  mlignialiquo  Rege:deinde,no  dtibifi  eft.quin  moneat  tanq'iia  de  re  maxi  4„  f&t. 
me  leria-i  nou  eilc  cur  nior A  coataDeka.  pi orum  animi,(i  vidcant  Rege  lftum  Sefach  non  ftatini  Chro.  »*.*« 


ji.49. 


Iud^inomiuat  V2nn,nun eftaoaii ccanmeatu.  Apparet  ex Hieronymo  fuiire  i!!a  diuturna ob- 
feruatione.  nam  peat  illud  tancjtia  ex  vluma  vetufta're ,  quod  ki!:cccha[  ere:  a'pliabetu  retro-* 
gradii.vt'Haloqiiar.Ponebant  igitur  loct>N  vltimal^hciccft.primoloco  licera  n,  vtddnde  po^ 
nerent »  \o^  a  .3  ante  eft  in  ;'i;edi^a!ph'abeto.&  ideo  Selach  .vocatur  Babel:  6c  hoc  uptime  coii 
uenit  ^'-'od  f  ci  lie'et  Propheta  hie  obkuro  nomine  delignauerit  Babylonem.  Sed  tollitiir  omnis 
ambiguihis  ex  alio  P/opiieta: loco.Narii fi:cap.dicit,Qupmodo difuta  eft  Stra^h?quomodohec 
gloria, vet  laus tonics  terra:  i»itercidit?quoniodo  Babylon euerfa eft  ?c«rtei!lickmfum  explicit 
Propheta.iiec  opus  eft  igitur  aliunde  petcre  interpretationeiquia  icimus  hoc  latis  c  1  i t u  elle  Pro 
phetis.vt  aiib  verbis  ide  repetaht.Q^pma  igitur  priore  membro  pofuerat  Seiach,ne  quid  n>a^ 
neat  ambiguii,ponit  Babylone.Sedhlc  exoritur  aha queftio.curPrc phetafcilicet  non  aperte,& 
ingenue  den. iiuiauerit  internum  tarn  Regi-,quampopnloChaldaico.Multiexiftimatprudenter 
hoc  f  uill'e  fa&urmnc'crearet  imndia  populo  1  uo.Et  Hiei  onyrous  adducit  \ocu  Pauli;led  perpeT 
ra,  cum  dicit  ad  Theilalb .  Bonef  v'enerit  derecl:io:cjiio"ni5  sualo  jntellexfti  a.  Jocu  i,'!u  Pauli: pu  -tl  r 
tabac  emni  ldc.agi  de  Romano  iii>perip:&  error  rraxiterroie>du.putauit  Paulu  f^iilc-cautu  vt  '  "'*"*' 
non  concitarctraL-Jicmlmperatof^  RomaniaduerftisEcclclia.led  nihil  tale  eft.  Q_ji  auterepu-r 
diant  iente'nti'am'.qua:  veruiima  cft,qu6d  lcilicct  Sefach  nihil  al^id  iit,quam  Babylon,vtuntur 
hoc  argumenro,ri5peh6tiiirk  Prophetam  adeo  timidu,qui:irpa!amde  Babyioniodiceretquod 
dicenduni eiat.'dc'tTtiex  aliiuociiiam ante  vidimus,& patebio iteru  clarius.Ego  autc  non  fate- 
bor  Propheta  funic  timidu,qucrh  Videmusinnepideobtepc'raiTe  Dcpjiiiavt inter  ipfasmedias 
niortes,vt  ita  !'oqi:ar  ,hrmiis  tam6  ftetei  inled  alia  de  cauia  potius  facnl  fuiife  arbitror,vtobfcu- 
riusnomeponeret,nepe  vt  ludei-kircntno  elk  feftinadu.ciim  prxdi£ta  fuillet  pcena  Babyloni, 
quia  hoc  elfetvntitiniu quali  iepufen.itavtnomeipfumPrpph.reticerer.NoIuit  igitur  cofulerc 
ficclef  x  p.1  ci,m  q;  reuerltus  eft  Ghaideps,  ne  fciluctcoruiaHe  aduenus  Dei  popuiii ^accende- 

ret:nihiltaletpeftauit,l'edputius  vplmt'fifKuimicere  nimia:  feftinationi.qida  &ex  cotextuhpc 
apparetrBi/)fi.inquit,rex5e/ra/;^e/?«j,hoc  eft.necdfe  eft  pnmes  populos  iftp^perire  antequaDe* 
a t  ingat  rege  Babylpnis'.Ent  igitur  r^o'tanm  onoks  fpe&ator  omim'i  clndiu,  led  graflabitur  ei» 
feuuia  per  omnes  terras,  donee  peruencrit  ylquc  ad  cUmqlu;T.wcaute  bibetpoft  reliquas.  Pptuit 


CAP.  XXV.  I  O.    CAL.  PRJAELECTIONES 

autem  videri  hxc  frigidaefle  confolatio,  quod  Deus  tarn  longo  tempore  ignofceretregi  Baby" 
lonio.Sed  oportuit  tame  in  hacadmonitione  acquiefcere  omnes  Dei  hlios,nempe,vt  cum  repif 
tarent  ordine  foo  (ingulos  populos  manu  Dei  affligi,  ftauierent  regi  etiam  Babylonio  fore  iuas 
vices,&  ita  feipfos  cohiberent,ne  prxcipiti  defideno  ferrenf  ur  ad  expetendam  cius  pcenam,fed 
paticnter  tolerarent  impofitum  libi  iugum  tyranmdis,donec  venifet  maturum  tempus,de  quo 
admoniti  fuerant.    Sequitur, 

.. ; 2,7  Et, dices  ad  eos,Sic  dicit  Iehotiah  exercituum  Deus  ifrael,  Bibite, 
&  inebriamim,vornite,&:  cadite,&  ne  furgatis  a  facie  gladii,  quem  ego 
mitto  inter  vos. 

Hlc  redit  Propheta  ad fuperiorem  fcrmonem.Dixerat  ca'icem  libi  fuifle porrecfom  emanu 
Dei,nempe  vt  eum  propinaret  cun&is  Gentibus.Idem  ergo  repetit  nunc,&  confirmat,no  quod 
nunrium  htinc  pertulerit  ad  cunftas  Getes.  diximus  enim  vtilitatcm  ex  his  vaticiniis  rediifle  ad 
fobs  Iudxos.  Nunquamfciuerunt  vel  Tyrii,  vel  Sidonii  ie  tunc'  affligi  Dei  manu,  cum  ipoliati 
font  ab  hoftibus,nunqua.  hoc illis  venit  in  mentem,neque  etiaedo&i  fuerant: ergo  Propheta  no 
fuit  illis  doctor  ordinatus,fed  tantum  debuitgentem  ilia  monere.  Quo  tamemaior  authontas 
conftaret  vaticiniis,hlc  iittroducitur  Propheta  tanquam  Dei  prxco,qui  denuntiet  cladem  cun- 
Sds  gentibus.  T«  ergo  dices  Mis,(ic  dicit  leboHab. Incogmtus  erat  verus  Deus  prophanis  illis  popu- 
Jis  jnili  quod  audierant  Deum  coli  inludxa:  fed  interea  fpernebant,  imo  peflime  abominabatur 
»ei*am  religione. Sed  quemadmodu.  iam  dixi,  Propheta alloquitur  fuos  getiles ,  8c  folos  Iudeos, 
quanuis  de  exteris  illis  &  remotis  Gentibus  fermonem  habeat.    Non  polTent  nunc  vlterius  pro- 


P  R  E  C   A  T    I    O  . 

'  Da  omnipotent  Deus,  quando  hodie  tot  documenta  nobis  verfantur  ante  ocuhs  0"  iu- 
didorunituoYumi^'bonitatistu<e>\tprojiciamus  in  timore nominis tui,neque  iramtua 
pergamus  in  nos  magis  accendere :  fed  vera  refipifcentia  tatli  quceramus  reconctliari  te- 
cum: deinde  \t  nuferti  etiam  tot  malomm,quibus  hodie  mundut  affligiturjftudeamus  re- 
1  !  uocareinviameo^quividenturdeuotiejfefuoexitio, vtitacitmadte conuerfifuerint qui 
nunc  funt  prorfus  remoti  (f  dliemjnagisglorificeturnomen  tuum,^ prcediceturanobis 
\no  confenfu,  tn  eodem  Chrifto  left  Domino  noJbro>    Amen. 

COs  p  i  m  v  s  herl  cxponere  fententiam  Iercmia:,vbi  iubet  Gentes  omnes bibere  ex  cdlicevfque tid 
ebrietatemJy^  metaphora  Calicis  iam  diftum  fuif.ratio  eft,  quia  Deus  pro  immefa  fua  fapi- 
entia  nouit  vel  quid  quifquc  iit  meritus,  vel  quomodo  rectum  lit  nunc  leuiusnunc  grauius  ca~ 
ftigari.  Qupniam  ergo  non  eft  xqualis  modus,  aptiffime  conuenit  fimilitudo  calicis.  Cxterum, 
■  propinat  Deus  intcrdum  calicem,  vt  tantum  guftet  qui  non  polTet  ferre  grauius  Judicium.  Sci- 
rnus enim  Deum erga  robuftos, 8c  peruicaces agere multo d' uius:li  quis autem  debilior  iit  tra- 
ftatur  clementer,&  tatiim  Iibat,vel  guftat  ex  calice. Sed  Propheta  hlc  dicit  bibendu  efle  omni- 
bus populis  vlque  ad  ebrietatem,quemadmodum  alio  loco  dicitur,Etia  razees  ipfasexhaurient, 
cum  de  prophanis  Getibus  agitur.  Inebriat  aute.vt  ante  dixi,homines  Deus, vel  cum  illos  excx- 
Ul  •  cat,&  mittit  fpiritum  verriginis,aut  ftuporis.  Sed  rcfertur  nuc  verbum  inebriandi  ad  externas 
caftig.ttiones.B«6/Vf  crsp^z? inebrUmini, hoc  eft.,nz  putetis  vos  defunctosefle,  vbi  cceperit  Deus 
exjgerc  poena  de  vobis:illaeflet  vnicapotio:  fed  Dominus  vos  penitus  inebriabit:&  idco  adiun- 
git ,  ■t>omite,{<r  aidite,  nam  qui  itaebrii  i  unt,vt  icic  ingurgitayerint,  &  crapula  fere  lint  turgidi, 
illos  needle  eft  vomere.  Vomitus  aute  generat  conculfion.e  cerebri,  ita  pedes  officiil  fuum  am- 
plius  no  faciunt-rfmo  nulla  corporis  pars  facultate  fua  retinet.Summa  eft  igitur,  quia  Deus  Ion- 
go  tempore  diftulerat  fuum  iudiqium,  8c  populi omnes  obduruerant  Cum  fua  patietia  illos  inui- 
tatet  act  re(ipifcetia;nimc  grauilfima  vindicf  am  inftare  omnibus  illis,  qua:  mora  vel  diuturnita- 
tem  cSpefifet  .Quod  aUte  hinc  colligut  quida  Interpretes,nihil  profuturas  omnibus  populis  pee 
nas  efTe;de  quibus  nunc  concionatur  Propheta, hoc  mini  rirmum.non  videtur.  Na  loquutus  eft 
dceleaopopulo.Certuauteeft,aliquosretipuilTe,vtcunque  fuerintexiguusnumerus.  Deinde, 
videbimus  p'vdmitti  e'til  Getibus  prophanis  veniam,&  falute,  poftqua  fua  iudicia  aducrfus  illas 
Deirsexercuerit,Simpliciter  igitur  interpretor  hxc  verba,q«6d  no  tatu  guftabfitex  calice  Do- 
rnini,fed  bibent  vlcra  fatietate,  vt  iimiles  futuri  lint  ebriis,imo  attonitis,quia  grauitas  pcenarum 
illis  fere  metS  cxcutiet.Nihilo  folidior  eft  ratio  Hieronymi,  cum  dicit  tantum  ad  reprobos  fpe- 
ftare  Prophetx  fermone,quonia  flibiicit ,  ©*  m  furgdtis.PaUt  Hieronymus  hoc  verbo  delignari 
vltima  defperatione.  fed  Proph.meo  iudicio,niliil  aUud  intelligit.qua  fore  adeo  atroce  Dei  vin 
difta  aduerfus  omnes  populos,vt  poft  diuturnu  tepus  maneat  yeftigia-.queadmodu  fi  quis  ebrius 

non  poflit 


IN   IEREMIAM.  i6t 

non  poUit  rota  node, &  toto die  exhalare  crapulam,icd  ftupidus  fit  vfquc  ad  txdium,vel  etiam 
phrenetidc  laboret.hoc  idem  liuelligit  Propheta  cum  dicit,Ne/irg«//*.lam  fcquitur,  a facie zk~ 
dii quemego  mil to  truer  vos .  Sine  riguranunc  cxprumtquoddccbtktate,&  vomitu  dixerat.nepe 
quia  tantus  horror  occupabit  corum metes, vt  laceant  prorlus  attoniti.  Scd  gladium  k  pronun- 
tiat  Dcus  milTurum  aducrliis  illos.vt  intelligant  Ind?i,  qiiemadmodu  iam  antedidum  fuit,  vbi 
omnia  kre  permixta  fuerint,dominan  tamen modei atiun  Dei  ludkium.    Nunc  fcquitur, 

> 

z8  Ecerit,fi  renuerint,  adfiimendiim^ccH^/ftwc^calicememanu 
tiiaadbibendu,r.unc  dices  ad  eos ,copuIaem)n  debet  re folui  in  aducrbmm  tern- 
pora,licdicit  lehouahexercitiuim,  Bibendobibetis. 

Hoc  verlu  tigniricat  Propheta,quatumuis  rerradaria:  lint  Gentes,nihil  tame  fiia  contumacia 
prorcduias,quia  vxlintnolintcogenturbibereexcalkc.Scd  vt  vehementior lit oratio,  inducit 
ipfas  rcnuetcs-.S'*  remfauerint  accipere  c.i//«w,inquit  Dcus,di(es,Bibenc!o  btbetit. Diximw  antchac, 
Prophetam  non  fuilie  prxfedum  Gentibits  dodore.Ergo  hxc  dodrina  nihil  ad  extcros:  led  to- 
taeius  vtiHtas  rclideredebaitin  Ecclelia  Dei  sided  relpedu  populi  Dei  hoc  dicitur,  vtkiant, 
poftqiumDeus  fumere  defceleribus  hominum  pcenam  deaeuit,  omnes  quiohnoxiifunt  eius 
iudkio,non  poll'e  crKigere.Simt  quide  fepe  homines equis  peruicacibus  iimiles,  qui  calcitrant, 
&  feroci  ;nr,&tumultuai.tur  aduerius  fellbrcm  iuum,&  mordent  ctia:fed  Propheta  fitmihcat, 
Deum  mftrudum  eiTc  potentia.qua  compel  cat  ta'em  cotumacia.Brcuiter  tame  admonet  quam 
lint  immorigen  plejique,imo  fere"  omnes,  vbi  caftigantur  Dei  manu.  Rarum  enim  eft  cxeplum, 
vt  qui  peccauit,  Meter  &  placide  lub.iiciat  le  Dco,&:  a»nokatleiufte  puniri:  imoqui  fatcntur 
fe  graukis  aliquid  meritos,rremunt  nihilominusaduerfus  Deum,  quiaexhorret  vindidam  eius: 
non  lentmntautemmilericordiam,nequequicquamfil'i  vcni^promittuntiNonmirumeftioi^ 
tur,qt.6d  Propheta  hie  tribuicprophanishomimbus,  tarn  Iudajis  quam  extensingeniumduru 
&rebelle,vt  calcitrent aduerius  Deum,&  conentur  kliibtrahcre  ex  eius  manu :  denique  modis 
omnibus  ftudeantermgereiudicium  eius.  Hxc  ratio  e&,cmdk;it,Sirennant  fumere  caliceme  mam 
/jw.Ergo  hoc  videmus  non  debere  referri  limpliciter  ad  verba .  neque  enirn  Propheta  cum  iUis 
extraneis  loquutus  eft.ied  rem  ipfam,vcl  afFedum  potius  ipedan.  Nam  fuit  in  illis  gentibus  ali- 
cjuid  potentix:nc'C  dubium  eft,quin  feruenter  incubuerint  ad  dcfenlionem  lux falutis.  Hoc  igi- 
tur  fuit  renuere,de  quo  nunc  loquitur  Propheta.nam  cum  hoftis  aggrelTus  eft  Moabitas,non  fta 
tim  ceflerunnidenl  etiam  aliis  contigic.  Tyrus  erat  fereinexptignabilis.  cratenimiitain  medio 
marr.vnde  facillimum  fuit  ar cere  omnes  hoftes  ab  acceHIi.  Cum  igitur  pertinaciter  relifterent 
fuis  hoftibus.dicuntur  renutjfe  calicem  e manu  Dei,  quia  vili  iunt  iibi  polTe  dcpellere  malum  quod 
inftabat.Sed  y  tcunque  putarent  le  fore  inuidos,&  conrili  ilia  potentia,  acnter  k-ie  opponerent 
hoftibus,dicit  tamen  Deus  irritos  fore  conatus  libs  &  ininiky.bibe ndoymqukybibe tit.  Sequirur 
ratio, 

z9  Quia  ecce  in  vrbe,in  qua  inuocatum  eft  nomemeumfupeream, 
egoiucipioadmaIefaciendum,Www/«w  iriferefidum}8>c  vosinnoxii  eritis? 
non  ericis  innoxii.-quia  gladium  ego  aduoco  iuper  omnes  incolas  terra 
dick  Iehouah  exercituum, 

Probatio  ex  comparatione  minoris  &  maiorisadditur.  fie  enim  ratiocinatur  Propheta,  Si 
Deus  Sanitx  vrbi  no  parcit,in  qua  libi  delegit  Temp!u;&  voluit  nomen  liium  inuocan,quomo 
do  ignokeret  extrancis,quibiu  nihil  viiquii  pollkiti.s  cft?quia  ducebatpro alienisSergo  li  lignii 
viride  conmmitur,aridumnonmanebitialuum  .  hxc fiimma eft .  Idem  argumentum  aliis  ver- 
bis cxequitur  Apoftolus.  Poftquam  enim  dixit  iiidkium  incipere  adomo  Dei ,  continuo  poft  ,.  pf<r  .  \ 
fubiicit.Qiia  hornbilis  ergo  vindida iplius  Dei  apertos  hoftes  manet?  Atque  hinc  colligitur  v- 
tiiis  dodrina  Si  enim  Deus  no  tatiim  promikue  k  vindicem  i'celeium  fore  aikrerct,kd  citarct 
primoloco  ad  tribunal  fuum  Ecclcliam,quam  elegit,poiFet  videri  deterior  eiusconditio,quam 
aliarum  Getiii.Ergo  poflent  pioru  aninii  concidere.liita  lecu  reputaret:  Videtur  hoc  fingula-i 
re  Dei  beneri  cm  elie,quod  nos  lili  propius  admnxit:atqui  cedit  hie  honor  in  pcenam  duntaxat. 
Deus  enim  conniuct  ad  kelera  Gcntiu,  &  videtur  ilia  obliuione  fepelire  :  limLil  ante  atque  lapli 
fumus/entimus  ligna  irx  eius.  Pi xftarct  igitur  nos  procul  ab  lpfo  diftare,  eiirnqj  no  gerere  tarn 
follicitam  noftri  curam.  Fideles  igitur  hoc  medoprxferrent  libi  incrcdulos.  Scd  hxededrina 
mitigat  omnem acerhitatem dolor is,qui alioqui polfet nos  ad  amaruletiam  piouocai e.Na  cum 
hoc  nobis  proponitur  ,  Deum  incipere  ab  Ecclelia,  vt  longe  grauius  lxuiat  contra  incredulos 
vbi  diu  ipios  tolerauerit,atque  ka  longe  graufuf  pereart,quam  ipfi  fidcles ,  quemadmodum  li- 
gnum aridu  citius  coiumitur  quam  viridexiim  ergo  hoc  nobis  proponitur, certehabemus  mate 
ria  no  parui  folatii,nec  vulgaris.  Videmus  ergo  quorfum  hoc  addiderit  Ieremias,nepe  quat&uii 

L.  iii. 


CAP.  XXV.  IO.  C  AL.  PR  AELECTI  ONES 

Gentes  relu&etur  aduerfus  Deum,  cclTurastamcn  velintnolint,quia  Deuserit  potentior.ratio? 
nernpe  ciim  Deus  ele&o  populo  nonparcat,quomodo  impur.e  illuderet  ei  prophana?  Gcntes,& 
jion  fentirent  lpfum  effe  tonus  mundi  ludice?  Ergo  veniat  nobis  in  mente  hax  dcdrrina  quoties 
caro  noftra  ad  fremitii  nos  impellitjVel  ad  impatientiam,melius  nobifcu  agi,  quod  incipit  Deus 
slnobis.quia  tandem  trahentur  etiam  fuo  ordme  prophana? gentes  ad  interitunv.nos  autem  tan- 

%  .Tbeffk.t.  turn  temporahbus  poenis defungijVt  Deus  tande  propaterno luo  fauore  nos  erigat. Et  ideo  etia. 

4.5.  Paiilus  dicit  hanc  effe  demoftratione  iufti  nidicii  Dei,  dum  rideles  iubiiciuntur  multismiferiis. 

cutnenim  Deus  filios  fuos  caftiget,quorum  tame  obfeqiuum  probat,  none  qualiin  fpeculo  licet 
contemplari  quod  adhuc  oceukum  eft'nempe  horribilem  pcena  incumbere  omnibus  incredulis. 
Deus  ergo  reprefentat  hodie  nobis  interitum  hoftifi  fuorum.dum  nos  paterno  more  cafHgar.  8c 
hate  eft  certa  demonftratio,aut  v ma  imago  iudich  eius,quod  incrcduli  non  metuunt,  fed  lecure 
ridet. Dicit  au.tem,Ecceincipio  ad  malum inferendum  ynrt.eft  malcfacere  proprie,&  duraeffet  lo- 
quutio,cu  Dais  dicitur  malefacere,nifi  quod  debet  cSmunis  vius  ea  mollire  .  Qii  mediocriter 
cxercitati  funt  in  Scriptura  fciunr.  vocari  mala  res  aduerlas  ,.nepe  ex  hominii  leniu.  Dicitur  er- 
go Dominus  malu  inferre  hominibus,no  quod  noceat  ip!is,vel  quod  iniq>  aut  cmdeliter  ikuiat 
in  eos:led  quonia  quicquid  aduerfum  eft  hominii  ammo,ientiut  &  vocat  maIii.I»a'/>M  igitur  mi 
lefacere in  Vrbe-jn  qua  inuocatum  eH nomen  meumfuper  e.tm. Dicitur  inuocari  nomen  Dei  luper  ali- 
que  populii,vbi  iepromifit  fore  cuftode,&  tutoreillius  populhdicitur  etia  inuocari  nome  eius, 
cu  homines  ad  eius  tide, 8c  tutela  fe  coferut.Sed  teneda  eft  genuina  fignihcatio,quod  inuocetur 
nome  Dei  luper  alique  populii,  vbi  populus  cenfetur  effe  Tub  eius  fide,&  cuftodia:quemadmo- 
dum  nomen  Dei  inuocatii  eft  luper  hhos  Abraha?,,quia  pollicitus  fucrat  fe  illis  fore  in  Deum,& 
gloriabantur  fe  effe  pcculiarem  eius  populum ,  nepe  adoptionis  gratia.  Ita  inuocatu  fuit  nomen 
Dei  luper  Ierofolyma,quoniam  lllic  erat  Templum  8c  Altare,&  quonia  Deus  vocabat  quietem 
fuam  vel  domicilii!, ideo  nomen  eius  fuit  illic  eclebre,  &  hoc  eft  quod  Gallice  dicimus,  Serecla- 
mer,  ilfe reclame  dva  tel,  nempe  qui  hunc  vel  ilium  fibi  patronum  effe  afferit ,  vt  llib  eius  prsfi- 
dio  lateat.  Sic  etia  ludau  olim  inuocarunt  nomen  Dei,ciim  dicerent  fe  ab  iplb  ele&os  elTe  in  po- 
pulum.Imo  etiam  hoc  refertur  ad  homines-.inuocatum  fuit  nomen  Iacob,Ifaac,  8c  Abraha:  lu- 
per duodedm  Tribus,quia  feiheet  ciim  vellent  recumbere  in  toedus  Dei,  originem  fuam  repu- 
tabant,&quiaerantprogenitiexfancl:is  patnbus,cum  quibuspepigerat  fcedusiuu  Deus, &  qui 
bus  pollicitus  fuerat  fe  lemper  fore  illis  in  Deunv.Iiralita?  omnes  inuocabat  Abrahanr.no  cjuod 
cultum  llli  ofTcrrent,ied  quia  cum  effent  eiusloboles,merito  ftatuere  poterant  fcedus  gratuitu, 
quo  Deus  lllos  libi  adoptauerat,tranlmiffum  ad  le  fuiffe.  Sed  etia  alio  leniu  poteft  fumi  inuoca- 
tip,quonia  lcilicet  c]uotidie facrificiis  Deum  placabant,  8c precibus:  vbi  lalute  luam  comenda- 
bat  Deo,  lemper  coiun<Sumeratlacrificiu,&  fimulpromiflaeratillisexpiatio.Poffet  igitur  hoc 
mpdo  fumi  verbii  Inuocari, vel  inuocatum  eft,  mpj. quod  fcilicet  Deii icirent  libi  effe  propitiu, 
fi  ex  ammo  relipifcerent.  Ciim  ergo  inuocatum  eliet  nomen  Dei  in  Vrbe  ilia,  qui  fieri potuit,  vt 
Gentes  impune  cuaderet  iudicium,  cui  fubie&a  fuerat  San&a  ciuitas  >  Sed  prior  expofitio  mihi 
magis  placet.&  no  dubium  eft,quin  Deus  hlc  loquatur  de  gratuita  adoptione,  qua  adoptauerat 
libi  populum  illum:inde  inuocatio,vel  gloriatio  de  qua  nunc  agitur.  Quonia  autedimcile  erat 
perluadere  Ifrae litis  quod  dixerat  Propheta,ideo  inculcat:verbo  eodem  repetit  rem  fatis  per  fe 
clara:Er  VM,inquit.non  dicit  tantiim  1p3fl,fed  ponit  hpin,aninnexiieffendoeritiiinnoxiii  8c ita re- 
fellit  peruerfam  contumaciam,qua  poterat  turgere  Gentes,  cum  8c  fuas  opes,&  multitudinem, 
8c  alia  fped.irenf.deinde  ciim  fpernerent  quicquid  Prophets  Ierofolymz  clamabant.  hoc  enim 
nihil  ad  ipfos.Et  interrogatio  per  fe  eftemphatica,VoJ»f?/>o//fr«  neejjevllo  modoinmxiitnfs  figni- 
ficat  effe  innoxium,fed  tranffertur  ad  pcenam,  ficuti  pjr  iignificatiplam  iniquitate:fed  a  culpa 
ad  pxnamtranffertur.Sic  dicitur  non  fore  innoxius,  qui  non  poterit  feeximcrcaiudicioDei, 
neque  immunis  effe.Cofirmat  hanc  fententia  cum  dicit,  quia gladium  ego  admco  frper  emnesinco- 
lat  terrx,dicit  lehottab  exercituum.  Hsc  confirmatio  minime  fuperuacua  eft,quia  creuerat  infole- 
tia  Getium  ex  tolerantia  Dei,cum  longo  tepore,imo  multis  iam  feculis  fuiffent  quieti,&  delitiis 

lw  4j.  ,,.  fuis  vacaffent,  &dormiiffent  quali  in  fius  fedbus,vt  alibi  dicitur. Propheta igitur  niicpronun- 
tm  Deum adiiocare gladium  fuper  omnes incolas  ten*.  Namfa?pius,  &variismodis  populum  fuum 
caftigaucrat,  ciim  Getes  effentextra  omne  periculu,  8c  extra  omne  moleftia.  Dicit  autem  nunc 
fe  gladium  aduocare,  quo  perfequatur  omnes  illos,  quibus  vifus  fuerat  ignofecre.  Dicitur  autem 
Deus  aduocare  tarn  gladiu,  quam  homines .  nam  dicitur  Nabuchadnezer  pugnaffe  fub  Dei  au- 
fpiciis-.dicitur  fuiffe  quali  conduditius  miles.  Sed  de  gladio  nunc  loquitur  Deus,  vt  fciamus  in 
arbitrio  eius  effc,mouere  bclla,&  ledare,  quoties  vifum  eft:&;  ita  gladiu ,  tametli  geftatur  manu 
hominis,  non  moueri  tamen  hominis  arbitrio,  led  Dei  arcano  impulfu.     Sequitur, 

30     Et  tu  prophetabis  ad  eos, yel>contra  cos,  omnia  verba  hxc&s  dices 
illisjlehoiiah  ab  excelfo  rugiet,&  ex  habitaculo  lan6titatis  (ux  edct  vo- 

cemfuam: 


IN    IEREMIAM.  2C* 

cem  fuanrmgiendo  rugiet  fuper  habkaculumfuum  celeufma ,  clamo- 
rem  potiusgencraliter^u&fi  prementium  torcular  refpondebit  fuper  cun- 
(SosincoLis  terras. 

Nomen  "n'n  vertunt  Celeuma,vel  celeufmataliis  magis  placet  vei  tere  Lugubrem  cantionc; 
fed  fxpius  occurrit  cum  agitur  de  vindemiis. Celeufma  autem  nauticum  eft,quemadmodu  fci- 
tur.  etymologia  quidem  eft  generalis,&  tu^iny  eft  hortari:&  celeufma  nihil  eft  aliud  quamcx- 
horcatio.Sed  quoniam  vox  ilia  tantiim  de  nautis  repcritur  ,idco  mihi  magis  placuit  ponerc  Cla- 
nioris  nomen. Dicit  igitur,T* propbeta  contra  eos,bos  omnes  fermones,  dicendo  ad eos .  lam  admonui 
Prophetxnon  tunTc  datum  mandatum,vt  defcenderct  ad.Gentes,&  iingulas  alloquerctur.deni- 
que  vt  obiret  munus  propheticum  apud  illas.Scd  quanuis  pedem  Vrbe  non  moueret,tfFe6tus  ta 
men  prophetixpenetrauit  ad  omnes  terrxplagas.  Non  ruit  igitur  prxconiumleremixvanum, 
quiaintellexerunt  Iudxiipfocucntu  in  lingua  lan&i  viri  fuiile  Spiritus  potentiaminfalutemo- 
mnium  piorum,&ad  perdendos omnes  incredulos. Hoc  leniu  igitur  iterum  madatDeus,ac  prx- 
crpit,vr  prophetet centra  Gentes,(y  ipfis  dicat,  non  quod  ftrmohc  ad  illas  dircxerit:  fed  cum  Iudxos 
doceret,habuiteiQsdo6trinaeffc<5lum in  omnibus popi.!i>.Di^itai.um,Dffe/rft  excelfo  rugiet  ,& 
ex  habitaculo  fanclitatisfute  edet  vocemfuam.Ma:\ph^ia  rugitus  latis  n  ita  eft.  Videtur  quidem  du- 
riter  hoc  pronuntiari  de  ipfo  Dco:fed  fcimus  quam  tardi  fiht  homines,&  quam  fibi  indulgeant 
in  fiia  focordia,quanuis  Deus  illis  minetur  .  Ergo  Deus  hyperbolicas  loquendi  formas  vfurpas, 
coarguit  hominum  ftuporcm,quia  non  polsit  eos  loquendo  mouere,niii  modum  excedat .  Hxc 
igitur  ratio  eft  cur  fe  leoni  comparet,non  quod  imaginari  oporteat  ell'e  quicquam  in  eo  trucu- 
lentum,aut  fxuunried  lam  dixi.non  poffe  aliter  afhci  homines  jnili  Deus  alienam  perfonam  in-  Tfil.ZS .  i  j 
duat,&  prodcat  in  medium  tanquam  leo,quitamen  non  fruftra  alibi  alferitfe  tardum  ad  iram, 
propenlum  ad  mifericordiam,&  longxpatientix,&  qucd  fequitur.Sciamus  itaque  damnari  irh 
pium  contemptum,quo  fere  omnes  raicinati  funt,vbi  Deus  ita  fe  transiigurat ,  &  cogitur  fe  fa- 
cere  fimilem  leoni .  Dicit  autem,  Rugiet  Deus  ab  excel fo,c?  ex  habitaculo  Janclitatisfua  dabit  vocem 
fuam.Ciim  de  Excelib  loquitur,  probabile  eft  dehgnari  ccelum :  Habitaculum  autem  fan&itatis 
fxpe  accipitur  pro  Sanc~hiario,vcl  Templo.fed  aliis  locis,vbi  idem  repetitur,vocatur  etiam  cce- 
lum habitatio  fan&a  Dei,vel  fan&itatis.  Interea  nihil  erit  ahfurdi,ti  dicamus  Prophetam  hoc  1© 
co  alludere  ad  Templum,&  ita  alludere,vt  Iudxos  attollat  furlum,  qui  deiixi erant  in  externo 
Templi  colpeftu.imo  circunftantia  loci  id  poftulat.Perperam  quidem  putabant  Deum  fibi  efle 
alligatum,quia di£tii  fuerat,  Hxc  rcquies  mea  in  feoulum  feculi  :hk  relidebit  nomen meum,  &  p/ 1  »i  i 
virtus. Perperam  putabant  nullum  elle  Deum,nili  inciufus  efletinillo  vifibili  &  externo  fan&u 
ario.Hinc  ilia  fuperbia,quam  obiurgat  Ifaias,&  in  quam  feuere  inuchitur  ciim  dicit ,  Quifnam  \ra  gg.i 
locus  requietimex?  ccelum  eft  leaps  mea,&  terra  fcabcllum  pedum  meorum.  Quern  locum  igi- 
tur mihi  xdihcabitis?illic  Prophetanon  limpliciter  contra  luperftitioncmdifputat,  vt  multie- 
xiftimanr.fed  potius  retunditiuiltamarrogantiam,qu6dfcilicetpopulus  putabat  Deum  non 
polTe  ab  lllo  matenali  Teplo  vnquam  auelli.  Cxterum,  modo  tollantur  vitia,non  de  nihilo  Te- 
plum  nomen  obtinuit  regix  Dei  fedis.Sic  nunc  Propheta,quanuis  Deum  fupra  coelos  attollat,li- 
mul  ad  Sanctuanum  vifibile  alludit,  cum  dicit ,  rugiet  Deus  ab  excelfo ,  ey  ex  habitaculo  fanSitatU 
fit*  edet  vocem  fii.tm, hoc  eft ,  quanuis  putent  Gcntes  Deum  in  angulo  federe,&  quiefcere,folium 
tamen  illius  in  cxloeft  .nee  oLftat,terreftre  quod  libi  elegit  domicilium,  quin  lit  imperium  to- 
tiustcrrx  penes  ilium, idcoqueextendetvindiftxfuxdocumenta  ad  uerfus  omnes  populos:ve- 
rum  in  gratiam  Ecclehx  fuxadi  e  Teplo  prodirct,&  iterum  repetir.i^wg/fWo  rugiet juperhabi- 
taculum _/««>».  Hieronymus  folet  vertere  nomen  hoc,Dccorem,pulchritudine:  &  tame  locus  hie 
fatisconuincit  non  pofle  aliter  accipi,quam  de  habitaculcr,vt  multi  alii.  Poftea  deicendit  ad  a- 
liam  hguram:qu6d/c;7«cf  t  reJ]>ondebit  clamerem  tanquam  prementium  torcular  fuper  cunctos  babitato 
res  terra  ■  Hxc  repetitio,&  varietas  fermonis  confirm  at  quod  dixi,nempe  Deum  hyperbolice 
prxdicare  vehementiamfuxvocis.vtterrorem  fecuris&torpidisincutiat.Et  videtur  hlcPro- 
pheta  innuere,quanuis nullus  hortator  accedat,tamen  fatis  violentam  fore  Dei  vocem .  Qui  e- 
nim  torcular  premunt  inuicem,&  mutuo  clamore  feie  incitant,alius  alium  aduocat,  8c  ita  (etc  a- 
cuiint  ad  diligentiam.Eft  igitur  mutuus  aliquis  confenfus  tarn  inter  nautas,  vbicanuntfuum  ce 
'leulma.quam  inter  operarios,qui  vuas  premunt  in  torculari.Sed  quanuis  Deo  nullus  adiit  hor- 
tator,ipfe  iibifufficiet.Rfj^oWiizV  ergo,  potcrat  Propheta  aliud  verbuponere,fed dicit, refyon 
debit,8c  cui?ncmpe  libiipli,  hoc  eft,etiam  (i omnes  conlpirent  ad  extinguendam  Dei  vindiSam, 
tamen  ipie  fuperior  euadet,neque  opus  habebit alieno  lublidio.     Tandem  fequitur  , 

31    Veruenhjvc e$l,pcriieriiet}{omtus,\cl impetusy  adextremitatemtef 
rsc.-quia  lis  Iehoux  cum  Gentibus,iudicium3idcfl}contentio,  \d  difccptatio, 

L.     iiii. 


C  A  P.  X  X  V.  IO.CAL.PRAELECTIONES 

ei eontra  omnem carncm ;  impios  dabic  ipfos , trade*, ad gladium,  dick 
fehouah. 

Profequitur  eandem  fcntenti;un:dicit  tarn  horribilem  fore  impetum,vt  penetret  vfque  ad 
extremes  mundipar.tss  Jlxu  lignuicat  Strepitum,vel  fonitunr.accipitur  tamen  pro  violentia,  & 
impetuuX:  vterque  ieniusnon  male  quadrat  pi  arfenti  \oco.Sonitus  ergo,vcl  impetus perueniet  vf- 
que acI extremes  partes  terra.  la  feqiutuir  jqiiod  lis  lit  Deo  cu  m  omnibus  populis:  vbi  videtur  Pro- 
phesioccurrcrequa:(tioni,qu;Emoueri  puterat,Qiad  hoc  fibivu'.tjDeum  tarn  repente  tumul- 
tuari.cumnuiltisleculis  fuerit  quietus,nec  fignum  aliquod  dedeiitfua:  vindicta^Nam  diximus 
Gentes  i!las,quamm  fu&a  fuit  mentio,diu  fuiile  tranquillas.Ergo  refpodet  Prophcta  obiedio- 
ni  tacka?,&  dicit  nunc  UiemeJpDi-o.Kon  Temper  eft  litigandi  tempustqui  aduerfarium  fuum  non 
ftatim  apud  ntdice  aggreditur,lcd  bland  e  cum  ipfo  agit,&  cupit  amice  ab  ipfo  impetrare  quod 
rc&um  eft  ,iilc  nihil  remittitde  fine  fuo.Nam.vbicxpertus  fuerit  talem  contumaciam  in  aduer 
fariofuo,vc  nihil  humanitcr  agendo  proriciat, potent  tunc  com  ipfo  litigare  .  Idem  ergo  nunc 
exprimitur  1  propheta  quod  fdlicet  Deus  nunclitiget  cum  Gentibus-,  ©*  difceptet  cum  fniuerja  came. 
Deus  quidem  propi  le  loquendo  iudex  eft  mundi,  neque  vel  in  cxlo,vel  in  terra  arbiter,  ant  iu- 
*  dexrepenetur,coram  quo  difceptet:fedloquutio  tamen  hax  dignaeftnotatu,quiaDeusomnes 

querimonias  refutat,qaibus  folcnt  contra  ipfum  infurgcrc  homines. Nam  qui  centies  male  co- 
fcii  fibi  erunt,tamen  obftre pent  Deo,ii  fcuerius  ipfos  puniat ,  &  dicent  fe  plefti  vltra  meritum. 
Deus  ergohac  rationc  dkit.cum  pcenamexigit,fe  non  exercerepotetiam  tyrannicam,  led  per- 
inde  efll  acli  diiceptaret  cum  pcccatoribus.Interea  commendat  bonitatem  luam  a  fine  poena- 
rum,qu6d  fcilicet  nihil aliud  lpedet,vbi  rigidus  eft  in  puniendis  fceleribus,nifi  vt  ius fuum  im - 
petret:&  quia  non  poteft  hocblande  agendo,extorqueatquatilegum  auxilio.Notemus  ergo  ni- 
hil detrahi  potetia:  vel  fummoimperio  Dei.vbi  dicit  fe  difceptare,  vel  litigare  cum  hominibus: 
fed  ita  refutari  omnes  obftre  peras  voces,quibus  aduerfus  ipfum  fremunt  impii,quafi  fine  modo 
in  ipfos  fa:airet:deiade  finis  notatur  omnium  poenarum,quod  fcilicet  Deus  defcendat  tanquam 
pars  aduerfa,&  non  aliud  habeat  propotitum,quam  vtnosadrationem,&xquitatem  adducae 
quemadmodumquiexperiturapudiudicem,illecerte  vellet  tranfigere  ,  fi  fieri  pofTet  cum  fuo 
ieo.fed  quia  vidct  mini  clTe  fpei ,ideo  ad  remedium  illud lefe  confert.Ita  Deus nobifcum  difce- 
ptar.quianitieiTemu.-.  prorfus  delperati  pofTemus  tandem  cum  ipfo  redire  in  giatiam,  &parata 
nobis  elTet  reconciliation  tantum  ius  illi  fuum  permitteremus. 

P  R.  E  C  A  T  I  O. 

Da  omnipotens  Deus }  quando  tot  modis  nos  adte  afiidue  reducere  sludes ,  da  in~ 
quamjie indomita contumaaarepellamus  tarn  fanSias cybumanas  tuas  admonitiones: 
dcinde  etiam  nc  torpeamus  in  nojlro  •veterno, fed  foliate  ad  te  confugiamus,  tyficfuppli 
citer  depreccmur  veniam^vt fmulojlendamus ferium  &  continuum  refipifcendiftudium, 
vt  ita  modis  omnibus  nomen  tuum  in  nobis glorificetur>  donee peruemamus  ad  ccelejletuci 
glonaman  Cbnjlo  left  Domino  nojlro^      Amen. 

32,  Sic  dick  Iehouah  exercittium,Ecce  malum  egredietur  a  gence  in 
gentem,&  tempeftas  magna  excitabitur  a  lateribus  terras. 

Profequitur  teremiasfententiam,qiiam  ccepimus  cxponcreproxima  le&ione .  Prius  vatici- 
natus  eft  de  uidiciis  Dei,qua: inftabant  multisGentibus,ita  vt  comprehenderent  fer£omnes  re- 
gionesludxis  vicinas,&cognitas:im6nominauitGentesquafdamprocul  difsitas .  Summa  fuit, 
Deum  qui diu pepercerat  iceleribus  hominum,nunc  fore  vindicem, vt  palam  appareat  quando 
difFert  pcenas,non  tamen  ideo  elaplbs  eife  impios ,quoniam  trahentur  tempore  &  loco  ad  ratio- 
nem  reddendam.Subiicit  ergo  in  eundem  len{um,Egredietnr  malum  agente  in  gentem.Exponunt, 
Quod  gentes  alia:  ahis  bellum  inferent,vt  fe  conficiant  mutuis  vulneribus:  8c  fenfus  hie  .eflet  to 
i  lerabilis.  Videtur  tamen  aliud  velle  Propheca,nempe  quod  graffabitur  vindi&a  Dei  per  omnes 
terras  tanquam  aliqua  contagio.Et  in  eundem  fenium  fubiicit  metaphoram ,  aut  fimilitudinem 
procella;,aiit  turbinis,aut  tempeftatis .  Nam  fi  quando  exhorta  eft  tempeftas,non  definit  in  vna 
regione ,  fed  peruolando  longe  fe  dift"undit:&  ita  docet  Propheta ,  etiamfi  non  ftatim  arripiat 
Deus  cun&as  gentes,vt  poenas  de  illis  exigat,tamen  fore  omnium  iudicem,  quia  traniibit  longi 
&  late  eius  manus  tanquam  procella. Sic  igitur  interpreter ,non  quod  getes  alia;  aids  bellum  in- 

ferent: 


IN   I  ERE  MI  AM.  aoj 

ferenr.fcd  quod  vbi  Deusexecutus  fuerit  indicium  fuum  in  vna  gentc,poftea  ad  alteram  tran» 
Jiet,  vt  rincm  non  fit  fa&urus.donec  compleuerit  quod  ante  vaticinatus  eft  Ieremias.  Etex  lecu- 
do  mebro  verl'us  hoc  videtur  clarius  pofle  colligi.ncquc  cnim  de  bellis  intcftinis  hoc  exponi  po- 
tcft  .Qtiod  excit.tbitur  tempeflas  magna  a  Ltteribus  terrt.V idemuscrgo  Deum  aliud  velle.quod  i'ci- 
hcet  non  fatigabitur,cum  cceperit  vocarc  homines  ad  iudicium,icd  comprehendet  hincinde  & 
ex  terris  remotis  qui  putabant  lc  eflc  extra  pcriculum.ficuti  cum  exurget  tempeftas,  videtur  tan-> 
turn  minitari  exiguo  1  patio  terra:,led  ftatim  iel~eproiicir,&  occupattotum  cxlum:ficetia  Dcus 
vindiB.tmfh.tm  dicit  venturam a  Lteribus  terra,hoc  eft,  a  locis  rcmotrfsimis ,  ita  vt  nulla  diftantia 
impediat  quo  minus  compleat quod  prxdixit  per feruum  iuum.Sed  hoc  etiam  advliim  noftrutn 
accommodari  poteft.Quptics  cnim  videmus  clade  aliqua  affiigi  hac  vel  illam  gentem,  debet  no 
bis  venire  in  menrem  hxc  l'ententia,quod  Dcus  tempeftiue  nos  admoneat.ne  lcilicct  abutamur 
ems  patientia.icd  eum  prxueniamus  antequam  ab  vno  latere  terra;  ad  nos  vlque  tranicat  flagel 
lum  eius. Denique  limul  atque  exerit  Deus  fignum  aliquod  irx  iux>ftatim  nobis  occurrat,  pof- 
le vno momento  diffundi  per  omnes  terra?  extremitatcsdta  vt  nwllus angulus  futurus  fit  immu- 
nis.Nam  li  declaratiuam  potentiam  in  turbine ,  aut  procella ,  quid  fict,  vbi  clanus ,  &  propius 
volet  oftSdere  fuum  iudicium,acfi  manum  iuam  vilibili  modo  proferrct?Hxc  igitur  fummacft 
huius  verllis.     Poftea  iequitur, 

33  Et  erunc  inteffe&i  Iehoua;  in  die  ilia  ab  extremitate  terra;  ad  ex- 
tremitatem  tenai.Non  plangentur,&  no  colligentur,  &  non  fepelien- 
tur.ftercus  in  fuperficie  terra;  erunt \ideft}projlercore. 

Hie  verfiis  expomt  quod  nuc  dixi.  Vnde  etiam  rurfus  apparet,  Prophetam  non  fuilTe  loquu 
tern  de  mutuis  cladibus,quas  gentes  aha;  aliis  intulerint:fed  iimpliciter  denuntiafle  iram  Dei  in- 
ftar  procellx  diffufum  in, vt  inuolueret  omnes  populos  &  terras.  Non  dubium  eft  quin  Prophet 
tacotiniietluamfententiam:  videmus  autem  quid  hie  dicat:&  interfefli  leboux  erunt  in  die  ilia: 
rcuocat  nos  ad  iblum  Deum.poftea  aliter  loquetur.  hoc  autem  loco  non  proponit  nobis  mini- 
ftros  vindict-X  Dei,fed  Deum  lpfiim  quaii  per  fe  agentem.  Erunt  ergo  interfe&i  If  J>e»<e:aliiponut 
Vulneratos,&  hhn  figniticat  vulnerare,&  occidere-.melius  conucnit  prxfenti  loco  Interitus  .I»- 
ie)fe&i igitur  Jeboua  erunt  ab  vno  extremo  terrxvfque  ad  aliud extremum.zc  i'i  diceret,Deti  no  coten 
tu  fore,vbi  pcena  fumpfcrit  de  tribus,vel  quatuor  populis,donec  per  omnes  terra:  plagas  lele  o- 
ftedent  iudice.Hic  aut  locus  dignus  eft  notatu,quia  fxpe  miramur  cur  Deus  coniueat  ad  tot  ho 
minufceleraqux  nemonoftru  tolcrat  Sed  fi  expendimus  quam  horribilis  fuerit  tepeftas,de qua 
nuc  Propheta  differit,fciemus  Deii  quiefcere  ad  tepus,quo  magis  inexcufabiles  reddatur  impro 
bi  &  fcelefti  .Interea  fiat  certe  hoc  trifle  fpeftaculuxu  tot  regiones  &  prouincix  cotinuo  tenore 
paterentur  diuerlas  clades,putabat  aliquis  populus  iecum  eile  a&um  paulo  melius,quam  cum  vi 
cinis:fcd  paulb  p6ft  videbat  cmdelius  fc  traftari.  Interea  hoc  tamen  fuit  generale,  iram  Dei  dif- 
fundi  per  omnes  tcrr^extrcmitatcs .  Atrocitatem  amplificattribus  verbis ,  quod  non  plangentur, ' 
7iequecolligentur,nequefepelientur,fed  erunt  tanquam  Hercus,&  ita  iacebunt  in  fuperficie terrx .  Dixi- 
mas  aliis  locis  lucrum  nihil  mortuis  prodclTe:fed  quoniam  ofheium  eft  humanitatis,  merito  cen- 
ieri  inter  pcenas  tempora!es:ficuti  cum  priuatur  aliquis  iepultura,  certe  nihil  conducetmortuo 
ii  eius  cadauer  in  fepulchro  reconditum  fuent.Scimus  enim  fanftos  Dei  feruos  fxpe  vel  exuftos  vr , 
fuiiTe,veIiui'p(.nfos,velexpofitosbeftiis:&totaetiamEcclefiaconquerituriacuiirecadauera  in 
circuitu  Ierofolymx,&  fuifle  efcam  auibus  cxli,&  bcftiis  terra;  Sed  hoc  non  obftat  ,quo  minus 
Iepultura.  fit  tcftimonium  paternx  Dei  beneuoletix  erga  homines.  Cur  enim  voltiit  homines  po 
tins  fepeliri ,  quam  bruta  animalia,  nifi  quod  voluit  extareTpecimenimmortalis  vitx?Ergo  ciim 
fcpulmra  talc  lit  fauoris  Dei  fignum, non mirum  eft,fi  denuntiet  fxpe  reprobis,cadauera  iploru 
pioieftum iri,vt  careant  lepulchri honore.Sed  tenendum  eft  illud  principium,pcenas tempora- 
les  communes elTe  tarn  filiis  Dei ,  quam  extraneis :  promilcue  Deus  extendit  pcenas  temporales 
tarn  ad  filios  fuos,quam  ad  incredulos,  vt  appareat,fperh  noftra  no  debere  elFe  in  terra  defixam. 
Sed  quicquid  fit ,  cum  Deus  hoc  gencre  poena;  vtitur  aduerlus  incredulos,  fimul  addit  aliquam 
notam,ex  qua  pol'sit  i'ntellig'i ,  non  fruftra, nee  temere  hoc  accidere ,  quod  priuentur  iepulchro 
quidigni  runt,quos  Deus  exterminet  e  terra,&  quorum  deleat  memoriam,ita  vtnon  reputetur 
inter  homines.  Sed  diximus  etiam  alibi, has  loquutiones  admittcre  alium  fenfum,  qui  tamen  non 
eft  diuerfus,fed  coniunftus.nempe  quod  rata  futura  fit  ftrages,vt  nemo  fuperfit  qui  exhibeatof 
ficium  hoc  lbcio  fuo,aut  vicino,aut  fratri.Nam  ii  moriantur  quatuor, vel  decern,  vel  centu,po- 
terunt  fepeliri:fi  autem  Deus  vno  die  ingentem  multitudinem  gladio  interimat,  nemo  lufficiet 
ad  curam  lepultura:,quia  pauci  erunt  fuperftites,qui  etiam  metuent  libi  ad  hoftibus .  Ergo  Pro- 
phets cum  dicunt  carituros  Iuftu,  &  Iepulchro  quos  Deus  interfecerit,  intelligunt  tantam  fore 


C  A  P.  XXV.  IO.  CALPRAELECTIONES 

turbam,  vt  i;r.caor.omncs  fuper  terram,  quia  nemo  audebit  humanitacis  ofricir.m  erga  mortu- 
os  p  .eft.irc;  <Sc  li omnes  conrerrent  lua iludia.non  p.>ilent  tamui iurn>.erc'.tanta  trit  multitude 
Ira  conhrmat  leremiav quod diximus.s indictam lulicet Dei  comprehenluram die cnmes ter- 
ras &  popalos,vt  inuoiuatnobiics  cum  vuigo,  8c  vix  relinquatcxiguumnumerum.  Eodem  per- 
tinct  quod,  addit, /«f«re>j  t*nqn.im[lercu*  m  terra  .  Ignomimoic enim  hoc  additum  eft ,  quoniam 
vix  credibile  tunc  fuiflet ,  polie  tot  iplcndidas ,  &  upulentas  gentes ,  &  robuftas  etiam  ,  exiguo 
tempore  tea  conlirmi .  Scd  Propheta  .  i  excutiat  illam  talfam  opimonem  ,  dicit  fore  inftar  fter- 
coris,iameui  nunc  magna  lit  eoi  um  digi,itas,&  puienua,c«.  iiia^Li  opt;  ,magri.m  rubtrr.tamcn 
non  polie  effuge:  e  manum  Der.quoniam  potcft  totius  mi,noi  dc  nam  in  nihi'um  redigere.Nuc 
ego  renemus  genuinum  Propheta:  i'eniiim.     lam  fequitur, 

3^  VlulatePaftores,&  clamate^volutatevoseximiigregis.'quia 
impleti  flint  dies  veftri,  ad madtandum:  &:  difperiiones  \  eiirx, vel,  of fli- 
Eliones,confrcz£liones,  &  cadetis  tanquam  vas  defiderii,  idejl,prttiofum, 

N  jn  dubito  qtiin  Propheta  nunc  peculrariter  fermonem  conuertat  ad  gentem  fuanr.quod 
Interpietes non  obferuant  ata nor  poilunt  aiicqui  conlilium  Propheta:.  Vaticinatus eft de  uidi- 
ciis  Dei ,  vt  Iudau  cognolcerent  le  rruftra  fperare  impunitatem,quoniam  Dominus  vemam non 
oat  daturus  cseci,  8c oninis doctrina; txpertibus , qui  poterant ignorantiam  obtendcre:  deinde 
vc  lobtuim  hoc  fulciret  pios  ammos,ciim  \  idei ent  prophanas  gentes,qua;  erant  in  eadem  noxa, 
ibbiici  etiam  limiliiudicio-.tandem  vt  cognito  ditcrimine,  confugerent  ad  Dei  miiericordiam, 
&ad  rehpilcentiam  ainmarentur  ciim  ipem  venia:  conciperent.  Pwftquam  ergogeneralem 
illam  docirinam  tra&auit,nunc  feie  ad  p.  p  .'lum  reducit,cui  deftinatus  erat  dodor.  Potuit  qui- 
demquatie  lublimipronuntiare  quicquid  futurum  erat  in  tota  terra,  nameovfqueextende- 
baturquod  Deus  impoiucratprxconis  mum  is.Etfcimus  quid  di&umil'i'fuerit,  Eccecgocon- 
ftituo  te  luper  Gentes  &  regna :  ergo  pro  ratione  officii  iui  potuit  denuntiarc  cladem  omnibus 
populis,icd  non  debuit  omittere  ipecialem  curamele&i  populi.  Et  ita  interpreror  hunc  locum, 
quoi  nunc  itcrum  lernionem  ad  ladxos  du  igat .  dicit  i0itur; Vas  VaftoresvlhUtco'  clamate.  Per 
Paftoros  Regem,& cius  coii!ianos,Sacerdotes,  & alios gubernatores  mieWizp.:  per  tximios  gregis 
videtur  intelligere diuites ,  quorum  melior  erat quam  vulgi conditio.  Quod  fubtiliter quidam 
exponunt,vocari  eximiasgregii^m  carebant  intclligi  mia,  nee  erant  iimiies  Scribis,  8c  Sacerdo- 
tibus,&  Regis  colilio:videtar  hoc  non  ratisefiefirmum.Rctineoigitur  quod  certiuseftmempc 
vocari  eximios  wgrege ,  qui  polle'oant  diuitiis,  &  aliqua  exiftimatione :  neque  tamen  tenebant  ve! 
reipublica: gubernacula,  vel ipiius  Eccletia:.  Quicquid  lit,  oftendit  Propheta,  fimul ac  cceperit 
Deus  exerere  manum  fuam  ad  puniendos  IikLeos  ,  nullum  ordinem  fore  immunem  a  ludu, 
quia incipiet  ab lpfis  Paitonbus,&eximiis  gregis .  Addie impletosefje  diesipforum  ,quaparticula 
oblique  prauenitimpiam  lecuntatcm ,  qua*  ipfos  pridem  obdurauerat ,  vt  lpernerentomnes 
nnnas.  Dens  emm  iam per annos  compiurescianmauerat,&fubmiieratProphetas  aliosaliis: 
cii;n  vidcr^nt  lulpendi  executionem  pcenaruni ,  putabant  fuiiie  vana  terriculamenta  .  Age  nc 
deiinant  Propheta;  terrores  liios  proncere  li  liL'iient:  led  nullus  erit  tffedus.  ita  impii  D«i  tole- 
rantiam  conuertunt  ad  matenam  luac  obltinationis .  Q^cmiamergovitium  ludxis  commune 
erat,  nunc  dic,it  Propheta  per  anticipationismodum  ,u»pleios  efji  ip forum  dies .  Subaudienda  eft 
emm  antitheiis,quod  Deus  lllis  pepercent.non  quod  claulbs  habuerit  oculos,  vel  non  animad- 
ne  rtcrit  lpforum  i'celera  :  led  quoniam  voluent  dare  lpatium  retipilcendi :  ciim  auttm  videret 
maliuam eorum clic  inlanabilem.iamdicit dies  ipforutn effe completos .  Et  addit , ad ma c? an dum. 
,Miror  cur  dofti  Interprctes  l'ubaudiant,quo  alii  alios  lnterriciant .  Neque  enim  opus  fuit  quic- 
quam  addere ,  quia  Propheta  nihil  (tale  expnmere  voluit ,  neque  reftringerequod  hlc  denun- 
tiat.  ludans :  ad  bella  domeftica ,  &  inteftma .  Potius enim  icimus  inter fedos  fuifle  ab  cxteris . 
neaime  aChaldxis  .Illud  ergo  coactum  eft.deinde  rcpugnat  hiftona;. Addit,  Et  difperfonesneftra: 
etixm  compter*  fait ,  vel  confrachoncs .  yis  non  tantum  (ignificat  dil'pergere  ,  vel  diliipare ,  fed 
ligmricat  affligere  , 8c  conterere;& mini magis  placet  nomen  Conhadionis.Poftea »idit,Cade- 
ustArtquamv.ispretiofum.  Videtur  b#c  iimilitudo  parum  aptaeile  .  cur  enim  pqtiuseos  non 
comp.irat  va(i  tcitaceo:quod  nulliuseft  pretii,  8c  facile  proiicitiih.  tanerum, voluit notare  df- 
ucriitatem  inter  duos  flatus,  nempe  quamais  dignatus  elTct  Iudaros  longo  tempore  Deus  ipfc 
lingulanbus  pri.iilegii;  :qu6d  tota  ilia excellentia  non  preftabit  ipios  (aluos,  quia  ispe  continget 
vas  qaamlibc t  prttiolum  frangi .  Non  loquitur  autem  de  vafis  aureis  vel  argenteis,  fed  de  vafs 
fragihbus  quorum  magna  olim  fuit  xfti-natio.  Ergo  ytgrauiuseos  vulneret,  dicit  fuilTeha&e- 


iiertere  quicquid  gloria;  iplis  contulcrat.      Sequitur: 

Et  peribit 


IN   IERE  MIAM.  304 

35     Et  peribit  fuga  aPaftoribus,  &  euafio  ab  eximiis  gregis. 

Explicat  quod  nunc  vidimus .  Iubcbat  cnim  Paftores  vlulare ,  &  cximios  gregis  fcfe  verfarc 
aut  profternere  in  puluere:nunc  caufam  adiungit ,  quod  Icilicet  non  poterunt  vicam  fuam 
ignominiofa  fuga  fcruarc.Hoc  iam  plus  iatis  milerum  eft,  vbi  non  potcft  quifpiam  alitcr  conl'u- 
lere  lux  vita; ,  quam  fi  exilium  quxrat,  vbi  futurus  lit  inops,  &  egenus ,  &  contemptibilis  .  Sed 
hoc  quoque  dencgat  Prophcta  tarn  Rcgi,  8c  cius  Cuniilianis ,  quam  diuinbus  totms  Vrbis ,  & 
terra:. Peribit  igitur  ab  ipfisfitga,  inquit.  Locjtiutio  hxc  fans  trita  eft  lingua;  Hebraicx:Pcriit  fuga  p  f  j 
ame,dicitDauid,hoceft,nonrepcrio  vllumefFugium.Sic  etiam,/w<6<>/«g,«,boceft,dumfpe&a- 
bunt  hue  &  iliac,  vt  fefe  eripuint  a  pencu'.o,  vndique  erunt  conftneti  in  tantis  anguitiis  ,  vt  ne- 
ceffe  fit  tandem porrigereiugulum  hoftibusi     Sequitur, 

56     Vox  clamoris  Paftorum  _,  &  vlulatus  eximiorum  gregis , quia 
perdiditJehouah  pafcua  eorum. 

Non  tantiim  repetit  eandem  fententiam  diuerfis  verbis.fed  aliquid  etiam  grauius  adiungiti 
quod  Icilicet  Dcus  in  vaftkatem  rediget  eorum pafcua .Profequitur  fuam  metaphoram.  Sicuti. 
enim  comparatione  vfus  eft,cum  Regis  Conliliarios ,  &  Sacerdotes  vocauit  Paltores,  fie  etiam 
nue  per  pafcua  intelligit  ftatum  communem  Vrbis,  &  terrx,quafi  diceret  haftenus  fuifie  domi- 
natos  in  terra  illa,quxopima  erat,&  fertilis ,  &  in  qua  poilebant  dignitate:fed  nunc  exutum  iri 
bonis  omnibus.    Pofteaaddit: 

37  Ec  peribunt,y>el,fuccidcntHr,\>eniMtdlij,  pafcua  pacis  fugwh  pads,  Jjoc 
eH,tai»<p//1^a  facie  excandefcentias  velfuroris  }ira  \chou<£y 

Eandem  fententiam  profequitur  jnempequodtabernaculajquxtranquilla  prius  fueranr,pe- 
ribunt,vel  perdentur.  Coniulto  autcm  pacaia  \  ocat  tuguna,quoniam  Iudxi  cum  viderentho- 
ftes  noneffe  libi  infeftos  ,pollicebantur  fibi  eandem  fortunam  in  futurum  tempus .  Ettideles 
quidem  hoc  optimo  iure  faciunt,  &  rccte  ex  fuperioribu*  Dei  benehciis  colligunt  eundem  erga 
fe  fore,hoc  eft,  bcneficum,qualem  fe  prarftitit.  Sed  prxpoftere  hypocrite  qui  fine  vlla  pcei.itcn- 
tiaexiitimantDeumfibielic  obftncl:i:m:&  ciimeiusiram  quotidie  prouocent,  tamen  iecur& 
relident  in  fiducia  pacis.  Qupniam  ergo  Deus  grauitatem  irxfux  ad  il!ud  vfque  tempujdiftu- 
lerat,Propheta  dicit,quanuis  pacata  fuerint  eorum  tabernacula  ,  tamen  non  pcile  eximi  ab  in- 
terim fimul  ac  prodient  excaudefcetia  irx  Dei-  Poterat  fufricere  alterum  ex  duobus,P"in,  vel  *)»»: 
fed  duplicauit  Propheta  Irani ,  vel  excandeicentiam  Dei ,  quo  plus  terroris  incuteret  reprobis, 
qui  vt  funt  obfiinati  in  lua  malitia ,  lie  non  mouentur ,  nifi  Deusingeminet  i&us ,  &  iram  fium 
magisac  magis  exprimat.      Sequitur. 

38  DereIiquittaiiquamIeotabernaculumfuum;quia  reda&a  eft 
terra  eorum  in  vaftitatem  a  facie  irx  oppreflbris,  <xut,pncdoms}  ck  afacie 
excandefcentia;  ira;  ems . 

HocvltimoveriuadmonetPropheta,fruftra  ludxos'confidere  Dei  prXfidio,quonhm  Tern 
plum  fuiun  deferet  vna  cum  Vrbe .  Hoc  fuitquaii  fabnlofum  .  dixerat  enim,  Hxc  requies  mea  Vfal.i}i. 
in  leculum  leculi .  Sed  hypocritx  non  reputabant ,  puflcipfum  ftare  fuis  promiflis ,  vt  tamen  14. 
non  relinqueret  ipios  impunitos.  Non  poterant  igitur  hxc  duo  fimul  coniungere,Deumfemper 
fore  memorem  fcederis  fui,&  tamen  futurum  eile  Ecclelix  fuxiudicem.  Hxc  ratio  eft  cur  nunc 
dicat  Propheta, relinquet  Deus  quafiko  tabernaculum  [nam .  Quidam  exponunt  quod  ad  breue 
tempus  egrcdietur,quemadmodum  folent  leones  famelici.  fed  i!lud  eft  nimis  remotum .  Egc  igi 
tur  non  dubito,  quin  Dei  potentiam  commendet  fub  nomine  Leonis,quia  formidabiles  fuiflent 
Iudxi  cunftisfuis  hoftibus,  fi  Deus  ftationem  fuam  non  mutallet .  Vei  urn  quia  eum  fuis  fceleri- 
bus  expulerant  ,vt  apudipfos  noneffet  ei  domicihum ,  hinc  fa&umeft,  vt  obnoxii  eflent  & 
cxpofiti  omnium  Gentium  rapinis.Summaeft  igitur  ,  Dcumquamdiu  habitauitinTemplo,fu- 
ifleinftar  leonis,  vtfolo  frcmitu  procul  abegent  omnes  populos ,  &  defendcrit  hhos  Abrahx; 
fed  nunc quanuisnaturam  non  mutet,  nee  quicquam  detra&um  fit  veldiminutumexfuapo- 
tentia,Iudxos  tamen  aon  fore  faluos,  quoniam  ipfos  deferet.  Et  fubiicitur  ratio ,  qux  hoc  da* 


C  A  P.  X  X  V!.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

re  c onnrmat.qupi  terra M/w»(ad ludxos  refvrtur)eoru  igitur  terrdinftlitudinem  erit.  Vnde  au- 
Km  hx:  vaftitas  ludxx.niii  qaia  nudata  f.iit  Dciauxilio?ji  enim  Djus  illam  protexiiret,vt  fe- 
cerat.ptteratibio mitu longe hoftes rcpdlercSed quoniam a'lo migrauit,hinc  fa&umeft, vta- 
p.'in  client  adit  js.& ica  rcligereur  terra  in fplitudinem.  Addit,  \ facie excandefcentU epprejfvrir. 
alii  vcrta.it/;olum'»3::L'd  non  conueniclnterea  excogitantargutumlenfii.quod  Deus  vocetur 
coLim'xi  propter  clemjiuiam  &  mannietudinem:  tamen  tribuaur  iracundia,quoniam  cogatur 
aliemm  perlonaminduere  propter  hjminumpenricaciam.vbi  videtle nihil  proricere  beneficiis 
erga  ipbs.fedeft  lpeculatio  longe  petita  .'E  ruifigniricatopprimere,ac  rapere:&  quoniam  ix- 
pius accipitur  in  m.ilam  partem,  ma!o  hie  refcrre  ad  hoftes  q.tamad  Deum  ipfum.  Multi  quide 
ma!  ant  cxponere  do  D  jo, led  non  poflum  amplecli  eorum  iententiam  :  quoniam  hare  duo  mem 
bra  coniungit  Iercmias ,  q  10J  fcilicet  Deus  Templum  luum  deferet ,  quemadmodum  fi  leo  a 
cauerna  luarccederet  :dcmde  quo.l  venienthoftes  ,qai  rcperient  nudum  8c  vacuum  locum. 
Deniquehgnincatcxpolitosrorehoftium  luorum  libidini  &rapinis ,  quoniam  deftitutntur  in 
tempore  ao~xilio©ei  8c  licuti  nupcr  loquutus  fuerit  dc  cxcandcfcentia  ir«  Dei ,  idem  nunc  traf 
fcrt  ad  hoftes :  &  meritd  ,  quoniam  exequuntur  eius  indicia .  Iplis  enirri  adienbitur  quod  Dei 
proprium  eft^eo  refpec~tu,qu6d  lint  cms  miniftrii 

P  R  E  C  A  T  I   O. 

Da  omnipotent  Dcitsrfuando  dignatus  es  nos  colligcre  fubtuamfidem,  <&  cuflodiam, 
&  tc  offerre  nobis  Patlorcm ,  atquc  etiam  exhibcre  per  manum  vnigeniti  ¥dij  tui:  da  hi* 
quam ,~vt plaade  tibiobtcmperemu-s  }&voccm aus  Vajloris audtamus,quem nobis  pr&- 
feafli,  Vf  confer uemur  vfque  in  finem  tua  bonitate  &  potentia ,  neque  "vnquam  abs  tc  cua- 
gcmursiec  abrwiamur  pojl  nqflras  cupiditates'.jedfic  nos  contineamus  fub  vmbra  alarum 
tuarwn,  vt  femper nobis  adjis,(f  teopponas  hoJlibusnojlriSj  ^titafaluimaneamusfub 
tito prcefidio  tarn  in  vitatfuam  in  mortejper  e undent  Chrijlum  Dominum  nojbru }  Amen. 

CAPVT    VIGESIMVM  SEXTVM. 

f§fmg#m?  Rincipio regai  Ioakim  filiilofuc  regis  Iehudahfui  tfermo 
*vy  kita  J<vp  hie  a  lehouah  ,dicendo, 

fl  II^Ss  z  ^c  c^,c*t  Ie^lolia'1>Sta  in  atrio  Templi  Iehoua:,&:  loquc- 
^MM™*Z2&  re  ad  omnes  Vibes  leluidahjdefl /mines  dues  Mrbium  lchudab,(]U.i 
veniunt  ad  adorandum  in  Templum  Iehoua^hos  omnes  fermones, 
quosmandauerotibi ad  locpendum  adipios ^hocejl^ytloquarisipfiSyNe 
dimin  uas  verbum . 

Caput  hoc  continetmemorabilemhiftoriam,  cuiannexaeit  valde  vti!isdo<2:rina,nernpe 
quoniam  concionatus  eft  Iercmias  dcpoenitentia  ,  quod  eft  vnum  ex  prxcipuis  capitibus  pieta- 
tis:&  fimul  oftendit  populumreiiciaDco,quia  prxfrafte  contemncret  omnes  admonitiones, 
nee  vllo  modo  pjffet  reduci  ad  fanam  mcntem.Vtrunque  videbimus  in  hoc  capite  .  Dicitaute 
fibi datum fuifo  ferminerii  principio  regni  Iehoialcim,de  quoRege  alibi  diximus,  vbi  recitabat 
Propheta  alias  conciones  habitas  ipi'o  rcgnate. Vnde  colligimusjibru  hue  noii  fuifle  ccrta  feric 
contextum,fed  collecla  fuifle  capita,deinde  volumen  inde  tuilTe  confedum.Neque  tamen  fru- 
ftra hie  repetitur  tempus.quia icimus  etia  miferos  aliquid  fpei  concipere  ex  nouitate.  Si  diu ho- 
mines afrLctifucrint, &prope  contabuerintiii  f'uis  malis, tamen  vbi  noua  conditio  offertur 
cxiftimont  (e  fore  beatos,  & ringunt  iibi  fpes  vanas .  Talis  igitur  potuit  eife  conridentia  populi, 
cum  coepillet  Iehoiakimregnare ,  quoniam  putabant  poflc  res  in  melius  ab  illo  reftitui.Deinde 
alia  etiam  circunftantia  notandaeft,qu6d  i;im  prope  deiperata  crat  populi  conditio:  tamen  ob- 
duruerant  contra  Deum,vt  contumaciter  refifterem  Prophetis .  Vnde  apparct,  reprobos  ma- 
gisacmagisexafperari  Dei  flagellis,nequc  vnquam  vcre,  &c  fnic&roarrl&u  humiliari:Hr£c  igi- 
tur ratio  ruitjCUr  tarn  duriter  loquutus  fuerit  Iercmias  ex  Dei  mandato  .  Reliqua  pra;tereo ' 
quid  dat  us  fuerit fem*  a  lehouah.^m  hoc  modo  nihil  fibi  arrogat,  lblum  tcftatur,  vt  ncccfle  erat 
maxime apud illam prxfraftam gentem  , k  nihil afTeire  proprium , fed  doftrinam fuam e  cxlo 

profedara 


IN   IEREMIAM.  20? 

profit  cfom  tflc. Hie  cffet  locus  communis  tra&andus ,  Dcumfolum  audiendum  cfTc  in  Ecclelia 
fua:deinde ,  nemine  poire  fibi  allerere  Piophetx  Hat  Do&oiis nomen,  nifi  qucm  Dominus  crc- 
auciit , &  prxfcccnt,  dcindc  cui  mandauent  has parrcs.  Sed hxc  alibi  8c  ficpius  ,8c  latii prolixe 
fucrunt  tractata:&  non  libentcr  iniifto  in  locis  communibus.  Satiseft  tcnere  quorfum  dicat  Ic- 
remiasfermonem  fibi datum  fuifle  a  It  turn  ah , ncmpe  vc  authoricatem  fibi conciliet .  Atqui  non  ia- 
ftat fuam lapientiam,ncc quicquam  vel humanum,  vel  tcrreftre,fed tantum dicir  fe loqui  quod 
Dominusprxcepit .  Subiicit,  Sicdicit  lehouab,  Stain  atriodomus  ( ad  verbum,fcddomus  acci- 
piturproTemplo)  Sta  ergo  in  atrio  dumut  If/;o«<e,inquit:  quia  non  Iiccbat  populoingrediin 
Tempi  urn  ,ideoiubeturPropheta  mancre  in  eo  loco ,  vndepoffit  exaudiriab  omnibus.  E- 
rat,quemadmodum  vidimus  ,cx  ordine  facerdotali:fed  parum  iuuilfet  cum  Leuitis  habere 
huncfermoncm .  Oportuitigituripfumprodireinlucem,&perferreadtorum  populumquas 
hie  recitantur  Dei  mandata , nee  modd  ad  ciuesIerofolymx,fcd  etiam  ad  omnes  Iud£os:quod 
etiam  difene  expnmitur:  ^ilkquert  omnes  dues  vrbium  lehudab,  inquit .  poftea  addit ,  Qui  venimt 
rt  adorentin  Templo  leboux.  Videtur  confulro  Deus  occurrerefuperbix  eoi  um,  quiputaffent  fi- 
bi fieri  iniuriam ,  quod  tarn  duriter  obiurgarentur:  Qmd?  nos  reli&is  vxoribus ,  &  liberis 
hue  fumusprofe&i  ad  colendum  Deum:  depofuimus  omnem  curam  pviuatx  vtilitatis :  hie  in- 
commode habitamus :  poffemus apud  nos  tranquille  agere,  &  frui noftris  bonis:  facimus nu- 
gn'os fumptusuter  eft laboriofum.-deinde , afterimushuc facrificia  &  fraudamus nos quotidia- 
no  cibo,vtDeuscolaturanobis.intereatufeuerein  nosinueheris,&  nihil  exoretuo  audi- 
mus  prxter  meros  terrores :  hoc  ne  xquum  eft  i  an  Dcus  talem  mercedem  rependit  i'uis  feruis? 
poterant  igitur  ita  litigare  cum  Propheta.Sed  prxuenit  illas  obie&iones,&  conccdit  ill  is  quod 
poterant  obtendere ,  veniffe icilicet  cos  in  Templum ,  vt  facrificia  ofFerrent :  led  aliud  requiri 
aD.'o:itaquenonefledefuncios,cumin  Templum  veniffent,  nififideliterobedirent  Deo  ,8c 
eius  Legi  .Nunc  ergo  videmus  cur  Prophcta  exprimatye  miffumfuijje  adeos  omnes  qui  afcenderant 
lerofolymam,nempc  vtDeumadorarent.  Ipfa  ouidema&ioperfe  nonpotuitvituperari,imo 
non  vulgari  laude  digna  erat,quod  fcilicet  ita  fefe  exercerent  in  Dei  cultu:  led  quia  non  fpefta- 
bantludxi  quorfum  iuffilTet  Deus  fibi  offerrifacrificia,&  quorfum  etiam  mandaffet  omnes  il- 
los  externos  ritus.ideo  necefTe  fait  il  lis  eripi  hunc  errorem,quo  nimis  imbuti  erant.Loa«o  e  ho; 
cmnes  fermones , quos  mandanitibi ,  vt  ioquans  adeos .  Iterum  confirmat  Prcphera  fe  non  effeau- 
thorem  huiusdoctrinx ,  fed  mimftrum  duntaxat ,  qui  fidelirer perferat  quod  Deus  mandauit. 
Atqueitanon  potuitobiicerc  populusefTe  eius  commenta,qux  poftea  in  medium  piotulit> 
quia  repulit  a  fe  hanc  calumniam .Poterunt  etiam  falfi  prophets  idem  iaftare :  fed  Ieremias  ha* 
buitcerta  infigniafux  vocationis,vtludxi  ciim ilium  repudiarent,  fibi  iplis  effent  iudices» 
quoniam  confeientia  tenebat  ipfosfatis  fuperque  conui&os.  Sed  ex  hoc  loco,&  fimilibus  fem- 
per  colligere licet,  neminem  excellere  vel  ingenio,  vel  doftrina ,  vel  fapientia ,  vel  authoritate> 
qui  propterea  fttaudiendus,nili  oftendat  fe  effe  Dei  miniftrum. Poftea  addit,  Non  diminuesver~ 
bum.Qupi  alii  vertunt,Neprohibeas,  duriuseft:&  jna  propric  fignificat  Minui ,  atque  confu- 
mi.  Sed  hoc  eodem  verbo  vtitur  Mofes  duodecimo  capite  Deuteronomii,  cum  dicit,  Non  ad-  Dfu.ti,.*  tl 
des,nequediminues,vbivultpnpulum  acquiefcere  LegifuX,&prohibet  eamcorrumpivllis 
commentis.Ers;ominuere  ex  fermone eft  aliquid  fubtrahere.  Atqui  notandum  eft.cur  hoc Ie- 
remix  di&um  fuerit .  nequeenim  vnquam  veniffetin  mentcm  fan&o  viro  adulterare  Dei  fer- 
monem:fed  Dcushichortaturipfumadfiduciam  ,  vtintrepideperagatfua mandata.  Minucrc 
ergo  aliquid  ex  fermone  eft  mollire  quod  videri  poffet  afperius,vel  fubticere  q  uod  ofFenderet, 
vel  oblique  autfrigide  proponcre  quod  non poteft  prodeffe  abfque  vehementia.  Ergo  non 
dubium  eft ,  quin  hlc  Deus  prxueniat  vitium ,  quo  laborant  maxima  ex  parte  etiam  probi  Do- 
ftorcs:quia dum  vident teneras efTe  &  delicatas aures ,  non  audent tarn  vehementer obiurgare 
vitia,minari,damnare.Hxc  ratio  eft  cur  Deus  hoc  addidcrit,  ne  fcilicet  quicquam  fubtraheret  Ie- 
remidtexfemone-.cjuati  diceret,Tuclaufisoculis&  intrepide"  proferas  quicquidexore  mco 
audieris,&defpiciasefublimiquicquid  poffettibi  animum  minuere.Nunc  facile colli^itur 
huiusdodrinx  vtilitas.Mittitur  Prophcta  non  ad  homines  profanosqui  palam  fuam  impieta- 
tem  prodant ,  vel  qui  craffis  flagitiislaborent:  fed  mittirur  ad  ipfos  Dei  cultores ,  qui  externum 
eiuscultuminpretiohabcbant,&hac  caufareliSis  vxoribus, &  liberis, venicbant in  Tem^ 
plum,neque  labori ,  neque  fumptihus  parcebant .  Ergo  cum  ad  illos  mittatur ,  videndum  eft, 
ne  indormiamus  noftris  vitiis,  &  putemus  tranfadum  effe  cum  Deo,  vbi  in  fpeciem  aliqua  pie- 
tatis  figna  dederimus :  quia  nifi  vere,&  fincere  obediamus  Deo,reliqua  omnia  coram  ipfo  eua" 
nefcent.    Scquitur  ergo, 

3     Sirorteaudianti&conuercanturquifqueaviaruamala^poe-- 
niteat  me  mali^quod  ego  cogitans  ad  faciendum, id  eft }cmto facere,  ipfls, 

M. 


CAP.    XXVI.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIO  NES 

propter,^ facieyod  verbum  }ma\iumi  a&ionum  ipforum. 

Hoc  verfu  breuiter  oftendit  Deus  in  quern  finem  mittat  Prophetam  fuUm.Neqiie  enim 
fatisfuiftct ,  do&nnam ipfam proponere  , nifi  cognita  fuiilct  Dei  voluntas .  Hie  ergo  affcrit 
Deus  fe  fore  exorabilempopulo,liobtineat  quod  abiphsexigit,nempe  vt  refipiicant. Ita  banc 
doct-rinamteftaturfore  iIlisvtilem,quiurationem  habetiptorumfalutis .  Non  potcftautem 
magis  amabilisreddidocl:nna,quamvbicognofcimuseamtendereadlalutem  nuftram.Deus 
ergo  quia  videbat  populum  ruere  ca:ca  deiperarione  ad  omnem  impietatem,voluit  periculum 
facere,an aliqui eileat  ianabilcs;  quafi dicerct,  Qmd facitis miferi ?  neque  enim de  vobis  pror- 
fusa&um eft:tantum  obtempcratc  mihi,&  paratum  erit  remedium  mails  veftris.Nunc  ergo  te- 
nemus  coniilium  Dci,nerr.pe  voluit  ip.m  milcricordia: facere Iudasis ,  qui tamen  era:  fere  per- 
diti,ne  relpuerenthanc  doctrinam,cum  audirent  iibi  effe  lalutarem.  Sed  hinc  etiam  colligi  po- 
teft  generalis  do£trina,vbi  maxime  excandefcit  Deus,tamen  hoc  lignum  effe  paterni  eius  fauo- 
ris,  cumdignaturnospropheticado&iina  .  neque  enim  vult  ipfam  fru&u  carere,  nifi  per  nos 
iteteric.  Sed  mterca  magis  ac  magis  reddimur  inexcufabiles,  fi  reiicimus  illam  medicinam,  qua: 
certo  nobiserit  viuifica. Teneamusigitur  quod  hie  Propheta  dicit,nempe  fe  miffum  fuiffe,  vc 
cxpenreturanIudanrefipilccrent,qiuaDeusparatuseratipiosrecipei"e  ingratiam .  Quoddi- 
cit, *hix  ,fi forte ,  ex  communi  loquendi  vlu  iumptum eft. Nam  Deus  fatisperlpe&oshabeto- 
mnes  euencus, neque  dubitat  quidnam  futurum  fit ,  cum  Prophets  ofricium  iuum  perege- 
rint .  Sed  hie  notatur,  &  odioie  etiam  perftringitur  obftinatio  populi :  quali  diceret ,  hoc  qui- 
dem  effe  difficile  >  vt  fanentur ,  quia  ita  computruerunt  in  iuis  malis :  tamen  fe  adhuc  velle  ten- 
tare.  Ethocmodo  teftatur  Deus  inxftimabilem  fuam  bonitatem ,  quod  fcilicet  non  pror- 
fusabiiciat  homines  fire  pei  ditos,&  quorum  videntunnfanabiles  moibi.  Confirmat  etiam 
Prophetam  fuum  ,  quia  poterat  ex  longa  experientia  obiicere  fuperuacuum  fore  laborem. 
Deusergohoc  addit,  vtnon  deiinat  tamen  pergerein  curfu  fuas  vocationis,quia  quod  vi- 
detur  incredibile,poterit  tamen  prxter  fpem  accidere .  Nuncvidemus  curdi&um  fuerit,^ 
forte  (tuduiit  :po{leaadditur,cj"co/»«frrrf»f»»-.  excontextu  difcamus ,  proficifci  a  doctrinanon 
minus  pcenitentiam ,  quam  fidem  .  Vnde  ergo  fit  ,vt  qui  alienati  fuerant  a  Deo ,  fele  recipiant, 
&  agnitisluis  peccatis,  mutcnt,ingemum  mentem  ,  animos?nempe  hie  eft  fructus  doSri- 
nae:nonqu6d  dodrinain  omnib us  lit efficax , fed  agiturhicdeelettis:  velliomneseffent  in- 
fanabiles,  tamen  Dominus  oftendit  hunc  effe  doftrinx  fuse  vfum,&  fructum ,  vt  fcilicet  homi- 
»|  .  nes conuertat,quemadmodum etiam diciturapud Prophetam, &repetitur  primo  capitcLu- 

L*f  i.'e  17  c£,Conuertet  multos  fiHorum  Ilrael,&c.Quod  addit,Quifque  a  via  fua  mala,podere  non  ca- 
ret, fignificat  enim  Deus  non  futis  effe,  fi  in  lpcciem  totus  populus  ae  nolcat  fe  peccaffe:  fed  re- 
quiri iingulareexamen  in  fingulis  Cum enimturmatimquxrimus Deum  ,&quifque  alios  fe- 
quitur,idfxpefitnulloafT\.cl:u  .  Pcenitentiaigitur  eft  tunc  demum  vera&itriavbiiinguli  def- 
cenduntin  feipfos.ergo  eft  interior  &  arcana  eiusfedes  in  corde:hxc  ratio  eft  cur  dicat,  Si 
w>,id  eR,qaiic[ue,reJrptfcat  d  vUfum  main. Quantum  ad  Dei  pcenitentia  ipectat,cuius  hie  fit  men 
tio,non  opus  eft  longa  expolitione:non  cadit  vlla  mutatiom  Deum ,  fed  hoc  ad  fenlum  homi- 
PW.S^ic  ms  refcrtur,cumdidturDeusauertereiram  fuam:  ficuti  etiam  cum  occununtiftx  loquutio- 
VfJ  no  4  nes,Pccnitebit  eum.lntcreafatispatet  quid  vclit  hie  Deus,  nempefimulac  vere  conuerfi  fue- 
rint  homines  ad  iplum ,  le  fore  placabilem :  &  ita  videmus  non  poffe  vocan  homines  adpeeni- 
tentiam,nili  propolitamifericordia  Dei.  Vnde  etiam  fequitur,res  effe  coniun&as,&  perperam 
atqueimpioiacrilegio  feparan,ncmpc  pcenitentiam, Sc  fidem.  nequeenim  potefttimeriDeus, 
nili  fentiat  peccator  ipfum  fibi  fore  propitium  .  Quandiu  enim  concipimus  iram  Dei ,  horre- 
mus  eius  indicium,  ita  tumultuamur  aducrfus  ipfum:&ncceffe  eft,  nos  prxapitari  vlque  in  vl- 
timas aby ffos.lta  in  P jpatu  non  tantiim infulf  e , fed  etiam  frigide concionantur  de  pcenitentia, 
quiarelinquunt  fufpenlasanimas,&peiplexas:im6tollunt  omnem certitudinem  .Tenesmus 
ergo  rationcm  Spiritus  fandti  in  docendo,quod  lcilicet  pcenitentia  non  poffit  refte  doceri,  nee 
cum  fru<9:u,niii  vbihoc  addit  urn  fuerit,  Deum  lcilicet  fore  placabilem  miferis  hominibus,  vbi 
ad  ipfum  conuerfi  fuerint .  Quantum  ad  verbum  cogitandi ,  iam  expofuimus  Deum  non  agita- 
re  diuerfa  contilia:fed hoc  tot um  refertur  ad  hominesipfos,qui digni  erant  horribili  yindifta: 
perinde  eft  acfi  diceret ,  Maturuit  iam  ipforum  iniquitas :  ego  iam  armatus  fum  ad  iplos  vlcif- 
cendos:tamen  redcant  ad  me,&  fentient  me  Patrem .  Ergo  non  eft  quod  diffidant ,  quanuis  iam 
protulero  figna  vindi&x mex .  hxc  fumma  eft  .  Sed repetit  feiralci propter  malitiam a£ti»num i- 
pfortm:  quonianvfeimus fuiffe &fuperhos,&  contumaces,ideo  oportuit  lllis  os  occludi  ne 
obftreperent ,  Deuminiqueeffe  tarn  infeftum  ,velmodum  execdere.  Ergo  quicquid  malo- 
ruminftabat,  Deusbreuiteroftcnditeffeabiplis,quoninmrelideat  caiilaineorumfcelenbus. 
Sequitur, 

4  Dices 


IN    IEREMIAM.  ioff 

4  Dices  ergo  ad  eos,Sic  dicic  lehouah, Si  non  audientis  me,  vt  am 
buletis  in  Lege  mea/pampoiui  coram  confpectu  veftro, 

5  Ad  audiendum  fermonem ,  boccjl ,  vt  audiatis  fermoncs ,  feruorum 
meorum  Prophetarum  ,quoscgomittoad  \os,  &manefiirgendo  ,& 
mittendo,,  neque  tamen  audiftis,/joc  poftrcmum  lego  per parcntlxjin. 

6  Et, id  eft, tunc,  ponam  domum  hanc,  ideft,  Templum,  ficuti  Silo,  & 
yrbem  hanc  ponam  in  malediction  em  cunclis  gentibus  terras 

Nunc  breuiter  comprehcndit  Propheta  fummam  do<9rinx,quam  iuffus  eft  perferre  ad  po 
pulum.Nondubiumcft,quinpluribusdifferuerit,vtfieceffeerat:iediatis  habuit  paucis  verbis 
oftendere  quale  fuiffetmandatumillud.Summaautcm  eft  ,nifiaudireincipiant  ludxi,vtambu 
lent  in  Lege  Dei,&  nifi  morigeri  Tint  Prophetis,inftare  vltima  cladem  &  Templo  &  Vrbi.hxc 
cftlumma.Scd  lingulaexpendereconuenit.  Qupddkilur^ifittutiieritisme vt  ,\mbtdeti$in  Lege 
w»f.i;oftcndit  his  verbis  Dous  leiummopei  e  requirereobedietiam,&  iihi  nihil  effe  pluris,que-  iSam.i$.n 
admodum  dicit  excellere  prx  omnibus  iacrificiis:  &  hoc  fulius  tracl:aiu.  fuir  cap.7.vbi  dicebat,  5»fM.7.ai» 
An  ego  prxcepipatnbus  veftns  cum  egreiii  funt  ex  AEgypto,vt  mihi  orTerrent  facrirlcia?  hoc  1J 
tantiim  volui,vt  audiendo  audii  ent  voce  meam.  Videmus  ergo  hac  effe  vnica  pie,iufte,fancl:e, 
perfe&eviuendireguIam,vtlinamusnosgubernaria  Domino,  hoc  eft  vnum.deinde  quod  fc- 
quitur  etiam  notatudignum  eft,  Vt  ambuleiisin  Legemea.  Deuscnim  hicteftaturnonambigua 
effe  fuam  voluntatem,quia  Lege  fua  prxferiplit  quid  rc&u  lit.  Si  centies  ergo  defcedat  c  cxlo 
Deus,nonaliudafferetquamieloquuuimcfiequod  vtile  fuit cognicu,&  Legem  fuaeffeper- 
fe&iffimam  fapicntiam.Si  hoc  tantiim  dixiffet,Vt  audiatis  me,  poterant  adhuc  homines  tergi- 
uerfari,&  prohteri  fe  p.iratos  effe  ad  difcedum. Deus  ergo  hie  hypocritascon-pcfcit,&  dicitfe 
nihil  aliud  dict.urum,quam  vt  Legem  fuam  fequantur.  Eodem  etiam  ipectat  quod  moxaddit, 
jP«^w/'o//»'co/-Jw/IfCievf/?>,4.Ha:cenimloquutioiignificat,Lcgisdcc:trinamminimecireambi- 
guamdicuti  dicebat  Mofes,Teftot  hodiecaHum  &terram,mepofuifleanteoculosvcftros  vi-  j?f<*  3° '*? 
tarn  &  mortem. Poftea  alio  loco,Ne  dicasapud  te,  Qmsafcendet  fupra  nubcs?vel  quisdefcen-  7-g 
detinabyffos^quistraiicict  vltramare$Verbum,inquit,eftin  cordctuo,&inoretuo,  hoc  eft,  Dc^jo.i*. 
Deusabftulit  vobisomneru  excufationem,  quia  nulla  eft  dubitandi  ratio  poftquamfamiliari-  13-' 4 
ter  vobisloquutuseft,&  expofuit  quicquid  vtilcerat.  Ethincrcfelliturimpiailla  Papiftarum 
blalphemia,quincn  modo  Legem  blaterar.robfcuram  effe,led  etiam  Euangelium  ipi'um  .  At- 
qui  Paulus  clamat  Euangelium  non  effe  obfcurum,niti  his  qui  pereuntA  quibus  velum  obie-  iC»r.4.j:4 
dum  eft,quia  digni  funt  tali  exexcatione.  Sed  de  Lege,in  qua  non  tanta  eft  claritas ,  vt  in  Euan- 
gelio, videmus  quid  hie  afrirmetlereroias ,  nempepofitam  effe  in  oculis  omnium ,  vt  aperte  ex 
ea  difcant  quid  Deo  placeat,&  quid  re£tum  lit .  Sed  quod  iequitur  in  proximo  vcrfu  diligenter 
obferuandum  eft.Hxc  enim  neceffario  inter  lc  cohxrcnt,quod  Deus  non  aliud  poftulet,quam 
vt  homines  obcdiantLegifux,&  tamen  velitProphctasiucs.audiri:  y t  au((i<ttis,mquk,  [ermoitss 
feruorum  meorum  Vrepbetarum  quos  ego  mitts  .id  Tflj(eft  in  fecunda  perfona.)  Hie  videri  poffet  ali- 
qua effe  fpecies  repugnantix.Nam  fi  Lex  Dcifufricit,  quorfum  lgitur  attinet ,  Prcphetas  audi- 
re?Sedoptime  inter  leconucniunt.quod  Lexfoladebeataudiri,&  fimul  etiam  Prophcr^,ncm- 
pe  quatenus  funt  eiusinterprctcs.  Deus  enim  Prophetasfuos  non  miiir,  qui  Legem  corrigcrent, 
q:ii  aliquidineamutarent,quiadderent ,  vcldctrahcrent .  fuit  enim  decretum  illudinuiolabi- 
le,  Non  addas,  neque  minuas.  Qms ergo  fuit  prophetis  vlus?nempe  vt  Legem  Dei  ma^is  ac  D""-J* 
magispatefacerent,deinde  vtaccommodarentadvium  populi  Quoniamergo  Prophetxnon 
fabricabant  nbuam  aliquam  doftrinam,  fed  erant  fidi  Le^is  interpretes:ideo  hare  duo  non  abs 
re  Dcusconiungit,fevelleLec;em  fuam  audiri :  tamen  fimul  cum  ea  Propheras,quia  maicftas 
Legis  nihil  derogat  Prophetarum  authoritati. Prophets  enim  Lege  fanciunt:  tantiim  abeft,  Vt 
aliquidexcadetrahant.lmo  hie  locus  docet,  omneseos qui  repudiant  quotidian.!  exercitia  dif- 
cendi,prophanos  effe  homines,&  eXtinguerc  quantum  in  ipfis  eft, Spirit  us  entia.vt  nr  ftro  tem- 
pore fueruntmukifanatici  inter  Anabnptiftas, qui  Ipernerentomnem  doSrinam  .  Iaftabantc- 
nimhoceffe  alphabetum  *. deindelomniabant  fieri  ininriam Spiritui  iar.So,cum  homines  i- 
ta  attenti effent l.'terx  .  EtaliiquicratHisaudent  fuas bl.ifphcmias  cuomere,dicunt  lufficerc 
nobis  Scripturam:im6hxc  duo  capita, Djum  time,Amaproyimum  .  Sedquemadmcdumiam 
dixi  ,videndum.eft  qualirer  loquutus  fuerit  Deus  per  Legem  ,an  vt  libi  viam  pixel uderet, 
necUnusexponcretiuam  voluntatem  per  Prophetas:  neque aecommodaret  ad  prxfentcmy- 

M.   ii. 


CAP.    XXVI.  IO.   C  AL.   PR  AEL  ECTIONES 

fum  quod  poterat  alioqui  frigid  urn  effe?  an  vci  6  vt  doc~trinam  qua:  manat  ex  illo  fonte  per  ca- 
nalesaffiduederiuaret?  AtquiciimDeus  Legem  luam  dederit ,  &  addident  Prophetas  fuos, 
quifquisProphetas  reiicit,ille  cene  nihil  ridei  tribuit  Legi.Ita  etia qui non digna.tur  hodic  pro- 
ficere in Chrifti lchola , & fe  exercere  in  auditu  Verbi , non  dubium eft  > quin  Dcum  ipfum  in- 
tusderideant,&  pronihiloducanttam  Legcm,quam  Prophetas,  &Euangeliumipfum  .  Infi- 
gnis eftergo hie  locus,cum  Dominus  vult  Legem fuam effe ducem , &  magiftram:  &  tamen  ii- 
mul  adiungit luos  Prophetas .  Addit ,  QuostmJjade»s,QrmaneJi(rgendo,zirmittendo, quibus ver- 
bis exprobrat  ludxistarditatem,  &focordiam ,  quia  ipfosexpergefeceritfatis  mature :  dcinde 
nonfemel,fedfa:pius:  &  tamen  lufciitoperam.NamHWKf/KrgfrecumadDeum  transfertur, 
tantundenv  valet  atquetc  peftiue  vocare  ipfos  homines  :quati  diceret  fc  non  effe  in  culpa, 
qu6d Iudauitaa re&a  via  falutis  dilcefferint  ,quoniam  fedulo  curauerit  ipforum falutem ,  & 
tempeftiue  ipfos  ad. nonucrit.Viilcmus  ergo  vt  Propheta  eorumtarditate,&focordiaaccufet: 
deindc  3c  duritiem  cum  dicir,M/7«w^o.Nam  hlc  notatur  repetitio,vel  afiiduitas.Dixerat  prius, 
Quos  e<ro mitto  advos,&-  mxne  furgendo :  nunc  cum  addit ,  ~Mitlendo ,  intelligit  fe  non  mififfe  vnum 
Propheiam,vel  plures  vno  tempore,  fed fubinde  alios  aliis  fi4nTefubrogatos:&  tamen  hoc  ca- 
ruilk  omni  profec"r,u.Ego,quemadmodum  dixi,linem  verfus  per  parenthelin  lego  (Vos  autem 
non  audtdis) .  Siquidem  vno  contextu  poftea  addit  Propheta,  Tmcdabt  (  nam  copula refolui 
debet  in  aduerbium  temporis).Qupd  crgonunc  dicitiu-,  yos  autem  non  audifiis,  efl  anticipatio: 
quoniamludsi  vt  turgebant magna  arrogantia,poteranrftatimexcipere,  HcquidafFersnouii 
"Hifi  audieyitts  vocem  meam,iuquit  lehouab,t>t  ambuletis  in  Lege  mea-,quamf>ofm  coram  confpeclit  veHro'. 
quafi  vero  totum  hoc  apud  aospueris  quoque  notfi  non  fittu  autem  hlc  fimulas  te  effe  pi  e;eo- 
nem  fingularisvaticinihcerte  apud  virosprudentesia&antiahsc  cenfebitur  puerilis. Poterat 
ergo  in  hunc  modum  loqui.S  jd  Propheta  hie  breuiter  retundit  infolentiam  illam  ftulta»  cenfu- 
ras,dicendo, Vos  autem  non  *M&"#*r.quafi  diceret  fe  non  f  ruftra  fuiffe  mifTum ,  qui  de  re  tanquam 
noua  &  infolita  verbafaceret,quoniam  fcilicet  Iudautotam  Legem  corruperant,  dum  fuerant 
immorigeri,&indociles,&increduli,&  contempferant  tarn  Legem  Dei,quam  Prophetas. 

P  R.  E  C  A  T  I  O. 

Da  omnipotens  Deus,quando  non  tantum  dignatus  esfemel  conjignare  tua  voluntate 
Le?e  tua  Jed  plus  lucis  etiam  addidisliperfan&os  tuos  Vropbetasideinde  perfeSla  lu- 
xemin^Luanpelio nobis propofui$l:i)0'  quotidienos  addifcendum  inuitaseorum  vocey 
quibus  hoc  mandajlv.da  inquamjiefurdijmiiis,  velnimium  tardi  ,fed  \tprompto  obfe- 
quio  nos  tibifubiiciamus  }%f  itafinamus  nos  Kgi  verbotuo,  vf  vita  noslra  teftemur ,  te 
vere  nobis  cjje  in  Deum,quiajimus  tibipopulus,  donee  tandem  colligamur  in  regnum  il- 
hd  caleftetfuod  nobis pepent  vnigenitus  Villus  turn  Dominus  nosier,  Amen. 

4 

NONpotuimusherlabfoluereProphctxfententiam,quiaobftabatanguu;iatcmporis.Di- 
ximusautem  Prophetam  fie denuntiaffe  vindiftam  Deipopulo,vttanienaliquadulccdine 
leniret  illam  afperitate,ne  fcilicet  defperatio  reddcreteosm'agis  contumaccs,quosvolebatfle- 
&ere  ad  obfequium:&  diximusnon  aliter  poffe  verbi  miniiTxos,re£te,&  cum  fruftu  conciona- 
ride  Pcenitentia,nifiadiungant  fimul  promiffionem  mifericbrdie,  Dei.  Sed  quia  negotium  erat 
PropheticumhomimbuspraTfradiSj&contemptoribusDeijOportuitdenuntiare^uodtandS 
fubiicit,nempe  excidium  Vrbi>&  Templo  inftare,nifi  ftatim  relipileant.  Dicit  autem  domum  il- 
lam fore  irrHar  Silo,vt  exeaiplum  tangat  ipforum  animos,quia  Area  Dei  fuerat  diu  in  Silo:&  lo- 
cus illepoteratviderinobilior  propter  vet  uuatem.ExcelluitquidcmIerofolyma,/edpraJceffe- 
ratSilo:iam  locus illedefertuseratiimo  erat  trifte,&  pudendum  ipeSaciuum.itaqueipfispro- 
ponit  ante  oculos  cxemplum  vindidx  Dei,quod  ipfos  quoque  manet.Et  eandem  fentetiam  vi- 
dimuscap.7,tte  in  Silo,vbi  fuit  Area  fcederis.  Nunc  breuius  loquitur  Propheta :  quia  minime 
S**?vj.7.  it.  dubium  eft,quin  typhis  hanc  doftrinam  iterauerit.Poftca  addit,P<w,(w  vrbem  banc  hi  maledtclio- 
nem,ve\  execrationem  cttnclisgentibttf  terr<eMoc  magis  intolerabile  fuit  Iudxis,ciim  diceret  lerc 
mias  Vrbem  illam  tantam,qua:  erat  facrarium  Dei,&  regia  fedes,fore  in  malediftioncm  profa 
nis  gentibus:&  tamen  quia  Deusid  mandauerat,libcre  functus  eft  fuo  officio.  Nuncfequitur 
quid  mercedis  retulerit. 

7     Etaudierut  SacerdoteSj&  Propheta;^&  totuspopulusleremiajn 
loquentemfermoneshos  in  Templo lehou^. 

8  Et 


IN    IEREMIAM.  i# 

8  Et  fa&um  eitjcum  finiflet  Ieremias  Ioqui qua^cunque mandaue- 
ratlehouahjYt  loqueretur  cotipopulo,  comprehederunt  ipfumSacer- 
doces,&Propheta^&  tocus  populus/Iicendo,Moi  te  moriens. 

Hlc  recitat  Propheta qualis euentus contigerit> poftquam  pertulit  Dei  mandata,  &  fidcli- 
tcr  populum  obiurgauit  minis  additis,  ficutiDeus iufTerat .  Dicit  ^nmbfefitijfeauditum ,  quod 
non  debet  poni in  laudc,acli  patienter  Sacerdotes,&  Prophets  auduTent  quod  docebat. Nulla 
cnim  fuit  in  iplis  docilitas,  neque  etiam  paratiad  difcedum  venerant,fcd  pridem  alTueuerant  ad 
contumaciam,vtIcremiasilliseffettanquam  profeffus  hoftis,  &illi  etiam  audacterfe  oppone- 
rent  omnibus  ems  minis.  Sedquiapudebat  ipfosreiiccrcquod  di&uruserat  Prophtta,idco 
furmamaliquamobieruanr,quemadmodum  hypocritis  eftfolenne.  Nam  plus  latiscuriolt 
funtmiplafonna.vt  loquuntunlcdquodprxcipuumeftnegligunt  .Notemusergo,Saccrdo- 
tes&  Prophetasnonlaudari  quafi  fell- continuerintj donee  pcrfpc&a  caufaproferrent  fuam 
knte<<tianv.ledquoniamaftabattotuspopulus,ad  tempuslibimoderati  funr.  fuit  tamen  fi&a 
ilia  modeftia,quoniamturgebant  eorum  cordaimpietate,&  contemptu  Dci,quemadmodum 
re  ipfa  patuit .  Scdnotadum  eft  quod  dicit  Sactrdotes  or  Propbetai  nuduffe.  quantum  attinct  ad 
Sacei  dotes,  non mirum eft,  li fuerint  modisomnibusfcelerati .  erat  enim  honor  hxreditarius. 
SedmirumeftdeProphetis .  Atquilcremiasper  c6ceifionemitanominat,quiia£tabantfedi- 
uinitus  milTos  effe .  Capite  23. prolix^  inueftus  eft  contra  eos :  plunbus  etiam  locis  perftrinxit 
eorum  impudentiam,quod  falto  Deinomenobtenderent.Tribuirergoillishonoriricumritu- 
lum,fed  pro  nihiloducit:  quemadmodumhodiepoffumusabfqueiafturavocare  quafi  per  111- 
dibrium  Prxfules,&  Epifcopos ,  &  Paftores ,  qui  tales  volunt  cenferi  in  Papatu ,  modo  fimul 
Iaruam  ipfis detrahamus.Ipfi  autem  arripiunt  titulum,  &  volunt  ita  opprimere  Dei  veritatem* 
acii  vocari  Epifcopum  pluns  ciTet,quam  Angelum  e  cxlo  ipfo  venire.  Atqui  (i  Angelus  e  cxlo 
prodiret,  tamen  habendus  effet  nobis  pro  diabolo ,  fi  proferret  fcedas  &  execrabiles  blafphe- 
mias,quibusvidemusmundum  hodiecontaminatum  effeabillis  nebulonibus.Tenendustfti- 
gitur  hie  locus,vt  fimiles,titu!os  non  fufricere  nili  qui  eos  obtendunt  demonftrent  re  ipia  tales 
ie  e{Ie,hoc  eft,refpondeant  lux  vocationi.Promifcue  itaque  vocatus  fuit  Ieremias  Propheta,& 
alii  impoftores.quibus  tamen  nulla  erat  Religio,  corrumpere ,  &  peruertcre  Legis  docirinam. 
fed  hoc  dkiturrefpe&upopuli.lntereaprudenterdifcerncreconucnit  inter  Prophetas  &  Do- 
&ores,quemadmodum etiam  admonetApoftolus,nempe  videndumelTe  an  Spirituscx  Deo  uAii  >  l 
fint  necne. Tandem  dicit  fefnij]e  damnatum  a  Sitcerdotibus,<jr  Prophctis,<sr  toto  populo:intcr(erh  ta- 
men iilam  pnrxic\ihm,Je  loqutttumeffe  qttxeunque  Deus  manddueratika  breuiter  perftringit  iniufti- 
tiam  eorum,a  quibus  damnatus  eft,quod  lcilicet  non  fpe&auerint  quid  reftum  effet,vt  mox  vi- 
debimus :  fed  vt  attulerant  conceptum  odium  ,  ita  euomuerint  quod  non poterant  diutius  fer- 
re.    Pofteafequitur, 

9  Quar«  prophetam  in  nomine  rehoua;,dicendo,Tanquam  Silo  e- 
rit  domus  hajc,&  vrbs  hxc  perdecur, vc  non  fit  habiuzor?  (Cbgregatus  au 
tern  erat  totus  populus  ad  lercmidm  in  Templo  \ehouce)  hocperparetbefm  legedum  f/?> 
£F  refatur  adfequentem  contexium^tfuo  loco  dicemus: 

Hlc  additur  ratio  damnationis>qu6dfcilicet  Ieremias  aufus  Fuit  tarn  duriter  minitari& 
fan&x  Vi  bi,&  Templo .  Non  quxrunt  an  Deus  mandaucrit ,an  habuerit  iuftam  caufam :  fed 
fjmunt  ill  ud  principiurh,Iniuriam  fieri  Deo,  cumaliquidprofertur  contra  Templi  dia,nita- 
kcm;deinde,Vrbem  effc lacrolan&am,  ideoque  nihil  poffe  aducrius  illam  dici ,  quin  d<  rogetur 
tor  &  tarn  eximiis  Dei  promiffionibus,vbiteftatur  perpetuo  fore  incolumem,quiain  medio  e- 
1. :s  relldeat .  Videmus  ergo  quo  iure,aut  prxtextu  damnauerint  Iercmiam  Sacerdotes &  Pro- 
phctx.  Quod autem &kunt,in nomine Demini, non  dubium>quinaccufenttanquamfallarium, 
n . :i  dixerit  libi hoc  diuinitus f uiffe mandatum:  quia  ratiocinantur  ab  impoflibili,  vel  ablurdo. 
Dcus  promiferat  lerofolymam  fore  f  bixternum  domicilii:  verba  Ieremiai  cranr,  Vrbem  hac 
nonam  tanquam  Silo.  PolTet  videri  Deus  in  fpeciem  libi  contrarius,Hxc  requies  men,  in  fecu-  pyy_,  31;, , 
lumfeculiihocdefertumerit.  Videmus  ergo  non  caruiiTeSaeerdores&  Prophctasillosaliquo 
fpeciofocolorc,vtIeicmiamdamnaret  .pondus eft  igitur  in  eorum  vcrbis:dicunt,Tune  fades 
Djum  fibicontrarium?  quod  enim  denuntiascius  nomine,  apcrte  &diredc  confligit  cum  e- 
iuspromiliionibus .  Deus  autem  perpetuo  fibiconftat.  tu  igitur  falfarius  es,&mendax:& 
ita  vnusex pleudoprophctis,  quos  Dominus  non  patitur  in  fua Ecclefia.  Interea  fiiuoluni  fuit 

M;   iii; 


CAP.   XXVI.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

quodiadabant:  Deusenim non  promiferat  Templum illud  fibiforeperpetuum  ,  vt  licentiam 
inde  fumeret  populusad  omne  genus  fcelerum.Noluit  ergo  Deus  fe  obftringcre impus,  vt  no- 
men  fuum  exponeretpalamludibrio  .  VndeapparttProphetas&  Sacerdotesfucum  duntaxat 
facere,curo  fumunt  pro  confeffo  quod  debebac  intelligi  additaexceptione,nempe  (i  ilhc  pure 
coleretur,  quemadmodumiulTtrat.Nequeenim  fas  fuit  diftrahere  ilia  duo  ,  cum  Dcusexige- 
ret  pietatem,&  obedientiam  a  populo,deinde  promitteret  le  fore  cuftodcrn  Vrbis,&  Templum 
etiamforefaluum  fub  luo  prauidio:  Iuctei  autem  fine  fide,  &pcenitcntia  Uidubantquoddi- 
dum  cratdeTeplo:imocrepabant,vt  alibi  vidimus,  verba  mendacii.&ideo  derifit  ipfos  Pro- 
v  pheta  cum  terrid  repeteret ,  Templum  Domini,  Templum  Domini,  Templum  Domini:  quail 

"°r  '  diceret,H£c  eft  veftra  futilicas,  iubinde  plenis  buccis  clamare  TemplfiDerled  hoc totum nihil 
vobis proderit.Poftea  (equhur,populumfi<ijJe  congregatum.  hie  fibi  tralitum  facit Ieremiasad re- 
liquam  partem  hiftorke .  nam  admonet  Principes  &  Regis  Confiliarios  non  fruftra  commo- 
tos  fuiffe ,  vt  afcenderet  in  Templum.Si res ada  fuiffet  inter  paucoSjVel  occifus  etTct  Ieremias, 
vel  aliquomodointerceptus-.velpoteratetiam  fieri,  vtPrincipeSjRege&eiusConiilianoscir- 
conueniret:  hoc  modo clam  oppreffus fuiffet fandus  vir.Sed  hie  interferit  particula.quod  fcili 
cet  totus  populus  cogregatus  ellet  erga  ipfum.  Hinc  ergo  fadu  eft,  vt  rumor  in  aula  Regis  per- 
uenirer.ira  iuffi  funt  venire  Principes&  Cofiliarii.In  fumma,breuiter  docet  Ieremias  cur  Prin- 
cipes in  Templum  venerint,quonia  vbique  tumultuabatur  ciuitas,cum  fcilicet  lparfus  elTet  ru- 
mor, nouum  aliquid  &  imolerabile fuiffe  prolatum.Rex  ergo  non  potuit  negligere  hunc  mo- 
tum,quoniam  periculofum  eft  in  tumultu  populari  ceffare.  Itaque  poftea  addit  Ieremias. 

10  Etaudierunt  Principes  lelnidah  fermones  hos,  &  afcenderunt 
edomo  Regis  in  domum  lehouxjx)cej}yepalatio  KcgisinTemplum,  &  fedc- 
runt  in  fonbus  portse  Templilehouasnoua;. 

Diximus  Principes  fuiffe  commotos populari  clamore:necdubiumeft,quin  Rex  eosmife- 
rit ,  vt  compefcerent  ill um  impetum.  Pnmd  notandum  eft, fuiffe intentos aliisnegotiis,  vt fo- 
lent  homines  aulicirarius  dare  opera  audiedis  Prophetis.Verumquidemeft  facraseffe  eorum 
occupationes.qui  curam  geruntreipublic2,quiexercentiudicia,&  quibuscur^eftpublicavti- 
litas:  ieditadecebattempus  partiri,  vt  partem  aliquam  refiduam  Deo  conlecrarent.  Atqui  pu- 
tant  fe  quodam  priuilegio  exeptos  homines  aulici,cum  tamen  magis  neceffaria  fit  illis  dodnna, 
quam  vulgo  hominum  .N  ^que  enim  tatum  cuique  incubit  officm  patrisfamilias,  fed  Dominus 
eospnfecit  toti  pcpulo.Si  ergopriuatihominesindigent  quotidiana  dodrina,vtfe  &  familias 
fuas  probe  gubernent,  quid  hetiplisiudicibus,  qui  velutipatres  funt  reipublicx?fed,quemad- 
modumiamdixi,folentfeexirnereaiugofideIium.  hinc  ergo  fad  um  eft,vtnullus  Principum 
adelTet,ciim  tamen  Ieremias  iuffus  fuiffet  prodire  in  medium.non  eo  tantiim  die,quo  pauci  in 
Templum  veniffent ,  fed  cum  ex  cundis  vrbibus  lehudah  adeffent , qui  facrificandi  caufa  ve- 
nerant  lerofolymam  .  Hoc igiturfuitnimisturpe,&  lignum  craflicontemptus,neminemex 
Regis Confiliariis  in Templo  apparere, cum  ex  multis  remotis  locis adeffent,quos illue  religio 
&  ftudium  facrificandi  impulerat.  Dicitautemveniffe,vtcognofcerentde  caufa.  Dicuntureni 
(edifie  dd  pmamnouam,quam  dicunt  fuiffe  orientalem:&  diuinant  VocariNouam,quddinftau- 
fata  effet,quoniam  palatium  Regis  ad  orientem  vergebat,  &  porta  orientalis  erat  eius  tribunal: 
Iibenter  amplcdor,  quodfederint  ad  port  am  witntakm.  Nunc  (equitur, 

it  Et  dixerunt  Sacerdotes  &  Prophets:  Principalis,  &  toti  populo 
dicendo,  Tudicium  mortis  eft  viro  huic,cjuia  prophetauit  cotra  vrbem 
hanc,quemadmodumaudiftisaunbusveftns. 

Hinc colligimus,popuIum  cum fubferiberet  Sacerdotibus  &  Prophetis,nonegiffe  quic- 
quam  fuo iudicio,fed  turbulento  motu  cundos omnium  ordinum  damnaffe leremiam  .  Nunc 
verovbi  Sacerdotes,  &  Prophets  ad  ipfum  quoquedirigunt  fermonem,hincapparet,luf- 
penfum  illic  fuiffepopulum  ,  quod  fcilicet  temere,  ad  inconfideratum  affenfumproruperant, 
vtinturbalaspecontingitclamare,  Fiat,fiat,  A  men,  amen.  Dixit  quidem  Ieremias  ledanatum 
fuiffe  a  toto  populo,fed  notandii  eftillud,populu  effeinftar  maris ,  quod  fpontetranquillum 
eft.  fimul  autem  atquefurrexit  ventus  aliquis,  magna  eft  commotio,  &  vnda?  inter  fe  con- 
fligunt.-ficetiam  contingic populo, qui  fine  flabellis  pacatus  effet :  vet  umfeditio  facile  mo- 
uetur,fi  quifpiam  commoueat  homines  leues,&  flexibilcs,&  fluidos  inftar  aq  uar:  vt  retineamus 
illam  fimilitudinem.Hoc  ergo  nunc  demonftrat  Ieremias.  fed  altcrum  quoque  notatu  dignu 

eft,nem- 


IN    IE  REM  I  AM.  108 

eft,nempequod  vulgus  patitur  fctrahi  inomncs  partes.Csrcrito/acil^  etiam  reducirur  ad  fa- 
nammentem,  quemadmodum  ille  dicit,  Turn  pietate£rauem,ac  meritis fifort^virum  quern  AEwM-i 
Colpexere,lilent,arrcfti:queaunbusaftant,&ca:tera.DcrcribiullicVergiliuspopulareni  mo 
turn, quern  comparat  tempeftati,& loquitur propnedctempcftatc:fedaddit  comparationem 
illam  ex  communivfu  .  Ergo  idein  nunc  oftenditur  nobis  a  Propheta :  Sacerdotes  &  Propheta; 
cum iolis  iplis  liccrtt  magnifite  iaftare  luam  potentiam,&  pro imperio loqui ,  cogebant  quo- 
dammodo  populum  ad  fpecie  confenfus.Nunc  vbiadi'unt  Regis  Coiiliarii.populus  quafi  mu- 
tatuseft:&  Sacerdotes  hoc  fentiunt,&  videbimusexeuentu  fuifle  completum  quod  dicit  idem 
Poeta,llIe  regit  di&isanimos,&  pe&ora  mulcet.Nam  facilefuit  Conliliaiiis  Regis  vno  vcrbo 
corrigere  ftultum  ilium  impetum  populi.  Videbimus  cnim  ftatim  line  cotrouerlia  dixifle,Non 
eft  iudicium  mortis  huic  viro .  Vndc  palam  fit  quam  facile  fecum  pugnent  miferi  homines :  fed 
hoctribuendumeft  inconftantiar.Demdenotandum  eft  quod  dixi  nullum  fuifleconftnfum, 
licuti  nullum erat iudicium. Prcmebat cos Sacerdotum  authoritas,ita  feruiliter  confeilifunt 
quicquid  videbantplacere  fuis  Pnncipibus.-quenudmodumaiinusauribusannuit.Nunc  vbi 
rctexenda  eft  caufa ,  loli  Sacerdotes  &  propheta:  loquuntur  tarn  ad  Principes,  quam  ad  totum 
populum  leremiam  eflereum  mortis , quia  prophetauerat contra  Vrbem  .  Diximus  fundatos 
fuifle  inillis  promifflonibus ,  quas  perperamtrahel  ant  ad  confirmandam  fuam  impietatem, 
quod fcilicct  Deus  Vrbem  illam  elegerat,  vt  in  ea  coleretur  .  Falfum  illud  erat  principium  .  & 
vnde  error  ?  non  ex  mera  infeitia,  fed  potius ex  fupcrbia,  quemadmodum  hypocrme  nunquam 
falluntur,  nili  quia  ill's  decrttum  eft  non  obtemperare  Deo ,  &  quantum  in  ipfis  eft,  reiicere  e- 
ius  iudicia.Cumcrgo  feranturilloperuerfock  fcelerato  affe&u,  femper  reperiuntquodhabeat 
aliquid  coloris:fed  fucus  eft  quemadmodum  facile  perfpicimus  ex  hac  hiftoria.     Sequitur. 

ii  Et  dixit  Ieremias  cun&isPrincipibus  ,&toti  populo,dicendo, 
Ieliouahrnitit  me  ad  prophetandum  contra  domumhanc,&  contra 
Vrbem  hanc  cun&os  fermones,quos  audiflis. 

Opponitduntaxat Ieremias vocationem,&  madatum  Dei:&  itarefellitpra'pofterum  illud 
commtntum,quovidebatfegrauari,&  nimisimpudenter.Nondubium  eft,quin  pluribus  ver- 
bis difleruent:fedfatis  habuitcomple&iiummam  defenfiomsfua*.  Q^pd  li texuiflet longum 
fermonem ,  f uiflct  ipia  rei fumma  obfeurior : nunc  ditucid e  pattt  qualis  fuerit  vtrinque  ftatus 
caufs  .  Sacerdotes  damnabanthoc  nomine  leremiam, quodin  nihilumredigeretpromifliones 
Dei,quiaminitabaturexcidium  Vrbi,&  Templo: Ieremias autem  exoppofitorefpodet  fenihil 
protuhfl*e,nifi  quod  Deus iniunxerat.  Opus  fuitprobatione,vtcftenderent  Sacerdotes  Deum 
nbicflc  contrariumfidenuntiaret  cladem  Vrbis,quamfufceperatinfidem  &tutelam  fuam. 
Sed  rcfutatio  fuit  in  promptu,  quod  fcilicet  Deus  fe  non  obligauerit  hypocritis,  &  impiis:  imd 
tota  Vrbis cxcellentia,&  Templimaieftas pedebat ab eiuscultu.Nee dubium cft,quin  Ieremias 
hzcprotulerit.  Sedquod  pr2eipuumeft,contcntus  fuitrcferre  fediuinitus  fuifle  miffum.  Ita 
oblique  perftringit  vanas  eorum  iaftantias ,  cum  diccrent  Deum  ftare  a  parte  fua .  atqui  non 
Venio  nili  mandato  Dci.inquit.Qoanquam  autem  breuiter,  &  pracife  dicit  fe  a  Domino  fuiffe 
miffum ,  hie  tamen  offcit  fe  ad  omnia  probanda:  &  quemadmodum  iam  dixi ,  non  dubium  eft 
quinfoluerit,&  difcufferitfriuolam  illam  queftionem,  in  quatamenfundatierantSacerdot.es. 
C£terum,notatu  etiam  dignum eft,quod  compellat Principes, &  populum: quia  hocmodo  o- 
ftendit  furdos  effe  Sacerdotes,  &  prophetas,  neque  fe  dignari  eos  alloquio,quonia  propofitum 
illis  lit,Deum  fuperbe  defpicere,  &  bellnm  gerere  quafi  ex  profeffo  cum  eius  feruis.  Nam  haud 
dubielibenter  etiam  ipfosconatusfuiffetreuocare  in  viam  falutis .  Sedquia  videbat  claufam 
fibi  effe  ianuam,ideo  iplbs  pmenit.Hasc  ratio  eft,cur  dicaxur  fermonem  direxiffe  ad  folos  principes 
&populum,omiiYisillis,apud  quos  operam  lufiiTet.Et  certe  cum  dixiflent  ilium  effe reum  mor 
tis,taliluperbia  oftendcrant  fe  non  fore  difcipulostdeinde ,  crudelitas  etiam  obftabat,quo  mi- 
nus maniiiefcerent.  Sed  fontem  ipfum  refpexit  Propheta,  quod  fcilicet  volebant  contumaciter 
&  Deo,&  omnibus  prophetiis  fe  opponere.  Cum  dicky?  miffum  fuifle  ad  prophetandum  quxamque 
i/>^<««f/;>)v««r,ft:ituitipfosiudices,  quanquamnon  Ioquutus  fuerit  cum  principalis.  Vidimus  e- 
nim  ipios  fuiffe  in  Regispalatio,  &  fuiffe  accitos  cum  metuerent  fibi  ab  aliqua  turba.  Scd  non 
dubium  eft,  quin  fermo  deintegro  fuerit  repetitus.  Statuitergoipfos  iudices,&arbitrcs  Iere- 
mias cum  dicit  fe  nihil  retractare,  fed  quxcunque  audierant ,  fe  fidcliter  protuliffe  ex  Dei  man- 
date    Sequitur, 

13     Et  nunc  bom&OLt e,bonasfacite,  vias  veftras,&  fludia  veftra :  & 
obtemperate  voci  lehoua;  Dei  veftri_,  &  pcenitebit  Iehoua  m  omnis  ma- 

M.    iiii. 


CAP.   XXVI.  IO.   CAL.  PRAELEC  TIO  NES 

liquod  pronuntiauit  contra  Vos. 

Hlc  non  tantum  confirmat  fnam  doclrinam,fed  obiurgat  duritie  ,  &  obftinatam  nialitiam 
Saccrdotum,&  prophctarurti .  tametfi enim alloquitur  Principes ,  &  populum,  tamen  non du- 
biumeft,quiiwolueritacriuspungereinmiosillos,quifefeingerebant  contra  Dcum.  intereata 
men  extenditur  fcrrrto  ad  omncs ,  cum  dicit,Qmd  peccaui  ?  ego  coniului  faluti  vcftrav.  moriar 
igitur.  Videmus  ergo  vt  Prophcta  non  tantum  conhrmctluamdoctrinam,fed  vitro  accufct,  ac 
condamnet  fuos  aduerfarios  ingratitud  jnis.quia  nihil  debebat  ipfis  effe  niagis  amabile ,  vel  fua- 
uius,quam  vocari ad pcenitentia,  vt  Deusillis effet miiericors.Q.uorlum  fpe&at doftnna mea? 
nempevt  refipu'cat'is.rellpiicetia  quid  afTertJnempefalutem.-Dsusenimparatus  eft  vobisignof- 
cere-.nunc  non  poteftis  ferrc,vt  Deus  fit  vobis  miicricors :  qualis  eft  ifta  rabies  ?  lam  ergo  vide- 
mus quo'rfum  tendat  confilium  Prophets. Et  hie  locus  notadus  eft ,  quia  omnibusimpiis  Deus 
mercedem  rcpendet,non  tantum  quod  obduruerint  ad  omnem  do£trina,  fed  quod  fuerint  ma- 
nifefti,& qualiiuratihoftes  propria?  falutis:  exquonori admiferut  remedium ubi  neceffarium, 
nee  fuftinuerunt  fe  reduci  in  viam,vt  ipfis  ignoiccret.Hunc.ergo emphaticum  eft  quod  dicit,in 
do&rinafua  nihil  poffereprehendi,nili  quod  vellicaueritimpios,  vel  pupugcrir.ledintereapof- 
fe  ipfos  placari,modo  quadrant  reconciliationem  cum  Deo.  Addit,^uclite  vtcem  Ieboux,  vt  often 
dat  fe  nihil  exigere  nouum  a  populo ,  fe  non  imponere aliquod  iugum  durius:fed  tantum  reuo- 
tare  ipfos  ad  obedientiam  Legis .  Et  zdik,Obtemperate  voci  lebount  Dei  veiiri,  vt  tollat  ipfis  excu- 
farionem,nefciUcetobiiciant,fibiincognitumeffequodprofertIeremias.  Hlcergo  magnifice 
pronuntiatfe  nihil  alienum  docuiffc  a  Lcge,&  ideoinexcufabileseffeiudxos,quiprofitebantur 
tehouam  effe  Deum  fuum,  cum  tamen  non  admitterent eius  voeeni,  qux  debuerat  illis  effe  fa- 
miliarly 

P  R.  EC  AT  I  O. 

Da  omnipotent  Dcus ,  quandonontantumfcmelnos^ocasliin^iemceterna:  hare" 
ditatis ,  fed  dan  affiduis peccatis  non  definamus  ab  ea  recedcre ,  inmtas  nos  affidue  ad 
paenitentum ,  nefurdis  aunbus  rejjjuamus  \ocem  tuam,fed  tibifimus flexible s,ac  mo- 
riperi:deinde fie  afiuefcamus  adferendum  iugum  tuum  jitprobemustoto  v/fce  noflr<e 
curfu  nos  efic  ex  tuis  ouibus,  (f  Chriflum  vmgenitum  ftlium  tuum,  quern  nobis  prafe- 
aftiyVerc  nobis  ejje  Pajlorem, donee  colligamurin  regnum  illud^uod  nobis  [anguine fuo 
acquifiuit,     Amen. 

14  Et  ego,Ecce  ego  in  manu  veftra,  facite  mihi  ficuti  bonu,veI  ficuti 
rectum  eric  m  ocuhs  veftris. 

15  Veruntamen  fciendo  fcite,  quod  fi  vos  occideritis  me/anguf  nem 
purumve/wwox/ww,  vos  ponetis  fuper  vos,  &  fuper  vrbem  hanc,  &  fuper 
habitatores  eius :  quia  in  veritate  mifit  melehouah  ad  vos,vt  loquerer 
in  auribus  veftris  cunctos  iflos  lermones. 

PO  s  x  o^y  a  m  hortatus  eft  IeremiasPrincipes,&Sacerdotcs,<3ctotum  populum  ad  pceni 
tentiam,&  oftenditmaloeffe  remedium,nififuaobftinatione  magisac  magis  prouocentira 
Dii.-nuncdcfc loquitur,  &admonet,vtne  crudelitatifua»indulgeant,ficutiiam  iplisdecretum 
erat  eum  occidere .  protulerant  enim  iententiam,  morte  efTc  dignum, V idebat  igitur  rabiem i* 
plorum  lie  avdere,  vt  fere  delpcratum  efftt  de  eius  vita .  Hie  vcro  minatur  Deum  fore  vltorem 
li  iniufte  contra  ipium  f£uiat.intereaoftcndit,icnon  adcofolicitum  eile  dc  propria  vita,  vt  ne- 
gligatqood  piJCcipuum  cft.permittitenim  leeorumlibidinkStatuitedemcvt  voletis,inquif.vi- 
deteintcrea  quid  agatis:Dominus  enim  non  finetfanguineminnoxiumimpune  fundi.  Cum  di- 
ck/? effe  in  munu  »n»»>non  intelligit  fe  effe  extra  curam  Dehfed  Chriftus  etia  lie  loquitur ,  cum 
hortaturiuosdi!cipulos,nemetuat  eos  qui poffunt  corpus occidcrc.Nondubium  eft quin  ea- 
pillinoftn  lint  numerati coram  Deo:ita  fiennon  poteft,vt  tyrannidummaximefxuiur.^attin- 
gantnos  minimodigito,nili  q  uatenus  illis  permiffum  fuerit.Certum  igitur  eft,  vitam  noftram 
nunquam  eifein  manuhomimim  ,quia  Deus  efthdelisciuscuftos.  fed  humanitushoc  dicitle- 
remias  vitam  i/mw  effe  in  eormn  mar/u :  quia  Dei  prouidentia  nobis  occulta  eft ,  ncque  peffumus 
earn  cernerc nil! fidci oculis.Cum  ergo hoftes videtur  fie nobisdominari,vt nullum  lit efFugifi. 
per  coceffione  Scriptura  dici:  nos  tft'e  in  eorum  manu^nempe  quatenus  lenfus  nofter  apprehen 
f  die 


Matth.lO 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  Z09 

dit.Interea  tenendum  eft.nos  minime  efle  cxpofitosimproborum  Iibidini ,  vtftatuant  de  nobis 
quicquid  viium  fuent.Deus  enimillosocculto  frxno  regit,&  manus  eorum,&  aminos  guber- 
nat:&  ferit'eritu  ilia  martere  fixa  debet,  Vitam  feihect  noftr'am  efle  in  ride>&  cultodia  Dei. Nunc 
ergo videmus quo ienludicat  leremias  vitjmfiidmejje  in  mdntt hejiium, nonquod  putetle  abie- 
Qtxx  effe  a  Deo,  led  quia agnofcit  cum  laxaiTe  habcnasimpns,  vc  poftint  contra  eum  furere.Sed 
fimul  tenendum  memoria  eft  quorlum  hoc  dicat ;  poftquam  enim  conceliit  vitam  luam  eli'e  in 
eorum  man  u,addit,  Venmtamen  fciendofcidtts,  quod/ioccideritts  me,  ponetisfanguinempurum  contr* 
y<w,&c.interierit  ante,  ytjlatkdnt quicqmdvifum /uerit.  Bonum,cr  return  accipitur  non  pro  iudi- 
cio  bene  compofito  ad  regulam  a?qiiitatis,led  pro  iniufta  libidine:lic  loquuntur  Hebra^i  vulga- 
riter.Ergo  telta'tur  leremias le  non  eiTe  anxium  de  vita ,  quomam  paratus  lit  fe  offerre  quafi  in 
facrihcium,iihiicvlqucprogrefiafuerithoftiumia:uitia.Qj  bd  autem  admcneteos,vt  iibica- 
"ueanta  vindidaDei:hoc  facit  non  tam  refpedu  propria:  laiutis,quam  vteos  ad  pcenitcntiam 
ftimulct.Ingcnueergodicit  libi  mortem  non  cffemetuedam,quia  mox  Dominus  vindiccm  iefe 
oftedef.intereaianguinem  luum  ita forepretiofum Deo,  v  t tuta  Vrbs  vna cum  populo poenam 
lUat,l1  qiiidiniufte^ontraiplumcgerint.Tenenda  eft  autem  ratio  quam  adiungit,ncmpe  quod 
in  veritateipfum  Deus  miferit .  Sumit  autem  hoc  principium , Fieri  non  poffe,vt  Densferuos  luos 
dererat,quibuspollieituseftleforeauxiliochminique  oppreiii  fuerintabimpns.Deus  quidcm 
hortatur i'emper  miniftrosverbifui ad tolerantiam:  vultetiam  ad  mortem paratos efle quoties 
opus  fuerit:tamen  promittit  fe  opcm  laturum  vbi  laborauerint.  leremias  ergo  huic  promiifio- 
ni  irinitituri&  ita  nbipej  u  la'd'et  fieri  non  pofle,vt  Deus  ipiumdeferat:quoniam  non  poieftfru- 
ftrari  fuos,vel  ridem  illis  datam  non  prxitare.Q^oniam  ergo  fibi  probe  confeius  eft  iuz  voca- 
tionisj&Deuniiibieffe  authorem  cognofcit  totiusfuxpndicauonis,ideoanimoie  coflclu- 
dit,Cinguinem  fuum  non polTe  impune  fund) .  Hac  fiducia omnes pii  Do&ores feanimare  de- 
bent  ad  munusfuum  ftrenue  obeundum,qu6dfcilicet  Deus,  qui  illis  mandauitmunus docen- 
di,non  point  iplbs  deftituere,quin  opem  ferat,  quatenus  vtile  f uerit.     Nunc  fequitur, 

16  Et  dixerunt  Principes ,  &  vniuerfus  populus  Sacerdotibus,  & 
Prophetis  > Non  eft  viro  huic  iudicium  morns:  quia  in  nomine  Iehoiije 
Dei  noflri  loquutuseft  nobis. 

Hicoftendit  leremias repente  fuiffe  mutatumquicquid  decreuerantSacerdotes,&falu" 
propheti.audierant  quidem  ipium,  &  prxbuerant  fpeciem  aliquam  docilitatis,  licuti  hypocri- 
tae  adtempusaufcultant:led  feexa(perantaduerfusDeum,&tum  priuseffentvirulcntisanimis, 
reddantur  multo  deterioresipfo  auditu.Ita  contigerat  Sacerdotibus,&  fallis  prophetis,&  in  ll- 
lo  catcofurore addixerantmortifan&um Proph.Nuncdicitfeabfolutumfuiflea  Proceribus, 
8c  Regis  Confilianis;adiungkpopulifurTragia.  atquipopulus  nuper  ipfum  damnauerat,nem- 
p j  q  uuniam  rapiebatur  inani  1II0  lpl endore :  cum  videbat  Sacerdotes,&  Prophetas  ita  infeftos 
efle  Icremiz,non  poterat  in  animum  inducere,cognofcedum  efle  decaufa .  Vulgus  ergo  pra:- 
iudiciisfemper  exc2catur,ita  vt  rem  lpfam  non  audeat examinare:  fie  fa&um  eft,  ciim  leremias 
fuitdamnatus.  Diximiis  vulgus  per  fe  quietu  cfle,&  paeatum;fed  Prophetae,&  Sacerdotes  erat 
quati  flabella.  Sic  ergo  factum  eft  ,  vt  populus  ftatim  fubferiberet :  fed  vbi  adfunt  Principes,  in 
contrariam  partem  defcendunt  .In  fumma,docet  hie  locus  quam  peftiferi  Ant  gubernatores ,  v- 
bi  nulla  eft  liiissquitatis,  veliuftitix  cura,  &  ratio:docctetiam  quam  cptabile  fit,  habere  pro- 
bos  &  moderatos  gubernatores,quitueantur  bonas,&  iuftascaufas,&  fuecurrat  miferis ,  &  in- 
digne  opprefiis.in  vulgo  auto-1  videmus  nihil  efle  firmum,&  ftabile,fed  circumagi  hue  &  illuc, 
proutventusab  vna  ve!  altera  parte  furgit.Sednotandum  eft  iftudmembrum,  vbidicuntlfre- 
midm  non  tjfe  reum  mortis,qnUloq-«utus  ft  in  nomine  Domini,  fatentur  enim  recipiendum  efle  quic- 
quida  Deo  profedumf  uerit,  &  homines  nimium  infanirc,  vbi  oppugnantleruosDei:  quia  in 
fuampcrnicieferuntur  prscipites.Hincigiturcolligerc  licet  vtilcmdccl:rina,nempe  fine exce- 
ptione  reucrenier  effe  excipiendum  quicquid  Dominus  mandauit ,  3c  dignum  efle  eius  nomen 
hac  reuerentia,vt  nihil  tentemus  contra  eius  feruos,  8c  Prophetas.  Loqui  autem  in  nomine  Do- 
mini, hie  tantundem  valet  atque  perferre  hdeliterDeimandata:nam  pfeudopropheta;  obten- 
duntDeinomen,ledfalf6.populusautem  hlcaynofcitleremiampro  vero Propheta^uiteme- 
refcnoningeffit,neque  abufuseftDeinomine,fedquifincerefunftuseft officio  fuo.  Sequi- 
tur, 

17  Et furrexerunt  viri  exfenioribus terrx}exfenibus  feVr<f,acdixerut 
ad  totum  coetum  populi ,  -vellocjuutifunt  dicendo:ejl  <fuidemfemperverbHmm\!»*: 
lofmtifimt  ergo  ad  totum  cxtim,  dicendo: 


H 


CAP.   XXVI.  IO.    C  A  L.    PR  AE  LECTION  ES 

18  MichaMorafthitesruit  prophetans  diebusEzechuE  regis  Iehu- 
dah,  ac  dixit  ad  tot um  populum  Iehudah ,  dicendo ,  Sic  dicit  Ichouah 
exercituum,Sion  ager \Jed fubdudicndacft particulajimilitudinis,Sion  vtager,arx- 
bitur>&  Ieru (alem  iohtudines,  \cl ettem,  entjxx cfl^ritinfolitudwes,  veli?i 
dceruoSj\elinmin<K>  &  monsdomus,i<.if  f/?,Tew^//,in  excelfa  fylua:. 

19  Anoccidendo  occidit  eum Ezechias  rexlehudah,&  totuslehii- 
dah?an  non  timuit  Iehouam?&  deprecatus  eft  faciemlehoux,  &  poeni- 
tuit  lehouam  mali,quod  loquutus  fuerat  contra  eos,  &  nos  facimus  ma 
Jumgrandeaduerfusanimasnoftras. 

Incertumeftan  quxhlcrceitanturdifta  fucrintanre  abfolutionemleremix.  Scripturae- 
nim  non  lempei"  curiole  feruat  online  inrebus  narrandis,&  tamen  probabile  cft,ciira  adhuc  de- 
libcrarcnt,  need  urn  latispacati  client  plebisanimi,  feniorcsinterpofuiffehuncfermonem>vtle- 
darenc  omnes  turbas,&  mitiga'rent  iratos  animos,ac  reconciliarcnt  Ieremix,qui  prius  finite  ad- 
tierfus  eum excanduerant. Neque  cnim  dubiumeft,quin  Sacerdotcs  &  Fall!  prophcta:  omni  ar- 
tificio  conatifuerint  ftultum  Vulgus  contra  Prophetam  irritare ,  ac  proinde  erat  opus  non  vno 
genc*reremedii.Cu.migitUr  vidcrentfenes  adhuc  feruerc  iracundiam  in  populo,nec  dum  fatis 
compolitos  effe ad  beneuolentiam  animos,vfi funt  hoc  icrmone.  Argumentantur  igitur  ab ex- 
emplo.quodlcremiasnon  fucrit  primus  tcftis,&prxco  tarn  horribilisvindic"tx:  quia  Deusante 
illud  tempus,&  pridem  folitus  fucrit  loqui  per  alios  Prophctasaduerfus  Vrbem,  &  Templum. 
Grauabantenim  Saccrdotes  &  Prophcta:  Icremiam  colore- nouitatis,&interea  fingebant  fe 
communi  iure  fretos  tarn  acritcr  pugnare.  dixerat  leremias,  Deum  non  parlurum  neque  fanftai 

}*  -il1-.  VrbimequeTcmplo.hoc erat  intolerabi!c:diftum enim  fuerat  de  Templo,Hxc.rcqu/cs mea in 
fxculumla-culi.hichabitabo.VidcmusergoIertmiamfuiiTequafi  vnoverbooppreffum,  cum 
falliprophetX  etSacerdotes  illi  obiicerent,Tu  ergo  irritas  facics  Dei  promifliones?  tu pro  ni- 
hilo  duces  lanQritatemTcrnpli?  &  interea  fingebant  neminem  ex  Prophetis  vnquam  ita  fuiflc 
loquutum.  Qj,id  nunc  autem refpondent  fencs?  nempe fuiffc alios  Prophctas.qui denuntiaue- 
rint  Vrbi  &  Tempi o  internum :  ergo  n une  perperam  grauari  fanct um  virum  hac infamia,  acfi 
primus  protulillcthoc  Deiiuaicium .  Nunc  ergo  tenemusftatum  caufx .  defenditur leremias, 
quod  neque  iolus,neque  primus  tarn  grauiter  fucrit  minatus  Vrbi,&  Teplo,  led  habuerit  alios 
authores,ex  quorum  ore  loquutus  fit,  &  quidem  certos,&  legitimes  Dei  feruos,  &  quibus  non 
poflit  fides  dctrahi,qualiserat  Micha.Iam  quod  Mc  referturetiam  kgitur  tertio  cap.  eius  Pro- 
phet!.nam  certamen  fimileer.u  MiehxxcumSacerdotibus,ckProphetis,qualcpofteaIerenii5B 

pr  fuit.dicebant  enim  fieri  non  poire,  vtDeus  ita  fxuirct  contra  fanftam  Vrbem, &  Templum.  Di 

cebant.isa-ipamiT  aVhjAnnonlehouahin  medio  noft^nyiijiVy.KariKV.dicebantjNon  veniet 
fupernos  malum.  Ergo  erant  ebni  tanta  fecuritate,vt  putarent  fe  effe  extra  onine  periculum,  & 
deipicerent  omnes  minas  propheticas :  quoniam  putabant  Deum  fibieffe  obftri&um.  Sciamus 
autem  hypoenrasiemper  confifos  fuilTepromiffione ilia, Hie  habitabo-&  fumuntetiam,ac  rnu 
tuantur  verbaquafiexoreDei,fcdperuertuntvtfalfaiii,Deusrefidetin  medio  noftri,  non  po- 
teftijjiturquicquamaduerfi  nobis  contingere.  dicit  autem  Propheta  (eadem  funt  verba  que 
nunc rcc\x.uumi\s)Vroptervos Sinn vt ager arahitur, o- Ierttf.dem in aceruos erit ,eymons  domnshuius 
in  excelf j.  fylux  .  Nunc  tingula  exp.mdamus:  primo  dicitur  jitrrcxijjefencs  ex populo  ex  tern-  itaque 
probabile  eft  non  vocanfenesjVtuliiscompluribuslocis,  officii  refpectu,fedpotiusxtaiis.  Cer 
turn  quidem  cft,prxdiros  fuiffe  authoritate ,  fed  tamen  non  dubito ,  quin  prauectx  fuerintxta- 
tis,vt  polTent  qux  multisannisanre  contigcrat  referread  populu.  Cum  addit  eos Itcutes  ejjead  te 
f«;wraw«  popuh,hinccolligimus  quod  nuperdiccbam, nempe  lie  turn  u!ttutumfuiiTevulgus,vt 
adhuc  opus  diet Dlacida oratione ad mitigandum ilium  ardorem  .  &  certe  vbi femel  exorta eft, 
atquc  eiFerbuir  f;ditio,non  adco  facile  eft  earn  protinus  fedare.  Cum  ergo  viderent  boni  fencs 
adhuc clle  ex-iilcc'ratosviil<j,ianimos,idcovlifiinthacmodeiatione.Dicuntautem,M/'c/MMoi'.t- 
flhites:  eft  nomen  pnrix.Micheas  ergO^J»V  prbphetdrishi  iiebm  Ez(*(7v>  regis  Iehudah. Notanda  eft 
circunftantiatemp:>vis:quiamirum  videri  poffet,cumlancl:usille  Rex  intent  us  effettoto  ft  udio 
ad  promouendum  Dei  cu'itum,res adeo  fuiff.;  confufas.vt  opus effet  tarn  feuera dentintiatione. 
Si quis  vnquam  expiisRegibus  vere&(eri6incubuit  in  ftudium  pictatis,certehicfuit  quafipri 
mum  &  prxcipuun  exemplar:  null  is  laboribuspepercit,nullumpcr.iciilum,nullammo!cftiam 
vnquam  vifusi-ft  ref;igere,quotiesreli^ioitaflagitabaf.fedviden1us  quantumiiisftrenuclabo- 
rauerit,tamennonpotuiiTec6(equiluozelcix^cperl'euerantia,vttotus.populusfcqueretiirtam 
prxdarum  ducem.quid  ergo  fiet,vbi  frigidi  funt  ac  ignaui,qui  aliis  viam  monftrare  debent?  in- 

'-    terea 


Mich. 


H 


3.11. 


IN    I  ERE  MI  AM.  llQ 

tcrea  exemplo Ezcchiaj  fefe  confirment  boniprincipes^ielabafcant.veldeficiant  animiscum 
vident  lucccffum  non  ftatim  relpodcre  tuis laboribus,neque fructum  extare.Eft  enim  hxc gra- 
ins centatio,  &  qua:  concutit  etiam  cordatilfimos  quofq ue ,  dum  exiftimant  fe  fruftra conari, & 
inutilcs  cfle  iuos  labores,imo  le  quaii  opcram  ludere.  tic  enim  lit  vt  multi  curfum  retrofleftant. 
SedhoccxemplumEzechix  debctillis  venire  in  mentem,  vtpergantnihdominus,quanuisnon 
afTulgeatfpesprofpcriexitus.neque  enim  deuititEzechias,quanuis  Satan  modisGmnibusobie- 
cern  multa  impedimenta  ,  atque  etiam  in  fpeciem  eucrterit  omnes  ciuslabores,  ne  que  fru&um 
proferrent.hoc  quantum  ad  tempusfpeftatjcuius  hie  tit  mentio.Dicuntleniorts  ioquutumfuijfe 
tAicheam  ad  totum  populi<m,dicendo,  Sic dtcit  lehouah ,  Sion  arabiturft  ager  ■  lam  vidimus q ua  occa- 
fioneita  alpereloquutus  fueritMicheas,cumfcilicetopponerenthypocnta:peruerfam  confi- 
dentiam,&  fallo  obiicerent  Deinomen  ,acti  ilium  tcnercnt  libi  obitrictum:  Propterros, inquix, 
Sion  arabitur  ft  ager.mcipit  ab  ipfo  Templo-.deinde  adiungit,£f  lerufalem  em  in  aceruos,  vel  in  10 
litudines:poftrcm6,£/  monsdemtts,hocefl,  Templi.  Repent  quod  lam  dixerat.  quid  enim aliud  eft 
mons  Templi,quam  Sion?  led  quia  vaticinium  hoc  vix  poterat  a  Iudxis  admitti,  ideo  Prophe- 
ta  bis  idem  dixit  contirmationis  gratia,  vndecolhgim  us  noiieffeujpcruacuumfermonem,fed 
itaincuti  terroremhypocritis,quiobduruerant  contra  omncs  Dei  rmnas,&putabantfe  fore 
ialuoSjCtiam  titotusmundusrueret.  Nunc poftquamretulerunt  quod denuntiauerat  Micheas, 
adiungit,^«  occidendo  occidit  eum  E^ecbias rex  lelmdab ,  ey  tottu  Jebud&h'i  Exemplo  pii regis  Eze- 
chixhortantur  populum  ad  manfuetudincm,  &docilitatem,&  oftendunt  hoc  honoris  deberi 
tarn  Deo,quam  eius  Prophetis,vt  ne  excandefcamus  contra  eius  obiurgationes,&  minas,vtcun 
que  acriterillispungamur,atqu'e  etiam  penitiisvulneremiir.Sedfimuladiungunt,A»»o»f<i»w'f 
Iebonam?v depmatuseftfaciem  leboux  ?  & lebouam pauituiii  Confirmant  quodante  dixerat  Iere- 
mias,non  aliud  fuperelleremedium,nifi  vtfeplacide^ubiicerentdo&nnxpropheticx  ,  &fimul 
confugerent  ad  Dei  mifeiicordiam.  nam  per  Dei  timorem  hie  delignatur  vera  conuerfio.  quid 
enim  aliud  eft  timor  Dei,quamreuerenti.i,quaoftedimusnoseffemongeroseiusplacitis,  quo- 
niam  &  pater  eft,&  Domuius?  quifquis  ergo  Deum  agnofcit&  patrem  &  Dominum,  fieri  non 
poteftquin  ex  ammo  fe  eiusarbitrioaddicat.Ergo  iignificantfenestam  Ezechiam,quam  totum 
populum  fuiffe  veread  Deumconuerfos.Pcenitentiaautem,vtiatisnotum  effe  debet,continet 
in  fe  duas  partes,nempe  vt  tibi  dilpliceat  peccator  in  fuis  vitiis,&  poftquaieie  p.bdicauit  prauis 
omnibus  cards  eupidicatibus,vtcupiatformaretotamfuam  vitam,&  eius  aftiones  ad  regulam 
iuftuia:Dei.Sedadduntlimul,j^w</(/f^rfCrff»/«fri»f.Tametiienim  vtiturleremiasfingulari  nu 
mero,tamencomplectitur  populum  timul  cum  Rege:videturtamen  data  opera  fingulari  nu- 
mero  vius  ad  Regis  commend ationem,  cuius  eximia  Sc  fere  incomparabilis  fuit  pietas.Nec  du- 
bium  eft,quin  alns viam monftrauerit,vt  refipifcerent:deinde  vt luppliciter  deprccarentur  vin- 
di&amillam,quxmerit6percelIeredebebateorumanimos.  Tribuit  quidehocprxcipue  fan- 
&.o  Regi-.fed  exteditur  tamen  idem  ftudium  ad  Proceres  ac  totum  corpus  populi,  vt  paulo  poft 
videbimus.A»»o»ergo  deprecatus eflfaciem  leboux?  Hocfecundummembrumnotatu  dignum 
eft-.quia  non  poteft  etiam  peccator  ad  Deum  conuerti,  nil!  cum  fpe  venix  &  falutis.  nam  temper 
horrcbimusadconfpe&um  Dei,  donee  propofita  fuerit nobis fpesrcconciliationis .  ideo  Scri- 
ptura  quotiesde  poenkentia  loquitur ,  timul  adiungit  fidem  .  Sunt quidem  res diftin&x,  fed  ta- 
men non  diuerfx,nec  feparari  debent,vtquidam  parum  confiderate  faciunt.nam  pcenitentia  eft 
conuerlio  totiusvitx,&  quatirenouatio: hdesautem reos confugeredocetad  Dei  mifericor- 
diam.Sed  tamen  vtnotanda  eft  diftin£tio  inter  pcenitentiam  &  fidem,  ita  cohxrent  inter  fe,  vt 
qui  alteram  ab  altera  diuclht,prorfus  neutram  relinquat.  Hunc  ordinem  nunc  fequitur  Pro- 
pheta  cum  dicit  EyecbUm  depreatum  fuiffe  faciem  Dei  i  vnde  enim  hie  precandi  afFectus,  niti  ex  fi- 
de?non  fufficiet igitur.fi quis  tangatur  odio ,  &  difplicentiafcelerum fuorum ,  &  cupiat  fe  for- 
mareadDeivoluntatem,nifidereconciliatione&  veniacogitet.Oftcnduntigiturfenes  reme- 
dium,&  quafi  digito  monftranr.quia  fi  populus  exemplo  Ezechix,&  aliorum  refipifcat,  deinde 
fimul  ad  mifericordiam  confugiat,&  teftetur  fide  fuam  precibus,Deum  fore  exorabilem .  Ideo 
fequitur,Er  pceniiuit  lebouam mali,qutd loquut us fuerat  fuper  eos .  nunc  pluralemnumerum  vfurpat 
Propheta.Vndecolligimusfubperfonavnius  regis  Ezechix  prius  comprehendiffe  totum  po- 
pulum. Vcenituit  ergo  Deum  mali.  Quantum  ad  formam  loquendi  fpectat,non  prolixe  de  ipfa  dif- 
ieramJcimus  in  Deum  non  caderemutatione.vnde  enim  pcenitentia,nifi  quod  multa  eueniunt 
prater fpem, qux  coguntnosmutare  confilium?  aliquidagitaueratquifpiam,fcd putauit  fore 
quod  non  eft. ergo  necefleeftjVtretraftet  quod  ftatuerat.  poenitentia  igitur  eft  comes  ignoran- 
tix.Iam  ficuti  Deu  nihil  prorfus  latet,ita  fierinon  poteft,vt  eum  pceniteat.quare?nihil  enim  fta- 
tuit.nifi  ex  ccrta  prouidentia-.quonia  omnia  funt  fub  eius  oculis.fed  refertur  hxc  locutioad  fen 
fus  hominum,quod  Deum  pceniteat,vbi  fcilicet  non  exequitur  quod  pronuntiauerat.Nec  mirum 
eft,fiDjusitabalbutiat  nobifcum  .  fedvbimclles  &tenerasauresoffendithxcafperitas,po- 
tius  miremur  Dei  indulgentiam,cum  ita  adnos vfque  defcendcredignatur,  &  loquipro  eaptu 
noftrx  ruditatis.Nunctenemus  quid  fit  Deum  poenitetiaaffici,nempevbi  non  exequitur  quod 


CAP.    XXVI.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

denuntiauerar.  interim  manet  fixum  eius  confilium.neque  cnim  obumbratio  vlla  in  eum  cadir, 
l4tob.i.  17.  qUema(jmoclumdkitIacobus.Scdpoteftitenirnobiiciqua;ftio,quornodotuncDeurn  pccni- 
tuci'it  mail,  quod  minatus  fuerat tarn  Regi,quim  populo?nempe  quia  vindi&am  fuam  cffcftulit. 
ncque  enim  timpliciter  De"us  abrogauit  luum  decretum  ,  vel  etiam  promulgationcm  eius  ,fed 
pepercit  Etechis ,  &  populo  qui  tunc  erat .  Dilatio  igitur  vindi&sDei  vocatur  pcenitentia, 
quoniam non  expertus eft  Ezechias quod timuerat :  nequc enim vidit ruinas  Vrbis, &  trifte ac 
horribileillud  lpe&aculum  ,dcquo  vaticinatus  fuerat  Micha.  lam  hoc  etiam  notandum  eft, 
pium  Regem  hlc  laudari a  Spiritu fancto ,  quod  palTusfuerit  fefe  tarn duriter  obiurgari,  cum 
tamen  fibi  non  male  elTetconicius,quemadmodum  nuper  dice  bam:  certetotus  flagrauitfan- 
cto  zelo ,  &  paratus  fuit  fufcipere  quailibet  moleftias  pro  Dei  cultu  promouendo :  tamen  fu- 
ftinuit  placide ,  Sc  a;quo animo  Prophetam ,  cum  de  ruinis  Vrbis  &  Templiloquutus  eftrquia 
fcilicet  videbat  fibi  opus  effe  tali  adiutore .  Nam  quantumuis  cordate  fanfti  Principes  ftudia 
omnia  fuaconferant  ad  promouendam Dei gloriam, tamen  Satan illis  obfiftit:  ergo  Temper 
cupiuntdicutioptandum eft, habere  veros  &  fincerosDo&ores,quiporrigantilhs  manum, 
&  qui  ipios  adiuuent ,  Sc  qui  confirment ,  &  fefe  opponantcorum  aduerfariis .  nam  fi  Do&o- 
resfileant&difiimulent  ,ita  maior  inuidiaredundatinbonos  Principes,  &  magiftratus .  nam 
fi  exerto  gladio  vin dicent  Dei  gloriam  &  cultum ,  Doctorcs  autem  ipfi  fint  canes muti ,  omnes 
vociferantur,  0,quid  fibi  vultiftafeueritas?parcuntauribusnoftrisDo£toies:ifti  autem  non 
parcunt  etiam  fanguini  noftro  .  Optabile  igitur  femper  erit  bonis  &  fan&is  Regibus, habere 
fortes &animofosDocl:ores,quiclamitentplenogutture,&  confirment ftudium  lpfoi  um  Prin 
cipum.  Talis  igitur  fuit  afTe&us  fan&iEzechix ,  quemadmodum  colligere  licet  ex  hoc  loco. 
ReliquadifFeram. 

PRECATIO. 

Da  omnipotens  Demyquando  cXignatus  es  nos  tibi  colligere  inpopulum,®1  promitte- 
re  nos  fore  inflarfrintualis  templi ,  in  quo  refideas ,  Mtdomicilium  tibi  perpetuum  apud 
nos  confecremus,  (f  itajludeamus  totam  vitam  nofhram  tibi  addicere,  ne  vnquam  a  no- 
bis difcedathcec  tua gratia  O*  bexedi&io:fedmagis  acmagis  experiamurnunquam  tuo 
pmfidio  dejlitui  eos  qui  in  te  vere,  &finefi£lione  recumbunt ,  vr  ita  magis  ac  magisglo- 
rijicctur  in  nobis  nomen  tuum  per  ymgenitum  Milium  tuum.    Amen. 


H 


E  R  I  vidimus exemplum quod  protuleruntfeniores,vteriperentIeremia a morte,nem 
pc  quia  non  fuerat  primus,  qui  tarn  atrociter  minatus  fuerat  Vrbi,  &  Teplo:  quoniam  fub 
regno  Ezechia;  idem  fecerat  Micha,  qui  tamen  non  fuerat  interfcftus.nunc  cocludunt  hoc  cfle 
graueicelusjfi  occiderintleremiam,  quod  non  mancbitimpunitum.dicunt  ergo  populum  ob~ 
ftri&um  foregrauilfnnoreatu,fiIeremiam  occiderit,&  fimuladiunguntinftarevltionem,quia 
Dominusrependetdignammercede,fiita  fxuierintinfan&um  Prophetam.    Nunc  fequitur, 


2.0  Atque  etiam  vir  fuit  prophetans  in  nomine  JehouxVriasfilius 
Semeah  ex  Cariath-iarim,&  prophetauit  cotra  vrbem  hanc,&  contra 
terramhancfecundum  fermonesleremiar. 

xi  Et  audiuit  rexloakim ,  &  omnes  magnates  eius,  &  Proceres  fer- 
moneseius,cViqu£efmit  Rexinterficere  ipfum,  &  audiuit  Vrias,&ti- 
muit,&  fugit ,  &  tranfiuit,vc/  concefi:t,in  AEgyptum. 

2ii  Et  mifit  rexloakim  viros  in  AEgyptum ,  Elnathan  filium  Acho- 
bor,&  viros  cum  eo  in  AEgyptum: 

13  Et eduxerunt Vriam ex AEgypto ,  & adduxerunt eumad  regem 
Ioakmvjui  percuffit  eum  gladio,&  proiecit  cadauer  eius  in  fepulchra 
pop  u  1  i  ^cl pic  bis  pottm. 

Adducituraliud exemplum pirtimdiuerfum,  partim  fimile-.diucvfum.quoad  R'cgcm, 
iimile  quo  ad  Prophetam :Vriasemm  cuius  hie  fit  mentio.functus  eftiua  le^arione  fideliter.non 
potuit  liberameiusprxdicationem  ferreIoakim,itaqueeuminterfecit.  Quidam  cxponunt 
vno  contextu ,  qualifenioresvoluerint  oftendcreimpios nihil  proficere,  vbiaduerfantur  Dei 

Prophetis, 


I  N   I  E  R  E  MI  A  M.  Zl\ 

Prophetis,nifi  quod  litigando  inagis  ac  magis  fe  conftringunt.AIii  autem  exiftimaiitfermoncnt 
hunc  fuiflc  indu&um  a  parte  aduci  la:  8c  videtur  illis  fufFragari  particula  DlVatque  etiam .  nam 
porcll lumi  adueriatiue:  quaii  dicercnt, Atqui fuit alter  Propheta,qui non impune concionatus 
eft  de  clade  Vrbis,&  intcntu  Templi.  Videtur  eriam  confirmarc  banc  iententia.  quod  fequitur 
vlrimo verfii capitis,  opirmni "\« .  nam  in  propne  fignificat  venintainen: aliquando fumitur pro 
faltem,vel  tatum.Sed  hoc  loco,licuti  iterum  paulo poft dicam.retineo proprium  fenfum, quod 
fcilicet  afrirmet  Propheta>quanuis  cifet  in  magno  dilcriinine,tamen  Achica  fortiter  pufrnafle, 
ita  vt  tandem fuerit caufa ilipei 'ior. Quantum  ver6 pertinet  ad  prxientcm  Ijcu,  vtraque expo- 
fitioprobabi!iseft,vel  quod  improbiobiecerint  mortem  Vrie^vtitaopprimercnt  Iciemiam;  vel 
quod  Dei  cultures  oftenderint  non  elle  lianc  agedi  rationem:quia  res  lapis  lint  in  detcrius,  ex- 
quo  tarn  crudeliter  occiderat  ibruum  Dei  rex  lehoiakim.  Sed  in  primis  notadum  eft  tempus.  vi- 
dimus enim  hoc  vaticiniu  principio  regni  lehoiakim  fuiflc  mamiatu  Ieremix ,  &  iimul  promul- 
oatu-Principium  verb  illud  non  debet  reftringi  vcl  ad  prima  vclad  fecundum  annum:  led  quia 
fad:asefttribiitariusregiBabylonio,poftcaconatuseftiugumexcutere,&tandc  fuit  mifere  de- 
iedus-.idcoprincipiu  regni aceipitur  pro  ftatu  adhuc  integro.Ciim  itaque  retineret  ll.a  dignita 
tern  Iehoiakim,iulTus  eft  hec  madata  perferre  lei  emias.Quiequid  fit,rex  lehoiakim  time  regno 
tranquillo potiebatur,erat  Ierofolymx:ideo  hlc non  dicitur  Vria  in  diebus  eius  minatum  fuilfe 
Vrbidcd  narratur  hiftona  tanquS  de  re  prxfenti.  hoc  igitur  vnum  eft,  iermone  hunc  fuille  ha- 
bitum.cum  noprocul  abell'et  rex  lehoiakim. Erat  enim  palatiu  regis  contiguu  Tempkr.aderant. 
eiusConfiliarii,quidekendeiat,quemadmodum  vidimus,obtumultu.  Namresnopoteratefle 
,occuIta,cum  vbique  accendercnt  populi  rabie  Sacerdotes,&  fall!  prophetx.  Ergo  venerat  P^e- 
gis  Gonfiliani  ad  turbas  iftas  fedadas.Si hxc  oratio tribuitur  Iercmix defenionbus,certe  opor- 
tuitillosinftruftos  efTe  magna  fortitudine  animi  &  conftatia,  quodobiicerentReginefandam 
Cedem,&  fimul  cum  iacrilcgii  damnarent,quod  non  ratiim  iniuria  feciflerfan&o  Prophetx,fed 
oppugnaiTet  ipmfn  Deii  in  eius  perfona.  Vtrinque  probabiles  hint  conieel:urx:quia  li  lequimur 
fententiam  hanc,nempe quod  Dei  cultores,qui  fauebant  Ieremix,  8c  volebant ipftim  ei  ipere  ex 
periculodta  loquuti  funr.poterit  obiici  nihil  talc  exprimi .  nam  vno  cotextu  additur,A/^«e  etiath 
firit  vir.  Vbi  autem  loquutur  diuerfi  homines,deinde  vbi  alii  aliis  repugnat,  folet  notan  aliquod 
difcriirien.  Videtur  ergo  vno  cotextu  hoc  Iegenduefle,qu6d  iidem  illi,qui  prius  exemplum  Mi- 
fhex  recitaucrinr,ex  oppoiito  adiungat,  Vnam dedifle  quide  pcenas, fed  ita  fcelus  lcelen  fuifle 
additum ,  vt  nihil  profecerit  lehoiakim  cum  ita  'furiofeperfequutus  eft  Dei  Propheta .  Quod 
autem  no loquuntur  de exitu,no debet  videriabfurdum,quia  tunc nota eratomnibus  Vrbis  8c 
populi  conditio,  &  periculum  grauius  inftabat.  Potuit  igitur  proferri  ab  ipfis  iimplex  hiftona: 
8c  quonia  non  audebant  exacerbare  Regis animii,  ideo  vtilmsruit  rebnquere  parte  illam  in  fuf- 
penfo.  Si  ante  magis  placeat  contraria  expoiitio,  quod  fcilicet  hoftes  Ieremix  hlc  contrainfur- 
gant&opponantexeplum  Vri<-,etiaaliqiuseritrationis  color.  Viuebat  Rex,aderatcius  Confi- 
liarii,queadmodum  diximus. Potuit  igitur  fieri,vt  qui  volebant  Icremia  perditum,  recentihoc 
exeplo  abuterctur  ad  eius  pernicienr.Cur  hie  incolumis  euadet.cum  nuper  occifus  fuerit  Vrias, 
quado  eade  prorfus  eft  caufa?  Vrias  enim  no  15gius  progrefllis  eft,  quam  Ieremias :  vii'us  eft  po- 
tius  fumere  lermonesexore  lllius.  Cum  ergo  Rex  illu  occiderit,an  parcetur  nunc  Ieremix  ?  cur 
pceiu  enagiet?,qua  ille  d  efun&us  cft,cum  grauior  fit  eius  culpa?  Hie  apparet  pofie  non  abfu  rde 
defendi  ilia  cxpolitione,quod  fcilicet  hoftes  Ieremix  pr^uidicio  hoc  grauare  eu  conati  iint,quia 
ia  Rex  iuppliciu  de  Vriafumpferat,cuius  n5  abfimilis  fuerat  caufa  .  8c  hac  quoque  expofitione 
no  reiicio.  Si  cuimagisplaccat,patronos  Ieremix profequifuu  fermone,facile  admitta:  fed  non 
ftudeotame  repudiate  limpliciter  lenfumiftil,  quod  feiheet  grauatus  fuerit  Ieremias  prxiudi- 
cio,dfi  propolitus  eft  in  exeplu  Vrias,  qui  ideo  occifus  fuerat  a  Rege,  quonia  vaticinatus  fuerat 
cotra  Vrbe  8c  Templu.Nunc  expedamus  verba:F«*V  etiafn  -vir propbetans  in  nomine  leboux.  Si  ixci 
pimuseorumlententia,  qui  putant  hoftes  Ieremix  loqui,  nomenlehouxhicfumetur  duntaxat 
pro  fallaci  pr^tcxtu,  acfi  dicerent,Hoc  iam  nimis  vulgarc  eft,obtendere  nome  Dei .  nemoenim 
qui  iibi  vendicat  docedi  munus  no iadat  fe  diuinitus  eilc  milium,  &  libi  mandatum  elle  a  Deo 
quicquid  loquitur.Sic  ergo  oblique perftnngeret  Ieremia,quou  non  fufiiciat  obtendere  nome 
Dei,quia  Vrias,de  quo  loquuntur,etia  profeflus  fit  pleno  ore  fe  efle  Dei  Propheta,nec  quicqua 
propnu  afferre,fed  habere  certa  vocatione.Quod  li  hie  fermo  tribmtLir  Dei  cultoril->us,&  qui- 
bus  propofitum  erat  defendere,ac  tucri falurem  Ieremix  ,  iam  heri  diximus  quid  fit  in  nomine 
Iehoue;  loqui,  nempe  non  tantum  gloriari  de  munere  prophetico,fed  fide  facere  fidei,atque  in- 
tegritatis ,  vt  reipfa  fcilicet  atque  effedu  probet  fe  elle  Dei  Prophetam  qui  vuft  talis  cenferi. 
Poftca  addunt,  Vrophetatiit  contra  yybem  banc,  er  contra  ttrram  banc  fecundum  fermones  Ieremix.  Si 
aduerfarii  Prophetx  loquuntur,vidcmus  eum  opprimi,  quafi  pofthac  fuperuacuum  fit  cognof- 
cere  de  eius  cauia.cum  alter  ia  danatus  fuerit,qui  tame  nihil  habebat  ab  eo  dulimile,  vel  lepa- 
raxamXoqmtus  eft xrgo fecundum  fennones  Ieremix  -.danatus  eft:quid  ergo  dubitamus  niic  de  Ierc- 
mia?"Videmus  vt  malignc  torqueat  in  caput  Ieremix  hoc  exemplu,ac  li  pre, iudicio  ia  eflet  dam-' 


CAP.XXVII.  IO.  C  A  L.  PR  AE  L  E  C  Tl  ONES 

natus  in  alterius  pcriana.Si  autem  pii  viri  hunc  lermonc  habuerint,alia  erk  ratio,  ncmpc  quod 
fi  nunc  interliciatur  Igremias,prouocabitur  vindida  Dei,quia  plus  fatis  fuit  fundere  innoxium 
fanguinem  vnius Prophets.  Poftea  fequitur,  Et  audiuit  B^ex  loakim,ar  omncseiuj  mdgnateSyO"  pr» 
teres  femoues  eius.  Hie  verfus  videtur  fuffragari  corum  fententia;,  qui  hie  pios  viros  loquentes 
inducunt.Nam odioie  loquutur  de  Rege,&  de  eius  Conliliariis:  ^Audiuit  F^exyZf  omnes eius m*- 
gflrffrj, patent  es, ad  verbum:deindeom«fi  Vrincipes.zsr  quitfiuit  Rex  interficere  >£/}»».Potcft  tamen 
etiam  hie  fermo  quadrare  improbis  &  fceleratis,nempe  quia  terrere  volebant  plebem,  cum  pri- 
mo  regium  nomen  proferrent  in  medium ,deinde, magnates  &  proceres.Et  iftud  quasrere  poteft 
etiam  exculari.nempe  quod  Rex  non  potueiit  ferre  tantam  contumeliam,  quin  lie  vlcifccretur, 
dum  videbat  Prophetamfibi  tantum  Gcentia:  fumere,vt  neque  fandq  Vrbi  ncque  Templo  par- 
ceret.  kudiuit ergo  Re. v  er  cuniltieius  proceres,ar  magnates :  deinde,  quxjiuit  Rex  ipfum  interficere'.  ©* 
audiuit  Frios,®"  timuit ,  crfugit.  Docet  hie  locus  etiam  probos  Dei  leruos,  &  qui  ftudent  munus 
ilium  bona  ride  exequi,non  tamen  Temper  ita  efle  animofos,vt  intrepide  contenant  omnia  peri- 
cula.Dicitur  enim  Propheta  timuhTe,  neque  ideo  damnatur.  Non  caruit  quidem  timor  hie  all- 
quo  vitio,fed  laborauit  tali  metu,vt  tamen  non  delifteret  a  fua  vocatione .  poterat  enim  placarc 
Regenr.fed  magis  exhorruit  talem  perndiam,quam  morte.  Sic  igitur  timuit,  vt  non  deflexerit  i 
redo  curfu.neque  abnegauerit  veritate,  neque  etia  indignum  quicqua admiferit  &  gradu luo, 
&  perfona  fibi  impofita.  Timor  ergo  tametli  vitiofus  fuerit,non  tamen  abnpuit  Propheta,quin 
Temper  in  fua  vocatione  iidem  Deo  praiftiterit.  Sed  quod  reftabat,  j&gt'f  ©•  concessit  in  JEgyptum. 
Hinc  colligimus  quanta  fuerit  Regis  iracundia  &  crudelitas,  quod  non  potuit  fandus  vir  repe- 
rirc  angulum  in  tota  Iudsa,vbi  lateret,  non  potuit  etia  in  aliis  regionibus.  Ergo  coadus  eft  late- 
bras  qusrere  in  £gypto.  Poftea  additur,  mifijje  Rjgem  viros,  nempe  Elnathxn,  qui  prince  ps  fuit 
legationis:quia  dubium  non  eft,quin  Iehoiakim  miierit  ad  rege  £igypti,&  eonqueltus  fuerit  ho- 
minem  turbulentumfugiiTe,&:  feab  iplbpetere,vt  traderet,quonia  efTet  fugitiuus.Sic  ergo  re- 
tradus  fuit  non  potentiated  nefaria  padione,quonia  proditus  fuit  a  rege  ^gypti.  Tandem  ad- 
ditur,£r  eduxertmt  Vriamex  JEgypto,o-  adduxerunt  adregem  Iehoiakim,  qui  e%m  inter  fecit  gUdio.^o- 
fteaeiuscadduer  proiecitinfepulchra  plebis,nepe  ignominia;  caufa.namhlc  Sepulchraplebis  vocat 
Ieremias  queadmoduGallicedicimus  Carnana ,  des  cbarniers  .  Honorifice  diuites,  8c  ipledidc 
hodie  fepeliuntur,&  cuique  eft  luum  fepulchriiaed  in  magna  turba  cadauera proiiciuntur,quia 
nimius  lumptus  fieret,fifingubsefTodereturfepulchru. Videtur  ergo  talis  funic  confuetudo  in 
Iudaja:  8c  ideo  vulgari  modo  fepultu  fuiiTe  Dei  Propheta.  Ita  figniticat  qui  loquutur,  eo  vfquc 
exarfifTe  Regis  iram,vt  non  tatum  morte  eum  affecerit,fed  prolequutus  fit  longius  fua  vindida, 
vt  etia  mortuo  inureret  nouu  dedecus,quia  proiedus  eft  cum  obfeuro  &  ignobili  vu  lgo.Hade- 
nus  expofui  hunc  locu  ita  vt  relinquerem  in  fufpefo,  vtru probabilius  lit,  loquutos  fuiiTe  hoftes 
Ieremix,an  vero  eius  patronos.Et(iautem,vt  iam  bis,vel  ter  fum  teftatus,  non  reiiciodiuerfam 
expoiltionem  ab  ea  qua  ampledor:  tame  mihi  verilimilius  eft,habitu  fuiiTe  hunc  fermone  a  piis 
hominibus,qui  cauiam  Ieremias  fuftinebat.Singulas  rationes  quibus  moueor,hlc  non  adducam. 
poteft  enimquilque  apud  fe  fatis  reputare,cur  hanc  expofitione  magis  am pledar.Mouet  etiam 
me  comunis  fere  Interpretum  confenlus.a  quo  non  libenter  diicedo,niii  cogat  neceiTitas,ve!  res 
ipfa  oftedat  illos  erraiTe.Sed  principio  vidimus  vno  cotextu  referri hate  duoexepla,&  nihil me- 
diu  interponi:vnde  coniicere  liceat,hoftes  Ieremia:  fuas  habuiiTe loquendi  partes  Oratio  igitur 
demoftrat  eofdem,  qui  initio  loquuti  erant,fermonc  luum  prolequi.  Quod  autem  non  adiiciut 
quorfum  hoc  exemplum  protulerint,  miru  no  eft.  Erat  enim  impetus  Regis  formidabilis:&  iara 
fpecime  non  vulgare  ediderat  in  perfonafandi  Propheta:,quam  impatienter  ferret  fua:  digni- 
tati  quicqua  detrahi.  Erootimideproponuntre  ipfam,&  plus  relmquunt  colligendu  lingulis, 
quam  ipfi  exprimat.Sed  facile  fuit,ex  eoru  verbis  ftatuerc  quidna  vellet,  nepe  timenda  ciie  Dei 
vindidam.occifum  fuiiTe  Prophetam  vnunr.quid  ii  nullus  fsuitia:  fit  finis  J  an  Deus  tande  non 
confur«Tet  in  iudicium,  vbi  ta  indigne  tradati  fuerint  eius  ferui  ?  Qupniam  ergo  hsc  oratio  eft 
abrupta,mihi  probabile  eft,Dei  cultores  fie  ftiiiTe  loquutos  verecUnde  8c  timide,  quia  no  atide- 
bant  palam  exprimerc  quicquid  erat  in  animo.  Iam  hate  etiam  verba  melius  quadrant  Ieremia: 
defenibribus.quam  improbis  &  fceleratis,  Qusdfiilicet  Rexquttfieriteum  admortem,  deinde,  quod 
miferit viros:8c  nominant  Elnathan.vt  eum  perpctua  ignominia  apud  pofteros  infament.  Poftre- 
mo  addunt,P  ropbet  am  fuijfe  eduBum.  Indignitas  certe  videtur  hlc  ante  oculos  reprefentari,qudd 
extradas  fuerit  e  terra  llla.ad  quam  fugerat  tanqua.  in  afylum:deinde,quod  addudus  fuerit  ad 
Regcm,qubd  percufferiteum  gladio,hoc  eft,quod  crudehter  eum  occiderit:  deinde,  quod  non 
contentus  hac  lasuitia,etiam  fepulchrumeius  infamia  notauerit.  ha?c  quemadmodum  iam  dixi, 
videntur  magis  competere  in fandos  viros,  qui  caufam  Ieremia;  tuendam  fufceperant.     Nunc 
fequitur, 

x4   Veruntamen  manus  Achica  filii  Sapha  fuit  cu  Ieremia,  tie  trade- 
rctur  ipfe,  vcl/ietraderent  ipfum,  in  manu  populi  ad  iuterficiendu  ipfum. 

Quod 


IN    IEREM1AM,  in 

Quod  hie  .uluei Tatiuu partial  la  ponitur,non  tit  abfque  hifta  caufa.Notatur  enim  content*  >, 
que;  ita  efierbueratjVt  dirncile  rucnt  fan&um  Prophctam  cximere  difcrimini.  CplJigimus ergo, 
Ictcnuam  ira  gi  auiter  periclitatum  hntle.vt  mm  line  magno  &  arduo  ccrtaminc  il!Q  feruauerit 
Achicam.  Hums  vii i iarpins lit  mctioin  Sacra  hiftonu:cv  rcpcraurctiapoftcaaIiislociscius.no-  1  F/?  M- 
men.relict  is  ctia  hiit,vtprccfTet  rctiduopopulo  pwft  Vrbe  dirutam.Et  no  dufcium  eft,quifl  per-   }  r' , 
rcxei  it  in ftudio  pietatis,&'  fuerit  vir  integer,  &  cuius  ctiam  virtutes  in  prctio  client  apud  Na-     'r' 3 '  '  * 
buchadnczer,qui  eu  dignatus  eft  tali  honoi  d  Fuit  paulo  polt  occiilis  ab  improbis,  &  lcclci  atis. 
fed  nihil  de  ipfo  1  eteitar  nili  laude  digniim.Hoc  ccrte  fuit  cximifi  facinus,  quod  ita  aufus  fuit 
fcopponere  turori tonus plebis,& copefcere  Saccrdotcs, &  falfos  prophctas, qui  colpira.  crant 
inmorte  taniti  vin  Haec  igitur  ratio  eft  ciirpoftremd  addatur,r«»  leremiufuijj'e  m.wum  Hdic.w>, 
hoc  eft,tamctii  p.)pulus  furebat.dcmde  Saccrdotcs  non  pore  rant  vllo  modoplacari,quin  perlc - 
quercntur  ian&ii  virum: Achicam  tame  non  flexum  fuilfc  a  iancto  propotito,led  coftantcr  de-     ' 
fcndiiVe  bonam  caulam, donee  laluus  cuadcrct  Iercmias.Ideo  dickur, mtnum  eius  fuifj'e cumlere- 
vu.i .  nam  per  nomen  Manns  Scriptura  defignat  conatui  vbi  enim  nihil  eft  nce,otii,  vcl  difficul- 
tatis,non  viiirpat  Scriptura  nomen  Manus.Sed  hoc  loco,  qtionia  ccrtauit  vlque  adextremu  A- 
chicam,ncc  tantum  verbo  vno  opitulatus  eft  laneto  Prophetx.lcd  furore  populi  rcpre(l'it:dein- 
dereftititanirnoleSaccrdotibus,&  fallisprophctis:/VeoTO^»».f«W,idcftaiixilium,}*(/Vf«w/fre- 
tnu,vK  i'cili cet  traderetur in manumpleb/s.Hinc  ctia  apparct,queddmodii  hci  1  diximus,non  fuiiTe 
ftarim  copotitii  tumultum.quoma  virulentia  iua  ita  lparicrant  fall!  prophets  &  Sacerdotes,vt 
fere  implacabilis  diet  populus.  Proponitur  igitur  hie  nobis  exemplu  magnitudinis  &  conftantie: 
quia  no  iatis  eft, vbi  nobis  erit  tuto  liberu  ik  intcgt  i'i  .patrocinan  bonis  caniis,  nifi  etia  contcm- 
pta  omni  inaidia &  lpretis  periculis,  opponinuis  nos  improboru  turori,  &  fufcipinms  certami- 
na  &  periculapro  Dei  feruis.quotics  opus  eft. Dcindc  iimul  ctia  doccmurquantumomentipo- 
iitum  tit  in  grauitatt  vnius  viri,li  modo  intrepide fuftincat  bona  caulam,  ncque  ccdat  vcfaniaj 
mabrum,fedexperiaturextremaqu?quepotius,  quamvtprodattam  vcritate  Dei,  quamems 
miniftfOS.    Sequiturnunc, 

CAPVT    VIGESIMVM    SEPTIMVM. 

=g^gj  R  I  N  C  I  P  I  O  regni  Iehoiakim  filiiiofue  Regis  Iehudah, 
WjM  fuit  fermohie  ad  Ieremiam  alehouah  dicendo, 
?^;m     i    Sic  dicit  f ehpuah  ad  me/nibi^ac tibi  vincula,&  iuga,& 
^*  >££a  pone  ea  fuper  collum  tuum; 

3  Et  mitte  ea  ad  regem  Edom,  &  ad  regem  Moab,&  ad  regem  filioru 
Ammon,&  ad  regem Tyri,& ad  rege  Sidonisper  manumnuntiorum, 
qui  venient  lerufalem  ad  Zedechiam  regem  Iehudah. 

4  Et  mandata  dabis  ilhs  ad  dominos  fuos  dicedo,  Sic  dicit  Iehouah 
exercituum,Deus  lfrael,Sic  dicetis  ad  dominos  veftros, 

5  Ego  feci  terramjiominem,  &  iumentum  quod  fuper  facicm  ter- 
ra! eft ,  in  virtute  mea magna,  &  brachio meo  extento :  &  dedi  earn  illi 
qui  placuit  in  oculis  meis. 

Prtjratur  Ieremias,hoc  vaticinium  tibi  fiullc  commiiTum  principio  regni  Iehoiakim .  Dixi- 
mus  autcm  principium  hoc  extendi  ad  ftatum  regni  prolpcru  &  integrum. Ciim  ercro  adhuc  Ie- 
hoiakim retincrct  tranquillam  regni  pofleftionem  ,  tunc  iuiTus  eft  Itremias  perferre  hoc  man- 
datum,  non  ad  iptum  Iehoiakim  ,  vt  paulo  poftiubiicit  ir,  tertio  vertii;  led  ad  Zedechiam,  qui 
ne  ftatim  quidem  liiffeftus  fuit  in  eius  locum,  fed  tandem  Rex  fuit  crcatus  poft  varias  mutatio- 
nes.  Depofuit  igitur  Dcus  hanc  prophetiam  apud  feruum  fuum,  nee  voluit  primo  quoque  die 
promulgan.Si  quis  roget,cur  latere  voluerit  Deus  tanto  tempore  quod  tadem  volcbat  in  lucem 
profcrri.relpontio  eft,id  tuiiTc  faftum  in  gratia  Prophets  ip(ius,qi  6  fcilicet  alacrius  pcra^crct 
munus  fuum,  ciim  certo  cognolcerct  quod  nemo  vnquam  putalfet  polTc  acciderc  :  Sc  certe  res 
erat  incredibilis.  Dcus  ergo  voluit  quali  feorfum  Prophets  fuo  in  aurcm  hoc  dicere,  vt  procul 
afpicerct  qu^  nemo  vnqua  putaflet,ftcuti  nuper  dixi  .poife  fieri.  Hxc  ra!  io  cft,meo  iudicio,  cur 
non  ftatimhxc  prophctia  vulgata  fucrit, fed  inftar  thefauri depofita  fucrit  infinum  Prophetx 
donee  maturum  adeflet  tempus.    Differam  igitiu"  in  craftinum  fummam  huius  vaticinii 

N.  ii. 


CAP.  XXVII.  IO.    CAL.  PRAELECTIONES 

P  R  E  C  A  T   I    O. 

Da  omnipotcns  Deus,\tfi nobis  dliqudndograuius  mincrisjie  proptered  excdndefcd- 
mus,fed  dijcamus  a^nofcere  peccata  nofira,  &  vcre  nosfub  ntdnu  tudfortihumilidre,de- 
precan  etidm  iramtuam,  %f  vera  refipifcentid  teflan  nos  profcajfe  in  verbo  tuo,  ?y  fi~ 
dem  habuijjc  tuis  denuntiationibus ,  vtitd  participcsjidmus  eius  bomtdtis,qud  promit- 
tis  te  fore propitium  omnibus, qui  ad  te  conuerft  fuennt :  dtque  ltd  nidgis  dcnidgis  profici- 
arnus  in  reSio  &  continuo  curfu pcenitentice , donee  tandem  exuti  omnibus  carnis  nojhrcc 
vitijspemenidmus  dd  perfe&ionem  iuslitiw,  ^  adjruitionem  eius  gloria ,  qua  nobk 
repojitd  til  in  agio, per  lefum  Chnjlum  Dominant  noftrum,     Amen. 

HE  r  i  expoiuimus  cur  circiter  initia  regni  loakim  dam  fuerit  mandatu  Prophetx,quod  ta- 
me no  debu it priusexequi,quam  ad  tepus  Zedechix.  Yolcbat  enim  Deus  ipilimintereaful 
ciri hoc  vaticinio,ue deficeret in  curlu.Nunc  videndii eft quorilim lpedaueritlioc  vaticinium, 
Sc  quenam  fit  euis  fumma.  Videtur  Prophcta  alloqui  Legatos ,  qui  hinc  inde  a  vicinis  Rcgibus 
mill!  fuerant  ad  regem  Zedechia:&iubetur  illis  prxcipere,vt  denuntient  finguli  dominis  iiiis, 
fubeundum  ip.is  omnibus  effe  iugum  regis  Babylonii. Pen  6  non  dubiu  eft,quin  Deus  preoptic 
&  peculiariter  volucrit  Zedeehia  Sc  ludxos  docere,quia  legationes  iftx,  quarum  fit raentio,  lie 
recreare  poterant  eoruanimo3,vt  conteptis  omnibus prophetiis,piitarentfeelYe  extra  periculu. 
N  otadum  enim  eft  quorilim  miffx  fuennt  legationes  a  rege  Sidonis,  a  regc  Tyri,  a  rege  Moab, 
&  Ammon,cum  i'cilicet  viderent  regem  Babylonium  iibi  tore  intolerable,  ccepcrunt  vires  fuas 
coiungcre.Principio  quifque  propria:  vtilitati  ftudebat,  nequeVidebat  fibiopus  effe  mutuoau- 
xilio.ua  fadii  eft, vt  Chaldxi  Facile  ditlipatos  fregerint.  Experientia  tande  docuit  neque  regem 
Iehudah,nequ£  alium  quempiam  ex  vicinis  folum  poffe  iuftinere  mole  belli,  nifi inter  fe  coirent 
fuedus  &  iocietatem.Sic  ergo  factum  cft,vt  rex  Tyri, rex  Sidonis, rex  Moab,  rex  Ammon  offer- 
rcnt  copias  Sc  pecunia  regi  Iehudah:ipfe  etia  viciffim  promittcret  le  prefto  fore,fi  eos  aggreffus 
eflet  Ciialdarus.Er.it  igitur  nouaoccalio  fiducix  Iudxis,  vt  lpiritus  colligeret,&  ita  lefe  anima- 
rent  ad  reiiftcndii.freti  icilicct  tot  Regibus  vicinis.  Hadenus  iupenores  fuerant  Chaldxi,  nepc 
quonia  feodum  vnuquemque  oppugnauerant:  fed  cum  omnes  coiundis  viribus  parati  eilent  ie 
opp  onere  eoru  potentix,&  cohibere  impetum,vix  credibile  erat  omnes  iimul  polie  vinci.  Voluit 
igitur  D  jus  profternere  falfam  banc  confidential  monere  Zedechiam  &  totum  populum,ne 
talibusillecebris  caperentur,fed  fcirentpatienter  iibi  ferendaeffe  pcena\qux  diuinitus  infligen- 
da  erat.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  miffus  merit  Prophetaad  Legatos, qui  leroiblyma  venerat.No 
fait  illis  prxfedus  dodor,vel  magifter,fed  fadii  efthocrefpedu  Zedechix  Sc  popuh.Probabi- 
le  tamen  eft,in  confpedu  Regis  hxc  madata  fuilTe  expofita,  vt  Rex  cognofceret  perpera  fe  fuif- 
fe  deccptum,  &  ftulte  adhuc  le  confidere  fublidiis,qux  oft'erebantur.  Colligere  aute  licet,quam 
durum  fuerit  Regi  &  popaIo,audirchancprophetia.  Qupdammodo  enim  violabantur  Legati: 
Reges.a  quibus  miffi  fuerant,  poterant  conqueri  ie  affedos  effe  indigna  contumeha.  Rex  igitur 
vna  cum  popalo  grauiter  potuit  excandefcerc  aduerfus  Ieremiam.  Sed  Prophcta mandato  Dei 
intrepide  fundus  eft,quonia  ita  needle  e  rat.  Et  poftea  videbimus  verba  potius  direda  faille  ad 
regem  Zedechiam.quam  ad  prophanos  illos  homines.  Tenemus  nunc  confiliu  Dei,cur  Prophe- 
tam  fiium  volucrit  hxc  mandata  exponere  legatis,qui  a  prophanis  Regibus  miffi  fuerant  ad  re- 
gem Z.-dechiam,vt  Rex  cognofceret  meras  e&  nugas,qubd  Reges  ilh  ilia  auxilia  pollicebatur: 
quonia  non  erat  negotiii  cum  rege  Chaldxo,fed  potius  cum  iudicio  Dei,  quod  mlupe labile  eft, 
Sc  cui  fruftra  homines  reludantur.Cum  iubctur  Propheta  prxcipere  legatis,W  jic  die  ant  R^»- 
hus ,a  quibus  miffifunt,  Deus  ifraelhocvobis  nundat,  poterant  reiicere,&  non  line  ftomacho,Quid? 
an  ideo  hue  venimus.vt  limus  tui  nuntii?deindc,quifnam  cs,  vt  nobis  prxcipias  ?  adhxc,  putas 
ne  adco  nos  deiipere,vt  in  gratiam  tuam  minemur  regibus  ac  dominis  noftris?dcnimtiemus  illis 
quod  tii  iubesjfbre  illos  paulo  poft  feruos  regis  Chaldxi?  Poterat  igitur  legati  ablcgare  non  fine 
rifu  Sc  ludiprio  iandum  Prophetam.Sed  iam  diximus  hoctotfi  fadum effe  Zedechix  &populi 
refpedu,vt  Prop'.ieta  excuteret  vanum  ilium  iplcndore  Sc  pompa,  quibus  videbat  falli  &  Zede 
chia,&:  omnes  Iudxos.Putabant  enim  quaii  altos  Sc  denibs  montcs  oppoiitos  effe  regi  Chaldeo, 
Sc  eius  exercitui:Q.ua  parte  ad  nos  pror£ipet,ciim  rex  Tyri  noftcr  fit,rex  Sidonis,rcx  Moab,rex 
Ammon?lare ill i  dominabantur:&  vrbes  quxda  incxpugnabiles  erant.Sic  ergo  Iudxi (latuebat 
fe  immunes  fore  ab  omni  moleftia  Sc  incomodo.  Atqui  ne  fefe  decipiant  vana  ilia  pompa,  dicit 
Ieremias,Perferte  vos  legati  ad  dominos  veftros  quod  Deus  loquutus  eft,  nepe  vt  lubeant  iugu 
regis  Babylonis.  Additur  autem  fymbolum  vifible  ad  conrirmationcm  vaticinii.  Propheta  iu- 
bctur aptare  collo  iugumdn  plurali  numero  loquitur,  tsio  (ignificat  vede,fignificat  iugu,  figni- 
ficat  lignum  tranfuerl'um.Non  dubiu  aute  eft,quin  ad  colluligna  quxda  applicucrit,queadmo- 

dum 


IN   IEREMIAM.  A07 

dum  iugum  bobus  imponitur.deindc  Iigaueritiuguillud,aut  tranfiierfa  ligna.  Nanoi  iigniricat 
vincire:  ideo  nnolo  vocatur  vincula,  icid vocatur  tuani  baltheus  interdum.  Sed  hie accipitur 
provinculis,autiigaminibus.FuitiUud  tnfte(peftacirium,quotiesinmediuprodibat  Ieremias, 
cofpici  ineius  collo  lcruitutcm  Regumomnium.&gentium.Eratigitur  vice  omnium  captiuus 
ante  cempus.  Ciim  autem  Dens  iugum  impoluit  &  ludxis,  St  aliis  omnibus  gentibus ,  liber  tunc 
fuit  Icremias:licuticiimpertulit  hoc  intigneicruitutis,fccurotamen  amino  exptciauitiudiciii 
Dei, cum  alii  negligerent.  Porro  hate  conrirmatio  magis  inexcufabiles  ipibs  reddidit,  queadmo- 
dum  vbi  Deus  vt  ride  concilict  verbo  itio  adiungit  vel  facrarnenta,  vel  alia  adminiculate-  nos 
magis africiant,it:i  vt  no  tantum  aures  noftras,  led  etia  oculos  doceat,  atque omnes fenfus.  Cum 
ergo  Deus  nihil  omittit  quod  valere  queat  ad  ride  verbo iuo  aftruenda.grauior  nos  manet  dam 
nado,li  nihil  proline  ligna  ilia.  Tenemusergo  cur  Propheta  applicuerit  ad  collum  liium  inlignc 
illud  fuujrat  leruitutis:  li  qui  hierut  in  populo  dociles,vti!e  illis  fuit,cernere  oculis  tale  lignum. 
Sed  quonia  maiof  pars  ad  contumaci-a  obduruerat,  ideo  cellit  illis  in  grauius  iudiciu  quod  de- 
bebat  prodelle,  vt  fcilicet  mature  lefehumiIiaretcoraDeo,atquc  itaanteuerteieteiusiudichl. 
fe(]iiuntur  verba, Egofeci(n*m  hcrl  tnniiuli  hunc  verfum,Egs/m)  tenant  &•  bominem,viumen- 
imt,  qwdfitper  faciem  terra  eft, in  virtute  me  a  mAgna,zsr  brachio  extent  6.  Frigidum  fmHet  fpeciacu- 
lum,&  fere"  inane,li  tantum  aptaflet  Ieremias  collo  fuo  iugum,nili  adiun&a  limul  fuiffet do£tri  - 
na.Scimus  enim  ligna  omnia  elle  quail  mortua,nili  verbo  animetur.Qjjemadmodu  ergo  limu- 
lachrumno  magnopere  prodeft.ita  quicquid  lignoru  pofTet  obiici  oculis  noftris,ellet  vel  friuo- 
lum,vel  frigidum,  imo quaii  mortuum ,  niri  accederet  dcxSrina  tanquam  anima.  Et  hinc etiam 
conuincitur  Papiltarum  amentia,  qui  detinent  plebis  animos  multis  lignis:  fednihil  interea do- 
clrinx fubeft.  vndc  lequitur,mera  elle  rigmenta,&  qua: line  fru£tu  euanefcunt.Deus  ergo  per- 
petuo do&rinam  fuam  lignis adiunrit,que.  ideo poteft  vere  conferri  anim$,  que;  infpirat  corpus 
ipfum,quod  alioqui  metu  Sc  vigore  careret.  Hac  ratione  docet  Ieremias  quid  libi  velit  iu^ um. 
Prxfatur  autem  de  potentia  Dci,&  lummo  imperio,quonia  Reges,  etli  fatentur  Deum  tenerc 
mundi  gubernaCulauion  tame  polTunt  animis  concipere  fe  mometo  polle euerti,  Sc  deiici  e  gra 
du.Nam  videntur  libi  afrixi  nidis  fuis:ita  promittunt  a:ternu ftatum, Sc  imaginantur  fe  non efle 
obnoxios  comuni  ford  mortaliu.Qupnia  ergo  ita  mflau funt  Reges  fuperbia,Dominus  prxfa- 
tur  fe  fecilTe  terram,cr  omnia  animalia:non  loquitur  de  czlo,fed  ipomtfefecijje  tenant,  hominemcr 
*nimalid,qua  funt  in  fitperficie  terra.  Adiugit,I»  virtute  mea  magna&r  brachio  extento.Quprfum  hoc 
nifi  vt expergilcatur  homines,du  audiut  terrano  manere infuo ftatu,nifi  quaten9  fulcitur  eadc 
Dei  virtute,q>  1a  lemel  ereata  eft?eade  limul  virtute  tueri  homines,&  animaIia,quonia  nihil  fal- 
uum  manere  queat,nili  quatenus  arcana  virtute  infpirat  Deus  e  ccelo .  hxc  igitur  ratio  eft  prq- 
fationis.  Opponit  Deus  brachium  fuum,&  virtute,ebrum  fuperbix,qui  exiftimant  fe  ftare  pro- 
pria pote:itia:nec  agnofcunt  fe  pendere  a  folo  Dei  nutu,vt  eos  fuftineat  qua  til  per  volet:  deinde 
profternat,&:  redigat  etia  in  nihilum  limul  ac  vifum  fuerit.  ad  praxin  igitur  reuocari  debet  hec 
doftrina.Neque  enim  generaliter,&r  confute  concionatus  eft  Ieremias  de  pot  etia  Dei,fed  acco- 
modauit  ad  prxfente  caufam  quod  de  potentia  Dei  dicebat,  vt  fcilicet  intelligerent  homines  ni- 
hil elle  firmitatis  in  hoc  mundo,led  Deum  tueri  Sc  homines,&  animaliaxa  tamen  lege,  vt  poflit 
iingulis  momentis  folo  flatu  in  nihilii  redigere  quicquid  funt,  &  quicquid  habent .     Scquitur, 

6  Et  nunc  ego  dedi  omnes  terras  iftasinmanuNabuchadnezer  re- 
gis Babylonis  ferui  mei :  atque  etiam  beftiam  a2,ri,hoce$}}brflid4 ctprefles, 
aedi  llli  ad  ferniendum  ei. 

7  F.t  ferment  ei  omnes  Gentes,&filioeius,&filiofiIiieiusviC|iiedu 
venerit  temptis  terra  eius^atcjue  etiam  ipfius:  &  feruient  ei  Gentes  mui 
ta^vc/ww£»<e,Reges  magni. 

Poftquam  afTeruitDeus  libi  imperium  totius  tcfrat,&oftendit  fuiarbitrii  efle,tranfferrere- 
gna  quoties  ita  placuerif.nunc  pronuntiat  decretum  fuum,  quod  fcilicet  fubiecent  resi  Babylo 
nio  omnes  vicJnas  terras,nempe  Tyrum,Sidonem,regionem  Moab,  regione  Amnion,  Sc  resio- 
nem  Edom,atqiie  ipfam  Iudxam.Si  hinc  exorfus  fuiflet  Ieremias,  Deii  dedilfe  regi  Nabuchad- 
nezer  in  poteftate  terras  i!!as,non  tarn  facile  admiffum  fuillet  vaticiniuvquoniam  fiiperbia  fuif- 
fct quali  obftaculum  ad  obierandas  mentes  cc  animos.  Sed  prafatio, vt  dicium  eft,  ed  tendebat  I 
ne  putarent  Reges  fe  polle  ftarc  inuitp  Deo.Poftquam  ergo  fubegit  altitudine llbm,  qu^  infixa 
erat  in  eorum  cordibus.nunc  aftirmat  regem  Nabuchadnezer  fore  dominum  tarn  Iude«,  quam 
omnium  regionum,  qvx  in  circuituenlnt,  quoni;im  fcilicet  Deus  illu  terris  illis  prxfecerit.  Ex- 
tedit  autc  fubieciione  illa,de  qua  loquitur ,ad  beftias  ipfas  no  fine  caufa.hoc  enim  modo obbque 
perftringit  duritie  hominu,fi  perftet  relinSariiquali  diceret,Qiuid  vos  iuuabitprcfradis  animis 

N.iii', 


CAP.  X  X  V  II.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

conari  iugum  excutere  I  nam  befti£  ipfe,  tygres,  lupi,  lcones,  &  quicquid  eft  atrox,  &&uum in 
terra, femiet  omnes  illx  beftix  regem  Nabuchadnezer  effe  dominum,  nempe  a-rc-ano  inftin&u. 
Cum  igkur  beftia?  ipfeparitura: effent  regi  Nabuchadnezer, quod diuinitusereclxis effet  mil- 
ium gradurn,quanta  fmc  hominii  i"ocordia,non  agnofcere  quod  beftia:  iplaeintelligebant?  Vide- 
mus  ergo  quorfum  ipe&et  ha:cx:6paratio.  exprobrat  enim  Propheta  hominibus  liiam  vefanii, 
li  perliliant  ferociter  re liftere  regi  Nabuchadnezer,  quod  fcilicet  rriaiore  intelligentia  polleant 
beftia:  fylueftres.quam  ipli.Vnde  enim  beftiis  terror,  nili  quia  Deus  infculplit  certasnotas  Re- 

D<i»(.i.;8.  gibus,quemadmodum dicitur  apud  Daniels  Quoniam lgicur  maieftas  Dei  refulget  in  Regi- 
bus,beftia:  lpias  q  januis  racione  8c  iudicio  careant,tamen  arcano  naturae  lenfu  fponte  ne&untur 
adobfcquium.  Ergo  inexcufabilis  eft  hominum  fuperbia,  lifaltemnon  irnitentur  beftiasiplas. 
Poftea  vocatur  Nabuchadnezer  feruus  Dei, non  quod  dignus  fuerit  tali  elogio,licuti  nunquam 
propolitu  illi  fuit,  Deo  operam  fuam  impedere:  led  vocatur  Seruus,quoniam  Deus  volebat  vti 

Vfd.  82.. 6.  e|lJS  mijufterioiquemadmodum  in  Pialmo  vocantur  tilii  Dei, ad  quos  fermo  Dei  dirigitur,hoc 

&  <>•  °-i S  ei^quibus  datur  authoritas  ad  regendum.Sic etiam  feruus  Dei  fuit  Nabuchadnezer, quia  diui 
nitus  prxditus  erat  imperio.hoc  iple  non  intellexit,neque  hoc  etiam  in  gloriam  eius  dicitur, ne- 
que  ornatur  tarn  honoi  ifico  titulo -,  acit  Deus  ilium  inter  fuos  cenferet :  fed  refertur  hoc  ad  In— 
dxos,&  alias omnes  Gentes:quo  fcilicet  certo  perluali  tint  fe  Deo  parere,  cum  fe  humiliabunt, 
&  iugum  fufcipient  regis  Babylonii,quoniamita  Deo  placeat.  Non  enim  eftpoteftas,ni(i  a  Deo 

Kom.*  j.i.  ipfo,  inqilit  Paulus :  8c  fententia  ilia  dufta  eft  ex  hoc  principio,Poteftas  omms  eft  a  Deo,  nempe 
quia  Deus  manum  porrigit  quibus  vult,  &  placet  vt  regnent,  ac  dominentur.  Quicunque  ergo 
prediti  funt  iure  gladii,&  publica  poteftate,ilIi  funt  Dei  ferui,  etiamti  tyrannidem  exerceant,& 
lint  latronesderui,non  ipforum  refpeftu,  fed  quonia  Deus  iplos  vult  agnofci  pro  fuis  miniftris> 
donee  tempus  ipforum  aduenerit,quemadmodum  iequitur, Seruient  ei  omnes  Gentes,0"fiUo  eiust 
wfiliofilii  eius-  Maior  pars  e  xiftimat  regi  Nabuchadnezer  fuiffe  tantiim  duos  fucceffores  ex  po- 
fteris,nempe  Euilmerodah,  &  Belfazanalii  numerantquinque ,  &  numerant  duos  medios inter 
Euilmerodah  8c  Belfazar.Qoinon  putant  fuiiTe  plures  tribus,  citant  hoc  teftimoniu  Prophet?, 
-fjuia  nominct  duntaxat  filium  Regis,&  nepotem.fednon  eiTet  fans  firma  ratio .  Ego tamen  li- 
benter  fequor  quod  magis  receptum  eft,  nempe  Belfazar,  qui  fuit  rex  vltimus  Babylonis,  &qui 
occifus  eft  a  Cyro,tertium  fuiffe  a  Nabuchadnezer. fed  hoc  non  cftpr«cipuu.Inliftit  enim  Pro- 
pheta in  tepore  ta  monarchic  Chaldaic£,|quam  Regis,D»»ec  aduenerit  tempus  eius .Tepus  terras 
vocat  quod  finitum  erat  cxlitus .  quemadmodum  enim  cuique  noftrum  fuus  limes  prarfixus  eft 
quem  nemo  poteft  tranfgredi,ita  8c  de  regnis  fentire  oportet.Sicuti  ergo  finita  eft  cuiufque  pri- 
uati  hominis  vita,  fie  Deus  ftatuit  quid  fieri  velitdeimperiistotiusterrx:itavita&  interims 
cuiufque  regni ,  &  gentis  eft  in  Dei  manu,&  arbitrio. Hac  ratione  nuc  dicitur,  venturum effe  tem- 
pus C/W^<e,deindc  addit,©"  Regts  ipfius.  Hoc  non  debet  reftringi  ad  perfona  ipfius  Nabuchad- 
nczer.fed  quonia  nepos  lplum  repra*ientabat,ideo  quanuis  improprie,  apte  tamen  dicitur  fuiffe 
illud  tempus,  quod  Deus  terminauerat  tarn  ei,quam  eius  ditioni,  ciim  fcilicet  capta  fuit  Baby- 
lon a.  Perils  &Medis.  hoc  tamen  fimul  ad  folatnim  piorum  valere  debuit.  Neque  enim  voluit 
Deus  deftitui  fideles aliqua  leuatione  molcftix,ne iplos  opprimeret  mceror,cum  viderentfe  op- 
primi  a  Chalda?is,&  quodammodo  obrui,certe  delperatio  obrepere  poterat:hinc  fremitus,hinc 
blafphemix  fequufte  effent  aduerfus  Dcum.Ergo  voluit  Deus  mitigare  aliquam  partem  acerbi- 
tatis  cum  adiunxitf  enturum  tempus  ipfius  Nabuchad/je^r,  quo  fcilicet  periret.  Ergo  cum  vide- 
rent fideles  ipfum  potiri  terris  omnibus,  &  effe  cunftis  Gentibus  formidabilem ,  cum  viderent 
effe  quali  terrenum  Deumjne  tamen  propterea  defponderent  animos,fed  potius  fenfus  fuos  ex- 
tenderent  ad  tempus  illud,de  quo  vaticinatus  erat  Ieremias,vt  perciperent  aliquam  leuationem 
dolons  fui,  8c  ita  arcfuioribus  animis  perferrent  crucem  libi  impofita.  In  hac  igitur  voce  inclu- 
£1  eft  promiffio,  quoniam  fpes  exitus  eratpropofita,vtintel!igant  inftare  etiam  fuas  vices  regi 
Nabuchadnezer.Poftea  ^iians,it, Seruient  iUiGentesmainayVcl  multa;(n'3n  vtrunque  lignificat) 
<jr  I^ffw  mtgni-hoc  diferte  exprimitur,ne  confpiratio  ilia  tallat  Iudxos,&  reliquas  Gentes,quo- 
niamlimul  coniunfti  exiftiment  fe  pares  fore  ad  refiftendum  :  Accumulate,  inquit  Deus  >  vi- 
res- veftras  8c  conatus:tame  hoc  totLim  diflipabitur,quia  lie  apud  me  decretumeft,  VtBjgesntA- 
gni,&GentesmultafiyuianrCbald.tis.     Sequitur, 

8  Erit  autem  vt  gens,  &  regnum,  qux  non  feruierint  eiytiempc,  Na- 
buchadnezer regi  Babylonis,&  qui  non  pofuerit  collum  Alum  fub  iuga 
regis  Babjylonis , gladio  &  fame,  &  pefte  vifitabo  fuper  gentem  illam, 
dicitlehouah^donecinterfeceroipfosinmanu  eius. 

Poftquam  promulgauit  Deus  fuum  decretum  per  os  Ieremix ,  addit  comminationem ,  vt' 
fcilicet  placidisac  manfuetis  animis  vitro  fufcipiant  iugum  fibi  impofitum  tarn  ludjei ,  quam 

alii. 


IN    IEREMI  A  M.  a,4 

alii. Proprie  quidem  rcfpexit  Iudxos  Propheta,  vtdiximus-.fedperaccideflsextcndit  vaticiuifi 
ad  excraneos.  Videmus  ergo  cur  adiun&a  lit  pcenx  denuntiatio.Hoc  quidem  lufricere  del  chat, 
Nabuchadnezer  Dei  miniftrum  effe  ad  domandam  Iudxamrfed  quia  afper urn  erat  Iudxis,  ho- 
ftem  ilium  admiccere,nec  poteranc  adduci,  vtielubiicerent  ,oportuitaddere  hanc  comminati- 
onem,Videte  quid  agatis:ncque  cnim  fortioreseritisDeo.Inclufa  quidem  erat  hxc  comminatio 
in  fupenore  fentemia,led  icimus  quam  t.irdi  lint  homines  ad  dilcedum,  prxlertim  vbi  pcruer-r 
1  us  abquis  affc&us  occupat  conim  animos .  Cum  ergo  rcfugerent  Iudxi  lmperium  Nabuchad- 
nezcr,quanuis  teftatus  lllis  elTet  Prophetam  effe  ieruum  Dei:non  tamen  dubitaffent  adhuc  i ub- 
terfugere,&  refragari,nili  fradra  huffet  durities,  &  obftinatio  hac  comminatione .  Erit  cigo  vt 
gens  ,  velregrwm  qux  nonferuierint  ip[i,nempe Mabmbadne^er ,  o~  nenjitbiecerint  collum  fuumiitgoeiust 
accidctyw  vifitem  gentem ilium.. Loquitur  Dens  promilcue  de  quibuflibet  populis:  lid  ratiocinari 
debebant  Iudxi  a  minori  ad  mains .  Si  enim  Deus  tarn  feiiere  vlturus  erat  lupcrbiam  gentium, 
li  lc  l'itbducerent  a  iugo  Nabuchadnezer,  quanto  grauior  vindi&a ,  &  magis  horribilis  mctuen- 
da  crat?li  Iudxi,qui  admoniti  fuerant  a  Propheta  ,  qui  certo  tenebant  hoc  non  conttngere  for- 
tuitd.fed.  mftumeffe  Dei  indicium,  quopuniebantur  corum  peccata-.fi  prxfra&e  conati  fuiffet 
iugum  lllud  a  collo  luo  depellcre,nonne  hoc  erat  palam  belligcrari  cum  Deo  ?  Nunc  ergo  tenes- 
mus Prophetam  ilc  loqui  indifferenter  de  quibuflibet  populis,  vt  tamen  Iudxos  acn  ter  pundit, 
&oftendatinexcufabilemfore  eorum  ferociam  ,nitiieipontehumilient.  Quod  bis  rtpctitur, 
N.ibududfie^r  regis  Babylonis ,  videtur  effe  emphaticum .  Poterant  enim  obncere  ,  Quid  nobis 
cumR  ege  tarn  longinquo?  8c  quo  Hire  nunc  nuiadit  noftras  regiones?  cur  non  contemns  eft  lliis 
finibus  2  cur  non  manet  in  iua  vrbe  ,  &  terra  3  Et  limul  poterajt  odioliim  effe  norhen  Baby  lonis, 
quoniam  bellum  geffcrant  cum  multis  Gentibus,  &  iub  iugum  fuum  redegerant  Affyrios,  qui 
Iudxis  erant  magis  vicini :  deinde  Aflyrii  quodammodo  coniunfti  erant :  8c,  propter  diuturna 
bella  non  dubium  eft,quin  ruerit  deteftabile  illorum  nomenludxis.Ergo  Deus  hie  occurrit,  8c 
oftenditquanuisodiota  lit  Iudxis  Babylon,  deinde  quanuis  Nabuchadnezer  remctiliimus  lit 
a  Iudxa.tamen  quoniam  ita  diuinitus  ftatutum  eilet,lubeundum  eile eius  iugum.  Hxc  mihi  vi- 
detur effe  ratio,cur  repetat  Ieremias  epitheton  lftud ,  quod  icilicet  NabHcbaJne^er/tt  rex  Baby- 
lonis .  Pcenx  autem  denuntiatio  eft,  quod  Deus  nfitabit gentem  HLtmpefte,fanie,  tyiUdio  .  Scimus 
has  fpecies paftim  occurrere  in  Scripturis,cum  Deus  vult  iignairxlux  proferrcHabet  quidem 
varios  modos  8c  inumeros,quibus  nos  caftiget:led  hxc  funt  notilfima  eius  flasella,  8c  familiari- 
ter  cognita  ipib  vlu,  peftis ,  gladius>&  fames ,  Dick  autem^  viptatnrum gentes^qux  non  ptruetint 
regitixbucbadne-^r  tribttsiHiffl<tgellis:  &  exitum  limul  demonftrat:  De»fc,inquit,flcr«/fr«,vel  con- 
fumpfero  eosfub eius ntdnu.Non iimpliciter  ergo minatur  peftem,&  famem,  8c  gladium:  led o- 
ftendit  talem  fore  exitum,  vt  gentes  qux  initio peruicaciter  obftiterint ,  tamen  cogantur  lubire 
iugum, &  agnofcere  Nabuchadnezer  regem  8c  dominum.Hxc  ratio  eft  igitur,cur  dicat  in  manu 
«K/.Nam poterat  mors  videri leuior,  li  faltcm  elapli  fuiffente  tyrannide  Nabuchadnezer    Sed 
cum  Ytrunque  illis  contigerit ,  nempe  tabelccre  iub  fame ,  iub  gladio  dc  fub  pefte:&  intei  ea  non 
poffe  effugere  necelhtatem  illam  leruitutis:hoc  certe  eft  miien  imum .  Ergo  nunc  tenemus  cur 
Deus  loquatur  de  manu  regis  Nabuchadnezer,  vt  icilicet  intelligant  Iudxi  fe  nihil  agere  cum 
omnia  effugia  Captabunt,quoniam  tandem  velint  nolint,  attrahentur  fub  manum,  8c  fub  iugum 
Regis  illius.  | 

P  R  E  C  A  T  I   O. 

Da  omnipotens  Deus,  quando  tot  modis  non  defwimus  artnare  in  nos  manum  tutim, 
VtfaltemfanSlis  tuis  admomtiombus  taSh.  ,  nos  humihemus  fuhforti  manutua ,  CF  ltd 
prxueniamus  indicium  tuum,  quo  nobis  occurras  tmfericors,  (ypropitim  •  &  non  tec- 
tum remittas  nobis  quas  meritifumus pcenas,fed  etramfauore  tuopatemo  nos  comple- 
xes ^undent  erga  nosprofequaris,  donee pefducli  eadem  tua  m<mu>peruemamus  in  rcg 
mm  tuum  illud  cxlesle ,  quod  nobis  praparafti ,  ty  quod  nobis  acquijitum  cflptnguine 
ynigeniti  Filij  tui,    Amen. 

9  Et  vosne  audiatis  Prophetas  veftros,&diuinos  veftros_,&  fomnii- 
atoresveftros,  &auguresveftros,&incantatores  veilros , qui  dicurtt 
vobis  Joquuntur  >wbifcum,dicendo:  eft  quidem  idem  verbum,fedrepetitio  efietnimis 
dura ,  Non  feruiecis,  vel,}ne ferfdatis ;  regi  Baby  lonis,  eft  \erbumfuturi  temporis 
fedquidam  accipiunt  inmodohortandi ,  utfatistntumeftin  lingua  Uebraica. 

N.    iiii. 


CAP.  XXVU.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 


q; 


VONUrt  prafdixerat  Ierroias  tam  Regi, quam  ciuibus non  pofl'e ipfos effugere  pcena\qua: 
inftabat,nuncexcutit  illis  vanamriduciam,qua;  velutiobftaculumerat,  nc  tangerentur  mi 
his,  8c  admitterent  fanas  admoniriones .  Pfeudoprophetse  enim  lliis  blanditiis  eos  f allcbant,ac 
pollicebantur  omnia  prcfpere  illis  fuccellura.  Quoniam  igitur  vidcbat  PrcphetaclaufasefTe 
aurcs  tain  Regis ,  quam  pepuli ,  ideoque  ie  parum ,  aut  nihil  proficcre  hortando,  8c  minando, 
adiungit  quod  neccfte  crat,  nempe  meraseile  fallacias  quicquid  pfeudopropheta:  iactabant. 
Dicit  ergo, Voi  ne  Audi.itis  prophetas  ve(lros,&  diuinos:n;im  ttp  eft  dminare.Poftea  adiugityeww- 
4r»r«vef1^ei:quartoloco,4«gKywwi7rw;qiiL;to,p^^/.if«rfi.velincantarore5.Qi2anquam  DUijj 
quidam  accipiunt  pro  obleruatoribus  temporis  :quomam  niiyefttcmpus  ftatutum:ideo  qui 
coniiciunt  hoc  vel  illo  die  iibi  a'iquid  eiTe  agendum ,  8c  fceliciter  aliquid  fufcipi  negotii :  tales 
igitur  putant  vocari  D^iJjJ ,  quod  horas ,  8c  temporum  momenta  fuperftitiofc  obferuent .  Sed 
quoniampy  fignincat  nubcm,etiam  poiTunt  vocari  city  qui  ex  aftris  diuin  ant,  &  inde  capiunt 
conlilium  quid  Iibi  lit  agendum. Sed  nunc  videndum  eft  an  de  ibmniatonbus,  8c  reliquis  loqua 
tur  Ieremia5,qui  erantin  Iudxa,  velctiam  comprehendatqui  difperiierant  inter  vicinasgetes. 
Mihiprobabile  eft,debere  torum  hunc  fcrmonem  refti  ingi  ad  ludxos.  emphatice  enim  accipio 
particula  vos.v<5ergOHfrf«</M/«,«//'ff«</«.Sequetur  pofteaexplicatio,  Secudumhxcverbaloquu 
tus  fum  regi.Dcinde  adiungit  fe  loquutum  ruifle  Sacerdoubus,  c\  populo.  Hine  ergo  probahi'i 
ratione  colligimus  totam  hunc  fermonem  dirigi  ad  folos  Iiidxos.Lege  quidem  prohfutxerant 
dhunationcs,&  auffuria,&  incantationes:  veriim  fatiscognofcimusquam  fepe  ludxifeaddixe 
tint  dial  o!  ids  pra:ftigiis,conterr.pta  Dei  Lege  .  Non  minim  igitur  eft,  li  tunc  tempoi  is  fuerinc 
tarn  magi ,  quam aueures,  8c  diuini, idque  contra  manifeftam  Legis prohibitionem.  Pcfllimus 
tame  interpretari  has  voces,  quod  Propheta  comparauei  it  pfeudeprophetas  tarn  diuinis,quam 
auguribus ,  &  prxftigiatoHbiis .  Primo  loco  ftatuit  prophetas  iplos:led  ciim  enumeratfpecies, 
videtur  ignominia  eos  not.ire,  quod  defeiuerint  ab  officio  fuo,  8c  fufceperint  alienam  perfona, 
nempe  vt  populum  decipiant,quemadmodumlblebantdccipi  gentcs  a  liiisauguribus,  &magis, 
8c  diuinis*  Hoc  quidem  ccrtum  eft,  ficuti  antea  admonui ,  Prophetam  concionatum  fuiffe  non 
reipefta  aliarum  gentium,fed  vt  Iudxos  redderet  inexcufabiles:vel  li  qua  fpes  eflet  refipifcetix, 
Vt  illos  moneret.nc  pergerent  incurfuinccepto.Tenemus  crgofuinmam  verborum,iimultenc- 
mus  conlilium  Prophetx,vel  potius  Spiritus  fanfti,  qui  per  os  eius  loquutus  eft.Prim6dixi  Pro- 
phetam occurrere  obic&ioni ,  qua;  poterat  fidem  abrogare  ,  vel  detrahere  do&rinxeius .  Erat 
enim  hxc  non  leuis  tentatio,  quod  prophets  negabant  quicquam  inftare  mali .  Propheticum  c- 
nim  nomen  iemper  ha!  itum  hut  in  pretio  &  reucrentia  apud  Iudxos  .  Sed  videmus  etiam  ho- 
die,* expericntia  fails  docet,  quam  propenfiores  fint  homines  ad  errorem ,  &  variitatem,quirrt 
ad  Dei  verbum  lint  attend. &  idem  tunc  etiam  contigit  Finger  ant  Iudxilehonorem  ilium  de- 
fcrre  D;o,  quod  reuerebantur  eius  prophetas .  Sed  ii  quis  fideliter  peragebat  munus  prophcti- 
ciim,iarpe  contemnebatur .  Iudxi  ergo  arripiebant  duntaxat  nudum  nomen,  &  putabant  fe  de- 
fun&os  efle,  (i  dicei  ent  audiendos  elle  Prophetas,  cum  tamen  fecure  defpicerent  vcros  Dei  ier- 
Uos:licuti  hodie  ciim  iactatur  Catholicxccclefix  nomen  in  Papatu,  videtur  hoc  totum  referri 
ad  Deum.Sed  vbi  profertur  fermo  Dei,  vbi  oftenditur  quid  loquutus  ruerit  per  Apoftolos, & 
Prophetas,  hoc  fere1  pronihilo  ducitur.  Videmus  ergo  vt  Deum  a  leipfo  i'eparet  Papiftx,qi;cm- 
admodum  olimfecemntludxi.  Ethinc  etiam  peiipicimus  quam  necefTarium  hierit  lererniae 
tollere  tale  offendiculum .  Poterant  enim  pertinaciter  inliftere  Iudxi  in  hac  execptione,  Tu  v- 
nus  nobis  minitaris  cxilium:  plures  autem  qui  etiam  gloriantur  nomine  prophetico,fecuritaten» 
nobis  promittunt : vis  ne  potius  fidem  tibi  vm haberi , quam  multis  ?  Cor.flixit  igitur  Prophet! 
ciim  eilet  folus,  cum  illis  pfeudoprophetis.  Et  hodie  idem  fere  certamen  nobis  eft  cum  Papiftis* 
gloriantur  enim  iua'  multitudine-.dtinde  obiiciunt ,  nihil  fore  certi ,  li  cuique  liceat  obtendere 
Deifermonem.  Hinc  igitur  concludunt,  limpliciter  credendurhenfeecclen'£,&  recipiendum 
efTe  quicquid  etiam  fubpmextu  Scriptura:  in  medium  adducitur .  Sed  Ieremias  fidem  feccrat 
fax  vocationis,A:  re  ipfa  demoftrauerat  fe  diuinitus  fuiffe  milium,  deinde  pi oferre  fe  mandata 
qua:  acceperat  ex  ore  Dei.Q^pniam  igitur  certa  documenta  iux  vocationis  ediderat,  libcrum 
ei  fuif.  inliir^ere  aduerfus  omnes  pfeudoprophetaj,&  corum  fallacias  non  tantiim  defpicere,led 
quodamm-  ido  calcare,ficuti  facif.Nf  audutts,  inquit,propbetas  wtfra.Concedit  illis  nomen  ho- 
norificumdedabufiue. Eft  igitur  catachriftica  Ioquutio  ciim  prophetas  nominar:  fedrelinquit 
illis  titulum ,  quia  non  litigandumeft  de  vocibus.  Interca  autem  oftendit  minimi  dignosefte 
quiaudiantur .  Ergo  nulla  illis  relinquitur  authoritas ,  vbi  conceditur  per  abufurh  fimplex  8c 
"Liane  nomcn:licuti  hodie  poiTumus  vocare  &  Sacerdores,  &  Epifcopos,&  Presbyteros,qui  lar* 
uis  iftis  fe  obteo-unt,  interca  oftendimus  nihil  efle  in  ipfis  epifcopale  ,  nihil  eccleiiafticum :  nihil 
deniquc  quod  fapiat  Chrifti  docirinam,  vel  vllum  legitimum  ordinem .  Poftea  addit ,  qui  dicmit 
yob/'t,  dice»do,N*n  [emeu's  regi  ftabylonis .  Diximus  hoe  mebrum  a  quibufdam  verti  in  modo  hor- 
tatiuo,Ne  feruiatis,quali  Iudsos  animarent  falli  illi  prophet* ad  nijum  excutienduxri.Sed  po- 

teft 


I  N    I  ERE  M  I  A  M.  215 

tcftetiam  retineri  propria  verbi  ikniticario,»o«/m«'f//j-.Scimus  cnimfalfosillos  prophetas  cum 
in  medium  prodircnt.huflc  quafi  Dei  legatos,  qui  paccm  ,8c  quietem,  &  omnia  proipera  [udaas 

promictcrent:lic  ringebant.ciim  tame,vt  jam  dictum  r"uit,&  paulo  poft  rurfus  videbimus,Deus 
rcftatus  eflit  non  alnid  cffe  remedium ,  nili  vt  popultis  le  I  ubnccrct  rcgi  Babylomo.    Sequitur, 

10  Quiamendaaum  ipfi  prophetant  vobis,vt  procul  abducanc 
vos e  terra  veftra,  Sc  eiiciam  vos,&c  pereatis. 

Hie  etiam  verius  conrirmat  quod  dixi ,  lcrmonem  hunc  l'cilicet  deftinai  1  Iuda'is,  &  efle  pc- 
culiarem  .  hoccnimnonpotcrat  prophanis  gentibus  quadrare  .  Quicquid  ergo  nuper  di&uiri 
eftdeauguribus,  &  magis, ccdiuinis ,  hand  dubiedebi.it  intelligide  impoftonbus  illisquiiub 
nomine  prophcticomifcrum  ilium  populum  hillebant.Dicit?»fW;unw;/>ro^/;f^r>r.Non  dubium 
eft,  quin  multi  contra  oppoiiietint  iua  liibtci  iugia:Tibi  igitur  vni  credetur?tu  lulus  ci  is  vcrax? 
vnde  probabis  quicquid  doccs  efle  cxlefte  oraculum,  iflos  autem  rallere?  Sic  enim  fole'nt  obftrc 
pcre  impii ,  qucmadmodum  hodie  videmus  Papiftas  lcle  tegerc  tub  hac  vmbra .  nam  quicquid 
abominationumeft  occultathacibla  cauillatione,  Quod  ScripturaoblcuracftA  incertum  lit 
diicrimen:  ideo  mini  cfie  credendum  ,  niii  quod  eccleha  decreuitata  illis  hominum  dctermina- 
tio,licuti  loquuntur ,  eft  vnica  ridei  rcgula.  vnde  etiam  peiTundatur  ab  illis  tota  Scriptura:  au- 
thoritas  .quaiiDeus  fruftra  loquutuseiietperiuos  Prophetas  &  Apoftolos.  Non  dubium  eft, 
quin  obftreperrs  litis  vocibus  repuliafueritdoctrina  Ieiemix:perrcxit  tamen  in  curlu  officii 
lux  ,  ac  iecure  damnauit  Prophetas ,  quod  tantiim  luis  mendaciis  Iudxos  dccipcrcnt.  Addit, 
vt  procul  vos  abducant  e  terra  veftra .  Dixi  non  polle  hoc  extendi  ad  alias  gentcs:  led  Dcus  ipem  mi- 
iericordizfecerat  populo,  h  tantiim  lponte  paierct  imperio  regis  Babylonis .  Eratquidcm  ha:c 
non  plena indulgentia:fed  tamen  pars  clemetix,quod  Dcus  non  fummo  iure  agerct  cum  Iudar- 
is,ied.  leniter  &  paterna  modcratione  iplbs  caftigaret.  Fuit  enim  hxc  pcena  tolerabilis,  in  patria 
manere,  &  pendere  aliquod  tributum  regi  Babylonio .  Deus  ergo  mitigaiTet  poenam  populi ,  li 
tantiim  lponte  lubiiffct  iugum .  Hoc  eft  quod  nunc  dicit  leremias-.Pleudoprcpheta;  hoc  tantiim 
captant.vt  procul  vos  abducant  a  patria  veftra,hoc  eft,putatis  vos  fore  immunes  ab  omni  poena ! 
Deus  autem  paratuscft  vobifcum  mitius  agere,ncque  tamen  vult in  totum  ignofcere  vitiis 
veftris :  fed  h'aec caftigatio  vobis  erit  facilis  toleratu , quia  manebitis  in  patria  .  fi  autem  crcditis 
impoftonbusjtrahent  vos  in  longinquum  exilium,  quia  eiiciam  vos,  inquit,  &  peribitis.Si  rurium 
obiicitur,  Iuda:os  non  potuiffc  cemim  indicium  facere ,  potius  ne  Ieremia?  habenda  eilet  fides, 
qudm  pluribus  aliis ,  reiponiio  eft  in  promptu  .  Sibi  enim  crant  male  confeii ,  nee  opus  crat  per 
longos  cireuitus  inquirere  quidnam  clTet  verum  .  vnuiquilque  enim  in  fe  habebat  Dei  iudiciii. 
Nam  defecerant  a  puro  Dei  cultu,&  fel'e  inquinauerant  multis  impiis  fupcrftitionibus:  deinde 
gralTata  fuerat  omnium  lcclerum  Jicentia  inter  iplbs:admoniti  fuci  ant  non  femel,nec  vno  die, 
led  a  pluribus  Pi  ophctis ,  deinde  allidue ,  &  per  longum  tempus .  Cum  igitur  ita  prouocalTent 
obftinata  malititia  Dei  vindi&am ,  an  potcrant  ambigcre  quin  Ieremias  vere  quali  ex  ore  Dei, 
&  cadeftis  prajco  iphs  denuntiaret  quod  meriti  erant  ?  Et  certe  quoties  obtendunt  homines  erro 
re  le  labi,  vel  inlcitia,  lemper  poterunt  dciici  ab  ifto  liibterfugio-.'quia  confeicntia  propria  iplbs 
coarguir,&iufficit  ad  cos  damnandos.  Addit  Dcus  ludtfos perituros ,  nili  pra?ueniant  extrcmum 
iudicium,hoc  eft,nili  lefe  fubiiciant  paterna:  caftigationi.  Hie  locus  dignus  eft  notatu  ,  qucmad- 
modum paulo  poft  iterum  vidcbimus:qu ia  hinc  doccmur,miul  nobis  ell'e  melius,  quoties  often- 
dit  Deus  lignum  aliqucd  ira:  lua?, quam  nos parare  ad  tolerantiam.li  velit  pcenam  dc  nobis  iii- 
mere,quia  hocmododabimus  lemper  locum,  &adi turn  milerlcordixeius:pertinacia  autem  ni- 
hil aliud  conlcquimur,  niii  quod  magis  ac  magis  accendimus  eius  iram .  Hoc  igitur  nunc  intclli- 
git  Ieremias  cum  denuntiat  perituros , qui  fe  non  fubiecerini  imperio  regis  Babylonis.     Sequitur, 

11  Gens  aurem ,  qua?  adduxent  ceruicem  fuam  Tub  iugum  regis 
Babylonis ,  &  ferment  ei,relinquam  earn  in  terra  fua,  dicit  Iehouah.& 
colet  eam;&  habitabit  in  ea. 

Videturquidcmpromifcueloquide  cunctis  gentibus:  fed  admonitio  pertinet  adiolos  Iu- 
dxos,quemadmodum  diximus,& ex  contextu etiam  iatis  apparet.  Videtur  tamen  gentes  ponere 
vt  acrius  pugatIudxos,quali  diceret>Quauis  Dei  promiilioncs  ad  prophanas  viquc  getes  no  ex 
tendantur,Deus  tamen  Tyriis,&  Moabitis  parcet,ii  traicgerint  placide  cum  rege  Babylonis,& 
fufceperint  iugum  .  Si  prophanis  gentibus  parcet  Deus ,  ciim  tamen  nihil  illis  fucnt  ftollicitus, 
quid  iperandum  eft  elefto  populo?Iam  li  pcenam  liimpturus  eft  de  gentibus ,  qua:  tamen  errant 


C  A  T.  X  X  V  II.  IG.  CAL.   PRAELECTIONES 

ia  tenebris>quid  net  populo,qui  fciens  &  volcns  Deo  &  ir.dicio  cms  rcfiftit?  Obftinatio  enim  il- 
ia qua;  fuit  in  ludxis  erat quali  funola  impietas,  acii  ex  profefio  vellent  cum  Deo bellum gere- 
re  .  fciebant enim  Nabuchadnezer  effe  executorem  vindi&x Dei . Ciim  ergo tcrociter fele  vel- 
leatcximereab  eius  imperio,  hoc  erat  cum  Deo  pugnare,acfi  non  elTent  l'ubiccti  eius  ferulis. 
Nuc  ergo  tenem9  cur  leremias  non  tantiim  de  Iudxis,lcd  em  generahter  de  cii&is  getibus  dixe 
nt  quod  hie  legimiis,Ge«j  cju.t  coltumfuum  adduxerit  ad iitgum  regis  Babylonis,  ejrfevuieritei,relin- 
qntim  earn  in  terra  Jua  .  Interca  tenendum  eft  quod  paulo  ante  dixi  ,proprie  id  non  fpe&are  nil!  ad 
ludxos.  Deus  ergo,fi  eiusbencficenrix  locum dedillent,  clcmenter  lllis  pepercnTet ,  ac  potiti 
lemper  f  uifent  fua  hxreditate:  led  ol  ftmatio  eorum  fecit ,  vteiiceret  procul  in  exilium  :8c 
ideo  a<li<jnvir.,rrlirn]U4mtdmin  terra fua,&  colet  earn .  Eft  concinna  alluiio  in  verbo  nay,lignificat 
ft;ruife,&  Umul  colere  terram.Sed  iubeft  antithelis  inter  Cultura  terrx,&  inter  Subic&ioncm; 
ad  qiiam  hortatus  eft  Ittdxos :  quafi  diceret,  Semite  regi  Babylonio ,  vt  terra  femiat  vobis:  hxc 
eritmerccs  veftrx  obediential,  tipoteftis  vosiubiicere  imperio  regis  Babylonis,  quod  terra  vo- 
bis etiamparebincamquc  cogetis  adobfequium,vt  vi&um  vobts  proferat.  Videmus  ergovt 
promittat  Deus  terram  tore  leruam  populo,fi  ipli  non  dctre^ent  feruire  regi  Babylonis.Et  hinc 
colli  >itur  vtilis  doftrina  ,  omnia  fcilicct  clementa  fore  nobis  morigera  ,  ii  Deo  libcnter  parea- 
mus:contra  vero.coelum  8c  tcrram,&  omnia  elementa  nobis  fore  infenfa,fi  contumaciter  infur- 
gimus  aduerlus  ipf'um  Deum  .  Sed  proprie  hie  loquitur  leremias  de  feruitute ,  qua  homines 
Deo  fe  iubiiciant ,  vbi  placide  admittunt  corrcctionem  ,  &  cum  pcenas  illis  infligit ,  agnoicunt 
ie  mentoeas perferre,  neque  detrc&ant  caftigari  eius  manu .  Vbiigitur  ita  Dei  iudicio homi- 
nesi'e  lubmittunt ,  conciliant  apud  Deum  libi  gratiam ,  vt  terra,&  caelum ,  &  omnia  elementa 
ipfis  l'eruiant.  Q_o  autemproteruiusexultanthomines  ,&  cornua  contra  Dcumattollunt,e6 
lentient  plus  feruitutis ,  quia  nihil  aliud  quam  vinculafua  fortius  aftringunt ,  vbi  ita  lu&antur 
cum  Deo , nee fe  humiliant  fub  potenti eius  manu.  Hoc  idem  confirmat  clarius  Propheta  cum 
dicit, 

iL  Ad  Zedekiamergo  regem  Iehudah  Ioquutus  Turn  fecundum 
cu  n&os  fcrmones  lftos }  dicendo ,  Adducite  colla  veft  ra  ad  iugum  regis 
BabylonisA  feruite  ei,&  populo  eius,&  viuetis. 

Hie  vcrfus  fatis  aperte  demonftrat,quicquid  ha&enus  vidimus  foli  populo  electo,  peeulia- 
riter  faille  di&.im.  Hie  enim  narrat  leremias  ie  loquutum  fuiile  cum  rege  Zedechia.tertioaute 
verili  adiunget  fe  loquutum  fuifle  cum  Sacerdotibus  &  populo .  Non  fuit  ergo  miffus  do&or 
ad  M  jabitas,&  Tyrios,&  alias  extraneas  gentes,fed  Deus  prxferipferat  ei  fuos  tines ,  intra  quos 
fe  contin.ut.Dicit  ergo  fe  loquutum fuifle  ad  Regem.  Vnde  colligimus  quod  ante  dixerat ,  fe  prxfe- 
cium  fuiffe  recmis,&  gentibus .  omni  enim  terrena  altitudine  excellioreft  do&rina  prophetica. 
Ipie  quidem  leremias  fuit  vnus  ex  popalo,  &  non  exemit  fe  ab  imperio  Regis,  neque  prxtexuit 
fc  legibus  iblutum  effe,quia  pollebat  lima  ilia  dignitate,vt  iupenor  effet  Regibus,quemadmo- 
dam  Clems  Papalis  magnihceia&at  fuamimmunitatem  ,qux  nihil  aliud  eft  quamfcelerum 
bcentia.Propheta  igtur  continuit  fe  in  communiordinc:fed  interea  vbi  Dei  nomine  exercenda 
fpiritualis  iurifdi£tio  fuit ,  neque  Regi,  neque  eius  Coiilianis  pepercit ,  quia  fciebat  do&rinam 
fuam  iuperiorem  effe  ipfis  Regibus.  Supereminet  ergo  munus  prophcticii  omnem  Regum  alti- 
tudinem.  Et  fcienter  non  minus  quam  cordate  ofricium  fuum  exercuit  Propheta,cum  aggreffus 
eft  pnmo  loco  Re°cm  ,  licutl  ad  eum  miffus  fuerat :  hortatur  tamen  iplum  in  plurali  numero: 
<««/<&«/*  anquit.quoniam  pedebat  maior  pars  populi  a  Regis  fui  arbitno.Deinde  addit,firuiatis 
populo  ems  Hoc  fuit  auditu  valde  afperum,  vbi  iulfit  Propheta  Iudxos  non  tantiim  fe  regiBaby 
loniofubiicere.ied  omnibus  eiusfubditis.Ipfaigitur  indignitas  potuit  illosexafperaretled  hoc 
co  ifulto  adiecit  .quia  videbat  libi  negotium  effe  cum  hominibus  pra:fraciis  &  indomitis.Qup- 
num  ergo  non  erant  flexibiles,ideo  durius  cum  ipfis  agit.acfi  vellet  frangere  ftultam  eorum  fu- 
perbiam.Noneft  intar  fuperuacua  Ioquutio  ciim  iubet  omnibus  Chaldaris  Iudxos  parcfe, 
quia  lie  exexcati  fuerant  peruerfo  faftu,vt  longo  tempore  contra  Deum,&  eius  Prophetasma- 
nerent  quali  indomiti.Poftea  additurpromiffio,£f  -viuetis,  qux  confirmat  docirinam  ill.im,qua 
iv iperattiu,nempc hoc  optimum  efte  remedium  leuaudis  malis,vbi  agnofcimus  nosment6 
plecli,  &  luuniliamus  nos  tub  forti  Dei  manu.Itaenim  fit,  vt  poenx  vertantur  in  medicinas ,  & 
hoc  mo  lo  fint  nobi i  falubres.Quicquid poenarum nobis infligirur  ob  peccata,ficuti fighum  eft 
irx  D  litaq  tolamodomorte  ponut  nobis  ante  oculos.Pcenxigiturperienaturaliter  nihil  ali- 
ud poll  int  ,quam  incutere  terrorem ,  imo  obruere  nos  deiperatione.  loquor  vel  de  poems  qui- 
bufq  ie  leuiriimis.Nihil  enim  patimur  quod  non  admoneat  nos  de  culpa,  &  reatu.quafi  citaret 
H«&.  to.jr.  nos  D.as  ad  fuum  tribunal .  Hoc  vcro  quam  horribile  eft  iuftinere ,  8c  incidcre  in  manus  Dei 

viuentis 


IN   IE  REMIAM  .  »,5 

viuentis?ErgoiiveI  minimo  digitonos  Deus  attingat,meritd  prs  pauorc  concidemus  .  Sed 
hoc  lblatium  nbbis  additur,nempc  poenas  nobis  prodtiIe,quae  naturaliter  noxia:  erant ,  &quali 
Ixthales-.liquidem  admictimus  Deuni  iudicem,&  parati  l'umus  perferre  quicquid  ei  vilu  fuerit. 
HoC  lignilicat  Prophcta  cum  promittit  \ndaosviiit4ros,ii  regi  Babylonio  fe  fubieceritmon  quod 
fiu  obedientia  vitam  potucnnt  mcreri,  fed  quoniam  ba?c  vna  eft  ratio  quaDcum  reconcilie- 
mus,&reddamus  nobis ipliim placatum,vbi  lponte  nosiplosiudicamus.  Hocenjim eftanteuer- 
tcre  exrremunieiusrigorem,quemadmodum  dicit  Paulus,  Si  nosipfosiudicaremus,no iudica-  i.C#.lij 
rcmuraDco.Vndeenimlit,  vt  Deus tantopere exardeat  contra  impiosnifi  quia  vellcnt  abiol-  J" 
uiiniiiismalis?hocautem  cftdetrahereipmmefuofolio,quianon  eiletiudex  mundiliimpuni 
cuadercnt  impii,&  ridcrent  omnes  cms  minas  .  Sic  etiam  ex  oppolito  vbi  cum  vera  humilitate 
nosofFerimus  Deo  caftigandos ,  ftatim  nobis  placatur  .  hinc  igitur  vita ,  cuius  fit  hlc  mention 
Sequitur: 

13  Quare  peribitis^tu  &  populus  tuus  gladio,fame,&  pefte,quemad- 
modum  Joquutus  eft  Jehouah  fuper  gentem  ,qujenon  feruicrit  regi 
Babylonis? 

Hlc  additlir  comminatio  .modis  enim  omnibus  opottuit  Iudax*  non  tantum  inuitari ,  fed 
etiam ftimulari  ad  refipiiccntiam.  Prophetaobtulitillisveniam,fi  paterentur  fe  clcmenter  a 
Deo  caftigari .  Ha:c  vobis  erit  vita ,  dicebat ,  li  Dominus  fuo  arbiti  io  pcenas  dc  vobis  fumar. 
Nunc  quoniam  non  poterant  ij!a  dulcedine  iatis  moueri ,  adiungit  ,Videte:nifi  enim  redpitis 
vitamqua:  vobisoifeitui,peRudum  vobis  eft  fponte.Ergotu  Zedechiatepracipitasinsternu 
cxitium  cum  populo  tuo,M  pergitisaduerlus  Dcum  die  contumaces  &  obftinati.  Videmus  ereo 
nihil  a  Propheta  fuifie  omnium,  vt  Iudaws  flefterct  ad  obiequiuni  Dei,&  adduceret  ad  refipi- 
fcentiam>Cum  loquitur  degludioyC?  fume  ,©•  ft  tie  flgnificat  nullum  fore  medum ,  donee  penitu* 
confumpti  fuerint  Dei  viudi6ta,nilipaiii  fuerint,quemadmodum  diximus,  paterna  eius  clemen 
tia  fe  ita  caftigari,vt  hoc  lit  lphs  falutare. 

P  R.  E  C  A  T  I   O. 

Da  omnipotent  Deus,  quandonon  defminius  toties  actum  afiidue  in  nos  prouocare 
iram  tuami\tfpontepr<£uemamus  tuum  ludicium: prafertim  \ero  admoniti  yerbo  tuo  nd 
obdurefcamus  in  vitijs  noflrisfed  mature  refipifcatnus:  (fficfubijciamu*  nos  tibi,\tquic 
quid  de  nobis  ft  atuds,ne  dubitttnus  tefore  nobis propitium:  (f  interea  cofugiendo  ad  tea, 
vufericordiam ,  non  tamen  refugiamus  ,  quinprout  nobis  expedire  yideris, pants  nos  in 
\iamredudas, donee  tandem  exuti  omnibus  noftris  vitifs}fruamur  ceterna  ilia  karedi- 
tate ,  qua  nobis  repofita  eft  in  cceloper  lefum  Ckriftum  Dotninum  noftmmy     Amen. 

T~\  1  x  1  m  v  s  heri ,  quia  videbat  Propheta  magnam  effe  focordiam  in  Iudsis,  vt  fere  pro  nihilo 
*->clucerent  omnes  DeipromiifloneSjConiunxiile  terrorem  vnacumfpemifericordia::ideo 
dicebat,  vt  quid  peribitis,tu,&r  populw  r««/?Neque  enim  dubium  eft,  quin  coa&us  ilia  neceff  itate 
fuerit  ad  hanc  loquendi  foi  mani,qu£  eft  afperidr,quando  blanda  ilia  exhortatio  qua  prius  fue- 
rat  vius,  minus  vakbat:&  tamen  Deusminando  f.muloftenditquantopere  diligat  populum, 
quia  condolct,ficuti  etiam  alibi  dicitur,Ipfum  nolle  mortem  peccatoris,  fed  qua^rere  vt  reilpif- 
cant  qui  erant  fere  perditi,atqueita  viuant.  Idem  nunc  colligere  licet  ex  verbis  Prophets,  cum 
Deus  fufcipit  hominis  ad fuccurrendum  parati  perfonam,&  compatitur  miferiis  populi,  quem 
\idet  ita  in  ilium  exitiumruere.     Nunc  fequitur: 

14  Etneaudiatis  verba  prophetarum,  qui  dicut  vobis  ,quiloquuturyo 
lifcum^dicendoyNon  feruietisRegi  Babylonis  .-quia  mendacium  ipfi  pro- 
phetant  vobis. 

Repetit  eadem  verba,  qux  ante  vidimus;ideo  non  opus  eft  hlc  longius  infiftere .  Noneft 
tamen  fuperuacua  repetitio,quia  difficile  ei  certamen  erat  cum  falfis  prophetis ,  qui  iam  adepti 


CAP.XXVII.  It).   CAL.  PR  AELECTIONES 

trant  magnam  authoritatem . Qupniam  ergo  vnus  Ici  curias  turbam  illam  aggrediebatur,potuit 
niaior  pars  obncere  ia rebus  pcrplexis  nihil  effe  certi  >  vel  hquidi .  Proinde  quia  non  facile  erat 
Iudxos  perfuadercquipotius  credebant  pfeudoprophetis  ,ideoneceffe  fuit  lxpius  idem  dice-- 
Te,quemadmDdum  poftea  etiam  videbimus.  Nam  fubricit, 

15  Quia  non  mifi  eos^dicit  Iehouah,  &  ipfi  prophetant  in  nomine 
^ieoadmendacium^f)?^//^(:ww,vtVoseiiciam,&  pcreatis  vos&  Pro- 
pheta;,qui  prophetant  vobis. 

Confirmat  fuam  exhortationem  ,  quod  non  mifil  fuerint:  a  Deo .  Sumrria  autem  hue  rcditi 
ne  Iudxi  quicquid  lllis  propolitum  fucrit  tub  Dei  nomine,  temere  excipiant ,  fed  adhibitoiudi- 
cio  &  deleftu  .  Eft  autem  hie  locus  notatu  dignus  ,quia  femper  diabolusfallo  prxtcxuitDei 
nomen :  8c  quicquid  vnquam  errorum  ,  &  fallitatum  fuit  in  mundo ,  hoc  non  aliter  obtinuit  fi- 
demjquam  fallaci  1II0  prxteXtu.Ethodic  videmusplures'  fponte  cxcutire  ,  qi-ua  putantfe  abfo- 
lurum in  coram  Deo ,  ii  obtendant  frmplicitatem ,  &  dicant  i"e  finite  non  malitia  crcdulos :  fed 
quia  non  auii  fuerint  curiofe  inquirere.  Qupniam  igitur  multi  fponte  induunt  laqueos,  &  cupi- 
unt  etiam  dccipi,  notandum  eft  quod  hlcdicit  Propheta,nempe  difecrnendos  efTe  verosPro- 
phetas  a  faliis.qua  nota  ?  nempe.  vt  eos  tantum  ample&amur ,  &  corum  di&is  acquiefcamus, 
qui  a  Domino  mifli  fuerint  I  Nunc  quxritur  vnde  hxc  difcretio  •  Olim  oportuit  fpeciah priui  - 
legio  excitari  prophetas ,  quoniam  fpeciale  munus  erat  prxdicere  res  futuras  8c  occultas .  Non 
fuit  igitur  piopheticum munus  ita  ordinarium,  iicuti fscerdotale .  Promifiio  quidem  ilia fem- 

I>«»m».i8  p^r-viguit,  Prophetam  fufcitabo  tibie  medio  fratrum'tuorum ,  Deutero.  18.  cap  .  Sedquanuis 
perpetulim  fuerit  hoc  Dei  beneficium  ergu  lfraelitas ,  Prophets  tamen  fpecialiter  femper  vo- 
cati  funt'.nec  potuit  quifpiam  fume  re  nunus  illud ,  nifi  qui  prxditus  eifet  dono  lingulari .  Iere- 
mi'as  qiianuls  effet  Sacerdos,non  tamen  fuiffet  Propheta,  nili  Deus  ilium  creaffet ,  quemadmo- 
dum  ante  vidimus. Sed  quantum  ad  nos  fpe&at,diuerfa  eft  ratio,  quia  hodie  non  prxdicit  Deus 
res  occultas ,  fed  vult  nos  effe  contentos  fuo  Euangelio,  quia  illic  nobis  patefa&a  eft  omnis  per- 
fe&io  fapientix.Qupniam  ergo fumus  in  plenitudine  temporis,ideo  non  vtitur  Deus  vaticiniis 
vt  hoc  vel  illud  nobis  in  fpecie  defignet.Iam  examen  certum  erit  de  do&rina,  fi  ex  Lege,  &  Pro- 
phetis  ,8c  Euangelio  iudicium  facimus .  Opus  quidem  eft  fpiritu  difcretionis ,  fed  nunquam 

Acl.17.11.  tallemur,  li  pendeamus  ex  ore  Dei ,  8c  fequamur  Theffalonicenfes  de  quibus  loquitur  in  A  Sis 
Lucas  ,quosdicltScripturas  diligenter  volvuTe&fcifcitatos  fuiffe,anita  res  haberet ,  ficuti 
didicerant  ex  Paulo.  Non  fuit  facia  Paulo  iniuria ,  cum  inquirerent  difcipuh  ad  fidem  fuam 
connrmandam,'an  confentanea effet  eius  prxdicatio  Legi,&  Prophetis .  Ita  etiam  nuc  examinan 
dx  hint  nobis  omnes  do&rinx.Et  li  hanc  regulam  fequanuu-,  niiquam  errabimus.Quod  ad  ve- 
tcrem  populum  fpe&at,  non  potuit  etiam  falIi,quemadmodum  herl  di&um  fuit ,  quia  tantum 
Prophetx  erant  Legis  intcrpretes.Quod  ad  res  futuras  fpec~ht,nunquam  hoc  vel  illud  prxdi&U 
fuit  ab  illis  Prophetis,niii  coniuncta  do<5trina,qux  effet  vcluti  condimentum,&  faporem  daret 
vaticiniis.Nam  ii  quid  lxtum  pollicebantur,crat  fundata  promiffioin  fcedere  xterno  Dei.Cum 
autem  minitabantur  populo,fimul  proferebant  in  medium  fcelera,  vt  neceffe  effet  Deum  paulo 
poft  exerere  vindiftam  fuam,  quoniam  malitia  populi  effet  infanabilis.  Ergo  femper  tenendum 

i>eut.  13.3.  eft  quod  etiam  Deur.i5.cap.dicitur,Dcumtentare  populum  fuum,quoties  habenaslaxat  pfeu- 
doprophetis:quia  quifquis  fincere,  8c  abfque  fuco  ipfum  diliget,  gubcrnabitur  ab  eius  Spiritu. 
rixc  eft  igitur  certa  experientia,  quam  Deus  capit  de  fuis  iidelibus:  iicuti  etiam  Paulus  confir- 

i.Cor.  1  i.i*  ^at  teftimonio  Moiis,dum hxrefes  emergunt,vt  qui  probi  funt ,  8c  fmceri  Dei  cul tores  often- 
dant  re  ipfa  fuum  affectum. Vbi  non  fluctuantur  id  quamlibet  auram  do&rinx,  fed  manent  fir- 
rni,&  conftarites  in  pur^a  fidei  obedientia.Merito  igitur  dicit  Ieremias  non  miffos  fuiffe  a  Domi- 
no,qui  fpeni  dabantpopuloimpunitatis ,  cum  tamen  quifque  haberet  confeientiamfuam  iudi- 
cem.  AdditJ/'T?  prophetant  in  nomine  meo  mendaciter.  Videmus  quam  fedulo ,  &  prudenter  cauen- 
dum  fit,ne  diabolus  fuis  prxftigiis  nos  fafcinct,prxfertim  vbi  obtenditur  Dei  nomen  -Non  fa- 
tis  eft  igitur  audire ,  Sic  loquutus  eft  Deus ,  nifi  ccrto  fimus  perfuali ,  eos  qui  lie  prxfantur ,  ab 
ipfo  eile  vocatos ,  &  proferre  etiam  certum  teftimonium  fua?  vocationis ,  vt  polfimus  ftatuere 
effe  quali  Spiritus  organa.  Profani  homines  hie  obftrependi  materiam  reperient,  quod  fcilicet 
Deus quodammodo  lufum  fibi faciatcx hominum anxietate.Poffet enim  mittere  ecxhs  Afige- 
los ,  poifet  per  fe  loqui :  cum  autem  vtitur  opera  hominum ,  8c  permittit  fall is  prophetis  ia&are 
hoc  vel  illud  ,  ciim  tamen  fucum  faciant :  vidctur  hoc  modo  quafi  data  opera  miieros  homines 
vcrfare.Sed  nihil  nobis  melius  eft,quam  agnofcere  probarinoftramobedientiamaDeo,  vbi  nos 
per  homines  alloquitur.  Scimus  enim  nihil  magis  contrarium  effe  fidei,  quam  fuperbiarmficuti 
etiam  humihtas  verum  eft  principium  credendi ,  &  verus  ingreffus  in  Dei  'regnum  .  hxc  ratio 
eft  cur  Deus  hominum  opera  vtatur .  Interim  dum  kk  infinuant  impoftores,&  fe  venditant  pro 

veris 


I  N   IEREMIAM.  221 

veris,&  legitimis  Prophetis,quanquam  hxc  grauiscft  tcntatio,&  valdemetuenda:Deus  tamcn 
nos  temper  expedict,quemadmodudixi,mod6ne  confifiproprioingenio,  plusnobisfumamus 
quam licet,ac  fas  eft,ncpc  vt  vclimus ipfum  effe  iudice,  &  fie  iubiiciamus  omnesfenfus  noftros 
eius  verbo.-deinde fi  patimur nos  a  Spiritu  cius  regi,fuggeret  femper prwdetiam:&  fatis  erit  hoc 
ad  difcernedos  veros  ac  falibs  prophetas.  Quicquid  fit,videmus  non  eile  nouum,vt  Satanx  mi- 
niftri  prophetent  in  Dei  nomine,  hoc  cft,fallo  vlurpent  inanem  titulum,  cum  re  ipfa  &  ventate 
fint  vacui.Poftea  adiugit,/-'/  eiiciam  ~pos,c?pereatis  turn  vos,quam  ipfi.  Hie  admonet  Iercmias,Pro 
phetas  q  ui  tarn  confidenter  populo  impunitatem  promittunt,non  pollc  tandem  clabi.quin  pce- 
nasluantnonmod6luxtcmeritatis,fedetiameorumfcelerum,quibusiaminieprouocautranc 
iram  Dei  cumtoto  populo. Duplex  cnim  fuitillorucrime,qu6dfcilicet  fpreto  Deo,fibi  pcrmi- 
ferant  omncm  licentiam  peccandi:dcindc  qu 6d  aufi  lunr  prodire  in  medium ,  &  obtendere  no- 
men  Der.cum  tamen  ncque  vocati  eiTent,neque  mandatu  vll  um  Dei  profcrrcnt,  mil  falib,  que- 
admodum  diximusifcd  iterum  repetit  Propheta  diaboli  aitihcio  tales  prophetas  excitari,vr  Dei 
indicium  grauiusiit,nempequiapopuluslxtitiainebriatusaddebatpcccatapeccatis,r;cutikcLi- 
ritas  iolet  homines  impellere  ad  omne  flagitium. Nihil  ergo  magisexkiale  cfi,  quam  vbi  falli  do 
ctorcs peccatoribusadulantur,&  cos  itadeliniunt,vel  demulcent,  vt  nullum  fibi  ex ifliment  fore 
negoemm  cum  Deo  .  Nam  tunc  vereregnatdiabolus,  vbi  ita  exitiali  veternofopitx  funt  con- 
fcientix.    Pofteaadiungit, 

x6  Et  ad  Sacerdotes ,  &  ad  populum  hunc  Ioquutus  fum ,  dicendo> 
SicdicitIehoual>,Neaudiatis  fermonesprophetarum  veftrorum,  qui 
prophetant  vobis,  dicendo ,  Ecce  vafa  domus  Iehoua:  reduccntur  e  Ba^ 
by  lone  nunc  cito:mendacium  ipfi  prophetant  vobis. 

Haftenus  non  priuatim  egit Ieremias  cum folo  Rege,  ficuti  vidimus. iieque  enim  fcparabat 
ilium  atoto  populo:fedquialcrmoadipium  prxcipuedirigebatur,ideo  clariusnunc  exprimi- 
tur  quod  poterat  effe  obicuru.nempe  poftqua  a  Rege exorfus  eft  Propheta ,  complexum  f  inffe 
fimul  omnesIudxos.Oportuit  autem  ipfum  a  Regeinciperc,quiafcimus  vt  fibi  in  iua  digr.ita- 
teplaceantterreniReges:&pendebatetiamtotuspopulusabeiusarbitrio:(kutiexprobratillis  o/«**.i*i 
Ofeas,quodnimisaddi&ifuerintediftisRegiis,&Dtiicoluerinrproui  &Regi,&Co!ilianis  hiub.e.if 
eius  vifum fuerat  diftare.  Qj_ionia  ergo  Regium  nomen tarn  erat noxiu  ad  perfti  ingendos  firn- 
pliciumoculosddcoquafiieoriumiuffus  eft  Ieremias  Regem  ipfum  alloqui.  Nunc  verooftcn- 
dit&  Sacerdotes,&  populum  iimul  finite  adiun&os.  Fuit  autem  hoc  quail  prodigio  fimile,Sa- 
cerdotcs,quos  Deus  volebat  effe  mtcrpretes  Legis fux,fic  fuiffeftupidos.vt  vna  cum  v ul go  tc- 
mere  reciperent  quicquid  audicrant  a  falfis  prophetis.Hoc certe minime  coucnit  cum illo  prx- 
claro  elogio,quo  ornantur  apud  Malachiam,nempe  labia  Sacerdotis  cu  ftodiet  fcientia,&  indc  Malae-1-7- 
Lcxpetetur,quia  Angelus  Deiexercituueft.Cum  ergo  effent  cuftodes  Legis,&  fcietix,cum  le- 
eationefungcrenturproiplo  Deo  apud  populum,quid  fibi  vultprodigioius  hie  ftupor,vt  non 
difcernerent  inter  veru  &  ralfumded  vna  cum  idiotisraperentur  fimul  acloquutierant  pfeudo- 
prophetx  ? hoc diligenter  notandu  eft  nehodie  nirmuturbemur  vbi  videbimus  munus  pafto- 
rum  occupari  a  rudibus  afinis,&  eos  qui  vocantur  ac  cenferi  etia  vol  unt  miniftri,  adco  non  effe 
in  Scripturis  exercitatos,vt  in  primis  rudimentis deficiant .  Et  videmus  idem  hodie  cont inhere 
in  Papatu  maxime,  q  uod  tunc  impletum  fuit  in  veteri  populo  .  Nam  Epifccpi  Papales  maxima 
ex  parte prorfus  funt  ftupidi  &  iocordes.Multi  reperientur  vel  agricolx,  vel  opihcts,qui  ctiam 
fi  nihil  vnquam  literature  guftauerint,  fedaudicrintnefcio  quidconfufum,tamencertiuslc- 
quenturdegcneralibus  principiisfidci,quam  magninciilliPrxfules  cum  totofuofplendore. 
vndehoc'nempcrependiturillisiuftamereesfux  ignauix.  Nefciunt  enim  fc  effe  Epilcopcs,  & 
tamen  glorianturillotitulo.Nempe  dum  Epilcopatumnonputant  alibi  fitumeffe,quamin 
prouentu,deindeinvanis  illisinfignibus,fimirrati  fint,  &  fi  geftent  annulum  epifcrpalem, 
&reliquasnugas-.itaexiftimantfeeiTefcmideos  Hincntigirur,vt  Deusillosproftituct  in  fum. 
mami°;nominiam.Idcontigitfub  LegeSacerdotibus,quemidmodum  nunc  eftendit Ieremias, 
quod  fcilicet  non  puduerit  iplos  iua:  ignorantix  ,  fed  populum  hortari  fint ,  vt  pfeudoprophe- 
tis  fidemadiicercnt:  ficuti  hodie  Epifcopi  dum  monachos  fuos  emittunt  &  fimiles  vabulas 
quieurhtandodecipiant  miferum  populum, audientiamillisconciliant .  Quxjutem  lcgatio- 
nisfumma?attendere  iubent  ad  fanftam  &  catholicam  ecclefiam.qux  eft  ilia  catholica  ccclefia? 
fi  Papa  cogat  fynodum  f  debunt  quidem  illic  Mitrati:fcd  quorfumm  qu^d  libuerit  rabulisit- 
lis,quibus"mandatur  difputandi  ofheium  decernant  .Er?o  videmus  in  P.ipatu  fie  omniahc- 
■    die  effe  confufa,  vt  tamen  hxc  horribilis  diilipatio  nihil  dirFerat  a  veteri.  Et  hoc  dixi  notandum 

O. 


CAP.    XXVII.  IO.   CAL.   PREELECTION  ES 

effe  ne  fides  noftralabefa&ctur  cum  videmus  omnia  eiTcperm'.xta,&  nullum  fereeffe  rcfidiiii 
ordinem.lam  additur  etiam  clarior  explicatio,qu6dfcilicetadmonitifuerintIudxi,  nevatici- 
niumilludrecipcrentdevafisTemplireporcandis.Namvtinpoftcrumlecurieirentjhociafta- 
bant  f.illi  prophetXjBreui  reftituetur  Templi  fplendor,quoniam  vafa,qu£  abftulit  Nabuchad- 
nezer  vna  cum  capuuis  rcdibunt,&  ira  etiam  reftituetur  quicquid  collapf  um  eft  .  Dicit  ergo  le- 
remias  fa  Kb  ldpromittere.Ergo  ne  crcdatis,inquit,cum  dicunt  vobis,Eae  vafa  domus  hhoux  re- 
/>«/f^«fl/«r;reucrtcntur, hoc  eft,  hue  rcdibunt , quia icilicet  vel  rex  Babylonis  cogetur  reddere 
quicquid  rapuit,vel  fponte  reftituet.Et  addebant  etiam,N«KC  o7o,vtbreuitasipfa  temporisnu- 
ioreflctilleccbraadcapiendosanimos.Namlitempuslongumprxlcriptumabilhsfuiffetjnon 
eratplaulibile  vaticinium ,  &  fuiiTct  minime  gratum  populo. fed  dicebant ,  Ecce,propediem  v.t/i 
Templibucreferentur-  leremiasetiam,  quemadmodum  ante  vidimus ,  &  paulo  poft  repetet ,  non 
deftituebat  populum  fpe  aliquaded  afiignauerat  annos feptuaginta  exilio :  1II1  autcm  vt  difcute- 
rent  metum  ill  um,dicebant,  Breui  reftituentur  vafa .  Dicit  a  litem  eos  prophet  are  iff*  mendacium. 
Sequitur, 

17     Neaudiauisipfostferuiteregi  Babylonis,  & viuetis.vtquid erit 

Vrbs  hxc  defohuctfooccft  in  vaftitatem. 

Non  mir urn  cft,iitoties  idem  dicatlercmias.nam,vtvidimus,eratillicertandum  cum  pfeu- 
doprophctis.  Si quis  abfque controueriia  concionetur ,  ncc  quifquam  aducrianus  ie  opponat, 
potent  apud  dociles placide agere ,  &  tran ligere  paucis  vei bis : fed  v bi  contentio  exorta  eft  , 3c 
nobis  aduerlanturquicupiunteuerfumeiTe  quicquid  dicimus,  illicmaiore  cura  agendum  eft, 
quia  paucis  verbis  non  effent  contend  qui  iicagitantur  in  diucrfas  partes.  Qupniam  ergo  vi- 
debat  Ieremias  populum  flu&uari :  ideo  necelTe  fuit  confirmare  plunbus  verbis ,  non  quod  per 
feadperfuadendum  fermon'ts  prolixitasfufriciat: fed  minime dubium  eft,quinerhcaciterlo- 
quutus  lit  Ieremias,vt  aliquamlaltcm  populi  partem  afficeref.deinde  in  materia  non  admodum 
plaulibili  accuratius  fuitinfiftendunv.pfeudoprophetx  cum  fauore  audiebantur,  &  maior  pars 
cupide  vorabat  quicquid  abilliserat  propotitum  .  nam  fpesimpunitatisfemper  oble&at,&  cx- 
petitur  d  mundo.Qmd  autem  leranias*. Seruite regi  babylonis,  hoc  eft,  non  vos  alia  manct  condi- 
tio melior,quam  vt  tnbut  urn  pendatis  regi  Babylonio ,  vos  iubiiciatisimperio  lllius,  quicquid 
vobis  prxicripferit  feratis  patienter .  Erat  certe  hie  fenno  afperrimus.nam  fubic&io  non  care- 
bat  ignominia-.dcinde iubebat eos fefe  crudeliffimo hofti  dedere,  acli  iugulum  porrigerent:  po- 
ftremo  periculumerat,ncfpoliarentur  omnibus fuisfortunis.Doclrinaigiturltremia:  valdeo- 
diofa  erat,cumitahortarctur  populum  ad  omnia  perferenda.  Hxc  igitui  ratio  fuit,cur  non  fini 
pliciter,&  vno  verbo  dixerit  quod  Deusmandauerat,quonia  difficile  fuit  illud  perluafu,  vt  po- 
pulusfubirctiugum,atqueade6tyrannidem  regis  Babylonis.  Videmus  ergo  fuiffeduas  uiftil- 
iimas  cauias,  cur tantopere incubuerit  Propheta  in  vnam  rem ,  &  confirmauerit  quod  breuiter 
dicipoterat  prolixo  krmonc.Ne  dudidtis  eos,inc\uh,Jemite regi  Bftbyhm,,&viuetts  .  Iterum  me- 
moria  tenendum  eft  quod  herl  diximus,cum  fcilicet  patienter  hunnliamur  fub  potenti  Dei  ma- 
nu ,  hoc  optimum  eireremedium  mitigandis  pcenis ,  8c  hoc  etiam  modo  conucrti  pcenas  in  me- 
decinam:iicutiexoppofito,  vbifumustanquamequirefra&arii&feroces,quicquidpcenar«m 
inflbit  nobis  Deus,prxludium  eft  xterni interitus .  Teneamusergo hanc doctrinam,  3c  aftidue 
earn  meditemur,nempe  viuiheas  nobis  fore  pcenas,  fiagnofcimusDeum  effeiuftum  iudicem, 
&  patimur  nos  ab  ipfo  corrigi.Sed  hoc  breuiter  tantum  attingo,quia  heri  differui  hae  de  re  fu- 
fius.  Admngix,  Ft  quid  b*c  Vrbs  erit  in  yaflitdteniiV  ro^onit  illis  vrbem,in  qua  erat  DeiSan&ua- 
rium,&  eius  confpc&u  ftudet  eos  fleftere  ad  relipifcentiam.-quoniam  hoc  erat  nimis  barbarum, 
obdurefcerc  ad  omncs  propheticasadmonitiones,vt  Tempi  urn  Dei  excinderctundeindc  vtrc- 
digcretur  in  vaftitatern  fanfta  ilia  ciuitas,  in  qua  Deus  volebat  habere fuum  domicilium ,  ileuti 
Vfal.xji..  dixcrat,Hxc  rcquies  mea  in  feculum  feculi.In  fumma,der.utiat  Iudxis  grauiffimam  damnatio- 
**  nemincumbere,liVrbcmfua culpa perirefinanf.foreauteauthoresintcritus,nificollum  fuum 

orTerant  ad  fubeundum  iugum  regis  Babylonis.    Sequitur, 

IS  Quod  fi  Propheta:  funt,&  fi  eft  fermo  Iehoua!  cum  ipfi.y'c/e#>rt- 
*Wip/w,intercedant  ipfi  apud  Iehoua  exercjtuum,  ne  veniant  vafa/jua; 
fuperfunt  in  Templo  Iehoua?,&  in  domo  regis  Iehudah,&  lerofolymce 
Babylonem. 

Hie  ftultam  confidentiam deridet  Propheta.qua  fall;  propheta:  turgebanr,  cum  promittc- 
rent  in  tempus  futurum  omnia fcelicia.  Dicit  igitur,  adeo  ipiisnon efTt  credendiini  de  prufpero 
illo fucceflu.de  quo  vaticinabatur.vt potiusmetueda  eiTet longe grauior  pcena  Dicit lgituryS* 
fint  frophetXjifitercedant  Apud  Iehouam,ne quod adbttcrefduumnunet  lerofolymx duferdtur:  promiltut 
vafa  redkura,qus  Babylonem  um  tradu&a  funt.  Atqui  quod  adhuc  reftat  in  Templo,&  in  pa- 

latio 


IN    IE  REM  I  AM.  lit 

latio  Regis ,  <3c  in  tota  Vrbe ,  hoc  totum  afportabiturBabyloncm.Nunctencrnus  confilium 
Prophetx.Comparat  enim futurum  tempus  cum  prxterito ,  & oftendit  adeoftulte' promittere 
illos  impoftoresaliquid  melius,  vtimpcndeat  graiuus  Dei  iudiciu,q  uia  lcilicet  VrbscumTcm 
plo  prorfusperibit.  yifl  figniricatOccurrere,  obuiam  ire*.  &  per  mctaphoramaccipitur  pro  In- 
terccdere.  qui  enimoccurritquafiintercefTbr,  ille  quodammodo  cohibcteum,cuirecpponir. 
Echocverbovtitur  Scriptura  cum  dicit  San&osfuiffcdeprecatorcsapudDeum.-propnum  eft 
verbumIntercedendi.Exhocaiitcmlocodifcimusconiunftaseireduasiftaspartes,ncmpedo- 
cendi,&  precandi .  Ergo quern  Deus  Ecclefix  fux dodorem  prxfecit , ilium ctiam  vult  affidufi  ^  g  t< J(" 
efle  in  precibus.Et  hoc  dicebant  Apoftoli  cum  agerent  de  creadis  Diaconis ,  fe  non  pofle  ope-  4. 
ram  dare  mentis.  Dicunt  enim  fe  occuparifatisfuperquein  do&rina ,  Ted  adiungunc  limul  pre- 
ces.Idem  ctiam  colligimus ex  hoc  loco, vbi  veris  &  probis  Dei feruis,qui  ndeliter  munus doceii 
di  exercent,attribuit  ctiam  partes  intercedendi  Ieremias.  Si  ergo  Prophe  t4fimt,inquitjnterccdant 
apud  Iehon.un,ne  reliqua  v.tfa  afportentur.fimul  notanda  eft definitio  quam  ponit.  Nam  hinc  ctiam 
oftendit  quinam  habendi  fini  pro  veris  Prophetis ,  nempe  apud  quos  eft  furmo  Dei,  ficuti  vidi-  Swf.ij.iS. 
Oius  capite  vigefimo  tertio ,  Propheta  penes  q  ucm  eft  (omnium ,  &  penes  q  uem  eft  fermo  mens 
verusdlleloquatur  lei monemmeum.  Ex  illisProphetx  verbis  diximuspoffefta  tuiquinammc- 
reantur  nomen  propheticum.nempe  apud  quos  eft  fermo  Dei.  Idem  confirmat  Ieremias  hoc  lo 
co  cum  dic'tt,Sifunt  Propheta:,iar(te/i  fermo  lehoux  apud  ipfos:hxc  coniun&rm  legenda  funt,q  uia  po 
fterior  pars  eft  exegetica,ideft,expofitiua  prioris.  Scd  non  pofTum  nunc  omnia  ab'folucreuU& 
feramigiturincraftinum.  1 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus,quando  non  definimw  tot  vitiis  nojhis  accerfere  nobis fubinde 
mmspcsnaSf'vt  sludeamus  tibi  reconaliari,  &  hoc  modo  prauenire  indicium  tuum,  <(f 
cum  vera  humilitate  nos  ita  tibifubiicere  >  nefimus  indomitireluclando  Sed  rcatum  no- 
jbrumfdtendoyConciliemus nobis  tuamgratiam,  &  te  reperiamus  placabiknifdonectanr- 
dem  exuti  omnibus  vitiis,perueniamus  ad  beatam  illam  qutetem ,  quam  nobis  pepe  nt  v- 
nigenitusFiliustuusfarguine  fuo,    Amen. 

19  Quia  fie  dicir.  Iehouah  exercituum  de  columnis ,  &  de  mari ,  82 
de  bafibus,n"i33en,&de  refiduovaforum,quae  fuperfunt  invrbehac, 

2.0  Qux  non  abftulit  Nabuchadriezer  rex  Babylonis,  cum  abduxic 
captiuum Iechanf am  iilium  Iehoiakim  regem  lehudah e  Ierufalem,  Ba 
bylonenij&omnesProceresIehudahj&ferufalem; 

zi  Certe  fie  dicic  Iehouah  exercir.uum,Deus  ifrael  de  vails,  qua?  fu- 
perfunt  in  domo  Iehoua;,&  in  domo  Regis,&  in  Ierufalem, 

zl  Babylonemtransferentur^illic  eruntvfquead  diem  quo  vifi- 
tabo  ea.}yel{Gs,(juodmihi mags  placet }  dicic  Iehouah;  &  afcendere  facia  eosj 
pc  reducam  eos  ad  locum  hunc. 

T"\  I  x e r  a t  herl  Ieremias  potius  optandum  efte,  vt  quod  refidufi  erat  Ierofolymx  Deus  fer- 
*~*  uaret,quam vt reftituerentur qux oblata  fuerant,quia nondum tranfierat paene, tempus:& 
itaexprobraueratfalfisdo&oribus  ,quod  tamfuperbe  &  fecure  promitterent  breuem  redi- 
tumtam  Regis, quam  eorum,qui  tlmul  cum  ipfo  tracHi  in  exihum  fuerant .  Nunc  cpnfir- 
mat  eandem  fententiam  ,ac  dicit  quicquid  adhue  manebat  refiduum  Ierofolymx ,  iam  de- 
ftinatum  effe  hoftibus  Bahyloniis,&  illorum  foreprxdanv.  Pepercerat  Nabuchadnezer  a- 
liqua  ex  parte  Templo,&  Vrbi:ubftuleratvafa  maximeprctiofa,kd  ncn  fpblialierat  pror- 
fusTemplum  iuo  ornatu  .  Cum  ergo  adhuc  lllic  cpnfpiceretur  aliquis  fplcndor  ,  pottrant 
colligcreludxi  clementtr  fecum  fuiffe  aftura  .  Iam  dicit  TenYp'lum  excifom  iri,  &  limul  Vr- 
bem,quia  potcftetiam  hoc  colligi  ex  eius  verbis, vbi  dicit  nihil  prorfus  fore  refiduum.  Sic  cr^o 
dicit  Iehouah  de  columnis.  Non  dubiumeft,quinmagnoslumptusfccilTct  Solomo  in  columnis,  fi- 
cuti etiam  Scriptura  commendat  opus  illud.  Add\x,de  mari-  Erat  autem  yas  ampliflimum,  vnde 
aquam  fumebant  Sacerdotes,qua  fe  abluercnt  quoties  Tcmplfi  ingrediebatur  ad  pexagenda  fa- 
cra. Erat  autem  ex  xre  fabrefadum :  fed  propter  magnitudinem  erat  non  leuis  ant  vulgaris pre- 
tii;&  ideo  impolitu  fuerat  marisaiome.  Addit  tertio  loco  bafis.  Hicrcr.ymus  vertit,Ad,quoni* 

O.   ji. 


CAP-    XXyill.  IO.   C  AL.   PRAELECT  I  ONES 

hie ponttur  bN  fed fumitur  pro  De,quemadmodii fatisnotum eft. Pronuntiat igitur fententiam 
Dei  tam  de  columnis.quam  de  mari ,  &  bafibus .  Erant  quidem  adhiic  alia  vafa,  led  ipecks  lltas 
comemorat,vt  Rex  vna  cum  populo  intelligut  nihil  fore  prorfus  reliquu  in  Templo.  Et  adiun- 
git  etiam  yefiduum  •vafoyum,qi«t  adbucfupeyftmt  in  bacvybe  .  Cum  adiungit,  Qua  non  abfiulit  Ts[ab»- 
d>4dne\eyyexiabylonts,b.ic  oblique  perftringitIuda:os,qudd  non  agnoicant  tern  peiatafmfle  ix 
uitiamhoftisdiuinkus.ScimusenimquamcrudeleseirentBabylonii,deindecuminexpltbilibci 
fet  eorum  auaritia>anrcli&umquicquamfuifict  in  Templo,  nifiquia  coftrifta:  erant  quodam- 
do  ipforummanus  arcano  Dei  coniilioj'Debebant  hoc  iecumcxpedereluda:i:&  ideo  Prophcta 
hlc  ingratitudinem  illis  obiicit,dum  narraxNabucbadnf^yvafa  bxenon  dbfiuliffe,  cum  tamen  tra- 
heret  BlfgemcapUHUtn,0'  omnes  pyoceyes  tam  Vybis,qttdm  totitu  /mvf.Htc  enim  iubeft  coparatio  mi 
noris&maions:quahdiceret,nonfuiiTettammanihetusNabuchadnczer,niiiDeusmoderarus 
efleteiusaffe&um.  nam  Rcgi  veftro  nonpepercit,traxitin  exilium  omnesProceres  veftrosrqul 
factum  eft i"itur,vt  quicquam  reli&um  fuentin  Vtbe?  vt  non  fublata;  fuerint  columns?  an  eas 
contempfit  ?  atqui  funt  raro  artificio  polits :  materia  etiam  ipfa  eft  pretiofiifima  .  Vidctis  ergo 
Deumadhuc  locum  dediffefusmifericordix,quod  aliquid  laluummaneat  tam  in  Vrbe,quam 
in  Templo. vos  autem  repudiatis  tale  rantumque  Deibeneficium.  quid  ergo  tandem  vobis  co- 
tinget?Tenemus  confilium  Prophets  in  his  verbiscum  Aickvafa non fuijse  ablata,chm  tame  Rex 
cffetcaptiuus,&  Procercstotius  terrain  exilium effenttracti.Hinc  etiam  colhgiturvtilisdoftri 
na,quoties  Deus  nos  caftigat,femper  reputandum  eiTe  quid  ad  extremas  affli&iones  delit.Nam 
hinc  fremitus  aduerfus  cum,&  fspe delperatio,  quod  putamus  extremo  rigore  ilium  nobifcum 
agere.Scd  hoc  acciditmaligno  &  peruerfonoftro  iudicio:quianunquam  Deus  tam  duriter  nos 
afrligit,quin  femper  appareat  aliqua  pars  clementiar,&  moderationis-.denique  iudicia  eius  fem- 
per  funt  condita  bonitate.  Si  quifque  ergo  prudenter  in  m.entem  reuocaret  quatum  abfit  ab  ex- 
tremis malisjcerte  hoc  ad  leniendos  dolores  non  parum  prodeflet.  Sed  quia  reiicimus  omne  gu- 
ftum  bonitatis  Dei,&  tantum  apprehendimus  eius  fcueritatem,  ideo  vel  obftrepimus,  vel  etiam 
f urimus  quodamodo  aduerfus  eum.  Atqui  docet  hie  locus,cum  Deus  aliquid  refiduu  nobis  fa- 
cit,hoc  teftimonium  effe  paternieiusfauoris:&  ideo  plus  aliquid  fperandu ,  mod6  ex  animo  re- 
fipifcamus.Tn  hunc  igitur  hnem  tendebat  hare  Propheta:  admonirio,vt  Iudsi  ample&eretur  re- 
fiduam  illam  Dei  graciam,nec  pergerent  in  fua  obftinatione,  vfque  dum  iterum  Deus  manu  fua 
exereret  ad  illosperdendos.  Secundo  repetit,  Sicjnqnam,dicit(mm  particula  'Sjhoc  loco  debet 
ita  refolui,Sic,inquam,c/;o/  lehounh :  &  emphaticc  incul cat  quod  fatis  erat  per  fe  clarum  ,  vt  pe- 
nitus  intigat  eorum  animishanc  Dei  fententiam:  atque  ita  penetret  aliquisterror  in  eorum  ani- 
mos,qui  tic  erant  obdurati,vt  non  facile  eflet  quicquam  proficere  fimplici  do6t.rina.D»o>  ergo 
\ebm.ib  de  y>aps,qtt&  adbttc  fupeyfunt  tam  in  Templo  lehotKt  >  quam  in  palatio  Kegis,  Babylonem  afpoyta- 
buntuy,cr  illic  manebunt.  Significat  Ieremias  nihil  fperandu  effe  Iudsis  cum  ita  per  uicaciter  Deo 
refiftant,nec  fuftineant  eius  manu  fe  caftigari.  Dicit,  Vfqxeiddiem >  quo  yifitabo  /7/rf.Poteft  enim 
hoc  ad  vafa  commode  referri.Sedquialudansfatis  tritum  eft^elatiuumponerevbi  agitur  dere 
ftota,quanuis  nullum  nomen,velfubiec"t.um,vtloquuntur,  pi  xcefferir.  ideo  libentius  interpre- 
ter de  ipfis  hominibus ,  pendebat  enim  vaforum  reftitiitid ab  ipfo  reditu  populi.  Significat  igi- 
tur vafa  fore  capciua ,  donee  permiferk  Deus  liberum  exkutu  populo ,  quod  factum,  eft  edi&o 
Cyri,poftquamdominatuseft  inChaldxa,&  AlTyria.Pcrinde  igitur  eft  acfi  comonefierent  Iu 
dsi de illq  diuturno exilio,quod  prsdi&um ipfis fuerat,&  ftulte eosfperare  quod  falli  prophe- 
ts de  vafis  pollicebantur,  quia  vaforum  non  fuiffet  maior  curaDeo ,  quam  electi  populi .  vafa 
enim  in  gratiam  populi  accepta  erant  Deo. Hlc  igitur  conhf  mat  quod  alibi  dixit  Ieremias,&  fa? 
pius,populumfciIicetforecaptiuum  vfque  ad  diem  vifitationis,hoc  eft,  vfque  ad  finemfeptua- 
gintaannorum.  C«/»ergo  vifitabo ipfis  ludaosjoquit Deus.tunc  quoque  vafafecum  referent,  fi- 
cuti  permhTurn  fuit  edi&o  Cyri .  Nunctenemus  fimplicem  verborum  fenfum.  Sequituralia 
narratio: 

CAPVT    VIGESIMVM    OCTAVVM. 


^j^^^l  ACTVM  eft  anno  iilo,principioregniZedechia2  Regis  Ie- 
p  H?i^%  hudah,annoquarto,menfequinto,  loquutuseftadmeCha- 
ik  W^S^h  nanfah  films  AfTur,Propheta  qui  erat  e  Guibeo .orimdus  e  Gw- 
■^^^a^  beoriyin  Templo  Iehoux,coramoculis  Sacerdotum,  &  tonus 
popu!i,dicendo, 

■l     Sic  dicit  Iehouah  exercituumiDeuslfraeJ^Confregi,  aut,contriui,  iu 
gum  regis  Babylonis. 

Narrat 


IN    I  ERE  MI  AM.  il9 

Narrat  hie  Prophetaquanto  faftu ,  atque  etiam  furore  proh'lierit  ralfusprophetaChana- 
niah  ad  fallcndum,&  Ipargcndasluas  nugas,cum  tamen  male  fibi  efletconfcius.  nine  cute  jp 
parct  quanta  lit  eorumrabieS ,  quia  Deo excxcatitrahunuirdiabolicoimpetti .  Primum  cir- 
cunftantia  loci  oftendit quantus  ruerit  contemptus  Dei  in-hoc  impoftorc.  Venit  enim  in  Tcm- 
plum,adlunt  Sacerdotes,adcft  populus:  8c  lllic  in  fact  o  ecetu  anteoculos  habet  Sad  uariuni,  8c 
Arcamfcedcris.Eticimuspanim  Arcam  foederis  vocari  Facicm  Dei, quia  De'usinillo  iymbo 
lo  quodammodo  crat  vilibilis.cum  cei  to  tcftatam  faccret  prxl'entiam  virtutis,  &  gratia;  lux  in 
Tcmplo. Cum  cn-oftaretChananiahante  Dei  oculos.quantiftuporis  fuit,  itafcleingcrcrc  8c 
mendacium  impudcntcrprofcrre  nomincipfiusDeKnon  dubitat  tamcn  fallaciter  i'ciaftarc 
Dei  Prophctam:&  vtitur  Icremix  verbis:  j'/'c  dicitlebouab  exenitstum,Deuf  Jfrael.Caiehxc  ver- 
ba debebantinftarfulminis  proftcrncre  cius  contumaciam ,  quanuis  elTet  plulquam  ferrcus. 
quidenim  ibnatlehouahexercituum?  nam  comple&itur  hoc  nomen  non  modbxternam  Dei 
eiTcntiam,fed  potentiam  eius,qux  fcfc  per  cxlum  &  terram  diffundit.  A  nnon  igitur  debuit  con 
tremifcereChananiah,fiquisaliusnome  Deiprotuliffet;  Nunc  verb  cum  dendeat,  8c  ludibrio 
habeat  tarn  nninus  propheticum,quam  facm  Dei  nomen :  non  dubitat  tamcn  ia&are  fe  habere 
Deumauthoremhuius  vaticinii,qtiod  tamen  eratmeraimpoftura  .  IamadmngitDfKw  ifraet, 
ne hacetiam  in  parte  (it  inferior  Ieremi-a.  Fuit  hxc  grauis  tentationon  modbadconcutien- 
dospopulianimos,ledadfrangendam  conftantiami'an&iProphetx.  Vidcbat  populus  nomen 
Dei  committi  veluti  in  certamenierat  hie  hornbilis  coflidus,  Loquutuseft  mccuni  Deus:  iino 
rnecunncum inter  fe  eiTcnt  contrarii  Ieremias,&  Chananiah.vterque obtendebatnomen  Pro- 
phctx.videre  igitur talem  conflic~t.um,&  nome  Dei  trahi  pro  hbidine,&  proiici  a  diabolo  ciua- 
liperludibrium.(^iantiimadIeremiamfpe6tat,ricrinonpoteft,quingrauitcrvulneratumfue 
rit  cor  eiuscii'mvideretimpium  ilium nebulonem ram  audafterabuti  Dei  nomine. Sed,quem- 
admodumiamdixi,Deusintereafulciuitomnespiorumanimos,ita  vtnon  fuerintprorfusde- 
ie&i,  quanuisaccideritaliquaturbatio.  Scimusenim  iiliosDei  noneffe  vacuos  feniu,quin 
moueantur  talibus  obiectis.  Sed  tamen  fuftinuk  Dais  eos  orr.nes  qui  prxditi  erant  vera  pictatei 
cmia  facile  illis  fuit  difcernere  inter  Ieremiam&Chananiam,  cum  viderentleremiamperferre 
Dei  mandata,illum  verb  nihil  aliud  captare,quam  fauore  8c  plaufum.Sed  qucd  ad  ipium  Cha- 
naniam  fpedat,nobis  eft  inlignelpeculum excitatis  &  amentix,vbi  non  formidat  confpc&um 
Dei  iplius,fed  Templum  ingreditur,vt  llludfuis  mendaciis  prophanet,cum  ctiam  ita  contcm- 
ptim  vfurpat  Dei  nomen,&  gloriatur  fe  eiTe  eius  Prophctam,  cum  quo  tamen  nihil  habebat  co- 
mune.Ergonemiremur  lihodiemuki  condu&iriirabulx  One  vllopudore&metu,Dti nome 
ferociter  obiiciant,&  perinde  nobis  infulter,  acfi  Deus  illis  Uiggereret  q  uicquid  uarriunt,  c  um 
tamen  fatis  8c  fuper  conuifti  fint,fe  nihilproferre  nil!  mendacia.  Deus  enim  ipl os  merit  b  excx- 
cauit,cum  ita  prophanentfacrum eius nomen.Nuncdefcendo  ad  verba  ipfa-.F^/wf/Zjinquit* 
todem  .*w»o,nempc  anno  quarto  regni  ZedecbU.  Videturimproprie  vocari  annus  quartus,  princi^- 
pium.Diximus  alibi  potuifle  neri,vt  Deus  deponerct  hoc  vaticiniu  apud  Ieremiam,  nee  ftatim 
vellet  promulgari.Sed nihil  etiamin  eo abfurdi erit,  ii  vocetur  initium  regni  ipfa  confirmatio. 
namZedechiasfuitimpofitusarege  Nabuchadnezcr,quia  populus  non  IibcntertuliiTetRege 
extranefi.Poterat  enim  vnu  quempia  e  fuis  fatrapis  prxficere  toti  rcgioni:pctcrat  etiam  Regem 
cofticuere  ex  fukiProceribus.fed  vidcbat  illud  nimis  fore  odioium  .Satis  erge  habuit  fi  Regem 
Iechaniam  tolleret  e medio,&  lubftitueret  in eiuslocu,qui non  polleret magna  potetia,nec  ma 
gnis  opibus,&  qui  effet  eius  tributarius>qucmadmodum  hxc  etiam  impolita  fuit  conditio  Ze- 
dechix.Interea  progrefTuteporisinualuit  Zedechias,vteffetpacatusin  ftatu  regni  fui.Scimus 
ctiam  fuiffe  prefect  um  vicinis  regionibus,cum  Nabuchadnezer  putaret  hoc  fibi  fore  commo- 
d um,fi  deuinduillum  haberet  multis  beneficiis.Ergo  annus  hie  quartus  no  male  poteft  fenferi 
principium  regni,quon\a.  res  fuerat  tribus  annis  (1c  turbatx,vt  nulla  effet  in  iplo  di^nitas,vix  au- 
derctcofcendere  lolium.hxc  igitur  probabiliseftfentetia.  Poftea  dicit  Cbananiam  fe  cum  loejnu- 
tumfuijje coram oculis  S acerdotum ey  toiius populi .Sake debueratChananiah mouericum  videret 
Ieremia  ita  loqui.Ipfe  nullu  habebat  fux  vocationis  tcftimoniii:imb  erat  impoftor,&  fciebat  fc 
nihil  aliud  agere  quam  vt  populum  deciperet.&  tamen  auda&cr  perilftit  in  i uo  propo(ito,&  fc 
quafi  ex  profeffo  ingerit.vt  conlerat  manii  cum  Proph.acfi  bellu  fufcipcret  cum  Deo.  Dicit  can 
jra&itm  ejjeitigum  regis  B.diel,hoc  eft.tyrannide  illam, qua  populu  omre{[(:rat$re*rfra&ttm .  vcl 
contritii  iri.Sed  alludit  ad  iugu,quod  induerat  leremias,llcuri  paulb  poft  videbim'. Hoc  eft  ini 
tium  vaticinii,non  effecur  formidentludxi  prxfente  regis  Babylomspoter.tia ,  quia  Deus  ci- 
tb  ilium  euertet.Neque  enim  fpemconcipere  poterant  rcftitiitionisfuX.vel  melioris  ftatus,do 
nee  peiTundata  effet  ilia  monarchia.  Quandfper  enim  dominatus  ciTet  rex  Babylonis,  mining 
fperandumerat,vtfponteremitterettributum,vtIudxisredderet  omnia  Trmpliva fa.  Iricipit 
igitur  Chananiah  ab  hac  parte,qubdfcilicet  conteret  Deus  potentiam  f  egis  B.ibvloi;ii,vt  co?z 
tur  velitnolit  dimittere  liberum  populum,vcl  vt  populus ipl'e  irnpune  fclceripiatcx  fubieSio* 
ueeius.   Poftea,  adiungit, 

O.    iii,  . 


CAP.   XXVIII.  'IO.    CAL.    PR  AE  LECTION  ES 

3  Adhuc,i'»  adhucydd  yerbum,anm  duo  dierum,  hocejl,  cum  tranfierintan- 
mdicrhmdiioie2f>vtd\iaxm  ad  locum huncomnia  vafa  domuslehouavi 
cjlyTcplif^ux  abftulit  Nabuchadnezer  rex  Babyloms  a  10C0110CJ&  tranf 
poi  tauit  Babyloncm. 

Nunc  videmusfpe&affe  in  hunc  finem  Chananiam  >  vt  promitteret  populo  impunitatem: 
neque  id  modo,fed  etiam  la&aret  eum  vana  fiducia ,  acfi  breui  Regem  fuum  recuperaturus  ef- 
fet  populus  vna  cum  omnibus  lpolns,  qua:  hoftis  abftulerat .  Scd  ideo  exordium  fecit  a  poten- 
tiaRegis,neconfpe&usilletcrribilisoccuparet  populi  animos,  quo  minusadmitterent  Isctum 
illud  vaticinium  .  Dicit  ergo ,  hdbuc  cum  prxterierint ttnni duo ,  reducmi  adbunc locum omni.t  vafa, 
qux  abjlulit  rex  Nabucbadnt^er .  Prxhxerat  leremias  exilio  populi  annos  ieptuaginta ,  vt  ante  di- 
ctum fuit ,  &  pofthac  lxpius  videbimus :  hicautem  pfeudopropheta  dicit  port  duos  annos  fi- 
nem  fore  exilio  Regis,&  populiideinde  vafaeffereditura,  qu«  ablata  fuerant.  Subiicit  etiam 
deipioRege, 

4  Ec  lechaniam  filium  f ehoiakim  regem  Ieliudah,  &  totam  capti 
uitatem,/x?c  e?l, totam  imbam  captiuanr.efl  emm  mVi  nomen  collccHuimtjVt  alibi  di- 
ximus :  totam  crgoturbam  captiuam ,  Iehudah ,  qua:  profe&a  eft  Baby  lonem, 
hoceflrfiuabduBifuerunt,  \>cl  qui  profeElifimtfedviokntertracli  tamen}ego  redu- 
cam  ad  hunc  locum ,  dicit  Iehouah  .-quia  contriui  iugum  regis  Baby- 
lonis. 

Promittit  Chananiah  de  ipfo  Rege  quod  nuper  de  vails  Templi  &  Palatiiprxdixerat.  Sed 
quarntur,  quomodo aufus  fuerit  (pern facere reftitutionisleehaniae,  cixm illud  minime  gratum 
diet  Zedechia:.  Non  potuit  enim  rurfus adipifci  Iechania quod  perdiderat ,  nili abdicato  Ze- 
dechia.Nunq uam  autem  fuiffet  hocxquo animo  paffus,  fe  cogi  in  ordinem ,  &  fieri  pruiatum, 
hominem:eumver6quiabdicatuseratillograduhonoris>iterumredire.  Scd  minime  dubium 
eft  quin  confilus  fuerit  populi  gratia,deindequin  certo  perluaius  fuerit  etiam  ii  indigne  ferret 
Zedechias  fe  ita  diminui,tamen  cogeretur alium affectum  prx fe fc-rre.Zedechiasenim  ipfe  fie 
regnabat,vt  eum  puderetiux  dignitatis,  quia  non  fedebat  in  folio  Dauidis  legitimoiucceffio- 
nis  iure  .  Impoiicus  fuerat  a  Tyranno,neque  etia  audebat  aliud  fignum  dare  populo,quam  fe- 
fecupere  vtrediretlechania,&  potiretur  regno  quo  wuitus  fuerat.  Cum  ergofciretifteimpo- 
ftor  Regem  nunquam  cffeaufurumoftenderealiqucd  iracundix fignum, luam  veroprophe- 
tiam  fore  populo  iucundam,&p!aui.bilem,ideoaudacccrpromifit  quod  file  legimusde  reditu 
Iechania:.  Ergo  dicit  in  Dei  periona,  lecbaniamfilium  Ieboiakim  regem  lebudab ,  &r  omnem  populum 
c*ptiuum,qni tbdncli  funt  B.tbylonem, ego  reducam ad hunc locum  .  Videmus  vt  inflatus  lemper  fit  ea- 
dem  arrogantia ,  atque  vt  Deum  pro  nihilo  ducat,  cuius  nomen  fie  pt  ophanat  per  ludibrium. 
Sed  hoc  totum  ex  illo  fonte  amentia:  manat ,  quia  exexcatus  fuerat  lufto  Dei  iudicio .  Confir- 
matfuum  vaticinium,iterum  repctens exordium  il\ud,Confregi iugum  regis  Babylonis.P&ttfcce- 
ratfibiaditumciimdiceret  inftareinteritum  monarchic  Babylonis: nunc  poftquam  efTutiuit 
quod  libuitdctotareaterumreducit  idem  principium  in  memoriam.  Cum  igitur  promitteret 
non  diutius  quam  biennio  poffe  monarchiam  illam  ftare,  hinc  poterant  coniicere  Iudxi  fe  fore 
Uberos,&  ita  foelicia  omnia  lperarc.atquehocquidem  fuit  conlihum  impoftoris  Quid  autem 
relpondet Ieremias?fefe ingenue  & conftanter  opponinfed quia  videbat  legrauari inuidia,ideo 
voluit  occurrere,&  antequam  repetat  qua:  decxilio  ieptuaginta  annorum  prius  dixerat,often- 
ditfenoncupideamp!exumfuiffemandatumil!udacfialienuseiTetapopulo,velpronihilddu 
ceret eiusfakite,vcl etiam a1iquoperuerloaffe<Suefletaddu<5his,  vttriftem ilium  &lugubrem 
nuntium  afferret.    Dicit  igitur, 

5  Tunc  dixit  leremias  propheta  Chanania:  propheta:  coram  oculis 
Sacerdotum,&  coram  oculis  totius  populi ,  qui  ftabant  in  domo  leho- 
uxjnc  efljn  Templo. 

6  Et  dixit  leremias  Propheta,Amen,ficfaciat  Jehouah.-ftabilintleho 
uah  fermones  tuos,  quos  prophetafti  ad  reducendu,  lx>ccft,\>treducantur, 
vafa  TempIi,&totacaptiuitasexBabyIoneadhunc  locum. 

Breuiter  admonuide Prophets  cofilio.Timendu  enim  erat,ne populus  eum  audire  vellet: 

faltem 


IN    IEREMIAM.  120 

faltc  vix  poterat  habere  fibipropitios,quibus  ita  minitabatur,&quosdurirer&afper£  trada- 
barJcimushominesiemperblanditiasappeteic.ideoadulationcsl'emperfuauiterfolentrecipi. 
Tanca  aute\'fthominuiuperbia,vtnoni"uftineantfe  vocari  ad  addenda  vita:rationem:deinde 
vtgrauiterindigncntur,dumvidentiuacrimina,<S:;flagitiaproferriinlucem.Addc  qudd  func 
etiadclicati,ideofugiui)t  quantum  infceft,omnesaducrf'osrumores:fi  quidillis  terroris  incu- 
ticur,  ftatim  contra  iniurgunt.Icrem.aute  duplici  mandato  erat  inftru&us,nempe  vt  traduceret 
fcelcra  populi,&oftcnderetindignosefIeIud£os,quos  terra  aleret,  cum  effentfoedifragi,  cum 
effentDei  contcmptores,&  Lcgisideinde  cum  toties  fuiflent  prxfra&i  &  contumaces.  Alterum 
rnandatum erat ,  non  impune  ll lis  ceffurum  quod  tarn  variis  modis,  3c  tarn  longo  tempore  non 
deftiterant  iram  Dei  in  ie  prouocare.hoctotum  odiofiflimum  eratpopulo  .  Auertit  i»itur 
falfam  fufpicionemlercmias,  qua  poterat  premi,<5c  teftaturfe  nihil  magis  cupere,  quam  populi 
falutem:Awf»,inq  uit,y5c««,7w<<t,vtinam  cflem  falfus  JPropheta.-libenter  ego  retra&arem  cum  ma- 
gnopudorequicquidha&enuspra:dixi:tanta eft  mini  cura&folicitudo  publics lalutis: prse- 
feroenimmcxexiftimationitouus populi falutem.  Sedpofteaadiungit,quemadmodumvide- 
bimus,  quam  vana  lit  ilia  promiilio  Chanania?,&  quam  nihil  populum  iubleuctacalamitate, 
qux  proxime"  inftabat. 

P  R  ECATI  O. 

Da  omnipotens  Deus^uado  non  defijiis  nos  adte  inuitdre,  (ffubinde  nobis  reuoca- 
re  in  memoriam  noslrapeccata^tjftem  mifencordia  nobis  propofitam  ampleclamur.da, 
in<juam}ne ingrati  fmiushuictanto ,  & tatn  inajlimabili  bcneficw.fedtibi  occurramus 
cum  vera  humihtatc  & poemtentia,  (j3  confifi  immenfa  tua  bonitate,non  dubitemus  te  fo- 
re nobis  propitium,  ~vt  ita  accendamur  ad  sludiumpietatis,  &  totos  nos  dedamus  obfe- 
qmo  verk  tui,  vtglorificetur  nomen  tuum  in  nobis ,  donee  tandem perueniamus  ad  cade- 
Jiem  gloriam, quam  nobis  accjuifiuitVilius  turn  fanguinefuo,     Amen. 

PO  st  r  E  m  a  le&ioneccepimuscxponereleremixrefponfum,  cum  dixit Chananiar,P7#- 
nam  Deus  ftxbilint  verba  tutt,<zr  v*ft  Templi referantur  in  liunclocumyZsr  redettnt Jimul  cum  Populo  cd 
7>r««o.Dmmusbreuiter  quod  nunc  iterumrepetereneceffe  eft,  in  Prophetis  fuifle  duos  affe&us 
in  ipeciem  contrarios,fed  qui  tamen  facile  inter  fe  coueniunt.  nam  quicquid  mandauerat  Deus 
libere  pronuntiabat,&  ita  obliuifccbantur  gentis  fus,  fi  quid  denuntiabant  aducrfi.  Cum  ergo 
Prophets minitabatur  populo,&  dicebant inftare  vel  bellum,vel  famem  , non  dubiumeft quin 
prxditifuerintheroicamagnitudineanimi,vtpofthabito  populi  refpeftu  pergerent  in  officio 
iuo.ita  ftrenue  exequuti  funt  quicquid  Deus  illis  prsceperat.  Sed  non  tart  prorfus exuti  huma- 
noafFecl:u,qiuncondolefccrentmiienis:&quanquam  denuntiabant illis internum,  fieri  tamen 
nonpomit ,  quin dolorem conciperent  ex fuisvaticiniis.  Ergo nullaeftrepugnantia cum  optat 
Ieremiasvt  vafaTempli  referantur,  &redeant  exules,& tamen maneatiemper  in  propolito, 
quemadmodumpofteavidebimus.  Si  quisexcipiat,nonpotuiflehoc  fieri,  quin  Ieremiasvanus 
efiet  ac  falfus  vates ,  reiponfio in  promptu eft ,  Prophetas  non  ita  fubhliter  fuille  ratiocinatos, 
cum raperenturvehementiazeli.quemadmodum  videmusMofen  optare,vtdeleiitur e libro vi-  EW.31.' 
rar.Paulumetiamconciperefirnilcvoturn,vtfiat  anathema  aChrifto  profratribus.Siquisdi-  3t 
ftin&e  icifcitatus  a  Moie  eiTet,  Velleineperire,&  alienus  elTe a  fpe  falutis?  refponfum  fuilTet  in  *-im'*4 
promptu,nihil  minus  fibi  elTein  animo,quam  abiicere  immutabileni  Dei  gratiam:fed  vbiinten 
t us  eft  in  Dei  gloriam,qux  expoiita  forct  omnibus  probris,fi  populus  extin&us  fuilTet  in  defer- 
to:deinde  cum  adiungit  aliud  ftudium,  &  folicitus  eft  de  falute  gentis  fuas,  illic  feipfum  obliuif- 
citur,&qua(i  extra feraptus dick,  Potius  deleas me  e  libro  vit£. talis etiamfuitfenfus  in  Pau- 
lo. Et  idem  ("entire  oportetdeleremiacumdicit,  Cuperem  meelTefalfum  vatem,teaurem  prx- 
dixilTe  populo  quod  euentu  tandem  verum  copcriatur.Sed  Ieremias  noluit  vel  minimum  quic- 
quam  detrahere  verbo  Dei  cum  hoc  dicerct :  tantum  concepit  votum ,  &  rcliquit  alteram  cu- 
ram  Deo,ncmpe  vt  maneret  falua  8c  integra fides,&  authoritas  vaticinii. Hoc  ergo  non  fumpiit 
quad  deberetprxftareli  euentu s  forte  non  refpondereteiusvaticinio-.feddepofuit  hanccuram 
apud  Deum,&  ita  fine  obftaculo  precatus  eft  pro  liberatione  &  reditu  populi.  Nunc  autern 
fequitur, 

7  Verum}audinunc,vclagedmiJx>rtantti,feimonemhunc, cjuemego 
pronunuo,pronnntiansfum,in  auribus  tuis,&  in  auribus  tocius  populi: 

8  Prophets  quifuerunt  anteme,&antetea{ajculo,  &propheta~ 

O.    iiii. 


CAP.   XXVIII.  IO.    CAL.   PRAELEC TIO  NES 

runt  fuper  terra?  m  ultas,  yclmdgnas,&c  regna magna  de prolicide  malo, 
&depeite: 

9  Piophetaqui  prophetaueritdepace^/jocfH^c/crfWpro^o'WjCwm 
ycntnii^mOjidefliCumeuentucomprobatmfiientfmnoVrophu^co^no^cQ- 
turProphetaquod  mifenteumlehouahinveritatc. 

Poftquam  tcft  atus  eft  Ieremias  fe  non  appetere  quicquam  aduerfi,fed  ex  animo  populo  fuo 
bene  cupere.iamadiungit  effe  tamen  quod  pfxdixitvenihmum  .  Hlc  melius  perfpicitur  quod 
dixidedupliciaffc&u.quanuisenimProphetaconfultumoptet  faluri  population  tamen  idco 
definit  ftrenue  parcre  Deo,&  perferre  niada'ta illa,qua;  tametfi  triftia  erant,non  tamen  Ier.ideo 
t-aceredebuit,quin  prxcocffetiuft'x  Dei  vihdi&xaduerfuspopulum.Ab  vnaigitur parte  often 
drt  tibi  nihil  magiseffe  in  votis,quam  vtpopulus  maneat  in  col  umis  &  integer:  interea  non  effe 
inluo  arbitrio,vel  cuiufquam  hominismortalis,  mutare  decretum  illud  cx!efte,quod  pronun- 
tiauerat.  Videmus  ergo  vt  Deus  fie  moderatus  fit  metes  &  animos  fcruorii  fuorumevt  non  fue- 
rint  crudeles.aut  barbari.intereaprxtcxrti  Kumanitatisnonfuerintmolles,vel  flexibiles,fed  ani 
molcpertulerint  quicquid  Deusuifferat.Hac  rationedicic, yerttntamen  audi  fenmnemhunc  quern 
ego  bronmtio  in  awibus  tnts,arin  auribus  tofitufopuli.  His  verbis  oblique  Ieremias  perftringit  va- 
nitatem  Chananix.qui  volebat  populo  blandiri,&  per  fuas  adulationes  venari  gratiam  &  fauo 
rem,vt  folent  tales  impoftores.  Dicit  igitur  eum  nihil  proncere,cum  populo  fpem  aliquam  facie 
propinquxliberatioms:  quoniamDeusconliliumfuum  non  mutauerat:  &  iam  auda&er  &  in- 
genue i'eieoppomtberemus,quiafatisrepulitinuidiam,qua  poterat  inique  grauari:  licutiimpo 
ftores femper  reperiunt  calumnias,quibus onerent  hdelesDei leruos. Initio poterat  obiici Iere- 
mix,  Tu  alienus  es  a  gente  t  ua ,  non  tangeris  tot  mifcriis ,  quibus  attriti  antehac  fuimus ,  neque 
etiam  curas in  futurum  tempus  quid  de  nobis net .  poterat  igitur  conflari  aliquod  odium  Iere- 
mix,nifi  fe  purgaiTct.Poftquam autem  teftatus  eft  ie probe  &  humaniter  efTc  affectum  ergagen 
tern  fuam,nunc  infurgit  cotra  impoftorem  illunv.nec  dubitat,quod  afperius  vifum  fuiffet,  pro-^ 
ferre,nempepopulumforccaptiuum  .  Tamen  videturhlcleremias  metualiquofuilTe  percul- 
fus,quianon conhrmat  fuum  vaticinium , fed caufam relinqoit quafi in fufpenfo. at  vero  mini- 
nie^ubiumeft,quinrefutaueritmendaciaChananix.Sedfcimusnonrecitariquxcunque  dicta 
funtaProphetis,  fed  breuiter  notari  duntaxat  remm  fummas,& capita  ;&tamen,vtpaulo 
poft  dicemus ,  Ieremias  in  magno  populi  tumultu  non  potuit  agere  vt  optaflct  :loquutus  enim 
fuiffet  furdis .  dcinde  quoniam  Chananias  occupauerat  omnium  fere  animos ,  in  ilia  perturba- 
tione  non  fuiffet  auditusfanct'  Propheta.Ergo  cotentusfuithacbreuitate.qubdfcilicetDeus 
breui  oftcnlurus  effet  mentitum  fuiffe  Chananiam,eiim  fallo  tarn  celere  reditum  captiuis  atque 
exulibus  promitteret.Sed  hie  tantum  yon\x.nx%£nzrz\is(cv\X.<znt\a,'Propbeta'quifueYHntariteme>0' 
dnte  re,inquit,Cy"  prophet  arunt  contra  terra*  miiltaf,ve\  magnas,co»f>v<  regna  magnAy'vaticinati  funt  de 
bello,derebtis Acli(erfis,de peHe.Tryiponkin  medio,  &  tamen  eft  genus  pofitum  inter duas  fpecies. 
fed  accipitur  haud  dubie  hoc  loco  pro  fame,queadmodum  ex  aliis  etiam  locis  fatis patet.Dein- 
de  adiune;it,niutato  tamen  numerOyS  i  quis  etiamVropbeta  de  pace  loqmttus  eft ,  8c  euentus. tandem 
oftendit  quiinam  fuiffet  ver us  Propheta:ipfa  autem  experientia  breui  te  coarguet  medacii:q uia 
finito  bicnnio,populus  tamen,qui  nunc  eft  apud  Babylonios,iacebit  illic  fub  tyrannide,&  nihi- 
lo eritmchorretidiupopuli  conditio. nam  qui  adhuc  in  Vrbemancnt,&  in  totaIudxa,illi  cum 
fratribusiuistrahenturinexilium  .  Videtur  autem  Ieremias  colligereeos  foloshabendos  effe 
pro  veris  Prophetis,qui  eucntu  demonftrant  fe  miffos  fuiffe  diuinitus:&  non  foluni  videtur  hoc 
poffecoUigiex  verbis/edpoffequoqueelicidefitiitio  vcriProphetx,nempe  vbi euentus  vati- 
cinio  refoondct,non  effe  dubitandum ,  quin  miffus  a  Deo  fueritqui  prxdixit  quod  tandem  ac- 
cidit.Sed  tenendum  eft  memoria  quod  habetur  Deuteronomii  13.  capitc,vbi  Deus  populu  ad- 
D  ut  1*1     monct>etiam  (i  euentus  relpondeatvaticinio,  non  tamen  temcre,velpromifcuehabendam  effe 
a  fidem  Prophetis,qui  vera  prxdixerit -.Tentat  enim  te  Deus tuus,inquit, hoc  eft,examinatndem 

tuam,an  facile  rapiaris  ad  quamlibetauramdoctrinx.Sed  etiam  apud  Mofeniunt  duo  loci,  qui 
Dw.13.3.    primo  intuitu  videri  pofftni  inter  fe  pii2;nare:  iam  recitauimus  prioremex  15.  capite:altcr  habe- 
tur iS.Prophcta  qui  verum  prxdixent.cgo  ilium  mifinllic  etiam  videtur  Deus  agnofecre  pro  fi-. 
D%iih3     delibusferuisquicunqueverumaliquid  prxdicunt.atqui  pauloante  admonueratMofcs  etiam 
**•  impoftores  aliquando  verum  dicere,nequeideo  illiseffe  credendum.  Sed  tenendum  quod  fxpe 

Deus pronuntiat  apudlfaiam  , ciim  fcilicet  vendicat  libi  vniomnium  rerum  prxicientiam, Ite, 
jj.44.7-  jnqUit5&inqUirjteandii  Gentium  refp&dcantde  rebus  futuris.  Videmus  vtfibi  hoc  Deus  quafi 
proprifi  attnbuat,nempe  prxcognofcere  resfuturas,&  deillisteftimoniu  redderc  .  Etcerte.ni- 
hil  liquidius  eft,quam  derebusoccultis  folum  Deum  poffeloqui .  nam  homines  poterunt  hoe 
vel  illud  coiicerctfed  poterunt  etiam  fxpe  falli.Quantum  addiabolum  fpeftat,  relinquo  argu- 

tas 


I  N  IE^EMIAM.  *4I 

ras  difputationes>in  quib'  fe  fatigat  precipue  Auguftinus.nam  pra  aliisfgdat  hac  in  partc.quo- 
modo  diaboli  patefaciant  res futuras,&  occultas:quemadmodum  dixi,fpeculatur  nimis  argu- 
t£.fedfolutiodifricukatis,in  qua  nunc  fumus,longeexpeditioreft:primdftatuamusres  futuras 
non  poffe  nil!  a  folo  Deo  cognolci,&  ideo  ficuti  penes  lpfum  folum  eft  pra:fcietia,ita  non  pofTc 
quicquaf-uturumvelpccultumpraTdicijnidabipiolblo.Intereanonfequiturjqui.iDcus  nanc 
licentiam  diabolo Sc  eius  miniftrispermittat,  vt  fcilicet  verumahqutd  predicant .  quomodo? 
ficuti  Balaam  fuit  impeftor  qui  paratus  erat  vaticinia  ilia  locarc  aut  venderc ,  queraadmodum  IsJ<""-11  «>■ 
fatis  notum  eftxrat  tamen  propheca.  fed  hoc  fuit  donum  particulare,vt  de  rebus  certis  prxdice-  i3,Cr  1 4  * 
ret.  vnde  hoc  habuit?  non  habuit  a  diabolo ,  nhi  quatenus  ita  Deo  placuit:fcd  tamen  ipfa  Veri- 
tas nonalium  habct  fontem.ex quo  proueniat quam  Deum,&  eius  Spiritum.  Ciim ergo  diabo 
bolus aliquid  ?en  pronuntiat,hoceft  quaii  extrancum&aducntkium. lam  cum  diximuslolum 
Deum  effe  veriauthorem,hincfequitur  Prophetasqui  ab  eo  mifli  funr,non  poffe  falliiquu  non 
egrediuntur  metas  Vocationisfuar.-kaquenonfutilkerloquuntur  de  rebiis occultis , fed  dum 
hoc  vel  illud  pronuntiant,habcnt  eum  authorem.  Sed  termini  ifti  non  funt  conuertibiles,  vt  Io- 
quuntur,nempeverumpra:dicerc,&effeverumProphetam.quidamenim,quemadmodumdi- 
xi,pra:dicunr  quod  poftea  vfu  &  experimento  deprehenditur  vcrum  effe,  &  tamen  funt  impo- 
ftores,nec  Deus  decimo  illo  c&auo  capitc  Deuteronomii  voluit  dare  ccrtam  definitionem,qua. 
delignaret  Prophetas  fuos :  fed  quoniam  videbat  Ifraelitas  nimis  fore  crcdulos,  vt  cupide  at 
riperent  quicquid  effet  di&um ,  voluit  frznareillam  intemperiem,&  corrigere  feruorem  ilium 
immodicum.lullit  igitur  euentum  expe<9:are,quafi  diceret,Si  inter  vos  furgar  qui  hoc  vel  illud 
promittant  nomine  meo ,  ne  ftatim  ample&amini  quicquid  effutiuerint:  fed  tamen  euentus  do- 
ccbitanego  ipfosmiferim  .  Ita  ctiam  hoc  locoleremiasdickefricacker  loquutosfuiffe  veros 
Prophetas  Dei,  vt  nihil  predixerint  quod  non  ratumhabueritDe  us,  8c  re  ipfa  oftenderit  afe 
profe&um.  Ergo  fie  tenendum  eft^iT»7reAt/,hoccft,vtpIurimiim  eosqui  veraprsdicunt,effe 
Dei  Prophetas. hoc  eft  generalequafiaxioma:  fed  hinc  non  poffumus  inferre ,  quicunque  hoc 
vel  illud  in  fpecie  prxdicunt ,  effe  a  Deo  miffos,vt  tota  eorum  do&rina  vera  fit.  Speciale  igitur 
vnum  vaticinium  non  fufficeret  ad  probatione  totiusdo£trina3)&  minifterii:fatiseftqu6d  Deus 
coarguit  eorum  vanitatem,quiex  propriofenfu  vel  cerebroloquuntur,vbi  euentus  non  refpon 
det.Intereainlignk  Prophetas  fuos  hac  nota,  vtdemonftret  reipfafeillis  fuiffe  authorem  ,  vbi 
completur  quicquid  ab  ipfis  pradictu  fuit.  Qnantiim  ad  pfeudopropheras fpectat,  fpecialis  eft 
caufa cur  Deus  tantumillispermittat  licentia»:quonia  fcilicet  dignuseftmundushacmercede, 
dum  fpontefefeoffertdecipiedum.Satan.qui  pater  eft  mendacii,tendit  vndiquehominibusla- 
queosiilli  autem  obuiam  accurrut,&  appetunt  (e(e  proiicere  in  eius  decipulas.digni  igitur  funt 
qui  obtemperent  mendacio :  q  uio.  nolunt  credere  veritati ,  q  uemadmodum  dicit  Paul  us.  Nunc 
ergo  videmus quo  fpefietcontiliumlcremia:  :non  vult  probareomneseffe  veros  Prophetas,  t-"r^eIT-'" 
qui venaliq-.iid predicant , nequc enimid agitur.fedfumit contrarium mcmbrum,nempe con-  ' °'U* 
uincifallitatisquicunquehoc  vel  illud promittunt, quod  poftea deprehenditur  fuiffe  vanum. 
Si  quis  ergo  pra?dixerkaliquidfuturum,&  res  ipfa  non  cuenerit,  iam  fatis  manifefta  eft  eius  te- 
meritas.hinc  ergo  apparet  non  fuiffe  miffum  a  Deo,ficuti  ia&abat.  Hoc  eft  confilium  Ieremia?, 
nequevkraprogrediturrnonenim  difputat  an  quicunque  predicunt  vera  fintdiuinitus  miffi, 
&  an  habenda  lit  fides  eorum  do&rina?,vt  fine  exceptioneilliscredatur.de  hac  re  non  difputat 
Iereniias:fedoftendit  Chananiameffefalfumprophetam ,  quia  completo  biennio  fatis  confta- 
bicillum  futiliter  loquutum  fuiffequodnonhab'uerata  Dei  Spirku.Et  idem  etiamvult  Mo- 
fcs.quemadrnodum  nuper  expofui.Qtiod  autem  dicit  Vrephetas  quifuerunt  omnibus  ft  cutit  vnti- 
cinMoiftitffe  fuper  terras  tmltaSyO'fiiperregnd  magna , retiring!  debet  ad  veros  Prophetas.  tametfi 
enim  profanisGentibus  fuerunt  fempcr  aliqui  vates ,  non  tamen  dignatus  fuiffe t  leremiasillos 
tanto  honore.  &  hoc  erat  mifcere  facra  profanis,  fi  in  eodem  ordine  locaffet  vanos  illos  prxdi- 
ctores,&  veros  Prophetas. Sed fcimusomrics  Dei  feruos  ita  fermonem  direxiffe  ad  elcctum  po 
pulum,yt  tamen  verba  facerent  de  regnis  extcrnis,  de  longinquis  rcgionibus.Et  hoc  non  abs  re 
e xpreffum  fuif.quia  ciim  verba facerent  de  monarchia  aliqua  non  poterant  coniicere  quid  fu- 
tur.im effet.ergo  oportuitipfos  inftin&u  Spiritusfanctikaloqui.  Si  vcllem  mihiplus  iumere 
Oiamliceat,&  obtendefe  fpecialealiqiiod  donum  varicirjadi,poterofaciliusmentiri&  fallcre, 
ii  loquar  de  vrbe  vna  duntaxat,&  de'ftatu  qui  eft  mihi  fub  ocuIis,quam  fi  extendam  mea  vatici- 
nia ad  re^iones  longinquas .  Ciim  ergo  dicit  Ieremias  Propbetat  loquutosfuiffs  de  tent's  diuerjis,  ©• 
nugnisyde regnis potentifjimis ,  fignificat  eorum  vaticinianon  potuiife afcribi humanis  conicftu- 
ris:quialiquis  litacutiflimus.&fuperet  ipfosAngelosperfpicacia>nonramepoterk  prxdicere 
quidfuturum  fitinterristranimarinis.fedquicquidpra?diftumfukaProphetis  hoc  Deusfan- 
ciuit  ipforemm  fucceffu .  Sequiturergo  ,inde  fimul  fancitam  fuiffe  eorum  vocationem ,  quafi 
Deus  ratum  haberet  e  carlo  quicquid  ipfi  loquuti  ftferant  in  terra.  Siue  ergo  Prophets  loquuti 
f uerint  de  pace,hoc  eft,de  rebus  profperis,fiue  de  bello,&  famc,&depefte,cum  experietia  docuit 
yerumefle quicquid dixcrant,fimul eorum authoritas fuit  ftabilita,  quaii Dcusoftendercta  fe 


CAP.   XXVIII.  IO.-CAL.    PRAELECTIONES 

fiuffe  miff os  .Not  ada  eftctiam  particula  nOfcn^MoV  Dew  ,inquit,»«/m7  eos inverittte.ycrftrinsj.t 
cnimaudaciam,qiuicmperabulifuncimpoftorc$,quwiuperabattideltsDcifcruoshaciadan 
tia.qubd  miiTi  etTcnt.Ciu.um ergo  itainfolefccrent,&  fallaci  vocationispiauextu deciperent  mi 
ieroshomines,ProphetahlcadiunxkpanicLilam,Qu.6dnonomnesmiiuliritin  verkatc.  Con- 
cede cr^o ticulum  vocationis erronibus , led oftendit  tamen quantopere differant a leruis  Dei, 
quorum  vocatio  a  Deo  ipfo  obfignatur.     Sequitur, 

10  Ec  abftulit  Chananias  propheta  ligamen  illud ,  Vinculum^  collo 
Icremia:  Propheta;,  &confregit  illud; 

ii  Et  dixit  Chananias  in  oculis  totius  populi,  hoc  eft, coram  totopopido  lo 
<7w«to*eft,dicendo , Sic dicit  Iehouah ,  In nunc  m'odum  confringam  iu- 
o-um  Nabuchadnezer  regis  Babylonii  cum adhuc , ide£l,fmiulac,  fuerint 
duo  annidierume  collo  omnium  Gentium.  &  profectus  eft  Jeremias 
Propheta  perviamfuam. 

Non fatis fuit impoftori in  faciem  refiftere fanfto  Dei  feruo,nifi  etia  facrilegas  manus inii- 
ceretfigno  viGbi!i,quoDeusvolueratceftariverameireProphetxdocl;rinam.Quiaenimtan- 
taerat  in  populotarditas,imo  focordia,vt  verbis  parum  moueretur,ideo  adiuxic  Dcus  lignum 
illud. geftauitenimleremiasvincula,autligamina  in  collo  fuo.&quanquam  hoc  erat  ignomi- 
niofum coram  hominibus,  vttamenpopulumafficeretnon  rcculauit  lufciperehocprobrura. 
Ergo  ligamen  in  collo  Ieremia:  erat  inftar  facramer.i,quoniam  erat  fignum  vilibile  ad  ftabilien- 
dam  do&rinx  fidem.Qnid  autem  Chananias? poftqua  petuliter  inue&us  eft  contra  Ieremiam> 
&  promifit  populo  liberationem  poft  biennium,  lam  violenter  confringit,  &  diffipat  vinculum 
illud,vel  ligamen ,  quod  geftabat  leremias  in  collo  iiio.  Videmus  ergo  quantus,&  quam  impe- 
tuofusliteorufurorjquosimpellitdiabolusiquiavbi  feme!  eo  pro  ue&i  iunttemeritatis,vtau- 
deant  fefe  opponere  verbo  Dei,fi  poffent  etia  detrahercnt  cum  e  folio  fuo.  non  parcunt  igitur 
vllis  infignibus  potential  eius,&  glorix.Notanda  eft  primum  hie  Chananias  vefania,  quod  non 
tantiim  le  oppofuit  leruo  Dei,  &  vaticiniumeius  conatuseft  euerterc, fed  arripuit  ligamen  ,vt 
opponeretfallaciamdiaboliverofacramento.diximus  fignum  illud  valuiffe ad  corirmationem 
vatieinii,de  quo  audiuimus. Quid  autem  Chananias?nontatumtollite  medio  lignum  ill ud,fed 
frangendo  vinculum  erigithominumfcnfus,  vtquafiin  rem  prxfentemadducli^confidanticli- 
bcratum  iririnito  biennio. Duplex  igitur  fuit  Chananias  furor,qu6d  Icilicetviolauit  illud  figiiii 
quod  leremias  in  medium  protulerat  ex  Dcimandato  :  deinde  quod  fignum  eripit,quafivellct 
DeoeffeluperiorA  veritateeiusobruercafturusdeillatriumphudicut  etiamfaftum  videmus 
in  Papatu.Nam  fcimus  quicquid  Chnftus iufferat  fuiffe  ab  ipfis  vel  corruptum,vcl  obfeuratu, 
veldeletum:pofteaexcogitaruntfiditiafacrarnenta,&innumeras  pompas,quibus  fafcinarent 
ftultos  homines,  vel  temere  credulos.  Idem  fecit  Chananias;  &  ideo  difcipulieius,&  imitatores 
funtPapifta:,quinontantumreiiciunt  vclextenuatteftimoniaaDeo  profe<9:a,fedinfultant  pla 
nc  eius  facramentis,cumfuacommenta  vel  figmenta  tam  proterue  obtrtidunt .  Et  fimul  notan 
dumeft,quamcallidcfefeinfinuethicimpoftor:videturenimrefcrreverosDeiProphetas,ciim 
fignum  ftatuit  ante  oculos ,  deinde  adiungit  ipfam  doctrinam .  Papifta:  habent  figna  inania, 
atque  ita  duntaxatpafcutoculosaunum  autem  nulla  apud  iplbscura,vel  ratio. Sed  Chananias 
propius  acceffitad  leruos  Dei, ita  vt  poffetctiam  non  ftupidos  fallercquid  enim  deiideremus  in 
hoc  homine,qui  fignum  proponit?  deinde  adiungitnomen  Dei,pronuntiatquid  hoc  fibi  velit, 
quorfumfpc&auerit.f/j/;w«c»W«wjigitur  confringam iugtim  Nabiicbadwqrr :  nequecx  feiplolo- 
quitur,fediumit  pcrfonam  Dci,SicdkitIebouab,  Confiing<twii(gi{mNxbt4cbadne\er .Sed  quemad- 
modum alibi  diximu«,non  debet  haccprxpofteraimulatio  diaboli  turbare  piasmcntcs,quia 
D  jus  femper  fuppeditat  fuis  fpiritum  difcretionis,mod6  ipfum  reuerenter  inuocent:&  ideo  to- 
ties  repetit  leremias  Prophets  nomen,  quod  non  magis fibi  vfurpat,  quam  conccdit  Chanan;£: 
quoties dc  Chanantaloquitur , ornat  eum  prxclaro  elogio,nempc quod fuerit  Propheta .  non 
latuitian&um  virum  quanta  fit  hare  vel  materia,  vel  occafiolcandali,  vbiPropheta,qui  agnof- 
citur  in  Ecclefia  Dei,eft  tamen  Satanx  minifteiynedax  &  impoftor.Sed  voluitnos  in  tempore 
moncre,neipfanouitasnosterrcat,cumquifpiamiaftattitulum  Prophetae.  Sic  Papiftx  crepant 
nominaPra;fuUim,&  Epifcoporum,(equefuccelTores  Apoftolorumgloriantur.diabohis  au- 
tem ille  eorum  princeps  vocat  fe  Chrifti  vicarium  in  tci  ris.Ergo  confulto  leremias  totics  atti i- 
buit  Prophets  nomen  Ghananiar.vt  ciim  tale  aliquid  nobis  acciderit ,  fides  noftra  non  labaicac 
quafiacciderctaliquidnoui.    NonpofTcrnhodicabfoluerepoftremam  partem  verfus. 

Precatio 


IN    IEREMIAM.  zu 

P  R.  E  C  A  T  I  O. 

Da  omnipotent  Deus  ^quandoyis conslantiamfidcinoslr^  itaexaminare  \>t  dia- 
bolus  mendaciafuafanBa  tiuc  vcritatipcrmifceat^netdtnenvnquam  implicemur:  fed 
attentifimus  in  earn  lutcm  quam  nobis  propoms ,0*  qua  nos  dirigis  in  viamjalktis,atque 
itajjnritu  docilitatis  nos  tibi  offeramus  rcgcdos,\t  etiam  viafim  nobis prcejlesfidum  & 
optimum  ducem,doncc  tandem  peruemamus  ad  vitam  atcrnam,  qua  nobis  porta  csl  v- 
tiigeniti  Filtj  tuifanguine,     Amen. 

PO  s  t  qj/  a  m  ChananiasabruptisvJnculisIeremia:pra:dixit  Deumexcmpturuefletam 
Iiidxos,quam  rehquas gentes iugo  regis  Nabuchadnczer,  tande  additur  leyemiam  profeSum 
fui£eviafua,quibus  verbis  lignihcat  Prophetafelococefi!irc,quianolebatc6tentioie  pugnare 
cum  homine  violeto,vcl  potius  cum  bellua.nam  verifimile  eft,imo  poteft  certo  colligi  Chana- 
niam  fuuTedominatum  in  Templo,  quoniam  plaufibilcserateiusprophctix.  Nam  vt  homines 
femper  appetunt  blanditias,  cum  audirent  (ibi  promitri  quod  erat  maxime  optabile,  nempe  fine 
impoikumiriomnibus  fuismalis&  calaniitatibus  poirbiennium>omnescupideamplcxi  funt 
quod  dkebatilleimpoftor.deiride  non  lingua  tantumpugnabat  contra  Ieremiam.fcdmanibus 
violenter  etiam  aggrcHus  eft  ianftu  virum.dum  abrupit  vincula .  Non  ergo  aliter  pot uit  agere 
Ieremias,quam  vt paulilper  deflecieretab  illatepeftate  -.neque  hoc  fecit  mctu,fcd  quia  videbat 
rixandofupenorem  fore  aducrfariu:deindc  non  fpcrabataudientia  fibiforc  inter  ftrepitus,& 
clamotes. videbat cnim  ftatim  exoriturum  grauem  in  populo  tumultum,  fi  ccepiffet  Ioqui.erao 
necefle habuit  fe iubducere ex  populi conlpectu.Vnde etiam montmur  videndum  efle pruden- 
ter  quid  ferat  opportunitas. neque  enim  femper  &  vbique  loqui necefle  eft,  vel  cxpedit.Si  er^o 
Dominus  os nobis apernt,illic  nulls difficultates debet obftarc,quo minus ftrenue  loquamur: 
fed  vbi  nulla  fpeseftprofe&us,meIius  eft  interdutacere,  quam  moucrcmagnasturbas  abfque 
vllo  fru6tu.  Verum quidem  eft  lllud  Pauli, infiftendum  cifeimportune  -.fed intelligit  miniftros  *••  Tbn.4. 
Chriftiquanuisinterdumoffendant&exafperent  multorumanimos,  non  deberetamenacon-  2< 
ftatiadeliftere.  Verum  Ieremias  nullos habuit auditores:&  totus  popu!9  iicinfeftuserat,vtetia 
morteiuanonpoiTetquicquamproricereaduerfusillumimpoftorem.Tacuitergo,quoniaofii 
cio  luo  iam  erat  defunct  us.deinde  potuit  etiam  ie  fubducere  qu6  veniret  nouismandatis  inftru- 
ctus,atqueita  priEditusnouaauthoritate,quemadmodumpofteafequitur, 

12.  Et  fait  fermo  Iehoux  ad  Ieremiam  poftcjua  confregit  Chananiah 
propheca  lugum,^ vinculum  ,e  collo  leremia;  Propheta^dicendo, 

13  Vade.,&  locpere  cum  Chanania  c\icendo}alloquere  Chanamam dicen- 
do,Sic  dick  iehouah,Vincula  lignea  fregifti:fac  aucem  tibi  loco  illorum 
Vincula  ferrea. 

Hincapparet  Ieremiam  fpeftaiTeduntaxatcommuncm  populi  vtilitatem:deindeprudcnter 
tacuifle  ad  tempus,ne  proiiceretmargaritas coram  porcis,atqueita  proftitueretquodammo- 
do  facrum  Deinomen  impiorum  petulantix.Expe&auit  igitur  dum  poller  rurfus prodire  cum 
nouismandatis,vt  fibi plus fadei acquireret.nam  ii diutius pugnaflet  cum  Chananiah ,  hinc inde 
€xarfiirentcontentiones,nonfuiflctauditus  in  i!lotumultu,&  Iudxi etiam  pro  nihilo  duxiffent 
quicquid  tunc  fuiflet  loqu utus .Sed  dum  fe  fubducit  e  turba ,  Sc  poftea  mittitur  a  Deo ,  non  ita 
temerepoterant  vilipendere  neque  ipfum  neque  doftrinam  Iudsei.  Ha?c  igitur  fuit  ratio  cur  ad 
breue  tempus  tacuerit.  quod  fi  trepidaret  inter  illos  motus ,  Deus  tempeftuie  cum  conhrmauit 
cum  daretnoua  mandata.F<«c7«/f/?,inquit,/f>7?io  adleremiam  poflcjuam  confregit  Cb.tnan  tab  vincu- 
lum e  collo  tins.  Hisverbistignihcat,impios  quantumuisproterue  contra  Dcum  infui\anr,  ta- 
men  femper  difcedcre  cum  pudore ,  &opprobrio.  namChananiasnontantiim  oppugnauerat 
verbis  &  lingua Iercmiam,fed  violeterfregerat,&detraxerat  vincula,velligamina  e  collo  cius. 
Hoc  ergo  nunc  repetit  Propheta,vr  digito  oftedat  Chananiam  fua  audacia  nihil  aliud  elTe  ade- 
ptum,niii  vt  vanitaseius  magis  innotefcerctvEft  autem  abruptus  fermo  cum  dicit, yade^roh- 
ci(cerc,dicdicendo,Sic  elicit  \ebouab,Vinculi  lignea  confiegifli,rj-fac  tibi.  neque  enim  continuoteno 
rcprofequiturfermonemfuum  Ieremias :  fed  prioremembroiecitat  quid  iuflus  fuerit  diccre 
Chananiae:  fecundo  autem  membro  recitat  Dei  lulTu  fe  fecilTc  vincula  ferrea. Scdin  fenfu  nulla 
eft  obfeuritas:  quia  minimedubiumeft,quin  Prophetafermonemhoc  modo'contexuerit,Tu 
fregifti  ligaminae  collo  meo :  Dais  autem  pracepit,  vt  conficcrem  mihi  noiu  ex  ferro,Quan- 


CAP.    XXVIII.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

iris  ergo  Mc  tantum  narretleremias  fc  iuft  u  Dei  fecifie  vinculaferrea,facrletameneft  iodecol 
lioere.ciim  de  vinculo  ligneis  loquutus  eft  ,  limul  addidriTe  de  vinculis  ferreis  quod  re- fen ,  fed 
afiomodo.     Nunc  fequitur  cxpoficio, 

1 4    Quoniam  fie  dicit  Ichouah  exercituum ,  Deu*  I'frael,  lugum  fer- 
reum  lmpofui  fuper  coll  urn  omnium  gentium  iftarum,  vt  feruiant  Na 
(»buchadnezer  regi  Babylonis,  &  ferment  ei,  accjue  etiam  beftiam  agri 
dediilli. 

Fuiffet  inane  fpe&acuUim>ii  leremias  folummodo  attulhTct  cathenam  ferream,quaeollum 
fuum  obligauerar.led cum  limul  expofitione  figni  addidit,  potiiitapud  rrrultos  fidem  acquirc- 
re l'uovaticmioialiosautem reddidit  inexcufabiles,quiobduruerant  in  fuamalicia.  Sednotatu 
(lignum  eft  quod  Deus  pro  ligneis  vinculis  i'upponit  ferrea-.  &  ideo  hoc  facit,qiioniam  totuspo 
piflus  ftulto  3c  perueii'o  luo  confenfu  approbauerat  demetiam illius impoftoris , quiaufus fue- 
rat  violare lignum  illud,quol)eusteftacusfueratlenonfruftra,fedferi61oquutumelTc  per  os 
feruiiui.Nainhinceliciturviilisdoftnna,impiosfcilicetaduerius  Deumlatrando  nihil  aliud 
conlequi  (quam  vt  magisac  migis  iram  eiusaccendant,a"tquekaduplicentfua  mala :  quemad- 
modum  vbi  canis  eft  iliaqueatus,li  contumaciter  fc  eximere  eonetur  a  laqueis,  &  illosexcutere, 
fefe  ftrangulibit :  ita  etiam  impii  quo  maiore  impetu  Deo  retiftunt ,  hoc  grauius  iudicium  ac- 
cerfunt  fibi.Et  ideo  quoties  denuntiat nobis  Deus i"e  elTe offenium peccatisnoftris ,  cauendum 
eft  ne  dum  cupimus  confnngere  vincula  hgnea.ipfe  ferrea  nobis  cotexat  ae  fabricet. Ergo  fern - 
per  dcterior  fiet  noftra  conditio ,  nili  fupplicitcr  deprecamur  iram  Dei  limul  atque  apparet: 
deinde  patienter  nosfubiicimuseiusferuhs,dumcaftigat  noftra  delifta.  hoc  ergo  tenendum 
eft  de  vinculis  ligneis,  8c  ferreis.  Adilit, Super  omnes ge»f«,qiria  vtante  di&um  fuit,Iudxi  fpera- 
bantvnomomentopoffeNabuchadnezcrrciici  vltraEuphratem,&miffasfacl:urumquas  oc- 
cupiuerat  alias  ditiones:omncs  autem  gentes  vicinx  inter  fe  confpiraucrant,  vitro  & citro  mit- 
tebant  nuntios,&  cum  Am'monitx)&  Moabitx,&  rcliqui  fpem facercnt  ludxis ,  viciflim  etiam 
animabanturvt  vno  impetu  ruerent  omnes  aduerfusBabylonios.  Qnpniam  ergo  talis  confpi- 
ratio  fecrcta  animos  inflabat  ludxis,  hxc  ratio  eft  cur  etiam  de  aliis  gentibus  loquatur  Pro- 
phcta.Dicit, Et  ferment  regia.ibuchadne^r  ■  atquiiam  tunc fubegerat  omnes  illas  regiones.fed 
intelli,ritProphctadiuturnam  fore  dominations  Regis  Babylonii,cumdicerctChananiasnon 
ftaturam  effeniliadbienniumOpponitur ergodiuturnitasexiguotempori.-quafidiceretPro- 
pheta,Frement  quidem  Gentes,fed  mancbunt  fub  iugo  regis  Nabuchadnezcr,&  fruftra  tenta- 
bunt  fe  eximere,  quonixm  Vens  tddixit HUs  inferuitntem .  quanquam  poteft  etiam  alio  modo  ex- 
poni  leruitusrtolerabilis  enim  eratillarum  gentium  conditio, quandiu  Rex  NabuchadnezcV 
tantum  iubebat  penderc  tributum,&  cum  prxfe&osfuos  mitterct,non  aliud  erat  coiilium,  nifi 
vt  retineret  certam  polTeflionem.atqui  cum  vidit  non  polTe  alitcr  domaii,quam  duriori  ferui- 
tute ,  ccepit  tyrannice  lx uire ,  ciim  antea  fuilTet tolerabilis  dominus: quemadmodum  etiam  de 
I udxis  poteft  dici.  fcimus  enim  tunc  fuiflc  tributarios  regi  Bahylonio:  fedquoniam  illis  par- 
ce'oat,eiushumanitas  potuit  cenferi  quxdam  fpecies  libertatis:  vbi  autem  vidit  non  polTc  fran- 
gi  durum  illud  lignum  niii  duro  cuneo,ccepit  violentius  ipfos  premere.-tunc  ccepit  feruitus  ifta, 
cuius  nunc  fitmentio  .ludxi  ergo  tunc  vere  cceperunt  regiBabylonio  fcruirc  cum  vidit  eos 
non  poffeferretolerabile  illud  iugum,  quod  impofuerat,fedfuapcrtinacia&luperbiafemper 
obluftiri.  Aiiungit  Propheta  yfteftiamquoqueagri  eidedi.  His  verbistacite exprobrat, quemad- 
modum ante  admoiuiinvJs,ludxisfuampcrtinaciam,  quod  non  lentil  ent  factum  effeiufto  Dei 
iudicio.vtNabuch.idnczertanquam  vidor  illis  leges  imponeret  .defend  enim  fuiflent  cxlefti 
Den  io  i?  auxilio'nififeipfosnudaircnt,queadmodumdiciturapiidMofen  .Quonia ergo  Dei prxfidium 
longe  reieccrant,  bine  faftum  eft  vt  Naljuchadnezer  illos  inuadertt ,  atque  illis  diet  fuperior. 
Nunc  cum  i\on  definant  frxnum  ilium  aut  mordere  aut  rodere,  Propheta  pcrftringit  illam  de- 
mentiam  ,  quod  non  fele  humilient  fub  Dei  manu,  cum  beftix  agreftes,  qux  tamen  rationeca- 
rent  8c iudicio.fentiant  arcana 8c admirabili  Dei  prouidentia hoc  effe  fact, um ,  vt  Nabuchadne- 
zer  occup.iret  illas  terras .  H.rc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  dilertecxprimatbeftias  agreftes: 
quafi  diceretludxostam  prxfraftos ,  vt  minus  lit  in  illis  rationis,&  modeftix,  &folicitudinis, 
quaminleonibus,&  vrlis,&bcftiisfimilibus:  arcanocnim  DciinftinSuparebantbeftix  impc- 
rioRe'.ysNibiichadnezcriinTcrca  ludxi  magis  acinars  infolefcebant.hxcfuitfumma  demen- 
tia non i agnofcerc  Deiiudicium ,  cuius  cognitio ad feras  &  fylueftres  beftias  pcruenerat.     Sc- 
quitur, 

zj    Et  dixit  leremias  Propheta  Chananix  propheta:,  AudiageduCa- 

naniah 


IN   IEREMIAM.  ^ 

naniah,non  milit  te  Iehouahj&  tu  confidere  fecifti  populiikunc  fupei' 
mendacio,  velin  mendacio. 

Non  Litis  pondcris  fuirtet  in  fimplici  dodrina  Ieremia;,nifirefutaiTetfuum  adueriarium: 
quemadmodum  hodic  dum  le  proterui  nebulones  erigunt,  &  audet  cuomerc luas  blalphtmias, 
quibusobfcurentautinrament  pietacis  dodrinam,  needle  cftmanus  eum  iplisconleicre  :alio- 
qui  frigerct  quicqiud  doccmus.Nam  penderent  mulcorum  animi,limpliccs,.inquam,iLduarcn- 
tur,cum  viderent  magnum  conflidum  inter  dtias  conti  arias  partes.  Ergo  neceile  fuit  fando  vi- 
ro  rcrellere  mendaaa  Ghananix,  quomamfempcr  fefe  iadailct,ac  fuillet  gloriatus  fois  vatici- 
niis.Qaid  autcm  Ieremias?  Nw»/»i)/>  ti  D«*f,inquit:notandaeftha;c  refutauo  vticoriflrgerc  nos 
oportet  cum  Satana;  miniftris,  &  falfis  dodoribus.  Nam  quicqiud  obtendant,  quocunque  fuco 
iua  mendacia  obducant ,  hoc  vnum  latis  fuperque  lufneere  debet  ad  proftcrnendas  corum  ia- 
dantias,  quod  non  milli  tint  a  Domino.  lercmias  potuit  longo  lermone  contendere  cum  Cha- 
naniah. fuiilet  cnim  latis  dilertus  Spihtu  fando  fuggerentc  ac  didanrc  quicqud  in  rem  fuilfet. 
Cxterum, hate  condfa  breuitas  multo  plus  habuit  efficacix,  quam  fi  magno  iplendore  &  longo 
circuital  verborum  vfus  diet.  Tenendaigitur  eft  hxc  ratio,  quoties  incidet  dubitatio  aliqua  dc 
religione,  temper  inquirendum  die,  an  millus  lit  a  Deo  qui  loquitur.  Quicquid  enim  blateret 
etiam  qui  videtur  die  argutnfimus,  quanuis  proferat  myft eria  qua;  rapiant  fmplkium  ainmos 
in  admi;  ationt  m.hoc  totum  nihil  aliud  eft,quam  fumus,  vbi  Deus  non  eft  author  dodrinx.  Sic 
etiam  nobis  breuitcr  hodic  tranligendum  eft  cum  omnibus  mercenai  iis  Papa;  canibus,qui  lati  at 
aduerius  puram  Euangdii  dodrinam,  nempe  vt  contend  limus  hoc  compendio,  Deum  no  ellc 
illis  authorem.  Quia  autem  nunc  alia  eft  noltra  conditio,  quam  veterispopuli,notandumeft, 
poffc  deprchendi  quis  mifliis  fuerit  a  Domino ,  vbi  exigitur  eius  dedrina  ad  regulam  Legis,  <Sc 
Prophetarum,  &  Euagdii.  Si  lgitur icire  cupimusquofnam  Deus  mrfent,&  quofnarn  approbet 
pro  ieruis  fuis,veniamus  ad  Scripturam,&  lit  lllud  legitimum  examen ,  quifquis  loquctur  ex  Le- 
ge &  Prophetis,&  Euangelio,habebit  certam  &  minime  dubiam  notam  l'ua;  vocationis.Qiii  au- 
tcm' non  probabit  fe  haufiile  ex illis  fontibus  quod  deindc  in  medium  profert,quicquid  lnodle- 
rit,repudiandus  eft  tanquampfeudoprophcta.Videmus  ergo  quam  vulemdodrinam  continent 
hie  locus.  Poftea  adiungit,  T«  confiderefeciffi  pofntium  huncfiper  mendacio. Deprauat  fenfum  Pro- 
phetx  qui  vertunt,Securum  reddidiiii  populum  hunc  fallaciter:  fake  extenuat  dimidia  ex  parte 
quod  voluitexprimcre  Prophera.  Neque  enim  tantum  damnatur  Chananias ,  quod  fruftra  & 
fallaciter  obtenderit  nomen  Dei,  fed  hlc  npw  ponitur  pro  ipfa  materia,quafi  diceret  ,Tu  popu- 
lum hunc  palcis  vana  lpe,quam  fabricafti  ex  tuocerebro.Figmentaigitur  tua  fuppeditanthuic 
mifero  populo  matcriam  errandi.  Ergo  non  tantum  accufat  Ieremias  ilium  impoftorem,  quod 
fuis  figmentis  populum  deceperit,fed  quod  vaticinia  protulerit  Dei  nomine,qux  metum  popu- 
lo auferrent,&  darent aliquid  bona;  lpei, vt  popuhis  in  fua  fecuritate torperet.Dilcarhus  itaquc 
ex  hoc  loco.cauendum  fummopere  elfe,vbi  agitur  de  materia  riducix,ne  quid  euanidum  appre 
hendamus,  quemadmodum  miferi  hypocritx  deuorant  vmbras  duntaxat,  &  nihil  poftea  repe- 
riut  folidum  in  fuis  figmentis  .Sed  vbi  agitur  de  fiducia>lit  aliqua  foliditas ,  in  qua  poffimus  tuto 
acquicicere. Scimus  autem  nos  minime pofle  falli.fi omnia  a  Deo  expetamus ,  fi  recumbamus'in 
folam  eius  mifericordiam,fi  non  alibi  lit  nobis  qiiies  &  tranquillitas,quam  in  Chrifto.  Retinea- 
mus  igitur  lllam  materiam  fiducix,  &  fit  hxc  vnica  fultura.     Sequitur, 

15  Propterea  fie  dick  fehouah^Ecce  ego  emitto  tefocefttfroifcio^c  fu- 
perficie  terra:  huius,  \>el  terra,  potius  indefinite  accipitur  hoc  loco  pro  tota  terra.  # 
nyiiittMdetiirquidcpdulbpoJlnotare  certuffi  annum :  fed  in  "voce  ntnttr,puto  exprimifbe 
cialitcr  iudceamjmbpotius  totum  orbew.  atcjue  lode  facile  colligitur,  quia  denuntiat  Iere- 
mias fubhtum  iri  Chanamam  c  medio, &  non  fore  amplim fuperflitem  in  mundo:  mo- 
nens,ergo,  hoc  anno,  quia  defeftionemlotjiiutuses  contra  lehouam. 

Additur  hicpoena,quxconfirmet  vaticinium  leremix.  voluit  enim  Deus  confulcre  multo- 
rumniditati.qui  alioquilempcr  titubaflent,  vel  captallent  pretcxtumfuxignorantie;,  quia  non 
poterant  ftatuere  vter  milfus  elTet  a  Deo,  Chananias  an  Ieremias.  Deus  ergo  voluit  paterna  in- 
dulgentfa  porrigere  illis  manum  :  voluit  etiam  inexcufabiles  reddere  magna  ex  parte  incredu- 
los,qiu  iam  addidi  erant  diabolo,quemadmodum  contigit.  nam  maior  pars  non  fuit  commo- 
ta  eucntu  ifto  tarn  memorabiii.    Sequitur  enim  paulo  poft: 

P.  i. 


CAP.  XXIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

17     Et  mortuus  eft  Chananias  Propheta  anno  illomenfe  feptimo. 

Q^odammodoanteoculoscernebantquicunquc  con tempfe rant  Iercmiam  ,  iudicium  Dei. 
Ergo  non  potuit  cxpeti  certior  oblignatio,fi  qua  fuiflet  gutta  intelligent  in  Iuda:is,quam  vbi 
viderunt  iola  voce  Ieremia:  occifum  fuiire  impoftorem.  neque  enim  digitp  ilium  tetigit,  neque 
eftecit,  vt  traheretar  ad  fuppliciu,  ficuti  dignus  erat:  fed  tantum  lingua:  fua:  lonitit  ipiu  expulit 
emundo.Cum  ergo  in  verbo  fan&i  Propheta:  fuitlct  ca:leftis  &  diuinaerricacia,  quad  Deus  ipfc 
palam  fulminaffct  e  cx\o,  vel  manu  armata  occidhTet  ilium  impium,  quanta:  fuit  ca:citatis  non 
moaeri?  led  tamen  non  moti  funt.  Ideofingunt  quidam  Rabbini,  dum  volunt  tegere  more  fuo 
ignominiam  ilia;  gentis,  difcipuios  Chanania:  clanculum  fuftulilfe  cius  corpus ,  &  ita  populum 
cslatum  fuifle'.Scd  quid  opus  eft  tergiueriari?neque  emm  hoc  dicit  Iefemias,  led  loquitur  tan- 
quam de  re  vulgo  fatis  cognita  &  perfpec"ta,qudd  fcilicet  euecils  fuerit  certum  teftimonium  vo- 
cationisiptius.Vnde  lequitur,id  non  fuifle  obfcurum  Iudxis:  tamen  fie magnam  partem  eorum 
excaicauit  diabolus,  vt  nihiloplus  tnbuercnt  lanfto  viro,quam  ante,  quin  potius  vilipenderent 
omnes  minas,  quarum  erat  teftis  &  pra:co.  Vnde  autcm  hoc  apparet  ?  quia  la;pe  furrexit  magna 
pars  populi  aduerfus  eum  velut  fceleratum  :  fuit  accufatus  tanquam  regniproditor:  &  vix  cru- 
deli  Regis  dementia  euafit,  cum  fcilicet  proie&us  eft  in  foueam  tanquam  lemimortuus .  Ciim 
ergo  ita  p-'rtinaciter  infanierint  Iuda:i,  hinc  colligimus  quod  toties  illis  minati  funt  Propheta: 
deipiritu  vertiginis,&furoris,&amentia:,&ftuporis,&ebrietatis.Ca:terum,oportuitexiguam 
illam  partem  ,qua:  no  prorfus  erat  defperata,reduci  in  viam,  quod  factum  eft  ilia  tarn  manifefta 
probatione  vocationis  Ieremia:  Oportuit  etiam  ex  oppofito  incredulos  magis  conftringi,  ita  vt 
aamnati  fuerint  propria  confcientia,quemadmodum  Paiilus^"7tuan«x/)/Teu5-  vocatharreticos, 
qui  defixi  funt  in  fua  pertinacia,&  fele  diabolo  fponte,&  quali  ex  compoiito.macipant.  Nuno 
fcquitur, 

CAPVT    VIGESIMVM    NONVM. 

I  funt  fermones  Iibri ,  ve7  epiftoU,  quern  mifit  Ieremias  Pro- 
s' pheta  Ierufalem  ad  reliquias  feniorum  captiuitatis,  &  ad 
I  Sacerdotes,&  ad  Prophetas,  &  ad  vniuerfum  populum,  que 

captiuum  abduxerat  Nabuchadnezer  e  Ierufalem  inBaby- 


Tfr.j.ii. 


Hlc  nouum  fermonem  orditur  Propheta,  quod  fcilicet  non  tantum  Ierofolyma:  affidue  vo- 
ciferatus  ilt,vt  refipifceret  Iuda:i,qui  illic  adhuc  reiidui  erat.fed  etiam  mitigauerit  exulum  do- 
lorem,&  hortatus  fuerit  ad  fpem  reditus,fi  patienter  ferrent  corre&ione  iibi  impofitam.  quan- 
quam  duplex  fuit  Propheta:  confilium.Neque  enim  folatio  duntaxat  mitigare  voluit  triftitiam 
exLilum,ied  iimul  voluit  fi  agere  obftiaationem  gentis  fua:,  vt  qui  adhuc  erant  fuperftites  Iero- 
folyma:,&  in  Iudau  fcirent  nihil  iibi  eiTe  melius,quam  fcfe  aliis  fuis  fratribus  adiungere .  Medi- 
tabantur  autem  Iudxi,quemadmodum  vifum  fuit,&  rurfus  videbimus  pluribus  locis,  intempe- 
ftiuam  liberationem,idque  inuito  Deo. Deus  enim  illis  prsfixerat  annos  70:  illi  autcm  volebant 
ftatim  prorumpere,&  frangere  iugum  iibi  impofitum.Ergo  Ieremias  cum  icriberet  ad  captiuos 
&  exides,voluit  accommodare  hanc  doftrinam  ad  Iuda:os,  qui  adhuc  manebant  Ierofolyma:,  8c 
putabant  fecum  pra:clare  effe  actum,  quod  non  fimul  abrepti  eifent  cum  Rege  fuo ,  8c  cum  alia 
turba.Sed  interim  voluit  etiam  prodeite  miferisillis,quipoteratbbrui  defperatione,nifialiqua 
ex  parte  lenitus  fuiiTet  lpforum  dolonPropheta,  vt  videbimus,  iubet  eos  refpicere  ad  finem  ca- 
ptiuitatis.Interca  autem  hortatur  ad  tolerantiam,  &  vult  efle  quietos  &  placidos,  8c  non  tumul- 
tuari,  donee  manus  Dei  ad  iplos  liberandos  apparueri  t.  Dicit  autem  fe  (iripfijje  libmm  adrefduot 
/ewj.quiain  ilia  artateplures  erant  mortui.  Sic  enim  fertnatura,  vt  fenes  qui  propiusaccefte-  ' 
runt  ad  metam  vita:,priores  moriantur. Dicit  ergo  fefiriffjfe  adeos,qm  tunc  manebant  fuperfti- 
tes.  Vnde  etiam  colligimus  fuiiTe  hanc  prophetiam  omnibus  comuncm.  Atqui  poftea  dicit ,  Ac- 
cipite  vobis  vxores,&  generate  .  fed  hoc,vtvidebimus,reftringitur  ad  eos,qui  tunc  erant  idonci 
per  a:tatem  ad  coniugium.  Interea  tamen  noluit  excludere  fenes  a  folatio ,  cuius  volcbat  Deus 
ipfos  ell'e  participes.cum fcirent  profperum  foreexitum  fua;  captiuitatis,  ii  modo  fe  tranquillis 
animis  continercnt.ncque  indigne  ferrent  fe  iuftas  pcenas  Deo  pendere,qu6d  toties, &  tarn  mul- 
tis  modis  iplum  prouocafTent.  addit  iimul  Sactrdotes  c?  Prophet  as,  poftea  adiungit  totum  populum: 
Sed  ha;c ,  8c  reliqua  differam. 

Precatio. 


vr 


IN    IEREMIAM,  224 

P  R   E  C  A  T    I    O. 

Da ommpotctis Dcus , qnando nos  tarn benignc  & cornhcrinuitas ad pcenitentictWi 
ijktanjramur  Tenju  me  tup,  r,t  obfhnafione  nojha  p/ctgis  acmagis  accumulcmus  gra~ 
uitatcm  tux  yindiclce  crga  nos, fed  appreb.endamus  mifcncordiam  nobis  oblatam ,  yt  ita 
fentiawts  efficaciam  &  fm&umtucc  doShrimeinJalutcm  nojlram  ^per  Chriflum  Do- 
minumnojlndn,    Amen. 

£  X  p  o  s  v  1  hcrl brcuiter  Prophetx  conlilium  cur  librum  milerit  ad  Iudxos exules?  nempe 
_  vtpatientcrtolcrandocruce,  dai cut  locum  miTericordixDci  :deinde  vt  ludtti  qui  in  patria 
rcllch  fuerant,cognolceret  diuturnum  fore  exilium,ck  mentiri  pTeudoprophetas, qui  poft  bien- 
mum  pollicebantur  illis  omnia  proTpera.  Notandum  autcm  cft,qti6d  non  plebem  duntaxat  hor 
t:lturadpatientiaro,ied  Sacerdotcsquoque  &  Prophetas.  Etfi  autcm  poftca  videhimus  fuifle 
™}c  etiam  impoftores,qui  rallo  ia&arent  noir.cn  prophetitum,probabiIe  tamen  eft  comprchen- 
^  hoc  loco  etiam  qui  prxditi  erant  Spiritu  Dei  ad  vaticinandum  :  fiue  quia  elangueret  in  illis 
fPiritus:liuequia  Deusno  Temper  largituscftommbusomnia.  Pctuit  ergo  fieri  vt  doiedi  client 
Piophctx,quibus  hoc  Deus non  patetecerat  vel quorum rnentes erant  malis llifFocati.Quaturai 
ad  Sacerdotcs  pcrtinet,  hinc  colhgimus ,  fere  a  principio  eos  decidille  a  Tuo  munere,  quoniam 
fuifleht  Prophctx  Dei ,  li  ridcliter  exercuillent  munus  Tacerdotale  :  &  fuitillud  quaii  cxtraor- 
dinarium,quod  Dcus  ahquos  elegit  Prcphctas,  nee  line  lllorfi  ignomiriia,cum  Icilictt client  dc- 
gcncres,&  ignaui,  vel  fuci,qui  iolo  titulo  gloi  iabantur,cum  ipla  Veritas  eos  deftitueret.  hare  igi- 
tur  ratio  fuit,cur  docendi  Fueririt  promilcue  limul  cum  vulgo  hpminum.     Nunc  lcquitur , 

%  Poftquam  egreflus  fuerat  Iechaniah  rex,&  dominate/  eft,  reginama- 
tercius  ,tk  ProcereSjPrincipes  Iehudah,  &  Jerufalem,&artifex,&  fcul- 
ptorexlerufalem. 

Tempus  etiam  dclignat.quo  miflus  fuit  liber,  nempe  paulo  poll  calamitatem ,  qua; acciderat 
cum  rex  Iechaniah  fimul  cum  matre  traftus  fuit  in  exilium,&  Tuccellbr  Zedcchias  in  cius  locum 
prxfeclus  luit.vt  paulo  poft  videbinms.Ergo  interipla  principiamutationislcriplit  leremias  ad 
captiuosTunc  autcm  omnia  fie  feruebant,  vt  alii  plulquam  lads  clTet  metueret,  alh  verd  coc- 
ciperent  vanas  fpcs,vt  Tolet  fieri  in  rebus  turbulentis.  Ergo  in  ilia  recenti  calamitate  TcripTit  Ie- 
rcmias:&  hoc  primum  Tonarit  tins  verba,  poterat  enim,vt  alibi  fecit,annu  notare.  Sed  ciim  fim- 
phciter  narrat  hoc  cilc  fa&um  poll egreffum  lechanix,  leni'us  latis  liquet,  nempe  quod  voluerir 
mature  occurrerc  eorum  mcerori,quialioqui  luccumbere  poterant,nili  Deus  quodamodo  ma- 
num  illis  porrexillct.Scimus  enim  crudum  dolorem  elle  dirficilem  toleratu:&  hinc  etiam  tranl- 
latio,ciim  vocant  dolorem  acerbum.Erat  emm  nouitas  molefta,  cum  violetcr  8c  Tubito  extracii 
fuuTent  e  quietis nidis.  Tunc  igitur  voluit  leremias  iplbs  folari :  dcinde  videbat  alios  ,qui  relifti 
fuerant  in  Iudxa,Tatagere,& multa  coniilia  idetidc agftare  necdum  enim  ftabilitum  fuerat  Ze- 
dechix  rcgnum:&  poterant  cum  contemnere,  &  appetere  Temper  Regem  Tuum.  Cum  ergo  do- 
mi  res  eiTeinadc6conrulx,&miieriexules  in  prima  ilia  perturbatione  grauius  affligerentur, 
leremias adhibuit  tempeftiuumremedium.Hxc  igitur  ratio  eft,cur  tempushlc  delignet.Scimus 
nutrem  lechanix  fimul  cum  co  fuille  abdudam:&  vocatur  mvtfn,quia  etfi  nonproprie  Regi- 
na  erandominabatur  tame  limul  cum  ftlio.d'DnB  tranfferunteunuchos:fed  malui  vertere  Pro- 
ceres  :  &ideoadditur  nomen  Til)  :hoc  eft,  aulici  vel  proceres  ,quipopulum  gubernabant,ne- 
que  Vrbem  mod«,led  tota  Iudx.im.Addit  emm  artifices  &fculptores,quifi  Nabuchadnezer  flo- 
rem  delegerat.  Spoliauerat  enim  Vrbe  nobilibus,ne  quis authoritate  polleret inter Iudxos,qui 
auderet  moliri  res  nouas-.deinde  quicquid  erat  pretioTum ,  aut  exquilitum  abftulerat,  vt  ne  Tcul- 
ptoresquidcm,&  artifices  relinqueret.     Nunc  Tequitur, 

3  Permanum  EleafahfiliiSaphan^GamaricefiliiHelchiaj^quos 
miferat  Zedcchias  rexlehudah ad  Nabucadnezer  regem  Babylonis,Ba 
bylonenijdicendo,, 

P.ii. 


CAP.XXIX.  I  O.    C  AL.   PR  AELECTIONES 

4  Sic  elicit  Iehouah  exercituum ,  Dens Ifrael  vniuerCz  captiuitati 
quam  captiuamabduxie  IeruialemBabylonem, 

5  AEdficate  domos,  &:  inhabitate :  plantate  hortos ,  &  comedite 
fru&us  eorum: 

6  Accipite  vxores,&  generate filios  &  filias:  &  accipite  filiis  veftris 
Vxores,  dc  filias  veftras  date  nuptum  viris,  &  gerierent  filios  &  filias :  dc 
crefcite,  aiamultiplicamim,  lllic,  6c  ne  minuamini. 

Hxc  furrima  eft  Iegationis,quam  h  aud  dubie  pluribus  verbis  explicuerat  Prophcta  :fed  bre- 
uiter  hlc  perftringitur  quod  icriplit  ad  captiuos,nempe  vt  quietis  animis  perferrent  exilium  vf- 
que  ad  terapus  liberationis,  non  quale  imaginabantur  multi,  fed  quod  Deus  prxfixcrat.  Cele-  ■ 
bre  enim  tunc  erat  vaticinium  leremix,  neque  tantum  in  Iudxa ,  led  innotuerat etiam  captiuis» 
nempe  exilium  eorum  non  poffe  riniri  breuiori  temporis  1  patio,  quam  feptuaginta  annis.  Quod 
autem  di  c'nfe  epifiolartt  m'ifijj'e  per  manum  Legatorum  Elegit ,  probabile  eft  hoc  factum  fuifle  lpiius 
Zedechix  pcrmiilii  Neque  enim  dubium  eft,  quin  Legatos  fuosmittedoftuduerit  fauorem  ac- 
quirere  apud  regem  Nabuchadnezcr, cuius  etiam  nutu  ad  folium  peruenerat.  neque  enim  tan- 
txerat  dignitatis,vt  Rex  conftitueretur,quanuis  effet  ex  femine  Regio,  niii  quia  Nabuchadne- 
zer  putauit  libi  hoc  fore  commodius.Nam  fi  quem  Satrapam  impofuiffet  Iudxis,facile  concita- 
ta fuiffet  feditio.voluit  igitur  illorum animos  aliquaex  parte  placare,quia  fciebat  plus fatis alio- 
quin  efle  prxfrafios .  Quicquid  fit,  Zedechias  precano  tantiim  dominabatur,  non  priuata  a- 
Uquapotentia,non.propriisopibus,fedquoni;imita  victoriplacuerat.Mifit  igitur  fuos  Legatos, 
vt  promitteret omnia  obfequia,&  experiretur  quidnam  fibi  agendum  eiTet  in  futurum  tempus. 
Qupniam  ergo  non  optabat  reditum  Iechanix ,  permifit  vt  Legati  fimulferrent  librumlcre- 
mix,non  quod  libenter  pareret  Deo. Non  fuit  igitur  hoc  fincerum  pietatis  fludiu,  fed  quia  pu- 
tabat  fibi  fore  vtile.fi  ludxi  mane  rent  quieti  in  Chaldxa  vfque  ad  mortem  Iechanix.  Sic  cnint 
fperabat  ftabile  fore  fibi  regnum,  quandoille  erat  quafixmulus.  Nee  dubium  eft,  quin  Nabu- 
chadnezcr volueritquali  compede  tenereligatum  Zedechiam,cum  poffet  fingulisdiebusrefti- 
tuere  inpriftinum  ftatumlechaniam,  ficutieum  tenebatexulem.  Nunc  ergo  intelligimus  cur 
no  prohibuerit  Zedechias,ne  ferretur  hie  liber  leremia:  ad  captiuos,  quia  icilicet  putabat  illud 
fibieiTe  vtilcadrranquillam  regni  confer uationem.  Aliud  autem  fpe&auit  fan&us  Propheta, 
quia  voluit  libere,non  in  gratiam  Regis, fed  quoniam  Deus  ita  mandabat,oftendere  quam  diu- 
turna  fitura  effet  captiuitas .  Optaffet  quidem  Zedechias  perm ittiliberum  reditum  exulibus, 
quia  manebant  duntaxatfordes ,  &  quitquilixin  Iudxa:hoc  erat  non  fatis  honorificum:&  forte 
etiam  hoccaptauit  cum  Legatos  mitteret  ad  Nabuchadnezer  ,nedeformis  mancret  Ieroioly- 
ma,fed  reuerteretur  faltem  aliqua  pars  exulum  :  deinde  vteifent  qui  terram  colerent,  qua:  fero 
nudata  erat  fuis  colonis.  Sed  leremias  quod  minime  gratum  fciebat  efle  Regi,pronuntiat,nem- 
pe  fruftra  fperari  reditii,nifi  hnitis  feptuaginta  annis.  Videmus  ergo  vt  nihil  loquutus  fit  in  Re- 
gis gratiam:  intereatamen  Rex  non  xgre  tulerit  perferri  eius  epiftolam  ad  fedados  omnes  mo- 
tus ;  &  frxnandos  omnes  eorum  impetus ,  qui  alioqui  fuiflent  nimium  propenfiad  resnouas. 
Hxc  ratio  eft  circunftantix ,  ciim  dicit  fe  mififfc  hbrttm ,  vel  epiftolam  ,per  manum  Eleafahcr  Ga- 
tnarU.  Et  iimul  adiungit  miffos  fitifie d  "Z-edexhiab  Babylonem ,  nempe  vtplacarent  Regem  Na- 
buchadnezer,  vel  faltem  vt  fouerenteiusarhicitiam.  lam  venio  ad  ipiam  fummam  do&rinx: 
Deus  prxcipit captiuis ,  vt  domos xdificent in  Chaldxa,  hortos planient,dcinic,vxores duunt, gene- 
rent  filios  zsr fiUd*  acfteffentdomi.  Noluit  quidem  Deus  animos  fuorum  effe  defixos  in  Chaldca: 
qiiin  potius  oportuit  ipios  lemper  intentos  effe  ad  reditum : fed  vique  ad  finem  feptuaginta  an- 
norum  Deus  quieros  effe  voluit,&  non  agitare  hoc  vel  illud,fed  perinde  agere  res  fuas,  ach  ef- 
fent  in  parria.  Quantum  adfpem  igitur  attinet,  Deus  voluit  illorum  mentes  effe  fulpenfasad 
tempus  liberationis.  Pugnabanthxc  primo  intuitu  inter  fe ,  nempe  Iudxos  tranfigere  tempus 
feptuaginta  annorum  acfi  eflent  indigenx  illius  loci,&  nunquam  mutanda  effet  habitation  ta- 
men  ere&os  temper  cxpeft are.Sed  hxc  duo  fimul  optime  quadrabant-  hoc  enim  erat  teftimoniu 
obedientix  ciim  agnofcerent  fe  caftigarimanu  Dei,  &  ita  libenter  fe  fubiiceret  vfque  ad  70.  an- 
nos.Spes  aute  illorum,queadmodu  nuper  attigi,debuit  manere  in  fulpenfo,ita  vt  non  agitaren- 
tut  inquietudine,aut  feruore  aliquo  raperentur:  fed  ita  traiigeret  cu  animis fuis.feredii  efle  exi- 
lium ,quantifper  Deo  placeret:&  tame  bona  effe  fpe  reditus,mod6expe£r.aret  70.  annos,quia  fie 
Deoplaceat.In  hoc  igitur  argumetoniic  veriatur  leremias  cu  dick,adificate  domos,®-  inhabit  ate', 
plant  Me  hortos, &  comeditefru&us  eorum.  Nam  hlc  totus  fermo  referri  debet  ad  tempus  exilii:  po- 
ftea  dc  reditu  loquetur,vt  videbimus  fuo  loco.  Sed  ludxi  no  poteraiit  quicqua  boni  fperare  nifi 

fuiflenc 


TN   IE  RE  MI  AM.  u<s 

fuiflcnt  coinpoliti  ad  fcrend.im  corre&ionem,&  rc-ipfa  ctiam  probaflcnt  fenon  reiicere  cor- 
rectioncm  iibi  impof;ta.  Vidcmus  mmcquomodo  non  hortetur  Ieremias  Iudxos  ad  deliciasarcc 
fuadeat  illis  vt  die  dcmergant  in  Chaldxa:erat  enim  fcrtilis  regio  &  amcena.fi6,ergo  fuadct  vc 
i'tlic  delicate agant,libi  indulgeant,  &.obliuifcantur  patrix,mimme :  led  rcftrineit  hunc  lcrmo- 
nem  ad  tempus  captiuitatis,  hoc  eft,  adanuos  leptuaginta;  Illoigitur  tempore  vult  frui  Chal- 
dxa,&  eius  commodis  perindeacli  non ellcnr  exules  ; led  oriundi ex  illo loco.  In  quern  ri- 
nem'mon  vt  ieic  dederent  ignauix ,  led  nc  tumultuando  orfendercnt  Deuni ,  &  quodammodo 
prxcluderent  ianuam  eius  gratix,  quia  expeftandum  crat  tempus  quod  ille  hnicrat .  Nam  vbi 
agimur  prxcipites  feruorc  dchdcrii,  quodammodo  repcllimuii  Dei  gratiam,non  patimur  dein- 
de  vt  agatproutdecet.  vbiaute  eripimus  ei  ids  fuum,  8c  arbitriu,  perinde  eftaclinollemusad- 
mkcere eius gratiam.Hoc factum  dictaiili  clade quietis  8c  tranquillis animis  tuliilent  in Chal- 
dxa  vique  ad  tempus  iibi  diuinitus  prxfixum.Nunc  tencmus  fermoncm  Propherx  non  fpcetare 
nil!  ad  tempus  cxiliktenemusctiam  non  tedcrc  in  alium  hncm,nili  vt  ieic  Deo  iuliiciant,&  ita 
paticntia  iua oftendant  fe  vera  pcenitcntia  clle  taftos ,  limul  vcro  non  aliunde  lperare  reditum, 
quam  amera  Dei  gratia.  Quod  iubet  fiii/.t  fiits  accipere  vxores  ,©•  filial  Juas  dare  n  upturn ,  hoc 
ell  ex  legitimo naturx  ordinc,quia  illud  effet  nimisprxpofterum ,  vtadolefcentes&  puellx 
prolibidine  iibi acccrfant  vel  Iponios  vel  fponfas.  Dcus  ergo  hlc  loquitur  ex  commujii  rc°ula, 
cum  iubet  adolefcentes non  aliter  coniungi  matrimonio,quam  mandato  parentum  :  puellas  etia - 
nonnubere  viris,nifiquibusdatX  fucrint.  Tandem addit  ,MultipIhami>iiillic, &•  neminuMnini, 
acii  diceret  tarn  longum  fore  exilir  tempus  vt  gencranda  diet  ibboles  ,  nili  vellent  ftatim  dcri-' 
cere.  Dcus  autem  hoc  expreiiir,  quia  nolebat  intercidcre  genus  Abrahx.  Fuit  quidem  tpecies  a- 
Uqiia  mortis, ciim  ita  cor  longe  expulit,acii  abdicaret  hxreditate,  qua  illis  promifcrat  fore  per- 
petuarn ;  tamen  hie  i'olatium  adhibet ,  ciim  vult  cos  prdpagari.  Nequc  enim  poterant  eo  eiic  a- 
nimo,  niliocuios  direxillcnt  ad  lpcm  reditus.  Ergo  guitum  aliquemprxbet  lux  milcricordix 
cum  vetat  eos  minui  in  Chaldxa.     Tandem  adiungit, 

7    Et  quxrite  pacem  vrbis ,  ad  quata  tranfluli  vos  i\\uc,fcd,  abundat, 
&  oraceproealehouam,  quia  in  pace  eius,  entvobis  pax. 

Vltra  progreditur  Ieremias ,  nempe  Iudxos  hiac lege'  tradu&os  fuifle  Babybnem,  Vt  fponfc 
fubiice'retle mipeno Regis Nabiichadnezer,idque  tcilatum  facerent  etiam  luis piccibus .  Nori- 
tantiim  iubet  eos  patienter  fcrrcpuenam  iibi  impolitam ,  fed  vult  addiclds  die  victori  :nec 
tantum  vetat  nc  lint  ieditioli ,  fed  ex  animo  ita  vulteifeoblcquentes ,  vt  Deustdlis  litfpon- 
tancc;  eorumiubicclionis  &obedientix.  Ciim  dicit , Querite  pacem  v^/>,pofiithoc  depreci- 
fcus  cxpani.,Nam  Utg  iigniheat  fxpc  optare  8c  precan :  led  hoc  loco  eon;rpodc,.ruep~iudi- 
cio,  expeujemus  de  (tudio populi:  ac  li  diccretJudxos  debere  quantum  ihle  erit,  fliidhim  ilium 
impenderc,  nc  quid  aduerli  Monarchix  Chaldaicx  aeddat.  Nam  fubiiciti\r  priulopoft ,  »m.<- 
tnitti.  Poilct  quidem  rcpetieadem.  ientcntia  duobus  verbis -.fed  fiquisrcmptr^xime  ^xpen- 
dat, facile  mifai  vt opinor,  fubferibet,  quod  priore  membro  iubeat  Propheta  ipios elfe  hdos  Re'- 
gi  Nabuchadnczcr,&  eius  monarchix.  Q«<m7e  ergo  pacem.  Nomine  pacu-  inteljiu)infur  omnia 
prolperajquemadmodum  latis  notum  eit .  Porr6  non  sontcntus  eft.externo  itudio,fed  vult  eos 
etiam  coram  Dco.precari,vt  prolppre  8c  feliciter  luccedat  regi  Babylonio,  nempc  vlque  ad  fi-> 
nemcxilii.  Semper  enim  tcneudus  eft-icopus  Proplietx,.  Vnde  colligimus ,  non  ahter  horta- 
turn  hiilfc  exules  ad  (crcndt.m  iugum  regis  Babylonii,quam  pro  captiuitatis  tempore,  quia  hoc 
crat  repugnare  Deo ,  li  quid  temere  tentallent :  §c  eatenus  prxciperc  vt  placide.  luftineant  tyl 
rannicum  illud  impcrium.  Itcrum  repetit  quod  paulo  ante  dixerat ,  nempe  tr.idu&»s  fuijje  :  o- 
mil'eram  verbumillud.Dixcratcnim  vniucrixcaptiuitati,quam  feci  migrate  cHierulalem,vc( 
tranftuli,  vel  captiuam  abduxi.  nunc  ergo  itcrum  corirmat  eadem  lententia  'fi'^jn  nifu ,  quod 
icilicct  non  dcbean,tduntaxat  refpicere  auantiam  vel  ambitionem ,  veliuperluani  regis  Na- 
huchadnczcr,lcd  attollere  in  cxlumoculos,  8c agnolcere  Nabuchadnezer  fujile  Dei  fla^ellum 
&exilio  lllo  caftigata fuiiTe  corum  peccata.  Dcus  ergoicauthorem  cxilii  elle  tcllauir,nepii- 
tcnt  Iudxi  iibi  ncgotium  ciTc  cum  mortali  hominc,  led  potius intelligant  l'e  calcitrare  aduerlus 
ftimulum,li  ninmim  indignentur,&  frcmant  quod  ita  degantfub  tyrannide  alieni  Re^is.  Ergo 
ne  turbentur  vogis  illis  cogitationibus,  Dcus  le  ftatu it  in  medio,&  dicit  cxiliu  iufto  fuo iudicio 
jplis  clle  impoiltum ,  vt  agnolcant  fe  nihil  profeSuros  fua  contumacia,nec  agitentur  anxia  in4 
quietudine,neque  audeant  aggrcdi  qu icquam  nouum,  quia  fcilicct  hoc  crat  repugnare  Deo,  & 
quafi  bellum  gererc  cum  cxlo.     Hlc  rlniam. 

.    r.  in. 


CAP.  XXIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

P  R  E  C  A  T   I    O. 

Da  omnipotent  Deus ,  Yf  mam  ac  magis  ajfuefcamus  ad  not  till  fubijaendos,  ©* 
quoties  fcrulis  tuisnoscajltgabis,  vt  defcendamus  in  nojbras  confcientias,  ^  humditer 
ac  fuppliciter  deprecemur  iram  tuammec  dubitemus  tefore  nobis  propitium,  vbipaterna 
tua  manu  nos  cajiigaueris ,atque  ita  recumbamus  in  tuam  indul^eniiam^vtfemperplaa  - 
dis  animis  expe£lcmus,donecapparedt  finis,  quern  nobis polliatus  w,  &  tandem  fmita. 
huius  prafentis  fecult  militia  ,peruemamus  ad  beatam  illam  quietem,  qua  nobis  repofitct 
eflincx  lo,  per  Clxriftum  Dominion  nojbrum,      A  men. 

PO  s  t  r  s  M  a  leftione  non  abfoluimus  verfum  feptimum.vbi  dicebat  Propheta  Iudxos,qua- 
tifper  Dais  volet  ipibs  elle  exules,fic  elfe  Babyloni  afrixos,  vt  debeant  omnia  habere  comun- 
£h  .quoniam  fcilicet  lint  ex  eodem  corpore.  Nam  cum  elicit  fare  tilts  paceminpace  Babylanis,  fi- 
gniheat  non  poflb  quicquam  illis  elTe  ieparatum ,  donee  com  pie  turn  fuerit  tempus  feptuaginta 
annorum.Iubet  igitur  ipfos  orare  pr»Jlatn  profj/ero  Babylonis.  Hoc  primo  intuitu  durum  erat.  nam 
fcimus  quam  inhumaniter  tractatus  fuel it  mifer  ille  populus  a  Chaldeis.  Orare  igitur  pro  fx- 
uiflimis hoftibus,videri  tunc  potuitabfurdum,&mimmeconfentaneum.Sed  Propheta mitigat 
illam  afperitatem  cum  dicit  fore  iplis  vtile,ii  pro  fceliciftatu  Babylonis  precati  fuerint,  quonia 
focii  lint  eiuldem  fortunx.Scimus  quantopcre  ad  periuadedum  valeat  vtilitas,  ciim  icilicet  pu- 
tamus  nihil  nos  fufcipere,  nil!  quod  nobis  bene  fuccedet.  Hac  igitur  ratione  Propheta  Iudxos 
docet,nihil  ab  ipils  exigi  quod  refugere  debeant,cum  Deus  iubet  ipfos  orare  pro  Babylone,quia 
profperitas  illius  regni  lit  in  ipforum  falutem.Signihcat  autem,quemadmodum  nuper  attigi,lic 
coniunftos  eiTc  Babyloniis,  vt  non  debeant  imaginari  le  fore  immunes  ab  omni  moleftia  8c  in- 
commodo,li  quid  aduerii  Babyloniis  acciderit,  quoniam  fint  ex  codem  corporc.Nunc  tenemus 
Prophets  fenfum.  Sed  hinc  colligere  licet optimam  doc~trinam,non  modo paredum  elTe  Regi- 
bus,fub  quorum fumus  dirione,fed  illis  etiam  optandaefic  profperitatem,vt  Deusteftis  fit  vo- 
luntarix  noftrx  fubieclionis.  Nam  ii  hac  ratione  oportuit  Iudxos  bene  precari  Chaldxis ,  quia 
addi&i  erant  illis  ad  certum  tempus,vbi  viuemus  lub  legitimo  aliquo  Principe,  neque  id  ad  pau 
cps  tatiim  dies,nulla  erit  excufatio,nili  coram  Deo  teftemur  voluntarium  noftru  ftudium.  Qui 
autem  Deum  precabitur  pro  foelici  ftatu  ejus  regionis ,  in  qua  viuit,  certe  non  negliget  reliquft 
ofncia.Hoccnim  prxcipuum  eft,vt  teftemur  coram  Dcoqualis  lit  nofter  affe&us:  deindc  acce- 
dantalia,quemadmodumpromptitudoadobfequiaprxftanda,&quicquii  taleeft.  Nunc  fe- 
quitur, 

8  Quoniam  fie  dicit  Iehouah  exercituurn,  Deus  Ifrael,  Ne  decipiant 
vos  prophets  veftri,qui  funt  in  medio  veftri,  &  diuini  veftri:  &c  ne  at- 
tendatis  ad  (omnia  veftra,  quae  vos  fomniatis* 

Quoniam occupati  erant  fere  omnium  animi,  ficuti  vidimus,  vanailla  Sc  perucrfarlducia, 
quam  imbiberant  ex  falfis  vaticiniis,quod  fcilicet  redituri  cflent  poft  fecundfi  annum,  occurrit 
Propheta,&  ndmohet  vt  tibi  a  talibus  impofturis  caueant .  Atque  ita  videmus  non  fufrkere  ,  fi 
quis  doccat  llmp'liciter  quod  re&um  eft,nifi  etia  reuocet  ab  errore  qui  iam  funt  deceptr.vel  qui 
pcricfitantuf.  Aflerere  enim  eft  tantum  dimidia pars  do&rinx,  quia  Satan  temper  excitat  fuos 
miniftros,qui puram  do&nna.  mendaciis  corrumpant.Non  fatis  igitur  erit,li  Veritas'  ipfa  in  me- 
dium produfita  fuerit.mli  difcutianturomnes  fallacix  diaboh.  quemadmodumhodieexemplii 
fatis  manifcftiim  eft  in  Papatu.  Nanl  cutriiliic  inebriatx  lint  omnium  fere  mentes  multis  prams 
ficmlcnt'is.ii  quis  tantum  oftendat  hoc  &illudre&umefre,ccrtenunqua  hoc  modo  euelle  terror 
Tit.i.9,  res  ex  cordibus  hominilm .  ,Etideo  Paulus iubet  Epifcppos  non  tantum  inftructosefle  doftiJria, 
qua  vi'am  oftendaht  docilibus ,  fed  limul  armatos,  vt  retiftant  aduerfariis ,  8c  os  illis  occludanc 
Qujohjam  auterri  ab  initio  mundi no  deftitit  Satan,quantum  in  fe  erat,omnia  tentare,&  moliri, 
Vt  corrumperet  Dei  veritate,  vel  obfeuraret  multis  tenebris,  ideo  femper  necefle  fuit  feruosDei 
paratos  elle  ad  vtrunque,nempe  vt  hdeliter  docerent  morigeros*.  deinde  vt  lc  fortiter  oppone- 
rent  hoftibus  Veritatis,&  edrum  peruicaciam  frangerent.Hanc  reglila  nunc  fcquitur  Propheta: 
hortatuseft  Iudxosad  tyrannidem  illam  patienter  ferendarri ,  quoniam  erat  iuglim  Dei :  fed 
quia  ex  oppolit'o  pibudoprophetx  iaftabat  redituros  elTe,elapfo  bidnnio, necefle  Hiit  ipfum  oc-^ 
currere.in  hoc  igitur  membro  nunc  infiftit.Et  quo  plus  poderis  habeat  doftrina,  rurfus  inducit 
pcrfonam  Dei,Nf  decipiant ves, inquit, propbettvejlri qui  fmtintnedioyeflri.  Na  cum  Icrofolymx 
habcret  Ieremias  multos  aducrfarios,  diabolus  etiam  nuferos  exules  fallebat  in  Chaldxa .  Ad- 

monet,- 


IN    IEREMIAM.  220 

monet igitur  non  effe  crcdendum  illis impoftoribus.  Quoniam  autem  per  conceffioncm  nomi- 
nar  cos  prophetas,  qui  indigni  proriiis  craiit  honor  ifico  1II0  clogio,poftea  per  contumcliam  ditii- 
nos  appellat.  Ergoprius  nomen  refertur  ad  externam  profellionem  ,  qua  fe  venditahant,  cum 
ia&arent  ie  diuwitus  millos  cile,&  perfcrrc  Dei  mandata.  Concedit  ergo  illis  nomen  prophcti- 
cum,  fed  catachi  iftic6s,improprie ,  vel  abuiiue ,  vt  loquuntur.qutmadmcdiim  hodic  nonlem- 
per,pugnamusde  vocibus,&  beftias  illas ,  qua:  non  debent  numcrari inter  homines ,  vocamus 
tamen  Pradules ,  Epifcopos,  Pi  xlatos:  lie  etiam  vt  larpius  iam  vifum  fait,  Propheta:  libcnus  lo- 
quuti  funt,nec  dubitarunt  Prophetas  Vocare ,  qui  iam  obtinuerant  gradum  ilium  exiftimatiunis 
in  populo .  Sed  nc  luperbiant  fallaci  ilia  ia&antia,  poftea  deiignatillos  proprio  nomine ,  ©•  dicit 
ejje  ditiinos, dt'mdc  \ocMfomniatores,~Ne  attendatis  ad  (omnia  "veslra.  Alloquitur  hie  totum  populti; 
erant  autem  pauci,  qui  iublpccie&  colore  prophctici  Ipiritus  vaticiniaprofcrrcnt  Sedlcre- 
mias  non  temeretransfert  ad  totum  populum  quod  non  niiipaucorumeiat .  Scimuscnimdia- 
boliminiftrosfoucrinon  tantum  ftuica  credulitatehcminum,fedperuerfo  appetitu  .  Mundus 
enim  nunquam  fallitur  mii  fpontc ,  &  homines  quafi  dcuoti  effentexitio,  accerfunr  (ibihinc  8c 
inde  mendacia:  &  cum  nolint  decipi ,  tamen  maxime  appctunt .  Si  quis  rogct  an  mundus  decipi 
ve!it,omnes  a  minimo  vfquc  ad  maximum  clamabunc  nihil  ie  magis  fugere ,  aut  metuere.  Inte* 
rea  vnde  fit,vt  Satan  fimul  atque  lignum  aliquod  dedit,  aitrahat  magnas  cateruas ,  nili  quia  ad 
vanitatem  natura  lumus  prcpenii?  deinde  acccdit  aliud  vitium,qu6d  fcilicet  tencbras  luci  prx- 
ferimus.Non  igitur  facit  iniu riam  populo  Ieremias ,  cum  dicit  cauendum  effe  a  ibmniis ,  qua; 
fomniabat:quanquam  iftud  ire^noquidam  atcipiunt  tranlitiue,  quoniam  eft  in  "ryan,  &hle  de 
buerat  fcribi  D'oiVno  potius.  led  poterit  etiam  iumi  in  neutro  genere.  Quicquid  fit,knfus  Pro- 
phets minime  ambiguus  eft,quia  imputat  omnibus  Iudaris  quod  inanibus  iomniis  fallantur ,  ne- 
que  poffe  culpam  reiici  in  paucos  impoftores ,  quoniam  omnibus  commune  fit  illud  vitium.Et 
emphaticum  eft  pronomen  dan,  yos,niquu,fenmiatis .  nam  opponit  hxc  falfa  fomnia  vaticiniis. 
Scimus  enim  Deum  olim  paterecilie  fuam  voluntatem  vel  per  viiiones ,  vel  per  ibmnia  .  Erant 
igitur  Ibmnia  qua:dam  diuina,qliorum  Deus  lpfe  erat  author.Sed  hi c  oftendit  populu m  ftbi  fa- 
bricareomnes illas impofturas,itavt nihil  iuuet  obtendere  Prophetas  effe  Deiinteiprer.es,  & 
referre  quod  lomniarunt.Multum enim  intereft ,  fomnietne  qiulpiam ex fuo cerebro,anctiam 
Deus  in  fomno  patefaciat  quod  pro  oraculo  habendum  eft  .  Nunc  ergo  tencmus  Prophets 
coniilium.      Sequitur: 

9     Quoniam  fallaciter ,  \>el,in  mendacio,  ipfi  prophetant  vobisin  no- 
mine meo,  non  mifi  cos  dicit  Iehouah. 

Conhrmat  fuam  fententiam  ratione ,  quod  fcilicet  non  vocati  currant ,  ficuti  vidimus  cap.  Supra,  r;, 
23.Repudiat  igitur  illos  pfeudoprophetas ,  quoniam  non  loquantur  ex  ore  Dei .  Sed  fuit  valde  »*• 
obfcurii(difcrimen ,  cum  magiurice  proferrent  nomen  Dei,&  pi  ofiterentur  ie  nihil  in  medium 
adducere ,  riili  quod  ab  ipfo  didiciffent .  G«terum ,  vt  alibi  diximus ,  nemo  nifi  volcns  &  fciens 
potuit  falli .  Deus  enim  nunquam  fidcles  fuos  deftituit  fpiritu  difcretionis ,  modo  ex  animo  ,& 
lincere  le  docendos  ofFerant  veris  eius  &  legitimis ieruis .  Et tunc  debebant ludxi  examinarc  o- 
mnes  doftrinas,&  omnia  vaticinra  ad  regulam  Legis .  Quod  li  Lex  illis  fuiffet  difiicilis  mtelle- 
£tu,qucmadmodum  iam  dixi,  debebant  a  Deo  petere  fpiritum prudentiz  &  difcretionis .  Ergo 
non  fruftra  Ieremias  deriiit  quicquid  iaftabant  pfeudoprophtta*ad  fomam  &  plaufum  populi 
captandum,qiua  non  erant  diuinitusmifii,  vel  approbati.  Sic  etiam  hodie  quifquis  certb  diker- 
nere  volet  inter  vanas  do&rinas ,  quibus  mundus  agitatur  ,  imo  concutitur ,  ie  non  difficulter 
expediet  ,modo offeratle  Chnfto difcipulum ,  &  coniungat  Legem ,&  Prophetas  limul  cum 
Euangejio ,  &  hac  amuffi  vtatur  ad  probandas  omnes  do&rinas :  interea  non  confidat  proprio 
acim>iiii^lediijbiiciatfe!  Deo,&  petat  ab  ipfo  fpiritum  iudicii  &  difcretionis-Intcica  notandum 
eft ,  hac  vna ratione  lahs  fuper,que  refelli  pfeudoprophetas ,  dum  oftendimus  non  effe  muTos  a 
Deo-Conuincimus  autem  eos  vanitatis,C  doftrina  eorum  pugnet  cum  Euangclio^S:  cum  Lege.' 
Quicquid  iit,pnncipium  hoc  tenendum  eft,  nullos effe  audiendos ,  nifi  quioftendunt  fe  affcrrc 
a  Deo  mandata,&  inftruftos  effe  eius  verbo.Diximus  alibi,yt  quis  cenieri  debeat  miffus  a  Deo, 
prmo  neceffarium  effe  vt  lit  rite  vocatus.deinde  vt  exequatur  fideliter  munus  iuum.Nam  quii- 
quis  k  ingeret  abfque  mandato  Dei  etiamli  vere  &  pure  loquatur,  tamen  non  merctur  nomen 
prophetx ,  aut  dodoris .  Deinde  vocarioipfa  per  fe  non  fufficeret  line  fide  &  integntate .  Sed 
hoc  locoprxcipueiniiftit  Ieremias  in  2.capite,nempequ6dnon  loquantur  ex  ore  Dei  qui  popu 
lo  tarn  breuem  reditum  pollicebantur .  Prophetant  igitur  fallaciter,  inquit ,  in  nomine  wfc:quaic? 
quia  non  mifi  eos.     Sequitur, 

10    Quia  fic dicit  Iehouah,  fecundum  menfuranvMw  n^o  aedpitwme- 
tdphoricepro  menfura  :fed  adbuc  afpera  ejjetlpquutio ,  ideo  fimpliaus  vcrtendnm  eft, 


CAP.  X  $?  II.  IO.CALPRAELECTIONES 

quia  vbi  impleti  fuerint  in  Babylone  yo.anni  vifitabo  vos,  &  fufcitabo 
fupervos  fermonem  meumbonum,vtreducamvos  ad  locum huno 

Ad  reputation*  i6nionim,quibns  falli  prophetx  populii  inebriaucrantdtcrum  repetit  qi:cd 
dixerat.nempe  hnem  exiliinon  priuselle  expectandum,  quam  claplis  70.annis.Ethxc  ratio  do- 
ccndi  obfcruatu  dignacft,  quia  Veritas  Dei  temper  valehit  ad  dilcutiendas  omnes  nebulas, 
quibus  Satan  non  delink  inuoluere  puram  doctnnam.  Quemadmodum  ergo  ante  vidimus, 
cum  populus  unburns eft  aliquo errore ,  fortker  cile  reliftu.dum:  ita  etiam nunc  videmus qui- 
bus armis  pugnare  debcant omnes lerui  Deiadcucrtcndas  omnes  tallacias,  quibus  impetitur 
pura  docfrina ,  nempe  opponant  verbum.  Hanc  enimrauoncm.nobisiuoexemplo  prxlcnbit 
ieremias .  Loquutuseitde  tallisprophetis ,  admonuit  non  cile  illis  credendum  -.fed  quoniam 
porcrant  adhuc  vacillate  multorum  animi  contirmat  iuam  lententiam ,  quod  fcilicet  non  fue- 
rint diuinitus  milii;quia  Deus  nunquam  varius  cft,neque  inftabilis, neque  fecum pugnat.Prx- 
tixit  autem  70.  annos  vidtroexilio  .  quiiquis  ergo  lab eta&are  conatur  illam  doctnnam ,'pro- 
rtiius  eft  Sc  ;ipertushoftis  Dci.Nunc  tcnemus  Prc.pherx  contilium .  Vli  ergo  imfletifuerint  70. 
Mini .  Propheta  hlc  frxnum  iniicit  Iudxis ,  ne  ante  tempus  fcibnent :  deinde  lpcm  etiam  facie 
rcditus,modd  quiefcant  viquc  ad  terminum  a  Dec  prxiixum .  Duo  igitur  i'unt  membra huius 
lcntentix,ncmpe  pcpulum  male  til i  conlulcredi  reiunet,  ac  l.bi  rcditum  prcmittat  ante  annos 
70.  deinde  illo  tempore  rinito,  lpcin  rcditus  certam  fore  ,  quia  Deus  ita  prcmilerit .  Addit,  Et 
excitabo  fupervos  fermonem  meumbonum.  Bonum  fermonem  nominat  qui  poterat  Ixtitiam  afferrc 
Iudxis.Nam  iermo  Deietiam  li  cxitialis  lit  incrcdulis,non  tamen  mutat  naturam,icmper  bonus 
i.Cir.i.i *  rnanetratque ideo  dicrc  Paulus  Euar.gelium  cile  mortiferuni  cdorem  multis,led  tamen i'uaucm 
cile  odorem  ilium  coram  Deo ,  quia  rransfcrri  debet  in  corum  culpam  qi ;i  pereunt ,  qi;6d  ncn 
percipiant  fru&um  ex  dc&i  ina  Euangeln  in  iuam  falutcm.  Sermo  igitur  Dei  temper  bonus eft: 
ied  refcrturhocelogiumad  ipfarri  expeiicntiam,cum  fcilicet  Deus  re  ipla  demonftratfeeilc 

£ropitium  .  Etbreuiordcrinitiopoteft dan, quod  bonus  lcrmo  prcmiliiones  denotet  ,quibus 
>eus  teftatur  paternii lluun  rauorem .  Rurlum  alibi  vidimus, minas  vocari malum  iermonem: 
Qupmodo?non  potcft  quidem  quadrare  hoc  nomen  fermoniDci,vt  nuper  di&um  c (hex  tenuis 
tame noftri  xftimatione  vocatur  malus fernio  Dei. qui  minatur  exitium,  quemadmodum  dicit, 
ifi.  4  j-7-  i-gofum  qui  creo  bonum  or  mxlum .  Et  d  if pu  ratio  hxc  prop  efuperuacua  eft :  ii  ter.cmus  Deum  voce 
mali  percellere  incredulos  metu ,  nunc  vei 6  Prophetam  nihil  a!iud  velle ,  quam  Iudxis  tefiari 
Dei  gratiam  :&  ideo  dicit  cxpei  ientia  fenfuros  cife ,  non  fruftra  Deum  fuiue  pollicitr.m  quod 
iam  ante  retulit .  Dicitur  autem  Deus  exdture  fermonem  fuum  ,  vbi cius  effc&um  producit  ante 
oculos,qiiia  vbi  Deus  tantiim  loquitur,&  res  lpianondum  apparct  ,vidctur  qucdammodo  iacc- 
refermo.ck  cile  inutilis.Atquipcr  70.  annos  Iudxi  nihil  a!iud  conupere  poterant ,  quam  Deum 
ciTe  infcftumi&  ita  attidue  tcrren.  Iacebat  cnim  quail  otioia  promuiio,quoniam  eftectus  nondii 
patebat.Dkirarergo  Deus/f»»fl»««/J<w)»fxci/.«»,f,dumprobaite  non  huftiaa'iquid  hiiilepollt 
cicum .  Summa  eft ,  vaticinium  q uod  re  tulit  Ieremias ,  non  ciic  vanum :  quod  ii  ncn  ftatim  hoc 
a^nbicat  p  palus ;  tamen  Deum  tandem  vbi  tempus  aducnei  it ,  re  ipfa  probaturum  quam  non 
faJ.lat fuos ,  vel  lacletiplbs  vara  l'pc  vbi  aliquid  promittit .  Et  leipium  explicat  Propheta, ncrr.pc 
vr  reelucat  ipfos  in  p,ttritm  hie  eni  bohuscrat  fermcxepc  prcmittio!iberationis,t:cutifermo  quo- 
ad fent'um  populi, malus erat,ct  acerbus, &durus ,  ciim  Deus  minatusiueratle  abdieaturum 
reprobos.Sed  hoc  accidental  eft,  quemadmodum  dixi,vt  lentiant  homines  iermonem  Dei  iibi 
eiie  malum  vcl  aduerlum.Proueniccnim  hoc  cxipforum  culpa,&ron  ex  natura  vcrbi.Sequitur, 

ii  Quia  ego  cognofco  cogitationes  mcas,quasego  cogito  fuper 
vos,  dicic Iehouah,  cogitationes  pacis,  &  non  in  malum;  vt  dem  vobis 

finem  ■■>  5c  expcclationem. 

■  -  . 

Conftrmat  pluribus  verbis  eandem  l"ententiam,quia  difricile  erat  collapfos  animos  erigcrc. 
L  iborat  cnim  Temper  mundus  his  duobus  extremis  vitiis,vel  quod  Tele  demerit  in  deiperatio- 
ncm.vel  tc  nimiuni  attollit  ftulta  (upcrbia.Nulla,inquam,modcratio  nil!  vbi  reguntur  homines 
Dei  lpiritu,&  rccumbunt  in  eius  fermonem,  quia  dum  hbi  ringunt  vanas  fpes,  ftatim  rapiuntur 
fupra  nubes ,  volkant  hue  &  illuc-.denique  putantfe  poile  cxios  tranfeendere  ,hk  eft  exceiTus  in 
vans  &.  ftolida  hominum  riducia .  Vbi  autem  dciecti  funt ,  tunc  prorfus  cxpauciadi  concidunt, 
imoactoniti &exariiines carcnt ontni icnfu , non admittunt  qj.iicquam folaui , nonpolliint gu- 
ftarc  quicquid  promittit  Deus .  Et  vterquc  morbus  facile  pcripici  potuit  in  Iudxis.  Vidimus 
quantoperc  laboraucrint  Prophetx,'vt  illorum  faftum  &  arrogantiam  profternerent  .Ridebant 
cnim  omnes  minas:fccuri  temper  mancbant,quamuis  Deus  quati  armata  manu,&  gladio  ftrifto 

oftendc- 


IN   I  ERE M I  A  M,  n7 

oftcnderet  certain  pcrnicicnr.tamen  nihil  cos  mouebat.  Etcumiam  trafti  eflentin  cxilinm, 
tamcn  nimium  crcduli  erant,  cinn  pic  udoprophctx  illis  promitccrent  cekrem  reditunnin- 
tercii  cum  Dews  per  fcruos  fuos  fe  oftcnderet  fore  illis  pl.icahiicm ,  &  finitis  70.  annis  le  corum 
libcratorem fore ,e rant  ilirdi  ad hxc  omnia, imo  rclpuebant cummagno  faftidioillas  promifli- 
oncs,Quid;Dais,lcilicct,fiiicitabnmoi'tuos !  quemadmodum  videmusapudEzechickm  Hxc  £Ktcj,_  i7 
igitur  ratioeft  cur  Prophctanunc  prolixe  co'ncionctur  de  futurarcdemptione,quia  difheile  11. 
hoc  crat  pcriuafu  ludxis .  nam  quaimis  putarent  lc  paulo  port  1  edituros  in  patriam  ,  non  tanien 
ppteraht  moram  ferrccum  Dais  tolcranriam  ipfis  prxciperer.interea  minium ,  vt  dixiRius,au- 
daccs  crant  cum  pfeudoprophetxeorum  anitnos  inrlauerant  vana  fiducia.  dicit  igitur, Ego  noui 
cogit.it tones quxcogito  piper vos .  Qnpi  quidam  exiftimant  Deum  hJc  iibi  vendicare  tjpquam 
propriuni,omnia  futura  prxlcire,  alienum  eft  a  Prophets  lenfineft  potius  tacita  antitheiis  inter 
ccr'tum  Dei  coniilium,  &  vanas  irriaginationes  quibus  lcipfos  ludcbant  ludxi.  Eodem  ieitfu  di- 
eitur  apud  Ifaiam,  Quantum  diitanr  cxli  a  terra ,  cogitationes  mexdiftunt  a  cogitationibus  ve-  VM  f  •*• 
ftris ,  inquit  Dominus.  folcbant  enim  perperam  Deum  metin  ex  proprio  liniii .  Nam  cum  ali- 
quid  promilTum  fucrat,difp,;tabant  apud  lean  lllud  hrmum  eilet ,  &  cireumfpicicbantluic  8c 
illuc.ita  non  ratiocinabantur  ,niii  ex  proprio  cerebro.  Deus  ergo  rpiosobiurgat,&  oftendu 
qium  prxpoftere  id  faciant,&  dkk,cogitationespias  nugis  ej]e  remotas  ab  eorum  cogitationibus  quint 
ctlum  a  ferrJtSii  etiam  hoc  loco ,  tametii  non  expi  imitur  vGriuwque  membrum :  tamen  non  alio 
tendit  Propheta,quam  vt  ludxi  ffi  permittant  Deo,&  non  appetant  nimium  efle  arguti ,  vt  in- 
telligant  quomodo hoc  vel  illud  fieri  poflit ,  fed  ftatuant  quod  Deus  decreuit ,  non  polle  mu- 
tari.Lnterea  notandum  eft  ,  Deum  hie  non  loquide  arcanoluo  8c  incomprehenlibili  coniilio. 
nam  quxnam i'unt  cogitationes  de  quibus  nunc  agit  Ieremias?  nempe  liberatio  poftquam  tem- 
pus  impletum  ellet ,  quiapoliicitus  fuerat  Deus  tunc  fe  fore  propitium  Ecclelix  lux.  Vidcmus 
cr°x>  hie  non  efic  mouendam  quxfHoiu-m  de  arcani;  Dei  ccnliliis,ied  fimpliciter  agi  de  fermo- 
ne  illo,  qui  iam  infiotuerat  Iudxis,  vel  de  vaticinio  Iereniix,  quo  prxdixerat  70.  annis  Iudxos 
fore  exulcs ,  8c  tandem  fenfuros  pcenam  lllam  fuifle  paruam  duntaxat  caftigationem ,  quia  efiet 
tcmporalis.No««  ergo  cogitationes  meas.Sed  raterea  oblique perftringit  Iudxos ,  quod  non  conci- 
perent  fpemfalutis ,  quia  non  cadebat  hoc  fubipibrum  ienfus .  Docet  igitur  hanceile  veram 
lapientiani,nos  Deo  lubiicere,&  perrriitterc.&  linon  affequjmMr  eitis  coniilium ,  quietis  animis 
elte  expe&andum,  donee  maturum  tempus  aduenerit .  Dicireflc  cogitationes  pacts, hoc  eftxogi- 
tationes  beneuolentix .  Pax  enim ,  quemadmodum  fxpe  diftum  fuit ,  accipitur  pro  fcelicitate,  ,. 
vt  nuper,In  pace  Babylonis  erit  vobis  pax:hoc  eft,  li  profpere  fuerit  Babyloniis,eritis  participes 
ciufdem  fortunx  .  tea  etiam  hoc  loco  Deus  pronuntiat  cogitationes  ftias  effe  pacts ,  quia  vcllet  re 
ipla  8c  effe&u  monftrare  paterno  le  ClTe  affi  &u  erga  populum.  Poftca  adiungit ,  vt  dem  vobis finem 
CP" expecJationem-Per  mnN.quod  lignificat  Hebrxis  poftremum  ,hlc  finis intelligi  debet  :quafi 
diceret  non  elTe  habendum  pro  xtcrno  interim  quod  populus  inalienam  terram  raptus  fuerit. 
Nam  hxc  non  leu  is  erat  tentatio ,  ciim  ludxi  priuati  eflent  terra  ilia ,  qux  erat  quies>&  hxredi- 
tas  Dei.pcrinde  enim  erat  acli  refecf  i  fuihent  ab  omni  fpe  .  Erat  igitur  externa  quxdam  ipecies 
abdicationis:  abdicatio  aute  erat  etia  Ipecies  mortis. Scd  hlc  pronuntiat  Deus  fe  tine  lmpofitu- 
rum  cxilio ,  vt  lit  temporale.  Vnde  colligitur,  populum  non  pcriiffe  cum  eiedus  fuit  in  exilium, 
fedcaftigatum  leniter  fuiffe  Deimanu.  Additex/»fc?rf/;o»f»w,proquo  Hieronimus  vertitpati- 
cntiam,led  nimis  coacle  .  Neque  vero  dubium  eft ,  quin  hac  fecunda  voce  melius  &  clarius  ex- 
prcllcrit  Prophcta  quod  volebat  per  voccm  n'nriH,  nempe  finem  optatum.Drfioigitur  vobis finem 
vt  kilicct  illis  promillionibus  fruamim,  licutioptatis,''&  expeftatis,hoc  eft,debetis  hoc  fperare 
ciimDeus  ita  promilcrit .    Hie  finem  faciam. 

P  R  E  C  A  T   I   O. 

Da  omntpotensDeus  fluando  digmtus  es  nobis familidriter  oSlendere  paternutn  tuum 
amorctn,  CF  eius  teftimomum  nobis  quotidie  reddts  in  Euangelio,  ne  vagemurin  obhquis 
(f  erratias  nos~\ris  cogitationibus :fed  acquiefcamus  infimplici  tea  \eritate:nec  dubite- 
mus,etidmfintultis  certaminibus  exerceamurin  hocmundo ,  vt  vita  noslrafit  quaficon- 
tinua  militia famen  nobis  rcpofitam  efk  certam  quietem  in  calo^er  Chrislum  Domirmm 
nostrum,    Amen. 

12.     Et  inuocabicis  me,&  ibitis,  &  orabitis me }  &  exaudiam  vos . 

Prose  qj  i  t  v  r  Ieremias  eandem  fententiam,nempe  quod  ludxi  poftquam  defun&i  fuennt 
pa^na  diuinitusirnpofita,  tandem  redibunt  in  patriam,&  lentient  Deum  miiVricordem.vnde 


CAP.  XXIX.  IO.  C  AL.  PR  AELECTI  ONES 

colliecrc  Iicebic  caftigafionem  exilii  tuiifc  illis  v tilem  .  Hoc qtiidem  iam  fatis  aperte  expoliierat 
proximo  verfu,led  mudum  nunc  exprinut,quod  icilicet  inuocabunt  Deum.  Quanquam  vtitur 
duobus  verbis  jnuoubitis me,  or  orabitis,  inquit.  Verbum  quod  imcrponitur  onsSnlpmncs  fere 
rercrunc ad  re&um  vita:  curium,quali  diceret  Propheta  eos  qui  prius  vagati  fuerantpoft  liias 
concupifcentias.ambalaturos  in  via  Dei,  hoc  eft,  in  Lege,  fed  vidcturmihi  coa&a  expofitio. 
Nond.ibitoigitur  quin  Prophet;ihlctacitcpcrAringatfocordiampopuIi,qui  nonftatimagno- 
uit  ie  caftij  an  Dei  manu ,  vt  mature  retipil^eret.  Ire  ergo  vcl  ambulare  tantundem  valet ,  meo 
iiidicio,'aclidixiiret,Poftquampcrtuleritisnonvniustantiimanni  exilium,fed70.tuncincipie- 
tis  fapere.  Fairhafc  non  tantiim  pigrities.ied  ftupiditas,quodnon  fueriiit  fubafti  Dei  ferulis,  vt 
ipfum  ifcuocarent.  Sed  qaoniam  tarn  rudi  erant  8c  pra:fra<So  ingenio,  Propheta  hie  breuiter 
admonet  opus  efte  multis annis  adipios  domandos ,  quia  non  liifficerent  viginti ,  aut  triginta. 
Nunc  ergo  inteiligimus  coniilium  Propheta; ,  quantum  ad  verbum  1*711,  quod  eft  ambulare. 
Surnma  eft  igitur  ,  poftquam  profecerint  in  Dei  ferulis ,  tunc  venturos  eile  lupplices,  vt  depre- 
centur  iraui  ems .  Additur  autem  promii'iio,  quod  Deu-sipfosexjudiet .  Videri  tamen  polTet  etiam 
inprioremcmbroDeuspromittere  conuerfionem  :  cfccertepcenitentiatfructuscft  oratio,  qux 
naicitur  ex ridcPcenitentia  autem  eft  donum  Dei.lam  non  poilumus rite  8c  pure  inuocare  Deu, 
fuii  Spiritu  ian&oduce  &  magiftro  .  Illc  enim  eft,  qui  non  tantum  verba  di<ftat,fed  etiam  genii- 
tus  format  in  cordibus  noftris  .Etita  Auguftinus  accipit  contra  Pelagianos  ,dum  probatnon 
eiieinarbitriohorninis  vel  conuerti,  velorare.  Fruftra  enim  Deuspromicterctquod  elTetin 
poteftate  hominis ,  inquit.  Hxc  autem  eft  promiH\o,erabitts.  Sequitur  ergo  nos  non  proprio  car- 
nis  impulili  orare  ,  led  cum  Spiritus  fanclais  corda  noftra  dirigit ,  &quodammodo  orat  in  nobis. 
Ego  tamen  nei'cio  an  Propheta  tam  fubtiliter  loqui  voluerit .  ex  aliis  locis  Scripture  probare 
facile  eft,noftrum  noneilt,Deum  precari  nil!  nos  Spiritu  fuo  prxueniat.Sed  quoniam  poflct  de 
hoc  loco  moueri  controueriia ,  malofimpliciusaccipere,qu6d/ti7/cff  heus  exaudiet,  vbiipfum 
precari  inceperint :  fed  inter  el  oftendit  non  fore  tam  breui  temporis  fpatio ,  quoniam  fciJicet 
rere  erant  indomiti.neque  poterant  re(ipifccre,nili  poft  multos  annos.     Sequitur: 

13     Etquseretis  me,  &  inucnietis, quia cjuieretis  in  toto  corde  ve- 
ftro. 

Idem  aliis  verbis  confirmatrneque  tamen  fuperuacuus  eft  fermo,quemadmodurn  her}  dixi- 
mus:quia  licutpcruicacitcr  Iudsireipuerant  omnes  minas ,  lie  difficile  iplis  erat,percipcre  ali- 
quem  guftum  bonitatis  Dei  ex  promiliionibus .  Bxc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  pluribus  ver- 
bis infiftatinhoccapite .  Qiucrendi  verbometaphorice  lignificat pieces Sc  vota,qucmadmodu 
Mat.  7.7.  proximo  verfu  di&am  fuit .  Et  Chriftus  etiam  ciimfuos  dilcipulosadorandumhortaturdicit, 
O^jjcnte  &  inuenietis  ,pu!iate  Sc  aperktur  vobis .  Non  dubium  eft  quin  illic  agat  dc precibus, 
tamen  alios  loquendi  modos  vfurpat,quos  fumita  vulgari  coniuetudine .  quarrimus  enim 
quod  nobis  vtile  eft .  Qua?rendi  autem  ratio ,  vbi  opus  habemus  Dei  gratia,  non  alia  eft,  quam 
precari .  Dicit  igitur  Propheta,  Tunc quaretis  ?ne ,©• inuenietis. Quanquam  autem  Iiraelitas allo- 
quitur  ,  debet  extendi  hscdo&rina  ad  totam  Ecclefiam ,  ficutipafiim  Deus  tcftatur  fcexora- 
bilem  fore  omnibus,  qui  ad  ipl'umconfugient.Sed  quoniam  hypocrite  fatis  flint  ciamofi,&  vi- 
denturfan&os  lplos  liiperare  zeli  ardore,il tantum  i'pedetur  externa profeffio.addit  Propheta, 
quoni.tm  quaretis  me  in  toto  corde  veilro  .  Ncquc  enim  dubium  eft,  quin  Iuda:i  milieslingulis  annis 
ingemuerint,cum  tam  duriter  prcmerentur  a  Chaldans .  Patiebantur  enim  omnes  contumelias: 
deinde  nihil  erat  iplis  tutum  vel  ialuum .  Needle  igitur  fuit ,  nifi  elTent  plulquam  ferrei ,  ipfos 
conapere  aliquas  prcccs .  Sed  oftendit  Deus  nondum  tore  maturum  tempus ,  donee  prcces  eo- 
rum  nalcantur  ex  ierio  affeftu .  Hoc  intelligit  per  totum  cer .  Certum  quidem eft ,  nunquam  toto 
corde  conuerti  homines  ad  Deum  ,neque  etiam  totum  cor  vnquam  ita  tile  addictum  ftudio 
precandi ,  vt  dccercf.fed  propheta  cor  totum  opponit  duplici .  Non  ergo  hlc  intellieitur  per- 
fedio ,  qux  nulla  poiTet  rcperiri  in  hominibus ,  fed  duntaxat  integritas ,  vel  finceritas.Nunc  te- 
nemus  i'ummam  verborum  Propheta»,nempe  Iudaros,  vbi  ferio  ad  Deum  confugere  inceperint, 
fenfuros  ipliim  propitium,  modoid  faciant  refto  affeftti  ,8c  non  limulato-.deinde  hoc  non  fore 
tam  cito.quia  rnaior  erat  ipforum  durides&  obftinatio,  quam  vt  tempore  exiguo  rehpilcerent. 
Tdeo  admonet  Deus  opus  eife  pluribus  malis,  vt  tandem  fk<Santur,&  exuant  illam  peruicaciam, 
^uinimiumfuerantdediti.  Ha?c  autem  tota  do&rina  vt  nuper  attigi ,  accommodari  debet  in 
vfum  Ecclcfuc.  Promii'iio  eniaihic  extenditur  ad  omnes  pios,  quod  vbi  in  iuis  miieriis  Deum 
inuocauerintjipfosexaudiet.Et  videturfumpfifleIercmiascxIlaiahanciententiam,Simulatque 
Ifa.  ^8.9.  inuocaueris  me,mquit  Il"aias,ego  te  exaudiam,antequam  verba  feceris  habebomanum  extenta. 
Etnotanda  eft  circunftautia ,  ailoquitur  enim  Propheta  Iudaros,qi!i  miferrimc  oppteffi  erant. 

Sciaaius 


IN   IERE  MI  AM.  118 

Sciamus  ergo  ferm'onem  hunc  proprie  dirigi  ad  caIamirofos,qui  videntur  Dcum  habere  aduer- 
fum ,  &  infeftum  :  & illud  cftoppoi  tunum  ttiam  tempus ,  cuius  tit  mcntio a  Dauidc  Pialmo 31.  P/«/.  32.* 
Hie  etiam  locus  docet  non  efTe  minim ,  ti  Dominus  ingeminet  ilia  flagella ,  neque  ftatim  nobis 
i  -nofcat,quia  non  tarn  fumus  nYxibiles,vt  primo  quoque  dic,ad  ipfum  rcdcanuij. .  Ergo cogitur 
noftra  contumadadiutius  nos  caftigarc :  8c  tamen  hx.c  promiffio  tcnenda  eft  etiam  ii  fero  refi- 
pifcamus  ,  Deum  tamen  fempcf  fore  nobis  exorabilem ,  modo  ne  fibi  hoc  prxtcxtu  ir.dulgcant 
rcprobi in liiis  vitiis,quemadmodum  videmus  iocoie  prorai,os  homines illudere  Deo,  &  ita 
icelefte  abutJpaterna  eiustoIeranria.Cauendum  eft  igitur  ,  ne  peccator  thefaurnm  vindi&x 
iibi  accumulet ,  ii  expe&et  viquc  ad  rinem  vitx.  Cxterum ,  lpes  tamen  hxc  proponitur  his  qui 
diu obtorpuerint  in  liiis peccatis , ii  tandem  vemant  quanuis  lei 6,  tamen  venturos  opportune, 
quia  Deus  ipfos  exaudiet .  Sed  diiigcnter  obieruanda  eft  hxcexceptio,  Deum  non  foi  e  propiti- 
um,  nili  quxiitus  fuerit  ex  toto  coi'dc,  hoc  eft,  fincero  affe&u .  Ita non  eft  quod  miremur  aures 
eius  fxpe  claufas  eiTe  votis  noftris,  quia  tantiim  fimulamus  nos  ipfum  quxrere:  nulla  vero  inte- 
rim iinceiitate  nos  eiTe  prxdkos ,  ex  vita  apparet.    Nuncfequitur. 

14  Etinueniar  a  vobis,dicit  Iehouah, &  reducam  captiuitateni 
veftram,&  colIigam,vc7  congrcgabo,  \os  ex  omnibus  getibuSj&  ex  omni- 
bus locis ,  quo  expuJero  vos  llluc  dicit  Iehouah :  &  redire  faciam  vos  ad 
locum  e  quo  expuli  vos  lllinc,  abimddt. 

Nunc  ad  rem  ipfam  accommodat  Propheta  quodvifuseft  generaliter  dixnTe .  Oftendit 
igitur  fru&um  gratis  Dei  poftquam  reconciliatus  hierit  populomerripe^/i9</m/«CF/c.</>/»</frf/«» 
ip[orwn,w  colli^et  eos exommbus locis .  Hoc ipecialiter  Iudxis  diftum  fuit,  led  iupcriorcs  duo  ver- 
ius ,  quemadmodum  dixi,  gcneralem  doctrinam  continent  .Dixerat  prius ,  inueniet is  me,  nunc 
amcm,inueniitr a  ~*obis,ve\  oftendam  me  vobis-Eft  tacita  antithefis  inter  occultaticnem  ,L.  mani- 
feftationera  .Deusenim  (el'e  quodammodo  abfeonderat  tempore  exilii  »iubit6  autcm  illuxit 
eius  facies , ct ita fe  manifeftauit  Patrem.cum  ante  vifus  ftufiet  oblituspopulifui.  Proprie 
acitemhlc  loquitur  Propheta ,  quiaetiamii  Dominus lempernosrefpiciat ,  non  tamen  vicilfim 
ipfum  refpicimus:imo  putamusprocul  abefle  .  Tunc  vero  demum  apparet  nobis  dim  fentimus 
ipfum  gerere  curam  falutis  noftrx.  Cum  dicit,fx  omnibus  gentibus>ey  ex  omnibus  hcts^non  dubium 
eft,quin  occurrat  dubitationi,qux  alioqui  obrepcre  poterat  multoru  animis ,  Qui  fieri  vnquam 
poterit,vt  Deus nos colligat.,poftqiiamita  fumus  difpcrli?  neque enim  dataillis  certa  regiofue- 
rat,  in  quafimul  habitarent ,  vtfpecies  aliqua  vnius  corporis  illic  apparerettfed  difiecTri  fuerant 
quad  violento  turbine ,  non  fecu s  ac  quifquilix ,  &  Deus  ita  ipfos  diipulerat ,  vt  nulla  efiet  fpes 
colle&ionis .  Qupniam  ergo  res  erat  incredibilis ,  populum  ita  difperfum  colligere  ,  ideo  Pro- 
pheta dicit  ex  cun&is  gentibus,&  ex  amtlis  locis. Et  eodem  fenlu  etiam  dicitur  in  Pfalmo,  Diiper-  Ja  ' 
Irenes  Ifraelis  congrcgabit .  Nam  ciim  ludxi  ante  oculos  ftatuerent  illam  horrendam  diffipati- 
onem,non  poterant  fpem  vllam  concipere  .  Videmus  ergo  vt  Propheta  eos  ad  bene  fperandum 
hortetur,&  iubeat  ipios  luftari  aduerius  illam  tentationem.  Et  videtur  fumpta  efTe  fententia  ex 
Mofe  .  nam  dicit  Deutero.  30.  Si  difperfus  fiieris  per  extremas  mundi  plagas ,  Deus  tamen  tuus  D«<r.  30.1. 
te  colliget. Videmus Mofen  dilertc  illic  coarguere  populi  difiidentiam,  fi  de  mifericoi  dia  Dei,  *"  3* 
8c  falute  fua  defperet,quia  erit  difperfus  &  laccratus. Oftendit  igitur  Dei  potentiam  fatis  fuper- 
que  valere  ad  ipfos  coniungendos ,  etiam  fi  difiecti  eflerit  ad  vltimos  cxlorum  cardincs .  Nunc 
tenemus  confilmm  Prophetx .  Sed  hinc  etiam  colligere  licet  vtilem  doftrinam,  Deum  fcilicet 
mirabiliterEcclefiamiuam,fiquandodiftrac"ta  fuerit , colligere,vt iterum  coalefcat  invnum 
corpus ,  quanuis  nomen  ad  tempus perdiderit  &formam  iplam.  Ethuiusrei  experimentum 
;iliquod  edidit  noftro  tempore  .  Quis  enim  vnquam  fore  putaflet  quod  nunc  oculis  noftris 
cernimus?nempe  Deum  occulta  ratione  congregaturum  eife  omnes  fuos  eledos ,  cum  tamen 
vbique  horrenda efiet  vaftitas ,  &  nullus  eilet  angulus  in  mundo ,  vbi  habitarent  tres ,  vel  qua- 
tuorfideles-  Videmus  ergo  non  vno  duntaxat  tempore  fuifle  impletum  hoc  vaticinium,fed 
defcribi  nobis  Dei  gratiam,quam  fxpius  antehac  exeruit,  8c  nunc  adhuc  exerit  in  congreganda 
Ecclefia.      Sequitur, 

15  Quoniamdixiftis,  Excicabit  nobis  Iehouah  prophetas  in  Ba- 
bylone, 

16  Ideo  fie  dicit  iehouah  Regi  fedenti  fuper  folium  Dauidis,&  toti 
populo  fedenti  in  hac  vrbe^oceH  habitanti:n<tm  w  hie dinerfis modis accipitur, 


CAP-XXIX.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

fratribus  veftris/jiii  non  egrefli  funt  vobifcum  in  exilium. 

17  Sic  dicitlelioiiahexercitimm }  Ecce  ego  muto  in  eos  gladium 
famem,  peitem :  &  ponam  eos  tanquam  ficus  Lordidas  jdutf&tidas  ,quai 
non  comcdiiniur  prxmahtiajd  eft, prx  amantttdme. 

Malti  interprctes  coniungunt  hunc  vcrfum  fupcrioribus  lententiis,  quia  dixiftis/ufcitabit, 
&c.  Et  videtur  non  tone  re  italentire,  quia  non  male  eonuenit  hxccaulx  redditiofi  longius 
repetamus  quod  dixit  Prophcta,ncmpe  redkum  ludxis  minime  fpei  andum  efTe ,  nili  complctis 
7o.annis  .  Se&lenfus  qucm  ego  ampledor,magis  eft  pi  obabilis:bis  rcpetitur  particula  »3:  pnore 
loco  eft  caufalis  ,  fecundo  autem  cftillariua  :&excommuni  Scripture  viu  iudicium  faaent 
perii'i  8c exercitati , hunc  gcnuinumefTe  Prophetac fenl'um .  Dicft lgitur  nimuim  deiipere  cap»- 
tiuos ,  qui  ipercnt  fincm  iaftare  fuo  exilio ,  quia  habeant  pleudeprophetas>  qui  ipiis  prumittant. 
Dixisltsetgovobisin  Chjldea  dxtos  ej]e  Prophet  as  ,8c  Dcum  illic  mifertu  efle  veftr^quoniamfunc 
qui  vaticiacntur  de  reditu  ad  breue  tempus.Quoniam  ergo  tarn  ftulte  eftis  creduli ,  ideofic  elicit 
lehomhfratribusveHris .  Poftca  conuertet  fermonem  adipiosexules,  Schortabiturvt  definant 
lponte  errare.Scd  hie  oblique  eos  coarguit,qu6d  nonpoliunt  ferre  meliorem  fortunam,  qtram 
lit  relidui  populi:quaii  diceret,Qujd  iibi  vult  hxc  veftra  intemperics ,  quod  cum  vobis  omnes 
vis  lint  clauls  ,  8c  tanta  lit  vi&oi is  potentia ,  vt  non  poilitis  digitum  tollere  >  nili  cius  nutu ,  vt 
tamen  putetis  vos  fore  iiberos  peft  biennium  ?  Certe  etiam  ft  antehac  fuei  itis  lecui  i ,  nunc  ca- 
kimitatcs  debuerant  vos  humiliare  .  Atqui fi  atres  veftri ,  qui  adhuc  videntur cfTe intcgri,quo- 
niam  habitant  Ierofolyma:  (  folus  enim  illc  populus  tunc  ei at  fuperftes)  fratrcs  ergo  veftri 
patientur  longe  atrociura,  quam  vos pafii  fuentis .  Nunc  tenemus  quo  confilio  Propheta,pcft- 
quam  ccepit  alloqui  captiuos ,  transferat  far  monem  fuum  ad  Regem  Zedechiam,  &  ad  Iudxos 
qui  adhuc  domi  manebanr  vel  in  patria ,  nem.pe  vt  hinc  agnolcant  captiui  quanta  fit  dementia 
reditumlibi  promittcre  ,poftquam  arrepti  fucrant  in  longinquas  terras,  cum  vltimaclades 
immineattap.1  Regi.quam  populo,  quiadhucquieicebantlcrofolymx.  D*V//ergo  lebonahadte- 
£em,quifedet  fuperjolium  Dauidts,®-  ad  totum  popMlnm,quifedet in  hacvrbe-Scdere  >qucmadmodum 
dixLhlcliimiturdiuerfofcnfti.  Rex  enim  dicitur  iedcre  in  folio  dumluam  dignitatem  obti-^ 
net :  populus  autem  dicitur  federe  dum  quiefcit  vcl  tranqmlle  habitat  in  aliquoloco.  Necabs 
re  hlc  cxpnmitur  nomen  Regis,  quia  exules  Temper  hoc  libi  proponerc  folebant  ad  ipem  redi- 
tus:Manet  adhuc  Templtim,  illic  colitur  Deus:deinde  manet  regnunr.his  faluis,  non  potcft  actii 
eile  de  gente  noftra  .  Salusenimpopuli  continebatur  in  Regno  8c  Sacerdotio .  Cum  ergo  fibi 
obiicerent  regiam  dignitatem  ab  vna parte  ,  deinde  Sacerdotium  ,  &  Sacrificia  ab  altera,fimul 
ftatuerantnonpoiTeneri,quinDeusiplos  paul6  p6ft  reftitueret.Nampromiicrat  Deusper- 
pctuum  fore  regnum  Dauidis  quandiu  Sol  8c  Luna  in  cxlo  fLilgcrent .  Nili  igitur  extincTo  illo 
lplendore ,  non  poterant  Iiraelita;  prori'us  humiliari :  prxiertim  vei  6  qui  tra6fci  fuerant  in  exili- 
Pfjl.t9.it  um  cx  Tribu  Iehudah.  Nunc  tenemus  cur  expreffa  fiat  Regis  mentio.  tametfi  ergo  adhuc  fede- 
re t  Rex  in  folio  Dauidis,tamen  duriorem  cius  &  totius  populi  conditionem  fore  affirmat,  qua 
fuerit  captiiue  muhimdinis. Dicit,perfequar  eos  gladio,  crfame  ,crpes~te.  Volutaria  fuerat  lechnaix 
dcditio ,  qucmadmodum  alibi  vidimus,  ideo  clementius  fuerat  exceptus  a  rege  Babylohio:  tan- 
dem Vrbs  expugnata  fuit:&  cumlongafuiffetobfidio,  grauius  fxuitum  fuit  aduerfus  Regem 
8c  totum  populum,quia  Chaldxos  iua  pertinacia  fatigaucrant.  Hinc  igitur  factum  cft,vt  dm  ius 
aftum  fuerit  cum  ipiis.  Sed  nihil  accidit  nifiiuftaDti  vindi&a .  Tametfi  enim  exafperarunc 
Chalda»os,non  dubium  tamen  eft^  quin  Deus  exca;cauerit  eorum  mentcs ,  vt  ita  accerferent  fibi 
grauius  iudicium .  Fuit  igitur  hxc  pcena  diuinitus  illis  inflicla;ideo  non  immerito  teftatur  Iere- 
miasDeum  fore  authoremharumcalamitatum,  quia  alibi  etiam  vidimus  Chaldaros  luiilc  mi- 
niftros,&  exequutores  vindi&x  Dei.£>«;V  ergo lebottah  exercitnum>Ecceego  perfe quar : deinde, 
©•  ponam  eos  quajificusfordidas .  hlc  hcus  vocat  Cny©:  capite  autem  14.  vocauit  malas  Jed  eodem 
fenlu.Non  dubium  vero  eft,quin  repctat  memoria  vaticinium,quod  illic  expofuimus.Propheta 
enimin  duobus  caniftris  viderat  ficus,quarum  altera: erantfuauesguftu, altera: autem ama- 
rx :  quxfiuit  Deus ,  quid  vides  ?  dixit  ,  Ficus  matas ,  malas  valde ,  ficus  bonas ,  bonas  valde  ^ 
Poftca  Dcusaddidit,Ficusbona:  &  fuauesfiint  fratres  veftri  captiui.  ego  enim  tandem  eo- 
rum miferebor  ,8c  dabitur  illis  redeundilibertas.  Erunt  igitur  ficus  bo nx,  tametfi  nuncali- 
ud iudicatur , quia  putabant  lepra:  illis  felices,qui  adhuc  Ierofolymz  degebant.  Ficus  au- 
tem mala:  6c  amarx,  inquit,  populus  hie  qui  fuperbit  ,propterea  quod  non  fuerit  tra&us  in  cap- 
tiuitatem.  Ego  enim  confumam  cos  fame,  &pefte,&gladio,diccbatillic  Propheta.  Nunc  ergo 
iterum  commemorat  tarn  Zedechiam  regem  quam  totum  populum  fore  ficus  amaras  &  fceti- 
das ,  qui  non  comeduntur  pr« malhia.       Poftea  addit, 

Et 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  ltp 

18  •  Et  perfequar  eos ,  ad verbum es},poft  eos :  perfequar  cosghdio,  fame, 
&  pefte :  &  ponam  eos  in  commononcm ,  \clconcufionem ,  cumflis  regnis 
terrain  execrationem,  &  m  ftuporem,&  in  fibilum,&  in  probrum  in- 
ter cundiasgcntes  adquasexpulero  eos,vclquocxpulcroeosdluc: 

19  Propterea  quod  non  audieruncfermonesmeos,incjjic  (ehouahj 
quos  mifi  ad  eos  per  feruos  meos  ProphetaSjUiane  iur^endo,6cmiE- 
tendo:&:  non  audiffcis,inquit  lehouah. 

Prolequkurcandemrentcntiam,quddfc!lieetnondc(inet  eosvrgerctampfftc,<]iiamf^- 
mc,&  gladio.donec  eospenituscoi'umpl'erit,  quemadmodum  habeturin  fineiIliuscjp.24.P0- 
fleaadhucquardam  repeat  ex  lilo  loco,  &tamen  qua:  defiimptaiuntex  28. capite  Dcuterono- 
mn,&:x$>.Scimusenim  Piopherasex  fonceilloLegishauliffe  liimmam  do&rina;  (ux:£c  propne 
loquendo  nihil  nouum  protiilcrunt,  Ted  accommodarur  Molis  do&  rinam  ad  vfum  pra:lcntcm, 
quifque  fuo  rempore.Ergo  inter  maledi&iones  Lcgis  refcrtur  hxc,Pon4tn  Has  in  commotioneniyVel ' 
concufionem '.  Duobus  modis  poteft  hoc  nomen  exponi,  vd  quod  genres  trcpidabunt  adillud  tri- 
fle ipe<ftaculum,vel  quod  caput  concutient.Harclecunda  expofitio,vt  alibi  dixi,rruhimagisar- 
ridet.Pwwwigitur  Hosin  commotionem,  hoc  eft,  quilquis al'piciet  veftras  mil'erias ,  caput  per  ludi- 
brium  concutief.  quafi  diceret,  Omnes  l'ubfcnbent  hifla  Dei  vindiftx ,  &  eritis  ignonuniofi  e- 
tirmapud  incredulos.  nemo cnim eritqui non agnofcat vcsiuftifYimas  fcaJlcrurh pcenas  dare. 
Deindeaddit,;'«  execrationem  rhn  eft  proprie  iuramentum,iedaccipitur  muttis  locis  pro  txecra- 
tione,quxinterponituretia,veliabaudreda  eftquotiesiuramus.Sed  quonu  u-pe humines  fele 
orTeruntaddandampcenamperiuriiddeon^sponiturproexecratione:  &intclligitur  exemplar 
execrationis,  aut  ferula ,  quemadmodum  alibi  expnmitur :&  vidimus quoienfu  hoc  dixenc 
Propheta,nempequ6d  quilquis  volet  vcl  libi,  vcl  aliismaledicere,  vel  cor.cipcrcaliquasdii  js, 
vt  loquuntur,  iumet  ludios  pro  exemplo ,  Deus  tibi  maledicat  tanquam  Iudans,  vel ,  Deus  de- 
protrutluumrigoremin  pcrniciemtuam,licutidtprompfit  contra  tudaros.  Dicit  i"  kin  fore  iti 
txecrdtionem,hoc  eft,foretam  nnleros,vt  lint  quafi  in  communem  formulam  iurandi  Pofteaad- 
dh,£rinJ}nf>orem-  quemadmodum  loquutuscftde  concufiione  capitis,  ita nunc  addhjluporem, 
quod grauiuscft,qu6dfcilicetvbioccurretta!efpedaculum,oninesfubiiftent tanquam  atto- 
riki.quia  confequinon  poterunt  quid  hocfibivelit.Ponitur//Mwff),quciriadn:odiim  abbidici- 
foreiprosVwo,fabulam,deindeforcprouerbium:  ita  hoc  loco  proniintiatIeremiasipfosy«rf/« 
fbilum,  iicutiloquutus  eft  de  concullione  capitis .  Poftremo  addit  fire epprobrixm  etiam  cunftis 
gentibttr,  quia  omnes  dignos  ceniebunt  clade  ilia,  quantumuis  futura  fit  grauis,  vbi  fcilicet  fiet 
comparatio  l'cclcr urn  cum  ipla  Dei  vindi&a.  Sequkur  ratio  ,  qh'ednon cinfcnltaumnt  Deo , fed 
quam  non  polTumus  nunc  abioluere. 

PrEcat/o. 

V>a  omnipotens  Deus }  quando  tarn  infigne  documentum  (f  ita  tttce ,  &  paternce  de- 
mentia edidijli  in  veteripopulo^tneiram  tuam  noftra  objlinatione  ad  extremum  pro- 
uocernm fed pneueniamus  mature  tuym  indicium ,  \tterepenamus  placabilem ,  nequc 
<'  .b  remit* quin  futurus fn nobis mifericors,  \biferioadte  conuerji fuenmws.  Etquoni- 
.■;!  m  ita  propenftfumus  }imb  etiam  prxapites  ad  omne  malum, deindc  tanta  ejl  noftra  ma 
litia  c?"  duritiestda  inquam }  nobis fymtum  ilium  manfuetudinis ,  vt  tibi  nosfitbij damns 
ad  omnia  obfequia:  <&  itaprcejlemus  nos  tibifilios ,  \)f  vicifiim  te  etiam  experiamur  Pjt- 
trcm  in  Filio  tuo  vmgenito,  A  men. 

T)  O  s  t  Qjf  a  M denuntiauit  Prophcta iudicium  Deitam  exulibus ,  quam  aliis  qui  refidui  ma- 
*■  nebant  in  patria,  rationem  f  ubneir,  quod  fcilicet  non  tudierint  fertmnem  Dei '.  &  hoc  eft  crimen 
grauifrmum.  Quanquamenim  nulla  eft  lgnorantiaeexculatio  coram  Deo,quin  percant  qui  le- 
ge non  habtnf.tamenicruus,quivolutate Domini fuicognita,  nondelinittucquoqucproteru^ 
fegerere.menio  vapulat  in  duplu.vel  triplu.Et  quo excelletior  eft  Dei gratia,dum  nos di'rnatur 
reuocarein  viaialutis,c6etiafcedioreft  ingratitudo,fiauresclaudimus,&  relpuimuscuiailla, 
quam  o!teditlc  habere  delalute  noftra  Sciamus  ergo  nihil  minus  effe  tolerabile,c nam  reiicere 
p  r  o  >hcucuoi  fermonem.  Et  notandum  eft  quod  lequitur ,  riempefermtnem  ilium  fuifl'e  mifjhn  per 


CAP.   XXIX.  IO.    CAL.   PRAELEC  TIONES 

Vrapbetai :  alioqui  promptum  erat  Iutteis  excipere ,  fe  non  fuiffe  d^ata  opera  rebclles  Deo ,  quia 
jnultae  erant  tunc"  contentiones  inter  Prophetas  .  Ergo  ne  tergiucrfumir  hoc  colore  obdu- 
&o ,  didt  fermonem.  quanuis  eius  miniftn  &  teftes  fint  Prophets,  non  minorereucrenua  el- 
fe  dignum,quam  11  Angelic  cadis  ad  nosdefcenderent.  Ethic  locus  valet  ad  commendatio- 
nem  externa:  do&rina: ,  quam  vilipendunt  phrcnetici  homines  qui  dicunt  fufficcre  arcanum 
fcrrnonern>hoceft, quicquidfommant .  Atqui  Deus  hoc modo  probat  ridei  pcrftri  obedicn- 
tiam,dum  nos  gubernat  manu  &  operahominum.Qmfquis  ergo  rehcit  fideles  Doctorcs,often 
ditfecffecontemptoremiplius  Dei.hxc  iummaeft,cum  Deus  fermonem  definit  non  oraculum 
aliquodduntaxat,ieddoerrinam,qux'dcpofitafuitapud  ndosDo£torcs.Pofteaadiungir,Mrf«f 
ftrf«9</o)©'»»V/fWo.Metaphoracfl  lumptaab  hominib9  ledulis&  promptis.fcim'uscmmDeum 
rion  expergifd,neque  mutarelocunr.fed  non  poterataliter  exprimerepatemam  fuam  curam  er 
ga  populum,quam  fi  diceret  fedulo  fe  intetum  fuiffe  ad  lpfos  monendos:&  ita  nruigis  inexculabi 
lis  redditurignauia  populi,quod  Deus  accelerauit,quali  mane  furgeret,vt  quilaborinon  par- 
cunt,fedlibenterfraudantfealiqua  parte  fomni,vt  compleant  iter  iuum.  Ciim  ergo  Deus  tan- 
tarn  diligentiam  in  curanda  hominum falute demonftrat,  eo  turpior  eft  fegnities  h  homines  ipfi 
furdi  fint,vel  non  moueantur,maneantdehique  in  fuapigritia.    Nunc  fequitur, 

zo  .  F.t  vos  audite  fermonem  Jehouas  cuntta  captiuitas }  cjuam  miii 
Ierofolyma  Baby  Ion  em: 

zi  Sic  dicitlehouahexercituum,  Deus  Ifrael  ad  AchabiiJiumCo- 
kiah,&adZedechiam  filmmMaaffeprophetantesvobis  in  nomine 
meo  mendacium.Ecceego  ponameos,vc/  tradam,in  manum  Nabucad- 
nezer  regis  Babylonrs:&  percutiet  eos  coram  oculis  vefhis. 

Profertleremiasfpeciale  vaticinium,fed  inconfirmationem  fuperiorisdcdrinar Idem  igi- 
tur femper  eft  rinis,ne  le  blanditiisaffuefaCiantcaptiui  quemadmodum  cceperant,fed  vtftatuac 
ferendu  libi  effe  exiliuvfqueadannos70.  Caeterum,hlcdetribusimpoftonbus  loqoeturlere 
mias:duos  limul  coiungit  ,tertii  poftea  riet  feorfum  metio.Dirigit  pnmo  fermone  ad  omnes  ca- 
ptiuos,quianunquadignatuseffet  verbufacere in  eoru  gratia,qui  profelfi erant  Dei  hoftes,  & 
le  diabolo  mancipauerant ad fallendum .  iiiperuacuuin  lgiturerat  erga  illos  opera coniumere. 
Sedalloquiturtotumpopulu,&  limul prsdicitquidfutuiu fit duobuspleudoprophetis,nepe 
Achab,&Zedechi2AlterumnominatfiliumColaiah,alterumhliumMaaffiat:quianomen  A- 
chab  erat  tunc  in  frequenti  vfu,  &  nomen  Zedechia;  ob  memoriam  pii  &  fan&i  Regis  erat  tunc 
in  pretio  apud  bonos  Ad  tolledum  igitur  errorem,  defignat  ipforum  genus. Ha;c autem  fumma 
«ft  vaticinii,paulo  poft  venturoselTciniudicium,vt  bccidantui  aregeNabuchadnezenerantin 
exilio,fed  tanta  eos  dementia  corruperat,vt  non  dubitarent  prouocare  in  fe  iram  jy  ranni,  quem 
fciebant  faruum  efle>&  fanguinarium.Ergo  Ieremiaspronuntiat,quoniamita  populum  decipe- 
rent,breui  daturos  effe  poenas,quia  Nabuchadnezer  eos  occidet.Neque  tame  dubium  eft  quin 
priuato  fuo  commodo  profpexerit  Nabuchadnezer : quia  dum  ad  ipflim  delati fuerunt ,  vol uit 
compefcere omnem materiam  tumultus.  Cum  cnim non ceffaret  hortari  populum  ad  fpem  re- 
ditus,nifi  obuiam  itum  effet,non  poterat  aliter  fieri,quin  fubinde  exorirentur  noua;  turba?.  Na 
buchadnezer  igitur  fux  vtiiitaticofuluit,vtfolentterreniReges.  SedintereafuitminifterDci, 
quia  ludibrio  expotiti  fuerunt  illi  duo  impoftores,qui  promiierat  populo  reditum.  Mors  igitur 
eorum  refutauit  ipforum  vanitatem,quiaapparuit  non  effe  diuinit  us  miffos.Verumquidem  eft, 
fideles  Da  ler  uos  fxpe  cr udeliter  tra&ari,imo  etiam  interfici  ab  impiis:led  alia  f uit  ratio  in  iftis 
duobus.Neque  enim  conuidli  fuerunt  faltitatis  quia infceliciter  illis  cellit  prophetaffe,fed  quia 
cumprsferrent  quafi  vexillum,&  dicerent  populum  mox  rcditurumin  patriam,illic  fuerunt  oe 
cifi.Videmus  ergo  non  temere  pra:dici  a  Ieremia  quod  futurum  erat,quoniam  ex  illorum  mor- 
te  colligere  licuit ,  fuiffe  meras  fallacias  quicquid  polliciti  luci  ant ,  quia  ringebant  fe  redituros. 
occifi autem  fuerunt>&quidemanteilludtempusquod  prardixerant populo.  Nunctenemus 
fummanv.quodad  verba  fpectat,  dicit,  >^«<&f  e  f  or*  captiuitas  fermonem  lebou*.  Vultattcntosefle 
Iudsos ,  quia  li  occili  fuiflent  mille  impoftores , nunquam  tamen  abrogata  fuiffet  fides  eorum 
mendaciis,nili ante tempus  Ieremias  pronuntiaffet  quod  futurum  erat.Sedet  igitur  hlc  tanqiu 
iudex,quiaetfiiuffit  eos  interficiNabucadnezer,tamelatisapparet  fuiffe  diuinitus  id  ordinatu, 
& quidem  vt  populus  refipifcere  difcerct.Videmuscrgo  Iercmiam  fuiffe  ipforum  iudi-rem,  po- 
ftea Nabucadnezer  fuiffe  cxecutu  quod  Deus  per  osferuifuipronuntiauerat:hic  ratio  eft  cur 
fermonem  deftinet  toti  populo .  Simul  tamen  adiungit  a  Deo  vnffos  fuiffe ,  vt  detinant  imaginari 
fortuitum  cafum,  veladuerfam  fortunam,  8c  agnofcantiuftas  pcenas  fibiinfliftas  fuiffe.  ob  (ce- 
lera,  cum  patria  fuerunt  orbati .  lam  quod  dicitur,  Dabo  eos,  vel  tradam ,  in  manum  "Mabucadne- 
yer :  clarius  exprimit  Propheta  quod  iamdixi ,  nempc  lie  occifum  iri  iuffu  Regis,  vt  Deus  de  i- 

plisfta 


IN    IEREMIAM.  i50 

pfisftatueritquod  volcbatfieri .  Etcaufam  mortis affignat,  nefulicetludxiocutosdcfigant  in 
confilium  regis  Babylonii  :quid  lpe&auitNabuchadnezcr?  ncmpe  voluit  habere  pacatum  in.- 
pcrium'.  videbat  periculum  circuimulttisliignolccrctduobusiftis,quipopulum  cpnturbaue- 
rant.Ergo  nc  Iudxi  tantum  reipiciant  in  confilium  Regis  Dtus  hlc  aliam  caulam  altiortm  bro- 
ponit ,  ncmpe  quia  prophecaucrant ;»»o»u»e ipfius julUciter  ■      Scquitiu  clarior  cxplicitib: 

±2.  Et  furnetur  ab  ipfis  maledictio  apudomnem  captiuitatem  Ie- 
hudah,  qua:  eft  in  Babylone,  dicendo,  Sratuat  te  Iehouah  vt  Zede- 
chiam  &  iicut  Achab , quos combufiit  rex Babylonis  igne ,  ve/ i  yftulauit, 
\elf>'ixitctum>'vtdlij  vertuvUrh?  non  tantum  figmfictf  comburcre  Jed  vj%lare}vclpau- 
latim  were  ,qnod  idem  eft. fed  Hieronymus  vertitfuijjc  fnSlos. 

Hie  circunftamias  notare  opqrrct,quia  (1  tantum locutus  f uiffet  Ieremias de  ipforum  mor 
tc,adhucpotcrantIudxiambigcreandiumaffct.Cxtcrum,vlfinuncadi.jngituripiaipecicsitip 
plicii,lerenfiasqiutidigitooftenditquodadhuceratincognitum,imbincredibi]e .  Rotuitqui- 
demaccidere  id  capriuis,vc  Rexiuberetillos  occidr.lednor.  potuit  hoc  caderciublcnium  ho- 
minis  mortalis  quod  affirmat  Ieremias,ncmpe  de  friftione^fW/zz  igne  vflulabtir/tuy.  Videmus  er- 
go Deum  hie  occuvrere  peruerfis  ingeniis,vt  nulla  lupcriit  tergiuertandi  occaiic,cum  lpeciem 
ipfam  mortis  defignat.  Sedprimolocodicit,  Sumetur  ab iofis  malediftio,  hoc  eft,  formula  tnalc- 
dicendi.  Ponebat  herl  nVa  iuramentum, nunc  ponn  nVSp  bbp  autem  eft  malcdicere .  Itaquc leri- 
fus  eft,  fore  ipfos  in  exemplar  malcdictionis  omnibus  captiuiscum  dieent,  Voiut  te  Dens  tan- 
quant  Zedechiam  Qr  tanquatn^Achab,  quos  rex  Babylon/)  vfluLmt .  Iterum  repetitur  caufa  mortis :  8c 
Propheta  in  hoc  non  temere  incumbit,vt  oculos  populi  auertat  a  propinqua  catiia>&  qua:  vul- 
sp  nora  erat  >  quodfcilicet  Nabuchadnezer  non  fuerat  paffusaliquid  turbaf  urn  mouefi  in  fua 
ditione .  Vtergo  agnofcant  Deum  efTeauthorem  huius  pcene,,ideo  diclr, 

xx,  Propterea  quod {ecerunt,velpdtrarum,  flagitium  in  ifrael, &  (cor- 
tatifuntcumvxonbuslociorum  fiiorum,  &locutifunt  iermonemin 
nomine  meo  mendaciter:quod_,  yd  quern fetmonem,  non  mandaueram  lp- 
fis.'eso  autem  fum  coenitor  &  teitis,dicic  Iehouah. 

Tenemus  quorfum  tendat  Propheta  cum  afhgnat  caufam  mortis,  ne  fcilicet  Iudxi  pro  fuo 
captuxftiment  quod  factum  fuerat,led  ftatuant  Deum  vltumeiTcimpietatcm  ecrum  quifaho 
prxtexuerant  eius nomcn.Scimus enim  temper  nos  circunipicerehuc  & illuc,&  cum rcperimus 
propinquamcauiam,ncgligcre,iScpronihil«jducereDeiiudicia.  Ergo  vtpraukatem  hanccor- 
ri°;at  leremias, iterum  repetic  Zedechiam,  &  Achab  pcenasdaturosnon  regi  Bahyionio,lcd 
Deo  n~>fi,quia  patrauerant  flagitium  in  Ifrael.  rifti  vcrtunt',Rem  nephadam,velabominationem:c- 
go autem  libcnter  accipio  pro  flagitio,hoc  eft  pro  turpuudine,vel  fceditate./),  trarur:  t  ergo  fcedi- 
t  em.PoftezgcncriiubucitduasiptacSiquodJiirtatifHnt  am  vxoribusfociomn  fuorum  Acm 
fallaciter  prophet  arent  in  Dei  nomine.  In  pnoremembro  videmus  quant  us  f  tier  it  in  populo  ft  upor, 
quinon potuit  animaduerterequaliscffcteorum  vita,"quihneehant  fceile  Deiteftes,acii  client 
Angebe  ca:!o  delapli.Potuitquidemeorum  fcelus  occultum  elTe,  fed  minimc  dubium  eft,  quin 
obftupefa9:ifuerintIudqi)quu libcnter  arnpucrantvanaspromilfiones, qua:  dabant-caufam  lc 
tki?. Cu  n  ergo  cupidieffentreditusjinterea  autem  vellentq ual'.inuito  Dec ,reftitui  in  patriam, 
Yellent  per  fringcre  omnia  obftacula  lux  contumaciximpetuihxc  fuitiufta  poena, quod  fie  fue- 
rint  excxcati,vt  non  peripicerent  quod  tamen  potuit  fa.tis  effe  manifeftum,nempe  magniheosi- 
ftos  prophetasfcortan,&  tantam  cffe'turpitudine  vita:  iplorum,vt  certu  efkt  non  habere  quic- 
quam diuinum velcxlefte . lam adiungittir altera fpecies , ncmpe quod prophet attaint  fall.: liter  in 
Drt'»o»;»tf?.Fuit  hoc  crimen  atrocius,quia  vt  Deo  prenoia  eft  lua  Veritas,  lie  iacrilegiumiLludtft 
intolerabile,vbiveritasconuertirurin  mendicium.  Sed  quia  fie  corrupticrant  omnium  animi, 
Vt  nemo  velletaperirc  oculos,ideo  teftatur  Deus ,  quanuis  fcortationeseoruni  non  lint  populo 
eognitX,quanms  nondeprehendatur  eorum  vanitas  in  falfis  vaticiniis,  hoc  iatis  cilc-qKodp't  (o- 
gnitor  cr  tejlii .  Eft  autem  hie  locus  notatu  dignus,  quia  hypocritx  donee  fentiant  le  eonftrictos 
coram  hominibus,  nihil  metuunt,  imo  luperbe  lele  efferunt,quando  il lis  obiiciimtur  qnx  lurrt 
meriri.  Qu_oniam  ergo  tanta  eft  in  hypocritisduritics,  3c  lmprobitas,  ideo  nccefTe  eft  rcuocare 
ipfosad  Dei  tribunal ,  vt  intellifiant  pofie  quidem  ipfos  ceHiicsabfolui  coram  mundo ,  ltd  iio.c 
nihil  derogare  iudicio  Dei.    Nunc lcquitur, 


CAP.    XXJX,  IO.  C  AL.  PRAELECTIQNES 

14     Etad'SemaiahNehelamitemdices^diccndo^c^ca, 

z$  Sic  dicitIehouahexercituum,Deus  Ifrael ^dicendo, Proptcrea 
quod  tu  mififti  in  nomine  meo  literas  ad  totum  populum, qui  eft  lei  o- 
folyirxA  adZcphamamfiliumMaaff;a;  laceidoien^&  adcunclosSa- 
cerdotes,dicendo, 

16  Jehouah  pofuit  teyConflituitte,  Sacerdorem,pro  Iehoiada  (acerdo- 
te/vt  fit  is mxkdi domus  Iehouas  fuperomnem-virum  infanum, yelar- 
reptinum^dc  propheta  ntem ,  vt  ponas  ipfum  in  carcerem ,  alij  xcrtuntin  cip- 
pmt,&i.  in  compedes ,\clm<xnicas} cjuodaLis  magis  placet. 

17  Et  tu  quare  non increpuifli leremiam  Anathotitem qui  propae- 
tatvobis? 

Hicleremias  vaticinatuvde  tertio,  quilkerasfcripferat  Saeerdotibus ,  8c  toti  populo  con- 
tra iplum :  dcinde expoftuhuin.it  cum  lummo  Sacerdote , &  cum aliis ,  quod  Icremias impure 
diu  hortatus  ciT.  t  populum  adfucndam  longiexiliimoram.  Hxcigkur  iumma  eft:  led  de  poe- 
na videbimus  in  hue  capitis  .nohuvkerius  verba  profequi,quian6n  pclTem  hodieabloluerc 
hoc  vaticinium  .  Sunipiiigiturpriorem  partem  duntaxat,nempe  qi.od  ifte  Semaiahnontan- 
tumaliorum  more  populum  hoi  tat  usellet  ad  fpem  rcditus,  &limuladaliquidmouendum,fed 
etiam  lparier.it  venerium  iuumlerofolymx  ,8c  conatus  fuerat  opprimere  inuidia  Urcmiam,  vt 
occidercturtandcmq.ialipfeudopropheta,&  hoftis  tarn  Legis&  Tempi i>quamialutis  publi- 
cs Dice i  i  -itur  ad  Sem.<iib,vc\  de  S.-maiah.  "j»  enim  vtroque  modo  funn  potcft .  nunc  rccitatur 
crimen  cms:pjfteavidebiT)usfuo loco depcena.Hocautemfuit  crimen,  Scrippjli  in  nomine  tneo, 
jnquit .  Si  ranrum  fuiflet  flabcllurrt  crudelitatis ,  hoc  iam  nulla  venia  dignum  crat :  led  crimen 
f nit  duplicatum  ,  qi.d  J  aufus  eft  prxtenderc  Dei  authoritatem  ,  8c  ia&are  fe  ciTc quaii ekis  fcri- 
bam,quaii affereret  diclat.isfuiffe fibi literas a  Spiritu fan&o,l~e  non  proprio  in  puliu,  vel  teme- 
ntate  locutum.-fed  D^um  nor.  polTe ferre  tantam  licentiam  in  Ieremia ,  quod  ciim  auidue'  con- 
cionareturdelongo  exilio,Sacerdos  tamen  ignofcercr.deinde  in  totoordine  facerdotali  ne- 
mo feopponeret.  &  fimul  etiam  ace ufat  tolerantiam  populi .  Qpod  ergo  hoc  fecit  Dei  nomi- 
ne fuit  lon.ie  graui.is , quam  fi  fcripfiffet  inftar  priuati hominis .  Dicitur  autem  lcriplifTead  to- 
tum populum, vt  Icilic.tturmatim  omnes  confpirarent  contra  leremiam.  Si  enim  tantum  Sacer 
docibus  Ikeras  mi fifli  t>  poter.int  exciperc  fibi  non  eiTe  integrum  tarn  violenter  agcre  contra  Ie- 
remiam.quia  poffct  excitai  i  aliqua  feditio.  Vidcmus  ergo  aftutiam  huius  nebulonis,qui  tametfi 
conremptit  populum ,  vi  tamen  minimi  quique  adiutoreseiTent  Sacerdotibus  ad  fxuitiam,&  vt 
fieret  omnium  conlpkatio :  ideo  totum  populum  complcxus  tft  luis  Uteris.  Poftea ,  ad  Sacerdo- 
tem,cr  omnes  Stcerdotes .  nomen  Sacerdotis  in  lingulari  numero  accipitur  pro  fummo  Sacerdo- 
te :  poftea  o^na  vocantur  non  tantum  qui  genus ducebantab  Aaron,  fed  etiam  omnes  Leukx. 
Erat  fummus  Sicerdos ,  dcinde  pofteri  Aaron  erant  prarcipui  &  quafi  collegx  fummi  Sacerdo- 
tis :Leukx'autcmminoreserant  honoris  gradu  .  Sedhicpci  Dorian  intelligit  etiam  ipics  Leui- 
tas.  Sequkurargumcntum  cpiftolx,  lebouah  pofuit  te  Sttcerdotem,  &cxtera.  Hicinlimulat  ille 
impoftor  Simaiah  fummum  Sacerdotem  ingratkudinis,  quia  fnifTct  lufFc&us  in  alterius  lo- 
cum.Probabile  enim  eft  tunc  adhuc  vixifleIehoiadah,fed  fuiiTetr.ic~r.um  in  Chaldxam  cum  a- 
lnsexulibus .  Qma  ergo prxter fpem  &antetcmpus  contigerat  tanta  dignitas  fummo  Saccr- 
dori,eiimobiiirgatpleiidopropheta,qu6d  male  agnofcat  hoc  Da  benericium  ,  tjua.li  dice- 
ret  ipfum  iniquammercedem  Deorependcre,quieumin  illudfummum  f.ifligium  cuexerat: 
Deus,  inc\uk,  pojuit  te  Sacerdotem  loco  lehoixdx  ficerdotts .  Ita  miniftn  Satanx  transfigurarit  fc 
in  Angeloslucis:&  tamen  non  poilunt  tarn  dcxtre  xmulari  Dei  feruos,quin  fraus  ipforum 
ftatim  patcriat.multum  enim  aftutia  diftat  a  rcfto  &  legitimo  conhlio .  Deus  inftruk  feruos fuos 
confilio  8c  prudentia:Satan  autem  dolis  8c  aftu  prxditus  eft .  Ergo  tametfi  primo  intuitu  appa- 
reat  aliquod  artificium  in  epiftola  pfeudoprophetx,ramen  ex  re  ipfa  coiligitur,  f.dlo  prx- 
tendi  D.i  nomen,  fallo  in  medium  proponi  quod  lufrl'6rus  fuent  lummus  Sacerdos  in  lo- 
cum Ichohdx.  I  am  vt  fit  is,  inquit  -.compellat  initio  fummum  Sacerclotcm,fed  pt  ftea  fin^ul  com- 
prehendit  etiam  alios  -.vtfitis  cuilodes  dtmut  Dti ,  vel,  vt  litis  p  rxfc£h .  Etfi  enim  fumma  pcte- 

ftas 


IN.   I  ER  EM  I  AM.  23, 

ftas  crat  penes  vnumSaccrdotcm,  quia  tame  r.on  poterat  vnus  fubirc  omnia  onera,  neccffc  fuit 
alios  etiamconiunftisftudiisipUuniuuare.  H^c  ratio  eft  cur  Scmaiahnontaimim  dicat  fum- 
muin  Saccrdotcm  pixrVaum  ruilie  Teniplo  Du,  fed  poftquam  locauit  cum  in  fupremogra- 
du,iimul  addat  iocios.Dicit  adutrfus  omnem  virutn :  yAC'O  vertit  Hieronynuis  arrcptitium,  &  non 
malemcoiudicio.propneyi-i-nhenincatiniaininr.  lcdhocnomenimpolituni  fuit  faifisdocto- 
ribus,qui  iactabant  le  efle  quali  entouiiaftas,  hoc  eft,  diiiina  infpirationc  corrcptos ,  vt  non  lo- 
querentur  ex  proprio  leniu  .  Hoc  apparet  ex  110110  capitc  Hoiex ,  vbi  elicit  populum  tandem  a-  ""/■J'-7 
gniturum  Prophetas,  qui  iplisblanditi  fuerant ,  fuifle  vefanos ,  &  viros  ipnitus  fuiffe  ame-ntes. 
Concedit  illis  vtrumquenomen,qu6d fuerint  Prophctcc,  &  vi" fpiritus, hoc  eft  fpiritualcs;fed 
demonftrat  f uiffe  titulo  tonus  folum ,  non  autcm  re  ipia.  nam  Prophets  vocati  iunt  viri  fpiri- 
tus,  quia  Deus  afflabat  ipfos  luo  Spiritu  .  iam  imph  ciim  odioie  vellent grauare  veros  Pi  ophe- 
tas,vocabantctiamarrepcitios.Namitaloquunturquierant  cum  Ichu,dum  venit  Propheraad  *£•  * 
iplum  vngendum  ,  Qmd  libi  vult  velantisifteJetiam  poniturhoc  nomen  lM*-b:&  probroie  vo- 
cant  arrcptitium,  quiramen  arcano  Spirkusaftfatu  loquutus  fucrat .  led ita  impiirapiuntad 
Deicontemptumquicquidreperiturin  Script  ura.Nam,ficuti  dictum  eft,ncccflerukdifceine- 
re inter  veros  Dei  ieruos ,  &  tkul  arcs :  ciim  multi  gloriarcnrur  ic  efle  a  Deo  vocatos ,  &  tamen 
impoftorcs effent.  Dcusergo  v'ocauk  illos  vefanos,  &  arreptitios.  iam  quid  impiirtransferunt 
hoc  probrum  in  legitimos  Dciferuos.  Hoc  autcm  loco  itcrum  Scmaiah  dicit Icrcmiam  efle  ar- 
repntium,qui  falto  obtendat  Dei  nomen,<i  qui  prophetet  mendacitcr.  Adiungit,  Vt  pottos  eum 
in  cdrce rem,id  eft,coniicias  in  carccrcm,  vel  cippum,  vt  alii  vertunt:  poftea,  in  mamas,  hoc  tft,vt 
eum  conftringas ,  donee  fuerit  cognitum  de  ciusimpietate ,  vt  tu  eum  in  carcerc  detineas  Por- 
ro  credibile  eft  iummos  Sacerdoteshoc  iurifdktionis  libi  fumpfiflc  111  rebus  confulis.Hxc  ien- 
tentia  quidem  duSaeftabono  principio  .  nam  Deus  (emper  voluit  bono  ordine  gubcrnari 
fuam  Ecclefianv.ideo  prxcepk  in  Lege ,  vt  (i  qua  exorta'effct  difputatio,  vel  quarftio,vt  fumnius  D 
Sacerdos  effet  iudex'.fed  cum  hie  fit  carccrismentio,&manicaru,certe  lllud  eft  prartcr  Legem:  9<  7 
ideo  mihi credibile  eft  fuiffe  hoc  addkumad  Legem  Dei, cum  res  effent  turbatx  ,&  ftatus'eiTet 
incompofkusapudludaros.vnde  autcm  otigo  mali?  nempeex  infeitia,  &  defidia  Saccrdotum. 
Debebant  .effc  Angeli  Dei  exercituum,  Legisihterprctes ,  debebat  pcti  doftrina ex  corum  ore 
Atquierant  canes  muthimo  lie  defciuerant,vt nihil  prorfus  elTet  in  ipfisfacerdotalc :  obliti  erat 
Legis,nullaapudeosvigebatreIigio  .Cum  ergoipliceffarcntin  officio, neceffefuk  admitte- 
realiosProphetas.Etquemadmcdam  alibi  dixirhus,fi)  it  ilhidaccidentalc,vtDeiispaffimexci- 
taret  Prophetas  e  mediaplebe  .  Oportuk  quidem  femper  efle  Prophetas  in  veteri  Ecclelia :  fed 
DeusfumpfiffcteosexLcukis,niiiconhiltdvclleteos  infamia  damnare  coram  toto  populo, 
eum  jpfos quoque  bubulcos  crcaret  Prophetas,quemadmodum  vidimus  de  Amos.  Chm  ergo 
paffi effent  Sacerdotes  transferri  propheticum  munus  ad  alios  vulgares,excogitata  fuitnoua 
ratio,ne id fieret  cum ipforum  iatr.ura:quernadmodum  in  Papatu fcim us Epifcopos  non  alia  ra- 
tione  fuiffe  prxfe&osEcclelix,nifivteffcnt  Paftores,&  Do&orcs .  Quid  autcm  poterant  afini 
illi ,  quosfcimus  vtplurimumeffe prorfus  expertcs  omnis  liberalisdodrina:  ?  Quid  feciffcnt  e- 
tiam homines profani,&addi&ifuisdelitiis,&  voluptatibus?denique  quid  feciffcnt  &  aleato- 
res,&lcnones,vtomncs fere funt Papales Epifcopi ? Ergo neceffe  fuit  concedere  rabulis  8c 
Monachis  has  partes, Vosdocebitis:, quia  fugseftus  vobisrelignamus.  Sed  retinuerunt  inte* 
rea  fibiiudicium:fiquacontrouer'fiafubo'itaeflet,non  poterant  quidem  vel  rabulejitli  qui  cla- 
mitabat»vel  mutx  beftis  per  ie  iudicare,  quia  alteros  impediebat  infcitia,alteris  negata  erat  po- 
teftas .  Quomodotiutem  Epilcopidamnarunt  olim  hireticos-*  &  adhuc  hodieddrnrlant  ?  nerh- 
pefi  quiseratCarmelka,aduocarunt  Francifcanosiniudiciumtfiquiserat  Auguftinianus,vo- 
cati  funt  Dominicani.Nam.quemadmodum  iam  dixi,nihil  fuit  vel  ingenii,velprudentix  in  illis 
beftiis .  Sedtamen  retenta  fuit  quondam  maieftas  pcni?s  Epifcopos ,  vel  vicarios,  qui  proferrent 
fententiam ,  hsreticosdamnando  .  Ita  ctiam  piobabile  eft  fa&um  fuiffe  in  veteri  popu!b,hem- 
pe  accerfitos  fuiffe  eos  q  ui  munus  propheticum  obte'nderent ,  idque  authorkate  furhmi  Sacer- 
dotis,prxtextu  Legis,fed  non  fine aliqua  aduentitia corruptione,  quiafcilicet  neque compedes, 
neque  manicas  Deus  tribucrat  Sacerdotibus ,  vt  hoc  modo  compefcerent ,  fi  qui  turbarent  vel 
corrumperentputamdoftrinam.   .    Sidqux  fuperfunt differam  in proximam leftionem. 


PRECATId. 


Da  omnipotent  Deus  ,qududoomnes  advnumvfqtiepropenfi  fumusadfallacidSj 
O'dediti  etiam  prorfus  p.mtus  vanitari,  vtgubernati  tuo  Spiritu  nihil  aliud  optemus, 
qttam not  tibifubijcere:  <&  quemadtnodutn nostibi  cffer'mws  difcipulos,da vtprceemite 

Q^  iii. 


CAP    XXIX  IO     CAL     PRAELECTIONES 

hue  •\\ybitmfcqn.wucf\hxm  qium  ojlendis:  (f  fie  perfcucnvius  in  rcclo  ejajurfofce 
feruemamm  temdtm  ad  beet^m  diwi  qmetem ,  qua  nobis  repojkd  eft  m  add ,  per 

Chriilnm  Damnum  nofbrum,    Amen. 

VId  im  v  sproximalcdionclummameiusepiftolx  quam  fcriplcut  Scmaiah  adiummutu 
Saccrdotem.Rcprchenclebaceu)slegniciem)qu6dnon  compcfcactlercimampro  iure& 
ratione  officii  i'ui.Habuithocaliquid  coloris.icd  r.illumciat  principium  quod  Aincbat^cmpe 
Iercmiamprcjexcrc  Dei  iijmcn.cumramcn  non  diet  muTuSjneque  naberet  mandatum  prophc 
tandt:hoc>heut  dixi.fali'um  crat.  Ergo  mcrito  nunc  contra  ipfutninlurgu  Propheta>&  denua- 
uat  quam  mcntti>  crat  pa-ium.    Sc^UKWr  ctgO, 

1 8  Nempc  quia  mifir,vc  /  quia  ideo ,  ad  xcrbum,  quit  ob  id ,  \W  pmpterca&d 
nosin  Babylonem3dicendo,  Longumeft,  tcmpuscxihj  .-xdiheatedomos 
6chabitatc,planuccliortos,&:coincditchu(^;umconim. 

19  Legerat  autcm  Zephanu  Epiitolam  hanc  in  aunbus  Iercmia: 
Prophets. 

Crimen  obiiciturlcremix,quodcaptiiiisinduxcrittorporeni,vcabicdarpclibcrarionii  pa 
tram  contcmncrent. Atqui  longe*  alio  tendebat  Prophetx  conlilmm,nc  rdfinando  anteucrte- 
rctpqpulllsPeipromifliones:  mtcreaveroliduciani  iuamprotralierct  vlquc  ad  rincin  prxri- 
xum.  Quja  due  uu/alesparticulxhlc  ponuutur,|3  -,?«'»3,ilc  ycrtunt  quidamInterpretcs,Quia 
ob  hanc  cauiam,  nempc  vt  libi  acquircret  Prophctx  nomen  .  Simpliciortamcn  lenius  eft,  cau- 
farn  reddi  curfegniriera  Saccrdoti  expioprct  Zcphania,ncmpc  pioptei  ca  quod  captiuosaftiic- 
feceratadtolerandumexilium.Odiole  ver6  premitfan&uni  viriim,qua,fiexloni;a  nioralecu- 
ritatcm  artuIerit.Dixerat  quidem  Icrcmias  longu  adhuc  Ccrnpus  rcftau  ued  hxc  pi xaia  loquu- 
tio ,  langum f/?,ahud  lonar,  acli  velletleicmias  obliuione  lcpelire  1  cditu>  nd  uciam :  quia  ftultum 
clTcttadHilaiu'ucrc.SjquiCLirjIf'fMf^rew.  Prxtcritum  uyrr.  pluU] n.mi  p  rfeciurn  hie  melius 
conuenit>quiapcr  parcmhefm  vcrtushic  inicritur,vtdubitationioccurrat  Propheta>qiiXalto- 
qui  obrepcr,.  potcrat.Oftcndit  ejrgo  vndc  libi  mnotuerit  vaticinium ,  quia  vnus  fucrat  ex  audi- 
toribus  dum  1  ecinbatur  Epiftola .  Probabilc  autcm  eft ,  Saceidotcm  data  opera  vocaiTe  Icre- 
miam,VTahu  acaUantcrcusi.eret.  Q^icquidlit,voluitlanttum  virum  obiiccrepepuliodio, 
vel  porius  furoxi; quo  maiori  laude  digna  fuit Iercmix  conftantia , dum  lntrepidc  rcfutauit  co- 
rum  omnium  arrogintia;n,quibuspropoticum  crat  vi&ty  rannidcopprimcrc  Dei  vcritatcm. 

30  Er.  fait  fermo  Iehoua:  ad  Ieremiam, dicendo, 

31  Mitte  ad  cotamcaptiuiiatemdicetlo,  Sic dicitlehouahdc  Scrtia- 

iahNwhclamica  ,Proptereaquod  prophecauic  vobis  Semaiah  cum  ego 
non  miienm  iplum,&  contidere  vostccic  inpermendacio: 

32,  ideoficdicit  Iehouah^Eccevifitans^'cfri?,  v;/ff^o,firper  Semaiah 
Nehelamitam  2c  fuper  feme  ems,  non  enr.  illi  vir,cjui  lubiter.  in  medio 
popu  h  huius:&  non  videbit  bonum  quod ego  taciam  popu  lo  meo,dicic 
Iehouah/quia  auerfionem,vc/ Jcycc7wMfw,loqiuicus  eft  conna  Iehouam. 

Pixciie  dcnuntiatleremias  impoftorem  ilium  non  impune  laturum  ,  quod  ita  aufus  fuiflct 
falfbDcinomcnobtedcrc&exprofeiTo  mouerebcllu  contra Ieremia.Hlcergononlogadif 
putationc  vntur  Prophcta,led  potiuscx efficacia  Spintus  Gmplicitcr  pronutiat  quid  futuru  lit. 
Suftinctcnim  perionam  iplius  Dei,quia  milTus  fucrat  tanmi.im  p.reo,quiprmmilgArer  hociu- 
dicmm.  Hxc  iciturcaula  eft  breuitatis, quia nulladeixntt^jd^c^pt'1110'1""1111"1?0^01  '"e  cx 
oppotito  ic[ecrferret,nec  dubitaret  labefactarc  apena  Do  veritatem,*  qux  lancita  Fuerat  Etis 

■  multis 


IN    I  ER  EM  I  AM.  i3t 

multis  teftimoniis. Hxc autcm  fumma  c ft,Scmaia non  vifurumeflc  gratiam  Dei, nee  quequam 
fort iuperftitem ex eiusprogenie.Fintaute,vtlatisnotuincft,hxcmaU'di£tioiub  Lege, noii re-  Dcnt.it. 
lmquere  vllum  femen.  Hanc  lgitur  pcEnamdenuntiatlcremiasScmaiar,  quod  nemo  ex  eiuspo-  '*• 
ftcrislupcrftcserit,fedorbusniorietur.deindccxcludit  eum a fruitione  bcncficii,quodDomi- 
nus  ftatuerat populo  fuo  prxftai  c.volebat ipfe ante  bjeiinium  rcdire in  patrum-.  Icrcnnas  lube- 
bat  populumferrc  patienter  cxilium  viqucadfeptuagintaannos,  illuderattcmpus  hberatio- 
nis .  Cum  ergo  tempus  legitimum  coremncret  Semaiah, ideo  priuatus  fuit  coipcctu  illius  bene- 
hcii.Additur  etiam  ratiopiimuniquddabufusfuent  DA  numint.Proj'betaHit,^  »on  mtfer^m  t- 
^/x/n.uiquicDeusifecunda  ratio  eft/]udddecepcritpopiiluminaniriducu.  medaciompcrledi- 
gnueratgrauipcenajfedcumefl'etexirialctotiDtipupulo^cctffitgrauiuicrimcnjideodignum 
ctiam  pcenaduplici.  Vidcmusaute  vtpronihilo  ducat  IcremiasfefuiiTcdamnatum  a  Semaiah: 
retimutenimuradum  fuum,quiatairietliimpoftorilleconatusfuerateuertcreeiiis  authorita- 
tem,  loquitur  tamenProphctaacficflet  integer,  &  finunquamfuiffctlxfus,vcl  taftusvllaca- 
lumnia.Hancanimimagnitudinemdebentretincre  omnespiiDo&orcs,vtdefpicianttanquam 
efublimiomncsimprobos,&eorumgarritus,&maledicentiam,&pergantincurfufuo,tametfi 
petulanter  contra  mfurgant  Dei  toemptores,  &  conuitiiseoslaccrcnt,veIobruant .  Hoc  ergo 
Prophetx  cxemplum  imitentur  quictmque  volunt  operam  fuam  Deo &  Ecclefix  impendere, 
neicilicetanimis  delnlitentur,  cum  vident  iibi  efie  cum  improbis  ecrtamen.  lubctur  autem le- 
rcmias icribere  ad  omnes  captiuos:  nequceni  dignus  erat  Semaiah  qui  obiurgaretur,led  Deus 
confulitpubhexialutiexulu,  vbi  cos admonet  quid  futuru fir. Probabiltquidcm  eft  hoc  vati- 
cinium  caruilTc  fru&u,donec  ipfocuenni  cognitum  fuit  Ieremiam  non  temereita  fiiifle  vatici- 
natum.  Donee  it'inirmortuus  eft  Semah.h,&quide  in  orbitate,tumnuIluseffeteifucccffor,po 
pulusconrempiitquodprxdiclumfiicrat  atquitandemcoa&i  fuerunt  aliqui  agnofcere  [cre- 
miamnonloquutumfuiircexpropriofenfu,iedJnftruciumfuifieDeimandato-.quoniamDeui 
rcrpfacompleuitquodperos  Prophetx  fuiprXdixcrat.Sequunturdux ilia:  rationes  cur  Deus 
poenam  Semaix  infligere  ftatucnt:prior  eft  quod  fine  vocatione  fibi  arripuerit  Proph.officium, 
&  munus.  Et  hinc  colligimus,quod antca  fxpe  vifum  eft,perucrti  ordine diuinrrus  coriftitutum 
vbiquifpiamfeingerit  abfque  madato.  Seiamus  ergoneminemdeberecenferi  inter  legitimos 
Docl:ores,nifiquire.ipfamonftrabit  feelTediuinitusvocatum.  Dixiautemiam  plunbuslocis 
du  iseiTe  vocationispartesmamvocatio  interior  przeipua  fuit  cum  ftatus  Ecclefx  cfTet  confu,- 
•quoSacerdotesabieccrantcuramdocendi,&defcjuerantprorl'usabomni  ordine.  Cum 
bcclefiaiam  effetincompofita,  Deus  adhibuitremediumextraordinarium  Prophetascx- 
citando:fed  vdi  Ecclefia  rite  conftuuta  tft,nemo  poteitiactarefeeffe  vel  paftorcm  ,  vclmini- 
ftrum,vcl  prophetam,nifiqui  vocatuseft  etiam  hominum  fuffragiis.Cxtcrum,quoniamfufius 
hacderediiTerui in  caput  vke!im.rmtcrtium,  ideo  nunc  leuitertantum  attingo'.  Quodattinec 
adprxfentem  locum, vbiexprobrat  Deus  Semaix q uod fefe  ingefferit  non vocatus,inteIligit 
protuliffc  fua  fomnia,cum  nul'o  mandatoeflet  prxditus:tunc'enim  fpecialisfuit  prophetica  vo 
catio.ErgoSemaiahbicreiiaturtanquamimpoftor:quiaexfuocerebroduntaxatprotulit  va- 
ticinia,quxtamen  fucauit  Dei  nomine^iquc  fallaciter .  hoc  vero  crimen  fuit  plufquam  dam- 
iiabile.iacriles'.iumenim  eft, Dei  nomine  abuti,quod  fecit  Semaiah. Sed  atrocitate  fcelerisPro- 
phera  ampbheat  cum  dicit  vanas  cius  prophctiasfuiffc  ptftifera^  &  cxitialespopulo. Vnde  col- 
h.:inus  quantopcrefolicitus  fit  Deus  delalute  popjlifui,dumitavlcilciturmendacia,quxten 
duntinpcrmciem  ridelium.exrtialem  vero  fuiffe  do&rinam  Semaix  demonftratleremias,qu0- 
niam  populum  incbriauerit  peruerfa  fid ucia  :fe at  vos confidere in  mtndxcit ,  iriq uit : pollicebatur 
cnimbreuemredirumcum  Dcusvelletludxosperfewe  exilium  patienter  vfque  ad  annos  fe- 
ptuaginra.Sedeiicercex  hoc  loco  poffumus  vtilcmdoctrinam,  nihil  feibcetmagiseffe  pcftifc- 
rumin Eccletia,quam  vbi  homines  rapiuntur  ad  peruerfam  aliqua fiduciam.  hoc  enim  eft  fun- 
damentum  tonus  pietatis,pendere  ex  ore  Domim,ck  idem  eft  fundamctum  fa!  utisnoftrx.Sicuti 
ergo  in  fide  &  eius  obedientia  fundata  eft  tarn  religio,quam  falus  hominunr.ira  etiam  vbi  abda 
cimur  adaliquam  peruerfam  nduciam,tota  religioconcidir,&  fimul  euanefcitomnis  fpesfalu- 
r:s.Hocdilieenternotandumeft,vtdifcamusampleciieamdoftrina, quxdocxt  non  fidendum 
effeniii  vm  Deo,&  repudiemus omnia commenta ,  qux  nos  vel  tantillum  inde abducunr,ncm- 
pe  vt  circunfpiciamus,&  circunferamur  hue  vel  illue.  Hac  ratione,  quemadmodum  dixi,  Pro- 
pheca  denutiat  Semaix  orbitatenr.dcinde abdicat  cum  a  fruitione  benefieii,  quod  Deus  ftatue-- 
rarprxftare  populo fuo,&  fuerat  etiam  pollicitus.  Hoc  autem  tot6,vtadmortui,diciuirpopii- 
vectu:quia nihil  profuitSemaix^d  cius  poftcris  hoc  vaticinui:  fed  debuit  cius  poena  mife- 
ris  illis-  exuJibus  prodeffe,  vt  refipifeerent,  quanuisfcr&.  hxc  fumma  eft.     Sequitur  nunc  ca-^ 
puttrigefimum.- 

Q_  M 


CAP.   XXX.  IO.   CAL.   P;RABLEC  TIONES 

CAPVT   TRIGESIMVM. 

Ermoqui  fiiit  adlei-emiamaIehouah,dicendo.\ 
2,    Sic  dick  Iehouah  Deus  ifrael^dicendo^Scribe  tibi  onines 
iermones  quos  loquutus  fum  ad  te  mlibro: 
j     Quoniam  ecce  dies veniuntj  dicit  Iehouah,  <Sc  reducam 
captiuitatempopulimeilfrael,&lehudah,diciclehouah:&  reducam 
cos  in  terrain  quam  dedi  patribus  ipforum  y  &  pplfidebunt  earn. 

Hoc  caput  8c  proximum  continent  vtiliilimam  doctrinarn»vt  videbimus,&  ideo  quo  atten 
tlor  efTetpopulus,Dcusvo!uitpra:fai'i  in  hare  vaticinia.multa  loquutus eft  leremias  qua:  poftca 
a  Sacerdotibus,&  Leuitiscolle&afuerunt,&digeftain  vnum  volunien,vt alibi  viium  fmt.Sed 
his  verbis  admonct  Deus  memorabiles  fore  prophetias>qux  poftea  fequentur  de  liberatione  po 
.puli.iimul  tamen  notanda  eft  alia  circunftantia.  Vidimus  enim  tantam  fuiffe  peruicaciam  in  po 
puloillo.vtfruftra  leremias  operamapudiplosconfumeret,quoniamiurdosalIoquebatur,vel 
potiustruncos,&lapides.erant  enim  qualiobrutiftupore^vt  nihil  intelligent:  quia  Deus ctiam 
eos  exexeaucrat  licuti  erant  digni.  Talis  fuit  populi  conditio:deinde tenenda  eft  etiam  compa- 
Tatio inter do&rinamIerernix,&figmentaeorurn  qui  pafcebant  miierum  populum  blandniis, 
cuui  1'pem  facerent  reditus  poft  biennium.  Deus  fciebat  quid  futurum  eilet  :nam  vfquc  ad  prx- 
fixum  tempus  biennii  populus  non  deftitit  beneiperare,&  gloriari  de  reditmita  conternpfit  Dei 
gratiam,quoniam  tempu5ieptuagintaannorumeratnimislerum:Qmd?Deuspromittitnobis 
reditum,ied  poft  annum  feptuagefimir.quotufquifquenoftrum  tunc  viuet?vix  repcrietur  vnus 
fuperftes:ergo nihil  ad  nos  fpedat tarn  frigida promiiiio.Interea,  ficut  dixi,turgebant  pciucrfa 
cofidentia  tanqua  v,ento,&  inlolefcebantaduerfus  Detim,&  eius  prophrtas,  acti  propediem  re- 
dituri  in  patriameiTentialui&incolumes.Scdquemadmodumiemper  homines  profani  labo- 
rant  duobusextremis.nuncinflati  funtfuperbia,  dum  vel  profpere  illis  fuccedit,  vel  oftenditur 
fpes  aliqua  prolperitatis,  feque  faftuofeefterunt  aduerfus  Deum,acii  nihil  poffet  aduerfi  acci- 
dere:rurlum  vbi  ipes  cos  &  peruerfa  opinio  fruftrata  eft,tunc  prorfus  exanimantur,  ita  nihil  fo- 
latiiadmittunt/edfefedemerguntinprofundumdefperationis.  videbathoc  Deus  futurum  in 
populo,niGobiuamiuiiTet.Ergohic  proponit  optimum  &aptillinifirernedium,ncmpcvtPro- 
pheta ,quo.nkm nihil  profecerat loquendo,  fcribat, &  redigatquafi in a£ta quxcunque  loquu- 
tus  f uerat,nempe  vt  bienio  elapfo colligant  animos,&  poftquam agnouerint  le  fuiffe  deceptoS 
anebulonibusj&itameritbpcenasd^difrefuxleuitatisjVttunc  faltem  incipiant  refpiceread 
Dcum,& amplectilibcrationem  profniffam,nequeprorlusdclpondeantanimos.  Hxcigitur  ra. 
.tip  eft  cur  iuirusfueritProphetaicriberefermones,quosoreprotiilerat.  Nunc  quoniam  tene- 
mus  Dei  consilium,  difcamu,s  ft  quando  comigerit  nobis  errare ,  vagari  poft  fallas  imaginatio- 
ncs,non  abiicereideo  fpem  ialutis :  quoniam  videmus  Deum  hlc  man  urn  porrigerc  errantibuss 
3c  quiipohte  etiam i'de  proiecerantin cxitiurn .  fuerant  enim  fatis  fuperque admoniti a  veris  3c 
fidelibus  Prophetis:auresillorum  fuerant pbftructxjcorda  obftinata,  &  tamen  ciimvoluerint 
pcrire  quali  data  opera)Videmusvt  Deus  ipfosrcuocetnihilorninus.  Dicit  auteni  Deum  iuffiffc 
yifctiberet in  libro tmnesfermonesquos  Andier*t\&' fequitttr ratio  ,  QuonUm  ecceyeniunt  dies,  dicit  le» 
Muab,quibus  reducam  uptiuitatem  populi  nieil[rael,o-IebHdjb.Suhc&anuthcCis  inter  reftitutione, 
cuius  hie  fit  mentio,&  dlamdequa  nugati  fuerant  pfeudoprophetx ,  cum  populum  animarent 
.adfiduciam  celeris  reditus. nam  quemadmodumdixi,  eratquxdam  mentis  ebrietas  ilia prxpo- 
fterafiducia,cumintcmpeftiueludxi  vellentredircinpatria  .  Nunc  poftquam  videruntfeeffe 
deceptosjtantumrcftabatdefperatio.  HicjergoProph.eosadmoderationereuocat,ncmpe  vt 
fciat  Deum  fore  verace  poftqua.  experti  flint  ie  temerefuifle amplexos  quod irnpoftores  ex  fuo 
feniu  protulerant.  Videmus  ergo hk  fieri  tacita  comparatione  certx  liberationis,quam  pollici 
tusfuerat  Deus  &illius  per  uerfar&ftolidxfpeijquaimbutusfuerat  populus.  yenient  ergo  dies. 
Nam  bienniu  vifum  fuerat  abrupiffe  omncm  fiducia.,quia  affix i  erant  fallacibus  illis  vaticiniis, 
Deus  y os  refticuet  poft  bienniu. -poft  finem  illius temporis  tota  fpes  populi  concidere  poterat. 
Proph.  igitur  hie  purgat  errore  ilium,  quo  occupatx  fuerant  eorii  menres,&  dicit  dies  ventttros, 
quibus  Deus  populum fuumredim*t,8c  ita  oblique  deridet  ftukitia  populi,&  perftringit  coru  impro 
bitatcm,qui  aufi  fuerat  promittere  tarn  celerefn  reditum.Nunc  ergo  videmus  cur  dicat  dies  yea 
/wor.quia  extin&a  erat  omnis  fpes  poft  fincm  bienii,nifi  occurriilet  Deus.  Venient  crc;o  dies  oni- 
busreducdmcaptiuitatetnpoputimeilfritel,crIebnddb.Scimu$c\ece  Tribus  abduclr.s fuifTe  in  exi- 
lium:reftabatTribusIehudah,&dimidiaTribusBeniamin.ponuntur ergo dece  Tribus, Scro- 
tum regnum  Ifrael  priore  loeo  hie  ftatuitur,  quoniam  longius  fuerat  exilium  Ifraelis,  q  nam  Ic- 

hudah, 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  a3j 

hudah.     Pofteafequitur, 

4    Hi  vero  fiint  fermones^uos  locucus  eft  lehouah  de  lfraele,&  Ie- 
h  u  d  a  h,vcl  ad  ifrachn ,  %?  «■&  kbudam: 
5    Certe  ita  dicit  Iehouah,Vocem  trepidationis  audiuimus,pauorem, 
&  non  pacem,\clpMoris }  ty non pacis: 

6  Inquirite,&a(picitean  pan  at  mafculus.'quarevidicunclosviros 
manibus  mis  iuper  Jumbos  tancjuam  p2iuiriens?foletmulierfubaudicndum 
esl,x>clficutifolettnulierparturieus,  &  cornier  fx  funt  omnes  facies  in  pallor  e, 
yd  in  aurigb;e>n}vr  alij  \ertunt:fcd  nomen  oalloris  melius  conuemt. 

Hunc  locum  ram  Iuda?i,quamChriftiani  prorfuscorrumpunt,quia  torqucntad  tempus 
Meflix,&  cum  vix  vno  mloco  Scriptural,  interfealjasconfentiant,hie  tamen  mire  interipios 
conueiUt.i"ed,quemadmodum  iam  dixi,  longiflime  difcedunt  a  genuino  Prophets  fenlu .  Refc- 
runt  omnes  hoc  vaticinium  ad  tempus  Meftia::!  ed  fi  q  uis  prudenter  expendat  totum  contextual, 
facile  mihifuhfcnbct,Prophetam  lcilicet  comple&i  fummameiusdoc~hinar,quam  pridem  po- 
pulusexeiusoreaudierat.  Prioreigitur  membrodemonftratieconcionatumfuifl'edevindi- 
fta  Dei,  qux  inftabatpopulo.  Brcuitcr  autcm  hoc  membrum  perftringir,  quia  prscipue  vole- 
bat  leuaretriftitiam  populi  afflifti:  nam  Temper  notandum  eft,quorfum  Prophttaiulfus  fuerit 
mandare literis  luncdo&rina:iummam,nempe  vtaliquidfolatiiluppeteretexuIibus,poftquam 
experti  fuerant  fe  fuiife  nimis  obftinatos,  cum  tarn  longo  tempore  nunquam  fuiflent  fie- 
xi,ve!addu£fi  ad  refipifcentiam.  Propheta  antehac  prolixedilTcruitdefceleribus populi,  &in- 
ue&useft  multis  vcr  bis  aduerfus  eorum  obftinationem,&  fimuloftcnditquamgraucs&horri- 
biles  poenx  ipfos  mancret.Increpuk igitur  Propheta  longo  fermone populum,  &  quotidieiuf- 
ius  ruit  rcpetere  eandcm  cantilenam ;  fed  non  libi ,  nee  fua:  auati  prscipue ,  neque lenibus :  fed 
poftqyam  Deus  cxcideratTemplum  &Vrbem,voluitmiferasconfcientias  fulcire,qua:  alioqui 
pdttrant  delperationeobrui.Hxc  igitur  ratio  eft  cur  paucis  tantum  verbis  attingat  Propheta 
vindiftam,qu£  populum  manebat .  ha:c  tamen  breuitas  plena  eft  vchementi£,quemadmodum 
videbimus:fed  longe  vberior  eft  in  fecunda  parte,nempe  vt  populus  non  fuccumbat  cladibus, 
fed  in  media  morte  bene  fperet :  imo  incipiatfperare  poftquam  viderit  fc  pcenas  dedifTe  q  tubus 
dignus erat-Dicit  autem  ,Sic  dicit  lebouab, cUmorem,  vocem  trepidationis ,  vel  pauoris :  fed  inn 
propne  putantefleformidinem  qua  corpus  ipl'um  contremifcit,ideoverti  Trepidation!.  Deus 
L:.qiitur,'&  tamen  in  periona populi. quorfumJnempe  vt  focordiam  exprobret.-quoniam  popu- 
lus,vteratobftinatusinfuamalitia,nonfiierat  territus  tot  &  tarn  grauibus  minis.  Deus  ergo 
diftat  illis  verba,quoniam  prorfus  erant  ftupidi.  Videmus  nunc  cur  Deus  ftifcipiat  corum  per- 
fonam  qui  fccuri  crant,ciim  tamen  Ieremiasquotidie  illis  obiiceret  quaii  pra?fentcm  Dei  vindi- 
ftam.S •  <nmaeft,quanuis  popul us indormiatfuisvitiis,&exiftimetfeeiTe  extra  omnepericulu, 
ctiam  Dooinfefto,tamennonforeirritasminas,quibus  Deus  conatusfuerat  ipfos  reuocaread 
poenitertiam.  Deus  ergo  dicit,  kudiitimus  vocem p.iuor is,  hoceft,ridete  vtvoletis,  vel  manete  ftu- 
pidi in  veftnsdelitiis  ,  vtelniluique  deque  habentquicquid  dicatunquoniam  &fenfu,  &  ra- 
tioned memorupriuatiiunr.tamcn  Deus  extorquebityobishanc  confeffionem,&  voce  trepi- 
dation is,  vel  pauoris. deindeaddit,E/  nonejip.ix ,quod  emphatice"  additueft,vtProph.  exctiterct 
populo  ftultas delkias,quib us  fuerat  imbutus  a  pfeudoprophetis.  dicit  icitur  fruftra  eos  fpera- 
rei-acem:quorHam  teiTorem,&formidinemnonerTugicnt  Exaggeratformidinemillam  cum 
dicit  ,In<jwrite  zpvidaeav mafiulux pitri.it  quidam  nimis infulfevertit, An  mafcul9gcneret,quo 
errore  tarn  infeitiam  prodidit,quam  iudicii  defe&umtcrat  vir peritus lingua:  Hebraica?,fed  erat 
Latina:  expers-.deinde  vacuus iudicio. Propheta quidem  hlctanquamdeprodigio  loquitur:  eft 
autem  naturale  vt  mafculusgeneret  "•  led  hie  per  ironiam  interrogat  an  pariat  mafculus ,  nempe 
inquit,quoniam  Deus  non  aliter  cruciabit  omnes  viros,quam  fi  clfent  puerpcraj.Qnemadmo- 
dum  ergo  m  ulieres  neruos  omnes  extend  tint ,  &  cotorqucnt  in  illo  extremo  cruciatu,dum  par- 
tus inftat :  fie  cti.im,  inquit,  viri  omnes,  &  mafculi  manus  fuas  habebunt extentas  fuper  lumbos 
pra?horrore.deinde  omriesvtiltitsve >-re»/«r;»^//orfw,inquit,hoctft)Dcusexanimabit  omnes  vi- 
ros.Tenenuis  nunc  Propheta*  fenfunr.nam  quia  Iudxisincredibileerat  indicium  Dei, oportuit 
eorum  d'uritiem  percellcre,qucmadmodumfacithic Propheta. EtenimfivfusfuifTet  communi 
loquendi  forma,non  fuilTent  commoti.ergo  refpexit  eorum  per uicaciam:  &  ideo  tantam  vehe- 
mentiamadhibuit.  Inquirite ergo  &y>idete  an  paritt  mafculus  jnc\\i'\v.atC{\}irn^(c\.\\osomT\cs  Deus 
cogct  ad  geftum  minimc  virilem,  qualis folet  confpici  in  puerperis,  vbi  in  vltimo  nixu  fefe  tor- 


CAP.  XXX.  IO.   /GAL.    P  R  AEL  ECTI  ONES 

quent,ficut  ille  cftfummus&aeetbifiimus  dolor  Proline:  ergo  mafculi  ad  indecorum  gcftum, 
quifitprodigiiinftar.    Scquitur, 


v 


■• .  - 

7  Heus  ,,quia  magnus  hie  dies  a  non  eile  ficut  lp.fum ,  bocesl}y>t  nonjk 
fmiliS)Vtnu?iquamf&ntjim'dis}&  tempus  at~Ai&ioms,\>eldnguFaa,\\oc  ipfi  la- 
cob  ,  hocesl,popidolfrdchico}  &  ab  ea  leruabicur. 

Profeq'ukurvfquead  finem  verfus  Propheta  atrocitatcm  poena:, de  qua  popirlus  non  erat 
fblicirus.nam  vilipendebat  omncs  minasjficut  dixi,&  iam  multis annis  obduruer.it  ,vr  pro  nihi- 
lo duccrct tot tcrrorcs .  Hxc igitur  ratioeft  cur  pluribus  verbis  inhftatinhac  dcnuntiationc. 
cxclamat  {Atar^Heut,m4gntu bicdies:  Magnum  accipit pro  forrnidabili,vtnon  fit  firrulis :  fuit  e- 
nimhorribileilludfpedaculu.vbi  Vrbsfuitdiruta,Templum  partimexciium,partimignecon 
fumptum:Rex  euro  tota  nobilitate  in  exilium  tract  us  fuit,eruti  lunt  ci  oculi>liberi  iugulati ,  po- 
fteatra&usfuit  cum  maximaignominia,vt  opcandum  cil'et  illi  potius  centiesmon.quam  fubire 
talcm  fortuna.Ergo  Propheta  non  abs  re  dicit  magnum  fine  htmc  diem,vt  mtllusfnei  it  cifimlis,t\cm- 
pevt  excutiattorporempopulo,quiputabatnuoquam  poffe  fieri  vtvrbs  illafancta,  vbiDeus 
libi  domicilium  elegeratexcideretur ,  &Templum  (imulperirer.dicit  ergo/on?  hoc  tempus  angu- 
ftU  populo.T  xn&zm  m  fine  verfus guftum aliquem  dare incipit  mifericordia?  Dei , quodfrilicet  ab 
e*liber*bitnr .  Nunc  ergo  videmus  quoriuru,tendathoc  Propheta:  vatidniiim.  Cra*  nonc- 
rit  le&io  propter  Gonliftonumj 

PrECATIO. 

Vd  otnnipotcns  Dcus,qitdndo  non  defurimus  totmodis,  O'  tarn  contumaatcr  iraitt  tua 
in  nos  prouocdrc,  vtfdhem  blandis  tins  monitiombm  fleSiamurdd  obfequium,&  interea 
ctidmfubijcidmus  nos  iuslo  tuo  rigori ,  &fi<jua?ido  nos  durius  cdsltgcs ,  ytfeidmus  id 
incrito  nobis  accidcre .  intered  nunqitdm  dcijcidmur  ammisfed  eonfmidum  dd  tuam  mi  * 
fericordidm ,  non  dtibitdntes  quin  etidtn  in  media  ird  memor  fis  patenu  tui  dmoris,  modo 
reambamus  in  cdmgrdtidtn^udm  nobis  pollicttus  cs  in  vnigenito  Filio  tuo^     Amen. 

8  Et  eric  die  illo/licic  Iehouah  exercituum,  confringam  liigum  eiutf 
ecollotuOj&vinculatuadiirumpan^&nonadigent  amplius  eumad 
feruitutem  alieni. 

PRose  CL_v  i  T  V  R.  Icremiasquodproxiniak<£liopeattigi,nempepoitquamDjminus 
caftigauent  populum  fuum,  tandem  daturum  elTe  vices mifericordia:  lu£,  vt  eum  recipiat 
ingratuni.  DjcKauteminiumma  captiuitatero  non  fore  perpetuana  .Sed  tenendum  eft  quod 
antedixinnis,nempeliberationem  promittifidelibus  ,quiiepatienter&:  placidisanimisiubic- 
cerint  Deo,  &  non  recuiauerint  paternam  eius  caftigationem.ErgO  fi  cupimus  Deum  nobisci- 
fepropitium,patiamur  nosabipfo  paterne  caftigari:  quia  ft  cilcitramus  aducrfus  ftimulos, 
minime  (peranda  eft  venia ,  quoniam velut  data  opcratunc  prouocamus  Deum  noftra  durkie. 
Dicit  igitur  ,Die. ilk  ,nempepoftquam  legitimum  tcmpuscomp'.etum  fuerit  :quia  pieudopio- 
phcta;  inflabant  populum  peruerfa.fiducia  ,adi  liberanduseiTet  poft  biennium :  Deus  iubcth> 
deles  manere  lulpentis  aniniis,  &  non  ita fcftinare.  diem  igitur  illisafiignat,  nempe annum  i'e- 
ptuagefimum  quemadmodumanre  vifum  fuit. Dicit  iugumeiut, nempe  regis  Babylonihpoftea. 
diueriofentu^HcWrfr/M.IugumcrgoNabuchadnezcr  vocaturqiiodimpoiuir  Iudans.-Vmciila 
autem  populivocantur,quibusillumconftiinxerat  Nabuchadnezer.  Tandem addiljEf  non do- 
tmnabuatur  amplius  extntnei.n2.rn  hictraniitiue  capitur  verbum  nay.conftructioetiaro'hoc  oftvii 
dit,& lenlum penicus  corrumpuntqui  vennnt,Nonfcruiet alieni. Ncquecnimeffct promilsio,- 
&  prorfus  hoc  alienum  eft  a  contextu ,  nequeopus  habet  refut.uione  propter  craffam  abiurdi- 
tatem. llplacebat  verbum  l'cruiendi,fuitdicendum in  clitiuocai'u,Alienis.  Similjsctiani  lo.i'ra- 
tio  ant^  vil'a  tft>  nempe  capite  vigefitnoquintb ,  vbi  dicebat  Propheta  ncquc  Reges,ncquc  ro- 
C4/>. 15.14.  buftospopulosampluisdominaturoseiTeludxisiviuscfthoceodem  verbo,&cadcni  forma  lo 
quendi.  Mieni  ergo  nonfucient  eos  ampliuj  fcrttircMoc,uon  dominabuntur  amplius  illis,  vt  icruili- 
tcripfosopprimant.NunctenemiisconiiliumProphetx-.hortatureniinludarosadtolerantiam, 
&  oftcndit^quanuis  exilium  fit  diuturnum,tamciihberationet»  certam  fore.    Scquitur, 

9    EU'er- 


IN    IEREMIAM. 


134 


S     Et  feruientlehouse Deo  fuo,  &  Dauidi  RegiYuo  quern  fufcitabo 
ipfis. 

Promiffiofuperiorfuiffetquodammodo  mutila,nifiadditumfuiffethoc  fecundum  mem- 
brum.neque  cnim  fufrlcerer,homincs  viucrc  fuo  arbitrio,  &  hbertarcm  ipfis  promitti,nifi  com 
pofitus  diet  eor  urn  flatus .  Pi  arftaret  cnim  nos  effe  fcras  beftias ,  &  vagan  in  ly luis ,  q uam  abf- 
queregimine  &  legibusinternosagere.fcim.usenimquam  furiofaefinthominum  cupiditates. 
Ergo  niii  frsnum  ahquod  inhcerctur,melior  effet  atque optabilior  beftiarum  conditio ,  quam 
noftra .  libcrtas  igitur  lecum  femper  afferet  interitum ,  fi  lit  efframis,  nequehabeat  moderatio- 
nem  adiun6i.1m.Idco  dixi  additum  fuifTehocmembrum,vtfcirentIud£ifalutemfuam  curat 
effe  Deo :  quia  promittit  nihil  illisdtfore .  Hate  igitur  vera  eft  ac  folida  foelicitas ,  vbi  non  tan- 
tum  nobis  datur  libcrtas,  fed  vbi  Deusprarfcribit  nobis  ccrtam  regulam,  &  componitaliquem 
ftatum  inter  nos,  ne  omnia  confule  mikeantur  .Poftquam igitur  pollicitus  eft  leremias  po- 
pulo  reditum  in  patriam, pollicitus  eftetiam  fore,  vt  iugumexcutereturaceruice  eius:ad- 
iungit ,  cum  prius  feruicrint  alicnis ,  fore  fub  imperio  Dei  &  Regis  fui .  Ha?c  autem  fubiectio 
melioreft  omnibus  imperils  mundi,dum  fcilicet  dignatur  nobis  preefleDeus  ,  &fufc>pit  cu- 
ram  falutis noftrx  ,8c  rungitur  Gubernatoris officio .  Videmusergo  hoc fuiffe Prophets  con 
filium,folarifidelesnontantumpromiITalibertate,ied  addito  complemento,  vt  adplenam 
f celicitatem  nihil  deft,  nempe  quod  illis  Deus  vellet  pneeffe.  Seruient  igitur  Deofuo .  Addi- 
turi^fx,  quoniamDeus  volebatpopulum  ilium  gubernaremanu  Regis,  non  quod  Rex  ipfe 
iuoititueretur  in  locum  Dei ,  fed  adiungitur  quatenus  erat  eius  minifter .  Fuit  autem  hoc  di- 
ctum longe  poft  mortem  Diuidis.namantequam  natus  effet  leremias  pridem  momius  erat 
Dauid,nequeab  eo tempore  reuixit,vtdominareturpopulo:fednomenDauidishic  accipi- 
tur  pro  quolibct  eius  fucceffore.Quoniam  autem  pepigerat  Deus  fcedusfuumcum  Dauide, 
&promilerat  femper  fore  ahquem  ex  eius  pofteris,  qui  federet  in  folio,  ideohic  fubDauidis 
perfona  Propheta  delignat  omncs  Regesvfque  ad  Chriftum ;  &  tamen nemo  poftea  fuccef- 
fit.  nam  abolitum  fuit  Regnum  ante  mortem  Iercmiie :  &  cum  populus  reuerfus  eft  in  pa- 
triam ,  nulla  fuit  Rcgiadigtiitas.  Zerubabel  enim  obtinuit  duntaxat  precariam  dignitatem: 
paulatim progenies  ilia  regiaeuanuit  :&  tametfi  delectifucruntfcptuagintaex  femineDaui- 
dis  ,  tamen  nullum  fuit  fceptrum  ,nullumdiadema ,  nullumfolium .  NeceoTe  igitur  eft  vatici- 
nium  hoc  referread  Chriftum: quia  oportuitconfringidiadema,&calcarictiarn  pedibus,dum 
veniret  Rex  legitimus,quemadmodumdicitEzechiel.  Nam fignificat  nullum  fore  regnum 
longo  progreffutemporis  cumdicit  ,Proiice,proiice,proiice  diadema.  Iu  bet  igitur  abole- 
riRegiumnomenvna  cum  luis  in(ignibus,nequeid  adbreuetcmpus,fedaliquotla:culis,do- 
j.ec  in  medium  prodeat  qui  meritopoterat  (ibivendicare  diadema,  velcidarim  Regiam.Vi- 
t1  emus  ergo  non  poffe  ali  <er  hunc  locum  exponi,  quam  de  Chrifto ,  &  ipfum  vocari  Dauidem, 
1  cutietiamvfus  paffimobtinueratapudludaros  antequamapparuerit  Chriftus  mundo .  Mef- 
irh  cnim  quern expe&abant,vocabantFiliumDauidis.  Nunc  tenemus  Prophetse  fenfum. 
..dhinccolligiturapprime  vtilis  doftrina, nihil fcilicet  nobis effe melius  ,quam  Deofubiicit 
qui:  libcrtas  noftra  belluina  effet ,  fi  Deus  permitteret  nobis  agerequicquid  ferret  libido.  Li- 
b  '.r,is  igitur  femper  erit  exitialis,  donee fufcipiat  Deuscuramnoftri  ,&  nos  affuefaciat,  ac 
former  ad  ferendum  iugum.  vbi  igitur  obfequimur  Deo ,  hare  folida  eft  noftra  foelicitas  .  Ita- 
que  dum  precamur  difcamusnonfeparare  haJcduoquarneceffarioconiungi  debcnt,nempe 
vt  Dassliberet  nos  a  tyrannide  impiorum:deindevt  nobis  dominetur.  Etconuenit  harcdo- 
ftrinatemporinoftro  :  quianunc  iitantum  Deus  confringeret  Papa:  tyrannidem  ,&inde  exi- 
meret luos , fineret  autem  vagari,  vtcuique  fuum  arbitrium  effet inftarlegis, quam  horribi- 
bilisforetconfufioJprajftaret  diabolum  fub  Ipecie  aliqua  dominarihominibus,quam  ipfos 
praffari  fine  lege, fine ratione  vlla  .Ergotempusnoftrum  fatisdemonftratquamnontemere 
h^cduo  cor.iunfta  fuerint,Deum  fcilicet  fore  liberatorem  populi  fui,  vt  iugum  mifctajfer- 
irr.unscxcutiat,&difrumpatvincula: deinde  forcRegemqui  populumfuumgubernet.  Sed 
t  jrtio  etiam  diligenter  notandum  eft  quod  fequitur,Dcum  fcilicet  non  aliter  gubernare  Eccle- 
fiamfuam,quam  per manum Regis.  Voluit  huiusrei  fpccimcn,velpreludiumaliquod  dare 
fub  Lege, cum  elegit  Dauidem,&  eius  poftcros .  Sedmaximeadnospertinet  hare  prcmifilo, 
quia  Iudsi  propter  luam  ingratitudinem  non  fenferunt fruftum  huius  promiffionis:  Deus  pri- 
u.iuit  eosmarftimabili  beneficio,quodpoterantiure&cert6expe6tare. Nunc  quia  ad  nos  tranf- 
l.itaefti'ratia,aquaexciderunt,  proprie,  ficutdixi,  adnosdingitur  quod  hie  docet  leremias, 
i-"nipeD.eumnon  aliter  effe Regem  noftrum,nificum  fubiicimur  Chrifto,  quern  loco  (no 
przfecit,&  per  cuius  manum  vult  nobis  prxeffe.  Quicunque  igitur  lactam  felibenterpafTu- 
ros  effe  iugum  Dei ,  interca  Chrifti  iugum  reiiciunt ,  refelluntur  hoc  vaticinio  Prophets  :  quia- 
Deus  non  vult  immediate ,  vt  ita  loquar,  regere fuam  Ecclefiam ,  fed  vult  Chriftum  effe  inter- 
pofitum ,  qui  hie  vocatur  Dauid .  nifi  enim  velimus  damnare  mendacii  Ieremiam ,  ncceffc  eft 


£AP.    XXX.  IO.  GAL.   PRAELECTIONES 

accommodare  ad  pcrfonam  Chrifti  nomen  Dauidis .  Si  ira  cft,Deuscrgo  vfquead  finem 
mundinonaliter  nobispraserit,quam  (i  Chnftopareamus,&  offeramusnos  m  ciusobicquium. 
Addit,Quer»e<'ofHfeittibo:ai\.\i&  hoc  etiam  proprium  fukofhcium  DciChriftum  excitare,  queni- 
admodumdiatur  Pialmo  fecundo,Ego  autem  vnxi  Rege  meum.nam  lcm per  vcnicndum  eft  ad 
Vjd.%.6.     £ontcm  miiericordia^  Dei,fi  veljm.us frui  Chrifti  benehciis,quemadmodum  dicitur,  Deus 
itadilcxitmundum  ,vtFiliumfuumvnigenitum  daret .  Rcperiemus  quidem  in  Chriftoqiiic- 
'}'1  '    qUid  ad  falutem  noftram  fpe&at :  led  vnde  nobis  Chnftus ,  niii  ex  immenfa  Dei  bonitate  ?  qui 
dum  noftrimUtmiseft,voluitnosfcruare  per  Filiumvnigenitum.Salus  igitur  in  Chrifto  nobis 
xepofita eft, neque alibi quxrenda:  fed  fcmper tenendum  eft, Ialutem illammanare  a  miki'icor- 
dia  Dei ,  ita  vt  Chriftusnihil aliud  fit  quam  tcftmonium ,  &  pignus  paterni  erga  nos  Dei  far. 
ris .  Hxc  ratio  eft , cur  diferte  addiderit  Prophcla DeumfiifcttaturumcJjiKegem ,  qui  domi* 
populofuo.    Sequitur, 

io  Et  tu  ne  timeasia  cob  feme  mi,  elicit  Iehouah,&ne  pa  ueas  If- 
rael:quiaeCceegoferuanstee  longinquo,6cfemen  tuum  e  terra  ta- 
ptiuitatis  eor um :  6c  fedebit  Iacob ,  &  quiefcet ,  &  t  ranquillus  er it,  tk 
nemo  exterrebit^ewoexffjyew^  ^adverbum. 

Gonfirmat  Propheta  fuam  doctrinam  exhortationc  .  neque  enim  fufliceret  nos  fimplici*- 
ter  certiores  reddi  de  patcrnoDei  amore,&  beneplacito,  nifi  animaremurad  fperancium: 
quia  experientia  docct  quam  fim us  difhciles ,  &  tardi  ad  amplexandas  Dei  promifhones.  Hxc 
igitur  ratio  eft  cur  Propheta  hortetur  atque  animet  fideles  ad  bene  iperandum .  fi  ea  efTet  in  no- 
bis promptitudo  &  alacritas ,  quae  debebat ,  contenti  eflemus  vno  verbo :  quid  enim  dcfidei  a- 
ri  poteft  vltra  teftimonium  gratia?  Dei  ?  fed  facit  noftra  focordia ,  vt  opus  lit  multis  ftimulis. 
Cum  ergo  doftrina  prXcedit,  neccffeeftaccedereexhortationes  quxnosextimulent,&  qua? 
do&rinam  iplam  connrment,vt  cfricaciter  vigeat  gratia  Dei  in cordibus nolens.  Alloqui- 
tur Iacob  &  Ifraclem  eodem  fenfu  ^quemadmodum  multis locis.fcimus  enim  iftas  anadiplo- 
fs/s,vtvocant,effefamiliares  lingua:  Hebraicx:  repctit  enim  vnam  rem  duobus  verbis  ,  fed 
emphatiews:  vthocloeo  plus  eft  vehementix  cum  duplex  nomen  ponitleremias,  quamfidi- 
xilTet  fimpliciter,Netimeas  Iacob,  &nemetuas.  dicit  ergo,  T«  Iacob  ne  timeas>  tu-,  inquam, 
jjrael.  Et  hoc  ideo facit,  vt  reuocent Iudxi  in  memoriam  Deum non femel  duntaxat  fuifle 
propitiumpatrifuoIacob,fed  multis vicib  .nam  ab  vtero  attulit  lignum  cius  primogenitmx, 
quam  Deus  ei  deftinauerat :  deinde  impofitum  fuit  nomen  Ifrael  honoris  caufa .  Quoniam 
ergo  Deus  tot  modis^continuaferie  oftenderatfe  beneficum  erga  Iacob,  potuitinde  puis 
fpeiconcipere  populus.  V oc&i fcruttmfuum ,  non  quod  dignieffent  Iudxi  tarn  honorificontu- 
lo :  fed  Deus  feiplum  potius  refpicit ,  &  gratuitam  adoptionem ,  quam  ipforum  merita.  Non 
igitur  vocat cos feruos, quia fuerintmorigcri  .fcimusenim  quam contumaciter  reiecerint  & 
ipfum ,  &  eius  Prophetas: fed quoniam  illos fibi  adoptauerat .  Sic  Dauid  cum  dicit , Ego fer- 
vja  ,iii.i6  llustuuS}&filius  ancillxtux,nonia<5tatfuaobfequia,neque  fibi  vendicatquicquam  virtutis 
ad  merendum,fcd  potius  declarat  antequam  creatuseflet  in  vterOjiamfefuiHeferuum  Dcigra 
tuitaadoptione  .Ideo  addit,  Ego  fum  ancillxtux  filius:  quail  diceret,  Ego  ad  te  pertineo 
hxreditarioiure.,quoniam  progenitus  fum  ex ca genre,  quam eligcre  dignatuscsinpopulum 
peculiarem.  Nunc  ergo  videmus  nomen  ferui non  dcbereintelligi  depopuli  mcritis,  neque 
me  laudari  obedienti.im ,  quafi  probe  8c  fidelitcr  reipondcrit  vocationi  Dei ,  fed  tantum  com- 
mendari  gratuitam  adoptionem  .  Addit,  Ego adfim ,vt te feptemh longinqf.o.  Primo  denuntiat 
fe  prxfto fore ,  vbi  aduencrit  opportunum  tempuspopuli  leruandi .  namdemonftratiuum hoc 
pronomen  ccrtitudinis  loco  ponitur.  Addit  etiam,  h  longinnuo  ,nc  populus  difridat  :qu6niam 
fuerat  abftractus  inlonginqiium  exilium  .  diftantia  enim  locorum  eft  nobis  vice  obflaculi. 
Siquis  promittat  nobis  commodum  hofpitium  ,  neque  vocet  in  regionem  aliquam  inco- 
gnitam,faeilius  ample&emur  quod  promhTum  fuerir.fed  li  quis  dicat,  Egopromitto  tibi 
maximos  reditusin  Syria, &  habebis  illicquicquid  ad  viumcommode  tranligcndam  opiari 

!)otcft,Q^iid?  ego  traiiciam mare  ,vtillicviuam?  mihi  fatiusefthictenuiter  viuere,quam  il- 
icefTcR.:gcm  .  Ergo  quoniam difricultaspotcratludxis  obftare,cumvidercnt  fe  abftracios 
eficin  remotiffimas  plagas,ideo  addit  Propheta  id  non  fore  impedimento,  quo  minus  Deus 
feruetpopulum  fuum.  Ego  igitur  t  efiruabo  hhnginquo  :quafi  diceret  manuslibieffe  fatis  Ion- 
gas,  vtpoflit  eas  extendere  vfque  in  Chaldxam,&  indeeos  abftrahere .  Poftea  addit ,£>, <!- 
men  tuning  terra  captmitatiseorum:  quoniam  longa  erat  expe&atio  feptuaginta  annorum,  ideo 
Deus  ad  fementranffert  quod  promittit.Etminimedubium  eft  quin  Propheta  admonear  Iu- 

dseos, 


IN   I  ERE  MI  AM.  itf 

dxos ,  paticnter  expe&andum  tile  tempus  a  Deo  prxrtxum ,  licut  Abi  alum,  &  Ifaac,  Sc  Iacob^ 
quanuisfcircntfe  forcinquilinosin  terra  qua  Deus  ilhsprGmiferat,tameidcononfprcucrunt> 
vclpronihiloduxemnt  benericium  illiid.Arn plexus  eft  Abraha  cerra  ride  quod  audicrat  exorc 
Dei,  Dabo  tibi  terrain  hanc  :  Sc  tamen  tciebat  le  fore  ilhc  pcregnnum  &  holpitem  :  eadem  fuit  c<».  ti.f4 
patientia  in  eius  riliis.imo  admonitus  fuci  at  Abraham  de  lungillima  mora,  cum  Deus  pronun- 
tiallcr  feme  ems  tore  captiuum  viqucad  annosquadiingentos-Ergoblchortatur  Prophetapo-  Otn.  ijfj/ 
pulum  xratis  lux,vt  bene fperet  cxcniplo  patris  lui,  ntquc weo  viltpcndat  Dcigratiam,quian6 
ftatim  appare.it  cfttctus.  Abraham  enim  nonpotituscft'terra,  quandiu  vixit  :&  tamen  prxtulic 
campatri.e  iito\idem  fecit  Ilaac  iequutustftexcmplum  patruni  fuorum  Iacob.Hxc  igitur  ratio 
eft  cur  Pi  e-pheta  commemoret  leme.quah  diceret,  Eti'i  li  ad  vos  non  peruenut  cfflcuis  redem- 
ption^, Dens  tame  non  fallct  ipem  veftram,quia  poften  vaftri  fentient  ipfum  ftuilc  veracefn.  Si 
quis  tunc cxccpiii'et ,  Quid  hoc  ad  me?  era:  ablurda  obic&io.  cur  enim pollicitus  fucrar  Deus 
poftcris  reditum  in patna?.nonne  vt  hoc  modo  teftatum  raceret  amorem  luum  crt^a  ipfos  ?  vnde 
ctiam  libertas  illa'cfc  vnde  patermis  amor  Do  niii  ex  foederc?  Videmus  ergo  ialute  Patrum  fuif 
Ic  mclulam  in  hoc  benericio,quo  potitJ  funt  hlii  lplorum .  ac  proindc  tamctli  fruitio  ipla  viiibi- 
li  modo  non  fuit  penes  Patres, tamen  partem  tructus  inde  pel  opere  poterant,  quia  hoc  erat  illis 
ccrtum,Deum  in  ipfa  morte  iovc  populi  lui  Irix-ratorem .  Addit  quod  lummum  eft  in  beata  vi- 
ta.nempe  quietos  tore  &  tranquillos,vt  nemoexterrcat.  Nam  rcdmis  in  patriam  fuilTet  non  ma- 
gni  momcnti,nili  tranquilla  fuiflet  cms  podel'lio.  Poftquam  ergo  dixit  Propheta  Dcum  vtntu- 
rum  in  falutem  populi  lui  ,  &  longinquam  diftantiam  non  fore  obftaculo,  quo  minus  prxftet  ac 
compleat  quod  promilit  ,nunc  admngit ,  beneticium  hoc  fore  ftabile ,  quia  Deus  non  amplius 
permittee  vt  alieui  abducant  Iudxos  in  exilium,vel  tyrannies  illis  dominentur>  vt  fecerant.  Er- 
go continuationem gratixiuxhic  promitnt  Deus.  Sed cum  hoc  Iudxis  non  contigerit,  iterum 
colligimus  non  polle  exponi  vaticinium  hoc  niii  de  Chrifii  regno.  Et  Daniel  optimus  fuit  hu- 
ms rei  mterpres .  dicit  enim  populum  fore  obnexium  multis  miieriis  &  calamitatibus  poftquam 
reuerlus  fuerit,ncc  fperandumelTejVt  Templum  &  Vrbem  xdiheent,  nil!  in  maximis  an^uftiis. 
lemperigitur  exterriti  fuerunt  Iudxi.  Scimusetiam  cum  Templum  xdificarent,  tenuifle  trul-  i-p rjr  .- 
lam  vnamanu,gladium  vcro  altera. nam  fubinde  patiebamurincurfioneshoftium.Cum  igitur  ,7, 
lemper  inquietudinc  vexati  fuerint  Iudxi  vfque  ad  Chnfti  aduentum,icquitur  nunquam  fuif- 
i'e  completam;  hanc  promiifionem  vfq ue  ad  Chrifti  aduencum .  Ergo  benehcium  de  quo  hlc  va- 
ticinatur  Propheta ,  peculiare  eft  regno  Chnfti*  nunc  quoniam  ex  quo  Chriftusexhibitus  fuit 
mundo,  videmus  orbem  fuille  agitatum  multis  proccllis,  im6  omnia  fere  futiTe  confufa :  fequi- 
tur  non  polle  hanc  fententiam  exponi  de  externa  quiete,  vel  lecuritate  terrena.  Debet  igitur  ac- 
commodari  ad  naturam  rcgni  iplius .  Cum  ergo  fpirituale  lit  Chrifti  reenum,fequitur  hlcpro- 
mittiftatum  tranquillum  &  quietum  ,  non  vt  nulli  lint  hoftes  qui  nos  infeftent ,  vel  nobis  lint 
molefti :  led  quia  maxime  ca  quiete  fruemur  apud  Deum,  &  vita  ctiam  noftra  in  tuto  e'rit,  quia 
protegetur  manu  &  prxiidio  Dei .  Spirituals  igitur  tranquillitas  hlc  intelligi  debet,  cuius  rfu- 
d:um  pereipiLintfidelesin  fuisconlcientiis,quanuis  lemper  mundus  ipfos  oppugnet :  quemad- 
modum  etiam  Chriftus  dicit,  Pacem  meam  do  vobis  non  qualem  mundus  dat:  deindc,In  mun-  ^°"-l^-i7i 
do  1  uftinebids  multas  moleftias :  fed  conhdite,  ego  vici  munduni.     Scquituf , 


<T  i^.J3« 


n  Quoniam  ego  tecum,  dint  Iehouah,  ad  reruandumte:namfa- 
ciam  confumptionem  in  cunclis  Gentibus ,  ad  quas  difpergam  te  illuc: 
accjui  tecum  non  faciara  confumptionem ,  &  caftigabo  te  in iudicio, & 
m  u  11  da  ndo  non  mu  nd  a  bo  ze,purgando  non  mrgabo  tcy  ~velfuccidendo  nonfucd- 

dam  te :  dicemus poftca  de  verba. 

Re  petit  aliis  verbis  quod  la  duimus:fcd  vt  trcpidos  8c  vacillates  animos  meliusfulciat.Dcus 
ergo  promittit  fe  fore  prxfentem  populo  fuo,vt  cum  feruet.  Quoniam  autem  hoc  erat  diffici- 
le creditu  ,deinde  li  intuiti  ellcnt  duntaxat  prxlenteni  ftatum  Iudxi, poterant  prorfus  defice- 
rc:  ideo  cpmparationem  adiungit  Propheta  inter  cos  Sc  profanas  Gentes-  Nam  leptuaginta  an- 
nis  florebant  Chaldxi  8c  AlTyrii  omni  opulentia  ,  dehtiis,honore  :dcnique  nihil  illis  dcerat  ad 
fcelicitatem  terrenani .  Qu_id  ergo  poterant  repjtare  apud  ie  ludxi ,  nil!  fcelicesefle  incre- 
dulos  8c  Dei  hoftes  ,fecum autem mifere  agi, quoniam  pre merentur  dura  ilhieruitutc  ,ob- 
ruti  multis  contumcliis  ?  deindc  viftitarent  tenuiter,  8c  effeiit  quali  ones  maQationi  defti- 
natx  ?  Cum  ergo  hxc  omnia  occurrercnc  ipiis  ante  oculos,'  nonne  poterat  ftatim  obrepere 
delperatio  ?  Deus  ergo  huic  malo  occurrit,  &  dicit  fe  f*#ur*m  tffe  confumptionem  inter  Gen- 

R.  i. 


CAP.  XX  X.  IO.CALPRAELE  CTIONES 

tes:  quail  diceret,Cum  incipiam  pcenas  fumere  de  profanis  Gentibus:perdam  eas  vfqr.e  ad  vlti- 
mum  interitu,nihil  ipci  reliduu  manebit.£g<j  autem  in  iene»faiiamcorifi<mplionem,mc[i.h:.ki  dil- 
cernit  inter  poenas,  quibus  vlciicitur  reprobos  &  lrnpios ,  &  quibus  caftigar.  peccata  popuii  u.i: 
quonia  poenx  quas  mfiigit  reprobis hint  cxitiales :  peena:  ante  quibus  Ecclefa  lua  caftigat,  um- 
porales  lunt:ideo  cedunt  in  medicina  &  falute.Nunc  ergo  tericmus  confilium  Piopheta:,n-.itigat 
acerbitate  doloris  in  fidelibus,  quonia.  Deus  no  abiccerit  prorius  ipfos.  Et  oftendit  patieier  re- 
renda  elle  ems  flagelIa,quonia  fine  fperare  poifinr.led  aliud  die  ciim  animaduertit  in  reprobos, 
quonia  lllis  nihil  reliquu  facit  ipei.  In iurrtma, Index  feuerus  eft  vlque  ad  extreir.ii  contra  incre- 
dulosxaftigat  autem  iuos  vt  Pater.  Videtur  tame  pugnare  alii  loci,  vbi  prcnuntiat  Dcus  ie  ccn- 

lfa.  10.13.  fumptionem  fa&urii  etia in  iplo electo  populoiiicuti  Ifai$  10.&  limilibus.  Sed folutio  facilis eft, 
quia  ilhc  rcJpicit  corpus  ipium  populi,quod  ia  erat  ab  iplo  alienu  : led hk peculianter  dirigitur 

Rom.  11. «.  lermo  ad  hdeles,&  reliquiasgratix,vt  Paulusnominat.Semper  ergo  tenendii  eft  quofnam  allo- 
quantur  Prophets,  quia  nunc  relpiciut  promilcuu  vulgus,  nunc  aute  quafi  ieorfum  allcquatur 
fideles,promntunt  lalute.Sic  ergo  antea  vidimus  Deft  hitturum  fuiiie  confumptioi.e  m  pepulo, 
.nempe  in  reprobis.  Propheta  autem  hie  fermone  conuertit  ad  lpiam  Ecclelia)&  ad  lenien  quod 
Dens  volebat  faluii  manere  etia  populo  iplo  in  ipecie  perdito  &  exciib.  Qupties  ergo  nos  fclici- 
tat  Dialx)lusaddeiperatione,quotiesetiaexafperamurinaniniisncftriscuni  Deusfeueriusqua 
vellemus  nos  tra<5hu,veniat  in  memoria  ha:c  c61olatio,ncmpe  Dcfi  non  fa&uru  nobiictm  colum 
ptionem.  nam  quod  hie  dicitur  de  Ecclefia,etia  aptai  i  pottft  ac  debet  ad  lingulos  ndeles.Dtus 
enim  illos  duriter  traciat  prout  videt  iplis  effe  vtile:led  non  coniumit  ipfos  in  toium.tionfaciam 
ergo  conjumptitnem  tecum,inc\mt,fed  caftigabu  tein  iudicio.  Hie  copula  debet  reiolui  in  aduerfati- 
uam  particula.Iudicii  verb  nome  accipitur  pro  moderatione,licuti  Ieremia;  10.  vidimus,Cafiiga 

S«fr<  ib. 14  me  Domine,fcd  ho  in  ira  tua.Caftiga  lgitur  me  in  iudicio,dicebat.  Eode  fenfu  nunc  iudiciu  po- 
nitur  pro  ea  moderationequa  vtitur  Deus  erga  eleclos  fuos,vbi  Temper  memor  eftfu£  clemetic_ 
nee  refpicit  quid  meriti  lint.fed  quid  poffint  rerre.  Vbi  ergo  Deus  ita  manu  lua  retrahit ,  &  in- 
dulgenter  caftigat  fuos,dicitur  illos  punire  in  iudicio,hoc  eft,moderate.  Neque  enim  iudicium 
hie  pro  re&itudine  capitur,  quia  Deus  nunqua modu  excedit,  vt  poiTit  danari  crudelitatis  :ied 
iudiciu  opponitur  etia  mfto  rigorr.lkpe  iudiciu  opponitur  iniquitati:ied  hoc  loco  tenedaeftan- 
rithefis  inter  iudiciu,  &  inter  luftu  Dei  rigore.  Ergo  iudiciu  nihil  aliud  eft  quam  ira;  mitigatio. 
tande  addit,  &  mmdmdonon  mtmdnbo  re,  vel,luccidcndo  non  fuccida  te.  Verbu  npa  figniricat  in- 
terdu  purgare,vel  innocente  reddere-.fignificat  etia  in  neutro  genere  effe  puru  &  innoxium.Sed 
hie  traniitiue  capitur.  no  poteftigitur  aliter  vera  qua  pttrgando  non  purgdbo  /f,vel  non  fuccida  te, 
quia  figniricat  etia  i"uccidere:&  vterque  fenfus  fatis  bene  quadrat.Si  legere  placeat,  N5  fuccida 
te,erit  contextus  eiulde  fententia?:Caftigabo  te  in  iudicio,&  ideo  no  fuccida  te,hoc  eft,non  fa- 
cia confumptione.erit  igitur,vt  videmus,optimaferies,&qua»aptefluet,iilegamus,N6  fuccida 
te.Sed  altera  etia  verfio  probabilis  eft,quanquam  recipit  duplice  fenfum .  quida  enim  aduerfa- 
tiue  accipiunt,Qu_anuis  no  reddam  te innoxiii,hoc  eft,quanuis non  parca tibi,tame  cafligabo  te 
moderate.&hxccorre&io  valde  eft  opportuna.caro  enim  femperappetitimmunitate.  Deusau 
tern  videt  non  cfle  nobis  vtile  ita  impune  nobis  ignolci  cum  deliquimus.Ergo  neceffe  eft  tenere 
hanc  do&rina,Quauis  Deus  no  reddat  nos  immunes  a  poena.nec  indulgeat  nobis,fedferulis  fuis 
nos  percutiat,tame  ipfum  efte  moderatu  in  luis  iudiciis  erga  nos.  Alii  aute  referuntad  fententia 

Ifa.  48.10.  ilia  Ifais.E'^o  tranfire  te  feci  per  fornace,&  excoxi  te,non  tamen  tanqua  argentu,alioqui  fuiffes 
cofumptus.  Deus  ergo  examinatfuosvel  purgat  caftigationibus:fed  quomodo?vel  quoufque?no 
inftar  auri  vel  argeti,quia  cofumeret  ipfos  prorfus.Na  dum  argentu  purgatur  a  lua  icoria,fimi- 
liter  &  auru,ita  manet  reliqua  portio  hquidior  &  puriorun  hominibus  aute  quia  nihil  eft  pratter 
vanitate,ideo  euanefcerct  prorfus,f  1  Deus  vellct  eos  examinare  taqua  auru  &  argentu. Sed  quo- 
nia ilia  interpretatio  fubtilior  eft,  ego  libetius  retineo  alfera  ex  duabus  primis,  nepe  quod  Deus 
no  fuccidet  in  totu  fuos,quauis  caftiget,vel  quanuis  eos  no  reddat  prorfus  immunes,neque  iplis 
indulgeat  vt  impun^euadateius  manil:tame  fore  erga  ipfos  clemente  &propitium,quiafcilicet 
interponct  caftigationibus  fuis  iudicium, ne  lint  immoderate,. 

P  R  E  C  A  T   I  O. 

Da  omnipotens  Deus^quando  nafemmr  prorfus  aheni  a  regno  tuo, {?  JJ>e  falutU'Acin- 

de  hombilis  diJSipatto  nos manet  ymfi  colligeres  nos  Spiritus  tui  Vrrtute  &  gratia:  da 

inqmmypoficjuanosfemeladoptafiiinpopulum  tmon^  nos  voluifli  colligcre  fub  Cbri- 

$li  lugum }  vf  maneamus  in  ems  obedientia ,  atcjue  ita  perfeueremus  fub  tuo  imperio, 

ytpojiquam  impleuerimus  curfum  prafentu  yit<£ ,  tandem  perueniamus  ad  beatum  il- 

lud 


IN    IEREMIAM,  zis 

hid  rcgnttm,vbi  fmtmur  bonis  omnibus ,  qua  mine  tantim  per  ftein  guftamus  in  eodtm 
dmjio  Iefu  Domino  noslro,    Amen. 

12.  Quoniam  fie  dicit  Iehouah, Grauitas  confra&ioni  tiia?,  \xlfraclu- 
rx:alu  vcrtunt  contntwnem ,  quod  idem  eft :  nam  nj^  ftgmfcat  etiam  conterere ,  asgra 
plaga  tua. 

P*  im  6  ootandum eft  Prophets confiliu.pugnatcnim  cumi!lisimpoftoribiis,quii'pcrh  dabac 
*  populo  breuis  rcditus:  quado  expcctadi  erant  kptuaginta  anni,  vt  diiftum  fuit.Prcphcta  igi- 
tur  vuluit  oftenderc  populo  quam  ftulte  fperaret  cxiti.mma!isluistamexi«;uo  tempore.  Ethoc 
diligcntcf  notandum  cft,quia  non  abs  re  infiftit  in  hac  parte  Propheta.nihil  enim  difricilius  eft, 
quam  homines  adducerc  ad  l'eriam  cognitionem  uidicii  Dci.Si  quid  adueriic6tingat,lunt  qui- 
d:m  nimium  teneri  &  molles  in  percipiendo  fenlu  malorumdcd  interca  non  reipiciunt  ad  Deu, 
&  iblantur  fe  vanisimaginationibus-  Ergoneceilehabi.it  Prophetapluribus  verbis  inculcare 
hanc  docr,riru,quia  videbatlfraelitas  fibipromitterereditumexa&obienmo,  cum  tame  admo-^ 
niti  fuifleflt  a  Prophetis,fercdum  efle  flagellii  Dei  vfque  ad  feptuaginta  ahnos.Ha?c  igitur  ratio 
eft  cur  Propheta  hie  demalorugrauitatccocioneturaion  quod  Ilraclitscftupidi  client,  led  quia 
nimiii  f.iei  ant  creduli,&  adhuc  erant  in  lperando  reditu, ita  vt  le  deciperent  fallaci  lllo  lolatio. 
Dicit  ighur  fr.-t&uram  ejj'e  gratiem.  Alii  vertunt,  Infanabilis  vel  delperata  eft  tua  contritio.  Sed 
t'UN  hie  iubftantiue  accipitur,  quia  interponitur  V  :  nee  poteft  aliter  tranlferri  quod  dicit  Pro- 
pheta ,niii  quod  grauitas  lit  contritioni,vel  fra£tura;:poftca  adiungit  plaga  efle  xgra,hoc  eft  dif- 
ticilem  curatu.  lie  er.im  interpreter  Sed  finis  IpecHdus  eft ,  ne  populus  exiftimetrineexiliofuo 
adt  lTc,quiii  potius  le  comparet  ad  tolerantiam  vfque  dum  rinis  a  Deoprajfcriptus  aduenerit . 
Sequitur, 

13  Nemo  iudicaiis,/x)c  eft, nemo  eftqui  iudicet ,  f  udicium  tuum ,  hocesl^ 
qiafufcipiatcaufamtuam,^  fanitatem medelae  &  curatio  non  funt  tibi : alij 
yertunt,nemo  ludicans  indicium  tuum,vt  emplaftrum  adhbeatfed  hoc  durius'deinde^me* 
deU  C7*  curatio  non  funt  tibi: fed  videtur  mtbiftmplex  efle  verborumfenfus,  quod  nerito 
iudicet  iudiaum,deinde  quod  nihil  ad  curationem  remedij  Juppe  tat. 

Primo  line  rigura  loquitur  Ieremias,  deinde  fimplice  fententia  illuftrat  metaphorica  loquu- 
tione.  Dicit  neminem  efle  quijufdpiat caufim populi,  quali  diceret  omni  auxilio  nudatum  efle.  Hoc 
quide  ram  aliqua  ex  parte  conf  picuii  erat,led  tarn  liipina  flit  populi  fecuntas,vt  uuotidie  nouas 
{pes  libiringeret.Prardixit  igitur  Ieremias  quod  iam  contiger.it  ex  parte/ed  adhuc  impendebar': 
ci  ita  conrguit  ftukitja  popii!i>qui  libi  blanditias  adhuc  faciat in  malis  prope  dcfperatis.Tu  vi- 
desyinqiii^nernine  eiVe  qui  tibi  manii  porrigat,aut  iuuare  paratus  lit  auxilio  fuoidc  tamen  putas 
te  fore  propediemllberum:vnde  iftaimaginatio?defcendit  poftea  ad  metaphors,  quod nemo fit  ad 
oblig.t/idas  medeUs  cur.ttioni .  Sub  vna  fpecie  coprehendit  totu.  Ifaias  primo  cap.dfi  idem  tra&atf, 
plenius  explicatfua  fententia.  Nihil  tame  eft  oblcuritatis  cum  dicit  Propheta  nemine  efle  qui  me 
deatur  malis populi. Tenendu  Temper  eft  ciuscon(i!iu,nempepopulunimia  Facilitate  decipi, da 
fperat  le  brcui  redituru  in  patria. Sed  colligenda  eft  generalis  doctrina,nunqua  fcilicet  homines 
pofle  gratia  Dei  percipcre, donee  fuerint  fuba&i  multis  &  duris  obiurgationibus.Fugiuntenim 
temper  Dei  iudiciu .deinde  carcutiunt  ad  i'ua  peccata,c\-  libi  perperam  blandiuntur.Poftremd,fi 
tantiim  vno  verbo  cofelil  fuerint  le  peccafle.exiftimat  Te  efle  latis  fuperque  defuniftos-Ergo  vr- 
gendifuntad  medkationCjcStftudiumpcenitentia:.     Poftea fequitur, 

14  Oranes  amici  tuiobliti  funt  tui,  &  no  requirunr/quia  plaga  tibi, 
hoc eft  percuj site  ,cafHgatione  crudehs,  horn inis,aut fee ui:  propter  mulntudf- 
nem  inicjuicactim  tuanim,  inualuerunt  fcelera  tua. 

Iteru  repetic  Propheta,  Iliaelitis  nihil  reliduu efle apud homines,  quia  nemo  fe  ad  ferendas 
fiippetixs  orFcrat.  Qmda  ita  exponunt  verba  quali  ex  comuni  more  Propheta  diceret  amicos  pu 
dure  lntere,dii  vident  deipcratum  efle  ftatu  populi  Nam  quandiu  polTunt amici  leuare  sgrotii, 
prxfto  adfunt,  &.  iedulo  impendunt  lua  ofricia:  vbi  autem  vita  prorl'us  delperata  eft ,  non  am- 
plias  apparent.  Sednondubitoquin  Prophetahic  cxprobrct  Iudsis  peruerfam fiduciam  ,qua 
diu fuei  ant  quali  t aicinau .  Scimus  enim  nunc  lpem  pofuhTe  in  ^gypfiis  ,  nunc  in  Aflyriis:  & 
Itafactiuri  tft,vt  libi  multas  chides  accerferent.  Vidimus  autem  alibi  &  plnribus  l0cis,fce-. 
dera  ilia  cpnferri  impiiris  amoi ibus ,  qiua  ciim  populusnuftc  /fgyptios  appeteiet ,  nunc  Afly- 
rios,erat  quxdam  fcortationis  lpecics.  Deus  enim  Iudacos  receperatin  luam  fidem  dc  patroci- 
Jiiunr.incredulitas  autem  eos abripiebat,  vt  munircnt  fe  aliis  auxiliij.Ita  paffm  apud  Prophetas 

R.  il 


CAP.  XXX.  I  O.    C  AL.   PR  AE  LECTIO  NES 

tarn  /Ecyptii,  quam  AiTyi-ii,&  Ghaldxi demum  comparantar  amatoribus.  Et  optime  hie  fenfus 
aonueniet,  quoniam  non  fatis  erat  oftendi  populo  fuas  milerias ,  Hifi  caufa  ipfa  limul  patefierct. 
Ergo  Prophetahlc producit  in  medium  peruerfa  ilia  confilia,qua:  agitauerant  Iudcei  ciim  puta- 
renc  fe  tutos 8c faluos  fore  (inunc  £jgyptii,nunc  Aflyrii,nunc Chaldxi  illis  propitii  forent.Hac 
ratione  dicit  omnes  amicos  oblitos  efle />o/>«//,deinde,Ko«  requires,  hoc  eft,  abiecifle  omnem  curam 
illius. Et  additur  ratio, quod  fcilicet  Deuspopulum ipfum  percujferit  plaga  boflili.  Vbi  iterum  Pro- 
pheta  cos  citat  ad  Dei  tribunal,  vt  diicant  expendere  libi  ha?c  mala  non  accidere  fortukd,  fed 
iufta  eiTe  teftimonia  irx  Dei.Deus  ergo  hlc  in  medium  prodit,&  afrirmat  fe  omnium  calamita- 
tum  eiTe  authore.quia  fine  profectu  de  miferiis  populi  concionatus  efl'et  Propheta,niii  hoc  prin- 
cipium  fuilletpenitusinhxumillorumanimis,  libi  cum  Deo  eflenegotium.  Quod  intern  Deus 
(ehottem  r>ocxt>8c  iimul  comparat  fe  hofti  crudelt,ve\  fieuo,  non  ita  debet  accipi  quaii  abolitum  eflet 
fcedus,quo  rilios  Abraham  libi  adoptauerat.  femper  enim  mifericordia  fua  complexus  eft  aliquas 
r,eliquias.Deinde non  debemus etiam  intelligere  exceflum  aliquem  in  feueritate  Dei,  quafi  eru- 
deliter  in  populum  fxuierit  vbi  exercuit  fua  iudicia.  fed  hoc  debet  referri  ad  communem  ho- 
Ifa. 1. 14.  minum  fenfum  Alibi  etiam  Dcushoftes  fuos  nominat  Ifraelitas,fed  no  line  gemitu,  Hei,inquit, 
iam  vindi&a  mihi  fumenda  erit  de  hoftibus  meis:  fufcipit  lllic  dolentis  perfonam,  quafi  diceret 
fe  inuitum  progredi  ad  tantum  rigore,quia  hbenter  populo  parceret,niii  neceffitas  cogeret  eum 
ad  rigorem.  Sed,quemadmodum  iam  dixi,  vbi  Deusfe  vocat  hofte  populi.hoc  debet  referri  ad 
temporales  poenas,vel  debet  exponi  de  perditis  8c  reprobis,qui  fe  prorius  alienauerat  a.  Dei  gra- 
tia^ quos  Deus  etiam  refecuerat  a  cor  pore  Ecclefia',  v  t  putrida  mebra.  Sed  cum  Propheta  hie 
dirigat  fermonem  ad  rideles.minime  dubium  eft,quin  Deus  hoftem  fe  nominet,quia  ex  prarfenti 
rerum ftatu non aliud ftatuere poterant Iudxi quam Deum iibi efle  infeftum.  Quod  ad fxuitia 
fpe&at,iamdiximushac  voce  non  notari  exceflum,  quafi  Deo  afcribi  debeat  nimius  rigor,  vel 
crudelitas:fed  non  poterant  aliter  fatis  expergefieri  Iudxi  ad  peccata  fua  reputada:  neque  etiam 
poterant  fatis  terreri.vt  inciperent  ferio agnofcere  iuftum  Dciiudicium.Et  Deus ipfe  continuo 
poft  fatis  demonftrat,dum  fe  confert  homini  crudeli  aut  Actio ,  non  tamen  pofle  quicquam  re- 
prehendi in  fuis  iudiciis.  Addit enim, propter  multitudinem iniquitatis  tux,  quia  inualuerunt  feeler  a 
tua.  Nam  quanuis  Iudxi  exiftimarint  Deum  atrociter  agere,  cum  diuturno  exilio  illos  perfequc 
retur,  hi :  os  illis  obftruitur ,  du  obiicit  multitudinem  iniquitatis:  quafi  diceret,Statuite  in  trutina 
ab  vna  parte  grauitatem  poenarum,de  quibus  conqueri  voletis,&  ab  altera  parte  congericm  tot 
fcelerum.qua  fubinde  8c  tarn  longo  tempore  iram  meam  contra  vos  prouocaftis.  Deus  cropper 
multitudineminiquitatis  oftendit  fibi  non  poiTe  vitio  dari  quod  tamieuere  puniat  Iudxos,  quia 
fcilicet  ita  promeriti  lint  Et  eandem  fententiam  confirmat  aliis  verbis,  non  quod  eflet  ambigua, 
fed  quoniam  videbat  Propheta  fibi  negotium  efle  cum  prefra&is  hominibus.  Ergo  vt  cbrrigat 
eorum  focordiam  dicit  inualuiffefcelera  eorum.     Sequitur, 

15.  Quid  vociferaris  propter  confractionem tuam?xger  eftjVtTgnwtff, 
dolor  tuus.propter  multitudinem  iniquitatis  tua^quonia inualuerunt 
fcelera  tua  feci  hxc  tibi. 

Iam  Propheta  occupat  ne  Iudxi  cum  Deo  expoftulent,quemadmodum  fatis  conftat,lemper 
conqueftos  fuifle  de  nimia  Dei  feueritate,  quoma  indulgcbant  fuis  vitiis.  proirjde  fimulac  Deus 
illos  tra&abat  pro  merito,  exardebant  8c  fremebant  aduerfus  ipfum.  Occurrit  igitur  nunc  Pro- 
pheta peruerfis  illis  8c  iniuftis  qucrimoniis:&  interrogat  cur  (lament fuper  confra&ione, quafi  dice- 
retclamores  eorum  nimis  fore  feros,  vbi  prxterierit  tempus  refipilcentix.  Deus  enim  lufpede- 
rat  vltimas  minas,donec  populus  tanta  obftinatione  prodidit,vt  ia  locus  non  reftaret  dementia:. 
Ergo  cum  infanabilis  eflet  populi malitia,tunc  Propheta  denuntiauit  exilifi,ficuti  vidimus.  Iam 
vero  deridet  tardum  illu  clamore,quonia  nimis  diu  torpuerant  in  cotemptu  Dei.Quid  ergo  cla- 
mas  fuper  conftaBime  tm?grauis  efi  dolor  tuns:  vel,grauitas  dolori  tuo,  fed  propter  multitudinemini- 
quitatis tu&,zsr  qmniam  inualuerunt  fcelera  tua  hxc  feci  tibi,  inquit.  Hi  c  Deus  kl'e  purgat  a  populi  ca 
lumniis,&  oftendit  eos  qui  obmurmurat  vel  obftrepunt,iniufte  facere,quia  no  reputet  quid  me- 
riti  fint.Digni  enim  erantgrauiflimispcenis, quoniam  non  vno  tantum  modo  accerfiiierant  fibi 
Cxitiii,&  magis  ac  rhagis  accenderant  vindi&a  Dei:fed  ta  longa  annoru  fene  obduruerat  in  fuis 
vitiis:deinde  tot  modis  k(e  ad  omne  fcelus proftituerant, vt  mento  illis  exprobret  Propheta  mtd 
titudineminiquitatisAeinie  congeriem  feeler urn.  Dicit  ergo  Deus  fe  noexcellifle  modum  inpceni» 
quSs  populo  inflixit,  quonia  ita  cogebat  defperata  malitia  &;  obftinatio.  Sed  fubiicitur  pauld 
poft  conlblatio  vbi  dicit, 

16  Propterea  omnes  qui  te  deuorat  deuorabuntur>&  omnes  hoftes 
tui,omnesvinquam,  in  captiuitatem  ibunt:  &  erunt  qui  te  diripiunt  ia 


direptionem,&;  omnes  qui  tepraedantur  erunt  in  pr*edam. 


Hlc; 


.    .IN   IEREMIAM.  lj? 

Hie  rurfus/Propheta  Deum  premitcit  fore  cxoi  abilcm  populo  fuo,  fed  poft  longum  tempus, 
vl  1  Icilicet  donuta  fueiit  ilia  peruicacia,qiix  non  poterat  tarn  citocuran.  Ergo  temper  notan- 
dum  eu  Sucrlmcn  inter  promillioncm  grarix,cuius  teftis  Rot  ac  prxco  leremias/*  inter  inancs- 
iactantias,quibus  populum  railebantin  poftoies  cum  animarent  ad  breuem  reditiim,  &.  diteiec 
addle  tempus  liberationis.Etideo  dilciimcnhocnotadum  cft,quia  colligipoteft  vtllilfmado- 
cWna".  Haoentenim  hoc  commune  cum  veris  &iinceris  Dei  foruisntbulones,qLifa!fo  pix- 
tcxunceiiis  nomen,quod  vtriquc  gratiam  Dei proponunt.Sed qui  Dii  nomine  abutuiiuir,kpe- 
liuntdocirinam  pccnitentix.voluntenim  tantiim  populum  mulcere  fallacibus  blanditiis:&  quo- 
Tiiamfauorem  venanrur,ideo  do&rinam  qua?  orrendcre  poller,  ac  eft  minime  fuauis  &.  lucunda 
carm,prorius  omitrunt.Iercmias  non  ita  duriter  egit  cum  populo,quiu  i  eliquam  ipem  vi nix  fa- 
cereljCk Temper  lemret  quicquid  erar  afperitatis  in  paerdtcmix dodtrina.  Sed  interim nolut po- 
puli  vitia  foucre  indulgend®,  quemadmodum  ricrilolet  a  pfeudoprophetis.  Quid  autcm  a.iij 
nempc  ia&abant  Deume(Temiiericordem,tardum  adiram  ,&ftatim  reconciliaii  peccatoribus: 
hinc  colligere  promptum  erat,  no  fore  diuturnum  cxiIium.Sed interea,vt  diximus,populo per- 
ride  adulabantur.  Sic  ergo  tenendum  eft,  nunquam  noselle  idoneos  ad  amplexandam  Dei  gra- 
tiam, ncqueeiTehuius  capaces,vt ita loquar, donee  vere  luba&a  fueiit  omniscarr.is  fiperbia, 
deinde  corre&a  etiam  &purgataomnis  lecuntas.Nunc  videmus  cur  Propheta  lubiiciat  gratia; 
promiffioncm  poftquam  leuere  concionatus  cfl  de  hornbili  lllo  Dei  iudicio .  Sed  videtur  non 
quadrare  illauua  particula  ,  jaV .  quomodo  enim  contexi  poterit  cum  minis quas  vidimus  ?/»•«- 
fterea-  quite deuoi ant deuorabuntur.  Sed  Prophet.i  repent  quod  ante  dixerat.  No  mirum  icritur  eft 
li  inferat,pottquam  Deus  v'ltionem  fumpterit  de  feeler  ihus  populi,  fore  etiam  fimul  vindicem 
aduerlus  noftes  .  Conuenit  igitur  bare  illatio,  quiamaturumtrat  mhencordix  tempus, ex  quo 
Iudxilubadi  fuer. int,  vtfeie  coram  DeohumiIiarent,&  'ibidiiplicerctinfuispeccatis.  Eft  au- 
tcm hxc  communis  do&rinaquxpaflim  occurrit  apud  Prophetas,Deum  icilicet  poftquam  ini- 
tium  fecerrt  ab  Eccleliaiua,  vicillim  fore  iudicem  omnium  Gentium,  quia  ii  ne  ele&is  qLidenv 
fuis  &domefticis  parcit,quomodo  alienos  relinqucret  impunnos?  Et  hare  perpetuaeft  Ecclefix 
confolario.quod  Icilicet  Deus  quanuis  reprobis  vtatur  quaii  flagellu  ad  fuos  caftigandos, nihilo 
tamen  meiior  tit  illorum  conditio,  quia  vbi  triumphos  luos  ad  momentum  egerint,  Deus  ipfos 
fimul  ad  ludicium  trahet;  Non  eft  igitur  cur  hdclcs  inuideant  fuis  hoftibus  cum  caftigantur  Dei 
manu.iili auremin  delitiis  fuis exultant,  quia  hxc  prolperitas ftatim  diffluet,  & eadem menfura 
Deus  illis  remetietur,  exquo  unique  tractauerint  populum  fuum.  Qluicmque  ergo  te  demrdttt  de- 
vorabuntur,  ej- ibxnt  omr.es boiles tut,  omnesjnqttamJH captiuitatem.  poftremo, qui  te  pradatttur : alii 
vertuntjQuirccor.culcanteruntinconculcauonem.Sedquonia  verbumfumiturprodinperc, 
ne  tit  repcticio  eiuldem  fententix,ideo  mihi  magis  placet  prior  fenfus.  Q?itT%pte QolianteruM 
ipji  expofitiin  prxdum,  ey  qui  te  dinpiunt  trnnt  tn  dtrepttonem.     Sequitur  ratk>> 

17  Quia  adducam  fanationerii  zibij&c  a doloribus tuis fanabo  te,  di- 
ck Iehouah:quOniaexpulfam  vocarunc  teSion^quam  nemo  requirk. 

Deus  cum  gratiam  promitteret  Iudxis  exorfus  eft  ab  hoftibus,  quoniam  grauis  ilia  erat  tenta-' 
tio,&  qua:  alioqui  non  tantum  turbafTet  &  perculilieteorum  animos,fedprorfusextinxnTetom- 
ncm  coi ii  ridem,  cum  viderent  hoftes  fuos  ita  potiri  fuis  Votis,  8c  illis  prolperc  fuccedere  quic- 
quid tentabant,niti  addiia  fuiffet  ha?c  confolatio,  hoftes  tande  raticne  tot  lceleru  in  quibus glo- 
riatifuerant  reddituros:fed  nunc  exprimrtur  quod  prajcipuu  eft,nepe  t)eu  eum  fuerit  reconci- 
liatus  populofuOjfanaturu  plagas  quas  inflixerat.  Ipfe  eft  cniih  qui  vulnera  nobis  infiigit,&  eiuf- 
de  eft  nos  fanai  cUudiciii  fuum  exercet  in  pcenis,poftea  lulcipit  perfona  medici,  dii  nos  ab  omni- 
bus mails  liberat.Perinde  igitur  eft  aclidiceretPrcpheta.vbitepusiuftumtrantien^qubd  icili- 
cet Deus  pepulo  detinierat,certo  fperanda  eiTe  Iiberatione:quia  Dominus  decreuerat  tatum  ad 
tempus  poenas  de  populofumere.non  ante  ipium  prorfus  abolere;  t\dduc«t»  igitur  tibifantttionem, 
inquit,  zj  a  plants  tuts  fanabo  te.  Et  ha;c  admonitio  valde  fuit  necelfaria,  quonia  ludari  fere  com- 
putruerat  in  exilio.curh  Deus  lllos  redemit.  Ergo  tunc  potei  at  centies  obruti  effe  defperatione. 
Sed  Deus  iubet  lpios  furfum  attollerc  nretes  fuas,  vt  e  carlo  auxiliu  expe<Sent  quod  nullu  erat  in 
terris. Et  a&dh,£)uoniam vocafnnt  te expulCtm  Sion,  qutm  nemo  requirit,  hoc  eft,de  qua,  vel  de  cuius  • 
lalute  nemo  eft  lolicims.Corirrnat  quod  nunc  dixi.adeo  fcilicet  no  fore  obftaculoextrema  po-» 
puli  mala,cum  Deus  ipliim  Iiberare  Volet,  vt  potius  ha^c  materia  futura  tit  gratiar  &  mifericor- 
dia:.  Vbi  ergo  populus  ita  demerfus  fuerit  in  maiis,vt  omnes  putet  de  cius  falute  aclum  efie,pro- 
mittit  Deus  le  tunc  veturum  Redemptore.  Ethoc  diligenter  notandumeft,quia  circunfpicimuS 
huc&illucquotiwsfperandiieftaliquidauxiliuDeusautemoftenditic  tunc  max:me nobis  fore 
propitium.vbi  communi  omnium  opinione  damnati  erimus.      Sequitur, 

18  Sic  dick  Iehouah ,  Ecce  ego  reducens  captiuicatem  tabcrnaculo- 

R.  in,  ""     ' " 


CAP.  XXX.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

rumracob,&  habitaculorum  eiusmiferebon&azdificabiuirVrbsfuper 
excelfum  {aum,velyfuperaceruumfuum,aut  culmen,&c  palatium  in  fua  ftatio 
nc/vW  r<?g«/<z,fedebit. 

Eandcm  fcntcntiam  profequimr  Ieremias ,  fed  pluribiis  verbis  infiftit  :quia  vt  difficile  erat 
populum  adducere  ad  ieriam  pcenitentiae  meditationem,ita difficile eratcrigere  colapfosani- 
mos,poftquamcladiummagnitudinifuccubuerant:Deus  ergo  iterum  pronuatiat  fe  veturum, 
vt  e  captmitate  reducat  populum:  Ecce  <go,inquit,  ac  fi  lam  cxerta  manu  paratusefiet  ad  lihera- 
tionem  populi.Notandum  eft,Prophetam  non  fruftraaiferere  talcm  Dei  prjefentianr.fed  miia- 
me  dubium  eft,quih  refpexerit  ad populidiffidetiam,&  earn  volucrit  corrigere.  Cum  ergo  pu- 
tarent  Iudxife  prorfus  dereli&os,teftatur  Propheta  Deum  adfore,  8c  inducit  ipfum  loquetem, 
Ectt ffo.quali iam  prafto  efTet  populi liberator.  Vocat  reduftionem tabem4Culorum> or kabitatit- 
num ,  quia  diu  fuerant  hofpites  in  Chaldsea,&  aliis  rcgionibus,ad  quas difperli  fuerat.  Cum  er- 
go haberent  fua  domicilia ,  admonet  Propheta,  eiTe  tamen  inquilinos  inter  Gentes  ,quia  Deus 
reftituere  vehtipiosinpatriam,qua:eratvera  eorum  ftatio.  hsec  ratio  eft  cur  detentoi  lis  &ta- 
bernaculis  loquatur.Simul  caufam  aflignat  redemptionis,nempe  mifericordiam,vt  difcai.t  tan- 
dem Iudasi  ad  hoc  vnum  afylum  confugere,  8c  lentiant  nullum  aliud  remedium  cfle  fuis  cladi- 
bus,quam  fi  Deus  ipfos  refpexerit  pro  fua  mifericordia,quoniam  iure  poterat  in  totum  eos  per- 
dere.Deniquc  admonet  Propheta  dignos  cfle  a?terno  interim,  nili  quia  tadem  Dominus  eorum 
miferebitur.  Adiungit  effectum  plenioremhuius gratis, quod fcilicet iterum  lerofolyma  ex- 
truetur  fuper  fuum  aceruum:vertuntalii  Collem,quoniamerat  exceliior  fitus  illius  vrcis,  &e- 
minebat  iupra  reliquas  partes  Iudear.Sed  videtur  mihi  Propheta  aliud  velle,  quod  fcilicet  Vrb$ 
extruetur  iupra  fua  fudameta.acemos  enim  vcl  cumulos  hicponit  pro  reliqiuis. Sic  enim  diruta 
fuerat  ciuitas,vt  tamen  manerent  aliqux  reliquis,  8c  poflent  notari  antiqua  veftigia  murorum. 
perinde  eft  igitur  acfi  diceret  vrbem  quanuis  olim  fplendida  8c  opulenta  fuiflet,tamen  de  inte- 
groficreftitutuiri,  vt  non  minor  foret  eius  dignitas,  quam olim.  Sedde  amplitudine  verba  fa- 
cit  cum  dicit  extruftum  iri  whm fuper  acemos,  id  cft,fuper  vetufla  fundamenta  Et  hanc  fenten- 
tiamconfirmatquodproximefequitur:l\«/4r/w»,  inquit,/ft/f&*>  ^tsstoSM  iajharegula  ,  vel  fta- 
rione.BB^O  proprieugniricatiudicium,fed  accipitur  pro  regula,  pro  menfura, pro  more,  pro 
confuetudine.Hlc  non  dubito quin  Propheta  fignificet  palatium  Regis  a:que  fore  i'pledidum,fi- 
cuti  fuerat,  8c  in  eodem  loco.  Quidam  J\B-w  exiftimant  pro  Templo  poni :  &  hunc  lenfum  non 
repudio:fed  quoniam  vtplurimum  hac  voce  fignificant  Hebrjei  sedes  l'plendidas,  3c  fumptuofas, 
vel  fublimesadeo  magis  indino  in  priorem fenlum,qu6dloquatur  depalatio Regio.  Stabitigi- 
tur  pulatium  Regis  inftt.i  reguU,  vel  in  fuo  loco  acfi  nuncjuam  excifum  fuiflet;Denique  talem  & 
Vrbis,&  Regni  inftaurationem  promittit,  vt  non  minor  Dei  gratia  fperanda  fit  in  fecundo  illo 
JEcclefia?  ftatujquam  prius  fuillet,quia  Deus  extinguet  omncm  memoriam  cladium,  vbi  iterum 
Ecclefia  florebit,&  regnum  etiam  in  lua  opulentia,honore,  potentia  &  aliis  prjeclaris  dotibus  fie 
eminebit,vt  facile  appareat  Deum  ad  tempus  duntaxat  fuilfe  iratum  Ecdefix  fiuc 

Precatio< 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  ita  tardifumus  ad  reputdndd  tua  iudicid,  ty  in  vif'tjs 
noftris  affidue  obdurefcimus,  da  inquam ,  vt  ferio  tafti  tot  monitiombus ,  quibus  nos  ad 
poenitentiam  non  modo  inuitas, fed  etiam  extimulds>difcamus  nos  humiliate,  ty  itafub- 
ijcere  tuis  catligationibus ,  vt  capaceijimus  eius  mifericordia ,  qua  quicquid  maiorum 
acadat,  in  bonum  ^ffalutem  noftram  conuertat,donec  tandem  colligamur  in  beatam  illam 
quietemqu*  nobis  repofita  eft  in  calo,  per  Cbriftum  Dominum  noftrumy     Amen. 

19  Et  egredieturab  fpfislaus,  &  vox  lank  iarum;&augebo  cos,  & 
non  minuentur,  &  decorabo  eos,  nee  attenuabuntur. 

CO  n  f  1  r.  m  At  Propheta  fuperiorem do&rinam.  Diximus enim  Iud«os  cum  adhuc  aliquid 
ipei  reliquum  foret,fuifle  contumaces  aduerfus  Deum:  poftquam  autem  redadi  iunt  ad  ex* 
trema.nimis  fuifle  deiedos-.quia  cceperunt  diffidcre  rebus  luis,&  ita  defpondere  animos,vt  nihil 
conlblationis  admitterenr.ideo  non  latis  fuit  leuiter  &breuibus  verbis  promitti  reftitutionem, 
nili  magis  ac  magis  connrmarentur.Inhac  igitur  parte  nunc  Propheta  infiftit,ideofrflm»VnV  exi- 
turamUutiem^vacemUtitM  Abiffn.  Hlc  notandaeft  antithefis  inter  fufpiria,gemitus,  querimo- 

nias, 


IN   I  ER  EMI  AM.  *3S 

nias  ,  lamcntationes,&  inter gratiarum actionem. nam quantifpcr detenti  fueruntin  exifio,non 
potuit  audiri  apud  ipfos  vlla  lausinfolita .  Triftitia  quidem  non  obftat ,  quo  minus  benedica- 
mus  Deo,etia  in  extremis miferiis,  fed  non polTumus  pleno  ore, vt  ita  loquar,  Deu  benedicere,ni 
fi duoffertur nobis lxtitixniateria:vndeilli!dIacobi,La?tatiirquis inter  vos?canat.Cuergb'de  kwt.j.ij. 
gratwru  actione  loquitur  Proph.ligmficat  gratia  Dei  tanta  fore,vtabbleatquicquid  fuit  mtE- 
roris&  triftitia:  apud  Iudxos.Sed  oblique  etiam  hortaturfideles  ad  celebranduDcibencficiii.SJ 
dixiffct  limpliciter,  Exibit  abillis  vox  la: titi«,fuifletqiiide  plena  kmetia/i  d  c  permit  f  mul  mo 
nerl  fidelcs  in  que  fine  Deus  tarn  elementer  ageret  cum  pcpnlo  fuo,nepe  vt  prxdicai  er  eius  bo 
nitate\namadhuncfcopumreferreoportetquicqui<7  bonorumpercipimus^manu  Dci.Coniuh 
gi ergo  folet  gratiarum  aftio  cum  lxtitia  ,  vbi  de  Ecclefia  fit  mentio.Diximus  autcm  fideles non 
poffe  tanta  alacntate  laudarc  Deum ,  vbi  premuntur  anguftiis ,  ficuti  dum  exhifarat  Deus  co- 
rum  corda.Nam  dolor  tenet  omnes  fenfus  hominum  cciitri&os :  gnudium  veio ex  fenfu  patcr- 
ni  Deifauoris  quad  animos  dilatat .  Hinc  etiam  lingua:  apertio  :  &  hoc  fenfu  dicitur  Pfalmo  ji.  P/"*'-  f  m? 
Domine  labia mea  aperies,&  os  meum,&c  Neque  enim  aliud  ligniticat  Dauid,  quam  fe  obmu- 
tuilTe  ad  tempus.cum  Deus  abfeonderet  ab  ipfo  faciem  iuam,ita  vt  non  poffetguftare  paternam 
eius  bonitatem.  Tunc  ergo  Dauid  licuti  habuit  cor  conftri<ftum,  ita  &  os  cJaufum -fed  precatuf 
vt  Dominus  os  iibi  apenat  ,hoc  eft  vt  porrigat  mater iam  gratiarum  actionis  ex  gaudio .  Nunc 
ergo  tenemus  coniilium  Propheta: :  ligniticat , etiam ti  ad  tempus angantur  Iudxi  ,8c  gemant 
ac  lugeant,non  fore  ramen  illud  perpetuum,  quia  Deus  tandem  ipfbs  confolabitur,  vt  non  tan- 
tum  gaudeant,fed  pi sedicenteius  milericordiam  vbi  fuerint  liberati .  Adkmgk,augebo  e o j,cr  nort 
minuentw,decorabo  eos :  alii  vertunt  etiam  augere ,  led  tamen  funt  verba  dittcrfa  &  las  fignificat 
interdum  augere,&  interdum  decore  vel  honore  africere.  Poftea  etiam  funt  verba  diucrfa  eyo, 
SctyX  ■  Erii  autem  eandem  fententiam  voluit  repetere  Propheta  ,minime  tamen  dubium  eft 
quin  iimulilluftret  Dei  gratiam  hac  varietate,  quail  diceret  taminfignem  fore  Dei  mifcricor-  <-  ^  ,■  *£• 
diam,  vtludiiagnofcantin  fecompleri  quod  promiffum  fuerat  patri  eorum  Abraham ,  Erit 
femen  tuum  ficut  arena  maris,  &  (icut  ftelke  ca:li.  Et  perpetuitas  etiam  notatur  vel  continuatib 
gratia:  cum  dicit,won  mimentur,non  attenuabuntur.  Polfet-  enim  fieri, vt  populus  quifpiam  crefce- 
ret  exiguo  tempore  ,fed  illud farpe  non  eft  longa:  durationis ,  quemadmodum  pixterit  figura 
huiusmundi.  Ergo  Deus  promittit  firrrium  &  diuturnum  ftatum  Ecclefia:,  quoniam  de  die  in 
diem ,  &  ab  anno  in  annum  profequetur  fuam  gratiam .  ha:c  fumma  eft.      Sequitur: 

io  Et  erunt  jfilii  eius  ficut  ab  initio ,  &  ccrtus  eius  coram  facie  mea 
ftabilietur,  \tclydirigetur :  neon  pa  vtruncjue fignificat ,  &  vifitabofuper  omnes 
oppreiTorescius. 

Ha:c  copia  verborum  qua  vtitur  Propheta  minime  fuperuacua  fuit,quoniam  femper  debe- 
mus  reuocarein  memoriamquam  dura;  fuerint  ilia:  tentationes ,  cum  per  annos  feptuaginta 
nullum  lignum  gratia:  Dei  appareret.  Ergo  ncceffe  fuit ,  animos  malisobrutos  multis  fulturis 
fuftineri,nc  prorfus deficerent : & promiftiones alias  aliis  adiungit,  vtpoffent  Iuda:i quafi ex 
profunda  abyffo  aliquam  lucis  fcintillam  cernere .  Et  hinc  etiam  colligi  debet  vtilis  admonitio. 
Etli  enim  Dominus  hodie  nobis  indulget ,  ne  exerceamur  tam  moleftis  tentationibus ,  quifque 
tamen  propria  experientia  cognofcit ,  quam  limus  propenfi  ad  diffidentiam :  deinde  vbi  ccepi- 
mus  femel  labafcere  ,  quam  difficile  fit  nos  in  bonam  lpem  erigi .  Ergo  difcamus  promiffiones 
alias  aliis  coniungere,fi  vna  non  fufficit,vel  altera  .  Dicit  autern/F/*w  eius  fore  ficut  ab  initio.  Qui- 
dam  fubtiliter  exponunt,fore  Ecclefia:  filios  ficut  ab  initio,nempe  ante  Legem ,  quia  fcedu  s  gra- 
tuitum  pepigerit  Deus  cum  Abraham  ,antcquam  Lex  fuerit  promulgata.  Exiftimant  igitur 
hlc  notari  abrogationem  Legis:quafi diceret  liberam  fore  Eccleiiam  Chrifti  aduentu,  &  iugum 
illud  Legis  quod  erat  feruile,  fublatum  iri .  Sed  ha:c  argutia  mihi  non  placet,  quia  non  exiftimo 
vnquam  veniffe  in  mentem  Propheta:.  Non  dubito  igitur,  quin  ad  regnum  Dauidis  hoc debeat 
referri ,  quafi  diceret  ftatum  Ecclefia:  non  minus  fore  profperum  &  fcelicem  fub  Chi  ifto,quam 
olim  fub  Dauide  floruerat .  Si  quis  excipiat  regnum  Chriili  long£  cfle  fcelicius ,  hoc  fateor ,  fed 
Prophetxfa:pe  comparant  regnum  Chrifti  cum  regno  Dauidis  ,&  contenti  funt  hacdocendi 
Tatione  ,  quoniam  hoc  fuperabat  fpem  populi .  neque  enim  credibile  erat  poffe  vnquam  redire 
Iudsos  in  priftinum  ftatum .  Ergo  cum  hlc  dicit  fore  filios  Ichtidah  jftxf  ab  initio ,  mihi  dubium 
non  eft ,  quin  refpiciat  illam  promiffionem,  vbi  diftum  erat,femcn  Dauidis  fore  femper  in  eius  . . 
folio.quandiu  lucebuntin cslo Sol  &  Luna.Summa  eft  .quanuis  horribili  interitu  Regnum  ,j  f* 
extin£him  foret,&  totaeius dignitas,tamcn ludios  Chrifti  gratia  recuperaturos  quod  perdide- 
rantfuis  fccleribus,fua ingratitudine,&  cotumacia. Poftea  adiungit, Semen  eius  ilabilietur coram 
ftcie  mea-tZsr  vifitabofuper  omnes  ofprejforeseius.  Hlc  rurfus  confirmat  Deiis  promiffionem  illam  de 
£erpetuitate  Ecclefia: .  Dicit  igitur  catum populi  fire  fiabilem  coram  if>fi  ,  qua  voce  Iudseos  iubet 

R.iiii. 


.CAP.  XXX.  lO.  CAL.  PRAELECTIONES 

mentes  fuas  furfum  attollere  ,  quia  in  mundo non  potuk  occurrcre  nill  mera  defperatio .  Deus 
ergo  Iudxos  ad  fe  actollit  cum  dicit  ficciefiam  fore  ftabi'lem  coram  facie  fua.Et  quoniam  tanta 
crat  potentiahoftium,vt  fideles  p  offent  meritc*  obiiccrc  omries  aditus  gratix  Dei  effe  prxclufos, 
ideoadutngit  Deumfatis  ex  oppotito  habere  potentix,vt  perdat,  &innihilum  redigat  cun&os 
hoftes .  &  omnes  exprimit ,  quoniam  longe  latequc  patebat  Monarchia  Chaldaica ,  &  conftabat 
ex  variis  nationibus .  Nulla  autem  pars  crat ,  quX non  eikt  infeftilfima  Iudxis.ErgO  cum  vide- 
rent  mifenexules  nontantum  Chaldxosfibi  eflc  inimicos,fed  alias  gentesata  vt  exofi  elTent 
fere  toti  mundo,  Deus  occurrit ,  &  pronuntiat  fe  habere  iatis  potentixad  omnes hoftes  perden 
dos.  Hinc  collicrenda  eft  nobis  vtilis  do&rina  ,Ecclefiam  fie  elk  perpetuam  ,  vt  tamen  non  fit 
xqualis  eius  conditio .  Vitus  enim  eft  lxpe  Deus  curfum  gratix  lux  abrumpere  ante  Chrifti  ad- 
ueuti im.  Quod  tunc  accidit  accommodemus  ad  noftrum  tempus.  Cum  ergo  hlc  dicit  Propheta 
jilits  EccUfix  fore  ficut  ab  i*itio,nc  miremu  -  fi  aliquando  contingat  Eccleiiarh  diflipari.queadmo- 
dum  factum  eft  in  Papatu.  Ecclefia  enim  non  tantiim  mortua  erat,fed  fepulta:&  erat  non  taturn 
putridum  cadauer  ,fed  quafi  puluis  qui  prorlus  euanuerat.Quales  enim  reliquix  poterant  repe- 
riri  intota  terra  ante  quiquaginta  annoi?  Videmus  ergo  compleri  etiam  lub  regno  Chrifti  quod 
sontigit  fub  Lege,nempe  Eccleliam aliquando obrui  miferiis,&  latere  fine  iplcndore  &  forma. 
Sed  interea  ample&amur  hanc  promiifionem.Quod  fcilicet  erunt  ribi  piorum  ficutiolim,  quia 
Vt  aliquando  floruit  regnum  Chrifti,fic  ctiamiperandum  eft,fatis  elTe  virtutis  in  Deo,  vt  recu- 
peret Ecclefia  fuu  fplendorem,vt  regnu  Chrifti  itcru  exurgat,&  illic  fulgeant  omnes  Dei  bene- 
di&iones.  Quoniam  autem  vndique  Ecclcfiam  obfidentmulti  hoftes,  8c  diabolus  omni  ex  parte 
femperexcitatmotusaliquos  8t  turbas,  difcamus  8c  hoc  lecundum  membrum  adiungere,ncm- 
peDeum  fore  vindicempopuli  fur.  ita  vtcunque  totus  mundus  coneturgratiam  eius  calcare 
lub  pedibus ,  ipfum  tamen  non  pafturufn ,  vt  quicquam  proficiant  in  fuo  furore  ,  quia  in  manu 
eius  eft  nontantum  compefcere  ipforum  impetus,  fed  prorlus  eos  delere,&  totam  eorum  me- 
moriam.  hoc  enim  comprehenditur  fub  verbo  Vilitandi.  Poftea  fcquitur. 

ii  Et  erit  fortis  eius  >  velMagnficus ,  ab  ipfo,  &  dominator  eias  e  me- 
dio eius  exibit,&appropinqua  re  eum  faciam,&accedet  ad  me.  nam,vt7 
certe  quifnam  He  qui  appket,  ve/,  qui adaptet}cor  fuum  vt  accedat  ad  mtlalij  vcr 
tutt, qui  dlhaat  corfuum:dicemu$pofteadefenfu,dkit  lehouah. 

Non  dubium  eft,  quin  hlc  pluribus  verbis  explicet  Propheta  quod  nuper  dixit  de  Ecclefia; 
inftauratione .  nam  fcimus  ita  Iudxos  fuilTe  cdoftos,vt  deberent  totam  falutis  fiduciam  repone- 
rcin  Dauide,ncmpe  in  Rege,  quern  Deus  illis  prxlecerat.  Ergo  Ecclefix  fcelicitas,&  falus  fem- 
taznmt .  4.  per  fundata  fuit  in  Rege,  quo  lublato  a&um  erat  de  ipfa  Ecclefia,ficuti  dicitur,Chriftus  domi- 
nus, in  cuius  Spirituerat  Spiritus  nofter.Ergo  ab  initio  lemper  Deus  voluit  populum  attentum 
ellead  Regem,  vt  indc  penderetmonquia  Dauidpotucritiuapte  virtute  populum feruare, led 
quatenusgeftabat  Chi  ilb  perlbnam  fub  rigura .  Hodie  non  habemus  terrenum  Regem,  qui  fit 
Chrifti  irnago:fed  Chriftus  per  fe  Ecclcfiam  viuiricat.  Tunc  autem  fllud  fuit  vmbratile,quod 
Rex  erat  quaii  anima  communis  vitx  Et  antea  vidimus,  ciim  Propheta  Iudxos  ad  fpem  bonam 
animaret  ,propofuilTe  Dauidem, poftea  Filium  Dauidis .  Eadem  eft  ratio  huius  loci.  Dicit,m* 
fortis  eius,  vel  magniricus,  ex  iffi .  Nam  tenenda  eft  conditio  mifcri  illius  8c  calamitofi  temporis 
eum^  Deus  abftulit  omnem  gaudii  materiam,  exquo  priuauit  populum  omni  ilia  dignitate, 
qua  fuerat  ornatus .  Perinde  eft  igitur  acfi  promitteret  Icremias  relurre&ionem  cum  Iudxi  fi- 
mileseiTent  mortuisinexilio.  conciderat  enim  lpcj  publicx falutis, Rege  abolito  .Ergo hlc 
iubet  ipfos  bene  fperare  ,  quia  Dominus  poterat  illos  excitare  e  morte  in  vitam  .  Et  certe  fuit 
admirabilis  refurrcctiocum  Iudxi  in  patriam  reiicrfifut,poftquamillisaperta  fuit  ianua.Erant 
enim  quafi  in  alienum  orbem  tradi .  Deinde  quis  vnquam  putatTct  polTe  tot  obftacula  perfrin- 
gi ,  cum  Chaldxi  vfque  in  ludxam  dominarentur  'nullum  certe  refugium  erat  miferisexuli-* 
bus .  Ergo  non  fruftra  hlc  teftatur  Icremias  fortem ,  vel  Regem  fore  ex  pqpulo,  deinde  exiturum 
effe  domwJtorem  e  medio  ipjius. Exitus  hie  non  debet  accipi  pro  cgrelTu,  acfi  Rex  alio  eflet  abiturus 
fed exire tantudem  valet  ac  prodire.E.*/'foVerg<j,hoc eft, tandem  emerget  dominMor  e  medit populi. 
'  quOmodo  hoc  fadam  fuerit  fatis  notum  eft .  Sed  Ifaias  prXdixerat  quod  hlc  confirmat  eius 
fuccelTor  .Dicit  enim  cap.  11  .Etexibitfurculuse  radice  Ifai  vel  trunco,&  virgulaafcendetd 
radicc  arboris  eius:nominat  illic  domu  Ifai,  qux  priuata  erat :  poterat  fplendidiore  elogio  com- 
mendare  gratiam  illam ,  fi  pofuilTetnomen  Dauidis:  fed  quia  tunc  nullum  erat  regnum ,  ideo 
dicit, quemadmodumDau id  prodiit  ex  caulis ouium  cum  eflet ignobilis  rufticus,ita  etiam 
Dominus  attollct  furculiun  e  trunco  ,  ex  arbore  excifa .  Videmus  ergo  quo  fenfu  accipiat  Icre- 
mias verbum  Exeimdi,quia  Chriftus  cmerfit  prxter  opinionem  hominum,& emcrfit  quafi  fur- 

gere| 


*• 


IN   IE  RE  MI  A  M.  23* 

gcret  furculuspoftarborem  excifam,cum  fcilicet  nulla  effetfpccies  dignitatis  in  populo.  Poftca 
addit  t%Appropinquareeumfaciam,zsraccedet  adme.  Hoc  vel  ad  caput  reltringi potcft,vel ad  totum 
corpus  cxtendi:&  hxc  fecunda  expolitio  mihi  magis  probatur .  Nam  populus  fuit  diu  quail  re- 
motus  a  confpe&u  Dci,quantifper  fcilicet  exulauit a  patria.Oeus  ergo adiunoitjterumappropin- 
cjnare  eu>nfactam,cy  accedet  ad  me.  Si  quis  tamen  de  capite  lpio,  hoc  eft  de  Rege  iiuerpretari  ma- 
lic, noncontendo.  Docemur  autem  ex  hoc  loco,  quoties  Deusde  reftitutioneEcclefia: verba 
tacit ,  qtioties  pronuntiat  fe  fore  nobis exorabilem,  denique  quoties  nos  ad  fpem  gratix &  falu- 
tis  inuitat,lemper  debcre  nos  in  Chriftum  refpicerc ,  quia  nili  ad  ilium  dii  igimus  omnes  fenius 
noftvoseuancicent  omnes  promifliones,qua:nonpoflunt  alibi  effe  rata?. in  Chnftoenim  funt  q  j 
litiam  8i  Amen  ,  queadmodum  dicit  Paulusi  ad  Connt.  i.cap.  Sed  quoniam  hax  do&rina  fe-  10- 
pins  occurrit  in  Prophetis,  mihi  fatis  eft  quod,  alibi  fulius  tradaui  nunc  obiter  perftringere. 
Qjatum  ad  iccundam  parte  verfus,aliqua  eft  ambigu  itas,  Islam  quis  bic  »/?e,ponitur  duplex  pro- 
nomen  demonftratiuum  nr,»rtn,quiiham  lfte.  Poftca,  s-\y,aptans  cor  fuum :  31?  figniricat  rideiube- 
re:  led  hgmricat  etiam  aptare,vel  accommodare,vel  formareialiquado  ligniticat  fuaue  reddere. 
hare  ratio  eft  cur  quidam  tranftulerint,  Quis  alliciet  cor  fuum?Poftea  adiungit,w  accedat  adme* 
dicit  lebouab.Dm  nunc  locum  efle  obfeurum,  &  ideo  torquetur  in  diuerfas  partes  ab  Interpre- 
ttbus.  Quidam  de  Chrifto  accipiunt ,  quod  ilk  vnus  fpontc  acceffent  ad  Patrem .  Alii  autem 
fubaudiunt  negatiuam,quati  di&um  eliet,ncminem  cor  fuum  aptarc,vt  ad  Deum  accedat.  Alii 
hortatiue  Iegiit,Qiiilnarn  eft  ifte,qui  cor  fuum  applicct,vt  accedat  ad  me'Verum  li  admiratiud 
legamus,hic  lolus  ienfus  genuinus  ei it ,  meo  iudicio .  neicio  an  quifpiam  eum  attigent .  fed  non 
dubito  Prophetam  hoc  in  fumma  velle.  Prius  dixit  -faciam  eum  appropinquare^t  ad  me  accedat  lam 
expofui  partem  illam  de  populo,qui  fuerat  procul  reieftus .  Deus  ergo  cclle&ioncm  hlc  prorrut 
tit:quali  diceret,Ad  tempus  ego  difpcrli  hue  &  illuc  populum  taquam  quilquilias:  nunc  rurfus 
colli2;am  hanc  diiperlionem,  Sc  erunt  fub  tide  mea  &  tutela,  quemadmodum  olim  .  Poftquam 
hoc  dixitmiic  perftringit  hac  interrogatione  populi  ingratiditudinem,Q<w  efl  qui  ad  me  accedatl 
qui  formet  cor  fuum ,  vt  mihi  reconcilietur  ?  Hate  igitur  admiratio  non  in  alium  finem  tendit , 
niti  vt  fentiant  ludari  damnari  fuam  duritiem  &  focordiam,  qwod  vbi  Deus  tarn  fuauiter  ipfos 
inuitat.refpuant  eius  gratianr.cum  cupiat  ipfos  ample&i  fuis  vlnis,diffugiant  pi  ccul.  Sed  polic t 
obnei  quarftio,Cur  ergo  promilit  Deus  fe  fa&urum  vt  Iudaei  accedanr?Refpondeo  variis  modis 
hoc  Deum  prajftare,vel  complere  banc  promiflionem  .  Potuit  enim  ludxos  ad  fe  vocare  exter- 
na inuitatione,ficuti  fecit  cum  data  fuit  libertas  redeundi:ac  tunc  pauci  quidemcxludaushac 
gratia  vfi  funt,  omnes  vei  6  Ifraelitanamaffuefaclidelitiis  illarum  regionu  pro  nihilo  duxerut 
quod  Deus  promiferar.ita  pauciffimi  reuerli  funt  in  patriam ,  &  contemptui  fuit  ilia  reftitutio, 
de  qua  tantopere  fuerant  prius  anxii:Deus  tame  time  appropiriquare  fecit  ad  fe  populum.Nam 
porrexit  brachia  quali  vellet  ipfos  colligere,  &  fouere  fub  alls  fuis .  Interea  quoniam  maior  pars 
lpreuit  inxftimabilem  illam  gratiam,  merito  Mc  conqueritur  Deus  fle  tanta  impietate,  &  qua- 
il per  admirationerh  cxclamat,^n«/»<tm  efl  ifJe,  qui  cor  fuum  forp)et,vt  ad  me  accedafiiyi  fuiffet  fimpli 
citer  di&um,  Quiinam  eftifte,qui  ad  me  accedat,  fuiffet  obfeurior  fenfus  propter  breuitaterau 
fed  Deus  hie  fatis  clare  diftinguit  inter  duos  accefl  us .  Nam  prior  acceffus  erat  cum  data  fuit  li- 
bertas populo,&  edicto  Cyripermiflufuit  illis  Templum  &  Vrbem  extruere .  Deus.ergo  tunc 
appropinquare  ipfos  fecit,  vt  accederent.  hie  eft  prior  acceffu  s .  Sed  iam  adiungit,  Iudxos  non 
formafle  cor  fuum :  loquitur  quidem  de  futuro  tempore ,  fed  tamen  accufat  ingratitudinem, 
qua:  tandem  fuo  tempore  fuit  patefa&a .  Dicit  igitur,<pw  elfifie,yt  accedaP.  hoc  eft,ego.efrlciani 
vt  iterum  coalefcant  in  vnum  corpus ,  &  me  inuocent ,  fruantur  iua  hxreditate .  Sic  igitur  hoc 
prarftabojW  ad  me  accedanf.i'ed  interea  multi  relidebuntin'iuis  fcecibus,&  pricferet  Chalda?am, 
cc  alias  rcgiones  Templo ,  8c  Rcligioni .  ergo  multi  eruntqu  cor  fuum  nonformabunt ,  vtad 
rrrc  accedant.Nunc  tcncmtis  fenfum  Prophetx.Iam  vero  flmul. tenendum  eft,  ciim  nupcr  didum 
fu'rt^ppropinquare factum  ipfum,vt  adme  accedat ,Deu.  no  loquutu  fuifli  de  arcana  Spiritus  fui  efri- 
cacia.  nam  eius  eft,  vt  ftatim  iterum  dicenms,  {rmuiac  placuerit,c'orda  hominum  ad  fc  trahere. 
Sed  cum  diceret ,  appripinquare  ipfumfaciam ,  tantiim  de  externa  reftitutione  loquutus  eft :  nunc 
autem  adiungit  querimoniam ,  quodfeijicet  Iuda^i  maligne  repudiabiithanc  gratiam,quia  ne- 
mo cor  fuum  aptabit. Interea  videmus  reiici  totam  culpam  in  Iudaros,  quod  priuandi  c'flent  pa- 
tna.Non  enim  per  Deum  ftetit,  quo  minus  reftitueren tur,  fed  ipii,vt  erant  addifti  terrenis  luis 
voluptatibus  pronihilo  duxerunt  redire,  &  cenferi  in  populo  Dei.  Confilium  igitur  Prophets 
eft,adfcribere  ludsis  totam  culpam,  quod  gratia  Dei  non  penetraucrit  vfque  ad  ipfos,  vel  non 
fuerit  efricax  in  maiori  parte,quia  fcilicet  non  aptarent  cor  fuum  ,  vel  formarent ,  vt  ad  Deum 
accederent ,  hoc  eft ,  vt  compotes  fierent  inarftimalilis  illius  boni ,  quodoblatum  fuerat. Qcod 
autem  Papiftx  arripiunt  hunc  locum,vt  probent  effe  in  libera  hominis  arbitrio  ad  Deum  acce- 
dere,nimis  ridiculum eft.Nam quoties  Deus  damnat  populi  duritiem ,  certe  non  difputat  quar- 
nam lit  hominum  facultas,anflexibiles  lint  ad  bene  agendum  ,anpoffint  corda«fiia  dirigere: 
ilIudeftnimisftultiim.CumdiciturinPfaJmo,Hodie  li  voce  eius  audieritis,neobduretiscorda  Vfal.jt'.'i. 


CAP.  XXX.  io.  C  AL.  PR  AELECTI  ONES 

veftra,ficut  Patres  veftri  in  deferto:an  quia  obdurant  homines  conia  fua  dicemus  efTe  flcxibiles 
jn  ipiis  motus  >  vt  poiiintproarbitrio  fuo  cligerc  boiu:m,  vel  malum?  illudcftncn  dico  puerile, 
kdmmisputidum.  Videmusergo  Papiftaseileindignos  refutatione ,  cum  talibus  teftimcniis 
volunc  uberum ilium arbitrium  probare.Obtcndercntquidem  aliquid  coloris  li  recipei  ttur 
eovumexpofuio.iicenimlegunt,  Quis  eftifte  ,  quali  Deuslaudartt  hancpromptitudinemri- 
delium,quifp6te  fefeoffcrunt,&  format  corda.  Sed  repngnat  totus  Prophetxcontextus.Vnde 
apparet  hoc  elle  remotifiimum  a.  coniilio  Ieremix,  quod  Deus  laudet  piorum  obedietiam:  quin 
pocius  hlc  per  admirationem  exclamat,quem3dmodum  cum  dick  liaias,  Quis  credidit  auditui 
I/4.5 3 . i.  noftro,  &  brachium  Domini  cui  reuclatum eft?  certe  non  prxdicat  fidelium  obfequium ,  quod 
prompto  8c  alacri  animo  Euangelium  fufcipiant ,  led  potius  quali  portentum  exhorret  ,quod 
muniustidem  non  habebitEuangelio.cum  tamen  illicoffcratur  xtcmavita  8c  falus  Sicctiam 
hoc  loco,  qttifiiAtn  j'tff'quid  enim  magis  cptandum  fuit ,  quam  vt  Deus  quali  extetisbrachiis  Iu- 
dxos  ad  le  tandem  colligeret  ?  Ego  volo  vt  ad  me  apprcpinquetis ,  fuiftis  ad  tempus  quali  a  me 
exii!es,e<*o  vosabieceram  in  longinquas  tcrras:.itquinunc  paratusfum  vos  colligere. Cum  ergo 
Deus  tarn fuauiter  8c blande  iplbs  ad  le  alliceret,fLiit  certe  deteftabilis,&  prodigiofa hxc  ingra- 
titudo  ,  quod  potius  ali6dilceirerint,&tergumobuerterint'  Deo  tamcomiteripfos  vocanti. 
Ergo  ciim Propheta hlc  duntaxat  damnet  talem  ibcordiam ,  &obftinatam  malitiamin  Iudxis, 
non  eft  quod  quxramus  probationem  liberi  arbitrii.Cxterum  ,hoc  eodem  verba  vtitur  Dauid 
Vf-il.  1 1 9  •  pfajj  ,^  cum  dicit,  Appropinquare  fac  feruum  tuum  ad  te,  vt  dilcat  mandata  tua:alii  vertunt, 
7311  fidciubepro  feruo  tuo,quoniam  eft  illic  etiam  verbum  any,  quod  hlc  ponitur,ideopofTet  locus 

apte  torqueri in  Papiftas,fecundum  quos  penes  hominis  arbitrium  eft  formare  cor luum. Atqui 
Dauid  teftatur  proprium  id  efTe  Dei  munus.  Nam  quod  poftulat  ab  eocene  fatetur  noneffe 
in  i'uo  arbitrio  ne  c  facilitate.    Poftea  fequitur, 

zz  Et  eritis  mihi  in  populum_,&  ego  ero  vobis  in  Deum,  quodposlea 
confirmat  primo  verfu  capitis  31 .  cum  dick,  \n  tempore  illo,  dicit  lebouah,  ero  in  Deum 
amclis  cognationibus  I  fuel:  (f  ipfieruntmibi  in  populum. 

r  ;.Qnpniamrepetmoefteiufdemfententix,conuenitfimulexponi  duos  verfus .  Dicit  ergo 
ludteosfire  Deo  in  poJ>ul>im,c<r  Deum  vicifjrm  fere  illis  in  Deum.  Hxc  loquutiopaffim  occurrit  a- 
pud  Prophetas  ,  &nonabs  re  ,quia  comple&itur  omnes  beatitudinis  partes.  "Vbienim nobis 
vita,niti  cumfumus  populus  Dei?  Et  tenendum  eft  etiam  illud  Pfalmi  elogium.  Beams  populus, 
?fal.  144.  cujus  leriClluh  Dcus  eft.Confirmat  enim  quod  nuper  dixi,nempe  abfolui  omnibus  numens  bca- 
* '  tain  vitam  >  vbi  Dcus  promittit  fe  fore  nobis  in  Deii,  &  nos  vicifiim  in  populum  fufcipit.  Ergo 

non  temere  lJrophetx  toties  inculcant  hanc  lentcntiam ,  quia  etiam  fi  nihil  alioqui  nobis  defit, 
quod  pofiic expeti ,  tamen donee  certo  perfuali  fimus  Deum  nobis  tile  Patrem  8c nos  illi  eiTe  in 
populum,quicquid  eft  fcelicitatis  cedet  nobis  in  miferiam.Sed  clarius  fe  exprimit  Propheta  cum 
dicit,tempore  illo,  nempe  cum  Deus  Ecclefiam  fuam  rcftituet,  tunc  fore  fe  in  Deum  cundis  cogna- 
tionibiM  ifrtel .  Sic  enim  difperfi  fuerant ,  vt  non  ciFent  quali  vnum  corpus :  fed  Deus  promittit 
collecliionem  Eccleiixaqua  exciderant  decern  Tribus,  cum  defecerantabobedientia  familis 
Dauidis.     Non  poffem  nunc  vltraperiequi. 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus ,  quando  manifeflafli  in  Filio  tuo  vnigenito  quicquid  olimgufta~ 
runt  Patres  bonitatis  tuce  patentee,  <&  itainfolidum  exhibuisli,vtnihtlamplius  nobis  op 
tandum  lit:  dainquam^t defiximaneamus inhacfiducia,  (fficadhtereamus  vera  fide 
{ffincentate etiam  cordis  noftro  Kedcptori,\tabipfoexpec~}emus  omnes  falutisnoftrce 
partes:  &  quicquid  nobis  contingat,fciatnus  tamen  nos  efie  beatosjnodo  hcfingularipri 
uxleqio  potiamur,nempe  vf  te  inuocemus  Vatrem  in  eiufdem  Fihi  tui  nomine,  Amen. 

Her  1  contulimus  duos  verfus  Prophetx ,  vbi  promittit  Deus  feforeadhuc  populo  inDeunt. 
Diximus  quid  hxc  promifiio  valeat.Sed  pofterior  verfus  primo  tempus  prxfigit,  vt  fufpeiis 
animisllraelitx expedient gratiam  ,qiianuisnondumappareat.Ideodicitur,i« /«»/>«*  Hit. Po- 
ftea additur,£ro inDeum  atndtis  cogritttionibt<s\fr*el,quia  lie  fuerant  diffipati ,  vt  non  reprxfen- 
tarent  faciem  populi  vnius ,  fed  client  quali  diuerl'x  gentes.  Hlc  ergo  promittitur  colleaiopo- 
palijita  vt  rurfum  coalefcant,  &  fint  vnum  corpus  ficuti  ante  difperlionem,  Sequitur",  "■ 
r  Eccc 


IN   IEREMIAM.  240 

1 3  Eccc  tempefoasfedjubaudicnda  efl  notafrndkudims  zficuttcwpeftasjeho 
ux  furor,mttw/</w,egredietur  tempeftas  Tele  inuoluens^uper  caput  im- 
piorum  refidebit. 

Videturcx  abruptoloqui  Propheta,  quoniam  nihil  fuauiushac  promiffione , vbi  DcuS 
pronuntiat/f/or?  in  Patrem  populo,8c  continuo  poft  die  it  exoriturum  tmbinem,  quife  inuoluat,(?  re- 
jitk.it fiper  caput impiorum .  Hxc  pi  imo  intuitu  nori  conueniunt  inter  le .  Poliet  hoc  tran&rcrri  ad 
Getes,  vel  ad  quoilibct  hoftes  Ecclelix:c]uia  quotiesDcus  apparet  feruator  pcpuli  liii,  vindi&a 
ciusfefeprofert  >atqueexerit  contra  reprobos.  Hinc  ienteutix  latis  frcquenus:  Diesvltionis 
mce  adeft,  8c  annus  vifitationis  mcx  :  vtrunque  cor.iungit  Iiaias,  Dei  gratiam  cum  vitionc  :8c 
hoc  eft  etiam  aliis  Prophetis  familiare,vt  videmusetiam  fnilericordiam  Dei  ncn  pollc  aliter  '*'■  ?'*' 
dare, 8c diftincte peripici erga fideles  ,nili  vbi iudicium  eius conl'picitur ex oppofito aduerlus 
reprobos .  Pollet  etiam  hie  locus  ita  exponi :  fed  commode  potenmus  ita  contcxere  Prophet* 
verba , quod  blande ftuduerit  allicerc  pcpulum  cum  oflenet  Dei  gratiam  : quia tamen  viucbat 
a  maiori parte  contemptum iri , iicuti  nerl dixinius , tempeftiue nunc  minan firefpuerint  Iudxi 
oblatam  nbi  gratiam  ,  non  pollc  ferti  tantani  ingrantudmem  a  Deo .  £t  hxc  etiam  docendira- 
tio  fatis  trita  eft  ac  famiiiaris  Scripturx .  Nam  Deus  ab  vna  parte  lie  bcneuolenfuni  i'uam  de- 
clarant interea extimulet  homines:&  quoniam  videt  non tantiim pigros  efte  ac  tardos. fed  eti- 
am malignos  &  ingratos,  ideo  denumiat  non  cciliu  urn  illisimpunc  li  gratiam  fuam  contcmple- 
rint.  Bene  ergo  hoe  eonucniet  iuperiori  doftrinx  quod  nunc  Prcphcta  dicit  exo>iti-rani  iJJ'ei)  am 
DeiinBarprocella  tempefluofa.poiica.  adiun^itjempe/iasfefecontorquens^xl  inuo!uens,proprie  fefe 
congreganr.eft  a"i1l,  led  duplicatur  lnera  h  .delude  eft  in  bvtrm  .  Similis  ftre  fentcntia  alibi  v  iia 
fuit  cap.  23. fed  tunc Propheta  alio  vcrbo  vfus  eft,  (icutires  fcrcbat.  Vertunt  quidnm, Corruct. 
Namllliignihcatcaderc-.&quadrabitetiamll'e  fenfus,qu6dproccllacoiruet,hoccft  pvxeeps 
deiicietur  ,  >f  tandem  refideat  Juperimpios.Sed  prior  expolitio  magis  recepta  eft  ,  &  ego  lit  enter 
cam  amplcctor,  quia  hoc  pertinet  ad  incutiendum  terrorem  ,  vbi  temptftas  dicitur  fore  firhilig 
turbini, quia  fefe  contorquet  atque  inuoluit,  ita  nonpoteft  difcuti.  Senius  igitur  erit,  vindiciam 
Dei  fore  exitialem  omnibus  re  probis.  Carter  urn  fliyt-'T  poterimus  accipere  tarn  de  cxtcris,  quam 
dc  contemptoribus  Dei.qui  tamen  ia&abant  eius  nomen:  8c  hbenter  extendo  ad  vtrofque,nem 
pead  domefticos ,  &  cxteros  Dei  hoftes  ,acfi  diceret  Propheta  nullum  fiipereffc  remediumj 
nil!  vt  confugiant  ad  Dei  mifencordiam.    Poftea  fequitur; 

2.4  Non  reuertetu^vemfltf/uror  irx  Iehouai,  donee  exequatur  ip- 
fum , &  donee  furgere  faciat ,  attollat  \elftabiliat ,  cogitationes  cordis  fuii 
in  extremodierum  intelligetis  in  hacre. 

Confirmat  proximam  fententiam,&  comparat  iram  aut  viiidi&am  Dei  nutio,vel  miniftro, 
quimittitur  vtperferatmandatum,vel  etiam  vt  pcragat  quodprxecptum  fucrit  .Dtveibo 
Dei, hoc  eft  tarn  de  minis  quam  de  promiiiionibusita  loquitur  Iiaias ,  Veibummeumnomc-  l/a.^.iu 
uertetur  ad  me  inane :  fcnlus  cnim  eft  quicquid  promittk,aut  minatun  Deus  nurqunm  ft*  cft'e- 
&u  carere.  nam  perpcramintelliguntmultiverbum  Dei  non  reuerti  inane,  quia  iiuctiricat  .lo 
quiturenim  de  ipfo  verbi  effe&u  vel  in  falutem,vel  in  exitium.  Sic  etiam  nuuc  Deus  prcnuntiat 
vindi&amhiam,poftquamemiffafuerit  ,nonredituram  donee  compleuent  quicquid  rrianda- 
tum  cH.Po(icdddi.{it,c?  donee  Hatuerit  Deus:  nam  proprie  ita  reddi  debet  hoc  vtibum  VQipn.Do- 
nec  ergo ftatuerit,vel ftabilierit  Deus cogitatioxescordisfui.Cogitationes  cordis  nominal utcieta: 
led  lumitur  hxc  loquutio  ab  hominibus,&  ideo  eft  metaphorica,quoniam  non  corr.pcterci-  p:  o- 
prie  in  Deum,cogitare  aut  dcliberare  apud  fe  .Sed  quantum  ad  rem  ipfam  fpeftat,  nulla  eft  ;;m- 
biguitas .  lignificat  enim  Propheta, vbi  Deus  vindiftam  fuam  emiferit,perituros  omnes  in.pios, 
quia  ita decretum  fit  ab  ipfo  Deo,  cuius  confilia  nunquam  funt  lrrita.  Probat  lgitur  vindidam 
fore  efficacem ,  quoniam  Deus  ita  apud  fe  ftatuerit.  Sed  hoc  referri  etiam  debet  ad  dc&nram, 
quxteftimoniura  eft  cogitationum  Dei .  Nequc  enim  Deus  f'mulat  ciim  falutem  picmittitho- 
minibus,vel  denuntiat  poenas,quas  meriti  funf.fed  in  medium  producit  cordis  lui  decreta.Ei  go 
Propheta  hie  perftringit  ftuporcm  omnium,(]iii  putabant  fe  pofle  efiugere,quanuis  toties  audi- 
rent  CqI'c  conftringi  tanto  reatu,vt  necelTe  foret  tandem  fubire  indicium.  Quauis  ergo  Loc  fub- 
inde  audircnt ,  erant  furdi  ad  omnes  monitiones:  hac  ratione  Propheta  loquitur  de  cogitationi- 
bus  cordis  Dei.tandem  addit,I»  extyemttate  dierttm  intelligetis.hoc  poteft  aptari  fidelibus  non  mi 
nus  quam  reprobis.  Nam  quanuis  fideles  amplexi  fuillent  Dei  prcmiifiones , atque  illis  innite- 
rcntur.tamen  vc  certandum  erat  affidue  cum grauiffiroistentationibiis,necefre  fuit  ipfos  ftimu- 


<•-;■- 


CAP.XXXI.  IO.   CAL.  PR  AELECTIONES 

lari  &  anunari  iimulad  patietiam.Potuit  igitur  hoc  opportune  illis  dki,luteUigeth  bee  in  tw.i$fi 
ma  diemn,  vt  (it  loco  exhorrationb:adi  diccret,  Vos  quidem  putabitis  nrpios  tccliccs.quia  non 
ftatim  profjlict  Dcii5,neque  ftatim crumpet cius  vindida,  vt  rulminet  coi;traipfos:ied  patieter '•' 
ferendo  vcftras  ii:iierias,tadcm  ientietis  non  rruftra  illis  prxdidum  effe  intei;itun:deinde  mcr- 
cedem  refcretis  fidei  &  tolerantix  veftrx,fi  ad  extremum  vfqucquieti  perftiteritis  Se'd  conue- 
nit  etiam  incrcdalis  hxc  fcntcntia,quoniam  ex  prxicnti  afpedu  folebant  iudicium  face  re  .  Pro- 
pheta igitur  dendetprxpofteram  banc epinionem  quaiedecipiunt:  &  dicit fcro  intelleduros 
quod  nulunt  percipere.Ergo  ii  de  filiis  Dei  exponimus  banc  fentcntiam>erit  exhortatio,vt  pati- 
enter  rcrant  ma  mala,  donee  appareat  Dcus  vindcx.  Si  autem  accipimus  de  increduljs,erit  fub- 
fannatio  ipforum  focordix.qaia  enim  pro  fabulis  ducebant  omncs  minas>Propheta  ex  oppoiito 
clamat,  Sapiens  tandem,fed  ici  b.nerupe  experientia  magiftra,  vbi  non  erit  amplius  locus  rcfipi . 

S»'l>rj  <a^,     fcendi .  Egoomittam  primum  verium  capias  51.  quia  iam  expofitus  fuit,  die  illo  &c.  Scquitur 

jo.zi.        fecundusverfus: 

CAPVT     TRIGESIMVM     PRIMVM. 

IpQ^lC  dicit  fehouah,Inuenirgratiain*derertopopulus  cjuieua 
X ^^  ferae  a  gladio :  proficifcendo  donee  quiet  em  claret  ipfi  ilraeh, 
'*:kJw\el  profeSlus  eft  ifucl^donecfc  ad  quietem  conferred 

Quantum  ad  verba  fpedat.verbum  "|iSi1,  quod  eft  inrinitiui  modi,accipitu r  prxteriti  loco: 
Sc  in  eo  conueniunt  Interpretes.Sed  quidam  refcrunt  ad  Deum,quod  prxfedus  lit  dux  populo 
fuo ,  donee  adquietem  ipfum  adduceret:&  quoniam  verbum  lyuin1?  ad  quietandum  ipfum.vr 
ita  loquar.cft  in  Hiphii,ideo  videturdebere  hoc  Deo  afcribLSed  poterimus  fimplicius  acciperc, 
Donee  fe  ad  quieterri  conferret.  poftea  additur  nomen  Ifraelis:&  ita  relatiuum  vertcmiis,pcr  fe, 
non,per  ipfum.  DownergoTf  ad  quidem  conferret.  Nunc  veniamusad fummnm dqdrinx, quam 
hlc  tradat  Propheta.  Non  dubium  eft  quin  reducat  populo  in  memoriam  prifca  Deibeneficia, 
vt  Ipcm  concipiant  miferi  exules,nec  dubitcnt,quanuis  lint  quafi  demcrfi  in  Ghaldxa,&  obruti 
quodam  malorum  diluuio,tamcn  Deum  fore  illis  liberatorem.  Hxc  ratio  eft  cur  deferii  hat  men 
nC:dcinde  cur  etiam  addat  Ieremias  eos qui  tunc  feruati  funt  elapfis  fuijjt 2 gladio .  Nam  populus 
qiiAntifs  habitaret  in  regione  amoena  &  fertili ,  erat  tamen  quafi  in  defcrto,  quantum  actinet  ad 
patria.Cum ergo  longs  proiedi fuilfent  Iiraelitx in alienas  terras,  comparantur  defertoomncs 
if  .  lllx regiones  in  quibus  tunc  habitabant.  Et  iimilis  etiam  loquutio eft  apud  Ifaiam  cap  40.  ciim 
'  '  dicit  ,Vox  damans  in  defcrto>Parate  viam  Iehoux,  redas  facite  in folitudine femitas.  Quid  in- 
telligit  iilic  per  defertum?nempe  faecundiffimasillas  regiones,  Chaldxam,  Affyriam,& alias  vi-. 
cinas,  fed  refpedu  pepuli  ita  nominat ,  quia  exilium  fempcr  miferurh  ac  trifte  eft.  Sic  igitur  hoc 
loco  Propheta,  vt  erigat  animos  exulum  ad  fiducia,  dicit ,  Quanuis  lint  ablegatiin  regiones  in- 
cognitas, tamen  non  obftare  Deo  diftantiam ,  &  quicquid  ahud  poterat  vidcri  contrarium  eo- 
rum liberationi, quin ipfos  reftituat : quia olim  Patres ipibrum liberauit  cum  effentin  ^gyptc. 
lam  quoniam  poterant  rurfus  obiiccre  Iudxi  fe  effe  numero  paucosuleinde  iugulii  fempcr  por- 
redum  eifc  gladic^ quoniam  habitarcnt  inter  vidorcs  fxuiflimos,  dicit  Patres  ipforum  non  ali- 
ter  qua  m'iraculo feruatos  effe,perjde acfi  erepti cfletcx  media morte. Nunc  tenemus Proph.co 
lilmrn ,  &  paucis  verbis  Jicebit  complecti  fummam  huius  fententix ,  non  effe  metuendum ,  quin 
Deos  ponulum  fuum  in  tempore  redimat ,  quia  notiffimum  fit  cum  liberator  fuit  olim  populi 


jypciis  merit  lugularc  totum  populum  :  ererjt 
in  c<jiram,qux promiffa  fuerat  Abrahxxrgo noneflc dubitadum.quin  Deus mirabiliter  adhuc 
ipfos  eripiat.&eandcm  potentiam  demonftret  in ipfis  liberandis,qi!Xo!imclareapparuerater- 
ga  ipforum  Patres.Hinc  autem  colligi  debet  vtilis  dodrina ,  quoties  defperatio  obiicitur  ante 
oculos ,  vel  miferix  noftrx  ad  eamnos  folicitant,rcputanda  elie  lx;neficia  Dei,  non  tantiim  quat 
P/W14  3 . 5  ip  i  e^perti  fumus.fed  qux  contulit  feculis  omnibus  erga  Ecclefiam :  ficuti  etiam  Dauid  Pialmo 
1 43.dicit  hoc  vnum  fibi  fuifle  folatiu  in  fuo  mcerore.ciim  &  extremis  mails prcmeretur,  &  fere 
obrutus  effet  defpcratione-.Memor,  inquit,  fui  dierum  antiquorum.non  igitur  tantiim  receniuit 
Dei  benehcia,  qux  ipfe  fenlerat,fed  qux  audierat  a  Patnbus,  qux  legerat  apud  Mofem.Sic  ctia 
Propheta  nos  ad  memoriam  beneliciorum  Dei  reuocat  vbi  videmur  ab  iplb  effe  derclidi,quia 
hate  vna  cog'itatio  poteft  nos  leuare ,  &  attollere.hxc  fumma  eft.    Iam  fequitur, 

3     Abantiejuolehouahapparuit  mihi.-atqui  dileftionc  perpetua 
dilexi  te:ideo  protraha.m,'velprotraxi,vel  extended  te  clementiam. 

Commts 


IN   IEREMIAM.  a£ 

Comuniter  vertimt,Ueo  attr  jxi  te  in  clcmetia.fed  fcnfus  i'ic  eft  fr  igidus,&  ineptus.  Itaqtic 
non  dubito,quin  potius  intelligat  mifcriccrdia  Dei  non  fore  euanida,  quin  populu  ipfum  proi'c 
quaturab  anno  in  anuu  omnibus  feculis .  Initio  vcrfusinducit  Prophctaliklxosohftrcneasvt 
lolet  incrcduliquidiim  repellut  Dei  gratia.volunt  tame  vidcri  hoc  cum  ratione  facere.  Priore 
igitur  loco  narratur  blalphemia  populi.  Nee  dubiu  eft,quin  voces  iftx  impia;  &  diabolica:  paf- 
limtuncaudit£fuerinr;Ho,Deusapparuitnobis,fcde  logiiKiuoiqucmadmoduhodiequoque 
profani  Komines.dLim  profei  nnus  exepla  gratix  Dei  e  Lege,&  Prophetis  &  EuaecIiOjHfc.t'f/?^ 
temps udis.ks.  facete  derident  quicquid  tcftatuscft  vnquam  Dcus  verbo  fup quali  vetuftarc  crfcy- 
foletum. Similiter  vbitcrrorcmillisobhcimusex  vctcribusexemplis,Hofci]icuolimfadncft, 
fed  iamolim.  Semper  ergo  redeunt  ad  illuddiabolicuprouerbiu,Ze,/f»>/»j  ;'<«//>.  Etillud  idem  cx- 
primere  voluit  leremias,  i  longinejuo  appuruit  nobis  Deus,hoc  eft,tu  quide  magnirice  pra:dicas  re- 
demptione,qua  Patrcs  liberatiiunf.ied quid  hocadnos?cur no  potius oftedisnobis  palam  quid 
Deus  vclit?&  cur  non  profers  aliqua  materia  pnjfentis  Ixcici??cur  non  reiplapi  obasDcu  nobis 
eirepropitiuHedtudeantiqualiberatione  verba  facis:&ifta  narratio  eft  quali  obfoleta.Videm9 
ergo  ab  initio  temper  homines  Deo  fuiile  ingratos,quia  q  uatum  in  fe  fuit,fepelierUt  Dei  benefi 
cia.neque  in  co  modo  detetta  fuit  iplorii  impictas, fed  quod  ludibrio  fucrunt  omnes  veteres  hi- 
ftoiie;,quxtamcnmoiuimetisprodita:funt in  noftralalute. Qmcquid fcriprumeft,inquit  Pau-  Ro^.if.^ 
lus,ad  do&rinam  noftram  lenptum  eft,vt  per  patientiam  &  confolationem  Scripturffi  fpemha- 
beamus.IlrfcoftenditdilcendameiTenobisprrtientiaabexemplis,qua:  Script  ura  continetj&hac 
eiTe  nobis  materia  confolationis optima:,vc  foueamus  fpem  noltra  vfque  dum  eripi.n  nos  Deus 
ab  omnibus  miferiis.Quid  autem  profani homines?  Ho,tu  recirasquod  i'criptu  eft:  fed  hoc  ni- 
mis  remotum  eft  a  nobis,&  longitudine  temporis  euanuit :  antiquitas  ifta  q  uid  ad  nos?  Scd  ciim 
p.-oruperint  ludxi  in  facrJegam  hanc  vocem ,  difcamus  ampletti  quicquid  proponitur  nobis  c 
S.iiptura)dumnosinukatDeusadlpemniilericordix)&  fimul  etiam  hortatur  ad  tolerantiam: 
neque  vnquam  excidat  nobis  hxc  blalphemia  ex  oredmo  ne  anunis  quide*  noftris  obrepat,Deus 
apparuitexlonginquo.Ergo  difcamus  execrari  hanc ingratitudinemeorun^qui  vol unt  Deunl 
fcraper habere prxfente,&interea  nihil  tiibuunthononsvetenbuseius  beneticiis  .Idco  refpo- 
det  Propheta,A?<7/«':na  copula  1  hie  ponitur  loco  particular aducrfatiuXiquaii  dicerer,  imo,vcl, 
etiam .  Nam  poltet  etiam  accipi  pro  o J.etiam  dilexi  te  dileBione ptrpetna  ■  Refporidet  igitur  Deus 
impiis ,  &  oftendit  fe ,  quod  femel  liberator  fuerit  populi ,  non  id  pr&'ftitiffc  aliq  uo  momenta- 
r.eo  impetUjfedquiaid  promilerat  Abraham,  quiapopulum  ipfum  adoptaucrat.  Quoni:tmergo 
fcedus  Dei  erat  perpetuum,  ideo  hie  refellit  impiam  lllam  cakimniam,  quod  Dcus  tantiim  mo- 
meto  liberaliter  egerit  erga  populu  fuu,&  quod  femel  duntaxatillius  miferiasrefpexerit,  vt  fu'c 
curreret:£r«w,inquit,^7mrft///fc?«we/'n-/'ff«rf.Dei!sergohicredeniptio,ne,inquaexhibuerat 
inligne  documentu  fua:  milericordia:>oif  edit  fundata  fuilTein  adoptione gr atuita,qu«  non  tan 
turn  vniusannierat,fedperpetuxdurationis.Videmus  ergo  vtcorngatillamdeteftabile  populi 
blafphemiam,nepe  quod  ado ptiocaulafuifletliberationis.Et  hie  locus  diligeternotandus  eft. 
ftarimenimveniut  nobis  in  menteperuerfaj  ifta:  imaginationcscumlegimuSjVelaudimusquam 
Vane,&quot  modisfuerit  Deusmilencorsergapopu!ufuu:Hoddfa&fifuitolim,fed  nefcim.' 
an  ide  maneat  Dei  conlihu:  dcinde,hoc  cot ulir  veteri populo,  fed  nefcimus  an  ad  nos extedi  vel 
poflit  vel  debeat.  Sic  diabol'ingerit  nobis  fua  aftutia  peruerfa  s  lllas  imaginationes,qua:  abripiat 
curiu  gratis,  Dei,  nc  ad  nos  viqueperueniat.Ergofuffbcatur  Dei  gratia  ciim  itanosfepaiam9a 
Patrib  ,&  omnib'eiusferuisjergaquosleitaclemcntepr^ftat.Ideohecdodrinaappnme  vtilis 
eft  ciim  Proph.oftedit  quicquid  vnqua  Deus  bonoru  cotulit  veteri  populo,hoc  debere  trahi  a4 
feed  gratuitu:fccdusaute^lliideffe£terr.u:&ideo  non  effedubitandfi, quin  Deus hodieparat9 
lit  ad  falute  omniii  pioiu.Nam  manet  femper  ide,  neque  mutabiliseft:  deinde  vult  fuam  fide  8c 
coftantialucerein  fcedere,quod  pepigitcuEccleiia.Cum  ergo  fcedus  Dei  fit  inuiolabile,neq ue 
poi(itcollabi,etia  li  ceju&  terra  milceatur,ideocert6  perfuafi  iini'feperDcu  fore  nobis  libera 
tore:quare?manet  emmeiusfcedus-.manebit  igitur  eiuspotetia  ad  nos  feruados. hie  eft  vfus  ma- 
ins lentetix.Poftca  fequitur  cotirmiuo,ldeo  protraxi  ey^a  te  ckmenti.tm.  Dixi  aliter  verti  &  ex  po- 
rn hanc  locunv.fed  nihil  eft  di!utius,quam  fidicamus,Abftrnxiteclen'ietia.Qm'dhoc  ad  Dei  per 
tuititem  amoris,vel  ad  continuum  tract um  &  progreiTum?  Sed  optime  conuenict  alter  fenlus, 
quod  Icilicet  Deus  protraxei  it  ad  Ilraele  fua  clcmentia:fubaudieda  ell  tatiim  vna  Iitera:fed  hoc 
fenfum  non impedit:&  tales loquedi  format  pafiim  alibi  rtpcriutur.Djcit  igitur, Quia  coplexu? 
fit  Ifnelem  amore  perpctuo,/</«  fe  traxiffe,ve\  extendilTe clement iitm}  quia  exquo  populu  eripue 
rat  e  tyrannide  Pharaonis,&  aluerat  40.annisin  deferto,fuerat  mult'is  aliis  benehciisprofequij 
tus.Q^ibusenimviftoriis  iplum  donauit?deiiidequotiesmilertuse(tipfius?Nondeftititigitur 
Deusacotinuottactrumiierieordia:  ex  quo  femel  populo  manumporrext rat. Et  hoc  fenfuoptt' 
mediciturtraxiffeclementiam  , quia  non  tantiim  vno  die  vel  anno  propitiumleoftenderii  If- 
raehtis.led  per  quadiingentos,quingetos,lexcentos  annos  le  eundem  exnibiient:  &  ita  etiam  c~ 
ptime f efellitur  ilia  impietas populi,& blafphcmia,qLiod olim appaiuerat  Deus:in)6,inquit,nt- 
ii nimis  maligne  fupprimas  mea  bencticia  r  imelligcs  longos &  dmturnos',  &  multiplices  fui.iTe 


CA  P.   XXXI.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

progreffusbpnorumquspatribustuiscontuli.NunctencmusgenuinunilcnruniPrcphetx.Si 
quis  preterit  urn  tempus  malit  vertcre  in  futurum  non  repugno  ,Idec  protraham  vc!  extendam 
erga  te  mcam  clementianr.etiam  illelenlusbenequadrabit.  Sed  vt  fumantur  fimphciter  verba, 
videmus cur  adiiciat  Propheca  Dei  clementiam  fuifle protractam , nenipe  vt  Iudans ingratitu- 
dinemiuamexprobret,quddbenenciatotfeculispra:ftiranonexpendant.  Sequicur, 

4      Adhuc£ediiicabote,&a:dihcabenspuelJairraeI;acihucoinabe- 
ris  tympanistuis,&  exibis  in  choros  ludentium. 

Hoc  verfu  profequitur  Icremias  quod  ante  dixit,  nenipe  quanuis  longum  eflet  tempus 
a,nnorum  70.  Deum  tamen  fore  Eccletiehberatorem. Nam  poteratdiuturnitastemponsextin- 
guerepopulifidem,vt  fieri  i'olet.vbi  enim  nihil  nobis  apparetprster  nudum  Vcrbum,&de  die 
in  diem  repetit  Deus  eafdem  promiifiones,  putamus  hoc  efte  nullius  momenti:deinde  ciim  ma- 
lum aliquod  inualuit,  putamus iam  omnes  vias  Deo  effe  pra?c!ufas,  nepoltit  remedium  affcrre: 
metimur  eius  potentiam  noftro  moduio.eV  quia  lero  ad  nos  accurnt,  quia  patitur  homincm  vel 
morbo,vel  aliis mails  diu  confici  ,  ita  etiam  imaginamur  Deum  nunquam  vent ui  um  in  tempo- 
re vbi  diutius  fufpedit  fuam  gratia,ac  differt,  quam  vellemus. Ergo  Propheta  hie  dicit,  adbucx- 
dificabe  te,z?  xdificaberis  virgo  lfratl:,po(lea,adbucornaberisttiis  tympanis.  Opponitur  hie  gaudium 
mcerori,  quo  populusopprimenduseratinexilio,&aliquaexparteiam  oppreffuserat.fuerant 
enim  multi  in  exiliu  abdu&i.  Ca?terum,figuratisloquendiformis  gaudium  &  lartimm  exprimit 
Ieremias  per  tympAna^  per  <.horos  ludentium.  Nam  vbiProphctajdenuntiant  Dei  vindi&am  ,fo- 
lent  dicere,CetTabit  omne  gaudium  inter  vos,non  ludetisamplius  vel  cythara,velaliis  muficis 
organis.Ita  etiam  hoc  loco  dicit  Ieremias  redituros  eiTe  ad  tympana  &  choreas,  vbi  Deus  ipfos 
reftitueritm  patriam  .  Intereanondebemustorquere  hoc  Prophets  testimonium  adexculan- 
dam  profanam  lalciuiam,qua  Dei  beneficiacorrumpunt  profani  homines. neque  enim  polTunt 
feruare  vllamtemperantiain  la;titia,fed  fel'e  proiiciunt,&  ita  lafciuiunt  aduerfus  Deum.  Ethuc 
tendunt  omnes  chorea;,omnes  lonitus  tympanorum ,  quod  fciiicet  fefe  obftupefaciunt  profani 
homines. Noluitigitur  Prophetahanc  licetiamdare.populo.  Nam  femper  memoria  tenendum 
eft  quod  heri  dixit  exituram  eife  vocem  laudis  in  gaudio.per  tympana ,  igitur,  ©-  c/;oroi,intelligic 
caftam  lauitiam ,  &  qua;  comun&a  eft  cum  laudibus  Dei,  &  cum  facrifieio  gratiarum  aclioms. 
Poftea  feqnitur, 

5  Adhucplantabisvitesin  montibusSamaria;,plantabuntplanta- 
tQvesJwceftfplantabmit  vinitores  ,&  profanabunt  id  eft ,  conferentad  vjum  com- 
munem: 
L«u9.x».  *jl?n  fignificat profanare:fed  fignificat  etiam accdmodaread  vfum,&  fumpta eft  locutio  ex 
i+.tj.  Lege,  quianonlicebat  comedere  ex  fru&u  vitis,ni(i  poftannos  quatuor.  quia  quad  prsputium 
manebat  in  vite,vt  fruitus  etTent  impuri.deinde  primi  fru&us  offerebantur  Dco-'poftca  quiique 
frucbaturiuis  vindemiis.  Sed  mtcrea  refpicit  Ieremias  ad  malediftiones  qua?  alibi  leguntur, 
D/».i  t.%9.  Plantabis  vineam,&  alii  comeder  fructum.Quid  ergo  intelligit  his  verbis^  nempe  regionem  ad 
tempus  lie  fore  defertam  vtinmontibus  optimis  &ferulifi:mis  nulla:  lint  vites.  Nammontes 
Samaria;  erant  vitiferi:  &  cum  excila;  effent  lllinc  vites ,  f  uit  horribilis  vaftitas .  Cum  ergo  dicit 
Proph.ta,<«<//;«c  plantabunt  vineam*  fignificat  ad  tepusdeformem  fore  terram:  ficuti  cum  diceret 
fidhui  xdificabo  te,  monebat  Iudatos,  vt  acquis  animis  perferrent  iudicium  Dei  cum  nihil  confpi- 
cerent  pra:ter  ruinas  in  tota  terra .  Hoc  ergo  fignificat  vox  adhtciei  cum  promilit  adhue  fore 
vites  in  motibusSamaria^adiungitfru&uporituros  qui  eas  planfauerint.  Hicautem  eft  cumu- 
lus benedictonis,alioqui  nihil  prodeiTet plantare  vites,vel  conferere,  nil!  accederet  lisc  Dei  be- 
nedictio.  Nam  triftius  longe  priuamur  noftra  polTeffione  quam excoluimus,&  in  qua  impedi- 
musmultumlaboris.Qui  ergo  plantauerit  magna  diligentia  vites,  deinde,  qui  coluerit  terram, 
li eiicitur  in  exilium,vbi  videt  alienos  potiri,hoc  grauius eius  animum  vulnerat  Ergo  Propheta 
hie  fignificat  certam  fore  Dei  gratiam,  quia  non  modo  dabirur  otium  Iuda;is  cum  reuerii  fue- 
rint,ad  vites  plantandas,l'ed  etiam  quieti  &  tranquilli  potietur  illo  fruftu .  profanabunt  igitur,hoc 
eft,  accouiodabunt  in  vlum  fuum  quinto  anno  cum  vitesfruftum  fiium  protulennt'.quali  dice- 
ret,Habitabuot  abiquc  mo  leftiainfua  harreditatevbilemel  reuerii  fuerint. 

Precat  10. 

Da  omnipotens  Deus ,  quandofcm  cl  teftatus  esje  nobis  efie  in  Vatrem  per  "wigeni- 
turn  Fdium  tuum  \t nontantum yiftemm bdncpromiffionem-.fedeapenitusfctnemur^ 
in  ea  permaneamus  conftanterydoncc  defuncli  matys  omnibus Jtandc peruemamus  ad  ple- 
nam  nianifteftationem^obifcdicet  colliges  nos  in  beatam  iliatn  hcereditatem ,  qiucfruSins 
eft  aterna  tu<z  adoptions ,  in  eodem  Ckrislo  left*  Domino  noftro,    Amen. 


INIEREMIAM.  i4Z 

6~  Qu ia  erit  d ies,quo ckmabum^fed  fubandicndum  ejlyrdatiimm3 cuilo- 
desin  monte  Ephraim,Surgice,&afeendamusSion  ad/ehouamDeum 
noitrum. 

Propheta  Mc  amplifkat  Dei  bencficium,  quia  non  tantum  reftituct  Tribum  IelW.ih ,  fed 
decern  quoquc  Tribus,qus  priusabdu&x fuerant in  exilium.Hlc  ergo  promittu  plena  &  loli- 
dam  rtftitutionem  Ecclelix. Propheta:  non  temper  vno  modo  loquuntur  dc  liber  atione  pepu- 
li.aliquandoreftringuntfuamdo&rinam  ad  Tribum  Iehudah.acli  reliquifujiT.ntdefperuti:ied 
fxpius  extendunt  iua  vaticinia  ad  totum  populi corpus. Sic  etiam  hoc  loco  leremias  curoplc&i- 
turvnacumTribuIehudahreliquasdccem,  &dimidiam  Tribum  Beniatriin,quia  fuerant  qui- 
damex  Tribu  Beniaminrefidui,&  quinunquam  defciueranta  familia  Dauiuis.Scdiolcnt  vo- 
careresmumllrael  decern  Tnbus,&  regruimlehudahdefignantpcr  Tribum  vnam:fic  abfeon- 
ditur  Tribus  Beniamin,qux  in  duas  partes  erat  diuifa.Scnius  ergo  Prophets  eft,  ciim  Dcus  re- 
dimet  populum  luum ,  non  tantum  Iudxos  in  patriam  efte  redituros ,  led  fimul  alios  Ilracbtas, 
dequibus  feredefperatumerar,qlioniam  longo  tempore  habitauerant  in  exilio :  deinde  quia  re- 
iecerant purum  8c  legitimum culrum Dci^poterant  cenferi  prorfus extra  corpus  Ecclcfix  .  nam 
fuaperridiarefcabdicauerantjVtindignieifenttamhonorihcotitulo.Sed  Propheta  hie  denun- 
tiat  luperiorem  fore  Dei  gratiam  malitia  ilia 8c obftinatione  populi  tfrael .Dicit  lgitur  venturutn 
diem  q«o  cUmtbimt  cujiodes  in  monte  Ephraim.Pet  nomen  Ephraim,vt  i'atis  notum  cft,lxpe  intelli- 
gunttJ  decern  Tribus  propter  larobeam ,  qui  primus  illic  regnauit.  Sed  lemper  notandum  eft, 
lubvnaipcciecoprehenditotumgenus.Ergocum  loquitur  nunc  Ieremiasde  monte  Ephraim, 
intelBgit  omnescuftodes  qui  locati  erut  in  fpeculis  per  totum  regnum  Ifrael.  Sed  nctandx  funt 
antirhdcs,q.iuIarobeaintercluferataditum  Hraelitis,neaicendcrcnt  Ieroi'olymam  .  Timcbat 
enim  ne  illic  audirentde  perpetuo  Dei  fcedere,quod  pepigerat  cum  Dauide,&  ciuspoftuis.fibi 
male  confciuserat,qu6dacquifieratfibi  regnum  mahs  artibus.Deusquidemiuflerat  ilium  vn- 
gi  in  Re^em  per  manum  Prophets  fui  :fed  non  fequitur,  quod  ad  iplum  fpe£tat,iufte'  rcgnafle. 
AetieDeiisvoluitvlcikiRecabeam,&fimuletiampoenasexigeredetotopopulo:perridusve-  ,.£  jy 
ro llle  qui fuerat author  defe&ionis ciim  vellet  ftabilire  ncgnum apud pofteros ,  vetuit.ne quis  i9. 30.31; 
Krofolymam  afcenderef.  8c  ideo  extruxit  templa  &  altaria  in  Dan  &  Bethel .  Qjaamob- 
rem  Propheta  Holeasconqueritur,qu6dobfiderentomnesviasinitarlatronum.  iu^ulaban-  Hof.e.^i 
turenim  multicumatcenderent  Ierofolymamadofrerenda  Deo  facrificia :  alii  diripicbantur, 
&.  remittebantur  domum. He/  igitur  antithesis  eft  digna  notatu  ciim  dicit  Propheta,^«//»c  cL- 
mjbunt  cuflodes  in  monte  tpbrairti  ,  Surzite,  afcendtimus  in  S ion  ad  DetsmnofJrum .  Nam  quanuisin 
fpeciem  tantu.ro deierercnt  pofteros  Dauidis,  fimul  tamen abnegabant  verum  8c  pui  u  Dei  all- 
ium cicfuitadultcrinaillareligio,quamfequutifunt,authoreIarobeam,quiaoportuittatum  v- 
no  in  loco  offerri  Deo  facrificia,ficuti  in  Lege  fxpius  repetitur,Tu  venies  ad  locum, quern  Do-  V)m.  1  z.i.61 
minus  Deustuusclcgerit.Ipli  autcm  contempto  loco,  quern  Deus  fibideftinauerat ,  crexcrant  <*  l7-8: 
alibialtaria.  Totusigiturillecultusfuitmerafuperftitio:&  quanuiscumularentmulta  lacrifi- 
cia, nihil  tamen  aliud  quam  prouocabanr  iram  Dei,  quia  nihil  fas  eft  tentare  prxter  f  cgiilam  in 
Lege  prxfcriptam.Ideo  dicit  Propheta,  Clamabunt  ctifiodesfurgite,afiendjmusin  Sion,hoc  cft,non 
erit  tale  dif  fidium  in  populo  quale  prius  fuit.nam  pauci  Deum  rue  coluerunt  in  Templo  quod 
cxtru&um  eratipfiusiuftu .  Aliiautemfefe  proftitueruntmultis  fuperftitionibus.  nunc  is^itur 
iterum  coalefcent  in  vnum  corpus.  Denique  hlc  promittit  Ieremias  redituros  omnes  filios  A- 
brahx  in  fratef  num  confenfum,&  vinculum  fore  docet ,  vnitatem  fidei,  q  uia  fcilicct  vnanimes 
eruntin  offerendisfacrificiis,nec  finget  fibiquifqueDeum  proprium.Eft  autem  locus  hie  appri 
me  vtilis,quia hinc  colligimusquifnam  fit  Verus  Ecclefix  ftatus, vbi  fcilicet  conicntiunt  Omnes 
in  vnamfldem  .fed  fimul  videndum  eft  vbi  fundata  fit  ilia  fides.  Papiftxquidem  gionanturde 
fuocofenfu,  fedinterea  prxcermittunt  quod  debebattenereptimumgradum,ncn}>evt  omnes 
in  Deum  vnum  refpiciant,quemadmodum  edoftifunt  eius  vcrbo.Ergo  Propheta  hie  nominat 
montem  Sion,qui  clc&us fuerat  diuinitus,Vt  oftedat  non  aliam  vnitatem  Deo  placcre,-nifi  dum 
homines  fimul  a minimovfque ad  maximum  obtempcrant  eiusverbo,ncquelequunturfuasi- 
maginationes,fed  amplt&untur  quod  ille  docet ac  pixferibit  in  Lege fua.  hxc  Uimma  eft  huin* 
loci.Vocant  igiturllraelitxDfww/Kwwjaquopriusfcele'ratedefecefant.    Sequittir, 

7  Quia  ficdicic  Iehouah,ExuIcate  propter  Jacob  in  Ixtkia^clcum  Id- 
coknam^potcftvhrcqucmQdoacapij&c  lubilareincapiteGetium.-prornuIsa- 
te,laudate,&  dicite,Serua  Iehouah  populum  tuum,reliquias  ifrael 

Gonfirmat  Propheta  fentetiara  quam  expofuimus:&  neceftarium  fuit  hoc  addere,quia  res" 

S.    a. 


CAP.    XXXI-  IO.   GAL.  PRAELECTIONES 

erat  fere  incredibilis .  pluribus  ergo  verbis  earn  profequitur .  Sic  (licit  hbouab  \  prsfatur  hoc 
roodcquemadmodumfarpeadmonui,  vtdoftrina plus  obtineat  pendens.  Nihil  quidemvn- 
quam  protulit  Ieremias  niliquod  didicerat  ex  ore  Dei ,  8c  reuelatione  Spintus:  fed  opus  fuit 
dilerce  interdum  id  ttftatum  facere propter auditores .  iubet autemeei exultareUtitia&  initia- 
te .  Notandum  eft  ,  hoc  vaticinium  f  uiffe  prolatum  cum  1am  non  procul  abelTtt  extrema  &  po- 
puli ,8c  Vrbis ,  &  Templi clades :  fed  voluit  Prophera mortuos ,  vt  ita  loquar ,  confolari  in  fe- 
pulchris,vtpatienterexpe&arentliberationempromiffam>&certoftatuerentnihilo  difiicilius 
effe  Deo  fufcitare  morcuos.quam  segrotosfanare.Ergo  haec prophetia  habuit  fuum  vfum  cum 
tractieffent in exihumludxi,&  miferedifperfi,vt nulla fpeseiTet  liberationis.  Sedquo  effica- 
cius  penetret  do&rina  in  ipforum  animos,hortatur  eos  ad  lauitiam,&  ad  iubil  um,&  canticame- 
queipfos  modo  ,  fed  etiam  alienigenas .  Etli  enim  paulo  pdft  patebit  non  fuilTe  commune  in- 
credulis  gaudium:  videtur  tamen  Propheta  fermonem  data  opera  ad  extraneos  dirigere,  vt  pu- 
deatipfosludsosnonample&ioblatam  fibi  promiflionem .  Qmd  enim  dicit  Propheta?  Vos 
rentes  extern  iubiUte  propter  lacob :  quid  interea  faciet  Iacob  ipfe  ?  Nunc  ergo  videmus  quorfum 
ipeftet  ha:c  Propheta:  vehementia  dum  iubet  omnes lartari  propter  populiredcmptionem,nem- 
pe  vt  non  tantum  hoc  vaticinium  folatii  aliquid  afTerret  miferis  exulibus , fed  vt  in  media  mor- 
te  fentirent  fe  v  \6t  uros  coram  Deo,mod6  ne  defperarent .  Denique  non  tantum  mitigare  ipfo- 
rum triftitiam  voluit ,  fed  condire  fpintuali  gaudio ,  vt  non  definerent  bene  fperare ,  &  ita  ere- 
£tis  animis  ftarc :  8c  hilariter,  non  tantum  patienter  fcrre  fuas  calamitates ,  quoniam  Deus  pro- 
mitteret  fe  fore  illis  propiti  um.Hsc  ratio  eft  cur  iubeat  or  txult are gaudio,®'  iubilare.a.&iungit,m 
6<^Ve|f»/i«w.PofretaccipihxclocutioacfidixiiTctProphetagentesforeitacontcmptibi!es,vt 
libere  poffint  illis  infukare  filii  Dei .  fed  fimplicius  interpreter ,  quod  iubeat  Propheta  exult  are 
in  capite gentium  acfi  dixiffet  palam,ita  vt  gaudium  vcftrum  omnibus  perfpe£tum  fit.Quanuis  e- 
nim  bene  fperarent Iudseide reditu, yix tamen aufi fuiffent fignum  aliquod  fiducia:  fuajdarc, 
quoniam  hoc  modo  exacerbaffentanimoshoftiumfuorum. Ergo  oportuit  prorfus iaceretaci- 
tos,&  quafi  exanimes.  Nunc  Propheta  opponit  mamfeftum  hoc  gaudium  timori  qui  pene  co- 
gebat  luda:os  obmutefcere,  ita  vt  neque  geftu  neque  verbis  auderent  proferre quod  didicerant 
afandisDd  feruis.  Denique  fignificat  Propheta  liberationem  fore  ita  fplendidam  , vtludau 
metuerenon  debeantquicquampenculivbiprsdicabuntquafi  plenisbuccis  Deibeneflcium. 
Hoc  videtur  notare  per  caput  gentium .Poftea  adiungit,P«Wrc<«rf ,  laudate,  ey  dicite,  Serua .  Hoc  ad 
fideles  propriefpeclat,quia  fcimus  non  poffeDeuminuocariabincredulis. Fides  enim  fola  no- 
bis aperit  ianuanr.&  non  poteft  vlla  effe  legitima  precatio, nifi  qua;  ex  fide  nafcitur.  Ergo  com- 
pellat  hie  filios  Dei  Propheta  ciim  dicit,  Vromulgatedaudate .  Et  certe  quanuisomnes  impii con- 
ui&ifuerintcertaexperientia  dcadmirabili  Deivirtute,  nullus  tamen  inter  ipfos  potuit  effe 
gratis  Dei  praico.Hoc  ergo  munus  proprie"  iniungitur  fidehbus,  vt  celcbrent  Dei  gratiam  .  Et 
adiungitur  etiam  gratiarum  actio, acfidiceret  Propheta  non  pofferite  promulgari  Dei  gra- 
tiam, nifi  laudetur  eius  bonitas , &  offeratur  facrificium  laudis .  Sed  hortatur  fimul  ad prccan- 
dum.  Vndecolligimus,prorniffionibus  Dei  ficdebcrenosanimariadfiduciam,vt tamen  non 
torpeamus.Nam  multifefeexhilarantcumaudiuntlartum  aliquemnuntium:fed  hxc  lartitia  pa- 
rit  in  ipfis  fecuritatem:ita  fit  vt  fides  fuffocata  fit,nec  proferat  iuos  fru&us.Nam  prsecipuum  fi- 
dei  exerci'tium  eft  inuocatio  Dei:  qui  autem  fecuri  funt  quia  non  cogitant  de  vllis  pericu!is,idco 
non  confugiunt  ad  Dcum  ,  &  ita  prauermittunt  ofneium  illud  pictatis ,  in  quo  pra*cipue  debe- 
bantfefeexercere.  Propheta  igitur  hie  admonet  fie  laudandum  effe  Deum,  vt  tamen  fimul  pre- 
centur  fideles .  S umma  eft ,  cum  Deus  promittit  fe  nobis  fore  propitium ,  fuppetere  nobis  fatis 
amplam  materiam  gaudii .  Contenti  igitur  fimusnudo  Deiverbociim  affirmat  fe  nobis  fore 
in  Patrcm,  &  cum  promittit  falutem  noftram  fibi  curx  fore  .  Sed  interea,  qucmadmodum  dixi, 
lanitia non  debet  redderenosfecuros,vt fides  otiofaiaceat,  fed  debet  potiusnosftimulare  ad 
preccs.Hoc igitur  verum  eftaclpiritualegaudm  ,quodconcipimusexverboDei,  cumalacres 
fumus  ad  precandum:frigus  autcm  ac  fecuritas  fignum  eft  non  fidei,fed  focordiar.&  promiffio- 
nes  Dei nunq uam  vere  in  nobis efricaces  funt  vtpar  eft,  nifi  ciimaccenditur  animus  noftcrad 
ftudium ,  imo  ad  feruorem  precandi .  Hue  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  poftquam  iuffit  fideles 
laudare  &  celcbrare  Dei  gratiam ,  fimul  addat  precationem  .  Dicite,  Serua  lekouab populum  tuian. 
Ergo  fie  oportuit  llloslanari,  vtfolicitieffentdereftitutioneEcclefix.  Etnunc  etiam  quoties 
Deusaffulget  nobis  cum  tcftimonio  gratia:  fu£  fie  nosexhilarari  conuenit,vt  interea  non  omit- 
tamus  illud  primum  fideiexercitium,ncmpeprecatione. Interea  a&dit  reliquias 7J&ff/,quia  opor- 
Xft.i&.it      tuitimpleriqiiodprsdiftum  fuerat  ablfaia,  Sipopulus  tuus  fuerit  fie ut  arena  maris,  rcliquia: 
tatumfalua:  fiet.Quauisergo  Proph.loquutus  fuerit  generaliter  deomnibuspoftens  Abraha:, 
&  coprehederit  dece  Tribus,tame  hie  per  modu  correftioms  nominat  reliejuiat  vel  refidim  lira 
cl,ne  defperet  fideles  vbi  videbut  vix decimu,aut  quinquageiimu  etia  quenque  redire  ab  ex'Jio. 
Scimuscnim  pranngcntimultitudinepaucosreuerfosfuiffeinpatria.  Ergo  hie  pofuit  reliquidi 
IfraelyVt  fideles  non  abiiceret  fpe  in  pofteru  tepus,quauis  non  ftatim  rcftitueret  Deus  tota  fuam 

Ecclefiam. 


IN    -I  E  REM  I  AM.  145 

Ecc!cfiam.Deindeoportuitctiinihypoci'icasdciiciabinanico.'idcntia,quaturgebant.5o!cl  at 

cnim arripere quicquid  Deus  promittebat  per  leruos fuos .  Eigo  lercrmas  ipios c.vciufir,  vt ici- 

rent  ad  fe  nihil  fpe&arehanc  promifhoneimquemadmodumctum  Paulus  myitis  verbis  mliftit  R«w.»-*7> 

in  haccaufa:&opumuseft  interpret huius  loci,  &limiliumcumdiciiDeiimnunqium.Iicob-  •''M-? 

ftridum  faille  pop ulo  I lraclitico,  quia  potucritlibereciicere  quosvolebat,vttaritiim  reliquix 

incolumesmancrcnt.Vocat  autem  reliquiasil!asgratix,quoniarri  non  aliarationcieruarxiint, 

quammera&gratuitabonitatcDei.Et  hscdq&rina  etiam debet  accommodan  ad  tempusno- 

ftrum.Nam  minime  lpcrandumeft,vt  Deusita  conftituatin  mundo  fuam  Ecc!eiiam,vt  omnes 

advnumSpiritu  eiusregcniticonlentiant  in  veram  pietatenr.  fedcolliget  vndiquc  Ecclciiam 

fuam ,  tic  tamen  vt  temper  appareat  gratuita  eius  mifencordia ,  quoniam  erunt  rcliquia:  dunta- 

xat.      Sequitur, 

8  V.ccc  ego  reducens  iplos  e  terra  Aquilonis,  &  congregabo  eos  ex 
1  ueribus  terra::  111  ipfis  erunt  ca;cus,&  claudus,  puxgnans,  &  puerpera. 
fimul:  coetus  magnus  reuertentur  hue. 

Confamatruflus  Propheta  candemfententiam/edcum  ampHficatione.  NeqUeenim  tan-'- 
turn  pra>fatur,hoc  oraculum  profe&um  tffe a  Deo,lcd  vt  oratio  lit  vehcmentior,inducit  ipfunt 
Deum  \oqucntt:m,Zcce ego,mquit,redt<cameos  e terra  hqtiilon  is  ■  Nam  Babylon  erat  Scpter,trio-» 
nalisrefpee^uIudxx,vtlatisn<jtumcft.Etquotiesloquuntur  Prophetar  dercdemptionc  popuIi> 
fempernominant  Aquilonemtficuti etiam  cumminarjturpopulo,dicuntexercitum  vcntuium, 
vcl  calamitatcm  ab  Aquilone  .  Prius  fedempti  fuerant  a  mendie .  nam  talis  erat  iilus  AEgypti. 
Nunc  autem  Propheta  (ignificat  Deum  mftruftumeifepotentiaadipfos  itcrum  liberandos  e 
terra  Septentrionis .  Poftea  adiungit ,  £t  congregabo  eos  ex  titerihus  Wtk.  Pet  latera  intelligit  ex- 
trcmas  plagas,vet  angu!  os,vt  ita  loq  uanqua  li  uiceret ,  dilperfioncm  non  prardudere  viam  Deo, 
quin  p  jpulum fuum  colligcret .  Et  eadem  fere  promif  fio  legitur  apud Mofen ,  quanquam  aliis 
verbis,Deutcr.30.capite,Si  difpcrlus  fueris  per quatuor mundi cardines,  ego tamen indc  te col  D«tf.jo.4. 
ligam:illic  (igniricat  Deus  locorum  diftantiam  non  fore  obftaculo ,  quo  minus  iimulatquc ad- 
ueneritopportunumtepus,  Ecclefiamfuam  rurfuscolligatexdillip^tione.  Ergo  videmus quid 
intelligatProphetanofterper  latent  terrx  .  Vultenim  occurrerc  dubkationi  ,qux  conftringe- 
repoteratpopulianimosjcumquiique  videret corpus lacerum, &dcforme.  He, qui  fieri  po- 
teft,vt iterum coalefcamus?  Ergo  Propheta vtmedeatur  huic dubkationi dicit Dcum  adfore, 
vt  populum  rurfus  congreget,non  tantum  ab  vno  angulo,fed  ab  omnibus  extremis  terre_  plagis. 
Poftea  alio  gcnereloquendioftendk  nullum  impedimentum  tarn  Validum  fore,quod  non  fupe- 
retur  Dei  potetia,vbi  volet  populum  fuum  rc6smeTe,Ca'CM,inquix)cjr  clatidus ,  pra-gtnws  crpuer- 
perarenient.Czcus  non  poteftmouerepedem, quin  poltitimpingerevelcaderc.Ergocxciadi- 
ter  faciendum  minime  idonei  funt,qnia  nulla  via  illis  aperta  eft:  claildi  autcm  vbi  via  cftefa  eft^ 
non  poffunt  progrcdi .  Deus  autem  promirtit  talem  fore  Iiberationem ,  vt  claudi  etiam  &  exci 
futuri  lint  ciuspartkipes. Adiungit prxgnantes,cr  puerperal  .Grauidamulier  propter  vteripon- 
dus  non  pottft  longum  iter  iufcipere.-puerpera  autem  vix  audet  egredi  ex kfto ,  quia  debilitara 
eftexDartu,dcindeexfluxufanguinis.  Deus  autem  promittitcommunem  fore  redkum&  mu- 
lienbusgrauidis  &puerperis:aciidiceret  noncfle  metuendum  , quin  Deus  reftituat  fuam  Ec- 
cle(iam,quia  virtus  eius  fuperior  erit  omnibus  mundi  impcdimentis,vt  confirmet  debiles,vt  di- 
rigat  cxcos.vt  fuftineat  claudos,vt  confirmet  grauidas&  puerperas.Etli  autem  Propheta  huhc 
fermonem  dircxit  ad  veterem  populum, continet  tamen  perpetuam  doctrinam.Nam  hinccolli- 
gimus,pra:poftere  facere  eos  qui  xftimant  Dei  gratiam^x  prxfenti  ftatu.  Atq  ui  hoc  vitium  fere 
ingenitum  eft  nobis  a  natura,&  occupat  fenfus  omncsnoftros:  hinc  tanta  difndentia:&  hinc  fit 
etiam,vt  omnes  Dei  promiffiones  apud  nos  frigeant>vel  laltem  careantiufta  xftimatione.Nara 
cum  Deus  aliquid  promittit,  circunlpicimus  quomodo  fieri poflit-*&  <i  metes  noftra-  non  com- 
prehenduntmodum&rationem,repudiamusquicquidprofecl:umeftex  ore  Dei. Ergo affuef- 
camuJ  huic  prophetical  do&rinx:  &  cumvidetur  Deus  promittere  quod  omnemfidem  iupe- 
rat,  imo  quod  minime  confentaneum  nobis  vidctur ,  occtirrat  nobis  hxc  doftrina,  qua?  6t  vice 
corre3:ionisadfubigendasillasprauascogkationes,neprxocupatifalioi]locVpr:tpoiteroiu- 
diciojiniuriamfaciamusDei  potential.  Ergofifalusquam  Deus  nobis  promittit  eftincrtdibi- 
3is,quoad  ferifuni  noftrum ,  memincrimusin  eius  manu  effe  pofitum,vt  exci  videant, c'.audi  am 
bulent,2rauida  &  puerpera  iter  faciant,  q  uia  fuperabit  lua  virtutc  quicquid  ent  obftaculorum^ 
itavtlentiamushdcm  noftram.vic^ncem^modbdifcamusimiiti  Deipromiffionibus,&  firmiin 
illis  manere.Nunc  intelligimus  quiinam  fit  huius  vaticinii  vfus.   Poftea  adiungit, 

S-     J"- 


CAP.  XXXI.  IO.    CAL.    PR  AELEGTIONES 

9  Cum  fletu  venient,&  in  precationibus,\W miferationibus  ya.dducam 
eos,deducamadfluuiosaquarum,in  viamre&anr,  vbi  non  impingent, 
non impingent  in  ea }  ad  verbum  ,fcd  n3  debet  rcfolui  in  rehtiuum :  quo  n iam  e  ro  If- 
raeliin  Patrem,&  Ephraim  primogenitus  meus  ipfe. 

Profequitur  adhuc  Propheta  fupcriorem  do&rinam,fed  adiungir,quauis  cum  fletu  proft&i. 
fint  in  exilium,tamen  id  non  fore  impedimento,  quo  minus  iplos  Deus  iterum  in  patriam  redu- 
cat.Namaduerfatiud  accipio  principiu  huius  verfus,  in  fletu  w»;'f«r:quidam  exponunt  fletu  pro 
vehementiagaudii.  nam  gaudiuficuti  dolor  uliquandolachrymaseliat.Exiftimantigkur  qui-? 
dam  huncelfe  fenfum  Prophetar,tanta  forepopulitetitiain  reditu,vt  lachryma:  iphsdetiuat  ex 

P/»f.  ittf.tf  ocuIis.SedpotiusexiftimoProphetamdocerequodpoftearepctitumfuitinPlalmo,Euntcsi- 
bant  &  flebant.venientes  autem  venient  cam  cxultatione  geftantes  manip.ulosfuos .  Comparat 
enim  Propheta  fationi  populi  exilium,quia nifi  granu'm  quod pYciicitur  in  terram  mot  tuu  rue* 
rit>manet  aridum,&  non  germinat.mteritus  ergo  grani  cauia  eft  produ&ionis .  Sic  etiam  opor- 
tuitpopulum  exilio  itaproiiciin  terram,vtilla  calamitas  effetfpeciesinteritus.  Dicit  autem  lu- 
dxos  cum  proiicercnt  lemcn ,  hoc  eft ,  cum  trahcrentur  in  exilium  morrihcandi  ilia  Dei  ferula* 
tenijji cum  fletu:  poftea  autcm  reuerfos  fuiffe  cumlxtitia  in  meffe,  cum  fcilicet  dataillisfuit  re- 
deundilibertas.  Sic  etiam  Propheta de  Iudxis  aduerfatiuc  loquitur,  meoiudicio:vtfubaudia- 
tur  ^articu\a.,(juanuis,po{iea,in  precationibut,y  d,in  miferationib'  adducam  eos  n'il  jnn,quod  fwe 
Temper  legitur  in  numero  plurali,iignificat  precationesdednefcio  an  fenfus  ille  conueniat  pi  a> 

Zathy.p  fenti  loco;& apud  Zachariam,quia coniungitur  hoc nome  cum  gratia,nec  poteftillic  fecus ex- 
poni,quamdemifericordia,potiusinclinoinhancfententiam  ,nempefletum  populi  non  fore 
cbftaculo,qu6  minus  tandem  Deuseiusmifcrtus,fletum&lachrymascouertatin  rifum&gau 
dium.  Si  quis  tamen  malit  vertere  precationes,  fenlus  non  erit  adco  abfurdus ,  quod  fcilicet  vbi 
incceperint  fupplices  agnofcere  peccata  fua,&  confugere ad  Dei  mifericordiam,tunc  venturum 
tempus  lxtinx .  Sed  fletus  tunc  reftringi  debebit  ad  dolorem  excum ,  quia  Iudxi  nondum  fub- 
a&i  fuerant,vt  fe  Deo  fubiiccrent,vt  humiliarentur,&  vt  refipilcerent.  Fletusergo  accipiendus 
crit in malam partem  pro  doloreillo,quimixtus  erat  contumaciam,  cum  fremerent  aduerfus 
Deumiprecationes  autem  accipiet  Propheta  pro  figno  refipifcetix,qubd fcilicet  vbiludxi  mul- 
tis  &  diuturnismalis  vei  e  conuifti  fucrint,tunc  incipient  confugere  ad  Dei  mifericordiam.Scd 
videtur  potius  opponere  Dei  miferationes  triftitix,qua conftri&ifuerant  Iudxi,cum  Deus  abf- 
conderetillisfuamgratiam.Addit^^wc-twMSrf^/ow/fJrffl^w/w.quemadmodumetiamdicitur 

Pfd.%4.7  inaUoPfalmo,qu6dreperientfontes&puteosinitinere.ltertnimfuturumeratIud?isperde- 
fertum,&perfterilesarenas:itaputabantieeffein  aliomundocumagerentin  Chaldxa".  Tene- 
bantenimmemoria  quam  vafta  effet  ilia  folitudo,  per  quam  traniierant.  Hincergo  defpe- 
ratio,  vt  nonadmitterent  vllumiblatium  quoties  Prophetx  ipfoshortabanturad  bene  fperan- 
dum.Ergo  promittit  Deus  feforeillis  ducem  itineris,  ita  vt  non  indigeantaquainfqualido  de- 
ferto  &  ando.  Et  videmusProphetam  multis  figuris  vnum  &  idem  iemper  vclle,nempe  qux- 
cunqueobftacula nobis  occurrent,  quominus  guftemus  Dei  bonitatem ,  &  amplc&amur  pre* 
mifliones  falutis  noftrx,  fore  euanida,  fi  rtputemusimmenfam  Dei  potentiam.  Deducum  ergo  eos 
perfontemaqH4rum:deindepervidmrecriaminquanonimpingent,quema.dmodum  diciturquadrage 

Wa>40-1  iimo  capite  Ifaix,  Vox  damans  in  del'crto,  Parate  v iam  Ichoux,re<ftas  facite  femitas  Dei noftri: 
omnis  vallis  exaltetur,&  mons  humilictur,vt  fint  afpera  in  plana,&  obliqua  vel  tortuofa  in  vias 
re&as.  Videmusergo  vtconueniant  inter  fe  hxc  vaticinia ,  &  debeant  referriin  eundem  finem, 
Deum  fcilicet  fore  fuperiorem  omnibusimpedimentis  cum  volet  feruare  Ecdefiam  fuam,quia 
vtcunqueconfpirent  omnia  elementa  aduerfus  falutem  piorum  ,  Deustamenpotcritvno  flatu 
difcutere  omnia,&  altifhmos  quofque  montcs  qui  occurrent  deiicere,&  dare  fluuios  per  defer- 
tum,&  terram  aridam,&  itaquicquid  videtur contrarium  cflefaluti  Ecclefix  potcritcogerein 
fuum  obfequium.  Poftea  adiugit,Q<«<t  ero  ljraeli  in  patrem,or  Ephraim  primogenitus  meus  ipfe,  vcl 
erit,nam  «m  accipitur  loco  verbi,vt  fatis  notum  eft. Hie  caufam  &  quafi  fontem  dcmoimrat  Ic- 
remiasliberationis,dequalu&enusdhTeruit,nempequia  Deusfcreconciliabitpepulo.  Signi- 
ficat  autem  fimul  caufam  exilii,&  omnium  malorum  hanc  fuifle>&  fore  quod  Deum  prouoca- 
uerant  fuis  fccleribus.Deus  quidem  adoptauerat  fibi  populum  ilium  in  pcrfona  Abr  ahx,fcd  P.~ 
gnifieat  Propheta  quandam intcrruptionem  cum  dicit,  En>,non  quod  abolitum  fuerit  vnquam 
fcedus  Dei.Fuitigitur  femper  Pater  Ecclefix  fux,fednonapparuitcffccl:us  huius  adoptionis:& 
quantum  attinet  ad  fpeciem  externam,  potuit  videri  populus  q  uafi  rciedus,  ficuti  etiam  diftum 

H'/t.iJ  fuitaliislocis:qub  etiam  fpedatilludHofex capite fecundo.Dicam  non  cofequutxmifericor- 
diam,tuconfequutaesmilericordiam:dicam  non  diIeSo,tuesdiIeft us  populus. nam  nihil  aliud 
potuit ftatui  de  ludxiscum  expulii effent  e  fua  hsereditatc.nifi  prorius  eifcalienos  a  Deo. Tunc 

ergo 


IN    IE  R  EMI  AM.  i44 

ergo  non  fuitillis  Pater  ,hoc  eft,non  apparuirquia  non  coprobauitfe  Patrem  effe  re  jpfa,&  ex- 
perimeto.  Ergo  ccepit  effe  in  Patrem  ciim  populus  reuerfus  eft  in  patriam,quia  refulfic  Dei  gra 
ria>qu*adr.empus  quodammodo  extinda  fuerat. 

PrecAtio. 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  toties  dignatus  es  recipere  ingratiam  veterem  popu  - 
lum  tuum^uanms  eius  objhnata  militia  \fque  ad  extremumprouocatus,  vt  etiam  hodit 
mifercarisnosbi,  (?  quanuis  digmfiimifvnus  xtcfno  inter itu  ytamen\t  nobis  manum 
porrigas,  (yaffulgeas  cum  teftmoniograticetuayXtpoffimushilari  amnio  te  inuocarc 
Vatrem&benefterarefemper  detua  mifericordia,  donee colhgamur  integmm  illudj 
vbitibiwfolidum  reddemus facrificiumlaudis  }ty nobis gratulabunur  quum  potitifue- 
timus  aterna  ilia  Vita,  qua  porta  nobis  fuit [anguine  vnigeniti  Viltj  tui,  Amen. 

HE  r  i  expofuimusquomodo ccepit Deus  ejfe  pater Ifraeli  chmreduxit ilium abexilio.du- 
rauitquidem  ipfius  Dei  refpedu  adoptio,quemadmodum  didum  fuit,fed  quo  ad  opinio- 
nem  hominum  erat  abolita. Ccepit  igitur  de  integro  ita  colligere  populum  fuum ,  vt  omnesek 
feduipfo  cognoicerent  ipfumeffe  Patrem.  Adiungit ^oii^Efhraimfibifereprmogenutm.mi- 
nime  dubium  eft,quin  per  fynecdochen  Ephraim  hlc  iumatur  pro  toto  populo.  neque  hlc  Pro- 
pheta  difcernit  inter  duo  regna,fed  compleditur  etiamTribum  lehudah  fub  nomine  Ephraim* 
vtmultislocishocfatisreceptumeft.  Sedtamenhoc  obferuare  conuenit,aliquando  Ephraim 
fumipro  omnibus  pofteris  Abraha»,aliquando  pro  regno  Ifrael,  &  ita  etiam  iynecdochica  eft 
locutio:aliquando proprie accipitur  pro ipfa  Tribu  .  vbiautem diftinguitur  regnum  lehudah 
a  regno  Ilrael,tunc  Ephraim  comprehedit  decern  Tribus.Sed  hoc  loco  Propheta  noluit  pone- 
re  dilcrimen  inter  Tnbum  lehudah ,  &  alias  decern  Tribus :  quia  hoc  effet  abfurdum,  Ephraim 
primogenitum  vocari.fcimus  enim  reicdum  fuiffe  Ephraim  refpedu  Dauidis,quemadmodum 
dicitur  Pfalmo  78  .&  detcftatus  eft  Deus  Tribum  Iofeph,&  tabernacula  Ephraim  reiecit:elegit  p*  >  g  g 
TnbumIehudahquamdilexii:illicritcomparatiointerregnumIehudah,qLiodDtiisipi"eere-  sj  7  '  7 
xerat  addita  promiffione,&  inter  regnum  Iarobeam.quoderat  quafi  adulterinum. ilia  enim  de- 
fedioafamiliaDauidis  abruperat  corpus  Ecclefise,ita  Vt  effet  quafi  mutilum.  Hac  ratione  di- 
citur reprobatus  fuiffe  Ephraim, quiakilicet Deus folumDauidem,& eius pofteros  paterno 
fauoreamplexus  eft -Jk  detota ilia  familia didum  fuit,Ipfeinuocabitme,Patermeustu:  ego  vi-  Vfal.t9.i7 
ciffimdicam,Tueshliusmeus.  Hoe  igitur  loco  Propheta  generaliterdepopuloipfo  loquitur, 
quafi  diceret  fuiffe  llluddifcrimentemporale  cum  decern  Tribuscrearuntfibi  proprium  Re- 
gemmunc  vero  fore  vnicum  populii.ita  vt  Ephraim  nihil  amplius  differat  a  lehudah  .  Hoc  eo- 
demlenfu dicitur Hofea;n.capite,Cum  puer  effet  Iirael  dilexieum,&ex  £gypto  vocauifilium  &•/"•'•* 
meumullic  nominat  Propheta Ifraelem,tamcn  non  defignatfolas decern  Tnbus:fed  conftituit 
in primo  gradu  Dauidem  cumfuis pofteris. Siquidem Prophets dum  vaticinatur  de  reftitutio- 
neEcclefiXjOculosluosdirigunt ad  primamvnitatem,quam  Deus ftatuerat  in  populo  illo.narrl 
ille  erat  genuinusftatus,vt  colerentfraternam  focietatem  inter  fe  Tribus duodecim.  Nunc  er- 
go tenemus  cur  Propheta  dicat  Ephraim  ejfe  primogenitum  Dei.  Sed  poffet  hie  qu£ri,quorum  ref- 
pedu ita  vocetur.-riam  probabile  eft  alios  tffcfilios  Deo,  fi  Ephraim  inter  ipfos  eft  primogeni- 
rus.Scd  ratio  ilia  non  fatis  firmaeftidicitur  enim  Maria  peperifle  filium  fuum  primogenitu,  qui  ^M-Ji-fi 
tamenfuitVnicus.alibi  vocaturChriftus  primogenitus  rffpedu  omnium  fidelium,Vt  effet  pri-  E•',m•8■1i,• 
mogenitus  inter  multos  fratres.fed  Maria  vnicum  duntaxat  filium  peperit.Ergo  nomen  primo- 
geniti  non demonftrat  alios deindc fequi,fecundum,&  tertium fuo  ordine, fedpoffemus  dicere 
Ephraim  vocari  Dei  primogenitum,  Gentium  refpcdu,qoa>  tandem  confortesfuerunt  gratui- 
tx  adoptionis.fumus  enim  filii  Abrahz,quiainfitifumusper  fidemincledum  populum. fed  ilia 
etiam  folutio  videtur  mini  argUta  potius  quam  folida.  Simpliciter  igitur  ita  interpretor,Ephraf 
vocari  primogenitu,  quia  pofthabitiscundisGentibus,Deuspopulfiillumdignatusfueritc!i- 
gcre.Hoc  ergo  pertinet  ad  fingulare  priuilegium  feminis  Abrahae:quia  cum  vnum  effet  huma- 
num  genus,Deus  fibi  Abraham  8c  eius  pofteros  voluiteligere  &  adoptare.    Nunc  fequitur, 

10  Audite  fermonem  leUoux  Gentes,&  annuntiate  in  infulis  h  lon- 
ginquo,&  dicfte^Qui  difperfit  Ifrael  congregabit  eum,&  cuftodiet  tan 
quam  paftor  gregem  fuum. 

S.  iiii. 


£AP.   XXXI.  IO.   CAL.   PRAE  LECTION  ES 

Pluribus  verbis infiftit  Propheta in  teftanda  rederriptonei>qua:  crat  omnium  opinioneia 
credibilis,pra:fertim  cum  tot  anni  iam  clapli  effent.  fuit  enim  cjuali  anas  humans 'vitcj  cum  po- 
pulusdemerfuseffet  inChaldseatanquainfepulchro  pcrkptuagintaannos.Diuturnitas  igitur 
"  ipfa  potuit  fpem  rcditus  praeeidere.ideo  non  nurum  tit  fi  Propheta  nofter  ita  magnified  pra*di- 
eet  reditum  populi .  Exclamat  igitur,  httdiie  Gaitesfemwem  \ekotut :  deinde  quali  Dei  mandato 
mitcerethucatqueillucprseconesad  premulganda  lllarn  gratia, Iff, inquit,er<t»»/w/«^/f  ferin- 
fuhsremotits  His autem  verbis  iignifkat  hberationem  popuh  foreinfignedocumentum  poten- 
tial Dei,quod  celcbi  ctur  per  omntt  populos .  mii  hoc  fuillet  dicfum,  ipes  popuii  fua  debilitate 
fluxiifet,ac  rcdacla  effetquafiin  riihtltim.  Std cum h'abcret  vaticinium  Icremia: de membrabili 
De«  gftf  ■&$#£ non  vulgaris  erat  c<>lolatiQ,Deum  icilicet  ita  fore  populi  redemptorem,  vt  vtr- 
tutemtuam  esereret  qusconfpic.ua  foreteuam  remotis  gentibus,imo  cuius  fuma  perueniret 
vi'queadregioneslonginquas.  nam.pcflnfulas  Propheta:  llgmficantrcgicnes  tran!marinas:ita 
Iudxis  Italia,  Hii'pania,Grscia,Gallu  fuerunt  iniulat. Ergo  inlulasremotas  hlc  Propheta  vocat 
omnes  plagas,muiidi,qua:  procul  diftabant  a  Iudsa,  &  qua:  erantetiam  triumanr.s  .  Poftca  ad- 
iungk,Q«*  difperft  \frttelem  congreg.tbit  e«r».Hsc  fententia  confiVmat  fpem  liberationis:quoniam 
Deus  potuit  facile  fedimere  populum  fuiim ,  cum  fcilicet  exilium  illud  pcena  elTet  infti&a  eius 
xnanu.SiChaldziadeptifuilTent  vidoriapropriomarte,poteratconiicerepopulus  aSum  efTe 
defalute fua.  Deus  ergo  hie  populum  hortatur  ad  bene  fperandu-quiapOltitfanareplagasqlias 
ipfeinnixit:quahdiceret,Egolumquivos  expuli  in  exilium,  an  egononpoterovos  rcducerc? 
fi  tra&ieffetishoftium  virtute,nuc  iaceretisabfque  fiducia  falutisifed  cum  nihil  vobis  accidcrit 
nitiiuftomeoiudicio,mifeiicordiaafTeretremedium  omnibus  malisveftris.GolligitergoDeus 
iibi  facilem  fore  liberationem,quoniam  Chaldsi  non  quicquam  confecuti  lint  propria  virtute, 
fed  quatumjipfispermilit  cum  vclletcaftigarepopulumfuum.Ratiocinatur  igitur  a  contrariis, 
quod  li  difperlit,poterit  ipfe  cogregare.nam  fi  arbitrio  velhbidine  hominii  diiperfi  fuiffent  Ii- 
raelita^.poterarviderieorumtaluseire  extra  Dei  manum: fed  ciim caftigaffet,poterar,hcutinu- 
perdicebam^plagasmanu  fuainfli&asfanare.  Hincautemcolligitiirvtilisdo&rina;  quia  Pro- 
pheta inuitat  populum  ad  relipiieentiam  vbi  adrnonet  Deum  fuiffe  quidifperfit :  nili  enim  hoc 
cognitum  fuiiret,ac perfuafum,  non  poterat  confugere mifer  ille  populusad  Dei  n-.ilericcrdia, 
nee  poterat  in  iplum  refptcere,nec  adiicereanimum  ad  hduciam  hberationis.neceffc  igitur  fuit 
pcenitcntiamordineprscedere,vtpoffetample£tipopulus  oblatamfibifalutem  .  Hare  ratio  eft 
cur  dicat  Propheta  Deum  fuiffe  quidifperfit  l/rv<f/V«a.Ratiocinatur  quidem,vt  dixi,a  cotrariisiftd 
non  dubium  eft  quin  ha»c  fententia  exhortationem  contineatjde  q  ua  nunc  tracto,  vr  fulicct  po- 
pulus  fentiat  fe  iuftas  poenas  dediffe:quoniam  non  foruit6,nequehbidinc  hoftiiim,fed  lufto  Dei 
ludicio  in  exilium  fuerit  eie&us.  Sequitur,Er  cuHodiet  tanqutm  psftorgregemfunm.  Propheta  his 
verbis  doeet  no  niomentanea  fore  Dei  gratiam,  fedliberacionem  fore  initium  continus  falutis 
vfqueadnnem.&hoccognitu  valdeneccffariumeft.  quid  enim  prodelTet  nobis,  femel  fuiffe  a 
Deoredemptos'namhoc  modofalusnoftraeiYeteuanida.Scdcumaudimusinhuncfinem  nos 
liberaria  Deo  ex  tyrannide  hoftium,vt  profequatur  erga  nosiuam  gratiam, &  fit  perpetuus  cu 
ftos,&  pjftor  noftcr:hc_c  folida  eft  materia  hducis.Hsc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  poftquam 
deredemptione  populi  difreruit,fimuladiungat£)«<?«/(ire/'<*/?erfw>nempe  vt  populum  perpe- 
tu6conferuet.     Sequitur, 

ii    Quia  redimet  Iehouahlacob,&  redimete  ma.r\u ,  eft  qtudetn  almdver 
bum ,  fed  idem Jigmficanthtf  <&  n-izredemitetnanu^otentis^lrobiifti^rx  ipfo. 

Profequitur  eandem  do&rinam :  prius  oftendit  non  fore  difficile  aut  laboriofum  Dto,po- 
pulum  fuum  rcdimeremunc  dicitjpfe  ergo  Iebotia  populumjiium  redintet>a; redimet  e  mAtmpotentio* 
y/i.Rurfus  occurrit  dubitationi  Ieremias,qus  poteratdciicerc  animos  piorum.nam  femper  hare 
cogitatio  vcrfata  t  uit  ante  ipforum  oculos ,  Quomodo  nos  redimcf  et  Deus?  nam  potuit  com- 
pcfcereGhaldsosratquidominanturnunc  intotoOrienie  :hscmonarchiaeftveluti  gurges, 
quo  abforptus  fuit  totus  orbis  noftef  .ciim  ergo  eo  vfque  extulerit  Deus  Chaldaicam  potentia, 
fumusdefperati.  poterant  ergo  dumconferrent  cum  omnibus  remediis  malum  illud  y  amnios 
defpondere  Sed  Propheta  hlc  conhrmat  quod  nuper  dixerat,  Deum  fcilicet  fore  porentiorem 
Chalda:is,&  omnibus  uljishoilibusucfidiceretjQuanuisrobuftiiinthoftesvtftr^evlitJSOues 
in  f.iucibus luporum,tamen  nihil  Deum  impediet,quo  minus  vos  redimat.Ec in  hwnc  finem  ix- 
P/4/.51.3.  P^ Deus apud  Prophetas  fuos  dicit ,  Gratis  vsnundati cftis,  8c abluue pretio  rcdimc/ri ini:  quail 
diceret,Ego  non  fum  obftriftus  Chaldscis:  ncquc  enim  vos  vendldi  quafi  rriihi  ccrta  lit  cum  illis 
paftio-.fedvendidi  vos  propter  peccataveftra:  quantum  ad  ipios.nullo  pretio  me  ubligarunf: 
ldeo  ne  quid  vostcrreat,quaii  me inuito  poffint obftare  veflra:  lilberationi.quai tJoibil  enim  eft 
penes  ipfos  iuris:itaquc  modotantum  detis  gratise  mca*  locum,  hoc  robar  quod  eft  tarn  formi- 
dable, 


I  N   I  E  R  E  M I  A  M.  24$ 

dabile,hoftium  veftrorum  nihil  morabitur  veftram  redemption  em.  Hare  ratio  eft  cur  exprimat 
Chaldsos  potentiores  ac  robuftos  effe  prs  Ilraelitis.Et  hsc  etia  do&rina  non  parum  vtiljs  ho- 
die  nobis  elbquia  ii  refpicimus  quants  lint  vires  hoftium  ncftrorum,ftatim  obruet  animos  no- 
ftrosdefperatio:fedfuccurrat  nobis  hsc  promiffio,  vbiteftaturDcusfe  itafore  hberatore  po- 
pulifui,vt  potentia  hominum  nihil  obftet,nequc  moretur  opus eius.    Sequitur, 

ii  Etvenient,&laudabunt  in  excelfo  Siori,&r  confluent  ad  benefi- 
ccntiam  Iehoua^ad  tnticum,  &  ad  vinurh,  &  ad  oleum,. &  ad  greeem 
pecudum,ad  verbumflwsouiumfo  Aimenu^elpccorisdifltnouitoues,  0  arte- 
tesabobus ,  cy  Vaccis,  &  erit  anima  eorum  quail  hortus  irriguus,  &  non 
adiicient  ad  dolendum,ve//#ge«c/#w,amplius. 

Dicit  venturos,w  ctnant  Uudes  in  excelfo  Sion,quibus  verbis  promittitleremiasTemplire- 
ftitutionem:  &  alioqui  reditus  in  patriam  Iudsis  non  erat  magni  momenti,imo  vtilius  ilhsfuif- 
fetmanereinChaldsj,  htantum  attenti  fuiffentadquietem,adopes,addelicias.  fcimus  enim 
quanta  fuerit&foecunditas.&amcenitasChaldss.  Ergoquatumattinetad  vfum  terrcftris& 
caducs  vits,commodior erat  Iudsis ilia habitatio : fed f editusin  patriam  maximc expetendus 
fuit,vt feparati  elTent  a  profanis  gentibus,&  pure  Deum  co!erent,&  fie  habitarent  in  hsredita- 
te  promiira ,  vt  interea  efTent  in  mundo  peregrini ,  &  refpicerent  ad  csleftem  quietem  .  Ergo 
quicquid  luctcnus  di&um  fuit  de  populi  reditu,  fuiffet  frigidum ,  nifi  addita  fuiflet  promiffio 
de  reftituendo  Deicultu .  Et  fimul  ad  gratitudinem  Ifraelitashortatur  cum  finem  demonftrat 
liberationis,nempew««<<»f/W«»»f.vcf//fl  JVo^ScimusquidemTemplum  fuifTe  conditum  in 
fummitate  illius  collis :  fed  Propheta  excelfum  nominat,quoniam  libera  fuit  gratiarum  a&io 
poftquam  reuerli  iunt  ludsi  in  patriam.cum  enim  agerent  in  exilio  fuerunt  tanquam  muti.Ideo 
dicitur  inPfalmo,Qu.omodocatabimuscanticum  Deo  in  terra  aliena  ?  &  poterant  effe  adhuc  pri 
ttmidipoftreditumniiidatafuifTetiliispleniorlibertas.  Hoc igitur beneficium  nunc  defignat  * 

Propheta  cum  dicit  celebraturos  Deigratiam  in  excelfi  Sion ,  non  in  obfeuro  aliquo  angulo,  fed 
ita  vt  vox  eorum  pofiit  longe  &  late  exaudiri .  Adiungit,£r  confluent  ad  beneficentiam  lehou*,ad 
triticum,virium,csr oleum.  Notanda  eft  loquendi  forma,qus  paffim  occurrit  apud  Prophetas.  de- 
fenbunt  enim  regnum  Chrifti  pro  rudis  populi  captu,&  ideo  proponut  externas  imagines:  q  ue- 
admodu  vbi  agitur  de  regno  Ghrifti,tit  mentio  auri,argenti,omnc  genus  opulentis,magni  fple- 
doris,&magnspotentis.  Scimusenimnonpoffe  humanofenfuftatim  comprehendi quod  eft 
extra  &  fupra  mundu.  nam  fumushic  quafi  in  ergaftulisinclufitnon  loquor  de  corporibus  no- 
ftris/ed  dum  peregrinamur  in  terra  non  poffumus  menres  noftrasfurfum  attoIIere,vt  penetret 
mus  vfque  ad  csleftem  Dei  gloria  .  Ciim  ergo  regnum  Chrifti  fpirituale  fit  accslefte,non  po- 
t;ft comprehendi  humanismentibusniii  paulatimattollatfuos,ficutifacit.Hsc igitur  ratio  eft 
cur  Prophets  depinxcrint  regnum  Chrifti  ita  vtconferantterrenisimperiis.deindefeinnishoc 
fuifTe  peculiarevetenTeftamento,  vt  Deus  obtegeret  vmbrisquodpofteain  Euangelio  clare 
patefa&um  eft:in  Chnfto  aperti  flint  nobis  csli.;Ergo  nunc  hsc  doctrinz  forma  non  tatum  fu- 
peruacuanobiseffet,verumnoxia-.quianosacsleftifcelicitateretraheret.  debemus  enim  di- 
ftinguere  inter  noftrum  &  veteris populi  ftatum .  Paulusadmonetillosfuiffe  tanquam  pueros  Ga'  J'*  3* 
sfub  pedagogo,&  iiib  LegiscuftodiamOsautem  effeiam  statis  adults,  ideo  feruitutemillam  cef  **•** 
fafTeaduentuChrifti,fubquaoportuitPatresdegere .  QuanuisDauidprsditusefTet  fingulari 
fpiritus  gratia,tamen  continuit  fe  intra  fuas  metas:quia  fciebat  Deum  velle  tunc  gubernare  Ec- 
clefiam fuam,ita  vt  puerilisefTct doctrins  modus. Nuncautem  poftquam  adoleuimus in  Chri- 
fto,ceffarunt  figurs  ifls,&  extcrns  imagines,  etfi  enim  pietas  habet  promiffiones  tarn  prsfen- 
tisquamfuturxvits,teftePaulo,nostamenfupraelementareillamdoarinamafrurgereopor-  I,Tw-4-8 
tet. Ergo  cum  Prophets vinum,&oleum,&triticufidelibLjspromittut,voluntpauIatim,&  per 
gradusatto11ereeorumentesproratione,velprocaptupueri!isstatis.Ethocdiligenterhotan- 
dum  cft,quia  multi  profani homines  dum  legunt  tales fententias  exiftimant  populum  ilium  ad- 
di&um  f uifTc  duntaxat  prsfentibus  deliciis,  &  Iudsos  omnes  fuifTe  taquam  ventris  fui  manci- 
pia,&  a  Deo  faginatostanquam  porcos,vel  boues.Ula  aute  opinio  prorfus  deteftabilis eft,quia 
non  modo  facit  grauem  iniuriam  fanfiis  Patribus,quorumfuiteade  fpesqusnoftraeft-.quo- 
niam  Temper  afpirarunt  in  sternam hsreditatem  ,  ficutiadmonet  Apoftolus,dum  peregrinati^''"11'1  * 
funt  in  mundo-.fed diflipat  corpus EccleCs:deinde  extinguit  gratiam  Dei,  qus  viguit  iam  olim 
a  multis  fsculis ,  quali  demum  Chrifti  aduentu  Dcus  ccepiflet  hominibus  proponere  falutem 
sternam  .Sed  tenendum  eft,fan£tos  Patres  non  fuifTe tarn  brutofenfu,  vtmetasfibi  figerentin 
hoc  mundo.  fciebant  enim  fe  ideo  diuinuus  fuifTe  adoptatos,vt  fruerentur  tandem  cslefti  vita, 


CAP.  XXXI.  It).    CAL.    PRAELECTIONES 

ideo  vocarut  fs  peTegrinos.  Iacob  quidiu  habitauerat  in  terra  Chanaam,dicit  tamen  totam  vi* 
Gfn.47.9-   tamfuamfai{reperegrioationemcontinuam  .&  Apoftolushocprudcnttrobferuatcum  dick 
1  '  i     jdeoagnitosfuiiFeaDcopronIiis,quianoneratdehxiinhocmundo.SandiscrgoPatnbusea- 
dcm  fpes etiam  erat  quam  hodie concipimus  ex  Euangelio,  ficati  illis  comunis idem  fuit  Chri- 
ftus.Sed dilcrimen eft: quia  Deustunc gratiam fuam  propoiuitiub  figuris  vifibilibus,  idtoquc 
fuit  obfcurior.  nuncautem  figurx  ilia?  ceflarunt,&  Chriftus  prodjit  in  medium,&  apparuit  no 
bis clariuJ.ideodixi banc  dodrinam  prudenter  debere  in  vium  noftrum  accommodari,  ne  fci- 
licetapf-tamusfaginamcum  Deus  nosadparticipationcm  gratia:  fux  inuitat;  fed  fciamusnos 
miTeriorcs elTc  cun&is  hominibus ,  iifpesnoftrainclula  tffet  in  mundo.&  tamen  illo  tempore 
hxc  ratio  doccndi  fuit  valdc  neceilaria  >  quoniam  hoc  poftulabat  reditus  populi ,  iicut  di&um 
fuir.Nunc ergo  cum dicit, Confluent  itdbeneficentiam lehena , advinum,  triricuni,  ©"  oleum , fciamus 
promitti  aliquid  mclius,&  prsftantius  quam  vi&urn,  &  fatiiritatenr.  fed  quod  ipirituale  eft  de- 
icnbi  fub  figuris ,  vt  per  gradus  popul  us  confccnderct  ad  ipirituale  Chrifti  regnum ,  quod  erat 
adhuc  quali implicirum  vmbris ,  &  obfeuritate .  Poftea  addit,  Revkbitur  Ammo,  tzrammn eorum 
frit tanquam  hortxt  /'mgwK/.fignificat  opulentiam  fore  perpctiram.bi  contingat  annus  fertitis,fm 
ges  quidem  tunc  exubcrat,&  maior  eft  copia  vini,&  tritici,quam  pro  communi  vf  u:l"ed  ii  ferti-* 
lis  lit  vnus  annus,poltea  iequetur  ftei  ilitas  qua? ablorbeat  omnes-copias,fdque  frequenter  con- 
tingiuquia homines lua ins.ratitudine quali  afedcpellunt  Dei benedidionem  , ne continuo  flu- 
XU  ipfos  prol'equatur.Sed Deus  promittit  hie  animas  pofulifore ttnquam horns irriguos  : quia fcili- 
cet  non  fatiibuntur  duntaxat  ad  exiguum  tcmpus,fed  vt  nunquam  fentiant  inediam,vel  famem* 
Vel  defectum. Et  adiungit  limul,Nos  adikient  ampliuJ  ad  luge  »</«w.Diueriis  loquendiformis  ear* 
dem  rem  confirmar.fedfumma  hue  redit,vbi  libcratus  fu  erit  Dei  populus,  continuam  fore  Dei 
benedi&ione  ,itavt  non  obnoxii  tint  fidelescomunibus  hominummiferiis.fcimusenimqualis 
fit  noftra  conditio  in  hoc  m  undo:  quia  in  lingulas  horas,  imo  fere  in  fingula  momenta  m  utatur 
gaudium  in  dolorem.rifus  in  lachrymas.Sed  Deushlc  promittit  feita  forepropitiu  Ecclefix  fucj 
vt  habcat  perpetuam  matcriam  gaudii .  quomodo  autem  hoc  fiat  non  facile  capimus :  quia  etli 
DeuspjlaminChrifto  nobis  cxplicuitthefauroscarleftisvit£,tamen  femper  rcptamus  in  terra. 
hincht)Vtnonaflequamur  quid  valeant  fententic*  quxloquunturdc  vera  &folida  fcelicitate 
piorum.Sic  tamen  in  iumm.i  habendum  eftygaudium  noftrum  perpetuu efTe:  quia  quicquid  ma 
lorum  nobis  accidat ,  Deus  tamen  aftulget  nobis  per  fuam  gratiam ,  &  ita  cedunt  omnia  nobis 
Km.t.ii.   in  bonum,&  funt  adiumenta  faiutis  noftrx,licuti  dicit  Paulus  S.capite  ad  Romanos,  Et  ita  non 
Row.?.        definimusgloriariinmiferiis&affli&ionibus,vtidemtra&atcapite$.&  audemus etiam  inful- 
tare  tarn  ftigori,q'jam  calori,nuditati,&  aliisomnibusmiferiisviquead  mortem  ipfam.Sed  te- 
nendum etiam  eft,regnum  Chrifti  inchoatum  efTe  duntaxat  in  nobis,&  rcHquo  mudo:  idco  non 
efTe mirum,  fitenuiter  guftemusharcbenencia>qux  tarn  magnihee Prophcta:  exrolIunt.Ergo  fl 
tentatio  nobis  obrepat  quoties  Deusafpcrius  nos  tractate  quam  vellemus,Quid  hoc  fibi  vultffi 
eiTcs  vnus  ex  filiis  Dei,  an  nonagerettecumindulgenterlicutipromifcvbi  ilia  copia  triticijvi- 
hi  &  olei.cum  tu  faepe  cfurias?tenuiter  femper  viSites,nec  tamen  quicquam  appareat  meliusti- 
biinCraftinum,cum  nunc  fpolieris,nuncveniasin  regional  idamJ&quxcunquepofluntnos 
addefpcrationemtrahere,iuccurrat  hxcdo&rina,  Quid  an  regnum  Deiinte  perft&um  eft? 
fiautem  vnufquifquc  noftrum  vidctfe  vix  ingreffum  efleregnum  Dei,ne  miretur  nondum 
fe  efieparticipem  omnium  bonorum,quar  Deus pollicitus eft luis. nam  fidebileeft&infirmum 
Chrifti  regnum  in  nobis,etiama:quum  eft,vt  contenti  fimusillatenuitate,  quae  nos  addiffiden- 
tiam  folicitat.  eademefttotiusmundi ratio. Nonmirum eft  igitur,fi Deus  noncomplcat  quse 
promifit  fub  Chrifti  rcgnOjCtim  homines  non  fintcapacestanta:benificeti2.fcriptumenim  eft* 
Pftl.ii.iu   Apcri  os  tuum,&  implebo illud :  nosautem  conftricti  fumus  noftris anguftiis.hinc  fit  vt  vix  te- 
nuesguttx  beneheentix  Dei  adnosperueniant.    Poftea fequitur, 

13  Tunc  tatabitur  virgOjautpuellajn  choro,&  adofefcentes,W  de&i: 
fedfigmficatproprieddolefcentes}&c  fenes  pariter,&  couertam  lucrum  eorum 
in gaudium,&  confolabor  cos,&  exllilarabo  a  fuo  dolore. 

Confirmatio  eft  fuperioris  tententil.dicitenim  gaudium  commune  fore  tarn  puellis,quant 
adolefccntibuSj&fcnibusiptis.Loqautuseftdepcrpetuitategaudri-.nuneaatemextendit  gau- 
dium ad  vtrunquefcxum  tarn  vinlem,quammuliebrcm)& ad omnes states.  Dechoro  alibi  di- 
ximus,non  permitti  fcilicet  lafciuias  in  quibus  fibimundusindulget  cum  fefe  exhilai'at .  nulla  e- 
nim  efttemperantia  gaudii  in profanis hominibus.  SedProphetxfumunt  loquendi  formascx 
communi  vlu^  habebant  etiam  Ifraelitaf  fuos  choros,vbicancbantDeilaudes:&  hxc  erat  ca- 
ita lxdtiadmo  etiam  facra:quia  erat fpecies  cultus  Dei.Gxterum  »vulganterloquHur  Prophets 

hoc 


-     IN    I  ER  EM  I  AM:  24* 

hoc  loco ,  vt  multis aliis ,  quod  tam  puells.quam  adolcfccntcs  gaudeb unt in  choro  .  Tandem 
fubiicit, CwuertAtn  faffum  eorum  in$*udwm,  confiUbo*  eos  or  exbihrabo  a  (ho  dolort .  Hlc  Propheta 
auertit  animosllraelitarumapra:lentifnalorumc6ipe6t.u,nefcilicetdoi  or  obflenebret  eorum 
mentcsitavt  nonguftet  Dei  bonitatem,qua:illispron!ittitur. Ergo  vtli.nl  us  prxfentnim  ma- 
lorum  non  impediat  lplorum  animos ,  quin  occurrant  Deo  8c  amplexe/itureius  gratiam:  ideo 
loquitur  de  iplorum  dolore  &  lu&u ,  8c  ligniricat  conuerGonem  facilcm  fore  in  roanu  Dei,vbi 
placuerit  ei  popul  um  fuum  redimere,  &  reftituerc  in  priorem  ftatum  ,  ita  vt  plena  illi  fcelicitas 
contingat  fub  Chriflo. 

P  R  E  C  A  T   I   O. 

Da  omnipotent  Deus^mndo  adbucfumm  in  curfu  peregrinationis  noslrce 3quanuis 
nospartici pes  facias  tike  bonitatts,  quo  ad  expedite  nobis  cognofcu  }vt fempcr  admoniti 
tuis  benefiifsjongius  afyiremus,  ?y  pcromnes  ttntationes ,  quibufcum  nobis  certandunt 
eft ,  pergamw  ad  metam  nobis propofitam  ^t  fcilicet  fyeremus  ptrfeclamfcehcitatem 
incalo}cuiusfcintilUduntaxatcxigu<£  nunc  ante  oculosnofkrosemicantyO1  fjc  mdite- 
musfub  vexillo  Filij  tui ,  vf  non  dubitemus  paratum  nobis  efie  triumphum  in  beata  ilia 
yita  ,au<£  nobis  parta  esl  eiu/dem  J anguine ,    Amen. 

14  Ec  fatiabo  animam  Sacerdotumpingucdine,&popuIusmeus 
beneficentia  meafaluabiuirjclicit  Iehouah. 

PE  n  d  e  t  hxc  fentetia  a  fuperiore.nam  quod  Proph.in'generc  de toto  populodixerat,  quc 
dilcrtc  expnmit  de  Sacerdotibu*,quia  erant  quaii  tor  populi,&  in  illo  ordme  Deus  repr«- 
Icntabat  gratia  fuam  ad  viuum.  Hxc  ratio  eft  cur  Scriptura  duni  commedat  benedi&ones  Dei 
crga  ele&um  populum,pra;cipue  loquatur de  Sacerdotib9,licuti  pluribus  locis  apparet.  Signi- 
ficat  igitur  Propheta  Deum  promifcuC  quidem  beneficum  fore  etga  omneslfraelitas,  led  pe- 
culiarem  eius  gratiam  fore  conlpicuam  in  Sacerdotibus,quia  ftatuspopuli  abfque  Sacerdorio 
non  erat  perfe&us.Sacerdotium  enim  erat  quali  anima :  vixnTent  vt  Gentes  profanar,  nifi  Deus 
prxfcrip.'itTltquornodoillic  elTctinuocandus,&  colendus.&:  <.um  tit  rnentio  Sacerdotum,non 
tantiim  agitur  de  ipfis  perfonis,  led  extenditur  gratia  Dei  ad  totum  populum  .Non  ergo  linipli 
citer  in  gratiam  Sacerdotum  loquitur  nunc  Propheta ,  fed  intelligit  populum  Dei  beneficentia 
fore beatum,vt  interim  reluceat  ljniul  peculiare  illud  benericiii  in  Sacerdotio  Leuitico :  quem- 
admodum  in  Pfalmolegitunfpeeialisbenedi&iopromittitur  Sacerdotibusin  comuni  piorum 
foelicitatei&DauidcumfibigratulaturdctotDei  beneficiis,quibusornatuserat)commemo- 
xat  quidem  lautitiasmeniaj  ,  &largam  rerum  omnium  copianr.fed  cotinuopoft  fubiicit,Habi- 
taboindomoDomini,qua  elaufulafignihcatfepronihiloducere  quicquidappetituraprofa-  P/4.ij.£> 
xiishominibusmifi  primas  partes  teneatcultus  Dei.  nam  hacc  etiam  prscipua  pars  eft  noftrae  fee  f". 
licicatis.quorfumcnimviuimus,nifivtdupercipim9  tot  beneficia  ex  Dei  manu,difcamus ilium 
nobis  effe  Patrem  &  eius  liberalitate nosextimulari ad  ipfum  colendu,  8c  iimus  prorfus  addifti 
trerbo eius?Nunc ergo  tenemus  consilium  Prophets  vbi  dicit  Sacerdotesfore  faturos  piniuedine. 
Ccutiautcm  per  vocem  J«n,hoc>eft  pinguedinis  defignat  rem  omnium  eopia,  ita  ctiam  cum  di- 
ch,Sati<tbo,\ioc  verbo  comprehenditomnes  partes  liberalitarisdiuin«  .vertuntjlnebnabojfed 
inipropria  effet  ac  nimis  dura  loeutio,inebnare  pinguedine.fed  nS-i,  fignificat  irrigare  &  fatiare: 
vndeerhmherl  Propheta dicebat animam fidelium  fore fimilemhortoirriguo  .namillic  erat 
im  Sic  etiatn  nunc  intelligit  Deus  fe  ita  liberalem  fore  erga  populum,  vt  nihil  prorfus  defit  ad 
plenum  affluenriam  omnium  bonorum  .iterum  de  toto  populo  idem  pronuntiat,Pe/W«/mrt6f 
fatubitur  beneficentia  meajnquit  lebotub.  V  idemus  ergo  nihil  promitti  Sacerdotib  us  nili  rcfpc&u 
totiusEccleliar.    Scquitur, 

15  Sicdick  Iehouah,  Vox  in  excelfo  audita  eft,lamentatio  fletus  a- 
maritiidinUjRachelpIorasfuperfiliisfuisnoliiit^ww/^vc/wow^w^aci 
confolandum^ce^,  nonadmifitconfolationemfuperfihjsfuis^uia.  non  ipCiJhoc- 
€Sl  ,cjuianon  funt'. 

16  SicdicitIehouah,Prohibevocemtuaafletu  ,&oculos  tuosala- 
chrymis^quiacritmercesoperituo^icitlehouahj&reuertcntureter- 
rahoftib 


\ 
CAP.    XXXI.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

Hie priorc loco defcribitProphctaoibitatcmteirx  cum  lpoliabitur  omnibus  AiisincoliJ: 
deindc  adiungit  iolatiuni>qubd  feiheet  Dcus captiuos  ab  exiho  rcducet,  vt  terra  itcruni  habite- 
tur.Sed  hie  eft  proiopopceia  quam  vocaut,hoc  eft,fidio  perionx.quia  Propheta  Rachelcm  ex- 
citat  eiepulchro,& plorante inducir.pridem  erat  roortua,& cadauei  eius coniumptum,icd plus 
vchementix  habet  oratio  cum  tnbuicur  lamentatio  fcemir.x  mortux,  quam  li  dixiflet  Prophe- 
ta foretnftern  &lugubrematpedumterrx  :quoniamvaftaent&deietta  namRhctoresinter 
prxcipuas  virtutescomemorant  proiopopcciam,&  Cicero  iplc  cum  vultprxciperede  fummo 
iplendoreorationis,dicic  nihil  magisatiiccreaiiditores^iiamdumexcitaturabmfensmoitiii. 
Propheta  igitur  quaquam  non  inftitutus  fuerat  in  ichola  Rhetorum,Spiritus  Deiinftindu  fen- 
tentiamhanc  ornauit ,  vtlcilicetefiicaciuspenetraret  inanimos  populi.  Ethxc  profopopcen 
continethypotypolin.addLicit.enimludxos&reliquosIliaditasinrcmprxfentcm  ^neque  tan- 
tumillis dcpin^ic  calamiutem  qux  inftabat,& qux  iam  aliqua  ex  parte  concigerat:icd  proponit 
anteoculoi  vindidam  Deiquxfuejatcognitain  excidio  regnilfracl,cum  pnmo  quatuor  Tri- 
bus  inexihuni  fuuTent  ahdudx,deindc  totum  Regnum  perditum.&  limul  etia  proponit  quod 
non  putabant,nequc  metuebant  Iudxi ,  nempe  cladem  vlumam,  &  internum  iegni  ichudah,& 
fandx  Y ibis.Dicu  cxgOyS ic  duit  lebouab,  y  ox  in  excelfa  audita  eji, nempe  lament atiofletu-s  amaritu- 
dinnm.lnd.uck  Deumloquentem,quia  Iudxi  quanquam  viderantillamhorrendam  diitipatione 

Amos  6. S.  fratrum  luorum,fecuritamen  manebant;  &  ideo  conquemur  alius  Prophcta,  quod  nemo  ani- 
mum  adiiciat  ad  clade  loleph.  videbant  tota  terrain  fere  confumptam  elfe  Dei  vindida,  pcrin- 
deacfiflagrarcunceiidium  omni  ex  parteVintcrea  adhuc  vacabantftiis  delitiisjqtiemadmodum 

Ifa.ii  etiam  llliseXpiobratliaias.Hxc  igitur  ratio  eft  cur  DeusJentemiam  pronuntiet:quia  negonum 
erat  cum  hoini.nbusprorfusftupidis.  Ergo  vtcorporeillumexpergefaciat  Prophcta,  pi  xfatur 
DeG.  eiic  qui  hoc  pronutiat.  Fox  ergo  audita  eflin  excelfofi :-r«tf :quomodo  i  R<u7;f/,inquit,  E  :ini- 
mant  Intel  pretes hoc  didum  fuiITe,quia  Rachel  lcpulta  diet  in  Bethlahenv.icd  quia  lofcph,hoc 
eft,poltenseiusobti!i,eratrorteregio  ilia :mihiprobabilceft  non  refpieere  hie  Propheta  adie- 
pulchrumRachelis/ed  ad  ibbolem: quia  regio ilia  quam  adeptieram qui  ducebanr  origineab 
eius  rilio  Beniamin  vaftata  erat,ideo  Rachele  inducitranqua  matremtotius  regioms:  &  notum 
eft,fubTribuEpbraimcomprehendi alias  nouem. nam  frigid um  eft  commentumdc  loco  ll pi j! 
tmZ.tXache I  ergo  plorans  [upcrfiliisfnis  rentdt  confilationem,  nempe  quia  no.nfwt,hoc  eft,non  pot  uic 
admittereconlolatione.deeratenimargumentum  cumdeleta  elTetatqueextinda  eiuspofteri- 

Matt!?  t.i8  tas.CitaturhiclocusaMattheo.vbinarratpuerosinfantesoccilosfuiffeiuffu  Herodis  infra  bi 
rnatunr.dicit  tuncfuilTcirnpletu  hoc  vaticinium,  nempe  qubd  Rachel  iteiu  ficueritiuperhliis 
fuis.Scd  fjcilisfolutioeftjquia  Matthxusnihilaliud  intelli£it,quam  ideaccidilleaduetuChri- 
fli  q  nod  pi  idem  contigerat  cum  icilicet  redada  fuiilct  in  vaftitatcm  tota  ilia  regio.Euangcliftis' 
enim  propoiitum  fun  tol'ere  offendiculum  quodnafciturexnouitate  .  fcimuscnimhominum 
menresexpaiufcere  cum  aliquid  notium  &inexpcdatum,  &  nunquam  ante  auditumaccrdit.Er 
go  Euangeliftx  in  banc  parte  fxpe  incumburit,  vt  quod  Chrifti  tempore  accidit  non  terreat  vel 
conturbet  aiumos  quali.nouum,&  incpinatumrquia  fcilicet  idem  experti  fuerat  oiim  Patres.Et 
fruftra  le  torquentlnterpretes,duma!lcgoricecxponuntlocu ilium, nam  Matthcusnoluicquic 
quamdetrahereexvetuftahiftoriadciebatenimquo  fenlu  hoc  femelruiffct  didum. fed  rantum 
voluitmonere non effecaufaran  cur  Iudxi  expauefcerent  ad illamexdem,  quia  iamolim  ilia  f  e- 
gio  fuerat  vaftata  &  orbata omnibus  iuisincolis ,  acij  mater  cjux  feecunda  fuerat,  omnesiilios 
fuos  amitteret.Nunc  ergo  tenemus  quomodo  ad  fuum  inftiuitum  accommodaucrit  Mattbxus 
hancfentcntiam  Prophetx.rctinerpropriumnomen  Ramah,& locus etiam  ira  vocatusfuitded 
appelljtnicpotiusiumitul,,^«Wvojt<i»i<//frf_/«fr/V;»ftvcf//S:queadmodiim  hen  vidimus,Inexcclfo 
Sion.Editum  igitur  le>cum  hie  potuit  leremias.qui'a  Indus  illeperuenturus  erat  ad  omnes  pla- 
gas,quemadmodum:voxeditainloeoiublimil6giusperfonat:  Nunc  etiam  tenemus 'fummam 
huiusfencentiXiqii^d fcilicet regioquXobtigeratnliisBeniaiV-inredigedadTet in  iblitudincn'i, 
jta  vt  materiaqyim  orbara  riliis  fuijin  ludu  luotabeleerer,  qtiia  nihil  poterat  l'up'pieterc  folatii 
cum  totum  lllud  genus  effet  deleft'.  Nucfcquiturpromiffio,quxteperatgrauitate.iUniscradis. 
Ec aduerfatiue  legi debent duo  ifti  verfus,j^4»K// B^achelcuw lugebit  filios  fuos rulUmh^beat  matt 
riamfilatiiad  temputjzmen  Dens  ipfam,c©r.lolabinir:&  ita hortatur  lodxoi  Prcph.ad  pceriiten 
tiam  priose  verfuialtero ante adfpcm  .oportuitcnini  IuJxospr:emoneiidc  horribilicladc,  vt 
agnoicerent  DdiudiciUideinile'ojyortuiter'igiipibruanimos  hducia.  Nunc  ergo  Prophcta  iu- 
bet eue l>onoanimo,quia  vbi Rachc! ditl hlics  fuos abfque vlio iolatio derlcr.crit,rande  fenfu- 
ra iit  Dei  mifericordiam.Deus ergo  poft diuturnu ludum  fie  confolabitur Rachels, Vtobibe  vo- 
cem  Hum afietn  efl  dedudum  a  r33,queadmodum  iam fecundoloco  poluctathoc  noir.cn, Utnen 
tatiofleini  umdritndinum'X\c  etiam  nunc  Ycpetix, piobibe  er°ovvcem  tuam afletH,hoc  eft,uc(nascon 
queri,&  iiebil  iter  lugere  moreen  lK^rutuorii,0'-»e«/o.f7i(ujrf/.<(7;ri>,f«M-leniLiSefi',noi:  foreperpe- 
tuum  ludumRacbelis.Diximusinduciperfonamulierismortux-.iedhocrotumfacei'eadfple- 
dore&vehcmentia,vt  fcilicet  Iudciquali  in  rem  prxfcnteaddiidimagisafriceretur.Sed  fi  volu 
mus  reddere  Prophets  f'enfum  abfque  ligura  ,ftnAis  crk  non  fore  perpetuu  ludum,quia  redi- 

bunt 


.»«•.* 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M.  14* 

iv.mtexules,  &  iterum  lubitabitur  terra  illa,qu2  contigcrat  tarn  filiisBeniamin,quam  fihis  Ic- 
feph.  Did t,£h<U  erit  merces  opcri  ttio.  Sign iticat  molcftiam  RachcJis  tandem  cefl'uram  eflc  fceJi- 
citer,  vtalkjuid  vtiiiuris  pariat.  Apudlfaiam  dum  qucrunturfidelesfeabfque  fpc  vllafuifTe  .. 
oppreilbs  mcerore,Parturiiiimus,inqi)iiint,  &  peperimus  ventu:  figmheant  his  verbis  grauifii- 
mos  dolores  l"e  fcnfiil'e :  poftea  admngunt ,  ablque  frii&u,  quemadmodum  fi  mulier  parturiat 
cum  maximo  dolore  &  cruciatu,  nequc cdat  fcetum,  led  ahortum  faciat  vcl  eiiciat  moiem ,  vt 
iricerdum  contingit.Nam  mulier  qux  pepcrit  Ixtatur,  quemadmodum  dicit  Chriftus,  quia  na-  . 
tns  eft  homo.Sed  li  mulier  poft  longos  dolores  tantum  eiiciat  molem  in  forme,  aut  aliuuud  mon- 
inum.ille  eft  cumulus  doIoris.Sic  ex  oppotito  dicit  Propheta  laborem  Rachclis,hoc  eft  rc-'ionis 
j'lius  non  tore  ablque  rru&u.  Erit  ergo  merces  opcri  tuo.  Hac  eadeni  Joquutione  vtitur  Scriptu- 
n  fecundo libro  Paralipomenon,  vbi  Azarias  Propheta  alloquitur  regem  Ala,  Viriliter  agite,  z  cy 
He  mamis  veftrx  non  debilitentur,quia  merces  erit  opcri  veftro.  Ergo  per  opus  inteliigitur  mo-  7. 
li!i.i,pcr  mercedem  vero  lxtus  &  profpcrlucccffus.Surnmacft,quanuistotaRcgio  ad  tempus 
mile  re  lugcat  cum  delerta  erit,&  nudata  luis  incolis,  exitum  tamen  fore  Ixtiorem,  quia  Domi- 
rius  reducef  exules,vt  terra  lit  quafi  mater  numerofx  fobolis.  atcjuc  ita  fe  oblc&et  in  libcris  fuis, 
vel  in  lbbole.Si  quis  ante  hoc  ad  fatisfacfioncs  trahcrc  vclit  .profiles  fe  faciei  ridiculu,queadmo- 
durn  P.ipiltxdicunr  pjenisquasperpctimurredimia"ternamorte,&itaplacari  Dei  vindic~ra,-Jt 
l.iristien  tins  indicia  Sed  cum  arfi  rmat  Prcpheta  mercedem  fire  operi,  r,6  comedat  frucKi  pcenas 
quibus  Deus  cafti  *auit  populum,acli  effent  latbfa&orix,vt  loquutur:  led  (impliciter  admonet 
moleflias  no  fore  inutiles.quia  tande  coringet  fcelicior  cxitus  quam  fperarct  Iudxi.Hoc  ante  eft 
gratuitum  D^-i  donum,vbi  eft  merces  opcri  noftro,hoc  eft,  vbi  miferix&  cladesquas  nobis  in- 
iligir,funtadi  imetainlalutem.Nam  ccrteqiiicquidmalorumperpetimur,  teftimoniumeftirtj 
Da:  paupcrvas,  frigus,  fames,  fterilitas,  morbus  &  alia  omnia  hint  totidem  Dei  maledi&iones. 
Cum  ergo  merces  eft  molcftiisnoftris,hoc  cft.dum  pariut  nobis  aliquam  vtilitatem  &  fruftum, 
perinde  eft acii  Deus  conuerteret  tenebras  in  lucem.Nam  naturaliter,vt  iam  dixi,  onincs  poenx 
iunt  maledictiones,  Deus  autem promittit  nobis  febenedi&uru,  ita  vtomnes  pcenx ceil'urx fint 
in  bonum  8c  falutcm.quemadmodum  dicit  Paulus  8.  cap.  ad  Romanos.  Poftea  adiungit,  F^cdi-  » 
bunt  e  terr.t  bofiis,qoibus  verbis  fignificat  reftitutionem  populi.ita  vt  Rachel  iterum  videat  po- 
fteros  luos  habitare  in  terra  promiHa.Noneft  autem  hlc  fubtiliter  dilputandum  an  Rachel  ga- 
uifa  fuerit  exilio  lux  lbbolis,an  etiam  lu&uofa  fuerit  calamitas .  ncque  enim  Propheta,ficut  di- 
xi, vult  hlc  docere  an  mortui  cofcii  lint  rerum  noftrarumded  figurate  loquiturjquo  vehemen- 
tiorlitoratio.     Sequitur, 

17   F.t  erit  fpes  nouifiiinotuo,dicit  Ieliouah:&  redibunt  Bin  ad  tcr- 
mi  n  u  m  fu  u  m ,  he  eft,in  regioncm  fttewt. 

Explicat  breuibus  quidem  verbis,  fed  fatis  aperte  quod  dixerar.nnm  femper  mcrnoria  tene- 
dus  eft  or  Jo.quem  notaui,qubd  fcilicet  pofuerit  Iudxis  ante  oculos  cladem  v  t  fefe  humiliarent 
coram  D;o:demde  fpem  fecerit  rcditus,vt  certo  ftatuerent  JDcuiibi  fore  propitiii.  Vno  vei  bo 
vtrunquc  nunc  coprehendit,  cum  docczjpemfire nouiffmt.  Nam  vox  ifta  duo  mebra  in  fe  cople- 
-£titar,qa6d  fcilicet  ad  tempus  lugebit  tota  regio: deinde  quod  vertentur  lachrymi  in  nfum,& 
dolor  in  t!  iftitia.Si  enim  fluxifTet  continuo  tra<ftu  fcelicitas  populi,  non  quadrarct  vox  ifta  No- 
uiffimi.refcrtur  enim  ad exitu.Ergofubeftanrithefis  inter  rine,&  inter  principia.  Inlummahic 
docet  Ieremias  tnfte  illud  tempus , quo  Deus  affliget  populu  fuu patietcr  ferendu  efle.Sed  poft- 
quam  iuliit  manerelulpenlisanimis,proponitillis  fcelicemcxitu.Continetautchlc  locusvtilem 
doftrinam.ne metiamur  gratia  Dei prxienti  rerum  alpe<Su:led  dil'canuis  fufpendere metes no- 
ftras  &  ienius.cum  Dominus  videtur  nobis  irafci,& cum  obiiciutur  nobis  mcri  terrores,qui nos 
cxaniment.vt  Icihcet  roueamus  in  cordibus  noftris  fpead  quam  nos  hortatur  Propheta,  &  di- 
ftingu amus  inter  prrfentem  ftatii  8c  inter  hne.Et  hac  ratioce  ctia  Apoftolus  in  Epiftola  ad  He-  H«*.i?.i|- 
brxjs  dam  hortatur  rideles  ad  tollerantia.dicit  in  prarlcntia  femper  ferula  efte  aiperam  pucris, 
fed  caftigatione  eftc  vti'e.li  rinis  fpecl:etur:ita  cum  apprehendimus  Deu  nobis  inkftu,  fieri  non 
potcft  qu]ncumexhorrefcamus,limulet]acupiamusnoseriperecxciusm;uiu.Sed,queadmodu 
niipcr  dixi,debenius  animos  ad  fine  vel  ad  noiullimu  dirigere,  ficuti  hlc  locus  docet.  Erit  ergo 
fyes  nouifjiino  tuo.  Sed  polfet  hlc  moucri  qi:qftio,«in  fpes  nulla  fuerit  intermedio  tepore,quo  Deus 
pcena  lumpiit  dc  Iuda'is.  Solutio  faci  lis  eft,quia  hi  cProphcta  fpe  accipit  pro  materia  fpei  Si  quis 
vocet  fpem  aftualem  ,vel  in  efteftti  po!ita,non  rcpugno.  Sed  no  dubiu  eft,  quin  fignificet  omnes 
clades  ,quasp-rferent  Iudxi  .tandem  ceil!irasinlalute,&foreadiumento.  Itavidemusfpeac- 
cipipro  lpeimatcria.vt  diximus.Et  leipltira  Propheta  explicat ,qubd  (cihceifilif  redibunt ad ter- 
viinum  fawn.  Hlc  per  lytic cdochen  capitur  terminus  pro  tcta  ditione:  quafi  dicerct  procul nunc 
abell'e  a  patria,icd  ireru  red  it  iros  in  patria  ilia  ,qua;  luis  limitibus  defignata  fuerar ,  nempe  inter 
Euphrate,inter/£gyptu,&mare,& Arabia. erant enim illiquatuor  termini.    Poftea fequitur, 

1S.    Audienaoaudiui  Ephraim xranimi^vintcm,\ela)mtranfmigratiit, 
yxlJmentMenti  W  aty  ^crtunt  :dicemus  fojlea  dc  voce,  Caft  igaft  i  m  c ,  &  ca  ft  i- 

T.  i. 


CAP.  XXXI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

gatusfumtanquam  vitulus  nonedodlus-.conuerteme,  &  conucrtar, 
quia  cu  Iehouah  Deus  meus. 

Hlcincipit  clarius  diiTerere  Propheta  de  fceliciilloexitir.&oftedit  pcenas,  quibus  iam  Dcus 
caftigauerat  populum,&  quibus  adhuc  paratus  erat  caftigare  Tribum  lehudah,  prorius  cfle  nc- 
cellarias  ,acli  conferral  medicina;.  Nam  quandiu  proponimus  nobis  iramDei,quemadmodum 
iam  dicVum  eft ,  necefTe  eft  nos  refugere  ,  quia  ci  pinius  bene  nobis  tile,  &  quicquid  eft  aduer- 
fum  quantum  in  nobis  eft,  procul  reiicerc  conamur.  Ergo  nunquam  poena: ,  quas  Dcusinfiigit, 
nobis  dulceicent,nunquam  mitigabitur  noftra  triftitia  in  mails  &  rebus  aduerlis,  neque  vnquam 
placide  fubiiciemus  nos  Deo,  niti  mentcs  noftras  dirigamus  ad  fructum  quern  pai  iunt  aftlictio- 
nes&  poena;.  Nunc  ergo  tenemus  Propheta:  conlihum  ,  quialuda:i  femper  olmuimurallcnt, 
Cur  Deus  non  parcit  nobis  ?  cur  non  mitius  nos  tractat  ?  Prcpheta  igitur  cftcndit  Deum  con- 
lulere  falutifuorum,vbieos  caftigaf.quia  (I  indulgerct  eorum  peccatis,crefceret  luper'ria,&  co- 
tumacia.  Ha:c  igitur  fumma  eft  verborum  ,  &  in  hunc  finem  loquitur  Prcpheta ,  vt  agnoicant 
Iuda:i  pcenas  omnes,  qua;  alioqui  acerba:  &  graues  erant  elfe  totidem  rhedicinas,  quibus  needle 
erat  fanari  fpirituales  eorum  morbos.  Dicit  igitur  , hudiendo  a*diui  Ephraim .  hoc  pai  ticipium 
ail  :no  deducitur  vel  a  Tia,  vel  a  TiJ,eft  in  Hitpael :  led  vertunt  fin.p'icitcr  alii  ti  animigraiitem, 
alii  l.unentantem.  Nam  Yi J  figniricat  nioucri,ugnilicat  errare,  &  tranlmigi  arc  e  loco  in  locum: 
figniricat  etiam  interdum  conqueri ,  vel  referrc  res  aduerlas :  quanquam  ikpc  rcfertur  ad  eos 
quibus  propolitum  eft  l'olari  mil'eros  &  lugentes.Si  quis  magis  probet,  Audu.i  Ephraim  himcn- 
tantem,  non  contendo .  nam  fenfus  illc  fans  eft  probabilis.  Sect  potcftetiam  tarn  a  *ila,  quam  a 
mi  lie  deduci ,  vt  optime  conueniat  fenfus  ifte,  Poftquam  Ephraim  in  exilium  eic&us  fuit,  hoc 
eft.Faftuseft  tranlmigrare,li  ad  verbum  reddamus:  hoc  eft,  poftquam  Deus  cxpulitEphiaim 
in  exi!ium,id  eft,decem  Tribus :  poftquam  ergo  Ephraim  ita  tranfmigrauit,  hoc  eft,  u<t&us  eft 
in  exilium,  tunc  co-pit  dicere  ,  Cafiigafti  me ,  csr  caitigatus  f»i.  tram  enim  vitmus  it,domi< us  .  Ergo 
convene  me,  ©"  conuertar,quia  tu  Iehouah  es  Deus  meus.  Nun  dubium  cft,quemadmoduni  iam  dixi, 
quin  Prcpheta  hie  velit  compelcere  obftrtperas  illas  voces,  qua;  volitab.uit  inter  Iidaxis,  qi,6d 
Deus  nimium  rigidus  ciTet  ac  leuerus.  Oltendit  non  modo  dignos  efle  grauiifimis  illis  poems, 
quas  patitbantur,red  hoc  elie  teftimonium gratia; Dei,qu6d  velit purgaie eorum  vitia,  quonia 
alioqui  in  l'uis  peccatis  cemies  computruhTent,ni(i  hoc  modo  Deus  eos  rtduxilltt  ad  ianam 
mentem.  Interea  proponit  Ephraim  inexemplum,  vt  Iudxi  placide  fequantiu  fiatres  fuos,ne- 
que  tarn  iniquis  animis  ferant exilium ,quia icilicet  iam  profuerat  ipforum  tratribus.Cum  ergo 
in  reliquis  Ifraehtis  cernerent  pcenam  faille  vtilem,  &  protulifTe optabilem  fru&um,  del  1 1  ant 
Iibenter  fe  Deo  fubiicere,  &  non  fremerc  aduerlus  ipllim  ciim  pcenas  iumeret  de  ipforurn  p  c- 
catis  :fed  fcirent  exilium  illudelTe  quaiipaternam  ferulam.  ^tudiui  ergo  ephraim;  quo  ten  po- 
re?notandaeftciicunftantia,nempe/>offyH<»w  tranfinigrauit .  quia  ciim  client  quictiin  patria, 
erant  limiles  vitulis  indomitis  vt  fequitur.&  Propheta; etiam  hac  vtuntur  loquendi  forma  <  u  i 
loquuntur  de  Ilraelitis  adhuc  integris  vocat  Boues  laginatos  &  pingues,quia fcilicet  afflucntia 
gignebat  inipflsluxuriam ,  &  laxuriafuperbiam  .  Cum  ergo  ita  calcitrarent  aduerlus  Deum, 
D^af.ji.i^  licuti etiam  dicitur  in  Cantico  Molls, Populus  meus  poftquam  iaginatus  eft,rccalcitrauiv. Cum 
ergo  tales  elTent,  oportuit  ipfos  domari :  &  hue  tendit  circunftantia  temporis,  qi.od  Icilicet  E- 
phraim  poftquam  violenter  proieclus  fuit  e  patria ,Uinc  ccrpit  agnofcere  mala  fua ,  &  tangi  ali- 
quo  (ladio  re[]pi(centixm.  CaBigattime,AKiu& fai  eruditus  .10*  figniheattam  caftigare, quam  cru- 
dire.dicitur  enim  de  principibus,de  conliliariis etiam, de  patribus,de  magiftris.Caftigandi  ver- 
bum reftrictiaseft  apud  Latinos:led proprie  10'  figniricat  erudire:  ia;pe  tame  accipitur  pro  ca- 
ftigare,quia  ilia  eft  lpecies  erudiendi.  Dicit  ergo  diuerfo  fenfu  fe  fjifie  caftigatum,  quia  piiore 
membro  cum  dicit  caftigafli  me,  proprie  hoc  per tinet  ad  pxnas,  quibus  Deus  humi'.iauerar  po- 
pulism fuum.  CaftigaBi igitur  meDomine,6.eind.eeruditus  fui,hoc  eft,  incipionunc  demum  fape- 
re  :  nam  he;c  eft  fapientia  ftultorum,  faltem  non  obdurefcere ad plagas: qui  ai.tem  obdurefcunt, 
illi  lunt  ptorfus  deiperati.  IUud  eft  caput  lapientia:,agnofcerc  quid  redu  fit  ac  lpontefequi .  at- 
qui  nifi  lponte  nobis  confulimus,  tunc  Deus  nos  caftigat.  Si  autem  morbi  noftri  funt  lanabiles, 
tunc  conuertimur  ad  Deum.Reprobi  autem  mordent  &  arrodunt  fr^num,  &  luftantur  cu  Dei 
iudkio.Scdhic  Propheta  refpicitfolosfideles .  nam  pcena;  non  habent  eundem  vfum  in  omni- 
bus indifTerenter.  Deus  qnidem  homines  ad  refipifcentiam  peenis  vocat,  ita  vt  reprobi  inexcu- 
fabiles  reddantur,dum  obftinat  animos  nee  proficiunt  fub  ferula.  Sed  peculiars  eft  vius  pcena- 
ram  crga  rideles,  quia  Dcus  non  tantum  ipfos  verberat ,  fed  limul  Spiritu  fuo  flcclit  eorum  ani- 
mos ad  docilitatem,  vt  Iibenter  fe  patiantur  ab  iplb  corrigi.  Ideo  dixi  banc  fententiam  propri^ 
fpeciire  ad  rideles  ciim  dicit  Propheta  Ephraim  fuijfe  eruditum  poftquam  peenis  admonitus  fue- 
rat.vt  I'cCe  ad  Dcam  conuerteret.C omparat  fe  vitulo  indomito  .  nam  luxuriant  vit^li  antequa 
aiTaefadi  lint  al  iugum.  Talis  eft  etiam  hominum  proteruia  donee  eos  lubigat  Deus  variis  poe- 

nis 


IN    IEREMIAM;  24S 

jiis,&  reddat  non  tantum  fubiectos  fibi,fed  etiam  morigeros.     Proxima  hebdpniade  t  go  lcgam 
Bezx  loco. 


Pr 


E  C  A  T   I    O. 


Da  ommpotcm  Deus ,  qiidndo  fcmper  abripimur  pojl  noftras  \anitatcs  ,&  caeft 
cams  noftrx  &  hcaitia ,  ty  tnjolentia,  \>t  nunquam  te  jequatiiur,  O*  nos  fubijcunms  ft- 
biinobfequutmidainquam, ~vt  proficiamus magis ac magis  fubtias  fcrulis yncque obdu-, 
rcfcamus  pert  inaciter , Jed  dijcamus,  ctiam  vbi  rigid  fa  cip pares ,te  pro] 'piccrc  faliitino  - 
Jlrw,ita  \v  ad  te  comicrjiftudcamm  in  reliquum  tenipus  glonficare  wmcn  tuion,  in  Vdio 
tuo  vnigcnito,  Amen. 

T)  O  s  T  r.  E  M  a  le&ione  Propheta  narrauit  Ephraim  donee  caftigatus  fu'ifc  rhanu  Dei,  fimilem 
*■  fuiffc  vituloindomito,atqueita  vtile fuiiic  1U1  exilium.  lam adi'ungitj  Cvnuerte me,cr  conuer- 
tdr-  Vidctur  hocfecundum  membrum  malecjuadrarc  fupenori .  prius  enim  ccnftiii  funt  Ifirae- 
licxl'c  hiiile  conucrlbs :  nunc  autem  precantur  vt  Deusipfos  conuertat.  cjuorfum  id  ?quiafu- 
pcrtiaciuim  videturpeterc quod  iani  fumus  adepti.  Scd  racilis  eft  folutio .  Primiim  refpc  nderi 
poffet,nunquam  ita  relipiicerc  homines,  quin opus habcant  ccntinuo  Dei  auxilio.nam  rcnoua- 
mur  de  die  in  diem,&  paulatim  renuntiamus  cupiditatibus  carnis  ncfti a; :  nequc  vnc  die  exui- 
mus  veterem  hominem.Et  cum  dc  liberatione  populi  agit  Prcpheta  in  Pfalmo  dick  fuiffe  illud 
miraculu, qaoi prater  ipem  reduftus elIccpopaIus,Fac"U  fumus  ticut  fomniantes:poftea  addit, 
Conuerte  Donnne  captiuitatemnoftram,  nempe  quia  Deus  nonniliexiguum  ni.nicrum  redu-  p/y.ii<?„ 
xerat  ab  exilio.Idcm em contingit  in  fpirituali  conueriione  tafn'refpe&u  totitis  corporis, quam  1.  4. 
vniuicuiuique membri.Conuertimur,c]uemadniodum  jam dixi.paulatim  ad  Dcum,& per  cer- 
tos  gradus :  quia  poenitentia  iuos  progreffus  habet .  Itaque  nihil  ciit  abfurdi ,  li  dicamus  Pro- 
phctam  lub  perlona  decern  Tribuum  pecere  a  Deo,vtopus  uiu'm  profequarur.Scd  quoniam  fo- 
lutio ilia  coactaeffet ,  malo  fimpUciter  ita  interpretari ,  Conuerte  rue,  or  conuertar  :  qi  afi  dicerei 
Propheta,  Domine,hoc  eft  tuum  opus.  Non  igitur  fimpliciter  in  futurum  tern  pus  refpicit,  fed 
prxdicat  Dei  grati.lm:quali  diceret  homines  non  propno  mctu  conuerti,fed  Deum  cperari  ar- 
cana Spiritustui viitute,  vtiplos  conuertat.  Priiis  confefii  funt  Ifraelitxfe.vtiliter  cafti«atos 
fuiffe  Dei  manu,quia  poena  ipios  erudierit :  nunc  autem  adiungunt  fuiffe  hoc  iingulare  Dti be- 
nericium.  Nam ,  vt  tunc  attigimus,  poena: funt  elccfis  &.  rcprobiscchihiunes:ied  finis  &  fn.cfus 
pxnarumlonge  eft  diuerfus,  quia  reprobi  magis  ac  magis  obdurefcunt,  tantum  abeft  vt  fe  Deo 
iubiicianncle&i  autem  fubiguntur,  quia  Deus  non  tantum  fcrulis  ibis  ipibs  pcrcutit , fed  etiam 
intus  ipios  domat,lnbigit  eorum  iuperbiam,dcnique flecfit  ad  obfequium  eorum  corda  f  uo  Spi- 
ritu .  Nunc  ergo  intelligimus  conlilium  Propheta: .  nam  ii.b  nomine  populi  primiim  fate  tur  v- 
nlem  fuiife  rxena,qua?  diuinitus  fueratinfli&a :  deinde  adiungit  hoc  non  faftum  cue  hominum 
virtute.quia  lponte  redierint ad  lanam  mentem,  fed  Deum  Spiritu  fuo  flcxifie  eorum  corda,  vt 
nonobdurelecrent  ad  pcenas,  neque  contumaciter  rclifterent,  vt  plcrunquc  fieri  folct.  hinc  er- 
go colligimus  poenitentiam  cile  SpiritLis fiincf i opas.  Deus  quidem  nos  inuirat,  atque  etiam  folii 
citat  extends  mediisad  poenitentiam  .quorfum  enim  tenduntomnes  pcena',nifi  vt  refipiicamus? 
Sedinterea  tenendum  eft,fi tantum  Deus  nos  caftiget, nihil  aliud  quam  reddimas;isincxcui"abi- 
les,quia  hoc  modo  nunquam  potent  corrigi  peruicacia  noftra.  Neceffe  igitur  eft,  accedere,  fe- 
cund-am.gratiam , nempe  vt  intus  ibbigat  nosDeus,&:  reuocct  ad  fuam  obedientiam.  Hoc  tefta- 
rur  Propheta  nofter  cum  dick,  Conuerte  me ,  0*  conuertar :  quafi  diceret,  homines  conuer  ti  qui- 
dem vbi  Dens  ipios  admonctde  iuispeccatis,fednon  facere  idpropriomotu,quiapropriurh 
cftopuN  Dei.  Etideo  adittngit,  Qttonum  tn  /f/;o«<</;Df«/wP»/,quaparticuIa  iigniheat  hocpri- 
uilegio  Deum  raiitumluos  eleQos  dignari  .quaii  diceret  non  contingcre  hoc  promifcue omni- 
bus ,  vt  reiipilcant,  &  fe  fubiiciant  Deo  ,  vbi  pcenas  exigit  de  ipibrum  peccatis ,  fed  peculiare 
effc  elefto  popu!obeiieticium.  Notanda  igitur  eft  ratio,qua  fententiam  iuam  Propheta  confir- 
maf.quia  hinc  colligimus  ,  difcrimen  manifeftum  effc  inter  eledos  8c  reprobos,  quoniam  alii 
calcitrant  &  ferociunt  aduerfus  ftimulos,  &  obftinatis  animis  ruunt  in  fuam  perniciem  :  alii  ve- 
rb fefeplacide  Deo  iubiieiunt  :quia  alii  funt  reprobi,  alb  funtelecti.     Nunc  fcquitur, 

19     Quia  poflqaamconuertifti  mepoenituit  mc,.cV  poftquam  co- 
gnicus  furyiruhi,  yd }ojlenfum  fuit  mihi^e^agnoMmeipfum^ztcu&i  femur 

]    ■•         T.  JL 


CAP.  XXXI.  lO.    CAL.   PRAELECTIONES 

meum :  pudefa&us  fum ,  atque etiam  confufus ,  quia  tuli  opprobrium 
adolefcentia;  me£. 

Iamprofequiturleremias  quod  breuiusattigerat,nempe  vt  ofte^iat  poenam  qua*  infli&a  fue- 
rat  lfr.ielitis,non  caruilTe  fru&u.  Ec ha*c  do&rina  apprime  eft  vtilis  cognitu.  Semper  enim  re- 
fugimus  quicquid  carni  noftra*  durum  eft:ita  fi  efl'et  in  noftro  arbitrio ,  nunquam  nobis  place- 
rent  Dei  caftigationes.Ergo  neceffe  eft  refpicere  in  finem,  ficuti  etiam  Apoftolus  in  Epiftola  ad 

H^.ii.ii.  Hebraosnosadmonet.Vbiautem  perfpicimits  Deum  confulere  faluti  noftra* ,  dum  nos  tra&at 
paulo  alperius Jfinc  mitefcit  ac  lenitur  dolor  nofter,  prxiertim  vbi  experientia  hoc  demonftrat, 
nobis  vtiles  fuiffe  pcenas,  gratulamur  nobis,  &  gratias  agimus  Deo ,  quod  non  fuerit  paffus  nos 
penitus  in  vitiis  noftris  perire.ha*c  ratio  eft  cur  pluribus  verbis  hac  doiftrinam  traftet  Propheta. 
Dicit  igitur,  Poftquam  conuertisli  me,egi  pcenitentiam.  Confirmatquod  1am  dixit  ,  nempe  eiTe  pe- 
culiare  Dei  opus  cum  relipilcit  pcccator,  neque  id  poiTe  humanis  viribus  ailcribi,acii  homines 
proprio  motu  redirent  in  viam.  led  quomodo  hoc  factum  eft  ?  PoJIqnam  conuertiftt  me.  Repetic 
ergo  aliis  verbis  quod  dixerat,  fed  ad  confirmationem  lliperioris  fententix.  Summa  eft,  nunqua 
jferioafTec^u  nos  tangi,vtdifpliceamus nobis  in peccatis, donee  conuertcrit nos  Deus  ipie.Ergo 
hinc  colligimus  quam  exci  fuerint  Papifta* ,  qui  dum  loquuntur  de  pcenitentia  exiftimant  ho- 
mincm  proprio  arbitrio  redire  ad  Dcum,&  hac  de  re  maximum  eft  nobis  hodie  ccrtamen.Pro- 
pheta  autem  totam  hanc  qu<-ftionem breuiter  definiuic .  Nam  cum  ante  dixiffet  non  poffe  ho- 
mines conuerti ,  donee  eos  conuertat  Deus ,  iam  adiungit  fe  hoc  re  ipfa  expertum,  quia  fcilicet 
nunquam  libi  difplicuerit  populus,  etiam  fi  graues  poenas  Deus  lumpferit  de  illius  peccatis,  do- 
nee conuerfus  fuit  non  fuo  arbitrio,  fed  arcana  operatione  &  inftin&u  Spiritus  lan&L  Exqua 
igitur  conuertiHime  pcenituitme.  Summa  eft,  homines  non  poffe  cocipere  verum  odium  peccati, 
nil!  Deus  illuminet  eorum  mentes,  8c  tangat  animos.  buid  enim  eft  conuerlio,  de  qua  nunc  lo- 
quitur Propheta  ?  Renouatio  mentis  8c  cordis .  nam  petenda  eft  definitio  a  contrario ,  vt  lo- 
quuntur. Aueriio  quid  eft?  nempe  cumalienatia  Deofumus  tarn  mentc  quam  corde.  Ergo 
iequitur,nos  conuerti  vbi  renouamur  intelligentia,deinde  corde,id  cft,affedibus.  vtrunque  ad- 
fcribit  Propheta  gratia?  Dei,quia  dicit  populum  no  ante  fibi  difplicuiire  in  peccatis,  quam  fue- 
rit conuerfus, id  eft,  renouatus  tarn  intelligentia  quam  corde.  Quidam  exponunt,  Confolatio- 
nem  accepi:  fedeorum  error  facile  refellitur  ex  contextu,  quia  paulo  poft  fubiicitur,  Erub*i,at- 
que  confufus  fum .  Non  dubium  igitur  eft  ,quin  hlcnoteturdifplicentiacum  peccator  terretur 
Dei  iudicio,  vt  vitiis  fuis  renuntiet.  Voflquam  cognitus  fum  mihi,  vel ,  poftquam  mihi  fuit  often- 
fum,  vel ,  poftquam  cognoui ,  fimpliciter.  Nam  poffurnus  accipere ,  Poftquam  datum  fuit  ipft 
Ephraim,vtfeipfuma>yiofceret,vel,  poftquam  feipfum  cognoiut.Alii  vertiit, Poftquam  cogni- 
tus fum  :  8c ita  idemeffet  fenfus  horum  verborum,  qui  eft  verborum  Pauli ,  Poftquam  agnoui- 

G-*'.  4. j.  flis  Dcum,  velpotius  cogniti  eftis  ab  eo,  Ad  Galatas .  fed  vercor  nc  ilia  expofitio  nimium  lit  ar- 
guta.M;do  igitur  eos  fequi,  qui  exponunt,  Poftquam  cognitus  fum  mihi,vel, poftquam  mihi  res 
eft  patefafta.  N->n dubium  eft,  quin  Propheta  hlc  commendet  Dei gratiam,quoniam  fuerit  a- 
blatum  vclu  oculis  populi,vel  quia  fanatus  fuerit  a  fua  ca*citatc: quafi  diceret  fe  diu  fuiffeexcx- 
eatum,  quia  placebat  fibi  in  fuis  vitiis,  &  tota  eius  anima  demerfa  erat  in  ftupore :  quemadmo- 
dufcimus  eos  qui  a  Dcoreli&i  funt  effe  prorfus  focordes,  &  quafi  fimiles  beftiis.  Fateturergo 
Ifrael  fe  ad  tempus  hoc  modo  faiffe  ftupidum,  &  mentem  fuam  fuiffe  exca*catam.  Ergo  hlc  ce- 
lebrat  gratiam  Dei,  quod  tandem  oculos  aperuerit.  Neque  enim  hlc  pra*dicat  fuam  v  irtutem, 
quemadmodum  diximus,  fed  agnofcit  hoc  totum  profe&um  effe  a  gratuita  Dei  bonitate,quod 
refipuerit.  Quemadmodum  ergo  fub  nomine  conucrfionis  complexus  eft  rcnouationem  totius 
anima* ,  ita  nunc  fpccialiter  dicit  fe  preditum  effe  refta  intelligentia ,  quoniam  Deus  abftulerit 
velum,quo  obtefti  erant  eius  oculi,  8c  lucem  nouam  contulerit.  Summa  eft,  non  ante  fuiffe  ta- 
ftum  vero  timorc  Dei ,  quam  prxditus  fuit  fana  mente :  fed  interea  teftatur  hoc  fe  fuifle  ade- 
ptum  fingulari  Dei  gratia.  Videmusergo  vt  Propheta  fub  nomine  decern  Tribuum  agnofcat 
nihil  effe  politum  in  libero  hominis  arbitrio, fed  fanara  mentem  8c  re&um  cordis  affectum  effe 
opus  Spiritus  fan&i.  Vercuifo  fcemoris  fignificatmcerorem,quicontingitex  fenfutimoris  Dei. 
Quandiu  enim  contemnimus  Dei  iudicium,  fieri  non  poteft ,  quin  Satan  nos  deliniarfuis  ille- 
cebris.  Sed  vbi  Deus  oftenditfe  nobis  iudicem,&fimulapparet  nobis  turpitudo  noftra,tunc 
incipimus/aww  percutere  ■  Et  adiungit  in  eundem  fenfum  ,  Eyuhui,  atatie  etiam  fum  confufus. 
Miror  cur  Interpretes  multi  neglexerint  particulam  0)  :  vertunt  confufo  ordine ,  Confufus 
fun}  &  erubui.  Atquiparticulaha*c  ofte'ndit  Prophetam  exaggerare  magnitudinem  triftkia- 
&  pudoris  Kli  cum  dicit,  Erubui-,  at  que  etiam  confufus  fttm.  Poftea  adiungit ,  Quia  tuli oppro- 
brium  adolefcenti*  rite*.  Hlc  repetit  qubd  ante  dixerat,  nempe  profiii.ffe  Ifraelitis  pcenamdi- 
uinitus  infli&am  .  Nil!  enim  fuiffent  hoc  modo  pudefafti  ,  femper  fibi  feclffent  delitias  in 

fuis 


IN   IEREMIAM.  *4J> 

i'uis  malis,  quemadmodum  videmus  impiosfibiblandiri.&applaudere  quantifper  iliis  Deus 
parcit,atquc  indulge:. Prupheta  igitur  fiib  ncminc  pcpiili  dicic  vtilcm  fibi  fuiilc  peei.a .  Scd  te- 
nendum eft  quod  diximus,totum  hoc  profiftam  fuiile  a  fpirituali  Dei  gratia  Nam  rcprobi  qua 
uis  Deus  cdat  horrenda  exempla  lux  vindictx  aduerfus  cos,mancnt  tamen  obftinati,ncc  fcrunc 
Opprobrium  iuum,hoc  eft, non  a^nolcunt  iepeccaiTc.  Ferrc  igitur  opprobrium  peculiarecfte- 
Ic&is  Dji ,qui regeniti  funteius  Spiiitu.quia perucniunt  vfque ad caulam  malorum  :  llcuti  cum 
videmus duos  xgrotosquorum  alter  plirenctide  laborat,&  ita  ftupidus  eft  in  iuo  malo.  alter  au- 
tem  i'entic  fiium  dolorcm,&  eo  jfTicitur :  videmus  iam  aliquod  difcrimen.  Sed  aliud  dilci imen 
videmus  inter  alios  xgrotos.Ponamus  igitur  tertium  gradum, quia  fxpecor.tingct,vt  qui  dolorc 
fuo afti  :itur,  tamen  non  confeendat  vfque  ad  caufam.  Qui  ergo  lanal  ulis  eft,  ille  intelligit  vndc 
ortiimlitmahim.&itaparatiiscftadoblcquium  ,  &  facile  ac  hbenter  admittit  omnia remedia. 
fie  etiam  multi  furiofe  ruunt  in  fuam  pernicicm:alii  lentiunt  quidem  pcenas  elTe  amaras,led  non 
reputant  cauiam,qu6d  icilicet  prouocaucrint  in  ie  iram  Dei.  Qu_i  autem  iam  parati  funt  ad  re- 
cuperandam  lanitarcm,illi  fciunt  vnde  morbum  acquifierint.  Ei go  Propheta  hie  dicit  populum 
tuliffe opprobrium  fu*m,  quia  non  tantum  triftiHa  fuit  aftc&us ,  fed  fontem  etiam  iimul  rtputauit 
quod  fci'icet  lurs  peccatis  in  Ce  prouocauerat  iram  Dei. Per  adolefcentiam  metaphoricc  intelligic 
tempus  quo  luxuriati  funt  Ifraelitx .  fcimus  enim  quatus  fit  xtatis  illius  feruor.  Nam  in  fenibus 
plus  eft  moderations, fed  adoleicentes  adhuc  intemperanter  lafciuiunt.  Metaphorica  igitur  lo- 
quutio  eft,  qua  defignat  Propheta  Ifraclitas  ad  tempus  luxuriaile  aduerfus  Dcum ,  quonia  fci- 
licct  nondum  ipforum  petulantia  fuerat  fuba&a ,  quemadmodum  ante  dixit  limilcs  fuiilc  vi- 
tulis  indomitu.     Sequitur, 

20  An  filiuspretiofus  mihi  Ephraim?an  films oble&ationum? ta- 
men ex  quo  tempore  loquutusfumde  eo,recordadorecordabor  illius 
ins?*,  vc/,  quia  a  tempore  locutusfum  cum  eo  yrccordando  rccordaborilliw :  duemus 
poftea  de  fenfu ,  propterea  fonuerunt  vifcera  mea  lIJi,  ideftfuperwfum,  mi- 
ferando  miferebor  illius, dicit  ichouah. 

Conqueritur  hie  Deus  de  liraelitis,  quod  parum  apud  ipfos  profecerit  immenfa  fu.i  bonita-. 
te.  Eratenim  bonum  lnxftimabile  adoptio  qua  ipios  dignatus  fuerat .  Atquifuaingratitudinc 
quodammodoexir.anierantillam  gratiam.  Deusergohic  interrogat  quales  fuennt  liiaelitx. 
Scd  interrogatio  magis  affirmat,quoniam  qui  interrogat ,oftenditle  non  loqui  de  reincerta,fed 
cuius  cognitio  magis  confpicua  fit  omnibus  quam  vt  negari  queat.pei  inde  igitur  eft  acli  dicerct 
Ephraim  indignum  fuiiTe  vllo  honore,  vel  pretio ,  nee  fuiife  delcctabilem.  Nunc  ergo  tenemus 
quidiibivelit  Deusprincipio  verfus ,  nempe  pcpulumelTe  indignum  vlla  mifencurdia  ,quia 
quatiim  in  ie  fuit,aboleuillet gratiam adoptioms.  Nam  Filii nomine  defignat  lpeciale  illamfce- 
deris gratiam,  qua  amplexus  fuerat  iemen  Abrahx.  Et  priore  loco  vocat  13,  filium, deinde ^S', 
quod  deducitur  a  partu:led  tamen  duplici  nomine  hie  Deusiigniricat  populum  ilium  fuiile  fibi 
peculiarcm,  quemadmodum  pallim  vocat  hlios  fuos  quicunque  genus  ducebant  ab  Abraham. 
Circuncifio  cnim  iilis  erat  fymbolum  &  pignus  foederis:  &  ita  notanda  eft  circunftantia  tempo- 
ris,quia  Deus  hie  non  dlftendit  quales  fuennt  Ifraelitxantequam  ipios  fibi  cooptaftet  in  popu- 
lum. Sed  .quemadmodum  iam  dixi,  accuiat  eorum  ingratitudinem  ex  quo  fuerant  ab  ipfo  ado- 
ptati  in  hlios.  Filios  ergo  per  concellionem  vocat,  8c  relpe&u  foederis :  quemadmodum  Ierofo- 
lyma  vocatur  Vrbs  landta,  quoniam  Dei  erat  domicili.;m .  Concellio  igitur  eft  in  1II0  nomine: 
led  poftea  adi  ingit  non  fniffe  ftlimt  preriofum,  hoc  eft,  dignum  vllo  honore,«#»  fiiiff'e  vbleffabilem: 
quail  dicerct  fuiile  tarn  peruerlb  8c  maligno  ingenio,  vt  non  pollet  quicquam  oble&ationis  er  s*/rj  1.1  j. 
iplis  capere-.quemadmodum  alia  fimilitudine  coqueritur  apud  eundem  Prophetam,vt  vidimus,     , 
smaros  fibi  fuiiTe  ludxos,  Vinea  mea  ego  tc  plantaui : cur  ergo  conuerfa  es  mihi  in  amaritudi- 
nem?lic  etiam  nunc  dicit  filiosquidem  fibi  die  Ifraelitas,  fed  filios  praui  ingenii,  hlios  immori- 
geros,filios  qui  tantum  patrem  exa!perent,qui  vulnerent  eius  animum,  qui  mcerore  ipfum  con- 
fidant.Poftea  adiungit,  Qui.%  ex  tempore  loquutw  fum  in  eo,i\c  eft  ad  verbum.  Receptum  eft  com- 
muni  fere  omnium  conieniu,vno  contextu  debere  hxc  legi,quia  ex  quo  tempore  loquutus  lum, 
&  ita  fubaudiunt  relatiuum  -\XJn  :  fed  ad  verbum  eft,  Qfjia  a  tempore  loquutus  fum  cum  eo :  la 
quoque  vertunt,  de  eo :  fed  pollumus  etiam  cemmode  interpretari ,  locjumus  fum  am  eo .  poftea 
contexunt ,  recordando  adbuc  record.ibor  eius .  Locus  hie  propter  breuitatem  obfeurus  eft ,  ideo- 
que  ambiguus  .  Sed  opinio  magis  recepta eft  ,  Deum  quanuis  noneflet  puer  deleftabilis  E- 
phraim,tame  foreerga  cum  miiericordem  :  8c  ita  particulam  'a  aduerfatiue  accipiunt,  tamen» 
An  pucrpretiofus  Ephraim  >  an  films  oblc&ationum  ?  tamen  adhuc  recordando  record abor 

T.iii. 


C  A  P.  X  X  X  I.  IO.CALPRAELECTIONES 

eius:quail  diceret  ie  non  morari  populi  malitiam.quia  pro  faa  immefa bonitate  adhuc  illius  mi- 
ferebitur;vel  maliuam  iplam  bonitate  iuperabit.Senfus  hie  probabilis  eft,  led  adhuc  poteft  du- 
bitan  quid  lit  loqui  de  eo.Qajdamexponiit,Exquo  loquutus  fum  de  eo,  id  eft,dum  racio  nunc 
verba,  led  nefcio an  illlid  latis  rirmum  lit.  Potius  igitur  eorum  fententix  fubl'ci  iberem,  qui  hoc 

Habttc.  a.3.  ad  mmas  refeiunt,quod  icilicet  ex  quo  tempore  locutus  fuerit  Dcus  contra  Hi  aeltm,  tame  ipfis 
reconci'.iatus  fuerir:licuti  dicit  Prophcta  Habacuc,In  ii  a  miiericordia;  record  abem.Sed  potius 
hocdeberet  intelligi  de  fcedere:  quail  diceret  Deus ,  Exquo  tempore  loquutus  fum  cumeo,re- 
cordabor  il!ius,vt  lcilket  caufam  oftedat  cur  ta  clem  enter  agat  cum  populo.  Na  quia  tanta  fuit 
illius  malitia  &  prauitas,iam  poiTet  obrepere  dubitatlo,cur  ergo  tarn  patienter  illfi  tulerit  Deus? 
Hlc  igitur  reuocamur  ad  fontcm  gratuita?milericordi;e,qi!6d  Icilicet  Deusignofcat  populi  il- 
lius peccatis,quor.iam  feme]  ilium  elegit  .Sed  dum  omnia  propius  expendo,  potius  arbitror  diuer 
fum  effe  Propheta:  fenfum.Diftinguo  igitur  ha:c  duo  membra  ,d  tempore  loquutus  fum  cum  eo  ,  re- 
cordando  recordabor  adhuc  illius .  alioqui  dura  effet  locutio,a  quo  tempore  loquutus  fum,adhuc  il- 
lius recordabonquid  hoc  cilet?  Sedoptime  conuenietmeoiudicio,ha:cexrx)iitio,4rf»^>(>re/o- 
iiHutusfum  cum  eo:2  ligniricat  cum. ergo  loquutus  font  cum  eo,id  eft,  non  deftiti  cotinuo  tractu  ilium 
hortariad  pxnitentiam,nihil  tamen  prorcci,&  tamen  adhuc  illius  recordabor,  hoceft,quanuis 
expertus  fuenm  populu hunc effe  adeo peruerlum,&  pride  multa experimenta dederit  fue. co- 
tumacix,quia  loquutus  fum  cum  eo  a  longo tempore,  adhuc  tame  eius  recordabor. Dignus  erat 
populus,cum  toties  admonitus  fuiffet,a:terno interim :  fed  Deus  pronuntiat  fe  adhuc  fore  pro- 
pitium ,  quanuisa  tempore  loquutus  fit,  hoc  eft,  longo  temporis  fpatio  non  deftiterit  per  fuos  Pro- 
phetas  hortari  populum  ilium, ldque  tentalierit  ablque  fruftu.  Sic  ergo  diftincti  lego,  a  tempore 
loquutus  fumaimeo,  vt  conhrmet  proximamfententiam,  Annlius  pretiofusmihi, anfiliusoble- 
ctationum?quandoquidem  potius  faille  conqueritur  rebelles  atque  indomitos,  exquo  non  feme! 
duntaxat  voluerit  ipfos  addacere  &  lucnfacere,  fed  a  multis  feculis  id  tentauerit.  Cofirmat  igi- 
tur,inpjpuloil!o  mlnlelTe  bona:  fpei,quoniam  fucrint  prorfus  intraftabiles  a  longo  tempore. 
Adiungit,adhuc,hoc  eft.quanuis  ita  lit,  adhuc  recordando  recordabor  eius.  Et  ampliricat  beneficifi 
hmus  reconciliationis,  Troptereafinueruntvifcera  meafupereum>mijerando  miferebor  iUius-Hic traf- 
fert  in  fe  Deus  humanos  affeclus.  Vifcera  enim  tumultuantur  &  ftrepunt  immodico  dolore,  & 
trahimus  fufpiria  &  gemitus  ex  profundo  ciim  fumus  conftric"ti  magna  triftitia.  Sic  etiam  vbi 
Dcusfufcipit  in  fe  teneri  patris  affectum,  dicit  "vifcerafuafinuiffe,qnonum  velit  rurfus  populuni 
ipfum  recipere  in  gratiam.Hoc  quidem  proprie  in  Deum  non  competit,fed  quia  non  poteft  ali- 
tcr  expriraere  magnitudinem  fui  erga  nos  amoris,  ideo  craffe  loquitur,  vt  fe  rudkati  noftra:  ac- 
commodet.     Sequitur, 

2.1  Statue  tibi  titulos,pone  tibi  aceruos,  adiice, velapplica,  cor  tuum 
adfemitam,acl  viam  perquam  ambulafti :  reucrterevirgolfrael^r'e- 
uertere  ad  vrbes  tuas  lftas. 

Effeftummifericbrdia:defcribit,quodfciIicettandereftituct  Deus  captiuos,  Sc reducct  ab 
rxilio  in  patriamprius  tamen  fa&a  fait  gratia:  mentio ,  vt  fciamus  non  alia  de  caufa  reftitutum 
fuilfe  pjpulii,  nia  quia  Deus  gratis  eius  mifertus  eft.Fonte  igitur  redeptionis  notauit  Proheta: 
niic  vero  tralit  ad  externum  effe&fi.quo  Deus  probauit  fe  reconciliatii  fuiffe  populo.  dicit  igi- 
tur, (latuetibi  titulos.  Pnus  tenendum  eft  Propheta:  conlilium  cur  italoquatur.  Ciim  enim  abdu- 
fti  fuerunt  ludxi  in  Chaldxam  &  alias  regiones,  putarunt  reditum  llbi  claufum  elTe .  Ergo  de- 
poiita  patriae  cura,habitarunt  apud  exteras  Gentes  tanquam  mortui effent'terra:  Chnaam.Scie- 
bant  fe  abdicatos  fiulTe  ab  ilia  terra ,  fed  non  tenebant  quod  toties  illis  diftum  fucrat  a  Prophe- 
tis,  nempe  pxnam  illam  effe  temporalem.Sicuti  prius  cotempferantomnes  minasdta  cum  Deus 
ccepit  aduerfusilios  fulminare ,  animos  iplorum  obruit  deiperatio  ,  vt  de  reditu  nihil  vellent 
audire .  Q^pniam  igitur putabant  fibi nunquam effe  redeundum in  patriam ,  ideoobliti fue- 
rant  via; :  quemadmodum  ll  cjuis  migret  in  alium  locum  vbi  habitare  tota  vita  ftatuat ,  tantum 
qua:ret  de  via,tranlltus  fui  refpectu  :  led  non  obleruabit  comoda  hofpitia,  vt  deinde  vtatur,nec 
curabit  qua  tranfeundii  fit,an  declinandum  fit  ad  dextcram  vel  ad  finiftramdatis  eritperuenire 
ad  locum  quo  tendit.  Sic  etiam  ludxiftatuerant  (ibi  manendum  effe  in  perpetuo  cxilio  proinde 
non  erant  lbliciti  d-c  via.vt  fcilicet  memona  teneret  qua  tranfeundum  elfet.Ergo  Propheta  nilc 
dicit,  Hatue  tibi  titulos,  quemadmodum  qui  aliqub  peregrinantur ,  fi  de  reditujeogitant,  fciunt 
hoc  elVe  commodum  diuerforium:deinde,tantum  effe  itineris  inter  hoc  oppidum,vel  inter  hanc 
vrbem ,  &  pagum  ilium :  limiliter  effe  re&iorem  hanc  viam ,  vel  declinandum  elle  ad  par- 
tem illam.  Ciim  ergo  de  reditu  cogitant  etiam  ha:c  omnia  concipiunt.In  hunc  fmcrn  dicit 
Propheta  ,  jlatue  tibi  titulos,hoc  eft,  adiuues  tuam  memoriam.vt  folent  viatores,  qui  volunc 
redirc  per  idem  iter.  Statue  igitur  titulos,  &  erige  tibi  acern*s,vcl  lapides,  quos  vocan\us  monioyes 

lingua 


IN    IEREMIAM.  2,0 

lingua  noftra:quafi diccret,Tu  quidem  hademis  putafiiitcr  tibi cflc  claufum,vt  niiquam  rcdi^ 
res  in  patrianv.Deus  verb  tibi maiium  pointer. , atquc  rcftituct in  prioiem  ftatum.  Vidcmus 61 - 
i;o  limi'icudincm  lumptam  effc  a  comnuini  honuiuim  viii,  led  tciidere  inhunc  fincm  ,  vt  Iudxi 
non  deipcrent  de  libci ationis  gvada,ficuti  ante  reeei \un.Dicit,Adiice cor  /««w.i"eipium  nunc  cx- 
pliaif.adiice  cor  tuum  ddfemitam,  ud  vi.itnper  qu*m  tranfrifii.  V idemus  ergo  Prophctam  elie  inter- 
pretcmluorum  verborum  , quod  lcihcet  pupulus  rediturus  elletcodem  itjnerc  ,  quanuis  nihil 
talc  ammo  concipcret.Et  uerum  conhrmac  aiiis  verbis  candem  lentcntiamj^fHW/fff/f/M  l/ratl, 
reuertere  ad  bas  titas  vrbes:  quali  diccret ,  Quanuis  terra  ad  tempus  efiet  deierta,&  rcdacta  in  fo 
litudinem,manere  tamen  vrbes  ,  qua;  iterum  recipient  i'uos  inculas :  &  hoc  fieri  admirabili  Dei 
gratia,  vt  terra  adhuc  expe&arct  populum  :  8c  quanuis  lpiuni  euomei et  ad  tempus ,  nontamen 
Fore  perpe tuum  exiluim,  quia  vrbes  quannanebant  erant  adhuc  iubiure  popuh,non  quia  tflet 
dignus,iedquia  Deus  tempuspra;hxerat  exilio,&  poena;,  qucmadmodum  alibi  viliim  eft. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus ,  quando  ea  nobis  ingemta  ejl  peruicacia ,  ytfemper  luBemur 
contra  te,  neque  ymquam  poj ji'mus  ef&flexibilesydonec  rcnouatifuenmus  tuo  Spiritu:  da 
intjuam,ne  pereant  tux  cajligationes ,  quibus  nos  ad  fanam  mentcm  reuocas  ,fed  kit  nos 
officios  intus  Spiritu  tuo,\t  ~verehumiliati,agnofcamus  tc  ejfe  (? ludiccm nu'slrum,  CT 
Vatrc  m:mdicem,\t nobis  difyliceamits,  ac  taSii  tuo  iudicioydamnemus  nos  ipfos:  &  Va- 
trem,  vt  confugiamus  mhilominus  ad  earn  mijericordiam  qua:  nobis  quotidie  ojferturper 
Euangelium  in  Chnfto  lefu  Domino  ?ioflro,     Amen. 

za     Quoufque  vagabens ,  autcircuibis ,  filia  rebelhs  ? immorigera,  quia 
creauitlehouah  rem nouam  in  terra.-Foeminacircundabit  virum. 

Qv  1  a  pollicitus  fuerat  Propheta  reditum  populo ,  nunc  obiurgat  prsfertim  Iiraelitas ,  qui 
hue  8c  illuc  circiiipeftabant ,  &non  poterantacquiefcere  verboDci.Hocenim  comune  eft 
fere  omnibus  incredulis,  vt  libi  moleftifint  &  quad  data  opera  concipiat  mulras  mquietudines. 
Cum  ergo  Ifraelita;  penderent  ab  euentis ,  &  non  poirentquicquam  lperare  de  reditu ,  nil!  cum 
fpes  aliqua  oblata  erat  ,hoc  vkiumiuinc  Propheta  reprehendit.  Vocatpnmo  populum  filiam 
immorigertm,  vel  rebellem  .  namiarpius  minis  corrcptifueranr.deindeobtuleratillisDeusipem, 
venia;.  C«m  fuillent  peruicaces  quantifper  Deus ilhs  pepercit ,  deinde  cum  relpuerent  omnes 
promifhoncs,non  abs  re  Prophetaipibs  vocatimmongeros,vel  rebelles.Per  circuit  us  autem  in- 
telligit  vagasiHas-lpeeulationes,quibuslblentincreduliieipibs  fadgare  .  nam  verbum  proprie 
ltgniricatcncumire.  Poilumus  quidem  accipere  pro  vagariinam  idem  eft  -.led  qucmadmodum 
iam  dixi,Propheta  apdiiimevocat  circuims,obliquas  lllas  &  tortuolas  ipeculationes,quibus  in- 
creduli  agitantur  .  Et  videtur  fubefie  tacita  andrhefis  inter  rcctam  viam,qua;  nobis  proponitur 
a  Deo,&  inter  ambages, quibus  miferi  homines  leie  implicant ,  vbi  Deum  non  iequutur,ied  ra-  ,f 
piunmrpoft  vanasiuas  conceptiones : qucmadmodum  liaiascdam  vtitureademfimilitudine. 
Dick  emm  popdumpoft  ftios  errores  (ic  abreptum  fuiile,vt  fruftra  fuer.it  laiius,  quia  non  pro- 
greflus  fuem  per  rectam  viam.Et  hinc  colligitur  vtilis  dotr.rina;nos  fcilicct  Temper  accedere  ad 
metam ialutis.vbi  Deoobtemperamus , 8c  ambulamus  per  viam  qua; nobis  proponitur  eius  ver- 
bo.Simukiutem  atque  dcfleftimusa  via  ,tantum  per  circuitus  &  errores  hue  &  illuc  diftrahi,vt 
tadem  labor  noftcr  fit  inutilis,imoehanoxius.Tenemus  ergo  nunc  conlilium  Propheta;.  Quia 
emm  incredulitaspop.ili  erat  quail  ianuaobierata,vtndn  admitteret  Dei  promiiiiones  de  libe- 
ranone  3c  reditu,hic  vult  corrigere  vitium  illud,&  increpat  Iiraelitas,qubd  vagentur  quia  llint 
immorigeri .  Poftea  addit,  Q*iaeccecredbit,a<l  vcrbu  creauit,icd  prarteritum  accipitur  loco  fu- 
turi ,  hoc  wero  ;id  cercitudinem  valet  cuni  vtitur  tempore  prsterito  ,  acfi  concionaretur  de  re 
iam  copleta.  Crexuit  ergo  lebonab  rem  nouxm  Signihcat  pcrperam  facere  Iiraelitas  dum  a:ftimant 
liberauonem  promiiTam  ex  luo  lenlu,  deinde  ex  medhs  qus  apparent.  Dicit  cnim  gratiam,qus 
illis  promittitur,  foreadmirabilem:hoc  intelhgi  debet  per  rem  nouam:  quali  diceret,Vos  fcilicet 
i adicatis ex  more  8c  communi  viu  quod  Deus  promittit  vobis  de  reditu .  atqui  erit  miracnlum» 
Ergo  agids  perijerle ,  dum  vultis  redigere  Dei  potentiam  ad  communem  ordine  natura;:  Deus 
autem  vult  iuperare  quicquid  eft  vlitatum  inter  homines .  Et  hoc  edam  notadum  eft,quia  quod 
feme!  dixit  Ieremias  de  redemptione  populi  extenditur  ad  a;ternam  Ecclefia;  falutem  .Deuse 
nim  mirabilifcr ex'citat mortuos,mirabiliter etiam  conieruat 8c  tuetur  Eccletiam fuam,mirabi 
liter  fucciirrit  eius  miferiis.Ergo  quoties  Scriptura  verba  nobis  facit  de  ftatu  Ecclefia;,confcen- 

T  iiii. 


CAP.  XXXI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

dereoportetiupramundum,  3c  iupra  fenfus  omncs  noftros,  8c  apprehcnderc  miraculum,  quod 
nobis  ablconditum  eft.lamlequitar  miraculum  ,famina.  virumcircundabit .  Chriftiani  ftrc  vno 
eonfeniu  hoc  ifKtrpretati  hint  de  Mai  ia  virgine:&  mouit  cos  nomen  Miracu!i:dtinde  forte ni- 
mis  cupide  arripuerunt  qui  vila  Hint  faccre  ad  myfterium  fokltis  noftra».Dicunt  igitur  hac  eflc 
rem  nou.im,dc  qualoquitur  Prophcta,quod  Virgogcftauerit  vtcrofuo  Chriftum  infantcm,fed 
limul  virum,quia  icilicet  plenus  fait  diuina  fortitudine,  quanuisfecundum  carnemcrcuerit  & 
ftatura,  &  iapientia,  <Sr  virtute.Merito  hoc  ridctur  a  Indus;  tamcn  illi  etiam ,  mco  iudicio,  non 
tcncnt  geniunam  Propheta:  mentcm .  Intcrpretantur  hoc  de  pcpulo Ilraelitico,  quia erat  taqui 
rhulier,  qua: diuortium  fecerat  a  marito.Dicunt  igitur,F(rmina  virum  amplexabitur,qua:  Icili- 
cet alicnata  fuerat,  8c  iefeproftitucrat  multis  adulteris.  Videntur  ludaulibitenere  quod  voluic 
Propheta  t  ego autem  a'iter  cxiftimo  .  Nam  hlc  eft  comparatio  inter  fceminam  &  virum,quam 
illi  nonexpendunt.Neque  enim  hnipliciter  Propheta  hlc  de  viro  loquitur,  led  nominat.virum 
robuftum  .  "is*  enim  lumitur  a  fortitudine .  Cum  igitur  fceminam  viro  comparet ,  non  dubito 
quin fignificet  Propheta, Ilraelitas,qui  limilcs crant fasniinisJioc  eft,carebant  viribus , deftituti 
erant  omni  auxilio :  quin  ergo  dicat  forefuperiores  hoftibus  fuis,  quorum  potentia  poterat  toti 
mundo  terrorem  incutere.  fcimus  enim  qualis  fuei  it  monarchia  Babylonis  quo  tempore  ludafi 
tra&i  lunt  in  exilium .  Ergo  ii  conllderamus  quales  fuerint  Ilraclitx ,  dicemus  fuille  fecminas 
debiles ,  cum  hoftcs  eorum  elTent  robufti  &  bellicoii .  Fcemina  igitur  ciremdabit  -virum .  Nam  220 
fignificatnonample&f,  led  obliderefa;penumero:&  accipkurcompluribus  Scripturz  locis  in 
malam  partem,Hoftes  circundedcrunr  mc.  Cum  igitur  notatur  obfidio,  Scriptura  hoc  verbum 
vfurpat.Pcrinde  igitur  eft aclidixifTet  Propheta, Rcdiget  foeminx  viros  in  anguftias.ita  vtipfos 
captiaos  teneant.Sed  vtitur  fingulai  i  numero:  quafi  diceret,  Foemina  vna  prasfiabit  multis  viris, 
hoceft,finguli  luda*i  prxftabunt  fingulis  Chaldafis,ita  Iudau fuperiores erunt,quanuis  magnum 
&  ternbile  (it  robur  hoftium.Ego  hunc  eflc  fenfum  Prophetx  exiftimoi&merito  Propheta  ce- 
lebrat  hoc  Dei  miraculum.quia  fuit  quatdam  mundi  conuerfio,vbiita  Deus  extulit  fcruos  fuos 
vt  qui  ipfos  fubiugaiicrant,efleiit  iplis  longc  impares.      Sequitur: 

2.3  Sic  dicitIehoiiahexercitiium,,Deus  ifrael,  Adhuc  dicent  hoc 
v erbum Jx>ccjl,proriuntidbuntbuncfermoncmj.n  terra  lehudah,  &  vrbibus  c- 
ius,vbiconuertero  captiiiitatemip(orum,Benedicactibilehouah,ha- 
bitaeulum  iuftitia;,mons  (anctitatis. 

Confirmat  a!iis  verbis  eandem  fententiam ,  nee  fuperuacua  eft  repctitio ,  quemadmodum 
alibi  diximus  i  Difficile  enim  fuit ,  ludxis  pe  riuadere  quod  iam  ftatucrant  non  pofle  fieri,  nam 
fua  obilinationc  prxcluferant  omnes  aditus  Dei  verbo.Qupniam  ergo  dclperatio  ita  occupaue- 
rat  5c  conftrinxerat  ipforum  animos  ,  necefle  fuit  multis  verbis  inliftere ,  vt  tandem  admittc- 
rent  ptomifiionem  fiilutis. Hare  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  eundem  fermonem  pluribus  verbis 
contexuerit  l  Prsfatur  autem  hoc  i'e  habere  a  Deo ,  8c  liikipit  cius  perlbnam,vt  res  incredibilis 
obtiaeat  fidem  apud  IlVaelitas ,  8c  Iudaros.  Adhuc  ergo  dicent  in  terra  lehudah ,  &  in  vrbtbuseitu, 
nempe  vbi  cnuertero  captiuitatem  eorum.  Adducit  his  verbis  Propheta  Ifraelitas  &  Iudxos  in  rem 
przientem,  vt  quod  putabant  non  pofle  fieri,  intueantur  quaii  poiitum  eflet  ante  iplorum  ocu- 
los.  Cum  ergo  reduxero  eorum  captiuitatem,udhuc  dicent,  Benedict  tibi  Deus  \)&bita,(uluntiuflitUjnnts 
fancJitatis.Neqiic  abs  re  his  Ioquendi  formis  vtitur  Propheta .  fcimusemm  Ierufalcm  funditus 
euerfam  faille, Templum  dirutum,&  conlumptum  etiam  incedio.Cum  ergo  lpe&aculum  illud 
omnibus  metum  8c  horrorem  incuteret,hlc  defci  ibitur  mirabilis  couerlio,qu6d  Icilicet iterum 
Ston  erit  mons/McJitattf  ,  leruftlem  habit mo  iuHitix:  cum  illic  eflet  folitudo  8c  vaftitas.  Et  hie  lo- 
cus diligcnter  notandus eft,  vt  iciamusDeum  rcftituere  liiam  Ecclefiam  acliiplamerueretab 
inferis.  Vbi  ergo  nulla  fpecies  Eccleiix  apparet.demus  locum  potentia;  Dei,  vt  earn  cxcitet:Vn- 
de  ?  nempe  ab  ipfis  iafcris,  quemadmodum  dktum  fuit.    Sequitur: 

x4     Et  (cdebunt,velhdbitabunt,in  ea,  nempe  m terra, Iehudah,  &  omncs 
vrbes  c'mssdefljncoU  eius  ,fimul  agricote,  &  proficifecntur  cum  grcge. 

Profequitur  eandem  fententiam,  fed  modum  exprimit  illius  gratix,de'qua  nupcr  loquutus 
eft  .quoniam  (cilicctfedebunt  rurfus  ludxi  in  terrA,hoc  eft,quiefcent  8c  habebunt  illic  tranquillam 
ftationem.  Adiungit  vrbes,  tantum  vt  amplified  gratiam  Dei  in  numero  &  multitudine  homi- 
num .quafi  diceret  non  paucos  tantum  redituros  eflc,fed  magnam  hominum  copiam,qux  v"L' 
ipias  impleat .  Id  autem  fuperabat  fpem  omnium  ,  quia  videbant  vrbes  defcrtas,  &  tcrram 


rbes 
feri 


IN   IEREMIAM  z5i 

v:icuam:quis  putaflfet  vrbes  adhuc  fore  populofas?fd  autem  cohrmat  Propheta  cum  elicit, H<<- 
bit.tbuni  illic  lehi<dab,<y  omnes  vrbes  eius.  Addit,  Agwe/^.extendit  Dei  gratiam  ad  pagos,&  villas: 
quali  dicerct  terram  tore  refertam  incoIis,non  tantiiminmunitis  vrbibus,  fed  etiam  per  agros. 
Sx-pc  continget  vrbes  habitan.fi  quis  immineat  metus  ant  aliquod  periculum  ab  hoftibus  .nam 
qui  in  vrbibus  habitant,habcnt  nuiros  oppjfitos,  8c  folTas,&  alias  munitiones.  Si  ergo  Propheta 
tautumloquiitus  runlet  de  vrbibus,  non  latis  illuftraflet  Dei  gratiam  ■  Ideo  adiungitrff  rkoUu,  " 

acfi  diccret  uuam  tore  habitationem  in  terra,etiam  li  nulla:  lint  porta:,  nulli  niuri,iuillx  turrcs, 
quoniamagncola:inluistuguiiisquiefcent,non  aliteracfieftent  claull  moenibus.  Nuncereo 
tenemus  Propheta;  conlilium.Quidam  ita  vertunt, Agricola?,&  qui  ambulant  cum  grege,quall 
diftingueret  Propiieta*igricolas  a  pecuariis  hominibus .  ledvidetur  mihi  lllud  cife  ineptum. 
Ego  uaque  non  dubito ,  quin  lignihcet  agricolas  cum  litis  armentis  8c  pecudibus  fore  iecuros, 
quia  libi  non  metuent  ab  hoftium  incui  fu,fed  degent  in  terra  iub  Dei  prxlidio  &  fide,acli  nihil 
effet  iptis  aducrium  ,  vel  infcftum.Summa eft  ,  talem  fore  reftitutioncm  Ecclefia:,  vt  conditio 
eius  nun  hitura  lit  deteriur,  quamolinv.deinde  tranquillum  fore  eius  ftatum  ,  vt  non  minus  fe- 
curehabitetur  terra  inpagis&  villis,quam  in  vrbibus.  Si  quis  autem  interrogetquandohoc 
impletum  fucrit , tenendum  eftquod  alibi diximus ,  nempe  Prophetas  ,dum  concionantur  dc 
reftitutionc  Ecclefix,  complc&i  totum  Chrifti  regnum  ab  initio  vfquc  ad  finem.  Et  in  eo  errat 
noftri,quod  dum  volunt  refti  ingere  ad  aliquod  tempus  iftas  promifiiones,coguntur  confugere 
ad  allegorias,&  ita torquerc  Prcphctias omnes, imo  perucrttrc.  Atqui,ficutidi&ueft,  Prophc 
ta:  comprehendunt  omnes  progreilus  regni  Chnfti,cum  loquiitur  de  futura  populi  redempti- 
one .  Ccepit  enim  populus  rcehciter  agere  cum  reuerfus  eft  in  patriam:  fed  paulo  port  anguftias, 
ficuti  Daniel  prxdixeran ergonecelle  fuit  expe&are  Chrifti  aduentum.  lam guftamus hare  Dei 
bencficia  quandiu  verfamur  in  mundo-  Videmus  ergo  non  compleri  vno  die,vel  anno,  imo  eti-* 
amlcailohsc  vaticinia,led  debere  intelligi  de  initio  &  fine  regni  Chrifti.     Sequitur: 

2.5    Quia  irrigabo/vc/  incbnahoi animam  fitientem, &  omnem  anima 
qua;  deficit  imp lebo. 

Hoc  verfu  tollitdubitationem ,  ne  quis  ideo  refpuat  quod  promifit  de  reftitutione  populi, 
q  110 niamludau omnes  8c  Ilrae!ita?erat  tanquammortui.  Dicit  igitur,Irrigabo  animamfitientem. 
vertunt  quidam  lalTanv.fed  metaphorice  farpe  accipitur  nfc'p  via pro  anima  fitiente.  Ita Piaimo  jyj  , . ,  e > 
i43.dicitur,Ego  taquam  terra  arida : laflitudo non  congrueret  terra::&  Ifaia?  l^.Sicuti fomnias  iji.  1  ? .«. 
putat  fe  comedere,poftea  vbi  euigilauit, vacua  eft  anima  eius :  &  ficuti  putat  fe  bibere.  vtitur  ea-» 
dem  voce  illic  Propheta  ,  quoniam  vix  vnquam  laffitudo  eft  abfque  fiti :  contrahimus  fitim  ex 
laftitudine.Ergo  per  mctaphoram  vocatur  anima  nST>,  non  lafla,  fed  potius  fiticulofa-.&  verbii 
etiam  refpondet,quod  fignificat  inebriare,  &.  irrigare ,  quanquam  fiepe  accipitur  pro  faturare. 
Irrigabo  igitur ,  vel  ad  latietatem  vfque  potabo  Animam  aridam  ,  ej-  onmem  ammam  q*<t  deficifSed 
quumasn  figniricet  deficere,fignificat etiam  interdulalfari.hlc  defectum  notat,  quia  fequitur, 
Rjplebo  animam  quxdrfic  it.  accipitur  ergo  pro  famelico.  Summaeft,quanuislfrae]ita?euiriant, 
&c  litiant,  8c  ad  tempus  priuati  lint  cibo  8c  potu.non  tamen  obftare  eorum  inopiam,  quo  minus 
illis  Deus  fuccurrat,  quia  in  eius  manu  eft  &  arbitrio  fatiare  famelicos  i  &  inebriare  cos  qui  fiti- 
un  t  ,&  deficiunt  etiam  pra:  fiti.    Nunc  fequitur: 

z6    Proptereaexpergefadusfumj&vidi^&fomnus  meusdulcisfu- 
itmihi,vc/,vft/tr. 

Hie  Propheta  prodit  in  medium,& fideles  fuo  exemplo  hortatur  ad  fiduciam,vt  fcilicet  re- 
cumbantin  Dei  promiifionem,acfiiam  fruerentur  re  ipfa,qua:  adhuc  ablcodita  erat,imo  incre 
dibilis  ,vt  dictum  fuit.Dicit  igitur  feftujj'e  expergefaSum,cr  vidiJJe.Hxc  meraphora  referri  debet 
ad  contrarium  affectum ,  quo  Propheta  fuerat  quali  attonitus .  nam  quanuis  nondum  abducti 
(tflent  in  exilium  Iudad,decem  tamen  Tribuserant  in  miferailla  feruitute-.regnum  Ifrael  conci 
deratacperieraf.inftabat  etiam  vltimaclades  regno  Iehudah .  Cum  igitur  Propheta  attentus 
elTet  ad  hornbiles  alias  Dei  vindi etas, fuit  quali  lomno  obrutus.Nuc  dicit  fefuijfe  ex.pergef*£ium:' 
quemadmodum  in  tcnebris  mentes  hominum  vigoreni  'luum  amittunt,  &c  iomnus  etiam  prauia- 
kt,ita  vt  non  diftinguant  inter  nigrum  8c  albun.  :fic  etiam  Propheta  fatetur  fe  ad  tempb>  fuifle 
quafi  exanimem,poftea  dicix. fefttifje  expergefadtuttyvbi  fcilicet  illuxit  Dei  gratia  non  iplb  effedu 
fed  in  hoc  vaticinio .  Videmus  ergo  tanquam  infpeculo  ipfum  cognouilie  quod  adhuc  long£ 
aberat.  Necdum  enim  inchoatum  fuerat  tempus  feptuaginta  annorum:led  fides  eft  vifio  rerum 
abfconditarum,vt  fatis  notum  eft,&  hypoftalis  rerum  ablentium  .  nil!  enim  hanc  certitudinem 
in  cordibusnoftrisobtineat  verbum  Dei ,  ptodimus  noftram  intredulitatem  .  Propheta  igitur 


C  A  P.  X  X  X  I.       •  IO.  CAL.  PRAELECTION'ES 

ridem  fuam  probai)it,qu6d  certoagnolceret  quicquid  prxdiftum  fuerat  diuiniriis,quanuisad- 
huc  longe  ;ibefTet;,(;omplecum  iri  Cud  tempore.  Nunc  tenemtrs  cur  dicat  fe  cxpergeficium  lam  ad- 
j.in'ic,  g~  fom/JKS  meus  dulcis  nubif'uit .  Poftquam  dixit  le  vidifleopas  Dei, quod  tamen  compre- 
hc.idi  non  pjter.it  humanoieniu,nunc  adiun'^iz  dulcem  (ibi  fniffe  fomnmn , qui  tamen  triftis  &  ror- 
midolofus  taerat:ficuti  optimum  condimentum  oiiinis  ti  lftitix  eft  'pes .  Nam  diximus  confer  ri 
ibnmoillsm  mceftitiam,  qua  o'oruta  ruerat  ad  tempus  mens  Prophctx.    lam  adiungit, 

17  Eccediesveniunt,dicit Iehouah,&leminabodomumlfraeI, &: 
domtim  Ichudah  femine  hominis,  &  iemine  animalis-. 

Videmus  Prophetam  nihil  nouum  proferre,fed  tantum  animare  Iudxos  ad  fiduciam  libe- 
rarionislux,&  reditus.  Vtituraute  aliafimiHtudinc  ,quod  iYihcnDeusfenanabit rwfus interra 
lebud*h,vt  prodacat  ram  homines,quam  pe cora,&  omne genus  animalium.  Diximus  terram ad 
tempus  faille-  lqualidam  &  dcicrtam .  Cum  ergo  Deus  hoc  modo  terram  damnaflet,  vt  portent 
omncs  patarc  ajdktam  elTe  folitudiii  &  vaftitatiadeo  dicit  Propheta  Deum  tatturum,vt  rur- 
fus  habitctur  tarn  ab  hominibus,  quam  a  lumentis.  Sed  limiiitudo  ilia  magis  illuftrat  Dei  jjrati- 
am.Tenenda  eft  antitheils  inter  terrain  cultam  &  dciei tanv.quemadmodum  ii  quis  dicat, Sere- 
tur  in  montibus ,  &  mctctur,  vbi  nunquam  fuit  vlla  feges ,  vbi nunquam  v iluni  eft  aratrum  .Si 
quis  ergo  promittat  fationem  &  mcft'em  in  terra  ilia  delcrta,  hoc  ei  it  nouum:&  ideo  vix  poterit 
comprehendi :  ficetiarn  Propheta  nunc  dicit,yrm*»«ta;quaii  dicerct ,  Terra  qiudem  ad  tempus 
eritma!cdicr.a,vt  neque  homines,nequeiumcnta  fuftineatdcd  rterum  feminabitur.5'fwj;V/rfto,in- 
<^uk,feim/ie tMt  bominuw,iju.im»riint4linm:quibas  verbis  occurritquxftioni,quxin  medium  pro- 
duci  pjteratjQ^i  rict  vt  terra  rurfus  habitctur,  cum  nunc  deferta  lit  incolis  ?  nempe  quia  Deut 
illic  feminabit.  R.ipondct  igitur  hie  Propheta  quxftioni in hunc  modum .  Sed  interea  commen- 
dat  Dji  gratiam,acli  diceret non ahud  lore  remedium  ftenlitatis,  quam  rt  Dominus  lua  manu 
terram  excolat,&  in  ea  fpargat  femen:  quali  diceret  reftituticnemterrx  non  fore  opus  humanx 
induftrix,  aut  virtutis,ied  admirabilis  potcntix  Dei.     Sequitur, 

z8  Et  erit,ricutivigilauifupereosadeuellendum,&conteredum, 
&  ad  confiingendum,  6z  ad  perdendum,  &  ad  affligend  urn,  fie  vigila- 
bo  fupereos  ad  a:dificandum,&  ad  plantandum,  dicic  Ichouah. 

His  verbis  confirmat  Proplietaquod  dixerat.poterantcnimfempcr  excipere  Hraelitx& 
Iudxi.cur  Deus promitteret  fe  Fore  populi  liberatorem  ,  qucm partus  fuerat  tot  atrocibus malis 
opprimi?  facilius enim  fuerat  anteucrtere.Poterant  igitur  Iudxiobftreperc,  Tu  nobis  hlcfacis 
bonam  lp;m  reditus:fcd  cur  Deus  partus  eft  nos  trahi  in  exilium  ?  cur  ergo  non  adhibuit  reme- 
dium  in  tempore?nam fcro  nunc  pronuntiat  fe  fore  nobis  auxilio poft  inrcritum.Qnoniam  ergo 
ludxi  patabant  intempeftiue  ltbi  promitti  rcftitutioncm ,  idco  Propheta  dicit  Deum  fuifle,qui 
ipfos  caftigauit,&  qui  fumpiitpoenas  de  corum  lcclcribus:  Sc  idco  pollc  c tiam  fuccurrerc,  (smul 
ac  volet.Si  enim  Qialdxi  pro  lira  libidine  dominari  fuiffent,&  victoriam  adepti  fuiflent  de  Iu- 
dxis.quis  vnquam  lperafletpoiTc  Dei  rrwau  mifcros  !iberari,qui  ita  pcrditi  hierant  ?  Sed  nunc 
Propheta  oftendit  non  efle  cur  ludxi  difndant ,  acii  difficile ellet  Deo  ,  ipfos  eriperc  ex  tyran- 
nide  hoftium ,  quia  icilicct  nihil  ipfis  accideret  fortuit6,  vel  hoftium  potcntia/ed  iufto  Dei  iu- 
dicio.  Tcncmas  ergo  nunc  conlilium  Spiritusfancli  cum  dicit  Propheta  ,JicutivtgiLw  contra  eos 
adeuellendum,w  co/iterendum.cr  confri»gendt<>tt,0'  perdcridunhV  aff Agendum  it  a  vigilabe.  Deus  ergb 
proponit  ieiadicetu.quipTsnasfumpierit  deipforum  peccatis,  vt  iibiperfuadeanteundemquo- 
que  fore  medicunv.quaii  diceret, Ego fum  qui  vulnusinfliXi:potero igitur  fa'r.arc:qiicmadmodu 
i.R^-.  1.6.  alibi  dicitur,Deus  eft  qui  mortiricat,&viuihcat,deducit  ad  iepulchrum.&reducit.vtitur  ante 
pluriSus  verbis ,  quia  magna  congeries  tot  miferiarum  poterat  Iudxos  quart  abylTo  defpera- 
tionis  fubnierfcre.  Sed  Propheta occupat ,  Sc  oftendit  etiamli  ad  extrema  fuerint  redadi,  non 
pofle  tamen  tot  8c  tarn  duras  talamitatcs  obftare  Deo,quin  ipfos  reducat,  vbi  ita  placuerit.Inte 
rea  tamen  ipfos  admonet.non  huftra  tarn  grauia partbs  ruirte.Deus enim  non deledatur popu- 
li fui  miferiis.  Erao  colhgere  debuit  populus  fe  multis  fceleribus  riiifle  obftriftum,  quia  tam  fc- 
uere  8c  durker  caftigatus  fucrat.Nunc  iubucit,ltavigilAbo  fltper  eos  ad  jdificandntnyCr  pl.mtandunt. 
Qjpi  ad  verbum  perdendi ,  rt  legamas  onnV,  vertendum  erit,.id  tollendum:nam  vcrbum  b\-\ 
iignilicat  eleuare.vt  litis  iiotum  eft.Ergo  me  taphorice  fumctur  pro  tollere  e  medio. Sed  ilia  re- 
cepta  eft  k(ftio,qiiemadmodum  dixi  Zinhl.Dkk  fe  \>i°ilatHru?n  ad ipjos nedificandos ,  or plantandos, 
ficuti  vigiltuteut  in  ipfirum  interUnm :  quart  diceret  iam^do&os  fuifteexperientia,  quanta  lit  po- 
tentia  manus  Dei  tam  ad  perdendum  quam  adferuandum .  Minas  contempferant quatifper  lllis 
Deus  pepercerat,&  patabantfe  impune  peccare:&  videmus  quam  petulanter  reiecerint  omncs 
Prophetas.  Atqui  Deus  tandem  oftehderat  duris  cxpcrimentis.quam  metuenda  eflent  fua  iudi- 
cia .  Nunc  e*rgo  erigit  corum  animos  in  bonam  Hduciam,  quia  fcilicet  iplius  vigilantia  non  mi- 
nus valebit  ad  leruandum.    Sequitur,  ,    , 


f 

IN    IE  R  E  MIA  M.  liZ 

2.9  IndiebusiJlisnondicentampIius,Patrescomederunt  ompha* 
cium,  \uamacerbam,  &  dentes  filiorumobftupuerunt: 

30  Quin potmsvir,hoceft,quifque,in  fuainiquitatemorietur;omnis 
homo  comedens,lx>ccft,quifquiscomederit}\uam  acerbam^obftupcfcet  den 
ces  eius,automnis  viri  qui  comedent,  dentes  objlupefcent, 

DocccEzechicl  querimoniam  ill.im  vulgo  fiiiHcia<ftataminpopulo,qii6dliicrent  Pattum 
fuorum  peccata.quemadmodum  etiam loquitur  Horatius  vt  homo  profanus&  DLi  conteotor:  iior4t'  efr" 
dicta  maiorum  immcritiis  lues  Romane. Talis  ergo  run  arrogantia  apud  Iuda?os,vtquali  Ii-  .  o<k  «. 
tern  Deo  intenderet ,  acfi  ipfos  punirct  innoxios:  &  prouerbio  hoc  cxpnmebant,  Si  Patres  noftri 
comedentnt ompbaces, quxn;im  eit  ifta  ratio,vt  dentes  nofti  i  hebetetur?  nam  fcimus  dentes  cbfiu 
pefcere,vel  hebctari  dum  fructus  unmaturus  comeditur.Sed  propi  ie  accipitur  hoc noine, que- 
admodum.patet  ex  ahis  Iocis,de  vua  acerba,quam  Gra:ci  vocantomphaceVefrf/gw.Dicitigi-; 
tur  Propheta  ,  prouerbium  lllud  non  fore  amplius  in  vfu , quia  vbi  malis  domiti  fuel  mt ,  fen- 
tient  tandem  Deum  non  fiuiTe  adc  6  leuei  um  abfque  iufta  caufa.  Nunc  tenemus  coniilium  Pro- 
phetx.Dicit autem  ,I» diebus «7//>,nepe  poftquamiumpferit  Deus  iuftas  pcenas dc  populo.dcindc 
complexus  ipfum  fticrit  fua  niifeiicordia.vtrunque  enim  necell'arium  fuit  ,  nepe  vt  fulwere- 
tur  contumicia  6c  faftas  p.ipuli,  3c  dcli.irrent  cum  Deo  expoftulare:  deinde  vrgratuirus  Dei 
rauor  illis  mamfeftarctur.  Tunc  ergo,  inqrit,non  vtentur  impioillo  prouerbio,  PatresccmedtJJe 
vutmdcerbAtny&elentesfiliorHmfuilfeitbfiujefaffosyHinpotiusjnqukifin 

te : &r  quifquis  comederit  v«.»»  ,icerb.tm,deaies  ejus  objlupefcent,  hoc  eft,  tunc  exaltabitur  iufti.rr.  Dei 
iudiciii,ita  vt  iam  locus  non  lit  obftrepuis  illis  vocibust&  blafphemis :  deinde  mifericcrdia  eti- 
am Dei  patefaciet,  homines  fuo  exilio  dignos  efle  ,neque  aliter  libcran ,  quam  Dei  bonitate 
gratuita. 

PrECATIO. 

Daomnipotens  Deus, quando  quotidie tot ir&tu£  documents  nos  admones  ,\t matu- 
re rejipi/camus,  ne  pignfimus  ad  confidcrandum  opus  tuum,  &fnnul  ad  doclrtna  quam. 
adiungisifedprceueniamiis  extremam  tuam  vindi£ia,&  ita  capacesjhnus  nnjericordite 
tux^tficuti  hbcraliter  earn  nobis proponis ,ita etiam  cupide  amplcclamur:  deinde  fie  re- 
tine amus  in  cordibus  nojlris  vera  fide,  vtprofe quarts  eius  curfum  erga  nos, dor.ee  ta.  dent 
perueniamus  adbeatamillam  quictcm,qua  nobis  repofitaefl  in  caloperCbriJlum  Do- 
minum  nostrum,     Amen.. 

31  Ecce  dies  veniunt,dicitIehouah,&percutiam  cum  domoifrael, 
&  cum  domo Iehudah  foedus  nou um: 

3Z  Nonfecundumfcedus,quodpercuflicum  Patribuseorumdie 
C|uoapprehedimanumeorum,vteduceremeoseterra  AEgypti,  quod 
irritum  fecerunt  foedm,  inquam,  &  ego  dominabar  illis,  dicit  lehouah. 

"Or.  o  s  e  qjt  itvr  Ieremias  eandem  fententiam,  fed  clarius  demonftrat  quanto  vberior  futu 
-*■  ra  fit  Dei  gratia,&  locupletior  crga  populum  fuum,quam  olim .  Non  igitur  fimpHciter  refti-' 
tutionem  promittit  dignitatis  &  opulentia;  a  qua  excide rant ,  fed  aliquid  melius  &  prarftantius< 
Videmus  ergo  neceiTario  hoc  fpeftare  ad  regnum  Chrifti,  quia  extra  Chriftum  nihil  potuit  nee 
debuit  l'perari  a  populo,quod  lupcrarct  Lege .  Lex  enim  fuit  regula  perfe&if  fima?  dodrina?. Er- 
go fi  tollatur  Chnitus,certum  eft,manendii  efle  in  Lege.Hinc  ergo  colligimus, Propheta  vatici- 
naride  Chrifti  regno  ,qucadmodi"i  etiam  locus  hlccitatur  ab  Apoftolis ,  vt  eft  inlignis  &  dig-  Rfw.ti.iy 
nusnotatu.Sedtenendus  eft  ordo&  modus  docedi.  Propheta  enim  confirmat  quod  ant£  dixit,  <>Ht£r  8. 
quia  incredibile  ei  at  Iudads  quod  vidimus. Cum  ergo  iam  ante  verba  feciflet  de  beneficiis  Dei,  ' 
qiue  vix  poterant  caderc  fub  ^elum  hominis, vt  occurrat  difridentia^jadiungit,  Dominu  nouo  & 
infolito  modo  fore  mii'ericorde  erga  fuos.  Videmus  ergo  cur  Propheta  hac  fententia  lubiecerit 
fuperiori  doftrina?.  Nili  enim  loquutus efTet  de  fecdere  nouo/emper  vacillaffent  miferi  illi.quos 
volebaterigere  ad  fpemfa!utis:imo  vt  iam  maior  pars  erat  obruta  deiperatione,nihi!profecif- 
fet.Ergo  h\c  proponit  f jedus  nouum,acli  diceret  debere  ipfos  longius  &  altius  fpeftare,nec  me- 
tiri  beneficium  Dei,de  quo  concionatus  eft,cx  rerum  prxlentium  afpeftu,  quia  velit  Deus  percu- 
/fr<,/a,</»/no«»»j.Intereanondubiumeft>quin  commendet  Deigratiam,qua:poftea  manifefta- 
daerat,nempe  in  plenitudine  temporis .  Deinde  femper  illud  tenendum  eft,  exquo  reuerfus  eft 
populus  in  patriam,  fuifle  grauiffimis  tetationibus  oppugnata  eorum  fidem,  qui  amplexi  fuerat 


ll.CMO. 
16. 


C  A  P.  X  X  XI.  I  O.    CAL.   PRAELECTIONES 

<  ratiam  redemptions. Satiusenim  £uffct  mancre  in  perpetuo  en!io,quam  vexarihoftilitcr  ab 
omnibus  vicinis,&  tot  moleftiis  eile  obnoxios .  Si  ergo  tantum  redu&us  fuiffer.  populus  ab  exi- 
li  :>  B.u>ylo:iioo,hoc  crac non  magni  mome tilled  oportiut  piorum  amnios  addua  vlque  adChri 
it  mi .  Et  idea  videm.is  etiam  Piophetas,  qui  fundi  funt  munere  docendipoft  rcditum,  in  hoc 
iacumberc,vt  fpcrent  a!iquidmelius,quam  apparcataieque  proptere  adefpondcat  animos,qu6d 
videant  fe  njn  frill  quiete,&  potius  fe  tra&os ruiflc ad  multa  &  grauia  certamina  quam  libera- 
tos  a  tyra.iids.  Scimus  enim  quid  doceat  Haggai  de  future  Tcmp!o,quid  etiam  Zacharias,quid 
tandem  Maiachias .  Et  idem  fuit  confilium  Propheta:  noftro  cum  de  Focdere  nouo  loquutus  eft: 
vt  fcilicet  fideles  poftquam  potiti  rurfus  elTcnt  patria ,  non  obftrcperent  Deo ,  quod  non  con- 
ferret  lllam  folidam  Relicitatem  quam  pollicitus  fuerat .  Hare  fecunda  ratio  fuit,cur  Propheta 
agerct  de  nouo  fcedcre .  queadmodu  pnus,ita  nunc  repctit ventxros  effe  dits,quibwfercntUtDeus 
tam  cum  lfraele,qudm cum  lebudAbfoedusfuum .  Decern  enim  Tribus,  queadmodu  fatis  notum eft, 
abdu&a:  fuerant  cum  adhuc  ft.uet  rcgnum  Iehudalr.deindc  cum  dil'ceffioncni  fecerat  a  familia 
Dauidis,tranlierant  quail  in  alienam  gentem.  Dcus  quidem  non  deftirit  illos  aliquatenus  agr.o- 
l'cerc  pro  fab  populoded  quantii  in  iplis  erat ,  alienauerant  ie  ab  Ecclcfia.  Deus  ergo  promittit 
rurfus  fore  vnu  corpus,quia  ipfos  colligct  vt  fimul  coalefcant,  neque  fint  quail  diuer/a;  domus. 
lam  quod  ad  Nouiifcedus  fpe&at,non  iic  vocatur  quia  aliud  fit  apnmo  fccdere.Deus  enim  fecu 
non  pugnar.neque  eft  fui dillimilis.Qui  ergo femel  percuffit  fcedus  cum  elcfto  populo,non  mu- 
tauit  ccmlilium,acii  oblitus  effet  (ux  ridci.  Sequitur  ergo ,  primu  fcedus  fuiffe inuiolabilc:  dcin- 
dejam  antepcrcufferat  fcedusiuu  cum  Abraham  :8c  Lex  fuit  confirmatioillius  foederis.  Cum 
ert^o  Lex  pendeat  a  foedere,quod  Deus  cum  Abraha  fcruo  fuopepigit,fcquitur  fieri  non  pcfle, 
vrDeus  vnquam  potuerit  pacilci  fcedus  nouumJioc  eft,  aliud  vel  diuerfum .  Vnde  enim  ialutc 
fpcramus.nifi  a  femine  illo  benedicl:o,quod  promifiu  fuit  Abraha:?deinde,  cur  filii  Abraham  vo- 
camur  , nifipropter  commune fidci vinculum?  curdicuntui  fideles colbgi in  finum  Abrahx? 
cur  dicit  Chriftus  venturos  eiTe  ab  oriente  8c  occafu  qui  recubant  in  regno  cadoru  cum  Abra- 

lAAtb  $  1 1  ham,Ifaac  ,  &  Jacob?  FLec  certe  omnia  fatis  demoftrant  Deum  nuquam  pcpigiflc  aliud  foedus, 
'  quam  quod  initio  percuflerat  cum  Abraham,*  tandem  confignauit  per  manum  Mods.  Poffct 
hoc  argumehtum  longe  fufius  tra&ari,  fed  fatis  eft  breuiter  tenerc  ,  fcedus  Dei  quod  initio  per- 
cul"lit,eire  perpetuum.  Nunc  videndum  eft  cur  promittat  fcedus  nouum  populo.  Non  dubiueft 
quin  hoc  referatur  ad  forma.ficuti  loquutur.  Forma  autem  ha:c  non  tatum  pofita  eft  in  verbis, 
led  primum  in  Chrifto,dcinde  in  gratia  Spiritus  fan&i,  8c  tota  docendi  ratione  cxternatfur  fta- 
tia  autem  eadem  manet.  Subftatiam  intelligo  do&rinam,  quia  Deus  in  Euangelio  nihil  profert, 
quod.L-xnon  contineat.Videmus  ergo  Deum  ab  initio  fie  loquutum  effe,vt  nc  fyllaba  quidem 
poftca  mutaticrit,  quantum  attinctad  doctrina:fummam.  Complexuseftenimin  Lege  rcgulam 
perfect^ viuendi-.deindeoftendit  quamameffet  falutis  via,  &  fub  figurispopulum  adducitad 
Chriftum,vt  remifiio  peccatorum  illic  dare  monftrctur,  &  quicquid  cognitu  neceflariumeft. 
Cum  i  'itur  Euangelium  nihil  addiderit ad  Lege,quantum  attinet  ad  fubftantia  do&rina:,  veni- 
endum  eft,ficuti  iam  dixi.ad  formam  ipfam,quoniam  nondii  patcfaftus  erat  Chriftus,percuffit 
Deus  fcedus  nouum,  vbi  faciuit  per  Filiuiuum  quicquid  fub  Lege  adiibratum  fuerat.Nam  vi- 
ctims non  poterant  per  fe  placarc  Deum,vt  latis  notum  eft,  8c  quicquid  Lex  tradiderat  de  cxpi 
atiombus  per  fe  fuifletinuti!e,&  nulliusmometi.Nouiicrgo  fcedus percuiTum  eft,  vbi  Chriftus 
in  aqua  8c  ianguine apparuit,&  complcuit  re  ipfa  quod  Deus  fub  hguris  monftrauerat,vt  fideles 
gnftum  aliquem  caperent  iux  falutis  .Sed  non  fatis  erat  Chriftum  venifle,  nifi  adiunda  fuiflet 
regeneratio  per  Spiritum  fanftum.Fuit  igitur  hxc  quoquc  aliqua  nouitas,  quod  Dcus  regenuit 
fideles  Spiritu  fuo,ita  vt  non  eflet  literalis  tantum  dc6trina,fed  efficax,qua»  non  tantum  vcrbe- 
rarct  aures/ed  in  animos  penctraret,atquc  vei e  formarer  in  obfequium Dei.Ratioetiam  exter- 
na docendi  noua  fuit,  quemadmodu  fatis  apparet.  Nam  fi  conferimus  Legem  cum  Euangelio, 
loquitur  hodie  nobifcum  Deus  famiiiariter  tanquam  facie  ad  faciem,  non  fub  velo,ficuti  docet 

».C#r  j.i  3.  pau[us  Mofen  habuiffe  velum  oppofitum,vbi  prodiba  t  verba  faciurus  Dei  nomine:Non  fie  eft 
in  Euangeifpjhquir.  Pau'.us,  fed  velum  ablatu  eft,  8c  Dcus  in  facie  Chrifti  fe  nobis  cofpieiendu 
proponit .  Hare  igitur  ratio  cft,cur  Propheta  appclkt  nouum  fcedus,  ficutipluril  usdicendiierit. 
Ego  enim  perftringo  qua:  non  poflunt  limul  dici,  vt  poifit  totus  Propheta:  cotextus melius  co- 
prchendi.Nunc  ergo  pergamus  in  verbis .  Dick  fcedus  qvtd  fercutiet  nonfat  quale  fuerat  illitdyquod 
pcrcujjerat  cum  Pjtribus  ij/foru/n.Hlc  clare  diftiguit  fcedus  nouu  a  Lege.  Antithefis  hare  tencda  eft: 
quia  nemo  ex  Iudxis  putaffet  fieri  poiTe,  vt  Deus  addcret  aliquid  melius  Legi  fua?.  Tatuctfi  enf 
fere  pro  nihilo  ducebant  Lcgcm:icimus  tamen ,  vt  hypocritxfimulat  magnil  ardore  zeli,  fuifle 
tantopcre  Legi  addiftos,vtputaret  ca;lu potius  terror  pnfee  mifceri,  quim  aliquid poflc  mutari 
ex  Lcce:&  mordicus  interca  tenebat  qux  Deus  ad  t?pus  dutaxat  inftituerat.  Neceile  igitur  fuit 
Lege  hie  conferri  cu  nouo  fcedere,vt  l'ciret  Iuda-i  gratia,qux  ipfos  manebat,fore  lo^c  exccllen- 
tiore,quam  qua  manifeftata  oil  fuerat  Patribus .  Hare  igitur  ratio  eft  cur  dicat  nonfecmdmfii- 
ifa/.Poftea  zdditrfutd  percuffitftm  Vatribus  e*rum,cnm  *pprebendim*nnmipftr*m.  Hie  oftcdit  nun- 
quam  fpem  falutis  fore  firma  apud  ipfos  ni  li  Dcus  pereutiat  nouii  fcedus  .Talis  enim  erat  eorfi 
fiipcrbia,vt  vix  admitteret  Dei  »ratia  nifi  conuifti.  Scpcr  enim  hoe  illis  fuiffct  in  ore ,  An  noa 

Deus 


IN   IEREMIAM.  XJJ 

DcusPatremfeoftendit  populo  fuo  cum  cumrcdcmit?annon  fuit  illud  tcftimoniupatcrnicius 
fauoris?  annon  erexit  ftatun»  Ecckhx  quern  manereperpetuu  vellet?  Ei go  repulifient  Dei  gra- 
tiam.nili  Propheta  palam  feciflet  Legem  fuiffe  ill's  inutile,&  fore  adhuc&  ideo  opus  die  uuuo 
fcedcre,autalioquicffciplispcrcundum. Nunc cencmus  conliliumProphctx.Et hoc dtfigentet 
obleruandu  eft.quia  non  fatis  eflct  icirequid  dicat  Prophcta)  mfi  ctiam  fcircmus  cur  hoc  vcl  il- 
lud dicat.Summa  eft  igitur,nondebcrevideriabfurdum,  quod  Deusfccdus  nouum  pcrcutiat* 
quoniamprimum  fa\iusfueratinuule,&  nihil  profuturum  effct. lam  hoc  conrirmat,quia  Deus 
percufiit  focdus  illud,primum  vbi  porrexit  maim  vetcri  populo,  Sc  fuit  cius  liberator .  Et  ttmen 
imtumfecerunt  fcedus  illud.  Circunftantia  tempo  lis  notanda  eft,quia  meniona  mentis  bencrieii 
dcbuiteffeacerrimusftimulusadobediedum.  Quamturpiscnimingratitudofuitjcumrcdepti 
effentadmirabili  Dei  potentiajreiiccrefcedus^iuando  prquenti  finrantmifcricoi'dia  Dci'Gum 
ergotunc  irritum  fecerint  Dcifcedus,hinc  fatiscolligkur,nullumfuiffetepus,quonon  prodi- 
derintfuamimpietatcm,&  ruerintfcedifragi.Adiugit,  Kgotamendomiriabartpjis .  Quanqua  ver- 
bum  inSjrajqmdam  rcftringuntad  imperium  maritale:&  hoc  non  malecQucni^quia  Deusnon 
limpliciter  dominatus  eft  tunc  populo,  led  fuit  ctiam  maritus,  qucmadmodu  frequenter  vtitur 
hac  limilitudine  Nefciotamean  illud  fatisrirmu  (it:ideocontetilimusgeneralidoctrina,qu6J 
Deuslibiacquiiierat  popli!um,qua(i  diceretfe  tantum  vfum  fuiffe  iure  fuo  cum  lllos  vcllet  re- 
gent cum  lllisprxicnberetrationemviuendi.Q^anquaTcederisnon.e  magishononhcu  eft 
populirefpectu.namti  Rex  quilpia  populo  fuo aliquid impci-et,vocatur  illud  edict ii.  Sed  Dens 
agit  humanius cum  populo luo,qui.idcfcendit,&  conftituit  fe  in  mcdio,vr  fcilicetfe  populo  vi- 
cifiim  obIigct,qucmadtnodu  iibi^pulum  obftringit.  Videmusergo  in  fiimmacur  dicat  Deus 
fe  fuifi  dominAtum  /•o/>K/o>nepe  quia  ilium  libi  acquiiicrat:&  tame  non  fuel-it  potit'  iure  fuo  pro- 
pter indomitum  Sc  peruicaxingeniumpopuli.  lntereanotr.ndu eft,hic  reiki  culpamin  populu, 
cur  Lex  non  fuerit  hrmaneque  fatis  valida.Voluitigitur  Propheta  hlc  Lege  Dei  ab  omninota 
infamix afferereiquemadmodu videmus ide  facere Paulum 7. ad Rom.cap.dicit,Lex fan&a,&c.  Kotnly.ii 
Sir 
&i 

eeret i 

fufrlceret :  fed  populi  tafn  leuitate  quam  perfidia  effe  in  culpa. Nunc  ergo  hoc  q  uoque  tcnenV, 
nihil  detrahi  Legis  honori  cum  dicitur  efte  intii ma,&  incfticax:  quia  accidentale  eft  illud  vitiii, 
&'prouenitab  hortiinibus,quimutuononcolumfidemdatamncqueferuant.  Pluraadhucdi- 
cendaerunt,fed  pcrcurro  nunc  Prophetx  verba,vt  dixi.    Sequitur  nunc, 

33  Quia  hoc  foedus  quod  percutia  cum  domolfrael^poft  dies  illosdi- 
cit  Iehouah,pona  Lege  mea  in  medio  lpforfj ,id eft, in  •vifccnU'&c  in  corde  i- 
pforu  fcnbaeam:&  ego  ero  illis  in  Deu,,&  ipii  erunt  mihi  in  populum. 

Dilcrimen  nunc  exprimit  Legis  &  Euagelii,  quia  Euangeliu  fecu  affcrat  gratia  regeneratio- 
nis,ide6quenonftliteraliseiusdoanna,fedincordaipfapcnerret,acomncsfenfusreformctin 
obfcquium  iuftitix Dei. lam  tamen  potcft  moueii quxftio,an fub  Legedefuerit  Patribus gratia 
regenerationis  hoc  autenimisabiuidu  eft. Quid  ergo  flbivult  quod  negat  hlc  Deus  Lege  fuif- 
fe in  cordibusfcripta  ante  Chriftiaduentuj>Refpodeo,Patres  qui  olim  regenitifuerunt,id  fuiffe 
fidcptosChriftigratia.itapoiTumusdicereilludfuiffequailtranflatitiu.Nonigiturrelidebatin 
Lege hXc  virtus^vt  animospehcrraret,fed fuit  tranflatitiG  bonu ab  Euangelioadipfam  Legem, 
hoc  vnum  eft.  delude  fcimus  rai  a  &  obfeura  fuiffe  gratiam  Dei  fub  Lege :  in  Euangelio  autem 
efFufa  fuiffe  dona  Spiritus,&  Deummuito  liberalius  egiffc  cum  Ecclefalua.Scd  tame  illud  eft 
prxcipuum,nempe  reputare  quid  Lex  per  fe  affcrat,&  quidpropnii  lit  EuangcJi],prxfcrtim  vbi 
fit  c5paratio  Euangelii  Sc  Legis. Nam  vbi  celfat  coparatio  ilia,  hocnon  poftet  propria  copcte- 
reinLcge,fedrefpecT:ii  Euagelliihocdicitur,qu6d  Lex  fit  literalis,ficuti  alibi  vocatur,&  hxc  e-  ^ctn  ?  6 
tiam  ratio  eft  cur  Paulus  vocet  liters,  in  tertio  capite.  2. ad  Corinth,  dicit,  Litera  occidit,intelli-  i.Co'r. ).( 
gitperliteranon  licutiOrigenesdelirauit.&corrupitetialocu  ilium  ficutitotadcdiir.a  Scri- 
pturxmon  intelligit  Paulusillic  limplicem  Sc  genuinum  knlum  Legis,led  vocat  l.itera'm  alia  ra- 
tione ,  quia  tantum  propofuerit  hominum  oculis  quid  reclu  effct",  deinde  etiam  aures  iofas  do- 
cuerit.Sednomen  litcrx  referturad  lcriptii:quafidiceret,Scripta  fuit  Lex  in  lapidibus.  fuit  ini- 
tial itcra.  Euangeliu  aute  quid?  eft  lpintus,hoc  eft,  Deus  non  tantum  dirigit  icrmonead  aurcs, 
&  oculos  hominfl  in  E.iangelio,fed  intusetiadocct  corda  ipfa,&  mentes.Kxc  ip.itur  folutio  eft 
quxftionisjProphetadiffereredeLeeis  natura,vbi  feparaturabEuagclio,quiaLextucmortua 
cft,&  caret  regenerationis  Spiritu.Dicitpoftea^osam  Zf^f>;i>/if,<wt'«T;7c'f!-;i«/fo>-«f».C&firmat 
his  verbis  quod  diximus,  nempe  nouitate  cuius  memirsit  antca  non  in  fubftantia  effe  polita,  fed 
in  forma  duntaxat.  Ncqueenim  dicit  hie  Dcus,Lege  aliam  dabo:  SedfcriL'm  Legem  meam,  nepe 
eande.qu^  tradita  olim  fuerat  Patribus. Nihil  ergo  diuerlumproinitnt  quo  ad  dodrir.^l'umma: 
fed  tantum  diuerlitate  locat  in  ipfa  forma.Ponit  aute  duas locutiones,  Qitpd Legem  futm ponet  in 

V. 


Mat.  6.14. 
Lwc.14.zf. 
*7. 


CAP.   XXXI.  IO    CAL    PRAELECTIONES 

vifceribus,&firibet in  cordibus,  quia fcimus  quam  difficile  (it  homine  !ic  formari  ill  obedientia  iu 
ftitue  vtcoientiat  eius  vita  cu.  Lege  Dei. Omnes  enimaffedus  carnis  totideiuntinimicitis,que- 
Km.t.7.  admodum  dicit  Paul  us  Sad  Rom.cap.quse  pugnat  cum  Deo.  Cum  igitur  omnes  f  eius  noftri  ka 
belli  CTerat  cum  Deo,eft  qusda  mundi  renouatio,vbi  homines  patiuntur  fe  diuinitus  regi.Et  lei 
mus  quid  dicat  Scriptura.no  fore  nos  Chrifti  difcipulos,donec  reniitiauerimus  &  nobis,&  mu- 
do,&  abnegauerimus nos iplbs.Hxc  ratio  eft,cur  Proph.non fueritcotentus  vna  voce diitaxat, 
feddixerit,P<wrf»i/» vifieribus,firibxm  in  cordibus -Cxt<:rum,Y\inc  colligimusquaminfullilintPa- 
piftse  in  comento  liberi arbitrii.Fatetur  quidemili  adiuuace  Dei  gratia  non  effe  nos  idoneosad 
implenda  Lege;fcd  cocedunt  aliquid  auxilio  gratice,&  Spiritus;  intereanon  tatum  fingunt  coo- 
perari  liberu  arbitriu,fed  prarcipuas  partes  ei  tribuunt.  Propheta  aute  hlc  teftatur  hoc  effe  pro- 
priu  opus  Dei,fcribere  Lege  fua^n  cordibus  noftris.  Quod  (i  Deus  merito  hoc  beneficium  effe 
i'uum  pronuntiatA  vedicat  (ibi  eius  laude.quata  eft  hominu  arrogatia  ad  fe  illud  ide  trahere?©* 
ftribereincerdibtttiztunde  valet  atque  cordaipfa  fie  formarc.vt  Lexillicdominetur.&nullus  fit 
affed'cordis.qiueiusdodrinxfubicribatatquecofcntiat.Hinc  igitur  fads  clareapparet.nemi 
ne  poffe  flc£ti  ad  Legis  obfequiu,donec  regenitus  fuerit  Dei  Spiritu:imo  nulla  effe  motiiin  ho* 
mine  ad  rede  agendu,nifi  Deus  cor  ipfum  prreueniat  fua  gratia:denique  literale  dodrinam  fore 
(eper  mortua,nifi  earn  DeusSpiritu  fuo  viuificet.Addit,  Eteroillis  in  Deum,&ipfieruntmihiinpo 
Wwm.Gencraliterhic  Deus  coprehendit  fumma  foederis fui.qu.orfu  enimtcndebatLex,nili  vc 
populusipfiiminuocaretAipfeviciffimcuragereretpopulifui;QuotiesenipronuntiatDeus 
ie  nobis  fore  in  Deum,fimul  offert  paternu  fuum  fauore,&  declarat  lalute  noftia  fibi  fore  cure/, 
dat  nobis  liberu  aditu  ad  preccsdubet  nos  recubere  in  fua  gratia:  deniquc  hxc  promiflio  fub  le 
cotinet  omnes  partes  falutis  noftrse.  lam  hodie  ide  etia  fpedat  in  Euagelio .  quia  enim  alieni  fu- 
musa  regno  cslorudefe  nobisillic  recociIiat:&  ideo  teftatur  fe  nobis  fore  in  Deum.Inde  pedet 
pofterius  quod  &icit,ErHnt  mibi  in  populum.  neque  eni  alterum  poteft  ab  altero  leparari.Ergo  his 
verbis  breuiter  fignifieat  Proph.huc  tenderc  fumma  fcederisDei,vt  tit  nobis  Pater,a  quo  falute 
petamus&expcdemus:&nosviciffim  fimuseiuspopulus.Dehisiterumpluradicendaerut;fed 
cxpofui  eaufam  cur  nunc  celeriterperftringam  qua;  dignafunt  maiori  explicatione.    Addit, 

34  Et  nondocebit  amplius  vir)ideftqMfyiieipYOX.itnum(\ium)S£  quif- 
que  fratremfuumdicedojCognofcitelchoua :  quia  omnes  cognofcent 
me  a  paruo  ipforum,  &  a.d,fedabundatcopuld}ad  magnu  ipforu,dicit  Ieho- 
uah:quia  ignofcam peccatis ipforum  &  iniquitatu  ipforum  non  recof- 
dabor  amplius.  Sed non pofjetn longius pergere, quia fonathorologium. 

Precat  10. 

Da  omnipotens  Deus,quando  dignatus  es  nos  hocfingularipriuilegio^t  in  manu  TiJij 
tui  percufferis fcedus mum  quodratum efietinfalutcm noftram,  \tfimus eius participcs 
gffentidtnus  te  iu  nobifcum  loqui^vt  non  tantum  \erbo  tuo  oflendas  quid  reBum Jit, fed 
etiam  Spiritu  tuo  intus  loquaris:  <£?  nos  ita  dociles  &  morigcros  reddas,  vt  tejlimomum 
illud  fit  adoptionis  nojiraf,  quod  nosgubernes ,  donee  tandem  we  %f  infolidum  tibi  \ni- 
amur  per  Cbriftum  Dominum  noflrum,   Amen. 

■p  T  non  docebit  amplius  quifque  proximum  fuum,  cr  quifque fratremjuumdicendo-,  Cognofcite  \ehouam'. 
quia  omnes  cognofient  me  a  paruo  eorum  vfque  ad  magnum  eorum,  dicit  lehouah:quia  ignofcam  peccatis 
eorum,0'iniq'iiratumeorummnrecordaborampliusMlc{iztmturiL\i\.\ddi(crime  vcteris  8c  nouiTe 
ftameti,nepe  quod  Deus,quiobfcuriusfepatefecerat  fub  Lege,plenufulgorecmktet,itavt  eius 
cognitio futura  fit  familiaris.Sedhyperbolice  extollit  hanc  gratia  cum  dicit  nemine  opus  habi- 
turu  Dodore  vel  Magiftro,quia  quifque fatis  edocVerit.TeneiTr*  ergo  in  luma  cofiliu  Prophc 
t2,nepe  tanta  fore  luce  Euagelii,vt  fatis  appareat  Deum  liberaliusagere  cum  populo  fuo,quo- 
nia  luceat  eius  Veritas  tanqua  Sol  in  meridie.  Hoc  ide  promittit  Ifaias  cum  dicit  omnes  fore  dif 
V*»'54>IJ  cipulos  Dei.Veriim  quide illud  fueratetiafub  Lege,fed  Deusprfibuerattenue  guftuduntaxat 
csleftis  do&rinx.Chnfti  aute  aduetu  explicuit  thefauros  iapietix,&  intelligent,  ita  vt  in  Eua- 
gelio pcrfedio  fit  initii,quiafeimus  veterem  populu  fuiffe  fimile  pueris:  &  ideo  fub  rudimentis 
cotinuitillu  Deus'.nuc  quia  adoleuim',dignatur  nos pleniore dodrina,  &  quafi  propius  ad  nos 
accedit.  Dicit  igitur,Ne»  docebit  quifque  amplius  proximum  Jumper  yirfi-atremfuum .  Dixi  Propheta 
hie  amphficare  gratia  Dei.Et  hinc  colligimusquofda  fanaticos  ini"cite,&:  perpcra  abufos  fuiffe 
hocteftimonro,cumvellettollcreomne,dodrinevfum,ficutinoftroteporequidacx  Anabapti 
ftis  reiecerut  omne  dodrina:&  cum  fibi  placeret  in  fua  infcitia,tamen  iuperbe  iadabat  fe  prqdi 
ioseffe  Spiritu,&  fieri  Chrifto  iniuria  fi  adhue  fim"difcipuli,quia  fcriptu  eft  inter  laudes  &  en- 


IN    IEREMIAM.  M4 

coniia  noui Ttftameti,Nfiw  docebir  ampl?  qiiifq;  froximum fuum.hica\a. fadiieft,  vt  honedis  deli 
iustLiciiiitincbnau.Diaboluseiitun]turgerettatalupcibia,potiiittosfalcinarepioiuoarL)i 
tno.dcindc  etia  vnii.queque  propria  hipcrbia impuht,vt  fingerec  l'ibi ibmnia.  &  multi ncbulo- 
ncs  traxaunt  hunc  locu ad  priuata  vtiluaie.Nam  cum  i'c gloriai  ctur  cffe Prophetas, &  em  jim 
plicibushoc  perluadercnt,tc:iuerunt  multos  libi  obftrictos,&  quxftu  feccrunr  ex  ilia  lac'taMU. 
AtquiProph.incno  d^'iignat  cnthoiiliaimum,quiexcludatvujmdo(Strinx:kd,queii)adjnodum 
iamdixi,tatum  promittit,clanoie  fore  Euangeli  luce:  (icuti  Dcus  iub  Lege  non  ita  pciftSepo 
piilunii"uumdociiit,ticiitnoshodie.EtliincetiamilludChiifri,Bcatioculi,quivideiitqna' voS  iuc  i0#1j 
videris,&  auresquxaudiuntqux  vosauditis:multiRcges,&  Prophcrx,&c.Chriftus  er«j,o  opti- 
nuis  eft  interpres  hums  loci ,  nempe  quod  Deus  affullcrit  plcnius  per  Euangelii  doclrit:a:&  uko  ( 
vocaturChnltusapudMalachiamSoliuftitix.Signincatenimillic  Propluta  funic  quidemali-  M«/<jc.4.i 
quid  liicis  Patnbus.led  non  vti  nobis. Denique tcneda eft  c6paratio,auus  hcri  m£tio  facta  fuit> 
nempe  quo  J.  Deus  populum  luum  ceneret  luipcnlum  expectationc  mclioiis  ftarus .  Et  nelogius 
p  , uda  tic  expotitio,latiserit  verba  probe  cxpcndcrc.Ncqueenimprxcile',&  l.ncexccptioncdi 
icur,Non  docebitquilque  proximum  i\n\m,icd,dice/ido,Cognofcite  Mxwrfw.VidemiiseigbPro- 
phetam  promitterecogmtione,  vtnon  lintamplius  alphabctani.  nainhiacpajticllla,Cag»c/rtVf 
le/i0>uw,deiignat  prima  rudimentahdei,velcxUftis  dodrinx.Et  ceite  (ireipicimus quanta  fue 
ritveteris  populiruditas,erant  tunc  elementarii.Hodieaute  qui  minimus  eft  inter  fideles.co  vf- 
cue  progreliuseft,vtclariusmult6cognolcatquicquid  peitinetadfummam  falutis.quam  qui 
tunc  hierunt  etiam  non  vulgares.Summa  eft  igitur,omnes Deielectos  fore  etiam  inftructos  do 
no  intelligetix>vc  non  fubiiftat  in  primis  elemetis.lam  fi  quis  peruicacitcr  vrgeat  duntaxat  mS- 
bn'i  illud,7\[o/;  docehit  qtrifque ,opponere  expedietllaix  locu.  Nam  loquitur  certe  de  feghoCltri-  if41  i 
fti.vbidicitjApprehendctquifquemanumproximiiui,  ic  dicet,Venitc,aiccridamusih  montem 
Domini,&  docebit  nos  vias  fuaSj&cNunc  cociliemus duo  hxc  vaticinia.  Propotitum  eft  vtii- 
quecelebrareDeigratiamjquxmanifeftandaeratChriftiaduentu.Di.citvnus^'ow  ^o<<-fo'/^7^ 
^Kr.alteraiitejApprthendetquilquemanumproximifuij&dicetjVcnite^fcendamusinnioiue, 
vc  Iehouah  nos  docear.Hxc  ante  ratio  eft  ccnaliandi,quod  leremiasnegat  fore  tarn  rudem  po 
pulum  lub  nouo  Teftamento,vt  indigeat  principiisdo&rinxUiaias  autcm  dicit  vnumquen.que 
apprehenfurum  manumproximiiui, quia  mutuo  alii  alios iuuabunt,vtproficiantin  cognitio- 
ne  Legis  Dei.  Nunc foluta  eft  ilia quxftio:cWimulvidcmuSquam  fingulafe  fit  bencficiufn, quo 
Deus  luos  dignatus eft.cum  ita  lllis  familiarirer  apparuit. Dicit,  Ottmes  me  coguoftent  a  minima  vf- 
que  ad  tn.ixiroiim.non  fignihcatxquale  fore  icientix  menfurain  omnibus.  Experictia  enim  coar 
guit  hoc  fall'um  eiTc:deinde  leimus  ab  initio  Deu  id  fecifte  teftatu,  ficuti  etia  Paukis  inter  alios  Ro.i  1.1:3 
admonet,&  oftedit  modum  diipeniationis  efte  pro  Dei  beneplacito.Sed  intelligit  Prophcta  cos 
quiminimierunt  inpopulo  Dei,vel  poftremi,tame  forcprxditosmediocri  lucecogmtioi:is,vt 
fere  fimilesfint  Djctoribus.Eodem  etiam  pertinet  vaticinium  Ioehs,Prophetabuntnlii  veftii,  '"'•i'1' 
filix  veftrx  viiiones  videbunt,&  fencs  Veftri fomnia  fomniabunr.  Promittit  omncs paffim  fore 
Prophetas  &  Do£tores,quia  icilicc  t  vberior  hodie  fit  Dei  gratia.  &  Temper  coparatiue  hxc  in- 
telligi  debent.Etfi  igitur  multi  nunc  rudes  funt  etiam  inter  Dei  filios,&  qui  hint  vere  ex  numci  o 
ndelium,tamen  fi  refpicimus  quara  fucrit  Legis  obfeuritas,  qui  hodie  minimi  funt  inter  difcipii 
los,funtnoleciisacDoclores,&Mauiitri  Eteadem  ratione  dicit  Chriftus,  Qui  minimus  eft  in  Mb.ii-.ii 
regno  cxlorum,efle  maiore  Ioanne  Baptifta,qui  tamen  excelluit  lupra  omnes  Prophetas.Ioan- 
nes  Baptiftain  fuo  munere  prxftantior  fuit  omnibus  Prophetis>&  luperauit  eos  intelligentia:& 
tamen  minimusEuangeliiprofeiror&tcftis,maicreft Ioanne Baptifta,inquitChiiftus.Et  hoc 
non  tantum  refertur  ad  perlonasmeque  etia  ad  eas  reftringi  debet,  led  potius  ad  clara  &  pcripi- 
cuadocediformam,quxinEuangeIiocoprehenditur,quemadmodu  hcri  citauim  us  locum  e* 
j. cap  2. ad  Cor. vbi  dicit  Paulas iam  velum  non  oppofituefle,quin  cofpicereliceat  Deuin  facie  i.C»rj.i3 
ad  facie  in  perfona  Chnfti  .Se<\imur,Quidpropitijbor  peccatis  eorum-,zsrimquitntutn  eonmi  non  recor 
r/.iWrfm/>/»,.Nodubiueft,quinProph.hlcoftedatfiidamentuhuiusbenehcii)quialcilicet  De" 
redibir  ia  gratia  cum  populo  fuo,non  imputado  peccata.Ergo  li  origine  noui  Tcftamcti  quxri 
mus,eftgratuitapeccatoruremiflio,quaDeuspopulc>fuoferec6ciliat.Ethinc  collT^imuS,non 
aliam  nobis  cauiam  eftc  fingenda.cur  Deusapp.uueritin  Filiofuo  vni^enito/&  vfus  fucrit  tan 
ta  liberalitate :  quia  hie  Proph.in nihilu  redigit omne  carnis  gloria,  8c  profternit  omnia  merna 
cum  dicit  Deiim  tarn  liberale  fore erga populum  fuum, quia  propitiabit ur,  gratis  remittet  pec- 
cata,nonrecordabituriniquitatum.Ergoproprie  non  poteft  hie  locus accipidecontinua  pe-c- 
catorum  rcmil'.ione  .  Comprehcnditur  quidem  lub  generali  doftrina  ,  fed  tenendum  eft  confi- 
liumProphetx,  nempe  quod  ab  initio  Deus,vbiEcc!efiamfuam  rtfpicit,  non  alia  caufamouc- 
tur,nili quia  peccat  1  vult abolere.  Apoftolus in Epiftolaad  Hebrxoshunc locu fubti'ius inter-  H»i.ia,iT 
pretatur,quiainfiftit  in  particularly,  amplius.  Dicit  lub  nouo  Teftamento  Dcum  oropitiucl-  it 
le  iniquitatibus,  quia  perafta  fit  expiatio,vt  non  opus  fit  in  pofterum  facrihciis.Nam  fumit  op- 
po:;tum  membrum,  quod  Djus  iniquitatum  recordatus  fit  donee  pepigit  nouunvfeedus.  Si  re- 
cordatuseft,inquit,pcccatorum  donee  pepigitnouum  fcedus,nonmirum  eft,fit'jne  quotidiani* 

Y.    ii. 


CAP.    XXXI.  IO.   CAL.   TRAEL  ECT  I  ON  tS 

facrificiis  oportuit  ipfum  placare.nuncfub  nouo  Teftameto  non ampliusrecordatur.Ergo  cef 
fant  facriricia>quoma  vhi  peccata  remiffalunt,iamnon  opus  til  latisfa&ionc.Hinc  colhgn.lan 
»uine  Chrifti ita  nos fuiffe  purgatos,& ita recouliatos Deo,vt riducia ial utis nofti ? dcbcuf  ill ic 
penitusquiefcere.Scdtenedumcftquoddixi,  nempe  Propheta  propne  &  primolocodiiL rue 
de  initio  miiericordia:  &  gratis  quapromittir.  ideo  pror.utiatDi.u  fore  tarn  btnignu  &  bcniri- 
cii erga  (ao^qui.t non recordabituritiKjintatum.  Quid  iibi  vult  ergo partkula  Amphusniept  quia 
Deus  ad  tcmpusfueratiufciiluspopulofuoj&vocabateius  peccata  in  iudiciu.Dicitur  unnuc- 
uocare  Deus  peccata noftra in  memona,dicitur nobisirala,dicitur  efle  vindex  irjiquitatum  no 
ftraruvbipcenasexigit,vbifignadat  iuirigoris&vindi&s.Q^atifpcrergoDc'icuere  trafta- 
uitpopulu.iuum,viiuseft  tffemiquitammemonvbiautempepigitnouimifcedus^unc  iniqui- 
UUb.7.1?  utcsomnesfueruntfcpUltx>&  demerit  in  profundi  maris.ficuti  loquitur  alter  Propheta.  Ergo 
Apoftolus  abufus  eft  Prophets  teftimonio?  minime.  Nam  fcite  accomodauit  ad  cauiam  quain 
auebat,quia  Deuspromittit  fe non  fore  amplius  memore  iniquitatu,dumnouum  fcedus  percu 
tiet  cum  populo  luo-.id  fa£tu  eft  aduetu  Chnfti.ErgoChnftus  folus  hoc  pra?ftitit,vt  iniquitates 
noftra;  non  veniant  amplius  in  memoria  coram  Deo. Hincoptimecolligitur  quod  etiaintuulk 
Apoftolus,nepcdciinerefacrificiaexpiandispeccatis.Hscprofed6  optime  inter  ieconucr.iut, 
&  nihil  eft  coa&u,  vel  nimis  argutum.  Cstcrum,  Proph.  hie  non  inftituit  plena  dilputatione  de 
difcrimine  veteris  &  noui  Teftamenti,fed  tantum  illud  fumit,vberiore  fore  Dei  gratiam,quam 
fuUTetolim)vtrideleshacfpefunculti,patienter  ferrentfuasmiierias,  &  grauiliimastentationcs, 
cum  quib  us  erat  confligendu,neque  animis  deticeret  vfque  ad  Chrifti  manifeftatione,quemad- 
modum  heii  diximus.Hic  ergo  tra£tat  de  gratia  regenerationis,tracl:at  de  dono  mr.elligenti$& 
fimul  promittit  D;um  fore  propitiii  fuis  alio  modo,&  perfe£tius,quam  olim  fuerat.Qupd  autc 
Apoftolus  in  ilia  Epiftola  videtur  hoc  aptarc  ad  ceremonias,id  rit.quia  funt  res  t6iuncte;,abro- 
gatio  ccremoniaru,&  regeneratio  Spiritus,quae  hie  promittitur.  Non  ergo  torquet  Apoftolus 
Propheta:  verba.fed  quoniam  comendat  nouu  fcedus,  quod  futuru  erat  prarftantius  Lege,  hinc 
colligit  non  cfTe  mh  urn, fi  ceremonis  non  habcat  nili  vfum  temporalc.Nam  fumit  illud  piinci- 
pium,Nouu  fcedus  fuccedet  veterkergo  fiet  ahqua  mutatio.deinde,nouum  fcedus  vcten  oppo- 
nitur-.quod  autcm  vetus  eft,tendit  adintcritu .  Non  potei at  ferre  Iudaiiquicquam  mutatioins  in 
_  ,s  figuris.volel  atenimeasmanerefixas.  Apoftolus  autedicit  nihil  effeabiurdi,fialiquid  decedat: 

'1J'     Nam  certeDcus  non  absre>inquit,Teftamentu,quodpepigit  per  manu  Mofismominat  Vetus. 
ergo  non  femper  manebit  in  fuo  vigore.  Siita  eft,njhil  pugnat  cum  Dei  ventate  &  coftantia,c$- 
remoniasquo  ad  vfum  defincre:&  tamen  Lege  ipfam  manere  firma. .  Nunc  ergo  videir  us  Apo- 
ftolu.  fidcliter  interpretari  confiliu  Propheta?  dum  hoc teftimoniu  ad  ceremonial  fi  abrogatio- 
nemacco.iiodat.Qwmaautern  interpreter  dunraxat  Prophet?  verba,non  opuscfthiclongius 
differere  de  difcrimine  vetens&  noui  Tcftamemi,hoc  eft,quibus  partibus  inter  ie  diftei  at. nam 
difFcrfu  vetus 8c  nouu  Teftamentu  etiam  in aliis.Sed  Proph.  quemadmodii  dixi.fatis  habiiit  at- 
tina;ere,aliquid  melius  fperandueffe  Chrifti  aduentu,quamexpeitifueratPatrisonmib  us  fecu 
lis.Et  hoc  modo,quemadmodudixi,voluitleniredo!oieridelium,quosDeusexercuit  duns  ten 
tationibus  antequammanifeftatusfuerit  Chriftus  incarnc.Canerum, Lex  &Euangeiifiij,i.i  ie 
conferuntunucuti  Moles  &  Chriftus.  Vocatur  ergo  nouum  Teftamentu  prxftatius  Legc,(;cut 
Chriftus  excelluitlupraMofen.Sedveniendu  eft  ad  illud  Ioannis,  vtccrtiusteneamus  cur  dicat 
Proph. alum  fore  gratia  noui  fcedensquam  veteris  fuifTet.Dicit  ergo  Ioannes,  Lex  per  Moien 
I<m».U7.     ^ta  eft^gfatia  autg  &  Veritas  per  Iefuni  Chiiftii  fa&a  eft  .  Illic  videtur  Ioannesnihil  Legi  relin- 
quere  prarter  vmbra  euanida.  Nam  fi  Chriftus  demu  veritate  nobis  attulit,  no  fuit  ergo  in  Lege 
veritas:deinde  nulla  in  Lege  etia.  gratia,  atquivideturhocefi'econtumelioiumin  Lege,  fed  heii 
aliqua  ex  parte  foluta  fuit  hxcqua:ftio.Nuc  quia  volohuclocuabfoluere,breuitcrtenendu  eft, 
quoties  ita  extenuatuiLcx,tatumcelebrari  Chrifti  bcneficiii,vtfciamusquamin?ftimal  ills  fue 
rit  Dei  mifcricordia  cum  nobis apparuit  in  Filio  luo  vnigenito. Nile  iiobiiciatquifpia,Scdcur 
Lege  ante  promulgauerat?  &  cur  voluerat  tarn  reucreterexcipi,fi  gratia  &  veritate  caruk?Re& 
pondeo,quemadmodu  hcri  dixi,non  caruiffe  prorfus  Lege  hide  benefices,  qua*  hodie  percipi- 
mus  ex  Eiiagelio^ed  ilia  beneficia  fuiffe  tuc  quaii  adu|titia>&  propne  non  quadrarc  Lcgi:quia 
fi  feparatur  Lex  ab  Euagelio,perinde  eft  acfi  q uilpiam  leparct  Molcn  a  Chi  ifto.  Si  M  o (es  per  fe 
conliderattir,non  tanqiiS  Chrifto  oppofitus,  fuit  preco  8c  teftis  paternx  Dei  beneuoleria;  erga 
populu  fuum:doftrina  eius  etia  continet  promilllones  gratuitas  taliitis,&  lanua  apcrit  tidclibus 
ad  Deum  inuocandu.Si  autem  Mofes  Chrifto  opponiturdam  miniftcrerit  mortis:doclrina  eius 
i  Cor  \.6,    cedetinexitiu,&  eritmortiferalitera,queadmoduPauluseamnominat:quare?  quicquid enim 
daretur  Mo(i,deccdcrct  Chrifto,cum  Chriftus  in  folidii  contineat  in  fc  omniu  bonoru  plenitu- 
dine.Sequitur  ergo  in  Mole  nihil  fuifTe  refiduu,dum  inter  fccoparantur.fcd  Deusprc  milt  fa- 
lute  veteri  populo-.deindc  regenuit  tunc  fuos,&  illuxit  per  Spiritu  fuummon  fecit  hoc  ade6  libe 
raliter  vt  nunc .  Cum  ereo  hodie  locupletior  fit  Dei  gratia,  mento  extolluur  tarn  ma gnific e  ab 
omnib'Prophetis:deinde,queadmodu iamdixi, quicquid  tunc  cotulitDeusfuir qualiaduenti- 
tiu.pendcbant  enim  omnia  ilia  beneficia  a  Chrifto,&  Euagelii  promulgatione.  Nunc  pergam*. 

jf  Sic 


IN    ftR'EMIAM.  14? 

35  Sic  elicit  Iehouah,Qui  ponit  folem,  vclpofuit,  in  Iticem  diei,  &  le- 
ges, vcl,ft.itutt,decrcta,  Luna:,  &  ftellarum  in  Iucem  no6bs:f  cindens  marcr 
ik  reConanifumultuanturfiu&iis  eius;  lehouah  execcituum  nomen  cms. 

$6  Si rcmotafuenntclecretaharcaconfpeftumeOjdicit lehouah, ctia 
femen  ifrael  ceflabit,  \cldeficiet,  ne  fit  gens  cora  facie  mea  cuclis  diebus. 

Confirmatpromifl)ones,quasVidimus,quoniamdifrici1ccratcreiiitu,popullimnonmoJ(i 
recuperaturumeirequodpcrdideraidcdforclonge  beatiorcm.  Ecclelia  enim  era  t  proriusde« 
fperata.Non  ergo  facile  vel  promptum  fuit  attollere  quali  ex  profundillima  aby  tl o  mifcros  ho 
niincSj&erigere  vtpoffent  luperarehoricndamillanucntationcm.qLioniamdetoinntasEccle- 
fixpoterat lingulismomentisccntiesitcrumobruercmortuos, ctiarli  ii rduircxiiTtnt coitus* 
mortuis,&  manebant  adhuc  ipfos  grauiora  ccrtamina  in  f utiirum  tcmpus.Haec  igitur  ratio  c(tt 
cur  Propheta  plunbus  verbis  in  eadem  re  probanda  lnfiftat.Dicit  in  pctlona  Dei.Ego  ium  qui 
SolemcrcauiXunam,<fcu\dlas:nonceirauitconrinuusordoacreationemundi,quin  Sol  pcra- 
«>at  iuum  curfum-.dcindc  etiam  Luna  .  Loquitur  quidem  de  curiu  diurno,  quemadmodunt  iei- 
mus  Prophetas  fuilFe  loquutos  populariter,  &  rudi  {tylo;  quonia  n  plnloiophati  client,  qncni- 
admodum  Aftrologi  faciunt  de  menitruo  curiu  Luna; ,  de  annuo  Solis ,  hoc  non  poterat  ab  o- 
mmbuscapi.Ergo  cotentus eft  proponere  quod  pueri etiam  ipficognofcuiit,nepe  Solcmquo- 
ddiecirciiiretotum  mundum,idcm  facere  Lunam,&  ftellas  viciilim  lucccdcrc,itu  vt  Luna  qua- 
fiprincipatumnoc'iuteneatcumir.ellis,  deinde  Sol  regnetinterdiu.  Egofum^cyan-LHwiuuh^i 
bttficordinempofui,c[ui'aTmus  manct.ddnde,Egofan(/o  w*irf,inquit,hoc  eft  moueo  terrpiiratcs,©* 
tut»nhuMiur,\^\ rcfonant,j7/«3«.r«w. Ponit  rest] uali  contranas,qux  tamen  non  pugnanr :  led 
logefunt  diucrfx.Curfus  enim  Solis  8c  Lunx,&  irellarum  eftaliquid  ftabilc.&  ideo  vocat  nprl) 
£;VpnriJaoceft)decretaquxnonmiitantur.ErgoincxlisconIidcramusordincm  itacoropoli- 
tum,&  temperatum,  vt  nihil  illic  vel  in  hanc  vel  in  lllam  partem  dcclinet.  lam  in  tempt  ftaubus 
vidcturDaisvellemundumconcutcre,&cucrterequicquiderataIioquiimiiolabile.  Nam  ru- 
nes etiam  ipfx  quafi  contremifcuht  vbi  mare  violcnter  concitatum  e(t,&  tamen  Deus  tranquil- 
lat  mare  iplum,& fie  iinem  imponit  procellis  &  tempeftatibus ,  vt  femper  apparcat ahquid  rir- 
mum  effe  &  continuum  in  natura .  lam  adiungir,  Si  remote  fuerint  legestfixa  confpeciu  meQ,fimeti 
etumlfraeltttficiet, ,hoc  eft,quamcerta  eft  ordinis  naturx  ftabilitas,qux  confpicitur  in  curiu  So 
lis&Lunx,inmariipfoturbulcnto:tamccitaeritialusEcc!efemcx,ncqueriniii  vnqusm  po- 
tent, tempeftasmans  videturmundum  concutcre;manct  tamen  mundus.  Sol  &  Luna  dum  ita 
aflurgunt  pofTent  obruere  totam  terrain,  lcimus  enim  quanto  maior  i:t  Sol  terra.  Chm  tantum 
corpus  &  rere  immenfum  immineat  capitibus noftris,  &  ita  celenter  voluatur.quis  non  exhor- 
reat?  tamen  Solperiuosgradusprocedit .  &teira  manctin  fua  ftabilitatc:  quoniam  ita  placet 
Deo.  Non  eft  igitur  mctucndum.nevnquamexcidatialusEcclelix,  quianunquamreffabunt 
natura:  leges,vel  decreta,hoc  cft,Dcus  qui  ab  initio  ftatuit  mund  um  gubcrnare,non  abiidctEe 
clefix  fux  curam,in  cuius fauorem  creatus  eft  mundus.  Nee  vcromirum  eft,fa!tice  Ecclelix  hie 
oftendi  tain  firmam,quia  poteft  merito  prajferrietiam  &  curftii  Solis,&  Lunx,&  aliis  naturx  or 
dinibus.Sed  Deus  hoc  loco  contentus  fuit  hac  limi!itudine;qucmadmodum  etiam  diciiur hi 
PlalmOjTcitesincxlofideles.nCmpe  Luna  &  Sol.  Agirur  atiteetia.  illic  de  fcedere,quod  Deus  W"  -8^il8 
percufTurus crat  cum  populo iuoin manu  vnigcniti  Filii.citat  Lunam  tefle in  cxlo.  Sed,qucrh- 
admodum  urn  dixi,alibi  attollit  nos  longe  fupra  mundum,&  fupraomnia  elemehta,  imo  iupra 
Solem  8c  Lunam  vbiagitur  de certitudine falutis noftrx  Et  ccrte  Ecclehx coditjo  non  pendct  a 
natura mundi.Dicitur enim  alio  loco,lpGveterafcenr,tuautem  in  xternummanebis.Pial.ioz.   J"  „  ]". 
Et  Propheta  illic  conrcrt  cxlos  veftibus.qux  vlu  attenintur,&  tandem  putrefcunt:Ecclci;x  au- 
tem,inquit,coditiolonge  alia  eftmonexpnmit  quidem  hxc  verba: led  poftquamdixit,Tu"!dcra 
cs,exxternitateDeipoiteaetiamdefcenditadxternitatcmEccle(ix,Filii  hlicrumruoium  ma- 
nebunt.Nunc  videmus  Eeclcfiam  poffe  prxferri  ton mnrido:  fed  Deus  confuluit  hoc  Iocc  po- 
puli  fui  infirmitati  cum  dixit  tam  ftabilem  foregratiam  fuam  erga  populuin ,  quam  hrma  tit  ra- 
tio totius  naturx. Q_nodquidam  referut  particulam  exrremam  verius?5. ad  mare  rubru;n,qu6d 
Deus  iciderit  mare  rubrum,illud  prorfus  eft  alicnum  a  Prophetx  fenfujiiec  diguum  etiam  rcf  u- 
tatione'.fed  tamen  breuiteratringcre  volui ,  nc  quiserraret. 

P  rec  at  i  o. 

DaomnipotensDcus }qnado  fruimurluce  Solis  £?  Lund  &  no£lc  &  interdiu,  dairj- 

cua^t  difcdntus  adtius  attollere  oculos ,nec jivhles firiius  incrcdulvs ,qmbus  commune  eH 

nohifcum  hoc  bene ficiit, fed  dmgetmur  infyem  ceterna  noftrcefa'utis,  nee  dubttemus,  quin 

ficuti  doewnentwn  nobis  ponis  ante  oculos  immobihs  tux  conflantia  in  his  creaturisjta  e~ 

V.  iit; 


CAP.  XXXI.  IO.    CAL.    PR  AELECTI  ONES 

tiamfuturafitfirma  wflufaUis ,  quafundataeft'in  \critate  tua  ccrtiRima }  ey  qu<e  rc~ 
yum  omnium  efl  certitudo, donee  tandem  peruemamus  in  beatim  dlud  rcgnum^uod  nobis 
partum  ejl  vmgeniti  Filij  tm [anguine,  Amen. 

37  SicdicicIehoiiah,SimenrurenturcarJifurfum3&:  inueftigentur 
fundamenta  terra;  deorfum,euam  ego  r euciam^velj^ernam,  totum  feme 
JfraeI,propter  omnia  qua;  fece  runt,dicit  Iehouah. 

AliaGmilitudineconfirmateandemfententiam  quam  vidimus,  nempe  fieri  non  pofle,vt 
proriusexcidatmemoria  foederis  Dci,quinrurfuscolligarpopuluiuum.  Poteratenimexilium 
viderizternusinteritus.  ita  in  nihilum  reda&a  fuiffet  Dei  veritas.Fcedus  enim  irritum  fieri  non 
potuir,quin  populus  iure  poffet  conqueri  le  fuiffe  deceptum.Scimus  enim,quanuis  adie&a  fue- 
rit conditio  fcederi,  tamen  ipfum  non  fuifTe  fundatum  in  hominum  probitate  .  &  ideo  dici- 

R.ow.3.3.4  tur  ,  Deumnoneffemendaeem,quanuisomnesIuda:ifuerintperndi .  Ergo  Propheta  hie  do- 
cet  quanuis  Deus  feuere  vltus  fuerit  fcelera  populi,&  vlcifci  ftatuerit  in  pofterum  vf  que  ad  ex- 
cidium  Vrbis,fore  tame  locum  mifericordix  vbipopul us caftigatus  fuerit.  Prius  dixeratnon 
magis  poffe  dericere  foedusDeicum  filiis  Abrah£,quam  nature  leges.  Nunc  dkit,SiqnispoJsit 
caelum  metiri,cr  peruefligare fundamenta  rmv*,hoc  eft,penetrare  vfque  ad  ipfum  terrx  cetrum:  Tunc 
reiidam  femen  Ifrael.Scd  Deus  res  abfurdas  &  impollibiles  in  medium  prcponit,vt  fciamus  tan- 
dem fore  populo  fuoexorabilem  vbiiuftaspcenas  fumpferit.  Hxcautem  promiiiionon  po- 
tuitqiucquamafFerrefolatiihypocritis,quia  Deusnon  comple&itur  totum  femen  Abrahar, 
fed  dicit  ie  non  paffurum,  vt  totum  femen  Abraham  intereat ,  quia  fcilicet  manebit  aliquid  reli- 

Ift.iQ.tz  duum:quemadmodumdiciturapudIfaiam,Sipopul  us  tuus  fuerit  tanqua  arena  maris.reliquias 
falux  fient.Deus  ergo  hie  non  affirmat  fe  omnibus  fore  propitium ,  led  tamen  fore  aliquos  fu- 
perftites,vt  maneat  nomen iplum  populi  immortale:  deniquc  promittit  faluam  fore  Ecclefiam, 
fedexiguonumero.NunctenemusProphetf  fenfum:necdubiumeftquinrefpexeritfideles,qui 
poterant  defperatione  obrui  cum  viderent  fe  procul  abftra&os  a  patria,&  nullam  effc  fpem  re- 
ditus.Teftaturergo  ita  Deum  curam  gererefalutis  fidelium,vt  colligat  difperfum  femen.  Sed  te 
nendum  eft  quod  diximus,reftringi  fcilicet  hanc  promiflionem  ad  lolos  ele£tos,quia  folietiam 
capaces  erant  huius  gratiar .  Quantum  attinet  ad  incredulos  qui  obftinati  fuerunt  in  fua  mali- 
tia.Deuspotiiit  illosprorfus  excidere,&  tamen feruare  gratia?  fuxreliquias.  Non  eftautemhic 
opusliibttli  diiputatione,an  poffit  inueftigari  centrum  terror.  Philolophi  enim  rationes  proba- 
biles  afferunt  de magnitudinecxlorum :  dimenfio etiam  terrz  ab illiscolligitur  .  Sed  rudi ftylo 
&popularivoluitfimpliciterdicere  Propheta  xternam  fore  &  immenfam  Dei  mifericordianj 
ergafiliosAbrahs,  licutiimmenfitasterrx&cxlorumfupcratcaptumhumaniingenii.  Addit, 
propter  omnia  qn*fecerunt, hoc  eft,quanuis  meriti  fint  centum  arternas  mortes,ego  tamen  ratione 
potius  habebo  mei  foederis  &  mifencordis.Confulto  igitur  Propheta  Mc  proponit  fcelera  po- 
puli,vt  fciamus  fuperiorem  fore  Dei  clementiam,  nee  congeriem  tot  malorum  fore  obftaculo, 
quo  minus  Deus  ignolcat.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  dicat  ^propter  omnia  quxfeceyunt .  Nunc  fe- 
quitur, 

38  Ecce  dies  ,addunt  atij  aw,\emunt,dicit  Iehouah,&  ajdificabitur  vrbs 
Iehoua:aturriChananeelvfqueadportamanguIi. 

39  Et  exibit  adhuc  funiculus  menfura;  coram  ipfo,  vel^eoram ipjapor- 
ta,Sc  vfqueadcollem  Gareb,&circiindabitGoathah. 

40  Etomnm\val\cm}alijlcgmtinnminatMoeafu,(fommsvallif}cadaue 
rum  &  cineris,& omnes regiones,  yelagri, ad  torrentem Kedron ,  vfque 
ad  angulum  portal  equorum  verfus onentem:  fan&itas  Iehoua;:non  e- 
uelletur,&  non  deftruetur  amplms  in  perpetuum. 

Hie  concionatur  Propheta  deinftauratione  Vrbis.Necdubito  quincius  consilium  fit,do- 
cerenon  minoremforevrbisamplitudinem&fplcndorempoft  rcditum  populi.quam  fuiflet 
fubDauidein  illo  beatiflimo  ftatu,in  quofloruerat.  Priustamcn  aliquid  de  vocibus  dicedum 
crit,poftea  veniemus ad  fumma  rci. Ecce  dies veniunt,dicit  lebouab,  &  tdificahitur  ciuitas.  Nodiim 
erat  diruta,ied  Proph.docuitinftarc  vltimaclade:ideo  nunc  fpem  facit  reliquam  duntaxat  in  mi 
fericordia  Dd,nepe  poftqua  liberatus  fuerit  populus  ab  exilio .  Atdificabitur  ergo  dmtas  lehou?<i 

turn 


IN    IEREMIAM.  2JG 

turn  Cbantntel .  non dubito  turrim  hac  fuiffe pofirain  m.uro  Vrbis.Idem  fere1  vaticiniG legitur 
Zacharic  i4.cap.tametli  aliqua  eft  in  verbis diucriitasiicd  code  tame  ipe&at  vterque  Prophtta: 
Zachanaspopulii  animate  voluir,quiaprincipia  non  relpodcbant  Vrbis  pulthritudjmA  opu- 
lentia:>atque  etiam  latitudini,qux  olim  vifa  fuerat.  Promu tit lgitur tandem  tandem  fore  Vrbis 
gloriam,qux  fuet"at,&  nonun.it  illic  turrim  Chananed :  vfque  ad  f/ortam  anguli.  vocaturin  fineu 
larinumeronJSn,anguli:apudZacbariam  pIura!inumercDi3£n:&putantmttaphoriteita  vo-  Zwcfc.r4.10 
carian^ulos,velangLilum,quiaoftenditangulusduas  fades  dumeminet,&itadua?  partes  appa- 
rent.fed  liue fuerit  porta anguli,  line angulorumparum ad  rem  facit.  Poftcaaddit^tftxcf^f- 
dietur  funiculus  menfuy.t  coramipfo.  Qmdum  rcferunt  hoc  ad  portam,quod  ab  ipla  porta  funi.  u- 
lusextendetur vfque ad  coUem  Ca\eb,z<r  circundabit  GoMbab.dc  propriisnominibuslocorum  ncn 
laboro  vchementer,q uia non tenemus antiquum  Vrbis  iitum,&luda:i  etiam  ipfi  turn  diuinant 
de  rebus  incertis,produnt  magis  luam  inicitiam:  maior  tamei.  pars  Interpretum  intclligrr  Vile 
fore  amplam.acii  D^us  promitterct  fe  extcnfui  ii  longius  pomcna,&  eliciunt  hoc  ex  verbc  ay, 
Egredietur  funiculus  menfura .Sed  ciim  Prophtta  dial  <*dW,potius  comparat  priftinam  Vrbis  0  a 
gnitudinem  cum  eaquampromittit  adhuc fore. deinde  videtur  Z.uhanas  nonaliud  pron  lttt-  Zack.n.6. 
re.qudm  talem  fore  Vrbis  politum.vt  contincat  eande  meniuranr.quu  dicit,Habitabitur  Vrbs 
fubtusfe,veIinlocoluo. Cum  ergo  Zacharias  pronurtat  eundeni  fore  Vrbis  locum  qui  fuerat 
olim,non  aliud  colligo  ex  Prophets  noftri  verbis,pi  xkrum  ciim  aducrluim  adbuc  idem  figm- 
ficet.Cum  dicitur, coram *'/?/c,niagis refero  ad  Deutn ,  quam  ad  portam  :  prius  en im  fa&z  fuerat 
Deiip'ius  m<zniio,.>£dificabitur  Vrbsleboua .  deinde adi\n,cor«mipfo .  Nee  dubiurh  nuiii  eft  cuin 
Propheta hlc  iubeat  llrachtas oculos  ad  Dcum attollere,  vt  ab  to  expeftent quod inc  rcdibile  e- 
ratlccundum  hominum  8c  carnisfenfum. Ergo  C0r<«»u/>/o, hoc  cft,cum  Deus  volet  Vrbem  refti- 
tuere,?K»cf^)-r<//>'«ry?<«Ktt/^,hoceft,extendetiple  funiculum  v/^Kf  ad  colhmGjreb  ,cjr<in.r/da~ 
bit,velcircinbRGoatbab  Pofteaaddit,  Et  omncm  W/«w:aliilegunt>omnJsvalIiserii/4ftc~rY'<w/f- 
boux:8c  poteft  ita  comode  accipi,nemps  loca  omnia  vicina  Vrbi  fore  facra  Deo.led  poteft  pen- 
derehic  verlusafuperiori:qualidicerer,Extendetur  funiculus  */^«f  ad  totamfallem  cadauerum. 
&r  cineris  I'd!  Tgnificat  cinerem  &  pinguedine.fed  hie  accipitur  pro  cinere:&  exiftimant  ita  vo- 
catum  fuilie  locum  vbireponi  lolebantcineres>quicolledieran  tab  altaripoft  com  buftaiacri- 
ficia.quoniam  ergo  magna  eratiilic  congeries  cinerum,inde etiam  locus  nomen  fumpft.  Alter 
locusetiam  vocatus  fuitcadaueru,quiaillicca:fusfuerathoftium  exercitusab  Angelo  fubre-  1  Reg.19. 
geEzechiah.Cum  ergo  magna  illic&  memorabilis  edita  fuiffet  ftrages,ideo  exiftimant  impo-  35. 
litum  fuiffe  loco  nomen ,  vt  Dei  beneficium  ad  pofterosmaneret  celebre.  Si  ergo  nomen  illud 
fuit  monumentum  gratia:  Dei, nondubitoquin  Ezechiasipfe author  fuerit  lam  additur,£j  0- 
mucs  regionesvfcjue  adtorrentem  Cedron  Satis  probabile  eft  hie  notari  loca  extra  Vr  be  ,q  uia  fern* 
torrentem  Cedron  non  fuiffe  in  Vrbe  ipfa.Poftea  addk,Vjque  adangukmfortx  ecjuorum.  exifti- 
mant hac  porta egreffos  fuiffe  currus  rcgios  ciim  vellet  equos  fuos  exercere .  potuitctiam  effe 
forum  equeftre  :  &  tantum  hlc  conieetui x  locum  habent,  quia  nemo  poteftpro  cerro  afferere 
Regcm  illic habuiffeludosequeftres,velcxercuiffe  iuoscurrus  porta  autemillaad  Onentem 
fpccfabar.Dicit  hate  omnia/o)-e/iHL?«><<ffw/e/;o«*:deiridepromittitquietum&perpetL,u  flat  um, 
non  excidetur,&non deHmeturamplius  vfyue  in  feculmn^ro quodicitur  apud  Zaehanam  non  fore 
amplius mn,hoc  eft.excidium,  Nunc  videamus  quorfum  tendat Propheta:  poftquam  loquutus 
eft  de  reditu  populi,fimul  etiam  adiungit  Vrbem  ittrum  fore  fplendid.im  &  opulentam,vtfue- 
rat.nam  terra  rpia  femper  fait  deformis  vfque  ad  Vrbis  reftitutionem  :  lllicenim  Deus  elegerat 
fibi  domiciliurm&quoniamTeplum  illic  extructum  erat,debebat  vbicunque  habitarent  Iirae- 
litr  femper  dirigere  oculos  ad  Templum  ipfum,&  facrarium  Dei,vt  fub  eius  praUidio  degeret. 
Nifi  ergo  Vrbs rurfum  fuiffet  extru&a,  non  erat  folidum  Dei  beneficium.  femper  enim  verfata 
fuiffet  ante  populi  oculos  qua:dam  vaftitas ,  quia  Vrbs  erat  quafi  vcxillum,  fub  quo  Deus  lpfos 
protegebat.  Hzcigitur  ratio  eft  cur  Propheta  expreffumvaticiniumedidtrit  de  futura  Vrbis 
inftauratione.Iam  ciim  dicit Vrbem tdificatum iri Ie/;o«*,lignificat<iuod  maxime  expetendum  e- 
rat  ludsiSjVrbem  illam  adhuc  fore  fanftam,  quia  fi  tantum  floruiffet  opibus,  8c  potentia  inftar 
aliarum  vrbium>hoc  erat  folatiumtenueliraelitis. Sed hlc  difcrimen  notat  inter  Ierofolymam, 
&  alias  profanas  vrbes.Deus  enim  voluit  cenferi  Vrbis  illius  architeftus,qucmadmod um  diti-  YfJ.gy.^. 
turin  Pialmo,lpfeeftquifundauiteam:deinde,Fundametaeiusinmontibusfanitis.hoc  etiam  I'f^.S^.i. 
debet  de  ipfointelligi.Summaeft,Deum  adhuc  habituruni  curam.Vrbis  illius,  vt  Templum  fit 
quafi  fedes  eius  regia,&  terreftre  Sacrarium.Porrodumafhrmat  Prcph.non  minore  fore  Vr- 
bis amplitudinem  quam  fucrat,hinc  ftatuimus  vaticinium  hoc  neceffanodebcre  ad  Chrifti  re- 
gnum  referri.  etli  enim  excelluit  Ierofolyma  ante  Chrifti  aduentum,&  tnplici  m uro  cinda  fuit: 
deinde  in  toto  Oriete  fuit  celeberrima,  vt  etiam  profani  Scriptores  cam  aliisprarftrant:  tsmen 
nunq uam  hoc  completumfuit,vtfcilicet  Vrbs floreret  ficuti  fub  Djuidc,  &  Sulomone  .  Efeo 
neceffe  eft  venire  ad  lpintualem  vrbis  ftatum,&  exponihanc  promitfionem  de  gratia, qua:  con 
tigit  Chrifti  aduentu. Maxime  veto  notandu  eft  (\uoddicitur  fanilitatemfore  ieboux :  dtinde  non 

V.    iiii. 


CAP.   XXXII.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

die  metuendu  arnplius  exitium,vel  excidium  .  ii  cnim  eadem  fuiffet  populi  ekdi  conditio,  qus 
aliarum  gentiu,  erat  pcrqua. exigua hxc promiflio,&  fcrc nullius  moment  i^qDia latius illis  fuil- 
fet  habitarein  exiliocummcolerent  terram  anicenam  &  ferulem.Sed  Propheta  hlc  commen- 
dac  pi  iuilegium,quoDeushlios  Abraham  pros  cun6tisgentibusdignatusfuerjt,cumiciliceteos 
adoptaucrat  in  pec ulmm .  fubeft  tamen tacita  anmhetis inter  profanationem  qua?  tunc erat>& 
fan&ihcationcm  qux  promittitur  .ludxi  enim  terram  ita  polluerat,vt  nihil  diffei  ret  ab  alns  re- 

Hvch.s.s.   gionibus;&  Dous,queadmodum etiam  dicit  Ezechiel,illinc  migrauerat.&  icimus  vocari  a  Pro- 

S«pri  7.1 1.  phetisTemplum  fpcluncam  latronum,adcoque  Vrbern iplam  confern  Sodomx,&  Gomorr^. 

i/».i-io.  propheta igitur  hie  promittit  Vrbcm  cum  totavicinia  fore  Deo  iacram  ,quia  Deuspurgabic 
cam  ab  omnibus  inquinamentis,  quibus  pollutafuerat.  deindc  earn  libi  afferet,  quia  proprium 
eiusopus  eft  landihcare.Additurpromilliodeperpetuagratia,qucmadmodum&  spud  Zacha 
riam.neque  cnim  lufriceret  promitti  nobis  Dei  milencordiam  ad  breue  tempus ,  niu accederet 
etiam  pcrp-Jtuitas.  Propheta  igitur  continuam  foreleriem  benehciorum  Ddnunc  promittit. 
lam  quod  Vrbs  a  Tito  rurfus  fuit  exciia,  deinde  tandem  nulla  iuperficics  relida  fuit  ab  Adria- 
no,non  pu  mat  cum  hie  promillione:  quia  ficuti  diximus ,  prxbuit  Deus  aliquem  guftum  huius 
gratix  in  externo  Vrbis  alpedu  vi'que  ad  Chnfti  aduentum.poftqua  autem  exhilntus  fuit  Chri- 
ftus,  quxrenda  fuit  cxlcftis  Ierofoly  ma:quoniam  vmbrx  illx  cellar  unt  &  imagines.  Hare  igitur 
perpetuitas  eft  de  qua  concionatur  Propheta,nempe  qua;  refponjdet  naturx  regm  Chrifti,id(.6- 
que fpiritualis  eft.Cxterum,docet  hie  locusxternam  fore  Eccleliam,&  quanuis  grauitcr  Deus 
permittat  ipfam  eoncuti hinc inde , tamen lemper aliquod  femen  fore refiduum  quantilper  ful- 
gebuntSol  &  Lunaincxlo,  &  vigebit ordo natural, ita  vt omnia elementa,&quicquid  oculis 
noftris  confpicimus,  teftimonmm  reddant  Ecclefix  xternitati ,  quod  lcilicet  nunquam  defintt: 
quia  etiam  li  quotidie  Satan,  8c  totus  mundus  minctur  ei  interitum,  Dominus  tamen  mirabi'i- 
ter  earn  vfq ue  ad rinem  confer  iubit,vt  non  pereat in  feculum.hxc  igitur  fumma  eft.  Scquitur 
aliud  vaticinium, 

CAPVT    T  RIGESIM  VM    SECVNDVM. 

sew  Ermo  qui  datus  fuit  Ieremia^alehouahannodecimo'Zede- 
^|  chia^  regis  Iehud  ah:  hicannuseit  decimus  o&auus  Nabu- 


%£$z?MM  2,  Et  tunc  exercitus  Regis  Baby  loniiobfidebat  Ierofoly- 
tnam,&  leremias  Propheta  erat  indufusin  atnocuftodia:,qua2  eft  in 
palatio  Regis  Iehudah: 

3  Quiaincluferat  ipfumZedechias  rex  Iehudah  dicendo/^uaretu 
prophetifas  dicendo,Sic  dicit  Iehouah,Ecceegotrado  vibemhancin 
raanum  Regis  Baby  lonii , &  capiet  earn? 

Hlc  narrat  Propheta,  quanuis  indufus  effet  in  catcere,  fermonem  Dei  non  fuiffe  altigatG, 
&  fein  illis  aneuftiis  non  minus  folutum  &  liberum  fuiffe  quam  li  vagatus  fuiffet  per  totam  vr- 
bem,&  luftrauet  omnes  vias  &  compita .  non  ergo  deftitit  ab  officio  Prophets,  quanuis  fuiffet 
coniedusin  earcerem.  Et  ita  videmus  non  poffeimpediri  curfum  cxleftis  dodrinx ,  vtcunque 
fxuiat  mundus  contra  omncsminifh  os,  &eosconftringat,  vtobmutefcant  .deindebic  etiam 
perlpicimus  inujdam  Prophetx  conftantiam,qu6d  non  cieicdus  fuit  metu,  quanuis  effet  capti- 
uus,ueque  effet  extra  mortis  periculum :  quia  videmus  tunc  quoque  animoie  pel  rexiiTe  in  niu- 
nerefuo.Ergocircunftantiastcniporis  nonabsredelignatciimdicit^/KWf/w^?t7.-(«//(j»*>;  c*t- 
Cire. annum  etiam  ponit,nempedecimum  Zedechix,&  decimum  odauum  Regis  Nabucadnc- 
zer.Circiter  rinem  anninonialcenditlerofolymam  exercitus  Nabucadnezer.obfcffa  fuit  Vrbs 
duobusmenfibusilliusanni:fequutus  eft  annus  decimus,  quo  fuit  oblara  hxc  vilio  Prophetx. 
oblidio  durauit  vfque  ad  fefquiannuttnfed  contigit aliqua  interruptio :  /€zyptii  enim  venerant 
inauxiliumutandbreuetempusdumcbuiamillisprofcdi  flint  Chaldxi, fuit  aliqua  Hbcrtas: 
fed  cum  ignominia  redire  coadi  funt  <¥gyptii:  8c  poftea  dederunt  pcenas  lux  audacix,&  rcme- 
ritatis,vt  videbimus  fuo  loco.  Ergo  fuit  hoc  quati  medium  oblidionis  tempus  cum  DeusPro- 
phetxprxdixitfuturum  reditampopuli,vt videbimus. Sed  quanuis tnifcrisexulibus  conlulefe 
D'usvcllet,limultamenconhrmauitqiiodantepronuritiauefatdefuturavindifta.ncqueenim 
reftitui  populusante  potuit,quim  abdud*  fuiffet  in  exiHum.fuit  autem  hxc  horribilis  diint'ies, 
&  contumacia,qu6d  iam  tot  flagellis  percuili,tamen  non  profeciffent  quicqua.expei  ti  fueranf 
grauc  Dei  iudicium.  lub  Iehoiakim,deinde  fub  loakimifed  memoria  lllarum  cladiu  ftatim  rtu- 

nucrat, 


I  N  I E  R  E  M  I A  M.  2J7 

nucrat,&perindeagebantfeeuriacfi  nunquamaudiuiffent  vnum  vcrbumex  orelereniiar.  quan 
quam  non  fpius  illis  minatus  fuerat,fed  ante  ipfum  Iiaias,&  almeodcm  etiam  tempore  Ezechiel 
qui  exulabatinClulda:a.  Ergo  ex  iiumero  annorumcolligimus quanta  fucntpopuli  obftina- 
tio.Sol  limul  notanduin  eft  oppoitunumfuiifehocvaticinium  leuandispiorumanjmis,quia 
non  procul  abcrant  ab  vltima  c!ade:anno  enim  vndecimo  ZedechuE ,  menfe  quarto  Vrbs  ca- 
ptafmt,&  cxcifa,&  populus  abdu&us  ,8c  Templum  exuftum  ;diftabanttunc  forte  a  fuointcri- 
tu  lex  vcl  feptem  mcniibus.hic enim  nulla  tit  metio  quoto  menfe  hanc  viiionem  acccperit  Pro- 
pheta,lcd  tantum  ponitur  annus  dccimus:initio  autem  vndecimi  diximuscaptam  fuilfe  Vrbero. 
Hinc autem  melius cognoicitur  diabolicapopuliobftinatio,qudd  cum  hoftilisexercitus  Vr- 
bem  cingerct,tencbant  tamenleremiam  ipfum  captiuum ;  prsdixerat  iam  tot  annisquod  tunc 
cxpericntia  doccbat  vcrum  fuiffe:pcrquadraginta  annos  non  deftiteratclamare ,  &  monendo 
atquehortando,acminandopericulumfacerean  poffentadduciad  refipifcentiam.Cum  ergo 
nihil  illisnouumaccidili'et,quinpotiuscertomalorumeuentuexperireturIeremiam  verum  & 
fidelemfuilTefcruum  Dci,quidhocfibivoluit,tencrc  ipfum  inclufum?  an  non  eratpalam  cum 
Deobelhim  gerefeJquidenjm  illis  ncgotii  crat  cum  Ieremia  ?  certe  non  egeratpriuata  caufam, 
deindcnonlomnuuciatquodtotiesillispra?dixcrat.  ergo  non  pugnarfit  cum  nomine  mortali, 
fed  poti'Gigantu  more  auliiunt  cornuaaduerlusDeuiprumattollere.Ethacrationeetialeor- 
nat  Prophetx elogio.hoc  quide  fa-pe facif.fed non dubiu  eft  quin  hk  notctur  indignitas  ,qudd 
fcilicet  quo  tempore  Chalda?i  Vrbe  cingtbantfuo  cxercitu,Ifm«;4j  VrophetacUufuseratin  atrio 
o*fl«ft"*.poterat  iimpliciterdicere.leremiastunc  erat  claufus;fed  titulu  Prophets  honoris  can- 
fa  hbiaffumit,vtindemagisapp.\reat  fceditascontumacr£,qu6dpopuIuscum  fentiret  Deum 
infeftum,tamennondcftititafuafuperbia.  tcnuit  enim  tunc  Prophetam  ipfum  in  carcere  acfi 
certaretcumDeoipi'o.  Scimusftultos.vtpiouerbiovcteridicium  eft, acceptomaloiapere:  er- 
go fi  qua  fuiffet  mica  vel  gutta prudentia:  in  Iudxis , poterant  fuis  mabs 8c  calamitatibus  flefii 
vt  abiicerent  faftum  ilium ,  &  peruicaciam  .Sed  videmus  vt  fuerint  indomiti,  8c  vefano  furore 
perftiterintinfuisfcelenbus,  quod  conftridiabhoftibusvoluerunt  Deum  in  perfonaferui  fui 
tenerequati  captiuum  .  Q^oddiciturhic^dfrcec/^w/^nondubitoquin  fuerit  career  paulo 
humanior,qucmadmodum  alibi  videbimus  Prophetam fuilTe deprecatum  ne  illinc iterum  tra- 
heretur  in  obfeurum  altcru  carcercm,vbi  fuerat:  petiit  hoc  non  vulgaris  bcneiicii  loco,  vt  ma- 
neret  in  aliquo  carcere ,  8c  tamen  expofitus  fuit  omnium  ludibriis.  Quicquid  fit,  videmus  tunc 
populum  nihilo  fuiffe  meliorem  ,tamet(i  iam  farpius  caftigatus  fuiffet  Dei  fcrulis.Interea  me- 
moriatenedumeftquoddixi,dumimpiimodisomnibusconantur  fermontm  Dei  prorfusex- 
tinguere, non  confequi quod  optant: quia  Deusperrumpitnihilominus,&continuatverbi fui 
curium  quicquidilhmoliantur.  Et  hoc  diligenternotandumeft,quiahodic  videmus  machmas 
omnesadmoueri  a  reprobis,vt  curfum  ca:leftisdodrinat  abrumpat.  Veniatiuitur nobis  in  men 

tern  ha;chiftoria,cumcapriuustffetIercmias,liberumnihilominus  fuiffe  eiusfermonem,&lin-        

guam  folutam.quemadmodum  etiam  Paulus  gloriatur,Etiam  fi  conftri&us  fim  vinculis,iermo  **  •*' 9 
tamen  Dei  non  eftalligatus,inquit .  Iam  fubiicitur  caufacur  fuerit  inclufusin  carcere, quia 
fcilicetaufusfuerat  prophctare  contraVrbem,&  Regem  ipfum. non  mirum  eft  ii  Regisanimus 
fuerit  exaccrbatus  cum  intrepide  diceret  Ieremias  venturum  in  manus  hoftium.neque  enim  tan 
turn  de  Vrbe  ipfa,  8c  cius  excidio  concionatus  fuerat ,  fed de  Regis  clade: dixerat  enim  tracium 
iriinconfpe&u  Regis Nabucadnezer,&  venturum Babylonevfqucdum  vifitaret ilium  Deus. 
fcimus  quam  de!icata»  tint  Regum  aures : :ergo  nihil  mirum  fiexcanduerit  Zedechias  aduerfus 
leremianv.fed  tandem  debuitvelmolliri,velfrangicum  viderethocoraculumprofectLm  fuif- 
fe a  Deo  .  Qu&d  ergotenuit  femper  Prophetam  captiuum ,  hinc  apparuiteius  vecordia,&  ftu- 
por,  quia  in  Deum  non  refpexit.    Crasreliquaprofequar. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus,  cptando  non  defmimm  quotidie  tram  in  nos  tuani  prouocare,  vt 
faltemadmonitiverbotuo ,  refipifcamus ,  &  noshumihemus  inconjbeSiu  tuo  atqueud 
prceueniamusngorem  tui  iudicij:deinde  etiam  vt  casligati  manutuanon  obdurefcamus 
fed  nos  ttbifubijciamus ,  (f  prebeamus  nos  dociles,  ac fie  proficiamus  fub  tua  difaplim 
Vt  tandem  toti  tibi  addiBi,  nibd  aliud  habeamus propojitum  ,  qudtn  Jacrum  tuum  nomeri 
glonficare,  donee  partieipes  fimus  eius  gloria  ,quam  nobis  peperit  vnigenitus  Filius 
tuus,     Ameny 

COE  p  i  m  v  s    herl  tra&are  de  fuperbia  atque  etiam  furore  Regis  Zedcchiar,qu6d  teneret 
Prophetam  in  cuftodia,cum  tame  obfiderctur  ab hoftibus,  ficuti predi&um  fuerat.  videbat 


Cj\p    XX  XII  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

Ieremiam  locutum  effequafi  ex  ore  Dei-nam  effe&us  vaticinii  i'atis  probabat  non  tenure  quic- 
quam  protulifle ,  led  quod  diuinitus  ruerat  mandatum ;  non  ramen  detinit  a  fua  perti:  aaa. 
lam  verba  etiam  fatis  oftendunt  fuiffe  prorius  excaecatumcumdicerct ,  Quire  prophet  as  nobis, 
yenient  chM*i,<yapient  frbemlnon  eratqiudem  propofitumhuicftulto  Rcgi ,  ac  varianp  os 
Prophets  obftruere,&  fimul  fateri ipfum  habere  mandatum  a  Deo:led ita  iolem  reprobi.pro- 
liliunt enim  cxco impetu aducrfus Dei  feruos, nee quicquam  diicernunt.  Siquis lplos  interro- 
cet,anvelintaperte,&  cxprofelfoobftare,neDeus  liciplorum  iudex,negabunr.ledinrereanon, 
fuftinent  fe  moneri,&  coargui.  Hlc  ergo  quatiin  ipeculo  peripicimusquam  furiqfe  omncs  re- 
probi  Deo  refiftant ,  &  concntur  ipintum  eius,  quantum  in  fe  eft,extinguere  .  deniquepoffenc 
quidemconcederealiquodimperium  Deo,modocum  eotranfigerentnequidaduerius  ipforu 
cupidkatesloquercturperlbosProphetas.PorrQmmimedubiumeft  quin  piscipue  cxalrxia- 
ius  fueril  his  Prophets  verbis, 

4  Et  Zedechias  rex  lehudah  nonefrugietemanti  Chalda^orum; 
quia  tradendo  tradam  in  manimi  regis-  Babel ,  &  loquetur  os  eius  cum 
ore  ilIius,6cocuh  eius  oculos  eius  videbunt. 

/  Cum  ergo  videret  Rex  fe  noneximiacommuniiudicio,hacdecaufa  prscipue  fuccenfuit 

Ieremis.  volunt  enim  Regcs  iolui  legibus,  atque  vt  pcrmittant  obiurgari  populum  ,  tamen  vo- 
lunt  effelacroian&i.  Cum  ergo  leremias  Regem  Zedechiamvna  cum  vulgo  iploignobili  in- 
uolueret,hoc  non  f uit  tolerabilc  Regi  fuperbo  .  hinc tanta  indignatio,  vt  includeret  Ieremiam 
in  carcere'.demde elTet  implacabilis>tum  tamen  vrgcrct  cum  manus  Dei.  . Poftea  fequitur, 

5  Et  Babylonem  abducetZedechiam,&illic  eritvft]uedumvifi- 
taueroipfum,dicitIehouah.-quando  prceliati  fueruis  aduerius  Chal* 
d,£eos,non  profpere  vobis  cedet. 

Proiequirur  eandem  fententiam:  ^W«crr,inqiiit,  Rex  tslabucbadne^r  Zedechiam  captiuum, 
<y  m.ttiebtt  in  exilio  vfq^e  dam  vifttauero ipfum.  quidam  hoc  tempus  vifitationis  intelliguiit  dc mor- 
te.certum  enim  eft  mortuum  fuiffe  Babylonc.Et  quia  eius  conditio  non  legitur  in  melius  con- 
uerlaeffe,ficuti[oakime.fqualorecarcensedueiusadmenfam  Regis  accubuit,expoiitio  il- 
ia primo  intuitu  probabiliseft,ad  mortem  vique  confeftum  fuiffe  cgeftate &  ignominia.  vide- 
tur  tamen  potius  aliqua  promitttileuatio,ni(i  forte  ipecies  mortis  beneficii  loco  cefeatur:  quia 
gladio  non  interiit  .Etfi  autem  non  reuerius  eft  in  patriamjiihil  tamen  abiurdi  eft  in  hac  loquc 
di  forma,quod  fucrit  in  exilio  vfquead  vifitationem,quia  nihil  poteft  inde  inferri  ,deinde  vide- 
bimus  poftea  datum  fuiffe  hoc  mortuo ,  vt  honorifice  &  cum  luctu  lepcliretur.Non  mirum  i- 
gitur  eft  quod  Deus  hlc  tempus  gratis  defignat ,  tametfi  nunquam  in  patnam  redu&us  eft  Ze- 
dechias,3cfcimuserutos  fuiffe  eius  oculosaRege  Nabuchadnezer.namcoa&usfuitcaufamdi 
cere,&  damnatus.  Csceru.m,hoc  Dei  beneficium  tamen  non  abs  re  comendatur ,  quod  tandem 
eumN.xbucadnezerclementiustra&auit,quantumcxlepulturaconiicerelicet.Dicitcrgo,  B*~ 
bylanem  ducct  ettm  NAbuudne%er,z-r  erit  illic vfqxe  dum  vi/iuuero illum>id  cft,manebic exul  in  pcedo- 
fre  carcerisA  iNic  efuriet>&  ueftituetur  omniauxilio ,  erit  quafi  vnus  c  poftremis ,  dcniqne  tra- 
iler vitamignominioie vfquead  tempus  vifitationis  mex.Tandeaddit,  Cum  fraliatifueritis  ad- 
uerfus Chjildaos^non  cedet -vobis  profpere.  Hie  occurrit  Prophetaftultiscogitationibus.qui  adhuc 
poterant  ludSos  inflare  ne  fc  iubiicerent  Deo ,  &  humiliarentur  iub  forti  eius  majiu.erat  enim 
non  paruahominummultitudo.Vrbs  autem  habebathrmasmunitiones.  Cum  ergo  viduecfe 
inftru6toscffeviribusckcQpiis,adhucluperbiebant:deindeobdurueratipiotempoiisprogref- 
fn.nam  fuftinuerant  longo  tempore  obfidionem  Cum  primum  irrunnt  hoftes,omnium  animos 
occupit  formido:ledfieuentushoftesfruftretur,tuncincipiunt  qui  ante  trepdauerant  collige- 
re  animos. id  accidkludsis: cum  enim  cin&afuiiTet  Vrbsabexercitu  Chaldaico,nondubium 
eft  quin  miferi  illi  exhorruerint :  fed  poftquam  viderurit  hoftes  fubfiftere,  &  nihil  proficere  fuo 
conatu,  tunc  magisacmagisobftinarunt  animos.  Notandum  enim  eft  quod  heildixi,  obfeffos 
f  uiire  quo  tempore  oblata  fuit  Ieremia:  hsec  viho,  forte  per  iex  vel  o&o  menles.  hinc  igitur  plus 
confidential. Sed  Prophetarefellithancftultitiamciim  dicit,P>-<f/ww;W  aduerfus  Cktld/tosjcd  e- 
uentus  Temper  erkinfcelix:Deus  ergo  fempcr  vos  profternec  coram  hoftibus,  quia  cum  ipfo  vo- 
bisbellnmeft.  Ha:cfummaeftprarfationis,qu6dicilicetIeremiastimcclaufusfuerir  in  carce- 
re,  nee  Rex  a  fua  concuirucia  deftiterit,quanquam  iplum  premebat  Dei  manus:  ieinde  cxpnmi- 
tur  caufa,nempe  quod  libcre  minatusfoerit  tarn  Regi,quam  Vrbi,  &  denunr.i*uent  inftare  illis 

Dei 


IN    I  ER  EMI  AM.  2J8 

Dei  vindic"hm,donec  Rex  ipfc abdu&us  effee  in exilium ,  &  Vrbs  captl eflet , ac  direpta  ab  ho- 
ftibus.     Niincfequirur, 

6  Et  dixit  Ieremiaj^FuitfermoIehouasadmedicendo: 

7  Ecce  Chanamee!  films Sellumpatruitui  venit  ad  te,aut\>cturuse(l 
adte,cp.i  dicer,  Eme  tibi  agrum  meum  qui  eft  in  Anathoh :  quia  tibi  ius 
arrinitatis, vertunt }ius  redcptionisfedredemptioillarrfcrturadaffinitatcm,  vcl  co- 
gmtionem.iw  igitur  cognationis,a&  emend  um. 

8  EtvemtadmeChanameeIfiliuspatruimei,ficuti  locutusfueraj: 
Jehouah,ad  atrium  cuftodia;,cV  dixie  mihi ,  Emerged  um,  agru  meum 
qui  eft  in  Anathoh,  quod  oppidum  eft  in  terra  Bemamin  ,quia  tibi  ius 
Ji£reditatis„Vf/ pofrfiionis.~v jigmficat propne  bareditano  lure  poLderc ,  &  ti- 
bi redemptio:eme  tibi:tunc  cognoui  quod  hie  eflet  fermo  lehoua:. 

q  Et  emt  agrum  ab  ChanameeJ  filio  patrui  mei  qui  e rat  in  Anathoth, 
&  appendi  ei  pecuniam,  feptem  ficlos,  &  decern  nummos  argenteos. 

10  Et  fcnpfi  in  libro,  &obfignaui,  &  conteftatus  fumteftes,&  ap- 
pendi pecuniam  in  ftateia^eliinlancibus'.ejl  in  aunbus:fed  mctaphoricetruti- 
nam  indudi  nunterowcantaures. 

ii  Et  fumpfi  librum  emptionis  obfignatu  exprcfcripto,&  ritu,vei 
more^elftatuto,  dc  apertum. 

12,  Et  dedi  librum  emptionis BaruchfilioNerisfiliiMaaffiajcorarn 
oculisChanameel  patruelis  mei,  &  coram  oculis  teftium^qui  Icripti  e- 
rant  in  libro  emptionis,coramoeulis  omnium  ludasorum  qui  fedebant 
in  atrio  euftodiav 

13  Et  pracepi  Baruch  coram  oculis  ipforum,dicendo, 

14  Sic  dicit  Iehouah  exercituum  Deils Ifrael ,  Sume  libros iftos,  li- 
brum emptionis  hunc&  obiignatum,&  librum  apertum, hoce£t,tant 
obfigriatiitn,quam apertum  hunc librum ,&  pone  eos  in  vafe  teftaceo,vt  perftec 

admultosdies.    nunc Jequitur appl.cdcio  \ijhnis, 

15  Quia  fie  dicit  Iehouah  exercituum  Deus  Ifrael,  Adhucement 
domos,&  agrosi&vineas  in  terra  hac. 

Hsc  omnia  Icgenda  f  .icrunt  vno  contextu,quia  longo  fef  mone  exponit  Propheta  quomo- 
do.vclquo  fymbolo  obiignatum fuent  vaticinium.Summa  autem  hue tendit,  poftquam  mul- 
t  jm  tempons  tranfa&um  fuerit.redituros  efle  ludsosin  patnam,quia  Deus  eos  rtftituet,ac  fi- 
nem  acopieteorum  capriuitas.Spem  ergo  liberations  ilhsdarevoluitDeus:fedintereaadmo- 
niti  fuerunt  vt  patieter  expe&arent  fine  exilhfui.Nunc  veniendum  eft  ad  externum  lymbolum: 
nidus  eft  Propheta  agrum  emere  a  fratre  fuo  patruele.hoc  crat  valde  ridiculu  hoftes  enim  occu 
p^uerai  parte  lllam  regionisinemoexIudsisaufusfuilTettuncaccedereadfuosagros  .  Cunier 
ropriuati  eflentagrorum  luorum  c6fpe&u,potunvidcriProph.defipere,qu6demeret  agrum 
aius  dominium  erat  penes  hoftes. Scd hoc  modovoluit Deus  oftendere,poftqi.aIuda!i ad  tem- 
p-  >s  priuatieffent  terra:  habitatione,tande  redituros,vt  quifqueius  fuum  recuperaret ,  atque  ita 
tJUafi  poftliminid  omnia  illis  eirentintegra,nepepoftquaipforumifertus  eflet  Deus.Sed  primo 
loco  videndum  eft  I  ueritne  ha?c  nuda  vilio,  vt  !oquuntur,an  vei  6  res  gefta.q uidam  putant  hoe 
ipiritupropheticofuifle  oftenium  Ieremizrled  excontextucolligere  promptum  eft,re  ipfaa- 
grum  fuiffe  empru-n .  Primo  dicit  d*ium  fuiffe  fermonem,  lereniU :  fed  aliquanto  poft  fubiicitur, 
poftqtia  venit  iI'epavrue!is,tiinccertiorefadur"iiifreIeremiam,gubernarihocrotiimnegotiG 
diuinitus.Prsdixit  er^o DLUsProph.quodfuturumcrar.Ecce ver/iet  Cbunmtelfilm  S>illm>f>A- 


CAP.    XXXII.  IO.  C  AL.  PRAELECTIONES 

trui  tui,Sc  ofreret  tibi  agrum  venalem:  ita  locutus  eft  Deus  Prophcrx  fuo:  &  haftenus  liccb  it  dt- 
cere  vel  per  {"omnium, vel  per  vitione  fuiffe  edo&um  leremia  dc  re  fut  mailed  cum  poftcaaddit 
ipl'um  Chanamcel  veniffc,&  lereroias  teftatux/i;  tunc  Agnomffe  hoc  totmrs  prcfectum  tffe  a  Deo  :  mini- 
me  dubium  eft  quin  hiftorica  lit  narratio  .  Deus  ergo  voluit  Chanameel  venire  ad  Icrcmiam,  & 
profcribere  agrum  venalcm,&  ipfum  rogare  vt emeret,quoniam  penes  ipfum  erat  proxima  hx 
reditas,ac  proindcius redemptions  ex cognatione.  Tenemusergo  fuilTe  quodda  cxlefte  ora- 
culum  Proph.datum,fedrem  iimul  fuiffe  coniun&arquonia.  venit  Chanameel, &  agrum  vendi- 
dit  coram  teftibus:idqueneceiTe  fuit  non  tarn  caufaipfius  Ieremix,quamtotiuspopuli,&  ma- 
ximettdeliu.quibus hoc  peculiars  vatieinium  fuit. Deus enim  noluithunc  thelaurueffe  vulga- 
rem,fed  depoluitapudfuose1eaos,quemadmodumexfinecolligipoteft  Antequam  ergo  veni- 
ret  Chanamecl,edo6t  us  fuit  Propheta  nihil  fieri  in  ea  re  temere,fed  Deum  effe  authorem .Iuffus 
eft  er-To  agrum  emere,&qualiproiiccre  pecuniam.quis  enim  non  dixiilet cantundem  perrre? 
deindenotanda eft circunftantiaremporis-.Propheta  tunc eratin  vita;  pcriculo:quorl'um  igitur 
a^er  ?  deindc  diximus  non  fuiffe  liberum  acceffum  etiam  (i non  fuiffet  carcere  inelufus :  neque 
emmaulus  fuiffet  exireportam  Vrbis.  Fuit  igitur  hxeprorfus  ridiculaemptio  pro  carnislen- 
fi}:profudit  enim pecuniam  Ieremias,&  imaginaria  fuitagri  pofleflio  duntaxat.fed  tamen 
quia  fie  Deo  piacebat  non  pepercitpecunix  ,8c  emit  agrum  a fuo  patruele  .  Dicit  ergo  wra^e 
ChxHamee'filium  pAtr'm  fid  ,(icutihquutusfuerAt  lebouab  ,venife  in' Atrium  cuflodix,  loqttutum  fuiffe 
cum  eo  ,ficuti  Dent  prxciixout .  Quantum  ad  claufulam  verfus  pertinet ,  viden  poffct  abfurdum 
quod  dicit  Prophcia  fe  tunc  ugnouiffe  buncfermonem  murine  a  Deo.  nam  ti  prius  dubitabat,  vbi  cer- 
titudo  fpiritus  prophet: ci  '<  iirn  acceperat  vilionem:  debtiit  amplecliqLiodfcii.bat  diuinitusfi- 
bieffeprxdictum,i'dque  abfquevlla  dubitatione.apparetautem  fuilTe  iufpenfum&  perple- 
xum  .  er^o  videtur  hoc  lignum  fuilTe  incrcdulitatis ,  quod  non  adhibuir  plenam  &  folidam  fi- 
dem  Deo ,  neque  periuaTus  fuit  de  oraculo  cxlcfti ,  donee  re  ipfa  vidit  hoc  totum  tffe  comple- 
tum.  Scddiftim:ucre  conuenit  inter fcientiam, qua  prxditus  fuit  ex  reuelatione  Spiritus,  & 
fcientiamexpenmentalcm ,  vt  loqunntur.  Propheta  igitur  non  tunc  primumdidicit  loquutum 
fuiffe  Deum ,  fed  confirrnatus  fuit  in  fidci  fux  certitudine :  8c  in  ea  re  nulla  eft  abiurditas .  ne-> 
que  enim  quicquam  dcccdkcxndej&authoritate  verbiDei  dumvfusipfe&  experientianos 
connrmit ,  8c  Deusctiam  fxpe hoc  modo confulit  fuorum  infirmitati .  Ieremias ergo  recubuit 
in  Deioraciilum  ,  8c  abique  contrcueriia  perfuafusfuitfe  diuininitus  fuiffe  edoctum  deemen- 
doaaro  .  fedcumpaulbpoft  venit  Chanameel  ad  ipfum,  effe&usipfe  fuit  qualiobfignatio  vi- 
fionis .  ergo  migis  ac  magis  fancita  fuit  in  corde  ProphctX  Dei  Veritas .  HXc  eft ,  quemadmo- 
dumdixi,  experimentalis  notitia,  qux  nihil  dctrahit  verbi fidci: fed potius  remediumeft  ac 
folatiumhumanx  inhrmiratis.  hoc  ienlu  dicit  [e  tunc  cognouiffe :  &  ita  voluitetiam  fidem  face- 
re  vaticiniiapud  alios .  Nam  cum  fideles  vifioncm  conferrent  cum  ipfoeffcctu,  non  parum  va- 
luit  hie  confenfus  8c  hxc  mcLodia. ,  Vt  ita  loquar ,  ad  confirmandam  corum  fidem ,  cum  ab  vna 
parte  audirent  Deum  fuiffe  loquutum  .deindefcirent  complctum  re  ipfa  fuiffe  quod  Prophe- 
ta edo&usfucrat .  Poftea  adiun»it  feemijfe  Agrum  a 'filio  pAtruifui  ClunAmecl,  qui  eratinAnatboh, 
in  tertA  BeiuAntin .  Nihil  eft  in  verbis  fuperuacuum  .tametfi  enim  de  locislatisvulgb  notis  lo- 
quitur Propheta,  relpicere  tamen  oportet  ad  tempusemptionis.  nam  terra  Bcniamin  erat  fub 
hoftium  potcftate :  redacli  fucrant  Iudxi  in  tales  anguftias ,  vt  non  effent  tuti  Icrofolymx .  A- 
nathoth  autemerat  vicus>  quemadmodum  fatis  notum  eft ,  expofitus  libidini  hoftium ,  8c  ccf- 
feratprimoaduentu  inprxdam  .  fuit  igitur  ftultum  emere  agrum  in  vicoilloquiiam  tranfie* 
rat  fub  hoftium  poteftatem .  Addit ,  In  terrA  BeniAmin ,  qux  contigua  erat  finibus  Ichudah:  fed 
defertaerat  abindigcnis,&:  omnesconfugerantlerofolymam  Cum  igitur  terra  Beniamin  iam 
nullum  haberctincolam,  fuit  hoc  minimeconfentaneum,  vt  Propheta  etiam  exiguam  pecu- 
nixfummamnumeraretproagroillo.Quxritur  autcm  quomodo  vendiderit  agrum  Chana- 
N»w.i8.ii  rneelquieratexordmeLeuitico.  fcimiis nihil  proprium  fuiffe  Leu'itis,&  decimas  fuiffe  illis 
datasinhxrcditatem.Sed  debet  hoc  intelligideagro  fuburbano-.habebantcnimfuburbia,  & 
quifquepoflidebatpratum  aliquod  .non  arabant  neque metebant, neque  etiam ipfis fas  erat 
ex  Lege  operamimpendereagriculturx  -.fedpafcebant  illicl"uapecora&  pecudes,&'tenuita3 
fumma  hoc  fatis  oftcndit.quanti  enim  vendittls  fuit  ager?feptcmficlis,&:  decern  nummisar- 
eenteis!.  Vidcmus  ergo  non  fuiffe  latifundium,  fed  duntaxatpratumhoitofimile.-quia  maius 
fuiffet  pretiu'm,  fi  fuiffent aliquot  agriiugcrj.Facilisigitur  eft  hxc  folutio,nempe quod pratu- 
lum  aliquod  vendiderit  Chanameel Ieremix,(icuti  quifque  Leuitahabebatin  fubuibio  prarum 
aliquod  pafccndisjfuispecudibus  vel  armentis:quanquam  non  poffidebantanncntafinguli,  fed 
habebat  quifqucvaccam  vnam,autduas.  lie  ergo  nomen  Agridebetaccipi.  Addit  Propheta 
fefcripfifie  //&n<w,hoccft,tabulasvenditionis.narnnBn  vocantHcbrxi  non  modo  iuftumvo- 
lumen,fed  quod vulgodicimusinftrumentum ,  &  quas Latini  vocanttabulas .  Dicit  ergo  ta- 
bulas emptionis  fuiffe  confe&as :  deindc  adiungit/w]/e  obfgnAtat ,  non  more  noftio  cum  figil- 

lum 


I   N   I  ERE  MI  AM.  i<j5. 

L.m  appenditurfed  fuifll-  claufas  ,vt  tunc fercbat  mos  &  \  fus.  Addit  etiam,  exritu-.arexjiatutt- 
tandem  itdumgu  alias  etiam  tabulas  fuifle  conrcctas,  qux  mancbanrapcrtx.  Putant  per  libu.m 
apertcirn notanquod lingua noftra  vocumus copiani  :&  ita obiiynarx cabidar  fucrunt i  tpolitxin 
arca,e\emp:ar  autcm  apcrttim  potuit  quofidle  pu.feui.Etli  niittri)  ailndit  Prophet  a  ad  mourn 
tunc  rccepmm,nontamen  dubitoquin  vatiaui.m  hociciipici  it  m  tabu'is  daubs  &  apcrus,  vt 
qui  tunc  viucbaut  iam  percipcrentaliquid  vtilitatiscxdcctnna  :diindc  vtctiam  exemplar  au- 
theticum,velipfumarchetypum  manerc'tadpofteros,qucmadmcdii  poftea  vidtbitnus.  Et  ccr- 
te  voljit  Deus  non  tatiim  ei lgere  fpem  hdclium  poft  ccmpleti.m  tempi;  s  exiiii,  ita  vt  hxc  pro- 
phetia  iaceret  inutilis per  ieptuaginra  annos'.fed  voluit  iam  tunc  prodi  lfc,vt  eliet  illis  fultura ad 
patientiam.Intcrca  fuit  etiam  altera  vtilkas  vaticinii.nempc  vt  li.dxi  petfuntti  exilie  mciptiet 
bene  lpeiare,&  memorcs  huius  vilionisftatuercnt  Dcum  tore  fnum  liUiatorem,  ficiiti  pollici- 
tu? fucrat. Hxc  igitur  ratioeft cur  duplices  tabula;  cofectx  fuciljit  huius  emptioris:  tabular  oL- 
iignatx,&  tabular  apertx:qux  apertx erunt,habebant  pr^lcntcm  vlum,  vt  alacrius  pergcrent  in 
cxilium  fideles,&  placide  lubirent  cafligationcm  fibidiuinitus  impofitam.Prcphctiaioitur  iam 
Cue  debuk  omnibus  ellc  aperta  :  dtinde  oblignata  fuit,  vt  poft  annos  ieptuaginta  ici.ocaret  am- 
nios piorum,&  oftcnderctillis  fpem  liberations  promiffx.  Hxc  igitur  ratio  eft,meo  iudicio,cur 
Propheta  commemorct  le  fcripiiffe  tabulas  &  oblignafte :  dtinde  ici  iplifTe  alias  tabul  as , qua: a- 
pcrtf  manqrent.  Poftea  addit,/r  vtrafcjue  dtdifli  [tribx  fa  Baruch-,  cuius  poftea  hec  itcrummentio, 
&  pluribus  locis .  Dcdi  igitur  eas  Varucbfilio  Neria-filiiMaafli*  coram  oiulis  Chavamechcr  "Cult's  tt~ 
Hium ,  qui  fcriptierant  in  tabhUs,  crcotam  omits omnium  quiiHicadfiabant,ncmpc  ad  atrium  cuftodix. 
Hinc  rurium  colligere  promptum  eft  ,  narrari  vci  am  lnftoriam,  &  non  nudam  \  itlonem  ,  qua: 
cxhibita  fuent  Prophetx:adhiit  igitur  veditor  Chanamcel  vna  ciim  ttftibus,&  aliis  Iudxis   di- 
cii  fe hbrum  dedtffe  ami  mxndatis .  nam  a'ioqui  fuilfet  inanis  libi  i  traditio:  li  tantijm  depofliiflet  in 
mambus  Baruch  tabulas  illas,populus  nihil  didicifTet.fed  adduntur  mandata:  Ptacepi  coram  ocu- 
luipfqntm,dicendo.  hinc  etiam ftatuere  licet  oraculum  fuiflc  datum  Prcphctx,non  tanriim  quod 
apud pofteros  vigcret,nempe  poft  complctum  tempus  exilir.  led  vt  iam  tunc  cilct  celcbre,  &  in- 
notefceret  omnibus  Iudxis. Dick  igitur  lehouamita  lvqni.Nor.dum  oftendit  fintm prophetie:fcd 
ctirnpronuntiatncgotiumhoc  geriDeiruandatodamattetos  redditomniumanimos.Swwfereo 
has  f.«W<#,iuquit ,ejr  repone  tas  in  v.tfe  teflaceo, vel  riSiliMirum  eft  cur  non  iubeat  reponere  potius 
m  alio  vaic.  nam  poterat  vas  illud  corrumpi,&ita  periiflent  tabulx.Sed  lcimus  etiam  pretiofif- 
limos quafque  thelauros  in  vaiis  fldilibus  rccondi.  Non  minim  igitur  eft,  li  Deus  iuflerit  pro- 
phetiam  Iwnc  reponi  in  vafe  teftaceo.  Si  quis  fubtilius  mafit  acciperCj  vas  teftaceum  erit  promii"- 
lio.qux  Li  fpeciem  parum  erat  firma. Quid  enim  eft  fragi!ius,quam  vox  qui  in  a<S rem fparyitur? 
Iudxi  traftifuerunt  in  cxilium :  audierant  ex  ore  Ieremix  finem  prxfixum  elFcadfeptuaointa 
annos.Sed  interca  poterant  concidere  animis.cumtantiim  fonitus  vocis  perculifletiplorum  au- 
res.  Quicquid  fit, etiam  li  in  vafe  teftaceo  repolitum  fuerit  oraciilum,quod  eratpignus  libera- 
tionis.laluum  tamen  ftetit  8c  incorruptum,  quia  ex  Dei  mandato  illic  reconditus  fueratille  the- 
laurus.  Dicit,  vt perilet ad inidtos dies, quibus  verbis  lignificat  nonmodohoc  vaticinium  vtile 
fore  IikLris.qui  paulopofttrahcndierantin  captiuitatem.fed  etiam  corumpofteris.quinondu 
nati  erant:atque  vt  fcii cnt,etiam  fe  mortuis.firmum efle"  vaticinium  :  quia  non  debemus  metiri 
ridemDd  vitx  noftrxmodulo.  Nihil  enim  magis  caducumeft  vitanoftra,  qux  ftatim  diffluit 
Veritas  autem  Dei  xtcrna eft.  Hxc  igitur  ratio  cur  diierte  addita  fuerit  hxc particula,debcrc 
hoc  vaticinium  feruari  in  valis  teftaceis,vt  maneret  faluum  &  integrum  ad  multos  dies,hoc  eft, 
donee liberaret  Deus  populum  luum. 

PKECATtO'. 

Da  onmipotcw  Deus,  cjitando  hibenms  bodietvflimomtm  aternafalutis  obftgnatim 
in  vajistcftaceis,  cr  nos  xnuitas  adfrcm  illiusbeat£  htreditatis  voce  hominum :  dfx  in- 
<judm,vtnon  xfltmemtts  firmitatem  fidei  tux  eomnrconff>eBucjuor  deftinas  iiobis tni- 
mfiros,fcd  inmxj  tu.e  .ttcnnUitijion  dubitemus  faliiam  nobis  fore  earn  \itam,  quce  yide- 
iur  fviguhs  momentis  euanefcere  s  donee  tandem  ad  eius  frmtiomm  pcrueniAmus  in 
Chrijh.lefu  Domino  nofbro,     Amen, 

';  .. 

r~\  V  A>:  q^v  k  m  fat  is-  tefttmus  fenfum  fuperioris  vaticinii,  timen  breuitcr  etiam  perftringefe 
''<^>nueni:t  vlrim am  fententta ,quX  eft  applicatio  vilionis  ad  rem  ipfa.rm  Adbuc  ementttr  domuh 
<&sln>o'Tiftfomh*cterrA.  Voluit  igitur  Deusferuu  luum  cxpendercpecllniaabfquc''vl!avti-,' 

X.  i. 


CAP.  XXXII.  IO.  C  AL.  PR  AE  LECTIO  NES 

litatc  priuata,vt  fumptufuo  foueretipmndeliu  vfque  adtempus  hberationis.Eratincredibile 
quod  hlc  dicitur,qiua  nemo  putailet  poffe  accidcre  tantam  mutatione,  vt  Iudatis  permitteretur 
.  reduus  in  patriam  .na  inexpugnabilis  erat  potentia  monarchic  Chaldaice>  Oportuit  vero ilta.m 
funditus  eucrtijVt  populus  Dei  efTet  Iiber.hae  igicur  ratione  oblata  fuit  vifio,vt  lcirenc  Iudxi  no 
fore  perpetua  clade,  quia  Deus  ftatuerat  rcftituerc  populii,&  terram  ipfam.  Ca:tcrum>fub  pra- 
tulo  deftgnata:  fuerunt  omnes  poffeffiones^uia  no  tatum  nominat  agros5fed  dicit,A<//;«c emeu- 
tur  tarn  domus,quJm  agri,  £T  vine* .     Nunc  lequitur, 

\6  Et  precatus  Aim  Iehouam poftquam  dedi  librum  emptionis  Ba- 
ruch  filio  Nerix ,  dicendo, 

17  Heu  Dominelehoua^Ecce  tu  fecifti  cados,&  terram  in  potentia 
tua  magna,&  brachio  tuo  extento:  no  eft  vlla  res  abfcondita  a  te,  \elmi- 
rabilis'. 

18  Fzciensjufacis ,  clementiam  erga  mille,  &c  rependis  iniquitatem 
patrum  in  finura  filiorum  eorum  poll:  ipfos:  Deus  fortis,potes,  Iehouah 
exercituum  nomen  eius,  &  qtuefequuntur. 

Tametfi  defund-userat  officio  fuo  Propheta,fatetur  tame  fe  fuifle  perplexum  in  vifione.vn- 
de  apparet,non  fuille  omni  ex  parte  Temper  Prophetis  patefactum  Dei  confilium,  fed  quatcnus 
expcdiebat :  interea  tamen  non  fuerunt  edaftici  Propheta: ,  quemadmodum  profani  vates fin- 
x'eriicferapi  extra  omnes  fuosIenfus.Non  fuit  igitur  fanaticus  ille  enthoufiafmos  in  Prophetis, 
vt  loqucrentur  ficut  ajs  refonans,vel  fimiles  effent  alina:  Balaam:  Ted  Dominus  illis manifeftauit 
quod  docerent.  Fuerunt  igitur  difcipuli,vt  de  manuin  manum  fideliter  traderent  populo  quod 
fuerat'apud  ipfos  depofltu.Sed  cognitio  qua  prxditi  fuerunt  n5  pugnat  cum  aliqua  parte  igno- 
rantiar.iicuti  Propheta  ciim  diceret>*AdbucementHrdgri,domuf,cr'»ine<t, fciebat Deupromittere 
reftitutionem  terra;  8c  populi.  Viiio etiam  ipfa  n5  erat  xnigma  aliquod  oblcurum :  led  interim 
caufaipfa  eum  latuit:&hincperplexitas,de  qua  nunc  dicit,quodfcilicet  attoriitus  re  ifta  admi- 
rabili  contulerit  fe  ad  preces,&  cofclTas  fuerit  mente  fuam  implicit!  teneri.  Admiratio  igitur 
Propheta: ex  ignorantia  manauit:led  ignoratia  ilia  non  fuit  contraria  fcientia:  prophetical.  Na 
"  quatenus  vtile  erat,  8c  ferebat  etiam  munus  Dodoris,non  dubiii  eft  quin  Dei  conliliu  intellex'e- 
rit.fcd  tata  erat  altitudo  velprofunditas  myfterii,  vt  coadus  fuerit  fateri  hoc  Dei  opusfupera- 
rc  omnes ferifus  fiio&Nunc  ergo  tenemus  quomodo  inter  fe  conueniat  cognitio  prophctica,qua 
prejditus  fuit  Ieremias>&  ignorantia  qua:  eum  impulit  ad  iftam  exclamation?.  Sciebat  certilfimu 
eflequod  in  vilione  oftenfum  faeiatdedquid  hoc  fibivcllet,  &  quomodo  peragendu  efTet  hoc 
Dei  opus,id  verd  incomprehenlibile  fuif.&  hinc  admiratio.  Dicit  igitur  fe  pfecatii  fuiffe  :qtio 
docemur  quoties  nobis  oDrepunt  cogitationes,quar  nos  hue  &  illuc  agitent,confugiendum  elTe 
ad  preces.Multi  enim  fuas  anxietates  fomentis  obdurant,du  fcilicet  fefe  torquent  in  omnes  par- 
tes^ exercent  omnes  luos  fenfus  ac  fatigant  fine  vllo  frudu.  Quoties  igitur  aliqua  anxietas  no- 
bis obrepit,fciamus  hoc  remediu  mature  eiTe  adhibendum,nepe  vt  Deu  precefnur,  quo  nos  ex- 
§ediat-,nec  finat  in  profundi!  demerg^quemadmodu  accidere  folet  omnibus  curiofis,&  qui  ha- 
enas  fibilaxant  in  fuis  imaginationibus.Iam  videmus  Propheta  fie.  fuiiTequafiobftupefaftum, 
vt  tame  non  libi  plus  promiierit,quam  vtile  erat,fed  ftatimconceflerit  ad  preces,  vt  Deus  ofte- 
deretquodipfumangebat  Sequiturprecatio,  qua:  tame  non  ftatim  explicat  metem  Propheta:. 
neque  enim  vfque  ad  verfum  2j.  declarat  qiiorfum  precatus  fuerit.  fed  videtur  h5c  congerere 
multa  extra  rem. Tenendum  eft  eius  confilium  ex  fumma  precationis,Domine,inquit,  quorfum 
Uifwfti  \'t  agrum  emere,qui  tame  eft  fub.mahu  hoftjum  ?  agrum  poffiden^  Chaldari:  tu  vero  ill— 
bes  me  pecuniam  profundere .  ha:c  fuit  fumma  poftulationis.  Scd  videtur  Ieremias  vagari  per 
16rtg"os  circbirils  ciim  dicit,  Tu feciHi cx^'&tehdmin poteHtiA  tuH^btacf^o  extentdimhil^  iihi 
AtlnftiJkile  :1H  facts  miferkerdiAm  in  milk  .genetAtiones :  rependis  iniquitumfi  patrum  mfilits  !  norma 
jOittp^eiJ  Ieb<\u,(h.exemrnHr>t:tu  esmagnus  conflio  &•  excellent  opere.oculi  tuifutit  aperti,  8c  qua:  fequuri- 
tiir:videiKur  hxc  nihil  ad  pra:fente  caufam  facerc.Scd  minime  dubium  eft  quiri  Proph.  feiprum 
'quafi'-M^tSb'frsno  cohibcra  voluerit,  vt  acqiutficret  Dei  cSfifio,"  cjUanuis  efTet  abfcOndkiir& 
incomprehenfibile.  nam  il  crupiflet  ftatim  in  fuam  precationem^goaratpiimo  irnpetu  fcruoris 
cum  Deo  litigare.Ita  enim  ferthominisingenium,vbifubito  Deum  compellat,vtebulliar extra 
modum. Propheta  igitur  qui  fatis  tenebat  non  elTe  tanta  moderatione  in  hominibus, vt  refte  iu- 
.diccnt.de  operibus  Dei  8c  fobne.oppofuit  fibihxcclauftra  ,3c  quafi  circundedit  libi  cancellqs, 
vt  be  iibi  phis  licentia:  concederet ,  quam  faserat.Sciamus  ergo  hxc  omnia  elogia.quibus  Pro 
.pheta  Deum  intigni,  ipectare  in  hunc  finem?yt  fibiipfi  modcratione,&  modeftia imperet,tltque 


IN    IEREMIAM.  **0 

H,1  cope  fear omncs  vagosfenfus,  quibus  titillai  i  folent  homines.  Nunc  vcniamus  ad  verba  ipici: 
iAha  i\don.ti  Itbtuxh ,  inquit ,  Ueu  Domwe  Deux ,  Eaew  feutti cakm &~  terratn.  Siquis ncJi  attcn- " 
dcrctad  circunftamum  loci,  putaret  hie  Pruphetam  aiuiarc  ,  &  son  contcxcrefermoncin 
fuum,itahancprecatioiiem  cllcqualicrr.uicam..Scd,qucmadm(jdui.imdi.\i,  quia  fckbat  Pro- 
pheta homines  minus  effe  Iiccntiolos  vbi  agirur  de  dperifalis  Dei ,  feiplum  frxnauit  in  teniDOre, 
antcqiiam  dcfcendci  c t  ad  i c m  lplam .  P: cratur  ergo  hoc niodo ,  Domine  non  eft  mei.m  rixari 
tecum,  ncque  enim  ad  ratunem  reddendam  licet  te  cohere:  Ham  tit  feci  fit  ixlum  rj-terraminpe- 
tenii.i  tiu  iii.i^u.t,cr  br.ubio  extcnte.  Eft  igitur  tacita  comparand  inter  Dcum  8c  hcmintm  morta- 
lcnr.Quilnara  ego  ium ,  vt  audeam  tc  ad  difccptanonem  vocai e  ?  nam  potentia  tua  mci  ito  no- 
bis eft  tormidabilis :  dumattcllimus  oculos  in  cxlum  ,  dum  rcfpicimus  terrain  ,  nihil  eft  quod 
non  debeaunos  raperc  in  admiraooncm  Ctjat  virtutis .  nam  appangl  furfum  8c  dcorlum  eius  lm- 
menlitas.  Videnius ergo  vt  Propheta hicextollat  magmhcis elogiis  potentiam  Dei,  quo  leipium 
contineatliibniodeftiacfe  humiiitate,neque  audeat  obftiepere  Deo, ncque  temere  prerumpere 
ad  terendum  iudicium  de  eius  operibus.  Ecce ,  inquit .  proponit  hbiantc  oculos  admirabile 
mundi  opihcium,in  quo  relucet  immenia  Dei  vimis.  Poitea  adiungit,  neqtteeftvlia  res  abfiondi~ 
tt  ate.  Duplex  poteftcffclcnfiis hums  partialis-  nam  nbs*  figniricat  effe  admirabilc  ,  iigniti- 
catetiam  ablconditum  cife.  lam  maiorpars  Interpretum  cxponit ,  quod  Deum  nihil  lateat, 
quia  omnia  polira  tint  iub  eius  oculis .  peneti  at  enim  eius  cogrutio  vlque  ad  pi  ofundiffimas  a-* 
bylfos.  Eilet  igitur  elogiumfapicntixDeidicuti  prxcellic  elogium  virtutis: &  hie  icnliisnoft 
male  quadrat.  Non  tamen  rcpudio  alteram  lententiam ,  qux  eft  Hieronymi,  quod  icilicet  nihil 
lit  Deo  difficile  ant  admirabile ,quoniam  omnia  fubiccfa  lint  eius  arbitno  :ita  vno  contextu  di- 
ceret  Propheta  potentiam  Dei ,  qua:  rcfulgct  in  conipcCtu  cxli  &  terrx  fimul  polTe  ccgnofci  in 
continua  mudi  gubcrnatione.  Nam  qui  cxlum  &  ten  am  creauit  poteft  etiam  omnia,  v  t  nihil  lit 
admirabile,hoc  eftyvt  nihil  lit  ditricile  eius  virtuti  limulac  hoc  vel  illud  decreuit. Semper  tamen 
in eundem  fcopum  tendit  Propheta.  lam  adiungit , Tufacis  mifericordtam  in  m  till  a,  £r  rependis i- 
n  i-jnit.it  em patrum  in  finumfiliwum  .  Hie  Propheta  agnokit  refta  eile  indicia  Dei,  etiamli  ipfo- 
rum  caufafugiathumanasmentes.  Etvtrunqiiefuitneceffarium,nempc  vtproponeretlibile- 
remias  formidabilem  Dei  potentiam  :  deindc  limul  expenderet  omnia  Dei  ludicia  reftaeffe, 
quanuislxpe  aliud homines exiftiment.  Deusenim  habetablconditam  rationem  in fuis  iudi- 
ciis'.itafit,  vtixpe  lolicitent  nos  varis  cogitationes,  &hbenterquiiquefeDcoopponeret.  I- 
deo  Popheta  poftquam  de  immenia  Dei  virtute  differuit ,  nunc  fimul  pronuntiat  cum  iuftum 
effe  mundi  iudicem :  &  iterum  altero  frxno  Te  compefcit,  ne  audeat  iudicium  ferre  de  operibus 
Dei  pro  iuofenfu.  T«,  inquit,  clement iam  ergamille .iumptum  eft  hoc  ex  Lege  Mo(is,qucmadmo-  JLxrf.ip.g. 
dumProphctx  mutuanturprxcipuas  lententias  ex  Mole  ,  cuius  funt  interpretes .  Ciimautem 
Deus  in  Lege  pronuntiet  l'e  eire  milericordem  in  mille generationes,quia  hoc  vidctur  nobis  ab- 
lurdum.nihil  aliud  liipereft, nili  vt  reuerenter  iufpicere  difcamus  quod  non  pollumus  compre- 
hendcre.  Propheta  igiturhlcfatetur  niodum  quern  tenet  Deus  in  Tua  dementia,  eflehumanx 
mend  ablconditum.  lam  pofteriusmembrum  videtur  minus  conlentaneuhx  effe, quod  Deus  repen- 
dit  iniqttitAtemp.itrum  in finitmfiliorum.  Paulo  ante  vidimus  impiam  fuifle  illam  blalphcmia,cum         , 
iactarcntpanescomediHe  vuasacerbas  cv'dentesriliorumobftupuiire.  Namverum  eft  Temper  S*^r"  il' 
iHud,Animaquxpeccaueritipfamorietur.Q^odliDcusrependitpatruiniquitateinrilios,  ita  £^f  lg  2, 
pcenam  cxiget  de  iniontibus,&  traniferet  ad  liliosquod  patribus  rependere  debebat.  Sed  Pro-  Ex*.i8.*o. 
pheta  quomam  nefas  erat  contradicere ,  vbi  Deus  per  Molen  ita  loquutuserat,  hlc  adorai  D«tf.  14.K 
myftc;  iam  illud  ,  8c  ita  lele  ad  humilitatem  8c  modeftiam  format ,  ne  icilicet  prof  umpat  inni- 
miam  licentiam  vbiagiturdearcanis  Dei  operibus.  Interea  breuker  notandum  eft  non  puniri 
innoxios  cum  Deusinuoluitrilios  vna  cum  patribus,&reiicit  patrum  iniquitatem  in  linum  fi- 
liorum.  neque  enim  agitur  de  iuftis  8c  innoxiis,led  de  reprobis.Quidam  ciim  viderent  pugnare 
hanc  lententiam  cum  i'enili  communi  hominum,  effugium  captarunt,  qubd  icilicet  Deus  tem- 
poralibuspoenis  rependat  tiliis  quod  patres  crant  menti.Sed  line  exceptione  loquitur  Deus  cum 
dicit  fe  rependere  in  finum  filiorutn  mercedcmp.it  rib  us  debit  am.  Quomodoaurem  hoc  debet  intelli- 
gi?  nam  pars  eius  pcenx  eft,  quod  Deus  deftituiteos  Spiritu  iiio .  Cum  ergo  vultpunireicele- 
lera  patrum  in pofteris,  priuat  Spiritus  liu  luce  8c gratia ipibs pofteros.  Fieri  igitur  non  poteft, 
quiniemperaccumulent  malamalis  ,&ita  teneanturimpliciri  patrum  reatu.  Procedit  igitur 
Dcusgradatimin  puniendislceleribus ,  quia  livelitrcmittere  pcenam  rilio,  qua  dignus  erat 
fimul  cum  patre ,  Spiritu  iiio  ipliim  ad  fe  trahet :  ita  erit  immunis  a  poena .  Quod  li  velit  per- 
fequi  vindicfamfuam  in  filiis  &  neporibus,quemadmodum  iamdixi,dcftituet  cos  Spiritus 
gratia,  vt  nihil  aliud pofiint  quam  magis  ac  magis  iram  eius  prouocarc  ,  &  ita  fe  in  eun- 
dem cum  patribus reatum  demergent: inde  communis  eritpcena  patribus  8c  filiis. hoc  qui- 
demnon  videtur  nobis  confentaneum  primo  intuitu,  fed  memincrimus  ideo  abfeondita  nobis 
clfe  iudicia  Dei,vt  nos  exerceamus  in  modeftia  8c  humilitate,&  difcamus  lobrie  fapere,&  fie  fa- 
icamur  Dcum  effe  iuftum  iudicem,vr  fciamus  non  poffe  metes  noftras  penetrare  vfque  ad  pro- 

X.  ii. 


CAP.XXXIl  IO.   CAL  PRAELECTIONES 

fundam  illam  abyffum.Sed  tamcn  folutio  quam  adduxi,fatis  facilis  eft,quod  fcilicet  Dens  nun- 
quam  punk  innoxios.  Quia  li  perfcquitur  patrum  fcelera  in  hliis,pars  pcena;eft,quemadmodum 
jam dixi,quod  lilios  priuat  Spii  itus fui luce  :  poftquam  ipfi  exexcati funt,  ruunt  lemper  in  fuum 
exitium,  8c  kanouis  fubinde  peccatis  prouocant  Dei  vmdi&am  in  fua  capita.  Cum  ergo  Deus 
rependkillismercedem  patribus  debitam,(imul  pcenam  exigit  de  ipfisquadigni  funt:  nee  eft 
quod  obmurmurent,  quia  communis  eft  eorum  culpa  cum  patribus.  Non  mirum  igitur,  ft  tra- 
hantur  in  ibcictatcm  poenx:  fed  hoc  tamen  pendct  ex  arcana  Dei  dementia  quod  alios  venia  di- 
gnatur,&  ica  eripic  ab  interitu:  alios  aute  delerit,.  8c  quia  reprobi  funt,ideo  merentur  quicqiud 
illis  infligic  poenarum.  T«  rependis  igicur  infmumfiliorumpoH  ipfos,  hoc  eft,  poft  ipforum  mortem. 
Poftca  exchmit,Deusfirtis,o-potens,Iebouab  exercituum  nomtn  wW.Prxdicat  rurfus  magnkudine 
potencixDei,vt  tibi  temperet.neque  temere  prorumpat  ad  nouam  diiquiiitionem,quemadmo- 
dum  curiofi  homines  libi  indulgent  in  fuis  fpeculationibus,&  ita  quafi  Deum  citant  ad  caufam 
reddendam,quaii  poffet  ftatui  aliquod  cribunal,  coram  quo  reus  beret .  Qupniam  igitur  tanta 
eft  petulantia  humani  ingenii,Propheta  hie  circunduxit  iibi  cancellos,  vt.fe  contineat  in  humi- 
litate  8c  ibbrietate.Poftea  mutat  peribnas,quod  fignum  eft  vehementix  &  ardoris .  nam  preca- 
cio  eft,vt  vidimus.  Atqui  nunc  Deum  reda  non  compellat :  fed  elicit,  Iehouab  exenituumnomert 
«&». loquitur  in  tertia  perfona.continuo  tenore  dicendu  erat,Tu  es  fortis  &  potens:fed  dicit,le- 
kouab  exercitUKm  eft  nomtn  eius.  Videmus  ergo  vt  Prophcta  quail  alio  fe  vertat :  fed  hxc  mutatio 
perfonx  ex  vehementia  &  ardore  manat,  qucmadmodum  dixi.  Et  hoc  fxpe  contingit  fidelibus, 
vt  abrumpant  curium  precationis,dum  fecumexpendunt  Deiopera,nuncpotentiam,nuncbo- 
nicatem,nunc  fa pientiam. Non  ergo  Temper  precantur  continuo  tenore  fideles,fed  vt  afFe&usil- 
los  impellit,ita  nunc  dirigunt  fermonem  ad  Deum,  nunc  autem  mifcet  apoftrophas,  &  fe  fe  alio 
conuertunt.     Sequitur, 

19  Magnus  confilio,excellens  opere,cuius oculuquandoquidem  oculi>tui 
aperti  funt  fuper  vias  filiorum  hominum  ad  reddedum  cuicjue  fecun- 
dumvias  eius,&  fecund umfru&urnoperumeius. 

Profequitur  eandem  fentenciam.miracurenim  fecumDeiiudicia.Primo  pronuntiat  Deum 
magnum  effe confilio,  ©"  magnum  tpere.  Per  confilium  intelligit  Dei  fapientiam ,  qux  fenfus  omnes 
noftrosnon  tantum  fuperat,  fed  etia  abforbet.Deinde  adiungicexecucionem  confilii,hoceftce- 
'ftimonia  illius  fapientie;,qux  nobis  apparet.Exoperibus  Dei  colligimus  quatafit  &  quaminco- 
parabilis  eius  fapiencia.Nam  ilia  per  ie  non  poffer  comprehendi ,  imo  ne  minimum  quidem  eius 
guftumperciperenc  homines,  niheonfpicuaeffet  in  operibus.Opera  igitur  Dei  propter  fua  ex- 
cellentiam  ceftimonia  funt  immefx  eius  fapientix.hac  ratione  ,8c  hoc  ienfu  Prophe  ta  vocat  Dei 
magnum  conjilio  or  magnum  opere.  Addit,  oculos  eius  apertos  ejfe  fuper  omnes  vias  hominum:  quibus  ver- 
bis iigniricatefie  totius  mundi  iudicem,  8c  quicquid  homines  vel  confultant  vel  loquuntur,vel 
ctiam  opere  perpetrant,id  venturum  in  rationem.Summa  eft,  Dei  prouidentiam  iic  extendi  in 
omnes  mundi  parces,vt  opera  hominum  minime  eum  laceanc,  nee  quifquam  poffk  effugere  ma- 
num  eius.poftquam  enim  loquutus  eft  de  oculis  Dei,adiungit,  Vt  reddat  cuiquefecundum  -vias  eius  t 
wfccundumfruBum  operum  eius.  HI  c  ergo  no  differit  Propheta  de  aliqua  otiofa  fpeculatione.qua- 
lem  rlngunt  profani  homines .  Facencur  enim  omnia  effe  fub  Dei  confpe&u :  fed  imaginancur 
ipfum  concentum  effe  nuda  ilia  8c  inani  coniideratione.  Acqui  hoc  modo  fpoliaretur  honore  8c 
officio  iudicis.Prophetaergo  hlc  demonftrat  rinem  prouidentix  Dei,  cur  Deus  habeat  apertos 
oculos,nempe  vc  eandem  ad  tribunal  fuum  vocet  omnia  hominum  di£ta  &  fa&a ,  imo  eciam  co- 
gkaciones.Cxcerum,docemur  his  verbis  non  poffe  vita  noftra  recT:einftkui,nififemper  nobis  in 
memoriam  veniat  Dei  prxfentia,vt  iciamus  nos  effe  fub  eius  oculis,&  nihil  effe  ei  abiconditum. 
Vnde  enim  tanta  peccandi  licentia,nifi  quod  homines  quafi  fugitiui  lafciuiunt  ?  quemadmodu 
ft  quis  filiiis  contumax  pof  sit  fe  fubducere  ab  oculis  patris,  tunc  toto  impetu  fefe  proiicit  ad  pec- 
candum,quia  fcilicet  folutus  eft  omni  metu  &  verecundia:ita  ftupor  nofter  fimihs  eft  fugx,quia 

f>utamus  nos  procul  remotos  effe  a  Deo.  Ergo,ficuti  iam  dixi,  femper  illud  tenendum  eft,Ocu- 
os  Dei  apertos  effe  fuper  omnes  vias  noftras :  8c  in  quern  finem  ?  vt  fcilicet  rependat  cuiquefi- 
tundum  vias  eius ,  or  quifque  colligat  jruBum  operum  Quorum .  TametG  ergo  Deus  ad  rempus  con- 
niueac ,  neque  re  ipfa  demonftret  fe  effe  hominum  iudicem ,  non  eft  tamen  cur  debeac  nobis 
torpor  obrepere  quafi  elapiieffemus  ex  eius  manu :  fed  fciamusnunc  ab  ipfo  reputari  omni* 
noftra  opera  8c  dicia,  vc  aliquando  demonftrec  fe  non  effe  ociofum  fpeculacorcm ,  quemadmo- 
dum  fomniaru  profani  homines,fed  effe  oculatum  teftem rerum  omnium,  vt  eandem  Iudcx  ap- 
pareat.  Quod  auccm  hie  locus  a  Papiftis  trahitur  ad  operummerka,  nimis  friuolum  eft.  nam 

cjuoties 


IN    I  E  R  E  M  I  A  M.  ^ 

quoties  Scriprura  afhrmat  rcpcndi  cuique  fecundum  opera  fua,  noexcluditgratuitam  Dcimi- 
lericOrdiam:&  cum  Deus  rependitmercedem  fidclibuy,hocfi<ndatueflinjgraojita  venia,  quo- 
niamiHis  ignolcitquicquid  alioqtii  viriarct  bona  eorum  opera:  &  u  exacte"  velimus  Icqw,  Deus 
non  rependic  fidclibus  lecundum  opera  ipforum,  nifi  quia  gratuito  illis  ignofcit ,  &ccndonat 
quicqui  J  peccaucriut.  Merces  igitur  pendet  ex  mera  Dei  milericordia.  Quantum  attinct  ad  re- 
probos ,non minim  eft  li dicicur  illis  rependi iufta merces opei  um  ,quia fcimiis di<mos die xter- 
nointeritu,&  Deiimefleiuftumiudicemcum  vlcifcitur  eorum  fcelera.     Sequitur, 

zo  Qui  edidifti  figna  &  portenta  in  terra  AF.gyptf  vfcjue  ad  diem 
hunc,  &  in  Ifraelc,  &  in  hominibus ;  &  feciftij hoc  ejl,  comparafti,  tibi  no- 
men  fecundum  diemhunc. 

Specialiter  h5c  commemorat  Propheta  iniigrtcillud  Dei  bencficium ,  quo  teftatus  fuerat 
parernum  ilium  fauorcm  erga  Ecclcfiam.  Dicit  ergo  edttafniffe  ab  ipfo  figna  ©•  portent  a  in  ten  A 
A£|j^;»,nempein  populi  gratiam.  Qu_oi  fum  enim  tot  miracula,  nili  vt  probaret  le  curam  ge- 
rere  electa  populi, & ita lanciret  leedus  ilium  ?  Videmus ergo hlc  cclebran  Dei  gratiam  erga  fi- 
lios  Abraham,  vbi  lcilicet  commemorat  ligna  &  poi  tenta,  qua;  edita  fuerantin  terra  ^gypti.  Et 
ideo  addit  in  Ifraele-Commendnt igitur  nou  modo  Dei  virtutem in  miraculis, led  prxcipuemi- 
lericbrdiam,  qua  dignatus  fuerat  elccTxim  pcpulum.  Dicit  autem,T/^«e  ad  diem  hunc-,  nonquod 
Deus  ediderit  miracula  tot  feculis:ied  intelligit  digna  effe  qua:  perpetuo  celcbrcntur,&  in  om- 
nesxtates.  Ergo  hoc  ad  memoriam,&  laudem  potentix  Dei  refertur  cum  dicit  Propheta  nfque 
ad  hunc  diem.  Deus  quidem  miracula  cdideratcerto  tempore,  led  edideratvt  in  cmnes  states 
perueniret  eorum  memoria,ac  pofteri  agnofceret  quam  mirabihter  cgiflet  cum  ipforum  Patri- 
bus.Qupnia  ergo  memoratu  digna fuit  virtus  quam  teftatus eft in  ALgypto,dicutur  editafuijle 
miracula  vfque  ad  ilium  diem :  &  dicuntur  edita  fiuiie  in  lfraele>quoni;\m  Deus  probare  voluit  ccr- 
titudincm  ridxi  fua;  ciimpopulum  fuum  redemit  licuti  pollicitus  fuerat.  Adiungit  poftea  in  ho- 
minibus. nam  longius  (e  extendit  Propheta:poftquam  loquutus  eft  de  redemptionepopuli,quo- 
cunque  fc  vertit,illic  reputat  8c  miratur  documenta  potetix  Dei:quali  diceret,  Domine  tu  qui- 
dem peculiariter  teftatum  fecifti quam inxftimaHIis  efiet  tua  virtL'.s  &  bonitas :  redemptio po- 
puli uiiopus  eft  iniigne,  8c  quod  iecu  lis  omnibus  meretur  prxdicari :  led  quocunque  nos  verta- 
mus,nullus  eft  angulus  in  toto  orbe, vbi  nonappareantquxdam  miracula,  quxnos  mouere  de- 
bean:  ad  celcbrandas  tuas  laudes.  Videmus  ergo  vt  a  i'pecie  Propheta  confeendat  vfque  ad  «e- 
nus,&  poftquam  expendit  Dei  potentiam  &  bonitatem  in  populi  redemptione,metem  fuarh"  ex- 
tendat  in  omnes  mundipartcs,&  miracula  Dei  vbique  conlideret.  Et  hxc  ratio  fxpe  occurrit  in 
Scripturis,  dum  icilicet  admoniti  aliquo  exemplodiunx  virtutis  ant  gratix,  rapimur  &  tranf- 
cendimus  ad  gcneralem  coiiderationem  .ft  facet es  tihi,  vel  acquireres  tibi,nomen fecundum  diem 
/;«w,hoc  eft,vt  nomen  tuum  efTetperpetuum,  quemadmodum  adhuc  hodie  fplendor  ipfe  nobis 
ante  oculos  verfatur  Signiticat  igitur  Propheta, Deum  tarn  potenter  moftralfe  fuam  virtutem, 
vtciuscognidoperpctuaiit,neque  poi  lit  vnquamlcpeliri  hominum  ingratitudine. 

P  R   E  C   A  T    I    O. 

Da  omnipotens  Deus}quando  hxc  tota  noftrafdpientid  eft,  nos  tibi  fubijeere,  mirari 
tuct  indicia  <&  fufyicerc,&  reuere titer  adorare:  m  lajciuiatnus  in  peruerfiscarnis  nqftra 
cogitationibus  ,fedita  difeamus  nobis franum  inijeere,  vtfempcr  reddamustibidebitam 
fapicntice  Q"  iaftitLt,(y  jortitudinis -laudem: &  ita  ambulemusinfobrietatedumtere- 
cnrinamur  in  mundo: donee  tandem  facie  adfaciem  contemplemurtuamgloriamJaSlifci- 
hcet  eius  participcs  in  Cbrifto  lefu  Domino  noftro,    Amen. 

2.1    Eceduxifti  populum  tuum Ifraele  terra  AEgypti  in fignis&por- 
tentis,&  in  manu  robufta,&  in  brachio  extento,  &  in  terrore  magno. 

NV  N  c  propius  ad  caufam  ipfam  acccdit  Ieremias.  poftquam  enim  prefatus  eft  de  ineftima- 
bili  Dei  potentia,nunc  comendat  iuftu eius ludicium,  quod  pcenas  exigere  ftatucrit  de  im- 
pio  8c  fcelerato  populo.In  hunc  fine  comemorat  redeptionis  beneficiii:deinde  adiungit ,  tenant 
fuiffe  datam  Ifraelitis,qu?  olim  Patribus  eorfi  fuerat  pronnlia.  Poftea  fubiicit  beneficiu  hoc  male 

X.  iii. 


CAP.  X  X  X  II.  IO.  CAL.PRAELECTIONES 

fuifle  locatii  apud  ingratos, qui.i  ftatim  excuflerint  iugum  &  confepfcrint  Deum  Redemptore 
vna  cum  cius  Lege.  Dicitigmir  populum  f»ifte  educlum  e  term  Aigypticmtfignis  cf  portent 'is.  Hoc 
ad  amplificationem  pcrtinet,quia  Deus infolitis  modis  fatis  teftatii  fecit  non  nil!  fua  gratia  po- 
pulum  potuifle  cripi  ex  £gypto.Nam  il  non  fuiflct  conlpicua  Dei  virtus  in  miraculis  &  porten. 
tis,poterant  Ifraelitx  tranfferrc  Dei  gratia  ad  feipfos,vel  terrena  mediated  ita  rcfplenduit  gra- 
tia Dei  in  (ignis  8c  prodigiis.vt  non  potuerit  liberatio  populi  vel  fortuna;,  vcl  hominum  indu- 
ftria;,vel  vllis  mediis  adfcribi.Et  eodem  fenlu adiungit  murium  robuftam,z<rbrttchium  externum.  Si- 
onificathis  verbis  fie  liberatum  fuifle  populum,vt  palam  apparuerit  manus  Dei,  imobrachium 
extentum,hoc  eft, virtus  qua;  longe  &  late  fele  extendit,quemadmodum  hanc  fimilitudine  alibi 
cxpofuimus.  Poftrcmo  adiungit  tenet  em  mugnum,  quiai'cilicettanta  erathoftium  ruperbia,vt 
nunquarn  pafluri  fuennt  populum  exire,nili  magnus  terror  fuiffet  inieftus.Qupniam  ergo  fub- 
a&i  fuerunt  £gyptii  terrore,  ideo  amplilicat  etiam hac  circunftanria  Icremias  gratiam  redem- 
ptionis-.quafi  diceret  non  efle  obfeuram  Dei  gratiam,  quia  inlignibus  documentis  cognoucrint 
lfraelita;  diuinitus  fe  eripi.Tanta  cnim  erathoftium  &  potentia,&  audacia,&  crudelitas,vt  nul- 
la eiTet  fpes  liberi exitus,  nifi  Deus  manum  iiiam  e  cdo exercret.      Poftea  ftquitur, 

2.1  Et  dedifti  illis  terram hanc  quam  luraueras patribus  eorum  ad 
dandum  ipfis,/?oce/?/e  datwrum  ipfis, terram  fluentem  lacte  &  melle. 

Hlc  laudatur  terra;  fcecunditas,vt  minus  fit  excufabilis  populi  ingratitudo  in  ipfa  redemptio" 
ne.Iam  Deus  fatis  fuperque  ipios  libi  obftrinxerat:  fed  vbi  accedit  tata  opuletia  8c  vbertasterr? 
duplicatur  liberalitas  DeKquasarctiore  vinculo  8c  fan&iore  populii  ad  obfequiiideuinciat.  Vbi 
autem  fepeliunt  vtrunque  benehciii,ha;c  eft  extrema  impietas,  8c  tanto  fcedior  eft  eoru  ingrati- 
tudo. Videmus  ergo  quorfum  ipectet  Propheta  vbi  dicit  terramfuiJfedatampopulo.Cauiam  iimul 
exprimit,nepe  quia  ohm  promiiia  fuerat  eoru  Patribus. Neque  tame  hie  imaginari  couenit,Pa- 
tres  quicqua  fuifle  promeritos,ficutiHieronymus  infeite  corriipit  hue  locu.dicit  enim  no  fuifle 
quicqua  debitiipopuli  meritis,fedPatres  tame  fuifle  dignos  propter  virtutes  fuas.  Atquifcimus 
fcedus  Dei  fuifle  ab  initio  gratuitii.  Ergo  hlc  iignificat  Propheta  terram  non  fuifle  mercedem, 
qua:  debuerit  rependi  populi  operibus,fed  ideo  datam  fuifle,quia  gratis  promifta  fucratlufiu- 
randum  ver6  ponit,quia  Deus  vt  confulerct  Abraha;  8c  Patru  inhrmitati,  interpofito  iureiura- 
do  fanciuit  fuam  promiflionem.  Sed  quoniam  alibi  fufius  diflerui  hac  de  re,  nunc  leuiter  tan- 
tum  attingo.Qupties  tamen  iurifiurandi  lit  mentio,fciamus  oblique  perftringi  hominum  vani- 
tatem,qui  femper  vacillant,  nee  poflunt  recumbere  in  Dei  promiffiones,  nil!  adiuti  hac  confir- 
mation. Quicquid  fit,Propheta  hlc  admonet,  Deum  fidem  preftitifle  quam  olim  Patribus  de- 
derat, vbi  populus  terram  ingreflus  eft,quianon  potuit  earn  adipifci  virtute  bellica,  neque  vlhs 
aUis  mediis. In  fumma,reuocat  Ieremias  populum  ad  memoriam  gratuiti  foederis,vt  intelligat  fe 
aon  alioiure  terra;  efle  dominum,  nil!  quia  vitro pollicitus  fuerat  Deus  Abraham,  &  femini  eius 
terram  illam  fe  daturum.Pre;dicat,ncuti  nuper  dixi,  terra?  fcecunditatem,  quia  modis  omnibus 
allicere  voluit  Deus  populum  illum,vt  maneret  in  obfequio.Cum  autem  populus  adeo  liberali- 
tcr  tra&atus  non  agnouit  Dei  gratiam,  hinc  conuincitur  nimis  turpis  ftupiditas.  Hoc  igitur  eft 
confilium  Propheta;, vberrimam  fuifle  hanc  terram,in  qua  luxuriatus  eft  populus,&  Deum  tan- 
tibeneficii  authorem  contempfit,   quemadmodum  continuo  poft  iequitur, 

■li  Et  ingrefh*  funt ,  &  haereditate  adepti  funt  earn :  &  non  audie- 
runtvocemtuam,  ad^rbumyin\ocetuaySc  in  lege  tui  non  ambulaue- 
rmn,h(x  eft, fecundumLegemtuam,quxcimc{iic  illis  pracepifti  vt  facerent, 
nonfecerunt.ideo  occurrere  fecifti  illis  totum  malum  hoc. 

Hoc  verfu  fatetur  Propheta  iuftam  efle  Dei  vindictam ,  vbi  populus  e  terra  ciicitur  in  exi- 
lium,quia  fcilicet  terram  ingreflus  nonobediuerit  voci  Dei.  iple  enim  confpedus  terra;  debueT 
rat  populum  fubiicere  Deo.Neque  enim  poterant  comedere  micam  panis,  quin  femper  illis  ve- 
nirct  in  mentcm  vnde  alimentu:quia  fcilicet  Deus  expulerat  Getes  e  terra  ilia.  Vbi  igitur  fatia- 
tur  omni  genere  bonorum,&  interca  Deum  fpernunt,nulla poteft  obtedi excufatio,quia  ft*  pr£- 
textum  ex  ignorantia  captent,  terra  ipfa  femper  fuit  ante  eorum  oculos,  quajillos  reuocaret  ad 
Dei  timorcm.Hxc  igitur  ratio  eft,cur  Propheta  ha;c  fimul  contexat,  Ifraelitasingrejfos fuiffe ter- 
tviw,  deinde,  non parttiffe  voci  Dei.  Hac  autem  particula  iignificat  non errore  fuifle  laplbs ,  quia 
Deus  fatis  apertum  teftimonium  voluntatis  fua;  ediderat.  Loquutusquiderh  fuerat  Deus,  fed 
ftirdis. Ergo  hlc  Propheta  oftendit  non  aham  peccandi  caufam  fuifle  populo,  nil!  quia  cotuma- 
citer  refpuit  Dei  vocem.Deinde  adiungit  eodem  fenfu  yn<m  ambulaffe  in  Legeeiu-s:  Lex  enim  Cq- 

pecon_ 


IN   IEREMIAM.  ifii 

pe  confertur  vK.Nifi  c  nim  Dens  prxfcribat  quid  fieri  ve]it,&  omncs  vitx noili  a:  a&iones  for" 
nice  ad  ccrtamregulam,perpetuderrabimus.Lex  igitur  Dcimcritodicitui  iimilisefie  viavjue- 
admodum  etiam Moles  lpie  loquitur, Ha?c  via eft,ambulate in ea.  Icremiascrgopoilquacfttn-  d^  ,  ,,, 
die  edo&um  fuifle  populum, adiungit,viam  iimul  fuifle  ofteniam,  i:a  vt  fciens  &  volcns  crrauc-  tr  ija.  j0 . 
nr.quia  non  pouiitdcrlcctereaddextram  velliniftram,quin  Legis  do&rina  reuocaretur.  Ter-  *i 
tio  dicit,  Quacunque prtcepiflivt  facerent non  feceymt.  Clariuscandem  rem  explicat , &  ablque 
h»ura,quod  icilicet  nolucrinr  parere  Deo, cum  tamen  fatis  tcnerent  quid  recKieflet.  Lexenim 
nun  paticbatur  ipios  errare.&  lllic  coplexus  fuerat  Deus  quicquid  vtile  erat  cogniru.  Propheta 
igitur  oftedit,populum nonnili  pertiiiacia  denexilTe,quoniam  lciebat  quid  Deus  exigerct:  que- 
admodum  Laccdemonius  ilk  dixit  Athcnicnles  icire  quid  rectum  cilet,  nolle  autcm  facer e,  Ita ; 
hoc  loco  diicernit  Propheta  apertam  impietatem,&  contemptum  populi  ab  ignorantia  &  erro- 
rc .  ncque  limpliciter  intelligit,  populum  non  fatisfeciiTe  omnibus  pratceptis.  Et  hunc  etiam  lo- 
cum perpera exponit  Hieronymus.  Dicit enim non ftetilYe  Iiraelitas  promiitis,quia dixcrant fe 
t.ieturos  quicquid  Deus  mandarct.  Sed  hie  non  vna  tantiim  in  parte  accuiat  eos  Propheta,  acit 
dicerct  fuiil'c  aliquem  defectum,  led  in  totum  dicit  fuifle  immorigcros ,  quia  non  vnum  mode* 
przeeptum  Dei  contemplennt,fed  quali  ex  profellb  abiecerint  totam  Legem, &  nullum  ex  Dei 
mandatis  admiierinr. Ha:c  igitur  negatiua  exprimit  populi  defectionem  in  tota  Lege,  8c  fingulis 
prxceptis.Hicautem  locus  notatudignus  eft, quia  conlulto  rcpetit  Propheta,^6^«//<w»e»  amhu- 
LtJJe  in  Lege, non paruijje  voci  Dei,®-  nifolfttiffe  cjuodmandatutn  ejjet,  nempc  quia  grauior  damnation 
8c  vindicta  eos  manct  qui  probe edocti  quid  placeat  Deo ,  &  quid  rectum  lit ,  libidintm  tamen 
potiusfuam  icquuntur,&  rapiuntur  peft  carnis  affectus.In  fumma,  cumulumimpietatis demon 
ihat  Ieremias,quod  populusliquido  8c  familiariter  cognouent  qusnam  elTet  Dei  voluntas: in- 
tercafele  pronpuerit.ckexculleritiugum-.&ita  prodideritmanifeftum  totiusLcgis  ccnrepti.m. 
Seqnitur  ,propterea  occurrere fecifliillis  omnebtc ra<j/x»7.Propheta  hlc  ttftarur,qiiicquid populo ac 
cider  at  non  effe  fortuitii,  led  rcpendi  mercede  illius  icelenbus .  Aliqua  ex  parte  agnoicut  ht.mi 
nes  Dei  iudicia :  fed  cognitio  ilia  protinus  euanefcit .  Prud enter  igitur  'Propheta  hie  expendit, 
conipicuam  elTe  Dei  vindictam  in  rebus  adueriis,&  populum  ita  reciperequammcntus  erat 
mcrcedem.    Nunc  fequitur: 

14  Ecce  aggeres.-ve/ cdtapuk<£,\darietes,vcnemm ad  Vrbcm  ad  capi- 
endum  earn:  &  Vrbs  tradita  ell  in  manumChalda:orumoppugnatium 
earn,  propter gladium,fame,  &  peftem:&  quodtu  loquutus  es,  quiccjuid 
locjuutus  es,  euenit:&  ecce  tu  vide?. 

15  Et  tu  dixifli  mihi  Domine  Iehouah,eme  tibi  agrum pecunia,  & 
tcft  are  tefles:cum  tamen  Vrbs  tradita  fit  in  manum  Chaktaorum. 

Hie  tandem  Propheta  fuam  perplexitatem  detegit.  Diximus  quorlum  tarn  longa  prxfati- 
onc  fuerit  vfas  antequam ad  rem  ipiam  delcenderet.Necefle  enim  fuit  vt  iibi  frxnum  inhceret, 
quia  niii  mature  compefcimus  fenfus  noftros ,  lafciuiunt  contra  Deum  ,  &  ita  nullus  eft  modus. 
Propheta  ergo  neproterueexpoftularet  cum  Deo  ,  libi  propofuit  immenfam  eiuspotentiam: 
deinde  adiunxit  nihil  accidere  niii  nifta  eius  vindicla.Nunc  tamen  interrogat,quid  hoc  iibi  ve- 
lit,quod  iuffus  eft  agrum  cmere,cum  Vrbs  cum  tota  regione  tradita  effet  hoftibus.  Ergo  hlc  ab- 
furditatem  in  medium  profcrt.ac  fatetur  mentem  fuam  eiTe  implicitam,quia  non  point  ftatue- 
re  cur  Deus  agrum  emere  iufl*erit:&  tamen  populum  veliteiicere  in  exiliu,  &  diipergere  in  ter- 
ras procul  rcmotas. Diximus  autem  Prophetam  fuiiTe  certo  perfuaium  de  veritate  Dei:hinc  e- 
tiam  adeo  voluntarius  ac  promptus  fuit  ad  parendum .  Neque  enim  moram  fecit, quin  agrum 
emerer:deinde  tabulas emptionis  deponeret  penes  Baruth.  Sed poftquam  defunctus eft  iuoofri- 
cio,  querimonias  fuas  attulit  coram  Deo:&  quia  res  videri potei at  abfurda,ideo  cupit  fibi  hunc 
nodum  iblui,  Dicit  igitur,  Ecce aggeres,  vel  catapulrx,vtroque  modo  exponi  poteft  hoc  nomen, 
IrtSVo  enim  accipiunt  fxpe  pro  aggeribus  :fed  quia  hlc  oppugnationis  fit  mentio,  quemadniodu 
diximus  iexto  capite,videtur  Propheta  magis  notare  catapultas,vel  arietes.Erant  autem  machi 
na:  ad  muros  diruendos  proiiciebantur  enim  magni  lapides,vel  congeries  lapidum:&  ideo  liben 
ter  eorum  fententiz  lublcribo  qui  vertunt,aut  baliftas,aut  catapultas,aut  arietcs.  Ecce  crepad- 
motifnntarietes  ad  Frbem,inquit,ad  cafiendum eam'-cr  Vrbs  iam  tradita efl  Ch'altUis.'Erat  decimus 
annus  Zedechia?  ,iicuti  vii*umeft:initio autem  menfis  vndeciroi  Vrbs  tandem  capta  fuit.  Sed 
interpres  optimus  erit  Propheta  verborum  iuorum,quod  facile  colligitur  ex  contextu. Dicit e- 
inm  Vrbemejfe cdj>tam,dgladio,fdme,iypefle:(]UAl\  diceret,quanuis  nondum hoftcs ingrefS eiTenc 
Vrbem,tamcn  aftum  eile,neque  quicquam  reftare  fpei,quoniam  non  tantura  eppugnaretur  ar- 
mis  &violentia,ied  etiam  haberent  hoftes  domefticos,qui  intus  ipfam  vrgebant ,  nempe/«»*^, 

X.iiii. 


CAP.  XXXII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

&«#«».  Qucniamigituriammagnusnumerus  cor.fuptiis  cratpcfte,&  fame,  Propheta  dicit,e- 
tiamli  hoiks  cellcnt,neque  vi  perrumpant  in  vrbem  iplam,tamcn  a&um  eilc,quia  lie  grafientur 
peltis,&  fames,vt  nulla  (it  fpes  falutis.  Deruque  his  verbis  vltimam  deiperationcm  ligniricar.  & 
hincenam  ilia  cogitatio,  qua;  torquebat  animum  Propheta:  propter  abiurditatisfpeciem,  quod 
lcilieet  Deus  iubeiet  agrum  cmere  ,qui  tameniamiub  holhum  poteftatem  traniierat.  Addit 
cptuqiiid  hquuttu  a  4coV/<r,vel  contigit:  Et  ecce  tit  vides.  Conhrmat  quod  paulo  ante  dixerat,ne- 
pc  cladem  Vrbis  non  aliunde  profe&am  clTe,quam  ex  Dei  iudicio.  Conhrmat  autemjquia  quic- 
quid  tune  aeeiderat,iam  in  tempore , Propheta;  teftati  fuerant.Hinc  autem  apparuit,non  affiigi 
Vrbem  foi  tuito  cafii,quia  nihil  prardixerat  Deus  per  feruos  fuos  nifi  quod  iple  decreucrat.  Fuit 
igitur  opus  Dei  clades  Icrofolymx  ,  de  qua  vaticinatus  fuerat  Deus  per  ieruos  fuos .  Hare  enim 
fimal  coniungi  debent,  cs  Dei,  &  manus .  Neque  enim  imaginari  fas  eft ,  quod  faciunt  quidam 
fanatici.Deum  fpcculari  e  cxlo  quicquid  in  terra  geritur,&  intcrea  iaccre  otiofum.Sed  decer- 
nit  quod  reitum  eft:  deinde  vbi  ita  expedit.tcftatur  per  feruos  fuos  Prophctas.  Quicquid  iit,os 
Dei  non  poteft  leparari  ab  cius  manu.  Propheta  igitur  oftedir  itiftum  eile  judicium  Dei,cladem 
Vrbis,quia  prius  de  ea  loquuti  fuerint  Propheta:.  Quod  dicit  Deum  infpicere,ud  proximum  ver 
fum  rererri  debet, vel  ad  vcrfum  proxime  lcquetcm:quia  fcilicet  ha:c  inter  lc  videntur  pugnare 
vt  Propheta  agrum  emat  Dei  iuiiu,&  intcrea  Deus  non  ignoret  terram  polnderi  ab  hoftibus,& 
populum  effe  addi&um  exilio.Cum  igitur  Deus  ftatucrit  eiicere  populum  e  terra,qui fit,vt  ve- 
lit  agrum cmi  a  feruo  fuo?li  hoc  Deum  latuiffet,  non  fliiffet  tanta  abiurditas  in  repugnatia.Scd 
cum  Deus  fatis  intelligat  non  poffe  mutari  quod  toties  per  fuos  Pi  ophetas  promulgauerat  de  exi 
lio,quid  hoc  (ibi  velit,  quod  tamen  iubet<*gm»  emere,w  contesiari  tef}es,cum  tamen  Vrbs  fit  ho 
ftibus  tradita?Poftquam  expofuit  Ieremias  fummam  fiKE  prarcationis,  niic  fubiicit  lcfpofu  quod 
acccpit  a  Deo,  vbi  pcrfpicitur  fru&us  precationis :  quia  lcilieet  de  reditu  &hberatione  lie  edo- 
ftus  fuit,  vtomnes  rideles  fpem  conciperent :  deinde  innixi  promiflioni  alacnter  ferrentfuum 
exilium  vfque  ad  prasfixum  tempus.    Verba  funt , 

16"     Et  fuit  fermo  Iehouarad  Ieremiarn,  dicendo, 
zj    Ecce  ego  Iehouah  Deus  vniuer  far  carnis:  an  a  me  abfeondita  erit 
vlla  res  ?  •vdanmihidiffialis  eritvlla  red 

Diximus  enim  duplici  modo  poffe  exponi  verbii  nhf1 .  nh&  enim  fignificateffe  abfeonditum. 
&  admirabile.  Vnde  etiam  per  metaphoram  accipitur  pro  difficili,&  impoflibili.  multi  ita  expo 
mint, quod  nihil  Deum  fugiat.Sed  ego  libentius,  quemadmodum  proxima  lcdione  dixi,  refero 
ad  potentiam,  quod  lcilieet  omnia  lint  in  manu  Dei  &  arbitrio,  ita  vt  iefe  ab  omni  difticultate 
expediat.  Vnde  enim  tanta  hominum  anxittas.nifi  quia  fubfiftunt  in  obftaculis?  Deus  autem  mil 
lo  negotio  ilia  omnia  fuperat.  Ergo  ne  mentcs  noftra;  ita  perplexa:ha:rear,  merito  obncitur  no- 
bis potcntia  D.i .  Et  hie  ienlus  optime  quadrat  prajfenti  caula: .  Ieremias  enim  cum  occurreret 
repugnantia:  (pedes, coa&us  eft  iuam  anxictatemconiicerein  iinum  Dei. Deus  ergo,vt  eum  ex- 
pediat ,dici  tnihil  libi  effe  difficile  ,  nempe  quia  Deus  eft  vniuerfa:  carnis .  Quanquam  fub  hac 
voce  interdum  Scriptura  comprehenditomne  genus  animalium,  tamen  ikpius  accipitur  tan- 
tiim  de  genere  humano .  Neque  tamen  fubtiliter  hunc  locum  interpretor  acii  Deus  prophanas 
gentes  opponeret  Iudans.atque ita  negaret  fe  amplius  Deum  fore  Abraha:  filiis,quoniam  prop- 
ter eorum  leelera  ipfos  abdicauerat.Sed  per  excelletiam  dicit  fe  effe  Rcgem  totius  tcrra:,dtque 
ita  dominari  genen  humano .  Cum  ergo Deutfim  vniuerpe  «>"»«, inquit,  an  qmcquamerif  tnihiim- 
fofjibikl 

i8  Proptefeafic  dicit  Iehouah,Ecce  ego  trado  Vrbem  hanc  in  ma- 
hum  Chaldajorum,  &  in  manum  Nabucadrezer  regis  Baby lonis. 

19  EtingredienturChalda^quioppugnant  Vrbem  hancj&  fuc- 
cendent  Vrbem  hanc  igne,  &exurent  eam,&  domusincjuibusfufri- 
tumfecerunt  fuperte&a  ipfarumBaal,&Iibamen  libarunt  diis alie- 
nis  ad  me  prouocand  um. 

Summa  refponfi  eft,quanuis  Deus  tempus exilii  rinierit70.  annis.non  effe  tamen  cur  hypo- 
crite indc  animos  colligant,  quia  ha:c  promiilio  nihil  ad  ipfos  pertineat .  Deus  ergo  hie  priorc 
loco  de  vindifta  fua  diffcrit ,  vt  horrorcm  incutiat  Legis  fua:  contemptoi  ibus ,  &  ligniricet  eos 
excludi,  a  redemptionis gratia .  Poftea  adiungit  fe  tandem  propitium  lore  exulibus:fed  reftrin- 
gitur  gratia  ilia  ad  fobs  cle&os  &  rideles.Notanda:  igitur  funt  dua:  partes  refponii,quia  videtur 

hie 


IN  IEREMIAM.  z<r5 

hlc  Deus  res  contrarias  inter  fe  opponere ,  Sed,quemadmoduni  iam  dixi,priore  membro  refpi~ 
tic  hypocritas,qui  ad  fe  tr.ihebant  line  ride  &  relipif  centia  quod  Prophets  tcftati  fuerant  dc  re- 
ditu. Ergo  hlc  Dens  extremam  ieueritatem  in  medium  proponit:  deinde  mitigat  illam  duritic* 
icd  time  conuertit  fermonem  ad  fuos  eleftos ,  qui  capaccs  erant  huitis  gratis .  Veniamus  nunc 
nd  verba,  Ego  tr.tdo  V rbem  banc  in  manum  Cb<tld/torKm,cr  R^^g'*  N-tbuibAdne7pr,(r  capiet  earn .  V u It 
lixum  manere  quod  feremias ipi'e  ex  eius  mandato  prsdixerat ,  nenipe  Vrbem  non  pofle  eripi. 
Nam  poterat  hoc  turbare  Prophets  animum,acfi  paulo  poft  liberandi  ellent  Iudsi,&  foluenda 
elTet  Vrbis  oblidiouta  derifus  ruiflet  cum  Otis  vaticiniis,&  obieda  temcntas.quod  aulus  fuiflet 
denuntiare  ex  ore  Dei  quod  ante  vidimus .  Hac  ratione,&  hoc  confilio  Deus  afl'crit  nihil  polfe 
mutari,quin  Chaldari  Vrbem  capiant:  &  ita  iubet  Propheta  fecuro  efle  animo,nec  ideo  crucia- 
ri, aciivelletiubiicereludibrioeiusvaticinia.namhocetiam  modo  expofitum fuiflet  facrum 
Dei  ncmen  mitltis  probris.Si  enim  conuictus  fuidet  falfitatis  Ieremias,quid  reftabat,niii  vt  Iu- 
dsi  petulanter  Deo  infukarent  ?  Ergo  itcrum  pronuntiat  Deus  Vrbem  addiclam  efle  excidio: 
8c  ideo  adiun^iz  ,lngredientur  Cbaldti,  ejuioppugnant  Vrbem.  nam  non  dicit  venturos,fed  confir- 
mataliis  verbis eandemfententiam  .P<r>-*w)/>f»/ igitur  chaldttiin  VrbemquX  videturclaufa& 
munita  ciXe'w  accendent  vrbem  banc  Non  fruftra  etiam  inculcat  fspius  nomen  Vrbis,quia  cum 
eiTct  iacrarium  Dei  &  rcgia  ledes,,  putabant  Iudsi  eiTe  inexpugnabilem  ,  &  potius  Solem  pofle 
eripi  e  cslo,quam  vthoftes  potirentunlla .  Ergo  vt  perueriam  hanc  conhdetiam  refutet  Deus, 
lxpiusponit  Vrbis  nomen. Tandem  adiungit ,Et  ingrtdientur  Cbuldxi ,<y  fuccendent  Vrbemigni,^ 
exurent  wwr.quafi  diceret  certu  fore  quicquid  prsdixerat  Iercmiasnon  tatiim  de  Vrbis oppug- 
natione,fed  etiam  excidio,ita  vt  non  maneret  lapis  fuper  lapidem,quinillic  eiiet  honibihs  vafti 
tas  vfque  ad  tempus  reftnutionis,     Reliqua  in  craftinum. 

P  R  E  C  A  T  I  O. 

Daomnipotens  Deus ,  quandoficte  ojlendis  ton  mundo  dom'mari ,  \t  peculiaretn  ftp 
men  nqfbi  curamgerd*}quos  dignatus  es  colligere  in  Ecdejitc  twefinum'.  da  inquam^tfic 
contineamurformidabihtuapotentiain  officio ,  \ttamenfemperfimus  perfuajite  noils 
fore  in  Deum  &  Vatrem-.atcjue  ita  nosfubijeiamus  fponte  verbo  tuo  >  vr  non  tantumgu- 
flcmus  bomtatemtuam,quxrepofita  eslfilijs  tuisjedficeapafcamur^t  tandem  perns- 
mamus  adbeatum  Mud  regnum  calcfle ,  vbi  plena  eritfatietas  &fruitioper  \cfum  Chri 
slum  Dominmn  no$lrum3      Amen. 

Pr.  o  x  i  m  a  le&ione  non  abfolui  fententiam  ,  vbi  denuntiabat  Propheta  Vrbem  fore  obno- 
xiam  incendio.  Poftquam  enim  illic  de  Vrbe  loquutus  eft,  (imul  etiam  adiunxit  domes  fuper 
qua*  fuffitumfecerant  juts  idolis,  ©-  libarant  libamina  .  Caufam  igitur  exprimit  cur  tarn  grauis  Dei 
vindicta  maneat  Vrbem  illam  fan&am ,  quia  fcilicet  domus omnes  pollute  erant  fuperftitioni- 
bus.Dicit  autem  fiffosfitifieJuffitKS  idolis fuper  te&a,  quoniam  te&a.vt  fatis  colligitur  ex  pluribus 
Scripturslocis,erantqua{iambulationes.Scimusautemidololatrasfemperappetereexcelfalo- 
ca,  quoniam  ita  ringunt  fe  propiores  effe  Deo .  Summa  autem  eft ,  non  pofle  videri  poenam,  de 
qua  loquutus  erat  Propheta ,nimis  rigidam  efle,  quia  omnes  domus  fuerant  contarninatsmul- 
tisfacrilegiis.Nominatpriorc  loco  B<w/,deinde  ponit</f«J4/?>«fl^.Scimus  nomen  Baalahquando 
fumi  lpecialiter ,  aliquando  autem  extendi  ad  omnia  idola  -.  plurali  tamen  numero  fspius  voca- 
runt  Prophets  Baalim  patronos,quibus  putabant  Iudsi^pnuslitandumefle,  vthoc  piodo  p'a- 
carcnt  Deum .  Nequeenim  fuperftitio  contenta  eft  vnico  Deo ,  fed  multos  fibi  accerflt,qucm- 
admodum  jf.verfu  iterum  poftea  videbimus  coniugi  cum  Baal  Moloch .  &  hie  Propheta  dicit 
UbaJJe  libamintdiis alienis. Tidemusergo  fub  nomine  Baal  coprehendi  omne  genus  idola. Addit, 
Wtprouocarentme.  quibus  verbis  ligniricat  Deus,  non  pofle  obtendia  ludsis  errorem,quia  fatis 
fupcrque  edofti  erant  ex  Lege  quomodo  colendus  eflet  Deus,&  limul  prsfcripra  illis  erat  regu 
la,vt  Deum  vnum  colerent:plures  autem  colebant  deinde  fi&itiis  fuLs  iuperftitionibus.  Merito 
igitur  Deus  hie  conqueritur  fe  fuifle  quafl  data  opera  prouocatum ,  quia  ignorantis  prstextus 
non erat,c u  n  fufriceret doftrina  Legis ad  ipfos  regendos.     Nunc  fequitur: 

30  Quia fuerunt  filii  ifrael  &  fiJii  Iehudah tantummodo  patran- 
tes  malum  inoculis  meis  a  pueritia  fua :  quia  filii  ifrael  tantummodo 
fuerunt  prouocantes  meinopere  manuum fuarum, dicit Ichouah. 

Amplificat  crimen  populi ,  quod  nunquam  deftiterint  a  fuis  fceleribus .  Ponit  autem  decern 


C  A  P.  X  X  X  1 1.  10.  CAL.  PRAELfcCTIONES 

Iribus  deinde, 'Xyibum lelwdub .  Scimus decern Tnbus  defciuiiTe  a puro  Dei cultu cum.adhuc 
lti ice  Integra  reli"io  Icroiulyma: .  ErgQ iiimflios  lebudab  nominut ,  non  dubium  eft  quin  aggra- 
uct  crimen  iplom,cju6d  fcilicct  piolapfi  tint  vna  cum Ilraelitis,cum  tamen ad  tempus  fullent 
retei)ti.Do'enercifuerantIiraehra:,pufteatotuniiemen  Atuaha:paiidcfectioneiimulimpIici- 
rum  fuit,vt  defcrerent  vcrum  Dei  cultum.icd  poftca  iblos  tilios  Ilrael  nominat,  &  tunc  compre 
hendk  etiam  Tiibumlehudah.ruim  hocnotandurn  tft ,  dum  Scriptiua comungit  Ifraekm  cum 
Ichudah  .prion  voce  notan  decern  Tnbus,  &  honoris  vcl  maions  lgnominix  cai.ia  fcparai  1  do- 
miimlcimdah  a  rey;no  [frael. Sed  vbi  tantum  ponitur  nomen Ifrael,c6ple<5titur  in  gencre  omnes 
fiho,  Abraha:,&  time  nulla  eft  exceptio  Sic  etia  hoc  loco  cum  dick  filios  Ifrael,&  hlios  Iehudah 
nihil  aliud  quam  Dcii  piouocafte.  Poftca  fipliciter  poniuiomeliraelisdta  fub  hac  voce  detignat 
duodecimTnbusT^icitaute^/<wirW^C?//^f/-^ 

do  afrirmatiue  capkur,aliquando  aduei  fatiiie,kd,vel,nihi!ominus,  &  quadrarcthic  ienfus  po- 
sterior ,mli  quod  contcxtus  non  patitur.  Ego  libenter  corum  fubicribo  fententix  qui  vertunt 
Unii<mmodo:Sc  Prcpheta  videtur  etiam  tollere  omncm  ambiguitatem,quia non  tantum  dicit  fe- 
(jScyfedfuiJJsfttcietiies,  qua:  loq  initio  figniheat  continuum  a&iim:fiierimtinqinufddentesmalmn, 
hoc  eft,  non  ceftarunt.  Et  conrirmat  hanc  fententiam  cum  dicit  yt ,  tantummodo,hoc  eft,  nihil 
aliud  fuifle illis  propofitum,  vel omnia  corum  ftudia  non  alio  fpectarunt,  quam  vtmc  prouoca- 
rent  line  tine  &  modo.  Videmus  ergo  tolli  ludaris  omne  natejiam  querimonix,quoniam  Deus 
longa  tolerantia  diftulent  iuam  vindi&am.Potcrat  enim  multis  ante  feculis  pcenam  de  ipiis  ex- 
igcre.  Cum  ergo  non  deftitiilent,  non  potuit  videri  nimius  rigor,  ciim  Deusfua  benitate  inui- 
tilFet  cos  ad  pcenitcntiam,  idque  line  profc&u  Et  nomen  Pueritis  file  non  refertur  ad  lingulos 
homines, led  extenditur  ad  totumpoptilum:itapueritiafumitur  pro  tempore  redemptions, 
quemadmodum  poftca  videbimus.  Tunc  enim  quodammodo  Ecclefia  nata  fuir,in  deiei  to  aute 
ciim  recens  client  editi  in  lucem,  quia  Deus  eripuerat  eos  ex  tenebris  mortisdn  ilia  puentia  cce- 
perunt  Deum  prouocarcub  eo  tempore  femper  fuerunt  obftinati  in  hia  malitia.Summa  eftigi- 
tur,  populum  Iliael  ruiffe  tarn  pcrueribingenio,  vtnecefle  fuerit  tandem  feuere  ipfumpuniri, 
quia  non deftiterit  mala malis  adderc .  Et  particula "JN  auget  crimen ,  quod  falicet  applicuerunc 
omnia  ilia  ftudia  ad  Deum  piouocandum,  &  fuerunt  quafi  ingenioti  ad  excogitandas  fupcrfti- 
tiones ,  quibus  polluerent  Dei  cultum .  Tantumrmdo  ergo/weVHnf patrantesmdum,  cr pronomrunt 
^,inquit,^  ope  re  manuum  fiixrum .  Exphcatio  additur,quia  poterant  obftrepere  Ifraeliue  quod- 
nameftet  illud  malum .  Deus  quidem  latis  oftenderat  cos  nihil  proficere  fuisfubterfugiis ,  quia 
conftimcrat  fe  uidicem  cum  <i.keixt,ir>  oculis  meis .  nam  hac  particula  fignificant  Prophetxnon 
poffe  re&nm  iudicium  fieri  de  hominum  opcribus  ex  eorum  fcnfu,quia  velint  nolint  oportct  eos 
ftare  &  cadcrc  Dei  arbit  rio .  Qupties  ergo  Deus  pronuritiat  homines  peccaiTc  in  vcl  coram  o- 
culis  fuis,intelligit  fruftraeos  tergiuerfari,  dumobtenduntfuas  bonas  intentiones,vt  vulgolo- 
qui  lblent,  quoinam  penes  ipfum  fit  authoritas  iudicandi .  Sed  confii  mat  do&rinam  illam  cum 
dicit  fefuijje  prmoutum  in  opere manuum  ip forum.  Per»/>«/w*w««»jintelligit  Prophetafupcrftiti- 
ones,qua5  fibi  excogitauerat  populus.Et  Temper  tenenda eft antithefis  inter  D?i mandata,&o- 
pcra  manuum  noftrarum .  Quicquid  ergo  obtrudimus  Deo  prarter  Legem  ipfius,vocatur  opus 
manuum  noftrarunr.obedientia  autem  melior  quam  viftimar.Ergo  hie  pracile  Deus  omnia  ho- 
minum commenta  damnat:  quafi  diceret ,quantumuis  fibi  homines  placeant  in  fuis  fuperftitio- 
nibus.cfle  tameninipias  &  deteftabiles,quia  nefas  fit  quicquam  fabneare.  Nihil  enim  retiduum 
nobis  fecit  Deus  Lege  data  ,  mil  vt  iequamur  quod  prarcipit :  vbi  autem  deflec^imus ,  Si  aliquid 
addimusdenoftro,nihilahudcftquam  Tacrilegium.    Nuncfequitur: 

31  Quia  ad  iram  meam ,  &  excandefcentiam  meam  fuic  mihi  Vrbs 
ifta  ex  quo  die  xdificarunt  earn  ad  diem  hunc  vrcjue,ad  toJJendum  ipfa 

econfpe6lumeo. 

Oonfirmat  quod  nunc  diximus,Deum  fcilicet  quantumuis  feuere  puniat  Iuda:os,non  tame 
modum  excederc  in  fuo  iudicio,quia  ad  cumulum  vfque  peruenerit  eorum  iniquitas.Horribilc 
erat  indicium  Dei  cum  Vrbs  funditus  fuit  euerla,c\:  ignis  iiibieftus  a;dibus,Templum  etiam  ex- 
cifum .  Potcrat  igitur  poena?  atrocitas  multos  ad  querimonia  impellcre  quafi  nimis  l'cuerus'efll-t 
Deus:hic  compefcit  onmesillas  cxprobrationes,ac  dicit  yrbemex  quofuitconditafuij/einbocquuti. 
natam,  vt  iplum  prouocaret ,  quemadmodum  gallicedicimus  ,tlleaefl'efAidiepourmedefpitert 
p6wmefyfcher.Q>n&.Am  vertunt  redada  mihifuit  Vrbs.  fed  corrumpuntfentum,vel  oblcurant. 
Poftct  commodius  verti ,  Vrbs  fuit  deftinata  mihi  ad  iram  &  excandeiccntiam  meam. Sed  fen- 
fus  ille  quern  adduxi  fimplicior  eft:ita  voces  ifta;  ">SH,3i.  'non,  ir*  n>ea,<y  excAndefcentia  mea paffi- 
ue  fumi  debent,quod  fciucet  Vrbs  lerufalem  quodammodo  fucrk  deuota  huie  ameptis,vt  non 

defincrct- 


I  N   I  E  R  E  M I  A  M.  t«t 

defineretaccederemagisacmagis  contra  fe  iram  &  vindi&am  Dei.Infumtrut,repetita!iis  ver- 
bis quod  priiis  dixerat,ncmpefilios  Ifrael  nihil  almd  quam  iiiis  maleficiisprouocalie  iram  Dei. 
Nihil  enim  hlc  nouum  dicitur,icd  quoniam  difficile  illud  eratperfuafu,  Propheta  inculcat,Vr 
bem  Ieru  falcm fuijfe  ad  iram  Dei,^  ad  excandefcentiam  ex  quofundatafuerat .  Et  ex  fine  verfus  col- 
ligercpromptum  eft,hunceile  genuinu  fcnfum,quia  dkit,addiem  bttr.cvfque  ad  tollendum  if  jam 
i  co>iJj/e&M  meo :  quafi  diceret  nullum  fechTe  peccandi  finem  Iuda»s ,  iam  maturum  efic  tempos 
quo  vltio  fumarur  de  illo  defperato  populo ,  cuius  fcilicct  infanabiliserat  impietas.  Et  perlcue- 
rantiam  defignat  cum  dicir, vfque ad bunc  diem.  Nequc  enim  rantum  cteperai  populus  in deferto 
peccare,fed  alfid uo,  v  t  ita  loquar,  curiu  proieqiuitus  file  rat luam  lmpietatem ,  vt  nullo  ieculo, 
nullo  anno ,  nullo  etiam  die  a.  fuis  fcelenbus  deftiterint .  Ergo  hlc  notatur  peccandi  atfiduitas 
Sequitur, 

ii  Super  omne  malum, \el, propter  omne malumfiMovum  Ifrael,&  filio- 
rumlehudahquodpatraruntadpiouocandumme,  ipfijRegeseorumj 
Proceres  corum,Sacerdotes  &  Prophets  eorum,  &virlehudah,&  in- 
come Ieru  fa  Iem. 

Pendct  hie  verfus  ex  proximo.  conqueitLis  fuerat  Deus  Vrbem  faiiTe  tarn  peruerfo  ingenio 
vt  videri  poflet  in  hoc  fandata  &. extructa,  vt  peccando  accerferet  fibi  exitium :  comii mat  ien-"  . 
tentiam  illam  cum  addk,f»opter  omne  fcelusfiltorum  ifraeU&filiorum  lebudab.  per  mimefceius  nuel- 
ligit  quod  ante dixerat ,  tantummodo  iplos  fuuTe  patrantes  malum ,  quianon  tantum  in  parte 
vna  deliquerant,fediele  proftituerant  ad  impietat em,vt  nihil  cfiet  in  ipfis  purum  vel  lincei urn. 
addixerant  enim  fe  impietati ,  vt  nihil  omitcerent  quod  faceret  ad  iram  Dei  prouocandam.Ex- 
tenditur  ergo  vniuerlalis  nota  ad  fingulas  vita;  partes  :quafi  diceret  tanta  malitiu  huffe  inibu- 
tos ,  vt  nihil  in  ipiis  fanum  reftaret .  Fieri  poteft  vt  corpus  laboret  vno  aut  airero  morlo :  fed  e- 
rit tamen  fanitas  in quibufdam  membri .,. At  vero  Propheta  intc'lligit  Iiraelitas  he  computruifie 
qnemadmodum  etiam  Pfalmus  i4.Ioquitur,  vt  nihil  prorihs  integrum  apud  ipios  maneret.  lam  p  - . 
hie  Deus  omnes  ordines  accufat .  diat  enim  Reges  primo  loco  peccafre,quia non  tantum  deJe- 
ruerint  ipli  verum  Dei  cultum led  aliis  ,u*thorcs  rucrint  dere<5tionis,vel  apofialiar.RLgibus  iubr 
neditPrecwcjjVelColiharios'.poftca  addit  Sacerdotes crTropbetas. Etcerte  debuerat  Reges  cum 
ibis  Confiliariis  eiTe  quafi  alter  oculusiSacerdotts  astern  &  Piiopheta:  ajicr  .  Duo  enim  oculi  in 
vera  &  legitima  gubcrnatione  funt  Iudices  ,&.  Patter  es  Ecclefia?.  Propheta  ante  dicit  Rcgcs,& 
Confiliarios  fiiiue  impios:deindeioderate  cumims  implicitos  fifiile  Sacerdotes  &  Prophetas* 
Hue  autem  inftar  prodigii  fuit ,  videre  cajcitatem  illam  &  ametiam  in  Sacerdotibus,quos  Deus 
heneditario  iureprxfeceratEcclefiajfuar  quafi  Legisfua:interpretes,quernadmcdum  dicitur, 
Labia  Sacerdotis  cuftodient  fcientiam,&  Legem  requirent  ex  ore  eius,quia  nuntius  vel  legatus 
Dei  exercituum  eft .  Cum  autem  Sacerdotes  in  officio  ceilarent  velinicitia ,  vel  ignauia,  Deus 
fubftituit  Prophetas  in  eorum  locum ,  &  hoc  quafi  adminiculo  fulcire  voluit  Ecclefia?  (ux  rui- 
nam.Atqui  Ieremias  dicit  Prophetas  quoque  fimiles  fiiile  Sacerdotibus.  Notandus  eft  diligen- 
tefhic  locus, quia  videmusquasfibidelitiasmulti  fa dant  ,dumEcc!efia  turbatur  dufidiis Mu- 
tant enim  hoc  modofe  exculari ,  fi  abiiciantomnem  curam  &  ftudnim  pictatis :  &  multi  fibi  in- 
dulgent in  hacmoIlitie.Qupd  fi  ita  teneri  fuiiTentrrideles illo  tempore,an  non  millies euanuiflet 
religio ,  &  extin&a  prorfus  fuiiTet  atque abolita . ex  ipibrurn  coidibus  ?  Difcamus  ergo  etiamfi 
iiirgantpfeudopropheta?,  &obtenebrentpuramdoctrinam fuisfallaciistetiamfi facrifici fint a- 
poftatar,&  quafi  vexillum  tollant  ad  diifipationem  totius  Ecclei^diicamus  mane  re  fii  mr.quia 
rides  noftra  non  debet  labefadari,quanuistotas.mundus  agixetur,  in;6quanius  Satan  miiceat 
caelum  terras .  Denique  hxc  veranoftrs  fidei  probatioeft.yiiconftaiiter  manemus  in  veritate 
Dei,  vbi  Satan  nihil  non  rentat  &  machinatu  r,  vt  omnia  permiicea;t .  Ieremias  enim  hie  non  de 
^gvptiis ,  vel  de  Aflyriis  loquitur ,  fed  de  popiJo  eledo.de  filiis  Abraham ,  de  iacra  ha;reditate 
Dei:&  tamen  dicit  Sacerdotes ,  &  Prophetas  iuiiTe  quafi  duces  pepulo  ad  peccandum  ,vt  cuku 
Dei  abiicerent,vt  corrumperent  Legem,denique defcifcerentapietate. Addit  poftca •y>V«mIf/;w 
dab,c?iacola>s\erit(alem.Non  loquitur  de  Iiraclitis,qui  pridem  (ele  polluerant,&  proftituerant  ad 
impiasfuperftitiones.  erantenim  quafi  extranei  a  populo  Dcitfed  nominal  tantum  ludaros,  qui 
fuperftites  manebant.,y£  ^ft^ret .aliqua  D.i.Ecclefiain  mundo  .  lam  gradatim  procedit  cum 
vltimo  loco  portit  incoUts  lerMjalem.Hoc  enim  minus  erat  tcJerabile,  eos  q ui  Templum  habebant 
in  confpedu,  qui  affidue  reuocaBarrf^r  aQ"  verum  Dei  cultum,  efle  apoftatas,  ficuti  qi;i  inpagis 
habitahant.  nam  in  fpeciem  excufabiles  erant  homines  ruftici,qui  ter  quotannis  folebant  venire 
in  Templum.Sed  cum  cjues  Ietofofyma:haberent  tot  pietatis  exercitia,cum  affidue  in  jpforum 
aurlbus  LexDeiperfonai^etiCufnfacnriria  elknt  quafi  tuba? quarum  clangore  reuocarenturad 


MaLub.li? 


CA  P.  XXXII.  IO.    CAL.  PRAELECTIONES 

timorcm  Dei.fuit  longc  atrocius  ipforum  crimen,ficuti  diximusA  ideo  Prophera  maioris  igno 
□unix  caufa  cos  adiungit  wis  Uhuduhi     Scquitur: 

33  £tverteruntmihiceruicem,&non  faciem.4&docendoeos,& 
mane  furgendo)&  docendo,&  non  audicnint,ty  ipfwon  audienteSiodvcr- 
bitm:fed,wn  ditdierttnt,vt  recipe  rent  cor  re&ione  m,  y>d,difciplwam. 

Hicclarius  exprimit  Ieremias  peruicaciam  populi ,  quafi  diceret  fuifle  ipfis  deliberatum 
feiicerc  onincm  dodrinam >ncc  Deo morcm  gerere .  qui  enim  tergum  obuertit,hoc  facit  fciens 
dc  volens ,  &  quidem  non  fine  contempui .  Si  quiipiam  me  alloquitur ,  &  in  contrariam  partem 
refpicio.none  hoc  mamfeftu  lignii  eft  ludibni.vel  faflidii>&  qui  loqui  ccepitan  non  videtie  re- 
■  pudiari?  Sic  ergo  Deus  conqueritur  ,  nonerrorc  lapfosfuiiTe  ludxos,fed  quati  meditatos  fuiiTe 
hanc  contumaciam.ivr/mwr  igitur  tnihi  cfrwcrm,inquit>cum  tamen  deberent  attenti  cfle  ad  au- 
diendamlcgis  dodrinam. Deus  enim  faciem  fuam  nobis  oftcndit  quoties  dignatur  prxcipere 
quid  agendumiit,&  monfhare  falutis  viam.  Vbi  nos  refpicit,nifi  mutuoetiam  in  ipfum  conuci- 
raus  oculos,quim  dcteftabile  eft illud  faftidium?Hoc  igitur  primum  eft,qii6d  ludxi  fcientes  8c 
volentes  contempferint  Dcum  ,  &  Legem  iplius .  Deindc  amplificat  crimen  cum  dicit,  Etdotui 
e*s,nune  furrexi,  zjr  docui,  or  ipfin»n  audiernnt.Si  tantum  Lc-x  femel  fuiflet  promulgata,  ludxi  po- 
terat  obiicerc  fe  magna  ex  parte  non  efle  literatos:fed  nullus  color  fuperfuit  cum  lubindc  Pro- 
iy»t  18.18  phctx  Legem  interpretarenrur  ,  quemadmodum  etiam  pollicitus  fueratDeus  per  Mofcn ,  Pro- 
phetam  i'uf citabo  tibi  e  medio  fratrum  tuorum .  Signihcat  enim  perpetuum  hoc  fore  benefici- 
um  in  Eccle lia ,  vt  nunquam  defmt  Prophetx,qui  populo  viam  cftendant.  Opponit  enim  Pro- 
phetas  arufpicibas,  diainis,  auguribus ,  &  aliis  omnibus  diaboliminiftris:quali  diceret  non  efle 
cur  populus  appetat  iilas  Satanx  prxftigias ,  cum  fufheiant  Prophetx .  Deus  ergo  hie  ne  ludxi 
obmurmurent  feciimnimisdunteragi,oftenditfedocuhTe  .  transfert  enim  in  Tuam  perfonam 
quod  per  Prophetas  excrcuerat  docendi  munus .  Et  certe  Prophetx  &  Dodores  nihil  aliudfuc 
quam  Spiritusi'andiorgana.Neque  enimquifquam  addocendumeritidoneiis.niliquatenus 
diri^itur  a  Spiritu  D„i.Mcrit6  ergo  Deus  iibi  vendicat  has  partes,&  vult  libi  manere  integrant 
Liudem  xlihcationis  Ecclcfix  fux.tametfi  vtitur  hominum  opera-Dicit  hoc  icniu,fedomJ]e.  de- 
indc adiungit  ft  mini  furrexiffe  hoc  eft.fc  fuifle  fedulum :  quemadmodum  paterfamilias  qui  foli- 
citus  eft  de  fuis,  mane  inquirit  quomodo  habeant ,  &  circunfpicit  per  totam  domum:itaetiam 
D.'us  hie  diligentia  fuiprxdicat  in  dpcendis  Ilraelitis:quafi  diceret  non  modo  verfari  Legem 
ante  ipibrum  ocuIos,ex  qua  dilcant  quid  redumfit,fcd  etiam  Prophetas  accederc,quinon  de- 
finant  ipfos  moncre,&  hortari.Eft  autem  hxc  loquendi  forma  digna  obferuatn,quia  hinc  colli- 
gimus  quam  feeda  fit  corum  ingratitudo,qui  rcipuunt  dodrinam  propheticam.  Neque  enim  in 
homines  tantum  funt  iniurii ,  fed  potius  in  Dcum  ipium,  quemadmodum  Chnftus  pronuntiat, 
"'  l°  '  '  Qj.i  vos  auditme  audit.qui  vos  reiicit,  me  reiicit.  Commendat  igitur  hxc  Ioquutio  fidem  pro- 
pheticx  dodrinx,vbi  Deus  in  medium  prodit,&  oftenditfe  agerc  perferuos  fuos.Ab  altera  au- 
tem parte  colligimus  quam  incoparabile  bonum  iit,habere  fidos  &  probos  Dodores,  quia  Deus 
per  eomm  manum  & operam  certo  declarat  fe  curam  gcrere  falutis noftrx,  acii  vigilias  age- 
ret.acfi  mane  furgeret,acii  nos  inuiferer.  Et  prxdicatio  Euangelii  non  abs  re  etiam  vocatur  Dei 
vifitatio.Non  eft  ergo  cur  quicquim  melius  expetamus ,  vbi  Deus  nobis  adeft  per  fermonem  Qi< 
um.quiahabemuscertum  tcftimonium  prxlentix  ekis  quoties  furgunt  veri&fidi  Do&ores.' 
AAin^d recipiendum  correclienem.  Signiricat  per  nome  1D10  ludxosr.opeccafle  ignoratia,fed 
fuifle  intradabiles,quia  non  fuftinueiint  corrigi .  10V»  quidem  accipitur  pro  dodrinainterdu: 
fed  proprie  hie  pro  corredione  fumitur,vbi  fcilicct quiipiam,  qui  alioqui  tenebat  quid  re&um, 
efletj  vbi  deflexit  areda  via  poftea  relipifcitadmonitus-Vidcmus  ergo  quid  fibi  velit  Propheta 
nempe  Iudxos  non  tantum  oculos  claufuTe  ad  claram  lucem  quxin  Lege  fulgebat:  fed  fuifle 
prorfus  immori^eros ,  ita  vt  non  potuerint  iubigicum  Deus  ipfos  ad  refipifcentiam  vocaret» 
cum  vellet  fanare  ipforum  morbos ,  fuifle  ea  peruicacia  vt  abiecerint  omnem  corredionem  Sc 
difciplinam.  Hinc  colligimus  fuifle  maturum  vindidx  tempus,  quia  Deus  Omnia  tentauerat,vt 
confulcret  ipforum  faluti,&  perdiderat  operam  &  oleum,  quemadmodum  vulgtV  dicitur. 
Scquitur, 

34  Et  pofueruntabominationesfuasindpmo  fupercjuam  inuo- 

catum  eft  nomen  meum  ,ad  polluertdum  ipfam. 

. 

Hie  fuituuafi  extremus cumulus  fctlerum,qu6d  ludxi  Templum  ipfum  profanarunt .  Hoc 
jam  graue  crat  crimen,dum  quifque  habebat  priuata  facra  domi  fux,  quciradmodum  vidimus 

feciflc 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  z69 

fccifrcipfosfufhtufupcrteda,dcindciibaflcdiisaIiciiii:fc<Jdume6  vfqucprofiipitimpktas.vt 
TcmpluijuoqucipiumidolisfueritpoIlutu,quarnarpcsciatreiipiicenx?  Dicitfofui/jt/iiasjbe- 
tninatioHesin Tfw^/o.Vocaturquide  dom' more Hcbraico,fcd poftca diftinguiturab  scdil>*  pii- 
uatis cum dicit, Super  quam inuocttmn  eft nomen wemn, deinde Dt  polluerent  ipf.tm.^OcUi,  hit  ofted-it 
Tcmplum  libi  f uille  dicatuni.cre;ofacrilegafuitiIIaprofanatiocumofferrcntiacrihcia  idoKs 
priuacim .  Erant  tan]  quidem  apoftata:,  fed  tale  facrilegium  non  cmincbat  in  prlnatis i!lis  lupef- 
ititionibus,licuti  in  Templo. .  namhoc  erat  criperc  Deo  luum  bono  rem:  etiam  li  lllis  f,ts  fuiil'cc 
fcfe  proiicere  ad  omne  flagitium  cum  etTentex  Templo  egrelli,  tamen  Templu  ipl'um  debuerat 
manerequafi  faluum  &  intadumabomni  inquinameto.  Hac  igitur  ratione  dicit  wwr.  it  tint  tllic 
fuijjc mwen  fuj4m,dcindc  Templum  ipfumfmjje pollutum,ita.  vt-facro  eius  nomini  non  parcerent.  Re- 
hqua  difFcram  in  craftinum  diem . 

Precatio. 

Da  omnipotens  Deus,  quando  nobis  quotidie  mammporngis }  cy  nos  etiam  folidta-s 
continuis  cxhortationibus  ad  pcenitC7itiam ,  ne  tarn  ingfatifimus  i  Vf  obftmatione  nostra, 
refpuamus  tale  tantumquc  bene ficium: fed fi  quando  contgent  nobis  a  recta  via  deflccle- 
fe^tjtatm  ad  te  conuertamur,  (f  Jim  us  tibi  obfe  queries:  at  que  ita  mcdicina}quam  nobis 
p/oponis,\aleat  nobis  in  future ntydonec  tandem  vitijs  omnibus  punfruamurbeata  ilia  & 
mmortali  gloria ,  quant  nobis  in  cado  prxparajliper  vnigemtum  Filium  timm  Dominum 
nojlrmty    Amen. 

■%  15  Et  sedificarut  excelfa  ipfi  Baal.cjui  erat  in  vallefilii  Hinrio  ^cl  qu<£ 
erant}3.d  traiiciendiim  filios  fuos  6c  filias  fuas  ipfi  Moloch  i?B?,i(/o/o,quod 
nonmandauiipfis  &  noa  afcenditin  cor  meufn.-ad  faciendum  abomi- 
nationem  hanc,vtpeccaret  le\mdah,velvtpeccarefacerentlebudah- 

PO  stqjam  conqueftus  eft  Deusde  Tempjiiui  profanatione,  nunc  dicit  etiam  alio  gene- 
re  fuperltitionispeccaffe  I udcos,  quod fcilicet  vallishliiHinnomefletillis loco  Tepli.  Ve- 
tuerat  Deus  in  Lege  libi  pailim  offerr  1  facrilicia ,  Non  lie  fades  Deo  tuo ,  fed  venies  ad  locum,  DtH.u^.j 
vbi  pofuerit  snemoriam  nominisfiri.  cum  ergo  diferteteftatusciTct  Deus  fibinon  cll'e  grata  fa- 
crificianiii  vno  inTemplo,&  in  vno  altaf  i;  hie  oftendit  cultum  Legalem  fuifle a  Iticteis corru- 
pt um,quia  fcilicet  traduxerint  filios  fuos&  filias  per  ignem  in  honorem  Moloch- Et  tame  prio- 
re  loco  nominat  Baahvnde  apparet,  q  uemadmodum  uerl  diximus,fub  voc4  Baal  comprchendi 
omnia  idola.Nequc enim  dubilim  eft.quinludaH  du'm  colebant  fuos  Baalim,  femper  volucrint 
manere  vni  Deo  lummum  imperium:fed  interea  fingeLat  libi  patronps:  6c  hinc  deorum  iiiulti- 
tudo.SednomenMolochlpecialeefljqucrrradmodumfatispoteftcoHigiexpluribusScriptuia; 
locis.  Tencmusnunc  consilium  Prophet*  ,-quod  fcilicet  Iudari  non  fuerint  content;  vnalpecie 
idololatria?,fcderexerint  fibicxcelfa,velaltana.  Quidam  enim  ita  exponunt  «1D3  noa  fignificat 
Excelfum,&  vbiqueaccipitur  pro  lucis,quos  vocant,hoc  eft  procens  ai  boribus.  Et  quia  hie  fit 
vallis  mentio,exiftimat quidam  nonquadrare  illudnomen  Excelforuny.ideoaccipiuhtproal- 
taribus.Qnatum  adfummam  reipertinct,non  dubium  eft  quin  D.us  hie  damnet  Iudaros,qu6'd 
auli  fuerinc  alienum  culm  crigere  in  vallc-Hiiinom,cum  tamen  Lex  difcrte  id  vtrarct.  Qutmad 
modum  dixi,relatinum  "ium  poteft  referri  tarn  ad  altaria  quam  ad  Baal.  Sed  videtur  mihi  aptior 
fore  fenfus,fi  dicamus  Baal  lpfum ,  hoc  eft,idolum  fuiffe  in  vallt  Hinnoni .  detraieAu  qui  fole- 
bat  fieri  per  ignem,alibi  diximus.erat  fpcciesluftrationis.Neque  tamen  dubium  t  ft  quin  alii  cx- 
cefferintcommunemmodum,qui fcilicet  volebantcxccllereeximioferuorczeli.  nam  filios  & 
filiasfuascoburebant,quodfuitimmanefacinus .  Sed  putabant  tamen  hoc  obfequiu  gratia  ciTe 
Deo.  Alii  leuius  defunfti  funt  fua  fuperftitione ,  quia  fat  is  erat  per  igne  filios  traiiccre,  idque  in 
fymbolumpurgationis,quemadmodum  &profana:gentesfolehatlchiftrare. Loquitur  autem 
defiliis,zjfili.ibus  Propheta,vt  oftendat  tantam  fuilTe  intemperiem  in  Iudaris,vt  non  tantum  fcfc 
coram  idohsproftituerent, fed  pofterosetiam  cotaminarentillisinquinamer.tis.Tandem  lubii- 
citfe  nihil  tale  niattd.ijJe,necjHe  id  yn(jium/iiiit>eni{fe  in  mentem.  Diximus  alibi,  quotics  Occunit  hxc 
loquutio,Di;umaniampra3cidcre  omnibus  obieftis.quiafupcrftitiofi femper  h.ilxnt  quod  ob- 
tendantvbi  vocanturad  indicium.  Scimus  Papiftas cum  obtrudunt  nomen  Bona:  intentio- 
nis  fecure  gloriari  adueriusDeum  .  Etputanthoc  vntim  fufficcre,vt  proculAierciicianto- 
mncs  obiurgationes :  &  putant  feruos  Dei  ac  Prophetas  nimis  effe  morolos  vbi  non  fuil- 
facitillishxc  exculatio  .  Sed  Deus  ne  prolixius  litiget  cum  fuperftitiofis,  fumit  hoc  princi- 
pium,  quicquid  tcntant  prster  Legem, hoc  eiTcadu!terinum,cj:ideononpolTe  vt!o  colore 


CAP.   XXXII.  IO    CAL    PRAELECTIONES 

fucari  omnia hominum  commcta.  Sciamuscrgo  veram  pictatem  fundatam Temper  effe  in  obe- 
dientia.ltaque  vbi  nullum  extat  Dei  prxceptii,  non  modo  friuolum  eft  fed  abonunabile  q  uic- 
quid  a feiplis  coringunt homines,quemadmodum  herl  di&um  fuit  de  opcre manuu; ica  etia  hie 
opponiturmandatum  Dei  omnibus  hominumcommentis.  Sedquoniafjepiusoccurrum  tales 
fententi*)hunc  locum  nunc  leuius  attingo .  Eft  tamen  doftrina  hsc  apprime  notaru  digna,  non 
opus  effe  logis  refutationibus  vbi  volumuscoarguere  fi&itios  cultus,quos  (ibihemines  e>.  pro- 
piiofenfufabricanr.quia  poftquam  omnia dixerint,  vnoverborcfpondetDeusquicquid non 
prscipit fua  Lege,hoc effe  vanum  &  peruerlum .  Dicit igitur hecfinon  niAnd^jfeillis, necvnquatn 
fibivenijfe  in  mentem. TranskrtDcusz&te  quod  non  poteftcompetercnifun  homines.  Dicitur 
enim  hoc  improprie  de  ipfo  Deo,non  veniite  hoc  vel  dlud  illi  in  mentem.  Sed  hlc  pel  ftringit  ho 
minum  fuperbiam  ,dumaudenthocvelilludcomminifci,&exiftimantgratumfoieDeocultu> 
quern  ipfitemereexcogitarunt.Voluntenim  hoc  modo  excellerefapientialupraDeumipium. 
Nam  videmusetiamhodie  Papiftas,cum  oftendxmus  nihil  ex  ore  Dei  profectu  effe  ex  tota  co- 
gerieobferuationum,inquibusreligioabiplisftatuitur,proferrefemperinmedmhocnon.abs 
re  fuiffe  mandatum  a  Patribus.qtiafi  ver6  aliquid  venerit  hominibus  in  mentem  quod  Deum  i- 
pfum  praeterierit.Videmusergo  vtfalie  derideat  hoc  loco  Deus  eorum  amentiam,qui  proprio 
ingenio freti,fingunt fibi  varios cultus.  Volunt enimfapere  fupraipfum , quemadmodtinidixi- 
mus.Nuncergo  cenemus  quam  emphatica  fit  ifta  Ioquutio,vbi  negat  T)c.usfibi  vnquam  teniffe  in 
wfw/fWjquod  homines  iac"fcant  non line  rationefuiffeexcogisatum,&  in  quo  acumen  lu'um  ven 
ditant  acli  aliquid  melius  ftatuercpoffent,quam  Deusipfe  .  poftea  dicit ,  \  t  fuerent  abeminmc- 
nembanc  Iamvltra  progrediturDeus.  nam  vocatabominationemquicquidnonpratccpit.  Ec 
contextus  hie  confirmat  quod  nuper  dixi ,  non  opusfcilicet  effe  longis  arguments,  vbi  q  uiftio 
agitatur  de  commentishominum .  nihil  enim  poreft  probari  in  cultu  Dei  nifi  quod  mandauit i- 
pfe.Ergo  non  modo  inane  acfriuolum,  &  inutile  eft  quicquid  profeftum  eft  ex  hominumien- 
fu,fed  etiam  abominatio.  Deus  enim  ita  definit  hoc  loco;ideo  non  fatis  eft  hodie  repudiare  &  lu 
dibrio  habere  fi&itios cultus ,  in  quiBus  tantopere  fuperbiunt  Papiftar.fed  fi  volumus  probai  e 
verum  pietatiszelum,neceffe  eft abominari ilia  omnia  figmenra.  Deus  enim  itafemelpionvin- 
£jauit.Dicit,^rr/'fcc4>-«If/.Wrf/;,vel,vtpeccarefacerent:vtrunqueprobabileeft,&  duplex  cite- 
tiam  le&io .  Qmcquid  iit,pronuntiat  eos  quifundatinonfuntin  Lege,  nihil aliud  quam  pec- 
care  etiam  li-exiltimentfe  optimum priftare Deo  obfequium,nempequiadebuerantincipere 
ab  illo  principio,  vtfcilicet  nihil  tentarent  nifi  ex  prsefcripto  Legis.    Sequitur, 

36  Ec  nunc  propterea  fie  dicit  Iehouah  Deus  ifrael  ad  vrbem  hanc, 
\el,de  \rbe  bac,  de  qua  vos  dicitis ,  Tradita  eft  in  manu  regis  Baby  lonii  in 
gladio,&  fame, 6c  pefte: 

37  Ecceegocongrego  eosexomnibusterris^adcjuasexpuleroeosin 
ira  mea,&  excandeketia  mea,  &  indignatione  magna:  &  reducam  eos 
ad  locum  hunc,&  habitare  faciamfecure. 

Hactenus  oftedit  Deus  dignos  effe  Iud^os  extremis  quibufque  pcenis,quasiam  exegerat  a  re- 
gno Ifrael>  nee  poffe  de immodico  rigore  coqueri,ctiam  fi  V rbe  deleta  &  Teplo  excilo in  exilio 
putrcfcant.Polluerant  enim  terram,quz  debuerat  Deo  facra  effe,&  vbiquelparferant  iuasabo 
minationcs,vtneTemplumquidem  immune  effet  afordibus&inquinamentis:nequeexiguo 
tantum  tempore  ka  deliquerant ,  fed,quemadmodum  vidimus,contempIcrant  omnfes  admom- 
tiones.  Etcum  Deus  folicitus  effet  de  ipforumfalute,  fuperb^reiecerant,atquc  etiam  extinxe- 
rant  eius  gratiam.  Cum  ergo  tarn  perdito  effent  ingenio ,  &  proriusdeiperata  effet  corn  lmpie- 
tas  propter  tantam  duritiem  ,  oftenditDeus  iuftam  ie  mcrcedem  rependere  eorum  opcribus, 
ciim  illos  prorius  reiicit .  Scd  nunc  adiungitpromiffionem  gratis  ,  vt  oftendat  ita  ie  fore  vin- 
dicem  fcelerum,vttamenfemperhabeat  rationem  gratuitifcederis,quod  pepigerat  cum  Abra- 
ham. Diximus  autemiamfxpius,  quotiesDeus  fpe  aliqua  mifericordix  pcenarum  accrbita- 
temmitigat,relpicerepeculiariterfiios  ele&os.  Non  igitur  promifcue  ad  omnesdirigiturhic 
fermocum  Deus  fetandemforeexorabilem&propitiumafrirrnanquialolos  quemadmodum 
dixijelcdosfuosadbonamfpemreuocat.  Quoniamcrgoaliquoderatrefiduumfcmenpiorum 
in  populo,voluitDeusipfisc6(ulereneanimospenitusdefponderent.Tenemuserconuc  Pro- 
phets confiLium.&hxc  do&rinadiligeternotada  eft,  quia  alioquiiem 

drinaprophetica,nififciamus  poftquam  minatifunt  reprobis,&Deiconteptoribus,pcftca(er- 
monemcouerterc  ad  e!e£tos,quo  patieter,&  squisanimis  ferant  pcenas  fibiimpoliras.  qucmad 
modumleremias  etiam  fuoexemplo  fidcles  hortatur,vtinpuluereosfiuimponam:dc;nde,  vt 
patientcrexpedentDeum,quanuisadtempusabfeonderitfaciemfuamalacob,hocef£,abEc- 

defia 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M  .  x6& 

clcfiafua.Poftqua  igitur  oftend  it  leremias  Iudxos  non  poffenimis  duritcrtra&ari  quod  effent 
proi fus  indomitimunc  lubncit,£/  rita.cproptereafc dicit  lebcuah,Deus \fraelde  Vrbebac,\  el  ad  vr- 
bemhac.,vynI7S,IM  vtruque ligniticat'.icd  piopricaccipiturhicproDeAaptiusira  vertitur,D* 
y>rbe  bac  de  qua  dixiHis  traditam  e(fe  in  mantlmregis  Baby  Ion  fj.Yidcxui  hoc  non  effe  colenraneum, 
quia  non  ipli  ludxi  prctulcrar.tlcntentiamaduerfuslerulalem:quin  potiuspciuicacirtrfurge- 
bant  contra  Prophctas,& tumultuabantur  quoti.ts  Vrbis clades  denuntiata  fuerat.Quid  ergo 
hoc  fibi  vulr,cum exprobrat  lllis  Dais  lie  fmffe  loquutos?Relpodco,hocqiiidcm  fuifle  a  Spiri- 
tu  Dciprofcdir.di.indc  ProphctasfuiiTchuiuspcenxtcftesac  pixconcs-.lcd  cum  ludxi  vidciet 
fc  non  polle  crfugcre,tunc  cum  horrorc  fie  apprchenderunt  Da  iudicium,vt  prorlus  effent  atto 
niti.Et  id  temper  contingit  Dei  contemptoribus.nifi  enim  ipfosvrgcat, I  ublanim  cranes  minas, 
vcl  exiftimat  ftbifabulasnarrari>cum  Deusdenuntiatfefumpturum  de  illis  vindietam.Vbiau- 
temadextremavcntumcft,obftupefcunt,&  line  vllafpetantumagnofcur.t  Da;m  libuffc  infe- 
ftunr.hincdclpcratio.Propheta  ergo  non  abs  re  illis  exprobrat , quod  dixerint  Tnbein tfie  traditam 
regi  Chal(Lto,chm  icilicct  non tantiim  oppugnaret  earn  valido  exercitu,  fed  habcrct  adiutores,& 
quafifociosgladium,famcm  &  pcitcm.Namantequam  oblidioillosprtnieret,vidimusvr  pro 
nihilo  duxerintquicquidpronuntiabat  leremias. Nam  Iulitoperam  fere  per  annos  4c. &  quo- 
tidietamen  refonabat  illud  vaticiniii  dc  clade  Vrbis,deexilio,&  abdicanone  popub,de  interim 
omnium  facrorum.Iam  pofiquam  viderunt  ferio  rem  agi ,  nee  fe  poffc  Dei  vindiclam  ciFugcrc, 
tunc  prolapli  funt  ad  aliud  extremum,  quod  fcilicet  Deus  vanus  effet  in  fuis  promiliis,qu6d  fee 
dus eius effet irricum  &  nullius  momenti,quod fi  uftraipfum  coluiffent,qu6d  verba dcdi£Iet)& 
eos  lactaffet  inanitcr,cum  pollicitus  fuiflet  le  habitaturum  in  medio  iplbrum.  Hoc  igitur  ftnfu 
dicebat  Vrbem  ej]e traditam  inmanum regis Rabyloaii^er'm&e  acfi abfeifa effet  lpcs re  ditus.  Abiicie 
bant  enim  prorlus  Dei  gratiam>&  quicquid  per  Icremiam  pollicebatur  dicebat  vanii  cffc,quo- 
niam  terror  occupauerat  eorum  mentcs  &  fenfus,  vt  fcilicet  nullum  daret  amplius  locum  mife- 
ricordix  Dei.  Dixi  hoc  contingere  omnibus  reprobisyvt  Deum  irridcant  vbi  iplis  parcit,&  iri- 
dulgervbi autem  fentiunt  ilium  iudicem.tuuc  non  refpiciunt  ad  mifericordiam  eius:fed  iacent 
fub defperationequali exanimes.  Nunctencmusconlilium Prophets, vbi fermonem  hunc Iu- 
dxis  ziUribiuquod dixerint  Vrbem  effe  traditam  cbaldtis  &  Babylon iis,quiz  fcilicet  hbcratio  pro* 
miffanonpoterat  quicquamfolatiiillisafTerre,exquolibiperlualeranta(Sumefrcdefalutefua. 
Dicitis  ergo  y>rbem  banc  effe  traditam:ego  vero,  inquit,  colligam  eos  ex  omnibus  ttrris  ad  quas  eiecero  eos 
in  ira  mea,c?excandejcentiatnea,o-indignatione  magna.  Hie  promittit  Deus  temporaleduntaxat  fo 
reexilium,quia  tandem  difpcrl'os  Iirael,vt  in  Plalmo  dicitur,congregabit .  Hie  nullum  nomen  Pfat.147-.il 
cxprimitur,fed  pronomen  relatiuumtnulla  tame  eft  ambigukas,quia  latis  patet  de  Iudxis  verba 
fieri  cum  dicit  ,colligamipfos\zm  quia  hue  &  illuc  difperfi  erat,  collcftio  poter.it  videriincredi- 
bilis.r.am  fi  tantiim  fuiffcnr  e  patria  fua  abdu£ti,&  datus  fuiffet  locus  exilio,vbi  fimul  vixiffent, 
poteratfperarealiquado  le  redituros:  leddiflipatiotollebatomne  fpem  rcditus  cumin  tarn  di- 
uerfas&  proculdifiitasregionescffentdiftrafti. Ergo  vthuicdifiideti?occurratDeus,expr  effe 
dicit  rediturosexomnib9  terns  ad  quaseosexpulerit.Necdubiu  eft  quinalludat  Proph.adlocuMo- 
iisDeuter.?o,Etiamliadquatuormundi plagasdifpcrli fucrint,inde colligam cos.Qiiemadmo  D^.30.4 
dum  ergo  Deus  per  Mofen  promiferat,etia.i  eiec~ti  effent  ad  vliimos  cardines  mundi,iibi  tamen 
non  fore  difficile  redu&ionem :  ita  Prophcta  locum  hunc  Mofisaccommodat  ad  luum  varici- 
niu,quod  fcilicet  ex  toto  Orientecolliget  Deus  qui  fuerant  lie  diftipati.  Adiungic/w/r.iwf^ex- 
candefcentia  mea,indignatiotie  magnj.  Hie  Deus  non  loquitur  de  ira  fuamifi  vt  fentiat  ludxi  fe  di- 
smoseffetalibuspcenis.  fcimusenim,quia  Deus  mundiiudextft,non  poffc  quicquam  iniquito- 
us in  ipfum  cadere.Ergo  vbi  magna  eft  ira  Dei,cei  to  colligere  promptum  eft  magna  effc  homi- 
num  lcelera.neque  enim  nobis  irafciturnifi  promagnitudinelcelerum,quibusoffenfiiseft.Te 
nemusergo  nunc  cur  Pio^hetih\cpon3tiramDei,crindignationem,arexcar/defientiammag>2am> 
nempe  vt tideles ftatuant  Deum  libi fore propitiu,quahuis digni  lint  xternointeritu.  In  lumma 
docet  leremias  fore  locum  milericordix  Dei,  quanuis  ludxi  centum  cladesmeriti  effent  lua  ob 
ftinatione.Etadiungitcontinuameratiam.quod  fcilicet  babitare ipfisfaciet JecureV odquam  rc- 
ditum illis  promifit,fimul  adiungit  tranquillum  ftatum:  alioqui  fatius  fuiffctludxis  fempcr  ma 
ncre  in  exilio,&  externis  resionibus,quam  redire  in  patriam,&  illic  miftre  degere.  Hare  ratio  i- 
gitureftcurdiferteaddiderit  Proph.  fore  illis  tranquil!a  habitaticne  .  Porrofiimus  hocnoh 
fuiffecompletu  (imulatque  reuerli  lunt  ludxi  in  patria .  Duriterenimvexati  Fueruht  ab  omni- 
bus vicin;s:&  primum  impedita  fuitTeplixdihcatio:  deinde  multas  hinc  inde  molcftiaj  rerpeffi 
funf.randeopprcfhfunttyranidearegibus  Syriacis,&  fere  redaftisd  extrcma>vttxiliu  illis  fue 
ritnon  mod6tolerabile,fedctiamfuaue&iucudum,prxtoti'niferiis)quibusopprtilicr.",nt.Scd 
quemadmodum  alibi  dicium  fuit ,  quoties  vaticinantur  Prophetx  de  pepuli  reditu,  extendunt 
fuamdoclrinamadtorum  Chrifti  rr^num  .  nam  liberatio  ab  cxilio  nihil  aliud  fuit  quatnini- 
tium  gratix  Dei .  Exorfus  eft  igitur  Deus  opus  vcrx  &  lolidx  redemptionis  ciim  pupuUim  iii 
patrum  reduxit ;  fed  tenuem  modo  guftum  prxbuitlux  mifericordix  .  Ergo  hoc  vaticiniurn 

Y.    ii, 


CAP     XXXII.  lO.   CAL.    PRAELECTIONES 

vna  cum  limilibus  debet  ad  Chrifti  vfque  regnum  extendi.    Poftea  addjt, 

38     Et  erunt  mihi  in  populum;&  ego  ero  ipfis  in  Deum. 

Hxe  promiffiotenuit  prarcipuum  gradum  in  Ecclefia:  reftitutione.Nam  quanuis  Iudan  ad 
fatietatem  vfque  referti  effent  opulentia,&  copia,&  varictate  omnium  bonorum,c6duio  tamen 
ilia non  fuiffet  magni  momenti,nifi  fuiffent  Dei  populus.  Nulla  enim  eft  hominum  fceliiitas.fi 
tantum  fubfiftant  in  terrcnis  &  caduea:  vita:  commodis ,  aut  delkiis,  &  voluptatibus :  quemad- 
Pp.M4-    m0(lumetiamdicitur in  Pialmo,Beatus populus  cuius Iehouah  Deuseft .  Quanuis  emmcom- 
*'"  mendet  Deusfuasbenedi&iones,  &  velitcffe  teftimoniapaternifuifauoris  ergapios,  non  vult 

tamen iplbs  illic  fubfiftcre :  fed  quali  per  gradus  ipfor urn  mentes  attollit  ad  caput  verx  fcelicita- 
tis,&  fonte  ipfum,nempe  Vt  agnofcant  fe  effc  fub  manu  eius,&  ilium  femper  Iibi  fore  Pane.  Vi- 
demus  ergo  Prophetam  vbiloquutus eft  de  reftitutione  populi , proponere  quod  furnmum  & 
maxime  deiiderabile  erat ,  ncmpe  vt  fcirent  fe  Deo  reconcilutos  effe ,  &  ita  fe  in  lpfius  populo 
cenferi.  Hinc  colligimus,  quanuis  Deus  pro  fua  indulgentia fuftinuerit  populi  vtteris  inhi  nuta- 
tem,&  ita  protulerit  in  medium  fcecunditatem  terra:,  &  reliquaitamen  rinc'm  omnium  promil- 
fionum  fuiffe  fpiritualem.neque  enim  vera  eiTet  hxc  promiflio,li  tantum  de  terrcnis  Dei  bene- 
.,  diftionibusexponeretur.NotanduenimeftilludProphet«,TuDeusnofter,nonmoriemur.Et 

■'I'11"  haud dubie Proph.in illo  Pfalmiloeo quern nuper  citaui,  voluit  diftinguere Ecclefia Dci,ab  o- 
mnibus  profanisgentibus:  voluit  etiam  diftinguere  Ecclefia:  fcelicitate  ab  omnibus  delitiis,ho- 
noribus,eommodis,inqi:ibus  homines  perfuadentfebeatosefTe,mod6illispotiaRtur. Cum  er- 
go difcrimen  illic  ftatuat  Propheta  inter  fcelicitate  Ecclciia?,&  omnia  fluxa  &  euanida  vota  eo- 
rumquinon  altiusrefpiciuntquamadmundum,&pr2fcntem  vitam,fequitur,quotiesvoxifta 
proditinmedium,£n>  Deusvesler,  nobis  proponi  fpem  a:ternx  &  cxleftis  vita:.  lam  aliud  etiam 
notandum  eft,quicquid  pro  carnis ienfu appetimusnon  pofTe  nobis  cedere  in  bonum,nili  Deo 
propitio .  Vt  ergo  omnia  nobis  affl uant,nihil  defit  ad  omne  genus  v oluptatum,fuppetant  omnes 
copi£,detur  nobis  quies  &  fecuritas-.tamen  hoc  totum,  quemadmodum  dixi,  nobis  exitiale  erit, 
nil!  Deus  pro  filiis  fuis  nos  agnofcat,&  fit  nobisin  Patre.Ideo  quoties  cupimus nobis  bene  effe, 
debemus  erigere  animos  noftros  ad  principium  illud,nempe  vt  reconciliatiDeo  pofiimus  intre 
pidis  animis  ipfum  vocare  Patrem  noftrum,fperare ab  eo  falutem,  &  femper  confugere  ad  eius 
mifericordiam.  Profani homines appetunt  hoc  velillud , prout  folicitat eorum  vnumquemque 
fuacupiditas:auaruscupiet  largam  copiam  pecuniar,  eupiet  latifundia ,  eupiet  magnos  reditus: 
ambitiofi  autem  volcnt  fubigere  totum  mundum : qui dediti funt  voluptatib us ,  cupient  exple- 
re  fuas  libidines:&  qui  etiam  videtur  effe  vtcunque  moderati,  tamen  arripiunt  quod  propius  eft 
ipforumingenio-.itanegligitur  Deus,&  eius  gratia .  Sciamusergo  pr^poftera cffc  hominu  vota, 
vbiquiequamin  mundoappetunt  nifi  fluat  ex  hoc  fonte,nempe  ex  gratuito  fauore  Dei:&  pra:- 
ferant  hoc  fingulare  priuilegium  bonis  omnibus,  vt  fcilicet  Deus  illispropitius  fit .  Nunc  tene- 
musfummam  verborum,vbi  Deuspronuntiat  Iuda:os,poftquam  reuerii  fuerintih  patriam,fo- 
refibiinpopulum,deindefeillisforeinDeum.Notemusinterea,quanuisDeusimpeiiumobti- 
neattotius  mundi,non  tamen  proprie  vocari  Deum.nifi  elefti  populuquia  ficuti  Ecclefiam  col- 
ligit  fibi  tanquam  peculiunvX  paffim  loquitur:ita  non  poteft  ftare  hxc  appellatio  abfque rela- 
tione mutua,vt  homines-fciant  Deum  fibi  Deum  cffe,&  fimul  perluafi  fint  ie  ab  ipfo  eenferitan 
quampopulumpeculiarem.  Sequiturnunc  expofitiohuiusfententie>)qua:  propter  brcuitatem 
alioqui  fuiffet  obfeurior; 

39  Et  dabo  lllis  cor  vnum,&  viam  vnam,vt  timeant  me  cun&is  die- 
buSjVt  bene  {it  illis,&  filiis  eorum  poft  ipfos?- 

Claries  exprimit  proxima  fentetiam.producit  enim  effe&us  illius  gratis  cui  us  meminit .  Hoc 
quidem  vno  vcrbo  Deus  compleditur  omnia ,  eiim  pronuntiat  fe  nobis  fore  in  Deum  .  nam  ita 
nosadoptat  in  hlios.-hinc  ertanobiseft  catleftis  vita:  ha:reditas:deinde  mifericordia  eius  potior 
eft  quam  vita .  Nihil  ergo  deliderari  poteft  vlcra  hoc  benehciu,vbi  Deus  fefe  nobis  offert,&  di- 
gnatur  nosrecipere&ample&i in populum.Sed, quemadmodum iamdixi,noncapinuisquid 
valeatha:cdocT:rina.primum,quianimiumtardifumus&craffi,nonpercipimusquoa  Deus  vno 
verbo  fignifieat:  deinde fcimus  quantum  ad  diffidentiam  propenfa  (it  noitra  natura .  iam  longa 
eft  diftantia inter  nos  &  Deum.Ergo  do&rina  ilia  opushabet  explicatione  •.  ideo  nuc  poftqiiam 
Propheta notauit  bonorum  omnium  caufam,&  pnncipium,adiungit  ipfostrTcdus ,  qui  melius 
confirment  quod  dixerat.Dicit  igitur,D<<te  Hits  cor  vnHm>&"»iam  Tmamfet  time  am  we.Ncquc  enim 
aliter  Deus  pro  fuo  populo  nos  agnofcit ,  ncque  etiam  poteft  effe  Pater,  nili  Spiritu  fuo  nosre- 
gcneret,de  qua  regencratione  hie  loquitur  Propheta%    Sed1  reliqua  differam  in  craftinum. 

Precatio 


IN    I  ER  EM  I  AM.  itf 

Precat  I  o. 

Da  omnipotes  Deus,quando  nobis  propofita  cfl  terrena  hare  \ita  in  militidm,(f  »e- 
CtJJe  cfl  continue  inqmetudine  nos  agitari  quandiu  hie percgrinamur:  da  inquam,\tjem- 
pcnntentijimas  ad  beatam  illam  qmetem}ad  quam  nos  inuitas:intcrea  autcm  quieti  ma~ 
neamusfubfiducia  tutelar  tua&fartitcrmilitemus  vfque  ad  cxtrcmumjiecdubitemus 
man  tepropitio  omnia  nobis  fcelic  iter  ccfiurafint ,  donee  tandem  jruamur  aterna  ilia  (tf 
plena  hccreditatc ',qua  nobis  repofita  ejl  in  carlo  per  Chnjlum  Dominum  nojhrum,  Amen. 

TT 1  r.  i  ccepinr*  exponere  fentcntil  Ieremix,vbi  promititur  nouum  cor,  &  »"«.<  via  popnlo.c\ubi. 
il  iutem  promittit  Deus,cerm  eft  efte  in  cms  poteftate,&  non  in  arbitrio  honnnis.  Hjnc  col- 
ligimusno  efte  penes homine.vt  fibi  formet  cor  ad  obfequium.  Namfuperuacua  cfkt,im6  ab- 
furda  promillio,li  d.iceret  Deusfe  nobis  daturum  quod  iam  noftrum  cilet,&  quod  quiique  fibi 
pot i. ft  confctre.Promiflionesigiturcertafunttefiimonia  gratia:  Dcj  non tantiim  quoad  finem 
ic  efTeftum:fed  vt  lciamus  Deum  fibi  coram  omnium  laudem  adfcriberc,qui  nobis  promittit. 
Et  hoc argumento fa;pe  Auguftinus pugnat  cotra Pelagianos,&  refte:quu mera  eflet  fallacia, 
qucmadmodum  dixi,Deutn  aliquid  promitterc  quod  non  eil'et  poiit  uni  in  eiusgratia,fed  in  ar- 
bitiio  hominis.iam  ciim  loquitur  decode  vno  exprimit  c6leni'um,fed  eiufmodi  vt  omnes  Deo  fi- 
mulobediant.Sxpe  enim  colpirant  homines  inter  ie  in  malum;&  cogunturfilii  Dei  ixpe  difce- 
derc  ab  impiis:<X:  hinc  etiam  dif  !idia,quac  nunc  regnant  in  mundo,quorum  culpa  in  nos  coniici- 
tur.Sed  quia  necelTe  nobis  eft  difcedtre  a  Papiftis  (I  velimus  Deu  lequi,prt_ftat  ceties  ab  ipfis  di£- 
fidere,quam  omnes  fimul  elTe  vnanimes.vt  impia  fit  &  fcelefta  confpiratio  contra  Deum.Con- 
fenius  quidem  eft  fingulare  bonum,quia  nihil  melius  eft  vel  optabilius  paceifed  tenendum  Tem- 
per eft,vt  inter  fe  fceliciter  conf  entiant  homines,debcre  init  ium  fieri  a  vcrbi  obedientia.  Hoc  eft 
igitur  vinculum  legitima:  concordia?  inter  nos,vt  a  primo  ad  vltimii  pareamus  Deo:alioqui  ma 
lediftus fit  omnis confenius,vbi nulla habetur  Dei  ratio,&  verbi eius.  Hoc  igitur  nctadum  eft> 
vbi  promittit  Deusconw«w.addit  viam  vw.<w,quod  de  externis  operibusintelligitur.  Et  videtur 
Paulus  fumpliire  ex  hoc  leco  quod  di  z'.t  Deu  etfe  qui  dat  nobis  &  vclle,&  perrie  ere  pro  fuo  be-  pfo/.i.ij 
neplacito. primo  loco  ponit  velle,vbiapud  ProphctarnlcgimusnomenCordis.fcimusautecor 
fedem  elTe  omnium  afTeftuum.Ergo  per  cor  vnv.m  intclligit  Propheta  affeftus  colentientes:dein- 
dc,per  viam  intclligit  quod  Paulus  dicit  perficere.Nequeenim  iatis  ellet  velle,nih  accederct  exe 
cutio,quemadmodum  opusexternii  per  f'enulliuseft  momenti,nili  prxcedat  voluntas,  &ferius 
afTeftus.  Nunc  ergo  tencmus  quid  velit  Propheta.  primo  oftenditquomodo  futurus  lit  Iiraeli- 
tis  in  Deum,nempe  quia  cor  vnum  Hit's  dabit,cr  viam  i>»<«w.Hinc  colligimus,ficut  dixi,non  ciTe  in 
hominisarbitrioanimummutare,exuere  vel  abiicereprauosaffeftus,  quia  eft  beneficium  Dei. 
Iam  non  fufficeret  nos  formari  ad  oblequium,nifilimuladiungcret  Deus  alteram  gratiam.nem 
pevt  voluntatem  iplam  ad  effeftum  vfque  perduceret .  Quodadconfenfum  fpeftat,  diximus 
ptincipium  recti  &  legitimi  confenfus  elTe,vt  rtfpiciant  homines  in  Deum,pendeant  ab eiu s  vcr- 
bo,&  vnoconleniu  eiusimperioobediant.Hocquoquefenfumoxaddit,  Vttimeantme .  vndc 
fimiliter  apparer,non  aliunde  nafci  timorem  Dei,quam  ex  regeneratione  Spiritus.  Si  enim  pro- 
penli  naturaliter  effent  homines  ad  Deitimorem,non  adferibcret  Deushoc  fibi,  &  gratia  iu#. 
atqui  Deus  nihil  fibi  vendicat,nili  quod  luum  eft.fcquitur  ergo principium  timoris  Dei  ciTe  re- 
generationem  Spiritus. Sed  notanda  eftloquutio  cum  dicky?  daturum  cor  CirvLvn,  vt  thrieantemn 
Ifrjelittt .  Nequeenim  dicit,Vt  poflint  Deum  temeie,  vel,  vt  libera  fit  optio ,  &  tamen  ficxibilis 
voluntas.-fedponit  aft  ualem,vt ita loquar,Deitimorem,vbi format  corda hominum.  Dixi hoc 
notandumettediligenter,quia  Papift£nobifcumfatcnturnosinutilesprorfuselTeadbonum,& 
fie  corrupt os  elTe  omnesfenfus  noftros,vt  neque  voluntas  fe  mouere  qucar,  neque  fequatur  vl- 
luseffeftus,ni!ifemper  coopcrante  Spintuslanfti  gratia,fedintercafincunt  operariSpiritum 
fanftumin  nobis  dimidia  ex  parte:&ideo  gratia  Spiritus  vocaturabiptis  ai;xiIium,vocatur  co- 
operatio.  Videmus  ergo  qua  in  re  inter  nos  3c  Papiftas  conueniat.  pudet  enim  ipfos  negarc,pec- 
cato  originali  lie  corruptam  elTe  hominum  naturam,vt  femper  indigeant  gratia  Spiritus  innfti; 
Sed  ciim  in  lolidum  Deus  iihi  vendicct  quicquideft  in  nobis  boni,Papiflx  concedunt  il!id invi- 
diam partem,&  fingunt  duplicem  Dei  gratiam  gratiam  prXeuntem,&  lublequentem.  Q^id  eft 
Papiftis,vel  quid  ligniheat  illis  gratia,qua:  prxit^nempe  cum  Deus  infpirat  nobis  honor  &  pios 
rnotusjita  vt  li  vcHmus,liberum  fit  nobis  fcquiquod  rcftumeft .  Nam,  vtdixi,fatentur  Papiftx 
nosaddiftos  eiTetyrannidi  diaboli,&mancipatos  peccato.Ergo  nulla  erit  refta  in  homirii- 
busvoluntas.ni'.i  prxeunte  gratia  Spiritusfanfti.  Sed,quemadmodum  iam  dixi,  de  gratia  Spiri- 
tusita  balbutiunt ,  ciTe  motum  quern  Deus  nobis  infpirat  ita  vt  faciat  nos  fequi  quod  refturnr 

V.    iii. 


eAP.XXXII.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

eft  fi  vclirnus.Sic  ergo  gratia  Dei  fecundum  ipfos  relinquit  homines  in  fufpenfo,  ita  vt  liberum 
fit  ipfisampledi  Dei  gratiam ,  vd  rcfpuere .  Poftca  adiungunt  gratiam  fubiequentem,  qua;  eft 
merces  fecundum  ipfos:quia  ti  ego  aiienciar  Deo,hoc eft,ii patiar  me  regi  a  Spiritu  iplius,&  am 
pledarillam  gratiam  nuhioblatam ,  Deuspoftearependit  mihi  alteram  gratiam , quia  confir- 
mat  me  in  redo  propofito .  Et  ita  fatentur  perfeuerantiam  aliqua  ex  parte  effe  Dei  donum:  led 
femper  imaginantur  cooperatricem  illam  gratiam.  Deinde  quia  perieuerantia  iecundum  iplos 
eft  gratia  Dei  fubfequens ,  &  q uafi  ancilla,idco  definit  gratia  elTe,quia  potius  eft  prarmi um  me- 
riti.Iam autem  quid dicit  Propheta?D<<&o,inquit,cor vwmO"  fiamvnam,yt  timtAtit me.  Videmus 
Vt  gratia  Deiper  fe  fit  efficax:  deinde  non  dicit  fe  daturum  flexibile  aliquem  motum,  fed  dicit /e 
«k  W«mCflr,quemadmodu  clarius  deinde  expnmitur  eadem  dodrina.  Videmus  ergo  cor,  id  eft> 
voluntatem  eiTe  opus  Spiritus fandi,&  merum  Dei beneficium.  hoc  primo loco  tenendum  eft. 
Videmus  deinde  hanc  gratiam  efficaciter  operari  in  hominibus  ,^nec  modo  dare  illis  optionem 
liberated  aduale  op'us>vtvulg6 loquuntur/equi,*/ timeantme.  iamadditur  ,c«»c7« diebus.Hic  . 
etiamDeuspronuntiatperfeuerantiam  effefingulare Spiritus fandi donum.  neque  enimfatis 
effet  corda  noftra  femel  formata  effe  in  obfequium  eius,nifi  nos  retineret  in  officio.  Singulis  e- 
nim  momentis,qux  noftra  eft  lcuitas,  excideremus  ab  eius  gratia*,  ergo  opus  eft  eontinuatione. 
Hmc  apparet,non modo  principium  bonoru  operu  proficilci a.  Deo,  &  a  Spiritu  eius,(ed  etiam 
vfque  ad  fine  ipfum  pergerc,quia  alioqui  nulla  effet  in  nobis  conftantia  in  redo  propofito.  Ad- 
&t,  y~t  bene  fit  ipfis,z?filii:ipferi<mpofteos:c\uibus  verbis  fignificat,  Ifraelitasfibi  authores  fuifle 
omnium  malorum,quianon  reueritifuerint  Deu,necpoffealiterfceliciteragere,nificontinca- 
tur  fub  Dei  obedicntia.EtconnrmatProphetaquodherl  diximus.nempe  externam  profperita 
rem  per  fe  fluxam  effefideo  femper  incipiendum  eft  a  gratia  Dei.Quomodo  autem  Deus  eft  no- 
bis propitius?nep:  fi  ilium  agnofcimus  Patrem,&  eiusmandatis  obedimus,hoc  eft,viciffim  pre. 
ftamusnoseiusimperiomorigeros,quemadmodumfiliosdecet.    Nunclequitur, 

40  Et  percutiam,  yel^infculpam^fcrUm,  cum  ipfis  foe dus  perpetuum, 
nempe,qu6d  non  difcedam  ab  ipfis,  ad  verbu7depoft ipfos ,  vt  benefaciam 
ipfis,  &:  timorem  mei  ponam  in  cordibus  ipforu,vt  non  difcedant  a  me. 

Profequitur  eandem  fententiam :  fed  repetitio  emphatica  eft  ad  commendationem  gratia;. 

Scimus  enimvt  homines  femper  opprimereftudeatlaudem  gratis  Dei,  idque  pro  fuafuperbia. 

Deus  ergo  ex  oppofito  gratia  fua  pluribus  elogiis  celebrat ,  ne  earn  maligne  obfeuret  homines. 

dicit  primo,Fm<*»*  cum  ipfisfosdus ^«-/tf/K«m.Notadaeft  antithefis  inter  fcedus  Legis,  &  inter  foe 

dus,de  quo  nunc  diffent:  Propheta.  V  ocauit  proximo  capite  Fcedus  nouum,&  caufam  adiecit, 

quia  patres  eorum fubito  defecerant  cum  Lex  ipfiseffct  promuIgata,nempe quia  dodrina  erat 

latum  literalis  &  morrua,idc6que  mortifera .  nunc  autem  vocat  fcedus  perpetuum  eodem  fenfu. 

"Qnod  fcedus  Legis  non  fuit  ftabile,vitiura  illud  accidental  fuit.nam  Lex  permanet,fi  earn  dun. 

taxat  refpicimus:fcd  hominu  culpa  accidit,  vt  fcedus  Legale  fuerit  irritum  ,  &  ftatim  euanueric. 

Cum  ergo  Deus  aliud  promittit,notatur  manifeftum  diicrirnen.qualeaute  eft?  fignificat  Deus, 

nullo  profedu  dodrina  k>.a  hominibus  proponi,quia  in  auribus  tantum  perfonet,non  penetret 

vfque  in  corda  iplbrum .  O  pus  eft  igitur  gratia  Spiritus  fandr.nifi  quia  Deus  intus  loquatur,  & 

corda  noftra  tangat,  erit  inanis  fonitus,  qui  tantum  verberabit  aerem.  Nunc  ergo  videmus  cur 

vocet ur  Fcedus  perpetuum,quod  Deus  nunc  promittit.  Ianv  tenendu  eft,hoc  fpedare  peculia- 

riter  ad  regnum  Chnfti.Tametfi  enim  fuit  hare  pars  gratia:  Dei  in  liberando  populo,tamen  de- 

buit  extendi  continua  feries  gratix  vfque  ad  Chi  ifti  aduentu.  Dubiu  igitur  non  eft,quin  Proph. 

fim ul cum  nouo  foedcre Chrift um  producat  coram  oculis,quia  fine  ipfo  minime iperandu  fuit, 

vt  Deus  aliud  fcedus  percutcret,quemadmodfi  conftat  ex  tot  a  Lege>&  prophetica  dcdrina.Er- 

go  hlcopponiturChriftus  Mofi,&  EuangeliuLegi:vndefequitur,Lcgemfuiffe  teporalcfce- 

dus.quia  nulla  fuit  eius  ftabilitas  cum  tantum  effet  literalis:Euangeliumvei'6eiTe  fcedus  perpe- 

ruum,quiainfcribiturcordibus.Et  eadem  ratione  etiam  vocatur  Fcedus  nouum,quiaoportuit 

Legem  obfolefcerc,  cum  fcilicet  fuccederet  hxc  perpctuitas,  de  qua  nunc  Proph.  loquitur.Iam 

fequitur  explicatiOj^Kw/aoB  recedjm,"\VK  non  eft  hlc  relatiuum,fed  potius  expletiua  eft  vel.exege 

ticaparticula.Formamergo,velnatura  foederis  breuiterdefignat^ww/  fcilicet  Deus  nun  ejuamdif 

cf</frrf&i^K/««>go.DicituraliquandoDeuspixcedercfidelesfiios,  vbiviam  dcmonftraf.di- 

I/«.j«.ii'    citur  etiam  eos  revere  a  tergo,ficuti  trigefimo  capite  Ifaixcumdicitur,  Audicnt  vocemi 

tergo  loquentis ,  Hxceft  via,incediteinea.  Nondubiumeft,  quin  Deusillictefteturfe  fore 

femper  Magiftrum  populo  &  Dodorem  .  Dicit  autem  fe  a  tergo  loqui ,  quemadmodum  px- 

dagogi  fequunuir  puerosfibi  commiffos  ,nempevtobieruent,accuftodiantomnes  eorum 

geftus,  inceffus ,  &  verba ,  &  quicquid  eft :  ita  Deus  fe  comparat  magiftris ,  quibus  tradunrur 

pueriindifciplina:&dickfeIoquia  tergo  Poffet  hoc  fenfu  exponi  quod  hlc  dicitur,  Now  dif- 

eedam 


IN    IE  REM  I  AM.  lft 

cedmdepofi  ipfis,(c&  pofTumus  etia.  i'imphciusacdpeie^MeciDeMmndi/cedeubiPfaiqimkiUcet 
protequctur  pcrpctuo  fauore  &  gratia  ipfos,quemadmodum  etiam  continuo  port  fubiicitur,v/ 
ltWf/rf«4mi/'/«.denicjueoftendi:Dc9lcforepopulo2ternupatreni)c]uinunquamiplbsdcicrcr, 
vd  abiiciet.SL'd  modus  ctiam  ex^rimimr^uodjlilicet  timorem  fuiponct  in  cord>iipforum#iey>nquAm 
dtfced-tnt  *b  ipfi  Eadem  dodrina  qua  nupcr  vidimus,nunciterum  repetitur,fcd  aliis  verbis:&ua 
Deus,quemadmodum dixi , melius  llluftratfuam gratiam  .  Dicitcryofc  pojiturumtimorem  fuiin 
ardibus homitmm  .  lam  videmus  rcfelli  puerile lllud comentum,quo  inebiiati funt  Papiftx,  ciim 
dicunt  cooperan  gratum  Dcj,qui3  icilicet  l'piritus  aditiuat  infirmitatcm  hominum:  quafi  fcili- 
cec  ipli  aliquid  de  luo  confei  rent ,  &  effent  cooperani.  Prophetaautem  hlc  teftatur  timorem 
Dv.i,effeopus &  bcnchcium Spiritus fandi: non dicit,Dabo lllfs potcftatem timendi  me: (td,po- 
nxm  timorem  met, inquit, in  cor  dibits  tor  urn.  Videmus  ergo  vt  rurfus  demonftret  efficaciter  opcrari 
Da Spiritum  in nobis,vt  formet omnes affedus , non autem  relinquat  eosflexibiles  vel  l'ufpen- 
fos,qucmadmodumEzcchictis3<y.capire  dititui\Etfaciamvttimeantme:illic  etiam  conhrmat  E*»J6''  *■? 
Ezechiel  eandem  dodrinam  cum  dicit  Deumfadurum  vt  Ifraelitxeum  timeant,  non  autem 
vt  potfint  timerc .  videmus  vt  relideat  effedus  operis  &  complementum  penes  Deum  ipfum,& 
fpiritumeius.Rurlusaddit,^  woWj/cedW.i me. Videmus  clareillasineptiasrcfutaride  media 
gratia,  quxtantumfacultatem  hominibusoflferryruam  poftea  liberum  Uampledifi  libuerir. 
dicit enimPropheta,w«o»<///uv/,t«f  .  &  rurfus  docetperfeuerantiam  non  minusquam  princi- 
piumbeneagendiefTe  Dei beneficium,& opus Spiritusfandi:&quemadmodum  nuper  dice- 
bam,!!  tantiim  formaretfemel  Deuscordanoftra.vtpropenfieiTemusad  bene  agendum,  fingu- 
lis  momentis  polTet  diabolus  fuis  mlldiis  nosabducere  a  redo  curlu,  vel  vt  habet  violentos  im- 
petus,polTetnosabripere  lurfum&deorfum. nihil  ergo  nobis  prodeiTet  vniushora:  guberna- 
tio,niii  toto  vita:  curiu  Deus  nobis  manum  teneret ,  &  perduceret  vfque  ad  metam  .  hinc  ergo 
fequitur,totum  vita:  curium  dirigi  a  Spiritu  Dei,itavtnon  minus  finis  quamprincipiumbo- 
norum  opemmdebeatadferibieius  gratis. ergoquicquidmeritihomincsfibiarrogatjDeoau- 
ferunt,&  hoc  modo  funt  facrilegi.Pofrettamenhlc  moueriquxftio:videmusridelesfa:pe  labi, 
nee  decies tantiim  in  vka,fed  lingulis  diebus.quid  ergo  hoc  fibi  vult,  vbi  operatur  Spiritus  Dei 
elTeeiustalemefricaciam)vt  nunquam  defledant  homines  a  rcda  via?Siquis  refpondeat,fideles 
labiquidcm  ,fcdnondehcereprorfus ,  Deumautemhicdefedionem  notare,  quxexcutiato- 
mnem Dd  timorem, non erit  plenafolucio. Videmus  enim  etiam  eledosipfos inteidum  fimiles 
efle  apoftatis.  fufTocaturcniminiIlisDdtimor,&religio:nonextinguiturquidem  pietas,fed 
nefcintillaquidem  Spiritus  in  iplisapparct .  Veriimnotandum  eft  fie  inflexibilem  perfeueran- 
tiam  fidelibus  dari,vt  etiam  li  labantur  ftatim  relipifcant .  ergo  non  obftant  interruptiones  qu6 
minus  dirigat  fuos  Deus  a  carceribus  vfque  ad  metam,  donee  confidant  totum  fpatium .  Et  ita 
verum  eft  quod  dicit  Ajguftin'jSpiritum  in  nobisitaoperan,vtindeclinabiliter  bene  velimus. 
namcomparatftatumnoftrum  cum  ftatu  Adx,qualisfuit in  prima  creatione.  Scimus  Adam  ca 
ruiffeomnilabe,quiaformatusfuitadimaginem  Dei.eratergointegeracpurusabomni  vitio: 
hodiefumusadhuc  vitiofi,ctiamfiDeusnos  regeneret  fuo  Spnitu,manenttamen  femperinno 
biscarnisrc1iquix,&noncurrimusalacritervtdecebat:im6  cogimur  exclamare  cum  Paulo  Row^.ij." 
nos  efle  miferos,&fateri  nos  non  facerebonum  quod  volumus,  fed  malum  quod  nobis  exoffi 
eft. videtur  ergo  meliorfuilTe  Ada:  conditio,quamhodie  fit  noftra.RefpondetAuonilinus^e- 
lius  nobilcLim  &  prxftantius  agi  hodie,quam  cum  Ada  primo parente tunc  egerit  Deus:tamctfi 
enim  ipfum  creauit  iuftum  &  innoxium,  &  fine  vlla  macula,tamen  dedit  naturam  flexibilem,  & 
ideo  ftatim  lapfus  eft  Adam  cum  fuo  libero  arbitrio.  ad  quid  igitur  valuit  liberum  arbitrium? 
nempevtprorin us  homo  caderet,&  nos fecumageretpra:cipites eadem  ruina.Hsc  eft  lauslibe- 
ri  arbitni.quod  fcilicet  homo  fe  deiecit  in  vltimas  abyffbs,vnde  nunquam  pofTct  furoere.nunc 
autem etficlaudicamus,deindedefledimusfxpe  a  via,&cupiditatespraux nos  ad  malum  foli- 
citant ,  &  vitio fitas  noftra  obftaculo  eft  ne  curramus  vt  optandum  efTet ;  tamen  longe  excellit 
noftra  conditio,quia  Deus  nos  inftruit  virtutefpiritusfui  inter  omnia  certamina,  vt  nunquam 
tamevincamur,vel  obruamur  .Ilia  igitur  indecIinabilisconftantia,vtAuguftinus  nomination 
ge  prxftantior  cft,quim  fuerat  prima  Ada:  excellentia,  &  dignitas  Hoc  clare  ex  Prophetx  ver- 
bis colligitur  cum  ^ickfefofturtim  timoremneminis  fuiin  cordibus,itd  vt  nunquam  populus  defleBat 
*b  ipfo  lam  quxritur  etiam  cur  hie  nulla  fiat  mentio  gratuitx  uiftitix.nequeenim  poteft  firmum 
die  Dei  fcedus,nifi  gratis  nos  fibi  reconciliet.neque  enim  regeneratiofufheeret  ad  obtinendam 
Dei  gratiam,  quia  ex  parte  duntaxat  rede  volumus ,  &  rede  agimus .  Scd  minime  dubium  eft, 
quin  Deus fubrimorenominisfui  etiam  fidemcomprehendat:ideononexcluditur  remiffiopec 
catorum,qua  redeunt  homines  cum  Deo  in  gratiam,  vbi  de  regeneratione  adtur .  Quanquarn 
poteft  hie  locus  exponi  per  fynecdochen,quod  fcilicet  Propheta  a  parte  totum  dcfi»net.  Certe, 
quemadm  odum  ante  vidimus,  duobusmembrisconftatnouumfcedus,  nempe  quod  Deus  vbi 
nos  femel  adoptauit  in  filios,nobisignofcit,  &  dat  veniam  noftrisinfirmitatibus :  deinde  fpiritu 
fuo  nos  gubernat:hlc  autem  de  fecunda  tantiim  parte  agirur.  Sed  poteft  hare  fententia  fynecdo 

Y.    iiii. 


CAP    XXXII.  IO.   CAL.   P  RAELECTIQN  ES 

chicas exponi:quanquam,vt  ante dictum  fuit,Scriptura  vbidc  timoi c  Deiloquitur>fepe fidctti 
P/4/.130.4  conjunct,  quia  non  poteft  etiam  aliter  Deustimeri,  vt  dicitur  Pialmo  ijo.niii  cum  guftamus 
eius bomtatem,  Apud  te eft  propitiatio,vt timearis :  nulla  enim  elltt  Da  reuerentia,  mli  prx^e- 
deret  cogmtio  patcrni  eius  fauoris.     Nunc  icqukur, 

41  Et  ktabor  fu per  ipfos  benefaciendo  ipfis,  &  plantabo  eos  in  ter- 
ra hatyn  veritatc^  ett,fideliter,  in  toto  corde  meo,&  in  tota  anima  mea. 

Cum  dicic  Deusfe  voluptatem  capturumex  fuaerga  populum  beneficentia,iteruminduic 
hominisperfonam.patresenimlztancur  cum  pofluntrilnsl'uisbenefacere.Deus  ergo  quia  non 
poccrat  aliter  expnmi  patris  amor  ,  quo  popul urn  fuum  ample&itur ,  vl'us eft  hac  iimilit udine. 
Dande notanda eft  etiam  antithetis,  quod Icihcet  Deus lstatus  fucrat  cum poenas  exigerct  de 
populi  iceleribus  :Deum  enimob!ectatfuumiudiciurn,ficutimifericordia.  Deus  ergo  ad  cem- 
pusla?tatuseft,cumpoenascxigereidepopulo:quiavt  rectum  eft  ciusiudicium,  ita  etiam  ipium 
obleciat.nuncaurcni  diciticita  fore paternoaffeftu,vt  voluptatem  capiar ex  fua  beneficentia. 
Adian^k,Vldntab»eos  interraiuc.  plantauerat  quidemipfos  cum  per  manum  Iolus  traditaillis 

Vf4$o>9  fuuTet  terrxpoffeiiio,  qucmadmodum  Pialmo  etiam 8?. hoc  idemverbum  ponitur,  quod 
fcilicer,  vitem  fuam  traduxent  Deus  ex  #gypto,&  platauent  in  hxreditate  promiiTa ;  fed  poftea 
cuulfusfuitpopulus.ideo prior  teriEpoiTeiiiovfqueadtempusexilii non  proprie  fuit  planta- 
tio:quia tunc populus non egit firmas  radices.  Deusergo  hie nouum  aliquid 8c infolitum  pro- 
tnittit  cum  de  plantatione  loquitur  .Nee  dubium  eft  quin  fempcr  notetur  perpetuitas,  cuius  nu- 
per  facta  fuit  mentio .  pendet  enim  hxc  plantat io  populi  a  fcedere-.atqui  fcedus  non  eft  tempo- 
rale.vtfuerat  ante exilium,iedpcrpetuaedurationis.Nunc ergo tenemus quid  fignificet  Prophe 
ta  cum plantationi  comparat  reftitutiOnem  populi  poftquamreuerius  fuerit  abexilio.  Scimus 
quidem  populum  ab  eo  tempore  non  fuifte  expulfum,&  Temper  Teplum  ftetiffe,quanuis  mul- 
tismiierusruerinc  opprcf  i  rideles,ied  plantations  folum  figura  fuit:  ideoque  neceffe  eft  tranfi- 
revfque ad  Chriftum,li vol umus habere complementumhuius  promiffionis.Initium,vt alibi 
diximus,&fa»pehoc  repeterecogor,fumendum  eftab  ipfo  reditu  ".led  non  debet  excludi  Chri- 
ftus ab  ealiberatione*  que  tantiim  fuit  inftar  aurora; ,  antequam  ipfe qui  eft  iol  iuftitia:,plenum 
fuumfulgoremoftenderet ,  Chriftiani  cumexponunt  hunc  locum,  &  fimiles,  relinquunt  libe- 
rationem  populi  ab  exilio  Babylomco,qua(i  ha:c  vaticinia nihil  ad  illud  tempus:ineo  falluntur. 
ludaiiautemreieiftoChrifto/ubtiftuntinterrenaillaliberatione.AtquiProphetat.quemadmo 
dum  dixi,incipiunt  a  reditu  populr.fedftatuunt  limul  Chriftum  in  medio,  vt  cognolcant  hdcles 
reditum ilium fuiire  ten uem  duntaxat  guftum  plena;  gratia;,  qua:  a  Chrifto  demum  expectanda. 
erat-tunc  ergo  Deus  vere  plantauit  populum  fuum.  Porro  quod  expulfi  poftea  f  ucrunt  Iudari  c 
terra  Chnaam  ,  hoe  quidem  factum  eft  eorum  ingratitudinc,  &  fuit  ilia  vkima  abdicatio:  inte- 
rim tamen  D;us  plantauit  illic  vitem  fuamvfque dum  lerufalem  propagaretur,&  haberetfuos 
fines  in  vltimis  tens  plagis.Dicimur  autem  inferi  in  Chriftum  &  plantari ,  cum  Deus  in  Eccle- 

tAat .1  %.i 3.  fiam  fuam  nos  adoptat :  &  hinc  etiam  illud  Chrifli ,  Omnis  arbor  quam  non  plantauerit  Pater 
meus  eradicabitur.  Sciamus  ergo  plantata.  funTe  Ecclefiam  in  Iuda;a>quoniam  fuperftesfuit  vf- 
que  adChrifti  aducntum.QjioniaautemChriftusmaceriemdiruit,  vt  nullum  iam  fit  difcrima 
inter  Iuda;os>&  Gra;eos,Deus  plantar,  nos  in  terra  fancra,dum  inferit  in  corpus  Chrifti.Dicit,Ia 
■»eritate,hoc  eft,  fideliter,ita  vt  nunquam  ipfos  euellat.  &  addit.  In  toto  corde  meo ,  C  in  tota,  anim* 
i»M.Dura  quidem  eft  loquutio ,  quia  Deus  tranffert  ad  fe  humanos  affectus:fed  neceffe  eft  vt  fe 
quodammodotranfliguret,qu6pofiitanobisintelligi.nifienimbalbutiat,vbireperieturtan- 
tum  acumen.quod  ad  lllam  immenfam  altitudinem  fapientia;  eius  perueniatJCum  ergo  incom- 
prehenfibilia  fintmyfteria, quibus  nosdignatur ,  neceffe  eft,vt  fefe modulo  noftro  accommo- 
det.ideo per  totum  cor z? per  tot.nn  atrimam  intelligit  conftantia,quae  iemper  habebit  fuum  effectu 
vfque  dum  tidelesad  viram  sternam  pcrueniant .  Vocatur  totum  cor  integrum  in  homine,quia 
poteft  effcdupIex:hoc  Deo  &eiusnatura;minime  poteft  conuenire,verumtft.Sed,qucmadmo* 
dum  iam  dixi.per  limilitudinem  dicit  fefe  facturumex  toto  corde,quod  ita  perfcSe  fackt  vt  ni- 
hil delit  ad  omnes  falutis  numeros,&  eodem  etiam  pertinet  ventas:tametli  quidam  hie  iuttilius 
philofophanturinhac  vocc.per  veritatem  intelligunt  fumitatcm  promiftionum  .iedfeimusex 
vfu  lingua;  Hebraica:  veritatem tantundem  valercatquealiquidftabileckperpetuum  Signi- 
ficatergo  plantationem  hanc ita  fore firmam ,  vt  periculum  non  lit  ,nevnquam  populiisaho 
tranfferatur,quia  fcilicetviuaeritradix:quemadmodumexpofuimus  Eccleiiam  fixam  fuifle  in 
Iudsa,  donee  aduenitChriftus, qui  attulitfolidumefTeftumhuiusplantationis,  quia  dum  in  i- 
pfum  inferimur,iam  poffidemus  quodammodo  vitam sternam,&  ciucs fumus  cslon.m. 

Prccati© 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  U9 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus,quando  natnraprorfus  fumus  addi&i  tnalo,  %?  ex  \tero  nihil 
aliudaffewnm^uamprauitatcm,  \tSpiritutuoregenitiftudcamus  nos  tibi  probare  er 
obfcqui:  er  quoniam  ea  eft  noflrajragilitas ,  ytftngulis  momenta  deficcre  po&mus ,  \>t 
nos  fujlineas  ea  firttiititdinc  O*  conftantia,  nc  \nquam  in  medio  atrju  dcficiamus  Sed  ita 
con  ftanter  tibi  obcdiamus  ,Vf  tandem fmamurbeata  illaquiete  ,quce  nobis  parata  eft 
poftquam  dc f until fuerimus  terrena  militia}  in  Chrifto  kfu  Dotnino  noftro>    Amen. 

42.  Quia  fie  elicit  lehouah,  Quemadmodum  venire  feci  fuper  popu- 
lum  huncomne  malum  hocgrande,iicego  reducam  fuper  eos  bonum 
quod  ego  pronuntio  fuper  eos. 

T_T  1  c  oftendit  rurfum  Deus Propheta:  fuo exilium  fore remporale , quoad  rcliquias.feimus 
A  * enim  magnam  populi partem  fuiffe prorfus reie&am:  led  Dominiis  voluit  Ecclcfiam  fuam 
manere  fuperititcm  in  aliquo  numero  quanuis exiguo.Promiffio  igitur hxc  non  extenditur  in- 
difterenter  ad  omnes  duodecim Tribus,fcd lpceialiter  refpicit ele&os,quemadrcodum  euentus 
rei  fatis  docuit,&  Paul  us  eriam  huius  rei  eft  ndeliffimus  interprcs .  Et  hoc  diligenter  tenendum 
eft>quiahypocntxiemperadierapiuntquicqaidDeusfuishdelibuspromitut,tumtamen  fal- 
foprartendanteiusnomen.  Ergo  tenedum eft  confiliurnDei,nempe  qudd  voluent  fulcire  bo- 
na fiducia fuos  elc&os,  ne delpcratio ipfis  aditum  clauderet  ad  precadum.  Qupnia  ergo  aliqua 
pars  populi  refidua  fuit,ne  penitus  intercideret  Ecclefia ,  lie  coplcta  f  uit  haec  promiffio.  &  quia 
nunquam  ample&i  polTumus  promiitiones  mifcricordia:,niG  pcenitentia  &  agnitio  culpa:  no- 
ftrx  pnecedat,ideo  vtr  unque  membrum  exprimitur  a  Propheta ,  quod  Dew  venire fecerit, hoc  eft, 
induxerit  ,cJ4demilUmbonibilem.Scquitur  dt'mde,Sicego  reducam,inquit,cmne  &«»«»>.  His  autem 
verbis  hgniricat  Deus  quod  ante  promiferatnon  fore  tibi  difficile,  quia  pctuitfanare  vulnus 
quod  populo  inflixerat.  bi  Chaldari ,  quemadmodum  alibi  dictum  fiut,  pro  fua  libidine  Vrbem 
expugnairent,difricile  erat  remediunv.fed  quia  Deus  Chaldsis  vfus  fuerat,&  quafi  militauerant 
fub  euis aulpiciis,ideo pctuit  nullo negotio fanare  Vrbe,  &  reuocare  ab  exilio  qui  illuc  expul- 
fi  f uerant  iufta  eius  vindi&a.  Notandum  eft  quod  dicitur,  Bjducamfiper  easotnne  bonum,  quod  eg* 
locjuor fuper eos.  Deusenim  oftenditquafulturanitidebeantrideles  tiimliberationemfuamlpe- 
rabunt,nempe  lubet  eos  pendere  ex  ore  fuo,  quia  quicquid  fibi  homines  pollieentur  cuanidum 
eft,  &  fine  effed:u.SiergovolumusfpesnoftrasfirmaseiTc,vt  nos  non fruftrentur,  difcamus ex- 
ordium facerei  promiflionibus  Dei,ne  quiiquam  fibi  hoc  vel  llludtemere  fingat,qucmadmo- 
dum  nobis  fa:pe  blandimunied  acquiefcamus in fermonc Dei. vbi  autem nos  deficit  teftimoniu 
gratia:  Dei,  poterim  us  colligeremultas  fiducias ,  fed  fine  proftctu.  Nunc  tenemus  cur  diferte 
hanc particulamaddiderit Propheta defermone  Dei.     Sequitur, 

43  Et  acquiretur  ager  in  terra  hac  de qua  vos  dicitis ,  Deferta  eft 
ab  homine  &:  iumento  ,tradita  eft  in  manum  Chaldazorum. 

44  Agros  pecunia  ement/cribendo  in  Jibro, 6c  ob/ignando, &c  ob- 
teftando  teftes  in  terra Beniamin,&  per  circuitus  Ierufalem,  &  in  vrbi- 
bus  Iehudah,&  in  vrbibus  montanis,  &  in  vrbibus  campeftribus,<p*«-. 
quam alij  volant e fie proprium nomemfedhocnon conuenit,&t  in  vrbibus  auftir , hoc 
eft,qux  rej]?iannt\erfus  <*«/?w»,quia  reduco  captiuitatem  eorum,  dicit  Ie- 
houah. 

Confirmat  vaticinium  de  reditu  populi,  &  accomodat  vifionem  qua:  fuerat  Prophets  ob- 
lata:iuiTus  enim  fuerat,vt  vidimus,agrum  emere  in  terra  Beniamin.  nunc  ergo  Deus  lignum  il- 
lud  annectit  vaticinio .  hie  enim  eft  fignorum  vfus ,  vt  fidem  faciant  doftrina?,  qua:  tametfi  fatis 
meretur  per  fe  fidei,&  eft  plane  authentica,&  ivTimsvctamai  hoc  conceditur  noftra:  infirmita- 
ti,vtfigna  quafi  (igillafint,qu6promiffionesmagisftabilianturincordib'  noftris,&  rata:  fint. 
Hunc  ordine  nunc  fequitur  Deus,ac  dick,Adl)uc  acquiretur  ager  in  terra  bac  .  nip  fignificat  acqui- 
rere  &  poffidere:fed  quia  proximo  verfu  dicit,Acquirent  pecunia  agrumjnutanda  non  eft  ver- 
bi  fignilicatio.  Ac^wH-f  tur  ergo  ager  (fingularis  numcrus  loco  pi  urahs)  in  terra  bac,  de  qua  vos  diet- 


cap.  xxxii.  10.  cal.  praelectiones 

tisjeferti  eft  ub  bowine  &  imnento-non  primi  hoc  dixerant,q  ueadmodu  alibi  oftendimus,im6  ciim 
Ieremusillisdenuntiarc:,malcabillis&:crudelitervexauisfuit.rcsenimciaj:difhcilisp£rlualu, 
tcrrara  quK  era:  quali  lacrum  domicilmm  Dei)Vaftatum  iria  Chaldxis:  Dcus  vocauerac  la:p:us 
requiem iuani ,  &  erat  in  hxreditatem  data  hliis  Abrahx  .  ergo  ludxinon  erantauthorcs  huius 
fentcnx.imo  iple  Deus.  Verum  alibi  foluta  fuithxc  quxftio'.neque  enim  eode  icnlu  vel  modo  lo 
cuti iunt  dererrx  vaftitate,quo  Dcus.  nam  ciim  mimtati  Iunt  llhs  Prophets  rerrx  vaftitate,fcrn- 
per  addiufuit  fpes  liberations,  &rcdiuis:ipf»autem  cum  occurreretclades  ante  oculos,abie- 
&aomni  hducia  leteprorfusindefperationemconiecerimt.Ethocfolcnneeftimpns,iidereo- 
mrtes  Deimiiiasquantit'perillis  parcit,vcldiffertpcenam:ruifum  vbi  apparetDeum  f'eriolo- 
cutum  cfTe,  tunc  abferbet  eos  ddperatio,&  nihil  iibi  reliq  uu  faciunt .  Hoc  ei  go  nunc  exprobrat 
Icre.fuis,qu6dipem  omnem  libi  prxciderint,cum  tamen  Deustempus  lllis  7o.annoiu  prxhgc- 
ret,  Cum  er^o  porrigeret  illis  Dcus  manii,malebant  iele  in  abyllo  deiperationis  ita  demtrgerc, 
Vt  nihil  Ieuaret  coram  animos.banc  ingratitudinem  meritd  caftigat  Prophetajquodadiudiccnt 
terram  luam  xrerno  exicio ,  cuius  tamen  reflitutio  promifia  fuerat.Ptnnde  igitur  eft  acfi  dice- 
ret  Superabit  Dv-i  miiericordia  &  rides  veftram  mahtiam:  quantum  in  vobis  tft,cxtinguitis  cins 
prominiones,aboletiseiusgratia,ncquedatjs  locum  promifliooibiis:ipferiihilominusc6plebk 
q  nod  pollicitus  eft.quanuis  enim  terra  veftro  iudicio  prxpoftere  damnata  fit ,  Dominus  tamen 
iterum  efdeiet  vtkabitetura  verisincolis)&  legitimis  fuis  hxredibus,nempehlns  Abrahx.  l.xc 
ratio  eft  cur  commemorer  Iudxos  terram addixifTe  xternx  vaftitati.  Subiungit  eodem  fcnlu,  A- 
pri  pecmia  ementur,&  fcribendo  (verba  iunt  modi  infiniti)  fcribent  in  tabulis,  &fign«bttrit  comefim 
doetiamtefles,nempeinterra  £e»«w;'tf,inquit.Hlcdefignat  Prophetaomneshmites,  quibuscir- 
cundatacrat  Ierulalem.fcimus  partem  VrbisfuilTc  in  forte  Beniamin,&  vnaetiam  porta  lie  vo 
cata  fait,  in  terra  Beniamin,inquiv.ieinde,per  circuit  uslerufikm,  nempe  in  vrbibus  lihudab  tan  mon- 
tanis  mam  campeftribus,<ar in  vrbibtis  qux  refyiciunt  meridiem,vd  itgyptu  .  ilia  enim  regio auitra- 
lis  tendebat  vcrius  /Ej,yptum.  Additur  ratio,^«w  Deui  redttcetcaptiuitatem  ipfirttm,hoc  eft,  refti- 
tuet  captiuos  ita  vt  rurfus  terram  poffideant.    Nunc  fequitur, 

CAPVT   TRIGESIMVMTERTIVM. 

p.y-^^-gg^s  TfiiitfermoIehoiKE  adleremiam  fecundo.cumipfe  adhuc 
8fi  W^jp&n    ■  /r-     •  •         n     i  ■        i  •        \ 

P  MSi  capnuus  eflec  in  ar.no  cultodi£e ,  dicendo: 

j?\  [7  ~\T^    t.     Sicdicit  lehouah  faciesipfamjehouah  formans  ipfam, 

fJiiWrkM  ad  flabiliendum  ipfam:  lehouah  nomen  eius. 

3     Clama  ad  me,&  refpondebo  tibi,&  annuntiabo  cibi  res  magnifi- 

cas,  &  reconditas/juas  non  nouifli. 

4  Quia  ficdicir,  lehouah  Deuslfraelfuper  dorrubusVrbishuius,fu- 
per  domibus  Regum  Iehudah,cjuiE  diruta:  fuerunr.  catapultis,&  gladio, 
yel  baliftis,\el  machinis  alijs.atij  autem  vertunt,ad  catapidtas,  \el  baliflas.,  \>el  alias  mu 
mtiones^ ddgladivtn:  dicemus poflea  dc  fcvfu.h<zc  omnia  kgendafunt  wo  contexts. 

5  Venerunr.  ad  pradiandumcum  ChaJdads,  &  ad  replendasipfas_, do~ 
moSy cadaiienbushominum,quosperculiiipiramea,&  lndignatione 
mea^quiaabicondi  faciemmea  ab  Vrbehac propter  vniueriam  rna- 
litiam  ipforum: 

6     Ecce  ego  adduco  illi  reflitutionem,  &  fanatjone ,  &  fanabo eos, 
&  aperiam  lpiismukitudinem  pacis,&  veritnis,alij  \ertmt,oratiotwm. 

Eodem  fpeftat  hoc  vaticinium,  nee  mirum  eft  Deum  toties  de  eadem  re  verba  fecifTe,  quia 
fie  oportuit  inexculabiles  reddi  ludxos.qui  temper  obtendunt  ignorantiam,niti  Dcus  idem  ix- 
i.Cor.13.1.  pius repctar.Et  hac  etiam  ratione  dicit  Paulus,  In  ore duorum  vel trium ftabit  omnc  negotium, 
cumdicitfeventurum  adCorinthiosfcciindo^teniojoftenditnonforeaduentumiiuinlcn;: 
quianifireiipuerint,  nonpoteruntelabiignorantixfubterfugus,  {Icutiiolcr.thypocritx.Dcus 
ergo  voluit  plunbus  vaticiniis  connrmare  quod  lemel  tcftatusfucratde  reftitntionc  lopuli. 
fed  prxcipu  J  habuit  curam  ndelium.nc  deficerent,&  fuccumbercnt  tot  tetationibus,  qiix  ipfos 
mancbantlongo  temporis  fucceflu.namcum  morituriquidaeirentinexilio,potcrant  abiicere 

omnem 


IN    I  ERE  MI  AM.  1?q 

omnem  memoria.  fiederis  Dei:ita  anima  pcrhflet  fimul  aim  corpore;  qui  aptem  rediruri  eranc 
in  patria.opushabebant  non  vulgari  fultura,  vt  conftanter  ccrtarent  per  ieptuaginta  annos ,  & 
fempcr  ftarent  animis ercdis ad  Dei  mifcricordia.Nunc  ergo  ttnemus cur  Deus iti raueru  banc 
dodrinam  de  populi  reditu.dicitur  autcm  datum  fnijfefermonem  Lertmmcum  adkuc  ejjet  in  carceft. 
itambetur  Propheta  conlulere  fuishoftibus,&procurareeorumialutcm,quantuniuisiniiitim 
iincproptcr ingratitudine,m  fuanv.tametli  enim  non  omnes  ilium  poftu'aueiatad  morte,  maior 
tamen  pars  tumultuous  ipl urn  damnauerat,  8c  vix  fuerat  liberatus ,  iacebat  in  carcerc.  Ha*c  erat 
magna  crudditas,cuin  hdeliter executus  elTct  propheticum  munus,  populum  ita  aduerius  turn 
furere:  iubecur  tamen  adhuc  profequi  munus  luum  8c  ipiosfolari,  ik  knire  eorum dolorem,  & 
oftendere  aliquam  kuatione  in  mails  8c  miieriis .  Intereadubium  non  (ft,quinhoc  ctiam  pro* 
fuerit  leremix,quia  hxc  erat  iniquifsima  merccs,cum  pura  &  integra cofcientia  kruiiflY-t  UcOi 
ignominiole  coniici  in  carcerem,&illictandiumanerecaptiuum  .  Fuitigiturhxcaliqua  miti- 
gatiodoIoris,qu6dDeusapparuitilliinipfocarceremamhocmodooftenditillum  vnumplu- 
riseljcquam  omnes  ludxosiin  Templononloquutuseft  Deusillotempore,nequeinVrbeto- 
ta.carcerigitur  fuit  i'acrarium  Dei,&illic  Prophets  fuorclpodit,  cum  ante  ex  Area  fcederis,& 
propiuatoriofoIerct.Videmusigiturquantusfuerithkhpnor,qudd  Deuscarceremquodam- 
modoin^rcdi  tunc  dignatus  eft  cum  deferuilTet  Templum  fuum .  lam  fequitur  vatkiniu  cuius 
fiirnmacft,quinLiis  Vrbstradcnda  (itinmanum  regis  Bahylonii,  clade  non  fore perpetua, quia 
DeustaJem  cop[et0  7oannorumtempore,ipiamrcftituet.Qjprfum  vero  hare  promiifiodata 
fuerit  alibi  drximus ,  nempe  vt  hdeles  patienter  k  Deo  fubiicerent,  &  placidis  ammis  iinerent  (e 
caftigari,neque  obftreperent  mfto  eius  ludkio-.deindevtrecumberentinfpcmpromiflionisj 
atqUe  ita certo  ftatuerent  lie  Da  manu  k  percuti,vt  poena:  ipia:  cedcrent  in  medecinam,  &  adiu 
mcntumfalutis. Nunc  ergo  tenemus  quid  contineat  prophetia,  deindein  quern  fincm  tendat,  ac 
referenda  fu.Sedantequam  Deuspromittatquicquamdereditupopuli,perfationeerieit  Pro- 
phetaraniinum  ,  &  timuletiam  pios  hortatur  atqueanimatadbenefperandum  .  Hxctftpra:- 
ratio ,  Deus  opifex  eft  Icroiolymx ,  &  formator  :  ergo  dubium'non  eft ,  quin  tandem  ipiam  e- 
ripiat  ex  hoftium  manibus,  im6  quinipfam  excitet  quafi  ex  inferis.  hoc  vt  probet  diatfi 
effe  Deum  e\ercirnum.  Videmusergo  cur  Propheta  antequam  rccitet  promiffionem  ,exornet 
Deum  magniheis  titulis.Carterum  dubium  eft  an  de  prxterito  tempore  intelligi  debeat  quod  di 
citur Deus lebmai) faciensipfam,  Iehouab firmans ipjam :  quia  vterquelenfus  non  male  quadrabitj 
nempe  quod  Deusab  initio  coniiderit  Ierofolymam ,  &  lit  eius  opifex ,  vel  quod  in  animo  ha- 
beat  ipiam  rurius  ac  de  integro  creare,  8c  formare.Si  de  prxtcrito  tempore  hoc  accipimus,fen- 
iuscnt/fierinon  pofle,vt  Vrbsintereatqux  conditafuita  Deo  ,quia  velitipfam  perpetudma- 
nere.Et  eadem  kntentia  £rpius  recurnt apud  Prophetas,  &  in  Pialmis  etiam:  Deus  enim  voluit 
cenferi  conditor  Ieroiolyma;,vt  ftatum  eiusdilecrneret  a  reliquo  mundo.Scimusnihil  eiTe  fub 
Lunaperpetuu  torusenimmundusobnoxiuseft  variisagitationibus.'imoprarteritfigurahuius 
mundi,inquicPauhis,&  euanefcit  Cum  ergo  tot  varia?  couerfiorescernanturin  cundis  vrbib',  t.Corj.ii. 
Deus  fingulari  priuilegio  Ierofolymam  exemit  ab  hac  forte:&  ideo probe  8c  kite  ratiocinatur 
Proph.cladem  Vrlis  non  foreperpetuam,quia  Deusipfamcondiderit.hinc  fatisprobatureius 
futurareftitutio.Siquistraheremalitadtempus  futurum,knfuserit,Iehoiiah qui ftatuit  crea- 
te Ierufalem,&formarc,eft  Deus exercituunr.nemoigituropuseiusimpediet.qiioniam  hicetia 
fenfusaon  male conuenitjcum non  repudio:quanquampriorefequor.Intereatenendum  eft  il- 
Jud  prfneipium ,  promitti  reftititutionem  Iudxis ,  quia  Ierofolymadeleda  fuerit  tanquam  Dei 
facrariumvvtpote  q uam  receperit in  fidem  fuam,ac  patrocinifi, vt perpetuo  feruaret .  Siue  ergo 
de  pr£ierito,(iue  de  futuro  tempore  hoc  di&um  accipimus,  quod  Deus  (it  creator  ac  opifex  Ie- 
rofolymx,videmusfundaripromiffionemliberationisinmeraDeibonitate^quoniam  fcilket  Vpl.tfX 
elegeratfibiindomicilium  Ierofolymam,  quemadmodumdicitur in  Pfalmo,Fundamenta  eius 
in  montibusfanftis.&illic  etiam  relatiuumponiturfuppreffoDcinominc,queadmodum  nunc 
V 'rbis^i'c elicit  Iebouab,qui  creauit  eam.qui formauit  eam,i>t  ildbilut f^m.hictacetur  nomen  Ierofo 
lyma::led  magis  emphaticaeftifta  relatio,quam  fifuiiTetexpreiTum  ,quemadmodum  &  in  illo 
quem  citauimus  loco  fubauditur  Dei  nomen,&  iterum  Ecclcfia:,37.cap.Ifaia:,  nifi  fallor  .  Cum 
ergodicit  Propheta  fundamenta  eius  effe  in  montib  us  fandis,  non  dubium  eft , quin  Deum  ve- 
lit  intelligi  etiam  h"  nomen  eius  non  exprimitur .  ita  hlc  ciim  de  Vrbe  verba  facit ,  Dettsfirinauii 
earn,  yelformabit.add.it  leboiuh  nomen  eius.  Hie  commendat  Dei  potentia.ne  Iudau  fibi  opponant 
qus  alioqui  rerrere  poterat  ipfos,&  quafi  etanimare,vt  penitus  deficeret.Ergo  hie  ftatuit  illis 
ante  oculos  Dei  potentia.,acii  diceret  nullu  obftaculum  fore,quod  Dei  opusrhoretur,  quia  fta- 
tuit Vrbem  luam  iterum  fingere,&  creare  poftquam  diruta  fuerat .  deniquepcrinde  eft  acfi  iu- 
beret  populum  conuertere  oculos, &  fenfus  fuos  adDeumvnum,&reputareimmenfame- 
ins  potentiam  ,&  ita  bene  fperare-.atque  ita  quaiiexalto  defpicere  omnia  impedimenta,  qux 
alioqui freeiffent  eius  fiduciam.  Poftea  adiungit,  Chm*  ad  me  O"  ego  refpondebo  tibi  &•  an- 
nunciabo  tibi  res  magnificat ,  or  reemditas ,  quttt  non  nouifli .  Nontam  ipliu<:  Prophets  caufa  hoc 


CAP.    XXXIt  IO-  CAL    PRAELECTIONES 

dicitur  ,quam  aliordm  .  nequeenim  dubium  eftquin  Prcpheta  {Mtil6  pretatws  fit ,  &  career 

etiamdebuitaccendereeiusftudium,vtaifidueapud  Dcum  intercedci'et.  Deus  ergotilc  non 

caftiirat  eius  torporem,vel  ignauiam  cum  iubet  eum  c/<«m<<rp,(e'd;>quemadmodum  dixi,  it.rdu  i^i- 

turffrmoadProphetam^tDcuspiosomncscxcitetadprecandum.Subcftchinjhlcta-iJta^ob- 

iureatio  :quali  dicerct  ftareper  ipibs-quo  minus  Deus  omnium  ahimos  exhilarsrlxto  &•  rcelici 

nuntio.claudebant  enim  fib<  ianuam,ne  Deus  folatium  offerrct,qUod  tamen  maxime"  optabar. 

fed  homines  dam  expetunt  fibi  propitium  Deum ,  non  admittunt  eius  gratiam ,  quia  oblerar.r 

quail  animosfuosincredulitate.  Videmus  ergocur  hoc  di&um  fuerit ,  clam*  ad  trie ,  &  ego  ref- 

pondebotibi.  Notandus  eft  autem  hie  locus,quiaexeocolligereoportetiquotiestabeiamusm 

dolore,vel  xgritudine  conficimur,hoc  fieri  hdftra  culpa  ,quia  fegnes  fumus  ac  tardi  ad  prcca  n- 

dum.quifquis enim  cIamat,agnofcet  Deum  femper  effepropinquum  omnibus  qui  ipfum  vereY 

inuocantjlicutipromittit  in  Pfalmo.Qu6d  ergo  conficimur  interdulongo  moerore,  nee  quic- 

quam  folatii  nobisorTeuur,fciamusid  nobis  accidere  noftra-focordia:  quia  non  damamus  ad 

Dcum.qui alioquin paratus effet  refpondere, quemadmodum Mc promittit .  Dicit, iA/mut>tia- 

bo  tibi  res  magnas,  Z7  de  rcconditis  non  tteFH ,  ad  verbum :  led  tamen  non  pot  eft  commod  e  tic  Vei  n: 

res  ergo  teconditat  quas  tu  mn  «««*'#*,  vel  de  rebus  rcconditis  te  certiorem  faciam ,  qua  tibijitrif  tr& 

cognita.  Quxritur  tamen  cur  res  incognitas  vocet  Deus,  dequibusiam  vati.cinatus  fucra'titTe- 

mias.retponiio  facilis  eft,qu6d  fcilicet  quail  euanuerant  omnes  Dei  promiftiones,&TaracYiis  vifc 

etiampoteratanimoturbarijcumvidefet  fie  repudiari  Dei  gratiam.  colligereehim  protr.pturi^ 

eratiquia populus obftinate  reiicerct  l'pem  falutisddeo  actum  effe de ipfo,  8c  ftatu  eius elfe  qua^- 

fi  deploratum. Videmus  ergo  fxpe  nobis  recondita  eflequx  Deusfemel,  &iterum,&  tertio  pa- 

tefeccrit;quia  vel  non  ftatim  penetrant  in  animos  noftros,  vel  extiiiguitur  eorum  ttiemoTfa ,  ne- 

que  vigct  tides  in  nobis  qualis  debcbat,vel  obieftis  feandalisturbamur  .  Nunc  exprimit  qtixna 

lint  ll la  recondita,  nempe  quoad domos,  inquit .  ad  verbum  eft^c dicit  lehmah  Deus  ifiael  ad  domos 

nrbis  buius,<yad 'domos  H^egum  lebstdakiedhv  accipitur  pro  fupcr,cum  eft  particula  caufalis,  quart 

tumaddomos  Vrbis,&r domos  J\_fg«w,inquit.Domos  Regum  vocat,qubniamRegcsIeh.udahuon 

crantcontenti  vno  palatio;ficuti  notumeft,iedhabebantplures  domos  extra  Siban.  Super  do- 

tnosyinquitfqua dirtttxfuerant .&.  id  varie  exponuntlntcrprctes,  vel  quod  domusdirurx  fueranc 

adcatapultas,hoc  eft,vt  fiercnt  machinx  bellicx  exearu  materia, &  ad  gladiu.fenfustamcn  me- 

liusfluet>qudddirutxruerintbaliftis,&  aliismachinis,dcindegW/e^hoceft,hoftiumviolentia.' 

mVVOjVt  alibi  dictum  fuit,quidam  vertunt,munitioney.fed  vbiagittirdevrbium  expugnationc 

potiushoc  nomen  fignificat  catapultas&machinasbel!icas,&baliftasfiuearieres.nei'cimu$ 

cuius  farinxf  aerint  apud  Iudxos ,  &  Chaldxos .  lam  duo  iunt  membra  huius  vaticinii ,'  nempe 

qu6d  fua  culpa  Iudxi  perircui  fint: deindequdd  reftituendi fint  mera  Dei  gratia  &  bonitate. 

Hie  ergo  inuchiturpriore  loco  Prophetaaducrfusperuerfamconfidentiampopu!i>quianimo- 

fe  reftitit  Chaldxis.  yenerunt ,inotim,ad  praliandum  cum  CbaldaisScd  quis  exitus  prxlii?  nempe  ad 

implendnm,mc]ukicxd-tuerii,/(s bominum  domos  ipfas .  Cum  dicit  iudaos  veaijj'e , loquitur  qUafi  dc  re 

iamperacta .  eft  quidem  participium  pra^fentistemporisjVf/j/Mff^fed  Propheta  quod  futurum 

crat  hie  ante  oeulosftituif.quaiidiceretjAud'aciererumpentludxij&putabiintfepareSjimofu 

perioresforeChaldxis:itafefeaccingentfortibusanimisadpra:liandum  .  ergo  hoc  pertinttad 

ridendampopuliaudaciam.Sequiturtriftisexituspra:lii,Ef4r//OT/;/frt</«ff;j/'/r«f/tfww  cadaueribui 

bominum.  Cupula  redudat,vel  debet  expletiufeaccip^quafiintcrpofitaeftetparticula^empe^e- 

nien  t  igitur  ad pr<xliandt<.m>nempe  vt  impleant  domos  fuas  cadaueribus ,  hoc  eft,  vt  magis  ac  magi  s  in- 

fiamment  rabiem  hoftium  fuorum  .hinc  enim  factum  eft  vc  plus  fanguinisefruderint  Chaldxi, 

nequepepercerintniagnxturbx  hominum:quiafcimusvbiexpugnaturvio!enter  vrbs,itlicex- 

erccri  pi  us  feuitix,&  fieri  maximascxdes.Sifponteceftifrentludxijexqertifuiffcnt  plus  humi" 

nitatis in vidoribus-.Tedimplacabilesfuerunr  Chaldxi jquoniamacceniusfucrat  eorum  Furor 

pertinaciabellantispopuli .  intcreaoftendit  DeusnonfbreviiftoresChaldxospropria  virtute, 

i'edqui.tpe/CHtietipfeluda'os .  Ergoadfcribitiuftxfuxvindiftxcladcmillam,quxpoterat  videri 

prorec>aclTeaChaldxis:  quia  non  poterataliterhorraripopulum  Ieremias  adrelipilcentinm, 

nifioftenderct  id  iufto  iudicio  fadum  c{Te,vt  tarn  grauiter  inipfos  lxuirent  Chaldxi.     Sii  re- 

liquadiffcremusin  diem  craftinum. 

Precatio. 

Da  omnipotent  T)eus,  *vt  ficdifcamus  nos  humilwcfuh  potentitaa  mctnu  quotics  nos 
cajligds,ne  tamen defiaamus in miferijs noftmfed confutnamw  ad  tuamiferkordiam 
certafiduaa,  &  agnofcendo  noflra  peccata  fie  nobis  in  ipfis  dtfpliceamus ,\t  nunquam  in 
nobii  pcrcat  gujlus  tux  mifcricordia  >cpan  accin  vamus  nos  ad  bene  f per andnm.,  &  ad  te 
inuocandum%  donee  ipfofucccfiu  tandem  cxperiamur  nonfmfje  irritas  nojlras  prcces:  & 


IN   I  ERE  MI  AM.  xji 

ita  folatiumfcmperinueniamus  in  tnalis  nojlris ,  \t  tandem fruamur per  fcfla  Ma  beati- 
tudine,quam  nobis  praparajli  in  carlo  per  Qhrijlum  Dominum  noftrum,     Amen. 

HE  r  i  coa&us  fui  fubiifiere  in  fecundo  mebro  verfus  quinti,vbi  pronuntiat  Deus  peraiflit 
pajje  aft  lud/eoi  cum  vires  llias  expel  ti client  ad  refill  edum.  Dicit  igiti.r  cladem  illam  ideo 
.tccidilie &  Vrbi  & popuIo,quonia in lpliim peccauei at.Scd primum dicit , ptrcu/sicos,deindc, 
.ibfioniiiftcirmmr*rn  ab  Frbc.D<;mumcAi\lMnadiunvn,  propter  vmtte>fatrnnalvi.wipfetumSi£ni- 
iicat  igitur  lc  faille  authore  cladis  lllius,  deinde  oftedit  le  uifto iudicio  caftigaffe populi  fcclera. 
Quonu  enim  non  defutcrant  longtrtepore  prouocarc  cius  vindicfam  ,  ideo  hie  docet  meritos 
faille  -merccdem  illani,nompe  vt  Vrbs  cxpugnarcrur  a  Chaldaris-.deinde, vt  pallim  riercnt  ftra- 
gcs,&ka domus plcn  c  dlcntac  refena: cadaueribus.  Poftca dicit, Ecctego  inftaurationem addu- 
(4>no-pt'>it*tem)£rf4njtboeos.hocel\prmcip.ik  vcrbum,vt  loquuntur,fiquideha6tcnusoftendit 
meritos  faille  ludcos  cam  gran c  poenam, quia  fua  obflinationc  non  deftiterant  Dcum  in  le  pro- 
uocare:led  promitcit  ie  rote  lliis  placabilem,vbi  eos  moderate  calligauerit.Diximus  enim  htinc 
die  rinem  vaticinii,  vt  Iuda:i  non  dehcerent,  led  left  fulcirent  promiftione  gratia:,  quanuis exi- 
lium  per  le  acerbu  ^Scx..Ego,ini.]u'n>4ddmamitinjurationemKjrJanitJtem\demde,aperiamiUismul-- 
titudinem parit  <sr  *fi*it*ti$Jtiji nomen  nox  actipiunt  pro prece.  Sigmiicat  enim  veil u  Jan aliqua- 
do  precari,lignincat  etiarn  multiplican.Pottit  igitur  duplex  elle  ienfus,  quod  Deus  patefaciec 
illis  adittim  ad  precandam.  tic  enim  res  erant  delperata:  in  populo  illo  ,  vt  nemo  auderet  ver- 
bum  facere.Nam  & ipfe  Ieremias  cap.i i.  prohibitus  fuitoraie,quoniam  fcilicet  ftatuerat  Deus  c  « 
pi-rdere  mileros  illos,in  quibus  nulla  ti  at  Ipcs  refipifcentia?.lntelligunt  ergo  quida  hie  prcmitti  "'l*° 

adittim,  vt  fidcles  ac  fen.i  Dei  precer.tur  pro  Vi bis  proipei  itate .  led  videtur  ilia  expolitio  <.ffc 
longe  petita.Simpliciusi°iturintcrpretor,qu6d  Deus  dabit multitudinepacis,  vel  prorogatio- 
nem,quod  adhuc  magis  placet.daboprorogationem  pacis ,  qua  voce  ligmricat  fedieem  ftatum, 
vt  fatis  notum  eft.Cum  ergo  redacf  a  elTet  leruiale  in extremas  miferias,promittit  Deus  laniora 
nempe  vt  profpere  agat  in  pofterum.  Addit  nomen  veritAiis,  quod  pi  o  Habilitate  bile  accipitur, 
quemadmodum  pallim  in  Scriptura,  quafi  dicerct  profperu  Vrbis  ftatu  non  fore  vnius  menfis 
vel  exigui  temporis,fed  liiuturnuni  imo  perpetuum  , quemadmodum  proximo etiam  verfu  fe- 
lplum  declarat.  /)  ,  . 

7  Et  reducamcaptiuitatera  Iehudah,&  captmitatemlfrael:&;edi- 
ficaboeosficuti  aprincipio. 

,.'.'  ,! 

Verbo  x-diricandi  intclligit  Deus  redituros  hae  lege  in  patriam ,  vt  illic  fecuri  maneant.  Et 
fuit  valde  necellaria hax  prorrulIio,cum  vndique  oblideretu r Iuda:i  a  i'uis  hcfhbus.cmnes  cnjrn 
vicini  in  ipfos  coipirauei  ant,&  erant  in  feflif(imi,ita  vt  non  definerent  lubinde  nouas  moleflias 
^iwfavelTere.bac  ratione  sdificationisfit  metiovacli  diceret  Propheta  prolperitatem  fore  diu- 
turnarn^quia  fie  fundata  erit,vt  non  labalcat,aut  vacillet  ad  qucflibet  impetus.  Promittit  aute 
n'bnltantum  tribal leKudhh,fed'etiam  tori  regno  Ilraelliberatior.em.Et'ii  enim  perquamexigua 
portio  reuerla  ell, Deus  tamen  communitcr  omnibus  obtulit  beneliciu  quod  pollicitus  fueraK 
deinde, vt  la^pius  dicium  fuit,prpmillio  hafc  extcdhirr  vique  ad  ChriHi  aduentum .  Deus  enim 
non  refti ingit  gratia'm  fuani ad  paucos  anhos,  quibus  permilla'fait  Iudaris  libcrtas ,  vtredireht 
tib'txilio  Baby loniciV.fcd'compleditur  fi'mul  a:ternam  falutem,qua:  ipfos  manebat,&  cuius  poc- 
ludiumerat  reditu sillc.    Nunc  pereamus. 

8  Et  purgabo eos  ab omni inicjuitatecorum , qua peccarunt mihf, 
hoceftjn  me,&:  ignofcam  omnibus  lniquitatibuseoriijqaibuspeccarunE 
in  me,&  quibus  fcclerate  cgeru  nt  contra  me. 

":  :  i 

ViinbdichfepiirgAtwimtosabotnniiniijwtAte&mdejfep 
rum  Non  dabium  eft  quin  eandem  lentcntiibis  i;epetat: fed  non  eft  fupcruacuus  fcrmo,quia  o- 
portuit  Iudxos  lerio  (.omonejieti  de  tot  iceleribus,  quoru  tamctli  erant  conlcii^ameipios  non 
poenitcbat .  Cum  ergo  libi  jdqlitias  faccrent ,  Propheta  necelle  habuit  ipfosacriter  pungere,  vt 
Jcnti'etfcdignos  elle  xternointentu, nili  fuccuneret  Dei  mifericordia,&  ea  quide  r.6  vulga- 
ris. Hie  ergo  exaggerat  magnitudine  lcclerum  ,  vt  comendet  ex  oppolitoatqucextollat  mife- 
ricordiam  Dei.  Per  verbum  mundtndi poffet  quilpiamintclligere  regenerationem,  &  eflet  hoc 
probabile  imperitis.qui  no  lunt  exercitatiin  lingua:  fed  ino  lignificat  expiareproprie.  Ergo  no 
ad  regeneratione  pei  tmet,fed  potius  ad  vema:ideo  dixi  Propheta  eode  lenfu  hxc  duo  fimul  cq^- 
iungerc>nepe  quod  Deus  furgttbit  ipfos abiniquitAtr.  Deinde  quodignofett  otrmibusiniimtaiibui. 


CAP.  XXXIII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

lam  habem'.is  caufam  cur  Propheta  pluribus  verbis  teftetur  Deum  fore  mifericordem ,  vtpo- 
ouloremktatpeccata,quia  fcilicet  cumoneratieflcntmultislceleribus,  extenuabateorumma- 
o  nkudinem,vt  iblent  hypoci  kx.  Nanquam  igkur  pretium  Ilium  adepta  fuiflet  gratia  Dei,  nifi 
oraiiitas reacus Iudaus  ipiis fuiflet  oftefa.Et  hajcetiam  ratio  eft  cur  dicat,  Ignofiam  ownibiuini- 
auitatibMDi\er:\t,purgaboeosabomniiruquitate\po{icaaddk,IgnoJcamo>nnibu^iniquitattbu4.Ma-- 
tatione  enim hac numeii  Propheta  oftendk  turbam  &  varktatem  fcelenr.quafi  diceret  mUlti- 
plicem  efle  malorum  congerie,ita  vtopus  fit  fingulan  Dei  milericordia,vt  ipfosrecipiat in  gra- 
tiam.Dick  rurfus  quibus  peccarunt  mibi,or  quib  us  federate  egerunt  contra  me.Confirmat  hoc  mem- 
brum  quodia  dixi,luda:os  fcilicet  afperius  obiurgari  a  Propheta,  vt  primo  reputet  quid  meriti 
fint,deinde  magnifaciant  Dei  gratiam  pro  fua  dignkate,  Interea  notemus  reuocari  ludax>s  ad 
primam  fiducia:  caufam,  vt  fperent  aliquid  de  fua  reftkutione.  ha:c  enim  origo  eft  omnium  be- 
nericiorum  D  A,  vel  fons,ex  quo  manat  bona  omnia, vbi  fcilicet  Deus  nobis  eft  propitius.  Poteft 
quidem  rieri,  vt  largiter  fuppediret  nobis  quicquid  optamus ,  interea  tamen  alienus  fit  a  nobis: 
quemadmodum  videmusimpios  kepe  affluere  bonis  omnibus:  &ideo  gloriantur  &  flipcrbiunt, 
acfi  Deum  haberentquodammodo  fibiobftrktiim.  Sed  quicquid  confert  Deus  &  largkurim- 
piis  proprie  loquendo,non  poteft  cenferi  teftimonium  fauoi  is  &  gratia: .  nam  hoc  modo  reddit 
eos  magis  inexcufabiles,  cum  tra&at  ade6  indulgenter:.  Nullum  igkur  falutare  bonum  aliunde 
fluit,quam  a  paterno  Dei  amore  .  la  videdum  eft  quomodo  Deils  nobis  fit  propitius,nempe  vbi 
peccata  non  imputat.Nifi  enim  pr^cedat  venia,necefle  eft  ipfum  nobis  efle  aduerfum.  nam  qua 
dm  refpiciet  quales  fumus,repenetin  nobis  materiam  vindidkc.  Sumus  igkur  femper  maledifti 
coram  Deo,donec  fepeliatnuftrapeccata:ideo  dixi  Iuda:is  breuiter  hlcoftendi  primum  fontem 
bonoru  omnium  ,qua:fperandafunt,nempe  fi  Deus  ipfos  fibi  reconcilietgratuita  vcnia.Difca- 
fnusergodirigerefenfusnoftros  ad  mifericord'ia  Dei  'quoties  appetimus  quod  videtur  nobis 
effe  vtile.Na  fi  arripimus  Dei  beneficia,&  nori  coiideramus  vnde  nobis  prodeant,ine)cabimur. 
queadmodu  pifces  fua  voi  acitate  fe  fti  angulant  (arripiunt enim  hamum  pro  efca)  fie  etia  impii 
di  beneficiaDei  cupide  arripiunt,&  non  ftudent  i!lu  habere  propitiu,  fei'e  ingurgitant  in  fuam 
perniciem.Ergovt  omnia  nobis  cedant  in  falutl'm,ftmperdiicamus  exordium  facere  a  paterno 
amore  Dei,&  iciamus  caufam  illius  amoris  efle  immenfam  eius  bonkate,qua  fit,vtnos  fibi  gra* 
trs  reconciliet,peccata  fcilicet  non  imputando.  GoUigimus  etiam  aliAm  do&rinam  exhoc  loco, 
nempe  fi  graukas  fcelerum  nos  terreat,tamen  fuperandam  efle  omnem  diffidentiam,  quia  Deus 
nop  modo  Jicccatoribus  quikfyU£jr,ycl:  pefr^i^Jam.&  erroremLapfiiunt,(ed  qui  cumularunt 
peccata  pec  catis,promktk  tamen*  ilhs  miiericofdiam  Ergo  nori  eft  cur  nos  obruat  fcelerum  no- 
ftrorum  magnitudo,quin  femper  audeamus  confugere  ad  fpcm  veriia?,  quado  videmus  earn  off 
ferri  omnibus  promifcue,ctiam  qui.plufquam  fcelerati  funt  coram  Deo,  nee  peccarunt  modo> 
fedfiiei'uht  qitafiapoftataruta  vt  no  ceflauef  int  modis  omnibus  in  fe  prouocare  vindidam  Del 
Sequkur, 

.    •  ...         ■  •.  '.-.■' 

9  Et  erit  mihi  in  nomen,  Iretitiarn  ,  alii  in conflru&ione  Ventura,  in nofttfn 
latiticeyin laudem&i  in  decore,ve/g/ort<#«,apudomnes  Gentes  terne,qii;£ 
audient  omnem  beneficetiam,quam  ego  exercuero  ergalpfos,  qumegp 
facioipfis}ctdverbum,  &  paiiebuntj  &  contremifcent  fuperomni  beneh- 
centia,&  fuperomni  pace,quamego  facio  illi,  mutdtnwnerum'.dixeratxnw*, 
nunc  dicit,  rh  r\vv :  0°  refertur  hocpronomen  ad  wbem  ipfdm. 

Hlc  Djus  teftatur  talem  fore  fuam  gratia  ,Vt  laiide'digna  fit  per  totum  orbem,  velquod  ide 
aftjifigmiicat  beneficium  fore  meincrabile-.&ideo  dicit  JiU  foreinnomen ap?<d omnes  Cente^aQ- 
niam  vcro  volebat  extollere  gloria;  fua:  magriitLidinem,adiunxit  latidem  vel  dec6rem,velglbria 
fimuhied  emphaticu  eft  quod  additur,4^  'oinhes '(Semes',  grhic  IcrcUsnobisbftdndk  P-roplietfcJfii 
n5  cpneionari  de  folo  populi  reditu,  neque  hoc  vaticiniu  debere  reftringi  ad  ftatti  vrbis  qualis 
fuitante  Chrifti  aduentuiri:quia  etii  celebrata  fiierirgraria  Dei  apud  Chaldaos &  alias-Gentes, 
tamen  n5  fuit  cognita  per  totum  orbem^quemadmodum  hlc  didt^pud  entries  Gentes  terrA.  N«^- 
que  enim  dubkim  efl  qum  cSprehendat  Deus  omriesrnundi  plagas.hinc itaqj  colhgimus  gratia 
de  qua  diflerk  Prophcta,fpeftare  ad  regnum  Gririfti  Nequc  enim  Deus  tunc  pepeik  fibi  nome 
apud  omnes  populos,fed  tantum  in  parte  ilia  Orierttali,  vt  fatis  notum  eft.  Cum  ergo  dick  gra- 
tiam qua  profequetur  populum  fuum,  fort  fibiin  nomen,r\6n  dubium  eft  quin  promittat  libe.r!ajtiq- 
nem,qua:  tandem  allata  ruita  Chrifto.Et  eodemetiam  pertinet  verbu  audiendi,  quia  audient. Na 
retatiuum-nyH  hlc  caufalis  particular  vice  ponkur.modu  enim  exprimit  Propheta  gloria  &laq 
TMs  qua  Deus  fibi  acquiret  ex  liberatione  populi  ftii,  nepe  quia  audient  Gentes.  hoc  autefaftu  eft 
per  EuSgelii  promulgatione,quia  tunc  demQpaifim  celebrata  fuit  Dei  bonitas  erga  Iudeos,vbi 

Legis 


IN   IEREMIAM  z~x 

Let  is  cognitio  &  dcctrir.x  propheticx ad  exteros  pcrucni^qui  pritis  nihil  audierat  dc  vera  pic 
i\ui5  do^rina.Nuc  ergo  tentnius  corilihu  Spiritiii  landi.  CiEtciumJiis  verbis  hortatur  Dtui  o- 
mnespios  ad  graticudine.Naqiiotiesoil«ditur  nobis  hie  fosLcncricioruDti.iiiliprorlus  fumus 
iocor  d.es,debemus  ftimulari  ad  rcferedasci  gi  atias.Ergo  vb  i  pi  cnutiat  Dcut  fibi  tedempttenctn  po 
fuli  fart  in  nomen  Apudomne  s  p«pitlos,ifi  oftendit  piis  no  elle  torpend  u,quin  prxdicent  cius  bonita- 
tem.Etinterea  hoc  ad  conhrmacione  valet, cum  Deus  ligniheat  fe  fore  redemptorem  pepuli,vt 
nomen  libi  acquirat. Subeft  cnim  antithclis*  quod  in  hoc  beneficio  non  refpiciet  quid  niei  iti  lint 


}«. 


L  propter  nomen  tuum.  V idemus  ergo ' 
bene  lperare  Iudxi,quanuis  iibi  male  conlcii  iint,&  agnofcant  fc  dignos  xterno  exitio.  Si  legi- 
mus,  Lritmihiinnomegaudiijreniuseritjinnomenquoobleclabor.SilegimusJnnomenj&lx- 
titiam  ieorfum,  idem  crit  icnf  us,  neque  ablurdum  videri  debet  quod  Deus  tcftatur  fibi  fore  in 
ixtitia.  Et  li  enim  non  afticitur  more  noftro,tamen  hxc  loquendi  forma  alibi  recepta  eft,qucm- 
admodum  Pfalmo  i04.Lxtabitur  Deus  in  operibus  fuis.  dicitur  ergo  Deus  le  oble&are  benefi-  p/i. 
centia,quoniam  naturaliter  propenfuscft  adbonitatem  8c  miiericordia.  Poftea  adiungit,  Vme- 
bunt  cr  contremifcent  fuper  tot  a  vel omni  beneficmtU,  Pai  ticula  "73  lemper  denotat  magnitudinc,  & 
empharke  accipitur.Poflet  tamen  hoc  videri  durum  primo  inxuitu,ctnttemifient  er pattebutit  a\> 
mmibtmfuntU.  Neque  enim  conlentancum  eft,  vtpaueant  homines, dum  agnofcunt  Lei  boni- 
tatem,  eit  enim  potius'hilaritatis  8c  fiducix  materia.  Aliquando  hoc  refermr  ad  impios .  impii 
enim  non  polfunt  guftum  pcrcipere  gratia;  Dei.qui  ipfos  exhilaret,  fed  potius  fremunt  ac  fren- 
dunt,vbi  Deus  beneficus apparct  erga  fuos,Illic  enim  cruciantur,  cum  vident  le  excludi  a  frui- 
tione  bonorum,quxabk6ditafunttimctibusDeum,ficutaUbidicitur.Sedminimedubiumeft 
quin  hie  Propheta  iignifieet  Gentium  coucrfionem,cum  dicit,  pAUebunt  cr  contremifcent  a  bene- 
fieentU.t.\ui\\  diceret  non  fore  modocelebre  Dei  nome  apud  Gentes,  vt  predicent  ipfum  fuiflc 
miferkorde  populo  fuo,fed  limul  alium  fore  effeciu  huius  gratis,  nepe  vt  Gentes  fe  Deo  fubii- 
ciant.Porro  laus  vlitatueft,cultum&  timore  Dei  defignari  his  verbis,timcndi,  pauendi  &  con 
tremikendi.Etfi  enim  fideles  non  exhorrent  Dei  confpe&um/ed  alacriter  quoties  ipfos  inuitat 
fefeoflferunt,&  firma hducia ipfum  inuocant  itamenhxcnonobftantquinfimulcontremilcat, 
vbi  occurrit  eius  maieftas.Sunt  enim  hxc  duo  inter  le  coiun<S:3,nempe  pauor  &  tremor  qui  nos 
humiliet  cora  Deo,&  fiducia  qux  nos  crigat,  vt  audea'mus  familiariter  ad  ipfum  accederc.  hie 
ergo  notatur  Gentium  conuerlio:  quail  diceret  Propheta  non  tantum  in  hoc  valituram  efle  fa- 
mam  liberationis  Ecclelix,vt  Gentes  predicent  Dei  bonitatem,kd  etiam  fcfe  eius  imperio  fub- 
iiciant,  8c  ilium  reucreantur  vt  verum  8c  vnicum  Deum.  Rurfum  adiungit  nomen  pAcu,  led  eo- 
dem  fenlu  quo  nuper:ponit  beneficentiam,quiaha;c  fuit  cau  fa  profperitatis:  deinde  pace  fubii- 
cit,id  eft  prof peritatem, pro  effeciu.     Poftea  fequitur, 

10  Sic  dicit  Iehouah,  Adhucaudietur  in  loco  hoc,de  quovosdicitis, 
Exterminatus  e&,\elfi-adituscxirio,ab  homme  ,hocefl,\>t  nonfuperfitbomoyne- 
quefuperfit  iumentum  in  vrbibus  lehudah,  &in  compitis/erufalem, 
quannfolitudinernredac1:afunt,vtnonfit  homo_,&  non  fit  habitator, 
&  non  fit  animal, ycljumentum: 

11  Vox  tetiti«e,&  vox  gaudii,vox  fponfi,&  vox  fponfa?,vox  dicentiu, 
Celebrate  Iehouam  exercituum,  quia  bonus  Iehouah ,  quia  in  feculum 
miCericordtiyyeltkmerwid^iuSyclcmentiaproprie,  affcrentium  laude,  hocejls 
teflintomumprariariim a£lio»is,profdcrificio  hie  capitur,  in  domum  Iehouae:  quia 
reducam  captiuitatem  terr£,ficut  ab initio, dicit  Iehouah. 

Duo  verfus  limul  cohxret,&  perperam  fuerunt  diuifi.nam  nullum  eft  verbum:eft  in  primo, 
hdtntc  audit fwr.quid?  fequitur  poftca,m'  Utitia  <y  voxgAudif .  Pluribus  verbis  cofirmat  leremias 
quod  docuit  de  pop.di  reditu.quia  multis  8c  firmis  fulturis  opus  fuit,  vt  hdel&s  pergeret  in  cur- 
fu  fiducia:. Difficile  enim  ipfis  erat,col!igere  animos  in  tanta  calamitate:deindc  etinm  fi  ad  bre- 
ue  temp'.is  relpiraifent,  noux  fubinde  tentationcs  poferat  rurfus  eorum  animos  deiicere  &  pro- 
fternere.Non  mirum  igitur  eft,quod  Propheta  hie  prolixe  cornrnendat  gratiam  illam,  qux  fere 
erat  incredibilis:deinde  quiaeius  memoria  non  potent  lemper  vigere  in  cordibus fidelium,  nil! 
addita  fuiflet  talis  conhrmatio-Iteru  inducit  Deii  loquetc, quo  plus  efficacix  habcat  promiflio: 
Adhttc Audietur,  inquit,»n  hoc  loco,nempe in  vrbibus lebudAb,  <r  compit is  IerttfAlemfox UtitU.  Rcpctit 
quodheri  vidim',nepe  Iud^osquatfi  infc  erat,pbftaculu  ponerc.ne  Dc' ipfos  reduccret.  Scim* 

Z.  ii. 


A  P.  XXXIII.  I  O.    CAL.   PR AELECTIO NES 

enim  cordifi  noftrom  anguftias  quodamodo  prqcludere  acceflum  gratixDei:  quia  incredulita 
te  refeitiumo  turgidi,  no  patimur  Dei  gratia  ad  nos  vfque  penctrare.Sic  Iudxi  cum  animos  def 
poderet ,  &  imaginaretur  ckuiefua  efTe  incurabile.nec  lpeiadueile  vlluremcdiu,qiauuniL.  ie 
t  rat  procul  reiickbat  gratia  liberationis.  Hoc  igitur  exprobrat  itcrii  illis  Proph.quod  lciiicet  di 
cant  totam  regionem  cum  litis  vrbibuseiTe  perditam ,  vt  non  fuperiit  vclhomo,vcl  Limentum. 
Hoc  quidem  verum  fuitad  tempus ,  &  vere  loquuti  fuiflent  Iudxi:fedheil  dictum  fuitjmpios 
nunquam  fentire  Dei  flagella,  quin  pre/ripites  in  defperationc  ruant.  Talis  igitur  i'ermo  r<  pi  e- 
henditur,qu6d  fcilicet  Iudxi  putauerint  tibi  pereundum  efle  ablque  vllafpeialutis.Ergo  Pro- 


occurrit  apud  Prophetas ,  vbi  (ignificant  Ixtum  Vrbis  &  popahftatum.nam  inlu&unemo  co- 
gitat  de  vxore  ducenda,&  nuptix  tunc  ceiTant,ficuti  omnes  dies  fefti.  Ergo  Propheta  breuiter 
oftendit  Deu  finem  malis  populi  impotiturii,vt  iuppeditet  iplis  caufam  lxtitix,  vbi  poena  tepo- 
rale  fumpferit  de  ipforii  peccatis.  Sed  filhu!  oftendit  qualis  futura  fit  lxtitia,  Vox dkentimu,  in- 
qahyCelebrtte Iebonam exercituHmhlc difcernit fideles a prophanis hominibus,quia  vtrilque com 
munis  eft  lxtitia,  vbi  profpere  illis  fuccedit.  licet  enim  riliis  Dei  gaudere,  cum  Dominus  re  lpia 
oftenditfe  illis  beneficum  Patre.Sed  profani  exultant  inteperantia  gaudii.&interea  nulla  apud 
ipfos  Dei  mentio,quia  lubliftunt  duntaxat  in  bonis  prxfentibus :  rideles  aute  erigunt  ar.imos  ad 
D-u,&  nunquam  lxtantur  fine  gratiaru  adioneuta  confecrant  &  fanctificat  fuum  gaudiu,  ciiin 
impii  omnia  DA  beneficia  polluendo,gaudiu  etia  luum  contaminat.  Notandu  igitur  eft  diicri- 
men  quod  hlc  ftatuit  Propneta  inter  piam  &  profana  le;titia,quia  filii  huius  feculi  exultant  qui- 
de,vtdiximus,inteperanteringaudio:redDeoihgratirunt,nequeexpendunteiusboiiitate,in]6 
auertunt  data  opera  oculos,&  fenfus  fuos  ab  eius  intuitu  :  fideles  autfcfemper  in  Deti  relpiciunc 
quoties  profpere  illis  fuccedit,quiafciunt  hoc  totumfibifluere  ex  mera  Deibeneficentia.Dic.it 
icritar,AMdieturvoxdkentium,CelebratelehoMamexercitmm,quid  bonus eJlMcalluiitPro^hcu  ad 
folennemcanediritLim)quireferturinSacrahiftoria.ScimusenimcumTemplumdi:atuf.  it, 
celebratas  ita  fuiiTe  Dei  laudes  ,vt  accineret  Temper  Leuitx,Q<<i4  infeculMtnmiferkordia  cine,  Pri 
mi  hortabaatur  alios  ad  laudandu  Deum,fed  fingulis  fentetiis  fubiiciebatur  ilia  repetitio,  Q*U 
in  feodum  cUmentueius.Qj0A.tx2p  in  folenni  vfu  pridem  fuerat,nuc  comemorat  Proph.A<«&£- 
tnr  erzofilenne  iliudcxntkum,  Celebrdte  lehouam,quia  injeculnm  miferkordix  eius.  Deinde  adiangit, 
Adducent  turn  luudem  in  domttmleboiuc,quonUmredHC4m  captiuitdtemterr*-  AdLngit  huftias,quia 
cultus  legalis  poftulabat.vt  hoc  quoque  teftimoniu  gratitudinis  accederet.  Dcus  quiden5  opus 
habuit  vi&imis.neque  etia  oble&atus  eft  externa  ilia  popa.fed  rudi  populo  &  adhuc  elementario 
hxc  pietatis  exercitia  neceiTariaerant.Prophetaigitur  hlc  loquitur  pro  teporis  iui  ratione  cm  t 
adiungit  vidimas  laudibus  &  gratiaru  aftioni.  Interea  oftendit  in  que  finem  Deus  iibi  tunc  vcl- 
let  hoftias  offerri.ne  Iudxi  p.itarent  Deu  placari  cum  cxfusfuuTet  vitulus.  Oftedit  ergo  hoc  to 
tarn  ideo  prxferiptii  illis  &  mandatii  fuilTe,vtgratosfe  oftederet.Ergo  metonymica  hxc  loquu- 
tio  diligenter  notada  eft .quonia  ex  ea  colligimus  facrificia  per  fe  nullius  fuiffe  mometi,fed  gra- 
ta tantum&boniodorisfuifle  Deo  propter  finc,quiafcilicetteftimoniaerat  gratitudinis.  Ad- 
dit  igitur,w  Templum  Ithoux.  nunc  etia  hoc  poftrem6  notandu  eft,  non  fufficere  fi  quifque  Deo 
gratus  lit.fed  fimul  requiri  publica  gratiaru  a&ione,vt  fcilicet  alii  alios  mutuo  incitent. Deinde 
l'cimus  confeffione  non  debere  a  fide  feparari.ficuti  fides  fede  fuam  in  cordibus  habet,ita  ctiam 
ex  ea  nafcitur  externa  confeffio:&;  ideo fierino  poteft,quin  eriipat  ex  animo  interior  arFedus,& 
lingua  cordi  coiun&a  fit.  vnde  fequitur  omnes  eos  mentiri,qui  fide  teftantur  fe  intus  habere,in- 
terea  vero  muti  funt.ck  quatum  in  fe  eft,indigne  fepcliuntDei  bencficia:ck,queadmodu  ia  dixi, 
hie  affedus  requiritur  a  piis  omnibus,vt  iefe  vitro  ac  citroincitet  ad  laudandu  Deumrquia  hoc 
confilio,&  hac  ratione  fit  exprefla  Templi  mentio,  vt  intelligant  fideles  non  priuatim  modo& 
claufis  xdibus  colendu  efle  Deum ,  fed  fimul  publica  profeilione  debere  accedere,  ita  vt  com- 
muni  confenfu  eum  fimul  celebrent,&  agnofcant  eius  beneficia. 

Precaiio. 

Da  otnnipotens  Deus,quando  non  dcfinimus  toties  nos  abs  tefeparare; ,  V£  faltem 
fcidmus  reconciliationem  nobis  par  atom  cjk ,  modb  earn  "vera  fide  &  fwcera  in  Friio  tuo 
yni^emto  quceramus,  &  fie  ad  te  rededmus,  \t  W  nobis  difyliccamus  in  malis  noflrti, 
(yfrcri  immenfx  tua  mifcricordiajnon  dubitemus  tefore  exorabilem,  donee  tandem  de- 
furibli  prcefenti  hoc  \ita  curfu,  (fpurgati  omnibus  inquinamentis  carnis-,  induamur  ilia 
cxlcjligloria,  fam  nobis  ftlius  tttus  dcqiafiuitmorte  fua  &  refurreclione,     Amen. 

11    Sic  dicic 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  l7l 

u  SicdicitIehouahexercituum,Adhucerit  in  loco  hoc  dellruclo, 
vt  non  fit  homo,  Sc  iumetum,  &  in  omnibus  vrbibus  eiusjiabitaculum 
pallor um  accubare  facientiumoues. 

13  In  vrbibus  montis,  hocejljnont^riis,  &  in  vrbibus  planiciei ,  campe- 
flnbm,  &  in  vrbibus  A uftri, ideji,  qua  \crguntdd?ncridum,  &  in  terra  Ben- 
iamin,&  percircuitus  lenifale,  &:  in  vrbibus  fehudahadhuctralibunE 
ones  per  manusnumcrantis,dicicIehouah. 

A  r>  h  v  g  eandem  fentcmiam profeqi .irur  Ieremias:fcd  hie  concionatur  dc  ftabili  pcpuli  foe- 
T  *■  licitate:qua(i  dice  ret  non  ellc  cur  timcant  llraclitx,  qtlifl  Dcus  am  illis  reditum aperuerit 
in  patna,limul  cos  conleruct,ac  tueatur,poftquam  rcuerii  fucrint.  Scd  cum  exp;  imcre  vult  pa- 
ccm  Sc  tranquiliu  ftatii, loquitur  de  paftoribus.icimus  enim  hoc  lignum  cfl'c  pacis,  du  fcciire  du- 
cuntur  oues  &  armcnta  per  agros.Hoftes  enim  iemper  inhiant  huicp:  edx:  &  hoc  eftenditexpe. 
rietia  bellorum.  Quoties  enim  hunt  incuriiones  ab  hoftfoiis,  mntunt  lpeculatu  an  lint  paftores, 
vei armetarii, vcl  bubulci:&  tunc fciunt  libi  prxdam efle  paratS.  Qjjpnia  ergo  vbi metuitur in- 
curliohoftiu,non  audent  paftores  egredi,  &  nulla  tunc  tit  libcrtas  :ideo  Prc.pheta  vt  fignificet 
Iudxos  fore  traqiullps,dicir>r4<fiwc  erii  in  loco  hoc  habitu'mhlm  paHoruminquh  .quifacknt  accubare 
o«M,autgrege.Tcncmusnuncconliliu  I^ophctx.nam pallet  hie quifpiamottciequxftione,  qui 
noelfct  iatis  excrcitatus  in  Sei  iptura,an  ad  paftores  ouiii,  &  bubulcos  diitaxat  1  efti inoitur  hxc 
promiliio?Vcriim,queadmodunmdixi,(bIutioinpr6ptn  cft.gcncralecile  prcmilhore,  itd  ex- 
primihac  figura, Dcii  fore  cuftode  papuli  fui,vt  tuto  &  abique  metu  vllieis  periculi  paftores  hue 
atque  illucdeducat  greges  fuos  vcl  armcnta.  Et  proximo  verlu  ide  confirmat  Ieremias,vbi  enu- 
merat (icutiprius,vrbcs  montanas,vrbes campeftrcs,qux fciliect  in  planicie iacebat:  deinde  vi- 
bes auftrales :  poftea  adi.ingit  terrain  Beni.tmin :  quxerat  diucrfa  rcgio  ,  dc  gcncraliter  adiungit 
circuitus  le»-ufuiem,&  wbes  Uhudah:  quid  aute  ?  tran[ibunt,mc\\.\tt,oues per  nunus numerantis.  hie  ad- 
huc  cxprimitar  maior  fecuritas,quodnon  furtim  oues  fuas  deducent  paftores,vt  poftea  tumul- 
t  lole  eas  colligant,  licuti  fieri  folct  vbi  aliquis  eft  timor  periculi:  rranjibuntjinquit^uespermafius 
mmtttnt w.hoc  non  poteft  fieri  nia  in  alta  pace  &  otio.na  vbi  eft  terror,  vix  paftores  audent  ere- 
gem  fiiii emitterc-.dtinde  non  audent  numeraie,ied  includunr  prius,  &  fxpe  etia  coguntur  abi-« 
gerc  in  lyluas  Sc  delerta  greges  luos.vt  lllic  lateant.Cum  ergo  hie  numeratione  point  Ieremias, 
ligmricat  pacata  iore  tota  rcgionem,licutialiis  verbis,  Sc  abique  figurapaulo pbft  cxprimit:  fed 
Prophetx ita  exornant  benericia  Dei,&  limul  confirmant  debiles  animos;quia,  vtdi&ii  fuit,hec 
gratia  vi:<  poterat  guftari  a  Iudxis  in  tanta  del'peratione.  Prcpheta  igit u"r  craffum  &  populai  c 
ftylum  adhibuit,  vbi  loquutus  eft  de  gregibus  Sc  armentis.    Nunc  fcquitur, 

14  Ecce  dies  veniunt,dicit  Iehouah,&  excitabo,  vclftabdiam,  fermone 
meum  bonum,quem  loquutus  Turn,  vclprotinntiaui,ad  domu  Ifrael,&  ad 
domumlehudah. 

Nimc  docet  Ieremias  quorfufn  Deus  pollicitus  fuerit  adhuc  foreit.i  quietitin  hahitACtthmpaflt^ 
rihut, yt  nullus  violenter  greges  lpforum  muadat.  Promittit  enim  D^us  promilKioncm  fuam  non 
fare  irrita.quia  paulo poll efteclus  patebit,vbi leilicet  mifericordia  eius  fuerit  cognita  fuper  dc 
ccm  t; i'.xis,&  l'uper  regnii  Iehudah  Dicit  ergo  (//'«  vfw«w,quia  oportuit  longius  refpicere fide- 
les,quAm  ad  prxlentem  fuam  fortunam.Nam  vterat  tunc  fere  e^pollti  carnificinx,  tametfi  in- 
crcduli  adhuc  vanaslpes  eocipercnt,filii  D;i  videbant  centn  mortes :  ita  fieri  non  poterat  quirt 
fere  cxanimaret  ipfos  terror. Scd  in cxilio  videbat  le  procul  abftrados  elTc  a  patria ,  nee  lperan- 
du  eiTe  reditu.  Vt  ergo  retineat  ipfos  Piopheta,hic  iubct  eos  cxtedere  fenfum  fuu  in  futuru  tc- 
pus.Prehxerat  autem  70  annos,vt  ante  vidimus. Perinde  cftigitur  acli  diccret  non  pofteappre- 
hedi  gratia,dc  qua  vatijinatur,nili  fideles  lpliteneat metes  fuas  fuipefas,&  patieter  e-xpeciet,dc> 
nee  tepus  promiftx faltitis  aduenerit.  Vemunt  ergo  dies ,&■  fufiitabo,  alii  vertunt,ftabilia:&  vtra- 
q;  etiaexpofitio  coucnit  Dip  enim  iignificatlurgere:fed  hicm  aftiua  lignificationc,vel  trafitiye 
accipitur,pro  Facia  lurgere.aliqiudo  tame  tamde  valet  ac  ftabi!irc:aliquado  excitarc,nepe  vt 
appareat  quod  priuserat  occultu.  Hxc  aute  loquutio  apte  t  oucnit  promiffionib'  Dei,  quia  vide 
tur  iacere  abique  cffedu:aut  videtur  ditlipai  i  aut  cuanelcere.Stabilitns  ergo  prom  iffionfi  tatu 
de  valet  atqv cofpeftus,  vbi  ipias  Deuseri;it  ciim  anteroccultx  fuerint.ac  latuerintfideles.  Satis 
eft  tcnere. Prophetx  mente  quod  leilicet  Deus  cfriciet,vt  tande  appaivat  vis  &effeccus  fermonis 
fui.Sed  ex  hac  loquedi  rorma  colligitur  doftrina  vtilis-qui.i  hinc  rnoneniur,promiffiones  Dei  no 
itai?mp:r  vigere,vtcariieffe6lus  vel coplemcntu nobis pateat,quihpotius  videnpoflemortuas 
&inanes.  Ciimita  fit,difcamusfidenoftra  &  patientiaita  exercere,  vt  no  trepidet  nobis  animi, 

Z.  lii. 


C  A  P.  XXXIII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

quanuis  Dei  promifliones  non  proferant  iingulis  momentis  virtutem  fuam,neque  habeant  fuum 
complcmentum.Denique  hxc  vera  eft  praxis  fententix  propheticx,nos  nunquam  apprehendere 
&  ample&i  lerio  afteftu  Dei  promiiliones,  ritfi  relpicimus  ad  dies  venturos,  hoc  eft,  ni(i  patientet 
expe&amus  tempus  a  Deopi xrixum :  deindc  nil!  tides  noftra  innititur  promiilionibus  cum  vi- 
,#•.  dentur  mix  iacere,non  deprchenditur  hrma,  ncque  habere  vllas  radices  vel  fundamentum.  Si- 
cuti  enim  radix  qux  arborem  fuftinet ,  non  confpicitur,  fed  latet  fub"  terra,  ficuti  etiam  funda- 
mentum quo  fulcitur  domus,  nullum  ante  oculos  verfatur:  ita  tidem noftram  fie  fundatamefle 
op  ortet,&  radices  altas  agere  in  Dei  promiilionibus,  vt  ipla  hrmitudo  non  lit  in  aere,neque  ha- 
beat  confpicuam  fuperfi  ciem,  fed  l.ueat.  hxc  igitur  lumma  eft,  &  hie  etiam  verus  vfus  prxfen- 
tis  do&rinx.  Vocat  autem  Deus  fermonem  fuum bottum,  quia pollicitus  fuerat  fe  fore  liberatorcm 
populi.Sermo  Dei  etiam  li  omnes  mortes  deniitiet,&  nihil  cotineat  prxter  meros  terrores,  fem- 
per  bonus  eft,li  bonkas  accipitur  pro  re&itudine:&  ideo  apud  Ezecbiele  obiurgat  Deus  Iud^os 
c-.  ,  .,  quibusfermoacerbuserat :  <Sc  dicit,  Anobliqux&fpinolxlunt  vixDomini?  Vos, inquit,eftis 
peruerli,&  no  fcrmo  meus.Sed  hie  bonitas  fermonis  accipitur  pro  falutc.populi,  quia  vbi  Deus 
incutit  terrorem.Legis  iu?  c5temptoribus,iermo  vocatur  malus  ab  effe&u.lnterea,  qucmadmo 
dum  iam  dixi,liue  Deus  ofFerat  nobis  fauorem  fuum  8c  miferieordiam,  liue  denuntiet  vindi&a, 
aduerfus  incredulos,femper  erit  bonus  &  rectus  l'ermo  eius,non  tamen  erit  ftiauis.  Ergo  hoc  re- 
fertur  ad  ienfus  hominum  ciim  dicitur, fufttrjbo,  vel  ftabiliamyfn»»»fw  meum bonum.  Poftea  ad- 
ianait,quem  Ioquutusfum:i\\i3.  partieula  conrirmatdo&iinam  Ieremix.Oftenditenimfe  efieeius 
authorem,nec  leremiam  quicquam  protuluTe  ex  flip  fenlu,  fed  fideliter  teftatum  efle  de  miferi- 
cordiafua,&  liberationepopuli  licuti  mandatum  acccperat.  Intereamonemurno  temere  quic- 
quam lperadumeire,nili  Deus  loquutus  lit.  Ergo  difcamusample&i  eius  promiffiones,vtnemo 
hoc  vel illud  libi  imaginetur : fed  lciamus  tunc  demum  nobis  fore  propitium ,  fi  innitimur  eius 
fermoni.  Loquitur  poftea  de  regno  Ifrael,  &  de  regno  lehudah,  vt  ligniricet  ft  fore  mifericorde 
erga  totum  populum  quanuis  ad  tempus  feparatx  fiiiflent  decern  tribus  a  tribu  lehudah ,  &  a. 
dimidia  tribu  Benianiin,ficuti  alibi  di&.im  fuit.     Sequitur, 

15    Diebus  illis ,  &  tempore  illo  germinare  faciam  Dauidi  germen 
iufticia;:&  faciet  indicium  &  niflitiam  in  terra. 

kCot.x.io.  Hie oftendit  Propheta  quod  poftea  fcrip'it  Paulus,  in  Chrifto  omnes  Dei  promifliones  eiTe 
Etiam,&  Amen,hoc  eft  non  alicei  ftare.nec  polfe  ratas  efle,quacum  ad  nos,  nili  occurrat  Chri- 
ft  js.qui  ipfas  fanciat.  Efiicacia  igitur1  promiliionum  Dei  in  folo  Chi  ifto  confiftit.  Et  ideo  Pro- 
phetx  dum  concionantur  de  gratia  Dei.tandem  prcponunt  Chriftum,  quia  line  lpfo euanefce- 
rent  omnes  promiftiones.DJnde  fciend.  m  eft,ludxos  ita  faifle  afluefa&os,  vt  ferrper  confuge- 
rent  ad  fcedus  Dei.  nam  ex  generali  frderc  pendebant  omnes  fpeciales  promifliones.  Exempli 
gratia,  ha&enus  Ieremias  fxpe  vaticinatus  eft  de  mi.ei  icordia  Dei ,  poftqua  fumpiiflet  poena  dc 
fceleribus  populi.  Iam pronuiiio  ilia  erat  fpecialis.  Quomodo igitur  ftatuere poterant  ludxi  & 
Ifraelitx  fe  redituros  in  patriam?llla  ipecialis  promiliionullius  fuiftct  mometi,nili  quatenus  ap- 
pendix erat  foederis.quiafcilicet  Deusp.pulumfuum  adoptauerat.  Ciimergofcirent  Iudxife 
cle&os  eiTe  in  populum  peculiarem,&  Dcum  libieife  in  Patrem.hinc  fides  omnium  promillio- 
num, Iam  1  urlus  tenendum  eft,fcedus  illud  fuiile  fundatum  in  folo  Chrifto. nequc  enim  tantum 
pollicitus  fuerat  Deus  A'^rahx,ie  fore  eius  lemini  in  Patrem,fed  addideratarram  ,  velpignus, 
nfimpe  q.iod  venturuseflet  Redemptor.Tenemus  igitur  nunc  caufam  cur  Prophetx  vbi  volunt 
erigere  animos  fidelium  ad  lpem  falutis,  proponat  Chriftum,  quia  line  fcedtre  generali  promii- 
liones nihil  haberent  certitudinis.  Dcinde  quia  fcedus  generale  no  poteft  ftare  nee  habere  firmi- 
tudinem  luam  nil  in  Chi  ifto.hanc  rationem  nunc  fequitur  Ieremias,  vt  vidimus  etiam  aliis  lo- 
cis.prxlertim  cap.13.ex  quo  repetitur  hoc  vaticinium.  Promiferat  ergo  Deus  populum  fore  re- 
duccmadeinde  promiferat  fe  fore  ita  propitium  ,vt  populum  ipfum  incolumem  tueretur.Iarrt 
.ai\jwi2,itiy£>iebi(i  Mis,  &•  tempore  illo  excitabo,  germinare  faciam.  nam  zj.cap.  ponitur  illud  verbii 
'nopoifurgere  faciam :  hlc  autem  germinare  faciam  Dauidi  germen :  illic  legitur  germen  iuftum, 
:  ij'nv  noy ,  led  eodem  icnlu.Cur  de  lemine  Dauidis  nunc  loquitur  Propheta  ?  non  eft  fermo  ab- 
ruptus.led  quia  fern  per  animi  hdeliii  vacillaflent,  niii  Chrifto  in  medifi  propofito,  in  quo  xter- 
num  cVinuiolabile  Dei  feedusfundatumeft.  Atqui non  poterant  concipere  vllum  gratix Dei 
e,uftum,  nili  cognofceret  fe  fuiile  ab  ipfo  gratis  eledos.  Adcptio  igitur  ipfa  fuit  fundamentum 
fcederis:deinde  Chrift asipfe  fuit  arra  fie  pignus  tarn  fcederis.quam adoptionisgratuitx  hinc  fit 
ergo.vt  Propheta  dum  vultobfignaref;ium  vaticinium,  l.ibeat  fidelesin  Chriftii  afpicere.  Po- 
nit  aate  dies  illosy  tempus  illud  ,qau  vt  dicitur  in  prouerbio.Etia  celeritas  mora  eft  vbi  ardemus 
alicjuo  deliderio.Ia  poterat  longior  mora  afterre  txdiu  Ifraelitis.  Ergo  vt  feipfos  no  prxcipitent 
-nimia  fel^inatione^onit^'w/V/w,©-  tempus  ilkd ,nepz  li  differat  Deus,vt  ipli  quoque  feipfos  co- 

hibeant, 


IN   IEREM1AM.  274 

hibeiint,FAci4m,mqun,germindre  H.iuidi  getmen  iuflum.  No  dubiii  eft  qum  hie  locus  debeat  inteUi 
gi  de  Chrifto.  Scimus  hoc  fuiile  fan's  trial  apud Iudax>s,quoties  Prophets  illis  polhcebatur  ger 
meiftudDauidis/ereuocanad  Chi  lflfi.Fuit  ergo ha?c  ratio  docedifamiliaritcrludaris  cogni- 
tajmb  Prophetx  interdu  nominat  Dauidc  ipfum,non  aute  filni eius:  Sufcitabo Dauide  :  Dauid 
aute  erat  mortuus ,  &  cadatier  eius  erat  in  cineres  ac puluertm  redadum  :i'ed  fub  eius  peribna  £Wf£ 
defignant  Prophets:  Chriftum. Ergo  quantum  ad  hunc  locum  ipcttar,Iudsei  prodent  iliam  im-  23. 
pudentiam  cum  magno  ludibrio ,  li  tergiuerlentur ,  &  conentur  trahere  locum  hunc  alio  quam 
ad  Chriftum. Hoc  pofito,  ti  quis  lcifcitetur  nunc  a  Iudxis,  quomodo  completa  fuerit  hare  pro- 
phetia,  necefle  eft  ipibs  agnolccre  exhibitum  fuiile  Chriftum ,  vel  abrogare  omnem  ridem  tam 
Ieremis,quam  Deo.  Ccrtum  enim  eft  Ieremiam  hlc  celebrare  gratiam  liberationis  hoc  maxime 
nomine ,  quia  paulo  poft  venturus  erat  Rcdemptor .  nam  reditus  ille  in  patriam  qualis  fuit  per 
&?Scimus  Iudxos  etiam  inter  prima  exordia  fuiile  miferos:quanquam  tunc  maxime  floruit  eo- 
rum  fcelicitas,  tandem  fuerunt  crudeliter  tra&ati  fub  Antiocho,&  aliis  regibus  Syria: :  fucrunt 
omnibus  impiis  femper  cxpoliti,vt  pro  libidine  iplos dniperent  ac  vexarent.Ergototoillotem 
pore  quod  prxcellit  Chnfti  aduencuhi,non  prxftitit  Deus  quod  pollicitus  fuerat  per  Ieremiam 
&  alios  feruos  iuos.  Qualis  nunc  eft  corii  conditio?difpcrii  fut  per  cotum  nmndu:iam  elapii  lunt 
mille  &  quingenti  anni  poftquam  Chriftus  refurrexitamortuis :  &  videmus  iplbs  tabelcerein 
luis  malis,ita  vt  maledi&io  iplbrum omnibus  formidabilis  fit.Dixerat  quidem  Deus  per  Mofe, 
deinderepetiuit  per  iuos  Pioph.etas,Eriti;  in  iibilum,eritis  in  malediclaonem  cun&isgentibus:  "^  ' 
iedfemperillafLiittemporalispcena.Noneftigiturqu6drefpondcatIuda:i.Vndeapparetipfos  i8" 
prorfus  vacuos  cfleomni  tide,&  tantum  contumaciter  prx  fe  ferre  nefcioquid,vt  mera  fit  often 
tatio,&  tamen  hypocrkica  quicquid  iaftant .  Quantum  verb  ad  nos  fpectat,  videmus  non  fru- 
ftra  fuifl'e  hoc  promiflum  de  aduentu  Mcl'lia?:  dcinde  etiam  cognolcimus  admirabili  Dei  confi- 
lio  factum  efle,  vt  ladxinon  fruerentur  plena  &  folida  fcelicitate,  qualis  promiiTa  fuerat  vfque 
ad  Chnfti  aduentum,  ne  fcilicetpjtarent  tunc  completum  fuiile  quod  prardixerant  omnes  ler- 
uiDei.Scimus  enim  vt  Iibenter homines  indormiant  terrenisdehtiis.  putaflet  igitur  Iudxi  com 
pletam efTe  fuarri  fcelicitatem,  nifi  multis  miieriis  cxercuiflct  ipfos  Deus,vt  cupide  femper  atten 
derent  ad manifeftationem  Chnfti.  Vocatur  autem gtrmm  iuftitia per  antithefin,quia  filii  Da- 
uidis  fuerant  degeneres:&  Deus  illis  fere  maledixerat.maior  enim  pars  Regum  caruit  Deigra- 
tiaXrgo  vnicum  fuit  germen  iuftum,  vel  germen  iuftitia:,nempeChhftus.Intereafcimuslatius 
patere  Chrifti iuftitiam,quia  nobifcum  ipiam  comn<unicat: led incipere  oportet  ab ilia  iuftitia 
quam  dixi  ,qiia:fci!icetopponitur  tot  mutationibus ,  qua:  contigerunt  in  pofteris  Dauidis,  quia 
res  fubinde  prolapix  fut  in  deterius.  Etti  autem  nnV  farpe  accipitur  acli  latine  quis  diceret,Exci 
tabo  germen  Dauidis,  tamen  videtur  hlc  reipicere  Deus  ad  prcmiffionem,  qua:  depofita  fuerat  po.g  „  , ] 
apud  Dauidem iplum,  ficuti dicitur  pluribus locis Deus  iurafle  feruo fuo  Dauidi .  Scquitur,cp-  c7-1j2.11 
ftciet  indicium  zsr  iuftitUmin  terra.His  partibus  continetur  optima  gubernatio.nam  vbi  iimul  iun- 
guntur  duanfta:  voces,  iuftitia  pertinet  ad  feruandos  innoxios,  indicium  verb  ad  poenas,  quibus 
coercetur  improbitas  eorum,  qui  nil!  conftri&i  ellent  legum  metu',  ordinem  omnem  violarent. 
Iudicium  quidem  per  fefumitur  pro  recl:itudine:fed.quemadmodumiam  dixi,  iuftitia  &  judi- 
cium tantundem  valet  acbonorum  conieruano ,  deindefeueritas  in  cohibenda  eorum  libidine 
qui  non  Iibenter  nee  fponte  eflent  morigeri .  Summa  eft,  Regem  de  quo  nunc  agitur,fore  pium 
&  iuftum.vt  partibus  luis  refpondeat,&  exhibeat  exemplar  optimi  Regis.  Et  femper  notanda  eft 
antithelis  inter  pofteros  alios  Dauidis,&  Chriftum .  Viderantenim  Iudxi  tnftiflima  lpedacula 
in  pofteris  Dauidis  cum  multi  elfent  apcftata:,&  peruerter  et  Dei  cultum,  alii  fxuirent  aduerfus 
Prophetas,  &omnes  bonos;effenretiampleniauanr.ia&rnpacitate:aliieffentIibidmoli  .Cum 
ergo  Reges  fcedati  eflent  tot  flagitiis,  hlc  promittitur  Rex,  qui  ofticium  pra?ftabit,vt  fcilicet  a- 
gnolcipolfit  verus  Deimimfter.  Sedinterea  necefle  cft'venire  ad  naturam  regni  Chrifti: quia 
lcimus  eflefpirituale:feddepingirur  nobis  fub  imagine  terreni&  politic  i  imperii,  quotiesenim 
Prophetx  loquuntur  de  Chrifti  regno ,  proponunt  nobis  terrenam  imagincm,  quia  line  ilia  fi- 
gura non  poterat  fatis  inteHigi  a  rudi  populo  in  ilia  pueritia  fpirimalis  veritas.Non  mirum  igitur 
eft,fi  Propheta:  cum  vellent  lermonemfuum  accommodare  Iuda:is,  de  regno  Chrifti,  diflerue- 
rint,ita  vt  proponerent  vifibilem  eiusimaginem  in  terreno  8c  politico  irrperio,vt  iam  diximus, 
fed  necefle  eft  reputare  quale  fit  Chrifti  regnum.  Cum  ergo  fit  fpiritualejiuftitia  &  indicium  de 
quibus  hlc  Propheta  loquitur ,non  pertinent  ad  ordinem  politicum  ,  &  externum  duntaxat,fed 
potius  ad  recl:itudinem,qua  tit,vt  reformentur  homines  ad  imaginem  Dei,  qua:  eft  in  iuftitia  & 
veritate  Dicitur  ergo  regnare  Chriftus  fuper  nos  in  iuftitia,&  ludicio ,  non  tatum  quia  legibus 
nos  continet  in  officio,&  conferuat  bonos  &  innoxios,rcpnmit  audacia  improborum:  fed  quia 
nosgubernat  Spirituiuo.  De  Spiritu  autem  fcimusquid  Chriftus ipfe  pronuntief.Spiritusiudi  I**"«Itf,s' 
cabit  mundum  de  iuftitia  &  iudicio  &c .  Ergo  necefle  eft  venire  ad  iliam  fpiritualem  iurifdidi- 
onem,fi  voliimus  tenere  qualis  lit  iuftitia  cuius  nunc  fit  metio,qua!e  itennudicium  quod  adiu- 
gitur, .    Pofteafequitur: 

Z  iiii. 


C  A  P.  X  X  X  II  I.  IO.CALPRAELECTIONES 

16  Diebus  illis  feruabitur  lehudah,&  Iemla  lem  habitabitur  fecu- 
re:&hocnomenquovocabicur  iplajehouah  iuftitia  lioffra. 

Hk  extendit  Propheta  regni  fmcVam  ad  omncs  Iadxos,  &  cftendit  quantcpcre  expctendu 
fit  Regnii illud  quod  poUidtus  eft  :  quia icilicecin  ipio  continebitur  perfecta  fcelicitas  8c  ialus. 
Nia"  hoc  fuiffet  additum,poterat  frigcre  quod  iam  vidimus  de  iufto  Rege.  Interdum  emm  con- 
tingic,vt  Rex  colat iuftuiam  &xquitatem  quantum  in  fe  cnr,  populus  aucem  i'ub  ipfo  lit  mifer. 
Sed  Piopii.hic  teftatur  popalu  modis  omnibus  beatu  fore  vbi  ab  1II0  Rege  gubei  nabitur  quern 
proni.ic  venturii. Diebtu ergo i'hf.inquitJerMbiturlebHdihVromktk lalutem  Iudxis.quanqua 
lab  hoc  namine  coplectitur  etia  dece  TnL>us,vt  fxpe  fieri  folet.  Adiungit  lerufale,  led  code  fen 
fa.lemf.tkm  lubiubi rurftmre  ,inquit,hoc  eft  ti  aquiila  erit .  Hare  loquutio  iiimpta  eft  ex  Moie,fi- 
cuti  PiOphets  vbi  diil'erunt de  benedidti  onibus  Dei ,  mutuari  (blent ex  fonte  i!lo  fua  doctrina. 
dicic ergo l'aluum  fore  popalu:  deinde  tranquillu  .  Iam  repctcrememoria  conueflit  quod nuper 
atligi,  nempe  falute  cuius  ritmentio.referri ad  natura  regni  Chrifti .  Si  ageretur  de  tei  reno  ali- 
quo  &tempora!i  imp  jrio,ialus etiam  pallet  clTe  temporalis.  Sed  quia  hie  p:omittitur  ipiiituale 
&cx!efte  regnum  Caiifti,falus  qax  adiungitur  penetrat  viquc  ad cxlos  iplos*Ergolauus  patet 
quam  totias  mundi  ftatus.In  lumma,  non  debet  includi  falus  de  qua  nunc  yatlcihafur  Icremias, 
hnibuscadacs  vitx,nequeinhoc  mundo  quxn  vbiftacionemnonhabenfedli  volumus  intelli- 
gent- q  ixnam  iit,difcamus  animos  noftros l'urfum  attollere  &  lupra  hunc  mundum,&  quioquid 
nanc  nobii  occurnt.Salus  igitur  eft  xterna.  Interim  Chriftus  etiam  nobis  guftum  aliquem  prc- 

i.T/'w  4  8  ^et  haiaslaiutis  in  prxlenti  vica.licuti  dicitur,Pietas  habet  promifiiones  tarn  prxicntis  vite,qui 
fataraxSed  q:.ia  debet  hxc  promiiiio  referri ad  naturam  regni  Chrifti,non  dubium  eft,quiri  lit 
perpetua,&quindebeatnoserigere  viquc  ad  iplum  cxlum.  Additur  faluti  fecuritas:qi  ia  li  trc 
pidarent  lemper  fideles,qualis  ellet  eorum  ialus  ?  Et  fcimus  non  aliter  poiTe  nunc  concipi  fce'ici- 
tatem,qux  nobis  allata  eft  a  Chrifto,niliexpace,quemadmodum  etiam  toties  docct  Sciiptura: 

R»w.  5  i.     luftiiicati  per  ChriftumhabemuspacemapudDeum,ir.quit  Paulus :  deinde  cum  loquitur  de 

yi"'i  "*  ' 7  rcgno  Dei eiufdem  Epiftolx cap. 1 4  .  Dicit  politum  cile  in gaudio,in pace Spii  itus:& alibi,  Pax 
Dei  qux  exupcrat  omucm  ienlum,  palmam  obtineat  in  cordibus  veftns.  Hxc  igitur  inter  fe  co- 
hx.  cm  ,  nempe  falus  8c  traaquillitas ,  non  quod  in  mundo  fruamur  lxto  & pacato  ftatu .  Se  e- 
nim  niniium  tallunt  qui  imaginantur  hie  quietcm,  quia  necefle  eft  defungi  perpetua  militia,  vt 
tandem  colligat  nos  Deus  in  fruitioncm  beatx  quietis.Certandum  igitur  eft  in  hoc  mundo.  Ita- 
que  fideles  obnoxu  lemper  erunt  mulris  turbis  8c  ideo  admonet  fuos  difcipulos  Chriftus ,  In  me 
pacem  nabetis:  iamundo  autcm quid?turbas  &moleftias.  Nunc  ergo  videmus  cur  Prcphc- 
in.ig.  ta  hduciam  vel  fecuritatem  conianxerit  faluti,  nempe  quia  non  aliter  ftatuere  poiTumus  nos 
,  lemper  fore  ialuos  ,nifi  hoc  quoque  nobis  perfualum  lit,  Deum  gerere  curam  falutis  no- 
ftrx  ica  vt  nos  protcgat  vii  tute  iua, vt  auxilium  eius  lemper  nobis  prxfto  futurum  lit  quoties  o- 
p  iserir.Tande  adiungit, Ef  hocrtomenquo  voc-tbunt  tnm,lfhou*hiuFlitU  noftra.  Cap.  2;  hoencmen 
Chrifto  datum  fait,  8c  proprie  etiam  competit  in  iplum  folum:  nunc  autem  transfertur  ad  Ec- 
cledam, nempe  quicquii  proprium  eft  capiu  commune  ht  omnibus  membris.Seimus  cnim  Chri 
fto  nihil elTe  laum,quia  cum  hicias eft  lultina, hoc  ad  nos  refertur,qucm?.dmodum  dicit  Paulus, 

1  Cor.  no  ^'l^  1S  c^'  no^is  iuftitia,  8c  redemptio,  8c  lan&ihcatio,  8c  fipientia.  Cum  ergo  continent  Pater 
Filio  fuoiaftitiam  noftra  caufa,  non  mirum  eft,  11  ad  nos  tranlfertur  quod  penes  iplum  refider. 
Qj^od  ergo  vidimus  capite  xy .  fait  proprie  dicium.nam  hoc  eft  iingulare  Chrifto ,  vt  lit  Dcus 
iiiftitia  noftra. Sed  quia  hanc  iifticiampercipimuscumadmittitnosin  (bcietatem  omnium  bo- 
norani  .qtiibus  ornatus  8c  ditatus  fi.it  a  Patrc,hf  c  rir,  vt  hoc  etiam  ad  totam  Ecclefiam  pertine- 
at, nempe  quod  D.us  cftiaftitia  ipfius.  Ergo  hoc  etiam  kite  dicitur  a  Propheta,nome  hoc  fore 
toti  is  E^clefix,  quod  non  nili  Chnfto  iadiderat ,  nempe  vt  Dens  illic  rcgnct  iniuftitia,quiadif 

t.^ar,  it.  f.iuciitur  ad  lingulos  fideles  Chrifti  iuftitia :  8c  Chriftus  etiam  in  iplis  habitat,  vt  fint  non  mod6 
Tempb,  led  quad  pars  Chrifti,  imo  etiam  vocatur  Ecclefiaa  Paulo  Chriftus :  quemadmodum 
l.rquit.Santmulta  membra  in  corpore  humano,  ica  eft  Chriftuc:hoc  non  coaenit  Chrifto,quo- 
ad  ejus  performed  metonymice  nominat  Ecclelia  propter  illam  quam  dixi  communicatione. 

P  R  E  C  A  T  I  O. 

D*  omnipotent  Dem,  quando  digndMsesitdludccisprxfldrecjitodfuerttspoUiatiiS 
\t  illis  iducneritScruator.deindt'  "vohufti  dmtta  tnaceria  nos  quoque  fieri  tarn  inaslinu- 
bdis  bom  participcs,  vtipfum  vera  fide  dntpJeSlamur,  <<y  in  ipfo  conftdntermaneamu-s, 
tyfic  dgnofidm>As  noUste ejle  in  Patre ,  w  regeniti  Filij  tut  Spirit^  totos  nos  tibi  ttddd- 
tnus  ^  dc  confecremit-s  in  objequium  iusltWH  tu£ ,  donee  tdndem  in  nobis  impledtur  quod 
nuncinchoatum  cs~} :  0*  repleanmrilla  calculi glorid,  dd  quam  nos  quotidie  imitdt  idem 

Filius 


IN   I  ERE  M  I  A  M.  27J 

Filius  tuns  Domims  nofler,    Amen. 

i  17    Quia  fie  dicit  Iehouah,  Non  excideturDauidivirciuifedeatfu- 
per  folium  domuslfrael. 

18  EtSacerdotibus  Leuitis  non  excideturvir  coram faciemca/jui 
accendat  holocauftum ,  adoleat  oblation  em,  &  faciatfacrificium  cun- 
ctis  die  bus. 

I"  o  qj  v  t  y  s  eft  Propheta  de  reftirutionc  Ecclelis:  cam  do&rinam  nftc  confirmat,quia  pro- 

*-*'inKtit  Regnum  vna  cum  Sacerdotio  perpetuum  fpre.Conrineban.ir  autem  laluspopuIi,que- 

admodum fans  notum eft,duabusiftis  partibus.narri line  Rcge erantveluti corpus uuncum aut 

muulum;line  Sacerdote  meraerardiftipatio.  Nam  Sacerdos erat  guafi  mcdius  inter  pe,urn,& 

populum:Rex  autem  repraslcntabat  Dtiperibnani.  lam  ergo  tcnemus  conliliunt  Propheta;,cur 

nunc  ipecialiter  de  Regno  8c  Sacerdotio dnTerap quonia  ieilicet  non  potcrat  aliter  /tare  popu- 

lus.Itaquc  conHrmat  totius  populi  ltatum  fo;e  incoiamern,  quialemper  crunt  ex  poileris  Daui 

diSjqui  fuccedant  ad  gubernandum ,  &  lemper  etiam  manebunt  ex  pofteris  Leui ,  qui  iaenhcia 

offerant.Eft  aute  hie  locus  diligenter  nptandus,  quia  hinc  coIjigimus,etiam  li  reliqua'pmriiaho- 

biscxanirnivotofuppetant,nps  tamen  Temper  die  nuieros,mli  Chriftus  tit  caput  noftrum  ,  cV 

f  ungatur  tarn  Regi6  qua  Sacerdotis  ofncio-Hajeigitur  vnica  eft  Ecclciia;  fcelicitas,fubeiTc  Chri 

fto,  ita  vt  munus  y  trunque  quod  hlc delcnbitur  exerceat.  Vnde  etiam  colligimus  has  elTe notas 

vera;  Ecclelia;,  quibus  difcernitur  ab  omnibus  conuenticulis,  qua;  falio  .obtcnduncDei  ncnun, 

&  fefe  pro  Eccleliis  venditant.  Vbi enim  confpicitur  regnum  &  facerdotium  Chrifti, il'ic  cer- 

tum  eft  elTc  Eccleliam  :  vbi  aute  Chriftus  non  agnofcitur  Rex  &  Sacerdos,  nihil  aliudeft  quam 

chaos .  quemadmodum  in  Papatu,  etiam  fi  Chrifti  nomen  prartexant,  quia  tamen  neque  lubii- 

ciunt  le  eius  imperio  '&  Legibiis",  neque  contentifunt  ipfo  Sacerdote,  led  innumeroslibi  patro- 

nos  fabricant:  hinc  patet,  etiamli  magnus  lit  lplepdor  fapatus ,  meram  efle  atcminatientm  co 

ramDeo.Ergodifcamusincipere  a  Regno  &  Sacerdotio  vbi  de  Ecclefia;  ftatu&gubernatione 

agitur  .Scimus  aurem  in  Dauide  fuiiie  promiflum  lpintualc  regnu .  quid  enim  aliud  flat  Da- 

uid >.quam  Chrifti  typus?.Qiipniamergo;Deusillicinfculpfit  viuam  imaginem  vnigciuti Filii 

llii,  fempcr  tranfitum  facere  cportet  abiHo  tempofali  regno  ad  sternum,  ab  illo  viiibili  adipi- 

rituale,a  terrcno  ad  ca:lefte.  Idem  etiam  de  Sacerdotio  dicehdum  cftNcque  enim  potuit  mor- 

talishomoDeumreconciliarehominibus,&expiare  peccataideindefanguistaurorumetiancn  H  ,  - 

potuit  placare  iram  Dei :  neque  iirfritus,neque  afperfiones  aqua; ,  8c  alia  omnia  qua;  1  pedant  ad 

Legem  csremoniale,  poteraritacqbirere  fpem  falutis  ad  fedandas  trepidas  conlcientias.  Sequi- 

tur  ergo,  Sacerdotium  illud  fuifle  vmbratile:&  Leuitas  geftafle  perlbnam  Chrifti  vlque  ad  eius 

aduentum .  Sed  Propheta  hlc  pro  temporis  llii  ratione  loquitur  cum  dicit  ,non  excidetw  Da»tdi, 

hoc  eft,  aDauide,>jV quifideat  fufer  (otium  domus  Ifraehhoc  vnum  eft:deinde,»c»  excidetur  ex  Sa~ 

cerduiibus  Leuitit  vir  qui  accendat  holocaujlum,®-  udotc.n  »blationem-,8cc.  Cur  non  in  genere  loquitur 

de  toto  populo'cur  non  promittit  duodecf  Tribus  fore  incolumes^hoc  enim  maioris-erat  mo- 

meu.Sed,queadmodudiximiis,tenereprincipiu  illud  couenit,omnesbeatitudinis  numeros  hlc 

coprehedhvt  ruriu  leper,  rnileri tut  homines  nifi  regatur  a  Chrifto ,8c  habeat  eu  Sacerdote  Sed 

hie  qua;ritur,quomodo  couemat  hoc  vaticiniii  cu  ipfaexperietia.  naexquo  tale  ftatu  pollicitus 

eft  Ier.nullus  fuitDauidi fucceflbr.  Verum  quide  eft,  Zerubabel  fuiile duce  popr.li  ,ied  enruit 

regio  titulo,atque  etiam  fpledore.Nullii  fuit  foliUjnullum  diadema, milium  fceptrum  exquo  re- 

ucrluseftpopulusabexiho  Babylonico:& tamen  Deusteftatusfuerat  perosleicmiaricmper 

fore  ex  pofteris  Dauidis  qui  continua  ierie  populum  guberriarent.  Neque  dicit  fore  Proceres, 

fed  ornat regio  titulo:Manebit  lemper  aliquis  lucceflbrqui  loliumoccupet,inquit.  lam diximus 

nullum  fuifTe  folium  ,  fed  tenendum  eft  quod  dicit  Ezechiel  ,nemperegni  interruptionem  non  ^■x.e.i.i.if 

fuifle  contrariam  huic  vaciciniode  rcgni  perpetuirate,vel  de  fuccellione  continua.  Nam  prjedi- 

xerat  cidarim  proiiciendam  efle ,  donee  veniret  legitimus  fucceflbr  Dauidis .  Oportuit  lfitur 

cidarim  concidere  ,  &  proiici  in  terram ,  vel  tranluerfam  efle ,  quemadmodum  loquitur  Pro- 

fheta,  vlque  dum  Chriftus  exhiberetur  .  Qupniam  ergo  illud  fuerat  pionuntiatum,  nunc  cum 
'ropheta  nofter  de  Regibus  dilTerit  qui  Dauidi  fuccedent ,  ita  intelligere  oportet  quod  tradic 
vt  maneat  etiam  illud  rirmum  de  proiedo  diadematc.  Deusergo  proiecit  diadema,donec  veni- 
ret legitimus  fucceflbr.Neque  tatum  dicit  Ezechiel, Tranfuerfum  proiicite,fed  tertibhoc  idem 
repctit: quibus  verbis  notatur  longa  interruptio  &  diijturna .Nulla  igitur  fuit  caufa  orTenliOnis} 
ii  ad  tempus  nulla  eflet  regni  fpecies,  vel  dignitas,vel  potentia:  quia  oportuit  expe&are  legitimu 
ilium  Rege,cui  reftituenda erat  cidaris,  vel  regium  inligne.Ergo nunc  videmus  quomodo  fern 
per  ex  pofteris  Dauidis  fuerint  qiu  tenuerut  folium,tamctfihococcultum  fuit,queadmodumex 


CAP.  XXX  II  I.  to.  CAL.  PRAELECTIONES 

a!iis  etiam  propheticis  teftimoniis  colligitur  .  Amoser.im  cum  de  Chrifti  aducntu concionatur 
■inw/  t.u.  prGmintiatquodcitatur,nempe,  Vei-ict  timpoiei!loqi;iengat  luir.astabcrr.aculi  Dai.idis,in- 
quit  .Oportuit  igitur  regniiuie  quaii  dirutum  cum  Chriftss apparuit .  dcir.de lcimus quid  di- 
\ft.  u.t,  cat  liaias,  Prodi^it  furculusex  radice  liai.non  neminat  illic  Dauide  fed  priuamhomintm,  qui 
contcncus  fuit  tenui  &  ignobili  rufticanaque  vica.Erat  enim  agricola  &  pecuarius(vt  fatis  notii 
eft)llai,pater  Dauidis.lnfumma.quotics  afhrmat  Prcphctxperpetuum  foicregni.m  Dauidis, 
non  promitmnt  continuam  fericm  abiquc  vlla  inrerrupricne,  led  hoc  ad  perpetuitarem  referri 
debet  quz  in fo!o  Chrifto  tandem manifeftata  fuit.Dmmusautc alibi  quomodo ccniu^i  debc- 
at  tempus  reditus  cum  Chnftiaduentu.Neque  enim  needle  eft,  ncqueexpedit  facere  anagogen, 
iicuti  lolent  Interpretes,  a  reditu  populi  ad  hberationcm,  qua:  exhibits  fuit  per  Chrif iu:icd  vnn 
cenferidebuithoc  Deibenerki.tm,nernpe  quodpopuliiiuum  reduxitabexj!io,vt  tandem  fru. 
e'rcfcir  plucida  &  iblida  felicitate,  cum  ruriifsengeretur  regnum  Dauidis.  Quantum  ad  Saccr 
dotes  fosftatjcadem  etiam  difficultas  poller  obiici,quia fcimus  corruptu  fuiiie  Sacerdotiuamo 
maioruix  parte  non  folum  fuel  fit  dcgenercs,ft;d  omnino  facrilegi.Titulus  er»o  ille  Sacerdotalu 
nihil  arlrud  Fuit  quam  feda  &  fcekfta  profanatio  omnium  lacrorum.Std  hoc  modo  teftari  vo- 
lnic  Deus  expt&ahdum  efie  alifi  Sacerdotem ,  neque  ita  manendum  cHe  in  figuris,  quin  mcntes 
alti.is  attoi!erent,nempc  ad  cum  qui  futurus eiTet  vnicus  Mediator  ad  placandii  Deum.Dicedo 
auterri^H*  *ccend*t  /Wecwffafw.enumernt  quafdam  fpecies,vcl  partes  officii  quia  accommodant 
Prophase  ie'rmone  fuxxtatishomimbus,  &  defer  ibut  regnum  &  Sacerdotium  Chrifti  fubillis 
exrernis  vmbris,qux  tunc  erar.t  in  vfu.Ergo cxremonias  Lcgis accipere  conuenit  pro  ipfa  veri- 
tate.  Chriftus  enim  non  ma&auitvitulos,neque  fufritumfecit,fedirrjpleuitea  omnia,  qua:  tunc 
oftenfa  faerunt  populo  fab  figuris .  Dicit  autcni  ttdoltrt  aut  fuffirc  rmao, obLti*nem,quia  tamctfi 
oblatio  ipfa  Integra  manebat^iebat  tameh  fuffitus,hoc  eft.thus  8c  interdum  pugillus  farinx  ado 
lebatur.  Ergo  eft  fynecdochica  loquutio.    Nunc  fcquitun 

19    Ec  fuit  fcrmo  iehoua:  adlcfcmiam,diccndo, 

zo  Sic  dicit  Iehouah,  Si  irritumfeceritisfoedus  meum  dici,  &  fbo 
dusrneumnoftis>vt  non  fint  dies &noxfuis  temporibus; 

xi  Etiam  focdus  meum  abolebitur^:wc-e/?,imft<w/er,cum  Dauide  fer 
uo  meo,vt  non  fit  ei  filius  ,qui  regnet  fupcr  folium  eius,  &  cum  Lcuitis 
facerdotibus  mimftris  meis* 

Confirmateandem  fententiam,fed  interpofita  fimilitudine.Doeet  enim  non  minus  firmuM 
fore  Dei  fedus  cuni  populo  Ifraelitico,qulm  ftabilis  lit  ordo  naturx.  Continui  funt  prcgreffus 
Solis,  LunxA ftellarum; continua tft dierum  &  no&ium fucceffio .  Hxc  igitur  ftabilitas  lie  fixa 
cft.vt  in  tanta  8c  tam  multiplici  vanetate  non  tamen  mute  tur  quod  perpetuu  eft  -.habemus  nuc 
tempus  pluuium,  nunc  fcrenum:habcmus  alias  temporum  vicilfitudincs:  fed  Sol  intcrea  peragit 
quotannis  fuum  curfum  Luna  lingulis  menlibus: deinde non  ceflat  feries.quam  Dcus ftatuit  in- 
ter diem  &  no&em;  &  hie  ordo  v t  eft  inuiolabilis  prxdicat,ficuti  dicitur  Pfalmo.  1  j.admirabile 
Dei  fapientiam .  Proponit  igitur  Wc  Propheta  ante  oculos  ordinem  naturx ,  &  die  it  non  minus 
ftabile  fore  Dei  fedus  cum  Ecclefia  fua.quam  fit  cum  humanogcnere»quantum  attinct  ad  mfi- 
digubernationem.Nuc  ergo  tenemusconliliumProphetx  cum  cMckJUrritumftceritisfadiu  me- 
um diet  ej-  mcli^tunabckbttur  fa  dm  meum  cum  Dtuidtttf  cam  Ltuitis  Oblique  autem  pei  ftringit 
populi  malitiam,quia  quantu  in  iudxis  erat ,  obftrcperis  fuis  voeibus  peflundabant  reedus  Dei. 
nam  in  rebus  aduerfis  ftatim  illis  in  mentem  &  in  lingua  vemebat ,  Deum  oblitum  efle  fcederis 
fill.  Hxc  igitur  incrcdulitas  notatar  ciim  dicit  Propncta.quorfuveftrxiftxquerimonix?  per. 
indeeft  acfi  velletis  Solem  8c  Lunam  detrahere  c  cxlo,  &  tollcrc  difcrimc  inter  dies  &  no&es,& 
euertcre  totiiis  naturx  legem :  quia  ego  idem  Deus  qui  volui  nodem  diei  fucccdere,  &  diem  no 
&i,etiam  promifi  xternii  fore  Ecclelix  mcx  ftatum.  Non  minus  ergo  poteftis  labefafiarc  fedus 
meum  cum  Da.iide.quam  generalem  naturx  legem  .  Nunc  ergo  tenemus  confilium  Prophet*. 
Neque  vero  line  obiurgatione  hoc  dicitur ,qiua  maligni&  ingraticrantaduerfus  Deii  cum  du- 
bitarent  de  fide  8c  conftantia  iplius .quantum  ad  promif  fidncm  de  perpetuo  Ecclefix  ftatu .  De- 
nique  fignificat  eos  quafi  exco  furore  rapi,  cum  ita  in  dubitatione  vocant  fedus  Dei,  acfi  vellet 
totum  mundum  peruerterc,vt  non  difterrct  amplius  tenebrx  a  luce. Ergo  lunc,inquit,abolebitur 
fa  Jus  meum  cum  Dauide  fertta  mttyttnnptfiliiu.  Repetit  quod  dixerat ,  nepc  fieri  noapofle,quin 
poftcritas  Dauidis  regnum  obtinc:it,quod  fcimus  in  Chrifto  fuifle  impletum.Jc/jwm  Dd$u'du  no- 
minal quod  prius  dixerat  folium  domus  Ifraehfcd  codem  fefu.Soliumenim  domus  Ifraclvoca- 
rur,quia  relatiuefc  habet  Rex  8c  populus-.deindequia  in  publica  falutem  rcgnabant  pofteri  Da- 
uidi>>non  wtcm  li^  cauU  .  Addit,c>-  cum  Ltmntfiuardniluu miniStr* mtit .  Yocauerat  Dauide 

fcruurn 


IN   IE  RE  MI  AM.  gj 

fcruumutum,  nuncvocatetiam  Lcuhas  fiosminifires.Sccl  r\iv ,  verbi.m  eft  fatis  vulearc, 
&  p.ilfim  occurrit  apud  Mofcn,  vbi  agitur  de  Lcuitko  Saccrdotio  ,  pro miniftiarc  accipi- 
tuT.    Subiung.it. 


21  Sicut  non  numeratur  exercitus  cxlorum,  &  non  menfu- 
r a  t  u  r ,  in  futuro  tempore  ponuntur  bac  \erba,fcd  ita  refolui  debent,  ficuti  non  po. 
tejlnumerari  exeratits  ccelorum,  ty  non  potejl  modutn  habere  mo  fgmfcat  mctiri: 
menfurare  nonejilatmum  verbum ,  quanquam  cogimur  yti :  ficuti  ergo  non  menfu- 
ratur,  arena  maris  :ficmultiplicabofemen  Dauidis  feruimei,&Lc- 
uitarum  minfftrorum  meorum,  non  dick  ficuti  proximo  yerfuvnovcrbo 
m~o:fcddicit™*''rnVa,hocefl,qui  mmiflrant  mihi:  fed  idem  eft  fenfus. 

Initio  verfus  eft  aphcrefis , quia  partkula  fimilitudkis  fubaudienda  eft.  -lit*  cnim 
ponitur  pro  l  iK3  :  ficuti  ntn  pot  efi  oumerari exercitus  cxlorum ,  neque  arena  maris,  ita  promitt  it 
Deusie muliiplicatHrum Dauidisfemen,cr ipfos eti am  Lenity.  Hare  promiffio  Abraham  data  ad 
totum  populi  corpus  ipc&abat.  C(im  enim  iuiTus  eft  Abraham  egrcdi ,  8c  caelum  alpicere, 
lie  promilit  Deus,Namera  ftcllas  iipotes  ,8c  arenas  maris,  lie  critiefnen  tuum.  Vide- 
museiga  benedictionem  ilium  ipectafle  ad  totum  Abraham  iemen,  pra:kitim  adduodecim 
Tribus .  Nunc  autem  reftnngitur  ad  Familiam  Dauidis ,  &  ad  Tribum  Leuitkarri .  Cat- 
terum  ,  notanda  eft  ratio  quam  niiper  attigi ,  lalutem  populi  fuifle  furidatam  in  Regno  8c 
Sacerdotio.  Qijpniamergo  non libi priuacim  dominabantur  Reges ,  neque  Leuitis'data 
fuerat  lacerdotalis  dignitas  in  priuatum  commodum  ,  fed  refpe&u  totius  populi  :na  nunc 
per 'fynecdochen  defignat  Propheta  totum  populum  fore  faluum,  cum  florebit  Regiadi- 
goitas  -,  8c  S acerdotalis .  Non  ergo  quicquam  diminuitur  ex  Dei  prdmiffione  acfi  iron  tf- 
knt  multiplicands:  aliarTribus:  fed  quod  teftatur  Ieremiasde  Familia  Dauidis  ,&  Tri- 
buLeuiucaextendituradtotamEcclefiampromifcue.  Sedhlcnonabsrefpecialisfitmqii-  c'n'  '?•<■ 
tio  Dauidis ,  8c  Leui  :quia  vt  iam  di&um  Fuit ,  Fuifletmitera  Ecdefix  diifipatio  fine  ca-'  <^^em'  ** 
pke?&  line  Mediatore  .  Interea  non  dubium  eft,  quin  alludat  Ieremiasad  locum  Mofis, 
quern  citauimus :  &  ita  rurllis  caftiga  t'  populi  iiicredulitatem ,  quia  non  poterant  dubita- 
rede  Ecclefia?  reftirutiofiejCjiiin^Deuip-|arguefentJT|cndacii, acfi. verba  dediflet  Abra. 
hs,:Cumdicerct,Nam'-rafteHasca;!i  Iipotes,  8c  arenas  maris , fie  e'rit Temen tuiim .  O. 
ftendit  igitur  Deum  fore ^etacem'm^lla'pfbm'iffione,  vt  fcilicet  rwfiltiplket  Eeclefiam 
fuam  inftar  ftellarum  cseli ,  8c  arena?  maris.    Sequitur, 


■: 


-J  " 

'"#',-  Er  fuit  fermo lehouas  ad leremiaKijdicendo,, 

14  An  non  vidifti  cjuomodo  populus  hie  loquantur  ?  diceu- 
dovD-ua^fatniliasquas.clegitlehouah^in  ipfis  feprobauiteas,/ec/ 
abundat particula  ^mdeinde  copula etiam  fuperuacua  eSl^mfi^ertaturinaduer- 
2mm  temporis nuncnunc ergo  abiecit  eas ,  &  populum  meum  fpreuerunt, 
vt  non  fitanipliusgensinconfpcclruipforumj^fH^^yorT^/Wzao^ 

•iijf.eatifamnunc  affignaccur  tarn  prolixedifleruerit  de  liberatione  populi ,  &  perpetua 
confcFuatione,quqniamjfeilicer  vix  apud  incredulos poterat  locum  habere  Dei  benedi- 
ftk> /PorFO-non  camotnk<4rj9ohet  Prophetam  fgum  Deus  cur  ipuim  toties  iterare  remv- 
n;rrtVKibpat,fed  loquitur  ctiam  ipfius  populi  refpeftu,  vt  fciant  repetitionem  banc  nori'efle 


CAP.  XXXIII.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

iiiperuacuam  >quia  nccelleerat  luftaricum  obftinata  eorum  prauitate.  Siccnim  occu- 
pauerantkiosanimos,&fenfus  defperatione ,  vt  reiiccrcnt  omnes Dei  promiffiones,  nee 
locum  darent  fiducix,  aut  ipei .  Sunt  quidamqui  hoc  cxponant  de  Chaldsis ,  apu'd  quos 
contcmptibilis  erat  populus:  fed  frigida  eft  ilia  interprartatio .  Mihi  igitur  dubium  non  eft* 
quinhlc  Deus  cum  Iiraelitisexpoftulet,qu6dfcilicethbi  ipfiipemlibcrationiseriperenr. 
Hequeenimiic  loquutusellet  leremiasde  Chalda;is , an  ntmndislipopulum  hue.  compel- 
lat  Iercmiam,quinon  migraueratex  Vrbc.  Ergooftcndit,quemadmodum  nupcr  attigi,ne- 
teflariam  cflecaufam,cur  toties  confirmet  quod fatis  aperti  femel dictum rueratdepo- 
puli  reditu .  *An  non  vidi/ii,  inquit  ,  quomedo  populus  isle  loquatur,  dicendo ,  lebouab  nunc  refu- 
di.it  duas  fimilias  quas  elegerat ,  nempe  regnum  Il'racl ,  &  regnum  Iehudah  .  Hoc  quidem 
erat  accidentale,quod  populus  diuifus  Fueratin  duas  partes,  oportuit  enim  vnam  elTe 
gentem.  Sed  tametfi  defe&ione  decern  Tiibuum  contigerat,vt  corpus  populi  diftia- 
ctum  diet,  Prophcta  ex  reccpto  iam  vfu  dicit  duos  families  rfe  eletfas .  Electio  quidem  Dei 
erat  aha  ,  nempe  vt  vnicumeflet  Abraham  femen .  quemadmodum  enim  vnum  eft  caput, 
itaetiam  vnum  corp.is  clTe  oportet..  ScdDeusnon  abieccrat  prorilis decern Tribus, ta- 
med! perperam,&  impie  defeceranta.  familia  Dauidis.  Pro  more  igitur  recepto  dicit 
duas  f.umltas  reiettas  eJJ'e ,  hoc  eft ,  regnum  Ifrael >  8c  regnum  Iehudah  .  Iam  populus  diccbat 
vtroique  efie  rcicftos ,  quod  verum  erat,  led  non  ex  eorum  lenlu.  nam  ficuti  pi  ins  di&um 
fuit  ,ftatuebaiit  nullam  fpemeile  rcliduam  ,acfifocdus  Dei  penkus  eflet  aboli  turn  ,quan- 
quam  temporalis  duntaxat  eratabdicatio.  Vidcmus  ergo  quid  reprehendat  incommu- 
nifermone  populi  Deus,  hempe  quod  nullam  lpem  venia:,  8c  mifericordia;  coneiperc 
poterant ,  quia  attoniti  abiecerant  omnem  memoriam  promiffionum  Dei  ,  cumviderent 
ic  trahiinexilium.  Sicuti  cnimprius  obduruerant  ad  minas ,  ita  defperatio  ftatim  cor- 
ripuit eorum  mentes ,  vt  nullum caperent  guftum  bonitatis  &  mifericordia:  Dei.  Adiun-. 
git, in ip forum  oculis populum  eflicontcmptibilcm,'»tnonfit amplius  gm\  idco  terti6  incukac 
quod  ante  vidimus. 

.    . 

2.5  Sic  dicit  Jehouah ,  Si  non  foedus  meum  diei  &  no&is ,  Ic- 
ecscarlorum&temenon  pofuero  }repetendmeftttJi:finoripqfuerok- 

■  ■    '■>  I  CI  I 

jKs)wlttatutdc<elorumO'tar<f>, 

z6  Eciam femen  Jacob, &  Dauidis  fcrui  mei  reprobabo,vt  non 
afluma  exfemineeiusquidomineturiupcr  femine  Abraha: ,  ifaac, 
&  Jacob  .-quia  reducamcaptiuitatem  eorum,&njiferebor  eorum. 

,a1    '  ■■     E  -*'■  '>'■    -•■■       I 

Opponit  hlc  Deus  conftanfiam  fidanfufc  pcruerfis  illis  fufurris,de  quibus  conque- 
ftuseft.  &iterumproponit  fimilitudinem  priusaddu&am.  Si'ergo  nonflatuijiedtu  meum, 
vel  nullum  eft  fecdus-meum  cum  die  &  nofie:  (1  nulU  Jitnthges  incah  Gr  ttrr*  >  nunc abiecero 
femen  1 <tcob,cr  femen  Dauidis .  Qj_6d  fi  confpicua  km  per  eft  firmi.as  meain  Iegibiis  na- 
turx ,  qui  lit ,  vt  mihi  non  tribuatis  Icgitjmum  honorem  ?  Egoenim  idem  fum  Deus ,  qui 
ereaui  caelum  &  tcrram ,  qui  conftitui  totius  nature  leges ,  que  firma:  manent,  8c  qui per- 
culfietiamfceduscumEeclefia  mea  .  Si  non  mutatur  Veritas  meain  lcgibus  naturic;  cur 
mutabitur  in  fcedere  fllo  facro ,  quod  cum  eledo  populo  meo  pepigi?  Nunc  ergo  jvidq-j 
musexprimi  cauiamj  cur  toties  confirmet  Deusremperfc  Tatis  claram,quiafcilicetdif 
ficile  fuit  certamen  cum  obftinata  populi  defperarione.  Putabant'enim  fe  abiqi/e '  vlla 
fpeliberationis  abdicatos  cum  Deus  temporalerh  duntaxat  pcenam  fumercc  de  ipforuni 
fceleribus  acfi  exilium  effet  fine  reditu  fcilicet .  Ponit  femen  Uceb  pi  lore  loco ,  quia  di- 
ctum fuerat  Abrahx,  In  femine  tuo:&eadem  promifliorepetita  Aierat  ipfiIacob,quen\ 
admodumconftatex.iS.capite  Genefeos.  Poftca  additur  femen  D*mdu , quia  fpecialis 
i.Sam  7.11.  promiido  tandem  data  fuit  Dauidi.  Semenergo  Dauidis  repr»babo,ytnonaJfnmam  ,inquit% 
15.  ex  eitts  femine  qui  dtrtiinetw  fitper femen  abrahx,  \{kdc,  or  laccb .  NurttCptime  coniungioqttas 

videi  i  poterant  diuerfa.  dicit  enim  femper  fore  aliquos  ex  pofteris  Dauidis, qui  domj-r 
nenturfuper  omnes  Tribus.  Ergo  hoc  modb  Deus fcruauit  Eccletiam.fuain  ,cum  Regem 


0-  t8- 14. 


IN   IEREMIAM.  i7? 

prxfccit  toti  populo ,  quia  non  poterat  regnum  ft  parari ,  vt  diximus,  a  populi  falute.Tan- 
demaddit,  Egoenim  rcdxcam  captiuiutem  eorutn.  Hie  occurnc  difndcntia:  populi .  nam 
in  prompt  u  erat  obic&io ,  Quid  ergo  (ibi  vult,quod  decern  Tnbus  iamabducta;  tunc  in 
longinquas regiones,&  ddpei  iiE?deinde qudd  pars  eriam  regni  lehudah  abicila  eft,  &  quod 
manec  reliquum  non  procul  abeftabintentu?  Deuscrgoreuocac  eosad  ipem  Iiberatio- 
nis,acfi  diceret  iplos  perperam  agcre ,  qudd  ita  feftinenr  ,quia  debeatmanere  fufpeni'a  co- 
rum  expcclatio  v  ique ad  rinempisfcriptum.nempe  vlqucad  ieptuaginta  annos,quemad~ 
modum  antea  vidimus .  nam  antchac  Propheta  aduerius  impoftoresconcionatus  eft ,  qui 
eelerem  reditumiaciabant . Dicitigiturpatienter  lpfis  ferendum  eflecxilium,  donee  tcm- 
pus  maturum  liberationisaducnerit .  Ec  fontemipium,  vel  caufam  denotat  ciun  dicit,  lpfi- 
nm>  miferebor  ,  acii  diceret  pendere  hanc  ipiam  falutcm  quam  promittit  populo , a  gratui« 
tai'uamiiericordia. 

P&ecat  10. 

D*  omnipotens  DeUs.,  quando  quotidie  proponis  nobis  illuslre  ff>ec~laci4im  tux 
von  modbpotentia ,  <&fepientix  ,  fed  etiam  bomtatis,  cyfidci  in  cce.lo  <&  terra ,  Vt 
difcamus  altuis  attolkre  aminos  no'slrosjnempe  adfycm  illam^ucc  nobis  m  cxlo  re- 
port a  eft:  C?  fie  nosfinamus  agitanper  varias  bums  mundi  conucrfiones ,  vr  t amen 
fyes  noslra  fixaintemaneat ,  <&  quicqmd accidat ^femper certb perfuajifmius ,  te 
fie  nobis  fore  in  ?atrem,\>t tandem  fruamur  beata  ilia  quiete,qux  nobis  parta  eslfaH 
guine  vnigenin  Filij  tut,    Amen. 

CAPVT    TRIGESIMVM   QJ  A  R  T  V  M. 

ER.MO  qui  ftiit  ad  feremiama  Iehouah,  cum  Nabu- 
chadnezer rex  Babylonis ,  &  totus  exercitus  eius,  &  o- 
mnia  regna  terrc,qu£  Tub  dominatione  manus  eius  erat, 
&omnes  populi  pugnarent  contra  leru(alcm,hoc  eft^oppu- 
cnarent  lerofolymam,&  cunctas  vrbes,dicendo, 

2.  Sic  dicit  Iehouah,Deus  ifrael,  Vade,  &c  dices  Zedechia:  regi  fe- 
hudah,  dicesjinquam,  illi,  Sic  dicit  Iehouah^cce  ego  tradoVrbera 
hanc  in  manum  regis  BabyIonis,&  incendet  earn  igni. 

NO  Nmirum  eft,  neque  etiam  debet  cehferi  inutile, quod  Propheta  flpiuseademrcpetit, 
quia  fcimus  quahta  f ucrit  duricies populi,  quo  cum ncgotium  habebat  .Hie  igit ur  nar  - 
rat  fe  milium  fuiffe ad regem  Zcdechiam,  cum  Vrbs  obfideretur  a  Nabuchadnezer,  &  to- 
toeiusexercitu  .  Adiungit  Propheta  circunftamias,  ex  quibuscolligere  licet  quam  formi- 
dabilisfueritilla  oblidio ,  quianon  mediocres  tantum  copiasadduxerat  Nabuchadnezer, 
fedarmauerat  muItospopulos,&diuerf6s»ideohtc  Propheta  dilerte  exprimir  regnnter- 
ra,<ar  populos,qtiicrAnt  [ub  domindtioneeius.  tuncautem  Zcdechias  erat  rex  Icrofolyma:.  Ma- 
nebantquidemadhuc("alua:dua:vrbes,vtpofteavidebimus:fed  videmus  quam  lmparfue- 
rir.  tanto &  tarn  valido  hoftr.Nabuchadenezer  erat  monarcha:deinde  regnum  llratl  excide- 
rat  ,quod  floruerat  multitudine  hominum  longe  fupra  regnum  lehudah:  domuerat  etiam 
omncs  vicinos  populos .  Talis  igitur  oblidio  potuitftatim  mifcris  Iud£is  ipem  omnem 
fal  utis  abfcindere:&  tamen  Propheta  docetRegcm  fuiffeadhuc  prarfraftum  .at  qui  in  po- 
pulo jpib  maior  fuit  contumacia.nam  Zedechias  erat  tolerabilis.  Non  videmus  fuifle  tarn 
iuperburn  &  crudtlem^vtfolent  Tyranni .  Ciim  ergo  none.ffcttam  ferociingenio,hinc 
colli-imus quanta  fuerit totius populi fupcrbia , &'peruicacia etiam aducrfus  Dcum,cum 
Rjxipfe'cxcandueiitaduerfus  Prophctam.  Atqui  conditio'  ilia  qua:Jdefcribitur,debue- 
rat  Jam  domare  eius  animum  .  Nam  licuti  inHantur  prophani  homines  rebus  prolperis, 
ita  etiam  nccefle  eft  iplosdeiici,  vbi  rebus  aduerlis  premuntur  .^Reda&us  erat  in  maxi- 
mas  anguftias  tamRex  iple>quam  populus:&;  tamen  non  fuftinent  moncri  a  Dei  propheta* 


CAP.    XXXI1II.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

&ideofecundolibroChronicSn  hoc  emphaticedicitur,qudd  non  reueritus  fuerit  Zede- 
i.C  ro.}  .  ckjasferrnonem  Prophets,  cum  tamen  loquererur  ex  ore  iplius  Domini  a  quo  miiTuscrat. 
bxc  igitur  fumma eft  huius  vaticimi .  Primo elicit  fibi  mandatum  fittffe fermonem  a  Iebeuab :  fe- 
cundo  defignattempus:diximusqua  rationc.Nam  ii  aggreffusfuiiiet  Zedcchiam,cum  tra- 
quillus  crat ,  8c  cum  nihil  metuebat  periculi ,  poterat  Rex  ipfe  facilius,vt  fieri  iolet ,  excan- 
defcere  aduerfus  Prophetam.  Sed  cum  videat  vrbem  luamvndique  obkfiam  effeatam 
copiolo  &  validoexcrcitu,  cum  videat  collccta  cfTe  multaregna terra,  multos  populos, 
vt  vix  millclimam  partem  attingat  potential  hoftium  fuorum-.quod  adbuc  non  poteftfe 
D^ofubiicere,&agnofcereiuftameius  vindi&am^hoc  bruts  eft  csecitatis.  apparet  igi- 
tur fuilTe  quafi  mentealienatum.  Sed  Deus  ita  eum  exc«cauit,quemadmodiim  alibi  di- 
citur,quia  volebatextremam  pcenam  exigerede  populo  .  Czcitasergo  &  ameriaRet'isfuk 
teftimonium  irse  Dei  aduerfus  totum  populum;  quia  poterat  Zedechias  Drum  placare  fi 
refipuiflct.Voluit  ego  Deusipfumeffeintra£r.abiliingenio,vt  fibiaccerferct  vltimum  in- 
ternum taliperuicacia,&  obftinatione.Twwergo  Kabuchadne^rjnquityCum  tetoexercitufm: 
■poftea exercitumdefcribit  per  partes ,  nempe  cum  imclisregiis  qua  erant  fub  eius  dommatio- 
#e,cum  populis .  Cum  ergo  tali  in  ftatu  effetIcro{olynia,milVuseftPropnetaad  Regemip- 
lum.  Sequitur  fumma  legarionis,  nempe  Vrbem  iam  effe  addi&am  exitio,quia  Domi- 
nus  lpfam  tradere  ftatuent  in  manum  heftis.  Fuit  hie  nuntius  admodum  triftis  Zede- 
chix  .  Scimus  vt  hypocrite  cupiantiibi  blanditias  fieri  in  rebus  caIamitofis:dum  parcitil- 
lis  non  filftinent  moneri,  &  repudiant  fanaconfilia,  imo  etiam  cxacerbantur ,  fi  Dei  Pro- 
phets ipfos  hortentur  ad  refipifcenriam .  Cum  autem  Deus  ccepit  ipios  percutere,vel- 
lent  fuam  fortunam  efle  omnibus  miferabilem  .Ettunc  etiam  acculant  crudelitatisDei 
feruos,  quafi  infultarent  ipforum  mifcriis ,  fi  illis  obiiciant  fua  peccata:  quotidiana  ex- 
perientia  hoc  docet  ••  fi  quis  ex  vulgo  dum  nequc  moibo,neqaepaupertate,neque  aliis 
rebus aduerfisipfumDeuscaftigat,moneatur,infurgitpetulanter, Quid tibi  vis?  qua  in 
re reprehenfione  fumdignusf  egomihinulliusmali  confeiusfum  .Sic  ergo  exultanthy- 
pocritx  quantifperipfos  Deus fuftinet,&indulgentia fua  eostolerat  .Iam  liquid  aduer- 
11  illis accidat ,  fi  vnus  in  le£to  decumbat , alter  orbatus  fuerit  filio , aut  viduatus vxore ,  zr 
lius  cladehacvclillaaff(.(5tus,fi  tunc proponitur  illis  Dei  iudicium , exiftimant  fibi  fieri 
grauem  iniurianv.Quid?  annon  mihi  iam  fatis  roalorum  eft,  nifi  feueritas  accedat  ?  e- 
go  expefto  confolationem  aferuisDei:  ipfi  autem  exaggerant  meas  calamitates.  deni- 
quenunquam  idoneifunt  hypocrite  admittendis  Dei  caftigatioriibus.  Ergo  nondubiijrrf 
eft,  quinfciueritleremias  fore  hoc  mandatum  intolerabile  regi  Zedechia:  ,8c  eius  popu- 
lo .  conftanter tamen,  vtvidebimus,  profeffus  eft  quod  Deus  mandabat .  Et  interea  per- 
fpicimusiterumquamftupidus  fuerit  Zedechias  ,  quod  Dei  Prophetam  non  dubitaue- 
ntconiicereincarcerem, cum  tamen  ad  extrema  ventumeflct:  penndeerat  acfiDeusex- 
tentobrachio,&exertogladiooftenderetfehoftem  .  Inteiea  non dcftitit aduerfus  Deum 
fremere".&  quia  nihil  deterius  poterat ,  coniecit  feruum  Dei  in  carcercm:&  tamctfi  hoc 
non  tarn  fecit  animi  fui  motu ,  quam  impulfu  alieno:  non  tamen  potuit  excufaria  culpa. 
Dicit  autem  Propheta ,  Ecce  ego  tradidi  vtbem  banc  in  manum  regis  Babylonis .  Si  fimplici- 
ter  dixiffct  Vrbem  expugnatum  iri pauld  poft ,  fuiffet  generalis  dod rina  parum  efficax , i- 
mo  frigida  .  Ergo  neceffe  fuit  hoc  adiungere,  cladem  Vrbis  effeiuftam  Dei  vindictam :  8c 
monendus  etiam  fuit  Zedechias,  quanuisfuperior  effet  hoftefuo, tamen  nonpoffeadex- 
tremum  reliftere ,  quoniam  bellum  illud  geratur  aufpiciis  Dei :  quafi  diceret ,  P utas  te  eer- 
tare  cum  hominibus :  iam  fatis fuperque  tibi  difficultatis  effct  contra  monarcham  Orien- 
tis,eontra  tot  populos ,  8c  regna .  ca:temm  Deusipfe  hoflis  tuus  eft:ad  ilium  refpice,  vt  dif- 
casexpauefcereeius  iudicium.  Et  quo  plus  vehementiae  habeat  fermo,  Dcusiplein  perfo- 
fona  fua  loquitur,  Ecce  ego,  inquit,  trado  vrbem  banc  in  manum  regis  Babylonii,&juccerida  earn 
igni  .  hxc  grauis  fuit  exaggeratio  .  Sacpe  enim  contingit,vt  capiantur  Vrbes,  &  vi&o- 
res  contend  fintdireptione,  &  prarda .  Cum  ergo  Nabuchadnezer  graffatus  eft  contra  Vr- 
bem Ierofolymam  tanta  ficuitia ,  vt  illam  exureret ,  hoc  fignum  fuit  horribilis  Dei  vindi- 
&X.      Nuncfequitur, 

3  Et  tu  nonliberaberiscmanu  eius,quia  comprehendendo  con- 
prehcnderisj&in  manum  eiustraderis.&oculi  tuividebunt  ocu- 
los  regis Babylonii ,  & os  eius loquetur  ad os  tuum ,  \elcumore tuo ,  & 
Baby  Ion  em  migr  abis. 

Qu_oniam 


IN   IE  REM  I  AM.     |  z?* 

Qupniam  videbat  Zedechias  populum  adhuc  manere  in  officio  >fpernebat  hoftcm 
,fuum .  namquum  Vrbs  effct  valde munita,  lperabat  fe  pofle  cam  alicjuantifper  feruare; 
hinc  fpcs  falla  liberations :  quia  putabat  hoftem  poftquam  fatigatus  cfllt  rcditurum  in, 
.  Chaldlam .  dcccpcus  fuit  hac  opmione .  Et  Propheta  ctiam  ipfum  lominus  aggredit ur,  & 
pronuntiat  captiuum  fore.idquidem meritus  crat  fua ingratitudine  Zedechias .  Nam  Na- 
biicadnezerfubrogaueratiplum  in  locum  nepotis,ciimabdudusfuit  loakimBabyloncrrn, 
&  Regem  creauerat:  pofteadefecit  a  rege  Babylonio,  cui  fid  em  fuam  obitrinxerat,&  cuitf  J 
crat  tributarius.  Atqui  Propheta  non  refpexit  medias  iftascaufas,fed  primum  fonterrf, 
nempequ6d  populusnon  deftiteratfceleraaddcre  fcclcribus,quod  fuerat  prorfus  indo- 
cilis,&  refpuerat  omnes  promiffiones:  deinde  aures  clauferat  fanis  confiliis.  Deus  er- 
go cum  vellctextremampcenam  fumere  depopulotam  peruerfo  &defperato,exc2cauic 
Rcgem  ipfum,  quemadmodum  antcdiximus,  vtdeficeret  a  Rege  Babylonio ,  &  accerfe- 
ret  fibi  &  Vrbi ,  &  toti  patrix  eladem  :  ita  Deus  temperat  medias  caufas,  qua?  nobis  appa- 
rent ,  fed  habet  ipfe  occultum  fuum  confilium  quod  exeq uirur  per  externa  media .  Dicit  i- 
gitur,  Th  non  liberaberisimanu  eius,  quia comprebenderis,\nc[uk:c\tnidc,  traderisin  manum  eitu. 
Poteratquidem  vno  verbo  complecti  quod pluribus dicit;  fed  nccefXe  fuitexcutere  Re- 
gifocordiam  ,  quaeratquafiinebriatus,  vtexpergefierct  adtimendam  pcenamquxinfta- 
bat ,  quod  tamen  facium  non  eft :  fed  redditus  fuit  maeis  inexcufabilis.  Ita  minX,quas  Deus 
per  feruosfuosingemmat,nunquam  funt  inutiles:quiafifurdxfintaures  eorum  qui  ob- 
iurgantur,  tamen  quod  Deus  pronuntiauit  cedit  illis  in  teftimonium,vt  tollatur  omnis  ex- 
cufatioignorantix.  Dicit  poftca,  Or*/*  w  videbunt  oculos  regis  Btbylonis.  quod  factum  eft, 
fed  poftea  eruti  funt  eius  oculi .  Fuitenim  infigni  ignominia  notatus,quia  tract  us  fuit  in 
Reblatha,vbi  capitis  caufam  dixit  .Non  habitus  igitur  eft  loco  Regis  ,nequc  vllum  vefti- 
gium  retinuit priftinx  dignitatis:  fed  tractus  fuit  aid  tribunal  regis Babyloniitanquam  la- 
tro,velfceleratusquifpiam.  Deinde  poftquam  conui&us  fuitingracitudinis  &  perfidixi 
rex Chaldxusiuffitfilios eius iugulariin  eiusconfpedu ,dc onirics cius Procerus  ,ac Con- 
filiarios,&  tandem  vinciri  cathenis,  &  erui  illi  oculos :  &  traxit  Rabylonem  .Fuit  igitur  il- 
ia fxuiffima  poena  quamexercuit  rex  Babylonius  aduerfus  Zedechiam.  Et  videtur  hie 
Propheta  oblique  perftringere  quod  accidit ,  Oculi  tui ,  inquit ,  videbunt  oculos  regis  Kabylo- 
nit .  Coa&uscftenim  afpicereOculisfupcrbum  victorem :  deinde  oculi  eruti  funt :  vidit  e- 
tiam  liberos  fuosiugulari.  Addit , Et os eius loqmtw  <m/oj /««»», hoc tft,audics in  teprb- 
fcrri  atrocem  fententiam, poftquam  conuiftus  flieris  capitali  iudicio ,  Rex  ipfe  quanta  p  en- 
teric contumeliatedeiicict.  Hocautemlong£  duriuseft,quam  fi  Zedechias  in  aliqub  an_ 
gulofuifietiugulatus:fed  traftus  fuit  in  lucem:  deinde  fubiit  multosterrores  cimaddu- 
ctusfuitinconfpectumhoftisfui.  Hie  igitur  commemorat  Propheta,  vtintelligat  Zede- 
chias fefruftraYrbemtueri,quiainfcelix tandem eritexitus.    Pofteafubiicit, 

4  Tamen  audi  fermoneni  Iehoua;  Zedechia  rex  Iehudah :  fie  di- 
cit Iehouah  de  te^Nonmorieris  gladio* 

5  In  pace  morieris,  &  combuftionibus  patrum  tuoriim  Re- 
gum  fuperiorum,qui  fuerunt  antete,  fie  comburent  te,  &,Heus 
domine,  plangent  fuperteiquiafermonem  ego Ioquut us  Turn,  di- 
cit Iehouah. 

Hlcadiungitlereffliasaliquid  folatii,quod  fcilieet  Zedechias  ipfe  non  occidetur  gla- 
dio, fed  in  lectofuo  morietur ,  &  fato  fuo  concedet,v t  vulg6  dicunt.Fuit  autem  hxc  aliqua 
pcenxmitigatio,quod  Deus  protraxit  eius  vitam,nequc  paiTus  eft  ipfum  ftatim  gladio  feri- 
ri.Et  tamen  fi  expendimus  omnes  circunftantias,leuius  fuit  femel  obiremortem.quam  pro- 
rogarihac  lege  vitam,vttabefceretincontinuismiferiis.  Scimusvbi eruti lunt oculi, prx- 
cipuam  vitx  partem amiflam  cfle .  Ciiro  igitur  inflifta fuit  Zedechix  hxc  poena,  annon  o> 

Aa.    ii. 


CAP.    XXXIIII.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

ptand^erat  mors?  deinde  non  tamumpriuatusfuitdignitate  rcgia,fed  orbatustota  fobp- 
k,&  deinde  vin#us  compedibus.  Videmus  ergo  quod  reiiduum  vitx  datum  ill]  fuit,adeO 
non  fuifleoptabilcvtprxftiterit  vel  decics,  vcl  cencies  mori:  Deus  tamcn  hoc  benched 
loco  cenfen  vult ,  quod  non  pcrcuffus  eft  gladio.  lam  hlc  rnouen  quxftio  poteft ,  an  mors 
violent*,  tantopcre  metuenda  fit .  Scimus  enim  profanos  quoldam  homines  cam  optaiTe; 
narrant  etiam  de  Iulio  Ce/ar'e ,  pndie  quam  confoiTus  ruit ,  difputalVe  fuper  ccenam ,  qux- 
nammors  elfet  mclioi?  cenfuittuncU^etKtteJtteeiTejfi  quis  repente  etTet  occii'us,  quod  po- 
#ndiecontigit:  &vifuseft  fuiflccompos  voci  fiu .  dixerat  enim  feeliccm  effe mortis  fpe- 
ciera ,  fubito  extingui .  Tamen minime dubium  eft  quin mors naturalisiemper  lit  tolcrabi- 
lior.tinatuifta  comparatio ,  aids paribus,  vtloquuntur,namieni"usnaturx  hoc  di&auir, 
vt  Temper  abominati  lint  homines  cruentam  mortem :  &.  hoc  etiam  eft  quali  prodigiiin- 
ftar ,  vbi  lartguis  humanus  effunditur.  Si  quis  autem  placide  morbo  extmguit  ur ,  quia  lllud 
•tna^is  commune eft,non  cancopere exhorrekimus .  Deinde  couccditur  xgrotis  otium ,  vt 
I'ecum  a«nofcant  manum  Domini ,  colligaiit  etiam  le  adipem  melions  vitx :  deinde  confu- 
^iantad°mirencoidu  Dti,ejuod  non  izpe  contingit in  morte  violenta.  trgo ommbus,hinc 
jnderite  cxpenfis.non debet  videri miiu,qu6d Dominusmitigatione  poena:  Zcdechix pro- 
mitterc  voles.dicit,  Now  nmicrts ghdio,jedm»riew  in  paieMon  in  pace  eft  mori  naturaliter> 
cum  fcilicet  nulla  visinfertur,  led  Deus  lpic homines euocat,  aeii  manum  lllis  porrigeret. 
Certiimquidemcft,  quibuidammuhoeire  melius  occidi  gladio,  quam  limorbo  derice- 
rent.  Videmus  enim  plurimos  vel  phreiutide  corripun  lecto ,  vel  contra  Deum  fremero 
vel  trunereobftinatos  •.  funt  denique  horrenda exempla ,  qux quotidie  cernuntur ,  vbinoa 
viget  nee  regnat  Spintus  Da:  quia  nulla  tunc  eft  hi  homme  manluetudo:  prxiertim  vbi 
concipitmortismetum.tunc  accenditur  quali  in  rabiem  aduerlus  Deum  .  Contra  vero, 
multiqmducuntur  ad  fupplicium,agnotcunt  le  memo  damnatos  eile,&iimul  agnol- 
cuntpoenam  illamqux  mfligitur ,eireltf<orncdicinx,vtobtineatmilericordiam  coram 
Deo .  Multis  er  jo  loive  optabiliuseft ,  viuknter  mori,  quam  in  pace ;  led  hoc  acodit  cul- 
pa liominum.  Interca  ,quemadmodumdixi  ,morsnaturahslonge  mcrito  prxfertur  mor- 
ti  violentx ,  &  fanguinolcntx ;  &  brcuiter  oftendi  rauoncm .  Res  quidem  pofl'ct  plunbus 
tractari  ,1'edfatis  eft  breaker  attingerequantum  locus  poftulat,  iummam  ip>am .  In  pace  cr- 
'         po  m»rieris,inquit:  deinde,  combttHionibus  patmm  tuorum  cmilntrent  te,  Qr  plangent fuper  tttHcut 
Mmirie.  Hie akerum  folatium adiungitur , nempe poftquam  mortuus  tuent  Zedcchias,  fo- 
re qui  ipfum  lepeliant,nontaniunihumaniter,ied  etiam  hononhce .  Eiiepultura  etiam 
pluribuslocrsnumeratur inter  bcnebcuDei,quemadmodum  in  vuxnoftix  curiu  Deus 
i'e  beneficum  oftendit ciim bene  valemus&vigemus. Nam  vtlanitasdc  victusquiadtole- 
randam  vitamlatis  lit ,  lunt  tcftimcniaamoiis  Dei ,  ita  lepuJtuia  peft  mortem.  Nam  kput. 
turadiftinguit  inter  homines  &  brutaanimalia.  Siferabcitiamoutur,relinquitur  eiusca- 
dauer .  Curlepeliuutur homines, nili in ipemrelurrectionis,quaiidcponercntur in cuft<y- 
diavfque  adtempus  reftitutionis'Ergo  lepulcuraciun  lymbolum  lit  immortaJitatis  no- 
ftrx,  dikernit  nos  a  brutis  animahbus  poit  mortem  .  In  ipla  morte  nihil  differimus: 
mors  hominis  &  mors  canis  non  habent  certas  notas,  qux  aheruni  ab  altero  diftin- 
guant .  Ergo  poft  mortem  voLuit-Deus  aliquodmonumentum  reftare,  vt  intelligerent 
homines  quam  excellentior  lit  lua  conditio,  quam  brutorum  animalium  .  Hint  ht  er- 
go, vt  cum  Deus  fepulehro  nos  dignatur,de^laretpaternum  erganos  fauorem.Exad- 
uerlo ,  fi  proiicitur  alicuius  cadauer, lignum  eft  lrx  Dei  per  le,  ucuti  antea  vilum  ruit, 
ciim  dicebat  Propheta  ,  Sepultura  alini  lepelietur,  de  lechania  .  Sicuti  ergo  minatus 
full  Iechanix  fepulturam  alini,  ita  nunc  promittit  Zcdechix  itpulturam  .  Dixi  hoc  eflc 
verum  vbi  res  per  lexftimatur .  Nam  coruinget  interdum  vt  fccleratil'limus  lepeliatur  cum 
honore,  &  magna  pompa:filii  autem  Dei  vel  exui  ant ur ,  vel  lacerentur  a  fei  is  beftiis  .  No- 
ffd.jf.%.  ta  e^  J"a  Pi'almiquenmonia  ,  proiecta fuilTe  cadauera  Sanctorum,  fuille  efcam  beftiis 
Lttf.i6.it.  &auibus.Dicitar etiam  dc  il!6  tplendidoDiuite,mortuum  effe,  &  repultum:nulla  fit 
mentiofepulturxLazari.  Non  debemus ergo  fimpliciter  ftatucremilcroseflequinon  fe- 
pcliuntur,beatos  autem  qui  obtinent  fepulchri  honorem.  Sed  quemadmodu  fcimus  Deum 
promilcuebenefacere  bonis  &  malis:ficuti  Soleiusdicitur  oririi'uperfiliosj&iupersxtra- 
neos:ita etiam  poft  morte  fcpultura  cum  teporale  fit  Dei  beneficiii ,  poteft  promilcue  com- 
petere  bonis  8c  malis.Cotra  vero  poteft  fieri, vt  Deus  priuet  fepulehro  filios  fuos,fed  tamcn 

maneat 


IN    I  ER  EMI  AM.  ztf 

maneat  illud  iixum,fepulturam per fe  teftimonium  effe fauoris  Dci:cohtra,vbi quis  proiicitur, 
&negatureilcpulchrum, hoc  lignum  effe  irs  Dei .  Interea  vbidclcendiniusadperlunas, con- 
uerutDominusposnam  temporalemiuisinialutisadiumentum  :  delude  bcncficia eius  tempo- 
ralis cedunt  in  grauiorem  damnationem  omnibus  rcprobis,&  imgiis.Ergo  barbari  lucrum  qui 
ludibriohabereauli  luntfepulturam,licutividemusetiam  Cynicosfuill'c  glonatos  eotemptu 
fepulchri:illafuitinhumanitas.Scdha:c  principia  tenenda  nobis  fun  t,  licuticum  Dens  iuppc  di- 
tat  nobis  pancm,vinum,aquam>&  reliqua  alimenta,  cum  nos  vegctat ,  &  confcrua.t  incplumes, 
tcftarifuumerganosfauorcm:idemfenticndumclTedeiepultura.  Cseteriim.fi  quando  efunani: 
tidclcsjii  fngore eiiam  aut  nuditate  percant,  li  obnoxii  (int  aliis omnibus milerns,  li  &  in  mortc 
&  port  mortem  ignominioie  tra&entur ,  hoc  totnm  illis cederc  in  falutsm ,  quia  dominus  ipfis 
conilllit  eciam  dum  videtur  rebus  aduerlis  ipfos  affligere .  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  vt 
miriget  aliqua  ex  parte  dolorem  Zedechix.nunc  dicdt,  Sepehent  /?>©"  combuffiombuj  pairum  tug- 
rum  comburent  fe.hxc  fuit  non  vulgaris  racio  iepeliedi,led  regia  .  Promittit  ergo  poftquam  mul 
tiscontumeliis&probrisfuerit  obrutus,tandemmortuoDcumfore  propitmni .  Et  quid  hoc 
profuitZcdechia:?  dicer  quilpiam,  nihil,  quia  tunc  corpus eiuscarebatlcnlu:fcdprofuitaud|re 
hanc  Dei  clemetiam,quiainde  colligerc  potuit  Deumtande  forcmifcricordcm,  li  vti  e  fe  &  fe- 
riohu-niliarct.Nondubiu  igitur  cft.quin  fpes  venia:  il'li  piomiffa  fuerir,tamctli  vfquead  mor- 
tem lpl'am  tarn  dunter  &  afpei  e  fuerit  caftigatus .  Deus  ergo  hoc  fymbolum  Volui't  manere  in 
cius  animo,neprornisdelperarer.Nunc  ergo  intelligim'quorfum  Propheta  hocpollicitusfue 
rit  Zedechia^non  qu6dipliusreferrer  cum  honorelepcliri ,  fed  vt  guftum  aliqucm  indc  perci- 
peretdiuinxbonitatis&  dementis  .  Scimus  autemcombufta  fuiffeRegum  cadaucra  magno 
flimptu,  cum fcilicet  coaccruarentur  multi  preriofi  odores, &  accenderetur ignis ,  &  vftularcn- 
turcorpora,nonqu6dredigerehtin  cineres,(illudenim  non  fuit  confuetum,ficutiRo,manis,& 
aliis gentibus.namcomburebantcadauera  mortuorum,dcindecolligcbantcinerts.)  Sednun- 
quam  cadauer  hominis fuit  combuftum  apud  Iuda:os,  tantum  accendebant  igneni  luper  cada- 
uer,itavt tabes amplius non  poffetddminariinipfocadauere.  Siccabant igitur lenta  vftulatio- 
ne  corpora  mortuorum:neque  id  fiebat.vulgo  ,fedin  Regumfepulturis  ,quemadrr.odum  ap- 
parct  in  excmplo  Aza,&  aliorum.Dicit  'i^xiur,CombujliombmpAtyumttwrumcomburent  te^zsr  plan-  i.Chro.ie. 

fent,HeufDomine.Hic poffet  quam,an  ifta;  lamentationesDeo  probentur :  faciliscft  refponfio,  15 
'rophetam  Mc  non  laudare  immodicum  luclumj&  clamores,&  eiulatus  cum  dicir,  fUnoent  te: 
fedlumpfifrehuncfermonemexmorecornmunr.quafidiccrcr,  Pixftabunttibihumanitacisof- 
cium  in  tuisexequiis  quale  prarftari  folet  Regibusadhuc  integris,  &tum  illis  manerct  adhuc 
profperafortuna. Deus  ergo  cum  loquitur  h5cdeluc~tu&querimoniis,ncn  commemorattan- 
quam  virtutes  qua  placeant  vel  fint  laude  dignse;fed  rcfert  quod  erat  t  unc  in  communi  vfu.  Cq- 
terum,fcimus  quid  Paulus  prxcipuedoccat,nempe  lie  tempcrandum  nobis  efTe  a  lu<rtu,vt  non  j.ThepA.' 
fimusincredulislimiles,quifpemnonhabent .  Illi  enimputant  mortem  eflc  interitumanimi&  13 
corporis : ita  lugentfuosmortuos,quafiperditos:deinde  ctiam  obftrepuntDeo,  &  crepant 
intcrdumhorrendasblafphemias.  Paulus  ergo  vult  nos  effe  mederatos  in  Iu&u.Nondamnat 
prorfus  omnem  luctum,tanuim  exigit  earn  moderarioncm,vt  cftctidamus  quid  valeat  apud  nos 
{pes  refurreftionis.Inrerea  fieri  non  poteft,  quinhac  in  parte  modumcxcedanthomines)&  hoc 
fuit  vitium  commune  fere  omnibus  feculis,qu6d  fcilicet  in  mortuislugendisfueruntambitio- 
fi.Neque  enim  tantum  fcruntur  genuine  affc£r.u,q ui  amicos ,  vel  cognatos  Iugcnt,fed  quxdam 
etiamambitio  impellit  ipfos  vtfepeliant  cum  magno  ftrcpitu  mortuosfuos:quandiu  foil  funt, 
quietos  fe  continent ,  vel  faltem  non  tumultuantur :  vbi  autem  prodeuntin  confpe&um  homi- 
num,impetusfuosproiiciunt.hincergoapparet,  quoddi.\i,luc"tum  ipfum  effeambitiofum.S'ed 
quia  ab  initio  mundihac  in  parte  peccarunt  homines,  ideomaior  adhibenda  eft  dilig.entia>vt 
quifquefe  contineat,&  cohibeat.Interea,quemadmodum  dixi,naturale  eft  defieremorfuos:  fed 
certe  eiulatiode  qua  hie  loquitur  Propheta ,  non  poteft  probari.  quorfum  enim  attinet  clama- 
re,H««  Domine  ,periit  Rex  nofter,!&  qus  erant  eiufmodi?  Interea  notandum  cft,populos  Orien- 
tates femperhae  in  parte  fuilTenimios,quemadmodum  hodieadhuccernimus,qLoqua:cuena- 
fio  magis  accedit  ad  calorem,  illic  plus  effe  geftuum  &  cxremoniarum  .  In  his  frigidis  rct;ioni- 
bus  infulfx  effent  &  ineptx  gcfticulationes,  ita  vociferari,  He m  domine,  heus/>ater :  fed  vbi  lace- 
rant  capillos,  &  etiam  fe  confeindunt,  neque  tantum  vnguibus  difcerpuritgenasfuas,fcd  cultel- 
lis:vbiigiturh2cfaciunt,etiamedunt  iftoseiulatus^icquibus nunc  agit  Propheta. 

P  R  E  C  A  T  I  O. 

V 

Davmnipotes  Dats  quado  nobis  etiacxpeditcaftigmftepi9  tad  m<mu,  wdifaan9  patie- 

Aa.    iii. 


CAP.  XXX1III.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

ter^ plaeidis  ammisfcrre  tuas  fcrulas:  &  ita  agnofcamus  nofirapeccata,\ttamc  non 
dubitcmus  te  nobis  fore  propitiiim ,  atquehacfiducia  fcmpcr  confugiamus  ad  pctendam 
vemam,^  profit hoc  etiam  nobis  adjhdum  refipijccniia^tnugis  ac  magjs  Jfodeatmts 
cxiierc  nos  omnibus  carnis  vhijs&  induere  nouum  hominem/Vtinftaurcturin  nolis  ima- 
go tua,donec  tadem  perueniamus  ad  acternx  gloria  parti  cipationem^quam  nobis  prapa- 
rafliin  calo,per Chrijlum  Vilium titum,  Amen. 

6  Et  loquutus eft leremias  Propheta  ad  Zedechiam  regem  Iehudah 
omnes  fermones  iftos  in  ler  ufalem. 

7  Et  exercitus  regis  Baby  Ionii  pugnabantj/xjcf/?,  opp^w^cr^Ierufa- 
Iem,&  omnes  vibes  lehudah^ua:  refidua;  erant,nempe  Lachisj  &  Aze- 
kahiquoniam  ipfa;  reftabant  in  vi"bibusIerufalem,vrbesmunitionis,K/ 
eft,munita. 

HI  c  tantum  recitat  Ieremjas fe perfun&um cfle legatione fibi commiffa  .  Et  hie  perfpicitur 
Prophets  magnanimitastquia  vtherl  vifum  eft.odiofus  erat  nuntius,&  poterat  crearepe- 
riculum  lpli  Iercmiar.tamen  ofricium  peregit ,  quiaicicbat  Dcum  non  paiTurum ,  vt  Rex  quic- 
quam  in  eum  tentarct,ni!i  ita  effet  vtile.Non  dubium  igitur  eft,  quin  vitam  iuam  depofuerit  in 
manu  Dei,&  Te  obtulerit  quafi  in  facrihciG,vbi  aufus  eft  vitro  Regi  minari,  quod  fieri  non  po- 

Pro»erb.t6.  tuit,quin  grauiter  orTendereteiusanimunviraautemRcgis,vtdicitSolomo,nuntius  eft  mortis. 

14  Ergo  hie  laudaturconftantiaProphet<j,qu6dnonexhorruitpericuliim,vbividcbatneceilitate 

hac  libi  effe  impo  (ita a  Deo . Iteru  repetit,  lerufalem  tuncfioffe  obfefitm  ab  exercitu regis  Babyknii  ©• 
^/^«^ow»fi^ejWWAquashicnominat,nempeLachi5,&  Azekah,Itaquevideturobliqu^ 
perftnngerearrogantiamZedechix,quodadhucretinuerit  altos  fpintus  cumtamenredactus 
effet  in  tales  anguftias :  omnesvrbesludeajquoterant?  duae,inquu  Propheta.  Hocigiturnon 
male  conueniet„obhque  rideri  Regis  confidetiam,quiadhuc  exiftimet  ie  fore  vi&orem  hoftis, 
cum  tamen  Dominus  cfiet  trium  Vrbium  duntaxat,nempe  Ieroiolyms,Lachis,&  Azekah.Red 
ditautcm  Propheta  cauiam  cur  Vrbesille non  ftatim  venerint  in ditione  regis  Babylonii,  quia 
fcilicet  erant  vrbes  munitx.  Vnde  iequitur,alias  vrbes  fuiffe  nullo  neeotio  captas ,  vel  fubiiffe  vo 
luntariam  deditionem.Imperio  igitur  fuo  iam  fpdliatuserat  rex  Zedechiasitamen  non  depofuit 
animiiuiferociam,ncqueterritusfuit  minis  Proprietary uodfignii  eft  extreme  dementia:.  Hinc 
enimapparet,fuiffementealienaturn,cUm  formidabilismanus  Dei  contra ipfumexertaeffct. 
ipfeautcm  rueretinluam perniciemtanquam  belIua>qua*rationedeftituitur.    Pergamus, 

8  Scrmo qui  factus  fuit  ad  Ieremiam a Iehouah  poftquam  percufiit 
rex  Zedechias  foedus  cum  toto  popuIo,qui  erat  in  Ierufale,  ad  promul- 
gandam  ipfis^oc:  f/?,zwfcn^o;,libertatem: 

9  Vtdimitteretquifque  feruumfuum, &quifqueancillamfua,v/r. 
y>ir,ad  \erbu,fcd figmficattfuifque  indefinite ,  Hehrarum  vel  Hebneam  Iiberos, 
vt  nevltxi  fermrent  ipCis}veltranfitiue>\talijmalunt,0'  bene  quadrat, vt  non  ha- 
berente os femes,  inter  Iudasos  vir  fratrem  fuum. 

10  Etaudierunt  omnes  PrincipeSj&totuspopuIus,qui  venerantad 
foeduSjVt  dimitteret  quifque  feruum  fuum,  ic  ancilla  iuam  liberos ,  vt 
ne  feruirent  amplius  ipfis,Vt7,vf  we  dominarentur,<k.  obedierunt,&  dimife- 
runt. 

11  Et  reuerfi  funt  ]x>c  cfl, mutaruntconfiIium,^o{ie2,&c  reduxerunt  feruos 
f«os,  &  ancillas  fuas  quos  dimiferant  liberos ,  &  lubegerunt  eos  in  fer- 
uoSj&  ancillas. 

11  Et  fuit  fermo  Iehoux  ad  Ieremiam  a  Iehouah  dicendo ,  faeenccefft- 
tio  contexere  oportcf.  1 

ij    Sic 


* 

IN    IE  REM  FA  M.  i8o 

13  Sic  elicit  Iehouah  Deus  Ifrael ,  Ego  percuffi  f<rdus  cum  Patribus 
veftris  die  quo  eduxi  ipfos  e  terra  AEgypti,edomofeiuorum,dicendo, 

14  A  finefeptemannorum  dimittetis  quifque  fratrem  fuum  He- 
brxum,qui  venditus  fuenttibi,&feruierit  tibifexannis,&  dimittes 
liberum  ab  efle  tecum,  fere/? ,  vt  non  fit  atnplius  tecum,  Mel  apudtc,&:  11011  au- 
dierunt  patres  veftri  me ,6c  non  inclinarunt  aurem  fuam. 

15  Et  conuerfieftis  vos  hodie .,  &  feci/lis  quod  re&umerac  in  oculis 
meis ,  piomu  Igando  libertatem  quifque  proximo  fuo,  &  pepigiflis  fee- 
dus coram faciemea  in domo  fuperqua  muocatumeft  nomenmeum. 

15  Et  reuerfi  eftis,/?oc  e£l,mutaflis  confiliumy  &  profanaftis  nomen 
meum  ,&  reduxi'ftis  quifque  feruum  fuum,&  quifque  ancillam  fuam, 
quos  dimiferatis  liberos  animce  fuar,  hoceji^adarbitrmnfmn^  fubegiflis 
ipfos  vt  eifent  vobis  in  feruos,&  ancillas. 

17  Propterea  fie dicit  Iehouah ,  Vos  non  audiftis  ad  promulgan- 
dum  libertatem  quifque  fratri  fuo ,&  quifque  proximo  fuo;ecce  ego 
promulgo  contra  vos  libertatermdicit  Iehouah.,gla.dio,ck:  pefti^  fami, 
&  dabo  vos  in  commotionemJVf/cowa//So«£'7«,cuncl:isregnis  terras. 

Tamet  fi  non  legimus quod  hlc recitat  Propbeta  factum  fuifle  Dei  mandato ,  colligerc  ta- 
menpromptum  eft  admonitum  fuiffe  Rcgem  Zedechiam,vt  feruimanumitterentur  ex  pi  £i'cri- 
pto  Legis.id  emm  icribitur  Exodiw.  voluit  Deus  extare  aliquod  difcrimen  inter  populum  que 
adoptauerar.,&reliquasgentes.namDeuselegerat  genus  Abraha:  qualiin  peculiurmalixautem  ^x<"&  **•*? 
gentcseiusrdpeduerant  extranet.  Ergo  voluit  hoc  lusfpecialeftatuere  inter  Ifraelitas,ne  ptr- 
petuaeffetieruitus,mfi  quis  fortevltrofeaddicerettotavita,quemadmodumlegituri5  Deu- 
teronomii.namliquisignobilianimoiepriuaretbenericioLegis,Dominusperforabatei9aure  D"rf-,5;,*> 
fubucula,  &  ftigmateillo  notatus  non  poteratampli  us  fieri  Iiber>nifi  forte  inciderttin  annum  '7 
iubileum '.  Ex  verbis  Prophets  colligitur  contemptum  fuifle  mandatum  illud  Legis:  nam  cum 
tranfa&us  eiTet  feptimus  annus,non  manumittebanturferin. Rex  ergo  Zedcchiasadmonitus  po 
pulum  vocauit,&  ex  omnium  confenlufa&um  eft,  vtlibertaspromulgaretur,  quemadmodum 
Deus  prsceperat.fedid  fa&um  eft  malafide:ftatim  enim  retraiti  fueruntlerui,&  ita  acceffit  ad 
crudelitatem  etiamperfidia,quoniamanteoppreflerantiniquefratresfuos. fed penuriumcu- 
mulauiticelus.nam  exquoinTemplo  fan&eiurarunt  fe  bona  fide  manumittcreleruos ,  &  hac 
inreparereimperio  Deimonieruarunt  fidem.  Videmus ergo  non  tantum  iniuriam  fecifle  fra- 
tribus  luis  cum  eos  opprimercnt  perpetua  feruitute,fed  fcelefte  abuios  fuifle facro  nomine  Dei, 
cum  fcilicct  iolenne  lacramentum  ita  violarunt .  Nunc  dicit  lev  emias  fe  tnijjum fuiffe  exquo  po- 
pul9  unpioillo  penurio  rurius  ccepit  opprimere  leruos  3c  ancilhs.Dkkergofibtmaxdatumfuif- 
fefermonemaDeo  po/1  fadus  illud  j>ercuffum,Fcedus  vocat  paftum  illud  folenne,  poftquam  reuoca- 
ta  fuit  in  vfum  Lex  Dei,  vt  non  effbt  perpetua  feruitus  inter  Ifraelitas ,  Et  feipfum  exprimit,/>«- 
cuff  am  fuiffe  fadus  cum  teto  ferule, qui  erat  in  leruftlem  ad  promulgandam  libertatem  ipfis  .  q  uidam  nnV 
referunt  ad  icruos  &  ancilias:ied  poflumus  exponere  inteY  ipfos  proroulgatam  fuifle libertate, 
non  tantum  in  pr#lentia,fed  etia  vt  poftero  tempore  Lex  etia  vigeret.Sequitur  qualis  fuerif  ilia 
libertas,»«w/>c  vt  qui/que  dintitteret feruum  fuuithO"  quifqw dimitteret  ancillam  fuam  Hebrteum,\z\  Be 
ir<«d»jit<'roJ,wwe/fr«»Vf»r.quidamiayaccipiuntinneutrogenere,a,liiaute  tranGtiueaccipiunr, 
queadm  od  uGallice  dicim  us,Quils  ne  leur  fuffent  flusferfs,»u  quits  nefeferutfiint  plus  deux.  QiNbd 
adfummalpe&acparu  refert.fi  accipimusverbii  say  pro  leruire>italegemus>Neferuiret,vel  ne 
effentferuiipiorum:fiauteaccipimusnapprodominari,ficlegendu  erit,w»f  v/V,n on  queadm b 
dum  prius  in  fine  verlus,ne  vir,  hoc  eft,ne  quifquam  dominaretur  in  ipfis,  nempc  in  luda^o  fi  a- 
tre  fuo,vel  ne  inter  ipfos  vir  ieruiret ,  nempc  IucUeo  fratri  fuo .  Hlc  quiritiir,an  perpetua  ferui- 
tus Deo  fie  difplicuerit,nedebeatcenferi inter  res  licitas.facilisfolutio  eft,Abraham,&  alios  Pa 
tresferuisvfos  fuiffe  pro  communi&recepto  more  :&tamen  non  fuifleinillis  hoc  vitiofum. 
ergo  ante  Legem  Icriptam  nulla  ratio  vetuit  quin  fi  q  uis  feruos  haberet  vel  ancillas,in  totam  vi- 
tam  illis  dominaretundeinde  Lex  cuius  fit  nunc  mentio,non  lata  fuit  pf  omifciie"  &  generalitcr, 
fed  fuit  quafi  fingulare  priuilegium  in  fauoremele&ipopuli.Hinc  ergo  perperam  inferret  quif-*. 

Aa.    iiii. 


cap.  xxxiiii.  io.  cal.  praelectiones 

piam,noneffc  licitum  dorninari  in  feruos  Sc  ancillas :  nam  potius  fie  ratiocinari  conuenit ,  cum 
D .us  Patribus  ante  Legem  pcrmiferit  habere  folios  & ancillas, rem  ciTeliberarmdeincfec urn 
ludacis quoque permifcrit Dcus  tub  Lege domifiari in  exteros,&  habere addi&os  perpeti  6 qui 
lerui  erantjiequscur  etiam  hoc  non  poiTe  improbai  i.Et  clarior  etiam  ratio  adduci  pottfhnam  ex 
quo  Genres  aicita: funt  in  fpem  falutis , nihil  mutatum  fuit  hac  in  parte.  Apoftoli enim  non  co- 
gunt  dominos  ad  manumilfionem  leruorum  iuorum,led  tantum  hoi  tantur.vt  maniuetudmem 
erga  ipfos  colant,&  human  iter  ipfos  tra&enttanquamconferuos  fuos  .ergo  G  leruitus  effctres 
Zphe  6.9.     ilhcita,  Apoftoli  nunquam  lplam  tuhffent,fed  fortiter  vociferati  client  aducrfus  profanum  mo 
Cr  Cokj(f. 4.  rem>ii  fuiiret  talis. N unc  dum  prxcipiunt  dominis  vt fe  humanos  tantum  exhibeant,  neque  op- 
x'  primant  viblenter&  contumeliole  ieruosfuos,fequitur  permitti  quod  non  negatur,nempe 

vt  retineant  feruos  fuos .  Videmus  etiam  vt  Paulus  Onefimum  renuttat  Philemoni  -.  Philemori 
P/,(Z.i.io.  nonmo^^eratexnumeropi0rum)f.deratpaftorEccleii«.debuitigituraliiseUreexemplo:au- 
fu^eratabiploferuus:Paulusremittit,&cDmniendatdomino,S:pioipfodeprecatur,vt  donii- 
nusfurtum  llhcondonet .  videmus  ergo  perfe  rem  non  efleilUcitam  .Quod  apud  nosabolita; 
funt fer  uitutes,hoc  eft.mifera  ilia  conditio ,  vt  quis  non  lit fui  iuris,fed  vt  dominus  in  iplum  ha- 
beat  vita:  &necispoteftatem:qu6d  ergo  ceffauitillevfus,  non  debet  vituperari  pot  uit  initio  a- 
liqiia fuperftitio  r~uiiTe>&  eerte ita conncio,  principium  mutandi  illius  moris fuiffenatum  a fu- 
perftmoneUed  tamen  miniir.e  optandum  eft  vt  fint  mancipia inter  nos,ficuti  olim  fuerunt  inter 
omnes  gentes,&  funt  etiam  hodic  apud  Barbaros.  Hifpaninorunt  quid  fit  feruitus ,  quia  fcilicet 
vicini  funt  Aphris,&  Turcis-.dcinde  quos  accipiunt  in  bello  vendunt ,  &  ficuti  malum  ex  malo 
nafciturata  etiam  habent  fibi  mileros  homines  mancipatos  in  totam  vitam . Sed  quoniam  nulla 
neceffitasapud  nos  cogit , quemadmodum  dixi,  ratio  noftra  nuelior  eft,nempe  vt  fint  mercena- 
rii,nuili  autem  ferui.nam  qui  hodie  vocantur  lerui,funt  mercenarii  duntaxat.Cum  profani  ho- 
mines commendant  humanitatem  Sc  clementiam  erga  feruos  dicunt,  ne  tra&entur  vt  ferui ,  fed 
Cic.Oflt.  1.  vt  mercenarihlic  etiam  Cicero  ipfe  loquitur.diftinguit  inter  feruos,  &.  mercenarios:fcruos  vp- 
cat  mancipia,nempc  eos  omnes  qui  erant  lub  iure  aiieno.-mercenarios  autem,qui  operas  fuas  lo 
cant,ficuti  apud  nos  fieri  folet.Sed,quemadmodum  iam  dixi ,  pec uliaris  fuit  eh&i  populi  ratio. 
Dominus  enim  voluit  quos  redemerat  manere  libcros,&  frui  benehcio  liberationis  hac  in  par- 
te.Ergo  vtmemoria  gratia;  Dei  extaretapudllraelitas ,  voluit  Dominus  temporariam  lllic  elTe 
feruitutemdex  duntaxat  annorum  fcilicet .  quciniam  autem  lex  ilia  neglefta  fuerat,  hortatus  eft 
Zedechiasvt  ferui  manumittcrentur.  Nee  verodubium  eft,  quinfimulDeusoitenderit,ment6 
faoftesexternosfa:uireinpopulurn,quoniam  ipfinon  parcerentfuispropriis  vifecribus.  cume- 
nim  ita  pro  libidine  fua  donunarentur  in  feruos ,  fruftra  conquerebantur  de  Chaldahs,  vel  Af- 
fyriisjfiuftra ia&abant  iniufte opprimi,  aut  grauari  violenta tyrannide  Dei  populum.  nam  pri- 
miauthoresfeuitia:  ipli  erant,non  autem  Affyrii ,  ckChaldsi .  Hac  igitur  ratione  inductusfuit 
Zedechias,vt populum  vocaretA  publico  ediaomanumittereturomncsferui.dicit,c>w/«^r;* 
apes  audi/ft,®*  totumpopukmytfui  yeneyant  adfeeduty  vt  dimitteret  quifqneferi4mnJuum,Scc .  deinde 
adjungitjE/  obediermt  .vav  duplici  fenfu  accipitur.initio  verfusrefertur ad  fimpliceru  audirurn,- 
fecundo  ante  loco acopitur  pro  obfequio,vel  obedeitia.dicit  ergo ipfos  obediuiffe,  &  vnumquen- 
quedimplfe feruos  /w^.CiimdicittamPrincipcs,quamtotum  populum  audiuiffe,hoc  verbotol- 
Lit  omnem  ignoraiuix  prxtexcum,  ne  fcilicet  excufent  fe  crrore  fuiffe  lapfos,  vel  per  incogitan- 
tiam.quare?4«<A>/-rf»f  enim.nequedubiurneftquinlcxDeiqnarecitauimus,propofitaillisfuc- 
rit,vt  puderet  ipfos  tantxiniquitatis,actyrannicXviolentia:,quamexercuerat  erga  fr  acres  fuos. 
auditus  igitur  cumsfit  mentio.oftenditludxospiorfusfuiffeinexculabilesrquia  videbant  Ion- 
go  temporis  fpatio  contemptam  fuiiTeLegem  Dtti.Et  hinc  colligimus  graui'us  quenque  peccare 
dum  edoftus  eft  quid  re&um  fit,  <&quafi  data  opera  excutkiugum:  licuti  etiam  dicit  Chriftus, 
4  _  Seruusquinouit  voluntatcmdominiiui,&non  facir,grauiusvapu!abit,quam  fi  quis  per  igno- 
••'.11.47.  rantjain delinquar.Poftej  addit, Et  reuerfifunt  ptiiboc,  nempe poftquam  audierant,&  obednic- 
rant  ciun  re uerfi  flint  hoc  rcuertiad  mutationem  conhlii  refcrtur ,  quia  fcilicet  eos  ftatim  pocni- 
tuit  fua:  dementia;  .tafti  enim  fuerantaliquo  Dei  timorc:deinde  valucrat  apud  ipfos  atquitas& 
m6dcratio:paii!6p6itreucrfifunt.namaliquandoverbumhocaccipiturinbonam,aliquando 
in  malam  partem.  Nunc  ergo  dicit  reueyfas  tjfe -.quia  retrocefferint  ciim  ingreffi  effent  re&um  i- 
ter,ar  cumretrdxiffent  ,eft  alludo  in  verbis  1a\w  Sc  "\2ivi,rety.ixerunt,\e\,reueytifecermt  feyuos ,  ©• 
ancillas  qugs dimiferant  Uberos,ty  fubegeruntin  feruos c? mkiIU*  .  Non  dubium eft quin  aliqu id  co- 
lons obtendenntludanciiro  ita  retraherent  feruosfuos,5i  fraudarent  benehcio  manumiilio- 
nis.fcd  Dcus  voluit  ipfos  fmc-ereagere  &abfquefuco.Quicquidcrgoexcogiteraftiiti  homines 
dum  mileros  opprinnjntr&  vtcunquetergiuerfentur  apud  homines, Dcus  tamen  cui  placet inte- 
gritas,nonadmittitfucosillos,quiavultnosfimp!iciteragcrecumproximisnoiti!s:  ltadamna- 
tur coram  ipfo  omniscalliditas.  lamfequiturfummalegationis:dixeratquidem  Propheta  fer- 
monem  Dji  fuifleapud  fedepo(itum,fcdinterpofuit  narrationemhanc,  vtfeiremus  qua  de 
caufaDw-usipfummifcrit  ad  ludsos.nam  fi  ita  exorfus  effet,Fuit  iermoad  Ierenuam  a"  Iehouah, 

deinde 


IN   IE  RE  MIA  M. 


4.0 1 

^indcadJituhocfuiffc^^^^ 

r'K    r,amp    ocoT-^ 

d*«»dd»dera™feuiti*periu™^ 

m.nus  aggrcditur  Propbeta,*  ita  inducit :Deum  ^uentem.f^fr^,,^^^^ 
tlm  qmdteednxt  eos  e  terra  JEPpn,c  domofe^onm.Dcus  reuocat  ludaros  ad  LcS  fuarr t\ c ZZ 
quam  poterat  lure  mandarc  quicquid  vifum  effet,oftedir  tamen  Ifraelitas  fuiff^bftncW 

Deque  enim  poteft  effe  dominium  vbi  non  eft  libertas.  poteft  quiimam  effe hber  qui  tame,  cl 
rebit  ieruoilcd  tamcn  nemo  poteft  effe  dominus  nifi ipfc  liber  fit ;  lam  pronuntiatDeus  toaeu" 
Ws  non  fuiffc  Iibcrosxrant  enim fub  nuferrima  feruitute  cum  illis manum  porrexit. vndc  Sur 
Itraelit.slibertas'nempeexgratuitaDei^^^ 

rannide  iSgyptiaca.hinc  ergo  fequitur ,  non potuiffcaliis dominari  cum  ferui effent  Hzcrl 
tioeftcurd.cat/^/^^  d)cerct  .      '        c  »" 

rmffeexergaftululuis.quiad.gnacuseft.p.osc.trahere.Admngitfcedus.quiafana.useo^eum 
xit ad colendam  humamtatcm  cum  hac lege  vot.k effe  liberos,  vt  non  dominarentur  perpetu* 
Oi  tratres.ledtantum  ad  tcmpus.Recitat  Mc  Lege™  qu;Ecxtat  apud  MofenvkeGmoilloprirno 
capje Exod^vt diximus.  ^fine^o^ternannor^af^  ditnittet  fratremfinr,,  HebrtL  1° 
vends*,  uUfmit  ,©■  <p  fement  nbtfex  anms  d,mt,H<  tlim  liberumabs «,hoc  eft.ne  fit  apud te?~ 

^quod^De'^ 

vocemiuamnonfudleau^ 

rpreta^dpenndeeftacfidiceret^^ 

reruntteruosprsfcriptotemp^ 

docetquantafuerKxlliuspopulicontumaaaLexcert^dequanuncagimus.dcbuitluda:^^ 
liicunda  cum  viderent  fe  pnuilegio  quodam  eximi  a  conmuni  iure ,  &  preferri  cunftis  G™ 
bus.Cum  ergo  viderent  hoc  teftimonmm  effe  nfignis  Dei  beneuolentia*  erga  Abraham  femen 
aebebatbxccogniaoiprosa^ 

optandum  ipliserat  fed  vt  quifque  addicts  crat  £riuata>  vtilitati ,  ita  faftum  eft  vt  pauDerrnU 
opprimerentur  ,& fermtus  temporalis  mutatafueric  in  perpetuam .  Er^o  non  mirun* eft  fi  ft* 
tim  homines  obliuifcantur  quid  reftum  fit  etnmi  ad  momentum  vifi  ifuerinr  aurem  mzhcV 
Deo.hocfuitcommunevitiumomnibusfecuUvr leges Deivencrintfiatim  in  obliuionem  &. 
contemptum,ficutilex  manumiffioms  qux  tarei  maxime  erat  fauorabilis.obfoleuit  vtvidi 
mus.Addit,N^«Pwc/tW««f-<«rf^w.DixinisaIibiemphaticaeffe  hadocutione  v'biful  if 
citur  verbo  Non  audiendi.  nam  exprimitur  qafiprofeffa  maliria,  dum  fcilicet  homines  aures 
fuasobturant.nequeadmittunt  quod rcftumt.heri poteft  vtquisnegligatquoddicitur  vel 
non intelligat:fed  vbiquis  data  opera  claudit;res,hoc  fignum  eft  perditaf  contumaciam   Dens 
ergo  exprimerefolet  hac  loquendi  forma  per:aaam&duritiem,  qiucFuitin  veteri  populo 
quod fcilicetrefpuerintomnemfanamdoarii^Hocautemdiligentcrnotandumeft  ouia  v* 
bi  clare  perfonatvoxDji,FruftralaaamusniaIlequinosquidveIit:Bequeenimobfcure  lo" 
quitur,quemadmodumdicitapudIfaiam  •veigiturfit.nedoarinafruaumfuuni  apud  nos  «*.4«  » 
profcrat>nempe  quia  earn  fponterefpuimus,claudimusaures,neque  admittimos  Deum  ibffi 
loquentem.Q^od  autem  accufat  Deus  patrratio  eft,quia  comparatio  maeis  amplificat  ice 
lus  tiliorum.qui  poftquam  finxerunt  fe  tang  ftudio  pietatis,  &  fen/u  mifericordiar,  ftatim  re" 
dierunt  ad  ingenium.queadmodum  fcquitu'oj  autem  Comerfieflis  hodie ,  crJkiMt  cLod  return 
erat  in  oculis  misfromnlgando  HberUtcm  quifqrtximfm.  Videtur  Deus  principio  Iaudare  popu 
lum:&  cert^ hoc  in  laudc ducend urn  fuit , qd lcilicet  populus  poftquam  admonitus  fuit  Le 
gem  Deiperuerfef  iiffecontemptam,feollitadpra:ftandum  oflltium  :  fed  quia  rcfipifcen" 
tix  lignum  dedit  fallaciterA  non  prxftitit  pfa  quodpolltcitusfuerat,  hinc  crimen  maeisam 
pbficatur,vt  diaum cft.Sic  ergo  Deus laucrefipifcentiam  popuIi,Vt  oftendat  hyH0cri(in  effe 
dctcftabilem:quia  ad  momentum  pram  ie  tuntaliquem  affeaum  humanitatis ,  paulo  pdft  au 
tern  oftenderint  fe  mera  fimulatione  vfos  elicit  ergo ficife  qwdreEiHmempromuUxndo  liber- 
rrfrew.Ethincetiampatetnonfuiffeerroreos:Deusenimexprefferatab  ipfis hariccjem  n- 
tiam.vt  fcilicet  reftituerent  quod  impie  ab'm  fuerat  feruis  8c  ancillis,&  eos  rurfusmanumij 

terent,nificoaaifuiffcntmanifeftoLegistiionio,nunquamitarenuntiaffentpriuatiscom- 
modis.atqui  fimulac  finxerunt  fe  Deo  vellfequium  prxftare,retrahunt  ad  fe  feruos  8c  ancil 
las.apparetigituripfoslufiffc  cum  Deo,&ram  fuiffe  fraudem  quod  ad  breue  tempusmanu- 
miierunt feruos fuos.  DkitfejngffifeeJurmwfiifer^Mdmiimecdtm fuerat  eiusnomen:  deinde" 
fref*n*jfenomenfuum,Adi\in£a.  ad  cumuluelens,qu6d  fcilicet  non  tantumpromuleatafue- 
rit  libertas,&  fancita  fuerit  iureiurandotfeod  id  in  tcmplo  faaum  fuerit.cry,o  a  circunftan 
tia  alia  aggrauat  populiculpam, quod  fci  in  coufpeftu  Dei  fceduspepigennt  quodpoftel 
violarunt.  Etfi  cnim  oculi  Dei  penetrant  nnes  latebras,  tamenhxc  maior  fuit  improbitas 


>    XXXIIH.  IO.    CAL.    PRAELECTIQNES 

,,  o.  i. :..«.£««*»«  fnir  nerdira:  impudentiae,qubd  anti  lint  fallere  datam  fidcm,  &  hoc 

npli  ,acti  nulla  1 
am,qu6daufifu 
ueiint. 

P  RECAT  IO. 


LXXllll.  IO.    CAL.    pnAtintimwBJ 

nooub  &  hoc  etiamfignum  fuit  pcrdir*  impudentiae,qu>d  anti  lint  fallere  datam  fide..., 
Sum  modo  nullam  habere  curam  Tempi. ,  acti nulla  Dei  reuerentia, &  relig.o  iplos  tangcrct. 
Hinc  etum  apparct  qudmfuerint  profam,qu&dauh  fuer.nt  inTemplum  venire  A  coram  Deo 
juiare:deinde  mox  fidcm  fuam  abnegauei  int. 


Vaommjxaens Dcui ,  fidndoficredemptifemclfukiiismdnu  -vrngemn  Tilijtuinon 
tantum  dtempordlifcruitute,fedctiam  hmjerdtyranmdediaboh ,  &  morris,  vttea- 
vnofcamus  noflrm  hbeutoran^  nostotosficttbidddtcamusW  eriamftudeamusalij 
almferuire^mutukofftaisitdfomreinternosfrdtcrndm  chdritatcm,\tappa>eat  te 
V  J  inter  nosdommari,®  nostibi  omnes  rftfikc&osfubmamemfdcm  Fihjtui, 

Amen.  ' .n.        .r 

16     Ecreuerfieftis,&polluiftisnoitjenmeritii,&reduxiitisquiiqiie 

feruum  fuum,&  quifque  ancilljm  fuam,quosdimiferatis  liberos  am- 
mo: (uxtf  eftyarbitriofuo ,  &  fubegiftis  eos  *  vt  eilent  vobis  in  feroos,  &  in 
ancillas.  ■  ,,:.  .  .         , 

expoitulatProphetajVtproJclnialcaionediximus.cumliidsisdepcnurio.quiafoleiw 
I"!  niritu 1  focduspepigcranrin  Templo  Dei,vt  msnumirterent  feruos fuosexpra:fcripto Lc- 
£is  Nihil  opus  fuefat  tali  c£i'emonia,iiobleruafTcnt  quod  ex  Lege  didicerat-.feanequeipfi.ne- 
que  patres  eorum  cOluerantxquitatem  diuinituf  prarfcriptam.opus  igitur  fuit  noua  proniilfio- 
ne  qus  fancita  fuitfacnficio.Laudaui:Proph(taqu6dobtepeiaffent  Dei  prseicnpco; fed  nunc 
oftendit  co  minus  clTeexcufabilcs,qu6dpaulJ  port  reuerfi  lint  id  internum  .  dkitreuerfos  efle 
j„  m4lamp*rtem,qubd  (ci\icetftaumip(osf>(£axuerit  obedient!^  quamDeoprJeftiterat .  Digna 
iaude  fuit  promptitudo  cum  polliciti  funt  fe  paratos  fore  ad  obfcquiu,fed  quod  mala  fide  egc- 
runtjhinc  apparct  eos  lufiffe  cum  Deo.  Adiungi^e//»/«wJ&^f  I)«'»»mw.vnde  colligimus,quo- 
tiesabutimur  Dei  nomine  fpecie  effc  facrilegii:  <iuia  Deo  nihil  magispretiofum  eft,  quamveri- 
tas:imo  cum  ipfe  Veritas  fit  &  vocetur,  nihil mjgis  aduerlum  eft  eius  nature  ,quam  fallacia& 
I»4n.i4.*k  men^acium.EigointolerabiliseftnominisDeiprofanatioquoticsfalf6obteditur:&itaonine 
periurium  cum  lacrilegioconiunftumeft.Polliiturquidemaliqiio  modo  Dei  nomen  etiamfi 
quis  non  peiercr/ed  tatiim  nome  Dei temerc  &  pomilcue  vel  abfque deledu  vfurpet :  fed  hxc 
srauiflima  cftpollutio,vbiverirasconuertituririrnendacium.  Continet  igitur  hie  locusvtilem 
doarina.vtdifcarmis  bona  fide  agcre,  prxfertimtbi  interponitur  Deinomen. Poftca  adiun git, 
Kedmiilis  quifque feruum  fnum,ar  quifque  tncilltmfym  quos  dimifewis  liberos.  Duplicatur  crimen 
hac  circunftantia,quod  manumiferint  feruos.deiDde  rctraxerint  in  eandem  feruitutem  :nam  fi 
nihil  fimulaffent,obftinatioquidemminimeferendaerat,ledturpior  fuitdefec~lio,vbifinxeruc 
fe  Dx>  parcre,&  paulo  poft  re  ipfa  cognitum fuicperfide  pollicitos  fuilTe  libertatem  feruis  fuis. 
Dicit^*w*/7o^«^.<»w^/«*)hoceft,arbitrio.narnvocam,,hominesliberostuiiuris, quia  penes 
jpfoseftdeligerequicquidplaccr.quiautefubmaiiualienafuntjillisnullaeft  propria  voluntas 
nullum arbitrium.Et  indignitasaugetur, quod  fcrui qui fa&i erant fui iuris,  poftea  priuati fue- 
rinttantoillo  beneficio. nihil  enimmagisoptabilcquamlibems.vtetiamprofani  homines lo- 
quutifunt.adiungithoc factum  fuiffeviolentaoppl"tlfione,/«tfg/y7«foiX03  fignificat  aliquan- 
doliibigere,&opprimerc.OftenditigiturProphetaeosquifueiatmanumiili,nonfpontefuiffc 
reuerfosad  miferamillam  fortunam,neque  etiamaliquafpecieiuriscoaftos  fuilTe  ad  recipient 
dum  iu^um/cd  tyrannice  f  uifle  coacios.  vnde  apparct  non  modo  fraude  vlos  fuiffedominos  il- 
lorum,fed  etiam  tyrannica  &  crudeli  violentia'.itaad  periurium  fimul  inhumanitas  acceflit,qiif 
illud  crimen  magis  augeret.    Nunc  fequitur, 

17  Propterea  fie  dicit  Iehouah,Vos  non  audiftis  me  ad  promulgan- 
damyhoceslyVtpromulgaretif ,  libertate  quifque  fratri  fuo,  &  quifque  pro- 
ximo [uo,y>elpropinquo,velfodalifuo,cccc promulgo contra  vos  libertatem, 
dicit  Iehouahjgladiojpeft^  &  fa  mi,  &  da  bo  vos  in  commotionem  cun- 
ctis  regnis  tcvYX}alij  vertunt  yccce  promulgo  \>obis libertatem adgladium,&  ddpp- 
flem)o'  ddfamcmifiantum  adfummam  rciperivnctjivm  multutn  eft  difcriminU  vtrum* 


w 


IN     I  ERE  MI  AM.  l8l 

vis  kgamus  ,nempe  promulgo  xobis  hbertatan  ad,  \cl,  promulgo  contra  vos  Ubertatem 
ghxdio,  O'c  vf  vijebimus. 

Hlc  Propheta  oftendi.t  iuftam  mcrcedem  pararam  eflc  Iudxis,qui  beneficio  libertatisfrau- 
dauerant  fratres  fuos,quia  fcilicct  ipli  quoque  viciflim  mifere  ferment  poftqua  Dominus  ipfos 
dimiferit.Alludit  autcm  ad  forma  inanumiifionis,q ux  tunc  in  vfu  erat,ac  dicJt,No» promulgaftis 
libert.it em :  promulgauerant  q uidem ,  vt  vidimus ,  led  non  fincere.quia  mox  coa&i  funt  feruire 
quihberi  rucrant  duntaxat  ad  momentum.  Deus  ergo  hlc  non  refpicit  externum  ritum  ,  quo 
dVun&ifuerantludxi/cdoftenditfibihdcm&integntatera  ira  placere,  vtnihilmoretur  cx- 
remonks. promulgatio  igitur  Iibertatis  non  eft  verbalis  coram  Deo,fedconiuncta  eft  cum  fuo 
effeftu.  Apud  hominesfatis  eft  aliquid  profiteri ,  fed  Deus  pro  nihiloducit  tales  fallacias:idco 
conqueiiturludxos  non  obtemperafleverbofuo.diximus  autem  iam  ex  prxferipto  Legisnon 
licuiirediutuisvtiferuorumoperaquam  fexennio:  nam  anno  feptimoiubebat  Lex  manumitti 
qiiifeinferuitutemaddixerant.icd  Deus  legem  illamqualipoftliminio  rcduxit  cum  eflet  fere 
obfoleta .  Et  hoc  fenfu  etiam  dicit  ft  non  fitijfe  attditttm  :  quia  non  tantum  per  manum  Mofis 
docueratquidliceret,fedoftenderat  perleremiam  ludxos impie& federate contendere  prx- 
ceptum  llkid  humanitatis .  Hinc  colligimus  quid  lit  obedire  verbo  Dei,nempe  vbi  non  tantum 
ampledimur  quod  pronuntiat,  fed  vbi  perfeueramusin  obfequio  :  quia  non  fufficit  etiam  ali- 
quamfpeciemrecftiafFeausdareexiguotemporisfpatiOjnificonitantcrperftemusinobedien- 
tu.nam  ludxi  Score  profeffi  f  ucrant,&  oftenderant  feforc  morigeros:ferui  potiebantur  fua  li- 
bcrtate:fed  quia  paulb  poft  couerli  funt  rurfus domini ad  fuam  prauitatem,  videmus quid  pro- 
nuntiet  Dcus,ncm^t  fe  non  fitiffeMiditHm  dicky? promulg.treiJlisliberutem,vcl  contraillos  Silegi- 
mus,Ecce promulgo  vobis  libertatem , fenfus  erit, ego  vos  manumitto,  hoc  eft,  iam  nihil  mihi 
vobifcum  erit  negotii,  ite  &  fruimini  libertate  veftta:fed  ftatim  incidetis  in  alios  dominos,  ncm 
peingladium,inpeftemAinfamem»^n'c^eni"sn°nim:»lec&Lieniet)quiaha?cerat'vnica  fceli- 
tas  veteris  popul^effe  fub  Deitutcla.Cum  autem  cflent immorigeri  dimifit  illos,&  noluitam- 
plius  habere  tub  clieutela  fua.nihil  autem  mifcrius  eft  tali  manumiffione.vbi  fcilicet  Deus  able 
gat  homines  quibusdtgnatus  eft  pra;eiTe,&  quorum  fuitaliquandopatronus.nam  ftatim  occur 
rent  genera  omnia  malorunr.Dcus  verb  manum  fuam  non  opponet ,  Hxc  igitur  eoru  eft  liber- 
tas,  quinonferuntplacide,&quodecetoblequioiugumDei,nempe  vtiintexpofiti  maliso- 
mnibus.quoniam  tantum  vmbraeiusdefendimur.  Videmus  ergo  optimeconftare  fententiam 
fi legamus,Ecce promulgo  vobis libertate,fed ad gladium,adpeftem,& ad famem.  PofTumus 
tamen  etiam  acciperediuerfofenfu.Eccepromulgo  vobis,hoc  eft,contra  vos  b  enim  id  fignifi- 
czt. promulgo  igitur  cewfwvoW*Wf^<wrquomodo?adgladium,hoceft,egopronuntiovt  gladius 
poteftatcm  fuam  contra  vos  exerceat,deinde  permitto  tantundem  iuris  pefti,pcrmitto  etiam  ta- 
le dominium fami.regnent  igitur  fuper  vos  gIadius,&peftis,&fames:quianon  fertismeumim- 
perium.  Tametfi enim  ludxi  leia&abantefle  electumDeipopulum,  cum  tamen ita  prxfra&i 
eflent  vt  fpcrnerent  Legem,&  Prophetas,  hinc  fatispatebat  ipfos  appetere  efTrxnem  licentiam. 
Deus  ergo  hlc  iuri  fuo  rcnuntiat,&  dicit  per  fenon  ftare  quo  minus  lint  Iiberi:quia  ipfosamph* 
non  defendet,q  uemadmodum  patronus  clientes  fuos>  vej  herus  feruos  fuosr  fie  etiam  in  Pfalmo 
dicitur,Ecceoculi  noftri  ad  Deum,(icutioculiferuorum  qui  ad  dominos  fuos  refpiciut,  ficuri  Vf*l-t*i-i 
oculusancillxaddominamiuam  .  fcimus  enim  feruos  olim  fuifle  expofitos  omnibusiniuriis,  l' 
<juia  non  audebant  digiru  mouere, etiam  fi  eflent  grauiter  vulnerati,fed  fi  q uis  feruus  violatus 
fuerat,dominus  erat  vindex,&  fufcipiebat  illam  caufam.Confert  igitur  Propheta  fideles  fcruis, 
velmancipiis,& dicit totamcorumfalutem  pofitamefTeinDciauxilio.iam  pronuntiatDeusfe 
non  fore  ampliuscuftodemi!liuspopuli,quia  vbi  ipfos  dimiferir,occurrent  omnia  genera  ma- 
lorum,vt  Ainimus,peJ}is>o-gUdiM,o-fitme  j.Tande  fubiicir,Er  dtbo  vos  in  comtvotionem  omnibus  re- 
gnisterr/e.Poteft.  duplex  verborum  effe fenfus:quidam  enfm  fie accipiunt,quafi  minetur  Deus  i- 
plos  fore  inftabiles  &  vagos  per  omnia  regna  terrx:  alii  autem  fore  in  commotionc,  quia  quif- 
quis  vel  alpcxerit,vel  audierit  quam  mifera  fit  eorum  conditio,c6trerrufcet .  Locus  fumptus  eft 
ex  Mofetnam  inter maledi&iones  Deuteronomii  it.  capite hxc  narratur ,  Dabo  te in comotio-  £,mt  t  j  &, 
nem  omnibus  regnis .  pofter ior  expofitio  mihi  magis  probatur ,  ludxos  fore in  commotionem^uia, 
horribilis erit  vindifta  quam  exiget de ipfis  Deus,  vt Cc(e omnes  moucat,  queadmodum  dicitu r  l/i.ig. 
apud  Ifaiamjpfa  commotio  erit  in  ftuporem.Ergotenemus  quid  velitPropheta,nempeDeum 
ita  feuerum  fore  vindice  periurii  cV  perhdie,vt  ludxi  fint  futuriexemplo omnibus  populis,quia 
trifte  erit  fpe6taculu,cum  afpicient  omnes  gentes  filios  Abrahx.quos  Deusadoptauerat,efle  o- 
mniummil'errimos.Coditio  igitur  illorum  tunc  fuit  horrori,&  hoc  nunc  denuntiatacminatur 
Propheta.      Sequitur, 

18  Etdaboviroscjuitranrgrefj(ifuntfoedusmcHm,€jui  non  ftabilie- 
runt  fcrmones  f<rderis,quod  inciderunt  coram  me,  vitulo  quern  eonci- 


CAP.    XXXIIII.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

derunt  in  duo,  &  tianfierunt  interpartes  eius: 

19    Principeslehudah,& PricipesIeiufal^Pioceres^w^oi-, & Sa  con- 
doles^ totumpopulum  terra:,qui  tianfierunt  inter  pan^^ 

Profequkur  eandem  lententia,periunum  fcilicet  non  fore  impunitum .  led  deicnbitur  hie 
ikasiurHi}nc^e  quod  vitulu?nconciderint  in  duos  partes,®- inter  Mas  partes  trs.nfierint.  SciniUsiam 
tempore  Abraham  more  hunc  fuifl'e recepcum  .  dicitur  enim  cum  faenhcium  pfFerret  Dto,  m  ft- 
anumf(£deriscocidilTevicl:ima.,&  tran  tuiTe  per  rnedias  partes.  Hiftoncietiareferunt,inluftran 
do  exercitu  Macedonas  vfos  f  uitfe  eade  cercmonia :  &  probabile  eft  apud  omnes  genus  paitim 
fuiflTeconi'ui:tiidinehancreceptam.Romanicumvolcbantfcedusicire,madabaiit  porta:  non 
fcindebant  in  partes.fed  feriebant  lap ide ,  8c  ilia  erat  forma  execrationis, Ita  fenat cum  Iupiter 
quifoedusviolaucnf.fi  ego  feedus  hoc  violauero,itameferiatIuppjter,vt  ego  hancpurtanunc 
percucio.  Sed  apud  Orientals  videmusfcin'asfuiffc  vktimas,&  alia  fuilTe  execrationis  forma, 
nempe  vt  diiccrperetur  quilquisinique  &  mala  tide  violaffet  fidem  lllic  data. Hunc  lgkur  rkum 
nunc  attingit  Propheta  8c  dick  ,  Dabo  vivos  qui  traufgreffifuritfadm  meum,nempe  vitulo,quemc»nci~ 
tkrn»t  in  partes,ini\uh,c?  tranfermt per  medins  partes. ScdDzus  caufam  aliignat,curtamhorribi 
lem  poena  fumere  ftatuerir.de  penurio  .  dixit  nuper  nomen  fuum  pvofanatu  elTe,nunc  adiungit 
violatumfuiffe  fmm fee dus. Non  loquitur hlcde  LcgeicedusDainScripturavtplurimum  tex  vo 
cat  unfed  alio  fenfu  nomen  hoc  vfurpat  Ieremias.nempe  fcedus  in  quo  i'ntcrpofitu  fuit  Dei  no- 
men:vel quod fancitumfuitadhibito  Dei teftimonio:queadmodumiBtT'«5'-.^4oSolomo  vocat 
fcedus  Dei  coniugium,quia  ilia  eft  pra:cipuapac~uo  inter  homines .  Sed  quoniam  Iudsiin  Dei 
confpe&upollicitifuerantfeparatoseflead  obfequiu,cumpr£ciperet  leremias  feruosmanu- 
nutti,quoniam  folenni  ritu  confirmata  fuerat  ilia  pa&io: dicitur  hlc  promiffio  data  hominibus 
fcedus  Dei  propter  illanjfan&ionem.quamdiximus.Meminerimus  ergo  quoties  fide  non  pre- 
ftamus,non  tantum  fieri hominibus iniuria ,  fed  ipfi  Deo,&  facrilegium  effe,&  quide  multo  a- 
trocius  q  uam  (it  furtii,vel  fraus,vel  crudelitas- Ergo  difcamus  ex  hoc  loco  bona  fide  agere,pr^- 
fertim  vbi  nomen  Dei  inuocatur,  8c  vbi  adhibetur  medius  tanqua  teftis  ac  iudex.  Poft qua  dixit 
tranfireff'S ejfe fcedus y««»j,feipfum  paulo  poft  exprimit,  quia  nonjiabilieruntfertntnes  foederis  quod 
inciderant  coram //>/<>. Stabilire  fermones  eft  coftater  perftare  in  fuis  promifiis.nam  ad  breuc  tem 
pus Iudsi  fignfi  dederant  humanitatis:fed  fuit  mera&  fallax  oftcntatio.Hac  rationeigitur  dick 
Proph.  eot  nonftabiliij]e,\ioc  eft,non  habuiffe  ratos  fermones  foederis  quod  inciderant. Sequkur  nue 
ilia  exterior  cejemonia ,  quid  icilicet  wttlumconciderint  in  duas parte  s,zp  tranfierint intet  Mas  parr- 
Wj,vtfcilicettran(itusipl"epenetraret  in  ipforuanimos,&kahorrcret  fide  violata-Scimus  enim 
externa  ligna  referri ad  eum  fine,vt  expergefiant  homines,qui alioqui  tard i iunt  8c  lenti:&  idem 
etiaeft  omnia  facroru  lignorum  vfus.quib9  Deus  vult  lenfus  omnes noftrosafficere.  &  hinc  ap 
paret  quanta  fueritpopulifocordia,quodpofteaneglexcrint  ilia  diramobteftatione;/r<<«/;fr/<»r 
enim  per  parte  s  vituli  A  imprecati  fibi  fuerant  tale  interim  ii  fallercnt.poftea  non  dubitarur  tame 
fallere.  Videmus  ergo  vtdiabolico  furore  correptifuerint  ad  ipernendfi  Dei  iudiciu.  Adiungit 
Trindpes  Iebudab,vr  principes  lerujalem:  non  hie  nominal  q  uafi  diuerfos ,  fed  per  amplification? 
loquitur  dick  er^o fe  poena fumpturu de ipfis  Procerib9,  ne exiftimet fe  fore immunes,quia ex- 
cellataliquo  honoris  gradu:fcimus  enim  quidignkatepr^ftat  in  hocmundofuperbiainflari,vt 
exiftimet  fe  efte  folutos  omnilege.Hsc  ratio  eft  igkur  cur  diferte  exprimat  Dcusipfis  Principes* 
Cre«»K(/;o5:nonauteintelligkeunuchos,quicaftratifuerintjficutidiximu$iamplurimis  locis, 
O^mDvocari quoflibetproceres.Pofta adiungit  Pyorfrwlf^iw,  quia illietiafupcrbiebat  pri- 
uilegioVrbisfusiquoma  erat  Regiafedes,quonia  erat  Dei  facrariu.  Denuntiatigitur  Proph. 
nihilo  meliore  fore  eorum  conditione  quam  vulgi.quonia  Deus  non  patereturita  ludibrio  ha- 
beriiaciufuum  nomen,&  violanomnem  squitate,prefertim  pro  nihilo  duci,&  irritii  fieri  fce- 
dus.quod  percuffum  fuerat  eius  nomine. TandeadmngittotumpopHlHm,qHicunqueymqiLk,tranJie- 
rint  inter  partes  vault  dabunt  pcenas.    Sequkur, 

zo  Et  dabo  illos  in  manum  inimicoru  ipforum,  &  in manum quaere 
tiumanimaipforum^&erit  cadauer  ipforuincibumauij/jocc/?,^/^-, 
cx\onim,e[lkterofism(meri,&£  beftix,hocefl,beftijs,zevrx. 

Confirmat  quod  nuper  dixk,&  explicat.modu  quoquc  vindi&qex^rimiuquodfcilicettraden- 
turin  manum  boftiumicd  adiut\^it,Qui  querent  animatn  ipfirum,\t  oftendatnon  fore  quoflibct  ho 
ftes  qui  contenti  lint  preda,vel  mcdiocri  aliqua pcena,ied  hoftes  capitalcs ,  q  ui  non  fatiabuntur 
donee  lpfosocciderint.Docetaute hie  locus  etiaimpiostffe  Dei  flagella,quoniaquas  vult  pee 
nas  fumere  de  Legis  fua:  tranfgreflbribus,per  eos  exequitur.Ergo  tametfi  aliud  Chaldxis  erat 
propolku,quam  vt  Dei  miniftneflentin  puniendisludxis,  oportuittamen  iplospriftare  Deo 
luam  operam.acfi  effent  eiusmercenarii,quosageret  ipfos  pro  fuo  arbkrio.Nec  dubiu  eftquin 
exaccibatifueriuteorumarumiaduerfusludxosjvtpromiicueianguinefunderentabfque  vita 

tniiericordia 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  2g7 

miieiicordia.namlicrxpedicitDcus,D.ibovobiscknietiamcoi;;n)hofllbi:svtftiis:u;ie\  ad- 
iicrio  pronunuar,  h  hoftes  atrociter  lxuicnnt,  hoc  fieri arcaco  luo  inftinctu,  vbi  rtilt  duriorcs 
po.-nas  lumcre.  Hxc  igitur  ratioeft,  cur  dicat  le  daturum  effe  ludxos  in  manum  coram  qui qit/erent 
ii/fornw aMin.tm,hoc elt,qai  ncquc  intenti  crunt  ad  prxdam,  vel  lpolia,nu]uc  eciarn  conietierunt 
medioci  ialiqua  poena -.led  crunt  hoftes  implacabiles,  donee  populum  lllu  perdiderint.  Sequitur 
aha  t pecies  peenx,  yr/«i c.ij.tner illertm erit in libum befltjs ten*  <ar  auibus c<r/*',qu all  diccret  coipi- 
cuam  fore  v indicia  Dei  cotra  ludxos  ctiam  port  mortem. Diximus  autem  proxima  hebdomade 
nihil  iadurx  nos  racerc,li  iacemus  inlcpulti,quia  nihil  aftl-i  t  nobis  lcpultura.  fed  tenendum  eft, 
hoc  lignum  effe  vindfetx  Dei.  Qucmadmodum  igitur  fames,cc  nuditas,&  frigus,  &  morbi,  & 
aiix  milcrix  indicia  hint  lrx  Dei  cotra  homines:ita  cum  mortui  hominis  proiicitur  cadauer,  & 
lamatura  feris  beftiis,aut  comcditurabauibus.Siquis  obiiciatidintcrdum  continue  re  optimis 
&  lanctiilimis  Dei  cukoi  lbus,  relpondimus  tunc  pecnas  temporales  communes  clle  bonis  8c  ma- 
lis;fed  cum  Deus  tameA  inopia,deinde  moi  bis,vcl  exi!io,vel  carcere,  vel  aliis  malis  excrcet  at- 
qucarfiigitieruosluos,hoc  totum  illis  cile  adiumentoin  lalutem.  Intercanonobftat  hxefpe- 
aalisDcinulerkordi.Iergah\dc!es,quxcftiiiftar  priuilegii,qiiinomncsmiferixperlcligna  lint 
irx  Dei ,quia  vocantur  vbique  maledi&iones.Dcindc  i'cimus  ex  eodem  fonte  manare  quicquid 
maiorumpatiunutr  homines  in  hac  vita,  nempeex  iuftoDei  iudicio  qui  hoc  modopcenasin^ 
fligit.Ergo  no  abs  re  Propheta  hie  denuntiat  tarn  icuerum  &  hoi  i  ll  lie  fore  Dei  iudicium  er^a 
I.ida&s^vt'vltta  mortem  ipfampr^^ 
iorum.       Scquitur. 

zi  Ec  Zedechiam  regem  lehiidali,  &  Principes  eius  dabo  in  ma- 
num  inimicorum  ipforum,&  in  manum  quarrentium  animam  eoruni| 
&  in  manum  exercitus  regis  Babyloniu,  qui  afcenderunt  a  vobis. 

Repctit  fere  eadem  verba,  fed  imerea  propius  ad  rem  accedit,  quia  nominat  hoftes  illos, de 
quibus  indefinite  loquutus  fuerat. Dixerat  quidem  fore  hoftes  languinarios,  qui  mortem  appe- 
terent,ncque  alitcr  poiTentiaturan:hociterumrepetitconrirniationiscaufa:fedcontinu6poft 
adiungit  fore  hoftes  illos  militcs  regis  Babylonii,nempeCha!dxos.  Ergo  velut  digitocftendit 
Iudxis  cladem  l~uam,ne  fecure  indulgeanr  iibi, vt  facere  lblcbant.  No  igitur  tantum  gencraliter 
pronuntiat  pcenas  daturos,&  ventures  effe  hoftes,qui  crudeliter  ipfos  interfiuant,  ltd  deiignat 
exercitum  regis  Babylonii,nempe  Chaldxos adefie,&  tarn  inftructos  effe  a  Deo,  &  militarc  fub 
eius  vexillo,  vt  Vrbcmexpugiiet,acperdanttot«regnum.Scdquiadiicci]erant  Chaldxi,hinc 
nata fuerat conridentia Iudxis, &fecuritas,quandoquidcmputabant  fe  liberates  effe  periculo. 
Hie  autem  difceflus  inde  habuit  caulam ,  quod  2Egyptii  vtopem  fcrrent  Iudxis  collegerant 
exercitum ,  vel  potius,  vt  anteuertendo  hbi  conlulerent.  Scimus  Iced  us  fuiffe  illo  tempore  inter 
ludxos, &  r-Egvptios.  Conlilium autem  vtriufque  populi  fuerat  fefe  munirc  cotra  regem  Baby- 
lonium .  £gyptn  non  magnopere  curaffentludxosmi'i  alia  iplbs  ratio  impujiffet.  Nam  hoc  iatis 
notum  erat,timulac  bello  Iudaico  perfuncti  fwiffent  Chaldxi,  irruptione  faduros  effe  in  <£gy- 
ptum .Putabant  autem  hoc  iibi  fore  vtilius ,  fi  confligcrent  cum  exercitu  Babylonico  adiuti  ab 
lplis  Iudxis. nam  foli  pugnaffent  fi  Nabuchadnczer  potitusfuillet  victoria  :imo  Iudxi  ipfi  coa- 
fti  fuiffent  prxftare  operas  in  fubigenda  ^gypto.  Cum  ergo  id  fecum  expenderent  £gyptii,  col- 
legerant magnas  copias.Babylpnii  audito  rumore  profecti  iunr.ita  relicta  fuit  Vi  bis  obiidio.Iu- 
dxiexultarunt  quali euanuiffet  totum  periculum. Ergo  Propheta derideteorumftultiria,qu6d 
patet  lc  iam  fore  in  pace  &  otio,quoniam  afiendcrint  ah  ipfti  Chaldxi.hoc  eft  jVrbem  ad  tempus 
rcliqucrint,&  aicenderint  in  AEgyptum .  Quamnsa  go  ( na  aduerlatiue  legenda  eft  hec  parti- 
citla)  dfcenderint  k  vob/'s,  tamen  Deus  tradet  vos  in  corum  manum.  Videmusautem  neque  Regi, 
ncque  Proceribus  parcere  Ieremiam  :  8c  ita  obferuandacft  virtus  Spiritus  lanc~r.i,qux  \  iguit  in 
Prophetarum  cordibus,  quia  intrepide  aggrefii  funt  non  tantum  vulgus,  fed  Reges  iplbs,  8c  qui 
pollebant  fumma  authorirate.  Cum  ergo  Prophetam  videmus  tanta  magnitudine  animi  Regi, 
8c  Proceribus  denuntiare  Dei  iudicium, fciamus  nullos  effe  idoneos  ad  regedam  Ecclc •liam,niil 
qui  prxditi  crunt  hac  conftantia,vtneminem  formident,  vt  nullius  potcntia  exanimentur,  quo 
minus  lummos  cumintimis  audeantaggredi.     Sequitur, 

ii   Ecce  ego pra:cipio,dicit  Iehouah,&  rcducam  eos  ad  vrbem hanc: 

&  expugnabunt  eam,&  capient  eam,vel  oppugnabunt earn  Recipient  earn,  & 

comburenteamigni'.&vrbes  Iehudah  ponent  vailitatemabrqueha- 

bitatore. 

Bb.  i. 


ExoJ.  5. 
O-  n.3. 


CAP.  XXXV.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

Alii,  verbis  idem  docet,fcdnon  eft  fuperuacua  repetitio, quia  quod  hk  legimus  incredibile 
crac  ludxis.Extulerat  enim  cornua  cum  viderent  regem  Nabuchadnezer  recefmTe  abVrbe.Nc 
i mur  inanis  hxc  hducia ipfos  decipiat,  iterum  proponit  illis Deum  pi  xefle  bel!o: qiiaii  diceret 
Chaldxos  non  temere  arma  fumpfnTe,ied quoma  Deus  ita  ftatucrit,  &  quoniam  iplis  prxcepe- 
rit.non  loquitur  autcm  de  manifefto  prxcepto,quia  animus  n5  fuit  Chaldxis  Deo  cbedire,  vcl 
impendere  obfcquiu.fed  loquitur  de  arcana  prouidentia.  Deusergo  dicitur  predpcre,cum  eius 
inftindu  mouetur  etiam  impii.quos  poteft  quocunque  vult  flcdere-.quemadmodu  alibi  dicitur, 
Sibilabo/E^yptiis.vclAiryi-iiSjautChaldxisiitactiamhocloco^ccefgo^c^jo.Deniquepra?- 
cipit  Deimmpiis.prxcipit  morbis.pratcipit  gladio,prxtipit  fami  &  pefti:  &  tame  nulluscft  fen 
fus  in  pcfte.in  Madio,in  fame: verum  cft.ted  Scriptura  docet,omnia  h^c ita fubefle  eius imperio, 
vt  attin^ere  nos  ncqueat,ni(i  quatenus  Deus  iplis  vult  nos  cafKgare,vel  humiliare .  Et  in  eund e 
tine  lpe&u  particula  'j;n,  Ecceego.  Deus  ergo  oftendit  fe  adeiTe  quanuis  Chaldqmm  non  con- 
fpicerentur  in  terra  Iehudah.Modum  prxl'entixexprimit  cum  dicit^ft/wcrfw  eos  ad  VrbemhanCy 
&  oppugn.ibitnt  e*m,&  capiente*m,ar  Accendent  earn  igni.  Hxc  alibi  fuerunt  expofita,ideo  nunc  le- 
uwsprxterco. 

P  R.  E  C   A  T   I    O. 

Dd  omnipotens  Deus ,  qudndo  non  ceffdtnus  afidue  mm  in  nos  tudm  prouocdre,  dd 
inquam,vt  tuis  admonitionibus  territi,  pdrcdmus  etiam  fdnis  confiliis ,  &  ltd  praueni- 
endo  vindiEldtn  tmm,  qu<£  dlioqui  nos  mdneret ,  jludedmus  ltd  tibi  reconcilidn ,  \t  veri 
cxpemmurteVdtrcm,  &  cuftodem  fdlutis  nojlra,  donee  tdndem  dbfoluto  hums  vita: 
curfu,peruenidmus  dd  bedtdtn  illdm  quietem,qudm  nobis  pnepdrdjli  in  c<slo,pcr  eundern 
Chriftum  Dominion  noflrum,    Amen. 

PR  o  x  i  m  a  le&ione  vidimus  quod  denuntiabat  Propheta  Iudxis,  nempe  ficuti  perf.d e  cge- 
rant  cum  icruis  fuis,ita etiam  Dcum  poenas  fumpturum ,  quia perpetuo  futuri  cirent  fei ui. 
Quod  Nabuchadnezer  progrelTus  obuiam  fuerit  /Egyptiis,  erat  quxda  manumiiiioi  .is  ipt  cies. 
putabant  enim  Iudxi  fe  poftea  fore  liberos.  Sed  queadmodum  luferant  cum  feruis  fuis.ita  Pro- 
pheta oftendit  eos  longe  falli.dum  putant  fe  perpetuo  fore  liberos :  quia  paulo  poft  redibit  Na- 
buchadnezer. Ita  denuntiat  lie  addi&os  effe  m  feruitutem,  vt  libertas  ilia,  in:  qua  glor  iabantur, 
futura  lit  luforia.    Nunc  fequitur, 

CAPVT    TRIGESIMVM    QV INTVM. 

E  R  M  O  qui  fa&usfuitadleremiamalehouah  dicbus  Ie- 
hoiakim  filii  Iozix  regis  Iehudah,dicendo, 

2,   Vadc  ad domum  R  echabitar um,&  dices  illisj  W  locjuere 
cum  ipfisfc  adducas  eos  in  domum  Iehous  ad  vnum  cubicu- 
lorurn,&:  propina  illis  vinum. 

3  Et  fumpfi  Iaazaniah  filium  Ieremiac  filii  Haba^aniia:  &  fratres 
eiusjd  efl^ogndtos,Sc  omnes  filios  eius,&  totam  domum  Rechabitarum. 

4  Etadduxi  eosindomumlehouaradcubicuIumfiliorumChanan 
filii  li^dalia:  viri  Dei,quod  erat  iuxta  cubiculumprincipum,  quod  erat 
e  fu  per  cubiculo  Maaflaia:  filii  Sellum  cuftodis  thefau  ri :  dlu  vertuntjimi- 
nis, fed  fine  mione^t  mibi  \idetur: 

5  Bibite  vinum  ;&pofui  inconfpe&ufiliorum  domus  Rechabita- 
rum, y>cl,cordmfiliisdomus  Rccbdbitdmmfcyphos  plenos  vino,  &  calices;  & 
dixi, Bibite  vinum. 

6  Et  dixerunt,Non  bibimus vinum,  quia  Ionadab  filius  Rechab,pa- 
ter  noftcr, •velypatrtsnoJkitfYXcepit  nobis,dicendo,No  bibetis  vinum  vos, 
&  filii  veftri  vique  in  feculum. 

jr    Et  domos 


IN    1EREMIAM.  z8V 

7  Etciomos  non  a^ificabitis,  &  femcn  non  feretisj&vitem  non 
plantabms,&  nonent  vobis  quicquam:quia,/;ocf/?j  ^//w^oft/^habitabi- 
tis  iri  tabernaculis,  cuncfhschcbusveihis,  vt  viuatisdies  miiltosiniu- 
perfiae terra:  in  qua  vos  peregrini  cflis. 

Primo nor;induni  eft,  prophetias  no  lcriptas  fuiffc  feruatoordinc  temporis,  queadmodii  vbi 
lcribitur  hiftona  ,  opo:  tct  perpetua  ieriem  anncrum  &  dierum  rlucre:led  alia  eft  ratio  in  libris 
prophciiLi^qweadmodualiquandoadmonui.Prophctxenim  ciim  client  concionati,  pofttare- 
digebant  in  lumma  quod  pkiribus  verbis  dilleriierant.hxc  charta  i'olebat  aftigi  Templi  valtiis, 
&  vt  qiuiquc  ftudioiiis  erat  cxleftis  docii  inx  defcribebat  exep'ar,& poftca  reponebatur  char- 
txillxinarchiuis.hincconfc&i  funtlibri  qui  nunc  extant.  Etquoddicopotcft  ccrris  &firmis 
rationibuscolligi.  Scd  nc  plura  nunc  nobis  dicenda  linrdiic  locus  oftendit  vaticiniumlen  mis, 
quod  hie  inlencur,non  lubiequutum  effe  proxiniam  concioncnr.quia  recitat  quid  iullus  fuerit 
dicere,&  facerc  tempore  Iehoialcim,hoc  cft,quindecim  annis  ante  Vibis  cladom,vnde  apparet 
quod  dixi,  leremia  nun  icripliffe  librii  qualis  nunc  extat,fcd  colle&as  fuiffe  eius  concioncs ,  &  in 
vnum  volumen  fuille  congcftas.no  adhibira  temporum  diftindtionc.  Idem  etiam  colligere  lice- 
bit  ex  vaticiniis,qux  peftea  videbimus  a  capnc  4? .  vlque  ad  quinquagelimi  tine.  Noidum  iub 
rege  Ichoiakim  lie  attritxerant  opes  regm  Itk.dah  ,qi;madhuc  l'upciabiainflatitircnt.qiicnii. 
ergo  tunc  lecuritas  impedkbat,quo  minus  attenti  client  ad  verba  Prophetx,cportuit  rihble  fi- 
cr'num  illis prcponi,quo  puderiei  ent.Dtus ergo  voluit  eftenderc  quam  inexculabilis  effct  eorum 
pcn.:icacia:hic  filit  vaticinn  rinis:&  Propheta hoc  coniilio  iulTus  eft  vocare  Rcchabitas,  &  vinu 
iliis bibendum  proponcrc,vt  magis  probiofa eilet  populi  pei  uicacia,qu6d  non  poll'et  adduci ad 
legitimii  Dei  cl'icquium,  cum  tamen  Rechabnx  ta  nicngcri  client  pan  i  luo,hcmini  mortali  8c 
qui  1am  fere  tribus  ante  Ixcuiis  mortuus  fuerat.Rcchabitas  cxiftimant  genus  duxiflc  ab  Ob  ad 
&Iethro  focero  Motis.  Sunt  tamen  qui  exiftimateundem  fuiffe  Ohad&  Icthro.Scd  conic  dura 
ilia mihi  no  videtur  probabilis.quicquid  fit,putat  Interpretes  Rcchabitas fuiffc poftercs  Obad, 
qui  requutus  eft  Moien,&  Ifraehtas.Et  videtur  eorum  opinio  corirmari.quia  hie  in  periona  Io- 
nadab  dicitur,illos  peregrinates  finffe  in  terra.  PromilTa  quidem  illis  fuithxrednas,  led  ex  plu- 
rithis  Scripture  locis  apparet  mala  ride  cum  illis  fuiffe  a<9xim, quia  diiperli  fuerunthiicilluc  per 
lingul.is  Tribus. Ergo  no  potiti  hint  hxrcditate  ficuti par  erat,&  mcriti  erant.Et  videmus  etiam 
fuille  vcrfatos  inter  gentesextcras.  Quantum  attinet  adlonadab,  cuius  hie  fit  mentio,  legimus 
libro  iccundo  Regum,cap.  10.  fuiffe  vin.m  magna;  authoritatis,  quia  Iehu  cum  regnare  incipe-  i.Rez.ioM 
ret,habuittanquamfociumregni:quanuis  eilet  peregrinus.Oportctigitur  fuille  in  maxima  gra 
tia,&  prxdicum  etiam  potcntia  fuille  ,&  opibus  inter  li'raclitas*  Et  certum  eft,  eundem  fuille  il- 
ium Ionadab,de  quo  illic  loquitur  Sacra  hiftoria,quoniam  vocatur  tilius  Rechab :  &  tamen  flu- 
xerunt  anni  trecenti,  vel  circiter,  ab  illo  tern por  e  vlque  ad  rcgnum  Iehoiakim.  Hoc  de  origine 
huuis  familix aut  getis,quod  fcilicetprimusauthor  fL;ci it  Obad,ex  co  fuit  progenitus Rechab, 
cuius filius  Ionadab  vixit  tempore  regis  Iehu,  &  fublatus  in  currum  fuit  tanqua  ab  ipfo  fecun- 
dus,cum  fcilicet  nondum  Iehu  haberetopes  iuas  bene  ftabiUtas.  Tunc  an  tern  conceilcrant  Iero- 
iblymam  propte  r  afliduas  calamftates  tcrrx  Ifraeberat  enim  cxpohta  cotinuis  rapir.is:  &  id  po- 
ftea  videbimus  in  contextu.habitabant  lgitur  riln  Rechab  in  regno  If  rael.  Scd  cum  multx  incur- 
lioneshoftium  vaftaffent  terra  illam,&inftarct  etiam  vltima  clades,  Ierofolymam  profeftilunt 
relictis  tuguriis.  Ncque  enim  licebat  illis  colereaut  agros,  aut  vites,  qucmadmodum  pcftea  vi- 
debitriu  s.Habitabant  igitur  Rechabitx  in  vrbe  Ieruiale.qux  ipfos  protegeret  ab  incurlu  &  vio- 
Icntla  hofti!i:fed  tamen  retincbat pnfeum  morem,vt  effent  abftemii,deinde  vtneque  acres  ne- 
que  vites  cokret.  Licebat  quidem  iphs  habitare  in  xdibus,quoniam  non  reperiiient  locum  va- 
cuum in  Vrbe, vbi  hxiflentruatetona,veI  tuguria.Sed  hocprotemporis  neceflitatefaduerat. 
Interea  parebant  mandato  patris  fuilonad.ib,  quanuis  trccentis  1am  annis  mortuus  fuilTct.  Scd 
tamen  he  reutrebantur  patris  fui  memoi  iam,vt  fponte  abftinerent  a  vino,«5c  colcrent  no  med  6 
frugalem  vitam,fed  aulteram .  Nunc  iubetur  Prophcta  ipfos adducere in  Tempkm ,  cr  Ttnumillis 
propin.ire.Breuher  expoiiii  Dei  conlilium  hac  in  rc,nepe  qi  6d  voluerit  Iudxis  obiiccre  Rccha- 
bitas in  probrum, quod  familia  ilia  patii  luoobfcqucbatur  poft  mortem  Judxiai' ten.  non  potc- 
rant  adduei,vt  fcfe  imperioDei  viuifubiicercnt,qui  tamen  erat  vnicus  omnium Pater.Iubctur 
ergo  Propheta  eos adducere  in  Templum,  or  calites  nc  cypbos  yine plenos  porrigere  Vt  bib.wt.  Dicit  ees 
recnpijfe,8c  ratione  adduaa,quod  lcilicct  UnadabpateripfomnidyetuijJh.Voitew  videbimus  appli 
cationemexempli.nequeveropolTunt  omnia  limuldici.Expedamus igitur  Prcphctx  veiba:di- 
cit fibi dktum  ftitffe  fermonem diebus  Iow'c«»,cuni  icilicet  ia  pkiribus  annis  expertus clTct  quam  in- 
domiti  effent  Iudxi,&  quataeffet  ipforfi  fcrocia  Multuergo  laboris  infumpferat  Proph.neqj  ta 
mefubacti  fuerit,vt  Dei  iugiilulcipcrer.Cum  ergo  ia  per  annos  coplurcs  dediffentmulta  liena 

Bb.ii. 


CAP.  XXXV.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

fux  contumacia:,Deus  Rechabitas  excitat  tanquam  teftes,  quiexemplo  fuo  demoftrent  inexcu* 
fabiles  elTe,qu6d  tarn  rebellcs  &  irnmorigeri  elt'ent  Prophets  rh'atlatis.  Fade  ergo  addomam  Rr« 
cb*b,inc[u\x.  (diximus  tunc  ipios  habitaffe  leroiolyma: ,  &  poftea  id  clarius  patebit)©-  adduces  eat 
in  domum  lebome  Nunc  videndum  eft  cur  Propheta  potius  iulTus  fuerit  vinum  Rechabitis  por- 
rigere  in  Templo  ,  quam  in  priuato  loco .  Sed  ratio  iii  promptu  eft.  Deus  enim  voluit  olten- 
L<*i>.io.9.  ^ere  quam  prauo  ingenioeilent  ludxi,  quia  ne  ipli  quidem  Sacerdotes  a  vino  abftinebant.Non 
femper  quidem,fcd  quil peragerent  vices  iiias,  Lex  iubebat  libi  a  vino  temperare : atqui  Leuitat 
qui  excubias  agebant  in  Teplo,  deindc  Sacerdotes  quinon  erant  in  ordine  fua:  fundionis,vin(i 
liberc  bibebant.Cum  ergo  libi  permitteret  Sacerdotes  vinum  bibere etiam  in  Templo,  hoc  eft, 
in  cubiculis  qua:  adiacebat  amofacerdotah:  quxna  excufatio  pritexi  potuit,  cum  Rechabitx, 
qui  tamen  erant  ex  vulgo,im6  erant  quad  peregrini  inter  Iudxos  vinum  reiicerentex  przeepto  . 
Ionadab  patris  fiii?  Si  Dcus  vfum  vini  abftuliilet  toti  pcpulo,  poterat  videri  ha;c  eile  Lex  minis 
rigida:fed  Deusnomodo  permilit  populo  vinubibere,led  iplis  Saccrdotibusumo  nulla  religio 
vetabat,quin  vinii  propc  Templi!  biberent  fi  no  obibant  vicesluas  Nunc  ergo  tcnemus  cur  ex- 
preiTa  fuerit  circunftantia  loci,du  icilicet  recitatPropheta  fe  adduxille  Rechabitas  in  Templu. 
y.tdecrvo,Gr  addncas  eos  in  domarnhboux  ad vnum  ex  cabicuhs,cr  propinaillis  vinum.  Diximus  atrio 
facerdotuli  annexa  faille  cubicula  .  nam  multi  iemper  Leuita:  excubias  agebant  adcuftodiam 
Templi-.deindcquidamex  Sacerdotibus :  Sacerdosquihabebatproprias  vices  abftinebatiolus 
a  vino:led  Leuitis  per  Legem  conceiTumerat  vinum  bibere,&  quidem  in  iplis  cubiculis,quc.  ta- 
men erat  tanquam  Templi  appendices  ab  vtrocjue  latere  kilicct. lam  adiungit  Propheta ie/«w- 
ffiffi  !.ur<»w,quipra:cipuuserat,&  tanquam  caput  gentis .  Etnominateiuspatrem,nempe  le~ 
remiamfiliamH  ibar^niix. Poftea adiungit  totamdomum.  Dick  fe  adduxijfe  ipfif  in  Templmn  ad  cubi- 
culum filiorum  Clunanfilii  ligdalia-  viriDei.  Non  dubium  eftquin  Propheta  locum  celebrem  ele- 
gerit,vt  fama  per  totam  Vrbem  manaret,atque  etiam  totam  Iuda:am:deinde  vt  ipfa  loci  digni- 
tas  tidem  faceret.Scimus  enim  quod  in  obfeuro  aliquo  angulo  geritur,pofle  rcpudiari  tanqui 
dubium  aut  fabulofum.  Sed  Propheta  adduxit  Rechabitas  in  lociinobilem,  nempe  in  cubiculum 
filiorumCbanan.Btpodei  adiungit  ilium fuijjefilium  Mgdalitviri Dei.  Nondubium  eft,quintan- 
ta  fuerit  huius  vin  reueretia.vt  nemo  tunc  auderet  reuocare  in  dubium,  quod  illic  geftum  fue- 
rat .  Deinde  adiungit  cubiculum  Mud  foiffe  contiguumVrincipumcubiculo,qnod  erat  fipra  cubiculum 
cuFlod/sThe[~Mri.c\M<iam  vertut,Lime,vt  dixi.fedproprie  vas  fignincat:idc  autem  accipitur  pro 
facra  tupelledile :  &  mutatio  eft  numeri .  comprehendit  enim  hoc  nomen omnia  Templi  vafa. 
Vidtmus  ergo  locum  fuilTe  dele£tum,qui  pra: aliis  excelleret,  vt  elTet  quali  illuftre  theatrum,& 
ita  prophetia  plushaberetfideiapudomnes  luAxos.Dickfe  pofuiffevinum  coram  ipf/s^ey  bortatum 
fuiffe  vt  biberentjum  appofiti  efjhitpleni  fcypbi cr  ctlices,  Poftea  adiungit  ipfos  recufalTe>Ifl»  btbimut 
vinum, quia  Ionadab pater  nofler prttcepit  nobts,dicendo,Kebibatisvinum,ne xdificetis  domos  ,nefemen 
fimineris,or  vites  ne  plant  et  is, nee  quicquamfit  vobis  proprium.  Videmus  quutuor  mandata  fuilTe  Re- 
chabitis a  pntrc,'N:ebibere»tvinum>neagros  aut  vites  colerent.hxc  tria  flint  :quartum  vcro  %nedo- 
motextruerent,  fed  contenti  elTent  tuguriis .  hie additur  promillio etiam, vt  vittat is longo tempore 
Caper  tenant  in  qua  efl/'s  peregrini-  Promittit  ergo  filiis  fuis  &  pofteris  Ionadab  long!  vitamfipa- 
ruerint fuis prxceptis,vt  lint  tota  vita abftemii,& nihil  poflidcat,neque domos  xdificet. Quod 
dicuntfeobedientes  fuilTe  patris  prxcepto,  poftea  excutietur,quandoquidem  nonpoilumuso- 
mniafemel  cople&i.  Sed  nunc  videndiieft.an  Ionadab  re&efecerit  qui  abftulitvium  vini  fuis 
pofteris,  8c  vetuit  agios  colere.  Nam  agricultura per  fe ratio  viuendi eft  non modo  pura  &  in- 
noxia,fed  etiam  qua;  remota  eft  ab  ambitione,a  fraudibus,a  rapinis-.denique  inter  genera  viue- 
di  hoc  videtur  clVe  in  primis  limplex  &  lincerum .  pofiet  igitur  hie  reprehendi  conlilium  Iona- 
dab,quiiilios  fuos  retraxit  ab  agricultura. Sed  probabileeft,cum  videret  Lidaros  &  Ifraelitas  Lc 
gem  Dei  fui  contemnere.cogitalfe  de  vindicl:a,qiix  tametli  logo poft  tempore  fequuta  eft,  tunc 
jam  metuenda  fuit.  Deinde  videbat  fontes  vitiorum  ,  nempe  quod  Ifraelita;  prarcipue  lauticiis 
eirent  dediti,&  line  rine  &  modo  luxuriarentur,quemadmodu  fatis  ex  Prophetis  apparet-  Cum 
ereo  videret  terra:  corruptelas  ab  vna  parte,&  limul  timereta  pcena,  voluit  fuos  pofterosalTue- 
facereadrationem  viuendi  aufteram , quo  icilicet  facilius  hue  vel  illucmigrarent:deinde,vta:- 
quiore  animo  perferrent  ti  quid  aduerli  contingeret,quod  fcilicet  neque  elTent  diuites,  nequc 
alHic  li  -delitiis.  Ionadab  ergo  nondamnauit  agriculturam,  neque  etiam  vfum  vini ,  neque  com- 
modas  habitations, dum  fuos  pofteros  iuflit  contentos  efle  tuguriis  &  aqua,  &  voluit  ipfos  tri- 
ticum  emere,&  tantum  colere  paftoralem  vitam:  fed  aliud  fpe<ftauit,  quemadmodum  diximus. 
Hoc  igitur  primo  loco  tenendum  eft. Sed  limul obferucmus  pofteros  Ionadab  non  vixifleex  ra- 
pinis,  vel  obtorpuifle  in  fuo  otio.  Erant  enim  paftores  qui  magno  labore  8c  multis  vigiliis  viclu 
fiMaccjuirebat.  Sed  voluit  pater  Ionadab  ipfos  quodamodofegregatoselTe  acomunivita  pro- 
pter corruptelas.qua:  inualuerant,&  quas  videbat  lie  ante  oculos  fuos  graiTari,  vt  in  pofteru  no 
dubitaret  ,quin  magis  ac  magis  fe  Ifraelita:  proiicerct  ad  omne  luxuri  e:  atq;  ita  peiTu  iret  omnis 
integritas.Hxc  igitur  ratio  eft  cur  Ionadab  retraxerit  a  comuni  viuedi  ratione  fuos  pofteros. Ne 

que  tamen 


IN   IEREMIAM,  X8j 

que  tame  htclaudap.ircius  confiliu,fed  tatumebedietiacjuam  tiljipra.'fiitciut,hlcinexep:up;o 
ponicur, vt  pudeat  Iudxos,qubd  ta peruicaciter  i  eipuant  Dei  Lcge,c»:  pi ophctica dochir.a.  Eft 
autem  argumentulumptum  aminori  ad  mains.  Nam  iitatiim  valuithommisniortahsaiuori- 
tasapiidpofteros,vtavinoabftinuerint,deindenontantiim  frugaliter  vi.\ennt,kd.pcrtulenut 
mafias  mifcrias,frigus lci!icet,deinde  inopiam militarism  rein :  qualcs decuit  ludxos die, cum 
D-us  illis  prxciperet  quod  re&ii  8c  facile  crat?hoc  vnum  eft,  nempc  quod  confertur  Dcus  cum 
liomine  mortafidcindc  altera  comparatio,qubd  valuent  trecetis annis  prxceptum  illud,  &  re- 
tinueritpofteros  inofhcioiDeiauteLexquxaffidueinauribus  populi  rcfonabat,  nihil  l.abuc- 
rir.  vigoi  is  ad  lplos  moucndos.hxc  eft  altera  comparatio.Ten ia,qubd  Dcus  adhibuerit  xquita- 
tem,ne  lcilicet  nimis  vrgcret  Iudios,  ita  vt  rigor  iple  poftet  gignei  e  Legb  odiu  vel  txdiiun  pa- 
rendi.Ciim  ergo  Dcus  modcratus  iibi  fuerit  in  Lege  fua, nc  quid  flagitaict  apopulc,  nili  tjiiod 
erat  facile  toleratu  :  diat  lonadab  fuiife  rigidum  8c  aufterum,  quia  icilicct  \  etuerit  yfurh  vinil 
dcinde riofi  permilcrit  fuis  pofteris  agros  colore :  ncque ctiam  xdes  hat it.ue.  Kxc  igitur  triplex 
comparatio  tcnendaeft,vel  trcs  iftx  partes  limilitudinisexpcr.di  del  'tnt.tu  od  1  llictt  Dcus  non 
extoi'l'crit  apopulo  luo,qubi  lonadab  obtinuit  a  fuis  pofieris:dcinde  quod  Deisaliidue  clami- 
tans  nihil  profeccrit,  cum  rcucretia  hominis  mortui  cotinuerit  poftcros  iliofikio:  adhxc  quod 
Lex  Dei  qua:  tamen  non  flagitabat  nil]  quod  cflet  to!erabile,a  ludxis  tain  conrumacitcr  reiecta 
fueiit,ciim  Rechabitx  in  honorem  patrismortuiiuftinuerint  fe  pi  man  omnibus  delicns,  &no' 
cxhornicrint aufterum  &agrcfte&quafiimmane  vitx genus, non  tantiim  quod  client  abftemii, 
fed  quod  etiam  non  audcrcnt  frigus  arccre  aliqua  commoditate  xdium,&  quod  prohiberentur 
ab omnibus  vitx commodis.Quod autem iuhetur  Prcpheta illis  vinum pon igere, & reculant, 
hicquxritur,an  laudabilis  fuenthac  in  parte  eoru  continentia.  Vifi  enim  font  ita  prxferrc  lo- 
nadab Dco,quia  i'cicbant  Ieremiam  di.anitus  effe  milTum,qui  ipfis  vinum  ofterret.Sed  minimd 
dubium  eft  ,  quin  Rechabitx  fe  modefte  excufauerinc  cum  dicerent  fibinon  efle  fas  vinum  gu- 
ftare,qu6d  a  patre  mo  prohibitiefTent.  No  fuit  igitur  illis  propofitum  plus  deferre  honoris  pa- 
tri  fuo.quam  D^o,ve!  eias  Prophetx:led  fimpliciter  reiponderut  excuiationis  c aula, lie  iam  an- 
nis  trecentis  fuiiTe  abftcmios,  hoc  eft,totam  iilam  familiam  abftinuiHe  a  vino,  hxc  igitur  folutio 
eft  quxftionis.Qupd  autem  Papiftx nobis  Rechabitas obikii.  nt,primum  vt  tyrar.icas fuas leges 
conhrment,  delude,  vt  liceat  iplis  miferas  conicientias  pro  libidine  tra&are,  nimis  friuolum  eft: 
qucmadmodum  iam  dixi,non  laudatur  confilium  lonadab  ,  acfi  rede  prohibuiflet  filios  fuos  ab 
vlU  vini :  fed  tantum  de  liliis  iplius  agitur,  quod  reuerenter  8c  modefte  paruerint  mortui  patris 
irnperio.  Ergo  non  fijrTragatur  hie  locus  Papftis,  acfi  eius  finis  cflet  obftringere  conicientias  fi- 
delmm  fms  legibus  :quia  tantum  hoc  agitur,Rechabitas  fua  obedientia  tcftatos  elle.qudm  tur- 
pis  8c  fcelerata  eflet  peruicacia  populi,  quod  minus  fcilicet  reuercntix  8c  honoris  deferret  Deo 
viuo,quamillihominimortuo.Sed  tamen  Papiftx  in  alterocapite  infiftunt,nepequicquidtra- 
ditum  eft  a  Patribus.efife  feruandum:&  ita  ratiocinantur,  Maior  eft  totius  Ecclefix  authoritas, 
quam  hominis  priuati :  atqui  laudantur  Rtchabitx  qubd  priuati  hominis  mandato  obfequuti 
fint:ergo  muir.6  magis'obediendum  eft  legibus  Ecclelix.  Refpondeo  ,  parendum  die  Patnbus, 
&  rati  Ecclefix:ncque  hac  dexc  litigamus  cum  ip'Is.  Nam  no  fimpliciter  dicimus,  quicquid  ho- 
mines tradiderint,reiicicndum  eficded  negamus  obediedum  efie  legibus hominum  ,  fi  confeie- 
tias  ligcnt  vlla  neceflitate.  Vbi  ergo  iniicitur  nobis  religio,  iam  homines  ad  fe  rapiunt  quod  pro- 

f>rium  eft  vnius  Dei  Ita  violatur  Dei  imperii!  vl  i  homines  tantum  libi  arrogint,  vt  velint  coil? 
cientias  fuis  legibus  obftringere .  Diftinguedtim  igitur  eft  inter  leges  politicas,  hoc  eft;  qux  fe- 
runtur  tantum  ordinis  feruandi  caufa ,  vel  propteralium  finem,&  Iege<;  fpirituales,qux  fcruiv- 
tur  ad  Dei  cultil,&  ex  quibus  iniidr  ir  religio,<&  necellitas  confeientiij.  Sed  non  polfem  nunc 
abfoluere,  quia  video  iam  horam  prxteriiife.  r  ■ 

P  R   E  C   A  T  I    O  . 

Dd  ommpotens  Deustfuando  dignatus  es  nos  adoptare  in  filios,  dcinde  etiatn  ojlen~ 
dere  quid  tibiplaceat;  \t  fimus  tibi  per  omnia  mongeri,  neque  ymquani  defitSlantuf  yet 
'dd dextrdm^el ddfiniflrdm: {?  qumn  etiaaflidue  nos  dd  obfequium  hortcris,  dtquc  ex<- 
timulcs'.dd  ~vtpldcida  Spiritus  manfuetudinc  nos  tibi  rcfrendos  fie trddamus }\t  hoc  medo 
probemus  nos  efie  filios  tuos,  '&  glorificeinus  re  \tpdtrem,  donee  potidmur  aternd  did 
hcereditate }qua  nobis  repoficd  ejl incceloper Chrtfium  Dominum  nofirum,    Amen. 

DIx  imv  s  proxinla  ledione  proponi  exemplum  Rechabitarum,non  vt  fiaapliciter  laudetur 
eorum  obedientia, acfi elfet  eximiaqfixdam  virtus,  led  tantum  vt  Propheta  Iudxisexpro- 
brct,Deo  viu'cnti  minus  honoris  habcriapudiplbs,  quam  Rechabir^  detulerint  patriiuomor- 
tuo.  Et  ecrtehxe  comparatio potu'it  reddere  dcteftabiles  IudxosTqubd  non  poftent  adduci  ad 
Dei  obfequiirm,cum  tamenante  iplbrum  ociilos  effent  Rechabita.  Diximus  etiam  non  eo  con- 
P  Bb.   ui. 


u  A  P.  X  X  X  V.  I  O.  C  A  L.  P  R  AE  L  E  C  T  I  O  N  E  S 

filio  Ionadab  interdixiffe  pofterisfuis.ne  vinuni  bibcrent,ne  fcrcrent  agros,  aut  plantaret  vites, 
quafi  vcllent  inftituere  nouum  aliquem  Dei  cultum,  vel  obftringere  iplbrum  confcicntias :  fed 
hoc  ideo  feciffe,quia  vtile  erat  eius  pofteris.fic  peregrinati  in  terra,  vt  non  effent  affixi  fuis  pof 
feffionibus,&  inter  varias  mutationes  Temper  atteti  effent  &  quali  accin&i  ad  migradum.Hinc 
oftendimus  infeite  Papiftas  torquere  hunc  locum  ad  ftabiliendas  tyrannicas  leges,  quibusfin- 
«unt  continerifpiritualem  Dei  cultum,&  quibusetia  miferas  animas  opprimunt,quianuilaeft 
fimititudo.vel  affinitas  inter  mandatum  Ionadab,  &  inter  leges  illas,  qua:  feruntur  ad  i'piritua- 
lem  Dei  cultum  inftituendum.  Nam  prsceptum  Ionadab  primb  non  eo  fpe&auit,  vtapofteris 
fuis  exberet  abftinentiam  vim  quafi  rem  neceffariam,  fed  alio  refpexit.  lam  quod  prejeipitur  in 
alium  nnem,ficuti  non  eft  neceilarium,ita  non  opponitur  Dei  verbo.  Nequc  enim  tunc  libertas 
confcientiis  eripitur.deinde  Ionadab  non  voluit  ad  fe  trahere  ius  &  imperium  Dei.acfi  effet  fpi- 
ritualis  Lesiflator:fed  politicum  fuit  prarcepcum  duntaxat.Hinc  igitur  apparet  quam  diilimili* 
fit  ratio  inter  hoc  prxceptum,  &  inter  tyi  anicas  leges,  quibus  oppreiTa  fuit  libertas  fub  Papatu. 
Quod  t\  iocari  libeat,mirum  eft  tantopere  Papiftas  gloriari  hoc  exemplo,quod  tame  nullus co- 
rum  vnqua  imkatus  eft .  nam  etfi  habent  Monachi  apud  ipfos  leges  rigidas  &  aufteras  in  viftu 
&  potu,ian&iffimi  tamen  quique  eorum  nunquam  voluerunt  obieruare  hoc  praceptum,&  nul- 
lus etiam  fuit  vel  Chartulianus,vel  Celeftinus  qui  vellet  fe  fubiicere  huic  nccellitati,vt eft'et  ab- 
ftemius.Si  ergo  illis  tantopere  placeat  ha;c  virtus  Rechabitarum ,  cur  non  abiiciunt  vfum  vini> 
fedhocfei io  non  dixi.  quantum  attinet  ad  rem  ipfam, folutio certacft  & expedita,  non  laudari 
Rechabitas  acfi  patri  fuo  obtempcraflent tanquam  Deoaed  quia  obedieter  amplexi  runt  quod 
pater  ipfis  mandauerat,quoniam  erat  ciuile  duntaxat  prxceptum  :  deinde  fpe&abat  in  alium  fl- 
nem.meque  cxigebat  abftinentiam  vini,&  aliarum  rerum  propter  ie.Et  vno  etiam  verbo  Paultis 
Tpt>e.1.t.  definit  hanc  controuerliam.  cum  enim  liberos  hortatur,  vt  pareant  fuis  patribus ,  tempcrat  (en- 
tentiamillam.additaparticula,  In  Domino.  Videmusergo  vtPaulusnongeneraliter,  velabf- 
qucexceptione  uibeat  rilios  obedire  paretibus/ed  ita  vt  Deus,qui  fummus  eft  &  vnicus  omniu 
Pater,  retineat  fuum  imperium:&  patres  terreni  non  tantum  fibi  imperii  vfurpent,  vt  confeen- 
dant  ipfius  Da  tribunal,acfi  effent  Legiflatores  in  animas.      Nunc  pergam  us, 

8  Et  audiuimus  in  voce,  hoceft,  obediuimus  vo«,  Ionadab  filii  Rcchab 
patrisnoflri/ecundum  omnia  qua:  mandauit  nobis,  nebibcremus  vi- 
numcunftisdiebusnoftns,nos,vxoresnoftra;,filiinoftri,&filiarnoft:ra;: 

9  Et  ne  aedificaremus  domos  in  quibus  habicaremus ,  &  ne  vitis, 
vel  ageryvel  femen  nobis  effet.W verbum,  (?  vitis^ager,  (f  femennonerunt 
nobis. 

io  Et  habitauimustfiiinpotw:  eft  enim copula refoluenddinaducrfatkdmpar- 
ticuldm,  quinpotius  habitawmits,  in  tabernaculis,  &  obediuimus,  &  fecimus 
fecundumomnia  qua:  prscepit  nobis  Ionadab  pater  nofter. 

Pluribus  verbis  explicat  Ieremias  quod  potuit  breuiter  perftringi,  nempe  vt  amplified  con- 
ftantiam  Rechabitarum.heri enim poteft,vt quifpiam patufuo obcdiat,fcd nonita fixus erit in 
propjlito,quinleuialiquaoccafionepoffitabripi,vtaD  officio  fuo  deficiat.  Ieremias  hlc often- 
die  talem  fuiffe  perfeuerandi  alacritatem  in  Rechabitis,vt  vino  propolito  non  fuerint  tamen  il- 
Ie&u  led  acfi  nulla  tentatio  illis  effet  obie&a,retuIerint  mandatum  patris  fui,  qui  tamen  aliquod 
antefeculis  mortuus  fuerat,  quemadmodum  ante  vifumfuit.  Dicunt  igitur  fe  auiliuijfeYocem  lo- 
n.ulxb  filij  Rjrcbxb  patrisfui-dcin&e  addunt  Jecundum  omnia  qux  prtcepit  nobis.  Iterum  cortrmemo- 
rant  quid  mandauer.it  Ionadab.  &  hue  pertinet  membrum  iftud,  fecundumomnia.  Nam  fi  tatum 
iufuiTct  effe  abftemios,erat  illud  difficile  Si  afpcrum:fed  voluit  ipfos  adftringcre  ad  vitam  erra- 
ticam,vt  tantum  tegerentur  tuguriis :  deinde.ne  quid  poffiderent.  Cum  igitur  non  vno  in  ge- 
nere  probatierit  Ionadab  obfequium  domus  fua: ,  nine  clarius apparet  quanta  fueritin  ipfis  pa- 
rendi  alacritas  8c  conftatia.Primum  ergo  facuntinibibtremus  >/»«m:deinde  addunt,  cunffis  die- 
but.  Scimus  enim  Nazarenos  fuiffe  prohibitos  a  potu  vini.fed  ad  tepus,  donee  perfun&i  effenr. 
fuo  voto  Scimus  etia  ,cum  vices  fuas  perageret  aliquis  Saccrdos,ad  tepus  caruiffe  vino.Scd  po- 
ftca  redibant  tarn  Sacerdotes  quam  Nazarciad  comunc  vidii .  Fuit  igitur  hoc  long;  difrkiiius 
tota  vita  non  guftare  vinum.  Nee  dubium  eft,  quin  Propheta  collegerit  iftas  particulas,vt  ma- 
iore  odio  premeret  ludsos,  qui  in  re  atquiffima ,  nee  tarn  molefta  Deo  tame  effent  immorigeri, 
vt  videbimus.  Dicunt)»w,yxoyM»#r7r»^/»Vwo/?w,///>»e/?r<:quafidicerent,Prasceptumhoc  vi- 
guit  fempcr  in  familia  noftra,&  quod  nobisper  manus  traditiun  fuk  a  Patribus  ,hoc  fumus  fe- 

quuti 


N»»i».*.4 


IN   IEREMIAE  i85 

quud  adhunc  vfquediem  ,Gcutietiam  patresnoftii  obcdicimmandatohcminismortiij,quia 
voluntas  ciusillis  fuitcxpofita.Addunt,»f  dimosaJifiiarfrntu  ad  vcibi.m.adinhabjtandum  nos, 
hoc  eft  in  quibus  habitaremus .  Licuit  ergo  Rechabitis  domos  cxtruei  e  ,  hoc  eft,o  peras  fuas  lo- 
care  aliis:fed  oportuic  luis  tuguriiseffe  contentos ,  &  tenuiter  ilhc  vi&itare.Poteiantioitur  ex- 
truere  aiiis  fplendida  palatia,  vt  viftum  libi  acquirerent  ex  iuo  laborc:fcd  non  licuit  xdes  inco- 
lere,quoniam  hoc  vnum  eratex  prarccptis.  Addiint,©-  Wt/,®-  ager,o-femen  ne fit  nobis.  Si  expen 
dimus  quam  dura  fuerir  hzc  conditio,  non  absrc  laudabjmus  conftantiam  in  Rechabitis,  qi.od 
abfternti  non  fuerint  cum  viderent  fe  in  tam  anguftas  milerias  adigi.Sed  tamen  prxcipuc  atten 
dere  conuenit  ad  Prophet*  coniilium,  nempe  nimis  turpem  effc  contumacia  in  Iuda?is,qui  Dei 
prxcepta  audeant  lperncre,&pro  nihiloducere,  cum  tanta  fuerithominis  mortalis,  atque  etia 
mortuiauthoritasapud  pofteros.Dicutergo  fe habitajje in  tahernAiulis ,  cr paruijjefeoindum  omriU 
qua prtceperat  Itnudtib pater ipforum.    Sequitur, 

n  Etfa&umeftcumafcenditNabucadnezerrexBabylonisin  ter- 
ram,tuncdiximus,Venite,ingrediamurJeruraleafacieexercitusChal- 
dsorum ,  &c  a  facie  exercitus  AfTy riorum , altj  vertunt Syria, fed mo quamis 
diqmndo  rcftringatwr  ad  Syriam  ,comprcbendittanien  Me fopotamiam ,  & 'alias reri- 
o««,&habitauimus  lerulalem. 

Hinc  apparet  fuiffe  vtile  Rechabitis  quod  pater  ipfis  mandauerat .  nam  fuiffent  afrui  fuis 
poffeliionibus ;  &  ica  tra&i  fuiffent  in  exilium  cum  reliquis ,  vbi  icilicet  regnum  Ifrael  periit,  Sc 
abduitefunt  in  alias  regiones  dece  Tribus:idem  fa&um  ellet  Rechabitis.  Quia  au  tern  nihil  erat 
iptis  proprium,  hinc  liberior  fuit  migrado.  neque  enim  illis  trifle  fuitrclinquere  fuas  poffeffio- 
nes.qux  nulla:  enmt.Scimusmultos  ita  addiitos  effc  luissdibus,  &agns,&  vitibus,&pratis,vt 
main  cedes  occidi ,  qua  inde  auelli. Pluris  liquide  funt  illis  amcena:  poffeflionesA  ferules  aeri, 
quam  propria  vilccra.Bcne  ergo  pofteris  fitis  confuhiit  Ionodab films  Rechab,  cum  voluit  age- 
re  fub  tuguriis,ita  vt  vno die  traheret  fua  omnia  Tecum, queadmodum  celebratur  dictum  illud 
Biands .  Paupertas  igitur  illis  fuit  valde  vtilis:  deinde  aufteritas  vita;  ipfos  adiuuit,  ne  molcftum 
effet  Ierofolyma:  habitare  ,  neque  enim  opus  fuit  multis  laudtiis .  Si  allueti  fuiffent  vino.&  aiiis 
deliciis,poterant  i'ecum  difputarean  pi  xftaret  femel  mori ,  quam  cfurire  in  Vrbe  obiefla.Cxte- 
riim,quoniam  frugalirer  vixerant,imo  fuerantiemper  affuetiauftera;  vita:  ,  ideo  nulla  anxietas 
ipfos  tenuit,quo  minus  fecure  venirent  lerofolymam.  Putarunt  enim  fe  tenuem  Sc  fordidum  vi- 
cium  poffc  acquirere  fuo  labore .  Hinc  ergo  apparet  quid  fpe&auerit  Ionadab  cum  interdixit 
pofteris  fuis  tam  vini  potum,quam  agros  &  vineas.  lam  enim  tuc  potuit  profpicere  quam  dura? 
conuerilones  inftarent.  Ergo  voluit  lponte  ita  exerceri  fuos  pofteros,  vt  cum  vrgeret  necefiitas 
neluccumberentoneri :  ledpatienter  ferrentefuriem,  &  alia  incommoda  .qui  aiiis  intolerabi- 
lia  fuerunt.cum  fcilicetiemper  illis  in  mentem  venirent  priftinxdelitiaj.Diximus ergo, Vtniti 
Cringredumur  lerofiolywam  afttcieyiriufqueexercitw.Chm  ergo  retend  fuerint  Ifraelita*  iiiis  agris, 
Sc  copiis  domefticisjRechabita:  profecufunt  Ierofolymam,&  ita  fucrunt  exempd  periculo. 
Nunc  fequitur, 

12.    Et  fuit  fermo  Iehous  ad  lercmiam,  dicendo, 

1 3  Sic  dicit  khouah  exercituum,Deus  Ifrael,  Vadc ,  &  die  viro  Iehu- 
dah,  &  incolis  lerufalem ,  An  non  recipiedsdifciplinam/^/com-clW'w, 
adobediendum  fermonibus  meis,dicitIehouah? 

14  Stabilici  funt  fermones  Ionadab  filii  Rechab,  ciuos  mandauit  fi- 
liisfuisne  biberentvinum:& non biberuntvfque adhunc diem.quia 
obedierunt  mandatopatrisfui:  egoautem  locjuutusfumadvosmane 
iurgens,\elmanefKrgendo,&  Joquendo:  &  nonobtemperaftismihi. 

15  Et  mifi  ad  vos  omnes  feruos  meos  Prophetas,mane  furgendo,& 
miitendojnaiefagens  £f  wzttcwj,dicedo,Conuertimini  agedum  quifque 
a  via  fua  mala,&  bonas  facite  a&iones  veftras;&ne  ambuletis  pofl 
deosahenosad  feruiendum  ipfis,  vtferuiatis ipfis ,  &  habitabitis  in  terra 
quamdcdiyobisi&  Patnbus  veftris,  &  non  inclinaftis  aurem  veftram, 

Bb.  iiii. 


CAP.  XX  XV.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

&  non  obediuiftis  mihi 

Hk  accjmtroda:  lerermas  exempl.imquod  narrauit,ad  caufam  prxfente.Subiicitur  enim 
D -i  querimonia  ,  quid  minors  in  pivtio  lit  apud  populum  fuum , quam  fuerit  Ionadab  apud 
fuos  pofteros  Dicit  lntdr.tSade,®-  alloquere  viros  \eh*dab,w  inctlat  lerufalem  Qj_P  erricacior  (It 


limpliciteraccjpmu  piu  iL^m.i.^,  .-& ,  ..     .    ,    ,      r  °   ...       •  ". 

Minimi  Mlton dubium  eft}  quin  Deus  hie  reprohedat  in  Iudxis  ferooam  iilam,in  qua  pndem 
obduruci  ar.quah  diceret.Nunquam  vobis  libebit  redirc  ad  fanaro  mentem.  Qppniaci  go  fue- 
rant  lon«o  tempore  indomiti,  &  vagati  poft  iuas  concupifcentias  tanqi.am  effixncs  tcfhx:idco 
ponitur  hare  eonv&io  :quali  dieerct.Semper  ne  intemperanter  lalcwiet  lie  pcpulus,  vt  lugiirn 
non  fufcipiat?Dicit ,  adubediemlum mihi .  DcusoAcndit  fe  nihil  iniquu  pc flularc  a  Iudxis.vtho- 
ncfta  exculacio  prxtendi queat,  acli  mmium effet  rigidus:  Ego  tantum, inqi.it, poftulo,  vt  mihi 
obediaus:hxc  fcilicet  eft  mea  fciieritas ,  tarn  amabilis  regula  manfuctudlnis ,  qua  erga  vos  vtor. 
Cum  frit'ur  nihil  aliud  exigam.niii  quod  v  ltro  debent  hlii  fuis  patribus, etiamii  non  moneitur, 
qui  fit/vt  base modcrauo  vobis  tantopere  difpliceat ,  neque  vllo  modo  pollit  a  vobis  admitti?  . 
Poftea'  adifr '  it,  S  t ability  fuerunt  verb  a  I  ontdtb  xpudfilios.popultu  autem  bic  non  paret  mihi.Sfd  que  - 
admodum  proxima  ledione  diximus,fpetialiter  attingit  Propheta  circunftantias  quafda.quod 
fcilicet  obedierint  Rechabkx  imperio  patris  fui  ,  cum  vetaret  vinum  bibere:hoc  fuit  duru:»«» 
biberunt,  inquit  ,vfqne  adhunc  diem.Q^jd  autem  ipfe  a  tiliis  fuis  poftulabatftantum  vt  Legefuam 
ample&erentur  ,non  crrarent  poft  deos  alicnos,  quemadmedum  fubiicit.  Ergo  i'ubeft  antitliefis 
inte"r  difficile  illud  prxctptum  Icnadab,&  inter  xquitatem  Legis.cum  Deus  nihil  aliud  populo 
fuo  mandauit  nil!  vt  inter  ipfos  pui  e  coleretur .  Dicit  ,No»  bibermtillivinum  *fqueadht»ncdietn: 
miatej1  nam  obedierimt.inqint^occd,  nulla  fuit  religio  in  vini  potu,fed  tatum  valuit  apud  ipfos 
rnortui  authontas.vt  Hbenter  vfum  vini  reiicerent .  Quoniam  ergo  (implex  cbedientia,hoc  eft, 
ftudm  pietatis  tantum  valuit  apud  Rechabitas,qui  tit  nune,vtego  non  mdiaxinamloquv-iusfun, 
inquic,hoc eft , non excufabile  eft  peccatum  populi ignorantix  prxtextu .  Lgoenim kquuiusfum. 
S^idiVLaahmttnefurgens&bquens.Hic  notatux;ajfl^tnj3s&  diligemjiaJopadabfemelhopfiliis 
fuis  mandauit :  imperium  illud  quod  poterat  euanefcere ,  perpetuo  viguit  in  ipforum  cordibur, 
ita  vt  hlii  nt potes  fuos  docerent.Atqui  non  femel  tantum  prxcepit.Deus  quod  rc&umerat/ed 
furresit  mine  ,hoc  eft  ,fcdulo  ipfos  prxuenit .  hac  enim  metaphoi  a  (ignificat  fe  non  expe&affe  dGt. 
poft  diuturnarn  licentiam  eii'cnt  magisaddi&i  fuis  vitiis .  Scimus  enim  eos,quibus  permiffa  fuit 
ad  multos  annos  libc  *tas,non  libenter  poftea  cogi  in  ordinem,  fed  confuetudine  fieri  rcfra&ari- 
os.Et  hinc  fit  etiam,  vt  neceffe  fit  formarc  quafi  ab  infan.tia  eos  qui  a  nobis  regendi  funt .  nam  (I 
libera  lllis  effet  pro  libidine  fuaagere,poftea  nullis  legibus  poffet  coerceri  corum  Iafciuia.  Deus 
ero-o  dicit  fe  m*ne  fmrexife, qui  a  icilicet  prxuenit  Iudxos,  vt  vna  cum  la&e  imbiberet  pietattm. 
Deinde  adiungit  fc  aiiiduum  fuifle  in  illis  doccadis:ma»efurgenso-  loquens.  Hoc  participio  figni 
heat  fe  quotidie  repetiuiffe  eadcm,ne  fcilicet  obliuio  a  Iudxis  poffet  obtedi :  loquutusjum  ergo, 
nempe mme Tureens cr loquens : ©•  non obedierunt  mihi.  Poftea fequitur  explicado,qu6dfci!icct 
Deus  miferit  Prophet as  .  ahoqui  promptum  fuiffet  ludxis  excipre ,  Deum  nunquam  ipfis  appa- 
ruiffe.  Dicit  mturfelaqmtmn  per  fuos  Prophetas:Mifiinc[iut,3c<\uidem  plures.  Dicit,  cundios  Jeruos 
meos,  quia  fi  vnus  tantum  Mofes  mandaffet  Iudaris  quod  redum  erat,potcrant  tergiuerfari,  Le- 
oem  fuiffe  fepultam,&  fe  non  tenere  memonaquidnam  Mofes  docuiliet.Ergo  vt  talibus  cauills 
occurrat  dicit  breuitcry?  mififfe  omttosfitruosfuos,  hoc  eft,mififfe  complures  Prophetaseoniime- 
ro,&ea  multitudine,vt  afiidueperfonuerit  in  auribus  populi  Legis  do&rinaiterum  repetit,»»<< 
nefttnem  zsr<mittens  dicendo.quod  fcilicet  nuquam  deftiterit  illos  &  monere  &  hortari.  qui  ante 
alioq ui  tardi  funt,atque  etiam  refra&arii.manfuefcunt  tamen  vbi  fingulis diebus,&  horis  reuo- 
cantiu-  ad  pfficium .  Cum  ergo  Deus  ita  inftiterit  per  fuos  Prophetas ,  hinc  perfpicitur  furiofa 
contumacia  populi ,  quod  nunquam  paruerit .  lam  fequitur  ipla  facilitas,  qua*  rurfus  aggrauat 
ipiommcnnien  ,D«ce/»«/o,inquit,  Conuertimini  agedum  quifque  a  vixfua  m.tla,  or  re&nfitciteQid  vcr- 
bum  rx>nifaciie)opera  vcftra.Hlc  oftedit  Deus  legem  fuam  in  hoc  differre  a  prarceptis  Ionadab, 
quia  fimplicitcr  a  ludxis  poftulauerit  quod  vitro  debucrant  prxfiare .  nam  vt  nulla  Lex  vnqua 
fuiffet  (cnpta.diftabat  tamen  ludxis  naturx  ienfus,parendum  tffe  Deo.nam  Lex  pietatis  ita  in- 
fculpta  eft  cordibus  noftris,  quoad  teftimonium  ,  vt  nemo  iure  obtendat  errorem,vel  ignoran- 
tiam  .  Deuser"o  hk  commemorat  fe  nihil  poftulaffe,  nifi  quod  natura  ipia  di&abat ,  nempe  vt 
refipifecrent  Iudxi.&  vitam  hum  formaret  ad  regulam  pietatis,etiam  fi  nemo  fuiffet  apud  eos 
Prophcta,debuit  tamen  hac  in.parte  libi  quifque  elte  doctor  &  magifter.  Sequitur,  tJe  ambuletis 
pott  deos  <tUen»s,vt  fentUtis  illis.  Hxc  admonitio  clarius  adhuc  exprimir'quanra  fuerit  Dei  modc- 
ratio.ncmpe  quia  nihil  aliud  voluit  quam  rctinere  Iudxos  fub  iure  fuO ,  &  tutela ,  vt  effet  ipfis 
in  patrem.  Ionadab  potuit  exigere  pietatis  ofheia  a  fuis  poftei  is,&  tamen  permittere  illis  iibei  u 

potum 


IN   IEREMIAM.  287 

potum  vini ,  permittere  agros  ,&  vites :  voluit  autem  ipfos  qtiafi  abfcindere  cgenere  huma- 
110,  vt  dt.  eerier  diet  eorum  conditio  quam  omnium  gentium,  &  populorum ,  inter  quosha- 
buabant .  Minim*  cnim  dubium  eft,  quin  ludibrio  fuerint  vicinis  iuis,  quin  pertulerint 
muiu>eontumcIias,quin  fueunr  grauiter  vcxati.  Dcus  oftendit  fe  abftinuiilc  ab  illorki- 
do imperio &  leruitute  imolerabili ,  necalii;d  poftulaile  apcpuloli:o,niii  vtil!ica«nofcere- 
tur  pate  t .  Q^od  ergo  a  Iudaris  non  extorlit  obkquium,  &  tamen  Lex  eius  ita  moderata erat, 
hi.ic.qiieinadmodumdixijclariuspatetquam  indomabilis  fueritmalitia  ,  &  prauitasillius  po- 
puli .  Ruri'tis adiungit  promiliionem  ,qux  allicerc ipfos ilia  dulcedine  poterat,  vt  promptiores 
client  ad  parendum.Si  pro  imperio  mandafl'et,Conuertiminiafupcrftidonibus  vcftris,&pure 
me  colitc,  iam  hxc  erat  plena  arquitatis  dc&rina .  Scd  vbi  dignatur  promiflionem  addere,  qua 
Iudxos  incliaet  ad  ftudium  parendi ,  &  tamen  nihil  ab  iplis  impetrat ,  iterum  hac  circunftantia 
deteftabilius  redditur  crimen  ipforum  .  Vidcmus  ergo  lingulis  membris  fubdTe  pondus,  &  non 
die  fuperuacuum  quod  hie  additur ,  lubitabirisin  terra  cjnamdediyobis ,  grpatribuf  vettris.  Dcus 
hie  banenClum  luum  commendat :  deinde  promittit  perpetuam  eius  fruitionem,  li  pareant  Iu- 
dxi.Dicit je  dedij]}  terramilUm  ipp<  ,cr  eurum pat> tbut. Si nunquam  guftaffent Dei  bonitatcm  fola 
tamen  pi urniilio  debebat  ipfos  accendere ,  vt  eius  imperio  fe  fubiicerent .  led  Deus  iam  libera- 
ls crga  ipfos  fuerat.  Ergoexpcrientiapotuitillos  conuincere,  quia  fciebatlc  non  alio  iure  adc- 
ptos  fiulf:  terrain  promiifam.nili  quoniam  diuinitus  prcmiffa  fuerat.Sciehant  valid*  Dei  ma-  ' 
na  dcieftos  fuiile  omnes  gentes.in  quarii  locum  ingrefli  fuerant .  Cum  ergo  experti  client  Dcii 
tarn  benencum,&  promitteret  in  pofterum  le  eundem  fore  qui  fuerat,  quanta  ruit  &  quam  bcl- 
luinahxc rabies , non polTe  flefti  ad obediential*] ?  Eft  igitur  hare  quoque  circunftantia magni 
pendens, cum  exprobrat  Deus  fe  terram  iplis  &  eorum  patribusdedifle.  Adiungit,Ne«  indiriA- 
slU  wrem  veflr.nn^O4  non  obediuitt/s  mihi .  Diximus  alibi  quid  valeat  hxc  loquutio,Non  inclinare 
aurem  .  opponitur  enim  infeitix  &  en  01 1 .  Deus  ergo  hlc  deliberate  malicia:  damnat  Iuda?os 
quia  ohftinato  animo  reiece rint  Legis  docti  inam,&  omnes  admonitiones  propheticas .  nam  vbi 
proponitur  dodrinaipfa ,  8c  Deus  familiariter  dignatur  populum  aliquem  docere ,  hincmaeis 
cognofcitur  peruicacia,dum  nihil  proficitur.  Ergo  hlc  ligniiicat  Deus  non  crrore  laolbs  fuiile 
Iudxos.qma  fatis  tenebant  quid  reftum  efTet.  Vnde  igitur  tanta  durities?  nempe  quiaaures  fuas 
data  opera obturauerint,hoc  eft,  quia  ma^itiofenegauerint  Deoobfequifi ,  «5c  fuerii:t  quafi  Ion- 
ga meditatione  prxfradi , ita  vtnunquam  reduci poffent  ad  fanam  mentem .  Poftea  iterum 
f.quitur, 

16"  Quoniamftabilieruntfilii  IonadabfiliiRechabmandatum  pa- 
trisfui,quodmandaueratipfis;populusautem  hie  non  audieruntad 
mejhoc  efl ,  non  obedmerunt  mihi. 

Nihil  nouum  hlc  dicit  Prophcta,fed  confirmat  fuperiorem  fententia,  idque  facit  quo  ma- 
gis  appareat  reiindignitas.  vbi  icilicet  ab  vna parte  mortalis homo  &  quidem  vita  dc fii&usre- 
tinet  pofterosfuos  in  officio ,  quia  femel  impofuit  illis  framum  in  re  ardua  &  mokfta,Deis  au- 
temqui  ailidue  compellat  pop.ilum  fuum ,  8c  hortatur,mittit  Prcphc  tas,  8c  non  definit  ipfos  ad 
fe  vocare,imo  non  tantum  inuitat  eos,  fed  etiam  blande  allicit,  proponit  fua  beneficia,  fpem  fa- 
cit  in  pofterurmvbi  ergo  Deus  omnia  experitur,  &  line  profcftu,hinc  apparet  dtfperata  pepu- 
li  prauitas.Hxc  eft  fumma. 

Ph.  EC  A  T  I  o. 

Da  ommpotens  Deus,  quado  non  tantum  femel  nobis  acflepius  etiam  te flatus  csper 
Jeruos  tuos  quxnam  cfiet  reftafalutis  vw  ,fed  Filium  tuum  Mtngcnitum  mijijliyqui  nobis 
eJSetdoSlor  pcrfeB<efapienn#:da  inqua^tfic  nos  tibifubijaamus,  C  ita  confecremus 
tibiyitam  nojlram,y>tqui  mortuus  efl  propter falute noftram,  <&  refurrexitjios  placidc 
regat  EuangeJif fui  docirina:  (fficfludeamus  te glorificare  in  hoc  mundo, vt  tandem  par- 
ticiples fimus  o?leslisglori<£)  quam  nobis  acquifuat  idem  Villus  tuus  Dominus  nosier, 
Amen. 

17  Proptereafic  dicit Iehouah  Deus  exercituum,  Dcuslfrael,  Eccc 
ego  adducamfuperlehudahj&ruperincolaslerufalemomne  malum, 
quod  pronuntiaui  contra  eos:  quia  loquutus  Turn  ad  eos,&  non  audie- 
runt:&  vocaui  eos,&  non  refponderunt. 


Pi 


CAP.  XXXV.  10.  CAL.  PRAELECTIONES 

)o  i  t  q_v  a  m  oftcndit  Propheta  Iudxos  exemplo  Rechabitaru  fie  effe  damnatos,vt  nihil  re- 
fta'rct  ad  defen(ionem,iam  iubiicit,quia  inutile  ap:id  iplbs  fiiit  verbu  Dei,fore  efricax  cen- 
tra ipfos:hxc  fuma  e{\:Loqm<tusJumadvostinqv.itDcus,'nm  non  amplins  vos  alloquar.fed  loquar 
contra  vos,hoc  e  ft,madabo  Crialdxis,vt  minjftri  lint  atque  ex  ecutores  mex  vindi&x.  Videmus 
ergo  quern  ordinem  teneat  Propheta  -.nonprotulithanc  vltimam  fentcntiam ,  qua:  eft  inftar  > 
fulminis  donee  conui5ti  eflent  Iudxirin  eum  rinem  lpcftauit  comparatio  cum  diceret  Rechabi- 
t.ls  fuilTe  morigerospatri  luo:  Iudxos  autem  fpreuiffe  Legem  Dei,&  omnespropheticas  admo- 
niriones.Erojnqiut,addmdmfi(perIe)wdjm,&rfal>erincolaflerufrlemomnem^ 
adnerfiis  eos:qti*loquntus  er.im  ad  ipfis  ,&•  non  mtdierunt.  Hi  c  diftinguit  Propheta  inter  duas  loque 
di  fpecies.  Delis  enim  Iudxos  fuerat  alloquums : led  fimul  ctiam  loquutus  fuerat  fuper  eos,  vel 
contra  cos. nam  hie  ponuntur  dux  particulx  ,qux  funt  inter  fe  aftines,fed  tamen  altera  fcribitur 
per  M.altera  per  y.Ergo fub  vna  fpecie  defignat  Propheta  do&rinam ,  exhortationc  s,& quxcG- 
qux  faciunt  ad  pcenitentiam,nempe  vt  homines  vel  reuocentur  ad  officium ,  vel  retineantur  in 
ofricio.Hic  itaque  vnus  eft  modus  loquendi,cum  Deus  nos  compellat,&  ad  feinuitat*  Alter  au- 
tem modus  reftiingitur  ad  minas ,  vbi  Deus  poftquam  expertuscft  fe  nihil proficere  docedo  & 
monedo.minatur  ik  oftedit  qualis  vi  dicta  no;  maneat.Hic  igitur  locus  apprime  dignus  eft  oblcr 
uatu,quia  hinc  colligimus ,  vbi  homines  repudiant  fermonem  quo  docendi  crant,  non  pofle  ta- 
men eihigere,quin  alter  fermo,qai feiheet  denuntiat  iudicium  Dei, lit  efficax.Do&rina  videbi 
tur  inuti'.is  q.iando  non  rccipietur  ab  hominibus,fcd  quilquis  contempferit  fermone  ilium  fen- 
tiet  tandem  cum  fuoexitio  nonpoffc  irritas  fieri  denuntiationes ,  quibus  confirmat  &fancic 
D;us  fidem  fermonis  fui.  Quoni.tm  ergo  non  audierunt  fermonem  quem  loquutus  fueram  ad  ipfos ,eue- 
nient quxcunque pradixi aduerfus  eof. Quod  addit ,  vocaui, ©•  non refponderunt,  amplificat  criminis 
atrockatem,quia  fcilicet  non  fimplicitcr  tantum  oftenderit  Deus  quod  vtile  erat  infalutem,fed 
ipfos  ad  fe  vocauerit ,  imo  inclamauerit:fed  verba  fecerit  apud  l'urdos ,  quia  ipli  non  refponde- 
lint.    Sequintr, 

18  Domui  autem  Rechabitarum  dixit  Ieremias ,  Sic  dicit  Iehouah. 
exeixituum,Deiis  lfrael,Propterea  quod  audiftis, ve/oW/'«//fo,manda- 
to  lonadab  pat ris  veftri,&  feruaftis  omnia  eius  mandata,&  feciflis  fe- 
cundum  omnia  qua^praxeperatvobis; 

19  Proptereaficdici:  Iehouah  exercituum,DeuslfraeI,Non  excide- 
-    tur  vh"  ex  lonadab  filioRechabquinftetcora  facie  meacunctis  diebus. 

Hie  quo  magis  afficiat  Iudxos  Propheta,  mercedepromittit  filiis  lonadab,  quod  patrifuo 
ita  obedie  rint.  Prom  it  tit  autem  benedictionem  a  Deo.nec  mirum  eft,  quia  mandatu  hoc,  vt  in- 

Ej>/>r.  6.i.  CjUjt  P;U1lus,  primum  cft,cui  annexa fit  promillio.  Deus remunerationem  generaliterpromittit 
omnibus  qui  Legem  obfeu;ant:f:ngula  ctiam  mandata  in  genere  fpem  habent  remunerations: 
fed  fpeciale  hoc  habct  quintum  Legis  prxceptum, Honors  patrem  tuum,&  matrem  tuam,vt  vi 
tam  prorogcsj&c. Mirum  igitur  non  cft,fi  Deus  mercedem  promittat  Rechabitis,  quia  obfequc 
tcs  fuc  rint  patris  fui  mandato/poniam  id  pollicitus  fuerat  in  Lege.  Sed  quod  Papiftx  obiiciut, 
placere  igitur  Dcoobcdientiam  ,  qux  Ecclelixprxftatur,  facile  refellitur  eorum  commentum, 
ficuti  diximusyquialiobfcquutifuiHentRechabitxpatri  fuoin  re illicira, diyni poena erat:fed 
quia  prxceptu  iilud,quemadmodumoftendimus)nonpugnabatcum  Lege  DeiJnnc  fa&um eft, 
vt  Deus  probaret  lllam  obedietiam.  Leges  autem  qux  feriitur  ad  fabricandos  commetitios  cul- 
tus,funt  prorfus  impix,  nam  continet  in  fe  idololatriam.  Deus  enim  prxferipfit  qualiter  velit  a. 
nobis  coll. Qnicquidcrgo  ex  feproferunt  homines,  prorfus eft  impium,  quia  purum  Dei  cultu 
adulterat.deinie  vbi  neceflitas  confcientiis  imponitur,  feruitus  eft  tyrannies,  vt  diximus.  Tale 
non  fuit  conbliu  Ionadab,quia  mandauit  pofterisfuis  quod  ipfis  erat  vtile  &'lpeftauit  duntaxat 
vfum  prxfentis  vitx.'deinde  non  obfti  inxir  eorum  confcientias,quia  licuit  ipfis  migrare  lerofo- 
lyma,&  habitare  communi  more  in  xdibus.Neque  enim  erexerunt  fibi  tuguria  Ierofolymx,fed 
vl\  funt  libere  xdibas  conductitiis:  &  tamen obferuarunt  patris  mandatu, nempe  quia  non  prx- 
cile  iufferat  habitare  in  tuguriis,  fed  voluerat  tantum  ipfos  mancre  expeditos ,  vt  Temper  parati 
efTent  ad  migrandum.  Videmus  ergo  quam  ftulte  torqueant  Papiftx  hunc  locum  ad  tyrannicas 
fuas  le^es.Maneat  itaque  fententia.p'.acuiffe  Deo  obedicntiam  Rechabitarum, quia  naturx  fen- 
fus  ctiam  hoc  didat,vt  liberi  parentibus  fuis  lubiedi  lint:  deindc  fcimus  Deum  fxpe  mercedem 
rcpendcre  vmbris  virtutu,vt  oftendat  fibi  placere  virtutes  lpfas.Nec dubium  eft  quin  hxc  pro- 
miflio.queadmodum  ante  dixi,confulto  data  fuerit  vt  pungeret  Iudxos,  quemadmodudicitur 

D.'*f.3i.M.  in  cantico  Molis,Prouocabo  eos  in  gente  ftulta.quia  me  prouocariit  in  iis  qui  non erant  dii,etia 
viciftimme  vlcifcar,quia  produca  gentes,qux  ante  non  erant.  Sic  igitur  nuc  Deus  vt  magis  ex- 
alperet  Iudxos  promittit  fe  benedifturum  Rechabi tas.quia  morigeri  fucrft patri  fuo.  Kon  exci- 

detur 


IN   IERE  MIAM.  l8g 

detur  yir  ipfi  Ionadab,hoc  ^nonexcidetar  viret  progenie  Ionadab>ff<<».j(ad  vcrbwrnjcor am  facie 
wfxSed  quoniam  oblcura  ellet  8c  ambigua  ilia  breuitas,  ideo  interpofni  particulam,<7«/'»  sletct 
ramfaaemea.Dicit  autem  ftaturos  coram  facie fia, non  vt  lint  Saccrdotcs,vcI  Lcuita^qucmadmo- 
dum  quidam  ex  Rabbinis  hunc  locum  rcftringunt  ad  facerdotium,quia  lapc  in  Sci  iptura  hoc 
Leuitis  tnbuitur  vel  Sacerdotibus ,  qudd  ftent  coram  facie  Dei:  ideo  putant  idem  pronuntiari 
dc  Rechabitis .  fed  illud eft  nimis coadum .  Simpliciter ergointelligit  Dcus  luperftites  fempcr 
fore  aliquos  ex  progenie  Ionadab,idque  lingulan  fuo  bencricio,vt  appareat  illorum  obedienti- 
am  non  carere  lufta  mcrcede.hax  iumma  eft.   Sequitur, 

CAPVT     TRIGESIMVM    SEXTVM. 
m  t  tuit  anno  quarto  IoaKim  filiilofe  regis  Iehudahfritinqua, 
*  fermo  hie  adleremiamalehouahjdicendo, 

i  Sume  tibi  volume  libri, &  fcribe  in  eo  cunc~tos  fermo- 
> nes  quos  loquutus  fum  ad  te  contra Ifrael, &  cotra  Iehudah, 
&  contra  cun&as  gentes  a  die  quo  loquutus  fum  ad  te ,  a  diebus  fcilicet 
IoIke  vfque  ad  hunc  diem. 

Hoc  capite  narrat  Propheta  hiftoriam  memoratu  dignam ,  &  valde  nobis  vtilcm .  dicit  e- 
nim  fe  Dei  iuffu  fcriplilTe  qua:in  Temple  prius  docuerat :  deinde  fummam  ll'am  fe  miiific  per 
manum  Baruch,vt  recitaretur  in  Templo:  fama  fuifle  fpai  fam,&  Coliliarios  Regis  vocafle  Ba- 
ruch:&  cum  audiiffent  qua:  lcripta  eranc  in  volumine,retulifle  ad  Regcm,tame  admonitum  .ib 
ipfis  fuifle  Baruch,vt fe occultaret  iimul  cum  leremia,  ne  Rex  contraipfos excandclceiet/.t.  ti 
accidit.Rex enim  indignatione  ftatim  compulius,iullit  abripi  leremia  &  Bai  uch,ricmpe  vt  col* 
leret eos e medio:fed  fuerunt  abfconditi,& piotedi Dei gratia.Poftca  videbimus  quid  Rex iua 
contumacia  profecerit,nepequod  audacius  ccepn  Propheta  contra ipfum  vociferari.  Initio  igi- 
tur  capitis  dicit  Propheta  fibt '  datumfuiffea  Deofermonem  ,vt  fcriberet  in  yolumine  libri  quxcunque 
frtus  loquutus  fuerat.  Per  Volume  libri  intelligit  volume  in  cjuo  fcripturus  erat.Ncque  enim  hlc 
nso  accipitur  pro  libro fcripto,quia  volumen  illud  erat  nudum .  oportuit igitur  Prophetam  di- 
dare  miniftrofuo  Baruch.Et  ha:c  ratio  loquendi  alibi  etiam  occurrit,ficutiPfalmo.4o.  Ca»te-  P/rtl.40.8, 
riim,  nVjo  vocant  Hebrari  volumen  ex  veteri  confuetudine .Neque  enim  habebat  libros  concin- 
natos,quales  hodie  habemus:fed  habebat  fua  volumina .  Et  hoc  nonien  Latino  etiam  refpondet. 
Sicuti enim  n\  SO  vocant  quod  eft  implicitum,a^l  quod  eft  voIvcre,ita  etiam  dedudumcftLa 
tinum  nomen  a  volvendo:vocamus  rolle :  8c in  Gallia  etia  vfi funt  hac  fcribedi  forma,  nam  olim 
omnia  vetera  inftrumenta,deinde  adiones  iudiciariarfolebat  fcribi  in  voluminibus:&  in  veteri- 
bus  archiuis  nihil  reperitur  quod  non  icriptil  lit  in  volumine .  lubet  igitur  Deus  Propheta  fiiu 
accipere  volumen  vbifaibat :  deinde  iubet fcriberefermtnes,quos  audierat  ex  ore  if  pus  Dei,  &■  quos 
pronuntiauerat fuper  lfiael,cfjuper  lebudam,8c  fuper  alias  etiam  gentes .  Hie  primo  loco  videmus 
quifna  vfus  lit  Scriptural ,  nempe  vt  quod  alioqui  euanefceret  vel  excideret  ex  memoria  hon.i- 
nu,maneat  8c  tradatur  per  manus:deinde  vt  etia  legatur,quoniaquod  feriptum  eft  pottft  melius 
expendi  per  otiu.Si  quis  loquatur  duntaxat,quilque  pro  fuo  captu,  8c  pro  attetione  fiia  aliquid 
percipief.veru  quonia  labikur  fermones  ex  ore  hominis,ideo  maior  eft  Scriptura:  vtilitas:  quia 
li quod  ftatim  non  fueritintelledu,rcpetitur,plushabet  lucis:deindequcdhodiequilpiarolcwe 
rit,cras  iterum  poterit  legere,&  poft  annum,&  plures  annot.Qupnia  ergo  videbat  Deus  fe  quo 
dammodo  aerem  verberafTe  cum  loquutus  fuerat  per  fuii  Propheta ,  ideo  vult  eadem  ilia  fcribi 
qua:  fruftra  Ieremias  fuerat  loquutus. Nee  dubium  eft  quin  hoc modo 8c  Regem,&  Conliliari- 
os,&  totum  vulgus  non  iolum  ignauia*,fed  etiam  focordia:  damnare  voluerit^qucd  fcilicet  fru- 
du  car uerat  omnis  dodrina ,  cum  tamen  Ieremias  tantum  fiimpiiflet  apud  ipfos  laboris,  &  cam 
fuiflct  afhduus,&  fedulus  in  officio  docedi.Nunc  ergo  tcnemus  Dei  coniiliu  ciim  dicit,  xAccipe 
tibi  volu>nen,cr  fcribe  in  eo.  Dicit  cunBos  fermones,  quos  loquutus  fum  ad  te .  Hoc  ideo  cxprimitur,  vt 
intelligant  ludii  Ieremiam  non  proferre  fua  commeta,  fed  rldeliter  tradere  qua;  ex  ore  Dei  au 
dkrat.Dicityfuper  lfrael,er  fuper  lebudab.  Initio  eniro  vaticinatus  fuerat  Ieremias  contra  decern 
Tribus:  fed  poftquam  excilum  fuit  regnu  Ifrael.ab  eo  tempore  ccepit  duntaxat  cura  gcrere  reli 
dui  populi:  ita  dodrina  eius  fpecialiter  direda  fait  ad  Iudsos .  Adiungh,fuyer  ennff*)  gentes ,  vt 
poftca  vidcbimu^.Et  inde  etiam  apparet,  prophetias  non  certo  ordine  temporis  fcriptas  fuifle, 
vtnuperadmonui:fed  volume  fuifle  com  poiitum  non  feruataferie:llc  tamen  vt  liber  hie  conti- 
neat  llunma  totius  dodrin£,quam  Ieremias  toto  fiidionis  fua:  curfu  pertulit .  Dicit,<«  die  quo  ice 
ti  tecum  loqui^ncm^tadiebus^m^uit ,lo/>*vfqueaddiembunc.Fun£tv.s  aute  fuerarPropheta  docedi 
officio  non  tantum  decern  aut  viginti  aut  triginta  annis ,  fed  quadraginta.    Sequitur, 

3   Si  forte  audiant  domus  lehudah  omne  main  m  quod  ego  cogito  ad 

faciendum 


CAP.    XXXVI,  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

nam  precatio  rite  noupoteftconcipi.quin  homo  afcendat&  cadat.  Videnturharc  contraria, 
fed  inter  lcconkntiuntumo  non  poiriintfeparari.Nam  in  ureabusduoneccffaria  funt^des  & 
humiUtas:fideaffurgimus  ad  Deum,Iuimilicate  autem  proiiemimuiH^c  ranc  eft  cur  Script  u- 
Art.10.4  rafxpedicatorationemafcendere,  quia  non  precamur  rite  vtdecct  hiiiiollamus  furlunirara- 
mos:&  fides  promiflionibus  fulta  nos  fupra  totum  mundu  erigat. Sic  igitur  fide  attollitui  iur- 
fumoratio,humilitate  autem  caditdeorium  in  terram,quiatimor  debet  coniungicum  hde:& 
quemadmodum  fides  generat  in  animis  noftns  alacritatem  ex  fiducia,lic  etiam  conlcienria 
nosdeiicit  ac  profternu. Nunc  ergo  tencmusrationemhuius forms  loquendi.Addit,{3i<w  nu- 
gija  ettira&-exc<tndefcentia  quam pronuntiauit>vc\  loquutus  eft  (ad  verbu)  lehouab  contra  populum 
J««c.Iram  8c  excandef centum  accipit  pro  Dei  vindiftauta  caufam  ponit  proefR&u.  Scd  Pro- 
pheta  intclligit,nifi  prorlus  exexcati  lint  homines,  8c  quali  alienati  mente,  debere  magisaffiti, 
cum  Deus horribilcaliquodiudiciumproponit.  SiDeusleuealiquoddeli&umcaftigat,etiam 
ii  nonadedgrauiter  minetur,  nostamenmouerioportet  :fed  vbi  Dcusoftcnditiramfuam  fie 
accenfam  effe,vt  met uendum  fit  ab  vltimo  interitu,  nimium  fumus  ftupidi,nifi  talis commina- 
tio  nos  magis  terreat.Dicit  igitur  Propheta  non  effe  locum  ceffandi,quia  Dens  non  leuem  aut 
vulgarem  pcenam  denuntiat  populo:  fed  ofteditfe  armatum  effe  ad  totam  gentem  pcrdendam, 
ficuti  Iudxi  extrcma  quxquc  nuriti  craiit.   Sequitur, 

8  Et  fecit  Baruch  films  Nerise  fecundum  omnia  qua?  prxceperac 
ei  Iercmias  Propheta,  legendoinhbrofermones  lehoux  m  domolc- 
houx. 

Hie  laudatur  promptitudo Bafuch,  quod  non  refragatuseft  Prophetx  Dci.fcd  prouincia. 
fibi  lniunftam  libenter  lulccpit.non  carebathsc  libertaspericulo,vt  dixirLus.Q^oniam  igirur 
legatioeratminimepiauhbiliSjimoplusquamodiofajhincperfpiciturpK-tasBaiDchjqiod  tii- 
hil  recufauerir,  quoniam  fcicbat  fibi  non  fruftraimpofitu  effe  hoc  onus .  Dicit  igitur  lerefnias 
Mum  fiecififit ficuti iuffius fixer. it  Jegendo  in  Temple  firmoxes  lehoufi.  Paulopoft  vocabit  lermones  Icre- 
mix.fed  eodeni  fenfu.  Nam  licuti  Dens  le  reprxfentat  in  fuis  miniftris,  ita  fxpc  ad  eos  tranf fere 
quod  eft  ipfius  propri urn.  V ocatur  dodrina  Ieremix,qux  tamen  propric  loquendo,non  alium 
R     ■  -  g  habet  autkorem.quam  Deum.  Sic Paulus  Euagelium  fuumnominat,cuiusfuerat  preco&  te- 
ar ii. i\,  '  ^'s*  nequetamenfabricaueratipfeEuangelium,fedacceperataChrifto,&fidelitertradiderat 
&  i.Tim.  exeiusrnanu.ErgonotandaeftratioloquendijquxpaffiminScripturaocciuritjdumcommu- 
*•*  niter  idem  &  vnumtribuiturDeo,&feruiseius.SicquodvideripoffetdLirHis,  Apoftolidicun 

turrrmitC-repeccatajdicunturafFcrrefalutemmempequiaminiftrifuntgratixDeiAhortan- 
hait.io.ti  tur  Chr  fti  nouune.vt  reconcilientur  homines  Deo.  fie  ergo  abfoluunt,quia  teftcs  funt  abfolu 
tionis.  Ita  etiam  fermoncsleremix  vocantur  quosferuo  fuo  di&auit  Deus,interea  proprielo- 
quedo  non  funt  hominisfermones,quia  non  profedifunt  ab  homine  mortali,ied  ab  vno  Deo. 
Sequitur, 

9  Et fuit anno cjuinto Iehoiaki filii Iofia:  regis  Iehudah,menfe  nono, 
indixerunt  ieiunium  coram  Iehouahtoti  populo  quieratyfubaudienduejiy 
Ierofolym£,&  toti  populo,  cjui  venerut  ex  vrbib9  /ehudah  Ierofolyma. 
10  Et  legit  Baruch  in  librofermonesleremisin  domo  Iehoua:  ,60c 
eftjn  Templo^m  cubiculo  Gamaria;  fihi  Saphan  fcriba^in  atrio  fuperio- 
ri,in  introku^el  mgrcjfu,  porta?  nouce  domus  lehoux ,  porta:  mux  Templi, 
in  auribus  totius  populi.' 

Hie  additur  clarior  expIicatio.Nequeenim  aliquid nouum  narrat  Prophua,fcd ex  com- 
muni  linguae  Hebrakx  vfu  pluribus  verbis cxprimit,quod  breuiter  attigerat.Dixerat  enim  Ba 
ruch  legiffe  in  Tcmplo  verba  Dei  ficuti  iuffus  fueratmunc  quando>  8c  quomodo  id  factum  fue 
rit  refert,nempe  cum  anna  quinto  leheiakimindi&um  tfifiet  ieiunium  menfienono.  Nunc  ergo  videm* 
quorfum  tendat  repctitio,  nempe  vt  circunftantia  temporis  melius  notctur. Dicit  ergo  tunc  le- 
dum fuiffe  librum,vel  rccitatum,quando  indicium  fuit  ieiunium  quinto  anno  Ichoiakim.Mi- 
nime  dubium  eft,quin  tunc  ludxi  cognouerint  inftarc  graue  aliquid,quia  hxc  indiftio  fuit  ex- 
traordinaria.Scimus  autem  cilm  aliquid  calamitatis  inftaret,  folitosfuiffe  cofugere  ad  hoc  rc- 
mediummon  quod  ieiunium  per  fe  Deo  placandofufficiatjfed  quia  fignum  eft  humilitatisidein 
de  homines  melius  compirat  ad  precandum.  Nee  temere  obrepfit  hie  ricus ,  led  Deus  voluiti- 
ta  populum  fuum  affuefaceread  pcenitentiam  .  Ciim  ergofignaaliqua  irx fux ederet  Deus, 
tuncneceffe  fuit  Iudxos  non  tantum  petere  veniam  ,  fed  addere  etiam  ieiunium  precibus, 

quern- 


IN   IEREMIAM.  25,0 

qliemadmodum  vidcmus  tarn  fecundocapiteIoclis,quamaliispIuribusIocis.Erat  amen,  hxc 
qiiati  folennis  confellio  culpx ,  &  reatus ,  quia  iciunio  confd'ti  lunt  fe  obftri&oseffe  Dciiudi- 
cio.qucmadmodum  8c  lacco,  &  cincrc .  Solcbant  enim  abiicerc  vtftcsprctiolas>  &  face  um  in- 
duerc>dcindealpergere  capita  pulucre,vcl  terra.ck  ilia:  erant  quail  rcorum  fordts:  in  ilio  fqua- 
lorc  petebant  a  Deo  veniam,pi lmum  vt  agnofecrent  iuani  fceditatcm  in iftis  extends  1  ymbolis: 
deinde  vt  coram  Dco,&  Angclis  prohtcrentur  fe  dignos  tile  morte,&  nihil  lpei  effe  reiiduuirtf 
nil!  Deus  illis  ignolceret.  Cum  ergo  fcribit  hoc  loco  leremias  indicium  fuille  leiunium ,  mini- 
me  dubium eft>  q uin  iam  tunc apparuerint  ligna  aliqua  vindicia:  Dei .  Etii autem  Iojkim  pro- 
uocaucrat in ic regem  Nabuchadnezer , quod  tributum negalTet :  tamen  hoc  Temper  valuu a- 
pud  I  udxos ,  nihil  accidcre  nili  iufta  Dei  vindida.Cum  ergo  Tenet  libi  cum  Deo  cfienegonu, 
hinc  fa&um  e(l,vt  cogitarcnt  de  ipfo  placando.  Poflea  adiungit  indicium  fiiffi  ieimium  coram  \t- 
hoiuh,non  quod  opus  eflet  meritorium.vcl  quod  inde  fperanda  tffet  expiatio ,  quemadmodum 
Papiftx  Tuis  ieiuniis  cxiftimant  fuapeccata  rcdimere  >  &  ideo  vocant  latisfa&iones'.fcd  dicit 
Propheta  indicium  fuifle  iciunium  coram  D.o.quia  appendix  erat  prccationis .  Cum  ergo  m- 
dicius  elTet  iylcnnis  conucntus  ad  fupplicandum ,  ieiunrum  tanquam  pars  accefllt,vt  fcilicet  fe 
magiscxternofymbolocoraDeodenccrent,  &limulteftata  facercntfuampcenitentia.  dicit 
iiuli^lumfuijfe  teti  populo,qui er*tlerofolym*,&reliqHisludais  qui  exmbib9  .iliis  venerunt, vtinTi,^' 
ploprecarentur.Vndeetiamcolligimusieiuniuperfenulliusfuiiremomenti,fcdtcftimonium 
fuilTepce.Titeti*,cicidcoconiunciucumprccibus:quemadmoduChriftuscum  loquiturde  pre-  M4f.17.11 
cibus>additieiunium,non  quod ieiuniua.quotidianis  precibus  non  polfitfeparari. nam  afhdue 
nos  precarioportet.atquinonieiunabimus&mane,&vefpcri: imoprecamurdumparataeft 
menl'a,&  cibi  lunt  nobis  appofitudeinde  vbi  pranli  fum us ,  &  carnati,DeUm  precamur. Scd  hoc 
intelligi  debet  de  precibus  magis  feriisjvbilcilicctjquemadmodum  iam  dixi,Deusquaft  ad  tri- 
bunal fuumnoscitat,&  oftenditmanifeftaira?  fu£  ligna.  Et  hac  rationeetiam  Paulus  fcptimo  i.Cor  7  t 
capite  ad  Corinthios  >  cum  iubet  vires  habitare  cum  iuis  vxonbus ,  adiungit ,  Ni!i  forte  ad 
tempus>inquit:quando?nempevttotosfele  impendant  iciunio  &  precibus.  Videmusitjque 
hoc  non  efTe  ordmariurn ,  fed  cum  vrget  aliqua  ncccfiitasdurior .  Ergo  hoc  quoque  notan- 
dumeft,indiciumfui(reieiuniumaliisliidxis>qui  venerant  lerofolymam  . Cur  enim neccfle 
f nit  lerofolymam  venirc,nifi  vt  Deum  fuppliciter deprccarentur  f  Dicit  tunc  reciiAiv.nifviJ)t  w- 
lumen  in  Templo,in  cubiculo  G^mariajtlij  S uplun  fcribx .  Cubicula,  vt  alibi  diximtis,innexa  crant 
atrio  S  icei  dotum .  Leuirs  enim  Temper  aliqui  erant  Templi  cufiodes :  deinde  quifpiam  ex  Sa- 
cerdotibusinordinefuacfunciionismanebatin  Templo.quod  pertinetadSaphan,S>.ribavO- 
catur,non  vt  paulo  port  eodem  nomine  vocat ur  Cancellarius  Regis:  fed  hlc  accipio  pro  aclua- 
rio.Nam  O^SB  vocarunt  Scribastfid  aliquando  hac  vocenotantur  Lepsinterpretes,  ahquan- 
do  autem  a<ftuafii,qivibuscurxcratprophctiascoI!igere ,  vel  qui  pi a:fic~ti  erant  publicisadis 
colh^endis.Habuitigiturcubiculum  fuumin  TempIoGamariashlius  Saphanfcritz.  dicit itt 
<tm«/«iipm<»'».Vndecolligimusquodiamdixi,partesatrii  fuiffeilla  cubicula  .  dicit  in  porta  notu 
lempli introitu .  Q^idam  cxiftimant  fuiffe  porram  Orientalem  :  &  illic  folcbat  ciTe  maior  fre- 
quentia  populi .  Videmus  ergo Baruch intrepide fun&um  fuiiTe officio  fuo ,  cum  volumcn  ll- 
lud  recitauit,  cuius  tamen  leftio  poterat  grauiter  cxafperare  totius  populi  animos .  Se- 
quitur, 

■ 

11  Et  audiuit  Michas  films  Gamaria:  filii  Saplian  omnes  fertnones 
Iehou*e,de  fuper  Jibro  JwceTt^treatabanturexlibro. 

12.  EtdelcenditindomumRegisadcubiculumScribae.'&ecce  ll- 
lic omnes  Principcs  fedentes^c  efc,fedtbant,  Elifama  fcriba  &  Dalaiah 
filius  Semaiah,&  Elnathan  fihusAchobor,&  Gamarias  films  Saphan,& 
Zedechias  films  Chananice,&  omnes  Proceres. 

13  Et  nuntiauihjnclicaua,  ipfisMichaS  omnes  fermones ,  quos  audie- 
rat  c«m  iegeret  Ba r uch in  \ibvothoceH trccitaret ex libro,  in  auribus  po- 
puli. 

Nefcitur  quo animo  hie  Michas  venerir ad Procerej&Confiliarios Regis  Potuit  {ffede- 
Jator  qui  in  animo  habebat  grauare  Prophetainuidia,vel  captare  fauorema  Pifoceribusjvi  fo 
lentaulici.Siita  cft,ex  hoc  exeplo  difcaru9  non  omnes  qui  audiutitacfTedoci!es,&paratos  ad 

C<.    n. 


CAP.    XXXVL  LO.  CAL.  PRAELECTIONES 

oblequium,vt  proficiant  in  pia  &  fan&adG&rina,quemadmcdu  vidcmus  multospatictcr  qui- 
demaudireAdarefi^numaliquoddocilitatis-.inureafouereinanimisJuisccr.tuniaciam-dan 
detrahcre ad  calumnusquicquidaudierum. talis  potuiteffeanccct.usMicna' deque  hie  agitur. 
ied  fieri  ct>a  poteft>vt  admiratione correptus  rem  noua  &  quafi  incredibile  daulerit  ad  R tgis 
Conlilurios.noc  in  medio  rehnquo,quia  nihil  certi  habemus. Vtnit  igitur  Hit  infaUtium  R<£«> 
vbifedebant  omnes  principes.  die  it  wniffi inaJikulum  Scrib*  huncScrila  probabile  eft  fuiiTe 
Regis  Canccllariu  apud  quern  eiat  omnes aulici  Proccres.  Nommat  aliquos,fed poftea adiun- 
git DmntsUlicfnHf:>dcmde  Miibam  tianojfe  ilhs  ferments  quos  tudttrat  tx  ortHaruch turn  legtttttoti 
*>«/>«/«.  Hoc  a  utem  nonablque  admirabili  Deiconiilio  fa&um  tft>  quod  Rex  tandem  mtellexit 
quid  aclum  eflet  in  Tcmplo,vt  detegeret  luam  peruicaciam aduei lus Deum,quemadmodu  po- 
ftea videbimus.Creauit  quidem  hie  nuntius  aliquod  periculu  tarn  Iercmix,quam  tius  miniftro 
Baruch-.iedDominuseosprotexir.imereadeteftafuitRegisimpietas  &  obftinatio,  quod  cum 
omnes effent territi,contempferit  Deum ,  &  accenfus  fuent  iracundia  aduerlus  Prophetam,li- 
brumcombufferit.&voluentetiamairthoremipfumextinguere.    Sequiturnunc, 

14  Et  miferunt  omnes  Proceres  ad  Baruch,Iehudi  filium  Nathaniae 
filiiSelemia;,hliiCurA],dicendo,Volumenin  quolegiftiinaunbuspo- 
pulifume  inmanumtua,  &  veni.Et  fumpfit  BaruchfiliusNena:volu- 
men  in  manum  fuamJ$  venit  ad  ipfos : 

Debuerantquidem  ipfiftatimafcenderein  Templum.  ledquanuisnoneflcnt  prorfusim 
pii,|pirabanttamcnaIiquidfuperbi2,qucmadmodumfaciuntquialiquofplendoreliintpr«di 
ti.Nam  non  libenter  fefe  dcmittunr.quemadmodum  videmus  omnes  aulicos  ita  mfiatos  cfle,vc 
exiftiment  fibi fieri  contumeIiam,frmil'ceantur  cum  vulgo.  volunt  igitur  gradum  aliquem  libi 
prarcipuum  manere.  Hxc  ratio  fuiteur  non  afcenderint  in  Templum  difcendi  caufa,fcd  voca- 
uerintadleBaruch .  hoc  iam  illis  obflitit,ne  ex  animorefipifcerent .  Videbimusquidcmfuifle 
perculfos  metu,&  quali  attonitoscdeinde  videbimus  lie  rem  tulilTe  ad  Regem,vt  confultumta- 
men  optarent  Prophetx,&  tius miniftroifed  prOgredi  longius  decebat,  nenpe  vt ie  coniunge- 
rentrcliquo  populo,&  111  Temploprofiterentur  luam  pcenitentiam.Hoc  cur  non  fuent  factu 
diximus,qUiaitilicet  femp  r  in  opibus&  potcntia  fimulregnatluperbia,&  vaniras,&ambitio. 
Accerliturergo  Baruch.led  honorince,quiamittuDthominem  non  obfcurum:&  idco  hie  nar 
raturgenealogiaipiius;nontantu.mexprimitur  paths  nomcn,fedetiamaui,&  proaui.  vndecol 
UgimusfuilTe  nomine  aliquem  eximiii  iubent  iplurn  venire-S^quitur,»y»/«w»  uctcpto  velumirtt  vt- 
«^4</eos,vbilaiidari:rciii.'.t6itantia.Promptitudo  iam  ante  laudata  fuit,qu6d  icilicctaufus 
fueritprodirein  Ten  p1u>&.  publicerecitare quod  ramenpoterataccederefuicietctiuspopu 
li.  Sicuti  initio  al.icriterkilcepitmunus  fibiiniunctu,  itaetianunc  in  officio  perleucrat.  Vtnit 
igitur  ad  Princip.'s,non  occult  Jt  volumen,tametii  morte  fuam  fecum  geftaret:fcd  libeieetiam 
3  i  iplos  prodit ,  quia  intelligit  diuinitusgubernari  totum  hoc  negotium.    Sequitur, 

15  Et  dixerunt,  Sed e,agedum,  &  lege  ipfum,  "whonen,m  auribus  no- 
ftris:  &  legit  Baruch  in  aunbuj  lpfoium . 

16"  Et  ta&um  eft  cum  audirent  cun&os  fermoneSjexpauerurit  cmif- 
quead  propinquum  fuum;  &  dixerant  ipfi  Baruch,Indicando  indica- 
bimus  Regi  omnes hos  fermones. 

Videmus  in  Proceribus  fuilTe  aliquod  ftudium  pietatis.componunt  enim  fcadaudicn- 
dum,&  reuerenter  excipiunt  miniftrum  Prophcta:  .  Hjud  dubic'fi  venilTet  ipfe  Ieremias, 
fuuTetacceptus  tanquam  Dei  Propheta:cum  tnbui.tur  tantum  honoris  eius  miniitro  ,  vt 
Principes  iubeant  iplumeirciniuo  conceffu,'ccrteaJiquJdhocfuit:Vndeapparctnon  fuille 
prophanosD.u  corrtemptorcs .  Iam  lequirur  altera  confirmatio,  quod  Icilicel  titnore  fxtrint  e- 
mnts  commoti  ,vt  ejmfqut  fnpinquumjmm  rfftkeyet .  Ergo  quantum  ad  Read's  Confiliarios  Tpe- 
Sat :  videmus  etiam  licfuiire  animatos,vt  libenter  audirent  &  expauelcerent  ad  minas  Dei. 
Sedminirr.edjbium  eftquineuanidusfuerithictimor.  Etq nod  dicit  Prophcta  vnumquemqitt 
titouijfe  d  p>epiriqwm}futtm ,  lignum  eft  vacillationis .  Nam  qui  timet  vt  oportet ,  ille  fele  intus 
collu'.it , &  coram  D  .0  fe  exaniinat .  fed  vbi  animi  alternant ,  quifque'  altcrum  rcipicit .  Er- 
go.lignum  hoc  fuit  non  firma:  &folids  pcenitcntia*,  iumetuere,  vt  alii  alios  vicillim  refpi- 
cerent :  quiapotiuJ  debebant  ljnguli  in  Deum  refpicere ,  vt  arcano  confeientise  fenfu  agnofce- 

rent 


IN    I  ER  EM  I  AM.  i9i 

rent  fc  pecca{Te,&  ita  confugerentad  remedium.  .  Sequitur  ,  etimipflsdixifle  >lndwnda  indka- 
bimus  l^rg*.  vnde  colligimus  lie  timuiffe,yt  tamen noluerint  Regis offcndeieanimum;  Defcrut 
igKur  rem  ad  ipfum,quia  volunt  gratiricari.  H«c  eft  religio  aulica,  nempe  Dcum  ita  timere,vt 
tamen  nemo  vcht  excidere  a  gratia,quin  potius  appetat  omnesad  vltimum  vicjut  pcrfungi  i'uo 
'  ofricio  nepoftca  obncicriminis  vice  lllis  poi'titjccirailc,  nee fatis  fuiffe  dihgentcs,  vel  attentos 
in  cUfanda  Regis  vnlitjte.D^nique  Piopk.fic  nobis  tanquam  in  fpeculoieprafentataliquam 
pieratcm  in  Regis  Coniiliariis,vt  oftendattamen  ambitiohe  corr uptos  fuille  corum  aiiimos,& 
ambitionem  lie  praeualunTejVt  Regem  mortalem  vero  &  vnico  Regi  cselorum  pixferrenr. 

Precat  io. 

Va  ommpotens  Deus ,cjuando  dignaris  nos  quotidie  adte  imitarc,  vf  tibi  vicifitm  re- 
(hondcamus  Spiritu  manjuetudinis  &  obedientU :  deindeetiamafjicenosferiofenfu, 
ytnontantumagnofcamitspeccata  noflra,  Jed  in  illis  ita  nobis  diMceamus ,  Vf  jlatim 
au&r&mus  remedium,  (ffretituamifericordiajicrejipifcamus,  \tinpqfterimglorifice 
turnomentuum  in  nobis, ddnec  tandem  participesjhnuscius gloria,  quam  nobis  acqui- 
puitFilius  turn fuofanguinc }    Amen. 

17  Baruch  autem  interrogarunt,  dicendo ,  Indica,agedum ,  nobis 
quomodo  fenpferfs  cunctosfermones  lftos  ex  ore  tins. 

18  Et  dixit  lllis  Baruch ,  Ex  ore  fuo  pronuntiauit  mihi  cun&os  fer- 
monesiftos;&egofcripfifuperlibrum  cumatramento. 

"^TOn  dubium  eft  quin  Regis  Confiliarii  fie  mirati  fuerint  ciimaudirent  minasillas  cori- 
■*■  ^  fenptas  iicutidi&auerat  Propheta ,  vt interea  agitati  fuerint  in  diucrlas  partes , quemad- 
modum  lolent  increduli,&  qui  non  ita  vt  decebat  excipiunt  cxleftcm  doftrinam .  vacillant  e- 
nim  &  non  poffunt  conliftere.  Talis  igitur  fuit  ambiguitas  in  mentibus  Procerum:quia  vix  po- 
terant  credere  memoriterdi&atos  fuiffe  iftosfermones,fedfuipicabantur  aliquid  effeaftutix. 
Quemadmodum  increduli  multa  comminifcuntur  de  leruis  Dei .  Et  hoc  videntur  facere  data 
opera,vt  obfeurent  Dei  gratiam,  qu£  illis  occurrit  ante  oculos .  Hoc  igitur  confilio  dicuntur 
interrogafTe  Baruch  quomodo  excepijjet  fennones  ex  ore  leremU .  Rcfpondet  iimpliciter  leremum 
protuliJftfermonesiftos,vnde  colligere  poterat  leremiam  non  habuiffechartasrepofitas.nec  fuiffe 
longo  tempore  meditatum  qua?  volebat  perferri  a  lcriba  luo  Baruch.  Etfi  autem  nihil  minus 
videturdicere,  quam  quod  poffit  iatilfacere  Proceribus,huc  tamen  lumma  ter.dit,  leremiam 
non  protuliireexabaco,vel  area fuavolumenillud  ,fcdquemadmoduTuggerebatfpirirusDei> 
ita  celeriter  pronuntiaffe.Hinc  potuit  crefcere  admiratio.vt fcircnt  RegisColiliarn hxeman- 
data  non  prodire ab  hemine  mortali  >  fed  potius  Dcum  loqui  per  os  Propheta? ,  &  per  manum 
Baruch.    Sequitur, 

19  EtdixeruntPrineipesipiiBaruch,Vade,&  abfconderetu&  le- 
remias,&Yir  ne[ci&t,boceJl,nefciatquifquam,vbina.irifitis. 

VidemusProceresiftosaulicosflu&uaffe)vtfcntirentquidemmacurnDci)&  tamen  ma- 
nerent  in  fuo  ftupore .  Et  Deus  ita  farpe  profanos  homines  terret ,  vt  lemper  redeant  ad  fuam 
focordiam.  Videntur  quidem  ad  momentum  expergeheri,&  feno  agnolccre  Dei  iudiciunv.fcd 
moxeuanefcuntillx  omnes  cogitationes  .  Ita  fit,vt  linant  Deum  loqui ,  &  nihil  prohciant acfi 
loqueretur  apud  iurdos,quemadmodum  paulo  poft  vidcbimus.Non  proriciunt  igitur  Conft- 
liani  Regis;fed  non  funt  cr udeles .  cupiunt  enim  Prophctam  occultari ,  vt  Rex  nihil  dui  ius  in 
ipfumftatuat.  Tales  hodieplerolquevidcmus,  qui  non  tanguntur  cxleftidu&rina.  Annuunt 
quidem,vt  alini  mouent  aures  .Nam  fatentur  ore  verum  &  rectum  effe  quod  proponitur:  led* 
quemadmodum  di\i,vcl  claudunt  oculos,vel  laltem  non  atttcndunt,vt  fentiant  Dcum  effe  qui 
loquitur  .Interea  per  ipfos  non  ftaret.quo  minus  do&rinaEusngeliifaceretfuos  pi  ogrcffus:at- 
qui  libi  placent,  im6 gloriantur  q uod  lint  medii , &  neque  in  hanc neque in  illani  partem  nimis 
inclinent.  Talesapparet  fuiffe  Regis  Confilianos,de  quibusquid  SpintusDeipronuntiet,vi- 
debimuspaulo  poft.Hortantur  igitur  Baruch,vt  ie  occultet, deinde  vtleremiam  limul  admo- 
neat,quia  videbant inftare illis  periculum,niii fuga fibi conlulerent.    Poftea  fequitur, 

Cc.    iii. 


CAP.XXXVI.  IO.    CA  L.    P  R  AELECT  IONES 

zo  Et  venerunt  ad  Regem  in  atrium,  &  volumen  depofuerunt  in 
^ubicuJo  Elifama  fcriba;,  &nuntiarunt  in  auribus  Regis  omnes  fer- 

mones. 

zi  EtmifitRexIehudiadtollendum  Yolumenj&accepitexcubi- 
culo  Elifama;  fcrib*e:&:  legit  illud  lehudi  in  auribus  Regis,  &  in  aunb* 
cun.ctor  um  Principum ,  qui  ftabaht  a  confpectu  R  egis . 

lam  narrat  Propheta  vcnifle  Procercs  ad  Regem , fed  volumine  depofito  apud  Elifama 
fcribarmquia  vttenerxfunt  Regumaures,nolebanttam  odioium  munus  ftatim  profcrre .  Et 
ita fuis  blanditiis dementant  Reges  qui  iplis adfunt,&  qui aures  illorum  occ upjnc .  nulla  enun 
eft  in  aulis  libcrtas :  fed  vt  quifque  maximus  eft  adulator ,  ita  etiam  maximo  in  prttio  habetur . 
Certatim  ioiturexcoghat  omnes  ConliluniquomododeliciasReeibusfaciant,  ita  ltduloca- 
uent ,  ne  vel  lnconfiderate  offendant  ipforum  animos'.  Hxc  ratio  hiit  cur  Procercs  volumen 
depofuerint  apud  Elifama.  Hinc  colligimus,  vel  frigidam  ac  tenuem  fuifle apud  ipfos  Dei  re- 
uerenuam.NamfiperfualifuiflentjIercmiamdidallcScribsfuoquaiacceperataSpirituDei, 
certi  non  tanti  fuilfet  illis  Regis  cffenfio.Cur  ergo  non  audent  ftatim  volumen  profcrre?hor- 
tari  Regem  vt audiat,nifi  quod,l1cuti  iam  dixi,adulatio  femper  eft  timeda^Hinc  ht  ergo  vt  non 
audeant  Regi  volumen  oftendere,i\.d  tantum  narrcnt  fe  legiffe  quxdam  horrenda  di&u ,  ita  vt 
Rex  cum  illis  non  expoftukt.qiidd  nimis  audafter  coram  ipfo  protiilcnnt  quae  audirc  ipfe  nol- 
let.hoc  eft  igitur  vnum.Iam  fequiiur  ^tgemmijffelebhdi,  vt  volumen  acciperet  ex  cubicttlt  Elifimx 
firibx  In  Zcdcchix  perfona  confpicere  licet,  vt  increduli  Dcum  fugiant,  &  quarrant  fimul,  fed 
turbulento  quodamimpetu,vt  nefciantquid  velint.  Rex  potuit  fecure  contemnere  quodalla- 
tuerat.Sienim  voleb.it immuniseiTeamoleftia,curiuffit  volumen  fibiafterri&recitarialiqua 
parte;  Videmusergo  vt  increduli , quanuis  a  Deo  cupiant  longillime  recedcre ,  tamen  currant 
quodam  caeco  motu  in  ipfum.fed  non  faciunt  hoc  iponte.Deus  enim  ipfos  arcano  iiiftirdu  ad 
fe  trahit,vt  magis  reddat  inexcufabiles.  Hinc  fit,vt  multos  impellat  curiofiras  ad  dofirinam  au 
diendam.  Alii  autemfuriofcinquirant  quid  fibivclitha:cdoftrina-quemadmodumfeiabtftix 
fepx  incurrunt  in  gladios .  Tale  igitur  f  uit  ingenium  Zedechia: ,  q  uia  optaffet  fepultas  effc  o- 
mnes  leremixprophetias:  tamen  non  potuit  fibi  tern  perare,quinicirev<.lletfumniam  vel  par- 
tem aliquam  Mi^ir  igitur  lehudi  qui  Volumen  afferrtt  .deinde  addit  lehudi  legiffe  volumen  coram  Kege, 
©•corrfw  ritu  ConfUariis  .Hinc  hi&um  eft ,  vt  clarius  fc  proderet  Regis  impietas ,  quod  lcilicet 
nonfuitcommotusauditistotvaticiniis  Nonfuftinuitquidemaudirereotatiencnr.fedfinitis 
quibufdam  capitibus,ftjtim  abrcptus  furore,vt  mox  videbimus,coniecit  volumen  in  igncm,  & 
illicconfumptit.  Quicquidfit,Deus  voluitexcuteretam  Regi,quamciusConfiliariisomnem 
prxtextum,ne  poftea  ia&arentfeignorantiafuiffelapfos,  quia  poftoblatum  illis  volumen  non 
nifi  per  eos  ftetit ,  quo  minus reuocarcntur  ad  falutem,aqua  iam  exciderant .  Nunc  fubiick. 

z!     Rex  autem  fedebat  in  domo  hyemali ,  menfe  nono:  Et  focus 
co  ram  facie  eius  accenfus ,  w /  ardebat, 

zj  Et  factum  eft ,  cum  legifTet  lehudi  tres  paginas ,  &  quatuor  >  hoc 
eft, (res  \el  quatuor,  fcidit  cultello  (cribx  ,\?l grapbio ,  &  proiecit  in  1- 
gnemcjuieratinfoco,vfcjuedum  confumeret  volumen  totum  fuper 
ignem,qui  erat  in  foco. 

Hie  oftendit  Ieremiasquamparumprofecerit,quia  Rex  non  tantum  abiecit,aut  lacera- 
uitvolumen,fedpoftquamconlcidit,  voluitperiresius  memoriam.confumplit  enim  inigne, 
Hxc  tcntatio  potuit  grauiter  percutere  Prophetx  animum.  Dei  mandato  di&aucrat  volu- 
men illud: nunc  videt  feoperam  lufiffe.  Potuit  igitur  apud  Deum  conqueri,quod  fruftra 
tantum  laboris  f  uiffet  impenfum  fine  fru&u .  Quorfum  enim  iubebatDeus  fcribi  volumen, 
nifivt  Rex  cum  fuis  Confiliariis  retipifceret?  Quantum  attinet  ad  populum  ,non  potuit  ccr- 
to  Propheta  cognofecre  feciffetne  operxprctium  mittendo  fcribam  fuum  Baruch.  Ncque 
enim legitur  qualis  fueritattentio  populi.fed  tra&usfuit  Baruch  in  palatium  Regis:ita  fufpen- 
fefuerunt  omnium  metes. iam quisexitus? Rex  Iibrumcomburit.  Non  dubium  igitur  eft  quin 
grauiter  perculfus  fuerit  animus  Prophetx:feditaferuosfuos  Deusexcrcet  ciim  iubet  apud  fur 

dos 


IN  IE  REM  I  AM.  tfX 

dos  loqui,  vcl  luccm  proferre  cxcis.  Difcamus  igirur  Deo  fimpliciter  obfequi  ctiaifi  fi  inutilis 
videcur  labor.quem  a  nobis  exigit.Et  ideo  Paulus  exurgit  coutra  mundi lngratitudincm,  &  di- 
nt miniftros Euangehi  bonum ec luauerp odorcm eflc  Deo  iiuein mortem  ,  Iiuein  vitam  :quia 
vt  maior  pars  redditur dcterior,  tamen obfequium  quod reddunt minrftri  Deo  perre  i/raru  eft    l's  ' 

ncque l'pectandusefteuentus. Vidcr igftlir  feremias exafperatu effe Re^is animum.fed non ideo'  ' 

lpi'umpeenitttobedientix.quialciebateuentusdebcrerelinqiiipenesDcumj&irreiusarbitrio 
fed  inrereahominum  partes' effe  exequi  quicquid  Deus  mandat,  etuiiili  nullu»«ppareat  fru&us 
laboris.boc  igitur  vnumeft.Nunc  quod  ad  Regemipfump^tinet/in  eiusperfoha  quali  in  fpc- 
culo  videmus quam  prodigiofa  (it  eorii  carcitas quiiunt  Satana* mancipan .  Certe  debuit  Rex 
citmDeus  ita  tonaret  in  ems  aunbus,aliquo  tnodo  percelli,nec  ve'ro  poteft  ludibrio  haberefer 
monem.ledexcandelcit.&tanquam  rabiofa  bellua  lelcpra:cipitat.exercet  igitur  iuam  iracun- 
diam  contra  volumen.Si  putabatlerem.authore  efie:  cur  non  defpexithominem  hullius  autho 
ricatis.quatixmattinetad  publicum  ftaturo?Ieremias enim  nihil pOruitRegidetraherc.  Non  du 
buimigitur  eft  quinfenferitetiaminuitiisnegotiu  libieffe cum  Deo.curcrgo  ita  exardet?  quid 
fpcrat  le  poffe  confequi,vt  tota  rabie  contra  Deum  feratur?!  ed  ilia  e(t,quam  dixi,  hornbilis  cx- 
citas,qu«  ccrnitur  in  omnibus  reprobis,quorum  mentes  faf  cinauit  diabolus:  quia  ab  vna  parte 
velint  no!int  lentiunt  Deum  adeffe,&  le  quodamodo  eirari  ad  eius  tribunal :  deinde  quali  obli- 
tiinfanifu  contra  ipfum  Deum.  Sic  ergodeRegeZedcchianarratur,qu6dcum^/»^w/;vf_ 
mAua-federet  adfoctmfimilXac  leftx  fuerunt  tres,vcl  quatuor  pagin£,volumen  confodcrit  era- 
phio.vel  cultello (cribs.ny-n  lignihcat fjeperiouaculanv.fed hie accipitur  pro cultello.quo  vtun 
turferibx,  vn  wwter.Prirho  Rex  non  fuftinuit  donee  lehudi  volume  abfolueret:  poftquam  au- 
diuit  tres  vel  quatuor  apert uras,hoc  eft,  rotulos,vt  vocamus.ftatiru  arripuit  volumen,  &  fcidit: 
Ndeindenoncontenn»shoc  facrilegio,combuffitvolumenipfum,acllpoHetiudiciumDcifimul 
abolere  cum  libro  Sed  videbimus poftea quid  adeptus fuerit  hac  intemperie ,  •pfquedum,  inquir, 
canfumeret  yolumen  Hind (itper  ignem.    lam  feq  uit  u  r, 

x4    Et  nontimuerunc,&non  fciderunt  veftes  fuas R ex,  &  cun&i 
feruieiusoim  audiffentcun&oslermones  iftos. 

lam  Propheta  admifcet  do&riuiam  narrationi,  quia  per  fefrigeretquod  ha&enus  vidimus* 
nill  adiunftafuiirethscadmonitio.Oftendit igirur  Propheta cur  haftcnus raulerit  quod  vidi- 
musdeimpu  Regis  obftinatione.Sedplusfubeft  vehem«iajlimplicibusverbis,quam(imaeno 
verborumionitu  lnuectus  fuiffet  Propheta  tarn  in  Regem,quam  ineius  Confiliarios.  hlc  enim 
quali  arronitus  loq  uitur  ,Non fciderunt,  inquit,  velUmentafua ,  er  non  timuerunt  cum  uudirent  tarn  4- 
trocet  min.it. Er  certe  hoc  inter  monftra  merito  cenferi  poteft,quod  miferi  homines  ita  contem- 
prim  prxtcreunt  Dei  minas,ad  quas  tamen  expauefcere  non  fecus  atquead  prarfentem  interitum 
debebant.  Quod  igitur  mortalesdum  aduerfus  illos  fuis  minis  Deus  fulminat,non  mouentur* 
imo  magis  obdurefeunt,hoc  lignum  eft  diabolici  furoris .  Non  igitur  absre  Propheta  quali  at- 
tonitus  hie  breuiter  dicit  Regem  non  timuiffe  cum  fuis  Confliariis  ,z?nonfcidil)e  -veilesfuns .  Doce- 
murautem  hoc  loco  hoc  lignum  effe  reprobationis,vbi  non  terremu.r  cum  Deusfe  nobis  iudi- 
cem  fbreminatur,&  denuntianciim  etiam  proponit  in  medium  noftrafcelera,&  ab  altera  parte 
ortedit  quid  Gmus  nicriti.  Vbiergo  hxc  omnia apud  nos  nihil  prolunrdignum  eft  defperats  a- 
mer.tix.  Hoc  imelligit  Propheta  his  verbis  ,No»  timuerunt  jnquit.  vult  enim  omnes  tecum  rape- 
re  in  admirationem,qu6J  Rex.&eius  Confiharii  potuerintad  Deiminasita  intrepidiconfifte- 
re.Qnantuaiattintt. id  veltes.figniun  hie  ponitur  pro  re  ipfa:  deinde  lynecdoche  eft,  quia  pars 
accipitur  pro  toto.pi  imo,vcftes  fcindere  non  magni  effet  mometi,nifi  corda  primum  fcinderen 
lur,quead:nodum  dicir Iohel  capite  2.  fed  quanuishypocrita:  oftententpcenitentiam  lis;nisfal- 
lacibusivbi  tamen  agiturdevero  &  finccro  pcenitentiaeaffefiu  ,  lignum  fubftituitur  in  locum 
rei,c]uemadmodum  hoc  loco,  non  fciderunt  veflimenta/ua,hoc  eft ,  non  profeffifuntmetum  ali- 
quem.Et  quonia  hoc  fo'.cbat  fieri  fcilTuraveftium,idco  dicit,No» fciderunt  veftesfuat, cum  Deus 
p<.r  os  Ieremiar,&  per  manum  Baruch  fie  fulminaret. Deinde  lynecdoche  etiam  notada  eft,  quia 
folcbant  inducre  faccos,&  afpergere  capita  pulucre.hic  tantum  de  veftibusfit  mentio  -.fedalia 
etiam  figna  compi chcnduntur.dicitjCftw  audifiethti  cm&os  fermone  r,non  qu6d  tot  urn  volum  en 
Rex  audierit,fed  tria  vel  quatuor  capita  fufticerepoterant ad ipfumdamnandum.Neque  enim 
dubium  eft  quin  fatis  luperquc  conuidus  fuerit,&  quia  exhorrebat  iudicium  Dei,  fefe  proiecc- 
rit  ad  iftam  rabiem.vt  fcilicet  volumen  fcinderet,&  non  veftimenta.Eftautemparonomafia  fa- 
tis cocinna inter  yip,&  Nip  nam altcrum  fcribitur  per  »  hnale.alteru  ver6  per  j/. Ar.tc dixit,  Cunt 
'kiiffet  lehudi  partem  libri  fcidit  E^ex  lihrum  ipfum.ihcr  Iegebat,Rex  fcindebat.eadem  fere  eft  vox. 
Hlc  autem  dicit,Rex  non  fcidit  veftes  fuas:  antea,  Rex  fcidit  volumen ,  &  lacerauit:interea  de- 
bebant potius  veftes  fuas  difcerperc  ac  feipfos,fi  fieri  poffet,  cum  Deus  terrorem  illis  ineute- 

Cc.    iiii. 


CAP. XXXVI.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

mus.Prophetamiflusfucrat,  vt  obiurgaretmontes  8c  colles,  non  parccret  etiam  ipfisRcgibus, 
Mhh.6.1.  8c  regnisadeo di&umfuit,  Ecce conftituitefuper gentes, 8c rcgna.  Qupniam ergo potuit loia- 
S»pr«i.  io.  Icim  uafc  erTcrre  iuperbia,vt  putaret  iibi  quiduisefle  licitum,  ideo  lignificitt  Deusnon  tflecur 
i'plendor  Regius  mentem  &  ienfus  eius  perftr  ingat,quia  nihil  moretur  iftas  lar  uas,  neque  lmpe- 
diat  vlla  mundi altit udo  liberum  propheticx  do&rinx  curium  .  In  lumma ,  hie  ammatur  lere- 
mias  ad  conftantuni,neperl*on./texcelletiaiprurnterreat>vclcmolliateiusanimurn,  quo  minus 
ftrenue  perferat  Dei  mandata.Et  hinc  etiam  colligi  poteft  duplex  admonitio.prior  dirigitur  ad 
Rei;es,&  eos  quiexcellunt  vel  opibus,vcl  potentia  in  terris,vt  le  verbo  Dei  reuerenter  kibiicwr, 
neque  exiftiment  fe  com muni  lege  effe  exemptos,vel  folutos  propter  iuam  magnitudineta,quia 
Deus  perfonas  non  reipicitialteraauteadmonitioadipfosDo&oresipectat,  vt  lciticectanqua 
clauiis  oculisexcquantur  abfque  vlloperfonx  refpe&uquicquid  Deuspvxcipit.atqueitanul- 
lastimeantofFenliones.neque  iptiim  Regium  nomen,neque  gladiiexcrti,nec  vlla  penculaipibs 
deiiciant  e  gradu.Refertur  pnore  loco ciimcn,TH,mq[}H,exul]iftihbrumbunc,dicendo, Quarefirt- 
pfilli  in eo,Veniend»  veniet  Rjx  B.ibylorris.eyperdet banc vrbemt Hie  oftedit  Deus  qua:  maxime cau 
fa  impulerit  Regem  Ioiakim,vtlibrum  inignem  coiiceret,nempe  quia  non  potcrat  fcrrelibe- 
rasobiurgationes  fimul  cum  minis. Hypocritx  ii  Dt9  ipfisindulgeat,vcl  non  attingat  iplbrum 
vitia ,  vtcunque  ferent  propheticam  doctrinanv.fed  vbieorum  fcabiesattingitur,  ftatini  furcrc 
incipiunt&  hoc  fuit  continuum  certamen  Prophetis  Dei  cum  impiis'.  nam  i\  blanditi  Fuiflenr, 
&  iuaues  f  indent  eorum  conciones,  Temper  fument  aliquid  Ixtum  &  profpernm  impiis  pollici- 
ti,excepti  fuiflentcummagno  fauore  8c  plaufu:  ted odiotus fait &acerbus Dei lcrmo,&exaf- 
perauit  impiorum  animos,cum  audirent  Deum  libi  clTe  infeftum.  Hie  ergo  locus  diligcntcr  no 
tandus  eft,quia  Spirituf  Deiqualidigito  hie  monftratfontem  omniscontumacix,  qulafcilicet 
vellent  hypocritx  tran(igere>autpaciici  cum  Deo,necum  ipfisduriusagcrer,fed  frigidetantum 
loquerentur  Prophetx.  atcjuinecelTceft  vtDeifcrmorefpondeatauthoris  iuinaturx.Sicutie- 
-  nim  Deus  cordium  eft  cognkor,  penetrat  in  abfeonditos ienfus.ita  etiam  fermo eius  gladius  eft 

&  j'V  anceps,&  ita  homines tranirigit  vlque  ad  ipias  medullas,difcernit  inter  cogitationes,ci:  affe&us, 
H*fe.4.u-  quenudmodum  Apoftolusdocet. Hinc  fit  vt  hypocritx  infaniant  cum  Deusiplos  ad  Judicium 
vocat:quemadmodum  liquisdemulceat  hominem  vlcerofum,nullum  fignum  dabitamarulen- 
tix;fed  li  chirurgus  premat  vlccra,  tunc  fremit  dentibus ,  deinde  etiam  quicquid  puris  latebat  c- 
grediturvbichirurguslanccolaexaminat quod priuscratoccultum.Idem  ergo  contingit  hypo 
critis:quia,ficutidi<9:umfu!t  non  tumultuanturaduerf us  Deum,neque  etiam  fremuntvbi  lim- 
plcxproponiturdocirinaUcddumvrgenturtamreprehelionibuSjquamminisjtuncaccenditur 
eorom  furor ,  tune  virulentiam  fuam  omni  ex  parte  eiiciunt .  Hoc  ergo  exprimitur  cum  hie  re- 
fen  Propheta exi<Httmideofrtffelibrurn,qtiiainip(eJiriptu>nertit,y>enturum  Regem  Babylouis  quiper- 
deret,hoc  eft, vaftarec  terram,c?deleretex ill*  tambominem,quaminmentum.  Sic  videmus  vt  Pro- 
%.. ,  phetiaMichexexafperaueritomncsIudxoscumdiceret,Ierulalem  in  aceruoslapidum  redigc- 

Mrfft.j.it.  tursedftatimoftendit  Propheta fruftraimpios lie  ferriaduerfusDeum,quia  contra  ftimulum 
calcitrant,&  tandem  necefie  eft  iplbs  concert  a  lapide,  cum  quo  confligunt,  quia  ipforum  dun- 
ties  non  poteft  faccre.quin  Deus  pergat  nihilominus  in  luis iudiciis.  Ideo  additur,  Sic  dim  lebo- 
uxh  ie  Reze  leiakim,Non  erit  ei qui  fucced.it fitper  thronhm,  vel t'uper  folium  Dauidis.  Cum  negat  fo- 
re fucceltbremintclligit  ex  eius  pofteris:  tametfi  cnim  filiuslechania  creatus  fuit  Rex  in  eius  lo- 
cum,quiatamenexiguorempore,hoceft,tribusduntaxatmenfibusdominatuscft,tempus  illud 
nonyenitin  rationcm.Pronuntiat  ergo  Ieremiasexmandato  Dei  non  fore  legitimum  fuccef- 
forem  RegiIoiakiin,quiafeilicettradusetiaminexiliiimfuit  filius  eius  Iechania  finito  tertio 
menfc.Zedechiasautemnon  ccnfeturlegitimus  fucceffbr,quiaeratpatruus-.deindenon  dubm 
eft  quin  eius  odio  Nabuchadnezcr  iplum  extulerit .  quod  cnim  impolitusfuir  folio  ,.fai5tum  eft 
in  ignominiamloiakim/cklechanix.  Nunc  ergo  tenemusquofeniuminctiir  Deusnon  fore  qui 
fucccdatRea;i  Ioiakim:ideo  non  limpliciter  dicitur  -m  Nts  hy  zW  nW  «V,non.  erit  cj  ui  iedeat  lb 
per  folium|Dauidis:l"ed  ty  nwnV»»(>«fWr///»,nempc  ex  liberis,vel  ex  fobble  nemo  erit  qui  occu- 
pct  folium  Dauidis .  nam  vltimus  Rex  fuit  Zedecnias:illc  autem,  quemadmodumdixi,  erat  pa- 
truus:  itatota  pofteritas Regia  dciefta  fuit,vt  nemo  incle  vnquam  perucnirctad  iuccellione  r?> 
Vfd.if.i7  gni.Sed quxriturquomodoconucniat hoc vattciniiim cum  promiilione)Qn.andiu  Sol  &•  Luna 
J8.  fulgebuntin  cxlo  erunt  mihiteftes  fideles>qu6d pofteritas  D.midisfcmpermancbit  fupcrftes. 

Deuspromittit  regnum  Dauidis foreperpetuu,&  ex  eius'pofterisfemper  fore aliquOs, qui do- 
minentur  quandiu  Sol  &  Luna  in  cxlofulgebunt.'quidaute  hie  Propheta  naRalnon  erit  quijiic- 
c^f.reftringitur  quidem  hoc  ad  pofterosIoiakim.Sedinterea  tenendu  eft  quod  alibi  vidimus, 
neinpe  hie  agi  de  interruptionc  qua:  non  pugnat  cum  perpetuo  ftatu .  regni  cnim  perpetuitas, 
qua.'  D.iuidi  fuit  promilLi , talis fuit>vt  ad  tempus regnum  collapfum  fiierit,&quati  peffunda- 
tum'.fedt.indcmiterum  exortuseftfurculusexradiccIfai,&  Chnftusquivci  e  vnicus&xtfrnus 
eft  rilius  D  iuidis,ille  fie  regnare  incepir,vt  regni  eius  null  us  fit  finis.Ergo  ciim  Propherx  negant 
fore  qui  fedean:  in  folio  Dauidis,non  fimpliciter  imelligunthoc,fedreftringunt  ad  poena  lllam 

tempo- 


IN    I  ER  EMI  AM.  lp4 

ccn)pural«n,qiu  regnuro  fie  euerfum  fuit ,  vt  tande  AjO  tempore  ill  u  J  Deus  reftituerit,  qupm- 
admoduni  dicirur  apud  Amos,  Nam  venict  tempus,inquir,quo  Degs  eriget  ruinas  ex  tabcrna-  Aw«  9-  u* 
culo  Dauidis  Nunc  tcnenmsquomodohrmafteteritpromiiiioderegniperpetuitate,*  tamen 
celTauent  regn  urn  lllud  ad  tempus,  donee  icilicet  Chnftus  veniret,cuius  capitumponcretur  ci- 
uans.vcldudcmaRegiunbqueadmodumdicitEzechjel.Intercaminimidubiumeft^uin  ob-  Ev  ''    ' 
uita  fuerit  ha*c  magna  abiurditas  Iercmix,Qmd?hcrine  poteft,vt folium  Dauidis  careat leeiti-  l6 
mo  haercde  i  potesne  daraherc  Solem  &  Lunam  £  cselo'qucadmodum  cum  Propheta?  concio- 
nabantur  dc  vaftada  Ierul"alem,Quid?an  non  dictum  eft,Ha:crequiesmea  in  feculum  leculi.hlc 
habitabo? tierine  poteft , vt  Deus  careat domiciliofuo in  terris,pr2fertim  cum vocct  requiem   P^al'liZ' 
l"uam?itd  facilis  fuit  iolutio ,  nempc Dcum  manere  veracem  in  iuis  promiflis,  quanuisadtcm-    * 
pusoccultaret  gratiaml'uam  ,ita  vt  vaftitas.illa  horribilis  omnibus  exemplo  elTer,  vaftitas  ,in- 
qu.im,tamVrbis,quamRegni. Non  dubiumigitureUquirProphctxoftenderintrcgnum  fore 
occultum  quail  ellet  thefaurusfubterrasdcfolTus.-intercaten.pusventurum  quo  tarn  Vrbem, 
quiiu i'oliumipiumDeusrurf"userigeret,acreftituerctpriftjna:digiiitati:quemadmodum  cum 
P.;pifts  magniriceia&atquicquid  legiturin  Scripturade  cofcruatione perptr.ua  Eccleliaupro- 
mUtitChr)ftusl'eadfuturumi'uisvfqueadnnemfecu!i,fcforeinmedioduorum  vcltriumqui  M»ms  jo 
conuentrintinipfiusnominc,EccIefiameflccolumnam,&firmamcntum  vcritatis-.congerunt  M«*.<8  13 
il!a  omnia.vtoftendant  Dcum quodammodoeffeiibiobftriaum.Sed  facile diluimusfriuolas  I«T«to.|.iJ. 
illas  obicdiones:  quia  icilicet  Deus  mirabiliter,  &  non  viiibili  forma  coferuat  fuam  Eccleiiam 
in  mundo.-deinde  quod  non  lemper  cminet  Eceleiia:  fuperricies, fed  interdum  abfeondita  eft  & 
poftea  emergit,&  recuperat  f  nam  dignitatem  quz  ad  tempus  poterat  videri  cxtincta.Ergo  idem 
nunc  Papiftisrelpondemusquodolim  Propheta:  veteripopulo,  Deumfcilicet  fidelem  tfle  cu- 
ftodem  Ecclelrtelua^fed  non  pro  carnisfcnlu,quia  mirabiliter  Ecdefiaa  Deo  fuftinctur,&  non 
communimorejautordinevlitato.ficutiloquuntur.dicitc^R^lMrflci/wiVj^^^^^f^^,, 
fitexpofttumfrigorhitiierdiudutem  calori .  poffct  hoc  videri  frigidum,quemadmodum  puerisdum 
minamur  ,proponimusillislpc<5r.ra .  quidenimpotuit  hocnocereloiakim,  fieiuscadauereelu 
no&urnum  pcrferret?  nequeenim  vllanoxa,vel vllusdoloris  fenfusperuenicbatadcadauer 
ipfum:nullusenimeftfenfushominismortui,qt6ad  corpus.  Videtur  ergo  hocquodammo- 
do  eflepuerile  cum  dicit  Propheta ,  Cddtuer  eiuserit  per  diesexpopttttn  t*Uri,&  permdltt  expt- 
fitmnfiigorifed  rcfertur  hoc  ad  comuncm  natur*  legem ,  dequaalibidiximus .  cftenim  fcedtirh 
&  trifte,in)6etiamhorrendumipedaculum,cumvidemus  homines  iacere  mfepultos:  natura:  e- 
nimfenfushocdi&at  >ciim  mortuilunt  homines,  fepeliendos^iTe.  &  rcli^iofepultui  a?  ab  initio 
nuindi viguit  in hominum cordibus,  &  fuittellimonium futura:  refum&io'nis, queadmodum 
alibi  diftum  fuit. Cum  ergo iacetcadauerhominisinfepultum,omnes tale  fpedaculurcfuoiutj 
atqueexhorrent,  &  fifrigore  rigefcat  cadauer,  deinde fi putrefcat  sftudiurno,hoc  augetin- 
dignitatem  .  Deus  ergo  voluitdei'cribercignominiam  loakim  ,nonqu6daliquanoxaadeum 
perueniret,dum  cadauer  eiusproie&um  fuit ,  &  caruit  fepulchrihonore :  fed  quia  hoc  testimo- 
nium fuit  vindi&x  Der.cum  Rex  e{Tet,tamen  proiici  inftar  alini,vel  canis,qucmadmodum  alibi 
vidimus,Scpultura afini  lepelietur,hoc  eft,indignus cenfebitur  communi honore, quia  hoe  etia 
adipiicuntur  poftremi  homines  ex  vulgo ,  vt  repcriant  foflas,  in  quibuslateant  ipforum  corpo- 
ra:cumautem  Rexiacetexpofitusauibus,&  beftiis,illicpalamapparetqua?damrara  &  ihfolita 
Dei  vindi&a.  ScimusqiuddicatIehudeIefabel,Scpeliaturcanisifta,tftenimfilia  Ree,is  erat  • 
dignaqu£centiesdifccrperetur,prck&aetiam  fuerat  ex  ccenaculo,  deindecanes  lamWbant    "  ^',*5* 
eiuslanguinem,iicuti dictum  fuerat.-hoftistameniubetvtfepeliatur.quare?  quia  eft  filia  Regis,  ,r,,1u 
inquit,vel  ex  genere  Regio:fepeliatur  ergo.Nuncigiturtenemus  confilium  Propheta*,  imo  Spi 
ritusian6tipotius,nempe  fore  tingularemhanc  Dei  vindi(Sam,qu6d  cadauer  Regis  Ioiakim  ia- 
cebitno&u  &  interdiuexpoficutamfrigorijquamcalori.  Contingithoc  etiainterdu  fan&is,  vt 
diximus-.fedteniporalespcenxfuntcommunesbonisj&malis.intereaattenderefemper  conue- 
nit  ad  Dei  iudicium.naro  ti  quis  pius  careat  fepulchro,  omnia  riliis  Dei  in  bonum  ccdunt, que- 
admodum dicit  Paulus,  Siuemors,(iuevira,&  iuntadiumeutafalutis.fediiDeusedat  aliqucd 
infigne  documentum  irx  fua*  aduerfus hominem  impium,aperiedi  funt  oculi.  nam  ca*cutire  fas 
noneftad  timapertaDciiudicia.ncqueenimfruftraadmonetPaulusiudiciuDei  venire fuper   Kom-i.iS. 
impios:fed  v  ult  nos  dil  igeter  reputare  quomodo  Deus  tarn  in  vita  quam  in  morte ,  atqueetiam 
port  mortem  pcenas  exigat  de  reprobis. Talis  igitur  fuit  ratio  Ioiakim.    Sequitur, 

31  Et  vifitabo  fuper  eum ,  &  fuper  femen  eius ,  &  fuper  fef  ucs  eius 
iniquirate  eorumj&  euenire  faciam  Mis  fuper  eos,  dd\erbumy&:  fuper  ha- 
bitacores  Ier  ufa  Iem,&  fuper  virum  Iehudah  omne  malurn,auod  pro- 
nunciaui  aduerfuseos,&  non  audierunt* 


CAP.    XXXVI.  IO.   CAL.   PR  AE  LECTIO  NES 

Hie  rariocxprimitur  ftipevioris  fententia:  .  nam  fi  tantiim  dixiffet  Propheta,  Cadauer  R  e- 
gfa  mancbir infe'pultu>&  proiicictur  cum  dedecore,vt <it  noctu  &  intevdiu  expofitum  frigori & 
calor^hxciiarrationonlatishibmdetefticaciat.tcdoftcndit  Dcuscauiam,nempequiaprsenio- 
nuerat  Re**f  Ioiakim.Sc  onirics  cuisConlilianos  (qui  hie  defignantur  nomine  Seruoi  urn)  Serb 
dccuicslu'ufilem,&omnesIud£os  in  generc.Oum  ergo  mature  edo&i  fuiffent  quatariptiscla 
des  inftarentmemo  tamen  refipuerar. propter  tanrain  obilinationtmdicit  Dcusievindiccm  fo- 
re, yifitabo  i'ptur  piper  eiim  ,  e>" fiper fetnen  eius  &-fttpettotnm  pepitlttniinicjiiii.item  eoyum  quahscft 
iniquitashiempe  quod  ciiin  tam  grauiter,&  cot-modi's  prouocalTent  Deum,adc6  tamen  non  re- 
dierunt  ad'fanam  mentcm ,  ciun  elTent  caftigati  a  Propheta ,  vt  magis  ac  magis-  obdui  cfecrent. 
Extremum  er^o  iniquitatis  hlc  not jt  Propheta ,  quod  non  Mtfcmnt  minasilltis ,  quihus  voluerat 
D..*us  infos  enperc  a  praefenti  interim,  erat  eirim  aliqua  fpes  falutis"'  deprecati  fuiffent  ii  a  Dei. 
fed  quia  minac  litis  contemptui  fuerunt,  haic  eft,ficuu  dixi,grauiltimaeorum  iniquitas.  Et  vide- 
U  it  ii  -musquantoperddeteftetur  alibi  D^us  hanc  diabolicam  hominiim  fuperbiam ,  Vocaui  adfac- 
i-.  '  cum,ckcinerem:vosautem  vocaftisad  citharam,&l2ritiam,&dixiftis,Epukmur&bibamus, 
eras entmmoriernur:tictrti'cgOViuo,itanunquarndelebiturhaEc iniquitas  .Deusiuratper  fci- 
.pfum  hoc  peccatum fore  incxpiabilc ,  quod  fcilicet  Iudari non  conuerfi  fuerint  cum  illos  mina- 
citer  ad  fe  vocaret  ,&  oftenderetnon  poffe  tffugere  extremam  pcenam .  Itaquenon  mirum  eft 
qiiodctiam  hoc  loco  Deiistanquamlummumcumul  urn  iniquitatis  ftatuitobftinatam  malitia, 
qublici\icetnon  tudierini  hd*i obiutg.ition.es ,  quit prolatfpterant  ore  ItremU.    Scquitur, 

31  Et,f/wc-,Ieremia$  fcripfit  vol  amen  aliud,  &:  deditBaiuchnlioNe* 
rise  fcrib*e,qji  fcripfit  in  ipfocx  oreleremke  cundlos  fermones  libri, 
quemc6biiueratIoiakimrexIehudahigns,&adhuc  additi  funt  cum 
illis  fermones  multi  fimiles  lllis. 

Hie  recitat  Propheta  fe  Deo  fideliter  paruiffe  in  alio  voiuminefcribendo.qua  in  re  non 
vulgarem  laudem  meretur  eius  conftantia.nam  trepide  nuper  aufugerat:  fciebat  a  Rege  libi  ei- 
fe  mecuendum ,  quia  iufferat  tam  ipfum ,  quam  Baruch  interfici.  Cum  ergo  fciret  Regcm  fla- 
grare  iam  tanta  iracundia,&odio,quomodo  audet  ilium  magis  exafperarc?  led  videmusvf 
Propheta: quanuis  non  caruerint  fenfutimoris,&fa:pe  anxii  fuerint  de  fuis  ptriculis,  tamen 
prasculiffcfemper  propria:  vita?  fun6tionem,quamDeusiniunxerat .  Minimedubium  eftquin 
trepidauerit  Propheta,  fed  quia  needle  erat  parere  Dei  imperio>vitamfuam  conten  pftciim 
alterutrumeligendumeffet,nempe  vt  abnegaret  onus  fibiimpolitum,vel  vt confuleret pro- 
pria vitx  .Sic  lgitur  quanuis  non  exuiffettimorem&  alias inhrmitates  > obtulit  tamcnvitam 
iuaminfacrihcium.hocvnurneft  .  Nee  ver6  dubito  quin Baruch rurfus  fermones  illos  vul- 
gauerit.  qui  factum  eft  igitur  vt  Rex  abftinuerit  a  fajuitia?  an  forte  mitigata  erat  eius  rabies? 
certe  neque  fuerat  ipfe  mutatus ,  neq  ue  clementer  pepercit  feruis  Dei :  fed  Deus  cohibuit  illius 
crudelitatem ,  quemadmodum  vbi  non  vult  animosimpiorummollire,  fra*nat  tamen  ipfo- 
rum  impetusne  vel audeant ,  vel inueniant  modum ,  etiam  fi  maxime  eonent ur  quicquid  men- 
te  conceperint  manibus  exequi.Sic  igitur  ftatuo  retentum  fuiffe  arcana  Dei  virtutc  Regem 
Ioiakim,  vt  non  poffet  grauius  quicquam  ftatuere  aduerfus  Prophctam ,  &  fcribam  eius  Ba- 
ruch ;interea  diuturnam  fuiffe muiclam  animi  magnitudinem  tam  ipfius  Prophets  ,  quam 
ciusfcriba* :  quiavoluit  Deusquafi  cotvfertis  manibus  certare  cum  impioillo  Rege  viqucdi  m 
ignominiofe  deie&us  effet  e  regno ,  quemadmodum  paulo  poft  contigit ,  ficuti  videbimus. 

Precat  10. 

Da  omnipotent  Deus,<juando  tam  illujlribu4  documents  nos  admoncs,  impios  nihil  a- 
liud  quam  aggrauare  fuam  perniciem^  dumtibi  contumaaterrefislunt,  vtmanfuetis  am-* 
mis fufapiami0 prophetical  admonitioneSffubijciamus  nos  tibi ,  w  fichwmlicmurtuis 
minis  frcpidemus  etiam  ad  vcrbum  tuum,  vr  quumfucrimus  taSii  vera  pcenitentia ,  ©* 
fide  tibireconciliati,exper.iamierte  optimum  tyfuauifiimumcpe  Patrem  mori%erisfilijsy 
donee  tandem  fruamuraterna  ilia  b<ereditate}qua  nobis  parta  esl  vnigeniti  Filij  tuifan- 
guine7    Amen. 

Caput 


IN   IEREMIAM.  2s>s 

CAP'VT    TRIGESIMVM    SEPTIMVM. 

f^  T  regnauit  rex  Zedechiasfilius  IofixpYoChontdh,Iechamas 
3£i§S  ri'io  ioiakiin,quemconfiuuit  regcmNabtuhadnc^er  rex 
|TJ>^  Babylonisin  terra  Iehudah. 
^iju^Sfc.  r  Etnonaudiuit  ipfe  ,nequeferui  eius,  nequepopulus 
terra:  fermones  lehoua: ,  quos  locutus  eft  per  manum  Ieremix  Prophe- 
ta:. 

Hi  c  narrat  Propheta,  poftqua  tradus  fuit  rex  Ioiakim  in  exiliii.Iudxos  non  ideo  refipuifle 
ciim  tamcn  Deus  quali  violenter  eos  ad  fe  traxiifet.Fi.it  enim  ilia  tarn  feuera  caftigatio,  vt 
prodigiofi  faerit  ftuporis in detei  ius  prolabi.  Dicit tame  Iercmias r.o fuiil'e  corrcdos iila poena, 
quoniaZ-dechias,quifucceflerat  in  locuiechame^refpuitfanadcdiinammccpaniit  Prophets 
confdio.Tenenda  auto  hiftoria  eft,  vt  iciamus  quid fibi  vtlit  Propheta:  Iudari conftituerunt  re- 
ran iechar.iam  in  locum  patris:  fed  tertio  menie  venitexertitus  lcgis  Babylon ii:tunc  lechanias 
vitro  fe  dedidit.  Dixerat  ante  Propheta  nullum  fore  fuccefloi  e  !egitimuIoiakim:&  id  copletfl 
fuit.quanuis  folio impofitus  fuerit  cius  Alius. tf imeftre  enim  illud  rcgnum  fuit  quali  Iudicrum 
pueril'eadeo  pro  nihi'o  dacitur.Cum  aute  videret  Nabuchadaezcr  vix  poffe  cohiberi  populum 
abfque  Rege,conflitait  Matharhia, quern  ipfe  Zedechiam  vocauit.  Kic  etiam  ftatam  defecit  ad 
j€gyptios,&pcpigitcu^Uisfaediis,vtexcuteretiugu  regis  Baby'onii  Dicit  ergo  Propheta,  ciim 
Zedechiasedodus  fuiilet  exemplonepotisfui  Ioiakim,  &Iechar.ix,  no  tamcn  fuifle  emendatu 
in  melius.Non  reprehendit  limp!icitcringratkudincm:certumqi,idetft,duriterrenrehenfum 
fuifle  a  Propheta  qudd  perride  egillet  cum  rege  Nabuchadnezer.  debueratehim  fidedatam  fer 
uare  vlq.'ie  ad  extremum.  Vitro  aute  excogitauit  rationem,qua  ab  ipfo  deticeret ':  riulla  intercef 
ferat  noua  caufa  ,  fed  tantum  vt  fe  cximeret  tributo :  dcinde,  ne ol  ucerent  maleuoli  eum  pre* 
cario rcgnare, 8c efle  mancipiu alicni  Regis.  Qupnia  ergo  \ idebat  regnu  fuum  cbnoxium  fore 
mains  probns,nih  a  Bahylomo  dehceret,pepigit  fcedus  cum  AEgyptiis: illud  reprehefione  fuit 
dignum:fed  Propheta  hlc  generaliter  loquitur  de  obftinata  eios  pi  auitate,  atque  etia  totius  po- 
p  ill.  Regnjuit  ergo  Zedeibia},inquk,  plitu  Infa:yitti  patruus  Ioiakim  regnant t pro  Chaninh.  Hlc 
truncation  eft nome Iechanixignominix caufa, ficutiprobal'ilecft;&  lorriunictJafentetiaefic 
receptum  vidimus.  Vocatur  lgitur  per  hidibrium Chaniah,cum  nome  eius  intcgru  cflet  Iecha- 
nias,.Dicit  conlritutum  regem  a  Ndbuthadnei^wx.  inde  manifefta  fiat  cius  pc  rridia;&  ingratitude 
Adiungit  ipft'.m  non audyjje fermonem  lehoua, nequejeruos  eiu4->neque  totum  populum.  Dixi  damriari 
Zcdechia.non  iimpliciter,quia  contilio  Propheta;  non  paruerit,  vt  ridem  prxftai  ct  regi  Nabu- 
chadnezer :  fed  quia  retinuit  patrum  fuperftitiones,  quia  corrupit  ipfe  quoque  veru  Dei  cultu, 
nequepotuitreaocariad  LegisdodrinlHxc  igitur  mobedie^ia,cuiusfltmttio,eeneraliterex- 
tenditui  ad  tota  Legem  Dei,vel  ad  duas  tabulas,quod  fcilicct  tunc  degeneres  fucrint  Iudei  cii 
.Rcge  iao.nec  pare  Dcii  coluerint.fed  contaminarint  ie,  &  Tcmplu  impiis  &  fcedis  fuperftirio- 
nibiis-.deindc  quod  liSidino!i,aaari,crudeles,vio!enti,fraudulenti  fuerint,  &  ita  abiecerint  tota 
.Legis  docb mam.  Fait  autem  hoc  mirx  excitatis,  ciim  ante oculos  verfari  deberet  Vrbis  clades, 
&  contumeha  Regi  inflida .  Diximu  s  enim,  cum  iugulati  fuiffent  in  eius  confpcdii  filii,  criitos 
fiiiflecioculos)&  cathenisvindum  poftqua  damnatus  cftcapitaliiudicio  tanqiia  reus.  Debuit 
igitur  mento terrere &  Zedechia,&  reliqaosomncstaleexemplam,vt tandem faperent,  &ftu- 
derentfe  LXoreconcihare.  Dicit  autem  Propheta  non  audi/uin  fuiffe  abillis  Deifermonem.  Poriit 
Regcm,deindeeius'Con(iIiarios,  &  tertio  totam  populum  :  quad  diceret  dementiam  hancnon 
modo  faille  in  Regc,fed  graflatam  in  cius  Cofihariis,&in  toto  vulgo,  ita  vt  nemo  effet  excufa- 
bihs  Incipit  igitur  a  capite,nempe  a  Rcge  ipfo.deindc  oftendit  eius  Cofiliarios  nilulo  fuiile  me 
liores:ci;  tandc  adiungit  vulgus  ipfum.ihquo  potuit  vidcri  minor  effe  culpa.  Scimusenim  im- 
|>eritia  terror':  labi  vulgares  homines:fed  Propheta  hlc  pronuntiat  fuifie  etia  infimos  ex  plebe 
Deo  imraor.igeros.  Notandaeft  Ioquntk).  quodnen  audierint  fermonem  leboua,quepi  hquutusfuerat 
per nuuum  Xerem'u.  Significat  enim quanuis  non  appareat Dcus  e carlo ,  fafheere ad  incredulos 
damnandos,liloqaatur  per  Prophctas.  Non  eft  igitur  cur  tergiuerientur  impii,queadmoduro 
obiiciunt  (ibi  non  efle  in  animo  Deum  &  eias  dodrinam  reiicei  e:led  fe  non  tantum  deferre  mor 
talibiLs ,  Vt  lllis  fe  fubiiciant ,  &  hominum  fermones  non  efle  habendos  pra;  tarleftibus  oraculis. 
nihil  proriciunt  hoc  caui!lo,qaia  Deus  vultaudiri  inferuis  fuis: quanuis  fe  non  oftendat  e 
carlo, neque  viiibih  forma  loqiiatur  :  fatis  eft  q'  6d  femel  tcftatus  fuit  poft  Legis  prcmuleatio- 
ncm  temper  fore  Prophetas  in  populo  ,  &c  iuflit  eos  reuerenter  audiri.  Interea  non'pote- 
rant  etiam  Iudxi  efFugia  captare,quibus  fere  vtuntur  impii ,  nempe  quod  certo  difcernere  ne« 

D.  i. 


CAP.  XXXVII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

queant inter  veios 8c  falibs Prcphetas.Na ll examinaffent dodrinalereraixshabebat  certasno- 
tas,vnde  facile  potera;  perfpicere  prorius  Legieffe  conientanea.  Ergo  quod  Piopheta  refpue- 
rint  cii  dotti  ina  cxlefti.hoc  radii  fuit  mera  contumacia,&  conteptu,no  aute  erroie.  Sequitur, 

3  Et mifit  rex  Zedechias,  Iuchal filiu Selemiac,  &  Zcphaniam  filium 
Maaflix  facerdotem ,  \el,fxcerdotis ,  ad Icremiam  Prophetam ,  dicendo, 
Ora  agedum  pro  nobis  lehouam  Deum  noftrum. 

4  Et  Ieremias,  a«few*,ibat  &egrediebatur  in  medio  populi.-necdum 
pofuerant  eum  in.  domum  claufurc,  \d,carcem. 

5  Ec  exercitus  Pharaonis  egreilus  erat  ex  AEgypto:&  audierat  Chal- 
dan  qui  oppugnabat  lerufale  fama  de  illis,  &  alcenderant  a  Ierufalem. 

6  Ec  fuit  fermo  Iehou^  adleremiam  prophetam,diccndo, 

7  Sic  dicit  lehouah  Deus  Ifraeljita  dicetis  regi  lehudah/mi  mifit  vos 
admevt  mcinterrogaretis,Ecce exercitus  Pharaonis, qui  egrefluseft 
vobis  in  auxilium  reuerfus  cHjreuertcturypotius,  in  tcrram  AEgypti. 

8  Et  redibunt  Chalda:i ,  & oppugnabunt  hanc  Vrbem , prxliabuntur 
contuVrbcm  hancy&c  capient  eam,ck  comburent  eamigni. 

Exp ofuit  breuiter  Ieremias  qualis  effet  Vrbis  &  terrx  ftatusmepe  quod  iam  duritcr  caftigati 
pluribus  Dei  Ferulis,mancret  tame  obftinati  infua  ma!itia:nunc  ndiugit  mtffosfutjfe  Legates  iZf- 
dechUrege  cum  i.iftaret  a  Gaaldxis  periculii.Probabile  aute  eft,  hanc  legatione  veidiie  ad  lere- 
miam  quo  tempore  iam  foluta  erac  obfidio:  vel  ii  adhuc  Vrbs  obiidebatur,  minime  dubium  eft 
quin  fp;s  a'.iqua  obied  i cff.'t  Iudxis  venturi  auxilii:  tame  videbant  quata  effet  potetia  regis  Ba 
bylonii  Qjanuis  ergo aliquidiperarentab  AEgyptiis,perpIexi tame erant:&  trepidatio  Rcge 
cop alit, vc  mitterct  L-rgatos  ad  Propheta  Teremia.  Ex  refponib aute  apparet  €gyptios  ia  eiie  in 
armis,dci  ide egreffjs effe,vt oblidionem folueret, 8c eiiceret  Chaldeos e Iud;a. Ergo  videmus 
Rege  fuiffe  ab  vna  parte  inrlarii  vana  fiducia  cum  videret  AEgyptios  ad  ferendaopem  venire 
cum  validoexercicaued  iaterea  funk  iblicial ,  quia  ncceffeeftimpios  du  le  ad  kcuritate con- 
firm uit.vacillare  tam:,q  lia  vrgjteos  ladicift  Dei.S.intigitur  meticjlofi.quanuiscupiaht  mo- 
dis  omnibus  omne  metu  excutere.  Zedechias  ergo  cum  putJret  ftatim  fe  liberatu  iri  ao omni  pc 
ricLiloaion  tame  p  omit  anxieta.e  prorfiis  exuere:&  idco  mifit  ad  Icremia:'icuti  impii  fblet  Dcii 
qaxrere,(ed  no  ferio  afF-du.Djfungi  ergo  cupiunt.led  interea  neque  ride  afferunt,  neque  poe- 
nitentia.quibus  lblis  pacet  ad  Deu  acceffus.Narrat  a.ite  Ieremias  ft  tunc  fitijfe  libermn.  Fuerat  ii 
forte  coniedus  in  carcere.fed  poftqua  deferbuerat  iracundia  vel  Regis  vel  popu!i,tunc  poterac 
egredi.Ergo  dicit  tunc  veriatu  faffe  in  medio  populi,  hoc  eft, fuiffe  iblutu  ,8c  fui  iuris,  vt  tuto  per 
Vrbe  mcedcret  venire  enim  Sc  egredi  accipitur  de  variis  aftionibus  inter  quas  veifamur.  Di- 
citur  ingredi  &  egredi  qui  n  incnegotiii  hoc.nunc  illud  fufcipit,vt  fcimus  homines  nonfemper 
vnu'ahq  lid  agere,fed  ferri  ad  varias  aftiones  prout  vfus  poftulat.  Talis  ergo  fuit  tunc  conditio 
Iercmia:,nepe  vt  libertas  eflet  vits  comanis.  Adiugit  caufam,  QtiAnondumconit&Hsfuertt  in  ca 
cem»>licutip  m!6  port  cotigitSeciidb  dicit  exercitum  Phuraonit  tunc  fiuffe  egreJfumyVt  Inciters  ,wxi- 
lUretur,8c  ita  foluta  faille  obtidione  ad  tempus,quia  profedi  funt  obuia  AEgyptiis  Chaldxi,  8c 
comilTum  fuit  pra;.iii,vt  v  ulgo  exiftimat.  Quicquid  fit,fatis  coftat  reuerfos  fuilfe  cu  ignominia 
AE'yptios.IUoigitur  tempore  reip  Jnfum  accepit  Ieremias  a  Deo.  Ergo  no  videtur  probabile, 
miffos  faiffe  Legatos  cum  rumor  effet  fparfus  de  aduentu  hoftiu,  fed  potius  cum  iam  Vrbs  effet 
femilibera  eratenimaihucdjbia  populi  conditio.  Na  pendebat  hbertas  Vrbis  &terra?abin- 
certo  belli  e'.ientu.noudu  enim  conflixerant  Chaldxi  cu  AEgyptiis  .vidoria  Pharaonis  pollice* 
batur  prolpcrii  8c  tranquilluft  itum  Zedechix,&  toti  populo.  Quod  fi fuperiores effent  Chal- 
dxi,viiebat  libi  inftare  grauus  periculu.quia  deftituebantur  tuc  omni  auxilio.In  illo  igitur  du 
bioft  itu  mittit  Zed;chias  Legatos  ad  Ieremiam.vt  xllu.  hortentur  ad  preces.Ita  videmushypo- 
cricaspercelli  D;i  metu,  que  tamen  fuperbe  contenunt.vt  cogantur  ad  eiusope  confugere:  nee 
il  cora  ho  niuibus  fim  ilant.lei  qaia  D:us  ipbs  conftridos  tenet, vt  fentiant  ipfi  fe  opus  habe- 
re eius  auxilio.Qjemadmodii  dixi.vellent  abolitam  effe  omnem  Dd  memoria:deinde  fiin ipfis 
effet,  libenter  eum  fpoliarent  omni  potentia  &  imperio:fed  qaia,velint  nolint>coguntur  fentirc 
D;5  lie  reguarcin  cxb.vt  eim  potetix  fubiedjs  fit  totus  orbisnta  neceffitascos  trahit.vt  Deum 
p.*rf  indorie orent,&  co  icilient  vtcunque  eius  gratiam.vel  falte  hoc  faccre  conentur.Sed.que- 
admodum  iam  dixi oncipiendu  erat  i'  pxnitentia,&  fide.Hypocritx  autem  quanta  in  fe  eft,  fefc 

fubduaiHt 


IN   IEREMIAM.  X}t6 

l'ubdiicunt  tam  a  piomiftionibus  Dei,quim  a  doftrina  pcenitemix.Sic  ergo  Dcum  quorum  ,vt 
fimul  fugiant.  Demdenotandumeft,  Zedechiam  fuifle  itaconui&u,vt  non  poflctipicprecari. 
Gum  ergo  iibiconfciiis  c^etpropiiajindignitatis,Prophetainterpofun-quali mediii.qui fuppli 
citcr  coram  Deo  lntercederet.Hoc  etiam  lxpe  agent  hdcles.  nam  acceilunt  hinc  inde  fubliuia 
vt  facilius cxaudiatur  a  Dco-idque  faciunt  Deo  prxcipiente.  Vernm  magnfi eft dilci  ime  inter 
pios  8c  hypocritas.  Sinccri  Dei  cultores,vt  dixiaiun  erunt  conteti  luis  pi  ccibus,  fed  alios  etiam 
i  ogabut>v t  aduingat  lua  vota:Dcii  tame  ipli  qucq;precab  fitur  .  hypocritx  aute  quid?  quia  pu* 
taut  lc  proliiberi  ab  acceflu,<!k  fentiunt  fe  indignos  qui  Dei  ope  implorcnt,alios  iubftitiiunt  luo 
Joco  tanqua  vicarios:ita non  tentant  an  Deus  htrurusiit  illis  placabi.'is, &  quanuis  cuperent  to- 
turn  miidu  precari.interea  ipli ceflant.  Talis igitur  fuit  focoidia  Zedechia:,qui fan&ii  Picphe- 
t.im  rogaiiii,vtprcccs  i'uas  interponerct  apud  Defr.ipfe  ante  infuis  fxcibusobtorpuit,  quiar.6 
aphonic  ife  iuftas  dare  pcenas:  dcinde  non  confuluit  hbilcgitimoremtdio,nepc  vt  ftudciet  cum 
Deo  in  gratia  rcdirc, ample deretur  gratix  &  lalutis  pronilbcnis .  cj(  a:  igitur  prxcipua  erant 
omilit:tatum  arripuit  hoc  acccflbrifi,  vt  loquuntur.  la  in  circunffanna  tepoi  is  diligenter  nota- 
dum  cft.venillc  i£gyptios,vt  luo  periculafolueret  oblidione.Ita  Deus  ad  tepuspcimittit  prof- 
pcroeuetu  fallihypocritas.Tunc  enim  ccrpcrunt  ludxilua  prudemia  laudaie,c,uod  fecduspe- 
pigiffent  cum  /Egyptiis.  Eiatenimregr.il  illud  opuletu,vtlaus  ljoiueft.limulq;  pcpulcfi.m,vn- 
depotcranteduci  magna:  copie>Ciim  ergo  videi  et  fceliciter  libi  celiifle  fcedus  illud,  minimedu 
bium  eft>quiu  libi  plaulum  dederinr,atquc  ita  creuei  it  illis  audacia.  Sed  Deus  tame  fie  pi  pugic 
coru  animos,vt  maneietjufpenlr.deindc  vtper  vices  libi  timei  et.  ncque  enim  Zedechias  mifif- 
iet  ad  Ieremia  nifi  conipu litis  magna  neceffitate:&  tamcn,vt  dicti'i  fuit,profpcriras  poter*  ilium 
inebriare,vei  u  eft:led  interca  Deus  reddidit  i!lil  lolichu,  vt  feint  libi  ixcellai  la  clle  Prophetx 
deprecatione.la  lequitur  refpotio  .  dicit  Iercmias  fibidatii  fuifle  fermonea  Deo  ,  vt  rcnutiarct 
Legatis  Zcdechix,breui  reuituros'efl'eChaldeos. Dicit  igitur,  Eaetxerdtus  Th-mtnij  quiegrejfus 
fiterat  advos  liberandos,redibit  in  tenant  ptam ,ncmpe  coa&us ,  laic  prxlio  vi&i  fuerint  AEgyptii, 
liue  perculfi  timore  fponte  fe  rcceperint,&  delituei  int  in  Ids  vibibus.  Dicit  Proph.  nihul  vtili- 
tatis  lperanduefle  abillo  AEgypnaco  auxilio,  quia  fcilicet  rcdib  fit  nulites  Pharaonis  in  terram 
ilia.  Dtinde  adiungit,G"  re  ue  rte  nt  ur  Cbaldai,rjr  praliabuntur  contra  banc  vrbem  >  donee  earn  capiant, 
Kjexurant.  Fuithocdururefponiiim:  necdubiueft,quinmagncpereexafpcratusfuerit  Zede- 
chias audito  hoc  nuncio,  &  grauiteretia  excanduerit  adticri'us  Picphcta,qui  ta  Iibere"  audebat 
vltima  clade  Vrbi  8c  populo  minari.Sed  hie  Proph. dclpicir  fuperbia  Regis, quia  neceffe  habet 
obfequi  Dei  mandate. Fungitur  itaq;  vocatione  lua  intrepide :  8c  limul  peifti  ingit  rege  Zede- 
chil,Vicite  R^egi  qtuvos  mifit  ad  me  interrogandHm^v^T  Ggniticzt  quidem  quxrerc  gcneraliter,fed 
Proph. hi c  intelligit  fe  fuifle  ir.rerrogatfz:&  tamen  illud  no  fuer.it  diftii  ante.  Dutaxat  enim  re- 
tain millbs  fuifle  Legatos,qui  peteret,vt  pro  Regis  8c  populi  falute  precaretur.Sed  fcimus  Scri- 
ptui  a  la?pe  altera  parte  ex  duabus  prxtermittere.&  colligei  e  licet  Rege  no  tatum  mififfe,vt  de- 
pi  ecator  effet  Iercmias^ed  vt  aliquod  Ixtu  vaticimu  afFerret  a  Domino.  Cur  enim  potius  ad  i- 
plum  le  c6tert,quam  ad  llimmu  Saccrdote,vel  ad  alios  qu<..flil"et,nifi  quia  verij  effe  Dei  Proph. 
agnofcit?voluitcrgo  Zedechias  Ieremia  precari.fcd  (Imul  eliccre  tetauitaliquod  lxtu  vaticiniu, 
quofubleuaretur.  leremias  ergo  oblique  exprobrat  quod  fide  ad  tu  fe  corerat,  quali  paratus  fit 
audire  quicquid  pronuntiauerit  Deus  per  os  ferui  iuv.mifit  vos  ad  int  enogandum  me  ,decipitur.ne- 
que  enim  adipifcetur  quod  captat.Sic  enim  Deus  loquitur,  AEgyptii  nihil  vobis  proderunt,  & 
redibunt  Cbaldxi,qui  Vrbe capiat  &c6burant.Nunccrgotenemus,duhypocritxperfuos  cir 
ciutus  limulant  fe  Dcii  quxrere,  no  confequi  quod  optaret.Dais  enim  mento iplbs  fruftratur, 
quia  lincere  metes  fuas,&  affeftus,&  fenfus  ad  cii  non  dirigunt.vellent  enim  Dcii  tranfformare 
in natura  fua,(3c  mores.nequc  ink  fledunt  in  eius  oblequiu,nec  fe  fubiiciut eius  verbo.  Ita  fit  vc 
D eus  no  feipodeat  iplbru  vOtisifideles  qui  Deii  lincere  &  ex  animo  quejet,  femper  reperiet  illu 
propitiil,  etiali  no  ftatim  ipfos  cxaudiat:  vel  fake  li  re iplii  no oftedat  fibi  cur^ elle  ipforu falute. 
Sed  digni  hint  hypocritx,quorii riducia.vt  eftinanis  8c  vetofa,Deus  ludibrio  habeat.  Hxc  igi- 
tur ratioeft  cur  tarn  duriter  refpondeat  Prcpheta  Zedcchix.&  eius  Legatis.     lam  fequitur, 

9  Sic  dicit \ehouih,Ne etferatis annna.sve(\:va.s,vel,CMn punElodiuerfo, 
lie  decipiatis  tfuia  duxfuntkSliones^v^^ut  ixun  j  ne  ergo  rfferatis  vox,  \el  ne  decipia 
tis,<mimas  vr/tr^.dicendo^proficifcenclo  proficilcentur  a  nobis  Chaldxi, 
quia  non  proficifcentur: 

io    Quia  iipercuiTeritis  totumexercituChalda'oru^uiprxIiantur 

vobiCcum^elfiivosoppugnant,  &  refidui  fuerint  ex  illis  viri  tranffixi, fcoc 

^/?,v«/wcnrf/,qiii(c|iie  e  tabernaculo  fuo  con  fur  gentle  efljinguh  cxtaberna- 

ctdofuo}&  exurent  hanevrbemigni. 

Dd.  ii. 


CAP.  XXX VII.  IO  CAL.PRAELECTIONES 

Gonhrnut  Propheta  iuperiorem  fentenua.necefle  enim  fuit  hoc  adiungcrc:  quia  tametfi  no 

paterae  Z  jdechias  1c  exuere  omni  cura  &  meui,fui(Tet  tamen  comotus  illo  vaticinio,  & itaob- 

durunTct  ad  maiore  contumacia:quemadmodu  hypocrita*  vbi  vident  ie  nihil  proficere,  vt  op- 

tabant.tunc  furiole  contra  Dcu  ruunt,&  ieie  pr  ijcipitant.hoc  ergo  poterat  accendere  ta  Zede- 

cliium.quam  Iiid^os-.ideo  Ieremiasadiungit  corirmationis  caufa,Nf  efferent  animus ftus, vclne  fe 

decipi.uit.quia Iparia  fuerat  fama  de  <€gyptiaco  exercitu .  Dicit  igitur nonefle  cur  ludan quic- 

q.iam  leuatio.iis  exp_-c"bnt.  Adiungipir  ratio, etiam,in(\\.ut,fi  peratjj'eritit  Chaid*os,ita  vtpaucifue- 

rt'tt  re(iil4„i(li  tamen  [urgent  'efuis  tabcrnacnlv>Z?  exurent  banc  vrbem.  Signiticat  Propheta  finite  & 

p;rp:ram  fucere  Iiid«os,du  oculos  coniiciunt  in  profperos  euentus,&  inde  etia  faciunt  iudiciii. 

HortatiirergJ  vtdelinantpendere  a  taliriduciu,  quanpfosdecipiet,  quia  dicit  quanuis  multis 

acxliis  ii.it  uipjriores,  vt  fortuna  belli  iptls arrideat,t.imeipfos  no  pofle  efFugere  vltima  clade, 

quia  negptium  lit  il Lis  cum  D>;o.  Perinde  igitur  tft  acti  diceret  non  debere  arftimari  ex  prifenti 

ft.itu  quid  futarii  iit.quia  D:us  cum  iplis  i'ufcepit  belli: :  ac  proinde  li  Deus  ftatuit  eos  perdere, 

qu  m.us  nemj  lit  hoftis.p liTc  tamen  lolo  flatu  eos  omnesinterficere  Ergo  eade  ration^  colligit, 

polio  imp.'llere  Chaldaros:  etixmft  paucinumerofuperfint,z? quidem  vulnerati, vtfurgant  tamen efuii 

ubernxailis.vt  i.iccndmm iubiiciantardibus  Ierolblymx.  Vrbs  igitur  hxc  combureturme  qux- 

rice  aquibus,velquando.Dsusenim  vteturhacin  re  Chaldxorum  opera  >quoniam  ita  ftatuit. 

Hinc  etia  coniicere  promptueft.Iudxos  aliquando  fuifTe  vidores,falte  fortiter  repulifle  hoftes 

fuos  cum  Vrbem  oppjgnarent.Neque  enim  hoc  diceret  Propheta  nil!  quia  videbat  Iudxos  fpe 

hberationisconcipL're,diialiquotiesexp;rti  fueranr  fortuna  belli  fibi  eite  propitia.  Dicit  igitur 

hoc  tQ{um  efte  fauohim,qiiia  tande  Vrbs eorum peribit  incendio.  Sed principiu quod dixi, tc- 

neudu  eft. Sumit  enim  pro  cofeifo  Ieremias  clade  Vrbis  lerofolymx  non  pendere  a  viribus  re- 

gis.Nlbuchadtiezer,  neque  a  potentia  eius  exercitus,  aut  multitudine,  aut  militum  audacia,  led 

pendereaudicio  D.'i.Cumita  {\t,quanuis pauci,  inc\uit,  maneant fupers~tites,ey  fintymlnerdti,hoc 

eft,  iuceant  quali  femimortui,  [urgent  tamen  vir  e  tabernaculofuo,hoc  eftmoturmatim  neque  acie 

di;"p  Mi  ta, neque  Tub  vcxillo,  vt  ifolent  milites:fcd  vir,hoc  eft ,  linguli-,  quanuis  nemo  adfit  focius, 

quanuis  tint  difperli,tamen  animoie /urgent exjuis tabernaculis.  Denique  fignificatetiafi  tantiim 

cum  vmbi  is  lit  certamen ,non  polk  tame  efFugere  vltima illam  vihdi&am, quam  Deus  minatus 

fuerat.H jc  knfu  dick/urgent  wV,hoc  eft,  quitquee tabernacul»fuo,c\ vrbemhancaccendet.  Ianon 

dicit  Vrbc  pjnturos  eiTe  Ghuldxos,non  loquitur  de  expugnatione,fed  tatiim  de  incedio.Signi- 

rkat  igitur,quanuuin  Chaldxisnullx  lint  vires  ad  nocendu,fufficere  quod  armatiiintdiuini- 

tui)  vt  i'ubiiciantxdibusincendiiim:queadmodu  mulieres,&  pueri  la:pe  totas  vrbesexuret,  vel 

pa  *os.  Neque  enim  opiis  eft  illic  vel  fortitudine,yel  magna  induftria. Sic  ergo  pronuntiat  Deus, 

quauis  Ghaldei  ad  pugna  iaftructi  non  lint.fore  tamen  validiores,  etiam  ft  decumbat&  iaceant 

quali  exanimes  poft  accepta  vulncra.    Hxc  fumma  eft. 

Pr  EC  A  T  I  o. 

*Da  omnipotent  Deus,quando  dignaris  not  comiter  adte  inuitare,  ty  nobis  reconcilia- 
tiontm  proponis in  Filio  tuo  "vmgenito,  ne  pergamus  nofiris  fceleribus  te  magit  acntagii 
in  not prouocare ,  O1  accendere  ignem  vindi&ce  tuce  in  capita  nofhra:fed  ita  nos  tibifubij~ 
ciamus^tfinceropxmtentia  affeclu,\era  etiam  fide  confugiamus  ad  tuam  mifericordia, 
\tte  cxperiamur nobis placabilem'.O'  ita  materiam nobis fuppedites glonficandinomi* 
nis  tuiipoflquam  nojlri  mifertus fueris  in  eodem  Filio  tuo  ynige  nito,    Amen. 

n  Ec  a  ccid  it  pollqu  am  afcenderat  exercitus  Chald«eorumablero^ 
folyma  propter  exercitum  Pharaonis, 

u  Tunc  egrefTus  eft  ieremias  lerofolyma,  vt  proficifceretur  in  ter- 
rain Beniamu],vt  diuideret  illincin  medio  populi. 

13  Quum  efTet  in  porta  Beniamin^illic  erat  magifter  cuftodi^,cuius 
nomenliria  filius Selemise,  fihi  Chanania;,  quiapprehendit  Ieremiam 
Prophetam,dicendo,AdChalda:os  tu  cadis,  aut  dilaberts,  hoc  enim  jignificat 
Verbum  hm. 

14  Et  dixit  Ieremias ,  Mendacium ,  non  dilabor  ad  Chaldseos :  fed 
non  audiuit  eum ,  &  apprehendit  iiria  Ieremiam  ;  &  deduxit  eumad 
Principes. 

Hlcnarrat 


I  N   I  E  R  E  M I  A  M.  X97     , 

LT  i  c.n:irr.it.L-remi:is  quomGt!o,&qi!aoccafionc  conic&us  fuerit  in  carceicm .  dixeratp.uilo 
■*■  J  .inick-  y^crfa.tum  fuifle  m  medio populi  .nuncauttm  defcribit  Jxuiliam  Prinupi.ni  qi  6d 
riorim&aociirri  coifieLTiiiitincarcciea'ccipotiiisinkpukhii:ni,qi.ia  pruicrii.'sfuitiijiacuiam, 
v't  vidcbimus,vrmnabi!irer  ercptus  run  It  a  moi  te:ncqi:c  id  leircl  facti.m  eft. led  vide!  imiis  ta 
repp  ante  hncm  p;iaiii>[uiilTe  crudeiitcr  tia&atum.vt  nokcus  timeret  redirc  in  euiji  Ibcum,ac- 
ii  tnmerctur  ad  mortem:deicritit  tcmpi:s,quoidfa&iimeft,ncmpequt.mexcrciri.i  Chaldxo- 
rum  profe&us  eflet  obuiam  /Egvp:iis:tuc  liber  foit  rgi  dllis  ab  Vi  bt  :iitreo  ante  poterat  e<u  cdi, 
ciini  porta?  client  clauix :  deindc  dim  Vrbs  vndiqueobfeflaefTctab  hcflihus.  Tunc  ergo  dicit 
fi  fg>'cj]'<in yt  wtiirer  in  terrain  Bir/iitmin,e  qua  era:  oriundtis,  queadmedum  alibi  vikfn  fruit:  Std 
pfeftea  addit  fe  fu'iile  exceptum  a  prafeclo  cuslodix  cum  elkt  in  porta  Beni.tmin.    Port?  ilia  nonicn 
iuni pferar  a  litu.ham  pars  lei ololymx  ftiit  in  Tribtf  Bcniamin.  Et  ideo r.on  mirum  cfi,  portam 
quxtendehat  verfusnxreditatem  Tribus  Beniamin  fie  fuiile  vocatam.  Illicergo  exceptusfuit 
leremias a  lii ia,qui prxfectus ei at  cuftodixaiec  line gr.u.i caliinia, quali  tranihigcret ad  Chal-  : 
dax>?.Prophetapurgarele  tentauir,fed  abltjuc  profcctu:quia  lnualucrat  opinio  ilium  iampepi- 
gifle cu  hoftibtti.  Itaque  nihil  adeptus  eft  lua  excufatione.lcd  ti  actus  fuit  ad  Procercs,vel  Regis 
Conliliarios.Hic  locusdocet non  pollc eftugere  icruos  Dei, quiii mulns  &  ca!ummis,&  iiniftris 
ikfpkionibusobnoxii  iinr.Potuithoc  ab  initiolcremias  cornicei  e,&  pro  cairns  lerifu  fuiflet  he,c , 
kgium.i exemptio  vel  immunitas,quia  1a  anteoculosobikkbatur  pcriculii  nenmedo  vitx,led 
t.mix&exiftimationis-.quodplunscftapud  homines  ingenuos  &  cordatos .  Potuit  igitur  Iere- 
mias  li  velkt  tergiuerfaii,  obt6derc  hue  coloi  e,Ego  quide  paratus  lum  centies  vita  hac  ofFcrre/ 
in  iacnricium'.led  quid  proderit,li  habcarpro  tranifuga'ficenim  obiicei etur  ipliim  Deincmen 
multis  blaiphemiis.dicet,Hic  tit  i!le  Prcpheta,qui  gloriatus  eft  fe  diuinitus  R.iile  rmftlimatqui 
eft  perhdus,&  proditor  lux patrix,&  conatus eft  ti adere  Vrbe in  manusln. ftitim. Poterat  ergo, 
ka  leremias  oniis  libi impolitu  excutere:fed  oportuit  fubire  hac  ignemmia,  qua  fallo grauatus.- 
fuit.  Debent  quide  pii  Doctores  quatiim  in  fe  eft,ocairrere  omnibus  calumniis,&  compefcere 
improbos,ac  malcdicos,ne  qua  lit  il lis  occatio  maledicendi:  fed  vbi  omnia  prxftkerint,  nunqua 
tamen  fe  prorfus  cximent  ab  hac  necefhtate,qi,in  icilicct  eorum  dicia  &  facta  trahantur  in  fini- 
ftram  partem  Sic  ergo  leremias  oneratus  fJt  fallis  prxiudiciis:quandoquidem  ita  omnes  fibi 
perfuaierant,  cum  tantopereextolleret  potentiam  regis  Nabuchadnezer,  ipli.m  quaiimercede 
emptum  eflc,vt  populum  terrore  deikeret:forteetiam  fallis  delationibus  eum  apud  imperitos 
grauauerant  improbifcientes  &  voletes.Cum  ergo  fie  de  iplb  paffim  eiTent  perfuali,  ftatim  co- 
prehenius  fruit  p:-ofcranffuga,cutr  vcllctegrcdi  Vibe.  Dicit  autcm fibi  fuiffe in  Animoprcfiiifiiin 
terrain  Reniamin,vt  k  pa  rare  t  fe.pVn  iigmncat  diuidere,&  dilpergere,&  dillipare:idco  quida  ac- 
ejpiunt  alio  l"enfu;qu6 J  hxr-editatis  diL.idedx  caula  profeclus  fuerit  in  terrain  Beniamin.fed  il- 
!ud  eft  durum  <x'  coaftum.  AddViiH.In  medio  popu!i,ac  fi  leremias  velkt  comunem  facere  agru 
luum  <&  da  i  c  populo.  fed  in  hac  expolitione  nihil  eft  pi  obabile,vel  confentancu.Ego  ieki'.r  non 
ciubitOjquin  leremias cjuxl-.erit  locijm pacatutn,  ficutimaior  p;us  Interpretum  accipic.  Egnjfu* 
f/rejrgo  ver'"t/j  t'err.iml5vniamin,v't  dtuideret'i\\oc  eft,  vt  fefubducerct  illincin  medio  populi.  Eft 
quidem  du  i  a  !oquutio,fed  fenius  non  eft  :imkigum,vt -illicefl'et,  quo  fcilicet  diftatia  locoru  fepa- 
rarer  ipliim  .i  populo.  TxdebatenimiplL.m  V ibis, quia  vkkbat  fc  fruftia  opera  cofuniere.Qmi 
damintclligunt,eutinuiiire,necoikeii-turincarceie,qi!iaodiofumnupermand.itu  pertulerac. 
Scd  magis  probabile  eft.txdio  foilTe  confectfi.quia  videbat  fe  nihil  cokqui  apud  homrnes  ta  du 
ros  &  refract  inoshinc  ergo  faciu  eft, yt-cuperet  k  lubtrahere  a  cplp'edu  totius  populi.  Iafequi 
tur  quod  disim9, ipfumfuijji  exceptum  in  porta  a  cuflodc  7iV/rf,quali  trairugeret  adChald^os.Dixim* 
vnde  liiboi  ta  fuerit fufpicio,quia  fcilicetbon.1  fide  expofuerat  mandata  Bei.  Ergo  videmus  vt 
Deiisexercucrit feruu fuum,vbi coegit lie  loqji.cpio incideret  in  finiftros  fermones. Hinc  aute 
co'i^iturqiKim  penimsmiixa  fuerit  aifimishominum  fa!failIaopinio,quod  Ier.iepurgadono 
tuent  aiiditus.  Libere  quide  dixit  fe  rion  tralfueere,  imo  hoc  efle  falio  c6fr£tum;7rlendacinmeftt 
inquit,non fugio .id  Cbafdfos.lam  admonui  vei biSsj  quod  hlc ponitur, propriam  fignificatione 
eiTe ;Cadcrc:  led  per  nktaphora  aci'ipitur  pro  dilabi,  vel  inclinare  in  aliqua  partem.  Tw ergo  ca- 
dis,\c\  inclinas<»(j  CtaW^oj.quodtanturide  valet  atquetialfugere.  Videmus  Prophetano  vul- 
gari  crimine  hie  onerari. Fiiiffetehim hoc ftimmu kelus^clicia  patria ad hoftes  tranfire-.prxfta 
Bat  centies  mori.Sed,queadmoduia  dixi,leruos  Dei  fie  animofos  efle  oportet,  vt  contenantim- 
proborii  maledicentiii :& quia  fie p'rftet  Deo,fele  ad  toleiantia  coparent,vbi fubenndu  eft  ali- 
quod  dedecus,mod6  bene  eonfcient'ia  ipfor  ft  fern  per  cora  Deo,&  angelis  refpondeat:  deinde  xt 
eorfietiaintegritasrefellat  omnes  obtre£tariones,mod6fint  qui  ipfosaudirefuftineat.Quodfi 
no  femper  admittitur  defenfio,hanc  qupque  indignitate deuorenr.Et  hoc etia  notandu eft,  fer- 
uos  Deietiam  fipaiati  fintcriminafibic>bik£l:«'i.diluere,cic  capitisfui periculo tueri fyam4nno- 
cent]am,t.uneniepclli,&damnariinauditQ;,.Hocquidem  eft  indignum  ,  fed,tamenquia  Iere- 
mix  aecidit ,  non  debet  hodie  nobis  durum,aut  nouum  videri.    Nunc  feqiiitur, 

Dd.iii. 


CAP.  XX  XV  II  IO.  C  A  L.  PR  AELECT  I  ONES 

veniet  Rex  Babylonis  contra  vos,&  contra hanc  terram? 


Hicquafi lumpta  riducia Icrcmias  akius  prouchitur . exprobrat enim  reg  Zedecnia?  ftu 
titJafti,qili«r  aurem  prxbuerit  fallis  prophetis.&eorumbladitik  Hoc  autem  facit,vt  melius  con 
firmet  innocentix  Ins  teftimonium  :quali  diceret,  Ego  quidcm  grauiter  accufor,quia  minatus 
fuerim  Vrbi,  &  Templointeritum,fed  quid  (i  Dominus  coegit  meita  loqui  ?  patet  ante  mc  in- 
ftruc"him faille Dei mandato,ncque temere  quicquam  protulilTe .  femper  enim  denutiaui quod 
accidit:&  eucntus  comprobauit  me  diuinitus  fiiilfe  excitatum,  qui  vobis  praedicerem  quod  fu- 
turii  erat .  Vbi  enim  flint  Prophets?  nam  Temper  blanditi  flint  vobis:&  ita  factum  eft  corum  fal 
laciis.vt  non  reuerli  ffieritis  in  viam.  Adhuc  integrum  erat ,  vos reconciliare  Deo,ciim  vos  ini- 
tio admonur.&  hue  ctiam  tendebat  totus  labor  metis,  &  omnes  conatus ,  vt  iram  Dei  pranieni- 
retis  volantariapcenitentia.Cum  ergo prophets  veftri  vos  deceperint,&'euentus  nunc  hoc  da- 
re demonftret.cognolce  Rex  me  diuinitus  eile  milium.  Videmus  itaque  vt  Icrcmias  non  ita  foli- 
citus  (it  de  vita 1  ja,  quin  rationem prxcipuam  habcat  do&rina:  .Neque  enim  lie  mitigat  Regis 
ira,qi:iii  maneat  femper  conftanter  in  fuo  propofito:  &  ita  non  defledit  ab  ingenua  vcritatis  pro 
feftione,  vt  iibi  confulat ,  quemadmodum  qui  nimis  meticuloli  funt  putant le  prudenter  agere 
ii  !lnt  flexiloqui,&  conentur  placare  homines  libi  inleftos  cum  difpendio  veritatis:  hoc  non  fa- 
cit  leremias. Habet  quidem  rationem  vitE  fuar.vt  niic  videbimus:(ed  pergit  in  cur fu  officii  CiA, 
Sc potiorem habet do&rinam iibi dmiutus commiiVan^quam centum  vitas.Huc igitur pertinet 
quod  dicit,vW  n.tmfmt  Mi  prophet*  veHri  J  quali  diceret ,  Vides  vos  omnes  fuilfe  deceptos  eoru 
fallacibusvaticiniis.    Scquitur, 

to  Et  tti  audi  ob(ecro,-vclnunc,\elagedum,  domine  mi  Rex_,cadat  pre-, 
catio  mea  coram  facie  tua,  vt  ne,ad\erbii,  &  non,  fed potius^tne, remittas 
me,ve7  redire  me  facias,  in.  domum  Jonathan  fcriba; ,  neque  moriar  illic. 

Hie  veriiis  oftendit  Ieremiam  non  fuifTe  priuatum  onmi  humano fenfu,  quin  mortem  hor- 
reret,  vt  reliqui  homincs.Sed  ita  libi  temperate  potuit,vt  nullo  meru  dt  fk&erct  ab  officio.  Ter- 
ror igitur  non  reddit  ipfum  exanimem,q.iia  libertas  de  qua  haftenus  vidimus,  manifeftum  fiiit 
documentum  connanux.  Superauit  igitur  Propheta,  quatenus  opus  erat,  omnem  curam,&  ti- 
morem  mortis :interea  non  neglexit  vitam  iuam>&  ftuduit,  quatum  in  fe  erat,qua;rere  remedia 
(tiis  malis .  Petiit  leuationcm  aliquam  a  Rege .  Videmus  ergo  vt  Propheta;  non  fuerint  ftipites, 
neque  ferreo  pc&ore:ied  cum obnoxiiefTcnt  humanis  aft'edibus , tamen  Ccfe extulerunt  ad  inui- 
&am  fjrtit'-idmem, quatenus  opus  erat.vt  officio  fuo  fatisfacerent.  Quantum  ad  verba  fpe&at, 
dicitur  cadere  precatio  coram  homine,vbi  fuppliciter  rogatur.Hoc  ad  humilitatem  referri  de- 
bet .quemadmodum  alio  loco  vidimus:  &  transfertur  ab  ipfo  Deo  ad  homines  mqrtales.  Rogat 
i~itur  Prop'.ieta,ne  iterum  comiciatur  in  carcerem  ilium  horridum,  vbi  fuerat  inclufus,  quare? 
ne  mwUr  /7//c,inquit.  Videmus  vt  mortem  refugerit,  quia  hoc  etiam  naturale  eft;  dfc'tamen  para- 
tus  fuerit  mori,quatenus  opus  faiiret,potius  quam  vel  minimu  defle&ere  4  fua  fundione,quara 
Dcusci  impofuerat. 

Precatio. 

Da  ommpotens  Deus,quando  varijs  modis  in  terra  nobis  inilitandum  eft,  vtanimati 
Spiritustui  virtute,ptrgamus perignem  {faquam,  ®"  nos femper  itatibifubijaamusy 
ytjreti  auxilio  tuo,  non  dubitcmusjubire  omnia  mortis  pericula ,  omnes  moleflias,  omnia 
odia^  tcrrores  hominum,  dome  tandem  potiti  vltima  viSlona  ,perueniamus  adbeata 
Mam  quictem,qucim  nobis  peperit  vnigemtus  Yilius  tuusf anguine  fuo,      Amen. 

2.1  Etprcecepit  RexZedechias,  &  pofuerunt  Ieremiam  in  atriocu- 
fr.odia^&  dedernnt  ei  fruftum  panis  quotidiee  platea  piilorum^fque 
dum  confnmptus  eiTet  totus  partis  ex  Vrbe;  &  habitauit  Ieremias  in  a- 
trio  cu/lodis. : 


N 


jrhat  Propheta  Deum  rcfpexiiTe  miftrias  ,quibusrpfe  fuerat  iniufte  oppreflus,.  Neque 
:nim  dijbiunk-eftjquin  Rexhiimaims  fuerit  erga  Ieremiam,quia  Deus.flexjt  en,is  animum  ad 

*hanc 

- 


IN   I  ERE  MI  AM.  i99 

ha'nc  ax^uitatem.  Diximus quidem hei \  Rcgem  non  fuifle  crudelem,velfunguinariunr.  tamen 
nori  tarn  facile  exoratus  fuiifet a  Propheta,  mli  arcano  Spiritus  Dei  inflin&u  .  Vidennis  ergo  vt 
Daisieruisluisindulgeat,cWationemhabcatipforu  inhrmitatis  ciim  cpus  eft.  Videmus  tamen 
liritui  rion  fuifle  tarn  fiberaliter  a&um  cum  Propheta,  vt  domum  liber  rediretd'ed  traductus  fu 
ii m aiterum.carcerem,  vbi  tolerabilis erat  viuedi  ratio.  Fuit  igitur  in  atrio cuslodite.  dicit  datum 
fibifajfe  qti»tidie,ve\  in  fihgulos  dies  (rxslumpanis.  123,  alii  vertunt  maflam,&  ahquando  a  ccipi- 
mr  hoc nomen  pro  pane  largo.  Scd probabile eft,in tanra penuria datum  fijiile  Prcpheta-,ex  quo 
tenuiter  v  lftitar  ct.hdbuit igitur  fruji  urn  pants  in  fingulos  dies.  Videmus  quam  afper  fuerit  lHius  vi- 
dus/led  Dcus  ia:pcexercctferuosfuoshacratione,dumpriuat  eos omnibus mundi  lautitiis. 
Qupdadditur,«^/4/M  fiftortmt,  exiftimo  his  verbis  notan  panem  cibarium,quod  fcilicetnon 
tuel  ir  panis  dclicatus  ex  iimilagine ,  quemadmodym  lauti homines  florcm  ipfum  fibi  deli°unt, 
quia  tui  fur  non  ferret  corum  guttur .  Contetus  igitur  fuit  fundus  Dei  Propheta  vulgari  pane, 
nam  Rex  &  eius  Conliliarii  habebant  fuos  piftores :  fed  panem  dicit  Propheta  allatum  fuifle  ex 
pUtea,t\  loco  communi .  Panis  autem  qui  tunc  vamalis  pi  oftabat  hand  dubie  fuit  niger ,  licuti 
in  tantu  inopia. Videmus  ergonotari panis  fpecicm,quod  fcilicet  fuerit  venalis,vt  eflet  in  com- 
muni vfu  plebis.Sic  oftendit  Propheta,quanuis  data  eflet  aliqua  relaxatio,tamen  adhuc  fe  fuifle 
conclufum  in  cuftodia :  deinde  neque  carnem,ncque  alias  delicias  libi  fuilie  appolitas,  fed  dun- 
taxat  fruftum  panis .  Commendat  tamen  Dei  gratiam,  quod  in  maxima  penuria  ipfe  non  indi- 
guerit pane.  Habuit  igitur  panem  diarium ,  donee  deficeret  annona.  Et  hinc  colligimus Dcum 
iipe  ita  confulere  feruis  fuis ,  vt  in  fpeciem  videri  poffit  eos  deferuifle  :  &  tamen  tunc  maxime 
ipforum  curam  gerat ,  vt  fuppeditet  qua:cunque  funt  ad  vidum  neccflaria  .  Si  domi  iua;  fuiflet 
Ieremias >  poterat  linguJis  momentis  lapidari  a  populo.  neque  enim  deerant  quimouerent  con- 
tra ipfum  homines  fame licos.  Ergo  in  lingula  momenta  fuiflet  perichtatus  domi  fuar.Nunc  vbi 
carcere  tenetur,habitat  in  tuto ,  &  nemo  ipfum  aggreditur.  Deinde  h  fuiflet  domi,multi  pote- 
rantirrumpere,nec  quicquam  fuiflet  illic  faluum:in  carcere  autem  habet  quotidianum  panem; 
Sic  ergo  Dcus  mirabiliter  &  prater  rationem  communis  fenlus  feruos  fuos  gubernat:&  interim 
fugitur  ofrtcio patrisfamilias  iniplis  alendis.  In  fumma,hk  lignifkat  Prcpheta  fe  diuinitus  fu- 
ifle reipeftum,vtin  fame,velinsdia  totius  populi,panis  tamen  ei  daretur,  cum  vi&unon  pcflet 
mendicare-.cum  neque  labore,neque  induftria,neque  precibus ,  neque  pecunia  poflet  panem  ii- 
bi parare,oftendit  Dcum  fuifle  folicitu,  vt  alereturinilla  tanta  necefhtate  .  Adiungittamenye 
fuijfein  atrio  cufiediif,  vt  oftendat  experimentum  fu«  patientia?  captum  fuifle  a  Deo,  quia  igno- 
miniofus  erat  carcer.Expofitus  erat  iple  Propheta  omnium  ludibnis:  deinde  poterant  Confilia- 
rii  fipius renouare  periculum:  adha?c  transferre  in alium locum, vt paulo  poft  videbimus. Me- 
dia igitur  fuit  ratio  qua  Deus  Propheta:  iuo  opitulatus  eft,  quia  neque  voluit  ipfum  prorfus  libe 
rari,&  tamenncn  paflus  eft  ipfum  redigi  ad  exrrema.    Nuncfequitur, 

CAPVT     TRIGESIMVM    OCTAVVM. 

^m  T  audiuit  Saphatias  filius  Matta ,  &  Guedalias  filius  Pafshur, 
|fS$!§(  &  Iuchal  filius  Se  lemias ,  &  Pafshur  films  Malkise  fermones, 
^|^  quos  Ieremias  loquutus  fuerat  ad  totum  populum,  dicendo, 
^?Q!a       z    Sicdicitlehouah^QuimanebitinVrbehaCjmorietur 

gladio,  fame,  &  pefte :  qui  autem  egrefTus  fuerit  ad  Chald«eos,viuet,& 

erit  ei  anima  fua  in  fpohum,  &  viuet. 

3  Sic  dicit  leh'ouah,  Ecce  tradendo  tradetu  r  hare  vrbs  in  manum  ex 
ercitus  regis  Baby  lonis,  &  capiet  earn. 

4  Et  dixerunt  Pnncipes  ad  Regem ,  Moriatur  nunc,  \el,ageclutn,eft 
hortands  particula^i^wiv  ifte,quoniam  propterea,  "velhocmodo,  foluit  manus 
virorum  belhcoforum,qui  refidui  funt  in  vrbe  hac,  &  manus  totius po 
puli,loquendo  ad  ipfos  fecundum  lftos  fermones :  quoniam  hie  vir  non 
quaerit  pacemihoceft^onfocSlatadpacem^opulo  hukjpopulibuius^mn  po- 
tius  ad  malum. 

Nunc  docet  Propheta  fe  r urfus  traftum  fuifle  ab  ilia  cuftodia  liberiorc  in  alium  carcerem 
teterrimii,&  qui  limilis  eflet  fcpulchro.Caufam  fimul  recitat,  quod  fcilicet  quatuor  ex  Proce- 
ribus  audierint  eius  fermonem.  probabile  eft  coplures  ex  populo  illuc  venifle  audiendi  caufa,  & 


CA  P4  XXXVII.  IO.  C  AL.  PR.  AELECTI  ONES 

Prophetam,  vt  madatum  acccperat,loquutum  faille  cum  obuiis  quibufquc.  Quanuis  ergo  dau 
i.Tim.  t.,9  ius diet  ui  carcere,non  debuit  icrmo  Del  elfe  alligatus, quemadmodu  Paulus  gforiatur  doclri- 
nam  iuamlongeUate^uelonare>quanuisipie  fit  in  vinculis. Ita  etiam  Ieremias  cumretineretur 
capciaus,nt;ntamendcftKicai'uafuaione:&camcndubr.imnoneft,quinconfi!iumRe^ibfi|e- 
rithoc  modo  ipfum  cohibere  .  Career  igitur  erat  tanqi.iam  captiuitas  do&i  inx  prcphcticx-  Sed 
deccptus  fuit  Rex  cuml'iiii  Gonfiliariis,quia  non  minus  liber  fait  Ieremias  in  utrio  illo,  quam'li 
totj  die  vagacas  elfet  per  Vrbem.imo  habuilfct  multos  prxcones-Captarunt  an  tern  ipfdrn  qua- 
tuor ifti.qaorum  tit  mentio,nempc 5rf/»^«W*,deindc  Cuedalias,^ Iwc.W.c;  Pafrhttr .  Quatuor  igi- 
tur Proceres,quos  nominator  iniidiasexccptociusfermone,ftatim  cpneitariint  incendiu.Nec 
dubium  eft  quia  antequam  venirent  in  conipedum  Regis  machinati  fuerint  exitium  Prophet?. 
Scimuscnim  vt improbi  &  fceleran  homines  aa;itent  omnia,  dum  intenti  iunt  ad  nocedum.  de- 
lude artes  a  jlicx  nobis  repatadx  funt.  Cum  clTentigitur  ifti  quatuor  in  aliqua  authoritare.mi- 
nime dubiii  eft  quin ti axeru  magnam  parte  Rcgii  confilii  in  fuam  leclim,  &  corrupcrint  Ieues 
homines,  vcl  qui  per  l'e  um  plus  fatis  propenfi  erant  ad  malu.  Res  tandem  ad  Regem  delata  fuit: 
ideoaddit  Propheta</>/»J4^Rf£e;/»  ventffe.  Sed  priusexpomt  fummam  do&rinx,cuius  prxtcxtu 
quatuor  ifti  nebalones  conflarunttantam  inuidiam,&  vitx  etiamdifcnme.Dicicigitur/r  mina- 
tum fuij?>  omnibus  ambus  lerufalem:  pollicitum  vero  fuifle  vitam  omnibus  qui  egrelli  cttet\v.quif. 
auii  in  vrbe  mMebit ,morietur ghd.o ,fjme,&  pejle: quipjuis  vitro  fe  dediderit  Cbald&isjredimet  vitam fu -, 
am.Hxc  hut  lumma .  Alibi  vidimus  Prophetam  lie  loquutum  fuilfe .  Non  erat  igitur  res  noua. 
nam  decern,  &  viginti  annis  ante  extremum  illud  tepus.de  quo  nunc  agitur ,  in  Templofonora 
voce  idem  promulgauerat:dcinde  fcripta  fuerat  vaticinia,&afrixavaluisTempli.  Nihil  igitur 
nouum  tunc  auditu  fuit  ex  ore  Ieremix:fed,quemadmodu  iam  dixi,putabat  Rex,&  eius  Confi- 
liarii  malis  eflc  fuba£tum,vt  vixauderet  hifcere .  Deniquc  patabat  linguam  quodamodo  fuifle 
exeptam  lanfto  viro,cumtenereturincuftodia.  Hxc  igitur  ratioeft  cur  nunc  acculeteumgra- 
uiter  apud  Regem,&  pronuntient  dignum  effe  morte.Iam  mortem  viginti  ante  annis  promcri- 
tus  fuerat,fi  hoc  fuit  crimen  capitale.Sed.quemadmodum  iam  dixi,  exiftimat  Piophetam  data 
opera  fpernere  Regis  imperium,&  indignatur  cum  non  poffe  frangi,cum  tamenficcaptii:us,& 
videat  libi  inftare  fingulishoris  aliquod  periculum.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  tanquam  rem  no- 
uam  deferat  ,quod  Ieremias  dixerit  ,qttifquis  manebit  in  Vibeperibit.Scc.  Quantum  attinet  ad  has 
minas.alibi  diximus  eos  omnes,  qui  fperabant  auxilium  abi€gyptiis,fuiflc  data  opera  contepto- 
res  D.iyauia  fxpius hortatus  facrat  Propheta ipfos omnes,  vt  xquis  8c placidis  anjmis fubirent 
temporalemillam  pcenam.quam  Deus  ipiis  ftatuerat  infligere  .  Volebant  contumacia  fua  judi- 
cium Deiprocul  abigere:deinde  cum  viderent  Deum  fibi  eflc  infeftum ,  fatis  erat ,  fi  propiti- 
os  haberent  /Egyptios.nihil  igitur  mirum  eft,fi  Propheta  gladium,&  famem,&peftem  illis  pro- 
pofueritlam  addit,  Quitranfierit  ad  Chaldxos  viuet. Conditio  tame  fatis  dura  apponitur,A»;'wrf, 
inquit,  tins  exit  in  fcoliumx\ua.C\  diceret.Q^ii  transfugiet  ad  Chaldxos,vitam  duntaxat  feruabut: 
fed facientia&uram rerum omnium -.quemadmodum  vbi naufragium  metuitur,nemoeft , qui 
vitam  non  redimere  paratus  lit iadura omnium  bonorum:  &  ideo  lblent in  extrcmo  difcrimine 
merca:ores  proiicere  in  mare  quicquid  habent.  malum  enim  peruenireinopes,&  rerum omni- 
um cgeni  ad  portu,quam  perire  cumfuis  opibus.Dura  igitur  erat  ilia  conditioned  oftendit  Pro 
pheta  non  polfe  aliter  faluos  cuadere.quam  li  &  patria,&  rebus  aliis  cedant ,  &  tantum  eripiant 
vitam  fuam  e  morte  prxfenti .  Hoc  fenfu  dicit  vitam  illis  fere  in  folium :  quemadmodu  vbi  ex  in* 
cendio  aliquid  rapitur:  vel  cum  omnia  funt  cxpolita  in  prxda ,  li  quis  poteft  furtim  aliquid  au- 
ferre,contentus  eft.quia  alioqui  dimicandum  eflet  cum  multis  hoftibus.li  vellet  plura  accipere. 
Signiri cat  igitur  Propheta  non  poffe  aliter  a  morte  eripi  Iudxos,  qium  li  omnia  fua  abiiciant,& 
tantum foliciti  lint dc  vita fef uanda  .  Iterumrepetit,  viuet.  Et hac repetitione magis, & acrius 
ipfos  vr»et,&  vchemetius  hortatur,vt  vita  fua  contend  fint.Sequitur  conhrmatio, Trade turvrbs 
hxcin  manusetercit us  regis  Bdbylonii^r  capiet  Mw.Neceflitatem  demonftrat  Propheta,curhorte 
tur  ludxosad  fugam.quia  tandem  Vrbs  capietur.Hxceft  fumma  fermonis.Iam  addunt  Proce- 
Kstbhri.itttr  hk  vir,quia  hocmodo,vd,p\o^tCYei,id  eft,maligno  confilio  diffoluit  manus  virommbel~ 
licoforum  Manus  hlc  accipit  pro  robore.nam  a&iones  prxcipux  exercetur  manibus.  Ergo manus 
dilToluere  tantundem  valet.atque  homines  reddere  vel  inertes,vel  ita  ignauos.vt  ne  digitu  qui- 
dcmmoueanr.Accufat  igitur  Proccres  Ieremiam  hoc  nomine,  qubAterreatvirosbellicofi<,8c  ita 
ignauos  reddat.Specibfum  fuithoc  crimen, hxc.inquam.delatio nonnihil  habebat coloris,quia 
Ieremias  potait  iudicari  publicus  hoftis  patrix  fux,  cum  aiiidue  concionaretur  de  fuga.&omne 
fpemprxcideret  populo.vtfalute  defperata  omnes  fe  vitro  dederent.Et  poteft  moueriqueftio, 
An  liceat  homini  priaatofuadere  vt  fubditi  violet  iufnirandum  Regi.vel  Pricipi  fuo  prxftitu. 
Priuatos  homines  nunc  voco  etiam  Prophera1--.  refpicio  enim  ordinem  politicum. Ieremias  fufti 
nuitpublicam  perfonam ,  quia  erat  Dei  Propheta:fed  quod  ad  gubernatione  Vrbis.erat  homo 

J>rjuatus,&  vnus  ex  vulgo .  Videtur  ergo  Propheta  tranfgreffus  fuifle  iuftos  fines  cum  populo 
iiafit  defeftionem.  id  enimfieri  non  poterat,quin  falleret  fidem  Regi  datam.Refpondeo,Pro- 

phetam 


IN   IE  RE  MIA  M.  joo 

phetam  fuiffc  prxditum  fpeciali  mandato :  &  ideo  nihil  temere  rentaffc.Quanuis  ergo  populus 
ridem  vfque  ad  exrrcmum  Regi  fuiffet  pollicitus:tame  quia  Deus  iam  Vrbem  tradiderat  Chal 
diis,  nulla  fuit obligatio  iurifiurandi.  cum  enim  mutanturimperia,ceflatquicquidpolliciti 
fuerant  fubditi. Exempli  gratia ,  Si  qua  regio  habcat  Principem,  jlle  aftringct  totum  populfi  iu- 
reiurando,  vt  omnes  in  officio  permaneant.Si  quis  regione  lllam  inuadat,iubditi  incurrcnt  cri- 
men perfidia:,nili  obuiameant,&  ferant  opem  fuo  Principi,ficuti  polliciti  liint. Cater um,fi  a!i- 
enus  llle  hoflis  occupet  totam  lllam  ditionem,  iam  ibluta  eft  obligatio  iurifiurandi:  quia  non  eft 
in  arbicrio  populi  conftituere  Principes.  Dei  enim  eft  mutare  iniperia,prout  libuerit.  Cum  igi- 
tur  poteftas  ifta  fit  penes  vnu  Deum,vbi  rcgnat  aliquis  Pi  iceps,  populus  non  debet  pertinaciter 
iniiftere,  quin  fe  lubiiciac  Principi  tanquam  legitimo,  qui  diuinitus  prsfc&us  eft.Talis  fuit  tuc 
ratio  Iudaici  Ipopuli .  quanuii  enim  nondum  Chaldan  Vrbem  ingreifi  effent,tamcn  Deus  pro- 
nutiauerat  iploselTe  dominos  Vrbis.  Non  expe&andu  igitur  fuit  populo,  dum  irrupcrent  Chal- 
dau  3c  igncm  fubiiceret  a:dibus,&  iugularent  obuios  quolque:fed  debuit  fu  fricere  Prophet?  va- 
ticinium .  erat  enim  Dei  fententia,qua  addixerat  populum  Iudaicum  Chaldxis .  Nunc  ergo  fo- 
luta  eft  quxfiio,quod  attinet  ad  lcremiam,&  alios  quoque  limiles.nam  fi  quis  videat  inftare  ex- 
trema  quxque,non  tamen  fuadere  debet  populo,  v  t  dehciat  a  legitimo  Principe.  Sed  qui  volet 
fe  probare  fidelcm  Dei  feruum,vitam  fuam  opponet  pro  tuendo  fuo  Principe.  Si  vocatus  fuerit 
in  eius  confilium,oftendet  quid  vtile  fit  &.  rec"tum:fed  non  mouebit turbas,neque  tumultus:quin 
morietur  potius  centies ,  quam  vt  eius  confilio,  yel  impulfu  deficiant  fubditi.  Sed  peculiar is,vc 
dictum  eft.ratio  fuit  Ieremix,quia  Deus  oftenderat  fuum  decretu  quantum  ad  Chaldxos.Ergo 
leremias  non  tantum  prudenter  fualit  populo  quod  vtile  cernebat.fed  fundus  eft  munere  pro- 
pheticoineque  aliud  confilii  dedit,quiim  quod  itilTus  fuerat  dare:im6  pro imperio  mandauit,vt 
tranfiretad  Chalda:os,quoniamita  Deo  placebat.Proceres  tamen ipfum  accufant,  quod dijfoluat 
m4auj:5c  addunt,W  modo  ipfum  non  quxrtre  bonum  populi  cum  it  a  loquitur.  Pax  enim  accipittir  pro 
vti!itate,/tt/ quxrere potius malum.hoc  calumniofe  adiiciunt,  quia  leremias,quantu  in  fe  erat,  ftii- 
duitpublicas  vtilitatiwptauit  Vrbem  manere  falua :  fi  fuiflet  in  eius  arbitrio,profiigaffet  omnes 
Chaldaros:fed  non  potuit  bellum  cum  Deo  fufcipere,  cuius  aufpicii;  militabant  Chaldaji.  Quz- 
fiuit  igitur  leremias  populi  bonum,  fed  non  potuit  repugnare  Deo:ac  proinde  ceffit  decretocse 
leftfiquoniam  videbat  non  aliud  effe  rcmedium  ,  quam  vt  fubirent  omnes  Iud«ei  pcenam  illam 
temporalem,  3c  tantum  exilio  caftigaretur,vt  poftea  redirent  falui  in  patriam.Si  integru  fuifiet, 
quemadmodum  djxi ,  feruaflet  populum  immunem  ab  omni  incommodo ,  &  moleftia:fed  inm 
hoc  erat  ablamm. Deus  enim  pronutiauerat  aclum  efle  de  ftatu  Regni  &  Vrbis,dcnec  Iudasi  e- 
xilio  feptuaginta  annoru  mislttati  eflent.Erat  igitur  fecfidus  gradus  vtilitatis,vt  tolerabile  effet 
miteris  ilhsexi!ium,vel  captiuitas  efl'et  miticr :  quod  futurum  erat,  fi  vitro  veniffent  ad  Regem 
Nabuchadnezer,&  pafli  fuiflent  fe  abduci  in  Chaldzanrr.erat  ha*c  fecunda  vtilitas.  leremias  er- 
go cum  videret  non poffe  ftare  Vrbem  , &  Regnirm,& Templum,  quod reftabat  voluit  vrgeie 
toto  conatu,nempe  vt  faltem  mane  ret  Vrbs  in  fuo  ftatu,&  migrarent  incolxin  aliam  rerram:  de 
inde  daretur  libertas  reditus.Ha?c  erat  optima  falu  s  populi :  quia  ftatuerat  Deus  illos  omnes  ab- 
duceve  in  exilium.Ergo  perperam  hie  grauatur  iniufta  calumnia,  quod  nm  quxfierit  bonum  popu~ 
h,fedperniciem.Cxtcrum,(ici.iU  herl  diximus,omnia  San&oru  di&a  5c  fa&a  femper  obnoxia  fue 
runt  iiniftris  iudiciis.  Et  fi  idem  hodie  nobis  contingat,patientcr  nobis  ferendum  eft.Interea  vi- 
demus  hoc  femper  fuiffe  crime  obic&um  Prophetis,&piis  Do£toribus,qudd  fcilicet  male  con- 
fuluerint  bono  publico:quemadmodum  eandem  hodie  tragcediam  contra  nos  agunt  omnes  ho- 
mines profani:&  pra:fertim  aulici,quia  fumunt  illud  pro  confeiTo,materiam  fore  omnium  tur- 
barum,fi  quid  mouetur :  &  fuam  religionem  ideo  non  putant  labefactari  poffe  abfque  publico 
in  teritu.Hinc  fit  igitur,  vtillisexofa  fit  libera  Euangelii  prardicatio,  quafi  aflerret  fecum  publi- 
carncladem.Ide6vocaBtnosturbulentos:dicuntimperitialabi,etiafinonexprofeflbfimusho- 
ftes  publico;  lalutis :  quia  fcilicet  non  tenemus  quomodo  gubernanda  fint  regna  :  &  ideomoue- 
amus  temere  maximostumultus.Hajc omnia  probra nobis  deuorandafunt,quemadmodum  Ie- 
remiam  plucido  animo  fcrre  oportuit,cum  fallo  conflarent  eiProceres  inuidia  ex  doclrina,qiu 
tamen  nonnifi  Dei  mandato  pertulerat ,  &  quae  erat  neceflaria  in  falutem  Vrbis  &  populi .  ne- 
que  enim  poterant  inuito  Deo,  Lidan  manere  in  Vrbe  fua.ex  quo  Deus  ftatuerat  eos  ali6  tranf- 
ferre.Cum  ergo  videret  leremias  Vrbem  non  poffe  defendi  a  Chaldsis1,  etiamfi  fuiffet  tantum 
Regis  Con(iliarius,&  non  Dei  Propheta,  quid  potuit  melius  vel  vtilius  afFcrre.quamprauienie 
d.^m  efle  vltimam  cladem  hoftium,&  faltem  dandam  operam,ne  Vrbem  incendioperderent?ne 
palfim  fieret  cardes  populi?fed  vt  falui  manerent,ck  diriperentur  duntaxat  eorum  fortun«?Non 
potuit  igitur  vtilius  arterri  conftlium .  Scd,quemadmodum  iam  dixi ,  profanishominibus  nihil 
eft  vtile  ,nifi  vt  contumaciter  Deo  refiftant.  H«c  ratio  eft  cur  tarn  indigne  accuient  Dei  Prophc 
tarn.    Stquitur, 

5    Ec  dixit  rexZedechiaSjEcceipfe in  manibus  veftris.-quiaRcxnoo 
poteft  erga  vos  quicquam. 


CAP-  XXXVIII.  lO.  CAL.  PRAELECTIONES 

Hand  dubie  Zedcclnas  cognouit inning  fieri  fan&o  Propheta: .  quanuis  enjm  optaflct  ma 
ncre  integer:  tamen  fciebat  Propheta  non  malo  animo , neque hoftili  lie  minitatu  fuiiie  pepulo; 
&  fibi  i:im  ita  erat  confcius,vt  fientiret  fibinegotiuelTe  cum  Deopotius,quam  cum  homine  mor 
tali. Q_iicqi ad  iit,agnouit  leremia.  honaduerfari  pablicx  faluti ,  queadmodu  hoc  crime  obiece 
rant  ti  Proceres.Optalllt  igitur  eripere  Propheta  ex  illoru  manibus:fed  obteperat  eoiu  furori: 
quia  fcilicct  exutus  ia  erat  omni  R.-gia  pDteftate,&  erat  quail  macipatus  fuisConfiliariis ,  a  qui- 
bus  pendebat  flatus  regni .  M  lie  cxp  j:iut  hue  locu  qui  cxiftimat  Rege  honorifice  loqui  de  (ins 
Coniiliariis.aclidicercteaeue  prudentia,3rgrajitate,vt  nihil eis  fit  negandu:corriipunt  feniu 
ProphetaMiam  Rex  poti.is  hie  agnofcii  (s  redaftil  in  ordine.acfi  clTet  homo  priuatus.Fatetur  in 
f.immafc  efl'e  feruu  leruoriidam  video  me,inquit,non  elTeRegem,fed  vos  ita  dominari,vt,ve- 
lim  nolim,cogar  vobis  ccdere  etia  in  optima  caufa.  Non dubiii  igitur  eft  quin  amaruleta  fit  Re- 
gis querimonia,cum  dkk,R.ex  mnpttetl  quicqudm  ergd  vor.Csterum.dignus  fuit  Zedechiashac 
igribminia.Debueratehim  a  principiodocilis  eile,&  le  l'ubiiccre  Dco.Sed  primum,vt  vidimus, 
contepferat  propheticam  do£b  ina,  neque  audierat  vocem  Dei:  &  dcinde  perfide  a  Rege  Chal- 
dxo  defecerat;itareuseratrgratitudir.is:qujadeiedusfueratneposeiusMathathias^lb!io,hoc 
eft.Iechanias,  vel  Coniah:ipfe  ante  precano  regnu  tenebat  gratia  regis  Babylonii.  Fuerat  igi- 
tur ingratus,negando  tribaiu  i  led  impietas  erat  prxeipua  caufa  omniu  maloi  u.  Cum  ergo  Deo 
fuifTet  ta  rebellis.dignus  fuit,erga  qi.e  immorigeri  client  etia  Proceres.  Tunc  igitur  leiplum  in 
ordine  coegit,&  fe  abdicanit  authoi  itate  Regia,  vbi  Dei  verbo  ie  no  fubiecit:  dc.  fde  negauit  tri 
bum  red  Babylonio.Non  mini  igitur  fuit,q jod  Dcus  ita  fubiecitcfi  Proceribus  &  Coiiliariis, 
qui  tame  erant  ferurquatum  attinct  ad  ipfo.;Cofiliarios,inexcufabi!is  fuiteoi  5  arrogatia,qu6d 
auli  lunt  addicere  leremia  mortima  hoc  erat  excludere  Rege  a  iure  {uoMorutur  hie  vir.  dignus 
enim  eft.Cur  non  accufant  duntaxut  ?  fed  volunt  fo!i  elTe  indices  .  Cum  igitur  tarn  prxfraS^  a- 
gut  cu  Rege  fuo,non  dubiii  eft,  quin  vt  D.i  erat  conteptores ,  ita  pro  nihilo  duxerint  dignitate 
Reeiam.Sed  quatum  ad  Regem  ipfum  fpe&it,vt  dixi.mercede  retulitfua:  impietatis,quia  non 
detulerit  honorem  legitimum  Deo.vtample&eretur  do&rina  prcphetka.  Oportuit  igitur  ita 
indigne  ipfu  &  cocumeliole  traciari.vt  ne  verbum  quide  pro  iufta  &  bona  caufa  facere  auderet. 
FLec  ratio  eft  cur  dicat,I»  minibus  veHrise ft,  tccifite  earn,  quia  BfxnonfottH  quicquam. 

P  R  E  C  A  T    I    O. 

Daomnipotens'DeuSyCniandotantamanfuctudinenosquotidie  ad  teinuitas  tydas 
etiam  nobis  rejipifcendi  tempus-,  dcinde  offers fpcm  mifcricordia  {yfaktisyfiadte  rcdi 
crimtis }ne fitrdis  auribus pnetercamus  tarn  falubrcs  admomtiones,fed  mature  etia  occur 
ramus  tibi^  cum  "vera  Q"  [end  omniumfcelerum  nojirorum  agnitione  nos  tibi  fie  trada- 
mus-^t  experiamurte  propitium.'O'  vbiadte  reiierimusyficperjlcmus  in  tuo  obfequioy 
\t  capaces  fvnws  ajfiiu£tu<£  benejicentia  ydonectandcm  plena  ffuitio nobis contitigat 
in  regno  tuo  ccekjli,  per  Cbrislum  Dominum  nofirum  y    Amen. 

6  Ettiileruntreremiam,&demiferunt  euminputcumMalchiJEfi- 
\iiHzmme\ech,inlacum,proprie,ciui  erat  in  atriocuftodia::  &c,itaque,dcmi 
ferunt  Ieremiam  funibus:&  in  lacu  non  erat  aqua/ed  cccnuJ&  demer- 
fus  fuit  Ieremias  in  coeno, 

Hi  cnarraturextrema  ta fupcrbia, quam  crudelitasProcerii,  quiaproiecerintiaftuProphe 
raminlacu.vbiiacuittanquaminliitodemerfus.Fuithocperdit^impietatis  fignii,no par- 
cere  ta  cximioDei  feruoded  fuit  etia  immanisfiEiutia,  cum  nulla  illis  excandefcendi  caufa  eflet, 


tio-Ergo  fi  quando  crucis  horrore  vacillemus,  ita  vt  durum  fit  nobis  fubire  perfequutione,  ve- 
niat  ia  memoria  hoc  Prophets  cxemplum.  Denique  ab  vna  parte  hie  nobis  tanquam  m  pidura 
oftenditur  mundi  prauitas.ab  altera  autc  parte  refulget  mira  coftantia,&  fimul  lingularis  man- 
fijetudo  in  feruo  Dei. Dicit  ergo  leremia fefuijfefubUtum 4  Proceribus,  &•  proieBum  infiueam  qup 
er*t  in  *trio  cnftodia:(ed in  illx  parte  habitdbjit  ynus  ex  Con0imis,ncm^c  liUlchiahfilius  Hatntneleih. 
Et  fimul  defcribir  faciem  loci.quod  fcilicet  fouea  elTct  ccenofa,  ita  vt  demerfus  fuerit  in  cceno. 
No  intelli^it  fe  faille  obrutum  cceno.fed  fuilTc  defixum,  quod  etia  verbum  Hebraicii  fionat:  & 
polfemus  commode  reddere ,  Defixus  inccenoiacuit.    Nuncfequitur, 

7    Audiujt  aute  Ebedmelcch  AEtbiops  vir  eunuchus,  yehnusexnu- 

mero 


I  N  IEREMIAM.  jor 

meroVrocerum .  ^o^emm}vrahbidtBumfmt,wfna>ituniehtiuchos'vocctr}t,fc(!ctiam 
VrocereiyO1  Confilimos  Rrgtf,ipfe  autem  erat  in  domo  Register  paroitl.rj.vi 
foclegendum  e/?.  Audmit  ergo  quod  poluiiTent  Ieremiam  in  lacum :  Rex 
autem  fedebat  in  porta  Beniamin. 

8  Et  egrefTus  eft  Ebedmelech  e  domo,vf/^/^'oJRegis,&  locutus  eft 
ad  Regem,dicendo, 

9  Domine  mi  Rex,  pertierfe  egerunt  viri  idi  in  omnibus  aux  fe- 
cerunt  Ieremia:  Propheta;  quando  cum  demiferunt  in fou cam,  vel,la~ 
cum,\bi  fubtus  femonetur  a  fame,  fee  e/^nfyiwe/juia  nullus  panis  am- 
pliuseftinvrbe. 

Hie  refert  Iercmiasqnomodoamorte  lil  eratus  fuerit.  neqiieenim  diupotcrat  illic  vi- 
tamtraherein  coeno.  partim  fame  conk&us efl« t,partim  ctiam  obriguiilcr  frij  ore,  &:  conta- 
bunTetinfoetoreillolacus.  Mirabiliter  autem  Deus  iplum  enpuit  per  manum  Ebedmeleth 
AEthiopis.Erathi'calienigena:&hocdikrtccxprimitur,vtlciamus  intei  Regis Conliharios 
nemincm  fuifie  qui  tantolcelerileoppoluent.Vnus  ergo  repertuscft  AEthiepsq  ui  luccurre- 
ret Propheta: Dei . Ergo iubeft tacif  a comparatio inter  AEthicpc  m ,  hominem cxtraneum  , St 
inter  omnesludxos.qui  profitebantur  feelle  ex  fan£to  Abraha:  genere :  erant  circuncifi:  uifta- 
bantplen  is  buccis  Legem, et  Dei  reed  us, inter  lpl'os  nemo  extitit,  qui  porngcrct  mar  umlan&o 
Deileruo  .  Fieri quidem  potLit,vtmiknifueriritquidam,  feddtfuitanimus,ita  vtnemo  jpto- 
rumaulus  fuerit  hifccre.eratenimodio('um,patrocinarifanc~toviro  .  Er^opraiftriint  vrati«m 
impiorum  officio tuo  .  vnusauum  AEthiopsitaanimohisclt,vtaudeataccufarcGirincs  Regis 
Coniiliarios, ac aula:  Procercs.Nun  dubuim  iuitur  eft,quin  Spn nus per  os  AEthicpis  mflixe- 
ritperpttuamdedecorisnetam  omnibus  Rcas  Pioccribiis,quile  vendicabant  pro  Abiaha? 
filiis,&ia&abantmagnihceDeifcedus:  qucmadmodum  vbiChrifksin  parabola  dick  Lcui-  L«mo<j£> 
tarn  praneriilTe  port  Saccrdotcm,&  homincn.i  ilium  laucium,fuiire  abillis  conttmptum,ab  v-  3»-3J 
no  autem  SamaritanoopemfuuTelatam.Mimniedubium  eft,  quinexprobrctIi:<ixis,ade6que 
ip(isLeuitis,&  Sacerdotihusbarbariemfuam,qu6d  vitammiferihominisinextremodikriir.i- 
nc non curauennt.Ira Sc  hoc  loco  AEthiops  no'oisproponitur  in  exemplum,qu6d  lolu s & pic- 
tatis.&humankatisafft&uta&usfijir,  vt  auxiliun.  krut lan&o  Pi opheta:,&  ilium  quail  a pre.- 
fentimorte,&fepulchroeriptrct .  On-,nes  autem  alios  Reeis  Coniiliarios  vidcnuis  vel  obtor- 
puiiTe,velfuilTecadcmfxiiitiaimhutos,vt  lancto  viroeflentcapitalesinimicijquialibereper- 
tiileratDeimadatuni.DuitautmIereiifiasEtf^»/«f/ft/j.(fef//«^7f.Vndeconiicerelicet)(u!lielb'» 
licitumdcfanct.i  Propheta:  pericilo,&  habuiffefuos nuncios, qui piripicerent quid agcretur, 
deinde  referrent.  Dicsr  ilium  fttiffe  in  pahtio,R£gem  tcro  fedijse  in  porta  Beniamm ,  vt  lolebant  Re- 
ges  in  portis ius  dicerc ,  &  habere  illic  luum  tribunal .  nam  lilic  crant  celeLres  &  legitimi  con- 
uentuspopuli.  Kexerge  fedibat  in  porta  Beninmin-  led  intereapalatiumciuscrudelis  erat  carnifi- 
cina,vel  cauernalatronum.  Videir.us  ergo  hicnotan Regis ignauiam,quia  in  fpccicmcx-. rcue- 
rit  quod  erat  Regis  proprmm  nuntis  5  led  neglexerit  prarcipuam  officii  partem ,  qui  a  pall'us  eft 
fanftum  virum  deiici  in  fouearn.  Cum  ergo  ita  Proco  umlibjdmi  expoluerit  Propheta-  vitam, 
hincapparet  fuifleinane limulachrum  , qi  6d  illic ftabattanquam  populi  iudex,  &  haWi at  fa- 
crum  tribunal  .lam  fequitur,  egrefotmfitijie  ibedmelecb  e  p  alalia-,  ey  Meviffe  ad  l\egis  tribunal,  vt  illic 
caufam  Propheta:  agcrcrCirLimftantus  notare  coriucnittam  vniusquam  altenus  loci,  nam  ll 
peroccafionemobuiiisfuiffetregi  Ebedme1ech,poteratverbi:m  aliquodintr;!ni"iufac<.re:fccl 
vbi egreditur  e.palatio,  nine  patet  meditatum  fuiffe quod  a&urus  erat ,  nequc duntaxat  iubito 
impulfu  fuilTe  tact um  milericordia,  led  ciim  poffet  in  palatioquickere,  vtnilTe  vitro  ad  Rece, 
Vtqucrimoniamfu^mperferret  Deinde  non  alkquitur  Rcgernin  eubieiilo,ntqi;eiti  obkuro 
aliqiioangulopa!atii,ledalloqiiiturinporra,hoceft,publicoconuenti!.Videmusergc  vtpnor 
circunnatia conundct nobis  huiusvinconftantia, quia  non  ta  umfubit6irrpuHusfuit,kd  per 
leuerauit  in  lanftopropofito-.fecuda  vero  circuriitatia  c5:r,edet  nobis magnitudine  nnimi,quia 
inuidianon  refugerit,fedpalam  &:  liber  e  1  or  ut'  sfuLDtpiolercmiacorapcpuloEtvii'tureil- 
ii9  Propheta  amp'ihcat  ciim  diciteuaccuiar'ePt'ceres  .Kodubiueft  quinacnoucrit  lib-  pt  f 
fecorlariperkuluXedpropri.T  vitxnon  pepercit.vi  Projlfefjtaiixiliaretiir.picit  igifui  feeler*- 
te  agrre  Corifiiiarios  R  tpt  in  omnibus  cjuxpatrartmt  sd  in  [us  lerirniam  Prepbet.;w-s.]  ubd  cum  demrfe 
rintin lacfi:& addnjllkmorietur  fubtus /r.alii  vcrtut,In  loco i\iD,8c  r.fie.lcd  eft  ehiphatlca  locii 
tio.qua:  non  poteft  fatis  exprimi  lingua  noAra.Siu,nificat  enim  Ebedmelech Icl enua  moiituru, 
etiamfincmo  fit  eimoleftus,etumli  non  aliunde  crcatitm  fuefit  aliquid  mali .  Morictur  ergo 

Ee. 


CAp.   XXXVIII.  IO.    CAL.  PRAELECTIONES 

fuhtus  ft ,vel  in  fuo  loco,hoc eft  morietur  etiam  fi  lllic  reli&us  fuerit,quia iacebat,vt  vifum  fuic, 
demertusin  cceno  .  Dicit  autem,  Horieturfame,  quia  conit&us  fuerat  in  foueam  illam,  quail  in 
fepulch rum.  <Gi»m  autem  pen una  eiTet in  toto populo,  non  poterat iperare lercm ias  vllum au- 
xilium.  quomodoenim  pioie&usfuiffet  panis,vcpoftea  videbimus?  Ergo  Ebedmclech  .hie 
primo  dicit  indigne  tra&atum  fuiile Iercmiam^ww/r  Dei  Vrspbeta.Omat  enim  ipfum  tali elo- 
gio,v.timpietatcm  Procerum  coarguat:deindeoftenditquammifereiaceatin  fouea,quoniam 
nemovi<9:umfuppeditet,non  fit  autem  ampliu  spams  in  Vrbe.    Nuncfequitur, 

10  Et  pracepit  Rex  iph"  Ebedmelech  AEthfopi ,  dicendo %i  Sume  ad 
manum  tuam,hinc  r  riginca  viros,&  educas  Ieremiam  Prophetam  e  fo- 
uea,antecjuammoiiatur. 

Videmus quod  iam  dixi,liberationem  Prophets  fuiffe  prorfusdiuinam  .  Nuper  Rex  per- 
culfus  metu  permiietat ianftum  Prophetam  faniitia:  Procerum  fuorum , &  confeffusfuerat fe 
V""A  nulla  authontatc  amphus  effe  pr2ditum,Quonia  non  eft  Rex  qui  vobis  imperet,dixerat.Cum 
ergo  Rex  non  aufus  fuiffet  pcrtinacius  contendere  aduerius  Proceres  fuos,qui  fit  nunc,vt  au- 
deat  Ieremiam  cxtrahere  e  fouca?  Videmus  ergo  mutatumfuiffe  Rcgisanimum,quia  nupertre 
pidatione  lie  erat  attonitus,  vtnon  auderet  caulam  iancti  virilulcipcre  .  Nunc  autem  prar- 
cipit  AEthiopi,  Vt ipfum  efoueaeducat.  apparet  igitur  hoc  negociumdiuimtus  fuiffe  gubeina- 
tum.  Sed  hinc  etiam  difcamusanimofi  eiie ,  vbi neceiiitas  poftulat , quanuis nulla  tit  fpes pro- 
iperi  eucntus .  Poterat  Ebedmelech  apud  fe  reputare  conatum  iuum  fore  irritum ,  quantum- 
uis  ftrenue  ageretpro  Ieremia  .  Poterat  igitur  hoc  modo  obiicere  cmne  illud  consilium, 
quodfortiterexecutuseft.  ficenimquinimisiapiuntfzpefeipiosquafiadtorporeminducunt, 
Qmd  proficicsJnamtu  vnuscs.illi  autem  multr.deinde,reseftpera&a.Sirex  ipfe  coaciusfuit,ce 
dereeorum  furori,tu  homopriuatusqua  fiducia  contra  ipfos  infurges?deinde,orietur  tumul- 
tus,&  tibi  erit  pcreundum:  interea  obrucnt  forte  lapidibus miferum  ilium  hominem ,  cui  tu  o- 
ptasconhiltumeiTe.Potcrathscomniacolligere  Ebedmelech  :ita  ceffaffetab  officio  .  fed  vi- 
demus fundatum  fuiffe  in  fiducia  gratix  Dei .  Ergo  eiusexemplo  memincrimusfperandum  ef- 
fe luprafpe,  vbi  Deusaliquid  a  nobis  exigit,hoceft,vbifides,&religio  officii  noftnaliquidpo- 
ftulat  quod  net  fi  claudamus  oculos  ad  omnia obftacula>&  pergamus  in  actionc.Euentus  enim 
f unt  penes  vn  urn  Deurmille  repcriet  quos  voluerit  exitus  Interea  noftrum  eft  limpliciter  pcrge 
re  in  curfu  noftro,qi!aui:  putemus  labores  noftrosfore  euanidos>&  carituros  omni  fr  uftu.Fce 
liciter  luccefist  ipii  Ebedmelech-.quare  ?  prasftitit  enim  quod  pii  &  iufti  hominis  erat .  Sic  Deus 


porriget  nobis  manum.-vtquscunqueoccurrat  nobis  difricultatcs,  easfupcremuseius  virtute, 
8c  auxilio. Prxcepit  ergo  ipfe  rex  Ebedmelech  £thiopi,vt  tolleret  triunta  vires,®-  extraheret  Ieremiam  e 
fottea.  Poterat  etiam  tunc  fubf  ftere  Ebedmelech .  neque  enirwpar  fuiffet  cum  triginta  viris  ad 
tantampotentiamfuperandum'.Cpnfpirauerant  enim  omnes Regis  C6!iliarii:necdubiumeft, 
quin  traxerint  poft  fe  multos  fatellites.  Videmus  itaque  Ebedmelech  non  humano  auxilio  fre- 
tum,fed  eredtum  inuida  fiducia  fufcepiffe  hac  prouinciam,  vt  auderet  Ieremiam  e  fouca  extra - 
here.    Sequiturergo, 

n  Et  fumpfit  Ebedmelech  homines  illos  in  manum  Cua.m>hoceft,ful> 
fuapotcftate,&c  venit  in  domum  Regis.nempe  in  locum  Tub  thefanris;  & 
fumpfit  lllinc  veteramenta  tra£torum,&  vcteramenta^c/  vercW«,corru- 
ptorum,&  demifit  ad  Ieremiam  in  lacum  per  funes. 

Hlcprofcquitur  Ieremiashiftoriam  fux  liberationis.  Notandafempcr  eft  nobis fortitudo 
Ebedmelech.quodftatim  vencritadfan&umProphetam.Dicit  zuicmjumpfijfe  ex  loco  occult o  ve- 
teramenta (jtixdam>De  vieux  haillons,  vt  vocamus.  eft  enim  proprie  nomen  lubftantiuum  .  Sed  li 
difplicetalperitas,poterimusficvertere,  Vetuftospannos,quitraftifuerat,&:  vetuftospannos, 
qui  erjntcorriipti.Q^anquamvcrtuntquidam,Pannosdetritos,&pannoscorruptos. Sed  ilia 
eft  magispropiia  lignincatio.nam ano  fignificat  trahere,&  Gallice  vertendum effet,r*e«x  hail- 
lons traine^ou^ui auoyent  train'e  Deinde  pannos  DinVo^corruptos,  vfe\,  quia  nVo  hgniheat  falire: 
fed  verbum  in  HophaI,quod  inde  deducitur,  fignificat  corrumpere.  Erant  igitur  laceri  vel  pu-  ' 
t  ridi  panni  (des  fiettx  haillons  a  demi  pourris)  Dicit  ergo  Ebedmelech  fumpfifle  vetuHos  illos  pannot 
laceros ,  ©" putridos,  &•  qui  tradi  fuerant . Quod  diligeter  notandu  eft.  Apparet  enim  Ebed melech 
timuiffc  a  Procerum  violentia,n*>n  tam  vt  priuatim  vkx  h\x  confuleret,quam  ne  impedirctur 
in  officio.  Nam  fiquzfiiffet  alia  adminicula,  poterat  dcprehaidi :  poterat  rumor  deferri  ad 

ipfos  Pro- 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M .  ,oi 

ipfosProccrcsiftatimconuolaffentj&abruptafuiffctaftio.MjhitniigiturdiibiumeftqumE* 
bedmelcch,in  quo  fatis erat  confidential,  prudenter  eircunfpexcrit  quid  obftare  &  nocerc  poi- 
let  quo  minus  opitularctur  fan&o  Prophets. Hinc  igitur  fadum  eft,vt pannos detritos &  cor- 
ruptos  furtim  acciperet  e  loco  occulto.hoe  eft  vnum.Inrerea  videmusqu6  reda&us  fuerit  fan- 
dus  Prophcta.Iacebat  lemidemcrius  in  cceno.nunc  extrahitur  funibus,&  fulcitur  pannis  lace- 
iiSiSi  detritis.Poftea  autem  exprimiturquorfum  demiffi  fuerint  illi  panni. 

ir    Et  dixie  Ebedmelech  AEthiops  IeremicE,Pone  nunc  veteramenU; 

Ccedefunt  voces  quccrepetiitur)tri'£tom,8c  corruptorum  Tub  axillismanuum 

tuaru  Jhoc  improprie  dicitur  Latina  lingua.fed  Hebneis  noneft  dura  loquutio'.ponc  ergo 

fubaxillis  tnis, (abtus  funes, nefcilicetVropbctalxderctur.naextrahedus  eratfuni- 

bmierat  autem  dcfixusincceno.Hocfierinonpoteratquinfcindercturvena:,  £f  vulncra* 

retur  in  axtllis.fcimus  enim  partem  Mam  ejfe  teneram.  ergo  iubet  Ebedmelech  Vrophcta 

accipere  vetuflos  iftos pannos,  &  opponerefumbus ,  ita  vr  mmorc  noxafurfum  tollatur 

vtambus  hominum.fuit  igitur  Jwc  confilium  Ebedmelecb.poslea  adiungit  Vrophetaje  ita 

fcafie. 

fametfiaute  Deus  mirabiliter  Propheta  fuum  a  morte  eripuir.videmus  tamen  quam  mife- 
rabilisfueririllaipecieSjquodProph.nonaliterpotuitmortecffugcrejnifiieiefulcirctputridis 
&Iacerisp.innis,&extraheretiirfiinibus.Mininieautedubiueft,quindifriciiltateconcepcrita- 
nimo .  nam  fuerat  lllic  iam  aliquo  tcmpore:non  erat  autem  adeo  robuftus,  vt  brachiis  luis  co- 
fideret,ac  perfuafuseffet  manus  luas  fatis  fore  validas,  ad  funes  retinendos.  Sed  minime  dubiu 
eft,quinreieceritomnesfuascurasin  Deum,&eiusprouidentia.Tametliitaquebreuitercom- 
memoratfe  feciffe,vt  fuerat  iuflus,  confide)  adum  tamen  nobis relinquit  quanta fiducia  fuerit 
pra^dituscu.mftatimobfequutuseft,nequeobieceritquodmerii6timerepoterat,ncmpeieefre 
nomine  imbecillum,dcindefenefcire  an  fatis  robuftxeffentfibi manus  ad  funes  ten€dos. Praj- 
tereafenontenere  qupmodo  applicandi  effent  funes  lllihumeris. Fecit  igitur  quod  monuerat 
Ebedmelech,quia  cognouit  hoc  confilium  profc&um  efle  a  Deo.    Poftea  fequitur, 

13  Et  extraxerant  Ieremiam  funibus ,  &  extulcrunt  ipfum  e  fouea, 
VellacUy&c  habitauit  Ieremias  in  atrio  cuflodia*. 

HlcvidcmusProphctam  fie  ereptumfuiiTeamortetVttamennon  fuerit  fibi  redd  itus,ncque 
rcmifrusdomu,quiahocetiamnonfuifletvtilc.  abreptus  enim  fuiffetiterum  a  Colilnriis  Re- 
gis.Non  potuit  igitur  aliter  cius  vita;  parcere  Ebedmelech,quam  fi  eum  indudcret  in  aliu  car- 
cerem.  Optaffet  haud  dubie  ilium  habere  conuiuam  &  conlortem  eiufdem  tefti .  non  dubiurh 
eft,quin  plus  optauerir,quampra:ftareporerat. Sed  laudanda  eft  eiusprudentia,qu6d  Prophe- 
tam  iterumincarcerem  coniecerit,quia  aliter  non  poterat  mitigari  Principum  furor,  &  crude 
litas. Hibitauit  ergo  Ieremias irtatno  cuftodU.non  dubium  eft  quin  eo  deduchis  fuerit  ab  ipto  E- 
bedmclech.Siquisobiiciathocfuiirefignumnimixtimiditatis)faciliseft  iolutiojEbedmelech 
nonfuifletimidum  fuacaufa,  fed  quia  videbatfibinegotium  efle  cum  fcrisbeftiis,  &  fimul  vi- 
debat  non  pofle  aliter  fcdancorumrabiem,quam  fi  Ieremias incluiusefl'et  in  carcerem  .  Tora 
autem  Vrbs  tunc  erat  inftar  carceris,vt  fatis  notum  eft. vbique  enim  laborabant  incdia:  deinde 
vixquifquamaudebatfuisardibusegredi.  Ergo  haze  ratio  prudenter  execgitata  fuitab  Ebcd- 
melech,quiatantumcurasomnesfuas,&ftudium  adiecitadleruandumDeiProphetom.lnte- 
reafiDjusaliquandonosfubleuetamiferiiSjnequctamcn  liberct  nosintorumprimoquoque 
momento,patient'er  feramus,&veniatnobisinmentem  hoc  Ieremia?  cxcplum. Deus  enim  exe- 
ruit  fuam  virtutem  in  ipfo  liberando:&  tamen  voluit  iplum  adhuc  iaccre  in  carcere,netnpe  ita 
interdum  opus  fuum  lenfimpera;;it,&  pcrcertosgradus.  Ergo  fi  non  ftatim  pleniisfulgor  gra- 
tia; Dei  nobis  appareat,Vcl  perfedio  falutis  noftra?  nobis  nondum  conflet,hnamiis  Deum  pro- 
gredi  paulatim,&  minima  quxqucleuatio  nobis  ad  lolatium,&  modcrationem,&  patientiam 
iufiiciat.    Nunc  fequitur, 

14  Et  mifit  rex  Zedechias,&  iu\it  Jhoc  eft, accerfrnttzYemizm  Prop  hc- 
tam  adfead  ingrefTum  tcrtium,qu  i  erat  in  domolehous,  bocesli-:  ipfo 
Temdo,  &  dixit  Rex  ad  Ieremiam ,  Egointerrogo  te  verbum,ne  ca:Ies  a 
me  v  e  rbum  Jwc  eft,  ego  rem  xnamabs  te  quxrojie  cpiiccptam  calcs. 

Hlc  fubiicitur  alia  narratio,quodfcilicet  rex  Zedechiasiterumaduocaueritadfcleremiam 

Ee.    ii. 


CAP.    XXXVIII.  IO.  C  AL.   PRAELECTIONES 

in  Templu,hoc  eft  in  atriu  Tepli.Neque  enim  Regi  liccbat  in  San&uarm  ipfum  penetrarc,fcd 
atrium  fxpc  eoprehendkurfub  nomine  ipfius  Templi.Erant  .Tiitepluresingrefliis^ueadmo- 
dum  fatis  notum  eft  .  Erat  enim  maxima  porta  verlus  Orientem :  led  eranr  porta?  a  lateribus? 
deinde  plures  erant  atrii partes, &diftinc\x  .  Zedechias  ergovt  hberius  pellet  colloqui  cum 
Propheta,  venit  ad  tertium  ingreffum  atrii,&  illic  Prophctam  rogauit ,  vt  bona  fide  expbncreC 
quodaDeoacceperat.Minimedubiumeft,quin  Zedechias progreffu  temporis  magisreueri- 
tus  fueritleremiam  tanquam  fidelcm  Deiferuum .  Interca  diximus  non  fume  ferio  addiftum 
propheticx  do&rinx .  Fuit  lgitur  quafi  dubius  animus  Regis ,  quemadmodum  hypocritx ,  in 
quibus  refiduu  eft  aliquod  femen  timoris  Dei,fl  uftuantur  &  alternant,&  nihil  habent  folidum 
vel  firrrium  .  Nonaudent  quidem  fpemere  vel  Deum  vel  eiusferuos:  imd  agnofcuntfc  fubeffe 
Deiimperio,&verbum  etiam  eius  non  efle  euanidum  :intereafubterfugiunt,  quantum  infe 
cft,aut  cuperent  Deum  transformare.  talis  fuit  Zedechix  conditio.  Neq  ue  enim  erat  ex  craf  (;« 
&  profeftis  Dei  contemptoribus,  vt  hodie  videmusmundum  refertumefle  Epicureishomini- 
bus,quibus  tora  reiigio  eft  inftar  fabulx .  Non  fuit  ergo  talis  Zedechias ,  fed  retinuit  aliquem 
Dei  metum,imb  ctiam  Prophetam  veneratus  eft:&  tamen  noluit  fe  addicere  Deo,neque  obfe- 
qfli  Prophetic  confiliis  .  fuit  igitur  ita  quafi  fufpenfus  in  dubio.Probabile  autem  eft,fperafle a- 
liquid ,  quoniam  peperceratipfi  leremix  .  Ergo  potuit  imaginari  Deum  efle  placatum.vel  fal- 
tem  aliquid  remit!  urn  elTe  ex  fummo  lllo  rigore ,  quemadmodum  hypocritx  iemper  libi  blan- 
diuntur .  Nam  fi  vel  minimum  quippiam  cgerint  ,exiftimant  fe  promeritos  efle  a  Deo  ntlcio 
quid  fauoris.Ergo  Zedechias  cum  fubleuaffet  fanftu  Propheta,*  cum  ipfum  aleret  in  fymma 
penuria,putauit  hoc  obfeq  ilium  efle  Deo  gratum  :&  gratum  quidem  erat  ex  parte,fcd  in  eo  de- 
ceptuseft ,  quod  putauit  efle aliquod  genus  expiationis .  Hinc  ergo  fa&u  eft  vtaacrleret  Pro- 
phetam,quia expe&abat  lxtius  aliquod refponfum,nempedeplacata,velmitigatairaDei.  Sed 
reliqua  difFeremus  in  craftinum. 

Pre.catio. 

Daomnipotens  Deus, quando nobis prehofa  ejje  debet  femorum  tuorumVita,\t 
cmfftepro  fua  facuhate  s~ludeat  operant  in  hac  parte  fuam  impendere ,  er  intereafic 
mutuo  inter  nos  \erfemur,\t  alij  aliis  in  neceptatefubjidiumferanf-  deinde  \titajimus 
officio}!  ergaferuos  tuos ,  vt  omnia  ftudia  nojbra ,  ontnes  operas ,  &  omnia  obfequia  tibi 
confecremus }  ^jiudeamus  nos  ita  tibiprobare ,  \t  omnes  aBiones  nofira  dirigantur  m 
eumfinem,  donee  tandem  perfun&i  curfu  prafentis  militiat \  ,pemcniamus in  quietem 
illam  ccelefiis  tux  regni,  quce  nobis parta  eft  Mnigeniti  Viltj  mfanguine ,    Amen. 

15  Et  dixitleremiasadZedechiam,Siannuntiauerotibi,an  non 
interfidendo  mterficies  me?  &  fi  coniiJium  dedero  tibi,  non  aufculta- 

bis  mihi ,  non  audies ad  me}  ad  verbum  7 

VI  d  et  v  r  hlc  Propheta  pirum  cordate  fe  gcrere ,  quia  cum  vitro  deberet  prxdicere  Regi 
cladem  Vrbis,rogatusabnuit,  vel  faltemantequaverbumproferat,cauet  vitx  fux,&  vult 
fecuruseffe  apericulo.Scimusaute  Prophctas,pofthabita  vitx  fua:  cura,debereperferre  man- 
data  Dei,qucmadmodum  etiam  fxpius  vidimus  leremiam,neglec~to  vitx  fux  refpectu,intrepide 
promulgaiTevaticinia,quxpoterantconflare  odium  totiuspopuli,&crearepericulum  capitis. 
Videtur  ergo  male  profecifle,cum nunc  velut  in  extremovocationisfuxa&u  deficit ,vellal tern 
non  audet le  obiicerc difcrimini.  Scd  notandum  eft.Prophetas  non  femper  habuiffe  exprellum 
loquendi mandatum.Si enim Ieremiam  Deus iuififlct  dicere qux  poftea  videbimus,nunquam 
fuiflet  tergiuerfitus.  fie  enim  fele  exercuerat  longo  tempore,  vt  non  timeret  ita  fibi,quo  defle- 
fieret  a  redo  officii  fui  curfu.Quod  ergo  nfic  videtur  refugere,hcc  ideo  facit,quia  Deus  non- 
dum  madauerat,vt  iterum  Regi  exponeret  qux  videbimus.Nam  fine  profe&u  id  fa&urus  erar, 
&fxpiusadmonueratfideliter  Regem,videratconfilium  fuum  fperni.Non  mirum  igitureft,fi 
nolit  periclitari  de  vita  abfque  v41o  fru&u.Si  quis  obiiciat  ide  ergo  nobis  licere,reipor,dco,non 
temere  proiiciendas  efle  margaritas porcis:fed  donee  omnia  fimus  experti, bene  f  perandu efle, 
&  ideo  confidentereffeagendum.Sedleremiasdefundus  erat  fuispnrtibus. Rex  enim  non  po- 
terat  obtendcre  errorem,  vel  ignorantiam  ,  cum  totie s  teftatus  eflet  Propheta  nullum  efle ma- 
lo  remedium,nifivttranfiret  ad  Chaldxos.  Quoniam  ergo  Propheta  totiesRegem  admonuc- 
rat,potuit  tacere,&  excufationeifta  vti,T«  me  interficies,interea  non  credesmihi,vc\  non  obtcm- 
perabis,  (iconfilium  tibi  dedero.  Coniunftimhxc  duo  legenda  funt,  quia  fi  aliquod  opcrx 
lux  prctium  vidiffet  Ieremias,hauddubieobtuliflet  vitam  fuam  in  iacrincium.Sed  quia  inuti- 
hs  erat  do£lrina,<S:  inftabat  vitx  difcrimen,  noluit  vitam  fuam  temere  proiicere,  cum  mini  v- 
tilitatis  ex  libera  prajdicatione  fperandum  effet .  Non  igitur  refpexit  Propheta  folum  pericu- 

lum.fed 


IN    I  ER  EM  I  AM.  ip? 

jum,fed  noluit  exponereludibrio  csleftem  do&rinam.fspius  cnim  iam  contempta  fticrat.  Eri 
go  non  refpondetad  poftulationem  Regis,qiiia  perfuafus  eftdllum  fore  immorigerun),vt  loli- 
tus fucrat  vfque ad lllud  tempus .    Sequit lit, 

\G  Etiurauit  rex  Zedechias  re  remix  in  fecreto,dicens,ViuitIe- 
houah,cmi  fecit  nobis  animamhanc,fi  interfecero  te ,  &  fi  tradidero  te 
in  manum  litorunij qui  quxrunt  animam  tuam. 

Rex  qui  cupidus  crat  nous  rcuelationis ,  Prophctam  reddit  fecurum ,  interpofito  iureiu-» 
rando.  Jurat  igitur  fe  non  fumpturum  vindiftam ,  quanuis  refponfo  Prophets  potiit  cxaccr-, 
bari.Natn  potuit  coniiccre,ctiam  fi  diicrtc nihil  exprellerat  lei  emias,  trifte  fore  rciponiuni,  8c 
minime  ex  voto  animi  Cut.  Nam  fi  Prophets  datum  fuilfet  lst.um  &  plaulibile aliquud  orac  u- 
lum,non  prsfarusfuiffctde  fuo  periculo",  &  c\e  iracundia  Regis,  8c  urriul  de  eius  obftinatione. 
Potuit igitur  colligere  Zedechias,nihi!  effe  cxpc&andum mli  mfte :  hac  latione  iurat ,  quale- 
•cunuuefueritrefponfum,  fetamennonitaofrenfumiri,  vtquicquam  grauius  fta.tuat  contra 
Prophctam.  Dicit,  Heque  inter ficium  te,  neque  trMhm  tein  manus  iflorum  bondntmhqm  qui  runt  ani- 
»«4wf<«wIhoceft,quivitxtua:iuntirimici.Q(iixrereentm  animam  tantundem  valet  atque  per- 
lequi  ad  mortem .,&lrxcloquutio  frequenter  occiirrit,  pratfertim  in  Pfalmis.  Cjpit.Jesergo  P/i/.jS.tj." 
Ieremis  mimicos  notat :  8c  interea  promutit  lc  squo  ammo  accepturum  quicquid  audient  ex  er  •»  o.  i  j 
PropWta.  Notandaeft  forma  iuniiuiandi  cum  dicit ,  yiuit  lehotuhqnif<cit  nd  is  ahim<tmh<tnc.  z6 
piin.um  iurat  per  vitam  Dei ,  hoc  eft ,  per  Deum  immortalem .  Quanquam  verbum  mua  h'ft 
cum  refertur ad  Deum,aliam  vitam  defignat  quam  qus  cernitur in  hominihus ,  vc!  in  auima- 
libus  bruris.  viuuntcnim homines  pr^cai  16 ,  quatenus  vitam  lllis  Deusinipirat.Sicur  fcfao  cli'e 
eft  proprium  vnius  Dei,ita  etiam  viuere,quoniam  non  viumius.non  mouem  ur.i.r  que  ctiani  tu- 
mus,niliinipio,quemadmodum  loquitur  Paulusdecimolcptimocapite  Actorii.  Et  iJeoPau-  Afl.i7.l8- 
lusidemalibidocetiolum  Deum  effe  immortalem.  Interea  lub  hac  voce  comprchediturquic-  J'T,m>4- 
quidinDeumcompetit.Nequeenun  viuit  Deus,  vtdelitiis  indulgear,  vel  vt  iaceatin  oticy 
fed  vt  mundum  gubernet,vt  difTundat  luam  virtutem  per  cslum  8c  terrarh,  vt  fit  bdmifium  Ju- 
dex, vtrependatcuuiueiuftammercedem.  VitaigiturDcinoheitotiola,  vt  imaginantur  pro- 
fani homines,  fed  in  fecontinctimmenlarri  Dei potentiam,continetiuftitiani ,  fapicntiam  ,  8c 
quicquid  tale  eft .  Qjoties  ergo  ioquimur  de  vita  Dei,  fciamus  nosnonnifiin  ipfo  viucre: 
deinde  ipfum  non  federc  otiofum ,  &  u  curum,  led  prcefle  toti  nuindo  ,  &  effe  hominum  iudi- 
ccrn.Hoc igitur  ienlu cum  iurare  vult  Zedechias , dicit , yiuit  lebouuti  deinde adiungit ,q"i fecit 
nobis hdncanim.tw.  Claims  exprimk  quod  iam  dixi,  &permde  eft  aclt  vitam  fuam  coram  Deo  in 
fponfionemofFerret.Periuni  ergo  pcenain  fibiipleprecatur,quia  cum  iurat  per  Deum  authO- 
rcm  vita;  fu?  tantundem  hoc  eft  acli  diceret,Vitam  ca  refpondeat  li  ego  f.dlam,vcl  mentiar. Er- 
go videmusquis  lit  finis  iurihuradi.nerrpevtfacrum  Dei nomen  fir  nobis  inftarpignoris  qua 
rides  habeaturlermoninoftro.  Vndefequiturnunimpunefumi  Deinomenquotiesiuramus. 
Nam  obiicimus  eius  iudicio  vitam  noftram  ,  vtlcilicctiniuriimfibi  factam  vlcilcatur,quia 
profanatur eius  nomen  penuriis,  qucmadmodum  fatis  notum  eft.    Nunc  fequitur, 

17  Tunc  dixit  Ieremias  ad  Zedechia,Sic  dicit  Iehouah,Deus  exerci- 
tuum, DeusIirael,SiegrediendoegreilusfuensadProceres  rcgisBa- 
bylonisjviuet  animatua,&  vfbs  ifoa  non  confumetur,w«iwccWetor,igni 
fedviuestu,&:  domus  tua. 

Poffct  hoc  loco  moueri  qusftio,an  Deus  Prophets  fuo  mandauerit  iterum  repctere  quod 
fruftrafspiusconeionatusfjerarNonpoiTumusquicquimcertiafferere,r.i;iqu6d  probabile 
eft,Prophetamnonapcru:ll'eos,i!i!i  dace  Spii-itulanfto.Quanuisergonouum  madarum  nert 
accepciit,SpiricustameD;iimpulitiprum,&gubernauit  tain  cor  cius.quam  lingua. Paulo  port 
enimvidebimusoihnlumeiiliuinitusfiiilTequidinftaret^equeidpridcn^ftd  vt  nouaconnr- 
matio  fuperion doftrins accederet.  C^terum  hx.:  prohabilis  eft  coniedura  duntaxat.  frua- 
tur  igitur quilquetuofenfu.  bmvtfidem  relponfoco  icilier,prsfaturfe  non  loquiniiiex  ore 
Dji.Iamfipiushocpisdixerat.&teftatusfuerat  libia  D_\>  effe patefafta.  Nunc  verb  nefci-ur 
aniulTusfu;riteademrepetere,iii;i(|u6i  non  abutirur  nomine  Dei,nequetemcre  i.iftat  Deum 
hoc  pronuntiare.  ldeodixifuiireSpiritummod:ratorem,quanuisdemusnonfuilTeinftruSiiin 
:  Jc.iafialiquomadato.VocatD^mf>:fr(7V»«»w)cirr>f«'r»//7^/,prioreelogionotaiur  omnipote- 
tia  Dei,altero  aute  fcedus,quod  cum  ludsis  pepigerat.Commendat  igitur  immenfam  Dei  po^. 

Ee.    iii. 


CAP.    XXXVIH.  10.    CAL.   PRAELECTIONES 

bis  vtitur  demonftratiua  particula  ron,Ecce,vtadducat  Zcdechiam  quafi in  rem  prajfcntciR.fic 
cnim  nee.  lie  eft  africi  eos  qui  torpent  in  fua  ignauia.  Et  ecce,inc\uit,ip[*  dicent.  hie  pronuntiat  le- 
remias mulicres fore teftes  fttiltitssc  Regis,deinde malitia:,*: impiar  obftinationis Procerii  .qua- 
il dicciet,HoJicmihi  non  obtemperas,Conliliat'iietiam  tui  pcrtinaciter  refiftunt.Deusiam  tti- 
lit  de  vobis  iudicium:contemnitis&  ducitispronihilo:Deus  tandem  exatabit  muliues,  qui  pa 
lainpromulgent&tuamftulutiam^ReXj&pcruicaeumtuiconiiliijquiafpcrnitisonincspfo- 
phetias. 

Pr  EC  A  T  I  O. 

Da  omnipotent  Deits,quandonos  quotidie  conthmis  exlwrtatiomhtiradpctnhentidm 
inuitds,\>t?ujhferio tux bonitatis ta£H,matttre adteredeamus, O3 nos  tibifubijaamus; 
ticque  etidtn  detreclemus  fubire  quas  nobis  impofueris  pcenas:  interea  yew  non  ita  pro- . 
uocemus  vltimam  tuam  vindi&am  ,  Vf  te  nobis  ojlendas  ngidum  iudicem,fedpaternam 
tuam  clcmentiamfemperin  ipfis  quoque  poems  experiamur,  donee  tandem  peruommus 
<zd pknitudimm  eius  gaudij  quod  nobis  incxh  tecondnmn  e$~l}in  Qhrifto  Icfu  Domino 

nojlro,     Amen. 

HE  r.  i  coa&ifuimusabrumperefententiam,vbidicebat  Propheta  regi  Zedechia?  mulic- 
rcsr'or.ciudiceSji'dquegrauionscontumeliicauiajquiandeabrogaueratDeioraculis'.cum 
toties  horcatus  cum  fuiilct  Propheta  ad  pcenitentiam,  obftinate  reiecerat  omnes  eius  admoni- 
tiones.Ergo  hie  pronuntiat  Iercmias  pcenam  d.itumm  qualem  fuerat  meritus,  nentpe  vt  mulie- 
resipls  de  ftukitiaeius,&perfidia  omnium  Procerumpalamloquantur  KKfnrergo,.S«.i/«'««f 
tibi,  vel  feduxerunt  te,  vt  alii  vertunt,  alii,  lmpulcruht  te,quod  mihi  placeret,ii  effet  rcccpta  hxc 
fi^nificatio ,  quia  paulo  poft  fequitur,  &■  prxmiluertmt  tibi .  fed  poffumus  fimpliciter  aeaperein 
genuino  lenfu,qu6d  pertide  Regem  induxerint.  Vocat  autem  virosp/tcis,  a  quibus  omnia  bene- 
uolentixofriciafperandaerant.  icimusenim  itafxpevocariamicos,  &  familiaresab  Hcbrxis. 
nam  paxnontantum  lignificatconcordiam,fedaliquid  maius,ncmpe  vinculum  amicitix.quale 
elTe  debet  inter  Regem,  &Conliliarios.  Necdubiumeft  quin  Iercmias  hie  tentarevoluerit  an 
RexadhucelTetfanabilis:prXdicitenim  muliereshoceffe  pronuntiaturas  quafi  £  folio  iudicia- 
li.Sed,quemadmodom  heri  di&um  fuir,  &  iterum  nuc  videbimus  ,furdo  verba  fecit .  Tandem 
fubiicit  dtfixos  effe pedes  eius  in  ca?»»:quod  mctaphorice  capitur.  nam  potcrat  vitx  fux  confulere, 
fi  tranliiffet  ad hoftes,  &  ita  ipontanea  deditio fuiiTetquafi  pretium  liberationis :  makiit  autem, 
defiderein  fuo  nido .  Propheta  autem  dicit  hunc  torporem  fore  inftar  Uni ,  in  quo  iacebit  deti- 
xus.Qnodfequicur,c<)»*e)-//«wf  rffror/iimjmalequidam^eoiudicio.adProceres  refeiut .  Lego 
igitur  vno  contextu,nempe  defixosfuijfe  in  Into  pedes,  dcindc,comerfiffi<i[feretwfi<m ,  quiafcilicet 
omnia  Regi  acciderint  prxter  fpem.    Sequitur, 

2.3  Ec  omnes  vxores  tuas ,  &  filios  tuos  deducent  ad  Chddxos,  &  m 
non  euades  c  manu  eorum,quia  in  manu  regis  Baby  Ionis  comprehen- 
deris,&  vrbem  hanc  combines  igni. 

Profequitur  Ieremiaseandem fententiam ,  fed  pluribus  verbis  cladem  demenftrat ,  vt  Rex 
faltem horrore  fraftus,fubiiciat  fe redo  confilio .nam  vbi  vno  verbo audimus  mortem  inftjre, 
hoc  quidem  nobis  horroremincutit,  ted  vbienumerantur  alia  mala,  nee  effe  eft  nos  magisafri- 
ci:&  minimi  dubium  eft  quin  hoc  Propheta  fpe&auerit .  Dicit  igitur  Zcdechiam  venturum  in 
manus  hoftium,  led  adiungit  alias  indignitatcs,  in  quibus  maior  erat  acei  bitas:  yxcrts  tuas,  in- 
q\jit,tr<tberit  bojles&fimul filios  tnos.i\  cordatus  fuiffet  Zcdechias, optubile  erat  decies  potius  mo 
ri,&  ita  defungi  pro  omnibus ,  quim  elTe  caulam  tot  malor urn  .  1  cimus  enim  q uam  m ulti  fe  in- 
trepide  ad  mortem  obieccrint pro  tuenda  vxorum  pudicitia.  &  certe  ha:c  cotumclia longe  du- 
rior  eft,quam  dece  mortcsvirisingenuis.Videmus  ergo  quale  fueritconfilium  Propheta;,  quia 
videbat  Zcdechiam  non  fatismoucrifimplici  mortepropollta,ideoadiungit  aliascircunftan- 
tias.quic  nugisiplumpercellerent.n</«cf»f  igitur, inquit^wwfJVierw/K^ciryf/f'flfHinccolligi- 
musquamimpune  tunc  violatafueritconiugalishdes.i'cimusfuiffevetusillud  malum,  led iam 
tranficrat  in  confuetudinem ,  vt  effet  quail  lex  communis:  &  tamen  manct  inuiolabilr  quod  fe- 
mcl  D  '  ftatuit,nempc  vt  cuique  viro  tit  propria  vxor.Cum  ergo  polygamia  fie  graflata  f^erir, 
8c  tarn  licentiofe  apudludxos ,  vidimus prope  extinftum  fuiffe timorem  Dei ,  &  iiinu!  oinnem 
honefti  relpecl:um.Regibusquidem  pluslicentia: permiffum fuit ;  fed  nonideo  funt  excufandi, 
quiacorum  vitadebebat  effe exemplar, vei  fpeculumintegritatis,&  pudicitiej.  Cum  ergo  fibi du 

xerir.t 


IN  IEREMIAM.  J0J 

xcrint  vxorum turbam,hoc prorfus fuit vitium intolciabilc.Iam cum hlc agitur de  cuftis vxo- 
ribus)colligimusnonfuiiretresvelt]uatuordutaxatB.egivxores,velconcubinas>lcdfuiffeina- 
gnum  numeru,  proutferebatlibido.Hinc ergo  colligimus quanta  fueritcorruptelailliusftcu- 
li-.deinde mirum  eft  Regcm adhuc  ita  fuifle  deditum  luis  voluptatibus ,  &  non  reda&um  fuifle 
ad  aliquam  moderationem  cum  neccffitasipfa  eum  eogeret.Videmusergoplufquam  fuifle  ftu 
pidum,qui  retinuit  totconcubinas,ciim  tamen  vix  Vrbs  vna  falua  eflct,tota  autem  regio  occu- 
paretur  ab  hoftibus.Sed  ita  prsfra&i  homines  eontemnutcfc  Deum,&  eiusflagella.nam  quan- 
uis  vulgari  prouerbio  fateantur  omnes ,  neceffitatem  effe  dominam  cui  parei e  omnes  co<*an» 
tur,tarnen  maior  pars lu&atur  cum ipianeccffitate,  ficutividemusZedcchiam  non  fuifle  flcxu, 
quanuis  effet  pauperculus  &  mifer,nequepaflum  eflequicquam  diminuiexfplendore,&  pom- 
pis-  Regalibus .  hinc  igitur  vxorum ,  vel  concubinarum  ttirba.cuius  nunc  fit  mentio.  Pofteafe- 
quitur,H.i»c  vrbemcomburesigni  certum  eft  non  fuifle  fubie&am  facem  ab  ipfo  Zedechia,neque 
ipfum  fuiffe  ducc incendir.fed  Propheta  hie  admonet  pofle  merito  conferri  malorum  omnium 
culpam  in  eius  obftinationem:  quali  diceret  Chaldsos  quidem  authores  fore  incendii,  quia  fuis 
manibus  ignem  domibus  iubiicienr,fed  primam  culpam  &  maxima  fere  in  ipfo  Zcdechia,quo- 
niam  peruicaciter  Deo  refiftat.  Quantum  vero ad  mulieres fpe&at,hoc quoque  breuiter  notan 
dum  eft:quiatam prxfra&i fuerant  alii  Rcges,  Deum  tunc appofuifle  quafi  extremam  manum, 
vbiaulapurgatafuitfuisillisvetuftisfordibus.namfublcchaniafcimus  collapfam  fuiiTe  Re- 

fiamdignitatem/cimusVrbem  fuifle  prada»  expofita,&  tamenadhucmanebantaliqua:  concu 
inse:&  hocquafihireditarioiuretranfibatadaliosReges  ,acfi  vxoribus  quemadmodum  re- 
gno fuccederent.Sedvbiinfanabilis fuit  malitia>fimul  ablata:  funt  omnes  concu binc;.fuit  igitur 
hoc  fignum  vltims  cladis.    Sequitur, 

14  Et  dixit  Zedechias  ad  Ieremiam,  Vir  nefckzjwceft,  nemofekt^  de 
fcrmonibus  iftis,&:  non  morieris.,  hoc  ef?,w  moriaris. 

Hlc  perfpicitur  mifera  Regis  conditio  nififidem  haberetrefponfo  Ieremi£,non  ita  trepi- 
daret,fed  agnofcit  verum  eile  quod  ex  ore  Propheta;  audiuit:intereatempusprorogat,&  extra- 
hit  quantum  poteft ,  &  mauult  in  ilia  trtpidatione  animam  trahere ,  quam  ftatim  liberari  omni 
cura  &  moleftia.-fuit  hoc  minime  Regrum.nam  fi  praditus fuiffet  aliqua  virtute,non  expt&aflet 
vltimamhoram.fcimusenim  animofoshominesoccurrerehbentermorti,  vbi  videntnullam 
fpem dignitatis  effe  refiduam. Zedechias  fpoliatus  erat  impcrictenebat quidem  Regis  titulum, 
fedabfque  vlladignitate:feruilitcrenimobfequipriuscoac~tusfuerat  fuisConfilianis,&  nunc 
meruit  vmbram  fuam.  quantum  tamen  poteft,  vt  dixi,extrahittempus,&  hac ratione  Prophe- 
tam  rogat ,  vt  colloquium illud  maneat  quail fepultum.  Cum  dicitjNf  moriaris, non  intermina- 
tur  Prophet«,fed  oftendit  hoc  effe  non  minus  Ieremia:  vtile ,  quam  iibi,Tu,inquit,  ftatim  con- 
citabis  omnium  in  tefurorcm,fiverbumfecerisde  hac re:nemoenimfuftinet  audirequicquam 
de  VrbisinterituiergofivisnbiconfuItumjfacvttegaturfermoifteAneperueniatveladvuI- 
guSjveladmeosConfiliarios.Pmextuigiturconfiliidicitleremia;,/^/?  ne  moriaris, non  auum 
loquiturminaciter.    Sequitur, 

15  Et  fi  audierint  Proceres  quod  Ioquutus  fuenm  tecum ,  &  venc- 
rint  ad  te  ,  &  dixerint  tibi,  Expone,ve/>wm*,  nunc  nobis  quid  loquutus 
fueris  ad  Regem,ne  cades  a  nobis  Jhoc  eft,ne  cales nos  quicquam ,  &  non  occi- 
demus  te,&quid  locutus  fit  tecum  Rex: 

2 6  Et,tunc,copula  tram refolm debet  in aduerbiumfunc,  dices  illis,  Proflraui 
ego  preces  meas  coram  facie  Regis,  hoctjl  ,fuppliaterdeprecatnsfum  Kegem, 
ne  reduceret  me  in  domumIonathan,vt  morerer  illic. 

Hie  Zedechias iterum  cauet  ne  Ieremias  deprehendatur,  fi  prxter  opinioneipfum  aggreili 
fuennt  Proceres. nam  poterat  etiani  hac  in  parte  labi  q uanuis monitus.  Rex  igitur  oftedit  quid 
relpondere  expediat,  li  forte  ad  ipl  um  venennt  Confi!iarii,&  fcifcitati  fuerintde  colloquio. 
H jrtatur  ergo  vt  (implicitcr  dicat  fe  rogaffe,ne reducereturbi  tetram  illamfoueam,\bi  fere  penerat. 
Clariiisiumcpatet  quam  mifera  fucnt  Regis feruitus,  quiatimetfuosConfiliarios.,neab  ipfo 
deficianf.Hbenter  feciffetfpontancam  dcditionem,iednon  audebat,nea  fuispertumultum  in- 
ternceretur,&  tamen  limul  metuebat  ex  oppofito  ,neeum  defpiccrcnt  Proceres,  atquc ita  eius 
vita  feipfos  red  imerenrVidcmusquantisanguftiisfueritconftri&us,fediuftammercedem  eius 
obftinationi  rependit  Deus.hoc  quide  auditu  eftmiferabi!e,Rege  ita  rndiquc  prcmi :  fed  caufii 


CAP.XXXVIII.  IO.   CAL.    PRAELECTIONES 

femper  notuadaeft,quddfcittcetcontempferitDeum,&eiusProphctarn.  dignus ergo  erat  qui 
ita  elTet  anxius ,  8c  qui  vndique  mortem  apprehenderet,ncc  fc  explieare  poffet  tot  curis  &  foli- 
citudinibus,quat  eum  torquebant.  Difcamus  igitur  in  Deum  reiicere curas  noftras ,  vt  vita  no- 
ftra  fit  in  tuto,&  nos  fimus pacatis  8c  tranquillis  animis,alioqui neceffe  eft  accidere  quod  habe- 

Deut.xn.     tur  in  Lege,nempc  vc  vita  noftra  pendeat  e  filo,vt  manedicamus,Quis  dabit  videre  vefperum? 

6S'S7-  vefpere  autem,Quomodopoterimusperuenirevfque  ad auroram?.Ne  igitur  idem  nobisacci- 
dat  quod  huic  milero  Regi,  difcamus  in  Dcum  recumbere,ha:c  enim  vnica  eft  pans  obtincnda: 
ratio  .quanquamenimZedechiasproponit  leremiq  periculum  quod  poteratlibi  accerfere.fi 
confcfTus  effctdecolloquio,  tamen  minime  dubium  eftquin  libi  profpiciat.quianon  tanta  erac  • 
Prophets  cura.  Si  ergo  audierint  PrincipeSyCjuodUcutuffuerim  fecwn.hlc  etiam  videmus,  quemad-, 
modum  Reges  nimis  curioleinquirunt  in  omnium  dicta&  fa&a,  fie  effe  viciffim  obnoxios  in- 
numeris  cuftodibus,  quiobferuant  omnia  ipforum  arcana.  Zedechias,vt  ante  vidimus,  reliQo 
palatioqu2eliuitlatebras,&intertio  ingreffuadfevocauitleremiam  .  hoc  potuitaliquo  mo- 
do  effe  occultum,tamen  fciebat  fe  obferuari  etiam  a  propriis  miniftris.  ita  Rcges  dum  affe&ant 
immodicum  fplendorem,renuntiant  prxcipuo  bono ,  8c  quod  aliis  omnibus  praeferendum  eft. 
vulgo  enim  dicitur  libertatem  effe  bonum  inseftimabile  :&  hoc  veriffimum  eft.fi  autem  qua:ri- 
turlibertasintoto  generehumano,minime  reperieturinaulis.hamomnesillicfuntferui,&fer 
uitus  incipit  ab  iplis  capitibus. Rcges  ergo  dum  ita  e  fublimi  voluntdefpicere  toturri  humanum 
genusdunt  quafi  collocat  i  in  theatro,&  omnium  oculi  in  ipfos  conuerli  funt,ita  vt  n  ulla  lllis  ma 
neat libertas :  qui  autcm  pendent  ab  ipforum  fauore , etiam  funt  in  continue  metu.  Notandum 
igitur  hoc  nobis  eft,quia  nemo  eft  q  ui  non  affe&ct  fplendorem,fed  interea  nefcimus  quam  foli- 
cita  fit  Principum  vita:exterior  quidem fpecies multum  blanditur, fed intus  non  videmus  quan 
ta tormenta ipfos  crucient.Ergo  ciim  dicitur  de  Zedechia,  quod  non  potucrit  habere fecretum 
colloquium,  hinc  apparet  vt  Reges  minime  omnium  lint  liberi.  dicit,Quanuis  promittant  tibi 
impunitatem  ,ne  illisconfidas.  Timebat  Zedechias  ne  Propheta  nimiumeffetcredulus.atque 
'  ita  liberius  referret  Confiliariis  quod  dixerat. Sed  minime  dubium  eft  quin  fecum  reputauerit, 
Prophetam  ha&enus promulgate cladem  Vrbis.vix ergo  audebat  fperare quod polcebat filen 
cium  .hinc  fit  ergo  vt  tarn  fedulo  cauere  iubeat:  8c  quanuis  Confiliarii  promittant  nullum  ei  fo- 
re periculum,  tamen  iubet  eum  tacere.  Tunc  ergo  dices  tll/s,  Hgofiippliciter  deprecattisfom  Regfm,ne 
reduceret  we  in  domum  hn.ttb<e,vt  illicworerer. non  fuit  quidem  hoc  mcndacium.ied  non  poteft  in 
totum  excufaricauillumiftud. Propheta  meritofibi  timebat,  8c  ante  vidimus  fuiffe  perplexum, 
&  anxium,  quia  hombilis  erat  career  jlle,  &  prxftabat  femel  mori  quam  ita  viuum  defodifub 
terramXedcertumeftnonveniffehacdecaufaadRege:fuitenimaccerfitusErgo  quanuisnon 
fuerit  diferte  &  expreffis  verbis  mentitus  Propheta ,  fuit  tamen  fpecies  mendacii,  &  non  poteft 
excufariquodfequitur,cumde  fcipfo  refert, 

tj  Et  venenint  cun&i  Proceres  ad  Ieremiam,  &  interrogarunt 
ipfum,  &c  anntmtiauit  iWisfoceftsiarrauit  illis, (ecundum  fermones  iftos, 
queadmodum  praceperat  Rex ,  &  filuerunt  ab  eo,quia  fermo  non  fuit 
auditus. 

Hlc  fatetur  quidem  Propheta  fe  fecifie  ficuti  Rex  prexeperat,fed  non  commendat  fuas  vir- 
tutes.Minime  igitur  dubium  eft,quin  ab  vna  parte  nobis  ponattante  oculos  milerrimam  Regis 
timiditatem,qu6dlcilicetiiigenuitatisoblitus,luos  Confiliariositaferuilitertimeret,fcdab  al- 
tera parte  etiam  exponitfe  non  fans  fuiffe  cordatum. dum  enim  veneruntPrincipcs,etiam  lino- 
luerit  ipfos  f.tllcre,ca:lauit  tamen  quod  erat  prsccipuum,&  dixit  fe  ad  Regcmveiuffc,vtdeprcca 
retur  pro  fua  vita,  quod  tamen  falfum  erat.Ergo  quanuis  verum  fit  quod narrat,nempe  fe pre- 
catum fuiffe,  nereduceretur in  carcerem  , tamen  hoc  cauillo non potuit  ieprorfus  eximerea 
culpa. In iumma,  videmus  etiam  leruosDeiiiuerdum  fuiffe  flexiloquos,  cum  vrgcret  cosgra- 
uior  metus. Et  ita  monemur  petendam  effe  magnitudine  animi,&  conftantiam  a  Deo :  ille  enim 
folus  eft  qui  nos  erigit  3c  fuftinet  vbi  terremur  aliquo  metu  periculi.Dicit  fe  fecifl'e quemddmodum 
Rex prAcepertf.3.tqui  potius  audiendus  erat  fermo  Dei, quo  nobis  pra?cipitur  fimplicitas.  Dick 
"Principes  filuifc-Moc  eft,  difcefliffecum  filentio:quia  nemo  tcftis  fuerat  colloquii ,  &  res  non  ma- 
naueratlongius,hoceft,quando  Rextimorefiluerat,&  Prophetaetiam  ipfe  non detexerat  arca- 
num colloquium  hinc  faftum  eft  vt  Principes  difcefferint,&  putauerint  rem  itahabere.In  fum- 
ma,lignificatIeremiasfuiffedeceptoshocpntextu.    Tandem  fequitur, 

i8  Ethabitauit  Ieremias  inatriocuftodia;  vfqueaddiemquoca- 
ptafuitlerufalem.  &accidit  fecundum  quod capu  fuit  Icrufalem,<tti 

veibum 


IN    IEREM  I  AM.  20* 

vcrbuvr.fed  quidam  vertuntfimpliciter,  ry  accidit  vf  caperetur  Ierufalem.  alij  canneRut 
fcquentibus,faSlum  eft fccundum  quod  captafuitlerufalem,feddludetiamefl  durum, 
relatimn  alij  accipiuntpro  dcmonjlratiuo  pronomincy^  bicfcnfus  mihiprobatw ,  Acci- 
ditenim  vtfecundum  hoc caperetur Ierufalem ,inquit. 

Primo  dicitfe  habit  affe  in  atrio  cuflodii*.  vnde  apparet  ne  tunc  quidem  fuifie  Iiberatum:  q  uan 
uis  cnim  Rex  cum  cuperet  effe  liberum,tamcn  non  aulus  tft  dimiture.hoi  vnum  zA.Dicitfetllic 
fuiffeaddiem  vfque  capt*  yrbis.  videbimusautcm  poftea  fuifk  leruatum  Regis mandato  &  edu- 
&um  e  carcerc  .  V fque  ad diem  ilium  igkurfnit  in  atriochitodi*:  quail  dictra  fe  fuifie  captiuum, 
donee  Rex  lplc  efiet  capnuus  vna cum i'uis Conlilianis: deinde  vfque dum  Vrbs  tota capta ef- 
fct.Ethlc  peripicerecouenitquaiiin  viuaeftigieadmirabilc  DeiiucRcium,quddfci!icet  ludsei 
quantilpei  tt&aruntfe  offerreDeo  facrificia.tenebant  Prophetaclauium  in  carcere^ta  vt  non 
fuentliber,donecRtgecapto  Vrbs  ipfaperierir,&  omnes  ftretru&ifuenntin  exihu.  E^onon 
dubito  quinadiiciatexplicandicaula)£rrfrc;</iVv/crf^/<<  (*e> it  Ierufalem  fecundum hoc  >  id  eft,quin 
admoneat  Le6tores  his  verbis  fe  non  fluff,  v^num  Prophet^n  V  d  \i,um  &fidi,m  tefieiudi- 
cii  Dei:quia  f  cilicet  euetu  comprobata Fuertht  omnia  vaticinia.  Dicit  ergo  Vrbemfuiffecaptam 
non  fortuito.fed  quia Deusitapronunuaucrat.  Nunc hiftorice  narrate incipitVrbis  cladem, 
&  incendium.    Dicit  lgitur, 

CAPVT    TRIGESIMVM   N  O  N  V  M. 

<f&  Nno  nonoZedechi^  regis  Iehudah,meie  decimo  venit  Nabu 
'  chadrezer  rex  Babylonis,  &  cotus  exercitus  eius  lerofolyma, 
&  obfederunt  illam 

InvndecimoannoZedechiae,menfequarto,nonarnen-> 
fisdifrupta  fuit  Vrbs. 

Videtur quidem  leremiashlcfufciperepartes  Hiftoricimagisquam  dt fungi Prophets  of- 
ficio:fedob;ignatluperioresprcphetias,&  limul  oftenditfe  nihil  temere  protuliffe  in  medium. 

eftigiturcoprobatiototiusiuperiorisdoftrinaSjquafiadduccretinrenipisfente^oitenderet 
eompletum  fuilfe  Dei  man u,& incredibih  modo  quicquid ipfe prsdiXi.iat.nunc  tenemus fum- 

mamhuiuscapitis.Dicitauievf»;^  RfgfwN<«ti«t/)4«/«f^,i')quanqiialtatimdir(.cflitab  oblidio- 
ne,quia  paujopoftvidebimusfuifTein  Riblathah,quamputatfuuTeAntiochiatn  Syris.fedhac 
deredi.eturluoloco.Siigitur  Rexipfedefcenditcumfuoexercitu,ftatimdifccffit,&  voJuitin 
otio  &delitiisagere  quantifper  Vrbsoblidebatur.Noluitigiturfubire  molefti.-.m  &  tldiura 
diuturna:  illiusmilitia::fed  tamen  vt  plus  iniiceret  terror  is  ipfe  ad  Vii.e  accclYit ,  &  admouit  1"lu 
exercitum.  lam  notanda  eft  temporis  circunftantia,qu6d  venerit  aunt  nono,menfe derimo,hoc eft, 
circiter  tine anni.Non dubium eftquin  Zedcchiasetiam  li  multirumores  volitartntdeaduen- 
tu  exercitus  Cha!d.iui,tan.e  bene  fperauenr.quia  non  tamcito  Rexfe  ad  btllum  accinxerat.  pu 
tauitigiturfibiimpuneceffuraeffedefedioneaRegeBabylonio.SedProph.hicadmonet  fuif 
fe  peruerfam  illam  fiducia>quia  erfi  ad  tempus  pepercit  Deus  eiusfceleri,&  luftinuit  fuum  iudi- 
cium,tande  iuftas  pcenas dedit in  pie,  dcfedionis,cui etiam  adiun&a  erat  ingratitudo, queadmo 
du  piiusui&u  fuit.hoc  quantum  attinet  adnonum  annum, cr  addecimum  menfem.lam  fequitur,A»- 
novndecimo,menfe  quarto  difrupta fait  O'w^.videmusergo  fuifie  Vrbeobfeffam  toto  fefquiano. 
fuit  enimdecimusannusinteger,dtindeadditifi!ntduomenfesanninoni , &quatuor  menies 
anni  v  ndecimi.qui  faciunt  ann  um  &  dimidium.  Hie  etia  reputadum  eft  q  uam  mu  Ita  pertulerint 
Iima:i;quta  hodie  (i  vrbs  aliq  ua  obfidione  paucoru  menlium  fuftineat,videt  ur  hoc  effe  rare  vir- 
tutis.Ierufale  obfeffa  fuit  anno  vno,&  dimidio:ni:nc  cogitandum  eft  q  uanta  illic  m  ultitudo  ho 
minum  fuerit,  &  ante  vidimus  Preph.illisfame  fuiffeminitatu  Quanta  vero  fuerit penuria  in 
Vrbe  non  modo  alibi  teftatus  eft  Proph.fed  in  Lametationibusclariusden  6ftfat:&  famesetia  t 
potuit  indecognofci,  quodftatimfecutatftpeftis.Hinccolligiturquatafuerit  Regis  ferocia  10 
cum  videret  turmatim  mileros  homines  cocidere,tamen  perftiterk  in  fua  obftinatione.  Nee  du- 
bium eftquin vulgus etia ipfum fuerit contumax pro fuaparte,&tande fuerit attonitum  infuis 
malis.nemocnim  ferl  erat  a  minimo  vfque  ad  maximu.qui  non  lpreuiffctdo&rina  prophetic*, 
ergo  erat  omnes  exeecati  ametia,&  ftupore.  Hoc  notadii  cum  dicit  ur  tuliffe  obfidione  per  annu 
vnum,&  fex  menfes,ac  ne  fie  quide  addu&os  fuifie  vt  fe  dederet,donec  Vrbs  fuit  difrupta:  quo- 
niamfcilicet  munfueruntdirutiariete,&aliismachinis:difruptaenim  fuit  Vrbs, quoniammu- 
rus ariete  percuffus  cociderit :  denique  fuit  Ciuitas  vi  expugnata.  hoc  intelligit,&  darius  id  cx- 
primitur.    Sed  non  poffem  nunc  vlterius  progrcdi. 


CAP.    XXXIX.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

P  R.  E  C  A  T  I  O. 

Da  otmipetens  Dcu*}cum  circudatiftmus  tot periculis  ,deinde  etia accerfamiM  \itiis 
noslris  quotidie  tot  mifcrias  >  vtfaltem  cedamus  minis  tuis^  difcamus  mature  tibi  oc- 
currcre,  <&  <Mteuertcrc  tudicium  tuum ,  ©"  ita  humihanfuh  potenti  mam  tua ,  vtfentia- 
mus  te  efie  mijeris  peccatoribm  cxorabtle,cjui  ad  tuamijericordum  cofugiunt,  donee  tan 
demomni  culpa  foluti  comparcamus  ad  tribunal  tuum ,  gillie  recipiamus  fidei  nostra: 
premium,  bcatamfalicetimmertaUtatem,  quam  nobis  peperit  fanguine  fuo  vmgemtus 
Villus  tuns  Domwus  nojler,     A  men. 

3  Et  ingrefli  fu nt  omnes  duces "regis Babylonis,  &  federunt  in  por- 
ta media  NeregaljSarezei^SamegarjNebu-farfechin,,  Rapfans^Neregaf, 
Sarezer,Rabmag,&  refiduuducum^oce^j  O'alij  duces  ^  regis  Babylonis. 

4  Etfacl:unieilcwmvidinreteos£edechias  rex  Iehudah,&  omnes 
vin  militares-,  tunc  aufugerunt,  &:  egreffi funt  ex Vrbe  noctu  per  viam 
horti  Regis  ad  porta  inter  duos  muros,&  egrefTus  eft  per  viamdeferti. 

Hlcoftenditui  complctufuiffcvMticiniumleremix^treiprapalamheietnojiitcniere  loeu- 
tu,fedcxore  Deuatque  ita  fimulimpletum  eft  quod  vulganprouerbiodicuur,ier6ftuitos 
*aPere'.quia  nunquamobtemperant  bonis  cifariisconiiliis  dum  opus  eft,  fed  tandem  fuo  malo 
^  duceexperkneia  cognofeunt  line  profectu  verum  finite  quod  lpjceuerunt.hoc  igitur  accidit 
edJchie.qui  toties  adrnonitus  f  acrat  a  Proph.vt  fe  dederet  rtgi  N  abuehadnezer.Quoniam  er 
go  obftinaterefugerat  iugum,  ideo  necclTeruittandemerccderccipcrc  lux  obftinationis .  Di- 
ck autem  Ieremias  duces  regis  NdbHchadne\er,hoc  eft,q  uos  pr<jfecerat  luis  cOY>tis,wgreffos  fitiffe  Vr 
bem,muro  perruMo,£rfediJfc  in  porta  media:t)nm  fuit  cauendii,ne  fubeffent  inlidia: ,  &  viftores  etia 
non  ftatimpenetrat  in  omnes  partes  poft  vrbemaliquam  captam,fedcxplorar,t  an  omnia  loca 
vacua  lint  hoftibus:id  ergo  fecerunt  prxfu&i  exerckusBabylonii ,  cjuu  fv.bjiitertmt  in  poru  m- 
«//,<,  vtfcilicetVrbidominarentur,&  tamentutieffent  ab  omnibus  inhdiis.Comemorataliquos 
Icremias,&incertumeftanafcribatquibufdamepithcta-.icdquia  hocanjb:guumcft,&nontra 
hit  mukummomcnti.ideo  nobis  lu  Hiciatnominaripra:cipuosexducibus  ad  hiftoiia:certitudi- 
ne.lam  adiungit,Pe/?«iwm  eos  vidit  Z.cdechias ,non  quod  accefhftct  ad  pane  illam  ,led  poftquam  , 
intellexit parte  ill.im  V this  occupatam  effe ab  hoftibus,quia  ventum  crat  adextrcma,  tumfugit 
cumviw  beilkofis  Ethic  nobis deienhkur  triftisfacies:ieli£c.i  funt  in  Vrbehonnrsesminimeex- 
ercitati  in  re  bv."llica,veliciae  funt  etia. fcemina:  cum  pueris,fugerut  viri bcllicofi,vtpotc  quorum 
dcterior crat  conditio,quoniamciatifuerantexpugnationernVrl  is.hocig  turcx  con  uni mo- 
re factum  eft,quod illi fugcrunt.  lnterea  videmus profanos homines,  poftqua  diu  cotcntpferint 
cekfte  doftrina,fugere  &  terrore  ita  conckavi,vt  left-  proiiciant in  m ultas  mortes .  hxc  iufta  eft 
corum  mcrces,qui  non  terrentur  Dei  minis,fed  ad  easobdurefcunt,vt  fcro  agnofcant  iibifuifl'e 
metuendum,&  atroniti  non  videant  quid  expediat,  nequepoffintcapcrevllu  certum  cofilium. 
lam  quod  narrat  Pioph.illosfugifle  z? c]uidcvtwtl:HAc\n&c,egeffoseJ}} per  >Um horti  J\egrs\<poRrc-- 
mb,vtnifie  ad  port  urn  qux  erat  inter  duos  muros  :in  hoc  cStextu  nihil  eft  fuperuacuum,  quia  docere 
vult  qnanuis  Rex  putartt  feelaplum  ex  hoftium  manib°,fuiflet3men  deprehenfum  in  anguftiis 
illis,ficuti  Deus prasdixerat.nam  fi capta  Vrbe  vltrovcniffet fupplex,forte adeptus effer  miferi- 
dia;&  fcimus  datum fuiffeilludcontiliumrebusadhucintegns.ied nihil  hdeiadhibet  Dei  ver- 
bo:interea  exiftimat  fe  poffe  fallcre  hoftes,fi  celeriter  aufugiat  occulta  via.  Exiftin  .at  fu iffe  hac 
viam  fubterranea.  qux  oftium  haberet in  medio  horto ,  &  deindehaberet  oppofitii  egreffum  in 
planicieIericho,vtvidcbimus:er|t  autem  regioillafterilis,  ideo foliraria. Line  ergo  Rex  hducia 
conecpit:fed  expertus  eft  tadem  quam  certa  effet  fides  propheticx  dcctriiix.dicitur  enim  paulo 
poft  Ch.ildxoslccutoseffe,(Sc  ilium  apprehendiffe.Sed,queadmodumdixi,circunftantiaha,'cdi- 
li^entcr  noranda  eft ,  vbi  narrat  Propheta  occulto  itinerc  Rcgcm  inter  nociis  tenebras  fugiffe, 
&  fuifte  egreilum,    Nunc  fequitur, 

5  Et  perfecuti funt exercit us Chaldxorum ipfos,& apprehend erunt 
Zedechia  in  defertislencho,  a/i/'  "vertuntjnplamcie ,  &fuitpldmcies:c<ctcrum, 
\tdixi,inculta  &fqudlida,<&"\>acuaetiamincolis:&c  tulerut  ipfum ,  &  adduxe- 
runtad  Nabuchadnezer  rege  Babylonis  Riblathah,vr^«,in terra  Clic- 
math^ui  locutus  eft  cum  ipfo  iudicia. 

Ncn 


in  ieremiam:  307 

•      Non  dubium  eft  quin  arcano  Dei  inftinclu  Chaldxiperfecuti  fint  Regem  fugitiuum.  Cred* 
bile  quidem  eft,fiufle  proditum  a  fuis,&  hoc  lblctin  rebus  curbatis acciderc,l"ed  camen  potera1 
erfjgere,  run  tradicus  ruiftetquali  Dli  maiiu.  Hxc igitur  omnia  narrantur,  vt  fciamusimpios 
rerg'ucriando  nihil  .Miud  conlequi,  quam  vt  re  ipia  agnofcant  Deum  vcracem  efle  tam  in  minis 
hus,quaminpromiliionibus.verbonon  credunt;crgo  experiments  ccnuincincceilccft.  Pro- 
ponitur  itiique  hie  nobis,  Zedechias  in  exemplum,vt  iciamus  iimu]  ac  Deus  aliquid  aduerii  de- 
nunriar, trcpidandum  cil'e, vt  humiliemur  Tub  potenti  eius  manu,quia  tenebitnos  vndique  con- 
cluio:.,  vt  lipateantlatebra:&effugia,nihilramen  nobis  proiint.ldeonarrat  Propheta  i'tfwm  </f- 
f>eh?nfumfutj]e  in  deftrtts  lericho.  Ha:c etiam  circunftantia  pondus  habet,quia  cgrefl'us  erac  extra 
conipe&.im  hominum  in  folitudinem.quia  planiciesilla  no  adco  fnigifera  erar,vt  aleret  multos 
incolasddeo  eiac  quad  deferta  regio.  Mirti  eft  igitur  quomodo occurrcrint  C'.haldzi  in  ilia  fo- 
IkudiiWjfcd  habebant  Deumquad  itineris  fui  Ducem.  Ita  igitur  factum  eft,  vt  Zedechias  inci- 
dent lnm.inum  exercitus  Cha'daici.  Dicit  poftea  Propheta  addudumfuijfe  in  Reblathah,  quam 
cxiftinunt  fuifle  Anthiochiam.Interdum  vocatur  chain  Chcmath.  Scd  hoc  alterum  nomen  hlc 
pro  redone  capitur,  non  autemvrbe.  Quanqu.imcapitelexto  Amos  vrbem  fignidcatcumdi-  Amu  6*1 
tit,itf:  Ch.ilne ,ne in  Chemath magnam.bcd  rieri  potcft,  vt  nobilitas  Vrbis  poftea  dederit  norr.e 
regrom:&  certe  partem illam  Syria:  Plinias libro  quinto  vocat  Antiochena:&  quod  pau!6  ante 
dicit  vcriiis  Ciliciam.partem  Syria;  vocari  Antiochiam,videtur  mihi  locus  efle  corruptus-Lego 
igitur  potius  in cafu  genitiuo,illam efle  partem  Syria^quiajVt iam  dixi,  vocat  Antiochenam.  Et 
hoc  non  male  conuenit,  vrbem  fuifle  Chemath,&  fuifle  Riblatha  ,  deinde  nomen  vrbis  impofl- 
tum  fiiiflc  regjoni.  Interpreter  quidem inter  fe  confentiunt,  Riblatha  efle  Anthiochiam.  Hie- 
lonymusdiciLariateluaprimamftationem  verfus  Chaldaram  adhuc  retihuifle  dntiouum  no- 
mcn,qua:iuis  Uteris  quibufdam mutatis,  diccbantenim  Emmaus.Sed no dubitateffe illam  An- 
tiochiam,quxolim  vocata fuit  Epidaphne,  &qua:habuitetiam  nomen  Chemath.I//*ccrgo<«/- 
duBusjiiii  Zededidi  .idtiabuchadneTfr  >qui  hquutus  eft  cum  ee  indicia,  hoc  eft,qui  reum  adduxit  ad 
ilium  tribunal,  vt  CapitaTefn  caufam  diceret.  Loqui  enim  indicia  tantundem  valet  at  que  agere 
iurc,&dil"ccpiarc,vtrcraturfententia.  Hocautemaregia  dignirate  longeremomm  fuit,  quia 
etiam  Ji  vi&or  laruiat  contra  hoftem  iuum,contentus  tamen erit  flmplici  rnorte.  Non folent  Re 
ges  hoc  mo'do  agere  cum  Regibus,quia  f  efpiciunt  leipfos,&  ndliint  proftituere  ad  ignominiam 
iplendorem  regiurruDicit  autem  Ierexnias  Zedechiam  minitne'. fegaliter  fuifle  tra6atum,quia 
coa&us  eft  cauiam  capitalem  dkere ,  &  damnatus  fuit folenni  iudicio.  Ergo  Uqut  indicia  tatun- 
dem  valet  atquc  id  quod  G.illice  dicimus ,  former  proces criminel  Et  ha=c  indignitas  auget  graui- 
tatem  cladis  &  pusna;,quod  Zedechias  non  rantum  fuftinuit  rhulta  probra,  dum  fcilicet  expoflu 
lauit  cu  iplo  rex  Baby!onius:ied  quud  ti adus  fuit  ad  iudiciu,  vt  more  vulgari poena  de  ipfo  exi- 
gerctur.  Nam  Regemipfum  coftituerat  Nabuchadnezer,impofuerattributum.Damnauit  igi- 
tur ilium  perridia;  &  periurii,hxc  eft  ignominia  quam  Propheta  notat  cum  dicit  iure  cum  ipfo 

-  fuifle  a&um:&  eandem  loquutionem  poftea  repctet  vltimo  enpite.     Seqtiitur, 

6  Et  occidit  rex  Babylonis  filios  Zedechi*e  in  Riblathah  coram  ociu 
lis  eius,&  omfies  nobiles  Iehudah  occidit  rex  Babylonis. 

Probabile  eft,ruiffe  regem Nabuchadnezer  in  vrbe  ilia  amcena,donec  expngnaretur  Ierufa- 
1cm  .  nolebatenim  ferre  tedium  longx oblidionisideinde  volebat etiam  procul  abeffe  a  pericu- 
lo-.iads  crat  ii  duces.quorum  facia  fuit  mentio,eiiis  auipiciis  militarent  Fuit  igitur  Nabuchad- 
nezer extra  ia&um  telorum:&  mterca  terror  iniiciebaturludzis,quia  non  receperat  fe  domum, 
neque  ad  ledem  pra^cipua  imperii,fed  iubftiterat  in  vicinia:quonia  Anthiochia  Syria;  non  pro- 
cul a  Iudxa  diftabaClam  narrat  Propheta  quam  crudeliter  iamierit  Nabuchadnezer  in  Zede- 
chiam. Fuit  certe  trifle  illudfpec~taculum,videreRegem,qui  ante florucrat,  qui erat  exnobilif- 
iimogenere,qui  tigura  erat  Chrifti,ita  proftratuiacere  ad  pedes fuperbi  Victoris.  Sed  hoc  mvl 
tdaoerbius,qudd  vidit  hliosfuosiugulari  in  fuo  conlpe&u.  Satiuserat  centies  mori,  quam  cogi 
ad  cajdem  illam  conipiciedam-.coadus  eft  tamen.  Deinde  vt  fpesomnis  abfcinderetur,etiam  oc- 
jcifi  funt  quicunque  pollebant  aliqua  dignitate,&  potentia  in  toto  populo.  Nam  generaliter  com 
prehendk  fub  hoc  nomine  Icremias  quicquid  fuit  floris,  ita  vt  quicunque  nomen  aliquod  obti- 
nlierant  in  populo,iugularentur.  Fuit  ilia  horribilis  carniricina,  cum  non  modo  filii  Regis  cum 
totQ  reliquo  generc  interrlciuntur.fed  omnes  qui poterant  ftatum  Vrbis  3c  terra; in  melius  refti- 
tuere.  Voluit  igitur  rex  Nabuchadnezer  tollere  fpem  omnem,  cum  ita  ma&aret  tam  fobolc  re- 
giam,quam  omnes  nobiles.     Poftea  fequitur, 

7  Etoculos  Zedechias  excxcauit,&vinxiteumcatrienis,;»</«<r/f»w- 

merorfuabus  cathenis, vt  adduceret  ipfumBabyloiKm. 

—     Ffi. 


CAP.    XXXIX.  IO.  C  AL.  PR  AE  LECTION  ES 

Hie  fuit  cumulus  miferise ,  quod  eruti  funt  Regis  oculi  poftquam  fpe&ator  fuit  csedisomniu 
fuorum.  Vidit  ergo  coaceruari  tarn  generis  fui,quam  omnium  nobilium  cadauera:  port  ilia  ftra- 
eem  fuit  excsecatus.Nec  dubiumeft  quin  prorogata  fuerit  ilti  vita,vt  paulacim  fe  mori  fentiret, 
quemadmodum  dicebat  Tyrannus  ille:atque  ita  centies  ac  millies  voluit  ipfum  occidere  Nabu 
chadnezcr ,  non  autem  mortc  vna  defungi  ad  momentum,  nam  mors  eripit  homincm  ab  omni- 
bus vita  terrens  miferiis.Qupdergoftiperftes  fuit  Zedechias,  eodurior  fuiteius  conditio.  Et 
hoc  etiam  refertur,  vt  fciamus, quia  tandiu  obftinatus fuerat  aduerfus  Deum,  protradas  fuiffe 
pcenas.qua:  de  illo  fumptsfunt.  neque  enimleuitate,vel  incogitantia,  velimpetu  aliquo  pecca- 
uerat.fed  obdurucrat  ad  omnem  dodrinam,&  ad  omnia  confilia.  O  porruit  igitur  ill£i  paulatim 
.  mori,&  non  interfici  vno  die.rfec  ratio  eft  cur  eruerit  eiusoculos  rex  Babylonis.Tandemdicit 
I>roph.1>in3um  fuiffe  catbenis,&  in  hocmiferabili  babim  traStum fuiffe  Babylonem.hzc  contumelia  ad 
caj.itacem  acceffi^quod  conftri&us  fuit  cathenis  tanquam  maleficus.Prxftabat  ftatim  trahiad 
furcas,vcl alio  genere mortis  tolli.isd  voluit  cum  ignominia  Nabuchadnezer  ilium  traherc  mi 
feram  vitam,&  ita  effe  quafi  publicum  documentum  perfidiar.      Sequitur, 

8     Et  domum  regis,&  domum  populi  combufTerunt  Chaldej  ignf, 
&muros  Ierufalemdiruerunt. 

Hlc etiam  oftendit  Propheta  completum  fuifle  quicquid  pradixerat,  ita  vt  nihil  ad  plena  8c 
folidam  fidem  defuerit.Dixerat  aute,  vt  ante  vidimus,  nifi  vitro  fe  dederet  Zedechias,  domos 
omaes  exuftii  iri  cum  Vrbe.  Putauit  Zedechias  hoc  effe  vanum,vcl  faltem  obturauit  aures:  iam 
audiuit,quanuiseffet  caucus,  Deum nihil  fruftra  denuntiaffe  per  os  Ieremis.quia  palatium  eius 
exuftum  fuit.deinde  omnes  alix  a:des.  Secundo  loco  ponitur  nu  ,loco  pluralis  numeri,  &  ita  eft 
enallaCTe,  quia  non  t.intum  vna  domus  populi  combufta  fuit,  fed  fuit  iubie&us  ignis  cun&iszdi 
bus:tandem  ventum  eft  ad  muros  ipfos:&  ita  Vrbs  fuit  euerfa,  quemadmodum  prsdixcrat  Iere 
mias.       Sequitur^ 

o  Refiduum  Vero  populi  qui  fuperflites  erartt  in  Vrbe,  &  elapfos, 
hoc  e(t,defec~lores,c]ui  defecerant  ad  ipfum, rxmpe  adNabucbadnezer,&c  refi- 
duum populism  r  eli&i  fuerant>  qui  fuarant  fuperflites,  idem  nomen  repetitur, 
tranftulitNabuzardanprinceps  interfeftorum  Babylonem. 

Enarrat  etia  Propheta  quid  aliis  fa&um  fuerit,qui  fcilicet  refidui erat  in  Vrbe,  &  quibus 
pepercit  Nabuchadnezer,&  eius  exercitus:  illos  dicit  tradnBoi fuifle  Babyhnem  cum  tranifugif- 
fent  qui  defecerant  ad  GhakUeos  ante  Vrbem  captam;  vidimus  enim  tantam  fuiffe  defperatio- 
nem,  vt  multi  fuerint  delap(i;& ab  illis pixcipue  iibi timebat  Zedechias, quemadmodum  vidi 
mus,ne  ludibrio effet,fi  veniffet  ad  Chaldsos,&  fa&a  fuiffet  deditio.Dicit  nunc  Icremias ,  illos 
quoque  fuiffe  traduBas  in  Chaldtam.Potuit  Nabuchadnezer  hoc  confilio eos  tranfferre,quia  pro- 
ditoribus  non  fatis  ridebat:expertus  fuerat  eorum  leuitatem.defecerant  enim  a  genuino  &  legi- 
timo  fuo  Rege.  Cum  ergo  ita  ridem  femel  violaffent,nupedos  merit6  habere  potuit,  &  itapro- 
cul  eostranlferre.ne  quidpofteanouaret,autturbarent.  Velforteipfispoftulanribusidfa&um 
eft:quia  timendum  erat  ne  poft  difceffum  exercitus  chaldaici,vulgus  in  ipfos  fa;uiret,quia  hoftes 
adiuueranti  &ita  fuerant  erga  patriarn  fuam  perfidi  &  ingrati.Poteft  igitur  fieri,  vt  hoc  vitro 
petierint,&  conceffum  etiam  fuerit,vt  tranquille  viuerent  in  longinqua  regione,quia  non  fuif- 
ient  tiiti  in  Iud«a.Qupcunque  tamen  confilio  id  fa&um  fit,Ieremias  narrat  ipfos  cum  reliquis 
fuiffe  trados  Babylonem,  &  in  Chaldxa.  Pofteanominatducemexercitus,nempeN<«^«^r</<<« 
quern  vocat  principem  vel  interfedorum,vel  coquorum.nam  Gra>ci  interprctati  funt£p##«t)«- 
e?f,principem  coquorum,  qui  hodie  vocatur  Magnus  magifter  in  auhs  Principu.Sed  magis  pro 
babilisefteorumlententia,quitraniferunt,Principeminterfeftorum.  rue  fignificat  madare  8c 
interficere,&  tarn  de  hominibus  dicitur,quam  de  animalibus.  Hax  ratio  eft  cur  quidam  retule- 
rint  ad  culinam.fed  quia  hlc  Nebuzardanponkur  inter  duces  militares  tanquapra;eipuus,pro- 
babile  eft  fuiffe  pra:fedum  rerum  capitalium  in  exercitu.Illum  ergo  nominat  Ieremias  cum  di- 
cit  trttnflAtosftiifie  qui  refidui  in  f^rbemanebant.  Scd  videtur  fuperuacua  effe  repetitio  cum  dicit 
C'-iKiy in  nyn  irt',&  paulo  poft  eadem  verba  inculcat,nempe  enwyan  Djm  in'  eft  tamen  aliquod 
diknme,  quia  priore  mebro  ponit  Ty 3  in  Vrbe.  Intelligit  ergo  eos  qui  obfeffi  fuerant>&  quibus 
ignoucrat  Nabuchadnezer,vt  ad  morte  vfque  in  ipfos  no  famiret.Pofterius  mebru  latius  patet, 
nepe  ad  orrines  terrae  incolas.Multi  enim  erat  difperfi,in  quos  poterat  fxairc  Nabuchadnezer: 
fed  traftulit  in  ChaldeS  taqua  macipia.Duasigitur  turmas  hlc  recefetProph.nofter.dicit  enim 
fuiffe  quofda  in  Yrbe  refiduosidicit  alios  fuiffe  refiduos  aiepe  qui  difperfi  erat  per  varias  terrx 

plagas 


rN   IEREMIAM  3c8 

plagas,&  non  fuerant  obfcfli  ab  exercitu  Chaldaico.     Poftea  adiungit, 

10  Et  ex  populopauperes^quibus  nihil  quicquamerat^reliquos  feci1 
Nabuzardan  princeps  mterfe&orum  in  terra  Iehudah>&  dedit  ilJis  vi- 
tes&  agios  in  dieillo. 

Nunc  ad  Jit  quofdam  fuifTe  reIictos,qui  terram  incolerent,  ncmpc  pauperrimos,  &•  quilus  ni- 
hil prorfus  crat .  dicit enim  nihil quicquam :  cos  dicit  fuifTe  quafi  terra: domjnos  cum  rediret  Chal 
dli  in  patriam.  Hie  videnmsquam  iarpecptabilis  fit  paupertas,  quia  mobiles  vidimus  fuificiu- 
gulatosidcindc  mukos  etiam  ex  media  plebe  fnifTe  occifos  in  expugnaticne  Vrbis,qui  vcro  tra- 
ctati luntpaulohumanius:fucrunt  tamen  miferiexu!cs,&tra£tilunt in  terram  longinquam  abf- 
quc  lpc  reditu';. Iain  terra  ilia  folis  paupei  ibus  rcli&a  fuit,&  qui  ante  pedem  agri  non  pofl'cdc- 
rant,nunc  habitant fatis  commode.  Ncquecnim  fuit  tanta  multitudo ,  quin  iinguhs  eflet  ali- 
<]iiod  terrxfpatium,  qucmadmodum  poftea  itcrum  videbimus.  Cum  ergo  manercnt  mif'cri  illi 
qui  tcnuiter  ante  victitaueranr,  &  forte  mendicauerant,  cum  mancrent  lalui  in  terra  Iehudah 
auulli  i'unt  agrorum  poflcflbrcs :  deinde  cum  afiignat  iingulis  agros  &  vitcs  Nabuzardan,  hinc 
apparet  quanto  lllis  fuerit  melius  ad  tempus  efurnfre,fuill'e  ignobi!es,&  quali  fub  aliorum  pedi 
bus  calcatos,  quam  vixiflein  fplendidarortuna.Ita  iipe  Dcusiationem  ncftri  habet,  vbinon 
patitur  nos  altius  aflu  rgerc,fcd  continet  in  forte  obfeura  8c  contemptibili:  &  tandem  exitus  de- 
monftrat  iplum  ita  cofulcrefalutinoftrs.Intereahic  nobis  ante oculos  ponitur  miferabilis  con- 
uerlio,cum  Rex  trahitur  vinftus  cathenis  &  exca:catus:cum omncs alii  relifta  patria, incxiliufn 
trahuntur.foli  autem  pauperes  &  defperati  homines,  quibus  ne  obolusquidcm  crat,  large  habi- 
tare  incipkinttanquam  in  fuo.  Cum  ergo illicquietasfedesobtincnt&latifundia,  imo  fruun- 
tur  terra  ilia  tarn  fertili  &  opima:  iam  minime  dubium  eft,quin  voluerit  Nabuzardan  hoc  mo- 
do  ftomachum  mouere  exuhbus.cum  vidercnt  egenos  homines  &  perditos  habitare  in  ca  terra 
exquaprofligatierant.  Ergoau&a  fuiteorum  indignatio,  qui  videbant  fedurius&inhuma- 
nius  traclari,quam  illos  homines  poftremos.    Scquittir. 

ii     Prscepit  aurem  Nabuchadrezer  rex  Babylonis  de  leremiaper 
manum  Nabuzardan  principis  interfecl:orum,dicendo, 

il     TolleipfumJ&  oculos  tuos  pone  fuper  eum:&ne  facias  ei  quic- 
quam  mali:  fedprout  loquutus  fuerit  tecum  fac  cum  eo. 

Iam  commendat  nobis  Prophetapaternam  Dei  curam,  quam  expertus  eft  in  vita:  &  falutis 
(ax  cuftodia.  Scimus  iarpe  in  tumultu  interfici  innoxicf ,  &  expugnationes  Vibium  efie  turbu- 
lcntas,vt  multa illicgerantur  abfquc  coniilio :  imo  etiam  vt  duces  ipfi  moderari ncqueant  fuse 
victor  iar.Potuit  igitur.ciim  exurerent  palatium  Chalda:i,Iercmias  fimul  perire.&  fuflbcari  ipfo 
fumo  incendii.  Scimus quid  acciderit  cum  capta:  fuerunt  Syracufa* .  Nolebat  Marccllus inter- 
fici Archimedem  :  imo  iuflerat  ipfum  aileruan.  volcbat  enim  propter  fingularem  induftriam, 
&  ob  ingenium  tarn  nobile  feruare  virum  ilium :  tamen  ciim  circulos  fcribcrct  in  terra ,  iugula- 
tus  fuit  a  gregni  io  milite.etiam  fi  nemo  accelfiflet  ad  Ieremiam,qucmadmodum  dixi,potuit  fe- 
peliri  fub  palatii  ruinis,cum  fubiectom  cilct  incendium  Regis  atrio.  Dicit  autem  fe  mirabiliter 
fuifTe  feruatum ,  quia  Habuchadnerfr  de  ipfo  mandauit  ne  qukquam  moleFii/t  fubiret ,  fed  vt  cum 
fcruaret  incolumem',tam  Nabuzardan  quam  totus  exercitns.Probabilequidem  eft,  ree,cm  Ba- 
bylonium  aliquid  audiilTe  de  Ieremia,  &  quanuis  eflet  in  carccre,  tamen  non  alligatus  crat  fer- 
mo  Dei.quem  libcrepromulgauerat .  Potuit  igitur  fama  vfque  ad  regem  Babylonium  manare: 
&  hinc  faftum  eft,  vtpropenfus  eflet  ad  ipfum  feruandum,  quia  fidele  confilium  dederatreei 
Zcdechix.Ca:tcrum,quanuisfuam  vtilitatcm  fpe&aiet  Nabucjiadnezci  ,confiderandanobiseft 
incomparabilis  Dei  boniias,qui  protexit  manufua  Prophctam ,ne  in  rebus  illis  extremis  quiipia 
ipfum  attingeret,fed  vtmaneretinreger,&  quictus.qucmadmbdum  videbimus.  Sed  reliqua  dif 
fcrernus  in  craftinum. 

P  R  E  C    AT    I    O. 

DdommpotcsDeustfuandota Iwrribile  documentu  ira  tucefetnelcdidifliinexpurttd 
tiotic  fdn£l<e  illius  Vrbistfuam  clc^eras,  &  in  qua  habeba-s  facrum  tuum  domkilium:  da. 
inquam^tdifcamus  ita  nos  tibifubijecre  cum  \erd  humilitatc  ty  obfequio,  ytnonprouo- 

Ff.  ii. 


CAP/XXXIX.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

(emus  ad  extremum  vfque  iram  tuamfed potius  eampraueniamusferiapcemtentid,^ 
fie  minis  tuis  territi,  nos  tibifubijcidmus^  vtobtinedmus  dbs  tc  mifencordidm :  atque  ita 
fcntiamus  te  Vatremfemperexordbilem  ergd  omnes  qui  adte  confugiuntjn  Chrislo  lefu 
Domino  nojlrox   Amen. 

13  Et  mifit  Nebuzardan  Princeps  interfe&orum,  &  Ncbufa^ban* 
Rabfaris  }diximus  cjuofddm  has  voces  interpretdn,  quod  fit  Vrinceps  euriuchus,[edd- 
lijs  mavis  placereefepropnum  nomen,  quosego  fequor,  &  Neregal,  Sarezer,Rab- 
mag,&  alii  Principes  regis  Babel  fiabylonis. 

14  Mifcrunt,zw<piw,&  tulerunt  Jeremiam  exatrio  cuftodia:,  &  dc- 
demnt  cum,1iocefl,  commiferunteum>Goc\a\ix  filio  Achikam  filiiSaphan, 
vt  deduce  ret  eum  domum.*&  ita  habitauit  in  medio  populi.   - 

Hi  c  abfoluit  Ieremias  quod  her!  coepimus  exponere,nempe  mandato  regis  Nabuchadnezer 
ipiiim  fuitie  liberatum  ex  carcere.Diximus  aut-em,quanuis  profanus  ille  Rex  foam  vtilita- 
tem  reipiceret,fuiiTe  tamen  gubernatum  eius  animum  arcano  Dei  cofilio,  qui  hoc  modo  voluit 
eripere  ex  mortis  periculo  leruum  (uum.Deus  enim  ita  operariloletetiam  per  impios,quialiud 
co^itant'.  Neque  enim  opus  eft  fcmper  voluntario  affe6tu>  vt  homines  Deo  ieruiant,quia  multi 
prater  animi  iui  propofitum  exequuntur  quod  Deus  ftatuif.&  ita  hue  8c  illuc  ipfos  fle&it  atquc 
impellit ,  vt  cogantur  velint  nolint  parere  eius  imperio  .  Sic  ergo  Nabuchadnezer  leremiam  Ii- 
-berauit.  Et  interea  Propheta  certoperfuafus  fuitie  vita  nondebere  regi  Nabuchadnezer,  quia 
mirabiliter  ieruatus  fuifiet  Dei  gratia  >&  in  hunc  finem  etiam  hoc  totum  narratur.  Dick  ergo 
omnes  Duces  exercitus  Chaldaici  miliiTe,  vt  tolleretur  ex  atrio  cuftodia?,&  ita  fe  tr aditfi  fuine 
in  cuftodiam  Godolia;,non  vt  obferuaretur  more  folito.fed  quoniam  fciebant  Principesilli  con 
flatum  fuilTe  odium  populi  fan&o  Prophetas,ideo  volebat  ab  omni  violentia  ipfumeiTe  tutum. 
Hxci^kar  ratio fuit  cur  commendauerint  Godoliar , quern  poftea  videbimus  fuifle  in  gratia, 
&  non  vul°ari  pretio  apud  Chalda»os.Tandem  fubiicit/f  bttbitoffe  in  medio  populi :  qua  loquutio- 
ne  exprimitur  plena  libertas,  quemadmodum  dicimus  lingua  noftra,<t/7w  ©"  venir.  Dicit  igitur, 
feyerftirnnfuipin  medio  populi,  quia  ante  concluius  fueratincarcere.     Nunc  fequitur, 

15  Ad  leremiam  vero  fuitfermoIehou^CKm  adhuccflet  claufusin 
atrio  cuftodia^dicendo, 

16  Vade,&dicEbedmelechAEthiopi,dicendoifcocf/rJd//o^«fMeEie^' 
ntelech,  dicendo ,  Sic  dicit  Iehouah  exercituum, Deus  ifrael ,  Eccc  adduco 
fermonesmeos  fuper  Vrbemhanc  in  malum,&  non  in  bonum:&  erunt 
coram  facie  tua  in  die  illo. 

17  Et  eripiam  te  in  die  illo^dicit  Iehouah,  &  non  traderis  in  manum 
hominum,  a  quorum  facie  tu  cxpaue[cis,dd\erbumefl,quostuexpduefasdb 
corum  facie. 

18  Quia  liberando.liberabo te,& in  gladium non  cades,&  erit  tibi 
anima  tua  in  fpolium,quia  fperaftiin  me^dicit  Iehouah. 

Hie  narrat  Propheta  Dcum  non  tuifTe  immemorem  illius  j£thiopis ,  a  quo  fuerat  ieruatus: 
quanuis  eflet  extraneus,&ex  gente  barbara,  vidimus  tamen  vt  folus  lufceperit  caufam  Prophe- 
ta»,cum  aliimetu  territi  quiefceret,vel  ex  profelTo  infefti  etiam  eiTent  feruo  Dei. Solus igitur  E- 
bedmelech  intantadefperationeaufuseft  prodire  in  medium,  &  fufcipere  patrocinium  ian&i 
viri.  la  dicit  Proph.hocofricium  fie  fuifie  Deogratu,vtnon  carueritfua  mercedc.Diximus  E- 
bcdmelech  no  ablq-,  manifefto  difcrimine  ita  fuifle  profeflu  fibi  cure  efle  Prophet?  vita.fciebat 
enim  qualis  effet  omnifi  Proceru  cofpiratio,  8c  traxerat  improbi  illi  in  fuas  partes  magna  parte 
aula;,&  vulgus  etia  promifcuu.Cocitauir,  ergo  Ebcdmejech  in  fe  magnos  &  paruos,ied  De*  au 

$i!iatu* 


IN   IEREMIA  M.  r, 

xiliatus  cft,ne  ipfum  obniercnt  aducrfarii.  In  ipfo  igitur  pcriculo  expertus  eft  Dei  gratiam,  qr.a 
protc&usfuit  &Iiberatusapericulo.  Scdnunc  fcnrit  le  qperam  ndn  trjate'locaile  >qiiia  -    q 
taiitumhumanusfueiit&miicricorsergahominemmoitakm.kd  DeoexiamiiEpenderitfuam 
opciam.Quicquid  enim  prcftamus  Dei  fcruis,  hoc  ipie  agnofcit  iibieflc  pr*?ftiu.m,  &:  vult  ce- 
lci i  in  iuis  rationibus:quema.lmodum  notxfunt  febted*  ilia:  Chi  ifti,Qui  dederit pocjulu  aci.u:  \ 
higida:  vniex  minimis dilcipulis,ilfc non perdet  mercedem  lu.im ,&c .  Ergo dubiu non  eft qu in 
cxemplo  Ebedmelech  velitnos  animare  Spiritus  Dei  adhumamtatis  ofneia,  vr  Uilicctdika- 
mus  iuccurrere  mil~ens,&  opitulari  quantum  in  nobis  eftmeque  refugiamus  pdia  hominum  Jid 
que  p;i  icula  ob  hanc  caulam.Et  quoniam  fumus  nimiu  torpidi  ad  bene  agedurr.  ideo  pioponi- 
tur  nobis  merces,  qua:  reddita  fuit  4-thiopi,vtfciamusquauis nihil  fperandum  lit  a-mortaUbtis 
cum  lumus  benerici  & liberales.nos  tamen  non ludere  opcra,quia  Dec:s  latisdiues  eft ,  ciu  nobis 
repedat  plufqua  optari  pofiit  a  toto  mudo.hasc  igitur  lumma  eft.  ied  noiada:  i:  utein  ui  antia 
Did:  Propheta  Jibifuiffe  m.indatnm,vt  promitteret  falute  ipfi  Ebedmelech,  cum  tamen  elfei 
ftrictvii  in  atrio  cuftodia:- Fait  hoc  primo  intuitu  ridiculu.  poteratcnimexapeie  Propheta,  1 
iubcsmepix>ficifci:curergononaperismihiianuascarceris?dcinde,  tu  vis  me  elk  prscoi 
gratiae  tusuncerea ha»c mea  conditio  tam  mifera  detrahet  fidem  omnifc  us  meis  dic"hs .  q i 
d  j enim  credet  Ebedmelech  mcfuiiremiiTum'quoniahlcconftniigor^  in  Gngulashorasc 
deoramultismorribus.  Sedhincdilcamusnonexigcre  verbum  Deiadnoftrmni  dicium, 
aliq  lid fupraopinionemnoibam&omnes^enftispromittitur.Quar.iiis ergo vi»rus  .  c  i:D. 
illudere  ieruo  iuo  cum  iullit  captiuum  ire  ad  Ebcdmelech'.tamcn  hoc  mandatum  excepil 
amplcxuseft  Propheta,i&pertuiitetiamhaudduLie,qi.:ani:ishocfeaindL:innonexprimat.  1 
ratio  eft  cur  d.icazfermo/.ei»  fibi  dioinit  us  fuiffe  ma>id^tti»i,it)m  .idl;uc effet  tn  atrio  cufitdit*.  la.m  ti  l  -- 
titur  nome  /Ethiopis.qaia  Deus  oblique  voluit  i..  perfoi.a  homir.is  exn  anci  pel  ftringere  c  mi.t  ■ 
Juda;ps.neque enim dubi.im  eft  quin ipltim  h.pcrbe  ddpicercnt,qr.6d r.5  ellet  ex  fancto  genere 
Abraha? .  Deus  autem  ofkndk  fe  peculiarem  ciushabere  curam,cum  abieceut  oniries  illos  lar- 
uato.  Abraham h!ios,quifecundum  carnem  eiatduntaxatexeoprogeniti.fed  le  al'dicauerat  i.  a 
1  ::pietate,ica  vtindigni  client  tahonbririca  gratia.  Duit  an  ie,V4ffe,®-  dic,Eoe  udduco  (imtntt 
tneos  fuper  lunc  vrb.tn  in  m  tlum,  cy  non  inbonum,'cr  erunt  in  cenfyeciu  tuo  in  die  ?ll<t.  Colligimus  cX 
his  verbis  hoc  fuilTc  dictii  ipli  Ebedmelech,anteqi'.a  Vrbs  eilet  capta  aChalda;is,vt  lcificctma- 
nerettranq^illusdomi.nequeefletfocius  fug£,cum  Rexrelicla  Vrbequa;reretexitum,qiiead*. 
modu  a.-.te  vidimus  .Voluit  igitur  Deus  Ebedmelech  hortari  ad  riducia.ne  trepidai  et  vnd  cum 
a!iis,&  fe  proiiceret  inmorte  ,  cum  velkt  confulcre  fuarfaluti.  Nam  hue  tendi.ntetiam  cmncS 
D. i promiiliones.ne  kilicet  tumultuemur ,  ied  fimuscompo  litis  animis ,  & placidc expe&tmus 
opem  nobis  promiiiam.  Scimus  enim,  vbi  metus  occupat  mentes np'ftras ,  nihil  tlie  coniilii,  led 
nos  vexari inquiett.dine ,&:  qualitorquen  in  diuerfas  partes.Ergo  Deus  voluit  occurrere-ne  E- 
bjdmelech  vnacumaiiis  raperetur  ad  defperationem.  ldeodkit,  Ecceadduco.  Hlc  conhrmat 
Djus Ebedmelecb,qiia htauthor cladis.fi enim fortuito capta fuiftet Ic'niialem,pctei at  Ebtd- 
melcciilibitimcre.ied  ciimedodusefletnonaccidere  illudjniiiiufto  Deiiudicio.potuit  cerro 
ft.uuere  fe  fore  faluum:quiain  eiufdem  Dei  arbitrio  fit  fer uare  vnum  hominem^&pluresjcum 
t  cum  popnlij  perderer.Hxc  i-;itur  ratioeft  cur  Deus  pronuntiet  fet/dducereferwenes  fuosin  //..<- 
l«m,tzrnon  i/tbonum,  quia  n'in  perftiafus  fuiflct  Ebedmelech  Vrbem  &  incolas'  effe  ih  Dei  macu, 
& poteftate,riunqua  addudus-fuilTetad bene fperandum.Scd  cum  fcirtt  it.ftaDti  vindicia  Vi'- 
bemperire,  hinc  potmt  concipere  certain  riduciam  fah.tis ,  quia  Deus  pollicebamr jpiiim  fc.  e 
f  iuum in  communi omnium  intericu. Dicit,T«  t>ides  ifirmones meierum  in  cenftecJtt //'ir.qi.ali  di- 
ceret,Tu  eris  oculatus  teftis  mee  potetix;  iiquidemnecefle  fuit.quemadmodum  dixi.ELtdme. 
Iech  fpedare  manum  Dei  in  Vrbis  &  populi  exitio,quia  Temper  vacillaflet,&  nulla  erat  certa  i  a 
cioquietisjriifi  ante  oculosfuiilet  mantis  &vindiftaDti. hoc  eft  vnum.Qu;u;tum  attinetadlc- 
ty\cndifbrm^m,itdducofcrmonesnieosinmjliirn,ey-iioninbonur)ha\ibi  cxpofuimusquoriurn  tendat. 
Mtli  norhen  hlc  non  capitur  pro  culpa ,  ied  vulgari  vfu  Malum  dicitur  quicquid  homines  iibi 
aduerfum  fentiant :  itaqualcunque  poenas nobis infligit  Deus,  vocat Mala :quemadmodum  ,r 
ap  idlaiam  ,Egofum  Deus  qui  creolucem,<5:  tenebras,  vitam  &  mortem,  malum  Sc  ho-      *45  ' 
n.tm  .lam  addit  ,  Ee;o  aiiiem  tritium  tedie  HU  ,  &  non  truiiris  in. manum  lomirwm  ,  i.  qua- 
tun*  fait tue*p.iuefi/s  ■  Hie  Cngulan  priuilegio  Deus  promittit  faluum  fore  Ebedmelech  :  & 
fimul  oftendit  Propheta  non  abs  re  vaticiniu  hoc  fi  .ifle  editum:qiia  tamerft  Ebedmelech  for- 
tiariimo  fufceperac  caufamleremiij ,  &  intrepide  acconftanter  ie  oppofuerat  omnibus  im- 
probis:  tamen  non  exuera^carnis  afteclius  ,  quin  timeret  ,  prajiertim  vbi  videbat  timendi 
caufamlibi  proponi.  Dicit  igitur  Propheta  ipfum  timuifle afaciehoflium'Sc  fimul  potuit  hoc  vale- 
re  ad  excitandum  hominemillum.vtalacriLisfufciperethanc  promifftonem  fibi oblatam.  Sci- 
mus emm  Dei  benehcia  nobis  vilefcere  quodammodo ,  vbi  non  fatis  agnokimus  quam  fine 
nobis  neceflaria.Prxiertim  prophetic  & promifliones qtiibus  nos  Dcuslolatur  ,  &  ad  patien- 
tiamy  &  lpem  animat  quafiiordefcunt,  donee  ferio  nobis  Dominus  oftedat  quam  mheri  fimus 

F.  iii. 


CAP.  XL.  IO.  CAL.  P  RA  ELECT  IONES 

nifi  nobis  hoc  modo  fuccurrerct.  Ergo  guftu  voluit  dare  Prophcta  ipfi  Ebedmelech  cumdick 
ipfum  exptttufcere-Jfi  m««w,inquit.  Na  li  Ebedmelech  nullo  fuillet  ta&us  l'enfu,  poterat  defpicerc 
hanc  prophetiamquafifuperuacuam  Sed  ciim  fibi  cofcius  efletfuitimoris  &  anxietatishinc  fa 
&um  eft,vt  cupidius  fufciperet  quod  promittebatur.  Dicit  ergo  ipfum  fore  faluu,f«M  Dominut 
tnmerutt  in  die  »'//». Et  rurlus  conrirmat  hanc  fententiam ,  Ego  enimeripiendo  eripiam  te,  ©■  nonet* 
des  in gludiim.lttrum  reuocat  Propheta  Ebedmelech  ad  Deum  ipfum,quia  fcimus  quam  omnia 
tumulcuoie  gcrantur  in  vrbibus  expugnandis.  Nifi  ergo  detixus  fuiffet  animus  Ebedmelech  in 
Dei  potentia.nunquam  concepilfet  vllam  fpe  falutis:ideo  rurlus  inculcat  Propheta  Deum  fore 
eius  liberatorem.  A&dit,nnima  tun  erit  tibi  in  Ipolium-De  hac  loquutione  etiam  alibi  didum  fuit. 
Comparatio  eft  fumpta  ab  iis  qui  ducunt  in  magno  lucro  quod  tame  exiguum  eft,  fi  pi  xter  fpe 
na&i  fuerinf.quemadmodum  li  quis  reperiat  prsdam  quam  minime  fperauit,repete  ditatus,  vel 
au&us,etiam(i  lucrumnonadeo  magnum  fit.fummopere  la:tatur:ita  quifaluieuaduntexpre- 
fenti  mortc  habentnon  minimam  gaudiimateriam,quia  vita  eorum  erepta  eft.  Interea  alludic 
D:us  ad  eos,quibus  fatis  eft  mortem  effugere,quanuis  exuantur  bonis  omnibus.ficuti  qui  innau 
fragio  proiiciunt  merces  fuas,  &pecuniam,  &  quicquid  habent,  modo  ad  portum  perueniant, 
fatis  habent,&malunt  tota  vita  mendicare,qtiam  demergi  in  medio mari:ita  quanuis  dura  fit  & 
acerbapauperies.tamen  quoniam  apud  nos  tantus  eft  horror  mortis,  qui  poteft  faluus  effugere, 
ille  in  magno  lucro  ducit  vitam  fuam,  quanuis  exutus  fit  omnibus  fortunis.Sequitur  ratio,  quod 
in  DcofteuHerir. potius  alia  ratio  affignanda  erat.quod  fcilicet  no defuerat  fan&o  viro,quin  ma- 
num  porrigeret  in  extrema  miferia :  fed  quoniam  officium  illud  humanitatis  manabatafide  & 
pietate ,ideo  Deus  hie  exprimit  prscipuam  caufam.Cum  igitur  mifericordia  quam  exceruit  E- 
bedmelechergaProphetamteftimoniumfuerit  pietatiseius,&fiduci«:ideohlccomprehendi- 
tur  fru&  is ipfe in arbore  fua,  vel radicc.Et certum  eft.nunquam futurum aded humanum fuif 
fc  Ebedmelech  ergaProphetam.nifiinnixusfuiflet  Deo,&auxilioeius.nam  incredulitas  fem- 
percft  timida  Ergo  minime  dubium  eft,  quin  vigor  ifte  qui  apparuit  in  Ebedmelech,  ciim  vi«> 
tarn  fuam  cxpofuit  pcriculo.vt  Prophets  auxilium  fcrret,oftedat  eius  fiduciam  qua;  nunc  lau- 
dator. Qnix  ergo  fyert/liin  me,ideo  Ubermdo  liber  xbo  rr,inquit  Deus.Iam  dubium  non  eft,quin  E- 
bedmelech  tantum  rudimenta  quaeda  fidasi  &  pietatishaberet.Ergo  li  Deus  nobis  vlterius  pro- 
gredi  dederit.certo  perfuafi  fimus  ipfum  nobis  fore  liberatorem ,quia  gratia  eius,  &  virtus  lem- 
per  luperabn  fiduciam  noftram,quantacunquc  fuerit.    Sequitur, 

CAPVT    QJADRAGESIMVM 

E  R  MO  qui  fuit  ad  Icremiam  a  Jehouah  poftquam  dimific 

;  eum  Nabuzardan  princeps  interfe&orum  c  Ramah,cum 

I  fuftulifTet  ipfum:&  ipfe  vinctus  erat  cathenis,  "ve^manicis,  in 

medio capimitatisibocejl^fotudinticaptiuxylevufalem-ik  Ie- 

hudah,  qui  tranfferebantur  Babylonem. 

2.  Etfumpfit  Princeps  interfe&orumrcremiam,&  dixit  ad  eum,Ie^ 
houah  Deus  tuns  loquutus  eft  malum  hoc  fuper  locum  hunc. 

3  Et  adduxit,&  fecit  Iehouah  ficuti  loquutus  fuerat  ,quia  peccaflis 
Jehou£e,&  nonaudiiftis  vocem  eius;&  fuit  vo bis  res  hxcjioccft^ciditvo- 
bishacres. 

4  Et  tu  ecccjboc  eft  quantum  adte^go  ccce  fblui  te hodie a  mania's,  \el 
cathenis  Jed  potius  ,a  manias  >  quoniam  addit,  qua?  erant  fuper  man  us  tuas,  ideo 
pcrperam  alij  vertunt}compedes,  quia  non  Uganturmanuscompedibus,  fi.  bonum  in 
oculis  tuis  fuerit,  vt  \enia.syhoces~l,fi  tibiplacuerit  venire, Babylonem  ,ve- 
nias.-e^o  au  tern  ponam  oculum  meum  fuper  te:fi autem  malum  in  ocu- 
lis  tuis  fuerit,vt  venias  Babylonem,  Ati\nc, ce^a,yclfuperfedeasytccc  tota 
regio  coram  facie  tua  eft  ad  bonum  &  re&um  in  oculis  tuis  ad  profici- 
Uendum,hoc  eft  quod fuerit  bonum  %f  re&wninocuks  tuis,vt  illuc  castas. 

Hie  fufiusprofequitur  Icremias  quod  breuiter  attigit .  nam  folent  Hebrsei  paucis  verbis 
fummam  rci  exponcrc;deindc  cxplicant  longo  fcprolixo  fcrmonc  quod  breuiter  dixerant.  Icrc 

mias 


IN    IEREMIAM.  310 

mias  nuper  rctulit  miflbs  fuifle  a  ducibus  Babyloniis  qui  ipfum  educerent  c  carcere. Addidit  fe 
fuifle  naditum  Godolix,quiprxfectus  etiam  fuitpauperibus  terra:: nunc  narratfe  adhuc  vin- 
ftum  manicis,productu  fuifle  in  Raman  in  illo  milerabili  habitu.  Videntur  hxc  inter  fe  pugna- 
re.fedquemadmodum  iamdixi  ,notandaeftprolcpfis  in  illo  compendio  quod  vidimus:  quia 
vno  verbo  tcftatus  eft  leremias,ie  fuifle  liberacum  a  vinculis,  nunc  au tern  modum  diftincte  ex- 
plicate quafi  per  partes,  hxc  igitur  feriesprirnoloconotandaeft.Cxteriim  itaorditurhoc 
caput ,  vt  tamen  videatur  in  toto  capite  oblitus  lux  prxfationis :  Dicit fermonemfibifitijfe  datum: 
pofteahiftoricedeclaratquomodoadductusfuerit  in  Ramah,deinde  illinc  dimifius,quomodo 
etiam  prxfectus  fuerit  Godolias  reliquiis  populi:denique  in  longo  contextu  nulla  fiet  mentio  vl 
lius  prophetix :  led  inleritur  tota  ilia  hiftorica  narratio  antequa  Propheta  exprimat  quid  Deus 
mandauerit  poft  Vrbem  captam,&  poftquam  reddicus  fuerat  priftinx  libertati .  Cum  ergo  hlc 
dicit  fermonemfibi fuiffc  ^fiwi.expectemus  dum  compleuerit  quod  poftca  videbimus  toto  capite: 
rcdibitemm  deinde  ad  hoc  varicinium  .  Nunc  expendamus  quxtranftuli:^«yfy*w»»,inquit,</»w» 
fit  turn  Kebu^ardan  i  Kamab^m  quern  locum  addu&us  fuerat  a  cuftodibus  cum  adhuc  efiet  vin- 
ctus  manicjs,vel  cathenis.  Nondubium  eft  ergo quin  iuflerint  duces  exercitus  adduci  Ieremia, 
poftquam  tractus  fuit  ex  atrio  cuftodix,  &  adduci  in  totius  populi  confpectum.  nam  probabile 
eft  etiam  illuc  adductos  fuiffe  omnes  Iudxos,  qui  trahendi  erant  in  exilium ,  &  illic  fuifle  reco- 
gnitos,ne  quis  poffet  effugere .  nam  fuiffent  hue  &  illuc  dilapfi,  nil!  traditi  fuiffent  cuftodibus. 
Cum  ergo  illic  eflcnt  omnes  captiui.iuffitNebuzardan  adduci  Ieremiam.non  ignominix  caufa. 
nam,quemadmodum  vidimus,Rex  fuerat  de  eius  vita  folicitusi&hauddubie  voluit  hie  aulicus 
Regi  ilioin  omnibus  gratificari.Sed  potius  fuit  tacita  exprobratioad  totupopulum,quafi  pro- 
ferret  feruum  Dei,qui  tarn  hdeliter  ipibs  admonuerat,  8c  tarn  longo  tempore,  hoc  eft,vltra  an- 
nos quadraginta:&  illis  obiiceret  iuam  prauitatem,&  ingratitudinem  etiam ,qu6d  tarn  crudeli- 
ter  tractaflent  Dei  feruum .  Hxc  igitur  ratio  fuit ,  cur  Nebuzardan  voluerit  Icremiam  venire 
vinctum  cathenis,  &  ita  prodire  in  confpectum  totiu  s  populi,vt  tandem  Iudxos  pudere  incipe- 
ret  fux  fuperbix,& fuximpietatis  ergaDeum,  &  ingratitudinis  erga  factum  Prophetam.  Non 
fuit  ergo  Nebuzardan  contumeliofus  in  feruum  Dei ,  fed  produxit  in  hoc  habitu  Ieremiam,  vt 
crime  totius  gentis  effet  in  propatulo.  Dicit  fibi  datum  fuiffe  tptionem  a  Nebu\ardan,vt  11  vellet,ma 
neret  in  patria,&  eligeret  fibi  locum  optimu,&  fede  qux  maxime  placeret:  fin  vcro  mallet  pro- 
ficifci  Babylonem,vt  illuc  iret.Hxc  certe  fuitliberalis  conditio,  neque  enim  tantum  exemptus 
fuit  a  carcere  Propheta,&  folutus  fuis  cathenis,  fed  libertas  ita  reddita ,  vt  vnus  fieret  liber  tota 
gente  captiua.Nam  qui  refidui  manebat,  non  erat  illis  liberum  alio  proficifci.atqui  Nebitzarda 
hlc  Ieremix  defert  liberam  optioncm ,  vt  fcilicet  fit  in  eius  arbitrio,  aut  viuere  in  Chaldxa,aut 
munere  in  quocunque  volet  loco,&  in  quacunquc  regione  terrx.  Sed  priufquamhoc  dicat,inci 
pit  ab  increpationc  ipfius  populi.  Dicit  igitur,  lehcuab  Detu  tuusloquutus  eHmalum  hocfitperbanc 
yrbem,cr  aaduxit,o'venirefecit.Hlc  Nabuzardan  fufcipit  munus  prophcticum,  &  concionatur 
magnirice  de  iufta  Dei  vindicta  aduerfiis  populum.  Nee  dubium  eft,quin  Deus  excitauerit  tale 
dodorem  Iudxis.  nam  per  annos  quadraginta  &  plures  obftinate  rcipuerant  cxleftem  doctri- 
nam.Deus  non  deftiterat  illos  benigne  inuitare  ad  poenitentiam,&  promittere  illis  veniam,&  fa 
Intern  fi  refipifccrent.Cum  ergo  Deus  tarn  longo  tempore,  &  continue*  pro  fuapaterna  bonita- 
te  illos  alloqui  non  defiifler.interea  autem  verba  feciflet  furdis  >,  digni  fuerunt  qui  audirent  Ne- 
buzardan,quemadmodum  nunc  illis  contumeliofe  exprobrat,quod  fibi  conflauerint  hoc  malu, 
quoniam  immorigeri  fuemnt,&  rebelles  Deo,qui  non  obtemperauerint  eius  verbis.  Infigne  ex- 
emplura  hlc  nobis  proponitur,  vt  difcamus,  cum  Deus  nos  alloquitur  per  feruos  fuos,  ftatim  nos 
offerre  in  obfequium:  difcamus  etiam  timere ,  dum  nobis  minatur ,  dilcamus  bene  fperare,cum 
nobis  gratiam  iuam  ofTert.nam  fi  repudiamus  Prophetas ,  dum  ad  nos  mittuntur,exurgentpo- 
ftea  alii  doctorcs,qui  nos  confpuat:  8c  quanuis  limiliter  fint  ipfi  quoque  impii.tamen  exprobret 
nobis  impietatem-Hxc  igitur  doctrina  colligi  debet  ex  hoc  Ioco,vbi  videmusNebuzardan  qua- 
ff Spiritu  prophctico  donatus  effet.populum  feuere  caftigare .  Alloquitur  quidem  Icremiam,& 
videtur  ilium  includere  fub  populo  cum  dicit,Df us  tuus  loquutw  efi,quiapeccaftis,  <y  rebellesfit- 
jftis-Se'd  minime  dubium  cft,quin  ita  commendauerit  Nebuzardan  ndem  Ieremix,  quod  fcili- 
cet integer  fuiflet  in  fua  vocatione  &  officio .  Non  igitur  hlc  facit  eum  quelibet  ex  populo,nec 
intelligit  cum  aliis  peccaffe,vel  fuifle  Deo  rebel lem :  fed  primolocodirigitfermonemfuumad 
Iercmiam,Df/w  tuus  ,inc\uit .  Et  hoc  honoris  caufa  exprimitur,  nepe  Deum  effe  Deum  Je remitt, quii 
quanuis  iactaret  totus  populus  fe  effe  facrum.tamen  Nebuzardan  hlc  oblique  perftringit  ftultas 
eorum  lactantias  cum  dicit  vnum  effe  Icremiam,qui  dignus  fit  cenferi  inter  Dei  feruos:quaff  di 
ceret  indignoseffe  Iudxos  qui  glorienturDei  nomine, vcl  illud  obtendant.Dwtf  ergo  tutu  hqm- 
meft.   Crasreliqua. 

Prhcatio. 

Va  omnipotent  Deus^Hindopollidttts  cs  nos  tihifore  inflarpupill*  octdi^dajn^ua, 

Ff.  iiii. 


cAP     XL.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

Mconfurutmus  fempcrin  ymbram  mifericordia  tea  }&h<ec  volts  "wica  fittranquil- 
litasjn  rebus  imferis  ty  terbidis :  &  mterca  fc  recumbamus  in  auxilijteiftduciam  ,vf 
finccre  prceftemus  quod  nobis  prxapu^quod  officij  nofln  eft ,  vtfalicet  cxpenamur 
yerefiiHfi.eri  tea  manu  quicunque  voa  tece  obtc\nperant,<&  nunquam  eos  etiam  falli  qui 
exp,  clantccrtxm  abs  tc  obfequq  fui  nrerccdem:  <&ita  conslantermilit emus  inbacvita, 
vt  merccdcmfciamus  nobis  repofitam  efie  in  caelo  cum  apparuerit  Cbnftus  vnigeMus  H- 
liusteus,    Amen. 

COcr  iMVshcri  exponerefermonem  Nabuzardan  .quemhabuit  coram  omnibus  Iudxis. 
Diximus  quaui  p-i.icipi6  verba  dii  igat  ad  leremum,  tamen  fummam  orationis  fpe&are  ad 
totumpopulum.nam  I04  .itai  inlaudem  Propherx.&fubfcribiteius  vaticiiais:hinc  pcpulum 
colli^it  ext'rema  q  jxqae  faille  merit.;m .  Dieit  D<ww  loquutum  tjje ,  non  quod  fimpliciter  ridtm 
habe^et  Isremix  diihs.led  quatenus  videbat  facere  ad  iuum  commodu,  libenter  an  ipuit  qucd 
erat  optabile:  ficuti  profani  homines  qiianuis  de  Lege  Dei,  &  Pr'ophetisnonita  reucrenter  len- 
tiant,  tamen  cumillincproferturaliqi.id  quod  lphstA  vtile,am pic auntur,&fimuIantnefcio 
quodAjdiam  pietatis.Sic etiam  Nabuzardan! cum  vi&oriarh  adiptuseflet  de  Iudxis,gloriatur 
fe  fuiife  miniAram  Dei:ZfJta«<*/>inquit,fof»«r«*  rfi :quaii  diceret  Iudxos poenas  dare  quales erant 
meiki.quonia  Deus  longo  ante  tempore  id  ie  fafturum  pronuntiaut.rat.Deinde  adiungit,Dm» 
feciflh  quern  tdmodum  loquutus  eut,quom.tmpetauerant,cr  rwn  alterant  vocem  iffivj.Nihilo  ipfe  me 
Iijr  erat,fcd,quemadmodum iam  di\i,iecuicinuchitur contra  a!io5.Et  hoc  rAcrdmariumhy- 
pocritLi,&  omnibus  Dei  contemptoribus.vt  fint  indices  in  alicna  cauia,&  non  r'efpiriant  parte 
manticx.qacmadmodumille  dicir,quxeA  a  tergixSunt  igitur  omnes  fatis  acuti  in  aim  damnan 
dis.Et  huias  rei  exemplum  nobis  hie  ft'atuitur  in  Nabuzardan,  quia  ranquam  legitimes  elTtt  po 
p a!i  i  idex  pronuntiat  cladem  Vrbis ,  &  Templi  non  accidiile  fortuito ,  fed  fuiiie  hanc  poenam 
diaiaitusi-  fLetamfceleratis  ,quoni;unobAinatereieceiintprcpheri  amdoftrinam  ,&fueiint 
indociles,& imrriorigeriNtt  vei  6  daliam  eA.queadmodum  heri  attigimus,q_an  Deus  vt  ma- 
jare  imomiaia  araceret  ludxos;excitauerit  illistalem  prophetam.  nam  cum  apud  ipfos  conci- 
onaretar  Ieremiasidque  in  ipforum  (aiutem ,  cum  adhuc  diet  ref  pile  edi  tempus,contumaciter 
rep  idiauera,  ilia  Dei  gratia.Ergo  digni  erant  alitno  magiAro;qui  ipfis  infidtaret,  atque  id  fine 
brofect  i,q  lemndmodum  hi:  facie  inci  edalus  iAe  &  profanus.  Quantum  ad  cpticnem  Piophe 
tx  datam.het i  expafuim'us  hoc  qaoque  pa!  am  fa&ttfh  tffe,  Iudxis  lpecr.antibus,vt  magis  vulne- 
raret  Nabuzardan  lplbrum  animos.  Sed  interea  voluit  Deus  conftatiam  feruifuiproducere  in 
exemplum.quemadmodampaulopciA  videbimus.  pergamusergoin  verbis, 

5  Adhuc  an  tern  non  feueifus  evat,hocfer  pdrenthejinkgendumeft}8c 
reuertereadGodoliamfilium  AchikamfiliiSaphan  quern  prafecic  rex 
Babylonisvrbibusleliudah:  &  lubitacumeoin  medio  popuh:  vel,ad 
quemcunque  locum  qui  vifuserii  in  ooulistuis  ad  proficifcedunvlluc 
profici (cere:  &  dedit  illi  Princeps  i  n terfedorum  cibum  &  munus,  esl e- 
nallagc  numtii->munera,  &  dimiiit  eum. 

Profequitur  leremias  eundem  fermonem  ,nempc  quod  Nabuzardan liberaliter  cum  eo  e- 
gerit,&  permifcrit  habitare  vbicunque  vellet.  Vnde  colligimus  Nabuchadnezer  fuifle  perlua- 
l'urn  de  probitate  leremix.Sciebat enim  quona loco  fuilTet  apudfuos:&  ita  poteratmouere mul 
tas  turbas,niu  fiiiiTec  integer  &  quietus.Q^oniam  ergo  Nabuchadnezer  non  dubitabat  de  ani- 
mo  Prop'ietx,ideo  voluit  libertatem  permitci,  vt  iibi  domicilium  eligertt  in  quacunque  vellet 
Vrbe,vel  vt  migraretctiamquocunque  vifumelTct .  Inuitatio  propofita  Fuit,vt  veniret Baby- 
lonem  promilla  etiam  fait  non  mala  conditioned  plus  fuit  concefium.nempe  vt  maneret  in  pa- 
tria.Dixi  hoc  diuino  confilio  fuifTe  fadum,  vt  Propheta  experimentum  daret  lux  pietatis.  nam 
fi  veniff.t  in  Chaldxampoteratfieri.vtmultoruanimi  conciderent,&euanefccret  fides  omni- 
um promiflioiuim .  patalfent  enim  hoc  elTe  lignum  vltimx  defperationis ,  quod  Propheta  illuc 
co:eirerac.  Ergone  turbaret  debiles  aninias.oportuit  ipfii  in  patria  manere .  Et  ideo  nexic  Deus 
a  aim  am  Nabuchadnezer,&  ducum  eias,vt  liberu  effet  fanfto  Prophetx  mahcre  in  Iudxa.qua- 
fi  tolleict  vexillam  captiuis,&  promitteret  reditu  poA  feptuaginta  annos.  Videbimus  tame  pau 
lopoA  fuifie  alio tractum:fed nihil illudobAitit eius vaticiniis, quiacaptiuum duxerunt homi- 
nes turbulenti,&  mortous  eA  tandem  in  iCgypto.Sed  iponte  non  migrauit  c  Iud*a,cum  tamen 
T    "    "         "  ~  "~     «      ~"  -•-•        illic 


IN   IEREMIAM.  3„ 

illic nihil cerneret pra»ter  materi.tm mceroris,& Indus.  Ncque cnjm addidus crat libi,neque po 
tcrat  mulceri  vllis  dclitiis,vcl  cibi  &  potus  copia,&  luauitate,  qun  kmper  lugerct  cladcm  getis 
i"ux,&prxicrtim  Templi  excidium.Cumergoprartulit  Iuda-a  aliisomnibus  rcgioriib"us',«  U.fti- 
tuiit  tot  miicriarum  die  continuuslpe&ator,  cdidir  iniigne  documcntum  fida?i  &  patitmia: :  & 
ita  confirmauifmifcros  exults,  \  t  lcirent  slcmini.m  adhuc  fore  mikricordc m .&  pi cpitium  k;o 
populo.  Profcquitur  fermoncm  Nabuzardan, led  ponit  tna  verba,  mndum  reuetfus  erat,  hoc  eft, 
quia  nondu  ipie  reuerliis erar.lic  Ioquutus  eftNebuzardan  ,  reuerteread Godoliam,  hoc tit,fi  ma 
lucris hlc  fubiiftere quam  me  lequi,  tunc  ttu adGodoltaw.  Oitendit  hlc  Ncbuzardan  quomcdo 
pol'iit  tuto  agere  Icrcmias  in  terra  ilia  qua:  tamen  erat  quali  cauerna  latronum.ntmpc/W  Cod* 
liam  fe  conferat.  Et  videmus  quam  lolicitus  fuerit  Ncbuzardan  de  Propheta:  vita ,  quod  voluit 
Godoliam  eius die  cuftodem,  quemadmodum  illud  brcuiter  pi  ius  attigerat .  Sed  nunc  plenius 
&  prolixius  rem  totam  ponit  anteoculos.  Reuertere,  inquit ,ad Godoliam, ,  quern  prafecit) ex  Uabylt- 
nu  vrbibus  Iebudah,ejrb*bitaam>eo:  iignificat  Icremiam  fore  line  periculo  ,  li  habitct  am  Godo 
lia  ,quoniam  prxfcdus  fuerat  Iudxe  arege  Babylonio.  Interea  ripetitur  qucdante  vidimus, 
nempc  vt  lie  penes  arbiti  iti  Prophets, vel  manere  apad  Godoliam ,  vel  alio  i'e  cor.ferre:  QuUm 
que ,inquit ,  locus  reditu  erit  in  octtlts  tuts  ad pr<fiafctndum,tlluc  profiiifeere .  Non  affignat  igitur  cer- 
tum  locum, led libcrum  facit  locum quemlibet :  tantum  vt  Propheta libihabitationtm  dcligat, 
vel  in  Iudara  lpfa ,  vel  extra  Iudxam .  Sequitur  poflea  dedijje cibum .  nam  ita  intcrpretor  nomen 
nms.alii  vertunt,  M.inus  ,fed  accipitur  pro  cibo,  vt  videbimus  etiam  poftca  capke.51.  vbi  de  ci- 
bo  quotidiano  loquitur  Iercmias .  Secundum  nomen  accipio  pro  munei  e  rwv-D  .  \>\  ofecutus  eft 
igitur  Nabuzardan  l'eruum  Dei  tarn  viatico,quam  alirs  muneribus.Quod  ad  viaticum  lpe&at, 
potuit  hbere  Propheta accipere ,  quia  icimus,  capta  Vrbe,  fuiiie  incptm  rerum  omnium  .  lam 
antetemiiter  &  mii'ere  victitauerat:quotidie  dabatur  fruftulum  pani-.nunc  ai;tcm  cum  Nabu- 
zardan cibum  fuppeditat,  nihil  potuit  f.indo  viro  obiici,cur  in  tali  parnuria  reciperet  quod  da- 
batur. Sed  quantum  ad  munera  i~pedat,videri  poflet  lui  oblitus  Ieremias.nam  hoc  modo  aiper 
gebatur  aliqua  ignominix  nota,cum  accipcret  ab  hofte  populi  Dei,munera  quaf  p.  ennum  iua; 
do&rinx.  Viidc enim  tanta hare  beneuolcntia,&  liberalitas  erga  Prophetam  ,ni(i  quia  Nebuzar 
dan  fciebat  ilium  vaticinatum  fuilTe  de  gentis  interitu  ?  Vifus  eft  igitur  hoc  modo  velje  prxmiu 
foluere  fancto  viro.ergo  reiicere  debuit  munera  ilia.  Sed  probabile  eft  non  fuilTe  ditatum  larga 
pecunia ,  aut  rebus  iumptuofis :  tantum  oftendit  aliquod  lignum  beneuolentix  Nabuzardan :  & 
Propheta  abfque  lufpicione  potuit  recipere  non  mercedem  do&rinxfux/ed  potius  confirma- 
tionem  diuinitusoblatam,quia  Iudxi  infefti  fueranteius  vita: ,  quandiu  fideliter  illii  impendc- 
bat  mam  operam.cum  enim  acerbe  ipfos  obiurgarer.non  alio  tedebat,quam  vt  confulere t  ipib- 
rum  ialuti .  Cum  vero  tarn  inhumaniter  tractatus  fuiifet  a  Lidxis ,  voluit  oftenderc  Deus  plus 
ellehumanitatisin  gente  proiana  &  barbara,  quaminfiliis  Abraham, qui  iadabantieefTela- 
cru  Dcipopulu.Hac  igitur  ratione  accepit  ex  manu  Ncbuzardan  munera  Ieremias.  Sequitur, 

1 

6  Et  venit  Ieremias  ad  Godoliam  filium  Achikam  in  Mifpath;  &  ha 
bicauit  cum  eo  in  medio  populi,  qui  refidui  erant  in  terra. 

Hie  oftenditur  nobis  conftantia  Propheta: ,  quod  non  dubitauerit  reiicere  quodbenign£ 
obtuleratNebuzardan:&  tamen  potuit  incurrere  in  magnamofFeniionem,  ciim  fperneret  Chal 
dxam. Erat  enim  ,vt  icimus,amceninima  regio,&  fcecundilnma:&non  libenter  tyranni  ferunc 
contemni  lliim  liberahr.item.nam  vbi  dignantur  aliquem  honore')vt  tantillumofterant,ii  recu- 
ut  illccxiftimant  libiiniuriam  fieri .  Potuit  igitur  pudore,  &metu  Propheta  vinci,  vtmigra- 
ret  in  Chaldsam .  CKipd  aullis  eft  ilmpliciter  negare ,  &  petere  vt  in  patna habitaret ,  certe in 
eo  oftendit  fe  pluris  facereftudium  pietatis  &  curam  Eccleiia?  Dei,quam  omneshominum  gra 
tias ,  &  quicquid  fperare  poterat  ex  afrluentia  Babylonis ,  &  Chaldsa:  Videmus  ergo  vt  Pro- 
pheta cum  munera accepit,non  admiferitquicquam,nili  quodfeiret  Ecdeiia:  Dei  prodefle. 
Interea  fpreuit orfendiculum , cum fedem elegit  libi  in  patria.  nam, quemadmodum  diximus, 
perinde  crat  acii  eredo  ligno  inuitaret  Iudxos  ad  fpem  reditus ,  &  ita  fanciret  luum  vaticini- 
um  de  temporali  exilio,  cuius  finis  fperanduseflet  poft  feptuaginta  annos .  Hac  ratione  dicit/S 
veriiffe  ad  Godoliam ,  cr  habitajje  in  medio  pepuli ,  nenipc  eorum  qui  refidui  erant  in  terra.  Sc-, 
qiitur, 

7  Et  audierunt  omnes  Principes  exercituum  qui  erant  in  agro,ipii 
&  viri  eorum,  quod  prsfcciiTet  Rex  Babylonis  Godoliam  filium  Achi- 
kam in  terra: &quodcommiferatei  viros,  &  mulieres,&parualum, 
foceft,pmHlos:fedfereinfingularinmemh(KnmenkgW 


CAP.  XL.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

li  fimificatione ,  &  ex  paupertate  terrseex  his  qui  non  fueranr  tranflati 
Babylonem. 

8  Et  vener  u  nt  ad  Godoliam  in  Mifpath  ifmael  filius  Nathania: ,  &C 
iochanan,Tam«,  &  Jonathan  iilii  Karreha,  &  Seraiah  filius  Thaneku- 
meth,  &filiiOphi,qui  erat  Nethophitcs>&  Ja^anias filius  Maachati,i- 
pfi  &  viri  eorum. 

Prius  fa&a  fuit  mentio  Godolix.  Vidimus  Prophetam  femel  fuiffe  ereptum  d  morte ,  ciu$ 
bcnericio.ipfe  enim  interceflit  citm  vno  fere  confeniu  omnes  addicerent  morti  farjctum  Proplie 
tam-D.-us  aucem  non  vulgari  ipfum  honore  dignatus  eft,  quod  cum  nihil  ambiret,  vitro  Nabu- 
chadnczer  eum  terrx  prxfeck .  Non  ubtinuit  cjuidem  diuturnumimperium  :  fed  Deustamen 
voluir  poni?,cremanumpioviro,vtfaltemadtempusxderet  aliquod  fpecimen gratis fux in 
ipfo.Tu.idem  per  iilidias,vc  videbimus,fuit  interfectus.Nunc  refert  Propheta  duces  copiarum 
qui  difperfi  ei -ant  vna  cum  fuis  turmis  ad  eum  veniffe.Ciim  drcit  Vrcpheufuijfe  in  agro, non  ex- 
iftimo  fugiife  demum  ex  Vrbe  cum  elfet  expugnata,  quemadmodum  alii  fentiunt.Scd  fiet i  po- 
teft,vt  fuerint  coa&i  fugere  ex  vrbibus  primo ftatim  ingrcffu  exercitus  Chaldaici.Nequc  enim 
mihiprobabileeftelapfos  fuiff:  cum  omnes  regii  comitcs  fuerint  excepti,  &deprehcnfiinpla« 
nicie  lerich  j,vt  ante  viiuia  Li:.  Exiftirno  igitur  difperlos  fuiffe  hue  &  illuc.quia  primo  aduetu 
hofti.im  vrbes dele  rue  rj  it,qux  illts  f.ierant  commiiix.Cum  ergo  effent profugi  e  patria,  &  exu 
les.reucrli  funt  ad  Godoliam. Cu  n  dicit  audiiffe  copUrum  duces,  non  intelligit  fuille  tunc  exerci- 
tus illis  paratos:fcd  fuerant  pi  xL&i  vrbibus  &  oppidis  ludxx  cum  fuis  turmis.  I/>// ergo  &r  niri 
eorum  cum  Audijfent  regem  Baby!omspr^feciJfe  Godelumfilium  Achtkam  luda*,  ©*  cotnmtffts  fuiffe  ems 
imperio,vd  ai{ljd.iEt*inviros,e}idmmulieres,&p4ruutos,venerunt.Et  adiungit  tandem , ex ^«^«- 
r^ff,hoc  eft,ex  quifqui'iis  popali,nempefx//J  qui  nenfueranr  tr<*r>Jl-tii  B.tbylonem  tunc,  inquic,w- 
nerunt.id  eum,  nempe  ifinxel,  qucm  poftea  videbimus  fuiife  hominem  perridum :  erat  ex  genere 
regio ,  quemadmodum  dicet  Propheta :  ipirabat  adhuc  altos fpiritus,&  inuidia  computus  fiut 
ad  Qccidendiim  G odoliam.a  quo  tamen  humaniter  receptus  fuerat:  quanquam  &  prxmium  ac 
cepitproditionisa  R^ge  Ammon .  Sed  omnia  hxc  videbimus  fuis  locis  .  Enumeratigiturhlc 
Duces  fugknios,&  inter  eos  primum  ponit,  Ifmael:  ponit  etiam  filios  Kareah,  qui  fidem  prxfti- 
terant  Godolix  Jed  ramis  credulus  fuit:  &  mterea  habuit  aures  claufas fanis  eorum  eonliliis,  & 
monitionibus.  Nunc  narrat  Propheta  vt  fuerit  Godolias  affccV.s  crga  gentemfuam: 

9  Eciurauic  illis  Godolias  filius  AchiKam  filiiSaphan,&viriseo- 
rum,dicendo,Ne  medians  a  feruiendo,feocrH,we  metuatisjermre,veimpediat 
\os  tim^uominusfermtis  Chxldxis,ied  fubiicite  vos,  &  fcruite  regiBaby- 
lonis,&  bene  eric  vob  is, 

10  Etcgo,ecceego  man ebo  in  Nufpath,  vtftem  coram  facie  ChaldaN 
orum,fco£efr,vr  occurram  Ckalda  is, qui  venient  ad  nos:&  vos  colligitevinu 
&  fru&usseiliuos  v'?, figmjicat  ceflatem , fed  trans fettur  met Aphorice  adaftinosfru- 
ftus,  &  oleum:&  reponite  in  vafis  veftris ,  &  habitate  in  vrbibus ,  quas 
apprehenderitis. 

Hlc  quemadmodum  attigi.exponitur  fumma  humanitas  Godolix,  8c  pia  etiam  folicitudo 
pfo  genre  fua ,  vt  migis  reddatur  deteftabilis  pcrfidia ,  8&  crudelitas  Nathanix,qui  virum  tarn 
bene  dc  fe  8c aliis  mcritum  mercede  adduftus  occidir.deinde  compulfus  inuidia,  dicit  Prophe- 
ta ipfum  iurtfj'c. N^c  mirum eft  interpoiitum  fuiffe iuliurandum  in  rebus  adeo  turbatis.  Vixpo- 
terant  tidere  lfmael,&reliqui,cumad  extremum  vfque  fuiflent  hoftcs  Chaldxis.  poterant  i^i- 
tur  eife  in  maxima  trepidati one .  Ergoop.is  fait  rcmedio,  nempe  vt  Godolias  fidem  faceret 
iujpcfga  1II0;  probitatis.Hec  fait  ratio iuriiturandi .  nam  fi  loqtiutus  effet  in  rebus  tranquillis, 
fuperuncuurh  erat  uiliurandam  <  Sed  quia  vitaillorum  pendebat  e  filo ,  8c  vndique  cerncbant 
mulcapcricala.op.i;  fait  confirmatione,  nequeipfosabfqiie  periculo  recepitGodoliar.  Erateni 
odiowm  Chaldxis.tales  habitare  in  terra.  Vidimus  enim  ideo  Proceres  fuiffe iagulatos:dcinde 
quicquidflotis  erat  &  nob  ilium  in  populo  fuifle  tradudum  in  Chaldxam,nequisauderetrcs 

nouas 


IN   IE  RE  MI  AM.  3iz 

nouas  moliri.  Voluit  igitur  Nabuchadnczcr  habere  tranquillam  illam  regionem:&  hare  fuit  opti 
ma  ratio,  ne  quis  poffet  moucre  tumultum  .  Ergo  videbat  haud  dubie  Godolias  parum  id  fore 
gratum  Chaldxis:&  tamen  prarualuit  in  animo  eius  humanitas,&  cura  gentis  iux,vt  non  tatum 
ipfos  hofpitiorecipcret,fedetiamiurciurando  interpolito  promitterct  fore  ipfos  incolumes. 
Hortatur  ergo  ipfos,vt  bono  fint  animo,fed  fimul  vt  lcruia'nt  Chalda?is.  Hoc  vcro  apprime  ex- 
pctendum  erat ,  vt  fe  dederent,  cum  omnia  client  pcrdita .  Promittit  ergo  Godolias,  Chaldaos 
fore  contentos  voluntai  ia  fubie&ione.Iuterea  promittit  fecuram  habitationem  in  terra:&  iubet 
ipfis  coIligerevmum,cr  mejJetnjCffi'uffw,  zsr  reponere,  acfi  nullum  fuiffet  bellum,deinde  iubct  ipfos 
habit  Are  in  vrbibtts,quas  apprebenderint,  hoc  ell,  ad  quas  appulerint .  Ve  rbum  Capiedi  ambiguum 
cflet  hoc  loco:idco  malo re  tine  re  propiiam  ligmncationem ,  quat  apprebenderitis .  Ncque  enim 
vi  &  armis  poterant  vrbes  capere:habcbant  exiguas  turmas  duntaxat:  nunquam  autcm  fuiffent 
pares  hoftibus.  Ergo  non  intelligitur  expugnatio  vrbiu:  fed  fignificat  Godolias  polle  iplos  tut6 
mariere  quocuque  venerint ,  &  quarciique  vrbs  illis  prima  occurrerit,  poffe illic  eligere  dorrici 
Hum ,  fi  voluerint.  lam  hoc  etiam  magnum  eft  cum  dicitfe pro  illis  fiatui  urn  ■  opponit  eriirri  lilc 
vitam  iuam,  quali  diccrct le  fore  vadem,ne  quid  accideret  illis  grauius.  Et  hinc  melius  peilpi- 
citurquamnon  fibi  ruerit  addiftus ,  fed  in bonum  publicum  vfus  fuerit  poteftate  fibi  permilia^ 
nam  li  in  animo  eius  viguiffct  ambitio.haud  dubie  diligentius  captaffct  gratiam  Regis  Babylo- 
nici.deinde  finxiffctfe  non  minus  infenfum effe tarn  duro&  pra?frac"ropopulo,quam  client 
ipfihoftes.  Vbiautemcxtcndit  alas  tanquam  galiina  ,  vt  colligat  rehquias  gentis  fuz  tanquam 
pullos,hincfatisapparet,illiimminimehaberccu:-am  priuatxlalutis,  led  quicquid  imperii  da- 
tum fuerat  a  Rege  Nabuchadnezer.id  totum  contiiliffe  advtilitatem  publicam .  Ergo  verba 
hare  diligenter  notanda  funt ,  Ecce  ego,ego,inqiuL ,  babito  in  Mifpath  vr/lem,  hoccft,vtoccurram, 
Cbaldxis,qui adno<  ve»ient,ne  fcilicet incurrantin  vos,  &  quicquarn  hoftile  machinentur.  Sc- 
quitur  poftea, 

u  Atqueetiam omnes Iud<£i,qui erant  in MoabjhoceftidpudMoabitds, 
&  apud  filios  Ammon:)&  apud  Idumxos^  in  Edotn,&c  quicunque  erant 
in  omnibus  terrisjxx  e  H,  qui  difperfi erant  per  varicts  regimes,  audierut  quod 
dimififlet  rex  Babylonis  reliquias/efiduum  Squid,  lehudah,  &  quod  praj- 
feciflet  illis  Godoliam  filium  Achikamfilii  Saphan, 

ii  Et  venerunt  omnes  Iudxi,  veneruntergo  omnes  ludai ,  ex  cunctis  lo- 
cis  ad  qua:  expulfi  fuerant ,  &  venerunt,  reuerfifunt,  in  terram  lehudah 
ad  Godoliam  in  Mifpath:  &:  collegerunt  vinum,&  fru&us  x&iuos  mul- 
tos  valdejx>ceft,inmagna  copia, 

Narrathlc  Prophetanifi  repente  exortum  effet  inteftinum  fcelus ,  fuiffe  tolerabilem  fta- 
turn  populi  vfque  dum  elapfum  effet  exilii  tempus .  Pra?fixerat  enim  Deus  fcptuaginta  annos, 
vt  ante  di&um  fuit.Iam  Nabuchadnezer  lie  abduxerat  fbrcm  populi ,  vr  tamen  manerent  ali- 
qui  incolarne  terra  prorfus  nudata  &  defertamaneret.nam  pra;ter  pauperes,qui relicti  fuerant, 
iam  dixit  veniffe  cum  fuis  turmis  aliquos  duces:adiungit  nunc  renijfe  ad  Godoliam  omnes  ludaos, 
qui fi  receperant  ad vicinat  gentes,  cum  aliilateretinditione  Ammon,  alii  autem  in  ditione  Moab, 
»r  habitarent. Ergo  Deus  ita  hoc  modo  temperauit  vindi&as  grauitatem,vt  manerent  aliqux  re- 
liquiae in  Iuda»a  vfqu?  ad  totius populi  refiitutionem.Sed  peruicaciaeoium,qi.i  ante  fpreuerant 
gratiam  Dei  exoppofito  nobis  monftratur .  Nee dubium  eft,  quin  detegere  voluerit  Deus  per- 
ditam  ipforum  malitiam,  quod  fcilicet  non  modo  afpernati  fuerint  benericiii  regis  Nabuchad- 
nezer ,fed  in  fuam  perniciem  fuerint  arrepti.  Egitenimeos  pra?cipites  amentia  &  furor,  vtocci 
derent ducem  fuum,vt  res  turbarent.Hoc  enim  potuit  rurfus accendere  indignationem  Vifto^ 
ris,vt  tolleret  c  medio  nomen  illius  populi ,  &  interriceret  tam  captiuos,  quim  eos,qui  adhu  c  i  e- 
li&i  fuerint  in  terra .  Hoc  igitur  eft  confilium  Prophets  in  hac  parte  .  Dicit  Indaosomnes,  ponit 
partieulam  01,augendi  caufa,  toque  e /wm,inquit,Ii«/<f<  omnes,  qui  fe  contulcrat  vel  ad  Moabitas 
vel  ad  filios  Ammon,vel  ad  Idumsos,  8c  quicunque  erant  in  aliis  regionibus.Non  dubium  au- 
tem eft  quin  confecerint  aliquem  numerum .  Iam  ergo  terrapoterathabitariamultis  incolis, 
atque  vt  non  adeo  effet  populola,tamen  non  acciderat  miferabilis  vaftitas.quse  timenda  fuerat: 
•venerunt ,  inquam ,  ad  Godoliam .  poftea  adiungit  babitafie  in  terra .  Vnde  colligimus  non  fuiffe 
quicquarn  fallacia:  cum  promitterct  Godolias  fecuritatem  ducibus  copiarum,  &  turmis .  Cum 
ergo iuraret  omnes  fore  faluos,  non  fcfellit.nam  re  ipfa  probauit  fuam  fide,quia miferi  illi  exu- 


CAP.  XL  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

les,qui  reueru*  crant  in  Iudxam  ,  habkarunt  fecure :  dcinde  Dens  illis  vbercm  copiam  fru&u- 
umdcdi't,  vt  commode  agcrentin  pacru:  antcquam  Vrbs  caperctur  erant  profugi  :&nondu- 
bium  eft  quin  magna  inopia  ,  8c  e'gcftatc  prelfi  fuerint .  Nunc  autem  Dominus  iplos  fubleuat,& 
vi&umfuppeditat  fatis  copiofum  in  anni  illius  prouentu .  Sed  h'inc  clarius  agnofcimus  quanta 
Fuerit  impietasIfmaeJis,&  finViuura.,quibus  Iicebat  non  tantum  commode  habitare  in  patria  fub 
fide  8c  tutelaGodolix,  fed  dabatur  fatis  laute  affliiere  bonis  omnibus,  nam  certe  cum  miferri- 
miquique  colhgcrent  magnam  copiam  fru&uum,  poterant  illi  frui  magnislautitiis.  Ergohinc 
apparet  deterior  ingratitudo,  &  magis  deteftabilis .  Deinde  apparet  etiam  quam  fuerit  defpe- 
rata  eorum  contumacia,quod  cum  viderent  lerofolymam  excilam,Templu'm  exuftum.ciim  vi- 
derent  horrendam  illam  c!adem,non  fuerint  commoti:pra:fertim  cum  lcirehj  concionatum  fu 
iffe  Nabuzardan  de  v  indicia  Dei,  8c  funftuni  fuifle  partibus  Propheta?  adipfos  coarguendos. 
Qjod  ergo ita pertinaciter  tarn  Dei bona.refpuerint,  qudm  reftiterint eius manibus,hinc  appa- 
ret ruifle  prodigiofo  modo  ftupidos :  &  hoc  etiam  voluit  Propheta ,  quemadmodum  poftea  in 
contextu  videbimus.  Sed hlc  finem  faciam. 

^  Pr  E  C  ATI  O 

t)a  oinmpotens  Dots ,  cjuando  non  fatis  attenti  vncjuamfumus  adreputandatuaiu- 
dicia,vt  Aifcamus  aliorum  exemplis fapere,  &  ita  expendere  cjtee  nobis  tradis  perfemos 
tuos  Propheta*,  vt  accommodemus  in  vfum  nojbrum }  &  ita  docile s  nos  tibi>  &  morwe  - 
ros  offeramus:pr<efertim  verb  vbi  taShgattfuerimus  tuis  virgU,ne  refiftamus  potemia 
tfUefidita  nosptbijeiamus  tibi,vttandem  etiam  etigarmcrxua  mifericordia,®1  reslitua- 
mur  inplenamfalutcmjn  Chri?lo  Iefu  Domino  nojTro,    Amen. 

13  Et  Iochanan,I<wwwe.r,iilius  Cnarcahj&  omnes  duces  copiarum,qui 
fuerant  in  agio  vencrunt  ad  Godoliam  in  Mifpath. 

14  Ac  dixeiunt'ei.-An  fciendo  fcis  quod  Baalis  rex  filiorum  Amnion 
mifit  ifmael  filium  Nathahia:  qui  percutiat  te  in  anima?Scd  non  credi- 
dit  illis  Godolias  films  AchiAam. 

T  I  I  Cnarratur  triftis  hiftoria,ex  qua  coIUgcre  licebitiram  Dei  non  fuifle  erga  populufeda 
_■*■  ■*  tarn,  Vrbe  excifa,  8c  Templo  combufto.Hoc  erat  aliquod  fienu  mifericordia:,  Gcdoliam 
fuuTc  pra:fe&Ltm  reliquiis  populi,&  pauperibus,quibus  concellu  fuerat,habitare  in  rerra.Nunc 
interficitur  Godolias,ex  cuius  caede  necefle  fuit  nafci miferj, diflipationeni.  Sed  accenfa  fuit  ira 
regis  Babylonii,  quia  (irriul  interfe&i  funt  Chaida:i,  qui  dati  fuerant  quafi  cuftodes.  Voluit  igt 
tur  Djusetiamexercere  fuum  indicium aduerfusillas  reliquias-Sed  Propheta  oftendit  quomo 
dooccifus  fuerit  Godolias,nempe  quod  vel  mercede  condudhrs  fuerit  Ifmael,  vellaltcmindu- 
ftus  conlilio  regis  Ammon .  Dicittamen  fuifle admonitum  a  filiis  Chareah  ,  quorum  fada  fuit 
mentioned  non habuifTe  illis  fidem.  Et  hinc exordium  (aco.  Propheta,quod  fcilicet  sdipfum ye- 
titrintlodnnesfilius  chitrexh&reliqui duces ,quos ipfe  exceperat,  quemadmodfi  vidimus ,& qui- 
bus  iurauerat  le  fore  deprecatorem,ne  quis  eos  latderetifufceperat  in  fe  omne  periculum ,8c op- 
nofuerat  caput  fuum  tanquam  pignus ,  ne  Chaldxi  etiam  aliquid  contra  eos  tentarent.  Vtnimt 
jgitur  tcdeum,  quia  cum  eiusfalute  coniunda  cratpublica  vtilitas :  dcinde  ipfosiibi  deuinxera? 
non  vulgari  beneficio,&  ipfis  etiam  erat  vtile,faluum  &  incolumem  manere,qui  gratus  erat  rc- 
gi  Babylonio.  Veniunt  igitur,er dicunt fubornatttm  effe a  Rege^mmon  Ifmael f/imn UatbtinU .  Fieri 
poteil ,  vt  Rex  Ammon  fperauerit  fe  fore  prxfidem  Iudsa; ,  vel  totam  illam  terram  fore  fuam 
port  difceflum  exercitus  Chaldaici.  Cum  autem  opinioipfum  fruftrata  cflet,  ccepit  aliud  con- 
ulium,nempe  vt  rebus  turbatis  vacua  fieret  terra.  Hxcigitur  ratio  fuit  cur  impuleritlfmael 
ad  impiam  &  ncfandam  ca;dem  Godoliae.  Quod  autem  fidem  non  habuit  eorum  verbis  Godo 
Uas,poiTet  hlc  qua*ri ,  quomodo  fandum  ilium  virum  8c  cuius  rara;  fuerant  virtutes ,  pafTus  fue- 
rit Deus  tarn  indigne  iugulari ab  homine  perfido ,  &  ficcario.  Sed  primo  tenendum  eft  ,iufta 
eiTe  Dei  iudicia , quanuis  non  refpondeant  nofti'zopinioni.  Hocquidem  primo  intuitu  vide- 
tur  abfurdum,  quod  Godolias  interficitur,  qui  tamen  emerferat  quafi  ex  morte,  8c  qui  adeptus 
fuerat  fauorem  apud  Chaldxos:  fed  Dcus  voluit  ipfum  ad  fe  colligere ,  8c  interea  vfque  in  fine 
exercere  fuam  vindidam  aduerfus  populfi  •  Videbimus  enim  turbam  illam ,  qus  reli&a  fuerat, 
indignam  fuifle  Dei  gratia .  Videbimus  etiam  vt  tanquam  rabiofx  beftix  fefe  coniecerint  in 

mortem 


I  N   I E  R  E  M  I A  M.  ,,3 

niorrem,  ncquc  defierlnr  prouocare  in  fe  iram  Dei.Difcamus  igitur  ex  hoc  loco,  cum  Dcus  ex 
hocmundo  euocatleruosfuos,confulere  ipforumJaluti,ita  vt  mors  lllis  lit  vtihs.  Vidiflct  c- 
nimGodolias,(idiutijjsfuiiTctfupeiitcs,quaeaccrbioiafu]ilLnt  centum  morubus*.  ergo  Dcus 
voluitillummatuiecripcreantequam  obrucreturmultis  dcloribus.  Nambaicciat  non  par- 
ui  moeroris  caufa ,  videre populum  pcrtinacitcr  lu&antem  cum  Dei  bonitate ,  donee  vltimus 
adciretinteritus-Cfttumaoa  igitur  ilia  fuiffet  materia incredibibsluftusfanftoviro. ergo  Do- 
minus  eumin  tempore luftulir.  Intcrcaqucmadmodum  dixi, patefecitviamiue  lux  ,vtpoft- 
quam  fatis  apparuit,reliquias,quarlaluaE  fucrant,elTeindigr,as  milcricordia,  vt  limul  peri- 
rent  cum  rcliquis.  Intereavidemusmixtam/uifTe  virtutemcum  vitioin  Godolia.  Chantas 
quidem  non  eft  fulpiciola,vtioquitPaulus,& non debuit facile admittere  accufationem  .  Scd  r-Cor.ij^ 
debuit  fibi  proipiccre :  nee  tantum  priuata  fua  caufa  :fed  quia  mors  eiusrrahebat  cladem  to- 
tiuspopuh.  debuit  igitur  attentior  elfc  ad  cauendum.  Atque  bine  colligimus  quam  diffi- 
cile lit etiamoptimisvinsi&  qui  lingulari  virtuteexcelluntjitalibitemperare  ,  vtnondccli- 
nent in  hanc vclillam partem.  Fuit  hare  fimplicitaslaudedigna,qu6dGodobasnon  fufpiea* 
tusfuit  llmaelem  adto  fore  pcrhdum,&  fceleratum:vcrum  quando  non  habuit  raiionem 
fui,ncque  etiam  publka:  faluus in  eo  lapfus eft  .  Sed,qucmadmodun>  dixi ,  voluit intcrea  Dcus 
jplum  recipere  in  luamquietem.quoniam  h  ftiperuixiiretjcentiesobrutiis  fuilTet  mcerore.Pro- 
fani  homines  vexarentmemoriamfandi  vifi,  quodfuerit  tarn  ftupidus,fcd,quemadmodum 
jam  dixi,(i  oponuit  in  hanc  vcl  in  illam  partem  dt  flcd:ere,pra:irabat  Ifmaelem  non  grauari,do- 
necconui&us  effetfceleris.  Tantum  lapfus  eft  Godolias,  quod  infidias,dc  quib  us  fuerat  ad- 
morritus ,  neglexit .  Sequitur  nunc, 

- 

15  Et  Joannes  films  Careah  dixit  ad  Godoliam  in  fecreto ,  in  MiT- 
pathjdicendclbonunCjVe/^^wedWj&percutiamlfmaclliliumNa- 
thaniceitavtnemo  fciac.Quare  percutiet  teinanima,&  difiipabun- 
tur  totusIehudah,qui  congregati funt ad  tc,boc eft, diKipabunturfiicon- 
gregatifuritadteextotolchudabi&iperibii reflduum  Iehudah? 

16  Et  dixit  Godolias  filius  Achikam  IoannifilioCareah^Nefeceris 
hancrem/juia  mendacium  tu  loqueris  contra  ifniael. 

Hicvidemusexc£catumfuifrefan&um  virum,vtnonmodo  confilium  fibi  datum  fpre- 
uerit,fedrefpueritopempra:fentem.Hocrurluslaudandumeft,qu6droluerittemere,  &<au- 
fa incognita  occidi llmael :  led  debuit  fedulo  inquirere , Ate  compcrta  poterat  fe  vlcifci ,  im6 
tollere  e  medio  hominem  impium ,  &  peftem  publicam .  Erat  armatus  gladio  j  &  poterat  iure 
poena exigeredc  Ifmael,fi  tantum  fuhTetattentus  ad  re  ipfani,hoccft,fi  nongrauatus  fuiffetco 
gnitionem  fufcipare.Gum  ergo  authoritateeffetpra?ditus,  quia  iplum  terra:  prsfecerat  Nabu- 
chadnezer,hocineononlaudatur,quodabftineata  vindicta(neque  enimerut  homo  priua- 
tus)ied quod  non  crediderit  tantum  elFeperhdiaJ in  Ifmaele,  quern  putabat  probum  virum ,  & 
fibiamicum .  Qnandoquidem aliquid medium crat,  vtdixi, inter  hanc  limp!icitatemi&  inter 
eredulitate  ilia.  Si  ftatim  accenfus  f uiffet  cocra  limael,h£c  credulitas  fuiffet  vitiofa:neque  enim 
debemusitaprzcipitesferrijVtdamnemus homines  innoxios.nam  lipromiicuerccipimuso- 
mnesdelationes,nemoentinnocens.Sed,quemadmodum  1am  dixi, pot uit  itafibimoderari 
GodoliaSjVtnonfacerctiniuriam  Umaelitemerecredendo :  &  tamen  libi  ab  iplo  caueret .  hoa 
fieri  potuit,fi  caufa  cognita  ftatuiflet  quidnam  effet  agendum,  fed  fponte  claufit  oculos .  in  eo 
igitur  deliquit .  Caeterum  hinc  perfpicimus,  cum  alioqui  non  careret  iudicio  &  perfpicacia» 
fuiffe  quafi  mente  alienatum ;  quia  volebat  Dcus viam  patefacere  fuo  iudicio  ad  delendas  po- 
pulireliquias .  Et  limul  videmus  quam  difficile  litnon  peccarc  vbi  appetimus  videri  sfequi ,  & 
tolerantes,&  iimplices .  In  lumma  docemur  quam  difiicilis  res  lit,  &  quam  rara  virtus ,  modc- 
ratio.lfmael  poterat  ftatim  couincifuarperridia:,&  lcelcris  Hoc  facerenoluit  Godolias:quarc? 
nolebatemmquicqualulpicaridehominequem  putabat  linccrum  &probu.  bene, fed interea 
facit  iniuriam  loanmfitio  Cbareah ,  ©•  reliquis ducibus copiarum :  veniunt  ad  ipfum  non  vnus  bo* 
mo&alter,fcdmultiluntdigniride,&idoneiteftes.Neque  enimdicuntur  fuiffe  ex  feceple- 
bis,  led  duces  quifubregeZedechiaprifuerantmilitibus.Veniuntautemadipfumita  vt  pro- 
babilistic eorum  aeculatio.Qjjidautem  Godolias?  Mf»e/4a«m,inquit,/«/e^«fw".contumelio-* 
fe  repcllitlokinam  hlium  Gareah,qui  tamen  erat  erga  iplum  optime  animatus,  &  qui  volcbaB 
fuo  periculo  ipfum  feruare .  hinc  ergo  perfpicimus,  nunquam  ubiitatcmperareoptimoshojB*? 

Gcr 


QAP.   XU.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

nes ,  quin  foecie  sequitatis ,  &  humanitatis  declinent  fxpe  ad  duTolutam  ignauiam :  &  dum  vo- 
lunt  effe  humani erga  vnum,contumeliofi  lint  erga  plures .  Ita  Temper  confugere  ad  Deum  ne- 
ccfleeftjVtnosgubernetfpiritudilcretionis.    Iami'equiturcsdesipfius  Godolia;: 

CAPVT   QJADRAGESIMVM  PRIMVM. 

P^fiMv^^  Taccidit  menfefeptimo,vt  veneri^e?*  vc»/>,lfmaeIfiliusNa- 
sjj  t^JcIl  thanis  filiiElifamajefeminereeioj&Proceres  Kcgis ,  &de- 
^  Spiffed  cemviri  cum  eo  ad  Godoliam  filium  Achikamin  Mifpath: 
M^s^S  &  comederunt  llhcpanemfimul  in  Mifpath. 


2.  Et  furrexit  ifmael  filius  Nathaniae  &  decern  viri  qui  cum  eo  e- 
rant,&  percufiit  Godoliam  filium  Achikam  filii  Saphan,  gladio,& 
occiditeum  quern  pra;fecerat  rex  Babylonis in  terra: 

3  Et  ludasos  qui  erant  cum  eO ,  cum  Godolia  :  nempe  in  Mif- 
path, &  Chald«eos  qui  inuenti  funt  illic,  viros  bellicofos  percuffic 
Ifmael. 

Fuit  hxcdtteftabilsfa;u)tiaAirtmanitas,qu6d  Ifmael  occidit  Godoliam  hofpitcmfuum, 
&  quern  expertu-  fuerat  pat.rno  erga fe  affeftu.  Profani homines lem per  duxerunt  iacrum  elTc 
iushofpitii,&  illud  vioiarefurnmum  fuitapudillosnefas:&  lupiterhoipitalislemperhabuita- 
pud  ipfos ius  fumenda;  vindi&a: ,  fi  quisiuiiurandum  in  menfa  datum  frcgiffct .  atqui iurauerat 
Ifmael  fe  fidelcm  fore  Godoliam,  quemadmodum  vidimus .  Iterum  recipitur  ab  ipfo,  tra&atur 
hofpitaliter:&  ex  ipfa  menfa furgit,  vt  occidat  virum  innoxium  ,  &  libi  amicum,&  qui  fundus 
Fuerat  erga  ipfum  paths  officio,vt  didu  fuir.deinde  non  tantum  parricida  fuit,fed  etiam  patriz 
fus  proditor.Sciebat  enim  non  poffe  fieri,  quin  Nabuchadnezer  magisac  magisfamiretin  mi- 
ferum  illud  vulgus,cui  pepercerat:fed  neque  fidei  fua;  ratione  habet,  neque  relpicit  fratres  fuos, 
quosvidebatquodammodoexpofitumiriadcarnificinam  .  Oblique  autemhlc  notaturcaula 
tanti  furoris  cum  dicit  Propheta  ipfum fuiffe  exfemine  regio .  Erat  quidecn  tunc  genus  rcgium  in 
fumma  ignominia:  iugulati  f uerant  Regis  rilikipfe  vin&us  pertra6tus  fuerat  Babylonem  poft- 
quam  iplum  exescauerat  Nabuchadnezer .  Sed  videmus ,  vt  quifemel  fuerunt  inaliqua  di- 
gnitatc,vixautegerrimedemittant  altos  ilk>s  fpiritus,quibusfucrant  inflati.Itali  adextrc- 
mam  inopiam,  &  mendicitatem  reda&i  fuerint  qui funt  ex  Regio  femine ,  femper  tamen  fpira- 
buntaliquid  regale:nunquam  fe  lubiiciunt  potential  Dei.Fontem  igitur amentia:  hlc  quali  di- 
gito  oftendit  Propheta  ciim  dkit  ifmiel  fuiffe  ex  femine  regit,  nam  putauit  fibi  hoc  minimi 
decorum,  quod  Godoliaspra:fe£tus  effet  luda:is .  Nee  dubium  eft,  quin  imaginatus  fucrit  per- 
petuumregnum,ciim  totkspollicitus  fuilTct  Deus per  fuos  Prophetas,quamdiu  manerent 
,  Sol  &  Luna  in  cx\o ,  ftaturum  etiam  Dauidis  folium  .  Sed  meraambitio&  fuperbia  ipiumra- 
rfu^S.lf.  jt  a(j  jlanc  nefan(aam  czdem.Et  ita  paiTus  fuit  fe  perfuaderi  a  Rege  Ammon.  Penitip.tuiipfe 
CHmducibus  \egis  hoc  eft,  quialiquado  fuerat  in  primo  ordine  cum  adhuc  rcgnaret  Zedechias. 
Deindeaddit  Propheta  ipfos  cemediffe pattern  .  Hxc  locutio  fignificat  fuiffe  exceptos  hofpitio, 
&admiffos  ad menfam Godolia; .  Debuit  autem  hzchumanitas,&beneuolentiafle&ereani- 
mum  Ifmael,&  fodalium,ita  vt  parcerent  hofpitifuo.Sed  fequiturapud  Prophetam ,  ipfum  fur- 
rexiffe  .  Circunftantia  hare  temporis  crimen  amplificat ,  qubdeodem  feretemporismomento 
interfecerit  Ifmael  Godolia,  &  ita  polluerit  manusfuas  fanguina;  innoxio  in  facra  menfa:negle- 
&o  fcilicet  iure  hofpitii.  lam  oftendit  Propheta  id  fuiffe  exitiale  miferis  reliquiis,  quibus 
permiffum  fuerat  habitare  in  terra  .  Nam  primo  non  potuit  hoc  fieri  fine  fumma  indignatio- 
ne  regis  Babylonii ,  quia  prxfecerat  Godoliam  terra; :  neque  enim  hoc  dc  nihilo  exprimitur  a 
Propheta, fed emphaticeaccipiendum eft , quod ha:c  ca?des concitauerit  regem  Babylonium, 
quia  occifus  fuit  Godolias  non  fineeius  contemptu.Deindcacceffit  altera iracundix caufa, 
quod  fcilicet  occififunt  Chaldsiqui  erant  in  Mifpath,  &  quidati  fuerantquafi  prxfidiarii 
milites .  Exprimitcnim  Propheta  fuiflc  viros  bellicofos  ,ne  quis  putaret  quofdam  Chaldaros 

illic 


I N  I  E  R  E  M  I  A  M.  ,t4 

illic  fubftitifle>vtaliquando  in  terra  vacua  munentcaloi)es,&fimilchominurn  genus.  Seddi- 
cit  ficijfe  viwmilir.ires ,  qui fcilicct  dcle&i  fucrant  ad  cuftodiam ,  &  pixfidium  Godolix .  Ergo 
hoc modo  acccnla  fuit  ira  Regis  Babylonii ,  vt  fxuiret  adhuc  in  rchquias,  quarum fucrat  mi- 
fertus.    NunciequitiUj 

4  Et  factum  eft  die  poftero }  ex  quo  occiderat  Godoliam ,  vt  nemo 
fciret. 

5  Et  venerunt  viri  exSichem  ,e  Silo,  &  Samaria  octoginta  rail  bar- 
ba  y  \>clrafd  barba ,  &c  laceris  veflibus ,  &  fciifi ,  \ellaniati ,  m  cute  fua  ;  o- 
blatio  autem  &thus  in  mambus  lpforum ,  vt  offerrent  in  domo  Je- 
houa:. 

Hie  oftendit  Propheta,poftquam Ifmael  ccepit  polluere  manus  fuas ,  nullum  feci'flc  firiem 
fxuitia:.  Et  ita  obdureicuntimprobi,  quia  etiam  uexhorrcant  initio,  hominesinnoxiosperdc- 
re ,  tamen  cum  femel  aflueti  funt ,  perrumpunt  per  inhmtas cxdes .  Id  nunc  cxponit  Pi  upheta 
fuifle  tactum  ,  quia poftquam  occilus  fuit  Godolias ,  dicit  fetnjjiex  Sicl(m,c  Silocr  Samaria «- 
cioginta homines,qui  thus ztr  oblationemferebant,  vtojftrrent  in Templo :  lllos per  fraudem  fuifle  tra- 
it js  in  Milpath ,  8c  illic  iugulatos,&  proie&os  in  lacum ,  vt  videbimus  luo  loco .  Nclcitur  qua 
decauwiadhoc  tain  immanecV  barbarum  facinus  fuerit  impulfus  Il'macl .  ncque  cnim  bel- 
lum  erat  indi&um:  neque  etiam  potuit  prxtexere  vllumcolortm  cur  ita  interficeret  homi- 
nes miferos ,  8c nihil  tale  metuentes .  Erant ex  genere  Abrahx ,  erant Dei cuftbres:  dcindenoft 
fucrat  ab  ipils  ofl\.nfus,  nihil machinati  in  iplum  fucrant.  Cur  ergo  corrcptus  fuerit  tan- 
to  furore inccrtum  eft , nili  qu6d  reprobi,  quemadmodum  diximus,nunquam  modum  fibi 
ftatuuntinlceleribus.Deusenimipfospercut)tSpirituVertiginis,vtfcranturczcarabia:.Pio- 
babilequidemeft>fuiireoccifos,quoniam  putabatlimael  venire  ad  Godoiiam,  vtdegerent 
iub  eius  tutela-.  non  autem  quicquam  adeptuseflet  morte  vnius  hominis,  niliad  fetraxiflet 
imperium  terra:  .  Solaigiturlufpicio  ,8c  quidem  leuis  iplum  accendit  ad  taiuam  crudelita- 
tem .  lit  atrocitasinde  augetur  ciim  dicit  Propheta venijse',  vtojfinent  Deo  thus  o  nrtiQ  :  deindc 
cum  iicix fiiijje  raft  barba ,  lacer/s veBtbus ,  &  in  maximo  lqualore .  Ille  enim  habitus  potuit  cli- 
cremuencordiam  etiam  ab  boftibus  infeftiffimis.  Scimusenim  fenfum  huncefleingcnitunii 
vt  fqualor,  &  lachrymx,&  lugubrisfpeciesnos  admifericordiam  inducant .  Debuit  igitur  If- 
maelis furor  etiam  li  ante  aliquid  grauius ftatuifl'et  de  viris  iftis ,  ipfo  confpefiu frangi,  vt  dcii- 
ncretvelipfisiralci.  Modis  igitur  omnibus  videmusipfum  fuifle exutum  omni  xquitatislen- 
{a,3c  crudeliorem  qualibct  beftia .  Sed  quxricur  quomodo  venerint  homines  ifti ,  ciim  tamen 
de  excidio  Templi  fparfa  fuiffet  fama .  neque  enim  dicuntur  venifie  ex  Perfide,vel  ex  tranfma- 
rinis  regionibus.venerunt  exipfa  vicinia .  Q^ii refpondent  famaniexcili  Templi  nondurn  fuif- 
fe  palatam,tantum  elabi  cupiunt,fed  eft  illud  frigidum  rclpon£um,vel  cauillum  potius.  Men- 
fequunoTemplum  fuitexuftum  :  an  potuit  eius  cladesignorari  in  Iudara?  Deindc  fcimus  Si- 
lo non  fuifle  procul  remotam  a  Ierufalem ,  fieuti  nee  Samaria  fuit  etiam  longedilUa.Cum  er- 
go diftantialocorum non potuentcaufam  ignorantixdare,mihi  probabilenon  vidctur,  hos 
homines  venifle,  quia  putarent adhuc  ftare Tempi um: neque  etiam  adducunt  vi<3imas,fcd 
thus,&mincha  adadolendum  .  Ego  igitur  exiftimo  venule,  non  vtofferrent  ordinal  ium  fa- 
cnticium,fedtantu.m  vtinlocoillovbifolebantpriusfacrihciaofFerri,teftatamfacerentluam 
pietatem .  hxc  coniectura  nihil  in  le  habet  coaftum .  Nee  dubium  eft ,  quin  cum  egrefu"  funt 
domo,iaminduer,intveftesfordidas,&laceras.  Fueruntharc  mceiorisc\  lu&us  infieniaapud 
Onentales  populos,vt  alibi  vidimus.  Tantumhlcmoueripoteftqueftio,  cum  dicit  Propheta 
fitijfeUni.it ot  .Referunthoead  cutem  ,  vel  ad  corpus.  Atqui  illud  lege  Dei  vetitum  erat .  Ret* 
pondent  quidem  ipfos  fuifle  oblitosLegis  cum  prxualeret  triftitia : ita  fine  conliliolaceraflc 
vel  laniaffe  corpus  fuum .  Sed  prohibitio  Legis  videtur  mihi  habere  aliquid  fpeciale ,  q  nod  lci- 
licetDeus illic  difecrnerc  volueritpopulum  fuum  a  profanis  gentibus  .  Colligitur  autem  ex 
5acra  hifloria  fuifle  aliquod  artificium  in  idololatris  aim  corpus  fuum  inciderent.  Dicitur  e- 
nimlacrifteos  Baal  corpus  luum  mci&fle  fecund  um  ritum,  velmorem  coniuetum.  Deusergo 
populum fuum retr.iherevolensab omni corruptela,vetuitimitariritusillos gentium.  Deinde 
non  dubium  eft,  quin  Deus  voluerit  corrigere  excefkim  in  dolore  8c  luftu .  Itaque  non  exifti- 
o  quicquam  fa&um  fuifle  contra  Legem,  quumifti  homines  laceratis  veftibus,  8c  cute  in- 
ciU  venerunt  ad  ruinas  Templi,quia  nihil  erat  in  lplisarTeilatumifed  ilia  tarn  lamcntabilisda- 

Gg.   ii. 


CAP.    XLI.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

des  exprefferat  dolorem  ,vtnequefibi,neque  veftibusfuisparcerent  .Dicit  primo  Icremias 
fttifie  vault  am  mortem  Godolixjtiyt  nemofciuerit  ;tamen  vix  potuit  fepcliritale  facinus:  nam  oc- 
cili  fucrant  cum  Godolia  muhi  ex  Iuda:is,  deinde  pratlidiani  milites ,  quos  rex  Nabuchadnezer 
dederat  Godolis  .  SedintelligitProphcta  mortem  fuille  abiconditam ,  vtnondum  rumor  el- 
fetperIatus.hyperboliceigiturdicit,neminihocfuriTecognitum.Iamdjximusquoconillio  ve- 
nennt  ex  Samaria,&  abislocis  Icrufalem  o&oginta  viri,non  vt  facrificia  offerrent  quail  Tem- 
plomtegrOjfedtaJitumvthigerentexcidium  Templi,&  Vrbis.&ita  quemadmodumattulerac 
domo  fummamtriftitiam,ficpoftreditumfuum  iefe humiliarent  cumviderent  cam  grauem 
pcenamfumptamfuiffedepcccatispdpuli. 

'  fll 

V  R  E  C  A  T  I  O. 

Daomipotem  Deus ,  quando  vitdnoftntinrmmeru  periculis  expofitaeft,,  (f  propo- 
nis  noks  ante  oados  quid  accident optimis  <&felcBiKimisferMstiri5y  \tadte  confugia- 
mus ,  &  refignemus  nos  totos  tibi?fciamus  teita  efje  cuslodcm  \it<t  noslrayytnon 
pofktexadere  capiUus  e  capite  noflro ,  mftarcano  tuo  permifiu :  deinde  difcamus  etiam 
abs  te  petere  Spiritum  prudential  difcretionis,  \t  ipfe  dingo*  greffus  nofiros,  qiioni- 
am  noftrum  non  eft  tueri  Warn  noslram  a  tot  inftdiis ,  quibu*  \adiqne  ciramdatijumus , 
toto  mmdo  nobis  aduerfante ,  vtita  compleamus  peregrinationis  noftra  curfum  fab  fide 
tua  O" prafidio ,  donee  colligamur  in  beatam  illam  qmetem  }quce  nobis  repofita  eftm 
calo  per  QJimftum  Dominion  noftrum,     Amen. 

6  Et  egrefTus  eft  Ifmael  filius  Nathanixobuiam  ipfis  e  Mifpath, 
&mbulans  ambulando,  &  flens;  Ec  factum  eft  cum  occurrifTet  ilJis _, 
tunc  dixit  ipfis,  Venire  ad  Godoliam  filium  Achikam. 

7  Ec  factum  eft  cumveniflent  in  medium  Vrbis,  tunciugulauit 
\elmaclamtcos  ifmael  films  Nathania;  ad  medium  fofla: ,  ipie  &  viricuii 
erant  cum  eo . 


H! 


•  I C  aliam  circunftantiam  exprimit  Iereraias  in  fcelere  Ifmael ,  quod  fcilicet  falfi*  blandi- 
Ltiispellexerit  limplices  viros,  &  nihil  raetuentes:  &  fub  pmextu  beneuolentia:iplosinter- 
fecerit.  Ca*desipfaperfeeratplus  latis  deteftabilis:feda.cceffitpeffimusdolus,vbifimulauit 
cum  ipfis  fletum,&  officium  obtulit,vt  eosdeduceret  ad  Godoliam:&  ita  cos  proditone  inter- 
feeit.  Videmus  ergo  hoc  extremum  fuifiefcelus .  lam  quod  dicimr fleuifit , non  d ubium  eft  quin. 
fignumdederkpietatisfi&a?.  Videbatenim  bonosillos  viros  in  fqualore&lachrymis  propter 
excidium  Templi .  ergo  finxit  eodem  fc  praiditum  animi  affeftu .  Et  hoc  fuit  falfo  Dei  nomen 
obtendere:erantautem  lachrymsCrocodili.nam  animal  illudaffimulathominis  fletum,<5c 
hoc  modo  viatores  ad  fc  trahit ,  &  dum  veniunr  auxibi  ferendi  caufa  >  repent^  infilit  contra  ip- 
fos,  &ftrangulat.  Ita  etiam  Ifmael  Crocodilus  fuit.  nam  finxit  lachrymas  acfi  lugeret  exci- 
dium Templi  &  Vrbis.Ita  conciliauit  fibi  fidem  apud  homines  incautos,:  deinde,poftquam  de- 
duxitinmedium  Vrbis,tuncipfosma£tauit.Locusetiamexprirnirur,  admed'tumfouex  .  fie  enim 
interpretorpotius,quam in  medio, quia  credibile  non  eft  ipfos  funic  iugulatosin  folia  ipfa: 
fed  ciim  dedu&i  elTent  ad  foiTam,maftati  fuerunt,deinde  proie&i,  quemadmodum  paulo  pdft 
videbimus.eos  igitur  interfecit  extra  fcflam,fed  ftatim  illuc  proiecit .  Quxritur  tamen  an  po- 
tuerit  cum  parua  manu  tot  viros impunc"  aggredi .  videtur  enim  id  abfurdum ,  cum  elTent  nu- 
mero odoginta ,  non reftitifle.  poterant  faltem  terrere fuos  hoftes.Sed primd  cogitandum  eft, 
Fuifie  inermes ,  vt  vidimus.  Attuleratenimduntaxatfacram  oblationem  cum  thure. alii  autem 
erant  armati,&  exercitati  etiam  in  ca»dibus .  nam  reda&i  fuerant  ad  fummam  deiperationem:i- 
U  minime  dubium  eft,  quin  iam  contraxiflcnt  aliquidf^iitatis ,  vt  folent  qui  affidue  verfantur 
in  pcriculo  fefe  affuefacere  ad  fa?uiciam .  Ifmael  ergo  cum  fuis  comitibus  erat  armatus :  alii  au- 
tem ex uti omnibus  armis:  deinde  erant  homines  fimplices,  8c bello  minime  aiTueti.hinc  faftura 
eft  igitur ,  vt  inftar  ouium  ma&ati  fuerinc ,  quoniam  Ifmael ,  &  eius  fodales  erant  limiles  lupis, 
plenitruculentia.    Iam  fequitur, 

8    Decern 


IN    I  ERE  MI  AM.  3r? 

8  Decern  autem  homines inuenti  funt  in  ipfis  qui  dixerunt ,  &  <//'- 
xcrwt,  copula  refold  debet  hocmodo.dixcruntergo}ad  lfmae(,Ne  lnterficias  nos, 
quia  funt  nobis  opes  recondita;  in  agro  criticuin,'&  hordeum,Juntplu- 
ralis  numen . fed durum cfetLatine dicere tritica,  cybordea,  &: oIeum,&mel:  &C- 
ccSiuiz}yddeJlitit}&c  non  occidit  eos  in  medio  fratrum  fuorum. 

Hlc  videmusfxuitiam  Ifmaclis  fuiffe  coniun&am  cum  auaritia.  accenfus  quidem  era* 
immani  rabic  cum  interlicercc  fimplices  &  innoxios  viros : fed  turn  lpes  oblata diet  lucri ,  pe- 
percitaliquibus.  Sic  ergo  videmus  fuifTe  lcorn.*mvcl]upum,vclvrlun,fa:uicia:itdir)ttnmfuif- 
fehominemfamelicum>quifimulacolfecit  odorem  prsda?,  dimiiit  liberos  decern  ex  o&o- 
ginta.quosprobabile  eftredemiffe  vitam  cum  vcniilcnt  donnim.Ita  in  vno  homine  vidc- 
mus  fuiffe  pluta  monftra  >quoniamfioderateosomnes  quifauerentpartibus  Gcdoliar,cur 
paffus eft abire iftos incolumes ?  nempe quia prarualuit auaifiia , & rapacitas .  Iani additur,  nm 
faij]e  ocafis  in  medio  fi-atrum,  hoc  eft,  cumiam  effent  expofitiad  mortem,  8c  effent  aliis  pcrmixti, 
Vt non  poller  dilfimiliseffeeorumeonditio.dickProphcta  fuiffe  liberatos,nerrpe  quia  Ifmael 
nihil  aliud  qua:rebat ,  quam  lucrum  facere.Ecprobabile  eft  in  rebus  adcoturbaiis  non  fuif- 
fe  fatis  annona  munitum ,  &  aliis  rebus .  Cum  ergo  cgeftas  ipfum  premerct,ita  libi  nicdera- 
tuscft,ne  crudelitas  effet  damnola:hic  ctum admirabile  Dei  confilium  nobis  prcponitur, 
quodmiferos homines itaindigne  paffusfuerit  occidialarrombus.  Domosfuas  rtliqueiant 
vthigerentincendiumtempli .  Gum  ergo  pietatiszelusipfos  Icroiolymam  traxiffet  >  quam  in- 
dignuni  fuitkaillosobiici  la:uiti£llmaelis,&  iimiliuni?  Sed.qucmadmodum  hciidiftum  fu- 
it,Deusha!>etarcanasrationes,  quibus  conlulatfuorum  faluti .  Enpuit  Godeliam  .  fuitqui* 
dem  tnfbseius  exitus:  cum  eum  interfecit  Ifmael ,  quern  hofpitio  receperat :  fed  Dtus  non  paf- 
fus eft  ipfum  inter  graues  moleftias  iaftari:  quialoannes  films  Chareah,  qui  lament  rat  hde- 
lifiimus ,  ftatim  ccepiffet  fando  viro  moleftus  effc  ,  vt  videbimus  capite  proximo  .  Fuit  enim 
paulo  poft  impiae  faciionis  d„ux,&  antefignanus,&  ferociter  furrex  it  aditenus  L  rerniam  .  Si  er- 
go fupcrftesfuiffct  Godolias.vndiquc  fuiffetoppugnat  us  a  fuis .  Dens  ergo  vol  tiit  cum  feme! 
liberariabillismiferrimiscuiis.  Idem  etiamacciditvinsfeptuaginta, qui  fuel ur.toccili.  nam 
Dominus  cos collegit in fuam  quietem, ne  obnoxii  client grauilfimis malis , 8c  cladibus , qua; 
paulo  poft  fccutsefunt.nihil  enim  miferius  fuit  refiduoillopopulojcuipeptrcerat  Nabuchad- 
nezer.Ergo  hlc  fufpicereconucnit  arcanum  Dei conidium,vbividemusiugulatcsfujffemife- 
roshomincs,quitamenprofei9;ierantIerofolymamteftandzpietatisfuxcaui'a.Meliu<:,inft]m- 
ma,cum ipfis  a&um  eft,  quam  ficoa&i  fuiffent  iterum  multas miferias  peiptti.  Nunc  fc- 
quitur, 

S  Fouea  autem  in  quam  proiecir.  ifmael  illuc ,  fed  abundat ,  omnia 
cadauera  hominum ,  quos  percuffit  in  plaga  Godoliae ,  \cl propter  Godo- 
liam^talij  vertunt,  lpfa  eft  quam  fecerat  rex  Aza  propter  Baaza  regem  II- 
rael:hancrepleuit  ifmael  filiusNathaniannterfecltis. 

Obiter  narrat  Propheta  foueam  fuilTe  fa&am  a  rege  Aza  cum  muniret  Vrbem  aduer- 
fusimpetum  regis  Baaza;, ficuti  refertur  fecundi  ChronicSn  decimo  fexto  capite.  Baaza  e- 
nim  colle&o  exercitu ,  aggreffus  eft  terram  lehudah ,  &  ccepit  extrucrc  vrbem ,  vt  ita  tene- 
retludxos  quafiobfeffos,&quotidianas  ineurfionts  lllinc  faceret,&  poffet  etiam  tin 6  il- 
luc reeiperefuas  copias  cum  pra:da  .  Azadeihde  conduxit  regem  Syria: ,8c  fe«r  vtfeedusir- 
ritum  effet,  quod  duo  Reges>Syriac&Ilrael  inter  fe  pepigerant .  Ita  co;>6tusc.ft  Baaza  relin- 
quereopusimperfe&um,&illinc  dicitur  Azalapidescolleftos  afportaffe,vtinde  fouea  extrue 
retur .  Fouez  quidem  illic  nulla  fit  mentio :  fed  colligere  licet,  tunc  fuiffe  extruftam  foucarrtj 
quarinterpofita  effet  inter  hoftem  &  Vrbem.  Sed  poffet  vidcriabfurdum,  foueam  illam  fuilfe 
in  medio  Vrbis,'nifi quod  forte  prcpugnaculum  aliqucd  extruxit  Aza  intra  Vrbem  ipfam,fi 
foneexpugnareturabhoftevtlereciperetcumhominibusbe!licofis,qucmadmodu  fqpe arces 
fcirnusextruiinmediisvrbibustanquam  prcpugnacula  ,vtlint  vltimirefugii  loco.  Hancki- 
turfoffamextruxit  Aza,  vtfi  forte  rex  Ifrael  Vrbem  expugnaret,  non  poffet  tamen  longius 
penetrare,fed  fubiifteretinuitus,quia  foffa effet  interpoiita.  fed  in  rebus inccrris  tantumcon- 
jevSurasaffcrre licet .  Augetautem  Propheuindignitatemreicumdicit/w^&j  HLm  replctam 

Gg.    iii. 


CAP.  X  LI.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

futjfe ittterfiffis, quslongeinalium  finem&  vfumfueratextru&a,  cumicilicetinmaximas  an- 
guftias redactus  diet  rex  Iehudah>tunc  foueam  illam  oppoiuit  violentia?  hoftis ,  nempe  vt  t ue- 
ri  pollet  regnum  ilium,  &fubditos :  nunc  autcm  propc  foueam  illam  higulantiir  non  Syi  n  vcl 
Ilraelitie,ted  ludari  ipli,&  pii  Dei  cultores.  Quod  ergo  fa&um  crat  in  publicum  vtilitatem  po- 
puli,  conuertit  Iimael  in  p.-rniciem  bonorum  virorum .  fct  hinc  etiam  magisaugetur  atrocnas 
i'celcris,  vt  di&um  fuit.    Poftea  fequitur, 

io  Etcaptiiiumcoepitlfmael  quod  refiduum  erat  populi,quode- 
rat  in  Mifpath,  nempe  tilias  Kegis,  &  tocum  populum  qui  relidtus  fue- 
ratinMifpath,  quern  commiferat  Nabuzardan  princeps  interfe&o- 
runi  Godoha:  fiho  Achikamy\cl}cuirefiduo  popuh  prafeceratGodoliam  Modern 
fenfuffilum  Achikam:accepii  ergolfraatl  films  Nathania:,&  prore&us  eft, 
vt  tranfiret  ad  filios  Amnion. 

Ncfcituran  ab  initio  con  (ilium  hoc  cceperitlfmael,  an  verdcum  videret  fibinon  fatisefle 
potential  ad  retiftendum ,  pro  re  nata  traxent  iecum  captiuos ,  vt  habirarer  apud  Rcgcm  Am- 
nion.Probabiletamen  eft  fuifie  hoc  fac-tum  ex  compolito,&  antequam  Iimael  lmerhceret  Go 
doliamjfuille  hoc  tranUctum,vt  rcliquia:  populiilluc  traherentur.  Voluit  forte  rex  Ammon  e- 
mittereex  fuis,quihabitarent  in  Iiwteauta  lpcrauit fieri  pofle,vtdominareturiud£Ea?:&  fpcra- 
uit  le  pofle  pacilci  cum  Re^e  Babylonio  ii  heret tnbutarius.  hoc  tamen  erat  maximum,  occu- 
pare  terrain  admodum  fertilem .Qmcquid  lit,minime  dubium  eft,  quin  rex  Ammon  i peraue- 
rit  magnum  ahquid ,  ciiminterfcctus  fuit  Godolias .  Et  hac  ratione  probabile  eft ,  abdu&um 
fui"irepopulLim,cuipcrmiffa  erat  habitatio  in  Iudxa: hoc  nunc  Prophetanarrat,I/»)(if/crf/j«'«of 
c&pffi ■auirepdui  ermt .  Apparetautemprogreflutemporisfuiiie  inftru&urh  maicribuscopiis 
quam  antea .  Neque  enim  cum  paucishominibuspoterat  populum  cogereieratenim  non  par- 
uamultitudo  eorum  quireli&i  fuerant.quemadmodum  vidimus.  Erant  autcm  difperii  per 
muka  oppidamon  folo  edido  adeptusfuiffet  Iimael  vtmigraret  in  tcrram  Ammon. Ergo  poft- 
quam  iugulauitGodoliam,deindeabfterruitomnesfuafeuitia,minime  dubium  eft.qiiinmul- 
ti  adiplumtranfierint .  Temper  enim  impiafa&ioreperit  multos  qui  fequantur ,  cum  fpesali- 
qiuoblataeft.  Qmcunque  ergo  in  populoperuerfierant,lecuti  hint  duccm  ilium:  &  ita  potuit 
captiu  urn  duceretotum  populum.  Sed  iterum hie oboriturquiftiodefiliabus Regis  .Rcli<5ti 
cnim  fuerant  duntaxat  paupcres  &  obfeuri ,  quibus  nullii  erat  nomen :  Rcgium  vci  6  iemen  fu- 
crattraduftum,licuti vidimus.  Sedprobabileeft,exFiliabusRegisaliquasfuiiTeereptas,  cum 
Vrbsobfideretur,  quemadmodu  Iimael  ipfe  erat  cxiemineregio :  led  erattugitiuus  cum  Vrbs 
fuit expugnata. non  potuitigitur  iplo  potiri  Nabuchadneztr .  Idem  etiam  contigit  filiabus 
Regis ,  quas  potuit  Zedechias  deponere  in  tutis  locis:  eas  autt  m  poftea  collegit  Godolia  s ,  cum 
videret  iinedilcrimine&inuidia  id  polTe  fieri  Imo  cum  ldimpetrafleta  Nabuzaida.quemad- 
modu  ante  vidimus  Quanqua  ergo  prarerat  Godolia*  hominibus  egenis,&  nullim  preriii  tame 
filia*  Regis,  qua:  traflatx  fuerat  in  loca  pacatiorapoftca  cu  ipfo  habitarut  iicutiad  tu  fc  cot  ule- 
rutIfmael,&loancs  fill9 Chareah&  alii  duces  exercituu.eadeigitur  eft  ratio.ieditcrurepetitur 
ft  pulum, nempe  refiduos  i/jMifputb,(j»os commifertt  HabuT^rdan  Godolia ,vel  quibus  pra'feccrat  Go- 
doli.im,quemadmodum  ante  vidimus.  Repetitio  autem  non  eft  iuperuacua.quoniamlcremias 
quod  notatu  dignum  erat  rurfus  expriroit.fuiffe  carcum  furore,  &  impetum  Ifmael,  qui  non  vi- 
derit  ita  exalpcrarianimumrc£isNabuchadnezer,vt  poftea  eiTctimplacabilis. fed  fuitquatifu- 
rialis  ilia  amentia ,  vt  neque  fibi  neque  aliis  profpiceret .  Dicit  ergo  cefijfe  totumiUmn populum,  cf 
frofe£iumfail]e-,vttranf!rent  ad  filios Jimmm.v.3.  multo  durior  fuilletcoditio  eoi  u,quam  iiin  Ion 
ginquumexiliumtradielTent.AmmonitaJenimnihilofuiffentclcmentioresChaldaris.imoillio 
fubie&i  f uilTent  pluribus  contumeliis ,  quemadmodum  poftea  videbimus :  deniq ue  vtilius ipfis 
fuivret,velmagistolerabilefemeloccidi,quamitatraniferriinilludexi!ium,quodmifcrrimum 
•  illisfuiiret.HincapparetfuilTeprorfusexutiimhumanitatislenfuIfmael,qui  potuit  filios  Abra- 

hae  ita  impie  proderc.  nam  fi  qua  fuifletarmulatio,  hoc  fa:pe  contigit  vt  imperii  cupiditas  homi- 
nes impulerit  adnefanda  facinora:  led  vbi trahit  miferum  populum  ad  Ammonitas ,  hoc  certe 
plufquam  belluinum  eft  Quantum  ad  vulgusipfum  fpecl:at,videbimus  poftea  dignum  fuiffe  & 
probrisomnibus,&  miferiisrneque  verb  h^c  calamitasaccidit  nitj  iufta  Dei  prouidcntia.tametii 
enim'liberati  funta  filio  Ghareah,vt  poftea  videbimus,ftatim  profedi  funt  in  AE^ypuim  recla 
mantePropheta,&leuereillisdenuntiante,neilluctranfirent. Ergo  quanquamhlc  nobis  defcri 
bitur  fceda  &  prodigiofa  crudelitas Iimael :  fciamu s tamen  dignos  f uilTe  Iudsos  q  ui  craheretur 

per  v.i« 


IN  IEREMIAM.  JI<f 

per  varia exil ia,&  qui  lubiieerentur  omnibus  miferiis. O  miferam  particulam  vnam, vbi  dicitur 
jnterficlosfuiffefeptu.tgititabonnnesinmanu Godoli*. quidam Manum  vertunt,vtatti°i,  propter  Go 
doliam-.alii  autem,lniocoGodoli£.Sedquonia  ilia  expo fitioeoa&a  vidttur.poliumusmanum 
accipereprop!aga,autvuInere,&videturmagisconuenire,queadmodum  fxpemanusin  Scri- 
ptura  aceipitur:  Ouiji  ergo  Cunt  in  pUg*  Ge</c«rf,hoc  eltyimiliter  cum  ipfo  fuerunt  interfe&i  qua- 
il fuperemsvulnus.  Nunc  pergarnus, 

u  Et  audmitloannes  films  Chareah,&  omnes duces  copiarumqui 
cum  eo  erat  omne  malunvjuod  perpecrauerat  Ifmael  filius Nathan \x. 

ii  Et  fumpferunt  omnes homines,  &profecl:i  funt  ad  pradiandum 
cum  Ifmael  filio  Nathani*e,&  inuenerunt,  \el  aJfccutifmtjpCum  ad  aquas 
magnas^///  vertuvt ■>multa<s) fed  non placet ,quce  funt  in  Guibeon. 

Hlc  narrat  Propheta,Ifmael  non  fuifTe  potitum  fuis  vocis ,  quia  ftatuerat  populuquafi  vse- 
nundarc  regi  Ammon:fuit  autem  intercepcus  in  via.  fed  primo  dicit  Ioannem filium  cbareab  au- 
dit o  rumwe,Tma  cum  ulii's  ducibus  vemjje  obuiam,y>t  iter  abrumperet. dicit  collegifle  omnes  homines,  nem  - 
pe qui dilperfi erat.Qjoicunque lgitur  potuerut nancilci,eos traxerut  in  fuas partcs,&  veneiut 
vtconfligerenc  cumllmael.DicitauteProph.occcar/?/»»^^/4c?«»»rf/'«</j<^«rf*»»rf»»<«:&exifti- 
mo  he  vocatasfuiffe,fiue  lacus  fuerit,liueftagnum  aliquod.non  dubito  igitur  quin  perpetuuu 
fucric  hoc  epithecon.alii  dicunt  aquas  tunc  fuiffe  mulras,  quia  continue  fuiflent  pluui£.  led  di- 
uinatio  ilia  nimis  eft  frigida.Simplicior  eft  ille  felus,fuifTe  aquas lllas  fie  vocatas,  quonia  in  ilia 
parte  non  erat  prx  lacu  lllo  magna  aquarum  copia  .  retentus  igitur  illic  fuit  Ifmael .  lam  addit 
Propheta  captiuos  fuilTela?tatos  confpe&o  Ioanne,&  itaftatim  trafitionem  fuiflefactam .  Di- 
cit igitur, 

13  Et  accidit  cam  vidifTet  populus,qui  erat  cum  ifmaele,  Ioannem 
filiumChareah,&  omnes  duces  copiarum,quierant  cum  eo,tuncketa- 
1:1  funt. 

14  Etconuerfus  eft  totus  pop  11 1  us  queabduxerat  ifmael  eMifpath, 
&  reuerfi  funt,  &  profecti  funt  cum  Ioanne  filio  Chareah. 

Fuit  facile  populocaptiuo  tranfire  ad  Ioannem,  &  eius  exercitum,quia  venerant  fatis  be- 
ne inftru&i  Ioannes  &  rel iqui  duces  copiarum,  &  erat  homines  latis  bellicoll,  vt  antea  vidim us. 
non  poterataute  Ifmael  par  effcciim  populus  feleadiungeret  Ioanni,&eiuscomitibus.  Ita  vi- 
demus  impium  hominemturpiter  ceffifTe,  cum  putaret  fegratiffimum  fore  regi  Ammon,  fi  tot 
captiuos  adduceret,qui  habitarent  in  eius  terra,  vt  polTet  ipfe  occupare  Iuda:am.  Finxerat  igitur 
fibimulta,quibus  Deus  lpfum  fruftratus eft : fed  voluit  Deusipfum  manere  liiperftitem.  aufu- 
git  eniru,quemadmodum  poftea  fcquitur, 

15  Et  ifmael,  Jfnaelautcm ,  filius Nathani<e  feruatus  eft,  \eleuaftt,  cum 
ottohominibusa  facie  Ioannis,  &  profecius  eft  ad  filios  Ammon. 

Infceliciter  quide  fuccef fit,cum  fugit  coram  hofte,cum  defecit  ab  ipfo  totus  populus,  cum 
perdiditfuosmilites,necpotuit  fine  maximo  opprobrio  venire  in  conlpeftum  regis  Ammon. 
Hoctamenadhuc  videturabfurdum,quodaufugerit.nam  curDeusnonexecutuseft  celebrem  Mat.%e. 
illamfententiam?QnigladioperculTeritgladioperibif.quifquiseffuderitfanguine  human  urn,  S^-i&^P^ 
fundeturfanguisillius.Nonvnummodihominemoccideratlfmael/edducempopulij&qui-  1q1   ' 
dem  eum  ducem  cuius  fide ,  opera,&  gratia feruata:  fuerant  reliqui£,tanquam  femen  aliquod: 
dcindeoccideratquofcunquecumipforepererat.poftrem6occiderat7o.homincs,quibuscum 
tamen  nihil  erat  iurgii,null urn  bellu,nulla  rixa.  Cum  ergo  Ifmael  ita  imbutus  effet  fanguine  in- 
noxioj&totcasdibusbonorum  virorum  pollutus,quifa£himcft  vtcuaferit?Quemadmodum 
iam  dixi,non  feruat  Deus  arqualem  menfuram  in  fuis  iudiciis :  prorogat  enim  lxpe  vitam  fee - 
leftifhmis,vt  fint  quafi  propofiti  in  fpe6t.aculum;neque  tamen  interim  euanefcit  Veritas  illius  fen 
tentix,Quifuderitfanguinemhumanum,fundeturfanguisillius.fed  Deushabetdiuerfos  mo- 
dos  quibus  rependat  homicidis,  &  ficariis  iuftam  mercedem  .  Et  no  Jandum  eft  quod  dicitur  in 
PialmOjDominejneoccidaseosne forte obliuifcatur populus meus.Propheta illic  Deum  ro-  f{*l$9  «.. 

Gg.    iiii. 


CAP.    XLI.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

gat  neinTpiosfUtimextinguat.nampoffct  facile  obrepereobliuiongtabi!ispoeuq,liDeusiHam 
iubito  3c  vno  mometo  exigcret  .Sed  cumDeus  impnmit  lignum  makdittionis  lua;  impus  &  ice- 
lei-atis.vitamautemillisproroga^penndecftaciilocarcteosiiuheatiodiuper  otiumconlide- 
rados .  Conlpicua  lgitur  lunt  hgna  vindi&a:  Dei aduerfus  impios,cum  lente  ac  pedetenm  Deus 
iplosprolcquitur,&:dt:dieindiemipi'osquoJimmodoadtnbunall'uumcitat.Noridub!iu"iicft 
igitdr  quin  Deus  hoc  modo  vltus  fuerit  iaruitiam  Iimael.qui  enim  fa&um  eft,  vt  Occident  Go- 
doham?nempe  q uoniam  crac  ex femine Regio  adhuc  turgebat  ftulta  tuperbia ,  cum  tame  Deus 
potenti  lua  nunu  fregiflet  quicquid  erat  dignitatis  in  Regio  iemine ,  ui:6  comriuuTet  penitus: 
ipietame  adhuc  ferociam  fuarn  aluit:&  ideo  Deus  duplicem  pcenam  de  ipTo  fumpiit,  cum  ilium. 
nudauk  omni  comitatti,  quia  venit  ad  regem  Ammon,  queni  hauddubieimpleuerat  rai- 
gmrIcispromiffis)&  a  quo  etiam  expe6tabat  non  vulgarepr£mium,vt  cum  luis  o&o  conutibus 
fumiuus,&  confuiusctiameffct,&  viderct nulla  eflefpernreditus.hincigiturf.i&um  eft  vt  con 
temptus  &  i  eie&usruent.hoc  hauddubicfuitacerbiusquam  iipallus  fuilTet  decern  mortes.  £r 
go  difcamus  iudicuim  facere  non  ex  ptxtenti  rem alpedu,ied  jta  vt  patienter.expecieinus  dum 
palatn  faciat  Deusiibi eifediueiias  rationes in  puniendis  reprobis:  imo  hoc  pluiimum  valere 
debet  ad  ridei  nottra?  conrirmationcm,cum  videmus  pios crudeliter  interhci,lceleftos  aute  ho- 
mines manerelaluos. nam  hiricfequiturcxpectandumeffealiud  Deiiudiau,quodnondumap- 
saret.namli  Deusrcpederet  iingulisiuftammercedem,tunc  Sidducximeritoiaftarentnonef- 
ie  aliam  vitamded  vbi  res  ita  in  mundo  confute  lunr,agnoicimuslufpendi,&  difreni  iudicium 
Dei  in  aliud  tcmpus.Ergo  erigit  hasc  varietas,vel  confufio,ii  ita  placet,  mentes  noftras  ad  fpem 
vlfimi  ludiciiA  beats  reftirrecuonis.    Ego  nunc  non  progrediar  vlterius. 

P  R  E  C  A  T    I    O. 

Da  omnipotens  Deus,quando hicmundus  refertus  esl  colluuie  improborum ,  &  vn~ 
dique etiam  circundamurboslibus:  da^nquam 3  W difcamus  confugerefubfidem  tuamy 
0*  ita  lateamm  fob  wnbra  alsrum  tmrum ,  \tfalutcm  non  aliunde  quam  a  tuopnefidio 
expcSiemus:  dcinde  quicquid  nobis  accidat,  vtfciamus  tua  admirabili  prouidcntia  it  am 
bernari  vitam  &  mortem  noftrato ,  vt  quicquid  nobis  accidityxdiumentum  fit  infalutem, 
Vt  ita  pergamm non  tantumpermukas  calamitates  fedfi  opus  fit, per  meduts  cwJeSyvf 
que  dumperueruamus  adbeatam  illam  quietan}quam  nobis  acquijiuit  vnigenitus  Films 
tuusfanguinefuo,    Amen. 

i6  Et  fumpGt  Joannes  films Chareah, &  cuncT:i  Principes,G?«r«,copia- 
rum qui  erant cum  eo omnes  reliquiaspopuh  ,quas  reduxerant  ablf- 
maelefilioNathani^eMifpatl^poftquampercufreratGocloliamuIium 
AchiKam,viros  fortes,  viros  be\U,hoc  esl,bellicofos  ,8c  mulieres>&:  pueri- 
tiam,&eunuchosquosreduxerateGuibeon. 

17  Erprofecti funt,&: lederum,velfubftitcrunt ,in Geruth-chimehanr, 
qua:  eft  prope  Beth.lahenr.vt  proficifcerentur  ad  ingredienduin  in  AE- 
gyptum, 

18  Propter  Cha!daeos,quia  timebant  ab  ipCis,ad verbumj facie  ipforum, 
quia  perculTerat  ifmael  films  Nathania:  Godoliam  fihum  AcliiKam,que 
prsfecerat  rexBabylonis  in  terra. 

Jam  oftenditPropheta,quanuisipeciesaliquavirtutis'apparucrit  n  loanne  filio  Chareah, 
non  fuifte  tamen  redo  ammo,  erat  vir  ftrenuus,&  cordatus.ftd  detexit  i'uam  increduhtatem, 
citm  traxit  reliquias  populi  in  AEeyptum,i'dque  vetante  Proplieta:quanquam  latis  iam  iciebac 
libi  hoc  non licere,  tamen  contumacia eius duplicata  fuit  e urn  Prophetx  c5li!ium  reiecit,vt  vi- 
debim us. Hie  igitur locus docet,quanuis duces copiarum,quiprofligaruntIimae!,&vlri  lunt 
eius  perfidiam,fuerint  animoli,  ck  oftenderint  ftudium  pub!  irx  lalutisitamen  vacucs  hiilTe  hdc: 
ita  defuit  illis  quod  prxcipuum  erat .nempepietas  &  timor  Dei. Dicit  igitur  Propbt  ta /'v/,7/f)w, 
(yreliquo! fttmpflffe reliquits populi ,  quas reduxerant nb\fm<iele  exUifp.trb, non quodilluc  reducla: 
cffent/edabduxerateMil"pathliniaelmiicrumvulguscaptiuum,licutividimus.rediidiaiitem 

fuerur.r 


IN   IEREMIAM.  v? 

tVjeivintomncseGuibeoh,quemadi?lodufequitur  in  fine  verfus.Dicitautemfuiffeviros  fortes 
on#(lic appellat  a fortitudine:na lequitur  poftea  explicatio)nonl7Bn  ttf jj»;  homines bellicof  os. 
Vocac  igitui/orffi,deindcexplicat  quahs  fuerit  ilia  virtus  ,nempequ6deffcnt  viri  militares.di- 
c  it  mylieres  eii.tin  pennixtaifuijjeo-pueros ,  at  que  ennucbos  quifloruerant  aliquando  in  aula,  Bj> sis ,  & 
paulo  ante  vidimus  f uiffe  etiam  in  ca  turba  Regis  filias .  Contraxerat  igitur  Godolias  multitu- 
duicm  hommum  non  tantum  ex  plebe.led  etiam  ex  viris  nobilibus,&  quorum  non  vulgaris  fue- 
rat  fortuna,  &  dignitas  ftante  regno  .  Sed  ftatim  fubiicit  Propheta  qualis  fuerit  omnium  confi- 
lium-dicit  i^itavjubilitijjein  Qernth  aliiappellatiue  tranlferunt,  In  pcrcgrinatione:  fed  mihi  po- 
tius.videtur  proprium  effe  nomen,&  fubferibo  eorum  fentetix,qui  fie  verterunt.  Vocatur au- 
tcmG.nuthChiineham,cuiusfitmentiofecundolibroSamue!is:fuithicfiliusBerfilai,quiDa-  iSam.lf. 
nidemrecepitcumeirctproruguseregno,&liberalitertracl:auit'.cumDauidvelletgratiamre-  3*-37 
pcdcre.bonus  illc  virexculauitfenium,&  dixit  feiamdecrepituefle,  vtcibumnonguftarer.ied 
hlium  fuum  Dauidi  permifit,  &  probabile  eft  locu  Geruth  fuiflc  datum  loco  mercedis:hinc  vo 
catus  fuit  locus  Geruth  Chimeham,cui  poffelTor  nomen  impoftnt.dicit  fuiffejw/e  Betbl*hem:8c 
hoceciam  probabile eft,cum  Dauid  velIetremunerarihofpitemfuum,elegifleTicinum  locum 
vrbi  fu£,&  in  q  ua  erat  natus.Subiicit,<i^»"e/f«ytw</i»»i :  ergo  docet  Propheta  non  f  uiffe illic fixa 

habitationed'cdcepilTeconliliumprofiaicendiin^gyptumldfciebantvetitumelTeLegeDeu 
Ixpiusetiam  Prophetx teftati fuerant maledi&um  hoc  fo're  confilium :  atqui Deo prohibente, 
fele  tamen  ad  iteraccingunt:metusincaufaeft,led  vtcunquemeritdtimuerint,debebanttamen 
reputare  quid  Deus  permitterct .  nam  fiargrotus  toxic  urn  accipiat  locoremedti  pcenas  dabit 
fua:  temeritatis  &.  inlanix : ita  quivolunt  fibi  profpicereinuito Deo ,  confulrantin  fuam  per- 

niciem.Hocfadumnarrat  Prophetaareliquiispopnli.dicitergofuilTeadtempusillic,fedfpe- 
daffe  in  Mgyytum, propter  cMtf<<M,inquit,quia  iibitimebatvp™/>rmv<  quadinterfeceroi Ifmael  G$ 
dolUm,quem  re*  Kabucbadne\er prafecerat  terr a.mzius  hie  non  fuit  conceptus  de  nihilo :  fed  pote- 
rant  mittere  deprecatoresad  regem  Babylonium  ,  &  coniicereculpam  in  authorem,  Sc  fe  pur- 
gare.&  res  fatis  coperta  erat.Facile  igitur  impctraffent  veniam  a  rege  Nabuchadnc2er.fed  quia 
nullus  apud lpfos  viget timor  Dei ,  neque  expendunt q uid  fibi  liceat,feruntur  fuo  impetu  in  &- 
gyptunv-ita  metus  non  pot  uit  iplorum  culpam  leuare,quonia  erat  aliud  remedium  in  promptu, 
&  quod  D^us  benedixiflet.  Verum  vbi  negle&o  Dei  verbo,tatumfequuntur  quod  fenfus  pro- 
prius  lllis  dift.iuit,hinc  fit,vt  fibi  peffime  confulant.    Sed  longe  deterius  eft  quod  fcquitur, 

C  A  P  V  T   Q.V  ADRAGESIMVM    SECVNDVM. 

T  accefTerunt  cun&i  duces  copiarum,,&  Ioannes  Alius  Cha- 
reah,&  Iezaniah  films  Ozanix,  &  totus  populus  a  paruo  vf- 
que  ad  magnum: 
i     Et  dixerunt  ad  Ieremiam  Prophetam,  Cadat  agedum, 
precatio  noftra  coram  facie  tua,&  ores  pro  nobis  Iehouam  Deum  tuum 

proomnibusreliqiiiisiftis,cjuiareli<aifumusexiguumemagno,ficuti 
oculituividentnos: 

3  Et  annnntiet  nobis  IehouahDeustuus  viam,per  quam  ambule- 
mus,&  rem  quam  faciamus. 

Dixumprobius  multd  fecifTeIoannem,&  eiusfodales,&  totum  populum  cum  ad  Prophe- 
tam venerunt,quam  fi  ipfo  pralrerito  reda petiiffent  /Egyptum.nam  aut  fallaciter  venerUnt,at- 
que  ex  profeflb  ita  fuerunt  mentiti,  vel  nimium  ftupidi  fuerut,&  hypocrifis  prorfus  ademit  illis 
omnem  fenfum.  Veniunt  ad  Prophetam ,  nempe  vt  capiant  eonlilium ,  imo  vt  fit  ipfe  interpres 

Dei,&itafciantquidfibiagendumfit:promittuntfeobedjetesfore,vtpofteavidebimus.  quic- 
quid  lit.petunt  oraculum  cuiacquicfcere  neeeffe erat,nifi  vellent  palam  iugum  excutere,  &  o- 
ftendere  fe  crafibs  &  profanos  effe  Dei  contemptores.  Veniunt  ad  Prophetam,&  tamen  iam  il- 
lis fixum  erat  petere  AEgyptum,quemadmodum  vidimus .  Qui  confilium  petit,in  primis  vidc- 
re  debet,nequodafferat  prxiudicium,fed  fit  integenatqui  hoc  tamen  vitium  nimiseft  vulgare, 
vtfcilicet  homines  fedeliberarefingant,cum  tamen  iam  illis  decretumfitquod  fad urifunr:imp 
nihil  magistritum  eft  in  comuni  vfu.  neque  enimvtplurimumconfultoresvoluntdifcere  quid 
rc&um  fit,fed  volunt  alios  fuffragari  fuisaffc&ibus.  Qui  hoe  velillud  ftatuit>fingit  fe  arnbige- 
re,&  tenerifufpenfum,rogatquidnamexpediat  :firefponfum  fuerit  ex  voto,amplediturquod 
diiSumeft:finver6  is  qui  confulitur,diffuadeat  quod  illeiamftatuit,repudiatur  totum  eonfilifi. 


CAP.  XLII.  IO.    CAL.    PAEI/RE  CTIONES 

Talis  er^ofimulatio  nobis  defcribitur  a.  Propheta  ,qu6dfcilicct  vetierint  tarn  duces  qukm  tatum 
rid" us  ad  leremiam  Dicit  primo  loco  duces  copiarum ,  &  admngit  loannemfilium  cbareab,  o  le\&- 
ni.tmMum  O^.i»/>.duos  adiungit  non  ranquam  poftremos ,  fed  honoris  ca  uia ,  quemadmodum 
Marc.  \6  7  vjjidictt  Angclus,lte,& annunciate diicipuliseius,&  Petro,non  reiicit Pitrum  quaii  alas  omni- 
bus fit  infeaor,lcd  honoris  caufapuniteiusnomen  poftquarn  in  generede  omnibus  locutusc- 
rac .  Sic  eciam  hoc  loco  generalitcr  Propheta  nemtBAtduccsSed  quoniam  prEcipui  cram  Joan- 
nes films  Charcah,&  Iez,aniah,ideodiferte  corumnominaexprimit.  Adiungit,  £/  tot«s popuhts * 
paruo  vfytte  admavnumhoc  ad  aetatem  non  refertur,ied  intclligit  cuiuicunque  tffent  01  dims, o - 
mnes  veuiffe  ad  leremiam  vno  confenfu  .  non  fuit  igitur  paucorum  hominum  confpiratio ,  fed 
omnes a  minuno  vfq ue ad  maximum  ftatuerant  in  AEgypt  um  proficiici;&  tamen  vtniunt  qua- 
fimtegroammoadProphetam.  quorium?volebanCiciliccc  approbanperuerrum  fuumconfi- 
liuma  Deo,&  icalibidini  k\x  Deum  fubiicere  ,  quia  non  patiebanturiegubcrnari  abeiusSpi- 
tim,&;audai5ter  fperneb.int  eius verbum.Oftendit  igitur  Propheta  omr.es implicitos fuiffeeo- 
dem crimna'A  Aiiii fit fktjje Uiutos,a.cl\ parati  effent  ad  obiequium,  Cadat deprecaiionoflractram 
te.tioc  cum  ad  Deum  refertur,  diximus  effe  lignum  humilitatis :  fedtranlfertur  hare  locutioad 
homtncs,&  ciimiuppliciter  rogant  Hebr£i,dicunt,Cadat  oratiomea  cora  te,hoc  eft.exaudias 
quod  abs  tc  iuppliciter  &  cum  imnma  humilitatc  precor,  Om,inquiunt,y>ro  nobis  lebouam  Deum 
tuttm. Deum  ler  emia:  appellant  non  quaii  velint  fe  eximerc  ab  eius  imperio  non  llgniricant  igitur 
fea  Dei  fubicctioncalicnoselTe.led  hoc  modocomendant  leremiam  ,&agnokunt  effe  verum 
8c  legitimum  Dei  Prophetam.ln  fumma,hoc epithcto  refertur  ad  propheticum  njunus,  acii  di- 
ceret  Ieremiam  hacteaus  ridem  feaffeiua:  vocationis,  itavccertolicjueatipfumdiuinitus  effe 
miffum.  Videmus  ergo  cur  Iehouam  appellent  Deum  Ieremi*,non  quaii  Deum  reiinat,  aclinon 
eilec  illis communis  cu.n  Ieremia,fed  itatuunt  Propheta  lplum  in i'upcriori  gradu,  vt  fit  eiush- 
des&inte?ntas  extra  controuerliam. Hoc  autem  meritoreciditiniplorum  caput  .  namfilcre- 
mus  Dei  Propheta erat.cur  non  ftatim  obtemperant , poftquarn  fciunt  fideliter  retulille  quod 
acceperata  Deo? cur  ethm  proterue  &  ferociter  contra  eum  infurgiint,  &  arguunt  eum  men- 
dacii?hxc  igitur  hiitreruilis,fedfallaxadulatio,queadmodumhypocrita;nunquamfincer^  lo- 
q  uuntur.Puftca  adiungunt,Pye  cuntlis  reHqniis  ifiis^quia  relifii  [mnm  exigtutmemagno.Miterabili- 
ter  hoc  addunt  quo  facflius'impetret  quod  poftulat  a  leremia.Neque  tame  id  er&t  difficile ,  fed 
quia  fibi  male  erant  conlcii,  ideo  blanditiis  conciliant  fibi  fauorem  apud  Proph.  li  abique  fuco 
eumrogaffentdacbantfponte  propenfum  effe  ad  quxrendam  falutempopuli :  led  quia  animo 
erant  dupliccs,ideo  obiiciuntmifcrafuamfortunajquxpocerat  magisacmagis  Proph.  incitare 
vt  pro  iptis  apud  Dei  intercederet.Et  hac  etia  rationeaddunt,S/c««  oculituinos  v«fc»f  .Obiicifit 
etiam  trifle illudrpcdacuUim,quodfle6tcreProphetamdebebat  ad  fympathiam.  lam  fequitur, 
Et  anmntict  nobis  lebomb  Deus  tuus  viam,per qttam  ambnlemus.G\a.x\\is esponunt  cur  velint  preca- 
cionemprofcconcipi,nempevt  Deus  illis  refpondeat,&  demoftret  quid  faccreipfosvelit.  Ve- 
niunt  ergo,ficutidiet,um  fuit, tanquim ad  oblequium  parati :dcindepr2  fe  ferunt  modeftiam, 
quod  feiheet  nihil  temcre  aggredi  velint,fed  cantum  fequi  quo  Deus  vocabit.  Si  ex  animo  locu- 
'    ti  effent,  htfceratfingularis  virtus,  confugere  in  rebus  pcrplexis  ad  Deum,  &fc  permictere  re- 
gendoseiusverbo:fed  videbimus  mcram  ruiffe  fimulationem.Hle  tamen  nobis  ante  oculospo 
nitur  hypocnfisilliuspopuli,vcdifcamusquotieslcifcitamurquidplaceatDeo,afferrecorpu- 
rum  8c  lin'cerum ,  vt  nihil  nos  impediat  vel  moretur ,  quo  minus  ftatim  ampledamur  quicquid 
Deus  p.  ajccperit.Seddeteguuradhucfoedioripforumhypocnliscumaddit  Propheta, 

4  Et  dixie  illis  Ieremias  Propheta,  Audiui, ecce ego  orabo Iehouam 
Deum  vcftrum  fecundum  fermonesveftros,  &  erit^quemcunque  fer- 
monetn  refpondent  f  ehouah  vobis,  annuntiabo  vobis,  non  celabo  a  vo 
bis  quicquam. 

Vtmeliuspra:paretipfosad  parendumteftaturfefidclem  fore  Dei  nuntium  .nequeenir* 
dubiumeft  quintulpecl;oshabuentPropheta,vtpoftea  videbimus. Ergo vtipfosdociles&  mo 
rigeroshabeat  poftquarn  a  Deo  refponfum  acccperit,  prxfaturfe  officio  probi  &  fidelis  Pro- 
phets efTe  funcUirum.A«£/««',inquit.hlc  oftenditquamprocliuifit  affecl:u,&quam  nihil dctre- 
aetquodconducatiplisinfalutcm.A^Wjinquit^cfff'o^ecrf^ryfOfWwmyfowffweJw/^rof.Non 
dubium  eft quinitaligniricetfe  illis  optimecuperc  ,&poterat  hocadhucipfosreddcre  magis 
attentos  ad  oraculum,cum  icirent  Propheta  tali  effe  amorisaffc&u.  Nee  dubium  eft  quin  Pro- 
pheta de  fua  erga  lpfos  chantate  ttftatus  fuerit ,  vt  plus  ponderis  deinde  haberet  eius  do&riha. 
Cumdicit,  QttictjHid  responderitvobis  Deus  Vf^e^nonintelligit  oraculum  fore  omnibus  manife- 
ftum:quia  verba  etiam  non  poffuntaliterexponi,quam  Prophetamquodaudieritexore  Dei, 
palam  fafturum  toti  populo  .  fed  dicit rejfionderi  omaibus  quod  in  omnium  gratiam  Deusref- 

ponfurts 


IN    I-EREMIAM.  3ig 

pjfqruscrat:  qtiemadmodu  locutuseft  quidem  DeusMofi,feddieitur  locutusefle  totipopulo, 
qui  i  comunis  erat  omniam  dodrma>&  Mofes  Legem  non  accepir,neque  eius  interpretationera 
priuato  luo  nomine  emilit,  led  vt  populus  cognolceret  quid  effet  red  urn.  Sic  ergo  lercmias  hie 
refponlum  Deiquodipfeerataccepturus.communefacittotipopulo.  Ahoautemfenf'u  vocat 
D^uni  populimeque  enim  ipfis  blanditur ,  neque  laudat  eorum  pietarem,  fed  hortatur  eos  vt  fe 
totos  Dcd  permittant,&  addicant:quafi  diceret  negotium  ipfis elfe  cum  Deo, qui ipibs  libi de- 
uinxerat  cum  adoptaffetin  populu  peculiare,dcinde  ciim  tot  Seneficiis  effet  profecutus.  Quo- 
niam  ergo  Deus  le  illis  patefecerat,non  poterant  impune  reiicere  eius  contilium,  quia  null  us  e- 

xatignorantixprxtextus.  Vidcmusergopondusiubeffehuicparricula^quiaadmonetleremiai 
non  poffe  lpfo s impune  llludere  Dco,quia  non  iini  fui  iuris,  led  fuerint  hac  lege  eledi  in  popu- 
lum  vt  Dei imperio  prorhisfubcffent  .  Ha:c  igitur  fummaeft,Prophetam  bona  fide  relaturum 
effe  ad  ludxos  quicquid  Dais  ip  is  refponderit  >  vt  maior  authoritasaccedateius  dodrinat. 
Nunciequitur, , 

5  Ipli  autem  dixeruntad  Ieremiam,EritIehouah  inter nos in te- 
flem,ve/ teftis ,  fidei  &  veritatis,  testis  fidelis  y  &  verax,  nifi  fecundum  o- 
mnefermonem  quern  miterit  ,id  e$},pro  quo  miferitj  ehouah  Deus  tuus  ad 
nos  fie  facluri  firaus: 

6  Siuebonumjfiuemalum^vocilehouxDeinoflri^proquanos  mic- 
timus  te  ad  ipfurr^obediemus^Wzowa*  \>ocem,ad  yerbunnfedtantundem  \alec 
audire  vocem  atquc  obedire  voa,  vt  bene  fit  nobis ,  cum  obediuerimus  voci 
Dei  noftri. 

-  HiocapparetpopulumintellexilTequo  confilioleremiasantequam Deum  confuleretred- 
diderit  itlos  certiores  fux  fidei,&  finceritatis.nequeenim  fruftra  promittunt  fe  Deo  fore  mori- 
geros:iedquia  videbantfefulpedos  effeIeremix,ideoquemadmodum  profitetur  fe  veracem 
&  fidum  fore  Dodorc,ita  etiam  ex  oppofito ,  &  viciffim  affirmant  fe  fore  probosdifcipulos,& 
feamplexurosquiequid  Dcusillismandauerit.Sedftatimproduntfuam  perfidiacquiavbiau- 
diunt  non  placere  Deo  quod  ftatuerat,non  mod6  reiiciunt  cofilium  Dei  &  Prophetar,fed  pro- 
terue  inlultant,&  conuitiisetiam  onerant fandum  virum acfi  mentitus effet. Interea hypocrifis 
corum  nobis exemplo  effe  debet,vt  cum  Deus dignatur  nos  fingulari  ifto priuilcgio ,  vt  via  re- 
de agendi  nobis  m6(tret,quemadmodumdirigit  nos  per  magiftros&  Dodores probos,&ido- 
neos:vtetia  (imusdociles&piomptiadparedum,nequeoretacumhocteftemur,fedpra:ftemus 
reipfa.Dicit  ergo  Proph.ipiosyZc hquhtos effe,SitDeus teftisfidelis nyveraxinter nos  non  content! 
fimplici  affirmationeaudet  interponere  nome  Dei&  ita  v  idem'  quam  cXca  fit  hypocrifis .  nam 
iTexpenderet  apud  fe  homines  quid  fit  profanare  facru  Dei  nomen,  certe  horrei  et  &  abomina- 
ientur  omne periurium .  Cum  ergo  tarn  audader  ad  iuradum  profiliunt,  hinc  apparet  ipfos effe 
quali  obftuptfados:&  nulla  eft  ebrietas  qua?  magis  conturbet  mentcshominum,  &  omnes  fen- 
fus,quam  hypoerifis.Iam  addunt,Quematnqueftrmonempro  quo  miferit  lehouabDeus  tuus  ad  nosMc 
faciemus,hoc  eft,quicquid  mandaueru Iehouah  per  manum  tuam  .  nam  mitters dicitur  Deusad 
aliquos,cum  legatum fuo  nomine conftituit  qui  perferat  mandata .  Ieremias  ergo  fuit  quafi in- 
termedius,qui  populum  alloqueretur  Dei  nomine,acfi  fuiffet  e"  carlo  miffus.  Dicunt  igitur  fe  fa 
durosquicquid  Deuspra:ceperit,Sequitur  mzior  exnxei'n'o, Siuebenumfit,puemalum,y>eci  leboux 
Dei  *?9/M/wfZ>*'w«r.noninfimulanthicfermone  Dei prauitatis, quafi  aliquid  in  ipfo  fit^itioffi: 
La  bonum  .iccipiunr  pro  \zto>miU  m  aute  pro  trifti:perinde  acfi  dicerent  fe  nihil  aliud  expofcere, 
quam  vt  declarer  D^us  quid  fibi  pl.iceat,&  ita  effefubados  vt  nihil  recufent  etiam  quod  aduer 
ieturcarni.Siexanimo  profe£ta  fuiffet h<jcoratio,eratteftimoniu  ver^pietatis:naitaformatos 
effe  decetpiorumanimos,vt  Deo  fine  exceprioneobediant,  fiueimperet  quod aduerfatureorfi 
animo.luealio  quam  velint  trahat.  nam  qui  volunt  cum  Deopacilci ,  vt  nihil  exigat,  nifi  quod 
iplls  adlubefcit.oftendunt  fe  nefcire  quid  fit  colere  Deum  .  Ergo  obedientia  fidei  hoc  in  primis 
poftulat  vt  fe  abdicet  homo  propriisarTedibus,non  opponat  fua  vel  cofilia  vel  vota  verbo  Dei, 
non  obiiciat  hoc  fibi  effe  afpsrum,illud  parum  fuaue. Siue  igitur  b»num,pue  malum,  hoc  eft,quanr 
uis  repugnetfenfus  caniis,ncceffe eft ampledi quicquid  Deus mandatacpra:cipit:hxc,inq nam, 
eft  regula  vera:  pietatis.Ciim  fide  loquutifuntIudxifumedoalicnamperfonam,abufifunt  Dei 
nomine:fed  ii  cupimus  probare  fidem  noftra  Deo,hxc  vnica  agendi  ratio  eft,vt  fermo  eius  nos 
contineat  in  ofhcio.fiue  gratus  lit,fiue  afper, neque  vnquam  obftrepamus:  queadmodum  impii 
cum  Deus  vultipfisiugum  imponere,qucruturdodrinam  eius effenimis dura  &onerofam. Er- 
go faceffantquxcunquepoterunt  nobis  ingratumreddereDeifermone,  fivolumuscertumfi. 
dei  noftra?  teftimonium'dare.hoc  fenfu  dicunt, Siue  bonum  fit, fine  mtdwm^uod  propofuerit  Deus, 
tame  obediemus  eius  voci.Poftea  addunt,  Pro  qua  mittimus  tcadipfum.  Hlcadhue  magjs  fe  eon- 


CAP.    XLII.  IO.   C  AL.  PRAELECTIONES 

iiciunt  in  ptagas. teremias  non  adig.it  illos  conceptis  verbis  ad  iurandtim :  iutant  tamen  >  deindc 
multis  circunftantiis  fe  magis  obftringunt  iiperiuri  fuerint : quemadmodum  nunc oftendunt 
duplex  fore  fcelus,niuobcdiant  verbo  Dei.  quare?firmffus  fuiffetad  eos  Propheta ,  pote- 
rant afTcrre  cxcufationes,  qux  ctti  vanx  fuuTent,  tamen  habebant  aliquid  coIoris:ied  vbi  vitro 
ip'.iDcum  interrogant,vbifefeoffcrunt)&Prorr,itturitforeobfequentesinornnibus,nifipoflea 
prxftent  ridemdacam,apparet  magiseiTeinexeufabiles,qu6dfi;ilicettcntauerint  Dcu.namquis 
eos  induxit,vt  venirec  ad  Prophctam?  Videmus ergo  vt  Deus  lllis extorqueat  quod  duplicabat 
ipforum  crimen. Sed  hypocritx  quo  magis fucare  conantur  occultam  fuam  impietatem,  eo  gra 
uiusfeconftringunt,  8c  magis ac magis accendunt in  feiramDei  .pofteaaddunt ,  Vibemfitm- 
bis  cum  obedaterimusvoci  leheux  .  Hac  etiam  circunftantia  aggrauant  fuum  crimen  .  nam  li  Pro- 
pheta  illis  fuiilet  pollicitus  profperum  euetum^poterant  non  credere .  peccaflent  quidem  in  eo, 
led  fuiffct  magis  tolei  abile  ipforum  fcelus,quam  dum  ipli  loquuntur,quafi  organa  Spiritusfan 
&i:proferunt  hanc  vocem,Bp«r  erit  nobis  jnxc  eft  tota noftra  fcelicitas  Deum  vocantem  fequi,& 
ilH  parere.Cum  ergo  ita  obteftantur  Deum  &  Propheta ,  quo  magis  affe&ant  videri probi  Dei 
cultoreSjto  maiorem  condemnationem  in  fe  lufcipiunt .  nam  fi  perfuaium  iplis  crat  nihil  ceffu- 
rumfceliciter,nilicxDeifnandato,curnonigiturkDoofubiieiunt;curafpernanturquodpo- 
tiea  diGta  eft  a  ProphetaVSed>queadmodiim  iam  dixi,  cum  illi  improbe  Deo  metiti  leiplos  fefel 
Ierint,dum abuli funt  facroeius nornine,d"jlcamus agnofcerc  non  aliter  cxpectandum  efle fceli- 
cem  cxirum  in  cun&is  actionibus ,  quam  vbiobedierimus  voci  Dei:  quia  quicquid  tentabunri 
feipiis  homines.maledi&um  erit  cora  Deo.H^c  igitur  vnica  nobisfpes  cft.cunn nihil  tentabimus 
niiiexoreDei,fore  bonum  &  latum  cxitum,etiafimultainterueniant  prater  fpem,&  prxterfca 
lentumanimi  noftri. 

P  R.  E  C  A  *  I  0. 

t>a  omnipotent  Deus ,  quando  bit  circumagimw  incerti  &  dubij ,  mfiregamur  \erho 
tU0i&  cacutimus  in  craftti  tenebris,dum  illuces  nobis  per  Legem  tium,  i&per  Euange- 
lium,  vtfimul  dluminentur  mentes  noftrce  Spiritu  tuo,  quo  nos  tibi  totos  tradamus,  nee  v»- 
quam  dejkSlamus  a  reSlo  itincrey  quod  nobis  pateftacis)feditaperagamus  curfwn  totius 
vit<e  noftra^t  tandem  pcrueniamus  ad  beatum  Warn,  qua  nobis  repofita  eft  m  cab  per 
lefum  QdmSiumDom'mumnoslrum,     Ameru 

7     Et  fuit,a  fine  decern  dierum  dattis  ell  iermo  Iehou£  ad  Ieremia. 

8  Etvocauit  IoannemfiliumChareah,cV:omnesducescopiaruni, 
quicumeoerant,cV:  totumpopulurnaparuovfcmead  magnum: 

9  Et  dixit  illis,  Sic  dicit  Iehouah  Deus  ifrael  ad  cjuem  mififtis  me, 
ad  verbum,ad  quern  mififtis  me  ad  ipfum ,  vt  proflernerem  precationem  veftra 
coram  facie  ems.6 

10  Si  habitando  habitaueritis  in  terra  hac,  tunc  £cdiflcabovos,&: 
non  diruam,&:  plantabo  vos^  non  euella:c]uiapoenitet  me  mali/juod 
intuli  vobis}\elfatiatusfum  malo. 

Hie  narratleremias  quale  refponfum  a  Deo  acceperit,  &  eius nomine  dederitducibusco- 
piariim,&  toti  populo  .Summa  hxc  eft,vt  maneant  in  terra:hoc  cnim  illis  fore  vtile.poftea  vide- 
bimus  fallaciter  ipl'os  fcifeitatos  fuifle  confilium  Dei.cui  ftatuerunt  non  parere,&  iam  id  aliqua 
ex  partediftum  f uit.  Sed  iterum  clarius oftendet  Propheta  quam  cotumaciter  l"e  geflerint  poft- 
quam  Deus  prxcepit  vt  quieti  manerent,  prxiertim  ne  fe  conferrent  in  yEgyptum.  Dicit  autem, 
Cum  vetttum  efiet  ,id  dedmam  diem,  tunc  Deum  veffondiffe :  potelat  quidem  extcmplo,  feddiftulit,vt 
vaticinium  plus  haberet  ponderis.Si  interrogatus  fuiflet  Propheta  de  eommuni  regula  viuedi, 
vt  eratridelisLegisinterpres,potcratexponerequid  redumeflct:quiaautcmdeipeciali  nego- 
tio  interrogatus  r"uerat,non  ftatim  refpodet :  Deus  etiam,qucmadmoduni dixi,tenet  omnes iut- 
penios ad  aliq uod  tempus,non  taritum  vt  Prophetx  refponfum  careret  omni  oftentatione ,  fed 
vt  populus  amplederetur  tanquam  a  Y)zq  profeftum  quod  Propheta  difturus  erat.nequeenim 
fulpeda  etTe  potuit  eius  doftrina>  quia  non  extemplo  profert  quod  natum  fit  in  cius  cerebro,fed 

Xuppliciter 


IN  I  ERE  MI  AM:  ji9 

fupplicitcr  cxpetS.it  dumintellexeritquid  placcat  Deo,  &  tandem  prefert  Dei  mandata  .  Nunc 
crgocenenuiscautammoia;,  cur  DeusiionitatimluggefTtntin  osferuifui  refponfum  quod 
hie  narratur.lnte.ca  dilcamus  ex  hoc  Ioco,ti  Deusnonftaum  expediatnosomni  pcrplcxitatc  & 
cura.paticnterii  fcrendumeli*e,qucmadmodum  ctiam  vbideipfa  do&;inaagitur,Paulusad-  '  "»•"' 
monct  Inkles  vt  quieu  maneaut,danee  illis  patetactum  fueritquod adhuc igi.oiat.  Multo  ma- 
«is  vbi  de  re  aliqua  contilium  quxrimus,li  Deus  non  ftatim  prorerat  qucd  ci  pimus,  queadmo- 
duni iam  dixi,expe&adum eft  pl.ieidis  &  ti aquillis animis  1  euelationis tempus  &  epportunitas* 
Dicit  leremias/r  voujje  ivMntm  ejr  reliquos duces  cum  toto  populo X  minmo  vjaucad muMrnntn.  Hoc 
autem  cxp;imitur,v c  l'ciamus  non  vnius  vel  alterius  culpa  fj&um  dic,vt  contemptum  fucrit  va  - 
ticinium, fed  faille  totius  popiili  conlpirationcm  <  Non  potuit  igitur  obtendere  vulgusipfumfc 
die extra  eulpam,quia  videmusomnes  fuilfeimplicitos. Duces  icorlum  ponuntur,ab  altera  au- 
tem parte  ftatuitiir  populus,ncmpe  ne  duces  exopiat  ie  fiiiile  coados  tumultu  populari,  vel  po- 
pulus  crimen  reiiciatin duces ipios. Pi  opheta  igitur  oftenditomnes ad  vnu  futile rebellcs  Deo, 
vt  nulla  lit  cxccptio.Diinde  addit  fe  ride-liter  rettiLfle  quod  Deus  madauei  at.  Sic  ergo  dicit  le- 
hotMb,Dcuj  Lfeacl,ad  q  u  em  miji fit's  me.  Hac  circunitantiaoftenditeosmagis  ol  ftn&os  e fie,  quia  It 
Deus  Prophetam  iuu  miliiiet,dignus  erat  cuius  voci  obcdirentiled  vl  1  vitro  occurrunt,&  pre- 
canrur,&optant  libi  patched  quid  Deo  placeat,  duplicatur  eorum  crimen  vbi  relpuunt  quod 
illis  Dei  nomine  relponfurfl  tit.  Nunc  ergo  tenemus  cur  inlerat  Pi  opheta  banc  paiticulam, 
nempefe  ab  illis  milium  fuiile  Adiungic,/  t  pyMernerem  coram  Deo,\t\  vtcadert  factrcm />rrc*- 
tionemvefiy.tm.  Diximus  quid  hare  loquutio  valeat :  fed  difcrimen  notandum  eil ,  quia  rogatus 
fuerat,vt  ipic  Deum  iuppliciter  rogaret :  dick  autem  hoc  loco  l'e  non  tantum  precatum  fi.ille, 
fed obtuliile  pieces  totius  pcpuli,nempe  quiaagebat  eauiam  publicam : dtinde  erat  mediusin- 
terceffpr  inter  Deum  <k  pcpulum.  Hac  ratione  dicitfe  milium  faille,  vtpreccs  pepuli  Deo of~ 
fcrrct,quia nihil  priuatum  libi  poftulabat, led  fultinuit omnium  perfonani,  &Deumrogauir,vt 
popiiloicip^i\dciu.KvuiCAd6n, Si  manendainaneat  is  iri  terra  lMCy4ed/ficabevof,^plant4b«,ri(,ndi- 
ru.imineaneeucll.im.  HL  tcftatur  Propheta  vtile  illis  eife  contilium, quod  Dei  nomine  prcponit. 
Vtiinas  autem  niter  homines  plu  rimum  valet  in  genere  deliberatiuo,  vt  loqu  fiturjDcbuit  qui- 
demfufacere  fimplex  Dei  authoritas  :li  tantum  vno  verbo  iufiiflet  Deus  ipios  manere ,  ac- 
quiekendum  fc.it  imperio  illius:l'ed  Deus  hlc  inrirmitati  eorum  fc  accommcdat,&  dignatur  fe 
quodammodo  fubmittere,vt  eorum  i'aluti  confulat.non  autem  pro  imperio,&  fumma  pcteftate 
mandet  quod  merito  poterat.  Videmus  ergo  quam  humaniter  agat  Deus  cum  populo  vbi  non 
exilic  quod  poterat,ied  proponitconfilium  &  tcftatur  fore  vtile.  Iam  dum  Rhetores  vtperlua- 
deant  afferre  volunt  vtiluatem  in  medium,vtuntur  conie&uris,  colligunt  humanas  rationesiled 
Piophctahlcpromittit  Dei  nomine  iplis  fccliciter  ceiTurum  (i  mancant.  Dei  igitur  promiffio' 
hlcprocorue&uris&rarionibusadducitur.Ergononfuit  excufabilispopulicotimacia,  vbire- 
iecit  Deiimperium,dcinde  contilium  fpreuit,tandem  promiiiioni  eti.un  abrogauitridem.  Ac- 
ceflit  igitur  ad  contemptum  Dei  timulmcrcdulitas.Scimus  autem  non  pufie  inftrri  maiorem 
contumeliam  Deo.quam  vbi  cum  homii.es  infimulantmalaj  ddxi.  Metaphors  qua:  hie  penun- 
tur,frequenter  occurrunti:iSciiptuia.DiciturenimDeus<e<///jCi«'«'i<>w;»Pi)dum  eohrmatcos 
in  perpetuo  ftattndicitur  ctiam  codem  ienfu  plantare-alcuti  alibi  viluni  tuit;&  nominatim  Pfal-  p^y^,  j_; 
mo  44.hoediciturde  terra  Ghanaan,qi  odillic  Deus  plantauerit  vineam  luam  ,  quim  tradu- 
xerat  ex  AEgypto .  Promittit igitur  cei turn  8c  tunim,&  perpetuum  foreftatum  populi,ti  medo 
locum  non  mutent.  Qtiod  autem  adiungit,  nottdiruanhcsnon  emllam,  hoc  eft  ex  v.u  lingua;  Hc- 
braica:.  nam  Latini  &.  Grsci  non  fie loquuntur:i"ed  per  ncgatiuas  magis  affirmant  Hebra'i.qua- 
ii  diceret  Propheta,Deus  vos  plantabit  ita  vt  radix  veitra  mancat.  Non  igitur  eft  pei  iculum  ab 
euullione  vbi  plantati'fuentis  manu  Dei,nec  patietur  vos  omnes  eucrti  au t diruixiim  vos ttiam  , 
manu  ilia  asdificauei  it. Quod  ergo  maxime  expetendum  erat, vitro  pollicitus  illis  fuit  Deus,ne- 
pe  fore  tutos,&  incolumes  in  terrarquia  hoc  tantum  libi  Propheta  voluit.  Poftea  fcquitur,^«i4 
fanitet  me  waH,  quodintuli y>.,bis .cni  "jgnificat  interdum  pcenitentia  duci.tcpe  autem  confqlatio- 
ncm  accipere.Sed  videtur  prior  lignilicatio melius quadrare  prsfenti  Ioco,qued  lcilicet  Dcurn 
pceniteat  mali:fi ante  tranlferre  placeat,Quiaconfolationeaccepi,lenfuseiit,Satiatusfi;mpce- 
na  quam  iumpfi  de peccatis  vcfti is.Dicunrur  enim  confolationem  accipere quibus  iatisfacti.m 
cft.Quia  ergo  Deus  contentus  erat  poena  quam  inflixerat  Iiidays.poiTet  ita  vcrti.Col'ohtiontm 
accepi  fuper  malum.vel  fatiatus  turn  ma'o.  Alter  tamen  fenfus  receptior  eft,qu6d  fcilicct  Deum 
pceniteat  mali.Eft  autem  ha?c  loquendi  forma  paulo  quidem  afpenor,fed  tame  qua  nihil  abfur- 
ditatis  in  fc  continet.  fcimus  enim  Deum  ad  fe  tranlferre  humanos  afFcc"his.Ergo  pcenitetia  Del 
nihil aliudeft,quam  quod  placatus  nonperfequitur  adextremuvfque  homines,  vtquas  riieriti 
funt  pxnasexigat.  Sre  ergo  Deum pcenituu  ma]t  quod  inttilerat  populo  fuo ,  poftquam  fatis  habu't 
caftigalfe  populi  dehda:quemadmodum  ctiam  Ilaia;  quadragefimo  dicit  Deusdupliciafeexe-  %  40-*^. 
gilfe.  Vocat  duplicem  pxnam  qua  inflixerat  populo,non  quod  modum  excefleritiled  loquitu  r 
cxpatcrno  affeau,qu61  lcilicet  durius  tradauerit  populum,quam  vellet:queadmcdu  paver  fiLi 
etiam  indignatur  li  ieuerior  fuerit  erga  iilios.  Nuc  ergo  tenemus  quid  fibi  velit  hax  rario^em* 

Hh.L 


CAP.    XLIL  IO.C  AL.PR  AELECTION  ES 

pe  ncn  cfle  metuendum  Iuda:is,fi  habitent  in  terra,quoniam  Deus  fatis  fuperque  ipfos  caftiga- 
uit,&  ita  placatus  eft,vt  no'it  vltci ius  rigorem  luum  perfequi  Interea admonet  Ieremias,  quic- 
q.uia;ciiitma!oium,hocdebereacceptum  refcrnDei  iudicio.nonautemadueria:  fortune. 
Videmus  ergo  his  verbis  pcpulum  ad  pcer.itetiam  adduci,quia  ficuti iubetur  bene  fpei are quo- 
niam  Talus  eius'pofita  iic  in  Dei  manu:fic  ctiam  in  pmeritum  tempus  oftendit  Propheta  no  for- 
tfuto  quicqaam  ipibs  efie  panos,fed  fubiiiTepoenasillas,qaoniam  prouocauei  at  infeiram  Dei. 
Sequitur, 

ii  NetimeatisafacieregisBabyIonis,cuiern  vos  timetis  a  facie  eius> 
hoc  eft  xa  cuius  facie  vostimetis,  ne  timeatis  ab  ipio ,  dicit  Iehouah ;  quia  vo- 
bifcum  ego  fum  ad  feruandum  vos,  &  ad  enpiendum  vos  c  manu  eius. 

12,  Er.  dabo  vobis  mifericordias:  Stmilerebiturveftri,  &  habitaic 
faciet  vos  in  terra  veftra*. 

Occurrit  Propheta  dubitationi.q'jxpoteratangere  velagitare  populi  animos.debcbant  qui 
demrecumbereinloam  Deipromiffionem;  led  difficile  erat  nihil  ambigere  in  rebus  adeo  du- 
biis^coafafis.namgraLiirerolFjufasfaeratieiBibyloniuSjVtdidueftjCumoccifuselTetPr^- 
fectas  terrx.Rex  enim  acceperat  iniuriam  a  popalo ,  &  recenti  vi&oiia  adhuc  flagrabat  ardor 
belli.merit6  igitur  fib'i  famebat  cum  tflcnt  male  conlcn :  deinde  quia  negctium  erat  cum  hofte 
crudeli  &  fuperbo.Ergo  Deus  hanc  dabitaacnem  illis  eximit :  atque  ita  corii  marpaternam  cu- 
ram,q  iam  de  iplis  ge;it,ciim  famria;  iter  liberateosabomnimem,  &  tollitmatenam  terroris. 
Q-iaais  enim  rex  Nabuchadnezer  elletoffenfusA  poilet  vlcifci  iniuriam  fibi  factam,  Deus  ta- 
mjnoccurrit,&afarmatfcnonpatrjrum,vtquicquam  triftiusflatuatdeIadxi:>;Y«,ii.quit,  f/- 
metis  a  fide  ~N.ibuchjd/ie7{er.  led  ddir  ite,  faceilat  hie  metus.  neque  enim  vobis  riocebu.  Er  ratio 
additur,Q^M  vobifcMn[nm)inquk)adfirKitndfti»&-adltberandum  vol  ex  eius  manu-  HicLteibene 
fperaic  L.dxos,quia  fietieiusprxiidioin  tun  erunt.  neque  enim  hie  ampliusdal  itandumeft, 
v .  1  Deas  fe  ftaturum  a  parte  ..^li.  a  denutiai.Nam  fi  nofter  eft,ai;dimus  quid  Dauid  no  exem- 
pt. 13. *.  plonos  doceat,Non  timtboquii  faciat  mihi  hcmo,quia  tu  Deus,inquit,mecum  es-.dtinde^No 
i  fd,  7*3.  limebo etiam  fi  caftra  me  vndiquc  circunftent.  Cert6 igitur  ftatuendum  eft,  Dei auxilium efle 
fuperius  omnibus  creaturisata  quanuis  totus  nundus  in  nos  infurgat,  poflumus  quafi  ex  alto  & 
fecuro  loco  defpicere  omnes  conatus,&  appai  atus,&  copias.Hxc  igitur  iumma  cfhquemadmo- 
iMn-.i  0.19  dtim  etiam  dicit  Chriftus  Ioannis  1 0.  Pater  qui  vos  mihidedit,  maior  eft  omnibus.  Si  qua  igitur 
ndeig  atta  fuifictin  Iudxisdebuerant  arripere  hanepromilfionemdeinde  fictenaciter  ea  am- 
plcdi, vt  elfet  quaii  tabula  in  naufragio,qux  eos  perduceret  ad  portu  vique.  Debuit  igitur  hoc 
i  afficere  ad  excutiendas  omnes  curas,&  abigendos  omnes  metus,&  pi  cfligandam  omnem  diffi- 
demiam,cum  Deus  promitteret  fe  ftaturum  ab  eorum  parte :  Ego,  inquit,  fum  y>obtfiun>,nempe ad 
ferH*ffdnt»'Aeinde  addit,^  zdliber.ind.w  w.modum  feruandi  exprimit.  nam  pottiat  adhuc ex- 
cipei cQ^xna  eritiila  falus.cum  tamen  Nabuchadnezer  fit  inftar  rabiofi  leoi  is?  quomodo  igi- 
t  .11  poteiimus  falui  eiTe,quando  nihil  aliad  concipimus.quam  vt  in  nos  fxuiat?  reipondct  Deus 
hanc  fore  falutis  modun^quia  potei  itipfos  liberare  ex  eius  manu.  Eandem  fementiam  aliis  ver- 
bis contirmat,  nempe  quod  datum!  fit  illis  rr.iferkordiat.  Quidam  hoc  exponunt  qudd  Deus  futu- 
rus  lit  erga  ipfos  mnericors.&  fateor  hanc  efle  primam  caufam,cur  deberent  fperare  Deum  da- 
tarum  mifericordias.  Sed  no  dubiro  quia  hoc  refcrat  Propheta  ad  Nabuchadnezer.-quali  dice- 
ret,  Egofl.ftamanimumregisBabyloniiaJ  humanitatem.vtclementer  vos  traftet.nequc enim 
dicituf  Deas  dare  mifericordias  cum  ipfe  ignofcit,&  cumlibirccociliateos  qui  peccarunt,fed 
dicitar  dare  mifericordias  cum  inclinat  hominum  animos  ad  humanitatem.  Qua  ratione  dicic 
G:»  4 ;  1 4  Iacob,Dabit  vobis  Deas  mifericordias  coram  viro  illo.  fed  a  colligcndis  teftimoniis  fuperfedeo 
qua;  fatis  nota  efTe  debent.Summa  igitur  eft,Nabuchadnezer  fore  humanum  8c  clemetem  erga 
Iudxos,quia  in  D(.i  arbitrio  eft  facerc,vt  animus  eius  mutetur.  fcimus  enim  Dcu  verterequo- 
cunque  placuithominucorda:ideoluposfxpecouerrit  in  oues.Siima  igitur  eft,  quanuis  Nabu- 
chadnezer ferueatodiopopalij&paratus  (it  funditus  perdere  rcliquias:  tame  remediumefle  in 
manu  Dei,  quia  emolliet  eias  duritiem,  quia  ifarri  eius  placabit,quia  ex  immani  bellua  faciet  pa 
tr£m,qaimil"cricors  erit  tanquam  erga  filios.  Docct  autem  hie  locus,  regi  diuinitus  animos,  & 
affeftas  hominum,ita  vt  hoftes  etiam  peftim i  dum  in  nos  fxuiunt,non  incitentur  folum  propria 
impetu,fed  arcano  inftindu  Dei  &  conu"lio,du  ita  vultprobare  fide  nofti  a.  Na  fi  teperat  Deus 
eos  q  u  ebulliant  iracundia,&  reddit  nobis  placatos: etiam  fratna  laxat  aliis  fxuientibus :  neque 
id  modo.fed  incitat  etiam  ipfos,dum  vult  pcenam  exigere  de  noftris  peccatis,  quemadmodum 
hsc  doftrina  poffim  in  Scnptura  ocCurrit.Sic  in  Pfalmo  io6.dicitur,Deu  vertiiTe  animos  Gen- 
tittm,vt  odiohaberent  popalum.  Sed  hie  ex  Oppofito  promittit  Deus  Nabuchadnezer  fore  fa- 

cilem,  & 


IN   IEREMIAM.  ji£ 

cilem  &  humanum,vt  parcat  Iudxis,quia cor  cius  tenet,&  daturas  fit mifericordiarn,  ita  vt  di- 
rigatammum  Regis  ad  ignofcendum  populo.hocautem  djligcnter  tenendum  eft,  quia  cum  vi- 
demusnos  vndique  circundari  ab  impiis,quos  Satan  adigit  in  rabie,  vt  nihil  aliud  qua:rat,qi:am 
nos  peffundareiprxfertim  vbi  praediti funt  potentia  in  noftram  pernicicm,  nil]  nobis  certo  per- 
luaium  effet,ipforum  animos  8c  affc&us,  8c  omnes  fenfus  effe  in  manu  Dti ,  8c  regi  eius  voiun- 
rate,neceiie  diet  nos  concidere  lanquam  exanimes.  Ergo  hoc  ad  mitigandos  omnes  metus  plu- 
rimiim  valet  cum  audimus  flexibiles  effe ,  8c  regi  hominum  animos  pro  Dei  arbitiio.  Nunc 
iequitur, 

13  Quod  fid  ixeritisvos,Nonhabitabimus  in  terra  hac,non6bedien- 
do  voci  khoux  Dei  ve/tri, 

•  14  Dicendo,Non,quia,ve/,/f</,in  terra  AEgypti  ibimus}nam^potefthic 
muerpttmc  capi,vbi  non  videbimus  prejium,  &  vocem  tuba;  ,nonaudie- 
mus,&  ad  panem  non  efuriemusA'habitabimus  illic. 

15  Nunc propterea undue  fermonem Jehoua:  refiduum Iudah,quia 
ficdicit  Iehotiahexercicuum,DeusirraeI,Sivosponendoporuentisfa-' 
cies  veftras  ad  ingrediendam  A  Egypt  u  m  ^tingrcdidmiminHhgyptiim,  6c 
ingreffi  fueritis  llluc  ad  peregrinandum: 

\6  Eih,acadct, vt gladius quern vos timetis  ab eo ,hoc cft}aquometukisy 
illic  apprchendat  wos^veloccurratvobUillic^iempe }  in  terra  AEgypti:  &  fe- 
mes a  qua  extiiriefciusjjoccfljpropterquamcftisanxij^lquanuxpducfa  is:nam 
a>n  vtruuque  figmjicdt,  illic  apprehendet  vos,  velddharcbit\obis  :fcddd  \crbunt 
eft,  apprehendet  pojl  vw,  \el  pcrfeqvetur  vo;,  nempe ,  in  terra  AEgypti ,  &  illic 
moriemmi. 

17  Et  erunt  omnes  viri  qui  pofuerint  fades  fuas  Vt  veniant  in  AEgy- 
ptumad  peregrinandum  illuc,morientur  gfadio/ame,&  pefte:  &  non 
erit  illis  fuperftcs  aut  euafor •)idcflJquieuadat£.  facie  mahquod  ego  addu- 
cofupereos. 

Poftquarn  Dens  vtile  &tutum  fore  confilium,quod  dabat  Iudxis,promifit,  nuncex  oppo- 
iito  minatur,nih  paruerint,quicquid  tentabunt  ceilurum  illis  infceficiter.non  aperte  quxiiei  at 
an  ipfis  eflet  vtile  piotidfci  in  A  £gyptum,&  an  ita  Deoplaceret:  fed  Dens,  quipenetrat  vl'que 
ad  omnes  abkonditos  afte&us,  ipfos  prxuenir.  8c  denuntiat  profectioncm  fore  illis  infauftam,  it 
in  AEgyptum  confugiant.Videmusergo  vt  modis omnibus  ftudcat  Prophcta  ipfos  rctinere  in 
ofrkio.vel  potius  Deus  i  pie, qui feruo  iuo  verba  diftauit  Dicit  i^itur, Si  dixeritis,  Kin  hobitabi-' 
mtu in bac terra,tunc,inquk,wAle vobis  cedet.fci  antcqua  denuntiet  pcena,oftedit  ipfos  dignbs  effe 
exitio,li  in  AEgyptum  ic  conferanf.quia  etiam  ii  res  fuiiTer  per  it  licita,Deo  tame  prohibente, 
aliquid  conari,icimusefTe impia: 8c diabolicx fupcrbix 8c  tementatii. Deus generaliter  vetuerat 
inLegefua,ne  vnquam animos adiicerent  ad  AEgyptum; fed  fa:piushancdocT:rinamc5ru'ma-  P*'M< 
uerat  per  fuosProphetas:nucpoftrem6obiignatfuperioravaticinia,  cum  diferte ipfos  excludit  v*-*a,i'& 
ab  AEgypto. Prophcta igiturponit illis  ante  oculos  hoc  crimen:Siconfugitisin  AEgyptu,qi.e.-  3  '  " 
nam  cauia  vos impellit?nempe  quia  eftis  Deo  immorigeri.Ergo  pondus fufceft  in  his  verbis,  vbi 
dicit, K»«  obediendo,inquitvoci  lehoux  Dei  vetfir.quati  diccret  ipfos  no  polTe  de  AEgypto  cogita- 
re,nili  quafi  ex  profeffo  reiiciant  Dei  authoritatem,&  eius  confilio  repugnent.  Adiungit,</«f  w- 
do,fion,qui.iibimm in  terram&Eoy[>ti,vbinonvidebiniusbellt<m.  Hie  fontcm  ipfum  rebellionis  de- 
monftrnt  Propheta,qudd  fcilicet nihil  dcferrentgratixDei.  Eratquidemexpofiti  multis  peii- 
culis  infua  terra  qua?  trepidationem  gignerent,  &ipia  vaftitas  poterat etiam  illis  rorrorcm  vel 
txdiuincutere:  fed  cum  Deus  allererct  libicurse  fore  ipforum  lalutem,cuius,&:  quam  fa-dx  in- 
gratitudinis  fuit,pro  nihilo  ducere  lllud  auxi!ium,quod  vitro  pollicebatur?  Ergo  pcftqua  dam- 
nauit  Propheta  eorum  inobedientiam,fimul  caufam  oftendit,  qi:6d  fcilicet  incrcdulitas  ipfos  a 
Dei  obfequiofubducat.S;  ergo  dixeritistfon,  hxc  vox  eft  tcfiis  cotimacix  ipfcru:  fed  zddit,ibi- 
tnusin  hEgyptHntyvbinonvidebimMf  j>rttlium,>bi non audiemus  focemtubx.  Qurifi  vcro  promiffio 
Dei  fallax  effet^el irrita.fed  hlc  Propheta  detegit occultam  eoru  impieta tern, quod  icilicct  no 
recuberent  in  promiffiones  Dci.Sibiergo  vita  in  AEgypto traquilla  pollicebatur.  An  ipforum 

Hh.  ii. 


GAP-  X  L  It  IO.CAL'PKAELECTIONES 

'erat  hoc  pratftare?Deus  autem  quid  ?pronuntiatierat  fore  tutos  &  incolumes  in  terra  Chanaam: 
hoc  erat  arguere  Deum  mendacii ,  iperare  quietem  in  /Egypto ,  &  meras  turbas  imaginariin 
ca  terra.vbiiubebat  Deus  ipfosquietosmanere.  Nunc  ergo  vidcmuscurdicat,Ife»»Mf  jtf^/f.E- 
Oftfww,'^  non  videbimus  prxltum,  or  non  audiemtts  vocem  tuba,  zj  ntn  efiriemtu  ad  partem.  Promit- 
tunt  etiani  fore  fibi  re  rum  omnium  copiam,  quia  regio  AEgypti  erat  fertilis.Sed  an  1.6  poterat 
etiam  illic  Deus  iplos  affligere  penuria?fcimusAEgyptios  etia  aliquando  fuifle  famelicos.Nunc 
ergo  tenemus  cur  Deus  tantopere  improbet  colilium  populi  de  AEgyptiaca  profe&ione,qu6.d 
fcilicet  vanas  fpes  conciperent,&  interca  Deum  ipfum  tacite  arguerent  mendacii. SubutitjPyo- 
pterea  aiidite fermonem  lehoux  rojidutm lebudab.Dum  hac  voce  iplos  compellat  Ieremias,non  du- 
bium  eft,  quin  ftudeat  iplos  ad  obfequium  adducere ,  Nam  rebus  profperis  fcimus  homines  efle 
quodammodoebrios,vt  non  facile obtemperent  bonis  conliliis.vnde  enim  fit, vt  Reges  &  Prin 
cipes  mundi  tantopere  fibi  indulgeant ,  &  tantum  licentia;  permittanrfuis libidinibus  ? nempe 
quoniam  inebriat  iplos  fortune  fua:  lplendor.Ita  etiam  priuati  homines, vbi  omnia  illis  ex  voto 
iuccedunt,delident  in  fua  fcce.hinc  ht,  vt  difriciles  lint  ad  regedum.  Propheta  ex  oppofito  hlc 
oftendit  non  efle  cur  populus  fuperbiat:  Vos ,  inquit ,  eHisexiguus  numems ,  &  Deus  mirabiliter 
vos  feruauit .  Audite  ergo  reliqutx  lehudab ,  inquit.  dehique  reuocatur  illis  in  memoriam  humi- 
lis  8c  milera  fua  coditio.vt  lint  magis  dociles.  Sed  hoc  etiam  factum  eft  abfque  vllo  profeftu,  fi- 
cuti  vidcbimus.  Sicdicit  lebonab exert  itnum,Beus Xfrael.Ht  his  vocibus  alibi  tra&atum  fuit,<5c  f^pe 
Deus  exercituum  vocatur  a  potentia.  ita  hoc  elogio  Deus  virtutem  fuam  comendat.  Poftea  ciim 
vocatur  Deus  l/Jvte/,fcimus  hoc  epitbeto  renouatum  in  animis  populi  fuifle  beneficium  adoptio- 
nis.peculiariter enim  populum  illu  Deus  elegerat,&  fibi  deumxerat.Debuit  igitur  (an&ius  efle 
&  vinculum  fidei  3:  obediential. Ergo  non  ram  honoris  cau'fa  Propheta  ita  loquitur,  quam  vt  If- 

raelitis  exprobret  fuam  duritierh,  &  ingratitudinem  aduerlus  Deum.  Si  ergo  po/ueritufacics  ve- 
flras,vt  ingrediamitti  AEgyptum,cr  ingreffifueritis  illuc  adperegrinandum:erir,Snquhygljdius  quemvos 
',;"'  inetuitis,occtirretvobif.hic  fequitur  pcena:&  in  his  verbis  nihil  eft  obfcurum.  Deus  enim  fignificat 

■*  eos  lon»e  falli,fi  exiftiment  libi  profpere  fore  in  AEgypto:  quianulla  profperiras  fperandaeft, 

nili  a  Dei  fauore  &  benedi&ione  :  Deus  autem  maledicit  omnibus  peruerfis  conliliis,  cum  videt 
non  poffe  nos  framari  verbo  fuo-Ergo  fi  quid  tentemus  contra  Dei  prohibitione,nccefle  eft  hoc 
cedere  infceliciter.quare'nam  ficuti  omnis  proiperitatis  caufaeft  Dei  fauor ,  fie  etiam  maledi- 
&10  femper  affert  trifles  &  infauftos  exitus:  ac  vtcunque  initio  arridea't  quod  aggredimur  Deo 
vetante,tamen  finis  iple  ent  maledi<9:us,quemadmodum  hlc  docet  Propheta. 

P  R  E  C  A  T  I  O 

Da  omnipotensDeus  >quando non  femel  tantum demonslrajli  nobis  \iam  CF  fcopum 
ad  qucm  tendere  nos  oportetfed  dignaris  etiam  quotidie  nobis  manum  porrigere:  &  afii- 
duis  tuis  exhortationibus  nosinuitas  &flimulas ad pergendum:dainquam,\t attend fi- 
mus  ad  vocem  tuam :  %f  fie  renuntiemus  omnibus  prauis  cuptditatibus  carnis  nojhra,  ne 
quid  nos  impcdiat,quo  minus  nos  totostibifubijciamuSyO1  itafequamur  quocunque  vo- 
casy  vt  tandem  pemeniamus  ad  beat  am  illam  quietem,  quam  nobis  repofuifli  in  c<tlo  ptr 
Qhnjium  Dominum  noflrum,      Amen. 

18  Quoniam  ficdicitlehouahexercituiim  Deuslfrael,  cicuti  fufa 
eft  lracundia  mea,8c"excandefcentiamea  fupei  habitatol-esIerufalem; 
flcflmdeturexcandefcentiameafupervos  cwmveneritis  in  AEgyptu: 
&  eritis  in  execrationem,  &  in  ftuporem,&  in  maledictum ,  &  inpro- 
brum:&  non  videbitisamphus  locum hunc. 

COnfirmat  Proph.quod  ia  dixeratexeplo  vindiftx  Dei  quod  nuper  Iudsis  oftefum  fuc 
1  at.na  cum  toties  prsdicta  naiffet  illis  clades  Vrbis  &  Tepli:obtorpuerat  tamead  Dei  minas. 
Deus  tame  poftqua  din  iplos  expectauit,tadeexecutus  eft  quod  illis  minatusfuerat.  Videratigi 
tur  horribile  illud  exeplu  quod  debebat  non  tatiim  iplis ,  fed  etia  pofteris  eoru  incutere  timore. 
Ergo  Propheta  quoniam  videt  ita  efle  tardos&hebetes,vtfecure  derideantminasDei,reuocac 
in  memoria  quod  nuper  viderat,Scitis,inquit,queadmodu  efFufus  fuerit  furor  Dei  luper  habi- 
tatoreslerufale-.talisetia  fudeturfuper  eos  qui  in  AEgyptu  cofugiet.  Potuitaute  Ieremiasau- 
thecice  loqui,quonia  pnjco  fuerat  ilhus  vindifts  cuius  nunc  fit  metio.Si  quis  ahusDei  nomine 


Iuda:i 


IN   IE  RE  MIA  M.  j2t 

Iu.da.-is  dcnuntiaflet  quod  acciderat.pctcrantexcipcrefe quide"  iufte^uifTe  caftigaros  aDeOjfcd 
non idco  protinus  requi,vcrum  efle  quod  illc  diccrec :  led  quoniam  Pi  opheca  1a  ante  annos  44* 
cotics,&  quidem  allidue  illis denuntiauerat  quod  tandem  reipla,  &  experimento  fenferunt  di- 
uinitus  filifle  fibi  prcdi&um,  pottiit  iumma  authoritate  repetere  fimile  Dd  iudicium,qucmad- 
modum  nunc  t acit.  Sic  ergo  diiit  leboK.tb  ,inquh,  Quemndmodum  furor  mens  effafus  eft.  Similm.do 
dufta  eft  vel  ab  aqua,vel  a  mttallo;ideo  quidam  Vei  tunt,Sicuti  conflatus  eft  furor  mcus:fed  fu- 
lioncm  proprie  (ighiricat  verbum  quo  tyiitxA  Icremias.Poteft  tamen,  quemadinodum  iam  dixi, 
referrivel  adaquam,qua?fundedolcextedit :  vel  ad  rnetallu,quodIiqucfa£himfehuc&illuc 
fpargir.Signirkat  igitur  omnes qui  iii  ,€gyptu  profe&i  f uerint  tore  miieros,quia  vtcunquc  iub- 
ducerc  fe  conentur,reperiet  tamen  iplos  etiam  exules  vindlcta  Dcfqula  inftar  diluuii  graflabi- 
rur  in  omnes  babitatoresdta  vt  fruftra  quxrant  fibi  Iacebras.Tcncmus  ergo  cohfilm  Propheta?. 
Snmma eft,quemadmodum  ludxi  luo  malo  cognoucrant  ipfum  efle  ridum  &  veracem  Dei  fer- 
uum  in  cladc  Vrbis  3c  Temp!idcntintianda,ita  fenfuros,nili  reiipifcat,nunc quoque  a  Deo  pro- 
fectum  eire  hoc  ma::darum,qiio illis  iam  minatur  fecundam  cladcm:  Fimderur,  inquit,  exctndef- 
centiu  m.tfuper  vos cum  venerittfin  &°yl>tum.  Poflea  adiungit  fentetiam  ex  Lege  fumpta  qii£  fi  e~ 
quenter  occurric  a  pud  Prophctas  ,tpfosfcilicet  fire  in  execrationem,  <&  Huporem>v  nitledtilum  cr 
p-obrum.  nSxquod  vertimus,Execrationem,propiie  quidem  ligniricat  iuliurandfi:  fed  quia  i'qpc 
additur  imprecatio  vbi  volumus  nobis  ridem  haberi,accipitur  etiam  pro  cxecratione.Dicit  igi- 
tinforein  execrati'jnem,idc&,m  formiilam  execrationis,quemadniodi;m  alibi  cxpofuimus.  Qu- 
cunquc  ergo  volent  maledicere.Prophera dicit  hanc  loquedi  formam  fore  inftar  vulgaris pro- 
ucrlmi!!ismore,M:dr:dic,RtibiDeiisficutiIuda!is:PerearnegoficutipeneruntIuda:i.Denique 
ligniricat  hornbile  fore  pxna;  genus ,  quod  fument  homines  in  vulgare  cxecrationis  prouer- 
biitm.  Addit  injiitporenhhoc  elt,prodigioiam  fore  Dd  vindi&am  erga  ipfos,  vt  omnes obftu pef- 
cant.Addit,/»m.<W/'r7«wcjr/»'o&)'«i?».Summaeft,Deumn6  vfitatam  peenamde  Iudaris  fumptu- 
rum  effe,ied  qux  memorabilis  fit  apud  omnes  Gefttes,  vt  facile  appareatnon  leue  fuifle  iploru 
crimen,quod  peruicaciter  rcfpuei  mt  fermoncm  propheticum  .Poltremo  <\ddh,nnnqHam  nifitros 
ttmwjjquia  non  erat  Iud.Tisc6;ilium>perpetuohabitarein  AEgypto.Fingebantenimfemanere 
in  fidu'cia  promiffioms  Dei  firmos,&  conftantcs,& ia&abat  fe  bene  fperare  de  reditu ,  quoniarft 
exilium  Deus  tantum  ad  70.annos  derinierat.  Cum  ergo  ita  ftolide  gloriarentur  fe  a  Deo  fpera- 
re promiffam  gratiam,  dicit  excludi  ipfos  ab  omni  fpe  reditus,quia  etiam  fi  alios  captiuos  Deus 
reftituat,quidifperfi  erant  per  totum  Onetem,  AEgyptiacos  tamen  hofpires  monturos  efle  in 
CxiUo.  Hoc  autem  fuit  illis  abfcindereomnemfpem,vt  fcirent  fe abdicari  prorfus,nec  fibi  am- 
plkis  locum  fore  in  pop^lo  Dei,  tametfi  cenferi  volebant  inter  primes.   Sequitur, 

19      Lociitus  ell:  Iehouah  contra  vos  3  reliquiae  Iehudah,  ne  eatis  in 
AEgyptum.-fciendo  (ciatis  quod  coilteflatus  fu  erinj  vos  hodie, 

zo  Quoniam  fefelliftis a.mma.sve{lra.s}dutfallctcesfuiftis in animabus W- 
jlns ,  quando  mififtis  me  ad  lehouam  Deum  veftrum,  dieendo,  Ora  pro 
nobis  Jehouam  Deum  noftrum:  &fecundum omnia  qu£  lociuusJeho. 
ualiDeusnoflerfueiit,ficannuntianobis,&faciemus. 

ii  Ego  autem  annuntiaui  vobishodie,&  non  audiuiftis  vocemle- 
houa:  Dei  veltr;,&  fecundum  omnia  propter  qua;  mifit  me  ad  vos. 

Hie  Propheta  crimen  corum  melius  explicat.na  poterat  videri  pcenaatrocior,  nifi  detectali- 
quido  fuiilet  eoru  impietas.  Dicit  igitur  no  debere  videri  pcena  hanc  nimis  rigida,quiaDeus  no 
lemel  conteftatus  fuent  Iuda:osj&  quafi  folenni  ritu,&  tcftlbus  adductis,  ipfos  admonucrif.ipli 
aute  ad  extremu  vlque  non  tantum  corempferint  eius  confiliu,&  admor.itiones,  fed  fupcrbe  re- 
iecerint.  Add  it  etia  ipfos  falUcitero-  perfid'e  e^ifle  cum  De  »,quod  fimulaucrint  fe  fore  morigeros  ft 
mulatqtic  perfpeda  illis  effet  Dei  voluntas:re  aute  ipfa  prodidcrint  nihil  fibi  tale  efle  in  animo. 
Deprehefa  cnim  fuit  eoru  vanitas,&  fallacia  vbi  Proph.Dei  nomineipfis  reipodit,neqi  tame  Ji- 
buk  lplisDeo  obtcperare.Nunc  verba  ■cx^eda.m',L»tjnutus  efi  lehouab  contrd  ■pss.reliquja:  lehudab. 
Itcru  >f//^wrf5nominat>vt  fecu  expendat  no  efle  amplius  fuperbiendi  caufam. Rebus  enim  inte- 
gris  icimus  vt  delpexei  int  Prophctas  Iudci.  erant  enim  quafi  ebrii  profpei  a  fonuna.  Deus  aute 
illisexcuflerat  hunc  faftum,quo  prius  turgebant.  Deinde  Propheta  proponit  illis  gratiam,  qua' 
fuerant  liberati,vt  difcat  pofthac  kit  Deo  fubiicere ,8c  eius  verbo.  Hac igitur  de  caufa  nliquias 
ipfos  nominat,vtmagis  attentos  rcddat,&  dociles.  Sed  hoc  factum  fuit  abfque  proftftu.quan- 
uis  enim  res  ipforum  attritx  elfentdmo  fere  in  nihilum  eflent  rednfti :  non  tamen  depofuerant 

Hbiii,  " 


CAP.  XL  II.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

altos  illos  fpiritas.Targebant  igitur  adhuc  peruerfa  confidentia:fcd  valuit  tamen  hax  admoni- 
tio,vr  magis  effent  inexculabiles.  Si  ingrejjifueritis  Mgyptum,inquit^ogtiofcende  (ognofiite,  vel,  co- 
gnofcendo  cognofcetis.eft  verbum  futuri  temporis,  led  poteft  imperatiue  accipr.  Poterit  bene 
conuenire  futurum  Km^i\s,cognofcendo  ctgno feet  is, \\oc  eft,tandem  res  ipfa  docebit  vos,  fed  fero, 
quemadmodum  ftulti  nunquam  nil!  accepto  malo  fapiunt.  Cognofiendo  cognofcetis  quod  contefl.it  ut 
fuerint  vos  hoik.  Deus  dicit  fe  nihil  prajtcrmififfe,quo  ludaros  reduceret  ad  ianam  mentem.  Con 
teftatio  enim  tunc  fieri  folebat  ritu  folenni,  adhibitis  teftibus,ne quis  obtederet  fe  errore  fuiffe 
lapfum.  Ergo  vt  tolleretur  omnis  excufatio,folebat  teftes  vocare.  Deus  ergo  ex  communi  illo  & 
forenfi  more  loquiturjac  dicit fe  fuiffe conteflatum  Ittditos,ne  forteper  inl citiam  delinquerent. Se- 
quitur  ergoaplos  data  opera  penifle  acli  accerfiuifient  fibi  interitum.Iam  adiungit  alteram  cir 
cunftatiam,qudd  fcilicet  miferint  cum  prartextu  rare  pietatis,  acli  modis  omnibus  paratielTent 
^ad  Dei  obfequium.Sed  primum  dicit  ipfos  fefellifle,vel  fiiille  deceptos.  Et  nyn  quidem  lignifi- 
cat  errare,vnde  verbum  Ithpael.atqui  Interpretes  non  conueniunt,  quia  lie  quidam  rcfoluunt, 
quod  deceperint  Prophetam  in  animabus  fuis,  hoc  eft,  quod  aftute  apud  fe  retinuerint  peruer- 
fumillud  confilium,nempe  proficifcendidnterea  profeili  fuerint  fe  paratos  adobediedum.Sed 
quoniam  hie  non  ponitur  Prophets  nomen,videtur  ilia  expofitio  elle  durior.  Ego  igitur  malo 
alteram  amplefti ,  nempc  quod  leipfos  deceperint:  &  3  hie  luperuacuumeft.quemadrnodum  in 
multis  locis .Decepiftis  ergo animtu  veftras ,quando  vos  mififtis  wwynquit,  ad  lehouam.  Significat  aute 
Propheta  cum  vellent  callide  agere  fuille  deceptos,qaia  Deus  folet  deprehendere  aftutos,  &  da 
excogitant  hoc  &  illud,tantum  ne&unt  libi  decipulas .  &  videmus  varriciem  impiis  femper  ce 
dere  in  exitium.Proph.hoc  fenfu  deridet  peruerlam  ilia  afFedacione.aftutiSjdu  impii  volut  fu- 
cu  Deo  facere:&  dicit  ipfos  decipi.queadmodfi  e  tia  quotidie  v  jdem*  .Dicit  ergo  ipios  fibi  f  i.if- 
fe  mali  authores.quia  aftuto  illo  Sc  vafro  co.ilio  fe'eoniecerint  in  ruina,  nepe  dum  mififtis me  :  >3 
accipitur  hie  pro  aduerbio  tepoiis:quando  mififtis  mead  lehouam  Deutn  veftrtm,  dicendo,  Ora  pro 
nobis.  Vbi  exprobrat  no  modo  penidia,fed  facriIegiu,quonia  federate  abufi  fuerint  Dei  nomi- 
ne.Hocenim  tolerabile  no  fuic,  obtedere  ftudiu  pietatis,&  teftarife  fore  Deo  obfequetes:  inte 
rea  aute  foueri  in  animo  peruerlam  ilia  cogitatione,qua:  poftea  ab  illis  detecia  fiiit.  Et  ideo  non 
tatum  comemorat  ie  fuille  mi(Tum,ied  leetiamrogatum,  vt  apud  Deumintercederet.  Duplex 
igitur  facrilegium  fuil.nempe  quod  fcifcitati  funt  quidnam  Deo  placeret,  &  poftea Ipreuerunt 
vaticinium.dei.ide  adhibuerunt  etiam  preces:&  cum  Deus  illis  relpondiffet  per  feruum  funm, 
duxcrunt  id  totum  pronihilo.  Nunc  tenemus  cur  hare  duo  ila  diftin&e  exprimat  Ieremias.  Ora 
ergo  pro  nobis  ad  Dettm  noftrum^feenndum  omnia  qua:  dnerit  lehouah  Dem  nofter,refera4  nobis.  Vi- 
detur  populus  mira  iinceritate  agere,  cum  Prophetam  hortatur  ne  quid  diflimulet,ne  quid  ad- 
dat,velminuat.  quid  enim  poteft  melius  optari,quam  vthomines  reiiciantomnem  ambigi.itate, 
omnes  tergiuerfationesmec  velint  corrumpi  Dei  fermonem'hoc  aatem  mas?nifice  prxdkat  Iu- 
6.xi,quicqnidrefponderit  lehouah Deus nofter,annuntianobis.  videntur  hie  meliore  effe  zelo  ,quam 
ipfe  Propheta. nam  Lege  imponuntme  quidaddat,vel  minuat,fed  lidelis  fit  Dei  inter pres.  Vi- 
dentur ergo  effe  femiangeli:  poftea  tedAtimr  fefa&uros  effe  quicquid  Dew  praceperit. T^niem  ad- 
iimgit^gorfK/fwrfMWKW'MWVo^WW/eanquit.Hlcfidemfuamcommendatmoniaftantia'caufa, 
fed  vt  coarguatur  eorum  impietas ,qui  tandem  fpreuerunt  Dei  oraculum,cui  tamen  iadabant  fe 
effe  parituros.No»  attdiaift  is, in^M>  vocem  lehoux  Deiveftri,  zsrfecundum  omnia,  propter  qiu  mifit  me 
ddvof.  Iterum  confirmat  Propheta, per  ic  non  ftetiffe,quominus  ludxi  fequerentur quod refiu 
crat,atque  etiam  vtile,quiafincer^cjuod  Deus  mandauerat  ipfis  retulerit.     Nunc  addit, 

it  Et  nunc  fciendo  Cchote,hic  ^ynn  imperatiue fumendum  eft  fine  controuer-) 
fia}quod  gladio,&  fame,  &  pefle  moriemini  in  loco ,  ad  quem  appetitis 
ire ,  ad  per egrinandum  illic. 

Concludit  tande  Propheta  fuam  fententia,  interpofitis  caufis,cur  Deus  tarn  feuere  cum  illi^ 
afturus  (it,  quonia  fcilicet  intolerabilis  fit  eorum  pei  ridia,&  impietas,&  ingratitudo,&  obftina 
tus  contemptus.  Poftquam  ergo  oftendit  nullam  fore  illis  expoftulandi  caufam,acfi  Deus  nimiu 
effet  rigidus,tandem  pronuntiat  quulis  ipfos  maneat  exitus,nempe  morituros  gladio,fame,Zf pefle, 
hoc  eft.nullamfpem  fore  falutis.quia  fi  elapfi  fuerint  c  gladio,obfeflum  iri  rame:fi  etiam  fame 
euaferint,tamen  fore  illis  cum  pefte  negotium.  Hxc  trita  eft  loquendi  ratio  apud  Prophetas,vt 
iatis  notum  eft,dum  fignificat  impios  f ruftra  fperare  impunitatem,cjuadoquidem  Deus  arma- 
tus  fit  multis  generibus  pcenarum.MonV mini  ergo  in  loco,  inquit,  quern  appetitis  ad  peregrinandum, 
Hlc  rurfus  oftedit  cofihum  populi.  neque  enim  volebat  perpetuo  in  /Cgypto  habitare,  fed  dun- 
taxat  ad  tcmpus,donec  liberum  effet  redire  in  patriam.  Denique  volebant  reftitui  quafiinuitQ 
Deo:  &  tamen  non  definebant  fallo  obtendere  Dei  nomen,  qualiter  hy pocritae  femper  Deo  illi| 
dunt.      Nunc  fequatur, 

"  CAPVT 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  3iz 

C  A  P  V  T     QJ/  ADRAGESIMVM   TERTIVM. 

T  factum  eftcumfiniifletleremiasloquiadtotunipopulum 
cunctos  feimoneslehoua:  Deiipforum,procjuibusmiferat 
ipfum  Iehouah  Deus  ipforum  ad  ipfos,omnes,  inqum,hos  fer 
i^f  mones: 

z  Tunc  dixit  Azarias  filius  O^aiaj ,  &  Ioancs  filius  Carea?,&  omnes 
duces,&  omnes  viri  iiiperbi,dicenteskrcmia?,Mendacium  tu  loqueris, 
non  mifit  te  Iehouah  Deus  nofter  ad  dicendum ,  Ne  eatis  in  AEgyptum 
ad  peregrin  adum  lllic: 

3  Sed  Baruch filius  Nerix  incitat  te  contra  nos_,  vt  tradat  nos  in  ma- 
num  Chaldarorum  adinterriciendumnos,&:  transferendum  nosBa- 
bylonem. 

Hlc  profequitur  refiduam  partem  hiftorre  Prophetaidicit  totum  popnlum  contumaciter  per 
fcueralTc  in  prauoiuoc6n(i!ia,vc  nihil  rmnendo,&  obtefiando  profecerir.Fuit  autShicprodi- 
giofuspopuli  fLpor.nam  experti  erant  fidem  Propheta:  cam  multisannis -.deinde  adeum  accef- 
ierant>quiaperfualierant  eii'c  ridelem  ec  proSatum  D^iieruum.Non  fimpliciter  Dei  nomine 
refpoder.fed  quia  nouerac  eorum  duririe,  addit  obteftationes,qu£  etia  lapides  mouere  poflent. 
Quod  ergo  apud  furdos  verba  fecit ,  hjnc  apparet  fuiffe  prorfus  a  diabolo  fafcinatos.Et  ira  dif 
camus  non  illudere  Dco,neque  dupliccm  ariimum  afterre,vbi  de  voluntate  eius  inquirimus:fed 
nos  permittere  regendos  eius  verl  o.  Dick  autem,  quum  finiffet  liqui  A&  totum  populum,fickti  Deus 
prxceperatytunc  hannemfiiimn  C-irex,<y  *s?\-tri.ir»fi!ium  ofa&  prime}  reclctm.'jje ■  Q^ar.tuniattinet 
ad  Azariam,non pofTumus  certo  cognofcere  qualis  alioqui  fueiit.  Sed  hlc  habemus  exemplum 
notatu  dignum  in  Ioanne  filio  Carea:.  Vidimus  fuifle  hominem  &  ftrenuum,&  cordatu,&  pru- 
dentem,&  recloetiam  animo .  Denique  ii  quis  expendat  qua:  ante  narrauit  Propheta,  dicet  he- 
roic.! natura  ipiu  fuifle:imd  ii  iplu  compares  cum  Godolia,qui  tamen  fuit  vir  eximius,  &  qucm 
Propheta  ornauit  magnificis  tlogiis :  tamen  hie  longe  excellit .  Godolias  fuit  quidem  ingenio 
manfueto:fuit  animokis  in  tuenda  ialute  populi:fuit  vir  integer -.deinde  fuit  pater  populi,qui in 
rebus  defperatisitafe  geffit,  vtprster  lpem  omnium  colligeretreliquias  pcpuli.  Vidimus  etia 
Prophetam  eius  opera  fuifle  ereptum  a  morte  prsfenti .  Sed  Ioannes  filius  Carea;  fuit  etiam  Jn- 
fignis  adiutor,  quum  vitro  ad eum  acceffit,  & quum  obtuht  fuam  operam:  deinde  fideliter  ipfu 
&prudenter  admonuit,vt  libi  cauereta  perfidia  eius  nebulonis.a  quo  tandem  fuit  occiius.  Go 
dulias  credulitate  nimia  lapfuseft.Ergo  Ioannes  filius  Cares  maiorem  habuit  fpeciem  virtutis, 
quam  Gjdoliasprs  fe  tulerit.Quid  autem  nunc  pronuntiat  Spnitus  Dei  tarn  de  ipfo  quam  de 
cms  fimiubus  f  Vocat  homines  fuperbcs>&  contumaces .  Videmus  ergo  quofdam  pollcre  animi 
magnitudine,qui  tamen  pra:fra6to  funt  ingenio -.  quemadmodum  in  rebus  turbatis  hoc  vtpluri- 
mumeontingit.Prodibunt  eniraquidam  miritice  fti  enui:led  li  resnonrefpondeanteorum  vo- 
tis,tunc  ferocient>&  frcment  aduerfus  Deum.&  homines:  deinde  nunquam  fuftinebunt  fe  cogi 
in  ordinem.Talis  lgitur  fuit  hie  Ioanes  filius  cares  .  ab  vna  parte  in  ipfo  refulfit  eximia  virtus: 
fed  tandem  re  ipfa  appa'ruit  qualis  elTet .  Et  Propheta  etiam  pro  authoritate  iudicis  pronuntiat 
ilium  fuiffe  fuperbum  cum  fimilibus.DA'/f  zr^p.hT^masfilim  OfaU ,  deinde  loannesfilita  Cairnti 
CT  reliqiti  homines  fuperbi,  Mendicitm  tu  loquerisSuit  hoc  nimis  contumelioi  um.nam  nuper  teftati 
fuerant  le  agnolcere  Ieremiamprofidcli  Deiferuo,&  fe  amplexurosquicquid  dixhTet  pro  cer 
to  oraculo  Dei -.  nunc  autem  mendacii  ipfum  accuiiint .  qualis  eft  ifta  leuiras?  Sed  hinc  apparet" 
quam  alti  ac  multiplices  fint  receflus,  &  quam  flexuofi  in  mentibus  hominum  .  nunc  enim  ver- 
ba proferunt  melhta,pofteaeuomunt  meram  virulentiam.Ita  ex  eodem  ore  quad  vnomome- 
toprodibit  dulce&amarum.HincergodifcamusplenameiTemultisfallaciishominismentem, 
donee  purgata  fue  ric  Spiricu  Dei.  Videmus  etiam>vbi  femel  efferbuit  impietas,  quorfum  proru 
pat .  neque  enim  tantum  contumeliofi  fuerut  aduerfus  Ieremia  ifti  homines,fed  in  Deum  ipfum- 
Et  iam  nOn  tergiuerftntur ,  vt  anteameque  exceptionibus  vtuntur,  fed  palam  inianiut  aduerfus 
Prophetam. Ita  hypocritis  habebit  quidem  fua  integumenta  ad  tempus :  fed  vbi  vrgetur  a  Deo 
impii.tunc  nullum  modum  feruant .  Cum  ergo  aliquam  pra:tendcrent  modeftiam  Ioannes  filius 
Carex,&  reliqui,vbi  viderunt  fe  fruftra  cauillari,tu.nc  cceperiit  palam,  &  velano  imperii  fure- 
re aduerfus  Deum3&  feruum  eius.  T« ergo loqueris mendacium  .  poftea  transferunt  culpam  in  al- 
terum,nempe  in  Baruch,qui  tamen  fuerat  fidelis  minifter  Prophets.Sed  quia  non  reperiunt  in 
ipfo  Ieremia  caufam  cur  rncntiatur,ideo  conuertunt  fuum  furorem  contra  Baruch.  Non  igitur 

Hh.  iiii. 


i 


CAP.    X  LIU  IG.  C  A  L.  PR  AE  LECT  ION  ES 

mrcunt  Ieremia: honoris  caufa,  fed  quia  deftituuntur  omni  colore  ad maledicendum :hinc  ht,vt 
conucrtant  crimen  in  Baruch,qui  tamen  perajque  erat  innoxius  vt  Propheta  .  latitat  ergo  te  Ba 
rucb  ctntrAnos. Si  leremiasaltenusimpuliu  ita  vaticinatuserat,  potuitialtemextenuarieiuscri- 
men.Dixerunt  autem  ipfum effe  mendacem,  &  meras  impofturasproferre.  Sed  impii non  refpi 
ciunt  quid  dicant.quia diabolus  ipfos  agit  prarcipites.  Accufant  autem maximo  crimine  Baruch 
quod  velit  ipfos  prodcre  ChaldaMs,deinde  cxponerc  ad  camiricinam,&  tradere  vt  rapiantur  in 
exilium.  Fumei  hxc  maxima  crudelitasrdcinde  li  repucamus  qualis  fucrit  Baruch,&  quam  inno- 
xiefe  geffent:vt  fuerit  periclitatus  pro  vcro  Dei  cultu,&pro  defenfione  prophetic^  do&rins: 
cerce  nulla  erat  occalio,Gurtantaignominiaiphimgrauarent.  Sed  videmus  femos  Dei  Temper 
obnoxios  hiiffc  extremis  quibufque  probris.etia  fifummaintcgritatefe  geffiffent.  Ergoiihodie 
male  audiinusjpoftquam  ftuduimus  bene  agerc,  non  debet  videri  nobis  durum  autnoim,  quo- 
minus  feramus  patienter .  Danda  quidem  eftopera,vt  obftruatur  os  maleuolis  &  improbis:  non 
eftdadaocca'io  ma!ignis,vt  Paulus  etiam  alibi  udmonct.  Cxteriim,vbi  fucrimus probe officio 
noftro  defun&i  ,fi  tamen  canes  contra  nos  latrentdi  oneremur  multis  probris  Sc  criminibus.di- 
Jcamus  hxc  patienter  ferre»  Hoc  igitur  tenedum  eft  nobis> quum  videmus  Baruch  damnatum 
fuifle  extremxperridix,&  crudelitatis .  lam  quid  negotii  erat  iph  Baruch  cum  Chaldans?  an  ad 
ipfos  transfugerat ?  ah  ftuduera't  author'itatem  fibi  acquirere?  vel  quicquam  gratia:  aut  fauoris 
conciliare  ?  nihil  raledccutus  Temper  fucratleremiaquocunqueproricifceretur.  Ieremins  qui- 
dem adeptiis  fuerat  aliquid  fauoris:  led  hoc  oportuk  gratuito  Dei  beneficio  afcribere .  Baruch 
ergo  veniim obtinuerat a  Ghakbeis  limul  cum  Propheta ,  quoniam  caufa ipforum  prorfus  erat 
limilis.Sediatereanonlecutus  fuerat  Chaldatos, quum  tamen  darctur  optio.  Etcnim  quumof- 
ferrent  leremix  Ghaldafi  quietam  &  tianquiibm  ftationem,  potuit  etiam  Baruch  concedere  in 
reaiaoem  illam  opimam.  voluit  autem  in  terra  manere.  Videmus  ergo  vt  a  fe  abftulerit  omnc  li- 
niftrum  lermonem  :3c  tamen  non  potucrit  os  obftruere  maleuolis  ,qi;in  obtre&aret,  &  ipfum  ca- 
lumniarentur.  Sciamus  igitur  feruos  Dei  probare  fuam  conftantiam,dum  vndique  impetuntur 
homiim  ma!edi<5cis:&  interca  contenti  teftimonio  fua:  corifcientia:,pergunt  in  curfu fuo,&  refpi 
ciunt  ad  iadicium  Dci,&  non  morantur  quid  fentiant  homines,  vel  loquitur,  mod  6  Deus  ipfos 
probct,&  lit  eorum  vindcx  in  cxlo. 

P  R.  E  C   AT   I    O. 

Dd&ninipotens  Deusy  quando  videmus  quiddim  minatus  fueris  omnibus  \erbitui 
cbntemt>toribits,vt  difcamus  nos  tibi  regendos  permute^  0*  ltd  deddmm  omnes fenfus 
nojlros  in  dbfequium,vt  quicquidprxce peris  Jwcfldtim  dbfque  vlk  controuerfid  ample- 
Siamur^  fie probemusnoslrumfinceritdtetn}vt facia  noflra  diclis  refpondeant^  \i- 
td  dem,.ns~lret  nos  non  filfb  obtendere  facrum  mum  nomtn  ,fed  proferre  quod  in  ammo 
hdbemus,&  quodtu  ipfe  cognofcis, donee  tandem  illucedt  dies  die  poflremus ,  quo  libris 
apertis,rcte?ctur  omnes  hominum  cogitdtiones,  vt  tunc  integfi  appdredmus  in  confpeftu 
tuo,pcr  Cbnflum  Dominum  nojlrum,    Amen. 

4  Et  non  audiuit  Ioannes  filius  Careae,  neque  omnes  Princfpes,(/«- 
tfj,copiar  um,nequc  totus  populus  vocem  Iehouae,  vt  habitarent  in  ter- 
ra Iehudah> 

Pr.  o  p  h  e  T  a  fatis  iam  oftenderat  Ioannem  filium  Carear,&  reliquos  non  bona  fide  fcifcitatos 
fuifle  ex  Propheta  quid  Deo  placeret .  nam  vbi  viderunt  Dei  consilium  non  congruere  cum 
praua  fua  &  ftulta  cupiditate.furrexerunt  aduerfus  Prophetam .  Sed  nunc  clarius  damnat  eoru 
contumaciam,  quod  Deo  non  parucrint.  eft  autem  hoc  emphaticum  ,  non  obediuifle  voci  Dei, 
quia  negauerant  Deum  loquutum effe .  Quanuis ergo  tergiuerfati effent ,  ex oppolito Ieremias 
nrortuntiat  fe  fuiffe  vcrum  Dei  interpretem,nec  quicqua  protuliffe,quod  non  ab  lpfoDeo  pro- 
feel:  loi  effet.  D einde  reos  omnes  peragit.tam  duces,  quam  totum  vulgus,  ne  quis miretur  inno- 
xios  homines  fuiffe  trados  in  /f-gyptum,cum  tamen  parati  effet  fe  Deo  fubiicere. Propheta  igi- 
turhlc  oftendit  omnes  fuiffe  implicitos  eadem  culpa,  quoniam  non  foli  duces  fuerint  rebelles 
oraculo,fed  etiam  totus  populus.    Nuncfequitur, 

5    Et  afTumpfit  Ioannes  filius  Care*E,&  cuncli  duces  copiarum  reli- 

quias 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  MJ      .  ^ 

quias  lehudah,  qu«e  reuerfa:  fuerat  e  cunctisgentibus,  ad  quas  illuc  ex- 
pa  \(x  fuerant,/edf  abwdat illuc,  adhabitandum  in  terra  lehudah: 

6  Nempe  viros,&  mulieres, afiumpfittam  vmv,  quant mulicres,8c  pueri- 
tiam  y  &  filias  Regis,&  omnem  animam,quam  reliquerat  Nabuzardari 
princeps  interfe&orum  apud  Godoliam  filium  Achi  Aam ,  filii  Saphan, 
&  apud  leremiam  Prophetam,  &  apud  Baruch  filium  Neria?. 

7  Et  venerunt  in  terram  AEgypti ,  quia  non  obedierunt  voci  leho- 
UJe,  &  venerunt  vfque  ad  Taphnees. 

Nunc hiftorice  declarat  Propheta  quod  brcuitcr  attigerat.  Dicit  igltur Ioannem  cum  aliis 
ducibus  fumpfiffe  omncs  reliquias  populi,qux  illic  erant  fuperftites.dcinde  qua;  redierant  ex  va 
riis  regionibus.  Multicnim  profugi  latucfant  vcl  apud  Moabitas,  vcl  apud  ldumeos,cum  vide- 
rent  vrgeri  potentia  regis  Nabuchadnezcr  Vrbem  iplam.  Ergo  dilapli  eranthuc atquc  illuc,vt 
ricri  lblet:&  illic  expe&auerant  belli  cuentum .  Poftquam  autem  difecflerat  Nabuchadnezer,& 
permiffum  fuerat  Godolix  colligere  quicquid  crat  refiduum ,  &  locare  in  fingulis  vrbibus  ,  8c 
oppidis,multi  reuerfi  fuerant  in  terram  vacuam  fcilicet.nam  habitauerant  apud  exteros,  &  mi- 
lere  illic  fuerant  tractati .  Cum  ergo  nufquam  poffent  pedem  figere  extra  iuam  terram ,  neque 
reperirentquietum  vllum  tugurium,  reuerfi  funt ,  vt  iblent  homines  famelici,qiubus  nulla  eft 
conditio. Reuerfi  funt  itritur  in  terra  lehudah  vthabitarent  fiib  manu  Godolix.  lam  dicit  Pro- 
pheta/***/^ ajfumptos  a  loanne,cy  traduclosin  AEgyptum.  Hie  igitur  eft  modus  contumaciam  Vnde 
intelligimus  quam  audaces  fuerint  duces  illijquod  fcilicet  non  dubitarunt  in  AEgyptum  profi- 
cifci,cum  tame  illud  cftet  capitale.Nullus  tunc  quide  erat  exercitus  Nabuchadnezcr  in  ludxa> 
led  metuenda  tamen  vindiftaerat.Dcinde  cum  in  AEgyptum  confugerent,  pctcraiit  ijlic  male 
&  parum  hofpitaliter  excipi.Sed  hinc  colligimus.vbi  femel  cceperunt  homines  Dei  iuguro  excu 
tere,prorfus  rapi  furore  diabolicodta  vt  nihil  illis  fit  difhcile.Si  recti  agendum  eilct,obiicerent 
mille  argumentaadexcufationem:vbi  autem  fequunturfuam  !ibidinem,quodammodctranfi- 
liunt  nubes,vt  ita  loquar .  ergoimpictasfemper  plena  eft  temeritatis,&  audacix.Sed  ciim  vide- 
mus  ita  prxcipites  ruere  impios,vbi  tamen  Deus  malediciteorum  tarn  confiha,  qu^m  co^atus, 
difcamus  animos  colligere ,  vbi  parendum  eft  Deo,  qui  femper  lxtum  &  fcelicem  exitum  nobis 
promittit, vbi  icquimu  r  vias  ab  ipfo  propofitas .  Sumpfit  ergo  loanncf,deinde  reliqui  duces  Cojfiart  m 
qukquidrefduutn  erat .  Dcindc  oftendit  quam  male  fibi  confuluerint  illi  exules,qui  reuerfi  fue- 
rant in  terram  Iehudah,vt  illic  habitarent.  Poterant  emm  adhuc  tranquilli  quiefcere  apud  alias 
gentes,quxipfosreceperant  hofpitio.in  AEgypto  autem ftatim  Deusexeruit  fuum  iudicitim 
aducrius  omnestam  indigenasquam  inquilinos.Sed  digni erant  tali  mercede,quoniam  malue- 
rant  peruerfo  imperioobedire,quam  audire  voce  ipfiusDei  loquetis  per  Propheta  luum. Dun 
de  fpecies  ipfasenumerat  Propheta ,  quod  fcilicet  aJ}umpJerinttam)nulicres,quam'viros,deindt:  pue- 
flw.ncque  eni  placetvertere,  Pubertate, licutialiifaciut.quadoquide  de  puerisita  loquirurScri 
ptura.Ergo  paeritiam,ve\  pueros  affumpfit  loannes  c«/»/oa£s<Poftea  adia^kfili/ts  regis.q  nxfitu  fuit 
ateaquxnam  fuerint  iftx  Regis  filix.Sed  probabileeftgenitasfuifTcex  concubinis:dcinde  fuif^- 
fe  depofitasqiialiintuto,  vtfiquid  grauius  accideret,faltem  ne  venirent  inmanus  hoftium. 
Ergo  reuerfx  erant  etiamRegis  rilix  cum  aliis  exulibus.fed  poftea  tradu&x  funt  in  AEgyptum^ 
Tandem  fubiicit  omnes  animus  qua  relffl*  fuerant  a  "Mabt<%ardanapudGodoliam,apttd  hyethiam,  er 
dpud  Baruch.  Alibinon  fuerat  hoc  exprelTum,  nempe  leremiam  &  Baruch  fuilk  adiunctos  co- 
mites  Godolix ,  vt  prxeffent  reliquiis  populi.  Sed  non  fuit  ctiam  propofitum  Icremixnarrare 
quicquid  tunc  accidit .  Nunc  igitur  per  occafionem  dicit  fe  vna  cum  Baruch  fi,iiTe  prxfectum, 
&  adiunctum  Godolix  .  Tandem  fubiicit  venifie  omnes  in  AEgyptum,  vel  ingreffos  fizjlie  AEgy- 
ptum.Nam  prius  verbum  laa'1  poteft  exponi,qu6d  ingrelfi  fuerint  AEgyptum:  deindc  vbi  ad- 
iungitiir,on3Snn  rvsnuan  poteft  verti,quod  progreifi  fuerint,  vel  quod  pent traue tint  yfque  adTa 
pbnees.  Fuit  ohm  expraxrpuis  vrbibus  AEgypti  :fedperdiditnomen  vna  cum  cpulentia.Nam 
apud fcriptoresprofanos nullum fert eft nomen  huius  vrbis.  Cxlebrantquidem  Taphnim  vr- 
bem:fedde  Taphnees  non  loquuntur.Itaque  verifimile  eft,  vt  resin  terra  mutari  iblent,  vrbem 
illam  paulatim  obfoleuiiTe,ita  vt  fuerit obfcura,&  ignobilis ,  exquo  alia:  vrbes  fuerunt  condita:, 
quae  ooruerant  illam  fua  opulentia. dicit  ergo  -venijfe  yfque  adTaphnees.    Nunc  fequkur, 

8  Et  fuit  fermo  Iehouse  ad  leremiam  in  Taphnees,  dicencfo, 


CAP.  XLIII.  lO.  CAL.  PRAELECTIONES 

9  Sume  in  manu  tua  }accipcinmdnutud}\a^ides  z)ra.ndes,\dmdgnosiSc 
abfcondeeosm  \uto,velc<anento  ,inforrMcelata,um)vcllacunaivncleJurnitur  ma. 
teriaadforniadoslapides,qui  locus,  vclqu<£fomax,eft.  in  porta  domus  Phara- 
onisinTaphnees_,in  oculis  hominum.  Iudaeorum: 

10  Et  dices  ad  eos,Sic  dicit  Iehouahexercituum,  Deus  lfrael,Eccee- 
go  mitto,  mittam,8c  aiTumam  N  abuchadrezer  regem  Babylonis  feruum 
meum,  &  ponam  folium  eius  fuper  lapides  iftos,  quos  abfcondi;  &  ex- 
tendet  tentorium  iuum  fuper  ipfos. 

Hie  locus  docet,  Prophetam  violenter  fuifTe  tra&um  cum  aliis,  itavtexulauerit  prxter 
animi  iui  fententiam  in  AEgypto.  neque  enim  fponte  illuc  conceftir.quia  vidimus  quam  feue- 
rc  omnibus  interdiceret,ne  tranfirent  in  AEgyptum.  Coa&us  tamen  fuit  illuc  etiam  proficifci, 
fed  quemadmodum  fi  vincf  us  fuiffet  cathems.  Non  fecit  igicur  hoc,confilio:neque  etiam  defpe 
ratione  fecutUs  eft  miferos  illos .  maluiffet'enim  centies  fame  &  inxdia  mori  in  terra  Iehudah, 
quam  quire  re  vita:  prorogationem  hoc  modo.apparet  igitur  fuiiTe  hoftiliter  illuc  traftum .  Sed 
quemadmodum  nilnl  accidit  nifi  Dei  coniilio ,  ita  ex  hoc  vaticinio  apparet,  Deum  gubernaffe 
profe&ioncm  ferui  fui,neque  itaexpofitum  fuiffe  libidini  improborum,  quin  fern  per  regeretur 
arcano  Deiinftindu.  Voluit  enim  etiam  in  media  AEgypto  Deus  habere  fuum  prexonem,qui 
Iudxis  denuntiaret  quod  futurum  erat .  Non  fuit  quidem  hxc  doftrina  ipfis  vtilis :  fed  voluk 
Deus  quali  ad  rabiem  ipfos  adigere,cum  prorfus  defperata  effet  ipforum  malitia.  nam  reprobis 
durius  eft  audire  vocem  Dei,vbi  illis  minitatur  vindi&am,quam  manum  eius  fentire .  Cum  er- 
go fuo-iant  increduli  Dei  verbum,coguntur  tame,  velint  nolint,  audire  quod  libenterreiiceret, 
nempe  Deum  fore  ipforum  iudicem  .  Ergo  Propheta  arcano  Dei  confilio  mifllis  fuit  in  AEgy- 
ptum, vt  illic  quoque  fungeretur  folita  legatione,  8c  pergeret  in  curfu  officii  fui,atque  illic  ex- 
equeretur  munus  propheticum  .  Fuit  autem  valde  bdiofa  hxc  prophetia:  nam  cum  iam  plus  fa- 
ns exafperatiefTentIudxi,poteratmagisac  magishxc  comminatio accendere  ipforum.  furo- 
rem .  deinde  creabat  fibi leremias  periculiim  apud  AEgyptios .  neque  enim  Iudxis  tantum  mi- 
nitabatur,  fed  etiam  toti  regno  AEgypti .  Hincergo  colligimus  quam  inexpugnabilis  fuenc 
animi  eius  fortitudo ,  quod  per  certas  mortes  perrexit ,  8c  nullo  vnquam  difcrimine  Fuit  terri-. 
tus ,  quin  perageret  munus  fibi  a  Deo  iniunftum .  Exiftimant  quidam  hac  de  caufa  lapidatum 
fuiffe  a  Iudxis :  led  non  eftprobabilc  :  imo  ex  aliis  locis  coniicitur ,  fuiffe  defun&um  fua  &  na- 
turali  morte  .  Quicquid  fit ,  fuit  tamen  hxc  admirabilis  conftantia ,  quod  lu&atus  eft  vfque  ad 
finem  ,  &  abfque  fatigatione  cum  ferocibus  illis beftiis ,  quarum  truculentiam  plus  fatis  exper- 
tus  fuerat.Nuc^'ideamus hoc  vaticiniu,F<tf>/m»e lebou/t  adleremiam.  Hxc  ante  luma  eft,quod 
non  tantum  Propheta  iuffuseft  prxdicere  vindiftam  Dei,fedillam  fancirc  vifibili  fymbolo, 
quoniam  neceffe  eft  expergefieri  homines  incredulos .  Tanta  eft  enim  ipforum  focordia ,  vt  ni- 
fi Deus  feriat  omnes  eorum  fenfus ,  nunquam  attendant .  furdi  funt .  Ergo  Dominus  proponit 
ipforum  oculis  quod  nolunt  ac  recufant  audire.  Hac  ratione  iuffus  eft  Propheta addere  exter- 
num lignum  fuo  vaticinio ,  quemadmodum  etiam  aliis  locis  diximus  coniun&afxpe  fuiffe  fi- 
gna  doctrina?  propter  hominum  tarditatem  ,  vel  potius  ftuporem-  Iubctur  ergo  accipere  lapides 
magnos,cr  defodere  in  lnto,vel  cxmento,in latere  ficina,hoc  eft  in  fornace  vbi  coquuntur  lapides, 
vel  in  loco  vbi  folent  confici ,  vel  ex  quo  fumitur  materia  ad  ipfos  formandos .  Fuit  autem  hie 
locus  non  procul  a  palatio  Regis  invrbe  Taphnees ,  quemadmodum  Propheta  diferte  expri- 
mit :  imo  dicit  fuiffe  prope  portam.  Cum  ergo  effet  e  regione  palatii  hie  locus,  Propheta  iiuTus 
eft  illic  defodere  lapides ,  fdque  Iudxis  fpeftantibus .  hoc  fuit  'fymbolum .  Nunc  oftenditur  in 
quern  fincm  Deus  voluerit  lapides  illos  coniici  in  lutum ,  vel  in  exmentum.  fi  enim  duntaxat 
lapides  illos  Propheta  volviflet  magno  labore ,  nullus  fuiflet  profectus .  8c  ligna  omnia  fcimus 
frigere,&  nullius  effe  momenti  abfque  verbo .  Sermo  igitur  Dei  viuificat  quodammodo figna, 
8c  accommodat  in  vfum  hominum,  &  eruditionem.Ideo  adiungitur  Dei  mandatum,  vt  loqua- 
tur  ad  Iudxos.D»c«  igitur  illis,Sic dicit  lebouab.lnduck  Deum  loquentem,vt  efficacior  fit  com- 
minatio, quemadmodum  alibi  diftum  eft.nam  li  retuliffet  verba  Dei,  non  ita  perculifTet  animos 
alioquinimis  tardos.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  loquaturin  perfonaipfius  Dei.  Ecceego,ethm 
emphatfeum  eft  hoc  pronomen ,  &  demonftratiua  hxc  particula  iazn  Ecce  ego,  inquit ,  mittojvt 
adducamKabucbadnei^r regem  Babylonis fin/urn  me um,cr ponam foliumeius  fuper lapides isles .  Nunc 
colligimus  quorfum  tendat  fumma,  nempe ^ lapides  illos  conie&os  effe  in  CAmentum,vt  Deus  funda- 
ret  folium  Nabuchadnezer.Nodum  quidem  extruendi  folii  tempus  aduenerat,fed  Deus  voluit 

iacere 


IN   IE  RE  MIA  M.  324 

iacere  fundamcnta,  vt  occulta  mancrcnt  vfquc  ad  tempus  maturum .  Propheta  igitur  fundauic 
folium  Nabuchadnczer, ciim  lapides  illos  coniecit  in  lateretidnam.  Nunc  expendamus  (insula 
ordmc .  dick  Dcus  fe  miffurum  effe,  vt  ad  ducat  Nabuchadnczer  regcm  Baby  lords .  Milfiohxc 
non  .>.litci  intelligenda eft,quam  de  lmpciio  occulto  Dei.  neque  enim  habuit  late  llites,pcr  quos 
accerfcret  Nabuchadnczer  -.led  nutu  luo ilium  vocauit .  Porro  tranilatitia  eft  locutio,  lunipta 
abhominibus,quidum  volunta!iquidperagi,figniricantqaidplaceat.Dunde  vbi  pcflunt  iube- 
rc,emittLint  iua  manduta.hoc  faciunt  Reges  terrcni,quia  non  p^llunt  lolo  nutu  temple  re  quic- 
quid venit  illis in  mentem  -  Scd  Deus qui  non  indigct externa  auxilns, dicitur miaere  ,  vbiex- 
equitur  luum  decretum,  ldquc  virtuteincomprehcnlibili.  Cxteriim,  figi.ilicat  Deus  cum  Ve- 
nice Nabuchadnczer  ir.AEgyptum  ,idminime  fortuitum  fore, fed  vt  vindidam  lumatdelu- 
dxis  pcruicacibus,qui  fpcrauerant  tutum  fibi  fore  rcccilum  in  AEgypto:ciim  tamen  Deus  pi  o- 
mitterct  quietam  iedem  in  terra  lehudah  11  illic  manerent .  Pi oniintiat  igitur  Deus  le  fort  du- 
cem  illius  profe&ionis,  ciim  fcilicet  veniet  Nabuchadnezei  i. .  A  Egyptum  :  acli  diceret  bellum 
hoc  gerendum  elle  litis  aufpiciis.  Noluit  quidem  data  opera  N.ibLichadnezer  oblequium  fuum 
Deo  lmpendere .  nam  ambido  8c  fuperbia  ilium  traxit  vt  in  A  Egypt1"1"1  veniret  j  quia  toties  i- 
pfum irritauerant  AEgyptii,vt  line  contumelix nota non  polict  long ,ius  differre  vltioncm .  hac 
igitur  de  caula  vemt.li  ipeftemus  eiusconlilium.  Sed  Deus afhrmat le  prxeffe  tarn  Regi,quam 
omnibus  Babyloniis.vt  cos  armet pro  fuo  arbitrio,&  adducat  in  AEgyptum,&  ipforum  manu 
bellum  gcrat  contra  AEgyptios.  Eodem  fenlii  vocat firumnjuum, non  quod  dignus  fuerit  Nabu 
chadnezer  tarn  honoririco  titulo.  nihil  enim  minus  propolitum  habuit,  quana  Deo  lerunc,que- 
admodum  diximus.  Sedvocatur  Dei  leruus,  quia  fcilicet  executusfueiitquod  Deus  iple  a- 
pud  fe  ftatuerat .  nam  Scriptura  aliquando  leruos  Dei  vocat  etiam  iplos  diabolos:  ied  vbipro- 
prieloquimr ,  Angdos&iidcles  itaappellat.  Speci.iliter  etiam  vocantur  Reges  &  Prophets 
lerui  Dei,  quibuspeculiare  mandatum  imperandi,  vel  docendi  datum  eft.  Sed  hoc  loco,quem- 
admodum  aliis  multis,Sciiptura  vocat  Dei  leruos,  quorum  opera  Deus  vtitur, etiam  dum  hoc 
minim  e  volunt.  Cxcerum,ieipexitetiam haud dubie  Propheta  ad  iplos Iudxos,  vt  lcirent  pro- 
bari  hoc  bellum  Deo,  quoniam  Nab.ichadnczer  non  veniret  nili  a  Deo  vocatus .  lam  iequitur, 
"Etpmam  folium  ems .  hoc  etiam  fibi  Deus  vendicat,ncmpe  erigere  folium  regis  Nabuchadnczer 
coram  palano  Regis  AEgyptii.  Minime  dubium  eft ,  quir.  Rex  Babylonis  pataret  bellum  con- 
fed'  irri  effc  lua  induftria',&  virtute,&  fortitudine  militunv.quin  etiam  facrificauerlt  lua:  fortu- 
nx, vt lolent  profanihornines:&  ideo  de  Aflyrio  dicitur apud  Ifaiam,  Non  ita  putatit .  Sed  vo-  tfi.18.7I 
hiitDeus  ante  tempus  hoc  ludxi^prxdictumefTe  ,vt  fcirenttunc  fibi  iuftam  lux  contumaciam 
mercedemrependi.  nequeenim  vtlliter  docendi  fucrunt,quemadmodum  diximus. Sed  cumia 
client  inexcufabiles,voluit  Deus  illos  magis  ac  magis  pudefacer  e,  vt  fentiret  libi  iuftam  pcenam 
irrogari ,  quia  tarn  contumaciter  relpuerant  omne  Dei  conlilium .  Erigtm  ergo folium  tins  fuper 
lapides, quos  abfeondi.  Hie  confufe  loquitur  Propheta  nuncinperfona  Dei ,  nunc  in  fua,  led  ra- 
tione  tamen  hoc  non  caret.Diximus  cur  perfonam  Dei  interpofuerit,nempe  vt  Iudxos  attenti- 
ores  redderet.  icitbat  enim  alioqui  deriiiii  fore  omnes  minas,ni(i  maieftas  Dei  prodiret  in  me- 
dium. Sed  nunc  coniungit  fe  cum  Deo,acfi  diceret,nihil  fibi  elle  ab  eo  feparatum.Hxc  ratio  eft 
cur  dicntjuper  lapides  qms  abfco?idi. Deus  non  abfeonderat  Iapides,fcd  Propheta  ipledoquitur  ta 
men  femper  in  perfona  Dei.Sed,quemadmodum  iam  dixi,connexio  hxc  demonftrat  fermonem 
propheticum  ita  coniunctaimefie  cum  manu  &  potentia  Dei ,  vt  cum  Propheta  loquitur  perin- 
deid  habendum  fit,acfi  Deus  palam  tonaret  e  cxlo.Et  hxc  loquendi  ratio  diligenter  notada  eft, 
vt  difcamus  reuerentcr  excipere  quicquid  probi  Doctores  pronfuiant  Dei  nomine  ,  vbi  officio 
fuo  funguntur .  nequeenim  lpeitandi  funt  vt  homines ,  quia  alioqui  poffet  defpici  quicquid  ab 
ipfis  proficifcitur  ;  led  debemus  reuereri  doctrinam,qux  refonat  in  ipforum  ore, acli  Deus  ipfe 
e  cxlo  dcfcenderet.Pofteaaddit,£r«/f»^ff  tabern4tulum,\e\  tentorium  fuum.'nam  THS'^  a  pul 
chritudine  fumptum  eft:  led  proprie  accipitur  pro  tentorio  regalimon  ita  vocant  Hebrxi  tugu- 
ria  paftorum,led  duntaxattabernacula,  quxmagnificofplendore  excellunt,quemadmodumfi 
Gallicequisdiccret,Lf^«7/e»</ai^oj.    lam  iequitur, 

11    Et  veniet ,  &c  percutiet  terram  AEgypti:  qui  admortem,  ad  mor- 
tem.&qui  ad  exiliunijad  exilium:&  qui  adgladium^adgladium. 

Confirmat  fupcriorem  fententiam  hoc  verfu  &duobusaliisfcqucntibus  vfque  ad  finem 
capitis'.quoniam  AEgyptus  habebat  vrbes  valde  munitas,  qux  er.int  quafi  iniiifta  propugnacu- 
la,ideo  Iudxi  nunquam  putairent  poffe  Chaldxos  tarn  facile  penetrare  .  nam  primiim  regio  ilia 
fit.ieft  in  planicix,deinde  in  paludibus:adhxc  cingitur  magna  ex  parte  Nilo,atque  mari  rubro. 
Ciim  ergo  AEgyptus  vndique  tarn  probemunita  fit ,  putabant  fibi  fore  illic  tranquillum  nidu. 
Sed  Deus  pronuntiat  regem  Nabuchadnezer  fore  vidtore  totius  tei  rx:  &  tollit  omnes  obiedio- 
nesquumdkit,<^4t{»wrte)n,admortem'-qi<iddcaptiuitate}n,4dcdpttuitatem'c]Hiadg 
lfi»fw>:quafi  diccret,Etiam  fi  populofa  fit  k. gyptus,  nihil  tamen  proderitimmenfa  multijudo  no- 


CAP.  XLIIL  IO.  CAL.  PR  AELECTIONES 

minurrr,qum  expugnetur  ab  hofte  {uo,quix  aliigUdU p eribunt,  alii autem  diuerfaffetiemortvuilii 
uero  trahentur  in  exilium.icd  ipoliabitur  /Egyptus ,  acli  nemo  le  opponeret  ad  eius  defenfionem. 
Videmus  ergo  hoc  fulfil-  additfi,vt  perucriam  fiduciam  Iuda;is  excuteret  Propheta  :quemad- 
modu'm  eodcm  etiam  tenduntalii  duo  verius. 

12,  Et  aecendam  ignem  in  a^dibus  deorum  AEgypti:  &  comburec 
.caSjVelipfos  Deos,ic  capuuosabducet,&  inuoluet  terram  AEgypti,,que- 
admoduminuoluereioletpaftorveftem  fuam ;  &  egredietur  lllinc in 
pace. 

Pergit  in  eadem  fententia  .  tribuic  autem  hoc  Deo,  igne  fuccendere,vt  cognofcant  Iudan 
bellum  illud  geri  diuimtus:&  Nubuchadnezer  non  veniile,nifi  carlefti  impullu .  Quanuis  enim 
vt  di&um  fait,  habuerit  iuas  caulas,tamen  Deus  pro  admirabili  ilia  prouidcntia  quafi  manu  ll- 
lum  attraxit,vt  pcenam  fiimerctde  AEgyptiis.Digm  autem  erant  tali  interim,  quoniaiiiis  blan 
diths  deceperant  miieros  Iudax>s,&  lplos corruperant : deinde  fuerant  virulenta:  lpforumille- 
cebrar.q.iia hoc  modo  contemptum  fuerat  Dei  auxilium,  reie&e  omnes  prophetia: .  Quum er- 
go authores  nialoi uomniu  illi  fuiffent  Iudxis,hinc  colhgimus  fuifi'e  dignos  hornbih  vindi&a: 
He  illud  mature  fuerat  denuntiatum  ludsisifed  nunquam  ridem  habuerant.Ergo  ad  extremutn 
Propheta  c5hrmat  quicquidaliis  vaticiruis  prardi&ii  fuerat.Actt»</4/n  ergo;£««»,inquit  Deus, 
in  templk  dsorum  AEgypti.Ponk autem  templa,  vt  intelligat  Iudzi  nullam  terrx  partem  faluam, 
vclimmunem i  clade fore. nam  vbi  graflatur  fxuitia hoftium, tamefzpe  templis  parcitur.Re- 
lio-iocuimhabetiuam  venerationem.  &  idohs etiam  exhibitus  fuit  hie  honor,  vtixpeeoru  tern 
pla  truncrent  intacta,quum  funditus  omnia  hoftes  diruerent*Sed  probabile  eft,Chaida:os  tanta 
t'uiffc  fuperbia.vt  vellent  delere  templa  omnia ,ne  qua  niii  apud  ipibseflet  religio.Et  talisetiam 
fuit  barbaries  in  Perils:  quemadmodum  Xerxes  quum  ingreiTus  eft  Gra:ciam,&  Afiam,exuifit 
&  diruic  templa  omnia :  atque  etiam  cum  ludibrb  dixit  omnes  deos  in  Grxcia  teneri  captiuos, 
&  incluibs etf"  teniplis.atqui implere  omnia  fua  virtute .  Sed  minime  dubium  eft, quin  ita  pro- 
tcrue  infill  taucrit  Xerxes  diis  Grarcorum .  Et  talis  fuit  infolentia  fortaflc  in  populo  Chaldaico. 
Quicquid  fit ,  Djus  tamenoftendit  nullum  locum  AEgypti  fore  facrum :  quia  Chaldari  etiam 
templa  omnia  exuret.  Sed  interea  voluitprohrofeludafisobiicere  fuam  contumaciam,quiafci- 
licet  in  AE^yptum  fe  contulerant,cuius  falus  pendebat  abidolis.Oftendit  igitur  Deus  illos  fu- 
ifi'e plufquam  cecos;&  prorfus  mente  alicnatos,  acli  effent  brutx  pccudes,quum  fperarent  tran 
quillum  portum  in  AEgypto.que.  fub  tutela  crat  falforum  deorum.  Ego  igitur,inquit  Dcus,<<c- 
cendam  ignem, quo  exwram  templa  deorum  AEgypti .  deinde  addit,csr  comburet.  poteft  referri  hoc  ad 
ignem:ied  non  dubium  eft,quin  loquatur  de  rcge  Nabuchadnezer,quia  lequitur  poftea,©-  cap- 
tiuos abducef.dtindc^nuoluet  terram  U Egypt i,ficutipaflor filet  veftem.  Verbum  hoc  fignificat  tege- 
re;ied  fi^niri  cat  etiam  interdum  colligerc.-hlc  propric  vertitur  Inuoluere,quod  Gallice  dice  re- 
nins troujfer,vd  entortiller.Signiti.ctt  autem, Nabuchadnezer  pro  fuo  arbitrio  ita  dominaturum 
in  AEgypto,vt  accumulet  omnesopes  totius  terra::quemadmodum  quum  paftor  ducit  gregem 
fi  locum  mutare  veht,colIigit  vafa,  &  torquet  vcftem  fuam,vel  penulam,  vel  fete  in  ea  inuoluit: 
Sicetiam  Nabuchadnczer,inquit  Propheta,  colliget  ,velinutluet  totamterram  AEgypti.  Terra: 
nomen  ponit  pro  ipfis  opibus.quas  accumulauit  NabuchadnezenTandem  iubiicit,  crillincegre 
dieturinpa.ee.  Oftendit  plenam  fore  vi&onam ,  quia  non  audebunt  mufiitarc  AEgyptii,  neque 
audebunt  etiam  perfequi  hoftem  fuum,  quu  m  illinc  egredietur,  qucmadmodu  fi  eiict  io  pacat© 
loco,vel  propria  fua  ditione. 

Phecaiio, 

Dd  omnipotens  Deusrfuando  nonfetncl  vww,  in  qua  ambulandum  eSljioUs  demo 
?lr<ttti,fed  cmotidic  etiam  nos  inmtds^t  in  ea  pergamus,  fffemper  tendamus  ad  re&u 
fcopum'.dainquam^e  vnquam  defleSiamus  ,fed  patidmurnosregi  vocetua:  C  quanuis 
hincinde  tcntationes  nos  ahnpiantytamen  vt prxferamm fempertuum  mandatum>@'fic 
perfeuertmu*  in  obedientia  \erbi  tui^  vt  tandem  experiamur  banc  ejje perfeBdm  nojirs 
faliatatcm,  nos  tibi  committere,  ©*  tcfequi  duccm,  donee  nosperducas  in  carlefle  illud 
revnum,auod  nobis  repofitum  eft  in  vnigenito  hlio  tuo.   Amen. 

13     Et  conteret  ftatuas  BethCcmes^velHeliopoleos^ux  eft  in  terra  AE- 
gypti,&  doinos  deorum  AEgypti/ocf/rA>«/>/^exurct  igni. 

Dili- 


I  N   IE  R  EMI  AM.  ,lf 

Di  x  i  m  vs  hcrlcur  pr^cipue  loquatur  de  templisdeoiumIeiemias,nempe  vtintelli,.,;iiic 
ludxi  nihil  inta&um  fore  d  dade,quoniam  folcbant  Ctiam  crudelifiimi  holies  manus  abfti- 
nere  a Templis deorum.Si  lanctitas ipla,&  rcligio  Templa non  1'cruat,  quid  rkt  igjtur  ardibus 
priuatis?In  lumma,ligmhcat  tantam  forecladem  AE^ypti,vt nulla  pars  lit  imiiiunis .  Sed  quo- 
niam  Hcliopolistunc  eratin  maximo  honore  :  ideo  dick ca/fiactum  ii ri  H.ttuas annum:  cltotton  in 
wtf»'//rf>vbilcilicetpr£eipiiaeratdeorum  veneratio.Hchopolimvocaruntomnes  prof  am  icri 
ptores,quod  nomen  Hebraico  refpodet.nam  Bethicmcs  (ignincat  Vrbem  Solis :  Heliopolis  e- 
tiameft  VrbsSoIis.  Cum  ergo  ilia  eiTetquafiprimariafedesdeorum  AEgypti,ideoProphtta, 
vt  oftendat  grauiiiimarn forecladem totius terra, dicit nullum  illicTemplumforeinuiolatu. 
Sicetiamllaiasciimvaticinatur  declade  £gypti  dicit,EcceDeusvenietinAEgyptum,inquit,  \pn19.i 
&concidentafacieeius  omnia  idola.Aduentum  Dei  prardicit,  quiaeiusauipiciisilluccopias 
fuascduxitNabuchadnezer,quemadrnodumdi£tumfuit .  Deusquidcmnon  apparuite  carlo, 
fed  exercitus  Nabuchadrezer  fuit  viua  imago  potential  Dei,  q ui  volebat  pcenas  exigere  dc  AE- 
gyptiis.Dicitautem,cum  Deus  veniet:llucarmatus,&expeditionem  bellicam  fuicipiet.tunc  o- 
mnia  idola  cefiura,quoniam  icilicet  Dcus  oftendet  falfos  deos,  quibus  confifi  crant  AE^yptn, 
mcra  efle  figmenta,in  quibus  nihil  eft  auxilii,vbi  ventum  eft  ad  res  extremas.    Sequit  ur> 

C  A  P  V  T    Q^V  ADRAGESIMVM    Q^V  A  R  T  V  M. 

ERMOcjuifuita(llei-crniarnadomnesIiidiEos,quihabita- 
bant  in  terra  AEgypti,qui  habitabant  Magdali,  &c  in  Taplv 
nes,  &  Memphi,&  in  terra  Pathrosjdicendo, 
z  Sic  dicit  fehouah  exercituum,,  Deus  Ifrael,  Vos  vidiftis 
omne  malum  quod  adduxi  fuper  Ierufalem,&  fuper  omnes  vrbes  Iehu 
dah:&ecce  funty^,vai>itashodie,  &  nullusin  illis  habitant 

3  Propter  malitiam  quam  perpetrarunt  ad  irritandum  me,vt  pro- 
ficifcerenturad  offerendum  iuffitumj&ad  feruiendum  diis  alienis, 
quos  non  cognouerant  ipli,neque  vos,neque  patres  vefiri. 

4  Et  mill  ad  vos  omnes  feruos  meos  Prophetas ,  mane  furgens }  & 
mittens^dicedo^Agedum  ne  feceritis  rem  abominationis  huius,  quam 
odi. 

5  Et  nonaudierunt,5c^oninclinaruntauremfuam,vtieuerteren 
tur  a  raalitia  fua,&  non  offerrent  fuffitum  diis  alienis. 

6  EterTufaeftexcandefcentiameai&iracundia  mea,&exarlit  in 
vrbibus Iehudah,&  in  compitis  Ierufalem,&  fuerunt  in  vaftitate,&  in 
defoIationem,y?c7^lecundumdiemhunc. 

7  Etn  unc  lie  dicit  Iehouahexercituum,Deus  Ifrael  ..Quare  vos  faci- 
tis  malum  hoc  grande  contra  animas  veftras  ad  excidendum  vobis  vi- 
rum  &  mulierem,paruulumJ&  lactenteme  medio  IehudahjVt  non 
facialis  refiduas  vobis  reliquias? 

IamvaticinatusfucratIeremiascontraIudaeos,quifeabdidetantinAEgyptum,acii  tuta 
illis  &  tranquilla  forct  ftatio  in  terra  opulenta>&  fere  lnexpugnabili.  Sed  nunc  alia  de  caula  cpn 
cionaturadueriusipios,&  aliquid  grauiusdenuntiat,quam  ante,quoniamkilictt  nontantiun 
rcpugnante  Deo  profc&i  fuerant  in  AEgyptum  ,fed  cum  illuc  vcnilknt  ,feie  pollueiant  omni 
genereiupcribtionis.Necdubiumeftquin  Deusmatureoccurrerevolucritcam  vetaruiplos 
in  AEgyptum  ire .  lciebat  enim  q  uam  propenfi  cflent  ad  idololatriam ,  &  perueribs  atquc  a- 
dukennos  cultus.  Nolebatigitur  habitare in ea terra,  vbi  difcerent  peruerterc  ems  cultum. 
hocautem  contigerat,quemadmodum  patetex  prxfenti  vaticinio  .  Cum  ergo  omni  abic&o 
pudore,dediti  client  Gentium fuperftitiombus,iterumProphctateitatus eft Deum  fore  vih- 
dicem. Sed videbimusnegotiumillifuifle cum hominibus tarn  prazfra&is,  vtfine  verecundU 

Ii. 


CAP.    XLIIU.  IO.    CAL.   PREELECTION  E  S 

irruerint  contra  ipfum  furiofo impctu  .  Summa  eft  igitur,  ludseos  qui  habitabant  in  jEgypto, 
indignos  effe  vcnia,quoniam  ipfi  tanquam  ex  profeffo  procul  reiecennt  Dei  gratum,  &  rueric 
nl-ulquamdefperata  jpforaniobftinatio.Niinc  verba exptndam us .  Diatutfenno  d.un>  f trifle  ad 
It remiam,ad omnts  I«dtfoJ>feddiuerfofenfu  locutus  eft  Deusadlcremiam,  quia  itilicct  depoiuit 
apud  ipfum  quae  volebat  perferrimandataad  alios.Dire&us  igitur  hie  fuitfermo  ad  Propheta. 
vnum  duntaxat.Sed  quomam  Ieremias  futurus  erat  Dei  interpres  ad  populum,ideo  extendit  ur 
ad  omnes  communiter  hie  fcrmo,quitamen peculiar!  modo,licutidi&um  fuitdnicia  depofitus. 
fueratapudleremiam.Nequeenimdignatus  eft  Iudatos  canto  hoHorejVtipfosallocjucictur^ed 
Prophetam  milit  tanquam  luum  legatum .  Dicit  ad  ludatos qui babitabant  in  terra.  AEgypti:  8c  po- 
fteadc{ignatcertaloca:prim6nominatMigdol,deindeTaphnes,teru6Noph.Pnnnimnomen 
verterunt  Magdalo.  Vrbs  ifta  non  adeo  fuit  Celebris  quo  tempore  florebat  AEgypcus:  &  cele- 
brata  etiam  fuit  a  icriptoribus  profanis.deTaphn.es  heri  diftu  fuit.Noph  vocarunt  Memphim, 
&  fatis  conuenit  inter  omnes,  qua:  Hcbraice  vocatur  Noph,  effe  Memphim  illam  adeo  nobile 
&  famofam  vrbem.quam  hodie  exiftimat  effe  Cairum,Ie  Caire.  Poftremo  adiungit  regioncm 
Pathros , quam  exiftimant  nonnulli  fuiffe  vicinam  Pelufio  .  Sed  ea  de  renon  multum  laboro, 
quia  etiam  profanifcriptoresrelinquunthancregionemquafiobfcuram,  velnulliusnominis. 
Pathros  alibi  ponitur  pro  vrbe,  8c  quidam  exiftimat  effe  Petram  Arabi^.Sedminimedubium 
eft.quin  Propheta  hlc  delignet  regionednqua  tarn  Mephis  fitaerat,quam  alia:  vrbes,  vbi  habi- 
tabant Iudxi. Hxc  aute  ideo  dieit,  quia poterat  obiici  quxftio,  Si  habitabat  Iudan  in  /fjgy pto, 
tanta fuit  amplitudo  terrx.vt  Proph.non  poffet  ad  omnes  pcrferre  Dei  madata,  Hac  igitur  ra- 
tionc  dicit  non  paffim  fuiffe  difperfos  per  totam  AEgyptum  ab  vnaplaga  vfquc  ad  oppofitam, 
fed  fuiffe  in  parte  vna  duntaxat ,  8c  ita  tic  fuiffe  eollc&os ,  vt  potuerit  ad  omnes  haberi  icrmo. 
Hxe  igitur  ratio  eft  cur  loca  defignet,vbi  peregrinabantur  Iudxilam  incipit  ab  obiurgatione, 
quod icilicet  ad  memorandam  Dei  vindi&am,  quam  exercuerat  contra  iplos,&  totam  gentem 
obftupuerant.Atquiideoreliaifuerantfuperftites.vtagnofcerentDeiiudkiumjatqueitaredi 
rent  ad  fanam  mentem  .  Hie  ergo  focordiam  illis  exprobrat  Propheta ,  quod  nihil  profecerint 
fub  Deiflagellis.vulgo  dicunt  fatuos  tandem  fapere,aeceptis plagis.  Ciim  ergo Iudxi  non  refi- 
pu?rint  vbi  tarn  grauiteripfoscaftigauerat,fuitn*gnumextremx  peruicacix .  nam  fi  quidfuif- 
ietreliduuianxmentiSjhumiliatifuiffentfalte  vltimagentisfuqcladeA  interim  Vrbis,ac  Tem 
pli.Cum  ergo  prolequuti  fuerint  eadem  feelcra,quib9  Deus  tarn  graues  pcenas  inflixerat,  hinc 
apparet  fuiffe  prorfusperditos>&  alienatos  ratione,&  iudi.cio.huc  ergo  tendunt  omnia  Prophe 
tx  verba,qux  recitauimus .  Primo  dieit ,  VidiHis  quanta*  clades  intulerim  vobis ,  or  ten* :  deinde 
fcitis  memo  vos  fuiffe  perpeffos  quicquid  malor um  vobis  accidit .  neque  enim  infeitia  pecca- 
caftis,fed  cum  feduld  vos  commonuerim  per  meos  Prophetas,  Temper  fuiftis  obftinati .  digni  i- 
gitu/eratistalibuspcenis .Nunc  cum Deus  vobis pepercerit , 8c  voluerit tcftare exiguum  ali- 
quem  numerii.ficuti  leruatur  fememqui  nt  vt  hxc  mala,qux  adhuc  fere  in  oculis  ommii  verfan 
tur,non  veniant  vobis  in  mentem?  Nunc  ergo  tenemus  confiliu  ProphetX'.fed  expediet  excutc- 
re  fingulas partes:  faf,inquit,W/tf/} *mne  malum  qitodadduxi (malum  hie  accipitur  pro  calami- 
tzte,fuper  lerufalem,®-  fuper  omnei  ciuitates  lebudab:&  eccefunt  nunc  vaftitai,  inq  u  it,  &~  nemo  eft  qui 
*#/cta6/7erEmphatica  eft  comparatio  inter  Ierufalem,&  inter  Memphim ,  inter  vibes  Ichudah, 
&  inter  Heliopolim ,  &  totam  regionem  Pathros .  Si  ergo  non  pepereerat  Deus  fan&x  ciuita- 
ti,in  quadomicilium  elegerat:li  non  pepereerat  vrbibus  Iehudah, qux  erant  fub  tutelai- 
pfius:  quam  ftulte  putarunt  Iudxi  fore  faluas  AEgypti  vrbes?  quo  priuilegioialux  fuif- 
fent, cum reda&x  effent  vrbes Iehudah in  vaftitatem?  Nunc  ergo  tenemus  cur  Propheta  Ie- 
rufalem  ,  &  vrbes  Iehudah  nominet ,  nempe  vt  Iudxis  exprobret  fuum  ftuporem ,  quod  puta- 
bantiefore  incolumesin  AEgypto:quamterram  Deus  Temper  abominatus  fuerat  .Poftea 
addit,  propter  malum  quod  perpeirauerunt  ad  irritandum  me .  Delignat  fcelera,quibus  in  fepror 
uocauerant  Iudxi  iracundiam  Deiipfius .  nam  turba  hxequam  alloquitur  Ieremias,  rela- 
pfaeratadfuperftitiones,  qua;  caufa  fuerant  exitii.  Si  generaliter  dixiffet  Propheta  mirum 
effe, quod  ludxi  memoria  non  tene/ent pcenas diuinitus  infli&as toti  genti,fuiffet  ha:cdo- 
drinafrigidior.Scddum  oftenditqualidigitoquainrcfibiaccerfiuerit  tot  calamitatcs,ma- 
gis  premitipfos  atque  vrget,vt  agnofcantfuamamentiam, quod fcilicet ita  fubindeprouo- 
centDeum,&  non  peccent  errore,ied  iifdem  iceleribus  ipfum  offendant, quorum  tamen 
fenferant  tam  graues  &atroces  pcenas.  Hxc  ratio  eft  cur  dicztProphcta.,'Propter  malitiam  quam 
ftrpttrarunt  ad  irritandum  me,nempe,inc\mt,vtirent  ad  offerendumfuffitumfy  ad  feruiendumdiis  a- 
lienis.hc,  vel  proficifci  hie  fignificat  nimis  fedulum  8c  aftuofum  8c  fimul  peruerfum  ftudium . 
Nam  Deus  Iudxiscertam  viam  oftenderatinLege  fu'a,  quamfequideceret.  Siergofcconjti- 
nuiffent  fub dodrina Legis,hoc  fuiffet  tenere  reclam  viam,&  tendere  etiam  ad  fcopum.Sed  di 
cuntur  effe  profcc"ti,quianegle6ta  Lege  fehuc  &  illuc  proiecerant,  quemadmodum  quiteme- 
te  vagantur,&  nefciunt  quo  tendat.Subeft  igitur  antitheii  sinter  proficifci,&  inter  roanere  fub 
Legis  dodrina.In  fumma,Proficifci eft  erratico  curfu  fe  fatigarc ,  vbi negligitur  fermo  Dei,  & 

defcritur 


I N  I  E  R  E  M  I  A  M.  .  ',i* 

deferitur  viailla,quam  propoftut.hoc  vnum  eft  Dcindeadiungit>  htioffertfi&Hmfaffitmn  ,&<<d 
firmendam  diis  Alienis.  Sufritus  mc  ponitur  tanquam  f pedes ,  demde  additur  genus  lpfum .  nam 
fufritus  erat  cultus  teftimonium,qucmadmodumfatisnotum eft .  R.cprehcndit  ergoidolola- 
triamgentisfua:  Propheta  in  vnalpeuc.  Scd  tandem  oftendit  fuiffc  alms  etiam  abcminationi- 
bus  deditos ,  quod  icaddixerant  diisalicnis  in  peruerfum  cultum.  Hie  locus,vt  finiilcs,diLrnu» 
eft  notatu:quiahinccolhgimus  homines  difcedere  a  DeoA  lcalienarei  veroeius  culni, quo- 
ties  aliquid  ex  capitefuo  comminifcuntur,&  hoc  vel  lllud  fomniant  iuo  arbitrio,qiiod  diximus 
cqmprehendifubverboprohcifcendi,quo  vtiturPropheta.Ergofimulatquefibi  fabriiatho* 
mines cultus  nouos,pcrinde  eft  acfi  retro  curium  fle6tcrcnt,vel  lponteerrarenr,quia  non  tener, 
viam  re&amAlcguimam  .  Deindccolligimus  etiam  exfecundo  verbo  fruftra  obtendereido- 
lblatras,varioseolorcs,vtleexcufent. Nam  fialibtransferantquodproprium  eft  Deo>&  quod 
iple  libi  vendicat,fatisfuperqueconuicl:aeftcorumid6lolatria:iufritusautem,quemadmodiim 
dixi,  erat  iymbolum  diumi  cultus.  Cum  ergo  offerrent  fufritum  idolis,  hoc  fuit  vei  urn  Deum 
fpoliare l'uo  honore,&  cligere nouos  deos, & illos ornare iure  vnius  Dei.  Itaque  hodicfrufira, 
&ftulte  PapiftactergiuerianturjdumobiicimusilIiscrairasidoIolatnaSjquz inter  dlosregDat: 
H6,nobis  non  eft  animus  transferrecuhu.quiproprius  eft  vniDeo,adSan&os;adimagines,fcd 
referimushoc Temper  ad  Deum.Cum  fufritum  faciunt  Sanctis,  &  fimulachris,  &  pi&uris.cum 
%fuffitum  etiam  faciunt  mortuis: :  certe  non  eft  amplius  difputandu  m :  &  vbi  multum  cauillati 
fucrint,refellitur  quicquid  obtcndunt.vno  Propheta;  verbo:quia  vbi  de  fufritu  loquitur,djm- 
nalldololatrixIud^os•  Sed,quemadmodumdiJci,genera!ittrpoftea loquitur, &  diat,F/fer- 
mrent  diisalienif . lam fequitur,  Quos non neuerantipfi,neque ■vos-)neque patres yeftri  Hie  amplificat 
crimen  gentis  Propheta,  quod  lcilicet  applicuerint  ftcidia  fuaad  Deos  incognitas*.  Iterum 
iubeft  Jiic  antithelis  inter  Deum ,  qui  femanifeftauerat  per  Legem  fuam ,  per  Prophetas,per 
tot  miracula , &  beneficia:  &  inter  fi&itios  Deo s ,  qui  rcmere ,  &  fine  iudicio  fuerant  a  I  udxis 
fabricati.Hocautem  lignum  fuit  feeds,  &minimeferenda:ingratitudinis,  quodludxia  vero 
Deo  defecerint  poftquam fe illis  pacefecerat.  Nam  fi  nunquam  Lex  data  finiTct ,  G  Deus  paiTus 
fuiffet illos feroperimplicitostcncrifuiserroribus,vt  alias gentes,fuifi'ctleuius  deli&ii  .Sedita 
familiaricer  illis innotuerat  Deus,vt  Lege  ferre  dignatus  fuerit ,  qua:  erat  certa  pictatis  regula. 
deinde  fuas  virtutesexeruerat  inter  ipfos.Cum  ergo  tarn  illuftriseffetapud  eoscognitio  ve- 
riDci,quahs&quam  fcedaingratitudofuirdpfum  reiicere,&  ab  rpfo  dilcedere,vt  currerent 
poft idola?vbi  libi fabricarunt  vanos  Decs,  &  mera  f»gmenta?Siquis  fcifatatus  tile  t  quifnam 
Deus  fit  Baal,  vel  quinamiint  tot  Baalim,  dixiflent  fe  habere  Baalim  tanquam  patronos,,& 
qui  fauorem  illis  coram  fummo  Deo  acquirerenr.  Sed  vndefumpferantillud  commentumj 
nempe  nulla  ratione  fundata  erat  talis  fupci  ftitio.  Hoc  igitur  diligenter  notandum  efhquia  ho- 
diefiquisinterroget  Papiftas,quo  iure  excogitauerintlibi  tarn  varios&  multiplies  cultus,il- 
lis  fufdeiet  vna  deuotio,vt  loquuntur,vcl  bona  intentio.Sciamus  ergo  religionem,dum  a  fcien 
tiadiftrahitur,merumeffeludibnum  Satanx  ErgoneccffeeftjVtcerto  ftatuanthon-.ines,quem 
Deum  colat.Et  Chriftus  4.cap.  Ioannisita  difcernit  legitimum  Dei  cultum  a  vanis  idolis,  Nos  Uan4.it 
fcimus,inquit,quid  adoremusJoquitur  de  Iudxis.Dicit  ergo  Iudcjos  fcire,nerrpc  cosqui  Deum 
colcbant  ex  prxferipto  Legis.&  dicit  eos  fcire  quid  adorent.Ergo  damnat  omncs  b onas  intcn- 
tioncs,inquibus  libi  placentfuperftitiofi-.quia  lcilicet  nefciunt  quid  colant.Etdixi  non  debere 
diftrahia religionefcietiam:fedfeicntiamappello,non quar nafcitur in horr.i,nibus,vcI  qixac- 
quiriturindtiftria:fcdcognitionem,quxnobistraditaeftaLege,&  Prcphetis.Nuncergotene 
mus  cur  dicat  Proph.  ludseoiaddiffos  fiitjjediis  aUejiis,(jnoi  ipfi  r.on  noueranr^necjue  ipfcrum  patres. 
lam  fequitur  circunftantia>quarurfusexaggcraturipforum  impieras,qi  6d  lcilicet  Dcusmiferit 
P»"o/)/;e<4*,quiipfis  manum  porrigerent,&  retrahcret  ab  erroribus.  Nam  fi  nunqua  fuiflent  co- 
monitijiuftanihilorhinuserat  ipioru  damnatio,quod  Deus  lemel  Legefua  oftedcrat  quid  re&ii 
eiTet.debebat  igitur  doftrina  Legis  fufficere  in  omnes  states  Sed  ciim  Deus  fubinck  non  deli- 
neret  Prophetasaliosaliisfubmittere,fuit  hocnimis  pcrditxobftinationisreiiccretut  &tam 
afiiduasadmonitiones.  Deus  ergo  adiungithanccircunfhntiam  ad  crimen, vtnpparcat,ludxcs 
prorfus  effc  inexcufabiles,&  dignos  centum  ac  mille  exitiis ,  quod  fcilirer  tani  peruicackcr  con 
tempferint  omnemfalutisdoctrinam.Dicit  a  utem />«//£  mififfe  omnesfeiuosfitos.Vniv.crizlisno 
ta  habet  fuum  pondus :  quia  fi  vnus  vel  alter  Propheta  da  tus  fuiffet ,  iam  conuicti  erant  Iudxi. 
namLexnon  poftulat  plufquam  duos,veltrestcftesaddamnationem  eorum  qui  peccanint.  D««M7.*« 
Sed  Deus  hie  oftendit  ingentcm  fuiffe  eorum  turbam,  quibus  li  fuiffet  creditum,  poterant  fal- 
uieffeludxi  .Ergo non  atribusvflqiutuortcftibus  conuincipoterant ,  fedab  ingentimulti- 
tudine :  quiaProphetx  alii  aliis  lucctfferant .  Et  hoc  etiam  modo  adiungit  Propheta  ccrnplc- 
tum  fuifTc  quod  Deus  in  Lege  pollicitus  fuerat,Deuteronon.ii  decimo  odauo  ,  Propheta  tibi  D'Bf-l8-lX> 
excitabo  e  medio  fratrum  tuorum :  ipfum  audief :erit  autem  quilquis  non  audierit  Prophctam 
illum,exterminabitur  e populo  iuo.Nam  Lege promulgata  oftendit  Deus hunc fore cnmulum 
fux  beneficentix,qu6dfemperretinebit  in  officio  Iudxos,  quia  nunquam  deftituttipfos  Pro- 

li.    ii. 


Cru-7- 


CAP.    XLIIU.  IO.  CAL  PRAELECTIONES 

phetis>&  probis  Do&oribus.Hic  ergo  oftendit fe  re ipfa  prsqftitiffe quod  pbllicitus  fuerat  per 
Mofcmneque  vero  fe  dicit mifilTe  paucos  dutaxat,fed,quemadmcdu  attigi,  vberrima  copiam, 
quia  vno  feculoplures  fuerut  Prophetse,&  aliialiis  fucceiTerunt/icuti  vtile  erat.lam  quis  piofe 
dus?c&queritur  poftea,Prophetas  omnes  fuiffe  repudiatos.Sed  vt  crimen  reddat  magis  dttcfta, 

$»/>.7.i  ji  ^ilcydicit^Unefurgens^njttiens^cquilocuuoncihbidi&nmt'vtit . eft  metaphorica  locutio. 
neq>  enim  furgit  Deus,neque  locu  mutat:ied hie nasfert  in  lequod  magiscopetit  in  homines. 
Nam  quif.juiseritattentusadnegocium,nonexpcdabitdumSolilluceat,  fed  prauieniet  ipfam 
auroram  .  licetiam  dieit  Propheta  Deum  fuiffe  vigile-.quiafolicituserat  defalute  popuh.Cs- 
terum,exhacloquendi  forma  colligimusinatitimabileeffe  Dei  bcneficium,vbiextit.:rprcbos 
ac  fldos  Dodores.  perinde  enim  eft  acli  parcrfamilias furgcret  e  ledo>f  uos rilios  vocarc t ,8c  ip- 
fos curarct.Sriamus  ergo  dodnnam ,  quum  nobis  annuntiatur  >  effe  lignum  paternar  erga  nos 
Dei  folicitudinis:quia  non  vult  nos  perire,led  defcedit ad  nos,  &  prolpicit  quid  nobis  opus  fit, 
acii  adeffet,&  tanquam  pater  ftlios,  curaret  nos,&  resnoftras .  hxc  igitur  I'umma  eft  .  lam  addic 
quainam  fuerit  legations  (umma.}Ne feceritir  rem  abominatitnis  buim^uam  odi  Significat  in  fum- 
ma  Deus,per  fe  non  ftctiffe,quo  minusludsialuiserroribusin  viam  redierint  >  quod  manum 
iIIisporrjgeret,&quahfupplititeripfosrogaret,vcfibi  melius  coniulerent,nequeicitntesacvo 
lentcsaccerferentiibiinteritum-.perindeacfimaritusvxcremhortari  adieruandam  ridem  con 
iugalem  7oles,diceret,Eccc,tu  fcis  me  non  poffe  ferre  impudieitiam,  ei  go  vide,ne  te  proftitua* 
adulteris.Sic  igitur  Deus  oftendit  fe  teftatum  cfie  per  omnes  leruos  fuos,  (ibi  difplitere  omnes 
idololatrias,vt  ab  ill  is  Iudari  deilftcrent .  Et  adiungit,  Sednon  audiermt  ,arnon  inchnarunt  aurem 
fuam,vt  reuerterenturam.i/iti/iJuA\necfuffitum  offcrrent  <fer  *//>«». Hlcaccufat  Deus  Iudarosperdi- 
ts  obftinationis,quia  neque  Lcgis  dodrina  lllos  retinucrir  in  ofncio,nec  commoniti a  Prophc 
tistamfatpe&diucrfistemporibustamen  aufcuItauerint.Etpcruicaciam  darius  expiimitic- 
cundo  verbo,cum  dicit  non  inclinaffe  aurem,quemac\modun\  alibi  attigi.  Si  dixifftt,  Non  audie- 
runt,hoc  fufficere  poterat:  fed  vbiadiugit,mwa*W»»itt'«»f  auremjuam,  exprimit.quemadmodum 
dixi,aliquid  deterius.quam  corerr:ptum,qu6dfcilicet  data  opera  repulerint  prophe.tica  dodri- 
nam,neque  dignati  fuerintaudire  Prophetas,vcl  eorum  admonitioncs:  fed  Ipote  obfurduerint, 
imo  clauferintauresfuas,quemadmodumrebellesalibidicuntur  cor  fuumobdurare-Nunc  er- 
go tenemus  quorfum  pertmeat  hie  verfus.lam  adiungit,/f/ffl effufa  eBiraiundu  mea,ar  excandef- 
centti  meayes  exarfitper  vrbes  Iehudah,er  per  comfit  a  Ierufalem,cr  hodiefimt  in  faBitatem,  cr  in  defo- 
lationem.noav  aliquando  fignificat  ftup»rem,vt  ante  didum  fuit.fed  quoniam  hlc  coniungitur 
cum  ruin  Iigniricatfolitudinem,y?f«»<//<wj(/Kwii«»<:.Ergohorribilisvaftitasapparet.Iterumre- 
ditadprineipiumillud,qu6dfcilicetIudatiilluftriillo&memorabilidocumetofatistar;gide- 
buerint,ne  poftea  fefeproiicercnt  ad  nouam  idololatriam,poftquam  tarn  recenti pcera:  memo- 
ria  debebant  affici.Quum  ergo  pergunt  infua  duritie,hoc  iignum  eft  exrrems  impietatis.ldeo 
dicit  Propheta  nonimpunecefiiireludarisfuamperuicacianijqiiodfcilicetefTufa  fuel  it  iracun^ 
dia  Dei  contra  vrbes  Iehudah:im6  cotra  ipfam  lerufalem ,  qua:  erat  Dei  fand  uarium,  ita  vt  o- 
mnia  redada  effent  in  folitudinem .  Ab  vna  igitur  parte debuerant  reputare  Iuda?i  quam  inex- 
cufabiliselTetipforumimpietaSjquoditaDeumcontempferantpertinacifcr.  Dcindedebebant 
etiam  conciperehorrorem  ab  altera  parte ,  quum  viderent  Deum  tamer,  fuiffe  feuerum  vindi- 
cem  contemptus  fua:  dodrina:,&  cultus  violati.Iam  adiungit,C«r  ergo  nuncfacitis  malum  hoc  gran 
de  contra  animus  veflms,  w excidatis nobis  virtm,  er  mulierem,  paruulum  ©•  U&entem  e  medio  lelxtdab, 
ne  cjuicquamftt  nobis  repdutmii  hlc  tandem  fententia  completur.  nam  qua:  hadenus  rerulimus  te- 
nercnt  lufpenfum  Ledorem,  nil!  hoc  effetadditum.  Dicit  igitur,cum  &  crimen  patrum  detefta 
ri  oportucrit,&  cum  horribile  Dei  fuerit  iudicium,&  pcena  ipfa  debeat  hodie  vos  fub  met u  ad- 
huctenere,^«;^,vtaccerfatisvobisrurfus  Dei  vindida?o«"frg«,inquit,cr»«»c:feoc etiam  em- 
phatice  dicitur  «*7zc,nempe  poft  tot  &  tarn  infignia  documenta,poft  tot  admonitiones,poft  gra 
tiiflimampcenam,qua:  tandem  inflidafuitobftinatis.  Dicit,  hduerfu*  animasveftras .  quo  pungit 
eosacrius,admonensquicquidtentent,facerefuoexitio:quafidiceret  Deum  nihil  damniacci- 
pere  ex  eorum  malitia,fed  ipfos  fibi  effe  authores  interims.  Significat  quidcm,vt  iam  attigi,non 
impune  ceffuram  illisfuam  impietate-.fed  fimul  oftendit  Deum  polfcfi  vclit,defpicereipforum 
impietates-.quia  maneatinteger,etia  fi  ipfi  fintpeftimi.Nequeenim  fi  fraudetur  Deusiufto&  le 
gitimo  culm  inter  homines,ideo quicqua  decedit  cius roagnit udini.  manet  enim  fempcr  fui  fimi 
lis,neque  crefcit,neque  minuitur  arbitrio  hominum.Ergo  Propheta  oftedit,  Iudxos  in  fuu  in- 
teriru  furere,cum  dicit perpetrare  malum  in  Animas  fuas .  Et  hocide  darius  explicat  cum  addit,  Ft 
trciditis  wumiO"  mvlieremyparuulum  zsr  la&entem  emedio  Ubudah.  Significat  Deum  adhuc  locum 
mifcrieordia:  (ux  dedilTe,dum  aliquid  diuinitus  reftduum  Temper  fuit  c  populo.Pcterant  igitur 
mancreinludxajhoceftdnfuahjereditatej&elapfo  tempore  fcptuagintaannorum,quod  Dcus 
cxiUopra:fixcrat,fuiffetregiohabitata.NuncoftSdit  Propheta  ipfos  pugnarcaduerfiis  Dei  bo 
nitatem,qu6d  fcilicet  volebant  extingui  populi nomen,&  nihil  manere  refiduum  ex  populo  il- 
lo,cui  tamen  Deus  rcliquerat  aliquod  femen,ne  prorfus  interiret. 

Prccatio 


IN    IEREMI  AM.  517 

P  R.  B  C  A    T  I  O. 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  non  defmis  afiiduc  patermm  timn  erga  nos  antTfcm, 
dtqite  etiam  curam  tcsldritda^nquam,  nefunus  ipJitamfocordes,vtfurdis  aunbus  pra- 
te re  amus  tuam  ddchmiam ,  &  admonitioncs  :fed  quemadmodum  vigilaspro  falute  no- 
slra,ita  viciKim  fcdulitas  fdeinofhra  &  obediential  tibi  refpondcat ,  ©*  ita  reueren^ 
ter  exapiamus  \crbum  tuum ,  vf  pxtiamurnos  eo  regi ,  tyfequamur  \nam ,  quam  tpfe 
nobis  proponis ,  donee  tandem  perueniamus  ad  fumutam  falutis  nofira: ,  &fruamur 
beata  ilia  bareditate ,  qua  nobis  repoftta  eft  in  calo  per  Qhnslunt  Dominion  no- , 
jiruniy     Amen. 

8  Ad  prouocandum  me  in  operibus  manuum  veftraf  um ,  ad  of- 
ferenaum  luffitum  dusalienis  in  terra  AEgypti,ad  quam  voi  pro- 
tc&i  efbs ,  vt  habitetis  illic,  vc  excidium  parens  \obis,\ci>\t  excidatis  vos, 
&  vc  ficis  in  maledi&um ,  &  probrum  inter  cun&as  gentes  terra:. 

T)OsTrema  le&ione  coa&us  fui  abrumpere  Prophets  fentenf  iam.pendet  enim  hie  vcrfus  i 
*■  proximo,*:  vno  contcxtu  legendus  eft.  Rogabat  Prophcta  cur  ludcji  lpatc  f.bi  ablcinderenc 
y.nnem  !pcm  ialutis,&  accerlercntintuitum  .  Nunc  rem  ipiam  clanus  exprimu ,  nempe  quod 
prouocentiramDeifuisfuperftitionibus.Caufamigirurmalorum  omnium  dehgnar,qL.6d  vc 
rum  Dei  cultum  polluerent  luisidololatnis.Hlc  autem  videm us  nullum  iflc  medum  peccandi 
dum  homines,  conterrpto  Deo  >  fibilicentiammale  agendi  pcrmittunr .  nolebat  Deus  ludsos 
concedere  in  AEgyptum.  Statueratenim  ipfos  quafilub  alls  luisfouere:  &  hoc  modo  volebac 
iliuftrarefuammilencord  a,cuminmifrrailla&  trifti  vaftitate,laluitamenmaneret:fed  pcft- 
habico  eius  mandato  profectifuncin  AEHyptunv.cum  illuc  venerunr,  vt  fauorem  acquirerenc, 
cceperuntvnacum  AEgypriisfeie  vaaisluperftitionibus  pol luere.-pcteranr  in  terra  lehudah 
ablque  pcriculo  pure  colere  Deuminunc  quia  diffifi  gratis  Dei  in  AEgyprum  fugerunt.metus 
hominum ipfosadigit ad  fcedampietatisabnegationcm.  Videmus  ergo  vt  malum  cxmalomtu 
iit,cumccepcruntludsi  in  grariam  genus  llliusprofanslelepollucre  multisimpiisfuperftitio- 
nibus.Hoc  lgitur  crimen  nunc  attingit  Propheta,  y  t  pr9uotetts,mquk,me  in  opeubuj  wewuim  vr- 
frV<«>-i<m.Subeftanrithefisintcropcra,qua?  Deusmandauerat,&qi!£fibihominesipficonfinxe- 
rant.  Altare,&  totum  Templum  ei at  quidem  opera  facta  hominum  manu,&  artificio:i"ed  quo- 
niam  Deus iulTerat  Altare  illud erigi,&  Templum  quoque extrui,  propi le  loquedo  Templum 
nonerat  human  um  opus, fed  diuinum,relpe&u  mandati  lcilicet.  Verum  quicquid  homines  iibi 
fabricant  ad  colendum  Dcum,  illud  vocatur  opus  manuum  ipforum:  quia  lcilicet  ipfi  fibi  Tunc 
authores,&lequunturduntaxarfuafigmenta,nonattendunrquid  Dcoplaceat,ftd  hbilicentia 
omocra  concedunt.vt  pro  arbitrio  comminiftatur  quofliber  cultus.  Hac  igitur  ratione,  &  hoc 
fenlu  Propheta  dkit  ludxos  Deum  prouoctre  opmbits  manuum  Juxrum,c\uon Jam  lcilicet  corrumpe- 
rentlegitimumciuscultum,&  dericeretapietate.cum  feextraneis  ngmentis,&  corruptelisad- 
dicerent  Poftea  zd\un£!K,<Adtffertndnm[uffiium  diisahenis. Sub  vna  ipecie,quemadmodum  ali- 
bi dictum  fuir,  comprehendit  Propheta  genus  ipfum  .  neque  enim  tantum  in  fufritu  peccabant 
Iud«i,ledetia  in  aim  luperftirionibus.  Sed  per  fynecdochen  lignihcat  cos  abnegare  veiu  Dcii> 
vbi  iua  idola  col  unt .  Deinde  adiungit,  I«  terra.  J£°yptiadquinn  ingrefti  eftii^t  habttetit  <7//c,inquir. 
Tollkexcufationem  quam  obiicerepoterant,ncmpe  fe  metu  cogi,  quoniam  client  miienexu- 
les,&  viderent  in  fuperba  ilia gentc non  fore  tolerabilem  fuam  pietatcm:  dicit  Propheta  ipfot 
veniffein  AEgyptum,  cum  Deus  iuberetmanere  in  terra  lehudah  .  Non  deb  uitigitur  admitci  ilia 
defen!io,qu6d  lcilicet  periculoterriti,AEgyptiisgratiricarentur,quia  in  lllamleruitutemleipd 
conieccvant,cumliberum  illiseffet  in  terra  lehudah  pure  Deum  colere.  Ha?c  ratio  eft  cutdicat 
e«s  v.'ni£c,vt  perezrinareNtur illicxzndem  fubiicitj^f  vosexcideretmed  quidem  alia  coftruftio,iv.d 
fenfus  clarus  eft. In  iumma,lignificat,quemadmodum  dixit  proximo  verfu.eos  f);  6ic,c\:  quafi  da 
ta  opera  mere  in  fuam  pemieiem .  Poftea  addit,  Etfitw  in  malediSMtn,  c?  opfreb)  mm  inter cwifiji 
gentes,  quibus  verbis  fi^nificat  intentum  iplorum  fore  mcmorabile :  8c  hoc  dunus  fuir  quam  {i 
memoria  ipforum  fepuira  eflet  cum  vita .  Prophtra  autem  dicit  tale  fore  mortis  exemplum  ,  vt 
lint  omnibusdetcftabiles.Deniquedenuntiat  fore  obnexiosomnibusprobns  etiam  poftmor- 
tem.    Sequitur, 

9    Anoblitieflismalorupatrii  veftroru,&maloru  regtim  lehudah, 

h.    in, 


GAP.XLIIII.  lO.    CAL.    PR  AELE  CTIONES 

malorum  vxorumeius,&  malorum  veftrorum,&:  malorum  vxorum 
y,elbai'urn?qua^feceruntin  terra  Ichudah ,  &  in  compius  Ierufalem. 
io  t  Et  non  humihati-funt,\e7, attriti,  vfcjue  ad  hunc  diem  ,  &  non  ti- 
muerunt ,  &  non  ambulauer  unt  in  Lege  mea ,  &i  in  ftatut  is  meis  j  qnx 
pofueram  coram  facie  veftra 3  &  coram  facie  patrum  Yeftroruna, 

Quianimium  turpis  focordiaerat  ,nonagnofcere  quamfeuere&  grauiter  vlmsfuiffet 
Deus  iuperihtiones,quibusfe  ante  dedideTant,hoc  nunc  explicatPropheta.Quanqu.ini  fi  v o- 
cemiplamipectemus,  nonintelligit  pcenas  per  Mala,  led  potius  maleficia  quibus  vindidam 
Dei  procauerant.Et  hoc  notandum  eft,  quunonnulli  Interpret es,  fie  exponunt,An  ohhti  cftis 
mala  veftra ,&  patrum  veftrorum  ,hoceft,quam  duiker  afflixerit  vos  Dcus?  Scd  minin.e  du- 
bium eft,  quin  per  vocemnlyn  Propheta  intelligat  fcelera quibus  icobnoxios  reddiderant  iu- 
dicio  Dei .  nam  lequirur  ftatim,  (h<<xfece rnnt,vz\  patrarunt  >  in  terra  Iebudab,  c  in  cmi'itis  lern- 
falem.  Sed  quanuishac  voce  lignmcet  Icelera  populi ,  non  dubium  tamen  eft  quinlim ul  copre- 
he'ndat  pcenas.ex quibus agnoleeredebuerantdilplicuifle  Deoillamimpietate,  in  qua  fuerunt 
plus  litis  obftinati. Cum  ergo  dicit  VrorA-\ctd,\noblities7ismala  veflra,®-  patrut>;Aun\h  pro  con 
feiToquodfatisnotumerat,nempcDeum  fuiffevindicemilloruniieelerum.Neqn.cenimallo- 
quitur  Iud£os,rebusintegris,fedprofugose  terra  fua,  &maledi&os  diuinitus,  Cum  crco  pa- 
lam  conftaret  a  Deo  effe  damnatos,  Propheta  merito  interrogat,  an  tblitifmt  danwAtdfuilfe  ce- 
lera.tdmpatrum,qHamRegum,8c<]v.xi]>(i&eiigna.uerant.  Hoc  quariitquoniamtrat  hornbilisip- 
forum  ftupor,quod  Vrbe  excifa,&  Templo  incenio,tamen  non  deftiterant  a  fuis  fuperftirioni- 
bus,praHerum  cum  tarn  inhgnis  Dei  vindi&a  deberet  etiam  ipforii  pofteros  vfquead  decern  ie 
cularetinerein  timore  &  ofnao.Sic  videmus  pcenasfceleribus  coiungi .  dicit  rfgum  lebudah& 
vxorumeius  Non  dubium  cft)quinrtlat!iiu  iingularead  popululpc&et.Vertuntalu.Cuii'fque 
ipforu;(ed  nihil  opus  eft,quia  fingulans  quide  eft numerus.led  refertur  ad  nomen  colltctiuum. 
nepeLhudah.Pofteaaddit,Q^<f/?Cfr«»f:verbu  hoc  non  debet  reftringi  ad  vxores.(neque  enim 
quadrjret)fedtamadomnesIjd^os,quamregesIchudah,cVipfasquoqCiemulieres.fedpropnc 
expom  hoc  debet  tarn  de  Regibus.quam  de  toto  popuIo.Q**  ergo  fecerunt  in  terra  hbiulab,®- in 
compitis  Ierufalem  feel  us  ex.. g&rittc  urn  nominatdifertecopita Ierufalem.  Scimusenim  vrbcm 
illam  fuifle quafi  terreftre  Dei  Gn&uariu.Ergo nimis fuit  fceda impietas, polluere locu.  ilium, 
quern  Deus  libiconfcctauerafc  Totaquidem  terra Iehudah  eratfubeiusiure,&dirione:fed  fin 
gulari  priuilegiodignati:s  fucrat  Vrbemillam  cum  mote  Sion.ergo  Proph.arr.pbiicat  magni- 
tudinem  peccati  cum  dicit  Ierufalem  ipfam  fuifTe  polliitam  ipforum  fuperftitionibu<;.  Poftea 
adiungitquata  fuent  pcrtinacia  ipfius  po^u\i,Konbumili.tti  fu»t,inquk>yjq"e  ad  buncdiem,  cum 
tamen  tarn  duriter  percuffiefTentDeiflagellis.StultietiaacceptomaloinLipiuntiaperejVtvul- 
gariprouerbio  dicitur.  Cum  ergo  Iudxi  tarn  duriter  caftigati  effentDcimanu  ,  &  experti  tf- 
fent  extremum  eiusrigorem,an  non  debuerant  lentire  quidnam  ellent  merititScd  qftendit  Pro 
pheta  defperatam  fuifle  ipforum  roalitiam,quod  etiam  fra&i  non  tamen  humiliati  fuerant: 
quemadmodumquiperuerfofuntingenio,  corriginequeunt  etiam  fi  centksfrangantur  .  Ex- 
probratergo  Propheta  hanc contumaciam  ludxis,  qubd  neipfaquidemcalamitasipfosaddu 
xerit in  obfequium.Nii«/«frK«r  ergo  bumiliati,  inquit ,  vfque  adbuncdiem,  c~  turn  timuerunt .  Ti- 
mor hie  etiam  rcferri  debet  ad  clades,  quasexperti  fuerant .  Deus  enim  fatisclare  oftenderat 
quam  grauiter  diet  offenlus ipforum impictate.  Cum  ergo  horribile  Dei  ludicium  omnibus 
perfpicuum  efTet, Propheta  lite  eorum  iocordiam  accufat,quod  non  fuerkt  reuocati  ad  fan  am 
mcntem,vt  Deum  rimercnt.Iamadiungit  aliud  crimen  obftinationis,quod  lcilicet  non  ambu- 
lauerint  in  Lege  D.i,  :  mandatis. Ergo duplicem  eorum  coutumacia  oftendit,quod  lcilicet  ni 
hi'  prof  ierit!llisdj5trina:neque  etiam  pcenis  refipuerinr.  Lexipfa  eratillis  rcgula  Dei  pure 
colendi.nec  de^ebant  aliunde  petere  quid  agendum  effet.  Cum  ergo  haberentteftimonium  vc 
rx  pietatis  in  L;ge,hic  contemptus  tolorabilis  non  fuit ,  fponte  recedere  a  via ,  &  fefc  proiicere 
in  vagos  errores .  Sed  Propheta  oftendit  plufquam  indociles  fuifle ,  quod  non  tantum  abiece- 
rint  omne  ftudium  Legis,fed  etiam  contempferint  manum  eius,neque  corre&i  fuerint  vllispce 
nis .  lam  quo  melius  oftendat  malitia  peccafle ,  dicit  non  ambularunt  in  Lege  mea ,  &-  ttatutis .  Vi- 
detur  hoc  feeundum  membrum  effe  fuperuacuum  :  fed  Propheta  hie  commendat  perfpicuam 
Legis doftrina,acli  diceret  Deus  fe non  vno tantum  verbo  moftraffe  quid  vci  urn  ac  redii  efTet, 
fed  pluribusftatutisdocuiffeIuda;os,itavtnullius  effet  ignorantia:prxtextus:&idealiis  verbis 
confirmat.vbi  dicit  fi  pojiiiffe  coramfacie  ipforum  Hatuta  ilia,  nam  his  verbis  fignificat  nihil  in  Le- 
ge fuifle  obfcuru,ideo  ludxos  non  infeitia  Iapfoseffe:ficuti  homines  fern  per  tcrgiuenado  exte- 
nuant  culpa  vbi  arguitur  ipforii  impietas. Dicit  igitur  Proph.Iudaros  effe  inexcufabiles,qucnia 

ante 


IN  I  ER  EM  I  AM,  jZg 

^nce  jplorumoculos propofita  fueric pietacis regula .  Hie  autcm  locus  teftatur  non  ambiguam 
( [Tc doclrinam  Lcgis.queadmodumprofani  homines dicunt  Scupturam  effe  verlatilcm  inftur 
iiaii  ccrci.fed  Deus  prohutiat  le  non  locutum  efTc  ambiguc.Ergo  cum  clamct  Propheta  Legem 
i  uilTc  Iudaris propolitam ante oculos ,  vt  certo cognofcerent  quid  Deoplaceret : hodie  tenen- 
dum eft,  in  hac  Euangelu  claritate  qua?  e.\hibua  f  uit  nobis  Chrifti  aduetu,  nihil  effe  obfeurum: 
1  .d  patefadoseiTe  nobis  theiaurosomnisincelligentiXjquantumfcilicetexpeditjita  vt  qui  nunc 
errant  fruftra  obtendant  le  faccre ,  quoniam  Dei  voluntas  lit  illis  abfcondita  •  non  enim  aba  eft 
illis  peccandi  ratio,nili  quia  conniuent,  8c  oculos  malitiole  claudunt,  ne  ad  ipfos  perueniat  folis 
fulgor.Interea  iciendum  eft,quo  familiarius  nobis  innotuit  Deus ,  tonos  grauiuspeccare,cum 
ab  eius  cultudcfledimus:  quia  nihil  omifit  in  verbo  fuo,  quod  ad  perfe&um  eius  cultu  Ipc&et. 
Ergo  cum  vcrletur  ante  oculos  noftros  regula  pie  viuendi:  nifi  earn  fequimur,hxc  exproLratio 
innoscompetit,qu6dfcilKetanteoculosnoftrospropofueritDeus  ftatutaiua.  Nunc  iequi- 
tur, 

n  Propterea  iic dicit  f ehouah  exercituum,  Deus  lfrael,Ecce  ego  po- 
no  faciem  meam  contra  vos  in  malum,  &  ad  excidendum  totu  m  iehu- 
dah: 

ii  Et  tollam  reliquiasleriudah,qu£e  pofuerunt  faciem  fuam  vt  veni- 
rent  interram  AEgypti  ad  peregrinandum  lllic,  &  confumetur  omnes 
in  terra  AEgypti,cadent  in  gladio/ameconfumenturaparuo  vfque  ad 
magnum.in  gladio  &  fame  morienturJ&:  erunt  inexecrationem,&  ftu 
porem,&  inmaledict.um>&:in  opprobrium. 

Rurfus  peenam  obftinatisdenuntiat.nec  mirum  eft  cafdem  minasfxpius  repeti,quando  ne- 
gotium  srnt  cum  tarn  ferocibus,&  prxfra&iscapitibus.Hxc  igitur  caufa  eft  cur  indicium  Dei, 
quodiecure  ridebant, iiiisdenuntiet.&  ex eontextu  melius  patebit  quam  neceffaria  fucrit  talis 
vehementia.acprund  quidem  bieuiter  Propheta  oftendit omnes perituros,  quitamen  falioi- 
maginatifnerjutl^iioiiaUterfakicspolTeeiiadere^ififugerentiii  AEgyptum.  fallacem  igitur 
& peruerfam eorum fi3iid ia hie coiarguit & refeilit Ieremias.Modum etiam fimul explicat  cum 
dicit,  T  oll.im  onrnes  rdiqaidi  lelwd.b  qv.x  pofttertmt faciem  fuam  ft  venirent  in  KEgyptum  ■  Qjibus 
▼erbisiTv:  fequentibus  ngnificat  Deus  fi  uftraludaros  captalTelatebras  in  AEtypto,qma  lliic  pee 
nam  qr.am  meriti  funt  exiget .  "N  ominit  gladium  crfuriem'.tcnium  genus  nunc  omittit,  ltd  pau'6 
poft  etiam  adinnget .  Dicit  ergo  perituros  partim  gladio,  parnmlame:  &  vtitur  diuerlls  verbis 
emphatice,co«/«»Jf»/K^ fnne,cadent  gladio,conftimentur  omnes :  deinde,.<  parttovfque  admac  mm,  in- 
quit .  tandem  fubiicit,  Et  erunt  in  esurationm  .Diximus  alibi  nomen  nhx  fumi  pro  execr.itione, 
quanuispropne  £tiufiurandunv<empequiaiurandclxpehorninesp)ofcrunraIiquan.execra- 
tionem,Maledicat  mihi  Deus,  male  dhpeream.  dicit  ergo  Iudxosforein  formulam  ex'.cratio- 
nis,  quia  vbi  deierandum  ent,  hxc  erit  quafi  commuisloquendi  foriia  ,  Perdat  me  Deus  ficut 
perdiditIudsos.Pofteaadd:t)I»7?«/""'«»>Suiaicilicetlolocladis intuitu  omneshorrcbunt.  po- 
ftremo  iequitur,)»4W;c7«w  ©" /w^wwjdequibus  ante  diximus.    Pergamusnunc, 

13  Et  vifitabo  fuper  eos  qui  habitant  in  terra  AEgypti ,  quemad- 
modum  vifitaiiifuper  Ierufalem  in  gladio,  &  fame,&  pe{ke,hic  exprimi- 
turtertiafyecies. 

Confirmat  aute  hoc  verfu  quod  proximo  dixerat,qu.onia  dicit  fe  rurfus  fore  vindicem  im- 
pietatis,quemadmodumpauloantefuerat.  Antequamludantam  grauicladearu&i  effent,ine- 
briati  erant  rebus  profperis.itd  nunc  cum  Deus  excuffifitt  illis  omnem  torporem,  merito  Pro- 
pheta in  tncmoriam  reuocat  quas  perpeffi  fuerant  clades.  Sicut  ergo  vifitaui fuper  Ierufalem ,  itx 
vifitabo  fuper  eos  qui  habitant  in  AEgypto  .Sedargumentum  etiameftamaiori  ad  minus:  lienim 
Deus  non  pepercit  fandx  Vrbi,in  qua  domicilii  elegerat,quomodo  pareeretincolis  AEgypti* 
neque  enim  AEgyptus  digna  erat  quam  Deus  refpiceret.fcimus  fuiffe  profanam  &  maledi&am, 
terram.  F uit  igitur  nimix  amentia:  cum  ludxi  conhderent  fe  in  AEgypto  fore  tutos,cum  tamen 
non  f  uiffent  in  terra  fan£ta,qu£  erat  Dei  fanduariiimjqux  erat  ipiorum  h^reditaSjqua?  erat  etia 
Dei requies.Nuncvidemusquorfumfpeftet  Propheta. proponit  enim  illis  clade  Vrbis,&  terra: 
Iohudah,vt  fciant  fe  non  pofle  effugere  manum  Dei  dum  cotra  eius  interdicts  habitant  in  AE- 
gypto,quoniamfuturus  lit  illic  Deus  feuerior  vindex,quam  ante  fuiflet  in  terra  Iehudah.  Se?. 
quitur, 

Ii.    iiii : 


CAP    XIIIH.  IO.   CAL.  PRAE  LECTION  ES 

14  Et  noncrit  qui  euadat/pi/tf  refiduus >  inter  rehquias  Jehudah  quce 
venerunt  adperegrinandumhic,WiWj  erat  Vrophetain  AV.gypto ,nempcin 
terra  AE£ypti.&adreuertendumintenamIehudah,adquamipiiele- 
uant  animam  fuam ,velekuant animal fuas > ad  reuertendum  vthabitent 
iJlic^quia  nonreuertenturnifiquieuafennt. 

Yidetur  Propheta  Cecum pugrtare,quia  initio  verfusnegat  quicquam  fore  refiduum ,  in  fi- 
ne autemaddiccxcepcionemjpaucosicilicet  fore  iuperftites ,  qui  effugcrint  &  quodam  rmracu- 
lo  elapfi  fine  a  mortc.  quidam  ka  accipiunt,  nullos  tore  refiduos  ex  impiis  Ulis  contemptonbus, 
fed  aliquos  tamen  tore  luperftites.nempe  quiilluctra&i  fuerantprarteranimilententiam ,  ficut 
Icrcmus>&  Baruch,&  fimiles.  Sed  viden  poffet  h£c  expofitio  coa&a  primo  intuitu :  &  tamen  it 
loquitur  Propheta  de  Iudaeis , qui  in  AE^yptunitrantfugerant,neccireeftitaaccipcre:alioqi;i 
efjet  manifefta  repugnantia,&abfurditas.Sed  poffumus  etiam  quod  in  fine  vcrfus  dicir,  rcftne 
adBabyloniosexules-.quiahiqmfeabdnleraritinAEgyptum  putabatde  omnibus  tfleafturn, 
quoniam  icilicet  in  loginquam  regions  fuerantabdu&i.Cum  ergo  rcditus  illis  in  patnam  clau 
.  fus  effct.putabant  hi  fciblos  fore  terra:  harredes,  quia  vtAEgyptusnon  procul  abcratatcrra 
Miudah.ficilis  ei  at  reditus,  deinde  liber :  quoniam  fcederati  ci ant  AEgyptiis:  ad  ha:c  contulc- 
rantieadiplos,vtfruerenturamicohofpitio.ergoputabanrquihabitabantin  AEgypto.tcna. 
Ichudah  fore  iuam.Dcusaute  dicir  nullos  in  terra  ilia  redituros,nifi  qui  cuaierint,nempe  qui- 
bus permifTa f ueiit liberras redeundi , ciim finituni effet  captiuitatis & exilii tempus . CPttVs  igi- 
tur  in  fine  vcrfusaccipio  pro  reliquiis quasfibi tandem  Deus  collegit.ciim  cdi&o  Cyridata tuit 
ludaris libertas  habitandi  rurfus  in  patria  poft  annosfcptuaginta.quod  tempus  Propheta,  vt  di- 
ciumfuit,illi«dcnnierat.Etvidetur  hie  fenlusmihiiimplicior,  nullos  fore  reiiduos  ex  illis  reli- 
quiis qui  fcibcet  fefein  AEgyptumcontuleranr,&  hoc  etiam  exprimitur^a,*  venerunt  adftre- 
arinandum  in  terra  Migypti,®-  ad  reuertendum  in  terram  Ie/Wu/r.hoccnim  eratipfisconfilium.  Po 
itea  adi  ungit,.^  attain  tleuant  animasfuai  ad  reuertendumilluc.  Hie  Propheta  ridet  fiduciam  qua 
adhuctefillebantludsi.namleuatiohaccdequaloquitur,cumfignificetadfpirarevel  fper.  ..•- 
tollerc,valetad  notandamfuperbiam:itavbidicitf/fi<<«>'e(«»»w<w)«««perftringitqu6dadiu.t .  nt 
jnflati  ftulta  fpe,&  fibi  perfuadeant  liberum  paulo  poft  fore  reditum,  quia  vacua  crit  terra  pof- 
fefforibus.Ciim  igitur  iefe  pafcat  talib9  delitiis,fciant  fe  nunqua  llluc  rcdinjros.  N««  reuertentur, 
inq«it>j/>/?.pofteafequitur ilia exceptio, hoc  tft,»//5yi/i^»f«4/fr;Kr,dequibusfcilicet  defpera- 
bantludxiilli>quiputabant rebus iuis bene  &prudenter  confultumefie,  quia  AEgyptuscrat 
illis  qiiietum&tibulum  adte-mpus.     Nunc  fequitur, 

15  Et  refpondernntleremixomnes  viri,  qui  fciebat  quod  fuffitum 
orterrent  vxoresipforumdiisalienis^omnesmulieres^quieadftabat, 
ca:tus  magnus,&  totus  populus  qui  habitabant  in  terra  AEgypti, in  Pa- 
tros^dicendo, 

16  In  Cermonefobaudiendum  eft  in^el  quoad  fermone,  quern  Iocutus  es  ad 
nosinnomineIehouse,nonaudiemuste. 

Hlc  melius confpicitut  perdita  gentis  illius  obftinatio.  nam  fatismulta  fuseintegritatiste- 
ftimoniadederatillisleremias.debuerat igitur  certo  fcireverum  effe  Dei  Prophetam.  Qupdii 
ilium  contempferant  annis  quadraginta,  &  diutius,  tamen  ridem  fecerat  (ax  legationis  ciim  de 
cladc  Vrbis&Tcmpliconftanter  vaticinatuseffct  vfqueadtxtremum.fuo  igitur  malodidicc- 
rantlercmiameiTeorganumSpiritus  fanc~ti,&  verumDeiinterpretem.Hincauteapparetquan 
topere  fucrint  cxc«cati,dum  refpuunt  omneseius  admonitiones ,  atquc  adeo  minas  ducunt  pro 
fabulis. it.i  in  fpeculo  nobis  proponit  Spiritus  Dei  quanta  fit  hominii  amentia ,  vbi mentes  iplo- 
rum  femel  occupauit  Satan-.ied  limul  dilcamushanc  rependi  mercedem  obftinationi,vbiiper- 
nuntur  DA  Propheta: .  Fuit  hoc  nimisfoedumportentum,  quod  aufifunt  tarn  petulanterreii- 
cere  fanftum  Prophetam  ,  qui  tamen  ad  cxtrema  vfque  rcda&i  erant,  &  rebus  omnibus  ipoliati 
confugcrant  in AEgyptum:illicferuilitcragebat,quemadniodum vidimus. Quod ergo  itafunt 
adhuc  feroccs,  &  adhucluperbiunt  contra  Dei  Propheta,  hincapparet  fuiffeindomabi'es.Di- 
cit  ergo  reFlondiffe  omnes  virot  ejuibtufatis  ampertd  erat  fxorutn  impietm.  His  verbis  fignificat  Pro- 
pheta inithim  idololatrix  fuilTe  a  muIieribus.Nondu  ergoeo  vfque  progreffi  erat,vt;omncs  viri 
palam  colcrcntidola,fedhanc  licentia  fibi fumplerantmuliercs,  viri autem  facile indulgcbant. 

Veriim 


IN  IEREMIAM;  ,^ 

VerumcurProphetapaiil6anteillosincrcpuit,acfiomn«fufl:tljmfaccrctidoIis?ColIigiinu$ 
ccrte ex  hoc  loco  non  eostamum  coram  Deo  rcoseffe qui  lcelusaperteperpctrant,fed  qui  ccn 
niuendotolerant.debuerantcnirn  vinintercedere,ne  vxorespolluerentieimpus  fupeiftitJOm- 
bus:atqui  hoc  patierttertulerunt. ergo  confenfusipforum  proopcrcaccipitur,quen  ..•dmedum 
ex  Prophetx  verbis  ftatuerelicet.Dicitergovirosnonquidcmpalam&iuisnianitusluflitum 
fecifle,tcd  ruilfe  conftios  iuis  vxoribus,  &  eorum  confenfu  lllam  lmpietate  a  mulieribus  tujfic 
patratam.    Reliqua  non  pollem  nunc  abfoluere:  craf  profequar. 


R.  EC  A  T  I  O. 


Da  omnipotent  Dots ,  quandofidem  noTbam  probare  yis  tttkltts  experimentis ,  \t 
conftanterpcrftcmusinpuroncwMisMCHltu,  ^  ftr.ccrairiuocatior.c  ^tquc  \t  circunda- 
tiftmus ,  &  vndiqitc  objideamur  muhis  mquwamentis  ,  tamen  \tpnros  ms^xmtevros 
tibuonfcrucmas  £f  cor  pore  £f  animc,  O'ficj.cragamu*  hms  V/ftf  curfkm}\t tandem 
compxreamus  impolluti  coram  facte  tuaper  CbrijUm  dominum  noTlrm,    Amen. 

COE  r  i  m  v  s  hcri  exponere  quod  Propheta  narrat  f.bi  fuiffe  refponfum  a  Iudscis  tam  vi- 
nsquammulieribus.Summa eft, non faduros quod  luiiitProphctajquanuisloquatui  Dei 
nomine.nonrefpondentprstil.fermonemDci.veloraculumiibii.ihiiitffe/edfidem  Ieremis 
derogant,ac(i  filf6  nomen  Dei  piauenderet.Dxitautem  viros  itareffondifiequifciebant  vxorct 
adolere  incenfxm  dijs  Mients .  poftea  addit.Er  mulieres  t^va  adflnLtnt.  quidum  verti:r>t,In  ccetu  ma- 
cno:fednonduliiroquin  Propheta  wtelligatrcfponiim  fuiffe  commune  ram  vii  is  quam  mu- 
lieribus.dicit  zrvpmMiercsfimtdadfi'iffe.'poftza  (ubiicit,caius magnus:  &  quodtande  fequitur  ex_ 
plicatiuepolituir.  s.tt.,poph!us totus qidhsMubtita interra &gypti,m  Patrcsin  terra/.Es  yptihal  i- 
tabant  ,<Sc  quidem  in  parte  ilia. diximusautc  alibi  de  Patros.  Videmusin  fumma,rcit&urrj  fuiffe 
Dii  Proph£tam,&  tamen  minims  dubium  eft ,  quin  Iudari  prx  fe  tulerint  aliquum  plenum  -.fed 
non  putabantparendiimeffehumi!. is  mandate Vndeaute  hie  conten>ptus?nen  peexmuaper- 
uicacia.nain  vtcunque  hy pocrita:  diflimulent  fe  D„um  fpernere  > &  cius  fermont m ,  &  dirigant 
verba  ad  ipfos  miniftros :  imt  ktas  tamen  eoi  urn  fe  prodit  <  um  ab  vna  pane  fmulant  le  D.  urn 
colere,ab  altera  ante  rcpuaiaht  quos  1  uis  mandatisinftru&os  v  uh  audiri.  atqui  Djus  non  vult 
neque  poteft  fcparari  a  vcrbo  luo.     Nunc  pergamus, 

17  Quin  potiuviW quia,  eft particula  caufalu  Jed aedpitur irtcrdutn aduerfa- 
f/W,faciemusquicquid,crc/  verbumpmriemfermoiem ,  cjui  egredieturabore 
noflro,  vt  fufritumorFeramns  reginar: ,  \elmacbm<e,cx\orum ,  &  Jibemus 
ei  libamind,queadmodum  fecimus  nos ,  &  patres  noftri ,  Reges  noftri* 
&  duces  noftri  in  vrbibuslehudah,&in  compir.isIerufalemJ&:  fatura- 
ti  fumuspanibus,  &  fuimu.sboniiboceH,hiLzrcs,fceHceSy5c  malum  non  vi- 
dimus* 

Hlc  apertiusfuam  contumaciam  produnt :  poftquarh  cnimdixeruntfe  non  habere  fidem 
Ieremiar.qma  non  miffus  fu<  rit  a  Dco,nunc  fubiiciunt  fe  quidem  fore  Dei  cultorts,  fed  fuo  ar- 
bitrio  Atquehic  nobis  fons  omnium  fuperftitionum  dcttgitur. hie  ergo  locus  fatisdocetvndc 
manarint,&exqiioprincipio  otnnesrorruptelx.quibusreligioomnil  usfeculisvitiatafuit,ne- 
peexhominumlibidine&  iuperbia  DLim  ergo  tantum  fibi arrogant  homines,  vtvelint  legem 
terre  de  cultu  Du,nc'ceiTe  eft  omnia  ptffurn  ire:ideo  dixi  hanc  cfl'e  ori^incm  omnium  errorum. 
Qnomodo igitur  Integra  manebit rcligic'nempe ll pendeanusex ore  Dei,fubiiciamus noseiuS 
vcrDO,  &  fr^num  iniiciamus nobis,nc.quid tentemus  nifiquod ipfe praieipit  ac  probat.Karc  igi- 
tur vera  eft  colendi  Dei  regula,  nihil  aliud  auderc  nifi  quod  ipfe  pisefctibit.ex  oppofito  rclieio 
prorfus  vitiofa eft ,&  in  luperftidone  degenerat  fimulatque homines  volunt  fibiipi: s efle  legiila- 
toresAkutyFAciendofAciemHstmncmfirntonem^megrtJJiufHmtexerenoflrt  Hanc  proteruia  qui- 
dem modelti  homines  damnabunt,  ii  modo  contulant  duntaxat  naturz  fenfum:  led  malum  hoe 
eft  ingenitum  omnibus ,  nempe  vt  velint  Deum  colere  prout  ipfis  libet .  Sed  Icrcmiasdcpingic 
hie  nobis  quafi  in  tabula  principium  omnium  fuperftitionum.dumfcilicet  homines  opponunt 
fuam  libidinem,&  fua  phantafmata  Dei  mandatis  .Pofteaaddunt,Kr/i(^r«»i  offlramus  machine 
cxlormn.  Vocem  hanc  vane  exponuntLiterpretessaliquiddiximujiamcipkc  feptimo  :  fed  quia 


CAP.XLIIII.  lO.    CAL.    PR  AE  L  E  CTIONES 

bonapars  non aderat,ideo  ncccflq  eft  repeterc  quod  tunc  dictum  fuit.quidam  deducunt  nomea 
hocalV^quodeft  regnare,(!fcideo  vcrtuntRegmace4orum,&  Hieronymusita  exponiraliiau- 
tem  deducunt  a  radice  V?i&  a-ccipiunt  pro  opere'.qiudam  durius  venut  Mimfterium  :  alii  ver- 
tuntMachina.funtetiam  qui  putent  nomen  hoc  du&u  $flVab'i,jn,quo.deft-ambulare>&  putac 
ftellasomn.es  comprchendi  hocnomine,velplanetas:quanqua  vidernusromicniieuftris  omni- 
bus arnbulationem  velmotum.Sed  li  a iegnando. nomen  hoc  originem diKi^Rcguiatxlorum; 
fumetur  pro  prxcipuaftelia,quemadmoduinvertitChald£us. Cartel imi  quiuam  Soltm,quida 
vero  Lurum  exiftimant  fie  vocari.nam  Sol  apud  Hebrxos  eft  fceminini  generis,&  ideo  Sol  vo- 
cari  poceft  rcgina  proprie  in  ilia  lingua.fi  autcm  pro  opere  accipimus,deiicitt htcra  vna  radica- 
lisM  l'cilicet,quemadmodum&capitefeptimo.Videturtame  Proplnuhlcponere  nomen  hoc 
pro  totoartiriciocxlorunv.qualidicerentimprobi, quia iVicconl'picitur  adrriirabilisglorja,i- 
deocuitumhunchauddiibieplaccre  Deo,  vbiinftellis  ,  &  totoopilicio  cxlorumcoliturcius 
maieftas.Ego  igitur  non  pro  ftclla  Vna  duntaxat aceipio ,  led  pro  cxtrs  iplis,  vel  ftellis  omnibus: 
&.  quanquam  nomen  eft  l;ngulari,snumeri,accjpitur  tamen  pro  lpia  militia  etiam  ,vt  vulgo  lo- 
quuntur.Dicunt  igitur,Nospergemusmorenoftro,quiaantehac  tbtuhmm p'jfitum  oj>eri  uelo- 
Hm, vel  arcihcio^sr/i^/W^vel  hbauimus  libamina:  ergo  ncn  deliftemus  ab  hac  conlucta  ratio- 
ne. &  dicunt,l/<< fecimus  ar  ngs ,&•  patyes  »oJi/i>cr'Rtgesnofiri,cr duces  »oy?r*.hicopponutmaiorum 
authoriutcm  Deiimperio,quemadmodum  fieri lolet.  videmus  enimvthcdie  Papifix  luperci- 
lioie  ia&ent  Patres,&  Eccleliam  catholicam,vbi  profertur  manifcfta  Veritas:  fed  exiftimant  te- 
nebrasobduci  verbo  Dei,&  quafiredigiin  nihilumquicquid  ex  Lege,cx  Prophctis,cx  Euange- 
lioadducitur,fi  obiccerint  alitcr  fa&um  ciTe,aliter  locutos eiTe  Patves,aJiud  fuifie  i  eteptuni  an- 
tiquo  more.  Videmus  ergo  Papiftashodieinftructosiiidemarrnispugnarc  quibusohm  fikiut 
inftructi idololatrx.&  quanquam  diabolus  fefe  tranffigurat  in  multiplices formas ,  tamen  fem- 
perhucreciduntfuperftiriofihomines.deberei'anclumduciquicquidtraditumeftamaionbus. 
pixlertim  autem  obdurefeut  hypocritx  in  errore  illo  dum  poffunt  Reges  &  duces  fimul  lacla- 
rc)quemadmodumhlcfaciunt,nontantiimpromifcuumvulgus)fedRegesipros& duces  fecu- 
tos  effe  hanc  ratione.nam  fumunt  pro  confciro;non  poflecadere  ignorantia  in  Rcges,  &  duces, 
magnitudo  cnim  ipfa  &fp!endortegit  Reguftultina  Itadum  fimplicesloquuntur  deRegibus, 
dignitas  ipfli  obtenebrat  eoru  ocu!o«,vel  perftringit,vt  exiftiment  Rcges  abfque  cotrouerfia  ia- 
pere,&  refertos  effc  oprimo  confilio.hinc  fit  ergo  vt  Satan  fxpeabuti  foleat  talibuslaruisad  fal 
lendos homines.  Ideo  dilcamus  tribuerc  Deo  hunc  honorem  in  folidum,vt  folus  legem  pietatis 
fuo  vcrbo  prxferibat,  &  itantillaaltitudo  emineatqux  obfeuretimperium  Dei,itd  potiusRc- 
gurriA  aliortim  nomina  coganrur in  ordinem,  vbi  Deus  apparet.  Poftea addunt, I»  vrlibus  le- 
hidth^i"  compitt's  lemfaletn. Locum  etia  add ucunt,vtfuperftitionesfuasconfirnient.  nsmfan- 
£fcius  lerololymx  r'uit  illisquafi  integumentum  omnium  vitiorum :  qucmadmodnm  hodic  vi- 
demus  Roma  plenis  buccis  celebrari  in  Papatu,acli  larua  qux  teterrimos  fcetoresin  totu  mun- 
dumexhalat,potii"limumeflctfan(aiianum.quicqiiidcrgoillincprofeSueft  volunt  haberi  pro 
cxleftioraculo;!ic  etiam  miferiludxilerololymamaufifunt  Deo  epponere.  eratquidem  ma- 
gna Vrbisdignitis,nonqualishodie  eft  Romx.nequcenimPapiftxfumpierunt  ex  Deo  elogia, 
quibus  extollunt  vrbem  lllam.hoc  eft ,  foetidum  illud  &  abominabile  lupanar.  Ierofolyma  ha- 
buitfuam dignitatem abipfo Deo:fed ftultcludxiabufifunt nomine  Icrofolymx cum  Legem 
corrumperenr,&  cultum  Dei inftituerent  rt&itium fuo arbitrio:  tamen  videmus  etiam  hoc  titu 
loarmatosfuiffeaduerfus  Prophetam, quafi Deumipfum  committerent  lecum  in  certamen. 
nulla  enimf.utleroroly.nijdignitas.nifi  qua  dignatusipfamfuerat  Deus  ipfciatquiiaftatranfla 
illam  vrbem,vt  quicquid  in  ea  geftum  eft  fan&um  reputctur  &  legitimum,&  careat  omni  con- 
troiicr-fia,acfi Lex  D.i iaceret  fub  dignitate  Vrbisfepulta.-lerufalem aute  rnutuari  debuit luum 
fplendorem,&  quicquid  habuit  honoris  a  i'ola  Lege.  Sed  hxc  eft  hominum  prauitas , qucmad- 
modumdixi.vtbenehcia  Deicorrump.inrjacpcruertant  .lam  addunt Jaturatos fefuijfe  j>amlus> 
(urn  adAerent  operi,vd  artiricio  ctlonm.Et  hoc  familiarefemper  fuit  Deicotemptonbus ,  nempe 
terrena  rcelicitate  inebrian,vt  Deum  ipfum  fperncrcnt,&  fibi  putarent  impune  eelTuras  omnes 
fuperftitiones.vndc  autcm  hie  error?  nempe  quia  fibi  perperaminduigcnt,cumDeLisipfos  pa- 
tenter fiiftinet:  Dcusnon  ftatim  vlcifcitur  profanationem nominis iui ,  non ftatim  pcenam  exi- 
git  de  hypocritis,&  idololatris,non  ftatim  fulminat  contra  impios  8c  adultcrinos  cu!tus:toleran 
tia  eius  videtur  eflc  lllecebra  peccandi,&  quafi  fomentum  licentix.Cum  ergo  Iudxi  obiiciunc 
/^/«^A'«n<'o.f/>4»;^w,tantundemcftacfidiceret,Quantifper  Deusnobispepcrcit,&fuftinuit 
iudicium luum,nobis  profpere  fuif.fed  non  debuerunt  abuti  Dei  tol.erantia  8c  fibi  coaceruare 
cius  indicium, quemadmodum  docet  Paulus.Iam  altera  etiam  caufa  eft  erroris,  quod  vbi  Deus 
homines  retraxit  ab  errore  poftquam  vidct  ipfos  adhuc  obftinatos ,  durius  caftig.irdo  vr  digni 
funt, tuncitaincipiunt  (entire  iudicium  Dei ,  vtperperam  exiftiment  caulamprofidam  areli- 
gionemutata.  Sic  initio  Euangelii  videmus  volitafle  tales  querimonias  inter  omnes  impios. 
nam  quicquid acciderat,quemadmodum  veteresrecitat,  prciertim  verd  Tertullianus  in  Apo- 

logetico 


IN    I  ER  EM  I  AM.  3J0 

logeticOjSiTibcrisexundaueratjfiquacalamitasacciderat,  fi  grandd,figelu>femperreiieieba- 
tur  culpa  in  Chriftinomcn,&  eiusdo&rinam,Ex  quomutatatftreligio,nondefiimuseffernife- 
ri.Sed  non  expendebant quod  decebat, nempe cum excexati  client  &  demerfi  in  fuis  erroribus, 
Dcumipfos  toleraffe  adlongum  tcmpus:dcindepoftquam  illuxcrat  Euangclii  do&rinatunc 
quoque improbe  fecutos  f uiile  confuetam  impietatero  ,  quia  cxcufari  ante  poterat  infeitia:  fed 
cxquo  Deus  viam  falutis  oftenderat ,  iam  quaii  data  opera  reftiterant  vt  grauionbus  pcenis  ef- 
fentdigni. Talis  igitur  fuit impietas  veteris populi inhoc  i dponfo fumuf faturati  f  ambus  iwnti 
bauimus  artificio  <*/«n«»,nempe  quia  Deus  non  eonfeftim  poenam  de  illorum  impictate  fumpfit. 
dicunt  fe  f  uiire  beatos ,  nee  vidiffe  malum :  &  tamen  certum  eft  finfle  mentitos.  Deus  enim  fz- 
pius  lllos  caftigauerat,&  tunc  erant  feduli  &  attenti  ad  peruerios  fuos  cultus.antv  leremiam  na- 
t  urn  defecerant  ad  idololatriam ,  imo  antequam  Ifaias  ineiperet  officio  Prophet*  fungi/eim  us 
quam  ieueretuncpunire  inceperitD:usiplorum  fcelera.  nam  tempore  Ilaiasregnumllrael  af- 
fliclum,deindeprorl'usdcletumfuit,L'rofolyma fuit quafitugunum,vtdicit Ifaias ipie,totaau-  ir  ,«' 
tern  regiovaftataerat: interim libarunt opiricio ca?li, &  obtulerunt  fufritum.  Scimusquantus 
fuerit  rcruor  in  Achas,&in  aliisperuertisRegibus.Ezechiasquidem&Iofiasconatifunt  refti- 
tuere  puruni  Dei  cultum:fed  ftatim M.inaffe  hlius,& fucceffor  Ezechie; omnia  corrupit .  Cum 
ergo  tantopere  feruerent  in  fuis  fuperftitionibus,an  illis  omnia  fluxcrunt  ex  voto ,  quemadmo 
dun  nunc  ia&ant?atqui&gladio,&  fame,&  peftt  illosperfecutus  eft  Deus. quid  ery,o^  fibivult 
hate  ii&.it\tu,qmdfaturati fuerint panibus,  &■  fuerint  fcelices,  nee  viderint  malum  q no  tempore  liba- 
runt  libamina?Sedha:c  etiam  amentia  pr£cipitatimpios,vt  nonlentiant  manum  Deifibiad- 
uerfam  Gauerum.etiam  fi  verehoc  diccient,  fe  fuiffe  beatos  quo  tempore  fcfeproftituebantido- 
lis :  diximus  tamen  non  poffe  inde  colligi ,  probari  Deo  vitioium  cultum:  quia  fi  tolcrat  bomi- 
num fcelera  ad  tempus, non  detinit tamen  effeiudex  ,vt  tandem  fuo  temporead  tribunal citet 
impi  ->?,quibus  diu  pepercit.  denique  hypocrite primum  ludunt  cum  Deo,  &  ita conuertunt  ad 
licentiam  peccandi  clementiam  ipfius ,  acfi  effet  quardam  impunitas .  hoc  vnum  cfhdeinde non 
expergehuntad  Deiflagella,fedmanentftupidi  ciim  Deusipfoscaftigat.     Sequitur, 

18  Ex  quo  autem  defiimus  fuffitum  ofFerre  artificio  cadorum,& 
libare  ei  libamina,  (\e9iituti,vcl  priuatifaimus  omnibus,  &  gladio,&  fa- 
me fumus  confumpti. 

Hie  amplificant  fuam  ingratitudinem  ,  quod  fcilicet  eonferunt  inDeum  culpam  omnium 
calamitatum-.cum tamen, vtpofteadicetPropheta,  Deusipfos  quocamodo  retraxiflct  e  tene- 
bris  ad  lucem,(ifuilTentianabiles.Debuerant  igitur  reuocaripcenisadfanammentem.  fed  tan- 
turn  abeft,vt profecerint  iub  Dei  ferulis,vt  redditi fuerint  magis  ac  magis  eontumaccs.  Dicunt 
igirur,exquo  delicrant  colere  fuaidola  (e  fuiffe  mifcros,  laborafle  penuria  rerum  omnium,con 
fumptosfailTefame,&gladio.  Ante  confumpti  fuerantfame,&g!adio,vtfatisnotum  eft,&  vt 
retulimus,ante  etiam  paffifuerantmultasclades.  cur ergononcommcmorantpcenasillas  cum 
toties,&  tarn longo  tempore  calcitraffent  aduerfus  Deum?fedobruuntDci  iudicia  maligne: 
interea  dicunt  fe  f  uifie modis  omnibus  miferos exquo  ceflarunt  ab  impio  cultu. Sedan  ideo  cce 
perunt  effe  miferi ,  quia  non  amplius  libabant  ftellis  &  idolis  i  imo  diuerfa fuit  caufa ,  quemad- 
mod urn  mox  Propheta  rcfpondet.fed  neceffe  eft  contexere  totum  eorum  fermonc m.  Venie- 
jnus  poftea  ad  refutationem  Prophets. 

19  Et  quando  nos  fuffitum  fecimus  artificio  c*eIorum,  &  Iibauimus 
eilibamina,ahabfque  viris  noftris  fecimus  ei  placentas  ad  exhilaran- 
dum  i\[\id}ahj  vertuntjimulachrum ,  6c  etiam  libando  ei  libamina? 

Proferunt  aliud  argumentum ,  quod  fcilicet  non  fuerint  exigHahominum  portio,  fed  to- 
tus  populus  ,qui  tunc  integer  fiorebat ,  cum  iuffitum  idolis  facerent .  fcimus  paucos  fuiffe  refi- 
duosexillaingentimultitudine,quseeratincohimiadhucRegniftatu. Die  tint  igitur  fe  non  fuif 
fe  folos  authores  huius  fuperftitionis,fed  fuiffe  ingentem  hominum  turbam,  nempe  totum  po- 
pulum,cumtuncrefertaeifetincolis  Ierofolyma ,  &  tota etiam  regio .  Qmdam  hoc  exponunt 
de  iplis  fceminis,fed  infulle ,  meoiudicio  .  aliquandotranffertur  adfceminas  mafculinum  gc- 
nus,fedrar6,&illud  eft  durum,  deindc  non  relpondethuicloco,vbitotuseontextusfonatfer- 
monem  haberi  de  viris,fed  ratio  vna  ipfos  coegit  fie  fentire,  qu*  tamen  friuolaeft.  Dicitur„^» 
fecmusfine  -viris  noslrisl  cum  ergo  dicunt  fe  nonfeciffe  abfquefuts  viris ,  ftatim  venit  hoc  in  mentem 
jUterpretibus,rnulieresloqui,fed  mafeulinogenere.  o'VAN  nomen  vt fatis  notum  eft^aliquando 


cap.  xliui.  io.  cal.  praelectiones 

capitur  pro  fenibus,atque  pro  iphs  Proceribus  qui  regunt,vt  patct  ex  aliis  locis.Hlc  autem  exi- 
a;ua  ilia  manus  qua*  reftabac,profert  in  medium  fuffragiapopulofe;  multitudinis:quaii  dicerent, 
Nos  hie  multi  tumus  cOntra  te  vnum : fed  li  compares  ftatum  veterem  Vrbis  3c  terrse  cum  mi- 
lera  noftra  lorte ,  cum  floreret  Regnum,ctim  Vr bs ftaret  incol umis,  cum  toca  legio  incolis  re- 
ferta  cffet,an  non  tunc  omnes  vno  conienfu  coiueruntftellas,  8c  amncium  ca*lorum?  cumigi- 
tur  tot  fuffragiis  probata  fueritha*c  religio,quidtibi  vis,dum  contendis  earn  nobis  excutere ,  8c 
eripere'Tenemusigitur  Prophets  coniilium,velpotiustenemusienfumeorum,quosloquen- 
tes  mddcit .  Diciic  igitur/e»o»  obtuUfiejujfittmuz?  libxmm  Sfque  virufuis,hoc  eft,  abfque  ingenti 
ilia  multitudine,quae  poftea  periit.velconfumpta  fuit,  &  ita  opponuntquali  nebulam  ,turbam 
illam  hominum'.quemadiivodum  hodie  Papiftx  tantu.ni  fufTiaguspugnantad  obruendamDei 
Vcntatem.  ilc  etiatn  congrefli  iunc  cum  leremia  miferi  ilii,  8c  fuit  illis  pro  c!ypeo  hie  prastextus, 
quo  A  .inteVrSemdirutamtocuspopulusfequutiis  fueratilbsfuperftitiones.  Konfecimuscx^o 
bee  fine  viris  noflrit,nequctkbdieimus  tibamin^netfiiffitum  obtnlimus,8cc.    Nunc  iequitur, 

ro  EcdixitleremiasadtotumpopuJum.advirosvSc"  muliereSj&ad 
totumpopulum,qui  refportderant  ipfifermonem,dicendo, 

zi  An  non  fu  frit  us  quern  vos  fuftiebatis,vc/dc/o/^rtf,in  vrbibus  Iehu- 
dah,&  compitislerulale  vos  &z  patres  veftri,  Reges  veftri,&  duces  ve- 
ftri,&  pov^lastcrr^^oruinjxce^yeius/ujfumigatioms^lbamviommkmfu- 
perftiriormm,  recordatus  eftlehouahjSc  afcenderuntincoreius? 

zz,  Et  non  potuit  Iehouah  amplius  ferre  propter  malitiam  operum 
ve(lrorum,propter  abominationesquas  feciftis,  &c  reda&a  eft  terra  ve- 
ffcra  in  vaftitatem,&  in  ftuporem,  &in  maledic"tum,v<r/  eyxcrationemjza. 
Vt  nemo  fit  habitator,  ficut  dies  hxcfioceftficut  hodie apparet. 

Z3  Propterea  quod  luttitumfeciftiSj&peccaftisiehoUa;,  Velimpie 
\>os?efiiftis  contra  lehouam,&z.  non  audiuillis  vocem  Iehouce ,&  in  Lege  ems, 
&  ftat utis,&:  teftimomis  non  ambu laftis ,  propterea  accidit  vobis ma- 
lum hocjficwt  dies  haee ,  hoc  eftficttt  hodie  apparet. 

Refv;llitProplietaimpiasitlasobie<ftiones,quibuSconatir"uerantIud£Eiipfumobruere,& 
tontemptibilem reddere eius doctrin^.Retorquet  igitur  in  eosquicquid  fabo iaSauerant:  nam 
pi-mcipiodixerantjJ^/gejwo/o'*, duces ntftri crp-ttresnofirii&mvii  fuerunthiscatremoniis, &  no- 
bis fucrunt  q aali  per  lllorum  manus  traditar.refpodet  Ieremias,Hoc  certe  verum  eft,  ideo  Deus 
tamfeuer  us  v  index  fait  impietatis,chm  patres  veftros  abftubt  e  mundo,cum  Regnu  ipfum  pror 
lbs  aboleuit,ca;nVrbe  ipl'am  fubuertit,&  cum  tande  vosafflixit  omnib'  malis.nifi enim  &  Re- 
ges veftri,& patres  veftri,&' duces  veftri impii fuiffent  contra  D.u.nunqua  tarn  afpere  vos  tra- 
Gen.zT.7.  &atTet:prOmuK  enim  fe  fore  Abraha*  filiis  in  pan  e.ergo  neceffe  eft  Deii  grauiter  a  vobis,  &  pa- 
tnbus,  8c  Regib'  veftns  fuifTe  offenium,cum  ita exarl'erit  cotra  ipios  eius  ira-Ergo  eft  antiftro- 
phon,quia,vtvidemus,retorquct  contra  lllos  Pi  ophetaquicquidobiecerant.  hate fumma eft. 
Dicit  autem  fe  ittfuiffe loquutum  t0tipopulo,tam  viris  quam'^n'nlieribus\8c  repent  ,Totum  populiim, 
quia fcilicet  omnes lubieripfe'rant  huic  tam impia:  calumnia'.  Dicit  i^Hur  D_tis,ldeo  Vrbe  vc- 
ftram,&  vospcrdidi,quiaadoleuiftisfufntumidolis  veftris.Conceilio  eftdumfatetur  verum 
cffequicquidiaftauerant,fedin  contrariam  partem conuertit.quamipfiputabat.  quonitenim 
patres ip(orum,&Regesfuerantimbutifuperftkionibus,  putabant  fibi non debere  fieri ahqua 
moleftiam.nam,vtdiximus,  apud  hypocrita<vlus&coniuetudofufheit  ad  opprimtnda'rri  Le- 
gem Dei,Ergo quantum adfa&um  ipium,Prophetaipfisconcedit  verillim'um efTequoddfcut, 
kilicet  rune  fuille  caufam  omnium  malorum.  nifi enim  Reges,  8c  totus  populus  prouocaffent 
ir.im  Dji.nunquamdiriitumfcuffetTemplumjnunquaRcgnumcollapiurrielTef.deniquenun- 
qua  D*asitaalienatusfuiffetaftiopopulo,quemip(eadoptauerat'.hiceftien)us.A»»ow,inquir, 
fufptiu  vflriqwn  adoleiii/iisw  vrbibus  Jehudub  ,a4c»mpitis  lerufalem  tam  vos  quam  p*tresveftri,& 
I\e>°  i  -cir  duces  vfithquim  totus  populus, an  non  recordatus  eft  lehouab'.  vndcinquit,  lfta  horri!  ilis  ca 
laniiras,q nxtotum  genus  veftrumperdidit?nempeexiraDei.iieque  enim  fortuitb  hoc  vobis  co 
ti^ir,&  Dcusetiamperferuosfuosprqdixpratquicquid  poftea operecompletum fuit  .fequitur 
ergo  vr  bem  veftram  deletam  f  uifTe  iufto  Dei  J  udieio.  Qux  autem  caufa  tanta*  vindi&r,  &  tam 

grauis? 


IN   IEREMIAM;  # 

grauLancppefuffitMnfiri.  Et  ideo addit,»c»  pomitfene  IcboitAbmaUtUmopertm^eftromn.a-a- 
bominatitnes^quas  feciftis:  w/fo,inquam,/mv«  w///v<  nda&A  eft  in  -puftitAiem.  In  llinima,  Propheta  o- 
ftcndit.niii  fuiilcnt  obnoxii  Dei  uidicio,n5  fuiflc  pciituros.Stmit  er.im  illudprincipium ,  Defi 
no  abs  re  irai'ci:deinde  fumic  alteram  principium,Qupnia  genus  Abraha;  elcgerat  Detis ,&  fern 
per  fuerat  piopitiusetiaindignis,iplbsparticipes  futures  fuineeiuidem  bei.ericemia?,  niliDeu 
um  proiiiis  a  le  alienaflcnt.Scquitur  ergo,  Dei  vindictam  non  Ieiii  aliquo  deli&o,led  inultis  cri- 
minous &  diuturnis  fie  ruifTe  accenfam,  vt  non  pofict  differri.  na  poena;  atrocitas  oftendit  pec- 
cati magnitudinem:&  ideo dkn,Nonpotuit  ferre  lebouab  malitiam  operutnveftrorum  ,<&  aborning- 
tiones  quas pAtrAftis.Ked.t6ia.  igitur  ob banc c.iujam  eft  terra  veftra in  VAslitAtem,injtuporrm,f^inprt' 
brum,  \dcxecr<uioncm,iravtnorifitbabitator.  Tandem  clariusexplicatabis  verbis  eandemlen- 
Kn&xm^ropterfffitumveftruniiinquk^quiaimfieegiftis.^ximb  dum  nominatfufFitum,  per  fy- 
necdochen  defignat  omnes  cultus  vitiofos  &  degencres,  quemadmodum  herl  dictum  fuit  :fed 
pronuntiat  omnes  fuillc  abominabiles:Im/'/f,inquit,fg//7/>  in  Deumlim  fimul  exaggerat  eorura 
crimen.quiapias  omnes  admonicionescontemplerinr:NflMW/W/7«,inquit,¥()Cf»»  If /;eK<c.Rere- 
rohoc  ad  prophcticas  condones  .cjuibus  non  deftitit  Deusipfoshortariad  pcenitentiam.quoti- 
die  cnim  &  aflidue  clamabat,  vt  tandem  inviam  falutis  rednet.Exprobrat  igitur  illis  Propheta 
quod  non  audierim  voces  illas  prophc  ticas .  deinde  adiugir,?7»»  Ambuhffe  in  Let e  lebett/t,neque  in /la- 
tut  is  o-  teBimontjseius.  O ftendit  his  verbis,  etiam  ii  nulli  Propheta;  a!ii  poft  a'ios  miffi  fuiflent, 
Legem  debuiiie  illis  lufficere.Scd  non  contentus  folo  Legis  nomine,etiam  addkftAtuta,^  tefti- 
monia  ,  quibus  verbis  ngniticatpcrfpicuam  &  familiarem  fuiiTe  Legisdodrinam ,  vtheii  dixi- 
mus.tandem  addit,T>ropterea  eccurrit vobvs  totum  hoc  malum, quemadmodum  Apparet  bodie.  Denique 
fignincat  Propheta  iptbs  rcatus  fui  fatis  teneri  conui<3os,  quia  Deus  tantopei  e  illis  infeftus  fue- 
rit,&  tarn  duriter  afrlidi  fuerint,quoniam  li  iufta  funteius  indicia,  fequitur  iuftam  fuillc  pcenj 
quam  inflixit  Iudceis.  Vnde  etiam  fimul  colligitur,  ipfos  palam  fuille  rebelles,  quoniam  peruer* 
terant>&  corruperant  verumeius  cultum. 

Pre  c atio 

Da  omnipotens  Deus  >  quando  nobis  non  tantum  Lege  tua  prafcripfifti  quidreSium 
fu^  viampie  viitendi  nobis  monjbrafii, fed  etiam  clanus  ajfulfisli  nobis  perEuangehi 
tui  lucem,  \>bi refylendct Cbriflus  Films  tuns  Soliuftitia>:da inquctm,  Vf  nos  totosfubij- 
aamus  tibi,  cy  adudamus  animos  adtibt  obedicndutntillucdppUcemus  omnia fludia  no- 
firajlluc  dmgamus  omnes  afiiones  nofiras,  \tperaSio  huius  vita;  curfu ,  tandem  perue- 
niamusinbeatamilUmquietem,  qua:  nobis  repofitaejlin  cab  per  ClTrijlumDominum 
noflrum,  Amen. 

z4  Ec  dixit  Ieremias  ad  totum  populum,&:  ad  mulieres,Audite  fer- 
monem  lehoiis  omnis  Iehudah,c|ui  tikis  in  terra  AEgypti. 

2.5  Sic dicit  Iehouah exercituum Deus ifrael^dicendo,  Vos,&vxo~ 
res  veftra;  Jocuti  eftis  ore  veftro,&  impleuiftismanibus  veftris,dicen- 
do,Faciendo  fa  ciemus  vota  noftra^qua?  vouimus  ad  fuffitum  adojendu 
artirlcio  cxli3&;  ad  fundendum  ei  libamina:Stabiliendoftabilietis yota 
veftra,  &  faciendo  facietis  vota  veftra. 

z.6  Proptereaauditefermonemlehoua!totus  Iehudahquihabita- 
tis  in  terra  AEgypti^Ecce  iuraui  per  nomenmeum  magnum  dicit  Ieho- 
uah,fi  erit  pofthac  nomen  meum  inuocatum  in  ore^cTo^viri  ludci  di- 
centis^Vimt  Adonai  Iehouah  in  tota  terra  AEgypti. 

PRosEQjfiTVR  Ieremias  eandem  fententiam,  &  non  modo  acerbe  obiurgat  implos  illos,' 
qui  ta  pei  tinacirer  lpreuerunt  eius  dodrina:fed  oftendit  eos  fua  audacia  nihil  proficere,quia 
tandem  violenter  frangentur,poftquam  non  luftinentcorrigi.Dicitautem  initio,  f^os,eyyxores 
>tfirx  loquHt* eftis,quanqoam  viros  limul  comprehendit.  LoquutieTgoeftistannnri^UAtttimlie- 
res,<y  manibus  veftrts  impleuiftis ,hoc eft, nihil  defuit  ad  contumaciam,  quia  vt  petulantcr  loquu- 
ti  eftis  contra  Deum,acceiiit  etia ipfa  exequutio.pcr  Manus  enim  efTe&iim  operis  delignat:ergo 
oftendit  eos  ad  fumnuimpietatern  progreiros  efle,  quia  non  dubitaucrint  euomere  impiaillam 

Kk..i 


CAP.  XLIIIL  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

vocem,N«*  obediemusT>eo:8c  fimul  etia manus  coniunxerint  cum  ore,quia ftrenue  excquuti  funt 
quod  teftati  foerant.  Ipfa  cogicatio  iam  plus  fads  valebat  ad  eorum  damnatione:  cum  vero  lin- 
guam  ita exeriit,  deinde manus aduerfus Dcu.fignu eft defperata: audacix, acii ex prcfcfio vel- 
lenteum  prouocare.Sed  oftendit  quis  tandeexitus  maneat  omnes  impios.quitam  iuperLe  cotra 
Deum  rebellat.Q^ium  audire iabec  quid  Deus iurauerit  ex  oppofito,  coparat  Dcu  cu  ipf:s, acii 
diceret,etia  ll  centup'6  magis  infaniant,tamc  Dcu  fore  fuperioi  e.efie  veio  aduerfariu.vt  cucr- 
tatipfomconatus.Sedantequailluc  veniat.recitat etia  eorum  krmonem,  Fdciendofiicien-.usvotii 
noftrtt,c]H*  vaiiimus adfujfitum adolendmn.Hlc  commemorat  Ieremias  quod  ante  rion  vidimus.Iu- 
.  dxos  fcilicet  fub  conftandx  prxtextu  ita  f  uiiTe  Deo  rcbelles.Id  intelligimus  per  nomen  Voti :  & 
folent  fuperftidofi dum  vrgenhir  Temper  confugere  ad  hunc  prxtextum,  nempe  perfeuenue  in 
propMito  efle  magna:  virtutis.Ergo  dum  nota  leuitatis  fugiunt,fefeobdurant  aduerfus  Deum. 
Sic  videmus  hodie  in  Papatu,quo  quifquefenior  eft,itaefle  magis obftinatfi,Qriid?an no ab  an- 
nis  4 o.  vel  50.  didici  quid  fit  religio ,  &  quid  (it  Deu  colere?  ego  a  puero  fie  fui  edo&us,  &  longa 
coniuetudine afluefactiis fumi  nunc  igitur  turpe  mihi eflet curfum  mutarf ,8c relinquere quam 
tot  annis  ride  ieqautus  fum.No  dubiii  igitur  tft\qmn  firriili  prxtextu  abuii  fuerint  Iudxi  contra 
Ieremiicum  obhcerCt/f  vouifle ■  na  hypocritx  no  difcernunt  cum  aliquid  vouet,  fed  promifcue 
obtrudunt  Deoquicquid  lllis  venit  in  mente:pcfteamanentdefixi  in  ftultafuaimaginatione.  & 
interea  dicunt  inuiolabile  eiTe  votu,rem  efle  lacra.  talis  fuitpopuli  excufatio.  Sed  ex  Prcphetx 
refpofo  cognofcimus  quam  futiliter  Deo  obiecerint  fua  vota,  qua;  abfque  iudicio  &  ratione  co- 
ceperant.Et  hie  locus  dilisenter  notandus  eft,  vt  fciamus  primum  ftultitiam  hanc  Deo  minime 
placere,cum  homiaes  promifcue  vouet  ex  animifui  fenfu  quicquid  fomniarunt.Deus  ergo  vult 
adhiberi  fobrictate  &  reuerentia  in  votis.Cxt:rum,fi  cui  elapfum  fuerit  votG  incofiderate,etia 
non  minus  difplicet  hale  cont.imacia  Deo,  vbi  perfiftit  in  ilia  peruerfa imaginatione.  Vouerant 
ludxi;  debuit  ipfos  admonitio  Prophetx  cogere  ad  mutanda  iententia.  Atqui  cum  leuitatis  cul- 
pa fugerent,co:iftadx  loco  videmus  eos  Deooppofuifle  fua  peruicacia,  &  diabolicam  obftina- 
tione.Ergo  fi  temere  exciderint  nobis  vota,  qua:  Deo  non  probentur,  nilnil  melius  eft,  quam  ea 
ftatimretracl:are,quia  plus  fatis  peccauimus  cum  abufi  fumus  iacro  Deinomine.Hac  ratione  di 
cit  Propheta  Jud? os  lie  loquutos  efle  f.iciendofitciemus  vou  qu&  vouimtif. Qualia  aute  erant?nem- 
pe  yt  ofFerrent  fufritu  ftellis  &  militia:  cxlorum  Si  quid  Deo  vouiflent,non  debebat  fallere  da- 
tamfidem:fed  vouerant  diabolo.  ergoftatim  eos  oporttiit  retro  curfum  fle&ere.  Cumdicofol- 
U.nda  efle  vota  quibus  obftri&i  fumus  Deo,  intelligo  vota  legitima .  neq ;  enim  Deo  vouct  qui 
vfurpat  eius  nome  abfque  iudicio:fed  qua:  Deus  rata  hal-e t  vota  detent  etiam  nobis  far.&a  efle. 
quxcunqueautem  vota  Deus  rcpudiat,  ilia  duceda funt  pro  nihilo.  Hinc  igitur  videmusiufte 
damnatosfuiile  Iuda:os,quod  vota  pertinaciter  folueret  idolis  fi^i:.  Adiungit  ironice^r^fc/'ifw- 
doftabilietk  votdveftra-,fitriendo,inqua  fitcietu  vota  veftrt.Hic  acerb e  mordct  Propheta  eoiu  info 
lentiam,quod  ita  ki'e  Deoopponunt,ac  fi  virtus  eflet  perfeuerare  in  malo  confilio:No  potcftis, 
inquit,mutari,quinftabiliendoftabi!iatis  vota  veftra: Nunc  audite,inquh,  fermonem  lebtu/e.  His 
verbis,quemadmodu  iam  attigi,(ignificatnihil  aliud  ipfos  confequi  fua  petulantia,  nifi  vt  Deii 
prouocent.qui  ex  oppofito  illis  obiiciat  fuam  potentiam.  S;cergod/o7  hbouah,Ecce  ego  iuratti  pet 
nomen  mettm  /».<g»«)»:quonia  toties  fpreuerunt  Deum  loquentem ,  iureiurando  fancit  nunc  quod 
di&urus  eft.  fi  enim  fimpliciter  fuiliet  minatus.poterant  fuo  more  no  curare,  quafi  futiliter  lo- 
quutus  eflet  Propheta.  Hxc  igitur  ratio  eft  tur  Deum  iurante  inducat.Et  hoc  notandu  eft.quo- 
ties  c5rirmat  Deusiarado  fua  verba,hoc  facere  velquonia  videt  iibi  ncgotiu  efle  cuhominibus 
lapideis.qui  non  tanguntur  fimplici  do&rina:vel  d.u  vult  fuccurrere  noftra:  ignauia:.  Deus  enim 
ta  minasquam  promiffionescorirmatiureiurado.Vbi  minas  cofirmat,  tunc  obliqu^perftring.t 
obftinata eorum  maliria,quosalloquitur.Ciimauteiurando aliquid  promittit ,  oftendit quanta 
fit  noftra  propelio  ad  vanitate,&  quanta  fit  fidei  noftra:  imbecillitas.  contend  enim  eflemus  vno 
verbulo,fi  ea  in  nobis  eflet  fides. qu^  debet  eiTe. Ergo  ciim  Deus  nome  fuu  quafipignus  interpo 
nit,lunc  apparet,nos  naturaliter  efle  incredulos,vel  tanta  efle  fidei imbecillitate  in  nobis,  vt  hac 
fulturaindigeat.Hlc  aute  quiaDeus  minatur,&  fimul  iurat,  oftendit  Iudxos  fie  obftinaros  efle 
in  Cia  malitia.vt  necefle  fit  ipfos  terrore  percelli. Iurat  ante  D«a  fernotnenfuum  mtigmm.  Homi- 
Yitl.i.iS.  nes,queadmodii  dicit  Apoftolus,perDeu  iurat,quia aduocatur &  ttftis , 8c  iudex  cunomeeius 
intcrponitur.Sed  epitheton  minime  fuperuacuu  eft  cum  Deus  non  modo  per  feipfum  iurat,fed 
per  nomen  luum  magnum.  Hoc  enim  modo  fignificat  Iudxos  longe  falli ,  fi  exiftiment  Deum 
non  fumpturum  efle  vindi£hm,  quia  fibiipfi  indulgent. Eft  enim  hoc  plufquam  vfitatum  hypc- 
crids,  metiriDeum  fuofenfu:cum  autem  extenuant  eius  potentiam  ,putant  ilium  efle  inftar 
pueri.Ergo  vtexcudat  Iudxisperuerfam  hanc  imaginationem  dicit  nomen  futtm  effe  magnum. 
fubeft ergo  tacita  antithefis  inter  magnitudinem  nominis  Dei,  qua:  minui  non  poteft  hominum 
arbitrio,&  inter  fuperbiam  veteris  populi,  qui  reddebat  nomen  Dei  contemptibile.Poftea  ad- 
&it,/f  erit :  eftloquudoimperfe&a,quemadmodum  firpius  diximus  earn  in  frequeti  vfu  efle.quo 
fciUcet  maior  fanftitas  a  nobis  colatur,  vbi  iuramus  per  Dei  nomen.  Iam  veniedum  eft  ad  ipiam 

fummam. 


IN    IEREMIAM.  3ja 

fummam.NcwmV  vir  It<d<tu.>  qui ampliusiuret  per  nomen  meunt.lurat  ipfc  Deus:quid  autem  itirat? 
riem inem  lcilicct  fore  quiproranet  nomen  tins:  putal  at  enim  hoc  effe  aliquod  pietatis  teftimo- 
mum  cum  iurabant  perlehouam.  Interca eratmcr a  &  nimis  indigna  profanatio nominis Dei. 
Contaminabant  le,vt  vilum  cil,AEgyptiacisfiipcrititionibus.  Vt  autem diffei  rent  ab  ipiis  AE- 
gypciis,&  haberentaliquid  lpeciale,deniquc  vt  manerent  gens  lan6ta,  adhuc  retinebant  iurandi 
ronnamjqtisdiftinftaeffet  a  vulgdri  Gentium  fermone.Dcus  i/gnihcatie  ncn  palTuru,  vtpoft- 
hac  nomen  iuum  ita  voliret  in  AEgypto iine  vlla  reuerentia.Now  inuocabitur,m<.\iiit,  ampliu* no-* 
men  meton  per  os  riri  lud.ti.Q^pd  autem  dc  iuramentis  loquatur  coiligere  licet  ex  proximis  ver- 
bis cum  dicc\xt,[/ itiit  Dominus  in  tot  a  terra  JBgypti.mm,  vt  dictum  eft,  Iudxi  adhuc  glanabatur 
le  retinere  Legem  cum  nomen  Dei  adhuc  volitarct  in  ipforum  ore  &  lingua  :  Deus  autem  dicit 
hociplisablatumni,quiaeratindignar)ol!utionominiscius,cumitamiiccrentre  AEgyptiisin 
omni  genere  l'uperltitionum:&  interea  ia&arent  le  elle  populum  Dei.     Sequitur, 

2.-/  Ecceego  vigiloliipereosinnialum,&noninbonum:8c^oniu- 
mentur  omnes  vuitomnis vir,ad\erbum,lehuda.U  quicunquefunt  in  terra 
AEgypti  gladio  Sc  famevfquedum  confumantur /ft  quidem  aliudverbumv 
fcdciutdcmji^nficationis. 

Hie  ctariilS  expnmit  quod  proximo  verm  dixcrat,nempe nullos  ex  Iudxis  fore  fuperftites  in 
AE^ypto.Modu  ergo  nunc  detignat:quia  lcilicct  non  delinet  ipios  conficere,  donee  prorlus  in-. 
tere.mt,&  redacti  lint  ad  vltimum  interim. Dixerat ,  non  anipliui  innocabitttr  nomen  memp,neque 
iur.dimt  in  A  E?ypto  Utdrti,  Vwit  Dominw.  quare  ?  Ego  enim  omnes  ipios  pcrdam,  ita  vt  nemo  in 
AEgypto  lit  re!iduus,quinomen  men  tallaciillo  pi  xtextupolluat.  Ego,m(\iik^y>igiLbo  in  malum 
fnpey  eoszrnen  in  bonum.  Hanc  loquendi  forma  alibi  vidimus,  &  limulcxpoiuimus  cur  ita  loqui 
ioleant  Prcphctx, nempe  quonia  hypocritx  etia  ii  cxiftiment  Deum  non  curare  res  humanas,& 
ringant  iplum  in  cxlo  dormire,&  ideo  audacter  ipfum  prouocent  acii  client  fugitiui,&  ablcon- 
dita  client  Deo ipiorum  coniilia :  tamen iacliant  Dei  pr'ouidentiam,  &  hmulant  ie  acquifcere in 
ei.is  fiducia. Hac  de  caufi  respondent  Prophetx,  Deu  quidem  vi?tl.tre,fednon  in  bonum.  Tenemus 
ergo  Prophetx  mentermdendet  iuperbia  popali.qui  putabat  D.o  curx  elle  iuam  falute.  Dicit 
exsp  Deum  quidem  non  dormire,  ied  hoc  nihil  vtilitatis  adferrc  hypocriris,  quiatametfi  Deus 
vigiler,  ad  fupsferuahdds,  vt  pater,  vigiletquoque  ad  perdendos  omnes  impios,  vt  index.  Se- 
quitur, 

z8  Etqui  eua(erinte  gladio  reuertenture  terra  AEgypti  in  terrain 
Iehudah  pauci  numero:&cognoicet  omnes  reliquiae  Iehudah, qu£e,in- 
grelLx  fun't  terrain  AEgypti/vt  habitarent  lllic,  fermo  quis  ftabit  a  me, 
an  ab  ipiis. 

Tandem  adiungit  pa u cos  fore  qui  efTugient.  Dixcrat  autem  pfius  nnllos  fore  :  addidcratin 
fine  verius,  mliquicuaierint.'Diximus  fecundum  llkid  membrum  poiTe  exponi  de  Iudxis,qui 
fuerant  abducti  in exilium  Babylonicum.Si aute  placeat  de  exulibus  AEgyptiacis exponere,di- 
ucrfus  ent  ienlus.Tunc  enim  dicebat  Propheta  nemintm  fore  qui  euaderet,nec  fore  reiiduum 
vel  iii peritite:priore  illo  membro haud  dubie  tollebat  ipem  omnem  falutis,  quantum  fpeftabat 
ad  AEgyptum.Addebatautem,niliquieuadent,hoceft,quifurtim  effugient  egladio.acii  nun« 
quam  in  AEgyptum  migrailent.Deinde  hoc  diucrlb  etia  fenfu  neeeile  dt  accipere ,  quod  nunc 
addit  Propheta:Q«  ergo  euaferint  e  glatHo,mquu,reuertentiir.  Tenendu  autem  eit;tales  non  fuifle 
re fiduos,vel  i'uperilitc's,  acli  facerent  alique  nutnerurn.Qpofr.uit  enim  ipios  le  ita  (ubducere,  vt 
iamdelinerenttiTc  parsilliuspopuli.faerantfu&itiui  prius,led  cum  rccederentcx  AEgypto,fe- 
cunda  ilia  fuga  fecit,  v t  noamplius fuerint  in numero alioru. Ciim  ergo negauit  Propheta  vllos- 
fore  reliduos  qui  euaderent,  lie  intelligere  neeeile  eft  verba  ilia  , nullos  fore  amplius  Iudeps  in 
•  AEgyptcquiadclebitur  memoria  ipforu.  Ciim  autem  fecundo  loco  ponit  d^'Vs  euaibres  (eft 
enim  nomen, pro  quo  vertimus,Quicuadent)intelligiteosquieiapii,iam  cemeridelierantina- 
liorum  ordine  ,  quia  fponte  feipfos  quodammodo  abicidcrant ,  ita  vt  non  amplius  client  ex  il- 
lisfugitiuis  exulibus  AEgyptiacis.  Dicit  ergo  eosqtti  euaferint  egladio  reditntos  in  terrain  le~ 
hudah^quod  lcilicet  longe  alienum  erat  ab  ipiorum  ammo,  nunquarn  enim  putabant  fore ,  vt 
redirent  in  patriam  ,  nil!  quali  cum  triumpho  magnirico  .  Volebant  quidem  ad  tempus 
duntaxat  habitare  in  AEs;ypto:fed  fperabant  le  poftea  venturos  in  vacuam  polleiiionem,  currt 
C'.haldxi  procul  abeiTentTta  libi  pr omiierant  rcgnum  aliquod  nouum,  &  nolebant  redire,  niii 
cum  pompa.  Cum  ergo  talis  reftkutio  ab  ipiis  c5hfi:aeiTet,  dicit  Propheta  redituyef  in  tenant  If? 
budab  nonmhltos  bomines:dcmde  redituros.non  vt  poiiideant  terram,  &  ea  fruantur  tanqua  pro- 
pria hxrtditate:led  redituros.quia  alibi  nulquam  erit  tutus  angulusan  quo  delitelcat.Videmus 
ergo  reditumhuncopponi  falia;imaginationi,qiiamfibiIuda;i  confinxerat.  Dicit  autem^ww 

Kk.  ii. 


CAP.  X  LIIIL  I  O.  C  A  L.  PR  AELECTIONES 

fore  Httmero.  Et  tadem  adiungit,  Scient  omnes  reliquU  Iebudab,  qux  ingrcfafmt  tenant  /Eiypti,Wriiu 
fermo  Habit,mcus  nc,an  ipfirttm :  vcl,ftabit  a  me,an  ab  ipfis:hic  tandem  completur  Jfententia.  ^  ixi 
cnimhocfailTe  Prophetx  confilium,  coarguereludxosftultx&impix  vanitatis  cum  aduerius 
Dei  confligerent  iua  pertinacia:  quafi  diceret ,  Mileri  quid  vobis  vultis  ?  fcilicet  fuccubet  Dei 
Veritas,  vel  ipfum  frangetis  veftra  amentia  &  obftinatione?  atqui  certe  Dens  iple  erit  durior. 
Nunc  ergo  iententiam  illam  aperte  explicat . Cum  Aic'itftient  omnes,  non  refcrt  hoc  ad  veram  8c 
iinceram  intelligentiam,fed  ad  ipfum  experimentum,hoc  eft,re  ipfa  tandem  fentient  vtrius  fer- 
mo ftabilis  fit,meus  ne,an  ipforum. Locus  hie  notatu  dignus  eft,  vt  difcamus acquiefcere  in  Dei 
(crmonc,  &  ilium  ample&i :  8c  prxfertim  nobis  caueamus  ab  ifta  diabolica obftinatione ,  in  qua 
nunc  inuehitur  Prophet.r.quia  vbi  ad  extremum  vfque  pugnauerimus,  necelTe  tandem  erit  nos 
concidere;quiaetiam  li  centies  crepemus,ftabit  tamenfirma  Dei  veritas,neque  nobis  cedct. 
Sequitur, 

%9  Et  hoc  vobis  fignum,dicit  Iehouah,quod  vifitabo  ego  fuper  vos 
in  loco  hoc,  vt  fciatis  quodftandoftabunt  fermones  mei  iupervosm 
malum. 

30  Sic  dicit  Iehduah,  Ecce  ego  trado  Pharaone  Ophra  regem  AEgy- 
pti  in  manum  inimicorum  ems,  &  in  manum  qucerentium anima  eius; 
quemadmodum  tradidi  Zedechiam  regem  Iehudah  in  manum  Nabu- 
chadnezer  regis  Babylonisinimicieius,&qu£rentisanimam  eius. 

Obfignat  Ieremias  fuum  vaticinium  figno  addito ,  quod  tamen  eodem  tempore  accidir.  non 
fait  igitur  fignum  prxmonftratiuum,  vtloquuntur.  Et  certe  indigni  erant  Iudxi,quibusDeus 
prxfagium  aliquod  oftenderef.fed  tantum  hoc  lignum  additum  fuit,  vt  fcirent  fe  fruftra  confi- 
dere  prxiidfis  AEgypti-.deinde  vt  excufatioomnis  ceflaret.  hoc  propter  breuitatem  forte  eflet 
Qblcurum:ideo  clanustiet  diftin&ione  adhibita.  Signorum  quxda  tempore  &  ordine  rem  pre,- 
cedunt:aha  autem  funt  cum  ipfo  euentu  coniunfta:figna  qua;  rem  prxcedunt,  valent  ad  prxpa- 
randos  piorum  animos,vt  non  dubitent  Deum  factum  quod  pollicitus  eft:  quemadmodum  vbi 
foin.6.1,6.  Qedeon  frenu  a  Deo  petiit,&  obtinuit  pro  voto.Terra enim  madida fuitrore,  cum  vellus  ma- 
}7-3  8-  i9.  neret  ficcum.deinde  vellus  fuit  irrigatum  cum  terra  elTet  ficca.  Hoc  iigno  Gedeo  animatusfuit 
ad  pergedum,cum  ante  dubitatio  ipfum  quafi  inutilem  redderct.Torpebat  Gedeon,fed  vbi  vi- 
det  miraculo  fibi  oftenfam  effe  vi&oriam,tunc  auda&er  fufcipit  expeditionem  fibi  mandatam. 
&  bona  pars  fignorum  talis  eft.  Alia  autem  funt  figna,  qux  rem  ipiam  non  prxcedunt,  (ei  tan- 
dem copleto  tempore  oftenduntvere  fuilTe  diuinitus  prxdi&u  quodimpletur:queadmodum 
tftd.  3.1*.  cum  diceret Moli  Deus,Hoc  vobis  fignum  trado,  poftqua  exieritis  facrificabitis  mihi  in  monte 
hoc.  Non  potuit  Mofesipfenequepopulus  cognofcere  quicquam,  fi  fpectaflent  fignum  iplum 
antequam  egreifi  efTent  ex  AEgypto .  Sedpoftquam  liberati  funt,  triduo  poft  egerunt  illic 
gratias  Deo  redemptori  fuo.Ergo  vfus  fignorum  nunc  ad  prxteritum  tempusjnunc  ad  futurum 
fpe&at.adfuturum  tempus  fpectat  vfus  fignorum,  qua;  diximus  efle  prxmonftratiua ,  quem- 
admodum Gedeon  alacriter  arma  ccepit,quia  fciebat  fe  pugnare  Dei  aufpiciis,  &  certo  perfua- 
fus  fuit  de  vi&oria  cum  intelligeret  Deu  fibi  efle  ducem.  Spe£tauit  igitur  vfus  illius  figni  in  fu- 
turum tepus.Sed  fignum,quod  datum  fuit  Mofi,fpec~tauit  in  tempus  prxteritum.  Populus  enim 
elarius  agnouit  Deum  fuifle  fuum  Liberatorem,quoniamMofi  ciimadhuc  eflet  in  defertoprx- 
di&it  fuerit  venturos  illuc  effe  Ifraelitas,&  locus  ille,  nepe  mos  Sinai,iam  erat  deftinatus  ad  cul- 
tum,qui  poftea  exhibendus  erat  Deo.Tuncergo  populus  collegit  fe,  &  cum  repeteret  memoria 
illud  fuifle  prxdi<5tum,magis  ac  magis  cofirmatus  fuitin  Dei  gratia.Tale  etia  fuit  hoc  fignum* 
cuius  nunc  fit  mcntio.hoc  eritfignum,inquh  Ieremias,  nepe  quia  tradet  Vharaonem  ophra  in  manum 
Kabuchadne^r  inimici  /i»'.Si  quifpiam  tunc  fcifcitatus  eflet  ex  Propheta  quorfum  concionaretur 
dc  rege  AEgypti,dixiflet,Nuncquidem  hoc  fignum,quafi  fepultum  manet ,  nulla  cernitureius 
vtilitas,fed  tempore  opportuno  oftedet  Deus  me  fuifle  inftructfi  certis  eius  madatis:quia  quic- 
quid  prxdico  dc  rege  AEgypti  implebitur.  Signum  autem  hoc  ideo  additum  fuit,quia  res  erat 
incredibilis,pofleexpugnari  AEgyptum,  qux fuis  dauftris  vndique  munita erat.  Cumergono 
pateret  aditus  hoftibus,prxfertim  a  Pelufio,putabat  Iwdxi  fe  habitare  quafi  in  circulo  Lunx,  vt 
loquuntur,&  fe  pofitos  efle  extra  omnem  aleam,&  extra  telorum  iactum.Ciim  ergo  confiderent 
AEgypti  prxfidiis,&putarent  terram  illam  efle  inexpugnabilem,ideo  derifa  fuit  ilia  confiden- 
tial. &  Propheta  diferte  hlcexprimitPharaonis  cognomen  ,  nempe  Ophra,  cuius  fignuicatio 
mihieft  incognita:&  credibile  eft  nomen  effe  AEgyptiacum,neque  enim  vlla  eft  vox  Hebraica, 
qux  refpondeat.vnde  autem  cognome  illud  adeptus  fuerit  ille  Pharao,nefcitur.  Scimus  omnes 
reges  AEgypti  vocatos  fuifle  Pharaones,quemadniodum  hoc  datum  fuitmemorix  IuliiCxfa- 
ris,vtquicunquefuccefleruntineius  locum,vocatifuerint  Csfares  :ita  etiam  Pharaones erant 

omne  s 


IN  IEREMIAM.  ,H 

omnes  Reges  £gypti.  fed  cuique  erat  cognomen  proprium,  qiiod  diftingueret  alios  ab  aliis. Hie 
autem  vocatus  fuit  Ophra.Iam  quod  Propheta  pra?dixit,li  crcditur  Iokpho,irrplctum  fuit  an- 
no quarto  vel  circircr.poftquamditccirerantin  AEgyptum.Rurlusei;imdefccndit  Nabuchad- 
nezcrin  AEgyptum,pon\iunmMoabitasatque  Ammonitasfpoliai.it,  &  tandem  potitus  eft  re- 
gno illo. Fuit  autem  odiofa  hxc  legatio,cum  leremiasauderctprxdktieinteritumRegni.Ncc 
dubium  eft,quin  veriatfi  fuerit  periculfi  ante  cius  oculos,  ciim  viderec  fe  alloqui  in.pios  homi- 
nes,&q-.;ioptallentipi'umcenticsfub!atum  eiFee  medio.  Cum  ergo  auderet  vaticinari  contra 
Regcm  &totum  popalum,&  terram.hinc  perfpkimus  quanta  fuerit  eius  conftantia,&  fortitu- 
do,atquc  vt  ftrenuc  fundus  fuerit  officioDo£tons:quia  no  fuit  vllo  pcriculo  territus,quin  pro 
mulgauerit  quxcunque  Dcus  mandauerat.  Ergo  habenuis hicinligne  excmplum  magnitudjnis 
animi.cum  Propheta  (ibi  mortem  accerfere  non  dubitauit,  vt  Deo  pai eret.  Cum  dkit,  rradam 
Regem  fcgypti in  m.tnum  inimicorum  eius,cr  quarentium  animam titu:  figniricat  heftes  capitales  fo-i 
rcquanquam  prcprie  de  vno  hofte  loquitur-fed  coungit  limul  exenitum  cum  capite  ipfo.Tr*- 
dun  iiiitur  Vbartonem in  manum  Nabucbadnc^er regis  Babyknis,  qn(mAdmodum  tradidi  Zedetbiam ia 
manum  if/imici  eius,  cr  querent  ts  unimam  eius.  quail  diceret,  non  pott  ft  eife  melior  conditio  re°is 
AEgypti,quam  fueritregis  Zedechia.\NamrexZedechias  tenebat fedem illatn  facram, de  qua 
teftatus  fuit  Deus,Hichabitabo:dcfde, Super  foliii  Dauidis  femper  manebit  aliquis  ex  pofteris. 
Vidcmus  ergo  Propheta  ratiocinari  a  maiori  ad  minus,  quia  ii  Deus  non  pepercerat  Zedechix 
regi,quierat  quali  iacrofand:us,nihi[  melius  fuit  fperandum  de  regc  AEgypti,  qui  profano  3c 
vulgai'i  modo  tantum  regnabat.  Summa  eft,  Iudaros  iam  re  ipfa  fatis  edocfos  eiTe ,  quam  vera 
eircnteius  vaticinia:prxdixerat  enim  quod  tandem  accidit  Zcdechia? : non  fuerat  eius  fermoni 
ha'oita  rides:dicit  iam  e'ffe  tempus,  vtcognofcant  ludii  jpfum  efte  ridelem  Dei  ieruum,cum  do- 
cument uma?didei  it  Dcus  in  Zcdechia,quod  infixum  elie  debet  eorum  memoria?.  Iam  li  exifti- ' 
mant  regem  AEgypti  eife  extra  periculum,faciunt  grauem  Deo  iniuriam  ,  qui  non  eripuit  Ze- 
dechiam,qui  vn&us  fuerat  eius  nomine,&  mandate   H«c  igitur  iumma  eft. 

P  R  ECAtIO 

Da ommpotens  Deus, quandoKosddoptandojdignatuses  hochonore \\timocemug 
tiomen  tuum ,  da  inqitam ,  vf  puro  ore  illud  inuocettius ,quo  glorificetur  inter  nos  tota  v/fc* 
nojlra:  C7*  ito$  dum  (ludemus  tibi  pure  praftare  ob/equium  quod  d  nobis  exigif,  vr  pro- 
pagctur  in  nobis  mam  acmagis  tuadoSlrina,(f  memoria  ctiamnomimtuimans  fla- 
reaty  donee  tandem  peruemamus  ad  earn  gloriam,  quam  feimus  nobis  repofitam  ejk  in 
aelopcrCbriftum  Dominum  nojlrum,     Amen. 

C  A  P  V  T     QJ  ADRAGESIMVM    Q_V  I  N  T  V  M, 

ERMO  quern  Ioquutus  eft  Ieremias  Propheta  adBaruch 
filium  NeruEcwm  fcriberet  fermonesiftosin  iibro,exore 
/eremia:,  anno  quarto  Ioiakim  filiilofe  regis  Ichudahjdi- 
cendo, 
2,   Sic  dicit  lehoua-h  Deuslfraelad  te,Ve7,</ete3Baruch; 

3  DixifrijVarnuncmih^quiaaddiditlehouahmocroremfuperdo- 
lorem  mciimi\a.bora.u.it\el,defcfiusfum,  in  gemitu  meo,  &  requiem  non 
inueni. 

4  Sic  dices  ad  eum,  SicdicitIehouah,Ecce,quae  ajdificaui  egodi- 
ruOj&qua; plantaui  ego euello, nempe  totam  terrain hanc; 

5  Ec  tu  qua:res  tibi  masjnirica  ?Ne  qucefieris  :  quia  ecce  ego  addu- 
cam malum  fuper  vniueriam  carnem,  dicit  lehouah :  & dabo  tibi  ani- 
mam  tuam  in  ipolium  in  omnibus  loeisquocunque  tu  veneris. 

r*\I  x  i  m  v  j  libros  prcpheticcs  non  fuiife  fcriptos  ab  ipfis  authoribus  eo  ordine  quo  nunc  le- 
*-^guntur:led  cum  Propheta  concionatus erat, 3c  kripto  complexus  fuerat  fummam  i'ua:  do- 
ftrina;,  afiigebat  valuis  TcmpIiErant  autem  fcribx  qui  colli«erentfurnmasillas:inde  confe^a 

" Sk.iii,      '-"■   "" 


C  A  P.  X  i  V.  IO.CAL.  PRAELECTIONES 

ftmt  volumina  qusnunc  extant.Nunc  id  repeto,qui<i  poffet  quifpiam  mirari  non  feruatu  fuifle 
tlpor is  ordine  a  leremia  :  pofthac  enim  indpiec  vaticinari  de  Genribus  profanis.  Gertum  verd 
eft,hxc  vaticinia  fuiiTe  edita  ante  principiii  regni  Ioiakim  aliquaex  parte, alia  avre  regnantei- 
pfo  Ioiakim,alia  verd  fub  regno  Zedechie>Sed  ratio  qua  attuli,teneda  cft,fi  epe  1.6  itr jptu  fuif- 
ie libra  hunc  qui  nunc  verfatur  in  manibus,  ab  ipio  leremia,  fed  colledas  tatiim  fuifle  lummas, 
deinde  ex  illis  volume  fuifie  confedu.  Hie  fpecialis prophetia  narratur  de  Baruch,  queicimus 
fuifle  eius  fcriba :  quaqua  erac  no  tantum  amanuenlis,fed  etia  diicipulus.Hlc  aute  narrat  Iere- 
mias faille  grauicer  &  ieuere  obiurgam,  quia  non  fatis  firmo  animo  fuerat  cum  fcribedus  effec 
liber,  qucadmodu  vidimus  capite  $6.  Qmda  exiftimant  iuftam  fuifle  caufam  doloris,qu6d  Ie- 
remias  didaret  inftare  cladem  Vrbi,&  populo-Exiftimat  ergo  Baruch  fuifle  anxium,  imd  fuifle 
oppreffum  mcerore  cum  audiret  inftare  tamhorribile  Dei iudicium.  neque enim  dubiumeft, 
quin  profequutus  fuerit  qua  decebat  pietate  fuam  patria  :&  limul  folicitus  fuerit  de  cultu  Dei, 
&de  eiuspopulifalutc,quem  Deus  elegeratexcundis  Gentibus&adoptauerat.  Sedlicuti  po- 
ftea  videbimus,potius  feipfum  refpe  xit,&  indudus  fuit  ad  lucrum  &  mcerorem  priuato  affedu : 
&  hanc  ob  caufam  Ieuere  increpitus  fuit  a  Propheta.  Alii  afferunt  commentum  frigidius,quod 
fcilicet  appetiuerit  donum  prophetiae,  cum  videret  Ieremiamquafiefublimi  pronuntiare  tarn 
graues  fententias,  &  efle  organum  Spiritus  landi  quafi  exerceret  cselefte  indicium.  Exiftimant 
ergo  Baruch  fuifle  ftimulatum  inani  defiderio  prophetici  muneris :  &  ideo  obiurgatum  fuifle, 
quod  plus  fibi  fumeret  quim  fas  erat  .Sed,  queadmodum  iam  dixi,  figmentum  hoc  nihil  pror- 
fus  habet  coloris.  Ego  igitur  non  dubsto,  quin  priuato  magis  periculo  tadus  fuerit,  quia  odio- 
fa  erat  legatio  quam  Propheta  mandauerat.  Vidimus  enim  illo  capite  quod  nuper  citani,  Pro- 
ohetam  non  veniflc  ad  Regem,fed  librum  didaffe,&  dedifle  ipfi  Baruch.Cum  ergo  videret  no 
line  difcrimine  fe  fundurum illis  partibus,  ccepit  conqucri,  &  obftrepere  :  &  hac  de  cauia  Pro- 
pheta iuffu  Deiinuedus  fuit  in  eius  molliciem.Summa  igitur  h£c  lit,  Baruch  quia  vita:  fusti- 
mebatjfiiiffe  dolore  nimio  confedum,  ita  vt  cuperet  fe  hberariomni  moleftia:  Deum  offenfurn 
Fuifle  peruerfoillo  metu:&  ideo  dedifle  mandatum  Prophets  fuo,vt  ipfum  Baruch  increparet, 
ficuti  meritus  erat. Nunc  veniamus  ad  ipfa  verba,S«wo  quern  Uquutmefi  Ieremias  Pr»phetaad  Bs 
ruch  filium  Ne«'<*.Notandumeft,fandum  virumnon  parcere  fuo  difcipulo,quem  tame  haud  du- 
bieamabat.  vius  enim  fuit  eius  opera  :  &  Baruch  fideliter  fe  geffit  non  tantum  quia  amanuenfis 
erat  Prophets,  fed  etiam adiutor.Cum  ergo  expertus  fuiffet  Ieremias  Jidem,  & diligentiam,  & 
ftudium  Baruch  in  multis  rebus,  optaffet  haud  dubie  eu  humanius  tradare.  Sed  quoniam  Deus 
voluit  detegi  hanc  culpam  Baruch,Prbpheta  executus  eft  quod  officii  fui  erat.  Videmus  ergoi- 
plum  oblitum  fuifie  carnis  &  fanguinis  cum  fuam  operam  Deo  impenderet.  Additur  circun- 
ftantia  temporis ,  vnde  colhgere  licet  quod  nuper  dixi,  nempe  Baruch  dim  penclitaretuF  eius 
vita.fuifle  anxium,&  coqueftum  fuifle  de  forte  fua,quafi  Deus  onus  nimis  graue  &  duri;m  im-  ' 
poneret.Dicit  ergo  Propheta  fibi  datum  fuifle  hoc  mandatum  cum  fcriberet  Baruch  fermrnes  tflos 
in  Ubro,nempe  anno  quarto  W<<k;m.RetuIimus  breuiter  quomodo  id  accident. Sed  hoc  ruifus  ad- 
dendum eft,  Baruch  non  fruftratimuiffe,quonia  Rex  iam  alienatus  fuerat  a  leremia  Non  erat 
quidem  admodum  crudebs,fed  habebat  malos  Confiliarios,  &  qui  eranr  veluti  flabella  ad  fsui- 
tiam  eius  inflammandam:&  exitus  probauit ,  non  fuifle  fuperuacuum  timorem.  Rex  enim  arri- 
puit  cultrumgraphiarium,&  librum  coeidit.  Deinde  proiecit  inignem:&  iitunc  repertus  fuif- 
let  Ieremias ,  haud  dubie  adum  erat  de  eius  vita :  imo  a  bonis  viris  ablegatus  fuit  Baruch ,  vt  fe 
occultaret  cum  Propheta  ipfo.  Videmus  ergo  Baruch  fuifle  deterritum,quia  tarn  odiofa  erat  le- 
gation qua:  poffet  Regis  animum  adextrema  qusqueimpellere, ficuti  accidit,  fed  interea  fuit 
niinium  fibiaddidus.debuit  enim  vitamfuam  offerre  Deo  in  facrificium.  Namquicunque  vo- 
cantur  ad  officium  illud,eosnecefie  eft  fubire  forti  animo  pericula,  vt  vitam  defpiciat  quoties 
opus  eft.vel earn  faltem  Deo  commendent:&  cum  videt  inftare  difcrimina,  vt  nihilominus  per- 
gant  in  curfu  fui  officii.  Quanquam  ergo  Baruch  fideliter  optabat  Deo  feruire,  in  ipfo  tamen 
conflidu  vidus  eft  tentatione,vt  magis  vita:  fuar  confultum  vellet,  qUam  effet  animatus  ad  per- 
gendum.  Hue fpedat  circunftantia  temporis  quamdefignat  Ieremias  cumdicitB4j-«c/;^(»^f«- 
Crepitum  cumfcriberetfermones  iftos  in  libro.Poftea.  clarius  exprimitur  ratio  vaticinii,  Sic  (licit  Itbt- 
it.ih  de  tt  Baruch.  Aggreditur  &  compcllat  ipfum  Propheta, vt  incutiat  animo  fandum  terrorem, 
qui  corrigat  timorc  ilium  peruerfum,  quo  impediebatur,ne  ftrenue  Deo  feruiret.D<x»/?».  caufa 
oliurgatidnis  exprimitur:  Dixifti,  Vx  nunc  mihi,  quia  adiecit  lebouab  marorem  fufer  dolorem  meunt. 
Non  dubium  eft,quin  Baruch  optauerit  feipfum  fubducere,  vt  folet  qui  nimium  premuntur,  du 
vident  fe  impareseffe  oneri,qua:runt  latebras,&  reddutur  quad  fugitiui. Talis  ergo  fuit  affedus 
in  Baruch  cum  diceret,v<f  nunc mihi.tr at  plufquahonorificu,  efle  Prophetalfcriba.peiTde  enirn 
erat  acfi  ex  ore  Angeli  exciperet  verba.  Fuit  igitur  hoc  turpe,  &  indignu  fando  Dei  feriio,  con- 
queri  de  fua  miferia,cum  tame  hoc  teftimoniu  effet  fingularis  gratia:,quod  Deus  dignatus effet 
illu  fibi  eligere  amanuenfem.  Hlc  ergo  perftringitur  ingratitudo  Baruch, du  te  miferfi  exda- 
mat,ciitame  ducendueffet  eximix  fcelicitatis  loco,quod  Deus  ilia  adhiberevolebat  ad  opera 

illarra 


INIEREMIAM.  334 

iflam .Dicit,<tdiecitlebouab rnteyoremfiper deloremmntm .  Hie Iongius erupit ingratitude) Baruch, 
quia  cum  Deo  expoftulat:  acfi  diceret  parum  humaniter  fe  tra&ari .  Subeft  autcm  bbliquu  pro- 
brum  in hac  quenmonia.  pennde  cnim  eft  acli  Deum  in ius  vocaret,  & obiiceretmmium  rigo- 
rem.Intereaconqueritur  etiam,  nullum  modum  fieri;quafi  diceret  lc  iam  Iongo  tempore  nimis 
multa  efle  perpellum,&  Deum  non  latis  clementer  agere ,  quod  non  delinat  mala  mall.*  adjice- 
re:  ^</»Vor,inquit,  lehouahmartremfuperdoltremmeum.  Videtur  pu  plusciTc  qiurn  axsOjquo-- 
niam  figniricat  Baruch  ic  iam  doluilfe  prius,  quoniamobiiciebatur  materia:nunc  ver6  cumul& 
accedere  tot  doloribus,wo,r«>r»»,vel  lutiilHinc  colligimus,  Baruch  non  primo  ftatim  coi  fLctu 
refugifle,qucmadmodum  lolent  ignaui  homines:  fed  vacillafl'e  tandem  in  medio  curfu .  Et  hoc 
diligenter  notandum  eft  nam  qui  animoie  femel  aggreffi  flint  munus  fuum,putant  fe  infti  titos 
quali  Angelica  fortitudine.Hinc  ht,vt  fecui  e  delpiciat  omnia pericula,quoniam  perfuafi  iunt 
fe  foreinexpugnabiles.atqui  vidennis  Baruch  fuifle  ftrenuum  ,  &animofumDei  milite  ad  tern 
pus .  Cum  vero  nullus  finis  apparerct,  tunc  ccepit  fathifcere .  Dilcamus  ergo  affiduc  confugere 
ad  Deii,&  petere  abipfo  noua  gratia:  incremeta,  vtnosfuftineat  virtute  Spiiitusfui,colIapfos 
etiam  erigat,quia  lingulis  momentis  alioqui  poflemus  concidete,etiam  vLi  prsclare  nos  gefieri- 
mus.  Dilcamus  vero  memores  noftrs  intirmitatis  petere,vt  Dominus  nos  fulciat,  &  manupor- 
rigat  in  fingulos  dies.  Hoc  notandum  eft  in  exmplo  Baruch  cum  dicit  adie&um  fut/se  moerortm  dok 
rijuo.  Et  clarius  idem  poftea  cxprimit ,  Laboraui ingtmit* meo,  inquit,  er  requiem  nvn  ir.uevi .  His 
etiam  verbis  teftatur  ie  mil'ere  fuille  exercitatum  varus  malis.necdum  laxari  moltftias,  vel  fe  ex 
psdiri  periculis,ide6que  tandem  luccumbere.quoniamnondetur  vlla  requics.  Videmus  etgo 
quod  iam  dixi,Baruch  non  ftatim  ah  lpfis  carceribus  fuifle  refra&ariu,  led  ciim  iam  prcgrtffus 
cflet,  confe&.t  parte  ftadii,antequam  pertingeret  ad  metam  ,  fuifle  vi&um  tentationibus  &  op- 
preirum.Pofteaaddit.i'/cAVw.Hlcrcpetit  Prophetafc  non fuiiTe commotum  aducrlus Baruch 
priuata  aliqua  indignatione,ied  tantum  retulille  Dei  madata  Ecceegoqu*  Adifiuui diruo,o' qtut 
fkHUtti  euelk  Hie  latis  patet,obiurgacionis  hanc  fuifle  caufam,qu6d  Baru  ch  lcipium  nimis  ama 
ret,  &  ob fua  pericula  cuperet  fubterfugere ,  cum  tamen  Deus  ilium  iuberet  deiccrdere  in  cer- 
tamen.  Proponit enimleremias quid  futurum  fit  toti  populo  .Hate  comparatiooftenditquod  - 
dixi,  Baruch  pofthabita  publicalalute,  fuifle  nimis  cautum,  &  vita?  (ux  reipeciu  fuifle  ita  igna- 
uum,&  mollem .  Hxc  ratio  eft  cur  Deus  in  medium  ftaniat  rotum  populutrr.quafi  diceret,  Cu- 
peresne  pluris  efle  toto  populo  ?  vel  an  vita  tua  habeda  eft  preciofior,  quam  f  alus  totius  populi? 
Hoc  indrgnu  erat,vt  Baruch  fe  &  toti  populo,  imo  Teplo  etiam  ac  cultui  Dei  praferret.  Cum 
ergo  Deiieueritasiam  inftaret  ad  perdendum  totumpopulu,  quanuis  centics  perichtatus  efiet 
Baruch,non  debuit  tamen  vitamfuam  rami  facere.EfgohlcoftenditPropheta,  nimis  efle  deli- 
catum  Baruch ,  quia  excarcatus  amore  fui  non  refpiciat  publicam  populi  falutem :  deinde  non 
refpiciat  Templum,&  terram  fan&a.  Satis  frequenter  occurrunt  in  Scriptura  metaphorse  iftar 
plantandi,&  a:diricandi:ideo  non  infifto.Sed  notandum  eft, quanuis  Deus  totius  mundifit  cre- 
ator, peculiari  tamen  ratione  populum  Ifracliticum  fuifle  eius  opus,&  fimul  terram  Ifrael.Deus 
enim  <5c  terram  ipfam  dedicauerat  fibi,vt  in  ea coleretur,& populum  adcptauerat.Idec  firpe pa  s     » 
pulum  ilium  comparat  vinea: ,  Vinea  mea  ego  te  plantaui.  non  recito  multa  teftimonia,  quoni-  &  \u.*\ 
am  in  re  tarn  facili  eflet  ftultaoftentatio  ea  coaceruare.  Deus  ergo  xdificauerat  populum  ilium, 
quia  habitabat  illic  tanquam  in  fuo  domicilio:&  terra  vocata  tunc  fuk  eius  requies.  planraucrat 
etiam  populum  lllum.Ergo  in  fumma  notemus,  a;dificium  cuius  fit  mentio,&  plantationem  re^ 
fetriad  lpeciales  gratias,quas  Deus  contulerat  in  populum  ilium.  Quanuis  enim  plantailct  to- 
tum  orbem,&  cun&as  gentes,tamen  popuius  Ifraef erat  eius  plantatio,quemadmodum  Ifaia:  61.  V"-g  J-f' 
cap.dicitur,Plantatio  Domini  in  gloriam,hoc  eft  plantatus  fuithic  populus,vtin  ipio  Deusglo 
riam  fuam illuftret .  Nunc  veniamus  ad  ipfum  complexu.  dicit, Ugt  dirut  qme ntdificaM,euello  qu& 
fkntdHi:quz{i  diceret,Hafienus  ornaui  populum  hunc  fingularibus  donis.elegi  enim  mihi  in  hx 
reditatem:  eft  fanctum  genus;eft  regnum  facerdotalc:  ego  in  medio  eius  habito:  ego  eius  tuendi 
curam  fufcepixgofum  eius  Pater,ipfe  eft  mihi  non  tantum  filius,fed etiam  primogenitus.  dein- 
de terra  hzc  fan&a eft,quoniam  nomen  meum  in  ipfa depofui.  plantaui  igitur  &  populii,  &  tcr- 
ram,8c x&iiicau'v.nunc'Bgi diruo cr  euello,  inquit.  Poftea l~cquitur,TuiiMetnqu<ires tibi  magnificai 
Videmus  nunc  latis  aperte  ideo  reprehendi  Baruch,  quod  fibi  nirhium  fedulo  prolpiceret,ac  ni 
mis  timidus  eiret:&;  hoc  modo  impediretur  a  fuo  officio.  Dicit  igitur,©-  tu  quaes  fifc/.Emphati- 
ce  ponirur  ha:c  particula ,  ^,r«  tibi  ipfiquxres .  nam  hie  quail  in  trutina  conftituit  Deus  Baruch, 
&  totum  populum  vna  cum  Templo,  &  cultu:Aw,  inquit,  tu prAponder/ibisliin  tua  vita  pretiofi- 
or  erit  oc  Templo  ,&  populi  falute,&  omnibus  donis  meis,  qua:  hk  tantopcre  exccllunr?  Voluit 
igitur  hoc  modo  Deus  pudefacere  Baruch,  quia  caducam  vitam  pra:ferebat  tot  &  wm  prarcla- 
tis  rebus.  T*  ergo  quares  f»6>,inquit  n^ViJ  jnagnificahes  magnas,  hoc  eft ,  an  tua  conditio  erit  e- 
ximia,cum  Templumflagrabitincediof'cum  terra  vaftabitur?  cum  omnes homines  peribut,& 
reUquixtrahentur  inexilium &  captiuitatem?  Tu  ergofolus hlc  eris quafi facrolanftus?  tu  eil> 
immunis  abomni  i^ftura,  &  moleftiis?yide  an  hoc  «quum  fit,  Hie  ergo  ftatuit  ipfum  iudicems 

KJk*iiifc 


CAP.  XLVI.  IOC  AL.PR  AELECTIONES 

Sed  quia  Baruch  adhuc  potcrat  fibi  delitias  faccre.mox  iplum  coercet,  Ne  qujtj/eru, inqux.  fc»- 
mus cnim  vt  homines  tibi  indtilge'ant  in  amore  iui.Ergo  ne  Baruch  perlifteret  in  luo  prcpolito, 
ideo  Dcus abrumpit  omncscius aftc&us,  Nr ^«.<e/?ifw,mquit.pcftca addit  materia lo!aiii.rla&e« 
nus  feuere,vt  dignuserat,cafti°atus  fuit  Baruch  propter  luammolliciem:nuncauteDeus  ignc- 
fcit,&  addit  folauu,quod  m  jerorem  a'.iqua  ex  parte  leniat ,  Quia  ecceego,inqiut,addncam malum 
fttper  vniuerfam  curnem ,  cr  dabt  tibi  Vitam  warn  in  fyolium  in  omnibus  locts  qnecunque  -veneris  .Hie 
Deus  liberat  Baruch  prsepoftero  illo  metu,quo  fucrat  debilitatus,  nc  qua  decebat  conftatia  fef'c 
adopusaccingeret.Dicitergo,Nemetuastibi.nam  vita  tuaialuaerit  omnibus  pereuntibus.Pu 
tabat  Baruch  ie  periturum  faluo  Sc  incolumi  populo :  pronuntiat  autem  Deus^iu.llos  ex  populo 
fore  faluos,  &  iplum  fore  in  tuto.ciim  omnes  anima:  perdentur .  Egt,inquit,addMCo  malum  Juper 
yniuerfam  carnem.  breuiter  quidem  loquitur ,  led  debuit  Baruch  expendere  quod  exceperat  ex 
ore  Propheta^  debuit  enim  perfuafus  eile  de  ride  &  immutabili  conftantia  Dei. Dcus  ergo  pro 
confeflb  illud  fumit.Inftarc  cladem  toti  populo,&  aliis  etiam  exteris gcntibus.Poftea addit, Ant 
7)i  tm  tium  d.ibo  tibi  ft ]}> ilium ,de  qua  locutione  alibi  di&um  fait. Dare  alicui  vitam  in  fpolium  eft 
eripere  quail  ex  prcjenti  morte:quemadmodum  vbi  omnia  patent  in  prjedam,  &  direptionem, 
fi  quis  arripiat  hoc  vel  illud ,  &  aufugiat ,  habctaliquid  faluum  :  quemadmodum  etiam  li  quis 
exincendu  aliquid  rapiat,habct  ialtem  hocapud  fe.Ita  ciim omnia  lie  milcentur,vt  mors  vndi. 
que  obiideat  homines ,  qui  poteft  faluus  euaderc  ,  die  habet  vitam  fuam  quali  fpolium ,  hoc  eft, 
vitam  fuam  aufert  procul  a  periculo  .lubct  ergo  Deus ,  Baruch  contentum  cfle  hoc  beneticio, 
quod  faluus  cuadet,aliu  pereuntibus,  quemadmodum  dixi.    Nuncfequitur, 

CAPVT   QJADRAGESIMVM   SEXTVM. 

ui fuit (crmolehoux  ,itd  ad  vcrbm,  adleremiamprophctant 
1  fupercunc'lasGetes. 

2.     Quantum  ad AEgyptum, contra cxercitumPharao- 
!nis  Necho regis  AEgypti, qui eratfu per flumen  Euphratem 
in Charchamis,que  percuflit Nabuchadrezer  rex Babylonis,  annoquar 
toloiachim  filii  lofiac  regis  khiwlah. 

Hie  vfque  ad  caput  penuttimum  incipir  vaticinari  teremias  contra  extcras  gStes.non  quid 
tunc  pr imum  coepent  oracula  hxc  proferre,  fed  quemadmodum  iam  dixi ,  confc&um  tandem 
fuit  ex  eius  prophetiis  volumen  non  feruato  vbiqueordine  temporis:namcapitc  2c.  vidimus 
minatum  fuiiVe  profanis  gentibus,quas  mcritxerant  pcenas,  etiam  antequam  Rex  effet  creatus 
Ioiachim.Scd  quemadmodum  dixi/eparatafuerantvaticiniaquxfpectabant  ad  profanas  gen- 
tes,quanuisprotemporis  rationc  prxdixcrat  Ieremiasquod  poftea  contigit.  Dicitergo/f  vatiri- 
uatumfuiffe  de  cl.tde  exercttat  A  E^yptiachqnem  deleuit  rex  Nabucljadneyryarmo  quarto  Ioiaibim.  Ergo 
ante  illud  tempus  iam  pra:dixcrat  Iercmias  quod  futurum  erat .  Quanquam  fieri  poteft,  vt  an- 
tequam armaret  Pharao  Necho  exercitum  ilium  ,Prophetapra:dixerit  quod  futurumerat.  Sed 
probabile  eft  a:ditu  fuifTe  vaticiniiiquo  tempore  profe&us  eft  Pharao  Necho  aduerfus  Chaldas 
os.nam  tuncpugnabat  pro  Affyriis .  Cum  enim  Chaldajis  efientim  pares ,  fcedus  percufferar.e 
cum  AE^yptiis. Venerat  igitur  fubfidio.vt  Babylonios  arceret,  &  ita  defenderet  Aflyrios  cor.* 
tra  vim  ipibrum.Sed  quanquam  in  principio  fatis  foelicitcr  expeditio  ilia  fufceffit,tandem  com 
Jetum  fuit  quod  pradi&um  eft  a  Propheta.Nefcitur  autem  an  voluerit  lenire  populi  dolorem 
oc  vaticinio v.  &  tamen  libenter  recipio  quod  etiam  fequitur  maior  pars  Interpretum ,  nempc 
cum  tunc  in  maximo  lu&  i  effet  populus ,  fuifle  datum  hoc  vaticinium ,  vt  rideles  cognofcerer.t 
Deum  non  abiecifle  curam  popali.Sed  tenendaeft  primum  hiftoria:  Veritas .  cum  cnim  Pharao 
Necho  impulfus  >  vt  did  am  eft.ab  Aflyriis ,  exercitum  fuum  duccret  ad  Euphratem  ,occun  it 
pins  rex  Iolias,  qui  tunc  foederatus  erat  Babyloniis,  nempe  quia  poft  regnum  Ezechix  fuerat  a- 
micitia  inter  Chaldios  Scluixos.  Cum  ergo  vcllet  Iolias  oblequium 'prarftare  Regifocio& 
amico.ipfe  oppoluit exercitum  Pharaoni:  deuiciusautem  fuit  &  occifus.  Fcelix autem  &  Ixtx 
fait  expeditio  Pharaonisquandiu  vifus  fuithofte  fuofuperior  .  Sedciimde  vidoria  glori;'ri 
incipcrct,rcpente  deiedas  fuit .  Rex  enim  Nabuchadnezer  non  tantum  rcpreflit  eius  audacia, 
fed exercitu  eius proflicrato coegit  ipfum redire  in  AEgyptum:  &  totam  illam  ditionem  occu- 
pauit  ,qus  erat  ab  Euphrate  Pelulium  vfque  .Nondum  1  cgio  illi  continuis  mutationibus  qua 

foft 


t 


IN  IEREMIAMJ  3}f 

poft  acciderunt  erat  expofita,quando  fcilicet  prxdones  illi>qui  fucceflerant  Alexandre  magi:0 
ladabantfe  eflc  regesregum,&  quifqueadfc  omnia  trahcrc  conatus  eft .  Hinc  ehim  fafium  eft> 
vt  nunc  A£gyptii,nunc  Afiatici  Rcgcs  pro  fua  potentia  rerram  illam  iipe  concuflerint.  Ncn- 
dum  id  contigerat,cum  vaticinatus  eft  Iercmias  necdum  natuserat  Alexander:  fed  tamer  pppa 
ret  iam  tunc  verfatas  fuifle  illas  regiones ,  vt  nihil  eflet  cerium  vel  ftabile  .  Tenendum  igitur  eft, 
lie  dubios  fuifle  bellorum  euentus.vt  nunc  A Egyptii partem  Afue  rapcrent,nunc  autem  Ally 
ni  minuerent  illorum  inipei  iunr.nunc  autem  Chaldxi .  Tunc  fie  repulfus  fuit  Pbai  ao  Necho, 
vtnunquampoftea  aufus  fueiitegredi,quemadmcdi.mtcftatujSaciahiftona,nempefecundo  t  ^f  rv 
libroRegum,capite  14  Nunc  vcmamus  ad  vaticinium  leretnix.&icitfe  prophettjje  lontraexeni-  7. 
turn  Pb*ra»nis  Heibo  cum  ejfet  ad  Eupbratem,hoc  eft,cum  pugnaret,  &  putaret  le  fore  viftorem,v  t 
iam  longc  latequc  populatus  fuerat  terram  hoftilem,  8c  fub ditionem  fuam  redegerat mulias  vr 
bes.  Cum  ergo  tarn profperos haberet  fucctlTus ,  tunc  iufius  eft  Ieremias  contra  ems  cxercitum 
vaticinari,vt  fcilicet  ludsi  cognofcerent  mortem  pii  lofiat  non  fore  lnultam,quia Deus  perde- 
reftatuerat  totumillumexercitum,aquo  Iofias  ruerat  occifus ,  &  ita  frangere  &  proiternerc 
AEgypti  potentiam,  vtrex  Pharao  maneret  quati  incluius in carcere,ficutipoftea factum  eft. 
Rehqua  in  craftinum, 

P  R  E  C  A  T  1  O. 

Da  omnipotent  Deus,  quando  dignatus  es  nos  vocare  adtuam  militiam,  ne  \nquam 
defatigemur.^f  quoniam  tanta  eft  noftra  imbedllitasy-\timparesfuturifimu5  certamini- 
bus:da  inquam^t fujfulti  "virtute  Spiritus  tui,  pergamus  in  curftifanSlw  tua  \ocatior.if± 
neque  \nquamfrangamur  quicquid  accidat,Jed  per  omnia pericula  diftamus  ftc  perrum- 
pere^t  commendemus  warn  noftram  inwanus  tms:  ©p  intend  ad  viuendkm  &  mori- 
enditmparatijimusjdoaec  tandem  nos  colligas  in  beatam  illam  quietem,qu<e  nobis  repd- 
fita  eft  in  calo,per  Qhnslum  dominum  noftrum,    Amen: 

I     Prxparatcfcutum,&clypeum,&accediteadpr£clium. 

4  Ligateequosp&afcenditeequites:  deftat^ftatuitvvos,  in  gilds 
veflris,abftergite  lanceas,induice  Ioricas, 

5  Quarevidiipfosfra&os  ,auerfos  retrorfufn?Et  fortes  eorum per- 
cutienuir, percuffifmtfiz.  fugafugerunt,&  non  refpcxerunt:terrorvndi- 
<jue,dicitlehouah. 

Nv  N  c  Ieremias  forma  loquendi  vtitur  qua;  fatis  eft  familiaris  Prophetis,  fed  tame  rcmota  i 
commuiii  vfu.Prophetx  enim  cum  iudicia  Dei  8c  pcenas  impiis  denuntiant,  non  loqi: timr 
fimpliciter  acfi  aliquid  narrarent ,  fed  adhibent  riguras ,  acfi  vellent  homines  adducere  in  rem 
prancntem.Er  quo  efrlcacius  penetret  do&rina  in  animos  hominum,induunt  etiam  varias  per- 
fonas.riunc  inducunt  Deum  loquentem,niinc  autem  ex  aliorum  fenfu  hoc  .vel  illud  pronuntiat, 
mine  recitant  Dei  mandata. Incipit  ergo  Ieremias  hlc  citare  AEgyptios, quafi eflet prfco  Pha- 
raonis.  &  ita  mutuatur  alienam  peribnam.Dicit,P<<r«/f  /py,fignihcat  ordinare  proprie/ed  h!c 
tantundem  valet  atquc  parare.  P  ante  ergo fcMHm&clypeum  .  Videtur  fi«  efle  clypeusmaioris 
fornix,  8c  JIO  videtur  effe  fcutum  duntaxat,  quod  geftant  equites  Ieuis  armature :  &  accedite  ad 
frttlinm .  Poftea  aidit.ligtte ,aut  vincite,  equos .  Hodie  non  eft  fimilis  ratio  bellandi,vt  ruit  olim. 
nam  pugnabant  in  curribus,  quemadmodum  etiam  profani  fcriptores  fatis  oftendunt.  Ideo  di- 
ckjigate  equosyhoc  eft.aptate ,  vel  copulate  ipfos,vt  currus  tr3.hznt.^tfcenditee<ji4ite5,Fiateing*- 
leisjitbttergite  Unceat  veftr*s,ar  induite  loricas  vr/lras.  Summa  eft,venturos  A  Egyptios  bene  ii-ftru 
&os  omnibus  armis ,  ita  vt  pofiint  elTe  hoftibus  formidabiles .  Hinc  autem  clarius  apparuit  Dei 
V  indicia,  qu6d  probe  muniti erat ,  ita  vt  videri  poflentadepti  vi&oria  antequa  manus  coiere- 
rct  cum  hoftibus.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  cnumeret  integra  panoplia,hoc  eft,  nullam 


CAT.  XL  VI.  IO.  CAL.  PRAELECT  IONES 

partem  armahirx omittat .  Poriit  lancets, galcas, loricas^urrus,  equos,  clypeum  etitm :  itg.  vt  penes 
ipfos  iam  lit  victoria  quo  ad  communcm  bominum  fenfum.  hoc  igitur  primiun  eft.Sed  notan- 
dutti  eft  confilrum  Spintus  fan&i.  Volnic  enim  fidelibus  aufcrre  velamen  ab  oculis ,  quod  io- 
let  nobis  plxmmque  obftare ,  ne  confpicuafit  nobis  Dei  potentia ,  vt  par  eft  .  nam  dum  iiimus 
derlxi  in  apparatu  bellico ,  non  putamus  quicquam  Deo  cllc  rcliduum .  Qui  enim  optime  iunt 
mumti  videntur  effe  extra  omnepericulum.  Vtergo  Iudxi  cognofcerent  Deo  nihil  forene- 
eotiiin  iumenda  vindiclade  AEgyptiis  :ideocommemorat  hunc  apparatum.Et  fpccies  eft 
concefiionisciim  dicit,  Eruntquidcm  8c  galea,&lonca,&fcuto,  &gladio  ,&lanceainftrucl:i, 
fed  hoc  nihil  proderit  vbi  vcntiifueritadremipia.Ergocx  hociermone  prophetico  difcanuis, 
nonmorari  Djiim omnia qux  iibi  comparant  homines,  dumaliquidaggredivolunt .  Fumus 
enim  eft  q  licquid  per ftrin^it  nobis  oculos:ita  8c  eopix ,  &  arma  coram  Deo  nihil  habent  mo- 
menti  ,quialolofl  itu  poteft  difctitere  tales  nebulas.  Ethxc  do&nna  valde  vtilis  eft, quia  tra- 
himur  ad  res  cxternas,  8c  vbi  obiicitur  nobis  aliquid  fpeciofum,  ftatim  illuc  rapimur,  &  ipoha- 
mus  D^um  omni  virtute ,  quia  transferimus  eius  glonam  ad  laruas  iftas  qua;  nobis  iunt  in  con- 
fpe&u .  Nunc  ergo  tenemus  cur  Prophcta  hlc  loquatur  de  fcutis ,  &  clypeis ,  de  lanceis,  8c 
curribus  ,8c  galeis ,  8c  loricis  .nam  lequitur  continuopoft,  Q/Mre,vel  cjuomodo  , vidi  us 
fracios »  Hie  Propheta  ex  oppofito  dcipicit  quxcunque  ante  receniuit  cum  magnificoelogio. 
locutus  enim  eft  tanqium  ex  communi  honunum  fenfu  .  Et  quemadmodum  dixi,fufcepitper- 
fonam  pneconis  ac(i  Pharao  ipfemandaret  AEgyptiis,  vt  ftatim  arma  caperent.  Hociguur 
in  lpccicm  erat  formidabilc .  Sed  Prophcta  hunc  quafi  locatus  in  fublimi ,  dicit ,  Quid  hoc  eft? 
namynoeft  particula  admirantis,  Quomodo.  Tranfit  igitur  a  comnuini  opinione  carnisad 
Spiritual  prophetiatm  : quafi diccrct, Si quisxftimct  AEgyptiosab  extcrnoipkndore,dicct 
fore  vicWesiuorurrihoftium;  fed  fiquis  altius  confcendat,&iudicmm  faciat  non  exfe'nhi 
carnis,kd  exDei  fpiritu ,  videbit  hoc  totum  fluxum  8c  caducum.  Sed emphatice  accipitur  hxc 
interro^atio,fl«i»wo^u^quia  vix  perluaderi  poterat ,  excrcitum  ilium  tarn  probe  munitum 
foreinprxdam  Babyloniis.&properarc  duntaxatad  ftragejti.  Quoniam  ergo  hoc  incredi- 
bile  erat ,  fi  quis  rem  ipfam  attendcret ,  idco  interfogat Propheta ,  quomtdo  vidiipfos >  Dicit  ta- 
men  fe  vidiffey  nempe  quia  Deus  ftatuerat  eum  quafi  in  ipecula  ,  quemadmodum  diximus .  Hoc 
porro  vidcrc  tarn  ad  corpus,  quam  ad  animum  it  fern  poteft.  yidi  auerfos  retrorfum ,  cum  ta- 
men  irruerent,vt  poftea  dicct  ,inftar  diluuii .  Fortes ,  inquit ,  eorumjimt penuffi ,  ej-fugdfugerunr. 
Denique  fianiricat  non  tantum  fore  animi  in  AEgyptiis ,  vt  fuftineant  impetum  hoftium,  quia 
framTentur  arcana  Dei  virtute.  Addic  quoque  trepidam  fugam  ,  vtnonaudeant  refpicerca 
teroo,  aded  lpfospericulum  vrgebic  ad  feftinationem  .  Tandem  fubiicit  in  Dei  nomine ,  terror 
vndique  dicit  Ubouab.  Hictertio  perionammutat,  quoniam  pronuntiat  quafi  ex  ore  Dei  fore 
vndique  terrorem :  8c ka  fibi  refpondet  ad illam  interrogationem ,  quomodo ?  nempe  quia  Deus 
excrcet  contra  ipfos  ftuim  iudicium ,  inquit .  Qupties  ergo  videbimus  nihil  hoftibus  nofti is, 
velEcclefix  Dei  ad  vid oriam  deeife,  veniat  nobis  in  memoria  hxc  Prophetx  fententia,non 
effe  caufam  cur  deipondeamus  animos,  ctiam  fi  admiratione  aliqua  tangamur  .-quia  Deus  tan- 
dem fie  operabitur ,  vt  frangat  etiam  abfque  hominum  manueos ,  qui  terrorem  toti  mundo 
incutiunt.    Poftea  fequiuir, 

6  Ne  effugiat  velox,  &  ne  feruetur  fortis  in  Aquilone,/*w  Septentrione, 
fuper  ripam  fluuii Euphratis impingent,\>elimpcgertitit,e$} pratemi tempo- 
riSy&c  ceciderunt^figmficat  etiam  corrucre ,ideo  vertimt  aHj}corruerurit:Jed  vide" 
ur  c fie  fpccies  gr<xdal°nis. 

Primo  igitur  ioco  dicit  eos  impa&uros,mox  vei  6  fubiicit  cafii,nifi  magis  ptaceat  ide  rcpeti. 
poteft  etialegi  afrirmatiue  prindpiu  verfus,  Noneffugietvelox.  Sed  quonia  particula  ^Klxpc 
(A  prohibetis,ideo  poteft  apte hie etia  verfus  exponi  in  Dei  perfona,&  ita  erit  hxc fetetia  legeda 
vno  cocextu  cu.  fuperiore,»? effitgut  velox,<zr  neettsdtt  fort/'s.Dzas  eni  hie  pro  imperio  affirmat, 
nihil  profuturam  celeritatem ,  vel  fortitudihern  AEgyptiis ,  quia  velocil'timi  quique  capien- 
tur  ab  hoftibus ,  8c  fortes  concident .  Dicit  in  ten*  hquilonis  fuper  ripxm fluuii .  Scimus  Babylo- 
nem,&  Aifyriam ,  8c  Chaldxam ,  &illas  regiones fitas  effe  verfus  Aquilonern  refpeiftu Iudxx: 
ideoquoties  loquuntur  Prophetx  de  Babyloniis  vocant  eos  Septentrionales :  AEgyptus  au- 
tem  ad  meridiem  vergebat,  quemadmodum  fatispatetex  plurimis  Scripturxlocis.  Quoni- 
am autem  hlc  fermonem  habet  Propheta  de  AEgyptiis ,  mcrito  Chaldafarn  facit  Septentri- 
onalcm.Ergo  .id  ripam  fluuii  Euphrntif  impingent ,  ©•  C9mwr,iuquit .  Summa  eft  ,ip  Dei  aibitrio 

fore 


IN   IE  RE  MI  AM.  ij6 

fore  belli  illias  euentum ,  vt  conterat  AEgyptios,  &  profternat,  vel  diflipet ,  quantum uis  bene 
armati  fint , &  confidant  fuis  viribus .  Interea notandum  eft,  quajcunque lubfidia  fibi  accerf  unt 
homines  ad  tuendam  ialutem ,  nihili  elTe  vbi  Deum  habent  aduerfum .  Ponit  quidem  dunta- 
xat  ipecies  duas  Propheta ,  fed  intelhgit ,  etiamfi  polleant  homines  multis  facultatibus ,  tamen 
pcrituros  li  ita  Deo placeat, quia  neque  velocem  leruabit  fua  fuga ,  nequc  fortcm  robur  fuum. 
Scquitur, 

7  Quis  ifte  tanquam  lacus  afcendet , Vt7 afcendit, adverbum: tanquam 
fluuii  (eCe  agitam  }autmoucntur, ac±u£  eius? 

8  AEgyptus  tanquam  lacus  afcendit  3afcendet  ,ad\>erbum:fedfignificat 
continuum  a£lum,8c  tanquam  fluuii  Ceie  mouent  aqua: .  dixit  enim,Afcen- 
dam,  &  operiam  terram.-perdam  vrbem,  &  qui  habitant  in  ea. 

Rurfus  Propheta occurrit  d ubitationibus ,  qua-  poterant  retinere  piorum  mentes,ne  exci- 
perent  hoc  vaticinium  qua  decebat  fide ,  &  reuerentia  .  diximus  cnim  ,  vbi  fenfus  noftri  occu- 
pati  hint  in  rebus  externis ,  Dei  potentiam  nonmagni  heri.  Ergo  cum  iermo  habetur  de  re- 
gno aliquo  inexpugnabili,  non  poteft  hoc  nobis  venire  in  mentcm  ,  omnia  munimenta  coram 
Deo  nihili  elTe  udeonecefleeftrnagmficeextolli  Dei  potentiam  vbi  concionantur  Prophets 
dc  illius  iudiciis.  Alioqui,quemadmodum  diximus ,  di&abit  carnis  fenius, Q^j  bencmuniti 
hint,  fore  a  malisimmunes,&  quafi  extra  ia&um  ttlorum ,  ideoque  nihil  ipfis  metuendum  cite. 
Ethacetiamimaginatione  fefedecipiuntfuperbi  ,quia  epponunt  Deo  fuas  copias ,  fua  auxi- 
ha,&quicquidva!ereexiitimantproienfu  carnis  lux  ad  ialutem  fuam  tuendam  .  Sicrit,vtfe- 
cur^contemnant  omnesminas,qiu'afcilicetexiftimant  totide  iibi  elle  prcpngnaculaadomnS 
eius  vim  repellendam  ,quot  illis  occurrunt  fubfidia.In  hunc  finem  nunc  dicit  Propheta,  Ouu eH 
ifte  qui  tanquam  lacus  furgit ,  vel  intumefcit ,  tanquam  fluuii  ntouentur  >  vel  iek  agitanc  md*  eius* 
Loquitur autem ex  cornmunifenfu,quia  folus  afpe&us  poterat  incutere  hominibus  metum, 
&  ita  Iudah  nunquam  putafl'ent  fore  quod  Propheta  hlc  aflerit .  Ergo  quafi  inducit  omnes  li- 
bere  f  afcitantes  ex  fenfu  f ~uo,quis  eft  ifte  f1  quafi  Pharao  non  efTet  quifpiam  mortalis ,  fed  fupe- 
raret  humanum  modum.nam  iaterrogatio  hue  fpeftat,Pharaonem  eiie  quafi  exemptum  a  com 
muni hominum  fbrte,quia  turget  iua  potentia, acfi  fluuius exurgeret ,  vel  intumefcerct^aw* e~ 
iustumultuantur,  inquit . lam addk,\Egyptus eHinftar fluuii-, crinfiar lacus  -.  tumultuatur  cum 
fua  fortitudine  acfi  flumen  aliquodvndas  fuas  proiiceret .  Sed  hoc  totum  nihil  erit,qucmad- 
modum  poftea  f ubiiciet. Adiungit,  Dixit,  Afcendam,  operiam  terram,perdam  vrbem.  eft  enim  rru- 
tationumeri  cum  ponit  Vrbem  fingulari  numeio.'Perdam  vrbes,crqnicunquein  illis  habitant,  in- 
quit.  Denique  hie  ftatuit  in  medio  Pharaonem ,  qui  iam  triumphos  fuos  agat  antepugnam, 
quoniam  poterat  multitudine  peditum  &  equitumterram  obruere.    Nunc  fequitur, 

9  Afcend  it  e  eqil  i_,  8c,quidam  vertunt,  infinite  :fed  dura  ejfet  mctapborajdeo 
fimpliciter  accipio,iz£kitevos  currus ,  ponit  in  fingulari  numero,  cum  tamen  \>er- 
bumfitpluralisnunteriye^red\ani\ir  fortes,  nempe  AEthiopes, & Lybes,qui 
tenent  clypeuni,8c  Lydi.,  qui  tenent  &  tendunt  arcum. 

Prosequitur  eandem  fententiam  ,  &enumerat  quarcunque  poterant  fidem  abrogare  eius 
vaticinio .  nam  cum  fidcles  viderent  AEgyptios  non  tantiim  prohcifci  ad  illam  expeditionem 
cum  iugentibus  copiis.fed  habere  etiam  externa  auxi!ia,nempe  AEthiopes,  &  Lybas,imo  tranf- 
marinos milites,cx  Lydia.ciim  ergo  viderent  vndique  milites  ftipendiarios  adiunftos  efle  AE- 
gyptiis ,  vixerat  credibile  fieri  poffe  ,vt  tantusexercitus  profligaretur.  Ergo  Propheta  hlc  di- 
cit.Etia  li  conducatPharao  AEthiopss,  &  Lybas,  &  Ly dos:  tame cu  fuis  omnibus  auxiliisperi 
bit.Iteru  loquitur  in  perlbnaPharaonis,A/?f  »<//7e  equi, poftea  ia&atevts currus:cr  egrediantur for- 
tes .  E TelTus  ifte  poteft  referri  ad  terras,vnde  accerfebantur.  Primo  enim  loco  ponit  AEthio- 
pas,  qui  vicini  quidem  erant  AEgyptiis ,  fed  tamen  diftinfti.  Poftea  adiungit  populos  Lybiar, 
nempe  A  phros,vel  qui  medii  erant  inter  AEgy ptum  &  Aphricam .  Dicit  autem  illos  apprehen- 
derefcutum.  Delignat  formam  armatura*,  non  qu6d  carerent  galea,  &  gladio  &  aliisarmis:fed 
quia  pra*cipua  fiduciaerat  in  clypeis : quemadmodum  fcimus Macedonas  fuifle  peltatos,& 
fuifle  infignes  ilia  armatura ,  fie  etiam  Propheta  nunc  dicit  AEthyopes,&  Lybas  elTe  prsditos 
fcutis,vel  clypeis. Ponit  Lydos,qui  erant  ab  altera  parte,  imo  qui  erat  ex  oppofitolirtoremarisi 
Scimusenim  Lydos  fuifle  in  Afiaminore,  cum  AEgyptii  eflent  medii  inter  Aphricam  &  III- 


CAP.  XL  VI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

dxarn.Marecrgomeditcrrancurneratinterporuum.Vndcappnret-.procul&magniilumptib'. 
accitafuiireauxrliaa  Pharaon;  ,  cumbellumillud  iufcepit.  tit  probabileeft  ,etum  fcyffe  alias 
geates  condu&itias:ied  Propheta  tantumponitAEthiop::s,  &  Lybas,&  Lydos,qui  erant  poftre 
mi.Dicuaacemilloirf^W.W^.^cwMjq.iiaerantoprimilagittariL    Nunc  i'equitur, 

io  Verhmtcopuh  enim  hie  aduerfatiue  exponi  debet ,  <#<p,  dies  i  lie  Domino 
Iehou£  exsrcituum.dies  vlcionis  ad  vlcifce.ndum  de  aduerfariis  fuis;  8c 
vorabic  <rUdiu5,&faturaSitur,  &incbriabicur  fanguineipforu  :quia 
vi&ima  Domino  Iehoua:  exercituum  in  terra  Aqmloriis  ad  flumum 
Euphrateirio 

PoftquametphV.iit  Propheta  illasterribites  copias  Pharaonis,  quibus  Gcfidebat,  vtglo- 
riari  audsret  de  certa  viitxia  ,  n  inc  dicitlongealiam  foreeuentum  : At  qui ,  inc\uity  dies' ffleet  it 
dies  vltitnis  lehoux  :qitt  i  dueret,  Pnaraoncm  tantiim  retpicere  currus  fuos  ,  Sc  equites,  milites 
c;nd'i&uios,ejru;narma  ,  8c  jmnesbellicos  apparatus :  i.iterea  nonrefpicerc  Deum,quinon 
fruftra  D.'us  exerckuum  vocatur .  Ec  quanquam  Scriptura  paflim  tribuit  Deo  hoc  epithetcn, 
hlc tamen  referri  debet  ad  praEientcm  caufam  .  Rider  igitur  Prophera  Pharaonem,  quia  puttt 
eueum  belli  fore  in  marm  i~ua,quafi  penes  Deum  nulla eiTetmoderatio.  Dicir  igiturm  arbitrio 
Dei  p jlitam  clTe  vid3:oriam,neque  id  modo/ed  pronuntiatquid  futurum  lnj)ies,i^quitjlieeric 
dies  vindiclx  DeonoHro  .  His  verbis  fignirkat,  DeuminfeftunielTe  AEgyprjis:&  caufam  herl  re- 
tulimus,qjoniimfcilice'rocciderat  Pharao  Necho  in  tranfitu  pium  regem  IoCam  .  Ergodi- 
enuserat  .cuiusarrogantiam  Deusprofterncret:  deinde  cuius  taaiitiam  ,  &  tyrannidem  cafti- 
garet,ac  reprimeret.Cum  autem  AEgyptibs  vocat  Dei aduerfirits, hoc  referri  debet  ad  folatium 
ele&ipopuli.quoifcilicct  D:as  fufceperit  ipforum  caul'am.vndeenimfa&um  tft,vt  AEgyptiis 
eiTec  n  jftis  ?  nempe  quia  pari  noluit  pium  ilium  Regem  impuneefieexfum.  Ergo  nunc  tene- 
mas  quid  fibi  velinthxc  verba,  diem  ilium  fore  diem  yindiHx  Deu  exenitnttm :  quali  dkeret  Deum 
fare  pr.eljdemjCx:  moderatorem  illius  belli ,  ita  vt  omncs  copia*  Pharaonis  nihil  profuturx  fint. 
Poftea  clarius  exprimit  ad  confirmationem  quod  dixeTctt,CUdiUs,inqmt>yor.tbit,crf*rurabituyt 
er  inebrUbilHrfM'mneipfirum .  Sed  in  fine  verfiisafrirmathoc  fort  iuftum  Deiiudicium .  Deus 
enim  tic  extollit  fuam  potentiam ,  vt  tamen  Temper  velit  agnofci  iuftusquoties  infligit  pcenas 
impiis.nam  feueritas  eias  fiep-:  vidctur  nimia:  8c  ideo  Prophera:  vbi  loquuntur  de  vindi&isquas 
Deuslumpturuserat,fimuladiungunt  teftimoniumaliquodiuftiiudidi.quemadmodumhoc, 
loco  .viStoni  eft  De«  exe/citHum.  ilib  nomine  enim  viftimat  Propheta  fignificat  hanc  cladem  fore 
pjram  ab  omni  nota.namperinde  eft  acfi  diccret ,  Deus  glorificabitur  in  ftrage  ilia ,  cirm  AE- 
gyptii  omncs  perdentur .  Quorfum  enim  offerimus  Deo  vidimas ,  nil!  vt  prsedicetur  eius  glo- 
ria,tarn  quia  iaftuscft,quim  quia  eft  miferieors,&  orr.nipo"tens,&  fonsomnis  fapientia?,&  refti- 
tudinis?  Videmus  ergo  quorfum  fpe&et  nomen  victima*,ne  quis  kilicet  trucidationcm  hanc  re- 
prchendere  audeat,acti  Deus nimiseffci  rigidus,  velmodum execderet  in  fanguine  fundendo. 
Dicit  igitur  omnesillas  cxiestotidem  fore  facrificiadn  quibus  Dei  iuftina,  fimul  cumporenti* 
fulgebit .  R  j ri us  locum  defignat  in  terra  Aquilonis  prope  Euphratem  ,  quo  maior  fit  fidcs,& 
certitudo  vaticinii.    Nunc  lequitur, 

ii  Afcende  inGuilead  t  &  fume  refinam  virgofilia  AEgypti^fru^ 
ftra  multiplicas  medicamina :  fanitas  nulla  tibi. 

Hlc  nihil  nouum  addir  Propheta, fed  confirmat  alio  genere  figurxfuperioremlermoneiru 
Dicitigitur  ftragem  hanc  fore  inftar  plagx  Ixthalis  ,quemadmodu  fi  Deus  tolleretomnemfpe 
AEgypnis.  Scimusquidem  rcgnum  AEgyptituncnonperiilTe .  fuit  igitur  ipfagensfuperftes, 
fed ita afflteH  fuit  regnu  AEgypti,  vt  ileuti  hcrl  di&um  fuit,fcfc  tenuentintra clauftra,nequc 
poftea  cduxcrint  fuas  copias .  Et  tamen  fcitur  quanta  fuerit fuperbia  8c  audacia  illius gentistfed 
videbant  fe  prorfus  frados,&  attritos  elTe.Ideo  Propheta  non  abs  re  cladem  hanc  dicit  fore  in- 
fanabile  vulnus.quo  Deus  fie  percutiet  AEgyptu,vtnon  recuperet  amplius  priftinas  vires.  Poft 
temp.is  enimillud  nunquam  floruit  regnu  AEgypti,&  paucispoft  annis  vt  videbimus  in  fecun- 
do  vaticinio ,  redaclii  fuit  in  poteftatem  regis  Babylonii .  Nunc  I'ermonem  conuertit  ad  ipfam 
AEzyptum  :  vocar  puelUmfili.im  AEgypti :  qus  loquendi  ratio  pafiim  trira  eft  apud  Prophetas. 
Vocant  Babybnc  ipfam  filiam  Babylonis,vocant  ludaram  hlialehudah.Scd  hoc  intelligitui'de 
pjpilo.vel  de  regno.  Puellam  autemvocatob  delitias.quafi  diceret  teneros  &  molles  fuiiTe  AE 
gyptios,quoniam  longapace  collegerant  &  vircs,&  omne  genus  opulentia:.  Cum  ergo  ita  inebri 

ati 


IN   IEREMIAM.  ir7 

ati 'cflcnt  fuis delitiis,pucl!a  vocatur ^.  ypr'pcrludibriu  Ajcencfe Guik,id,\nc\\.vit,&futne rtfn«m\. 
quanqua  alii  vcrtut,Balramu.HKronym us ahcubitranftuIit,Nel, fed  line  rationc.  &  prubabile 
eft  potnis  hac  voce notari  refinarmquam  balfagVum.Qirana.tia  colligi  potcil  ex  alns  locis  opti- 
mam  retina  fuiilc  in  monccGilcad,qucmadnioductiamdiximusc.ip.3.hiiiuslibri  Refinaaute 
eft  humor,quidcfluit  ex  arbonbus,prxfertim  ex  teiebintho:&  ideo  optimum  rclinx  genus  eft, 
tcrebinchinajquamvocanuis/f^ra^/'wf.Q^anquamnafcituretiamjefinamabieubuiA3''^ 
arboribi:s.Sed,qucmadmodumiamdixi,monsGileadfuitrefinolus:ncqueta(um  laudatui  cb 
copiam.fedctiam  ob  prxftantia-.quemadmodum  medicaminainquibufdaloiismeiiora  &  ma 
s»is efricacia  reperiuntur .  Ex  comuni  ergo  lcquendi  vlu  dicit,  Fi/ia^AEgyptiafcende  Gilead,  or 
i!lic4cciperep'/*m:  fed fieftr4,inqu\t,hoc  cft,etiam  liftudcasremedniqLXiLretuismaljs,  nu(qua 
inuenies  .  encenimtuahxcplagainfanabilis,nonqudd  peruritrcgnum  AEgypti,  vt!  pioriuj 
dcletu  fuerit,led  quia  concidermt  vires,vt  rex  Chaldxus  libere  prxdatus  fuent  cotam  lllam  re- 
gionem  Alia:,  quam  occupauerat  AEgyptii  vfque  ad  Peluliunijhoccft,  vfqucad  ipfacJauftra 
Nili.   Tandem  fubiicit, 

ii  Audierunt  Getesopprobriumtuum,  &cIamoretuorepIeta  eft 
terra:  quia  fords  contra  fortem  impegit,,  &c  fimul  cecidcrunt  ambo. 

Cocludit  hoc  vaticinium,vbi  dicit  famamhuiuscladisvluque  per  omncspopulos  forece- 
lebrcm.Siexiguam  duntaxat  ia&uram  feciffent  AEgyptii,  poterat  hoc  latere,  quemadmodum 
fi  leucprxlium  comiffum  fuerit,non  ptrfei  tur  rumor  longe  &  late,  fed  vbi  vno  pjzxlio  ges ali- 
quafiedcuifta  tft,vt  iniignisaliqua  contingatmutatio,hocpaifiro  diuuTgauvr.  Prophtta  igi- 
tur  his  verbis  intelligit  fore  non  vulgarcm  plagam  A  Egypt),  quemadmodum  ctium  ante  dixie, 
quia  rumor  volitabit  per  omnes  gentcs . Audierunt  ergo  omnesgentes  opprobrium  /««/,?;, quod  fcili- 
cet  AEgyptii  ruipiterdcuiSieffent  a  Chaldxis,  &  non  tantum  in  fugam  conicdi  ,fcd  cxli  ma- 
gna ex  parte,itavtregnum  AEgypripropeamiflum  fuel  it. reda&ilaltcmfucrint  in  tales  angti- 
ftias,  vt  perdiderint  optimas  vrbts,&amplilfimamditionem ,  nempe  in  tota  Afia  vfque  ad  ri- 
pamEuphratis.Dicit)(/.rwo^f;^«/>/f«^m/<'«/7^^>,),<</w  per  vocem,velclamoi-cminte!!ig:tlamcT.- 
tationcs.  tandem  fubiicit,  Qiiafortis  impegit  in  for'.em.VoRtt  hoc  kaexponi,  Gonflixitfortiscum 
forti,fed  Chaldxus robuihor  fuit  AEgyptio  .  Ego  aurem  potiusinterprctor  dc  AE-yptiis .  & 
poteftctiamhoccolligiexfineverfuSjvbidicita^oJCftV^f.ItaProphctaintelligit  niclutudi- 
nem,qua  fuperbiebant  AEgyptii,fore  illis  impedimento ,  quemadmodum  fokt  fieri ,  vbi  acics 
turbata  eft. Nam  quo  maiorcft,&copioliorexercitus,c6magisintcrfetumultuaritur,&a!ii2- 
lio<  perturbant.Sicxiguiis  efllt  excrcitus,  poffent  vcl  p.iiilatim  difrtigere,vcl  fubfiftcn.  &  retra- 
hcre  pedem, donee haberent  tutum  cfTugium  -.  fed  in  magna  turba  eft,  ctiam  magna  trepidatio, 
&  inde  tumult us,vt  omnia  fintconfufa  .  Id  ergo  dclignat  Propheta  hoc  verfu  ciim  dicit ,  Feriis 
co»f>'rf/o>-/«w»^/'f^c^/w«/cfo</f»'K»r/(wfco)hoceit,qi.antumuisconfligant,impingcnttamenin- 
tcr  fe,hoc  eft  collident,  inter  lc,&  mutupjn  tumult  iij  ita  vt  cadant  fimul,  &  corruat  quafi  mole 
fua. 

P   R  E  C   A  T  t   O. 

Dd  omnipotent  Dots,  quando  \idanus  opulen^md  regna  non  cjfimjje  mantmt  team 
Vf  difcamus  tctntum  rccumbere  in  auxdium  titum,  &  nos  tibi  qua  decct  kumditatejubij  • 
cere,\t protegamurmdnutua  }%fhccvmca  fiduaanosfuftincatin  omnibus  pcriculis, 
quod  fufceperis  fastis  noflrx  cuntm  :  cy  inter cdmilitemus  fub  vexrflo  tuo  in  fincerd 
yitce  pictatc.donec  td.dem  potiamurjruBu  vt£lori<e  noftne  in  calejli  tuo  regno  per  Cbri 
(lutn  Dominum  nojlrum,  Amen. 

1}  Sermo  quern  locutus  eft  IehouahadlereniiarnProphetam  ad  ve- 
niendum, vcl,de \enicndo,  de aduentu  Nabuchadnezer  Regis Babylonis 
ad  percutiendam  terrain  AEgypti. 

C  V  p  e  r  i  v  s  vaticinium  fuit  tantum  ae  cl.ide  excrcitus  AEgyptiachcum  Pharao  vcllct  opcm 
^rerre  Airynis,quibustunceratfa-deiatus.hxc  vero  Prophetialongiusextcnditur .  Denun- 
tiatenimleremiasforectia  AE.yptoluas  vices,  qucmadmoduicimusab  aliiscuamProphttis 
pcenas  illis  denutiatas  faille.  Et  Ezechiel.multis  capitibus  hoc  argument  h  profequitur,q  uia  fuis 
illecebrisdeccperantpopulu  Dci&  ideo  pcenas  deillisexegit  Dcus,non  tantum  ob  lcrlera,qui- 
busprouocaueiaccius  nam  intus,fed  quiacorrupcrantIudxos,iv:magisacmagisconfi!mauc- 
rantipfosinfuaobftinauone.  Nuncereotcnemus  Prophctxconriluim.Summacft,poftquar.; 

LL 


CAP.    XLVI.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

Deus  iudicium  fuum  exercuerit  contra  Itraelitas,&  Iuda:os,  fore  etiam  iudicem  AEgypti,&  a- 
liarum  gentium.  Porro  noudum  eft,hoc  vaticimum  editum  fuiffe  ar  tcquam  Vi bs  cspcreuir. 
Cum  ergoftarentadhucincolumesAEgyptii,&illorumauxiho  freti  ludxiputarent  fe  fore 
tutos  ab  omni  violcntu  Nabuchadnczar,tunc  vaticinatus  eft  Prophcra.  Atque  iterum  videmus 
non  feruaritemponsordinem  in  his  vaticiniis:  quia  concionatusfuerat  de  clade  exercitus  quar 
toannnoloiakim.  Probabilcautemeft>quaniiis  tempushicnondelignetuisprxdiftunuui'ir 
f  uiffe  exitium  AEgyptiis .  namantequaminciperetleremiasdcfungimunereprophcucOjIfaias 
clamabat  contra  A  Egyptum .  Eodem  etiam  tempore  Ezechiel  cum  exularet  apud  Chaldaros, 
iubfcriplit  vaticiniis  Iercmia:,&  multo  etiam  p!ura  dixit  contra  AEgyptum.Notondum  tamen 
eftjleremiam  non  femel  duntaxat  prophetaffe  de  hac  clade  AEgypti.  poftquam  enim  illuc  tra- 
dusfuitjVtante  vifum  eft,  confirmauit  quod  prius  dixerat.Mulus  ergo  annis  ante  captain  Vr- 
bempradixeratleremi.is quod  hie  legimus.  Sed  cum  Iudiciipernerent  quod  prius dociscrat.i- 
terum  illis  cohrmauit  cum  effet  in  AEgypto,  neque  id  fine  magno  vitx  difcrimir.e.quia  neque 
Regi,neque  etiam  Genti  parcebat.Dicit  ergo  tunepbi  datum  fitifee  fermonem  deaducniu  l\jgis  'Ma- 
buchadneT^r  ad  perCHtiendam  terram  AEgypti .  Ha&enuslocutus  eft  de  pcena  quam  Deus  inflixit 
AEj,yptiis,fed  extra  regnumproperipam  Euphratis.Nunc  ergo  aha  AEgypti  pcena  memora- 
tur  ,  cum fcilicet  rex  Nabuchadnezar  non  tantiim  progreffus  eft  obuiam  ,  vt  AEgyptios  arce- 
ret  a  l'uis  finibus.fed  perrupit  in  ipfum  regnum,&  fpoliauit  multas  vrbes,&  ita  afflixit  totum  re- 
gnum,vtpoftea  AEgyptiusquali  precario  regnauerit.  Scquitur, 

14  Annuntiate in  AEgypto  &  promulgate  in  Migdol, promulgate 
inNoph,&  in  Taphnees^diciteJStaJ&  para  te.quia  \oi-a.uit}\elcofumpfity 
gladius  circuitus  tuos. 

Profequitur  candem  loquendi  formam  quam  heri  vidimus:&  ratio  fuit  expofita,quoniam 
vt  homines  parum  attenti  funt  ad  iudicia  Dei ,  frigida  fuiffct  leremix  legatio,  li  familiariter  & 
more vulgatolocutus effet.  Oportuitigiturip(uminiub!imeattolli,&  proferreemphaticos 
fermones,quemadmodum  facit.Rhetorcsafftftant  magniloquentiam ,  fed  tantum  vt  luo  ftre- 
pitu  plaufum  captent,vel  afneiant  hominum  animosinani  aut  metu.aut  gaudio  .  fed  Prophets 
aliudfpeftant.nempe  vtdoceant,hortentur,  repra?hendant,minenturcurnaliquofruftu.  Di- 
cit,  Annunciate  in  jl  Egyptf.quzti  hie  ex  tribunah  proferret  fententiam,  quia  prasditus  etiam  erat 
diuina  authoritate.iubetigiturhuncnuntiumperferri  ad  <£gyptios.  pofteaquatdem  vibes  no- 
minat,Migdol,Noph,  &  Taphnees.Nophquidam  exiftimant  effe  Alcxandriam  vied  probabi'e 
eft  effe  Memphim.&  id  etiam  fatis  liquet  ex  multis  Script  lira;  locis.  Fallimturautem  qui  exifti- 
mant eande  fuiffe  vrbe  Migdol.  nam  Prophcta  noftcrile  diftinguit.de  Taphnets  alibi  fuit  di- 
£r.um.Erantautemvrbesift£&cclebres,&Iudans  magisnots propter  viciniam.  ScimusMcm 
phim  fuiffe  vrbemfamofanv.fed  maior  etiam  eratiriiuscognitioapiidIfvaclitas,quoniam  non 
procul  aberat  a  tranfit  u,queadmodu  colligitur  etiam  ex  fecundo  libro  Mofis,  &  aliis  locis  Scri 
ptunj.Deinde  vidimus  Iudasos  habitaffe  in  Taphnees,cum  profugi  effet  a  patria,&  excepti  fuif 
Tent  hofpitio.Perindeigitur  eftacfi  diceretPropheta  Dcum  iam  armatum  effe  aduerlus  AEgy 
ptios.  Sedquoniam  non  erat  illis  prsfedusdoftor,ideoloquiturtanqii2mdegentibus  extcris, 
Annunciate ,inquit,<»  &gypto,  hoc  eft,fciant  hoe  AEgyptii .  Dicite,Sta,  cr  para  te,tjkia  vorauit gla- 
dius fines  f«o5,vel  quicquid  eft  in  circuitu  tuo.  His  verbis  fignificat  Prophcta,  etiam  fi  AEgyptii 
antetempus  &  mature  admonitifibi  caueant,tamen  inutilem  fore  eorum  diligentiam,quia  non 
impedient  quo  minus  exequatur  Deus  quod  ftatuit. Loquitur  tamen  dereincredibiliquoniam 
AEgyptii  putabant  fe  procul  abeile  ab  omni  periculo,  ideo  dicit  Prophcta,  quantumuisie 
parent,tamcn fruftra id  facturos .  deinde deridet  corum fecuritatem , quod  fcilicet  exiftiment 
omnes  fuos  fines  effe  extra  iaftumtelorum.  Sequitur, 

15  Quomodo  difperfus eft  fortis  tuus ,  ad  verbum  eft,  fortes  tui ,  eft 
mutatio  numerl  ,non  ftabit ,  \ehion  fletit  jquialehouah  impulit  eum ,  iterum 
mutator numerus  j&efigmt enim fortes  illos. 

His  verbis  clarius  exprimitProphetaquod  nunc  attigi,AEgyptios  fcilicet  non  forcpnes 
adrefiftendum,  quanuis  colligantvndiqueauxilia,quoniam  Deus  contra  ipfosbellum  geret. 
Per  admirationeinterrogat,Qiii  factum  eft,vel  qui  fit,w  fortes  tui  ita  dilperji  fint  ?  veil  u  enim 
fignificat  verrere:fed  hoc  loco  accipitur  pro  diipergi.Statmi  refpondet,  Hempe,  inquit,  (juoniam. 
Deus  impulit  ipfos,nm  poterunt  Bare-Qwrlium  fye&et  interropatio  hcti  dnimus^ 
creduliprofajjuladucuntquicquid  audiuntex  Prophetis:  &quandiu  proipcre  illis  res  fucce- 

dunt,in- 


IN  IEREMIAM.  Jj8 

dunt,indormiunt  quodammodo  fux  fortunx, ac incbriantur ,  vt  non  metuant  quicquam , nc- 
queexiltimentfe  foreobnoxios  vlhsincommodis .  Q^pmam  ergo  cam  li.iperl.-e  profani  ho- 
mines Dcum  contcmnunt,  ideo  ex communi  fenfu  Prophetx  interrogant, Q«i  hoijitlq uia  kili- 
cet  leremias  iermonem  habebat  de  rebus  adhuc  occultis,&  qua?  non  porcrai.  i  cadcre  lub  com- 
munem  hominum  ienium .  Videmus  ergo  quid  valeat  admiratio ,  Qttomodo  cetidt  >*  m  fortes  tut*. 
nempijinquit^ww ipfis  impulit  lebouah nonflabunt .  Hie  rurfus  tenendum  eft  q uod  he rl  bretnter. 
attigimus,nempeperueriahduciaprof3noshominesfefcdecipere,dumoppomiiitDapoten- 
tix  terrena  iublidia ,  &  exiftimant  le  bene  effe  munitos  cum  habent  multas copias,Lum  habent 
propiignacula.Deindcci'imhincindeetiampoiruntlibiacceriereauxilia,fcianius nihil  magis 
tireexiciale,quamconftdereterrenisopibus,vbiDeuspronuntiatfe nobis ciTeinfeic.im.  Hue 
fpe&at  quod  dicit Propheta , Non cms~literunt,quia lebouah  impulit ipfis : quali diceret  negociura 
A Egyptiis  fore  non  tantum  cum  rcge  Baby lonio,lcd  cum  Deo iplo, quem  prouocar unt .  Se- 
quitur, 

j6  Multiplicauit,impinget,etiamceciditquif(]ueinrociiimruum; 
&  dixeruntjSurge,  &  reuertamur  ad  populum  noitrum ,  &:  ad  terrain 
natiuuatis  nofh^a  facie  gladiipopu  farms. 

Breuitas  verborum  facit,  vt  obfeura  vel  ambigua  fie  fefctentia :  fine  fuft antiuo  ponittir  hk 
verbum,nann  mulriplicaiiit.-fcdrefertur  ad  Dcum.Deus  ergo  multiplicand. demdenuitatio  eft 
numeri.iineularisenim  vice  pluralisaccipitur  cum  dicit'jwia.  Seniuseit.multos  fore  quiim- 
pingant,qiuafci]icet  impelletipios  Deus,quemadmodu  didum  fuit  proximo  vend.  Hmc  pen- 
ce! quod  mux  fubiieitur,E/«m  cadet  qui/que  in fociumjuum,hoc  eft,anrequam  hoftis  ipfos  ferint, 
vitro tumultuahdo  iele  collidcnt,vt  quiique  impull'u  loeii  fui  corruat .  Poftea  addit,  Et dicent, 
S«>ge.bic  nondeindigenishabetur  fomo.-quidam  exiftimant  hocfpe&are  ad  extcros.quiin 
AEgypcum  concefferant  propter  terra:  fceeunditatem .  erat  enim  illis  perquam  commeda  ha- 
bitant in  AEgypto,quamlcimusfui(Te  opimam,&refcrtam  omni  copia.Quoniam  ergo  mul- 
tosperegriiios,&ho;pitesalebat  AE^yptus,  exiftimant  quidamlnterpretes Prophet  im  deillis 
loqui:  quali  dicret.Quiveneruntin  A  Egyptum,vtcommod£diicdegcrent  propter  rerum  o- 
mnnim:ifrluentiam,videbunt  nihil  tibi  melius  effe,  quamprocul  illinc  fugtre.  Dice  nt  igitur^ 
Surge,  hoc  cft,quifque  hortabitur  altcrum  dicendo ,  E.tmw  in  terram  natiuitatis  nufir* ,  hoc  eft, 
content!  limusfolo  noftro  natali .  namifta  AEgypn  vbertas  nobis  ent  mortifera  fi  manea- 
nius.SedpotiusexiitimoProphetamrefpicercadmilitescoducl;itios.Hcrl  vidimus,ciim  Pha- 
raomilitaretadrip3mEupkuuis,fuilTeineiusexercituAEthiopas,c\  Lydos,&multosctiamex 
Lybia:&paul6p6fividebimusiterumfuiircmilitesconducT:itiosin^E'j;yptocum  eamag°ref- 
fus  eft Nabuchadnezer . Optime ergo conuenit , Prophetam  verba faceie de militibus  exteris, 
quos  ftipendiis fuis  alebat  Pharao .  nam  initio  verfus  dixit ,  Quifque  impinget  in proxiinum  fitum: 
deinde  iequitur,  Tunc  dicent, Reuertamur  ad  populum  noftrunt ,  ©-  in  terram  n.xiiuitatis  ncftrte  ■  Cum 
6.\Qtt,impingct  quifque inproximum  fuum,  certe intelligit  fortes  illos ,  qui  ad  protegendam  A Etjy- 
ptumvocatifiierant.Deiitdem  ergo  continuatfermonem  cum  dscit,  .£#>£?,  or  reuertamur in)er-^ 
ram  natiriitjti's  neftrxDicir, *A  facie  gladif  />o/>«/<w//r.quanquam  nslinquidamdeducuntd  J»,hoc 
cft,vjnoAexponunt,GLidiuminebriatu.  Hieronymusvertit,Columbam,iedabiqueratione. 
ErgoGladiumpopulantem  voeat,quiiam  inebriatuseratmultoranguine,  8c  quicdidcrat  mul 
tas  ftrages .  Inteliigit#autem  gladios  militum  Nabuchadnezer  .  quidam  vertunt,Contriftanteni 
gladiutnded ilia expofitio videtur  mihifrigida.  Dicuntigitur ,  Quia  iam frafti i'uinus,  &  vide- 
mus hoftes'2,raffanimpune  per  ftrages,&occidereomncsobuios,njhiitutiuseft,quarmedirc  in 
terram  noftram.    Sequirur, 

17  Clamarunt  illic,Priarao  rex  AEgypti,  perturbationis,  preterm 
tempusitatLiturrijVf/foW^w. 

Coiungi  debet  hie  verfus  cum  fuperiore.  refcrt  enim  militu  voces,  quidecepti  fuaopinione 
clamamt  undc,Pbarao  eft  nobis  I{ex  perturbation*),  prxdicit  Proph.quod  futuru  eraricd  in  tepo- 
re  prsterito  loquitur  communi  more.  Prophxtxenim  ftatuunt  res  incognitas  quali  ante  otu- 
los,qu6  fcilicetridem  fuis  vaticiniisconcilient.Dicit  ergo  fore  clamortm inter  mililitcs. P^r^a 
rci  AEgy^fj  cftRfx  perrurharioniqi«iaenimin  genitiuocafu  Lcgidebef.quali  diceret  Proph. 
militesrciplalenfuros  Pharrtone  non  reiponfuru  fux  iadatix.Nomen  £gypti  priusinflabat  il- 
lum,iSc  tota^ente  arrogantiaideindc  apud  vicinas  getcs etiam  crat  formidabHe.  Cum  ergo  vc- 

LI.    ii.  " 


CAP.    XLVI.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

nirent  ad  Pharaonem,putabant  fe  venire  ad  quempiam  Deum-.Propheta  deridet  ftultam  illam 
perfuafionem,  &temere  coceptam,acdicit,Quemadmodum  clamabunt  illic,Pharao  qui  Rex 
eras  magnificus,tu  nunc  es  Rex  turn  ultus.vel  perturbationis.  Quod  fcquitur  male  exponut  In- 
terpretes,meo iudicio.  omnesenim  vno  conf  enfu  exiftimant  nderi Pharaonem ,  quod  tempus 
cxtraheret,  ciim  tamen  prius  dixiffct  lie  venturum  contra  Nabuchadnezer  -.ficuti  terreni  Reges 
vbi  exiftimant  fe  fatiseffe  inftrucl:os,non  expectant  dum  immineat  hoftis,  aut  dum  inueniat  eos 
domi:fed  procul  obuiam  eunt.aliiputant  fuiffe  codi&um  tempus  ad  preHum:  quemadinodum 
olim  folebant  fibi  hinc  inde  condkere  certum  diem  ,  quo  deicenderent  ad  conflictum  .  fed  ex 
proximo  verfu  colligere  licet,Propheta  aliud  velle.Ridet  igitur.nifi  fallor,  ftultitiam  Pbarao- 
nis  alia  de  caufa  ,  quod  feilicet  putaret  fuiffe  vanas  &  friuolasminas  ,qus  fparf's  fuerant  apud 
ludsos. neque  enim  latebat  AEgyptios  quid  prxdictum  effet  a  Prophetis.  llaias  longo  tempo- 
re vociferatus  fuerat  contra  Iudsos  ciim  foedus  percuterent  cum  AEgyptiis,  &  illuc  confuge- 
rentadpetendumauxilium.Nondubiumeftquin  aulici  vt fibi gratiam  acquirerent  ,dixerint, 
Ecce ,  Prophets  noftri  impediunt  quantum  poffunt ,  &  cauendum  eft ,  ne  populum  auertant. 
dum  ergo  tempus  eftfeedusfancirevtile  vobiserit  non  minus  quam  nobis.  Cum  ergo  multis 
anteannispra:di<aafuifret  AEeypticlades,&poftIudaearfl  euerfam,  &.  vaftatam  manerent 
incolumes  AEgyptii,probabile'eftfuifremagisobduratos,ciimfciljcct  putarent  tempus  clap- 
fum  effe:&  hoc^quemadmodum  dixi,confirmat  contextus.    Sequitur  enim, 

18  ViuoegodicitRex/wi»owc^Rcx,Iehouahexercituum:quojnfam 
ficut  Thabor  in  montibus,&  ficut  Carmelus  in  mari,veniet. 

Qviprfum hoc diceretPropheta,nifi quia  AEgyptii propter moram temporis  putaf  at  fe 
elapfos  effe?  Cum  ergo  diuturmtasillos  falleret,dum  putabant  Deum  mentitumeffe,vel  effe  o- 
blitum  eorum  qux  prxdixerat  per  fuos  Prophetas,dicit,  Vim  ego,inquit  lebouab,  hoc  eft  per  vi- 
tam  meam:iurat  hie  Dais  per  v jtam  fuam,  venturum  quicquid  nunc  denuntiat .  Hie  videtur  gc 
nuinus  effe  fenfus-.nequetantum  propter  AEgyptios  italcquutus  eft  Propheta,  fed  propter  Iu- 
dsos.Scimus  enim  illis  fuiffe  folenne,& nimis  tritum,ia6tare  vana  effe  terriculamenta  quscun 

IT  -  que  loquuti  fuerant  Prophets  ex  ore  Dei .  hinc  ilia  diiteria ,  Cras  moriemur,edamus,  &  biba- 
'' J  mus.dcinde  voeabant prophetias  Onera,odiofe feilicet,  fimul  etiam  per  contemptum.  Cum  er 
croimpiifibiimpunitatem  promitterentexDei  tolerantia,idconcceffe  fuit illis teftatum fieri 
quod  hie  legimus,nepe  venturu  effequicquidminatusfuerat  Dais,  etiam  fi  ad  tempus  diffimu 
let.Sufpendit  enim  poenas-.  fed  interea  tandem  erumpit  eiusvltio,  cum  increduliputant  omnia 
profpere  ceffura:imo  ciim  dicunt,Pax,&  fecuritas.tunc  repcmeillos  obruit  intentus.  Meed  er 

i.Thfa.}  «0  tempusintelligit  a  Prophetis  pratfixum ,  non  quod  diem  certum  notafient  ,fcd  quia  loquuti 
Fuerant  de  clade  AEgypti,acfiiam  Deus  in  medium  prodiiffet  vindex.  Quoniam  ergo  dicebat 
tempus  elapfum  effe.Deushic  per  vitam  fuam  iurat:&  ideo  dicit,C«»  nomen  eftrexhbouabe.xerci- 
tunm .  Opponit  hie  Deus  fuam  magnitudincm  potential  Pharaonis ,  &  omnium  aliorum  Re- 
"um:quia  fcelicitas  fuperbiam  fere  fecum  trahit:&  quicunque  excellunt  dignitate,  &  potentia, 
rcddiinturferoces:ideovtreprimatDeustaleminfolentiam,dicitnon  in  alios  quam  infevnum 
competcre nomen  Regis£terniDeiexercituum:^w>f,inquit,/?iw  Thabor  e  ft  inmontibus-.zsr  Car 
melus  in  mari .  coa<fta  eft  eorum  expofitio,  qui  dicunt,Sicuti  ferz  vt  effugiant  venatores  tranf- 
euntinvicinosmontesa  monteThabor-.  &  ficuti  arbores  exfa  in  Garmelo  vehuntur  per  ma- 
re -.hoc nimis  eft  coaftum, nee poteft etiam  bene aptari prxfenti  loco,  quorfum  enim  tendit 
Propheta?nempe quod  nuper  teftatus  eft  fore  immutabile ,  &  ita  firmum  ac  fixum,  vt  non  pof- 
fit  reuelli :  etiam  fi  totus  mundus  conetur  labefa&are  quod  Deus  decreuit ,  tamen  nihil  faftu- 
rum .  Dicit  enro ,  Sicut  Thabor  eft  in  montibus ,  id  eft  ficuti  mens  Thabor  circundatus  eft  aliis 
montibus,&  habct  illic  firmas  fuas  radices,  ita  vt  non  poffit  auelli :  licuti  etiam  Carmelus  eft  in 
mari(Carmelum  vcro hie  Iudsiintelligunt  non  montem ilium  vbi habitabat  Nabal,fedmon- 
tem  quiprominet  inftar  lingus.non  procul  a  Ptolemaide. )  Carmelus  ergo  ille  cingitur,  vel  al- 
luitur  mari.ac  proinde  dicit ,  Sicuti  Carmelus  eft  mom  in  mm ,  erf  cut  mom  Thabor  ft  us  eft  in  loco 
ulto  inter  mo»tes,8c  tarn  Carmelus ,  quam  Thabor  manent  defixi ,  neque  transferri  queunt  in  a- 
lium  locum:ita  veniet,id  eft  firmum  crit  hoc  vaticinium,  neque  carebit  fuo  effe&u:  quafi  dice- 
ret  non  poffe  refigidecrctumillud  Dei  immutabile,  ficuti  non  poteft  rapi  Carmelus,  vt  alio 
tranfeat,neque  etiam  Thabor. Nunc  tenemusconfilium  Prophets.    Sequitur  iam, 

19  Vafa  migracionis  faciei p<ira,ubi  habitatrix  AEgypti:quia  Noph, 
idett}Memf)hisjn  folic  udinem  eric^vaftabitu^vt  non  fit  habitator. 

Ini'ultat 


IN    I  ER  EMI  AM.  %9 

I  niultat  Propheta  AEgyptiis,vt  magis  ac  magis  confirm  et  fuam  doftrinam.  divimusenim, 
&  experientianimisdocct,parum  moueriincreduIos,cum  Deusillos  citatad  fuum  tribunal,^ 
ttat  vindi&a:  fui  ligna.  manet cnim  ftupidi,  nifi  violcnter  excutiatur  illis  torpor.  Ha?c  ratio  eft 
cur  Prophets  grauius  inf  ultent  reprobis,ncmpc  vt  illorum  fomnolentiam  expergefaciant.  Dt- 
Otmtm, Sume  tibivafatranfmigrati»rtis,hoc  eft,&  veftes,&aIiacomparatibiadnngradum .  £- 
gyptii  propter  terrx  fcccunditateni  quieti  manebant  in  patria,  &  quaii  fcdcntariam  vitam  age- 
bant.Nunc  Propheta  lignificat  alio  illis  migrandum  effe ,  &  iubet  vt  fe  comparcnt  ad  longum 
iter,vel  peregrinationem  .Vac  igitur  tibivafa  tranfmigratisnis,quiit  Memphis  infelitudinemredigetur 
ej- v. tH  obit  urn  non  fit  habitattr  ■  Memphim  iterum  ponitquam  diximus  vrbem  fuifl'e  celeberri- 
mam,&  regiam  l"edem:illam  dicit  fubie&am  fore  vaftationr.cum  tamenfciamusfuiffeillic  Py~ 
ramidesqua:  numerantur  inter  orbis  miracula.  vrbs  erat  populofa,&  habebat  multas  commo- 
dttates-.Propheta  illi  vaftitatem  denuntiat.Si  ergo  manet  talis  folitudo  vrbem  cclcberrima,quid 
fictminonbusoppidis?quidfietpagisipfis>Nunctenemusconfilium  Prophet£,nempe  cum  ir 
ruptionem  facict  Nabuchadnezer  in  ^gyptum,  omnia  eifore  expofita ,  vt  pro  hbidine  rapiat, 
fpoliet,&  totam terram  dcuaftet.    Nuncfequitur, 

zo    Vitula  formofa  AEgyptus;afmcT:ioab  Aquilone  venic. 

HlcrignificatleremiasquanuislafciuiatAEgyptusinfuisdeliciis.tamennonpoiTeerTugC' 
re  Dei  vindictam. Hell admonuimus cur  Prophetxcommcmorentopes,  &diuitias,  &  poten- 
tiam  impiorum,quia  fcilicet  excatcantur  dum  abundant  omnibus  bonis.  Neq  ue  enim  quicqua 
rnetuunt,necfolicitifunt:fedfalfaopinionefe  eximuntabomnimalo.  quomaergo  ita  fuper- 
biunt  increduh.Prophetx  ex  oppoiito anticipant>&  dicunt,  Qitantumuisexultent in  fuis  viri- 
bus&  copiis,tamen  vbiDeo  viiumfueritiplosipoliare,foreomnium  niiferrimos. Propheta  i- 
gitur  in  funima  aufert  faliam  opinioncm  tarn  AEgyptiis,quam  Iudxis:quati diceret,AEgyptii 
conduntfuaprofperitate,nempequemaclmodiimii  vitula  in  agrislafciuiat|/?«/c<</rf»«r<»)inqUir, 
ali't'idevenit,renit. Kepetitidtm  verbiim,vttollatomnemdubitatione.  Venit  ergo,*>f»/> affiiffh 
ab  A(y«»7owe,nempe  a  Babyloniis,qui  fiti  crant  verfus  Septentrionem  refpe&u  ludes>qucmadmo 
dum  herl  diximus. 

2.1  Etiam  mercenarii  eius  in  medio  eius  tanqua  vituli  faginati:  quia 
ctiamipfivertentterga,fugientfimul,nonfteterunt,quia  dies  calami- 
tatis,ve/w//m<f,venit  iupcr  eos,tempus  vifitationis  ipforum. 

Hlc  Proph.vocat  mercenarios  .*eypti,vt  nuper  diximus,exteros  milites,quihinc  inde  eodu 
ifti  fuerat  etia ex  regionib'Ioginquis,  ucuti exLydiatquanqua  fieri  pottft,vt  eo  tepore non mul 
ti  mare traiecerint  ad  AE^yptios:  fed  habebat  AEthiopes,qucadmodu  etia  dicit  Ezechiel  mul 
tos  venule  Chusjhoc  eft,  A  Erhiopia  deindehabebant  alios  ex  Lybia,&  vicinisterris.lllosergo 
comprthendit  Ieremias  vno  nomine,&  dicit,ErMm  me  reentry «'«*.Qm  aute  ita  conducunt  fuas 
operas  videntur  magis  effe  bellicofi.nam  qui  defendunt fuam  putriam,faciunt  hoc  neceflitate. 
Sed  qui  vitro  qusrunt  bellu,&difcedunt  procul  a  fuis  finibus,vt  militent,illi  videntur  effe  ho- 
mines proiecti  ad  omnemaudacia.Sed  Propheta  dicitO^hoc  e(i,etiammercenari)  eius, id  eft,non 
tatum  AEgyptii,qui^fTueti  lunt  molli  &  tenere,  vitx,fed  AEthiopes,&  alii  qui  procul  accerliti 
f  uerint,*7/i  etiam  in  medio  eius  font  Willi  faginati ,hoc  eft,replebunt  fe  AEgypti  abundatia:<Sc  hinc 
fiet,vt  futuri  fint  prxda  hoftiu.lcimus  enim  nihil  magis  cotrariu  effe  militib*,quam  fi  molliter, 
&  laute  viuant.  Nam  ex  vetuftis  ducibus  Hannibal  eelebratur  .  fed  qui  faft  u  eft,vt  cum  illo  in- 
ui&o  exercitu,quo  terruerat  totam  Italiam,conciderit?'nepe  quia  Campania  fuis  lautitiis  ill  urn 
fregit  illic  enim  vixitnonmilitaritcr,lc-dhabuitmcnfasopiparas  cum  totoexercitu.  hincfafta 
eftergo,vtampliusnonfuerintqualesfuerant.  Sic  etiam  Propheta  dicit,  AEgyptusperckt  mi- 
litesfuosconduftitios.nam  iploslaginabitfutslautuiis.Q_n.id  tandem  accidk  iphs?coparateos 
vitulis  pa"io,  hoc  eft  faginarii.vertutquida  Vitulospafcui,fed  non  reftc.pn  enim  fignificatpro- 
prie  fagin.ire:ergo  vocat  vitulos  faginarii  qui  faginantur  vt  contrahant  pinguedincm,  &  flatim 
ma ftentur. Dicit  ergo. Ipfi  tjuoqxe nertent  tergawfugient (imul.tadem  dicit ,No»  tfabunt ,  quia renit 
tempuscaUmitatis.    Nonpodemhocnuncabfoluere. 


Pr 


E  C  A  T    I    O. 


Da  omnipotent  Deusfi  nohis  indttlgeas,  ne  abntamur  tuapatientia,  ne  etiam  lafci- 

Ll.    in. 


CAP.XLVl.  IO.    CAL.    PR  AELE  CTIONES 

Mmus  in  profyeritdtcfed  difcdtiw  nos  itd  Jjontefubigere,  vf  tibi  pareamus  tota  \>ita, 
0>  mortificdre  carnem  noftrdm}ne  vllofaslu,  vel  peruerfafiducia  ejferamurfed  ltd  de- 
gamusfub  metu  tuo ,  vtfetnper  te  reuereamur ,  cjuum  reputdbimus  te  efie  iuflm  mundi 
iudicem,&  tamen  in  te  recumbdmus,  quum  agnofcemu*  te  efie  nobis  Vatrem,  quemdd- 
modum  nos  adoptare  dignatus  es  in  F//w  tuo  ynigenito  Domino  nojhro,  Amen. 

2,2,     Voxeius  tanquam  ferpentis  incedet,quiainpotentiaincedent, 
&  cum  fecuribus  venient  contra  eam,ficuti  carfores  Jignorum. 

N  On  tarn elegantie;ftudetPropheta,quamvtconfirmet quod antedoeuerat.Pcrtinentigi- 
.  turhgursE,quibusnunc  vtitur,  nonadfermonisornatumlimpliciter,fedpotius  advehc- 
wentiam: quia  ficuti  dictum  fuit,  vaticinia  non  fatis  haberent  fideiapud  homines  ftupidos,nifi 
adderetur  tales  ftimuli.  Dick  autem  vocem  A  Egypti  ambuUturam  quafi  vocem ferpentis:  alii  vertunt, 
Quafi  Terpen r.fed malo  in  genitiuo  cafu  legere>&  melius  conuenit:quia  ligniticat  Proph.obflre 
peras  fore  querelas  AEgypti,quemadmodum  ferpentesreptando  eduntiuosfufurros:&  ita  fi- 
gnirlcat  AEgyptioscladeaccepta,ade6fra6tosfore,vtnonaudeantliberasquenmoniasemit- 
tere  ficuti  qui  palam  vociferantunled  qui  erunt  fuperftites  cos  terrore  attonitos  fore,vt  obmur 
murend  quemadmoduferpentesfibiladoreptarediftufuit.  Nunctenemusgenuinu  Propheta: 
fenfil.  Dicit  AEgyptios  ita  fore  abie£tos,vt  non  audeat  pleno  ore  coqucri  de  fijis  miferiis,quia 
tantum  obmurm urabunt,  non  fecus atque  obfeuris  fibilis  vtuntur  ferpentes in  ter ra.  Vox.  ergo 
«#*,inquit,  tanqmmferpentls  incedet,hoc  eft,perget :  &  ita  fignificat  inquietudinem,  quia  qua- 
rent  latebras,  &  fugient  hue  atque  illuc,cV  nufquam  audebunt  confiftere.  Hoc  vero  fignum  eft 
rniferrimxtrepidationis,vbiquimalis  fuccubuit,  non  repent  tamen  locum  vbi  pedemfigat, 
fedcogituroberrare,quemadmodu  ferpetes.Hieronymus  vertit  Inftar  sris,  quafi  lcriptu  eflet 
nwij.ied lam  oftedimus quid  velit  Propheta.  Sabiicit,Venient  enim cumexercitu  vel  cum  poten 
tiaVn  hgnificatvtrumque.  loquitur  nunc  deChaldans.  dixit  trepidos  fore  AEgyptios,  &  ita 
c6triros,vtneliberosquidegemitusaudeantemittere.Nuncfequitur  ratio:  demerit enim  Chal 
dxictm  potentu,ve\  cum  exercituivenient  non  tanquam  milites  ad  yrxliandu, fed  tdnquam  aeferes 
Ugnurnm  cum  fecuribus  .SivmhciX  minimi  dubium  fore  belli  euetum,fedChalda:os  in  AEgyptu 
venturos  ac li  ad  cxdendas  arbores accederent  homines  conductitii .  Milites  enim  armantur  gla- 
diis  &lanceis:quia  cam  hoflibusnegotium  eft,nec  poffunt  vincere  line  periculo,vel  faltem  non 
vincunt  fine  fudore. Propheta  autem  dicit  Chaldxoseafiduciarefertos  fore  vt  non  ducat  AE- 
gyptios pro  hoftibus:quia  venient  tanquam  ad  c£dedasarbores,qu£  nonrefiftunt./^mVwrer- 
%o  ficuti  c&fores lignorum.T acitaeft  antithesis  inter  gladios  &  laceas,  &  inter  fecures,  ficuti  etiam 
inter  miIites,&cxforeslignorum.    Sequitur, 

%l    Excider lint  fy luam  eius,dicit  Iehouah,quia  non inueftigabicur, 
quia  multiplicati  funt  pi£  locuH^phfcjUdmlocusla^  non  illis  numerus. 

Hicprofequitureandemfententiam  vtitur quidemprxteritotempore,fedlcimus hoc  vfi>- 
tatum  effe  Prophetis.Rurfus  comparat  populum  AEgypti fylux,quemadmodum  fingulos  ho 
minesdixerat  fimiles  fore arboribus.Exctt/m<»r  ergofyluAmeius,hoc  eft  excidet,*7/^«/>  lehouah. 
Confirmandi  caufa  tribuit  Deo  hunc  fermonem:quafi  diceret  fe  nihil  prxdicere  quod  non  fta- 
tuerit  Deus.Ergo  vult  tollere  omnem  dubitatidnem:  quia poterat  ab  vna  parte  Iudari  cum  ex- 
penderent  AEgypti  opulentiam,detraherefidemhuic  vaticinio-AEgyptiietiam  fpreuiffent,co 
rili  iuis  viribus,minas  iftas:ideo  Propheta  inducit  Deum  loquetem,quali  diceret  hoc  decretum 
non  poflereuocari,quia  Deusloquutus  fit:&  dirit,multipliattos  effe  plufqudm  Ucuftdf,itdVt  non  fit 
numerus.  Vnum  omifi  q  uod  prxceffit-.Now  inueftigabitur  ■  quoniam  bis  legit ur  particula  '3  com- 
muniter  vtrumque de Chaldxisdicium  effe  volunt. vertunt alii,Non numerabitur.atqui  verbii 
npnjpropriefignirlcatinquirerc&inueltigare.poireteomodeficrefoluioratiOjVtnon  inuefti- 
geturfylua.Qu.anquam  alter  fenfusmagis  receptus eftquodfcilicet  non  numcrabuntur  Chal 
dxi.  Qupdfihscexpolitioplace^eritmutationumeri.quia  paulo  p6(tfequitur,l3i,multipli- 
cabutur:deinde,Qr»i'»  erit  numerus flnhjptis.  Verum,meo  iudicio,  no  male  quadratquod  pri- 
orelocodixi,ncmpenullam  fore  inueftigationemfy lux  AEgypti, id  eftpopuIi:quiaciimlyl- 
ua aliqua  exfa  eft,  apparet  nuda planities ,  nee poteft  notari  cuiufque arboris  loc us.  Quantum 
ad  rci  fummam  pertinet,parum  eft  difcriminis'deniq ue  intelligit  Propheta  cladem  ,  dc  q ua  va- 
ticinatur,tantamfore,vtAEgyptusin  vaftitatemredigenda  fit,quoniam  venient  cum  numero- 
fo  exercitu  Chaldxi:  &  opponit  hunc  numerum  copiis  AEgyptiacis,  vt  intelligant  hofies  longc 
fuperiores  fore.Sequitur, 

H    Pudefafta 


IN  IEREMIAM.  j4o 

14     Pudefa&aeftfilia  AEgyti,tradita  in  manumpopuli  Aquilonis. 

Dicit/>«^c^w#AE^/>fw»,quiaredigetur  in  maximum  dedecus:contumeIiofeenimi- 
pfam  craftabunthoftcs.Per^K/«w»A^/«7o»«>intGlligirChaldsos,qucmadmodum&alnspIu- 
ribus locis.nam  Babylon  refpe&u  AEgypti  vergebat ad  Septentrionem .  dcnique lignificat fu- 
perbosvidoresforeChalda?os,  vtcontumelioie  opprimant  AEgyptios,vbiillispoutifuerint. 
Nee  mirum  eft  candem  rem  totiesrepeti  a  Propheta ,quoniam  reseratincredibiliseo  tempore, 
vtantedmmus.Quoniaergo  difficileeratludeis  perfuadere,Chalde;osfore  vi&oresilhusgen- 
tis,&  terra?,  ideo  hanc  fententiam  pluribus  vci bis conhrmat Ieremias.nam  hac  hducialudatur 
eumobftinataincredulitate  populi.     Pergamus, 

2.5  Dicitleliouah  exercituum,  Deus  lfraeI,Ecce  ego  vifito  fuper  mul 
titudinem  qua;  eft  ab  Alexandria  ,&  fuper  Pharaonem ,  &  fuper  AEgy- 
ptum,&  iuperdeoseius,&fuperRegeseius,&fuper  Pharaonem, & 
fuper  eos  qui  confidunc  in  ipfo. 

Iterum  Propheta  loquitur  ipfius  Dei  nomine,&  opponit  Dei  gloria  pertinaciar  gentis  fust, 
quia  vt  di&um  fuit,parum  proficiebat  cum  minitarctur  AEgyptiis.Iuda?i  enim  dum  credebant 
terramillameffeinexpugnabilem  >fecurierant,quoniamputabant  AEgyptios  fibi  venturosin 
fubfidium,&  ita  pcrfuafi  erant  le  munitos  effe  contra  omnem  vim  hoftilem .  Qupniam  ergo  in- 
ebnati  erant  peruerfaillafiducialudanjcogitur  Propheta  nontantiim  pluribus  verbis  inf  ftere, 
fed  producereDcumquafiiudice.Non  ergo  hlcconeionaturfuisverbisjfeddicit,!^*^/;  exer- 
cituum,Detu  lfiaelloquutusefi,Ecce &o.plus  vehementia?  fuit  in  hac  loquendi forma quam  fi  Pro- 
pheta fuo  nomine  recitaffet  quod  Deus  mandauerat,&  tamen  non  commoti  fuerunt  Iuda?i,fed 
valuit  tamen  ha?c  oratio  adfrangendam  ipforum  contumaciam.  Dicitergo,  Ecce  ego  vifito  fuper 
mulritudinem^anbic  accipitur  pro  pon:t»  ponitur  loco  n.quanquamfunt  qui  vertat,Regem,  fed 
coa&e.  V ifitabo  fuper multitudinem  qua  eft  ab  Alexandria .  fcimusillam  fuiffe  celeberrimam  vrbem 
AEgypti,quanquamnondum  impoiitum  erat  hoc  nomen.neque enim  natuserat  Alcxaderqui 
de  fuo  nomine  earn  vocauif.fed  retinebat  nomen  fuum  antiquum  Hrfie  enim  vocatur  apud  He- 
bra?  ostpoftea  eoepit  vocari  Alexadria,&  mutatum  fuit  eius  nomen.  Eft  aute  fynechdoche,  quo- 
niam  complcftitur  Propheta  totamAEgyptum,  genus  fub  fpeeie.Deus  enim  non  pepercit  reli- 
quis  vrbibus  AEgypti,  &  ex  contextufacilc\>pparet  vatieinium  extendi  ad  omnesplagas  terra; 
illius,nec  txcipi  vel mil ;  1  .jirangulum.Sedquoniapoterat  Alexandria  manerefalua,tum alias 
vibes expugnarentur,ideoproducitur  in  medium  :quafidiceret  nihil  tutum  fore  in  AEgypto: 
Ecce,  inquiwvifitofuper  multitudinem:  erat vrbs  valde  populofa  ficuti  colligitur  ex  profanis  feri- 
ptoribus,&  hmc  etiani  plus  fuperbi^.putabant  enim  vrbem  fatis  fore tutam cum  haberent  qua- 
il iuftum  exercitum.  Deridet  vero  Propheta  hanc  inanem  gloriam ,  ac  dicit nihil  profore  Ale- 
xandria? ingetcm  popul  um,quin  ipfa  potiantur  Chaldari.  Vifto  i^kur fuper  totumpopulum,  deindc 
fuper  Vharaonem,®-  A  Egyptum  .  Nunc  fatis  intelligimus  fuiffe  nomen  vrbis  qua;  excellebat>&  di- 
fertecxpreffam  fuiffe  eiusmultitudinem,vtfcirentAEgyptiife  non  pofTeerFugereeladem,quia 
bellum  ipfiserat  cum  Dco,non  aute  cum  hominibus.quantifperenimrefpieiebantfolos  Chal- 
dxos,manebant  iecuri:fed  Propheta  expergefacitillos  a  fuo  veterno ,  &'  dicit  non  fpe&andum 
effe  quid  valeant  Cha'lda?i,  quia  militabunt  fub  Dei  aufpiciis,  &  eo  duce  penctrabunt  nullo  ne- 
gotio  per  totam  A  Egyptum  .  ideo  dicit,  Super  Pharaonem,®- faper  AEgyptum.  addit,  E/ fuper  decs 
eius. Scimusterramillam  valde  fuiffe  deditafuperftitionibus,&imbuti  fuerunt  AEgyptii  craf- 
fis  ac  pudendis  erroribus  cum  alioq  ui  pollerent  ingenio  &  perfpicacia.  fed  Deus  amentia  8c  fu- 
rore ilIospercuifit,vtfimiles  fere  effent  brutis  pecudibus.Ca?terum,quiaputabant  fibieertam 
falutem  fore  in  fuis  idolis ,  Propheta  illis  excutit  hanc  fiduciam,  &  Deum  pronuntiat  fore  iudi- 
cem  nonhominum  modo,fed  etiamidolorum.nam  fcimus  homines  vel  fuperftitione  k^c  con- 
firniareaduerfus  Dciminas,velriduciafuarum  virium.  quandiu  defixi funt  in mundo,femper 
colligunthinc  indemateriambenelperandi,  &  hinc fit  vtexiftimentfe  fore  faluos  quafi  Deo 
inuito.  Propheta  fubegit  illam  ftultitia  cum  diceret,  'EcceegoviftofupermultitudineAmlexandri/f. 
iam  adiungit,V*yfro fuper  deos  AEgypti.quoniam  increduli  vbi  fentiunt  fibi  non  iufricere  terrena 
pra?(idia,  cofueiunt  quide  ad  Deum,fed  non  afpirant  reda  via:quiaeuaneicuntin  ftultisfuisco 
gitationibus .  Ha?c  igitur  ratio  eft  cur  minetur  etiam  idolis  AEgypti Propheta .  Subiicit,  Super 
Rfg««'«*.vnusquidcm  erat  Rex  AEgypti.  cur  ergo  pluralinumerovtitur  >  poffetexponihoc 
defuccefforibus:fcd  maloRegum  nomen  accipere  pro  ipfis  Satrapis,&  Proceribus,  ficuti  fci- 
mus tarn  opulentum  fuiffe  Regnum,vt  aleret  q uafi  plures  Reges.Ego  itaque  exiftimo  Prophe- 
tam  ornare  tarn  magnifico  titulo  Proceres,&  Satrapas  AEgypti. Et  cofirmat  hanc  fententiam, 

LI    iiii. 


»4'( 


CAP.   XLVf.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

quod conlinub pbft  fequitur,yfy>ffr  Vbaraonem,®-  fttper  tos quiconfidunt  in ra.Repetitriomen  Pha 
raonis,&  cum  dicit  vifitatum  iri  qui  in  ipfo  conhdunt,non  dubito  quin  delignet  Proeeres  illos, 
quos  nuper  infignierat  Regum  nomine. Tenenuis  ergo  nunc  genuinum  ienlum,quanuispra*di-> 
tus  effet  Pharao  mukisprzfidiis,  munitus  ingentimultitudinehominum ,  haberetetiam  maxi- 
mo s Satrapas: tamen hoc totum  fore euanidum vbi  bellandum  erit  cum  ipio  Deo .  acq ui  Deus 
hie  pronuntiatfe  fore  ducemtotius  belli  qui  dirigatChaldasos.    Nunclequitur, 

2.6  Et  dabo  illos  in  manum  quxrentium  animam  ipforum,&  in  ma- 
num  Nabuchadrezer  regis  Babylonis ,  &  in  manum  feruorum  cms ,  &c 
pofteahabitabiturficut  diebusantiquis,dicit  lehouah. 

Profequitur Icremias  eandem  fententiamxontinuat  verb  fermonem  in  ipfius  Dei  perfona^ 
VT  vehementius  percellat  alioqui  tardos  animos :  dabo,inq\iit,ipfos  in  manum  hoflium,  &  quide  ca- 
pitalmm. Djximusenim  alibi  animam  qusrere,  qui  fanguininonparcunt.  Ergo  hie  exprimitur 
izuitia  exercitus  Chaldaici :  quafi  diceret  fore  hoftes  capitales  AEgyptiis :  &  ieipfum  explicat, 
nempe,inquit,t»  manum  Regis  Babylonis,  or  in  manum  feruorum  ems ,  quod  magis  pr  obrofum  fuir, 
nontantum  Nabuchadnezer  efl'e  vi&orcm  AEgypti, fed etiameiusferuos. Tandem additur 
promiflio,non  ingratiam  illius  profanz  gentis ,  led  vtoftendatDeus  fe  fore  eatenusmife- 
Exfchiy.  Tlcor^£  QT„Z  ftfcjyyiios>n2iproi{us  cosabiumat.Habitabitur  ergo  ficut  diebus  d»rt'^«/y .  Ezechiel 
capite  19-  dicit  regnumfore  pamum  &  humile  ,  velabit&um .  Prophetaautem  noftcrvidetur 
eandem  promittere  fortuna,  &  ft  atum  AEgy  pti,poftqnam  dade  ilia  fuerit  affli&a.  Sed  iam  di- 
xinuis  promitti  reftititutionem  AEgyptiis ,  non  quia  Deus  erga  ipfos  placatus  fuerit,fed  voluit 
ramen  iuamclementiavn patefteriin  ludiciisquzexcrcebatcjiam  contra  exterasgentes:deinde 
hoc  etiam  valuitadcertitudinemvaticinii,cumpoft  AEgypti  cladem  fequuta  fuerit  rcftitutio, 
de  qua concionatus  fucrat Ieremiis.M agis  ergo perfpefta fuit  ProphetZ  fides  in  ilia  duplici  mu 
tatione,quam  fi  timpliciter  dixiffet,  Affliget  Deus  AEgyptum.Nunc  ergo  tenemus  quo  confi- 
lioloquutus  fuerit  Propheta  de  futuro  AEgypti  ftatu.    Sequitur, 

2.7  Et  tu  ne  timeas  ferue  mi  Iacob ,  &  ne  expauefcas ,  \elfrangark ani- 
wo:n  n  nfigmfieat  contcri,  <& frangifcd  magis  refertur  ad  cmimurn  methapbonce:  tic  ergo 
jramaris  ctwwiOjlfraebquia  ccce  ego  teruo  te  e  longinquo,  &  femen  tuum 
e  terra  captiuitatis  ipforum,&  reuertetur  Iacob,&  quiefcet,&  fecurus 
erit,&  nemo  exterrebit^wmo^wmarectf,  adverbum. 

Nunc  Propheta  fermonem  dirigit  ad Ifraelitas.diximus  enim  non  fuifle  profanis  gentibus 
ordinatumDo&orem.ergoquicquiddeprofanis  gentibus  concionatus  eft  hoc  ad  populivtili- 
tatc  fpectauit.diximus  enim  quoriu  Prophetc,  extenderint  vaticinia  de  iudiciis  Dei  ad  omnes  po 
pulos;nam  alioquin  exanimati  fuiffent  Ifraelitz,acfi  dcterior  fuiiTet  eorum  coditio  quam  alit- 
norunr.Qaidhoc  fibivultfDeusnos  elegit  in populumpeculiarem, interim loli  fumusmileri, 
Deus  totum  fuumrigorem  innoseffundit,intereaparcitincredulis:  pizflaietnosab  ipfo  in  to 
turn  reicctoseffc, quia  fcedusquodnobifcumpepigit,  hoctantum  affertvtllmusaliismiferio- 
res.PoteiatergoindefperationcitarueremiferiIfraeliti,nififLUiTcttempeftiLieoccuriu.Dein- 
de  aliud  etiam  ipe&arunr  Prophetz,vel  potiusSpiritus  Dei,  qui  per  eoslocutuseft.  nam  fi  nihil 
prxdiftum  fuilTet.quafi  claufisoculis  prZteriiflent  iudicia,quz  exercuit  Deus  in  omnes  eorum 
vicinos.impletum  enim  fuit  quicquid  prc-dixeratliaias,lcremias,&  Ezechiel.fi  tacuiflent  de  cla 
dc  AEgypn,&Philiftinoru,&Moabitaru,populus,vterat  quafi  obrutusfocordia,non».6fide- 
raffetiudicia  Dji ,  fed  putaffet  illaomniaaccidere  cafufortuito.Prcphetzigitur  quafi  infpe- 
culo  repiacfentarunt  Deipotentiam,vt  fcirent  Ifraelitz  illam  extendi  ad  totum  orbcm,  &  fingii 
lasgentes.Hzcigitur  ratio  eft  cur  nunc  fermonem  fuum  con uertat  Icremiasadpopulum  clt- 
ftum,Ne  timeas,inc{uit  ferue  mi  Wokfuftinetadhuc  peribnam  Dei  cum  ita  loquitur. Deus  autcm 
vocat  Iacob  feruum  fuum  non  ob  obfequia,fed  quoniam  elegerat.Ergo  fub hac  voce  conmun 
dat  Deusgratiam  fuz  adoptionis, non autem  offtcia populi.fcimus enim  quam  fuerint prz- 
frafti&inobedientes.fcimus  vtiugumfubindeexcufTerintjVt  quafi  Deum  ipium  calcauerint 
pedibus,tantumabeft  vtfeplacidelubiecerir.teiusimperio,queadmodum  (eruos  decebat.Hic 
ergo  non  laudatur  obediential  Ifraelitis,fedproponitur  in  medium  ele&io,qua  Deus  ipfos  fe- 
gregaucratab  aliisgentibus.  Cur  ergo  Iacob  fuitferuus  Dei?  non  quod  hunchonorem  prome- 
ritus  effet  fuis  mentis,  fed  quia  Deus  gratis  ilium  fibieligercdignatus  fuerat.  Sic  etiam  Dauid, 


I  N    I  E  R  E  M  I  A  M.  J4, 

Ego  feruustuus.&filiusancillx  tux :  fignificatfeeflequafi  vernam,vel  feruum  hxreditarium,  p^j  ll6 
qui  antequam  coccptus  effet  in  vtero  matris,  iam  fucrit  addictus  Deo. fed  quia  hare  ratio  loque  j  c . 
di  frequenter  occurnt,leuius  earn  prxtcreo.Ne  timeasa^Oymc^nXylacob,  cr  tie  atiimo  frangam  I- 
fr.uL Duplex  quidem  nomen  ponitur ,  fed  Deus populum  fuum  more  fatis  trito  bis  compellat. 
quartftjHtaegoferuote.  Nunc  tenemus  cur  vocauentlacob  feruum Dei,quia  fcilicet  laluscle&i 
populi  pendebat  ab  hoc  priuilegio  fingulari,q  uod  Deus  ilium  fibi  voluerit  iri  populum  eligere. 
Ego,inquk,feruoteelongi/iquo.  iam  decern  Tnbus  procul  aba&x  erant ,  vt  fatisnotum  eft:  pari 
etiam  Iehudah  in  exilium  tra&a  fuerat:  diftantia  locorum  fpem  reditus  tollebat  .Deus  ergo  hlc 
pronuntiatlongumilludinteruallum  (ibinonfore  obftaculo  quo  minus  populum  fuum  redu- 
cat  vbi  ita  vifum  fuerit.Ecce egoferuo  te:  poftea  prxuenitobie&ione:Quid?cur  ergo  Deus  ita  pa 
titur  nostrahi  in  alicnas  terras'cur  ialtem  non  fubftitimus  in  terra  noftra?Deus,inquit,non  mi- 
nus facile  teleruabit  in  locisillis  remotiffimis,quam  fi  tu  maneres  in  natalifolo,  &  propria  tua 
quiete.E//ewf»  ttium,  inquire  terra  captiuitatis  ipfurum .  Extendit  Dei  promifiionem  in  futurum 
tcmpus,quia,vt  iam  vifum  fuit ,  prxfixerat  tempus  feptuaginta  annorum  exilio  populi.  pfeudo- 
prophctxintereaiactabantantetrienium  redituroseffecaptiuos  Prophctaigiturnc  vanasfpes 
iibi  fingant  3c imagincntur  ludxi ,iubet  eosmanere  quictos, &  patienter ferre longum  tempus 
exilii,&  ample&ihanc  Dei  promifiionem,  etiam  fu  fix  c"his  non  appareat  ante  mortem  ipforum. 
hxc  lgitur  ratio  eft  cur  dkat,DeusfemabitJemen  turn  e  terra  captiuitatis  Hjnc  autem  colhgimus, 
quanuis  Propheta  dinVeretdetemporalireftirutionepopuli,i6gius  tamen  &altiusipfumrcf- 
pexilTe,nempe  vtrecumberenteaptiui  in  Dei  mifericordiam,  &  ftatuerent  ilium  fibi  forepro- 
pitium  etiam  mortuis .  Oftendit  ergo  hie  locus  fpem  filiorum  Dei  non  includi  m  hac  vita ,  fed 
extendi  longius,nempc  vt  poft  mortem  lciant  Deum  fibi  fore  propitium,  &  guftu  gratia?  eius  fe 
fuftentent,quia  alioquindiculafuiflethsc  promiflio  ,  Deusreftituetfilios  vcftros,fedvobis 
mortuis:  Et  cur  nobis  ita  eftimplacabilis  ?  cur  non  reuocat  nos  citius  ?  poterant  ergo  ita  ex- 
eipereludsei:fedPiophetaadmonet,quanuisnonftatimredituriiintinpatriam,manere  tamen 
firmum  Deifcedus,&  manifeftumfore  eius  efFeftum  poft  feptuaginta  annos.Nunctencmusco 
lilium  Prophetx.I<ue&  reuertetur  O"  cfuiefiet^fecurus  mV.miror  cur  alii  vertant,  Fcelix  erit.nam 
pxv  tignificatfecuru  effe  8c  quiefcere:  deinde  feipfum  explicat  Propheta ,  Necerit qui exterreat. 
icimus autem  hanceffeprxcipuam  fcelicitatis partem  vbi  nullus  terror  nosfolicitat ,  fed  fumus 
compofitis  &tranquillisanimis.Cxterurnhis  verbis  fignificat  perfeuerantiam  gratis  Dei:quafi 
dicerct  non  in  eo  tantum  fore  coipicuam,  quod  populum  incolume  reducet  ab  exilio,  fed  quia 
rurfus  mileros  lllos fie reftituet,vtvigeatapudipfos plena  foelicitas,&  continua.    Sequitur, 

18  Tu  ne  timeas  feruemi  Iacob,dicit  Iehouah,cjuia  ego  tecunrquia 
faciamconfumptionemin  cun&isGentibus  ad  cjuasteexpuleroiliuc, 
eH fupermcuum^v: &c  tecum  non  faciam  confumptionan,&  caftigabo 
tein  iudicio,&:excidendo  nonexcidamte^fy  vertunt,  non  f actum  te  wno- 
centem, fed  male >  y>t  poftea  dicemus. 

Repetit  eandem  fententiam,  nee  mirum:  quia  rebus  ita  defperatis  non  facile  fuit  erigere 
populi  animos,  deinde  fulcire ,  ita  vt  patienter  expe&arent  redemptionis  tempus:oportuit  qua- 
liabinfensipfosattollereinluccm.  namcaptiuitasparum  amorte  diftabat:  quemadmodum 
etiam  EzechieloftencHttritas  fuifle  inter  eosillas  voces  ,  Scilicet  Deus  excitabitmortuose  fe-  Ex«&'37- 
pulchris,quoties  poilicebantur  Prophet?  Deum  lllis  Redemptorem  fore-.Oh  fcilicet  Deus  fuf- 
citabit  nos?hoc  eft  fabulofum:&  hac  de  caufa  etiam  Deus  iultit  ofla  mortua  &  arida  furgere,  & 
reciperc  cutem  fuam,&  carnem  -.faltcmillud  oftenfum  fuit  in  vifione  fan&o  Prophets  .  Nunc 
ergo  tencmus  cur  Propheta  rem  fatis  claram  bis  repetat,»e  timeaiferue  mi  Licob,quia.  fcilicet  non 
poterantguftare  Dei  mifcricordiam,nifi  erumperent  ex  magnisdifficultatibus,  deinde  non  fatis 
eratfemel  effe  amplexos  promifiionem  hanc  mfi  in  earn  conftanter  recumberent .  Ergo  Pro- 
pheta vt  cos  animet  ad  bene  fperandum ,  &  fimul  vt  eos  retineat  in  conftantia  &  confirmet,  bis 
dici^Ne  timeas fertte  mi  Iacob.  Poftea  adiungit,Egoy««  tecum:  pendebat  autem  hxc  promiflio,  vt 
di&um  fuit,a  gratuitaadoptione,quia  populum  ilium  Deus  fibi  elegcrat,vt  effet  regnqm  facer- 
dotale. Poftea addk,Quiaficiam  confimptionem  in  cun&is  gentibm. Hac  conparationelenit  omnc 
doloremacmitigat.namquanuisperfcacerbaefTet  populi  conditio, tamen  cum  expenderent 
Deum  mitius  cum  ipfis  agere,quam  cum  reliquis  mortalibus,  fuit  hxc  materia  amplx  confola- 
tionis. Propheta  ergo  quoniam  videbat fieri poffcvt ludxi animisexafperatis,nullam  Dcigra- 
tiam  admitterent,ideo  oftenditquantumuis  leuere  Deusipfos  caftiget,  tamen  clcmentem  fore 
erga  iplos,fi  refpiciant alias gentes.  qiure?  Confumptionem,  inquk,  faciam  in  alt;'; gentibus ,  hoc  eft, 


CAP.XLVI.  IO.    CAL.    PR  AELE  CTIONES 

perdcntur  fine  remedio  :quafi  diceret  lxthale  fore vulnusqucd  infliget  aliisgentibus  ,fe  vero 
confumptionem  non  fa&urum  in  ele<5topopulo.Videtur  hoc  minime  confentaneum  effe  cum 
proxima  fentetia  vbi dixerat,  Vefte*  rurfus  habit  ctbitur  AZgyptusficut  diebus antiqHPi'.quomodo  c6 
ueniet  ilia  AEgypti  rcfhtutio  cum  his  verbis  Prophets?  reipondep,  vbi  Deus  mitigat  lu  um  ri- 
goremergaincredulos,nontamenilliselTepropitium,necinduloentiam qua  vtitur  lignum  effe 
paterni  fauoiis,quemadmodum  etiam  nuper  attigi.Quanuis  ergo  luprcftites  fuerint  AEgyptii 
port  clade  acccptam,Djustamen  coiumptione  fecit  in  /E£ypto,quiaillic  refidebat  eius  vincii- 
dapofttlludtempas.NuncliveniamiisadeledupopulumjdieitDeuspluribusaliislocis,  C«»- 
jumptitaem in  te  /kwro'.videtur  etiam  hlc  effe  aliquaipecics  repugnantixiverum  eft,fi  quis  verba 
tantiim  attendat  jfeddieitur  Deus  confumptionem [mere in  elefio  populo ,  vbi  corpus  ipi'um  populi 
delct,  &  confumptio  etiam  ilia  cftexternadnterimmanetiemper  occulta  aliqua  radix. In  ium- 
ma,curii  Deusdicitleco'ifumptionem  facereingentibusprofanis,hoc  inteiligi  debet  ,quonja 
a  radice  D -us  illis  maledicit ,  quemadmodum  fi  ftaret  arbor ,  fed  radix  effet  emortua :  fie  etiam 
profunxgenteseminenr.fedincereaconfumptxfuntjquiaDeusaddixiteasxternoexitio.  Con- 
fumptio aute  dicitur  fieri  in  filiis  Dei,vbi  nihil  apparetin  fuperficieterr«j,nififortearidus  trun- 
ciiSjledmanetviuaradiXjquxdeiiidepullulat^exquanafcunturfurcuh.  Videmuscrgoquc- 
modo  Deus  faciat  confumptionemin  omnibus  incredulis,  &  non  facial  confumptionem  in  e- 
le&opopulo. 

PrecatiO. 

Da  omnipotens  Dcus,qnandofemel  te  status  es  te  nobis  fore  in  Vatrem ,  (f  pignus 
line  adoptionis  nobis  dedisli  Filiimi  mum  vmgenitum,  vt  bacpromifiione  confjinon  du- 
bitemns  etiam  fi  ahytando  duriws  nos  caHiges ,  tamen  tefore  tandem  mfericordem,  & 
itd  non  definamus  adtuam  clementiam  confugcre,  (J  fie  nos  tibifubijciamits,  (fpatia- 
mur abs te  corrigible  intereaJJ>cs  ifia  nosfulciat,  %?  leniatomnes  noslros  dolores ,  \>t  in 
otnmbus  naslris  mifenis  tamenfemper  glonjicemus  nomen  tmm  in  codem  ftlio  tuo  Do- 
mino nojiroy     Amen. 


H 


E  r.  i  cxpofuimus  quid  fibi  velitnonfacere  confumptionem  .  lummafuitjinterdumfie 
vjndiftim  Dd  graffai i  contra  Ecelefiam  vt  videri  pof (it  confumpta , manere  tamen  fpem 
occultam :  quia  D;us  qua!',  a  morte  excitat  luos .  Diximus hoc  fenfu  intelligendum  effe  quod 
nunc  promiuit  leremias  elefto  populo :  diftinguit  enim  hlc  Deus  Ifraelitasab  extraneis ,  quia 
propter  fosdus  quod  cum  ipiispepigerat ,  fit  illis  parfurus ,  ita  vt  aliquid  fpei  refiduum  faciat  ,* 
etiam  fi  ad  tempusvideaturperdita  effe  ipfa  Ecclefia .  &  lcipi urn  exponicaliis  verbis ,  Cafliga- 
bo  te,it\qmt ,  in  iudicio .  nam  in  iudicio  cailigare  eft  fibi  moderari  ne  rigor  vfque  ad  internum 
Gd^.io.t  a-  perueniat .  fie  leremix  decimo ,  Caftiga  me  lehouah ,  led  in  iudicio,  non  autem  in  furore  tuo. 
Propheta illie  in  perfona  omnium  fidelium  fubiicit le  Dei  ferulis  ,quiaiplis  vtile  eft  corngi;  fi 
enim  Dominusiliisparcereret,poffentabutieiusindulgentia,&  ita  putrefcere  in  fuisvitiis. Er- 
go Propheta  fefe  ofrcrt  Deo  caftigandum,fed  deprccatur  extremam  iram ,  quam  opponit iudi- 
cio Nomen Iudiciiapud Hebratosvarieaccipitur:fedillic,quemadmodum  &inloeo  prxfenti 
figniiicatmodum.vel  moderationcm.Dcus  vbi pcenam  de incredulisexigitnon  potcft  damna- 
ri  nimix ieucritatis :  Temper  enim  iuftus eft>&  modum  tenet,  atqui,  ficut  iam  dixj,iudicium  non 
accipitur  fimpliciter  pro  reciitudine,fed  pro  paterno  Dei affeftu,  vbi  pcenas temperat.vt  cedat 
in  medicinam&falutemele&iY  Moderate  ergo  promittitfe  pcenas  fumpturu  de  Ecclefia  non 
tantum  quia  iuftus  enr,ted  etu  quia  clementerfuis  parcer,ac  refpiciet  quid  ferre  polimt,&  quid 
fit  ipfis  vtile.Hic  autem  locus diligenter  notandus  eft ,  ex  quo  petere  licet  prxcipuam  conlola- 
tionem,ntmpe  vbi  docemur  pcenas  qux  nobis  diuinitusinfliguntur  effctemporales,  &  Dcum 
illis  finem  darequem  cognoicit  nobis  fore  optimum-  vndeenim  defperatioqux  obrait  incre- 
dulos.nifi  quiademcrfi  in  abyffo  non  fentiunt  Deurn  fibi  fore  mifericordem,fed  apprehendunt 
meram  eius  iramJhine  fit  igitur  vt  nihil  lolatii  guftent  in  fuis  malis  ac  dolorib us.Quoties  igitur 
nimiaanxietas  nos  conftringit,vel  etiam  mala  noftra  ad  defperationemlolicitant,difcam  us  ad 
hoc  folatiumconfugcre,ncmpe  pcenas  quibus  eaftigamurelle  temporales  .Poftea  adiune;ir, 
Et  euidendo  non  txcidum  te. Diximus  herl  alios fecusexponere,Non  reddam  teinnocente:&  hoc 
fenfu  accipitur  interdum  hoc  verbum  npr.fednonpoteft  ferre  contextus,nifiquis  velitrefolue- 
re  copulam,vt  lit  pofita  vice  aduerfatiuz  particulXjQnauis  non  faciam  te  innocentem,caftiga- 
bo tamen repatema rnoderatione.  Qnia tamen illud coadu eft,non dubito  quin  Propheta  in- 
telligatmaderatam  fore  caftigationem,quoniam  Deus  non  prorfusexcidetpopulum  eleclum, 

quern- 


IN    IEREMIAM.  34t 

quemadmodumetiamcxpofiiinuiscapitccrigefimohiiiuslibri.&itacoi-ifirmatProphcta  quod 
nupcr  dixi,Deum  fcilicctnlusluisparcerc,quiapurgateosaffli<ftionibus,quemadinodum  au- 
rum  excoquitur&  purgaturigne,vtpccnxadinteritumnon  tcndant.  Scquiturnunc  caput 
quudrageiirnum  fcptimum: 

CAP'VT    Q_V  ADRAGESIMVM    SEPTIMVM. 

Vi  fuit  fermo  Iehoua:  ad  Ieremiam  Prophetam  contra  Phi- 
liftim antequam  percuterec  Pharao  Azah. 

Hie  vaticiuatur  Ieremias  contra  Philiftinos,qui  hoftes  fuerant  Iliael  itis,  & 
multa  crudeliter  &  inique  contra  iplos  machinati  fuerant .  Dubium  lgitu  r  nou 
eft  quin  teftari  voluerit  Deus  hoc  vaticinio  amore  fuum  erga  Iiraelitas,  quonia  iuloperet  iplo- 
rum  caulam,&  iniuiias>qux  iplis  illatx  fucrant,eflet  vlturus.  Tenemus  ergo  nunc  quorfum  vel 
in  quem  rinem  Deus  prxdixerit  elude  Philiftinorum,nempe  vt  agnoicerent  Ifraelitx  patemum 
erga  leeiusamorem,quiafefeopponereteorumhoftibus;&  ita  luggelhtillismateriam  tolcran 
tix,quia  ad  tempus  oportuit  iplos  expeftare ,  dum  impleret  Deus  hoc  vaticinium .  notat  autcm 
tempus ,  antequAmfhtraa  percuteret  A^,vclGazam.  fuit  vetus  Gaza,  quantum  licet  colhgere, 
maritima:iedpoftillamdirutamfuit/aliaxdihcata,cuiusfitraentio  apudLucamin  A&is.  vrbe  A"-8,1*« 
fuuTe eclcbrem ,  &  opulentam latis  apparet ex  profanis Scriptonbus:fed  falluntur  quod exifti- 
ment nomen  fuuTe  impotitum a  theiauris:dicunt  nomen  cflc  Perficum  Gazah,&  ciim  Caruby- 
fesexercitum  moueret  contra  AEgyptum,  illiedepofuifleprxcipuasfuasopes .  led  nomen  rny 
vetuftiflimiimeft,atqueHebraicum:deindeceitillimumeft,yfuiirepronuntiatumtanqLiamG. 
noftrum.&  hoc  etiam  cognofcitur  ex  aliis vocibus  Hcbraicis .  nam  Gomorra  dicitur  may  He- 
braice-.led  y  litera ilia  pronuntiata  olim  fuit  tanquam  V.non  erat  alpiratio,led  aliquid  durius  al- 
piratione.iicetia.  nyx.Segor  verteruntGrxci,&  Latini  interpretes. Ergo  Gaza  nonhabuit  no- 
men a  diuitiis,  fed  habuit  nomen  Hebraicum  Azah  potius  a  fortitudine  .  Dicit  nunc  Ieremias 
fe  vaticinatum  fuifte  contra  Vhitiftinos  antequam  Pharao  percuterefprbem  illam,nov\  autem  diruc- 
ret .  Atqui  videbimus  Prophetam  nihil  illi  minari  ab  AEgyptiis,lcd  potius  a  Chaldxis.cur  ergo 
hlc  de  Pharaone  loquitur'tenenda  eft primum  hiftoria,deinde  facile  perfpiciemus  Spintus  fan 
fti  contilium.Cum  venilTet  Pharao  adferendasludxis  fuppetias  fub  rege  Zcdcchia ,  quemad- 
modum  ante  vidimus ,  coaftus  fuit  ftatira  fe  recipcre  in  A  Egyptum ,  quia  Chaldeifoluta  obfi- 
dione  iele  verterunt  contra  AEgyptios:quoniam  illis  deletis,  facile fciebant  fe potituros  elTe  to 
ta  ludxa.crgo  ad  tempus  omiflis  ludxis  venerunt  contra  AEsyptios.  Pharao  cum  fibi  diffide- 
ret,querhadmodum  dixi,retro  cgit  exercitum: fedfpoliauit  Gazam  in  itinere,  qux  infeftiffima 
fuerat  Iudxis,&  voluit oftenderefenon  venilTe  fruftra ,  quanuishoc  ad leuandosludxos  nihil 
faceret.  Verum  ita  in  rebus  nihilifefeoftentant  terreniReges. Pharao  ergo  tunc  fpoliauit  Ga- 
zam,fednontenuiteam.illoigitur  tempore  Ieremias  clades  maiores  prxdixit.Et  hoc  diligenter 
notandum  eft,,  quia  alioqui  nulla  efiet  ratio  cur  Propheta  concionatus  ciTet  de  Philift mis ,  niii 
longiusrelpexiiret.     Ergo  veniamusadfecundum  verfum, 

z  Sic  dicit  Iehoiiah,Ecceaqua;aicenduntab  Aquilone,&  eruntin 
torrentem  exundantem,&  exundabunt  terrarn,  &  plenitudinem  eius, 
vrbem>&  habitatores  eius,  &  clamabunt  homo,  hoc  eft  Jingtdi  homines  cla- 
mabunty&t  vlulabi torn n is  mcola  terras. 

Non  dubium  eft  quin  Propheta  monere  voluerit  Iudxos  hoc  duntaxat  effe  prxludium, 
cum  direnta  effet  Gaza ,  &  inftare  longe  grauiores  pcenas  impix  genti,  qux  tot  iniurias  miferp 
Deipopulointulerat.nam  li  Gazatantum  paffa  fuiiTctiafturam  illam,poterantIudxiconque- 
ri  de  lorte  l'ua,quali  leuiter  defundi  efTent  impii  illi  qui  tarn  fceleratefe  gelTerant,  &  tot  medis 
prouocauerant  Dei  vindi&am .  poterant  igitur  excipere,Qiiid  hoc  fibi  vult?  Deus quidem  leui- 
ter pereulut  Gazam, fed  nos  libenter  rcdimeremus  animas  noftrasjquemadmodum  qui  cupiun  C 
effugerc  naufraa,ium  proiiciunt merces,&  quicquid  habent  pretiofum  in  marcnta  h*  tar.tum  vi- 
uere  nobis  darctur,parati  elTemus  abiicere  omnes  noftras facultates. poterant  ergo  Iudxi  ita  dc- 
flere  fuam  fortenv.ideo  Propheta  dicit  aliquid  grauius  manere  vrbcm  illam .  Cum  ergo  videbi- 
tis  Gazam  lpoliari,inquit,  ne  putctis  hoc  elTe  extremum  Dei  iudicium  ,  quia  ecce  aquf.  [urgent  ex 
A^«//ow,hoceft,Chaldxiextrema  manum  imponentinexequenda  Ddvindi&a:  AEgyptiitan - 
turn  diripient opes vrbis,quodipfiserittolerabile:  cxterum  tandem aducnientQialdxiquifx- 


CAP.    XLV1I.  IO-   CAL-  PRAELECTIONES 

uicinabfquemodo,&eruntiiiftar  diluuh,quoobructur  Gaza,itavt  in  totum  pereat.Nunc 
ergo  videmus  quid  fibi  Prcphcta  veht :  tacitaeft  comparatio  inter  illam fpoljationem  , qua:  fa- 
da  fun ab  AEuyptiis, &  vltimam  clariem qt.as lllata  luit  a Chaldais  .  Aqt-as afieudere metapho- 
ricaclt  locutio",vt  iatisappartt'.addit  foreia  torrenttmirwncLtntem}l\oc  eft,erutaqua:  uiftar  fauuit 
exundantis,er  tniind^buntterram.loqmw  de terra  Philiftim,vbi  liium  erac  lllud  cppidu.  Temut 
ewo  zsr pknitudinem  eiu*. Plcnitudo  accipitur  apud  Hebraros  pro  opulentia :  arbores,&  fcgctes, 
&  animaha  vocantur  terra:  plcnitudo  .  nam  G terra  nullasfruges  proferret.Gnon  alerec  anima- 
lu,eiTcc  n  uda  Sc  ineps.quoniamergo  Dcus  tabbus  ornameus  veltiuit  terram3ideo  vocatur  ter- 
ra plena  cum  abundat  luiscopns.q uibu seam  Deusloeupletauit .  Pufteaipccialittrdehomini- 
bus  Ioquitur,f>fer,inquit :non tantum de  vrbe  G  za  nunc agitur, led  detota regione.ergo fin- 
eularis  numerus  accipitur  loco  pluralis.  Tandenfdicit,c  lamabunt  homines,  er  vluUbunt  omnes  in- 
al*  w/rie.numeri  etiam  verborum  blc  mutantur,ted  in leniu  nulla  eft  ambiguitas  His  auie  vct- 
bisiicniiicatProphetagrauiHimaspcenasfumptumiridePbililhnisjitavcnon  tantum  vocife- 
renturpia:dolorc,  fed  etiam  vlulent.     Sequitur, 

3  A  voce  ftrcpitus  vngularum  fortiumeius,acon]motionecurrus 
eius^tumuJtu  iotarumeius,non  rclpicient  paucsadfiliospiKdiflb- 
lutionemanuum. 

Continual  eandem  fententiam.dicit  igitur  tam  grauem  fore  clad  em  vt  parresnon  refpioat 
adfuios,quod  upnumeftextremidoloris.nequeemm  homines  etiam  inrebusadueiiis  exuui.t 
fuos affeclusipatcf  (i  nlios  habetdibenter  obiret  decern  mortes  vt  redimeret  lllorum  vitam:  vbi 
autem  homines  obliuii'cuntur  fe  patreseHejlignum  tft,vi  dixi,iummi  meet  ons.aci)  homines  ipli 
mut.ita natura  reda&i  tffent  in  ftipites.kd  caularr nondolotis mod6,ted  etiam anxietatis  expri 
jnit  Pi  opheta:  A  voie,nK\uu,f1f?pitu.<  VnguUrumfortiumeius .  non  exprimit  equorum  nomen,  ltd 
rlOlS  fignificat  equos  Ergovn^utxynqi'iUtanthm  finirum  tdent  fuo  ftrefitu:dLiude,t.ilt*  erit  cemmt 
tto dwu^iiww currtts ,©" tan turn  etUtntuinhhumexcitabunt  ntxium  Vvltuntur  >vt  patres  quafi 
Attoniti  adfiliosfhos ncn  rtfriiiant, Tandem  addit,  pr<t  diffolnticne manvum.  Per  diffolutiontm  ma- 
nuum  mteiligit  deliquiurh  animi.  nam  fauti a  corde  vigor  diffunditur  in omnes  corporis par, 
tesjitaetiam  manusluntpraeopua  mftiumeiita  on  niuma&icnLm  .vbieigo  manusloluuntur 
&  Hquel'cuntjlcquitur  homines  iplcstffequalitxanimatos.  hoc  nunc  inttllig.it  Picphcta,nur- 
pe  Phibftinos  Smiles  fore  mortuisdta  vt  ne  digiios  quide  moueant. quart?  quia  cent  ipicnt  tan- 
tum tcrrorem ex  ftapitu equorum, ex  conimotionccurruum  ,&  tuniukuiotarum,vtncn  fint 
compotes  mentis  fux.    Sequitur, 

4  Propter  diem  qui  venit  ad  perdendum  omncs  Philiflinos^ve/ tctam 
terram  Vhilifiinommdojuiturdcterra^populo^A excidendani Tyrum,  & Si- 
donem,totas  relicjuias  fortitudnus.-quiadeuafladehouah  Phihfhnos, 
reliquias  infulas  Caphthor. 

Clariu$&abfqucnguradocetIeremiasquidfibivoluerir,ncrrpeinitareexcidiiimPhiliiti, 
nisvbitempuseoruimpletufuent.Ponit  auie  Tyrum&r  Sidomm,  qua:  vicing  erant  vrbcs,quan- 
uis  olim  futrim  lui  luns.nam  Ty rus  tempore  Ilaia?  habuit  proprium  Rege,led  poftea  fun  vrbs 
libera  tempore  raa'gni  Alexandn,quemadmodumiatisnocum  eft.Caeteium,erant  vrbes  Pale- 
itini,&  populusqui  tunc  diclus fuit  Phihftim.erat  contiguus  vrbib9  illis,  ita  vt  mtrr.6  Proph. 
lllas  comprehSdat  quafi  in  vnofj.(cicu\o.  I' enit^nquitydies  ad  perdendum  popuium  Philiftint,dcin- 
''  dcadexcidendM  vibes opu[ent(/iimat,nem^c,Tj/Um,  or  Sidomm.  Sidon  fuit  vttultior  Tyro:led  fi- 
lia  voraiut  matrem ,  vt  vulgan  pruuerbio  dicitur:Tyrusenim  poftea  prarualuit ,  &  Sidon  fuit 
propcmodiun  deierta.illius  coparatione: tamen  iemper  rctinuit  &  nomen  ,  &  aliquas  etiam di- 
uitias  ob  commoditatem  portus .  led  Tyrus  trat  iniula  tempore  Alexandnmagni ,  &  idee  fuit 
co.nodior  appullus nauium,quia habebat  complures  portus. Coniungit  autem  duas illas  vrbes 
Propheta>qiua  tunc  erant  pars  terrx  Philiitim.Nec  dubium  eft  quin  cxciJiu  prariertim  illis  vr- 
bibus  denuntict ,  vt  iciant  Iudxi  nihil  laluum  fore  in  tora  ilia  terra ,  cum  peritura;  fint  dua:  ills 
vrbcs.qux  erant  quail  duo  propugnacula  totiusregionis  Additprxtcrca.Pw^/fr  diew  qui  venit 
contra  omnes relicjw.as auxilhtricesquia perdet  leboiiab-hoc  eft,perditur  eft  Philiftim, qme rchquidt, 
/aa/(eft  quidem  aluid  noTicn,l"ed  ide^gnificat)»»y«/<«  Caphthor.  vbi  idem  aliis  verbis  conhrmat, 
nempe  manum  Domini  forefuper  vrbes  illas  Ik  totam  terrain,  quanuis  aducniant  etiam  exter- 
na aux'ilia,qux  vocat  omnes  reliquias fortitndint},vel  auxiliatrices ,hoc  eft,quauis  habeant  multos 

i'uper. 


|N   IEREMIAM.  343 

fuperftites  amicos.qui  parati  lint  ad  ope  ferendam,tame  Dominus  fimul  omncs  euertet  qncni- 
admodum  leqiutur,Q««;,wwj  perditurus  ett  \ehouab>m<\ uir,  TbilifliwjrcliqMas  iufuU  Capbtor .  Per 
infulam  Caphtor  haud  dubie  PJeftinam  intclligic,fcd  dubium  eft  qua  1  auone.  Caphtonm  v  o- 
cant  Hebrei  Capadaccs.  Sed  quonia.  vix  crcdibile  eft,  ex  regionc  Cam  loginqqa  venillc  q ui  tcr- 
ramilla  incolcn.nt:ideodiuinant  Incerpretes  alios  hk  vocariCaphtorim,quam  Capadoces.Et 
tamen  Moles  Deuteronomii  i.cap.ligmficatqui  terrain illamincolcbantvfque  ad  lordainm  a 
Gaza,non  fuiflc  indigenas,hoc  tit,qui  nati client  in  illis  locis,led  fuiffe  populum  ahqutm  pi  o-  D*».m*i 
fugum.Dicicenim,EgicniiuntCaphtonm,&  proindigenisiIlichabirarui:t.Colligcrehcct  ex 
locoillu  Gaphtunm  fuiile  homines:extraneos,quia  patriaprofugi  quarfierint  alibi  fljtks,  &  oc 
cupauerintterramillam.FucrintneCapadocesrelinquoin  medio:ntqueetianidehacreanx.e 
laborandum  eft.Scdquoniam  migraueram  Caphtorim  in  Palcftinam,idco  Iertmias  nofter  vu- 
cat  partem lllam  riliqm*sinfuU  Ctpbtor.    Sequitur, 

5  Venit  caluiciumrupcrGazam,deftru<3:aeftArcaIon,reIiquia:val 
lis  i^tox  urn  3\d  prof unditdtis  potiusjttmihi  vwfetar,quo  vfque  laniabis  te? 

Iterum  redit  Propheta  ad  figuras,vt  magis  illuftret  vaticiniu,&  vehementiusetiam  africiat 
Iudaeos.  Porro  per  c<<A«7«wintelligit  lignum  luftus.  Solebatcnim  vel  laniarefacienfiiam  vn- 
guibus.vei  captllos  libi  euellere.Dicitigkur  y>emJJec*luitiUtii,vc\  depilationemj/w/tfr  G.i^.iw.quu 
vt  in  rebusdelperatis  fieri lolet.incolx  vallis,&  totius  terra;  euellet  libi  crine>;^«».i  deHrnch eft 
Aftvi/o».Scimusvrbemct;aillamfuilTefamofam  in  terra  Philiftim,(S:  vkinam  Guza^quemad- 
modum  apparet  ex  alhs  Scnprurar  locis.  Ditit  reliqxiat  **Iliftpfor*nl :  quanqu'am  a  profundita- 
•tededuftumefthocnomen  opop:  3c  quanuis  vallemilgnificetimihitamen  dubium  non  eft, 
Cjuin  alludat  Propheta  ad  fitum  regionis,quia  atfeonditi  erant  quail  in  tuto,&  putabant  fc  fo- 
re faluos,quemadmodum  qui  luntreconditiin  latebris,  adquasnori  patec  facilis  accelTus. 
deinde  Tyrus,  &  Sidon  erant  vrbesrnaritima^ficuti  &  Gaza.Q^pmam  ergo  babitabant  in  lor- 
cis  illis  profundis>&  abfeonditis,  putabant  fe  proculabtlTeab  omnipenculQ,&  moleftia: Pro- 
pheta hancfiduciam  dcridctzc  diatreliquiavjUif  ipforiimf>eritwas:<]U3il\  diccret  nihil  fore  tarri 
profundum ,  vel  reconditum ,  quo  non  penetret  vindi&a  Dei .  tandem  compellat  regionem  i- 
y{im,Q*oufqne diUnitbis teftnquh .  perverbumLacerandinon  dubium eft,quin  luftum  deli- 
gnet.  nam  vnguibus,  vt  dictum  eft,  laniabant  fibifaciemin  maximomoerorc.  Senlus eft, nul- 
lum fore  firtem  mali s,quia  perpctuo lugebunt Paleftmi .  Alioqui  enim  qui  vel grauiilime affli- 
£ti  funt non  perpetuo  lugent,quiatempus  mitigat  dclorcm  &  tnftitiam.Pi ophetaigitur  docet 
tarn  horribilem  fore  Dei  vindictam,vt  mala  malisacciimulet,atque  ita  renouetur  quotidie  ma- 
teria lu&usapud Palcftinos.    Poftea fubiicit, 

•r 

6  Heus  gladie  Iehoua*,quo  vfepe  non  quiefces?  collige  tc}vdreconde 
te3in  vaginam  tuam,quiefce,6c  file. 

7  Quomodoquiefces,c«m  Ichouah  praeceperit  ei,vt7  de  ipfdifedma- 
lo  y  pracepent e^fuper  Afcalon,  &  fuper  lictus  maris ,  illic  conteftatus 
fit  ei. 

Hlc  conuertit Ieremias  fermonem  ad gladium  Dei .  Secunda igitur  eft  apoftrophe :  &  hoc 
valde  emphaticum  eft  ,vbi  Propheta  nunc  terramipfam  Philiftim  alloquitur,nunc  gladiurri 
Dei  :8c  nihil  aliud  lubet  propolitum ,  quam  vt  vaticinium  confirmet,  dequo  alioqui  dubitare 
poterantU]d£i.Dkitergu,tff#/g/.^V  Df^quanquamhkponiturparticulaVA  kapropneef- 
iet  datiuus  calus,led  la?pe  abunciat.Interea  minime  dubium  eft,  quin  fignificet  cladtm  de  qua  lo 
cutus  eft,elTe  quail  Dei  gladium,  vel  gladium  conduct  urn  a  Deo:  ita  llgnificat  Chaldaros  opera 
Deo  locaturos  in  pcrdenda  terra  Philiftim.^_«o  vfyue  jinquitjWoa  (jmefies}reccnderef.iltemin  v.igi- 
nam  tuam  quiefce  o-fede.  Hie  Propheta alknam  perlonam lufeipit acll  gladium  Dei  vellet  mul- 
crre  blanditns,cfc  mitisfareeius  furorem  G/.*^>,inquit,parce  illis,dellhasita  fxuirecOntrk  Phi- 
h'tinosinontf cut  Propheta  przditus  tali  affeciu,cenum  eft:  fed  diximus  alibi, &  hoc  fatis  tricum 
eft,Prophetas diuer'sperfonisvtijdum  vol untdoftrinamfuam  magis  confn mare,  pennde  eft 
igitur  acll  hie  rcprsfecaretPhiliffinos  Et  Prcphet£etiainlarpelcquuturineoruperfona,qui- 
busDcivmdiftim  denuntiant:  quail  diceret,  Phil  iftinilupplknerveninmpc tent  a  glad io  Dei, 
f.dablquepofe£t  i.namti  conenturmitigare  Dei  furore  ,  reiponlioinpromptu  effi ,  tiftithi^ 
^(?,inquit;^tf/ffj>HlcfcipfumarguitPropheta,Egoftultefacio,quivoloc6petcereg!adiuDei: 

Mm. 


CAP.    XLVIII.  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

anewe</fl)enun  qmefcerts?1EiKri  non  poteft.quare?De«//>>\*«,/>»7  «'  contra  A/c.i/e»,inquit.mutatper- 
lonam  nunc>fed  tine  i.i&ura  (tntus.DeusetgoprAcepitei.  ergo  fruftra  intercedet  torus  mundus, 
fruftra  etumdeprajcabitur  gens  philiftim,  quia  non  eratin  eorum  arbitrio  fedare  iram  Dei, 
vbi  exarfent  contra ipfos,&  ccontra  Afcalon.  Quidam  th  accipiunt  de  rerra  ipfa?fed,quia  pro- 
tinus  fequitur, j1^ r  Afcalon,  &  fuper littus  maris ,ideo  fatius  eft  limplicius  exponerc.per  Hum  ma 
r«inrelliguntquidamIopen.Sedprobabileeft,Prophetam  complec~titotum  ilium  tractum:  & 
ita  adhuc  de  Sidone,i5(  Ty  ro,&  de  Gaza  loqui  tamctfi  nominer  Afcalon ,  qua?  paulo  remonor 
erat  a  man.Cuuvcrgo  D;us  prexeperit  gladio  fuo  cotra  Afcalon  &  cotra  omnes  vrbes,  que.  v? 
cxfunt  ad  littusnunsA  in  "'ot^U'Coh'beri  non  potent  iudiciiexeq^^^  E* 

eipr*cepit,(c<i  folenni  ritu.ideo  verri ,  conteflatm fit  «  ,  Sigmricat  ergo  Deumnon  fimpliciter 
mandaire  gladio  iuo ,  vt  grairetur  per  cardes  in  tota  terra  fed  folenni  cOnteftationc  obftrinxif- 
sladiumfuum:  quaiidiceret  non  potfe  hoc  decretumreuocari,  quia  Detis  non  tantum  gladio 
fuo  denuntiabitjVt  vindi&am  fuam  cxerceat,fedetiam  dabitfolenne  pre;ceptum,&  obftringet  i- 
pfum  quaii  rel Jgione interpo fita,  vel  iureiurando  ,  ne  feuire  vnquam  delinat ,  donee  totum  il- 
lumpopulum ,  &  omnes  vrbes,  &  terram  ipfam  limul  delcuerit. 

Precatio. 
Da  omnipotens  Dcus,quando  wluiftiextare  monumentum  inaftimabilis  tua  miferi- 
cordia  erga  clcctum  iuumpopulum. qwm  itagrauempcenamfuynpfiftide  incrcdulis :  da 
inquayt hodie etiam ad te  nos  confer amus quoties bojks noftn nobis moleftifunf.nec du- 
bitemus  te  fumptimm  curam  falutis  noftra  :  &  ita  recumbamus  in  tuam  mifcncor- 
diam ,\>t patienter  expeBanus  tempus  liberations  noflra:  &  interea  ex  alto  quafi 
ex  fpecula  yideamus  pcenas,  qua:  parat£  funt  omnibus  incredulisne  eosimitemur,  Ve7 
implicemur  corum  feeler  ib  us  jedjeparemus  nos^ttibiconfccratijmilitemusfub  vexilla 
Villi  tui  vmgcmti,  donee  eolligat  nos  in  regnumfuitmcalefie,     Amen. 

C  A  P  V  T     Q_V  ADRAGESIMVM    OCTAVVM. 

^  ONTRA  Moab,SicdicitIehouah  exercituumDeu?  Ifrael, 
I^J^I  Va;  fuper  Nebo  ,quia  in  vaftitatem  reda&a  ef\.}vaftata  eft, 
^Ideftrufta  eft  kiriathaira  pudefa&a  eft  Mifgab,  &  expauit 
vel,  ammofracla  eft. 

Hoc  vaticinium  eft  contra  Moabitas,qui  tametfi  originem  ducebant  a  Loth  &  confan- 
guinei  erant  Ifrae!itis,tamen  femper  cos  infeftauerant.Frigeret  hoc  vaticinium,  nil!  teneremus 
hiftoria.r_;vi)dependetapp!icatiodoc~t.rina:&  vfus.Diximus  Moabitas,quoniam  author  gen- 
tis  ipforum  fuit  Loth,coniunclcs  fuifTelfraelitis.  Debebantigitur  colere  fraternitatis  memo- 
riam, & humaniter  fc  crga  illos gerere.Dcus  enim  ab  illis abftinuerat  cum  populuslfrael  afec- 
dit  in  terram  Chanaam  .  Scimus  abfquc  maleficio  tranfiiffe  Ifraelitas  per  fines  Moab  ,  quia 
Deusvolebat  in  gratiam  Loth  ipfosferuare  ad  tempus.  Sed  non  deftitit  populus  ille  omnia  ma- 
chinari  contra  Deipopulum:  8c  quemadmodmodum  pofteavidebimus,ciim  affli&a;  effent  res 
miferiilliuspopuli,crudeliterinfultarunt  ,8c  fuerunt  contumeliofi  plufquamprofeffihoftes. 
Deusergo  contra  eos  vaticinatur,vtfciantlfraelitx  ,quemadmodum  herl  admonuimus,mife- 
rias  fuas  a  Deo  refpici.&  quanuis  ipfos  caftiget,tamen  manere  fpem  aliquam  mifericordia:,quo 
niamfufcipiatipforu  cauiam,  8c  veliteffecognitor,&  vindex.Non  vulgareigiturfolatiumat- 
tulit  hate  Prophetiahdelibas,  cum  fcirentDeum  fibi  adhuc  effePatrem,  quanuis  in  fpeeiem 
effet tarn  feuerus.Tenemus  nunc  finemhuiusdo&rina:. Alia  fuit  Moabitarum  ratio,c]uam  &- 
gyptioru.rrS/€gyptiiprorfusalieni  erant  abele&opopulo:Moabit£verdconiuc"ti,vtdiximus. 
Ergo  fuerunt  hoftes  vol  untarii,&  quafi  intcftini,cum  natura  ipfaaliud  di(Sarct,nempe  vtagno 
fcerent  Ifraelitas  pro  fuis  fratribus&  colerent  cum  illis  mutuambeneuolentiam.  Hxcigitur 
fiuitii  8c  ingratitudo  fie  exofa  fuit  Deo,vt  tandem  fumpferit  grauespcenas. Sed  quia  Moabita; 
manebant  tranquilli  c um  vaftata  fuit  Iudxa ,  &  vrbs  Icrufalem  periit  poft  deletum  regnum  If- 
rael>&  dece  Tnbus  inlonginquu  exilium  abduftas:ideo  oportuit  fidelcsanimari  ad  patietiam, 
quod  non  potuit  fieri  finefpe  Hue igiturfpecT:atIeremias,vtfulciatanimo5pioruexpeclatione 
iudicii  Dci,quod  hlc  denuntiat  Moabitis.  Contra  Moab  ergo,  poftea  fequitur, Sk  dicit  Deus  exer- 

citftxm, 


IN  IEREMIAM.  }44 

cituumyDeus  ifuel  Priore  epitheto  defignat  immenfam  Dei potcntiam  ,  &  admonet  Deum  effe 
iudicem  totius  orbis,&  extendi  eius  regnum  etiam  ad  exteras gentes .  Seoundo  autcm  epitheto 
teftatur  amorcm,quot:ompIexus eft  filios  Abrahx, quia dignatuseft  libieligcrc  in  peculium 
&hxreditatem:^*,mquit,/#/>«'Ne£'«)que Suit  vrbstcrrx Moab  ■.qHomamvuIiitit  eH  ,pudeft£i<t, 
capct  ert  Kinatktim.Nomimt  hie  qualda  vr.bes,  vt  videbimus ,  &  pluresnumerabit  in  lpl'o  pro- 
grelTu.  Vudefaiii  ell  lgitur  &  capta  KiriAtbitiw:dcinii:,Mifg<tb  etiam  pudefitHIu  es~l,& conterrita,vcl 
fraciaanimo.    Sequitur, 

i  Nulla  amplius  gloriatioMoab  in Chesbon:  cogitauerunt  fuper 
cam  malum:Venite,&  excidamus  eam,ne  fie  gens;  etiam  Madmen,  alb- 
quiturvrbcmipfam,exci(a.  ts,ad  -verbumeft,  infolitudinemredacla:fedmetaphorice 
acctpitur  pro  mteritu.interijt  ergo  Madmcn}po{i  te  proficifcec  u  r  gladiiiSi 

Propheta  fieut  antehac  non  loquitur  more  vulgari,  fed  magnified  profert  quod  Deus  mart 
dauit,ita  vt  terrorem  iniiciat  Moabitis:non  quod  cxaudicrint  eius  minas,fed  oportuit  cum  tali 
vehementiadenuntiarivindifta,vtfcirentIudxiimpun^nonceirui'ameflecrudelitat6Moabi- 
tis,&Uipci"bia,dequapofteaagetur.Dicitergo,N«^<«m/)/»WeWr/rf«jftlo4^velglonatiofuper 
Chesbon-  Colligere  licet  ex  hoc  loco,ficuti  etiam  ex  aliis,  Chesbon  rcceptam  fuiffe  a  Moabitis. 
nam  fuit  occupata  a  populo ,  quoniam  perdiderant  earn  MoabitX,  vt  refert  Mofes  tarn  Nume- 
rorum  21.quamDeuteronomn1.Sed  vtresmutantur,cumiuperiorescffentMoabitx,vrbem 
illamrurfuseripucratlfraelitis.Dicitigitur  Propheta nullam  fore  amplius g!onationem,qu6d 
poffidcantvrbemiUam.  additenim,C(>g»Vvf«w«7r.Eft  concinnajallufio  .quia  pstin  deduci- 
turaverbo3un,quodeftconfultare,quaiicffctaliquafedesconfilii,vclcogitationum.Prophe 
12  dick, in  Chesbon  mbp  l3t'n,confultaucrunt, inquit ,  vtitur  radice ilia  Vnde  defcendit  nomen 
vrbis.  Chesbtn  ergo,qux  hactcnus  Vocata  fuit  fedes  conlilii,  habebit  Vel  reperiet  alios  Conlilia- 
rios,nempequimachinabuntureiexkium.  Venite:  rcfert hie  Propheta confilium  quod coepc- 
runtChaldxr:  Venite, exddxmtu  e.im  >neft  gens.  Pofteaconiungitaliam  vrbem,£/w»»f«  M.«/- 
tnen  excideris ,  quUgUdittfpoH  te ibit ,  hoc  eft,  te  perfequetur ,  quafi  vrbs ipfa  fugefet  gladium. 
non  quod  vrbesmoueanturloco'.feddumciuesdeliberantquomodoarceantlicftesfuos.&eo- 
rumimpetus,dum  fibihincindeaccerfuntauxilia,  dum  remediafuaopponunt,  tunc  dicuntur 
fugere.Dicitautcm  Propheta  ,T»>«M profiles fugiendo}quUghdius  te  perfequetur.    Sequitur, 

3  Vox  chmoris  }id  eft  finoray  e  Choronaim,vaflitas,  &:  contritio  jna-* 
gna. 

Dum  cnumerat plurium  vrbiurri  nomina,fignificat  totam rerram  exitio  deftinatatn  efle.vc 
nullus  angulus a  clade  lit  immunis. Poterant cnim  Moabkc  perpeti  aliquid  damni  abfque fum- 
ma  moleftia,nempe  fi  mediocriter  caftigati  effent .  Sed  Propheta  fignificat  fie  redigendos  effe 
fub  impcrium  Nabuchadnez.ar,vt  clades  peruentura  fit  ad  omncs  terrx  plagas .  Nunc  ergo  tc- 
ncmusquorfumpertineathiccatalogusvrbium .  Pervocemclamorisintelligit  vlulatum,hoc 
eftlamentationem  altam ,  qux  longe  lateque'perfonaret .  Dk'ntocemclamom  profe&uram  effe  i 
Qhoronaim ,  quam  putant  fie  vocatam,  quod  vrbs  effer  duplex,  altera  fuperior,  altera  inferior. 
Pofteaadiungit,  Faflitasgrcontritiomagna .  Seipfumexponit,quddfcilicetciuesChoronaim 
non  fruftra  clamabunt,  quia  coget  eos  vaftkas,&  c6trkio,velaffli&io,hoc  eft  exprimct  illis  cla 
morcm,  vt  eiulent  prx  acerbitate  doloris.    Sequitur, 

4  Affli<5UeftMoab:audirefeceruntclamoremparuuli  eius. 

Generaliter  iterum  loquitur  Proph.de  tota  rcgione.  Dicitur  ergo  terra  Moab  effe  affli&a, 
non  quod  tunc  effet:  verum  ad  certitudinem  prophetix  hoe  facit,qu6d  quafi  de  re  manifefta  lo 
qukur.ProphetxenJm,vtfatisnotueft,quialoquiiturin  perfonaDei,resadhucoccultaspro- 
feruntinmediuacficopletxefient.Dicit^rWoxMo^/cc/^m^,  vtfuerint  cxaudui.Hocma- 
gisemphaticueft,qua  fidiceret,viros&mulieresc!amaffe: puerienimno  ftatimpercipiurquid 
agatur,quia  nondii  prxditi  funt  intelligentkuciulant  viri  &,mulieres  cum  etia  minx  duntaxat  il 
los  vrgenfed paruuli non mouetur nifi ad pra:fentes i&us: ac nifi quiseos  verberct non africiu- 
tundeinde  vix  difcernuntinter  leue  aliquod  malum,  &  inter  mortem.  Cum  ergo  dick  Prophe- 

Mm.    ii. 


CAP.    XLVIII.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

taparuulosMoabfuifiecxauditosinfuo  clamore,fignincat  exrremam  fore  grauitatem  cla- 
disitavtparuiiliipliactipersutemmagisiaperent,ienftm  fintatrocem  diani  hvftiumlxui- 
tiam.     Sequitur, 

5  Quoniam  in  afcenfu  Luhith  cum  fletu  afcendet  fletus:  quia  in 
defcenfu  Choronaim  holies  clamorem contritionis  audierunt >CGmun~ 
gi  debet  proxitnus  vtrfus, 

6  Fugue  ,  enpiteanimas  veftras;&  eritisquafi  Aroer,vehnyrica 
indeferto. 

Hie  alia  figura  vtitur  Icremias ,  quod  fcilieet  fletus  vbique  perfonabit :  in  afcenfu  Luhith. 
probabile  eft,  &  eficitur  ex  verbis  Prophets  vrbem  illam  fuiffe  f.tam  in  loco  excelfo.  Dick  er- 
go ,  In  afit  /*  LuHth  in  fletu  afienfuros  homines :  ad  verbum  eft ,  In  fletu  afcendet  Actus :  fed  ver- 
tunt  quidam  acli  fcriptum  eflet  naa  flens  .  nee  dubium  eft ,  quin  verbum  rhv*  referatur  ad  per- 
fonas.Scd  videturduplicarelereniiasnomen  Fletus;  quah  diceretnon  vno  tarn  urn  in  loto  ho- 
mines flet  u n  edituros ,  fed  cum  longutn  effet  iter  in  illo  afcenfu ,  continuum  fore  traftum  fle- 
tus:quali dicerctiQiri  pi  op.nquierunt  vrbi3flebunt  qui  eruntinjmedio  itinere,qui  enam  in  ra- 
dicemontis:hoceft,nullus  es  it  locus  vacuus  afletu.  Nunc  ergo  tenemus  Prophets  ienlum. 
Poftcadicit,  la defienfu  C  ho/on. tint .  Vnde apparet  hanc  vrbem  fuiiTe  politam in  loco  fubmiilb, 
vel  in  plamcie.itaque  nefcio  cur  dicant  alteram  partem  vrbis  fuiiTe  iuperiorem.  Potcft  quidtm 
fieri,  vt  pars  vrbis  habuerit  collerrv.led  iitusipferegionisfuit  planus,  &  habuitmontesvicincs, 
quemadmodum  colli gcrepromptum  eft  ex  Prophets  verbis,  in  defcenfH,mqiut,  Choronaim  aduer 
farij  uudient  cUmoremcontriionis  .  Q\xmi\c\.th9S~les  ipfos  auditwoseffi  chrwrem  ,  iignilicat  prx  do- 
lore  fore  amentes  ciues  Choronaim,  & eorum  vicinos .  Nam  metus  ipi'e  cchibct  querimonias: 
Sc  ii  quis  vidcat  hoftem  propinq uum,  afpe&us  ipfe eum  comprimit,  ne audeat  liber e teftari  do- 
lorem  fuum:deinde  p.jdoretiamcompcicittanilachrymas,quamgemitus:quia  hoftisderidct 
fletus noftrosfii'j  nusmiferi  Nondubiumigitureft,quin  Propheuhicamphncetgrauitatcm 
luciuscundicir.Q^i  uns  ciues  Choronaim  habeanthoftes  ante  oculos,unxnerumpcr  fletus, 
&clamonp  is,neqaemetUent  tlbiacontumelia&derifuhoftium.  lam  aduingit,F<^f,w/«p: 
hie  eft  clamor  coitritioms.nempequod  feiemutuocohortabunturmiieri  homines,  vtlciet  he 
ri  in  extremis  mA^'.Fugire  .eripite  animasveslras: tandem  comparat  ipfos  rryrkx  ."ljmyfuitre- 
gio,vt  probabile  eft  A  fuerunt  etiam  dus  vrbes  huius  nominis.  ijny  tamen  (.ft  My  rica ,  quem- 
admodum decimofeptimo  capiteleremixiamantd  vidimus,  (^idamvertu^^ 

V*r/*  6.  qUentlir etiam  verba  If.iiscapitedecimofeptimo,aquibufdamin  huncfenfum  .  Vocarienim 
piitannynjf  tugurinmpaftorum  in  defeno.iedmihi  placet  eorum  fententia  qui  vcrtunt,Myn- 

1/4,17.1.  ^^  veliumperam  Q^-iiquammihividetur  Prophetaalludere  ad  vrbem  Aroer,veladregio- 
nem .fed  exiftimo  p otias  fuiiTe  nomen  vrbis.  Dicit  igitur ,  Erit -\ynv  tanqutm  in dejerto,  hoc  t  ft 
cntmyrica:&  Aroerfuiffein  terra  Moab  cxahislocis  cognofcitur.  Nunc  ergo  tenemus  quid 
vtlic  Propheta,nempe  tcirani  Moab  fore  ficuti  iuniperum  in  deferto,hoc  eft,  arbuftum  fterile, 
&  quod  nunquam  excrefcit  in  iuftam  magnitudinem:deindearbuftum  aridum,quod  non  foue- 
turvlHirrigatione,nequeuliturhumore>&  fuccoterrx.  Nam&  hocfenfu  vfurpauitfimilitu- 
dincm  Propheta  nofter  decimo  feptimo  capite,vt  diximus:dicit,Beatus  homo,qui  fperauerit  in 
^.17.5.  .  [gho^h .eritenimtanquam  arbor plantataiuxtaaquas.Maledi&us  homo  qui  conrlditin  ho- 
mine  &  qui  ponit  carnem  brachium  iuum ,  &  cor  fuum  retrahit  a lehouah :  quia  erit  tanquam 
myricadeferti,  hoc  eft,eiit  arbuftum  fterile,&  aridumfine  fucco,  &  fubftantia ,  vtloquuntur. 
Iamfcquitur, 

7  Propterea  quod fiducia tua  fuit  in  operibus tin's,  dd\erhum,k  in 
thefauris  tuis,etiam  tu  capieris:&  egrediecur  Chamos  in  captiuitatem, 
Sacerdotes  cius,&  Principes  eius  limul 

CaufamhlcaffignatIeremiascurDeusvindiftamfumptuiusfitdeMoabitis:fedaliaspo- 
ftea  caufis  videbimus  cur  Deus  illis  tarn  infeftus  fuerit.Sciamusergo  hie  non  ex  profelTo  do- 
ceriquareDcus  vaftare  decreuerit  terram  Moab  &  perdere.Nam  vna  eft  hie  tantum  ratio,aliar 
autem  funt  maiores,ne:npe  quia  infultauerant  proterue  miferisludsis,  quia  in  eos  coipiraue- 
rant, quia prodiderant ipfos ,  quiadeniquebcllum  geflcratcum  Deo  ipforiwr.fed  hie  brcuiter 

oftendit 


IN    I  ER  EM  I  AM:  34? 

oftenditIeremias,etiam  flnulla  efTct  alia  ratio,  camen  dignos  efTeMoabitas,  contra  quos  Deus 
excrceat  iram  hum,  ncmpe  quia  confiii  fint  in  fuis  operibus,&  thcfauris.  Per  opera  quidam  ar- 
inenta&pecudesintelligunt.<X;  hocfeniualiquando  accipitur,&  probabihseftiftaexpolitio. 
PofTumus  tamen  per  opera  lntclligercquafhbct  munitiones ,  quia  adiungitfhefauros .  Dicit  i- 
gitur  dignos elTL-MoabitJS,quQs  Deus  expergefaciat,quon)arninebriatif"ucrantpcrucriaridu- 
cu fuarum  opunr.& quia  habeb'antmagnosthefauros,ideo  putabat fcefle  inexpugnabilcs.  Ifl- 
tcrea  fignificat  Propheta longe  decipi  Moabitas , dum  fc exiftimant  fie tutos  efle aduei fusDei 
manum,quia muniti  lint  omnibus  copiis;quiahabeantingentesthefaurosreconditos .  Dicit i- 
gitur  h£c  omnia  nihil  vabtura  eiTe,  quoniam  Deus  nihilominus  perdtt  totam  tcrram:  Eiiam  tu 
frpierisjnqiiit.ln  particula  di  eft  non  pama  cmphalis,  quia  expnmit  Propheta  quod  nunc  atti- 
gi,nempefruftra  Moabitas  confidere  ibis  thefauris,&opibus:quia  Deus nihilomimis  iplos 
perdet,&  manus eius  penetrabit  in ecrum  munitiones.  Perinde ergo  te  inucnict  Dcus,acfi  effes 
cxpofita  omnibus  periculis,inquit.nam  qui  abundant  bellicis  munitionibus,quiomnibus  prse- 
lidiisfunt  inftruc~ti,putant  ie  elTe  exemptos  a  communi  fortuna;ideo  dicit,£«4W)  /«:  perinde  ac- 
fi  elfes aliquis pagus expofitus ad  hoftium libidinem :  T«  eti.un cufttris ,  incjuit, zs  extbit  chimes: 
fuit  Deus  tutelaris  terras  quemadmodumfatisnotum  eft  tarn  ex  libroludicum,  quamexaliis  'r^v  n  1 4^. 
locis,ex  ipfo  etiam  Mofe.Cum  ergo  Moabita?  colerent idolum  illud ,  putabant  fibi  certam  fore  ^r  i.R*g.n. 
falutem  liquid  mall inftaret.  Dcridetigitur  Propheta hanc  quoquehduciam  .Diximusautem  7-33 
antehac  impios  Deo  partim  opponere  terrenas  opes ,  partim  qua;  libifinxerunt  ab  idolis  adiu-  N*^*'.** 
menta .  IdeoProphct2refelluntvtrumquevitium,licutiiterumapparetcxprxfentiloeo.  Di- 
xit Propheta,^Ho»*4w  corfift  esin  tiiismunitionibus,  &  tbeftum,tu  quoque  capi'en'r.deinde  ,quoniarn 
putas  prxfidium  certum  &  inexpugnabile  eiTe  Chamos,ideo  etiam  trahetur  in  exilium,&  erit  ca 
ptiu,us.  dicit  hoc  in  opprobrium  idoli.  Adiungtr,  Sacerdotes  eius,  ©>  rPrincipcs,\\ac  eft,  Proceies 
qui  videntur tuto  latere  fub  eius  vmbra, ipfi  ergo  pariter  trahentur  in  exilium. 

8  Etveniet  vaftatorad  omnemvrbem,nequevrbs  eripietur:& 
peribit  vallis,  Scperdetur  planities, quod  _,«/<?/?,  ficmctdmodum ,  locutus 
eitlehouah. 

Confirmat  eandem  fententiam :  neque  tamen  verbofus  cenferi  debet  squia  vaticinium 
hoc  non  editum  fuit,  vttantum  fouerethdeliumlpcm  &patientiam  adpaucos  dies,  fed  Ion- 
go  tempore oportuitipfos  quiefcere  fietoshac  promiffione,quam  Deusmultisanteannisde- 
derat. He;:  igitur  ratio  eft,curpluribus  verbis conlirmet  Propheta  iententia  per  fe  fatis  claram, 
Veniet,  inquit,  *<*/».</<»" adomnesvrbes .  Iamclariuspatetcur  nominaqua»damvrbiumpofucrit, 
ficutiplura  deinde  videbimus,nempe  vt  fcirent  Ifraeht£  totam  terram  Moab  vaftationielTe  ad- 
di&am ,«f que vrbs  eripietur,  hoc  eft,  nulla  vrbs effugiet,  quiaperdetur  yaUis  ©•  pUnicies,ficnti  dixit 
lebtmh.    Sequitur, 

9    Datealam  ipfi  Moab,  quia  volandovolabit :  &vrbes  eius  in  vafta- 
tionem  erunt,  vc  non  fit  qui  habicet  in  dlis. 

Hlc  amarulenta  eft  derifio.qnoniamnecelTe  fuit  Moabitas  non  modoftimulari,  fed  pror- 
fus  confodi,cum  leilicet  ranta  luperbia  infiati  tffent,deinde  cum  crudeliter  isuiilTent  aduerfus 
Dei  populum,vt  fulius poftea  videbimus.  Cum  fugeret  Iiraelkse,uciebant  lua  dictc ria impu il- 
li.deindeprodebant  ipioshoftibus.  Dicit  ergo  nunc  Propheta,  Date  ^w^iMort/^quanquam 
yx  ilgmhcatpropric  rlorem  :  hie  tamen  exponitur  pro  penna,  velpro  alis;  quafi  diceretnon 
iaus  velocem  fore  curl umMoabitis,  vtclademcffugiant, fed  opus illis  fore  volatu  .  Denique 
quoniam  itafuperbe  non  modo  contempteranr,  fed  etiam  infettatifucrant  miferosluos  fra- 
tresideo  Propheta dicit,Vf»/W  tempus  cum  pedes  vobis  non  fufticient  ad  eurrendum,  vel  ad  fu-t 
gam ,  adco  hoftes  vos  vrgebunt:  led  optabitis  vobis  alas.  Dicet  autem  paulo  poft  quietum  fuif- 
fe Mo.ib,&  tranquillum in luis  ficibuSjVt  videbimus. Poftea adiungit, vrbeseiujfe>ein vafiiu- 
tem,rr  non  (it  bsbitator.  Caulam  exprimit  cur  opus  habcat  alis  Moab ,  nempe  quia  nullum  erit  re- 
fuc,ium,quocunquele  eonftrat,  tamen  indeopclletur .  vrbes  enim  omncscapiet  hoftis:  itato- 
tuspopulus  necetTe  habebitlealio  conferre: denique  llgniflcatnullamforelpemfalutisMoa- 
bitis,nifiinfuga,  &■  quidem  cclemma.    Tandem  fubiicit, 

10    MaledicSlus  qui  facit  opus  lehQuxhuudiilenterJwc  eft  ,non  bona  ji- 

M.    iii. 


CAP.XLVIII.  IO.    CAL.    PR  AELE  CTIONES 

<k,&  maledictus  qui  prohibet  gladium  fuum  a  fanguine. 

Hlchortatur  Propheta  Chald<jos  ad fxuitiam,vt  nullum  faciantfinem,donec  perdidcrint 
gentemiUam.DiximusautemProphetasitafufciperediuerfasperlonas,qu6efhcacior  fiteo- 
rmndo&rina .  Chaldxiquidemnon  fuerunt  difcipuli  Icremix ,  neque  hxccxhortatio  ad  lpios 
ipe&abat :  fed  vt  la  aelitx  fcirent  certum  effe  quod  audiebant  ex  ore  Iere.mia: .  ldeo  con uertit 
nuncfermonemadChaldxos,licunnuperalloquebauirquoflibet,  DatepennasipftMoab:ita 
fequitur  nunc  aliaapoftrophe,M.tW;c7fcr.ad  quos  pertinet  hie  iermcJad  Chaldxos:&.  tame  non 
ipfos  compeilat  Propheta  acfi  quicquamproficeret:fed>quemadmodum  dixi,refpicit  ipios 
ludxos. Locus  hie  perperamfuitexpol!tus,&citaturvulg6  quafi  Prophetadiceretftrenue  dan 
dam effe  operant, ne  quid  omittamusex  Dei  mandatis .iedita corrumpunrgenuinumfenfum. 
Tenendum  igitur  eft  quod  iam  dixi ,  nempe  fermonem  hunc  dirigi  ad  Chaldxos:  quafi  diceret, 
Ne  parcatis,fed  fundite  fanguinem  ,  &  ne  vos  tangat  vlla  humanitas.  EH  enim  opus  Dei ,  hoc  eft, 
Deus  vos  armauitjVt  ftrenue  iudicium  eius  exequamini>neque  fanguini  parcatis.  entis  ergo  ma 
ledi&i,nifiexequamini  vindi&am  eius. Eft  quidem  vulgaris  ratio  loquendi,fed  in  re  ipfa  8c  fen- 
{"unulla  eft  ambiguitas.  Per  ide  eft  igitur  acildiceret,Pergitefortianimo,(S:  ftrenue  exequami- 
ni  vindi&am  Dei,acfi  denuntiata effet  illispcena :  quemadmodum  vbi  iegniter  cunctantur  mi- 
lites,6duxadiit>nontanturneoshortabitur,fedvrgebitetiam  conuitiis  dc  minis)vtalacritatem 
excitet:ficetiam  ftatuit  Prophcta  Deumin  medio  acfi  adeffet  Chaldxis  ad  increpandam  com 
fe<*nitiem,Qmdceffatis?maledi&us  fit  quicunqwe non profundet fanguine, &  quicunquenon 
perdctaminimovfqueadnnximumXxteium>totavisinhoc  verbo  litaeft,cum  vocar«/;»/If- 
bou&  cladem  ilhusimpix  gentis:quafidiceret,quanuis  Chaldxivaftentten  am  Moai>,  8c  facianc 
id,non  vt  obediat  Deo,fcd  pro  fua  auaritia  8c  ambitione,tame  erit  lllud  opus  Dei,hoc  eft,Dcus 
conduxit  Chaldxos  in  hunc  finem,vt  perdant  Moabitas,quanuis  nihil  tale  cogitent .  Sequitur, 

i"i  Tranquillus  fuit  Moab  a  pueritia  fua }  &  quietus ,  vel  quietus  fuit 
Moabj&:  refed.it  ipfefuper  feces  luas,&  non  mutatusfuit  avafeinvas, 
&  in  captiuitatem  non  profectus  yautnon migrant:  propterea  ftetit  fapor 
eius  in  eo,&  odor  eius  non  mutatus  eft. 

Hlcclariusexprimit  quod  ante  vidimus ,  nempe  Moab  fruftrafibipromittcrcperpetuam 
impunitatem,  quia  longo  tempore  profpere  egerit .  Dicit  ergo  Propheta  repente  perditum  iri, 
vbi  Deus  confeendent  tribunal  ad  exequendumluum  iudicium. Primo  d\c\x  quietvmfuifft  kpue 
ytVwyw^quoniamcumfxpiusvexatieflentllraelitx^esillafucratintadajnccicnfcratquicqua 
incommodi,acfi  fuitTentvndiquemunitifuisclauftris.Habitabantenim  in  montibusex  parte, 
fed  habebat  planitiem  vltra  Iordanem,vt  fatis  notii  eftxrat  terra  mediocriter  fcrtilis;ideo  ciim 
vfifuilTentdiuturnapace,collegerantmaximasopes.Fuitautemhoc  valdedurulfraelitis,  cum 
Deus  ipfos  variis  cladibus  afflixifTet,cernere  Moabitas  fecuros  8c  incolumes  ab  omni  mokftia 
&damno.Quoniam  igitur  hxc  cOgitatiovulneraregrauiterpoteratfideliuanimos,ideo  Pro- 
pheta hlceos  hortatur,neinuideant  fcelicitati Moab, quomatande  Deusmanum  iuam  contra 
ipfos  proferet. Hue  pertinet  fententia,neprofperitasilliusgtntisanimospiorum  ad  impatientia 
P/rf/-37.i.  folicitct. "quemadmodum  Plalmo  37. Dauidetiamhortaturrideles,vtpatienter  expedient  diem 
7>s,  Domini,vbividentimpiosfrui  omnibus  delitiis,&  pro  voto  omnia  illisfucccdcre.  Nunc  ergo 

tenemusProphetxconlilium.Comparat  Moab  viro  feni,qui  totam  xtat?  fecure,  8c  abfque  vl- 
loincommodo,  abfque  vllo  doloris  fenfu  tranfegerit .  Fuit  ergo  tranquillus  M».i6,vel  quietus X 
fuerittA  /«rf,nempe  ex  quo  ccepit  efTe  gens .  qux  enim  fuit  pueritia  Moab?  nempe  ex  quo  expule 
runt  Gigantes  ac  veteres  incolas,&  habitarunt  in  eorum  loco .  Ergo  femper  illis  profpere  luc- 
ceffit :  8c  ideo  dicit  fuiffe  qmjirejidts  in  fit's  facibus ,  vt  non  fuerint  mutati .  Hie  eft  alia  metapho- 
ra,quemadmodumvinum,quodmanetinfuo  vafe,nequetransfertur,  retinetfuumfaporem, 
vim  fuam ,  &  odorem:  itaetiam  dicit  Propheta  Moab  fuilTe  femper  in  florc  perpetux  fcelicita- 
tis:quemadmodum  vinum quod  manet  in  luis  fxcibus .  Nam  fxx  coni'eruat  vinum,  ficuti  fatis 
notum  eft:quia  vbi  vinum  ablatum  eft  afua  fxce,perdit  magna  ex  parte  fuum  vigorem,  8c  tan- 
dem tranfit  in  vapam  -.vinumautem  quod  non  mutatur,  manetin  fuovigore.  Ergo  videmus 
quam  apta  lit  fimilitudo ,  cum  dicit  Prophcta  non  nmtatum  fuiffe  Moab  a  vafe  in  vasfidrefedijfefu- 
fer feces  Juas.^bt  feipfum  exponit  abfque  figura  cum  addit  non  fuiffe  profeBum,ve\  non  migraffew* 
atptiuiutem.ldeo  etiam  eodem  fenfu  dicit  ftporem  eius  in  eoftctiffe,cr  odorem  eius  non  mutatum  fuif- 
fe .Interea  fignificat  nihil  profuturam  hanc  diuturnam  pacem  Moabitis,  quia  vbi  ftatuerit  Do- 
minus  eos  perderc,  faciet  vt  vigor  ille  concidat,&  pereat,  &  redigatur  omnes  opes  Moab  in  ni- 
hilum. 

Precatio. 


re 


IN  IEREMIAM,  ^ 

Precatiq. 

Da  omnipotens  Deus^uando  itaprocliucsfmnus  ad  ignauiaw,imo  ita  deditifumus 
.  j bus  terrenis^t facile  oblimfcamur  vocationis  tua  fanilce  }mfi  afiidue  nos  (siimuies:dai 
inquam^t  affhcliones  quibus nos cxercesjint  nobis fcrij  Himnliy\treliftomHndo  cone- 
mur  ad  te  accedcrc ,  &  nos  totos  tibi  addicere  in  objequium ,  zf  ita  mlitemus  fub  \ariis 
afflicliombus  prxjcntis  \iu^>tfcmpcrdefixcefintmentesnos~lr<£)^  omnesfenfus  in 
jpem  atcrnce  £?  beatce  illius  quictis ,  quam  nobis  repojitam  in  cabpolliatm  eft  hliui 
tuns  vnigenitus  Dominus  nofter,    Amen. 

,  ii     Propterea  ecce  dies  veniunt,dicit  Iehouah;&  mfttam  ei  aba&o- 
res,quiabigant  etim,&  vafa  eius  euacuent,&Iagenas  eorudif^eiganr. 

PC*  s  t  r  em  a  leftione  dixit  Propheta  Moabitas,  quoniam  diu  profpere  egerant ,  fuific  ob- 
duratos:ficuti  impunitas  eft  illecebra  peecandi.impii  enim  dum  iliis  Deus  parcit,  exjftimant 

fcnunquamredditurosrationem.Nuncfubiicitw»r«j-wf^e^Vj,quib9repcntcDcusv)ndj(aam 
fuam  exerceat  contra lllos.fed  prolequitur  fimilitudinem  qua  vfus fucrat.dixerat  enim  Moabi- 
tas fimiles  cfle  vino,quod  non  fuit  transfufum.  rctinebant  igitur  fuurr.  odore,hoc  cft,erar,une- 
briati  fuis  delitiis,quoniam  Deus  iliis  longa  pace  8c  otio  frui  dederat  Nunc  ergo  ex  oppofito  di 
cit  Propheta  Detim iliis mijfumm  ab.xclores quiipfis abigxnt,deinde,qui eu.tcHcnt ,  vel  exinaiuant  Vafk 
ipforum,<y  Ugenas dispergant. Continens  eft  pro  contento:  quanquam  nonimprobo  aliorum  fen 
tentiam,qui  vertunt.Difperdant.  nam  hoe  verbum  accipitur  interdum  in  illo  fenfu: proprie  fi- 
gnihcatipargere,&diinpare:ied  plus  interdum  vchementiseeftin  verboillo  VS3>ncmpediiper- 
dere,vel proiicere  cum  violentia,vt  frangatur  ipfo  impetuquod  proiieimus. Quantum  ad fum- 
mam  rei  i'peftat  parum  intereft.tenemus  enim  cofilium  Dei,  nempe  quod  Moabitis  miffurus  fit 
hoftesqui  eos  procul  abigant  in  exilium  ,  &  ita  excutiant  iliis  fuas  delitias,  in  quibus  nirr  is  diu 
fueratquad  fopiti.  Hoc  autem  nontantum  Moabitarum  refpe<Sudicitur,fed  vrftatuantludfi, 
quanuis  terra  ilia  diu  tranquilla  fuilTet,  tamen  non  poffe  efFugere  Dei  manum ,  quoniam  conti- 
nuaillafoelicitas  non  poteritirritimifaceredceretum  ipfmsDei,dequoconcionatuseft  Pro- 
pheta.    Nunc  fequitur, 

13    Et  pudefiet  Moab  a  Chamos  _,  ficuti  pudefa&i  funt  domus  ifrael  a 
Bethel,rua  fiducia. 

Licet  ex  hoc  verfu  clarius  ccrnere  quod  nuper  dixi,Prophetam  fcilicet  non  tarn  ad  Moabi- 
tas,quam  ad  populum  fuum  dirigerefermonem.  ncque  enim  pra;fedus  erat  Do&or  Moabitis, 
vt  illotumfaluti  confuleref.potius  debuit  referre  fummam  totiusfua:  doftrins  ad  Iudxcs,que- 
admodumetiam  nunc  facit. Pudefiet,  mquit,Moab afioidolo.  diximus  enim  Chamos  fuifledeu 
Moabitarum,(icuti  fingula?  gentes  habebant  fuos  peculiares deos,  hoc  eft,fua  figmenta.  lam  co 
paratiooftendit  Prophetam  velle  populum,cui  ordinatuserat  Doftor,hortariad  pcenitentiam. 
proponit  enimexempl  urn  decern  Tnbuum.Scimus  aute  quo  tempore  vaticinatus  eft  Iercmias, 
iamregnumltraclfuuTeperditum .  tracti  ergo  in  exilium  fuerant  omnesIfraelits,excepta  Tri- 
buIehudahj&dimidiaTribuBeniamin.defeiuerantautemapuro  Deicultudece  Tribus  fub 
Iarobea ,  queadmodum  fatis  notu  eft,&  extruxerat  fibi  altare  in  Bethel. Dicit  igitur  nunc  Pro- 
pheta, Sicuti  pudeftt&ifitnt  Ifraelitx  a  fuis  fuperft it ionibus,  quas  fibi  fabricauerant,parem  Dei  vltio- 
nem  manere  populum  Moab:&  ita oftedit Iudans  quid  (k fpem  reponere in  vero  8c  vnico  Deo. 
Non  erantimpliciti  tarn  craifisfupcrftitionibusIudsi,vtidolaeolerent,faltem  in  publico. nam 
fezechieloftenditetiamcontaminatosfuiiTehocgenerepolIutionis,&SancT:uariumquoquei- 
pfum  fuiffe  infe&um  idolis:fed  palam  manebat  cultus  Dei  qualis  continebatur  in  Lege  .  Gete- 
rum.nihil  habebant  Iudsi  prarter  externam  fpeciem:habebant quide  Templum  8c  Altare,  pro- 
fitebanturfecolereverumDeu:fedinterearcgnabatapudipfos  impietas&  contemptus  picta- 
tis,&  iam  cceperat  etiam  fefe  in uolueremultisimpiisfuperftitionibus,  quemadmed urn  ante  vi- 
dimus. Quid  nunc  ergo  dicit  Ieremias?  proponitante  oculosdeeem  Tribus,  quas  Deus  perdi- 
deraf.atquiprogenitierant  ex  vno  patre  Abraham  tarn  Ifraelitat.quam  ludzi.  Ciim  ergo  DeuS' 
tarn  grauem  fumpfiffet  pcenam  de  regno  Ifrael,  nuncludxisoftendit  non  fore  difficilius  pce- 
namexigerede Moabitis.  qwixe 'i Nam bab(ttt)in(iuit,fimmid»hm  .  Oftcndit  Deus  hoceflegra- 

Mra.    iiii, 


CAP.    XLVIIt.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

uil~limumfcelus,quoprouocauerant  Moabitxeiusiram  ,  quia  nihil  minus  tolerabile>quamvt 
traniferant  homines  gloriam  Dei  ad  lua  rigmenta,ad  ftatuas.ad  truncos  ligneos.ad  lapides,  vel 
etumadidolaaurea&argentea.Nunc  ergo  ceneuius  confibum  Prophets.    Sequitur, 

14  Quomodo  dicms3Viri)fortcs))nos)£>c  viri  robufti  ad  pralium? 

15  Vaftatus  eft  Moab ,  ciuitates  eius  excidit  ,<xlu  vertunt ,  ciuitates  cias 
fumiCrunt}xtfttmxtdtbnumeri:alij,incoUafcendit,\ddifceJ$itabw^ 

leftio iuueaum eius defcendit , hoceft,ek£}iiuuaies ,&efl  allufioad  nomen 
inn3:»<0«  o1-Mna  diamtur  apud  Wcbraos  adoleftentes ,  qui funt in fiore  <etatis  .fed  no- 
men  hoc  deducitur  a  ™3,(juod  cH  chgere,vnde eft  etiam  nomen  hoc  quo  vtitur  Vropheta. 
elcBio igitur  iuuenum>\el  ekcli  luuenes  defcendtrunt ,  ad  ma&ationem,  dicit 
Rex^nomen  eius  Iehouah  exercituum ,  idcft, cuius  nomen  cH  lebouali  exer- 

citkum. 

■ 

HlcinuehiturProphetainfuperbiamMoabitarum,  qubdrcilicetconfififuisviribusludi- 
briohaberent  DeumAquicquiddenuntiabantPropheta*.  kimusenimimpios,  vbiomniadlis 
profpereTucceduntnullotangimetu  ,8c  exuereomnem  fenlum.&leicquati  demergere  in  io- 
eordiam,ica  vt  pro ludibrio  habeant non modo  vcrum Deum , led qaicquid  de religionc pro- 
fertur  .  Talis  ergo  Sdueiaregnabat  in  Moabitis:  idco  Prophetahic  perftringit  ftolidam  lllam 
gloriat  ioncm,QK<wWo  dicitity'Kosfumus  rtbnfli,nos  (itwui  viri  bellicoji'.c^axii  diceret,laclantix  iftx 
v bi leri6  D^us confligct  vobiicum ,erunt irntx,  8c  nihil  vobis proder  untiputatis  vos  eilc  extra 
omnem  aleam  periculi,quoniam  Icilicet  prxditi  eftis  magna  fortitudine,  8c  circundati  omnibus 
munimentis:  fedquicquid  putacis  vobis  elieprxfidii,rediget  Dais  innihilum  .  VaHatuseft 
ergo  Mwt.opponiteorumarrogantixhanccomminauoncm:prxdicitenmi  rem  fuuiram, led  lo 
quitur  quaii  de  re  lam  completa:  VaHatus  f/?  igitur  Moab,  tyboftis  excidit  vrbes  eius.  thy  videtur 
rdctraiifitiucaccipi:  eft  quidemixpeneutrumjiedconuenitpraricntiloco  ilia  figniacatiujijuod 
hoftis  exciderk  vrbes  Moabitarum.quanqua  facile  etiam  patiar  aliter  exponi,nempe  quod  iim- 
pUciterafccnderintexvrbibuseius,velabierintincolx.  nammethaphonc.  rrjy  quidem  iignifi- 
cat  aicendere,accipitur  8c  pro  difrluere,  vel  abire in  fumum,  vt  1  oq uuntur  .  &  ii  placet  efie nu- 
nicrienaHigen,que;iatistritaeftlingux  Hebraicx,fenfuserir>Et  vrbes  eius  euanuerunt. coflue- 
niet  etia  optimc  ilia  expofitio,quiaproximefequitur,  Et  adolefctntes  eius  defcendsrunt  ad  maEt-<- 
/w»f7»,hoc  cft,qui videntur  inter ipfos  robuftiilimi  trahetur  ad  cxdem,vel  ad  ma&ationem  def- 
cendent.quoniam  autemreseratdifhciliscreditu,iterum  produciturDeusipfc in  medium. Di- 
cit igitur  Propheta  fe  non  loquiexfuo  ienfu,ied  proferre  quod  Dcusiniunxit.Etadiungitepi- 
tethon,q'i6  icilicet  Iude,imagisattenti  tint  ad  contiderandam  Dei  potetiam,  Df«/e/?,inquit,^«t 
loquitH>;R^x  cuius  nomen  eft  lebottab  exercituum. Opponit  enim  hoc  Danomenopib9  bel!icis,qui- 
bus  fuperbiebantMoabitx,quemadmodumvidimus:quafi  dicer  et,tinegotium  cfletcum  mor- 
taubus,pofTequideni  Moabitas  iuregloriarhfed  quia  cum  Deo  viuo  certamen  tft,  omncs  vires 
foreeuanidas,cum  Deusarmatusfuerit  advindi&am.    Sequitur, 

16  Propinqua  eft  calamitas  Moab:r»  ftgnificat  infortunium,  ©»  caUmha* 
tern, ftgnificat etiam  interitumjdeo  vertunt quidafn fropinquus  eft interitus^d  venien 
duin,  ytveniat,  &  malum,  eius  }id  eft, calamitas  feRinzt  valdc. 

Hicplusexprimit  Propheta,nempevindi£hmiIlamde  quadilTcruit  ,propinqu?mefie  & 
iam  inftare .  Valuit  hoc  ad  leuandu  dolorem  fidelium  cum  intelligerent  Moabitas  breui  poena 
daturos-.grauis  enim  eft ,  &  acerbatentatio:cum  Deus  caftigat  duriter  filios  iuos,&  interea  re- 
probisindulgct.  Cum  ergo  difFertfua^iudiciaadueriusreprobosjmora  ilia  iolicirat  animos  fi- 
delium ad  deiperationem,ia!tem  nonferunt  fatispatienttrferulasDei.Hxc  ratio  eft  cur  nunc 
Proplieta  A\cnt  inftare  cladem  Moabitis,  ©*  caLtmtatemeorumfeftinare-.elCi  autem  aliquanto  adhuc 
tempore  D*usluftinuitMoabitas,itavt  manerettranquilli,&laiciuirent  etiam  in  fuisvolupta- 
tibus :  verum  tamen  fuit  vaticinium  .  nam  nota  eftilla  regula,qux  femper  occurrere  nobis 
debet  in  promiffionibus  &  minis,Mille  annos  eiTe  inftar  vniusdiei  coram  Deo.  Et  hfc  eft  ium- 
Atrfr.i.}.     pta  i'ententu ilia  Prophet?  Abacuch,Si  moram  feceritprophetiajexpefia  illam>quia  venics  ve- 

niet, 


IN   IEREMIAM.  347 

nict,  &  nonmorabitur.&  h#c loquendi ratio paffim  occurrit  apud Prophetas .  Vbi  ergo  Deus 
pcenam  denuntiat  reprobis,&  Legis  ius  contemptoribus,dicic,Ecce  feftinat  dies  vcfter, nempc 
vt  expergerianc,(!kincipianc  mature  timcre.Sed  hi  c,quernadmodurnadrrionui,refpiculei'tmias 
populum  fuum.Qupniam  autem  poterant  rideles exciperc,Quando  tadem  illud  het?quoulquc 
difrcretD^uspoeiumquarnminaturhoftibusnoftns  ?ideo  dicit,  Paulifperdurateanimis;nam 
mox  Dcusexcrct  maniim  luam,  &  oftendet  fe  eiTc  vindicem,qui  curam  habeat  &  vcftri,  &  ialu- 
tis  veftrar.quia  fefe  opponer  Moabitis,quoniam  fuerinr  vobis&  improbi, &  molefti.hac  lgitur 
ratione  dicit  in  flare  illrs  clade}»,crfeflinare  -vindtBam^t  qua  loquutus  eft.  Hinc  autem  colligi  de- 
bet vtihsdo&nna,  quotiesaliquidpromittit  Deus,  debere  nosamplc&i quad  rem  prxlentem, 
qux  tamen eft  ablcondita,& qui;  videtur  valde remota efle.Nulla eft  igitur  diftantia  qux  inipe- 
dircdebeatridcmiioftram,quiriftatuamusiamnobiseiTequafianteoculos,&fubmariu  quic- 
quid  Deus  promittit.Idem  etiam  valere  debet  in  minis,quoties  Delis  denuntiat  aliquid  durum 
& trifte,pennde  id  nos africiat  acfi  cerncremus  manum  eius  armatam  gladio ,  &  ft  ipla exequu- 
tio  vindi&x  elTet  nobis  ante  oculos .  nam  fcimusquid  alibi  tradat  Spiritus  fanctus ,  Cum  dixe- 
xerintimpii,  Pax  &fecuritas,  internum  iIlisinftare,quemadmodum  dolor  partus corripit  mu-  l,Tft4M'* 
lierem  ciim  nihil  tale  cogitat. Difcamus  igitur  nobis  Temper  proponere  Deigratiam  quafiprx- 
fentem,  &  iimulomnespcenas,vttangamurferiotimore.     Sequitur, 

17  Commoueminiillij/c/eH^/wperMo^^quicunque  eftis  in  circuitu 
eius,&quicunquecognofcitisnomen  eius,  dicite,Quomodorracl:us  eft 
ba  cuius  tbrcis  ?  vnga  pulchntudinis ,  yd  excellent^ :  mm  rrmsnjigmficat  de- 
corum phlcbmttdine. 

Propheta  videtur  quidemhortari  ad  fympathiam  omnes  vkinos,  feddiximus  quo  conll- 
lioidfacut  .nequeenim  vultMoabitas  cenferimitericordia  dignos,ita  vt  vicinicondoleant 
eorum  cladibus.fed  exaggerat  hac  figura  grauitatem  malorum ,  qux  inftabantMoabitis:qua- 
li  diceret ,  Erit  hoc  D;i  indicium  aded  horribile  ,  vt  omnes  vicini  contremifcant :  quicunquc 
prius  cognouerant ftatum  populi  Moab ,  eosterrore  perculios  gemere  vult  &  condokre .  De- 
nique nihil aliud  fpc&at  Propheta,  quamvtdcmonftret  non minus  rigidam & formidabilem 
Dei  vindictam  fore aduerfus  Moabitas ,  quam  fuerat  aduerfus  decern Tribus ,  &  f utura  etiam 
crat contra  Tribumlehudah  .  Dicite,\nc\u:a,Quomodofra&uieflbaatlus'>.  Hlcinducit  omnes  vi- 
cinosqualiattonitosadmiratione:&ineundem  finem  omnia  referuntur  ,nempe  prodigiofam 
fore cladem Moab , q  111a populusille  putabatfeeiTeinexpugnabilem,&nemo  vnquam  aufus 
fuerat  quicquam  aduerfus  terram  illam  tentare .  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  hlc  per  ad- 
mirationem  interroget ,  nempe in  perfona  omnium  Gentium ,  Quifa&um  eft ,  vt  fra&usfit  bacu- 
lus>.  virga decora ?inquit.funt  metaphorical loquutiones,  qua;  tamen  fignifieant  dignitatem 
Regiam,&  ftatum  totias  populi.     Sequitur, 

\9  Defcendee  gloria,  fede  in  fitihabitatrixfiliaDibon.-quiavafta- 
torMoabafcendit  contra  te,  deftructor  munitionum  tuanim^uiava- 
ftatus  eft  Moab,  i&Juperte  afcendet. 

Hlc  Propheta  fermonem  conuertit  ad  vrbem  Dibon,qux  Celebris  erat  in  illopopulo.  Lo- 
quendi  forma  fatis  nota  eft ,  cum  tiliam  Dibon  appellat  populum  vrbis :  fed  vocat filiam  illam 
/;4t/YrfmYpm,quoniam,vtdi&umfuit,Moabitx  temper  quieueranttutd,&placide  inftiis  fedi- 
bus:  nemo  enimillis  erat  moleftus  .pcrinde  igitur  eft  acii  diceret,  Vosquiha&enus  fuiftistran 
quilli, nunc  defcenditee gloria, crbabitatein  Jiti  .perSitim  fignificat  rerum  omniuin  inopiam. 
opponitur  litis  2,loriX:  fed  plus  eft  quimfi  Propheta  dixiffetignominiam,velpauperiem:mul- 
tienimquos  alloqui  rerum  omnium  egeftas premit, tamen  reperiuntfontes,  vel  fluuios:vbi 
autem  ne  euttaquidemaqux  fuppetit,illa  eftextrema  mifcria .  Videmusergo  vt  Prcpheta  ex- 
asseret  poenam  Moabitarum ,  cum  dicit  ciues  Dibon  feffkros  infiti ,  quomdmjnqu\t,afcendit  ce»-» 
tra  tevafl*tor,c?  deslruftormtmitiomm rtMrww.Hinc  colligimus  vrbem  illam  fuiffc  vndique  mu- 
nkam, vtputaretfufticerefibi omnia pr«fidiaad hoftesarcendos. Sed  Propheta  hancfuper- 
biam  deridet ,  quoniam  aduenient  Chaldxi,  quiperdant  ac  diruant  omnes  illas  munitiones, 
Sequitur, 

i9   Super  viam  confifte,&  fpeculare  habitatrix  Arocr,interroga  fu- 


CAP  XLVIII.  IO     CAL-    PRAELE  CTIONES 

gientem,&  cam  qua:  elapfa  fuerit,dic,Qteid  fa&um  €%rt</  <kcM 

Diximus  alibi  cur  Prophets  m  defcribendis  dadibu sita  ftylumfuum  attollant .  neque  e- 

nim  voluerunt  appetere  famam  ,  vel  lau  Jem  eloquent!*.  Non  iunt  igitur  Rhctonci  fplendores 

ouibus  Prophets  vtuntu-r,  fed  neceffario  ita  magr.ifice  different  de  poems  qui  manent  impios: 

ouoniain  tanta  eft  animorum  durkics,  vt  non  dubitent  reprobi  vel  Dei  minis  relpuere ,  vel  du- 

«rcoro  fabulis  ergovtpenetrent  minsDciin  hominumanimos,neceffe  efteas  exaggeran 

niultisnouns.quemadmodumhicnt,*  faSumeft  aim  Ibeis  .  Quanquam  iemper  memoru 

tenendum eftquod d«*,«empcProphetampopulifuirationem  habere:  quoniam  Moabiw :e- 

rantquafitbefaurusreconditu^ideonui.quamputaffentludxipoirchcri.vt  tandem  Chaldxi 

illuc  D-rrumpercnt .  led  denuntiat  Propheta  rem  perinde  effe  certam ,  acii  ocuhs  conlpicuc- 

r.ir   ereovtmremprxfcmcmadducatlud«oShiequalipingitDeiiudicia;nontantumdelcii- 

bit '  cUttt ,  inq mJuPtrnm,  &  ftecuiare habitant*  Ar.fr .  fuit  etiam  alia  vrbs  Moabitarum, 

cuius mukislocis  if  mentio  •.  alias  deinde  adiungit  ,vt  videbimus .  Intemg^qau^guatrnxr 

earn  mu  mtfmt .  Mutat  quidem  genera-nominum ,  led  ad  ampuficalionem  hoe  tacit  cum  pome 

mulcos,deindevnumhominem  .quiavultab  vna  parte  oftendere  tantam  fore  multitudinem 

exulum  ,  vt  tota terra  vacua  fit  .-deinde  cum  dicitvnum  vel  altcrumfugcre ,  intelligit  dilpcrios, 

ita  vt  turmatim  non  incedant ,  fed  quemadmodum  fclet  fieri  in  rebus  trepidis,  vnum  tugerc  ab 

vna  parte   alarum  vero  a  parte  altera  remota .  I»rrmg«ergo  fuffemem  I  quanquam  poiiumus 

fimpliciter acciperc ,  interroga  omnes  fugiemes  ■  deinde , interroga  earn  qM  euajent >  quoniam  non 

tintumvin,  led  etiam  mulicres  fugient.ita  vt  nefexuiquhlem  parcatur.  Demquc  iignihcac 

ces  etiam  qui  habitant  in  vrbibus  probe  munitis,fore  aorios ,  vbi  vidcnnt  hoftes  violentcr  per 

omnes  plagas  graffari. 

10  Pudefactus  eftMoabyquia  contrituseft,vIuUte,&  clamate,& 
a-nnuntiate  in  Arnon,qiioniamvaftatuseftMoab,Wj«a/  vaftatusett 
Moak'v  cnim  hie  explicative  accipiturjmm  caufalitcr. 

zi   Et  mdicium  perueniet  adterramplanam/ve*/  reSlamJjoccfi^dipjafii 
*fonacj«,adHoIon,&adlazah,&adMephaach. 

zz     Et  fuper  Dibon,  &  fuper  Nebo,  &  fuper  Bethdiblathaim,  domum 
DtMctthaimyfedefl  nomen  propriwn  yrbis. 

Z3    Et  ad  Cariathaim,&  ad  BethgamouI,&  ad  Bethmeon. 

z4     EtfuperChirioth,&lupeiBazrah,  Semper  omnes  vrbes  terra; 
Moab  remotas,&  propinquas. 

Diximus  cur  tarn  prolixe  defcribat  Propheta  cladem  Moabitarum ,  8c  tantoperein  re  non 
obfeura  inliftat.nequeenim  Tatis  fuit  docere,&  oftendere  quod  erat  cognitu  vtile,fed  oportuit 
etiam  addere  ftimulos ,  vt  attcnte excipercnt hare  vaticinia  luda:i,im6quafi  malleo  oportuic 
defieere  iniplorum  mentesquod alioqui  fuiffet  incredibile .  nam habebant  pro fabula  ,poffe 
Moabitas  ita  conteri ,  8c  vaftari ,  &  in  nihilum  redigi .  Propheta  igitur  luliffet  operam ,  aut  fri- 
gide  loquutus  fuiffet ,  fi  verbis  fimplicibusdelcripfiffct  quod  hie  legimus:  fed  addidit  etiam 
vehementiam  fcrmoni  fuo ,  acfi  malleo  incuteret  fuos  fermones,  Sc  defigeret  in  animos  populi. 
Dicit  ergo  moab  pudef'acitmt{fe>qttiti  fit  percttfj'us.  deinde  conuci  titrurfus  fermone  ad  vicinos,f  ht- 
hte yclamate ,©• annuntiatein  A»v»/»,inquit.Sedironice  Propheta  hortaturad  clamorem,  & 
vlulatum alios,  neque  cnim,  quemadmodum  diximus, vult  oftendere dignos  effe  mifericor- 
dia  qui  fuerent  crudcliffimi  hoftes  Ecclefiar  Dei , fed  oftendit  tarn  horribilem  fore  Dei  vindi- 
ftam  ,  vt  cxpnmatclamores,  8c  vlulatus  per cotam  viciniam  .  Deinde  adiungit, Knnmtiate  in 
Aiwa.Nuncmultasvrbesrccenfct:  quaftdiceret  nullum  angulum  fore  in  terra  ilia  immunem 
a  metuA' ab  anxietate : quoniam  hoftes  poftquamirruptionemfecerintin  vnampartcm,con- 
uertent fe  alio ,  ita  vt  finem  nullum  faciant fruiendi,donec  perdiderint  totam  rcgionem ,  8c  to- 
tumpopulum  .  De  vrbibus iftis,&earum  fitunihilopuseft  longiustraciare,quia  nonadmo- 
dum  vtilis  effet  labor .  Poftremo  autem  fatis  oftendit  Propheta  fe  tendcrc  in  eum  fcopum  q  uem 
dixi,  vbidicit,  Super  omnes  vrbes  Moab  tarn  remote  >  quant  propinquas .  Significat  cnim  nullam 
partem  terr^illius  fore  expertemcladis,quoniamvbicceperinthoftcsimpctumfacere,noncef- 
fabunt  donee  vagati  fuerint  per  omnes  plagas ,  eafque  vaftatio  comprehendat ,  quemadmo- 
dum fi  tota  regio  vno  incendio  fiagraret.     Sequitur, 

Succifum 


IN    IE  REM  I  AM.  54j 

2.5     Succifumeft  cornu  Moab,&  robin  eiuscofra#u,dicftIehDuah. 

Alia  meraphora  idem  exprimit.  Per  cornu  intclligit  potenriam,  quemadmedum  quiali- 
quantulum  exercitati  luntm  Scripruris  fans  fount  hac  voce  fignificari  vires,  robur,&quicr 
quid  eft  pncliduad  tUendam  aliquam  gentem  .  Dicitigiturr«"»«Mo.<&  ijfe  [naifum >  &  adiungit 
poftea  explicacionem,  quod lcilicetroZw tint  frtftum  fit .  Ergoex hoc fecundo  membrointelli- 
gimus  quid  velit  Propheta  cum  dicit  )*«*/«»»  ^/fcvel  ex  ec^um  cormtMoab.  fed  rurfus  inducit 
Deumloquentem,quiaputabantMoabitx cornu  fuum  non  pofleconfringi.  Quoniam  ergo 
nonlatisauthoritatishabuiiretlercmiasfiioquutuseiTetin  iua  perfona ,  ideo  producitrurlus 
Deum,&pronuntiathxc  tile eius  verba.     Nuncfequitur, 

16  Inebriate  ipfum,<juia  aduerfus  lehouam  magnirlcatuseft,& 
complofit  Moab  in  vomitu  (no,  -velinuoluitfe, &  ipfe  q uoque  in  derifum, 
ye  I  in  ludibnum.     admngamas  etiam  alteram  \crftan: 

zj  Annon  inrifumfiiittibilfrael?an  inter fu res deprehenfus  fuit? 
quiaexquo  fermotuusdeeofuit  commouifti  te. 

lam  fermoncm  dirigit  Propheta  ad  Chaldxos ,  qui  futurierant  exequutores  vindi<9a?  Dei. 
Dicic igitur,  Inebriate tllmn  ,  qui* m*«tiifiintus  eft,  hoc  cft,i'ele  extulit  iua luperbia contra  Deum. 
Armatigitur  Propheta tanquamprxcoDei,  aut facialis  ipfos  Chaldxos  vt  ftrcnue  excrceant 
iudicium  Dei,  cuius  miniftnelec"tiiunt .  hocautem  plushatuit  vthementixcum  Propheta  o- 
ftenderet  libi  iniunftum  eiTe  tale  mandatum  ,  quemadmodum  alibi  vidimus  Prophetas  often- 
derequamefricaxfitipiorumdo£t,rina,vbivrbes  obfident,&  oppugnant,  vbiarmantexer- 
citas.  Hancigiturrationem  nunc  etiam  fcquiturleremias  cum  tanqiumprxco  Dei  Chaldxos 
vocat ,  &  prxcipit  vt  ftrenue  ptragant  quod  placet  Deo ,  &  quod  ipfe  decreuit ,  nempe  rt  ine- 
britnt waits iffisMotbittts.    Crasreliqua. 

Precatio. 

Daomnipotens'Deus,\tdifcamusnon  tantum  expendcre indicia  tuadum  oculisno- 
slns  apparent, fed  etiam  metucre  quotiesea  nobis  denuntias,  vt  ita  imploremus  miferi- 
cordia '  tuim  ,deindercfipifczmw  a fcelenb9 no/bris^O'  patenter feramus  paternastuas 
caSligxtior.es ,  neque  obmumurentusfiadtempus  indulges  impiis,fedexpeclemuspla- 
cidis  £f  tranqtullis  ononis,  dum  aduemat  eorum  tempus  quo  vindiSlam  de  ipfs  exigas, 
&  interim  nos colligas in  beatam  qiactem , pcraclo  milttue  noslne  curfu ,  0*  des  nobis 
fnii  atcrna  ilia  hxrcditate  ,quam  nobis prwparafli  in  cab,  0  qua  nobis parta  eslfan- 
guine  vnigeniti  Frfij  tui  Domini  wslri,      Amen. 

COE  p  1  m  v  s  hcrl cxponere  cur Proph.dcnuntians Moabitis  quam  meriti erant poena diri- 
^at  fermone  fuum  ad  Chaldeans,  nempe  vt  plus  efricacix  habeat  vaticinium.Iam  metaphora 
i.icb . und:  qua  vtitur,fatis  trita  eft.  ciim  enim  Scriptura  figniricat  aliquos  fore  mifcros  vfque  ad 
fatietatcm,vt  loquuntur,imo  pUiiquam  ferre  pofiint,ebrietati  coparat.Sicuti  enim  ebriusmen- 
te  ahenatus  eft,ita qui  miieriis  hint  opprelli  fere  redduntur  attonici  fenfu  malorum,  vt  priuati 
lint  ratione  &  iudkio .  hxc  igitur  eft  ebrietas  cuius  nunc  he  mentioapud  Prophetam  .  Subiicit 
in  eunciem  ienlum,£r  NiotbinuoluAturin  vomitu fuo.  Qmdam  per  vomicum  intelligunt  intempe- 
1  mciam  lxtitix:ita  vertendumeffetin  prxterito  tempore  ,Et  complofit  Moab  invomita  fuOj 
hoc  eft,luxunatuseft  in  fua  copia,&  ciim  i'e  vino  ingurgitaret,hoc  cft,omnibus delitiis,  dedit  fi- 
bi  plauium:cf  idea  erit  in  opprobriton  eti.tm  ipfe.Non  male"  quadraret  hare  antithefis ,  quod  Moab 
cxultauerit  line  vlla  moddtia  cum  proipcre  ageret ,  ideo  breui  Deum  fumptur um  poenas,  vt  fie 
ipiequoqueludibrio.Sed  ego  lcquorreceptioremfententiam,  quod  icilicet  Moab  inuoluctur, 
aut  complodet  etiam  lnluo  vomitu ,  vt  per  vomitum  fignificet  Propheta  immodicum  dolore. 
cbnus  eaim  fcfe  oble&at  potando:fed  poftea  in  ipfo  vomitu  dat  pcena  lux  intempcrantiz,  dum 
&  caput,&  ftomachus,crura,aliaque  membra  concutiuntur .  fie  etiam  non  male  quadrat  fimi- 
litudo,cum  dolore  ex  ealamitate  Propheta  vomitum  appcllat.Dicitergo,C«»i  complodet,ve\  in- 
uoluet  k(varie  enim  tranffertur  hoc  verbum)  lAo/ib  in  Juts  miferiis  >  erit  ipfe  quoque  in  ludibrium 


CAP.    XLV1II.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

Cur  dicat  if  (S  quoque  fore  dcrifui  colligitur  ex  proximo  verfu.dicit  enim,A»  non  <Urifnifuitti~ 
bi  llraei^Vexawi  fupcrior  quoque  ebrietatiscauta cuius memimt,notanda eft.quiale extule- 
ric  contra  Dcum.atqui  poftquam  de  fuperbia  locutus  eft  qua  exultauerat  contra  Deum  Moa- 
bitx,lcquitur  deinde  explicatio ,  Ak nm  derifuifuit  tibi  ifrael  ?  fcn  igitur  quomodo  iuperbierint 
MoabitJE  contra  Deum,tiuiaicilicetcontumeliofirucruntc6traeiusEccleiiarn.  EthOcappri- 
ine  notatu  dignum  efbtigniricat  enim  h:s  verbis  Dcus  le  ita  coniunftum  effe  ridelsbus ,  vt  iuici- 
put  coram  cautam  qua'.i  libipropriam,queadmodumdiatur  alibi, Quilquis  vostetigent.tar,-' 
ZmLi-S.  pupiU^p  oculimei.iic  igitur  Deusin  ridemfuam  recipitfideles,vtquicquidillisinfertur  in- 

juria libifaftumeiTc  impuret.  Ha?c  comunftiooptimeexpiimitur  Prophets  verbis  cum  dicit 
M.jabitM  fefe ntHlifti  contra  Dem»:&-  rnodum  timul  oftendit,quod fcilicet  inlultauennt  liraelitiv. 
Si  quis excipiat,Moabitas  iniuriam  fecifle  mortalilVion  autem  Deo,rdpolioiam  addufta  eft, 
quod  IcilicetDjushac  legeadoptauerit  tibiEcclcuam,  vt  nihil  feparatumab  ipfahabeat.Scia- 
mus er^o  Djuivi p^nndeafiici  vbi  videt  iniufte nos aliquidpati,acil  iniuriam  ipium  direftet.cn 
deret .  Ergo  quonia  derinu  fuerat  populus  liracl  Moabins.minatur  Propheta  lllos pcenam  fue, 
fuperlux  d.ituros.demdc  adiungu,^//  interfere s  tteprehenfusfiit  J  Certum  quidem  eft,  popiilum 
Ifrael  dinium  fuillegraiiioribusrlagellis,&  cum  tot  rebus  aduerfisafniftusfuitduftarn  mercc- 
demfuiirerepenl'amciusfcelcribus.  hoc  ceruinuft  quantum  ad  Deunv.led  quantum  ad  Moa- 
bitas.innoxins  erat  populus  Ifrael .  nequcenirn  poterant  obiicere  quicquam  impii  llli  Ifraclitisj 
cum  prorfus  effent  timiles,autetiam  dctcnores.  Deuscrgo  hie  comparatehftum  luurn  pepu- 
lum cum cxtram:is,&. dicit liVaclitas non  fuiiTe fures.Sub  vnafpeciecompnhedittorum  genus: 
quail  diceret,Cuiu.s  fcelcris  rei  futrunt  lfraelitx,quod  ita  tumultuati eftis  contra  eos?  Videmus 
er^o  quid  libi  vehut  Prophets  verba,nempc  Moabitas  mera  crudelitatc ,  &  faftu  fuifle  impul- 
iosvttami:'.di!;ae  lxuirent  contra Ifraehtas,  &contumehofeipfosopprimcrenr.nequecnim> 
queadmodum iatn  dixi.caufa  erat  cur  ita  inftfti  effent  Moabita:  mii'ero  populo.ita  duplicatur 
eoruni  crimei!,qubd  kilicct iuperbierint  contra popi.lum  Dei,idque  fecennt nulla caula:quo- 
ni.im  ipfqrum reipcftu  populusDeieiatinnoxius.  Cum  dicit ce».»*c/<»  fuiffe quoties  verba  factrent 
</;-I/r.t?J>?V,;igntficatfiiifleimpctuquodammaleuolent)2correptos,vtimprecarentur  malao- 
mnia  mifens :  dcinde  machinarcntur  quantum  in  fe  crat.Quoniam  ergo  ita  furiolc  rapiebatur 
contra lirae'itasjidtotumccmprtheudit  Propheta  perverbum  Mouendi,aut  tumuhuandi. 
Sequitur, 

z8  Deferite  vrbes,  &  habitate  in  petra,  hocefttwntpibusjiabkatores 
Moab ,&  eru nt  quail  columba, qu£  nidulatui  in  tranfgreffionibus, he 
esl ,  tram  osfiffune. 

Hkdcnuntiat  leremiasexiliumMoabitis'.quandicefefrtantam  fore vaftiratem terra:  ipfo- 
rum.vt  coy  antur  hue  &  llluc  profugi  errare.  Quod  uibet  deftrere  vrbes,  non  id  fit  dicendi  cau- 
fa.qircmadmodum  Deusprxcipit  luisquod  rcftum  cft.tamum  oftendit  ie  armatum  elTe  gladio 
Dei,vt  non  tantum  loquatut  ore,fed etiam compleat quicquid  pratdicit. nam executio ipla non 
debctienarana  vaticiniis.manus  enim  Dei  cum  ore  ems  coiunfta  eft.  Ergo  dumpronutiat  per 
feruos  fuos/imul  afFcftus  tele  profert,queadmodum  prius  diftum  eft.  Hue  fptftat  l'cntentia,Df- 
ferite  vibes, w habit ate wYupibits Jnoc  eft,ocCultate  vos in  latcbris,quianulla terra habitabilis  da- 
bit  vobisquietem,autentccmmodus locus perfugii.Ii/  erHnt,mquit,taneji(amcolun<ba,quanidi- 
ficdi  in  locf'sremotis  trans fifiuras  rt<pium,ve\  petrarum.Significat  defertiffima  loca ;  perinde  acfi  di- 
ctret  non  (implex  fore  exihum,quo  mulcabit  Deu s  Moabitas,  fed  vt  procul  rapiamur  vfque  ad 
reffionesmcognitas,&  quaiidelertasab  hominibus.    Sequitur, 

29  AudiuimusfupcrbiamMoab.-fuperbit  valde/aftumeius,vf/<tm7- 
(rdntiamcius,&.  iuperbiam  eius,  &c,norncncft  ctiam enifdcmfignificatioms,& ab 
cadem  radicc,qitcmadmodumJiquis  diceretferoatatem  {fferociam,  tantum pronuntk- 
tionc  diffemnt  isla  vt)c«,&  alritudinem  cordis. 

Hlc per  occupitione  fignihcatProph. Moabitas quantuuisglorietur  non  polTe  tamenconfe 
qui  luis  i.iftantiis,ci:  lu.i iuperbia,qum  Deus  vindex  contra illos appareat.diximus cnim,quonia 
Moabit?  diu  fuei  at  traquillijfuiffeprimoauditu  quad  lcredibilequodProph.illisdcr.fitiabat. 
Elt  igitur  anucipzuo  cum  aichfiiperbos rJfeMoabiraf.&  tM-£erefaftn,crJftrarenM 
deiiKj?  geftji  e  altos  &inflatosanimos.  Ciim  hoc  torn  dicit  Propb.&lubiicit  nihil  hoc  lllispro- 
fore.videm9  euoccurreredubiutionib'qu^poteratietinere  infirmasmentes,  nefidehabercnt 

vaticinio. 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M;  34* 

vaticinio.  Cum  autc  vtitur  hoc  vcrbo,<iH</jWw*;,non  tatum  intelligit  de  fama,fed  quod  Moab 
intonuerit  queadmodfi  ibletiuperbi  homines.Nam  rcboant,vt  ita  Ioquar,&  volunt  etia  horro^ 
rem  incutere  iola  lingua. Cum  igitur  prxdicant  luas  opes,fuam  potentiam, volunt  quodammo- 
do aercm  ipl'um  concutere,vc omnes  cctremifcant  ad  lolam  voce.Hoc  vidcrur  exprimere  Pro- 
pheta  per  vcrbum audiuimuf.  In  ilimma,  non  intelligit  Ieremias  fparfam  fuifle  fama  de  fuperbia 
Moab,quemadmodum  prouerbiafarpe  volitant  de  faftu  &  ia&atia  multorum  hominum:led  di- 
cit Moabitas  fuifle  pr£conesuixrx>tentia?>vtmagnihcetriumphosfuoscanerent,atc]iie  ita  tola 
lingua  poller  teftari  de  cor  um  faftu  &  arrogantia :  &  ideo  plunbus  verbis  hanc  fuperbiam  Pro- 
pheta  amplifi  cat,Jitperbit  yaide,inquit :  Audiuimus  faBttm  eius-,  fuperbiam  eius ,  er  arrogantiAtn  eiuty 
quanquam  eft  idem  nomen,vt  dixi,  ey  alt  audition  cordis :  Latine  potius  dicendum  eflct,  Et  altos 
ipiritus.  Nunc  fequitur, 

30    Ego  cognoui,  dicit  Iehouah  j  infolentiam  eius :  &  mendacia  eius 
non  recticudo :  non  fie  facienc. 

Varie  exponitur  hie  verfus:faltem  fecundurft  membru.nam  vertunt  quidam,Indignatib  eiui," 
&  non  re&um:deinde  feodum  adiurigunt, Mendacia  eius:poftrem6,N6  recce  fecerunt.ahi,N5 
facient quicquS  ftabile,quod  melius  conuenit,&  acccdit  ad expofitionem qua  attuli.  Cacterum, 
hlc  non  agkabo  alias  interpretationes,hoc  eft,  pluribus  non  conabor  refellere,  quia  fatis  erit  te- 
nere  genuinu  Propheta*  ionium.  Primo loco  hie  inducitur  Deus,  Cognoui^mquitdnfelentiam  eius: 
&  pronomen  'JK.emphaticum  eft,  quia  proximo  verfu  dixerat  Propheta  ia&antias  Moab  fuifle 
terron,cum  ita  peribnarent  de  fuis  vinbus,&  prclidiis.Cum  ergo  ita  plenis  buccis  tonaret  fuas 
laudes,incutiebant  omnibus  vicinis  terroreadcodicebat  Propheta,  AiJw»wji/wk'rf«MMfc.  la 
Deus  etia  pro  fua  parte  relpodet,  Ego  cogntui  tncpiiidnptlent  tarn  eius :  quail  diceret,N6  ita  Moa- 
bitxfeieia&at,  quinegolim  teftis:omniaha:c  afcendunt,inquit,ad  tribunal  meum.  Polka  ad- 
iungit  in  perlbnaetiamiptkisDei,«o/mff*riJo7«»^40rftt'>». Per  voce  irnay, quam  alii  vcrtunc 
indignationem  eius,intclligit,meo  hidicio,Proph<:ta  infoletiam.  Signihcat  proprie  exceflltm  ab 
nay,quod  eft  traniire.Mctaphonce  quidem  i'aspius  accipitur  hoc  nomen  pro  indignatione,  quia 
fcilicet  iracundia  no  tenet  modum,fed  eft  breuisquidam  furor,vt  ille  loquitur.  Ego  autem  pro  Hor(ftfc^  } 
circunftantia  lociinterpretor  infolentiam,  &  optime  conuenit.  Poftquam  autem  Deus  aiTeruit      "    MSt  ' 
perfpc&am  iibielTe  inlolcntiam  Moab.coniungitetiam  mendacia  eius  B^3  funtrami  arbbrum, 
iuntetiaminterdumfilii.funt membra totius  corporis.ideoquidahlcexponuntfilios:quafidi- 
ceret  Propheta,poftquam  excifi  fuerint  Moabitx,  nullos  fore  iupei  ftites,  qui  nomen  obtineant 
in  mundo.  Quia  ergo  nulla  Moabitis  futura  erat  pofterkas.exiftimat  hlc  D^a  vocari  Alios.  Sed 
non  potefthoc  quadrare,quiapoftea  videbimus  aliquid  etiam  fuifle refiduum  Moabitis.  D*t3 
ergo  non  poflumus  accipere  nifi  pro  inanibus  uSantiis.  nam  l'unt  proprie  mendacia.  Sed  debe- 
xnus  refpicere  quidnam  hie agat  Ieremias  p  fignificat  redum,ideo  accipioappolitiue hqc  duo, 
mendacia  eius  non  re&um,hoceft,nuua  eft  ftabilitas  ineiusmendaciis.Nam  ciim  reioluitur  ar>- 
pofitio,  alterum  nomen  conuertitur  in  adie&iuum,  vel  inferitur  prxpofitio :  Hen  reitum  lgitur 
tneitdacia  em.  hoc  eft,in  medaciis  eius  nulla  eft  re&kudo,  vel  mendaciis  eius  nulla  eft  ftabilitas. 
Refikudo  enim  de  qua  nunc  loq  uitur  Propheta,non  re  fertur  ad  iuftitiam  vel  a*qukate,fcd  pro 
ftabilitate  capitur.  &  hoc  etia  fatis  colligitar  ex  aliis  locis.  Dicit  ergoinanes  efie  ia&antias,quas 
euomunt  Moabit£,quia  Deus  non  ftabiliet  quod  cogitant,&  quod  pnjiumut,  vt  vulgo  loquun- 
tur.Deinde  adiun^t  rajionem.  hie  p  accipitur  aduerbialiter,  eft  aduerbium  fimilitudmis,  fie 
veHta,»»»  fie  facient,  nempe  quemadmodum  habent  in  animis  iuis  conceptum.  Confirmatio  eft 
proximi  verbi.  cur  enim  nulla  erit  ftabilitas  in  medaciis  ?  quia  fcilicet  Deus  franget  ipfos  Moa- 
bitas,  vt  confilia  eorum  irrita  fint  &  careant  effedu.  Nunc  ergo  tenemus  fummam  verborum. 
Ifaias  c.  1  tf.prope  accedit  ad  hare  verbaried  nori  adiungit  hanc  confii  matione  non facluros  quod 
predicant,  tantum  dick  1^3  p  «V,hoc  eft,non  erit  reftitudo  in  iplbrum  iacl:antiis ,  pofiquam  lo-  V'.'*. tf .' 
quutus  eft  de  altitudinc  cordis,  &  de  ferocia,  &  infolentia.  Nam  ponit  hoc  tertium  nomen  cum 
aliis  duobus.  Hlc  autem  verfus  accommodari  debet  in  vfum  noftrum  quoties  impii  iefe  proii- 
clunt  ad  ia(Santiam,&  infblenter  omnia  fibi  arrogant,ne  fcilicet  contremifcamus,  led  tencamus 
quod  hlc  docet  Propheta,cuius  valde  eft  vtilis  admonitio,  nempe  derifui  fore  apud  Dcum  hanc 
fuperbiam,&  cum  detonuerint  terribili  modo  impii,  nullum  fore  effeftum  eorum  mendaciis. 
Sequitur, 

31  Propterea  fu  per  Moab  vlulabo,  &  ad  Moab  totum,  hocefiypemtus  ad 
totam  gentem,  clamabo  ad  viros  vrbis  te{kx,ctcl  yerbum:fed  exiBimantpropnum 
cjfe  nomen  in    xMxncpam eft  ilia etjmologia}\rbu  tefice:^  ideo  quidam  vcrtmt,vrz 

~     '  '  "  "  Nn 


CAP.  XLVIII.  IO.C  AL.  PR  AELECTIONES 

bem  fortem.Interea  Ifaias  vocat  nv-m  T>p :  &  extendt  nomen  longjus ,  C  adait tertiam 
if*M.?.     fyllabam:  fedtamemd  nomen  ma.net :  Meditabor  }inquit,ad  viros  Kir  cherts  :pruprie  run 
fignificatconqum,fufurrare  (f  obftrepere:  &  idea  qmdam  non  imprcprie  yertuntjnuf- 
ptabo  ad viros  vrbis  tesice. 

Hie  Propheta  non  refert  quid  fit  faclurus,quemadmodu  ante  docui : fed  vt  ad  viuum  reprx- 
fentet  cladem  Moab,ponit  vlulatum,&clamorem,  &  querimonias.  Dicitergo,Egovlulat  o,  & 
yociferabor,  &  querulabor  trepida  voce, quemadmodum  qui  grauiterpremuntur  malis,nunc 
COnqucruntur,&  proiiciunt  altos  clamores,vel  vlulatusmunc  autem  intus  luiurrant,&  frcmunt 
&obftrepunt.  Itaetiam  Propheta  ia  fefufcipit  tales  perfbnas,  quo  melius  exprirnatexttemam 
fore  cladem  illius  gentis.    Poftea  defcendit  ad  fpecies  ipfas: 

31  A  fletu  laezcr  flebo,  velaplanEiuplangamjZibijd  eflyfupcrte,  vitfs  Sib- 
mah,propagines  tuce  penetrarut  vltra  mare,fr<HeceY«>tf  «wre,vfque  ad  ma 
re  laezcr, hoc  eft  fines  laezcr  yelpropagine  s^zzi^mz  iuper  seftiuales,  vc/,  afli 
ww/ru&us  tuoSyVelmefseSyproprie^^uiper  vindemias  tuas  irruit  vaftator. 

Hie  clarius  defignat  Propheta  quod  ingenere  dixerat,  nempe  quod  flebit  fuper  vineas  Sib- 
jnah,  poftqua.  fleuerit  fuper  Taezer.erat  vrbes  terra;  Moab,quemadmodu  ex  aliis  locis  patet.  qui- 
dam  vertunt,pra:  fletu, vel  plan&u:&  jn,quemadmodii  latis  notuefl,  ponitur  vice  comparatiui. 
Scd  quoniam  apud  Ilaiam  3  ponitur  loco  JO ,in  fletu,idco  dubiu  non  eft,quin  Propheta  mc  con- 
tinuationem  fletus  exprimat  cum  dicit,A//W«  laeTgrflebofuptr  te  iritis  Sibmah,hoc eft,  nullus erit 
modus  fledi,quia  poftqua  eluxerint  Moabits  cladem  vrbis  Iaezer,noua  materia  doloris  occur- 
ret.quonia  perdentur  etiam  alia:  vrbes,&  prsfertim  Sibmah.erat  aute  regio  Sibmah  admodum 
fertilis,  prsiertim  ob  copia  vinearum.  Ergo  Propheta  rota opulentiam  vrbis  coprehendit  fub 
vitibus-.imo  etia  ciues  iplos  defignat  per  prepdgines,  vel  palmitts.  Dicit,  flebofttpertevitis,  hoc  eft, 
regio  vitifera,S;'tw<</>.  napropaginestua:,hoccft,illaopulentiatraiecitvltra  mare,  &  dues  Iae- 
zer,qui  erat  vicini.poftea  repetit  de  vrbe  Iaezer  quod  dixerat,quonia  coniun&a  erat  ,&  fuerat 
eade  calamitas.Deuseniminuolueratduas  illas  vrbes  eode  exitio./df^yergoww;/  vfqueadmare. 
nunc  irruit  VABdtor  apud  Ilaiam  habetur,  tVrt  quod  nome  paulo  poft  fiibiicietur.  fed  verl  u  lllic 
fumitur  diuerfbfenfu,qu6dicilicet  collapfum  litomne  cantku.Hlc  cum  dicitui  Vsa-n^i  noine 
oftendit  aha  fignificationem  verbiivrf/fow  ergo cfc/<i>,hoceft,totoimpetucorruit  luper  vineas 
tuas &mefles.hoc  eft,vt omnia dilfipet & confumat.    Sequitur, 

33  Et  tolletur  tetitia,  &  exultatioab  agroferzil^nequeenimefthic  pro- 
prium  loci  nomen. faoquidemmontem  Carmelumejk  celcbremyfedhicaccipitki 'appeU 
latiue\quia  agiturde  regione  Moab:  ficutexplicatiue  continub  poft  additur  proprium  no- 
menregionis,  a  terra  Moab,  inquitVropheta>  &  vinumetorcularibus  ceflare 
(zciimjloquitwadhucinperfona  D«,non  calcabit  cum  cantico  cantico ,  non 
crit  canticum. 

Profequkur  mam  fimilitudinem,vel  metaphoram .  dicitenimloca  omnia  vafta  &  fqualida 
fore ,  qnsptius  obmagnam  vbertatem  fuerant  in  honore  &  pretio.  Ceffabit  igitur  mmisexul- 
tatio}  term  Mo4i,quantumuis  fucrit  ftrtilis.Deinde  aAdit,t>inumceffitrefaci4ma  teradaribu*, hoc 
eft,  tollam  omnes  vindemias,  ita  vt  vacua  fint  torcularia.przterea  non  ulcahit,vc\  nemo  erit  qui 
premat  vuas ,  vt  inde  vinum  defluat .  addit  autem,  nrrn  TWO,  hoc  eft  ,  am  cantito  cdntice  ,  qui* 
non  erit  unticum .  TTn  alii  vertunt  Celeuma,vel  celeufma,quod  eft  nomen  Gr^eu  ,fedreceptum 
etiam  apud  Latinos:  xi^d/M  Graxis dicitur  exhortatio  nautarum,  cum  prarfertim  appcllunt 
ad  littus,  tunc  fefe incitant  ad  rcmigandum ,  &  fibi  etiam  gratulantur,quoniam  propinqui  iunt 
terra:.afpicere  enim  portum  prascipua  eft  nautis  lstitia,  acfi  vitam  &  falutem  illis  quiipiam  re- 
ftitueret .  Sed  nomen  illud  wcK&imltos  tranlfertur  ad  alia:quemadmodi;m  fi  quis  diceret  mtflb- 
res  canere  celeufma  cum  veniunt  ad  fine  operis-Ia  cultores  vitiu  habebatiiia  cantica:&  id  etiam. 
in  vfu  fuit  profanis  Gentibus.queadmodii  dicit  Virgilius,  la  canit  extremo«  efTcetus  vinitor  an- 
tes, per  antes  videtur  fignificareextremaslineas  vinearu.-Antesenim  proprie  iunt  prominently, 
veleminetes  lapides.Cum  aute  venerat  ad  fine,tunc  canebat,&  gratulabatur  fibi  de  vindemns. 
Fuit  igitur  mos  ille  vulgaris  fere  apud  omnes  Getes:idco  Propheta  nfic  ad  nomealludens.diat, 
Qui  calcabut  in  torculari  no  erunt  l£ti pro  more,vt  habeat  l'uu "\Vr\ r\™-bis  repetit  nome,quo- 
niain  vindemiis  exultat  homines,&  no  iatis  moderati  funt  m  gai.dio  lilo.  Ha;c  igitur  ratio  eft  cur 
Propheta  duplicet  hoc  nome.Poftea  adifigit,Tl>n  MV,no  erit  canticu,quia  nijll«  crunt  vines  fci, 

licet.. 


IN   IEREMIAM.  )Sq 

licet.  Aliisvcrbisvciturllaiasfedincundcmfcnfiim.    Nunc  fcquiturj 

34  Aclamore  Hefebon  vfqueadElealehadlahaesedent,  edidenmt}ad 
\erbnm,  vocem luam, a  Zoar  ad Choronaim  vitula  tvienms^aut^itulam 
mcwwcT^quia  etiam  aqua;  Nminminvaftau^ 

Continuat  fuum  termonem/ed  pluribus  &  diueriis  verbis  rem  vnam  conrirmat,  quo  fcilicet 
aghofcant  tideles  ferio  pHedici  dadem  hajic  Moabitarum,&rta  certius  iibi  perfuadennt  Dcum 
nihil  voce  prof  crre  quod  non  mox  vclit  exequi.  Ergo  a  rfamtre  Hjibon  vfque  ad  Elealcb  edeni  »<?- 
am  fr.im.  bigniricat,queitfadmodum  prius,continuosfore  clamores,  8c  vlulatus,  qui  perlbnent 
June  inde,&  fpafgantiir  per  omnes  pl.ig.is.  Poftea  addit,^  Zoar  vfqtte  ad  Choronaim.  Tcnendus 
ellct  vrbium  licus  :lcd nngamiis  Propiictam eas  vibes eligere, quxerant  oppotitx. Ergo  ab  vno 
angulo  vfque  ad  alterum  exaudietur  cotinuus clamor,quia.vbiquc  enc  vaftatio &  clades .  dein- 
dc  defcendit  ad  aliam  regionc:ab  ilia  vrbc  etiam  vfque  ad  alteram  limilis  clamor  erit.  Denique 
lignincat  nihil  tore  quietii,&  immune  a  miferiis in  tota  terra  Moab.hxc  iumma  cft.Scd  com  pa- 
rat  vcltotam  terra  Moab,  vel  vrbcm  Choronaim vitula  trienni, propter  lafciuia fcilicet.  Quida. 
reilringunt :ad  vrbcm  Choronaim,quia  appof itiuelegunt, vfque  .ad  Choronaim  vitula  trienne, 
8c  legunt  inacculatiuo  cafu.  Alii  autem  icorfum  tranfferunt,  Vitula  triennis,  nempe  Moab.  Et 
hoc  miiii  rriagis  prcbatur.quia  poftea  adiungiralia  vrbcm ,  Nimrim  fcilicet.  quia  tamen  parum 
eft  momcnti,nollem  contendere,!!  quis  malit  diuerfum  fenfum  iequi.Ergo  vel  vrbs  vna,vel  to- 
ta reyio  cofertur  vit::U t)'ie/;/ii,qun  diu ges ilia luxuriata fuerat in  fuis dclitiis.  Vitula aute  trien- 
nL>cxultai,quemadniodumfatisnctumcft,quianefcitqL;id  iitfcrrciugu:deinde  no  eft  eflfceta* 
qucmadmodumfunt  vaccx,quasdebilitantmultipartus:deinde,quonia etiam  lac,quod  ab  ipfis 
fu'igkui'jexhaurit  earum  vne-.  led  vitula  triennis  eft  in  iplo  flore.  Denique  iigniheat  Propheta 
vegetoselle  Moabitasj&  quafi  effrxnes,  quia  fcilicet  cxultauerant  diu  in  luisccpiis  :&quonia 
fuppetcbat  vinii  &  pamsddco  fel'e  proiecerat  inluxurie.  Poftea  adumgit,  Gerte  etiam  aqua  Nim- 
rtmin  defolationem  erupt,  quidamexiftimant  Nimrim  elTe  vrbem,&  vocari alibi  Nimra.  Fit  etia 
aquarum  iftaru  mentio  apucL  Ifaijm,  vbi  adiungit  ton  etes  ialicum . vnde  colligimus  aquas  illas 
faille  perpctuas  &  iugiter  fluxillc.Cxterum,  metaphonce loquitur  Propheta,  licuti  prius,quia 
fenfus eft,nihil  adco  tutum  tore  in  terra  Moab, quod  nonpcidatur,nihil  fore  adeo  fcecundum; 
quod  no  arefcat.  Ergo  per  aquas  Nimrim  intelligit  abundantiam,  qux  erat  in  tota  regione,  neque 
enim  Chaldxi  liccarunt  fluuiu  ilium,  vel  illos  lacus,quia  ccrto  nefcitur  fuerit  ne  fluuius,an  fue- 
ru  lacus.Sed  fans  probabilc  eft  lllic  fuiffe  magna  aquarum  copiam,  qua:  non  exaruerunt  aduen- 
tu  exercitus  hoftihs,  verum,quemadmodum  iam  dixi,fub  lftis  figuris  defenbit  tota  terra  Moab 
vaftatum  iri.    Scquitur, 

35  Et ceflare (aciimJdefl^profiigabo^xMoab, inquit Iehouah,eumqui 
oftert  in  excdfo^qmadokt^irtfuffitumfaa^dus  luis. 

Hoc  poftremo  verfu  (igniricat  Propheta  quod  prius  attigeratmempe  Dcu  ita  vindicem  fore 
fuperbix  8c  crudclitatis  Moabitarii,vt  etia  pcenam  exigatde  ipforum  fuperftitionibus.Defcen- 
dcrantaiancio  patre.erantenimexprogenie  Loth.Atquiabiecerat  cultu  vniusDci,&iefepol- 
luerant  Getium  inquinamentis.Mcritb  igitur  Deus  pronuntiat  fe  fore  vltore  idololatrix,  ciira 

{ioenas  iumet  de  fupcrbia  8c  lx aitia  Moabrtarum.Hic  aute  locus(vt  ahi  innumen)  oftendit  ido- 
clatria,& omncm  profanatione  diuini  cultus,non  poiTe  tadem poena effugcrc.  Ad  tempus  qui- 
dem  dilfimulat  Deus, fed  needle  eft,vt  tandem  vindcx  appareat  gloria:  lux  in  puniendis  fuper- 
ftitionibus.Qapd  li  non  pepercit  Moabitis,quibus  Lex  no  fuerat  data,  8c  qui  per  longos  tra&us 
annorn  fuerant  corrupti,quomodo  nunc  impune  euadent  quibus  quotidie  proponitur  verbum 
Dci,&  quoi  u  auribus  perfonat?Ergo  teneamus  no  polTe  ferri  fuperftitiones,  quin  Deus  tandem 
vindicet  gloriam  lua  ab  illis  inquinametis:quia  omnis  fuperftitio  nihil  aliud  eft,  quam  profana- 
tio  glonx  Dei,quxhoc  modo  tranffertur  ad  idola  8c  figmenta. 

P  R   R  C  A  T  I  O 

Dj  omnipotens  Deus }  cjuando  nosfemel  dignctttts  es  reciptre  fJ>  tiktm proteBionem 
Vt  te  opponas  boflibus  no(bif,  &  cpuo  truculcntiores  funt,  ac  magisfcrociwit,  eb  etiam 
grauius  illos  cajligcs^titafentiamusfaktan  nojhram  tibt  ejfe  curce,^  maiore  etiam  fi^ 
dudaadte  confugwnut }(^ cumexpeni  fuerimns  bancclementiam/tiammagis  alacri- 
ter  tibi  perpetuus  agamm  gratias  in  Cbrifto  lefu  Domino  tioftro.      Amen. 

36  Propterea  cor  meu  propter  Moab  taqua  tibix  refonabit,&  cor  meu 

"  '        Nn.  ii. 


CAP.  XL  VIII.  IO.  C  AL.  PR  AELECTI  ONES 

ad  viros  Kirch  eres,ve/  vrbisteftacex,\>t  dictum  fuit ,ficuti  libix  refonabit: 
quoniam  thelaurus  quern  fecerunt:  pericrum,ad\>erbkmcjl,refiduumfeatt 
pcriemnt:  fed  loquitur  de  thefauris  reconditis,  quemadmodumpatetcx  fmuliloco  ija;*, 
tapitei1). 

HI  C  Prophet.i,vt  antehac  di&ii  fuit,non  luget  cladc  popali  Moab.fed  induit  a'i,  na  perfor.a, 
vt  res  quail  ante  oculos  expotita  melius  pateat.dixnnus  enim  tantas  fuiffe-illo  tempore  c  pes 
Mjabicarum,vtoculosomniupcrftiingerent. Difficile  igitureratridelibus.conapcrehaiK  D<.i 
vindiftam  animis:ideo  tranifert  in  fe  Prophcta  aliuru  fcnfus:&  recirat  quid  faftuu  lint  Meat  i- 
ta»,vbi  Deuseos  tagrauiter  afflixerit.  CcrmeKf»,inquk,refinabit tancjuam  tibia.  Exiftimant  qi.ida 
agide  tibiis  lugubribus.  led  nefcio  an  talis  fucnthuius  inftrumentiforma:&funt  qtiexiltimat 
t'VVn  vocari  cornemufes  ideo  lenfum  iilum,quinimijm  argutus  eft,  relinquo.  Simpliciter  intcl- 
ligic  Propheta, tanta  fore  trepidationem,vt  cordaMoaHtariiperftiepant,  quemadniodu  tilie,. 
Ripetit  eande  fententia  diner  lis  \evbis,cjitodfiilhet  perJ}repet,\c\donalii,i«r  eius  advtros  Hircke- 
jres,de  qua  vrbe  herl  diftum  fuit.  Nunc  adiungit,^Ko»;4Wj  refiduum  quodfecemnt,  vel  fecit  Moab, 
vcrbum  eftlingularisnumeri.deinde^frjfrwwrjvbietiameftmutationumtii.riarcfertur  ad  no- 
men  mnVdiximus  aute  delignari  reconditos thefauros.  Quicquid  ergo  acquiiierant  fit  i  Moa- 
bita;,  &  quicquid  putabant  iemper  fore  faluum,  hoc  Propheta  pcriilfe  afrirmat.  Addit  liaias 
Sn ipB  lubftatiam  eorii ,  &  dicit, Lam  deferent  ad  lalices.hoc  eft,exponent  in  lecis  dekm>:quaft 
diceret  omnes  opes  Moabitarum  diflipatum iii,acli eil'ent  pro  dercli&o,  vt  loquuntur.  Nunc 
fequitur, 

37  Quia  omnicapiticaIuirium,&omnibarba:  raCura,adxerbumdi- 
minutiowjknificatdiminuercfed  hicaccipiturprorafura,  &  luper  omnes  manus 
inciliones,&fuperlumbos  faccus* 

Pluribus  verbis  defcribit  Propheta  maximfi  luctum.SoIebant  capillos  fibi  euellere  in  magnis 
doloribus,deinde,raderebarbam,&  induere  laccum,  vel  ciraindarelumtisluis,&etiam  inci- 
dere  manus  no  jacula.vel  vnguibus.Qupma  ergo  hxc  ligna  erat  mceroris,cmnia  accumu'.at  Ie- 
remias,vt  lignificet  cladem  Moab  non  fore  vulgarem,  fed  qus  exprimat  toti populo  ext;  tmum 
hAa.DepiUbitnt  ergo  capita  fua,  inquit:deinde,fcdr&4i»y«rfw  ant  vellent,aut  radent.  Vtrunque  enim 
poteftintelligi  per  nome  Diminutionis.  lam  addit  de  incifuris  manuii.  Laceral  at  &  facieni ,  & 
manus  vnguibus:  alii,Adhibebant  noiiacula.Quantii  ad  faccfi  pertinet,erat  etia  inligne  Il&us. 
Gertum  aute  eft,hoc  fuille  olim  quafi  natura  ingenitu,  vt  homines  in  maximis  calamitaubus  ci- 
neremafpsrgerentcapiti.&faccos  induerenn  Cxtcrum.excefTusaddidit  etia  alia  qua:  non  fatis 
conueni.mt  natura :  neque  enimhumanii  eft,barta  vellere,neque  depi'.are  caput,  ncque  ctiarrt 
difcerp:remanus>&  facie  vnguibus:h£coftenduntintcpciie,quar nee  viris,nec  mulieribus  con- 
uenif.mulieribus  propter  verecundia,viris  aute  propter  magnitudinem  &  robur  animi.Sed  ho- 
mines nunq.ia  iibi  moderantur:&  ita  liue  doleant.lme  l^teturdempcr  abripit  eos  qu^da  inrem- 
peries.vt  nullum  modii  tencant.  Fuit  etia  aliud  vitium  infacco  8c  cinere,  quia  cum  iymbolis  il- 
lis  vellet  Deus  homines  adducere,vt  humi'iati  in  rebus adueriis,apud  ie  expenderet  iua  peccata, 
&confugerentadeiusmitericordia,lymbolah£ectradafuntindiuerfumriiiem,nepe  vtqi.ilu- 
gebat.efkt  aliis  Kniierabilis,&  exprimeret  etia  fletum,&  lachrymas.  Deniquc  prarter  excefu.m 
Fuit  etiam  alius  vulgaris  morbus.nempe  hypocrilis:quia  homines  Temper  declinant  ad  vanitate, 
&  rifti  funt  in  omnibus  rebus. Hoc  autemloco  non  eft  opus  difputare  de  luc~b.!,quia  tatiim  intel- 
ligit  Propheta  miferrimos  fore  Moabitas,vt  colligant  omnia  infignia  mceroris.     Sequitur, 

38  Super  omnia  tecla  Moab,  &  in  compitis  eius  omnino  plan&us, 
hoc  eft,vbique  *h  a fumitur  aduerbialiter ^,quoniam  confregi  Moabtanquam  vas 
quod  non  eft  in  yrzi\o,ad\erbumfiondefidamminipfo : tenquamvas quodeon- 
temnitHr,cjuod  non  appetitur,diciz  lehoua  h. 

Continuat  Propheta  initio  verfus  fuam  fententiam,quod  fdlicet  per  omnia  tecJa,8c  in  omni- 
bus copitis  lugebnnt  &  plangent  Moabitx.  additurfecundo  ratio,  quonia  Deus  exercebit  du- 
fum  iadicium  cotra  illam  gentem .  Qnpd  dicit pUnc~inmforeJuper  tecJayrdpidt ad  morem  illius 
tempoiis .  na ambulabantfuper tefta.  Dicit igitur  Moatitas,qi.i6magis  lpedatilcs lint,  acmo- 
ucant  miiericord.hm,cenfcenfurtsfupertefilA,vt  ilhc  dament,*lule«t  ,&  flangant.  Sed  norandum  eft 
quod  adiungit,nempe  clade  vetura  a  Deo:quia  non  fatis  eiletprxdi cere  res  aduerfas,  niliacce* 
dcrct  hsc  cognitio.nempe  Deum  contendere  tribimal,vt  exerceat  fua  indicia  cum  ira  caftigat 
populos^Comparat  aute  vafi 'witempto  pt£nlmt  Moab ,  Tt  difcerratlilios  Dti  i  reprobis  &  extra- 

ncis,quii 


I  N   I  E  R  E  M I  A  M.'  3ji 

ntis,qui.i  Daisctiam  dc  fuis pcenam  fumit  cum  peccarunt:  fed  non definiteos affiare, 6c  habere 
prciioios-DicitautcmMoabforeyascontemptamcfreie&Hm.     lam  fequitur, 

39  Quomodo conuitus  eft ? vlulabunt : alij  xcrtuvt, xtularunt, quomodo 
vertit  ceruicem  Moab?puderacrtus  eft:  &Fuit  Moabin  denfum,&  in 
terrorem  omnibus  qui  funt  in  circuitu. 

Conrexit  adhuc  fermoncm  fuum  Propheta  in  aliorum  pcr(bna,&  loquitur  ex  eorum  fenfu, 
no  ante  fuo:  Dicit  ergo  thhntio  dicluros  per  .idmumiorctn,Quomodofaclumeft,vt  ita  ctntritus  fitt- 
ritMeabfvt  tmnes  ter^a  verterinfivt  Meabfitpudefactus] Oblique  aute  ngriihcat,etia  li  nemo  tunc 
pcflct  co?nofcerc  iudiciii  Dei,de  quo  nunc  vaticinatur  :  tamen  reipia  Deum  comprcbaturi.m 
iV  nihil  niliferiodixifle.Hxc  igitur  admiratiopertirxtineum  finem,vtfciant  Iirae)itx,quanuis 
clades  Moab  redditura  lit  omncs  fere  attonitos,\  t  clametquaii  de  re  prodigiofa,  Quid  hoc  libi 
vult'tnmen  ecrtfi fore  euentum  fui  vaticinii.  Hxc  fumma  eft  verboru  cum  dicit^ltttardoclam*- 
lmnt,Qtwmodo  contritm  eft  Meibf^r  quomodo  -vertit  ceruicemfttamlhoc  eft,  terga  dcdit,vt  loquutur; 
Moab  pudrfai  ties  efl'.dande  foetus  eft  in  drrifum,quod  ante  vidimus.  Adiungit,//»/><H«>mn:quanqua 
alii  vertunt,Inconrriiioncm.Scd  melius  conuenit  nometoimidinis  vel  tenons. Sigtihcatenim 
Propheta, Moab  aliis  fore  ludibrio,uIijs  antem  fore  horrori  cum  afpicient  tale  Dei  judicium. Et 
dicit  terraremJirevbiqHe,hoc eft  per  totum  circuitum  rcgionis,vna  cum  rifu,&  luLfannatiohc1. 
Secuiitur, 

40    Quia  fie  dicit  lehouab,  Ecce  tanquam  aquila  volabit,&  expah- 
detalasfu'as  fuperMoab. 

Hie rurfus alTumit  nomen  Dei.quia nccefle  erat  cius  authoritatc  confirmari incredibile  vati- 
cimum:Deus  eft  ,mqvdt, qui prtntmt'ut  hoftes  venturos,qui  tranfuolent  per  tota  terra  Moab.  Go- 
p.uat  aute  Cnaldxos  acjujiis:&  hie  fubaudiendu eft  nome,  quod  r,6  cxprimitur,W«£/>  tanquam 
^w7rf,ncmpercx  Babylonis  cum  fuoexercitu.Suma  eft  igitur,quanuis  late  pateat  ditio  Moabi- 
tarum,tamen  nullum  fore angulum,quo non  penetrent  Chaldxi,  quia  celeritate  fere  xquabunt 
Aquilas.ldco  adiungit.fA7f»</f»f  alas  fuas,non  ad  fouendum ,  queadmodu  Aquilxexpadunt  alas 
fuasfuper  pullos:led  extentione  intclligit,qux  corripiet  tota  terra  Moab,vt  icilicet  huftra  quc;- 
rantur  latebrx:qucniam  ab  vna  parte  vique  ad  aliam  occupabunt  Chaldxi  quicquid  putabant 
Moabitx  eilc  valdc  remotum;&  ideo  fpcrabant  tutum  fore  propter  diftantia.  Poftca  adiungit. 

4 1  Ca  pta;  (u  nt  vrbes,  cfl  hicetiam  mutatio  numcri  tfeddurd  ejfet  iranslatio  ad 
vcrbunr.idco  fatiscfl  fcvfltn  tcnere :  Cupta  ergofuntxrbes,  hoc  eft,  xtiaquarque  xrbs 
captaeft:dcinde)arces>xel)propugtidcula>comprehen[a(untieftiterum  mutatio 
mmms  <Sc  fuit  cor  virorum  Moab  m  die  ilia  tanquam  cor  mulieris , qux 
angitu  f ,  \el  premitur  anxietdte. 

Satis  ia  admcnui,Propheta  no  loquace  efle  in  ifto  prolixo  fermone,qu ia  needle  fuit  pluribus 
verbis  conrmare  quod  alioquiomnes  repudiallent.  Dicit  igitur  cap t&s  efse  vrbes  Moab,zsr  appre- 
benfa propugfiacul*.  Dilei  te  hoc  exprimit,quonia  regioMoab  putabat  le  munita tile  vrbibus,  8c 
propugnaculis:&  ita  /ecu  rcputabat,etia  li  venerint  Chaldxi, &  irruptione  fecerint,  funt  tamen 
multx  vrbes  ,qux  illis  le  opponet:c5lumet  logu  tepus  in  illis  obftacuhs  fupcradis .  lie  igitur  tier, 
vt t^dio  ha£ti redeant  in patrii  ,& recti peremus  qux erunt perdita.  Hac igitur  fiducia ie  falle- 
bat  Moabite;  cum  refpiceret  vrbes  ta  bene  munitas,&tam  valida  prcpugnacularhac  ob  caufani 
nunc  dicit  Proph.  Captxfxnt  vrbes,cr  apprebenftfiiat  propugnacula.  la  alia  etia  fiducia  gloriabatur 
Moabitx,quod  fcilicet  client  prqditi  fortitudine  bellica:&  tame  pride  no  experti  fucrat  fuas  vi 
res,qma demcrfi  fuerat  in  fuo otlo 8c  delitiis.Sed quoniam  olim gefleiat  res memoratu dignas, 
ideo  queadmodu  dixi.l'pernebant  hoftes  fuos,ciim  nihil  non  arrogarentpropriisviiibus.  Proph. 
aute  ex  oppohto  denuntiat  corda  illoru  fore  euanida:  Cor,inquit,v<Vor>.m  Moab(ffeemi>$atnm  exit 
in  illo  die-,moli'ii/j  quam  cor  mulieris,  8c  quide  anguftiis  cpprelTq.  Videri  potcrat  plena  cemparatio 
cum  dixiffct  viros  Moab  perinde  fore  mollcs  atque  fceminas.Scd  voluitplus  aliquid  exprimere: 
8c  ideo  addidit  fore  molliores  fceminis,qua:  liint  in  fumma  anguftia.  His  aute  verbis  fignificat, 
cflcinmanu  Deiliquefacere  corda  hominfi,cx:frangcreomne  ferocia,  vtquifuerintquafileo- 
nes,reddanturlimilesdamis.&hocdiligentcrnotandueft,quonianontanturnfpecialcdonueft 
fortitudo/cd  neceffe  eft  vt  quos  Deus  femel  fortes  reddidit.quotidic  &  fingulismomentis  con- 
fiimef.alioqui qui  funt  magnanimi  prx aliis, ftatim  diffluent.   Scquitur, 

Nn.  iik 


CAP.XLVIIl.  IO.  C  AL  PRAELECT  IONES 

42.  Et  contricus  ed^rditusyCXafusMozbjWt  non  fitpopulus.-cjuia  ad- 
uerfus  Ichouam  fele  extuht  jnagnifiatus  ej}-,ady>erbum. 

K  p;titfententiam  quam  vidimus. nempc  cladem  Moab  fore  iuflam  mcrcedem  frperbix,  8c 
quidcmfacrilege  Dicnigitar  Propheta,quanuishxc  Dei  vindi&a  videripoilicnimium  grauis, 
tamen  effe  xquiflimam,quoniam  Moabitx  non  tantiim  crudeles  fuerint  aduerfusluos  vicinos, 
led  eciam  contumelioh  in  Deum  ipfum.Hic  ergo  damnat  eos  primum  feuitix,deinde,impix  fu» 
pcrbixyiidPefe  contra  Deum  txtulerint.  Sed  tenenda  eft  ratio  quam  priiis  notaui.  Neque  enim  ex 
ptofeffo  Moabitx  la&arunt  ie  velxquales  effe  vel  fuperiores  Deo ,  fed  cum  enftas  attollerent 
contra  populum  D.-i.erarit  inipfum  cotumeIioli,qui  pollicitus  fuerat  fe  fore  illius  populipre- 
fidem  8c  patrem.  Cum  ergo  ita  ridem  &  promiiiionem  Dei  contemnerent  Moabitx,  nciiiohic 
tlamnantur  a  PropWcurfmd  (efe  contra  Deum  extulerint.  Et  hoc  diligenter  norandum  (.ft,  r.e  quid 
iniarix  piis iufeia:nus,quia  tandem  oftedct  Deusfe  violai  i  in eorum  pcriona.  Dcinde  Line etia 
colligipoteft  non  vulgaris  coniblatio,qu6d  ici'icet  contra  Deum  bcllum  gerunt  qi.icunque  no- 
bis iiint  molefti:& in  ipLim  funtiacrilegi  quicunque nolisiniurias iuferunt.  Nam anteexpoii.it 
Propheta  quomodo  Moabitx  gloriati effent aduerfus  Deum,  nempe  quia  ludibrio  illis  fuerant 
tilii  Urael.    Sequitur, 

43    Terror,  &  fouea ,  &  laqueus  fuper  te,  habitator  Moab ,  dicit  le- 
liouah. 

44  Qui  fugerit  a  facie  terroris,  incidet  in  foueam:  &  qui  afcende- 
ritefoueajaqueocapietunquoniamadducam  fuper  earn,  fuper  Moab 
annum  vifitationis  ipforum,  dicit  Iehouah. 

His  verbis  figniheat  Propheta.quanuis  ad  multa  effugiafe  conferant  Moabitx,  tame  depre- 
henfum  ipfos  is  i,quia  vndiq  ae  irretiet  ipibs  Dti  manus .  primo  loco  ponit  terrortm,  deirde  /#- 
tteam ,  tertio  laqueum,  hoc  eft,  expauefces  ita  vt  metus  te  impellat  ad  fugam  .  verum  vbi  voles 
fagere,occurrent  fouex,in  quas  dccides:li  autem  furrexeris  e  foueis,laquei  te  circundabtint,at- 
que  irretiet.  Videmus  ergo  per  has  hmilitudines  nihil  alii.dnotari.quamiudiciu  Dei  quod  im- 
pendent Moabitis,non  poffe  ab  illis  auerti  vllo  modo,neque  fore  vllas  ratior.es,quibus  elat  ique- 
ant.quonia  pauor  ipie  coget  eos  in  fugam,&  interea  vt  fieri  iclct ,  eripict  illis  mente  &  cofilium: 
ita  hue  &  illuc  agiubuntur ,  neque  poterunt  le  mouere  loco,  quin  fouex  illis  orcui  rant ,  &  pc  ft 
foucaslaquei.ilcutdi&um  fuit.  Hoc  autem  non  abs  re  expreffum  eft,  quia  fcimus  quern  multis 
illecebris  foleant fe  la&are  homines,vbi  Deus  eos  adii.diciumfuum  citat.Namftatim  circulpi- 
ciunthuc&illuc,&  promittuntiibiimpi;nitate:deindefperantlcues  fore pcenas,acfi  cum  Deo 
J/4.1S  1^  pacii'cerentur.iedobdurefcuntincreduli, quemadmodum dick lfaias, acii haberent fcedus cum 
morte,  &  pactum  cum  inferno.  Quoniam  igitur  cam  fecurjratem  epponunt  Deo  reprobi,Pro- 
pheta  hie  ligniheat  in  manu  eius  effe  multiphces  rationes,  quibus  illaqueet  fugitiuos,  &  qui  vi- 
dentur  fibi  poiTe  elabi  fua  aftutia  :&  ideo  fur  iicit, Quifejuti fugerit i  terrtre,  hoc  eft,a  pixfenti  pe- 
licalo.cadet  inftueam,hoc  eft,vbi  p-tabunt  Moabitx  iam  fe  effe  defundos,  cxcipiet  cos noua  pe- 
ricula,&  noux  mortes  ipfos  circundabunt.Sed  notandfi  eft  quod  in  rine  verfus  additiir,^«.w  ad- 
ducam  fuper  Moab  annum  ytftationis ipforum.  Hie  Dcus  fuftiner  animos  piorum,  ne  deficiar-t  pro- 
pter longiorem  temporis  moram.Quiaergo  poterant  fideles  txdio  conrici,  eiim  Deus  proroga- 
ret  Moabki^  tempus,ideo  dicit  Propheta,  Vtnitt  tandem  am.tis  -vifitntionis.  nam,  vt  alibi  di&um 
fi.iit.bac  loquendi  forma  ligniheat  Deus  fe  tandem  fore  mundi  nidiccm  quanuis  diifimulet ,  & 
quaii  conniueat.  Vellemus  femper  Deum  agere  prxcipitanter :  &  ideo  cum  nos  hortatur  ad  pa- 
tientiam.omnes  fenfus  noftri  repugnanr.hoc  fit, quia  no  cogitamusin  arbitrio  eius  effe  opportu- 
nitatestemporumtideonuncde  <*»/»»  wyforMw/iloquitur-.quali  diceret,q«  ai.iiadttn  pus  videar. 
nonafpicereres  humanas,  8c  negligere  etiam  meos  ,dum  crudeliter  aftiiguntur  a  icprobis  :tn- 
tnen  veniet  temntu  vifitatiinit.  nam  per  hanc  vocem  figniricat  Deus  ie  habere  cerras  vires,aut  rc- 
tiolutiones,vt  vulgo  loquuntur.Nunc  ergo  tenemus  confilium  Dei  cum  dicit  fe  addzfixrum  fuper 
tAoabitAt  vifitstionem.     Sequitur, 

45  In  vmbra Hesbon  fteterunt a  fortitudine, autviohntia,  fugientes: 
quia  ignis egreiTuselT:  exHesbon,&flamma  c  medio Sihon,&  vorabic 
angulumMoab,&  extremitatem,e?  VcYftccwjfihorum  tunjiiJtus. 

C.onfirmat  proximam  fententiam,qu6d  fcilicet  fruftra  Moabitx  fe  conferent  ad  vibes  vali- 
difiimas,(icHti  ad  Hej%9n>  &  *d  Siken,  quoniam  illinc  erumpet  fiamma,  qux  deuoren  t  totam  ter- 

ram«  Vide- 


IN   IEREMIAM.  35i 

ram.  Videmusergo  vteripiat  Deusomnesinanes  fiducias  Moabitis,  &cftendat  nulla prarfidia 
poife  ftare  contra  Ilia  virtute.vbiiemel  iurrcxerit  ad  iudiuu  fitgientesjnquit,  ctnfiftent  tn  vmbra 
Hesbon,hoce(i  putabiitfe  habere  certumperfugiuinilla  vrbe,&  aliis  linnlibus.  Sed  hlc  non  vi- 
derur  mihi  cauialis  efle  particula  4), led  potius  afiirmatiua,  vel  etiam  aduerfatiua,  atqui,w/  certe 
etiam  ignis  egreffm  eft  ex  Hesbon^o-fltimma  ex  Sibon,inquit .  Non  dubito  quin  Prophetamutuatus 
lit  hare  verba  ex  Mole.  dicit  enicap.ii .  4.hbri ,  ignetn  egrefjitm  tfie  r.vHf^o»,&illiccommcmp- 
rat  prOuerbiale  dideriu  &  vetus .  Ncc  dul  iiieft  quin  trniphos  cgeiint  heftes  de  vrbe  ilia  capta.    /"*"  . 
nam  totum  illud  canticum  quod  legitur  apud  Moien,t.ft  ironicon,atque  vbi dicit  ll'incignem 
erupifle,refert  confilia  coram ,  qui  putabant  vi  bem  illam  lads  fore  validam  ad  heftes  arcedos; 
nunc  Propheta  oftendit  fuifle  ru'rliis  complctum  quod  olim  de  Hesbon  dictum  fucrat ,  nempe 
qud  I  fuerit  quafi  priacipium  incendii .  Hie  ergo  l'enl'us  eft  meo  iudicio,Moabita?  quidemexi- 
ftimant  fibi  fore  p'acidaru  8c  fuauem  vmbram  in  prxiidio  vrbis  Hesbon  &  vrbis  Sihon .  quid 
autemriet?ncmpe  ,  inqi.it,  dua:  ilia?  vibes  eruntquauprincipia  incendii  vnde?  velqua  ratione? 
nempe  quoniani  credibile eft  fuiflc  illic  fumpta  confiiia ,  qua; prouocarunt  Chaldaros .  Scimus 
enini  vt  duitia»,&  potenria  lemper  faftum  a-frerant,  &  peruerlam  co.itidentia  homir,ibus .  nam 
in  pagis  >  Sc  exilibus  eppidis  non  mouentur  bclla:  led  magna  vrbes  col.'igunt  lignum,  &  accen- 
dunt  ignempoftea  incendium  per  totam  terrain  g;  alTht'.i.  ,±  peruadit.Hoc  ergo  intclhgit  Pro- 
pheta  nofter , quod ignis  egreffusfit  ex  Hesbon, r.ts  pe  contra  ipem  populi:  quia  putabant  etiam  li  o- 
mnia  peffum  irent,reliduam  tamen  lore  libi  lahiccm  in  v  rt  t  ilia ,  £gredietnr,  inquit,j£»»  ex  Vrbe 
Hesbon,  ,<y  e  medio  Stbonfl.tmm,t,cr  vorabit  tngukm  blo<ib,er  rtnnes  extremities  eitts .  nam  per  ipip, 
inrelligitomnes  partes,  alijquiextrtmitas  accipitur  pro  parte  :nona;iternintelligitigncm  ven- 
ruru  ad  partes, vel  extremos  angulos,vt  lambai  dutaxat:  led  ligniricat  coniiiptum  in  tota  terra 
ignc  illo:italcle  diffjndet  vlque  adomnes  txtremitates .  Sed  quemadmodum  lamdixi  jalludit 
Propheta  ad  vetus  illud  canticum, cuius  fit  mei:tio  apud  M(  jitn.  Caere: urr^mihijfie  diJ  iL.m  eft,  N«m*r.  Hi 
quin  tunc  Hesbon  ,&Sihon  cflentfub  dirione  lllius  genus .  Eripuerantenimliraelitismultas  *7-18' 
vrbes, &  totamfere  illam  partem:&  iraredacu  Kierantmaug.  .ftum  rilii  Ifrael  Tandem  reftal:  at 
(bla  Tribuslehudahpofteuerfum  rcgnum  lirael.  Cum  aumaLuucric  flint  in  Ghaldaran^faci 
le  fuit  M  oabitis  fuum  racere  quodnulluiserat.DcindequoiiiamadiuueraiChaldaeos^  piodi- 
dcrantmilerum  populum,  &  ita  perfide  egefant  cum  f>  atiihusluis,  rttaca  fuit  iliii  mtrces.  Std 
cum  tandem  metuerent  libi  a  potetia  Monarchist  lKius  Babylonicxj  cceperunt  alio  le  verrere,& 
conati  funt  obftare,ne  Chaldaei  vlterias  penetrarent.Hmc  ergo  commotum  fuit  bellum,&  data 
occalio. Loquitur  ergo  de  Hesbon,  &  Sinon  tanq  .:am  de  vrtibusnotis.  Etminime  dubiumeft, 
quin  vrbs  Sihon  nomen  habuerit  a  Rege  .  fedmus  enim  nomen  fuiflc  Regis.  Sed  quoniam  hlc  a- 
gitur  de  loco,probabile  eft,&  facile  colligitur,  impoutum  fuilTe  nomen  vrbi  ad  celebranda  Re-! 
gis  memoriam.Tandem  addit,  Virfbit  eti.xm  ignis ille,Sc  Mamma  verticehliorum  Saon,fcd  vo- 
cattumaltuol'osMoabitas,qu6d  ante  perftreperer.tAtflentvicinisfuisformidabiles.  Quoni- 
am ergoquodammodo  lbla  voce  perculli  fuerant  omnes  vicini,ideo  abefftfiu  yocat  Filios  tu- 
multus,vel  tumultuofos  homines.    Sequicur, 

4,6     V«e  tibi  Moab.-periic  populus  Chamos^quia  tradli  dim  }vdraptij 
filii  tui  in  captiuitatem,&  filia:  tux  in  exilium. 

Hlc  quia  ad  tinem  fui  vaticinii  accedit  Propheta.abrupt^  cxclamat ,  Va  tibi :  quafi  diceret 
verba  libi  non  fuppetere.qux  latis  exprimant  viudi&ae  Dei  grauitatem.Plus  igitur  efficaciareft 
in  hac particula  ,quam  fimultis  verbis  deicriberetnuierias  illius  gertis .  Poftea  addit  fepulum 
Cbttmosferiiffe  iteru  figniiicat  Propheta  frufti  a  confidercMoabitasidolofuoChamos:putabac 
fibi  certam  fore  falutem  in  liio  De o.qui  erat  tutelaris.vt  vulgo  loquuntur  .  Propheta  aute  dicit 
fuperftitioncm  illorum  nihil  profore,q,iominus  pereant  vna  cum  jf.to  idolo .  nam  iniultat  fic^i-i 
tioDeo.vtexoppofitoextollat  vnius&veri  Deipotetiam.  Subeft  enim  antithefis  inter  Deum 
Il'rael,&  Chamos,  quem  colebat  populus  Moab .  Puftea  adiungit;/7/«V«/ ,  &-Jilix  tux  rapienturiri 
€dptiuiutem.Non  videturhlc  Propheta  continuare  lermonem,quianuper  dixit  inftarc  exitiumj 
,vel  intentum  populo  Moab.nunc autem  mitigat  pcEnam  illam,&  loquitur  tantum  de  cxilio.fed 
quoniam  capriuitas  illaerat  inftar  mortis,q.!a;  aboleretgentisnome,ideo  proprie  loquitur.De- 
inde  notandum  eft,Deum  fie  ad  tempus  exercuiffe  vindiSam  luam  contra  Moabitas ,  vt  in  po- 
ft'erum  reliqucrit  aliquid  fpei,quemadmodam  vltimo  verfu lequitur: 

47  Et  reducam  captiuitatem  Moab  in  fine  dicnimJxceflipojllQngii 
tempus >dicit  Iehouah.Ha&enus  iudicium  Moab. 

Hie  vt  videmus,  dat  locum  raifcricordi*  fu«  Deus ,  ne  in  totum  percent  Moabita.  Interca 

Nn.  iiiii. 


CAP.  XLIX.  IOC  AL.  PR  AELECT  ION  ES 

conueniunt  hrc  qua*  vidcntur  effc  contrari  a ,ncmpc  inftare  interitum  populo  Moab ,  A:  tamen 
fore  aliquosfupcrftites.qui  dcinde inftaurent  nomen  gcntis, acfi  Deus  vcllct  rcftituerc  Mcabi- 
tas  in  iirtegrum:ha:c  dicoprimo  intuitu  pugnarc,icd  tamen  poffe  facile  concilia ri,  quonia  Deus 
voluit  ficpcrdercMoabiias,vtquimonebantureircntprorfusdelperati:deindc,qujmancbant 
fuperftites  noniam  cenferentur  inter  viuos,fed  client  fimilesmortuisinexilio  .  Deus  enim  ful- 
ciebat  femper  a'.iqua  fiducia  pios,etiam  cum  tracii  effent  Babyloncm.  Sed  quantum  ad  Moabi- 
tas  fpe&at,tam  qui mortui erant,quam  qui  iupci  ftitcs.ccniecti  fuci  ut  in  deiperatior.em.Quor- 
tfum igitur  tendit  hare promiilio  ?  non refpicit  Moabitas  iplbs,led  vt  Iudxi  hbi p'eiluadeat  Dcu 
tandem  fore  fibi  placaoilem,  promittit  veniam  Moabitis,  quafi  accidentalner ,  vt  ita  loquar,& 
fie  non  data  opera  illis  manum  porrigit,fed  vult  in  ilia  dementia  Ifraelitis  dare  guftum  paterni 
iui  fauoris.    Q^pd  reftat  differcmus  in  proximam  Icctionem. 

P».  EC  A  T  I  o. 

Va  omnipotent  Deus,quando  dim  cxtenderc  dignatits  es  tuam  mfericordiam  ad  ex-  \ 
ieroSyCjuiprorfus  crantabs  tealtenati,vtj^em  indcfalutis  conciperetitfilij  Abraha,  qttos 
adoptaucras:  da  inquam,\t  hodie  etiam  corijciamus  oculos  in  tot  documents  tu<e  bomta- 
ti5,qu<£  apparent  erga  impios  &indignos}y>t  accemmodemus  in  yfun  ncjlrumjiec  dubi- 
temus  auamdsfmm  mifenfamen  te femper  nobis  fore propitihm^nadoquidc m dtgna- 
tuses  nos  in  populum  peculiarem  ehgere}ac  polliatus  es  nobis  te  femper  fore  in  Da  m  & 
Vatrc,  in  Chnflo  lefu  Domino  noslro,   A wew. 

COE  p  i  m  v  s  poftrema  ledione  exponere  quod  cticebat  Propheta  de  rtftitutione  getis  Mo- 
ab. Diximus  autem  hlc  relinqui ind ignis  Ipcm  aliquam  rmfenccrdia* .  Etii enim  prcuoca- 
uerant  multismedisiram  Dei.noluit  tamen  iplbsin  totum  perdere ,  &  excagcnteetiaChriflus 
redemptor  mundi  duxit  originem.  Hlc  ergo  habemus  memorabile  ipecimen  gratia:  Dei ,  quod 
gentem  illam  non  prorfus  deleuerit,qux  tamen  atrociifimas  quafquepceras  meiita  fuerat .  Di- 
ximus autem  hoc  fiiiflc  accidentale,qu6d  Propheta promifit  Moabitis  ahquagratiam.  Scimus 
'enim  tunc  diftinftum  fuilTe  populum Iirael  a  reliquis  gentibus.  Deusergo ita pai  titus eft  gratia 
fuam,  vt  iigutta"aliqua*peruencrint  ad  profanasgentes,  hoc  fuerit quafi  adueritititm.  Ncquc 
enim  voluit  panem  quern  filiis fuis  deftinaucrat,temercproiicere,qucmadmcdr.m  etiam  Chri- 
M.«f.  ij.itf.  ftus  dicit  non  clfe  a*quum,  vt  panis  filiorum  detur  canibus.  Deus  tamen  voluit  prarludia  qi.ada 
oftendere  miiericordia:  fuaierga  extraneas  gentes  quum  fie  direxit  promiifiones  falutis  ad  e le- 
dum populum,  vt  tamen  nonomniex  parte  gentes  ad  vltimum  repudiaret ,  qucmadmodu  cx- 
emplum  hie  habemus  in  Moabitis.  Videbimus  etiam  in  Ammonitis  pofiea.  Nunc  fequitur, 

CAFVT     QJ/  ADRAGESIMVM   NONVM. 
d  filios  Ammon,S  ic  dicit  Iehouah,An  filii  non  funt  Ifraefifan 


S||^fehceresnoneftei?quare  hjereHitatepoffidetrex  eorum  Gad, 
jffjllvfe  &  populus  eius  in  vrbibus  eius  habitat? 

Diximus  Ammonitas  noritanturri  vicinos  fuiffe  Moabitis,fed  progeniem  duxilTe  a  Loth,& 
ita  fuifTe  fanguine  coniunftos .  Erat  quidem  turpis  &  fceda  eorum  ongo,quoniam  nati  erant  ex 
inccfto  coitu,ficuti  notum  cft.Fuit  tamen  vincuhl  aliquod  fraternal  focietatis  inter  ipibs,  quo- 
mam  habebanteundemauthorem  vtriufque  gentis .  Peperccrat  illis  Deus  quum  populufuum 
eduxitcx  AE^yptcnam  in  memoriam  fanfti  viri'  Loth  voluitmanere  vtrunque  populum  inta 
&um  ab  omni  iniuria  .  Sed  ingratitudo  duplicauitcrimemquodimpii  illi  non  cellarunt  varias 
moleftias  faceiTere  filiis  Abrahffi .  Hac  igitur  de  cau  fa  nunc  etiam  vaticinatur  Ieremias  contra 
ipfos  Et  iterum  hlc  perfpicimus  fihem  vaticinii,&  coniilium  Spiritus  fan£H  in  illoedendo.nem 
pe  vt  fcirent  Ifraelita"  non  ita  fe  prorfus  a  Deoableftos,quinadhuc  mancrcntquxdam  reliquis 
paterni  fauoris.nam  fi  Moabita?,&  Ammonita:  fuiflent  immunes  ab  omni  inccmrr.odo,crat  ifta 
2rauiffimatentatio,&  quxpoterat  obruere  infirmos  animos,quod  viderent  eum  popiilum,que 
Deus  adoptaueratdta  mifere  &  duriter  affligi:profanas  autem  gentes  manerequietas  in  fuis  de- 
litiis,& gloriari etiam fuper  aliorum  clade.Dcus  ergo  vt  mitigaret  dolorcm,quem  concipere  po 
terant  filii  Ifrael  ex  fuis  erumnis  &  dadibus,oftcnditfe  adhuc  complcdi  iplcs  aliquo  fauore, 

quia 


IN   I  ERE  MI  AM:  !JJ 

quiafcilicet  bellum fufcepturus  fit  contra ipforumhoftes,&  vindex  etiam  futurus  fit  omnium 
imurian'i,quaspertuIcrant.H£c  confolatio  non  fuit  vulgfiris,  quum  audircnt  Ifrachta:  fe  adhuc 
a  Deo refpici,qui  tamen  niodis omnibus  viliis  fuerat  iramfuam  in  ipfosefrundercpleno  in  .petti. 
Nunc  ergo  tenemus  cur  Ieremias  hie  denuntiet  exitium  Ammonitis,ficuti  ante  Moabitis  recc- 
rat. Ad 'fiios  ergo  Amnion :  An  nonfiltifunt  ifr/teli  J  ttnnullus  esl  hareslinquit .  Hare  tcntatio  poterat 
grauitcrvulneraremifcros  Iiraelkasquum  viderent  partem  rmeditatis  libia  Deopromilla: 
abreptam  fibi  fuilTe  ab  Ammonitis.  quid  enim  poterat  illis  venire  in  mentem,nifi  le  ruiflc  de- 
lufos vanis  promiffionibus?  Atquihoc  contigerat,nempe  vt  Ammonite fpoliarent  filios  Ilrael 
parte aliqua  fax ha:reditat'is.  Ergo  Propheta  hie  docet,  tametfi  ad  tempus  conniueatDeus, & 
diifimulet  illud  latrocinium ,  tamen  non  celTurum  impune  Ammonitis  quod  ita  ius  alienum  ad 
le  traxerit.nam  ratio  fubiicitur^w  htreditntepojjidet  T{ex  ipfomm  Grf</?nefcio  cur  Hieronymus 
reliquerit|J3Va,acfi  eflet  nomen  idoli,quemadmudum  etiam  idem  apiid  Prophetam  Amos.Sed 
latisliquer,Iercmiamhlcde  Rege  loqui.quoniam  continu6poftadiungitpopuIum.i^fx,inquit 
eomn  pofftdet  G.«/,non  eft  nomen  proprium  loci,  quemadmodum  exiftimant  quidam  ,  led  mons 
Galaad  obuenerat  huic  tribui .  Dii.it  Propheta  poje/hsfuiffe  Cudius ,  quoniam  eiefti  fuel  ant  a 
iua  forte,&  filh  Ammon  occupauerant  quod  diuinitus  iplis  fuerat  datum-Et  id  conrirmat  Pro- 
pheta  Amos,quumdicit,  Super  tribuslccleribus  Amnion, &l'uperquatuor  non  ercpropitius>  Amen   ii 
quia dilTecuerunt  montem  Gui'.ead,  inqu it. Loquitur illicmctaphorice,quiaDeusfixeratrermi 
nos  inter  tribum  Gad,&  filios  Ammon,  vt  populus  vterque  contentus  eflet  fua  hircditate.  At- 
quirilii  Amnion  perruperaiit.&expulerant  Tribum  Gadex  vrbibus  montisGuilead.  Hoc  ergo 
nunc  intelligit  Propheta  nofter,quod  icilicet  traxerint  ad  le  partem  illam  terr£,qua:  obucnerat 
filiis  Gad.nam  fequitur  pi.ftea,Ef  populus  tius  in  vrbibus  illis  habitAt,  nempe  in  vrbibus  qr.as  for- 
tita  fuerat  Tribus  illa.lcimus  enim  vltra  iordanem  fuilTe  datam  poflelfionem  filiis  Gad. .  Nunc 
tenemus  fummam  verborum.  Signihcat  ergo  Deus  le  non  oblitum  elle  fcederis  fui  quum  ad  tc- 
pus  pafllis  eft  Ammonitas  inuadcre  ha?reditatem,quam  contulerat  filiis  Il'rael, quia  lcilicet  tan- 
dem recuperabunt  Gaadita?quod  iniufte  ab  illis  raptum  fuerat.  Fuit  enim  hoc  non  tolcratile 
latrocinium,  quod  auli  hint  Ammonitar  rapere  ad  le  ttrram  illam,  qua?  non  hominum  erat ,led 
potiusipfiusDei.vocaueracenim  requiem  fuam,quia  volebat  illic  populum  fiium  habitare.Et- 
liautem  iuftam  pcenaminflixit  Deus  Gaaditis,quum  eos  expulitexluahxreditate,fimul  tamen 
voluit  poftea  pcenam  exigere  de  filiis  Ammon ,  quemadmodum  lblet  caftigare  filios fuos manu 
reproborum,ac  tandem  his  quoque  rependere  mercedem.    Nunc  fequitur, 

z.  Propterea eccc dies veniunt,dicit Iehouah,& audiri faciam,ve//i- 
dam  rcfonare ,  fuper  Rabbath  filiorum ,  velfuper filios ,  Ammon  clangoi  erri 
prajliij&eritinaceruumvaftitatis,  &  filiar  eiusigne  comburemur>& 
pofiidebit  Ifrael  pofleiTores  fuos^dicit  Iehouah. 

Hie  re  ipfa  teftatur  Deus  fe  non  pafTurufn,  vt  tandem  potiantur  fniufta  prada  Ammonita? 
Dicit  diemventurum,vt  fuftineat  expc&atione  filiorum  fuoru  mentes.  Vaticinatus  eft  enim  Pro- 
pheta quo  tempore  adhuc  fecuri  erant  Ammonits.deinde  aliquot  anni  elapfi  funt,  quum  popu 
lus  ille  frueretur  fuis  fpohis.  Ergo  hie  lulpendit  fidelium  mentes, vt  difcant  patienter  expc&are 
dum  adueniat  matu  rum  tempus  vindicbr  Dei.  Dicit  ergo  hac  de  caufa  ventures  dies ,  quibus  Dettt 
refonare  faciei  cUngorem  belli fuper  Rabbtth.  Loquitur  quaii  de  re  iniolita .  nam  putabant  Ammo- 
nits  fibi  nihil  vnquam  fore  periculi,vt  videbimus .  Cum  ergo  f  uperbc  conriderent  fuis  opibiis,' 
Prophetahic  loquitur  de  cUr/goreprtlti  fuper  RabbAtb,quzeYat  metropolis  totius  terra; .  E.\ifti- 
mant  elTc  Philadelphiam,cui  Ptolemxus  nomen impoluit.Quanquam  non  confentiunthiter  fe 
omnes  Interpretes.fed  tamen  ilia  eft  magisreceptaopinio,Rabbathefle  Philadelphia.  Ian.  quod 
ad  rem  fpe&at,  minime  dubiuni  eft  fuille  tunc  prxcipuam  fedem  regni ,  &  caput  tou  is  gentis, 
quoniam  per  fynecdoche  Propheta  compleftitur  totam  terram  vbi  loquitur  de  hac  vrbt. Dicit 
fore  in  aceruum  v.iBit  art's. Hoc  vero  prorfus  fuir  incredibile,quoniam  Rabbath  fie  rrunita  erat.vt 
nemoputaret  pofle  vnquam  exlcindi.Prophctaautemdenuntiat  totam  vrbem  dirutum  iri,  ita 
ytnequemuri,nequea:despriiiata*maneant)fed  tantum  deformis  congeries lapidum.  Adiugit, 
Tiliittius  igne exmentur.  Non  dubium  eft  quin  oppida,  &  pagos  intelligat  per  Fi!ias,vnde  etiam 
confirmatur  quod  dixi,Rabbath  fuilTe  tunc  prscipua  vrbem  totius  terra:  Ammon .  In  fine  ver- 
fus  fequitur, Ifiael  pojjidebit  omnes qui  ipfos  posfident ,  quibus  verbis  iteru  confirmatlercmiasquod 
priusattigi ,  nempe  cladem  Ammonitarum  fore  teftimonium  paterna:  Deibeneuolentiserga 
clcftampopulum,quoniamfcili:eteorum  iniurias  tanqiiam  fibiillatas  vlcifci  ftatuit.  Qmam  er 
go  Deus  fufcipit  caufam  Ifraelitarum,acfi  communis effet,  fatrs  declarat  quo  fauore  profequa- 
tur  populum  illumjnequc  alio  relpectu,quam  gratuits  fuseledionis.  QujCritur  autem  quando 


GAP.  XLIX.  IO.  C  AL.  PR  AELECT  IONES 

complctum  fuerit  hoc  vaticinium.  Deus  iam  fub  Dauide  aliquem  guftum  dcdci  at  future  fub- 

ie&ionis.  fed nunquam  Uracl  potitus  fuit  terra  ilia.  Vcrum  ab  eo  tempore non  fuit  atfh&us  Am 

mon,qitin  prxcederet  clades  lirael.  Scquitiir  ergo,  quod  hkprsdixic  Icremias  r.cn  fuiiTe  omni 

ex  pai  te  complctum,  nil!  ilib  regno  Chrifti .  Dauid  gcntem  lllaro  arflixit,qucniam  grauc  ludi- 

brittm  paffus  fuerat  a  rcgc  Amnion :  expugnauit  etiam  Rabbath,ikuti  ex  Sacra  hiltoria  patet. 

a  Sam .  n*  Interca  contentus  fuit  pcpulum  fibi  faccre  tnbutarkim.  Ab  to  tempore  non  tantiim  excullerut 

1 5-30.3 1  •    iugunijfed  dominati  flint  intra  fines  Ifraelis.  Quando  autcm  recupt rauerint  Ili  aclita;  quod  per- 

'•  C  '"*        diderant  imperii!, nufquam  legitur.  Tunc  ergo  ccepit  Ilratl  imperio  potiri  contra  Ammomtas, 

vbi  crc&am  fuit  Chrifti  rcgnum,quo  non  tantiim  in  ordine,&  fub  iiigum  coniefta;  funt  omnes 

extranca;  gentes.fed in  nihilum  etiam  rcdadi  fucriit  quicunque  indigni erant  mifericordia.Iam 

quod  m  tine  veifus  addicur,mi:iin)e  fuperuacuum  eft.  Inducit  enim  Prophera  Dei  m  loquettm, 

quoniam  verba  facit  dc  rebus  maximis  &  quas  difficile  erat  periuaderc.    Nunc  fequitur, 

5  VluIaChesbon,quoniamvall:ataeiT:HaiVvociferaminiiili;£Rab- 
bath,accingite  vosfaccis^Iangitejclikuinte  perfepes^cjuoniaRexeo- 
riini  in  captmitatem  piofe&us  efl ,  &:  Sacerdotes  eitis ,  &  Principesil- 
mulcumipfo. 

Iam  Propheta  quail  triumphum  agit  de  terra  Ammon  ,  idque  pro  recepto more,  quemad- 
fnodum  ante  vidimus.nam  ii  ablque  figuris  locuti  fuiilent  Prophets ,  &  res  dc  quibus-agebant, 
fimpliciter  narrafTent,  fngidus  fuilTct  eorum  fermo  ,  neque  penetraiTet  in  amnios  .  Hare  igitur 
ratio  eft,cur  Prophera;  ftvlum  attollanr,&:  magnirice  exornentiua  vaticinia.  neque  enim  Rhc- 
torum  more  affectarunt  facundiam/ed  nccciiitas  ita  vrgebat,  vt  rcpraefentaret  ante  oculos,qux 
non  poterantlatisaliter  concipi  animis.Hac  de  re  iam  ikrpius  di&um  ruir.fediterum  cogor  bre- 
uiter  etiam  attingere,  quia  qui  non  hint  exercitati  in  Scripturis,  &  qui  non  tencnt  conhliu  Spi- 
fitijs fanc"t.i,purarent  hlc  profundi  verba .  Sed  vbi  reputabimus  quod  dixi,  tunc  facile  erit  co- 
gnofcere,Prop!ietam nenabs  re cxaggerare quod prius  dixit  ylula,inquit,Cbesbon,qnia Haivu- 
Itataesl .  erant  autcm  vicinse  vrbes.idco  hortatur  Chcsbon  ad  vltilatum,vbi  viderit  cladem  vi- 
dua; vrbis.Poftea adiungit,  C/jnMff  ,aut \oci£cxaminiyfilWRtibbalh.  Itcrum  repetitquod  prius 
atrigerat  de  vrbe  Rabbath .  Ac  cingite,  inquit,  yes  facets,  vel  induitc  faccos .  Hie  non  hortatur  ad 
pcenitentiam  dues  Rabbath  :fcd  loquitur  pro  communi  more,quemadmodum  ahbidictii  fuit. 
Saccus  quidem  crat  fymbolum  pcenitentiar.quum  vellentmifcri  fuppliciter  confugcrc  ad  Dei 
mii"cricordiam,cv  fateri  liia  peccata,coniiciebant  faccos  luper  corpus fuum.  Sed  increduli  imi- 
tanturridelesabfquedeIe&u,&iudicio.hincfit,  vt  cinerem  capitibusafpergant,vtfeinduant 
faccis  abfque  vlla  ratione .  Ergo  quod  vulgari  viit  receptum  erat,  nunc  ponit  leremias ,  Induire, 
inquit,  fxeces , pUngite,  or  difatrriteperfepes .  poftea  in  tertia  pcrfona  adiungit,  qHtnitmprrftfttts 
efl Rexew.min  captmitatem.  Hoc  exprimit.vt  fciat  Ifraehtx,quanui5  ad  temptis  floreat  regnum 
illud,  tamen  diem  ere  quo  locutus  eft  Propheta ,  venturum  elTe ,  quo  nihilomelior  erit  conditio 
Ammonitarii,quim  fueratprius  Ifrachtarum.Rex,vt  fads  notum  eft ,  trachis  fuit  in  cxiliu  cum 
Sa£erdoti'ous,&  Principibus.  Propheta  autem  eandepcenam  denuntiat  Ammonitis,qu6dnon 
modo  Rex  ipforumtrahetur  exulin  alienam  tcrram/ed  cum  ipib  etiam  Proceres,&  Sacerdotes* 
Sequitur, 

4  Quid  gloriar is  in  reconditis  mis,  defluxit  profunditas  tua,<*t/ vtr- 
hum}yallis  tua}:fcd  quonwn  pay  fignificat profundum  efie,ideo  nipoyfuntprofunditates: 
cur  crpoohrkris  in  tuis  projunditatibu^.fed  non  repugno,cjuin  tunsfcramm  >  quidglo- 
rians  in  valhbus  tuis*. defluxit vrffo  tua,efl  idem  nomen,  filia  auerfatrix/jus  con 
fidit  in  reconditis  (uis^in  the  fauns fuis^uis  veniet  ad  me? 

Hie  Propheta  quo  tollat  omnia  obftacula,  qua;  poterat  ambiguum  reddere  vaticinium,  vc 
fubinde  vacillant  hominum  mentcs,quia  non  fatis  expendunt  immenfim  Dei  potentiam :  nunc 
dicit  fruftra  "loriari  Ammonitas  in  fuis  vallibus .  Exiftimant  per  vallcs  defignari  terram  fcrti- 
lcm,quod  cflet  irrigua.Sed  Propheta,  meo iudicio,  hoc  potius  ad  munitioncm  locorum  refcrt. 
Dicit  igitur  frusira  glorUri  in  profundi's  yullibus ,  quoniam  vndiquc  montibi«  cin<3i  erant ,  ita  vt 
non  eftent  penetrabiles.fuoiudicio.Deridet  peruerfam  lllam  confidetiam,  Quid glarurir, inquit 
in  t>allibtts  tuis, vel  profunditatibus.^Hxj'r  y.tllis  ttu .  Alludit  ad  litum  quum  dicit fluxi£e  mlltm, 
autprofunditatem .  namliquis  conliderct  regioncm  iitam  inter  montes,  putabit  terram  fluxiiTe 
quemadmodumfluuius  labitur  inter  fuas  ripas.Eft  igitur  concinna  allufio  ad  locum profiidum, 

quum 


IN   IE  RE  MI  AM.  3y4 

quum  dicit//«.v^?(?W/cw.Perinde  quidem  cftacfidiceret,Euanuittua  profunditas,vel  nonerit 
tibi  in  prajfidium  quale  putas:led  lumma eft,  quanuis  Ammonitar  confifi  fuis  praiidiis  contcm- 
nant  omnes  hoftium  impetus,!  ore  tamen  expolitos  in  prardam,quia  nihil  proderunt  lllis  montes 
&  vaIles,quemadmodu  putant  ita  ie  munitos,vt  fint  inexpugnabilcs.  Vocat  aute/z/wiw nbellent, 
autaueriatricem  :fed  fpeciemnonexprimit.  AtquiEzechieloftcndit,atque  etiam  Amos,&  Ze  ^"'' **• 
phaniah , illi  ties exprimunt  cur  Deus tam feuerus  fuerit  contra  Ammonitas  , quoniam  kilicet     m" MJ' 
euomuerant  facrilegas  voces  contra  ipfum ,  &  populum  eius ;  infultauerant  miferiis  &  cladibus  zetha.i.$. 
eledi  populi  .  dcinde  rapuerantadfe  eorum  fpoliaquum  viderent  abhoftibus  deuictos .  Has 
igitur  ob  caufasnunc  Propheta  nofter  vocat  populumillum  rebellem,quia.  kilicet  contra  Deum 
fuperbe  feextulerat.  Deinde  exercuerat  tyrannicamikuitiam  contra  miferoslfraelitas,  qui  ta- 
men coniun£tierantfanguine,vt  etiam  rait  di&um.  Q*<«  cotifidit  infuis  abJcofiditis.\extunx:,Thc- 
fauros.Sed  quoniam  nyn Ugnificat  recondere,  ideoexiftimo etiam  hoc  referri  ad  munitionem; 
nam  feipfum  continuo  poft  explicat  Propheta ,  Qttis  venietadme  t  Apparet  igitur  Ammonitas 
fuillc  ita  fecuros,  quoniam  non  crant  expofiti  hoftibus  fuis>fed  ita  protccli  montibus,acfi  client 
in  latebris.Hasc  ia&antia  faris  oftendit  non  tam  fuifle  confiiosfius  thefauris,qium  locis  abfeon- 
ditis,quoniam  kilicet  habitabant  in  receflu .  Summa  eft,  quanuis  Ammonirarglorienturfe  eflc 
extra  ia&um  telorum,tamen  Deum  fore  vltorem  crudelitatis,quam  exercuerant  erga  fuos  con- 
fanguineos,nempe  Ilraelitas.    Sequkur, 

5  Ecce  ego  addueo  fuper  te  terrorem/licit  dominator  Iehouah  ex- 
ercituum,  ab  omnibus  circuitibus  ruis,  &  expellemini_,quifcjue  coram 
facie  fua.-&:  nullus  eric  qui  cclligatdifperfos. 

Tandem  concluditleremias  fuum  vaticinii'rn ,  quod  kilicet  Deus  refutabit ftultam  illam 
confidentiam,qua  turgebat  Ammonkx,quoniam  adducetfttper  ipfos  terrorem.  Opponit  terrorem 
fecuritati,in  qua  torpebant  filii  Ammon.£raritcmm  quafi  ebriiin  iuis  delitiis.  Deinde,muniti- 
ones  quibus putabant  fe  protegi,ita obdurauei at  iploi  urn  animos,  vt  nihil  fibi  timerent  ab  vllo 
periculo.Deus  ergo  terrorem  opponitperuerfajarrogantia*,  quafuerantinflati.^</^«co  igitur 
terrorem  ab  emm  ciratittt  tm .  Hoc  etiam  non  fi  uftra  additur,  quia  putabant  Ammonitaj  fe  pofle 
faltem  aliqua  parte  elabi,fi  vrgerent  hoftes: quonia  crant  multi exitus,  non  putabant  fieri pofle, 
yt  deprchenfi  caderent  fub  manii  hoftium.Deus  autcm  pronuntiat  fore  omniex  parte  timidos> 
ita  vt  ipfos  formido  circundet  atque  obiideat,ne  qu  a  poifint  elabi. Tandem  addit,  Expellemini 
quifque  ad  faciem  ftum ,  vel  coram  facie  fua .  Hie  eft  efre&us  terroris ,  quod  fcilicet  Deus  omni 
coniilio  ipfos  deftituet.  vbi  enim  profugimus  abfque  iudicio,&  tantiim  refpicimus  an  pateat  lo- 
cus fugse,hinc  apparet,  formidinem  dominari  il  court  deuantfty.lic  enim  Galliceloquimunita 
etiam  Propheta  dicit,Expelkmim  quifque  coram  facie ftta,id  eft,  quocfique  patebit  locus  fugietis. 
Oftendit  fore  ita  pauidos,vt  non  confiderent  quid  fibi  expediat,nec  confultent  de  tuto  receflu: 
denique  nihil  cogitent,nifi  fugam.Et  in  eundem  fenfum  didt,Kemoerit  quicolligdt  difperfos .  nam 
vbi  trepidatio  inuafit  animos  multitudims,pofliint  tamen  reuocari,fi  quis  fit  animofior  qui  hor 
tetur  ad  fubfiftendum :  quemadmodum  videmus  multos  exercitus  fuifle  feruatos  hac  r atione. 
nam  quum  milites  formidine  aliqua  correpti  efl'ent ,  potuit  dux  vnus  fignum  dare  ,  vteos  adfe 
colligeret.ita  Propheta  hlc  quum  dicit  neminem  fore  qui  ipfos  retrabat  dfitga ,  fignificatinteritum. 
Tandem  fubifigit: 

6  Etpofteareducamcaptiuitatem  filioru  Ammon, dicit  Iehouah. 

Idem'nunc  tradit  de  filiis  Ammon,quod  ante  vidimus  de  Moabitis ,  nempe  fore  adhuc  fpe 
aliquam  refiduam ,  quia  Deus  tandem  miierebitur  illius  gentis .  Diximus  autem  promiUiones 
has  fuifle  quafi  aduentitias ,  quoniam  Deus  populum  vnum  fibi  adoptauerat ,  cui  ie  oftenderet 
Patrem:&  oportuit  difcerni  rilios  Abraham  ab  omnibus  aliis  gentibus .  Sed  quanuis  Deus  inter- 
pofita  maceria  diftinxeratpopulum  ilium  ab  extraneis ,  voluit  tamen  prxludia  qua:dam  facere 
ftxaj  gratiar,&  vocationis  Gentium, ergo  Propheta  hlc  refpicit  adregnum  Chrifti.Necdubium 
eftquinhie  promiffio  fe  extendat  vfque  ad  eiusaduentum,quiade  Gentium  vocatione  yerba 
facit,quamDeus  diftulit  vfque  dum  exhibuit  Filium  fuum  mundo.Perinde  eft  igitur  acfi  dice- 
ret  Propheta,tandem  mifericerdiam  Dei  communem  fore  Ammonitis,  quum  kilicet  Deus  col 
liget  Ecclefiam  ex  toto  mundo ,  &  faciet  vt  coalefcant  in  corpus  vnum  qui  prius  erant  diffipati. 
Necdubiumeftquin  Propheta  fub  filiis  Ammon  oftendere  voluerit  quod  exhibitumfuitper 
omnes  mundi  plagas .  Et  ita  in  hac  vocatione  fundata  eft  noftra  falus,  quoniam  videmus  nan  te- 
mere  fuiffe  Euangelium  promulgatum  in  mundo'.fed  quia  Deus  ab  initio  id  ftatuerat:quemad* 


CAP'  X MX,  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

omncscxtraneos.Antevidimusaliam!ocutior.e,Bil"cntvfqi-cadfxcc$)cuaf'diceret  Densroit 
tantum  potabit  te artiaro  calice,fed  potius lbffocal.it  te,&  ftrangulabit ipfaamaritudo,  qnojiia 
coget  te  Dais ebibere iplas  fa*ces,Sed  ide  tamen  eft  feiifus ,  quauis  fornix  loquedi fint  djutrfx* 
Negat  fettur  immunes  fore  Idumxos  a  iudicio  Dei'.qliare  ? qucma  ieilicet  ne  riliis  quidern  ft)is 
p.ircat  Dcus.Ergohic  nobis  fuggeritur  optima  confolatio,vbi  Deus  nos  vanis  modi:,  affhgit>vc 
fcjamus  fieri aliter  non  pofTe :  cxteriim  hoc  elTe  prxludiuextrcmiiudicii,  vti  iaJi.s  nobis  cerjfr 
eft  repj(ita,quonia  Deus  nos purgabit  temporalibus  prjer.is ,  vt  fimns  rune  immunes  ab  extiema 
vindicfca.Quum  auteimpii  funt  feairi,fciamusoccultu  quidem  effe  Dei  indicia,  fed. cao' en  cej 

.       _       tum,&  breui  ipfis  euenturfi.  Quum  cnim  dixerint,  Pax  &  fecuritas,tunc  mftabit  rtpetmu.sin- 

k*  **#*•'•  seritus.     Sed  iam  fonat  horologium. 

Pr  e  c  atio  .    .   mi 

Vd  omnipotens  Deus,  quando  non  tan  turn  a  term  tuo  conflbws  adoptdftttnflio^ 
fedctiam  infculpfijli  cordibm  nojlris certujignu  (f  pmus  patenn  tin  crga  jiosjauSs: 
da  inquam,vt  afjuefcamus  adferendai  tuasjtfu(as>z$'  patiemereas  exapiamus^eeue 
obmurmuremas^el objlrepamusifedfcmpercor.  ijciamus  oados  in  beata  ilia  quiete^ 
bareditatcm,&  interea  exboneamus  p(tnas>  qua;  reprobos  movent:  &  ita former  per? 
'■  fiemus in  militia noflra, donee tandem  nos coUigasin  regnum  tuum cah  fie  }quod  nobis  ac^ 
quijiuit  ytnigenitus  bdius  tuns  J  anguine  J  uo,  Amen. 

13  Quia  per mjipfum  mraui,dicitIehouah,cju6dirivaftitarem,in 
opprobi  mm,in  defertum,  &:  in  maledi&ionem  erit  Bolra,&  omnes  vr 
^cseiiis  erunt  in  vaftitates  fe.culi ,id ejl,perpetuas. 

HIC  confirmat  Prophetaquod;a  vaticiriatuseftde  idjmxis  :fed  vttollaturcmnisdut-ita-' 
iio,dkit  DeimiurAJfe  ,imo  Dtu  ipiu  iriducit  toq.  cie,  q.  6  magistmpharkus  fal  it  m  0.I10- 
nuntiatigitur  Dais  feiuraffe  interim  Bofra.Species  pomtur pro  genera  i.an  con  pk'&uu  kta 
gente  tub  parte  vna>fuboppidofcilicet.  Ntque  iimplkiter  pionutiatldun  .xos  v.:i  a> .  n> iii,ac 
perditG,fed  'accumulat  plura  verba ,  Erit  Bofra  in  ■v.xilttMetnji  qiinSc  cudo  in  apmtbatt  m  ,iert)6, 
in  filitudintm ,'vcl  defertum ,  quarto  , in m*kdt&um .  Non  dul  11  m  eft  mm  dirr.uli.  r"t  «.:it  per>- 
fuala,quod4ocebatProph.>qaia  Deus  nome  ft  u  non  proiicit  temere .  Qoeadmcdu  ti  im  vult 
nosipio  vti  lobrie,&  reuereter,itactia  non  interponit tale  &  tam p. xticiu  pignu:  ,1.11".  vl  1  c  gic 
maxirrianeceilitas.Certum  igitur  eft^Liflc  graue  canfa ,  cur  Deus  iurar-do  uftatu:  fil  qi.co'lJc 
Iegimus  de  interim  popu'i  Edom.Dixiaute  vix  crtdibile  funTt  quoddocebatIcitrr.ias,qu(  t.M 
nulla  erat  belli  materia  -.deinde  regio  munita  eratftiis  clauftris  .putabanterim  Idtn  a-i,vc  vilu 
eft.feeiTe inexpugnabiles. Hsc  igit.ir  ratio  fuit.cur  Deus iufiurandti interpcr.eret.  Intcrer.  que- 
admodii ante admonui  coniulere  voluit luis hdelibus  Deusenimiurat,qt oiemediu  adhileat 
Hdci  noftrx  intirmitati.  Q^jta.  enim  fere  'emper  vacillamus,non  fu  fficeret  nobii  firrpkx  ttfti- 
moniu,nitl  iancittl  effet  iurciurando.Haec  igitur  fuit  iurandi  cauia.  Deus  dicitur  per  It  jpfu  nira 
i-e,q,iia  non  habet  maiore,  per  quern  luret,  vt  dicit  Apoft .  Homines  in  rebus  obicuri;  &  di.biis 
confugiunt  ad  Dc5,qai  cordium  eft  cognitor,  qui  ipfe  eft  veritas,deinde  que  nihil  prorius  latet. 
Et  pars  eft  etiam  diuini  cuttus  iufiurandii  ,  queamdmed  u  colligitur  ex  miJtis  Scripti.ra:  locis. 
■Hi-        Qjjpniam  ergohic  honor  peculiariter  in  illfi  competit,ri?pe  vt  iurcmusper  jphus  non  tn,vl ;  iu 
r.it  ipie,non potcftaliude  mutuariauthoritate,  quaslua dicla  ccrfirmet .  nam libi  faceret  iniu- 
IA  41.8-      na' And imusautem  quid  per  Ilaiapror.utiet  ,Non  dabo  gloria  meam  alii  Ergo  Deus  legitime 
iuraiidi  forma  nobis  prarfcribit  vbi  per  feipftim  iurat.  Aliquado  dicitur  Dt us  iurare  per  ar.;ma 
fuam,vel  per  vitam:aliquandoleuare  manu:haTcfuntimprcpria.&trarfl.:tiiia  :fcd  ratio Jcquc 
di  quarii  proponit  leremias  diligeter  notanda  eft , quia  videmus  qucmodo rite  iurandu  (it,  nepc 
vt  nomen  Dei  in  medm  prodeat  quia  folus  &  idoneus  eft  teftis  &  index  in  rebiA  dufciis  &  ablco- 
ditis.  IraqueinPapatu  foedaeft&minim^iolerabilisidololatria,Qu6diuraipr  Sar-clc  motr 
tuos.Hoc  enim  eft  D  u  ipoliare  iure  ftio  -.quia,  vt  difiu  fuit,ficutiipie  folus  eft  veritas,ita  folus 
eft  idoneus  iudex,  vbi  res  funt  occulta*,nec  polTunt  definiri  humane  teftimonk).  Dcir  c1  c  rctan- 
t.Cor- 1.13   dx  funt  locutiones.quX  exprimunt  quid  lit  ii'rare,  nempe  vbi  he-mines  lefe  lutiiciur  1  Dti  ii  di- 
cio,& ilium  implorantnidicem.  Q^ilquis  igitur  per  Sando? mortuos  iurat,peiind<  iatitac- 
Ruthi.17.  fifubftitueretipiosin  locum  Dei  ,&  faceret  mundi  indites, &  tribuerct  illiscmntm  rotert- 
Cf  Saw. 14  tianl  k  Xeftis  eft  mihi  Deus  in  animam  mom ,  inquit  Paulus .  Dtindd  Hoc  faciat  mihi  DcuJ, 
*  4 •©■*••      &hocaddat.His  Ioquendi  formis,  quemadmodnm  dixi,ixprimitur  vh  &natura  iunfiiirah- 
ryiliiipuf-  di.Infumma  .tenendum  eft,vti  neceffiras  cogit  ad  iurandi  m,fcmpcrDu  m  niantrelolum 
jm.  iudice'm:&  idee  profanari  l'acrum  eius  nomen  11  per  alios  iiir;:niis.Ni:i.c  ex  ahi  k  ti.1  p;itcr  quid 

fileirein  opprpbriiim,  &  in  maledidionem  ?  \bi  ieilicet,  qiiiJpiim,qi:afi  intheatioftatuirur, 
"  {  vt  fit 

.-.      ' : 


*■'■■■' 


H<J.<.r5. 


I  N   I  E  R  E  M  I  A  M.  iff 

vt  fit  exemplar  dedecoris .  Deinde  vbi  clades  aliqua  dat  materia  cxecrationibus,  &  maledic~tis, 
Deus  te  perdat  ficut  perdidit  Idumxos  .  Hoc  eft  igitur  cile  in  malidictu,qi.cadmodii  alibi  vi- 
dimus.  Adiugit  vrbe s,\ bi  iigniiicat  vaftnatcm  banc  non  refti  ingi  ad  aliquam  parte  regionisded 
cxtedi  ad  omnes  partes.Dicit  mteiafureiu  vjflitAtes perpetual, vt  tollat  ipe  uftitutioms.  na  ciim. 
anteaaliquid  admilcuerit  io!,uii,vbi  vaticwatus  eft  cotra  Moabitas,  &  Ammonicas,qu6d  perti- 
net  ad  genre  Edom,l~pes  omnis  lllis  ablcinditur .  Nee  dubiu  eft ,  quin  menu  fuerint  atrociorem 
viiidict.un,quia  propiorilliseratconiuctiocum  liraelitis .  ergo  minus  rereda  fuic  ecru  crudc- 
litas.  Deinde  apparet  fuiilc  magis  intepcrantcs  in  fua  ixuitia,quam  omnes  alios  populos.  Neque 
enim  fine  caufi)  dicitur  in  Pialmo, Memento  Domine  nliorum  Edom ,  qui  dicebat  in  die  Icrula  ''37'* 
le,Excidatur,Excidatur  radicitus  ad  fundametu.Hinc  lgitur  colligimus  Idumxos  crudelius  i'q 
uiiiTe  contra  propnu  languine.atquc  hxc  caula  eft , cur  pronutiet  Deus  iplbs  cum  vrhibus  fore 
in  vaftitatcspcrpetuas.nam  nomen  cViy ,  vtlatisnotiieft,qi,od  vertunt  Seculu,  accipitur  pro 
diuturno  tempore,  &l~xpe  etiaperpetuitate  dchgnat.    Sequituf, 

14  Auditu,boccJi,fermot;em^audiiumusa.khouah:Sc  nutiusadGentes 
miiTus  eft:Congregamini/ve/ aggregate  \w,  &  venite  fuper  eam,&  furgi- 
teadprarlium. 

Iterum  Prophctadocet  cladis  de  qua  loquitur  authore  fore  Dcu.namfihumanitusres  fu- 
ilTent  expeix,neiTio  putaflet  fieri  pofiejVt  Idumxi  tarn  breui  tepore  deftruerentur,ErgoncceiTe 
fmt  at  colli  ridcliii  animos  lurfu.Et  hue  Prcpheta  fpectat  cum  dicit  hoc  totum  fore  a  Deo .  Sed 
vchcmStior  eft  iermo  cum  dicit,  Audinimus  aitditum  ,a\ii  vertunt  Fama,  led  impi  oprie,meo  iudi 
cio.  nam  quaaui;-,  ntnoiy  lxpius  1  umatur  pro  fama ,  vel  rumore,  tamen  hie  potius  intelligi  debet 
depre;conio,q.ioa  Deus  promulgauu  quali  per  fuos  fxciales.  Simihtudo  enim  eft  abhominibus 
li'ipta,qi:ibellu demintiac  hoftibus luis  loleni  ritu.Dicit  igitur  lex  cniui.  audit  omfuifft  viccm  que, 
tuent  diuinitus  emilfa.quia  feilicet  Deus  voluit  publi;e,&  pall  hoc  teftaiu  fieri  quod  hie  legi- 
mus  de  interim  gentisEdom.Nuncergo  tenemus  leniu  Prophetx,vbi  dicit,huditpm  atidiuimw  } 
lebtuab.nnm  lequitui  p.uilb  poft  confirmation  nmtius,  vel  Iegatus  miilus  eft  ad  G€tes,inquit. 
Deus  quide  ncmine  habui:  legatu,vel  fxeialerri,cuius  ore  bellu  denuntiaret  Idumxis,  velcxci- 
tarct  ecu  Aliyrios,&  ChaIdxos:l~ed  italoqui  /olent  Prophetx,vt  homines  in  re  prxiente  addu- 
fiiagnolcatlcrium  eircquoddicitur^eccarereerTcftuluo.-quemadmoduprophetixipfxfiint 
totide  legationes:&hoc  leniu ,vt  alibi  diximus,Prcphere;  aliquando  vrbes  obl;det,&  oppugnat: 
aliquando  claliicii  caniit,nempe  vtfeiatur  coniuncH  fore  executione  cum  eorum  dodrina,quia 
Deus  non  fruftranec  futiliter  per  iplosloquatur.lnterea  Propheta  admonet,Chaldxos  &  Ally 
rioseiTc  lub  Dei  manu,  vt  fibilo,  vel  nutu  etiam  iplbs  concitet  ad  bellu  mouedu,queadmodum 
alibi  dicitur,  Sibilabit  Deus  mufcx  AEgypti.deinde  Deus  madabit  Affyriis  &  Chaldxis.Ergo  ifi-7^ 
Propheta  figniticat  Clialdxos&  AlTyncs  prxfto  foreadDeiobfequiu  ,acliconduditii client 
mi!ites,et  nomen  ipiidediiTet.Nunc  videmusquam  vim  habuerit  talis  ratio loquedi.Inde  enim 
dilcere  poterant  fidelcs,in  D„i  ciTe  manu  proficere  quicquid  per  fcrt.fi  fuu  promulgabat:  quoni 
am  lciiicet  pjterat  vno  verbo  Airynas,&  Chaldxos  mouere,&  attrahere,  &  armare,&  comit- 
tere  in  p:x'ium,licuti  ctia dicit, Congregamini,Gr  vmite contr*  earn  crfrrgitead  pr*lium .  Loquitur 
aute  ii.  multis  gentibus,nequis  putaret  Idumxcspares  fore  ad  reliftendu.  neque  enim  ftati  vi- 
ftas  tft  qui  i.Tipetitur  a  Lis  hoftibus. Sed  Prophet;,  occurrit  huic  dubitationi,  &  dicit  multas  fo- 
re gentes,qux  col'eclis  viribus  irruat  contra  genie  Edom,  vt  nullx  vires  ad  refiftendu  fufficiat. 
Eadem  fere  verba  legStur  apud  Abdiam.    Nvinc  fequitur,  Abd-i.«, 

15    Quiaecce  paruupofuite  inter  GenteSjContemptu  inter  homines. 

Interpretes  magna  ex  parte  lie  cxponunt,  gente  Edom  fore  conteptibile,  quia  Deus  ftatuit 
illam  dciicere  ex  fna  dignitate,qua ad  tepus prxdita  fuerat:& ita  contexut  proximu  ver(u,vt  fit 
caufxredclitio,  Terror  tuusdecepitte.luperbia  cordis  tuiquxhabitas  in  filTurispctrx,&c.(ed 
poteft  ctia  aliter  locus  accipi ,nempe  quod  Deus  fublanet  fuperbia  illius  getis,qux  tamen  debe- 
6at  fibi  tempcrare,quor.iapugnabat  cu  natura,vbi  volebat  letantopereefferre.  Et  videtur  mi- 
ni hie  cile  genuinus  Prophetx  lenfus.Ego  quide  non  infector  diuerfa  expofitione:led  tamen  di- 
cendum  eft  quid  mihi  magis  probetur .  Exiftimo  igitur  hlc  fubeiTc  obliqua  comparatione  inter 
Ifraelitas,&ri!iosEdom,c]uxexprimiturclariusapud  Malachiaprimo  capite.  lllic  enim  Deus  MMch.i.% 
extollitluambeneficentiam  ergallraelitas,qu6d  dederitillisterramopimam,&  fertilem,&  re-  3- 
kgauerit  pofteros  Efau,&  inclulerital peris  montibus.Cum  ergo Idumxiciediab  ilia  tarn  amce 
na  &  defiderabili  hxreditate,qux  data  fuerat  filiis  Abrahx.eilet  quali  conftriftifqualidis  mon 
tibus:ideo  Propheta derideteorufupertia,qu6d  velut  inuita  8c  repugnate  natura,conetur  fefe 
efferre.  E^o,iquit  p.truulum  pofci  te  inter  gentes,Qr  cmtemptibilem  inter  homines .  Scimus  aute  minus 
po;Te  ferri  luperbia  vbi  nulla  eft  gl  jriandirnateria.Si  quis  obfeurusex  vulgo  Mt  attollat  fupra 
nobilillimos  qnolque,omnes  conlpuet  in  eius  facie,  eft  eni  moftru.Hac  igitur  rationenfic  dicit 
Proph.,quid  vobis  iuppetit ,  cur  iu  liiperbiatis  ldumxi?  quxna  eft  veftra  facultas?  qux  gloria} 

Oo.ni. 


CAP.  XLIX:  IO.  CAL.  PR  AELECT  ION  BS 

Deusenimvoshiimiliauit.  Ergo  perinde  eft  acfi  mufca  vellet  elephantem  vincere  magnitudi- 
ne.  Si  cui  magis  placcat  diuerfa  expolitio.fenius  erit,Ecce  ponam  te  paruum  8c  contempdbilem 
inter  Gentes,quoniam  fuifti nimium  fuperbus .  Sed  dixi  quid  mihi  placeat ,  nerrpe  quod  Dens 
hie  obiiciat  Idamxis  ftultitiam,quia  gloriari  non  dubitent  abique  vlla  materia.  Ecce,  lnquit.  Di 
gito  oftendir  quam  vilis  lit  8c  abie&a  eorum  conditio. Vofui  teparuvm  inter  gentes ,  cr  contemptibi- 
iem  inter  homines. Et  certe  non  eflethxeiatis  vehimes  comminatio.  Haftcnusenim  Propheta  de-^ 
tonuit  contra  Idumxos,&  poftea  rurliis  pergit.Si  ergo  nunc  inlereret  quod  legimus  de  paruita- 
te,efTet  fermo  frigidus.Non  dubito  igitur  quin  Propheta  defcribatftatumillius  gentis.quab:,  an 
te  fuerat,nempe  comparatione  elefti  populi:irr.6  aliarum  gentium. quia  &lireferti  erat  opibus, 
femper  immunes  fuerant ab omni  moleftia,  non  pertulerant  quicquam  ia&urx:  valebant  tamen 
in  montibus  parum  fcecundi' ,vt  di&um  fait,    lam  iequitur, 

16  Superbia  cordis  tui  terror  cuus ,  alij  vertunt idolumtuim,Sj ,slkhiti<t 
frtf,decepit  te,eft  emm talis fignificatio  \>erbt,quanqudm  diuerfa  eft  leblio.  cjuidam  e- 
tiimlegunt  punclwn  in  cornu  dextro,ahj  in  fvuftro.fed  melius  conuemthicfenfus:  Vece- 
pitergo  te  terror  tuus  Juperbu  cordis  f«z,qu£  habitas  in  rnTuris  petr  ie,  xelrupis, 
aux  occupas  altitudmem  collis,  id  (ft,  colhum,  mutatio  eft  mmeri,Jicutietiam  in 
^vo.namfigmficatrupeSyplurahnumero^uanuis  extollas  tanquam  aquilani- 
dum  tnum,illinc  detraham  te„dejccnderefaadm,<td  verbum}dicit  Ieh  ouah. 

Q^i  nomen  primum  accipiuntproidoloreferunt  hoc  ad  fuper ftirionem,q  jod  fcilicet  fe- 
fellerit  gentem  Edom  peruerla  oducia,quam  Iocabant  in-fuis  idolis.  led  lllud  videtii?  nimis  co- 
actam.Cur  alii  transferant  Stultitiam  nelcio.  melius  conuenitnome  Tcrroris.ySfl  ugniheattcr- 
rerc.vnde  nomen  hoc  eft  dedu&um  Et  cum  nomen  hoc  fumirur  proidolo,id  ht  pei  meiapho- 
ram,  vel  quod  terrorem  incutiunt  idoia  hominibus.vel  qjod  manet  rerribili-.  exitus  omnes  eo:  u 
cultorcs.fedretineo  propriamfignincatijne  voeis.  Quanqua  terror  hie  accipitur  a&iue,  quod 
fcilicet  Idumxi  quia  erant  formidabiles  aliis  gencibus.fuermt  exexcati  iuper'r  ia  propter  falfam 
opinionem  potential  Et  expofitiue  etia  additur,/«^e> bu  cordis,  nam  qui  alios  deipiciunt,  feic  i:i- 
flacit  peruerlo  faftii,& itaerFerunt  fuos  lpiritus  .  Quoniam  ergo  Idumxi  acquiheraut  fibi  fama 
getis  bellicole.terror  ille  qui  de  illis  conceptus  fuerac,'  :mul  infl uuerat  eorum  animos  fu  pe  b  ia: 
fed  Propheta  dicit  ees  decipi  ciim  fibi  tantum  potential  arrogant  Interea  continual  lei  rnone  que 
dixi:quaU  diceret,  Qjj  rit  vt  cum  Deus  contemptibile  te  efte  voluerit>italumas  tibi  principatu 
inter  genres?  tu  pugnas  cum  natura,nempe,  inquit,quoniam  fruftra  haftenus  terruiftr  tuos  vici- 
nos,hinc  f.i&um  eft,vt  turgeasfuperbia  :led  hxc  mera  eft  impoftura:tu  nimium  erras,  &  teipfu 
fallis  cum  its  exiftimas  de  tuis  viribusxiim  tamen  debuent  tua  condicio  tc  ad  humilitate  potius 
formare.  Nunc  videmus  quam  bene  fluat  contextus  Prophetx,&quam  apte  conueniat  inter  fe 
hxc  di&a.Ergo  dicit  ftultamefTe  confidentiam,  qua  fe  decipitpopulus  Edom,qi;em  Deuscon- 
temptibilemreddiderat.Iamadiugitper  conceidonem,  TuhAbttat in fifluris  rw^/wwiinquitjerec- 
cupas  itbititdinem msntium:  quibus  verbis  concedit  Propheta  aliquid  Iduma?is:ied  poftea lubiicit, 
munitiones,quibuspitabant  feprotegi,rbreeuanidas^«(«»wV4/r*//<t*,  inquit,  tanquam  aqtdlani- 
tUm  tuum.ego  te indedetrxham . inquit  Deus.  Videmus  cr^o  Propheta  ita  concedere  Idumxis  ma- 
teria gloriandi  in  luis  munirionibus,  quia  vndiquc  erant  oppoliti  montes  ad  arcedos  heftiuim- 
petus:vt  tamen  iimul  demoftret  hoc  totii  fore  illis  inutile .  Ergo  qtunuis  exttUas  7iidum  tuion  tan-' 
qnxm  atf.iih,  hoc  eft,etia  ft  tranfeendas  nubes  ipfas,quemadmodu  vulgo  loquiitur.ego  te iUinc  «P- 
/r.</w».Hicautem  locus docetprimo,decipieosomnes qui  terrenis  tui-  piaM'diiscoridut : dein- 
de  quicuque  fibi  plus  xquoarrogat,quafi  confligereadiieribi  De'r.  8c  ideo  fieri  non  poftequin 
Deus  ipibs  profternat .  hac  igitur  dodrinainftituimur  ad  modeftia .  Humilitashabetluas radi- 
ces fixas  in  imo:itaque  qui  lele  vitro  lubmittut,coru  conditio  firm:  8c  ftabilis  eft .  na  radix  qua: 
nonapparet  in  fuperficie,fuftinet  arbore:fic  etia  humilitasquxnon  cognolcitLir  ab  hominibus, 
vera  8c  folida  eft  noli  a  fultura  Quilquis igitur  volitat ,  8c  iua  remeritate  fe  extollcre  conatur, 
prouocat  Deii  quail  data  opera.  Ethic  demoftrat  Propheta  qualis  maneatexituc  ;osomnesqui 
ita  fe  furfu  attollut.  Volunt  emm  locare  nidu fuu  tanq; mm  aqui'a? m  lumitate.Sed  Deus illos  de- 
trahit,&  profternit,quemadmodum  Idumxis  contigit.     Nunc  fequitur, 

17  Eceric  Edom  in  vaftiratem^quifquis  tranfieric  fuper  ipfamob- 
ftupercec,&  fibilabit  fuper  omnes  plagas  eius. 

Hie  rurlus  cohrmat  Propheta  quod  dixit-Diximus  autem  quam  neceflaria  f  j  erit  talis  re- 
petitio:  quia  nemo  putaflet  tarn  propinquam  cladem  inftare  Idu  mxis .  Repetit  ergo  non  vt  cla- 
riusexplicet  quod  poterat  alioqui  elie  obicurum:ied  vt  peniais  defigat  in  animos  ridelium  quod 
alioqui  erat  incredibile .  Dicit  igituiEdemftrrin  w/?«*»r«»:poftea ,  q«ifquis  tranfortf fuper ip fan* 

obfW 


IN   IE  ft.  E  MI  AM.'  '3S8 

ebflupeftet,  &r fibiUbit  fuper omnes  fhgat  tins \  hoc  fbiUre  vel  ad  fubfannationemreferripoteft,vc! 
adftuporem,aiitfalteniadmirationem.Na  perludibriiimultifibilant,aut  concutiunt  caputtalii 
aute  (Ibilant  prx admiratione  dum  occurnt  ia  lr  f  jlitd.Qupnian)  autcm  pi  ius  dixerat  Miifq^it 
trjrifierit  obUnptfcetfttptr  e*m-  hbenter  etia  interpretor  de  admiratione.     Poftea  iequitur, 

18  Secundum fubuerfionem  Sodomy,  &Gomorra::)  & vicinarum 
eius,dicitIehouah,nonhabitabitillicvir,cV:  non  manebit  in  ea  filius 
hbminis; 

Exprimic  pluribus  verbisquod  breaker  complexus  fuerat  fub  vna  voce.  Dixerat  Edom  fore 
in  vaftkatem :  nunc  autem  oftendk  qualis  futura  fkhxc  vaftkas,  qualis  fcilicet  fuit  Sodom*  ©* 
GomorrA,(y<t!i*rumvrbiitm.  Deusenim,  vtfatisnotum eft,  perdidit  quinque  vrbcs,  contra  quas  . 

falminaLiit.Echinciterumcolligimus,nihillpeirierirehquumldLimxis:acfidiceret  Propheta     **'     '  ■ 
aftumefTede  vltinioipforuiriterku:qiiia  Deus  vultipfos  prorfus  cffedeleros ,  &  cxtir.&ameo- 
rum  memoriam.Probabile  tamen  eft  a!iquas  fuiffe  rcliquias  gentis.  Sed  hoc  non  pugnat  cum  va- 
ticinioiquiaqui  txierunt  fuperftkes  poft  tempus  i!lud,ica  fuerunt  difperfi,  vt  non  efficerent  po- 
pulum  vnu,neq>  aliquod  nomen.Et  quanuis  forte  aliquos  Deus  elegerit  ex  ilia  gente,tamen  fuit 
obfeurior  ilia  gratia,&  qua;  vix  poruit  venire  in  ratione,qu6d  efTet  incognita hominibus. Quic- 
quid  fk,tenendumeftquod  prLis  atdgi,  nempe  Iduirixos  lie  fuifle  maledi&os,  vt  dadeseorum 
multo  efTet durior,quam  aliarum  Gentium,  idque  piomeriti  fuerant impia  fua  crudelitate,  & 
tot  contumeliis,quibus  affecerant  mifefos  Ifraelitas  iuos  cognatos.Hxc  igitur  ratio  eft  cur  nunc 
Ieremias terram illam  comparet  3«/w;.< o~ Go>)im<x, £r *1>I svrbibus Yuinis.  non \ubitabii  illk fir, 
hoc eft,regio erit  deferta.Et  tamen  ex hiftoriis  patet ,  fuhTe adh.ic  regicnem illam  poftea  habi- 
tatam.  nam  Romanietiam  Ioca;  utillic  aliquod  prxfdkim.  Sed  Propheta, quemadmodum  iam 
dixi,intelligit  nullos  fore  fuperftnes  ex  Idumxis>qui  icrrampoliidcat,&  in  quibus  vigcat  a!iq:'i 
memoria  populi.  Quanuis  ergo  terrain  illam  poftea  occupauerint  aliiinco!^,  hoc  nihil  ad  Idu- 
mxos.pcrieratemmillepcpulus,  &abeote^orc  nulla  fequuta  eft  reftuutio,  hoc  autefufiicitad 
coplementu  vaticinii.Imo  fuit  hoc  aliquanto  afperius,quod  terra  ipiorum  recepit homines  cx- 
traneos  &  aduenas,quam  li  fuilTet  dd'erta.  Sed  tenenda  eft  etiam  loquedi  ratio  Prophetis  ti ita. 
quum  er.im  proponunt  in  exemplum  Sodomam  &  Gomorram ,  hyperboiice  loquuntur.  Ec 
non  opus  eft  hiccoaceruarcmultos  locos  ad  id  probandum .  qui  enim  mediocrker  verfatifunt 
in  Scripturisjlatistehentquoties  fit  mentio  Sodomx  &Gomcrrx,cxcludiomnc  veniam  ac  poe- 
na: moderatio.ie.  Ifaias capite primo  dum  miferkordiam  Dei commendaterga  ele&um  pcpn-  ja;,_  * 
lum,dicit,Nili  Deus  rehquum  nobis  feciffetahqucd  feme  perquam  exiguu,  effemus  inftar  So- 
domx &fimilesGomorrx.Et  ilia  fententia,quemadmc>damdixi,futinde  recurrif.imo  aliquo-  Itre.13.14i 
ties  Propheta  nofter  iam  minatus  fuit  Ifraelltis internum  Sodomx  &  Gomorrx.No  dubiurn  eft, 
qainmodum  excedant  verba,  quoniam  D~us  non  fulminauit  contra  alias  terras,  vel  Ger;tes> 
neque  in  aLylTumdemerlk  ,quemadmcdum  Sodomam  &  Gomorram .  fed  in  comparatione 
non  conueniunt  omnes  partes.  Quprilim  autem,dicctquifpiam,  Deus  ita  mod um  exec dit  lo- 
quendo?  Refpondeo,non  fieri  ablcjue  iufta  &  neceflaria  ratione.na  videmus  vt  homines  obtor- 
peant  ad  Deiiudicia.Tanta  enim  eft  focordia  in  ipforfi  anirois,vt  quad  leuealiqi'i i  prxtereant, 
&  pro  nihilo  etia  interdum  ducat  quicqifid  minarurDeusi Quonia  ergo  adeo  bardi  funt  horni- 
nes,neque  mouetur  Dei  comminatioiiibus,idtoneceire  eftexpergefieri  talem  focofdia.  Proin-  Iwj*  i.yl 
de  S odoma  &  Gomorra  ponit  illis  ante  oculos.Et  queadmodum  etia  dick  Iudas,  illic  exemplar 
propolitufukomniupaenarum,quxmanentreprobos.Ergoquafiin(p;Cu!ofemclrepra2fenr;(re 
voluit  Deus  quamformidabihs  lit  vindi&a fua  erga omnes reprobes.  Quuicailt, hue  periinet 
cominatio,quod  fcilicet  tarn  Idumqos,  quam  alios  fimiles  Deus  perditurus  fit  tanqua  Sodoma, 
&  Gomorram,  vt  nulli  lint  fuperftites,  tametfi  fuperueniant  alier.i,  qui  fuccedant  Idun isis,  Sc 
occupent  eorum  hqreditatem.    Non  poffem  nunc  abfoluere:relinquemi;s  altera  fimihtudinem. 

Prscatio, 

Da  omnipoteris  Deus ,  cjuando  dignatus  cs  nobis  mamim  porrigere ,  vf  fide  quoque 
nos  fupramundumfic attollas,  dtque  peverahumihtate  nosfubijeere  tibidifcamus  3  & 
agriofcere  quam  miferafit  nqftra conditio  (y  vita,  nifi  toti  in  te  vnum  recumbamus  yquh 
aliquandoparticipes  fimus  clus gloria,  quam  nobis prfparajli  inctelo,  (fquam  nobis 
dcquifiuit  vnigenitus  Tilius  tuus  Dominus  nofler,  Amen. 

19  Eccetanquam  leoaicendet  abeleuationelordanfs  adcaberna- 
culum  forticudinis;  poftquam  quiefcerefecero,faciamcurrereabea.' 
&  quis  ele£lus/uper  eamprsficiam?  nam  quis  ficut  ego  ?  &  quis  come- 

Oo.  iih. 


CAP.  XL  IX.  IO.  CAL.  PR  AELECTI  ONES 

ftabicur  mecum?&:  quishic  paftor,qui  (tet  coram  facie  mea ,Vc7 contra fc- 

ciem  me  am. 

HI  C.  confront Propheta tanta fore violentiam exercitus Chaldaici,vt  Idumxi  ad refiften- 
dum  pares  futurinon  line.  Dicic  l^iiur  venturos  chuldaos,  quemadmedum  hones  confiendunt 
t.itiqn.tmfuriofi '.dum  coguntur locum  b&bitatitnit  mutareAic  enim  interpreter  quod  dicitur  de  eleua- 
tionclordanis.Varixfunt  expofitioncs.Sed  mihihxc  vnaprobatur,quodfc;licet  comparetle- 
remias  Chaldxosleonibus>qiuquotannis,velfaltem  vbieratmaiorinundatio,qua:rebant  late- 
bras  in  montibus  vellocis  excellis,quia non  licebat  recumbere  in  planicie ,  eleuatio itaque  Ior- 
danis  pro  tumore  accipitur,cum  fcilicetfluuiusillecxcrefceret.  Circa  Iordanem  leones  habi- 
taire  ex  pi uribus  locis  colligit ur.Ciim  ergo  agerent  in  regione  plana,  fluuio  crefcete,  locum  ha- 
•bitationis  mutabant.Hocautem  non  fit  line  violentoimpetir.icimus  enim  quanta  lit  in  illis  bcl- 
luis  truculentia :  refpicit  autem  Ieremias  fitum  Idumex,  qua:  Iordane,&  tota  ilia  terra  erat  ex- 
eellior.Idem  quoque  poftea  dicct  de  Babyloniis  capite  proximo.  Sed  fieri  poteft  vthoc  locoal- 
luferit  ad  id  quod  erat  latis  tritum  apud  ldumxos,idque  eft  probabile.  Selus  itaque  eft,meo  iu- 
dicio.queadmodum  leones  confeendunt  in  loca  excella,dum  Iordanis  exundat,&  excrefcif.ita 
veniet  Chaldxi  contra  Idumxos,&  irrupenttanqua  furiofx  beftix.  Hoc  vnum  eft.  deindead- 
i\.\x\o\t,tdh.ibitaculKmfoTtitudiMS.  Hieronymus  vertit,Ad  nulchritudine  forte,ficuti  nomen  hoc 
ita  fere  interpretatur  vbiq;:fedaccipitur  prohabitaculo  rorti.  Alludit  aute  adfitu  illius  terrc> 
quia  potuit  videriinexpugnabilis,propterea  quod  circundata  erat  montibus ,quemadmodum 
alibi  vifum  fuit.  Alia  ratio  Babylonis,quam  multi  riui  Euphratis  cingebat.  Quod  fequitur  ob- 
fcurii  eft ,vbi  qiiiefcerefecerofdctMt  dtfeutrere ipfum  ab  ea:&  etia  quida  exponunt  particula  '3  all— 
ter.Eft  quide  caufalis, led  fepe accipitur  pro  aduerbio  temporis,vj: fatis notu  eft.  Quonia aute 
ambigutis  erat  Propheta:  fcnfus,quidadiuinarunt'!verba  fieri  de  electo  populp ,  acli  intelligent 
Proph.  cum  Dominus  quiete  dabit  populo  fuo,  tunc  fugere  ipfos  faciet  e  terra  Edom .  fed  ilia 
expolitio  prorfus  extoi  ta  eft.Et  miror  ita  fuiflc  hallucinaros,  quia  non  dubito  quin  Proph.  Mc 
intelligatlongotepore  tranquillos  fuifle  Idumxos,fed  fubito  ventura  clade,  qux  eosdifpergat 
hue  &  llluc,  &.  cogatfalute  fuga  quxrerc:&  ita  poterimus  elicere  optima  fententia ,  Cum  ergo 
\  quiefcerefecero,vt\  ex  quo  earn  quiefcere  (ecero,fadam  fugere  ipfum  ab  tit  •  quafi  diceret,Ha&enus 

palTus  fum  Genre  ilia  delitiari  in  fuis  copiis:&  ita  quietos  lacere.fed  repente  difpergahuc  atque 
illuc  incolas,quia  videbut  terra fuam  occupari  abhoftibus.  Denique  hlc  fit  coparatio  duplicis 
ftatus.Idumxi  enim  diu  in  fxcibus  fuis iacuerant,quia nemo  erat  qui  moleftiam  illis  facefleret. 
Deusergo  coceflerat  illis  diuturnaquiete:fed  nunc  pronuntiat  fe  fa&uru,  vt  firguli  fefe  in  fu- 
gaproiiciant,atque  id  repcnte:hoc  aute oportuitdiferteexprimi,netxtraquilloIuoftatu  Idu- 
mxi conciperec  fiducia  in  futuru  tepus:quemadmoduhypocritxabuti  folet  Deiindulgentia,& 
duillosdiufuftinet,  cxiftimantfeelapibseffeabornnipericulo.  Ergone  talis  fiducia  decipiat 
Idumxos,dicit  Prophet?  fuga  fore  vbi  diu  fuerat  tranquilli.Quanqua  poteft  etia  aliter  exponi 
prius  verbu  nayn  (ignificatfeindere.  poflctigituritaaccipi,  Vbi  fecerofailura  ,quia  Idumxi 
vt  di£lu  fuit,c!auftris  vndique  munitierat.Nunc  Dcus  figniheat  fe  fa&uru  irruptionem  quam 
coparat  fciiTurar.&  ifta  expolitio  no  male  conueniet.  Pofteafequitur,  wquiteleftusy  ytfuperedm 
frafieiamfNuc  aduocat  Deus  robuftiflimos  quofque,vt  Idumce.  prxficiat  non tanqua  paftores, 
Vtl  qui  cm  a  gerant  terr?  illius,&  faluti  profpiciat:fed  qui  opprima  t  tyranica  feuitia. Quit  ergo 
tleftuP.  Intcrca  (ignificat  Deus  in  manu  fua  &  arbitrio  efl'e  omnes  bellicofoshomines:quafi  dice 
ret,Si  Idumxi  putat  fe  fortitudine  &  viribus  fuperare  alios  omnes,longe  falluntur.cgoenim  re- 
periaqui  pol leant  maiori  virtutemapreftomihi  crunt ele&iflimi  homines ,  vbi  placuerit  mihi 
eos  pre;ficere:&  ita  facile  futiget  Idun'eoSjquatuuisexiftiment  fe  nunc  exeellere  fortitudine  bel 
lies.  Deus  ci  go  hie  no  interrogat  quafi  de  re  dubia,Q««  ehtlus^t  praficum  eumfuper ipfiun}  Sed 
oftendit  fibi  nihil  fore  negotii  in  perdendis  Idumeis,  quiafcilicet  poterit  accerfere  ex  quacun- 
quc  parte  mudi  volet  quoique elediflimos,  &  prxficere  Idumex  non  tanquam  paftores, vt  dixi, 
fedtanquam  crudelestyrannos.  poftea  addit ,  Quit  namfiatt  ego  ?  Confirmat  proximam  par- 
ticulam:  Deus  enim  attollit  fuam  potcntiam ,  qux  folet  contemni  ab  incredulis.  Videtur  qui- 
dem  hxc  vulgaris  effe  fentetia,  quit Jicut  e£o?nam  fatentur  hoc  omnes  aminimoad  maximu.Vi- 
dcturcrgo  Propheta  aliquid  nimis  humile  proferre  cum  dicit  nullum  efie  deofmilem .  Peffimi 
enim  quique  hoc  agnofcut,&  minimus  quifqi  puer  hoc  fatetur,&  ita  diftatnaturxfenfus.  Cx- 
tcriim  liquisexpedat  quanta  fit  hominu  fuperbia,reperict  hac  fententia  no  ita  efle  vulgare.Vix 
enim  cetefimusquifquecft,qui  Deo  tribuat  quod  fuueft.Na  vbi  proditinmediu,qLiotufquif- 
quc  mouetur,Gue  promittat  falute,fiue  denuntiet  pcenas?  imo  qui  tenent  principiu  illud,Deum 
omnia  poiTe-.minimo  tame  obftaculo  ftatim  rapiuntur  ad  vanas  cogitationes,&  prorfus euanef- 
eunttade.  Si  quisperfuafus  fit,  Deu  timed  uefle.vbioccurreritaliqua  materia  peruerl^fiduci?, 
fuffbeabitur  primu  illud  quod  ia  mete  coceperat.-deinde  prorfus  extinguetur. In  fumma,fi  dili- 
genter  expendimus  quam  contemptimfentiant  homines  deDeo,intelligemus  fententia  hanc  no 

fruftra 


IN  IE  RE  Mt  AM.  j$ 

fruftra  fxpius  iterari  in  $cripturis,qu6d  fcilicct  Deus  nullum  habeat  fimile.na  fiquis  icfc  effcr- 
re  audeat  contra  Deii,ftatim  incutiet  omnibus  terrore.interea  potcntia  Dcipro  nihiloducitur. 
Videmus  ergo  vt  fideles  etia  ipli  minimu  queque  Deo  prxferatamo  mufcas  &  pulices  (vt  ita  lo 
quai  )opponere  Deo  no  dubiter,imo  &  a-quare:hoc  quide  tft  plufqua  pudedfr.fcd  intcica  fieri 
iblet,&  llle  fait  quaii  perpetuus  viiis  omnibus  fsculis.Tenemus  ergo  nunc  cur  Deus  hie  tanqui 
remmagna,& quafi incredibile^roiiUtict,«*Zfow/fZ><f^e/>4rf^ Hinc  aute  colligimus quid  vo- 
lucrit  proximaparticuk  cum  diceret, Fbielefius  quern  ego  profitim?  lul  licit  enim  c&tinuo  r  6ft, 
nemo  esl  pmilis m«':quibus  verbis  cftendit  in  iuo  arbitrio  elTe  totu  mundu.Iam  fubiungir.El  quit 
conte/iMlur  rofc«?w?vertunt,  quis  mihi  te'mpus  prxferibet?  Sed quiita  vertut  oblcurat  Prophe- 
tx  fenfum.  Ego  ante  non  dubitoquin  Pu.pheta  fignificet  ftemine  efTe  qui  audeat  litigate  cum 
Deo.-vel  fiquis  tentare  id  aufit,tamen  fort  ridiculu,quia  Deus  omnes  rixas  quas  mcuebunt  ho- 
mi  les.folo flatu  difcutiet  .Cum  ergo  dj  iuquit conteBabiiurmeaim^riude eft  acii diccrct.Quis 
coftituet  fe  parte  aduerfum  me? v t  vi.  led  dicitur.  Quis  ergo  ft'le  mihi  opponet?vel  ardebit  mc- 
cum defcendere  in  certame?vel  quis  a  .cleat  mecii  ludicio  dil~aptare?kko  vati,qui>e»ntesldi- 
TitrmecmnlEvvideor  hoc  modo  dare  c'xpi  imere  Pr<;  phete/fenium.poftea  dicit,  Et  qvis hie  pa- 
stor qu^confit^t ex aduerfotCum  ncme  Paftoris  vfiirpnt.ailudit ad fimilitudine leohis.Hoc enim 
modo  comparat  ouibus  Idumxos.tamctfi enim  erarit  plus  fatis  feroces ,tamen  hlc  pcrftringitur 
eorudebilitas.C^emadmoduergo  oufciionpotefticdi.fer.dere  contra  lc  one  .itarrcph.docet, 
Idumxos  no  fort  inftrii&os  virtutead  reiiftcndu,vbieos'impetent  Chaidxiln  fiimma,intelli- 
git  Proph.quahuisidumxi  multos  habeat  prote&ores,  nullu  tame  fore  qui  coliftat  ex  oppofito 
cumDjus  ai matus prodibit,vt perdatgentt milium.  Sjmrnaeft,neminefore  veliure,vel  vi:  i- 
bii'  pare  D:o.qvi  vim  ab  Idumxis  arceat.  Dixit  cnim,  tjuts  conttflabiturtnecumf'poftea.quts  pa~ 
Her  ionpflettNimc tenemus  Prephetx cpnlilium.nempe quia  Ldumeis belksmeft cum  PeQ|fierJ 
non  polle.quia  pereant,quia  etia  fi  vndique  fibi acceriant  auxiba>neque iure,neque  \  iribus po- 
terunt  contiftere  adaerfus  Deum.     Sequitur, 

'  zo  Proptereaauditeconi%'umIehou£,qurocl  confuitauit  contra  E- 
donirck  cogkanones  eius,qaas  cogitauit  cotra  habitatores  The  man :  Si 
non  minores  gregis eosdeiecerint,fi non perdiderint  fuper  eos  liaLita- 
cula  ipforum,ve///  non  perdant fuper  ipjos  habitaada ipforum. 

Hie  Proph.continuat  quod  ccepit  duere  de  Idumxis,  &  eoi  u  nueritu:  Jed  prxfatione  vtitur 
ad  concilianda  verbis  fuis  hdem.Dicit  igitur  he  ej?e  conf.linmDei,Grews  cogitationes.  Humanitus 
loquitur.tranifert  enim  ad  Deum  quod  proprie  eLs naturx  no  conuenit.Deus  enim  r;6  delit  c- 
rat,led  ante  mundi  creationem  femel  decreuit  quicqi.id  erat  fa&urus :  neque  etia  in  vtranquc 
parte agitat fuas  cogitationes,vt  homines  lolet ,quibus ftatim non occui rit quid  re&ufit,  vel o- 
pus  fadu.Nihil  ergo  tale  in  Deii  cadit.Sed  latis  trita  eft  ratio  Ioquedi,  dii  transfertur  quod  ho- 
minibus  propriu  eft  ad  Dcu  ipfum.Interea  notar  du  eft,non  abs  re  id  fieri  quia  vli  Deus  loquu- 
tuseftper  feruosfuos,femper  reuocamus  in  duL  iu.dicatur  ne  idferio.&mutarine  pol~fit,ac  fit 
reuocahile.Denique  ampledimur  quicquid  leue  eft  &.  friuolum,  &  ftatim  illud  nobis  pel  iuade- 
tur  •  Vbi  aute  Deus  aliquid  pronuntiat,hoc  lubiicimus  noftris  commentis,  &  moutfnus  centu 
controuerfias  de  fingulis  rebus,H6,fed  poiTet  hoc  vel  illud  accidcre:led  fieri  potcft,  v  r  Deus  no 
fierio  loquatur.Quonia  ergo  homines  nunqua  acquiefcunt  in  verbo  Di  i,  vt  par  eiat,  ideo  Pro- 
phet^  ex  c5muni  viu  mutuantur  has  Ioquedi  formas.qu.6d  Deus  ita  cogitai.ei  it ,  q>  6d  ita  decre; 
ueritSumma eft.quicquid  hadenus  vacicinatus  eft  Iercmias  de  Idumxi»,id  r.o  pofie  reu  3^-iri, 
quonia  fit  ftabile  decretu.quod  perinde  fixu  eft,  acfi  Deus  centu 3c  mille  annis  id  ;ipi,d  fe  :o^i- 
taflet.Nunc  adiugit :qaantu  *db.tbitatores  T/>e»»i«n,intelligit  Idumeos:fed  rota  eft  l:xc  re  petitio: 
prius  pofuit  nomen  Edo,nuncaddit  habitatores  Thcman.Themanauteck  Seir  funtryronyr.i;'. 
interdu.  J»»a»^fjVcmffej:verbufignificatproprietrahere,fedtrahercper  conrumeha,  5:cp- 
probri5,quemadmodu  vbi  trahitur  cadauer  per  lutu.Ergo  hlc  deiectione  probrola  m  inteljiait 
Proph,  Dick  aute,  Sinon  traxerint  eos  minimi  gregis.  hicaliter  loquitur  quam  paulo  ante.  \  oc.i- 
uit  enim  Chaldxos  eledos.ik  celebrauit  eoru  robur,nepe  vt  detraheret  inane  fidiuia  Idi-ih^is: 
Nunc  aute  longius  progreditur,quia  lcilicetnon  opuserit  magna  virtutead  profliganda  gente 
illa,q.iia  minimi  quique  poterunt  illos  profternere  in  terra,deinde  cu  ignominia  per  terra  t  - 
here.Etfi  aute  lo'quutiones  diuerfx  ilint,fenfus  tame  idem  manet,  nepe  quod  Dci;^  fortitudine 
atmabit  Chaldxos, vt  facile  terra  Edom  perdant :  deinde  etia  fi  fecundfi  carhe  no  pollercnt  ra- 
ta virtute  Chaldxi,  fore  tamen  fuperiores  Idumxis, quia  in  manu  Dei  eft  vi&oria:  &  pofiet  per 
mufcas operari  ficuti  per  homines, &  per  pueros  ficuti  perGigates.Eft  aute  formula  mi  adi  cum 
dicit,  Sinon  traxerint.Ni  eft  eclyptica  loquutio,vt  fepius  vifum  fait.  Subaudiri  aute  debet  ob-* 
teftatio,ne  pofthac  adhibeatur  mihi  fides,  ne  me  exiftimetis  Deu.  Denique  eft  iurifiurandi  for- 
ma cjje,  magis  afrirmat,  quam  fi  fimpliciter  dixiffet,  trahet  eos  minimi  quique  gregis.  Qyjdam 


CAP.  XUX.  I.O.  CAL  PRAELECTIONES 

vertunt,fi  non  pohant,quafi  deductum  effet  a  bit,  quod  eft  ponere :  fed  eft  a  DOV>  vel  a  0\U'  J  yr 
quida  exifhmanr.quanquam  potius  eft  a  WW.  Interea  nondubium  eft ,  quinfigniricet  Prophe- 
ta, Si  non  perdant,aut  deuaftenc fupcr-ipfoshabitaculaipfortim.    Sequitur, 

zi     A  voce  ruince  ipforumcontremun  terra.-clamor  vocis  eorumin 
mari  rubroauditus  eft. 

Pluribits  verbis  infiftit  Propheta  in  vna  re,quas fatis  per  fe  er'at  facilis.  Sed  quoniam  nori  ita 
promptum  erat,luda:is  perfuaderequodha&enus  viium  fiutrde  interim  Idumaorum,  Proph. 
conrinuat  eandem  fententia.Dicit  igitur"  terum  contrmuiffe  a  fomtuthinx  if  forum,  quibus  verbis 
iignificattantam  fore  cladem,vt  coricutiat  omnes  vicinas  regiones :  quemjdmodum  vbi  molcs- 
aliqua  concidit,tcrra  mo jetur,ita  cum  diu in  fua  opulentia  gloriati  effect  Idunm, clades  eoru 
potuit  terrore  afficere  omnes  vicinos.Ergo  ne  exiftimet  Iudxi  incrediblle  die  quod  diftu  fuit, 
dicic  Proph.  Etiam  ft  terra  cotremifcere  debeat.De.us  tarmen  euertet  hanc  gente.poftea,C/«iwor 
voc  U  eomm  Audit  its  esi  in  mari  rubro-  Diftabac  aute  mare  ipD,quod  vocat  riibru  iatis'procul,  qua-^ 
quam  piqprie  eft caricofum,  &  aiuncis  impofiturn  fuitHebraicum  nomen.CaYterumjquod  ad 
rem  fpe&ut.intelligitur  mare  rubrum. Dixi  autcm  fatis  Iohgam  efTe  Iocorum  diftantiam,"&  hoc 
etiam  vult  Proph. tantam  &  tarn  graucm  fore  concuffionem  terra;  Edom,vt  fragor  ipie  tremc- 
faciatmareillud,quodtamenerataljquofpatiorcrnotum.      Sequitur, 

zz,    Eccetanquam  aquilaafccndet,&  volabit,  &  expander  alas  fuas 
fuper  Bo(ra:&;  eric  corfortium  Edomdie  illo  ficuti  cor  mulierisanxjar. 

Iterum  de  ceici  i  aducntu  Ch'aldxoru  loquitur:  quafi  dicerct,Vbi  conditio  illius  gentis  vifa 
fuerit  pacata,vt  fecuri  in  nidofub  quiefcat,f»»c»-f/'f»W)inquit,,K7«>>»f)aut  velabut  potius  Chal~ 
dan.  Cumparat  enim  ipfos  aquilis ,  vt  fignificet  eelerrimam  fore  &pernicemexpeditionem. 
Quo  tempore  hoc  prxdixit  Propheta  nemo  fuiffet  fufpicatus  Chaldaros  fpre  hoftes  Idiimxis. 
namoptime  inter  fe  conientiecanR  imofcimus  fuiffe  m'odis  omnibus  atfehtos  ■>  vt  fibi  fauo- 
rja  U7.7.  rem  apUci  Chald^os  acquirerent  .  Ideo  dicitur  in  Pfalrtio  /Memento  Deus  riliorurn  Ei- 
dom  qui  dicebant  in  die  lerufalerh,  Excidatur  ,  excidatur ;  qtiibus  verbis  notatur  impiacon^ 
fpiratio  illius  gentis  cum  Chalda:is.  Nee dubium  eft, quin  omnibus  officifrprofequi  ftudue- 
rint  Chaldeos,vt  lucrum  inde  captarent:ideo  Proph.  hlc  fubitam  mutatJonedeiigna't  vhi  dick 
f miles  fort  aquilis  chtldxos  .qui  expjndent  aU-sfutu  fuper Bofr4.  Vidimus  alibi  hanc  fuiffe  primaria 
vibe  gentis  illius. Ef  f^Jnquir,rar^m«m  £^#w^/f///»/c«/Ctfrwi«/;mjrfMXiV.  Vidimus etia  qua- 
ta fnperbia  fuerintinflati  Idnmii. Cum  ergo  putarentfe  pollere  &  virtute,&c6filio,&aIiiso* 
mmbus.Proph.hic  oftendit  corfortium  tunc  effcrminatumf*re,<\u6d  noftaret  nili  corda  hominum 
eilcut  in  Dei  manu.  Dcus  ergo  vnuseft,qui  luftinet  nbs  dc  animat,  &  dat  nobis  conftantiamrqui 
idem  etiam  vbi  vult  debilitat  animos  noftros:  &  id  facit  in  fingula  mometa:  &  ideo  non  fruftra 
cxprimitur  dies  ille ,  quia  Deus  non  tan  turn'  cufque  noftrum  partitur  ,  quantum  virtutis  vult 
fed  eripit  eua  fingulis  mometis  qua  dederat  fortitudine.Hinc  fit,vt  mollefcant  corda  fortium; 
deLndc  vt  timidithmi  interdnm  fortiores  firit  leonibus^  nSpe  proutetiaDeoplacuerit  vel  corda 
deiiccrc  vel  erigere.  Notandum  aurem  cft,hlc  nihil  fpeireiiduum  fieri  Idumxis.  Ciimantehac 
Proph,de  aliis  Gentibus  Joqiiutus  eft,dedit  illis  aliquid  cofolationis.Hlc  aute  no  teperat  vindi- 
Hi  Dei,  fed  adiudicat  Iduma;os  sterno  exitio,i'dque  fine  vlla  fpe  ,ncpe  quia  Deus  longo  teporc 
cos  fuftinuerat-.ipfi  aute  federate  abufi  fuerat  eius  toler  atia:  pepercerat  ipfts  ex  quo  venei  at  filii 
Ifrael  ex  i€gypto.  na  negaucrat  illis  tranfitum:&  tarn?  filii  lirael  cum  magna  moleftia  longura 
circuitumfecerat  potius  qua  vt  attingerenteorurhterra:illefuitfingulansfauorcigaipfoj.Et 
debuerat  iiqiafjilTetinipfisguttahuma'nitatis^gnoicerebenenciuiibipr^ftitum.Atquicru- 
deliter  fijuierat  cotrafratres  fuos,rreque  vnqua  deftitei  at  fa?pius  admoniti.No  miru  igitur  eft, 
II  Deus  nunc  deubuet  eos  exitio,&:vaticinia  profe  rt  defperationisplena:hoc  diligeter  notadum 
cft.vtdifcamus  vbi  Dcusnos  tolerrit,nohabere  ludibrioeius  patientiam,fed mature refipifce- 
re>ne  fcilicet  vbi  ccepcrit  furgere  iniudicium,prorfus  nos  conlumat.    Nunc  fequitur, 

n    Ad  Damafcum,  Pudefacta  eft  Chemath,&  Arpad,  quia  rumorem 

malum audi^runt.in  mari pauoris  ad  quiefcendum non  poteft, hocefl^ 

quod  quiefcere  non  poteft. 

Hie  leremias  diiferit  de  regno  Syris,quod  intelligit  per  Damafcu,qua: erat fedes  Regia,que- 
admodum  fatis  notii  eft.Fuerat  aute  Syri  infefti  Ifraelitis  ab  initio:&  fatis.celebres  ac  not^  funt 
hiftorii,&  cotinua  bella  per  multos  annos  recitant.  lam  cceperant  reges  Ifrael  fcedus  percuterc 
cum  Syris,vtaggtederentur  fratresfuos  Iudaros/Hinc  fa^du  eft  igitur,  vt  Syrimultasmoleftias 
cxhibuerint  Iud^is:&  amici  Ifraelitis  fucrint  vfquc  dum  vtrunque  rcgnu  deletygi  fuit  a  Chal- 

dzis 


IH  I  ERE  MI  AM.  3gd 

daeis.  Vnde  probabilc  eft  hoc  vaticinium  editum  fuifle  cum  adhuc  fhret  regriu  Ifrael,  vcl  fal- 
tern  ante  vlnmam  cladem  .  attritumenim  fuitantequam  prorfus  exciderctur,quemadmodum 
alibi  dictum  fuit.  Hoc  prxfari  needle  fuit,vt  fciamusquo  cofilio  Dcusprotulerithanc  fenten- 
tiam  contra  Syros,nempe  quia  ab initio  hoftes  fuerat  Ifraehtis:  deinde  vires  iuas  cum  illis  con- 
iunxerant  adopprimendos  Indies.  Semper  igitur  fuerant  quail  flabella  diaboh  adconfumen- 
dam  Dei  Eccleliam.Deus  ergo  hie  oftedit  cladem,qu£ipfos  manebat,  efle  iufta  mercedemim- 
pix  crudeliratis,quam  exercuerant  aduerfusele&um  populu.  hoc  tenendum  eft.  Dicit  autem 
confiifitm  efle  Chematb,c\in\m  exiiHmant  efle  Antiochiam  Syrie;.  PJurcs  Antiochia:  celebratur,fcd 
Chemath  vcrius  Cilicia  fuit  valdc  famofa.  Dicit  igitur  ta  vrbem  ilia  Chemath,hoc  eft,  Antio- 
chiam, e/?e  pudefaci4tn,quam  Arpbad,qux  erat  etiam-vrbs  opulenta.  Adiungit,  qutaaudieruntfini- 
fttum  r«ffj»rfffj,inquit,malum  rumore:  quibus  verbis  ligniricat  terrku  iri  regnum  Syrie;  fola  fa- 
ma. Nemo  id  putatlet,quia  cum  client  coniun&i  Ifraelitis,  putabant  libi  latis  efle  potetix  ad  ho- 
ftes iiios  arcendos.  Cum  ergo  extra  periculu  ita  fortes  eflent,  Propheta  deridet  eoru  confiden- 
tiam,&  dicit  lolo  rumore  ita  fore  pauidos,  vt  pudefiant  tanqua  vi&i  ab  hoftibus.  Poftea  adiun- 
git hquefaftos  efle.Na  Y\a  lignihcat  diiFolLii  &  liquerieri:fed  hie  diuerfa  eft  lectio,  quonia  mulu 
codices  habet  nitn  D'3  :3c  qui  ita  legunt  coguntur  torquere  Propheta;  verba.  Ad  verbu  eft,Pu- 
defacti  hint  in  mari  pauor  ad  quielcendu,  vel  vt  quiefcere  faciat  no  poteft,  vel  no  poterit*  Vide- 
naus  quam  dura  lit  !oquutio:eliciunt  tamen  hunc  lenfum, quod  liquxfa&a:  fuerint  ills  vrbes  fi- 
end qui  in  man  nauigat,&  prx  pauore  no  poteft  cor  luu  traquillare:  fed,queadmodu  iam  dixi^ 
icatorquetur  Prophet?  verba.Siautelegimus  pro  a,!itera3,qux  eft  notalimilitudinis.fenfuso- 
ptime  coiienkt,JtCHttmarepau»rxjd  eft,turbulentu,  (ita  genitiuus  ponctur  vice  epithcti,  8c  hie 
etia  eft  vlus  Sripturx, quod  quiefcere  vel tranquiUarintm  poteft.  Quant Q  ad  fummarei  ipectat,non 
multiiintereft.  iigniricatenim  Proph.Syroi  limiks  fore  mari  turbulento,  quod  agitatur  varie, 
vt  vnda: inter  fe  cofligant.fi  quis  hoc  ad  perlonas  referre  malit,nepe  ad  nauigantes,  etia  eodem 
redibit  lententia.Summa  igitur  eft,cuin  Syri  fuiifent  omnibus  terribles,fore  pauidos  ad  folum 
rumore  belli, ita  vt  Iiquefiant,neque  puiliat  conliftereiquemadmodii mare  vbi  tempeftas aliqua 
dominatur,nullam  habet  quietem,ied  mouetur  in  omnes  partes.    Poftea  adiungit, 

z4  Remifla  eft)veUdebilitata,Da.ma.(cus:conuevtit  fe  ad  fugam,&  tre- 
mor apprehendit  earn: anguitia,&  dolores  tenuerunt  eamtanquara 
pa  r  cunentem .      Quiafonatborologium  non  profecjuarvlterius. 

Pricatio. 

Da  amnipotens  Deus  quando  nobis  ante  oculosjlatuis  memoranda  iudicia}qua  hodie 
nobis  prodefie  debent,  vt  contineamus  fub  iugo&fub  metu  Lens  twejie  obdurefcamus 
ad  tales  minas Jed prwueniamus  iram  tuam,  &  ita  nos  tibifubijciamus,  vt  quxcunque 
impijidemmtUs  vertanturinfolatium  nostrum  ,£? inmateriam  gaudij ,  vbifciemus  ita 
promonenfalutem  Ecclefia  tu<£,  cuius  dignatus  es  nos  cenfere,  &  agnofcere  membra  in 
Vilio  tuo  Domino  noflro,     A  men. 

Debilitata  eft  Damafcus,conuertit  fe  ad  fu^am}vel^adfiigiendum}tcrror 
apprehendit  eam,&  anguftia,&  dolores  tcnuit,ad  verbumjtenucrmtj  eani 
ficut  parturientem. 

PR.OSEQJMTVR.  eundem  fermone  Prophetamam  quia  floruerat  regnu  Syriq ,  &  excellue- 
ratmagnisopibus,vix  credibile  erat  polle  ta  citoeuerti.  Hate  igitur  ratio  eftcui  Proph.  fiio 
more  cladem  illius  regni  pluribus  verbis  defcribat,nepe  ad  corirmationem. Dicit  ergo  remijjam 
effe  Dam>tfaan,vc\  debilitiix  hocenim  verbum  fignificataliquandocelTare.  Idco  intelligit  fra- 
ctam  viribus.Porro  fub  vnius  vrbis  nomine,  quemadmodum  herl  diSumfuit,c6prehendit  totu 
illud  Syrix  regnum,  quod nobile  fuit  8c  diuitiis,&  amplitudine,&  numero  etia  hominum.  Ce» 
uertit  fe ddfnziendumjnq\iit.His  verbis  figniticat  nullam  fore  falutem  refidua  Syris ,  nili  vt  dif- 
fugiat  in  alienasregiones.Eft  aute  ha?c  falus  valde  mifera,vbi  aliter  homines  fibi  cofulere  nopof 
funt,quam  cocifcedo  fibi  voluntariumexilium.Rationc  aAiungit,T remor  apprehendit  earn,  atigu-> 
ftitt,Z<r  doiores  ipftm  tenebunt  ficut  parturientem.  Quoties  hsc  fimilitudo  ponitur  in  Scripturis,  ex- 
primitur  fubitum  aliquod  malum  &  inopinatum.Dubium igitur  noneft,quin  Propheta  intelli- 
gat  repentinam  fore  cladem  Syrie;,  ne  fuis  opibus  confidant,  vel  etiam alii exiftiment  efle  extra 
periculum,vbi  vident  &  hominum  multitudme,&  rerum  omnium  copia  efle  munitam. 
Nuncfequitur, 

15    Quomodo  non  eft  reli&a  vrbs  laudis  ?  ciuius  gaudii  mci! 


CAP-  XLIX.  10.  CAL.  PRAELECTIONES 

i  qui  Jam  cxiftimant  eife  fuperuacuutrcideofimpliciter  vcrtunt,  Gaudii,fcd  videtnrnddu- 
fti  rarione  parum  firma:quod  purabant  efie  abiurdum.vocari  vibem gaudii  Prcphtte,  cum  ta- 
mcn  non  dtberet  Damaicum  vllo  amorc  vel  bcneuo'cntia  profequi.  Atqui  fcimus  Prcphctas 
nonicmpcrloquiexproprioicnlu, fed  afcifcerefibialienas  perfonasiidcopoterim us  commode 
Jcgere  vt  verba  Hn^nt, ciuii  us  gaudtj  wo'.Pon  6  Iercniias  acrius  inlultatDamafco  cum  ita  mira- 
tureius  excidru :  Qui  fieri  potest,  inquit,  vtvrbs  hadis. hoc  eft.vrbs  cekhrata.dcinde,  vrbsgtwdij 
wci,hoc  eft.qux  erat  nobile  fpettaculum  ad  omnes  exhilarandos :  qui  fieri  erappejeft,  vt  hsevrbs 
mnfaeyit  dereU8.i,\\oc  cft,vt  non  fuerit  ei  parcimm  ?  neque  enim  dcrelicta  intclligit  que;  deicri- 
tur  a  fuisincolis.vel qua:  rcdigitur  in  iolitudinem:!ed  dercli&am  accipitpro  intacta  vclincolu- 
mi.Cxterum,  Temper  tenendum  ell  quod  faepius  diximus,  Prcphetas  vbi  ita  per  admirationcm 
loquuntur,nonattollcieftylum  Rhetoricomore,vtoftentent  facundiam,  led  reipicere  iemper 
quid  vtile  lit.Neccile  erat  v iolentcr  penetrare  in  animos  vbi agebat  Prcphcta  de  excidio  tanta: 
vrbis.Ergo  ha:c  admiratio  cotinet  in  ie  occupationcm  quam  vocant.Ocairrit  enim  dubitatio- 
ni,q  ia?poterat  obftare  quominus  fides  adhiberctur  varicinio.Statim  fingulis  hocpoterat  veni- 
re in  mentem,Q^i  fieri  poteft  vt  pereat  DamaTcus?Prophetaigitur  anticipat  &  oftendit.quan- 
uis  hoc  aliemim  at  a  communiTcnTu.tamen  quia  Dominus  ita  decreuit,certum  fore  internum 
vrbis  illius.Nunc  ergo  tencmus  confilium  Prophctar.   Scquitur  poftea: 

i6  Propterea  cadent  elec5ti  eius,  dut/obufli iuucncs-.v-tfn  enim proprie funt 
clcclr.fcd  trxnffcttur  lx)c  wmen  dd  cos  quifwitinphio  •vigorc)aut  flore  atatis,  in  co- 
p l x  i s  e i  us :  &  v i r i  m  i Ii c a r  es  fi  I eb u n t,  alij  \ertunt ,  exadatfw,  (?  tnetaphonce 
ttcapitkrillofehfu  hoc  \crbum,m  die  iUo,inquit  lehouah  exercituum. 

Hie  Prophcta  quodammodo  feipfum  corrigit,&  pronuntiat  quanuis  ruiria  Damafci  attoni- 
tos  reddat  omnes.fore  tamen  certarn:  &  ita  intcrprctor  pariiculam,Ji7.  eft  rationalis  particula 
apud  Hebra:os,propterea,proprer  hanc  caufam.  Ideo  exilfimant  hlc  i  atione  exprimi  cur  Deus 
vrbem  lllam  per-dere  decreuerit,qu6d  fcilicet  iam  olim  cceperat  helium  moucre  contra  Ifraeli- 
tas:deinde  contra  Iuda:Os;&  ita  ncn  deftiterat  perfequi  Dei  Ecclefiam.Sed  fimpliciter  hoc  loco 
ponitur  pro  afiirnla.tione,  quemadmodum  &  aliis  pluribus.Pi  opheta  igitur  hie  admirationcm 
lllam  qua  vfus  fuerat,compefcit:qiiaGdiceret,Quicquid  (It,ita  ftatutumeftDeo.Qnauisergo 
omnes  obftupdeant  ad  interitii  Damafci,  cadent  nihilomnus  ndtlefeentes eitu ,&c  .Siima eft,  null* 
ftib  ca:lo  tanta  effe  potentia,  que,  D;o  refiftat.  Ergo  Damafcus  quoniam  erat  deuota exitio,non 
pxuit  iudiciarn  illud effi.igere,quanuis hominucpinione eflet inopugnabilis. Et contextus hlc 
not.uidus  eft.  vbi  enim  nos  occupat  qua:  occurrunt,&  cxpofita  funt  lenlibus  nofti  is,  fempcr  ob- 
hdendum  eft  ex  duerfo,  Atqui  neccfte  eft  impleriquicquid  ftatuit  Deus. Quanuis  ergo  videan- 
tiy  cxlum  8i  terra  confpiralie  ad  impediendum  cxlefte  decretum,  lciamus  acquiefcendum  eflc 
jniermone  Dei:&  Temper  in  memoriam  nobis  veniathae  particulapV.diximusenim  leremia 
fiiitrcpropofuum,quicquidpoterunt  mentibusfuis  conciperehominesjquodamcdofubigerc: 
quia  hoc  vimnifufficit.Deum  ftatuiife  quod  pronuntiat.    Sequitur, 

17   Ec  accendam ignem  in  muro  Damafci,  &  confumct  palatia  Bcn- 

hadad. 

Hk-  Deus  ipfe  loquitur,&  pronuntiat  ie  fore  authorcm  huius  excidii,  de  quo  vaticinatuseft 
Ieremias.Vtitur  ante  fimilitudincquonia  nulla  eftm.iior  vio!entia,vel  magis  formidabilis,qu* 
incendii.Scimus  enim  maximas  quafque  vrbes  ftatim  abfumi,vel  rcdigi  in  cinere„vbi  ignis  ccc- 
pit  flagrare.Deus  ergo  coparat  inccdio  clade  vrbis,  quanuis  no  fuerit  ignis  fubicctus  ad  muros 
exurendos ,  &  palatia  Regis.  Sed  metaphorice  intclligit  Proph.tanta  fore  clade  vrbis,  acfi  ignc 
tofumpta  foret.Interea  reuocat  fideles  ad  indicium  Dei,vt  iciant  profe&um  eiTe  ab  eius  manu 
quicquid  acciderat  Syris.quiaparii  prodeflet  videre  tales  clades,  nifi  fimul  accedcrethaicdo- 
ftrjna,iuftas  pecnas  diuinitus  infligi  fceleribus  hominu.  Porro  cum  loquitur  de  palatjisBenha- 
dadbrcuiter  caufam  defignat  cur  ram  feuereadurus  fit  Deus  cum  Syris.Diximusautefemper 
faille  moleftos  cledo  Dei  populo.  Na initio  conati  funt  euertere  regnu  Iirael,  poftea  fcedus  cu 
rcg,ibusli"raelpcpigerunt:ied  vttcrram  lehudahprorfusdelerent.  &multa:  fuerunteiufmodi 
conipirationes.  Benhadad  vcr6,  ficutilegitur  priore  libro  Regum ,  grauiter  afflixit  Ifraelitas. 
Colhgitur  qui  Jem  ex  temporum  fupputatione  plures  fuifl'e  Syria:  regeshocnon/ine-non  quod 
fuerit  commune  nomen,  ficutireges  ^€gypti  vocati  funt  Pharaones :  &  Regesaliietiam  fum- 
pferunt  fibi  nome  aliquod  fanorabile.ficuti  Imperatores  Romani  vocarunr  le  Carfares.  Sed  le- 
gimus  vltimum  Benhadad  fuifle  filiii  Afael,qui  ctiam  erat  rex  SyrixJdeo  dixi  non  fuifle  com- 
mune nomen.  Quum  ver6  Hifioria  lacra  fatis  demonftret  fuilTe  plures,qui  vocati  fuerint  Ben- 
hadad,no  dubito  quin  Propheta  refpiciat  ad  ilium  primum>  qui  caperat  grauis  cfle,&  molcftus 

Ifraelitis 


IN   I  E  RE  MIA  M.  jtt 

IiVaclitis.  Ergo  eaufam  deGgnat  cur  ftatucrit  Dcus pcrdcrc  Damafcum .  Suftinuerat  cnini  pro 
ilia  dementia  Syrosadlongumtcmpus:  led  cum  vidcretnonreiipiltcrejquinpotiusaddcre- 
fcelera  lceleribus :  nunc  tandem  v  hi  conkend  it  tribunal  (uum ,  dicit  ignemquem  fubiidttrnuris 
Z).«w»«/«,coniiimpturum  palatia  Benhadad,hoc  eft,  palatium  lllud.vndc  tot  mala eruperant,  & 
vndetantacrudelitas,quxarrlixcratniikram  Eccleliam.hxci'ummacft.    Scquiturnunc, 

2.8  Ad Kcdar,& regnaHafor,quceperciiffir.  NabuchadrezaircxBa- 
byloniSjSicciicitlehouahjSurgitejarcenditeadiierrusKedar^&perdli- 
te  filiosKedcm^vc/Orwrf/y. 

Subikiturnuncaliud  vaticinium  aduerfusKedarxnos,quitenelat partem  Arabia;.  Alibi 
etiam  fit  eorum  mentio:&  probabile  eft  vicinos  fuiffe  Sy  ris,nec  procul  diiiitos  a  Iudxa  .  Con- 
queritur  enim  Dauid  (fi  tamen  author  eft  illius  Plalmi)  fe  habitaffe  inter  filios  Kedar,  Pfalmo 
izo.Hei  mihi,quia  vcriaricogor  apud  Mckch,&  cum  tiliis  Kedar.  Quifquis  aute  fucrit  Pro-  P/i/.tio.; 
phcta,  qui  Plalmum  ilium  compoiuit ,  tamen  probabilis  eft  conieclura,  Kcdarxnos ,  quanuis 
non effent  cotiguiIudxx,non  fuiffe  tantadiftantiarcmotos:cWiximus  fuiffe  Arabia; incolas. 
Adiungit  autem  Propheta_/?/*'«lCfri«w,ita  vertuntquidam,  acli  effetnomenpropnum  genus: 
*  &  Moles  docct  Kedemfuiiievnum  ex  filiislfmaelis .  Fieri  ergo  poteft,vt  populum  ilium  ad-  G**.ij.ii; 
iunxeritKcdarxnisetiamlcremias.  Sed tamen  inclinopotius in diucilamkntentiam,quodeoi~-  IJ-14 
dem  vocet  filios  Orieniis,re(pcauludxx,non  quod effent  propinqui  vel  Perlis.vel  aliis  Orie- 
talibuspopulis:reitantumde(ignatplagamilliustcrra:,Iudxa?rcipeci:uicilicet.CurauieDeus 
vindi&am  de  populo  illo  fumpkrit,caulanon  exprimitur:  led  fieri  pott  ft,  vt  ohm  multas  iniu- 
riasintulerit  liraelhis.Deuscrgoquidiuillispepcrceratjtandemapparuitfeuerusvindex.  Etli 
autem  incognita  fucrit  ratio,  profuit  tamen  ludxis  agnokerc ,  extendi  peromnesmundi  pla- 
gasDeimanumadfumendamvindidam.namhincratiocinaripoterantjmeritoleaffligijCiuod 
Deo  re  belles  fucrant.Scimusenimferuum,  qui  fponte&  quad  per  contumeliam  domino  fuo 
non  paret,  mereri  poenam  duplicem.Iudxiergo  cum  viderent  barbaros  illos,& quali  iimiles  fe  tw*u-47  ■ 
ris,non  tamen  effugere  Dei  vindi&am ,  poterant  iecum  expendere  quim  iufta  effent  contra  ip- 
fos  Dei  iudicia,quem  kientcs  &  volentesiprcuerant.  ergo  hxc  vna  fuit  vtilitas  vaticinii.Dein- 
de  vt  alibi  diximus,tenenda  eft  generalis  regula ,  nempe  cum  accidunt  mutationes  in  mundo, 
quiatuncquahcuancfcuutl)ominumfenfus,ideoncceffariamelTehancadmonitionem,Dcum 
in  omnibus  illismutationibusficdominari,  vtfortuna  nullum  locum  teneat.  Namcuminftar 
diluuiicladesgraffanturpcrtotummundum^uncficutidiftumfiii^putamLisfortuito^teme 
re  tatam  perturbationem  contingere.Nam  fi  partem  aliquam  orbis  Dcus  affligerct,poffet  nos 
adaliquamcognitionemdeduceredikrimemaffligiturpars  vna,alteraautemcftimmuiiis.  fed 
vbi  mala  totummundum.obruunt,  tunc  fublatodilcrimine,putamus  omnia  effeconfula,r,ec 
poffumus  colligere  mentes  noftras,vt  iciamus ,  Deum  fie  de  omnibus  pcenas  fumere,  vt  tamen 
fua iudicia temperet,  prout  xquum  eft ,  pro  immenfa  &  incomprehentibih fua  fapientia ,  &  x- 
quitate.Qnpniam  ergo  modcratiohxequam  tenet  Dcus  in  fuisiudiciisnonperfpiciturhomi- 
numinete,&iudicio'.ideoneceffefuir,cumDeusvelletfemclfulminarepertotumorbem,prx- 
moneriludxos.vt  (emper  attend  effent  ad  cms  manum.  Vidcbant  fe  perditos:  valebant  idem  co 
tigiffe  ^yptiis,deinde  omnibusaliisvicinisgentibus:  tandem  habuit  etiam  Allyruluas  vices: 
pofteaChaldxa:tandem  M«jdi,&  Perfx  fimul  fueruntafflnSi.Cum  ergo  nulla  pars  inta&ama- 
nerct,quisnon  putaffet  omniafurfum  &  deorfum  vol vi  quad  cXco&  ccroerarioimpetucErgo 
non  abs re  prxmonuit Deus  fideles,ne in tanta rerum  viciffitudine, &  turbulcntis  m utationi- 
busputareiitomniapermixtaeffe,fed  agnofcerent  Deume  cxlo  moderari  tales  con  fuhones. 
Hxc  igitur  ratio  eft,cur  Prophetx  tarn  diligenter  eoncionati  fint  de  cladibns  omnium  gentiu. 
NuncveniamusadKedarxnos:^</Kp^r,inquir,ci7Tf^w<(  Hafir.  dubium  non  cft,qi;in  hxc  nx 
rit  ampla  regio,quia  vix  crcdibile  eft  fuiffe  nomen  vrbiv.Vocantur  regna  Haior.quis diccrtt  v- 
nam  fuiffe dunraxat  vrbem?Certum  eft,Hafor  vrbem  fuiffe,  cuius  fit  mentio  in  hiftoria  IofuxJ 
fed l.icHaforvocatur ampla ditio,quxcontiguafuitKedarxnis.Dicit autem  omne.i tllos topulos 
fuifli  percuss  a  Nabtubadre^r,  c\iiufoncludxis  minus  erantcogniti  barbariilli  homines.  Inrc-< 
rear.otandum,nondum fuiffe percuffos.i  Nabuchadnezar,cum  decorum  interim  differuk 
Propheta-'fcd  hoc  adiungitur  ad  confirmationem  vaticinii:quali  dicer  et  Icrcmi.is,  re  ipl'a  fuiffe 
completumtandem quod multinegIexeiant,imohabucrantludibrio. Nam  cumminitarctur 
excidiumillisremotisgentibus,credibile eft  fuiffe  derifum  a  luispopularibus. lam  autem  dicit 
fe  non  futilitcr  fuiffe  locutum ,  fed  euenui  ipfo  comprobatam  fuiffe  iuam  vocationem  ,  quia 
percufhfucrintaNabuchadnczar,  licutipixdixerat.  Hxc  autem  fummaeft  vaticinii,  Sf.r si- 
te, confiendire  aduerjus  kedjy  ,  or  perdite  filios  Orientis  .  Hlc  alloquitur  Propheta  ipfos  Ba- 
bylonios,ted  Dei  nomine,  ficuti erat  prxco.  Et  diximus  feruos  Dei  quad  pro  fumma  poteftate 

Pp. 


CAP.XLIX.  IQ.   CAL,   PR  AELECTIONES 

p«pcipere  &  iubcre  quicquid f ucurum  eft,vt  fcilicct  plus  reueretie,  &  dignitatis fermoni  vel  do 
GtxioX fuse  concilient .  cftntemnitur  enim  prophetiaab hominibus profanis.&  iactiit  effc  verba 
duntaxat.Ergo  ferui  Dei  vt  oftedant  effect  urn  coniun&u  cfle  cum  iermone  fuo,  1  ukipiunt  Dei 
pcrfona-.ita  auda&er  pr^cipiunt  fummis  Regibus,quemadmodum  nunc  facie  leremias, Surgite: 
quolnamhlc  copellat?rcgem Babylonium,iummium  ilium  monarcham;deinde  tarn  AlTyrios, 
quam  Chaldaros alloquitur ;  iubet  tamen  vr  furgant  cevnfeendant  acli  habcret  alios  paratos  ad 
iuu  obiequium,nepe  quia  non  loquitur  nifi  ex  Dei  madato.Et  notandx  funt  diligeter  tales  lo- 
ft ucdi  formae.vt  dilcam'  itaample&i  quicquid  Dei  nomine  pxofertur,acfi  resipia  iamefletan- 
teoculos:deindeiciamusitafubicdamefleDeototiusmundipotetiam,vtoKnniaregnaterrac 
prsfto  lint  ad  implendum  eiusfermone.Ergo  vbiDeusipieloquitur,tic  apprehendere  oportet 
cfricaciam  fermonis,acli  celum  &  terraiam  prsftoeffent  ad  parendum>  &  complcndum  quic- 
quid ipie  mandauerit.    Sequitur, 

19  Tentoria  cms  fabcrnacula  eius  y&  greges  eius  tollenr,&  cortinas  e- 
ius,&  omnia  vafa  eitis,&  camelos  eius  fumet  fibi,  &  clamabuntjtenor 
Yndia\ic,aut,vocabutitfi(pcreosrerror£mab  omniamatu. 

Cum  detabernaculis&cortinisverbaracit  Propheta,  refpicit  ad  gentisilliusmorem.  fci- 
mus  enim  Arabes  habitafTe  in  cafis,&  tentoriis,quemadmodum  adhuc  hodie.deinde  erant  ho- 
mines pecuani.Ncque  enim  habebantagros  fertile?,  fed  ducebant  per  delerta  greges  fuos:dein 
decrat  lllic  magna  copia  camcloru.Ha»c  lgitur  ratio  eft  cur  Propheta  tentm&,zr  cortino4,crca- 
meks,&  greges  nominet,<\u\i  fcilicct  diflerit  dc  Kedarxnis.qui  non  habitabant  in  regionc  fcrtili, 
non  hibebant  agros  arabiles.neque  enim  referti  erant  aliis  opibus,nequc  habebat  vrbes,&  pa- 
latia  Summaeft.adiudicatosefle  exitio  Kedare.nos,ideoque  expo fitos  in  prxdamhoftib9  fuis. 
Qjia  aute  hoc  difficile  erat  creditu.adiungitjC/awwiwtf  contraees,tenor  A  circuitn :  fignificat  his 
verbis  Prophera  tantum  fore  pauorem,vt  tinant  omnes opes fuas diripi,neque  audeat  fefe  op- 
ponere,quoiiia  fcilicct  vndique  terror  ipfosapprehendet.  Quilegunt.Vocabunt  vndique  ter- 
rorem,met?phorue  putant  hocdicide  militibus.quiterribiles  erant.quidam  etiam  dicunt,Rex 
ipfe  Babyloms  vocabit,aut  accerfet  pauorem  omni  ex  parte  cotra ipfos  .  Scd  magis  probabilis 
eft  altera  expoGtio,c>udd  vbi  hoftes  clamabunt,T«T«r,r«-rflr,taquam  viftores,fola  voce  prarua- 
lebunt.Hic meo  iudicio,genuini;s  eft  Prophets  fenfus.    Nunc  fequitur, 

30  Fugite,abite  procul  vaIde,profundauerunt  ad  habitandum  in- 
colx  Hafor,dicitIehouah,quia  confultauit  fuper  vos  Nabuchadnezar 
rex  Baby  lonisconfilium^cogitauit  contra  voscogitationem. 

Hlc  corinuat  leremias  fuum  fermone:fed  clariusexprimitquodiam  dixera^Fag/rtsinquit, 
<y  tbtteproadvMe. Qnpd  fequitur  per  parethefin  \c<^o^rof»ndauerunt  adbubitandtim  incoU  Ha- 
for.  poftea  contexit  iermone  luum  leremias,QHomam  confnltat(it  Jitj>crvosNab)4chAdne\<tr,Gr  icepit 
confttium,dcc\itbeter'gpi<{>fo$fugere,  ©•  quidem procul,qmniAmtiabuchadnc3^r ilmuerit ipfes perdere: 
quanquam  per  cenfiliiimarcogitttUnem  fignificat  Propheta  rationes  oecultas ,  quibus  populum 
ilium  oppreflit  ciim  nihil  tale  metueret.Cum  ergo  pecuarii  illi  homines  fecurc  in  fuis  motibus 
degerer,Nibuchadnezarcopiasfuasparauit,deindedifpofuitomnia:&itafucruntobrucieius 
conlilio,&  iftutia  non  nanus  quam  viribus.Non  igitur  fuperuacuum  eft  quod  Propheta  hie  di 
cit de  conjrli&&" cogi'ariorie K  b  «.W;;«^>-:quia perftringit oblique focordiailliusgentis,quat  fibi 
noncauebat,qus  putabat  defcrta  fibieffe  optimum  latibulum.  Cum  ergo  ita  fecurc  degerent, 
Propheta  hlc  admonet  negotium  lllis  fore  cum  hofte  vafro,qui  agitabit,&  coquet  domi  iua  co 
filia:deinde  quod  diu  meditatusfuerit  tandem  exequctur  fuo  tempore.Sequitur  autem  paren- 
the&SyP refund anerunt .  vtclarior  fit  ienfus,ideo  fubaudiendaeftaduerfatiua  particula,  Quanuis 
frtfmdtiterint  dd  h*bit4T>d*m.ni(\  enim  ha:c  exceptio  fuiffet  interpofita ,  minus  credibile  tuiiTet 
vaticinium.  Erant  enim  Kedararni  vndique  muniti,quoniam  nemo  illis  inuidebat,cum  non  ta- 
tum  frugi  effent  homincs,fed  etiam  feri,&  contenti  auftero  &  mifero  vi&u.  Cum  ergo  putaret 
iie  hoc modoefletutos,poteratquilibetexcipere,Curiubes  ipfos  fugere?  quonamfugiet?quali 
verb  futurus  fit  quifquam  tarn  ftultus,vt  eos  inuadat .  Sic  etiam  Scythx  ridebant  Alexandrum 
ciimillos aggrcflus  eft,Q,uid  tibi  vis?putas  tibi  effe  negotium  cum  hominibus :  nos  fumus  be- 
ftia:.deinde  fi  qucrisopes,&  diuitias,  non  reperies  apud  nos .  Talis  igitur  erat  conditio  earum 
gentium,de  quibus  hlc  agitur.Ergo  cum  Propheta  iubet  ipfos  fugere.quonia  repentceosinua 
det  Nabuchadnezer.fimul  3i<im^k,Qi4<inqif4m profundtuerint  adhubitandnm.yius eft  paus  hac  lo 
tione.Profundare  ad  habitandu  eft  habere  ftatione  tuta  &  occulta,&  remota  ab  omni  pericu- 
lo.Dicuntur  igitur  profundi  efte  in  fuis  habitaculis,  vel  qui  habet  vrbes  &  munitiones,  vel  qui 

habitant 


IN   IEREMIAM,  l(X 

habitant  inter  deferta,vel  qui  latent  in  ignobili  aliqua  regione.tales  erant  KcdarafniA'  cor  tun 
vicini .  Dicit  autem  Prophcta,hoc  non  fore  obftaculo ,  quo  minus  pen  umpant  Bal  ylonu,  & 
occup.nt  i  lorum  terrain.    Sequitur, 

31  Surgite,afcendite  contra  gentemfecuram;habitatorenT,c  um  qui 
hdbudt,ia  riducia,diatkhouah:non  porta:  nee  vec^es  ei/olus habitat. 

Confirmarproximamfententiarn>repetendo  quodiam  di>:erat, Surgite,cenfeeriditeSed  fub- 
iicit  alia  vcrb3.,Contr.i  gentem  quietam'.hxc  eft  pi  ofunditas,de  qua locutus  eftquod  fcilicet  kc- 
dar.tni  quoniam  putabant  fc agerein  aliomundo,fecun  erat:&  id^o^ad  getitem  jeatr.im  .^hv  fi- 
gnificatgenterndelicatarn.licutialibi  vidimus. ied  hoc  loco accipitur  pro  ^etektur.i.Q^unuis 
cnim nulls  effent  lilic  lautitix,dicitur  tamen  pSt)  113,»es  qua: nihil  libi metuit.Dcinde cxpiimit 
top{um,<\ubdidbiceibabitjrmtinfiduuxdd  eit  abl'que  mctu ,  &  iolicitudine.  Et  caufa  adiungit, 
Qmm  fcilicet  tion  opus bdbeatfortiuM  ve8ibuj,c? fiU  habitant  Exiftimant  quidem  Interpretes hie 
notariluperbia  Kedarxnorum,  quod  non  piotegcrcnt  ie  cofuctis  m  uniticnibus,  &  pro  nihilo 
ducerent  portas&  ve&es.Scdaliudeft  cofilium  Piophetx,qu6d  fcilicet  barbari  illi,&  pecuarii 
homines cunellent extra inuidiam,putabant nullum iibivnquaforehofte.  QuxenmicftbeJ- 
lorum  caula,niliauaritia  &  ambitio?quis  aute  appctcret  dominari  gcntibus  barbaris.vbi  quicf 
cunt  in  motibus  luis?deinde  non  que/untur  opes  in  regione  deferta  &  fqualida.Cum  ergo  tales 
ellentK:dara:ni,idcodicitPropheta/;rfi;>^foi/ecK>-r.quauisnequepoi'tis,nequevcclibusir)ii 
niti  eflent,fed  ioli  habitant.  Ergo  foloshabitare  dicit,  non  quia  fefeideo  plurisfacerent,  quod 
effent  folitarii,&  putaret  le  folos effe  Reges,  quemadmodum  folitudo  fxpe  pant  fupcrl  iam  & 
contumaciam.fed  aliud  nunc  eft  contihum  Prophetx,vt  dixi,quod  fcilicet  non  putarent  Keda- 
rejii  fe  opushaberefociis,&  adiutoribus.non  penderet  alius  vicinis,quafi  futunclTentauxilio: 
fed  contenti  erant  fuis  delcrtis.Et  interea  non  exiftimabat  vllum  hofte  libi  fore  mokftum:  quia 
fcilicet  nulla  erat  caufa,vel  occafio .  Nunc  ergo  rurfus  tenemus  cur  Pi  opheta  dicat  eos^e/ww- 
d.tjp  >td  Libit  *>id;m,hoc  eft,profundam  habuiueiuam  habitationem,  quoniam  fcilicet  paupct- 
tas.&rcrum  omnium  inopiainiscratinftaroptimipropugnaeuli.quianulluscratfpledor.nul- 
laetiam  dignitas:ideo erant  quail  exemptiab  aliorum hominum  communi forte  .  Stdinterea 
dicit venturos  nihilominus Chaldxos qui omnes eorum opes diripiant .  Sequitur, 

32,  Et  erunt  cameli  eorum  in  direptionem,&  copia  pecorum  ip(b- 
ruminprardam:&  difpergameosadomnemventum,extremosan^u- 
h,&ab  omnibus  latenbuseiusadducamperditionemipforu,  dicit  Ie- 
ho u ah.   C ras acccdct explicdtio . 

Prec  a  t  1  b. 

Ddomnipotens  Deus,  qmnuis  qiue  nobis  hodierecitdntur  ex  tuU  Vrophetis  de  veto- 
jlisgentibus  \ideripoji.ntobfoletd ,  \t  tamen  tangdtnurferib  quoties  kgimus  te  exercu- 
tfcrudiudicidaduerfus  mundum  ,\tdifcdniushodie  nos  totos  tibi  fubiicere  cy  confu- 
gerc  ddtudm  tmfericordidtn:^  quicquid nobis  dcaddt,  tdmen  non  dubitemus ,  quinpro- 
pitius  nobis  futur us fisfitcfmcexo  corde  i&purdfide  quafierimus  in  Chrijlo  Icju  Domi- 
noncflro,  Amen. 

IN  eo  verlu  quern  herl  recitauimusuteru  repetit  Icremias  Kedar^nos  ita  fpoliatum  iri  a  fuis 
hoftibus,vt  nihil  lllismaneatreliduum.  Loquitur  ergo  iterumdecamehs,  &depeconbus. 
dicit  copiam  pecorum,Qr  camclos  fore  in  fpoliitionem  cr  prddum.  Curaute  camelos  potius,&  pecora 
nominetjquamvelagrosvelvineas.heii  breuiterexpofui.Nam  vbiagiturde  regione  aliqua  fer 
till, !iuecopiamfrumenriafTerat,iiue  lit  vitifera.tunc  Prophetxcomemorantillasdiuiths.Sed 
nunc  quoniam  mentio  fit  regionis  pecuarice,deinde  etiam  afperx,ideo  Prophcta  tantiim  de  ca- 
me!is>&  de  pecoribus  loquitur. Erat  enim,.vt  dictum  fuit,aufterum  &  durum  genus  viuendi  in 
jllagente:  imofereinhumanum  .  Sideeratpabulum  peconbiis,ali6curtitabant,&  ferebaritin 
plauftristotamtuam  liipcllectilem. lam lequitur, DiJJ/ergam  cos adotnmmvenium. hie prxdicit Ic- 
remias diliipatione  dlius  gentis.ContinpJt  intcrdum.vt  lpolietur  aliqua  regio  ab  hoftibus,ma- 
neant  tamen  illic  incolx  nudatiluis  bonis,&  degant inopem  vita.  Sed  vna  cixm  efcftateexilium 
denuntiatlercmias^ec  vulgareexiliu.eftenimemphaticalocutio,£)/^!'f»^.««fcij^/o«;>,f»i yen- 
»«m,cuifubeft  tacitacompai atio inter  populumillum,&  quiiquilias.  Nam  vtqu:fqui!ix  ferun 
tur  in  quamlibet  partem  ft  nu  venti,ita  etiam  talem  fore  diilipationcm  populi  lllius  docet  Pro- 
phcta. V ocat  autem  limul  nsB  1V"iXp  .  Hieronymus  iolet  vertere  Attonlos  coma ,  fed  pcrperam, 
quia  nulla  eft  ratio  cur  ita  nominentur  alii  etiam  populi,  quorum  ante  facta  fuit  nuntio.  Nam 

Pp.    ft. 


CAP.   XUX.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

7.capite  8c  if  Jeremiasnon  habebat  lermonem  de  Kcdarenis :  &  tamen  vocauit  multas  gentes 
&HB  'V^VP  yvp.vnde  he,c  vox  du&a  eft  lignificat  praeadere  n«s  fignihcat  cxtremitate  cuiufque: 
rei.bt  go  taiuundem  valet  hoc  epithetonaciivocalTeteoshiiitosextreniitate,vclangulo.Opti- 
m£  autem  co  uenit  ad  rem  prsfentem  quod  dicit.nam  probabile  non  erat,  vt  qui  habitabant  in 
rcceffu  ita  difpergcrentur.Si  opulenta  aliqua  regio  fpolietur  ab  hoftjbus,diffiigient  illinc  in  va 
ras  partes  Exempli  gratia, ii  pars  Italia;  vaftata  e(Iet,vndique  occurrtmt  regioncs  qua;  poiTent 
excipere  profugos.Sed  li  qua  genshabiret  in  extremo  angulo,  quorfum  le  coferet,  ii  piofligata 
fuent  ab  hoftib^Propheta  igitur  nunc  ampliricat  mifenam  exilucum  dicit  populos extremes 
ita  fore  profugos.vt  per  omnes  partes  mundi  lint  diflipari.  Adiungit,Ef  ab  omnibus  Uieribus  tius 
tddHCaminteyitHmipforHnt.Conhrmat  eandem  fententiam.quia  ii  malum  ingrucret  ab  vna  parte 
poflent  vicini ie  alio  recipere:fed  vbi ab  omni parte  vrget  calamitas,  tuc  neceffe eft  mii'eros  ho 
mines  difpcrgi,&  querere  tibi  longinquum  exilium,quia  nulla  eft  purs,qua:  iplos  recipiat  hofpi 
eio.Hocergototumaddifiipationem refeni  debet.    Pofteafequitur, 

33  Et  erit  Hazor  in  habitationem  dra-conum,  vailitas  vfque  in 
perpetuum ,  infcculMn,  non  habicabic  illic  vir,  &non  manebic  illic, 
mtperegrimbitiirincafilmshommis. 

Concluditleremiasvaticiniumde  Kedarenis.dicit  terra  illorum  foredeferta  .Prophetz 
hac  formaloquendi  farpe  vtuntur,nempe  terra  quae  ab  incolis  deleritur,  fieri  habitarione  dra- 
conum  Hocautem  grauiuscft,quam  fi  terra  maneret  nuda:ied  cum  dracones  fuccedunt  homi 
mbus',hoc  eft  formidable  Ergo  vt  iiidiciuDeimagisafhciathonmiumfenfus)Prophaa'ia'pe 
pronuntunt  locum  defertum  fore  habitationem  draconibus.Subiicit  quod  idem  valet, £>« >4 
iiitaf,inqmtjareculum:(ei  aecipitur  zhlV  pro  perpetuitate  .  Et  fubiicitur , Uonbabitabit illtcvir> 
neque  illic  degttfilitis  homtu's  Videtur  quidem  luper uacuus eiTe  lcrmo.quia latis  erat  vno  verbo 
dixiiieterrauullamfore  dcfertam,vtnonhabitetur.Sedprimo  locoeam  afiignatdraconibus, 
deinde adiungitfore dtformem  vaftitatem,vel folitudine : poftremo  nemine  illic habitatuiii, 
nee  tantum  hoc  limplicirer  dicit,fed  poftqua  locutus  eft  dc  vuis,adiungir///w  /)e»;;'«w»>.Quida 
putant  viros  accipi  pronobilibus,filios  autem  Ada  vocariobfeuros  &  greganos  homines,  fed 
illud  eft  nimisargutum,vt  alibi  diximus.Repetitioeft.qua:  tamen  magisauger;fed  fecundoHie- 
bro  eeneraliter  loquitur  8c  clarius  exprimit:quau  diceret  nemincm  ex  genere  humano  forein- 
eolam  illiusterrs.    Nunc  fequitur, 

34     Quifuit  fermo  Iehou«e  ad  Ieremiam,Prophetam  contra  Elam 
prtneipio  regni  Zedechia:  regis  Iehudah ,  dicendo. 

35  Sic  dicit  Iehouah  exercituum,Ecce  ego  frango  arcum  Elam, 
principium  fortitudinisipforum. 

Per  Elam  exiftimant  quida  Interpreted  notari  Pcrfas  &  ilia  eft  receptaexpofitio.Ego  tame 
magis  exiftimo  difting  ui  a  Pedis  Elamitas.-  potius  dicerem  elTe  Pai  thos,  nifi  quod  Lucasetiani 
M.i.9  Aftorucap.i.ipfosaParthisdiftinguit.IntcreanoncOuenit,meciudicio,Perrasgeneraliterin- 
telligi  fub  nomine  Elam.  Perfsenim  valde  remoti  erat  a  lu  de,  is-.deinde  nunqua  lenferant  quic- 
quam  iniuria»  ab  illo  populo Iudan.  non  fuit  igitur  ratio  cur  Propheta  lllis  poena  denuntiarct. 
Celebraturre^io  E^ymaisMrdis  contermina>&  vicina  Perfis.Scdpotuitille  populus  fe  adiun 
eereAlTyriis.&ChaldijisaducrlusIud^os.CumergoilirchaberetBabyloniiauxiliarescopiaf, 
Deusvoluitvlciiciiniuriam  populo  fuoillatam. Deinde  PliniusetiamcelebratEIamitas,quos 
dicit  vicinosNabathausilederant  quaii  medii  inter  Perfiden,  8c  ludsam.  Erantqmdem  mari- 
timi.vt  alibi  oftedit.nam  fxpius  loquens  de  E'ymaide:femcl  tantum nominat  Elamitas.  Quic- 
quid  iit,non  crant  tain  Orientales,vt  Perfx.-deinde  non  tarn  remcti  a  Iuda»a :  &  quia  vt  dicium 
cft>propinqui  erant  Mardis,probabile  eft  fuilTe  coniunftos  hoftibus  Eccleiiar,  cum  Nabuchad- 
nezartraheret  Tecum  ingentescopiasquasvndiqueaccerfiuerrt,vtlonge&  latedominabatur. 
videbimusenim in  cotextu  Dcu  grauiter fuilTe  ira.tu  Elamitis.  Vndecolligimus ,  fuilTe  infeftos 
cledo  populo,cuius  Dcus  fulcepit  hlc  eaufam  .  hoe  quantu  ad  ipfam  voce. Cum  ergo  Ieremias 
hlc  verba  facit  dc  Elamitis,fciamus  propria  gente  notari,&  a  Perfisdiftin<9:am:deinde  gentem, 
qusfuamoperamlocaueritChalda^is ad  Iudaeosaffligendos.Nficvidcamus quid  Propheta  i- 
ple  denuntiet.Primo  dicit  btmc  fermonemfibifxiffe  datum  prtneipio  regni  "Ledecbix.  Tuc  Nabuchad 
nezar  valde  vr^ebat  Iudaros  cum  tamen  ipii  manerent  obftinatis  animis.Et  credibile  eft,  Elami 
tas  fuilTe  in  illo  exercituChaldaieo.  Cum  ergaludsifccurcputaret  tarn  variosfibielTehoftes, 
deinde  cum  nunquampcenamdaturosfperarent,  potuit  hxc  tentatio  grauiter  percellereani- 
mos  piorum.  Quod  ergo  nemo  tunc  putafletFercmias  affirmatjElamhas  non  fore  impunitos 

ou6d 


IN  IEREMIAM.  $% 

quod  fub  aufpiciis  regis  Nabuchadnezar  tam  fuerint  molefti  ele&o  populo .  Hxc  igitur  ratio 
eft  cur tempus defignet  Propheta.  Datus ergo  hkfuitfermo  iuprimipio regni  Zededi*.  Poftea  i- 
nitio  pronuntiatDeusfe  fiaShrumarcmnHlam.  Seimus  Parthos&aliosetiamOrientalcspo- 
pulos  fuifle  optimos  fagittarios,  vt  vnaquxque  natio  propria  virtutc  excellit  etiam  in  re  belli- 
ca.  Quidam  enim  pollent  vno  genere  armorum,  alii  alio,  antea  leuis  armaturacelcbrata  fuit  a- 
pud  Italos:  valebant Gaili  equitibuscataphractis:nunc  etfi  omnia  pcrmixta  funt ,  tamen  exem- 
pli caufa dico,  variam  efle  bellandi  artem  fingulisgentibus .  Hiftoris  vcro  teftantur  fuifle  O- 
ncntalespopulosvaldeperitosfagittadi,c\:  optimos  arcuarios.  Nonmirumigirureft.quddde 
arcuhuius  populi  loquitur  Propheta:  &  cum  vocztprincipiiimfortitudims  ipforum,  quia  fcilicet 
illo  belladimodoexcelluerint.Nam  fuerunt  ParthiRomanisterribiles,cum  fugam  fimularet, 
dcindevnoimpctuferL'flcfterentadueifushoftem.Habebantetiamfagittasfuasinfeftasvene- 
no :  hac  ratione deuicti  fuerunt  magniexercitus .  Romani enim  iaciebant  fua  pila,deinde con- 
fertismanibus  pugnabant  &  gerebant  pra:lium ftatarium>vt  ita  loquar.Cimi  ergo  Parthi  fagit 
tis  ipfos  confoderent,hinc  factum  eft,vt  femper  fere  infceliciter  contra  ipfos  pugnaucrint.  Hoc 
refero,vt  fciamus  non  abs  re  vocariaratm  Elamprincipi«mfortitudinis,quomam  fcilicet  co  erant 
fupenores  aliis  gentibus ,  tametli  manus  non  poterant  conferere ,  neque  exertis  gladiis  pugna- 
bant.   Poftea  fequitur, 

36  Ec  adducam  cotra  Elam  quatuor  ventos  a  quatuor  finibus  cxlo- 
rum,&  difpergam  eos  ad  omnes  ventos  iftos:  &  non  erit  gens  ad  quam 
non  veniat quifpiam  profugus  fftmutanommmfedtjucefinfmitionobfcurat: 
quifpiam  ex  ns  qui  expuljifhcrint^b  Elam. 

Nunc  ziikventuros  quatuor  ventos,c[ui  diffipenttotum  populum.  Loquitur  Deusipfe,quo 
vehementior  lit  iermo,  &  plus  habeat  efricaciar.  Excitabo,  inquit,  quatuor  ventes .  Scimusautem 
turbari  aerem  vno  momento ,  quoties  ita  Deo  vifum  eft :  8c  vbi  Scriptura  extollit  Dei  poten- 
tiam,non  fine  cauta  ventos  comemorat.  eft  enim  hoc  non  leue  miracuIum,fubito  percelli  totu 
orbem.Iam  erittranquillum  tempusiintradimidiam  horam  venti  confurgent,  &  hmulconfli- 
gent  in  medio  acre.  AlluditautemDeusad  id  quod  vfitatum  eft  in  natura.Sicuti  ergo  ventos  fu 
bito  excitat,qui  totum  mundum  quafi  tremefaciant:ita  dieit  fe  excitaturum  ciTe  quatuor  ven- 
tos a  quatuor  rinibus  mundi.Sed  metaphoiiee  hoc  dicit  per  Vetos  intelligens  hoftes,  q  ui  vndi- 
que  vires  fuas  conferant  ad  opprimendos  Elamitas.  Adducam,mquit,etgo  fitper  Elam  quatuor  ven 
tos a  quatuor plagis  mnndi.  hac  particula  clarius  exprimit  quod  n uper dixi,Deum  fcilicet  allude- 
readformidabilempotcntiam,qu£quotidieperlpiciturocuIisin  ipfanatura.QuemacImoclu 
igitur  fubita  mutatio  totam  terram  conturbat  vbi  oriuntur  venti,  ita  pronuntiat  Deus  fe  exci- 
taturu  quatuor  ventos  a  quatuor  plagis  ca;loium.Plagasautemca:lorunominat,q  uia  quanuis 
originem ducant  venti  eterra,non  tame  fcntitureoruflatus,doneceonfcenderintvfque  ad  me- 
dium aerem : & interdum etiam  videnturfabricari venti fupranubes.- oriuntur  tamen  e terra, 
nam  principium  ventorum  eft  exhalatio  frigida  8c  ficca.Iam  intelligimus  cur  Propheta  de  ven 
tisloquatur.Intcrea  dubium  eft,quofnam  hoftes  deiignet  per  quatuor  ventos,  quia  non  imple- 
tum  fuit  hoc  vaticinium  quatiiper  viguit  Perfarum  monarchia  &  floruit.  Probabile  eft  igitur, 
'  denuntiatam  fuifle  cladem  a  Propheta,qu£multis  poftea  feculis  contigit,  ciim  fcilicet  certatu 
fuit  inter  milites  Alexadrideprimatu.  Scimus  enim  quamgrauiteraffli&i  fuerint  omnes  Orie 
tales  populi  cum  irrupit  illuc  Alexader.  Fuit  quidem  horribilis  tempeftas:fed  quoniam  exiguo 
tempore  potituseftimperiototiusOrientis,  non  fuit  impletum  quod  hie  dicicur  a  Propheta. 
Sed  inteftinis  bellis  fie  milere  lacerata  fuit  ilia  rcgio,vt  non  abs  re  Propheta  eomparet  contra- 
rios  &  oppofltos  infultus  quatuor  ventis.nam  nulla  fuit  vnquam  crudelior smulatio  inter  ho 
ftes:& quilque  habebat firmos exercitus.Hinc  ergo fa&um  eft,vt  non ab  vno rantiim  hofte  af- 
fligeretur  terra  illa,fed  expofita  eflet  variis 8c  fere innumeris cladibus.H^c ratio  me adducit.vt 
vaticiniu  hoc  interpreter  de  cladibus  qu£  fecuta:  funt  mortem  Alexandri  magni.  ~Difler<ram,  m- 
qmt,eos  ad  quatuor  ventos  if{os,hoc  eft,prout  vnus  vetusnunc  irrupet,nunc  alter,  ita  etia  fugicnt 
hue  &  illuc  Elamita;. Neque  enim  diuquifquadominatus  eft  tranquille  in  Oiiente  vfuuedum 
fere  cofumpti  efient  omnes  Alexadri  milites  mutuisca:dibus:tuncSyriamadeptus  eft  Seleucus 
qui  8c  ipfe  tyrannide  valdc fatua  exercuit.  Sed.quemadmod um  iam  dixi,antet]uam  contingeret 
tranquilla  pofleffio  Seleuco,tota  ilia  pars  mundi  quali  fanguine  exundauit.Ha*t  ratio  eft  cur  di- 
cat  V\-o<ph<;t3.iddqiiawory>entos iilos  dij}erfi<m  iri  Elamit us. reitat  claufula  verfus,ei7  non  erit  ?ens,ad 
quam  non  veniat.  quifpiam  e  profugts.  Non  polTumus  certo  ex  hiftoriisoftenderequadohoc  fuerit 
copletu  quod  dicit  Proph.ied  probabile  eft  fuifle  dilcerptu  populu  illu  quo  tepore  ccrrarut  de 
primatu  Proceres,qui  gratia  8c  opib'  floruerat  fub  Alexadro.  &  interl  nihil  erit  abfurdi  fi  dica. 

Pp.  iii. 


CAP.      XLIX  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

mus  hyperbolice  loqui  Prophetam:&  certe  modum  exccdit  ciim  dicit ,  Uttlla  erit  gem  adquam 
nonperneniataUqttis  exprofugis  E/jtm.lntelligic  quidem  gentesvicinas.veiiim  interim  ficn  poceft, 
vt  non  confugennc  ad  Ahaticos,quin  ponus  rcceflerint  ad  mare  Perficum,vtl  ad  Iwdos etiam. 
Sed  diximus  cur  interdum  admifceant  hyperbolas  lu«  doctrine,  ierui  Dei,quia  fcilicet  negocm 
eft  cum  hominibus  nimium  tardis,& qui  Deum  non  audiunt  loquent£,&  vix  mouentur  to  ful- 
min  ante.    N  unc  fequitur, 

37  Et  expauefaciam  Elam  coram  hoftibus  ipforum ,  &  coram  his 
qui  quorum:  animam  ipforum:  &adducam  fuper  eos  malum  excan- 
defcentKeiraemex,dicic  Iehouah:  &  emittampoft  eos  gladium  vfcuie 
dum  confumprero  lpfos. 

Hie  verfus  prarcipuc  demoftrat  Elamitas  ex  eorum  fuifle  numero ,  qui  immaniter  faruierat 
contra  Dei  populum .  neque  enim  fruftra  tantam  vindi&a;  ful  feueritate  contra  eo s exprimit. 
Tenendum  igitureft,Elamitas  fuifle  pracipuos  ex  Dei  hoftibus,  vel  faltem  fuifle  infignes  fic- 
<arios,qui  feie  oble&auennt  casdibusudeo dicit,  Confternabo,vel  expauefaciam :  rinn  lignifi- 
catc6terere,&  ideo  poffetverti,  Conteram.  Qui  vertunt  Profternanon  videtur  tenuiflequid 
difFerat  verbum  confternere,a  confternare:fed  expofitio  prior  melius  conuenit ,  quod  fcilicet 
Deus pauorem incutiet  Elamitis.antchac  enim  locutus eft  deipforum  fuga,&  exilio.  Nunc  ad- 
dit  cauiam ,  quia  fcilicet  expattefaciet  HUs  Deus ,  ©*  terrebit  coram  bosiibus  f»is ,  w  mn  audtant  cen- 
/7i?*rf  .SiCTnificatautem  his  verbis,vtcunque  bellicoh  fuiflerit  Elamita?,non  tamen  ftaturosvbi 
Deus  volet  mercede  lllis rependere,quia in  eius manu funt corda  hominu. Quanuis  ergo  fortes 
client  Elamit2,dcnutiat  Proph.fore  pauidos  ad con[pe5ium  boBiim,  ita  vt  illos  ftatim  diipergant, 
quoniam  fcilicet  Deus ipfos  terrebit. deindeadiugit,7)i<>f<«w^/.w/;«w/i«/r«f.Significathac  par- 
ticula  fe  non  fore  contentum  pauore illo/ed  vbi cceperint  fugere,  ie  deprehefurum  ipfos,quo- 
niam  vrgebit  a  tergo>  dum  fcilicet  impellct  hoftcs  iplorum .  Eft  autem  Temper  hoc  notandum, 
tribui  Deo  quicquid  videtur  ab  hominibus  proficilci ,  quoniam  homines  vtcunque  id  minime 
cogitent,exequuntur  tamen  eius  conhlium,  &  funt  non  tantiim  miniftri  ir2  eius,  led  etiam  or- 
gana.vocat  deinde  malum  excandefcentU  irxfux.  Videtur  quidem  hare  loquedi  ratio  afpera:icd  a- 
libi  diximus,Prophetas  non  fruftra  coniungere  iftas  voces,qu£  videtur  quodammedo  effe  d u- 
riores:improprie  iam  tribuitur  Deo  ira,in  quern  nulli  cadunt  afrcctus.  ied  vbi  ardor  ira:&  ex- 
candefcentia  ponitur,hoc  duplicat  vehemetiam,nempe  quo  excutiat  hominib  us  torporem,qui 
alioqui,vt  nuperdicebam,plussequo  funt  locordes.Denique  Exeandeicentia?  nomine  Prophe 
ta  nihil  aliud  lignihcat.quam  horribile  vindi&a,&  qua:  debeat  attonitos  reddere  cuncios  mor- 
tales,ita  vt  ftatim  quafi  exanimesconcidant,fimulac  audiunt  Deum  iratu.Interea  autem  often- 
dit  quod  dixi,Deu  grauiter  fuifle  infenfum  huic  populo ,  cui  extrema  qusque  minatur.  tadem 
dkit,Donecipfoscenfumpfero.Vidcmus  quod  dixi,  nonleuiter  caftigatum  fuifle hunc  populum, 
ficuti  aliorum  fada  fuit  mentio.  vnde  fequitur  i'celera  fuifle  valde  atrocia.  Videntur  tamen  pu- 
gnare  haec  membra,quoddifperget  Elamitas  Deus  per  omnesgentes.deindequdd  ipfosconfu- 
met.difperfio  enim  &  confumptio  inter  fe  longe  differunt.  Sed  confuptio  referri  debet  ad  cor- 
pus ipfumgentis,vel  ad  nomen:quafidiceret,nullos  fore  apud  Elamitas  fuperftites-.quiatranfi- 
buntinalienumnomen,&  tanquam  quifquiliae  euanefcent.    Sequitur, 

38  Et  ftatuam  folium  mcum  in  Elam :  &  perdam  illinc  Regem  >  & 
Principes/licit  Iehouah. 

Confirmat  quod  nuper  de  confumptioneattigif.fed  limul  adiungit  Deum  ita  fore  vindice, 
aefi tribunal eiuseffetere&uin ilia tcrra..Minztur  fe  perdithrumRegem,&  froceres.  haec  aute  eft 
ilia confumptiojficutiexpofuijnempequanuisaliquipriuatifuperftitesiintjnullum  tamen  fore 
populinomen,perindeacliprorfusefletextinSum  genus  illud.  led  etiam  haec  locutio  notanda 
e&,qnod  Deus  illkfoUumfumn  eriget.  Dicitur  autem  Deus  folium  fuum  erigere  vbi  regnat.Sed  re- 
gnum  eius  non  femper  aecipit  ur  in  bonam  partem .  Propne  dicitur  regnare  Deus  apud  fideles, 
quos  Spiritu  fuogubernat:itaregnum  Deiincipit,&  habetfuum  exordiu  aregeneratione  .  Sed 
aliquando,vt  iam  dixi,dicitur  Deus  regnare  inter  mimicos,  ficuti  vidimus  antea  de  AEgyptiis. 
Tunc  ergo  erexit  fuum  folium  ciimmemorabileiudiciumedidit  contra  Elamitas,quiaet  iam  fi 
czcutierint  Elamitx,tame  re ipfa  perlpicuafuit  Dei  potcftas,&  effectu  probauitfe  effe  Regem 
illius  populi,  cuius  fcelera  tarn  grauiter  vlcilcebatur :  breuiter  quemadmodum  dicitur  ceflare 
Deus>&  dormire,vel  iacere,  vbi  non  exercet  fuas  vindicias-.ita  hoc  loco  dicitur  tribunal  fuum 

erigere, 


IN   IEREMIAM.  3,4 

crigerc,vbicxercct  ofticium  ac  munus  iudicis.    Sequitur, 

39     Et  erit,  pofteritate  dierum ,  hoc  eft  dicbusfefientibus,\elfucceKu  die- 
rum:>coimenim,y)clrediicm>captmka.tem  Elam^dicic  lehouah. 

Hie  micigat  Dcusafperitatcm  vaticinii.quiafcilicet  tandem  colligct  aliquosex  Elamitis,& 
reftituet  ica  vt  rurlus  obtmeant  alique  locum  vel  gradum.  Non  dicit  in  fine  dierum  >  led  inttlligit 
poftmultosdics.-EWf  CTgo,fnaeJJit  temports  reducam  captmitatem  Elam .  liquxratur  quandohoe 
irnpletumfuent,  eerie  nulla  fuitilliusgentisrcftitutio,de  qualoquanturhiftoiiar.Sedminime* 
dubium  eft  quia  Prophcta  hie  fpem  faciac  Elamitis  quam  fecit  antehac  aliis  gentibus.nempe  vt 
coa!el"cantrurfusfubChnftocapite.QnanuisergoElamita:nonfuerintpofteacelebres,tamen 
fenferunt  hocnonfruftrafuuTcdiftum.  NecSpmtuslan&usabs  reillos  recenfet per os  Lucas 
inter  alios,qui  ad  Chnftumconuerlifuerunt.quanuisenim  Elamita:  eflent  fere  incogniti,  Lu-  A^1-9- 
castamenipfos  Medis&  Parthisconiungir.  Parthi,&  Medi,&  Elamitaednquif.  hoc  igitur  tern- 
pus  fuit  de  quovaticinatusfueratlerem.cumdicerctrurfumcolleftuiriElamitaSjVtnonper- 
pctuo  eflent  captiui.Qjauis  autcm  non  tunc  primum  fuerint  reuerfi  in  terram  fuam,fuit  tamen 
longe  inelior  &  optabmor  flatus, vbiadepti  funt  nomen,&  locu  in  Ecclcfia,&  regno  fpirituali, 
quam  S  omni  gentre  bonorum  floruiiTent  in  mundo.Et  icimus  has  partes  Chnfto  tribui,  quod 
Deusvelit  colhgerefubeius  manu  quicquiddiftipatu  eft  &  in  eaelo,&  in  terra.  Pars  huiusdif-  Co'-1, 
fipationis  erat  Dei  vindi&a  contra  Elam.Collc&i  igitur  fuerunt  vna  cum  aliis  Elamita: ,  &  ita 
quodam odo  tunc  per  Chriftum  mediatore  manum  ill js  porrexit  Dc  us,  8c.  ianuam  illisaperuit 
in  {pern  ialutisa:ternae. 

P  R  E  C   A  T   I    O. 

Daommpotens  Deus,cjuado  homines  dejfteratosdigndtusesatiquaconfolatione  cum 
merito  in  ipfos  ad  extremum  \fcjue  excandefceres:da}incjuam>\>thodie  quoties  irant  tuam 
accendmusfimulguftemuspatemam  tuam  mifericordiam,  &  difcamus  adte  confugere, 
&  (hem  ponere  in  Fdio  tuo  \>mgenito ,  we  \nquam  ita  dejjjondeamus  animos }  quinfem- 
perajhiremus  ad  earn  colkftioncm ,  cuius  hodie  cetnuntur  initia ,  &  cuius  vltimus  (f 
perfeclifjimus  etiam  ejftSlus  nos  incalomanet per  eundem  Chnslum  Dominum  no- 
rum,     Amen. 


ft 


C  A  P  V  T  QV  I  N  QJf  A  G  E  S  I  M  V  M. 

Ermoquem  locutus  eft  lehouah  fuper  Babylone,  fupcr  ter- 
ra Chalda^orum,  in  manu  Ieremix  Prophets. 


H 


A  c  t  £  n  v  s  Prophetanofterdifferuitdevicinisgentibus,qua:crudeliter 
vexaueranteleftumpopulum. fuit  autem  hare  aliquaconfolatio  cumintelli- 
gerent  nln  Abraha:  fulcipi  a  Deo  cauiam  lua:  falutis,&  il'  um  effe  vindicem  tot  iniuriarum,quas 
perpelii  fuerant.ledconlolatiojllaeratmediocrisduntaxat  :  imo  poterat  frigereapudmultos, 
quia  interim  nulla  erat  ipes  reftitutionis:eft  enim  ilia  perquam  tenuis  coniolatio,  habere  plures 
mileriarfocios.atquilitantumdocuiffetleremiasnullosexpopulis  quimolefti  fuerant  Eccle- 
lix  D:iforennpunitos,intereapoterantobiicere  Iudxife non leuan  alius calamitacibus,q uo- 
niam  florebat Monarchia ilia  Bahylonis,&  erant  abforpti  quad iepulchro  perpetuo.  necelTe i- 
gitur  f  Lilt  prasdici  quod  hlc  legimus.  Etfi  autem  hoc  vaticinium  poftremo  loco  ponitur ,  notan- 
dum  eit,Prophetam  ftatim  ab  initio  libere  dilTeruiffe  de  clade  &  excidio  Babylonis,  quod  ante 
viium  tuit.Ccterumjhajc  Prophetia  quali  claulula  hbri  fuit ,  vt  mingartt  dolorcm  apud  miie- 
ros  exulcs,tum  audirent  non  fore perpetuam  tyrannidem,qua  fuerant  oppreifi,&  fub  qua  iace- 
bant  tanquamexanimes.Nunc  ergo  tenemus  cur  ProphetaiodonatusfueritdeBal  yloniis,  & 
eorum  intentu.  Cxterum  longius  prajfari  de  Babylonefuperuacuum  efletjquia  fatistenent  qui 
funt  exercitati  in  Scnptura,Iuda:os  tandem  affli&os  fuilTe  a  Bal  yloniis ,  vt  pellet  videri  delct u 
eorum  nomen.Ciim  ergo  reda&i  eflent  ad  extrema,non  minim  eft  li  Propheta  hlc  aftinnet  Ba- 
tylonios  tandem  daturospcenas,i'dque  non  tantum  vt  Deus  erga  ipfos lc  oftendat  lceleru  vin- 
dicem,fedvtmiferiexulesagnofcantfenonprorfuseffercicftos,quinpotiusDeumgererecu- 

Pp.    liii. 


CAP.L.  IO.   CAL.    PR  AELECTIONES 

ram falutisf use  .Nunc  tenemusfinem  huius vaticinii.  Strmo  ^m(\\i\t  ^.tboUAqutmUcttt  us  eHfuptr 
Bdbylone  ,fnper  terra  Chaldaomm  in  manu  leremix  Prophet* .  More  fuo  tcftatur  fe  non  proferre 
fuahgmenta,ted  Deum  effeauthorem  huius  vaticinii: intereatamen  gloriaturfe  effe  Dei  mini- 
ftrum,quia  Deus  non  femper  defccndit  e  cxlo  queries  voluit  gratiam  fuam  patefacere  Iudxis, 
fedquemadmodum  habetur  Deuteronomiidecirnoo&auo,iolitusfuitloquiperferuos  luos. 
DeutM-i  •  infumma>iercrniascornmendatqu2pofteadifturuseft,vtrcucrentcrexcipiant  ludaunontan- 
quam  hominis  commentated  oraculaprofe&aecselo.    Nuncfequitur, 

z  Nuntiatein  gentibus,audire  facite,/wc  eft  promulgate)  &  tollitefi- 
2tium,promuIgate,ne  taceatis,dt/  vcrbumjie occukctis ,dicirx,Capta  eft  Ba- 
by lon^pudefadus  eft  Bel,,  cot  ritus  eft  Merodach,pudefacla  flint  fimu- 
lachra  eius,contrita  funt  idola  eius. 

Non  fimplicibus  verbis  predicit  Babylonis  interitum,quia  nihil  fuit  tunc  magis  abfurdum^ 
quam  proferre  qua:  tandem  lpioeffe&u  Deus  comprobauit.Sedquoniam  Babylon  erat  caput 
Oricntis  nemo  putaffet  henvnquam  poffe  vt  veniret fub alienam  poteftatem.  dePerlisnemo 
vnquam  id  fuiffet  imaginatus-.erant  enim  remoti.  quantum  adMedos  fpectatiqui  propiores  e- 
rant,fcimus.fuiffedcmeriosin  fuislautitiis  ,&tantum  fuiffefemiuiros.Cum  ergo  tanta  effetin 
Medis,&  fere  muliebris  mollicies ,  &  PerJaretiam  procul  abeffent)  8c  inclufi  iuis  montibus,Ba- 
bylon  tranquille  potiebatur  imperio  totius  Orietis.  Hie  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  rem  que, 
poteratvnoverbobreuiterexprimi,pliiribusamplificet :  Kuntiateinter  Gentes,m<\\iir.,promul~ 
r4te,tollitefignum,protrmlgate,  rurlus .  quorium  ifta  verborum  congeries  J  nempe  vt  ditcant  fide- 
lesfenfusfuosattollerelupramundu,&expc&are  quod  tune  omnium  iudicioincredibileerat. 
hxc  enim  fecuritas  oftendit  leremia  non  futiliter  diuinare que,  profert,  fed tonare  quafi  e  cejo, 
quonia  fcit  vnde  acccperit  hoc  vaticinium.Hic  aute  eft  ^Tomu\gmOyBabylonemeJJecapt.im,Bel 
confufum  efie,®-  Merodxcb contritmn ■  Nefcio  cur  exiftiment  quidam  Merodah  fecundum  fuiffe  i- 
dolum.nam  quod  ad  Bel  pertinet,  fcimus  Baby  lonios  illo  deo  fuiffe  conrifos,  vel  potius  illo  fi- 
a;meto.Sed  Propheta  hie  potiusfubiicitnomeRegis.quod  erat  perquamcelebre  apudlud^os, 
vt  oftsndatBabylonemcum  fuis  prsddiis  8c  opibusiam  deuotam  effe  fuoexitio .  fcimusenim 
homines refoicerepartim ad Deum.partim  veroad  humanavel  terrena  media. ita  Babylonii 
i.;&abantfe  effe  fubtutela  Bel,  &audebantilludidolum  Deo  viuo  fuperbe  opponere,quem- 
admodum  faciunt  incredulndeinde  lecundo  loco  inebriati  erant  fiducia  (ux  potential.  &  hypo- 
crifis  femper  regnat  inter incredulos,vt  plusfibi  multo  arrogent,quam  fuis idolis.  Perinde  jgi- 
tur  eft  acli  diceret  Babylone  effe  captam,Bel  effe  confufum,&  regnum  effe  fraftum, vel  contri- 
tum.Dixi  nome  Merodach  fuiffe  fans  vulgatum  inter  Iudxos,&  ht  mentio  tarn  patris  quam  fi- 
liiapudlfaiam,&  in  Sacrahiftoria.Nonmiruigiturcft  ii Propheta  vfurpetnome  Regis  mor- 
■r9''  tui,quoniam  fuerat  in  magna  exiftimatione>qucmadmodum  vidimus  cum  a&um  fuit  de  regno 
*'  _  Syria:,poni  nomen  Benhad ad.-tamen  nemo  quantum  coniicere  licet,tunc  erat  fuperftes  hoc  no- 

minc:led  quoniam  Benhadad  fuis reb"  geftis ita  innotuerat,vt  fuperartt  omnes  alios  Syria:  Re- 
ges>Propheta  in  medio  pofuit  illud  nomen. Eadem  nunc  eft  ratio  Merodach,meo  iudicio.  Sum- 
ma  eft,quanuis  Babylon  exiftimetfe  foretutam  &  faluam  auxilio  fui  idoli;deindeopib',  &  bel- 
lica  potentia,&  aliis  prxfidiis  quibuspollcbat,nduciam  eius  fore  inanem  &  friuolam,quoniam 
Deusidolum  ipfumpudefaciet,&Regemconfringet.deindeiterureditadidola,nequeidabf- 
queratione.namhocmodoreuocatadverum  Deum  fuospopulares.deindeadmonui  quam 
deteftabilis  effct  idololatria  qua:  tunc  regnabatapudGhaldxos.  Opus  aurem  fuit,Iuda:is  pro- 
poni  hanc  doftrinam,&  inculcari,  ne  fcilicet  fefe  proiieerent  ad  fuperflitiones  Gentium,  quem- 
admodum  factum  fuit.  Sed  propheta  c&fulto  locutus eft  dc  fculptilibus,&:  idolis,  vt  fcirent Iu- 
dxi  vnicum  effe  Deum,quiillos  adoptaucrat,&  itain  eius  potentia  acquiefcerent,  ac  icirent  va- 
na  effe figme;ita,qua:magnifiebat in totomundoapud Gentiles  &  incredulos.  Nuncfequi- 
tur, 

3  Quoniam  afcendec  contra  earn  gens  ab  Acjuilone,  cjuse  ponet  ter- 
ram  in  vaftitatem,&,vf,non  fit  habitator  in  ea  ab  homine  vfque  ad  be- 
ftiam.fugerunt,  abierunt. 

Tenendum  memoria  eft,quodnupcrdixi,Proph.pluribusverbisinfiftereindeicribendo 
Babylonis  interitu;quia  non fatiseratprzdieere  quodfuturumeraf.fed  quonia  vacilaffentin- 
iirma;  mentes,oportuit  adiungi  hanc  confirmationem .  Poftquam  ergo  de  potentia  Babylonis, 

&de 


IN   IEREMIAM.  3*j 

&  de  idolis  locutus  eft,nunc  modu  defignat  ipfius  cladis:quia  fcilicet  vcnict  gensab  Aquilone, 
refpe&u  fcili.cetChald£*.fignificatautemMedos,&  Perfas,vtcommuniterlentiunt  Interpre- 
te$&  hoc  probabile  rcdditur,quia  paul6  poft  lubiiciet  tunc  vcnturos  efle  Iudxos.  Quonia  er- 
go hec  duo  limul  coniungic  Iercmias,nempe  cladem  Babylonis,&  rcftitutionern  Eccleii*  Dei, 
probabile  eft  verba  fieri  de  Medis  &  Perils:  tamen  li  propjus  omnia expendam us,  non  dubium 
eft  quin  longius  hoc  vaticinium  debeat  extendi:  Sc  id  melius  patcbit  ex  progreflu  .  Simplicitcr 
nunc  dicit venturamgentem ab  >Aquilme,qux porut  terram  in  yaslitdtem-Hxc  particula  oftecht  non 
polle  vaticinium  hoc  commode  reftrin^i  adtempusquocapta  fuit  Babylon  dCyro.namfci- 
mus fuifle  proditam  a  duobus  Satrapis  cum  diuturna  fuiflet  eius  obiidio :  Sc  tunc  epulabantur 
tanquam  inakapace,&  fucrunt  hoc  mododcprehcnfi,vtteftatur  Daniel,  euifubferibunt  & 
profani  Saiptores.Iam  Xenophon  teftatur  Cyrumvfum  fuifle  magna  dementia  &  humani- 
tate,&ita  moderatumeflefuam  victoriam,vt  Babylon  vidcripoflet  non  fuifle  capta:  mutaue- 
ratquidemdominos,led  talis  fuit  mutatio,quam  facile  pcrfcrretciues.atquipoftea  durius  tra- 
ftatafuit  cum  earn  recuperauit  DariusoperaZopyri:dcfeceratenimBabyl6aPeri:s,  &iugum 
excullerat:Darius  cum  fruftra  oppugnallet  tande  vnius  homiriis  opera  earn  recepit;Zopyrus  e- 
m  abiciderat  libi  nafu,mutilauerat  aures  &  genas,  &  hoc  deformi  habitu  iimulauit  ie  eile  ti  af- 
fugam,&  conqueftus  eft  de  faiuitia  &  bai  barie  Regisfui ,  cui  tamen  eratamiciffimus :  vrbsno- 
fturnismfidiispaulopoftcaptafuif.tuncfufpenfa  fucrunt  in  medio  foro  circiter  quatuormil- 
liaProcerum,neque  Darnis  vulgopepercit.Videtur ergo  Propheta  comple&i  fecundamillam 
cladem  cum  pradicit  vaftatum  iri  totam  terram .  Neque  hsc  ratio  videri  debet abftirda :  Pro- 
phets enim  licdifferuntdeiudiciisDei,vtIongiusdingantfuamdoftrinam,quam  ad  pr$ludia, 
quale  fuit  de  quo  nunc  loquuti  fumus.Cum  ergo  capta  fuit  Babylon  a  Perfis,recepit  iugum,  & 
cum  dominareturaliis  omnibus  populis.feruiliter  fuit  fuba&a.  fuit  enim  magna  truculentiain 
Periis,quemadmodumfatisnotum  eft,  &  earn  vehementerexaggcrat  Propheta  Ifaias  pluribus 
locis.Interea,  quemadmodum  dixi,  ftetit  facies  vrbis :  fpoliati  fuerunt  dues  auro  &  argento ,  Sc 
.  pretiofa  fuppelle&ile  :  neccflc  fuit  feruire  exteris.  fuit  hoc  illis  acerbum:  fed  vbi  Darius  vlt  us  eft 
eorum  pcrhdiam  ,  &  fulpendit  tot  Proceres,  hoc  eft,  circiter  quatuor  millia :  deinde  promifcu& 
fudit  fanguinem  populi,&  vrbem  ipfam  prxdx  militum  fubiecit: tunc  certe  fuit  plenius  repra:- 
fentatum  quod  nunc  dicit  Propheta.Interea  voluit  Deus  prrludere  huic  vindicte  cum  fubiecit 
Babylonios  Medis,&  Perfis.     Nunc  fcquitur, 

4  Diebus  illis,  &  tempore  illo^fednypropne/^mjicat  condiSlum  dutpr<£- 
fixttmtempus,  dicit  Iehouah,Venient  filii  ifrael  ipli,6c  filii  Iehudah  fimul> 
eundo,&:  ftendo  venient,&  Iehouam  Deum  fuum  querent, 

Nunc  Propheta  co alium  Dei  familiarius  exponit,quod  fcilicet  tam  graue  pcenam  fumen- 
do  de  Ghaldaeis,confulere  velit  fuse  Ecclefia?.  nam  fi  tantum  loquutus  effet  de  vluone  Icremias, 
poterant  Iudxi  adhuc  excipere,  Hoc  non  admodum  nobis  prodcrit,Deum  efle  feuerum  vindi- 
cem  crga  hoftes  noftros,quia  manebimus  fub  eorum  tyrannide .  Propheta  igitur  oftendit  con- 
iun&am  fore  cladem  Babylonis  cum  liberatione  eltdi  populi,  &  ita  quafi  digito  monftrat  cur 
Babylon  fit  perdenda,nempe in  gratiam  elc&i populi,  vt  ita  miferi  exulesanimos  colligant ,  nee 
dubiterit  Deum  tandem  propitium  fore,quemadmodum  illistcftatus  fuerat  Ieremias,  nam  tern 
pus  feptuagintaannorumprsfixeratvt  vidimus.  Derifus  fuit  a  Iudans.quiitaaflueuei  at  ad  du- 
ritiem,vt  pro  nihilo  dqcerent,  vcl  ialtem  pro  fabula  habcrent  omnes  Dei obiurgationes,  &  mi- 
nas.deinde,vidimusipfis  delicias  fuifle  fa&asapfeudoprophctis.Nunc  Ieremias  pi  omittitDcii 
foreipforumliberatorem  poftquam  tranfa&um  fueritexiliitempus,dequo  concicnatus  fue- 
rat  Traquetenemusrationemcontextus  vbi  Propheta  poftquam  attigit  interitum  Babylonis, 
fiatimtranfuumfacit  ad  Dei mitericordiam,q us  feexeretergaludaros poftquam  defun&i  fue- 
rint  iuftis  poenis,D;Vt«/  ergo  illis-,  ©•  tempore  Hie-  Adiungit  tern  pus  illud  condiftum ,  nedubitenc 
Iud«ipcffumituroscffeChalda:os,quoniam  Deuseosexitio  deftinauerat.  YHc\t,V enientfilij 
lJrAel,ipfi,crfilfi  Ielwdahjimul^t  tamen  fua  defideria  fuftineant.  Hie  commendat  magnttudinem 
gratis  Dei,  quoniam  longe  optabilioreritEcclefise  conditio  poftexilium,quam  antefuerat. 
leimus  enim  fuifle  decern  Tribus  diuifas  a  regno  Iehudah;  diffidium  vero  illud  perinde  fuit  at- 
quelaceratio corporis.  Dcus enim hae lege femen  Abraha»adoptauerat,vtefl'ent  vnum cor- 
pus fub  vnocapite-.ipfiautem  dcfe£honemfpontefecerant,itavtregnum  vtrunqueeffet  muti- 
lum:regnum  verd  Ifrael  eifet  maledictunv.defecerat  enim  a  familia  Dauidis'.  ilia  vero  erat  quz- 
dam  impia  Dei  abnegatio.Cum  ergo  fe  alienaflent  filii  Ifrael  ab  Ecclefia,  &  regnum  dece  Tri- 
buum  effet  quafi  adulterinum,certe  conditio eorum(quanuispariter  tam  Ifraelirs,quamlud£i 
cffentinebriaufuisvoluptatibus)fuitmifera.Qu.idawcnuncPropheunofter?Rfflf^«»r,inquit 


CAP.      L.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

vno  confenfufilii  ifrttel&rfilij  lehudAh,hoc  cft,Deus  non  tantiim  dilperfione  lllam  colliget,fed  re- 
medium  adhibebit  vt  nulla  fit  ampliusdincnfio:quinpotiusfraternavigebitc6corciia  inter  de- 
cern Tribus  &  inter  lehudah,vbi  Deus  iterum  ipios  ad  ferccipict.  Nunc  ergo  tenemus  confiliu 
Propheta::ita  fubeft  tacita comparatio inter  pnorem  ftatum;& inter  eum  que  vix  poterant  lpe- 
rare,pcftquamrcuerfifuiffentabexilio.n:hilenim  melius  eft  fratcrno  conlenfu,  queadmodum 

P/d/.i3  3-i,  diciturinPi'almo,  Qiiambonum&quamiucundumhabitarc  fratresiiniul  .nam  Regnum& 
Sacerdotium,qua;  erant  quafi  duo  pignora ialutis  popuh,ncn  poterant  conliftere,  nili  Iudau  fi- 
mul  effent  concordes  cum  lfraclitis.diu  auie  fuerant  alunati  aln ab  ahis:ita  cxtin&a fucrat  pi x- 
cipua  Dei  gratia  triftiillodiuortjo  .  Nunc  Propheta  dicit//W^»/Km:dicit,EWe>e^eWow- 
»««rpoffet  hoc  videricontrariumi"crjtent)xPialmivbidicitur,Ei]ritesibam,&r!ebar.itariqi.a 

Vfal.u%6.  icm[nir)tcs-  venientesautem  venienicunila:titiagcftantesmanipulos  fuos.Propheta  hlc  dicic 
Venturas effe cum Uchrymis.  quomodo  hsec inter  leconueniunt:  nempepoflumus lachiymasacci- 
pere.que,  pra:  gaudio  manabant,vel  pise  admiratione.lcimus  enim  lachi  yaiascri;mpeie non  tan 
turn  ex  tnftitia,fed  ctiam  ex  gaudio'.deinde  vbi aliquid  inopinaturn  nobis  accitLt,  etiam  d^fluut 
ex  oculis  lachrymal,  poffumus  ergo  fie  accipere  Prophets  verbajVehturosciTc  Hedo,quia  tunc 
fentient  Deum  fibuffcniifcricorde.  Vcrumquia  niagisiimpliciteradmceroremrefcrrclibct, 
poterunt  LOciliari  hitc  duo  inter  fe,quod  v  eturi  effent  ludsei  cum  gaudio, &  fimul  cum  criftitia, 
non  Iblum  quia  non  porerattam  cit6obliterariexeorumanimismemoiiaexilii:lcdqiiiafce- 
lerum  fuoru  reminilcioportuit:videbani  Teplum  dirutu,terra  vaftau,  quxfpeciaculaextor- 
iiffent  cedes  lachi  ymasaiaduriflimis.  ab  vnaigitur  parte  materia  gaudii  data  jllisfuirfinterea 
fcimusfuiiTe  ljchrymatos.&  Proph.etiaHaggaihociatisclareexpi'imit,qu6dlenes,quivide- 
^  '  rant  pnusTep!um,animosdelpondel  at.quianulluserat  talis lplcndor,qualem ante  conipexe- 
rant.Q^.icquidiit,Proph.rignirlcar,quanuisnoncareatreditusmulnsniolcftiis,Iudxos  tamen 
venturoseiTe.Dicit)A't»*f»/>fwV»</«»>hoccft,proncilcendoproficifcetiir)c<r_^fi»»r,qiieadmo- 

Vfil.%4.7  (}jUm  dicitur  in  alioPlalmo  venturosperlocadeierta&arida.  Senfusigitureft,  quanuisarduu 
fit  &laborioium  iter, Iudseostamen  alacriterrediturosinpatriam,vtnullilabores  iplbsfati- 
gent ,  quin  pergantin  fuoitinerc .  Adiungitquod  prxcipuumerat,  nempewn/wraf  vt  quzrant 
Deum  fuum:ahoqui  inutilis  fuiffet  loci  mutatio,nili  vennTent  animati  ad  Deum  coltr.dum.  cul 

VM  1 17  4  tusenimDeicefIaueratexiliitempore,quemadmodiiminahoPialmorurfusdicitur,Q^omo- 
do  cantabinuis  cantica  Deo  noftro  in  terra  alicna  2  Ergo  Propheta  hlc  admontt,  l'olida  &  per- 
feSamfore  Dei  gratiam,quianon  tantiim  redibuntinpatriam  Iuda:i,vteapotiantur,fedvtil- 
lic  lurius  crigant  Dei  cultum,&  habitent  quafi  fub  eius  euftodia.     Scquituij 

5     Sioti  inter  rogabunt  wiam^hoce^ljnterrogdwitde  vw,verfus  Sionem 

iliac  fades  eorum  .'Venue,  &  copulate  vos  lehouaj  fecdere  perpetuo, 

quod  obliu ione  non  delebnur, jubandicndum efirclatmnmpronomm } quodo- 

wifium  es}. 

Seiplum  phiribus  verbis  explicat,  qubd  i'cilicet  interrtgabur/t  obuios  devU-,  quod } '/tries if ftrum 
trunt  dtfixa  verfaj  Sionem  ,quod  etiam  le  mutud  cohortabuntur ,  vt  Deum  requirant ,  &  lefe  ei 
adiungant  fcedere  perpetuo.  nam  vtrunque  membrum  hlc  complcctitur  Propheta ,  qubd  fcili- 
cet  ludxi cum  llraclitisnon  tantum  in  patriam  redibunt,  vt  percipiant  frinSus  opirnx  &  fcecun 
dae  regionis,i'ed  etiam  vt  Deoexhibeant  debitum  cultum:  deinde  mhil  lllis  tarn  fore  moleftum 
quin  iuperentomnesdifhcultates,  &  omnia  obftacula.  Prmbdicitin?emgatt>rosdevi.<,  hoc  li- 
gnum eitperfeuerantia:,S;o»fw/«/m"e£^«»f)hoccft  ,interrogabunt  qua  cundum  fit,vtperue- 
niant  Sionem. Qjemadmodum  iam  dixi,  his  verbis  Propheta  defignat  conftintiam,  &  ftudium 
yifatigabile:quali  diet  retjQ^ianuis  iter  fa&uri  lint  per  incognitas  terras,imo  per  multaloca  dc- 
uia,minimetamcnfra&iimiri,qu6  minus  inter  rogcntquolqueobuios,donec  per  uenerint  Sio- 
nem.hoc  eft  vnum  delude eodem  ienfu  adiungit: ,1  Urn furies e arum.  Scimusenim  fijpemutaricon 
liliavbiresaduerlic  nos  impediunt.namquiluicepitaliquamcxpeditionem,  fi  videatiterfibi 
effe  nimis  difricile.retro  curium  fle&ic  Propheta  autem  teftatur  nullam  fore  pcenitertiam ,  que 
Iudsos  auertat  a Te&ita,qtiouiMmfacieseornmerfwty>erfuj  Sionem , hoc  eft , oculos  iuos  illuc con- 
uertent&coniicient,nequepotcrunt  aliodeflefti .  Tertio  idiungitexhortationisformam,  Ve- 
nite,qr  copuUbuntur  leboux  DeoipfirttmfcedereperpetKo.Hlc  Propheta  primuni  oftedit  ludatos  ita 
animatosfore,vtaliialiisftimulosaddant,& hue  pel tinetverbumvf»«'/f. deinde adiugitjA^/;^- 
r<"t«»/(illic  eft  mutatio  pcri'on$)vr  4dh<ere,t»t,in<]iut,\ehoint  faeder?  perpe  tHo-,quodohliuimenondele- 
i»'«y.Iterum  repctit  quod  dixerat.nempe  non  redituros  effe  in  patriam  exules  vt  rani  urn  lllic  de- 
iitientur,feiJproponitaliumfinem,vt lcilicet  Deo fecoiungant.deniqucfigniricataliquid me- 
lius Sc  prxftantius  Deum  lllis  daturum ,  quam  vt  alliciat  cos  rerrenis  vol  uptatibus .  Sed  notan- 
dumeft  quoddicit,V;<««ft<e)'MWf(adha:rebunt,ad  \crbum)IehoiHtfadereper[>ett«>.t\ib<:fi.  enini  an- 

tithefis 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M.  #6 

tiichelis inter  fcedusquod  irritum feccrant ,  &  foedus nouum, quod  Deuscurniplispacilcetur, 
<he  quo  locutus  eft  leremuscap.  j  i  .foedus  quidem  Dei  l'ua  natura  femper  fuit  inuiolabilemeque 
cnim  ad  cercos  annos  promilitfefore  Deum  Abrahx.-fed  adoptio  illa,qucmadmodumteftatur 
Paulus,rixa  manet,nequc  vnqua  mutaripotcft.ergo  ex  parte  Dti  feed  us  crat  stern  urn:  fed  quia  Rcm.iup 
tfoedifragi  fuerant  Iudsi,idco  vocatur  foedus  illud  fragile.&  hac  rationedicebat  Propheta>  VI- 
timis diebus foedus feriam  vobifcum non quale pepigi cum patrib9 veftris: ipfi cnim irritum fe-  $"&*  i'V- 
cerunt,inquit- Idem  nunc  quanuisbreuius  repent  leremias,ncmpeIudsos  in  gratiam  redituros  }  *" 
cum  Deo.non  ad  mometum  duntaxat,fed  vt l'emper  vigeat  fa*duseius:rarioautemexprimitur 
illo  ji.capite.quia  Deus  Legem  fuaminlcribet  vilcenbusipiorum,&infculpet  in  corda  eorum.  , 
nequeenimeftin  hominumarbitrioprsftarefe  itaconftantes,  vtnunquamintercidat  Deifce-  <^r',j1, 5* 
dus:iedquodhiclubticetProphetapetendumexilloluperioreloco,nempecuniIudsi  reucrfi  I 
fuerint,iicdc  intcgro  validum  fore  &  tixum  erga  ipfos  Dei  fcedus,vt  nunquam  poiikintcrcide- 
re,nempe  quiarenouabuntur  ipforum  corda,vt  hdem  Deo  leruent,neque  lint  ampliusapofta- 
ts,quemadmodum  ipforum  patres.Poftea  adiungit,  tlontr-tdetur  obliuionifadus  Mua.vndc  colli- 
gimus,pexpetoitatemdequaloquutuseft,fiiiffefundatapotiusin  mera Dei beneuoletia, quam 
in  ipliuspopuIivirtute.Fcedus ergo perpetuum  vocat,cuiusnunquaobliuifccturDeus, quia 
fcilicet recordabitur lux  miiericordis erga electum  populumi&aua'uisindigniiint  quos  com 
ple&atur  tanta  gratia,  &  quos  refpiciat ,  tamen  vt  continuetfuain  mifcricordiam  pcrpetuo  vf- 
que  ad  Chrifti  ad  uentum  .nam  hie  locus  iam  clare  oftendk  non  poiTe  aliterexponi  hoc  vatici- 
nium,quam  de  fpirkuali  Chrifti  regno.Reucrfi  quidem  erant  ludsi in  patriam :  ied  erat  exie;ua 
man  us  duntaxat.demde  vexati  fuerant  multismoleftiis :  Deus  etiam  afflixerat  "eos  terra;  ftenli- 
tate, fueruntetiamattriti  variis  cladibus  bellorum.quomodoigitur  Prophets  ita  extollunt 
tantoprre  gratiam  Dei, qus  non ka  rcfplenduk in  illo  populo?  nempe  quia  comprehendunt 
Chrifti  regnum  .quotics  cnim  de  reditu  populi  verba  faciunt,  tranfeendunt  vlque  ad  praxipua 
liberationem,quemadinodumdiximus.  Interea non  fequor  noftros  lnterpretes,quiallegorice 
exponunttanium  hate  vaticiniadeipintuaii  Chrifti  regno,  fimpliciter  enini,vclfccundum  lite- 
ramjVtloquunturAi^bentftimihajc  verba,quodDeus»unquamtradetobIiuionifcedusfuum, 
quiafaiicetretinebkludsosinpoffeffione  terras,  fed  hoc effetnunis exile, niliprodiret  in  me- 
dium Chriftus  in  quo  f  undata  eft  vera  foederis  perpetuitas,  quia  fcedus  Dei  non  poteft  feparari 
a  foelici  ftaw.Beatus  enim  populus  cui  Deus  oftedk  fe  elTe  in  Deum,  v  t  dicitur  in  Pialmo .  nunc 
er^ocum  timmiferifuerintIudsi,fequkurnon  paIamapparuilTe,velnon  confpicuum  fuifie 
D.i fcedus.Ergo ad  ChriftumvfquctranfcederenccelTe  eft,  queadmodumahbi  vidimus  hunc 
latum  efTe  morem  Prophetis.    Nunc  ingreditur  Propheta  nouum  argumentum, 

6  Grexperditusfuitpopulusmeus,paftores  eorum  errarefecerunt 
ipfos,permontesabicrunt,amontcincollemprofe<3:ifunt,oblitifunt 
accubicus  fui.  fed  quia  fomtborohgiumbicfubfiflam. 

P   R.  E  C  A  T    I  6. 

Da  omnipotens  Deus,ne  inebtiemur fuamiate  terrene  benedi&ionk  qua  nos  afiduh 
profequeris  fiddifcamus  covfeedere  adjfiem  \itce  cxleftis  &  beatitudinis  <eterna>:  & 
interea  ficguSiumptrapiamus  omnium  bonorum,  vtdifcamus  te  effe  wexhau'slumfon- 
temoninisfccliciutis  ,\>ttibifmcerocorde,  {fperfecla  intcgritate  adhcere amus ,  donee 
tandem  collgamuradfruitionem  illius  regm,quod  nobis  pe pent f anguine fuo  vmgenitus 
Tcilius  tuus,     Amen. 

CO  m  p  a  r  a  t  fexto  verfu  Propheta  Deipopulumgregiperdito.diek  ergoIudsosTu- 
gAtosfuijje  per  montes,c? profeclos  a  montein  c«#fw».culpam  reiicit  in  paftores,a  quib*  miter  ll- 
le  populus  abduct  us  fuerat  in  errorem.interca  Deus  non  extcnuat  culpa  popuh,neque  hoc  con 
filio  paftores  accufat,ac(i  eorum  fcclus  &perfidiapopuluabfolueret;ledpotiusmagnitudinc 
gratis  fus  commendat  hac  circunftatia,quod  mifertus  fuerit  grcgis  perditi>&  defperati.  Nunc 
ergo  tenemus  Prophets  mentem  cum  in  perfona  Dei  lie  \oquitur.,fopulut  mettsfutt  grex  perdttio- 
rtifizsr  paBeresfidnxerunt  eum,per  montts  errarefecerunt  a  monte  in  collem.  dicit  oblitosfmjj'e  acatbiitu, 
quia  vbi  nulla  eft  cerra  ftatio ,  oues  non  habent  locum  vbiquiefcant.feimusgrcges  reuerti  ad 
fuascaulasfubvefpem.Sed  Propheta  dicit  Iudsos  quo  tempore  fueruntdiffipatijoblitosfuifle 


P/W.I44-" 


cAp.    L.  IO.   CAL.   PR.AELECTIONES 

accubi;us,quia  fcilicet  nullum  erat  illis  certum  hofpitium.      Pufteaiequitur, 

7  Omnes  qui  inuenerunt  eos  comederunt)&  aduerfarii  corum  di- 
xeruntjNon  peccamus,quiafceleratifuerunt  contra  IehoLiam.-hdbita- 
culum  iuftiti*e,&  expe<5tatio,vc/^^patrum  iplorum  Jehouah. 

Profequiturlerem.eande^o&rina.narratenimquammiferafuerit  populiconditio  donee 
eum  refpexit  Deus  vt  fuccurrerct  euis  malis.  H.ec  enim  i6parauo,vt  nupcr  dixi,magis  llluftrat 
D^i  gratia.quddfcilicct  populu  fufi  quafi  ab  infensexcitauent,iuin  ciTet  vique  ad  defperatio- 
ne  afrli&us.Pnmo  ii.lcit,Quku»que  inuenerunt  ipfos  vorrfr#»r>hoceft,quicuque  iplos  na&i  iunt,pu 
tarunt  libiparatam  eiTeprxda.deniquc  iigniheat  expoiitosfui(Ieobuiisquibufiibet:diindeho 
•ftcsadLOillisnonpcpeixiire,vtgloriarentur  iniualxuitiaJdeoadiungitio£f««)-ww</t.vj^f>No« 
feccanius,qinafceleratifi<erunt  i  t  UhottMtt.qaib9  verbis  intelligit  Propheta  comaiorcliccntiagraf 
latosfuilFehafteSjquiaputaba^ie  id  impure  fa&uros.Similis  fere  eftienteua  u.cap.Zachari^, 
Zdflf.11.5.    Yj:)j^cjea,tur,Q>ucunquecomcderuntipfosnonpeccarunt)&quiipiosvorabatdixerunt,Bc- 
nedi&us  lit  Dommus  quinosditauit.ied  propius  expendere  conuenit  Spiritus  lancli  conlilium. 
Oftedit  quidem  Propheta  Iuda:os  ad  extremafuilTeredaftos,vtnoiuantumcrudcl)tcr  afflicli 
fuerint  a  (uis  hoftibus.ied cum  maxima  contumelia.interea  tamen  admonct  vt  rcfipiicanr,  quia 
cum  totus mundus iplos damnarct,non  fuit  conientaneum  vt  Dcus  non  vocant  eoi  um  lcelera 
ad  rationcm.Ciim  ergo  ftatuit  cun&os  mortales  iplis  iudices,obliqie  eos  perfiringit  &  ftimu- 
lateorumconlcJentijs,  vcfeiant tandem  libinegotium  forecum  Deo  .cum ergo dicit  Zacha- 
rias,Quiipibs  vorarunt,dixerunt,Benedi&us(irDominus,fignincatpopulikclera  ad(.6mani- 
fcfta  eilc  omnibus,vt  profani  etiam  quique  ipios  extrema  pcena  dignos  ludicent.nam  his  verbis, 
Bencds&uslit  Dominusquinosditauit  ,intelligit profanes  homineSjciimliidarositalpoliaue- 
rint&  diripuerint,ade6noniritaftum  vllopudore,vt  poriusiuperbiat,quaiieir.snu  Dei  client 
locupletati  ilia  pi  xda:iic  etiam  hoc  \ocO)Quia<ncjf<e  inuenerunt  eos  comederutit,  er  ho  fie  s  tor  tern  di- 
xertmtjim pecc<onus :  qunrclfceleratienimfueruntin  lebouam.  Deniqueintelligit  Propheta  Iuda'os 
nontantiisnhoftiumrapaciratU&auaritia;  ,&  crude  litati  fore  obnoxios,  Ted  maximisquibuf- 
que  contumeJiis.Interea ipios hortatur ad  poenitentiam.lienimnadamnanturtotiusmundiiu- 
dicio,ablurdum  eft  nonattollerementes  ad  cxlefte  Dei  tribunal. Nee  mirum  titqi;6dincrcdu- 
linomen  Da  vl'urpant.hoc enim  iatistritum  eft  omnibus Prophttis.&valuit  temper  illudprin 
cipiumapudeunftas  genres, EiTealiquodli'prcmum  numen.quamiistnim  fiLirabricareir  va- 
ries deos,tamen  omnibus  perfuaium  erat,eirealiquem  fummum  Deum.  ta  nemen  Iehoi.a:  fuit 
commune  omnibus  popuhs;&  hoc  ienlu  etiam  nuncinducit  Cluldxos  loquentes  Prophera  no 
dnr,qu"od  lud.ei federate  egerint  contra  \elx>uam,non  quod  tribucrent  vero  Deo  ilium  honorc.ied 
quia  infixaerat  ilia  opinio  in  omnium  animis  etlealiquem  Dcum  ,quem  confute  omr.escole- 
rent.cuiqs.ie placebatiua  religio,led confute  interca  putabant  fe  Dcu coIcre.Qrodlequitur  ii<; 
exponunt  Interprctes,ac(i  Propheta  in  periona  hoftium  vellct  exaggerare  elect  1  pepuh  crimen, 
coniun&im  ergo  lcgunt,Scelerati  fuerunt  contra  Icheuam  qui  habitacukim  cftuiftitia*,  &fpes 
Patrum  ipforum  fern  per  fuit.  Si  rccipimus  hunc  fenfum>non  mil  u  erit  arr.plificari  cnmcn,quod 
Iudceinon incognirumaliquem Deum, vel  cuius  gratiam&  virtutemnon  eiTent  operti  defe- 
ruerint.led  qu6d  fuerint  perhdi  erga  Dcum ,  qui  tot  doeumentis  teftatus  fuerat  patcrnum  ergs 
ipios  amorem. fuit  igitur  co  magisdeteftabilisimpietas,quoditaautil'untIuda:i  a  vero  Dcodc- 
ficere.S£dmihiplacctdiueriuslenfus,nempequ6dProphctaexcipiat,mandato  Dei  dtcipi  ho- 
fres,dum it.i fecuie proculcant  elcctum  populum , &  cxiftimant fibi  omnia liccre.Non dubito 
igitur  quin  Propheta licentiam  lllamde  qua  loquutuseft.nunccohibcarquafidiceret,  Putatis 
hunc  popul  um  penitus  a  me  reicctum  eiTe,&  idco  nullus  eft  lxuitia:  veftra:  modus:arqui  he  cum 
adoptaui,vtnen  poilit  vnquamimtum  liTefcedusmeum.  Similiexenplo  melius  inttlligcmus 
quid  fibi  velit  Icremias.nam cum  reipondu Ilaias regi  Ezechix  Deum  fore cuftodem  Vrbis,  v- 
y*.37'*4'  bireeitauit verba  Sennacherib,  vclRaplacar,  quipertuleratciusmandatum  ,dicit,Atquinon 
cos2.it  ;tquodfundauerim  Sion  Cor reftio ilia  mihiprorl us  vidtturhmiiis huic  loco. nam  dice- 
bat  Sennacherib, Af<rendam,&potiar  tarn  Vrbe,quam  Temp!o:deniquetriiimphoslucs  age- 
bat  txnquam  victor.  Deusautcm  ex  oppofitocompefcitridticiamillam  his  verbis,  Atquint  it  it 
impius  ifte  8c  iupcrbus  hoftis  me  creaiTe  Sion,&  ab  initio  eiTe  eius  opificcm  :  an  ego  igitur  nunc 
adaucetem  fiipereamtantamcladem.vtprorfusexcideretciusmemori.^quemadmcdum  mill. 
tas  vrbesperierunt,&  null  us  eft  locus  tarn  illuftris,qiiinpnpofl"taliquandoinrercidcrc-.diucrfi 
autem  eft  conditio  ian&a;  Vrbis,  inquitDeus:&adiunsiitrarioncm,  quod  I  cilice  t  creaucriri- 
pfam.Ita  hoc  loco,Iehotuh efi habitaculumiufiitiit,o-jj>es Vatrumipforvm.nzm fx  re pt aicntifcre 
temper  iudicium  faciunt  Dei hoftes,quia in  rebus prolperis  tanra fuperbia inriantur,vt  a udcrnt 

fuap 


IN   IEREMIAM.  jfr*  '• 

fuasblafphcmiasproterueeuomere  contra  Dcuni .  NamquanuisitalocutifuerintChaldxj  fe 
non  peccare,quoniam  Iudxi  fcclerati  fuerant>minime  tamcn  dubium  eft,quin  adutri'ijs  Dv.u;.i 
ipfumlafciuieriteorumiactantiajqucrhadmodum  ilIicdicitur,ConternpfittC,& denfit>&  pio- 
traxit  linguam  contra  tc, virgo hliaSionrmcinquir.Deunie.xercituum  c6tempfit.SjuiHiii.ati.-  IA  37-J>* 
lisverbisfefuiflederifumin  perionaEccIcli£fux.Hacigiturrationcnuncprodiunmediuip!e  Zi 
Deus,&  proiuintiat  fe  cffe habkaculii  iuftitix,&  I  pern  cletti  fui  populi,  nepe  vt  del.nant  ChJ- 
dxipromittere  libi omnia profpera  in  perpctuumtempus.Videmus  ergo lentemiasiitaspotius 
inter  fe  opponi,quam fermonem  contexi  in pcrfona impiorum. Ha&enus  locuti  iunt  Chaidxi, 
Non  pcccamus,quia fcclerati  fuerunt  contra  lehouam. Nunc  Prophetaexurgit,&  oftcndmp- 
fos  falli  ti  cxifument  foedus  Dei  cfTe  abolitum,quiaad  tempus  populum  fuum  caftiget,queniad 
modum  etiam  alio  Iiaia:  loco  dicitur.Quid  rcferetnuntiiGenrii^velquidnarrabiuirGetium 
legatis?qu6d  Deus  fundauerit  S16.  V  bi  locutuseft  de  populi  &  vrbis libcratione  fubiicit  lilud  I/*.i  4-si* 
cpiphonema,  nempememorabile  fore  beneficium,cuius  fama  celcbrabitur  apud  oninespopu 
los,Deum  fcilicet  rundaiTe  Sion,quod mirabiliter  erepta elTet  quail  a  prxfenti  intcritu.  Pnn.6 
vocacD(,w»/w^>4C»/Hw*'«y?«V/^)vbimeoiudicioaIluditadtabernaculu:&  clariusdcindcexpri- 
mic,DettmeJ)~eff>em pxtrttm. IndigniquidemerdtIudzi,quos  Deus  protege  ret,fed  non  aciturhic. 
dc  lpforum  meritis,fed  potius  Deusiple  alTerit  foederisfui  perpetuitatcm,&  conflam  :a  fidti  ad- 
ucrlus  impios.Nam  cum  Chaidxi  iam  potiti  elTent  maxima  parte  regionis,  &  cxpuiyiafienc  o- 
mnes  vrbes  prxter  IerofoIymam,putabant  populum  ilium  a  Deo  fuo  efle dereli<3uni!hoc  aute 
vergebat  in  opprobrium  iplius  Dei.  Ergo  hk  pronuntiat ,  quanuis  fcclerati  fintludxi,  tamcn 
fcedus  fuum  non  ideoextinduelTe,^«/'z/r^.<^>,«fK/«;»)hoceft,quin  fitiilisinitjrrcfu"ii.Vocat 
autem  lubiuculiimiuHiti*  habitaeulum  firm  urn  aut  fidele.Iufhtia  enim  hie  non  accipitur  pro- 
prio  fenfu,  fed  quemadmodum  pluribus  Scripturx  locis  fignificat  firmitate ,  vel  re&kudinem: 
quail  diceret,DeusfemelextenditaIasfuas,vtfoueat  populum  fuum,  quemadmodum  alibi  di- 
citur.ergofempererit  habitaeulum  fidele  .  Deinde  r\iitfpespatrum,ficutiapudl(aiamdicitfe  \r 
creafTeSion  iam  a  tempore  antiquo.Renouat  enirrifcederisfui  memoria:qualidiccretnonho  3 

dieprimumhuncpopulumcomplexusfum  meofaiioie,fedpepigifoedus  mcumcum  patre  i- 
pforum  Abiaham,quod  manebit  ftabile :  fie  ctiam  hoc  loco  dickfefutfiejpempatru>»,  quoniam 
adoptaucnt  totum  genus  Abraham  profequntus  fuerit  fuam  mifericordia  per  lingulas  states. 

Ergo  taciteinfertPropheta  fieri  non  poircjVthoftcs  in  perpetuupotianturimpeno,quiaDeus 
vbi  populum  fuum  cafligauerir,incipiet  rurfus  colligcre  difpetfione,&  itamederi  omnibus  ma 
lis.Hincautemcolligiturvtilis  do&rina,quotiesEcclefiauc  videtur  oppreffaabhofUbus,  vc 
nulla  fpes  fit  reftituuonis,lempcr.hoc  nobisefle proponedum,quia  Deus earn  feme!  elegit, fieri 
non  polTe ,  quin  fidem  fuam  dedaret  etiam  in  morte  ipfa ,  &  excitet  efcpulchro  eos  qui  lam  vifi 
Iunt  compumuffe.  Venial  igitur  nobis  in  mentem  hie  locus,vbiEcc!elixcladesminanturvlci- 
mamruinam,&  nihil  prxter  materiamdefperationis  nobis  occurnt:  vbi  etiam  hoftes  ipli  info- 
lenter  fibi  omniaarrogant,&  ia&ant  nos  efle  malcdietos.  Atqui  Deusefl  habit  aculttm  iuhttut,& 
fpes  patrum,ncm^evt  recumbamus  in  earn  gratiam,quam  femel  pollicirus  eft,cum  nos di^natus 
eft  fibieligere,&  adoptarc  in  populum  peculiarem.hxc  eftfumma.  Sequitur, 

8    Fugitee  medio  Baby  lonis,  &eChalda?aegredimim',&  fin's  tan- 
quamhirci  ante  gregem. 

Confirmathic  verfus  expofitionem  quamattuli .  Deus  enim  iam  popuium  r.ori  obiurgar* 
nequeinuehitur  in  eorum  federated potiushonatur ad  bene fperandumquanuis  lint  extremi j 
mileriis obruti.Profequitur  ergo eundemfermone  cum  iubet  fugere  e  Bal  ylone,&  eyedi  ex  chal 
^jvbiliberanonempromittithdeli'D'j&limuladmonetinftareexitium  Cbaldaico lmpenc, 
ita  vtquilongiffimeaberunt,  optime  fibiconfulant .  Signincatcnimfropheta.quicunquein 
Chaldaea repenetur,fore expofitos violentix  hoftium : ideo  iubet citafngere cr e*re diied quem- 
admodum nupcr  dixi ,  promittit liberum  exitu  Iudzis,quia  fruftra  hortatus cfliel  ad  diicelTura 
fiinclufifuilTent,quemadmoduinfcimuSconftridos  fuiifeqtlafi  clauftris .  Sier«o  fuifilnt  ita 
captiui,  non  line  ludibrio  fie  locutus  effu  Propheta  ,fi<gite  cjr  tgrfdiwirii.  Sed  oifendit  non  fo- 
re perpetuamipforumcaptiuitatem ,  quia  Deus  perftringet  omnia  obftacula ,  vt  patcat  niiicris 
exulibusreditus  in  patiiam. Iubet  ejje  tanquambinos antegrrge>H,vbi  fignificant  feftihardum  efle 
fummo ftudio.  Nam  hirci prediti iunt  maiore fiducia,q nam oues.ideo  gregem  prxced ur, quia 
fcilicet  nullus  metus  cos  retintt  Sic  Deus  eximit  omnem metum  periculi  ludxis  cum  iubet  eiTe 
tanquAm  bines  Ante  gregem:  quafi  dicertt  non  cffe  amplius  metuedum,ne  Cha !dxi  de  ipfis  paenas 
exigantfiprofefli  fuerintfibifuifle  animum  redeundiin  patriam  .  FuitTcrcnini  capitale,  verba 
facerederituquantifper  Chaidxi  dominatifunt  ludxis. Nunc  autem  Deus  promittit  mututio- 
nem  rerum  vbi  excutit  terrorem,quo  fuerant  ad  tempu s  retenti,     Ssquitur, 


CAPL  IO.    CAL.   PR  AELECTIONES 

9  Quia  ecce  ego  excko^xcitans^dverbum^  adduces,(k  adduco  fuper 
Babyionem  congregationem  gentium  magnarum  e  terra  Aquilonis: 
&ordmabunt contra ea.m,aaem falicet,mdc  capktm.  fagitt^emstan- 
iiuam  forris  prudenter  agentis,  alu  vertuntorbantis }  quiapunclum  ahilocantin 
fimjlro  comuydln  vero  in  dextro^v  figmf cat  prudenter  agerc>\cl profycraYiMvfymji- 
catorbari: fed  poms  eorumfententi<e fubfcribo^ui  vertunt  prudenter  agentis, quia  con- 
tinue po[ifubucitur ,non  redibit  fruftra. 

Hieruri~usproauiuiatD:usventuros  hoites,quipeffundentmonarchiam  Babylonis.  fed 
clariusexprimit  quod  ante  brcdiasatci^erac.Primoenimdicitle  fore  duccmillius  belli,  Pa  las 
Sc  Medosmilitaturoseirefubfuisaui'piciistfgednquitjpjnCnampronomen  is:n  emphaticc  hie 
legitur:)  ego/«m,inquit  Dcus,  quiexctto  zj  adduco:  poftea  adiungit  congregationan  gentium  magna- 
r«>»:quia  Chaldxi,vt  fcimus,deuorauerant  multa  regna:nam  Babylon  iubiugauir.u  omnts  vi- 
cinasgentes.Niti  ergo  hoc  dilerte  fuilTet  expreffum,poterant  fpernere  minas  prophuicas.  Sed 
hlc loquitur Ieremiasdecongregationemagnarum gentium,  ne  Chaldxifua  pountia,&  mo- 
narchix  amp'utudine ,  &  copia  etiam  hominuni  freti ,  iibi  viftorum  promittant ,  Sc  ita  mdor- 
miantfu.efcelicirati.Deus  ergo  his  verbis breuiter  fignificat  fibi  prxfto  vel  ad  manum  fore  qui 
&  numero  hominum,&  potentiafuperent  Chaldxosipfos.  Poftea  adiungit ,  Ordinabunt  contra 
ww.hicfupplendumcftaliquidjnempequodacieminftruent.  Hocautem  verbo  Propheta  ex- 
primitfiduciam  Perfarum  Sc  Medorum,quiftatimparati  erunt  ad  confliftunv.non  diu  conlul- 
tabunr.fed  profilient  celeriter  ad  manuscoferendas.  Deniquehoc  ad  ccleritatem,&  audaciam 
Perlaru&Midorumrefertur  ciim  dicit,0 rdinabunt  contra  earn  .  nam  qui  viribusfuisdiffidunt, 
captant  loca  opportuna.vel  infidias  componunt,vel  ad  tempus  lublidunt  donee  explorauerint 
omnia  hoftium  confilia. Propheta  dicit  Perfas  minime  tales  fore,  quia  primo  irrpctu  fcie  para- 
bunt  ad  prxlium,&  habebunt  inftruftam  aciem  contra  BabyIonios.Sequitur,Wer^/f  tur  Ba- 
bylon piPD  fignificat  ab  eo  loco. fed  Propheta  intelligit  vno  tatum  prxlio  Ik  viftores  fore  Per- 
fas,vtCh.ildxiampliiisnonaudeantquicquam  mouere.  Scimus  enim,etiaquifemelprofiigati 
f  unt,rurfus  nouas  copias  fibi  parare,&  iaftaurare  bellum:hoc  quidem  fieri  lolet,&  raro  accidit 
Vt  vno  prxlio  quifpiam  f  jerit  viftus.Propheta  autem  hie  afrirmat  Babylonem  captum  in  vno 
mometo:Simulac  hoftesconflixerint,inquit,nonmod6eruncluperiores,fcd  vnoimpctucapi- 
entBabylonem,ita  vt  fit  captiua.  Nunc  ergotenemusconfilium  Prophets. Minime  autem  du- 
bi.im  eft,quinab  incredulis fuerit  denfum hoc  vaticiniii.quia  vifus eft  concionari  de  re  impof- 
(ibili'.ita  furdiscceinitfabuIam.Sed  Deustamennontemereprxdixit  Babylonem  captum  iri, 
ita  vtquafimomentoveniatfub  hoftium  poteftate.Diximusautemhetidiufuiffcobleffam,& 
tandem  f  uiffe  capta  noft  urnis  infidiis.led  fimul  etiam  diximus  non  ad  vnum  ditm  refti  ingi  hoc 
vaticinium.S^pius  enim  Babylon  capta  fuit,&  capta  fuit  indaftria  Zopyn,vt  heii  etia  diximus, 
cumputaretfeparemelTeadrefiftendum  iam  enim  fere  defperaueriit  Darius. Nihil  igiturrepe 
riemusabfurdum  in  hoc  vaticinio,fi  confideremus  quanta  fuerit  populi  illius,&  quam  ftipina 
fecuritas,  ciimrepeceopprelTus  fuit.Nunc  adiungit,  J1  <<g»7te eiuftanquam  virifortis:qui  vertunt, 
Orbantis,intelligunt  fagittas  Perfarum  fore  mortiferas  vellxthalcs.  Atquicontextusnonrc- 
fpondet .  additur  enim  quad  explications  vice ,  non  reuertetur  fivflra.  Ergo  videtur  per  hoc  par 
ticipium  notare  leremiasdexrentate :  quafi  dicerettum  peritos  forefagittandi  Perias,  vt  nulla 
fagitram  fruftra emittant:  quemadmoduiaculatores  qui  funt  exercitati  in  ea  arte  temper  hofte 
fuum  recta  impetunt,  neque  proiiciunt  fruftra  fagittas  in  hanc  vel  illam  partem .  Sic  ergo  dicit 
Propheta  fagittas  P  .-rlarum  fore  tanquam  hominu  prudenter  iaculantium ,  hoc  eft,  qui  fciunt 
dirigere  fuos  lftus.Vocat  etiam  ipfos/orw.vel  robuftos.N.im  non  fatis  effet  fagittas  refta  in  ho 
ftcm  tedere.nifi etiam  acliderct  vis  8c robur.Sigittx enim  poterunt  aliquem  attingere,fed non 
penetrabunt in  eiuscorpus.imo  vixcutemlxdent.Scd  Propheta  vtrunque  expnmit.nepe  quod 
fagittx  vahdo  imperu  ferient  Gluldxos  8c  confodient,deinde  quod  refti  fempcr  incidet,  ita  vt 
nullus  iftus  lit  inutilis.    Poftea  fequitur, 

10     EteritChaldieainprxdam.-qiacunqueprardati  fuerint  ipfam, 
faturabuntur,dicit  Iehouah. 

Hie  adiungit  efrectumv:ctorix,qu6  melius  corlrmct  quod  dixit. nam  fieri  interdum  poteft, 
vtquivicii  funtcofugiant infuas  vrbes.  vaftabitur quidem regio,fed  hoftesdifcedentcumfua 
prxda.Hic  ante  Propheta  dicitrotam  Chaldxa  fore  expofita  pixde;.  Adiungit  pi  xtei  ea,  prmdo- 
w.<m/4f/rf'«w,qualidiceret,Nontantumrapienthinc  indehoftes,vt interdum  continent  ,quod 
occurret  iplisad  manum,fedadfatietate  vfquecoacerjabuntomnesthefauros  Chaldxx.  De- 
nique  fignificat  Chaldxam  exinanitum  prorfus  iri:quia  hxc  inter  fe  opponi  debent  ,/Aiurosfore 

hoHes, 


IN   IEREMIAM.  j5g 

bofles,ChMxos  verb  prorfus  egenos.Saturitas  ergo  dc  qua  loquitur  Proplicta.Ggniucat  dial 
drosrcdactum  iriad  vltimam  inopiam.  Sequitur, 

ii  Certe  tatati e{\is,infuturoqiudctcmporcJa'tdbi)mni>&cexiihabizi'i cum 
diripictish^reditatcmeam:muItipJicabiminj,Wci7Jrf//^f^>taquam 
yitula  herbx, quidamexiflimant poni pro  r\*ti~i,alij\ertu>ithcrbificat<im,  \tfitadie- 
Uiuurn'.quanqnam alii deducunt a  v^.pojleaadiungit^  Winniziis equi  fortes,  Vf/ 
mugietis  tanquam  taim^taty  yertunt.nam  b'l'ai  aliquando  Vocar/turtauri,aliquandoc- 
quifortes.iam  bw  fignificat  yocifcrari :  fed  intcrdum  accipiturpro  hinnirc ,  qucmadmo- 
dim  vidimus  capite  quintoQuifque  adhmtnt  vxonproximifui}citm  Vropbetainuc&us 
cjl  in  hbidines  populi.  qui  vcrtunt,  tauros,  coguntur  etiam  mutare  \erbi  fivmfxaiionem, 
m.iVttus  emm  non  hinnitm  tauris  conuenit.nunc  vemamus  adfummam.fcd  debet  context 
pioxmius  wrfus. 

ii  Pudefada  eft:  mater  veftra  valde^erubuitgenitrix  veflra.-eccepo 
ftremumgentium,defertum,vaftitas,folitudo. 

Hlc  figmtica^  D. us quan uis proterue  ad  tempusexultent  Chaldari,l*titiam  tamen  ipforii 
non  fore  diutun.a.Et  finnd  caufam  interitus  ipforu  norat,qu6d  fcilicet  tam  inl'oleter  fefe  ^effe 
rint  aduerfusDei  populu.  DicitiJturpriore  mi'oxo,Exu'tt.tflis^cr  Itemti  eslis  rapiendo  haredn.t- 
tem  )»Mw:poftei,/<oj«4*r/?w.(M>iltiplicarienim  hlc  accipitur  pro  faginari)ranquam  vit  ula  que 
bene  pJU  eft:  deinde,  ud\mnii~in  tdriquam  cqui  fines. Duibus  autem  de  caulis  neceffe  fuit.Pro- 
phetam  ita  loqui.  vix  emm  credible  cr^t,poifc Ghaldios  poft  tot  ac  tam  infignes  vidorias  con 
ten  &  piofterm  a  nomshoftibus.Narn  rerf.ibileserant  toti  rnundo,fubiugauerant  onincs  vici- 
nos,extenderat  hue  8c  llluc  fuos  fines  peiidci^itureratacfinidum  fuumlocafientin  mibibus. 
Ergo  Prophcta hlc  dicit,quanuisexultenr&  efti^rii  gaudiofcfecfTerantjtamenillud  non  fore 
diuturnum,quia  pudefient  tandem. hoc  eft  vnum.  S^cunda  autem  ratio  cur  Prophetam  fie  lo- 
qui oportuent,h«c  eft,quod  Deus  teftatum  effe  voluit  populo  fuo.quanuis  permitteret  tatum 
li^entia;  Chald<eis,tamen  non  abiecifle  foederis fuimemorum:&idco  rctinetnomen  bcrcdita- 
tis.Qj.mmsergo  infpeciem  populicalamitaseffetqusdam  abdicatioacfi nihil  amplius  nciTo- 
tii  Dcu s cum  iplo  habere  vellet,tamen  dick effc  fuam  hxreditate:  3c  ita  oftendit  Deum  fpecime 
cdittirum  fur  gratia?  erga  Iudsos.vbi  ita  feuere  Chalda?os  affliget.  Ha:c  igirur  ratio  eft  cur  di-> 
cat  rapitndo  b*>edit*tem  rneAm  nos  Utati  eli is, fed muter  feilrj  fwdefafa  f#.Hic  plus  exprimit  qua 
fi  dixilTet,T3ndem  iacebitisconfufi  pudore:fed  nominat  ipforum  matrem,ncmpe  vt  fignificet 
interitumtotius  illiusMonarchi£,quar  adto  ternbilis  fuer«t  omnibus  vicinis. 

P  R  E  C   A  T    I    O. 

Di<  omnipotent  Deus,  quando  non  defi  imus  tram  tuam  quotidie  in  nos  totfceleribut 
prouocare,'vt/altem  audaSler  ad tuammifcricordiam  confugiamus:  &  quanuis  nos  vh 
fusfis  ad  tempi**  abiicere  Jamen  ne  abiicianmsjpein,  quafundata  cjl  in  ceterno  mo  ver- 
bofedfretieo  Wdiatorean  quo  repenmus  femptr  pretium  expiahonis,  non  dubitemus 
te  vmocare  Pattern :  cr  intend  fxperiamur  te  erga  nos  talcm,  vr  alacrius  afbircmus  ad 
hxreditatcm  ccelcftemrfua  nobis  porta  esl  eiufdem  Yilij  tuifxnguine,  A  men. 

■pxrosviMvs  herl  cur  Prcpheta  denu  tier  pudorcm  ,  &  opprobrium  Babylonm,quia  fci- 
■t- licet  petulanter  infultauerant  filiis  Dei. Dicit  autem  fore  Babylonem  txtrtmitatem  Gentium. 
floruerant  potenti.i,(Si:opibusChaldari)0'tenucrantmonarchiamOrientis.Fiiitigitur|ja;cad- 
miralilis  conucrfio,qu6d  red  a  &i  hint  adextrema ,  vtfcilicet  effent  quafi  £ex  omnium  Pen- 
tium. Poftea  fubiicit  fore  terram  fqtutlidam ,  defertum ,  &folitudinem ,  eodem  fanfu.  Nunc  fe- 
quitur, 

13  Ab  indignatione  Iehoux  non  habitabitur ,  hoc  cjl,pnch;dignatio- 
ve  ,aut  propter  indgmiiovem  ,  &  erit  vaftitas  tota  :quifquis  tranfierit  per 
Babylonem  ftupebit,  &  fibilabit  fuper  omnibus  plagis  eius. 


cAp    l.  IO    CAL    P  REELECT  I  ONES 

Iterum repetitleremiasclademBa'oylonis  fore  teflimonium infix  Dei  vindiift^jquiainiu- 
fte  fseuierantChaldsei  contra  Ecclefiam.Sedvideturetiamconfultoproponere  Dei  nomen.vt 
Vaticiniumfaciliusrccipiant  hdcles.Namli  humanitus  tantum  reputalfent  quacdiccbat  Ic- 
remias,vix  poterant  habere  ridem  eiusverbis,quia res nonpoteratcapihominumfenlu.  Er- 
go ftatui:  Dei  in'dignationcm,'vt  fideles  fentia'nt  perperam  fieri  Iudicium  de  clade  Babylonis  ex 
prefentimtuitu,quia  De us  illic  preter  commune m  raodum  operabitur.Dicit/orf  vailitatem,vt 
qsdfqui'  iliac  tranforit  obftupeat,&  camen  nonmiferetur.  Hzc  locutio  frequeter  occurrit  apud 
Prophetas,vbi  voiunt  defcribere  vaftitatem  qu^iuperat  communem  fenfum.  Interea  notanda 
eft  coniundio,quod ftupor  nulbm  milericordiam  afTeret,fed potius Uidibnum,  quod  Sibiladi 
verbo  denotat  Propheta.    Poftea  fequitur, 

14  Ordinate  contra  Babel  percircuitum.-quicunquetenditis  ar- 
cum proncite , vel lacuhmini , fuper  earn }contra  earn ,  ne  parcatis  fagitta:: 
quia  contra  lehouam  fcelerate  egic. 

Nunc  Propheta  fermonemconnertit  ad  Medos  &  Perias ,  &  illos  inftigat  Dei  nomine  ad 
perdendamBibyloncm  .  Diximus  autem  cur  Propheta:  fumant  libiimpenum  contra  omncs 
gentes,  nempevt  oftendantconbin&am  efie  Dei  potentiam  cum  verbo.  Neque  cnim  facile 
apprehendundiornincsefhcaciam  verbiDei:&exiftimantfruftra  verberari  a'erem  inani  loni- 
tu:  ideo  Propheta:  oftendunt  Deum habere manum  extentam  quoties  loquitur,  itavt  nihil 
fruftra proferat.Hac  igitiK r.itione  Ieremiasnunc  (icuti  antea  Perfis&  Medis pra?apit,vt  ftre- 
nueie gerantin  expugnanda Babylone.  Dicit  igitur  prim6 ,  ordinate ,  nempe  prelium  ,  vel  op- 
puenationem:ordinate  igitur  contra  Babel,  deinde, per  cirwitumjia.  vt  nullum  effugium  Ulis  pa- 
lcat.Dictf,qHicvnque  tenditis  arcum,  quia  ilia  militandi  ratio  tritaerat  Medis  &  Pedis,  quemad- 
modum  alibi  vifum  eft:&  populi  Orientales  adhuc  lequuntur  morem  ilium .  iaculiscnim  po- 
tius impetunt  hoftem,&  aguant  fefe  in  varias  partes :  non  exercent  ftatariam  militiam .  Poftea 
dica,proiicite,\e\iaca\ammi,ne  panaris fagitt*.e(lenz\h%eniimeri , quia  (ingularis  pro  plurali 
accipitur.Additrationem..^««Vytf/o'4/f  egerint  contra  Deum.  Etti  autem  multiplex  erat  iniquitas 
Babylonis,mJnimetamcndubiunieft,quin  Dens  hie  iulcipiarcaufam  Ecclei>a:fua:. Ergo  inter 
omnia  fcelcra  hoc  prxcipiumfuit,qu6dChaldsiopprefferant  Dei  Ecclefiam.fcimuseniru  ran- 
2    t  tofauoreDeumproiequitiliosfuos,vtquii"quis  eo$la:ferit)tangatpupillamoculi  eius,quem- 

'  '  admodumalibiteftatur.Huncigiturlingularem  amoris  eflfedumcxpiimit  leremias  ciimdicic 
Chdldx9S  feltrate  egifle  contra,  lehouam -,c\uh  fcilicet  tyrannde  opprefferant  Ecclefiam iplius. 
Deus  autem  mlhil  vult habere  a  filiisfuis  leparatum  .  Hinc  colligitur  vtilis  do&rina ,  tarn  pre- 
tiofameflcDeofalutem  Ecclefia:  vt  libi  exiftimet  fieri  iniuriam,  quae  lnfertur  fidelibus  :  ira 
non  eft  curadeo  torqueamur, cum  impii  nobis  molefti  iunt,  quia  tandem  re  ipfa  oftendit 
Deus  falutem  noftraai  libi  non  minus  charam  fuhTe,quam  funt  hominibus  propiii  oculi. 
Poftea  fequitur, 

15  Vociferamini  contra  earn  per  circuitum:  dedit  manum:  cecide- 
runt  fundamenta  eius,diruti  funt  murieius.cjuia  vltio  iehoua:  hare, 
vltionem  fumitedeea.-quemadmodum  feci,  fa  cite  ci. 

Pcrgitleremiasinexhortandis  Perfisac  Medis,  non (juod  vnquam  apud ipfos  verba  fe- 
cerit,ied  h^c  ratio  loquendi,vt  diftum  fuit,valere  debuit  ad  confirmandos  piorum  animos,  vt 
certo  (tatuerent,qua:predicl:aerantperosIeremis,noneiTevana.  HJcergo  l'umit  pcrfonam 
iplius  Dei,  &  pro  imperio  mandat  Pcrlis  ac  Medis  quid  fa&uri  lint.  Iterum  dicit ,  clamate  contra. 
f<t?».perclarnoieautiubiluintelligittriomphos  ,quosaguntmilitesdcvrbecapta:  vel  potius, 
meoiudicio,intelligitclamorcsexhortatorios,quibusimpetumluum  milites  vitro  &citroac- 
cendunt.namprxlianunquam  vociferationecarent,nequeetiamvrbium  expugnationes.Iubet 
igitur  Deus  milites  pro  folito  more  fe  hortariadftrenuamexccutionern:c/>wMtt',inquit;  dein- 
de,per circuitum- Adiungir,«W/f  manum fuam ,  quibusverbislignificatBabylonem  nonfore  pa- 
remadrcliftendum.  Solent  manus  dan  ad  focietatem  coeundam  :  fed  dicituretiammanus  dare 
quife  vidu  fatetur.Hoc  fenfu accipere licet  verba  hremix,^abylonentdediJJcmanum ,  quia  kili- 
cct  no  poterit  fe  defedere  aduerlus  Medos  &  Perfas.  Veru  quia  kimus  proditione  capta  f  uifte, 
hoc  quoq  ue  modo  impletii  fuit  quod  pronuntiauerat  Ieremias,dum  illi  duoSatrapa^vt  priua- 
tasiuiurias  vlcifcerentur,accerfiuerunt  Cyrum.  Ita  cnim  fa&um  eft,  vt  manus  vitro  porrexerit 


IN  IEREMIAM.  PS 

Babylon:ve!quiintuserahtAddit,croW/^f  f/«*/Wrfrop»/4 ,  ^ 

chmis  vrberri  expugnauerit  Cyrus.  ingrellus  enim  eft  per  vada.fed  interca  facile  fwt  nulitibus 
tranlcendcremuros.Figuratecigoloquiturleremias,qualidicercifaIliChalda:os  dumtxifti- 
mant  libivalidaeirepropugnacula,quoniam  nihil  proderuntmuriquantumuisalti  lintci:  lati. 
Scimus  autem  quid  refer  ant  veteres  Hiftonci  demurisillis  8c  tunibus.  fuit  res  fere  incredibi- 
lis  N^rioigitur  putatrct,ricripoire,vt  wbstotpropugnaculismunitavnquampofiet  vi&im- 
pjtucapi.Propheta  aucemhanc  riduciamderidet,acpronuntiat,  www  *',<»»  c^r  dirutosuunfun- 
damentts  fu/s.S^l  quia  res  erat  difricilis  credit  u,ruriusadiungitconhrmatioiiem>quodlci!icet 
bx§fit  vindi3*  Ie/;oH*:qualidiceret  non  effezftimandam  ctadem  Babylonishominum  ienlu, 
quoniam  Dcusillic  exeretadmirabilem  potentiam .  Interea  hortatur  rurius  Perfas  &  Medos, 
vtiumantvltioncm><3:rcpendantBabyloniisquod  meritifunt.  Deniquefigniricat  Prophcta 
armatoseiTe  Perfas,  &  Medos,  vtDeiiudiciumexcrceant  contra  Babylonem.  Sednotandum 
eft  poftremum  membrum,  Faciteei  quemadmodwn  aim  fecit .  nam  hine  colligimus  quod  alibi  c- 
tiam  vilumfuit,  repolitumcfte  cuiquc  premium  vt  qui  in  alios  crudeles  fiierunt ,  fentianc 
quam  horribile  lit  Dei  iudicium  .  Non  Temper  vindi&am  f  uam  execjuitur  Deus  per  homines: 
ledtamenilludperpetuoeft  verum,  V2  quipriedaris,  quoniam  obnoxius  ctiam  eris  prxdx.  1/3.33.1 
demde,Iudiciuniiinemiiericordiaeiquinonfeceritmilericordiam.Ircm,Quamcnfurai]uil-  Lwfc.i.13 
que  menlus  fuent  eadem  rependetur  ei.hxc  igitur  do&rina  fixa  manct .  Scd  Deus  varie  rcpen-  M""^.* 
ditimpiismercedem.quiaaliquandopcenasdeipliscxigithominummanuuliquandofuumiu- 
dicium  iuipendit .  Hoc  loco  tigniticat  Perfas  &  Medos  fore  cxecutores  l'u±  vindi&x ,  nempe, 
qaemadmodum  Chaldxiipli  fuerant  quad  flagella,  cum  vellctcaftigarefcelerapopulifui .  v- 
ius  ergo  fueratChaldaris  cum  bellumgererent  contra ludatos.  SedDeushabet  multasviciffi- 
tudines,ita  vtquilquefuo  loco  ad  rationem  vocetur.Sic  tandem  vltuseftQuldxos,  quoniam 
tantumfux  auantix  ,&ambitioni  indulferantcum  affiigercntludxos.  Nequeenim  illis  fuic 
propofitum,Iuda:ospumre,licuti  dignierant.  Sed,quemadmodumiamdixi,i'ua  libido  cos 
rapuit  ad  fajuiciam ,  &  exdes .  ideo  xquum  fuit  fuo  ordine  ipfos  cafiigaii Dei  manu .  Se- 
qiutur, 

\6  Excidite  feminanteme  Babylone,  &  qui  apprehendit  falcenl 
tempore  meffis.-coram  gladioopprimente  quilquead  populumfuum 
refpiciet/juifquead  terramfuamfugiet. 

Semper  alloquitur  Medos  &.  Perfas  cilm  iubet  eos  exctdere  e  Babylonetamfeminatores ,  quant 
mefiores.  Per  fynecdochen  vero  comprehendit  ctiam  omnesalios .  nam  agricote  fuftinent  quo- 
dammodo  vitamhominum.  quandoquidem  alia*  artesnon  iufficerent  adconfcttiationem  hu- 
mani  generis,  Si  nulla  effet  iatio,nec  mellis ,  necelTe  eiTet  omncs  ftatim  perire .  Cum  ergo  Pi  o- 
pheta  iubet  e  medio  tolli  eos  qui  feroinant&  metunc,perinde  eft  acfi  dicerct  ,Pcrcutite  gla- 
dio,  &  occidite  omnes  incolas ,  ita  vt  nihil  maneat  reliduum ,  fed  terra  in  folitudinem  i cdiga- 
tur.Iubet ergo  lie  occidi  Chaldxos,vt  nulli  maneant  agricola°,qui  feminent ,  vel  mcrant .  Hoc 
quidem  non  fuit  impletum  lub  Cyro ,  quemadmodum  alibi  vidimus .  Sed  tenendum  eft  ctiam 
quodtuncadmonui,Prophetamfcilicetlonsius  cxrendereiuas  niinas,  quia  Babylon  lxpius 
perculTa  fuit  Dei  manu,&  tandem  prorlusafflicia .  Pi  xludium  fuit  expugnatio  Cyii/cd  fecu- 
t£  funtaliaj  clades,  vbi  duriusoppreiTa  fuit .  Adiungit ,  A  Jack  gladij  opprw.etitis ,  ai.t  vaftantis: 
quifquefugiet  ad  populumfuum,  wirl  tenant  (nam.  Qjx>niam  opulenta  erat  ilia  regio,multi  adue- 
nxilluciecontulerant:  deindc  vndiquetraxcrantcaptiuos.  itamiiiimeduhiumcft.quin  mu!- 
tihofpites  habitauerintinChaldxacumftorerctimperium  illud:erant  multi  ac;nce!a»,  mul- 
ti  opihces.Nam  Chaldxi  dominabant  ur :  &  tamen  multi  crant  contenti  cxigua  fonuna ,  atque: 
etiam  contemptibili,vel  cogebunt  Chaldai  deuictasgentes pixftare  leruiks  operas  vcl  in  agri- 
culturavel  inopiriciis.NuncPropheta  dicit  inmutationequa:  contingct,  Jinguhs  refptfiuros 
ad  terram  (itam,\tz  vt  defugiant,quia  nulla  erit  oblectatio  in  terra  deferta,  8c  vaftata  .  Erao  a  fa- 
de gladij  oppyimentisreffkiet  quifque  ad  populumfuum  ,crad  tenant  Juam-,  &  qui  pritis  fingebant  fc 
penitus  addidoselTe  Chaldxis,defcrent  ipios  in  necci  iitate,quia  nihil  erit  illis  potms,quam  con 
iulercpnuatsialuti.  Sequitur, 

17  Grex difperfus ,  yetagnus  clifyerfus  dui  h<et\us,  ™ -figmf.ut  interdum 
gftcremjnterdum  mum figmficat fingulos  agrios ,  \elfingulas  ones :  grcx  ergo  difbcrfus 
fiit,  ifrael,  leones  expulerunc  eum;  primus  vorauic  eum  rex  Ally iia:, 

Q^q.    iii. 


cAp     l>  IO.   C  A  L.   PRAELE  CTIONES 

&  hie  poftremuscontriuitofTaeiusNabuchadrtzer  rex  Babylonia 

Hlcclariusoftendit  Propheta quod  breuiter  attigerat.ncmpe  Dcum  ira  infenfum  tfle 
Babyloniis.quoniam  iufcepent  curam  populil'ui  quern  clegerat .  Ergo  ttftan  Voluit  fidelity 
leremias , quanuis  ad  tempus leuere  ipfos  Deus  caftigaret ,  tamen  non  exuerc  proi  I ii s  nnim »m 
paternum  erga  iplos,quia  tandem  re  ipfa  palam  faciet,  cos  libi  charos  finfle,  in  qucs  ad  to  fuc- 
ratrigidus.Mitigatigiturarpeiitatempcenarurn,nedelperationiluccurnbant'Iudii,icdDeum 
inuoceot  in  luis  mileriis>&  fperent  libi  tandem  fore  propitium ,  vbi  eos  demuerit .  Sun-ma  tft, 
quafeunqu€  Deus  Ecclelix  infligit  pcenas,elTe  temporales,  deinde ,  effe  vtiles  in  ialutcm,<3ft-c- 
media  ne  pereanr  in  luis  vkns .  Diicamus  igitur  haspromiUionesarr.pk<&i,quotifs  vulncra- 
n»urnimiodolorc>li  Deus  no$affligit'.dilcamus,inqua,rcfpiccre  in  eiusmiieTicordiat&rt  no- 
bis hoc  perluafum,quanuis  vndique  apparcat  figna  ira;  eius,non  elTe  tarr-e  exitiales  pcenas  quas 
patimur, fed  effe  potiusmedicinas.  Hoc  conlilro  Propheta  hortatus  eft  ad  paticmiam  fideks 
tui  temporis,cum  oftendit  Dcum  foreillis  in  patrcm  poftquam  fuiffet  ludex.  Dk  it  igkui  FfftL- 
elentfuijje  qtajigregm  dts~perfttm,vd  ouem  errantem,quod  idem  eft.exprimit  modum  Primus  vt- 
yxiatewn  rex  lAJjyri*.  Scimuscnim  regnum  llracl  fuiffedeletum  ab  AlTyriis :  deinde  rcrram  le- 
hudahfuiffefereexpilatam.reftabat  exigua portio .  Dicit igitur  Dcuscladibus  quas  intu'lc- 
rant  Aflyriipopulumfuiireconlumptum  tied  quod  reftabat  comparatoilibus,  quemadiuo- 
dum  li  beftia  pecudem  aliquam  voraret ,  rclinquet  tamen  offa.  Nulla  igitur  erat  t  arc,  vel  cutis 
in Ifraele poftquam  AlTynicrudelirerfxuierant,  & quidemfxpius.  Sed qucniammancbat re- 
gnum lehudah ,  did:  fitijfle  tanquam  off*  :cV  ideoadiungit,  ifte  foslremus  VtdbUihjAnt'tgr  rex  Ba~ 
hylonis exctfttUt eum ,  hoc  eft ,  contriuit  8c  confumplit  olTa  qux  reftabant .  Nunc  teriein us  Pf o- 
phetsfenlum.Ca:terum,exaggeratmileriaseleSipopuli,vtquodamrrodovi;.mpatcfaciatmi- 
iericordix.  Deus  ergo  hlcfulcipit  affectum  hominis, qui  africiturtrjHifptftaculo,cuni  vidtt 
vorari miieram & innoxiam  ouem,deindeproiici offa: &  videt  aliam  beftkm  magis  trucukn- 
tam,qux  olTa etiam ipfa conteratdenubus,&confumat.  Cum  Deusergo  ita  loquitur,minirr  e 
dubiumeftquinvelitexprimcrequamtencroaffeduprofequaturek<ftupopu]um:dciridequin 
velit  etiam  erigere  pios  in  fpem  falutis .    Poftea  fequitur, 

i3  Propterea  fie  dicit  Iehouah  exercituum ,  Deuslfrael ,  Eccc  ego 
vifitofuper  regem  Babylonis,&fuper  terrameius,ciuernadrnodurn 
vifitaui  regem  Aityrix. 

Hinccertiuscolligipoteft  quod  nunc  dixi,(imilitudinem  qua  vfus  eft  Dcus.hucfpe&alTe, 
vt  indueret  dolcntis  perlWam,&  quail  oeulis  fympathiam  fuam  reprxfentaret .  Signiticat  igi- 
tur fefore  vindicem  crudelitatis  quam  exercuerant  Chaldxi,ficuti  iam  fuerat  vindex  omnium 
malorum,qux  AlTyrii  populo  intulerant .  Tenenda  eft  conditio  temporum ,  quia  fenlushuius 
locipedetex  hiftoria.  AffynifuperioreserantChaldxis  cum  regnum  Ilraelafflixerunt.  fcimus 
cnim  etiam  tempore  Ezechix  regem  Babylonis milifle ad ipium  Ezechiam,vt ca ptaret  gratia m 
eiuSj&eumallicerctadfcedus.CumcrgoformidabiliseiTetAiTyrixMonarchiajtunc  violeter 
feuierunt  AlTyrii  ipfi  contra Ilraelitas.atquc  etiam  contra  ludeos:quid  fequutum  cfi?rempe  c- 
uerfafuit  Nineueh.Babylon  fucceffit  in  eius  locum  A  ita  qui  dominati  fuerant  coa&i  lunt  iu- 
gum  fufcipere :  &  ita  Affyrios  libi  mancipauit  Babylon .  iam  proponit  Deus  Judicium  fuum, 
quod omnib us notum erat. Ipfi quide  Affyriinon putabant  Deum Ifrael  vltorem  fuilTc  popu- 
li  fui.  fed  restamen  ita  habebat .  Deusergo  hie  pronuntiat  fe  iam  dedifte  manifeftum  fpecimen 
fuxfolicitudinis,quamgerebatdelaluteeleftipopuli.  Qnemadmodumcrgopcenamfumpfe- 
ratde  Ayffria, ita  pronuntiat  fc  vltorem  fore  contra Babylonios.  Etita  exemploconfirmat 
quod  poterat  videri  incredibile.  Nam  quis  putalTet  monarchia  lllam tarn  fubito  pofle  corrue- 
re?atquihocaccider^t  prxtcr omnium opinionem.Deushicreperitquodgeftumerat.vt  fidc- 
les  fibi pcrfuadcant  idem  ludicium  manereBabyloniosquod ex perti fuerant  Aflyrii.nunc ple- 
na eft  fententiaProphetx.    Sequitur, 

19  Et  reducam  ifraelem ad  cau!asfuas:&:pafceturin,OTD»/r,Car- 
meIJ,&Bafan,&  inmonte  Ephraim,&  Gilead;  fatiabitur  anima  e- 
ius. 

Hlc  profequitur  Ieremins  fuam  do&rinam,&  fidelium animos  fuftinet  in  mifcriis ne pror- 
fus  deficiant  pcrindeigitur  eft  acfi porngeretmanum  naufragis,vel daret aliquam  fulruram  iis 
qui  iacebantquafiexanimes. nam  fuitnonfolum  trifle  exiliumfiliisDei,fedinftar  mortis,  quia 

appre- 


IN    IEREMIAM.  ^ 

apprchcn debant  Dei  vindiftan^acfi  proifusab eo  reic&i effcnt.hcce ffcigitur  fuit  iplis  dari  ali- 
quid  lolatii,ncprorlus  dclponderenranimos.  Hucigitur  Propheta  noftcr  nunc  :mcnuis  eft, 
vc.noderateperf(.Tantluasa,iuninasIuda:i)nc£5ijecxilHn,etplagamqiia:]nf!naa)pfs  fuirat  cflc 
Ixtlulem.Promittirigitur  Deusredituniin  patriam,qui  teftimonium  effct  venise  &  rr.ifcricor- 
dix.nam  vbi  Deuspopulum  luumcoIIegit,perinde  hoc  fuit  acfipalam  oftendcret  firrram  ma- 
nere  fuam  adoptionem,  &.  non  effe  mortuum  foedus  illud  ,quod  tamen  ad  tcrrpus  viiurr,  fuerat 
intercidiffe  .  Nunccrgo  tencmusin  qucm  fincm  verba  faciat  Icrcmias  de  rcftittitionc  populi. 
Ddndeadiungit.WcWrfj/*4*,veladhabitaculiimfuum.fcimushunc  loquendimodum  pall  m 
occurrrereapud  Prophetas,  quia  comparant  Deum  paftori,&  Ecclciiam  grcgi  ouium.hxc iaf- 
rurfimilicudofatis&liipertricacft.  Nee  Deus  poteft  mcli9  cxprimcre  quantoperefolicitusfit 
dc  lalutepiorum ,  quam  dum  prodit  in  medium  Tub  perfona  paftoris ,  &  teftatur  fibicursc  fore 
grcgemluun^Sed.quemadmodum  initio  libridiximus,/pccialis  fuit  ratio  Icremie,  quia  erat  ex 
oppidopecuario,  &  verlatus  fuerat  Apueritia  inter  homines  pecuarios:  ideonon  mirum  eft  fi. 
frequenter  adhibcat  loqucndi  formas ,  quibus  erat  aiTuctus.  educatio  enim  format  ling Uas  ho- 
minum  magna  ex  parte.  Qjuinquam  ergo  pro  communi  more  Scriptural  loquitur  Prcphcta, 
minime  tamen  duhium  elt,quin  retineat  confuetudinem  fuam, quemadmodum alibi  dicium 
fuit. Dicit  igitur,poftquamcolle6tusfueritpopuIus,forehabitabilcs motes opimos  &pingucs, 
nemperegionemCarmeli.regionemBafan.CclebraturfcecunditasiftorummontiumaliispIu- 
ribus  locis.quosnonopuseftrecitare.Summa  tamen  eft,  Deum  quail  fidum  fore  pr.ftcrem  c- 
lccio  populo,  vbi  eurn  rurfus  collegerit ,  nempc  vt  certo  ftatuant  non  modo  liberum  libi  fore 
reditum  ab  exilio  in  pat  rum ,  fed  Deum  foreprxfidem  fuse  falutis,  vteospefperuotueatur,  vt 
eorumcuramg.rar,vtipfosdefendat  contra  omneshoftes,  Qnoautem  melius  cxprimatDeus 
bencficiumjaddit.E/yj^dtiV/o-.fw/Wf/W.animahlcaccipiturprodelidericqiieadmodum  plu- 
ribusaliis  locis.lam  renenda  eft  ilia  fuperior  dodrina,Deum  icilicct  nunquam  Ecclef  x  fux  ita 
irafci,  vtl  effe  infeniuquin  femper  retineat  memona  fui  fcederis.Ergo  poftquam  defun&i  funt 
fideles  pxnis remporalibus,  tandem Deus illis porrigit  manum , neque lemel  eft  illis  exorabilis 
duntaxit,l'edmilericordiafuamprofequitur,&  ita  fouet eos,vt  non  minus folicitus fit  deipfo- 
rum  l'alute.quampaftor  qui  gregemfuum  non  minus  charumhabet,  quam  propriam  vitam,ita 
vt  no&u  vigilet,perferat  frigus,  8c xftum,deindecxponat  fe  multispericulis &  latronum,  &  bc- 
ftiarum,  vt  gregem  fuum  tueatur .  Scd  fontem  ipfum  quafi  digito  monftrat  Propheta  cum  ad- 
iungit, 

2.0  In  diebus  illis  &  tempore illo  dicit  Iehouah,qua;retur  iniquitas 
lCne\yS>c  nulla  eritjfceluslehudah,&  non  inuenietur:  quia  propitime- 
ro  hisquos  fecero  refiduos. 

Quemadmodum  iamdixi,primam  caufamnuncProphetaoftenditcur  Dcus  tarn  clemen- 
tcr  &  namaniter  agerevelitcumfuo  populo,  nempequoniam  peccata  remittet.Et  cert  efrigct 
q  uicquid  dicitur  de  pcenarum  remiflione ,  nifi  pi  imo  hoc  nobis  fit  perfuafum  nos  effe  Deo  rc- 
c6cihatos,&  ipfum nobiseffe propitium.lncfeduli  quide  nihil aliud quxrunt,quam  leuari luis 
trulis:quemadmodum  xgrotmihil  aliud  petunt  a  medico  ,  quam  vt  tollat  ftatim  dolorem:  fi  x- 
grotus  (itiat,Tol!efitim,dicet.deniquerefpiciutduntaxatadfymptomaillud:intereademorbo 
ipfo nunquam  verbumfaciunt:ficetiamimpiinegligunt  quod  prxcipuum  eft,  nempevt  Deus 
iplis ignolcat,&recipiateosin  gratia. modo ergo eximantu'r  a  pcenis,hoc illis fatis eft. Scd quan 
tamad  fideles  fpectat,nunquamtranquillieffe  poffunt  donee  pcrfuafi  fint,  Deum  illis  effe  pro- 
pitium.Ergo  vt  liberet inquietudine  &  omnib9  tormentis piorum  animos,  Propheta  nofter di- 
cit Deum  fore  propitium,  ira  vt  peccata  omnia  Ilrael  &  Iehudah  fepcliat  nc  in  memoriam  am- 
pliusvenianr,vcliudicium.Hic locus infignis eft' acprimoquidem ex  coco! ligirur  optima  dc- 
drina,nempe  vbi  Deus  feuere  nos  caftigat,  non  debere  nos  fubiiftere  in  iplis  poenis  >  vt  excutia- 
mus  prxfentem  xrumnarum  fenfum:  fed  potius  debere  ad  caufam  iplam  omnium  malo- 
rum  lpecT:.tre)ncmpead  peccata  noftra.Sic  Dauid  pluribus  locis  vbi  petitaliquam  mali  relaxa- 
tionem  a  D  .0,  non  dicit,  Dominc  libera  me  ab  hoftibus  meis,Domincreftituc  mih'i  fanitatem» 
Djmine  eripe  me  a  morte:non  fimpliciter  ita  loquitur,fed  familiariter  ad  Dcu  cohfugit,&  im- 
plorateins.nifcricordiarm&'viciflim  cum  Deus promittit  liberationemapcenis,non  fimplici- 
ter ditit  R  -:dticam  vos  ab  exilio ,  vel  captiuitate,rcducam  vos  in  patrianv.  fed  dicit ,  Ego  remit- 
tamvobispjccata  veftra.nam  lublatomorboetiamfymptomata  quxmorbum  comitanture- 
uanetcunt:  fie  etiam  contingit.nam  vbi  Djus  exorabilem  le  nobis oftendit tunc  folutilumusa 
pcenis.vel  quas  lumus  ptrpelfi  adtempus,vel  qua;  nos  manebant,mfi  Deus  ita  pro  insftimabili 
fu.i  crtrrientia  8c  bonitate  nobis  parceret. 

Q5    iiii 


CAP.L.  IO.    CAL.    PRAELECTIONES 

Precatio. 

Da  omnipotent  Deus,  quando  erga  veterem  populum  itafuifti  exorabilis >  ©*  cptan- 
tunikispramtcroffenfus  e  lies, tauten Jcruasli  aliquot  relicjuias^rgaquas  tuce  mifcncor- 
■diaz documeitaproferresficetiam digxeris nos hodie dhcere, &  Mtcunawjimus mdles 
coram  te  meritvdamnat^ramcnvtpotiifs  nos  rccipias  in  vmgemtoFihotuo,  typeri- 
pfum  nobit  reconakatus  oftendas  vfque  adfinem  vita  nostra \  atcjue  adeo  in  morte  ipfa 
le nobis  cKe  ?at/vm,vt itaviuamus  CT monamurtibi,  &  agnofcamits  bancejje  vnicam 
falutisviam,donec  tandem fruamurhcereditate  ilia  caleftt qua  nobis parta  eslciufdent 
Filijtiiifatigianey    Amen. 

POstrema  le&ioneccepinuisexponefc  quod  dicit  Propheta,  cum  Deus  volet  redimc- 
re  populum  fuum  foreita  propitium,  vtdcleat  omnia  peccata-  diximusaute  Prophetam  o- 
ftendcrc,populumiuftisdecautisfuiffe  tarnieuerc  tractatuni  .  Hie  ergo  notandaelt  Dei  uifti- 
tia  ill  omnibus  eius  iudiciis. Propheta  enim  admonet,ludxos  non  alicer  pofle  Deo  reconciliari, 
nifiagnoicantiepcenasdedilTequasmeritierant  .  Et  hinccolligiturcttam  vnlisdo&rina,  quo- 
ties  percucimur  Dei  r'erulis,non  tantum  leuationem  ab  cxterno  malo,  vcl  dolore  petendam  cue 
fed  vt  Deus nobis  ignolcat.notanda  eft  eciam  ratio,quia  Propheta  docet  nullam  fore  iniquita- 
tempopulijquiaDeusentpropitius.Hinccolligim'jtuncquoquciuftasfuiiTecaufas,  curDeus 
populum  caftigaret:led  quia  voluit  peccata  remittere,  ideo  fuifle  libcratorcm  popuh  lui .  S  da- 
mns ergo  nosreputari  iuftos  coram  Deo, non  quia  nullas  iniquitatcsin  nobis  dcprehendat,ied 
quia  vitro  ignolcit .  denique  hxc  vnica  ratio  eft  placandi  Dei ,  li  peccata  noftra  lepeliat  ,neque 
vocct in  judicium. porrohancgratiamproprielpeciai cad  Chriftiaducntumcolh^itur  ex  capi- 
«!P»»»  '34  p)tetri.iefimoprimo,vbi  Propheta  cumloquutuseft  de  nouofcedeie  pofuit  hoc  prarcipuum 
caput,Parcam  iniquitatibus  corum ,  &  viuseft  codem  verbo .  Promiilio  igitur  hxc  non  debet 
reftringi  ad  breue  aliquod  tempus ,  ex  quo  populus  reuerfus  eft  ab  exilio  Babylonico ,  led  po- 
cius extenditur  ad regnum  Chnfti,  quiatunc  vere  demum  complcta  fuit  hxc prophctia:quoma 
non  apparent  peccatanoftra  coram  Deo,  dum  nobis  propitius  eft  .Interea  iigmheat  Propheta 
hanc  gratiam  non  fore  generalem  :adiungitenim  Deusfefore propitium  reliqtws  dttntaxat.  &  hoc 
ncceffc  fuit  exprimi.quu  poft  reditum  ndelespoterantanimos  delpondere  alioqui ,  cum  vide- 
ret  nonniuexiguamnunumpopulireueriameiTe.  Sii^iturpromilcucreftitutiofuilTetpromit- 
lii,poterat  cocidere  piorum  tides  cum  viderenttotumferc  populumnegligere  gratia  m  iibiob- 
Utamnam  parsduntax.itTribuslehudahvfaeftbenencioCyii,&  Dai  ii  ".decern  Tribus  ma- 
1  uerunt  habitarc  m  Chaldxa,&  altis  locis .  &  non  femel  Deus  reftrinxit  promiifionem,  qua;  hie 
legitur,quemadmodum  Iiaia?  cap  ro.dicitur,Si populus  tuus  lit  tanquam  arena  maris,  reliquiae 
I*'    '   '     tantum laluxerunt.populuscnim  gloriabatur lua multitudine, &  ia&abat quod di&um fuerat 
GenAS'S-    Abrahx,Numera  ii  potesftellascxli,&arenammarisataeritlemcntuum.  Deus  ergo  lignificat 
longc  falli  ludxcs,quoniam  exiftiment  fc Temper  fore  incolumes  Ergo  Propheta  hie  dicit  Deft 
forepropiciumnon  omnibus  indifFerenter,/?*//;;*  qiiesfeceritreJidt'.os.Sc  interea etiam  lignificat 
Deus  hoc  debere  gratuitx  fi  x  bonicatiadlcnbi, quod  aliqui  lint  iuperftites,quemadmodura 
dicitur  [laix capite  primo.niG  lemen aliquod  nobisreli&um  fuiffet  elTemus  tanquam  Gomor- 
Ip.i.j.       rha,&  limiles  Sodomr.  Deus  ergo  hie  pronuntiat  rcliquiasforelaluas  non  aliter  quam  mera 
lua liberalitate,quemadmodum  etiam  Paulusvndecimorapite  ad  Romanos dicit  noniperan- 
B.om.i r.j.  ^am  eflpe  j*aj Mem  luc[a»  js.nifi  a  gratuita  Dei  miicricordia.Et  diligenter  notat  huuc  locum,  &  fi- 
miles,quia  tunc  quoqueuidai  cum  infurgercntaduerfusEuangL-lium,oliiiciebantleeffefemen 
Abraham ,  &  ele&um  genus .  itaque  refpondet  Paulus  non  tlFe  nouum  vt  Deus  colligat  tan- 
tum exiguas  rehquiasc  populofuo  >  &.  cauiamaffignat  gratuitam  ems  elcctionem.    Nuncfs- 
quitury 

xi  Super  terrain  exafperantium  afcendefuper ''cam, fed  dbundat,& 
(uperhabitatorcsvi{itauoms,tfhabitatoresvifitatiom,occide,  &difper» 
de  poft  eos,dicic  Iehouah,  &  fac  fecundum  omnia  qua:  prsecepi  tibi. 

Propheta  hlcfufcipitmunusprxconis,&:  alloquitur  Pcrlas  ,&,  Midos,vt  belluni  moueant 

adludatoj 


I  N   I  E  R  E  M  I A  M.  i7l 

contra Babylonem .  non  pcruenic  quidemvnquamadgcntesillas  hoc  vaticinium  :fcd  dixi- 
^WUscurProhetxbellumdenuntient,dcindeconuertantfi.rmonemnuncadprofanas  gentes, 
nunc  ad  Iudxos,nunc  ad  vnum  populum,nunc  ad  ahum,  voluntenim  rideles  adduccrc  in  rem 
prxfentcm  dum  effe&umconiunguntcum  liiis  verbis.  Hacigitur  formaloquendiPropheta 
docet  fc  non  lpargere  voces  in  aerem.fed  coniun&am  effc  Dei  potentiam  cum  lcrmone  qucm 
profert,  acliDw-usipfemandaret  Medis&  Per(is,vt  fiiam  vindi&amexequantur  contra  Ba- 
bylonem. &certe  leremias  Gcuti  non  loquitur  ex  proprjo  fenfu,ita  etiam  non  loquitur  in 
perfona  hominis.ied  indiicit  potius  D^um  loquentem,  vt  apparet  ex  hue  verius .  Duit  ergo, 
tAfcende  fnper terr*mexj?perMtium  :alnvertunt,amaritudinem  ,  fedimproprie.  vocatautcm 
Deus  Chaldxos  rebellcs ,  quiaetli  ad  tempus  fuerant  flagella  irx lpiius ,  tamen  crudeliter  fx- 
uierant contra  rri  ihas gcntes, impul ii  duhtaxat fua fuperbia &  auantia,mentd  vocat  Exafpe- 
rantes  .deinde  addir,  Occide lubiutores  fifitationis  .  quidam  relinq uunt  propnum  non  ia  T>pB: 
fcdprinio  diuuunt  faille  in  Chaldxa  vrbcmhuiusnominis,quod  fni solum  dh  deinde  fii&et 
ilia  expolitio/i  ferrao  fiat  de  vrbeobicura&ignobili. Non  dubium  igitur  eft,quin  Prophe- 
ta  vocet etiam  Ch  tldxos h tbitattresvijiutiontf, quonia  manebat eos  vindi&a  Dei>im6  lam  in- 
ftabat  eorum  capitibus.i.cuti  paulo  poll  repetet  atque  hie  loquendi  modus  frequenter  apud 
Prophctasoccurnt .  Pulteaaddit ,  Et  perde  potlipfis.  eftallulio  in  verbis.nniirmmnn .  Ciani- 
Ccat  autem  cladem  fore  cxtremam,  ita  vt  non  dehnant  fxuire  Medi  &  Perix ,  donee  extiiixe- 
nntnomenBabyionisutquilcimus  illud  non  fuiffe  implctum  aCyro  8c  Dario  .  diximus  c- 
nim  iam  aliquoties  vrheni  fraude &  nofturnis  inlidiis  fuilTe  captani ,  deinde  Regem  cum  fuis 
Proceribus  fuiilc  o~cifum:pepercitf mm  Darius  reliquo  populo,vel  Cyrus  potius.nam  ta- 
metitnomenimpcriieratpenesDariumjCyrustamenlorig^eratpotior  ,vt  eracftrenuusmi- 
\es,8c  tantum  famx  cauia  duccbat  luum  focerum,  8c  auunculurr.  Ciim  igitur  Babylon  capta 
fucrit,vt  tamen  gladius  non  perfequeretur  omnes  Chalde;os,hinc  colligimus  Prophetas,quo- 
tiesdenuntiant  cladem,  &intentumBa'  y'oni,non  reftringere  fuam  doftrinam  ad  tempus 
illud ,  fed  complefti  etiam  alias  clades .  lxpius  enim  capta  fuit  Babylon  :  nam  defecit  a  Per- 
ils ,  &  cum recuperata  clTetdedit  graues  pcenas,quia  per  ludibnum  fufpenfi  fucrunr  qui 
authoritate  8c  potentia  valebant:deinde  paftim  etiam  fxuitum  fuit  in  viros  &  fceminas.  Non 
dubium  igitur  eft  quin  Prophets  ciim  de  excidio  Babylonis  loquuntur,  refpiciant  ad  diuer- 
faDeiiudicia.Q,!j.i;quidiit)colligimusquanuisdiuconniueat  Deus,velextremaiudicia  fuf- 
pendat.tamcninipiosnonpolTe  eius  manumefTugerevbidiufuerinttergiueriati.  Pofteaad- 
iungit,F 'acillis ,quemzdmodt<m  prtcepi  tilt .  hxc  etiam  prophetica  loquendi  ratio  notanda  eft. 
nequc  enim  Medi  8c  Peris  putabant  femilitare  fub  Dd  aufpiciis .  quorfum  is>itur  ponitur 
nomen  Prxcepti?  nempe  quia  Deus  homines  profanos  regit  arcana  fua  potentia  ,  8c  impellit 
quocunquevii~umeft,ttiamfi  nihil  tale  fit  iplis  propoiitun\.-Qu6  resn  elius  \p!icetur,no- 
tandumeft  duubus  i..cd:sDeumprxcipere:prxcipit  enim  fideiibus  cum  oftendit  quid  re- 
ft jm  fit,&  quid  iequi  ipfos  oporteaf.ita  quotidie  vbi  Deus  hortatur  nos  ad  cfhcium,  vbi  Le- 
gem hum  nobis  cxponit,  duiturexer cere  fuumimperium,veliiirifdic"r,ionem  .  Et  hxc  pro- 
pria eft  ratio  iubendi  velexercendxpcteftatis,  vbil'cilicet  agnofcimusquidDeusvelit,  aut 
quid  a  nobis exigalt.Sed Dens  alio  modoprxcipitincredulis,  quia etG  non  declaret  quid  fa- 
cere  ipfosvelit,tr«ihit  tamen  volentesnolentesquocunquevult;  itainftin&u  ftioirrpulit  Cy- 
rum,&Dirium  vtarTsafumerent  contra  B.,bylonem.  Nunc  ergo  tenemus  quid  hoe  vcrbo 
intelligat  Prophcra.neqiieenim  inrelligit  Darium&  Cyrum  Deo  exanimo  paruifle,  quia 
agnofcerenripfumlibiciTe  ducem  atqueauthorem  belli. nihil  enim  tale  venitillisin  men- 
tem,&  ilia  prscipiendi"i'atio,quemadmodumdixi,  pec uliaris eft  Ecclefix.  Deus  enim  finsiu- 
lari  quodam  priuilegio  &  gratia  nos  dignatur,ciim  oftendit  nobis  quid  reftum  fir,  8c  prxferi 
bit  legem  bene  viuendi.Sedinterea  prxcepti  loco  ponitur  arcana  eiusprouidentia  ,  qua  im- 
pellit profanos  homines,  ficutidicitur  Cor  Regis  in  manu  Dei  effe.  Loquitur  autem  Solomo 
de  Rege potius  quamdehominibus  plebeis,quia  iiqua  fit  libertasin  totogencrehumano  PwSfMid 
vidcnturefleRegesquafiexemptiabomniiugo  •  pronuntiataute  Solomo  regicoi da  eorum 
aDeo,ficvtnoniintfuiarbitrii.Qu.anuisersoD..rius&Cyrusfuerint  abreptifua  eupidi- 
tatecumbe!lummouerunt,tamen  Deusillorum  cordadirexit,qucmadmodi.m  paulo  poft 
clarius  videbim  us.  fie  etiam  diciturprxciperecxlo  &terrx,nonqn6dcxl  urn,  quod  auril  us 
caret  8c  fenfu,  exaudiat  eius  vocem:  fed  quia  Deus  efficaciter  mouet  cxlum .  cum  enim  vulc 
prjenasdc nobis  fumere,  mandat  cxlo  ne  pluuiam  mittat  :  hoc  Dei  mandatum  exequitur  cx- 
lum -.deinde  terra  etiam  obtemperat  Deo:  fid  nullus  eft  illic  fcrmododrinx  .  quid  igitur? 
nempe  Dei  prouidentia,quxnobisabfconditacft.    Scquitur, 

it     Vox  pr«elii  in  terra,&  contritio  magna. 


CAP.    L.  IO.   C  A  L.   PRAE  LECTION  ES 

Continual  Prophetaloquendi formam . dick igitur foxeieocem  prailij '.  An potuitlpfe  con- 

citare  Medos  &  Peri'as?  non  propria  quidem  virtute ,  led  hlc  commendat  efhcaciam  luat  do- 

drins :  act!  diceret  vindidam  quam  denuntiat  Babyloniis ,  fore  in  promptu ,  vbi  tcmpus  ad- 

x.Cort'n.io.   uenerit:  qucmadmodum  dicit  PaulusminiftrosEuangelii  habere  vindictam  in  nianuaduer- 

*•  i'us  omnes  contemptores.Nunc  ergo  tcnemus  cur  Propheta  repctat  vocem  pntlij ,  V  contri- 

titman)\e\afftift.ii,riemmagndmforeinterr4.    Nunclequitur. 

13  Qgomodo  excifus  eft  &  contritus  malleus  vniuerfse  terra:? 
quomodoredactaeft  ,fuit}  in vaftitatemBabylon  inter  Gentes? 

z4  Illaqueaui  te  ,  atque  etiam ,  yel^atcjue  ideo:  **hc poniturloco  ra- 
tiomlis  pctrticuU ,  ideo,  capta  es  Babylon ,  &  tu  nefciuilti,  inuenta  es 
atque  ade6  deprehenfa  ,  quoniam  contra  Iehouam  temifcuifti,  U- 
tigafti. 

Hlcprimoperadmiratione  interrogat  Ieremias qui factum  fit  i\t  malleus totitts  terr/tfuerit 
ipfefrailus,  cum  omnes  populosantea  frageret  cum  pofti  a rcipondct  Deus,nemp(.  egojum  qui 
cepiBabylouem.  Interrogate  valuit,vt  expergefaccret  populum  ad  maiorem  attentionem. 
negligimusenim  Deiiudicia,velad  eadcutimus,  nempe  quia  non adiicimus  ftudiumno- 
ftrum.  nam  res  paruse  ixpenos  excitant,  interea  Deus  operabkur  modo  inufitato.  id  au- 
tempromhilo  ducimus.  Quoniam  ergo  tanta eft  ncftraignauia  inoperibus  Deiconfide- 
randis,  neceffc  eft  nos  ftimulari:  &  hoc  nunc  facit  leremias  cum  per  admirationem  dicit, 
QHomodo?  nam  fignificat  rem  fore  incrcdibilem  cum  excindetur  Babylon,  nempc  quiane- 
moputalTet  Monarchiamillam  poffe  vnquamlabefa&ari:  peruencrat  cnim  viqucadfum- 
muin,&vndiquetotmunitionibus  cin&aerat,  vt nihil  tffetpericuli  metuendum: denique 
omnes  putaffent  Babylonem  non  polTe  moueri  line  concuffione  cseli ,  &  terra: .  Ergo  Pro- 
pheta hie miratur  rem  lllam  infolitam,&:  dicit,  qnomodo  malleus  tttius  terra frabJtts  esfyO" 
contritus?  deinde ,  qnomodo  Babylon  fitit  invaBitatein  inter  Gentes?  namiubiugauerat  iibinon 
tantum  vicinospopulos,  led  etiam  remotiffimas  terras.  Ethoc  etiam  modofideles  ad  be- 
ne fperandumanimat,nc  animosdciiciant,quoniam  terribilis crat  potentia  illius  Monar- 
chia:.  RefpondetigiturftatiminperionaDei,  lllaqueatiite,  atque  idco capta  esHabylon  .  Hlc 
Deuspromintiat,quanuis  humanitus  fieri  non  poilit,vt  Babylon  cadatcum  iuoimperio, 
internum  tamen  illius  effe  in  manu  fua.Tn ,  inquit ,  capta  es ,  nempe  quoniam  teillaqueaxi :  qua- 
fidiccrctnonforeChakhtis  ncgotiumcum  hominibus,  quiaipte  bellum  gcret,acPcrfas  8c 
M.-dos  diriget uleinde  inftruet  lua  potentia.  iniumma,pugnabitipfe,  donee  Babylonios 
vicerit .  Cum  dicit  nefiiniffi  ,non  tantum  coarguit  locordiam  illius  populi,  iedfimulderi- 
detiecurkacem :quafidicerer,  Qu_anuis  putcste effe  extra  omnemaleam  ,i"enties  tamen  ne- 
mincm  poffe  effugcre  manum  meam  .  Nunc  ergo  tenemusconfihum  Propheta:.  Verumqui- 
dem  eA,incrcdulos  vbiDeuslumk pcenam  de  eorum  fccleribus,  non  agnofecre  cius  ma- 
num :  led  aliud  mtelligit  Propheta,  nempe quanuis  Babylon  contifa iuis  opibus  nihil  iibi  me- 
tuat,  tamen  deprehcnfumin,quianonpoteritlaqucos  effugcre.  Subiicit,I»«f»/4  es, atque 
adeo  depreber>fa:rMonem  adiungir,  quoniam  lkigauerat  contra  Deum  .  Dicemus  pauld 
port  quomodo  Babylon  contra  Deum  litigauent ,  nempe  quia  Deus  lufcepcrat  in  tidem 
l'uamcfc  pairociniuniIiraelitas.Hocer"odiciturreiptftuEcclefa: ,  vt  paulo  poit  fuiius  ex- 
plicabo  .  Breuiter  hie  notandum  eft,  Deum ka  fufcipcre  populi  fui  caulamacfi  ipfe  Ixfus 
Zach.2.,%.     effet  >  quemadmodum  pronutnt  eum  fibifcre  tanquam  pupillam  oculi.     Nuncfequitur, 

2.5  Aperuitlehouah  thefaurum  fuum,  &  protulit  vafa  irae  fuar, 
quia  opus  hoc  Domini ,  Iehoua:  exercituum  eft  in  terra  Chald&o- 
rum. 

Hie  dariuscxprimk  Propheta  quod  attigcrat ,  nempe  bellum  hoc  non  fore  Pcrfarumj 

fed 


IN  1EREMIAM,  ln 

fed ipfius  Dei .  Dicit  igitur  De:m  aperuijjitbefaurum fount,  nempe  quoniamhabet  varios& 
multiplices  modos,  qui  humano  icnfu  comprehendi  nequeunt,  vbi  vult  impios  pcrdere. 
eratiacxpugnabilis  ilia  Munarchia,  nempe  humano  fenfu :  led Deushicdicitle habere  mo- 
dumrcconditum,  quo  Baby  lonem  vaftct,atque  in  nihilum  redigat .  Per  fimilitudmem  er- 
go vocaturthelaurus  Dei,  ratioqua;  iuperathiimana:  mentis  eaptum,  vbifcilicct  Dcusiu- 
diciafuaexequiturmodis  arcanis&  inopinatis.  Quoniam  ergo  vix  porerant  ndelesammis 
conciperequoddocebat  Ieremias,ideo  attollit  eorum  animosad  prouidentiamDei,  quse 
non  debet  lubiici  humano  ingenio  .  perperam  enim  homines  pro  lenfucarnis  fuse  iudicanC 
depotentiaDei,  perindeeft  acficslum&  terram  vellentpugilloincludere.  Deusipfe  dicir, 
fe  caelum  &  terram  capere  pugillo. homines  igitur  dum  volunt  capere  Dei  potentiam ,  perin- 
deeftacfimufcaveilet  vorareomnesmontes.  Corrigirei  go  Propheta  lllam  prauitatem ,  ad 
quamnaturafumus  nimiumpropenfi,  dum  fcilicetftatuimus  pro  captu  mentis  noftra:  quid 
Deus  lit  fa&urus  >  acli  potentia  eiusnon  effetinfinita .  Hare  ratio  eft  cur  dicat  Propheta ,  *A~ 
peruit  Deus  tbtfaurum  fiittm :  deinde  ,protulit  inde  vafa  ir*  fn* ,  nempe  ex  thefauro  ,  nempe  ex 
rationeilla,qua:tunceratincomprehenfibilis.  Etlubiicitur  ratio,  Quia  opus  hoc,  in  quit,?/? 
Dei  vnius :  Dei  exerdtuum  in  terra  Cbaldxorum  .  Hlc  Propheta  breuiter  fententiam  claudit, 
quod  lcilicet  fidelcs  debeant  placideexpc&arc  dum  eueniat  quod  docuit,nempe  quia  tii  opus 
Dei.  nihil autemmagis  peruerlum,  quam  homines  vellcmetiri  Dei  potentiam  propno  fen- 
fu ,  vt  dictum  fuit .     Sequitur .  led  ego  non  poiTcm  abfoluerc  nunc. 

P  R.  E  C  A  T   I  O. 

Da  omnipotens  Deus ,  quando  dignaris  nobis  indicia,  tuaaduerfus  incredulos  trro- 
ponere ,  \t  non  tantum  timeamus  te  ,  fed  etiam Jjemfalutis  noslrainte  reiiceredif- 
camus  y  wfic  proficiamus  in  hac  ddtlnna ,  ne  velfocordes  fimus  ad  tuas  ntinas ,  vc/ 
etiam  trepidemus  in  extremis  noslns  malis  :  fedfic  difcamus  oculos  noslros  ad  te 
wtollcre,  vtperpetuo  \ita?  nostra  curfu  te  inuocemus  in  Qlmslo  left  Domino  W' 
Hro,  Amen. 

2.6  Venice  contra  earn  a  fine ,  aperite  apothecas  eius }  calcate  earn 
tanquamaceruosj&difperdite  earn,  ne  fine  ei  relkjuia:. 

IterumProphetaPerfas'&MedoscompeIlat,e6fquehortatur  vtveniantcotraBabylo- 
nem.  diximusautemherlPiophetaslolere  loqui  proimperio,quoniamfuftinentDeiper= 
fonam,&diximus  quam  vtilis  iithsclequendi  forma,  quiamundusnoh  agnefcit  Deum 
cfiicaciter  loqui .  Dicit  iguur  prirr.um ,  Venite  contra  earn ,  deinde,  aperite  apothecas  eius .  C3«0 
fignificat  horreum,  fignificat  rcpolitorium  quodlibct.  ideo  quidam  vertunt  horrea  .  fed 
videntur  mihinimis  reftringere  hoc  nomen ,  quia  Propheta  loquitur  haud  dubie  de  thefau- 
risBabylonicis.  Apothecas  autcm vocantGrxcirepolitaria  rerum  omnium, non  tantum 
vini ,  &  olei ,  fed  mercium ,  atque  etiam  pecunia: .  Apotheca:  funt  quas  Gallice  vocam  us  Ar- 
riere-hoiitiquei ,  oumagafns.  fed  hoc  nomen  etiam  extenditur  ad  vinum,adomnegenusfru- 
mehti,  deinde  ad  thelauros,adarma  etiam -nam  apotheca:  funt  rcpofitoriaarmorum  ,  ar- 
mamentaria omne genus .  Perinde  igitur  eft  acfi  diceret Ieremias  nihil  tarn  fore  reconditum 
apud  Chalda;os ,  quod  non  excutiantMedi&Perfse.  Deinde  adiungit,  Calcate  earn  tar/quant 
aceruos .  d'btv  non  funt  aceruilapidum,  fed  potiusmanipulorum  .  fignificat  igitur  Perfasfie 
Medoscrudeliterfa:iiituroseffe,quemadmodum  trituraturfrumentumin  area.  Poftrem6, 
dicit ,  Diifrerdite earn ,ne [tat ei rehquU .  V idetur oblique opponerc quod  Dcuspromittit  fu is 
femper  ahquas  fore  reliquias  Icilicet.diqit  igitur  nihil  fore  refiduu  cum  exeretDeus  lua  vindi 
Stun  contra  Chaldaros .  Summa  eft ,  pcenam  de  qua  loquitur  Propheta ,  talem  fore  vt  abo- 
leat noiiienipfum Monarchic Babylonicse.  hoc, quemadmodum  heii  diximus,&antehac 
eti.im,eomplei;umnon  fuit  vno  die-  fed  vbi  concionantur  Prophets  deiudiciisDei,non 
refpiciunt  tantum  praeludi.i.fed  verba  fua  cxtendunt  vfque  advltimumiudicium  ,  quod 
manetomnesreprobos.    Nunc  lequitur, 


cAp.    L.  IO.   CAL.  PRAELECTIONES 

2.7  Occiditeomnes  muencos  eius,  descendant  ad  ma&ationem: 
va'  libs ,  quia  vemt  dies  ipforum ,  tempus  viiitationis  eorum. 

Profequiturcandem  fententiam :  iubet  Perias&  Medosoccideiequicquideftroboris 
in  l-halo-sea.  nam  luticncoshauddubiemetaphoncevocat  cos  omnesquiflorebant  virtutc, 
aurpotentia,aut  opibus.  Summaeft,  vindittam.de  quanunc  loquitur,  non'fore  duntaxac 
contra  vulgui,i'ed  contra  lelectiibmosquolque  .  ergo  comprehends  tam  magnates  ,quam 
orottes  homines  bellicolos.neque  enimroburcorporisduntaxatintelligit,  fed potentiam, 
cc  authontatem .  Oaidite  ergo  omne.i  eius  iuuencos,  id  eft,  quicquid  iri  Chaldsea  pretiotilii- 
puini  eft,  id  pcribit  cum  aduenent dies  vltionis .  poftea  ,Defcend«nt ,  inquit , *d  maBttionem. 
Simper  tenendum  eft  quod  dixi  ,Prophetampenndeiubere  acti  haberet  iub manu  iua,& 
aurhoritate  Medos  &  Perfas,nempe  quoniam  totus  mundus  iubiicitur  Dei  verbo.dicitj 
i>~*  iU<s  ,(]Httfvenit  diesipfvrum ,  &■  tempM  vtfitationit  eortim  .  hoc  additum  fuit  ,quia  poterant 
hdeles  apudle  diiputare,  quomodo  fieri  po{Tct,vttam  cito  periret  Bal  ylon.  Dcus  enim 
vifus  fuit  longo  tempore  Monarchiam  lllam  fouere,  acli  cam  tueri  vellct  perpetuo  .  Ergo 
Propheta  hlc  de  tempore  vifitationis  loquitur, ne  ideo  ambient  hdeles  de  vaticinioprx- 
fenti,  quia  Dcus  nondum  exerueratmanumfuam  .  Admonetigitur  Deutn  habere  prsehxa 
tempora  ,  &non  vilitare  quotidie  fingulasgenr.es,  hoc  eft,nonexercercfua  mdicia fingu- 
bs  momentis,  ledquando  apudle  decreuit.  Quotiesigitur  impii  lecure  exultant, &agunt 
fuos  tr!umphos,iemper nobis veniat  in mentemhscdo&rina, nondum  adeffe  tempus  quo 
Dcus  indicium  fuum  contra  ipfos  exequatur  .  quare?  eft  enim  certum  tempus  viiitationis: 
id  autcm  p  (fitiim  eft  in  arbitrio  Dei .  Ergo  dilcamus  paticnter  ferre  omnes  tentationes  do- 
nee vifum  fuerit  Deo  oftendere  ie  nobis  mundi  iudicem.    Sequitur, 

z8  Vox  fugientium,&  qui  euaferint  eterra  Babylonis,adan- 
nuntianduminSionvindi&amlehoua;  Dcinoftri.vindi&amTem- 
ph  ems. 

Iterum  oftcnditPropheta,Deum  cum  vlcifcetur  Babylonios',  daturum  effe  certum 
fpecimen  paterni  fauoris  erga  Eccleliam  .  nam  alioquiprophetiahzc  poteratfrigereapud 
fideles,  ntliagnoicerentDeumforehoftem  tantse  Monarchic ,  quoniam  iuiceperatcuram 
falutis lplorum  .  Ergo  Propheta  fscpius  ad  hunc  hnem  reuocat fideles ,  vt  vindifta  Dei  con- 
tra Babylonios  certum  ilhsdocumentumiitgratiseDei,qua  femel  complexus  illos  fuerat, 
&  volebatprolequi  vfquead  hnem  .  hoc  eftigiturconlilium  Prophase  cum  die  it,  f'ex/«- 
gientium ,  ejr  qui  euaferint  eterra  Babylonis:  qualidiceretjQ^nanuis  Bat  ylon  multis  nomini- 
busdigna  titintcntu,  Dcustameninea  perdendarefpicietpopulumiuum,  &rcip(a  oftendec 
fe  elTe  p.itrem  eius  populi,quemadoprauit.  poftea  hortaturetiamleremias  fidelesadgra- 
titudinem.  Duoigituriuntcapita,  pnus eft,  cum  Dcus pcrdet Babylonios,  pcpulum  hinc 
certoleniurumquanroperecharusfitDeo:  dcindcex  hac  doctrina  fluit  exhortatio,nefci- 
licet  hdelesobtnutcfcant  in  tarn  lingular!  Deibeneficio,iedprardicent  fuam  liberationem. 
ideodicit,  Voxfiigientium  ,&• qui  euaferint e terfd'&abyUnis ,  vt  armmtientin  Sion .  Cumdicit, 
in  Sion  ,oftendk  in  quern  rinem  Deuscolligerevelitpopulum  iuum.nempe  vtdeintegro  co- 
latur,  licuti  olim  in  TemplofuO.  Adiungit,  Vt  annuntient vindi&am Dei  noBri.  Vindi&i 
Dei  actiuelilc  fumitur  pro  vindi&a  quam  Deus  exercebit:  paulo  poft  vindi&a  Templj 
patliueponiturpro  vindida  qua  Deus  vlcifcetur  contumeliam  Tempi  ofuoillatam.  Deus 
ergo  eft  vltor,  Templum  ver6  Dei  vindicatur  a  contumelia,&  probro.  Nunc  tencmus  fum» 
mam huius loci:  pnmo  loco  docet  Propheta  ,Deumhabiturum  rationem  populiluiciini 
tamrigidepuniet  Babylonios  :dcinde  adiungit  exbortationem ,  ne  fideles  ingrati  lint  Deo 
vbi  agnouerint  in  gratiam  (ux  falutisDeiimfuicepilTebellum  contra  illam  Monarchiam: 
poftremo  finem  oftendit ,  nempe  vt  iterum  coalelcat  populusqui  difperfus fuerat, quem* 
admodumdicitur  in  Plalmo,Deus  eft  quicolligit  diiperibslfraelis.  Quoniam  ergoerant 
P/i.147.1.  Iudeeitanquam  corpuslacerumapudChaldaos, oftendit  Propheta  Monarchiam  illam  dif- 
lipatumiri,  vt  rurlus  in  vnum  coeant  fideles,  &  iirnul omnes  Deum  adortnt  inTemplOi, 
vel  in  monte  Sion.     Sequitur, 

29    Conuocate  contra  Babylonem  potentes,  omnes  qui  inten- 

diint 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M.  ^ 

dunfarcum."C)l)fideteeamincircintu,ne  fiteuafio;  rcdditeeifecun- 
dum  opus  fu.uriijfecundum omnia  qua:  fecit  facile  ei:  quia  contra  ie= 
houam  (uperbe  eg  it,  contra  fanetumlfraelj's. 

Vurkis  eft  Propheta  in  modis  loquendi.nec  fine  caufa,  quoniam  Oportuit  ipfuni  ton3re 
magi  .s,qu>lm  lpqukdeinde  quoniam  lermo  erac  de  re  incrcdibili,  opus  Fuit  non  v  ulgai  i  con- 
.firniatione.ridclcs  etiam  cumfere  contabuillent  in  luis  milerns,  vix  poterant  lele  ei  igeread 
bene  fperandum.Harc  igitur  ratio eft  cur  Propheta  tarn  diu  &  prolixe  ml, fiat  in  re  per  lc  non 
cblcuia .  neque  enim  opus  fuit  tantum  explicationc,  fed  vehemeritia  etiam  acccdtie  debiiit. 
Ergo  acfi  rrjultos  iam praxoncs habcret  prarfto  ad  obfequium  elicit,  Conmcate  contra  ftalylo- 
»f»»/>e/p«/Fj.quidam  vertunt  multos,  &  fi'a*»Ttrunque  ligniticat.  Stdexiftimo  hlc  poni  pro 
vaiidis.  Nelciocurquidam  vertantiagittarios.  fequiturquidcmcontinuopdft  nw*|  lanT-^a 
tmnes  qniittetidiott  .OTxw,fed  nomenhoc  lineadicitione  nufquam  eapitur  pro  l.igittario. 
Adducunt  locum  ex  vigelimo  primocapite  Genefeos,  vH  Ifmael  dicitur  fadusnan  ;tcd  po-  G«».ii.s« 
fteaadditurarcus.  Ergohic  n'3'non  ahter  poU'umusacciperequam  promultisaut  va'hdis. 
Pofterior  aurcm  expolitio  melius  conuenit.  lubet  ergo  Propheta  Conuecarirobufins,  e?  belli- 
cofos  homines :  deinde  lpeciem  adiungit,  ewww qui  in'endunt  *>-«»»,  hoc  eft,  emnes  fagittandi 
pcritos.Pcrfsenim  pollebantarteilla:erantopumifagictarii:hoc  commune  fuit  Orientah- 
bus  populisjfcd  Penxomnes  alios fuperabant .  Propheta  igitur  delignat  cos  cum  mbctron- 
uocari  Jagirtario),  Adiungit  ,circund*teeam,  velobiidcte,  in  circuitu,neftt  euafio  Hoc  qucque 
dinicile erat crcditu .  nam  Babylon  erat  potiusfimi!isregioni,quam  vrbi.  Vix  ergoqoif- 
quam  putaflct  pofle  obfideri  in  circuitu  ,  &  tandem  capi  licuti  fadum  fuit  Ergo  Propheta 
hie  teitatur  tore  quod  fuperabat  omnium  opinionem. Carter iim,piiasdixerat  hoc  forccpus 
Dei,ne  fci'icet  tidtlesiudicium  facerent  ex  modulo  luo,  quia  nihil  magisperuerium,quam 
metiri  Dei  potentiamnoftrofenfu,vt  dictum  fuit,Quoiuam  ergo  ante  teftatus  eft  Propheta 
ob fidiontfrri  Babylonis  fore  opus  Dei,  nunc  maiorc  fiducia  iubet  e am  Circmdari  in  circuitu,  ne 
ft  euafio.  Deinde  adiungit,  Kedditeei  (hatndnm  opus  fuum,fecund*m  omnia  qu#  fecit, facile  ei. 
His  verbis  ligniticat  Propheta  iufhm  fore  vindidam  quam  cxiget  Deis  de  Chaldxis,  quia 
nihil  ^quius eft, quam  rependi  cuique  licuti  erga  alios  fecit :  Q^a  menluraaliismenfi  fueri-  I-«v •*■?*' 
tis,eadtmrependeturvobis,inquit  Chriftus.  Quoniam  igitur  nature,  fenfusdictat  iuftifli- 
mameflepcenam  quxinfligiturcrudelibus.ideo  Propheta  Lkadmonet,Deum  foreiuftum 
vindicem  cum  viiebitur  contra  Bab'yloniosfijuire.Sed  longius  refpicit.  fumitenim  princi- 
pium  illud,  Deum  efle  iudiccm  mundi.'  Cum  ita  lit,  fcquitur  fieri  aliter  non  pofle,  quam  vt  "f*,I*-1}» 
qui  iniufte  alios  opprimuntytandem  recipient  fuam  mercedem:  licuti  etiam  Paulusfecunds 
ad TheiTaloniccntes  primoy  dicitinhoc  confpiciuim efle  Dei  judicium ,  quod  alioquiob-  V       w*. 
fcurum  effet,  vbi  dat  relaxarionem  &  quietem  miieris,qui  iniufte  affliguntur;&  vbi  merce-     '  : 
dem  rcpenditoppreflbribus.  PiOpheta  igitur  ex  hocprincipioiumit  matcriam  fiduciz ,  vt 
animct  rideles  ad  bene  fperandum.  Quare  ?  li  Deus  eft  iudex  mundi  poterant  apud  ie  rcpu- 
tare  Iudxiquales Babylonii fuerant  :imo  fatis iam  experti  erant  quam  crudelis  cfllt  &  bar- 
barus  llle  popular:  Cum  ergo  auaritia,&  crudelitas,&  fuperbia  Chaldxorum  latis  comperta 
foret,Prophera  hlc  admonet,  Si  Deus  eft  in  ca;Io,ficri  ahter  non  pofle,  quam  vt  heui  in  Ju- 
dicium iplbs  vocet  tcftria  alioqui  non eflet  Deus. Atqui  neque  effet  iudc  %  mundi,niii  refpice- 
rct  miferos, qui  iniufte  ©pprimuntur,  &  illis  opem  ferret,  8c  manum  porrigeret  ad  ipfos  le- 
uandos:ni(i  etiam  ex  oppoiitopcenam  exigeret  de  auaris ,  &  fuperbis  ,&crudelibus.  Nunc 
ergo  tenemusconfilium  Propheta?  Poftrcmo adiungit,  Qw'<*  juperb'c egit contra  I ehouam,  cen- 
tra fimclxm  ifraelis  ■  Cum  di<  it  Bal  ylonios/i/>me  fgtfli  ligniticat  non  modo  fuifleiniurios 
Jiominibus.fed  contra  ipfum  Deum  concumcliolos.Namopponiturhoc  verbumdelidisqii? 
per  leuitatem,  6c  incogitantiam  nobis  accidunt.  Siquis  ergo  inconfiderate  peccct,  dicitur 
crrafle.qui  a u tern 'dtliberata  malitia  fefe  pnoiicit  ad  peccandum ,  ille  vocatur  ftiperbus  :8c  P/«l.i^.|i 
hoc colligitur  ex Plalmo deciino nono.Da.iid  enim  illic opponit fuperbiam erronbus: erro-  : 4» 
res,inquit,qais  inte!!iget?deindc  petit  vt  Dais  ipl'um  purgct  ab  omni  fiiperbia.  Dauid  quide 
no  extuleratexprofeirocornuaadaerf.isDeunr.fcdtimebattamen  necarnislaftiuiaipfum 
impclleret  ad  fuperbiam.  Cum  ergonup.c  Propheta  dicit,  Chald<tosjttperliee£iJfecontra'Deum> 
perinde  eftacfi  cos  darnnarct  facrilegajftiperr  ia?,quod  icilicet  voluerint inDcum  iplum  efle 
probrofi,  non  tantum  crudeles  in  eius  populum.  Sed  cxplicatio  fequitur  cum  addit,  contra 
janffmn  ifraelv.Volcrimzemm  Baby'onii  excipere,fibi  non  fuifle  propefitum  fuperbire  con* 
tra  Deum  I  fed  Propheta  hlc  in  medium  profcrt  nomen  Ifraelis :  quali  dicerct ,  Si  quis  eft 

Rr.  i 


CAp.  l.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

Dcus  in eslo,religio noftra  ccrta eft. ergo nomen Dei  apud nos rcfidet.  Cum  ergo Ba'.ylo- 
nir  indigne  populum  quern  Deus  elegit  opprefferint,  fequitur  in  ilium  fuifle  facrilegos.  Ec 
idem  ctiam  libi  volebat  quod  paulo  ante  dixit,  vindi&A  Iebou*  Dei  noHri .  Cur  addelat  illud 
epitheton'nempe  vtfcirentludan.q.iafcunque  perpefli  fuerantiniurias,Deumipiumattin- 
g;re  acli lxfus  efllt  in fua  perfona.  Sic  etiam  hoc  loco  tollit  omnes  tergiuerfandi  anfas  Pro- 
pheta  Babyloniis  cum  dicit  eosfuperbi)(fe  contra  fan&unt  Ifraelis.  Ergo  dum  cauillantur  impii 
libi  cu  Deo  no  eiTc  certamen.refellit  ur  die  pratextus,  fi  bellum  gerant  cum  eius  Ecckfia ,  & 
oppugnenteiusrideles,quorumfalutemfulcepittuendam.  Neque  enim  pottft  Deus  alitcr 
elfe  patronus  Eccleliae  fua:,  quin  fcfe  opponat  inftar  cly  pei  quoties  videt  fuos  iniufte  oppu- 
gnanareprobis.       Sequhur, 

30  Propterca  cadentele&i  eius,  vd adokfcentes ,m  plateis  eius,  8c 
omnes  virimilitiae  eius,  hoc  eft  yo)nnes\iribellicofi}  redigentur  ad  lilen- 
tium,<z/i/'  \ertunt >com]:efcentur:nam  tonfigmjicdt  vftww^«e,indieilIo,dicic 
Iehouah. 

Confirmat  eandem  fententiam,  &  oftendit  talemfore  cladem  Babylonis,  qua:  aboleat 
quicquid  erat  exiftimatione  dignum,  Cadent,  inquit,  rtbuHi  eituftr  compiu :  plus  eft  qi  am  ft 
dixiifet,Peribunt  in  prarlio.Babylon  tic  capta  fuit,vt  fuerint  in  media  vrbe  occifi  cmnes  ar- 
mati.  Pepercit  quidem  Cyrus.vt  dictum  ruit, vu'go:  fed  Proceres  omnes,  &  ai  mates  milites 
occidif.  quoniamdtprehenlifuerunt  Babylonh  cum  agitarent  folenneconiJuLm,hcuti 
apud  Danielem  lcgicur:ideo commit* hlc  nominat  Ieremias.    Pofteaadiungir, 


ttaml.f> 


31    Ecce  ego  contra  te  fuperbe^dicit  Dominus  Iehouah  exercituu: 
quiavenit  diestuus,tempusvifuationis  tu«e. 

Quo  melius  confirmet  Ieremias fuam  do&rinam,rurfus  inducit  Deum  ipfum  loquer.term 
Diximus  autem  quantopere  fuent  illud  necelTai  i  jm,  quia  vix  alioqui  ridem  ficiflet  h  i  va- 
ticinii.Cum  ergo  Deum  producit.tollit  omnem  ambiguitatem.  Ecce  ego,  ir.quit,  centra  efu- 
perbe,Kw(am  vocat  Babylonios/*y>«'6M,nempe  qui  non leuitate,  aut  ftultnia,  aut  inani  ali- 
quacupiditate  imp. dii  fuerint  ad  bellum,  fed  qui  fele  proiecerint  contra  Deum,  &  hcmir.es 
fine  vllapietate,&  line  refpe&.i  humanitatis.  Dicit v«j^7e rfw»/#r,quia poterant  fideles  a'io- 
qui  ipfum  interpellarcQ^id  libi  vult  ,qi.6d  Deus  tarn  longo  tempore  diflimulat  ?  Ergo  vc 
fpem  fua  fuftineantac  foueant  vfque  ad  tern  pus,  quod  Deus  prsfcripferat  fua:  vindidx,di- 
cit,venij]~e diem  ©-  tempus  fifttationts.Qjpties>  hxc  loquutio  occurrit,fciamus  compefci  cmnes 
carnis  noftra:  impetus,  quia  nemo  eft  qui  non  ftatim  profiliat  advindi&am  cum  videmus  fi- 
deles affligi,  cum  videmus  multa  indigne  perpetrari  contra  noftros  fratres ,  languinem  in- 
noxium  fundi,&  crudeliter  vexari  mileros  ab  improbis.Cum  ergo  hac  omnia  fsuitiarexperi 
menta  accidunt,nemo  noftrum  fc  continef.ideo  Deus  iniicit  fra:num,&  hortatur  nos  ad  to- 
lerantiam  cum  dicit,nondum  tempus  fua:  vilitationis  impletum  effe.  Qi^antifper  ergo  conni- 
uet  Deus,fciamus  nondum  adeffe  tempus  opportunum,  quia  habet  certum  diem  vifitataOnis 
qui  nobis  eft  ucognitus.      Sequitur, 

3t  Etimpinget  fuperbus,&  cadet,  &  nemo  qui  eumerfgat:& 
accendamignem  invrbibuseius,qui  confumcc  omnia qua: funt in 
ci  re  u  it  u,per  cinuitweius,  ad  xerbum. 

Cotinuat  Proph.eande  fentetia .  quonia  ergo  pronutiatierat  Dei  nomine  veturu  tep*  vifita 
tionis,quoDeus  inlurgeret  cotraChaldseos,ia  adiui  %it,impinget<y  o«/«.VK?3,iignincat  ctia  ca 
dere:fed  quonia adiicitur  Vfi  Avidctur  hie  debere exponi.queadmodu  feci  Impinget  ergo [u~ 
ferbus  ©•  cadet,  videtur  enim  duos  gradus  notare  Proph.  Alii  vertut,cadet  &  corruct:ftd  me- 
li*  quadrabit  quod  dixi,nepe  quod  impingetjuj>erbus,deife  (trrtttf.  ©■  mm*  (tit  qui  ipfum  frigat, 

inquit. 


IN  I  ERE  MI  AM.  374 

inquit.Significathis  verbis  Dais,  quanuismultasgenteshaberet  Babylon  fubfua  ditione, 
tamen  nullum  adroreiiiblidium,  vbi  aduenerit  tempus  vilitaticnis .  Sa;pequidi.mcGMin- 
get,  multoslatagere,&motleie  omnes  lapidts  vt  iuccurrantimpiis,ied  abique  prefedu. 
Cum  ergo  pronuntiet  Dcus  ncmincm  fore  4111  Babyloncm  attoliat  vbi  collapla  fuerit,  non 
intelligk  defore  omnibus  animum  ,  led  conatus  omnium  fore  irritos  >  quia  iulicet  vbi  pro- 
-rata Fuerit  Babylon,  Dcus  incumber,  aduerlus  earn,  vt  fi  totus  mundus  conlpiret  ad  ipiam. 
leuandam,  tamen  inuti'.is  rutura  lit  opera.  Ec  hie  codem  lcnlu  Tubiicit ,  ^decendam  ivitm  qui 
(onfumet,  vcl  vorabit,  tmnti  ciuitAtes  eius.  'Metaphorice  Ignem  voca  .eus  cladem,  qua:  in- 
ftar  incendii  flagtauitita  vt  eoniiimeret  totam Monarchiam , non  mcd6  vrbem  ipiam, led 
omnes  vicinospopulos.  Bellum  enim  peruenit  vique  in  Aliam  .  nam  traiccit  Cyrus  mare, 
vtiatisnotum  eft,  ctpopulatus  eft  Phrygian).  Deinde  quanuis  fuerit  mitis  vi&oria,  tamen 
fieri  non  potuit,quin  eilet  tanquam  igms,qui  vorabat  omnes  vicinos  populos.       Sequkur, 

•33  Sic  dick  Ichouah  cxcrcitiiuPppreTfi  faet'untfilii  ifrdclj&filii  Je- 
liudah,pariter;&  omnes  qui  captiuoscoeperuntprseualuerunt  con- 
tra ipfos  :alij  "vcrttmt,tcnuerunt  ipfos,  quia ^n  fjgmficat  tcnere  &  apprthenderci 
fed yideturaliud telle  Propheta, nempe quodviclores praualuerint ita  \tfccuredo* 
minarentur :  ideo  fubijeitwr^  remerurt  ipfos  dimittcre :  idque  ex  verfu  colligimw  ybi 
oppohttur  robur  (fr  potcntia  Dei potentioehojlium. 

34  Redemptor^«/>,eorum  fortis,  tehouah  exercituum  nomen 
cius.  Litem  litigando  litigsbityhoceftidifceptando  difceptabit  caufamipfo- 
*um ,  vt  tcrram  ipiam  reddat  trancjuillam,vr<zfy'  \erturtt:  fed  ego  potiusita 
interpreter ,  W terrain  jcindat ,  &  contrefnifcere  faciathabitatores  Baby- 
lonis. 

Iterum  rcdit  Propheta  hofter  ad  fuperiorcm  do&rinarn,riempe  cum  Deus  perdet  Monari 
<hia  Baby  lonica,id  ta&uru  efle  in  gratia  populi  elecii.Sed  coparatio  qu?  hlc  ponitur,magnfi 
habet  pondus.Priorc  enim  loco  obiicit  Proph.matem  diffidetiz  atqj  etia  defperationis,quc, 
poterat  aditii  piscludere  omnibus  vaticiniis.Na.  Temper  fuillet  in  promptu  he,c  obiedio,nos 
tradi  fumus  in  exiliu,  lumus  in  terra  longinqua,  &  longa  eft  diitantia  locorum,  perinde  acfi 
eflemus  in  alio  mu.ndo:&  vix moucbimus  pedem,quin  ftatim  vidores  contra  nos  isuiant: it» 
nihil  aliud  ex  pra:fenti  afpe&u  poterant  ftatuere  ludd,  quim  defperandu  efTe  de  l'uo  reditu. 
Hascie,itur  ratio  eft  cur  Propheta  hlcdicatper.modum  concelfionis.  verum  quide  eft,  filios 
Jehudah  &  rilios  Iirael  violentatyrannidc-eireopprciTosiquemadmodum  vbi  volumus  ride 
facere,  obiicimusqua:  nobis  videntur  aduerfari,  &  poftea  diluimus  *•  fie  etia  hoc  loco  Pro- 
pheta:qua(idicciet,  Video  quid  di&etciiiquepropriusfenibs>nepe  ta  filios  Iehudah,quam 
rilios  Ifrael  teneri  capuuos,&  inclufos  efTc  talibus  clauftris,vt  nullus exitu*  pateat.Cum  loqui 
tur  de  filiis  Il~rael,&  de  filiis  Iehndah?tenendu  cft,decem  Tribus  fuifle  in  cxibu  abdudas,ne- 
que  id  femel,fcd  poftquam  ties  primo  fuerunt  trada:'  in  exiliurn,  cteiride  totu  rcgnum  periir. 
Tandem  longopoft  tempore  etia  potitifunt  regno  IudaicoChaIda:i.Hincigiturfadum  eft, 
vttajfraclitxquam  Iuda;i  violenteroppreffifiiefint.Deindeadiungir,jQ«/c^fi«oj^«xmwf 
ipfoi  etUmpr<tn*lucmnt,  hoceft,  li refpicitur  an aliqua  ratio  humanitus  appareat  liberadi  po- 
puli, certe  nulla  eft.  Concedit  igitur  Proph.  qux*  poterant  omne  fiducia  tollere  fiddibus  .led 
con  tinuo  poft  diluif.Rf  </«»/'fo>-1inquit,f  owm  fortis.  Opponit  ergo  iftud  *\]n  verbo  quod  antea 
vfurpauitoa  ,?,'nn ,dominatifuntinipfis,itavteiTent  Fortiores.  Iaexoppolitodicit,  quis  eft 
redemptorlfraelis?//>,fce  stjnquufortts.  na  ii  tantum  expenditis  quata  fit  Baby  lonis  potentia, 
an  Dcus  intcreaniMI  poterit?  An  vllum  eft  imperiu  in  terra^,  quod  illi  dominari  poliit  ?  ergo 
11  redemptor  eorum  fortis  eft,fuperiorerit  Chaldqis.  Poftea  adiungit  in  eunde  hnem»#wif» 
eius  eli  lelwuh  exenitmm,hoc  eft,ncque  Babylon  nequc  alia;  gentcs  tanm  habent  potentias,vt 
aliquid  deti  ahat  immenfaj  Dei  virtuti,qiua  lemper  eft  fui  iimilis  &  integer:hic  eft  Dt u  1 1 xjr 

R.  ii. 


CAP-  L.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

cituum .  Tandc  adiungit,  litem  eorum  li'igmdo  litigabit,  vel  difceptando  difceptabit  pro  catif* 
populi  ,nepe  vt  fiindat  tenant.  ?n  fignifkat  quidcm  quiefcere,  &  ideo  vcmint  fere  omnes, 
Vt  terrain  quiefcere  faciat,fed  quoniampro  eode  accipio  terra  &habitatores  Babylom>per 
repetitione,non  dubito  quin  debeat  hoc  verbu  fumi  in  proprio  tenfu:  vt  ergo  trrram  fiintatt 
dewde  vt  contremifierefittut  habitatores  Babylonis.  Loquitur  ergo  de  Chaldsa  fub  nomine  tei> 
tx,3c  poftea  feipfum  explicat  cum  addit  habitatores  Babylonis. 

Precatio. 

Da  omnipotent  'Deus^uandodignatusesnosinfidem  tuaht  femel fufcipere^t 
femperattollamus  oculos  in  tuamimmenfam  potentiam,  &  cum  \idenws  emmanon 
modb  turbariSed  etiampeffundariin  mundo,  ne  tamen  dubitemus,  quin  \irtus  tua  ad 
nos  liberandos  fufficiat :  vf  ita  per  pew  te  inuocemus,  carta  conjlantiajicpugnemus 
Contra  omnestentationes,  vf  tandem potiamur  in  calcfti  tuo  regno  jru£lunoftr<£  V/- 
c~}oria,PerkfumChriftum  Dominum  wjhfwn,  Amen. 

38  Gladius  fuper  Chaldax>s,&  fuper  habitatores  Babylonis,  &  till 
perprincipeseius,  6c  fuper  fapientes  eius. 

Profcquitureandem  fententiam  Propheta,  &  eodem  etiam  Ioqucndigcncre  vtitur.Dc- 
nuntiat  Chaldeisbellumtanquam  carleftis  prsco:deinde  vt  plus  vehementia:  habeat  dc&ri- 
na&efricacia;,u;atuit  quali in  medio  Perfas&  Medos,  quiBatylonem  expugnert  ac  deua- 
ftcnt.Dicit  igitur  nunCyGhditts  fuper  omnes  Cbald<tos,'m  genere:fecundo  ponit  habitatores  Ba- 
byionis,  quia  erat  vrbs  ilia  fedes  &  caput  regni,  vt  fatis  notum  eft.  Sed  quoniam  inexpugnabi- 
lis  erat  fecundum  homines  potentiaillius  Monarchic,  adiungit  Propheta,quanuis  Prcceies 
cxcellant  conlilio,  &  viribus,&artibus  bellicis,  gladium  tamenjorejtipereos.deinde  quauis  Ba- 
bylon habeat  fuos  diuinos,fcientiam  tamen  illorum  fore  vanam.  Vtitur  quidcm  honorifico 
nomine :noh  tamen  dubito,  quin  defignet  Aftrologos,  &  ariolos,  &  alios  vates.  fcimus  enim 
eentem  illam  deditam  fuifle  multis  fuperftitionibus:  fed  ia&abant  fe  prxcipuos  orr  nium  A- 
ftrologos :  vnde  &  arioli  qui  exercent  fuas  impofturas,  vocantur  Chalda^i:  &  nomen  illud  ia 
ohm  tritum  fuir.Ergo  Propheta  intelligit  neque  potentiam,  vel  artesbellicas, neque peritia 
rcrum  fore  prslidio  Chaldsis,neque  artes  quibus  gloriabantur,cum  fcilicet  putarent  feefle 
Deo  familiares.  Ex  aftris  enim  folebant  diuinare  quicquid  futurum  erat.     Sequitur, 

36   Gladius  fuper  diuinos  eius,  &  infatuabuntur ;  gladius  fuper 
fortes  eius,&  conterentur,  \elexpzuefcent. 

,  Idem  rcpetit,fed  aliis  verbis:&priore  membro  nunc  recenfet  diuinos,  quos  prius vocam't 
fapientes :  nunc  autem  appellat  eos  vero  &  proprio  nomine .  BV13  enim  funt  tarn  mcr.daces, 
quam  rnedacia  :vocatigitur nuc  impoftorcs,quibus  coceffit  paulo  ante  ncme  fapientu.  Sed 
ciim  fapientes  vocabatdoquutus  eft  ex  comuni  fenfu:  deinde  noluit  certamen  mouere  Chal- 
de_is,qualis  nam  eiTeteorufapietia-.intcrea tame  dctcgiteorufaJlacias.quiiaftabatfe  habere 
quali  familiare  colloquium  cum  Deo,&  Angelis,du  ex  aftris  pronfitiabant  quicquid  futuru 
erat.  Ars  quidcm ipfa  laude  digna  eft  fi homines  modii  feruarent: fed  vt  curiolitashominura 
eft  inexplebilis.ita  vagatur  hue  &illuc,&  trafiliuntmetas,  &  peruertunt  ita  totum  ordincm 
nature.  Non  fuerunt  igitur  Chaldari  veri  Aftrologi  fed  adulterini  potius.  H?c  ratio  eft  cur 
Proph.vocet  eos  mendaces .  nam  ante  vidimus,  meras  fuifle  pracftigias ,  ciun  Chaldan  aftris 
fubiiceret  vita  hominG.Ideo  hortatus  fuit  fideles,ne  fibi  metuerent  ab  vllopericulo propter 
aftra.Ergomirum  non  eft,fi  nunc  Proph.damnet  fallacia:  omnes  diuinos,  qui  tamen  luperbc 
arrogabant  iibi  nomen  fapien^iamif'w/iradtiw/w-jinquit.W  quide  eft  incipere,fed  in  hac  con- 
jugations 


IN   I  ERE  MI  AM.  tfj 

iugatione  accipitur  pro  ftultefccrc  vel  infatuari.Iam  ad  iur.%Lt,ghdiusfii]>er  fortes  litis',  quos  ante 
vocauit  enc  principes ,  nunc  vocat  nnai  robuftos,  vel  qui  praflant  fortitudine .  £>umma  co- 
dem  redic,nempc  quicquid  lapientix  tibj  arrogat  Babylon, fore  mcram ftulritia  :  &  robur  quo 
iuperbit,foreeuamdum.Dick  enim  conteietui  nnn  fignificat  frangi,fed  lxpe,vt  alibi  vidimus 
refertur  ad  animum,  &:  tunc  accipitur  pro  cxpauekcre,  vel  exanimari.  Dicit  igitur  fortes  non 
poill-  GQntiftere,vbi  gladiusinftabit,quoniaerutvclutiexanimes,  vcllake  itaeiunt  effceminati, 
vt  tantum  dc  fuga  cogitent* 

37  Glachusliiperec|uoseiiis,Sc:fuper  currus  cillSj&^upermuIti- 
t  u  di  n  c  n  i  e  i  u  s,  out  \uhw  piomifcuumiirw  fignificat  cxamen  animaliwn  \fkuti  apum: 
(?  tranjfertur  etiam ad  famines,  <& 'tunc accipitur  pro \ulgo  ignobdi:  fuper  multitudi- 
7icmcrg0yC[\\x  eft  in  medio  eius:&  erunt  in  muhcizsjboceft^eruntfnmksmu- 
licribus, glidius  fuperthefauros  eius,&  LpoliAbumuv  }expofm  erunt  inprct- 
dam. 

In  relatiuismutat  quidem  Prophcta  genus, &  videtur  refpicerc  ipfum  Regem  :  fed  in  fenfu 
nullaeftambigiutas.Deiuintiatigiturtamequos,quamcurrus  peritL!ros,quiagladiusablumoC 
omnia  ilia  inftriimenta  be:Ilica:&  licuii  initio  in  gencre  pronuntiauit  cladem  in/tare  omnibus 
Chaldxis,ita  nunc  repent, Super proni/cu.im ii(i'b.tm,ain  totum  vulgus,  quodefi  in  medio  V>abylo- 
nis.  Dicit  foicimbclies,  quia  Dominusipfosexanimabit  fuo  ten  ore,  iicutirurliispofteadicc- 
tur.  Poftrehio  adiungit-,f/;W/)  tbefatiros,8c  dick  fore  to  prtd.tm  botttbtls.     Sequitur, 

38  Siccicas  fuper  aquas  eius,  &c  arefcent  :  quia  terra  fculpti- 
Jium  eft ,  &  in  idolis  jpropric  interronbus  ,\cl  temculamentis,  gloriantur,  vc/ 

infamunt* 

Hi  cert  paranomofia,quia  fxpiusantea  nominauit  inn  gladiu,  nufictantiimmutatopunftoj 
dicit  ainieft  autcm  vaftatio,aut  iiccitas.Sed  quoniam  nunc  aquarii  ntmentio,haud  dubie  Pro- 
phcta ficcitatem  intclligit.nec  line  caufahanc  fpeciemenumerat,  quia  Euphrates  alluebatvr- 
bem, vt  fatis  notft  eft,  dcinde  erat  diuilus  in  multos  alueos,  v t  client  illic  quafi  muk$  infulx  ar- 
tihcio  &manu  hominum  fd£t$.  Erat  autcm  ilia  non  vulgaris  munitio  quia  difricilis  erat  accef- 
fus.cum  tantoflauio  vrbs  cinctacllet  ab  vna  parte:dcinde  haberet  follas  plenas,haberetetiam  D^  -  . 
multos  alueos.  Atqui  Cyrus,quemadmodum  refert  Xenopho.cum  vellet  vtbem  capere,vfuseft 
ilia  induftria,  &  linitatus  eft eos,qui  muniucrant  Babylone:fed  longe  diucrfo  conlilio.  deduxic 
cnim  multos  riuos,ita  vt  fluuius  potucrittraniiri  vado.Sic  ergo  exaruir  magnum  illud  flumen, 
quod  erat  inftar  maris:&  ita  Babylon  nullo  negotio  fuit  expugnata.  Ingreffus  eft  quidem  nodu 
Cyrus,&  Babylonemcxinopinatoinualit  cum  lecurecpularetur  &  celebraret  feftu  diem,  que- 
admodum  retulimus  exDanicle,tamenhxc  fuit  ratio  expugnads  vrbiy,qu6d  in  multa  brachia 
i'ecuit  Euphratcm  Cyrus  iple.  Hinc  faftum  eft,  vt  pertpicere  potuerint  oculis  Iudei  Prophcta. 
nihil  temcre  loquutum  fuille,qui  non  tantum  prxdixt  rat  clade  &  excidium  vrbis,  fed  modum 
ipfum  oftederat  quad  eflet  in  re  prxfenti.  Subiieitur  ratio,nempe,^«W/>  term  ftiilptilium.  Aliis 
quidem  dc  caufis  vindi&am  fumplit  Deusdc  Babylone,vt  antea  vilum  eft:fed  Propheta  hie  de 
fculptilibus  loquitur, vt  Ifraelitx  fciant  nufquam  alibi  f ilutem  elTe  certam  nifi  in  vno  Deo,qui 
fe illis  patcfccerat.In  fumma  hgniheat  Iercmias,  vbi  deftituitur  aliqua  regio  auxilio  Dei,  etiam 
fi  polleat  &  armis  &  mu!titudine,&  aliis  opibus  &  i"apientia:tame  quicquid  eftlub  c^lo,  elle  nu! 
lius  momcnti,ni!iadfit  DeibenediftioS:  gratia.Qupd  ante  dcproceribusloquutuseft,deinde  D^   -  - 
etia  de  Magisjdetotamultitudineaiomina'uit  currus,&  cquosA  thefauros,harc  omnia  in  vnum 
finem  referri  debent,qucmadmodum  nunc  attigi,  nempe  etiam  ft  omnia  fuppetant  qua;  viden- 
mr  facere  ad  nos  tuendos,  nil!  Deus  nos  protegat,  quicquid  mundus offert  cife  friuolum :  quia 
tande  experiemur  nee  arma,nec  currus,nec  fipientiam  vel  coniilium,vel  alia  omnia  adiumenta 
quicquaprodclTeabfqueDeo.Sequitur,g/on'.o;'  ChM/dtm in  fmuUcbns .  Diximus  B'O'KelTe  tcr- 
rores:cc  Gigantes  etiam  hoc  nomine  vocati  funt,vt  dickur  i.cap.Deutcronomii  vocatos  fuiiTc 
B'OK,quonia  fcilicet  formidine  incutiebat  fclo  afpedu.  Scd  hoc  nome  traifertur  haud  dubie  ad 
limulachra,quonia  funt  tcrriculameta  duntaxat,^-  esfou/ttitJi!^  vt  loquimur  Gallice .  q  uonia 
ergo  funtmeraludibria,qu^piierostatumtcrritatjideovocantur  CD'S.  Dicit  ante  ipfis ghmrh 

Rr.  iii, 


CAP    L.  IO.  C  A  L    P  R  AELECT  ION  ES 

vel  i  iCinireMfienifri  vtrunque  iignihcatetiain  coiugatione  Hithpael,vthlclumiti!r:fignifi- 
tat  ic  iactarc  Sc  efferre.Eft  igitur  inlanire: vtrunque  non  male  conuenietprarfenti  loco,  naglo- 
rianmrincreduli  in  fuis  idolis,  &fimulinfaniiujt.  quaquam  prior  expolitiomihimagis  placet, 
PfJ.  s>7-7-  tj;to^fiiliietglorienrnrinfiiisfimidMl»is:hcuticuiAkiwj  Pialmo,Pcrcant  qui  coridunt  in  fimu- 
lachris,&  quigloriantur  in  iplistponitur  quidem  illic  aliud  verbum,  led  eodem  i'entu.  Non  au- 
tem  line  caufa  exprobracPropheta  Chaldxis,qu6d  tele  in  idolis  ia<Sauerim,quiahoc  modo  lpo 
Jiabant  Deum  fuohonore.  Qaicquid  enim  defertur  idolis,  Deoeripitur.  Signiricatin  fumma 
iiiftam  fore  pcenamfacrilegii,quoi  Chaldxigloriam  Deiadfuaidolaimpietranftulcrint.Do- 
cet  ante  hie  Iocus,fi  pure  inter  nos  Dcus  colatur,&  vigeat  iincera  religio,  hoc  fore  nobis  opti- 
mum pre/idium.Enmusergomagisinexpugnabiles,quam  fi  opes  omnesmudinobisa^ 
li  Deo  tribuamus  itiilum  honorem,&  ftudeamus  manere  in  fincero  eius  cultu.  Nunc  fequitur . 

39  Propterea  habitabunt  o"j>  cum  a*Wj  \ertunt  quidam,fatyn cum  lamijs: 
fedpotius  tarn  o"y,  quam  v»xfunty>elaues ,  y>elbe^icefyhiejlres:quidam  vertuntfeles. 
Non  difbuto  de  his  vocibusJiberumfu  cuique  ludicium  .fed  quemadmod am  alibi  vidi- 
mus, Vropheta  intclbgit potiusjjlueftres  beftUs,  quam  vcl  lamias,vel  fttyros.  Voftea 
adiuwiti&c  ha  bitabu  nt  filiaz  ftruthionum ,  al'ij  vertunt,  \lularum :  etiam  de  hoc 
nomine  non  contendo.  W<  ergo  quidam  vertunt,  vlulam.  argute  quidam  exponunt  filias 
cxprimi,quomam  aucs  ilU  deferantfuos  pullos  ,quando  vlulant  inedta  &  fame,  fed  illud 
eftfiBitium.Ego  igitur  accipiopro  reccpto  more  lingua,  fihas  vel  ftruthionum ,  vel  vlu- 
larumacfidixijfet  ipfas  vlulas:nec  habicabitur  amplius  in  feculummonerit 
mqnamfm  habrtationem  vfque  ad^tatem&artatem. 

Propheta?  ica  loqui  folent  vbi  nullam  fpem  faciunt  refiduam.  Diximus  ante  non  fuiffe  va- 
ftatam  Babylonem.q.iin  illic  habitauerint  homines,  qui  etiam  poftea  delicate  vixerunt.  Vrbs 
enim  femper  populola  fuit  mb  Cyro,&  filioeius:deinde  poft  deredionem  ccepit  tamen  rurfus 
habitarr.&  ciim  Alexander  iiibegit  Aliam,tuncBahylo  &  multitudine,&  delitns,&opibusflo- 
rebar,&  cum  illic  mortuus  cft,reliquit  vrbem  valdc  opulentam.Hincergo  colligimus,non  fta- 
tim  fuiffeimplecumquodhlcpronuntiat  leremias.Sedquonia  poena?  etiam leues aut  medio- 
cres iunt qilsdam  praeludia  a:terni&  vltimiexitii  incrcduIis,ideoPropher<jcum  de  vindiSa 
Dei  coniconantur, temper  extendunt  luum  lcrmone  vlquead  vkimum  internum  :&  hoc  etiam 
clarius  apparet  ex  proximo  verfu  vbidicitur, 

40  Secundum  fubuciTionem  Dei  inSodomam  &  Gomorram,& 
vicinos  eius,  dicit  Iehouah,nonhabitabit  illicjyir,  &  nonmorabitur 
inea  filiushominis. 

Hie  verfus  contirmat  fuperiorem  fententiam,&explicat.  Verum  vt  melius  pateatconfilium 
lu<L  :.  7 .  Prophetar.tcnedum  eft  quod  dicit  Iudain  fua  Canonica,nempe  exitium  Sodoma?eiTe  quafi  fpe- 
culum.in  quo pcripicimus  Dei  vindi&am  contra omnesimpios.DeusSodomamfubuertif.non 
e:n:d;m  ieruat  mddum  in  aliis  terris  &  gentibus:fed  eadem  tamen  eft  ratio,  quoniam  omnes in* 
creduli  3c  Dei  contemptores,&  reprobi  tenentur  impliciti  eius  vindi&a,  quam  n5effL  gient,et- 
ii  Dens  ad  tempus  lpiam  fufpendat.  Cum  ergo  nunc  dicit  Propheta  Baby  lonem  fubuerfum  iri, 
quemadmodum  lubuerfa  fuit  Sodoma,  non  intelligit  hoc  fore  poft  70.  annos  dum  capta  fuit  a 
Gyro  &.  Dariouicque  etiam  cum  poftea  reccpta  fuitexquo  defeceraf.neque  cum  fuitexpugna- 
ta  ab  Alexandro.  nam  multo  etiam  poft  tempore  fuit  fuperftes,nempe  vlque  ad  impcrium  Au- 
eufti  Cxiaris.  Cum  ergo  ita  lit,fequitur  Prophctam  noftrumno  concionaride  prima  expugna- 
tionc,  vel  lecunda  vel  tertia:ied  refpicere  quod  iam  diximus ,  nempe  vbi  Deus  reprobosad  iu- 
di:ium  vocat ,  ptadudium  quoddam  elle  artcrni  8c  vltimi  interitus.  Alia  eft  piorum  ratio. 
mm  quanuis  vlque  in  iepalchrum.imo  vfque  in  centrum  terri'  Dius  ipfos  demergat ,  fpes  ta- 
men x  I  lis  relinquicur  .  quare  nunquam  ipforum  interitus  refpor.det  exitio  Sodomx.Et  hue  per- 
tinet  quod  iam  citauimus  antea  ex  Ifaia,  N1I1  nobis  reliftum  fuilTet  femen,  eramus  quafi  Sodo- 
ma,&  limiles  Gomor  rij.Exceptio  ilia  oftendit  quid  differat  filii  Dei  a  reprobis,  nempe  quia  fre- 
quenter liberat  ipios  abintentu.  Nunc  ergo  tenemus  coniilium  Prophets  cum  dicit  Babylonc 
fore  vaftam  &  iolitariam,  ita  vt  non  lubitet  illic  quifqiMm hamimim ,neque  meretur.  8c  quod  etiam 
dick,rf/fc«/o  vQjitcin  feculim,ve\  ab  state  vlque  ina?tatem.Csterum,exhacdoftrina  colligimus 
obruidclperationcincredulos,etiain  minimis  pcenis,  quia  nihil  apprehendunt  prxter  Dei  vin- 

didam 


1/4. 1. 9. 


IN    IEREMIAM.  i7e 

dicT\im  Etfi  cnim  Dens non  ftatimiplbsoccidit,tamcn  minima  pundiodcnuntiat  quod  impen- 
dent, imo  tnfligit  um  fetthiferuvulnus,dum  videtur  ipios  leuicet  attingere.  Vnica  igitur  eft  con 
folat io,cj u.u  nos  iuftineat  in  noftiis  nnfci  iis,dum  agnol'cimus  nos  diftingui  pura  Dei  mifcricor- 
di:iaSodomitis,quoniam  alioqtii  codem  digni  eiicmus  interim,  mil  Dominusproinarftimabili 
ftia  bonitate  nobis  parcerctJicc  eft  igitur  lumma.     Sequitur, 

41     Ecce,populusvenitab  A  quilone,&  gens  magna,  &reges  mtilti 
ant  W/J^excitabiinrura  Iateribus  terra:. 

Rurliim  Prophcta  oftendit  vnde  clades  impendeat  Babyloniis .  Non  cxprimit  quidem  no- 
men  Cyri.qucmadmodum  facit  Iiaias,ncqueetiam  Pcrlarum  nomemled  latisdelignat  Mcdos,  \u.  4 4.18 
cum  dicit  popidtan  venturum  ub  Aqttilone.  Adiun^k  gen  temmagnam  ey  reges  multos  ant  validos ;  po-  &  45.L 
ftrcmo.j  Uteribus  terra .  Certum  quidem  cft.bcllum  geftuni  faille  auipichs  &  impcrio  Cyri & 
D.uii. Cyrus luperior crar,fcd  Darius ob reuerentiam anatis  tenuit nomen lummi  Regis. Quof 
nam  igitur  intelligit  leremias  ciim  dicizreges multos, iiitaexponimus?  nempe  intelligit  Satrapas, 
quorum  niagnam  turbam  lecum  traxit  Danus.nam  Cyrus  vencrar  ex  montibus  remotis ,  &  ex; 
gente  barbai  a:led  late  p.itebat  rcgnum  Darii  Non  dulium  igitur  cft,quin  traxerit  lecum  mul- 
tos reges,  qui  t.imen  parebantcius  impcrio  .  Sed  ounpciTiimusaccipcie  pro  validis.  quicquid 
lit  intelligit  Proplieta  non  lore  duntaxat  cum  vna  gtnte ,  &  vno  regc  bellum  Chaldads.fed  cum 
multis  gentibus,&  cum  turba  multorum  rcgum.vel  ccrte  cum  regibuspotentiiiimis .  Hxc  fum- 
rria  eft  Ideo  ponit  Liter  a  /mvf  ,qua  voce  admonet,exercitum  venturum  non  ab  vna  ccrta  regione 
kd  .1  remotis  partiblis  .  8c  quanui.i  longa  diet  diftantia.tamen  dicit  Pruphcta  in  vnum  colledti 
iri  ipios  omnes,vt  aggrediantur  Chalda:os.  Nunc  videmus  quad  in  pictura  reprxietari  quod  po 
ftea  accidit,vt  euentus  iple  confirmaret  Iuda*os  non  tantum  in  doctrina  Ieremia:,fed  etiii  in  tota 
Lege  Dei ,  3c  in  toto  cultu.nam  hocmodo  lancitu  fuit  vatkinium  hdehbus,ciim  IeremiaiLegis 
hdtis  intcrprcsita!ocutuseflet,deinde  valuitetiam  ha?c  doftrinainalium  vlum,nempe  vtpo- 
pulus  agnolcerct  ie  rcbelle  fuiffe  Deo  cum  ita  obftinate  rcftiterat  ianfto  Prcphets.lcimus  enim 
fuiffe  ad  extremum  immoiigeros.Ergo  ex  eueatu  rerum  fucrunt  conui&i  le  cum  Deo  pugnaffe 
in  ilia  tarn  pertimici  malitia,&  contemptu.Poftea  fuit  illis  oblata  materia  certarfpei.Sicuti  enim 
locutusfuerat  leremias  de  excidio  Babylonis,  ita  ex  oppufitoprcmileratludajisreditum  .  Ergo 
fpcranda  illis  fuit  reftitutio  cum  viderent  completum  faille  quicquid  locutus  fuerat  leremias, 
Et  verbo  extit. nidi pi ti s  aliquid  cxprimit ,quam  veniendi .  Dicit  venturum  populum  ab  Aquilone,{ed 
addit  Viy,  exiit.-.btmtur  ■  Signiricat  ergo  non  fponte  venturos,  ted  arcano  Dei  impullu,  quoniarrt 
hoc  bellum  non  humamtus  geftum  fuit. Cyrus  quidem  vteratinexplebiliauaritia&ambitione, 
correptus  propria  libidine  fuit  ad  fufcipiendum  rllud  bellum  -.  delude  nulla  fecit  finem  lajuitia:, 
donee  tandem  infceliciter  mortuus  eft,  cum  non  delineret  vbique  fundere  fanguinem  innoxiu. 
Sed  interea  Dominus  vfus.^ftRegum  iflontm,& gentium  opera,  vtperderet  Baby  lone.  Fue  runt 
igitur  vere  fl.igella  Dei :  8c  hoc  ienl'u  dicit  exdtAtosfutJie  illos ,  idque  a  Uteribtu  term ,  hoc  eft,  ex 
locisprocul  diftantibus. 

42.    Aicum & fcutumapprehendent, crudelis ip(e,boceJl,omneserunt  ( 

crudclcs,3c  non  tangeturmifericordia;  vox  eorum  tant]aam  mare  fona- 
bir. y\cltuniukuabitur ,  &  fuper equos  afcendent ,  paratus  eft  quifcjue  tan- 
quam  yirjboc  ejl^arutieruntddpTceliumyConiva.  te  filia  Baby lonis. 

Iterum  de  armatura  loquitur  leremias ,  primiim  vt  (ignificet  Babylonios  non  fore  pares  ad 
fuftinendos  illorum  impetus.  Dicit  igitur/ore  munitosarcu  &  c/y/w.deinde  adiungitoWf  lesfore. 
Certum  eft,  Peri  as  fu  ilie  valdc  fanguinarios.erat  enim  fera  ilia  natio ,  8c  vbi  dominatur  barba- 
ries,nullus  eft  miiericordia:fenfus.  Volebat  quidem  Cyrus  videri  magnanimusprinceps ,  non 
fa;uus,fed  fatis  apparct  fuiffe  natura  prof fus  atroccm,quanquam  in  vita eius  aliter  tradit  Xenc- 
phon:lcd  in  hoc  non  eft  hiftoricus.quando  large  metitur  in  gratiam  Cyri.  Verum  fi  quis  omnia 
colli^at.faci'eftatuct  Cyrum  fuiffe  homincm  truculentum,&quiappeteret  tantum  cardes & 
ftrages.  Quantum  ad  Medos  lpeftat,erant  dediti  lautitiis,&  non  erat  gensbellicofa .  Darius  ta- 
men  trahebat  lecum  multos  Satrapas  vel  cmos  deuiceratinfqualidisregionibus,  vclquietiam 
retinuerat  aliquid  vigoris  Quanquamergo  rex  iple  Medorum  erat  effceminatus  vna  cumluis, 
habebat  tamen  lecum  multos  bellicofos  homines.Etidem  etiam  exprimitur  apud  Ilaiam:&  vc- 
ftrum  erit  conferre  hoc  vaticiniu  cum  vaticimoIlaiat.Optimeenim  inter  fe  duo  Prophets  con  iy4. 13,17; 
fentiunf-quaquam  mortuus  erat  Ilaias,quo  tempore  leremias  hanc  prophctiam  lcripiit,  &pro- 

Rr.iiii. 


c  AP.  i.  .  I  O.  C  A  L.  PRAELECTIO  N  ES 

tulit  ctiam ore  .  Dicit  yoccm  eermifire  tuwultiofim,(!u<t  nutrefontt  &-  tumult uMur  vbi  commotum 
eft  aliqua  \  io'.cnta  procella .  Kax  autcm  omnia  dicuntur  vc  lcianr  Bal  ylonnfua  pradidia  fere 
in <r;i,vbi Detis armaucrit Perfas & Medbs in  ipforum  exitium.nam  li tantum humanitus geftu 
rliilTcs  ;:liidbciliiniaiiinquampatalll-ntClia!da:ib'.-.Ui:sbii-c  viftorcs,nequcetiam  fuifTentpro- 
culd-jbi  j,ni:i  quia  Dominus  ipibs  exciiauei  at ,  &  volcbat  eorum  manu pcenam  exigere  de  lpfis 
Cha\iixi}i.Dici%PdrAtosforeddpr*liumtanqttamy>irtm  non  vidcturmihi  Interpretes  aifequi  Pro- 
niictx  mentem ,  quia quanuis  in  iingulari  numcro diait  lercmias palatum  forc,tamen  loquitur 
dc  toco pjp.i!o.Quomodo  autcm  dicic  fore  paratum?nempe»W7rfrw«\Hic  exprimit  talcm  con 
lenlum  fore  in  toto  cxcrcitu,vt  iimul  ad  praniiim  venturi  lint  onmes,acfi  vir  vnus  tantum  rue- 
ret  contra  hoftem  ilium.  Difricilc  autcm  cit,hc  omnium  animos  gubcrnari  in  bcl!o,vt  vno  impe 
1 1  holt  :m  maadant,&  quail  manu  vna  pugnent,&  alii  alios  non  rclpiuant:ci:  tamen  conicntiant 
inter  le.  Hoc er°o  liitclligit  Prophcta  cum  Aicit,pur*tosfore  ch.ildttos  t.irujH.nnvimm.  deinde  ad- 
hifii'it,  contv.t.  trflix  Btbylonis ,  quo  (igniiicat  non  tantum  tore  latis  ftrenuos  contra  mediocres 
holtes.icd  contra  iplam  Vrbcm .  Nili  enim  hoc  fuiffet  additum,  iemper  Babylon  videripotuit 
cxeptaelfe  com  muni  numcro.  nam erat  incxpugnabilis  &  hominum  copia,&  altitudine,ci:  lati- 
pjdiiienrarorum,&turribuscriam,atque  alns  omnibus  munimetis.  Nunc  ergo  ligniricatDeus, 
quahuij  Babylon  iupcrbc  cxultct  in  fuis  opibus,&  putet  i'c  expertem  fore  omms  periculi :  tamen 
initructos  fore  Perils  &  Mcdos  virtute ,  qua  facile  iplam  i'uperent .  Sequitur,quod  non  polfem 
hodie  abiolii'  rcxrgo  prxftabkhic  facere  tincm. 

Precatio. 

t>4  ommpotens  Deus ,  quando  impiorum  excmplo  nos  erudis  ad  timorem  nominis 
tui ,  vf  difcamxs  colli  noftra  fub'uecre  \erbo  tuo,Cf  hbenter,  atque  ctiam  qua  decet 
doalitate  rcapere  tugum  tuttm ,V?  dum  ftudemus  glonficarc  nomen  tmm^ita  tuii  tuo 
prxjidio  dejbiciamus  omnes  hoftium  impetus,  £?  omnes  infultus  ff  conatus  Satan*, 
qui  eft  caput  omnium  boftium  ,doncc  tandem  per jmamur  vicloria  noftra  in  ccekfti  tuo  re- 
<?tio,per  Cbriflum  Dominum  noftrum.      Amen. 

43  Aiidiuit  rex  Baby  lonis  famamipforum,&diiIblut£  funtmanus 
eiusianxictasapprehenditjVe/ftjmpw/f,  eum,  dolor  tanquaperturitem. 

Srmificat  his  verbis  Propbeta,  iimulac  fama  belli  ad  Chaldxos  peruenerit,  terrorc  ficcxa- 
nimatum  iri.vt  tint  iimiles  victis .  quia  enim  multos  populos  libi  fubiccerant ,  acquilierant  libi 
nomen  gentii  bellicofx.  Atqui  Prophcta  hlc  denuntiat,nihil  iplis  fblVanimi,  idcoque  non  opus 
fore  mama  confidentia  ad  lpfos  aggrediendos ,  quoniam  fponte  cedent,  &  dirfugient .  Summa 
eft.Perlas  &  Medos  viftorcs  fore  antcquam  manus  conierant,quia  nullo  conatu  opus  erit,  dum 
hoftes  dirFugicnt  tanquam  exanimes.Intcrea  iigniheat  Prophetadn  manu  Dei  effe  cordahomi- 
num ,quemadmodufn  ixpius  iam  df  xi,vt  qui  vili  funt  pollere  magna  audaciadiquefcant  vno  mo 
mento.nam  haud  dubie  non  dehiit  Chaldxis  animus  ad  bellandum ,  donee  ipibs  Deus  effcemi- 
ru'-iit,vt  cuanuerint  prxmetti,  iimulatque  de hoftibus nuntiatum  fuit.  Vcrum  quidem  eft, non 
fuifTe  id  ftatim  completum :  icimus  enim  diu  iuftinuill'e  oblidionem ,  3c  qua  node  Bellafar  fuit 
interfeftus,adhuc  lecure  &  laute  cpulabantur  tanquam  in  alta  pace:fed  tandem  depreheii  funt, 
ita  vt  nihil  in  ipfis  fuerit  vcl  conlilii,vcl  iiduci.r:quia  Rex  iugulatus  fuit  cum  iuis  proceribus,& 
Vrbs  momento  capta  perinde  acfi  omnes  homines  coiuierli  fuilTent  in  truncos ,  vel  in  lapideas 
ftatuas.     Sequitur, 

44  Ecce  tanquam  leo  zCcendetyafcendcns,^  tumore  Iordanis,^  altitu 
dine  \>clcleuatione,proprie:  ^HietiamJignificatmctaphoncefuperbiam„ad  habitacu 
luni  forte;cum  quietcei'e  fecevo,y>clposlquamirruptioncmfccero,currerefa- 
ciameosabipfa:&quiselecT:Lis quern  lupereampra:ficiam?Quisenim 
fimilLWinei?&quisconteftabitLirmecu?&qiiisilJepaltor,quiconiiilat 
coram  mdvcl,adfaciem  meam. 

Eadem  prope  vcrbacxpofuimusproximo  capite.  nam  Prophcta  non  tantum  hac  xlmJlitudi 

nc  vius 


IN   IE  R  EMI  AM.  j77 

nc  vfuseft  contra  Idum20S>  fed  adiecit  omnes  fententias,  qua;  hlc  etiam  rcrertintur,iir  6  vfque 
ad  fincm  capitis  nihil  nouum  adfert  Prophcta,fed  tantum  re  petit  qi:a:  lllic  vidimus.Pi  irr,o!oco 
comparat  vel  Deum,vel  Cyrum  leoni ,  cumab  inurdatioi.clordanis  aiiofe  coiifeit.Vaiieqtiii 
dem  cxponicur  hie  locus,vt  ille  fuperior .  quidam  vertunt,Pra:  fuperbia  Ioi  d  nnis .  St  d  qucr.iam 

J>a tet  ex  aliis  locis  leones  circa  ripam  Iordanis  habuiflc  fuas  latebras,  mihi  dubium  rion  t ft  quin 
^rophcta  hlc  comparct  Cyrum  lconi,dum  cogitur  luum  demiciliu  relinquere,propterea  quod 
fljuius  exundauit .  Scimusquam  trueufcrita  ft  beftia  !eo .  vbi  autem  cogitur  mutarcfedcm,& 
mi^iareinaliumLxum,magisexardcteius  rubies. Perinde eft igituracfi  diccrctnonqucmlibet 
fore  lconem  qui  aggredietur  Babylonios,  fed  Ieonem  quafi  rabiolum  prx  indignationt.  Poftea 
adiungit  ad babitacnluro forte.  Cum  de  Idumseis difleruit,  pctuit  efle  allufio  ad  jpfoi  u  1  c?ionem, 
qua;  cratexccl(ior,dciudc  etiam  habebatmontcs  tanquam  propugnacula.Sed  ejuoriiam  Babylo 
etiam  fitaerat  in  loco munito,&  prope  inexpugnabili  propter  multos  riuos  Euphratis,  bene  etia 
conuenit  quod  dicit  Propheta,  lconem  venturum  etiam  ii  occurrant  clauftra,qua;impediant  eius 
curfum.nam  li  leooberret  non  famelicus  &  coacius  aliqua  necefiitate,  poterit  hue  Vel  illuc  de- 
fledcrc.  Vbi  autem  cogit  iabics,atquein  ptilit,  tunc  tranfcendiromiiaobftacula.  Sicetiam 
Propheta  dicit ,  quantumuis  confidat  Bat  ylon  luis  munitionibus,  Cyi  um  tanen  ii!uc  perru-      » 
pturum ,  quia  ertttxrquam  Ito ,  qui  abimtriiaiione  lord 'atwfefe alto  tramfirt ,  vbi  non  arriplius  re- 
peric  folitumdomicilium.Iam  tenenni's  fummam  verborum,quod  negotiu  erit  Bal  yloniisnon 
cum  hofteigna.io,fed  ten  ibiliidej/de  qui  iupcrabit  omnia  cbltacu!a,quemadmodumii  lconem 
in  citet  furor,  vbi  necciutas  lplumagitqualtpr-   lpitem.Quodfequiturobfcurumeft.  quidam 
enim  vertiit,  Vbi  quiefcere  tccero Iifaelem,tunc  f-gcre  faciam  iplos  abea.In  fuperiori  loco  le-  lire.  4/1^' 
gitur  numero  GngularilSx'lH.  hlc  autem  p'uralinnmcro  Propheta  vtitur  CV'iMjCjuarqua  cer- 
ium eft,eundem  efle  fenium.Interea  quidani  hocrcfei  unt  adludsos, quod  fcilicet  Deusipfos 
abripietcxBabylone.dum  volet  reddereillis  quit  tern,  nempe  vtinpatnafecurehabitent.  Sed 
quoniaai nulla  fuic  facia  menrio  pcpuli.hcc  eft nimis  cuactum,&  rcmotum.Omitto  alias  txpo- 
fnioncs,quia  videtur  mihi  hie  fimplex eilc  feiifus  lJrophcxx>(ftmfeceroirrtipiionem,\c\  poftquam 
ipfoscjuiefcerc  fecero  fitgereftcitm  Loq  iitur,meoiudicio,de  Chaldcis.Particula  autem  '3  acci 
pitur  pro  aduerbio  tempuris,quando,ve!  poftquam.  Sspius  quidtm  eft  caufalis  particula,fed  111 
mitur  etiam  plerumque  1II0  fenlu.iam  dj£  poilunt  lentetis  elici,  cum  irruptionem fecero,  vel  cum 
quiefcere  fecero .  nam  jrn  ytrumque  ligruhcat,  fcindere  vel  abrumpere,  &  quieicere.hlc  eft  in 
coniugatione  a&iua.Ergo  li kgimLs.Poftqi'am  quiefcere eos  fccero,fcnfus  erit,Baby!onios  fu- 
ilTe  diu  tranqui!los,quia  fcilicetnemo crat  quiipfos inftftaret,vel  qui  turbareteoru paccm.fci- 
mus  autem  homines,\bidiuqiiituenirjt  iii  a.ootio,  ft:  eobftupelcere,vtr;ullometutangatur. 
Deus  ergo  cftendit, Babylonios  ionge  fal!i,ti  cxiftiment quietem,qua  anje  fruebanti.r,fore  per- 
petua:quia  fugere  faciei  iplos  ab  vi  be,  qiiauis  diu  illic  fucrint  traqi.illi.Pctcft  etia  alter  fenfus 
non  male  quadrare,  Vbi  lcidero,  vel  in  1  ptione  fecei  o,tunc  omnes  difFugiet,  hoc  eft^elinquet 
Vrbemipiam/juspriuseratir.ftarParadili.Intercamihi  ddiumnoneft,quin  Propheta  hi  cde 
nutiet  fubitam  cladem  Babyloniis,qua?  pcpulum  hue  atque  illuc  difpcllat  in  duxi  fa  exilia  lam 
fequitur,0«M  ele&us  vt  prtficiam  ettnii.  Deus  hlc  deliberat  quodammodo  quemnam  deb  eat  cre- 
are  ducem belli  contra  Chalda;os  .  Significat  autem  his  verbis  fibipnfto  fere  optimum  du- 
eem,&maxime  induftrium , deinde  exercitatum in  rebus bellicis.ita  vtexcellat.  Etfcimus 
ad  obfequium  Dei  trahi etiam  inuitos ,  vbi  vtitur  impiis tanquam  flagellis.  In  fumrr.a  figr  ificat 
Deus,quanuis  Babyloniihabeant  ftrenuos  duces,&  rei  bellica:  peritillimos,  fibi  tamenex  eppo- 
fito  fore  paratos  d  uces,qurbus  mandet  partes  expugnandaj  vrbis  illius.Et  hoc  modo  fimul  docet 
manu  fiia  regi  honines,ita  vt  pro  arbitrio  fuo  iplos  deligat,  8c  applicet  ad  quodciiq'  ;e  vult  opus. 
Qa/ir  eft  eledkus  ttprafi'iam  contr*  f«<»i?inquit.deinde  adiungit,©-  qttifnamfi wilt's  w«?H!c  oftendit 
Propheta, fruftra  Babylonios  confldere  luis  pra:fidiis,quia  vbi  omnia  tentauerint,reperiemme- 
rum  effe  fumum  quicquid  Deoopponitur,atque  inuida:  eius  virtuti.haec  fententia  lkpe  occur 
lit.  Qjanquam  autem  videtur  efle  vulgaris,tamen  fi  nosipfosexcutimus,non  fruftra  toties  earn 
jncidcat  Spiritus  fanctus  Poftquam  emmconfeftlfumus  nullu  efle  Deo  parem,  vel  ad  eius  virtu 
tern  accedere.fmulatque  aliqua  tentatio nos  fblicitat  euanefcit ilia  cognitio,&  perinde  trepjda- 
jnus  a:!i  Deus  nihil  eflet,&  nullapolleret  virtutc  ad  opem  nobis  ferendam .  Difhdentia  igitur, 
qua?  fubinde  nobis  obrepit  in  rebus  dubiis,vel  in  periculis,fatis  oftendit  nos  non  tribuere  Deo, 
potcntia;  hudem  ilcuti  par  era*t .  Ergo  non  fruftra cxclamat  hoc  loco,  ficuti  aliis  pli.ribus ,  Quit 
fmilU  fW«?quaii  diceret.Babylonios  ftolide  accerfere  hinc  inde  auxilia-quoniam  vbi  omnes  fu'os 
conarus  executi  fuerint.quicquid  putabunt  iibi  fore  vtile,hoc  totum  erit  euanidum  acfi  deftitu 
ti  fuiirentomnibusremedns.Adiungit,er9««fo»ff/?4t/f«rwfc«w?aliifrigidevertfit,Quispr3e- 
fcribet  mihi  tempus  ?  prorfus  enim  corrumpunt  fenfum  Propheta:,quia  hoc  loco  Deus  pronun- 
tiat,fruftra  homines  fecumlitigaturos.Ergo  perinde  eft  acfi  diceret,Quanuis  omnes  contra  mc 
infurgant,tamen  non  admittam  ipfos,vt  mecum  litigent:&  hoc  fruftra  etiam  funt  facluri.  Deni 
que  li^nirlcat  Deus  fruftra  homines  obftrepere  fuis  iudiciis ,  quia  nihilominus  quod  decreuit 


tAP.L.  IO.  C  AL.  PRAELECT  ION  ES 

perfkict.Neque  tamcn  hbi  vendica:  abfolutam  poteutiam.de  qua  Sophiftx  garriunt,  dum  earn 
excludupt  a  luftniu:  led  fignificat  non  femperrnamfeftaselTe  caufas  hominibus,vbi  indicia lua 
Vfid.  }s.7.  exercet.  Nequc  cnim  Scripuiraetiam abs  re  teftatur  iudicia Dei  clTc  profundam abyllurn:  led 
fub  ilia  voce  non  lntclligic  quicquamciTe  confilium,  vel  turbulentu  in  Dei  iudkiis .  quid  ergo? 
nempe  D.um  mirabilitcr  operari;&  idco  iudicia  eius  abfcor.dita  efic  hominibus  intei  dum  .  Er 
go  breuiter  oftendit  Deus,quanuis  Bubyloiiii  dilccptent,&:  rauka  obtendanr, hoc  totu  fore  in- 
Uplc,qu  ja  exequctur  quod  ftutuk,&  id  abfque  difecptatione .  Dilcamus  ergo  ex  his  verbis,  vbi 
op:ru  Dei  prx  l'e  ferunt  aliquid  abfurditatis,  ca  humiliterfufpicere,  neque  reuocare  ad  calculi* 
noftaim.D;uscnirn  non  eft  obnoxius  noftro  iudkio.  Ergo,qucmadmodum  iam  dixi,tunc'de- 
mi'i  fapremus,firnodefte  reuereaniunplum  in  omnibus  iuisopcribus,ne  cumiplodifceptemus. 
nam  vbi  omnia  adduxerimus, vno  verbo  nobis  os  occludet ,  atque  compefcet  noftra  proteruia: 
i.no  tacendo  temper  vincet.quia  iuftiua  eius  kmper  obruet  quicquid  nobis  in  mentem  venerit. 
Crccrum  .tenendum  eft  memoria  quod  dixi ,  nempe  Deum  non  ita  agei  e  abfoluta  potentia,  vc 
feoararidebeataiuiiitiacii^.Hoccnimcftqua(uplumlaccrare,quonuresfuntindiuidua:,po- 
tentia  eius>&  iuftiriaded  militia  lxpe  non  apparet.  Quicquid  fit.tunc  Tola  &  (implex  eius  volun- 
,  tas  lit  nobis  tanquarnregulaomni^uftitix.Sequkur,  EtijHisillepa&trquicmfiftatcorjmmefAUvL 
die  ad  fimilitudinem  quam  poiuit.  prius  enim  fecit  le  leoni  iimilcm  .  Nunc  vbi  dicit,  Cum  ego 
inftar  Icorus  gralTabor  contra  Bibyloncmi  efxisptfitraucleat  fife  mtbioppttteretVidemus  fubctie 
antithefn  inter  konem  8c  pafto  rem, quia  Deus  futurus  erat  lcq  ad  perdedam  Babylonenv  idco 
paftoriselogio  qucmlibet  adueriariuminiignit,quiprodefenlione  gregi>  Chaldaici  prode- 
at  in  medium.    Sequitur, 

45  Proptereaaudite  confilium  Iehoua;  quod  confultauit con tri 
Babylonein ,  &  cogitanonesquas  cogitauit  contra  terrain  Chaktaoru, 
Si  non  traxennt  eos pa ruulig regis;  iinonperdiderintfiipereoshabi- 
taculum. 

Confirmat  Propheta fu periorem  do&rinam : &  vtitur iureiurando ,  quia  iam fatis  prolixS 
concionatuseftdc  iutcricuBabylonisv&fuperuacuuspotuit  videriaIioquifermo,quoniam  res 
plufquamdilucideeratcxpofita.  Sed  hie  inducit Deum  iurantem ,  quia  pmicula  A-o», finon, 
oftendit  orationem  eiTe  eclypticam.  Et  fcimus  hanc  formulam  iurandi  fatis  tritam  c  fle  in  Scri-. 
turis.Iurat  ergo  Deus,  Bal  ylonios  iam addi&os eife exitio,  vt mimmetiame*  frtftfuturi  fintilUt 
fttpertores  Sed  non  fruftra  de  confilio  Dei,  &  eius  cogitationibus  hie  Propheta  loquitur .  Scimus 
enim  homines  pro  fua  vanitate  fempcr  teneri  fufpenios,  vt  non  certo  acquiefcant  in  Dei  verbo* 
vel  fakem  vaciilare,vt  nulla  fit  fidei  ftabilitas  .  Quoniam  ergo  homines  lecu  agitant  fieri  pofle, 
v t  ahter  res  accidat,quam  locuti  lint  Prophctx.hk  Ieremias  occurrit  peruerfis  illis imagiiiatio- 
nibus,  Sc  inbet  attdire  confilittm  Dei,&  cogit*tioneh.E&  quidem  tranflatitia  locutio  turn  loquitur  de 
cogitationibus  Dd.  fcimus  enim  Deum  non  deliberare  quid  fa&urus  fit ,  inftar  hominum :  fed 
"ratiohxc  loquendi  fatis  frequetcr  oecurrit,vt  nobis  fami'ians  eife  debeat .  Quicquid  iit,{igni« 
float  non  fruftra  Deum  terroi  cm  iniicere  ciim  de  Baby  lone  loquitur:  fed  proferri  decretu  eius 
irreuocabile,quodapudfeftatuitDeus.Ergo,inquit,cxquo  confilium  iam  ccepit,ne  homines  am 
phus  deliberent,ncc  rcuocent  in  dubium  quod  fixum  efteius  dccretum,ne  dilceptenr  de  cogita- 
tiunibus  eius.Non  eft  ergo  quod  fecum  volutent  homines ,  8c  inclinent  in  partes  diuerfas,quoni 
am  necclTe  eft  i:a  cSpleri  ficuti  vaticinat9  fum.Deus  ergo  iuilit  me  hoc  prorerrc,<5:  educe:  ee  fuo 
cofiliJ.qiJodnonpjt-'ft  vllo  moij  nvatari.Hxc  ratioeft  cur  Dei  cofilju  &cogitatiun3i  norni. 
net.  Adiungit,  Si  non  t/Axerint ipfos:a.\u  vertunt  Deiecerirtf.  fed  ano  fignificat  trahere.Et  minimet 
dubium  eft,  quin  ignominii  ac  probrii  defignct  Propheta  hoc  verbo ,  quemadmodum  trahutur 
cadaucra  per  lutum,  vel  canis  etiam  mortuus  trahitur,  &  tandem  abiicitur  in  fluuium,ita  nunc 
dicit,T ribcnt'Bjbylonio.'imwimigregrs.Sei quomodohxc fimul conueniunt, duccm  foreeledifft 
mum  . & tamen  mininos ex grcge  fore  vidores?Significat Deus,quanuis inftruet  Cyrum  virtu 
tc  bellica,tamen  fi  velit,  in  promptu  effe  ratione,qua  perdat  Babylonios,etiam  fi  oues  duntaxat, 
vclacnosillishoftes  immittat.  Denique  fignificat  Baby lonios  fore imbelles, vbi exueritDcuj 
ipfosfuaaudaeia.£^/w.vwfrfm«/«/)fri^f^fcf^^c»/«w:aliiquafieirctniw,  vertut,Sinonpo 
fuerint,a'ii  deducunt  aB'^ :  fed  potius  eft  a  vovifi  cr°ononenerteriHt  fnptr  tpf«s  t<tber/t4CKl*m,  hoc 
cft,vbi proftiati  fuerint Babylonii,etiam  donmsipforum  excidentur, vt obruant ipfos.  Dcniquc 
Mc  vl timam  cladem  exprimit  Deus,&  e  qua  nuquam  polfint  reftitui  Babylonii:  quoniam  fignii 
eft  vltimx  dcfp:ra*ionis,vbidomusipfxeuertuntur,vt obruant fuos  Dominos.    Sequitur, 

4^     A  voce  capta:  Baby  lonis  contremuit  terra ,  &  clamor  in  gentf- 

bus 


IN  IEREMIAM,  J7g 

bus,'*} per  gems >  auditus  eft. 

Eft  ipecies  occupations,  potcrant  enim  multi  excipere>qul  fieri  potter,  vt  Babylon  ita  ni» 
eret,in  cuius  Monarchy  fundatarerant  tot  &  tam  ampla:  regiones?  Quoniam  ergopotcrat  hsc 
abfurdiras  venire  illisinmentem  ,occurrit  Propheta  ,&refpor:det  per  modum  occupations, 
etia  fi  terra  contremifcat,tamen  hoc  certum  fore.  Interea  oftenditgrauitatem  cladis,qux  totu 
orbem  fuo  fragore  concutiet.  nam  hoc  modo  potuit  melius  cognolci,  qu^m  grauis  futura  cues 
Dei  vltio  contra  Babylonios ,  quoniam  non  erat  futura  line  concuffione  totius  terra:.  Nune 
fequitur, 

C  A  P  V  T    CLV  I  N  QJ/  AGESIMVM    PRlMVM. 

I  C  dicit  Iehouah,Ecceegoexcitas  contra  Baby/onemJ&  coh^ 
tra  habitatores  cordis/jui  infurgunt  contra  me,ventufn  cor 
Tumpentcm,\el^dtfjipa?item. 

Profequitur  eandern  fententiam .  Videtur  quidem  efle  nimis  rcrbofus  Ieremias:  fed  often- 
dimus  caulam  cur  pluribus  verbis  infiftat in  re  clara.  Neque  enim  tantum  vultdocere,quiahoc 
poterat  paucis  verbis,&  ftatim  complexus  eft  quicquid  ha&enus  vidimus,&  q  uod  vifun  fumus 
toto  capite.$  i .  Sed  quia  res  erat  dif xicilis  perfuafu ,  ideo  neceflc  fuit  multis  riguris  illuftrari  eius 
vaticinium.mukis  repetitionibus  etiam  inculcari  quod  iemel  di&um  erat.  Deinde  multis ratio- 
nibus  confirmari  quod  vix  quifqua  admittere  poterat. Dicit  igitur  nunc,£«v  ego  .  Inducit  Defi 
Ioquentem,qu6  plus  vehementia?  habeat  fermo:  £ccvrg«,inquit ,  excit  o  venthtn  corrumpenttm  con- 
tra,  Chaldxos .Similitudo  venti  optime  conuenit,quia  breuiter  admonet  Dens  quam  libi  facile  fit 
euertere  totum  mundam,nempe  lolo  flatu.  Ventus  enim  tacite  opponitur  armis  bellicis .  nam  ft 
q  jis  velit  hoftem  fuum  vincere>colhget  magnas  &  validas  copias,&  vndique  aduocabit  auxilia: 
denique  nihil  audebit  tentare  line  maximo  apparatu.  Quoniam  ergo  homines  line  magno  cona- 
tunonaudenthoftesfuosaggredijhk  Deuspotetiamiuamextollit,quia  fatis habeat  flare.  Nuc 
ergo  tenemus  rationem  fimilitudinis  cum  Aidtfe  excitaturttm  ejje  vtnmm,  qui  con  urnp.it  Chaldaos, 
velq  li  diffipet-Iaminaliis  verbis  eft  aliqua  obfcuritas,ad  \eibutdyhabitatores  cordis  .nam  quia 
WJ'  eft  in  fegimine,necefle  omnino  eft  lequialiquid  quod  cohxreat,  ficuti  nomen  regionis  Caf 
dim. Atqui  iam  prasceflit ,  vel  potius  debuit  poni  relatiuum  n  de  Babylone .  Porro  vt  verba  fo- 
nantcogimurlegerejEf/i^r  habitatores  cordis .  Qnidam  fubaudiunt  relatiuum  n\t»)id  quoque 
dare:quunonconftatratio;loquendi.lictamencontexunt3,7  "W*,qt(i  corde  infurgunt  contra  me. 
Sed  quid  fi  metaphoi  ice  legamus  habitatores  cordis,qai  fuperbiebant  fua  fapientia?  Bat ylonii  e- 
nim,vt  fatis  notum  eft,putabant  alios  homines  efle  quafi  bardos ,  &  fibi  adeo  placebant  in  fua  a- 
ftutia,acfi  muniti  ellent  vndique  chuftris.babitabant  ergo  in  corde  fuofroc  eft,putatant  fe  optime 
efle  circundatos  fua  prudetia.  Hoc  ienfu  videtur  Propheta  Babylonios  vocare  habitatores  cordis. 
Interea  adiungit,»*/>yej/B/ii>gfrece«^rfZ)fww,quoniaml"cilicetpopulumeiuscrudelitervexauerac 
ac  prope  deleuerant .  Scimus  autem  Deum  fufcipere  Ecclelia:fuxcaufam:&  ideo  conqueritur 
bellum  libi  inferri  ab  impiiSjquoties  fidehbas molefti  funt.  Quanquam  illud ctiam  generaliter 
verum  eft,inlurgere  contra  Deum quicunque fibi  arrogant  fapientiam,  quoniam  fpoliant 
Deum  iufto  fuo  honore.Sed  proprie  hoc  refeni  debet  ad  coniunc~tionem,quam  habet  Deus  cum 
fua  Ecdefia,  vbi  Chaldxos  acculat,  quodcontrafe  infmrexerint.     Sequitur, 

2.  Et  mittam contra  Babylonem  ventilatores,cjui  ventilent  ipfatTi^ 
ad  verbum,!?  ventilabuntipfam ,  &  exinanient  terram  eius, yd  fpoliabunt.ppa  e- 
mmfignificat proprie  exinanire ieMCMrci\tvulgbdicunt\®'  fignificatetiamfpoliare^ 
pratdan .  cjuiergo  exinanient  terram ,  quia  erunt  contra  earn  in  circuitu  in  die 
ma  IiJxk  efijm  die  aduerfa. 

Hlc  feipfum  clarius  explicat  omiiTa  figura:  non  vthur  amplius  metaphora  venti,dum  pro- 
nuntiat/f  mtffurum  w»fti*f<»-M,quanquam  o*ll  quidam  accipiunt  pro  alienis,  qui  alienabut  ipla^ 
fed  illud  efiet  durum.  Ego  autem  non  dubito,  quin  Propheta  ad  ventum  refpiciat,  cuius  paulo 
ante  memrnit.Non  continuat  quidem  fuam  figuram.fed  interea  refpondet  quod  fimpliciter  di- 
cit proxime  figura;  Pro  vento  igitur  nunc  ponit  ventilatores:fed  hoc  non  poteft  intelligi,nifi  de 
hoftibus.Clarioreftadhucexpreflioin  verbo  exinaniendi,axm  dicit  Perfas  ac  Medos  ventilatu- 
toi  efle  Babylonem. Comparathaud  dubie  ipfam  quifquiliis.  Quemadmodum ergo quifquili$ 


cAp.  LI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

dam  ventilantur  cadunt  interram,ita  dicit  hoc  impendere  Babyloniis-jed  ad'iich^hment  i!ti 
rfir.<m«'«J->cerr.imBaby!or.i!i:di;it)Totaniregioncmitafpoliabuc,vc  nihil  reliduum  maneat.Ec 
conftrm.it  hanc  (<:McnU:im,qiioni.i>n  emnt  in  circuitu,  inquic.qua  voce  lignmcat  nullum  fore  efFu 
yitim.  Chall.cis.  nam  furrirh  frpe  contingit  homines  clabi,  dum  vrgentur  a.  ibis  hcitibus :  quia 
hoiics  etiamiitenja:itomnestraniitus,tamen non  obferuant  multaslatebras .  atqui  Prppheta 
did:  hoftes  ita  nituros  in  toto  circuiui,  vt  Chaldxi  nihil  pofiint  iubducere  quod  lenient  ex  eo- 
rum  mambus.  Addit,W;<?  /Wt.qua  voceiteru  (igniheat,  Chaldxosiamdiuinitusaddiaosefle 
uucxitio.  Ergo  perinde  eft  acfidiceretdimulatqueaduenerint  hoftes,  a&um  fore  deBabylone, 
Cr toto  jtoputo.qu.trelerit  enim  dies  vlum*  cUdts.    Sequitur, 

3  Ad  tendentem, qui  tendit arcum  Tn>,  eft  hie  voxfuperuacua}qui  tenditigitur 
arcumfuum,&  qui  fe  extollit  in  lorica  hia,  fk.,copulahic  abundat,  ne  parentis 
ele&iseiusjinterricite  omnem  exercitum  ems. 

Variehunc  verfum  exponunt  Interpretes .  quidam  per  turn  qui  tctidit  arcum,  intclligunt 
mitites  Ieuis  armaturar.  per  eum  verd  quifi  drtollir  in  lorica  ftta ,  intelbgunt  milites  cataphraftos: 
dtinde  alia  eft  etiam  varietas-.quidam  accipiunt  V«  pro  bx  vbi  dicitui  bvn>  bx),  quia  lequitur  co 
pula:&  non  videcur  bene  contexi  ie rmo,ii  ita  lcgamus,ad  eum  qui  fe  attollit  in  lorica  lua,&  ne 
parcatis.ideo  negatiue  accipiunt  particulam  V^pro  "?»,&  ne  extollat  fe  in  lorica  fua.Sed  proba- 
bile  eft  fecundo  loco  copulam  efTe  fup;ruacuam:ideo  iimplicior  erit  i'cn{us,ad  eum  qui  arcum  ten 
dit,ar  ad  eum  quife  e xtollit  in  lorica  fit*.  Ego  q uidem  non  tarn  fubtiliterinterpretor,vt  alii.de  mili- 
tibus  leuis  &  grauis  armaturs .  Non  dubito  igitur  quin  hac  voce  delignet  loricatos,&  fagitta- 
rijs.tame  !i  cui  magis  placeat  ilia expotitio,fruatur  iuo  iudicio.  Quantum  ad  lummam  fpedar, 
Propheta  hortatur  Perfas  &  Medos.ne  parcant  electis  gentis  Chalda.icje.ied  perdant  totum  cius 
excrcitumuta  vt  nihil  re fidtium  maneat. 

P  R.  6  C  A  T  I  o. 

Da  omnipotent  Dens ,  quando  tantopere  folicitusfuisli  olim  de  falute  populitui ',  vr 
be  Hum  cms  caufafufee peris  contra  potentif(imamgentem,vt  hodie  etiam  fentiamus  nos 
[duos  fore  &  incolumes  fub prafidio  manus  tuae ,  %?  ita  cxpetiamurtuam  \irtutem,\>t 
luftajit  nobis  in  tc  crloriandi  materia }  ($  hoftes  nojhri  confuftiaceant,  quo  magis  ac  magis 
refulgeat gloria tiia,c^ hoc modo etiam  propagetur  rcgnii  vnigeniti Filutui,    Amen, 

4  Et  cadent  vulnerati  in  terra  eius 3interra Cafdim,S>c  transfixi , \el 
confoffijn  compitis  eius. 

PR.OSEQ.VITVR  quod heri ccepimus tra&are , nempe inftare tempus ,  quo Deus vindi&am. 
iumat  dc  Babyloniis.  Qupniam  autem  id  rieri  non  poterat  fine  magna  ftrage  in  vrbe  vfque- 
adco  populoCr.deiride  non  poterat  euerti.quin  calamitas  fefe  extenderet  per  tota  ditionem:  ideo 
dicit,etiam  lioppona'rit  Babylonii  magnos  8c  validos  exercitusdd  fore  va.num,qnia  cadent  paffim 
in  terravidfieraii.Dcinic  adiungit,fWw/fx;*a  compitis  cadent:  quibus  verbis  ligmiicat.non  modo 
occifum  iri  Chaldxos  in  cam  pis  apertis.fed  ih  media  quoque  vrbe.    Poftea  adiungit, 

5     Quonia  nonviduatuseftlfrael,  &  IehudahaDeofuo,aIehouaft 

cxercituu:  quin  ipotms,eadem  eft  particular  3caufalis,  qua tamenhic plus  aliquid 

exprbmt3ergo  quinpotius,  terra  ipforum  plena  eflpeccato  propter  fan&ura 

ifraelis. 

Hlc  caufa  oftmdit  Propheta  cur  Deus  tarn  feuerc  ac  duiker  Babylonios  tra6tare  ftatuerit^ 
q  lia  icilicet  vindex  lit  populi  iui .  Deinde  occurrit  dubitatiom ,  qua?  turbare  poterat  infirmas 
metes .  vifus  enim  fuerat  populo  fuo  valedicere,cum  paffus  eft  eum  trahi  in  exilium.  Quoniarrj 
Jgiturilla  erat  ipeciesrepudii,  vt  etiam  alibi  vidimus,  dicit  nunc  Propheta ntn prcrfus  viduatum 
ejse lfraelcm,z?lebitdab a  DeoJuo:qiai\  diceret,  fuiiTe  q uidem  Iudxos  &  Ifraelitas ad  tempus  fimi 
les  mulieribus  viduis-.fed  hoc  non  eile  perpetuu.nam  vt  diximus,  fuerat  temporale  illud  diuor- 
tium,cum  Tcmplum  fuum,  $c  Vrbem  Deus  ita  defcru.it ,  Yt  miler  illc  populus  expoiitus  eiTct  in 

prsdam 


IN   IEREMIAM;  $ 

grardam .  Qnantifpef  ergo  graflata  fuit  hoftium  libido  ,  Deus  vifus  eft  populum  dcferuifle: 
Fuit  ille  carli^atus  de  quo  nunc  loquitur  Propheta :  fed  interea  tcftatur  llraefem  non  pror- 
fus  effe  vidiiatmn  a  lehtu.ib  Deo  fio  .  Alludit  aurcm  ad  coniugium  fpintuale, cuius  iam  i'x- 
pius  inenuo  fuic  fa&a .  Djus  enim  Eccleliam  ab  initio  libi  coniunxic  quali  vinculo  coniu- 
gali;  popultisautem  ille,  vt  latis  notum eft  ,  fie  receptus  fuerat  m  foedus ,  vt  effet  contradunt 
lpintuale  coniugium .  Ergo  nunc  Propheta  dicir  mn  effe  v/(/«4r//m.quibus  verbis  refpicic 
ad  fpem  liberations :  quia  negari  non  potuit,qum  Dcus  populum  repudiafltt.  Cartcriimo- 
ftenditcaftigationemillam  non  fore  perpctuam  quia  D^us  tandem  populum  ,  a  quo  aliena- 
tuserat,!ibireconciliabit,&reftituetin  pnftinumft.uum,  vtfitloeo  vxoris.(  Loquitur  de  v- 
troquc  regno  )  dcindeadiungit,^  If btiubexenitimm: quo epitheto  extollit  Dj  potcntiam: 
quandicerct,SicutiridtIiscftDeusinfuispromillis,  &conftantcr  fcedusfuumferuat ,  ita  non 
deftitui  virtute ,  quin  poilit  feruarc luos,&  eripere  a  morte  ipfa ,  vbi  vifum  ira fuerit .  Conrir- 
mat  fententiam  illam ,  Qtti.i  terra  CbjLUorum  referra  fitpeccnto  propter  fanclum  tfraelii :  quafi  di- 
ceret,  terram  illam abominabilem  efle ,  quoniam  bellum  fulcepit  contra  Deum  .  Nam  vbi  lo~ 
quitur  de /*»t7o  Ifntelu  y  oftendh  Deumitacuram  gerere  llhus  populi,  vt  paratus  lit  fc  illiits 
vindiccmoftenJcrevbiaduenerittempusopportunum  .  Nunc  ergotcnemusconhlium  Pro- 
phetxvbidicityf/fr/rfwr^f  C/;<t/f/rf<<wi/;efC4/fl,quiafciIicctDeuprouocarit  cum  putaret  fedun- 
taxathominibus  iniunam  facere(    Sequitur, 

6  Fugite e  medio Babylonis, &  feruatc quifque  am'mam  fuam, \et 
eripite,  ne  excidjmini,Vc7  pereatis  ,in  iniquitateeius.-quia  tempus  hoc  vl- 
tionislehouceimercedem  ip(e  rependetei. 

Profequitur  eundem  fermonem :  fed  variis  figuris  hanc  do&rinam  illuftrat  I  quia  alioqui 
nunquam  penetralia  in  animospiorum.HodiefiquisvaticinaretiirdcexcidioRorr.x,vixpof- 
fet  hocadmitti:  &  tamen  state  noftra  Icimus  fuifie  expugm-.tam ,  &  nunc  pendet  quali  de  hlo: 
quanuis  ha&enus  fundata  fuerit,&  munita  maximisopibus. Carrel  urn  dignitas  vrbis  ita  obftu- 
pefecit omnium  mentes,vt  vix  fit  credibile  pofle  tarn  cito  euerti .  Quid  ergo  potuit  tunc  acci- 
derefoiam  Babylon dominabatur  in  OrientetAflyrii  prius  tenueram  monarchiam:fucrant  au- 
tem  coa&i  in  01  dinem,  8c  quafi fubiugati .  Iam  cum  Babylon  ita florcrct  fumma &  inuida  po- 
tentia,vifuseftfabularileremiascumdiffereretde  propinquaeiusclade.  necefle  igitur  fuit, 
fermonem  ilium  confirmari ,  quemadmodum  facit .  Et  ideo  nunc  fefe  conuertitad  extcrcs ,  8c 
hofpites.hortaturque  iplbs,vt  cito  diffugi.int,nepereant  in  ilia  vrbemaledifta.F«ff»>f,inqiiir,f 
medio  B Abylonis .  Atquinulliiscrat  locus  tunc  in  terra  tutior.  nam  fi  conctilTa:  fuilTent  omnes 
plagx  mundi,  Babylon  tamen  erat  quali  extra  omnedilcrimen  .  Dicitautem/r<£*W<.!«  tffe  e 
media  eius  (ivelint  bospites  feruare  animni  ftias.  poftea  adiungit ,  Nf  pereattsin iniq:;it  ate  eius .  Cau- 
fam  aiiignat  curaliter  taluielle  non  poliinr  qui  tunc  habitabunt  in  Babylone,nih  fugiant, 
nempequia  Deus  pcrnam  fumpturus  eft  de  illius  vrbis fceleribus .  Ergo  iniquitatem  Babylo- 
nis opponit  tarn  multitudim hominum,quam  diuitiis ,  &  prxlidiis ,  & aliis  opibus.  Babylon  e- 
ra:populofa:deindepoteratmultisauxiliisiuuan:  &erantin  promptu  qui  operas  fuasloca- 
rent.Cum  ergo  nihil  vi  bem  illam  deficerct,  Propheta  hlc  oftendit  nullius  momenti  fore  Sc  pe- 
cuniam,&  hominum  copias  ,8c  alia  omnia  adiumenta ,  quoniam  Deus  velit  pcenam  exigere  de 
eius  iniquitate.  Ha:c  l^it ur  ratio  eft  cur  nunc  dicat  lcremias,w perentis  in  iniejuitate eius, hoc  eft, 
nepermitceaininicumimpiisillis,quosDcusiamexhioaddixit .  Eodem  lenfu  adiungit ,  Qui'* 
tempus  bocviuditf* Iehoux,mc[u'tt:  vbi  iterum  occurrit  exceptioni .  Nam  quia  fufpenderat  Deus 
iudiciumtuum.nenioputaflttrieripoffe,  vtftatim,&  quafi  momento  ignis  accenderctur  ad 
perdendamBabylonem.  Dicit  igitur  Propheta  tempus  tffe:  qua  voce  fignihcat  quanuis  Deus 
non  femper  exequatur  lua  indicia,  tamen  non  iaccre  quali  focordem,ita  vt  obliuifcatur  lua- 
rum  partium:  fed  habere  fua  tempora .  Et  hie  doclrina  notatu  digna  eft,  quoniam  pro  feruo- 
rcnoftro  Temper  tumultuamur,riili  Deus  nobis  lucciirratfirnulatquefumuslarfi  .  Quod  fi'vel 
pauxillum  diflimulet,  freminius,&  putamus  ilium  oblitum  cffenoftixialutis.  Etfandie- 
tiam  vbi  famili.iriter  deponunt  in  eius  linum  fuascuras&  anxietates,  ita  loquuntur ,  Surge 
Domine,quare  obdormis?  Quoniam  ergo  ita  mturapropenfifumusadimpatientiam,notan-  VUI.aa.^a 
i  jm  eft  quod  totic  s  Scriptura  inculcatynempe  Deo  effe  certa  &  fixa  rempora  cum  vult  pcenam 
ex'jeredereprobis  hoc  lenfu  nuncdocet  Ierenu.is  adffe  temputyindiEi*  Dei  .  Poftea  adiungit 
?»fmJ<,»mVf/>rWf/:quafidiceretquaiiisnonftirimBal  ylondtdcritpoenas.non  tame  cljpfatn 
elTe  ex  mAnuD.i,quumercesparataelt,quam  Deus  rcpedetei.Sumptaautem  eft  hare  dodrina 

Sf. 


CAPLL  JO.   CAL.   PRAELECTIONES 

ex  principio  generali,nepe  Deuiri  non  ctflare,quin  vnicuique  rependat  iuftam  mcrcede  Nunc 
creo  tenemus  coiilmm  Prophetx.Diximusautemfermonehunc  dirigiad  percgrinos  &  holpi 
tes,qui  tunc  agebantin  Chaiaxa,vel  etiam  in  vrbe  ipfa  Babylonis.  Ergo  locum  hunc  torquent 
qui  exiftimant  fideles  ftknulari,  vi  ftatirn  difcedant  c  Baby  lone,  hoc  eft ,  procul  a  luperftitio- 
nibus  fefubducant,&  tonus  mundnnquinamentis-.quja  nihil  tale  voluit  Propheta:  putxfttt- 
jnen  tranfitus  fieri  abvnaiententia  ad  alteram.     Nunc  fequitur, 

7  Calix  aureus  Babylon  in  manu  Iehouaj ,  incbrians  totam  ter- 
ram  :  c  vino  eius  biberunt  gentes  ,  propterea  infanierunt  gen- 
Ces. 

Hie  r  urfus  prxuenit  obie&ionem ,  qux  moueri  poterat .  Nam  fcimus  rcgna  mundi  neque 
furgere,nequeftare,niLiDciarbitrio.  Cum  ergo  Propheta  mwatur  excidium  Balyloni,in 
promptu  erat  obie&io ,  Q^t  faftum  eft  igitur ,  vt  vrbsilla,quam  tu  dicis  eflc  maledictam,  ha- 
ttenusita  floruerit?  quiseiumornauitBabylonem  tanto  honore?  tot  diuitiis?  tot  etiam  victo- 
nis>  neque  enim  fortuitocontigit,vthxcmonarchia  in  fublime  euecta  fucrit.  lam  non  mo- 
do  tota  AlTyria  fub  iugum  redacia  eft, fed  etiam  regnum  Ilrael ,  &.  regnum  Ichudah  etiam  non 
loneeabeft  ab  vltimaiua  clade.  Reipondet  igitur  Propheta  Babylonem  fuifle  ulictmin  ma- 
nu Dei  ad  inebriandam  terram  :quaii  diceret,Deum  mimmc  fee  urn  pugnare,dum  vliis  fuit 
Babyloniis  tanquam  flagellis,  &  nuneiplbs  vicifiim  caftigat .  Et  fimul  oftendit,  ciim  res  i- 
tavoluunturin  mundo  ,idnonaccidereczcoimpctu  fortunx ,  fed  arcanis  Dei  iudiciis,qui 
itatotum  mundumgubernat,  vceciarnimpiosextollatfxpe  admaximam  potentiam  chm  vult 
peripfoscxercere  fua  indicia  .  Nunc  ergo  tenemus  rationem  contextus,quia  alioqui  vide- 
ripoffetabruptusProphux  iermo.  Dixit enim,iamveniffetempus  vindi&x  Dei.  nunc  fub- 
iicit,C*/*x  aureus  in  manu  D«,quorium  hocJSednunc  fatis  liquet  quamapicfluant  verba, & 
fententix  qux  videntur  procul  differre  ,  probe  cohzreant :  quia  fcilicet  poterat  obrcpere 
dubitatio ,  qui  fieri  pollct  vtDeusita  beneficia  fua  conferatin  aliquam  vrbcm:dcinde  fta- 
tirn ipfam  perd.it.  Qnpniam  ergo  videtur  id  efTe  abfurdum ,  Deum  ita  vaiiare.quaii  libt 
non  conftaret ,  Propheta  ex  oppofitoadmonet ,  cum  tales  vices  contingunt,  Deum  tamen  mi- 
nimemutareconfilium'.quia  fie  temperat  mundi  gubernationcm  ,  vt  quos  profequurus  eft 
infignibus  benefices,  poftea  euertat  ,  quia  digni  funt  poena  propter  fuam  ingratitudir.cn.: 
deindenonabsre,nec  temcre  vtiillisad  tempus,dum  lcilicet  avripit  cos  tanquam  fla-ella, 
quibus  caftiget  fcelera  aliorum .  Et  hac  ratione,vtarbitror  ,  vocat  aureum calicem  ■  Dcuse- 
nimvifus  eft  quafi  plena  manu  tffundere  fuam  bencficentiam  erga  Babylonios  .  Cum  er- 
go tantus eflct iplendor  illius  vrbis , &  monarchix , omniaillic  fuerunt quail aurca .  Dicit igi- 
tur calicem  fuiffe  aureum ,  (edin  manu  Dei .  cum  dicit  in  manu  Dei ,  fignificat  non  fortuito  domi- 
natos fuifle Babylonios, fed quoniam  ita  Deo  placuit:dcinde  potentiam  Ulorum  quanuis 
f ueritimmenfa, tamen fuifle  diuinitus  frxnatam,vt  nihil  execun  lint  nili  Dei  pcrmilTu,  i- 
mo  mandato .  Poftea  adiungit  quomodo  Deus  voluerit  calicem  hunc  manu  lua  geftare  ,  8c 
calicem  tarn  fplendidumjacfieflet  aureus, nempe  quia  vokbaxinebriare  totam  terram  .Sunt 
metaphoricx  locutioncs  .  neque  enim  dubium  eft  quin  Propheta  hlc  loquatur  de  pcena- 
rumcxemplis,qux  fuerunt  quafi  fpecies  quxdam  vefanix .  Cum  ergo  Deus  vellet  de  omni- 
busillis  populisfumerevindi(9:am,inebriauitipfosmalis:idfecit  perBal-ylonios  .Ergo hac 
rationedicitur  Babylon  fuxlTe  ulix  jtureus  > quern  Deus  manu  fua  porrexit  ,ac  propinauit  o- 
-  ,_v      -    mnibus  populis.  Hxc  fimilitudo  etiam  alibi  vifafuitcum  dicertt  Icremias  de  Id innxis, Bi- 
ll beruntomnesex  calice,  imo  biberunt  vfqueadfxces,ita  vt  inebriaremur.  lllic etiam  voca- 
bat  calicem  furoris,ternbilem  pcenam  qux  Idumxis  inftabat.  Sic  ergo  inebriatx  fuerunc 
multx  gentes  per  Babylonios,  quoniam  affli6tzitafuerunt,vtxrumnis  fuerintquaiifafcina- 
tx  eorum  menres  .fcimus enim  homines  obftupefieri  rebus  adueifis,ac(i  non  effent  mentis 
fux  compotes.  Hac  ratione Babylon  inebriauitmultospopulos.quiaficafflixitjVt  effent  qua- 
fi reda&i  ad  amentiam. neque  enim  compofita  fuerunt  mente  ciim  mifere"  effent  diidpati. 
lam  eodem  fenfu  adiungit ,  Gentes  qua  biberunt  ex  ee  calice  fuifle  quafi infatias .  hie  exprimit  non 
mediocres fuiffe poenas,quibus caftigati fuerunt diuerfipopuli  a  Babyloniis,  fedquxmentem 
&iudiciumipliseriperent,quemadmodum  fieri  folere  in  extremis  malis,nuperdixi.  Cxtc- 
rum,hic  locus  docet,vbi  magno  fplendore  impii  cxercet  fuam  potentia,Deum  tamen  moderari 
omnes  eorum  impetus,  quanuis  id  palam  non  appareat :  imo  impios  omnes  dum  videntur  fu- 
tnere  fibi  omnem  licentiam ,  geftari  tamen  tanquam  Dei  manu :  8c  cum  crudeliter  opprimunt 

fuos 


I  N    IER  EMIAM.  }8t 

faos  vicinos,id  fieri  arcana  Dei  prouidentia,qui  hoc  modo  iiiebriat  omncs ,  qui  digni  funt  ca- 
ili^.'irionc.lntereaiubindicatProphcca,Bal'yloniosnec]ucluainduftria,ntquciuisviiiliiisi  p 
prciiilFe tot gentes-.led quia  Doimnusvoluit  easinebriari. Alioquipoterat  hoc  ctiam  tcneic 
pjrplexos  tidcles,  vix  fieri  poffc ,  vt  quilquam  inuenii etur  fuperjni  Babyloniis .  Ergo  rclpon- 
det  Prophetanonalitcrdeui&as  fuiffe  omncs  gentes,  nil]  quia  Dominusilhs  propinauit  vi- 
numfuroris,&inianix.    Sequitur, 

8  Subito  cecidit  Babylon,  &  con  fradta  eft:  vJulate  fiipcr  earn, 
toWizercCmam^lijbalfamum^id  dolor  em  eius,fi  forte  fanetur. 

Nunc  denuntiatPropheta  cladem  Babylonis  foren.ibitam»vt  intelligant  fidclcs,  poffc 
Deum  vnomomentocomplerc  quod  ftatuit.  Nam  vbiProphetxloquutieranrdeiudicns  Dd, 
^opulusiecumagitabatquomodo  fieri  poffet  quodluperabat  communcm  lenlum  .  Ergone 
homines  Dei  potc'ntiam  xftimentfuo  fcnlu,  ponithanc  voccm ,  iivyxvz/i'.quali  diceret ,  Deuni 
non  opus  habere  copiis  bellicis.nam  vt  nihil  machinetur,tamen  poffe  momei  o  cucrtere  quic- 
quideftpotentixinmundo.deindeadiungit,  Vlulitefupeream.  Hoc  autcm  addit, quia  hen  non 
potuit,  quin  mulci  populi  vel  deflcrent  tantx  monarclux  1  uinam ,  vel  cum  admiratione ad  ip- 
pfam  ftuperent,&  itapafiim  vulgarenturmultilermones.  Dick  igitur  ,  Vtcunquetotusmun- 
dus  vluletfupcrBabylonem.cadettamen ,  5c  citofrangetur,vbi  iraplacuent  Deo.Adiun{>iti- 
ronice,Toto  r  efi/i:im,inquil,ft forte  fa  net «r.  'iJCvertunt  aln  Baliamum  ;  led  accipitur  pro  relinat 
quoniam  fcitnus  fuiffe  pretiolam  in  ludxa .  Et  minime  dubium  eft  ,quin  Prophcta  lermonem 
fuum  accommodetad  vfum  vulgarem .  Qnoniam  ergo  medicamentum  dlud  eratin  fan;iliari 
vtu  Iudxis,dicit  nunc,To//«Vf»'f//«<«)?i:iicuti  nulla  fere  eft  regio ,  qux  non  lpecialibus  remediis  v- 
tatur  .  Sicvidemusnonrelpexiffe  leremiam  quid  fieri loleret  Balylone  , vel quibus  medica- 
metis  affueti  effent  Chaldxr.led  habuiffe  rationem  lux  gentis,qucniadmodum  etiam  aliislocis 
di&ii fuit. Eft  aute relina humor,qui defluit  ex  arbonbus,&  humor  cfaffuS.  optima  relina  qua 
nunc  vtimur,  eft  terebinthina :  fed  in  his  partibus  habent abiegnam ,  quia  hie  non  rcperiuntur 
tcrebinthi.  Iudxa  verohabuitpretiollilimamrcfinam,  Ficuti facile  colliuitur  ex  plunbusScri- 
pturxlocis.Sub  vnaautem  fpeciecomplt&iturtotuni  genus: Tvllitereft/am, quih  diceret,  Ac- 
currant  vndique  medici,alioqui  peribit  ft forte fanetur.  hoc ironice  dicitur,  vt  fcirent  fidclcs,in- 
curabiles fore Babylonisplagas.Diximusautem  alibi, Babylonem  non  prorfus  fuiffe  exci- 
iam  cumexpugnatafuitaCyro:  deindepopulumnonfuifl'e  illinc  expulium  .  Habitarunt  i- 
giturluo  more, quanuistributarii  effent,  ticutipoftea  fueiuntfub  ditione  Perl'arum  .  Dein- 
de  grauitcr  affli<5ta  fuit  Babylon,  cum  pcenas  dedit  lux  defections  ,  donee  implctum  eft 
■  quodvaticinatusfueratleremias  vnacumahis  .Ergo  hoc  momentum,  dequo  loquutusefti 
non  debet  reftringi  ad  vnam  c^adem  duntaxat  ,quX  fuit  prxludium  aliis  maioiibtis .  Po- 
fteaadiungitj 

9  Curauimus  Babylonem  tidcm  e?l quidem  \>crhum  , *sn  ,  quod Jignificat 
fanare  ty  medcrhcxtcrum ,  quia  non  JcmpereH'  in  medico  relcueturvt  <eger.ncc  Jem- 
per  focliatcr  fuccedit  ,idco  dicit  Vrophcta  ,  mcdicati  fuwus ,  Vc/  remedia  attuhmus 
ad  curandum  Babylonem,S>c  non  fanata  ruit.-derelinquite  earn ,  &  proficif- 
camurcuiilque  interramiuam:cjuiapertigit  adcailosiudidum  ems, 
&  eleuatum  eft  yfque  ad  nubes; 

Diuerfasperfonasfufcipit  Prophcta: loquitur  hicdceorumperfona,qui  libentcr  opem 
tulilTent  Babyloniis .  Et  ctrte  dubium  non  eft  quin  multiad  oblequium  parati  fuerint  li  rex: 
Ballaiar  vol uifftt  illisvti:  deinde fciin us  magno  cxercitu  refertam  fuiffe  vrbcrh  .  Comparat 
igitur  tarn  populos  Babyloniis  iubic&os  quam  mercenaries  &  exteros  militcs  niedicis :  quali 
diceret ,  bolicite  curata  fuit  Babylomquemadmodu  limagnusquiipiam  Princcpsx^rotet,ac- 
cerfet  hinc  inde  optimos &  excel lentiilimos  medicos  . fed  (i  morbus  lit  incurabilis , fruftra  o- 
mnes  contendent  eumeripere.  Sic  ergo  metaphorice nunc  loquitur  Prophcta,  led  in  eorum 
perfona,qui  vel  operas  fuas  locauerant:  vel  pro  officio  acciirrerarit  ad  farianclarh  Baby- 
lonem: Ecce  non  ftetit  pernos:fide!em  enim  &  ledulam  operam  prxftitiniusin  ea  fanan- 
da:led  non  fuit  ianata.  Poftca  adiungit ,  Kelinqtiite  earn ,  ej?  abeamiu  qtiifque  in  terratnfium  .  hoc 

Sf.    ii. 


CAp    jj  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

propric  c  onuenit  exteris  militibus,&  merccnariis.Cum  ergo  viderent  defperatam  effe  falutern 
vrbis.cceperunt  fe  viciffim  hortari.Quid  facimus?  quin  potius  nobis  cofulimus  priuatiui'quia 
iniuilis  eft  labor  nofter.ergo  tepus  eft  quo  quiique  in  patria  fuam  redeat,  quonia  adeft  finis  Ba 
bylonis.Cxteriirn,plus  vehement  habetperionxmutatio,quam  fiProph.tic  locutuseffet,  Ve 
met  tempus ,  quo  auxihani  milites  diffugiant,  quia  fcilicet  videbuntiam  fruftra  ftare  l~e  in  prsrfi 
dio.Sedvbicomparat cos medicis,hqchguraprimiam rem  melius llluftrat-.deindecum  iukipic 
eprum  pcvfonas,rurfus  hoc  eft  magis  emphaticum.  Tandem  adiungir,  Quia  indicium  eim  pirti* 
git yfque  ad cxlos  &•  ekuahmeH  vfqite adnubes.Non  potuit Ieremias  propric  aptare  hunc fermo- 
nemincredulis,  liexponas  Deumiffeaduerfum&infeftumBabylonns.nequeenim  vnquam 
venit  condu&itiis  militibus  in  menrem,Babylonem  iufto  Dei  iudicio  perire .  Sed  Propheta  ex 
vulgari  more  dicit,  lM'«'«»>  illius(hoc  eft.clades)/*  itigit  vjque  aduUs^eleuatameftyfqueadm- 
bes  hoc  eft,  fub  cxlonon  reperietur  vllum  auxilium ,  quod  pofiic  eripere  Babylonem  .  quare? 
perinde  eftacfi  incumberet  e  caelo  ipfo&  nubibusclades.Nam  fi  immineataliquod  periculum 
yel a.ter<fo,vel a fronte,declinabimus  vel addextram ,  velad fmiftram :  vt  ita poffimuseuadere 
qux  nobis  homines  mala  inferunt.  ledvbicxlumipfuro  videtur  capitibus  noftrisminari.tune 
fruftra  effugium  tentatur.Ergo  hac  ratione  dicit  Propheta  indicium  Kibylonis  ftrtigijfe  vfque  ad 
(tIfStareleuatmfitiJfevfqKeadmtbes.    Sequitur, 

io     Eduxi^yelprotulityegredifecit}ad\xrbumjd\ou2Lhiu{\.kiasnoi[ra.s: 
venite,&  narremus  in  Sionopus  Iehou^  Dei  no/hi. 

Hi c  Propheta  fideles  alloquitur ,  &  primum  docet,cladem  Babylonis  fore  certum  docu- 
mentum  paterm  fauoris  Dei  ergafuamEcclefiam .  Fuitautem  h«c  non  vulgaris  conlolatio  in 
extremis  quibufquemileriis,  cum  lcirentfidelestantopere  charam  &pretiolamlaliitem  fuam 
effe  Deo,vtneBabyloniis  quidem  parceret,  quostotus  mundus  reuerebatur  tanquam  femi- 
deos.nam,ficutidixi,potentiailliusmonarchi£obftupefeceratomneshominumfenfus.Cum 
crao  aenofterent  fideles  Babylonios  perire ,  quoniam  ipfis  molefti  fucrant  ,&  crudclitcr  ipfos 
vexauerant,hinc,quemadmodum  dixi ,  percipi  ab  iplis  potuit  inxftimabilis conlolatio  .  Ergo 
Propheta  hlc  admonet  fingulare fore  teftimonium  gratia:  Deiergafuam  Ecclefiam ,  ciim  ita 
Babylonem  fubucrterit :  demde  hortatur  fimul  fideles  ad  gratitudincm .  Nam  hie  eft  finis  o- 
mniumDjibeneficiorum,vtnomeneiusinter  noscelebreturrquemadmodum  dicit  Dauid, 
Pyy.iitf.it.  Q^iid  rependam  Domino  pro  omnibus  benefices  qua:  in  mecontulitf'Calicem  falutis  acci- 
**'  piam,&  nomen  Domini  inuocabo.  Primoigitur  dicit,hdiixit  Ichettah  iufjlitw noFintt .  Hie  qui- 

d.imanxielaborantin  foluendonodo,quinulluseft.nam  dummetuunt,ne  vox  Iuftitia:  rapia- 
turadftabiliendamerita,iuftitiam  dicunt  effe remiffionem  peccatorum  .  Ergo  fie  e.xpomint 
Prophets  verba,Deustandemmifericordiamcrganos  fuam  explicuit,&ha*c  fuitnoftra  iufti- 
tia ,  cum  fepultx  funt  noftrx  iniquitates.  fed  illud  eft  coactunt.  Et  cum  Propheta  hlc  de  iufti- 
tiisloquitur,non  intelligit  merita,  quibusadeptifuerintludxiquod  ha&enusillispromiiir:;fed 
iuftitias  vocat  bonam  caufam,nempe  refpe&u  Babyloniorum  .  nam  iuftitia  ciim  varias  habeat 
fignificationes,vbi  inter  homines  fit  comparatio;diciturDeusin  medium  proferreiuftitiano- 
ftram  cum  afferit  noftram  integritatem  ab  improborum  calumniis.  Sic  diccbat  Iacob,  Edncct 
jSfW.jo.jj.  Dominusiuftitiammeaminftaraiirorx:  fed  tunc  iuftitia  noftrahabet  relpe&um  ad  aduerfa- 
rios.ltaquoticsDauidpoftulataDcOjVt  refpiciat  iuftitiamfuam,haud  dubie  comparat  le 
cum  hoftibus .  Hie  autem  iuftitia  fimpliciter  accipitur  reipeftu  Babyloniorum  .  nam  quanuis 
Deus  pcenam  fumpliffet  deludxis,ficut  dignierant :  tamen  quod  ad  Babylonios  fpec~bt,eraiit 
nonmod6crudelestyrani,fedetiamfceleratilatrones.ergoiuftaerat  ipforum  cempa ratione, 
caufa  ele&i  populi .  Hxc  ratio  eft  cur  dicat,  De  us  in  medium  protulit  iuBitias  noftras.  Reliqiu 
indiemcraftmum. 

P  R.  E  C   A  T    I    O. 

Da  ommpotensDeus  ,  quandoolimexeruijiiadmirabilemtuam  potentiam  }vtpo- 
pulotuomifere  affliSlo  fuccurreres ,  Vf  bodie  eandem  potentiam  erga  nos  exlnbeas: 
&  idemetiam  exhibeas  fyecimen  gratia  tua ,  &  paterni  fauoris ,  vtfalicet  attol- 
Us  Iwrribilem  manum  tuam  ad  perdendos  omnes  impiosqui  crudehterinnoxium  popu- 
lum  tuwn  affiigunt,  vf  liberati  mam  tua ,  difcamus  tibi  perpctuogratias  agere  in  no- 


mine 


I N  I  E  R  E  M  I  A  M.  j8i 

mine  \nigeniti  Villi  tm ,    Amen. 


C 


OE  pimvs  heil  exponcre  Prophets  verba ,  vbi  dichf>roi}ti8asfiii£ein  luceminsiitUs  pobifti. 

Diximus  autcm nomen iuftitia; non rcferri ad Deum,acfi talem merccdem promeriti  fuif- 
icntUida:i:tedpotiusintclligiiuftam  caufam,quoadChalda:os,quifolaauaritia&fupeibuim 
pirlfi bcllum  lulcepcrant  aduerlus Eccleliam , & tyrannice oppreiTcrant  populum nullo iurc. 
Quatenus  ergo  Deus  volebattueri  populum  ilium,  iufta  fuit  eius  caufa.Nequc  hie  longa  dif- 
putationcopus  cft,quomodoiuftifuerintquitotfcclcribusprouocauc]atiraniDci.  Ncqucc- 
nim,vt  diximus.nunc  agitur  de  iplorum  meritis,fcd  deiure  quod  pendebat  a  ride,&  patrocinio 
Dei. lam  hortatur  Prophetafideles  ad  gratitildinem:  quanquam  vult  eos  fimul  erigere  in  Ipcrn 
liberationisAfouereProni^Ioncsquasdedcrat,vbidicir,^f»/ff:quaiii!lisdernonfirct  ante  o 
culos  beneficium  illud  rcdcmptionis.Sed  oftendit  fimul  finem,vr  lcilicet  populus  ctlcbra  gra- 
tiam  Dei:quafi  diceret  populum  vbi  adeptus fucrit  mifericordiam,  deberc  hoc  habere  propo  li 
tum,vtrurfusDeumcolat  in  TcmpIofuo:quafii  diceret,  vbi  reftituctDeusEcclefiamiuam,  fi- 
mul rcftuuendum  effe  purum  &  ver urn  Dei  cultum.-quia  fcilicet  religio  caufa  erit  huius  grati^, 
nonautem  vllapopulidignitas.Harc  ratio  eft  cur  dicat,  Vcntte  ,&•  narmnusin  Sionofuf  \ehovx 
DeinoBri-l^m  vbi  Petrus agitdepotioriredemptione,dicitnoseffeereptose regno tefiebraiii,  i.Pcfr.iij 
vtnarremusvirtutesDeiinenarrabilcs.Tcncdumigitureft,Deumapparuiirenobisredempto- 
rem  in  perfona  vnigeniti  Filii  fui,  vt  celcbrcmus  eius  mifericordia,  quam  fumus  experti:  q  uem- 
admodumetiamdiciturinCanticoZacharix,Eripuitnosametuhoftiumnoftroium,Vctota  Lw.T.74 
vita  colamusipfum  inpuritate.    Nuncfequicur,  7$ 

11  Polite Ca^ittas,parate,ad\crbi{ni} imp!ete,Vc7 perflate ,  cJypeos:fuf- 
citat  Iehouah  fpiritum  regum  Media;,quia  fupei-  Babylonehi  cdgitatio 
eius  ad  perdendum  eaiitypia  vltiolehoua:  hcec^  vltio  Templi  ems. 

Poteft  fermotam  ad  Medos,quam  ad  Babylonios  dirigi.Si  cui  placeat  prior  fenfus,nempe 
quod  Medos  alloquatur  Prophetajerit  fubfannatio:quafii  diceret  fruftra  eos  cofumere  cperarn 
in armisfuisparandis, quia fuperior  tandem  erit  Dcus,  cuius  aufpiciis&  virtutcMcdi  bellum 
gefturi  erant.Poteft  etiam  non  male  quadrare  quod  dixi,nempe  vt  Prophctaiubeat  Medos  fe 
accingere,&  inducrearma  bellica,vt  fortitcr  pugnent  contra  Babylonios .  lam  adiungit  quod 
pracipuum  cfyBsgesMedorumventuros  contra  Babylonem , quiadiuinitus  vocatierunt .  Loquitur 
autem  defyiritu,  quo  melius  exprimat  arcanoDei  inftin&u  rcgi  &  flcfti  hominum  animos: 
deinde quicquid eft iniplis  virtutis aut  hducia?,totu  hoc  prouenire a  Deo:quafi  diceret,  Deum 
fie  inftruere  Medos  &  Perfas,  vt  non  tantum  ipforum  brachia ,  &  manus ,  &  pedes  roboret  ad 
bellum  gerendum,fcd  impellat  etiam  ipfos.moderetur  eorum  afFccti.is:dcnique  fpiritiim  hue  & 
illuc  flectat  pro  fuo  arbitrio.Iam  non  loquitur  de  vento ,  vt  prius,ncque  gcneralitcr  hoftes  de- 
fignat,fed  cxprimit  nomen  Medorum.Etli  enim  Cyaxares,  aut  Darius,ticuti  vocatur  a  Danic- 
le,non  fuit  admodum  cordatus,neque etiam  peritus  rei  bcllicar :  tamen  quia  dignitatc  fuperior 
crat ,  Prophcta  hlc  Medos nominat  potius,quam  Perfas.  Cyrus  pollebat  celentatc  (crat  vir  e- 
tiamfingularivigilantia,ftrenuitate&audacia  .  Sedquoniam  non  admodum  eratdiues,ncque 
dominabaturniti in genteagrefti,& fines reghi eius  anguftierant:  idcomcrito  Propheta  hlc 
loquiturtantumdeMedis,  quorum  potentiapotefatcenties  obruere  nomen  Pcrfarum  .  Sed 
hinc  colligimusjlcremiamnon  humanituslocutumcfie,fed  fnille  organon  Spiritus  Hxc  enim 
fuitindubiaobfignatioprophetia:  eius, quod  longo  tempore  antequam  accidcret  bellum  il- 
lud,pr£edixiteuentum.Atquinondumnatuserat  Cyrus,  qui  princeps  fuit  illius  belli:  im6  Da- 
rius nondum  etiam  crat natus.  nam  fcptuagintaannielaplifunt  antequam  capta  fuerit  Baby- 
lon, exquo  locutuserat  Propheta .  Videmusergo  hunc  locum certam  effe  approbationcm  fi- 
dei,& authoritatiseius . Poftea adiungit cogitttioncm Deiejfejuper  Babyldnein,ytper^i earn. Lo- 
quitur adhuchumanomore:&intereaoccurritdubitationi,qu£  poteratturbareir.hr mas  men 
tcs :  quia  Babylon  non  modo  longo  poft  tempore  ftetit  integra  &  incolumis,  fed  acctpit  etiam 
houa increments  potenti£& dignitatis. Poterat  igiturlaba(cerepiorumanimicum  nullusoc- 
currereteffeftushuiusprophctis. Ergo  Proph.eosreuocat  ad  Dei cogitationem-.quafi  diceret, 
Quanuis  non  ftatim  exerat  Deusmanti  fuam,  fufficcretame  fidelibusdebere ,  quod  a  pud  fc  ita 
itatuerit.InfummaadmonetProph.acquiefcendfieffcinDeicoiilio,ctiafiopuscnisi*tal.fi6- 
ditum.Et  rurfus  cohrmat  Iudxos,vbi  adiungit  banc fore ems  vWo»tw,nene  Dei,  ejfta  non  nediiai 
teniplumfuftm-.qnib9  verbis  fignificat  legale  cultii.  Deo  placeie,cjuia  ludej  diftincti  h;crint  api  q- 
phanisgentibus,cumprcfcriptaillisfuitpietatisregula.  Significatigitur  Propheta ,qiianuis*pla 
ceat  quxlibet  religio  inter  homines, vna  tame  effe^qus  D^o  probatur,nepe  q  ua  ipfe  mandauif . 

Sf.    iii. 


CAp    li  iO.  C  A  L.  PRAELE  CT  ION  £S 

lam  cuiniwfitjCoiligipotcftjDeum tandem nonpoffcfcrreludibriura  cuhusfui .  fcimusenim 
qiiarn  coaiumeliofe  &  iuperbe  Chaldxi  illuferint  Teplo>vt  non  tar.tum  euomuerint  fuas  blal 
phcmias.ted  etiam  qmcquidpoterantexco^itarededecoris,Templo  Dciintukrint.  Si rw-ligio 
lllaf undata  folic  in  vcrbo  D eT.fequitar  fieri  non  poile.quin  tandem  exurgat,&  iaiur ias  tibi  li  la- 
tasaChaldrisvindicet.Nancergo tenemus couiiliu  Prophetx,vbi dicit banc (Jjfe vltiemnDef. 
&adiungit,Q^'4Dr«ifv/a'/t'*wA>Tfw/»/«»i_/«»»».ConfirmatenimludacosvbiDeum  ftatuitviu- 
dicem  cult  us  lui,&  limul  oftetidit  legale  culcum  qui  traditus  fuerat  a  Mofe,  vnicum  eii"c,queni 
probetDeusinmundo.    Poftealequitur, 

12,  Super muros  Baby lonis  toIlitevexillum,roborar.ecuftodiam> 
\e/>^cff,parace,Vf/y?^«/fe^oftW,cuftodes,di-fponiteinfidias:quiaetiani 
cogitauitlehouah,  etiam  fecit  quod  locutuseft  fuper  habitatores  Ba- 
bylonis. 

Hie  fermo  ad  Chaldxosvidetur  potius  dirigi,qusim  ad  Mcdos  vel  Perfas,ficuti  quida  expo 
nunt.nam  contcxtusidflagitat:ficutienimiubet  initio  tollere  vexilUim,rtaiubficit,  .•ir«gm,o<- 
#o(s/».u»)quodpertinetad  ipfosciues  Babylonis-.deinde,  StatmteCMiledei. hoc  etiam  reffis* 
Medisnonconuemt,feddtbetadobftffosreferri,ficutiineospiopriec6petit.Ey;oitaquenon 
dubito,quin  Proph.hiciubfannetomnesconatusjquosinredent  Chaldxi  ad  defenfione  vrbis 
fuS-Nequeenimduntaxatqui  vrbealiquaaggrediuntur,tolluntvexillum,fedctiamquiobli* 
dentur  in  iignu  liducix, quafi  oftenderenthocmodo  (ibiiatiseffeanimi  adhoftes  arcendos,  & 
fuftmendos  corum  inlultus.Confiliu  ergo  Prophetx  fuit  oftendere,quatumuis  ftrcnue  fedef«n 
derent Chaldxi,irntos tamen  fore eorum conatus,  quia  Deus  nullo  negocio  vrbem illara  per- 
dci.TottHe,in({uit,vexillumfapermHros&dyloni{,&rolnrAte>*ela^^ 

<ta,nempe  vt  folitodiligentius  quifqueobferuet  fuam  ftation€.Tadem,j^Mutt»/ft£tf,inquit, 
vbi  omnia  fuerint  a  vobis  tentata,carebit  profc&u  labor  \  diet. Dominus  enim  locum  tfl  Ci,  v- 
bi  ita  duplicatur,dcbet  refol  ui  in  duas  particulas,ficuti  Ita  etiam:  qnen?ddmodm»  locutus  til  perfi- 
aetetiiw  quemadmodum  cogitauit .  Itcrum  dicit  Deum  cogitaffe  >neexiftiment  hdelesminas 
temere  proiici ,  quemadmodum  fxpe  venit  hxc  opinio  in  mentem ,  D.um  terref  e  fineeffe&u. 
Prophetaigitui  q  16  magisconfirmetfuumvaticinium, dicit remDeteffe qu*fimeditat*m.  Aixi- 
musautemheri  Deum apudfc nondeliberate  inftarhominum  .  Sedquiaaliter  non  capimus 
certitudinem&conftantiamarcanieiusconfim,nequettiamconcipimusquid  va  leant  eius  dc- 
creta-.ideoCogitationisnomeponitur.DeniqucinttlligitProphetafenihilproferre,  nifiquod 
Deus  pridemapudfedecreuent.  Nam  voces  temerefxpefparguntur,nequel'errtpcrconiunc"ts 
eftrcsipfacum  verbis. Sed  teftaturleremiasfeiumpfiffeexarcano&immutabihDei  cenfilio 
quicquiJ  protulit.deindeaddit,j£tf(i</ /»£««/«*  eft.  Hoc  autemreferri  debet  ad  eiusdo&nnam» 
vel  prxdicationem.    Sequitur, 

1 3   Qua:  habitas  fuper  aquas  multas ,  Yc7w«gw<#,quae  multa  es  in  the- 
(zuvis  jd  eft  ,diucs  \ellocuples  }vcmt  finis  tuus,menfur  a  cupiditasis  tua:. 

'B33iu,  hlc  accipitur  pro  n»^,  habitatrix:&  hoe  erit  elarius,fi  fumamus  uquam  epitheton 
Babylonis.D:citauremL<&*r<«rf  *»<*^»w>quoniam  Euphrates  nontantumalluebat  vrbem, 
quern  fcimusfuiiTeamplifiimumfluuium:fedcingebat:&quidem  fie  etatdiuifusfupraBaby- 
lonem  in  multos riuos,vtefficerct  quafi  multasinfulas,  qi'6  difficilior  elTet  acceffus .  Hoc  va- 
lebat  non  modo  ad  vrbis  prxfidium,fed  ad  multas  comoditatcs.  Erant  enim  nauigabiles  illi ri- 
uiideinde terra  erat  fcecundior  tali  irrigatione.Ergo  tarn  ad  opulenciam,quam ad  bcllic um  ro 
bur  dedu&i  fuerant  llliriui.Et  quoniam  hac de caufa  erat  Babylon  quafi  inexpugnabilis,dein- 
deregio erat  longefertilior.Prophetahk dicit v«^r<«»w»/nf/«.  Nil! autem  prxfatuseffetBa 
bylonemfitameiTe  inter  fluuios,vel  aquas  multas:  &fimuleffe  vrbem  refcrtammultisdiuitiis, 
poterathocvideri  impedimentum,  quo  minus  vindiftam  fumeretDeusde  ilia.  Erat  enim  in 
promptu  hXc  obiedio,  Qupmodo  expugnabitur  Babylon ,  qux  habet  fedem  fuam  inter  mul- 
tas aquas.vt  fine  magna  vi,&  opera  militum  poffit  tamen  manererranquilla  ,  quandofic  de- 
fenditur  amultis  fluum?  Dcinde altera  etiam  obie&io  poterat  afferri,  Babylonem  effe  vr- 
bem opulentam',  vt  libiconduceretvndique  militcs  auxiliaries:  &in  tanta  pecunix  copia 
fieri  non  poffe.vtvnquam  deftitueretur.IdeoPropheta  hie  vtrunque  penit.  fed  aduerfa- 
tiue  debet  refolui  orario,acfi  diceret.Quanuis  habites  inter  multas  aquas,  &  multa  fis 
etiam  in  thefauris,  hoe  eft,  habeas  thefaurosamplos :  tumtn  finis  tnutvtmt .  Adiungit  *w«- 

fur m  <w- 


IN   IEREMIAM.  ,82 

farm  (itpiditttti  •■  qaviqdim  nfix  alii  etiam  vcrtunt  finem >  fed  improprie ,  5c  Prophetanon 
truftra  pofuit  hoc  nomcn  nB«,quod  propric  iigniricat  cubitum,fcd  accipitur  hie  pro  qualibtC 
menfura:  Hieronymus  vcrtit  pcdalc:  nomcn  illud  fuitin  vfuanateeius  .ledieniusiatis  cla- 
ms eft,nempe  quanuis  Babylon  exhaufcrit  omnes  mundi  opes  tanquam  guides  ine*plebihs ,  ve- 
nifl'etmen  menfurjtn  cupiiiitatu eius .  erat  enim  infiniu  cupiditas  illius  gentis ,  fed  Dcus  tandem 
tinem  aitulit,  non  qu6d  fucnnt  corrcfti;fed  quia  Iibidincm  eorum  compefcuit.Et  hoc  lenlu  di- 
cit  Prophctaquanuis  etiam  ha&enus  deuorauerit  opes  mulrarum  regionum,Vfw/?f  tamen  tntn- 
y»r4rw,quia  fcilicet  Dominus  auferet  vna  cumMonarchia  vim  &  facultatem  nocendi.poterane 
enim  licetioic  rapere  Chaldc^cum  tot  gentes  haberet  iibi  fubie&as:fed  menfura  mptJiutu  veritt, 
vbi  Deus  quodamodo  praradit  lllis  neruos,non  qu6d  tunc  deftiterint,velicdata  fucnt  intem- 
.  peries,neq ue enim  mutar unt  naturam.fed  cupiditas  hie  rcfertur ad  effe&um,q u6d  fcilicet  tunc 
facultasillisercptafuerit,neexercerentfuasrapinas,(icutifolitifuerant.    Pofteaadiungit, 

14  IurauicIehouahexercituumperanimamfuatn,NifiimpJeuero 
te  homineficut  locufta  ^hocefl^homimbusficutlcKujliSidiitbriichis^i  canunt 
jfuper tt  wildest, cantieum Vindemude^oduf  ante fafla fait  tnentio. 

MagisconfirmatPrbphetaeandemfententiaminterpofitoDeiiureiurando.hffcautcmeft 
prscipualanciitasadrerum  omnium  confirmationem  vbi  Dcus  per  nomefuuroiurat.  Huma- 
nicus  autem  loquitur  de  ipfo  Deo  vbi  dicitiuraffeper  4nimamfiutm.na.rn  fpecics  eft  obteftatioms, 
vbi  homines  per  animas  iuas  iurant  quafi  deponerent  vitam  fuam  in  medio,  vel  oppignerarent. 
Quifquis  ergo  per  animam  fuam  iurat,intelligit  quantum  chara  eft  ei  propria  vita,hoc  modo  lc 
eamftatuere  quali  pignuSjVtfifallatpeicrando,  Deus  earn  tollendo  lit  vltor.  hoc  hominibus 
conuenit  non  ipll  Deo:fed tranffertur  ad  Deum  q uod  proprie  in  ipfum  non  competif.nequc  id 
rarum  eft,quemadmodum  aliis  loeis  vidimus. Et  quo  familiarior  eft  ioquedi  ratio,co  etiam  af- 
ficeremagis  debet  homines  cum  Deus  fimilcmfe  lpfisfacit,  &quodamodo  fumit  eorum  per- 
fonam  adi  verfaretur  in  medio  lpforusi.  Sed  interea  tenedum  eft  cur  Prophetair.ducat  Dcum 
iurantem  ,nempe  vt  tollatur  omnis  ambiguitas,<Sc  ita  plus  fidei  conciliet  fuo  vaticinio,  quia  non 
tantum  a  Deo  profeSum  eft,fed interpolito  iureiurando  fuit  obfignatum:.S7 non,  inquit,;'»»^/e- 
Htro^bylontm  iawi'/wtwmnquambruchis.Hicopponitur  hoftiumntultitudo  ciuium  copiar, 
quX  prope  immenia  erat :  diximus  enim  alibi,Baby lonem  fupcrafle  alias  omnes  vrbes»nec  mi- 
n  us  fuiffe  po  puloiam,  quam  li  f uiflet  ampla  regio .  Cum  ergo  tot  defenforib9  referta  effet,  po- 
tuit  obiici,Vndetantahoftium  inultitudoqua;  adprofligadosincoIasfufriciatJnam  iimagnus 
exercitusingreiTusfuiffet.tamSpoteratpugnadoeumillarngentiturbapericlitari.ftdProphc 
rahlccomparatbruchis  vcl  locuftisPerfas&Medos .  &fcimusCyrumtraxiflc  exmultispo- 
pulisincredibilem  exercitum  ,mi6  multos  exercitus.Impletum  igitur  fuit  quod  predi&um  rue- 
rat  a  Proph-.-ta,quia  non  tantum  ex  vno  populo  Cyrus  confecitiuascopias,  fed  fecum  fere  tra- 
xk  omnes  Medos:deinde ex  cmnijusgentibus  barbarisadduxit  etiam  pluresturmas.  hinc  er- 
go factum  eft  vt  euentu  comprobarctur  quod  di&um  fuerat  a  Ieremia .  &  fimul  adiungit  fore 
vi&ores. nam  per  c.fff.'iwwwWf««.i/eintelligit cantieum  triumphaleproculdubio.  fed  ivn  fuit 
tuncinvfu  apudludzos  Ergoquemadmodumpoft  vindemiascantabatin  fignum  lxtiti«,ita 
etiam  vi&ores dum  potiti fuis hoftibus  exultant  habent  aliquod cantieum  triumphale .  8c  Grac- 
ci  reddunt  nitevopa ,  vcl  yu\'.v(A«. ,  quod  proprium  eft  nautarum  cantieum :  vbi  portum  confpi- 
ciunt  t  unc  pra*  gaudio  exultant  8c  canunt,quia  Iiberati  funt  a  maris  periculis,  &  defun&i  etiam 
naafgatione ,  quarfemper  molefta  eft ,  8c  peruenerunt  ad  portum ,  vbi  iucundior  eft  vita,  &  vbi 
etiam  poffuntfrui&amceno  acre,  &  aqua  dulci,&  aliis alimentis. Sed  iimplex  Prcphetx  fenfus 
eft,vbi  ingrefli  fuerint  Perfa:  &  Medi  Babyloncm  ftatim  fore  vi&ores,vt  line  certamine  8c  fine 
moleftia  exultent ,  8c  canant  carmen  triumphale .  None  alio  modo  confirmat  Propheta  fuum 
vaiicinium  >  nempe  dum  extollit  potentiam  Dei. 

15  Qui  fecit  terramin  virtutefua^ciuiftatuit,^  \>ertunt,paraitit,ojt- 
h  em  in  fapientia  fua  >  &  in  fua  intelligentia  excendit  ex  Jos. 

is  Ad  vocem  dandocopiam  acjuarum  in  cadis,  qui  atto/lit,cr attol- 
lityddverbum,  eleuaciones  a  fine,  \elextremitates  terra; ,  fulgura in  pluuiam 
facit,  educit  ventumde  thefauris  fuis. 

Si",    iiii. 


CAP.Ll.  IO-    CAL     PRAELECT.IONES 

■Qucmadmodum iam  dixi,Prophetahic commendat  magnihcis  elogiis  Dcipctetiam .  fed 
tenendum  eft  quo  contiliu:  quia  abrupts  tententiE  alioqui  fngercnt :  nempe  vt  ludaros  animet 
ad  bene  fpcrandum,quoi  non  debeant  de  Babylone  facere  indicium  ex  fplendore  tllo ,  qui  pcr- 
ftrin^cbat  omnium  oculos,neque  etiam  debeantmetiriiuofenfu  quod  Deustcfiatuseiat.Iu- 
bet  hdcksattollcreomnes  fuosfenfus  fupramundum  ,  &  cum  admiratione  fufpicere  mcom- 
pvehenfibilem  Deipotentiam  ,ne'dubitentqu:n  tandem  peffum  nura  titBabylomquia  u  fiuft 
lent  derm  in  afpeftu  illius  Monarchic,  vixvnquam  fidcmhabuilTentprophencisdicus.iian* 
Propheta  ditTerebatde  rebus  quae  non  poterant  comprehendihumanoienfu  .  Nunc  ergo cene- 
Tnuscur  Propheta  celebrctDcipotetiarmnempe  vt  hdelesdifcantaliquidfubhmiustotomun 
do  concipere  vbia°;itur  de  Babylone  perdenda,  quoma  id  non  net  v  iitato  modo,  aut  naturali- 
ter/edincredibili  Dei  viitutc:capitcdecimo  etiam  vluscftiitdem  verbis. nam quinqueverlus 
qui  hlc  le^untur,fuerut  illic  cxpoliti.Scd  tunc  alio  reipcxit  Icremias.nam  alloquebatur  iudxo* 
exules,  &iubebat  ipfes  conftanter  peTieuerarcincukuDei,quanuisre!igioefiet  opprcfia,& 
quanuisChaldxi  vietorcsfuperbe  Deo  illudcrent^iubebat  tamen  ipfosftare  firmcf  H)*vera  pie- 
tatc.deinde  dicebat>Cum eritis Babylone,dicite, Ma'edicti  lint onines dii qui  non fecerunt  cx- 
Saprato.ii  ium  &  terram;in)6  etiam  illic  vfus  ftiit  alienalingua:&  Chaldaieclcquidocuit  quo  rr.agis  in- 
genue profitcrcnturfi:  pcrieuer  are  m  vnius  Dei  cultu.Poitcaaddcbat  qui  nunc repctir,ncmpc 
noneffe  imminutam  Dei  potentiam  ,quauis  populum  fuum  caftigaffet  ad  tempos,  bed  nuncdi- 
ximusideo  tammagninceipiumloquidepotemia  Dei>vtfidelesquodienlusearnis  illisdi&a- 
bate(Teabfui-duni,nondubit.iTent  facile  cU'eipfi  Deo  qui  omnia  potcft.  Dicitprimd  ,Quifecit 
terrdm.non  exprimit  nomen  Dei,fed  locutio  ell  magi's  emphatica  cum  dicit-ftcienstenjin:  quail 
diceret,  Q-jis  rcperktur  creator  c^li  &  terra;  prartcr  vnicum  Deum?  Vidcmus  ergo  in  reticcn- 
tiapliiselleeffricacrxquain  fiexpreflum  fuilier  nomen  Dei. nam  hoc  modo  excludit  omncs 
deos  fi&itios,quifabncati  fuerant  a  Gentibus:  quail  diceret  >Vnut  est  Detts  quijecit  ten  Am  po- 
{tea,>»7*/f /irf,celebrat  virtutem  Dei  in  terra  propter  ftabilitatem ,  vt  verifimilc  eft  .  Pofteaad- 
iun2,«,0rbem inju>tf<fientu  consfiwit , cr inpj*i/>:elligcntia extenditcdos .  in  toto  orbc  praedicat 
Dei fapientiam  8c  peculiariter  etiam  in  cziis.  Breuiter  quidem  loquitur  Propheta>fed  ulinquit 
admirabile  Dei  opus  confiderandumin  varietatemultiplicijqua;  futfum  &  deorlum  apparct, 
nam  quauis hoc  pofht  videri leuc  cum  dicit  orbemfuijfe cornpoptum  Dei  fcfienti*: tamen  li  quis ftu 
dium  iuum  applicet  ad  meditandam  Dei  fapientiam  in  copia  omnium  jfru&uum  ,inopibus  to- 
tiusterr2,in  mari  etiam  iplo  (quod  comprchenditur  fub  nomine  orbis)certe  fieri  non  poteft, 
quinmillicsrapi..turinadmirationem  .namquo  magis  fcrioattendimusadconfidcrandaDci 
opera)euaneicimusqLiodammodo:itanosobiuuntmiraculaJ)qui  hincindelcingtruntoculis 
Boftris-Qnantiim  attinct  ad  ccjcs,qmd  hoc  eftiinn umcram  multitudinem  ftellarum  fie  die  di- 
geilam,acu excrcitusdiipofitus effet  per fuos  ordines ? deinde planctas  va2,ari, ncque fixos tile, 
8c  habere  vnumquenque  propvium  curfum,&  tamen  abripi  fimul  cum  ftellis'curlus  Solis  quan 
turn  admirationis  parere  debet ,  non  dicoapud  eos  qui  tenent  totam  aftrologiam,  fed  qui  tan- 
tiim  percipiunt  oculis  fuis?nam  dum  Sol  conricit  quotidiano  fuo curfu  tantam  &  tam  iinmcn- 
fam  diftantia,certe  plufquam  ftupidi  iunt  qui  non  obftupefcuntad  hoc  miracu'u. deinde  habet 
Solpropriucurfumquiperagiturfingulisannis.vtlatisnorucft ,  nccprxterit  vno  gradu  fuas 
lineas:&  tamen  eft  immenfa  moles illius  corporis. Iuperatenim,qucmadnicdumiatisnotum eft, 
rerram.quod  ita  voluatur  ccleriter&tanroordinc,acliinccderetpGre,radusfedatos,  incompa- 
rable profe&ofpecimc  eft  fapientitc  Dei.Proph.ergoquanuis  vnlgaiitei  loquatur,tamcn  ma- 
teria, tuppeditat  piis,vt  ftudium  fuum  applicet  ad  coniideranda  Dei  opera.  lam  quod  quidam, 
cxponunt  Deum  cxpandere  carlii  quoties  obducitur  nubib',  alicnu  eft  a  Prophetae  lenui-  ncque 
cnim  dubiumeft,quin  hoc  verfu  defignet  natura:  ordinem  perpctuum,  ficuti  proximo  verfu  Io 
qm.turdcmutationibus,qux  fubinde  accidunt. 

P  R.  E  C  A  T    I  O. 

Va  ornnipotensDcus  ,  quando  dignatus  es nos fcmelrecipere jitbtuam  custodian, 
vtreewnberc  difcamus  in  potentiam  matins  tn<e ,  Q?  auonidmtotyndi<Me  terroresno- 
bisobijaunturdb  Ivslium  mipctu  %J tmculcntU ,  vt  tmitnfvnm  maneawusin  tiomixis 
tui  inuocatioiK }  donee  appareas  nobis  redentptor,nec  id  Fcntel  tant:tm,fed  quoties  no- 
bis opmfi.crit  tuo  anxilio,  donee  tandem  nos  eolligas-  in  beatam  illam  quietcm,  qua  nobis 
parta  csl  in  eae  lo,per  Christum  Domimm  noflrum ,     Amen. 

PR  o  x  i  m  a  leftione  fubftitimusin  co  loco  >  vbi  Propheta  commendat  potentiam  Deiab 
ordinariiseius  operibus .  prius  loquutusfuerjt  de  creatione mundi,  &  breuiter  oftenderat 

incslo 


IN   IEREMIAM.  jg, 

in  cxlo  &.  terra  ruulta  cffe  fatis  confpicua  documenta  tarn  inxftimabilis  Dei  fapientix>quam  po 
centix  ;  nunc  autcm  deicendit  ad  pluuias  &  ventos  .  Porro  diximus  ahquod  efte  diicrimcn  in- 
ter ordinem  innatura  rixum  >&quotidianas  mutationes  qux  ccrnuntur .  nam  livna  iernper 
cfTet  faciesciCli  &  terre, ,non  itaadmirabilis  eiTet  Dei  virtu  s  &  fapientia.Sed  cum  cxlum  obdu- 
c  ltur  nubibus ,  cum  aer  nunc  tranquil!  us  eft ,  nunc  vero  turbatur  ventis,cum  repente  exuro  unc 
procellx,deindepIuuixfequuntur,iliicDcus  adviuum  reprxkntat  multiplicem  fapientiam 
luam  &  virtutern .  Harcigkur  ratio  eft  cur  Propheta  poftquam  breuiterattigit  quod  vidimus, 
fubiiciatteftimoniaviitUtis<S:iapicnti«Dei,qu£  nobis  apparent  in  vanismutationibus  .Dicit 
ighurfoU  voce  dare  copUm  aquarum  in  exits,  deinde furfum  toilere  va feres  ab  extretnitate  terr* ,  Create 
fitlgnr* ,  ac  planum  :quod  tamen  videtur  elTe  valde  contrarium .  poftremo  dicit  educere ventos  e 
tbefaurisfim.  Philolophi  quidem  harum  rerum  caufas  arfcrunr,  led  neceffe  eft  venire  ad  fontcm 
ipfum&  principium,nempe  quod  res  ita  difpofitx  funt  inmundo,  vtincauiismediis.velinfe- 
rioribus  temper  tamen  emineat  propria  caufa ,  nempe  Dei  fapientia  &  virtus .  oriuntur  venti  e 
terra,nempe quoniam  inde  tolluntur  exhalationes:  led  exhalationes  a  quo  crcantur?  certe  non 
afeiptis.  iequitur  ergo  DeumelTc  primum  authorem.  Vocat  autem  thefauros  loca  recondira; 
qucmadmodutiquisdepromat  ex  penuario  hoc  &  illud:ita  etiam  dicit  ventosnon  fua  fponte 
prodire  e  cauernis.fed  quoniam  Dcus  illic  claufos  tenet.Ego  hxc  leuius  prxtereo,quia  iam  ad- 
monuirepcti  ad  verbum  qux  prius  expofuimus  decimo  capite.    Iam  fequitur, 

17  Infatuatus  eft  omnis  homo  a  fcientia ,  pudcfa&us  omnis  con- 
flator  a  fculptili:  quia  mendacium  eft  fufile  ,  &  non  eft  fpiricus  in 

ipfk 

Solent  hanc  fentcntiam exponcre ,  acfi  Propheta  notaret  ideo  homines prolabi  ad  craflos 
errores&  figmenta  ,  quoniam  fapere  appetunt  ex  proprio  fenfu  :8c  Paulus  hanc  idololatrix 
canfamaftignat  primo  capite  ad  Romanos,  quod  fcilicet  homines  euanuenntin  fua  fapientia, 
dumfequuntur  quicquid  illis  fuum  cerebrum  di&auit.  Ha?c  do&rina  per  fe  vera  eft  ac  vtilis, 
nempc homines fibi  fabricare  idola,  quia  nonfuftinentreuerenter  excipereDeum  vbife  illis 
effort :  fed  potius  fidem  adhibent  fuis  commentis.cum  autem  mera  lit  vanitas quicquid  homo 
concipit  ex  proprio fenfu , non mirum  eft  eos qui  ita fuperbe  Deum  fubneiunt ibis  cooitatio- 
mbus,piorfusdeiipeie,&infatuari.  Sedexcontextu  facile  colligitur,Prophcram  aliudvel- 
Ie  ,  nempe  artifices  ipjos  qui  conflant  idola,  vel  formant  alio  modo, valde  efle  deliros  dum  fci- 
licet exiftimantfedeosfacercfuo  artificio .  truncus  ligni  iacebit  in  terra, calcabitur  pedibus 
abfque  vllo  honore:  iamfi  faber  lignarius  formam  addiderit ,  incipiet  truncus  ille  Dei  loco 
adorari .  quxnam  poteft  fingi  maior  dementia  ?  idem  dici  poteft  de  lapidibus '.  idem  de  auro, 
&argento.  nam  etfipretiofa  funt  metalla,  tamen  nulla  illis  diuinitas  tribuitur,niticum  inci- 
piuntformaminduere.fi autem  conflatorfundatidolum,iam  maffaauri&argemi  quoiure 
incipiet  cffe  Deus?  Propheta  ergoinuehiturinhoc  portentum  dementix  cum  dicit  homines 
quaubrutis  pecudibus  hmileseffem  fua  fcientia,  dum  fcilicet  applicant  artem  ad  res  tarn  va- 
rus &infipidas.nam  bis  candem  rem  ponitprovfucommuniLingux.fcimus  enimidem  bisdi- 
ci  apud  Prophetas  ad  confirmationem  .Poftquam  ergo  docuit  homines  infatuari  1  [dentin ,  adiun 
git ,  fudtfieriZ fculptili .  Improprie  hoc  dicit .  nam  Vds  non  conuenit  cum  verbo  pix :  fed  Pro- 
pheta fimpliciter ,  8c  per  fynccdochen  dicere  voluit ,  omnes  artifices deprehendi  ftultos &  de- 
luos,dtim  exiftimant  fua  manu&  induftriadeos  conflari,  vclfabrefieriquouis  mode  pro- 
bations vice  dicit  non  tffe  in  illis  fj/iritum :  8c  hxc  fatis  folida  eft  probatio,  quia  fcimusDeum 
cffe  fontemvitx,&  ideo  vocari  a  Mofe  Deum  omnium  fpirituum  terrx.  Cum  ergo  quicquid  N»m.i«'.ii 
vitxdirTufumeftpercreaturas,afoloDco  fluat  tanquamab  vnico  fonte  ,  quid  minus  fimilc 
velaffincdiuinitati,qium  ma(Taauri,vel  argcnti?quam  truncus  ,  vel  lapis?  illic  cnim  nulla 
eft  vita  aut  vigor  .nihil  fragilius  eft  homine:  tamen  quamdiuanimaturrefertaliquid  diuinum. 
fed'eadauer  quidhabet  fimile  cumDeo?atqui  tamen  propius  aeccditadDeigloriam  forma 
humani  corporis  ,quam  truncus  ligni,  vel  lapis  formatus  hominisinftar.Nonabs  reigitur 
Propheta  dementiam  omnium  Gentium  coarguit,quodadorenr.  fic~titiosdeos,in  quibus  ta- 
men non  eft  fpiritus.     Sequitur, 

18  Vanitasipfi,opusillufionum,  tempo  re  vifitationis  ipforumpe- 
ribunc. 

Sicuti  vocauit  omnia  idola  mendacium ,  ita  ctiam  eodem  fenfu  repetit  effe  vanitatem,  hoc 
eft,nihil  habere  folidum,fed  elle  inanes  pompas,vel  fpc&ra,vel  laruas:  quanquam  feipfum  mox 


CAP.    LI.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

clariusexprimitcum  rocat  vpHsilhtfiomim  .  fednontam  videturpalTiueiumere  vocem  p'jmyn, 
quam  act iiic.lntelligit  ergo  die  opus  deceptorium,  quod  laqueostendathominibus:qu.u'.  tii- 
cerct  opus  eifc  fallaeia:,auc  fallaciarum.Nocanduseft  diligenter  hie  locus;vt  limiles.  quia  vidtn 
tur  PapiUx  fibi  opcime  elabicum  fatenturluas  imagines  non  effe  quidem  colendas,lcddlc 
hbrosidiotarum  :quiiuntmednconfugiuntadhoc  cauillum  .excidit  hoc  lemelGregono,&: 
quidem  ftulte  .nunc  qui  volunt  inPapatuelTcaliisperlpicacioresrepetiintilluddicl.un),ntn!- 
pcferedaseirJiiiugines,quiaidiotarulibriUint.quidautec.'woppo(itoSpiiituslandiisprcnun- 
Hah.i.1%  [uthocloco,UcLitietiaapud  Habacuc?f/S?»/'^p^.<«.<>'«w,hoceft)eiremeiasdccipulas.  Qun- 
quis  ergo  erudicionem  petit  a  ftatuis,vcl  pi&uris,  nonaliud  conlequerur,quam  vtlcimpli- 
cet  laquers  Satanaj  >  nee  aliud  lllic  rcpenct  quam  impolbjras .  Ec  certc  quicquid  nos  abducit  a 
cogitationeveri  Dei  meritocenieturfallacia,  vel  deccptio.  nunc  quis  ex  atpc&u  pi6fcurae,ve! 
ftatuae  Deum  veiumcoiviprehendit?nonnetraniriguratureius  Veritas  in  mcndacium  :  &  glo- 
ria eiusquodammodo  derormatur?nam  hacceft  vera  Dcicognitio,dum  ilium  exiftimamus 
folumciicjdum  tribuin)USil!iimmenlamcffentiam>qu«e  cselum  &  terra  mim  pi  eat,  cum  agnoi- 
cimus elie ipiiitualis naturx  : cum  (cimus  ill  uni denique effe lolum  ,propne loquendo, caelum 
8c  terrain  8c  quicquid  in  iptis  continent  r  ,lubhftcre  in  eius  virtutc :  an  lapis ,  vel  lignum  nos  id 
docebii?qampotiusexlapideegoimaginaborDeum  lococerto  affixum&inclrjlumeiTeldein 
de  vita  Dei  an  refulgetvel  in  lapide,vel  ligno  iimihter?  prarterea  quid  fimilc habet  corpus 
&  quidem  murtuum  cum  (piritu  immcnfc:&  ideo  non  abs  re  apud  Ilaiam  conquerjtur  ic  pror- 
If«  40.18.  (~iisitaderorm.aii,Cuihrailemmefeciftis?egoenim  pugiilocomprehendoterram,&  vos  me 
11.  includitis  in  Iigno,vel  lapidc  .  denique fi  non  alio  erroieimbuerent  hominurn  mcntesidola, 

quam  quod  putant  D.umeiTecorporeum  ,quid eftabfurdiusJVidemus ergo Prophetam  non 
abs  re  hie  diceieidola  omnia  effe  vanitatem ,  &  opus  impofturar ,  vel  deceptioms .  Poflrcmo 
adiungit perituros onmesficlitios d 'e os tempore  yifuatimis :  qua  (ententnhortaturrideles  ad  paticn- 
tiam,  ccquoaj.mm6dt>iuftjneteorumanimos,nedchciant :  quia  erat non  leuis tent atio  vid  - 
reMonarchiam  Bahylonicam  itaflorere,  cuius  tamen  nullum  aliud  erat  prselidium,  quam 
in  idolis  .Cum  ergo  Babylonii  fictitios  deos putarent  falutis  effe  pra;  fides  &  cuftodes  >  8c  dum 
lubigebant  omnes  vicinos  populos,  tunc  magis  addi&i  erant  fuis  (uperftitionibus,quarum 
niercedem  putabanteiTeiuam  opulentiam  .  Qjjja  poterant  hactentatione  concufii  animi  pio- 
rum  labalcere ,  Propheta hicUtccurrit,&  admonetcxpe&andum  effe tempus viftationis ,  quo 
peribunt  idola .  relatiuum  tamen  poteft  tarn  deBabyloniis  quam  de  ipfis  idolis  accipi  cum  di- 
cit,  PeribuKt  tempore  vifit at ionis  ip forum  >  hoc  eft  ,ciim  vilitabunturChaldari.Sedprobabilecft 
hlcpra;rigi  idolis  vilirationistempus,quemadmodum  Propheta  ante  loqtiutus  eft  de  omnibus 
reprobis .  Quicquid  lit, tcnemus  eius  confilium  ,ncmpe  quanuisad  tempus  idololatra:  prof- 
perehabeant ,  tamen  patienterferendam  effe  manum  Dei, donee opportun um  aducntiirtcm 
pus ,  quod  hie  dicitur  vilitationis .  Refertur  autem  b.£c  nictaphora  ad  hominurn  fenlum ,  quia 
putamus  D  turn  in  carlo  otium  colere ,  vel  habere  oculos  auerios  a  nobis ,  dum  ita  indulget  re- 
probis .  Hoc  igiturfeniu Propheta  v//J>rff»o«fl»appe!latiudicium  Dei, quia  tuncreipfa&  ccr- 
to  experimentooftenditfenon  negligerereshumanas.    Nuncfequitur, 

19  Nonficut  ipfi >vcl ficut ipfa ,fiad  idola refenmm ,porcio  Iacob;  quia 
fi&or  omnium  ipfe,&  virgaharieditatiseiuslehouah  exercituum no- 
men  ems, 

Si  tantiim  dixiflet  Propheta  in  idolis  mcraseffe  impofturas  8c  ludibria ,  fuiffct  quidem  ali- 
quid  ,  led  r'ngeret  ilia  pars  dodrina? ,  nifi ex  oppolito  ftatueretur  Veri  8c  vnius  Dei  gloria .  Te- 
nendum quidem  eft ,  idola  nihil  effe,  8c  homines nimis ftulte  decipi ,  &  prorfus  effe  iatuos  dum 
aliquid  diuinit.uis  lubeffe  imaginantur: fed  prarcipuum  eft,vt  Deus  ipfe  verus  prodeat  in 
medium,&  dilcamusfendis  noftrosadiplum  8c  ftudia  ctiani  conferre .  Hocigitur  nuncfacit 
Propheta:poftquam  enim  refutauit  Gentium  omnium  ftultitiam  in  colendisidolis,  cV  oftendit 
nihil  aliud  effequam  deceptionem  &  mendacium,nunc  dicir,No» fiu<t fiditij dtf  pars  htcob,hoc 
eft,  Deus  qui  le  p.ucrecitelc&opopulo  loge  alius  eft,  quam  omnia  idola.  Etcerte  vanitas  cuius 
pauld  ante  Propheta  meminit  ,non  poteft  iatis deprchedi,  nifi  agnito  vero  Deo. nam  vtcunque 
ex  Philolophisveteribus  nonniillidcriferintcraffosvulgierrrores,tamennonhabebant  quic- 
quam  (labile  in  quo  acquicicercnr.quemadmcdum  llle  interrogate  quid  effet  Deus, pet iit  libi 
dari  tempus  ad  mcdir.mdum:pofteaprorogauitinducias:tand^m  con  feffus  eft  fe  quo  magis  in- 
quirctctdeeffentiaDei  ,quodammodoabforberi  omnes  fuos  fenfus.  &illudnece{Tc  eftac- 
ciderc  hominibusdonec  agnoi'cant  Deurtr.quod  fieri  non  poteit,donec  ipfe  tanquam  in  Tpecu- 
lo  (e  tic  gloriam  fuam  repr^fcntet.Hatc  igitur  ratio  eft  cur  Proph.vbi  opponit  vtrum  &  vnicum 
Deam  idolis ,  8c  omnibus  hgmentis  mortalium ,  vocct  ilium  partem  \m  oh:  ci  uia  Lt  x  erat  quad 
imago  glorix*  Dei.  Q^onia  ergoillic  familiariterquamum  vtileeutin  falutem  clcdi  populi 

i'e  often- 


IN  IEREMIAM.  fa 

fc often derat,ideo  Propheta,  vt  inuirctad  rectam  venDei  cognitioncm  homines  >nomiriac 
ilium  p  art  einUcob,  qua  u  Legem  lplaminftaripcculiponcret  ante  otulos.  Vsrs ergo  lacobDetu 
noafia  n  dijficlitij .  quare  5  eft  hcl or  omnium  .  Breui  quidem  elogio  dilccrnic  verum  Dcum  A 
hcbtiu; :  led  lub  vna  voce  complcctitur  qua: antecplicui,  nempe  Deum  die  ronton  vita:  &  vi- 
tam omnium: deinde  eilenriam  eius  lpiruualcm tile, adhxcelieimmenium; quia licuti crea- 
uitca'lum&tciram  ,  ita  neceffeeftvtiuftine.it  vtrunque  lua  vutute.  Vidcmus  ergo  Prophe- 
tam  breuiter  loqui,  non  tanien  frigide.  fed  ex  hodoco  vtilisdoctrina  colhgitur,  nempc  Dim 
non  poffe  a  nobis  comprehendi  pro  modulo  icnius  noftr  j,niti  jn  operib'.Lrgo  cum  le  fatigant 
vam  homines  in  ipccularionibus  ,qux  non  habcr.t  notitiam  pra&icam ,  vt  ita  loquar  ,non  mi- 
rum  ell  li  ledemergant  in  multadehria.  ergo  iobniiimus  nulla  par te,nempeneinutftigemus 
Dei  ell  enciamlupraquam  par  eft.  Vbi  ergo  c6prehcndcrecupinaisDeum,hoccft,qua  via  per- 
ueniamusadeiusnotitiam  ,ienfus  omntsnoftrosck  oculos&  mentes  noftrasdirigamusin  eius 
opera.  Itahoc  loco  refutatur  omnium  lupeiftinonum  varitas,  vbi  Propheta  nominal  Deum 
opuicem  velri&orem  omnium  .  quare  ?  nam  indeco!Ii;j,itLi,quicquid  non  potcft  vocan  opi- 
fc/.cxli&tiir5e)effeproriusvanum&  fnuolum  .  atqui  vnuscftopifexcxli  &  terra:  Deus.  er- 
go vn  us  eft  D. us    livnus  eft  Deus, ergo quxcunquc  homines  excogitant,luntproiiusdelina> 
atqueadeoprxltigixdiaboli&ludibriaad  lplbsfJlendos .  Videmusergo  exdufluameliciex 
hac  Prophecx  doctrina ,  vbi  D,;um  nominat/?c?om?i  »um*m :  quia  vbi  non  reperitur  opificium 
rerum omnium  .certum  eft  nullameile  ditiinitatcrn.  Addit ,  Etwga  Ixndi.am  nut .  videtur 
hoc tp-dare  ad  D.um.  capiteautem decimointerponitur  nomen  liraelis, & alioqui ad  verbum 
coueniuntquinqueiftiverfus. fed  eo loco  eriam  Propheta  Hraelem  dicit nirga tnf.tie dttntis Dei. 
Virga  hicaccipiturprodecepeda^ua  vocant.limilitudoenim  duciturab  agroiu  dimenlioni- 
bus,quoniam  v  ii  iunt  veteres  decepeda,vel  alio  genere  menfura\idco  Hebran  viri_a  hxrcditatis 
appellat  lpiam  hxreditate^LShiutaeftfuisterniinis-.queadmodufiqLispoiiideata^rum.iciet 
quotiiiieracontineat, nempe  dime iioneipfa.Vtrunqueaute  apt cdicitur&  vere,ntmpellraelc 
eiTe  vir^a. hxrcditatisDei, &  Dtum  ipfum  viciflim effe  virgam hireditatis:tft enim hxc  mutua 
eoniunc-r.io.nam  ticuti Deus  dignatur nos  hoc honore,vt  fimus  eius  hereditas,&  vult  ttiam  no- 
bis frui:  lie fe offertin  hxreditate: Dominusportio  mea,inquit  iipius  Dauid,&  Dominus  pars 
bsreditatis  mex,  hoc  eft,pars  mea  hereditaria,  ita  hoc  loco  ii  libear  exponere  de  iplo  Deo  non 
rrnleconueniet.quiatamen  alibi  expnmiturnonienlfraelis,videtur  hie  tffcfubaudiendum.Po 
fte.no  diet, lehou  ah  exercituumnomen  eius.  fubaudienda  eft  antithehs,  quia  non  ornat  Deum  hoc 
epithetoqu.iiiuimptume  medio effef.verum  vendicatilliiusproprium,&ita  feparatab  omni- 
bus idol  is  Cum  ergo  dicit  competcre  in  verum  D.-um  &  in  Deum  Iiradis  hoc  nomen,  iignifi- 
cat  hac  nut  a  ab  omnibus  idol  is  dilcerni,&  homines  eiTe  facnlegos  d  urn  ad  idola  fua  tranlfcrunt 
quicquam  potentiated  indelalute  expec"tant,&  ad  iplaconfugiunt  Cum  ergo  nomen  hoc  in  fo- 
lum  DeumcoTipetat.lcquiturinipforefidereplenitiidinem  omnis  potentie  8c  virtutis.iiitaeft, 
ergo  concidit  quicquidimaginatus  fuit  vnquammundusdemultitudine  aut  turba  deorum. 
Nuncicquitur, 

2.0  Malleus tu  midi, V3.(a,vclwflrumenta,prxln,aiit bellica,&c  conteram 
per  teGc-ntes/vr/coNfri/^&perdam  perce  regna,  yd perdidi'.malo  inpratc- 
neorempore  acciptre  \twique  xerbum.rationtmposlea  dicam. 

2.1  Et  contriui  per te  ecjuum^tk  afcenioremeius,  &  contriuiper re 
currunj,&  afcenforem  ems. 

ii  Et  contriui  per  ce  virum  &  mulierem,  ck  contriui  per  te  fenem 
&  puerum,&  contriuiper  teadoIelcentem&  virginem. 

i3     Et  contriui  per  te  pa(torem,&  grege  eius,  ck  contriui  per  te  agri- 
colam&iiigumeius,&  contriui  per  te  duces  ck  Principes. 

Hie  occun it  Propheta  dubitationi  muliorum.nam  quia  concionatus eft  deexcidio  Baby- 
Ijni^,  pron.ptumerat  excipere  inexpugnabilemeffe  illamMonarchiamquxmunitatfTtttot 
prxiidii9,&^>momnesvicinospopulosfubegerat.Prophetaergo  hJcoftendit  opulentiam  Ba- 
bylonis  non  fore  obftaculo,  quo  minus  earn  pcrdatDeus  vbivifum  fuerit.tftenimargumcn-  Supra^.4 
'  turn  a  contrariis.Antea  vidimus  Dei  effe  euellcre  qua:  plantauit  :deinde  vidimus  comparatio-  S*pr*iS.». 
riemlfiguli,  8c  vaforum:c  urn  Propheta  duSus  eft  ad  hgulum,  vidit  vas  fuiffe  formatum,deinde  3'4- 
confraciumarbitrio  rigu'i-l'cetia  nunc  Deus oftendit  in  manuftia  effe excidiu  Babylonis,quo- 
ma  non  fe  ext ulcrant  Chaldxi  propria  virtute,ied  illis  vfus  fuerat.  denique  hoc  etiam  loco  Ba- 
bylone  vali  ficlili  c6parat,vel  teftx:fe  veto  facit figulu:Ego  Turn  qui  Babylone  extuli  in  tatam 


CAP.    LI.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

altitudine.  mew  i^ittir  eric  iplam  diruere  quoties  libitfi  fuerit.Nunc  tenemus  fumma  huios  loci. 
aliisaucem  verbis  vtitur  Propheta.dicit  Babylonemftiiffe maUeum&r anna btUiutti  Centes  ccntert- 
ret  VW  ligmhcat  coterere,&  rrufta  diipergere  hue  &  illuc,denique  figniricat  violeter  diffipare. 
t)tfjip.m  lgirur  per  te  Gtnie i,inquit,07/>« dtdiper  te regna.Sed  quonia  t  ot  victoriis  potiti  fueranc 
Chaidxi,fubiugaucrant  tot  gentes.ideo  adiungit,Egp^>fr  te  ecjimm  or  afctriforem  eius  (ontriui,cur- 
rMm&*f<:enfiiemeiui'i\mfi\i&\&e\n&c,cohtrmW9t&mi&eYesJfnes& 

nes,p.i(loresvnacumgregibusMic  enumerat  fere  omnes  partes  generis  humani.  tande  adiungitd- 
prici>Us,cr  in"*  beamed  equoiu.poftremo  loco  ftatuit  duct  s, &  prim  At  es.V^x  conceilioneharco- 
mnia  di.-'jntiii,fcd  interim  admonet  Proph.  Deo  nihil  fore  dirncultaus  in  pel  denda  Bahylone, 
qaoma  per  fc  nihil  lit  ipla  Babylon.hoc  igitur  fenfu  vocatur  malleus.demque  tollit  Proph.  fal- 
fam  opinione,quX  alioqvii  tur'oaffet  inrirmas  mentcs  ,acii  Babylon  eftet  prorius  inuifta*  fimul 
oft.-ndit  Deu  cXL-rciiilTeUuuidicia in  omnes  Getes per  Babylonios. Hoc  modoconhrmaripo 
tcrant  fileles  nam  alioquinccelTe  erat,ipfos  obftupdeere  ciim  oculos  coiicerent  in  ilia  formi- 
dabile  potentiamBahy1onis:fedcumaudircntcfle  duntaxat  mallcum,&  ienonfuiliecotritos 
aBahyloBiis,niljquiadiuinitus  armatierant,velpotiusagitabantur  cx!eftipotentia,vtcIades 
quafuciant  perpel'.iIuda:i,nihilaliiidelTctquampcenamanuipiHis  Dei  inflida. Cum  ergo  hoc 
audirent,acteflitnonleueiobtium,nefuccumbercnt  iuismUcriis,&abibrberenturtriftitia& 
deMxratione.    Nune  vero  fequitur, 

2.4  Ec  repcnclamBabyloni.,&  omnibus  habiratoribus  Clialdaea^o- 
mnia  mala  lpfo  rum  qua:  mtulerunt  in  Sion/ontra  Sion,quxfcceruntm  Sion, 
ad  verlwujn  ocu lis  vef  h'is,ve/cww« oculis  \xslris  }&ic\t  Iehouah. 

Poftquam  admonuit  Propheta  quicquid perpeili  fucrant  aBabyloniisIudxi,  infli&u fuifc 
fe  memo  ipfororn  peccatis,&  Dcum  effeauthore omnium  cladiumunc  fubiicit,Rf^W<»» B<«- 
byloni,w  Cbjldais  quodmeritiJtmt.Poffet  tamenvideri  primo  intuitu abfurdum  quod  hie  De us 
minatur  Baby  lonns.  nam  (i  obfequia  fua  impenderant  eius  impcrie,certe  videntur  fuiffe  potius 
j     ^      ■    laude'iigni,quamvllapcena:im6icimus  quid  alibi  dicatSpintusfan&us,Dedi£gyptum  mer- 
»o.  cedem  feruo  ineo  Nabuchadnezer,  quonia  rideliter  percgit  opus  meum; quia Nabuchadnezar 

afflixerat  Iudxos.ideo  potitur  i4-gypto,&  hoc  eft  eius  l~alarium,inquit  Ifaias.  Videtur  pugnarc 
feaec fentcntia  vbi  Deus  pronuntiatChaldc;os poena dignoselTe>qu6dIudxosafflixerint.  Sedv- 
trunque  recte  conuenitvbi cnim  per  Ifaiapronuntiat ledediffe loco mercedis  <£gyptum  feruo 
fuoN.ibiKhadnczai,refpicitIudxos&eorumcontumacia,quianondumfatishumiliaticrant: 
jmo  putabant  hoc  ciTe  fortuitum,  qi:6d dcuifti  fucrar.t  a  Babyloniis.  Deus ergo  prommtiatfe 
executu  tlTe  per  manu  Nabuchadnezar  iudiciu  cotra ipfos,pofteaoportuit  fubleuari  fidelesin 
extremis anguftiis.&  hue  fpe£bt  nunc  Proph.  nofter  cum  &kit,EccerependamBa'ylonicsr  Cbal- 
dtis  omnia,  mala  ipforum.^oim  iunt  ergo  /€typto  ad  brcuc  tepus,!ed poftea  recidit  quicquid  ma 
liintulerantaliispopulisiniploiiicapita.Stdpromiflioha:cEcclel:qpeculianterdatur.tametfi 
enim  itifta  vltio  iumpta  eft  de  Chaldejs.quonia  nimis  atrocem  ixuitia  cxercucrant  cotra  omnes 
Gent.s:DeiistamenlicuticuiahahetEccleiixfux)itacaulameiusfufcipit.&  ideononhlcagi- 
tur  in  genere  de  poena  qux  infli&a  fuit  Chaldas  ob  crudelitate,fed  relpicit  Deus Eccleiia  fuam> 
queadmodum  dixi.Dicir  igitur,Rp^»rf,tm  B,</ yhnit's &•  omnibus  Chaldxis  omnewalttmipfortmt,\n~ 
<mK,qutdfeceruntittSim  Nunc videmus  poena, banc reftringi ad elcctumpopiilu,ncmpevt  fciant 
lidelcsleita  caftigatoscfte  manu  Dei,  vt  tamen  nunqua  exciderit  memoria  fcederis  ipGus*.&  ita 
in  media  morre  c,uftu  alique  concipiant  lalutis,&  certo  ftatuatj  Deum  tande  fore  mitericorde, 
non  quod  vnqua  Deus  tot u  popuh  corpus  reftitucrit ,  fed  dirigitur  hxc  promiflio  ad  reliquias 
du ntax.it, quemadmodum alibi didum  fuit.Intereamanctilludrixum,Deum  poftquacontriuic 
tarn  [udxos,quam  alias  Gentes manu  vniuspopuli,vindice  tarr.cn  fore  Eccleu"xiux,quianun- 
ciuamobliuilcipoteft  foederis fui.Adiungit, Cor.vntculisve j\rm,vt  ridclcs magistranquillisani- 
niis  expeftent  hanc  vindidam, cuius  futuri  erant  oculati  tcftes. 

P   R  E  C  A  T    I  O. 

Va  ommpotcw  Deus  ,  quando  dignatus  es  nos  luce  V.ud»gelij  tuijn  quo perfpicimus 
ghri.tm  twmjn  cam  etiam  tranffiguramnrjiifwnpediat  noTlraincredulitds-.ddjnquam, 
\t  defixif  ocuhs  femper  intent  1  fimtts  in  earn  cocrmtioncm}qucefemel  nobis patefaSla  ejl, 
donee  tandem ,  \Ufcquntifuerimus  viam  qux  nobis  illic  proponitw,  perueniamus  ad 
phntudincm  cxle'slis  gloria, qua  nobis  porta  cslfanguine  ymgenitifHj  tui}  Amen. 

ij.Eccc 


I 


IN    IEREMI  A#M.  3?5 

15  Ecceegoadte,monsperditionis,diciclchouah,perc]cnsomne 
terram:  &  cxtedammanum  meam  fuper  te,  &  dcuoluam  te  e  tupibiis, 
ScponAmteinmontemcombuftionis. 

Non  dubiii  eft  qi:in  Ioquatur  Ieremias  de  Babylonc.Scd  poflct  videri  abfurdu,vocari  mon 
tem,cum  vrbs  ilia  lira  fuerit  in  planieic,<icuti  Talis  nou'i  eft.  imo  nullcshaBuit  monies  prcpin- 
quos:&eafait  planicies.vtpollent  facile  deduciriuihucatqueilluc.  Ergo  exillimant  vrLcm 
illam  vocai  i  montcmob  altitudinem  murorum,deindc  ob  magnirica  ardiricia.  Et  illud  eft  pro- 
babile  acii  Propheta  vocalTet  ingentcm  molem.  narratenim  Hiftoricimuros  fu  iflealtiftimos, 
nempe  ducentis pedibus,vt  pes  etiam  tribus digitis  f  uperauerit  vulgarem .  dtir.de  curres erant 
altiores.  Fuicdenique  Babylon inftarprodigiiob illam  congeriem  laterum.  ncqueenim  rriuri 
e\tra&ierantcx'apidibusquadratis,ledeiat  ccchles,  vel  lateritii.Latitudo  etiam  fuit  fere  in- 
crcdibilis,vt  quadriga:  poilcntincederc,nequc tamen alia: alias attingerent.  fuirenimlatitudo 
5c.  pedfi,iicuti  Strabo tcftatur,&  poft  cum  Pliniuf.Ergo  mt  taphora  hare  non  caret  ratione,cum 
Propheta  relpiciensab  vna  parte  iitum  vxhis)mmf^n'vecat  BaLylonem,ac(i  velNinusvclSemi- 
ramis,  vel  quicunque  alii  fuerint ,  pugnatlent  cum  ipla  natura,  Initmm  B..I  ylcnis  fnic  memo- 
rabilisillaturnscuiusritrnentioapudMoien  -.fed  tunc  opus  relicram  fuir.  Pcftea,vel  quia  tale  G«».ii- 
erat  principium  sdiricii,  quod  poliet  accenderecupiditatemhominum,  vel  quia  locus  illeerat 
valde  amcenus  &  rertilisirjnc  factfi  eft, vt  vrbs fiiei  it  cxti  i.fta  tanta an  plitudine.  Deniquc  fvil 
potius  tinulis  regior.i,quam  vrbi,q'jemadmodum  etiam  Ariftotclcs  dicit  r.6  tarn  yrfacm  fuiiie, 
quam  regionem  vel  prouinciam.  hoc  igirur  quantum  ad  ncmen  rribritis.  Deusautemipfe  hel- 
ium denuntiat  Baby loni , quo  vaticinium  plus  tidej  obtineat.  nequeerim  Propheta  refpexit 
Chaldeos,led  potius luospcpulares:prs(crtim  vero  reliquias  piorurn.Nam  maior  turbaderifit 
hoc  vaticir.ium.fcd  pauci reltabant  quiexciperent  Propheta:  dcdi inam  quadeccbat  rcucren- 
ti.1.  Voiuit  igitur  illis  conlulere:&  iicuti  in  hne  capitis  videbimus,  voluit  hunc  theiaurum  apud 
ipios  recondere,  vt  fouerent  ipem  fua:  re  ftitutionis  cum  client  in  exilio  tanquam  perditi .  Dcus 
ergo  hie  exurgir>&  denuntiat ie  fore  hoftem  Bat.y!oniis:Eccf  ego,mquit,<idte,  vebcotra  te, mens 
perdtiioms :  led  aitiue  aecipitur  mons perditionis  pro  montc  perdentejicuti  c  tia  lubiicitur  cla- 
nor  expohtio  cum  dicit  perdidijje  lot  Am  rw.<w. Babylonii  enim,vt  latis  nctum  cft,afflixeranto- 
mnes  iuos  vieinos,  &  tranftulerat  imperiu  Medorum  in  vrbcm  iuam.Ciim  ergo  fubaftis  AlTy- 
riis,lcnge  lateque  dommarentur,  tandem  progrefii  funt  in  Syriam,in  Iuda^am,  &  AEeyptum. 
Sic  racium  eft.vt  Babylonii  potiti  fuerint  Orientali  imperio  vique  ad  tempus  Cyri.Tunc  aute 
•MonarchiadeuenitadPerfas.Rdpicit  vei 6  Propheta ncfter  ad  lupeiioremdc&i jnam.Dixe- 
ratenim  Chaldatosfuille  tanquam  maileum  Deiadconterendas  omnesgentes.  Nuncecdem 
fenfu  dieii  perditam  iuifTe  totam  terram  a  Babylonii?.  Sed  Deus  hie  proi  utiat  fe  futurum  vin- 
dicem,  Quianunum  fuAm  extendet  fuper  TSabyknem,cr  d(mUet  ipfnnhrnpibus .  per  git  adhuc  in 
metaphora.  Sieuticnim  Babyloncm  ob  magnirica  axbircia,  praritrtim  verb  ob  altos  muros,  & 
turres  etiam  excehas,montem  vocauit,ita  nunc  proiequitur  eandem  loqriedi formarbtEejjf'orfMi 
te,iaq^u  vtl dcuoluam  ^otii\s,tc exruptbus,& ponam in monrem combiiHtonis.  Signih  cat  ante  Ba- 
bylonem  fore  congeriem  cinerum  •.quanquam  hocnon  ftatim  con  p'etum  fiit .  diximus  enim 
ali'-i  lie,  captam  fuifie,vt  no  fuerit  vaftata.  Nam  tempore  Alexandn  magni,hoc  eft,mii!tis  poft 
aiinis  adhuc  ft  aba  t  Integra  BaLylon,& illic  mortuuseft  Alexander,  kqnitur  eryo  non  fuilTe  re- 
dadtamin  iblitudmem&cincresa  Dario& Cyro.  Sediam  lbluimus nodum ilium, quod ici- 
lieet  Propheta  non  tantum  Ioquutus  fit  de  vna  vindicta  Dei,  fed  complexus  etiam  fuerit  alias 
qux  deinde  iequuta:  funt.Defecit  enim  Babylon  aliquanto  pbft,&  dedit  grades  pcenas  fua:  per- 
lidia::&  tunc  contumelioletradata  fuit.  Poftea  Seleucus  conatus  eft  modis  omnibus  cam  per- 
dere:ex:  in  hunc  rinen\cxtru<5ta  fuit  Seleucia :  deinde  Ctefiphon  eodem  colilio  oppolita  fuit  Ba- 
Lybni  Paulatim  ergo  Babylon  redafta  fuit  in  folitudinem,  qucmadmodum  hie  Propheta  af- 
rirmat.Plinius  dicic  luo  tempore  fuiiie  illic  templum  Beli,  quern  putarunt  fuifle  vrbis  codito- 
rerh;ied  poftea  adiungit  reliquas  partes  vrbis  fuiffc  deiertas.  Si  illic  fuit  Hicronymus,  quem- 
admodum dieit.credcndum  eft  eius oculis:dicit  Babyloncm  fuiffe  tuncoppidulum  ignobile,& 
riiinasquaidam  duntaxat  fuifte  illic  confpectas .  Nihil  ergo  abfurdi  eft  in  hoc  vaticinio,quia 
reft.mgi  non  debet  ad  vnam  cladem  duntaxat.  Deus  enim  non  deflitit  variis  mcdis  Bal-yloncm 
pjrieq.  1  vfq>  ie  dum  prorfus  effet  vaftata, quemadmodum  Propheta  nofter  teftatur  .  Hoc  igi- 
tur jen  1  •  di  i r  B  A ykvem  fore  in  moment  combusrioms , quia  fupererun t  tantum  ruina; :  &  codem 
etiam  .'enfu  mox  fubiicit. 

16  Ec  non  tolient  extelipidemadangulum,&  lapidem  ad  funda- 
menta.-quiaiolicudinesperpetuserisjdiciclehouah. 

Tc    * 


CAP.  LI.  I  O.CAL,PRAE  LECTION  ES 

Confirmatproximam  icntentiam,nempe  cum  diruta  fuerit  Babylon,  nullam  fore  {pem  re- 
ftitutionis.  Sxpc  contigic,  vtqua:  fuerant  vrbesfunditusdiruta:,  poftea  tamen  rurfusa'dihcaii 
ccep;rint.Sed  Deus  negat  hoc  fore  dc  Babylone,  quia  deuota  fit  a^terno  exitio.  Ter  unguium  & 
/p;d.(/»e«f^iatelligitnrmitudinema:diricii.Dicic  igitur.minimeiperandumeiTe,  vtrurius  ap- 
tentur  lapides  ad  nouum  xditicium  vrbis.q.iia  Babylon  pei  petuo  mtura  fit  vaftitas,  vel  folitu- 
dj-Diximusaute  murosBabytanisnotifuufeextrudosex  lapidibus  led lateribus. Verum  Pro- 
pheta  Gmpliciter  loquitur  vulgari  more.nempe  excidium  illud  fore  perpetuum.  Alibi  quoque 
diximus  difcrimenhoc  poni  communiter  apud  Prophetas  inter  populu  Dei  &  reprobos,quod 
Deus promimt Temper Ecclelix flue nouum ftatum taquam relunedioncm  imorte  :incredu- 
lis  autem  denuntiat  sternam  vaftitatem  Hanc  rationem  nunc  iequitur  Propheta  nofter  cum 
dicit  fore  iltic  perpetuus  vxttitates:  quia  fcilicet  nulla  eft  fpes  venie.  aut  mifericordie,  incredulis. 
Poftea  ieqiitur, 

■lj  Tollite  lignum  in  terra,clangite  tuba  in  gentibus/an&ificate, 
"vel,prxparate,  fuper  earn  gentcs, congregate  contra  earn fegna  Ararath, 
Minni,&  Afchenaz:  pra:hcit  e  iuper  earn  ducem,  alij  putant  ejje  riomenpro- 
prium&rcli'iquunfKM.fed  acapiturbauddnbie  produce,  educite  ecjuum  tan- 
ejuam  locuftam  ,vc/  bruchum,hornbi\em^ertitH:ero)iyrtiusacukatMn:alii  vct- 
tunt  hompihntcmi  fed  vox  ilia  afjenorefl :  &  lamenpropriefignatur  horror  ille}  dum 
pill  exurcnmt  ob  metum^el  ob  iracundixtn. 

Hie  Propheta  colirmat qu£ ante docuit,nempe  Babylonem  qualibet  fuperbiat ob fuas mu- 
nitiones,non  p^fTe  tamen  effagere  Dei  manum.Si  fimpliciloquendi  forma  vfus  tiler,  vixquif- 
quam  auuas  ruiflet  lperarc  quod  dicebat  Propheta. Ergo  nectile  fi.it  interponere lftas  fcguras, 
de  q  libus  ante  did*  >m  fuit.  Ltaque  hie  pro  iummo  imperio  imperat  gentibus,  vt  bellu  moueant 
contra  Babylonem. Notandum  eft,quemadmodum  alii  i  admonui,talibus  loquendi  formis  co- 
mendaridodiina:prophetic£efFcdum.Naincrcdulideridentqiucquidaudiunt,quiaperiride 
illis eft  vox  D.i,acuionitus efflueret per  aerem. Propheta  igitur  oftenditieinftru&um  tfTeDei 
potentia  ,  8c  manum  Dei  coniundam  eii'e  cum  ore  iplius,ita  vt  comp'eat  quicquid  prajdicit: 
TolIite,inq' lit  ./5gr/«/w.Potuit  videri  hoc  cfTe  ludkrum,  quiafcimus  Prcpheta non  n.cdo  Hiero- 
fblymx,ied  in  oppidulo  fuo,vnde  erat  onundus,fuitle  cotemptum.quo  igitur  iure,  vel  qua  au- 
dacia  mine  cunctis  gentibus  imperat?^  mbet  vexilla  attolli?  Sed,quemadmodum  dixi  oftendit 
•  perperam  fieri ludiciudefua  dodnna,niliexiftimet  populus  Deum  ipfum  loqui.  Clangite,m- 
quit ,  tub* per cunsias  ge/ites,  du:ide,  [at&ificate contra  eamgentes .  Scimushoc  verbo  figmricari 
pra:p ini:ioue:i'ed rurlus  eft  metaphorica  loquutio,qi:ia  Ldan  quicquid  aptatur  in  vilim,fandi 
head  dicunt  ideo  etia  cum  de  prsliis  loquuntur,dicunt  fandihcariprsliurmde  ipfis  bellatori- 
bus  dicuntipfos  f anQuhar  r.ptncitficate  ergo  contra  earn  gem «:deinde,  Congregate,^  verbueft, 
Facite  audire.fed  in  Piel  accipitur  pro  colligere.vel  c5gregare.Qi_atum  ad  nomeArarath,fatis 
conuenit  accipi  pro  Armenia.  Neicio  vnde  mmpierint  quida.  Minni  tile  Arrrei.ia  inferiorem, 
q.iia  nullus  cfteius  rei  author  idoneus  Incertumetia  eft  qi.am  plaf;a  defignet  Propheta  per  no- 
men  Afchenaz.Sed  latis  notutft  ex  hiftoriis,ingentem  ilium  exerd;  u,qi  e  Dari' ,  •  vel  Cyrus  fub 
Darii  nomine  (ecu  traxit.fuille  colledii  ex  diueriis  gentibus;&  quide  remons.  Aa  Hircar.os  Te- 
cum adduxit  &  Armenios:deinde  ex  obfeuris  multis  locis.Cum  igitur  hoc  etia  tradant  profani 
Authores,exercitu  ilium  fuiile  promifcue  colledu  ex  multis  gentibus,&  fere  ir.ee  gnitisjno  mi- 
riieft  ii  Hebraic^  voces  hodie  nobis  incognita:  (int.  Et  minime  dubiu  eft,quin  Proph.hlc  iigni- 
ficet  oblique  quanda  orbi^  concuiiione :quaii  diceret,barbaras quoque  gentes.  &  quaru  norr.c 
haS^nus  audicu  no.i  fuit,  inftar  diluuii  exundaturas  ad  ptrdenda  Babylone  Sequetur  etia  po- 
ftea de  M_'dis:Lcd  hie  eft  dnierfa  ratio:quali  diceret  tanta  fore  hoftiii  multitudine,vt  facileob- 
rui  poilit  Babylon  cum  fuaamplitudine.Nunc  tenemi,s  Proph  conliliu  quantum  ad  iftas  voces 
obl'cLiras.  Dicit  poftea, prxfidte contra  etm  ducem.  Hoc  intelligi  debet  de  Cyro.cuius ftrenuitas 
muxime  in  bello  1II0  app.iruit.  Nee  vero  dubiu  eft.quin  auunculu  tuu  3c  foceru  traxerit  in  par- 
tes belli  na fabulalatur  Hiftorici.qui dicunt Cy i u ah auo fuiffe abiedu..& ftaiimcpe Aflyagis 
nutntu  f.ii  h  cl.im  pjftea  bellu  geliiiTe  contra  auu:illa omnia  concha  llincquia  latis  coftat  Da- 
rium  re",e  iMedoru  iuilFe  luperiore  initio  beilo.&  Daniel  nobis  optimus  eft  teftis  huius  rei.Fin- 
gut  pr jfaai  Scriptores  nullu  fuitTe  rege  Medoru,nifi  i'ub  manu  Cyri.  Atqri  Cyrus n5  domina- 
tuseft  .li'ipjftmortefocerilui  hoc eft.auunculi, cuius  tihaduxerat  vxore.Seqiiiturer^ofuiiTc 
iti  p  ?fed'i,  vt  tame  aufpiciis  Darii  bellu  geftii  fuerit. Cyrus  ergo  f;:itquafift)pcdiarius  miles 
fina'luuculi,i%foceri:itd  tandeadeptus  eftifgnum  Medoru  &totuimperiuOrientale.Dchoc 
ergo  duce  intelligo  prajiente  locu,vbi dicit  Propheta,  Conflituite,\el  prsficite  ducem  contra  Ba- 
bylonem 


IN  IE  RE  MI  A  M.  3«< 

bylonem.Pofea,Educiteeip<um  tancjuambruchum{yc\ afcedere  f;ici;c)  hoc  lefcrtiir  ad  numerum: 
quaii  diceret,Educite  contra  Babylonem  equos  innumcros,&  qui  lint  quail  locufla\Ccrnpai  at 
eoslocuftrs,nonobrobur,  vel  pentiambelli,ledtantummultitudirrisrefpe&i:.Scd  qi.iabrn.hi 
vel  locultxlunt  c5temptibiles,ideo  adiungir  epicheton  lOD.quali  diceret,  Sint  quiiiem  locufts 
vel  bruchi  quo  ad  turbam,l ed  interea  qui  tint  formidabiles:quaii  habeant  piios  hon  ibilcs. 
Poftea  l'equitur, 

2-8  Prxparate  contra  earn  Gcntcs,regna  Medorurn,  duces  eius,  & 
Principeseius,&  totam  terram  ditionis  eius* 

Nunc  i repeidt  quod  dixerat  de  gentibus  prxparandis:led  genus  ipfum  ponit>vt  paulopoft  ad 
fpcciem  dcicedat.Iubetergo^ccfr/i'GM/w.fed  poftea  democrat  quxnam  lllx  future  fint,nem- 
pe,inquit,« gna  Medorum.Erat  quidem  regnum  vnum,fed  cui  luberant  multi  Reges.  Ergo  pro- 
pter multasprouincias,quibusprxerant  Satrapx,  deinde  propter  multas  regiones  tributarias 
Propheta  non  contentus  fuit  fingulari  numero,l"ed  pluraliter  vocauit  regna  Medorurn,  quoniam 
Monaichia  ilia  &  longe  &  late  extenderat, vt  multi  rcges  parerent  Dario.  Et  hoc  ad  certitudi- 
ncm  prophetix  non  parum  facit,  dum  Iercmias  antcquam  natus  eflct  Cyrus,  vel  Darius  ipie, 
prominent  veturoselleMedos.Diximusautem,quanuis  Cyrus,  vt  pollebat  lingulariinduftria, 
tc  cratfummusbellator,ipfcgefferitbcllum,authoritatetamefuperiorem  fuilie  Darium.  Er- 
go Babylon  paruit  ad  tempus  Medis:fed  quia  Darius  iam  fenex  eratjiucceilit  Cyrus:  &  tunc  ia 
Perhdcn  Monarchia  tranflata  fuit ,  &  inde  leges  petitx funt  vfquc  ad  tepus  Alexandri  magni, 
qui.  vna  cum  lcorto  luo  &  cinxdoexulfittunimillam.  Nee  dubiumeft  quin  res  memorabi- 
jes  geftx,illic  fuerint  depolitx.  Sed  Alexander  ebrius  facem  corripuit,&  exuliitturnm.putauic 
cnim  hocmodopoife  aboleri  memoriam  Orientalis  monarchic  .  lam  ergo  tenemus  cur  Pro- 
pheta blc  expi  imat  nomen  Medoru.  Adiungit,  Duces eius.  non dubiu  eft  quin  Satrapas omnes, 
&  Reges  etiam  comprehendat  iub  his  nominibus.  Tandem  addit  totam  ten 'am doming ,vel  ditio- 
nis ««/:qua  cuam  voce  delignatregna  ilia,  quorum  nuperfa&a  fuit  mentio.    Nuncfequitur 

19  Et  contremuit  terra ;  &  doluit  Jimilitudofumpta  eft  aparturientibus-, 
cjuiaftabilita  fuitfuper  Babylonem  cogitationes,y/^>/«ttt/*  numeropomt 
cumtamen  \erbum  fit  fingulare,  hoc  eft,  ftabdite  funt  omnes  cogjtationes,  Iehou«e  ad 
ponendam  terram  Babylonis  infolitudinem,itavtnonfit  habitator, 

yclcjui  illickabitet. 

Non  dubiu  eft  quin  Propheta  ftuduerit  tollcre  ex  animis  piorfi  dubitationes,  que.  alioqui  fi* 
dem  abrogaiTent  ems  do&rinx.  Poterat  hoc  venire  omnibus  in  mete,  potius  labefaclabit  ur  to-' 
tusorbis,quam  corruat  Babylon.  Quauisita  fitdnquit  Propheta,  vt  tota  terra  cotremiicat,ta- 
men  Babylon  ipia  corruet.  Hoc  igitur  fenfu  dick  Proph.  Contremuit  ttrra,deinde  doluit ,nempe 

?ni*  ilabitit*  [untxR  hie  concinna  antithesis  inter  motum  tcrrx,  &  inter  Habilitate  confilii  Dei. 
ropric  quide  figniricat  iurgere:fed  accipitur  etia  pro  ftabihri  multis  Iocis:&  ita  neceffe  eft  ex- 
ponere  hoc  loco.  Dieit  zr%p,contremifcet  terra,  nempe  qui*  tegitatio  Det  iiabilietur  contra  ftabylt* 
nem.C$terum  ponit  in  plurali  numero cogitationes,acli  diceret,quicquid  ftatuit  Deusac  de- 
creuit  hoc  totum  rirmum  erit,&  potius  tota  terra  cocutietur,quam  poflit  Dei  Veritas  fuum  ef- 
fe&um  perdere.ergo  hie  verfus  nihil  aliud  cotinet,quam  confirmationem  totiusProphetix.Sed 
Propheta oltendit,etiam  fi  omnia  obftacula  mundi  promittant  Babyloni  perpetuu  ftatum  ,  fo- 
re tameniirmum,&ftabile  quod Dcus ipfe  de  illius  vrbis  excidio decreuit.      Poftea  fequitur, 

30  Ceflarunt  fortes  Babylonis  ad  pugnandurn,  hoc  eft,deftiterunt  pu- 
gnare fortes  Babylonisjederunz  in  munitionibuSjdefecit,Yf/c/<*w^tf,  virtus 
ipforu,fuerunt  in  mulieres :  accendent  habitacula  eius ,  corifracti  funt 

ve&eseius. 

Hie  quali  digitoofteditProph.modu  ipfum  excidii  Babylonis  qualis  defcribitur  apud  pro- 
fanes Authores.Dicit  crop  fortes  Babylonis,  nempe  qui  ele&i  erant  ad  vrbe  propugnanda.cfjJQ/Tf 
inpralio.Vrbs  enim  aftu  potius,quam  vi aperta  capta  fuit.  na  ciim  diuturna  fuiltet  obfidio,de- 
riius  fuit  Cyrus  a  Babyloniis:tunc  fecure  epulabantur.Interea  duo  Eunuchi  Ballafaris  tranlie- 
rantad  Cyrum .  nam  vt  Xcnophon  rcfert,alterius  filium  occiderat  ty  rannus  ille,  alterum  ver6 
caftrauerat  ignominie;  caula.  Hincergofaftumeft,  vtabillodefecerint  :&edoftus  fuitabipfis 
Cyrus  quanam arte  poflet  vrbemcapere.  Ergoliccata  funt  vada  cum  nihil  tale  lufpicarctur 
Ballalar :  &  node  vna  audiuit  captani  elTe  vrbem .  Daniel  hoc  clarius  defcribit .  nam  dicit  Oan.^.i',. 
tunc iblemne  conuiuium  vel epulum  fuiire  celebratum  &  apparuifle  manum  fcribentis ad  pa-  i«.i7-?o- 
rietcmxum territus  fuiffet  Rex,audiuilTe ex  Danicle  ipfo adeflc  regno  finem , & ca ipfanodc 

Tt.ii. 


QAP.  LI.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

vrbc  capta  fuifle.  Dicit  igitur  nunc  Prophcta  cefftjfi  fortes  baby  lonitjtd  vt  abftinuerint  a  prelio- 
loquitur  quidem  de  re  futura,fed  tenemus  morem  Propheticum,  quia  fcilicet  perinde  nar- 
rant  qua:  ruturaerant  acli  iam  fuiffent  completa.Poftea  iddix.  fidiffe ,  infos  munititnibus  ,  quia, 
vrbs  tumultu  non  fuit  capta,nullafuitoppugnatio,fed  liletio  traie&a;  funt  copixper  vadailla, 
& miliresingreiti  funt  mediam  vrbem  :  R.ex lpl'e  fuit  iugulatus  vna  cum  fuisomnibus  Satrapis: 
dcindeomnes  vrbis  partes  fueruntoccupatx.  Nunc  ergo  videmus  Spiritum  Deiquafi  de  re  iam 
eompleta  locutum  ruiffe  per  os  Ieremix-Poftea  AidttVirtutemipferum  eUngutJJe,nempe  quia  ter- 
ror illos  obftupefecit  cum  audiret  capram  effe  vrbem.Ita  etiam  vcrum  fuit  quod  additur,/i/0c 
in  mulieres,  hoc  eft  fuiflc  muliebri  animo:  quia  nemo  aufus  eft  fe  opponere  vi&oribus.  Poterat 
adhuc  in  tanta  multitudine  committi  prcUum,imo  in  cctum,  vel  mille  vrbis  compitis  poterant 
congredi  cum  hoftibus,  quia  no&u  facile  eratiplbs  opprimere  .  fed  Propheta  dicit,  faffe  onmts 
muliebri  animo  Tandem  adiungit,  exuilafuiffe  ab  boHtbus  palatia,  o-vecJesportarum  fmjje  confra- 
&>j,qiiia  nemo  aufus  eft  ad  arma  clamare  poftquam  auditum  fuit,  vrbem  iam  fuiflc  captarn. 
Sequitur, 

31  Curfor  in  occurrum  curforis  ciicuTrk,vel,citnretad  VcY&#Wj&  nun- 
tius  in  occurfum  nuntii  ad.  nuntiandum  regi  Babylonis,  quod  capta  fit 
vebs  cius  ab  cxtrcmitate. 

Hoc  etiam  fuiflc  completum  tarn  profani  Scriptorcs  quam  Daniel  tcftantur.  Non  recitant 
quidem  hc;c  verba,  fed  ex  feric  tota  hiftorix  facile  colligitur  curfuaflc  nuntios,  quia  nunquam 
putaffent  Babylonii  pofle  tarn  fubito  hoftem  penetrare ;  nullus  enim  erat  ingreffus.  Vidimus 
quanta  eflet  murorum  altitudo :  nulla:  crant  tunc  bombards,  qua;  muros  labefa&arent.  Erant 
quidem  arietes:fed  qualis  fuit  latitudo  murorum'nempe  quemadmodum  iam  diximus  pedum 
jo.ita  vt  inter  fe  concurrerent  quadriga;,  nullus  ergo  aries  poterat  labefa&are  tarn  denfos  mu- 
ros. Quantum  ad  vada  pertinet,fuit  illis  incrcdibile:ita  fecure  epulabantur:in  tanta  irruptionc 
necefTe  fuit  acciderc  quod  hlc  Propheta  nofter  teftatur.Sed  latis  apparet  fuiflc  organon  Spiri— 
tus fandlnondum  enim  natus erat  Cyrus  cum  ita  vaticinatus  eft  Ergo hinc  etiam  agnofcimus 
fuiflc  diuinitus  gubernatum  hunc  fan&um  virum,  &  eius  do&rinam  non  effe  natam  in  cius  cc- 
rebro,  led  vere  fuifle  cxleftem.  neque  enim  diuinare  poterat>neque  erat  probabilis conie&ura 
vt  poffet  ita  loquitfed  adducit  Iudxos  in  rem  prxfentem.  Nee  dubium  eft,  quin  authoritas  eius 
tandem  confirmata  fuerit,cum  patres  filiis  narrarct,Ecce  audiuimus  ex  ore  Propheta;  id  quod 
nunc  cernimus  oculis  noftris :  &  tamen  non  potuit  homo  vlla  coniedura  hoc  confequi ,  nequc 
ratione  ncque  perfpicacia.  ergo  neceffe  eft  fuiflc  edo&um  a  Spiritu  Dei  Ieremiam.  Hare  igitur 
ratio  fuit  cur  voluerit  Deus  graphic^  depingi  Babylonis  excidium,  quemadmodum  vidimus* 
Dicit  igitur,  Curfer  in  eccurjum  cur/iris  cucurrit:deindc,nuntiu*in6CCi4rfiimnuntif,vtnMntietregi 
Babylmis  vrbem  eius  effe  captarn  ab  extremitate.  Si  de  vrbe  aliqua  mediocri  eflet  iermo,poilet  hoc 
videriridiculum,quorfumcurfores,diceretquifpiam?Sed  iam  fatisoftendi,tantam  fuifle  am- 
plitudincm  illius  vrbis,  vt  potuerint  curfores  venire  ad  Regem ,  acfi  iter  facerent  per  aliquem 
agrum.&nuntiarent  ab  extremitate  vna  captam  effe  vrbem.  Etnon  poffunt  etiam  l'atismagni- 
fice  extollerc  fuis  elogiis  profani  Scriptores  diligentiam  Cyri,  quod  vrbc  tanta  fie  potltus  ruc- 
rit.Poterat  enim  effe  vi&ordimidiz  partis,&  Balfafar  retinere  alteram  partem  ,  &  confligerc 
ftrenuecumCyro,  3c  cum  omnibus  eius  copiis:  &  fuiffct  haud  dubiefuperior,nifimira&in- 
folitafuiffetC.yriipfiusfeftinatio.  Celeritatem  hanc  igitur  nunc  exprimit  Prophcta  ciim  di- 
cit, Curfitabunt  mntij  qui  Regi  diunt  captam  ejfe  vrbem  ab  extremitate.  Iam  adiungit  etiam  dc  ipfis 
vadisquod  ncmodiuinaffet: 

32.  Et  vada  capcaTunt,  &  ilagna  exufta  funt  igni,  &  viri  praclii,  hoc 
tfipeuicofrcontcxnii  funt. 

Hie  verfus  clariffime  demonftrat  Ieremiam  fuifle  Dei  prxconem,&  linguam  cius  fuiflc  gu- 
bernatam  Spiritu  cxlefti :  modum  enim  capta:  Babylonis  perindc  narrat ,  acfi  oculis  fuis  con- 
fpexiffet.  dicit,  vada  effe  captaejr  ilagna  exufta  igni.  Non  legimus  Cyrum  igncm  fuppofuiffe.  St 
quidi  Interpretes  pro  ftagnis  vcrtunt  care&a,  fed  nulla  ratio  nos  cogit  ita  exponere  hac  voccm: 
quia  meta  phorice  loquitur  Prophcta.  Volebant  ad  verbu  interpretari  exufta  effe  care&a :  fed 
Proph. hyperbolize oftendit  ficcata  fuiflc  vada  Euphratis  pcrinde  ac  fiquis lignu  exureret  igni 
fuppofito.  Hoc  quidem  aquisnon  conuenir.fed  hyperbolicc  melius  exprimit  miraculum,  quod 
vix  alioqui  poterat  humano  fenfu  concipi.  Dicit  igitur  Proph. vadaficcata  effe,8c  poftea  adiua- 
Qt,s~iagna exusia  effe. Rem  vna  bis  exprimit,fed  vario  modo:&  qucadmodu  u  dixi,hyperbolic£ 

dicit 


IN   IEREMIAM.  j87 

dkit  tantam  fore  folcrtiam  Cyri ,  &  exercitus  tins ,  vt  vad.i  arefatiat, &. ilagna,  perir.de  ac ft 
quis  lignum  congererec,dcinde  fuppolito  igni  cofumeret.  Nunc  ergo  tenemus  Piophele_  itn- 
fum:poftea  repetit  wts  bellkofis futjfe contemtos .jQuaujs  enim  cxaruiiTcnt  vada,  hoc,eft,i iui iili 
qui  deducti  crant  ab  Euphi  ate:tamen  poterant  adhtic  cuito  Jcs  vi  bis  tent  re  aliquam  partem,  8c 
vnihter  pbliftere,ne  longius  progrtdi  poiTctmiles  Cyrnftd  ita  vrbs  capta  f uit  n aude,  vt etiam 
Deuscxterrueritanimos  omnium  Babylonioruni,ncauderentdigitunitollere,cum  tamen  pol- 
fent  partem  aliquam  vrbis  defendere,quanuis  ab  vna parte  capta  forct. 

r> 

rHECAIlO. 

Da  omnipotent  Deusrfuandoolim  teflatus  esfauorem  tuumerga  Ecclefom,cumtan- 
t£  Monarchic  non  peparajli,  Vf etiam  bodie  agnojeamus  te  eimdcm  ejie  erga  omnesfi- 
delestfui  nomen  tuum  inuocant^tyuotiiam  tanta  ejl  hoflium  nojlrorwn  potentia  %?  cru- 
delitas,y>t  manum  tmm  attollas  contra  cos,  &  ojlendas  te  perpctuum  e{[e  Ecclefia  tua 
cujlodem,  vtita  materia  nobis Juppe  tat  glorificatida  tua  bomtatis  in  Clmfto  lefu  Do- 
mino wjlro,     Amen. 

33  Quoniam  fie  elicit  fehouah  exercituum ,  Deus  ifrael ,  Filia  Ba- 
by Ion  is  tanquam  area,  tempus  calcanclje  eius.adhucpaulifper,  &ve- 
nietmefilsei. 

Hac  fimilittidine  confirmat  Prophcta  quod  ante"  dixit,  Deu  fore  vindicem  Ecclefix  fuX» 
cV  uiftas  pcenas  fumpturumde  Babyloniis,fed  tempore  opportune  quod  Scriptura  vocarefo- 
let  tempus  viiitationis.Comparat  igitur  Babylonem  <tre*,non  eo  fcnfu,quem  hngunt  Interpre- 
tcs:led  quoniam  area  tantum  port  tempus  meffis  feruet,&  poftea  claiiditiir,&  habet  (uu  otium. 
Babylon  igitur,  logo  tempore  limilis  area,*  fuerat.quia  illic  nulla  erat  tritura,  hoc  eft,nullus  erar 
tumultus.Sed  Deus  proniuitiatw«r«n<»' r«»/»«/ »«c/?w,quo  area  percutiatur.  Boues  in  illispar- 
tibus  triturant .  ncque  enim  frumetum  excutitur  fl  jgellis,quemadmcdum  apud  nos,&  in  Gal- 
lia etiam  pluribius  locis .  nam  Prouinciales  etiam  tritura  vtuntur.  Sed  triturant  in  Iudxa  fru- 
mentum  in  areis:&  quia  boues  percutiunt  terram,  idco  area  fubiicitur  illoru  pedibus  calcanda. 
Nunc  apparet  ratio  limilitudinis,  quod  lcilicet  tempus  adueniet,quo  Deus  percutiat  Babylo- 
ncm,qucmadmodum  poftmciTem  bones  pedibus fuis  aream  calcant,qua*reliquoanni  tempore 
otiol.i  eft,&  manet  cla'i  fa  2c  quicta:idco  dixi  confirmari  quod  ante"  vidimus  de  tempore  vitita- 
rionis.Er.it  enim  abftirdum  primo  intuitu,  promittiludxishberationem,  ciim  tamen  Babylon 
imgisacmagiscrefceret,acpropagaret  tines  fux  Monarchix.  Ifaixx8.  Deus oftendit  non  elle  rr,  l8l^. 
mirum.ti  non  excrccat  quotidie  lua  iudicia  xquali  modo:  & iubet  infpicere  qualiter  agricolx  fe  j.  j.k.  _ 
gerant.neque  enim  lerunt  promifcue  triticu,&ordeu  &  omnia  cicerii  genera:neque  etia  femper 
vel  aranr,velmetunt,  fedexpecHtopportunatempora.Cumergoipli  agricolx  prxditi  fine  tali 
induitria,&  ego  ipibs  docucrim.cur  mihi  non  licebit  etiam  habere  tempora  diftributa,  vtnuhc 
lit  mcf(is,nunctrituratio?deii]dc  nunc  feramtriticum,nuncferamcuminum;quemadmodum 
illic  addit  Propheta  multas  fpecies.Eadem  etiam  eft  ratio huius  loci,quanuis  breuius  loquatur 
Propheta.Dicit  igitur  Babylonem effe  limilem  arex:  cur  ? quoniam  fuerat  quafi  locus  daufiis, 
&  quietus.  Deus  enim  peperccrat  Chaldxis .  &  quemadmodum  poftea  videbimus,ita  inebriati 
erant  luis  deliciis,vt  nihil  periculi  mctuercnt.Et  feipfum  cotinubpoftcxplicat,  tempus  aJ  if/am 
cdunddm.  Similis  igitur  fuit  Babylon  arex,quia  non  fuit  calcata  longo  tempore,  ficuti  area  no 
calcatur noucm  aut  decern  menfibus  per  totum  annum. Sed  adiun^h^ilhuc  pAulifl>er,crvet!iet 
tnefsis .Colligimus  ex  hoc  loco,&  limilibus  tritura  in  vfu  fuiiTe  apud  ludxos,&  reliquos  Orien- 
tates populos  tantum  mel'lis  tempore.  Seruatur  frumentum  inquibufdamlocisadquinque& 
fex  annos  in  fuis  fpicis.  Alii  excutiunt  frumentum  vel  fex  menfibus  poft  aut.umnum.vel  o&o.vcl 
nouem,prout  illis  commodum  eft  Sed  multx  fiiht  rcgiones,vbi  ftatim  excutitur  frumentii,  ne- 
que  reponitur  in  horrea,fed  coiicitur  ftatim  in  arcam,&  illic  trituratur  vel  bobus,  vel  flagellis. 
Quoniam  igitur  folebant  frumentum  ftatim  triturare,  ideo  pronuntiat  Deus  adeffe  tempus 
meflis^quocalcabitur  Baby!on,qucmadmodurn  calcatur  area  poft  mciTem.Notarjdutft  iftud 
ptuliSfer  non  debere  reftringi  ad  hominum  fenfus,  quia  quanuis  Deus  lua  iudicia  uftpendat, 
non  tamen  vnquammoratur,quinfatiscelcritcrperagat  opus  fuum  .Dicit  Propheta  Aggai,  Arj.t-7- 
vel  Aggxus,Adhucpaulifper  ,  8c  concutiam  cxlum  8c  terram.  id  autem  non  fuitcompletum  \{t\,4,x,  5. 
centum  vel  ducentis  poftea  annis,  fed  tenenda  eft  ilia  fententia  Prophctx  Habakuc,  Si  mcr 

Tu  iii. 


CAP.  Ll.  IO.  CAL.  PR  AELE  CT  IONES 

ram  faciat  Vifio  >  expe&a  illam ,  quia  vcnict  ncquc  tardabit .  Dicit  prophetias  moram  fa- 
cere, nempe  hominum iudicio,qui nimium  feftinant,im6  pratcipites  feruntur  ad  lua  defideria. 
Scd  Dcus  fatis  celeritcr  opus  fuum  peragit,  modo  finamus  ipfum  diftribucre  tcmpora  fuo  ar- 
bitrio,quemadmodum  atquum  eft.Ergoquotiesimpiifruunturotio,&fecuredeliciantur,ve- 
niat  nobis  in  mentem  hzc  fentcntia,  ncmpc  non  femper  calcari  aream ,  fed  yenturum  tctnpus 
mcffis,cum  ita  Deo  plaeuerit.  hie  eft  vfus  doftrinc;.     Sequitur, 

34  Comedic  me,contriuit  me  Nabuchadnezer  rex  Baby  lonis:  po- 
fuit  me Jocaui^ad  vo"iw«,vas  inane:  deglutiuit  me  tancmam  draco  im- 
pleuit  ventrcm  fuum  deliciis  meis,  eiecit  me. 

Hie  ponitur  q^ierimonia  ele&i  populi :  &  confulto  id  fecit  Ieremias,  vt  perfuafi  eflent  lu- 
dasi, venire  in  rationem  coram  Deo  fuas  omnes  miferias.Nihil  enim  eft  quod  nos  magis  excru- 
ciet,quam  dum  putamus  Deum  oblitum  efle  noftri,&  negligere  iniurias.quibus nos  lmpii  op- 
primunt.  Ergo  Propheta  hie  (iftit  cora  Deo  lfraelitas,vnde  poterant  cum  animis  fuis  ftatuerc 
le  non  negligi  a  Deo,neque  ipfum  dormire  cum  iniufte  &  crudeliter  opprimebantur  a  fuis  ho- 
ftibus.hajc  enim  querimonia  narratur,acfi  expoftularent  in  confpe&u  Dei.  Dicit  ergo,  y  or  emit 
me,&  cmtriuit  Nabtickadnngr  rex  "Babylonis.  verbum  Comedendi  fatis  erat,fedvoluitcxprimere 
Ieremias  aliquid  atrocius  cum  addidit  verbum  center en di.nztn  fignificat  Babylonem  non  fuifle 
fimilem  homini,quiepularetur,appofito  cibo:fed  fuiffe  truculentam  beftia,  qua:  content  etia 
olTa  ipfa.Nunc  ergo  tenemus  conlilium  Prophets:  amplificat fieuitiam  regis  Babylonii ,  quum 
dicit,populum  Dei  n5  tantum  fuiffe  ab  ipfo  voratum,  iicuti  homines  cibum  fuum  deglutiunt, 
fed  fuihe  fimul  contritum  dentibus,quemadmodum  leones,&  vrfi,&  alia;  fieua:  bellus  non  mo- 
do vorant  pra:damfuam,fed  etiam  dentibus  conterunt  fi  quid  eft  carnedurius^cutioflatEt  co- 
deine tiam  fpe&at  quod  adiungit,Lcc<««/>mf  "vtu  inane,  vel  vacuum,  hoc  eft,  exhaufitmeprorfus 
quemadmodum  ii  quis  lagenam  vel  cadum  exhauriat.  Poftea^ordwr  me  tanqnam  dract .  eft  alia 
fimilitudo,qux diuerfa  eft  a  fuperiori.Sed  tamen  optime  couenit.  funt  enim  dracones,  qui  de- 
uorant  integrum  animal:  &hoc  intelligit  Propheta.  Etil  autem  non  per  omnia  conueniuntift* 
comparationes,  tamen  adfummam  rei  funt  aptiffime;, quod  fcilicet  paflus  fit  Deus  voraripo- 
pulum  fuum,acfi  effet  inter  dentes  leonis,vel  vrfi,vel  ii  effet  draconis  prasda.  Adiungit,/n»/>/««'f 
yentrem  [mm  delta;  s  mas ,  hoc  eft ,  quicquid  fuit  delicatu  in  me,confumpfit:  poftea,  exfulitrefi- 
rf«*M»:ficuti  lupi,&  leones,&  alia  beftis,vbi  plus  habent  ptxdz,  quam  ad  faturitatem  iufficiat, 
eligunt  quod  eft  magis  fapidum.  cligent  enim  caput  hominis,vt  cerebrum  abforbeant: fangui- 
jiem  ipfum  exugent>rehnqu«inteftina,&  fi  quid  minus  illis  i apit.Ita  etiam  Propheta  dicit  mi- 
feros  ludaros  lie  fuiffe  voratos,vt  hoftis  pra:  faftidio  poftqua  fatiatus  fuerat,  eiccerit  reliquias. 
Hinc  autem  col!igimus,populum  Dei  fie  fuiffe  expofitum  in  pra:dam,vt  vi&or  no  tantum  fue- 
rit  faturatus,fed  eiecerit  hue  atque  illuc  quod  refpuebat  poft  fatietatem  .  fatietas  enim  fafiidiu 
parjt,vt  fatis  notum  eft.  Sed  alludit  Propheta  ad  lpfam  conditionemmiferipcpuli.  Opes  enim 
fuerunt  abforpta:  a  Chald«is,fed  ipforum  fupellex  direpta  fuit  a  vicinis  gentibus.  Ipfi  aute  ho- 
mines fie  fuerunt  tra&i  in  exilium,vt  fuerit  fceda  diflipatio.Qudd  ergo  difperfi  fuerunt  in  di- 
uerfas  terras,quod  etiam  aliqui  per  cotemptum  reli&i  fuerunt  in  terra,ita  impletum  fuit,quod 
hie  dicitur,Eiecit  me,  nepe  quia  fatura;  erat  illx  beftia;,  Chaldan  fcilicet,ideo  cibu  ab  illis  fuiffe 
reiectum,quia  non  poterant  confumere  quicquid  oblatum  erat.  His  figuris ,  vt  diftum  eft ,  cx- 
primitur  extrema  populi  clades:  &  minime  dubium eft ,  quin Propheta  voluerit  occurrere  co- 
gitationibus,qu2  alioqui  grauiffima  fuiflent  tormeta  Iudxis.Qma  enim  nullus  erat  finis  malo- 
rum,poterant  ftatuerc  fe  a  Deo  fuiffe  ita  proie&os,vt  eflent  omnium  hominum  miferrimi.  hsc 
igitur  ratio  eft  cur  praiueniat  Propheta  nofter  qua:  poterant  exacerbare  animos  pioru,&  fimul 
etiam  frangere,Dicit  igitur,etiam  fi  hzc  omnia  contigerint,Deum  tamen  non  efle  oblitum  po- 
puli fuhquia  hate  omnia  funt  in  eius  confpe&u.  Quantum  ad  nos  fpe&at,fi  Deus  no  tatum  du- 
plicaret  clades  Ecclefia:fua:,fedadextremum  vfquenosaffligeret,tamc  debet  nobis  fuccurre- 
re  quod  hie  dicit  Propheta,nempe  olim  populum  ele&um  Dei  fuiffe  fie  confumptum ,  vt  reli- 
quiae per  ignominiam  fuerint  proiccte  quia  victor  quanuis  effet  infatiabilis.tamen  non  digna- 
tus  fuerit  cofumere  quicquid  nadus  fuerat  in prsdam:quia  fcilicet  non  poterat  fufficere eius 
cupiditas.     lam  fequitur, 

35  Violentia  mc^fedpajjiueaccipitur: dlij vertunt, rapimm^quod idemejl, 
&  caro  mea  contra  Babylonem,  dicety\eldicat,  habitatrix  Siom  fanguis 
me  us  contra  habitatores  Chalda^a:,  dicat  Ierufalem. 

36     Propterea  fie  dicit  Iehouah,  Ecce  ego  litigans  litem  tuam,  hoc 

eft, 


J  N  I  E  R  E  M I A  M.  388 

efljifceptdnsatufam  tuamy\el cognitorcaufxtu<e>&L  vindicas  vindi&am  tuanr 
&  arefaciam  mare  eius,&  exficcabo  fontem  eius. 

Pergit  in  cadem  dodtrina  Ieremias.'poftquam  enim  breuicer  oftendit  cladcs  populi  non  efle 
Qto  incognitas,nunc  hortatur  oblique  hdelcs,vt  querimomas  fuas  dcponant  in  hnu  ipfius  Dei* 
&  ad  ipfum  prouoccnr,  vel  ipfum  appellent  vindicem.Hoc  igitur  conlilitun  Prophetx  eft,poft- 
quam  cxpoiuit  quam  grauiter  afflicti  fuiffent  Iudzi ,  docerc  hoc  vnicum  eflc  remedium ,  vt ad 
Deum  confugerent,&  coram  ipfo  ageret  fuam  caufam.Et  hie  locus  obferuatu  dignus  eft,  vt  dii- 
camus  ctiam  in  extremis  malis,vbi  omnia  videntur  defperata,detegere  mala  noftra  coram  Deo, 
&  ita  exonerare  noftras  anxietates  in  eius  finum .  Vnde enim  fit ,  vt  triftitia  nos  fzpe  obruat,  nifi 
quia  non  fequimur  quod  nobis  prasfcribit  Spiritus  Dei?  in  Pfalmo  enim  dicitur,  Reuolue  curas  P/&ff  •*£ 
tuas  in  Dei  iinum,&  ipfe  te  fouebit,nec  dabit  in  perpetuum  fluctuatione  iufto.Ergo  liceret  pre- 
cibus  nos  exonerare  ,&illudeflet  optimum  remedium  ,  fed  fremimus,  &interdum  etiam  tu- 
multuamur,vel  faltem  mordemus  &  rodimus  framum,quemadmodum  dicitur  vulgari  proucr- 
bio.Etintereanegligimusquod  prascipuum  erat,&  quod  nunc  docet  Propheta.  Ergo  diligeter 
notemus  in  quern  finem  tendat  ha:c  doctrina,  vbi dicitur ,yiolentia  mea,ej-  caro  mea  contra  Babylo- 
nem- Vbi  dicit,  dicat,vcl dicetJilU  Sion,  non dubiu  eft quin  oftendat,femper manere  fideles hoc 
folatium  in  extremis  cladibus,vt  apud  Deum  expoftulet  de  hoftibus  fuis  &  eorum  fauutia.  Ergo 
rapnamea,vc\  violentiaialii  vertunt,Rapina  mei,quod  durum  eft.  Senfusautem  Prophets  non 
eft  ambiguus,quia  ppftea  fequitur,crfre mea .  Violentia  igitur ,  quam  pafla  fum  ab  hoftibus  meis. 
nam  proponitur  hie  nobis  populus  fub  perfona  mulieris,vfitaro  more. habit. urix  Sion  dicat,  Rapi 
na  mea,Qr  care  ww.Sccunda  hac  voce  fans  demoftrat  Propheta  quid  prius  intellexerit  per  Rapi- 
nam.  Caro  mea(nemipc  ilia  quam  Chaldau  vorauerant,&  confumpferant)eft,inquit,  cowrr*  Baby- 
lonem.Hoc  max  imum  pondus  habet ,  quia  his  verbis  fignificat ,  quanuis  impune  putarent  Chal- 
dzi  le  exercuifie  illamfxuitiam  contra  Iudsos,tamen  fanguinem  innoxium  clamare,&  illiseflc 
quail hoftem  o^oi'itu.Po{ieicodcm{en{niddn,lerMfahmJuatfangf<inemJuumeJJeciTitraCbal- 
daos.lam  fequitur  clarior  exp!icatio,vbi  Deus promittit  fe fore  vindicem  clecti  populi,  &  qus- 
cunque  perpefti  fuerantluda:i,reditiira  contra  Babylonios.  Prepterea  fie  dicit  Iebottah,Ecce  ego  li- 
tigant litem  tu.tm .  Hoc  contextu  docemur  deferre  noftras  querimoniasad  Deum,  ft  velimus  illfi 
caufam  noftram  fufcipere.nam  vbi  filemus,ipie  viciffim  quiefcit,vtpote  quiindignoscognofcit 
quibus  auxilietur.Ca:terum,fi  ad  ipfum  clamemus  ,  proculdubionosaudiet.  Ergo  teneda  eftfe- 
ries,cum  ab  vna  parte  dicit  Propheta,c/<«»ff  lerhfaltm,dicatfilia  Sion.  Propterea  adueniet  Deus, 
inquit,qui  exaudiat  clamorem  fuorum.  Primodicit,Eccf  ego  difceptans  caufam  tnam,  poftea,  >»'»- 
dkans  vindiiJamtMam.Lucuuones  iffce  dura:  funt  Latinis  auribus}  fed  plus  tamen  continent  vehe 
mentia:,quam iivellemuselegantiamlingu^Latinarfedari.Prgftat  igitur retinere  genuinaslo- 
quendi  formas.quam  nimiumftudere  nitori.In  fumma.promittit  Deusfe  fore  vindicem  popu 
li  fui.  &  cum  pronomine  demonftratiuo  vtitur ,  haud  dubie  tollit  omnem  dubitationem ,  quafi 
iam adeflet. fcimus  elapfos  fuifle  multos annos,  exquo  ita  locutus  fuerat  Deus. Ncque  enim  tan 
turn  poft  captam  vrbem  vaticinatus  eft  Ieremias  contra  Chaldsos,  vt  ante  dictum  fuit,fed  qua 
uis  fulpenderit  Deus  fuum  iudicium,&  vindictam  ad  annos  70 .  poft  excidium  vrbis:  mcrito  ta- 
men hoc  fuit  dictum, £«*  ege,quafi  adduceret  fideles  ipfos  in  rem  pra:fentem,nempe  certitudi- 
nis  caufa.Hinc  autem  colligimus,Deum  quanuis  humiliet  Aios,&  finat  etiam  vfque  ad  extremu 
obrui  miferiis ,  tandem  futurum  vltorem  omnium  iniuriarum ,  quas  pertulerint.-quia quod  etia 
dictum  fuit  de  interitu  populi  ad  nos  fpectat;  imd  ha:c  doctrina  non  fuiflet  relicta  in  monimctis, 
nifi  in  vfum  noftrum.Ca:tcrum,quemadmodum  nuper  admonui,difcamus  quoties  Deus  vide- 
tur  nos  dcferuuTe,animos  noftros  componere  ad  tolerantiam.Interea  exerceamus  nos  affidue  in 
precibus ,  &  Deus  gemitus,  &  querimonias  noftras cxaudiet,refpiciet  etiam  Iachrymas noftras. 
Poftea  additur,Are/rf«47»  mare  ««*:quia  Babylon,  vt  iam  dictum  fuit,  circundata  erat  riuis  Eu 
phratis:  &  ideo  non  patebat  facilis  acceffus .  Comparat igitur  munitiones  Babylonis  Propheta 
mari  orfonti.mm  quis  putaflct  poflearefieriEuphratem,qui  tarn  nobilis  eft  fluuius,&  qui  parem 
non  habet  in  tota  Europa  ?  nee  Danubius  quidem  accedit  ad  magnitudinem  illius  fluuii .  Quis 
ergo  putalTet  pofle  arefieri  fluuium  illum,qui  erat  mari  fimilis,  &  cuius  fons  erat  inexhauftus? 
Ergo  Deus  fignificat  his  verbis  virtutem  fuam  talem  effe,vt  euanefcant  omnia  obftacula ,  fimul 
atque  ftatuerit  iudicium  fuum  exequi  contra  Babylonios.     Poftea  fequitur, 

37    Er.  crit  Babylon  in  aceruos ,  habitaculum  draconum,  ft  upor,c3c 
flbilum,abfquehabitatore. 

Confirmat  fuperiorem  doctrinam ,  nempe  vbi  Deus  manum  fuam  cxtulerit  contra  Baby 

Tc.iiii. 


CAP.    LI.  IO.  CAL.  PR  AELECTIONES 

Ionem,foretalcmciusintcritwm,vt  illaclaritas,qua:priusobftupefecerat  omnts^eotesinnihi- 
lum  rcii<Tatur:Pci'ibit,inqiiit>tou  opulent  ia  Babylonis,&  turrcseius  ,&  rmiric6rivia<nt,pbpuH 
etiam  euaneiccntrdenique  erit  in  tamos  Upidtimficuu  prius  afTeruit  fore  in  mdntem  CGmbuiti- 
onis.Eodem  ergofcnlu  nunc  vocat  Aceruos.  Sed  tenedfi  eft  mcmoriaquodherl  vidiir.us,nem 
pc  tales  fore  aceruos,  qui  apti  non  fint  vel  idonei  ad  angulos,  &  qui  non  polfint  locari  in  funda- 
mcntis,quia  fcilicet  ruinx  lpix  prorfus  crunt  inutiles  ad  nouum  xdificium.  Dicit  fore  Hupirtm, 
em. as.  er^/7«w.Hisctiam  vocabulis  vtitur  Mofes ,  quum  niinatur  populo  iuftas  pcenas.fi  tranfgreflus 
7 '  fuerit  Legem  Dei .  Sed  minx  ilia;  ielc  extendunt  ad  omnes  impios,&  Dei  conteroptoies .  Ergo 

implcuit  Deus  contra  Baby  lonios  quod  llhc  denuntiatper  Moien  omnibus  Legis  1  ux  contem- 
pconbus.    Poftea  l'equitur, 

38  Rugient  tanquam  Icones^ugient/^  quidem  alind  verbumfcd  eiufde 
/c»/W,tanquam  catuli  leonnm. 

Hk  alia  figura  exprimit  Ieremias  quod  dixerat  dc  Baby lonis  interim ,  nempc  quod  in  me- 
dia clade  nihil  virilitri  illis  fu  ppetct  ad  reliftendum:  interea  tamen  peribunt  cum  magno  tumul 
tu.Et  ita anticipat  etiam  qux  poterant  contra  vaticinium eius obiici.nam  Babylonii  fuerat  alii$ 
omnibus  populis  ilipciIoresIQul  fieri  ergo poterit,vt  pereat  tarn  inuiSa potetia  \  Quanuis  fint 
tanquam  leonesjiiquc  Propheta.tamcn  nihil  proficient.Rugicntquidem, led  rugitus  nihil  illis 
prodcrifjugient  tanquam  catuli  leonum:fed  nihilominus  peribunt.Nunc  ergo  tenemus  confi- 
hum  eius  in  hac  (imilitudinc,  nempe  quod  Babylonhs  nihil  proderit  ilia  fupenor  potentia,qua 
omnes  perterruef  ant,quia  nihil  illis  refiduum  erit  in  ipfa  clade  prxter  rugitum.     Scquitur, 

39  Incalorcipirorumponamconuiuiaipforum,  &inebriabocos,vt 
exultent,& dormiant fomnum perpetuum,& non  expergifcantur^di- 
cit  Iehouah. 

Hie eti.im  modurh  rurfus  defcribit>quo  capta  fuit  Babylon .  fct hinc  colligimus  Prophetam 
non  per  ambages,neque  dubiosflexus  fuiflc  locutum  ,  fed  iudicium  Dei  lie  monftrafle  digito.vt 
notabilc  efTet  vaticinium  ad  pofteros ,  &  fcirent  Spiritum  Dei  hxc  protulifie  per  os  Prophetx. 
Nequc  enim  mort  alis  homo  etiam  fi  ccnties  fuiflet  prxditus  Spiritu  diuinationis ,  vnqua  ita  cla 
re  exprefliflct  rem  ineognitam.Sed  quoniam  Deo  nihil  eft  vel  prxteritum,vel  futurumadeo  o- 
portuit  palim  ficdifTererc  de  interim  Babylonis,  vt  pofteri  eucntu  ipfo confirmati  agnoicerent 
certum  faille  Spiritusfancitiorganu.  Et  Daniel  poftea oblignauit  vaticiniulcremixcumhifto-. 
rice  explicuit  quod  accidei  at;im6  Deus  extorfit  a  profanis  Scriptoribus  hanc  confeffionem>vt 
ellent  tefics  do&rinx  propheticxaiam  Xenophon  noluit  quidem  fubferibere  Ieremix:  fednebu 
lo  ille,quitantum  adijl.itioniftudebat,inteiea  Deo  obfecutuseft  ,3c  obfignauitfuoteftimonio 
p.iblico quod prxdidu fuerat  diuinitus a Iercmia  :  Egoin c.tlat t orHm,incjuit,pon jw  comivu ipfo- 
n<w»,hoc  eft,  ego  calefaciam  ipibs  in  fuis  epulis,  quemadmodum  etiam  cum  ebrius  efTet  rex  Bal- 
i'aiar.fuit  i ugulatus  vna  cum  omnibus  fuis  l>roceribus,&  Confiliariis .  Inebrubo  if>fis,vt exulttnt, 
hoc  eft.vt  laiciidant .  Hoc  refertur  ad  ibcordiam  eorum.qui  putabant  fe  femper  fore  tutos .  ri- 
debant  enim  Cyrum,qui  per  fcrebat  tot  incommeda.  Degebat  enim  fub  tetoriis,  longa  iam  fu- 
erat obfidio-.nullius  reipenuriaeratin  vrbc.  Sic  ergo  lafciuiaiplos  perdiditJEt  inhuncfinem  di 
cit  Propheta  ,  Djum  iplbscalefaSuruvtprotcruiatinfuisdeliciis-.deindejVjJorwn^B/yoniffKnt 
perpetumn,hoc  eft,  vt  interest  in  fua  luxuria,  cum  fcilicet  contempfcrint  hoftem  fuum,  nunquam 
cxper<ufcantLU. Babylon  enim  potcrat  refiftere ad  longum  tempus^uemadmodu herl  vidimus: 
fed  fuit  captiua.deinde  prohibiti  fuerunt  Babylonii  ab  armis;&  paflus  eft  quidem  Cy rus,eos  dif 
flaere  in  fuis  voluptatibus:fed  interim  illis  abftulit  omnem  vfum  armorum,abftulit  omnemau- 
thoritatem,ita  vt  lcruilitcr  degerent  cum  maximodedecore&probro:deindefucceiTu  tempo- 
ris  ma«is  ac  nue,is  fuemt  contempti,donec  tandem  vrbs  ilia  Ik  tint  euerfa>vt  nihil  reftaret  prx- 
ter  tu<rutiaquxdam,<X:  efTet  vicus  ignobilis.  Videmus  ergo  fuiflc  tandem  completum  quicquid 
prxdixerat  Deus  per  i'eruum  fimm  Icremiam,fcd  tempore  opportuno,&  tempore  triturx,  quo 
admodum  diftum  fuit.    Sequitur, 

40  Educanv<i  wbum  eflydefcendcre  faci<tm}  cos  tanquam  agnos  ad  ma 
IfcationeHijtanquatn  arietes  cumhircis. 

Similitudohxcdiuerfaeftifupcriori  cumdiccbat  Propheta  fimilcs  fore  kQnibuj.  Sedil- 
-  *£-.-  lud 


IN    IEREMIAE  jg, 

ludt.wtumadrugitumfpeftabat.Nunc  verb  dcmonftrat  quam  futurus  fit  interims  illefacilis 
Deo  cum  volet  Babylomos  perdere.Ergo  quantum  ad  clamorem,fueruntleones,quamum  ve- 
r 6  ad  facilitatem  cladis  fuerunt  tanquam  agni  ad  ma&ationem  ada&i.  Hie  non  fignificat  Deus 
fore  tali  manfuctudineprzditos,  vt  lefe  offerant  ad  voluntariam  mortem  :  fed  fignificat  quan- 
tumuis  prius  fuerint  robufti  Babylonii,&  aJiis omnibus  minati  fuerint>  tunc  fore  prorfus ani- 
mo  muliebri,acfi  traherentur  agni,&  arietes  ad  ma&ationem.  Hare  autem  fimilitudo  frequeter 
occurrit  apud  Prophetas,quia  in  quotidiano  vfu  erant  tunc  facrificia,  deindc  intelligunt  Pro- 
phetaj  cxdem  impioru  eflc  iblenne  facriricium,  quia  ficuti  victims  oblatarfunt  fub  Lege  in  tefti 
monium  pictatis  &  ciilais:ita  cum  Deus  iudexapparet,&  vindidam  fumit  de  rcprobis.pcrinde 
eft  acliengeretaItare,&ficproferrctteftimoniacuItusfui.  Ornaturenimeius  gloria,&  cultus 
etiam  celebratur  ralibus  vi&imis.Ergo  cardes  omnium  impiorum,queniadmodumdiximus,me 
xit6  confertur  facrificiis,  quoniam  rcfulget  illic  Dei  gloria  ?  &  hoc  maxime  pertinet  ad  cultum 
eius.     Tandem  lcquitur, 

4 1    Quomodo  capta  eft  Sefak,  &comprehefa  laus  totius  terrse?cjuo- 
modo  facia  eft  Babylon  in  vaftitate^ve/w^porfw^ntcrcundas  gentes? 

Hate  admiratio  Propheta:  valet  ad  confirmationem,quia  hoc  modo  difcutit  qux  folent  agitare 
unimos  piorum,vt difridantprophetiis:tunc minime dubium eft,quin fecum multa  volutaue- 
rint  pii  pro  ilia  inrirmitate  cum  audirent  Icremiam  ita  diflerere  de  interim  Babylonis .  femper 
occuirebat,Qupmodo  hoc  poterit  fieri?  Ergo  leremiasprxuenitillas  cogitationes,&  ipfe  vitro 
fltfcipit  admiratis  perfonam,QKpnW«  capta  eH  Sf/rfkfquafi  dicerct,  Etiam  fi  totus  mudusob- 
ftupelcat  ad  intcntu  BabyIonis,certum  tame  eft  quod  praxlico:&itaexperientur  tarn  qui  nunc 
admittentdo&rinam  meam ,  quam  pofteri .  Gajterum ,  hi  c  vocatur  Babylon  Sefak,  quem- 
admodum  etiam  capite  if .  illic  quidam  putant  efle  nomen  proprium  viri:alii  putant  fuiflc  yr- 
bem  celebremin  Chaldara.  fed  videmusillosabfque  ratione comminifci  qua; after unt.  Porro 
hie  locus  dirimit  omnem  controuerfiam,quia  priore  membro  ponit  nomen  Sefak:fecundo  au- 
t:m  nomen  Babylonis .  deinde  etia  locus  ille,quem  citauimus  ex  ic.  capite  non  poterat  alio  tra- 
hi,quamadBabylonem.dicebatenim  Propheta,Bibent  omnes  getesexcaliceriirorisDei:Rex  S"P*  l*° 
autem  Sefak  poft  eos,hoc  eft,  vbi  Deus  caftigauerit omnes  gentes,tandem  etiam  Babylon  habe-  li'xS' 
bit  fuas  vices. Sed  hoc  loco  Propheta  oftedit  Sefak  nihil  aliud  effe,quam  Babylonem .  Carterum 
nomen  hoc  fcriptum  fuit  per  inuerfionem  Alphabeti .  Ncque  eft  illud  recens  figmentum .  nam 
tempore  Hicronymihabebant  illud  Alphabetum  retrogradum .  ponebantn  vltimamliteram 
loco  M  prima; ,  deinde  V  poncbant  loco  3  :  ita  videmus  optime  conftare  rationem  in  voce  Sefak. 
nam  repetitur  bis  ^,hoc  eft  penultima  litera  pro  fecunda  3,deinde  loco  b  ponitur  a,&  id  fecun- 
dumordinem  retrogradi  Alphabeti. Quod  volunt  quidam, Prophetam  fie  obfeure  fuiflelocu 
turn,  vt  conluleret  ludans  fuis,quia  fcilicet  odiofum  erat  vaticinium,  &  poterat  creare  illis  mul 
ta  pericula,prorfus  vanum  eft  .  quorfum  enim  vocafTet  Sefak,  &  eodem  verfu  vocaflet  Babylo 
nem'Multi  intelligunt  hunc  locum  peramigmata.  Sed  minime  dubium  eft,quin  Alphabetum  il 
lud  iam  tunc  fuerit  in  vfu  vulgari,vt  diximus,  ficuti  hodie  habemus  ILipbrtu ,  vt  vocat .  Interea 
quanuis  Propheta  non  eflet  timidus,&  fuos  etiam  animaret  ad  fiduciam,  voluit  tame  Deus  hoc 
vaticinium  quodammodo  eflc  reconditum,non  tamen  certitudine  fua  carere,quemadmodum 
videbimus  in  penultimo  verfu  huius  capitis  mandafle  vtconiicereturvolumeninEuphratem, 
donee  euentus  ipfe  proferret  potentiam  Dei,qua»"ad  longum  tempus fepelicnda  erat,  donee  fci- 
licet adueniffet  tempus  illud  vifitationis,de  quo  locutus  eft. 

Pr  EC  A  T  I  O. 

Da  ommpotens-Deus,quando  hodie  dignatus  es  nos  in  poptdum  mm  recipere }vt eti- 
am profequarti  emdemfauore  \fque  ad  extremum,  ^ffoueat  not  fub  alis  tuic&cjuan 
uis  digmfimus,  quos  in  totwn  reijcia* }  etiam fi  ad  tempus  nos  cafliges,  contentus  tamen 
fis  mediocrifeueritate,  O1  cafiiges  nos  in  iudiaojion  autem  infummo  rigore:  deinde  etia 
\t  appareat fades  tuaferena  pojl  tenebras^donec  tandem  fruamur plena  ilia  luce, ad  qua 
qnotidie  nos  vocasjn  Chriflo  lefu  Domino  noftro,    Amen. 

42.  Afcendir. contra  Baby  lonem  mare,  mukitudineflucliuumeius 
cooper  ca  e^yelobruta. 


CAP.  LI  IO.  CAL.  PRAELE  CT  ION  ES 

HI  C  fimilitudine  vtitur  Propheta,quo  melius  confirmet  vaticinium  de  Babylonisexcidio. 
nam  quia  incredibileerar,poileexpugnari  hominum  viribus,aut  copiis,  comparat  diluuio 
cladem,quaipfam  Deusoppnmet .  Dicit  igitur  exercitum  Perfarum  &  Medorfi  limiltm  fore 
mari,quia  fcilicct  violcntcr  exundabit,licuti  quum  exortaeft  tempeftas,marc  turget,fic  etiam 
dicit  venture* ranto imperii Medos,&  Perfas,  vt  diluuio potius  quam hominum  copiis  perden 
da  (it  Babylon.Nunc  ergo  tenemusconfilium  Propheta:,quum  dicit  Eabyltnemfi$iCJ$bm  ccoftr- 
ium  *»',vbi  aduenerint  Medi  8c  Perfar.    Poftea  iequitur, 

43  Erunt  vrbes  cius  in  vaftitatenverra  deferti,&  ficcitatis,<*«f v<* 
ftitatis>lcrTa,nonua.nCibit  per  earn  c^xi(<\\xa.m)omnishomo>S>c  non  habita 
bit  in  ilia  quiicjua,&  nontranfibit  in  illa>rWt^,pcYi//<*w„filius  hominis. 

Rcpctit  quod  ante  dictum  fucrat :  fed  ante  admonuimus  cur  tarn  prolixe  dilTerat  de  re  per 
fe  nonoWcura.Poterat  enim  fern'el  cemplectipaucis  verbis  qukquidtra&auit  proximo  capitc, 
&  hoc  vltimo.Sed  difficile  erat  perfuafu  quod  docebat .  oportuit  igitur  plunbus  verbis  in  hac 
defcriptione  inliftere.  Dicit  nunc  vrbt  s  Babylon  is, hoc  eft,illius  monarchiar/ire  infoUtudinem .  Ha 
ftenus  vifus  eft  dirigerc  minas  fuas  ad  vrbem  vnam :  fed  nunc  pronunuat  inftai  e  Dei  vindi&i 
cunctis  vrbibus,quas  fuberant  imperio  mentis  Chaldakx.  Et  pluribus  verbis  exprimit  vaftkate 
illam,  vbi  dicit  terrdmforedefertijerr4mficcitAtu,vd  fqualoris,w  illic  ntm»  habitet.  Etfi  autem  vti- 
tur fingulari  numero,  quod  tamen  poftea  attexk,refcro  ad  vrbcsjnmtranfibit per earn  quifyam* 
mn habit  abit inilU. Loquitur  quidem  dc  tota  terra,ftc  tamen  vt  vrbes proprie  defignet:quafi  di 
ceret  tanta  fore  cladem,vt  quam  longc  8c  late  patebit  monarchia  Babyloni$,excidantur  omnet 
yrbes.    Poftea  fequitur, 

44  EtvifitabofuperBeIinBabyIonc,&cxtrahamquod  vorauit 
aboreeius:  &  non  confluent  ad  ipfumampliusGentes;  etiam  murus 
Babyloniscecidit. 

Iterum  pronuntiat  Deus  /e  vindi&am  fumpturum  dc  Babylonicis  idolis ,  non  quod  idolis 
proprie fuccenfeat  Deus  (funtenimnihilingmeta)fcd  vtoftedatquantopere  deteftctur  omnes 
luperftkiones>&  cultusidololatricos.  Loquitur  autem  de  Belo,  acli  ilium  libi  hofte  prcponeret. 
Atqui  non  erat  Deo  negotium  cum  ftatua  mortua,&  qua:  fenfu  carebat:  8c  fuiffet  illud  certame 
abfurdum.Dcus  tamen  hominum  caufahicconfurgit  contra  Belum,  8c  pronuntiat  illufibieffe 
hoftem,nonquiaidolum(vt  diximus)quicquam  commeritum  fucrit peens.  Scd  hinc  colligipo 
tuit,quam  corruptela  illa,&  peruerb  ilia  religio  eflet  deteftabilis.  Satis  apparet  ex  profanis  Scri 
ptoribus  Belum  fuiffe  fupremum  Deum  gentis  Chaldaicx,  imo  in  tota  AlTyria  regnauit  idoli 
illud,quemadmodum  teftantur  omnes  vno  confenfu.  Exiftimant  fuilTeregcm  peritum  icientia: 
fyderalis,&  ideo  r  elatum  fuiffe  inter  diuos  hominum  errore.  Sed  colligitur  ex  Prophctis,ruifle 
vetuftifhtnam  illam  fuperftkione  :8c  vix  probabile  eft,  fuiffe  quempiam  huius  nominis :  alioqui 
non  tacuiffent  Ifaias,&  leremias>quiim  vaticirantur  de  illiusidoli  ruina.  Mihi  igitur  non  pro- 
batur  vulgaris  ilia  opinio,fed  potius  cxiftimoinditum  fuiffe  idolo  nomen  pro  hominum  Uridi- 
ne .  neque  enim  caula  poteft  reperiri,cur  falfos  deosita nominauerintprofana:  gentes.  Certum. 
quidem  eft ,  mortalibus  delatum  fuiffe  diuinum  honorem  apud  Grxcos,&  Romanos,  8c  in  aliis 
gentibus  barbaris,  fed  cultus  Beli  fuit  antiquior  ,  quam  vt  talc  quicquam  fufpicari  liceat.  Fuit 
.„  autem  tanta  vcneiatioilliusidoli,  vtindecognominauerintlapidesquofdampretiofostOculfi 
lib"  '"'t>  ficrarunt  Deo  Affyriorum ,  quia  erat  gemma  fingularis  pretii .  Belum  igitur  nunc  pronuntiat 
*•.  7  leremias  fore  pbnoxium  Dej  vindifta:,  non  quia  excanduerit  Deus  contra  ftatuamillam,vtdi 
ximus :  fed  hoc  modo  teftatum  faccre  voluit  quantopere  abominaretur  impium  ilium  cultum, 
in  quo  libi  placebant  Chaldari. Neque  Chaldaros  reipexk,fed  potius  Iudatos.nam  aliquoties  ad» 
monui ,  fuiff-'  pcriculofam  hanc  tentationem ,  8c  qux  facile  labefa&arepoterat  ridem  populi, 
quum  putarcnt  Chaldaros  non  potitos  fuiffe  tot  8c  tarn  prxdaris  vi&onis  ,'nifi  Deo  faucnte. 
Hinc,  fieri  poterat,  vt  ambigerent  Iudxi  dc  templo ,  8c  dc  ipla  Lege .  Qupniam  ergo  Babylonia 
triumphos  ftios  ageban^quunrita  foeliciter  ipfis  fuccederet.ideo  necefle  fuit  munire  piorum  a- 
nimos.vt  perftarent  firmi , 8c  quanuis  Babylorui iaclarent fuas  viftorias: ne  fideles iuccumbe* 
ret,Propheta:opportunoremcdio  vfifunt,quodhlc  videmus  apud  Ieremiam. Deus  ergo, pro- 
luinx'utfi  -vijitcttiirum  contra  Bf/«w.qua  ratione?quo  confiliomempe  vt  ftatuant  Iudari  idolum  il- 
lud non  valuiflc  quicquam,  fed  quod  afflitfti  fuerint  a.  Baby!oniis,id  debcre  potius  adferibifuis 
fceleribus.Ne  igitur  in  dubitationem  veniret  pura  religio,  teftatur  Deus  fc  aliquando  vindidi 
fumpturum  non  tantum  de  ipfis  Chaldaas/ed  de  falfo  ipforum  Deo,  qucm  fibi  fabricauerant. 

Vifitabo 


IN   IEREMIAM.  J9o 

Viftabo  igitur  in  Babylone  contra  Belum,cr  edHcam,vv\  extraham,  quod  idem  cft,qutd deglutiuit  ex 
ere eiut.Efi  quidem  nomen  lyVa  ,  quicquid  voratur:  led  hie  intelligir  Propheca  facias  cblauo- 
nes,quibus  ornatus  fuerat  Bel  ad  illud  vfquc  tempus.Nec  vero  dubium  eft, qiun  certatim  mul- 
tx  genres  donaria  iua obtulcrint  idolo  in  gratiam  genus  Chaldaicx:  queniadmodum  vidimus 
en  omnibus  fere  mundipartibusoblata  fuiile  dona  loui  Capirolino,quum  floreretRtniani.m 
imperium.nam  quu  velienr  omnes  Grxci,&  Aliarici,&  .€gypui  acquirei  c  aljquid  fauoi  is,  mii- 
tebant  vel  coronas  aureas,vel  candelabra,vel  alia  vafa  pretiola.  Petebant  lummi  beneficii  lot©, 
vt  liceret  dona  loui  Capitolmo  dicare.Sic  ergo  dubium  non  cftquin  genres  omnes  donaria  ob 
rulcrint  Belo,quum  vellenc  Chaldxis  adilan:&  idco  affirmat  Prophc  ta,vbi  Dcus  vilirabit  ido 
lum  illud,fore  vt  cuomat quicquid  ante  abfoi  pferar.Hoc  quidem  improprie  dicitur,led  refpe- 
xir  Prophera  iuos  Iudxos,qui  poreranr  tecum  dubitare,an  hen  poller,  vt  Deus  Ifraehs  ellci  ve 
rus  Deus,  arque  inrerea permitterctornan  illud  inane  fimulachrum  torprcriotis  oblarionibus: 
hoccrattransfcrre  veriDcihonoremadmortuam  ftaruam.  Extraham  ergo,  acfi  Bel  voialiet, 
quicquid  fibi  oblatum  erat. Extrabam,ir,(.]utf,<]nodantea  deglutiuit  ex  ore eius .  Quanuis  ergo  im- 
propria  lit  locutio,tamen  videmus  vrilem  fuiifcne  turbaret  Iudxos,  quod  idolu  illud  tarn  ho- 
nonncecolueranr  omnes  fere  genres. Pottcaclaritisexprimirmenremfuam  quumaddit:»<iwr»» 
fluent  amplius gentes .  Videmus  ergo  quid  intellexcrit  per  illam  voracitate  Bel,  quoniam  fcilicct 
vndique  riebat  concurius  ad  rcmplum  illud ,  vt  Genres  quum  volebanr  gratiheare  Babyloniis, 
fefe  dirigerent  ad  ipforii  Deum  .  Ec  fcimus  templum  illud  Bel  durafTe  etiam  vrbe  diruta.  Nee 
tamen  dubium  eft,  q  iin  vaticinia  Itremix  8c  Ilaix  completa  fuerint .  dicit  enim  Iiaias  cap.  46 
Proftratus  eft  BcKNcbo  fra&uscft:nomiriatalterumquen-.piamdeum,quinonka  celebratura 
profanisScriptoribus:fed  lads  apparetcxilloteftimonio,lecundas  partes  tenuiiie .  dici:  pcftea 
fore  onus  iumentis  vfque  ad  laltitudinem .  Hinc  colligimus  fuilTe  afportatum  idolum  Bel,  non 
quod  coleretur  apud  M^dos  &  Pe'rfas,fed  quia  omnes  opes  ablatx  funt:  &  forte  idolum  illud  fn 
it  aureunv.ita  Cy  ms.qui  erat  rapax,abftulit  lilinc  omnes  opes  limul  cum  idolo,ii  tamen  idolum 
fuit  aureum.  Poftea  iequirur,£/*<M»  nmrus  Babylonts ceiidit.  Diximus  alibi  non  debere  reftringi 
hoc  vaciciuium  ad  primam  cladem  Babylonis .  tunc  enim  muri  non  fuerur.t  diruti,nili  ex  parte 
qua fcilicet  ingreUus fuit exercitus, pofteaquamvadaEuphratis  fuerunt  obfeffa  .Stent  tamen 
adhuc  Iplendor  antiquus  vrbis,ied  recuperata  fuit  Babylon  a  Dario  tilio  Hyftafpis :  tunc  rr  uri 
funditus  fuerunt  euerli,  quemadmodum  tradir  Herodotus,  cui  fubferibunt  etism  alii  profarii 
Sjriptores .  defecerat  enim  Babylon  vna  cum  Ali'ynis ,  quum  ad  fetraxilTentimpeiiun.  Magi. 
Vbi  autem  Darius  adeptus  eft  1  egnum,exercitum  l'uum  armauit contra  AfTyrios.qui  lefe  rece- 
perant  BabyJonem:&nanaturbarbaracrudelitaseorum, quia ftrangularunt omnes  mulieres, 
ne  fcilicet  annonam  confumeret .  Fuit  permhTum  tingulis  feruare  aliquam  mulierem  quaL*  an- 
cillam,  quxpanem  conficeret,  &eilctquaii  culinariatled  neque  matribus,neque  vxoribus,ne- 
que  riliabus  fui<  pepercerunt.Aliquandiu  fortiter  repulfi  fuerunt  ab illis  Perfx.tahde  irduftiia 
Zopiri  Darius  vrbem  ingrefluseft  :  tunc muros omnes  &  portasdiruit  :&poftea  Babylon  fuit 
iimilis  pago:  tunc  etiam  lulpedit  quicquid  erat  floris  in  vrbe ,  vfque  ad  tria  vel  quatuor  millia 
Procerum,quod  elTet  incredibile  nifi  reputetur  vrlris  amplirudo.nam  tanta  trucidatioelTet  hor 
ribilisin  vrbe  mediocri,etiam  li  promifcue  occifi  clTent  explebe,  &  aliis  ordimbus.Sed  hinc  ap 
paret ,  quam  atrociter  feuitum  merit  contra  omnes,  vbi  Proceres  fuerunt  omnes  fulpenfi,  vel 
crucibus  aflixi-.deinde  vbi  muri  euerli  fuerunt,qui  tamen  excellebat,vt  alibi  di&im  fuit,incre- 
3ibilialtitudinc,&  latitudinc.Latitudoerat  $0. pedum  :  Herodotus  cubiros nominated  potius 
intelligo  de  pedibus:erant  ramen  pedes  illi  jongiores  vulgaribus.Qufi  ergo nuncdicir  Ieremias 
tetidiffe  murmn  BJ>ylonis,mi.  lime  dubium  eft.  q  iin  complexus  fi.erithoc  vaticiniolecundam  il- 
lam clade,qux  accidit  tub  Dario,&  hoc  coniirmat  quod  iam  alibi  attigimus.    Nunc  iequitur, 

45     Exite  e  medio  eius  popule  mi,&  feruatequifqueanimarn  fuam 
abexcandefcentia  ivx  lehoux. 

Hlc  Propheta  hortatur  Ifraelitas,vt  fugiante  Chaldxa,&  AiTyria  Quanquam  bxc  cxhor 
ratio  tendebat  in  alium  finem,  vt  animaret  ipfos  ad  £ducia  liberationis .  vix  enim  credible  erat 
liberum  vnquam  fore  exiturmquia  Babylon  inftar  iepulchri  illis  erar.  Quum  ergo  ad  exirfi  eos 
horratur,lIgniricat  Deum  fore  ip/orum  redemptorem,ficuti  pollicitus  fuerat.Ca'terum.expri- 
mithorribilem  fort  Dei  vindidam  contra  Babylone.quum  dicit,/«g*fe  abeuandefcentiatritDei. 
Notandum  tamen  eft,expergefieri  fidcles,  ne  inebrjari  deliriis  Claaldaicis,illic  pcrtinaciter  ma- 
neant,vbi  Deus  illis  manum  porrexerit .  fcimus  enim  quid  contigerit  vbi  data  fuir  libertas  re- 
deundi onnibus Ilraehtis:exigua porrio rantiim  reuerfaeft:alii fpreuerunr illud incomparabile 
Dei  beneficiumialTueuera'.r  habitarioni,&  eranr  illic  quail  defixi,vr  pro  nihiloducercnt  Tem- 
plum^ terra  diuinitus  fit>i  promiilam.  Propheta  igitur  vt  tales  dehtiasexcutiathdelibus,dicit 


CAP.   LI.  [O.CAL   PRAELECTIONES 

miferos  fo  c  q  ucunque  illic  obrorpucrint.quia accefuS  eric  furor  Dei  contra  vrbem  ilia.Nunc 
tcnemus  conlilium  Prophets. VidetiH  quidemiimplex  eiTecxhortatio,  vt  Iudxi  fefe  recipiant, 
ne  inquii**ntur  fordibus  Baby  lonicisded  alius  finis  fpc  Sand  us  eft,  qui  etia  propoiitus  hiitlan- 
do  Prophets.  Hxc  igitur  exhortatio  continet  in  fc  pronuflione  reditus:  quail  diceret,non  efle 
metuendum,q.ii,i libertas  tande  ipiis  daretur,(icun  Dcus  pi  omiferat .  Interea  promiffioni  ad- 
duur  ftinulus.iie  Ifraelkx  fibi  nimium  placeant  in  delitiis  Chaldaick,&  it  a  contcmnanthxre- 
ditatem  a  Deo  iihi promiiram.S :imus  enim  quanta  fucrit  llluis  terra;  amcenkas,&  iimul  quanta 
fucrit  illic  bonorum  omniuaffl.ientia.nam  celebratur  fcecunditas  llluis  terra; prx  cmnibus  aliis 
re^i onibus.Non  miruni  igitu r,ii  Prophcta  vchemetius  hie  folicitet  Iirdxos  ad  reditum,&  pro- 
pcuatillis  Dei  vindi&am,qu6terroreincutiatfiobdormierintin  Chaldxa.    & poftea  fubncit: 

46"  Et  ne  forte  mollefcat  cor  veftrum,&timeatis  in  rumorcjjoce^ 
oh  rumoran^ui  audietur  in  terra:  veniet  in  anno  rumor,&  poftea  in  an- 
no akerofubaudienclutnefl^nnopofteriore,  rumor,  &  violentia  in  terra,& 
dominator  fnper  dominatorem. 

Hie  Proplieta  mature prxuenitpericulum,nefcilicet  turbentur  Iudxi,vbi  viderint  graue* 
illas  concuffiones,qux  poftea  accidei  unt.nam  quum  crcdieflent  corum  animi  ad  J  pern  rsditus, 
cceperunt  tumultus  orin  in  Babylonia.  O'oiefla  fuitdiu  Babylon(quemadmodum  iatis  l.otum 
eft)&  ilcuti  fieri iblet  in bellis, quotidie  aliquid  noui  afferebatur .  Qma ergo propemodii Deus 
concuteret  totam  illam  terram)ricri  non  pot  uit.prxfertim  malis  ingrauefcentibus,quin  labafce 
rent  mifei  i  illi  exules,qui  in  tingula  momenta  libi  timcbant.Expofiti  enim  erant  ad  hoftium  Ii- 
bidinem.  Merito  igitur  Proplieta  hlc  occurrit,&oftendk  nonefle  cur  turbentur,qukquidac- 
cidat: lenient ,inquit,csr  exurgent  varii  rumores,  fed  ftatc  firmis  animis .  Qnpd  reftringunt  Inter- 
pretes  rumores  lftos  ad  pnmum  anum  Balfalar,ne(cio  an  firmu  lit .  Sed  limpiicker  ita  accipio, 
muniri  debiles  animos,ne  obruantur  vel  faltem  vacillent  tentationibus,vbi  graues  mot  us  audic- 
rint.Eft  aucem  dofti  ina  hxc  apprime  vtilis .  nam  quum  Deus  auxiliari  vult  fux  Ecclefix,pati- 
tur  mundum  quodammodo  mifceri,qi.6  llluftrior  (It  redemptk  nis  gratia  .Nifi  ergo  guftii  mifc 
ncordix  Dei  conciperent  fidclcs,nunquam  foi tibus  animis  perfen  et  tentationes,  quibus  Deus 
eosexaminat:&  Satan  ex  oppofito  conatur  fidem  ipforum  euertere.Huius  lei  prxludium  fuit  in 
veten  populo:Promifcrat  Deus  fe  fore  lllius  redemptorem,  quum  inftaret  dies>bellum  repente 
exortum eft:&  Medi,ac  Perfx  tanquam  locuftx  cooperuerunt  totam  terram.  fcimus  quam  va- 
ria  incommoda  fecum  trahat  bellum .  Non  dubium  igitur  eft,  quin  multas  &  graues  mokftias 
fuftinuerint  filii  Dei,prxfertim  quum  client  illic  cxules,q  .in  efurkrint.quin  vexati  fuerint  va- 
riis  modls . lam quoniam  pendebat  bellieuentus ,  poterant  centies  deficere,  nifi  uifFulti  fuilTcnt 
hoc  vaticinio. Sed  quemadmodum  dixiata  nunc  quoque  Deus agit  cum  fua  Ecclefia.  Vbi  enim 
apparet  redemptor,videntur  omnia  ruinam  potius  minari,qu&m  promittere  Ixtum  &  fcelicem 
exitum.Neceiie  kiturefhvt  nobis  occur  rant  in  memoriam  hxc  vacicinia:deinde  vt  accommo- 
demus  inrvfum  noftrum  quodolim  Patribus  nofti  is  contigic,quiaiumusidem  corpus.  Non  eft 
er^ocurhodie  miremur  ii  videntur  omnia peiium ire, quum  tamen  Deus promiierit  falutem 
Ecckiix  libi  fore  femper  pretiofam,& fe  de  ea  fore  folki tum.quares'  diftum  enim eft.Nf  mollef- 
cm  cor  vef}rum,ne  time  at  is  vbi  rumores  exortifuerint  alii  iiiper  alios,  vbi  annus  vnus  attulerit  tumul 
tunv.deindc  alter  pariet  nouum  tumultir.ne  tamen  illud  conturbet  animos.  Et  videtur  Chriftus 
M4t/;.i4.  alludereadhxc  Prophetxverba,quumdicit,Exorienturbella,&  rumores  bellorum,ne  defici- 
6-  ciatis.Illa  Chiifti  lentetia  latis  nor  admonet,non  cife  mirum,fi  hodie  exerceatur  Ecclefia  inter 

graues  fl.i,£tus,&  a-itetur  quaii  continuistempeftatibus'.quare?xquum  enim  cft,vt  fimilis  fit  no 
fti  a  conditio  ac  riot  Patrum,vel  faltem  ad  cam  accedat.Nunc  ergo  &  coniilium  Prophetx,  & 
perpet uuni  vfum  haius  do&rinx  tcncmus.Pcftea  addit,  Violentia  in  terra ,QrdominM 'or Juper domi 
nxtorem  Referunt hoc  ad  Cyrum.qui  Dafio  fucceffit.quem  alii nominant  Cyaxarem .  Regna- 
runc  q uidem  ambo,  vt  iatis  notum  eftded  Darius  qui  leniur  erat,nomcn  obtinuit  fummi  regis: 
poftea  Cyrus  ad  fe,  illo  mortuo,  traxit  totam  illam  monarchiam  .  Fuit  autcm  vno  tantum  anno 
fuperftes  poft  captain  Babylonem  Darius  Mcdus  .  Sed  non  dubito ,  quin  Prophetahlc  Iudxos 
bono  &  alacri  ammo  elTe  iubeat,quanuis  terra  fxpius  mutet  Dominos:  quia  mutatio  ilia  quan- 
uis  fit  n\ultiplex,nihil  poflit  detrahere  imperio  Dei.    Poftca  fequitur, 

47  Propterea  ecce  dies  veniunt,  &  vifitabo  fuper  fimulachra  Baby 
lonis:&  tota  terra  eius  pudefiet,&  omnes  occifi  eius,  vel,  interfech ,cadec 
in  medio  eius. 

repetit 


IN    IEREMIAM.  ?plt 

Repetit  fupcriorem  kaici\tkmtDfiimfdlicer  infitaiurtim  fuperulok  Bdylatju .  non  loquitur 
nunc  de  vno  Belo  duntaxar,  fed  comple&itur  omnes  fallos  deos .  Diximus  autem  cur  manum 
fuam  contra  ido!aaUollatDeus>quxtamcn  hint  rign.etanulliusmomtnti.fcdhoc  facuhimi- 
num  retpcftu.vt lemiant  Ilraelitx  ic fuille deccptos  Satanx  prxfligiis:  dt inde  vt  tidclcs intilli- 
gant  non deberefallisdusadkribi cum  Dcus ad tempusindulgetimpiis. Quantum uisergo  la- 
icmuntinprofperufuolucceilu.tandcm  vbipereur.tcum  fuisidolis,tunc  hdtlcs  experiment  o 
diicunc  idola  nonacquifufic  vi&orum  fuiseultoribus  .  Cum  ergo  nuncdicit  Prophcta ,  Eiti 
wiiunt  dies,&  vijiiabo,non  dubium  eft.quin  fuftinere  volutnt  piorum  ariimos,qui  alioq ui  trtpi 
dailcnt.Optima  autem  hxcfulturacrat.vtpatienterexpcdarintvifirationis tepus.de quo  nunc 
dillerit  ytptabo  ergo fuper  tmniajimuLchra  BabytomrAeinde  adiungir.refd  tins  terra  pudefiet.  Lo- 
quitur de  tcrra,quoniam  lat^ patebat  ditio illius  monarchix:ira  per lohgos illostia&us difhei 
kerat  lterjvtvixhoftespofrcntvnquamacccdcre.tademadiungit,^^^;*^!?^?;?/^/^^^ 
in  mfiioeius  Do  regionc  ergo  primum  loquiturdcmdeadiungit  >  quantuhiuis  Vi  bs  ilia  lit  mu- 
n)ta,murostamen,&  turres  nullius fore  momci.ti,  quin  viftores graflcntut  in  iplis  compitis, & 
paflim  interticiant  eos qui  putabantfe  latere  intuto,&  quali  eiTe  lupra  nuUs.  Pbftca  ad- 
aungir, 

48  Etiubilabunt  contra  Babylbnem  ca^li  &terra,&  omnia  qua:  in 
eisfunt.-cjuia  ab  Acjuilone  veniet  illi  vaflatores,e/?W8frffto  mtmerijfack  Ie- 
houah. 

Qno  melius  perfuadeat  Ifraelitis  quicqiiid  haSenus  docuit  de  Babylonis  excidio,pronun- 
tiatD.imihotfaciurumjapprobannbusoninibuselenietis-.p/^it/fwr.i^quitjf^/Kwer/fr^Wpe- 
cicseft  prolopopceias.  tribuit  cnim  lenfu  cxlo  &  terra:. Pofiet  quide  fubtihter  hoc  exponi,Anec 
los&  homines  iubilaturos:fedfrigidioreftct  ilia  expotitio:&  Pre  ph.ambituitate  tollir.vbiad- 
iungit,C^«C7/«Ww*/>/wf/?.Nondubiuigitureft,quiii  &ftcllas,&homincs,&arboies,&pifces,& 
aucs,&  hortos,&  lapides,&  fluuios  tomprehedat  Eft  autem  v  Jdc  emphatica  locutio,  c  urn  di- 
ck creaturas omnes,qui  fenfu  &  intelli^eta  carent,tamen  plenas  fore  lxtitia,vt  quodammodo 
iubtlent,5i:laudemcanant.Sitaliseriticnlusinmortuiscreaturis,  vbiDeusmanumfuam  exe- 
ret  cotra  Babyloncm,  riei  ine  poteft.vt  falua  maneat  vrbsilla,qux  dettftabilis  eft  cxlo  &  terrx? 
cm  malcdiceut  &  aues,&  beftjx,&  arbores,&  quicquid  ieniu  non  eft  itfxditum?  Vidcmus  ergo 
Prophctam  hie  eoaceruarc  omnes  figuras,&  modos  loquendi  quibus  conrirmari  potcrant  dc- 
biles  animijVtbene  Tperarentde  Babylonis  excidio  .  IntereafignihcatBalylonemeiTeexofam 
omnibus crcaturis,quiaperueneritvlque ad cumulum  omnium  fcclcrum.ErgoabcffaSucau- 
fam  delignat :  quafi  dicerct ,  Babyloncm  exofam  eflc  cxlo  &  terrx :  vt  videri  queant  cxlum  & 
terra  quodammodo  poll  ui  illius  vrbisinuiitu.Q^nmifper  ergo  ftabit  Eat  ylon,cSElurr>&  terra 
gemenr.  Contra  verd  vbi  Dcus  v index  .ipparuerit,tunc  plaidentcxU;m&  terra  ,&  quicquid 
eft  in  ipfis.Fieri  eta;o  nc  poterit,  vt  Dcus  qui  eft  mundi  iudex,  kmper  ad  fcclcra  ilia  conniueat? 
Qu.6dficxlum&  terra  ferrenonpofrunt,ad(.6qiRfcettt  omriil  usBal  ylor,&  tetitia eincf  get 
tx  illius  interitu:Deus ne  poirctpermitterejVtimpuneerTiigerctipfiusiudiciiirnvrbs  ilia  tot  ice 
leribus  referta ,  &  qux  eft  abominabilis  cxlo  &  tens  ?  Nunc  ergo  melius  intellic  iriuis  cur  di- 
<arPropheta,iubilum&  Ixritiam  fore  in  cxlo  &  terra  &  omnibuscreatiiris  dicit.^.w-.fcd  pat- 
ticul.i  '3  poteft  accipi  pro  aduerbio  temporis .  Ciim  ergo  ab  ^Aqtiilme  atluenerint  vaslatnes .  fi- 
gniricat Medos,  nam Perfx crant Oricntales: fed quoniam  Medi eiant  viciniorcs , dtinde  Me- 
dorum  monorchia  longe  eratopulenrior  :  ideo  Mt  dosprxcipue  Prophcta  commemorat .  vbi 
dick  malum  ab  ^Iquilone  ventHrum .  Medienim  erat  Septetrionalcs,  rcipe(ftu  Cha!dxx,licut  Per- 
liaeratOrientalis. 

P  X  E  C   A  T   I    0*. 

Daomnipotens  Deus,quariclo  non  Untiim  tcjiatus  es  nobis  tefore  Ecctcfix  nice  Re- 
demptoremjn  cuius  corpus  nos  cooptare  dimatus  es,jcdetiam  id  re  ipfa,  ofte<h{li  m  F/  - 
tiotuo  ~vmgemto:\t  patienterfcfdntm  certatniva  otnnia,^  affl.Bwncs^uibus  nuncpro- 
bas  fidem  noftram'.W  conftantermdiPemus  fub  cruce:  donee pcrfur.cli  omnibus  tcnta- 
iiombus,  tandem  potiamur tcterna gloria,  C?*  vbi  te experiamur In  folidim  Rcdcmpro- 
rzmjin  eodctu  Chrijlo  Domino  noftre,  Amen. 

4P    Sicuti  Babylon  vt  caderent  ,hocejl,fecit  vtcadercnt  ,fubdudiendumcjt 

Vv. 


CAP.LI.  lO.    CAL.    P  R  AELEC  TIONES 

timid,  interfe&i  lfraelis,fic  Babjloni  cadet  interfecti  totius  terra. 


q:: 


V  0  N  i  a  m  ad  verbum legitur, Etiam  Babylon  vt  caderet,occifi lfrael,  ctiamBabyloni ca- 
L^dcntinterfeciiterra:,quidam  omifl'a  lnlecundomembroparticuUt^vel  ncglt6a,ficacci- 
piunt ,  Queadmodum  interfe&i  lfrael  ceciderunt  propter  Babylonem,  ita  ex  Babylone  cadet. 
aliivertunt,PropcerBabyloncm.ScdfimpliciorciKerifusille,quernreddidj,nerripciuftarrihac 
fore  mercedem,quam  Deus  rependet  Babyloni ,  vt  in  tota  eius  terra  paitim  cadant ,  iicuti  ipfa 
occiderat  populum  lfrael. Neque enim  dubium  eft,quin  Prophets  confilium  fuerit,folatio  a» 
liq uq dolorem piorum  lenire.Mateiiaautemfolatiifuit.quod  Deusfuturus  effctvindcxtoC 
rnalorum.quaTBabyloniiiplisintulerant.Hacc  enim  eft  grauistetatio,cumputamusnos  a  Deo 
contemni,  &  hoftes  noftros  impune  graffari  pro fua libidine  contra  nos .  Propheta  ergo  tefta- 
tur.Deum  minime  pailuium.vt  tot  Lraelitx  perierint,  quia  tandem  rependet  Babyloniis  quod 
meriti  flint,  nempevt  viciffimpcreant  qui  alios  perdiderunt.  Nunc  facile  poreftcolligiquid 
velit  Propheta,  Queidmodum,inquit,Babylon  fecit,vt  caderentmulti  in  Ii~raele,ita  nunc  ca- 
dent  ipfi  Babyloni.nam h  vertere  Propter  ,  abfurdu eft .  fy/?ergo  Babyloni etiarn cadeutinterfecli 
Utius  ten*-  per  totam  terrain  intelligo  non  totum  orbcm ,  iicuti  alii  Inrcrpretes ,  led  Chaldaram 
duntaxat.  Paffim  ergo  in  Chaldxa  penbunt  qui  fuerunt  tarn  crudeles,  vt  vbiquecrfuderint  fan 
guiaem  innoxium  .  Etfi  autcm  in  genereilludverum  eft, Qui  effudcrit  fanguinem  huma- 
nurn,daturum effe  pcenas,ii:vcn  peculiariter  hie fermo  dirigituradEcdeiiam  .  Deus ergo  caj- 
desomncsvindicat,  quiaferrcnonpoteft,  vtvioletur  fua  imago,  quaminfculpfit  homimbus. 
Sedquiapaternam  curamhabet  fua: Ecclcfia: ,  idjsofpeciali modo  vltor  eft  crudelitatis ,  quam 
i.iferuntimpiindelibus.lnfumma,inttlligit Propheta, quanuis  Deusadtempuspaffus  fuerit 
i  lipiosfxuire  contra  Ecclefum/oretamen  opportunum  vindiccm  ,ita  vtpaffim  trucidentur 
qui  ita  fuerunt  crudeles  Carta  Uir-,riinccolligimus  minime  efledcfperandum,vbiDeustantum 
hcentix  impiis  permittit,vt  iugulent  miferos  &  innoxios,quia  idem  contigit  olim  populo  vete- 
ri.Erat  Ecclelia  Dvi,in  qua  excrcuerunt  Chaldqiiftam  carnificinam,de  qua  loquitur  lcremias. 
i*[rai9.6.  fllerunt  ergo  iugulati  rllii  Dei  tanquam  pecudes .  Si  hodie  idem  nobis contingat, non  eric 
"*'*  tamen  cur  propterea  defpondeamus  animos,  fed  expe&emus  tempus  vindi&e,  de  q uo  hie  dif- 
ferit  Propheta .  tunc  enim  experientia  monftrabit,  quampreciofa  fuerit  Deo  piorum  omnium 
vita.    Nunc  fequitur, 

50    Qui  euafiftis  e  gladiOjabitejiie  ftetis:  recordamini  e  longincjuo 
lehou^&Ieiafalcmafcendatincorveflrum. 

IterumPi'ophetaiubethdelesalacriterfugerceChald^a^ecTdicitj^iyw/if^/Vfj/wfnnrrf 
tladia  Significatcrgo  ulem  fore  ftragem,  qux  etiam  multosinuoluat  ex  populo  Dei ,  &  abfu- 
mat.Et  fcimus in  ilia  turba  plerofque  fuifTe dignos  tnfti  illo interitu.ftdnunc  Propheta  iermo- 
nem  conuertit  ad  eos,  qui  ieruati  f  uerant  lingulan  Dei  beneficio  .  lubct  ergo  ipfos  abire ,  ita  vt 
nufquamconfiitat,velngantpedcm.Diximusautemheftcrnaltdionequoilumfpcftctiilaex- 
hortatio,nempe  vt  cert  6  perfuafi  fintfideles,libeium  fibiforereditum  in  pat.riam,a  qua  tamen 
putabant  feperpctud Life exckilos. nam defperaucrant  prorfus  deliberatione,quanui*toties 
illispromilTafuiiret.Exhoitatioigiturhxccontinetpromilfionemr&interea  Propheta  admo- 
net,cu;n  Deus  temporalem  peenam  exegerit  de  elc&o  populo,  vindi&am  eius  fore  perpetuam 
contra  B  ibylonios.Deus  enim  non  rooddtemperat  rigorem  fuum  ergafideles,  vbi  ipfos  cafti- 
gac,fed  datiemper  fcelicem  exitum,vtomnesaffli&iones  fint  adiumetoin  falutcm,quemadmo 
R»to,8.i8  dumPaulusdocet.deniquepcenx,quasDeusfiIiisfuis  infligit,totidenrfuntmedicir.a:.  Semper 
enimconfuliteorum  faluti,ctiam  vbiira:  fua:  tigha  demonftrat.fed  alia  eft  ratioirrpiorum.O- 
mnes  enim  poena:  perpetua:  funt,etiam  quae  videntur  habere  propinqu urn  finem.quare?tcndut 
enirnadartemumexituim.  Hoc  fignificat Propheta, cum iubetpios  (]uirefiduifHerint-,atofugere 
e.vC/wW<«4,quemadmodum  vidimus  hefterna  leftione,  cum  diccbat,  Fugiteab  excandefcentia 
iras  Dei. Subeftigiturtacitacomparatio inter  pcenas,qurreprobis  vltimilminteritumarTeiut, 
&  temporalcs,quas  Deus  filiis  &  ele&is  fuis  innigit.  Iubet  ipfos  recordari  lehoua  e  hnginquo. quidl 
hoc  ad  terrpns  feptuaginta  annorum  referunt.fed  nimis  rsftnde,meo  iudicio.  Ego  itaque  non 
dubito,quin  Propheta  iubcat  ipfos  bene  fpcrare,  &  refpicerc  in  Deum ,  quanuis  ab  ipfo  long£ 
profligati  fuerint  .acii  prorfus  effetab  illis  alienatus  :&  ideoficrefoluipoteft  harcoratio, 
Quanuisprocul  a  Deo  abatis,  vos  tamen  oportet  eius  efie  memores.  Nam  exilium  illud, 
vt  alibi  diftum  fuit ,  fpecies  erat  reiedionis  .  Difpulfi  ergo  fuerant  in  longinquas  terras 
Ifraelits  ,  acfi  Deus  nunquam  ipfbs  reftituere  vellet.  Quum  igitur  tanta  effet  diftantia 
locorum  inter  Chaldaram  ,  &  inter  IudSam  ,  quid  aliud  poterat  venire  miferis  exulibus 
in  mentera,  nifi.  ita  Deum  ab  illis  effc  remotum,  vt  fruftra  ipfum  quasrerent  ,  vel  inuo- 

earent? 


I  N   I E  R  E  M  I  A  At.  i9t 

eirent  ?  Propheta  huic  difridentix  occurrit  ,  8c  ipforum  fiduciam  crigit  vt  nondcfinant  ad 
Djum  confugere > quanuis  tarn  longe  profligati  cflcnt  in  longinquas  terras .  Wmtrtstrgo  t- 
Hote  \ehoux'elonginqi*oAeinAc,lernfaltm  afiendat fuper  cor  vettntm,  hoc  eft,  quanuis  tot  obftacu- 
la  poilint  fidem  veftram  intcrrumpere>tamen  adiicite  animos  ad  Ierolol  ymam .  Conditio  illius 
populi  flagitabat>vt  hoe  modo  animarentur,quia,vt  di<3um  fuit,porcrant  centies  del  pel  arc,& 
iuobftupefcerein  fuis  malis.Ergo  vtacceffusillisad  Dcumpateat>teftatur  Propheta,quanuis 
iitlongeremotus,tamen  ipforum  adhuccuram  gerere,  &  pararum  effe  ad  opem  ferenciam,  v- 
biinuocatus  fuerit.  Eteademetiamrationeiubet  applicare  animos  ad  lertftlymam  ,vt  fcilicet 
Templum  Dei prsferant  toti  mundo,  cknufquamfintquieti,  donee ipfosDeusreftituerir,  & 
libertas  data  fuerit  eius  colendi.  Eft  autem  hie  locusdignus  obleruatu ,  quia  eius  vtiliras  hodie 
ad  nos  pertinet .  vbi  enim  diflipatio  Eccleiix  nobis  occurrit ,  putamus  a  Deo  nos  effe  dcreli- 
€tos:3c  iimul  colligimus ,  Iongointeruallo ipium  a  nobis  diftarc , vt  fruftra  quxratur  .  Qno- 
niam  ergo  vt  fumus  propenfi  ad  difridentiam,f61emus  ftatim  obdurefcere  in  malis noftris ,  ac- 
fieffemusnimiumaDeoremoti,&  ipfe  etiam  oculosfuosadmiferiasnoftrasnonconuerteret: 
accommodemus  hanc  dofirinam  in  vfum  noftrum,ncmpc  w  memore s  finks  lebbtt/th  lonpnquo, 
quum  fcilicet  videmurdemerfiefTe  in  extremasmiferias,quumDeusabfconditanobis  raciem 
fuam,  8c  procul  abell'e  videtur  :deniquc  quum  putamus  nos  efle  defertos ,  8c  res  etiam  hoc  o- 
ftendit:tamenpugnemuscumtalibusobftaculis,donccfuperior  litnoftra  fidcs,&  exerceamus 
nos  in  memoru  Dei,  quanuis  in  fpeciem  a  nobis  lit  alienatus ,  Deinde  etiam  difcamus  adiicere 
animos  noftros  ad  Ecclefia ,  nempe  vt  conditio  noftra  quamlibet  mifcra  fit,tamcn  magis  pla- 
ccat ,  quim  fcebcitas ,  quatn  imaginantur  fibiimpiiinmundo .  Vbi  ergo  videmus  impios  libi 
plaudcre  in  fuiscommodis ,  vbi  videmus  ipfos  etiam  delitiari,  acfi  Deusindulgcnrer  cum  ipfij 
ageret:  tamen  veniat  in  cor  nostrum  lerufalem,  hoc  eft,  potior  fit  nobis  Ecclefia;  conditio,q  ux  ta- 
mentriftiseftjckdeformisj&quampoircmusfugcre,  fifenfumnoftrumfequcremur.  Conditio 
ergo  Ecclefia;  fuper  cor  noftrum  afcendat,  hoc  eft ,  amplectamur  miferias  communes  piorum, 
&  nobis  iucundius  fit,effe  coniunctoscum  Hliis  Dei  in  omnibus  affliSionibus,  quam  inebriari 
profpera  fortuna  corum ,  qui tantum  fibi  plaudunt  in  mundo  ,  &  interca  a  Deo  maledi&i  funt. 
hie  eft  ergo  vfusdo&rinx.     Nuncfequitur, 

51  Pudefa&i fumus, quia  audiuimus  opprobrium;  operuitigno- 
miuia  facies  noftras ,  quia  venerunr.  extranei  in  fan&uaria  domus  Id- 
ho  us. 

Putant  di&ari  fidclibus  a  Propheta  ha*c  Verba.vt  fefe  cofirment  ad  reditum.fed  potius  exi- 
iftimo  hare  per anticipationem  effe di&a .  Qui putant  di&ari  formulam  Ifraelitis ,  vt  alacrius fe 
ad  reditum  accingant,  fubaudiunt  verbum,Dicite,Confufi  fumus ,  vel  pudefa&i,  quia  audiui- 
mus opprobrium,nempe  vt  hie  dolor  vulneret  animos  ndelium,quo  per  omnesdifricultates  ni- 
hilominuspcrgant  .Sedquemadmodumiam  dixi,  Propheta  hie  recitat  qua;  poterant  fideles 
fponte concipereinanimisfuis:&ita  per  mod umconceliionis loquitur,  quad diceret,Scio  in 
prompru  vobis  Foreiftas  voces,Nw  fumus  pudefac~ii,nos  fumus  obrun  probris,  crcintumeliis :  txtr*~ 
nei  in^refjifum  fantluarium'Der.cxim  Templum  lit  pollutum,cum  Vrbs  fiteuerfa,  quid  amplius 
nobis  iupereft?&  certc  videmus  hxc  omnia  fuifle  quafi  materiam  defperationis.Cum  ergo  fen- 
iuscarnisfuggereret  hdelibusquar  poterantiploru  animos deiicere,ideo  Propheta  occurrit,& 
referteorum  voces .  Dicit  ergo  quali  ipforum  perfona ,  Nos  fumus  confuf \quia  audiuimus  oppro- 
brium, hoc  eft,  quia  vcxati  fumus  hoftium  noftrorum  probris .  nequc  emm  dubium  eft ,  quin 
Chaldxi multas  conrumelias  euomuerint  contra miferum  ilium  populum.Nam  8c  fuperbia,& 
crudelitas  illorum  talis  erat,vt  inlultarent  Iudaris  >pra;fertim  ciim  prorfus diucrfa  efTet  rcligio. 
Cum  ergo  toties  verbcratxeflentmultis  probris  aures  populi,ideo  recitat  Propheta  cos  ali- 
quid  habere  caufsc  feeundum  carnem,cur  vixfperareaudeant  redirum.  Ecdem  fenfu  adiungit, 
l*nominia  ccoperuit facies  nostras ,  quia  venerunt  euranei  in  fanSiunria  \eboux  .  nam  hxc  vnica  erat 
gloria  ele&i  populi,habere  Templum ,  vbi  Deum  non  fruftra  inuocarent .  Erat  enim  ilia  pro- 
miflioinftarinxftimabilisthefauri,  Ego  in  medio  veftil  habito.hxc  requiesmea,  luc  habita-  Pfl&jtfli$ 
bo.CumergoDeusfedemillam,acdoiniciIiumdignatus  fuiffet  fibi  elieere  in  mundo,  hxc,  ** 
qucmadmodum  iam  dixi,prxcipua  fuit  dignitas  eltfti  populi  .Cum  vero  Templum  fuit  euer- 
fum.quid  amplius  reftabatJperinde  eratacfi  religio  prorlus  efTet  collapfa:  deinde  aeti  Deus,il- 
lis  relidis ,  alio  migraffet :  denique  omnis  fpes  diuini  aiixihi ,  &  falutis  fuiffet  ilbs  abla- 
ta .  Nunc  ergo  tcnemus  cur  Propheta  ex  communt  populi  fenfu  ita  loqtiatur  ,  nempe  0- 
pertos  ejfeizrioinini*  ,  qi4oniamve»erait  extranei  in  Dei  faniiuaria  ,  hoc  eft,  polluta  erat  ilia  fe- 
des,quamDeuslibiclegerat.San&uarianominat  pluralinumero,quoniam  Templum  habuit 
tres  partes,  ficuti  Tabcrnaeulum .  fuit  enim  vcftibulum,vei  atfium,vbi  immolabant  viftimasl 

Vv.    ii. 


cAp     u.  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

fuit  deinde  San&um,&  fuit  San&um  Sa&orum,quod  erat  adycum  interius .  Hoc  igitur  rcfpe- 
Su  diQilfan&tima  domus  Deiftiiffepojfejfa ab  extraneis .  Erat  cnim  ilia  foeda  8c  pudenda  pollutio, 
cumextraneiTemplumDcitenerec,nequeenimadmittebaturvulgusipfum:&quanuisomncs 
effent  facer  Dei populus,lolis  tame  Sacerdotibuslieuit  Templum  ingredi.  Fuit  igitur  hau-  hov 
renda  Templi  profanatio,cum  hoftes  violenter  &  ignominia:  caufa  iTluc  ingrefli  effent. led  per 
ingreffum,ruinam  etiamfignificatPrcpheta.Cum  ergo  violatumeffet Templum  Dei,quidpo 
pulorefidutimfuit,nifivtdcfperaret5  Ha:c  eft  gloria  veftra  coram  omnibus  populis,dicebat 
Vt»  4.6.7-  |yi0fcS_qU,s enim  populus  tam  nobilis.qua:  gens  tarn  inclyta.,  vt  habcat  deos ita  appropinquan- 
*''  tes  fibi<£um  ergo  Deus  familiariter  habitare  deftitit  apud  luda:os,concidit  tota  eorum  digni- 

tas,&  obrutifuerunt  ignominia .  Poftquam  autem  has querimomas  Propheta retulit .  Subii- 
citmoxhanc  confolationem: 

52,  Propterea  ecce  dies  veniunt/licitlehouah,  &vifitabofuperfcul 
ptilia  eius:&  in  tota  terra  eius  clarnabit  vuIneratus,Vf/,oc:c//^^oc  nomen 
V?n  ,  iamfepius  Vidimus . 

Confilium  Prophets  eft,  vt  adrrionui,erigere  piorum  animos,  ne  tentationi  fuccumbant, 
cumvideretfe  effe  puJefaftos,&quafimidatos  omnibus  ornamentis. Dicit  igitur  w>wwwf^e 
tempus,qmT>ens^irid>(ixm  (innxt  de  idolis  Bttbyknicit.  Hocautemmodoafferit  libi  Deus  poten- 
tiaro,qus  tune  fere  eujnuerat.namTemplo  euerfo,  quodammodo  vihfunt  Babylonii  trium- 
phum  de  ipfo  agere.  deui&a  enim  erat  Dei  potentia  in  Templo  .  Ergo  ■,  cjuomam  eius  r uina.vt 
diximas,v  lfafuit  Dei  potentum  extinguere:  Propheta  remediu  adhibet,&  dicit,  quanuis  Tem- 
plum fit euerfum,ftaretamenDeu  integrum,  &  incolumem  manereeiuspotetiam .  Sedmterea 
iubet  fidelespatienterexpe&are.  animos  enim  rpforum  ad  fpemreiabfconditasreuocat.  Nunc 
videmusquomodo  hsc  inter  fe  eoha:reant,&  cur  Propheta  vtatur  etiam  particula  \ih,  Tropte- 
re.t-.ecce  dies  w»twf,inquit,hoc  eft,quanuis  litis  pudefa&i,Deustamen  vobis  reftituet  matcriam 
gloriandi,&  vtrurfushilariter  canatiseiuslaudes.Sed  dicit  diesyenturos,quib us  verbis  admo- 
nct,fouedam  effe  fpem  promiffionum  jdonec  impleat  Deus  opus  fuum:&  ita  corrigitur  nimiuS 
fefuor,quo  abripimur  innoftrisaffli&ionibu$,namvellemusftatim  Deumaduolare.  Prophe- 
ta igicur  hie  fideleshortJtur,vt  animos  fuftineantvfque  ad  tempus, quod  Deo  placuerit:&  ita 
reiicit  eos ad  prouidcntiam  Dei,  ne  fcilicet plus  squo  fibi  fumant,  fi  velint lpfum  agere quem- 
admoduro  fe't lpforum animus.  Venienttryp dies, cjuibusvi/ttaboftperfailptilu  Babylonis,cr  ge- 
tnety'vel cUmabit. nam  piM  fignificat  clamare-'alii  vertunt,  Gemet  vulneratus:&  ideo  vulneratum 
hie  vert unt,quiaablurdaeffetlocutio,eorumopinione,fi  clamarent,vel  gemerentoccifi.Sed 
Propheta  intclligit  magnum  fore  clamorem  in  ilia  carde,hoc  cft,cum  iugulabuntur  Babylonii, 
magnus  erit  vbique eiulatus.    Sequitur, 

53  Si  afcenderit  Babylon  in  cxlos,  &  fi  municrit  excelfumfortitu- 
6\ms(\ix^clmmicntfortitudinemfmmtnexcdfo/^uodmihiman 

nient  vaflatores  ei,dicit  khouah. 

Iterum  Propheta  docet,quanuis  inexpugnabilis  fit  Babylon,  non  effe  tameft  metuendum, 
quin  Deus  futurus  fit  eius  iudex;quia  minime  acquum  eft  potentia  eius  mctiii  noftro  ienlu.Et 
nihil  magisimpeditnos,velmoratur,ncampleftamur  Dei  promiflioneSjquam  vbi  reputamus 
quid naturaliter  fieri poffit,quid  fit  probabile .  Vbi  ergoita  confulimus  fenfus  noftros ,  ex- 
cludimus  Dei  potentiam,qus  fuperior  eft  omnibus  mediis.  Ergo  Prophetahic  dicit ,  quanuis 
Babylon confcendatfuprac«los,&  in  excelfo muniat  fibifomtudinem,v«y«Vwf  tamend  mva- 
flxtoresei  hie  fubefttacitaantithefis  inter  Deum,&  homines,  nam  fi  inter  homines  ipios  fit  cer 
tamen,mutuo  inter  fe  confligunt.Sed  alia  eft  Dei  ratio. poteft  enim  e  cxlo  fulminare,&  ita  pro 
fternerealtiffimosquofque  motes.  Nunc  ergo  tcmemus  Prophets  confilium  vbi  dicit,  ventu- 
ros  ejfe  ■vxHatores  a  Deo,  qui  Babylonemperd*nt,quanuis  confiendxtfupra  mbes.    Sequitur, 

54  Vox  clamoris  e  Baby  lone ,  &  confrac~tio  magna  e  terra  Chalda:- 
orum. 

Quodammodo  infultat  Ieremias  Babyloniis ,  vt  fideles  reie&is  omnibus  obftaculis  ,vel  fupe- 
ratis,ccrto  ftatuantj  quod  Propheta  deintericu  Babylonis  prsdixerat  ratum  fore.  Adducit  i°i- 


tur 


I  N  I  E  R  E  M  I  A  M.  ^ 

tur  ipibs  in  rem  pr£cfentem,cum  dkitfore  toces  cUmofas  i  Babyltme,  or  h  ten  a  Ckildxorumfore  con 
jracti»nem,v  dcotriiionem  magnam.Qngnqiiapodcmushlclawapte  vcrtcrcfragorim,vtre- 
fpondeat  luperiori  membro:dixcrat, /  ex  cLmorts  e  Bai'ylone,i.im  dicKxfragor  e  term  Cbtttd.tonm. 
Fiagorem  autem appellant  fonitum  ilium  qui editur  ex  magna  concuiiione,quemadmodum  li 
corrueretaliquamcles.nonficrcthoc  line  magno  fonicu.  hoc  ergo  proprie  intelligit  Piophc- 
ta.Diximus  autem  cur  his  verbis  vtatur,nempe  vt  rideksproponat  fibi  rem  pra:fentem;quA'  ta- 
mcnprorfuseracincredibilis.    Sequitur, 

55  Quia  perdes  lehouah  Biby\oncm,hoceft,perdct,dut  -vaftabit  proprie \ 
eft  ™?  "',&  perdet,w<w  aluid  eft  verbum^ex  ea  vocem  magn  am,  vc/  viagmficam, 
&  nueruntflu&useorum  tanquam  aqua:  magna* ,  editus  eft  ionitus 
vocis  eorum. 

ubiiciturniic  ratio  illiusfragoris,nepe  quia  Deus  ftatuit  Babylone  vaftare,&  redigerein 
nihilum.itcr um  hdelcs  reuocat  leremias  ad  confiderandam  Dei  potentiam.  Dicit  igitur  hoc  o- 
pusnonforehumanum,quoniam  illic  Dcusexeretimmenlamluam  fortitudinem,qua:  non  po 
teftcomprzhcndicaptunoftro.Dei  ergo  nomenhlcopponit  omnibus  creaun  is,  qualidiccret 
quod fuperatomncshominficonatus.fore  tamen  fcicileipti  Deo.  ReprzlcntatvcrohlcDeum 
tanquam  oculisA  dicit  Babylonem  perituram.fcd  Dcum  efle  qui  cam  vaftet.Statuit  igitur  hlc 
Deum,quafi  iam  armatus  eflct  ad  excidendam  Babylonem.  Etperdet  ex  en  vocem  mjgpificamJiQC 
eft immodicam gloriatione.Qnpd  lequitur  aliter  exponunt  multi,quam  mihi  placeat .  dicunt 
enim  fonuiffe  flu&usapud  Babylonios,quo  tepore  vrbserat  populofa.nam  vbi  eft  magna  fie- 
quentiahominum,illicctum  auditurmagnusitrepitus.  Solitude,  autem  &  vaftitasactFert  lilen- 
tium.Sic  ergo  refoluunt  Prophets  verba.quauisrefonet  nunc  fluctus,ideft,c!amores  in  Baby- 
lone  tanquam  aqua;  magnx,&  lonitus  vociseorum  edatur:  Deus  tamen  perdet  voce  magnam, 
ideft,magnihcam.nec  vero  mihidubiumeft,quin  Propheta  per  Vocem  magnam  intelligat  ma 
gniloquasillasiadantias^uibusfeefferreiblebantBabyloniiinrebusprorpcris.Cumergoflo 
reretillamonarchia,quaii  elublimiloquipoterant.  bilentiumergoex  metu  &  pudoreindicit 
Propheta,vbi  compefcet  Deus  illamniagniloquentia.Sed  quod  lequitur  aliter  accipio.potius 
enim  refero  ad  M.-dos  8c  Pei  fast&ita  eft  relatiuum  line  antecedente,licuti  hxc  forma  loquen- 
difatis  trita  eft  Hebrxis.Modum  ergo  exprimit,quoDeiisperdet,velabolcbit,rnagniIcqi!asia 
fiantias  Babylonis,nempe  quia  refonabunt  RucJus  fom?i,nempe  Perfarum ,  tanquam  aqux magn^i 
hoc  eft  erumpent  Perfa?,&  Medi  tanquam  impetuofi  fiudus-.ita  net  vt  quielcat  Babylonii  quafi 
redaftiin  folitudinem.Cum  pacati  eflent,&  nemo  hoftis  illis  effet  moleftus,  tunc  poterant  ple- 
nisbuccisfuperbiamfuameuomere.magniricusergofuitfermoBabylonisquantifper  floruit: 
fed  vbilubitoirrupithoftium  impetus,tunc  Babylon  obticuit,  vel  cbmutuitprx  illohcrribili 
fonitu.  Videmus  ergo  cur  Perfas  &  Mcdos  comparet  vndis  violetis,qux  frangent  &  abokbunr. 
ilium  fonitum,quiauditusfueratinBabylone.    Sequitur, 

56  Quia  venitfuper  eam,fuper  Babylonem  vaftator:  Scdeprehen- 
fus  eft  fortis  eiuSjdeprahenftfunt^elcdpti  fortes ei^SjConkidius  ell  arcus  eo- 
rum.-quia  Deus  retributionum  lehouah  reddendo  redder. 

Connrmat  proximam  fententiam  .  quia  enim  resde  quadifierit  ,creditu  erat  erat  difhei-* 
lis,ideo  Deum  propoiuit,&  oftendit  ipfum  efle authorem  eius  belli.  Nunc  continuat  fuum  fer 
monem,qubd(ci\icetvenientcontraBabylotiemvafiatores. Deo tribucrat quod  nunc  transfertad 
Medos  8c  Perfas. Dixerat,n'in'  mitf  :nunc  dicit,venit  "nv<o:quifnam  eft  illeJnon  Deus,  fed  Cyrus 
vna  cum  exercitu  illo  duplici  Periarum  8c  Medorum,imd  cum  ingentibus  copiis,q Lias  contccc 
rat  ex  multis  gen  tibus.Qupd  autem  nomenvnum  commune  eft  Deo,&  Per  lis, hoc  lit  rc!pc£tu 
minifterii.  Proprie  loquedo  Deus  vaftator  fuit  Babylonis,fed  quia  ad  hanc  expeditioncm  vfus 
efthominum  opera,  &adhibuit  Perfas&  Medostanquammimftros,  &exccurorcsfui  iudicii: 
ideo  transfertur  nomen  illud,quod proprie  in  Deum  competit,ad  ipfos  miniftros,q;:ibus  vfus 
eft.Eademetiam  eft  ratio  vbidebeneficiiseiusagitur.DiaturexcitaiTcferuatoiespcpulofuo:  |w'""-3-M> 
tamen  ipie  vnus  eft  feruator,nec  poreftquifquammortalium  fibi titulum  ilium  fumcrcabfque    '  *£I3-*° 
facrileeio.Eripitur  enim  Deo  peculiaris  lua  gloria,fi  falus  quserit  ur  in  brachio  Hominu  ,qucm-  -  .» 
admodu  vidimus  cap. 17. Sedciim  DeuslitvniL-usauthorfalutis,hoctam5noobftatquoniinus  l«.m.i-t 
vtaturhommum  opera. Sic  ctiamconuertitcorda, ill uminatmentes  per  miniftros  Euarigelii-.i- 
taetiamliberatabxternamorte.Certefl  quislibiarrogetquxChriftuSminJftiisEuangeliifni 
di«naturconcedere,illeefitminime  ferendus,fcd  qucmadmodum iam dixi,tentnd.i  eft  ifta 


cAp     Li  IO.   C  A  L.   PRAELECT  ION  ES 

r4tio,qu6dfcilicet  Deus  quanuis propria fuavirtuteagat,neque aliunde  quicquam  muuimir, 
neque  etiam  vlla  re  indigear.  tamen  compstcre aliquo  modo quod  ci  proprium  eft  in  lplos  ho- 
mines.faltem  per  modum  concclhonis.  Sic  ergo  nunc  communiter  Propheta  Deum  noniinac 
vaftatore,poftea  eade  voceetia iniignit  iplos  Perfas &  Mcdos. Addiz  deprebenjos  i-JJe  frtes  V>aby- 
/»»/>,quemadmodum  ante  vidimus  lie  fuiffe  captam  vrbem.vr  nemo  potueru  rei.fterc.  Lmad- 
dit  confi'aCium  effe  arewn  tpforimt .  eft  fynecdochica  locutio.nam  fub  ai  cu  eoriiple&itur  ctuma- 
ijas  quafiibet  lpecies  armorum.Sed  quoniam  procul  laculabantur ,  &  poterant  hoftes  a  muris 
arcere  teloru.  la&u'-ideo  Proph.dicit  nullii  amplius  vfum  fore  arcus ,  quia  icilicct  hoftcsin  me- 
dia vrbe  ieie oftendant  antequam  cuftodes  eos  conlpexerint,qucniadaiodumlcimus  reipla 
fuUrecomplctum.Tenemusergonunc>curarcum  Propheta  potiusnoininttquam  velgladios, 
vel  alia  CTenera  armorum.Sequitur  rsitio,quod  Iebomhjit  Deus  retributionum,  cr  teddendo  redd-it, 
hoc  eft,redditurus  fit.  Hoc  loco  Propheta conhrmat cotam  luperiorem  doclt  mam  ,8c  argume- 
tatur  ab  ipi'a  Dei  natura,  8c  ofricio .  Quoniam  ergo  intcritus  Babylonis  vix  poteiat  concipi a 
fidelibus ,  hie  Propheta  non  quxrit  qualis  in  ie  lit  Deus:  fed  pronuntiat  Dcqni  ell'..-  Drum  re- 
tributionum:qualidiceret,D'.'0 proprium  cffe.nccpoffeabeius natura itparari,vt  lit  Deusre- 
tributionunr.dioqui nullum  eft  eius  iudicium,nullaiuftith.Si  enim  itr.punelucctdeicc  rcpro- 
biSjfietiaboniopprimcrenturabfquevlloauxiliOjnonne  Deus  effctfiuiilibtruuco  vel  H-incK- 
to  ?  quorfum  enim  cius  virtus,  nifi  vt  fuam  iuftitiam  cxerceati  atqui  Deus  non  eft  line  lua  vir- 
tute. Nunc erp-ovidemusquam  tfricax  tit  iftaeonhrmatio,qua  Propheta  fcrmontmfuumclau 
dit :  quia  perinde  eft acfi  diceret  non effe  dubitandum  vllo  modo  de  Baby Ionis  jntentu ,  quia 
Deus  tit  retribudonum  Deus.  AutnulluseftDeus,inquit,autperdeturBaLy!or.. quaie?  lieft 
Deus,eft  Deus  retributionum:Li  Deus  eft  retributionum,ergo  reddendo  reddet.  nunt,laus  no 
turn  eftequam  fcelerata  lit  Babylon ,  &  quam  variis  modis  prouocaueritiram  Dei .  Ergo  fieri 
non  poteft,vt  impune  euadat  eius  manum,quando  tot  modis  libi  exitium  acccr  liuit. 

Precatio. 

Da  omnipotent  Dcus,q;iando  hodie  abfeondis  a  nobis faciemtuam ,  ne  mfera  difji- 
patio  cua  cermtur ,  tctmen  obruatfdem  noftram ,  vel  obfeuret  fenfum  tua  bomtatis  (? 
gratia :  fedinhstanidcnfistencbristamendluceat  nobis  [em per  tua  virtus,  qua  rios 
attollatfupra  mundi'MyVt fortiter  mditemus  vfqueadfnem.nec  dubitetnus  te fore  tan- 
dem vindiccm  Hicdejia  tua->qua  nunc  videtur  opprefa^donecfuatnur  plena  nofirafce- 
hcitate  in  calo,pcr  Cbriftum  Dormnum  nojlmn  Amen. 

57  Etinebnabo  Principes  eius,  &fapientes  eius,  &:  duces  eius,  &: 
prafectos  eius,&  fortes  eius:  &  dormient  iomnum  perpctuum,6c 
non  expergefient,dicit  Rex,cuius  nomen  eft  lehouah  excrcituum. 

PRosEQ^y  i  t  vr  Ieremias  eandemfententiam.Herl  dixit  ventures  cfle  vaftatores,qui  Ba- 
bylontmperdercnf.nunciimilitudinehocconfirmat .  Deusauumipleloquitur:dicir,I&e- 
briabo  tain  Vrinufe.',.ic duces, qidwwi'ites  &•  ornries  Cwjilittrios.V  idetur  hoc  verboalludcrcadco- 
UaaUL  5 .1.  ujuium  jllud  vltur.um, deque narrat  Daniel>&  profain  etiam  Scriptoies  fublcribtint.  Qnum 
enimcelebreeffttcpuluniapudBabYlonios)vrbs,illanoftecaptafuir)r'cntainuniinduftna  & 
virtuteCyri  ,fedeuamproditioneeorum  quideiciuerant  a  Ballazaie.  Cum  ergodeprehenfi 
fuerint  in  dlo  conuiuio,  8c  Rex  ea  node  f  uerit  iugulatus  cum  luis  Satrapis,viduur  Deus  to  re- 
fpicere,eumdenuntiat,vbiipfosinebriaucrit,obrutum  iriibmnopeipctuo  .  Mors  enim  ftatim 
commeffatione  lllam  lequuta  eft:  protraxerant  conuiuium  ad  medium  noftem ,  &  cum  adhuc 
federentin  menia,repente  tumultus  exortus  eft  in  vrbe,&  Rexaudiuk  ie  effe  in  manu  hoftium. 
Quoniam  ergo  continua  fuit  feries  epuli  8c  mortis,  concinna  eft  allulio  apud  Prophetam,cum 
Dcusminaturfomnum  perpetuum  Babyloniis,vbnplospotauerit.  Cxteiiim,hlc  comemorat 
tarn pntfecHos,&- duces, quam  coti/rliarios,z? omnes fapientes.  Scimus eni inflatos  fuiffe Babylonios 
duplici  ilia  tiducia,qu6d  putaret  fe  eximia  pcrlpicacia  effe  prxditos'.deinde  inftru&osetiam  bel 
lica  virtute.Hxc  ratio  clt  cur  Propheta pluribus  verbis  ex primat,D/r(fjo;/f?;«i>iji'y«»/>,cir /;>-<«- 
/f^oj^tcunquepolleantmagnoacumine^&prudetia.tameotrw/wwwVi^frpf.'/fo^woaiHequae 
meiafualurgat.Notaduveio eft, multis ante annis,  Ieremia ita fuiffe  vatianaiiideBa1  y lone. 
Ethinc  coligimustam  eius  mente,quam  lingua  fuiffe  gubernata  a  Spintu  Dei.quiur.o  poterat 
<;oiiccre  quod  futurii  erat  poft  annos  8o.atqui  tantu  interceflit  teponsinter  vaticinii  tepus,&  i- 

pfum 


IN    IEREMIAM.  JP4 

pfu  euentu,vt  pauld  port  vidcbimus.Cxrerum  hlc  Proph.vcitur  forma loquedi,qua* frequen- 
ter occurnt  in Scripcura, nempe focordiam fpecie effc  ebrietatis, qua  Dcus ipie arcano luo iu- 
dicio  homines  dementat.Notandum  igitur  elt,quicquid  eft  in  mundo  prudcntix,&  iolertia?,ita 
ctle  donum  Dei  vt  quotas  vilum  fiicrit,ca*cut)ant  iapicntiitimi  quique>&  tanqua  cbni  aut  aber 
rent,aut  Iabantur:led  tenendum  eft  quod  urn  dixi ,  Propheta  alludere  ad  ipfam  hiftoriam,quia 
continuusfuittranlitusa  conuiuioadmonem.    Iamiequitur, 

58  Sic dicit  lehouahexercituurrijMurus Baby lonislatitudinisj/xKf/r, 
/dr/^,diliipandoclifiipabicur,&  porta:  eiusexceJikignecomburentui., 
&c  laborabunt  populi  ad  mhilurn,&  Gentes  in  igne,&  fatigabunt  ur. 

Rurfusinducic  Propheta  Deumloquentem  ,  quo  do&rina  plus  reuerentix  obtineatapud 
Iudxos,&  hac etiam  ratione  adicriplitnupei-  elogium,  cum  c\'KcvQxUqhi}{jgcin,cuius  mmtnesl 
lehMabexercittinm.'Dixinms  autem alibi  quid  vakateiulmcdilocutiones,nempevtluperentho 
mines  quicquidin  mundo cernitur,vbimcntio  fitpotcntixDei,nce£mtentciit  comprcliGnde- 
dereiuo modulo. Ergo  nunc Propheraitcru  repetitwcrafflPf*,  viludxiexcipiantqua  dtcctre- 
ueretia  hanc  do&rina.Ha*c  aute  fumma  eft  fermonis, trmrus  l&abyloxis  quandibttfit  denftu  ,tan:en 
dijlipttndo  </;j7'/"<W'«>-.diximusautelatitudinemurifuiflead  jo.pcdes,&  quide  pixlongos.  quan- 
quam  Herodotus  pro  pcdibus  cubitosponit,vt  tunc  dixi.talis  quidem  fuit  latitudo,  vt  quadri- 
ga: etiam  fi inter  fe occurrerent,tamen  habei et  medium adhuc lpatium.  H:nc  igitur  apparct  tan 
tamfuiffedenlitate^vtlecurecoternpferintBabyloniiquicquida  Proph. fuit  prxdictum. nulla: 
enim  machinx  muros  illostam  cralTos  vnquam  labefac"talTent,prxfertim  quia  compofiti  e'rant 
exlatcrc,&  bituminecopa&i.Cum  ergo prxterdefitatem  materia  ipfa  tarn  fiimaefict,fuit  hoe 
vaticiniumincredibile.ncnperuenit  quide  ad  Babylonios.fedipfi  Iudxiinftar  fabulxcfTe  du- 
xer unt  quod  audierant  ex  ore  Propheta*. Deus tamen  non  fruftra  latitudincm  hanc  exprd'iit,  vt 
ftatuerentfidelesnonpoffeei  obllftere  muros  Babylonis  quamlibec  dTentriimi&  materia,*: 
ipUa;vmiicudine.?,iH?wcrgorf/^MW«^^ 

dutusdicitfuiile  apneas  ciimnai  rat  fuiffeiublatas  a  Dario.intelligit  quide  valuasipias/ed  Pro- 
pheta comprehendit  tarn portarum formam,quam  valuasxneas .  dicit igitur,  ConjMnenlurigKt. 
PoteranrndereBabyIoniiminasleremix,quiaxsipftim nan poteratignecofunu, etiam  ft  hoc 
pferrriiffum  fuiirethoftibus,igne  fupponerc.nequeenim  tamcitopcterat  e^liqueiieri.  fed  Pro- 
pheta licuti  mandato  Dei  hoc  prxdixerat,itatademiidem  fecit  vaticiniiiui,cum  eilct  mortuus: 
quia  euertu  coprobatum  fuit,hoc  proftcium  a  Deo  fuiflc .  valuis enim  fublatis,pcH£ ipfa:  di- 
rutx  funt,&  rieri  poteft  vtigne  fuppofuerit  Darius,quo  citiuscorruperet  tarn  portas ,  &  turres 
qax  ftluffima'  erat,quam  muros iplos.Poftcaadiiigit,Z.iW4&«»f  ptftdifmHr*£g:  Gcniesinigr.e, 
Crf<ttig.ibu?itur-ha,exij)onuntvu\vp  hunclocu,acfidicevet  Propheta,  Vbiflagraiecceperiiumu 
ri  Babylonis,&  cop.iumiincendio  porta* ,  nullum  fore  remedium.etiamfi  magnopereiatagant 
ipii  Bibylonii,&  fe  fatigent in  igne  extinguendo .  atqui  expofitio ilia  videtui' mihi  coa&a.  Ego 
ij,icurverbafuturitemporisaccipioloco  temporisprxteriti.  Quonia  autem  muri  Babylonis 
ni)nal.fqiieimir.erfolaboreextrudifucrar.t,ci:  condu&afueratimmenfa  hominumturba,vt 
al:i^^".rrer:b:tumen,aliiterramaggereret,aliiconfieerentlateres:idco  Propheta  hoc  locoii- 
gnilicattotum  hunc  labore  fore  fuperuacuum , nempe  quia  impenius  fuit  in  ignedioccft,quic- 
quid  opera:  contulerant  quifuerant  aut  mcrcede  codufti,aut  coa&i  imperio,  ad  muros  cxtruen 
dps,laboraffe  in  igne,hoc  eft,laboraffe  vt  tandem  opus  ipiorum  confumeretur  incendio.  Vide- 
tur  mihi  hie  efle  genuinus  Propheta* fenfus. dicit  \g\tur populos  UbornJJem  VMiimyvc\  in  nihilum . 
quarcj/.i&e)  abimt  enim  in  /gw. Secundum  membrum  eft  expofitio  pnoris,meo  iudicio.  Nunc 
lequitur, 

59  Sermoquem  prscepit  Ieremias  Propheta  Seraia:fihoMenar,fi- 
\ii  Mahcfia:,cum  profedtus  eft  pro  Zedechia,vd  d  Zedccbid}rege  Iehudah. 
Babylonem,anno quarto  regni ipfius;Seraiah autem  pnnccpsquietis. 

lniignis  eft  obfignatio  totiusdoftrine^quaha&cnus  vidimus  deexcidioBabylonis.Proph. 
enim  nontantumlocutuseft,&promulgauitquoddiSa6eratSpiritus  Dci,led  etiam  rtdegit  in 
libn.iTt,neque  hoc  fecundo  cotentus,tradidit  librum  Seraix,cum  profe6his  eft  Bal  ylone  man- 
djto  Zcdechix  Regis,  vtillic  volunienlegcret,proiiceret  in  Euphratem,&  fele  contimiarctin 
fpecorum  omnium,  qux  diuinitusprxdifta  fuerant.  primo  dicxife  prxcepiffi  Serai*  quid  ejjetf.t- 
c7/<>v»,nempe  vt  volumen  legeret,  8c  proiiceret  in  Euphratem, vt poftea  videbimus:  fed  tempus 
quoqucdelignat,&  iimulnotat  quale  fueritingeoiumSeraix,nemiremur  quod  Regis  legato 

Yv.    iiii. 


CAP  Li.  I'O.    CAL.    PR AE LECTIO  NES 

Prophetaaulus  fuerit  quafi  pro  imperio  madare^uodrllealioquirefpucrepotcrat.  Quantum 

ad  cciupus  atcinetjfuitannusquartus  regni  Zedechi2:fepttm  poltea  anr.is  vrbscapta  fuit  tiim 

obfeffa  effet  anno  nono,vndecimo  capta  fuit. ergo leptcni  annis  ante  vrbis  excidium  &  ruinam 

miffus  tuit  Strata  a  R'jgeBabyloiiem  .  Minimedubiutftquinlegaiio  luicepta  fuerit  hoc  fine, 

v t  placaret  Rejjem<Babylonis ,  qui  offenius  fuerat  leuitatc  &  perhdia  Zedechia:  regis :  legatus 

cr-'O  miffus  fuit  qui  deprecaretiu.nam  quod  ludaritradunt  Zcdechiamproftctumfuiffe  Baby 

•lone  ,  prorfusaWurdum  eft,&  icimus Seder  olam,  vndeiunipicrunt,  rtfertiidTe  multisfabulis 

&nu  'is:&  hoc  non  taauffetiaciaHiftoria,  quia  res eratmagmmomenthdeinde  particularm 

nihil  t.ilcexprimit.Sed  poteft  exponi,quod  proZedechia,vcl  a  Zedcchia.vel  locoZedechie.  mil 

iiis  fujrit  legatus. contentiergolimushacl«niplici&genLiinae\pohtione,Setaiamfuiffe!ega- 

turn  RctMS,quitolleret  offenlasaBab.yIoniisconctptas.Hecauttmy^i«»j//i;>9«rfrfo<t»»eZt</f- 

chix.l.un  cum  nominat  Seraiam  Ttindpem  quietis ,  non  dubito  quia  hoc  ad  nianluetudincm  tins 

rijferri  debcat,&  miror  in  retam  perfpicua  lnterpretes  anxie  iudarc  -.alius  vertit ,  nempe  Chal- 

dxus.Pi incipem  oblationum,  quafi  prafuerit  nuinerib us  qux  offu  ebantai  Regi:  alii  diuinant 

ftuffehominemfacetum.quiRcgeminmctuoblcftaret.aliivcio  Pi  incipem  quietisputant  vo- 

cari,quiacoiVtinuerit  vrbemin  ftatutranquillo:fcdilla  omnia  luntvioleta  .  Mihiigaur  nona- 

liud  poteft  nrobari.quam  hunc  principem  fuiffe  quietum.  non  igitur  re  Jerri debet  ad cfricium 

hoc  nomenQjictis.fedgenitiuusaccipitur  loco  epithcti,  quod  fuerit pnncepsille  tranquillus, 

lvoceft,inicniop'acido.Etnonabsreaddita  fuii hxccommendatio-.quia  icimus qi> an.  raftuo- 

ferelpuatProccrestiquidmaiaturaferuisDei.poteiatcxcipere  SeraiahfemittiBal  ylonem 

non  ab horhlrie  priaato  &  gregario,fed ab iplo  Rcgc:poteratergo lupcrbe obiurgarc  Prophe- 

tam,qi!od  nimisliccntiar  iibiaceiperet  ,Quifnamtu  cs'iqi.bdaudes  mihiprxapere,cum  fufti- 

iicampeffonam  Regis,&eius  nomine  venturus  Inn  ad  RegemBabylonis?  dcindetu  hie  omnia 

pertmbas  cum  iubes me  legere hoc  volumen  -.quid  li apud  me  deprehenfum  fuerit  2  quid  fi  ali- 

qui'i'ufpicatifaenn't  me  tale aliquidr"erreBabylonem:egopriinUmferrem  mortem  meam  in  li- 

nu-.demde  elTem  perridus Regi  meo:nam  hoc  inodo  totalegatio  effet plufquam  odioia.Cum  er 

go  Seraiah  pullet  h±e  omnia  colligere  ad rcpudiandum  rr,.andatum,quoddabat  Ieremias ,  ideo 

cxprimitur  eius  manl'uctudo,  quod  lcilieet  fuerit  homo  placidus ,  &  qui  non  dctreclaret  talcm 

prouinciam.qui  elTet  denique  paratus  ad  prieftandum  Deo,-&  feruo  eius  obfequium.In  lumma, 

laudacur  hie  docilitasScraia», quod  tanta facilitate admiferit  Prophetam,qubdpaffus  fuerit  ab 

eO  tibi  prxcipi'.deindequbd  etiam  non  dubitaucrit  exequi  quod  mandabat,  cum  tamen  effet  id 

capitalev>rxiertim  ciim  effet  valdeaduerfum  legationi,  vbi  Rex  B-ibylonisrccocilianduserat. 

E:  certe  hocexempla  obienutu  dignum  eft,quod  Scraiah  ncque periculo  fuit  abfterritus,quin 

cito  Prophets:  mand;itopareret,nequeetiam  ieipfum,vel iniunctum  fibi  munus relpe.\it,vt  pro 

commurii  more Piocerum,Korioris  fuiprxtextureiiceret  PrGphetam:feddepolitapcriona,i.Xc 

oblitiisomnisUisemagnitudinis.fueritdifcipulusItremia^jqititamenjVtfatisnctumeit^ridem 

cceperat  contcmni  a  populo,&  aliquoties  fere  ad  mortem  protraftus  fuerat.  Eft  lgitur  infigne 

hoc  elogium  virtutis in  Serai.ih,quod  tanta modeftia  &  facilitate amplexus  eft  q uicquid a  Pro- 

pheta  diciuni  fuerat,  8c  cetto  vitx  difenmine  obediuit  eius  mandato.    Nunc  fequitur, 

60  Et  fa  ipfit  Ieremias  omne  malum , quod  venturum  erat  contra 
Babylonemin  JibrovnOjOmnesfermones  lftos  fcriptos  contra  Baby Io- 
nem. 

6i  Et  dixit  Ieremias  ipfi  Serais ,  Omi  ingrefTiis  fueris  Babylonem, 
&  confpexens  earn,  tunc  leges  omnes  fermones  iftos: 

61  Et  dicesjlehouahjtu  loquutusescontialocumhunc,ac/exciden- 
dum  ipium ,  vt  non  fit  in  eo  habitator  ab  homine  ad  beftiam,  quia  va- 
ftationes  perpetua;  cut  Jjocejl,  crit  in\sftita£cs  perpetuus }  vdredigetur. 

6"3  Etent,c«mfinemfecenslegendoIibrubunc,aIligabisad  ipdim 
lipidem,&:proiicies  in  medium  Euphratem; 

64     Ec  dicesrSicmcrgcturBabyl6,&nonexurgetafaciemali,quccl 

ego  immitto  contra  eam,6v  yohbmn^utfatigabunt.    Hue vjquefemones  iff 

rami.?. 

Hie  ab  vna  parte  videmus  quanta  magnitudineanimi  exccllueritProphtta ,  qui  aufus  fuit 

prseiperc 


IN   IEREMIAM.  & 

prxciperc  legato  Regis.quanuis  enim  Seraiah  ciTct  homo  placidus,  vt  fe  prxbiiit  morigerum,t  a 
menpericlitatuseiH(;rcmias:4uiapotmtillefimulefletimidus,quanuisnontirct  velluperbus, 
velperuicax,atqueitavtfolenthominesmctupercuIiipotuitdeferreadRegem  quodaudierat 
ex  Prophcta.Ieremias  ergo non  line  difcriminc  executus  eft  quod  hlc  Jegimus.fed  hinc  colligi- 
tur  ejus  conftantia.Videmgs  ergo  inftruaumfuiiTeSpiritufortitudinisjnuifiz,  vthbcie&  ln- 
trtpidc  obiretmunus  iuum.  Ab  altera  parte  non  tantum  manfuctudo  Serais  nobis  confideran- 
daeft,iedeiuspietasvnacummodeftia.nifienimeximitunfuiffetftudium  pietatis  in  illo  viro, 
poterat  habere  luftascaufasrecufandi  Quod  ergo  itafuitdocilis,&  non  exhorruitpericulum, 
nine  apparet  ienum  viguiffe  rimorem  Dei  in  eius  animo  .  Et  hsc  diligenter  notanda  funt .  nam 
ex  Proceribusaulicisquotufquifquerepcrieturhodiequioculosclaudatad  omnia  pericula,& 
fecui  e  contemnat  omnesaducrfoseucntus,vbi  Deo  paredum  eft  &.  eius  feruis?Deinde  videmus 
quampulillofintanimo  qui  profitcnturfeeiTeDeilegatos,&  arrogant  fibititulumPaftorum. 
Sicutergononaudent  ingenue  exequimunusfuumDoftoresdtaab altera  parte  omnes  aulici 
Proceresaddi&i  lunc  libi,&  fus  prudentis  &  nolunt  fufcipereodiofasprouincias .  Hac  igitur 
de caufadiligenternotandus eft  hie  locus  cum  fuiscircunftantiis.Sc^/r  ergo  leremias  cmne  ma- 
Inmcjioderitt  t/entuntm  contra.  Babyloncmin  vno  //tw.nepcinquit,  omnes  iflos  [ermones  (rcfercur  hoc 
ad  vaticiniaqus  vidimusjer dixit  leremiasipfiS eraia.  Hleemergit  Prophets  liberrasquod  Se- 
rais prscipere  non  dubitat,  ciim  venerit  Bal  ylonem,  &  infpexerit  earn  >  vt legat  hunc  librum. 
Conlpe&us  hlc  non  fruftra  ponitur,quia  fplendcr  ille  vrbis  potuit  obfttipefacerc  Seraiam.crgo 
Prophetal.lc mature  occurrit ,  &  iubet  ipi'um  ddpicere altitudinem murorum , &  turrium:  & 
quanuis  Babylon  perftringat  aliorum  omnium  oculos ,  vt  tamen  ipfe  quafi  e  fublimi  defpiciat 
totam  illam  iuperbiam-  Cum  ergo  ingrejjtu  fmris  -prbem,(r  confpexeriseam,  tunc  leges  libttim  hunc. 
tnp  figniricat  damare &  promulgare :  led  lignificat  etiam  legcre.potuit  igitur  feoiium  apud  fe 
librum  hunc legere  Seraiah:nec  dubito  quin  ita  exponi  debeat  hoc  vcrbum,ii*cuti  nunc  videbi- 
mus.Non  oportuit  ergo  Seraiam  pro  fuggcftu.vel  in  via  publica,ccetu  vocato,  recitare  hunc  li 
brum:fed  fatisfuit  fi  priuatim  legem  apud  fe,&  abfqueteftibus.&  hoc  ctiam  fatis  colligitur  ex 
ipfo  contextu'.  Et  dices,lek<mah,  in  locutmes  contra,  hunc  locum,  Hinc  apparet,  mandatum  fuiffe  Se- 
rais vt  librum  legeret,nonvtproficerentauditores.fuiffent  enim  bis  furdi  ad  fermone  Serais. 
Nequever6probabileeft,tuncfamiliarefuiflelinguam  HebraleamChaldsis:  erat magna  af- 
fmnas,vtiatisnotumeft:fcd  fuit  etiaaliquiddiuerlurn.Verumcolligimusexhocyerbo  kctio- 
ne  m  fuiffe  in  cubiculo ,  ant  loco  fecreto  ,  quia  iubetur  Seraiah  colligcrc  omnes  fuos  fenfus  ad 
Dcuin,&  ad  ipfum  ttiam  fcimonedirigere .  Non  ergo  fufcepit  prouinciam,  vel  munus  prsco- 
nis,vt  palam  hsc  omnia  promulgaret  apud  Babylonios:fedvrbeinfpe&a>dcbuitlibri!mfecum 
reputare,hoc  eft,quod  illic  fcriptum  erat .  Et  hare  etiam  ratio  notatu  digna  tft ,  quia  vtcunque 
animofifumus^amenmagisfejproditncftraconftantia&libeftasvbivcrfamur coram  hemi- 
nibus,quam  vbifumusfoli,&  DLUsnctis  eft  folusteftis. nam  vbi nemo  nosafpicit,  tunctrcpi- 
darr,us,ck cum  ante  viii fuerimus  valde  animo  vinli,tunc  mctus nos  corripit .vix  ceref  mus  quif 
cueeft,quiibloDeo  tefte  lit  fortiSjVtdeceref.kdpudornosrcdditanimcfosj&txtorquet  no- 
bis conftantiam,&  vigor  qui  in  priuato eft  quafi  extin&us,  tunc  excitatur  .-Quonia  ergo  ambi- 
ti^  fere  femperregnat  inter  homines,  ideo  hie  locus  diligenter  notandus  eft  cumProph.prsci- 
p:lScrais,vtagatieorfum  cum  Deo,  &  quanuis  nulIusmortaliumillicadfitjVtfefeconHrmet, 
idqujfretuscerta&infallibiliDeifide.D/ceiigitur,/e/;M<AEthocceneeftverLm  fideiexperi- 
r.cntum,vbinobifcumcxpendimusDeipromiffiones,  &  non  prcdimus  in  publicum,  vtprofi- 
tcamurnoftramfortitudinenr.ied  vbi  quifquetaciteagnofcit  DeumclTevtraccmj&iife  con- 
finvut  in  eiuspromilfionibus,&  itadefpicit  peruerfa  omnium  iudicia,ne  vel  fifolus  fit  in  mun- 
do  ,  t  -  oirn  animum  defpondeat .  hsc  eft  vera  8c  feria  fidei  probatio  .  Dices\^\twx,\ehcuah,tu  lt~ 
c.i'v  o/»>rj/»««c/««(?».hic  eft  verborumfinis,vt  Seraiah  ftatuatDeumeffe  veracem,&  ample- 
st atu  i  ra.n  ipfo  quicquid  legir,&  non  dubitct  quin  fermo,qui  a  Deo  proftftuslit,habeat  te- 
p  :• ;  pporti •nofuumcffi.-ftum.quarc?quiaDeusveraxcft.Emphaticeergofumidcbetnomeri 
X. '  ua: Et  dices  Jehouah,tu locutus es contra  locum  \mnc , hoc  cft,neque  Icrcmias,  nequcquifquam 
t  orraiium  author  eft  hums  vaticinii :  fed  tu  es,Domine,  qui  diftafti  feruo  tuo  quicquid  com- 
preheiitui  in  hoc  volumine  Vt  ipfum  perda4,ita  w  non  ft  babitator  in  eo,ab  homine  vfquead  beftiam. 
quartffjttoniam redigeturin filitudme.<:vc\  aduerfatiue  poteft fumi  particula  '3 ,  fed  redigeturinfo- 
litudines perpetuas  pofteaadiungit,  Et  cum fecerii  legendifinem,  ligabisadlibritmlapidem,inc\u\x>z? 
jiroijcies in  Euphratem,cr dices, Sic mergetur'&abylon. Hlc additur externum  fymbolun'j  ad  confir- 
mationem  Serais .  quanquam  tenendum  eft  hoc  non  fuiffe  diftum  vni  Serais  in  eius  gratiam, 
fed  vt  deinde  populus  fciret  legatum  Regis,qui  miffus  fuerat  cauia  adulandi,fuifle  Dei  legatu, 
&  ipfius  Prophets,qui  alioqui  erat  contemptibilis  in  populo.Cum  ergo  hoc  fciret  hdelcs,non 
viilgarimodoconfirmati  funt  indoftrinaprophetica.Non  ergo  vni  Serais  conluluitleremias, 
fed  piis  omnibus.quanquam  enim  hoe  fuerit  incognitum  longo  tempore,  tamen  poftea  legatu-s 


CAP.    Lil.  10    C  A  L.   PRABLECTIONES 

ipfe  confeffus eft  fibi  datum  fuiffe  illud  mandatum a Icremia,  &  fe  libTum  tulifle ,  proiecifle  in 

tuphratem Jhxc  i  Jitur  fuit  piis  omnibus  data  confijynatio. Quantum  ad  iymbola  pcrtinet  qui- 

bus  ob lignauit  olim  Deus  Pi  ophctias,alibi  di&um  fuit:  lcuius itaque  nunc  pmereo.  vno tan- 

lum  ve  rbo  tenendum  eft,figna  ha*c  f uitTe  temporaliafacramenta.nam  Sacrametaordinaria  ha- 

bcc  v ium  perpctuum  apud  fideleSjiicuti lacra  Ca:na,&  Baptifmus.Sed  hoc  lignum  fuit  tcmpo- 

raie,ad  lpecia'.em  actum,vt  loquuntuninterea  habuit  vim  &  rationem  facramenti,quanttim  at-  I 

ti»et  ad  v Turn  &  confirmationem  huiusprophetix.  Seraiah  ergo  iufluseft  alligare  Upidemlibro, 

deinde,/>r«^m*  in  £«^/;rrf/fw.quare?neicilicet  volumen  nataret  in  fuperhcie  ttuuii  ,led  in  pro- 

fundum  vfquedemergeretur.&  i'equirurapphcatio,D»c«.'Videmusvtfcrnpcr  coiungi  debcant 

verba  cum  tignis.  vndc colligitur  fatuitas  Papiftarum,qui  multas  cercmor#ia5  viurpant,fed  abi- 

fl^cJtitelUsjentia.funtautcmrcsmortux&euanidz  ,qusecunquefigna  fibi  cohfinganthomi- 

nes.nifi  acccdat  fermoDei.  Dices  igitur,S;'c  mergetw  V>abyknw  mn  rtfttrgtt  a  facie  malt  quad  ego  im 

tnir/ero»r?-/«6<w.denique  iufluseft  Seraiah tanquam  Prophet* ipfius  nuntius.vaticinari  deex- 

cidio  Babylonis  apud  le,fed  in  gratiam  piorum  omnium,q ui  poftea  edofti  funt  quid  aftum  ef- 

fet.SequitLirclauiula,H«cv/f/«f/frm«rt^lerf»«>.D>4ximusautein  Prophetas  cum  verba  feciflcnC 

i         in  TcmplojVel  adpopulum ,  collegifle  breues  fummas :  deinde  fuiilc  ilia  capita  propofita:  hine 

confe&i  Tunc  libri  Prophetici.heque  cnim  fcripfit  Ieremias  volumen  quod  hodie  habemus,  ni- 

fi per  capita. &fat!sapparct,noneoordinefuiiTeicriptum,quo  loquutuseft.Nonigitur  vbique 

feruata  fuit  fenei  temporunv.fedfcriba:  fuerunt  feduli  hac  in  parte,vt  valuis  Templi  aftixas  illas 

fummas  colligerent.&  ita additur  hxc  claufula,fc«c ffyue  effefetmones  leremi*.  Hoc  autcm  male, 

tneo  iudicio ,  rcftringitur  ad Prophctias deexcidio  Babylonis  nequeenimdubito.quin fenba, 

qui collegit  omnes  Prophetias,  limul  adiecent  hue >[<jue perfcriptosfuijfe  \eremix  fermones .  Hinc 

<oUigimuS)Caputvltimumnoncoprehendil"ublibroPropheticolcremiX:ledilliclummadun- 

taxat  hiftoria*  refertur ,  quatcnus  vnle  fuit  ad  intelligentiam  totius  doctrine ,  quemadmodum 

jam  fatis  appiruk  non  potuifleintelligi  multos  locos  Prophctix  fine  hiftorixilliusnotitia.Qua. 

turn  ad  Lamentationcsattinet,  fcimusfeparatamelTe  rationem  ilhuslibria  vaticiniisleremisc. 

aon  mirum  igitur  eft  ii  hoc  fuerit  additum,  IrnvfejuefermtHes  Itwnue  fuijjiperfcriptts. 

P  R.  E  C  A  T   I  O. 

Da  omnipotent  'Deus^qmndo  dignatns  es  nos  cooptare  in  tuum  populurn^t  non  d£ 
hitemus  wslar  Babylonis  coram  tefore  hosles  noslros^t  cum  nos  casligauem ^tandem 
cxitiah  interim  (?  pcrpetuoipfos  itaprofternas ,  \tnunyuam  refurgant:  nobis  autcm 
ctiamvbiocadens corpus \te hbcratorem oflendas  , donee  tandem  coWgamurinregnhm 
illud  calejle ,  quod  nobis  prceparatum  eft  a  Filto  tuo  vnigenito,     Amen. 

HO   C  qKidtmv'.iimitm  caput  ^itia  totum  hi  fltricunn?l,(!y  alibi  paguUp.'Ttesfinr4nttr*(fatz,T}.  Q.alu\nus  pro  It. 
clione  nun  txpi  ifiit,ne fuptrujcuitregetitieniliiHontrjrit  aiulitorei;yt  tamta  ttiltriiul  integrum  rslumen  cot>Jla~ 
rtt,c>i/fuimm  non  *jjc  omitttadum. 

C  A  P  V  T   QJ  INQJ/AGESIMVM  SECVNDVM. 

Tginti  &vniusannieratSedechias  quandoregnauit,c3c  vn- 
decimannisregnauit  inIerufale,&nomcnmatriscius  Ha- 
mural  hlia  leremuede  Libnah. 
z.     Fecitque  malum  in  ocuIisIehou£,fecundu  omnia  qu«E 
fece rac  Iehoiakim: 

3  Nempe  propter  furorcm  Iehoucecjui  fuit  contra  Ierufalem  &Ic- 
hudah,doncc  proiiceret  eosa  facie  fua,  rebellauit  Sedechias  contra  Ro 
gem  Babylonis. 

4  Fuit  autem  anno nonoregnieius  ,menfedecimo,decimamen- 
fiSjVenitNabuchadrezer  rex  Baby  lonis,ipfc&vniuerfusexercituseius 
aduerfus Ierufalem ,  &  caftrameratifunt  contra  eam,&  azdificauerunt 
contra  earn  munitionem  yndicjuc. 

j   Vcnit 


IN  I  ERE  MI  AM.  p* 

5  Venitqueciuitas  inobfidionem  vfqueadvndecimfi  annum  Re- 
gis Sedechia:. 

6  Menie quarto,  nona menu's,  iuualuit  fames  in  Vrbe/t<i«>,vr,non 
efletpamspopulo  terra, 

7  Et dirupta fuic  Vrbs,& omnes viri  bellatores  fugerunt ,  exierwnt- 
que  de  Vrbe  nodle  per  viam  ports ,  qua erar,inter  duos  muros,qui, arant, 
luxta  hort  um  Regis  (Chaldsd  autem  erant  iuxtaVrbem  per  circuitum) 
abier/mtque  per  viam  folitudinis. 

8  Proiequutusveroeftexercitus  Chalda2orum,Regern,apprelten- 
derwntque  Sedechiam  in  defertis  Iencho:quia  omnis  exercitus  eius  dif 
perfuseilabeo. 

9  CoprehenderuntigiturRegem,&duxerunteum  ad  RegeBaby 
lonisinRiblathah,interramChamath,quidirceptauitcume6iudiciis. 

10  Et  iugulauit  Rex  Baby lonis  rllios  Sedechix  in  oculis  eius,&  ctii 
omnes  Principeslelludahiugulauic  in  Riblathah. 

ii  Oculos  autem  Sedechia;  exc£cauit>&  vinxit  cathenis^adduc/que 
fecit  eum  Rex  Baby  lonis  Babylone,&pofuiteumindomo  carcerisvf- 
que  ad  diem  quo mort  uus  eft. 

12.  Menfe  autem  quinto,decima  menfisCis  annus  erat  decirhus  no- 
nus  annus  regis  Nabuchadrezer  regis  BabylonisJ  venit  Ncbuzaradan 
princepsmilitum,quiil:abat  coram  rege  Babylonis  inlerufalem: 

1 3  Et  incendit  domum  Iehoua;,&:  domum  Regis,atque  cun&as  do- 
moslerufaiem,  &omnem  domum  magnamcombuffitigni. 

14  Omnefque  muros  lerufaJem  vndiquc  deftruxerunt  totus  exer- 
citus  Chald£orum,qui  erat  cumMagiftromilitiim. 

15  Depauperibus  autempopuIi,&dereliqiio  populoqui  reman- 
f erant  in  Vrbe,&de  tranffugisqui  tranffugerat  ad  regem  Babylonis,' 
&  dereliquiis  multitudinistranfmigrare  fecit  Nebuzaradanmagifter 
militum. 

16  De  pauperibus  verc*  terra;  reliquit  Nebuzaradan  magifter  mili- 
tum,vinitores  &  agricolas. 

1 7  Et  columnasarreas  qua;  erant  in  domo  Iehou*e,&  bafes,  &  mare 
sereiim  quod  erat  in  domoIehou£,cOnfregerunt  Chaldiei,  6c  detuleruc 
om  n  e&s  eorum  Baby  lonem. 

18  LebetesquOque  &fcopas,&  pfaIteria,&peIues,&cochIearia,& 
omnia  vafa  srea  quibus  miniftrabant^u  lertint. 

19  Ethydrias,&  thuribula,&pelues,&oIlas,&  candelabra, &mor 
tariola,&cyathos:qua;aurea,aurea,&qu3eargentea,argenteatulitMa 
giftermilitum.  ,-' 

zo  Columnasduas,marevnum,&b6uesduodecima;reos,qui  erant 
fubbalibusquas  fecerat  rex  SolomoindomoIehou*e:noneratpond«s 
a:ns  eorum  omniunvJcw/>e>vaforum  lftorum. 


CAP.    LH.  IO.    CAL.   PR  AELECIT.IONES 

1 1  Quod ad  columnas,oc"todecim  cubitorum  erat  altitudo  columns 
vniuSj&filum  duodecim  cubitorum  circuibat  earn,  cuius  craffrtudo^ 
quadrat  quatuordigitorum,ovif,  vacua. 

zr  Capitellumautem  quod  erat fuper  earn  azreum;  altitudo ver<)ca- 
pitelli  vnius,qumque  cubitorum  erat,&  reticulum,  &  malogranata  fu 
per  capitellum  pcrcircuitumjoraniaazreaj&fimiliaerat  columns  fe-.- 
cundsc,&  malogranata. 

13  Fueruntautem  malogranata  nonaginta&fex  ad  plagan^vwdfl^o- 
mnkimalogranata,cemumiuper reticulum  per  circuitum. 

z4  Tulitquoque  MagiftermilnumSeraiahSacerdotemprimum, 
&  SephaniahS.icerdotemlecundum,&  ties  cuftodes  liminis. 

i5  Er  de  Vrbe  tulic  eunuchum  vnum,qui  erat  prcepotitus  Tuper  vi- 
rus bellatores)&;  feptem  virosex  lis  qui  videbant  raciem  Regis,qui  in- 
uenti  (unt  inVrbe,&  Scribam  princjpem  militia^qui  colligebat  ad  mi- 
litiam  populumterra:>&:  fexaginta  vuosdcpopulotena^quiinuenti 
(lint  in  medio  Vrbis. 

z6  Tulic, inquam,  eosNebuzaradan  maglfterrniliturn,&deduxiE 
eos  adregemBabylonisin  Riblatha; 
2.7    £t  pcrcufiit  cos  rex  Babylonis,&interfecit  eos  in  Riblatha  in  ter- 
ra ehamath>&tranflatus  eft  Iehudahde  terra  fua. 

x8  ifte  eft  populus quern  tranfferre  fecit  Nabuchadrezer  anno  fepti 
mo,Iudxostnamillia,&vigintitres4 

i.9  Anno  decimooclauo  Nabuchadrezer  tranfferre  fecit  de  Ierufa^ 
lemanimasoc"tingentastrigintaduas. 

50  Anno  tertio  &c  viceiimoNabuchadrezer,tranfferre  fetitNebu- 
zaradan  magifter  militum  Iudaeorumanimas  feptingentasquadragin 
taquinque.omnesammaequatuor  millia  &  fexcenta:. 

31  Fuit  autem  tricefuno  feptimoanno  tranfmigrationis  Jehoia- 
kim  regis  lehudal^duodecimomefe  ,viceiimaquinta  mentis  eleuauit 
Euilmerodach  rex Babylonis,anno  regni  fui , caput Iehoiakim  regis le- 
hudah,&eduxit  eumdedomo  carceris. 

3z  Locutafque  eft  cum  eo  bona,  &  pofuit  thronum  eius  fuper  thro- 
num  Regum,qui  erant  fecum  inBabylone. 

33  Et  mutauit  veftimenta carceris  eius,&  comedebatpanemcora 
ep  temper  omnibus  diebus  vita;  fua*. 

34  Et  portio  eius  portioperpetuadabaturei  a  rege Baby lonis  per 
fingulos  dies  eius  vfque  ad  diem  quo  mortuus  eft,ommbus  diebus  vita? 
eius. 

IUV  S   DEO, 

IOANNIS 


«3^ 


397 


loannis  Caluini  Prasle&iones  m 

LAAieNTATIONES   JEREM1JE. 

V  O  N  I  A  M  ftatiii  exponere  Threnos  Ieremiz,  vidcndum  eft 
quando  hie  liber  compofitus  fuerit  a  Propheta,  vnde  etiam  colligeie- 
licebit  quale  tucrit  authoris  confilium.  Nimis  craffuseft  error  Hie- 
ronymi,qui  exiftimathoc  die  carmen  lugubre,  quod  cecinit  Ieremias 
fliper  rrtorte  lofi.r  regis ,  nihil  enim  videbimus  quod  Iolia:  conueniat. 
1 1TV0  $k  vJ^ii)  FlCt  cluicicin  mem'°  Re^s  vno  in  loco,  fed  quod  illic  dicitur  non  po- 
(^^^^^S^j)i  tU"  comPeKrre  'n  Ioll;lm-  Neque  enim  tractus  fun  in  exihum,  &  fe-  iChnn.  5J. 
*^sJL^a)(^^*^^;  pultusfuit  Ieroiblyma*curn-patnbus  luis.Ex  totoigitur  contextuiu-  i+* 
dicium  fieri poteft,  libnim  hunc  compolitum  faille  poftquam  Vrbs  fuerat  cxcila,&  populus  in 
exilium  abduftus.  Quidamcxiftimantleremiarn,antequam  cladesillaaccideret,  hiftorkede- 
fcripfifTe,  ct:  tamen  hnffe  vaticinatum  de  re  rutura  &  adhuc  incognita.  Scd  hoc  minime  pro- 
babile  eft.  hie  enim  Ieremias  ponic  ante  oculos  qua:  omnes  fciebant  iam  cfTc  facta.  Et  facile  vi- 
debiinus  raticHem  docendi  quam  tenet,  prorlus  alienam  effea  vaticiniis.  Non  dubium  i^itur 
eft,quin  Ieremias  poft  Vrbe  excifam,&  Templuincenlum  defieuerit  clade  gentis  fuje,non  mo- 
re pro  fano ,  fed  vt  in  rebus quoque  perditisoftenderetreftare  tamen  aliquem  vfumdo&rins: 
quod  diligenter  notandum  eft.  nili  enim  hocteneamus,  frigebit  nobis  totus  hie  liber.  Sed  fi  di- 
rigamus  mentes  noftras  in  illam  vaftitatem,qiia; tunc  potuit  non  vulgarcs  tatum  e  populo  exa- 
nimes  redderc,fed  deiicere  ipfiim  Prophetam,vt  prorlus  a  fide  excideret,cer*ehinccolligemus 
fingularcm  frudum.  Facile  eft  magnifice  extollerc  Deigratiam  in  rebus  profperis,  deindc  hor- 
tariad  fiduciam  qui  adhuc  bene  fperant,  &  proferre  in  medium  Dei  promiifiones,  vtin  ipfas 
reclimbant  piorum  animi :  fed  vbi omnia  funt  deiperata,  &  Deus  videtur  Ecclefiam  fuam  de- 
feruilTe,  fi  adhuc  viget  prophetia,&  Deus  apparet ,  qui  manum porrigat  miferis,&  fere  deplo- 
ratis.hinc  multum  proficiemus:&  ilia  eft  prxcipua  vtilitasdcctnnx.AtquividemusIeremiam, 
cum  Regnfi  periillct,  cum  Rex  ipfe  cum  iobo!e  fua  aftrctus  fuiffet  extremo  dedecore.cum  de- 
nique  videretur  fcedus  Dei  prorlus abolitum;non  deftitifie  tamen  munus  fuum  exequi : quod 
certum  eft  fruftra  non  feciffe.  Cum  ergo intellige ret  fru&uolam  fore  fuam  doctrinam,  ita  ad- 
ductus  fuit ,  vt  non  delineret  de  iudiciis  Dei  primiim  differere,  &  deinde  hortari  populum  ad 
pcenitetum,terti6  animare  ad  fpcm,&  poftremo  etiam  aperire  ianuam  inuocationi  Dei,  vt  po- 
pulus in  rebus  extremis  tamen  auderet  ad  Dei  mifericordiamconfugere:  quod  fieri  non  poteft 
line  fiducia.  Nunc  magna  ex  parte  cognofcimus  in  quern  hnem  fcriptus  fuerit  hie  liber  a  lerc- 
mia.  Voluit  enim  oftendere,  quanuis  nihil  in  terra  appareret  prater  vaftitatcm,  &  excifo  Tem- 
plo,  pofTet  videri  etiara  euerfum  Dei  fcedus,  8c  ita  intercidifie  omnes  fpes  falutis,  adhuc  tamen 
ipem  elTe  refiduam,  fi  Deum  populus  fincera  pcenitentia  8c fide quaereret :  atque  ita  perrexit  in 
vocationis  fux  curfu ,  quum  palam  faceret  non  pe'riiffe  vfum  docrrina:  prophetical.  Deflet  qui— 
dem,  vt  dixi,cxtremam  populilui  cladem,  led  admilcet  do&rinam  pcenitentia;  & fidei :  quonii 
ab  vna  parte  oftendit, populum  iuftas  pcenas  dare  tot  iniquitatum;  a  quibus  non  potuerat  fana^ 
ri :  deinde  guftum  aliqucm  prebet  mii'ericordia?  Dei,  vt  in  ipfa  morte  ad  vitam  aipirent  Iudej» 
imd  in  ipfis etiam  inferisagnofcant  Deum  libiforepropitium.  Tandem  exemplofuo  adpre- 
candum  iplbs  incitat.  atquiprecatiofundataeftinfide,  Sequitur  er^o  leremiam,  cum  popu- 
lus alienatus  effet  ab  omni  cultu  Dei,  adhuc  tamen  operam  impendifie  in  reliquiis  colligendis. 
proinde  cumtotaEcclefiatuncnonmodddeformis  iaceret,fed  fere  in  nihilum effet  reda&a, 
Ieremias  tame  conftruxit  aliquod  sdiricium  ex  illis  ruinis.  ha;c  pr^cipua  eft  fumma  huius  libri. 
Vocarunt  Gra:ci  hunc  librum  Spirovr,  Lamentationes,  8c  proprie ,  ficuti  etiam  Hebrci  vocanc 
r'lj^p-.quanquam  vulgare  nomen,hoc  eft,titulus  hbri  eft  ns'N  a  prima  voce.Sed  dum  exprimere 
voluntquidlibcr  contineat.tunc  vocantnl3ip,hoceft,Lamentationes.Nunc  veniamus  ad  ipfa 
verbajC]uoniamqu$nuncbreuirer  perftrinxi  melius  explicaripoterunt in  contcxtu. 

Xx.  i. 


CAP.  I.  IO.  C  A  L.  PR  AE  LE  CTIONES 

CAPVT       PRIMVM. 

V  O  M  O  D  O  fedet  folitaria  ciuitas,  quse  abundauit  po- 
pulo!fa£la  eft  tanquam vidua >qu«e magna  fuit in  gemi- 
bus !  qu«edominata  eft  in  prouinciis ,  reda&a  eft  ad  tri- 
butum  i 

Propheta  non  poteft  fatis  exprimere  magnitudinem  cladis.nifi  per  admirationem!.  Sufcipic 
ergo  perfonam  hominis,  qui  ad  conf pedum  rei  nous  &  inopinata:  quodammodo  obfti-.peit.it. 
Eratenim  res  incredibilis,ciim  ele&us  elfet  locus  ille, in  quo  Deus  habitaret,  ac  vrbs  Ierulaiem 
no  modo  re<*ia eiTet  Dei  fedes ,  fed  quoddam  fanctuarium  terreftre,potuit  cenferi  conditio  il- 

?f<ui}z.i4  Jius  yrbis  eiTe  exempts  ab  omni  periculo.  Cum  enim  diftumeiTet,Ha:c  requies  mea  in  leculum 
fecuk\hic  habitabo.vifus  fuerat  Deus  attollere  vrbem  lllam  fupranubes,  Sc  immunem  reddere 
ab  omnibus  terrenis  mutationibus .  Scimus  quidem  in  mundo  nihil  efle  ftabile,  &  fumma  lm- 
peria  conuerti in  nihilunr.fed ftatus  Ieroiblymsnon  erat  fundatusin humanis  prsfidiis,neque 
in amplitudine ditionis,neque  inhominum  copia,nequein  aliisprzfidiisqusecuqueringipof- 
iint:fed  fundatus  erat  in  ca»lefti  dccreto,in  promiffione  Dei/qua:  obnoxia  non  eft  v  His  m  utaiio- 
nibus.Cum  ergo  vrbs  ipfa  cecidiflet,a  fundamentis  cuerfa , nihil  reliduum  extaret:  cum  Tem- 
plum  iplum  contumeliole  direptum  eflet,deinde  incenfurn  ab  hoftibus:prxterea  Rex  tra&us  in 
exilium,iugulati  effent  eius  liberi in  iplius  conipeftUjProceres  trucidaci:  cum  populus  difperius 
eifet  hue  & illuc,per  fummum  opprobrium, nonnc  fuit  illud  horrible  prodigium^Ergo  non  fi- 
ne caufa  Propheta exclamat,^»«m«/a!quia  nemo  vnqua putaflet  id pofle accidere  :deinde  poft 
euentum  rei  nemo  poterat  mente  compolita  cernere  tale  ipec~t,aculum,quia  poterant  ii.numere; 
tentaciones  venire  in  mentem :  prxlertim  vero  hax  cogitatio  poterat  labefa&are  omnium  fi- 
dem&fenfum,Quid  tibi  vult  Deus  ?  quomodo  pollicitus  eft  vrbem  hanc  fore  perpetuam  J& 
nunc  nulla  eft  facies  vrbis,&  nulla  fpes  reftitutionis  in  futurum  tempus.  Cum  ei  go  poflet  p>ias 
mentes  non  modo  turbare,fed  etiam  profternere,  &  demergcre  in  iummam  deiperaiionem  illc 
tarn  triftis  afpe&usadeo  Propheta  exclamat^wowWo !Dicit  3nitcm,qucmodofidet  fiAitaria  anifas, 
quaimulta  fuit  populo  !  Hlc  per  hypotipolin  amplificat  rei  indignitatem  .  nam  ab  vna  parte 
eommemorat  quantopere  floreret  Ierufalem  ante  eladem  illam:  deinde  oftendit  quodammodo 
Iucemconuerfamfuiilein  tenebras.  Mutatio enim ilia, quemadmodumdixi,perinde  erat  acfi 
Sol  e  carlo  caderet.neque  enim  Sol  tarn  firmam  ftationem  habet  in  carlo,  quam  habebat  Ierofo- 
lyma  in  terra,  cum  falicet  falus  eius  coniun&a  effet  cum  sterna  Dei  veritate.  Dicit  igitur  in~ 
bemilUmmuhamfuiJfepopHlo:niincveTbfilitariitmfedere.Scd.en6.i  verbuaccipitur  apud  Hebreos 
nunc  in  bonam  nunc  in  malam  partem.dicuntur  enim  Reges  federe  in  fu  is  foliis.  St d  iedere  ali- 
quado  tantttndem  valet  atque  iacere  proftratum,  quemadmodum  pluribus  Iocis  ante  vidimus. 
Dicit  igitur  Ieroiblymam  iacere  folitariam,  quia  vaftus  erat  locus  &  defertus ,  vbi  fuerat  ante 
immenfa  hominum  frequentia.  A&dit,  Qutmodofafta  eft  I  nam  vox  WH  repeti  debet  ,&  ac- 
commodari  fingulis  membris .  Quamodo  igitur  faff*  efltanquam  vidua  q*x  magna  fait  inter 
gentes .  dicit  Ierofolymam  non  modo  refertam  fuiffe  multis  ciuibus,  fed  extendifTe  fuum  im- 
perium  per  multas  gentes,quemadmodum  fatis  notum  eft,omnes  vicinos  fuifle  tributarios  fub 
Dauide  &.  Solomone.Et  fubiicit  eodem  fenfu,  taut  dominata  eBinpr»uinajs,fa£i*  efiadtributuml 

Vent.  i8.  hoc eft,nunc  fubiefta  fuit  tributo !  Sumpta  eft  hc;c  loquutio  ex  Mofe,quemadmodum  Prophe-1 
XX  hbenter  mutuari  folent  loquendi  formas  ab  illopra»cipuo  Do&ore  &  Propheta  :  ficuti  pau- 
16  pbft  iterum  videbimus.  Nunc  ergo  videmus  quorfum  Propheta  tendat :  miratur  excidium 
vrbis  Ierofolymxqua(iprodigium,quodnon  modoperturbet  hominum  mentes,  fed  quodam- 
modo faciat  euanefcere.  Et  concedit  in  hac  loquendi  forma  aliquid  humans  infirmitati .  nam 
oportuit  carere  fenfu  qui  non  raperentur  in  ftuporem  illo  tarn  lugubri  fpe&aculo.  No  tantum 
igitur  ex  iuo  vnius  fenfu  loquitur  Propheta,fed  fe  aliis  omnibus  coniungit,&  quafi  in  omnium 
perfona  deplorat  lllam  eladem.  Sed  poftea  remedium  adhibebit  huie  admiratiom.-quia  vbi 
ita  exaggeramus  mala,iimul  etiam  acuimusdolorem  noftrum ,  &  ita  fit,  vt  tandem  obruamur 
defperatione :  defperatio  autem  accendit  furorem ,  vt  tumultuentur  homines  contra  Deum. 
Propheta  vero  lie  luget,fic  obftupefcit,vt  tamen  non  indulgeat  dolori  fuo,neque  foueat  ilium 
ftuporem:fed,quemadmodum  videbimus,fefc  reftringet,ac  moderabitur,neinteroperies  afFe- 
ctusipmmrapiat  extra  metas.     Sequitur  ergo, 

2.    Plorando  plorauit  no&u,&  lachrymse  eius  fuper genas  eiusmoii 

cit 


IN     LAMENT  A.   I  ER£.  3<,g 

eft  ei  confoiator  ex  omnibus  amicis  eius,&  omnes  Cocii  eius perfidc  e~ 
geiimt  cum  ea,  fiierunc  illi  inirnici. 

Proiequkur  adhuc  lercmias  eandcm  iententiam,  quia  non  poteratdc  rebus  tarn  accrbis,  3c 
Juctuoiis  bfreuiterjfit  vno  verbo loqui.Vifus  una  fuillct  non tangileriopatrixUiariiiterku.Et 
li  volumus  penetrans  in  coram  animos,quorum  Indium  cupimus  tolfl«>n.ecelTe  eft  vt  intelligat 
nos  ^ilodimodo  vnum  tecum  effe.  Nam  li  quis  robuftior  iit,&  vein  lblatio  miti'Mrc  doloreni 
alfcrnis.rcpLuliabkiirjdumqiiicqikdaflu-ct}  videbitur  profc (Sum elieabimmaniquada  bar- 
bant  Si  ergo  Iereinias  quad  totemptim  loquutuseiktjVix  potcrat  iperari  fructus  ex  dc&rina, 
quia  piitailenrlutlri  ilium  quad  cxuiileomnem  humanitatisknfum.  Hxcigkur  ratio  eft  cur 
deilcat  tanquam  ynus  e  vulgo  cladem  vrbis.Nequc  tamen  hk  hiftrionicc  quicqua  dmulat.:  ve~ 
rum  kimus  leruos  Dtietiadukri61oq:iuiuur,n6ideoprotinusobliuiicipriidetix.Ik.ipiciric 
cni|h  quid  hie  vtile  iit.'&quomodo  tempcranda  lit  doth  ina.vt  fit  efficax  ap::d  auditorts,  Di- 
cit igttur  continuum  fuille  Actum  Ieroiolymx:quia  pi imum,F/<Wey?«u7;deindcwoJ?«,qua  vo- 
ce intclligit  nullam  faille  intcrmiliionem.Nox  enim  conceiia nobis  eft  ad  qukte:  &  Dens  vult 
aliquid  relaxationis  eile  hominibus  ciim  ita  vices  permutat  no&klm  &  dicra  .  Ciim  ergo  Pro- 
pheta  dick  Ierofolyma>nflendtfiettiJ]e,c?no£hh intclligit cotinuum  dolorcm, quemadmodum ex- 
podii.Deinde  a<ldkjj<bfy>r<t  fupcrgenas  cias.  alii  vertunt  maxillas,kd  improprie.Vi1?  iignificat 
qaidem  maxillam  ,fed  hie  accipitur  pro  gcr.is  vel  malis.  Signiricat  ci  go  tarn  profuias  fuille  la- 
chrymas,vt  tota  facirsmadcret.  Fieri  poteft,  vt  flendo cohibcamus  tamen lachi ymas : fed  vbi 
manantpertotam  fadcm,&genasipfa>coopcriunt,hincmagnkudoluc"tus melius  exprimkur. 
Hxe  igitur  rati  J  eft  car  dicat  Prophets  UchymM  fniffein  genu,  dum  oftendcre  vult  prof  ufe  la- 
chrym.itamelie.  Dkh  turn  if!e  ei  ConfeUnrw  ■  hxc  etiam  circunftantia  notandaeft.  nihil  enim 
rrfjigis  oppjrtunumeft  in  dolorc,quam  vbi  adftmt  amickqui  ofiicium  hun  anitatisprxftant,c<: 
focn  iiintdoloris.&adhil xrnt  qua;  poifunt  iolatia. Vbi auteiri nemo  tangkurnofti is malis,hinc 
magis  ac  magis  ingrauekk  dolor.  Dicit  igitur  Propheta  nullum  fuille qui mcdci i  ftudcret  Ie* 
roio'.ymxdoloribus.  Adiimgit,  ex  omnibusttmicis-  Silcrufalem  lemper  fbiffet  deierta,  poterSi 
facilius  to!erare,cum  nemo  addict  conlblatcr.  Nam  videmus  miteros  homines  nonitaeflb 
tnolles  &  teneros1,  8c.  cum.  illis  grauifiima calamitas  accidit ,  non  circunfpiciunt  hue  &  illuc  an 
adueniant  amici:quarc?quialemper  deipecti  faerunt.  Ergo  non  eft  lllis  nouum>  ctiam  in  rebus 
mifcris  non  habere  qui  oftendant  aliquod  beneuoletix  lignum.  Verum  qui  fuerunt  flipati  mill- 
tis  amick,  &  qui  putabant  fibi Temper  p,  ^fto  fore  qui  fcrrent  auxilium,  vbi  vident  ie  deftirui, 
malto  grauius  dole nt. Hoc  ergo nunc  intclligit  Prcpheta,  Ex multis amitis  nemintmfviffe  qui  le- 
reftlymAinfoUri  conxtusfueritin  [um  fwi/eri/'j.Quaaquam  dubium  no  eft  quin  oblique  perftringac 
leroiblymam  8c  ciim  nomkiat  DUns  intclligit  amatores,  dcuri  quibufda  kilocis  vidimus .  quia 
enim  perucrlis  fecderibus  putabant  ie  fore  laluos,Prcpherx  dicunt  fimiles  fuilTe  meretricibus, 
qua: paiiim  ie  proftituunt,  8c faciunt quxftum  ex fua  Iibidine, 8c  alliciunt  hinc  inde  amatores. 
Rectum  itaquc  tft,vt  Propheta  hoc  etiam  loco  inlimulet  ludatos  illius  prauitatis,  quod  kilicet 
libiconciliaucrantnunc/Egyptios,  nuncAilyrios,  quemadmodum  mulier  impudica  nonac- 
quiefcit  in  vno  mai  ito,led  attrahit  hinc  inde  l'cortatores.  Qiiicquid  iit,riO  dubium  eftquin  per 
Amicos  intelligat  fcederatos:  qui  na  aute  illi  erant?nepe  quibufcum  ie  coiunxerant  Iudari,  Deo 
contempto:  quia  fatis admonki  fuerant  a  Prophctis,  ne fe  implicarent  vlla  locictate  Gentium. 
Inrcrea  veroexafperat  limulatrocitatemrei  leremias  ciim  dicit  ntnrinemfuiffe confeLterem  If- 
vtfolymx  ex  omnibus  *,»ioscius,qui.x  omnes  fecij  perfidh  egeriut.    Sequitur, 

3  Migrauit,faw<prw  in  exilium ,\ehuda.h  pre  affl ictione,  &  pre,  magni- 
tudine  feruitutis;  ipfafedet  in  genubus,ad\>erbum}fedemmge)mbus.)  non 
inuenir. requiem, \el,inprcefenti  tempore ^loniwtenit, omnes  apprehenfores 
eiusapprehenderunteaminteranguftias. 

Hoc  male  accipiut  Interpretes.meo  iudicio,de  ipfa  captiuitate-.poiius  er.im  fignificat  Proph. 
difperlbb  fuille  Iud«jos,&  captaftc  latebras,ciim  ia'piusoppreifi  fuiiTent  hoftiii  luorutyranide: 
deindc  gradatim  progreditur  ad  exiliu.nequc  enim  omnia  ilmuldicerepotuir.Notadus  igitur 
eftordo  ipfc  loqucndi.Antequam  ergo  exilium  ipfum  defleat,  dicit  lehd'ihfmjfe(lij^erfnm,qmi. 
multi  ciim  fugerent  hoftium  f^uitiam,  profefti  iunt  in  voluntarium  exilium .  lam  ante  vidimus 
multoslatuille  apudMoabkas  :ncc  dubium  eft  quinmultiin  i€gyptum  etiam  profedieirent: 
djdnique  nulla  erat  regio.in  qua  no  dTent  aliqui  ex  ludxis  profugi.  Hie  ergo  genuinus  eft  Pro- 
pheta: fenfus ,  nempe  ludxos  migrajji , hoc  eft , relicta  patria ,  fugifle  in  alienas  regiones ,  quia 

Xx.  ii. 


CAP.  I  IO.CALPRAELECTIONES 

oppreffi  erant  miferiis,&  crudeli ferukute  .  quidam  hoc  paffiue  accipiunr,qi:ddlehiidah  mi- 
grauerk,quoniaminhumaniter  opprefferk  feruosfuos.Scd  videor  mihicoiicerequidipfos  fe- 
fellerk.  putabant  hoc  dicideexilio:deinde  error  'peperit  errorcm.  Abfuida  enim  tiTetfenten- 
tia,luda:os  migrafle  in exilium  prs  affli&ione,&  migi  alTe  fponte .  fcinius  enim  fuifle  violenter 
abduftos  a  Ghaldans.Non  ergo  lponte  migrarunt.  Cum  hjec  duo  fimul  no  pollcnt  connectere, 
putarunt  hlc  obiici  ludxis  crudelkatem,qiiam  exercuerat  aduerfus  fi  atrcs  fuos.  Sed  migratio, 
dequa  loquitur  Propheta.perperam  rcfertur  ad  captiuitatem,vt  dixiiquin  poiiusintelligit  di- 
laplos  f jiife  in  varias  plagas  mundi,qu6d  tolerabilis  non  eflet  ipforum  conditio  in  patria.  Hinc, 
autem  colligitur,quam  duriter  vexati  fuerint  a  Chaldaris,  quod  fponte  fugerunt.  icimus  enim 
durum  efle  exilium. Ergo  qui  relinquunt  vitro  patriam,nifi  cogantur  magna  necefiitate,videri 
pofllint  infani.  Colligkurergo  violenta&  barbara  oppreffio,  cum  Propheta  dicit  Iudaios  fie 
iponte  fuifle  profe&osin  exilium,nempe  dum  latebras  captarunt  vel  in  AEgypto,  vel  in  terra 
Moab,v^l  apud  alios  vicinos .  Poftea  adiungk  alterum  malfi ,  quodfiilicet  mfqmm  inuenerint  re* 
qniem:Tpo^.rcm6,quoddeprehen(>  fuerint  ab  hopibuffnis  inter  anguilias ,  ita  vt  nullum  effugium  ipfis 
pateret.Fuifletiam  triftis  conditio  populi>degere  trepid£  in  alienaterra. Nam  icimus  vita  pre- 
cariam  parum  difFerre  a  morte:nulla:  erant  vicins  gcntes,quibus  non  exofi  eflent  Iudeh  Cum 
rrgo  illuc  confugerent,fuit  illud  non  leue  malum.  Sed  cum  nufquam  illis  tranquilla  eflet  fedes, 
acceitit  maior  indignkas,quam  nunc  exprimit  Propheta.Hoc  veio  quail  poftremum  eft malo- 
rum,dum  cupimus  fugere,&  trepide  nunc  in  vnam  partem, buc  in  aliam  dtfle&imus,  incidere 
in  manus  hoftium  &  ab  ipfis  dcprehendi  acfi  concluli  eflemus  inter  parietes,vcl  in  aliquo  angi- 
portu,  quemadmodum  quidam  vocem  Hebraicam  exponunt.    Sequitur, 

4  \\x  Sion  lugentes  a  non  venientibus  ,  adverbum:  quia  non  fint 
qui\cniant,zd  folennitatenvomnes  porta;  cius  (olita.ri£y\>aJlat<e,voaiv}JS3i- 
cerdotes  eius  plorantes,virgines  eius  affli&as,  &ipfaamaritudo  citboc 

eftjpfa  in  amaritudinei\t  vertit  Hieronymtis^ 

Hlc  alteram  doloi  is  materiam  refert  Ieremias,quod  fcilicet  ceffaret  cultus  Dei,acfi  eflet  in- 
terruptus,im6  videripoflet  extin&us in  perpetuum.  Dicit  ergo>i<«  Sion  lugtre,  quianemo  dfceo- 
dat  addiesfefios. Hoc  rigurate diftum  eft .  Icimus  enim  no  cadere  fenfum  in  ipfas  vias.  Sed  Pro- 
ph.-ta  hlc  tribuit  fenfum  rei  inanimate.  Et  hajc  profopopeia  magis  emphatica  eft, quam  fi  to- 
tum  p jp-.ilum  induxiflet  lugentem.  Ca:terum,hoc  grauius  fuk,cum  viderent  Iudsi  cultu  Dei 
ita  elie  collapfum,quam  vbi  videbant  fe  vel  orbatos  liber  is,  vel  coniugibus  viduatos  vel  fpolia- 
tos  omnibus  fortunis.Qnanto  enim  pretiofor  eft  nobkDei  cultus,&  quantd  pluris  cenferi  me- 
retur  religio.in  qua  sterna  animarum  falus  confiftit,eo  etiam  durius  ac  luduolius  eft,videre  ita 
diffipatam  Ecclefiam.vt  non  colatur,nequeinuoceturamphus  Deus.  Verum  quidem  eft,cul- 

D4».£.ia.  turn  Dei  non  fuifle  afrixum  cercmoniis,  quia  Daniel  non  deftitit  Deum  pi  ecari ,  &  exauditus 
fuit  in  illo  exilio  non  minus.quam  fi  veniflet  ad  facrificia  cum  pon-pa  iolenni,vt  in  Templo of- 
ferret:hoc  quidem  verum  eft,  fed  quoniam  non  fruftrainftit^k  Deushscexercitiapietatis, 
ideo  Propheta  a  fignis  rem  ipfam  demonftrat.  Quoniam  ergo  dies  fefti  teftimonium  erant  Dei 
gratia:  perindeaciifublato  vexillo  vocati  fuiflent  Iudari,  &  Deus  illic  rredius  inter  ipfos  appa- 
ruiflet:ideoab  ipfis  externis  fymbolis  Propheta  oftendit  cultum  Dei  qucdammodo  intercidif- 
fe  Port*  et us  frnt ftlitarU,iat  vaftationes,S<<Cf rdotes  in  luHthinrgines  in  vjjfiSitntjpfa  eil  in  dtmtri- 
tudine.  Hk  autem  locus  admonet,cum  DeusEcclefiamfuamaffhgit,quanuis  miferum  fitvi- 
dere  iugulari  homines  innoxios,promifcue  fundi  fanguinem,occidi  fine  difcriminefexus  vel  X- 
tatis  pueros  &  foeminas,quanuis  etiam  trifte  fit  fpedaculum  domos  fpoliari  &  diripi,&  vaftari 
agros,&  omnia  defoi  mari:tamen  fi  hxc  omnia  conferantur  ad  interitum  cultus  Dei,  locus,  in* 

Vfal.  4,t,  j, »  quam,hic  admonet  debere  nobis  videri  leuiaEtfi  Dauid  tantopcre  deplorat  fuam  conditione, 
quia  a  Templo  exulet,nec  ducat  catcruas  pro  more  fuo,vbi  non  tantiim  vnus  homo  e  Sandua- 
rio  Dei  eieftus  fuit,  fed  vbi  ipfum  Sanftuarium  fuit  euerfum  vni  cum  Altari,  nulla  facrificia,1 
nulla;  gratiaruma&iones,  nulls  laudes,deniquc  nulla  inuocatio,  hoc  ccrteloi  gc  fuit  acerbius. 
Ergo  diligenter  notanda  eft  hsc  Prophets  lamentatio  cum  dicit  *U$  Sion  it  lugere,  quid nemo  dd 
folennitatem  afcend.it.  Quod  fequitur  leuiter  prstcreo:poftea  longius  infiftam  ui  ipfis  rebus  vbi 
progrefti  fuerimus  ad  hnem  vl'que  narrationis. 

5     Fuerunt  inimici  eius in  caput.-hoftes eius  focliciter  egerunt,fuc- 
rut  inpacejiV^quialchouahafflixic  camfupermagnitudincfcelerum 

ciur 


IN   LAMENTA.    IERE.  VJ9 

eius;  parti uli  eius  profe&i  funt  in  exilium  coram  aduerfario. 

Primo  6.ichi'timkosf,utosin  C4fmt:i\iia  voce  hand  dubic  intclligitimpcriii:  &  hanclcquendi 
formami.u6ipfitaMofc.Sic  enim  lubctur  Dent  zS.Ei  is  in  caput, &non  m  caudatneius,in loco  '*  er'i  ' 
iLiblinH.non  obictiro.dicit  ergo  immimfitiftein  caput, hoc  cft,dominatos  fuifl'c.  Et  fubaudiendu 
eft  i!!ud  antirheron,qu6d  fcilieet  ruerint  in  caudam,hoc  eft,  fucrint  quail  ilib  pedibus  hoftium, 
iuorum. Dicit,  wr/?«  kofles  faliciier egijje, nempe, quia  lebotub afflixerit earn.  Hie  1am  non  Iamen- 
tarurpro  vulgan  morc,hoccft,vt  (blent  profariiftomines :  fed  admiicet  docVinam  luftui  fuo: 
&oftcndit,Demii  in  ilhs  rebus  adcoturbulentis&confufisapparerc  iuftumiudicem.  Reuocat 
ij;iti!  f  cos  ad  confiderandam  Dei  manum  vbi  dicit  ideo  fechciter  hoftcs  agcre  ,  quia  Deus  ipfam 
aft.ixerit.  Hieronymus  vcrtit,quoniamIchouahIoquiituscft:dcduxitab  run, quod  fignificatlo- 
qui.vel  meditari.  Sed  lads  appa  re  terror,  qucmadmodum  etiam  hoc  eodem  capite  pauld  poft. 
Minime  igitur  dubiumcft.quin  fentiat  Propheta  omnium  malorfi  caufam  cfle,  quia  Deus  lu- 
da?js  atrlixentjfdque  propter  magnitudinem  impictatum  vcl  icelerum.  lam  ergo  incipit'often- 
derc non  eilc  caufam  cur  Iudaji ablbrbeantur  mcerorc  &  defperatione : (1  modo interea  probe; 
cogitent  vndeproueniant  m.ila.Incipit  hocmodoipfos  reuocare  ad  Dei iudiciumihoc  quidem 
nondum  iufricerct :  1  ed  poftea  fubiicietur  vberior  confolationis  materia.  Csterum  iingula 
videbimus  luo  ordiiie. 

.Pr  EC  a  T  i  o. 

D.j  omnipotent  Deus }  quandohodic  ihritd  Eccle/ix  tu<e  deformitas pojjet  exani-> 
mare  nos  omnes^t  difcantus  refoiccre  dd  manum  tmm,  O*  fentiamus  nobis  rependi  iu- 
jtam  mercedetnfcelcrum  nojlrorumnnterea  non  dubitenms  tefore  ctiam  nobis  mcdicum} 
quijanesnoftra  \klncra,fi  ddtudm  imfencordidm  eonfugenmus :  O0  ?&  nos  in  fiducu 
tuce  bomtatis,  &  paternce  indulgentiae  retineas  \t  non  dubttemus,  etiam  in  mails  extre- 
mis te  inuocare  in  nomine  vnigenitiFilij  tui,  donee  expermmur  nunquam  irritasejjceo- 
rum  pre  cestui fretituis  promijjiombus  expectant patientcrremediMnate vnogtiamin 
extremis  malls  ,atque  ddco  in  ipfa  morte,     Amen. 

TJ  E  r  1  ccepimus exponere  fententiam  hanc,vbi  dicit  Propheta ,  inimicos  lerufakmfuijfe  in  C4* 
*  ■* put,&-fielicitereg:/fe.  Haictentatiograuitcr  percellerc  poteratanimosfidelium,cum  vide- 
renthoftes  liios  ita  habere  quail  in  manufortuna,vtvu!g6ioquiintur.  Koc  enimperindeerac 
acli  Deus  oftedcret  fe  illis fauere.Ergo  Proph.  caufam  aiiignat, hefideles  defcifcant  apietatc, 
Sc  timore  Dei, vbi  dicit  hoc  totu  manare  ex  iufta  Dei  vindi&a,  quod  velit  affligere  fua  Eccle- 
fiam:neqtie  id  i'olum  ,fed  admngit,/*  rafter  magnitudinem  iniquitatum.  Profani  enim  homines  in- 
terdum  agnofcunt  fibi  eflb  negocium  cum  Deo:  fed  interea  fremunt  ,  Sc  exiftimant  Deum  efic 
iniuftum  &  crudelem  Propheta  igitur  no  tantum  docet.Deum  authorem  tiTe  calamitatis,qua: 
acciderat,fed  iimul  admonet,Iudaros  tali  mercede  dignos  efle,non  tantum  quia  deliquerint,fed 
quia  addiderint  peccata  peccatis.  Hoc  enim  figniheat  magnitude  iniquitaivm.  Sed  hanc  fenten- 
tiam paulo  poft  repetet,&  pluribus  verbis--ideofatis  eft  nunc  attingere  eius  colilium.  Hanc  er- 
go ob  caufam  dicit,  in  captiuitatemfiiffe profeftos  paruulos  coram  aduerfario .  nam  hxc  etia  indigni- 
taspoterat  exacerbare  animosfidelium  cum  viderent  tarn  duritcr  tradaiincn  tantum  pueros> 
fed  etiam  ipfos  infantes.  Nam  femper  homines  exiftimant  fibi  efle  iuftam  caufam  litigandi  cum 
Deo:  prxfertim  verb  vbi  in  medium  prodeunt  pueri  infantes,qtiis  non  diceret  vindictam  Dei 
modumexcedcreMivukfev!cifcidchominumlceleribiis,cur  iramfuamnon  continct  aduer- 
fus  innoxios  ?  Quid  enim  peccarunt  miferi  infantes  ?  Propheta  autcm  hlc  cohibet  talem  auda- 
ciam,&  dicit  Deum  habere  iuftas  caufas  cur  vindi&am  fuam  extedat  vfque  ad  ipfos  paruuloJ. 
Nunc  fequitur, 

6  Et  egrelTus  eft  a  filia  Sion  omnis  decor  eius  :  fuerunt  Principes 
eius  tanquamcerui  qui  non  inueniunt pafcuum.&:  profecti funt  abf- 
quevirtute  coram  perfequutore. 

Continuateandem  fententiam. Dicit  hlc  filiam  Sion  nudatam  efle  omnibus  fuisornamen- 
tis.S  cimus  autem  quata  fucrit  illius  populi  dignicas,quemadmodum  etiam  Mofes  vt  commen- 
det  magnitudinem  gnti?  Dei,exclamat,Qua:  gens  tarn  inclytafub  c«jlo?  quoniam  ergofulge-  D«»f«r.  4.8 

Xx.  iii. 


CAP.  L  IO.  CA  L.  PR  AELE  CT  IONES 

bant  in  populo  i!lo  fingularia  Dei  beneficia,  fuit  hoc  triftius  fpe&aculura,  ccrncrc  vrbcm,  qux 
ita  pollebat  fumma gloria/poliatam  omni  decorc,&  coopertaignominia,  vt  poftea  videbimus. 
Dicit  ergo  abUtumfuifietotum  decoremfilU  Sion.lam  nihil  opus  eft  enumerare  omnes  ipecies  de- 
coris  vel  glorix  vrbis  lerufalem.  Primo  Deus  clegerat  illic  fibi  domiciliunvdeinde  illic  erac  re- 

?;num  facerdotalc :  populus  erac  fan&us  Deo,erat  eius  hxreditas :  Deus  illic  depofuerat  fcedus 
uum:omnes  Iudxos  cenfebatin  filiisfuis,volebat  etiam  vicillim  cenferi  eorum  pater.Cum  er- 
go tot  8c  tarn  prxclarisornamentis  fuiftent  locupletati,nonmirum  eft  quod  deplorat  Prophet! 
vrbem  illam  efte  fpoliatam  omni  luo  decove.  lam  adiungit,  Principes  fuijfe quafi centos  famelicos. 
nam  cerui,vt  Tunc  agiles  natura,  fi  penuria  lpfos  vrgeat ,  difcur  runt  quad  volarent .  Qupniam 
ergo  tanta  eft  celeritas  in  illo  animali.dicit  Propheta,  Principes  qui  ante  folebantgrauiterince- 
dere,  &  quiprxfe  ferebant  magnam  authoritatem,fuifle  veloces  tanqui  ceruos  famelicos,quia 
ipfi  quoque  laboraucrint  omnium  rerum  inopia.Subiicit  tandem  profcciosefje, ,hoc  eft,fugiffe  u- 
ram  facie  perfecutoris  abfque  wtute  :quibus  verbis  iignificat  non  auios  fuifle  congredi  cum  hofti- 
bus,fed  adeo  fuifle  trepidos,vt  fugerent,atque  ita  oftenderent  fe  iam  eflc  fraftos,  &  quail  exa- 
nimes.    Sequitur, 

7  Recordata  eft  lerufalem  dicbus  affli&ionisfua^&penurisfua:, 
vel  fremitus  fui :  alij  \ertunt ,  vel  migrationisfuce .  deduemtemm  quidam  hoc  nomen  a 
v^quodjignificatconquerijVelmigrare.  ideoquidam  vertuntexilmm,  velmigrationem, 
alij  vero  quentnoniam .  fed  alij  deducunta.  mo ,  quod  interdum  Jignificat  deficere :  ideo 
tranfferunt  inopiam>velindigentiam .  cur  alij  vertant  iniquitatem  nefcio,  fffnuUaeft 
cdufa: recordata eft  ergo  lerufalem,  omnium  defiderabilium  fuorum,  qux 
fuerunt  a  diebus  antiquis,  c«m  caderet  populus  eius  in  manum  hoftis: 
&  nullusauxiliator  ei;  viderunthoftes,fubfannarunt,ve/ri/er««f,fuper 
Subba.thOjVclcejfatione,  eius. 

Confirmat  proximam  fententiam  cum  ikh  lerufalem  record* tarn  fuijfe  defiderabilium  fuorum 
txquo  afficla  fuit  Dei  matin,  8c  redu&a  in  extremam  penuriam.  Significat  autem  his  verbis,  cum 
lerufalem  effet  in  fuofplendore,non  fatis  reputafle  Dei  beneficia,  quemadmodum  Dei  cotem- 
ptores  ingurgitant  quicquid  ab  eius  liberahtate  fluit,&  interea  non  agnofcunt .  eft  enim  ingra* 
titudo  tanquam abyifiis qux abforbet omnem  plenitudincmbonoru  Dei.  Significat  ergoPro- 
pheta.cum  lerufalem  fioreret  opibus,  8c  copia  rerum  omnium,  cum  etiam  eflet  ornata  iingula- 
ribus  donis,fuifle  quafi  ebriam,neque  coniideraffe,  vt  decebat,  qux  in  ipfam  contulerat  Deus 
beneficia  Nunc  autem  exquo  redacta  fuit  ad  inopiam,&  in  fummas  miferias  concluh,rec$rdats 
eft  fuorum  dejiderabilium,id  eft.illius  decoris,cuius  paulo  ante  fa&a  fuit  mentio.nam  per  Defide- 
ria  intelli<nt  dona  ilia,  quibus  fplendebat  lerufalem  quantilper  Deus  fe  erga  ipfam  beneficum 
Patrem  oftendit.miror  cur  omnes  vertant,  Recordata  eft  lerufalem  dierum.  quidam  rectc  ex- 
ponunt.fed  interea  omnes  confentiunt  in  mala  verfione.  Atquj  fenfus  fatis  perfpicuus  eft,  leru- 
falem recordatamfuijfe  defiderabilium  dtebus  affiiclionu  &  indigtntU,  vel  quemadmodum  dixi,  mi- 
grationisfux.aut  querimonix:quanquam  non  placet  hxc  poftrema  expofitio.  Ego  igitur  vel  de 
exilio,vel  de  penuria  bonoru  interpreter.  Dies  autem afftiSHonii  clarius  exprimit,nempe  cum  cx- 
deret  populus  eius  in  manum  btftt's,nec  quifquam  effet  Auxiliattr. Nunc  videmus  quid  veht  Prophc- 
ta,nempe  lerufalem  fuilfe  quafi  expergefa&am  c  fuo  veterno  cum  Deus  earn  afflixit.  Na  ficut 
ebni  poft  faturitatem  fie  dormiunr  in  fua  crapula,  vt  nihil  fentiat/ed  fint  quafi  femimortui:  ita 
profperitas  inebriauit  Ierulalem  longo  tempore :  fed  tandem  experrecta,  fenfit  vnde  ceciderat. 
Quantilper  ergo  ftetitin  excelfo  illo  gradu  honoris  non  expendit  Dei  erga  fe  indulgentia:poft- 
quam  autem  nudata  fuit  omnibus  bonis,  8c  ferio  a  ffiicta/wnc  recordau  eft fuorum  dtfiderubtlium, 
hoc  eft,tandem  coepit  fentire  quid  perdidiflet,  quoniam  exciderat  a  Dei  gratia.  Hinc  aute  col- 
ligere  licet  vtilem  do£tt  inam .  quod  enim  narrat  Propheta  de  lerufalem ,  fere  in  toto  humano 
genere  cernitur.  Sed  cauendum  eft,  ne  etiam  nobis  conueniat.  Deus  enim  non  tantum  vulgari 
more  liberaliter  nobifcum  hactenus cgit,  fed  dignatus  eft  nos  teftimoniis  fauoris  fui  plufquam 
paternhfeparauit  nos  ab  incredulis,&  voluit  fplendcre  in  nobis  fua  beneficia.  Nunc  videndum 
eft,ne  fimus  ftupidi,  quantifper  Deus  liberaliutem  erga  nos  fuam  profequitunquinpotiusdii- 
eamus  rcputare  quid  valeant  Dei  beneficia,&  in  quern  fine  &  vfum  fpc&ent.  alioqui  ide  nobis 
cotinget  quod  hie  dicitur  de  Ierulalem. Serocnim  expergefadi,fciemusnos  fuifle  fcelices  cum 
^    .  Deus  fe  oftendebat  erga  nos  Patrem.  Videmus  id  fuifle  oftenfum  in  Adam  primo  homine.  nam 

»7i  eV \  f  cum  ^eus  ornauPet  iHum  eximiis  dotibus.non  contentus  fua  forte  voluit  fe  efferre  vltra  modu; 
j.'         '  poftquaccciditj^rcda^useftinextrcmaminopiamjtuacccepitagnofccrequalisante  fuifleti, 
t  &  qualij 


IN    LAMENTA.   IERE,  400 

&  qualiscoepiffetcfleafuolapfu.  Sedquia  hoc  Prophets  teftimoniu  peculiaritcr  conuenitEc- 
clelli  Dei.tciamusnos  lerololymx  exemplo  doceri,vbi  Deus  prolequitur  erga  nos  fuam  libera- 
htatem,a:ftimanda  clTc  eilis  dona  pro  mento ,  nc  ierd  tandem  incipiamus  agnoicere  quam  defi- 
derabilis  fueritnoftra  conditio .  Ergo  in  l'umma  hie  perftringitleremias  knordiam  populi,qui 
non  agnouit  quam  optabilis eifet  fua  conditio ,  done*,  priuatus  8c  lpoliatus  fuit  on.nibus  bonis. 
Ideo diciisdttbuj *ntiqmsx]uib\is  verbis  forte ligniricat  diuturnum curfum  benencentia: Dei. 
neque  enim  exiguo  tempore  Deus  liberalis  fuerat  erga  populum  ilium ,  led  cohtimia  lerie  pro- 
lecutus  fuerat  eundem  fauorem.  Ct*m ergo  cecidir  pepttlus,timc  grauior  fuit  miieria  cum  tam  Ion 
go  tempore  &oniittct.A&dit,*ider«nthosies,riferiint  fuper  SMstbo  «W.quanquam  neque  difpli- 
cet  nomen  Ccflationis.  Porro  qui  vertunt  Otium^Vcl  corrumput,  vel  nimisoblcurant  fenlum 
Prophetx  .  Et  in  voce  Ceffationis  etiam  fuberit  ironia .  neque  enim  riierunt  hoftes  fimpliciter 
ceflationem,fed  cum  ludibrio,  quia  tunc  data  illis  fuit  materia  fublannandx  religionis .  Scimus 
Sabbatha  populi  ludaici  Temper  odiofa  fuifle  profanis  gentibus,&  vcxata  etiam  multis  probris. 
nam  per  ignominiam  vocariit  Iudxos  Sabbatharios.  Et  cum  volunt  ignominioletraducereto- 
tum  cultum  Dci,qui  fub  Lege  vigebat,nominat  Sabbatha.  Minime  lgitur  dubium  eft,quin  Ge 
tesprobroleobkcerintIud£is,ipfos  Sabbathiimagere,Ecce,nunctempuseftco!cdiDei.Etvi       , . 
demusetia  DeumperitringereludxoseademironiacumdicitjDonecterraSabbathafuaper-    f"  '-1  ' 
egerit.  Cum  enim  ludxis  liceretper  otium,  vbi  nulli  hoftes  molefti  erant,  cultum  Dei  feruare, 
violarut  Sabbatha  impio  contemptu.  Cum  ergo  Deicultusita  indigne  fuiflltabiplis  negle&us, 
Deus  dicit,Terraipia  Sabbathii  colet  loco  veftro:quomodo?quia  neque arabitur,neque  fruge  L**iti.i6* 
feret:ccfiationcm  lllam  vocat  Dais  Sabbathu,  fed  non  line  ironia.mordet  enim  Iudax»s,quoni-  3  4.;  j. 
am  Sabbatha  violauerant,quemadmodum  Ieremias  etiam  capite  ly.illis  obie  :it  Ergc  mihi  pro  ,<""f.'7-11' 
babile  eft  ia&a  fuilTe  probra  ab  hoftibus  contra  Iudxos ,  quod  liceret  illis  longum  Sabbacimm  *7' 
8c  continuum  agere,cumfcilicet  vrbs  ipfoifi  elTet  delerta ,  8c  cum  nemo  illic  habitaret .  frigidu 
enim  illud  eHet,hoftes  rililTe  fuper  cellationeeius.Vfus  proculdubio  fuiflet  alia  voceProphua, 
nili  propolitum  ei  fuilTetnotare  blafphemiam  hoftiu  aduerfus  cultum  Dei.H»/7«ergo  vtdtrttnt, 
i?  riferuot  [upfreiut  cejj'uione,  fed  quam  vocarunt  probrole  Sabbathariam.    Sequitur, 

B  Pcccatum  peccauit  Ieru(a\em,hocesl,fcelerate  <w'f,propterea  in  mi 
grationem,ve/  commotionem,&.&2.  eft,hoc  eft /eddita fuit  injlahilw.omncs  qui 
honorecam  profequebantur/preuerunt  earn, autvdipendcrunt, quia  vi- 
dcrunt  turpitudmemiOutfoeditatem^msxtiamipCn  gemens,  &  conuer- 
fa  eft  retrorfum. 

Hie  clarius  8c  vehementius  exprimit  Propheta  quod  breuiter  attigerat,nepe  quicquid  pa- 
tiebantur  Iudan,prouenire  a  Dei  vindifta,&  dignos  efle  talibus  pcenis,quia  non  leuiter  tant  11m 
dcliquerant,fed  coaceruarant  fibi  horribile  judicium, quando  modis  omnibus  fefe  proiecerant 
ad  impietatem.  Hxc  fumma  eft,vnde  colligimus ,  Prophetam non  compofuifle  hoc  carmen,vt 
lugeret  cladem  fus  paths ,  iicuti  iolcnt  profani  homines.  Exemplum  profanat  lamentatioris 
eft  apud  Vergilium,  AlnttJv 

Ycmtfumma  dies,  y  ineluSlabile  tempus 
DardamcefuimusT  roesfuit  ilium, (fingens 
Gloria  Teucrorum:ferus  omnia  bippiter  Argos 
Trans~lulit:incenfa  Danaidominanturin  vrbe. 

Sicuti  etiam  repetit  aids  verbis  eandem  fententiam: 

Opatna.fi  diuum  domus  Ilium,  {finclyta  hello 
Micma  Dardanidumferus  omnia  htppiter  Argos 
Tranflulit-. 

Luget  illic  cladem  Troia?:fed  conqueritur  dc  fxuitia  Dei.  Ferum  Iouem  appellar,quia  erfc 
ratus  erat  iple:  8c  tamen  loquitur  faccrdos  Apollinis  Panthus .  Videmus  ergo  vt  increduli  cum 
lugent  fuas  clades,cuomant  timul  blafphemias  contra  Deum,quia  feipibs  exaiperant  ad  dolor  C . 
Longe  differt  hxc  querimonia  Prophet* a  tali 3c  tam  impio  luftu.  na  vbi  deplorat  milerias  po- 
puli fui,iimul  adiungit  Deum  iuftum  efle  vindicem.Non  ergo  accufat  Deum  fa;uitis,aut  nimii 
rigoris,  fed  populum  ad  monet,  vt  fefe  humiliet  coram  Deo,  &  fateatur  fe  omnia  ilia  mala  iufte 
p^Fpeti.  Admilcent  quidem  interdum  qualdam  voces  etiam  increduli,  vbi  videntur  darcglori 
am  Dco,quas  appateteffc  euarudas.$tatim  enim  red  cunt  ad  fuam  cuntumacia.  Aliquando  iynt 

Xx.iiii, 


CAP.  1.  lO.  C  AL  PR  AELECTIONES 

medii.quemadmodum, -precibus  fiflecieris  flit's,  illic  expoftulant  cum  Deo,  acfi  eflet furdus  ad 
teruomm  fuorum  vora.Proliliunt  t.indem  in  apertas  blafphemias, 

Vqfttjuam  res  Afice^riami^uecuerteregentem 

Imntcritam  tyfum  Superis. 
Vocar.t  gentem,q'.ia:  excifa  fueratdndigna  tali  fupp!icio:vocant  gentem  immcritam.  Niic 
er^o  tenemus  quale  lit  difcrimcn  inter  incredulos,  &  hhos  Dei.nam  commune  eft  omnibus  lu- 
gere  in  rebus  aduedis :  fed  finis  lu£tus  eft  contumacia:  qua:  tandem  prorumpit  in  furoi  em,vH 
increduli  fua  mala  fentiunt,&fc  intereanonhumiliantcpram Deo.  Atquifidelesnon  obduref- 
cunrin  lu&u  fuo,  fed  defcendunt  in  feipfos,  &  examinant  fuam  vitam,&  iponte  coram  Deo  fe 
prjfternunt,acfubeunt  voluntariam  damnatioiiem,&fatcntur  Deum  cileiuftum. Nunc  ergo 
videmus  quomodo  deflenda  fit  nobis  calamitas  Ecclefia;,  nempe  vt  redeamus  ad  hoc  principi- 
um  Deum  effe  iuftum  vindicem,  neque fumcre  poenam  de  vulgaribus deli&is  duntaxat,fedde 
n    .  plurimis  &  maximisfceleribus-.&fircdigatnos  adcxtremaqua*que,idfieriptopterfceleruno- 

*•**  •?•  s  |-f.rorum  fnmmitudinemjquemadmodum  etiam  fatetur  Daniel.  Ncque  enim  vno  verbopronun 
tiat,populum  dignum  elTe  exilio,&  pcenis  illis,quas  paticbatur:fcd  accumulat  plures  voces,Pec- 
cauimus  ,impi6egimus,fcelerate  egimus,fuimus  tranfgreflbres,inquit.Non  potcft  fibifatisfacc 
re  Prophetainilla  congcric,  quia  videbat  etiam  qiwlisfuiiTetimpietaspopuli,  &quamfuriofa 
obftinatio  non  paucis annis,fed  per  longum  illud  tern pus,qtio  admoniti  fuerat  a  Prophetis,ne- 
que  tamen  reiipuerant,fed  prolapil  femper  fuerant  in  deterius.Taliseft  igitur  ratio  huius  loci, 
Dkk  ftcfAwfutJjfe in  commotionem,\\oc  eft,  deiecta  fuifTe  a  patria  .  Videtur  iiibefTe  tacita antithe 
lis  inter  quictem,qu#  promifla  fuerat  Iudans,&  intet  vagum  illud  &  erraticum  exilium .  quem- 
admodum  enim  vidimus,non  tantum  exularunt  Iudxi,led  nufquam  fuit  tranquilla  ftatio.Fuit 
l\xz  etiam  commotio,  quanquam  referri  pofTetad  maledi&ioncm  Legis,quod  fuerint  in  com- 
motionem,quia  increduli  etiam  concufTerint  caput  fuper  cos. Sed  nome  nvi  proprie  referri  de- 
bet ad  exilium  illud,vbi  fuerunt  Iudaei  inftabiles  &  vagi.Dicit  fyretamfui[]e,&c  probrohabitam 
lentfaiem  ab  omnibus  quiprius  dignati  fuerant  aliquo  pretio  &  honore.Hoc  etiam  grauitatc  mali 
non  p.irum  amp!ificat,quod  reit&a  fuerit  a  fuis  amicis,apud  quos  anted  in  pretio  &  veneratio- 
ne  fueMt.Ratio  fubiicitur,^«o»«w  midermt  nudiiatem  eius, led  proprie  iignificat  turpitudinem 
vcl  ignominiam.  Tande  fubiicit,qu6d*/>/if //*»»£«»«?>•»>,  ©•  comerja fuerit  retrorJum,id  eft,qnod 
fuerit  opprefla  dolore,ita  vt  nulla  eflet  ipes  remedii .  Conuerti  enim  recrorfum  tantunde  valet 
atque  deiici  omni  fpe  reftitutionis.    Nunc  fequitur, 

9  Ignominia  eius  in  fimbriis  eius^ion  eft  recordata  finis  fui:  & def- 
cendit  mirabilir.er,nemo  confolator  ei:  vide  lehouah  afflidionem  me- 
am,quia  magnifice  fe  effert  hoHis}ad  verbitmjnagnificatus  eft  bojlis. 

Hlc  continuat,mco  iudicio,eandem  fententiam.Dixerat  in  fine  proximi  verfus  confpe&am 
fuifle  turpitudinem  lerofolyma: ,  nunc  dick fuifie  in  ipfis fimbriis.  Videtur  alluderePropheta  ad 
menftrua  mulierum,quibus  dum  laborantsoccultant  illam  fceditatem,  quantum  in  fe  eft  .  Sed  ft 
profl auium  tale  iit,vt  natura  fuccumbat,veftes  replentur-.diffluit  tabes  ilia  vel  fanies .  Deniquc 
iigniricat  Propheta,non  vulgari  modo  fuifle  fcedatosludios/edita  fuifle  afflicts,  acfimulier 
non  contineret  fua menftrua, quin diffluant,atque  appareat  in  fimbriis,acfi madefa&a effet  fua 
fanie.hic  eft  Propheta:  fcnfus.Interpretes  exiftimant  Ieremiam  loqui  de  fceleribuspopuli,fed  fal 
luntur.  ego  itaque  non  dubito  hxc  omnia  referri  ad  poenam. Dicunt  fceditate  fuifle  in  fimbriis, 
quia  populus  impudeter  Ccie  proftituerit  ad  omnia  flagitia:  deinde  non  recordatum  fuifle  finis 
D«rf. ji.i,?  fui,quia  prorfus  defipuerir.quemadmpdum  dicitur  etiam  in  cantico  Mofis ,  Vtinam  faperent! 
6  (i  faperent,&  prouidcrent  finem  fuum  Sed  quifquis  propius  expendet  confilium  Prophets, 
mihi facile  i'ublcribet.non  agide  culpa,ied  potius  depcena .  Propheta igitur  dicit ignominiam 
faille  in  fimbriis,quia  non  potuerint  ludan  occultare  fuum  dedecus.  Verecundia  enim  facit,vt 
homines  fxpe  mala  fua  intus,&  tacite  deuorent,quia  pudet  eos  fe  exponere  ludibriishoftiu.Sed 
Propheta  dicit  iam  non  pofle  occultas  efle  miferias  populi,  quin  omnibus  appareant,  quemad- 
modum  fi  mulier  laborer  tali  profluuio,  vt  fanies  redundet  vfque  ad  extremaspartes  veftium. 
Et  cum  dicit  non  efle  recorddtumfidfinti,  iu  expono,fuifle  Iudxos  defperatione  oorutos ,  vt  ani- 
mosnonattollerentad  Dei  promiflicnes .  nam  eft  hoc  vulgare  folatium,  &quod  fenfus  etiam 
natur* nobis  did at,in  extremis  malis  refpirare,&  ex  tendere  noftram  cogitationem  longius.  At- 
qui  non  femper  nos  vrgebit  milcriaxontinget  aliqua  mutatio  in  melius .  Qupniam  ergo  folent 
homines  hoc  mobo  fe  fulcire  in  rebus  aduerfis :  dicit  Iudxos  nonfuiffe  recordatosfints  fui,  hoc  eft, 
ita  fuifle  dementatos  fuo  mcerore,vt  obftupefcerent,neque  quicquam  fperarent  in  futurum  te- 
pus .  In  fumma  his  verbis  defignat  extremam  defperationem ,  quia  obftupefafti  fuerunt  Iudxi, 

itavc 


IN    LAMENTA.   IERE  4oi 

ita  vt  mentes  fuasnonpoflenterigercinbonamfpcm.Caiifactiamexpriminir,gw4</f/c^Wf««f 
mirabititer,hoc  eft,quia  deie6tifucrintprodigiofoquodammodo.  Nomcnhicponitur  viccad- 
uerbii  ^vht  ponitur  hie  in  maf  culino  genere:aliquado  filths  dicitur,fed  codcm  fcnfu.  Ad  mi 
raculum  ergo  dicit  Itidxo*  fuilTe  demerfos.fed  per  miraculumintclligitprodigiiim.  accipitur 
cnim  inmalam  \>anzm.Mirabiliter  ergo  defcenditlerofolyma,  vnde  fa&umeft,  vtfuccubuenc  ft  is 
miferus,neque  animum  ilium  ad  fpem aliquam  conuertat,neque  attendat  ad  alit.m  finem:  led 
obtorpeat  in  1  iris  miferiis,quemadmodum  folent  homines  delperati,  &  qui  exiftimant  afiii  die 
de  ialutefua.  Repent  quod  antedixerat,neminemfi<ijji Confilatnem-Hxc  diligenternotadaiur.t, 
quia  hodie  Satan  nos  ad  defperationem  iblicitat  vanis  modis.  lam  vt  nos  auertat  ab  omni  hdu- 
cia  gratix  Dei,proponit  extrcmas  calamitates .  Vbi  autem  mceror  lie  lenfus  noftros  occupar,  vt 
nbn  afTulgcat  nobis  ipes  gratix ,  nafcitur  ex  illo  immodico  dolore  intempenes  >  qux  nos  abi  ipit 
in  furorem.Hinc  fit,vt  obftrepamus  &  poftea  tunuiltuemur  contra  Deum.  Qupniam  ergo  ho- 
die fuppetit  Satanx  materia  ad  nos  turbandos,  vt  fuccumbamus  doloribus-.tenenda  eft  hxc  do- 
Carina  Prophetx,  lerufalemfcilicetqux  veraerat&  vnica  Ecclefia  Deituc  in  mundo,fuiiie  tot 
&  tantis  malis  obrutam,w»»»  recordaretur finis  fuj.Hoc  quidem  de  externa  fpecie  intelJigi  debet. 
Neque  enim  dubiumeft,quin  Deus  fuftinuerit  animos  piorum,&  quin  Temper  lenierit  jpforum 
dobre.vt  ad  finem  fuum  attenderent.Sed  refertur  ad  vulgus  ipfum,deindead  externam  lpecie 
quod  dicit  Propheta,lW<w»o«  recordates ejje finis foi.Nunc  hortatur  ipfos  ad precandu  &  vtr- 
baetiamfuggerit .  loquitur  enim  quafi  in  omnium  ^v{otia.,yidelebouahjffikiionemn,eam^uu 
fifem4gnificeexttilith$s7ts,Qnanquam  Propheta  hie  reprxfentatEcclefiam,tamen  non  dubirm 
eft,quin  pro  fuo officio  hortetur  ad  bene  fperandum,  &  ad  precandu  illos  animet.  neque  enim 
concipi  poteft  vera  &  feria  precatio  fine  fiducia .  Vbj  enim  guftus  gratix  Dei  nobis  periit.rk  ri 
non  poteft ,  vt  ex  animo  precemur.Solx  autem  funt  promiffiones ,  ex  quibus  poilumus  euftare 
paternam  Dei  bonitatem.Ergo  dubium  non  eft,  quin  Propheta  hie  ludxis  promittat  ccrtam  fa 
lutem,modo  fe  ad  Deuni  conucrtant,  &  ftatuant,  ac  certb  perfuafi  lint,  ilium  fore  libcratorem. 
Nunc  ergo  videmus  qualis  lit  vera  ratio  docendi,  nepe  dum  humiliantur  homines,&  illis  pio- 
ponitur  iuftafua  damnatio,deinde  animaturad  bene  fperandu,&  porrigituretiaillismaniis,vt 
■Deum  inuocent,  nee  dubitent  in  extremis  iiris  malis  ab  ipfo  auxilium  non  modo^perare,  fed  e- 
tfaflagitare.  Huncordinem  tenuit  Propheta,  vtdifcamus  in  rebus  aduerfis  femper  defcendere 
in  nos  ipibs,&  agnofcere  iuftum  reatum :  deinde  vbi  demerfi  fuerimus,  etiam  diicamus  animos 
noftros  erigere  fiducia, vt  inde  nafcatur  inuocatio,in  qua  pofita  eft  nobis  falus.  Vnum  mihi  exci 
dcrat:Propheta  vt  gratiam  impetret,dicit,fc«/ifM  magnifier feefferre.  Et  hoc  diligenter  notandum 
eft,quia  quod  videtur  nobis  occafionem  dare  defperandi ,  potius  nos  ad  bene  fperandu  anima- 
re  dcbet,nempe  cum  hoftes  infolefcunt,&  fefe  diabolica  arrogantia  efferunt,& nobis infultantd 
Quo  maior  ergo  eft  i!lorum,&  min9  tolerabilis  fuperbia,e6  maiore  fiducia  inuocare Dc  u  licet: 
quia  non  fruftra  di&auit  nobis  Spiritus  fan&us  hanc  forma ,  quod  fcilicet  Dens  propitius  nobis 
erit  cum  hoftes  ita  magnifice  egerint,  hoc  eft,cum  ita  fine  modo  fuperbierint,&  ie  intemperan- 
tcr  proiecerintad omnem  contemptum.    Sequitur, 

10  Manumfuam  extedit  hoftis  ad  omnia  defiderabilia  eius:qufa 
vidic  Gcntes  cum  ingreflae  funt  San&uarium  ipfius^e  quibus  praxepe 
ras,neingrederenturmcongregationemtibi,foce#,  cjucetibifacrnta  eft* 

Itcrum  deplorat  Propheta  profanationem  omnium  facrorum  .  Hxc  autem  querimonia,vt 
dixi,cx  acerbiiiimo  dolore  profefta  fuit:quia  &fi  trifte  elTe  debuit  fidelibus,eiici  omnibus  for- 
tunis,vagari in  exilio,&  premi  rerum  omnium  penuria :  tamen  hoc  debuit  efie  moleftius,  videi  e 
Templum  Dei  pollui,probris  affici  totam  religionem.  Hanc  ergo  cladem  rurfiis  deplorat  Pro- 
pheta cum  dicit  hoftes  murium  [turn  extendijje  centra  omnia  deJiderabilia.lAm  per  defideria,  vel  deli 
derabilia  nonintelligitope»,nonintelligitquicquid  pertinetad  ftatum  terrenx&  caducx \rq: 
fed  thefauru  illu  inxftimabilem,quem  depofuerat  Deus  apud  eledum  populu.£xtt»«/»rergo  ma 
mm*  hoBis  contra  Altare,contra  Menfam,contra  Arcam  fcederis,contra  omnia  vafa  facra.  lam 
augetur  in&ignhzs,qnod fcilicet  *iderit  Ierofilyma  Gentes  ingrediin  [mm  Sanftmrium.  eft  enim  re- 
latiuu  foeminini  generis .  Sed  San&uarium  lerofblymx  hie  vocatur  ipfum  Templum  Dei.quia 
tametfi  proprie  loquendo,erat  vnum  Dei  Sanduarium:fimul  tamen  erat  populi,quia  Deus  non. 
propter  aliquam  fuam  vtilitatem  voluerat  libi  extrui  Templum:fpe&abat  potius  falutem  popu 
li  fui.Vere  igitur  San&uarium  populi  dicitur,quod  Deus  fibifacrauerat.Et  poftea  rurfus  indi- 
gnitatem  augct^iwJ  Df  us  prohtbuerat  gentes  Mas  ab  ingrefjit  Sancluarii .  Atqui  il!uc  perruperant 
vio!enter,neque  tamen  colendi  Dei  caufa  ingrelfi  fuerant ,  quoniam  volebat  illos  eieftos  afan- 
fta  congregatione:fed  irruperant  in  congregationem,  vt  Templum  violarent,vt etiam  profter- 
nercnttocumDei  cultum,  &  proftituerent  omnibus  ludibriis  religionem. 


CAP,   I.  lo;  CAL  PRAELECT  IONES 

P  R.  E  C  ATIO. 

t>a  omnipotcns  Dcus ,  quando  Iwdie  tarn  mifcre  \idemi(s  affligi  tuam  Ecckfiam,\t 
ocdos  jaltem  dirigatnus  ad  peccatanojlra  reputada:  CF  ita  coram  J  olio  tuo  hkmmmm% 
\t  tamen  non  defvnamm  bene  [per arc,  (f  in  media  morte  \ita  a  te  expeclcmus:  %?  htc 
fiducia  nobis  os  aperiat,  vr  intrepidc  perfeueremus  in  nominis  tiu  inuocatione  ,per  Chri- 
flum  vnigemtum  Vihum  tuum,    A  men. 

n  Totus  popu  lus  eius  gementes,qua?retites  panem,  dederur.  defl 
derabilia  (ua,hocc ft,  quicfadhabebant prenojum ,  pro  cibo  ad  reuocandum. 
animam;vide  Iehouah,&  afpice  quia  fa&a  Turn  wiUsrfutsontcmpta. 

Hie  conqueritur  Propheta  omnes  ciucs  Ierofolyma?  ruhTc  in  continuo  gemitu  ob  kepia, 
&.  famcm.Prim6di:it,o/»n«/Ai^#^»ie»/ei,quianomcnpopii!ieftcolleftiuiim,idco  vthurpki- 
r.ili  numcro^D'ruio.  Dick crgomnei  tjJtingtmitM  :fed  rationcm  fimulexprimi^qucdqiiXiant 
panem.Hoc  quidem  cllct  omnibus  commime  ,  cibum  nppetcre:  fed  hoc  verbo  ligniiicat  extre- 
maminopiam:quali  diceret  ipios  mendicafte .  Comparat  igitur  mendicis,  qui  circumcunt  hue 
acq  ne  illuc  ad  cibum  pc.tedt.im.  Dicit  etia  dedtffe  q*/equepr*<ioFftimt  pro  cibt,vt  rfficcrent  jtnimam. 
Hi  c  claritis  exprimitur  fames,  quia  dick  q.iodammodo  pail'o.s  eife  deliquium.  alii  veiiunt,  Ad 
refoci'ladam  animam  ,quod  etiam  non  male  conuenit.Sed  vbfiiit  haud  dubie  Propheta  r.otare 
quali  vkx  defe&um  <.um  dicit  ets  dediffe  qmcqtiid.hAbfb.int  pretio/mn ,  vt  peflent  animas  fuas  le- 
uocaieamortekilicet  in  vkam.Seqi.iturpiceatk)  V ide Ulmub ,©•  *fpice,qttiafa£ltift<niy>ihs.T)i 
ximiuhefterna  ltftione  quenmcnias  a  Spuitu  Dei  fi.ifle  di&atas ,  quxfideles humiliarent,  & 
fimil  eriTCient  ad  bonaiiifpem,&apcrirent  etiam  ianuam  precib  us.  Alioquidum  homines  fibi 
indulgent  i.i  mcerore,icipfus  excruciai.do,  fmul  exalpei  ant :  &  dt  inde  ex  flruore  accenditur 
quxdam  velar.i.i.Ergo  Propheta  vt  temperet  impctum  doloris,  &.  feruoi  e  impatkmix,hicre- 
uocat  itcrum  rideles  ad  prccandum.Ciim  aiitcm  rogat  lercfolynia,  ttDtustideat  er  afpictat/m 
hac  duplicative  fubeft  esnphalis:&  ratio  etiam  hoc  melius  declarat,qi  6d  ki\ictifjtlaf»erit  w- 
lit: vbi  Eccletia  nihil  alii.d  Deo  proponk,qi  6  flefiatur  ad  mifi  ricordia,nifi  fuas  mifenas.  Non 
er»o  p,  ofert  in  medium  fua  obiequia/ed  tantum  deplorat  iuas  miferias,  vt  ita  iibi  fauoian  a- 
pud  Datm  concilkt.     Scquitur, 

12.  Nonad  vos  ornriesqui  tranfitisperviam?Afpicite,&videtean 
fit  dolor  ficut  dolor  meus,qui  fa&us eft  mihi,quia  arflixitme/vc*/,  dolorc 
ajfeatjdxouah  indie  excandelccntise  ivx  fua:. 

Principrjm  verfus  vaneexponkurtquidarninterrogatiiielegunt,Nihiladvos,qiiitrar)CTis 
per  viafa'ii  limp!icker,Video  me  non  eile  vobis  curx,  nihil  ad  vos  dolor  meus.  aliiiubaudiiit, 
Graueaut  mokftune  fit.alii  autem,Ne  (it  ui  per  vos,  hoc  eft  ne  idem  vol  is  eueniat  qicd  mihi, 
vt  tk  deprecatio  iunda  bladitiis.Placct  mihi  intenogatio,No»4</>#j  emnes  quitranptisper  »/<«»»* 
£cpe  emm  omittitur  litera  n  qux  eft  nota  interrogantis .  Sed  ii  placeat  afrlrmatiuc  legerc,  non 
male  etiam  coueniet  fenfus ,  Nihil  ad  vos  qui  traniitis  per  viam ,  quafi  inter  fuas  lamentationes 
defk-at  Icrufalcm  eosomnes,quitranfcunt,non  tangi  vel  vllamifericordia,vel  vllodo'oris  fen- 
fu.Cxterum,compclIatnm*«r^»/ft<Mf«  viam,  quo  melius  exprimat  cladis  fuxmagnitudincm. 
Sienim  fcrmoncm  di:  igeret  ad  folos  vicinos,noneflettanta  vehementiaaed  vbi  homines  inco« 
gnkos  alloquitur.hoc  modo  oftendit  tantam  effe  cladis  magnkudinem,  vt  ad  fympathiam  mo 
ucre  debeat  etiam  remotilhmos  quofque  homines,qui  tantum  iter  fatiunt. Rogat &utttn,vt  afpi 
a*4»^cS">'^'*«?-I!iliertkarordo,quiapiiusdixerat,  Videlehouah&aipice  . lllic Deu rogabat 
Jerofolyma,  primum  vt  oculos  coniiccret  ad  iuas  clades  videndas ,  deinde  vt  attente eas  confi- 
dcraret.nunc  autcm  alio  fenfu  dicit,  afpicite ©"  ridete, hoc  eft,  attenti  fitis,vt  vobis  pcrfpicua  fie 
mea  culamkasq  i£  alioqui  pjfiet  vos  magna  ex  parte  latere,  afpicite  anfit  dolor,inquit,ficut  dehr 
mcia.Aidit,qidf,<dw  eH  w«/M.quidam  a&iueexponut,  Quern  intulk  mihi  Iehotiah.Sed  re&icr 
eft  altera  verfio.qma  propius  accedit  ad  verba. Hieronymus  vertit,Qui  me  vindemiauirAV?* 
{ignificat  etiam  vindcmiare,nec  volo  refutare  illam  interprctationem.  Sed  quod  fequitur  idera 
Hkronymusmale  vertit,(icutt  prius,  De quo locutus eft  Iehouah,inquk.nam  putauitdeduci 
banc  voccm  at  ninvt  diftum  fuit.ciim  fit  a  rU' ,  ficuti  patet  ex  litera  1.  Non  dubium  igitur  eft, 
quin  Eccleka  fignrficet  Deum  authorcm  effe  illius  doloris,quein  deplorat.  Et  id  cognitu  necef 

farium 


IN   LA  MEN  T  A.    IE  RE  AoX 

farium  eft.nc  intcmperanter  homines  abripiantur  poftluaum.ficuti&phis  contlngit.Ipfa  enim 
Dei  maicftas  frsnum  nobis  iniicit,cum  fentimus  nobis  cum  ipfo  efle  negotium  .Non  lufficerec 
quidemhax  iimplex  &  nuda  cogitatio,quemadmodum  di&um  fuit,  vbi  fentiunt  profanihomi 
nes  inflrgi  libia  Deo  plagas,obftrepere  aduerfuseum:&  tamen  eft  hocprincipium  toleranti£,& 
moddtn,vbi  ad  Deum  lpfu  refpicimus.Hac  igitur  ratione  dicic  Ierofolyma  fe  a  Deo  fuifle  af- 
fliftam.Et  adiungit ,indie excandefcentixirxfux.  Hlc atrocem  Dei  vindiftam  exprimere  voluic 
Propheta, cum  ponitexcandefeentiamir<t.\crtunt  alii  furorem  pirt.fed  cjuoniamnomen  furoris 
eft  nimis  afperum,non  male  conuenu  nomen  excandefcentU .  Tenemus  tamen  Prophets  confi- 
hu  .quodicilicct  horribilis  fueritilla  Dei  vindi&a,acfi  ira  eius  flagraret  contra Ierolbly mam: 
&  id  melius  conrirmatur  proximo  verfu. 

13  EfublimimifingneminofTamea,  &dominatus  eftinipfo,efif 
tnutatio  numeri/efertur  auidem  ad  ofia,  fed  perinde  eft  acfi  diceret,  dominatus  eft  ignis 
invnoquoqueojfwm^xtendk  rete  Mumpedibusrneis,conuemtme  retror 
fum,dedit  mcjeddidit  me^elpofmt^aikanyfeldefolatamjtoto  die  dcletem* 
\>el  in  firman. 

Continuat  eandem  iententia  Propheta,  qudd  fcilicet  fieuierit  vindid;>  Dei  grauiffimo  im- 
petu  contra  Ierofolyma.  Scd  metaphorice  dicic  emijjitmfuiffeignemin  cfiafua.  qui  ofla  interpre- 
tantur  arces  munitas,eneruant  quodammodofententiam  Propheta?.  Proprie  igitur  accipio  ofla 
quafi  dixiflet  penetrafle  vfque  ad  intimas  partes  ignem  Dei.  nam  hxc  ratio  loquendi  frcqueter 
occurrit  in  Scriptura.Per  ojjtt  notatur  robur,&  virtus :  ideo  Dauid  aliquando  deplorat  turbata 
fuifle  ofla  fua,&  contremuifle. Dicit  etia  Ezechias  in  fuo  cantico,Quafi  leo  contriuit  ofla  mea.  Pfkl.6. 3.4' 
Eode  fenfu  nunc  dicit  Propheta  ignem  emijfum  fuijfe a  Det,  quiin  ojfibta  dominaretur ,  hoc  eft ,  c  ui  !/4.38.i  3» 
non  tantiim  exureret  cutem,&  carnem,fed  olfa  etiam  ipfaconfumeret .  nam  nn  fignificat  ctia 
tollere,vel  accipere .  Sed  quia  magis recepta  eft  fuperior  expofitio  earn  libenter  lequor ;  quod 
lcilicet  ignis  dominatmftterit  in  ojjtbus .  lam  addit  alteram  fimilitudinem,  eptodhtut  rete  npandt- 
rit  coram  pedibiafkis, 8c  ita  abftuleritomnem  elabendi  viam.  Significatfe  illaqueatam  fuifle  (lo- 
quitur enim  Ierofolyma)iudiciis  Dei,ita  vt  conftricta  fuerit  in  ruinam,  quemadmodum  fi  ceci 
dilfet  in  plagas  vel  laqueos. Ponit  tenio  fefitiffe vailatam  toto  dtt :  >t affidue  deleret .  per  totum  di- 
em notatur  continuum (tempus .  Dicit  igitur  fe  doluifle  abfque  fine  &  modo,  quoniam  abrepta 
fuerat  plagis  Dei  retrorfum,  &:  confumpta  fuerant  ofla  igne  cslefti.nam  particula  etiam  olnao 
emphaticaeft,quia  Propheta  intelligit  fuifle  non  vulgareardorem,nequehumanum.na  quod 
Deo  tribuitur  fuperat  quicquid  humanum  eft, vel  terrenum. Perinde  eft  igitur  acfi  diceret  tale 
cflc  genus  vindida:,  quod  reprefentet  horribile  Dei  potentia,  quia  perinde  eft  acfi  Deus  e  cslo 
fulminaret.Nunc  tenemus  fenfum  verborum.    Sequitur, 

14  Ligatu  m  cfkjxc  vertit  Hieronymusy  vigjlauit.nam  hallucinatus  eft  inpii- 
fto  duntaxat  a?»s3  &  legendum  eft  xposrfuiaeft  punftum  finiflrum, quod  fignificat  li- 
garet:  ligation  eft  igitur  y  iugum  inicjuitatuni  mcarum  in  manu  eiusjimpli- 
citx  funtiVel perplex*,  afcender  unt  fuper  collum  mc  urn;  corruere  fecit, 
yeldebilitamtjvobuv  meum :  dedic  me  Dominus  in  manus  eorum,  eft  in  re- 
gimi  ne,  qy  tamen  nulla fequitur  ad  dido  qu<£  rejpondeaf.fed  apparet  aliauideftefubau- 
diendum:in  manus  ergo  hoftium^x  quibus  non  potero  furgcre. 

Hlc  Ierofolyma iterum  fatetur  Deum  iufte  excaduifle.  Afcripferat  vindictx  Dei  qua?  per 
petiebaturmala:fed  caufam  iracundix  nunc  exprimit.  Dicit  igitur  iugum  iniquil  at  urn  Jitarum  li- 
gatum ejfejn  manu  Dei.  quanqua  verba  reddunt  Interpretes,tamen  non  attingunt  Propheta;  men 
tem,quia  non  expendunt  continuam  metaphoram.  Tenenda  igitur  funt  duo  membra,qu6d  fci 
licet  manus  Dei  teneat  iugum  ligatum,  deinde  quod  idem  iugum  fit  implicitum  collo  Ierolbly- 
mi:quemadmodum  fi  agricola ,  poftquam  iugum  alligauit  cornibus  bourn  retineat  habenam, 
&  implicet  etiam  manui  fuardta  vt  boues  non  modo  excutere  iugum  e  fuis  cornibus  non  poffint 
fed  cogantur  etiam  obedire  manui,  qua:  tenet  ipfas  habenas.  Sic  etiam  dicit  iugum  iniquitatum 
fuarum  efle  implicitum .  Ego  inquit,  luftineo iugum ,  fed  implicitum,  &  ita  co!ligatum,vt  non 
poffitexcuti:  deinde  vtcunque  ferociam  vel  calcitrem,Deus  tenet  iugum  illud  ligatum  in  manu 
lua,vc  me  coerceat ,  Nunc  ergo  videmus  quorfum  tendant  Prophetx  verba ,  quc>d  fcilicet  me- 


CAP    x>  IO.CAL.  PRAELECTIONES 

ritb  excanduerit  Deus  aduerfus  Icrofcly  mam,&  tanta  feucritate  vi'us  fuerit .  Interea  exprimi- 
tur  atrocitas  peenx,quamlibet  iufta  lit,quia  ab  vns  parte  cenquentur  Icrofolymaiugumimpo- 
fitumeflc  coIlofiioA  implicuum  ac  pa  plexum:  deinde  tile  ligatumin  manu  Dei:  adidiccret 
fcita  «toftiingiiVt  nulla  lit  relaxatio.  Ab  vna igitur parte  grauitatem  lux  cladis lugcrJed  rurlu. 
faretur  ie  fuiife  promcritam  quod  patitur:&  ita  icipiam  accui"at,ne  quifpiamputct  illam  obftre 
pcre  Deo.qucmadmodum  fieri  folet  in  luctu. Adiungit,Cenxwf/m>,vel dtbilirauit .bva  figni- 
»cac  impin!i,ere,eft  in  Hipml,vt  iatis  notii  eft .  Debilit<tnit  ergo  >irtntem  me  Am,  dedit  me  Dorninuf 
in  manus boslium,e  qtiibus  non  potero  furgere,hoc <-ft,ita mclul  jugauit ,&.  prcftrauit  fub hoftiu 
manu,vt  nulla  fit  lpes  furgedi.Si  quifpiani  interroget,  Quoriiim  igitur  pi ecata  cft,&  iteri.mfx 
pius  prxcabitur  >  Hlc cum  negat  fe  poffe lurgerc,  id  refei  ri debet  ad  externum ftatum.  Interca 
non  excludit  <*ratiam  Dei,quafuperatomneshumanas  rationes.  Dicit  igitur.  lccundumfefum 
carnis  fe  cite  defperatam.quia  nulla  lit  amplius  furgendi  ratio  .  Sed  interim  non  defperat,quin 
Deus  tandem  fa&urus  litincon.prehentibiii  ilia  vii  tute,vt  exurgat  ab  ilia  exitialiruina.Et  hxc 
loquendi  rauo  cenenda  eft  .  fpesenim  videt  qux  Hint  ablcondita.Sed  interea  loquuntur  ex  coni 
muni  lenlil  etiam  ridcles ,  &  cum  videntur  defperare ,  reipiciunt  quod  poteft  cadere  fub  mentis 
lux iudicium  vel  rationem.Saccrgo dicit  nunclerololyma le  non  polle  furgere,  nepe  nil! Deus 
virtuteminiblicam proferat, &  qux fupei ct omnes humanas rationes.    Sequitur, 

15  Calcauit  omnes  fortes  meosDominus  in  medio  mei:  vocauit  fu- 
per  me diem Jwc eft }cdixit ftatum  diamalij  vertuntcorigrrgationetn:  er  nym  tarn  c<e 
tumwfufio-mficat ,  quamcondiSiutempus,  ad  conteiedosadolefcer.es  meos,W 
e/ccro;;torcular  calcauit  Adonai fuper  virgine,ve/p&e//£  filialehudah, 

Primb  dicit  alutos  fuifie  omnes  fortes  fuos .  Scimus  autcm  quantopere  connfi  fuerint  Iuda*i 
fms  vinbus  vique  dum  prorfus  fuerunt  deie&i .  Cum  igitur  tanta  fiipeibia  lnlblefcerent  contra 
Prophetas,  hi c  maior  doloris  caufa,cum  Icrofolyma  ipfa  vidit  le  deftitui  orjipi  prxlidio,&  for 
tes  lllos  fmlle  calcatos.  Dicit  in  mediomei.Et  hoc  notandumeft,quia  li  cecidiffent  in  acie,li  dc- 
prehenli  fuilict  in  agris  ab  hoftibus,hoc  non  adeb  fuiflet  graue:fed  in  medio  finu  Vrbis  itapro- 
fterni,  id  verb  lignum  fuit  cxleftis  vindictx.  Videmus  nunc  hanc  circunftantiam  loci  non  elle 
llipecuacua  cum  dicit  Ierolblyma  omnes  fortes fttifje  proflratts  in  media fm .  lam  dicit  tempos  fuijje 
condttium,qno  Deus  contereret  omnes  eleiios,ve\  adolelcentes  eius.  Si  cui  placeat  nomen  ayia  acci- 
pere  pro  congrcgatione,nonadmodum  repugno :  tamen  non  mihi placet  fenfus  ille,quia  vide- 
tur  elle  coa&us.  Melius  ergp  quadrat  vocat umfuifs'e  tempos,  hoc  eft,diem  fuifie  diuinitus  edida 
ad  omnes  robuftos  contei  endos.  Vtitur  deindc  alia  metaphora^KMi  £>««  atkauerit  torcular fuper 
I  fa  6  ?.t  filitum  Sion .  Hxc  etiam  tramfl.ttio  alibi  occurrit,iicuti  Iiaix  f>*.  cap .  Quiseft  iftc  qui  egYeditur 
exEdom?&cur  rubicundxfuntveftescius?  miraturenim  Propheta  quomodoprodeai  Deus 
I/i.d>3.j.  languinolentus  e  terra  Edom.Refp6dctDeus,Torcular  cakauiiolus:quia  icilicet  vltus  fuerat 
iniurias  popuji  lui.  l'cimus  enim  Idumxos  temper  fuiffe  infenlbs  milens  Iudxis  .  Ergo  Deus  vt 
oftendat  ie  elTc  Ecclelix  vindicem,dicit  fe  venire  ex  Edom,  &  elle  afperlum,  imb  madefadum 
fanfuine.quemadmodum  ii  quis  rubicundus  lit  vino,vbiin  torculari  laborauenr.ita  etiam  hoc 
ltre.  ^1.33.  loco.  Adhxc  vidimus  vltimo  capite  IeremixBabylone  fuiffe  quafi  aream.  Eft  quide  alia  meta- 
phora,fed qux optimeprxfentiiefpondet.Quemadmodu ergo  dicitur  Deus  tiiturare,vel fla- 
gel!arc,vbi  terra  aliquam  affligit;  ita  etiam  dicitur  calcare  torcular,, ficuti  hoc  loco.    Sequitur, 

16  Propter  id  ego  plorans :  oculus  meus ,  oculus  meus  defcendunt 
aq\.ix,hoc  eft^defluitinaquas^quia.  remotus  eftameconfolator,  quianima 
reuocet ,  vcl  rccrcct  ariimam  a^o/uerunt  filii  mei  defolati,  quia  prsualuic 
hoftis. 

Multis  verbis  del'cribit  clades  lerofolymx .  fed  mirum  non  eft  cur  Propheta  fie  extenderit 
fermoncm-fciniusenim  eos  quigrauiterpremuntur,nunquam  fibifatisfacereinlucl:u,&lamerr 
tationlSus .  prxcipue  R  reputamus  quanta  fuerit  atrocitas  malorum ,  non  videbiuir  nobis  ver- 
bofus  Prop'.ietaaieque hxc  eius  prolixitas  erit  nobis  faftidio.nam  fi quis  comparet  florente fta- 
tum leroiulymx  cum  ilia  deformiruirta.quam  Propheta  Iuget,certe  nulla  verborum  congeries 
fans  exprimet  id  quod  eft  in  re  ipfa:imbquanuis  in  fpeciem  hyperbolicx  fint  Iocutioncs,tamen 
non  fuperarunt  rci  magnitudinem .  Hoc  brcuiter  didum  oportuit , ne  quis  faftidiat  tarn  varios 
loquendi  modos  quibus  Propheta  vtitur,cum  tamen  femel  poflet  diccre  Ierofolymam  efle  per- 
ditam.Dicitj/iffr  bocegofjebt:  fuftinct  femper  mulieris  peribna . loquitur  enim  iplalerofolyma, 

non  autem 


IN   LAMENT.  I  E  R  E.  403 

non  autem  Ieremias.£g«  igitur^fr  hocflebo\ocuhs  meus,tcultu  meus  defcendet  in  'aquas  .alii  vei- 
tunt,Delccndent  aqua:  ex  oculis  mcis.led  nimis  diluta  eft  ilia  cxpolitio.  Ego Uaque  non  du- 
bito.quindicarlerololymaoculostuosfore  canquam  fences.  Loquitur  quidem  in  (ingula  11 
numcro,fcdbisrcpctic,On<//c/«ir«x,oc«/^»»e*/dciccndctacdefluctcanc]uaniaqua?,hoctft, 
acii  cflent  duo  femes. jQ/io//mw  a, me  *lietutuseU,  vel  procul  a  me  fad'  eft  cnjoUtor^quireireet 
4?;/Ww.Signiricac  his  verbis  iedcriccie,&qua(i  cuanc'fccre:  incercanemincmadefie,quiio- 
latiumadhibear.quopofiitanima  refocillarhquemadmodum  ante  vifumfuit, inter  cxtrcma 
mala  hoc  memo  cenleri ,  vbi  nulius  eft  amicus ,  qui  pro  humanitatis  officio  ftudeat  rr.ee  ro- 
rem  leuare.  Iterum  igitur  hac  querimonia  repetitlerofolyma.dicit  etuam  ovmesfilits  fuos  fuif- 
fe  perdttos/juorii.tm  hos'tis  pntiuluerit.    Sequitu  r, 

17  Expandit  Sion  in  manibus  fiiis,eJefr  nu,m4>sfud4:\el,complofinna~ 
7nbitffids:alii\>crtunt,cor;J7cg:t,nu\his  confolator  ei.'madauit  lehouah  fu- 
perlacobpercircuicuseiusaduerianoseius:bfta  eftlerutalemin  a- 
bominationem  inter  ip(os,\el tanc[um immunda,  velme)ijlruatd:>meuhn  vo 

catur  midier  tnenflruata  <tpud  Mofen.  \.mt.i  oaS 

Primo  dicit  Prophet*  lerofolym.tmexpjiidifsetndnus ,  in  lignum  mccroris ,  vd  vtab  omni 
parte accei leret  amicos luos ,  quemadmodum  vbi  volumus ad  commiferatior.em  conimo- 
uere  homines,cxpandimus  brachia.Miror  quid  venerit  qulbufdam  in  nientcm,vt  dicct et  1c  - 
rolblymam  fregilfc  panem  iuis  manibus;hoc  eft  nimis  puerilc;&  qui  vertimt  frcgiiTc  luis  ma 
i)ibus,etiamfiintclhgant  manibus  complaudere:tame  dura  eft  ilia  loquendi  forma.  Re  tineo 
h^itar  ftoyrwm  leLiini,  quod expttiderit  1? rofolymaji'.as  minus.  Significat  etiam  ^TSdifpcrgc- 
re:led  haud  dubieinteihgk  Propheta  cxpantionem  man  uunvjiiemadrnodr.rn  lidiceretlero 
folymam  iiiftar  clTenuiiierislugentisliusclades,&  vndiqueaduocantiSoinicosfuoSjVt  ali- 
quid  folatii  accipiat.  Et  ex  contextu  licet  collige;  e  fcunc  cflV  Propheta?  fenwm,  Sion,  inquir, 
txo.inft;  m.u;ihui taduocit amiios'.ntqui nullm  efl  ei  cofifiittor  .  hsec  cnim  conilmctim  legedalunt, 
quod exp-indet it  $fan  mantis  (itas,8c.  tamen  nemo  rcipodc:  it  qui  Jciiarct  folatio  eius  mcercrcm. 
Sequitur >I  eLonammttndt/Jefuper  I  .aob  per  eius  circuit  its  ,  v?  adtterftrijitii  eum  affigereni .  Rurfus 
Propheta  admonetnonhumanitus  ha:c  mala  contigiffe,fed  quia  Deus  obdtinata  populiirc- 
pictatcm  hoc  modo  punire  voluei  k.ltaqucne  euomanc  fuurn  dolorem  Iudari  aduerlus  Chal 
daeos,quemadmodum  fieri  foler.reuoeat  eorum  mentesad  ipfum  Deum,&  dicit  Chaldaros, 
quanuiscrudcliterfxuiant,nihil  tamen  agerepropriomotu,ied  Dei  mandate.  Adiungit^er 
oVcw'.'/AfjVt  agnofcant  Iudari  nullum  eflecftugium  ,  quia  Dci.stcneatipios  concludes.  Nam 
porTum  us  multismodiselabi  ex  manibus  horn  inum  :  fedvb:  Deus  nobis  infenius  eft,  fruftra 
captabimusomncslatebras.Subterfugia  igiturProphuj  docct  nihil  prodefTeIudejs,quoma 
Deus  omni  ex  parte  ipfosconflrictostencat.Tande  dicit  \e> uftktn  finfie quaf  n  ulieiemnensirm 
/4w,velfui(reinabominatione.nammiaccipituretiamproimmunditia,&  abeminationceft 
fubftantiuumnomenfxpe:c\:libenteritainterprttor,cju6d  Lerufalefueritreputatatanquani 
fordes'.quafi  diceret  Propheta ,  ideo  nihil  fuiffe  humanitatis ,  vel  modcratioms  in  hcftihus, 
quia  Iudej  non  iunthabitihcrninumloco.fed  tanqua  quifquilia:,veltaquamfcetida*aliqiias 
fordes.Ca:tcrum,iiidcontigit  vcteriEcclcliX,nemiremurnctkm  hodicnobifcumiarucnus 
cjuam  optemus  agat  Dc us.Eft  quidem  hoc  valde  acerbi;m,videre  lie  afnj£tamEcclefiam,vt 
impii  inlultent  eius  cladibus,&  filios  Deufletariquam  ramenta,  &  fpurcitiem  mundi.ied  fe- 
ramuspatiaiterhancnoftramconditionemt&cumitacontumclioleabhoftibustraciaujurj 
fciamus  Deuin  pcenas  de nobisexigerc,&  ipfos  impios  nihil  agere  nifi  Dei  impulaj^uia  hoe 
modo vulc examinare fidem noftiim,adtoquefe oftendcre iuftum iudicciquu ii  repucemus 
quam  variis  modis,&  quam  obftinate  prouocauerimus eius  ira,non  n.irabimur  fi  euam  no- 
die  lumus  quail  in  abominationem,&  quad  anathemata.    Sequitur, 

18  IuftusipfeIehouah,quiaoseiusexaccrbaui.Audite  agedumo- 
mnes  populi,videte  dolore  meum:virgines  mex,Sz  adolefcentes  met 
profeiti  funt  in  captiuitatem. 

Iterum  ae;nolcit  lerofolyma,  &  clariusexprimit  fe  dare  iuftas  poenas.  Prius  confefla 
fuic  Dcimandaco  hoftesitacrudeliterlxuire, led  oportuit  rurfus caufam  illiusfxuitia:  no- 
tari,  nemp:  quoi nimis  diu  iram  D;i  prouocauerat .  Prin  6  dicit  Deum  iuflum  efie,quo- 
nidtn  exucerb.iheritoscius  .  pLrojD«intellie,itur  doclrina  prophetica,  vtfatis  notumtft.Sed 
emphatica  eft  locutie  , quia  vbi  fermo  Dei  refonat  in  ore  Prophetarum  ,defpicitur  qua- 
11  inanis fonitus .  Qnpniam  ergo  non  ttibuitutfua  maieftas  doftrina?  prophetic^,  Dcusoj 
y«;<n»nomJnatquicquidferuifuipronuntiant.h2c  locutio  lumptaeft  exMofe,apudqucai 


CAP.l.  IO.    CAL.    P  RAE  LECTIO  NES 

frequenter  occurrit.I«it»/  ergolebottab.quar&niim exacerbaui os  eiut .  Grauius  autcm  fuit,& 
minus excufabile,exacei  bare  os  Dei ,  quam  hmpliciter  Deum  crTcndere .  Impiifa:pe  Deum 
offendunt,fed  labuntur  ignorantia .  vbiautem  Dominus  os  fuum  dignatur  apenre,&  reuo- 
care  errantes ,  &  viam  falutis  oftendere  ,  &  tunc  quaii  ox  profeflVruunt  homines  in  lcelera: 
hxc  certeextrema  eft  notaimpietatis.Tenemus ergo  cur  Prophcta  tsDei,vel  do&rinam  pro 
phcticam  exprimat  ,nempevt  crimen  Ierofolymsc  exaggeret  ,qua:itacontumacirer l'preuit 
Deum  infuisProphetis  loquentem.  poftea  rurfus  deplorat  magnitudinem  cladis  iu£  .  Con- 
uertit  ergofermoncm  ad  omnespopulos,  Audite,  ageami  omnes popuh ,  videte  dolorem  meum-  Ec 
qusnam  eft  ifta  magnitudo  tantidoloris?  nempednquit , qtwdvirgines mex,w  adolefcentesmei 
tutlifunt  in  captinitatem .  Videri  poITet  hocleuc .  nam  fermo  ante  habitus  full  de  ahis  cladi- 
bus ,  q  ua:  longe  erant  atrociores :  exilium  vero  per  fc  eft  medioeris  poena .  Sed  tenendum  eft 
quod  ante  diximus,  Iudatos  habitafle  in  ilia  terra  acfulliceffcntcollocati  Deimanu,ipiam 
lerofolymam  fuifh.  perpetuam  quietem ,  qua:  diuinitusillis  fuerat  conceffa :  denique  fuilTe 
quad  pign  us  parernsE  ha:reditatis .  Cum  ergo  ita  in  captiuitatem  abdufti  eflent  >  perinde  erat 
acfi  Deus  ipfos  dctraht  ret  e  ca:lo,&eiiceretaregnofuo  .  Priuari  enim  non  pcterantlu- 
dsiillaterra,quin  Deus  ipfos  reiiccret,  &oftenderet  afealienos .  Tantundem  trgoerat.acli 
eos  abdicaret  a  fe.Ideo  non  mirum  li  tatopereluget  IcroiolynufUosfiioSyCrflittsftiasrracJas 
fuiffeinexiliHm. 

P  R.  E  C    A  T    I    O. 

Da  omnipotens  Deustfitando  baclenus  tarn  dementernobifcum  egifii ,  vtfakem 
prceuenianws  bombilctuumiudicutm-.^uodfidimus  nos  cafligcsjie  tame  defidamus, 
fed  kumihatifubpotenti  tua  mam  confugiamum  ad  tuam  mijericordiam,  dej^etn  il- 
lamfoueamus  in  ammis  noslris ,  tcfore  nobis  Vatreminec  dubitemus  te  aftidue  inuo- 
care,donec  libcrati  omnibus  malls,  tandem  colhgamur  in  calefle  tuum  regnum  ,  quod 
nobis  peperit f anguine fuo  vnigemtus  Fdius  tuus,    Amen. 

19  ClamauiadamicosmeoSjipfideceperunt  me;Sacerdotes  mei, 
&fenioresmeiinvrbeobierunt^uiaqua;fieriintcibum  fibi,&  refo 
cillarunt/tt/  yerbmmhoccjlyytrefoallarent^mmzm  Cuam^ad  \erbumjvtredi- 
nfacerent^uimadmodumQallicedidmmfairereuemrlecceuf. 

■fjicconqueriturpopuliisDeiinperfonamulierisjVt  ante  vifum  eft,  fein  cladedeftituio- 
**mni  folatio.  Ha^c  autem  circunftantia  auget  dolorem ,  vbi  nemo  adeft  miftris  qui  oftedat 
fignum  aliquod  beneuolentias.  Ha:c  enim  non  parua  eft  doloris  mitigatio ,  vbi  amici  faltem 
orlFerunt  fuum  ofricium,&" quantum  in reeftjftudcntleuaregrauitatemmali.Dicit autem Ee 
cleliaDeii'eitadereliclamabamicis^tcotabueritfolainfuoluftuj&mcerore.Potcfttamen 
efTeallufio  ad  turpes&impurosamores,  quia  hoc  nomine  fspe  defignatSpiritustam  £gy- 
ptios,quam  alios,quibus  ftulte  conrili  fuerant  lirae!ita:.nnm  hoc  modo  fcimus  cos  deficxiiTe 
a  tide  facri coniugii.  Deus  enim  cos  fibi  deuinxerat, vt  in  fola  eius  gratia  acquiefcerenr.atque 
h:eceratfpiritua!iseorum  caftitas .  Merito  itaqueScriptura  comparatfeortatoribustam  M- 
gyptios,quam  A ffyrios ,  quoties  Ifraelira:  putarunt  fibi  apud  ipfos  aliquid  fore  auxilii .  Sed 
qu  la  forte  ilia  expohtio  nimis  elfet  arguta,contentus  ero  q  uerimonia  ilia  lirr.plici>quod  fcili- 
cet  populus  D^'i  cum  in  om.nes  partes  circunfpiceret ,  nihil  tamen  reperire  iolatii  potuerit  in 
mandoXldm^ui,inc\mt,adAmkosrneos,ip/ideceperH?itme.iamadiuns>it  S<tcerdotesmei>&  feniores 
expir.trunt  in  yrbe.  Si  in  acie  fuiffent  occili,non  erat  mirum. nam  qui  ad  hoftem  pergur.t  quafi 
occurruntmorti. Sed hicdeplorat populus  Dei  grauius malu, quod  invrbeipfamortuifue- 
rint  Sacerdotes,  neque  occubuerint  gladio  hoftili,fed  fame,quod  eft  quaii  extremum  malo- 
rum. D:cit  igit ur  tarn  Sacerdotes,quam  feniores  confedos  fuilTe  fame,  quia  cibum  reperire 
no  potuerint.Et  cum  dicitm  ^«*y«yjf  4^rf/«c^^ 

rium  cibum(&reniediumfamis.natura  enim  cibum  appetimus  quoties  fentimus  nos  tile  va- 
cuos.Sedhlcaliquid  maiusnotat  Propheta,qu6di"cilicet  Sacerdotes  cr  feniores  quxfie/int  libum 
cum  vrgeret  ipfos  longainedia:&  fuit  lllud  Ionge  triftius,quod  Sacerdotes.quihonorc  pol- 
lcbant,vna  cum  fenioribus,cibo  tamen  indiguerint.  Si  id  plebeiishominibus  accidiiTct,non 
fuiffet  mirum .  longa  enim  Vrbis  oblidio  confumpferat  omnem  annonam.  Sed  cum  Sacer- 
dotes ,  &  alii  qui  opibus  pratditi  funt,  ita  efuriunt,  hinc  colligitur  extrema  nccciTtas,  quam 
voluit  cxprimcre  Prophcta.   Sequitur , 

20  Vide 


IN   LAMENT.    IERE.  404 

2,0     Vide  Ieholiah^qu  ia  afHiclio  mihijVf/^wi-r/^vifcera  mea  con* 
turbata  (nnt,alij contraSia}cuevfum  eft  cor  meum  intra  me/juia  rebel-   ■ 
JandorebeIlaui;forisorbatgladius,domitanquammois. 

Iterum  conuertit  fe  populus  Dei  ad  preces :  &  quod  ante  dictum  fuit  memoria  repcten-s 
dum  eft ,  nempe  diffcrre  iftas  lamentationes  Ieremia:  a  profanis  querimoniis:quoniam  fide- 
lcsptimo agnofcunt fe  iufte  caftigari  Dei  manu;dcinde  confifi  eius  mifericordia, imploranc 
auxilium.Nam  his  duabus notis  difcermtur  Ecclefia  ab  incredulis,nempe  pcenitenua>  &  fi- 
de. Commune  eft  omnibus,gcmere,&lugcre  in  rebus  aduerfis,&dtfiere  ttiarnfuasxrum- 
nas.  Sed  longe  differunt  hln  Dei  ab  imphs,quia  humiliant  fe  fub  forti  eiusmanu,  &  fatentur 
fc  mcritas  dare  pcenas:  deinde  non  abiiciunt  fpem  falutis,  led imploranteius  lijilcricordiam, 
Iterum  ergo  Propheta  mducit  populum  Dei  orantem,  v/  Deus  refpicidt.  Nam  impii  profun- 
dus in aercm  fuas  querimonias:&  fi quando diftat  illis  nat ura:  lenfus ,  vt  nomen  Dei  profe- 
riiir.tamen  nulla:  preces oriuntur ex iinceroaffe&u cordis.  Nee dubium  eft,  quia  Propheta 
hicoftenderithdelibusquomodolugendareiTentcommuncsmifena?,nempevtpatienterfer- 
rcnt Dei caftigationesuieindepeterent nihilominusabipfofalutem, quanuis  enisiram pro- 
uocaffent.Nam  vbi  lentimus  Deimanu  nos  premi,  non  obftrcpimus ,  fed  cognitio  fccleriirrt 
noftrorum  nos humiliat :  tides  autem  temperat  luftum  noftrum ,  qui  alioqui  modum  exce- 
dcret.Et  cum  ic.i  fuppliciter  ad  Deum  conf  ugimus ,  quodammodo  exoneramus  noftros  do- 
lorcsineiusfinum,quemadmodumdiciturin  Pfalmo,  Proiice,veldeuolueinDeumcuras  P/&JS-*$' 
tuas.Primo ergo  dicit,  Kejpue iehouah,  quia^ffiSio mihi  .  exprimit modum affliclionis ,  quod 
fiilicet  rifcera  eius  cenHri£l*fint,vc\  conturbata,a  verbo  ian,quod  hie  duplicatur.quidam  de- 
ducunt  ab almo , n"iDn , &  ita  vertunt  Conftringere, quemadmodum  vbi alligantur  farcinx 
afir:o.Sedprobabilisefteorumlententia,q.uideducuntaluto,velacsemento  .  quemadmo- 
dum  enim  conficitur  cxmentum  turbando  aquam  cum  calce,&  cum  arena, lie  etiam  per  me- 
taphoram  aptc  dicuntur  vifcera  turbari :  &  illacxpofitio  melius  quadrat,  quoniam  pau- 
16  poft  fequitur ,  cor  euerfttm efse  .  Additur  ratio ,  quid  populus  rebell.vido  rebellaueyit ,  hoc  eft, 
fueritnimiumrebellis  Deo. Diximus difFcrrc querimoniaspiorum  a  profanis.quia  non  mo- 
do  Dcum  implorant,  fed  afFerunt  fimul  eonfedionem  ingenuam,vt ita  palam  fiar,iufle'  ipfos 
Dei  maim  caftigari.  Initio  veriusprecati  fucrant  fidelesinunc  vero  iterum  repetunt,fequas 
ineriti  erant  pcenas  dare,  quod  fcilicet  nimium  fuerAnt  rebelles.  Poftea  profequitur  leremias 
quod  dicere  eceperat  de  grauitate  pcenarum ,  Tor  is ,  inquit ,  orbit  gUdius  ,dowi  .tutem  ctt  tAn- 
qu.m mor J,hoc  eft,  ii  egredimur  in  apertum,  ftatim  gladius  occurrlt ,  ti autem  domi latemus, 
ttiam  illic  nos multx  mortesobfidenc .  vtitur  enim  nota  fimilitudinis,quafi  diceret  nihil  do- 
mi occurrerenifimortale.    lam  fequitur, 

21  Audierunt  quod fim gernens,^oc eft ,quod Jim  inluclu, nee quif- 
quam  confolator  mihi:  omnesinimicimeiaudierut  malum  meurn^ 
gauifi  funt  quod  tufecens,&adduxeiis  diem,  quern  tuvocafti.-atqui 
eruntficutiego. 

Bis  ponitur  verbum  Syti® ,  fed  initio  ponitur  fine fubiefto  .  Oratio  igitur  eft  defe&iuay 
donee  in  ieeundomembro  exprimi.tur  fubftantiuumj'a'H. Dicit  in  fummaleremias,/;((frfjrf«- 
diiffe quibus  malispremercturpopulus,nempe^/Wf/if/*«g?/w//»f  ,necqnifqu*m  humatiiter  d- 
rfc/iet,quemadmodumfolemusmiferis  operam  noftram  &  ofiicium  deferre.  Hac  circun- 
ftatiaamphficatpcenxatrocitatem.quddnullusfueritquifolatiii  adhiberet,quemadmoclu 
paulo  ante  dictum  fuit.Sed  fecunda  amplihcatio  d\,quod boHes audierint .  Nam  quia  nihil  a- 
cerbius eft contumeliis,cupimus in  rebus aduerfis  quodammodo  nos  fubducercab  cculis- 
hominurrr.prxfertim  vero  malum  noftrum  dupticatur,  vbifumus  hoftibus  fpcfiaculo  .  Ga- 
ttantenirja  materiam  lxtitix  ex  rebus nofiris  aducrfis:eam  vero  na&iiniultant.  Ergo  turn  c- 
lcftir.  populus  dicit,  holies audiifse ,  hoc  modo  oftendit  nihil  poiTe  accedcre  ad  fuas  mileriasf 
Aifdieruflt  ergo  ,  quod  fin  in  gemitu ,  8c  quod  nemo  fir  coniolator  mihi .  qu/nam  at-dierutirt 
bmncs  btsles  »i«,inquit  ,  &•  gnuifi funt  quod  tufeceris  .  Videtur  innucre  leremias,  hoftes 
quia perfuati  erant  Deum infeftum  efiepopulo  ,idco  libenus  fuiffe  gauifos ,  quoni;im  ii- 
mul ftatuerent  actum  tffe  de  miferiis  ill  is ,  quibus  Deus  effct  infeftus.ied  nefcio  an  illud  fa- 
tis  fit  firmu m.  Ego  quidem  non  repudio ,  &  fi  q uis  ita  ientiat , non  contendam :  nempe  ho- 
ftes fuiffe  gauifos,  quia  putabantDcum  effe  hoftem  populi  illius ,  qucm  prius  elcgelaty  & 

Yy.  ii. 


CAp    i  IO.    CAL.   PRAELECTIONES 

quern  etiam  protexerat ,  necfaneadeomaleconueniet.tuncenim  plenos  triumphos  agunt 
reprobi,  dum  ia&are poffunt  Deum  nobiseffe  aduerfum  .  Sed  quanuis nulla llhscogitatio 
talis  veniatin  mentem,  nondelinunttamen  gloriaricum  vident  nosiaccrc  oppreffos.  Ergo 
quanuisnonreputentmanum  Dei,gaudenttamen,  quod  Deus  feceritjaoc  cft,quod  afflicti  li- 
mus.vtcunque  non  intclligant  quifnam  fit  author.  Simpliciter  ergo  ita  accipere  licebit, 
q uod  hoftes  Ecclefia*  gauili  fuerint  illius  ctode ,  quanuis  non  expendcrent ,  Deum  tffe  illius 
authorem.  Cur  autem  exprimitur, Deumfecijh  J  nempc  quia  dum  impii  exifhmant  fonunam 
nobis effe  infeftam,noftrum eft oculosconnccrein  Dcum  .-quia non debemus  iudiciumfa- 
ccrcex  cxco  illorum  fenfu .  Quanuis  ergo  non  tribuant  Deo  iuftam  gloriam  vbi  etiam  non 
agnofcunt  effe  iudiccm,ncftrum  eft  temper  fideioculis  infpicerequodlenius  humanos  la- 
ter ac  fuiTit ,  nihil  nobis  accidere  nili  iufto  Dei  iudicio .  Quan  uis  ergo  hoftts  non  ita  acute 
confiderarent  vndeafrbgeretur  Eccletia:tamen  exfideifenlu  lie  Eccleliadebuit  loqui,D«<m 
fcilicet  feaffe.Gatfift  funt  igitui :  qmdtu  fecem:dcidc,quod  tu  adduxeris  diem  quern  Hfvocaflt,  velin- 
dixifti.nam»np,figniiicat  etiam  aliquandoindicere.  In  fumma,fidelesiamfatentur  non  tan- 
tutni'cafflii;i  Deimanu ,  fed  etiam  compleriquod  totiesminatifuerantPropheta*,  &  quod 
fuerat  eontemptum.  Vidimus  enim quanta pertinaciapopulus  ille  refpueret  omnes  minas 
propheticas.Dcusfa'piusilloshortatusfueratadpcenitentiamtdeindetempusetiamilhsin'- 
dixeratjled  line  prefect  u .  Nunc  l^it  ur  fideles  fecum  reputant  quod  ante  non  fuerat  fatis  co- 
gnitum,nenipeiamaddinSurneffcdiemillum,quifa:piusindicius  fuerat  .Et  hocmodora- 
tentur,  nontantum  fedignos  tffetalibus  pcenis,fed  opportunum  effe  tempus ,  quo  cafti- 
gentur,quandoquidemnonrefipueranttotiesadmoniti .  Adiungit,  Ipft vero erunt tanquame- 
g8 .  hie  poteft  futurum  verbum  refclui  in  optatiuum  tempus ,  quemadmodum  mox  icque- 
tur  precatio.qua:  connrmabithunc  fenfum.Sed  poffumus  etiam  fimpliciterexponere,quod 
fideles  animosfuoserigereincipianrjdumexpcdanttempuSjquoDeusreprobisetiamluper- 
bas  illas  &  contumeliofasinfultationes  rependat.     Sequitur, 

7,-l  Veniet  ,  aut  y  vemat ,  omnis  malitia  eorum  in  confpe<5him 
tuum,  &  faaas  lllis,  quemadmodum  fecifti  mini  fuper  omnibus 
fceleribus  meis;quia  multa  fufpiria  mea,  &cor  meum  debile,vt7 
moeflum. 

Hlc  dubium  non  eft ,  quin  fideles ponant  in  parte  fui  folatii  iudicium,  quod  tandem  ex- 
ercebit  D  jus  contra  impios:  dubium  etiam  non  eft  >  quin  hoc  genus  imprecationis  Spiritus 
fanctusdi&aueritfiliis  Dei,  vt  fefuftineantdum  vrgentur  grauibus  miferiis:  non  quod  laxet  , 
Deushocmodoillisfrxnum,  vtvindi&am  dchoftibus  appelant:  led  dum  pereuntqui  fua 
malitia  funt  perditi,cx  illorum  interim  fpem falutisconcipiant;ficuti  Dei  vino  contra  rcpro- 
bos,paterni  ergaeledosfauoris lignum  fecum  trahit.Et  quo  melius  lciamusquidlibivelit 
ha:c  imprecatio ,  notandum  priir.6  eft ,  non  poffe  nos  conqueri  de  hoftibus ,  nili  nobis  fint 
communes  cum  Deo .  Nam  ti  quempiam  latlerim ,  &  ille  impullus  iracundia  mihi  fit  mole- 
ftus,non  potent  p-jtereaditusqucrimonia*  mexad  Dcum:  &fruftraintegumentumpetam 
ab  hocexemplo .  qtiare  ?  nam ,  quemadmodum  dixi , quoties  prodimus in  Dei  confpectum, 
neceffe  eft  hoftes  noftros  effe  illius  hoftes.Sed  nondum  id  fufriceret,nifi  fimul  aceederet  pu- 
tuszelus,quia  vbi  pcrfequirrurpnuatamnoftramcaufam,neceffe  eft  aliquid  effe  turbulen- 
turn  in  votisnoftns.Sciamus  ergo  poffe  nos  imprecari  hoftibus  noftris,fi  primo  funt  Dei  ho 
ftes:  deinde  >  fi  nos  ipios  non  refpicimus,nequeagimus  caufam  noftram ,  fed  fufcipimus  po- 
tius,depolito  omni  turbulento  affcdu,caufam  ialutis publica*:pra*fertim  vero  fi  reruor  no- 
fter nafcitur ex ftudio gloria*  Dei.  Hocmodoigitur  poterimus  fumere  precandi  formam, 
qua:  nobis  hie  oftenditur  a  Propheta.Sed  quoniam  de hac re  alibidiftum  fuit,  &  fxpius, & 
fatis  copiole,ideo  nunc  leuitcr  perftringo  Dicit  igitur ,  yeniat  omnis  malitia  eorum  in  confpe- 
fturn  tuum-deindc  ,  Facets  ficut fecifii mihi .  Hicrurlus  fideles recipiunt in  feculpam  omnium 
malorum,qu?  fuftinent.Nequeenim  expoftulant  cum  Deo,fed  rantum  precatur,vt  fit  totius 
mundi  iudex,quo  tandem  impii  quoque  fuas  vices habeant,  vbi  Deus  placatus  fueritergafi- 
lios  fuos ,  imo  poftea  clariusexprimunt  fe  meritos  fuiffe  quicq  uid  fuerant  perpeffi  ,frper  o- 
mnibus  fieleribttf  mf«,dicunt. poftea  adiungut,jQw<<*  mult  a  fufpiria  mea,ejr  cor  meum  debile.  Vidc- 
mus  in  fumma  fideles  fuppliciter  fuas  preces profternere  coxa  Deo,&  interca  fateri  libi  fuif- 
fe repenfum  quod  meriti  eranf.tantum  obiicmt  Deo  extremu  fuum  dolorem,anguftias,mcc- 
rorem,lachrymas,gemitus.Ha*c  igitur  ratio  eft  placadiDei,vbi  ingenue  agnofcimusnos  effe 
obnoxios  eius  iudicio:deinde  vbiiacemus  veluti  eofufi,*  interca  audemus  ad  ipfu  affurgere, 

freti 


IN  LAMENT.   I  ERE.  i9& 

rretifolamifericordiareiusrlducia.    Scquiturnuncfecundumcanticunl. 

CAPVT    SECVNDVM. 

VOMO DO obnubilauit  in  iracundiafuaDominus  filiam 
Sion !  proiecit  e  ca>lo  in  terram  dc-coremllrael !  &  non  re  cor 
dacus  eft  fcabelli  pedum  fuorumin  die  iracundi*e  i 

Ircrum  Propheta  per  admirationeni  exdamat , rem  incrcdibilem  accidiffe ,  8c  qux  fimilis 
effet  prodigii.eratenim  hoc  pnmo intuitu  valdeabfurduir.,popukim,quen.  Deusnontamum 
complexusfueratfuofauore,iedcumquolccdusperpttuumpt.pigerat,itaab  ipfodcleri.Nain 
quaiuiiscenticspL'rridi  lint  homines.Deus  tamen  non  mutatur,led  conftanter  manctin  hde  :  & 
fcimusfcedus  eius  non  funic  lulpcnfum  ab  hominum  mentis.  Ergo  qualilcunque  ciltt  po- 
pulus.debuit  tamen  Deusftareinpropolito,ncque  abolcre  promiffionem  Abtahae  factum, 
lam  cum  redacta  effet  lerofolyma  in  vaftitatem  ,  fuit  quxdam  abolitio  foederis  Dei  Non  mi- 
rum  igitur  eft  li  Prophcta  hie  tanquam  ad  portentum  aliquod  cxclamet,  Quomodo  fieri  pot eft  vt 
Deits obnubiUuerir'&c  cetera.  Interim  tamen  notaiidum  eft,Prophetam hie  non  vcllc  quicquam 
detrahere  hdei.aut  conftantia-  Dcr.icditaexperutfatereluospopularcs.quialioquiobtorpuc- 
rantinluafocordia  Ethenimmaloru  onereeiantquaf»oppidli,tameninluacontumaciaob- 
duruerant.  atqui  fieri  non  poteft.vtquifquamDcumvereinuocct,  nifi  qui  debilitatuseftani-  VfaUi.i^ 
mo,&qui.ir7ertfacnticiurnillud»dequo  diximus,nenipelpintumanxium  &contritum.  Vo- 
luit  igitur  Prophcta  mollire  duritie  illam  quam  lciebat  effe  in  toto  fere  populo.  Ha:c  ratio  eft 
cur  exclamet  per  modum  admirationis ,  Quomodo  Deiu  obnubilauit !  quidam  vertunt,  Quomo- 
do extuhtl  quod  tulcrabile  eft,  modoriclumaturinbonam  partem,quiadkitur,  Xniracundi* 
furled  coniunctimha\  legendaerunt,ErTerre  &  proiiccre.  Nam  liquisvehtcontererevasali- 
quod  teftaceum,non  modo  denciet  in  terram , fed  hrachium  fuum  atti diet ,  quo  i&us  lit  vio- 
lentior.  Polfumus igitur  accipere  hoc  ieniu  ,q,  od  Deus  dum  volebat  maximo impau  conte» 
rerepopjlumfuum  ,extuleritipfum,non  honoris  caufa,  fed  quograuiusalliderctin  terram* 
Qnoi  na  tame  fenfus  ill<  f  >rre  elTetargUtior$c6tcnti  fumusilla  expo(itione,^»:oV  DetM  obfiur^ 
imitfiliam  Sionin  ?V*c«W/.*//iu:de?iefequitut  c\^\\cM\o,q^odproiecerit'ecxlismterram  Ita  ergo 
ebduxit  Dcus  cahgine populo  liiDcundettaxit  ex  illalubhniidignitatequa  adtepusflorue* 
rat.DweoV  ergo  in  terramomnemghri  im  lfrael,mc\uir.Qr  non  ettmoid<<tus  (cab^  Hi  pedum  fuorum.  Vi- 
deturhlcProphetaobliquccum  Dcohtigare,quodnonpeperceritluo  Saftuario.Nam  Deus, 
vt  nuper  di&um  fuit,e!egerat  libi  montem  Sion,  volebat  lllic  lnuocan,  quia  ilhc flatuerat  me- 
monam  nomimsfui  QjMergo  Sandnariofuonon  pepercit,  vidauridminimecfTeconfcn- 
taneum  eius  conftantia'  :deindevifusefthoc  modo  negligere  fuam  gloriam  .  Sed  coniiluim, 
Prophcta'  eft ,  potius oftcnderep.;pulo quantopere ira  Deiaccenfa  faerie ,  vbi ne  Sanituano 
quidem fuo pcpt-rcit  Sumit enim lllud  piinripium, Deum neque tcmerc irafci,nec modum ex- 
cederc  in  poenk.Ergo  cum  c6  vfque  exarlir  Dei  vindi£h,vt  Templum  etiam  fuum  volucrit  di- 
rur.hoc  lignum  eft  horfibilis  iracundi*  .  vnde  autem,  njfi  ex  hominum  fee!eribus?naro,quem- 
admodum  dixi,Deusfempc-r  moderationcmleruatinfuisiudiciis.Non  potuitergorrehusex- 
primi  populo grauirasiniquitatum,  quam  vhi  Propheta  hoc  in  medio  pofuit,Dfwn/ci7/«7  non 
ejje  recordation  fcabelli  pedum  fuorum  .  dicitur  autem  Templum  fcabcllumprdun  Dei  optima  li"- 
nulitudine.Vocaturquidemfa:pedomici1ium  eius : nam  Scriptura  loco  Temp'i  iarpius  vfur- 
p.itnome  Domus.  Templum  iviturfuitdomus,&ftatio,&  quics  Dei  Sed  quia  hominesad fit-, 
perftitionemplusfatispropenll  tunt,Scripruravrmemeseorumerigcrctlupra  terrcnaclcmen 
ta,ex  oppofito  etiam  admonuir  Templum  effe  Jcabellum  ptdum  Dei :  lie  Pfalmo  ncnagefimo  no- 
no,  Adorate  icabelltim  pedum  eius.  deindc  Plalrr.o  centetimo  trigefimo  fecundo,  Ado-  Tfat  99.<j. 
rabimus  in  loco  vbi  ftcterunt  pedes  eius  .  Vidcmus  ergo  duas  locutiones  in  fpcciem  diuer-  Vf*1-1  >z-7- 
fas  optime  congruere, quod  Icilicet  Tmplum  lit  domus  Dei,  &  ftatio:&  fit  duntaxat  fca- 
bellum  pedum  .  domus  eft  Dji,  quia  lllic  experti  funt  f.delesle  habere  cum  prefentem  .  Quo- 
niarn  ert/o  Deus  ligna dabat  fua? preientia; .merito  Templum  habuit  nomen  Domus, &  quietis 
&ftafionis. Sed nefidclesdehgerent fenfus luos  inillud  vilibileSan<auanum,arqueitaim;  li- 
citicraiTi  lma^inationedelaberppturad  fupf  rftitionem.&fingerent  libi  idolum  loco  Dei:  i- 
dcoTrmpJi'tn  vocatum  (uk  fcabelL:mped"m  Dti .  Namlierat  fcabellum  ,oportuit  fidelesal- 
ti'is  affurgere,  8c  agnofcre,  D  urn  vere  q: itcri ,  ii  fenfus  luos  fupra  mundum  attollcrcnt- 
Nun   rgo  tencmus  quid  libi  vehc  hare  locutio.Iam  dicitur  Dens  nor.  reiwd.it us  Templifiti ,  noil 

Yy.    lii. 


CA  p   n  10.  cal;  praelectiones 

quod  abiecerit  prorfus  eius  curam,  fed  quia  excidium  templi  non  potuit  alism  afFerre  opinio 
nemhominibus .  Q^ucunquecrgo  videbanc  Templum  impuris  manibusexuri  ,&dirui  poft" 
ZkkH.iq  quam  Ipohatum  fuerat,illiputabant  Templum  dei'ertum eiTe  a  Deo :  8c  ita  etiam  per  Ezechie- 
lem loquitur.  Rcfert ur  ergo  hxc  obliuio ad  fenfus hominum ,  quia  vtcunque memor  lit  DeuS 
Templi  iui.vidttur  tamen  ad  tempus  id  non  refpicere .  Interea  tenendum  eft  quod  dixi,ncmpe 
hlc  prophetam  non  intendere  Deo  litem,vel  cum  ipfo  iurgari:fcd  potius  oftenderc  quid  pcpu- 
lus  lit  meritus:quia  co  vfqueexcanduit  Deus  contra  fcelera,vt  Templum  etiam  fuum  profana- 
xet.  Idem  etiam  fequitur  de  regno. 

z  Perdidit  Dominus,  non  pepercit ,  hoc  eft ,  nonparcendo,abfque  Vf- 
m, omnia habitacu la  Jacob:  diruitinexcandefcentiafua  munitfones 
filiaelehudah,  detraxitadterram:  profanauit  regnumeius&Pnnci- 
pes  eius. 

I'rofequitur  eundem  fermonem.fed  aliis  verbis.Primd  dieit  Dtumfne  venia  perdidijfe  omnia 
babit4tuUUceb:a\ii  vatMomnem  pukhntudinem,veldecorem.  Sedmehus  quadrat  alieraex- 
politio,o«^  perdiderit  omnia  habit  acuL  lacokdelnde,qnid  dirutrit  in  excandefientiafiam  o  m  en  hoc 
dcduciturabexccffurfed  IcimustrasferriinDtu omnia nominairacudiaedicetimproprie.Df«i 
er»ot'«  violent  afita  iraatndix  diruit  omnes  munitions  ,inquit,<y  detraHt  ad  terram,po(tca.  profanauit. 

Relpondahzc  profanaiio  rcgniA  P"nclPfi  llTc" 

datum faille  i'cabelli pedum fuorum.icimus  enim regnum lllud  fuifle  facerdotale,  &lacrum 
D^o.Cum  ergo  pollurum  fun,  fequitur  Deumquodammodoexpoluifle nomen  fuum  oppro- 
brio,quia  hoc  modoapermm  trat  os  omnibus  impiis,vtproterue  in  cum  euomerent  fuas  con- 
tumelus.Q^pd  ergo  nee  Regno,ncc  Templo  pepercit  Deus,  hinc  fequitur ,  horribilem  fuifle 
eius  iram  co.itra  ludxos.Iam  cum  fit  iuftus  iudex,lequitur,  tantam  fuiffemagnitudinem  fcele- 
rum,vcludan  luftincantciilpamextremifacrilegii,  quialcilicereorumfcelenbusfa&umeft,vt 
Deinomcnexpoiitum  fuent  impiorum  cdntumelix  tarn  in  Templo,  quam  in  Regno, 

PrECATIO. 

Da  omnipotens  Deus,  quando  Ixidie  nobis  proponis  \etera  exempla  in  quibus  cer- 
vimus  qudmrrauibus  poem  caftiges  eos  etiam  quosadoptafti ,  vtdfeamus  innosre- 
fbicere ,  c^ddigcntcrexaminare  totam  yitam  noftram :  ty  fie  rcputcmus  quam  in- 
duhenter  nosadhunc  \Jque  dicmfuftinueris ,  vf  patienter  femptr feramus  tuas  ca- 
sligationes ,  &  humduti  jimcro  corde  fimul  confugiamus  ad  tuam  mifericordiam . 
donee  Ecdcfiam  tuam  a  mi  era  difipattone  an  qua  hodie  lacet,  erigas^ita  reflituas  Vt 
glorificetur  ttomen  tuitm  j.  er  totam  orient  in  Fihotuo  vnigenitoy  Amen. 

3  Confregit  in  excandefcentiairceruceomnecornulfiaelis.Tetra- 
xk,\elredire  fecit,  retrorfum  dexteram  fuam  a  facie  inimici,  &  exarlic  in 
Iacob  tanquam  iguis,flamma  deuorauit  in  circuicu. 


V. 


Ari  is  loquendi  formis  rem  vnamexprimit  Ierefnias,fedinhuncfcopum  tendunto- 
mnia  ,  8c  referri  debent ,  extremum  fuifle  vindicts  Dei  exemplum ,  cum  populus  vna  cum 
Vrbe,&  Templo periit.Notandumautem eft,  hlcDeum  conftkui  cladis  authorenv.alio- 
qui  Propheta  fruftra  lamentatusfuifletfiiper  interim  patriz  fux:fed  vt  in  omnibus  rebus 
aduerfis  agnofcit  Deimanum,pofteafuislocis  adiungit  iuftam  fuifle  Deo  caufam,  cur  tarn 
grauiter  excandefceret  contra populum  fuum.dicit  ergo  confi-aclumfuiffe k  Deo  tmne  corntt .  Sci- 
mus  tarn  robur  quam  exccllentiam  hac  voce  defignari:  &  vtrumque  libenter  compleftor 
hoc  loco.  Qjnnquam  verbum  Frangendi  potius  exponi  debet  de  robore  ,  aut  potentia. 
Sed  plenus  fermo  notandus  eft,  Df«m  fiegtjje  omne  cornu  in  excandefcentia  irx  fna  .  Signifi- 
cat  autem  Propheta  Djum  non  iratum  fuifle  populo fuo,acli  offenderetur  leuibus  delictis,  fed 
fuifle  infolitum  iracnndiq  modumtquia  fcilicet  eo  vfque  proruperat  populi  impietas,  vt  medio- 
cris  non  polTet  efl"e  Dei  ofleniio.ergo  per  excandefcentiam  iranon  intelligit  Propheta  exceffum 

aliquem, 


IN   LAMENT.    IE  RE.'  4o4 

aUquera,acfi  D;us  violcnto  impctu  proi  upifler  ad  vindi&am:fed  potius  fignlfic.1t  populum  vf- 
queade5  fuiiiei"celeratum,vt  Deus  nun  debueritvulgari  modopcenasexigeredetamdelpcra- 
ta  impietate.  Deindc  adiungit  Dehmtetra^iJJenianmnJuam  dexteram  a  fade  wnma  O  finmlill'mfuif 
Je accenfaminftar  ignis ,CuiUi  fl.\mm*  orrtpuet  it  omnr  partes  .  Duo  hie  ligniheat  Propheta, ncn  pe 
cilmD.usi'olitusclIetauxilianpopjIo,&  It  opponerehoitib9,qi  e..dn  OuG  temper  rppcrtuni 
expemfueranteiusopemin  vltimispcruulis  ,tamen  nunc  populum  relinqui&  defiuui  omni 
fpe.pnus ergo  membrum  hoc  continet ,  Deurd  non  fore  libel  atoi  em  populi  iicuti  antca,  quo- 
niam  eum  defenierit.Figurate  autem  loquiuir,ip«/  Ot'us  retrain  it  mar.nm  dexteram.  dexttra  au- 
tem Dei  accipiuir  pro  dcfenlione,vti.:tisr.ot  urn  eft.  Sed  PiophetK  lentus  minim  e  eft  obfeurus, 
nempe poflhac  non  elle fperatrduy.'i  Deus  occurrat  hoitibus,&  lta  populu  fuum  {cruet  incolu- 
xnem,(juia manHmfn wi  retr.aitAed i&dit'r ah<.t  utv^tntixpetnanum  DeiexarfJJe  hslariinii.lim  ll- 
ludpei  legraueerat,populi]'r,  Gcreieclurnefle  a  DuO,vtnihil  mde  cpisilictexpi&andum:fcd 
hocalteruduriuseft,nempt  vi.i  armatusproditin  n>cdiu,vt  populum  fui.m  p.rdat.Ec  fimili- 
tudo  ignisnotanda  efbnam  fi  dixiffct  dexteram  Dei  fore  odutrlam  populo,ron  tarn  emphatica 
fuiiret  locutio;vbiartem  dexteram  Deiignicomparat  ,qt'iardebit,&  cuiisflamma  confumet 
COtum Iiraele,hoc  longeeft  formidabihus  Cart rum,hisVei bis  admonitifucruntlfraebia: non 
etle  lugcnd;skias  calamitares  vulgari  horn  in  urn  moic,feci  poriusdel  ereopendi  caulam  o- 
mniumalo'u,  quiairam  Dei  in  feprouocai  eiat,neque  id  fimpliciter,ledvt  IXusiaruirctatrocl 
modo,&infohto  contra lplos/Jfc  tameniulie,  »HiOnelLtil!iscaulaobfirependi.    Sequitur 

4  Extendi: arcum  fuum  tanqiia  m  himicus,ftetit  dextera eius  tan 
quamaduerfarius.&occiclitomiiesdeliJcrabilesarpediUjOffe/ojintaber 
naculo  filis  Sion,Vf7 intabernacuLmjilae^iori^adit  tanquam  ignem  ira- 
cundiamfuam. 

Alia  nunc  figura  vtitur,quod  fcilicct  Deusqui  folebat  populum  fuum  protegere,nunc  ar- 
xna  cO  ra  ipfuni  tufcepenc.Per  fynecdoche  arcushle  coprehendit  alia  omnia  tela,  i urn  ergodi- 
cit  De»wpxfe»^/?t>.*ro«;»,tdtantund6 valet atqcearmituetrc.arcus ergo, queadmodu.  vidimus, 
de'ignatquodlibet  telorum  genus,  poflea  add  u  dtxterdmeiiu  ilettflevisiar  aduerfuri)  .Kir-plcm" 
delcribit  quod  pnus atti^erat,nempe Dtumnon  modo pet mittere populun i  luum  hoihum  li- 
bidini,led  ipfuradarefignumhoftibus,&  pieirearmata  manu.Necdub  fi  eft,quin  pti  D.idex- 
terii  icelugatomneshoftes:qiiiaopartuitdiiigenteriiiculcaripopulo,^el!ui)onfuiiTeillarum' 
Ch.idans.niri  quia  Deus ftatucrat  vlciici  populi  fcelera,praMertimperditamobftinatione:  quia 
nihil  omiierat  vt  populum  reuocaretin  viam.  Qtioties  ergo  hlc  fit  Dei  mentio,  lciamus  popu- 
lum mo;icn,queidinod um  pi tiloanteaartigi,  lu  1  negotium  elTe  cum  D;o,neeuanefcatiniui£ 
cogitatk>nibus,&  veladuerfamfortunam  libifudTeputct,vcl  fomnict alias malorum  caufas, 
vtlolent  homines  hac  in  pirteingeuiolieiTeadft  fallendos.  &hocclariusvidebimus  cum  po- 
fteadicetD  um  cogualfe,  vtpcrderet  murumlerjfalem :  cogitatioenim  ilia  tantundem  valet 
atque  decretum.Plcnius  ergo  illic  Propheta  expnmit  quod  hie  tamen  perpctuo  cotextu  notan- 
dumeft.Deumlci'icain  medium proponi,vtdifcatpopulusfefe  humilure  fub  fortieius  ma- 
nu.non  fait  quick  aiconlpc&a  Deimanus,feddo<et  Propheta  non  conliderandosefle  dunta- 
xutGhaldr  >s,quinp<  tiusfidei  ocubs  debere  inlpicioccultam  Dei manum, qua reguntur.  ilia 
igitur  fuitDei  manus ■.ji:2ftetit  e&tr.i  populum .  Deindeiequitur,Off;W<rom»we/fc/or.alii  ver- 
tunt,0!nnia  defiderabilu.fed  vid^turcommodiusexponide  hominibusipfisrquafidiceretflo- 
rem  populi extniftum  clTc  Dei  tumuii  i  .bernaado filt*  .SVoB.quanqua  melius  cohaeret  hoc  mem 
brum  cum  tine  "zrlus,c]uedin  i .iberndttd»n>fitue  Sion profaderit  Deus ira.mfitam,vd  iracundiam,r<«» 
c  •■>»  igntm.lxettim  finnlitudinemillam  repetitde  qua  loquutusfuerat  proximo  vcrfu:&  hoc  di 
]  a-ter  notandumeftyq uia  per Ilaiamminatur  Deusfeforeignem,quideuorcthoftes,Eritlux  Jfijo.ijl 
1 1  r  j.c-1  is  in  ienem,&  tan£lus  ciusin  flammam  ignis,  &  abiumct  vepres  omnes,&  fyluas:minatur 
illic  DeusChalda:is:quafidiceret  formidabilcm  foretiusvindiftam,  vbi  tanquam  populi  fui 
p,rronus&  defenfor congredi  volttcum  Chaldsis.  vocat  illic  fc  lucem  Iiraelis,c5t  lanSum: 
o:  hac  i  arione  dicit  fc  fore  inftar  ignis, &  flammam  contra  Chaldaeos.quid  autem  hocloco?qiod 
fcilicct  Deus profuderit  tan^uattiignem\uamir».Qundiam,qvod^ammaeiUs  denor*nerit per  circuititm 
■dequid erat pulibrum afpeBu in  ifrdele.  Videmusergo  vtpopulus  in icprouocautrit  vindiftafn 
eijquxahoquipromptafuiiTet  contra hoftes,&  ita duphcatur  culpa  populi.  Sequitur, 


£ 


5    Fuit Dominus  tanquam  hoftis,perdidit  ifraelem,  perdidit  omnia 
palatia  eius ,  corrupit  munitiones  eius,a  uxit  in  filia  Iehudah  fletum  & 

Yy.     iiii, 

i 


CAP.II.  tO.    CAL.   PR  AELECTIONES 

lamentationem. 

VideripjifetfuperuacuusfermO  dum  toties  repetit  Propheta  Deum  fuiffe  tanquam  ho- 
ftcm  p opulu  i'uo ; led  poftea  videbimus  cum  ad  extremum  vfqueeffent afrli&i ,  tamen  ncn  re- 
piKaffeVndeexorta  eifetillaclades.Qupniam  ergo  fie  obftupuerantm  fuismalis  vtnon  con- 
uertcrSt  oculos  ad  Deum,  hac  ratione larpius  fucrunt  vrgcndi  &  ftimulandi.vt  tande  ientirent 
inTuismalisDcHHniudiccm.QupniaauterndoarinahscdifiicilisfuitperfuaAi.Prophttanoii 
fans  fubuit  earn  bretiiter  perftnngere:i ed  oporruit  prohxius  in  ipfa  inLftere,  vt  tandem  popu- 
lus  expergefieret  ab  ilia  focordia .  dicit  igitur  Deum  iffim  fuiffe unytum hoftem ,  ne  lcilicet  deri- 
:Xi  maneat  Lfratlitad  in  Chald?is,&  ita  exiftimetillosprxcipuos  fuiffe  belli authores,.  Dicit  ergo 
ipfosarcano  Da impulfu  bcliu  lllud iufcepiffc,&  foeliciter  gefliffe ,  quia  Deus virtutc  iuaeos 
inftruxit .  Inde  autem  colliucre  oportuit  fidelcs,nihil  milerius  effe  quam  habere  Deum  aduer- 
idin  .  quandiu  enim  palfifuerant  fe  defendi  manu  Del ,  fcimus  fupenores  fuiffe  hoftibusfuis, 
vtrune  Lrtpunefpernereliccrct  omnia  pericula.  lam  admonetProphpta,ficuti  foeliciter  ege- 
i'antfub  Dei  fide  &  prarfidio,  ita  nunc  non  alia  rationeeffemileros,niii  quia  Deus  contrai- 
pfos pua.net.  Interim  vero  Temper  retinenda  eft  doitrinaquam  vidimus ,  Dcumlcilicet  non 
temere ,  necabsre  vnquam  heminibtis  iralci  :pra:lert!m  vero  cum  propenfus  effet  eius  fatior 
■erCTa  populum  ilium  , tenendum  eft  nou  ita  iffunfl'e ,  nifi  quiacogebat  nectltitas .  ferdidit  lfrae- 
lem  ,perdnlit,U)q^ii,omnixpaUtu  eius .  poftea ,  dijjipduit ,  vel  corrupit  omnes  munuiones eius '.  de- 
nique,i««x«  in filulehud J;  Return  or -lament itienem.^i^, r\"inn  vocesfunt  ab  eadem  radicedc- 
dutte  :fed  fimul  iunguntur  amplifications  caui~a,iiequetantum  hoc  loco , fed Iiaiae  vigefimo 
nono  caoite ,  &  aliis  locis  .  Summa  eft ,  Deum  non  feciile  finem  vindi&£ ,  quia  populus  etiam 
nullum  ruodum  nbiftatuerat  in  oMUnataiuainalitia.    Poftea  addit, 

6     Ettranftulit,vW4!/'/'rfw^Vf^Wf^,:anquamhortumtabernacu- 

I u m  fuiivfy'  -vcrtuntytabemackhimfuMn tancjuahortum, pe rdidit teftimoni u m 

ftitifn/>blitus  eft  khouah  in  Sion  couentus  (o\ennk}\dfacrifiiij}  &  fab- 

•  bathi,&  repulit  in  excandefcentia  ira;  Cux,diucrf£qnidemfuntyoccs,Jedego 

mnaticofirtipidofcdiftmguOiKcgemy&LSacerdotem. 

Hie  prin  6  dicit  tutrfum  fuiffe  it  Desfuum  tabeytjdculum.  qui  Tugurium  vertunt  nimis  cxte- 
nuantrem  ipiam  de  qua  nunc  agirurmequefimplicitertuguriocomparat  Propheta  Sanftua- 
riumDei .  brgo  pro  tabernaculo  accipioin  bonam  partem:  quantum  ad  fignificationem  ver- 
bifpc&at  jquonnmEonugnificac  migrare,ideo  propne  vertunt,  mco  iudicio  ,  quod  Deus 
tranfti.:lcrittabernacuiuluum,&nondifplicct  rcpetibis  nomcnTarcrnaculi.Deus ergo  tr&n- 
ilulit  TuberxMidum  futon  tcfi  tugurium  effet  bortenfe.mnc  autem,  vt  fatis  notum  eft  ex  primo  capi* 
telfaia:  &a!iislocis,hortorumcuftodeshabebanttuguria,fed  adtempus :  qucmadmodum 
hodre  qui prxficiuntur  vitibus,vfquc ad  vmdemias habei.t  caplulas  ,in  quibus  fe  abicondant. 
Propheta  igitur  quanuishonorificum  effet  tabirnaculum  Dei,  &  fumms dignitatis  ,dicit  ta- 
men fuiffe  unfile  tugurio  hortenfi.cV  tamen  non  eft  fin-  plex  comparatio  ,vt  ante  dictum  fuit: 
&  ideo  repudio  ecrum  iententiam  qui  vertunt  Tugurium*.  neque  enim  illud  quadraret.vide- 
miis  quam  frigidum  fit  Deus  ergo  tnnslultt  titbetvaculumfium  tanqnam  borttm>hoc  eft,Sanftua- 
riuminquo  lubitabat.  Etquomodotranftubt?nempetanquam  hoi  ti tugurium.  quia  autem 
ex  foliis  atborum,vel  ex  palea  folebant  fibi  conftruere  caplulas  illas  hortorum  cuftodes ,  ideo 
Proph.vt  commiftrationeaugeat,dicit illud  facrofanSumdomicilium  Dei  fuiffe  inftartugu 
rii  hortenfis,  quia  ab  vno  loco  in  alium  tranflatum  fuir .  3tque  ita  fig.nifieat  Deum  pro  nihilo 
duxiffe  quod  tame  ornauerat  prius  tmgulari  excellena.l.Tm  adi^vpi^tidd  cti.wnorrfperit  Deus 
Stum  teiiimonium.Pct  vocem  T>7la  idem  prorfus  intelligif.quanquam  alii  reftringunt  ad  Arcam 
rcederis.&expofitio  ilia  non  diiplicct:  tenendum  tamen  eft  Prophetxconfiliuni,extremaTem 
pliruinaquodammocloabolitum  fuiffe  Dei  foedus.Certumqiudemefl,  Deum  non  ideo  obli- 
tum  fuiffe  iua:fidci&  conftantix:  fed  referturadcommuncmienlumilla  foederis  Dei  aboli- 
tiii.  dicit  ergo  Sanftuarium  illud, quod  erat  quali  teftimomum  gratia:  Dei,  fuiffe  euerfum. 
lam  quia  piulo  poll  repent  nomen  nyla  rieri  poteft  vt  ita  vocet  Tabernaculum ,  vel  quod  illic 
agerenturcoiuieiituslacri,  vel  quialocusillefolenni  ritu  dicatus  effet,  vt  DcuscontrahereC 
iliiccumpopuloluo  .  narmylo  fignihcattempus,fignificatccetum,fignifieatfcftosdies,  ac- 
cipitut  etiam  pro  facriheiis  interdum,&  omnes  ills  fignificationesnen  male  conueniunt.qua- 
quaiii  vbi  dicit corruftjjete slimonium //<n;»,hocinterpretordeipfo  Tabcrnaculo,vel  fiquismalit 
de  Area  foederis. quanquam  melius  con  uenit  prior  e*<pofitio,qi!ia  locus  ille  ad  mutuaconuen- 
tionem  erat  ccnfecratus,vt  didu  fuirJam  dicit  Deum  oblitum  fuiffe  velfitcrificiji  vel  TabetVdculi,vt 

iterum. 


IN  LAMENT.  I  ERE.  407 

ireium.  repetatur.fed  non  videtur  eodem  fenfu  acciperc  voeem -ijno .  ego  igitur pro  eonuentu 
nunc  politum  arbitror .  Sicuci  ergo  dixit  prius  locum  vbi  agebantur  facri  conucn tus ,  fuiffc  e- 
uerium  &  corniptum ;  ita  nunc  dick  Deum  conuentus  illos  omnes  non  curare,  quail  obliuio- 
ne peipetua  fepulci  client . nam adiungit nomen  Sabbath:, quod  optirne refpondet .  Deus  er- 
go oblitus  eft  tam  omnium  conuentuum,quamfabbathi.&  irerum  lynecdochc  cH  in  hac  voccj 
quia  minime  dubium  eft,quin  exrendihoc  debeatad  omncs  dies  feftos .  Summa  eft  igitur  tan- 
tam  fiulicpopuliimplietatcm,vt  Deus  tanquam  foederis fuiobhtus,perhorribiIcs  pcenas  graf- 
fatus  f  ucnt ,  ita  vt  religio  quodammodo  ad  rempus  fuerit  pedibus  calcata .  In  fumma,dicit  Re- 
gem  v  Saierdotemftit()e  a  Domino  reie&os. Diximus  autem  fuifle  hsc  quali  duo  pignora  paternZ 
Dei  gratix ,  quod  ab  vna  parte  regnabat  ex  pofteris  Dauidis  qui  erat  viua  image  Chrifti:  dein- 
dequodcxpofteris  Aaron  temper  erat  aliquisfummusSaceidos,qui  homines  Deo  reconci- 
haret-Perindeigkurillud  fuit  acfi  Deus  modis  omnibus  cftendcret  fe  propitium  effe  elcfto 
populo.Ergo  folida  tcelicitas  in  Regno ,  &  Sacerdotio  fundatafuit ,  quia  Regnum  erat  que  U 
tellarafauoris  Deiadipfos  tuendos:  Sacerdotuim  verocratillistanquamparara  reconeiha- 
tio  cum  Deo  .  vbi  autem  Deus  pro  nihilo  duxit  Regem  8c  Sacerdotcm,  hinc  palajn  fa&um  t  ft, 
ad.  6  excanduilTe  aduerfus  populum ,  vt  quodammodo  gratiasfuas in  nihilum  redigeret.  Se- 
quitur, 

7    Abominatus  eft Domfnus altare  fuum ,  repulit, \dreieckproadab 

animo fuo>Szn&iiJ.rium[imm,zra.didit  in manumhoft is murospalatio- 

rumeius,vocem  ediderunc  in  domo  lehoua;  tanquam  in  die  facri  con- 

\ientu<i,\>elfokmM.itcrumpcmitur  nomen  "wia-.tamenaccipituryelpro  eonuentu,  vc/ 

pro  die  fefto, 

Proiequitureandem  fententiam  fimilibus  verbis  primo  dicit  Drum  abotninattmfhifie  Altare 
yixm.quodimpropriiquidediciuir.fed  nonpotuit  aliter  Prophetafatis  Iudaris  oftendcre  quid 
client  menu,  nam  litantum  de  Vrbe,dc  agris,depalatiis,vitibus,totadenique  eorum  opu- 
lentia  verba  fecifftt  ,  hoc  erat  multoleuius :  Jed  vbi  dicit  Deum  pro  nihilo  duxijfe  omnia  fuaia- 
cra,Altare,  Templum,Arcam  foederis,  diesfeftos:  cum  ergo  dicit  Deum  ncn  modo  neglexif- 
fe  ,  ledetiama  fe  lepuhlle  ,qu£  tamen  ad  conciliandum  fauorem  plurimum  valere  poterant: 
hincdebuitpopulusfentire,nifiplufquamftupidus  foret , quam atrociter  infeiram  Deipro- 
uocaliet.illudenirnfuitperindeaccajli  &  terra:  mixtura. Si  rerum  omnium  fieretconuerl-oj 
fi  S  >l  demet  fus  in  tenebras  relinqueret  locum  fuum,  li  terra furfum  alTurgeret,  vix  illud  chaos 
iritis  ellct  horrible,  quam  vbi  ita  Deus  manum  fuamexeruit  contra  San&uariurn,  contra 
Altaie,contradiesfeftos,&totimreligionem.Iam  repetenda  eftcaufa,  nerrpequia  Tem- 
plum fuerat  diu lcelcribus  populi  lnqumatum  :deinde  quia lacra omniaimpic 8c  indigne pro- 
tanauerant.  Nunc  ergo  tenemus  confilium  Prophets,  cur  pluribus  verbis  ampiihcctrtm 
minime  per  fddubiam  .  Poftea  addit ,  Tradtdit  omnia  pd/<jf*4;quafidiceretVrbcm  ronfuilTe 
cxpui;nar.imholtium  virtute:fed  quia  pugnauerintfub  Dei  aufpidis  8c  vcxillo  Cbaldari.dc- 
nique  LignihcatludsosfuilTemifer^perditos,quia  feipfospcrdiderant  propria  culpa:Chal- 
c  eos autem  fuilTe luptriores in  prz'io  ,  &  in  Vrbe  non  proprio martc , a ut  propriainduftriaj 
fedquoniam  Deus  vol  uitexigeiepoenam  de  impio  8c  lcelerato  populo.  Tandem  adiungit  bo- 
dies vocem  edidiffe  in  Temclo  bei  tanquam  in  die  folennitatis  .  Hac  etiam  parte  oftendit  Prophe- 
ta nunquampaliurum  fuilIeDjum  ,vthoftes  proterue  infolefcerent,&inipfoTemplo  de- 
bact harentur  contra iplum ,  niii  ita  meriti  fuilTent  Il'raehta: .  neque  enim  ignota  fun  D^o  pro- 
terdia  hoftium,  &  facile  potuit  compefcere  fi  UbuilTcr.cur  ergo  tanttl  licetix  hoftibus  illispro- 
f anis  concept  >  nempe  quia  polluerant  pnuj  ludii  Templum,  ita  vt  deteftaretur  omnes  cele- 
bres eorum  couentus:quemadmodum  etiam  per  Ifaiampronuntiatfe  naufeare  ad  dies  eorum  I/""-i.JJ.,4« 
feftos,ad  labbatha,&  ad  neomenias. fuit  autem  illahorribilismutatio,  cum  in  cum  locum  ho- 
ftes  ingrefii  funt  quern  Deus fibi  conlecrauerat.  deinde  quod  illic  petulanter  fe la&arunr ,  vo- 
muerunt  feedascontumelias&nefandas aduerfus  Deum. Sed  quo  triftius fuit  fpefiaculumil- 
lud,co  etiam  magis  detcftabilis  fuit  impietas  populi,  qua  caufam  tantis malis  pra:buit .  femper 
eium  memoria  repetendum  eft  quod  iam  aliquotiesdixi,  nempe  circunftantias  iftaSnotaria 
Propheta,  vt  tandem fentiret  populus  feelTereum  omnium  fcelerum,qua:  alioquilibenter 
imputalfent  Chaldxis .  Quod  ergo  Chaldsi  Templum  polluerunt,quod  ita  p<. iTum  dederunt 
facia  omnia , hoc  Propheta  docetimputandum  ell'e  ipfisludacis,qui  Templum  Chaldsis  ape- 
rjerunt,qui  proftituerunt  omnia  facru,eorum  libidini.     Sequitur, 

3    Cogicauit  Iehouah  vt  perderet  murum  filiae  Sion  ,  extendit  li- 
n earn, non  retraxit  manum  luam  a  diffipationc :  icaque  luxit  antemu- 


CAP.    II.  IO.  CAL.  PRAELECTIONES 

rale,&  murus  pariter  corruenmt,vcl  euerjifunt. 

Couiundivcrbumplus  habet  pondcrisquampcfictquilpiam  minimd  exercitatus  pu« 
tare .  nam  vidctur  frigiduseffe  fermo  ,  quod  Deus  cogitauerit  perdcre .  fed  cogitare  hlc  accipitur  • 
pro dcccrnerc .  hoc  vnum eft: deinde  fempcr  tenenda  eft  antithelis  inter  prauas  imaginations, 
quibus  diftralnfolenthominum  animi,itavt  Deum  non  tibiftaruant  quafi  prxlentcm  in  re- 
bus cam  prolperis  qium  aduerlis. Quoniam  ergo  homines  bbenter  vagamur  perdiucrfari- 
^menta,  &  hoc  modo  qua  ii  data  opera  lea  Deolubducunr.hac  ratione  Propheta  dick  non 
fortuito cecidifemuroslemfalem  ,(ed  fiiifleeuerios.caslefti  decreto,quoniam  Deusitaftatue- 
rat :  qtiemadmodum  vidimus  ante  pluribuslocisin  toto.  Ubroleremise :  Videte  ,ifta:funt  co-; 

fitationes  quas  Deuscogitauit  fupcr  lerufakm  *quas  cogitauitfuperBabylonem.  Illic  ergo 
'rophetadocere  voluit  quod  conftrmatetiam  hoc  loco  ,nempe  cum  Vrbs.Ierufalemdiruta 
f uit ,  non  fuilTe  id temere  factum ,  led quoniam  Deus  adduxerat  Ghjldaros ,  &  illorum  opera 
vius  eft  in  Vi  be  cxpugnada  8c  delenda.  Cogitauir  ergo  Deus  vt  deitrtteret  nmrumfilitt  S/oM.Verum 
quidem  eft  ,Chaldxosftrenue  militaffc,necquicquampr£termififTe,  vrVrbem  caperentarte 
militari-.lcd  Propheta  hkliftlfcosrctrahir  ad  diuerfamcogitationem,nempe  vt  agnoicantfe 
iuftasicelerumpoenasdare  ,&  Deum  effe  prarcipuumhuius  belli  authorern,&  Chaldxos  effe 
quafi  condu&itiosciusmiiites .  Poftea  adiungic  Deum  extendtfle  reguLm,velfunicu\um,  vt  fie- 
ri foler  in  duiidtndis  sdificiis .  Tandem  addit ,  Now  retraxit  murium  fuam  a  dtjjipatiotie ,  itaquefa- 
<ivm en Ipf propupi icul.i ©•  mnrilugeant,8c  fimul  pdTumiuerint.Nunc  videmusProphetamnon 
ali6rendere,nifi  vtludariceno  periuafi  lint  internum  Vrbis  non  effe  afcribendum  Chaldxis, 
fed  pctius  DwO.  Simul  adiungidebuit  altera  pars  doctrina:,vt  facit,Dtum  fcilicet  non  ita  fuif- 
fe infeftum  fanfts  Vrbi  quam  elegerat ,  nih  quia  ad  extremum  vfque  prouocatus  fucrat  fcelc- 
ribitspopiili.      Nunciequitur, 

5>  Demerfa:  fum  in  terra  pome  eius,perdidit  &confxegitve&es 
eius,Rexeius,&  Pnncipcseius  inGetibus,Vc7  adGentes ,  nulla  lex;  etiam 
Prophet  a;  non  reperiunt  viiionem  alehouah. 

Aids  vtrtus.terumrefert  quod  dixerat,ncmpemurosIerufa!emcecidiffe.fednunc  loqui- 
tur de  portis,&  die  it  illasfuifje  tn  terra  demerfas ,  vel  dehxas:vtroque  enim  modo  poteft  exponi: 
quali  diceretportas  non  fuitFeobftaculoquo  minus  hofteslibcrein  Vrbcmperrumperent.ita 
deridet  it u Irani  populi  confidentiam,qui  fretusfuis  munitionibusputaueratfeforeinexpu- 
gnabilem  .dkit  ergo p ortas  iacuije in  terra,  vel  fuiffe  defixas  .  Poftea  dicit  Deum perdidtjfe  &fre- 
£;//em7<r.quiahauddubie  ve&eshabebant  porta: ilia;  robuftos&  validos.Hac ratione lgitur 
diatnequeportas,nequevcftespotuiffefufhcere,cum  DeusChaidxismanumporrexir,  vteos 
in  Vrbeminduccrct .  Poftea  adiungittam  Regem  quamPrincipestraftos  fuiffe  in  exilium. 
namcu.mdkir,*»  Gen/ibus,ve\  ad  Gentes,fignincat  nullum  amplius  effe  Regem,  quoniam  Rex 
cxiikt  vna  cum  lemine  Regio,  &  aliis  Proccribus.    Reliqua  diffcramin  craftinum. 

P  R.  E  C  A  T  I  O. 

Di  omnipotent  Deus,quando  hodie  tot nobis  figna  ir<£  tu&  occurruntjVtftatim  ad  nos 
rcdcamiis,  cr  ka  nosj'ubijaamus  tibi  cumferio  pecnitenti*  affctlu }  vt interea  sluded- 
mm  nos  tih  rteonaliare:  <&  quoniam  datus  ejl  nobis  ft  mel  mediator  qui  nos  ad  tc  dedu- 
cat}da,inquam}vtrcclajide  ipfum  quxramus ,  ^yjequanuir  quo  nos  vocat,  vtitapur- 
gtt'i  omnibus  inquinamentis  ,pofimusgloriari  te  vno  Patre, &  ita te inuocare}  vt cxpe* 
riamitrpr<efentcm  tuamgratiam  in  omnibus  noflris  malis,   A  men, 

I  N  t  e  r  calamitates  Ierofoly  mi  quas  deplor.n  Propheta ,  hanc  quoque  $ot\it,<jubd  nulls. 

•I  fit  amplius  lex,  vel  dodrina  .  Chaldsus  putauit  hoc  debere  rtferri  ad  peeham:  fed  nimis  tor- 
quct  Propheta?  verba  deinde  fequitur  amplificatio  portquam  dixit  min  p«,  nulla  lex :  addit 
rinio  [i?n  Inxox1?  rMvjj  T&tti&Q  Tropbe'x  tita  non iuuenerttnt  ynfionem  X  Ip/w« J;.Dubiu  igiturnon 
eft  q uin  ligmhcLt  Pruph. inter  mifcrias  populi  hanc  non  effe  vhim3,quod  dLftitucicntur &  do- 
ftrina  8c  Prophetis  n-|in  quidemjaiT'c^s^i  pcrexcellentiam  ponitur  lipius  pro  legged  fsgnt- 
ficatdo£trii>am,&periiidc  eft  acfidicertt  Propheta  Iudarosirartlicloseffe  a  Deo  vt  nihil  fola- 
Vful  7A.9  l"  rcpenant  in  malis fuis.hoc  melius  intelliseturtx  iimiliqiierimonia,quarhabeturPlalni0  7+, 
Signa  noftra  non  videmus,non  eft  amplius  Propheta,  non  eft  amplius  quicognofcat.  lidtlesil- 
lie  dicuntie  effe  quafi  ddperatos,qu6dDeus  nullum  amplius  fignuni  gratis  illisoftcndat.vo- 
cant  enim  vexilla  iua  vbi  Dcus  illis  apparet  propitius.lam  quoniam  tcftatus  fucrat  De  us  ftm- 

pet 


IN  LAMENT.   I  ERE.  Jitf 

per  fore  pricfto  fideles  Dolores,  qui  populumrcgerent,ideoqueruntur  nullum  dUProphe- 
tam,nulium  effe amplius  qui  videat.ita  &  hoc  loco  dicit  Propheta nuliam  tffe legem,tr  Trophetas 
deftitht  w//'eW.quia lcilicet Deusquali  tzdiofatigatusabiecent  curam  pupuli  nequeemm  me- 
lius aliude  poterat  cognoici  pacernus eius  fauor,qudm  ex  tcftimomo,  q uod reddcbat  per  Pro- 
phetas.  Certum  autem  cft,ceffafle  omnes  prophetias  cum  populustractusfuitinexjlmm.nara 
Daniel  longo  poll  tempore  ccepit  hortan  ad  hduciam  rcditus  ridcles  &  hac  etiam  raticne  diti- 
turItaiaequadrage(imo,Confolamini,coniblaminipopulummeum  ,dicctDeus  vefter.fubin-  \r  ,40  - 
dicat  emm  llhc  Uaiasfore  temporale  filcncium ,  quia omncs  Propheta:  obmutelctnt,  vt  popu- 
lusiaceat  quafi  deiperatus.quiafcilicet  nimisdiu  abufi  fuerant  Dei  parientia,&  profanaueiat 
lingulare lllud  bonum.cum  Deus  perferuos luos oftenderet l'e  effe lolicicum  decorum  falute, 
quemadmodum etiam lipiusdicit,Surreximane,&porrexivobismanus per  Prophetasmeos.  \,rem9  \ 
Qjemadmodum  ergodonum  Prophetix  in  populo  certumfuit  pignus  non  tantum  gratis  ' 

Dei,led etiam  lohcitudinis  quam  gerebat  dc populo  illo-.fic  vbiabftulu  Pioph.recellit  a popu 
lo  quafi  dcferta,luaftatione.  Nunc  tenemus  quid  fibivelitlercmias  cum  dicit  nullamampliu<fef- 
fedoftiinamyZrVropbetasIerofalymtnoninuenireamplitis  vifiontm  a  lebouab  ,quia  iciheet  Deus 
pollquam  dm  profanatum  fuerat  eius  verbum,  obticuit,&  non  dignatus  eft  in  pofterum  tem- 
pus  aperire facrum  iuum  os,quod  viderat elTe  ludibrio .  Hie autem  locus  docet , nihil  in  malis 
effe  magisexpetedum,&  nullum  effe  remedium  vtilius,quam  vbi  Deus  promittitfe  tandem  fo 
re  placabilein  .  nam  vbi aliqua  Dei  promiflio  nobis  obiicitur ,  perinde  eft  acli  in  tenebris  exi- 
guam  lucem  accedcret.Q^anuisergo  mifena:  fiat  velut  obfeura  caligo,vbi  tamen  Deus  pro- 
fertaliquod  lignum  gratia:  luzin  promiffionibus,materiaillafuffirerenobisdebetad  fiducia, 
&  gaudium.contra,vbi  nulla:  Dei  promiffiones nobis  occurrunt.certum  eft  lignum  reproba- 
tionis  ,  nifi  quia  interdum  lie  examinat  luos ,  quemadmodum  hlc  legimus.bed  hdelts  quoque 
ipli  vbi  nor.  percipiunt  guftum  aliquem  paterna:  Dei  gratia:  in  promiffionibus ,  funt  quad  def- 
perati,&  demerii  in  profundis  inferis .  Ha:c  igiturfola  eft  ratio  qua:  erigatnos  a  rrorte  in  vi- 
tam,  3c  nosiuftmeat  nc  obruamur  defperatione,vbiDeusdignatur  nobilcum  loqui.  Nunc 
fequitur, 

io  Sedentadterram,filentfenesfilia2Sion,attoIIunt  pulueremfu 
per  caput  f  uuni,accincT:i  funt  faccis/iemiferunt/fc;wrtt«wf,ad  terram  ca- 
put fuum  \irgines}autpuelU}  Ierufalem. 

Hlc  Propheta  quafi  per  hypotypofin  reprarfentat  grauitate  cladis  cum  dicity?w  tanquam 
in  rebus  perditisiacerefitper  tertam,proi]cere  puluerem  ftiper  caput,  accinilos  ejje facets ,  vt  in  grauilfi- 
moluftu  fieriloleti/wflta*  etiam  d<  */  cere  capita  fnavfque  ad  terram .  Summaeft,fenesconfilio  de- 
ftitui,  &  alios  fecum  trahere in  cecum  &immanemluctum  .  Scimusautempuellas  forma: fuaj 
effe  plus  fatis  cufiofas,ideo  continent  feiniuisdelitiis,  &  vbifaciem  fuam  volutantin  terra, 
&  luos capillos,lignum  eft  extremi  luc"t.us.&  hoc  voluit  Propheta. Solebant  quidem iaccos  in- 
d  icre  in  pcenitentia:  teftimonium,&  afpergere  capita puluere:  fed  fspe  ita turbati  fuerunt  fen- 
fus,vttantumexpnmerentlu6tum  &  mcerore,interea  verononrefpicerentad  Deum.&  hypo- 
cricac  etiam  ciim  iaccisfe  accingerent,limularunt  pcenitentiam,fed  fallaciter.  Hoc  autem  loco 
non  iatelli^it  Propheta  ienes  profeflbs  effe  ritu  folenni  pcenitcntiam,vt  fuppliciter  veniam  de- 
precarentur.fed  recitattantumfignamceroris-.qualidiceretnulliim  fuiffeinfenibus  conliliS, 
nullam  lpem.vel  Lxtitiam  in  puellis^uoniamfenesiacuerunt^vt  fieri  folet  vbi  nihil  amplius  eft 
remedii.Nunc tenemus  Propheta: fenfum.    Scquitur, 

11  Defecerunt  in  lachrymis  ocu li  mei,contu rbat a  funt  vifcera  mea, 
eft  verbum  Mud  quad  ante  vidimus  •nmon.-a/^  vertunt,  conftrtSia,  vtetiatunc  diximus. 
nefao  cut  he  vrms  mutauent  quod  alibi  reSie  dixerat,  pomt,lntumucrunt  vifcera  mea\ 
fed  non  Video  caufam  cur  debeat  accipi  hoc  verbum  diucrfa  figmfcatione ,  quia  fequitur 
continue) poftyefialiim  eft  ad  terram  iecurmeum  propter  contntionefili^ 
populi  mei  dum  euanmtficenim  interpreter  verbum  WVyquodfigmficat  operire, 
fed  per  tranjlatione  accipiturpro  euanefcere ,  vf  iterum  paulb  pbjl  videbimus.  dum  ergo 
e«dw«it,paruulus,&  fuggens  vbera  in  compius  Vjbis. 

lam  Prophcta  ipfe  loquitur ,  &  dicit  oculosjuos  confumptosefe lacbrymis  dum  luget  publicas 
calamitates. Etiam  inmaximodolorelachrymxtandeexarefcuntifed  vbi  nulluseftflendimo- 


\cT  J.I 


CAP.    II.  IO.    CAL.    PR  AELECTIONES 

dus, needle  eft  dolorera  eiTe acerbif!rmum,qui  non  maturefcit.  Hanc  igitur  vehementia  dolo- 
risnunc exprimit  Icrcmias  cum  dick  oculosfxos  dcficereUcbrym.indo  .  dicebat  cap.  £■  Qms  dabit 
oculosmeosin  fontcs,ideft,quisfaciet,vioculimei  veitanturmfontcs^  continubdefluanr? 
nempe  cj  iiia  cerncbat  quam  hornbilis  Dei  vindi£la  impederct  obftinatis.nunc  autem  vbi  videc 
coplciii  fuiiFe  quod  rimuerat,4icit  ttttlosfitosjlendo  efs'e  cofifi.viptos .  Eode  etia  fpectat  quod  d.&i?« 
ionterBatafyiJjeJifcertfWi&iecxrfe  forte  alia 

cria  vifceracoprehendit  per  lynecdoche.propriehocnonve  iignilicat  ieciir,vtcumdic>t  Solo- 
Vrm.7Ai.  mo,Tiai;uitiecurmeu  Sedin  f&ma,docalereJeniusomncsfuosficdclorefuiIIecorrcpccs>, 
vt  nulla  pais  fiieirt  qukiz.Lhatago  fjfiifam  f::ifs;  U'CiirfruitrAzd  cadS  rationequa  vifcera  iua  di- 
xit c6rur'bi\U,.S.0jP"t  quide  hypci  bolir e_  locutiones,led  quo  advei  fumnii,iimp!ieiter  hie  fuos  ajf 
Fe&'us'expnioitl^ 

pertinra  clade.nequeenimtaruumcO.rjui.i  morcluecbat  rcsadueifas/edconhderabatquatn, 
diabolica fuiflpt  ilia  obftinatio,qua pcpul*  per  anpci fc;  e  ^oo'eduiuei -it.  oam ipie  perdidcrat 
Ida  opera  non  exiguo-teporcdedfercadanrtos  jo'-icum  voi.ikrai  iro  Jeiineret .  Minimeigifur 
dubium  eftjguinfecum  reputauerit quid nurit  11s  fifa  populus, ira  vtfupr.i  vuhiarem  trod  urn 
e'xhoi  reret  Dei  v indict  im.l  Ixc  igirur  caui'a  eft  cur  dical  iiiibtt.-ifuifli  fax  vifccUynyiccur  (jf.<[i<i». 
pon it  tamen  nutcriam  ipfam  mceron?,ncnipc  contritiontmfilit poj/uli [hi:  &  ipeciem  vnarn  3c ii-' 
gnat,qu6d  en,tnuerint pMiiutus,cs  (juijIi^ebatvberA  in  V > bis  lomfitis.  Hoc  autem  fuitnnferabde. 
ipcccacul um, dim  non lolumpaiian  iugularentui  viii&f<xmina:,(cd  fame etiam  par uuli  deh-. 
cc  rent. Icimus  enim  vt  xtas  ill ;  infantilis  moueat  no  bis  milcricordiam :  iiiin  laclnymx  paruuli 
li  efuvi.ir,peiiUi"ant  vfqueadintimos  fcnfusnoftros.Cumcrgcper  omnia  "Vrbis  compjta  cla- 
nurentpr.-uuli,&quip:iidebantarnar.rurn  vberibusjilludpoturt  etiam  ferrcosanimos  vulne- 
rare.Ergq  non  line  caufi  Icrcmias  fpecic  banc  dcfignat,qu6d  parwtli  crfuggentes  it  a  ttunutrinty 
neque in  loco d c'fprto  &  fterili,kd.in  iplis  Vrbis  compitis.     Sequitur, 

ii  M.iU-ibusili  is  dicunt,  Vbi  triticufn&  vinum?amieuanefcunt, 
in  cMtief.efido:ipfo>M  V£T0«»,tanqnam  vu  Iner  atus,  ciutmertuusidum  cuancf- 
cunt  ergo  unqmm  \ulncruti,dut  mortuvejl  tinmen  enallage,  in  compitis  Vwis^te- 
riim  re  petit,  &  c«m  fc  erTu  ndit ,  \cl  cjfunditur ,  anima  eorum  in  finum  ma- 
tnimipforum. 

Vcl  eft  profopopoeia  in  verbis  Prcphetx,vel  iam  alio  tranffert  fermotie , neque  amplius  lo 
quiturdepueris'quiadhuc  fuggebanrmatruybera  neque enimpoterantiradifcrteloqui;7''£j 
triticum,crvbi lvi/inml8c  vini  vlusnonpsrmittitiuinfatib'puerii.  crgopoteftlogiusextediPro- 
phetxiermo,Ojempe  quod  non  infantes, fed  paruuliquiniedixiamcrantxtatis,liclcquutifue- 
1  int.&  in  hoc  feniu  nihil  erit  vti  ablurdum,  vcl  coaSum.locutus enim  eft  deparuulis/adiunxit 
paiLiuhs  inhinrcs.  Nunc  autem  partem  vnarn  duntaxat  funiit>ncmpe  quod  pueri  quiiam  per  ^ta 
tern  faripotcrant,conqiieftifunt  apudrnatrcsiuas  non  eftepanem  nee  vinum  ,  hoc  eft,  nullum 
cibumkippetere. Si quis tamen  malitcneprolopopceiam,nonrepugHo:c«:  non  maleconueniet 
fenfus  illc,qti6d  et  iam  tacendo  paruuli  clainauerint  poft  cibum  .nam  lachrynix  puerorum  effi- 
caciusloquimtur  quam  liqLUsdifertepoiVetloqui.Qiiicquidfit,Prophetaiignificatfui(Teran 
tam  pcnuriam,vt  pucri  euahclcetentin  gremio  matru;n,&  fruftracibum  peterent,&  clamaret 
fedeftitui  omni  vietu.Dicit  cxzomntribusfim ciixifje :  qua  voce  (igniticat  eorum  queriinonias 
eo  magis  fuiiPe  mi!erabiles,qu6d  matrcs'plx  non  poftentopem  fcrrc.SciiT.usautem  quamtc- 
rieri  !intmatrumaCci3:us<S:mol!es;libenter  enim  mater  non  tantum  lade  fuo,  fed  propria  vi- 
ra,!i  fieri  pullet, alcretrilium  fuum  paruulum  Cum  ergoProphetadicitpi»fj'OJC^w^i?^.'i»»rf»'M 
vult  reprsfentare  trifle  fpeftaculum,&  quod mcrito  gignat  horrorem  in  omnium  znhnis.ybi  " 
v;««iH,i»i»r«V*fKw?!nquit.ncmpet«ff)(alii  vertunt,deficere:fedmalolicintcrprctari,qi:cm2dmo 
dumnuper  dixij  aim  ergo  euititfierent  tanquam  tnomurs  miffs  c»w/'«V/y.deinde,(/«7»  rffunclerent. 
hoeetiamtriftiuseft  ,pueroseffundcreanimasfuas  in  finum matrum.    Iam  fequitur, 

13  Quid  conteftabor  tibihel adducaw 'tibiteflesjeclteflificaborteaan, ^quid 
flmile  tibi  faciam,filia  Jeru  fale,  yelc^apotcfttranjjem  viroquc  wWc^quid, 
■vc/fw^arquabo  tibi  quicqu^efirepetitiofoddiucrfo-vcrbo^x.  teconfoicr  Vir- 
go filia  Sion?quia  magna  ficut  mare  contritio  t  ua:quis  fanabit  te? 

Dumvolumus  leniredolorem,folemusafFcrrcexempla  quxhabcantaliquid  (imilitudi* 
nis.namliquisvelitmiferumfolariinfuaxgritudine,dicet,Tu  non  esprimus^iequcvitimus, 
babes  multos  tibi  limiles:quidtantopcreteexcrucias.  nam  hxc  fere  communis  eft  mortalium 

conditio 


IN    LAMENTA.    IERE.  4o, 

conditio.  Quoniam  ergo  hoc  vulgarc  cftdoIorisIcnimcntum,afrenc  multa  cxcmpla.idcoPio- 
phcra  dicit ,  Quidadfcra  tibiexepla?hoceft,Ciir,veIquOrftim  proponam  nhi  hue  vclillum,qui 
lie  tibi  limita  ?  deinde,  quid cor,teftuberte,vcl  tcftiricabor  tecum  ?  quanquam  malo  transfers, 
Qnprliim  tibi  teftes  adducam,qui  referaflt  aliquid  limile  ie  vidiiTc?  ?  nam  hxc  omnia  nihil  tibi 
prodcrnnt .  Signiricat  igitur  Prophcta ,  qua  vulgoiblent  adhiberi  folatia  in miferiis ,  fixe  fore 
nulliiis  momenti ,  quoniam  clades  leroiolymxlupcrct  omnia  cxcmpla:quaii  diccret,  Nihil  vn- 
quam  rale  accidie  in  miindo:Dcusnunquam  ita  grauitci  fulminauic  in  populum  aliquem.Ergo 
li  velim  tibi  pi  of  crre  exempIa,dcftituor.quia  ii  compare  te  cum  aliis  miieiis,fi,pcras  cos  omnes. 
Nunc  ergo  tenemus  Prophetx  mentcm:  vult  h  a  c- co  in  p  a  ratione  exaggerarc  gramtatem  cladis, 
quia  lerofolyma  arfli&a  lit  extraordinai  io  modo ,  &  prius  inaudito:quali  dicerct ,  Iudxos eiTe 
ains  omnibu  s  gentibus  mileriorcs.  Quorfn?}]  igitur  teBes  tibi  adduceremfes  qnorfnmfaaretn  ttbiali- 
cj»em!imiiew?q.,o){»mtibi£qu<tbo  altos  »w/mn?adiungit  caularmnam  l  ita  refolui  debet, w  te  confh- 
/ff/,ncrnpe  prpcoinrnUhi  morchominum.Po(tc\iaddir,j(2^w»»^«<<y«:«f»i4j'ef/if/K4f()»/»'/»o1hoc 
eft,tua  clades  eft  profundiliim.i  abylTus.  Non  rtperia  m  igitur  quos  tibi  comparem  in  toto  mun 
dj,quouiamcladcstua  omnia  abioi  bet  ,necquicqiiampotcft  pi  oponi  (imi!e,ita  vt  lis  memora- 
ble documj  turn  in  omnes  states .  Vbi  autcm  audimus  Prophetam  lie  loqui,mcminenmiis  nos 
fucceififfc  in  locum  populi  veteris.Ciim  ergo  Dens  tarn  feue.  e  vltus  fuent  olim  electi  populi  Ice 
lera,  cauendum  eft  ne  hodic  ad  extremum  vlque  noftra  pei  tinacia  ipium  prot:ocemus,quia  ma 
net  limpet  luilimilis.Qjpdlicontingatnosduriterafnigi  &conteiieiiismani;:tamcnlciamus 
adhac  nobis  relid  am  elic  aliquam  confolationcm,  vbi  demcrli  fuerimus  vfque  in  pro  fu  dim. 
nam  Prophetaexaggeratquidem  hoc  loco  mala  populi:  l":d  iamp  iusccrpit  hortanftdclesad 
hduciam :  &  kerum  eandem  doctrina  rtpetct .  Cxtci iim,necdie  tint  Prophetam  his  loquendi 
for  mis  vti.donec  probe  humiliati  effent  qui  adhuc  torpebant  in  fuis  peccatis.neque  fatis  expen 
debant  quorfum  ipe&aret  ilia  Dei  vindicli.     Subiungit, 

14  Prophcta:  tui  viderunt  tibi  vanitatem,  &  infulfitatem, \elinjipi 
dum,  &  non  aperuerunt  fuper  initjuitate  tua,  boceft,  nonreueUrmttibi,  ant 
mamfeFtaruntPiujukatem  tuam,yt  conuercerent  captiuitatem  tuam,  alij  \er- 
tmt aucrfionemtuam  yVddcfeZlionem ,  &  viderunt  tibi  prophetias  vanitatis, 
&  expulfiones. 

Propheta  hlc  exprobrat  Iudaris  fuas  de!icias,quiblis  velut  data  opera  feipfos  perdiderant,ac 
ft  libenter  biberctit  dalce  toxicum.Fuerant  inebriati'fallaciis  illis,quas  vidimus,cum  impefto- 
rcs illis  promitterent  prolpei  u  ftatum.nam  vidimus  a!iquoties  pleudoprcphetas  audacter  pro- 
n  i.itialie,quicquid minitabatur  Ieremias,elTe  friuolum.Cum  ergo  Ldxi  talibus blanditiis  me- 
briati contemnerent  Dei  indicium  ,  8c  iibiliberiusindulgerent  in  i'uis  vitiis.hinc factum  eft,vt 
fe  nper,ac  llibinde  accenius  fucrit  Dei  furor.Exprobrat  igitur  nunc  Iercmias  illis  rales  dclicias 
quod  lancet  iponte appetiaennt  ralli ,  &  fe  cupide  proiecerint  in  laq.,eos ,  cum  vellent  habere 
alulatoes  pro  doctoi  ibus:quemadmodum  etiam  illis  exprobrat  Micheas,  quod  prophetas  fibi  MiVfr  »ini 
qurlieii  it  qui  promitterent  vberesvindemias,&  copiolasmeftes.lllecft/enlusleremix.Dicir. 
a  item  Popbetas  propbetajse  illis  vanitatem,  aut  vidiile .  Sedhoc  verbum  refertur  ad  prophetias, 
ficuti  Prophcta:  vocant,. r  Videntes .  Dicit ergo  Vrepbetas illis  vidijje nanitatem^ infidfum .  Hoc 
run  potuit  valere  ad  extenuandam  populi  culpam :  neque  etiam  Icremia'  hlc  populo  blanditiu- 
quad  di  :eret  aliena  culpa  ipfufci  pei  iille:&  tamen  hxc  nimium  vulgaris e ft  excuiatio .  Plxrique 
enim  li  fuerint  decepti,queruntur  ie  laplbs  fuifl'e  errore :  deinde  le  non  fuilTc i'atis  cautos,cum 
homines  aftuti  tenderent  inlidias.  Sed  Propheta  hie  exprobrat  ludxi^quod fuerint  a  pfeudopro- 
phetis  decepti, quia  lcilicet  iufta  hxc  fuit  merccs  eorum  ambitionis .  Habebant  enim  aures  nimi- 
um delicatas:&  liberx  obiurgationes  ab  illis  ferri  non  poterant:  denique  cum  reipuerent  omne 
fanamdodrinam.oportuitdiabolumfuccederein  locum  Dei:quemadmodumttiam  Paulusdi  *"ThtJte.tl 
eit,Iuftc  puniri  eos  qui  exexcantur  a  Deo,  vtmendacio  obediant,  quoniam  non  funtamplexi  I0U- 
veritatem .  Nunc  tenemus  Prophetx  confiliunr.dicit  Iudxos  fuilTe  quidem  deceptos  a  pleudo- 
prophetis ,  Ted  hoc  factum  efte  eorum  culpa ,  quoniam  Deo  non  fuftinuerint  pa rere ,  quoniam 
abiecerint  fanam  doftrinam.qaonia  etiam  rebellcs  fuerint  omnibus  confiliis .  Quanquam  non 
videtur  tantum  exa°;gerari  eorii  crime  hoc  modo:imo  quia  auii  fuerant  opponere  illos  impofto 
res  tarn  Ieremix.qua  aliis  Dei  feruis ,  oportuit  illis  proferri  l'uam  ignomima.nam  quafi  in  pom- 
pa  oftentarent  fallbsfuos  prophetas  cum  vellent  aduerlus  Deumipftm  gloriari  ,qualisfuit 
ilia  iuperbia?  lam,  vbi  polliciti  illis  fuerant  pieudoprophets  fecurum  ftatum ,  petulanter 

Zz.i. 


CAP.   II.  IO.   CALPRAELECTIONES 

mox  profiliebant  aduerius  Ieremiam  quail  viclores .  quoniam  ergo  talis  fuerat  eorum  improi 
bitasi  3c  inibl.cnua  aduerius  Deum.merito  Prophtta  in  eos  regent ,  Ecce,ite  ad  pfeudoprophe- 
tas  veftros.  nam  cum  nuper  pollicebantur  vobis  omnia  prolpera,  ego  fui  inhumaniter  vexatus, 
&  vocatio  mea  fait  contumeliolei  vobis  reiectununc  vcmatpfeudoprophets  veftri:nunctan 
dem  fapite  veftro  malo ,  8c  agnolcite  quid  lit  ita  ii;perbire  contra  De.im.j  8c  contra  cius  feruos. 
I  am  tenemus  in  quern  fine  Propheta  loquatur .  Viderttnt  ergo  foba  v.uiittttem,&-  infi4funt,inq  uit. 
Deinde,»<w  p.uefecermthy  eft  fere  fuperuacuumididt  non  reuel.mm<  fhpey  iniquiute.  In  ipi'a  Lin~ 
gua  habet  quidem  gratiam,  quod  fcilicet  reuelationes  fuasnon  appiicuerint  ad  iniquitates  po- 
pulr.quiahoc  modo  redu&i  fuiflent  in  viam,&haobuiam  itum  fuiflet  vindicfcr  Dei. kit  autt:n 
hie  contextus  diligenter  notandus .  Locutus  eft  Ieremias  de  fallaciis  piei'doprophetarumjquas 
dixit  efle  inhpidas.  nunc  exprimit  quomodo  populum  deceperint.  nempe  qulk  non  pate fecerint  i- 
niquittttes .  Sciamus  ergo  nihil  magis  efle  vtile  ,  quam  nos  commonefieri,  vt  conicii  noftrarum 
iniquitatum rehpifcamus .  Atquehsceftprscipuavtilitasdodrins  proprieties,  fuiflet  enim 
ilia  pars  frigida,vaticinari  de  rebus  futuris,nifi  Prophets  concionati  fument  de  vindi&a  Dei, 
nifi  hortati  fuiffent  populum  ad  pcenitentiam,nifi  iulliflent  etiam  fide  amplefti  mifericordiam 
Dei.  Ergo  Ieremias  quodammododetegitfallacias  eorum  qui  corrumpuntpropheticamdoctri 
nam.cumdicitfeiwoM^ff/^cfrew/^wVrf/w.Ideodiicamushacnotadiicernererideles  Deifer- 
tios  ab  impoftonbus.nam  Dominus  verbofuonos  citatad  tribunal  fuum,&  vult  iniquitates  no 
ftrasdetegi,vt  nobis  difpliceamus  :qu6italocudemuseiusmifericordis.  Vbiaute  quodpro- 
fertur  in  medium  tantum  aures  titil!at>&  paicit  noftram  curiofitatem :  &  interea  lepelit  noftras 
iniquitates,iciamus  etiam  argutias  qus  valde  placent  efle  infipidas.Sapiat  igitur  nobis  d  ocirina 
pcenitentix,  qui  adducit  nos  ad  tribunal  Dei ,  vt  deie&i  in  nobis,confugiamus  ad  eius  miferi- 
cordiam. Poftea  adiungit,  vt  contterterent  captiuitatemt.  Alii,quemadmodum  iam  attigi,  d  efe6ti- 
onem  malunt:&  fenfus  ille  optimc  quadraret.Csterum,non  dubito,  quin  Propheta  poiius  de- 
fignetpoenim,quam  culpa .  Conuerfa  igitur  fuiflet  captiuitas  populi.li  in  tempore  refipuifiet. 

i.Cor.  ii.ji  nam  occurrimusirsDeiperpoenitentiam:Sinosiudicaremus,inquit,PauIu.,nor.  iudicarcmur 
a  Deo. Quoniam  ergo  prsueniunt  Dei  iudicium  miferi,vbi  funt  fui  iudices;  Prcpheta  non  abs 
re  dicit  pieudoprophetaswsn  retexijje  iniquitates  pepidi  ,vt  uz  mzneret  quietus  inpatria,neque 
traheretur  inexilium.quare?  nam  hoc  modo  placatus  fuiflet  Deusfi  populus  !p6ic  oceurriflct, 

1/a.  tf.io.  quemadmodum  etiam  dicitur  Ifais fexto  capite,Ne  conuertantur,&  ianem  eos .  Conuerfio  il- 
lic  dicitur  caufa  fanitatis :  quia  vt  ignis  fubdu&a  materia ,  extinguitur :  ita  etiam  vbi  ceflamus 
peccare,materia  non  fuppetit  iracundis  Dei  Tenemus  ergo  Prophets  fenfum:  infumma  figni 
ricat,populam  fuifleperditum,quia  appctiuerit  illas  fallacias,  cum  pfeudoprophets  fruftra  a- 
dulabantur.nam  occurfum  fuiflet  mature  tantis  malis,  fi  libere  hortati  fuiflent  Prophets  popu 
lum  ilium  ad  pcenitentiam  .  Poftea  adiungit ,  Et  vUerunt  tibi  propbetitu  vxnitatis ,  er  expuljiones. 
Quanquam  nomennstoo  farpe  accipitur  in  malam  partem  pro  onere ,  id  eft ,  pro  dura  prophe- 
tia,qus  docet  incumbere  Dei  vindiciam .  dubium  tamen  eft  an  hoc  modo  nunc  accipiat  Pro- 
pheta ,  quandoquidem  loquitur  de  vaticiniis  qus  fpem  dabant  impunitatis  populo .  Ea  autem 
Eroprie  non  erant  nlNmo,hoc  eft,non  erant  graues  &  metuends  prophetix.  Verii  omnibus  pro- 
e  expeniis ,  patebit  Ieremiam  non  temere  vfurpare  hanc  vocem,  quia  paulo  poft  adiungit  ex- 
plicationem.nomennHitfa  accipitur  quidem  interdum  communiterproquibuflibet  prophetiis: 
fed  proprie  lumitur  pro  comminationibus.Nunc  autem  quid  dicit  Ieremiasf*  yidemnt  tibi one- 
rx  ,  quit tu fugiebos .  nam  vt  reddercnt odiofam  fanfti  viridoi5trinam,quafiprouerbiaIifigura 
vocabant  Onus  quicquid  docebat.  Sic  ergo  conflauerant  inuisliam  fan&o  vno >  qudd  omnes  e- 
ius  prophetis  nihil  aliud  quam  terrorem ,  8c  moleftiam  afFerrent .  Iam  per  concelitonem  dicit 
Prophetajpli  quidem  vobis  fuerunt  Prophets>&  viderunt,fed  viderunt tandem  onera.Cum 
ergo  pollicebantur  impunitatem  populo  falfi  prophets,  erant  adulatores ,  8c  nihil  in  lllis  appa- 
rebatoneris,hoc,eft  nihil moleftis,  led reipfa  tandem  fuerutlonge  grauiora  vaticmiaiilajqua 
omnes  mins.quibus  eos  terruerat  Ieremias,Et  refpondetoptime  quod  ftatim  fcquitur,fx/>*/yfb- 
«fj-.Neque  enim  dubito,quin  Propheta  hicoftendatqr.emfruftum  pepererintillsinanes  blan 
ditix,quibus  populus  optauerat  fibiilludi  Hincenim  fadum  eft ,  vtexpulii  fuerint  in  exilium. 
nam  ft  quarritur  caufa ,  cur  populus  priuatus  fuerit  fua  hxreditate ,  hsc  ftarim  occurret ,  quod 
voluerint  decipi, quod  fefe ad obftinationem  armauerint  illis fallaciis 8c  vanis promiiftonibus. 
Cum  ergo  fi  udus  falfs  doftrins  eflet  exilium ,  ideo  dicit  nunc  Ieremias  illosimptHorts  vuliffe 
oner  a  Tumiutis,  fed  qus  tandem  afFerrent  onus:deinde ,  viderunt  Dirrtio,hoc  eft,;'//«»j  exptdfiones, 
id  eft  materiam  exilii. 

Precati  o. 

Da  omnipotent  Deus,qn<um  nosjicuti  digmfmusjcaftigcsy  tamenc  yn^mmpd- 

tiarit 


IN    LAMENTA.    I  E  R  E.  410 

tims  cxiincndluccm  vcrbi  turfed  fern  per  intencbrisfaltcm  cermmus  aliquot feint illas, 
qua:  nos  dingant adconfyeclum patcrnx tu,c bonitatis  Cf  mifcricordia^vt primo  humi- 
licmurfuh  manu  tita,  ty ferio  pcenitenti*  ajfcclu  \ere  deiecli,  attollamus  tamenfves  no 
fbras  in  calum :  ncc  dubiiemus  tandem  teforc  nobis  plaeabiicm ,  quotics  te  quajierimus 
in  Filio  tuo  vmgemto.  Amen. 

15  Plaufcnint fupei te minibus  furs Jdcsl^comphfcmcmanusfiiaspmnes 
tranfeuntesper  viam,fibilarunt,  &mouerunt  caput  fuum  fuper  filiale 
rufulem,  Anhscvrbsdeciiiadixerunt ,  per fe  eta  decor  e,  gaudium  to 
tiusterne? 

T)aoPHETAhic  ludxis  commemorat  miieras  quibus  iam  plus  fatis  erant  afflifti,  vt  videatur 
-*■  hie  lei  mo  iuperuacuus.atque  etiam  phrii'm  humanus .  nam  exprobratio  intempeftiua  eft  vbi 
quis  veluci  ma'is  eofe&us  iacet.  Cum  talis eflet  conditio  populi,  Propheta  non  dcbuit  dolorcm 
exaccrbare.Sed  1am  rationem  attigimus,  quia  fcilkct  Iudxi  quanuis  Inherent,  ac  fatis  fupei  que 
mcefti  eiVentin  fuisca!amitatibus,non  tamen  expendebat  vndc  iibi  mala  illa.Ncccflc  igitui  fiut 
siagis  ac  magis  eos  expergeheri .  parum  cnim  prodeft,  vt  quis  malis  tuis  taogatur,mli  etiam  ad 
indicium  Deirelpiaar.  Tenemus ergo  Prophets conlilium  cur  tarn  prolixc  inf  ftat  in  recitan- 
dis  m iieriis,qiia:  expoiita: erant  oculis  omnium :  Si  ideo  non  poterant  fugere  Iudaros,  qui  illis e- 
rant  fere  obruti.nempequia  non  fatis  erat  li.ienti.ent  lc  mileros,nifi  etiam  attenderent  ad  pri~ 
mam  caufam.Dicit  ergo  qwunque  tranfibant  cowplofifle  ■mdnuti&JH>iUJJe>&  ir>ouij]e  cAputytA  in  fi- 
gnum  ludibiiijvel  in  figfttlm  deteftationis,quod  magis  eft  probabilc.Dicit  ergo  mouijfe  caput fu- 
perfilium  I e nv/j/em.dkendo,  A« but  vrbs  dc  epia  diitjbaut,  pet f -clam  ejfe  puklmtudiue,  Qr  gaudium  to- 
tins  ftmeiNefciocur  rh^  vertantquidam  corcnam:eftaV?:>,vt  fatis  notumeft;&  iigniricat  pie 
nitudinem,velaliquidfoUdum.  Dicit  igiturm'.«»  Ierofelymajn  fnij]e pcrfc&am  dectre ,  quiaDeus 
ornaueratillam  iingulaiibi>sdonis:prxiertimdignatuserathonoreilloincomparabi!i,vtvellet 
illic  inuocari  nome  fuum.  Erat  ergo  terreftre  quoddam  palarium  Dei  Ierofolyma  propter  Te- 
plum:dcinde  illinc  petenda  cratialutis  do&rina:&  mlignis  erat  ilia  promiilio  lfaix ,  E  Sion  exi-  */*«•*•?• 
bit  Lex,&iermoJL)eie  Ierufakm.deinde  promiferat  EzechieliDeusvrbcmillam  fontcm&  ***».4?« 
originem  fore  falutis  toti  mundo.  Cum  ergo  Ierofolyma  decorata  ciTet  tarn  prxclajis  dotibus, 
hie  inducit  Propheta  ignotos  quoique,qui  interrogat,an  fieri  pofht,  vt  vrbs  tarn  exquifita  pul 
chritudine  conciderkin  illam  vaftitatcm?VocatetiagW/KMf«tf;7w/m-<e,  quia  Deus  ita  libera- 
liter  illic  effuderat  dona  iua.vt  materia  lartkix  omnibus  fuppcterct.  nam  delectamur  rebus  pul- 
chris :  &  vbieunque  refulgent  dona  Dei,  necefTc  vt  animos  noftrosad  gaudium  incitent .  Qui- 
dam  fiibtilitw  exponunt  >  lerofolymam  f  mile  gaudium  totius  terra?,  quia  nulla  eft  pax  homini- 
bus,  niii  Deo propitio .  Illic autem  Deus  teftimomum  & pignus  fauoris  fui  depofuerat  :& hoc 
modo  krufalem  potuit exhilarare  totum  mundum, quia poterat  inuitare ad  Deum  cun&as  °en 
tes.Hoc  plauubile  eft  primo  intuitu :fed  mihi  videtur  magis  argutum  elTe,quam  folidum.  Con- 
tentuscigofum  ilia  limplicitatc,  quod  Icrufakm  gaudium  eilet  totius  terra;,  quoniam  Deus 
illic  fulgere  voluerat  gratiam  fuam,qua;  merito  poflet  incitarc  totum  mundum  ad  ktitiam. 
Pofteafequitur, 

16  Aperuerunt  fupef  te  os  fuum  cunc\i  hofles  tuijfibilarunt,&  fren- 
duerutdente^c^^e^'W^dixeruutjdeuorabimus^tique  hie  dies  que 
expe&auimus^nuenimus,  vidimus. 

Hlc  etiam  inducit  Propheta hoftesipfos  proterueinfultantesmiferiis  populi.  Primo  di- 
cit  apert<i(fe of ,  nempc  vtplenisbuccisconuiciarentur  .  narh  dicittir  os  aperire  non  qui  fimpli- 
citcr  loquitLir/ed  qui petulatcr  &  licetiofe  euomit  fuas contumelias.Interdu quidc  emphatice 
dicitur  Deus  os  aperire  vbi  aliquidprofertobfcruatudignu:(ic  etiam  Mattheus  dicit  Chrift^  M  t.r  . 
aperuifle  os  fuu  cum  diiTereret  de  vera  foelicit ate :  fed  hoc  loco,  &  aliis  fimilibus  dicirur  hoftis 
aperire  os,  qui  plcnohiatu ,  vt  ita  loquar  fubfanat  eum  que  videt  confecfu  eile  multis  malis.  Er 
go  ad  petulantiam  hoc  rcfertur.cum  dicit  bofies aperuijse  es.  Pofiea  adiungk  fibiLJJe.  per  fibilum 
baud  dubie  intelligitur  fubfanrutio :  adiungit  emm  continr.6  ^oHfyenduiJje  dentibw.cpaii  dice- 

Zz.ii. 


CAP.  II.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

ret  hoftes  non  tantiim  fuiilc  conuiciatos,fed ctiam cftedifle  fignr.m  extremi  odii .  nam  qi'i  den- 
tibus  frendit,vel  fremit,hoc  modo  declarat  animi  fui  amaritudinemdmd  aliquid  furicium .  eft 
enim  illud  belluinuir^frendere  detibus.  Propheta  ergo  dicit  hoftes  non  tantiim  vexafTe  probi  is 
&  fubfannationibiis  populum,  led  etiam  immaniter,  &  quail  furiofe"  infedatos  fuiffe .  lam  lci- 
mus ingenuis  hominibus  hoc efle  durius  ipia morte .  nam  multis  non  erit  acerl  u  cadere  in  acie: 
&vidcmusvc  virimilitares  fe  proiiciant  in  certum'periculum.  fed  mors  contumelioialonge 
afperioreftNondubiuigitur,quinProphetaamplincetmiieriaspopulihaccircLirfiantia,qi..Qd 
ita  vndique  vexatus fuerit  multis  ludibriis .  Et hoc confulto  facit,  quia  obiurgationes  proprie- 
ties: locum  non  habuerant.  fcimus  enim  quam  contumaciter  infurrexerint  Iudari  aduerius  Pro 
phetas,  ciim  Dei  nomine  ipfos  caftigarent .  Quia  ergo  non  poterant  paternas  Dei  reprehenfio- 
nes  rerre,ideo  oportuit  illos  hoftium  contumcliis  ita  opprimi,&  referre  iuftam  mercedem  im- 
pia:  illius  fuperbix.Nec  dubium  eft,quemadmodum  dixi,Prophetam  referre  eiufmodi  probra 
&  ludibria  hoftium,  vt  fentiat  tandem  populus  le  expofitum  fuiffe  talibus  malis,  quia  nimis  fu- 
perbc  reiecerat  propheticas  obiurgationes.  Dicit  hoiltsfic  lacutes,  Deuormimus ,  vtique  hk  eR  dies 
quern expeffituimur.quaii  agerent  fuos  triumphos  vbi  vident  fepotitos  vidoria,&  ie  pro  li!  idmc 
tradare  populum  illum.quemadmodum  lam  dixi.fuithoc  per  fe  valde  acerb  u  populo:  fed  ciim 
Propheta  re  ferret  quaii  in  perfona  hoftium  quod  iam  plus  iatis  cognitum  fuerat ,  debuit  popu- 
lus reuocare  in  memoriam  cur  ita  duriter  affligeretur;  &  Propheta  etiam  hoc  fatis  demonftr  at 
proximo  vcrfu.    Subiicit  enim, 

17  Fecit  Iehouah quod  cogitauerat,  compleuit  fermonem  fuura 
quern  prajceperat  adiebiisanti<juis:diruit>Vf/f«ot/f,&nonpepercit;& 
exhilarauit  fuper  te  inimicum,&  extulit  cornu  hoftium  cuorum. 

Si  tantum  retuliflet  Propheta  hoftium  iadatias,  populus  forte  in  fuo  mcerore  obduruifTet. 
Sed  nunc  ex  oppoiito  fufcipit  diuerfam  peribnam;  poftquam  reprc/entauit  quam  petulanter  ho 
ftes  fefe  cfterrenf.nunc  dicit,/eo>  hbouab  qutd  Batunaf.Sc  ita  ab  dUs  hoftium  ludibriis  pcpulum 
ad  Dei iudicium  reuocat.  nam  vbihoftes  nobis infultat  vulneramur  quidem,fed  poftea  mceror 
quodammodonos  hebetat.Hoc  igitur  optimum  eft  remedium,non  habere  defixosfenfusin  ho- 
minum  petulantia.fed  agnofcere  quod  toties  Scriptura  admonet,  impios  iplos  efle  Dei  flagella, 
quibus  nos  caftigar.  Hoc  ergo  argumentum  nunc  tradat  Propheta:dicitZ)««»/£«#f:quafi  dice- 
ret  quantumuis  hoftes  modum  excedant,tamen  fi  populus  adDeum  attendat,  iuftam  efle  cauia 
cur  lefe  humiliet.Primo  dicit  feciffe  lehouAtn quod Bttuerat.nam  verbu  cogitadi  improprie  ti af- 
fertur  ad  Deum  ,  fed  tamen  fatis  frequenti  vfu  ,  vt  ante  vidimus.Iam  dicit  compleittjjefermomm 
que"  1am  olim  mandauerat.nam  fi  tantum  attigiflet  Propheta  arcanum  Dei  confilfum,  poterant 
ambigcre  Iudaei  an  ita  eflet.  Et  certe  quia  mentes  nofti  x  non  penetrant  in  profundam  illam  a- 
byiTiim,  ideo  fruftra  fermofieret  de  arcanis  Dei  iudiciis .  Nccefle  eft  igitur  nos  defcendere  ad 
dodrinam  vbiquatenus  expedit,  maniftftat  nobis  Deusquod  alioquinon  meddeft  abicondi- 
tum,fedetiam  incomprehenlibile.  Si  enim  velimus  de  iudiciis  Dei  fciicitari,rr,ergcmur  in  pro- 
fundum.Sed  vbi  dirigimus  mentes noftras  ad  ipfam  dcdrina,illic  repre/entat  nobis  Deus  quic 
quid  eft  cognitu  vtile :  &  quanquam  non  perfede  illic  cognofcimus  arcana  illius  iudicia,tamen 
ex  parte  guftamus:&  quemadmodum  iam  dixi,quatenus  nobis  expedit.Hax  igitur  ratio  cft,cur 
Propheta  poftquam  locutus  eft  de  cOnfilio  Dti,&  decretis,adiurjgatym»e;«w.Ter.e;;nius  ergo 
hanc  regulam,nempe  vtpetamuscx  Lege,&  Prophetis,&  Euagelio  quicquid  appetimus  cogno 
fcere  de  arcanis  Dei  iudiciis,  quia  fi  vel  tantillum  deflcdimus  a  dcdrina,ftatim  irr.menfitas  glo 
ria;  Dei  abforbebit  omnes  fenius  ncftros:  &  experietia  fatis  docct  nihil  efle  magis  periculoftmy 
imo  exitialcquam  fibi  concedere  licentiam  plus  fciendi  quam  oportet.  Ergo  difcamus  fre/iare 
omnem  curioiitatem  vbiagiturde  arcanis  Dei  iudiciis,  & ftatim  erigere  mentes  ncftras  ad 
verbu  mipfum  ,  vr  illic  fint  quod  ammodoindufa.  Deinde  Propheta  etiam  hoc  modo  potuit 
facilius  compefccrc  quicquid  alioqni  obiicere  promptum  fuiflet  Iudseis .  Seimus  enim  vt fem- 
pcr  foliti  fuerint  obftrepere ,  & limulatque  Prophets  verbum  fecerant ,  vt  multas  execptiones 
in  medium  protulerint,  quibus  refellerentipforum  dedrinam.  Ergo  cum  indocilis  eflet  popu- 
lus ille ,  Ieremias  non  locutus  eft  fimpliciter  de  occultis  Dei  iudiciis ,  de  quibus  pcterat  moue- 
ri  dubitatio :  fed  vtaniam  prxcideret  difputationibus,&  rixis,adiunxit  ipfi  m  fermenenv 
Hocautcm  modo  tenebat  Iudsos  ipfos  conuidos,  quia  quemadmedim  dicitur  apud  Mo- 
13"  l3.0"'  ien,non poterant excipere ,  Quis  alcendetin  calos  ?  qui.' deicendct  in  atjflos?quis  traiicict 
Biare  >.  nam  in  ore  ipforum  erat  fermo  Dei ,  hoc  eft  Deus  fatis  patefecerat  lua  iudicia ,  vi  non 

pofleot 


IN   LAMENTA.    IERL  411 

poflent  de  obfcuritate  conqueri.  Nunc  ergo  tenemus  rationem  alteram  cur  Propheta  conhin- 
gat  Dei  iudiciis,ac  decretis.vel  eius  arcano  conliliofermonem .  Dicit  aistanfetmenemillmfif 
tfl'e  vittg.itutn  Idulitu  antiquis,wbi  perftringic  indomitam  obftinationepopuli-.quia  li  triduo  ami, 
velexiguo  tempore  fuiilentadmoniti,poteratexpoftularecumD<.o:&  fuillet  aliquis  ipeciofuj 
color,  quafi  Dcus  nimis  feftinaflet  in  luorigore .  Sed  quia  (ubmilii  Propheta:  fuerant  alii  port 
alios,nec  defticerat  multis  annis,  imo  pluribus  feculis  ipfos  hortari  ad  pcenitcntiam,&  ipfiseti- 
ani  minari ,  vt  reiipifcerent :  hinc  ergo  magis  fcprodidit  defperata  eorum  impietas .  Hafc  ra- 
tio eft  cur  Propheta  nunc  commemorct</w<«»r^«M,quibuspromulgauerat  Deusfermonem 
fuum.  Tandem  adiungit,f«fm'/,»f^«f/'«'/'fmf.HlcnoninfimulatDeum  nimii  rigoris,fed  potius 
Iud.coi  pungitjVtcxpcenarum  grauitate  fentiant  quam  intolerabilisfuerkipforiiminiqui- 
tas.  Vult  ergo  eos  indicium  facere  de  fuisicelei  ibus  ab  ipfis  pcenis,  quia  Deus  non  agit  airociter 
aduerfushomines.Yndefequitur,cumduriteraffligimur  eius  manu,nos  effe  plufquam  fcclcra- 
tos.&  tandem  concludit ,  Deum  efie  qui  exhiLrat  bo  fits ,  cr  quiattollit  cvrnu  ifforum:qu  ibus  verbis 
conrirmat  quam  nuper  attigi  do&rinam,nempe  conuertendoseffe  oculos  ir.Deum>vbi  probro- 
fe  nobis  homines  inl'ultant,&aguntl*uos  triumphosde  noflrismiferiis.  ilia enim  contumelia 

f>ofl*et  nospenitusobrucrcSed  vbi  reputamus  nos  a  Deo  caftigari,&  impios,quantumuis  petu- 
anter  nos  vexent,  tamen  effe  Dei  ipfvus  flagella :  tunc  ftatuimus  acquis  &placidis  animisfercn* 
dum  effe  quod  alioqui  fua  acerbitate  nos  conficeret.     Sequirur, 

18  Clamauit  cor  corum  ad  Domfnum.-murefilia:  Sion  deducas  ta- 
quamfluuium  hchrymas^elytarHjuajfouius,  die&  nocle:ne  des  requiem 
tibi,ne  Cile&tjhoc  eflflequiefcat^upilh  oculi  tui. 

Dicit  impropric  «r  eww»  clamfexdDeiim.  nullus  enim  clamor  eft  cordis.  Sed  hoc  verba 
exprimic  doloris  vehementiam, quali  diceret  cor  populi  tanto  mcerore  fuiffe  oppreffum,  vt  e* 
rumpercntarTe&usilliinclamore  nam  clamor  exorituramagnitudine doloris ,  vbiquiclamat 
vel  eiulat  non  eft  compos  fui  •  Silentium  eft  lignum  patientis .  Sed  vbi  fuperat  dolor^neccffc  eft 
homincm  quali  fui  oblitum  prorumpere  in  clamorem.  Hax  ratio  eft  cur  dicat  c«r  tenon  clamajje 
4d  Uhouam.Sed.  notadum  eft,hlc  non  laudari  pietatem  populi  quafi  fincere,  &  puro  corde  a  pud 
Deum  conqueftusfueritde  mis  mahV.potiusiignirkat  Propheta  vulgarcm  ilium  clamore,qui 
etiam  reprobis  communis  eft.Natura  enim  quodammodo  nobis  hoc  dictat,vt  cum  malis  vrgc- 
mur,confugiamus  ad  Dett.Etiam  qui  nullo  Dei  timore  prsditi  funt,  exdamat,  Deusmilcrere 
mei,in  extremis  mahs:&queadmoduiamdixi,nonmahat  exferioafttflu,.nequeex  verapicta* 
te  ille  clamor,  fed  ex  c«co  ac  turbido  naturx  fenfu:  &  hoc  modo  voluit  ab  initio  Deus  redderc 
inexcufabiles  cunctos  mor talcs. Sic  ergo  nuc  Propheta  dicit,  tudxos  cUmtfft  ndDeum,>tl cor  ipfi- 
rum  fuiffe  •vociferdtum, non  quod  in  Deum  refpexennt, vt  par  crat,vel  apud  iplu  depofuerint  fuo$ 
dolores  &  reiecerint  in  eius  linum,queadmodu  Propheta  nos  hortatunl'ed  quia  nullu  remediu 
occurrebat  in  mundo.nam  quantifper  aliquid  reperiunt  homines  vel  folatii,  vel  opisjllic  fubfi- 
ftunt.  Vnde  igitur  clamor  adDeumtnempe  vbi  in  mundo  nihil  icfe  ofFert,in  quo  poifint  acquicf- 
ccre.  nam  hoc  quail  nobis  ingenitum  eft  a  natura(dico,a  natura  corrupta)circunfpicere  hue  & 
jl!uc,vbi  aliquid  mali nos  premit.Iamjquemadmodudixi.vbireperimus  vel  inane  aliquodipe- 
&rum,illic  relidemus,&  non  attollimus  in  Deu  oculos.  Vbi  autem  necefiitas  nos  cogit,tunc  in- 
cipimus  ad  Deu  clamare.Significat  ergo  Propheta  populu  fuifle  redactum  in  vltimas  anguftias 
cum  dicit  cor  em  ddDeumclamdjJe  poftea  conucrtitlermone  tdmurumUrufaltmyScieiinanimz-' 
tx.  fenl'u  tribuit,Mure  \eruf*lem)ini\uit.deducdf  Uchrymai  qutfiflnuiM,vc\  tanquam  fluuium .  vter 
que  enim  fenfus  eft  probabilis .  Sed  per  fynecdochen  lub  voce  Muri  comprehedit  totam  vrbe, 
vt  iatis  notum  eft.  Et  tameadhuc  eft  profopopceia,quia  neque  domus^neque  muri,ncque  portar» 
licque  compita  poterant  dtfluere  in  lachrymas.Sed  non  potuit  Ieremias  nifi  hachypcrbolica  lo 
quendi  forma  iatis  exprimerc  magnitudinem  damofis  .  Ha:c  igitur  ratio  eft  cur  compellet  mr 
rum  ipfum  wbis,3c  iubeat  deducere  Uchrymas  infldrfluw.Videmr  autem  effe  aliqua  allufio  ad  ipili 
ruinam.  perinde  enim  excifi  fuerunt  muri  Vrbis,acfi  IjquefaSieffent.  Deinde  videtur  Prophe 
ta  alludcre  ad  priftina  duritie  populi.  erat  enim  corda  omniu  plufqua  ftupida.  Ergo  quia  nun- 
qua  fierat  flcxibiles  vel  ad  docirina,vel  ad  exhortationes,  vel  ad  minasrideo  nuc  tacitc  opponic 
muros  Vrbis-.quafi  diceretJia&enusnemo  ex  feruis  Dei  potuit  elicere,vel  vnalachryma  ex  octl 
lis  veftris:tanta  fuit  veftra  duritiesatqiii  nunc  muri  ipfijflebut.quia  !iquefiet,queadmodfi  ii  ri- 
uos aquaru ex fe proiiceret.  Lapides ergo  ipfi  vertetur  in lachi ymas, quia hac^nus obduruiftis 
aduerl*  Deu,&  omne  prophetica do&rina.Poftea  adiugit,N* p«rcttsiibi,nt dtstibitjuitttmdit^f 
no£te,zs>necefJetfilUtc*Utmjd.t%v\iyi\\A  oculi tui:ad  verbii,netaceat,fedmetaphoricc  verbij 
Siledifumitur  proquiefcerc,yelceffare;fignuicatmaterJam  fore,imoiam  effe  continuiludu»| 

ZzJii. 


CAP.  II.  IO.  C  A  L.  PR  AELE  CT  IONES 

& ideo hortatur adflerutHmidie'&no&e'.quaCi diccret mcerore effe cotinuandu  abfqj fatigatione, 
quia  mala  ipia  nihil  dat  relaxatiqnis.Sedtenendu  eft  quod  ante  diximus,  Propheta  no  ita  fuiffe 
iQcutii'thj  y t  dolorcm  populi  exacerbaret .  Scimus  ehirri  plus  fatis  tenerps&  molles  effe  hominfi 
anijnos  ad  mala  ferenqa ;  deinde  pra:cipites  mere  ad  impatientiam  .  Sedquia  nondum  addu&i 
fuci  ant  ad  veram pbenitentiam,propofuit  illis quas  Dens  poenas  inflixerat>vt inde fe  conuerte- 
rentadrcputandafuapeecata.    Sequitur, 

19  Surge,clama  noc"te,,piincipio  excubiamm^uTlodidrumyadverbum: 
fcdficmifiedt  yunlias noclurnas,  effunde  tanquam  aquas  cor  cuum  coram  fa- 
qc  Domini :  attolle  ad-ipfum  manus  tuas  propter  anima  parimlorum 
tuorum<ciiii  deficiunt  fame  in  capite  omnium  compitorum. 

Nunc  clarius  mentemfuam  explicat  Propheta,&  confirmat  quod  nuper  dixi,fe  non  rcfer- 
re  populi  ca!amitates,nili  in  eumrinem,vt  qui  fere  ftupidi  erant,  inciperentoculos  fuos  ad  Deii 
attollere  :  deinde  examinare  vicam  fuam,&  feipibs  fponte  damnare ,  vthocmodo  occurrcrent 
ira;  Dei .  Iubet igitur lyrophetafurgere,GrcUmare.  Certe  violenter  coa&ifuerantab hoftibus  ad 
fukipiendumJongumiter .  Cur  ergofurgereipfos ;  iubet,  quiptofugierant  dpatria,  &  qui  abi- 
"ebacqr  tanquam  pecudes?relpicit,qiicmadmodum  dixi,ad  legnitiem  animorum,  quia  interea 
tofpebai  ihluis  vitlis.Neceffe  lgitqr  fuitfocordiam  illam  expergefieri:&huc  fpe&at  Propheta 
per /tfww^verbimi.demde  iubet  c&w*re/>K^ 

re,&  eft  quietior  hora ,  vbi  enim  fe  ad  ledum  homines  conferunt  ,fomnus  tunc  illis  obrepit,& 
ilia  l  ft  pray  lpua  quics.Propheta  autem  hk  iubet,etiam  quo  tempore  alii  quiefcunt,Iud«os  cla- 
■    mare,  &  inquietudine  fua  rapiad  querimonias .  quanquam  non  vultipfos  temere  proiicere  in 
ae  rem  Juos  ciu!atus:fed'iubet  vota  fua  re&aconferre  ad  Deum. Quantum  ergo  ad  circunftan- 
ti am  temporis  fikc~tat,'repetit  quod  iam  vidimus,nempc  tantam  malorum  effe  congerie,vt  nihil 
relaxation^  corked'at  populo .  denique  iignificat  continuum  mceroreni.Cx'terum,queadmodu 
di xi ,  noil  v ulc  fimpli'citer  ludxbs  clamare,fed  poftquam  hortatus  eft ,  vt  effmdant  cordafu* quaff 
Aquas, zdmngkyCor.tm  facie  IehoKA.nzm increduli  guttur  fuum  fere  exulccrat  clamando,  fed  ta- 
quarn  fvra?  beftiar:  vel  fi  inuocarit  nomen  Dei.facmnt  hoc  quidem  csco  impetu  &  confufo,ficu 
u  diftum 'fuit .  Ergo  Propheta  hie  difcermt  ele&os  Dei  a  reprobis ,  cum  iubet  cerdaeffimdere  ©* 
clamorem  cox  am  facie  D«',nempe  vt  petant  leuationem  k  Deo,quod  fieri  non  poteft.quin  perfua- 
fifint .ill  nn  die  authorem omnium dadium: ex qticietiam  nafciturpcenitentia, quia miitua eft 
r"el;uioinLcriudiciumDci,&hominumpeccata.ErgoquifquisapprehenditDeumiudicem,{i- 
m'ul  c  oritur  in  ieipnimdefcendere,&inqiiirere  in  fua  vitia.  Nunc  tenemusfummamverborii 
Ppjrthcix.di'mn^kcodem'knia^attolUntAdipjHmmanusJius.  C?remonia  quidem  ha?c  per  fe 
nonVyfriccrcr.verum  rem&pe  ab  externis  figms  Scriptura  oftendit .  Eleuatio  igitur  manuum 
Vfal.1%.1.   hoc  (oco,&  aliis  tantundem  valet  atqueprecatio.  Fuit  autem  hoc  vlitatum  omnibusfeculis,ma 
&  '3  4-2-    nus  fcuarc in  caelu:&  fspe  ha;c locutio  in  Pfalmis occurrit:  &  cum  Paulus  iubet  vbique promif- 
i.Tab.  i.s .  CL1£  j)airr,  inuocari.dicit,Volo  viros  tollere  puras  manus  abfque  contentione.Deus  haud  dubie 
fu^ocific  hanc  ce. vemomam  hominibus,primum  vtfuperarent  totuni mundum  vbi  ipfe  quxre- 
du^ft:  deinde  vt  fe  hoc  modo  ftimularent  ad  fiduciam,  iimulque  ad  exuendo*  omnes  terrenos 
affedus .  Nifi enim  hxc  c^remonia  furfum attolleret  mentes  noftras,  vt  procliues fumus  natura 
ad  fupcrftitione:quifque  vellet  Deumquxrere  velad  pedes fuos,vel  ad  manus.Ergo  Deus  indi 
dit  hominibus  hunc  fenfum,vt  manus  furfum  attollerent,qu6  fcilicet  fuperarent  totum  mundu, 
quemadmodu  dixi.atque  ita  exuti  omniperuerfa  fuperftitione  confeenderent  fupra  cslos.  Fuit 
quidem  geftus  ifte  etiam  familiaris  incredulis.fateor.fed  hoc  modoerepta  fuitillis omnis excu 
fatio!  Quanuis  ergo  craftis  delyriis  imbu ti  fuerint  increduli,  vt  affigerent  Deum  ftatuis,&  pi- 
cluris :  tanun  »eftus  ille  fufricere  potuit,  cum  manus  attollerentin  cxlum,ad  refellendos omnes 
eorum  errorcs°Scd  non  fu  fficeret  Deum  qusrere  extra  mundum,  ita  vt  nulla  fuperftitio  occu- 
parct  mentes  noftras.nifi  etiam  animi  noftrieffentexpediti  abomni  terrenoaffeftu.  Tenemur 
enim  implicitinoftris  cupiditatibus :  deinde  appetimus  quod  nobis  arridet  fecundum  carnem: 
&  hoc  modo,vtplurimum,veIlent  Deum  fibi  iubiicere  homines.Ergoeleuatio  manuum  etiam 
hue  tendit,vtrenuntiemusnobis,<&exeamusquafi  extra  nosquotiesmuocandus eft  Deus.  Hare 
breuiterdida  iintde  vfu  c^remonia; .  Sed  tenendum  eft  quod  attigi,  Prophetam  a  ligno  extern 
no  rem  notare  cum  iubet  mmus  Attollere  ad  Dcww.poftea  necefiitateoftendit,/>r«/*fr  »M»W;rt  prfr 
«/;/o^w,inquit)(?«»  deficiunt  in  fame,  fed  a  eft  f  uperuacuum  hoc  loco,  qui "ergo  fame  deficiunt,  idqne 
palam .  Poterit  enim  contingere,  vt  domi  efuriant  quibus  non  eft  cibus.atque  ita  deficiant,qnia 
fcilicet  nemo  illis  fuccurrit,quod  eorum  inopia  non  cognofcitur.Sed  vbi  in  locispublicisinfan 
tcsipfi  animus  exhalantprs  fame,  hinccognofciturextremadefperatio,quam  hie  voluitexpri- 


IN    LAMENT  A.   IE  RE.  4u 

mere  Propheta  per  ca[ttt plateartit»,\c\  compitorum.     Sequitur, 

io  VideIehouah>&  afpicccuifecerisfic:an  comedentmuheresfru- 
ftum fuum, hoc eftfoetws  fuos  ,paruuloseducar.ionis?anoccideuir  mSan- 
ftua  no  Domini  Sacerdos  &  Propheta! 

Hicctiam  verba ipfa,vel  formi;lamprccandiIudxisdict.atIeremias.valuit  autem  hzeque- 
rimonia  admiferationem,qu6dDeusnonextraneos  hoc  modo,  led  populum  quern  libiado- 
ptauerat,afrligeret.  Exponunt  qaidem  alitor  Intcrpretes ,  -vide  lebouah  cm  hoc  fecerts,  hoc  til,  an 
vllus  vnquam  populus  tarn  atrociter  merit  affiictus.  Ego  autem  no  exifhmo  hie  fieri  compara- 
tioncm,  quam  illi  volunt,  led  populum  fimplicicer  proponere  Deo  memoriam  feeder  is ,  quod 
cum  patribuspcpigerat.quafidicerent,Domine>fi  hoc  modo  lzaires  contra  extraneos,  no  eflet 
adeo  mirum ;  led  dim  limns  tua  heredltas ,  &  lemen  Abrahx  benedi&um  ,  cum  nos  dignatus 
fueris  in  populum  peciiliare  eligere,quid  hoc  libivult,qudd  tarn  afpeie  nos  tra&as?  Nuncer- 
go  tenemus  genuinum  Prophccz fenium  vbi  in  perfona populi  lie  loquitur,  Vide  zsr  ajjrice  lebo- 
n.th  cuib»cfecerts,ncmpe  tibi  ncgotium  eft  cum  filiis  tins :  non quod  Iudei  quicquam  dignitatis  a 
fe  in  medium  proferre  pofient:fedgratuita  Dei  ele&io  fatis  fuperque  admilericordiam  debe- 
hat  valcrc.Neque  fimpliciter  rogant  hie  rideles,vt  Deus  videat,fed  addunt  fecundum  verbum, 
vt  afyici.it : 'qua&Upiicatibne  melius exprimiitrei  indignitatem  :quafi  dicerenthoc  fimileefle 
pbi'tento.tamduriteraffijgi  Deipopulum,quielec"his  hut  vide  ergo  cuifrteris.Ei  hzc  etia  prt;-  Pfil.79-6. 
candi  ratio  fatiycommunh  ruit,  vt  in  Pfalmo  dicitur,  Etfunde  iram  tuam  in Getcs  quz  no  no- 
uerunt  te,&in  Regnaquz  nomentuumnoninuocant.  Similemetiam  lentertiamantehabui-  'r'I0,l5- 
musapud  Prophetam  noftrum.Summaeft,hanc  efTe  iuftam  Deomateriam,  cur  ad  mifericor- 
diam rle£tatur, atque  ita  reconcilietur  populo fuo,  quia negotium  eft  non  cum  gentibus  extra- 
ncis,ied  cum  lua  familia  quam  dignatus  eft  adoptare.      Sed  reliqua  difFeram  in  craftinum. 

PR.  EC  AT  I  O. 

-  DaomipotensDeusrfuandohodie totmilUpremitur  tua Ecclefia,  \tdifcamus non 
tantum  oculos  adte  attolkre  (f  manusjedetiam  corda  noflra:  cr  itafimus  tibi  affixijft 
abs  te  vnofalutem  exprciemus:  er  cjuanuis  obruat  nos  in  terra  defyeratio,  vt  tamen Jj>es 
tua  bomtatis femper  nobis  in  calls  ajfulgeat'&firati  Mediatore  quern  nobis  dediftijion 
dubitemus  adte  affidue  dam-are  s  donee  re  ipja  experiamurnonfuifie  irritas  preces  no- 
Jlras^cum  Ecdefiatuanufertusmanumporrexeris,  &  dedens  nobis  materiam  gaudij , 
C?  luclum  nojirum  in  Utitiam  conuerteris,per  Chriflum  Dominum  noflrum,    Amen. 

Expofuimus  herl  querimoniam  Prophetz,vbi  Deo  fcedus  ilium  obiiciebat.  Resenim  pote- 
rat  videri  abfurda.Deumaduerfus  Eccleliam,  quam  adoptauerat ,  vfqueadeofzuire.  Dicebac 
igitur  Propheta,  vide  lehouahcuituftcfeceris.  lam  commemorat  quaida  lpecies,qaz  pollint  etia 
horrorem  incutere,&  hoc  modo  impetrare  a  Deo  venia>  A»  ctmedent  multeres  fruciumjuunii  hoc 
eft  fcztumipjrMuloseducdtionum?  Hoc,quemadmodudixi,abominaiinecciTecft .  videmus  enim 
matresfjpcpropnx  vitz-orbliuifci,vt  confidant  i'uis  paruulis.Fiiiu  ergoamatre  vorari,id  ve- 
roeft  plulquam  deteftabile.  &  tamen  lcimus  fuille  fadum.  Vnde  apparet,cum  exce,cati  miffenc 
Ifraelitz  a  Deo,in  iilam  barbarie  fuiffc  prolapios .  nam  inoblidione  Samariz  id  accidit,  licuti 
patet  ex  Sacra  hiftoria:  &  idem  Propheta  nunc  de  iuo  tempore  comemorat ,  imo  iteru  repetcC 
capite  quarto.  Et  Iofepfius  etia  dicit,  cum  Vrbs  obiideretur  a  Tito,  rebus  iam  fere  delperatis, 
matres  inter  fe  confpiraiic,vthlios  fuos  comedcrent,&  fuilTe  fortitas,quz  prima  occideret  fi- 
lium,deinde  alias  aliis  faratas  faiffc  vel  brachium  vel  cms. Quia  tamen  illud  eft  immane, Pro- 
pheta hie  Deum  ad  mifericordiam  flcftere  fti.det,  tanta  abfurditate  propolita.  Dicit  ergo  mi- 
nime  zquum  eiTe,  vt  matres  ctmtdaur paruulos  fuos,p<tmdos  educationum,  inquir.  poftca  adiungit, 
*n  in  fanShiJrio  Domini  occidetur  Sacerdos  <ar  Propheta.  ?  Hzc  eft  fecunda  fpecies  indignitatis,  qua 
Deum  ad  mifericordiam  prouocat .  nam  fcimus  Sacerdotes  vnacum  Prophetis  fuifle  facro- 
fanftos.Etin  Pfalmo, vbi  fermohabetur  de  Abraham,Ifaac,  &Iacob,  Deus  vtoftendat  quan- 
topere  habeat  ipfos  co/nmendatos  dicit,  Nolite  tangere  chriftos  meos,  8c  Prophetis  mcis  ne  fe-  P/i/.i o  j.i$ 
ceritisiniuriam  Cum  ergo  in  Dei  fide  peculiariter  recepti  effent  Sacerdotes  8c  Propherz,  fuit 
hzc  atrocitas  non  ferenda .  Sed  vbi  acceffit  profanatio  Templi ,  circunftantia  etiam  ilia  potuit 
augere  tale  portentum  .  Conqueritur  itaque  Icremias  non  modo  iugulari  Sacerdotes  &  Pro- 
phetas,fed  etiam madari in  ipfo  Sandaiario.    Nunc  fequitur, 

Zz.  uh. 


CAP.III.  IO.  C  AL.  PR  AELE  CTI  ONES 

21  Iacuerunt  in  terra  per  compita  puer  &  fenex :  virglnes  me£,  & 
adolefcentes  mei ceciderunt  gladio :  occidifti  in  die  irae  tuse ;  mad  afti 
&  non  pcperciili. 

Hk  alias  clades  recenfet  fub  perfona  Ecclefia:,  nempe  quod  tarn  fenex  quam  puer  iacuerint 
proftrati  in  compitis.  Coniungit  aaicm  pueros  fenibus  >  vt  oftedat  nullum  fuiffe  eutum  difcri- 
men.Promifcue^rgo  dicit  iacuiffecadauera  in  locispublicis.  dicit  virgtnes or  adolefcentes gladia 
tecidiffe.  eft  confirmatio  fu  periods  membri.quia  nihil  nouuni  hlc  dicitur,  fed  tantum  oftendi- 
tur  modus,  quo  iacuerint  occili  in  omnibus  viis,  quia  fcilicet  iugulati  fuerant  adolefcentes, 
deinde  vir^ines  line  vllo  fexus  deIe6r.u:hoftes  interea  fenibus  non  pepercerant  cum  exciderent 
florem  ipfum  popali.Sedofiendit  limul  Propheraid  cotum  d.bere  adferibi  Deo,non  vt  cu  ipfo 
ludan expoftulent.fed  vt delinant  fruftra lamentari  de fuis  cladibus : quo fe  conuertant  potius 
ad  Pftum  N0.1  dicit igitur  occifos  fuiffe tarn  fenes, quam  adolelcentesab hoftibus, fed  ab  ipfo 
Deo.ld autem  erat  dificile  perfuafu.quia ludxi  furore  perciti  contra  fuos  hoftes,no  potcrant 
animam  adiicere  ad  conlidaanda  Dei  iudi;ia.H£c  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  Deum  faciat 
authorem  omnium  cladium  :  T«,inquit,  occtdisltin die ir*CHndix tu<t, ma&asli ©•  non  peperiifti. 
Ecii  autem  videtur  hie  quodammodo  htigare  popultis  cum  Dco,tenendum  tameneft  Prophe- 
ts contilium ,  nempe  vt  populus  difcat  tandem  ad  Deum  ipfum  refpicerc ,  deinde  fciat  libi . 
effe  cum  eonegociam.  Debet  enim  fieri  traniitus  ab  hac  do&nna  ad  alteram,  nempe  vt  homi. 
nes  fibimile  confcii.primum  Deo  gloriam  tribuant,  deinde  vt  fuppliciter  deprecentur  iram 
quam  meriti  fant.     Tandem  fequitur, 

22  Vocafti  tanquam  ad  diem  feftum  terroresmeos  vndique,  & 
non fuit indie indignationis Iehous  fuperftes  ac refiduus : quos enu- 
tnui  &  educaui,holtis  meus  confumpfit  zosyfedabundatrclatiukm. 


Hlc  vtitur  aptiffima  mcraphora>vt  oftendat  populum  fuiffe  penitus  conftri&um  vltimis  ah- 


plum.  Sicuti  ergo  multxcaterusfolel  at  venire  Ierok>!ymamaddiesft.ftoscum  tuVarclangorc 
vocati  erant  omnes.ita  Propheta  dicit  terrores  fuiffe  ab  omni  parte  diuinitststrailos,  vt  conftringe- 
rent  milerum  p  j>p  alii  VocaHi  ergo  terrores  meos  per  aVcK*'Mm>inquit:quornodo?r<<fff  iMm  ad  diem 
fiHmn,  ad  diem  conuentus.  nyio  enim  tignificat  tarn  ccjtiis  ipibs,quam  locum,  &  tempus  condt- 
dum.  Semper  autem  tenendum  eft  qaodattigi,quanuishoftesterrerentludeps,hoctamen  Deo 
adferi'.  i,yt  quifque  pro  fe  agnofcat  no  fortuito  venilfe  Chaldepj,fed  arcano  Dei  impulfu.  Po- 
ftca  adiun°it,I«  dietrx  lehtux,  (mutat  pei  fonam)  non  fuit  refiduus  xdfuperftes :  imo  inquit ,  hottii 
confitmpfit  quo*  educaueram  or  f  xtHleram.Hlc  ad  hoftes  transfert  quod  paulo  ante  dixit  a  Deo  effe 
factum, fed  eodem  fenfu,quia fcilicet  Deum  intelligit  fuiffe  primumauthorem,Chalda:osVC« 
romimftros  vindiclxeius.     Nunc  fequitur, 

CAPVT    TERTIVM. 
G  O  virvidens  affli&ioneminvirga  indignationis eiu J. 

may  proprie  fignificat  impetum,a  tranfgrediendo:  Cei  quod  proprium  eft 


■  Jhominibus  f^pe  ad  Deum  ipfum  transfert  Scriptura.  Hie  autem  pcrfonam  mu* 
ixru^JS  tat,q  uia  antchac  loquutus  eft  dc  populo  fub  perfona  mulieris,vt  fa:pe  fieri  folet: 
nunc  vero  prodit  ipfe  Propheta  in  medium .  Qjanqium  minime  dubium  eft.quin  fuo  txem» 
plo  aliosomnes  hortetur  ad  lucrum ,  qui  coniun&us  (it  cum  vera  pcenitentia.Hoc  autem  caput 
vberiore  do&rina  refertum  eft.vt  videbimus.Continet  enim  inlignes  fententias,  quas  tra&abi- 
mtis  finoulas  fuo  loco.  Q.uod  exiftimant  quidam  fcriptam  fuiffe  banc  lamentatione  a  Ieremia, 
cumin  carceremeffet  conie&.is.mihinoneft  verifimile:&  contextusfatisoftendet fuiffe carmc 
hoc  compjfitum  de  communi  clade  totiuspopub.  Hie  ergo  Ieremiasnonagit  priuata  caufim, 
fed  remedium  oftendit  fuis  populanbus  in  rebus  delperatis,  nempe  vt  fe  reSa  coferant  ad  Dcu, 
&  ab  vna  parte  expendant  fua  peccata: deinde  guftu  aliqucm  capiant  mifericordia:  Dei,  vt  eri- 
sant  animosad  fpcm  bona-.vt  feexerceant  in  precibusHxc  omnia  videbimus  fuo  ordinc.  Pri. 
tnodicit  Cerffewiim  .ifjJiJlum.  fcimusenim  quamtnta  fit  ilia  loquutio  apud  Hcbraros,  Videre 
af di&ioncm ,  videre  bonum  3c.  malum ,  yiderc  mortem  &  vitam .  Djcic  igitur  fe  txftrtvm  t(fe 

multas 


IN    LAMENTA.    IERE.  4ij 

mtdtitt  4fli&iBnes,ne(\uc  id  modd  fed  quafi  die  addiftu  miferiis:  quomodo  ?  I»  virgafiimiieiut, 
inquir.Non  exprimitur  nomen  iplius  Dei,fcd  quia  de  re  nota  loquitur  Ieremias,ponrt  relatiuu. 
Statim  autem  a  principio  fentit  quicquid  malorum  perpetitur  >ii]flidumfibi  fuifle  Deima- 
nu.Et  quia  hoc perlualum  elTe  debet  omnibus  piis,  Deum  nunquam  nifi  iuile  irafci,  ideo  com- 
prehenditur  iub  hac  voce  iracundi?,breuis  confeifio:pra:fertim  cum  addatur  nomen  virge;  aut 
baculiln  iumrna,Propheta  dicit  i'e  efTe  miierrimum;  led  caulam  fimul  exprimit,  quia  duriter 
caitigatus  fuerit  ab  irato  Deo. 

z     Me deduxiY,  <&p?rofcifci  fecit,  in  tenebras,  &  non  in  lucem. 

Triplicantur  liters  Alphabeti  in  hoc  capite,quodomiferam  .  namprimisduobuscapitibus 
finguli  verms  incipiebant  a  litens  Alphabetimili  quod  proximo  capite  inuerfus  fuit  ordo,quia 

5  auteJJ  pofuit  Ieremias,vel  forte  mutants  fuit ordo  a  Scribis:incertum  eft.Hlcautem,vt  cUxi, 
lingular  liters  ter  repetuntur.Ergo  fecundus  &  tertius  verfus  incipit  ab  M  :  quartus  deinde  ver- 
fus  incipiet  3.3:8c  cadem  eritratio.Hic  conhrmatproximam  fententiam.  oftendit  enim  caulam 
fuarum  affliftionum  vel  modum ,  quia  dedu&//.t fuerit  in  tenebras  cr  non  in  lucent .  Hajc  antithefis 
in  aliis  Unguis  limilem  gratiam  non  haberet,  vt  in  Hebraica.  Sed  cum  dicunt  ft  efle  in  tenebris, 

6  non  in  luce,amplihcant  ipfamobfeuritatem :  quafi  dicerent,  ne  fcintillam  quidem  lucisefle 
in  caligine,ade6  denfaeft  &obfcura.  hoc  nunc  etiam  Prophetaintelligit.  Scimus  aute  quid  per 
tenebras  Scriptura  paifim  intelligat ,  nempcomnem  luftus  materiam.namafpc&us  lucisnos 
exhilai  at,imo  ferenitas  carlierigit  8c  recrcat  hominum  mentes.Ergo  caligo  accjpitu*  pro  rebus 
adueriis  &  moerore,qui  inde  conl'equitur.    Poflea  addit, 

3  Vtique  contra  ine  vertetur,  conuertet  manum  fuam  quotidic, 

Vel  toto  die  cjuanquam  in  duobus  verbis  videturfuturum  tempus  debere  refolui  inpra- 
teritumyVelfaltem  Vropheta,  aBum  continuum  defignat,  vt ftpe fieri  foleU 

Dicit  autem  Deumfibi  efle  aduerfum.nzm  hoc  fignificat  verbu  3Vf,r>ertetnr,inqi\h,i7ime :  que- 
admoddholtis  vbi  vult  confligereexoppolitooccurrit :  itaProph.  dicit  Dew  libi  efleinfcftfi: 
&  idem  alia  forma  docet,quod  Icilicct  fentiat  manum  Dei  fibi  elTe  aduerfam :  C tnue rte t dnquit, 
antra  me  manum  fitam  >BVnb2 ,  vel  quotidie,  vel  toto  die:  fed  fimpliciter  affiduitatem  notat 
Propheta,  quafi  diceret  nullas efle  inducias ,  quoniam  Deus  rigore  iuz  vindi&a:  line  modo  & 
rlneprofequitur.        Poftea  adiungit, 

4  Senio  confecit  carnem  mezm, fenefcerc fecit, ad verbum ,  &  pellem 
me  a  m,ve/  atfcTw^confregit  oila  mea. 

Sunt  metaphorical  loquutiones,  vt  fatis  apparet.  nam  licpe  sgritudo  lenio  confertur ,  quia 
ex  dolore  contrahimus  maciem.ita  retrahitur  cutis,  8c  rugxfeniles  apparet  etiam  iniuuenibus. 
Quoniam  ergo  fuccum  8c  vigorem  exhauriunt  dolores,  ideo  dicitur  lenefcere  qui  fere  in  lu&u 
tabekit.Hoc  nunc  intelligit  Propheta.y«»f/cfrf ,inquit^oV  Deus  carnem meam^Gr pellem,  vel  cu- 
tem,hoc  eft,intus  8c  extra  lie  me  confecit,  vt  fere  tabelcam .  Poftea  adiungit ,  confiegit  tfla  mea. 
Vide tur  hoc  efle  hyperbolicum:fed  alibi  diximus  hanc  limilitudinem  non  omni  ex  parte  expri- 
mere  magnitudinem  doloris,  quern  percipiunt  fideles  ex  fenfu  ira:  Dei :  ideo  &  Dauid  8c  Eze- 
chias fie  loquutifunt:im6Ezechiascoparat  Deum  leoni ,  Quafi  leo,inquit,confregitofla  mea:  lfa.^i.ijl 
Dauid  nunc  dicit  offa  fua  c6tabuifle,nunc  fuifle  contnta,nunc  fuifle  reda&a  in  cinerem,nem- 
pc  quia  nihil  magis  formidable,  quam  fentire  Deum  iratum .  Propheta  ergo  non  tantum  ad 
externas  cladesrelpicit|  fed  ad  lignum  vindi&ae  Dei,  quia  populus  nihil  aliud  in  rebus  illisaf- 
fli&is  ftatuere  potcrat,  nifi  Deum  efle  hoftem:&  hoc  verum  erat .  Deus  enim  fiepius  hortatus 
ipfos  fuerat  ad  pjenitcntiam,led  quos  expertus  ftierat  prorfus  infanabiles,  tandem  ad  extremii 
vltus  eft,ficuti  squum  erat.  Hsc  igitur  ratio  eft  cur  Propheta  dicat  Deum  fregijje  ofia.  Poftea 
addit, 

5  AEdificauit  contra  me,&  circundedit  felle,&  moleftia. 

Sunt  tranflationes  qua:  poflent  videri  durar.tamen  habent  non  vulgarem  gratiam  in  lingua 
Hebraica.Dicit  ergo  Propheta  fe  efle  obfefum  8c  ardatum  quafi  macerijs  ■  8c  triphcabit  hanc  li- 
militudinem aliis  quidem  verbis,fed  in  eunde  finem,  vt  videbimus.  ^</*)?C4K>f  ,inquit,  Dew  c#»-> 
tra  w?,quemadmodum  fi  volumus  quempiam  circumuenire,  extruimus  aggeres , ne  qua  poffit 
*labi.Hoe  igitur  jedificium  eft,  de  quo  Propheta  nunc  loquitur;Deus,  inquit,evcnmeirca  me 


CAP.  UL  IO.CAL.  PRAELECTiONES 

c;u  peniertit  vbi  omnia  iufceliciter  nobis  ccdunt,  nihil  eft  confil  ji:&  cuentus  votis  noftris  no  re- 


U..*.lz. 


ir  Extendit , yd  intendit, arcum  ftium , &  ftatuit  me  quafi fignum 
fagicta:. 

Hie  aliam  metaphoram  adducit  Prophcta,  quod  fcilicet  Deus corra  ipfurh  iaculatus  fuerit, 
quemadmodum  impetitur  lignum  1'agittis.KnBOahbipofuit  Ieremiasprocarcere,&ixpius.Sed 
hie  figniricat  Icopum.qucm  fibi  prcponunt  fagittarii,&  ita  etiam  accipitur  lob  16.  cap.  vbi  ea- 
dem  eft  quenmonia.  Senfus ergo  cft,populuni,in  cuius  pcrfona  loquitur  Ienmias,  fuifle inftar 
fcopi.quia  Deus  illuc  fagittas  omnes  luas  dirigeret.  Hoc  aute  eft  formidabile,  vbi  Deus  innoj 
colhmar,vt  derigat  omnia  Ilia  iacula  &  tela  ad  nos  confedicrdos.  Sedquia  Deus  tarn  grauiter 
afrlixerat  populum  iuum,  vt  videri  poflet  exeruifle  oma«s  fuas  vindictas,  merito  conqueruur 
Propheta,  pepulum  fitifte  inftar  fespi. 

13     Induxit  in  rencs  mcos  filios  pharetra  fuc. ,  id  eft [agittqs. 

Profequitureandemmetaphoram.  dixit  proximo  verru,Deuminiendifle  arcum, nunc  ver6 
adiungit,  fogittas  eius  penetrajje  in  ipfos  rents,  hoc  eft  vfque  ad  partes  intimas.Sed  tenedum  quid 
Propheta .  velit>nempc  Deum  itaduiiter  egifle  cum  populo,vt  nulla  pars  etiam  interior  lalua  & 
intacta  faerit,  qHomamfagitta  eius  renes  ipfos  per foder ant.     Poftea  addit, 

14  Fui  ri(iis,yelludihrim,tou populo  meo^pulfatio, xclcanticmquod 
pulfixtkraboYgano  &  irjfkmentomfico^uoiidie^cltoto  die. 

Rurfus  conqueritur  Propheta  deopprobriis,  quibusDeusexpofueratludxos.  Dhimusau- 
tern  inter  grauilYrma  mala  eile  contumelianr&experientia  docet  quantopereexaceibetur  do- 
lor vbiaccedunt  velludi'oria  vel  fubfannationes.  quienimalioquitacitus  voraret grauilfimos 
dolores,  vbi  videt  le  contumeliole  vexari,  frangitur  animo.  Hxc  lgittir  ratio  eft  cur  Prophcta 
iterum  miierias  populi  amplificet,quia  ludibrio omnium  fit  expohtus.Sed  pellet  videri  abfur- 
dum,Iudxos  fuiue  derifos  a  populo  iuo :  hxc  ratio  eft  cur  exiitiment  quidam  Prophetam  con- 
quer! priuatim  de  fuis  malis,neque  reprxfentare  totum  populum,  vel  publicum  ftatum  Eccle- 
lix.Sed  poteftetiam  hoc  excufari,  quia  no  limpliciter  jntelligit  Prcpheta  deriium  fuifle  popu- 
lum a  luis.quod  fieri  non  potcft;  led  perinde  eft  aclidiceret,fuifle  ftatum  ilium  itaprobrclLm, 
vt  dam  alii  alios  le  mutu6afpicerent,luberentmatcriamfubfannationis,  li  ita  paflafuifleteo- 
rum  conditio. Dcnique  non  ligniricat  Propheta  quid  fa&um  lit,led  limpliciter  coqueritur,ca- 
hmitJtem  fuam  faifle  obnoxiam  omnibus  probris.ita  vtquifquis  aipiceret  leroiolyma.poflet 
ludibrio  habere  fcedum  illud  fpc&aculum.  Etxquiffima  fuitmerces ,  vtdiximus.  nequcenim 
deftitcrant  contumclia  Deum  africere.  Ergo  rependit  illis  quod  meriti  erat,  vbi  dedecore  ipfos 
vicithmoppreflit.Pofteaaddit.yf^^f  ^«<*J7c<<»/<V«>w,liidibrii fcilicet  .eft enim  confirmatio  iti— 
peiioris  membri,  &  eadem  etiam  querimonia  legitur  in  libi  o  lob.  Dicit  hoc  factum  fuifle  quo- 
tidie,  vel  toto die  .  Afliduitas  autcm  ifta  grauiutem  mail  clarius  oftendit ,  quemadmodum  di- 
ctum fuit. 

15  Satiauit  me  amaritudinibus,  faturauit  mefelle. 

Alii  vertunt  abfynthium,fed  non  videtur  mihi  quadrare  nome  Abfynthii  jquia  herba  eft  fa- 
lubns.vtcunque  lit  amara.Egoigitur  accipiohoc  loco,&  limilibuspro  venenoaut  fclle:&  V  M 
vt  videbimus,  coniungitur  cum hac  voce.  Satiandi  vcro  etiam  metaphora  fatis  communis  It. 
Ergointelligit  Propheta  ic  plenuefle  amaritudinc  &  felle:atque  itarelpicitad  clades  illas ,  vn- 
de  concepei  at  tantiim  mceroris.  Cxterum,hinccolligimusfan6tosno  fuilTe  expertes  doloris  in 
fuis  mahs.quia  amaiitudo  &fel  fatis  demonftrat  animos  eoruita  fuifle  exulceratos,vt  nonwtis 
p.nienter  ferrent  fuas  xrumnas.Sed  luftati  font  cum  fua  infirmitate:&  eorum  cxemplum  nobis 
propjnitur  ne  defpondeamusanimos,vbi  amaritudo  &  fel  animos  noftros  occupant.  Sed  qua- 
-do  idem  accidit  optimis  Dei  leruis.meminerimus  infirmitatisnoftrx,&  interea  cofugiamus  ad 
Deum .  nam  incrcduli  alut  illam  amaritudinem,  quia  animos  fiios  in  finum  Dei  non  exonerant. 

^  -  -        S«.d 


IN   LAMENT.  I  ERE.'  4tf 

Sed  hoc  eft  optimum  foIatium,vbi  non  placcmus  nobis  in  amaritudine  &mcerore,fcd  cupi- 
niusanimosnoftrospurgari,*:  quodammodoiplosaperimus,  vtquicquideftilhc  amarum, 
Deustollat,&iu  palcatnos  dulccdfiiefuarbonitatis,  quemadmodum  alibi dicitur.    Ad- 

iungit, 

16  Confrcgit,vc/fowm«rf,lapillodentcsmeos>inuoluit  me, fxdauit 
mc,alij  autem, vcrjauit>in  puluere. 

Multc,  hlc  leguntur  tranflationes,nul1a  tahien  eft  affe&atio,quia,vt  f?pius  dictum  fuit,iri 
tanta  malorum  congcricnon  potuitfatisexprimi  populi  dolor.  Nee  dubium  eft,quin  Pro- 
pheta hlc  manum  porrexeritdebihbus.qui  ahoqui  prorfus  iacuiffenttanquam  mortui.nam 
jn  cladc  totius  getis,  in  Vrbis  excidib,&  Templi  interitu,fierinon  potuit  quin  occurrcrint  i- 
ftxcogitationes.Iam  fi  quifquehaetentationc  fuiflet  impetitus,  facile  eratluccumbere^ifi 
oblatum  fuiflet  remedium.  Propheta  igitur  di£tat  piis  omnibus  querimonias  quas,vt  ita  di- 
cam,euomatfecureAfamiIianterinfinumDei.Videmusergohleetiam  exprimiquicquid 
in  metem  venire  poterat  (iliis  Dei,  vtnondubitetetiam  inillis  anguftiisvotaiua  dingere  ad 
Deum,ckliberefateriquicquidpatiunturinanimisfuis.Pudoreniniprxcludit  nobis  aditu: 
ita  fit  v  t  turn ultuemur  q  uati  Deus procul  a  nobis abeflef.inde prorumpit  impatientia  noftra 
fere  vfque  ad  rabiem  .  Sed  vbi  patet  nobis  ad  Deum  accefl*us,&  audc  mus  fateri  q  use  animoS 
noftrosgrauant,illudeft,quemadmodumdixi,optimuni  folatium  .  Ergo  tenendum  tft  hoc 
consilium  Prophetse.quod  fuggefiit  verba  hdelibus ,  vt  familiariter  reiicerent  l'uas  curas,  & 
dolores  in  Deum,&  itafentirentaliquid  leuationis.Hac  ratione  dicit  contrite  s  fibi fuifle  denies 
Upillo.hxc  ethm  tranflatio  legitur  in  libro  lob,  nifi  fallor .  Metaphora  autem  lumpta  eft  ab 
his  qui  lapidesdentibuspremunt  loco  panis,  quemadmodum  filateat  calculus  in  pane,  affe- 
ret  grauem  !a?lionero  dentibus. Dolores  ergo  inteftini  &  occulti  dicuntur  efle  fimiles  calcu- 
lis,quidentcsfrangunt,velconterunt.Nequeenim  Propheta  hie  loquitur  demaghis  lapidi- 
bus,  led  loquitur  potiusdccalculisvellapilli^quipoffunthoniijefallercquialatet  velfub 
pane,vel  in  carne,vel  alio  genere  cibi.  Sicuti  ergo  leduntur  dentes  tali  attritu,ita  Proph.dicit 
dolores  luosfuilTcacerbifiimosiquia  pars  ilia  eft  valderenera,vtfatisnotueft:&cumaliquid 
malidentibusaccidir,dolor  fere  difFurtditur  ftatim  per  totumcorpus.ha»c  ratio  eft  cur  dicas 
fraffos  fbi effe  dentes. Deinde  adiungit  je coopertum  efie  pulnere,ve\  iaciatum,vel  verfatum  fuiflc 
in  puluere.  Tranflatio  autem  fumpta  eft  ab  his  qui  trahuntur  per  opprobrium ,  quemadmo- 
dum cadaueraliquod.vclaliquidfcedum  >  &quodabominamurtrahiturperpuluerem.  Itst 
Propheta  conqueritur  nihil  defuifle  ad  extrema  mala.    Adiungit, 

17  Et  remdta  fait  a  pace  anima  mei,oblitus  furii  boni. 

Cum  dicit  ammamfium  remot.m  apace ,intelligit  fibi  nihil  boni  fuifle  refiduum.Nam  vo- 
ce Pacis^tiatisnotumeft.intcl'iguntHebr^iquamlibetproiperitatem.Etfeiprumexprimit 
altero  membtorfxod  oblituifuerit  omnis boni  hqc  autem  obliuio  debet  intelligi  realis>vtita  lo- 
quar.Nam  fi  qua  fuifltt  materia  gaudedi,nonoblitifuilset:  quia  naturaliterarripiut  omnes 
quodiucundumcft,inj6ferunturtotoappetituadidqubdipfos  del  edat.Eflet  igitur  prxter 
rjaturam,obliuilci  qua:  nobis  lunt  bona>&  iucuda.fed  priuationem  hlc  Propheta  fignificat, 
Obliuioigitur  he,c  de  qua  loquitur,  nihil  aliud  eft  quam  alienatio  ab  omnibonojacli  diccrec 
(quemadmodum  iam  prius  membrum  expoiuit)fe  fuifle  pt  ocul  remotum  ab  omifi  fpe  pacis. 
Sedlocutiohxcmagiseftemphatica,  cum  dicit animamfuamfuife  iemotam  .nomine  Animas 
non  ieipfum  intelligic  duntaxat  ( illud  enim  tffet  fngidum  )  fed  intelligit  omnes  fenius  fuos: 
q uafi  di cerct.Qupcuque circufpicio,nihil  repcrio  pacis,&  nulla fpes  mihi  afFulget.  riinc fit, 
vt  omnes  anima:  partes  procul  reieclsefintabomniexperientiabonorum.  Sequitur, 

1 8  Et  dixi^Periit  forticudo  mea,8c*  fpes  mca  a  lehouan. 

Hie  verfusoftenditquod  ante  admonui ,  Prophetamfcilicet  non  hlcloquiacfiefletex- 
utiis  omnivitio,&diiftarctpetfeclUlimamregulam  bene  precandi.  Quin  potius,  hlc  vtani- 
mec  fideles adqu£rendum  Deum,proponit  iliis  fpeculum infirrmratis, quam  quilque pro fe 
experieb atur.  Porro  hsc  grauifiima  f  mt  tetatio,qu6d  Propheta  fei  e  defpcraucrit.iiarn  fi  fi- 
des eft  mjterlpei,iequitur,  vbi  defperationequilpiamobruitur,fidemeife  extin&am.atqui 
hocnarrat  l\opheta,Pm//7w*7»«/o>wM>or fj «,inquit, a Deu.Neque loquitur deinconfide- 
rato  alic]uomotiiqiialiabrcpuu  fuent, quemadmodum mukanobis  exciduiuqus?  noniu- 
tnusmeditaci.fed  dicit  iibi  hoc  fuifle  quafifixuminanimo  .  Si  diccrct,  Periic  ipes  mea,& 

AA. 


CAP.IU.  to.    CAL.    PR  AELECTIONES 

fortitude*  Iehouah,iam  nine  pateret,  fidem  eiusfmffenon  lemiercoiKiiffam,  imdlabcta- 
datam.l'ed  vcrbum  dicerkk  ampliricat.  Dicereenim  tantundcm  valu  at  ftatuereapud  ie, 
ouemadmodumCuisnotum  eft .  Quod  ergo  Propheta  perfuafus  fuerit  lea  Deo  eifc  reli- 
cium ,  quid  hoc  iibi  vult  ?  Sane  tenendum  eft,  aliquando  lie  fidem  fufFocari ,  vt  exiftiment  e- 
tumhlii  Dei  fe  effe  perditos,&  aftuai  effedefalutefua.  Idemetiam  fatttur  Dauid.namil- 

VfJ.it s  v.  luJ  fuic fignum defperationis.Dixi  in prxcipitatione mea ,  Vanitas eft omnis  homo .  fere  fi- 
bi  cxciderat,&  iam  non  erat  compos  mentis  cum  hoc  agitaret .  Nee  dubium  eft ,  quin  Pro- 
pheta etiamditerteadmonueritridelcs,noneiredefperandum,vbidefperatioeorumanimos 
occupatjVcl  diaboluseosaddefpcrationcmfolicitat:  fedlu&andum  tunc  maxime  effe.  Hoc 
quidemarduum(r'ateor)  certamen  eft  &  periculofum :  vcrum  nc  deficiant  fideles ,  etiam  vbi 
aliquidtaleipfisoccumt,efiea<9um fci!icet,&nihillpeireftare:quinpotiu5  lperare  tamen 

R««.i4  «•  pcrgant, &quidem,vt alibi dicit  Scriptura,prxterfpcm,velfuprafpem.  Ergo  difcamusex 
hoc  loco  fideles  non  effe  immunes a  defperatione ,  quin  animoscorum  inuadat:  led  non  ef- 
fe tamen  cur  tuncindulgeantdefpcrationi:  quin  pouusdebentfortiter&conftanterrefifte^ 
re:quemadmodumvbi Propheta  hocdicit,non  figniheat  fefuccubuifle  tentationi  quafi 
quod  venerat  in  mentem  amplexus  fuerit :  fed  figmficat  fe  ad  breue  tempus  f uilTe quail op- 
preirum.  Si  quifpiam  roget,  quomodo  fieri  poftit,  vt  lpes  &  deiperatio  ledem  habeat in  eo- 
aem  homine,refpondendum  eft,prout  fides  eft  infirma,  vacuam  effe  animx  partem,q ux  de- 
fperationem  admittat  .lam  fides  interdum  nonmodd  debilitatur ,  fed  fere  iacet  fufrocata. 
Hoc  quidem  non  accidit  quotidic ,  fed  nemo  eft,  quern  ferio  Deus  exercuerit  tentationibus, 
qui  non  fenferit  fidem  iuam  efle  fere  cxtin&am.  Ergo  non  mirum  eft,fi  defperatio  tunc  prx- 
ualeat,fedad  momentum. Interim  hoc  remedium  eft.ftatim  confugcread  Dcum,&  conque- 
rideillamiferia,vtfuccurrat,&erigateosqui  fie  eollapfifunt.     Pofteaadiungit, 

151  Recordari,Vf/  rccordanclo,alijyrecordare>a.({\.i&ioms  mea?,&  cerum 
no;  meae,d/jy  yvertunthumiliationem,Sj  peccaturtr.fed  nomen  affhSiionis,\el  arum- 
no:  melius  conuemtuterumpomturnw1!,  quod  y/ettunt cjuidam  abfyntUum,  fedpotius 
eft  ctmantudoy  \d  w»fw«w,veneni,e^o,&  fellis. 

Verbum  poteft  refolui  in  modu  imperatiuum ;  eft  modus  infinitiuus,fed  accipitur  fxpe 
apndHebrxospro  imperatiuo:itamultiexiftimantcffe  precatipnem  ,  Recordare  affiilionis 
mex,ar  <xYumn<t,fellis,<&-venemMoc  effettplerabileifed mini  magis probatur  quod  aliidocet, 
nempe  hanc  fentenriam  penderc  a proxima .  Videtur enim  hie  Propheta  exprimere  quomo- 
do fere  a  fpe  exeiderit,  vt  nihil  rcperiret  amplius  fortitudinis  in  Deo,  q  uialcilicet  oppreffus 
erat  malis.Eft  enim  id  valde  abfurdum,eos qui  experti  lunt  aliquando  Deimifcricordiam,fic 
omnem  fpem  abiicere,vt  non  ftatuant  amplius  fibi  effe  refugium  ad  Deum.  Quod  ergo  mi- 
nime  erat  confentaneum ,  hlc  Propheta  quodammedo  excufat,acdocetnon  effe  mirum, 
qu6d  l'uccubuerit  extremis tentationibus,quia fcilicet ita  opprefiuserat affli£cionibus,&  x- 
rumnis,vt  anima  eius  effct  quafi  infe&a  veneno,&  felle.Sed  interea  verboRecordadi  often- 
dit quomodo  vbi  obrcpit  ilia  tetatio,fimul  animos  noftros occupet,  nempe  vbi  mala noftri 
nimium  agitamus.Namfidelesdebcntteneremediam  rationemin  fuisaffli&ionibus.Siqui- 
demnetorporem  fibiobducant,quiaindenafcereturfocordia&ftupor,debentfeipfosex- 
citarc  ad  c»fiderandaf  ua  mala:fed  tenendus  eft  modus,ne  triftitia  illos  abforbeat,quemad- 
modumetiim  Paul usadmonet,Qui  ergo  defixi nimium  funt  in  malorum  recordatione,pau 
».C»r.i.7  latimaperiuntianuamSatanx,  vtrepleatcordaipforum,&amnesfenfus defperatione.  Hlc 
ergo  fontem  malorum  defcribit  Propheta  cum  dicit  fefuiffe  recordation  affiicJionis,®-  artimnAZ 
&  conuenit  quod  continuo  poft  fequitur, 

10  Recordandorecordabitur,&humiIiabKurinme,w//«/)£'rwf, 
anima  mea. 

Videtur  Propheta  aliis  verbis  confirmare  quod  dixit,  nempequod  memoria  affli&io- 
num  animam  eius  opprimat.  Dicitur  enim  anima  humiliari  fuper  hominem ,  cum  iacet  fub' 
oneredefperationis .  nam  anima  eft  qux  hominem  erigit  ficuti  viuificat .  Vbi  autem  anima 
,  dciicitur  luper  hominem ,  illud  eft  grauiffimum .  nam  prxftaret  mortuum  cadauer  iacere, 
q nam  accedere  aliud  onus ,  quod  magis  grauaret.  Gadauer  quidem  proftratum  eflet in  ter- 
ra abfque  vllo  vigore  &  motucfed  interea  locum  f uum  teneret.Sed  anima  vbi  fie  deie&a  eft, 
dicitur  magis  ac  magis  premere  hominem  quafi  exanimem.  hoc  ergo  intelligitPropheta.Et 
interea  dicit  fe  fuifTe  occupatum  in  ilia  rccordatione,  vt  non  poffet  inde  abducere  animum. 

Mini- 


IN   LAMENT.    IERE.  416 

Minimi  dubiumeft  ,quinhicquoquefateri  vclit  iuam  &  omniuirt  fidelaifninfirmitatcmi 
caufam  verd expofuimus.Ergo  freti  hac  do&rina , etiam  vbi  onmesfcnfus  noftri  nos oppri- 
ment,&  non  tantiim  inclinabunc  ad  defperationem ,  fed  llluc  prarcipites  ruent ,  &  nos  etiarrt 
proficient ,  diicamus  tunc quoque ad Deum  confugcre & exponci  e  talcsquerimonias:  ne- 
quc  nospudeat,quoniam  videmus  fuggeri  nobis  a Spnitu lan&o  hancformulam.  Se- 
quitur, 

2.1     Hoc  reuocabo  ad  cor  meum,propterea  fperabo. 

Hie  videmus  quod  iam  dixi ,  nempe  fi  lu&emur  contra  tentationes,illud  tffc  nobis  cer- 
turn  remedium,  quia  tandem  crumpet  iterum  fides  noftra>&fefecolliget,in)6  quodam- 
modo  cxcitabiturabipfis  infeiis.  Hoc  nunc  Prophaa*iocet,Rf*ec4&o>inquit,  Loiadcor 
»>f«WiCf  proptere*  fperubo.  Qmd?  an  delpeiatio  ipfa  poteft  lpem  ex  ie  gignere  ?  hoc  diet  pra- 
ter naturam.  Qmdautem  Propheta  hlc  fignificat  ,  &  quidintelligitper  pronomeo  demoh- 
ftratiuum  n»tmempe  quod  malis  oppreffus  fere  euanucrit,&  fere  etiam  perfuafus  fucrit,mi- 
nime  amplius  fpei  andum  eftc  quicquam  boni.Cum  ergo  yeuocali:  hoc  ad  cor ,  tuncdicitfe  hn- 
bitwum  noiuin  tfrei mtteriam :  nempe  vbifeipfum  ad  Deum  collegcrir,  quiaquicunqucde- 
uorantfuosdolores,&  nonrefpiciuntinDeum,magis  ac  magis  igncm  occultum  acccn- 
dunt,qui  tandem  momentoipfos  abripitad  furorem  .  Hincfit,  vttumnltuentur  contra 
Deum  tanquam  bis iniani .  Sed  qui  intirmitatis fu«  confeius ,  vota  fua  ad  Deum  conuertit* 
illereperict tandem  materiamfpei.  Ergo  fireuoccmus  adcormalanoftra,deindefi  repu- 
tenuisquam  fimus  propenfi  ad  defperationem ,  &  quam  facile  fit  fuccumbcre  :tuncluc- 
curret  nobis  bene  iperandi  materia  >  quemadmodum  hlc  Propheta  dicit .  Et  interea  notan- 
dumcft,cauendumefle,netorpeamusin  malisnoftris.quia  hincfit, vtmentes  noftra:  pe- 
nitus  obrureicant.Quifquis  ergo  volet  in  malis  proficere,fecum  reputet  qux  hie  die  it 
Propheta  iibi  vemflein  mentem  :  ita  fiet,vt  tandem feipfum  colligat,  &  fuperct  omnia 
obftacula.  Videmus  ergo  vt  Deuseliciat  lucem  ex  tenebris,dum  fideles  fuos  a  defpera- 
tioncudbonamlpemreiiocat  :im6fit  vt  infirmitas, ipfa  caufa  fit  bene fperandi.  Nam  vn- 
de  fit,  vtincreduli  abiiciant  fpem  omnem?  nempe  iecuritas  eos  abftrahit  d  Deo  .  Sen- 
fLisautem  propi  ia:infirmitatis  nos  ad  eum  etiam  intus  trahif.itanafcitur  prxter  naturam  j 
&incomprehenlibili  atqueadmirabiliDeibeneficiofpesexdefpcratione.     Sequitur, 

2.2.  Clementine  Iehouaj,  quod  non  fumus  confuinpti  ,vel,certe  non 
funtconfumpta?,certc  non  defeceruntmiferationes  eius* 

Duplex  poteft  cITefenfus  prioris  membri.  Hie  fere  receptus  eft,  debere  adferibi  Dei 
dementia; ,  qudd  fideles  non  farpius  confumpti  lint-,  vnde  elicitur  valde  vtilis  do&rina* 
Deum"icilicetfuisluccurrcre>nein  totum  pereanf.fedfiattendamus  adcontextum  Pro- 
pheta:, videbimus  magis  quadrarelecundum  ienfum,  nempe  quod  dementi*  Dei  conjitmptd 
nonfat ,  necdefeccrint  mifirationeseius  .  particula  '3  inferitur,  fed  fumenda  eft  loco  affirmati- 
ux  duntaxat,»w/«7cW/<*  Dei  certenonfunt  confumpt* :  poftea,rwf  non  defecerunt  miferattones  e- 
im.    Et  poftca  adiungit, 

13      Noua;  ad fingula  mane.magna  Veritas  rill; 

.  Verfusifteconfirmatquod  dixi ,  nempe eandem  fententiafnbisreperia  Propheta ,  quoA 
dementi*  Dei  confi<mptAnonJint,nei/uedtfecerint  tiusmiJcrdtior/eS:(\uar&naufenimoccurrHnt,vel 
renafcuntur,y?«g«/j}^f6<tf,inquit,fedponitm4»e>quanquaminnumcroplurali. 
Miror  horam  tarn  cit6  fonuifle:  non  puto  me  legiffe  horam  intcgram. 

Pr  fc  C  ATIO. 

Da  omnipotens  Deus,ftando  nemo  noTirwn  eft,  cui  non  a&idue  confimndmnfit 

cum  multis  tentatiombus :  eaautem  eft  noftra  infirmitas ,  vt  proclitic  fit fuccumbcre, 

vjfiopittdcrisida  incjuam,vtfuster  femur  inuiSla  tud  virtute'.deinde  etiam, fi  Voles  nos 

humihare,vt  tamen  difpliceamus  nobis  in  noftris  vitas :  &  ita  conjlanter  ccrtcmus* 

AA.  ii 


6Ap    in.  IO.   CAL.   PR  AE  LECTION  ES 

donee  potiti  vi&oridygloriemur  deperpetuo  tuoauxilio>in  Chrifto  UJU  Domino  m~ 
Jlro,    Amen. 

PO  $  t  r.  e  m  a  le&ione  dicebat  Propheta  mijericordias  D»  rtnomri  quotidie .  Hoc  autem 
referri  debet  ad  hominum  fenfum  .-quia  Deusnihil  mutationis  infe  patitur.  Sed  viden- 
tur  renouari  Dei  mifencordixvbi  adexiguumtempusabfconditfaciemfuam,deindenos 
fibi  reeoneiliat.Quod  Propheta  ponit  »«jjtf  ,inea  vocealludere  cum  exiftimo  ad  fententiam 
Pfd.}Q.l-  PfaImi,Qudd  fi  ad  »efperum  moretur  fletus  apud  nos,diluculo  redibit  lxtitia.  InteUigit  er- 
go Deum  feftinare,dum  miferishominibusfuccuirit.  Adiungit  writ  at  em ,  quia  non  peffet 
adnosperuenirefenfus  mifericordix  Dei,nifi  earn  nobis  offerret  .Ergofi  tollatDr  Dcipro- 
miffio ,  neceffe erit concidere  omnes mileros ,  quia  nunquam  apprehendent  eius rmlencor- 
diam,nifi  in  Vcrbo.  Hxc  igitur  ratio  eft  cur  tones  Scriptura  hxc  duo  fimul  conc&ar,  nempe 
'        elementiam  Dei>&  fidem  in  feruandis  promiffis.    Nunc  fequitur, 

*4     Portio  mea  Iehouah,dixit  anima  mea:ideofperabo  in  eo. 

Hoe  verfu  Propheta  fignificat  fpem  noftram  non  poffe  aliter  confiftere  in  rebus  ad- 
ueifis,  nifi  contenti  fimus  vno  Deo  &  eius  fauore:  nam  limularquc  abiplo  receffinius 
quicquid  aduerfi  nobis  continget  labefa&abit  fidem  noftram  .  Hoc  igitur  tftvnkumpa- 
tientix  fundamentum  &fpei,acquiefcereinfolo  Deo.  Hoc  autem  fit  vbi  perfuafi  fumus 
fufficere  nobis  paternumeius  fauorem  ad  plenitudinem  falutis.Hoc  etiam  fenfu  Dauid 
VfA.x«.<i  Deum  portionem fuam  vocat ,  Pialmo  decimo  fexto  .  Subeft autem.tacita  antithefis , quia 
maiorpars  hominum  extra  Deum  fuam  fcelicitatem  quxrit .  Omnes  cupiunt  fibi  bene  d- 
fe;fedquiaaffe&us  humani  vaganturhuc  atqueillucideo nihil magis  difficile,  quam  ita 
ftatuere  oranesfpes  fuasin  Deo,  vtreliqua omnia poflint  contemni.  Hanc  igitur  do&ri- 
namnunc  Propheta  tractat  ciim  dicit  eos  folos  poffe  fperare,  hoc  eft  perfeuerare  in  fpe,  3c 
patientia,quiita  Deum  funt  amplexi  >  vt  contenti  fint  eo  vno,  Sc  extra  eum  nihil  aliud  ap- 
petant.  Sedemphaticeloquitur^^4»»m<<«W/f(;</*xem  .nampudet  etiam  lncredt.los  nc- 
garequod  diximus,  nempe  omnes  falutisnoftrx  &beatx  etiam  vits  numeros  contmeriin 
folo  Deo.  Fatentur  ergo  etian*  mereduli  Deum  effe  fontem  bonorum  omnium, id  o- 
queineo  acq  uiefcendum  effe  :fedoreira  pronuntiant,interea  nihil  minus  fentiur.t .  Hcc 
ratio  eft  cur  Propheta  hunc  fermonem  tribuat  <*»/»j<cfux;quafidiceret  fcnoniii&area- 
pud  homines  quemadmodum  hypocritx  folent ,  Deum  effe  portionem  fuam ,  fed  ita  habere 
perfuafum  .  minima  igitur  mea  dixit,  hoc  eft ,  ita  conftitui  apud  me  Deum  effe  portionem  meam' 
idea  fterabo  in  ipfi  .Nunc  tenemusfummam  huius  fententix.  Supereft  vt  difcamus  app!i- 
care  in  vfum  noftrum  hoc  caput  do&rinx  .  Ergo  nedeficiamus  in  rebus  aduerfis  tenen- 
dum eft  illud  principium ,  Semper  crraticos  fore  fenfus  noftros ,  donee  perfuafi  fueri- 
mus  Deum  no!  is  vnum  fufficere, ita  vtfit  folusnoftra  hxrediras.  Nam  quicunque  non 
funt  Deo  vno  contenti ,  ftatim  rapiuntur  ad  impatientiam  ,  fi  fames  eos  premat  ,  fi  vr- 
Row.8.31.  gcatgladius,fialix  calamitates moleftx  fint .  Et  hac  etiam  rationedicit  Paulus  ,  Si  Dcus 
3f-38.3».  pro  nobisj  qUis  COnrr3  nos?  perfuafus  fum,inquit,  quod  ncque  fames, neque  nuditas, 
neque  gladius  ,  neque  mors,  neque  vita  feparabit  me  a  charitate  Dei  ,qux  eft  jnChii- 
fto  .  Illic  Paulus  apprehendit  tanquam  materiam  folidx  fiducix  paternum  Dei  fauo- 
rem .  nam  particula,/»  C/>«i?tf,iatisoftendit  eos  effe malos interpretes  qui  cbariratemar- 
eipiunt  palliue,quafidiceretnondefinerefidelesamare  Deum, quanuis cos exerceatmul- 
tis  afflictionibus.  Sed  Paulus intelligit  fideles  ita  debereeffe  defixosin  vnica  Dei  gratia, 
vt  quicquid  acciderit ,  tamen  non  definant  in  ipfo gioriari :  q uare?  nam  Deus  eft  lllis  vita  in 
morte,  eft  lux  in  tenebris ,  eft  quies  in  bello  &  tuna ultu, eft  affluentia  rerum  omnium  in  pc- 
nuria  &  egeftate .  Eodemnunc  fpeftat  Propheta  nofter  ciim  dicit  non  alios  fperare  in  Deo, 
nifi  qui  fundati  funt  in  folo  eius  patcrno  fauore,  ita  vt  nihil  aliud  appetant  quam  habere 
eum  propitium .    Poftea  fequitur , 

2.5     Bonus  Iehouah  expedtanti  ipfum ,  \eljperantiin  cm,  anima: 
qusrenti  ipfum. 

Continuat  eandedo&rinam:  aliquid  tamen  nunc  addit, quod fcili&ct  Deus  leniper  cle- 

mentcr 


IN  LAMENT,  l£R£.  4t* 

mchteragatcurnferuisiuis,quiiiicumrecumbunt>&  quiipfumqwerunr.Viuernusergo  eon- 
firman  proximam  fententia  vbi  dicebatle  contentum  elle  vnicc.  Dco,vtpatienterfei  ret  omnia 
aduerfa.  quarc?  nam  Dew,  inquit,  bonuses!  expeftantibusipjum .  Poterac  obiici  res  aduerfas  ^i- 
giicrcdolorcm,tsdium,nia>nici4m,arj^oremt!ira  fieri  nonpolTc.vtlc  in  lpecontineant  qui  tan- 
turn  refpiciunt  in  vnum  Deum .  Et  ceni  dum  fatcntur  omnes  fe  lperare  in  Deura,poftea  dil- 
curfant  hue  &■  illuc,hinc  fit  vt  dchciat  in  rebus  aduer lis. Cum  ergo  poiTet  hoc  obiici  Propheta?, 
tacite  reipondexrfhod  Devsfii  bonus  expeSiantibut  ip/ttm-.qujCi  dicerct  fieri  nun  pol!e>vt  Fruftrctur 
nosfiducia  qua;  in  Deum  lolum  recumbit  quia  Dcus  tandem  oitendetfe  elfe  benericumcrga 
eos  omnes,qui  in  ipfum  fperant  Demque  Propheta hie dotet  non  pefle  Da  beneficia ,  quibus 
filios  fuoscxhilarat,feparari  a  mifericordiacius,vel  fauorcpaterno .  Frigerct  enim  apud.  mul- 
tosalioquiha:c  fentenua>lnDeorepenriquicquid  expeti  poteft.  nam  obiiccrcnr,qLitniadmo- 
dum  dixi,fe  intcrea  fore  miferos .  Ergo  Propheta  hlc  admonet  prqfluere  ad  nos  beneficia  Dti 
ex  Fauore  eiustaquamex  Fonte:quati  diceret,Q^emadmodum  funs  perennisaquam  emittit,i- 
taetiamDeibonitasfefeprofert  &cxtenditiNuncergotenemus  Prophets  consilium,  dixc- 
rat  quidem  acquiefcendum  in  vno  Deomunc  autem  per  indulgentiam  adiungit  vt  confulat  ho 
minum  infirmitati ,  Deum  elle  benchcum  erga  omnes , qui  in  ipfo  fperant .  Summa  tll,vt  dixi* 
Dei  bonitatemproferrefuosfrucius:&experientiafcntirerideles  nihil  elTemel>us,quam  habe- 
re omnes  fuosienfusdefixosin  vnoDjo.  BonitasergoDeihlc  aQ;LialisiriteIlij>i debet, vt  1o- 
quuntur,i>cmpcquxtenuipereipitur.  Quia  ergo  Deusliberaliter  agitcumomnibus,quiihi-  - 
pfo  fperac  ,fequit  ur  non  polTe cos  falli,d urn  ipfo contenti Hint ,  &  ita  patienter  fe  fubijeiunt  fc- 
reudisomnibus  rebus  aducrfis.Denique  idem  hoc  loco  docet  Propheta  quod  totiesScripcu- 
rainculcat.fpemhonpudefieri.  Sednotandum  eft  fecundummembrum.definit enim  Prophe-  Row*.? 
liquid  fit  in  Deo  iperare  cum  dicit  elTe  beneficum  animx  ejux  ipfum  f<*rit.  M  ulti  enim  fpem  lma- 
fi,inanturnefcioquarhmortuamfpeculationem;achypocrits,vbiDeusipfisparcit,fecureperw 
gunt&  exultant,  fedfiducia  ilia  mera eft  ebrietas,&  alieniffimaafpe.  Tenendum  isiitureft 
quodProph.  hicdicit,eosfolos(perareinDeo,quiipfumexanimoqua:runt,hoc  eftquiagoo- 
fcuntquantopcie  indigeant  Dei  mifericordia.quiadeumfe  re&aconferuntquoties  aliqua 

tentatiomoleitaeft,iS:quotiesaliquidpericuliillosterret,confugiuntadeiusauxiljumatquci- 
taprobantfe  finceroalTeduinDvO  fperare.    Nuncfequitur, 

z6  Bonum,  &expe&abic,  &filebitad  falutemlelioua; , ad vcrbumt 
yertunttamen  quidam ,  bonus  Jjterabit,  vfilebitadfalurem  khoua.fcdpotius  in  ncu- 
trogenereaccipiovocem&vjicut  in  proximo  verfu  qmfequetur^Bonumviro }  &  ca- 
tera. 

Eft  quidem  abrupta locutio  cum  dicit  bonum,&  expt6labit.na.xn  h«c  duo  verba  carent  fub- 
icfto :  fed  quia  generalis  eft  fententia ,  nulla  eft  amliguitas ,  quin  Propheta  intelligat  bonum  ejfe 
fperare  or  filere  adfalutem  Dei  Rdolui  igitur  debent  ha?c  verba  futuntemporisin  modum  fub- 
iunfiiuunr.quafi  di&um  elfet,  Bonum  erit ,  vbi  quifque  fperauerit  in  falute Iehousc ,  &  id  cutii 
filentio,hoceft,patienterfcrendoomncs:crumnas, donee  Deusfiiccurrent.Hic  autem  admo- 
net Propheta  minimcquxrendum  eiTe,  vtDeus  nobis  feniperappareat,&femperrefulgeatiri 
hac  vitapaternus  eiusfauor.  Hxc  quidem  coJitio  expetiturabomnibus.riam  ftnfuscarnishuc 
inclinat,  & ideo  fugimus  res aduerfas .  Naturalitet ergo  cupimusfcipfa  nobis proban  Dei  fa- 
uorem:quomodoreipfa?nempevtdmnianobisprofperefuccedant,nequamoleftianosattin- 
gat,ne  angamur  vlla  folicitudine.ne  quid  immineat  periculi,  ne  qua  clades  nobis  mmetur:  hare, 
quemadmodumdixi.naturaliteromnesappetunt.  Atc]uihocmodoextinguereturrides,quem-  Ro.s.t^, 
admodum dicit  Paukis  o&auo  capicead  Romanes . Neque  enim fperamus q ux apparent, in- 
quit,fedabfcondita  funt  qua;  fperamus,  Neceife  eft  in  hoc  mundo  hdeles  in  fpeciem  eiTe  mife- 
ros,nunc  efurire,nunc  fubiici  variis  periculis,hunc  obnbxios  eiTe  multis  probris,aut  calamita- 
ti'Mis,nuncmu'tisincommodisvexari.quare?nequeenimelTet  materia cxercenda:fpci,fifalus 
noftramanifeftaelTet.  Idem  nunc  Propheta  docet  cum  pronuntiat  bonum  rffe,fi dtfcanms  aimji- 
leutioezpe&are  fatutem  Di.  Veriim  vt  melius  exprimat  mentem  fuam  dicit  primum,  e\pe- 
dabityvel  iperabit  .  Docet  patientia  opuseilc,  quemadmodum  etiam  Apoftoh-s  decimo  Hei.'o.3« 
capite  ad  Hebraros-.alioqui  nullam  eiTe  tidem  .  Apparet  igitur,  vbi  nulla  eft  patientia, nc 
fci'inllam  quidem  eiTe  fidei  in  corde  hominis  :  quare?  nam  hxc  eft  noftra  fcelicitas,  fpe- 
fiHi  -.fperamus  autem  quod  abfeonditum  eft .  verum  fecundo  vtrbo  clarius  fe  cxplkat,nem- 

AA.   iiii 


CAp     m  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

QeltkiuU .  Silerc  autem  inScripturafarpe  accipiturpro  quiefccre,&  hoc  loco  nihil  aliud  eft 
q^amplacid«&fedatoanimoperferre£rumnas  nobis  impofitas.  dicitur  ergo  filtrc  adDeum 
quifquis  quietus  manet,  ctiam  li  affli&iones  fuggerant  tumultuandi  occalionem  ,  ac  proinds 
quiesiftaopponiturimpetuofis  noftrisaffe&ibus  .nam  vbialiqua  moleftiano.svrget>iun>u$ 
turbulenti &abripimur  fcruorenoftro,nunc  Deo  obftrepimus,  nunc  profundimus  multas 
querimonias.  idem  etiam  contingitfiprofpicimus  aliquid  periculi:nam  trepidamus,  dunde 
quarrimus  remedia  hinc  inde ,  &  id  cum  magno  impetu  .qui  autem  miferias  fuas  patienter  to- 
lerat,velquiinDeumrecumbitvbi  inftant  pericula,ille  dicitur  filere  vel  quiefcere -. &hinc 
yi-J«»5  fentcntia ilia > In ipe&hlentJo -.quia hortatur  Ifaiasadtolerantiamfideles,&  oftenditillicef- 
ferobur  ,  vbifciUcetconfiftimusinDeo  ,vt  libenter  nosfubiiciamus  eius  arbitrio  ,  &  parati 
dmus  3d  ferendas  eius  caftigationes-.deindenon  dubitemus  ipfum  nobis pra'fto'foi  e  ad  rerfch- 
damopem,vbiperic!itamur  .  Nunc  ergo  tenemusquid  velit  Propheta  turn  dicit  bonwn  ejfefi 
txpefilemuscrfileaHM  adfdutem  D«',nempe  quia  fcelicitasnoftra  abicondita  eft,irv6funmsmor 
C«itf"-5i3  tuis  fimiles,vt  dicit  Paulus  tertio  ad  Collofienfes,Et  vita  noftra  abfeodita  eft  in Chriflo.  Cum 
igitur  ita  fit,neceffe  eft  nos  filere  adfalurem  Dei ,  hoc  eft ,  fpem  noftram  intus  fouere,quanuis 
circundati  firousmultismiferiis.     Sequitur, 

2,7    Bonumviro,fituIerit  iugum  in  pueritiafua. 

Hie  verfus  rccipit  duplicem  fenfum ,  quia  vox  Iugi  poteft  exponi  vel  de  do<3:rina,vel  de  fe- 
rulis  Dei . duobusenim  modis fufeipimus &  ferimus  Dei iugum ,  nempe  vbi  iumus dociles  ad. 
recipiendam eius  dofirinam !  deinde  vbi  etiam  fumus  placidi dum  nos  caftigat,  &  non  obftre- 
pimus,  fed  fubmittimusnoslibentereiusdifciplina: .  Qu_oniam  ergo  vocem^y  quidamacci- 
piuntpro  iugodcxSrina*, alii vero pro  iugo  caftigationis,ideo  poteft  elici duplex  fenfus,vt 
dixi,&  vterque  probabilis.  vere  enim  dicitur  benum  effihmiui  HatimaptteritU  affutfieri  ad 
DeicerreBiones.  fedvidcturpotius  loqui  leremiasde  obiequiogeneraliter  ,quodfidcles  Deo 
prxftant  vbi  feregendospermittunt  eius  arbitrio.  Hare  igitur  vera  eft  noftra  fcelicitas,  vbia- 
onofcimusnosnoneffenoftri  iuris,permittereDeofummum  imperium  ,vtnos  tra&et  prout 
vifum  fuerit :  fed  exordium  fieri  debet  ab  ipfa  Lege  Dei.  Tunc  ergo  dicimur  ferre  Dei  iugum, 
vbi  propria  ratione  valcre  iuffa,  non  fapimus  nifi  ex  Dei  ore,  vbi  pofthabitis  noftris  affe&ibus, 
im6fuba£iis,audimusquid Deus  nobis prxcipiat,&recipimusquicquidpra:cipit . hocigitur 
intelligit  Ieremias  pa  ferre  iugum .  Dicit  autem ,  \nfueritin .  nam  qui  per  totam  statem  luxu- 
riarunt ,  v ix  fuftinent  fe  cogi  in  ordinem :  fcimus  enim  fenes minus  efTe  tra&abiles :  imd  fi  aga- 
tur  de artibus,  vel  de liberalibus fcientiis,  Etas  puerilis  magis  flexibilis  eft: fene&us  autem  lon- 
getardior  .fedaccedit  etiam  aliudvitium,qu6dfenesfuntpracfra&i,&  vix  fuftinent  fedoceri 
a  primis  rudimentis , quia imbuti funt  falfa  opinione , acii fruflra  diu  vixerint. Quoniam  ergo 
non  facile  mutatur  fenile  ingenium ,  ideo  dicit  Propheta  bonumtjfefHatim  a pueritia  formtmur 
dj ferendum  iugum .  &  hoc  etiam  cernitur  in  brutis  animalibus :  fiequus  liber  e  lafciuieritin  a- 
gris,  nequeftatini fuerit  domitus,  vix  vnquampatieturfe  cicurari,  femper  erit  refra&arius: 
boues  etiam  nunquam  affuefient ad  ferendum  iugum ,  fi  fumantur vel fexto,  vel  o&auo  anno, 
idem  experimur  in  hominibus.  Non  igitur  temcrc dicit  Ieremiasie»«w»  ejje  fi quisftatim  a  pue- 
ritia  formatus  fuerit  ad  obfequm  Dci,&  itahortaturpueros,&adolefcetes>ncexpecle'tfeniu> 
quemadmodum  fieri  folet.  ill  ud  enim  fuit  commune  omnibus  feculis  vitium,vt  reiicerent 
pueri,&  adolefcentes  ftudium  fapientiat  in  fenes:  O,  fatis  mature  fapiam,  v  bi  peruenero  (altera 
ad  mediam  auatenr.fed  aliquid  conccdendum  eft  pueritia^&adoIefcentiarEthac  ratione  etiam 
ictUpalit  Solomo  hortatur  omnes  vt  non  cxpe&ent  fenium,fed  tempeftiuc  difcant  Deum  timere  in  pue- 
ritia .  Sic  etiam  Propheta  nofier  pronuntiat  btnum  effejiquis  iugum  in  pueritiajtia  tulerit.  Po- 
fteafequitur, 

z8    Sedebit  feorfum,Vc7/o/#5-,&  filebit^quia  tulic  fuper fe. 

HJcfru&um  illiusdocilitatisoftcndit,  quia  etiam  fiduriusexerceat  Deus  filiosfuos,  non 
tamenobftrepent:  fed  tunc  quoque  felibenterfubmittenteiusimperio.  vnde  enim  fit  vt  tan- 
ta  impatientia ferueat  in  hominibus,  niii  quia  nefciunt  quid  fit  parere  Deo ,  nee  fe/ormarunc 
ad  ferendum  eius  iugum  ?  quia  ergo  ebulliunt  homines  tanquam  fera:  beftis,&  qua:  nunquam 
cicurata:  funt, ideo  Propheta  nunc  dicit,  Quifquis  ita  affuefa&us  fuerit  ad  iugum  Dei,  etiam 
in  rebus  extremis  filebit ,  &  manebit quietus. 'Tenemusiam quod  nuper  dixi,  hoc  verfu  mon- 
ftrarifruftumdocilitatis,&obedientix:cum  verddiciteosquiitaformatieruntadparendum 

Deo, 


11 1 


IN   LAMENT.    I  ERE.  4,« 

Dcoftffum fttrfumfity rimic  aptiffime  vim  &  natutam  patientir.  nam  vt  plurimum  qui  volunc 
vidcri  magnanimi  fefe  oftcntant,&  exiftimant  nullam  eftefuam  virtutcm,nifi  appareat  in  thea- 
tro  .  inteieapermittuntfibierTrarnernlicentiam  vbi  foli  funt.  nam  qui  videntur  conftantiffi- 
mi,  ni(i  genitus  in  animisprrialeat  Dei  timor  &.  finccra  pietas/remunt  aducrfus  Deum,  &  ar- 
rodunt  frsnum  in  rebus  aducrfis,quanuis non  tumultuetur  coram  hominibus.nam  ficuti iam 
dixijfpcctanttheatrum.  Atquihlc  nobis  long^alia  exprimiturpatientia:  ratio,  nempe  vtf'oli 
fedeamus&filcamus,  hoc  eft,  etiam  fi  nemo adfit  teftis, cuius confpc&us  nos  pudcfaciat,fi 
tunc  quoque  fedemus,hoc  eft,tranquillis animis fubiicimus  Deo  colla,  &  admitcinius  cius  iu- 
gum,hoc  modoprobam'  noftrlpatientia.Hicergo  verfusdiftinguitinterpiorum  fimplicita- 
tem,&  inancm  ilia  pompa,qua  gloriantur  q  ui  vol  unt  confequi  laude  fortitudinis,&  patient^, 
&conftantisinmundo.Namilli  etiam  fedent,proferunt  voces quali  hcx\o,a.cf\  exuti  eflent 
carne:quihliumperdidit,dicctfcgenuiiTemortalem:quibonis  omnibus  exutuserit,  dicer,  O- 
mniameamecuporto.Ergomagnificeloquenturprofani  homines, itavt  videanturfuperare 
f orticudine  &  conftancia  omnes  Dei  filios .  fed  efflant  omnes  illas  ia&antias  in  aerem ,  &  refpi- 
eiunt  qualisfutura  fit  deipfis  hominum  opinio,  fidelesautcm  quid?/f^wyeer/«w,hoceft,quan- 
uis  poUint  abfque  pudorc  obftrepereDeo,tamen  quiefcunt  &fe  fubiiciunt  cius  arbitrio. 
Nunc  erc;o  tenemus  quid  fit  folum  federe  .  dicit,Q«M/«-«/«/>«'y?.quidarn  tranfitiue  accipiunt 
verbum  %3  proiiciet  iuper  ipfum :  fed  expofitio  ilia  coacia  eft. fenfus  ergo  erit  fimplicior  ii  di- 
camus ,  qui*  firetfitperfe,  hoc  eftjtolIet.^BJ  non  fignificattantumgeftare,fedeleuare  etiam.  Er- 
gocum  Propheta  dicit  hoc  effe  fpecimenverztolerantia:7J,/mffjw/«/)e)-»w,intelligitfinon 
iuccumbimus  rebus  aduerfis,neque  obruimur.nam  patientiafitvtminitne  fit  nobis  graue 
fufcipere  quicquidDeus  impofueritoneris ,  &  ideo  dicimur  nonferre  grauatim  eiusiugum: 
quare?  dulcecnim  eft  nobis. Quoniam  ergo  manfuetudoitaextenuatgrauitatem  oneris,quod 
alioqui  nos  obrueret,ideodicit  Propheta  eosqui  eleuantjuperfi  omnes  moleftiat  federe  feorfum.nc- 
fcio tamen an corruptus  fit  locus:  Iocutio enim  videtur  mini  effe  coa&a  .  fiJegercmus'iVy  iu- 
gum  fuum ,  optime quadraret fenfus , & redderet  rationem ex  fuperiore  verfu , nempe  fidelei 
fjorfum  quiefcere ,  &  filcre coram  Deo , quia fcilicet  portarunt iugum  fuum , vcl ius,um  Dei, 
nam  poffet  Iitera  relatiua  exponi  tarn  de  ipfo  Deo,quam  de  homine :  fed  ilia  eft  conieftura  dun 
taxat.     Sequitur, 

z$     Ponct  in  puluere  os  fuum,  fi  forte  fit  fpes. 

Continuateandemfentetiam.defcribit  enim  hlc  nobis  homines  kafubact.osadDeiob- 
fequium,vt  parati  fintfenequicquidimpofuer'it.  dicit  ergofeffionem&  filentium,dequi- 
busloquutuseft,co  vfqueprogredi  vt  in  rebus  extremis  &defperatis  non  definanttamenhlii 
Deife  continerefub  obfequio . nam  contingetinterdum  eos quialiquatenus  progreffi  funt in 
timoreDei,dareipecimenfua:obedicnti£,&toleranti2inaliquatentatione  mediocri :  fed  v- 
bi  premuntur  vfque  ad  extremum,  tuncerumpit  impetusqucm  ante  continuerant .  Ergo  Pro- 
priety htcdocct, filios  Dei  nonfatis  probarefuamtolerantiam  ,vbi  2quoanimo  feruntme- 
diocrem  caftigationem,  nifi  pergant  ad  vlteriorem  perfeuerantiam ,  nempe  vt  in  rebus  perdi- 
tis.vbi  videntur  defperati,tamen  quieti  adhuc  maneant.Cum  enim  dicit  bdclespmereosfunm  in 
f«/rf.T«?,tanrundem  hoc  valet  acfiiacerentfupplices  coram  Deo,&faterenturfeciTequafimor- 
cuos  S.ii.mahucredit,  In  tempore  extreme  affliciionisponetfapiensosfuuminpuluere,dum 
Videbit  res  ita  confufas ,  vt  euanefcant  omnes  fenfus  pre  atrocitate  malor  urn,  atque  ita  figniri- 
cat  non  habiturosfapientes  quod  dicant.  Tonere  ergo  osfuum  in  puluere  tantundem  valet  atque 
obmutefcere  :quafi  dice  ret  fidelesos  fuum  occludere,vbi  Deo  non  obmurmurant,  neque  fe- 
le  proiiciunt  ad  querimonias,  vbi  non  expoftulant  fibi  fieri  iniuriam,  neque  in  medium  addu- 
cunt  que  foletincredulicum  Deusipfos  duriustractat.In  (umma.,osftutmponere  in  puluere  figni- 
ficatnonadferreqrjicqua,&  feitacompefcere,  vt  nulla  voxobftreperaab  ore  exeat,  itaexpri- 
mitalia  loquendi forma  filentiumillud, cuius paulo ante  meminit .  Prophetam  autem  hk  lo- 
qui  de  extremistentationibus,  facile  colligitur  ex  poftremo  membro,  ft  forte  fit  fpes ,  non  quod 
dubitent  hdeles  an  Deusdaturus  fit  fpei  materiam :  neque  enim  dubitant,  quin  Dens  qui  in  te- 
nebris  ipfis  affulget  per  verbum  fuum,  tandem  effedu  ipfo  probet  fe non  effe  fallacem  .Sed 
particula  jfeffr,  quemadmodum  iatisnotum  eft,  exprimitdifficultatem  .  vbi  ergo  aliquid  vide- 
tur  eiTeincredibile,dicunt  Hebran,  Siforte.Sed  hlc,  quemadmodum  dixi ,  non  fignificat  dubi- 
tationem.  fi  enim  animus  piihominisflucl:uaret,quomodo^»f«rojy«»<w»»^«/«frf?  fed  Pro- 
ta  oftendit,cos  qui  formati  funt  ad  Dei  obfequium ,  perfeuerare  in  extremis  etiam  rentat ioni- 
bus:vtdum  mera  defperatiofe  oftendit ,  t'amen  adhuc  fuppliccs  iaceant  coram  Deo, &pa- 

AA.    iiii. 


CAP.lIL.  lO.    CAL.    PbRAELECTIGNES 

tientti  expc&ent  donee  fpes  aliqua  ipfis  affulgeat .  Hic  autem  fpes  accipitur  pro  materia  fpei. 
Pcftea  loquitur, 

3  o     Dabit  per ciitienti  maxillafn/aturabnur  opprobriis. 

Hicalterum  fructutn  patientix  commemorat ,  nempe  fidelesetiam  fi  »niuri*illisinfcran- 
tin  ab  lmprobis , tamen  fore  quietos  &  tranquillos.  funt  enim  permulti  qui  lubiiciunt  le  Deo, 
vbi  profpiciunt eius  manum ;  quemadmodum,exempli  gratia,li  quis  morbo  affligitiir, icnticc 
hancefiecafti^ationema  Deo  profe&am.  fi  accider;tpeftis,aut  fames  ex  caeli  intern  perie,  ma- 
nus  Dei  Ulk  apparet .  multi  ergo  tune  fe  moderate  gcrunt .  fed  li  occurrat  hoftK,qui  l«fus  eft 
mox  proiiliet  in  has  voces ,  Nihil  nunc  eftmihinegotii  cum  Dto  :fed  ifte  fceleratusmc  indi- 
enepeileqvutur.Hacigiturrationc  Prophetaoftenditpiorumtolerantiamdebere  extendi  vf- 
que  ad  fereias iniurias,&  ideo dicit,Dj&»> marilLmpertuticntibHs->o-faturAbitur  of probrifs . Duo 
cnimiunt  miufiarum  genera,  quia  autviolenternos  impetuntimprobi,  aut  contumelianos 
afficiwit :  &  contumelia  acerbior  eft,  &grauius  vulncrat  ingenuos  animos.Piopheta  igi- 
uirhicpronuntiatnliosDeidebereefiemaniuetos  vbiviolenter  impctuntur  ,neque  id  mo- 
do  ,  fed  vbi  traclantur  contumeliofe  ab  improbis .  hoc  ergo  de  tolerarttia.  lam  fequitur 
aliaconfirmatio, 

31     Quia  non  refpu.et,\elreijciet,  in  perpetuum  Dominus. 

Cer'rum  eft  nullam  fore  paticntiam,nm*  adfit  fpesYquemadmodum  priusvifum  eft.ficuti  cr 
«o  patientia  i  pern  fouet ,  ita  tpes  fundamentum  eft  patientis;  dc  ideo  confolatio  adiungitur  pa- 
R0M.15.4.  tientiaja  Paulo  .  Et  hanedodnnam  nunc  Propheta  tractat, quodlcilicec  ideo  fideles manfue- 
tis  animis  &  tranquillis  iugum  ferant ,  quia  ftatuunt  Deum  tandem  fore  propiiium .  nine  er- 
go nafdturpatieniia.quod  fideles  perfuati  funt  res  omnesaduerfaselTetemporalcs,&falicem 
fore exitum,quia tandem  ipfos Deus fibi reconciliabit>vbifeihcct fignadederit  irse fu«.  Rej; 
liqua  in  diem  craftinum. 

Precat  1  6. 

Da  dmnipotens  Deus ,  quando  nobis  expedit  quotidie  manu  tua  cdftigdri)\t  noshben- 
tertibifubijaamus ,  deinde  ne  dubitemus  tefidelem fore  }ne  probes  nos  mmis  duro  exa- 
mine ,/ed  habeas  rationem  nos~\r<£  infirmitatis,  quo  ita  placideferamus  omnes  tuas  ca- 
fligationes,dohec  tandem  fruamur plena  ilia  beatitudine ,  qua  nobis  nunc  ejlfubfte  ab- 
fcondita ,  0  quafiobfignata ,  donee  earn  pate fdciatdduentufuo  Chrislus  ftlius  tiwy 

31   QuiafidolorearFecenc,eciammiferebuurfecunclum  rrmlticu- 
dinem  clementiarumfuarum. 

PO  s  t  r  e  m  a  lectione  vidimus  hoc  optimum  adeoque  vnicumefferemedium  leniendis 
dolonbus.dum  ftatuunt  fideles  fe  paterna  tantum  manu  caftigari  a  Deo,  &  exitum  omniii 
malorum  fore  iplis  fcelicem.hoc  autem  non  poiiunta  iciphs  fibi  promitterc.fed  occurrit  Deus 
&  pronuntiat  fe  non  irafciinperpctuumfiliisfuis.  HXc  enim  promiltio  generaliter  extendi- 
..,_  -i  . c  _-i„/: \A .~  ..ffl-  :,„  , _„„  ■    j: . : „     r.j -_._... .:,  ^,;r»_ 


attollunt  ad  bonam  fpcm ,  &  ita  concipiunt  inaeftimabile  folatium  in  omnibus  malis .  Pro- 
Itquiturnuncleremiaseandemfentcntiam  ,quod  fcilicet  De/ainifeyebiturfecuneitttn multitude 
nemckmenti.irumfuArttm  ftiampdolore  ajficiat  homines.  Hoc  quidem  non  poteft  promifcu£  ex- 
pom  deroto  genere  humano:fed  diximus  Deum  hoc  fuiife  pollicitum  Ecclelia:  lux.  O- 
mnesmifena;  li  iniercputentur  ligna  funt  ire&rHaledi&ionis  Dei:  fed  quia  Bliis  Dei  omnia 

ccduntin 


IN    LAMENT.  I  E  RE.  %i> 

cedunt  inbomimJc  faiiitem,  dum  amplc&unturdo&rinamilJam.,  nempe  Deum  recor- 
dari  mifericordi* in  medio  irr,ficutidicit  Propheta  Habacuc:  ita  fibitemperantnequedef-  Hd.yt* 
pondent  animos,neque  obruuiuur  defperatione .  Nunc  ergo  tenemus  Prophets  confi-  . 
lium  vbi dicic ,  ToBquam  Deus  ttfflixerit ,  tamen  memwemfore  fux  miferictrdia  .  Sed  tenendum 
fimul  memoria  eft  quod  ante  docui,  nempe  fidelescire  obnoxios  variis  malis,  quia  vti- 
leeft  ipfis  caftigari  Dei  nunu.  Hinc  apparet  necellitas  huius  do&nna:,  quia  fi  effemus 
immunes  ab  omnibus  rebus  aduerfis,  iuperuacua  effethxe  admonitio.  Veriimquia  fieri 
non  poteft,quin  Dcus  fui#ferulis  nos  percutiat,nontantum  quia  digni  fumus,  led  ctiam 
quia  expedit,  ideo  neeefle  eft  confugerc  ad  hanc  confolationem,  q ux  nobis  offertur,  Duim 
fcilicct  vbi  nos  dolore  affeccrir,tuncmifcricordem fort, nempe fecunduntmultitudtnim  cle-' 
mentUrrnnfuttrimi.  Confirmat  fententiamquam  protulit,  abiptaDeinatuia.Ergonelecum 
difputent  fideles  ,  futurusne  fit  Deus  propitius,  vbide  ipfis  ten  iporaicspcenasfuinpferit, 
occurrit  Propheta,  &proponit  milericordiam Dei,  vd  dementias  pluralinumero:  quafi 
diceret  fieri  non  poffe,  vt  Deusfeipfum abneget,ide6quefemper  fore exorabilem  erga fuos; 
.  quiaalioqui  aboleretur  eius  dementia,  qua?  non  potcft  ab  xterna  effentia  &deitatc  fe- 
parari  .Et  ideo  cum  Deus  vult  breuiter  oftendere  qualis  fit,  commendatin  primis  fuam 
mifcricordiam ,  8c  tolerantiam:quia  nifi  occurreret  eius  bonitas,  8c  dementia  vbi  ad  ipfum 
accedimus ,  ftatim  horror  ablbrberet  omnes  fenfus  noftros .  Csreriim ,  vbi  Deus  in  me-  • 

dium  prodit  quafi  veftitus&  ornatus  fua  dementia, hinc  licet  ipem  bonam  falutis  con- 
cipere :  8c  quanquam  fumus  nobis  male  confcii,tamen  vbi  recumbimus  in  Dei  dementiam, 
nunquama  ipe  falutis  excidimus.Teaemus  nunc  Prophets  confilium  .    Sequitur, 


33   Quia  non  affligit  ex  corde  fuo,  &  dolore  afficit  filios  viri. 

Eft  alia  confirmatio  eiufdem  do&rinx ,  qudd  fcilicet  Deus  nort  oble&etur  malis ,  v  et 
miferiis  hominum.  Eft  quidem  afpera  loquutio,qua  vtitur  Propheta:  fed  optimecon- 
uenit .  fcimus  enim  Deum  induere  noftram  formam,  quia  non  poteft  concipi  in  fua  in- 
comprehenfibili  gloria  humano  fenfu .  ergo  impropriein  fetranffertqucd  nonnifi  in  ho- 
mines eompetit.  Deus  certe  nihil  agit  inuitus,  nihil  ctiam  fifte;  quoniodo  ergoconue- 
niet  quod  pronuntiat  leremias,rtw>  nonaffligereexcordefut?  Sed,quemadmodum  iam  di- 
xi,hic  Deus  induit  perfonam  hbminismortalis,quia  etiam  fi  dolore  afficiat  prout  vult: 
tamen  manet  illud  vcrum  ,  non  objectari  hominum  miferiis.  nam  fi  pater  cupit  filiis  fuis 
bene  effe ,  &  eos  fuauiter  tra&at ,  quid  de  Patre  cxlefti  fentire  oportet  ?  Vos,  inquit  Ghri- 
ftus,cummalifitis  noftis  benefacere  filiis  veftris ,  quid  ergo  fperandum  eft  ab  ipfo  boni-  ™rtt&.7.ii 
tatisfonte?Ergociim  patres  nonlibenter  filiis  irafcantur,ncqueafpere  iplostra£tenr,mini- 
me  dubium  eft,quinDeus  nunquam  ad  puniendos  homines  defcendat  nili  coaftus  .Eft,vt  di- 
xi,impropria  loqu Utio:  fed  fatis  eft  tenere,  Deum  non  capere  voluptatcm  ex  hominum  mi- 
feriis, quemadmodum  profanihomineseuomuntillasblafphemias  ,nosefTeinftarpilarum 
qiiibus  Deus  hidit,  &  obnoxios  effe  tot  malis,  quia  Deus  voluithaberequafi  iucundum  • 

&delectabilefpeftaculum  ex  innumeris  affli&ionibus,  &  tandem  ex  morte  omnium  ho- 
minum .  Ergonefolicitet  nos  ilia  eogitatioaddiffidentiam  ,hlc  Propheta  frxnum  nobis 
iniicit,&  pronuntiat  Deum  non  affiigere  ex  cordejuo , hoc  eft, non  libenter  affiigere,  quafi 
deleft etur  hominum  malis ,  quemadmodum  iudex  vbi  confeendit  tribunal ,  8c  fontes  mor- 
tiaddicit ,  non  facit  hoc  ex  corde  fuo ,  quia  vellet  omnes  effe  infontes ,  &  ita  fibi  fuppete- 
tere  abfoluendi  materiam  :  fed  volens  tamen  condemnat  fontes ,  quia  hoc  eft  eius  offi- 
cium.  Sic  etiam  Deus  vbi  feueritate  vtitur  erga  homines,  facit  quidem  hoc  volens,  quia 
eft  iudex  mundi:  fed  non  facit  ex  corde,  quia  aliena  eft  ab  ipfo  omnis  fxuitia&  cmdclitas: 
8c  ficuti  paterno  amore  ample&itur  homines, ita  etiam  vult ipfos effe faluos, nifi  impor- 
tune ipfum cogerent ad rigorem.  Ethune  affe&um  etiam  exprimitapud  Ifaiam  ,  Hci  con- ., 
folationem  accipiam  deinimicismeis.  vocat  inimicos  quitotiesfuaobftinationeeuropro- 
uocaucrant -.tamen  inuitus  trahituradpanasde  eotumfcelcnbusexigendas,&  ideo  vfur 
patparticulamillamdolentis:  exelamat  tanquam  pater , qui  vellet  filiumfuum effe  infon-  • 
tern  ,  &  tamen  cogitur  feuer us  erga  ipfum  effe .  Csterum,  quanuis  in  genere  hxc  do&rina 
fit  vera,  non  dubium  tamen  eft,  quin  Propheta  hlc  fermonem  ad  fideles  folos  dirigat.& 
certe  hie  thefauruspeculiaris  eft  filiis  Dei,  quemadmodum  ante  oftepfum  fuit.    Sequitur, 

34    Ad  conterendum  fub  pedibus  fuis  omnes  vinctos  terne. 


cAp     qt  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

«      Ad  pcnieviend\im,ad  dcdinandum,  iudicium  viri  coram  confpe- 

ctuExcelii. 

36  Adperuertendumhominemin  litefua^Dominus  nonvidct, 

yd  non  vidtt. 

Muki  Interpretesexiftim.ini:  Ifesiftos  veifus  pendereafupcuoredo&rina,&ideofic 
tonneftunt,  Deum  nonvidere,  hoc  eft  ,nefcire  quid  Tic  pcrucrtere  bonamcaufam  homi- 
nis  .opprimeieinnoxios;  cVcctteDeus  diciturnefcire  quid  fit  iniquitas,quoniam  abhor- 
rcc'ab  omni  m'alo  .  quid  cnim  eft  rutura  Dd  nifi  perfeftio  iuftitix  ?  vere  ergo  hoc  dicetur, 
Deum  nelrirequid  tit  peruertcrc  hominem  iniuJicio  .  AliiNon  videre  accipiuntpronon 
probare.  Sieorum  tenfenti*  fubfcribimus  qui  dicunt  alienam  effc  omncm  iniufiitiam  a. 
Deo,eritexhoi't,uioidp.incnuirn :  qunfidiceret  Propheta  fciendaseiTcafili&iones  2quis 
ammis.'qiioniamludxi  it  a  promcri'ti  fmt.  namhincpbftiepcndiliccntia,quoniam  homi- 
nes imaginintur  fctflcc.^r.iculpam'.quivcroconuiftuscft,  non  audet  ita  infurgerc  contra" 
Dcu.namprincipiuin  hum'itiUtiseftcognitiopeccati.il!cigiturtft vnusfcnfus.Qmautcm 
t-xponunt ,  Deum  non  probate  quod  alii  alios  peruertunt  in  iudicio,  putant  indc  iu  mi  con- 
iolationis  m.ireriam,quia  Deustandcmmiferisfijccurret,quiinuifte  premuntur.  Eccer- 
tc  hoc  non  parumadtolcfantiam  valet,  vbiperfuafifumus  Deum  fore  vindicem,  vttan- 
dem  nobisopituletur ,  bbft'quatn  ad  tempus paflus fucrit  nos indigne  tra&ari.  Sed  ilia:  dux 
expolitiones  videntur  mihi  nimium  remote -.rcttius  cxponcreliccrctpcr  modumconcef- 
lionis,quafidiceretPiophcta,  Verumquidcmeic,improbostaritum  hcentiaefumere,quia 
'  hngunt  Deum  cxcutireadomniamalehcia.  Nam  hate  vaefaniaiiepe  afc'ribkuf  impiis,quod 
fcilicet  putentfe  impiinepeccare ,  quia  Deus  rcshumanas  non  curct .  fingunt  igitur  Deum 
•  {o  pi  turn  &quod;i.mmodo  mortuum,  &ideo  perrumpunt  ad  oninefcelerum  .genus.  Ethac 

ratione  tarn  vehementer  eos  obiurgat  Dauid >  Qui  finxit  aurem  non  audiet  ?  qui  creauit  o- 
Pfd.$t.9.  culosnon  videbit?  led  hxc  etiam  expolitiomihi  non  probatur  >  quia  eft  coafta.  Egoita- 
quecxiftimorefcrriimp^aseorum  voces,  qui  Deum  queruntur  non  mouerivllamifericor 
dia-.quemadmodum.fciehxccogitatio nobis obrepit  cum  rebus aduerfis  prcmimur,Deum 
fiilicct  oblitu  ttlenoftri,  veldormire,veliaceie.deniqucnihilcftdifficiliusperfuafu,quara 
il!udprincipium,Gubeinari  nuindum  Dei  conliho,ncc  quicquamtemere  accidcre.  hoc 
quidem  Latent ur  fere  omnes,  fed  vbi  adexperientiam  venitur,  euanefcit  ilia  do&rina,  & 
quifque  abripitur  adperuerios  &erraticos  ienius,fortuito  feiheet  omnia volvi  &  ca^co 
jmpetu :  Deo  non  eflc  cur£  homines. Nee  dubium  eft ,  quin  tempore  Icremifc  volitaue- 
rinteiufmodi  l"ermones,&  ex  contcxtu  fatis  patet,coargucndosfuhTeIuda:os,qui  puta- 
bant  (uasmiierias  negligi  aDeo  ,&  ideotumultuabantur:  quia  fieri  non  poteft  ,  quin  ad 
infaniam  vlque  ferantur  homines, vbi  nonftatuunt  libinegotiumeflecum  Deo.Refert 
ergo  Propheta  iinpios  illos  lermones ,  vel  finon  aufifuerint lingua  exprimerequodcogi- 
tibant,  rcfert  quod  fere  omnibus  erat  tunc  periuafum,  ncmyequed  indicium  wi  permrte- 
rent  improbi ,  quo d  peruerterent  htminem  in  fita  lite ,  quod  canter erent  fubpedibus  fi*is  omnes  vin&os 
term ,  hoc  fieri  Dei  conniuentia .  Simplex  ergo  lenfus  eft  ,  ad  declinandum  iudicium ,  hoc  eft* 
quoi iudicium  peruemtur cor,«»/<<c/e  Mtij/imi ,  quodetiam centemnttntttrvincli terr*,hoc  cft> 
quideftituuntur  omniauxilio  ,quod  conteruntur  pedibusimproborum  ,  quod  homo  in  lite 
jiu  ininHeopprimitur ,  hocfieri ,  quia.  Deus  non  videt .  Nunc  ergo  tenemus  Prophets  confi> 
hum  ..  Vnde  autem tanra  ludsis dementia  ?  nempe  quia  vtdixi ,  non  poterant  humiliari fub 
foi  ti  Dei  manu ,  quia  hypocrifis  ita  eos  exc^cauerat ,  vt  fuperbe  Deo  obftrepcrent,  dum 
purabant  ie  ceq  uo  durius  caftigari .  Quoniam  ergo  ita  fibi  placebant  in  fin's  vitiis ,  hinc  na- 
ta  fuit  expoftulatio  ,quam  Propheta  commmemorat,  Iudicium hominis peruertitur ,bonx  cm 
fa excidunt infontes, mifiricenteruntur pedibuj.vndchortqttiit Deus noniridet >  nonafpicit.  lam 
icquiturreprehcnfiotamimpiidelirii, 

37  (^iis  ill:  e,  dixit,  fuit,  Deus  non  pfarcepit? 

38  Ex  ore  Excelfi  non  egredietur  malum  8ibonum^.velcjuajinone- 
grcdiatur  malum  &  bomtm  ex  ore  Excelfi. 

Poflquamretulit  Propheta bljfphemiam  ,qua?paffimillo tempore  graflata  fuit, inue - 
hitur contra tam craifumituporem:Q«/>»7rf>inquit.Compeit'ittalemamentiam  acriob- 

iurgationc. 


IN  LAMENT.   IERE.  4id 

iurgatione.  nam  interrogatio  admiratione  in  fe  continec:quafi  dicerct  Pi  oph.hoc  effe  inftar 
portenti , dum  rcperiuntur  homines qui  fingunt  Dcu  otio  fuo  contentum  non  agere  mundi 
euram.  nam  hoc  eft  ipfum  exinanire  prorfus.  Deus  non  eft  mortua  quxdam  cffentia,  non 
eft  fpcttrumaliquod .  quid  igitur  >  Dcuseft  iudcx  mundi .  Vidcmusergo  hoc  prodigiofum 
effe, cum  homines  animis  fuis  concipiunt  Dcum  iegnemvel  obliuioiumquifoitunx  to- 
tum  mundum  permittat.  Hxcratioeft  curProphetatanquam  de  re  abfurda,&nimium 
indigna  inrerroget:C&tf  *ffe?inquit'.ner/nepoteft,vtedfuroris  homines  fei'c  proiiciant? 
quia  vbi  dicunt,  Deo  non  prxcipiente  quicquam  fieri  ,pcrindecft  acfi sitinguertrii  o- 
mnemeius  virtutcm  .quid  enimeftDeus  fine  fuo  iudieio?  Alter  verfuspoteft  duplicitcr 
■cxponi-.fed  quantum  ad  remfpeclat,parum  eft  momcnti.poteft  ergo  intcrrog3tiua  legi, 
NwegredientHr  bona  &•  mala  ex.  treexcelji?  vclpoteftitarefolui  oratio,quafi  veronon  ce,rc- 
cuatur  bonum  8c  malum  ex  ore  Dei  iplius.  Quantum  ad  fummam  rci.vidcmus  non  efTc  v  ai- 
de laborandum,  quia  Prophetaconfirmat  fuamfentcntiam  ,nempc  homines  effe  dttefta- 
buesdumimaginanturDeum  quafi  mortuum,vbi  fpolianteum  poteftate&  officio  iudi- 
cis .  8c  ccrte  nifi  teneamus  hoc  principium  ,  nulla  vigebit  apud  nos  religio  :  nifi  cnim  ve- 
mant  in  rationem  coram  Dei  tribunali  omnia  hominumdic~ta&fa<fta,im6eti.im  afudus 
ipu  & cogitationes,  nulla  erit  fides  primum,dcinde  nulla  erit probitas ;extinctaerit  Dei  i- 
phus  inuocatio.  Nam  fi  nobis perfuafum  lit  Dcum  non  refpicere  quidinmundoagatur, 
quis in  eum reeumbet  2  deinde ,  quis petet  ab  eoauxilium  ?  adhxc  q uis dubkabit  icfe  proii- 
cercad  ixuitiam?adfraudes?adrapinas>8Ktinguitergo  omnempietatis  fenfum  hxc  dia- 
bolica  opinio  ,Deum  otium  in  cxlis  colere,nec  attentum  effe  ad  res  humanasairandas. 
hxc  ratio  eftcurtantopereexcandefcatPropheta  aducrfus  eos  qui  dicunt  quicquam  fieri 
non  prxcipiente  Deo.lamvidendumeft  quomodoDeus  prxcipiat  qux  perpcram  fiunt 
ab  hominibus .  certe  non  raahdat  improbis ,  vt  federate  agant :  hoc  enim  modo  redderet 
eosexcufabiles.  nam  vbi  intercedit  Dei  authoritas ,  illic  eft  certa  abfolutio'.  fed  dicitur 
Deus prCcipere  quod decreuit  arcano  fuo confilio .  Duplex  ergo  eft  prascipiendi  genus ,  al- 
terumieferturaddo&rinam  :alterumverd  ad  occulta  Dei  iudiri.i.  Prxccptumdofirinx, 
vtitaloquar,  eft  certa  approbatio,  qui  homines  abfoluit.  nam  fi  quis  DeooUempcrer, 
iam  vtdamnetura  centummundis,  fatis  eft  habere  Dcum  authorcm.  Ergodifcaniusat- 
tentieffeadprxeeptadoftrinx  vbivitaminftituercoportet  .hxc  erJm  eft  vnicanorma,a 
quafasnoneft  deflectere .  Sed  Deus  prxciperediciturarcanisfuisdecretis  quod  non  pro- 
bat  ^quantum  ad  homines  ipfospertinct .  fie  prxceptumhabuit  Semei  maledicendi  :&.  ta-  vS.1m.16. 5 
men  non  ideoeximituranoxa,verumeft:quiac6[iliumeiusnohfuitobtemperareDeo:in-6  s' 
putauitquod  verum  erat,fenon  Deumminus,quam  Dauidcm  effendere .  Ilia  igitur  diftin- 
diotenenda  eft  ,prxcipi  quxdam  a  Deo, non  vt  homines  habeant  agendi  regulam,  fed 
ciim  Deus  exercet  arcana  fua  iudicia  modis  nobis  incognitis .  Sic  ergo  intelligi  debet  hie  lo- 
cus, nihil  geri  fine  Dei  mandato,  hoc  eft,  fineeiusdecreto,&ordination€,vtloquiintur. 
Hinc  apparet  ,qux  videntur  contingere ,  gubernari  tamen  certa  Dei  prouidentia  ,  vt  nihil 
temerc  agatur .  Et  quod  Philofophi  vocant Zt><fiygiw ay  accidehs ,  vel  contin°;ens ,  id  omtiino 
relpe<2uDeieffeneceffarium;quiaDeusantecreatum  mundum  decreuit quicquidfa&u- 
tus  eraf.iam  nihil  agiturin  hocmundo  ,quod  non  eius  confilio regatur.Et  verum  eft  il-  *M"4-J. 
lud  Pfalmi  ,Deum  noftrumin  cxlis  effe,  &  agere  quxeunque  vult .  hoc  auttm  verum  non 
effet,nifipenderent  omniaa  Dei  confilio.  Videmus  ergo  nihil  contingere,  quia  quicquid 
gcritur  manat  ab  atterno  8c  immutabili  confilio  Dei .  Verum  q iiidem  eft ,  qux  poitunt  hoc 
modo velalio habere,proprie  &  naturaliter  vocari  contingentia:fed quod  naturalkcr  cbn- 
tingitiUudeftneceffariumquatenusgubernaturaDco:im6  quod  geriturhominum  con- 
filio &  voluntate,illud  eft  neceffarium  .  Philofophi  putanthxc  omnia  effe  cWV^VW.qifa- 
re?  flexibilis  eft  hominis  voluntas  in  vtramque  partem  .  ergo  quicquid  lufcipient  homines, 
illud  eft  contingens,  quia  qui  vult , poteft  nolle. Hxc  omnia  veie  dicunturfirefpicimus 
voluntatemhominisiri  fua  natura,deinde ipfum  effecr.um.Sed  fiattollimusoculosadarca- 
namDeiprouidentiam,cum  hOminumconfiliahuc  &illucfledat  pro  fuo  arbitrio  ,  cer- 
te vtcunque  homines  varii  fint  in  fuis  deliberationibus :  Deus  tamen  non  variat.  Tene- 
smus ergo  hanc  do£r.rinam,nihil  fieri  nifi  Dei  mandato  &  ordinationc,  &deteftemur  cum 
Spiritu  fancto  profanos  homines ,  qui  fingunt  Dcum  federe  quafi  in  fpecula  oriofum ,  nee 
decernerequid  fieri  velit  in  mundo  ,  &reshumanas  temerehuc&illuc  vcrfaii,  homines 
etiamfeipfos  circumagere  prout  vifumeft:  nihil illo  dclirio  magis  diabolicum  ,  quia,vt 


CAP.   III.  IO.   GAL.  PR  AE  LECTION  ES 

dixi,extinguit  omnia  piecatis  excrcitia  .Nulla enimerit  fides  , nulla  inuocatjo, nulla  pa* 
ticntia:  deniquc  nulla  probitas,  nili  fciamusDeum  gerere  curarn  mundi,cuiuscft crea- 
tor ,  vt  nihil  accidat  nilicius  ccrto  &  hrmo  decrtto  .  Quiautem  obncinnt,  hoc  modo 
hen  Deum  malorum  authorti»  ,  facile  refelluntur  ,  quia  nihil  magis  prxpofterum  eft, 
Vfd.^f-7.    quammctiiiincomprehenlibilc  Deiiudicium  mcdulpicnlusnoftri.  Scriptura  elamatiu- 
dicia  Dui  tile  profundam  abyfium  :  hortatur  nos  ad  reuerentiam  8c.  iobrietattm  ,  &nca 
Rom.i  1.33-  fruftra  Paulus  exclamat  imperucftigabilcscflc  viasDei.  Cum  ergo  Dei  iudicia  longe  fu* 
perent  fua  altitudinc  omnes  ienfusnoftros ,  cauenda  hsec  nobis  eft  audaeia,  &  curioiitas. 
nam  quoaudaciusfefeartollet  homo  ,  eofelongius  Deus  abipfo  fubducet.  Ergo  hoc  eft 
noftrum  fapere ,  tanriim  amplecti  quod  Scriptura  docet ;  iam  ciim  docet  nihil  fieri  nifi  VO- 
kntc  Deo, non  loquitui  conru(e,acfi  Deusprobartt  cjedes,&  fuita ,  &  veneficia,  &  adu- 
teria  .  quidigitur?  nempe  Deum  iufto  &  recto  fuoeonfilio  Omnia  fie  ordinarc  ,  vt  ta- 
men iniquitatemnolit,abhorrc.n  ab omni  iniuftitia .  Cum  ergo  adulteria,  &  cxdes  >  & 
rapinlcommittuntur,  Deus  quidemilhs  omnibus quafi  frXnum  adhibet,  &  improbiffi- 
mos  quantumuis  procerus  lafciuiant  ,  regit  tamen .  hoc,  agnofcunt  ipfi  ,  fed  in  quern  fi- 
Rom.i.iS.  nern  ?  nempe  vt  puniat  peccata  peccatis  ,  quemadmodum  Paulus  docet  ,  Coniicn  Deus 
i.T7*/?i.    in  fenfum  reprobuin  eos ,  quidigni  funt  ,  proftituit  eosad  cupiditates  ignominiofas  ,ex- 
excat  magisac  magis  contemptores  verbifui  :  deindehabet  variasrationes  ,  cafque  in- 
numeras  &  nobis  incognitas  .  Ergo  difcamus  non  fubiicere  Deum  noftro  iudicio,  fed 
adoremus  cms  iudicia ,  dum  nos  fugiunt ,  hoc  cftjdum  eorumcaufa  noslatet  ac  fugit. 
hxc  eft  vera  fapiendi  ratio  ,  nempe  modeftia  f  &  fobrietas  .  Hoc  modo  videmus  Deum 
non  fierj  malorum  authoiem,  quanuis  nihil  accidat  nili  ex  eius  nutu  &  voluntate:  quia 
longe  diuertus  eft  eius  finis  a  fctleribus  hominum.  ergoperperam  implicaretur  quafi  fo- 
cius  eiufdem  noxx,  dum  homicida  vnusdamnatur,aut  fur,aut  adulter  .  quare?  Deu* 
enim nihil  commune  habetcum  funis,  cum  adulteriis ,  fedfcelera  hominum  miro&  ini. 
compreheniibili  modo  funt  eius  iudicia  .  denique  quantum  diftantcxli  a  terra  ,tantunj 
eftdifcrimenopcrum  Deiab  hominum  fa&is,  propter  fines  prorfus  diuerfos,  vt  iamdi- 
si.  Qiiodautcm  dicit  Propheta  ex  *re  Exulftgredt  bomm  or  malum,  per  Osintelligitetiam 
decretum.  Deus  quidem  non  femper  pronuntiatfeefTeiudiccm:fa:peexcrcuitmultapce- 
tiarum  exempla  contra  reprobos  tacendo,  quiaapud  Gentes  nulli  erant  Prophets , qui 
prxconcseflcntiudicii,  quod  Deus  illicexercebat:  fed  quanuis  Deus  non  femper  loqua- 
turvbi  vlciicitur  hominum  fcelera,  dicitur  tamen  tambomm  qnamtntlumtgretlitxweeitit, 
quia  decemit  hominibus  pcenas  prout  vifumeft:  deindc  aliis  parcit  ac  indulget,  vel  eos 
tolefatadtempus.    Sequitur, 

39     Cur  moleilia  fe  afficic  homo  viuens  ?vir  fuper  peccato 
fuo? 

VerbumlJtKrPquidam  exponunt  mentiri, Cur  mentietur  homo?  alii)  Curmurmu* 
rabit  homo?  led  non  video  quis  fenfus  elici  queat  fi  vel  pro  mentiri,  vel  promurmu- 
rarc  accipimushoc  verbum.alii,Quid  fe  obdurat  homo? fed  diuinatio  mera  eft.figni- 
ficat  autem  hoevcrbuminrerdum  txdio  fe  afficere,  in  coniugationeHithpael-  ficNume- 
rorum  vndeeimo  capite  ,  Fuit  populus  murmurantes  ,  vertunt  :  fed  mini  etiarn  dilpli- 
cet  ilia  expolitio  :  nee  dubium  tft  quin  Mofes  lignificet  populum  ita  txdio  fuifle  affe- 
ctum ,  vt  quodammodo  tabefceret:  &  optimc  conucnit  hxc  fignificatio  prxfenti  loco. 
Poftquam  enim  Propheta  inucc~tus  eft  in  eos  ,  qui  Deum  fingebant,  reli&a  mundicu- 
ra,otium  cfc  delitias  incxlo  colere  :iam  vt  mentes  omnium  expergefaciat,  oftenditrc- 
medium  lunandx  lllius  amentix  >  nempe  fi  homines  non  fponte  txdio  feie  conficiantirt 
fuis  peccatis,  fedagnofcantfibi  oftendiculpamfuam,quoties  aliquid  aduerfi  illis  infligi- 
tur.  Et  certe  nunquam  homines  ita  deGperent ,  vt  excluderent  Deum  a  gubernationc 
mundi,  ti  in  feipios  deicendercnt  ,  fi  ferio  examinarent  omnia  fua  dicta  &  facta  .  nam 
ftatim  D.-us  proferret  certas  &  illuftresnotasfuiiudicii.vnde  ergo  fit,vt  tarn  fimushcr-e- 
tes  in  confiderandis  Dei  operibus?imo  vtputemus  Deum  efteinftar  fpectri  vel  idoli?ncmpc 
quiatabefcimus  in  peccatis  noftris,  &conrrahimus  voluntariam  hebetudinem :  qniaar- 
r  odimusfrxnum,vt  dicitur  vcteriprouerbio. Nunc  ergo  tcnemus  cur  Propheta adiun gat 
hanc  fententiam,  Curfc Uttio cenficit homoviuens ,cn>ir in  fecutisfuh^t^sm  quantifperho- 

^  mines 


IN     LAME  NT  A.    IERE.  411 

mines  ita  retidebunt  in  fua  farce,  nunquam  agnofcent  Deum  efle  mundi  iudicctn;&  tea  Temper 
vagi  a unt inluis  peruerfis  imaginationibus  Si  igitur  vol umusexcutereomnes  nebulas,  qua: 
nosimpediunt,  quo  minus  ccrnamus  Deiprouidentiam(cernamus,dico,ocuIisfidei)quifque 
fibi  litteftis,&  iudex  propria?  vitx,&excutiamusdiligcnternofipfos;tuncftatimoccurret,non 
temere  Deum  nobis iraici,tot  rebus aduer(isnosfubindeaffli«Sari:quiafcilicetpeccatanofrra 
prodibunrin  mediu  .Vidimus  crgohlc  oftendi  caufam  amcntix,qu6d  homines exdudat  Dei 
prouidentiaarebushumanis,quian6refpiciuntieipl"os,fedlibuplismoleftjafaceffuntabique 
fruft  u,&  tardium  contrahunt  in  fuis  pcccatis:interea  ver6  nOn  attollunt  oculos  ad  Deu  ipfura . 
Rehqua  differam  in  diem  craftinum ,  quae  coherent. 


RECATIO. 


Da  omnipotens  Deus ,  quando  hodie  circumagimur  in  tantis  turbis ,  &  omnia  funt 
fereinmundoconfufa,quocunque  vertamu*  oculos, nihil  prater  denfa-s  tenebras  occur~ 
rit:vt  difcanms fuperare  omniaobflacula ,  &  fide  fupra  mundum  attollere  oculos,\>t 
itaagnoTcamus  gubernari  admirabihtuo  confilio  quicquid  nobis  yidetur  nuncfortuitb 
contingent ,  quo  adtefujpircmus  >  (J  fciamus  femper  nobis  paratamforeopem  intua 
mijencordia,quotiesfuppliciterpetemus  omnium fcekmm  noslrorum  veniam ,  m  Qhn- 
fiolefu  Domino nojhro,    Amen, 

40  Percontemur,ycr«fcw/«r,viasnoftras,  &  inquiramus,  &  con- 
uertamur  ad  lehouam- 

Nunc  clarius oftendit  Propheta  quid  fibi  voluerit  ilia  obiurgatio*  quam  heri  breuiter  ex- 
pofuimus : dicebat  homines perperam  ageir'edum  txdiofe  conficiunt inluis peccatis.Iamad- 
iungit  tunc  rede  fafturbs,fi  inquirat  in  vitam  fuam, &  fe  probe  examinet.  Hinc  enim  mbleftia 
&ta:dium,vbihominesfentiuntquide  externa  mala,c\:deplorat:ad  caufam  vero  no  attendunr, 
hoc  eft,non  reputant  fe iufte"  eaftigari  Dei  manu.  Opponitur igitur  examc  cuius  nuric  fit  men- 
tio,torpori  Sc  txdio,qUo  fe  fruftra  homines  maccranr,&  in  quo  tabefcunt:  quia  non  reputant 
fua  vitia.  Hinc  fit,vt  nihil  c3cipiarit  prxter  txdium:&  illc  eft  dolor  ad  mortem ,  ficuti  loquitut 
Paulus:dolor  autemad vitam  nafciturexiftadifquil>tione,adquam  Propheta  nos  vocat&  1O.7.10; 
hortatur. Dicit  igitur  hoc  vnicum  efle  remedium in  rebus aduerfis ,  fi  horriiries  fe diligetcr  ex- 
cutiant,  &  contiderent  quid  meriti  lint .  Simul  adiungit  conueriionem,quia  non  fubfiftut  qui 
feri6  afFeclii  lunt  timore  Dei  in  illoexamine,fed  altius  confccndunt.Quia  enim  ipfos  Deus  re- 
uocat  in  viam,vbi  agnolcunt  fe  ab  ipfo  fuiffealienatosjcofugiunc  ad  eius  mifericordiam ,  dif- 
plicent  deinde  fibi  in  fuis  vkiis,&afpirantad  nouitatem  vitx.lta  Propheta  nofter  prxferibit 
nobis  certum  ordinem >vt  fcilicet  examinemus  totam  vitam  noftram ,  deinde  timore  D ei  tacli 
ad  ipfurn  redeamus,quia dum  feuere  nobifcum  agitj fimul  tamen  comiter  inuitat i femper  orTe- 
rendo  veniam  peccatoribus.       Poftea  adiungit^ 

41  Tollamus  corda  noftra  cum  nianibus  ad  Deurri  in  cxlis. 

Conuerfioniadiurigitprecttione.quianonpoiTumusaliterreconciliariDeOjquamfiipfe 
peccata  noftra  fepeliattnec  poiTuntfeparari  pcenitetia  &  fides.  Porro  guftus  mifericordix  Dei 
aperit  nobis  ianua'm  adprecandum  .  Et  hoc  diligenter  notandum  eft ,  quia  increduli  videna'r 
interdum  latagere,  vtcum  Deo  redeant  lngratiarmfedtantum  incumbunt  in  vitxmutatione: 
interea  de  venia  non  funt  foliciti,fed  fecurc  prodeunt  coram  Deo,acli  non  effent  iudicio  eius 
obnoxii.Etvidemnsin  Papatudumlongifermoneshabenturde  pcenitentia,vix  nomenfidei 
vnquam  venirein  rationem,quafi  pcenucntia  fine  fide  eflet  reftitutio  a  morte  in  viu.ldeo  dixi 
notandameffe  docendi  rationemjquam  tenet  Propheta  nofter. Incipit  ab  examine  vit2,requi- 
rit fecundo  conuerfionem,fed  cam  non  feparatafide .  Nam dumadprecandumnoshorratur,, 
perinde  eft  acii  proponeret  nobis  iudieiu  Dei,  &  fifnul  doeeret  non  aliter polTe  nos  morte  effu 
gere,ni(iDeus  nobis  propitius  occUrrar.Qniomodo  aute  obtinendaeft  veniaJnempe  prccibus. 
Preces  mite  temper  in  tide  fundatx  eiTe  debent.queadmodu  latis  notum  eft  .  Qjpd  auteiubet 
cord* adDeumtellere fimul cummMibtif ,  hocmodoiubetfaceffereomnchypocriiimapreeibus. 
na  pronufcue  omnes  manus  ad  Deu  tollent:  8c  natara  ipfa  hoc  di&at,  du  malis  conftringunur, 

BB.L 


CAP.   III.  IO.  CAL   PRAELECTFONES 

Deum  quarrtndum  cfle.Cxrerum,maior  prs  fufFocat ilium  natursfenfum.vbi  vrgetafflidio> 
hoc  ei  it  commune  omnibus,manus  in  caelum  toHere,etiam  fi  nemo  ipics  hortetur :  fcdinterea 
corda  snanent  humi  derixa,ncque  ad  Deum  accedunt.Et  maior  pars  hominum  ccmprehendi- 

I6.ts.13.  tur  innumero  illo  cuius  meminic  lfaias,Populus  hie  lingua  ad  me  accedit,cor  autem  longeab- 
eft.Q^ia  erC°  homines  ita  perfunftorie  agunt  cum  Deo,&  nudam  cxremoniam  obtrudut  acfi 
Deus  abnegaret  leipfum,  &  iineret libi  ociilos oblini ,  Propheta  iubet omnem  fi&ionem  remo- 
uere  a  preabus :  Te//^/»«/,inquit,  mantes  ad  Deum- fed  cord*  Jimul-  Paulo  aliter  loquitur  Ioel  cuni 

W.a.i  5.  dicit,  Scindite  corda  veftra,& ncn  veftimenta  :  videtur  enim  eXcludere  externum  ritiim,quia 
dum  volebant  homines  piotiteri  fe  effe  reos  coram  Deo ,  veftes  fcindebant .  Ioefdicit  illud  effe 
fuperuacuum  8c  inutile. &  certe  ritus  ille  non aded  eft  neceffarius.  Sed  quia  pi  eces  li  prodcant 
ex  ierioaffec"t-U, excitant  manus,ideo  Propheta  nofter  retinetillam  ca:remoniam",qii£  vtiliseft. 
Sed  interea  docct  non  debere  cmittiquod  eftprxcipuum,nempe  >r  corda  ad  Deum  tollantur.loU 
Umus  er^o  vna  cum  manibiu  corda  nojlra  ad  Df  Nm,inquit:&  addit,  ad  Deum  qui  eft  in  of /#,quia  ne- 
ceffe  eft  homines  exurgere  fupra  mlindum,  &  exire  a  feipfis,  vt  ita  loquar,  quo  ad  Deum  acce- 
dant .  Nunc  ergo  tenemus  contilium  Propheta::  cftcndit,eos  qui  ex  animo  refipifcunt  non  de- 
bere prodire  coram  Deo,  aefi  non  eiTent  rei  apud  eius  tribunal,  Ted  potius  debere  anxios  effe  & 
fupplices,ut  vcr.iam  obtincant.  P&ftea  oftendit  veram  rationem  precandi  effe,  vbi  non  defun- 
gimurcxterniscarremoniis  duntaxat, fed aperimus  corda noftra,&attollimus quafi  in  carlurn 
ipfum .  Hxc  igitur  vera  eft  ratio  precandi,  vbi  interior  affectus  coniunctus  eft  cumcxterno  ge- 
ftu.    Sequitur, 

4 l    Nos  peccauimus>&  rebelles  fuitaus:tu  non  pepercifti. 

Hlcnoneypoft.ilantfidelescum  Deo,  fed  potius agnoicunt  iuftam  fuiffe  Dei  feueritatem. 
Quod  ergo  Deus  ipibs  dunus  traftauerit ,  caufam  adferibunt  fuis  fceleribus .  hare  eft  iiimma, 
Viide  co;ligimus,hanc  ingenuam  confeffionem  perpetuam  comitem  effe  pcenitentia;,  iicutie- 
*.0?  7  •  ti-"11  Paulu's  docet.  Vbi  enim  peccator  vellecurus  eft,  vel  conatur  iua  mala  tegere,&  libi  indul- 
ge!, vt  videmus  paucoseffe  qui  fe  libenter  humilient  coram  Deo,  connahitobftinationis  cal- 
lum. Hue  ratione  Propheta  confeffione  exigit:imd  hie fuggerit  verba,quibus  vti conuenitjvbi 
cupimus  veniam  a  Deo  impetrare:  s>ios,inquit,impieegimus,&fuimus  rebelles:  proncme  hoc  loco 
videtur  emphaticum,  acfi  rideles  iufciperent  in  fe  culpam  malorum  omninm,quam  maior  pars 
femper  cupit  longe  a  fe  reiicere .  Hlc  ergo  Propheta  oftendit,non  aliam  elTe  rationem  placandi 
Dei,  quam  vbi  fatemur  nos  effe  malorum  omnium  a uthores :  &  fimul  docet,  hoc  efle  tcftimo- 
nium  vera*  poenitenria:,  vbi  non  obiicimus  vanos  prstcxtus  pro  communi  more,neque  facimus 
nobis  blandirias,fed  fatemur  nos  effe  conui&os .  lam  oftendit  minime  extenuanda  effe  culpam, 
vt  vera  iit  8c  plena  confefiio .  8c  hac  etiam  in  parte  mundus  fere ludit  cum  Deo.  Nam  pudet  e- 
tiam  improbillimosnegare  fe  peccatores:fed  quia  coguntur  aliquid  fateri.hoc  fitleuirer;&  vi- 
deturefle  quafi  extorta  confefiio  j  ideoque  ieiuna  eft  vel  faltem  dimidia  .  Propheta  autem  hie 
oftedit.qr  i  cupiunt  Deo  recociliari,  non  tantum  vno  verbo  debere  agnoicere  8c  fateri  culpa, 
fed  ingenue  ieie  explicare  .  Ideo  adiungit  peccato  contumaciam  :  quail  dicerent,Nos  Bon  iim- 
pliciter  vc!  vno  modo  peccauimus,  fed  exafperauimus  Deum  ipfum,  8c  multismodis  8c  affidue 
peccaxndo  cum  in  nos  prouocauimus.In  lumma,dicit  tunc  patefieri  nobis  aditum  ad  impetran- 
dani  gratiam,  vbi  non  obftrepimus  Deo,  nee  cum  eo  litigamus  quafi  afperius  nobifcum  egerit: 
fed  fatemur  ipfum  fuiile  durura>&rigidueiga  nos,  quia  caufam  reperiebat  in  peccatisneflris 
adeoque  in  fceleribus.    Adiungit, 

43  Obtexifti  in  ira  &  perfecutus  es  nos ,  occidifti  1 &  non  peper- 
cifti. 

Primo  intuitu  vidcri  poffet  querimonia  hare  prodire  ex  amarulento  corde.Nam  hicfide- 
les  qucruntur  lc  fuiffe  occifos ,  deinde ,  Deum  quafi  in  renebris  exercuiffe  fuum  iudicium  ,  nc 
ignefceret .  8c  vcrfusetraproximtiseande  fententia  confirmabir .  Sed  fimplex  eftagnitioiuft* 
Dei  vindicfar.  neque  enim  in  illis  extremis  cladibus  poterat  fidcles  iu&are  DeQ  clemeter  egiffe. 
nam  ventum  erat  vfque  ad  vltimum  rigorem ,  quemadmodum  ante  vidimus  .  Si  dixiffent  fe 
fuiffe  leniter  caftigatosfaifftcridiculum,quia  Templum  combuftumerat,Vrbsexcifa,Regnu 
euerlum,  populus  magna  ex  parte  in  exilium  traiftus ,  reliquiae diffipata ,  fcedus  Dei  erat  quo- 
d.immodo  abolitum .  neque  enim  aliter  exiftimari  potuit  pro  carnisfenfu.  Si  ergo  cxulesin 
Chaldia  dixiffent  fe  Deiferulis  leniter  fuiffe  percuffos,  nonne  extenuatio  ha:c  fuiffet  ab- 
furda  ?  fi  etiam  Propheta  cum  aliis  hoc  modo  locutus  effet?  nam  erant  innumera;  lugendi 
cauueipriua'tim  quiique  fpoliatus  erat  fuis  fortunis;dcindc  mujta: erant  vidus;multi  orbi  -.led 

prxcipua 


IN     LAMENTA.    IERE.  421 

prsecipua  Indus  catifacrat  in  Templicxcidio,  &  Regniintentu.  Non  mirum  igitur  tfl  fi  ri- 
deles aggrauent  liic  fuamala :  led  incerea  oon  alibi  caulam  quaerunt,  quam  in  fuis  peccatis. 
Hac  igitur  ratione  nunc  dicunt,  Dfww  tbtesijje  in  ira  metaphora  hax  uptime  conuenit : 
quali  diccrcnt  ,  Deum  exe'qutttum  efle  luarn  vi.idictam  in  denia  caligjne  *  Nam  fenfus 
oculorum  eft  tenerior ,  8c  facile  ad  mifericordiam  fle&imur  vbiocciunt  nobis  trifle  fpe- 
cticulum. Hinc  fit.vt  etiam  fajuiliimi holies lnterdum  maniueicant.quia  oculis  fuis  feruntur 
ad  humanitatem.Ergo  Propheta  cum  vultexprimcre  horril  llcm  Dei  vindiftam, dicit  fuifle 
quoddam  integumentum  obie&um  ,  ita  vt  Deus  implacabili  mudo  pcenas  dc  impio  populo 
cxiecret.  Scd,quemadmodumdixi,  non  inlimulant  Deum  crudelitaus,  ttiam  ii  dicantfl&ff- 
xij]e in  irA-  pol\ii,perfeqttutta  es  nos ,  er  oaidtHi ,  er  nun  pepercisli  Dcnique  ligniticant  Deum 
{■'mile  feuerum  indicem:  fed  limul  delcendunt  mlciplos,  &  lllic  qua:runt  caulam,  nelcihcct 
fua  duricic  feiplbsexalperent  aduerfus  Deum.quemadmodum  faccrcfolent  hypocrita:.  Et 
fenfus  malorum  etiam  nos  ad  pcenitentiam  folicitat .  vndc  enim  fit ,  vttorpeant  homines  in 
fuis  peccatis, nili quia  libi  indulgent  1  Vbicrgo  Deus  fufpendit  fua  indicia,  vcl  vbi  modera- 
tor iibi,  nee  pro  meritis  homines  purliti  tunc  etiam  h  qua  (it  pcenitentia,  eft  tamen  frigida  8c 
fereeuanelcit.  He;c  igitur  ratio  eft  cur  Deus  infligat  Iethales  plagas,  quia  non  fentimus  ma- 
num  eius,  nili  i&us  lint  quafi  mortiferi .  quia  ergo  iimplex  caftigatio  nOn  fatis  nos  ad  pceni- 
tentiam folicitat ,  idco  Propheta  hie  rideles  inducit  loquentes  hoc  modo,  Eaetu  intra  obte- 
xifli >  vtnosnonrefpiceres  ,vt  nulla  elTet  occafiomifericordia^nempe  vtiplifintfui  judi- 
ces,  &  ex  pcenarum  atrocitace  reptitent  quamgrauiter  iram  Dei  prouocauerint.  Seqiutur 
eodem  fenfu, 

44  Obtexifti  in  nube  tibi ,  ne  tranfiret  precatio. 

Confirmat  Propheta  eandem  fententiam ,  led  verbis  mutatis.  Iterum  repetit  verburo 
obtegendi.iedquoclarior  &  explicatior  lit  metaphora,  dicit  *'»  nube:  figniticat  fimpliciter 
nubem  fuilTe  interpolitam,  vt  D-us  liberius  p.miret  I  adxos,  ticuti  meritierant.Paulo  aliter 
loquitur  Jfaias.fcd  in  eundem  hnem,  Non  eft,  inquit ,  mantis  Dei  abfciiTa ,  neque  aures  citis  \fa,  j^.i^t. 
funt  magis  obtu  failed  peccata  noftra  interpofuerunt  diftantiam  inter  nos  8c  Deum.  No  du- 
bium  eft,  quinlfaias  idem  velit  quod  Propheta nofter,  Deumkilicttnaturam  non  mutare: 
&  ideo  cum  videtur  faruire  in  popalum fuum ,  debere  caulam  adu  1  ibi  peccatis ,  quia  Deus 
ip/e  femper  fui  limilis  manet.Scimus  quid  dicatur  in  Pialmo.Tu  es  Deus  quiexaudis  prcces.  Pfal.  6 5.3. 
Deusergofemperadtuosexaudiendoseftpropenius.-deinde  latis  etiam  valida  potentiain- 
ftru&us  eft  ad  opem  ferendanr.fed  diftantia  eft  a  peccatis  noftris.  Ita  8c  Propheta  nunc  dicit 
nubem fuifse  inter  pofn urn.  Eadem  ferefententia  habetur  capite  quinto,  vt  vidimus,  lllic enim 
Propheta  totius  populi  nomine  dicebatle  clTe  a  Deo  leparatum  :  fed  interftitium  efle ,  non 
quod  Deus  conliluim  muralTet,  fed  quia  populus  qtiodammodo  gratiam  eius  repulerat.  Of- 
pofutjii  eroo rtbim  nube,  hoc  eft,  integumentum  tibi  fecifti,  ne  or atio  tranfiret.  Videtur  quidem 
hoc  eileabiurdum,quia  Deusobuiam  procedit  omnibus  mileris,  8c  promittitlc  pieces  exau 
diturum  .  quid  ergo  hoc  libi  vult ,  nubem  fuifie  interpofiram ,  ne  oratte  ad  ipfum  penetrartt  ? 
nempe  quia  nee  rite  precabantur  Iudaii,  8c  libi  omnes  aditus  praxkilerant,  ne  Deus  ipfo>  ad- 
mitteret.  In  fumma,hi;non  litigant  rideles  cum  Deo,  aclifuiflent  deccpti  eius  promil  hone: 
fedfatentur  fe  fuifle  indignos,  qui  Deum  precarentur  :deinde  etiam  agnofcunt  non  fuifle 
rite  conceptas  pi eces  fuas.  Et  hoc  fenfu  dicunt  fe  fuifle  prohibit os  quafi  nubes  effet  tbietix,  ne  ipfi- 
rmnprecAtw  ddDeumy>fqxeafcenderet.     Sequitur, 

45  Quifquilias ,  &  reiecflionem  pofuifti  nos  in  medio  populo- 
riim.    • 

Hk  dicunt  fe  fuifTc  expolitos  probro,vt  effent  quali  mundi  purgamenta.  Vertunt  voce 
inD  alii  reie&ionem ,ahi  diuerfis  modis:alii  colluuie  Sed  proprie  lignihcat  fcobes,  8c  rameta, 
tfu^MtTTt  qua:  vocant  Gi -a?ci.  Paulus  4-capite  priol  is  ad  Corinthios  dicit  le  &  alios  collegas  -  u 
fuilte quali  mundi Tjfe/d^t Mt-m  Intelligit  fe  fuiffe  contemptum.licuti  purgameta,vel  ramenta. 
nam  deducitur  hoc  nomen  alcopando.  quicquid  ergo  verrendo  abftergitur,  hoc  eft,  lordes 
domus,vel  pauimenti.hoc  totum  vocatur  'nD.Conlilium  Propheta? non obfeurum  eft .  intel- 
ligit enim  ignominiam  populi  non  fuiiTe  occultam,  fed  fuifle  patefa&am  omnibus  populis 
acfl  Deustheatrum  ei  exilletin  ludsa,  8c  illic  edere  voluiffetinligne  aliquod  8c  rarum  lpe- 
cime  bxx  vindida: .     Eodem  fenfu  adiungit, 

£B.   ii. 


CAP.  III.  IO.  C  A  L.  PR  AE  LECT  lONES 

46    Aperuemnt  fuper  nos os  fuum  omnes  inimici  noftri. 

Exprimit  quod  dixerat,nempe  populum  effe  quifquilias  vel  ramenra,vel  fcobes:  deinde 
elTc  reie&ionem.  Eft  quidem  verbum  infinitiui modi, fed  accipitur  loconominis  oxo.  Nem- 
pe  (]HtA  widen*  inimici erantquotvicinargentes  .  Scimus  enimludsos  fuifle  omnibus  aliis 
exofos.  Ergo  inter  populos  fuerant  reie&io  &.  fordes,quia  aperto  ore  omnes  inimici  in  i- 
pfosdebachabantur .  Nam  osdferire  tantundcm  valet  atque  pctulanter  infurgere  ,  &  per- 
mittere  libi  omnera  maledicendiliccntiam  ,quemadmodum  etiam  alibi  dictum  fuit.  Hoc 
autem  fuit  acerbiffimum  miferis,  cum  viderent  ad  totfuas  calamitatesac'cedere  etiam  pro- 
bra  &fubfannationes  hoftium.  Scimus  enim  quam  grauiter  eos  qui  alioqui  affiifti  funt, 
vulneret  contumelia. 

47  Pauor  &  fouca  fuit  nobis,  deftru&io,<*fy'  vertunt,  deceptio, 
&  contritia 

Pluribus  verbis  exaggerat  Propheta  grauitatem  cladis ,  quz  acciderat  .comparat  igi- 
tur  fouetc  8c  ^«o«'illas  anxietates ,  in  quas  conie&us  fuerat  populus .  Eft  concinna  paro- 
nomoiia  in  verbis,  ins  &  nns :  fed  fenfus  eft ,  populum  eo  fuifle  reda&um  ,  vt  nullus  exi- 
tuspateret:quemadmodum  vbi confternamur  pauore , fi refpicimus  hue  &illuc,&  vn- 
diqueoccurrunt  nobis  fouea:,illa eft  materia  vltima:  defperationis .  Talem  ergo  fuifle  fta- 
tumpopuli  docet leremias , quod fcilicet pauore  attoniti,dum  qucrerent  effugium ,  vbi- 
que  alpexerint  foueas.  Poftea  adiungit  faBationem,  vel deftru&ionem ,  &  contritionem .  Pro- 
babile  eft  effc  mendum  in  verfione  Hieronymi.dicit,  vaticinatio.  quidam  exiftimant  i- 
pfum fuifle deceptum in litera  v , quia  videtur  legifle  cum  punfto  finiftro,&ideopro  va- 
ticinio  accepit,  a  kim  .  Sed  altera  conie&ura  videtur  re&ior ,  quodfcilicet  librarii  depraua- 
rint  locum  ilium  :  quia  optime  conuenit  quod  dixi,nempe  populum  fuifle  obrutum  o- 
mnibus  malis.quia  nihil  prxtervaB<ttionemcrcontritionem,\c\  confra&ionem,  (hoceft,i3») 
occurrcret.      lamfequitur, 

48  Riui , hocefl , tancjudm riui ,  aquarum  defcendit  oculus  meus 
fuper  contntione,  yel ,  affliBione ,  eH  idem  nomen  ■»$  ,  fili*e  popu- 
li  mei. 

Varie  exponunt  Interpretes  principium  verfus :  quidam  vertunt,  Oculus  meus  defcen- 
ditinriuos  aquarum:  alii,  Oculus  meus  defluxit  inriuos  aquarum, vel  riui  aquarum  de- 
fluxerunt.Sed  quemadmodum  alibi  expofui ,  potius  Propheta  intelligit  oculum  fuum  def- 
cendiiTe  tanquam  riuos.Defcendere  autem  metaphorice  accipitur  pro  defluere  .  aqua?  enim 
fluendo  femper  defcendunt,  vt  fatis  notumeft.  Eft  autem  mutatio  numeri  cum  dicit,Oculus 
meus  defcendunt :  &  fubaudienda  eft  particula  3  ,nota  fimilitudinis ,  quod  fcilicet  oeuli  e- 
ius  defcenderunt  vel  defluxerunt  tanquam  riui.proprie  fignificat  hoc  nomen  diuifiones: 
fed  intelligit  plures  riuos  defluxiffe  acfi  eflent  plures  fluuii  .  Super  c$ntritione  fopulimei: 
Propheta  hlc  loquitur  in  fua  perfona ,  quanquam  minimc  dubium  eft,quin  alios  etiam  o- 
mnes  hortetur  ad  focietatem  doloris  fui .  Neque  enim  poterant  fatis  ardenter  Deum  preca- 
rifideles,quinhorrore  eflent quafi  fra&i&  confufi:namfipopuli  clades  ipfos  non  afFe- 
ciffet,vt  debebat,non  fuiffet  ferium  precandi  ftudium.Ha:c  igitur  ratio  eft  cur  Prophe- 
ta hlc  commemoret  fletus  fuos,&  gemitus,&  lachrymas .  Nempe  vt  feipfum  magis  exciter  ad 
precandum,&  alios  etiam  fimul  adducat.     Sequitur, 

49  Oculus  meus  defluxit,&  non  quieuit  a  non  intermiffionibus 
hoc  eft,  vt  non  fint  intermiffiones,  vel  vt  nulla  fit  requies. 

Idem  repetit  diuerfis  verbis,  quodfcilicet  oculieius  defluxerint.retinet  adhuc  fingulare 
numerum:  fed  ilia  ratio  fatis  trita  eft  Hebr  seis .  Dicit  ergo  wthmfum  fine  fine  defiHxijfejta  w 

nulla 


IN    LAMENTA.    IER£  ^ 

MiUit  efjet  reqnies.  Sed  puftca  icquitur, 


50      Donee  afpiciat  &  videat  Jchouah  c  cadis 


Hlc  Propheta  lucrum  fuumdifcernitab illo  exco dolore,  quoincreduli  corrcpti fatisquide 
impctuole  fcruntur,fed non refpiciunt ad  Deum  Ergo  Propheta hlcnon  t.iiitum ic  fleuifle di- 
cit  ,lcd  limul  fupplicirer  fuifie  deprecatum ,  &  cxpcctalTe  dum  finem  malis  Deus  imponcret. 
Qucmadmodum  iamdixi,mcreduIiUtisfuperque  doletin  rebus  aduerlis:imo  fcie  proiiciunt 
ad  mcerorem:ied  aucrli  lunt  prorfus  a  Deo,  3c  1  unt  quali  fers  be/liar.  Oftendit  ergo  Propheta 
qua:  vera  fit  ratio  lugendi,  nempe  fi  oculi  noftri  defluant  vlque  ad  faugationem  8c  fine  qiuete: 
interea  verdexpe&emus dum Deus  nobis prcpitiusoccurrat  .Ergo  coherent ufti  duo  verfiis 
inter  ie  cum  dici  t,  Done c  tifykUt  ©•  viJe.it  leboiuh  e  exits :  quia  alioqui  lachryma:  traherent  nos 
ad  defperationenv.&  delperatio  ellet  caula  furons:quemadmodum  videmus  impios  cumultuari 
contra  Deum. Sic  ergo  ftendumeft,vt interea  ftudeamusbonam  fpemfoucre  dum  expe&amus, 
vt  Deus  nos  aipiciat,&  videat  noftras  miferias  e  ca:lis  nee  fuperuacuum  eft  nomen  c<tctorum,quia 
homines  in  (bis  malis ,  vbiDeum  quamint,  occupantur  terrore,  quia  non  exiftimancle  pofle  ad 
eum  confcendere.hinc  fit  ergo.vt  deipondeant  animos,  quia  imaginantur  Deum  nimis  procul 
efle  remotum.  Ergo  Propheta  hie  anteuertit  peruerfiim  illud  rigmentum,  &  dicit  nihdominus 
expe&andum efle,</xw itlpicidt  Deusecalis,  quemadmodu in  Plalmo dicitur, Deum  efle  excel  Vfd.1i1.4l 
fum  &  tamen  relpicerehumilia.M aieftasergo  Deictiam  fi  fuperior  fit  omnibus  cxlis,  nonob-  f. 6. 
ftat  quo  minus  familiariter  relpiciat  qua:  humilia  fiint,  &  contemptibilia  in  mundo.  Tandem 
(equitur, 

51  Oculus  mens  dolore  afficit  animam  meam  propter  omnes  filias 
vrbis  me«e,  \el}prcc  omnibus  filiabus  vrbis  mece, 

Dixerat  oculum  fuum  defluxuTe,deinde,fuiffe  quafi  fontem,  ex  quo  defcenderet  plures  riui 
autrluuii'.iam  ponitahamloquutionem,  quodfcilicet oculimolefli \uennt anima.  eftautemhoc  fi- 
gnum  maximi  doloris,  vbi  cuperet  qui  luge  t  aliquid  leuationis  fibi  dari :  intereaautem  abripi- 
tur  etiam  ipfo  externo  leniu.  Multi  enim  fibi  indulgent  in  dolore,&  feipfos  accedunt:  tunc  ani- 
ma  hominis  eft  quafi  flabellum  ad  excitandum  inccndium.Sed  vbi  flemus,&  oculi  noftri  expri- 
munt  lachrymas ,  &  vbi  animus  ipfi>  quodammodo  fe  exhaurit ,  hoc  eft  lignum  maximi  dolo- 
ris. Ethane  magnitudinem  voluitcxprimereleremias  cum  dixit  outturn  fuuntfuiffemeleflumani- 
rn*.  pofterior  pars  duobus  modis  exponitur :  quidam  vertunt,  Propter  omnes  hlias  vrhis  meat. 
Sed  quanuishic  fenfus  magis  fit  reccptus,tame  potius  fubferibo  eorum  fententia:,  qui  vertunt, 
frx  tMnctisfilubus.Nim  faeftnota comparationis,ficuti  eft  nota  caufalis.  Dicit  autem^jvf owni- 
bMpHeliufefui(femarorideditum\qiuamu\icbTislexustenmoTtA,&mo\liort\t^usnotumt{i. 
Propheta  igitur  amplirlcat  lu&um  fuum  hac  fimilitudine,  quod  luperauerit  omnes  puellas  vr- 
bis lugendo,ita  vt  fere  oblitus  fuerit  omnis  virilitatis.  Si  dixiftet  filias  populi,poterat  hoc  expo- 
ni,quemadmodum  nuper,vel  de  vrbibus, vel  de  toto  populo,hoc  eft,  de  corpOre  ipfo.  Sed  cum 
nominat amnesfilijt vrbis fux, non  poflum aliter accipcre,quam  permodum fimilitudinis,quod 
kilicet  fibi  non  tern perauerk,  fedabreptus  fuerit  dolore,  quemadmodummulieres,  ade6que 
puell$,quibus  tenerior  eft  animus,  vt  iam  di&um  fuit.     Cras  reliqua. 

Precatio. 

Da  otnnipotens  Deus,  quando  haSienus  nobis  peperctflu  ne  tamen  torpeamus  in  nch 
jbris  \>itijs :  deinde  cum  iam  dimus  Ecclefiam  tuam  traciare  inapia-s,  vf  expergefiamus 
ad  tuas  caftigationes ,  &  ita  humilienmr  fub  forti  tuct  manu,  vf  tamen  non  dubttemus  tc 
fore  nobis  propitiwn :  &  fie  nobis  diMccamus  inpeccatis  nojlns ,  wcertbjimusper- 
fuafi,  modo  tc  expeSlemus,  tandem  fore  nobis  mifericordm ,  vt  prabeas  nobis  nouam 
Utiti<£  materiam  o'gratiarum  uclioms  in  Chrifto  lefu  Domino  noflroj     Amen. 

52.  Venando venati funt me tanquampailaem,vr/rf«ew,inimicimei 
fine  caufa.    - 

BB.iii. 


CAP.IU.  IO.  C  AL.  PRAELE  C.T  IONES 

Videbimus  vfque  wdHnem  capitis  varias  quenmonias,quibus  Propheta  miferiaspopulifui 
depIorac,vt  tadem  obtincatmifericordiam  a  Deo.  hie  fimilitudincm  vfurpat  auis  aut  paffcris 
Dicit  ergo  Chaldaros  fuifle  fimilesaucupibusjudsosautcm  fuifl'e quafipafleres .  lcimuscnim 
nihil  die  vel  confilii  vel  foi  titudinis  in  auibus.Intelligit  ergo ludzos  fuifle  deftitutos  cmni  au- 
xilio:ita  expoiitps  in  prxdam  fuis  hoftibus,  qui  fuerunt  tanquam  aucupes.  Et  videtnr  alluderc 
prowr.1.17.  ad  fentcntiam  Solomonis  dicit  enim  capite  primo  proucrbiorum ,  Sine  caufa  extendi  rete  aui- 
bus:&  intelligit  homines  innoxiosabimprob  is  circumueniri,quafi  vndique  tenderentillis  irrilt- 
dia's.Sunt  autcm  fimiles  auibus,qua:  nulla  aftutiapollent  ad  cauedum.Nunc  ergotencmuscon- 
filium  Prophet£:indignitatem  cladis  ampliricat  comparatione,  quod  fcilicet  Chaldan  pro  fiu 
libidine  depredati  tint  miferum  populurn,  quiad  refiftedum  minime  par  erat,  im6  deftitueba- 
turomnidefenfione.     Sequitur, 

53    Succidemnt^dpotiussonftrinxeruntjn. puteo vitam meam,&  pro 
iecerunt  lapidem  fuperme. 

Nunc  alia  fimilitudine  vtitur  .quidammale  reftringunt  hoc  ad  perfonam  Ieremije ,  quafi 
hie  cxponeret  coram  Deoiniurias  fibipriuatim  illatas .  neque enim  dubiu  cft,quincaufam  to- 
nus populi l'uicipiaf.quadoquidcm  vult  iuoexemplo  fideles hortari ad Iudum,vt ita obtineant 
veniam  a  Deo.Comparat  igitur  fe  homini  quafi  iemimortuo,  qui  proicdus  in  puteum,  illic  re- 
linquitur  pro  defperato.Male  igitur  quidam  vertunt,Proiecerunt  lapides.lapidatio cnim  nihil 
ad  Propheta:  mentem:fed  poftquam  dixit  fe  fuifle  conftridtim  in  ^uico>^ddit,ldpidernfitiffem- 
Da».6.i6.  poptrnn,  ne  pofletemergere,quemadmodumlcimus  fuifle  fadu  Danieli :  Daniel  proiedus  fuit 
*P-  in  foueam  leonum,deinde  lapis  iniedus  ad  «s  fouea:. Sic etiam  Propheta dicit  warn  fuamfuiffc 

cof/ftrtci.mitfi  puree,  neque  id  lolum.fed  lapidem  impofitu  fuifle,vt  nulla  fpes  eflet  exitus  •.  atque 
ita  piiteus  ellct  inftar  lepukhri.Hic  igitur  intelligit  fe  fuifl'e  redadum  vique  ad  vltima,  quonia 
non  modo  captus  erat  ab  hoftibus ,  fed  etiam  proiedus  in  puteum .  Eft  autcm  metaphorica  lo- 
quutio,  vt  fatis  notum  eft, vel  firnilitudo.     Addit, 

• 

54     Inun6a.ueru.nt)adverbm,cdij}afcenderwti  aqua:  Hiper  caput  meu: 

dixi,fuccifusium. 

Tenia  nunc  fimilitudo  additur,quod  fcilicet  obrutus  fuerit  taquam  diluuiomalorum.Hec 
PA/.tfg.it  fimilitudo lubinde  occurrit in  Scripturisjprxfertim  in  Pfalmis . na  vbi  Dauid  exprimcre  vult 
is.  delperationem  dicit  ie  fuifle  demerlum  in  aquis  profundis.  Ita  &  hoc  loco  Propheta  conque- 

ritur  aqua*  exmddftefitper  (dputjttum,  vt  putauerit  fe  hominem  efle  perditum.  Quanquam  au- 
tcm hec  vox  fuit  hominis  defperati,ex  contextu  tamen  fatis  patet,  Prophetam  fuifle  fundatum 
in  ipc  mifericordix  Dei.  fed  loquitur  pro  carnis  fenfu.  Scimus  autem  hdeles  efle  quafi  diuifos. 
nam  quia  non  iunrexuti  carne  ,  ideo  neceffe  eft  apprehendere  res  aduerfas,  percelli  metu,  efle 
anxios:denique  vbi  mors  impendet,quodammodoexanimari.  Interea  fides  in  ipforu  cordibus 
palmam  obtinet;ideo  neque  terroribus,neque  curis,neque  anxietatibusfuccumbunt.Ergo  cum 
dick  .Propheta  fe  opinione  fua  fuifle  perditum,npn  fignificat  ficextindam  fuifle  fidem,vtab- 
iecetic  qmne  ftudium  inuocandi  Dei.Proximo  enim  verfu  oftendet  fe  perfeuerafle  in  precibus. 
quomodo  ergo  dixit  vel  ftatuit  fe  efle  perditum  ?nempe,  quemadmodu  iam  dixi,pro  humano 
fenfu. Et  videmus  f$pe  fideles  conqueri  fe  efle  derelidos,Deum  in  carlo dormire,vel  iacere,vel 
efle  auerfum;haec  omnia  referri  debent  ad  fenfum  carnis.  Dum  ergo  fideles  oculos  fuos  conii- 
ciunt  in  pericula,fi  mors  occurrat,non  modo  trepidat,fed  expauefcunt  &  concidunt  etiam.  In- 
terea .quemadmodum  dixi,fide  ludantur  contra  omnes  tentationes.Sic  ergo  intelligi  debet  hie 
locus,qn6d  Propheta  ttatttetti  feeffe  perditum ,  nepequatenus  poteratiudicareexprxfetiafpe- 
du  nulla  enim  ipes  apparuit  tunc  Ecclella' .  Scd  videmus  tamen  Propheta  non  iibiindulhfls 
in  ilja  defperatione.      Subiicit  enim  continuo  poll, 

] 

5  5     Inuocaui  nomen  tuum  Ichouah  e  puteo  profunditatum. 

Videmus  certe  Prophetam  habuiiTe  inteftinumcettamen,quod  etiam fidelesomnesexpe* 
<4<rf.j.J7.  riuntii'r,  quia  l'piritus  pugnat  aduerfus  carnem,vt  docet  Paulus.  Cum  ergo  cociperet  mortem 
ab  vna  parte,non  tamen  deftitit  confugere  adDeum .  nam  fides  erexiteiusanimum,  vtnofac- 
cumberet,fed  potiusvjtfortiterrdicerettentationemfibi  obicdam  .  Quanuisergo  periuafus 
ciTet  de  fuo  intentu  fecundum  camera  ,ex  oppofitO  inuocauit  nomen  Dei ,  ncrrpe  quia  fideles 
non metiuntur  Dei  potemiam &  gratiarn  fenfu  fuo,  fed  dant  Deo  ipfi  gloriam  ne,vel in  rebus 

prorfu* 


IN     LAMENTA.   IERE.  424 

prorfus  defpcratis  deffiiantihipfilrn  recumbere  .  Ethic  locus  diligenter  notandus  eft:  quia 
Vbj  Satan  njnpoteft  alio  modo  nos  auerterc  a  ftudio  precandi,obiicit  infirmitatcm,Quid  tibi 
vis  mifer?an  Deusteexaudict?quidenim  aftersf'tu  trcpidas,tues  anxius  :imdrudefperas:&in- 
tcrea pittas  Deuni  tibi  fore  propitium.  Qupniam  ergo  talibusinfidiis  Satan  conatur  lanuamno 
bis  claudere,nc  audcamus precari ,  occurrat  nobis  Pi ophe  tx  exemplum,qui  tametii  le  perditu 
putauk,nonramenicleoabiecitfiduciam,quam  conctperatdeauxilioDii.  Vndcenimhxcper 
leuerantia ,  niii  quia  ieipfum  quodammodo obiurgauit  cum  vidcret  ita  fe  opprcffum ,  &  quali 
exanimatum.  Vtrunque  cernitur  in  breui  ilia  precatione,vbi  dicit  Dauid  Plalmo  i2.Deus  mi,  p/"',"'i' 
Deus  mi,  vt  quid  me  dereliquifti^  nam  vbi  verba  dirigit  ad  Deum,&  fuum  nominacillic  cerni- 
nuisraram  &cximiam  fidem:vbi  autena  qucritur  fe  dcrcbftum.illic  videmus  quomodeproin- 
hrmitate  carnis  putauerit  actum  effe  de  ialutc  fua  .  Tale  ergo  certamen  nobis  hk  defcribitur, 
)cdinqiiofuperioifiiitfides,&  palmam  obtinuit:  quia  Piophetanondefiitad  Deum  clamare, 
idque  e pttteo profu  idjt4tHm,e  fouea,hoc  eft  ex  ipia  n.orre .  Et  hoc  etjam  diligenter  notandum  eft, 
quia  vbiDcusfuftinctnosfuisalis,velingreniiofuogeftat,faci!e  eft  precari:  fed  vbi  videmur 
ab  ipfo  proie&i  vlquc  ad  profundiflimos  gurgitcs,fi  illinc  etiam  ad  iplum  clamamus,hxc  eft  fe- 
na  &  certa  fidei  &  ipei  probatio.  Qupniam  tale's  loci  fxpius  occurrunt  in  Pfalmis,conferri  pof 
lunt  limul .  Sod  ego  leuiter  percurro,  quia  mihinon  eft  propofitum  congerere omnia  teftimo- 
nu,qux  conuemunt:  fatis  eft  habere  genuinuin  Prophetx  fenfum.    Sequitur, 

56  Vocem  me  am  audifti:ne  occuhes^eloccludas,  aurem  tuam  ad  re- 
fpirationem  meam,  vertunt,  ad  clamorcm  maim,  &  ad  prccationem  meam: 
fedprius  nomen  dcapiopotiusprogcmitu}\cl  clamare. 

Cum  dicit  Propheta  Deum  tatdiijfe ,  perinde  eft  acfi  diccrct  fe  ita  fuiffe  precatum ,  vt  Deus 
teftis  fuerit  &  zeli,  &  folicitudinis .  nam  multi  gloriantur  magnifice  de  zclo  iuo,&  feruore,  & 
affiduitate etiam precandi  :  fed  funtmerxnugx.  Propheta  au tern  Deum  teftem  citat  fuorum 
clamorum:quafi  diceret  fe  non  ita  fuiffe  attonku  in  rebus  aduerfis,quin  femper  ad  Deum  con- 
fugeret.  la  addit,«?  ofcW<#:propne  eft  occultare  ,led  quia  hoc  no  fatis  quadraret  auribus,ideo 
vertere  p\sic[.m,neoccludasauremtu4madcl*morent  meHm.n'n  fignificat  dilatare,&  refpirare.Ideo 
fere  omnes  exponunt,  ad  reipirationem  meam .  Sed  quod  iequitur  non  poreft  admittere  talem 
icr^um,ad  precatiBnem  meam,ve\  nd  dumore  .  Ego  itaque  non  dubito  iftas  duas  voces  accipi pro 
clamore.nam  in  gemitu  fpiritushominis  le  dilatat,&  animus  ipfe  dolore  c5pre(Tus  turget.Cum 
autem  curas noftras  &  moleftias  coniicimus  in  finum  Dei ,  tunefpiritus  quodammodo emergit 
violenter.  Hoc  ergo  intelligit  Propheta,  dum  poftulatne  Deus  claudat  autem  ad  diLt at io»e?n,vc\ 
gemitum,©"  addamorem.    Sequitur, 

57  Appropinquafti  indiequoclamauiadte,\f/i««ocdw^_,dixifti, 
Netimeas. 

Hlc  Propheta  commemorat  fe  expertum  fuiffe  Dei  bonitatem,quia  non  fuerit  paffus  repulfara 
vbi  precatus  eft.  Et  hxc  do&rina  apprime  nobis  eft  vtilis ,  dum  fcilicet  repetimus  memoria  non 
fruftranos  fuiffe  precatos.  Inde  enimftatuere  licet,  quia  Deus  perpetud  manet  fui  fimilis,ideo 
fempenfore  propenfum  ad  nosiuuandosquoties  fidem  eius  implorabimus.  Hxc  igitur  ratio  eft 
cur  Propheta  recitet  fe  expertum  fuiffe  Dei  facilitate  in  exaudiedis  precibus'.^ccc/^ffiinquit, 
die  quo  imocaui  te .  hie  autem  acceffuf  refertur  ad  rem,vel  ad  effe&um,nempe  quod  Deus  manu 
porrexent,&  auxiliatus  fuerit  feruis  fuis .  Cum  ergo  talibus  documentis  confirmati  effent,fuit 
illis  liberum  femper  ad  Deum  confugere.Deuscnim  fuppeditat  nobis  materiam  bene  fperandi, 
vbi  fcfnel  atque  iterum  nobis  opitulatus  eft:  &  perinde  eft  acfi  teftaretur  fe  femper  eundem  fo- 
re, qualem  femel  atque  iterum  iumus  experti.Iamadiungit  explicationem,Dj'xifik',»f  timeas.non 
intelligit  Deum  locutum  effe,fed,quemadmodum  dixi,hoc  modo  cxprimitfenon  fruftra  quc/> 
fiiffe  Deum,quia  fubleuatus  fuerit.  Quamuis  autem  Deus  verbum  non  faciat,vbi  tamenfenti- 
mus  preces  noftras  ab  eo  fuiffe  exauditas, perinde  eft  acli  nos  erigeret,  acfi  eximeret  nobis  omne 
taeru.Summa  eft,Deum  fuiffe  propitiu  feruis  fuis'quoties  ad  ipfum  clamarunt.    lam fequitur, 

58  Difceptafti  Dominedifceptationesaniimemea:,  redemifti  vi- 
lam  meam. 

Eodem  fenfu  nunc  dicit  Deum  fuiffe  fuum  iudicem,qui  caufam  eiu*  fufceperit,nec  caufam 
vnam  duntaxat,fed  pro  ipfo  litigauerit,acfi  effet  perpetuus  cognitor.  Summa  eft,Propheta(qui 
loquitur  tamen  in  omnium  fidelium  perfona)fenfiflc  Deum  vindicem,  &  auxiliatorem,nequc 


CAP.  III.  IO.  CAL.   PRAELECTIONES 

tantum  in  vna  caufa>fed  quoties laborauit.ideo enim  plurali  numerovtituj  cum  dick  ,HCBJ  131V. 
liifceptttsti  ergo  difceputiones ,Liqnit ,<«>»*  dim .  adiungit ,  redemifii titam weam.  Hie  cfl  modus 
difL-ptandi,vbi  fcilicet  Dais nos  Iiberat  quati  a  morte .  nam  feduld  intcrdum  laboran  amici, 
dum  leic  interppnunt  pro  dcfcnlione ,  led  non  iemper  proficiunt .  Deus  autcm  ita  eft  cognitor 
noftrarum  cauiarum,vt  lit  etiam  hberator,qui3  in  manu  eius  eft  ialus  noftra.    Scquitur, 

5  9  Vidifti  Iehouah  oppreffionem, fubuerfionem,  alij  ycrtunt  imcjmtatem, 
meam;iudica  indicium  meum. 

Namcn'tnmyfubuerfiinemmeamqui&am  accipiuntproiniquitate,fcd  ironice,  quafi dice- 
ret  Propheta,Dcus  tu  nofti an  deliquerim.Sed  potius  capitur  pafliue.nty  fignificat  fubuerttrc 
vt  alibi  vidimus  etiam  hoc  capitc.  Er°ofi(biterfionemfn<tmmtd\igit  oppreffionem  >  cum  fcilicet 
indi j  ne  eum  aduerlani pedibus  calcarent.  Ac  proinde  fimul  nunc  poftulat  a Dco,\tindicetittdi- 
cittm  fuum,  hoc  eft,  vt  iuicipiat  caufam,  &  vindex  appareat,  qucmadmodum  fecerat  olim,  quia 
vidit  jubnerJionem  eius,ho£  eft  vidit  ipfum  inicjue  fuiffe  deic&um,&  proftratum  ab  improbis. 
Scquitur, 

60    Vidifti  omnes  vltiones  ipforum,  omnes  cogitationes  eorum  con 
tra  me. 

Hac  forma  farpe  vtuntur  fanc*ti,quia  Deus  vbidignatur  refpicere  ad  eorum  miferias,(imul 
etiam  propenfus  eft  ad  ftrendum  auxilium .  Neque  eft  I uperuacuus  fermo  cum  dicunt  fideles, 
D amine  tu  viditti.  nam  fua  caufa  fie  loquuntur,  vt  excutiant  omnem  difhdentiam  .  Simul  enim 
atque  tentatio  aliqua  nobi>  molcfta  eft,  iingimus  Dcum  a  nobis  auerfum,&  ita  folicitat  ncs  ca- 
ro  ad  defperationem.Ergo  necefle  eft,vt  fideles fecum  hie  luctjentur,  &  ftatnant  Deum  vidifle. 
Quainlis  ergo  di&ct  humana  ratio, Dei  non  afpicere,negligere  iuos,  &  afpernari  debet  ex  cp- 
polito  fuccurrere  ha:c  AoGtvinayDenm  fcilicet  vidifle .  Hie  ratio  eft  cur  tarn  lajpe  Dauid  ea  forma 
vtatur.f  M/ji?*'ergo  Iehouah  omnes  vltiones  ipfirtim.  fltioneshlc  aceipitpro  violentiis,quemadmo 
Vfil.  S.  3 .  dum  Pfalmo  8 .  Ad  profligandum  inimicum,  &  vltorcmmon intefligit illic  fimpliciter  eos, qui 
reraliant  iniurias,  led  intelligit  homines  truculentos.  Sic  etiam  hoc  loco  per  vindi&as  intelligit 
omne  genus  Ceuitia* ,  ficuti  etiam  per  cogitationes  confilia  peruerfa ,  quibus  conantur  irrprobi 
miferos,&  innoxios  obruere.     Iterum  idem  repetit: 

61     Audiuifti  probra  ipforu  Iehouah ,  omnes  cogitationes  eorum 

contra  me. 

Videmus  efle  repetitione:fed  pro  vltionibus  nunc  ponit  probra.  Hac  etiam  rationc  Deum 
rurfusad  mifericordia  fledterevoluir.quiavbinon  fuccurrit,videtur  oculos  claudere  &  habere 
aures  obturatas.Si  autead  mala  noftra  attendit,tunc  paratus  eft  ad  opem  ferendam.Poftquam 
ergo  Propheta dixit  Deumvidifje, nunc  ad  auditum  tr  aniii,qtiid  audierit  probra .  Improprie ad- 
i  mgit  /*;(^'i^c.co»fr^//i?»w,quanquam  non  loquitur  tantum  de  arcanis  confiliis,fed  comprehen. 
dit  omnes  impias  conlpirationes,quibus  machinati  fuerant  hoftes  eum  perdere.     Adiungit, 

6h  Libh^dfermoncsjdutlir^utts^nfur^cniium  contra  me,&  fermo-? 
nes  eorum  contra  me  tota  die,Vc7  quotidic, 

Pro  cogitationibus  nunc  ponit  labia  erj£>"w»»«nonfignificatrneditari,  etiam  fi  nulla  vox 
exeat.  Sed  hoc  loco  quoniam  coniungitur  labiis ,  non  dubium  eft  quin  Propheta  potius  fermo 
nesde(ignet,quam  occultas  meditationes.Dicit  ergo  tales  fuifle  confpirationes  hoftiiim^vt  non 
diffimulauerint  quid  haberent  in  corde,fed  prorulerint  peruerfosfuos  affe&us.  Hzcautem  info 
lentiadebuit  Deum  mouere.vtpopuloiuo  tarn  iniufteoppreflbfuccurreret.  Adiungit  quotidir, 
vel  toro  die.  Hxc  enim  particula etiam  valere  debuit ad  obt'inendum  gratiam,quo  fcilicet  cele- 
1  ius  populo  fuo  Deus  fuccurreret .  nam  fi  impetus  luos  proiiciant  impii ,  &  paulo  pdftceflenr^ 
facile  eft  perftare  in  ilia  breui  tentatione,quemadmodum  li  procclla  aliqua  repente  tranflret.lcd 
vbi  ita  contumaciter  perguntinfuismachinationibus  :hocdurius  eft  ad  ferenduro:  &  ideohax 
eft  materia  bene  fperadi,ciim  fcilicet  djftat  nobis  hanc  precandi  forma  Spiritus  fanftus,Deum 
fore  nobis  mifericordcm,vbi  afpexcrit  hoftium  noftrorum  per tinaciam.    lam  addit,         I   J 

63    Seffionem eorum,  & furrectionem eorum afpice:ego canticum 

eorum 


IN    LAMENT  A.    IERE  425 

cor 'iim,ve7 ' pulfxtio^taltj xcrtunt. 

Idem  nunc  repetit  Prophcta,fcd  aliis  verbis .  Locutuseftdcinfidiis,&confpirationibus,& 
fermonibus  hoftium:  iam  adiungit  Deo  nihil  eiTe  occulcum .  Vexfeffionem  z?  firrefilienem  intelli-  ^* '  J*,a 
gic  omnes  adiones  vit2,quemadmodum  vbi  Dauid  die  it,  Domine  tu  nofti  lcli-oncm  meam>& 
lurredionem  meam,vel  ledere  meum,&  furgere:fiue  q  uiefcam,fiue  ambule.  adiones  me«  tibi 
funt  comperta: .  per furreflioitem  igitur  deiignat  hie  Propheta,  iicuti  Dauid ,omnes  motus  :  per 
Jeflnnemvctb  lntelligitquietaconlilia  .  Homines  enim  vel  ledendo  dcliberant>&  comparantfe 
adopus:vcl  lurgunt,&  ita  mouentur.  Intelligit  in  iumma,fiue  hoftes  confultent  taciti  &.  quieti, 
fine  hoc  &  illud  moliantur  &  fatagant,nihil  Deo  eiTe  incognitum.  Vbi  autem  Deus  ita  attentus 
eft  ad  omnia  colilia  &  ad  omnes  adiones  hominum, fieri  non  poteft,quin  compefcat  improbos: 
quia  cognitio  Dei  femperconiunda  eft  cum  officio  iudicis.Videmus  crgovt  Propheta  fe  con- 
firmet>quemadmodum  nuper  attigi ,  atque  ita  colligat  materiam  fiducia? ,  quoniam  Deum  non 
latcant peruerfa  hoftium  confilia,deindeopcra.Adiugit,egoyiw»c<<w/c'«»i .  rurlusproponitDeo 
contumeliam,qu£E  inferebatur  ab  improbis .  nam  ilia  etiam  indignkas  plurimum  valet  ad  Deu 
mouendum,ne  fcilicet  finat  indigne  leruos  fuos  vexai  i.    lam  fequitur, 

64  Repede illis mercedeu,i,Iehouah,fecundu opus manuu  fuarum. 

Hie  claufulam  adiungit,  quia  hadenus  recenfuit,  vt  dixi,  &  mala  qux  patiebatur,&  contume- 
]ias,&  iniuftas  oppreffiones.vt  Deum  haberet  fibi  propitium.  H#c  enim  ratio  eft  conciliadi  fa- 
uoris,vbi  inique  njbifcfi  agitunquia  fieri  non  poteft  quin  Deus  caulam  noftram  fufcipiat.  Te- 
ftatur  enim  fe  prsfto  fore  ad  miieros  iuuandos:  proprium  eius  eft  eripere  vindose  carcere,illu- 
minare  ca?cos,luccurrere  miferis,&  indigne  oppreilis.Hac  igitur  ratione  nunc  conrideter  Pro- 
pheta poftulatj Tpt  icpend.1t hojiibus mercedemfecundum opus manmimjuurunt.  Si quis obiiciat,aliam 
regulam  nobis  prsfcribi,  nempe  vt  beneprccemur  pro  hoftibus  noftris  etiam  dum  nos  afflieut: 
fokitio  in  promptu  eft,fiieles  dum  ita  precantur,ad ferre  non  afFedus  fuos  turbulentos.fed  pu- 
rum  zelur»,&  rite  compjfitum.nam  Propheta  hie  non  imprecatur  exitium  quibi.flibet,fed  re- 
probis,  &  qui  erant  perpetuihoftes  D. 1,8c  Ecclefia: .  Potuit  igitur  ilncero  zelo  a  Deo  petere,  »J 
illis  rependeret  iufiam  menedem.Et  q.otics  fandi  ita  ebulliunt  contra  hoftesfuos,  &  cupiunt  Dcu 
eife  vltorem.fempertenedum  eftillud  principium,nempeeosnon  indulgere  fuis  cupiditatibus, 
fed  ita  regi  a  Spintu  fando,vt  vni  cum  feruore  zeli  lit  ilia  quam  dixi  moderatio .  Propheta  igi- 
tur quonnm  hie  contra  Chaldsos  agit.Iibere  poftulat,vt  Deus  ipfos  perdat,quemadmodu  mox 
iterum  videbimus:licuti  etiam  tales  formula?  lubinde  in  Pfalmis  occurrunr,pra:fcrtim  aduerfus  PfaLitf] 
Babylonem,Beatus  qui  rependet  tibi  qus  intulifti  nobis, qui  allidet paruulos  tuos  ad  lapidem.  *•»• 
lam  fequitur, 

65  Des illis impedimentum cordis ,<*//'/ obftinationem ,maIedi<5tionem 
tuam  illis,  ve/  malediSlio  tua  illis.  / 

Exprimit  modum  vindida?,  nempe  vt  Deus  coniiciat  illos  in  reprobum  fenfum  .  nam  per 
aVnaja  ha.id  dubieintelligit  excajeatiene  cordis:quaquam  comprehendit  limul  focordia,qua 
li  diceret,  Domine  ita  malii  omnibus  eos  opprimas ,  vt  obftupefcantnam  hoc  eft  extremum  ma 
lorum.vbi  ita  fumus  attoniri ,  vt  iam  neque  llmus  apud  nos ,  neque  fenfus  ipfe  malorum  excitec 
nos  ad  precandum .  Nunc  ergo  tenemus  quid  velit  Propheta  cum  poftulat ,  w  hoslibus  det  impt* 
Omentum  cen//>,nempe  vt  fanam  mentem  eripiat,&  percutiat  eosexc«cationc,&  amcntia,que- 
admodum  alibi  dicit'ur  .  Egocitiuspercurro,vtfiniam,ne  hora  nosopprimat.  Sequitur  vlti- 
mus  verfus  huius  triplicati  Alphabeti: 

66  Pc  r fequere  in  ira,&  perde  eos  e  fub  cash's  Iehoux:quidam  in  yoatfi- 

uo  cafu  kgunt,khouah:  fed  quia  nonpomturo'iovyfedin  conjhuElione  wu>,  ideoretmeo 
propnetatem. 

Primo  petit ,»/  Deus perfequatur in  *V<*,hoc  eft,vt  fit  illis  implacabilis.  h^ecenim  eft  perlecu- 
tio,vbi  Deus  non  tantiim,ad  breue  tempus  caftigat  impios,fed  vbi  addit  mala  malis,&  accumu 
lat  vfque  dum  perierint.Deinde  adiungit,*/  ipfos  delta  cfitb  calis  leboux.Hzc  locutio  eft  empha 
tica:&  extenuant  grauitatem  fentetis.qui  vertut,  Vt  Deus  ipfe  delcat  impios  £  terra,  nam  Pro- 
pheta non  fruftra  nominal  aelos  lehou* :  quafi  diceret ,  etiam  fi  Deus  fit  nobis  ablconditus  dum 
peregrinamur  in  mundo ,  tamen  federe  in  cxlis :  quemadmodum  fgpius  cslani  ipfum  vocatur 


H! 


CAP.II1I.  IO.  C  A  L.  P  R  AEL  E  CT  IONES 

lfa:(6.i.  folium  DeijCxlumfedesmea-.Deus  quihabitasinfan&uariotuo.per  San&uarium  Deifxpein 
V(al.  ix.  4.  telligitur  lplum  cxlum.Hac  igitur  racione  Propheta  hk  deleri  poftulat  omnes  impios  efttb  cklit 
Cr  77- 1 4-  lehout* ,  hoc  eft  deled  ita  vt  iplorum  intcritus  teftctur  cum  federe  in  cxlo,  &  efle  rnudi  iudicem, 

ncc  res  eo  vlque  eneconfulas,quin  tandem  neceffe  fit  omnes  impios  reddere  rationem  coram 

ludke  caelefti,  cjucm  tamen  diu  neglcxerunt.    Hie  eft  finis  capitis, 

Precat  I  o. 

Da  omnipotens  Dcus ,  quando  hodie  tarn petulanter  infurgitnt  contra  ^.cclejia  tu& 
corpus  impij  homines ,  &  prorfus  rcprobi,vt  difcamus  adte  confugere  ,&  latere  fub 
\mbra  alarum  tnaruw,&  benefjjerare  dc  folate  nos~\ray  %f  in  rebus  perturbatis  nc  dubi 
tcmus  tamen  te  nobis  fore  propiuam ,  quando  tdties  expertifumus  te  ef*e  nojlrum  Itbe- 
ratorem :  ty  itaperslemus  in fducia  gratia:  &  mfericordia  tu&\  (f  hocetiamjlimulo 
exatemuradprecandum,doncc  defuntli  omnibus  noftris  miferijs, tandem  potiamurbe- 
ata  ilia  facte }  quam  nobis  pollicitus  es  in  Chriflo  Icfu  Domino  nojlro,  Amen. 

C  A  P  V  T    QJf  A  R  T  V  M. 

uomodoobfcuratumeftaurum,mutatum€fl;auriimbonuI 
eflFufi  iunt ,  vcl  proiccli }  lap  ides  San&uani  in  capite  omnium 
piatearum! 

'I  C leremias  cladem  Vrbis ,  &interitum  Sacerdotii  ac Regni  deplorat  tertio  Alphabeto. 
■  Falluntur  enim  qui  exiftimant  hie  defleri  mortem  Iofix ,  quoniam  multa  non  quadrarent 
iicuti  videbimus  in  progrelTu .  Non  dubium  igitur  eft  quin  hoe  carmen  Iugubre  debeat  exponi 
deexcidiq  Templi  &  V  ibis. nam  cum  intcrfe&us  fuit  Iolias,hoftisnonaccefiitad  Vrbem,tunc 
non  fuerunt  proie&i  lapides  Templi  per  compita  &  vias  publicas .  Deinde  alia  qux  videbimus 
tunc  non  contigerunt .  fequitur  ergohlc  rurfus  defcribi  horribilem  illam  Dei  vindi&am ,  dc 
qua  hactenus  vidimus.  Incipir  aute  ab  admiratione,  QuomodoyinquittobfcHratum  eH  aurum,^  m 
rum ffretiofius^namnns  proprie  eft  aurum  optimum:quanquamadditurhlcepithetonal»n.vn- 
de  colligerc  liceret>generaliter  inte'rdum  accipi  pro  auro.Bis  igitur  ponit  nomen  auri :  fed  funt 
diuerfx  voces  Hebraicx  3n?,&  onsn.Figurate  autcm  loquitur  priore  membro  verfus:quia  mi- 
nime dubium  eft,quin  per  aurum,  &  aurum  obry2,um,vt  vertunt,  intelligat  fplendorem  Tem- 
pli: quia  Deus  Templum  volueratextrui magniiicoapparatu ,  vt iatis notum  eft.  Vocat igitur 
aurum  quicquid  ornatus  fuit  in  Templo.  Deinde  ablque  figura  loquitur  cum  dicit  proieflos  p/tfi 
pin  fni fie  Ltpides .  quanquafn  alii  exiftimant  verba  fieri'de  vafis  aureis,  quorum  fcimus  magnam 
fiihTe  copiam  in  Templo.  Sed  illud  eft  coa&um  ,quia  Propheta  non  conqueritur  aurum  fuifle 
abhtum,lcd  dick  ftiiJJtob(iu&<<mcaligine,deindcmut4tton. Eft  igitur  haud  dubie  metaphorica  lo- 
cutio .  Sed  feipfum  poftea  explicat  ciim  dicit  proieSosfuiJseUpides  SM&uarii  hue  atqueilhtcper  c- 
mnes  pLteaa.  Fuit  autem  trifte  illud  fpeftaculum,  quia  Dcus  iibi  confecrauerat  Templum  illud, 
vt  in  eo  habitaret.Cum  ergo  Sancluarii  lapides  itaproiicerentur  ignominix  caufa,hoc  debuit 
penitus  vulnerare  piorum  omnium  animos,quia  hoc  modo  videbant  expofitu  Dei  nomen  con- 
tumeliis.Neque  enim  dubium  eft,quineuomuerint  multa  probra  in  Deum  Chaldxi  cum  ita  la- 
pides Templi  proiiccrent.  Hincapparet ,  Prophetam non abs  re  exclamare  qnomodohocfaftum 
fuerit,  quia  mcritoobftupefacere  debuit  afpectus  ille  omnes  pios ,  dum  cerncbant  ignominiam 
Templi  cum  iplius  Dei  probro  coniunftam.    Sequitur, 

■l  Filii  Sion  pretiofi,<*/tf  vertunt  inclyfos, comparati  anvo^lihertimt^mi- 
Sli auro, quod mihimagis placet yCpiomodo  reputati  funt  in  lagenas  teftaceas^ 
tejlxyodverbumppus  manuum  figuli? 

Defccndit  nunc  Propheta  ad  ipfum  populum  :  quanquam  non  compehendit  totum  vul- 
gus,fed  proponit  in  medium  qui  erant  eximii,&  pollebanthonore,&  dignitate .  Dicit  igitur/'//** 
fitwlesfuclns  efle  -va/is  teflaceis,  cr  opcri  ntttnuumfigtH,  quod  appofitiue  additur.Ergo  per/57*M  Sion 
quos  appcllat  gloriofos  vel  pretiofos,intelligit  Proceres,&  Cofiharios  Rcgis,&  qui  prx  aliis  ex- 
cellebant.V idetur  autcm  afiudcre  ad  yaticinium  quod  ante  expofuimus.  Dixeiat  enim  populu 

iimilcm 


IN    LAMENT  A.    IERE.  426 

limiiem  effe  vafis  teftaceis:&  ideo  veneratin  domu  figuli,  vt  confpiccretquodillic  ficbaticum 
figulus  tinxiffet  vas quod non  placerct.proiecit  lutum,dunde  aliam  formam induit  :tunc pro-  lernt.u 
nuntiauit Deus popJum  in manu lua tile  & arbitrio , non fecus ac  kitum in manu figu li .  Cum  Cr19.1i. 
eigo  nunc  dicit  exutoseffeomnidignitate  Proceres,&  reda&osin  aliam  formam,vt  tffent  tan- 
quam  valafiguli,hauddubieini!Iamutatk,nepropGiiit  Dei  iudiciuni ,  quod  ad  tempusfpie- 
ucrant  tudjei.  he  tcnti  dtmeft  confilium  Picphttar.dtlcribiteiiim  cladem  Tcmpli  &  Vrbis,  vt 
popilopoenamqua;  dcmuminfli&a  fuerat exprohret.Samusenim  nontantum  fuiffe  furdas 
popu'iaures.ledludibriohabua  fuiffe  vaticinia,&  minas  ft  illedcrilas.Ciimer^o  fides  non  fu- 
lffei  habita  do&rinae  leremis ,  nunc oftendit  re  ip:a  ccn.plc.tum  fuille quod  prardixerar ,  & fer6 
populumexpenri  Deum  non  luliffe  cum  tcties  minatus  Kierat  quod  tandem  accidit .  Hinc  au- 
tem  colligimus,  tunc  fuiffe  iuperuacuum  iplendorem  in  veftibus,  vhilegimus ami&cs aut  vefti- 
tos  fuiiie auro'.certe  nimisiumpruola  fuitillapon.pa  .  Allium  tamen  nontft,cum  fuamus  tali- 
basineptiisOtientalespluslati's'ffededitos.Siautem  ma^i  placeat  altera k£bo,Jilios  Sion  fuiffe 
antecomparatos  auro,  hocextendetur  ad  totam  eorum  dignitatem,  8c  ad  omnes  dotes,  quibus  e- 
rantpia*diti>atqueadedconipicui .  lam  admonui opus  mamum  figuhhlcappolitiue  lumi  pro 
ipiis  valis.aut  lagenis  teftaceis :  led  voluit  exaggerare  Propheta  ignominiam  illam,qua:  ante  fu- 
erat incredibilis.     Sequitur, 

3  Etiam  ferpentes  educunt  mammam,la£tant  catulos  fuos;  filia  po 
puli  mei  ad  crudelemtanquam  vlula;,  vdjlmbioues,  in.dcCe.no. 

Verfus  hie  dariter  evponitur  1  multis,  quiaexiftimant  vocari  filiam  populi  crudelem,  quod 
non  p/atftet  llift  libcris  idem  c-fucijm  ,  quod  fojent  catulis  fuis  ferpentes .  bed  non  conuenit  illc 
fenfus,quia  nomer.  na.aiis  notjmeft  cife  fuemii.inum  .  Dicit  autcrn/?/«/w  populieffefMam  ad 
fkitum,c7  crudelem}ti\  rh'afcu fino  genere.  Videtur  ergo  intelligere  Propheta  mitius  agi  cum  ier- 
p?uum  c.uulis(lie  enim  vocat)quam  cum  I  udaus.Serpentes  iunt  expertes  omnis  huroanitatis: 
ik.  tamen  fjetus  fjos  alunt,&  poi  rigunt  illis  mammas.  Com  paratione  ergo  hac  amplificat  Pro- 
pheta mifeiiaspopjli  fui,qu6d  dcteiiorfitillius  cor,ditio,quamlerpentum.teneiierjim  fcetus 
aluntur  a  matribus  fuis .  Atqui  deftituitur populus  omni  auxilio ,  ita  vt  fruftra  imploret  fidem 
raatris  lua?,& omnium alior  im.Tenemusnuncgenuinum  fenft.mProphetaj.Particula  Bi,em- 
pharica  eft. li  enim  locutusfuiiretdeanimalibus>vlicernituraJiqL;a  turaalendi  fcetus, hoc  non 
fuiffet  adt 6  mirum .  Sed  videtur  tanta  effc  feritas  &  truculentia  in  ferpentibus,  vt  fcetus  ft  os 
abiiciaut.  Dicit  3.uKm , etiam  ipfos  ferpentes  extrahere  mam'mam.  ludaudicuntobteftaseffe  mamas 
fetpentum  iiifquamis,&  qaali  in  thecis  effe  abfconditas.ied  vnum  illud  eft  ex  eorum  figmetis. 
Locutioautem  vulgaris  tft,quiafumpta  eft  ex  communi  more  mulicrer.imextrahitmammam 
vbi  vult  laftare  filium  fuumita  ferpentes  dicuntur  mammam  extt  ahcre  dum  laclanr  fuos  cam 
los  nam  bnii  funt  catuli  ram  leonum,quam  vrforum:  fed  hoc  loco  tramfertur  nomenad  fcrpe 
tes.  ¥iiia  ergo  populi  met  ad '  crudelem,quiA  populo  negociu  lit  cum  mera  crudelitate,  nee  quifqua 
ferat  fuppetias ,  aut  fuccurrat i'lius  miferiis .  Non  accuiat  ergo  liuitiar  popuIum,quod  hberos 
fuos  non  alat> fed  potias  inteiii^it  addidos  eife  fjeuis heftibus:  cjuemadmod^n,  inquit,s7ruthicnes, 
vel  vlu!a:;«  deferto.  Si  placeat  dc  ftruthione  intelligere,fcimus  animal  effe  prorfus  fatiiu.&  fimul 
nrq,;e  ouum  poft;ic,obliuifcitur,tran(it  alio .  Qijadraret  igitur  limi!itudo,(i  diccrc tur  filia  po- 
puli crudelis^uodliberosfucsr.eg'igat.Scdpotius.meoiudicio^ntelligitProphetaJudsos  lie 
dtftituiorhiii  auxilio  ,acfi  proitdi  tiientin  loeisfblitanis  extra  confpcdumhomir.u  nam  aucs 
inlolkudine  fr^ftraimplorantaiifnamopem.  Shutiighur  vdliruttio,  velvlula  in  deferto  ml~ 
lutnbjbet  cjui open; ferat , deftitLiitur  etiam  a  matre fua  :  lie  Propheta  intelligit  nemincm efle,qui 
nianum  poi iigat lobqranti  pcpulo,& qiiilubleuet extremaseius miierias.    Sequitur, 

4  AdhxCu  lingua  laflentis  ad  palatum  eius  in  fiti.paruuli  petie- 
runc  pane,diuidens  nemo  ilUs^cefl^nemoeft  qui  illis  dimddt,idejl  porrigat. 

Dkhpuerosipfos  UUentesfuiJJe itdfitibundo< , W lingua  efiet  cjuapaffixa  palato.  Eftautemhoc 
portentu  deteftabile.quia  libenter  matres  fanguine  fuum  profunderent.ad  fcetus  alendos.Cum 
ergo  adhajret  lingua  paruu!ipalato,&  conricitur  liti,hoc  videtur  quodamodo  effe  pra:ter  natu 
ra.  Inter  alias  er^ocaiamitates  hacenumeratProph.^iio</^«i>'«»i/^*««/«7*7«f»'*»^»deindequ6d 
fetierint  paruuh panem. No  loquitur  la  de  ladetibuSjled  depueris.qi.i  vel  ad  tres  vel  ad  quatuor 
annos  peruenerant.Dicit  eisp petiiffe panemjedneminemfutjje qui  </^rfr. Hie  defer il  it  famem  Vr 
bis,de  qua  vaticinatus,fuerat,quum  pronutiaret  melius  adii  iri  cum  his,qui  oc  cili  ftatim  effent, 
quamcumreiiduopopulo,quia  durius  certamenrnaneretfuprftites  cum  fame  &inedia.  hoc 


CAP.  Illl.  10.   CAL.   PR  AELECTtONES 

non  fuerat  crcditum.  Nunc  ergo  Propheta  Iudxis  cxprobratfuperiorem  illam  contumaciam. 
Poftca  addit, 

5  Qui  comedebant  ad delicias,  koccft,  in  delicijs, adverbtmi, ou-n-c^pe- 
ricrunt  in  plateis;  qui educati  fuerant  in  coccino } adcocar.um , amplexi 
funt  (lercora. 

Hlclongiusprogreditur,ne!npefameperHirequiaffueticrantcibisdelicatifhmis.Gcne- 
Taliter  dixit  foetus  non  rcperiiffe  in  mammis  matrum  quicquam  ,fed  confectos  f  uiffe  fiti,  dein- 
dc  paruulos  inedia  fu iffe  confumptos.  Tandem  vero  amplificat  illam  indignitatem,quod  non 
cantum  id  contigerit  gregariis  pueris,  fed  qui  prius  in  dehciis  habiti  fuerant,  8c  educati  in  coc- 
cino &  purpura.Dicit  ergo  illosperiifie  *'»/>kirw,deinde,  umplexosfuijfe  /7«w<<,quia  non  erat  lo 
cus  vbirecumberent:  vel quoniam,vt  folent homines famelici , quajfiiffent  cibum  in  iplisfter- 
coribus.  Videtur  hyperbolica  effe  locutio.fed  fi  expendimusqux  jam  ante"  Propheta  narrauit, 
&  q ux  iterum  repetet,mirum  videri  non  debet  quod  amplexi  fuerint  ftercora  qui  ddiciis  affu 
cuerant,  cum fcilicet  matres coquerent filios fuos, &  vorarent tanquam carnem  bubulam  vel 
fuillam  .  Nee  dubium  eft  quin  ilia  ob(idio,de  qua  prius  vifum  eft,  populum  adegerit  ad  multa 
fceda  &  pudenda  di&u  ,  pi  xfcrtim  cum  tanta  pertinacia  exexcati  eflent,  im6  proi  iusobduru- 
iffent  in  iuo  furore  contra  Deum.  Sequitur> 

6  Er.  maior fuit poena filia; populi mei pcEna Sodomar }ad xerbumefy 
iniquitasfilkc  populi  meipcccato  velfcekre  Sodom<e:fedftabm  dicam  cur  de  poena  ex- 
ponam  potius  ^u^fndeipfofcekre^ux  eueria  fuit  tanqua  momento :  &  non 
manferunt  inea  plagx,  alij  •vertunty&non  caftrametatKfuntmanus.-fedpoflea 
etiam  dicam  curmihi  magis place  at  ilia  verfio. 


Primo  dicit  V rop hctzpunjmpojmlifuigrduioretnrfl'epana  Sw/MM.Siquis  magis  probetdi- 
uerfamleftionem,noncontendo.conuenietenimoptirne:  &  inde  etiam  elicere  licebit  vtilifsi- 
mamdo&rinam,quiapro  magnitudine  pcenx  ftatuedum  eft  dc  grauitate  fcclerum.  Deus  enim 
modumnonexceditvbivlcifciturhominumpcccata.Ergofeueritaseiusoftenditquamgraui- 
terpeccarint  homines: itapotultratioeinarileremiasabeffeftu  ad  caufam,&pronUntiarcpo- 
pulumfuummagiseffeiceleratum,quam  Sodomitas .  Hoc  etiam  non  eft  abiurdu,quiaetiam 
lj  ludxi  non  effent  prolapfi  ad  prodigiofum  illud  flagitium ,  quo  Sodomite  fuerunt  impliciti, 
tamen  paflim  exprobrant  lllis  Prophetx,qu6d  non  tantiim  xquarent,  fed  ctia  fuperarent  ipfos 
txjnh  \6  Sodomitas:prxlertim  Ez.cchieleap.i6.  Ifaias  vocat  etiam  primo  capite  Populum  GomorrhXj 
4<J.47.  vocat  Conliliarios  Regis  &  iudices,  Principes  Sodomx.  Ratio igiturloquedifatistrita eft a- 
)>.«.?. io.  pud  Prophetas,&ienlusoptimeconuenir.Cxterhm,quiainliftitduntaxatin  pcenx  grauitate, 
limplicior  videtur  effe  altera  expofitio.neque  enim  reipicio  quid  magis  (it  plautibile,ied  ample 
ctor  genuinu i'enfum.Repetamus ergo  Prophetx  Verba'.f»4;V,inquit^ar»4  tH pophli mei  p?  ac- 
cipitur  tarn  dc  poena  quam  de  culpa,hoc  certum  eft,&  extra  controucrliam.Iam  men  et;a  non 
tantum  pro  fcelere  accipitur,fed  etia  pro ipfa  pccna:vnde  transfertur  ad  expiationes:  r\»vn  vo- 
caturhoftiaquaexpiaturpcccatri.PotcftetgOquatumadverbafpcftar,hoctadcculpa,  quam 
de  poena  accipi.Sed  ratio  qux  fequituf.nos  adducit  vt  potius  de  poena  interpreter.  Dicit  enim 
tutrftmfitijje  Sodomam  quafi  momento.Rlc  cerrfc  videmusno  conferri  fcelera  Iudaici  populi  cum 
fcelerihus  Sodomx,ledexcidium  duntaxat.Deus  Sodomam  euerterat  licuti  poftca euertit  Ie- 
rololy  mam:fed  mitior  fuit  interims  Sodomx,quia  penit  quafi  momento.  Exquo  enim  ViolS- 
ter  Deus  fulminauitjSodomirx  cum  vicinisvrbibusftatimfuerut  confumpti.icimusautequd 
breuior  eft  pcena.eo  magis  effe  tolerabilem.Cum  ergo  Propheta  hlc  comparet  mometaneum 
inrencum  Sodomx  cum  diuturno  excidio  Vrbis,&  cladepopuli,  iam  videmusnoagide  culpa 
fcelcrum,{ed  potius  de  iudicio  Dei.lnrerea  minimc  dubium  eft,quin  Propheta  citauerit  ludx- 
osad  Deitribunal.vt  fcirent  fc  memos  effe  talem  vindic"hm,atqueita  ftatuercnt  i'e  peiorcs  effe 
Sodomitis.Neque  enim  Prophetx  confilium  fuit  expoftulare  cum  Dco',Vcl  notam  aliquam  ix 
uirixinurerequalinimiii  rigidus  fuiffet  in  excidio  vrbislerofotymx.  Cum  ergo  Propheta  De 
urn  ncquciniuftitix  neque  crudelitatisinfimulet,ccrtu  eft  proponi  in  medium  peena,  vtpopu 
lus  agnofcat  quid  mcritus  fit .  Sed  verba  non  aliud  fonant  quam  Dei  vindi&am  duri  us  i'xuiiffc 
contra  Iudxos,quam  contra  Sodomitas.quare?ex  ratione  hocclarcapparet,^  cmfumptafc- 
ent  Sodom* qu.ifi memento-Aeindc  additur,©-  non  munftrunt  in eapUga  T,  vt  fatis  notuni  cft,figni- 
hcat^manum.iignificat  locunv.fed  figniricat  etiam  interdum  plagam  ex  verbenbus  mctaphori- 
ce.  Variant  Interprctes,fed  non  recito  omnium  lententias,  ncqne  opus  cft.qui  videntut  propius 

ad  feni'um 


IN    LAMENTA.    IERE.  433 

a  J  fenfum  Prophets  acccdcre  dicunt,Non  fiint  caftrametata:  manus  anr  vires.  Sea  illud  eft  coa- 
it.im  &  longe  pecitiim  .  Optimeautemfluit,  non  manjifie  h"m  nunc  lignificat  caftrametaii,  nunc 
ruancre  &  rehdere.Porrb hie, vt  dixi.aptiliimus crit  knLus,qnod  phgx  von  manferint  in  Sodowitis: 
pap.iltisIudaicLiscontabiiitiiimiiltipIicifiioe.xciJio.  Ncqucemmftatim  penit.vt  Sodomaikd 
D^.:s  cum  viderettamobfii.ia'tani  die  illius  malitiam,  alios  fame',  alios  peiie,  alios  gladiocon- 
i' ui'pilc-.dejntic  Vfbsnqri  fuitftatim  proifusdcluaiquimadmodumlxpehcitcsprimoimpctu 
faciantftragem,&:tamjmilicrcs,quaii]paniuIos  vna  cum  virisoccidunt:  fedronfuititaocci- 
fi'ispopulu's  llle.Tradi  fueriint  mujti  in  exilium ,  deinde  ex  vulgo  rclidi  fuerunt  qui habitarcnt 
in  viols  ruinis.quia  erat  lllic  horribilis  vaftiras.  Rex  i pic  tradus  fiat, vt  ante  vilum  eft,  Babylo- 
r.enrted  anteefuti  fuerunt  oculi.iugulatiliberiin  colpcduipfius.Vidcmiiscrgoexcidium  Vr- 
bis  h niL- quali  lentam  tabem.atqueita.plagasillic  itetiire,&:tuific  quafi  defixas,qi:cdnon  con- 
tigit  SodqrnJE.Soaoma  enim  fubito  periit,  quia  fulminauit  Deus  conti  a  ipfam :  led  manus  Dei 
noii  i  ecetht  i  Iudxis,ci:plaga.,quemadmodum  dm,  fuerunt  in  jpfis  defixx,  &fteteruiHillic. 
Sequiuir, 

7  Candidiores  Naziran  eius  niue,  vclpuriora,  candidiores  la£te,  ru- 
bicundi  fuerunt  corporefuo,  veque  enim  hocpoteftaccipideofihis,  fupra  la- 
pillos  preciofos^Saphirus  excifio  ipforurn. 

8  Obtenebrataeit  pra:  caligine  forma  ipforum.non  agniti  fuerunt 
ia  plateis:  adhedit  cutis  eorum offi  ip forum, lx>c eft,  ojiibusexamitfuiitan- 
qiam  lignum. 

Hie  do  Nazareis  loquitur  Prophera,quibus:fcimus  decoratum  fuiiTe  cultum  Dei.  nam  qui 
contenti  non  crane  communi  Legis  obieruatione,conlecrabant le  Deo,vt  iuo exemplo  alios  ex- 
titarept.Ftijt  crgoitle  finguJapis,  zelusin  paucis,le  conlccrare,vteflent  Nazarxi,hoc  cftlepara- 
ti  .Oralis  fu  e  tit  ritus  cognolci  ppteftex  iS.cap.Numerorum.  Deus  enim  qui  femper  repudiauit 
coitus dmnes riditios  >  voluit  ad  minimum  vlque  apiccm  prxfenbere  Nazarxis  quid  fibiplace- 
ier.ErgodiiigenterillicMoiesenumerateaomnia.quxferuaridebebant  a  Nazarxis.  Quantum 
a d  p '.eientem  locum  pertinet,  hoc  vnum  nobis  lufriciat,  Nazarxos  fuiiTe  peculiar!  modo  Deo 
a  diic'tos  pro  tempore  fua?  conlccrationis.  Fait  enim  temporalis  ille  cultus.Ergo  Prppheta  eos  in 
medium  addu cit,vt  inde  pateat  quam  triftis lit  ilia mutatio,cuius  tamen  iidem  nunquam  fece- 
rat  1 1 idaus.Dicir.  H.-iy^trjosfitifie pinions nine,& candidiores pr<t Ucle : intcrea  fuijk  rubicund^ prx 
IJpnt&priitto feita  \l  poflint  conferri  cuoi  Saphiro.  Cum  enim  dicit,  Saphirm  excifio  ip  forum,  in- 
telligit  fuiiTe  quafi  QphirosoptimeexfculptOs.&affabi^.Scimus  autem  Nazarxos  abftinuiiTe  a 
vino&licera:poteratigiturabitinentiaa!iquidminuerecxfucco,&  exrubedineiplbrum.Nam 
q  n  folitus  eft  vinu  bibcre,fiad  tempusabftineat,contrahet  pallorem:deindeerir  rere  exanguis, 
lalteninocrittam  rubicundus,nequeapparcbitin  facie eius,'&'6mnibus  m'embris  Vigor  qualis 
erat  cum  abumordinarium  ftimeret.Ia  lumma,dicit  Ieremias,  Dei  beiiedidioriem  fuiiTe  con- 
Ipicuam  in  Nazarxis,quia  mirabiliter  ipfos  alebat,  ciim  tamen  elTent  pro  illo  tempore  abftemii. 
lam  dicit'  vice  verla ^la\*r*os ejfc aridos,cutemipfortim  affixam ejseejfibus :  denique  ita. efle  defer* 
mes,vt  ccg:rofci  nequeant,non  tantiim  in  pBicuris  angtilis,kd  etiam  in  luce  aperta, in  medio  fo- 
ro  Hinc  colli  jjmusficuti  ante  refullerat  Dei  gratia  in  Nazarxisdta  nunc  etiam  eius  vindidam 
poffe  ceirto  agnofci,quoniam  defluxerint  a  flip  vigore,  8c  redadi  fuerint  in  fcedam  deformita- 
te  m.Interea  oftendit  Propheta  cultum  legalem  fuiiTe  quodammQdo  damnatum  ob  populi  vitia. 
Ec  hue  tendit  totus eiiis  fermo,vt  initio  admonui.neque  enim  dubium  eft  quin  Iudsos  experge- 
f.i  :cre  voluerit,  vt  tandepi  inciperetoculos  attollere  ad  Deum.  obtorpuerantenim  pries  infuis 
vitiisjim&inflatierantdiabolicafuperbia  .hinc  defperataobflinatio.Quandiuere;oftetit  Tern- 
plum, purabant  Deo  fatilfadum  eife  poftquam  obtuleraht  facriricia.  Nunc  cum  rropheta  nar- 
ratlapidcs  TemplifuilTe  proiedos.hincfequitur  Templum  fuiiTe  profanatum.  vnde  ilia  pro- 
fanation nempeex  fceleribuspopuli.  Chalda:iquidemputariintfe  Deo  inferre  magnam  igno« 
miniam  ciim  diruerent  eius  Temp!um:led  quoniam  prarcefTerat  loga  pollutio,  iam  quafi  in  fpe- 
culo,  aut  viua  imagine  reprxfentat  Iudads  Prophet  a  nofter  fua  fcelera,  quia  Templum  pollue- 
rantante  Chaldxos.  Ita etiam oftendit legalem  cultum nonampliusplaccre  Deo.quia  euanidis 
fpedriscum  iplb  luferant.  Erat  enim  tantum  inanis  pom  pa  cum  nulla  eiTet  iaiplisintegritas. 
Pi  opheta  eJgO  oftendit  quod  antenallo  modo  perluadere"  potlie rat, Deum  minime  obledatum 
effe  externojiilo  cultu,CLim  Iudxi  totam  Lcgqm  audader  violarcnt.      Poftea  fequilur, 

5?    Meliores  fuerunt occifigladio,quamoccififame:fluxerunt'tranf- 

cc.i 


CAP.III1.  IO.  CA  L   PR  AEL  E  CTI  ONES 

foffiafru&ibusagri. 

Initium  verfus  caret  onini  ambiguitate  .  dick  cnim  Propheta  melius  fuiffe  a&um  cum  his, 
qui ftatim  perierunt  gtadio,quam  cum  aliis,qui  lu&ati  funt  cum  fame.iicuti nuper  dixerat  pcc- 
nam  Sodoma:  magis  fuiffe  tolerabilem,  quia  ftatim  fuerat  confumpta.  Subita  mors  Icnior  eft,  & 
Propheta  etiam  vbi  conqueritur  impios  profpere  agere,  ita  vt  inuideant  interdum  ipfis fidcles, 
dicit  momento  ipibs  penre,&  eripi  e  mundo,rideles  autem  dicit  teneri  laqueis  mortis  tanquam 
captiuos>&  zgre  trahere  animam  per  diuturnos  languores.Hac  ratione  Propheta  nunc  dicit  le- 
uem  fuiffe  pcenam  mortis  ludans.  Atqui  fcimus  mortem  languinolentam  cfle  nobishoirori.nam 
quiinle&ofuomoritur,dicitiirdefungifuofato.  vidctur  enim  foluere  natUTS  qucd  debebat: 
qui  autem  gladiointerricitur,abripitur  violenter,&  quafi  prater  naturam.  Morsigitur  fangui- 
nolenta  Temper  eft  horrori:  fed  comparatio  qua  vtitur  Propheta,  amphflcat  atrocitatem  pcena- 
rumtqiuaoptabilefueritfemelinterficiautiugulari,  nepe  quia  fupeiftites  diuluftatifunt  cum 
fame.Etclariusfciptumexprimit,fl««MfJ?»xm»f  fw»^^ 

ritas  in  verbis.fed  haud  dubie  per  fruBtu  terra  intclligit omnia  alimenta .  Quidam  fubaudiunt 
os defectum. fed  magis  emphatice  loquitur  Propheta,quod  fcilicet  omnes  terra; prouentus  fum- 
pferint  vindi&am  defcelerato  illopopulo,  dumnegaueruntfolitum  vidum. Terra miniftra eft 
liberalitatis  & bcneflcentix  Dei.  nam  perindc  eft  acfi  manu  vi&um  nobis porrigeret  cum  terra 
nobis  aperit  fua  vifcera.  fie  etiam  terre.  prouentus  funt  teftimoniapaternierga  nos  Dei  amoris. 
lam  vbi  prouentus  terra:  nobis  fefe  fubducunt,funt  quafi  arma  ad  lumedam  Dei  vindiftam.  Sic 
ergo  intelligit  Propheta  afntdibus  terra  fitijje  tranjfjfos  ludaos,  or  it  a  defluxijje :  quafi  diceret  non 
fuiffe  tranlrixos  gladio  ,  fed  vulneratos  ipla  fame  ,quoniam  terra;  prouentus  funt  quafi  gladii, 
cum  tamen  fuftineant  vitam  hominum,  quemadmodum  diximus. 


Pr 


EC  A  T  I   O. 


D*  omnipotent  Deus,  cum  per  Vrophetam  mum  dcmonslres,  pojlquam  diu  tolerajli 
\eterem  populumjandem  eb  exarfife  iram  tuam,  \t  fueritinfigne  dludpra  edijs  omni- 
bus iudicium:da  inquamjic  hodie  noftra  obftinatione^l  etiam ijegnitie  prouocemus  iram 
tuam: fed  attentijimitsadtuas  minasjmb  obtemperemus  paternis  tuit  inuitatiombus ,(? 
itafmus  adobfequium  \olmtarij,  vt quemadmodum  haftenus  dignatus  es  nos  tuts  be- 
nefices, itaperpetub  ea  erga  nos  profequaris,  donee  tandem  jruamur  plenitudine  bono- 
rum  omnium  in  regno  tuo  calejli,per  Chrijlum  Dominum  noflrum,    Amen. 

10  Manus  mulierum  mifericordium  coxerunt  foetus  fuos,  fuerunt 
in  alimenta  ipfis  in  contritionc  filise  populi  mei. 

T_J  I C  attingitleremiasfcedumillud  &deteftabile  facinus ,  cuius  heri  fa&a  fuitmentio.fuit 
*■  •*■  enim  ilia  no  tantumbarbaries.fedimmanisqusdam  feritas,  cummatresfiliosfuoscoque- 
rent.  fuiffe  autem  illud  impletum  etiam  ex  aliis  Scriptoribus  liquet.  Sed  Propheta  nobis  fatis 
idoneus  eft  teftis,qui  rem  oculis  fuis  afpexerat.Dicit  autem  metres  iUatfuifje  mijericerdts,  ne  quis 
exiftimet  fuiffe  exutasomni  fenfu  natura:.  Sed  hoc  modo  vult  exprimere  excaxatione,  que.  ma- 
nabat  ex  horribili  Dei  vindi&a.  No  igitur  laudat  hlc  matres  a  clemetia>quafi  affe&e;  fuerint  er- 
ga fuos  foetus  vt  decebat:  fed  figniricat  cum  alioqui  effent  humana;,correptas  tame  fuiffe  furo- 
re quoda  infolito,vt  filios  fuos  tanqua  vifcera  coquerent.Nunc  ergo  intelhgimus  quorfum  per- 
tineat  epitheto,quo  hlc  matres  infignit  Propheta.Itaque  non  eft  hoc  illis  ducedum  laudi,quafi 
priftitcrint  fuis  hbcris  maternum  amorem;  fed  vult  exprimere  prodigiii  illud,  quod  alioqui  fa- 
tis non  afticeret  animos,nifi  hoc  teftatum  fieret,  matres  de  quibus  loquitur ,  non  fuiffe  alioqui 
tarn  brutas,quin  libenter  filiis  fuis  cibum  porrigcrcnt>  fed  fuiffe  quoda  furore  diuinitus  excx- 
catas.       Sequitur, 

11  Com^mi^elperfecit,  Iehouah  iracundiam  fuam,  effudit  excan- 
defcentiam  irc  fu#,&  accendit  ignera  in  Sion,qui  vorauit  fundamen- 
ta  eius. 

Tandem 


INLAMENTA.   IERE.  '428 

Tandem  concluJh  nihil  defuifle  ad  cxtremam  Dei  vindi&am.  nam  fi  vulgaribusfantum 
.px-iiis  caftigati  fuillent  ludxi, adiuicextenuafient  fua  peccata,  vt  Icimus  noii  facile  addu&os 
hiilil-  ad  goenicentiam. Ergo  Propheta  vt oftendat  no;i  leuibus  tantum  delicto  fuifle obftri&os, 
fed  ad  cxtremum  vlquc  fuifle  fccleratos  coram  Deo,  dicit  omnesirxDei  partes  fuiJJ'c  complete.. 
I'eij'ecit  e  rgo  I  e'ovuah  iricundivn  frt.1m.Ell  a  ui  1cm  dura  loqu  utio  Latinis  auribus,  led  tatu  ndem 
valet  atque exequJ e^tremum iudiciuffl.  Poft&a adiungit , ejfadit excandtfecntiam irfjit*.  Deus 
enim  (jepe  me  Ji  jci  lbus  poems  contcntus  eft  ,  tantiim  vt  homines  a  fao  torpore  cxpergefadat: 
vbi  autem  iram  lium  ctfundit ,  nulla  eft  ipes  relipilcentix-  Hocigitur  lignum  eft  vltimxdef- 
peraci  jni.i,  cum  in  (far  diluuii  exundac  Dei  viudict.i.  Cum  autem  ita  loquitur  Ieremias,  non  li- 
n.,.t:  cam  Deo,ied  potius.admjnct  Iudeos  quid merid  lint,  quemadmodum  herl  dictum  fuit. 
JMon d.ibium igicur eftquin ab ipla  pcenar.irn  grauitate  ratiocinctur,  non tile  cur  Iudxi arri- 
.plius  fibiindulgeant  cum  Deus  tarnlcucre  inipios  cgerit.Pofteaaliis  verbis car.deni  remdefi- 
gn at,  quid fiilicer xccenderit  Deus  ig>h'm,qi<ivoruHit,\dcon{umphx,ipfi/ur/damenta.  Soltt.ignis 
cai -pcre  potius tc&a xdium,vel ti  longius  fcipat,non tamen progreditur  vltra fuperhcicnr.hoc 
tftiariliimum,vtpenetrct  vfquead  ipla  Lindamcnra :  interim  iciamus  Prophetam  mer,apho- 
jicecxprimeretalem  Vrbis  interitum,cui  nulla;  reliquixcflcntfuperflites.Nam  vbi  extant  ali- 
.quxrunix;eftquxdamadmonitio  futurxinflaurationis  •.laltem  moiicntur  fpc&antiumanimi, 
.  Vt  cupiant  reftitui  quod  collapium  eft  .  At  vei  6  vbi  non  iolum  diruta  lunt  xdificia,  fed  fun- 
jditus  euerfa,tunc  interitus  vidctur  etTe  ablque  vlla  fpe  reftitutionis.  Et  hoc  mtelligit  Propheta, 
ejiwd ignis wifampfeiit  lundanienta  Urofelymct, non  tantum  ipfam fuperriciem.     Sequitur, 

12,  Non  crediderunt ,  vcl non crcdidtjjctit ,  reges  terra; ,  neque  omnes 
incola:  orbis,qu6dingreiTus  efTct  aduerfarius  5c  inimicusin  portasle- 
rufalem. 

Conlirmat  eandemicntentiam.  nam  fiquid  incredibile  contihgat,vel  plufquatn  ftupidifu- 
miis, ve  1  ncceffe  eft  nos  moueri.  Propheta  1  gitur  nunc  dicit  cladem  vrbis lerololymx  fuilfc  in- 
credibilem,quia  Deus  vrbem  iilam  defendcrat  fua  virtutexrat  etia  adco  munita,  vt  nemo  cre- 
dcret  polTe  expugnari  5  8c  vbique  Celebris  crat  lllius  vrbis  nobilitas.  Dicit  igitur  captam  fuifle 
Ierofolymam,&  exuftam,qLiod  nemo  putalTetctiam  ex  profanis  gentibusmeque  Reges  ipfi,ne- 
que  gregarii  homines. Sequitur  ergo  Vrbem  fuifle  Dei  manu  potius  exufta,quam  hoftium  im- 
pjtu.AdduxeratquideNabuchadnezer  validuexercituirnfed  Vrbs  tarn  probe  erat  munita, vt 
patarent  omnes  conatus  cius  fore  irritos.  Quod  ergo  Vrbs  capta  fuit  &  diruta  non  poteft  ad- 
icribi  humanis  viribus.  illnd  enim  abfc'onditum  fuit  ab  octilis  hominu.  Sequitur  ergo  opus  efle 
Dei,oc  quidem  lingulare.  Nunc  ergo.tencrnus  Prophets  confilium  vbi  dicit  non  potuiife  regi- 
bus  neque  populis  perlliaderi  hoftes  expugnaturos  Ierololymam  .  Itaque  contmuopoft  ad- 
iungit, 

13  Propter  peccatum  prophetarum  eius,  iniquitatem  Sacerdotum 
eius ,  qui  fuderunt  in  medio  ems  fanguinem  iultorum. 

Propheta quafi  re  fatis  demoftratajinfultat  Iudxis,  vt  corumfurerbiam  humiliet,  ficutine- 
cefteerat.  Si  initio  inuectus  fuilfc  t  in  fcelera  tarn  Prophetarum,  quam  Sacerdotum,  non  ita  fi- 
des Kabila  fuiftet  ems  iermOni.  Sed  vbi  propofuit  qux  vidimus,prxcipue  vero  vbi  oftedit  pro- 
digii  mftar  efle  Vrbis  ruinam,  hinc  certe  colligere  oportet  quod  nunc  adiungit,nempe  Iudaros 
tot  modis  &  tanta  pertinacia  Deu  prouocalle,  vt  ncceffe  fuent  ipfos  penitus  dcleri,  licuti  con  - 
tigit.  Cijterumhic  defignat  fcelera  quibus  accenia  fuit  ita  Dciaducrfus  populum.  Dicit  ergo 
fontem  vel  exordium  fuiffe  in  lplis  Sacerdotibus  &c  Prophetis.  Alibi  autem  expofui  no  tranf- 
ferri  culpam  a  populp  vbi  ita  damnantur  Sacerdotes  &  Prophetx:&  vulgus  libenter  fe  exone- 
rat  vbi  poteft  obtenderc  errorem,  autia&are  le  fuiffe  deceptu  ab  his  qui  magiftri  erant  ac  du- 
ces. Atqui  cum  prxcipuam  partem  maloiu  imputat  Ieremias  Sacerdotibus  &  Prophetis,  que- 
admodum  dixi,n5  dcriuat  in  lplos  culpam  populi,  fed  figniricat  medicos  ipfos  fuilfe  quafi  ve- 
nehcos.Nam  fi  fe  popukis  corrumpat,Propheta:  creati  funt  in  himc  finem,  vt  remedium  malis 
adlnbeant,ita  &  Sacerdotes.  Icimus  enim  iniurctum  illis  fuiffe  munus ,  vt  populum  retinerent 
inftLidio  pietatis  Sc  cultus  Dei.  In  fumma  docet  Ieremias  fuitTe  perditum  liatum  populi ,  quo- 
niam  corruprjo  incoepcrit  ab  ipiis  Proptietis  &  Sacerdotibus:vel  quod  idem  eft ,  intelligit  fuif- 
fe prorius  mortifera  fcelera  populi ,  quoniam  capita  ipfa  laboraucrint .  Ergo  propter  peccx- 
tum prophetarum,  cj/  iniquitatem  f.tcerdoium  elm.  delignat  fpeciem  vnam  ,  quod feilicet  cjfiide- 
rint  fmguinem  iiiilorum  in  medio  lerofolymte  .Non  dubium  eft  quin  aliis  etiam  modis  popu- 
lum peruerterint  ,  nempc  quia  blandki  funt  viriis ,  8c  laxarunt  frxna  licentix:fedhlc  di- 
git Propheta  fpeciem  vnam,  qua;  aliis  eftgrauior  ,qi;6d  feilicet  non  tantum  erroribus  ,8c 
faliIsdodrirus,&  blanditiis  populum  abduxennt  a  timore  Dei,  fed  quod  etiam  obftinate 

CG  ii. 


CAP.IIII.  IO.  C  AL.  PR  AELECTIONES 

fuam  impietatem  defenderint,dum  vi  &  fxuitia  repulcrunt  probos  monitores,  &  exercuerunc 
carnificmam  aduerfusDeiteftes.namperluftoshauddubie  inteliigic  Prophctas.  Nam  quod 
Hieronymus,&  aliiexponunt  fulum  fLiiiiefanguinem,quia  falfi  doftores  animas  trahant  ad  in- 
teritum,friuolum  eft,&  prorfus  ahenum  imente  leremix.Neque  enim  quadraret  nome  lufto- 
rum  mii'eris  qui  illaqueantur  in  fuum  interittim.  Ergo  poftquam  hlc  damnauit  Ieremias  fce- 
leraprophetarum,  &  iniquitatem  Sacerdocum,  proponit  in  medium  fxuitiam  ,  qux  erat  quad 
omnium  fcelerum  cumulus.Cum  ergo  Deum  variis  modis  prouocaffent, tamen hoc  fuit  quafi 
extrcmum,  quod  exercuerunt  tantam  crudelitatem  in  feruos  Dei ,  vt  cogerent  Spiritum  fan- 
ftum  dbmutefcere.  nam  vbi  eo  ventum  eft, vt  contemptores  Dei  fefe  proiiciant  ad  fanguinem 
innoxium  fundedum,fignum  eft  diabolicxobftinationis.Nunc  ergo  tenemus  hac  in  parte  con- 
filium  Prophetx:iam  hie  locus  docet,S?.tanam  ab  initio inquinafle  Sactuarium  Dei  etiam  fan- 
&is  nominibus:quia  honoriricum  erat  propheticum  munus,  ficuti  facerdotale.  Deus  enim  Sa- 
cerdotiii inftituerat  in  populo  illo,qucd  eilet quafi  viua efrigies  Chrifti .  Nihil  ergo  legali  Sa- 
cerdotio  excellentius,li  conlideretur  ipla  Dei  inftitutio.Iam  commendat  illud  fingulare  bene- 
ficium,quod  populum  nunqua  deftituerit  Prophetis.Cum  ergo  Prophets  &  Sacerdotes  effent 
quafi  duo  oculi  in  Ecclefia,diabolus  iliis  abufus  eft  ad  orhnem  profanationem.Qnare  hoc  exe- 
plum  admonet quantopere  cauendum  fit,ne  inanes  tituli  nos  decipiant  taquam  larux aut  fpe- 
&ra.  vbi audimus  nomen  Ecclei  q  &  Paftorum,reuerenter  quide  excipere  nos decet  tarn  ipfum 
tnunus,quam  ordinem  quia  Deo  profe&us eft;modo ne fimus cotenti nudis & folis  titulis,fed 
expendamus  an  ipfa  Veritas  etiam  relpondeat.Ita  videmus  totum  mundum  fuiffe  multis  feculis 
degenerem  a  vera  pietate :  8c  quo prxtextu  ?  nempe  qui  miferas  animas  abduxerant,  iadabant 
feellevicarios  Chrifti,iucceflores  Apoflolorum,  vtadhucarroganter  his  titulis  fefe  ia&atat- 
que efFerunt.Sed  videmusquidcontigerit tempore Jeremix.Anteahabuimus  locos fimiles,fed 
hie  diligenter  notandus  eft ,  quod  Sacerdotes  &  Prophetx  perdiderint  ipfam  Dei  Ecclefiam. 
Eft  quidemhxc  grauiffima  tentatio  ,adeoque  quafi  valida  machina  ad  labefactandam  fidem 
fimplicium ,  vbi  videntipfos  Prophetas  8c  Sacerdotes  elle  caufam  minx :  fed  oportuit  fideles 
conftanterperfiftere  in  obedientiaLegis.Etinterea  tenendum  eft  quod  dixi,nempc  Prophetam 
exaga;erarepopu!ifcelcra,quoniamipfi  quoque  Sacerdotes  &  Prophetx infecti  ruerint  impie- 
tate  &  Dei  contemptu,neque  id  modo,fed  exercucrint  tyrannicam  crudelitatem  aduerfus  Dei 
feruos.       Sequitur, 

14     Errarunt  cgei  }fedfubdudicndd,  eft  notaftmilitudims^cut^  in  Dlateis 

pollutifunt  in  fanguine,  quia  non  potuerunt  quincontingerecveftes 

ipforum,  itdlego}necfinc  ratione,  quia  alkeverfiones  nulla  modo  conueniunt,  vtnunc 

"Videbimus. 

Qui  fimpliciter  legunt  excos  errafTe.eliciunt  hunc  fenfum,  quod  exci  in  plateis  fuerut  pol- 
luti.quia  fcilicet  pafiim  tunc grallata  fuit  immundicies. Accedunt  quidem  ad  Prophetx  men- 
tem,ied  non  fatis  apcrteexplicant  quid  voluerit .  Ego  igitur  extra  controuerfiam  pono,  excis 
hlc  conferri  totum  populum.  fed  nondum  apparet  in  quern  finem.Ego  autem  ita  fentio,iic  to- 
tam  v  rbem  fuiffe  plenam  ac  refertam  inquinamentis,  vt  non  poruerint  fibi  cauere  ab  immun- 
dicie:ficuti  excus  continget  cadauer,continget  animal  impurum,cotinget  etiam  homincm  qui 
infe&us erit  aliqua  forde:  quare  ?  neque  enim  difpicit  vt  difcernat  inter  mortuum  homine  aut 
viuum,interpurum  velimpurum.ComparatnucProphetanofter  populum  cxcis:quare>quia 
fcilicet qaocunque  fe  conferrent,vndique  occurrebat  immundicies,  ita  vt  quodammodo per- 
ftringerentur  eorum  oculi  denfa  caligine.Nam  fi  peftis  non  paffim  graffetur,  cauebimus  nobis 
a  loco  immundo:  veium  fi  nullus  reftat  angulus  vbi  non  fit  funus  aliquod,vel  non  ^grotenr»ne- 
ceffe  eft  promifcud  tranfire  &  fine  dele&u:quare  ?  vbique  enim  nos  circundat  atque  ctia  con- 
ftringit  immundicies. Sic  ergo  Propheta  dicit  ciues  Ierofoly mx  fuiffe  vbique  pollutos,  acfi  eC- 
fent  c$ci.  lam  fequitur  ratio  qux  non  fuit  intelle&a  ab  Interpretibus :  VollMti,  inquit, fiferutst  in 
f*nguine,quiiinonpotuernnt,e}uincontingeyentvefies.  Vertunt omnes,  Nonpotuerunt  contingere 
veftesipforum:&  quia  multa  eft  obfeuritas  &  fere  abfurditas in  ipfis  verbis,dicuntn6potuiffc 
contingere.hoceft  refugiffe,quoniam  Lex  vetabat  ne  contingerent  immundum.Sed  aliud  vo- 
luit  Prophetatad  verbum  fie  legitur,Non  potuerunt,cotingetin  veftibus ipforum, hoc  eft,ve- 
ftes  ipforum  Sed  iubaudienda eft  particula  ilia quam  dixi,&  optime fluet  contextus, non potttc- 
runt  quin  contingerent.  8c  fcimus  hoc  ferre  Lingux  rationem  .Et  quia  hoc  confentaneum  eft  rei 
quam  tradatProphetajquifquisiecTieiudicabi^facileampleSetur  quod  dico.  Summa  eft  igi- 
tur ,  ermjfe  cjiuficxcos ,  or  pollum  fuiffe  in  omnibus  VrbU  compitis ,  quia  non  potuermt  effitgere  im- 
mundiciem ,  qHtefevndiqneingereb4t,ntm^c  quia  Vrbs,  quemadmodum  dixi ,  tot  pollutionibus 
erat  referta ,  vt  non  poffent  hue  vel  illuc  diuertere ,  &  iibi  cauere  ab  immunditia  .  Quod  au- 
tem 


IN    LAMENTA.    IERE.  41? 

tern  dicit  pollutes  in  fanguine ,  rci'pieit  ad  Icgalem  ccremoniam  .  Erantquidcm  varis  fpecies 
pollutJonis.lcdillacratpiajcipiia.IdcojicconiniodatleimonciTiiiiqxtatij&icquitur  fcrfnama 
Lee  pnclciiptam.Alludit  tamen  limul  ad  i'celei  a  qua:  nomine  fnnguims  dcfignanrur.Inium- 
jna  videmus  cotam  Icrololymam  fuifle  pollutam  inquinnrRecis,vt  liemopoilet  iter  facere>quin 
ftatini  incidcret  in  aliquam  immunditkni.  Scquitur  confirmano,  quam  etiam  ncn  aflcquuti 
font  Interpretcs: 

.  15  Difcedite pollutus clamauitillis,  difccdite>difccdite, neacceda- 
tis,  quia  euolamnz, ant feflinarunt) etiam  errarunt  ,dixerunt  ingenti- 
bus,  Non  adiiciem  ad  habitandum. 

Conrirmat  Propheta  fuperiorcm  rcntentiam,vt  dixi,  nempc  nullam  partem  vrbis  fuifle  pu- 
ram  a  fbrdibus,qiua  vbiqtie  clamatu  f\dit,Difiedite,difiediteinim»Ndttf .  Quo  facilius  nobis  pa- 
teat  ipfa  veritas,riotemusProphetama!lijdere  (quod  etiam  non  fuitanimaduerlum)  ad  ij.cap. 
Leuitici.Nam  vbiagiturdeleprohs'.quoiuincurabilis  ciTctmorbuSjillicdicitur,Incedentve-  L*wij.45 
ftibus  laceris>aperto  capite,cbtcdis  labiis,*np>  nac  KCU,hoc  cAjpollLitus.pollntus  clamabit.  Vo- 

~luit  igitur  Dcus  leprolos  arceri  a  cog'reflu:&  ideo  formula  ilia  in  vfu  fuit,»*u  ace  ,hoceft,poI- 
lutus  pollutusdric  autem  dicit  Propheta KOts vilo l-iio,  difceditedtfcediteinmjundusyqvbd  tatun- 
dem  valet  atque  illud  Legis  pra:ceptum.  lam  Propheta metaphorice  dicit  vrbem  infe&a  fuifle 
fordibus,tanqu'am  livbique  occurrerent  leproli.Vielemi's  ergo  quam  bene  inter  ie  omnia  con- 
ucnianr.  cLtmarunt  difcedite  immundus,  difcedite,  difcedite,  hoc  eft*  nemo  poteft  domp  fua  pedem 
cfFerre>&  prodire  in  publicu,quin  ftatim  appare.at  aliqua  immundicies,ita  vt  iufte clamaripof 

'  iit,/wn»W#*<^f<&7f,^;7tf(/^ 

ceae^nquit,et<oL runt.  Eft  valde  concinna  allufio  ad  exilium  populi,  quail  diceret  fuifle  fuis  in- 
quinametis  prOcul  abados.'Quod  ergo  abftradi  hint  in  longinquam  terram,  dicit  hoc  fadutn 
fuifle  eorum  culpa :  quare  ?  non  poterant  amplius  furTerre  fcelerum  fuorum  inquinamenta,  ita 
contaminauerant  Vrbem  fanda,vt  fcete  ret  propter  immundiciem.Cum  ergo  vrbs  Ierofolyma 
adeo  eflet  polluta,  Tande,inquit,fugati  Flint  inccla*,  &  ita  exilium  abipiis  profedum  eft  ,hoc 
eft,caufa exilii  fuit  ab  ipforum  ibrdibus,quoniam  vrbem  iplam  contaminauerant:«<.j/o"ftBf,in- 
quit,f  tUw  errarmt,  hoc  eft,tanta  fuit.  feftinatio.vt  viam  non  tenerent,  fed  declinarent  in  varias 
partes.vtfolent  quiproperat  in  trepidatione.Nam  vbi  quis  iter  facit  cempoiitp  animo,atten- 
tus  eft  ad  viam,ne  aberret:qui  auttm  trepidat,vel  qui  occupatus  eft  aliquo  metu,  ille  obliuifci* 
tur  vix  (ux,8c  facit  erraticos  circuitus.  Sic  ergo  nunc  Propheta  ncftcr  dicit  Iude,os  euoUjfe «t- 
que  etiam  crr.tj]i.  Vtitur  enim  particula  Bl,etiam,im6,inquit,  trrtrantjittn^e  in  ilia  trepidatio- 
nejqua  erant  quad  attoniti.  Lixerunt  ingentibus,non  reutrttntur  tthabitent, hoc  eft,  di/perli  funt 
atque  diliedi  per  varios  populos  abfque  fpe  reditus.  Dixerutit  ergo  non  amplius  lperar.dum  efle 
redirum  in  patriam.  Nunc  videmus  quorfum  tendat  Prcpheta,nempe  non  efle  cur  Iud«ei  que- 
ratitur  de fuo  cxilio,quonia  Vrbem  fanda ita  infecerantluis  vitiis,  vt  inde abadi fuerintpro- 
prio  fcetore,hoc  vnum  eft.&  tantam  fuifle  congericm  malorum,vt  fuerint  metu  cocepti,  &  ita 
viamnon  tenuerint,fed  feCe  proiecerintin  errorem,tantiim  vtrepenrentaliquas  tenebras.Po- 
ftremo  adiungit  nullam  fuifle  fpem  reditus,  quemadmodum  eundem  fermonem  continuat. 

16  Facies  lehoua;  diuifit,veldijjipauit,  cos :  non  adiiciet  ad  refpicien- 
dum  eos :  faciem  Sacerdotum  non  reueriti  funt,  \d  honorcprofefmti,  6s 
fenum  non  fucrunt  miferti. 

Seipfumexplicat  cum  dicit  diffipattsfuijfetfatielehou*.  Dlxeratita  fugifleinalienasterraSj 
vt  ftatuerent  fibi  perpetuo  efle  exuladum  :nunc  rationem  affignat,  quodfdticet  Deut  ipfos  itdpro- 
fligtffet.  Aiqui  pollicitus  fuerat  per  Mofen, etiam  fi  difperfi  client  per  quatuor  muridi  cardines,  D«rt-." j«.4» 
le  tamen  fore  illis  prCpitium,vt  difperfos  colligerct.quemadmodum  &  in  PfaImodicitur,Dif-  Pfal.ii  ?.*-. 
perfos  Ifraclis  congregabit.  lam  fcim'us  prarfixum  fuifle  tempus  exilic  Propheta  enifn  ft;piijs 
teftatus  fuerat  Dcumtande  fore  liberarorem  populifui,vtrurfusmanum  porrigcret, atque  re- 
traheret  e  Chaldara,  ficuti  ante  eduxerat  ex  AEgypto  .  quomodo  ergo  dkii  fuij/editfipatcs  a  fit- 
tie  Itkmx  ?  deinde  fuifle  ita  reiedos ,  vt  nori  dignetur  eos  in  pcfterum  patcrnoafpedu  ?  Solu- 
tid  faciliseft ,  Propheta'rh'hic  refpicere  ad  extremism  duntaxat  ftatumpopuli .  Nam  quanuis 
certa eflet  ac  clai  aetiamiDeipromifirode  reditu,tamen  fi  quis  oculos  conicciffetin  rem  pra;* 
fentem,  non  poteratquiequam  fperare :  erat  enim  deformis  vaftitas,materiadefperationis.ne- 
<jue  enim  ialtium  fupererat  nome  populi,e«indu  erat  Sacerdouu,regalis  dignitasper  fumrni 

'•  CC.  j.ii. 


CAP.IIH.  IO.  CAL.  PRAELE  CT  IONES 

opprobrium  diiie&a>  vrbs  etiam  ipfa  funditus  perierat  cum  Templo.Cum  ergo  nihil  efTct  reft- 
duum  tarn  i:i  gente  quam  in  loco.deinde  in  ipib  cuku  Pei,n6nnc  poterant  defpondere  animos? 
Ergo  iecundum  vaftitatis  intuitu  dicit  Propheta  no  poffe  aliud  ftatui,  quam  ludajos  fore per- 
petuoexules.&illisobftruciiseffeomncs  vias,ne  vnquamhabitentinpatria:deindeitacIaufos 
effe  Dei  icuk>s,vt  nunquam  ipfos  refpiciat.  Nunc  ergo  tenemus quid  iibi  velit  cum  dicit  diffi- 
pMos  fuiffe afjcie  Ie/;a«*,ita  vt  nolit  amplius  ipfos  afpicere.Et  ia*pe  hunc  modum  loquedi  vfur- 
pat  Scriptura :  nam  ab  vna  parte  defcribit  nobis  iram  Dci,qux  fecum  trahit  interitum:  deindc 
ab  altera  parte  fuftinec  nos ,  vel  etiam  fi  iam  collapfi  fuerimus  erigit  cum  proponit  nobis  gra- 
tiam  Dei,  etiam  in  ipfo  interitiununc  ergo  Propheta  nihil  aliud  confiderat  quam  horredam  il- 
lam  cladem,qu«  poterat  in  profunda  abyffum  defperationis  animos  omnium  de'mcrgere.  lam 
%6.'mngLt,ijttidn»nJCceperint  faciem  SacerdotHm,  nequefenummiferti  [utrint  .  quidam  exiftimant 
caufam  notari  cur  Deus  tarn  afpere  populum  ilium punicrit,  quod  icilicet  contemplilTet  &  fe- 
nes  &  Sacerdotes.fed  illud  eft  coaetum.  Ego  itaque  non  dubito  quinPropheta  hie  fignificet 
contumelioie  habitos  fuiffe  ludatosjka  vt  nulla  fuerjt  fenum  ratio,nullusrelpe&us  Sacerdotu. 
Verum  quidem  eft,fuiffe  habitum  in  pretio  Daniele:  fed  Wc  loquitur  de  Sacerdotibus  quiim- 
pie  coritempferant  omnem  fanam  do£trinam:loquitur  etiam  de  lenibus  qui  pr^diti  fuerant  ali- 
qua  dignitate  cum  falua  eiTet  populi  conditio .  dicit  igkur  illos  fuiffe  quad  cakatos.  fiib  pedi- 
bus.  Hinc  colligit,  Iuda;is  ablatam  effe  omnem  reftitutionis  fiduciaoi,nempe  ft  tatum  ad  extre- 
rhamcladem  attend  tint.     Poftea  addit, 

17  Adhuc  nobis,  hoc  eft>  cum  adhuc  fttremus,  fie  interprets :  quidam  expo~ 
mnt, nobis  expeciannhus :  Jed  male  meoiudicio:  cum  ergo  adhuc  ftaremus,defece- 
runtoculi  noftri  ad  auxilium  noftrumvanurn,  in  expe&atione  noftra 
expe£ta.iiiinu.s,\elinJ]>eculationc  noslra  rejj)eximus,a.d  gent  em  <±ux  non  fer- 
uaret. 

Hie  Propheta  populum  accufat  alio  crimine ,  quod  fcilicct  pofthabito  Deo,  atqueetiarri 
fpreta  eius  gratia,femper  animos  adiecerint  ad fpes  vanas  &  peruerfas.  Fuit  autem  hoc  facri- 
legium  minime  fercndum,quia  hoc  modo  fpoliabant  Deum  iure  fuo .  quid  enim  magis  exigit 
quam  vt  ab  iplo  pedeamus,&  vt  in  ipio  acquiefcat  animi  noftri  >  Vbiergo  aliunde  expe&atur 
falus.quam  ab  vno  Deo,  redigitur quodamodo  in  nihilum.  Propheta igitur  reos  facit  Iudaros 
tanti  lacri!egii,qu6d  nunquam  fcfc  ad  De um  contulerint,  nunquam  fpes  fuas  ad  ipfum  appli- 
cuerint :  led  potius  vagati  fucrint  hue  atque  illuc.  Adhuc  ergo  nobis,  hoc  eft,  cum  adhuc  itare- 
mus.Etnotandaefthfcccircunftantia.  poftquam  enim  fubuerfi  fuerunt  Iudsi  tandem  ccepe- 
runt  fentire  quam  fuiffentprius  decepti,cumfiduciam  fuam  locarent  in  AEgyptiis.  prefperi- 
tas  enim  inebriat  homines,vt  fibi  placeant  in  fuis  vanitatibus.  Et  quandiu  videmur  nobis  ftare 
vel  manere  fuperftites,  contemnitur  Deus,  &  fubfidia  nobis  hinc  inde  accerfimus,  &  putamus 
falutem  noftrameffe  extra  periculum.  Ergo  Propheta  dicit  Iudaros  fuiffe  inebriatos  perucrfa 
fiduciadta  vt  Deum  contemnerent,&intereaconfugerent  ad  fobs  ^gyptios.  Cttmftaremtver- 
voiefecerunt  oculi  noHri.  Antea  vidimus  quid  fignificet  hsc  loquutio.Dicuntur  enim  oculi  de- 
hcere  cum  infa'rigabili  pertinacia  fpem  aliquam  proftquimur  adextremum :  quemadmodum 
.     etiam  dicitur  in  Pfalmo,  Defecerunt  oculi  noftri  ad  Deum  viuum,  hoc  eft,perfeuerauimus,& 
P/W.O-4-  quanuismukx  tentationes  pofl'ent  nos  fatigare,  tamen  fuimus  conftantes  lperandoinDeum. 
Sic  etiam  nunc  Propheta  dicit  oculos  populidefecifle :  fed  addit,  ad  vanunt  auxilium ,  vel  auxilium 
vanitatis:qgo  nomine  defignat  £gyptios.  Eft  autem  tacita  antithefis  inter  auxiliu  inane  &  fal- 
lax,&  inter  auxilium  Dei,quod  repudiauit  populus  cum  ^gyptios  praferret.  Oculi  ergo  noliri 
deficertmt,hoc  eft,fuimus  quail  infatigabiles  male  fperando,quia  femper  putauimus  AEgyptios 
nobis  fufricere  ad  defenlionem .  hoc  vnum  eft  Poftea  adiungit,  in Ipeculatione  nostra  fpeculati 
pimusadgentem  qux nonfermret.  Idem  repetit  aliis  verbis,  quod  fubaudiut  quidam  relatiuum* 
In  expecltationc  noftra  qua  expedauimus  getem,videtur  effe  fuperuacuum.Ego  igitur  ita  con- 
texo  Propheta  verba,  quod  Iuday  femper  oculos  fuos  comierterint  in  /Cgyptum  quandiu  nia- 
nebat  intege  r  ipforum  ftatus:&  ita  fponte  fuerint  decepti ,  quia  fibi  placebant  in  fua  vaniraie. 
Pofieafcquitur  alterum  membrum,fed  eodem  (en{h,lnexpec7ationenoflrAexpe£i/<uimwrentemi 
8c  hoc  alterum  membru exegetice  additum  eft .  explicat  enim  Propheta  quomodo  defeccrin,t 
oculi  ad  fpem  vanam,  vel  ad  vanum  auxilium,  nempe  quia  populus  Deum  non  refpexerit,  fc4 
tantum  /Cgyptios.Noh  maleaute  quadrat  verbum  Speeulandi,&  Speculationis,  quonotantur 
vaga:  imaginationes  q uibus  dediti  funt  incredulr.quia  fcilicet  Deus  ipfos  vocabat:  fed  ab  eo  *• 
uerfi  fpem  fuam  tranf  fercbant  ad  /lEgyptios .  Fuit  igkur  propria  eorum  fpeculatio.cum  ftulw 
opinionc  falutem  fibi  fingercnt paraurn ab  AEgyptiis.dicit^«/««  qux  nwferuatei :  2c  minimi 

dubium 


I  N  L  A  M  E  N  T  A.   I  E  R  E.'  v43« 

dubium  eft  quin  Propheta  hie  reuocet  inmemoriam  tot  admonitionrt ,  qti2  nihil  profuerant 
Iudaris .  nam  Deus  ilios  rcuocare  conatus  fuerat  ab  ilia  exitiali  fiducia ,  fed  fine  profectu  .Sci- 
mus  enim  quantopere  incubuerint  Prophets  in  hanc  partem  :  fed  nunquam  illis  habita  fuit  fi- 
des,donec  tandem  ipfa  experientia  docuit  quam  vanum  effet-auxilium  AEgypti,  quemadmo- 
dum  teftatus  fuerat  Deus  per  ftruos  fuos. 


Pr 


ECATI  O. 


P^  omnipotent  Tteus,cum  tot  illecebris  \ndicjue  [itws  obfefjij  &  Satan  non  dejinat 
hucO'dlucnosabfhrahereydnis  blandittjs :  da  mcjuafttinte  Jihrecubamusjn \irtute 
tua,m  verbo  demquc  tuo}nec  dubitemus  tefore  nobis  liberator?  yuicyuid  accident:  atque 
itafemper  in  noslris  angujlijs  te  qiixramus,  &  acquiefcamus  infidepromiffionum  tua- 
rum,  v  plaade fuSlineamus  omves  impetus  affliSlionum ,  done  c  tandem  coUigas  nos  in 
be  atom  illam  (ptietcm }  quce  nobis  repojita  eft  in  cab  per  Chriftum  Dominum  noflrhm, 
Amen% 

18  Venati  funt  greiTusnoftros  ne  ambularemus  in  compitisno- 
ftris.appropinquauit  finis  nofter,impleti  funt  dies  noftri,  certevenit 
finis  nofter. 

Exp  p  N  v n t  multi  hunc  verfum  de  iEgyptiis ,  qu6d  infidiofe  Iudajos  pellexerint,  vt  ad ipfos 
in  rebus  dubiis  confugerent.  Eft  quidem  hoc  verum,  deceptos  fuuTe  ludsos  fallacibus  illo- 
rum  promiffis :  &  quemadmodum  meretrix  fibi  adolefcentes  mahs  artibus  conciliat,  fie  ctiam 
Iudaji  illecebris  /Egyptiorum  capti  fuerunt .  Sed  videtur  mihi  alius  effc  Prophets  fenfus,qi  6d 
fcilicet  Chaldari  tanquam  venatoresinfecuti  lint  Iudsos,  ita  vtobferuarent  eorum  yeftigia  :& 
conne&o  fimulduos  verfus,quia  paulo  poft  fequitur: 

19  Velociores  fuerunt  perfecutores  noftri  aquilis  cEelorum :  fuper 
montcs  infecuti  funt  nos,in  deferto  inlidiati  funt  nobis. 

Hlccrgo  Propheta  intelligit  fie  conftri&os  fuiflcIudsos.Ttnufquaeffugiumpatere^quia 
fcilicet  obferuati  Hint  eorum  greffus  ab  hofte:  deinde  quod  fumma  celeritate  vfi  funt  Chaldsi, 
vt  cos  deprehenderent .  Primo  igitur  dicit  hoslesfimiles  fuiffe  venatoribus,  quia  ne  incedere  qui- 
dejrrl  potuerint  Iuda?i  per  vias  vrbisfux.  Scimus  coartatos  fuiffe  maximis  anguftiis :  fed  melius 
expi  imitur  quam  dura  fuerit obfidio  hac  figura,nempe  quod  neper  Vrbem  quidem  incedere 
surto  fuerint.fubeft  enim  tacita  comparatiotquafi  diceret,  Nobis  libertas  non  fuit  in  ipfa  vrbe,  ta 
turn  abeft  vt  licitum  fuerit  egredi,&  fpatiari  per  campos  apertos .  Tandem addit  quod  optim£ 
refpodet  priori  membro,  ^Appropinqunuit  finis  nosier,  dies  noftri  implctifimf-certevenit finis  nosier. 
Concludit  nihil  fpei  fuiffe  rcliquum  poftquamita  vrgebanthoftes.  Colligit  ergoiam  infta- 
re  fincm,qua  voce  fignificat  vltimam  eladem.vel  interitum. Adiungit  impletosfuifli dies,\bi  vi- 
detur conferre  ftatum  Ierofolyma:  vita:  cuiufque  hominis.Dicitur  enim  dies  fuos  compleffe  qui 
migrat  e  mundo ,  quia  nobis  pra?fixum  eft  certum  tempus,  quo  hlc  peregrinemur.  Deus  vbi  ita 
vifum  eft,nos  ad  fe  reuocat .Tunc  ergo  impletum  eft  tempus  noftrum ,  ficuti  dicitur  curfus  no- 
fter  effe  abiblutus .  dum  enim  confert  Scriptura  vitamnoftram  ftadio ,  mors  eft  inftarmetar- 
Ita  nunc  Propheta  cum  de  Vrbe  loquitur  dicit  impletum  fuiffe  eius  tempus,  quia  nolit  Deus  illam 
manere  diutius  fuperftitem.  Tef ti6  dicit venifiefinem .  Dicebat  prius  inftare,iam  aut<:  dieitw- 
nifse.ln  fumma  oftendit  poftquam  diu  pepercit  Deus  Iudans,vbi  vidit  nullum  fieri  peccadi  mo 
dum  apud  ipfos,tandem  vfum  fuiffe  fuo  rigore,quoniam  nimis  indigne  abufi  fuerant  eius  pati- 
entu.  :,aipenderat  enim  diu  fuum  iudicium,&  fspiits  tentauerat  an  effent  fanabiles .  Nunc  ergo 
Propheta  coarguit  eorum  obftinatione  vbi  dicit/»fw  ipfdrum  veniffew  impletum  ejfetemptu. Po- 
ftea  eodem  fenfu  adiugit  velociores  fuifieperfecutores  Aquilis .  Non  dubito  quin  Propheta  eandem 
fenfentiam  continuet .  Sicuti  ergo  fecerat  Chaldaeos  fimiles  venatoribus,  ita  nunc  dicit  pernici 
volant  fuperare  aquilas .  Eft  quidem hyperbolica  locutio,  fed  non  potuit  aliter  exprimere  Pro- 
pheta incredibilem  illam  celeritatcm,qua  inftabant  Chald«i,vt  premerentludsos .  Nee  dubi- 
um eft  quin  oblique  derideat  ftulti  populi  fecuritatem ,  quia  fcimus  quoties  minitati  funt  Pro- 
phet2,femper  errorem  ilium  pra;ualuifTe,non  venturos  effeChalda:os,quoniam  procul  aberat,' 
lbngum  erat  iter  ac  difJicile,multa  erant  obftacula»Propheta  ergo  nunc  fubfannat  illam  fiducia 
quia  fuerut  decepti,vbi  dicit  ho8efpef«citresfuiJfe<tquilis  ctlontm .  Rationem  addit,q*iap  ertnw 

C  Ciiii. 


CAP.  II  It.  I  O.::  C  A  L.    PR.  AE  LECTIO  NES 

us  infecutifmr  aicpeinfiluti'vi  dtjerto .  Significat  claufa  fuiffe  omnia  effugia .  nam  fi  aduentent 
hoftcs,fa!tcm  multi  1c  in  monttbus  occultabunt,  &  ica  euadent  periculum:alii  autem  u  k  in  de- 
iertum.contulerint,illic  jnuenient  tutas  latebras.Sed  dicit  Propheta  tantam  fuiffe  velocitatcm 
in  Chaldxis,vt  fruftra ludi'i refpexeniit  vel ad  montes,ve)  ad  dcferta,quia  vbique parati crant 
laquei,vbiaue  etiam  inftabant  qui  ipfos  oppi  imereht.lta  confirmat  impletum  effe  tempus,quia 
Dominus  ipibs  teneat  conclufos  omniex  parte .  Etfi  autem  hie  loquitur  Propheta  de  clade  Vf- 
bis,  colligere  tamen  poiTumus  vtilem  doftrinam ,  vbi  manus  Dei  nobis  aduerfa  eft ,  fruftra  nos 
circuml  picere  in  omnes  partes,  quia  neque  in  montibus  erit  receptaculum ,  neque  in  delcrto  e- 
tiam  ipla  lbhtudonos  tucabitur.Sicuti  ergo  videmus  Iudsos  fuiile  obfeffos  manu  Deidtaji  cfi 
iplb  nobis  erit  negotium,fine  profe&u  vertemusoculos  in  omnes  parres,quia.vtcunque  adtem 
pus  a'.iquodlic'cat  bene fperaie,  Deus  tamen  ipie  tandem  nos  fruftrabitur.    Sequitur, 


zo    Spintus  narium  noftrarum  Chriftuslehouarcaptuseftlacjueis 
ipforum:  de quodiximusjln  vmbra  cius  viuemus inter Gentcs. 

Huric  veriurn,vt  alibi  dixi,  infeite  exponunt  de  Ioiia ,  qui  in  prcjio  cecidit  longe  ante  exci- 
ditim  Vrbis.ftetit  enim  poft  eius  mortem  dignitasregia  -.fepultus  eftipfe  iniepulchropatru.m: 
6c  hoftis  quanuis  effet  victor ,ad  Vrbem  tamen  non  acceffit.  Perperamergo  ad  pium  ilium  Re- 
gem  trahitur  quod  proprie  di&um  eft  de  vltimo  rege  Zedechia .  quanuis  enim  longe  diiiimilis 
effet  Iofiar;  tamen  fuit  vnus  ex  pofteris  Dauidis ,  &  geftauit  imaginem  Chrifti .  Quoniam  ergo 
reprarfentare  voluit  Deus  Chrifti  imaginem  in  pofteris  Dauidis,meritb  hlc  vocatur  Zedechi- 
as  C/^/J7»jI^o«ie:quoclogio  ScripturainlignitomnesReges,etiamSaulem:  &quauis  imperii 
cius effet  temporale  8c  caducum,  vocatur  tamen  Vntlus  Domini.  Et certe  vnclio  quern  accepit 
per  manum  Samuelisnon erat prorfus  luforia.  Sed  Dauid  proprie  vocatus  fuit  VntHus  Domini, 
vnu  cum  ibis  pofteris.  Ideo&piusvtitur  ha cloquendi  forma  ,Refpice  in  Chriftum  tuum.  Et 
^*  '  *'      cum  Anna  in  cantico  loquitur  de  Chrifto  Domini,haud  dubie  refpicit  ad  figura  illam.  Et  tan- 
Ln(.i.  16.    dem  Dominus  nofter  voeatus  fuit  Chriftus  Domini.nam  lie  cum  appellat  Simeo.Iam  ergo  te- 
nemushunc  locum  non  poffe  intelligi  nil!  dcrege  Zedechia.  Pntexeafimul  hoc  addendu eft, 
vocari  Chriftum  Domini,  quianondum  proieftum  erat  diadema  ,fedgeftabat  adhucinfigne 
illud,quoornatus  fuerat  aDeo.  Ciim  ergo  maneret  adhuc  folium  Dauidis,  Zedechiasquanu is 
indignuseffet  taro  illo honore,fuit  tamen  Chriftus  Domini , iicuti  Mnafle,  ficuti  alii  prorfus de- 
generes .  Videtur  tamen  Propheta  longe  plus  tnbuere  Zedechia^quam  meritus  fit,cum  nomi- 
nat  vium  popttli.Sed folutio  etiam  in  promptu  eft,  non  confiderari  hominem  ilium  pro iuis  me- 
ritis.led  vt  erat  a  Deo  vocatus,&  pollebat  honore  illo  eximio:imo  fingulari.  Scimus  enim  cxten 
di  ad  omnes  pofteros  Dauidis  quod  de  ipfo  dicitur,  Primogenitu  vocaui  eum  inter  omnes  Re- 
p , .       ,  ges  terra:.  Quanuis  enim  non  obtineant  imperiu  Reges  terreni  nifi  quatenus  fundati  funt  in  Dei 
decrcto,tamen  Rex  ille  ex  pofteris  Dauidis  fuit  primogenitus  inter  omnes  alios .deniquc  fuit  re- 
gnum  illud  facerdotalc,hoc  cftfacrum,quia  peculiariter  dedicauerat  fibi  illam  lede  Deus.  Te- 
nenda  igitur  eftilla  qualitas,ne  hominem  tanquam  priuatum  in  fe  reputcmus.  lam  optime  fluit 
fentetia  cum  dicit  Mejfidm>vel  Vn&um  lehoua  fuiffe  upturn  Uqueis.Scimus  enim  fuiile  deprchen 
funiaSc  hos  confentaneum  eft  hiftoriar.EfFugerat  enim  per  viam  occultam  &  defertam,&  puta- 
bat  fe  elapfum  effe  exhoftium  manibus-.illic  fuit  repente  corrcptus,  &  retracbis  adregem  Nabu 
chadnezer.  Cum  ergo pmer  opinionem  ita  mifero inie&aj  fuerint  hoftium  manus,merit6  Pro 
plieta  nietaphorice  djicit  ipfum  upturn  fuiffe  ipforum  Uqueis.  lam  vocaxfyiritum  narium  populi,qui* 
populus  ille  erat  iimiliscorporimutilo&truncoabfqueRege.DeusenimhaclegeDauidevni 
cum  fuis  pofteris  regem  crcauir,vt  quodammodo  reiideret  inipfo  vita  populi.  Quatenus  ergo 
Dauid  fuit  populi  caput,&  quidem  a  Deo  conftitutujn,fuit  etiam  vita.Eadem  eft  totius  pofte- 
ricatis  ratio  quandiu  fueccftio  viguit,quia  non  antecxtinda  fuit  Dei  gratia,quam  excifa  Vrbe 
omnis  libertas  mtercidit  :imd  nomen  populi  fuit  quafi  deletum .  Sed  notandum  eft  quod  ante 
diximusjelogia  ilia  quibus  olim  infigniti  fuerunt  pofteri  Dauidis,  proprie  in  Chriftum  compe- 
«re .  neq  ue  enim  Dauid  populi  vita  fuit,  nifi  quoniam  erat  figura  Chrifti,&  geftabat  eiusper- 
forum.  Non  igitur  fuit  hocelogium  folidum  in  pofteris  Dauidis,ied  duntaxat  vmbratile .  ergo 
ventas  non  alibi  quam  in  Chrifto  qusrenda  eft.Et  hinc  colligimus  Eccleliam  effe  mortuam,& 
fimilem  corpori  trunco  vbi afuo  capite  diuellitur.  Ergo  fi  cupimus  coram  Deo  viuere,ad  Chr£ 
ftum  veniendum  cft.qui  vere  eft  fpiritus,vel  anhelitus  narium  noftrarum .  qucmadmodii  enim 
homocxtinftus  non  amplius  fpirat,ita  etiam  dicimur  periiffe  vbi  diuili  fumus  a  Chrifto .  Con- 
tra quandiu  viget  inter  ipfum  &  nos  facra  coniun&io.etia  fi  vita  noftra  fit  abfeondita,  8c  fimus 
CoUtr.t.t'  raortu''  tamen  in  ipfo  viuimus:&  quanuis  mortui  fimus  mundo,  vita  tamen  noftra  eft  in  carlis, 
4      '     '  qucmadmodum  etiam  illuc  nos  vocantPaulus  ad  Coloffenfes,  &  Petrus  in  prima  canonica.  In 
b.P'».j.«.  funamajiitclligitleremiasgratiam  Dei  effe  quafi  extindam  regc  capto ,  quia  populi  fcelicitasi 

Rcgc 


IN    LAMENTA.    IERE,  "431 

Rege  pendebat,&  Regia  dignitas  erat  quafi  certum  pignus  gratis  &  fatioris  Dei .  ccflauit  er- 
go Dei  benedidio  cum  Rex  fuit  Iudxis  ablatus. Sequitur  tandcm,Df  quo diximus,  In  Temhraeius 
viucmus  inter gentes.  Oftendit  Propheta  fruftra  Iudxos  amplius  quicquam  iperai  e,quo  ad  rcfti- 
tutionem.nam  origo  omnium  bonorum  erat  a  Rege.Deus  Rege  iplbs  orbaucrat.  lcquitur  ergo 
fuifle  prorlus  defperatos.Sed  quo  melius  id  exprimat  Propheta,  dicit  populum  ita  putafl'e,ricm 
pe  restore  laluas,modd  maneret  Regnum.  ViuemHs  etiam  inter  gentes  fnb  vmlr*  Regis  milri,dice 
bant>hoc  eft,quanuis  eflemus  diiiedi  inter  alicnos  popui'os,Rex  tamen  potcrit  nos  co!ligere,5c 
vmbra  eius  iefe  extendet  Ionge  &  late  ad  nos  feruandos:ita  crediderant  ludxi,  led  falfd,quoni3 
fua  defedioneabiecerant  iugum  Chrifti  &  Dei,  quemadmodu  dicitur  Plal.i .  Qi;oniam  ergo  V"'-1-U 
excuilerant  iugum  cxlefte , fruftra  fperabant  in  vmbra  terreni Regisrac  prorfus indigni  erant 
Dei  tutcla  &  pa  trocinio.    Poftea  fequicur , 

ii     Gaude  &  laetare  filia  Edom  qua:  habitas  in  tetra  V>  ViSyad\crbmts 
etiam  fuper  te  cranfibit  cahx,inebnaberis,  6c  nudaberis. 

Propheta  in  hoc  verfu  oftendit,Iudxos  expofitos  efle  omnium  inimicorum  pTobris  &  con- 
tumeliis.fed  mox  addita  confolanone  tenaperat  dolorem,qui  per  fe  fuilTet  nimium  acerbus.Sci 
mus  nihil  efle  duriusin  miferiis,  quam  vbi  hoftes  petulanter  inlultant  :hoc  magis  nos  vulnerat, 
quam  mala  omnia  quxperpetimur.  Propheta  ergo  dicit  eo  vfque  redades  efle  I  udxos,vtpof- 
fint  omnes  improbi  &  maleuoli  contra  ipios  impune  iniurgere ,  &  probris  infedari  eoi  urn  xrfi- 
nas.hocpriorc  membro.Sed  quiafuiflet  hoc  varicimum,velhxc  fenrentiapothis,nimis  acerba, 
ideo  mitigat  rei  atrocitatem  vbi  dicit  inftare  etia  inimicis  vices  fuas,vt  pereant .  Exponunt  qui- 
d am  tottim  verlum  ironice,  quaii  Propheta  per  ludibrium  diceret, Ite  vos  ldumxi>&  Ixtamini, 
fed  vobiserit  hoc  gaudium  euanidum  .  E^o  autcm  potiui  cxiftimo  deiignare  cumulum  extre- 
me mifcrix.qLioiludxi  itaobnoxii  eflentfubfannationibus  hoftium  fuorum.  fed  poftea  adiun 
git  aliquod  leuamen,quia  tandem  omnes  eorum  hoftes  daturi  lint  pcenas.Michex  7.iinii!is  pro- 
pe  habetur  rigura ,  quanuis  illic  non  fiat  exprefla  mentio  Edom .  Llic  enim  in  genere  Propheta 
alloquitur omnes  xmulos  &  aduerfarios  populi.com parat  vfitatomore  populu  mulieri.  Scimus 
autem  in  fexu  illo  plus  efle  xmulationis ,  quam  in  vn  is :  deinde  vbi  eft  aliqua  fimultas  inter  all— 
quas  mulicres,acnter  infiftunt>vt  aliquam  maledicendi  occafionem  inueniant .  Ideo  pcftquam 
EcclelraDeiagnoLUtfemerit6caftigari,addit,Nelxterisfupcr  me  iaimica  mea.  Sediam  expo-  MM.7.I,' 
iui  Propheta:  con(ilium,nempc  quod  omnes  fuosinimicos  Ecclelia  vocet  inimicamacfieiret 
rixaahqua  velzelotypia  inter  aliquas  mulieres .  Ergo  qudd  ceciderim  ne  lxterisinimica  mea: 
etiiiaceam  in  tenebris ,  Dominus  tamen  eft  lux  mea  .quod  ergo  inimicameagauilaeft,vide- 
bunt  oculi  mei  cum  ipfa  erit  in  conculcationem.Non  dubium  eft  quin  Propheta  etiam  illic  vo- 
luerit  mitigare  piorum  dolorem,qui  videbant  fe  proterue  rideri  ab omnibus  vicinis .  Oftendit 
igitur  illud  panenter  efle  ferendum  ad  tempus,quia  Deus  tandem  porriget  manum,&  hoftibus 
rependet  ilhus  fxuitix  mercedem.Cur  autem  hoc  loco  potius  fiat  mentio  Edom,quam  aliarum 
gentium.fatis  notum  eft.Erant  quidem  ludxi  omni  ex  parte  circundatihoftibus.nam  quotquofc 
erant  vicini  totidem  erant  hoftes:  fed  Idumxi  prx  aliis  hoftiliter  fe  gefferant  contra  eledum  po 
pulum.Etmaior  fuitindignitas,quoi  progeniti  erant  exeodem  patre.Ifaacenim  communis  fu 
erat  illorum  pater  ,  &  originem  ducebant  a  duobus  fratribus  germanis  Efau ,  &  Iaeob .  Ciim 
ergo  coniundi  effent  Idumxi  Iudxis,  minus  tolerabilis  fuit  eorum  crudelitas,quahdoitao- 
bliti  iui  generis  fxuierunt  contra  fratres  &  cognaros  fuos.Ideo  etiam  Pfalmo  137. dicitur , Me- 
mento Domine  riliorum  Edom.qui  diccbant  in  die  Ierufale,  Exinanite.exinanite  vfque  ad  fun  Tftl.i}7.7 
damentuminca  .  Poftquamimprecatus  eft  illic  Propheta  vindidam  Deiomnibusimpiis,pro- 
ducit  in  medium  Idumxos.  quarefquoniam  prxaliisfefeproiecerant  adfxuitiam,quoniame- 
rant  quali  antelignanihoftibus,&  erant  quafi  flabclla,quibus  ignis  magis  accenderetur.nam  ilia  ,  { 
exhortatio  haud  dubie  dirigitur  ad  Chaldxos ,  Nudatc,nudate,  ne  parcite,  ne  maneat  lapis  fu-  J"  Ji7'T 
per  lapidem.C.um  ergo  tarn  atrociter  Idumxi CeCe  geffiflent  contra  fuos  cognatos,ideo  Prophe 
ta  de  ipfis  conqueritur  ,  &  poftulat  vt  Deus  rependat  illis  quod  meritifunt .  Ita  etiam  hoc  loco 
dicit  Propheta  nofter  Gaude  &Ut  are  filia  Edom,<]H<t  habitas  in  terra  Fs.Hoc  membro,quemad- 
modum  1am  dixi,  docet  Ieremias ,  Iudxos  obnoxios  efle  inimicorum  fuorum  contumeliis ,  quia 
poffint  nunc  Idumxi  fecure  ipfis  infultare.Scd  mox  adiungit/f/'rfw.  Hlcincipit nouam  fenten-> 
tiam,&hucfacitparticulaoi,^/)f>-rf^«()^«f/r<<n/?'^Vc<</;x.  Vtiturvulgarimetaphora.  namres 
omnes  aduerfx  defignantur  in  Scriptura  hac  voce  Calicis,  quia  Deus  pro  arbitrio  propinat  fin 
gulis  quantum  vifum  eft  •.  quemadmodum  fi  quis  paterfamilias  diftribuat  potum  fuis  hberis  ac 
feruis:  ita  etiam  Deus  quodammodo  calicem  porrigit  cuique  in  manum  vbi  caftigat  quos  vult: 
neque  poftea  liberum  facit  vel  refpuere  calicem  porredum,vel  vinum  proiicere,fcd  bibere  co- 
git  ,  atque  exhaurire  vfque  ad  fxeem  quantum  cuique  propinat .  Hac  ergo  ratione  nunc  dicic 
Propheta  calicem  tranjitmtmfyer  idumxos:  quia  fcimus  paulo  poft  ipfos  quoquc  fuifle  deletos  a 


CAP.II1I.  IO.  C  AL.  PR  AELE  CT  ION  ES 

Cha!dxis,quibus  tamen  ante  coniuncti  fueranf  .jSed  cxquo fua  perfidia exciderant  a focieratci 
iuo  temttore  dedcruntpccnas.  Quoniam  ergo  non  fuit  diuturnum  illud  fcedus  quod  pepigerat 
cum  Cha!da?is,ideo  Propheta  fuper  ipfos  cjuoque  dicit  tranfiturum  calicem.Adiun^u.inelmaberii 
Cr  v.udabens .  Dcus  iblet inter  filios  iuos  &  alienos  vel  rcprobos  ita  diftinguere , quod  filiis fuis 
propinat  quidem  amarunipotum,  fed  quantum  pollunt  ebibere :  alios  autem  iurlbcat  prorfiis; 
quoniam  cogicexhaurire  vtque  ad  ipfam  fxeem, quemadmodum  laindi&um  fuit. Sic  ergo  n&c 
Prophcta  ebrietati  coparat  grauiilimas  miferias,quas perpefil funt  Idiunxi:  &  hue  pertinet fe- 
cundrini  vciharci,hudaberts .  Sic  cnim  dicit  tore  attonitos  malorumatrocirate,vt  nulla  hone ft i 
vel  pudoris  cura  apud  iplbs  fatura  lit:  quemadmodum  ebrius  qui  obrutus  eft  vino  icic  proiicit, 
Gen-  9.io.  vcj  cadit,&;  pudenda  etiam  rcttgir.quod  etiam  contigit  ipfiNoe:fic  etiam  Prophcta  dicit  tan- 
tam  fore  affii&ionem  Edom,  vtpopulusilleabiectus  cum  fummoopprobriojdaturus  fit  mated 
am  fubfannationis omnibus  vicinis,quemadmodumfi ebrius iaceret  in  luto,&  veftes  eiuselfent 
proiec~tx,&  oftenderet  iua  pudenda,  illud  fpectaculum  non  minus  pudendum  quam  trifte  eflet: 
ita  Prophcta  dicit  Idumxos  luniles  fore  ebriis,quia  iacebunt  in  fuo  opprobrio.    Sequitur, 

ii  Completa  efl  iniquitas  tua  filia  Sion,non  adiiciet  ad  te  in  exiJi- 
umtrahedam.-vifitauitiniquitatemfiliceEdom,  Stdifcooperuit  fuper 
pec  c  a  t  u  m  t  u  umjwc  cTi^iudauitpcaathm  tuum. 

Verfus  hie  male  exponitur,meo  iudicio:&  Iudxianxie  !aborant,quia  occurritfpecies  abfur 
ditatis,  cum  certum  lit  fuilTe  poftea  diffipatos  non  modb  in  vnum  exilium,fed  in  diuetfa  .  Ideo 
interpretantur  nunc  locum  de  fecunda  di(perfione,qux  fafta  eft iub  Tito,  aufpiciis  Veipaiiani 
paths.  Dicuntigitur  tunc  completam  fuiffe  iniquitatem  populi.quia  poft  lllud  exilium  nulla  fe- 
cuta  eft  mutatio.  Alioqui  non putant  quadrare  hoc  Prophcta?  vaticinium  cum  re  ipfa,vel eue- 
tu,  nam  vt  dixijdificcti  fuerunt  inomnes  terras,  antequidem  fuerant  profugi,ficuu  Mofesillis 
denuntiauerat.Scimus  cnim  8c  in  Grxcia,&  in  Macedonia  habitaffe  Iudxos.fcimus  multas  Ita 
lix  vrbes  fuiffe  plenas  illo  populo,donec  edi&o  Claudii  Cxfaris  omnes  eiefti  funt  ex  Italia:pu- 
tauit  enim  infici  Italiam  ilia  tabc :  8c  ita  procul  eos  eiecit,  acfi  elTent  contagiofi.  Sed  fruftra  lu- 
dxi  captant  iftas  argutias ,  quoniam  Propheta  fimplicitcr  dicerc  voluit  talem  fuiffe  populi  pce- 
nam,  v t  non  eilet  duplicanda .  Cum  ergo  dicit  perjetiam effe iniquitatem,  vel  pcenam  iniquitatis, 
iignificat  Dcumita  ieuere  egilTc  cum  populo  ,  vt  nihil  defuerit  ad  extremum  rigorem .  8chxc 
locutio  alibi  occurrit .  Eodem  pertinet  quod  mox  addit,»o»  adiiciet  amplius  bcBis,ve\  Deus  ipfe, 
pennde  eft:»o«  adiiciet  cvvo,vttetrahat  in  ex;7r'«w»,quare?nam  quid  opus  fuit  fecundoexilio,cum 
tota  terra  eflet  redacta  in  folitudincm?  quandoquidem  8c  pauperes  qui  relidfi  fuerant  ,pariter  i- 
p!i  tandem  profedi  funt  in  ^gyptum,  vnde  rerra£H  fuerunt  in  Chaldxam :  fed  tamen  profugi 
erant  a  terra  lancta .  Ergo  Propheta  intelligit  Dei  indicium  fuilTe  completu  omnibus numens, 
vt  nihil  defuerit  Iudxis  ad  extremamcalamitatem. Poftea  fcquitur  in  fecundo  membro, /^;//><«- 
&/r:cft  quidem  prxteriti  temporis,  vifitauit,  fed  loquitur  de  re  futura .  More  autem  prophetico 
ad  conrirmationem  fui  vaticinii  tanquam  rem  geftam  narrat ,  Vifitauit  iniquitatem  filia  Edom: 
ita  difcopertmn  fiat  tuum  fcelus.Chrior  erit  fenfus  fi  addamus  particulas  fimilitudinis ,  Sicuti  co- 
pleta  fuitpcena  iniquitatis  tux,filia  Sion,ita  vifitabitur  iniquitas  tua,filia  Edom.  vel  fi  per  con- 
ceflionem  ita  reddamus,  poena  quidem  iniquitatis  tua:  completa  fuit,  filia  Sion ,  fed  peccatum 
tuum  difcoperietur,fi!ia  Edom  .  In  fumma  videmus  rationem  exponi  cur  folatio leuauerit  Pro- 
pheta triftitiam  populi  luiproximo  verfu,nempc  quia  fi  miferrimi  fuerunt  Iudxi,nihilomelius 
tandem  erit  popialo  Edom,vbi  aduenerit  vifitationis  tempus.Qupd  autem  dicit  completam  fuiffe 
fcen am  iniquitatis,  non  refpicitad  culpam  iplbrum,  fed  dicit  fie  fuiffe  diuinitus  caftigatos,vtvi- 
fus  fuerit  Deus  exerere  omnem  fuum  rigorem  aduerfus  ipfos :  quemadmodum  eadem  fere  lo- 
quendi  forma  vtitur  Ifaias  capitc  40.  Ergo  non  negat  Propheta,  quin  alio  poft  tempore  exules 
futuri  fint  Iudxi:i~ed  dicit  tranfmigrationem  ipforum  tunc  fuiffe  perfectam,  ncque  opus  fuiffe 
vt  paulatim  terrain  Nabuchadnczer  incolis  fuis  nudaret.-hoc  factum  fuit  quafi  repentino  turbi- 
ne .nam  vno  impctu  hierunt  abrcpti.Terra  quidem  ante  erat  qu afi  folitaria:  fed  vbi  Vrbe  poti- 
tus  eft  Nabuchadnczer,  tantum  reliquit  fxeem  populi .  Et  fecit  hoc  confultb,vt  poftea  habcret 
illic  populum  aliqucm  tributarium.  fuit  igitur ilia  trafmigratioperfc&a.Sed  Propheta  hie  non 
intelligit,quin  Dais  poftea  difiiccrc  potueritludxos,  8c  dirfiparc,ficutidigni  erant.  Nulla  igi- 
tur eft  vel  repugnantia ,  vel  abfurditas.qubd  ludxi  poftea  fugitiui  fuerunt,  8c  errones  per  totu 
rnundum:cc  tamen hoftis non  adieccrit  ipfos  trahere  in  captiuitatemiquia tantum hlcagitur  de 
Chaldxis .  Et  ideo  hoc  diftum  fuit,  quoniam  volebat  conferre  Ieremias  ipfos  Iudxos  cum  Idu- 
TT)xh,8c  oftendere,quanuis  infultarentimproba  Ixtitia  Iduman, tamen  cladem  ipfis  propinqua 
inftarc,qux  iplbs  in  totum  delcret,quemadmodi"i  prius  delcti  fuerant  ludxi .  Tcmpus  non  fer- 
ret nunc 


IN   LAMENT  A.    IE  RE  4JZ 

ret  nunc  incipereprecationem  Ieremia?.  Djfferam  igiturin proximam  le&ionem." 

Precati  o. 
Da  omnipotent  Dcus,quando  vides  hodie  tot  non  modo  hosliwn  noslrorumfedtu- 
otwn  quoque  apcrta  cfie  ora  ad  maledicendum,ne  illis  fuppetat materia,  prafertim  cum 
in  factum  tuum  nomen  redundent  ipforum  contumelia:fed  compefcas  corum  petulantiay 
ey  ita  nobis  parcasy\tquanuis  digmfmius  cafligatione ,  tamen  rationem  habeas  gloria 
tux ,  ©*  ita  nos  colligasfub  capite  noflro  CJyrislo ,  (?  reflituas  Ecdefiam  tuam  miferd 
dijjlpatam ,  donee  tandem  colhgamur  omnes  in  rcgnum  Mud  calefte ,  quod  nobis peperit 
f anguine f uo  idem  ymgenitus  Frfius  tuus  Dominus  nqfter,    Amen. 

CAPVT     QVINTVM. 

Emento,rronW,Iehouah  quid  fit  nobis, hoc eft, quomodo nol'tf- 
cum  agaturjzfpice^SiC  vide  opprobrium  noftr  urn. 

tj  ae  c  precatio  fcorfum  legenda  eft  a  Lamentationibus,quia  initiates  liter?  verfuum  non  funt 
**  Icripta:  fecudu  ordine  Alphabet!,  quaqua  magis  querimonia  eft,qua  precatio.Profertenim 
Ierc.  in  mediu  quaracciderat  in  extrema  clade  populi,vtDeu  ad  fympathia  3c  mifericordia  fle- 
£tM.Prim6dkit,Kecordarequidaccideritmbis,dcindcCeip(ucxf]icaticcuda  parte,  a  Bice  wide 
tpprobrinm  ntfirum .  Hxc  autem  oratio  quanuis  fit  breuis  &  concifa,  continet  tamen  vtilem  do- 
ftrinam,  nempe  fufficere  Deo,  vtmiferis  ferat  auxilium ,  dumin  rationem  coram ipfo  veniunt 
eorum  mala,prarfertim  vbiiniufte  premuntur .  Certum  quidem  eft,nihil  Deocfle  incognitum, 
led  fefertur  hxc  loquendi  forma  ad  humanosienfus.  Putamus  enim  Deunegligere  noftrasmi- 
lcrias,vel  imaginamur  tergu eius  nobis  eile  obuerfum,vbi  non  ftatim  fuccurrit.  Csterum,quem 
admodum  dixi ,  tantum  rogandus  eft  vt  mala  noftra  refpiciat ,  quia fcimus  quid  de  fc  teftetur, 
nempe  dum  fibi  vendicat  haspartes,vt  fuccurrat  miferis,&  indigne  oppreffis,  in  hoc  folatio  ac- 
quiet~camus,nempe  fimul  ac  dignatus  fuerit  refpicere  qux  perpetimur  mala,paratum  fimul  efle 
auxiluim. Prarfertim  opprobrii  fit  mentio, vt  ipla  indignitas  magis  Deum  prouocet .  nam  ea  le- 
ge luiceperat  populumin  fidem  fuam,vt  eflet  in  gloriam  &  decorem,  quemadmodii  dick  Mo- 
les. Cum  ergo  Deus  vellet  fulgere  diuitias  gratia;  fuaun  populo  ilIo,nihil  magis  fuit  abfurdum 
quam  pro  gloria  ilia  nihil  in  populo  confpici  prxter  dedecora.Ha:c  igitur  ratio  eft  cur  Prophe- 
ta  hlc  opprobrium  populi  maxime  commemoret.   Sequitur, 

i     Hxredicas  noftra  deuoluta  eft  ad  extcros,  domus  noftra  ad  a- 
lienos. 

Nunc  multarum  calamitatum  catalogus  refertur  a  Propheta ,  idque  in  eum  fine  ficuti  ad- 
monui,  vt  fibi  &  toti  populo  gratiam  apud  Deum  conciliet .  Fuit  etiam  hoc  minime  confenf  a- 
neum,vt  hareditas  ele&i  populi  ad  alienos  traheretur.nam  fcimus  terram  ilia  promiflam  fuifle 
Abraha; quadringentis  annis  antequam  ea potiti  fint eius  filii .  Scimus fubinde  repetitam  hanc 
promifllonem ,  Hsc  terra  vobiserit  propria  he/editas.  etfi  enim  Deus  aluit  etiam  tunc  omnes  C*»«l*»7. 
Gcntes,  peculiari  tamen  cura  dignatus  eft  populum  fuum .  denique  nulla  vnqua  terra  fingulari 
priuilegio data  fuit  hominibus,ficuti  terra  Chnaam  pofteris  Abrahat.  Cum  ergo  hax  hxredi- 
t;ls  fuiflet  tot  feculis-deftinataelecto  populo ,  non  fruftra  cooqueritur  leiemhsillamdeMtlutam 
fuiffe  ad  alienos.  In  fecundo  membro  idem  repetit:fed  intelligit  non  tantum  fuifle  fpoliatos  agris 
Iudaros,fed  etiam  cie&os  ex  fuis  zdibus,quod  grauius  erat,&  magis  contumeliofum .  Continget 
enim  aliquando,  vt  quis  amittat  pra:dium  fuum,  agros,&  vites,  tamen  domus  eius  maneat  inta- 
fta.VerumProphetahlcamplificatmiferiam  gentisfua:,quddnon  tantum  omnes exutifuerint 
agris  &  pofleffionibusjled  quod  etiam  a  propriis  xdibus  exulent,aliique  illic  dominentur.nam 
rtiam  apud  homines  profanos  fpefiaculum  hoc  animos  plurimumafficit ,  vbi  fuccedit  qui  in- 
dignus  eft  omni  honore  in  locum  alterius  qui  &  opibus  >  &  dignitate  floruit .  Notum  eftillud 
carmen, 

O  domus  And  quam  difpari  Domino  dominant. 

Quoniam  Tarquinius  fuccefferat,&  traxerat  ad  fe  regnum ,  exprobrat  profanus  ille  PoetaJ 
quod  domus  Anci  tranfierit  ad  alios  primum  exules  ctcprofugos,deindcfupcrbostyrannos* 


CAP.    V.  IO.CAL  PRAELECTiONES 

crudeles .  Sic  etiam  hoc  loco  dicic  Ieremias  in  ttdibus populi  regnare  aliends,    Sequitur, 

3  Pupilli  fuimus  abfque  patre,Mo»pdtr^matres  noftra?  tanqua vidua?. 

Hie  Prophcta  non  loquitur  tantum  inperforsa  toriuspopuli/cdreferr  gemitus&querimo- 
niasfin^ulorum.-nequcenim  hoc  potuitquadrarctotiEccleli.T:quandoquidcm  loquitur  dc  pa- 
tnbus<idcmatribiis.  Videmusergo  non  aptari  hanc fententiam  corpon,kdpotiusiingulis 
mcmbi  isquafi quifquc  e  popu'Io di'cerei  vbiquc  lpcftari  viduas  8c piipillds.  Hoc autem  accide^ 
re  lblet  vbi  .vel  pefte  ,  vcl  bcllo  gens  aliqua  confumpfa  eft .  n.imvno  pra?lio  non  ita  cadercnt  o- 
mnes,  vttotaregio  plena  iitptjpillis .  Sed  hicorbitatem  8c  viduitatcmexprimit  Prophcta.qus 
contigrt  ex  diuturna  \indic~ta  Dci,qubd  icilicctnondtftitit  populum  affligcre  donee paulatim 
cflet  exhauftus .  Fuitautem  hocdeforme  fpe&aculum  in  ilio  ele&o  populo  cernere  tot  viduas, 
dunde  t^tpupillos  patribusluisorbatcs.     Sequitur, 

4  Aquas  noftraspecuniabibimus^lignanoftrapretioveniuntj wow 
\xncuntJiam  intelhgithgtia  ajferri ,  ant  venire  in  illorum  manus  nonfmejyretio. 

Hie  Prophcta  rcfert,  populum  ita  nudatu  fuiflV ,  vt  penuria  etiam  aqua?  &  lignilaboraret, 
non  dicit  tanuim  deftitui  tritico&  vino,  non  conqueritur  minutum  aliquid  fuifle  ex  lautitiis, 
i'ed  aquam  &  lignum  ponit,  qua;  in  vita  hominis  vulgaria  iunr.nam  vlus  communis  aquaru  eft, 
ytinquitille.:nemoeft  tarn  pauper,  iihabitet  in  regione non  prorlusarida,quin  aqua  ad biben 
dum  ii.ippcr.ar.  fi  cnim  non  luntfontes ,  iunt  laltem  fluuii/unt  putei:nec fid  pereunt  homines, 
mil  in  dclertis ,  8c  vaftitate  iuhabitabili.  Cum  ergo  vbique  occurrat  aqua;  potus ,  Propheta  hie 
expi  irnit  lumnum  miieriam  populi.qubd  vamalisctiam  fuerit  aqua.In  rupibus,in  locis exccllis 
aqua  vqnditur:ied;  hocrarilnmumeft.  Propheta  autem  hie  fignificatnon  modo  populum  nu- 
datum  efle  I "a  is  epibusded  eo  redactum  egeftatis,  vt  gratis  aquam  non  bibat .  Quanquam  vide- 
turaiiquidp!use.\p:imere  cum  dicit,  ttqmm  noHr*mbibimui  pectmi<t-,Gr  lignum  ad  nos  ajfertur  pre- 
tio  quia  non  minim  eft  li  ligna  emantur.Sed  videtur  Propheta intelligere  aquam  fuifle  vendita 
Iuda?is,q;ixanteipibrum  fuerar.deindc  ipfoscoa&os  fuifle  lignaemere,quxtameTuei  at  ipib- 
r  jm.  Ita  emphatice  legenda;  erunt  adiec"tiones,qua:  fumuntur  pro  pofleffiuis.  *4<]uat  ergo  noflras 
btbimw.V ocdt  Aquas  populi,quasiure  libi  vendicaflet:vocat etiam  Ligna,quorulegitimapro- 
pnetas  fuerat  popuIj.Dic  it  crgoomriia  fie  fuifle  ercpta  ab  hoftibus,vt  coacti  fuerint  emere  non 
\ mum  quod  extract  am  erat  ex  ipibrum  cellis,non  triticum,quod  fumptum  erat  ex  ipfbru  hor- 
rjjs-.icd  aquam  ipfam,  &  ligna.  Quanquam  fi  quis  fimplicius  accipere  malit  etia  non  male  con- 
ucnict  hxc  quenmonia  ,  populum  qui  ante  copiam  vim,  &  remm  omniu  domi  habebat,  emiflc 
omnia  vfijue  ad  aquam  8c  lignfi .  Eft  cnim  hxc  grauis  mutatic.vbi  quis  potuit  ex  iuis  pofleffio- 
nibus  ligna  cxderc  ,  vbi  vinum  collegit  &  triticum ,  fi  ne  guttam  quidem  aqua:  nancilci  queat, 
ma  qua  emene  pvcuniajixc  eft  yalde  triftis  mutatio.  Sic  ergo  poterit  accipi  hie  locus. Sequitur, 

5  Super  colla  noftra ,  velccruicibm  noftris,  perfecutione  pafli  fumus; 
raboi\iumius)non  requies  nobis. 

Hi;  dicit  popdlu  fuifle  oppreflum  graui  leruitute  .  eft  enim  metaphorica  locutio  cum  di- 
cit populum  perficutionem  pAJJum  infuis  ceruicibus  .  Molefti  interdil  nobis  erunt  hoftes,fed  vel  a  fa- 
cie, vel  a  tcrgo,vel  a  lateribus.  Vbi  autem  fie  dominantur,vt  tanquam  in  ceruicibus  noftris  cqui 
tent,  in  hac  niiultatione  extrema  eft  deie&io .  Ergo  Propheta  hie  de  ieruili  atque  etiam  contu- 
mchoia  populi  oppreliione  conqueritur  cum  dicit  luda-os  perfecutionemfuiffepajjos  infuii  ceruici' 
Z^.Summacft,hoftesprolibidinc  fie  fuifle  dominatos,vtIuda»i  caput  attollere.non  auderet.E- 
raut  quidem  hac  mcrcede  digni-.fcimus  enim  fuifle  ceruice  arnea.nam  cumDeus  vellet  eos  affuc 
face  re  ad  ferendum  iugum,fuerut  prorfus  inflexibiles,imo  quali  indomabiles  beftiz .  Cum  er- 
go taata  fuilTct  illorum  durities,Deus  rependit  iuftum  premium  eorum  luperbia;  8c  obftinatio- 
ni  cum  onus  impollierunt  hoftes  eorum  ceruicibus.  Sed  Propheta  hie  proponitindignitatem, 
q.ix  Djum  fletccre  ad  mhericordiam  poterat,  ciim  fcilicet  Ghaldii  ita  libidinoie opprimcrent 
clcftam  populum.  Adiungit  LboYdjJinecf'Hiffe  requiem,quz  locutione  fignificat  nullum  fuifle  rr.i- 
feriis  8c  moLftiis  ipiorum  vel  modum,  vel  rlnem.hsc  cnim  eft  phrah%  Hebraica,/rfior4«;»»«rf,Q* 
nonfiiit  reefuif. (.Coatin^cr  ixpe,  vt  quis  ad  breue  tempus  malis  vrgeatur;  fed  dabitur  tandem  re- 
raxatio.  Propheta  verb  dicit  nullum  fiaem  mileriis  papuli  adeflc.  Ergolaborareabfquc  requic 
tantundem  valet  atque  continuis  af  rti&ionibus  prcmi,  8c  quarum  nullus  exitus  apparet.  Digna 
etiam  hoc  premioerat  eorum  obftinatio,quia  Deo  rcpugnauerantnon  paucis tantum  menfibus 
8c  annis.Simusquandia  Propheta  apid  ipfos  clamauerit  ablque  profedu.Hic  tamen  conciliat 
fibigratiam  apudD;um,qn6dpopulii$mifer  fit  abfquc  fine  8c  modo,      *  ' 

4.  iEgyptiis 


IN  LAMENT.   IERE.  4J} 

6  AEgyptiisdedimus  manum, Afljaiis,vt  faturaremur  panibus. 

Hlc  de  mcndicitatc  populi  loq  uitur,quod  fcilicet  pancm  hincindc  pctitrint.  Dare  manum 
bifarhni  cxponunt  lntcTpretcs:quidam  accipiunt  pro  luppliciter  rogare : alii  autcm  pro  pacif- 
ciulfi  etiam  pro  manum  cxtendcrc  in  lignum  miierix.quaii  is  qui  non  poteft  auxilium  acccrie- 
rciiuanu  externa  figniticet  luarn  neccfiitatcm.Sod  Prophcta  iimpliciter  vidctur  intelligere  pb- 
p  alum  fuiffe  tanta  mopia  conftrittum  vt  partem  medicauenr.  Dare  igitur  manum  accipio  pro 
pancmpctcrc.vtlolent  mendici.  dickiuicmmanHmdediffeyhoctifttpoxtcxiiTc  tarn  AE^yptiis, 
quam  Affyriis.quod  fait  indignillimum. nam  .£uypuifucraritgraiuffimihoftes,Aflyni  poftea 
fcc'utifunt:eoquidcm  rempore  fimulabant /L.ypuife  effe  populielccliamicos,&f<cdus  etiam 
initum  'inter  ipfos  fuerat  :'led  fcimus Iudafos  lubiros  faille ludibrio,  vt  dagni  erant , quia fefe 
pfoflitucrantjqucmadmoduni  meretrices. Cum  ergo fpretifxpcfucrintab,£gyptiis,  fuithxc 
conuuiielia  valde  acerba,dum  coa&i'funt  panc'm  in  <Eeypto  mendicarc,deinde  in  A  ffyria:po- 
tuithoc  vertiinmagnasfutfannationes.'Nunc  ergo  tenemuscontilium  Prophets  .lam hoc 
etiairi  premium  illis  Deus  iufte  rcpcndit:promiferat  terram  fertilcm,  &  in  qua  ad  fatietatcm  vf 
que  paratus  erat  ipfos  a'ere  :  toties  apud  Mofen  fit  mentio  vini , tritici,&  olei'.quorfum?  nifi  vt 
oftcderct  D.uis  terram  ill'arh  fertilitate  excellere  prx  aliis  omnibus?  Fuit  ergo  hoc  fignum  vhi- 
mx  maledictionis\vbi  populus  coa&us  eft  pancm  hinc  inde  peterc,  cum  tamen  afflueu.i  bono- 
rum  omnium  fufricere  deberct  etiam  ad  ipfos  aIicnos,quemadmodum  diSum  fucrat,Tu  dabis  Dfltf-IS-  '• 
mutuum  aliis,&  non  muruabcris.qui  ergo  debuerant  fua  copia  alios  pa  fcere,fuerunt  ita  fame- 
licr,vt inopia  ipfos  cocgerit  ad fubeiiduaiilliiddedecus,  cumfcilicet/€gyptiis&  AfTyriisfub- 
xmffefucruntobnoxii.     Sequitur, 

7  Patresnoflripeccarunt,nonfuntjWow/j^^wr^>«,nosverciiniqiH- 
tatem  ipforum  portauimus. 

Videtur  Prophcta  hie  cum  C-o  litigare,&  euomere  blafphemiam  cuius  apud  Ezechielem 
fitmentio. nam cumDjusalperiuscaftigarerpopulum,vo!itabar  in  omnium  ore  prouerbium  E  e , 
iliud,Patrcs  noftri  comedertmt  vuam  acerbam,dentesnoftnobftupefcunt.  fignificabat  autem 
hoc modo fc iniufte tra&ari,&  crudeliter,quia  luerent  pcenam alieni deli&i,cum ipfi  tffent ih- 
fontes.Videtur  in  hunc  modum  obftrepere  Deo  Prophets  cum  dicit  pxtres  quipeccarunt  nen  effe 
ampUusScd  paulo  poft.videbimus  Prophetam  fatenetiam  eorum  peccata  qui  tunc  adhuc  erant 
fuperftites.Citm  igitur  ilia  ingenua  cpnfefiio  edita  fuerit  a  Propheta,minime  dubium  eft  quin 
hie  abftmuerit  ab  illablafphemia,quxtam feuere  reprehenditur  apud  Ezcchiclem.Nihil  ergo 
minus propolitum  habuit Ieremias.quam  liberare  populum  ab  omni  noxa,acli  Deuscilct  cru- 
delis,  quemadmodum  dicit  i!le  prcfanus  Poeta,  H()Mf  ^ 

Dchcia  Maiorum  immcritus  lues,  Komarte.  car.oJe  6 

Deinde  alter,  Sf*''* 

-fatii  kmpridemfanguinc  nojbo 

Laomedontex  luunus  periurta  Troi<£. 

Significant  populum  fuifeculi  fuiffe  prorfus  innoxium ,  &  quxrunt  in  Ada  &  trans  rcare  cay- 
fam  malorum,quafi fcilicetnunquam  fuiffet  peccatum  Roma?. Non  fuitrale  IercmJX conflifi: 
fed  Iimpliciter  diccre  voluit,  populum  qui  diu  rebellis  fuerat  Deo.iam  mortuum  effc,  ideo  op- 
portunumeffetempus  quo  Deusmiferiaspofteritatisrefpiciat.non  ergo  hie  obiiciunt  fuain- 
nocentiam  Deo  fideles,acfieffent  extra crimen/cd  tantiim  referunt  patresdcfur&os  fuiffeiu- 
ftapcEna,quiatotaillageneratiointerierit.DanielpleniusloquiturcumdKit,Peccauinuisnos  Dai»9.8. 
&  patresnoftri,&RegeSnoftri:inuoluitcnimead5damnatione&patres&filios.Sedali6  relpi 
cit  Proph.nofter,nepe  voluit  Deumfle&cre  ad  mifericordia,vtdi&u  eft.  quo  arguneto  id  alTe- 
qui  cotendit}  Domine,;uquide  iuftasfumpfiftipcenas  hadenus.quia  nimis  diu  abuii  fuerant  pa 
tres  noftri  tua  bonitate  &  tolcratia-.nunc  vero  tempus  adeft  quo  nos  experiaris,  &  examines  an 
firhus  fimiles  patribus:quoniam  ergo  pericrunt  illi,  vt  digni  erant,  iam  recipe  nos  in  gratia.  Vi- 
ct em  as  ergo  hoc  modo  non  fuicipi  cum  Deo  iurgium,vtl  lne.fed  tatiim  roiferos  exules  pen  re 
a  Deo  vt  ipfos  refpiciat.cumpatresqui  tale  &  tam  horribile  Dei  vindifiam  fe  prouocaueiat, 
&  experti  fuerat,  iam  cflSt  extinfti.  Et  cum  dicit  film  partafie  iniquitttm  /><fm»»i,tametfi  dura  eft 
locutio,  non  tamen  in  etim  finem  tedit,  acfi  Dc9  temere  pcenas  fumerct  de  hliis,qua;  potius  exi-  F     , 
genda:  apatrib'erant.namfixamanctfentetiailla,Nonportabirhliusiniquitatepatris,ncque    *" 
p.neriniquitatefilii  fedanimaqii9peccaueritipla  morietur.lnrerea  potuit  hoc  vere  dicihljos 
i^iilTe  oncratos  patru  fuorufceleriby,quiafcilictt  Deo  vindicta  U;a,ncutiper  Mofen  denuntiat  vx,j 
in tertia,8:quartagencrationeliberu fuit extendere.Et alibi etiadicitjEgottin^a  n  fii.uhliciu  ur-  ii  ,g' 

DD,    i. 


c    p    y  IO.   CAL.   PRAELECTIONES 

oattum  lmquitatc.  potuit  igitur  Deuscontinucre  luam  v  indi&a  vfquead  poftcros.  Sed  intcrea 
tnjnimc dubiu  eft  quin  tilii  qui  tarn  feuei  c  caftigati f  uer  unt,eiiam  propriam  jniquitate  iufUnue 
rincerant  enim  promeiiti  centum  mortes.Sed  hsec  duo  inter  fe  non  male  cpnutmunt,  Vt  Dtus 
reiiciat  iniquitatem  patruni  in  linurn  hliorum:&  tamen  hlios  ipfos  caftiget  pTp  fuis  peccatis. 

8  Serui  dominati  funt  nobis ,  eripiens  nemo  ex  manibus  ipforum, 
hoc  €ft,nemo  cfl  qui  nos  eripiat  e  mambus  ipforum. 

Aliacircunftantiaaggrauatpopuli  cladtm,quod  fcilicet  veneritinpotcftatem  feruorum; 
quod  magis  contumelioium  eft ,  quam  fi  diuites ,  &  qui  cxcellunt  opibus  &  petunia  fibi  nos 
feruosaddiccrent .  Neque  enim  pudebit  feruife  vel  Regi  >  vel  horn ini  l'altcm  qui  obunebit  ali- 
quern  honoris  gradum.  quia  feruitusilla  in  fpeciem  probroianoneft,duutur  tolcrabilis.  Ve- 
riim  vbi  fumus  lerui  feruorum,hxc  eft  valde  grauis  contumelia,  &  qua?  penitusanimos  vulne- 
rat.Ergo  de  hac  indignitateetiam  nuncexpoftulat  \txcm\2^Hi>dfemipfiid«mrtatifuerint.  Nc- 
queverodubium  cftquin  tra&i  fuermt etiam  ab  infimis quibuique  .hcuit  cnim  Chaldsis  ex- 
ercereaduerlus  ipfos  omnem  fsuitiairuled  intcrea  f  uit  hoc  valde  hi&uofum,  cum  hln  Dei  fer- 
uorum effent  madpia.Nam  erant  pnus  regnum  facerdotale,&  Deus  ita  eos  luiccpcrat  in  fuam 
fidetn  ,vt  cor  urn  conditio  potior  eiitt,ae  magis  optabihs  omnibus  imperils.  Cum  ergo  fpoliati 
funt  fualibertate,  neque  id  mod6,ied  etiam  lubie&iferuis  ,jllafmt  valde  tnftis  mutatio .  Idco 
indectiam  petit  materia  mifericordias  Propheta,tUm  dkitjirnosfuiffedotmnatos.  lam  fequitur> 

9  Inanima  no(kiadij\crtut,mperxkb\itanojk*^tlcmpericd^ 

ad  panem  noilru  ob  ficcitatem  deferti,d/i/  Wttunt,* facie  gladij^  in  dejertum. 

ann.fignuicat  tarn  ficciratem,quam  gladium.Iam  cum  Prophctade  fame  &  deierto  loqui- 
tur mihi  dubium  non  eft  quin  melius  conueniat  nomer.  Ariditatis.  Et  rniror  quomodo  occur- 
rerit  lllis  nom'en  Gladii,nec  refpexcrint  ad  context  urn. Djcit  sxyppopulumpttere  pammin  mimAy 
hoceft.vfque  ad  propria;  vitae  diipendium.fi  quis  maLit  Difcnroen,non  rcpugno.  fed  cum  fim- 
plicitcrdicitji'»4WOT«,videturexprimere  quod  icUicer  vitas  fi*  non  pepercerintob  Viftum.Vi- 
&us  quidem  eft  accelfio  vitar.  quorfum  enim  qirttritur  panis  nifi  ad  vitam  fuftinendam?  fed  fa- 
mclici  ita  ruunt  ad  quasrendum  pancm,vtproiiciant  fern  milk  pericula.  deinde  fefe  conficiunt 
maximis  molcfths:  &  hoc  eft  panem  adduce  ntn  anma,vbi  fcilicet  non  tant  um  anxie  defudant  ho 
minesinquaercndovicl;u>fedquafifanguinemfuumprofundunt:quemadmodumfiquisconfi^ 
ciat  longum  iter  ,  vt  reperiataliquida]imenti,eritfere>cxanimiscumaduenietin  longinquum 
hofpitium.Qupniam  ergo  nufquam  ludau  vi&um  rcperiebant,  dicit  Propheta  illos  partem  fumt 
quxfiijfe  in  Mima,\ioc  eft  vjtscdilpendio,hocmagismihi  placet.  lam  adiungit,  0&/fa*7<«ttw  aefer- 
tt'-.quideffct  Gladiusdeferti?videmusilludeffccoa6t.u:&  tamen  nulla  fuit  ratio  curitatorquc- 
re  debercnt  voccm  banc  Interpretes.Sed  vocat  deferti  petit  Atem'mo\>iam  qua  populus  fie  premc 
batur,acli  effetin  deferto  .  Hoc  igitur  per  firoilitudinem  di&um  eft,  quod  ab  ariditate  deferti, 
hoc  eft  pr«  ftcrilitatecoa&i  fuerint  vitam  fuam  exponere  in  mo«em,tantum  vt  alicubi  panem 
inucnircnt.  Poteft  ctiam  heri.vt  intelligat  Propheta  fuiffe  profugos,&  itaefuriiffe  per  fyluas  & 
faltus.cum  fcilicet  non  auderent  prodire  in  planiciem,ne  hoftis  illis  occurreret.fcd  quod  dixi  o- 
ptim£  quadrat,nepe  ita  fuiffe  famelicosacfi  effent  in  vaftodefcrto,&  proculabosinihofpitio, 
vt  nufquam  panismueniretur.Nunc  crgotenemus  Prophets  fenfum.    Addit, 

io    Pelles  noftrce  quail  clibanus  riigredinem  contraxeruntob  exu- 
ftionesfamis. 

Aliivertunt,  Obtremorcs,afacietremoru,ad  verbunr.Hieronymus  vertit,Tempeftatcs. 

tfii.a.14.  fed  nomen  Exuftionum  melius  conuenivx\uia.Qkit pelles fittfietbtencbratas,  8c  comparat  eas  cli- 
bano'.queBiadmodumhrcmaaphoraiatis  frequenter  occurritinScripturis,Sifuer)tistanqua 
inter ollasfumo&caliginedeforroati,penns  veftrxfplendebunt.Deuspppulumiuum  nigrc- 
dinem  contraxiffe  dicit,  acli  ollisfumofis  adhxfiffet,  quia  multis  afflidionibus  exuftus  fuerat. 
nam  vbi  tabefcimus  in  malis/qualor  ipfe  nos  deformat.fcd  hie  comparat clibano  (quod  idem 
valct)pellcs,vel  cutem. Dicit  igitur  cuiufquecutemitafuiffecotradam,&mgredincoffufcata, 

WtlMf.Zi  vt  chbanusniger eft  connuoigne&fumo.Propheta,quifquisfuerit author  Pfalmi  1r9.alL4.fi- 
milicudine vtitur, nempc  fc  fuiffe fimilem  vtri, qui etiam  contrahitur  a  fumo,&  ducit  rugas  v- 
nacumnigredine.Summaeft,fuiffepudendamdeformitatein  populo,  quiaita erant  famelici, 
vt  nullusmancret  fuccus:vbiautemfuccusdeficit>fequitur  pallor  &  macies:dcindccx  pallore 
maiordeformitas&nigredojde  qua  nunc  loquitur  Propheta.Ideo  dixi  melius  quadrarenomc 
Eicuftionum .  Nam  fi  dicamus  Tempeftates,ccrtetempeftas  non  effufcat  nigrcdine  pellem  vel 
cutcm.fi  etiam  vcrtamus,tremores,hoc  erit  valde  remotum-.led  fi  vertamus,exuftiouts,fluet  o- 
ptimecontexius.&fcimus>quemadmodumv]dusquafiirrigatanimamhominis,itafamemexu 
rcre,  vt  alibi  quoque  Scriptura  loquitur.    Scquitur, 

11    Muliercs  in  Sion  aifli&e  fuerunt,virgincs  in  vrbibus  Iehudah. 

HU 


IN    L  AMEN  T.  I  ERE,'  ^ 

Hlc  aliud  genus  comumclia*  recitat,ncmpc  quod  mulieres  fuerint  flupratz  tahi  Ierofo'y- 
ms,quam  in  aliis  vrbibus .  Dens  voluerat  caititatem  rcgnarein  populo  illo.  Cum  ergo  pucllar 
&  mulieres  ita ad ftuprumfuerunttra&avlludfuitplulquamindignu.Acque  hocetia  tome-  Dwtf.ir.ii. 
rnorat  Prdpheta,vt0eustaade  lepropitiupopululuooltcndatpoftquamexoiatusfucnt.  Ec  **-o$.M« 
Sion  potiusnominat,quani  Icroiolyrnamxliquidem  fynccdoche, led  locum  illurh  fcimus  fuif- 
fe  diuinicus  clectum ,  vbi  nomen  eius  inuocaretur .  Sion  ergo  erat  locus  facer  prx  omnibus  a- 
liis:cratdeniqueterref}redomkilium  Dei. Cum  ergo  Deushaberetillic  Ilium  palatium.vth.i- 
bicartt  in  medio  populi,valde  curpe  fuit  illud  fpe&aculum  ,  ftuprari  in  loco  illo  mulieres,quia 
hoc  modo  violabatur  Tcmplum  Dei. Erat  igitur  non  tanturn  cotumeliofum  populo,mulieres 
ita  ftuprari,  led  erat  fcedapiofanatio  cultus  Dei,atque  adeo  facniega.  Nunc  tencinus  conlihu 
Piophetx.Iamadiungitetiam  alias  vrbes[ehudah,fedaho  lenfu.    S:quitur, 

12.   Principes  manufua  fueium  fufpenfi,faciesfenumnonfuerunt 
i  nhonorejionfuerunt  honor at<£}ad  \erbum. 

Initiumverfus  poteftduobusmodisexponi.vertuntomnes , Principes  intcrfe&os  fuiffe 
ipforum  manu,hoc  eii,hoftium.fed  miror  quomodo  non  occurrerit  quod  lunge  erat  grauiusj 
nempe  fuamanu  fuiffe  fufpenfos.  Egocerre"  non  dubito  quih  ProphetaMc  dicat  quoldam  ex 
Proceribusmanusfibiintuliffe.nam  frigidacffetillalocutio.Principes  fuiffe  fufpenfos  maiiu 
hoftium  :fed  AitaACci^imxiSyPrincipeifu^efifienfis  JitaipforummatiHthocerit  longe  atroeius, 
quemadmodumanre"  vidimus  muliercs  etiarn  qua:  pollebant  aliqua  humamtate ,  voraffefuos 
foetus .  Eodem  fenfu nunc dicit  Proccres fuiffe  fufpenfos  non  ab  hoftibus ,  nam  hoc  c(l  etiaiii 
vulgare  > iugulari  paflim  viSos  ab  hoftibus ,  vel  etiarn f ufpendi  per  ignorniniam;  fed  aliquid  a- 
trocius,meO  iudicio,exprimere  voluit  Propheta,nempe  cba&os  fuiffe  miferos  Pioccres  ad  ma 
nus  libi  afferendas.  Adiun^it fades  fenuiH  non  fuiffe  bonoyatai,c\iiod  etiarn  eftpra:tcrnaturam:fci- 
musenimfeniofemperdeferri  aliqmdhonoris,&  a^tasillanatuialitcrreuerentiam  fibi  conci- 
liat.cuni  ergo  nulluseft  ferium  refpcctus.neceffe  eftjlummam  barbariem  regnarc.Perinde  eft  i- 
gitur  acfidiceret  Prophctapopulum  lie  probrofe  fuiffe  traciatiin),vt  ne  fenibusquidem  hoftes^ 
pepercerint.  Nunc  etiarn  tenemus  curhoc  adiungat,  quia  alioqui  poterar  vidcri  illud  incredi  - 
bile,  Principes  fuiffe fulpefosfua  manu.Sed  hlc  lignificat  non  fuilteillisaliud  refugium,nifi  vfc 
fibi  mortem  confeifcerent  pras  defperatione,  quia  fcilicet  exciderat  omnishumanitas.  Seqyi- 
tur, 

13  Adolefcentes  ad  molam  fumpferunt,&  pucri  in  Jigno  cecide- 
runt; yd  impegerunt.    Nonpojkm  xltra  profecjuL 

Pa  E  C  ATlO. 

Da  omnipotens  Deus,  ftando  ncbisfemelmanuporrexifti,  \>tnos  tibi  covfecrares  hi 
populii:  da,  inqua>xt perpetuo  refulgeat  in  nobis  paternm  ilk  fauor,&  nos  etia  xiafiini 
Jiudeamusglorificarefcmpernomentuum,atquc  vf  nosfemel  complexes  es  profe  quarts 
tualiberahtate, donee tandem fruamur  bonorum omnium  plenitudine in  remo  tuo  cade- 
fti^uod  nobis  partum  eslfanguine  Filij  tut  vnigeniti,  Amen. 

DI  c it  nunc  Pro^heiiadiUfientestritditos  fuiffe  ad  wolant-^ennde acfi  dicefetjin piftrinum. 
lcimusautem interferuiles  operas hancfuillevilifiimam  nam  ficutialinis tunc  vfifunt ad 
rnolendum,ita  &fuif  maneipiis.  Summaeil,cOntumclioie  habitosfuifle  ludaros,  vt  fuerint  rc- 
da&i  in  conditionem  abie&itfimam  .  Nefcio  quid  venerit  HierOr.ymo  in  mentcfn ,  vt  vcrteret 
abufosfuifleturpiteradlibidinemiquiafnu  lignificat  molere,velconterere,putauith3cnotari 
turpitudinem,qu£Enomirtarinondeber,actiabulieffenthoftesadolefcetibusadftLipuim  .fed 
ex fecundo  mebro  verfus  colligimus  id  nnllo  modo  confenraneum  effe.Dicir  igitur  adoiefcentes 
traiios  fuiffe admolendum,ejr pueros impegiffe fub /<£»».  fignificat  aute  pueros  fuiffe  ener.itos  lignoj 
ficutilolentcalones:eftetiamvilemunus  calonum.Sicuticrgopriusdixit  pift  rino  fuiffe addi- 
aosiuuenes,ita  nunc  dicit  pueros  fuccubuifl'efubligno,quialcilicethumcrisfuisgcffabant  o- 
nusnimisgraue>&cuiferendocrantirripares.Nuncergotenerrius  coiililium  Prcphctx.  Se- 
quitur, 

14       Stones  cefTarunt  c  porta  ,  adolefcentcs  e  pulfatione  fiiaj 

DD.    ii. 


CAP.V.  IO    CAL-   PRAELECTIONES 

\clcaniidsmuficis. 

Hie  Propheta  breuiter  fignificat  fuiffe  Vrbem  reda&am  in  ruinas ,  ita  vt  nihil  prseter  va- 
ftitatejn  illic  cerni  poffet.nam  dum  vrbes  frequentantur,fedent  iudices  in  porta:  iuuenes  autem 
t'ecxciccnc  honeftis oblcdationibus.  Dicit  autem mlUfniJfeit<dici<i.n&m eo  tempore,vt fatisno 
turn  eft,  lolebant  habcri iudicia,&  fieri  conuentus  in  portis  vrbium.  perinde  igitur  eft acfi  dice- 
rct  omneni  ordinem  politicum  fuiffe  abolitum.  Deinde adiungit  intents ctjjifse  afuis  fuljationi- 
hus,  vcl a canticis muiicis  Summa eft , in  Vrbe  fuiffe tantam  vaftitatem,vt nulla  amplius tflet 
ipeaes  vrbisnequcenim  inter  fe  habitarepoffum  homines  fine  legibus,  &  fineiudiciis:vbifo- 
riim  eft  elaufum,  vbi  leges  obmutefcunt,  vbiius  non  redditur,  illic  eft  barbaties  qua;  detcnor 
eft  folituduie :  vbi  etiam  nulli  func  conuentus  ad  honeftas  obleSationes,  vita  eft  belluina:  fci- 
musemm  hominem  effe  animal  fociale .  His  ergo  figuris  Propheta  doeet  horribiles  ruinas  ap- 
paruiffe in  Vibe,  poftquam  lllinc migrauit  populus .  Apud  Chaldsos etiam &w  Aflyria  non 
habebant  fuos  iudices,neque  vllam  formam  reipublicar.  fucruntenim  diffipati,  &  hoc  factum 
eft  de  induftrja ,  ne  poffent  amplius  cealeicere.  decretum  enim  fuerat  Chaldaus  paulatim  ex- 
tinguerenonien  populilfraelitiei:deinde,nullum  illic  eratpopulicorpus.Itamento  dcplorat 
Propheta  vaftitatem, qua: etiam  fuitincxilio.    Sequitur, 

15  CefTauitgaudium  cordis  noftri,verfus  eft  in  luctum  chorus  no- 
de rficemm  vertuntilmohavh. 

Profequitur eandem fententiam  :fed  videtur clarius exponere qnod breuiter  attigerat fu- 
periore verfu , vbi  dichomnegattdium  cordis  pofwli cefofaer  onmes  cbtros verfosfutfie  in  lu&nm.fc'^ 
musvitamciremorteacerbiorem,vbihominesfuiuincontinuoluau.&l"anevbinullaefthi- 
!ariras>ea  viuendi  conditio  deterior  eft  morte .  Et  hoc  nunc  intelligit  Propheta  cum  dicit  mne 
rwdium  fui£i  dbcii  turner  onmes  chores  in  lucrum  futfit  Conner fts. 

16  Cecidit  corona  capitis  noftri :  v*e  nunc  nobis  quia  peccauimus. 

Per  coronam  capitis  hand  dubie  intelligit  omnia  ornamenta.quibusdecoratus  fuerat  po- 
pulus ille:habebatR.egnum  &  Sacerdotium,quxerantduoquafi  lumina,velduarpretioGegem 
mx :  led  lubebat  etiam  alia  quibus Dominusipfum  ornauerat.Cum ergo  polleret  tarn eximiis 
dotibus,  dicitur  geHajje  coronamin  upite .Corona  autem  non tantiim  pro  diademate  accipitur, 
fed  pro  iymbolo  lztitis  &  ornatus.Nequeenim  foliReges  tunc  coronas  geftabant,  fed  in  nu- 
ptiis.deindein  couiuus&  epulis lautioribus,in  ludisetiam,&fpe&aculiserant  coronati  In  fun» 
maProph.  conqut;ritur,cum  multaornamenta  fulgerent  in  populo  illo,fuiffe  prorfusillisnu- 
datum. Dicit  ergo  coronjmcecidiJ?eezcApite.po(icaexdziT\at,y*mbisni<nc,qiiiapeccMmus-  Hie 
exprimit  vltimam  mifenam,&  iimul  docet  lpem  omnem  reftitutioms  abolitam  effe.caufam  ta- 
men  adiungit,7*w/  fceleut'eegerint.lti.  non  exafperat  hie  dolorem  populi ,  vt  qui  fie  affli&i  funt 
frcmantaduerfusDeumUed  potius  confilium  eius  eft  humiliareaffliftos,  vt  fentiant  meritasfe 
poenas  darc.Perinde  igitur  eft  acfi  reoscitaret  ad  Dei  tribunal,*:  vno  verbo  pronuntiaret  me- 
ritoipfospati.veliuftineretam  grauespcenas:quiaicilicetDcusiuftusfitvindexfceleru.  Hine 
colligimus.cum  heri diceret  patresqui peccauerant  ,ciTemortuos ,8c  eorum  iniquitatem  a fi- 
Jiis  ferri,non  ita  locutumeffe,vt  abomni  culpa  eximeretfuperftites.  hie  enim  eosdamnat,&fe 
etiam  comprehendit in  illonumero.fedhcriexpofui quid  libivellctfuperiorfententia:hic  au- 
tem ingenue  Propheta  agnofcitpopulumiuftepledi,quiafceIeribusfuisiramDeiprQuoeaue- 
rit,  Ethxcdodrinadiligenternotandaeft,quia  vbi  rebus  aduerfispremimur,  Satan  acuitnos 
ad  dolorem, 2c  tandem  in  furorem  nos  pr2cipitat,nifi  veniat  nobis  in  mente  hxe  do&rina>neftl 
pe  nobis  effe  ncgociu  cum  Deo,qui  iuftus  eft  iudex .  nam  agnitio  fcelerum  noftroru  domabit 
omnem  fuperbiam,deinde  compefcet  etiam  obftreperas  illasquerimonias,quibusfoIent  inere 
duli  contra  Deum  infurgere.Ergomalanoftra  deducant  nos  ad  reputandum  Dei  iudicium,& 
peccatanoftraagnofcenda,queiriadmodumhunc  finem  Propheta  nofter  fpe&auit.  Sequitur,' 

1 7  Propterea  debile  eft  cor  noftrum.fuper  hoc,idefl,propterhaticcdu 
/iw,obtenebrati  func  oculi  noftri. 

Coniungit  hie  triftitia  cum  agnitionc  reatus,vt  populusdum  dolor  ipfum  premit  8c  excrti 
ciat.fimul  etiam  adiiciatmentem  ad  reputandafuapeccata.  Quanquam  Propheta  baud  dubie 
hie  complediturquarcunque  ante  vidimus,quafi  diceret  nonabs  re  mcerore  populum  confici, 
quoniam  tam  ampla  &  multiplex  fit  dolendicaufa : propter  hoc ,  inquit ,  hoc  eft  non  execdi- 

muj 


I  N  L  A  M  E  N  T.   I  E  R  E.  4rt 

exccdimus  modum  in  dolorc,quia  affli&iones noftrx non  fiint  mediocres,v t  tcpcrari pofiit  do 
lor ,  lied  quia  vcntum  eft  vlquc  ad  cxtrema ,  ideo  fieri  non  potcft  quin  dolore  obruantur  animi 
noftri.  Quoniam  ergo  maledi&io  Dei  vndique  occurrebat  <  dicif  hanc  efle  can/am  dtbiliiandi 
cordttAiai  ciumpropterea obtenebrari tculos.Eft  autem  hxc  metaphoraiatis  trita,nempe  oculos 
caligareprxdolore;iiamfenlusdolorehebetantur:hintfit,vtobtufa  etiam  fit  oculorumacies. 
&c  Dauid  prxcipue  hac  Ioquendi  forma  vtitur.  Propheta  igitur  nofter  didt  tbteaebratu  JmJJi 
*a//«,quia  dolor  erat  quafi  Ixthalis.   Sequitur, 

1 8  Propter  montem  Sion  qui  in  vaftitatem  reda&us  eft  3  vulpeS 
xnceduntineo. 

Quanquam  in  genere  complex  us  fuerat  omnes  malorum  fpecies,nunc  tamen  prxcipuarri 
dolons  caulam  affignar,  quod  fcilicet  mons  Sionperdidtmfuam  pukhritudimm  &  formam  .  Lo- 
cusenimilleaDco  ele&us  fuerat acfiilluc  icxlo  defcenderet  habitundi  caufa:&  fcimus  c- 
tiam  magnificiselogiis  celebrari  eius pulchritudincm  .  lllic enim  lucebat  Dei  facies ,  quemad- 
modum  Mofes,&  Prophetx  fxpe  loquuntur .  Fuit  igitur  hxc  valde  triftismutatio ,  cum  Dcus 
habitafletin  monte  Sion,illic  vulpes  habitare  tanquam  in  deferta*  cauerna . nam  in  montc 
Sionerat  Tabernaculum  vel  San&uarium  .  Dicit  autem  Dcus  vocari  Tabcrnaculum  illud 
ajrlo,  quia  velit  cum  populo  fuo  illic  pacifci.Cum  ergo  locusille  capcret  Deum,  &  eius  Eccle- 
fianr.lic  fuilTe  deftitutum ,  vt  vutpes in  locum  Dei  8c  fidelium  fucccderent  >  hoc ,  quemadmo- 
dumdixi,fuithornbilcprodigium  .  Non  fruftra igitur Ieremias poftquam  locutus  eft de  tot 
actamacerbisdadibus.ponit  hoc  caput  prxdpuum, quod  fcilicet mtns  Sion  infolitudinm  rt~ 
dtfiufft,*nmlpes  illicdijitirrant  .Nam  licuti  prxdpuum  caput  &quafi  cumulus  omnium  bo- 
norum  eft  cenferi  in  Dei  populo ,  deinde  habere  familiarem  ad  ipfum  acceflum ,  ita  in  rebus 
aduerfis nihil triftius,quamnosdeftitui  pixfentiaDei.  Vbi  Dauid gratitudinem  fuam  erga 
Deum teftatur,quid  ditatus  fuerit  omni  genere  bonorum , adiungit ,  Habitabo in domo Dei:  Pfd.tySl 
quia  tametfi locutus  fuerat  dc  opibus&diuitiis,&rerum  omnium  copia  stamen  videt  hanc 
fcelicitatiseflefummam,  fi  Deuminuocet  vnacumaliishdelibus,  8c  eenfeatur  in  eius  populo. 
Sic etiam ex aduerfo Propheta oftendit , nihil debere effepiistriftius, quim  dum  fuum  domi- 
ciliumreliquit  Deus,  8c  voluit  inftardefcrtiineuterc  oculis  fpe&antium  horrorem .  Hoc  ipfis 
prxdi&umfueratabipfoleremia^tvidimuscapitefeptimojIteinSilojdicebatjvbi  diu  area  I*r'-7«i* 
foederis  fuerat .  Cum  ergo  diuturnum  fuiflct  Dei  hofpitium  locus  ille.poftea  fuit  cum  fummo 
opprobrio  reie&us.Denuntiauit  ergo  Iudxisleremiasrebusadhucintegris,talem  fore  Icrofo- 
lymam:fed  fides  non  fuit  habita  eius  vaticinio. Nunc  ergo  confirmat  ab  euentu  quod  Dei  man- 
datoprxdixerat,vbi/»0»f«»  Sionvoutfmemvulpium.  Sequitur, 

19  Tiilchouanperpetuofedebis/oliumtuurninictatem&jeti- 
kemjd  cfi  omnibus feculis. 

Hlc  attollit  Propheta  oculos  ad  Deum :  fed  exemplo  etiam  fuo  excitat  omnes  pios ,  vt  in 
extremis calamitatibusDc-um  tamen  refpiccre non  definant:ficutiPfalmocentcfimoprimo,v- 
bi  Propheta  loquitur  deruinis  Vrbislerofolymx  .  Eft  enim  fimileargumentumilliusPfalmi: 
nee  dubium  eft  quin  compofitus  fuerit  (.am  populusageret  in  cxilio  Baby  lonico.vtfatis  appa- 
'  ret.Ergo  Propheta  poftquam  de  cladib*  Vrbis  &  populi  differuir,dicir  cxlos  etiam  ipfos  vett- 
rafcere  8c  conlumi quafi  putrcdine  vna  cum  totb  mundo;  fed  poftea adiungit , Tu  autem  Do-  Vfal  101. 
mine  perpetuo  manes. Inrerea  etiam  clarius  loquitur  quam  Ieremias.  applicatenim  hanc  do-  j.7-18-** 
ctnnam  ad  confolationem  Ecclefix,Filii,inquir  jfiliorurn  habitabnnr.Ergo  ex  perpetuo  &  im- 
mutabili  Dei  ftat  u  colligit  perpetuitatem  Ecclclix:  hoc  non  facit  Ieremias ,  eo  tamen  tendit  :8c 
baud  dubie  hac  dc  caufaexclamat  Deumfidereinfecultm ,  <y  folium eiuffltbiltmtnere  ctnnibuift- 
lulis,\A  per  omnesxtates.Nam  vbi  defixi  fumus  in  afpe&urerumprxfentium.vt  nihil  iirmum 
eft  in  mundo  ita  needle  eft  nos  vacillarc.  Vbi  autem  res  aduerfx  obnubdant  oculos  noftros, 
tunc  fides  quodammodo  euanefcit:faltem  turbamur  8t  obftupefcimus .  Remedium  autem  eft, 
in  Deum  oculos  attollere.quia  vtcunqueres  in  mundo  confuix  fint ,  iple  tamen  Temper  manet 
fui  fimilis.  Veritas  quide  eius  potcrit  nobis  effeabfeodita,  manettameninipfo.  Denique  etiam 
ficentiesmundus  verfetur&intcreat,hinc  Deo  tamen  nihil  propterea  decedit .  Nondubiura 
ergo  eft  quin  Propheta  voluerit  animu  colligere,&  fefe  erigerc  in  fpe  bonS  cum  exclamauit,T» 
De  us  infeculnmfedes:8c  verbo  fedendi  haud  dubie  exprimit  mundu  a  Deo  gubernari.  Scini*  Deu 
non  effe  corporeum,fed  metaphorice  fumitur  verbum  Sedcdi,quia  non  eft  Deus  nifi  fit  mundi 
judex. Hocetiadariusexprimit  vbi  dick  foliu  Dei  efle  per  omnes  #tates.Soliu  Deihauddubii 


CAP.V.  IO.   CAL.   f\RAELECTIONES 

P  p.  B  C   A  T  I  6. 

T>acmvipot€vs  Deus ,  mandotam  fcucra  dim indicia  exercuijhaduerfus  populm 
fiil.tti,  xt  cajligatio).  cs  ilU  Ixdu  nos  crudmtad  tiniqrt m  nomir.is  tui ,  deindc  cwtinc<tr,t 
wjohcitydincW  humihtdtc :  &  ite  fiudeatmis  ferjeojdyocatmu  vcfira  curfi.m ,  VT 
Jnitidtnus  tt  jew  per  nclis  ejje  duccm ,  ?johu  manum  abs  tc  f>orrigi,tukm4U~ 
xilihmfewperwbisejfeparatumydonec.tandetncolkSiiinYc^ 
pium  tutim'ca  tcfle .  fruamprwa'aterna .  qmm 
wb&peperitjangumejuoyyige- 
mhsfdwtuusi' 
Amen. 

■    ■'■ 
L  A  V  S     D  E  O, 

! 


5XCVDIT  IOANNES  CRISPINVS  GENE- 
V  AE>  A  N  N  O  DOMINI  M  I  L  L  E  S  I  M  O  Q_V  I  N- 
CENTESIMO     SEXA-GeSIMO      TERTIOi 

MINSE    I  V  L  I  O. 

■ 
- 


INDEX   PRIOR    RERVM 

ET    SENTENTIARVM     MA- 

X  I  M  E    INSIGNIV  M    QJV  &    I  N 
HOC     O  ?  F.  R  E      C  o  N- 

T  I  N  E  N  T   V  R. 

Prior  numerm  caput  :pofterior  'verfitrru  indie  at. 


PgSGftAran  pofteri  collega-erat 
?a|^furnrniSacerdoris  2.9.11. 
bi^i>§ iidias  a-tate Iercmi.i prx- 

ceflit  4?-7- 

Abiice-rc pieces  quid  (it  7.15). 
Abraham  benedict*  one  Dei  clita- 
lus   i7-»-5 

Abfynthium  falubiishcrba9. 15. 
Accaion  vrbisiitus  15.10 

Achicamvirpius  Ieremiaamor 

te  liberal  16.14. 

a^i-nm    impedirequominusbe 

ncagere  quis  poffit  6.10 

Adplelcerites  nondebere  matri- 
monii] contiahtreabfque  pa- 

rentum  confenfu  2-9.6". 

Adultera  non  rt-pudiabatur,  fed 

capite  pleftebatur  5.1. 

AdytuTempliquid  fignificet  7.4 
AEgyptii  lmbe'les  1.16. 

AEgyptii  artes  fcrmmcas  exer- 

cent  ibidem. 

AEgyptii  Iuda'is  Auftrales  13.19 
AEgyptiorum  foedus  efficit  vt 

Deiobliuifcanturludari     i.37 

AJEgyptios  &  C!ialda?os  deduos 

fuifle  aftrologia?  iiidiciaria?  jo.  1 

AfFedi'm  Dei  non  Temper  nobis 

cm Jenterapparere  propter  pec 

catanoftra  _        ?<=•?. 

Aftectus  turbuleti  cur  in foiptu- 

raaflcribartur  4.K1. 

At'flictio  probat  patientiam  no- 

{(ram  15-6. 

Alj'iiabetum  Iuda?orum  retro- 

gradum  15.16,  &:  51.41 

Alcxader  occupat  babylon^ij.  it 
Alexander  grauheraffligit  orie- 

tales  4M«- 

Alcxa.ier  ebnuscum  (corto  fuo 

&:  cinsdoperfideexuritsi.1.8. 
Alexander    babylone    moruur 

Alcx.nlria  Xgypti  wbs  celeber- 

rima  46.15. 

Amen  omnium  promiffionum 

Dei,    Cbriltus  33'^ 

Ammonitas  6c  Moabitasorigi- 

nem  ducere  a  loth  n.14. nepo- 

tes  abrafaa?.        ,*   ( 
Ammonite  defcedut  a  loth  if.u 
Amon  qnando  regnarc  coeperit 

ficquandiuregnauerit         1.3. 
Amos  ex  caulis  educlius  prophe- 

u  conftituitur  >• 


Anabaptiltarum  impietas    16.5. 
Ahabaptifta;  reiiciunt  omnem 

doctriham  31.34 

Anabaptiitx  enthoufiafla?  31.34. 
Analogia  6c  anagoge  inter  chri- 

itum  Sc  terrenos  reges    2.3.51. 
Anathoth  viculus  quis,8c  vbi  (i- 

tUS  Xi 

Animal  quia  mnclabatur  coram 

akari,  quid  (ignificabat    7.11. 
Angeliau  proprie  dici  pofsiiu 

vmere  n.ic. 

Antithefisverbi  dei  &Cogita- 

tionumnoftrarum      9.14. 
Antithesis  inter  iudicia  Dei&r 

hominii  20.12. 

Antidchis  plurescelebrantur 

49.13 
Apollinis  omculumdediisrite 

colendis  1  it. 

Aqua:  fideles  &r  infideles  qua;  di- 

cantur  hebhSfts  1518. 

Arabes  in  cads  habitat  &  teto- 

riisS:  camelis  abur.dit    49.19 
Arabia  triplex  15.24 

Arabes  fchemita?  cur  vece'ntur 

15.24 
Arcam  foederis  fuifle  fymbolu 

prSfehtiae  Domini  7  9. 

fades  Driappellatur        28.1. 
Anltotelesmagnusaffertor  Iibe 

riarbitrii  i^.23. 

Ariftotelis    de  Babylone  tefti- 

monium  51.  25. 

Afcalonvrbs  15.10 

Adorgiam  (ignum  efle   dege- 

nerationisa  natura  9.4. 

Aflyria?  monarchia  fubigitur  a 

babyloniis  50.18. 

Aflyrii  6c  a-gyptii  viciffim  iu- 

dxisinfelti  2.18 

Aflyriorum&  a-gyptioruma- 

micitiam  iuda?i  maxima  mer- 

cede  redimunt  21.18 

Aflyrii  babylonem  fe  recipient 

ft;  mulieresomnescrudeliter 

ftrangulant  5i  44. 

Ailracur  (ignavocentur  10.1. 
Aftroru  obleruatio  quid  fit  10. 1 
Altrorum  excurfu  tempora  di- 

ftingui  10.2. 

Aftrologia  alphabetum  theolo- 

gia?  (  10. 2. 

Alt  rologia  a  Chaldaris  adultera- 

tur  i6i2 

Aftrologi  iudiciarii  i».a 


Airium  vbi  populus  faci'ificia  o^ 

ferebat7-4.  parstempii  19.14- 
AttolJereprecesquid  (it  7.16' 
Audirc  vocemdeiquid  (it  9.13. 
Auguria  omnia  legeprohiberi 

17.9. 
Auguftini  de  precibus  flephani 

fenrentia  iy  t# 

Auguftini  fententia  explicata  10. 

13,  c\r  19. n,8»r  31.40. 
Augufiini  argu/iientatio  contra 

pelagianos  3  ,.X9. 

Auxiiinma  vicinis  peterean  pc-r 

le  malum  (it  1.35; 

Azotum  vibsvbifita         15. io. 

B 

P^j=?3FAaI  vel  baalim  appella- 

lio:ie  quid    contmeatur 

heJs&     i.8,&-  7.9,&  11. 13 

Baal  quid  (ignvficet  &  baalimco 
irieqaid  fit  15.5 

Baal  6c  baalim  interdum  fpecia- 
literaccipijinterdum  generali- 

ter  32.19. 

B.ibylonisinitium  51 .;? 

Babylon  multis  riuis  euphratis 
cmcta  49.19 

deficit  a  perils  50.5 

ingenv  altitudo  Sc  latitudo  mu 
rorumeius  51.15.58.  portasha- 
betineas  51.58.  aduobusfa- 
trapiscyroproditur  3.  variis 
cladibusafficitur  15.11. 

Babylovfque  ad  imperiuaugu 
(ricarfarisfuperilesfuit  50.40 

Babylonii  ridentcyrum  51.30. 
nobilesferccmi.es  in  patibulo 
fufpenduntur  15. n. 

Baculus  vigilis  vel  amigdali  quid 

fignificet  «•"• 

Balaam  impoftor  &  tamen  pro- 
pheta  28.8 

Balfazarrex  iugnlatur  Cum  fuis 
proceribus  51.39 

poftremusrcxbabylonis  17.fi 

Baptifmusfpiritualisquisfit  4.4 

Baptifmusabfque  hde  &  pceni- 
teniianullius  momeiiti      j.iy 

Baptifmum  literalem  nihil  pro- 
deltc  hypocritis  9. 15". 

Baruch  focius  5c  adiutor  iere- 

mia*  "-ft 

Bel  deus  cbalda-orum  6V  affy- 
viorum  quomodo  in  deorum 
EB.    i, 


INDEX. 
Chaldai  interprets  error  fi.f  9. 
Charaosdeus  rnoabitarum  48,7. 
Charitatis  officium  prarcipuum 
quod  (it  '41' 

Chitim  quid  fignificet 


numerum  relatos  fM4 

Bel  deus bibylonis  Jo.i. 

Beliteiiiplum  **•**• 

Belli  indicendi  ritum  cur  Deus 

cunftisgentibusindiderit«.4- 
Bellorumeuentuscur  incertos 

efle  iaftant  profani  if. 14 

Beneficia  Deus  cotinuat  *.«•• 

Beneficiorumdei  multitudor  6. 
Beneficia  i'ua  quorfum  deus  pra?- 

dicet  "         2-4- 

Beneficia  dei  non  pendere  ab  ho- 

minum  dignitate  18.8. 

Beneficia  dei  cedere  in  grauius 

exitiummfi  adfit  refipifcentia 

14.7. 

Benefices  chrifti  vt  fruamur  re- 
currendum  efle  ad  mifericor- 
diamdei  30.9. 

Beniarain  tribm  duas  habet  por- 
tas  ierofolyma?  20.2 

Beniamindimidiatribuscum  re- 
gno iehudah  coniunfta eft  3.6 

Beniamin  tribus  dimidia  non  de- 
fcifcita  familia  dauidis  i7.i<f> 

Beth-hacherem  locus  vndedi- 
ftus  «•'• 

Bibere  aquas  nili,&  bibere  aquas    Cibus  &  potus  teftimom. 
euphratis  quid  fit  2.18. 

Borith  quid,&  quis  eius  vfus  a.ia 


Contemptus  verbi  dei  6.19 

Cor  hommis  fraudibus  plenum 

17.10. 
Corda  icindenda  efle  non  vefti- 

menta  6^9. 


Chnaam  a'terna?  h*  red  i  tat  is  pi-    Ctefiphon  vrbsextruclaif.il 


gnus  1vy 

Chnftinomeniehouah       13.6. 
Chriftus  an  aduentu  fuo  abole- 

uerit  dei  pa&um cura  filiis  a- 

braha?  *?•!• 

Chriftum  debuifle&r  deum  & 

hom'inem  prodire  ij.tf. 

Chriftus iuftitia  noftra  dicitur 

13.6. 
Chriftus  terrenis  regibus  cur  fa?- 
pe  comparetur 


opponitur  baby  loni  f 1.  if. 
Cynici  ineptiaac  barbaries  7.33 
Cyrus  nondumnatus  tempore  ie 

remia*  fi.u. 

natura  truculentus      f  o .  42. 
Cyrus  ftipendiarius  miles  filiam 

darii  ducit  vxorem        $1.17. 
Cyri  induftria  in  expugnanda 

babylone  fo.38. 

humanitas  erga  deuictamfo. 

3C 


Chriftus  quomodo  iudiciumfa-  Cyrus  permittit  iuda-is  reditum 

ciat&iuftitiam              *3-f-  27.12.  temp  hi  &  vrbeextruere 

Chriftiregntim  quale            i>-6  30•1,• 

Chrifti  re^num in  nobis  tantum  Cyrusobinexplebilemauaritia, 


hicinchoari  31.11. 

Chriftus mofi  opponitur  31.40. 
Chriftus  ex  gente  rnoabitarum 

ducit  originem  48.47. 

Chriftiam  male  aptant  ieremia? 

locum  maris  virgini    31.12. 
afunt 

paterna?  deibeneuolentia?  erga 

nos  9. U. 

Ciceronis  locus  if.i4,&  i<s.f ,  & 

Ciceronis  teftimonmm       13.11 
Cilicia  oppofita  iudaea?     10.9. 

iudarae  &  armenia?  interie&a 

if. 20. 
Circuncifio  quareiuda>is  a  deo 

pra?cepta  fuerit  4.4. 

Orcucifio  fpiritualisqua?  fit  4.4 

teftimonium  obfequii   b.io. 

gratuita?  falutis  per  chriftum 

5>.if. 


Circuncifio  idumeorum  non 


jAdaucr  fuifle  imrnudum 
fublege  7.51. 

)AElum  ferreum  cV  terra 

a?nea,legismalediftio  3.3 

Caremonias  hy  pocritis  efle  fpe- 

luncas  4°-3. 

Calces  nudare  quid  fignificet 

13. 11. 
Canonicaeleclio  cefTat  in  papa- 

tu  18.18 

Cantandi  modus  cum  templum    Circuncifio  liter*  qua*  fit  9. if 

fuit  dicatum  33.1 

Capita  in  prophetis  fa?pe  male 
diftincta  efle  17.19 

Carmelusa  fertilitate  diftus 

2.7.4.16 
Caro  fanctuarh  quid  fignificet 

ii. if. 
Carthago  colonia  tyri  if.n. 
Caftigari  manu  dei  nobis  efle 

vtile  10.14. 

Cerua  foetus  fuos  propria;  vita?    Cognitionemdei  exfe  parere 

pra»fert  14.3.  fidem  &r  timorem  9.14. 

Chalda?idominanturaflyriis        Cognitiodeiferiaqua?  fit  10. 10. 

1. 13.  Comedendi  yerbumquid  ligm- 

Chalda-i  aquilonares  refpe&u  fleet  1 5 . itf . 

iudaa?  1.13    Comedere  chriftum  quid  fit  if. 

Chaldsi  &  a?gyptii  maxim  iob-       16 

feruatoresaftrorum  io.i,&:fo. 

mifcent  aftrologia?  ftultas  di- 

uinationes  ibidem. 

Chaldaros  &r  a>gypt  ios  libera- 

lium  fcientiarum  inuentores 

10.3 
Chalda-a  amoena  Sc  fertilis  31. 

40. 


&  crudelitatem  mortem  fibi 
confeifcit  fo.41. 

D 

?tfpp?5  Amafcus  fedes  regia  Cy- 
rix 4'-i3« 
JAnextremus  limes  ver- 

iusacjuilonem  4.if. 

Danie/  cum  fociis  trahitur  in  exi- 

Hum  ii.i9,&if.i. 

Danielis  liber  cur  parti  hebraicc 

fcriptus,  partim  Chaldaice 

10.10. 
Daniel  cum  ieremia  confertur 

14.7. 
Daniel  didicit  aftrologiam  ro.i." 
Daniel  optimus  de  cyri  educa- 

tioneteftis  51.17 

Danubius  fi.36. 

Dare  gloriam  deo  quibus  mod  is 

dicatur  13.11s-. 

Darius  nondum  natus  tempore 

ieremie  fi.if. 


prorfus  ludibriii  fuifle,&  qua-    Darius  minime  cordatus  nee  pe- 


re  9.2f . 
Clerus  papalis  fruftra  obiendit 

priuilegia  fua  13.13,3.:  lmmuni- 

tatcm  iuam  17.11. 

Cogitationibus  noftris  omnmo 

efle  renuntiandum  9.14. 

Cognitionidei  vix  centum  vitas 

fui'hcere  9.24. 


Communicatio  rhetoribus  quid, 

&:  quis  eius  vfus  5.7. 

Confeffiopro  pcenitentiaponi- 

14.10. 


ritusrei  bcllica*  fi.u. 

Darius  filius  hyftafpis  babylone 
recuperat&muros  diruit  fr* 

44 

Darius  medusvno  tantum  anno 
poft  captam  babylonem  fu- 
perftes  fi.4$ 

Dauid  &eius  pofteri  imago  chri 

ftl  8.I9,&12.2. 

vifibilepignus  gratia*  dei  17.14 
Dauidis  regnum  typus  chrifti 

13.13. 
Dauid  plenus  fpiritu  chrifti    if. 

if, &  31.12. 
Dauidis  pofteritas  in  iechania  in- 

terrumpitur,&  p6ft  in  zeruba- 

bel  rurlUs  emergit  22.30. 

Dedan,tliema  &  buz  vrbes,vbi 


fita? 


2f.l3. 


Confeffionem  oris  a  fide  prodire    Defe&ioalegecaufaeft  omniu 
io.n.  malorum  j.j^. 

Confiliaetiamipfadeunidiri-       Defperationisorigo  46.18. 

gefe  10.13.    Deieffentia  $(.18. 

Confolationis  materia    30.11.      Dei  omnipotentia  32.15. 

Deus 


Deus  vnicus  ecclefia;  fua»dodor 

1.2. 
Dei  aufpuiis&rduclu  omnia  fie- 
ri i.i) 
Deus  non  eft  feparandus  a  verbo 

fuo  i.io. 

D^ui  fufcitat  chuldxos  ad  per- 

Uc-ndos  iuda-os  i.ij. 

Deus  fponfo  adolefcenti  cora- 

paraiur  i.i. 

Deus  vnusaudiendus  i.93i 

Deus  tons  aquarum  viucntium  i. 

q.non  admittitriuales  i.is>. 
D(.s>  dillimilis  V!iis7elotypisj.7 
Deus  fcrutatorcordium  4.1. 
Dei  gratiam  non  allegari  ordini- 

bus  vel  titulis  4.  9. 

Deo  cur  poenitencia  fubinde  af- 

fenbatur  4.18. 

Deus  ignofcens  refipifcentibjs 

quomodo  tamen  non  finat  fce- 

kiaimpunita  J.  9. 

Deus  cur  dicaturdolens  furoere 

fuppliciumde  improbrs  G.t. 
Deus  vbiiud<.xapparet&cafti- 

gat  homines  cur  dicitur  fe  vl- 

cifci  9.9 

Dei  confilium  certum  &  ftabile 

iJ.lO. 

Deus  cur  rex  gentiu  dicatur  10.7. 
Dei  coaitationes  quomodo  dican 

tur&accipienda;  lint  2.3.10. 
Deusquareiuftus  voeetur    9.14. 
Deumiralci  quomodo  lie  acti- 

piendura  10.14. 

Deumuumimpiospunitnon  de- 

linereefferriifericorderu  13.14. 
Deus '.piomodo  vifitat  micuiu- 

tem  pairum  infuios  16. 11. 
Deus  quomodo  confumpiionem 

facere  dica.ur  46.18. 

Deus  ciiucrfis  modis  dicitur  prx- 

cip.re  jo.11. 

Deus  quaf.do  relinqui  dicatur 

19.4. 
Deo  caufi  fuam  patefacere  quid 

proprie  fit  10.11. 

Deum  implere  ca?!um  &  terram 

quomodo  accipiendii  fit  23.14 
Dtus  auihor  belli,pef:is  &  tamis 

2J.10. 

Deum  folum  futura  pra?dicere 
acpra?fcire  18.8. 

Deu»cur  hominum  opera  vtatur 
in  annuntiando  verbo  fuo3& 
nonangeloium        .      17.  if. 

Deus  feruos  fuos  confilio  inftruit 
&prulentia  JH>,ttf 

Diabolus  quomodo  res  fuiu.as 
pra?dicat  18.8. 

Diem  in  quot  lioras  partiti  fint 
iudari  «.f. 

Differentia  inter  expoftuhtione 
iob  &:  iei<  rr.ia?  10  18. 

Diiligneia-  fup.-rCinones  10.6. 

Dionyfius«.ei  ps.iei.c'iam  irridet 
n.  1. 

Difcipulusdei  vndc  probari  de- 
beat  8.8. 


INDEX. 

Difcrimen  do&rina?  ifaia?,eiuf- 
demquextatis  alios,  &  inter  le 

rcmiacumcztchie'c  1. 

Diuinationes  lege  e.'fe  prohibi- 
ts Z7.9. 

Diiiortii  culpam  deus  maritis  im- 
pure 3>T, 

Diuoi  lium  apud  ii-d:ros  fieri  fo- 
Jitumobcaufas  nihili         i.i. 

Diuoruum  legitimum quale  3.8. 

Dolor  qua!isd«.oprobetur     5.3. 

Doctousmunus  in  ecdefia  quale 
1.9. 

Dodorcs  quomodo  ftrenuemu- 
nu»  li.uin  exequantur        1.10. 

Dodo  ts  vtn qua  potentiaar- 
m.ui  finr.  i.u. 

Doctorcs  pii  falus  ecclefia?  &r 
quantum  ei  pra=flent  3. if 

Doctorum  paite>  qua' fint    7.18. 

Docloresprophetas&non  ddiC 
re pendtreau  hominum  n:di- 
cio  11.  io. 

Dodorum  ecclefia?  officium 
if. 10. 

Dodores  legitimi  quomodo 
probtntur  17. if. 

Dodorrs  fidia  falfisquanota 
difcernantur  23.16. 

Dolus  eft  qiuc  quid  ab  homine 
proditfi  non  habeatdeum au- 
thorem  23.26. 

Dodrina:  veia?  a  falfa  difcrimen 
13.18. 

Doitnna;  nullum  eflevfum  nifi 
adi'in&a  'pe  ven'a;  6.8. 

Dodrinarfiudusquis  16,3. 

Dodtrina  del  quibusnotis  co- 
gnofcenda  13.11 

Duronododuruscuneus  i.:x. 


Kffg^Cclefia  fuam  cur  prim6 
J»piW    deuspuniat  25.18 

jyiii^Cclcfia  tabernaculo  limi 

lis  10.10 

Ecclefiam  primiim  fuiffr  forma- 

tam  acexpoutam  turn  lex  fuit 

promulgaia  7.21. 

Eccltfiain  dei  nihil  admitrere 

confufumaut  inordin.itunii4. 

14. 
Ecclefia  an  poffit  errare  18.18. 
Ecclefia  romana  qualis    18.18. 
Ecclefiam  interdum  fepuitam 

videri,  fi  mper  tamen  rurlus a 

deoexcitiri  30. io. 

Elamita?  vbi  fit!  *T-2f. 

Eledii  foil  cur  a  deoplanta;i  di- 

cantur  11. 17. 

Eledio  dei  &  miiericordia  eius 

gratuita  1.1 

nonpoicft  mnta^i  11  17 

Elementa  omnia  eflc  (phen'ca  f. 

i!.  afpira'ead 

liberationem  7.10. 

Ephraim  inter  decern  tribm  no- 

bilior  7.1? 

Ephraim  fajpe  apud  prophetas 


ponipro  regno  ifiael  7.U,& 

Epifcopos  inpapatu  tV  prarlatoa 
partim  lupos,partim  c;;nts  mu- 
tos     1.8.  nonpoflefi- 

biplusfumere  quam  facerdo- 
teslegales  I0.n 

Epifcopos  papa lesetiam  fecun- 
dum  propi  10s  eorum  canones 
elfe  fchifmaticos  18.18. 

Error  interpretum  refelliiur  1.3  4 
&tf.7,&rj.23. 

Efau  diuifus  ab  ecclefia  9.11. 

Euangelium  t'oedus  perpetuum 

Euangeliipra;dicatio  dei  vifita- 

tioappellatur  31.  jj 

Euange'ifta?  quomodo  prophe- 

tiascitent  Jl.ifi 

Eunuchi  balfafiris  duo  tranfeut 

adcyrum  51.3". 

Euphrates  danubiomaior  jr.  3^. 
Ei/3a»«7j'aCommendatur  16.x 
Exempla  opponunt  papifla:  dei 

auihorirati  5,;y. 

Exempt  patrum  non  excufare  fa 

c,nora  5#,j. 

Exempk  fingularia  non  ftatuunt 

communem  legem  18.23* 

Exhalationes  diltare  a  vapori- 

bus  letitate  &  raritate  10.13. 
Exhalationem  eandem  nunc  in 

ventura crumpeie,nunc  in  fiil-j 

mina  ,0,I? 

Exiliumiudais  loco  diuortii  eft 

3.8.14. 

Experientiaftultorura  magiftra 

?-3-  . 
Ezechia?  pietas  2<f.iS4 

E/echias  rex  pius religionem  re- 

ike  conftituit  if. 4, 

Ezechiar  &  iofia;  regibus  deus 

beneduit  32.14.' 

Ezechselexulat  in  chalda?a  31.1, 

captiuusfubferibit  vaticiniis 

iereraia;  46.13, 


[Ames  &  gladius  figna 

maledidionis       16.4, 
idci  definitio  31.1s; 

Fideifimpiicitas  3.^. 

Fidei  confeflio  quomodo  facien 

da  io.  ii, 

Fidei  confeffionempublicam 

quant  i  deus  faciat  10. 11 

Fidem  occulte  in  anirait  fouerc 

ineptumeifecV  frigidum  10. n 
Fidem  femperadferre  nobis  pa- 

cem  coram  deo.  t.iS. 

Fidem  &  inuocatione  primatum 

tenere  in  vero  ac  legitimo  cul- 

t"  7.H. 

Fides  fundamentum    habet    in 

Verbo  7  ,lt 

Fide  &  pccniteritiapofle  pra?ue- 

niriexitium  14.7, 

Fidem  onirics  mundi  conuerfio- 

ncs  contcmnere  tg.S", 

££.   ii- 


?»dei  tranquillitas  fita  in  hural- 
lkate  lS<r 

FideiiblicKtas  14.10 

Fideipia?tipuuiBexercitium>dei 

inuocatio  i1-7 

FUckscadere  quidemfed  ftatim 

refurgere  31;4° 

Fidehum  pieces  14.  i" 

Fidelcs  nvinquam  de'ftituifpi:itu 

iudicii  & :  difcretionis      is>.5> 
Tiducum  r.ullam  elfefolida  ex- 
tra chrilUim  ~S-1'> 
Filiixx-gura.qui  dicantur        1.3 
Filia  populi  quid  ligniricet  4. n 
Filii  uu  in  sterna  tiectioiie radi- 
ces habcnt                         ll-17 
Filios  non  I'ultinere  iniquiiatem 
patrurn                              l611 
Fimbnas  difcooperire  quo  fcnfu 
.prophet*  accipiinc          i*>»» 
FceJus  nouum  duobus  conflare 

31.40 
Foriuitoniliilaccidere       15.10 
Foruina  qux  vulgo  vocatur  n  ihil 

effe  aliuil  quam  dei  prouiden 

tiara  IOA3 

Frugum  primitic.  2>3 

Fur  uepreheius  infuffofsionc  1.34 
Fur  maniteflus  latroni  &  homi- 

cid*iimilis  --34 

G 

j3Sg|Sfi  Alaad'Optirais  aromati- 
\wkj>    bus  &  p'r*fertim  opo- 
5^^,  balfamoabundat    ti.6 
Gaza  vrbs  vbiika,&  vndevoce- 

tur  *S-*° 

Gaza  vrbs  Celebris  &r  maritima  1 
Gehena  quomodo  accipiatur  7.S* 
Gehnion  &  tophet  pro  inferno 

accipi  "•* 

Geneihliacoriiorigo  10. 1 

Genitiuum  cafum  pro  epithcto 

valere  apud  h.br*os       ■  7.i? 
Gentes  onines  fatentur  vnum  effe 

fupremum  numen  1.8 

Gentium appellatione  qui  figni- 

ficentur  t,.iS,Sc  is.ii 

Gefttis  extrcm*  defperationis  a- 

pud  iudaros  i-p 

Gregorii  Celebris  fententia  t©.8 

multa  fcripfit  llolide,  ibidem 

eiufdem  diclum  de  imaginibus 

51.18 
Guilead  an  fuerit  metropolis  de- 
cern tribuum  ^■-•6 


H 

rrpv^Abitaculum  fan&itatis 
fltefis    quidfignificet      15.30 
tiij^l>Ebra:os  i"*pe  relatiuum 

por.ereabfqueantecedete  S.i6 
Hebraicam  linguam  a  chaldaica 

multum  diflerre  10.10.  harum 

affinitas  5i.<?i 

Ilebr*osf*pe  nomcn_fubaudi- 

re  18.15 

Hebra'i  futurum  tempus  fepe 

f>ro  impcratiuo  accipiut  11,4 


INDEX. 
Hannibal  cklitiis  campania;  fia- 

dtus  4s-"  , 

HcKciasfaCerdosquis  fuerit       1 

Helias  votis  fuis  ca?lum  aperit, 

&claudit  i?.i 

Hieronymi  tranflatio  expendi- 

tur  11.17.     improbatui'4J»-ji. 

intcipretatioexpenditur  15.16, 

&15.16.  improbatur  15.17, & 

15.30, &  4G.11 
Hieronymi  fententia  38.17 

Hieronymi  error     i.i7,&  13.17, 

31.1s.13 
Hieronymus  fevidiffe  babylo- 

nun  teitatur.  51.15 

Kinnon  gehennam  figniiicare  19. 

1 
Hiftoricorum  fides  eleuaturdc 

cyrofabulantium  ji.xj 

Hojuinem  effe  animal  epheme- 

ron  ltf.io 

Hominem  nihil  ex  fefe  bonipof 

fe  7.i4»&i4.7J&J'^>t* 

Homo  pacii  hebr.*is  quis  10. 10 
Homines  non  fpoliari  a  Deo  o- 

mni  gloria  9.14 

Homines  quomodo  in  dee  fine 

foelices  ^.14 

Hominibus  non  effe  fidendii  n.6 
Homines  deum  creare  quomodo 

dicantur  J6.11 

Horatii  locus  io.5,&  3t.t?,&:  48 

Humiliias  optima prarparatio 

adfidem  i6.n 

ingrefliisindeiregnura    17. i5 

Humiliiatis  commendatio  44.16 

Hyperbolic*  locutiones  freque 

<esprophetis,&quorium  ier- 

uiant  4.1* 

Hypocrifisquaredamnata     i.S 

Hypocrit*  theatrum  fpectant, 

<k  populi  fuffragiis  contenti 

fun*  4.1 

Hypocrita?  leminant  inter  fpinas 

4-3 

Hypocntarn  ia&antia  aduerfus 
feruosdei  1.39 

Hypocrit*  putant  fe  ab  oculis 
dei  &  omniu  iudicus  elfe  ab- 
fconditos  1.13 

Hypocritas  nihil  proficere  dii  op 
ponunt  pra?textus  fuos  deo  i.n 

Hypocritsdumadeo  citantur 
ad  tribunal,  non  tatiim  non  de- 
precantur  veniam,  fed  deo  etia 
audent  reJifterc  i.ij 

Hypocrita?  fe  leper  magis  ac  ma 
gis  roborat  aduerfus  deu  8.18 

Hypocritas  confumi  iudicio  dei 
quemadmodum  ftipulaperi- 
gnem  in  fornace  s.7 

Hypocrite  puniti  in  poflerum 
impunitate  libi  promitiunt  1.9 

Hypocritas  c*remoniis  fuis  pro- 
uocare  magis  deum  quam 
placare  14.11 

HypocritarJhipreces  14.10 

Hy pot  ipofts  cuius  finl  efficaci* 


;8.4 


5§^7*  Acob  Ijguum  primogeni- 
ffi \Wl     tur£e  adrVrtab  vuio 
8SS4I30.10 

I.icob  vocaiur  ifiatl  honoris 
caufa  30.10 

Iarobeam  intercludit  aditum  ff- 

raelitis,ne  aftendant  lerbioly- 
mam  31.6 

Idiotas  non  magis  quam  princi- 
pes  excufari  ii  legem  domini 
ignorent  5.4 

Idola  cur  adorentur  ab  idolola- 
tris  1. 16 

Idola  cifternf  contrita>  cVcofra- 
traft*  i.ij 

Idolis  Celebris  fama  apud  omnes 
populos,fed  non  virtute  10.  6 

Idunia-ioriginemducL'ntr.befau 
i5.iij&4J.8 

Iduroffi  &  moabita?  iud*is  nunc 
holies  nunc  amici  s.if 

IdumcoseHepoilercsefau4ji5, 
8c  11.14 

Iechonias  idc'mqiie  ioiakim  di- 
(ftusexilio  morirur  zi.u. 

Iechanias  a  rege  babylonia;  ex 
carcereeducirur,  &ad  mcfam 
adhibetur  n.itf 

Ieboua?  nomen  quidfignificet  14. 
ti,&  18.1 

Iehudahfios  elefti  populi     11  ♦, 

Ieiunium  quando  interponi'  fo- 
leat  14.11. 

Ieiunium  quorfum  coduca't, ibi- 
dem 

Ieiunium  papilla?  volunteffeo- 
pus  meritorium    6. 1 0,6V  1 4. 1 1 

Ieiunia  quomodo  nobis cemmen 
dentur  7- it 

Ieremias  ex  generc  facerdotali 
i,&ij.i7 

quando  prophet*  officio  fi'n- 
gicorperit  i,&  15.3 

quamdiu  munus  illud  prole- 
quutus  fit  ibidem 

quomodo  a  deo  fa  dlificatus  fve 
rit  i? 

quomodo  dicatur  propheta  con 
ltitutusgentibus  i.f 

an  licite  detreftauerit  munus 
propheticum  J.s 

curabexcidio  initium  faciar, 
nonveroa  promiffione  i.to 
renuntiat  focietatero  collcgis 
fuis  ibidem, 

an  vxorem  habuerit  ltf.i 

Ieremias  incedit  nudus ,  &r  geflae 
in  colloiugum  \6.i 

leremi*  bcllum  denuntiarur  a 
deocum  facerdotibus        1.1S 

leremi*  aduerfus  deum  &  liomi 
nesexpollulatio       10.id.17.18 

leremi*  vebementia  non  debere 
trahiinexcmplum  18.  ij 

leremi*  &  ifaiar  locorum  expli- 

catio  Ait 

Iercmif 


lercmia?  vocatione  fuiffe  extra- 
ordinaiiara  '     '4-'4 

Jereruia?  in  libro  non  efle  online 
temporisleruatura    if.i,&$i. 

*4 
leremiam  multa  ex  ifau  ium- 

piiffe  10.4 

Jerofblyma  fita  in  colliculis  6V 
circundatamontibus  u»ij. 
triplitimurocincta  51.40.  e- 
uerfuni  iri  pradkitierem.  i«ij, 
obfiderur a rcge  babylonis  31. 
1.  vndecimo  anno  regis  zede- 
chia?  capitur  51.4.14.  a  tito 
excifa  ji.4o.abadrianodiiui 
tur  ibidem 

Ierofolymaceleftis  51. 

40 

Ignem  generare  aquam        10.  rj 

Ignem  liabitare  in  media  conge- 
lie  aquarum  ibidem 

Ignem  pro  clade  &  interitu  acci- 
pi  17-17 

Ignor.itio  dei  amentia  quadam 
qua:  homines  ad  quoduis  im- 
pietatis  genus  abripit  5.3 

Imagines  Papiftis  funtlibri  idio- 
taium  io.8 

Impietatis  fonsqnis  fit       11.16 

Impiiquibus  omnia  affluunt  cur 

ouibusad  ma&ationcm  compa- 
rentur  11.5 

ImpiisSV  reprobis  an  male  pre- 
cariliceat  10,15 

Impios  nullam  fenfire  mokftiam 

etiam  ex  fumma  fatigatione   9.5 

Impios  licet  dei  iuditiii  exequii- 
tur,nontame  iccirco  excuiari 
aculpa  13.3 

Impios  arcano  inftinclu  deo  fer- 
uire  4f.ii 

Impietas  cum  inhumanitate  com 
paratur  18.10 

Impi  ecationes  prophetica?  an  f- 
mitanda?  fint  18.it 

Imprecationes  omnibus  turbu- 
Jentis  carnis  affedtibus  debere 
effevacuas  18.21 

Imprecatio  Ieremia?  cur  repre- 
hcndinonpoffit  t8.  41 

Incantaane  anguis  poffitnecne? 
8.17 

Incantatioquidpoffit       ibidem 

Incredulis  omnibus  vanum  efle 
pratextura  ignorantia,&V  qua- 
le 4.37,0V  10.7 

In6nitiuu  modum  fapepropra- 
terito  accipi  apud  hebraos  10. 


Infidelitas  defcribitur 


14. 


Ingratitudinis  vitium  18.10 

lnfulari;  m  appellatione  quid  he- 

brari  fntelJigant  45.11, 

6V  31.10 
Interpretes  greci  ballucinantur 

43.14 
Interpretum  tarn  iudeoru  quam 

ihnftunorum  error  3 1 ,  t 


INDEX. 
Inrei  prctum  communis  error  31. 

Inut-niendi  verbum  qucmodo in 

fcf  ipturis  accipiatur         15.16 
Inuocari  nomendei  diucribfen- 

iu  accipi  15.  itf,&  15.20 

Inuocatio  vera  nominis  dei  qua- 

/it  15.1s 

Inuocatio  quomodo  cum  dei  co 

gnitione  toharcat  10. 

45 
Inuocatio  eft  fructus  fidei  &  te- 

ftimonium  pietatis  10.15 

Ioakim  fepultus  ftpultura  afini 

44.19 
Ioannes  baptifta  in  fuo  munere 

omnibus  prophetis  previa  utior 

ji-34 

Iobvbinatus  45.10 

Iob&V  ieremias  impie  cum  deo 

expoflulant  10.18 

Ionas  defertor  officii  fui  40^9 
Iordanis  fonsvnde  oritur  11.5 
Io/ephi  teftimoniumdeiudaoru 

cxtrcma  barbaric  19.9 

Iofias  qua  atate  regnare  cceperit 

1.3  verumdei  cultum  reftituit 

3.6,6V  1:. 12 
Iofias  filius  anion  Iegitimus  non 

natura  1.3 

ifaiasex  fanguine  regio  1 

lfaia  6V  ieremia  locorumconci- 

Jiatio  3.S,6Vt. 

i? 
Ifaiasquandomortuus  50. 

41 
Ifrael  cum  regno  Iehudah  com- 

paratur  3.6 

remmtiat  templo  &  altari    43. 

*i 

Ifraelisappellatioquando     3:. 

3°- 
Ifraelita  &  iudari  inter  ie  infe- 

ftillimi  1 1,9 

Ifraelita  quando  primiim  a  vero 

dei  cultu  defecerint  48. 

n 

Ifraelitarumcalamitas  3.11 

Iudai  cur  in  collibus  idola  fua  po 

tiffimiim  colerent  1.10 

Iudais  curvetitum  avicinispe- 

tcre  auxilium  1.36. 

Iudai  gloriaturde  templo  6V  ar- 
ea foederis  3.16 
Iudai  exofi  omnibus  vicinispo- 

pulis  5.6 

Iudai  agyptios  aduocatadper- 

dendosifraelitas  11.9 

Iudai  quomodofuaconuiuiace- 

lebrauerint  u.  5 

Iudeorum  mosinmacKdis  pro- 

Jibus  19. i.6,&V  31.53 

Iudai  crudeliter  tra&antur  ab 

antioclio  35.15 

Iudais  nunquadefuifle  prophe- 

tas  7.r5. 

Iudeafitus  ji.is 

judicii  apud  hebraos  efle  multi- 

plicemfignjficaticmem  10.14, 


8c  4<r.43 
Iudkiunfacere  quid  fit  5.1 

Iudicium  intipere  debere  a  do- 
mo  dei  9. 7 
Iudicio&  iiiiHtia  perfectara  dei 

gubernationem   comprehend* 

3.14 
Iudieia  in  portis  cxerceri  fblita 

14. 1 
Iudicis  offkium       5.49,6V  11.3 
iuliuscafar  14,4 

Iupitetcapitolinus  5" '-44 

lorsmentum  pro  toto  dei  cultu 

accipi  4,1 

Iuliurandum  pars  vel  fpecies  eft 

cultusdei  5.7 

Iufiuradum  dei  quorfum  fpefter. 

34  14 

Iufiurandiappellationetotareli- 

gionem  contineri  iz.iS 

Iufiurandi  formula  11.16.    vti- 

litas  22.^ 

Iuftitia*  variafignificatio  51,10 
Iuflitia  dei  &  iudicium  quomo- 

doaccipienda  9.14 

Iuliiti.iiu  dei  improprie  miferi- 

cordiaceiusopponi  9.24 

Iuftitiam  profcrre  quid  fit  51.10 


£?rjt?£  Euits.fubfunt  filiisaaron 
19. 1 
Leuita?  minores  facerdo-' 

ti bus  honoris gradu  29. if 

Leuira?  vetamur  operam  impen- 

dere  agriculture  31.8 

Legalis  cujtus  per  fe  bonus  cur 

deodifpliceat  6.20 

Lex  a  deomuhis  miraculis  lan- 

cita  8c  confirmata   15.5.  fuo 

figuris  populum  ad  chriftum 

adducit  31.31 

Lexpendetafocdere  quod  deus 

percuflitcumabrabam      31. 3* 
Lexquomodoinfirraa,&  ineffi- 

caxdicatur  31.31 

Lex  3c euangcliu  quomodo  con- 

ferantur  31.34. 

Lextemporalefceduseft     J4.40 
Lex  imago  glorix  dei  51. r? 

Libani  montis  appellatiooe  quid 

fignificetur  11.46 

Libani  feitilitas  41.14. 

Liberumarbitriu  44.7,0V  30.21 
Liberum  aibitrium  30.11.  con- 

futatur  17.14,0V  3t.39.40. 

Liberiarbirriiabfurditas  io.iJ 
Liberum    arbitrium  quomodo 

ftabiliant  papifta?  4.14 

Libertasexbonaconfcientia    13, 

11 
Lingua  character  mentis       9.J 
Litera  quomodo  fpiritui  oppo- 

natur  4-4,&  31.3} 

Literaliscircftcifioapud  paulum 

quid  fignificet  4,4 

Loqui  iudieia  quid  fit  4.11 

Lumbosaccingere  quid  fit       1, 

17 


SE   iiij 


INDEX, 

infcriptura  nobis  propooatur 
4.l<? 
Mofes  a  pueritia  inftinuus  in  a- 
ftrologia  i  o.i 

Mofes  optat  fieri  anathema  pro 
popuiofuo  '5-1 

51.44    Mulierlafciua,adulter»square 
Malefacere  deus  quomodo  dica-       fitdeterior  i-33 

tur  hominibus  »•*     Mulier repudiata  alteri  nubens  le 

Manafles  omnem  vera?  do&rina?       gitimum  contrahebat  matrimo 

'  im  l-i 


Lupus  vefpertinus  rabiofas  5  .6 
Lydi  in  afiaminore  func       4«.J 

M 

Jones  peltati       4*-9 
[Agiimperium  babylonis 
ad  fe  traxerunt 


memoriam  ftudet  extmguere  1 
Mare  vas  ex  quo  facer  dotes  aqua 
fumebant  cur  ita  diclum     i7.i8 
Maris  nullamefl'e  tcmpeftaiem 

abfque  voJuntate  dei         *•" 
Mare  mediterranei  m  finem  ca- 
pe, e  inter  fy  nam  &  ciliciam 

10.9 
Mare  tharfis,quod  vocetur  io>j 
Mjritus  quare  vxorema  fedi- 

mifiam  reapere  nonpotuent 

Medi  lautitiis  dediti  8c  tantum 

femiuiri  5°i 

Medi  perils  longe  potetiores  15. 

i5,8cji.u 
Memphis  fedes  regia  habet  py- 

ramides  4*. 19 

Menfis  apud  leremiam  quid  fi- 

gnificet  ir3 

Merces  operibus  fiJeliumtri- 

buitur  ex  mera  dci  mifericor- 

Meridionalem  ventum  prarccte- 
ceris  concitare  proccllas  15.13 

Muheas  ante  ifaiam  vaticinatus 
9.11 


N 

^QAturar  prima?  coparatic 


nide  fuam  ftabiliar  1.3.8c  n.*f. 
ifi.quibus  armis  confidat  18.18 . 
Papifmi  cum  iudaifmo  compa- 
rati017.16.cum  baalamitisi.8 
Papiftarum  fubterfugia  1.13.17. 
&  3.14,8c  7.11.31,8c  ic.n,8c 
11.19,8c  13.10,8c  14.14,8c  19.J. 
vana  eoruni  diftinftio  dulia?  & 
latria?  1.17,8c  11. 9,  8c  13.10, 
&  i6.n.quospra?textus  obteq 
dunti.i3,&  3. 14, 8c  11.  n,8c 
14.1.0,8c  19.1.  impia?  8c  blak 
phema?  eoruni  voces  3,14,8c  7 
zi, 8c  ij. 18, 8c  14.5,8c  16.  4,8c 
18. u,8c  3119.  commenta  i\.\ot 
&:  i4.7.ieremia?  ttftimonio 
abutuntur  i.io,&ii. 19,8c  i9,f 
Paradifus  quid  7.31 

Parrlii  romanis terrori       49,3?. 
Pafcha,facrificium  7.  it 

Paftoralis  officii  difficultas  17.1^ 


cum  regeneration  fpi- 
ritus  3l-4° 

Nicodemitarumimpietas     10. 1 
NilusSc  euphrates  mundi  ille- 
ccbrasdemonftrat  1-18 

Nili  catara&ae  aures  hebetat  19.3 
Ninus  ?*•!$ 

Nitriquisvfus  in    Paftores fideles  ecclefia?  qui finC 

Nomen  deinulliuscflemomenti       15,15) 

Paitorum  appellatione  qui  figni- 

ficentur  t.8,Sc  ja? 

Patientia  fpem  exercet  ij.6 

Patrumfpem  nonpotuifle  firms 

effe  abfque  refpedu  meflis 

*3-S        „  . 

Patribus  eldem  funic  fpem  qua* 

nobis  eft  jr.ia 

Paulumftephani  precibus  t'uifle 

conuerfura  if.i 

cer  f '.44    Paulus  quomodo  a  deo  cognitus 

Oculidei  quomodo  diuerfiab         fueritanrequamnatus  effeti.f, 


fi  fpolietur  fua  virtute  9.14. 
Nabuchadnezer  fucceflbres  17.6 
Nabuchadnezer  preciofa  vafa 

templifecumafportat       if.i 

o 

iBedientiam  pluris  e(Te  o- 
mnibus  faenficiis  7.11, 
8c  i;.i5 
Oculas  lapis  deo  affy riorum  fa- 


hominumoculis  5.3 

Olla  bulliens  quid  fignificet  1.13 

Minis" dei  qui  non  moueturabne    Onus  (ignificare  prophetia  13.33 

gatdeum  ?•'*•    Onager  diuperkrt inediam  14.6 

Minifter  verus  dciquisfit   13.11 
Miniltros  fuosdeusaudiri  vult 

non  fecus  atque  feipfum  5.14, 

&7,t7 
Miniftros  dei  preditos  effe  debe- 

re  prudentia,  confilio,8c  difcre 

tione  9-6,&  para- 

tos  effe  ad  tolerantiam  16.16 
Mnaffe  filius  ezechiar  regis  re- 

plet  ierofolymamfanguinei5- 

4  fimulat  poenitintiam 

&  tame  ei  condonatur,  ibidem. 
Moabit?  planiciemvltraiorda- 

nem  habitat  48.11 

Moabita*  origincm  fuam  refe- 
runtadlothi5.i»>  &  .    48.11 


8c  curfe  mundura  dicat  a  fan- 
guine  i.i7.cbrathenis 

ex  naturali  tantum  ratione  dif  • 
ceptarit  nullis  adhibitis  fcri- 
Operummeritarefutantur3i.ij        pturf  teftimoniis  10. 8 

Opera  dei  in  fingulis  mundi  par-    Paulimethodusin  docendoi.io 

tibus  extare  quf  Sciudiciu  8c      Pelagianorum  furor  14.7 

bonitatem eius  teftentur  p.n    Perdicu  natura  8c  falacitas  17.1t 
Ophas  nomen  effe  regionis,Sc        Perfa?  longe  diffiti  a  babylone 

qua?  fit  10.5       50.1. 

Oratio  fru&us  poenitentia?  19.11    Ferfa?  orientales  refpeftu  chal- 
Orationem  non  pofle effe  legi-        da?£  51.48 

timaranifiexfidenafcatur^i.7    Perfii  locus  15.15 

Ordintmnoneflcinrerum  fub-    Petrus  num  roma?  fuerit     ii.J 

ftantia,fedin  dei  prouidentia    phaflurquidfignificet  io.j 

17.1t  Philadelphia  ammonitaru  metro 

Ordinespublici  duo  apud  iu-  polisolim  rabbathdi&a  4*^1 

da;os  19.1    Philofophorum  de  terra  opinio 

Orientales  multis  gefticulatio-         curpendeat  in  medio  acre  10. 

nibus  dediti 


itf.4        n,8c3r.37 
Monarchiachsldaica  late  patens    Orientales  vt  plurimu  vfos  fuif-    pjetasomnis  fita  eft  in  obedien- 
exvariisconlht  nationibus  fe  fagittis  &  aliis  iaculis  ?.itf         tiaverbi  '7.»t 

Origenescorrupit  textumfcri- 
ptura;  31.33 


30. 10 
Monachos  lambere  tribunal  pa- 

pevt  canes  5.31 

quadrigas  effe  papa;  ibidem 
Monachr  rum  imbrobum  ac  fce- 

lefium  prouerbium  5..U 

Monsfion  biceps  ai.  13 

Morbichronici  ij.tj 

Morbos  fpirituales  adimere  ho 


>3j  Acis  nomine  fignificari 
IS®    quicquid  optabileeft 

X£j.     ,4.5. 

Paleam  a  tricico  quomodo  dif- 
cernit  deus  13.3 


mini  omne  bene  agendi  ftudiii    Papa?  iaf}antiat.io,&7if,  8c 

13. ij.  1  i8.i8.quibustitulis  lateati3.i. 

Mors  sterna  cur  fub  ignis  fpecie       ii.is.ttf.quibusartibustyran- 


Pietas  format  vita  hominisn.is 
PlanetasSc  ftellasfixasin  ca?lo 

effefigna,8c  quorfum  io.t.it 
Plantari  dicuntur  &C  impii  &  ele- 

&i  a  deo,  fed  diuerfo  refpe&u 

11. 1. 
Platonicum  figmetum  de  patro- 

nis  8c  interceflbribus  omnibus 

feculis  regnalTe    10.8,8c  11. 13 
Plinii  locus  17.  ii,&C  51.1^ 
Pluuia  ferotina  qua?,&:  quorfum 

vtilis  3.3,8c  5.14 

Pluuia? 


rlutiia.',niues ,  nebula  vnde  cre- 
entur  10.13 

Pa?na?  ptruicacibusfunt  prslu- 
dium  aterni  inventus       17. 17 

Poenas  mod  eadem  rarione  cle- 
ans infligiarquereprobis    jo. 

Poenas  diuerfis  modis  cenferi  6V 

examinaridebere  10. 6,$c  14. 

il,2£  11.19,8c  if. 53 
Poenirentia  donuni  dei       19.11. 

an  cadic  in  Dcum  4.18,  8c  18.8. 

Sc  ii).  19 
Poenirentia  &  fides  duo  pietatis 

membra  10.1 

Pcenitentia  vera  qu£  fit  &"  eius 

fedes  4.14,81:16.3 

Pcenitentie  vera;natura,&:  quid 

inearequiratur  s-U 

Sc  10.24 
Poenitcniiam  non  efle  caufam  fa 

lutis  4-'4'    nec   venia; 

i4-7 
Poenitcntiam  a  fide  non  elTefepa 

randam  16.3.19.    quando 

confelTionem  etiam   requirat 

IS. 19 

Topulo  nonlicui/Te  in  templum 

ingrcdi  19.14 

Potcntia  Dei  a  iuftitia  feparari 

non  poreft  50.44 

Poteftas  omnis  a  Deo  17. 6 

Pra?deflinatio  Dei  nobis  incom- 

prehenfibilis  18.7 

Prajficarum  mores  notantur     9. 

18. 
Preces  pollnta?  Sc  facrilega:  qua; 

cenfeantur  n. 14 

Preces  fanftorii  viuetium  quan- 
do Sc  quomodo  aliis  profunt 

15.1 
Precibus  fub  lege  cur  facrificia 

adderent  14.11 

Preces  nolrras  fandHficari  fide  Sc 

pcenitentia  11.14 

Primitias  ad  fe  rapere  impune 

nonlicuiffe  1.3 

Primogeniti  nomen  quomodo 

accipiatur  31.9 

Promiffioterra:  chnaam  quid  fi- 

gnificauerit  11. 4 

Proraiffiones  mifericordia?  Dei 

14.9.  quomodo  ampledtenda; 

31.41 
Propheta  non  eft  omnis  quicun- 

quealiquid  veri  pra:dicit  18.9 
Propheta?  &  dodtores  quorfum 

mittantur  1.10 

Proplieta;  quomodo  cumfrudtu 

Iegendi  fint  10.13, 

&17.9 
Prophetas  veros  a  falfis  tribus 

rationibusdiftingui  14.14 

Proplieta  vbi  concionarifint  fo 

liti  17.  i9 

Propheta;  l<Jgis  funt  interpretes 

i3.it,&  is  9 
Prophetarum  fermoni  coniundra 
efle  efficaciam  &  Dei  virtutem 


INDEX. 

1. it 
Prophetarum  ritus  in  cocionan- 

do  7.1.   mos  inaffigendis  tern 

plo  fummiv  fuarum  concionum 
5.3, &  15. 13,8c  51.64 
Prophetis  quomodo  dei  confiliil 

patct'achim  fuerit  ii.t6 

pleruque  viliones  pro  rebus  ce- 

ftis  narrate  ij.i,&«.,8 

Proplietici  libri  vnde  j.3 

Prophetia?  ejfedtum  deuv  fibi  k-r 

uat,necprophetiseumrefignat 

1. 12 
Prophetia;  eftvclus  tempore  op- 
portuno  a  Deo  producitur,  nee 

tardabit  .  i.n 

Propheiiariivfusquis  16.5.    di- 

gnjtas  1 4.  u 

Proibpopoeix  vfus  ad  mouedos 


jfFedh 


31. >T 


Pieudoprophetas  imraittedo  dt  u 

tentare  feruorum  fuorum  fidem 
j.5i,&j?.ij 

Tuellas  non  nubere  iniuflu  pa  ten- 
turn  jp.s 

Pueri  nomen  quomodo  accipien- 
dum  1  e 

Puerpera?  dolor  in  fcripturis 
quidfignifuet  tf.14 


clamantes  interdu  non  exaudiat 
11,11 
Qua?(tio  quomodo  ad  deum  da- 
mare  poifunt  quiidolafimul  in- 
uocant  11. 11 

Qusftio  de  precibus  pro  alio  fa- 
ciendis,deoeasproliibente  11. 

>4 

Quseftio  an  nihil  omnino  auxilii 

abhominibus  expedareliceat 

17. 5 
Quadraginta  annos  Iudarorum 

duxdeusextirit  1.6 

Quies  hominis  chriftiani       13.6 
Quintiliani  locus  11. if 

Qjnaximus  epulum  dat  in  mone 

apliricani  1S.5 

R 

££r|f£R Abbinorum  commeta  de 
r^S^templo&meffia    17.it. 
S^^li5&  18.17 
Regnum  dei  quid  fignificet    49 

J8 

Regnum  dauidis  regni    chrifli 

imago  17.143&  ii.i. 

Regnum  Ifrael  quando  prorfus 

excifum  18.6.  vide;. 11 
Regula  pie  iufte  perfedeque  vi- 

uendi  qua;  fit         18.13,6V  16.4 
Religio  prarcipue  fundataeftin 

fide  7.31 

Repudii  formula    3.1.    libellus 

duplex  3.8 

Refina  quid  &  vnde  colligatur  8. 


RegesTehudah  omnes  paucis  ex- 
ceptis  perfidi  8V  apoftata;   13.  j 

Reges imaginem  dei  reprefenra 
re  11.15,6V  19.7 

Romani  quomodo  epulum  lugu- 
brecekbrauerint  16. 5 

Romani  infoeliciter  cum  parthis 
pugnanr  4'-3f 

e  Rupecur  aquam  eduxit  Deus 
5.6 


Abbathu  &reliquascar- 
'*^v^v'^  remonias  tuilk  vmbra 
[j!£s|gjgg    Cliriiti  17.U 

Sabbathi  diesteilimonium  fingu 

laris  gratia?  dei  17.11.  etiam  in 
agris  feruatus.    17.11.   quorlum 

mftitutus  17.11.  ij 

SaccumeV  cincrem  fignapceni- 

tentix  efle  6. 26 

Sacerdos  fingulari  numero  fum- 

mumfacerdotemiignificat  19. 

15.16 
Sacerdos  Sc  rex  imagines  chrifli 

17.16 
Sacerdotes  quorfum  creati   1.8. 

eorummunus  19.16 

Sacerdotes  angelidei  exercituu 

6.13,6V  14.14,8,:  10. 1 
Sacerdotum  appellaiio  prophe- 
tasdefignat  3.15,  Sc  14.14 

Sacerdotum  multitudo  19. 1 .  cor- 

ruptusordo  5,1 

Sacramc nta  &  alia  figna  in  quern 

vfumadeofint  inftituta    z6.tt 

&  51.53 
Sacnficium  laudis  deo  pra?cipue 

gratum  7.it 

Sacrificia  quorfum  inftituta  S.io, 

&  7.8.  viue  chrifti  imagines  7. 

ii,  &:  11,4 
Sacrificia  vbi  offerri  debuerint 

tj.  i,&3r.« 
Sacrificiafine  precibus  fuifle  ina- 

nia  14. is 

Sacrifices  quomodo  abufi  fint  Iu 

da?i    6.10.    veruseorum  finis 

17.16 
Sacrilegos  efTe  qui  nome  dei  fal» 

foobtendunt  4.1, 

Salusper  fidem  qua;  fit  13, 

6 
Samuel  orat  pro  faule  if.i 

Sanftificariiud^isquid  51 

Sandificatio  dei&notitia  idem 

valent  t#j 

Sandumfolosingreffos  fuiffefa 

cerdotes  7. 

Sapientia  vera  qua?  4.1s 

Sederolam  refertum  multis  fabu 

l«s  51.59 

Seleucus  dominatur   babylone 

15.11 
Seleucus  poftalexandrum  tyran- 

nidem  valde  fa?uam  exercuit 
49.36,0V  51.  if 
Seleuciaextruitur  ?i.»? 

Seminarefuperfpinasquid    4.5 


INDEX. 

cemiramis                          **•**    Terra  cur  in  medio  aere  fufpen-  Vindifta?  tlci  pracenes  prophe- 

Sepultura   carere  malediftiouis      faliercat                       io.u.  tae                                   4-^ 

i-.uimeft   7.j?,&i».4>&m-    Terra  belli?,' terra pac.J  qnomo  Virgiln  locus          t<5.u}&  4?-3J 

1 9  k  if  \\                                   ^°  ^iCatur                         IZ-5  Virgmcm  diuerfo  refpeftu  dici 

Sepulturadifctimenftatuit inter   Terra falfuginis Ifcbrsis  qua> fit  ,4;i7 

homines  &  bruta  ammalia  ip.7       i7.<?  Vlut  iehouah,formula  quomodo 

Sepulturam  eflfe  fymbolum  refur    Tew?  cetrum  an  mueftigan  pof  &  quando  vd  lint  veteres   13. 

reaionis              7-33>&  "•"       ft                  ,        .        V,;7  8 

Serenus    tpifcopus  maflilienfis    Tern  cluiaam  tneatru  onimso-  Vita  vera  qua' lit                  11.1* 

deiicit  imagines                10.8       pulentiae  1 8.  \6.  pi  gnus  gratia?  Vita  hominis  qualis  fit         ii.iff 

Sermodeiignicqmparatur  5.14       dci  u.f.  fyrabpluni  hafedttatis  Vitam  noltram  fimilem  eflecur- 

Sermo  del  ignis  &  malleus  ap-       ifAf  fui,&rquare                         5.4 

pelljtur              i7.j9j3ci9.io    Tellamentum  nouum  quo  dine-  Vitam   hominis  Iuculentura  eife 

Serpeiites  cur  venrum  hauriant       rataveteri                        3M'  fpecimtn  vnica?deitatis           10. 
~  I4  6                                         Tharfis appellatione  quidfigni- 
Seruosdeiexpauefcercaddtiiu-       ticetur                                ,0-' 

tlicium  9-&    Timor  &  eultus  dei,reguladt  o- 


Vlcifci  dicitur  deus  cum  iudex 
appiret  i.9,8c  9,9 


Seruos  dei  ram  impiosquam  fide-    mnisarquitatis&  imiitia?  7.?,&    Vrbs  belli  quxdicatur  ii.f 


9-H 

Toilere  precationem  K  pronce- 

re  quid  fit  H-*4 

Toriitrua  fulmina  coroeta?  vnde 

crecntur  "O.iJ 

Triftitia  nigredinem  fecumtra- 

hit  *«•« 


lesdici/ed  diuerfo rclfectu  if. 

9 
Sefadi  Babel  fignificat        if.--<f 
Sjdon  an  pie.res  reges  habuerit 

is.  10 
Signa  omnia  vana  tflenifi  prxlu 

cear  verbum  dei  4.4,5,:  19.11, 

&  17.3 
Signa  effe  duodecim  pncipua  in 

ia?lo  1 0.1 

Signa  C3?le(ria  fpe&are  ad  ordine 

nitura?  10.1 

Silo  excelluitante  ierofolymam 

7.  I2j&  2.6. & 

Sol  oiietalibusfiimimis  deus  7.18    '*$?'■/'$ 
-  i-o  1  n   "        j   -  MwOES     vndenomenaccepent 

S*li&lun*aftr,fqaerfeupro-    ^^  km  * 

prktates  (uasindidifle      lO.i.n 

Sonmiadiurna  19. 8 


Vocatio  dei  caret  poenitcntia  i. 
Vocatio  interior,&  exterior   14. 

!4,S:  13.11 
Vocatio  externa   leu  politica 

quando  neceffaria  13.11 

Vocationis  quomodo  certumiu- 

diciumfi.it  i-» 


Tuba  clangere  non  idem  apud  Vocatiofolaanfuffici.it        11. 9 

ioelcm  &  iercmiameife      4.T  Vocaiionem  re  quiri  in  prophet  is 

Tuberoderifus                        K.J  14.14 

Tyrus&  hdon  vrbesphoenicia?  Vota  noftra  non  dcbere  pra?ue- 
ij.it.u5j&  47.4 

V 

S83K53  allis  hinnbth  1 


nire  dei  judicium 

lO.lf 

Vz  vbi  lira  (it 

15.1a 

X 

Soph  ilia:  deotribuunt  potentiam 
abibhtamqujefitfineiuftiiiafo. 

44 
Sors  dei  ifrael  13. if 

Sp-snunquam  pudefacit       f.?,.* 
S| iritui  nomine euangelii prardi 

■  irionem  denotari  9.6 

Srenlitare  indicium  dei  eiTe  14.1 
Strabonisjocus  51.1? 

Stulta  cur  deus  in  mundo  eligat 

9  13 
S-uperbei  caufa  ccntumacia?    13. 

is.hdcicontraria  iT.if 

Superlatiti.um  gradum  vocis  ge- 
minationeapud  liebrxos  exprimi 

6.  18. 
Surgere  cur  deus  dicatur       7,  if 
Scythse  ridencalcxandrum  49.50 

T 


Vaticiniishodie  deum  non  vti,  &r 

quare  17  if 

Vcnti  cur  ex  terra  exurgant  10.13 


XEnophon  magnih'ce  extollic 
apollinisoraculii  dc  diis rite 
colendis  i.  't 

Xenophon  in  grariamcyrimen- 
titur  Jo.  41, 


Ventorum  principium  &  origo    Xenophonadulationi  iludet  Jr. 


49.3s 


Verbum  dei  incorruptible  feme,    Xenopliontis  teftimonium  de  ba- 
elccris  odor  vit?  in  vitam  i.io,&       byfonisruina  ij.li 


Edechiasfiliusiofia?    i-3,cv' 


ZEdecl 
11. 1 


7.11 
Verbidiuini  duplex  Vfus     1.10 
Verbii  inftareffe  fprculi  ex  quo 

tarn  promifhoncsquam  mina? 
perfpiciurftur  9.11.14.17 

Verbum  dei  fimile  gladio  ancipi- 

ti  9.6 

Vei  itas  dei  lucebat  iudaris  in  lege 

9.10 

Veritatcm  a  lignis  diftingui    7.8  Zedcchiam  no  fuilfe  profeftum 
Verfuum  diftiuftioin  prophet  is       babylonem,cotra  communem 

fepe  fententiasperuertit       5.3       opinionem  51. f> 

Vetuftas  qua;  amplexanda  qua?  Zeluspurus  quomodo  a  priuato 

etiam  refpuenda  rS.iy       affeftu  diftinguendus  n.zo,Sc 


Zedechias  patruus  loakim  re- 
gnat  vndecknannis  14.8 

Zedec bias  qui  Ik  mathaniasante 
diiStus  14.8 

Zedechias  oculispriuatur      31. s" 


TEmpiii  viua  imago  vnius  Viam  pafilmaccipipro  inftitutio 

dei&facrariiiipfiusle-  neveita;                             io.i 

gis   11.  if.  cur  fcabellii  VKSimasperfenonpotuiflepIa- 

pedumdeivocetur  14.11.  eius  caredeum                        31.51 

iria membra  fuilfe  7.4,8c  i<J.i.  Vindiftafidelibusprohibita    if. 

fi  fi.  non  potuilfe  feparari  a  15, &  10.11 


lege  ii.if,Scij.3 

T  nporalespoen.is  patientercf- 

l'eferendas  n-9 


Vindkla  dei  cur  ad  bruta  anima- 
lia fubindeextendatur       z\,6 


if.if,&:  17.18 
Zehis  propheticus  qualis  fuerk 

17.18 
Zeiusnofter  quomodo  fitcohi- 

bendus  10. ra 

Zimri  populusignobilis     if.i? 
Zerubabel  j^.f 

Zopirusaftu  babylone  recuperat 

if.  u 
Zopyri  fadlum  memorabile  yo.j 


FINIS     TABVLAE      PllAELEcTIONVM 

*N       PROPHETIAS      IZRV.MIAI. 


INDFX  LOCORVM  VTR1VSQJ/E  TESTAMEN- 
r.i,ejuosAur.norinhis  prccle&ionibus  aut  in  fuaautaduerfa  riorum 
autctiamaliorum  fcriptorum  perfonapartim  citat,parcimetia  in- 
terpretatur ,  &  dppofkead  vfum  accommodat. 

Triores  numeri  antcpdfiti  x.iput  &;  verfum  Iocorum  citatoru'm  dcnotant:  poftcribrcs  vero  numcri  arithmetic] 
caput  &  vcrium  Icrcniix  in  liis  prft.k<ftionibus  dcmonftrant. 


Genefis. 

i.ii  Terra  vaftaerat&r  in  formis  4.15 

i.ii.  Spiritus  Deiagitabatur  i'uper  aquas 

13.9 
i.ix  Appaieatarida  j.ta 

i.xiiii  /Mtraqua?  fint  in  figfla  10. * 

ii. viii  Plantauit  hortum  in  eden,  vbi  colloca 

uit  hominem  quern  formauerat  7.31 
iiii.ix.xiii        Vbieft  fratei  tuus?  &c.    Poena  mea 

maioreft  1S.10 

vi.iii  Nun  litig;ibit  fpiritus  meus  vel  difce- 

ptabitampliuscum  horaine  ij.8,& 

Jtf,fc7 
i.xxii.  Crefcke&  multiplicamini  itf.  1 

ix.vi  Qmfquis  effuderit  fanguinemhuma- 

num,fundeturfanguisillius     41;  15 
xii.iii  Inte  benedicenturomnes  genres  ter- 

ra; 1. 1.| ,&  4.1 

xij.vii  Dixit  dominus  abraha?3dabo  tibi  ter- 

rain hanc  30.11 

xv.  V  Numera  deltas  cseli  fi  potes3&  arenas 

maris  SS-11 

xv.xhi  Semen  tuum  habitable  in  terra  aliena, 

&leruietincohseius  30.10 

xvii.i  Ambula  coram  me,&-fis  integer    18.1 

xvii.x  Omnis  mafculus  circuncidetur  in  vo- 

bis  4.4 

xvii.vii  Et  feriam  fcedus  meum  cum  femine 

tuo  44. 2,1 

xviii.xx.xxi     Clamor  fodoma:  &r  gomorrse  multi- 

plicatuseft  14.7 

xxii.ii  Accipenuncfilium  tuum  vnigenitum 

ifaac&  offer  mihi,&c.  n.7.31 

xxii.xvii         Erit /eraentuiificut  arena  maris  30. 19 

xxv.xvii         Et  habitauit  iimael  in  confpe&u  vel  e 

•     regionefratrumfuorum  11.6 

Xxvi.iiii  Infeminetuo  benedicenturomnesna- 

tiones  terra:  33.16 

xxvii.xii  Reperiar  irt  oculis  patris  mei  illufor 

10. if 
xxx.xxxiii.       Producet  dominus  iuflitiarti  meam  in- 

ftaraurore  yi.io 

Xxxiii.xx        Et  vocauitillud  iehouah  vexillu  meu 

13.6* 
xliii.xiiii         Deus  det  vobjs  mifericordias  coram 

viroillo  41.1a 

Xlvii.ix  Tempu's  peregrinationis  mee  eft  cen 

turn  triginta  annorum  3r.i1. 

Exodus. 

iii.viii  Terram affluentem  melle&la&en.f 

iii.xii  Hoc  erit  vobis  in  fignum  ,  quod  vbi 

exieritis,facrificabitis  mihi  in  monte 

hoc  ,  44.19 

iii.xvi  Deusabraham,itaac,&iacob       14.7 

iii.xxi  Dabo  clement  um  populo huic coram 

JCgyptiis  34.10 


xn.vi 

xii.xxxviii 

xv.vii 
xx.  v 

xx, x, 

xx.xi. 
xx.  vi 

xx.xviii 

xx.xxiiii 
xxi.ii 

xxv.viii 

xxxi.xiii. 

xxxii.xxxii 

xix;x 
xix.xiii 

xix.xvi 

xix.xxiii 

xxi.i 

xxvi.xix 

XXVl.XXX 


xvi.xxn 
xviii.xxi 

xix.xi.xvi 

xxi.xxviij&c 

ii.xxii 
iiii.vi.vii 


Et  congregati  firnul  immolabitis  a- 
gnum  vefperi  7.11 

Etprofectaeitcum  eo  magna  multi- 
tude &c.  *       15.2.0 

In  magnificetiatua  gerescoteres  11. 1 

Vifitans  iniquitatem  patrum  in  filios 
intertiam,&c.  15.11,  &  31.18 

Septimus  dies  quies dei  rui  eft mon  fa- 
ties  vllum  opus  in  eo  vel  tu  vel  E~ 

llUS  tUUSj&C.  17.11 

Septimo  die  quieui  ab  omnibus  operi- 

busmeis  I7lli 

Faciens mifericordiam  in  millegene- 

rationes,&c  it. 11 

Hiceftfermo  quern  protulit  deus  ve- 

fter  ex  medio  ignis  7.? 

Vbi  erit  memoria  nominis  mei  14. ii 
Si  emeris  feruum  hebrarum  jfexannis 

feruiettibi  34.8 

Et  habitabo  in  medio  ifraelis,  &:  ero 

deusipforum,&:c.  14.5 

Dedi  vobis  fabbathameavt  effent  fi 

gnum  perpetuu  inter  me  &  vos  17. 11 
Remitteeispeccatum,vel  dele  me  ex 

Iibrovit*  ij.iA"  18.6- 

Leuiticus 

Non  racemabitis  vites  veftras  6.9 
Non  dortniat  apud  te  merces  opera- 
»'  it.  1  j 

Non  incedes  obtre&ator  in  populo 
.  tuo  5.4 

Etquinto  anno  comedes  exfruclibus 

eius  ?M 

Nemo  con taminet  fe  fuper  mortuopo 

puh  Aii  l6>7 

Dabo  vobis  caelum  ferreum  ,  &  terra 

*neam  3.3,3:  ,4_, 

Deftruam  excelfa  veftra, &  deiiciam 

imagines  veftras  7  .t 

Numcri 

Dominus  tardus  ad  iram,  8c  magne. 

miiericordia?  13.14 

Deus  omnium  fpirituum  terne  51.17 
Filiis  Ieui  dedi  omnes  decimas  inhf- 

reditatem  3lig 

Qui  cadauerattigerit,  iramundus  erit 

Egreffuseft  ignis  ex  Iiefebon.cV  flam- 
ma  ex  ciuitate  Sihon,&:c.        48.4J 

Deuteronomium 

Egreffi  funt  caphtorim,  &  pro  indigc 
nis  illic  habitarunt  47.4 

Quispopulus  tarn  nobilis  in  mundo, 
qui  deos  habeat  fibi  familiariter 
FF.    i. 


X.XVl 

xi.xii 


Xl.XXXtl 

xii.iiii.v 


xx.Vj&rc. 


xii.xxvi 


xii.xxxia 


vn.xix 


I  N   D  E    X. 

propinquos?  4.11,8c  13.  g.H'U 

Ikec  eftvia,ambulateinea,  &c.    13.    xxx.iiii 

■$.Z2.,8C    Jt.ll 

Vtamesdominumdeumtuum,cV:  fer- 
uiaseiex  toto  cordetuo&  totaani-    xxx.xii 
ma  tua  M-7 

Nonvidiftis  firnilitudinem  vllam  eo    xxx.xv 
die  quo  deus  locutus  eft  vobisin  ho- 
reb  "  10.8     xxxii.xv 

Cirtuncidite  corda  veftra  domino  4.4 

Ne dixeris.quis afccdet  in carlos* quis    xxxii.xxi 
defcendetinabyftbs?  4.11 

Eccepofui  coram  te  9.11, 

Non  fie  fades  deo  tuo,  fed  venies  ad    xxxii. viii.ix 
locum  vbi  pofuti  it  memoriam  no- 
minis  fui  11-3*    xxxii.xv 

Ego  fum  dominus  deus  tuus  zcloiypus 
i.i9  xxxii.xxx 

Tu  venies  ad  locum  quem  dominus 
deus  tuus  elegcrit  31. 6 

Non  addetis  neque  diminuetis  quic-    xxjyi.xxxH 
quam  ifi.i.f 

Quia  tentatte  deus  tuus, &c.  t7.i$i& 
18.9 

N  on  audies  propheta  m  ilium ,  quia  tert 
tat  te  deus  tuus, &c.  5-31 

Qiiodii  veionohtatedifcedere,  per- 
forubis  aurem  eius  fubucula      34. 8 

Iuditio  duorum  vel  trium  is  qui  reus 
eft  moriatur  44.4 

Et  venies  ad  facerdotes,  leuitas,  &  iu- 
dices ,  &  ipfi  annnntiabunt  tibi  ver- 
bum  domini  i?.i6 

Quiciique  non  obedierit  facerdoti  aut 
iudici,morte  pledatur  10.1 

Neper  multitudinemcquorumredu- 
cat  populum  in  a?gyptum         41.15 

Trophetam  fufcitabo  tibi  e  medio  fra 

trum  tuorum  17.15,8c  31.33,  &  44-4 

Si  verbu  illud  quod  prardixit  non eue- 

nerit,egononloquutus  fumei  18.8 

Si  quis  accepta  vxoreveliteam  poftea 

ex  caufa  dimittere,dabit  ei  libellum 

diuortii  3.1 

Patres  non  morientur  pro  filiis,nec  fi- 

Jii  pro  patribus,quifque  autem  rao- 

rietur  propter  peccatum  fuum    31.18 

Maledi&us  omnis  qui  declinauerit  ad 

deos  alknos,&c.  11.3 

Maledi&usqui  non  permanferit  ino- 

mnibus  his  qua?  funt  (cripta  in  libro 

legis,&c.  11.1,  &  13.10 

Maledidhis  crit  fruclus  ventris  tui  1?. 

*° 
xxviii.xxxvii  Dabo  populum  nunc  in  concufiionem 

vel  commotioncm ,  in  probrum  vel 

prouerbium,&c.  15.4.14.9 

Maledi&us  qui  violauerit  cultum  dei 
13.10 

Dices  mane, quis  dabit  mihi  vefpe- 
rii  ?  vefpere  autem,  quomodo  pote- 
rimusperuenireadauroram?       38. 


xvu.vi 


xvii.viu.ix 


VI.XXXVi 


xxvm.xviu 


Xxviii.Iviii. 

xxviii.lxvi 


19.14 
Si  difperfus  fiueris  per quatuor  mundi 

cardines,ego  tamen  te  colli  gam  31. 

37.&JM 
Non  opus  eft  tranfeendere  nubesj&rc, 

vcrbumpiopeeft,&c.  13.11,8c  i<>. 4 
Ecceproponovobis  hodicviam  vitae 

&viammortis  n.S.&i  15.18 

Et  poftquam  faginatus  eft,recaicitra- 

uit,&c.  11.11, &  31.18 

Prouocabo  eos  in  gente  ftulta  :  quia 

prouocauernnt  me  in  iisqui  none- 

rant  dii  15. 1.183 

Cum  dominus  diuidejet  gentes  fors 

eiuscecidit  in  ifrael  13.1? 

Qui  redus efle  debebat  impinguatus 

eft  &  calcitrauit  11. 1% 

Quomodo  pcrfequeretur  vnus  mille 

&  dece  fugarent  totidem  millia,nifi 

deusnoscaptiuosdediifet?        1.14 
Botrieorum  botriamaritudinis  9.1J 

Iofue. 

DagloriamdeOjfilimi  13.16 

Indices. 

Sodoma&  Gomorra  propofita?  funt 

inexemplum,&c      4p.i8,&  50.40 

Excitauit  deus  populo  fuo  feruatore 

Vellus  quidem  fuit  irrigatum  ciim  ter 

ra  maneret  ficca,&:  e  cotrario  44.1* 

Safom mel accepit  inmanusfuas  ?.ji 

Ruth. 

Deus  mihi  faciat  Gc,  &  fic,&c.    49.13 

I.  Samuel. 

Deus  mortificat  &  Tiuificat,deducit 

ad  fepukhnim ,  6V  reducit     14.11, 

&13.8 
Deo  pluris  eft  obedientia  quam  facri- 

ficium  n.i5,&t3.3i,&i6.4 

Samuel  plorabat  faulem  n.14, 

&15.1 
Homo  videt  qua-  extra  apparent,deus 

autem  intuetur  cor  5.3 

II    Samuel. 

Caftigaboeum,(ed  manu  hcminis:aM 
fericordiam  veromeamnonaufera 
abillo  10. 14,  Sc  14.19 

Stabiliamregnumeius  in  perpetuum 
xxxiii.xxvi 


lX.XXXHU 


IX. XI 

xiiiv 


xxix.xxv         Quia  deferuerunt  fcedus domini   18. 

14  xv.vii 

xxix.xxix       Arcana  Dei  reuelata  funt  nobis  &fi- 

liisnoftris  13.11 

xxx.i.ii.  Si  difperfus  fueris  per  vltimas mundi    xxxiii.xii 

plagas, deus  tuus tamen  te  colliget 


II    Regum. 


Sepelite  malcdi<ftamillam,quia  fill's 

regis  eft  34.30 

Qtjidfibi  vultvaefanusifte?         z%t£ 

Dedit  deus  Iiberatorem  populo  fuo 

II     Chronic. 

Viriliter  agite  &r  manuJ  veftrar  non 
debilitentur,  quiamerceserit  opcri 
vettro  31.1s 

Et  Mnaffes  in  anguftiis  conftitutus  hu- 
miliatuseft  15,4 


INDE  Jf 


Nehcmias 


1.1 

xvii.vi 


Et  feparjta  eft  mixtura  a  populodei 
ij.ro 

lob. 

Erat  homo  in  terra  Vz,&c,         if  .10 

Sum  in  parabolamvulgo,&  inomniii 
conipectu  tv.6 

Iucundc  tranfigunt  vitam,  &:  fine  lan- 
guor d-.f<.endunt  in  fepulchrum 
1 6.4 

Mai  e  liuc  vfque  progrediatur,nec  vl- 
tra  jiii 


xliiii.iii 
xliiii.xxiiii 


14.6 
Profligafti  nationes,&:  plantafti  eos 

41.X 
Surge  domine, quare  obdormis?    5a 


l.iii 

ii.vii, 
xiiii.  i 


xvni.xxvu 
xix.xi 


xix.xiu.xmi 


XXUI.ll 

XxiiLHii 

xxiiii.i 

XXVl.lX 

xxvii.iii 
•xx.vi. 

jxxii.ii 
xxxii.vi 
xxxv. iiii 

ixxvi.vi 
xxxvii.vi 
xxxvii.i 

xxxviii.xiii 

xli.x 

xliiii.iii 


Plalmi. 

Beatus  vir,&  c.  qui  meditatur  in  lege 

dei  17.8 

Filiusmeusestu  13.5 

Null us  eft  qui  facial  bonura  31. 

S» 
Quis  habitabit  in  tabernaculo  tuo,  & 

quisftabuinmomefanc~Utatis  tua?> 

ij.i 
Monrtras  te  pra?fra&um  erga  prxfra- 

ctos  ig  34 

Cum  peruerfis  monftras  te  durum  3^.3 
Iudicia  tua  vera  funt&'iufta  &  duU 

cioramelle,&  ca»tera  ,ij. 

•s 
Errores  quis  intelliget?&c.    Purga 
meafuperbia  50. 

Habkare  me  facit  in  Iocis  amoenis 

9.10 

Etiamfi  in  vmbra  mortis  ambulan- 
dum  mihi  fic,non  timebo,  quia,  &c. 
41.11 

Dei  eft  terra  &  plenitudo  eius,  &rc.  i«. 
18 

Cum  perdes  irapios  ne  me  fintul  in- 
Uoluai;  1  j. 

if 

Nqri  timebo  etiamfi  mecaftravndi- 
que  circunftent  30.S 

Ira  eius  momento  preterit,  fauor  au- 
temeiusdurat  inperpetiium  3.11, 
&18.13 

Beatur  vir  in  cuius  fpiritu  non  eft  do- 
Jus  8.* 

Humilis  inuocabit  te  tempore  oppor- 
tuno  19.13 

Qui  qua?runt  animam  meam  confun- 
dantur  &  pudefiant, &  angelus do- 
mini  perfequatur  eos  1  j 

Iudicia  tua  abyflus  profunda  59.44 

&g.3 
Et  producet  innocentiam  meam  vt  au- 

rorarn, Sjc.  io.ii 

Ne  emuleris  fuper  reprobos ,  neque  te 

excruciet  eorum  fcelicitas    48.11, 

&49.11 
Qui  qug  runt  animam  meam  confun- 

dantur  38.11s" 

Homo  pacis  mea:  in  quo  fperabam 

10.10 
Expuliftigentes,cV  plantafti  patres  no 

ftros  It.  I7,&  u.»,& 


J.xii  Siefurieronondicamtibi  £.10 

l.xiiH.xxiii      Sacrifica  ded  laudem  15 

I.xv  Inuoca  me  temporeaffli<$ionis,&  ego 

teexaudiam  h.h 

li.xvii  Domine  labia  mea  aperies,  &  osmeu 

annuntiabit  Iaudem  tuam  30. 

19 

lii.x  Et  eroolea  fruit  ifera  in  dorao  dei  11. 

17 
Iv.xxiii  Reuolue  curas  tuas  in  dei  finufn ,  &  i- 

pfetefouebit  Ji-3J,& 

1. lament.  io 
lix.xii  Ne  occidas,  quia  populustuuspofTet 

obliuifci  zo.6 

&41.15 
lxix.x  Zelus  domustue  vorauitme     n. io, 

cV  13.10 
lxix.xiii  Dcrifcrunt  me  qui  fedebantin  porta 

ij.itf 
Jxix.xxiii        Vertatur  menfa  eorura  in  offendicu- 

lum  9.i">, 

&n.9,&  13.11 
lxxii.x  Reges  infularum  venient  if.n 

lxxiii.  i  Tamen  deus  bonus  eft  ifracli ,  nempe 

iis  qui  recto  funt  corde  ti.t 

lxxiii.iuiii       Titubarunt  pedes  mei,&f  a-rum  ab- 

fuit  quin  lapfus  fim  confidents  prof 

peritatem  improborum  u.l, 

.  &  49.11 
Ixxiii.iiii         Noniunt  ligamina  in  morte  ipforum 

16,4 
IxxviJ.xi  Meumeftoccidere  10.19 

Ixxviii.lxvji    Deteftatus eft  deus  tribu  iofeph,  &c. 
Ixviiij  elegit  tribum  iehudah  quamdilexic 

3*-* 
lxxix.ii  Dederunt  cadauera  feruorum  tuorum 

auibusca?li  7.33,&:  16. 

4,&ii.i9,&ij.33 
lxxix.ix  Non  propter  nos ,  fed  propter  nomen 

tuum  domine  33. 9 

lxxx.ix  Vitcmfuam  traduxitdeusex  Sgypto, 

&plantauitinh£reditate  promifla 

31.40 
lxxxi.xi  Aperi  os  tuum  &  implebo  illud   31.11 

lxxxii.i  Deus  iudicat  in  medio  deorum ,  Sec. 

ti. 1 
DixijdiieftisvoSj&rc.  i7.<« 


lxxxiuvi 

lxxxiii.xxxiii  Caftigabotranfgreffiones  eorum  vir- 

xxxiiii  ga,mifericordiamautemmeam  non 

auferam  ab  ipfis ,  &C10.14,  &  14. 

19 
Ixxxiiii.vii      Yenientes  per  loca  arida  Sc  deferta 

fo,4 
Jxxxv.v  Auerteiralfn  tuam  a  nobis  1S.3 

Ixxxvi.  XV        Deus  mult*  mifericordia?  tardus  ad  i- 

ram  ij.3o,&i<>.j 

lxxx.i  Fundamenta  eius  in  montibus  fanftis: 

ipfeeft  qui  fundabit  earn  io. 

10, &  31.40,0V  33.1 
Ixxxix.xx vii    Ipfe  inuocabit  me, pater  meus  es  tu.ego 
vidfiim  dkam,tu  es  film*,  meus      y.9 
Jxxxix.xxviii  Et  ponam  eum  primogenitum  in  to- 

tam,&c.  13. 1 

xxix.xxxvii     Et  durabit  ftmen  eius  donee  fol& 

FF  ii. 


INDE  X 


i 
xcvii.vii 

xcix.vi.vii 

Cli.MV- 

Ciii.viii 

riiii.iiii, 
&  xxxi 
cvii.xltii 

tX.lll! 

cii.xwii 

cii.xix 

ciiii.ii 
cvi.ilii 

cx.i 

cxi.x 

cxiii.vi 

cxiii.Vi 

cxv.viii 

cxvi.xii 

cxvi.xvi 
cxviii.xviii 
cxiv.x.  xi 
cxix.Ixxiii 

CXxiii.i.  li 


cxxv.u 
cxxvi.i.nii 


cxx.V 

cxxx.iiii 

CAXxii.vii 

Cxxxii.xiiii 

exxix.vi 

CxxTvii.iifi 

txxxvii.vii 


luna  in  carlo  fulgebunt    1J.17J&31. 

:o,&  SCI 

Ne  obduretis  corda  vettra  ficut  pa- 

trcsvcftri  i9:if,Sc  j0.y\ 

Pereant  qui  confidun!  in  (imulachris, 

&  quigloriantur  inipfis  50.58 

Efftnde  nam  tuam  fupti  gciites  qua1  le 

non  nouerunt  10.1? 

Ft  populus  qui  nafcetur laudabic  do- 

minum  7A6 

Deus  tardus  ad  iram ,  3c  magna?  mife- 

ricordis  »8-i3 

Qui  facie  fpin'tusnuntios  fuos  10.13 
Lauabiturdeusinopcribus  fuis  33.9 
Quis  fapiens  vt  hare  intel I igat?  9.11 
Iurauit,&  lion  pcEiiiiebic  turn  v,.\ 
Ipfi  veterafcent ,  tu auiem  in sternum 

mane  bis  Ji.'3$ 

Populus  qui  creatus  fucrit  laudabit 

dominura  19.11 

Extendit  calos  vt  cortinas  10.11 

Memento  mei  dominc  in  beneplacito 

populuni,6\:c.  18.13 

Donee  ponam  inimicos  tuos  fcabcllu 

pedum  tuorum  14. u 

Timor doniini  initium  fapientia:     $. 

Qui  in  exceliis  liabitans  confpicit  ta- 
men  quicquid  in  c?:lo  &  in  terra  ge- 
ntur  2-3-iJ 

Quierigit  contemp tiffimum  ex  pul- 
uere  i^.tf 

Similes  lllis  fiant  qui  faciunt  ea ,  &  0- 
mncsquiconfiduntinillis  j. 

41 

Quid  rependam  domino  pro  omni- 
bus beneficiis  qua'  in  me  contulii? 
Si. 10 

Ego  feruus  tuus ,  8:  filius  ancillx  tua? 
3o.n,&  46.17 

Caftigans  caftigauitmedominus,fed 
nonaddixitmemorti  10,14 

Ex  totocordequa'iiui  te,  abfeoncie- 
loquiatua,&  cultodiam  14.7 

Appropinquare  fac  feruum  tuumad 
te,vtdifcat  mandatatua  30.it 

Ecce  ocuh  noftri  ad  deum  ficuti  oculi 
fcruorum  qui  ad  dominos  refpiciut 

Montes  in  circuttu  lerutalem      n.13 

Fadi  fumuslicut  fornniantes.coniiei- 

tedomine  captiuitate  noftram3&c. 

jr.i8,&3i.s,&50.4 

Hei  n-.ihi  quia  verfari  cogor  apud  Me 

fecri  &  cum  riliis  Kedar  49.18 

Penes  te  eit  propiti«tio,  vt  timearis  9. 

i4,&i8.ii,&3«.3. 
ImiabiniusintaberiiacuIaeius.cV  nos 

inclinabimus  ante   fcabcllum  eius 

14.1 1 
IJa-c  rcquies  mea  in  frculum  fa-culi, 

9.i9,  &:  14.9,6V- 11. 1. i4>&  i3'4o,& 

i.?.3o,&S»'S» 
I-runt  fimiles  berbis  crefcetibus  in  te- 

ftis  qua;  aruerunt  priufquam  matti- 

ruerint  '7.6 

Quomodo  cantabimus  canticum  deo  in 

terra  aliena  3r.n,&so.4 

Memento domine  filiorum  edom, qui 


CXxxVM.vni 

cxxxix.vii 

cxlii.v 
cxliii.v 
cxiiii.vi 
cxx?.ii.i 

cxliiii.xv 

cxlv.xviii 

cxlvii.x 

cxlvii 


I.  VII 

xvi.i 


XVI.X1U1 

xxi.i 


i.XW.Xill 

i.xiiii 

ixxiiii 

ii.xxi 

iii.xiii 

v.ii. 

v.vi 

v.xxvi 

viii.xvi 

ix.xiii 

x.xxi 

x.xxiii 


dicebantjindieienifa'em.excidatur, 

excidaiur  radicstusad  rundamenni 

1  t.i4,S>:  49.13. tt,&  4. lament. it 
Opus  manuum  tuartm  non  deferes 

17. it 
Quotiigiam  afacietua'namfi  afcen.- 

cleroiiuarlum.tuilJkes,  &c.  13.14 
Etperiitomnisiugaame,&.c.  x%. '$ 
Memorfuidieruinantiquorum  31.1 
Ego  tanquam  terra  arida  31.4$ 

Qium  bonum  &  quam  lucundum  ha- 

bitare  fratres  fimul  50.4 

Beatus  populus  cuius  iehouah  deus  eft 

3i-38,&50.j 

Dc us  eft  propitius omnibus  inuocanti- 
busfein  veritate         11. i4,iv."  14.11 

Non  placet  dco  fortit\idoequi,neque 
delectaturcruribusviri  .51,14. 

Ipfe  congregabit  dilpc-rlbs  ifi  ael  31 . 
37>8c  ij.i4,&3i.37 

Prouerbia. 

Timor  dei  caput  &:  /Lmma  fapientia? 

8.9 
Dclibcratio  eft  hominis:dciaiitcincft 

gubernarelinguam  io.ij 

]ra  regis  nuntius  eit  mortis  34. ^ 

Cor  regis  in  manu  deitft,cx:c.      fo.n 

Ecclefiaftes. 

Omnia  iimiiittr  omnibus  acciduntu. 1 

Hat  as 

Bos  cognofcit  pofleflorem  fuum,  6Va- 

finus  pra?fepe  fuum,  populus  autem, 

meusnoncognouitme  8.7 

Fruftracaftigaui  vos,apIanta  peJisvf 
que  ad  verticem  capitis  nulla  eft  fani- 

tas  1.30 

Nifi  deus  reliquum  nobis  fecifTet  ab- 

quod  femen ,  eflemus  inftar  fodem f 

&fimilesgomorre  4^.i8,&rjo.io.40 
Vos  principesfodoma!,vospopuli  go 

•morraf  audite  verbumdomini,cVc. 

31.40 
Terentes  pauimentum  templi  mei,&:c. 

7.x,&xi,xv,&  17. 19.11 
Nonr'erovcftrafabbat!ia,&:  nouas  lu 

nas,oneri  miln  funt,&c.  6.10 

Hei  nunc  vlcifcar  me  de  inimicis  meis 

<>.$,&  11. i?,&  30.13 
Intra  bunt  in  fofias ,  &  cauernas,  &c. 

13.14 
Coniumpfalisvineam,&:c.  13.  r 

Amicus  meusplantauit  vineam    14.1T 
Impcrabo  nubibusneampliusdiftillct 

aquam  14.1t 

Ecce  iibilabo  ad  ffgyptiostclangara 

buccina,&  conuenientAflyrii  i.ij", 

&r,f.io 
Obiigna  legem ,  &  liga  teftimonium 

difcipulis  meis  y.r 

Nemo  refpiciet  ad  manum  percutien- 

tis  f.3,&.*9.ii 

Si  populus  tuus  fit  tanquam  arena  m  1- 

ris,reliquia;  eius  tantiim  falua* c- 

runt  i3-3>&  3j.7Jklo.io 

Et  facict   dominus  confumptionein 
in  medio 


INDEX. 


x.xxx 
xi. i 

xi.v 

xiii.xvii 

xiii.xvii 


XVH.U 

xvii.vi 


xix. 1 
xxii.xii 


XXV1.XVM 

xxvii.x 

xxxviii.x 

xxviii.xii 
xxviii.xv 

xxix.viii 


xxix.xua 
xxix.  xv 


xxx. xv 
Xxx.xv 


XXX.XXl 

xxxi.i 

xxxi.iii 

xxxii.xv 
xxxiii.i 


xxxvii.xxiiii 

xl.ii 

xl.iii 

xl.xviii.xii 

xl.xiii 
xlii.viii 
xlini 
xliiii.vii 


xW.vii 


in  medio  terra?  30.11 

Tcrritacftpaupcrculaanathoth  1.1 
Exibitfurculusexradice  ilai  12.3  0,8: 

33.18,5.'  30. ii 
rides  baltheus  lenum  cius  ir.i 

Non  appetet  aun'i  nequeargentu  4.12 
Qui  fj  orient  argentum,  &  non appc- 

tentaurum  11.17 

Nonerit  reditudo  in  iadantiisipfo- 

rum  48.30 

C  nutates  Aroer  dtfolabuntur  48.1s" 
]<.<.ft.ibiint,&Yreliquieruntratemiali- 

qui(]utniadmodnin  fit  polt  meffem 

cxcufiisdeaiboieoliuiSj&rc.   4. 17 
Ecce  dens  veniet  in  a-g)  prum  8;  conci 

dent  a  facie  cius  omnia  idola  41.13 
Dum  ego  vos  honatus  Aim  ad  faccum 

&  cineres,dixiuis,epulemur&:  biba 

m'jCrasmoritmur  17.  15,8:12.14, 

8:25.10,  8' 36.30 
Apprehedet  quiique  manum  proximi 

fui,  8:  dicet,  venue  afcendamus  in 

montemdomini  31.34 

Parturiuimus&  pepcrimus  ventii  31.16 
Inucnienrfrudiimviaru  fuarum  10.18 
Neceffc  eft  addere  prarceptum  prarce- 

pto,regulam  regula-,oCC.  u.6 

Ilac  requies,8:  nolucrunt  6,1s 

Dicitis,pacti  fum  11s  cum morte,& in- 

fernoj&c.      4. 29, &  22.13,8:  48.  43 
Sicut  fomnians  putat  le  comedere,  po- 

fteavbi  euigilauit  vacua  eftanima 

eius,&c.  Ji.iJ 

Penbit  fapientia  a  prudentibus  &  eua 

nefcetiudicium  a  prudentibus     8.9 
Maledidi  qui  ftudent  celare  iehouam 

ftudiafua,dicentes,  quis  nos  videt? 

7.11 
Hiecveftraquies&noluiftis         i.sj 
Dominus  vobis  prarceperat,  in  couer- 

fione  &  fpeent  fortuudo  vclira,in 

quiete,intranquilIo  ftaiu         14.10 
Audient  vocema  tergo  loquetis,ha:c 

eftvia,8:c.  3i-4° 

Var  illis  qui  defcendtint  in  a?gy  ptum  fa 

cientes  foedcra  17.1  o,&  41.13 

AEgyptius,  homo  eft  &  nodeus,caro 

6V  non  fpiritus  17.5 

Eteritdefertustncarmelumj&c.4.i6 
Va?qui  prsdaris,  quoniatnobnoxius 

ctiamerispra?da:  50. if 

Contempfit  te  8c  derifit ,  &  protraxit 

linguam  cotra  te  virgo  filia  fion ,  me 

(inquit)deumexercituum  cotempfit 

50.7 
An  nefcis  quod  ego  feci  earn  a  Ion- 
go  tempore  50.7 
Duplicempro  peccatisfuis  poena  de- 

dit  41.10 

Vox  damans  in  delerto  ,  parate  viam 

domini  31.25 

Cui  firailem  me  feciftis  ?  ego  enim  pu- 

gillocomprehendoterram       51.18 
Quisfuitconfiliariuseius?  13.12 

Non  dabogloriammeamalteri  49.13 
Deimaginibus&idolis  10.4 

Ite,inquirite  an dii gentium  refpon- 

deant  de  rebus  futuris  18.8 

Ego  fum  deus  creans  iucem  &  tene- 


xlv.ix.x 

xlv.xix 
xlv.xxiii 
xlvii.xiii 
xlviii.x 

l.i 
hii.i 


liii.viii 
liiiixiii 
Iv.xix. 


Jv.vi 
Iv.ix 

lvi.x 
Ivii.x 

Iviii.i 

Iviii.ix 

Ivifi.  xiii 

lix.xii 

lx.xv 
lxaxi 

Ixii.iii 

lxiii.iiii 

Ixiii.x 
Ixv.i 

lxvi.i 


111.1 

viii.vi 

xiiiLix 
xnii.xiiii 

xvi.xlviii,&c 
xviii.ii 

xviii.xviii 


bra$,vita&:  mortem  t9.io,8c  19.16 

Vas  quiexurgunt  contra  fidore  fuum: 

anvasexurget  contra  figulum,  &c. 

18.7 
Non  loquutus  fum  in  obfeuro  nee  in 

tenebiis  13.1s 

Mihj  fledetur  omne  genu ,  cV  omnis 

lingua  per  me  iurabit  it.  16 

Fatigaftitein  viistuis&r  abfque  pro  ■ 

fedu  14.10 

Examinaui  te,&  excoxi  te,fed  non 

quaii  argentum  8:  aurura   ic.24,8: 
30.  ii 
Ollendite  mihilibel]um  repudii  ma- 

trisveftra?  3.1.8,6V  13. 7 

Quis  credidit  auditui  noftro ,  8:  bra- 

chium  domini  cui  reueJatum  cft?3o. 

11,8.'  13.5 

AEtatemeiusquisnarrabit?  23.6 

Erunt  omnes  difcipuli  dei  31.34 

Verbum  mcum  non  reucrtetur  ad  me 

inane,  led  profperabitur  in  omnibus 

1.12,8:  30.24 
Quarritedominu  dum  inueniri  poteft, 

muocate  cum  dum  prope  eft      23.20 
Quantum  diftant  ca;Iia  terra  cogita- 

tiones  meje  diftant  a  cogitationi- 

busveftris  i9.n 

Et  hint  omnes  vt  canes  muti,  &c.    2J.3 
Laborafti  in  logitudine  uiiieris  tui,  8: 

non  dixifti,adum  eft     2.15,8:31.12 
CJama  ad  eos  pleno  gutture ,  &c  elata 

voce  inftar  tuba?  7.17 

Simulatque  me  inuocaueris  ego  exau- 

diamte,clamabis,&  dicam,ecceme 

15.13 
Si  fandificaueris  labbathum ,  &  fu- 

perfederis  ab  omnibus  cupiditati- 

buscarnistua?  17. 11 

Stabitexaduerfomaliiiatua  i.is> 
Ponam  te  in  excellentiam  fxculi  13,7 
Germen  domini ,  8:  plantatio  ad  glo- 

riarn  14.  s 

Et  eris  corona  gloria?,  &r  diadema  re- 

gniinmanudei  13.1,8:11 

Dies  vltionis  meacadeft ,  8:  annus  vili- 

tationismea:  30-13 

Vcxarunt  fpiritum  fanditatiseius  5.3 
Inuentus  fum  ab  his  qui  norj  quarrebat 

me  15. 16 

Caelum  fedes  mea,terra  autcm  fcabel- 

lum  pedum  meorum,  See.         25.30 

Jeremice  Lamenta. 

Saturarutmeamaritudine,8.'  inebria- 
runt  me  veneno  n.i^ 

P.zeclnel. 

Etcomedi  illud,  8r  erat  in  ore  meo  fi- 
cutmelprf  dulcedine  ij.id 

Vt  me  faciant  difcedere  e  fandtuario 
meo  31-40 

Ego  fumde9  qui  deeepipropheta  10.7 

Quod  fi  noejdanie),  &  iob  lint  in  me- 
dio eius,liberabunt,&c.  1y.I 

Iufta  eft  fodoma  pre  te,ierufalem  3.11 

Patres  noftri  comederutomphacium, 
dentesnoftriobftupuerunt       52.18 

Anima  qua;  peccauerit  morietur  15, z3 
FF.  iii. 


INDEX. 


8:16.11,8:31.18 
xvih.xxv        Non  funttortuofa?  vise  domini,fed  po 
tius  veftra:  domus  ifrael  13.54,8: 33. 

'4 
xviii.xxv         Anperuerft  funt  via»mea?,annon  po- 

tius  veftra-?  rj.ifi 

xx.xxi.xxv      Dedera  vobis  leges meas  bonas ,  quas 

qui  feruauerit  viuet  in  ipfis,  dabo  igi 

tur  Kges  non  bonas  18.5.19 

xxi.xxvi  Detralme,  detrahite,  detrahite  cida- 

rim  vel  diadema  vique  dumveniat 

cuius  eft  11.30,8:33.17,8:36.19 

xxvi.xxvii       Etfaciamvttimeantme  31.40 

xxix.xiiii.&c.  Et  erunt  ibi  ficut  paruu  regnum  46.16 
xxix.xix.xx     Dedi  xgyptum  mercedem  feruomeo 

nabuchadnezer,  quonia  fideliterper- 

egitopus  meum  $1*14 

xxxiiii.xxiii    Sufcitabo  ipfispaftorem,S:c.      33.15" 
xxxvi.xxxii     Non  propter vos  hoc  faciam  domus 

ifrael, fed  propter  nomen  meum  3}.? 
xxxvii  Sic  dicit  dens  ad  ofta  ficca ,  intrabit  in 

vos  fpiritus,S:  viuetis  46.18 

xxxvii.xi        Exficcata  funtoffanoftraS:  fpes  no- 

ftraperiit  i9.u 

xlviii.xxxv      Et  hoc  nomen  quo  vocabunt  ierofoly 

mam,  iehouah  paxnoftra  13.6 

Daniel. 

i.xvii  Dabatautem  danielicognitionem  vi- 

fionum  omnis  generis  10. 1 

ii.xxxviii  Vbicunque  habjtabunt  beftiae  agrorii 
&  aues  ca>li ,  dominaberis  ipfis,&c. 

17.6 

vi.xxii  Nihil  in deum,nihil  etiam  coram  te,o 

rex,peccaui  37.18 

ix.iiii.V  Et  orabam  dominum  deum  meum,& 

confitebareidicens,&c.  14.7 

Oieas. 

ii.xxi.xxii  In  ilia  die  exaudiet  carlum  terram ,  8c 
terra  exaudiet  fegetem,  &  fegesex- 
audiet  homines  14.x 

ii.xxiii  Dicam  non  cofecutae  mifericordiam, 

tu  confequutaes  mifericordiam:  di- 
cam non  diledto,  tu  es  dileftus  popu- 
Ius  31.9 

v.xi  Etcoeperunt  obedire  praeceptis  malis 

17.16 

vi.ix  Obfident  vias  inftar  latronum      n.6 

ix.vii  Ca?cutient  fapientes ,  vt  ftulti  fint,ac 

fatui  facerdotes  &  prophetoe    18.18 

ix.vii  Cognofcet  ifrael  propheta  eflevefa- 

nu,  &  virii  fpiritus  efle  amente  15.16 

xi.i  Cum  puer  eflet  ifrael  dilexi  eum,&  ex 

a?gypto  vocaui  filium  meum      31.9 

xiiii.x  Reftse  funt  via?  domini,iufti  ambula- 

bunt  in  ipfis,5.'  impiifemper  impin- 

gent  ij.16 

Joel. 

ii.i.xy  Clangite  tuba  in  Sion,  fanflificate  ie- 

iunium,conuocatemukirudine    4.7 

ii.ii  Diestenebrarum  &  obfcuritatis}dies 

nebuIofi,8:c.  4.13 

ii.xxviii.  Prophctabunt  filii  veftri,&  filia;  ve- 

ftra; vifionesvidebunt  3'-34 

Amos. 

i.xiii  Super  tribus  fceleribus  ammon,S:  fu- 

per  quatuor  non  ero  propitius  49.1 


vi. 11 

vi.vi 


Vl.Vl 

ix.xi 


n.xi 
iii.xii 


vi.  1 
vi.i 


vi. 111 
vi.xvi 
vii.v.vi 
vii.xix 

i.ii 

i.xii 

ii.iii 


ll.xx 
ii.xix 


1.111 

ii.viii 

vii.ix 

xi.v 

xii.vi 


Quid  abstequaritdeuSjnifi  vt  te  in- 
curues coram  ipfo?non  petit  mille  a- 
rietes,ncqueex  armentis  tuis  mille 
boues  6.10 

lie  chalne,  ite  in  chemath  nugnfi  39.? 

Nemo  eft  qui  lugcat  fuper  contritione 
iofeph  15.7 

Non dolet  propter  cladc  iofeph  31.1? 

Erigam  tepoicillo  tabernacuium  da- 


uidis 


33-  '7 


Veniet  tempus  quo  erv;am  minasex 
tabernaculodauidts  \         '   36.19 

Abdias. 

Si  furesveniflent  contra  te  ant  pra?do- 
nesnodl:e,quomodoinnihilu  redac~ta 
es?an  non  furati  eflent  quod  fuffice- 
ceret  ipfis?  49.9 

Etbibent  itavt  faeces  ipfas  etiam  ex- 
hauriant  *5.i7 

Ionas. 

Et  fugit  Ionas  a  confpectu  domini  in 
tharfim  10.? 

Micheas. 

Quxritis  prophetas  qui  vobis  promit 

tantainpiamefTem,&c.4.io,  &6.14 
Ierulale  in  aceruos  lapidum  redigetur 

36.39 

Argue  motes  St  increpa  colles     19.3 
Surge  ia,intra  in  Judicium  cum  moti- 

bus  cV  vt  monticuli  feu  colles  audiat 

vocemtuam  36.39 

Populemi,quid  feci  tibi?  autinquo 

fuimoleftus  1.17 

Et  fecuti  eftis  ftatuta  amri ,  &  opera 

domus  Achab.&c  17.16 

Ab  ca  qua?  dormitinfinu  tuo  cufto- 

diasclauftraoristui  $.4 

Et  demerget  peccata  noftra  in  profun 

dum  maris  31.34 

Habacuc. 

O  deus,quadiu  clamabo  St  non  exau- 
dies?  u.i 

Tu  deus  nofter,non  moriemur  1  1.5,8,: 
14.7,8: 11.38 

Si  moram  fecerit  prophetia,expecT:a  il 
I5,quia  non  tardabit,fed  veniens  ve- 
niet 1.11,8:48.16,8:51.?} 

Sileat  a  facie  dei  omnis  caro        u.if 

Imago  doctor  vanitatis  10.8,8:  9.1U 
8:51.18 

Deus  venit  e  theman  8c  fanctus  e  mon 
tepharan  49.7 

Haggxus. 

Adhucpaulifper  8c  concutiam  caelum 
8c  terram  51.35 

Zacharias. 

Conuertiminiadroe,8:  ego  conuertar 
ad  vos  i^.j 

Quifquisvostetigerit  tanget  pupilla 
oculi  mei  11.14,8:48.17,  iir  50.14.14 

Facite  gratia  8c  mifericordia  quifque 
fratri  fuo  31.9, 

Qui  ipfos  vorabat  dixerut,  benediclus 

iltdominusquinosditauit       J  0.7 

Habitabitur  ierofolyma  fub:us  fe, 

vel 


INDEX. 


XII. x 
xiiii.x 


vcl  in  loco  fuo  31.39 

Sentient  quem  pupugcrint  7.  i9 

Ethabitabitur  ierufalea  porta  benia- 
min  vfquc  ad  primani  portam    31.38 

Malachjas. 

Amaui  iacobodioverohabui  efau,  & 
pofui  motes  ei"  in  defolatione  49.15 

Labia  facerdotis  cuftodiet  fcientiam,    ix.liiii 
&  inde  lex  petetur,  quia  angelus  dei 
exercituumeft    n,&  14. 4, &  17. 16, 
&  31.31 

Vobis  aute  exorietur  fol  iuditia',  Sec. 

31-34 

Cotmertet  animumpatrumad  filios, 
&C.1&3 


ix.lv 
x.xvi 


x.xxxi.&c. 


xii.xlvii. 


l.XXV 

ii.xviii 
v.xlv 


vii.ii.  Sec, 


ix.xli 


NOVI    TESTAMENT  I. 

MatthcCus. 

Iofias  genuit  iechoniam  S:  fratres  eius 

&c.ii.  11 
Cum  pareret  primogenitii  fuum    31.9 
Vox  audita  eft  in  rama,  Iametatio,fle- 

tusamaritudinLim  31.1? 

Pater  verier  oriii  facit  folem  fuum  fii 

per  bonos  &r  malos  7.33 

Nemopoteft  duobus  dominis  feruire 

&CJ1.33  , 

Qua  menfura  quifque  mefus  fuerit  ea- 

dem  rependeturei  50. 15.19 

Quaerite  &  inuenietis ,  pulfate  &r  ape- 

rietur  vobis 
Multi  venientes  ex  oriente  &  occiden- 

te  recumbent  in  regno  cadorum  31.31 
Quicunque  dederitpoculumaqua?  fri 

gida?  vniexdifcipulismeis&c.  39.15    i.xvii 
Ne  timeatiseos  qui  poflunt  corpus  oc     iii.xvi 

cidere  iff.14 

Qui  minimuseftin  regno  cslorum,     iii.xx 

maioreftioannebaptifta  31^34    iiii.i 

Omnisplataquamnonpiantauerirpa-    iiii.xxii 


Lucas. 

i.xv  Et  replcbitur /piritu  fanfto  ex  vtero 

matrisfua?  i.j 

i.xvi.xvii        F.tcouertet  multosfiliorumifrnel    16.3 

i.Ixxiiii.lxxv  Eripuit  nosametuhoftiii  noUroru,  vt 

tota  vita  colamus  iplum  in  puritate 

5t.  10 

Doinitie  iube  vt  deicendat  ignis  c  cc;- 

lo,&;  illosabfumat  if-i* 

Nefcitis quo  (piritu  regamini  18.11.13 

Qui  vos  audit  me  audit ,  qui  vos  fper- 

nitmefpernic    5.14,81:  if-4A'  3l^J 

Beati  oculi  qui  vident  qux  vos  videtis 

3X-34 

Samaritanus  quoque  propius  accedes, 
vidensmotuseft  mifencordia    38.8 

Nid  quisoderit  patrera  &.'  matrem,v- 
xorem  Si  liberos  &c.  non  poteft  effe 
difcipulusmcus     ,  31.33 

Seruus  qui  cognouerit  voluntatem  Do 
mini  &  non  fecerit  earn,  vapulabit 
grauius  15. r8,&  34.9, &  49.18 

Diues  quoque  mortuus  eft  &  fepultus 

34-5 
Nee  audebat  publicanus  attollere  in 

ca?lumocuios  7.16 

Non  eft  deus  mortuorum  fe^deusvi^ 

uentium  14.7 

Etportatusfuitin  fmum  abraha;  31.31 
Si  ha?c  in  viridi  quid  in  arido  fiet    ij. 

18,8:49.11 
!"Il^}    xxiii.xxxiiii    PaterignofceiIIis,nefciuntenimquid 

faciunt  ij.i 

Ioa  nnes. 

Lex  per  mofen  data  eft  31.34 

Deus  itadilexit  mundu  vtfilium  fuu 
vnigenitumdaret  30.3 

Quifquis  male  agitoditlucem  $.31 
Videte,fpiritus  ex  deo  fit  necne  ii.% 
Nos  fcimus  quid  adoremus  44-4 


XVI.XXll 

xxiii.xxxi 


termeus,eradicabitur   11.7,6x31.41    iiii.xxiii.xxiiii  Deus  colivult  fpiritualiter,  quia  fpi- 


xv.xxvi  Non  eft  a?quum  filiis  auferri  panem  & 

daricanibus  48.47    x.xxix 

xvi.ii.iii  Vbi  vefper  venerit,  dicitislerenume- 

rit,&Ci  8.7    xiiii.vi 

Xvi.xix.&C;    Quodcunque  ligaueritis  in  terra  liga-    xiiii.xxvii 
turn  erit  Sc  in  ca;lis:quodcunque  fol- 
ueritis,&c.  15.1    xvi.viii 

xvii.xxi  Hoc  genus  non  eiicitur  nifi  ieiunio& 

precibus  14. 11, &  36.9    xvi.xxi 

xviii.xx  Vbi  duo  vel  tres  couenerint  in  nomi- 

ne meo,  fum in  medio  illorum  34.19    xvi.xxxiii 
Quod  deus  coniunxithomone  fepa- 
ret  1. 10 

Deus  eft  viuorum  non  mortuorum  U.J 
Sedebunt  fcriba?  &  pharif|i  fuper  fe- 
demmofis,  auditeipfbs  21.1 

xxiii.xxxv,&c.Super  vos  veniet  fanguis  omnium 
pioru  ab  abel  iufto  vfquead  zacha- 
riam  filium  barachia?  16.  u.18 

xxiiii.vi  Exorietur  bella  &  rumores  bellorum: 

nedeficiatis  51.45 

xxviii.xx  Vobifcum  fum  vfquead  consilmatio- 
nemfa?culi  35.19 


xix.vi,&c. 

xxii.xxxii 
xxiii.ii 


XV11.II1.X1 

xx.xxiii 


i.xxiiiij&C. 


XV1.V1I. 


Marcus. 

Nuntiate  difcipulis  eius,  &  petro  41.1 


vn.lx. 
x.iiii 


rituseft  7. 11 

Pater  qui  vos  dedit  mihi  maior  eft  o- 

mnibus  41.11 

Ego  fum  via, veritas,&  vita  34.16 
Pacemeamdo  vobis  non  quale  mun- 

dusdat  30.10 

Spiritus  iuuicabit  mundum  de  iudicio 

&iuftitia  ii.i9,&33.iy 

Mulier  qua;  peperitla?tatur,quia  natus 

eft  homo  31.  i« 

In  me  pacem  habetis,  in  mundo  autem 

turbas&moleftias  30.1 0,8c  33. i<S 
Vt  fint  ficut  nos  vnum  13.6 

Quibufcunque  remifeiitis  peccata  e- 

runt  eis  remifla  j«,8 

ActaApoftol. 

Tu  deus  quicognofcis  corda  omnium 

&C.3C19 

Et  nos  occupabimur  in  doclrina  & 

precibus  17.18 

Et  inftittitus  fuit  mofes  in  omni  fapien 

tiaa>gyptiorum  10. 1 

Domineneimputaeispcccatuhocij.i 

Eleemofina?  &  preces  tu?  afcenderut 

corammeinmemoriam  mihi     36.7 

FF.    iiii. 


INDEX, 
xi.v 


jciii.xxui  Et  fufcitauit  ex  feminc  dauidis  mxta 

promiffione faluatorc  iefum    11.30 
xiiii.x  vi  Delis  nunquam  fe  reliquit  =wvW"3dSs 

pluuias,&  tempus/ercnum  5.14,8c 

10.10 
xvi.vii  Conabaraur  jf  ficifci  in  bithyniam,fed 

non  permilit  fpiritus  36.16 

xvii.xi  Erant nobiliflimi thefialonicenfi"  qui 

inueftigabant  fcnpturas  27.1* 

xvii.xxviii       Aliqui  poetarum  veftrorum  dixcrunt 

vos  effe  genus  dei  10.8 

xvii.xxviii.      I"  ipfo  viuimus ,  moucmur ,  &  fumus 

IO.IO, &T  }8.I6 

xvii.xxix  Anexiftimatislignovellapidi  avgen- 
to  &  auro  fimilem  clfe  deum?    io.g 

xx.xxvi.'-'xvii  Vos  omnes  tcftor  me  effe  mundum  a 
fanguinc ,  quia  public  e  annuntiaui 
cjuaramqueaccepi  a  domino      1.17 

Ad  Roma  nos-. 

j.xxi  Euanueruntin  fcnfu  fuo  10.14 

i.xxv  Mutaruntveritateminrnendacium,& 

honorarunt   crcaturam  plus  quam 

create  rem  io.8,&r  10.14 

i.xx viii  Quia  non  curarunt  cognefcere  deum, 

tradiditeos  inreprobumfefum  &c. 

14.16 
ji.V  Thf  faurilas  tibi  iram  propter  perui- 

caciam  tuam  in  diem  ira?  5.7 

ii.x  vi,8cc.        Iuxta  euangeliii  mtum,pcr  iefum  chi'i 

dura  3«.8 

ii.xx.xxi.xxii  Tuquipra?dicasrron  fcortandumef- 

fe,moecharis:quidamnas  idola.ipfi? 

es  facrilegus, 8cc.  2.8 

ii.xxvii  Circuncifio  vera  eft  cordis,non  liters 

9.2-5 

ii.xxix  Circuncifio  vera  eft  cordis  fpiritu,non 

verolitera  4.4,8c  s.  10 

in.ut.iiih        Vt  deus  fitverax,  omnis  vero  homo 

mendax  1.1, &  31.3s 

v.i  Iuftificati  fide  pacem  Iiabemus  apud 

deum  6.iS,Sc  33.  6,8c  33.1s 

V.Hi  Exuhates  in  afflictionibus  noftris  31.1t 

vi.x  Mortuuscft  femcl.vt  deoviuat     13.5 

vii.vi  Vt  feruiam9  in  regeneratione  fpiritus 

noninlitera  31.33 

vii.xii  Lex  fandiaeft,  &Vc.  31.31 

vii.xiiii  Cat  nalis  Turn  veditus  fub  peccato  s.io 

Vii.v  No  facio  bonum  q nod  volo,  led  facio 

malum  quod  exofum  eft  31.40 

viii.vii.  Affectus  carnisinimicitiacftaduerfus 

dei>m  31.33 

viii.xviii  Omnia  cedunt  in  bonum  8c  falutemfi 

dclibus  qui  deum  diligunt  10.S 

viii.xx.xxi.8cc.Parturit  ac  gemit  omnis  creaturaa- 

fpiransad  liberationcm  7.10 

viii.xxviii       Omnia  ctdunt  in  bonum  iis  quiamant 

deum  31. 12. 16, &  3^.30 

viii.xxix  Vt  effet  primogenitus  inter  multos  fra 

tres  31.9 

ix.iii  Ego  ipfe  feparari  cupercm  i  chrifto 

profratribus  18.6 

ix.xvi  Non  eft  volentis  neque  cunentis ,  fed 

miferentisdei  10.23 

ix.xxi  Patitnter  tulit  vafaira?  pra?deftinata 

ad  internum  18.7 

ix.xxvii  Rcliquie  faltemfaluabuntur         13.3 

x.xiiii,  Quomodo  inuocabunt  in  quern  non 

crcdiderunt?  lo.ty 


XI. XXVI 

xi.xxviii.xlv 

xi.xxix 
xi.xxxiiii 

xi.Ivii,8cc. 

xii.iii.v 

xiii.i 

xiiii.xvii 

xv.iiii 


l.xxr 
i.xxxi 

ii.xvi 
iiii.viii 

iiii.xi 

vii.v 

vii.xxxi 
ix.xvi 

xi.xix 

xi.xxxi 

xii.xii 

xiii.v 
xiiii.xxv 


xnii.xxxvin 
xiiii.xl 


i.xi 
i.xx 


j.xxm, 
ii.xvi 


n.xvi 

ii.xvii 


1111. 111. 1111 
vii.ix.x 


Reiiquia?  flint  fecundum  ele&ionem 

gratia;  50.20 

Habtbut  mecum  fcedushoc  vttollam 

peccataeorum  31.51 

Vocauodei  caret  poenitcntia  *.t 
Sunt  quidem  hoftes  euangelii  propter 

nos,dilcfti  tame  propter  patres  it.ij 
Dona  dei  flint  fine  pccmtenti.i  50.5 
Quisautedomimi  cognouit,  autqiliS 

fuit  confiliarius  ems'  23.22 

Reiiquia?  funt  fecundum  cle&ioncm 

gratie  31.7,8c  30.11 

Qufquepromenfurafidei  31.34 

Noneftpoteftasni/i  acko  27.6 

Rcgnum  chrifti  pofitucft  in  gaudio, 

pace  fpiritus  Sec.  33.1s 

Quarunque  fcripta  funt  in  noftram 

vtilitatemfirrip:a  fnnt  17.10 

I. Corinth. 

Faftus  eft  nobis  iufti;ia,c\r  redemptio, 

13. (J. &  53.KS 
Deum  eligereque  funt  ftulta  in  mun- 

do  vt  pudefatiar  mundi  fapientiant 

s.24 
Nosautemmente  chrifti  cognouimus 

23.11 
Vos  diuites  eflis  &  line  nobis  regnatis 

&r  vtinam  regnetis  2.31 

Oberrantesde  loco  in  locum  10.10 
Nifiad  tempus  vt  vacetis  iciunio  8c 

orationi  14.12,8: 36.9 

Prsteritfigurabuiusmundi  33.2. 
Va?tniiii  nifi  euageli2em,munus  enint 

mihieft  iniunftum  1.17 

NecefTe  eft  exiftere  ha?refes  vt  qui  pro- 

bi  funt  8c  finceri  deicultores  mani- 

feftentur,8cc.  27.15" 

Si  nos  ipfos  iudicaremus ,  non  iudica- 

remuraDeo  27. ri- 

Sicut  multa  funt  membra  in  corpore 

humanojita  etiameftchriftus  33.1s' 
Charitasnon  eft  fu/[>iciofa  40.14 
Siquis  incredul9  ingrediaturincoetu 

veftrum  examinatureius  confeientia, 

ita  cogetur  fe  jffternere  8c  dareglo 

riamdeo  $.6 

Qui  ignoratjignoret  23.10.2? 

Omnia  fiant  rite  &  non  confufe  23. ir 

II.  Corinth. 

Accedenteetia  veftra  oratione  vt  gra- 
tia? permultosdeoagantur       20.13 

Nam  omnes  dei  promifiiones  in  ip(b, 
funtetiam  &  amen        t3.T,&  33. iy 

Teftiseftmihide5  in  animamea  49.13 

Odor  vitf  in  vitam  aliis  fumus ,  aliis 
vero  odor  mortis  in  mortem     i.io, 

&  20.9,8C  l"s.2p, §C  29.IO,&3S.12 

Etquisnaturaidoneuseft  ad  hafc?i.f 
Certe  nequaquam  fimiles  iis  qui  cau- 

ponantur,8cc.  if  is 

Qui  nos  fecit  miniftros  noui  teftamen- 

ti  no  litera?  fed  fpirit'  11.4,8c  31.33.34 
No  eft  obfciuu  nifi  iis  qui pereiit  16.4 
Ti  iftitia  qua?  fecundum  deum  eftge- 

nerat  pcxtnitentiam  j.3 

Paratam  habentes  vindiclam  contra 

omnes  contemptores,8cc.i.io.n,8c 

y.i4,8e 


IN 

5.14,  St  19.3,8?  iy.i>8c  <o.ii,&t  if .i 
Galat.i.viii  Si  angclus  e  carlo  defcendat, -\  c.        20,7 
i.x  Siplaccrefeominibu-!,nonium,&c.  if.i? 

i.xv  Deus  qui  me  elegit  ex  vtero  M 

iii.xxiii       Lex  pedagogusnofter  31.11 

iiii.ix  I'oftqnamagiK'iiiftisDeum  31.19 

iin.xii.  Eftoteficutegofumjquiaego,&c.  15.1? 
v.x\ii.  Carofeperinilftataduerfusfpiritu  15.18 
}  pli.ii.xvii  Htvcnicnspacemannuntiauiivobis  iCi? 
iiii.xix       Qniobftihati  irtfoisfederibus  6.1J 

vi.  1  Filiiobeditcparentibus  vefms  35.17 

vj.i  1  p.itremcvmatrem  35.18 

vi.ix  Vos  domiai  pweftateoffichiitl  veftrfi  \-\.!> 

Philipp.ii.xiii  Dc*  eib  qui  d;it noh!^  8r  veUe,&cyiij> 
lii.xv  Sifluid'Vcroafiifuid'Cogitctis  41,7 

ini.vii  Pax  dei  qui  exuperat  omnc  fenfum  33.11J 
Col.ii.xvi  Nemo  vos  indict  t  111  potu&cibo  17. 1* 
ji.xx.  Vt  per  cum  omnia  fibireconci'iarct  <f?:jj 
ii.xxiii  Doctrine  &T  tr.iditiones  hominum  19.7 
i.Thef.iiii.xiii  Quamu  ad  cos  qui  \  ita  fii(Si  fimt  34.5 
v.iii  Cum  dice*  pax  &  fecuritas     4.51,81  '*  3 

&  11.13 ,&  4<f.i8,&4?.n 
v.xvii         Orateinceflanter  14.11 

i.Thef.i.v  In  eo  confpicuum  eft  dei  Judicium  50.19 
ii.in  Donee  venerit  defeclio  15.16 

ii.x.xi.xii  Diijni  (unt  quiobtemperet  mendacio  18.9 
l.Tmio.iii  Qaiepifcopatumdefiderat  17.16 

iii.xv  Vtfcias  qucniodolibi  veifandum  fit  36.19 
vi.xv  Reuelabitregemregim  5815 

iiii.viii  Pietas  promifliores  li.ibet  3i.ii,cV  J3Y1S 
iiii.viii  Exetcitium  corporis,  n6  muku,&:c.  17.12 
i.Tim.ii.xixDifceelatabitiiquitatequifquis  15.  \6 
ii.ix  '  EtiaficoirricPfumvinculis  31.35 i&  18.1 
iii.xvi  Scriptura  vtiliseftad  docendum  13.11 
iiii.ii         Inlilie  importune  cumomni  patie'tia  18,  n 


de  sr, 

Ti  t.i. ix     Vt  fit  inftructus  doctrina 


19.8 


Quia  falispeccat,&  comltmnatur     18.17 
Philem.i.xii  Rein  it  to  tibi  onefimum  34.9 

Heb. mi- ixData  ell  quies  populnDci  '7  11 

iiu.xa  Vci'budei  fimile gjadio 9.6,8c iM9>&  3«.« 
vi.xvi  lufiufandum  eft  in  S&nfiritiationeni  44.1s 
vi. \ iii  Quianoiui.it  maiorper  que  iurarel  49.1$ 
viii.viii  Eccediesveniunt  dicit  Ithouah,&  jercu- 
t;am  cum  donio  ilr.iel  foedus  31  31 

viii.xiii  Diccndo  noutim,  prius  fecit  vctus  31.34 
x.ini  Impoflibijeeftfai  guiium  taurori>m  33.17 

x.xvii.       Et  imquitatum  ipfbYurh  non  51.34 

x.xxxi  Horribileeftinciderein  mantis  dei  17.1- 
xi.xiii         Crcdcntespromiffionibus  ll.it 

xii.viii.      Sie'xptrteseftis  caIHgationis  10.14 

xii.xi  Omnis  krula  inprslentia  Temper  afpera 

eft  31.17.18,0V  14.10 

xii.xxiii  Etaddeuquiiudexeftomhiiij6.i9'8r4j.i^ 
i.v,Sr  v.v  Cuiangeloru  vnqua  dixit,tu  esfilius  23. f 
lacob.i.xvii  In  quern  mil  ia  cad  it  mutatlo  16.1? 

ii.xiii  Iudiciumfinemifericordkei&c.  50.15' 
in. 1  Ne  appetite  mult  imagifterium  1.6. 

iiii.xiii       Djcitis  eamus  hodie,&rc.  i°'i3 

v.xiii         Laftaturquis  inter  vos!  cantet  30.1? 

v.xvi  Orate  alter  pro  altcio  14. u 

v.xvi.xvii  Orationesiufti  affidue  valentmultu  15. 1 
r. Pi-tn  ii.ix  Qui  vosextraxit  'e  reyno  tenebrarii  51.10 
iiu.v  Raiionem  reddeteiquJ  iudicaturus  23.15 

iiii.xi  Qm  loquitur,  Ioquatur  tanquam  feimo- 

ncsdei  l.9,c\Ti9.i 

iiii.xvii  ludicium  incipi.it  a  domo  dei  9. 7, 8c  18.19 
iiii.xvii  Si  deus  tarn  feuei  us  eft  contra  fifos  49.1?. 
v.\i  Humiliemini  fubpotentimanudei    18.4 

s.Petri ii.i  Fucruut  olim  falfi  propiieta?,itaetiam  8c 
inter  vos  eruntfalfidoctores         18, 18 


Q^V  AE     IN     -LAMENTATIONIBVS     I  E   R  E  M  I    AE 
potiffimum  notanda  occurrunt, 
Chaldarusinterpres  male  torquet  Hieronymi  verfiocorrupta    bis.  PatietiafiJelium  &  iafidelium  di~ 

prophets  verba  1.9      14A'  *-47,&:  4.13A'  5.13  ftinguitur  3.28 

Conutrfio  hominum  ad  deuradu-  Horatii  locus  J. 7   Philofophoruro  ^^x^f"  3.38 

plexelt  5.11  Hoftibus  noftris  an  &r  quomodo  Poenasintliginobisadeoquam  v- 

Dauidproprii  vocaturvn&usdo-     impretari  liteat  1.11     tile  3.3s 

mini, cum  fuis  pofteris     v  4-io  Icroiolyma?  matres  infantes  pro-  Prarcipiendi  genus  duplex        3.38 
De  I  perationi  quomodo  fit  meden       prios  deuorant  1.26  prophetasappellari  videtes      2.14 

dum  3.18  Impibrum  blafphemia  notatur  3.33  Regnu  &  Sacerdotiu  quid,&rc.  1.6 

Dcum  non  cfTeaffixum  ceremo-  Impiis  quomodo  Deus  mahtpia?-  Sabbatha  gentibusexofa  1.7 

niis  1.4.      cipere  dicatur  3.38  Sacerdos  &  propheta  duo  oculiin 

Deumnoeffemaloiuauthore  3.38  Interpretcstaxantur  1.14     ecdefia  4.13 

Dei  indicia adorada  non  fcrut.  3. 38  Iofephi  locus  ;.>.o  Sanduarium  fsepe  czlum  ipfum  in 

Docencii  vera  ratio  1.9  luda?oru  friuolaiiiperftitio      f.n     fcriptlira dehotare  7,.66 

Dolorad  mortem  3.40,  &rad  vi-  Indicia  Sc  conuenius  ierofol.5.14  Scripiuram  fa?pe  rem  ipfam  ab  ex- 

tam  ibidem  Manuii in carlumleuatio  cxiemo-     ternisfignis  lignificaie         i.i? 

Ecclefiaquibusnotis  diftinguatur      niafiomimbusa  deoindita    1.19  Spei  principium  5.21 

1. 10  Matiesproprios  infantes  comedif-  Spesvidet  qua;  funtabfcoditai.14 

Fides  fnater  fpei  3.18     fe  in  obfidione  famaria?       2. 10  Spes  &r   delperaiio  quomodo  in 

Fidei&T  patiet'ia? fuhdamentu  3.14  Papifta;  poenitetiam fine  fide  pro-      eodem  fedem habeant  3.18 

Fortuito  nihil  accidere*      j.33.57.18     bant  3.41  Virgilii  locus  1.8. ,8c  1.7,8 

TESTIMONIA    Q^V  AE    IN     HIS     P  R  AE  L  E  C  T  1  O- 

nibus  in  Lamentationes  citantur. 

Genefiii.vii   Etaperti  funt  oculieorum             1.7  i.Sam.ii.x  Dominiis  eleuabitcornn  vnfti  fui  4.20 

Exo.xx.v         Vilitansiniquitatepatrumirifilios  5.7  Pfiil.vi.iii  Tin bata  funt  ofiamea  i.ij 

Leui.xxvi.xliiiDonecterrafabbathafuaperegeriti.7  viii.iii  Ad  profligandum  inimicum  Sc  vlt.  3.60 

Deu.xv.vi        Tudabis  mutuumaliis                    j.tf  xu.ii  Vtquid  domineobliuifceris  5.10 

xxviii.xiii        Erisin  caput  &  non  in  caudam         1.5  xvi.v  Deusportiohareditatis  mc-a?  J14 

xxx.iiii           Etiam  fidifpeifie/Tetisad,&c,      4.1S  xxii.ii  Deus  mi, deus  mi, vt  quidmedereJ.  3.5? 

Deu.xxx.xii   Quisafcendetinca?los                  2.17  xxiii.vi  Habitabo  in  domo  dei  i.i& 


IN    D  E  X. 


xxviii.ii    Eleuatemaiiusveftrasad 

xxx. vi       Quod  (i  ad  velperu  moreturfletus 


li.xix        Corcontr»wm&  humiliatomdeus 
Jxv.iii        Quiaexaudispreccs,omnis,&c,     3 

kviii.xiiii  Si  hieritis  tanquam  inter  ollas 
Jxix.xv      Neaquameobruat 
lxxmii.ix  Signa  noiha  non  videmus 
lxxix.vi     ErFunde  ham  mam  ingentes 
Ixxxiiii.x   Refpice  in  chriftumtuum 
lxxxix.xxviii  Primogeniium  vocauieum 
lxxxix.xxxiii   Vilitaboiniquitatoeoiuvirga 
xcixv        Clanubitad  me&  cgoexaudiam. 
xciiii.ix      Quifitixitauremnonaudict? 
xcix.  v        Adoratc  fcabelium  pedum  eius 
cii.xxvii     Tu  deus  esin  perpctuum 
ciiii.xxix   Auferas  fpiritum  c\r  vacillabunt 
cv.x  v         Nolite  tangere  thriftos  meos 
cxiii.iiii      Quis  (imilis  deo  noftro 
Cxv.iii        Cenedeus  noflerin  cxlis     ' 
txvi.xi        Dixi  in  prarcipitationemea 
cxix.Ixxxiii  Similisrad"  fiim  vtri ftirnq cotradi  5.10 
cxxxvii.viii  peatusquirependettibi  3.^4 

cxxxix.ii  Dominetunoftifefriouemtneam  5.63 
cxlvii.ii     Difperfosifraeliscongicgabic  4.K 

Prou.i.xvii  Sinecaufaextcnditur  reteauibus  3.^1 
I'rou.vii.xxiii  Donee  fagiita  transfixit  iecur  z.u 
Prou.xviii.x    Turris  fortifiima  nomen  iehoua;    3.8 


&.19 

3-'-3 

8.44 

5.10 

3-54 
1.3 
1. 10 
4.10 
4.10 

3-31 
3.8 

3-34 

2.1 

J.I? 

5.it 

Z.iO 

3-5" 

3.38 

3-'8 


J. 8 

3-4« 

3-8 

5.t» 


Ecclcf.xii.i  Timedeum  inpuentratua  3.  i7 

Ifa.i.ix.x  Vos  principes  fodoma?  4.6 

Ifa.i.xxiiii  fclei  confolationem  accipiam  3.33 

Ifa.ii  iii.  E  fionexibit  lex  &  fermo&:c.  i.if 

Ifa.vi.x  Ne  conueua:iuir,£;  fanemeos  1,14 

Ifa.x.xvii  Eritlux  ifraelisiiiignem  1.4 

Ifa.xxix.xiii  Populus  hie  lingua  me  adorat  3.41 

Ifa.xxx.xv  Fortiwdo  veftra  in  filentio  &  fpe  3.1s 


if.xxxv  iii.xiii  Quafileocotriuitoflarnea  i.^.&r  3-4 
Ifa.xl.i  Conlblaminipopulum  meum        1.9 

Ifa.litii.yii  Momento ,  aftlix  te  tempore  3.31 
Ifa.lix.i.ii       Noneftmanusdeiabfaila  3.44 

Ifa.lxiii.i  Qmseftiflequiegrtditurexedom  1.1$ 
Ila.lxv.xxiii  Antequam darnauerint cxaudiam  3.8 
Ifa.Ixvi.i         Cadum  iedes  mea  3.6s 

Ila.Ixvi.xxiiii  Eritinabominationem,&c.  f.iz 

Ezecli.xviii.ii  Patres  noltri  coinederunt  vuam  f  .7 
Ezec.xviii.xx  Non  portable  Alius  iniquitaie  p.  5.7 
Daniel. ix.  v  Peccauimus,impie  egimus 
Ioel.ii.xiii,  Scinditc corda  veftra 
Ioe/.ii.xxxii  Quifquis  inuocauei  it  nomen  dei 
Habaciii.ii  In  medio  irae  recordare 
Malach.  iiii.vi  Ne  veniam  &  percutia  terram 

NOVI    TESTAMENT  I. 

MatthiV.it      Etaperiensosfuum,&c.  us 

Matth.vii.ti    Si  voscum  mali  fitis  3.33 

Luc.ii.xxvi      Antequam  videretchriftum  4.10 

Rom.i.xxviii  Tradiditeosin  fenfu  reprobum  3.38 
Rom.v.v         Spesnonpudefit  3.1? 

Ro.viii.xxiiii  Neque eni fperamus  qua*apparet  3.16 
Ro.viii.xxxi  Si  deus  pro  nobis  quis  contra  nos  3.14 
Rom,xi.ii  Deusnonreiecit  populumquem  f.11 
Ro.xi.xxxiii  O  imperueftigabiks  vias  dei  3.58 
Rom.xv.  iiii  Vtper  patientiam  &  confolationerri 
fciipturarum,&c.  ^.ji 

I.Cbr.xi.xxxi  Sinos  iudicaremus,&c.  j.14 

II.  Cor.  ii.  vii  Cauendum  eft  ne  euro  qui  talis  eft  3. 1? 
Il.Cor.vii.x  Triftitiaqu^eftfecundum  deum3.40 
Gal.v.xvii  Spirituspugnataduerfus  carnem  j.ff 
CololT.iii.iii    Mortui  cftis,  &C  4.io,&3.i<S 

II.ThelT.iLx  Indefitvtobediantmendacio  1.14 
I.Tim.ii.viii   Volovirospuras  mantis  rollere  2..19 


I.  C.  A  D  M  O  N  I  T  I  O  A.  D  tANDlDOS-LECTORES. 
fftftrnjl  r  a  t  v  s  fum  frpenurnero eequid  caufe  re  vera  fiibefle  poffit ,  cur  nonnullis.in  mentem  veniat,vt 
^^K)ffl|quosexcidiireerroresinexcu'.!endislibrisfatis  fuperqueconftabit,potiusfikntioteg£ndosacomir.- 
SS$2y tendos,qu<i m  ledulo  corredos  in  calce  operis'afcribendos cefeant-quum  pra'fertim  a.  peritifiimis qui- 
bufque  Typographic  dili£cri;er.,optim6quec6filio  aritehacfaftu  fuiiTe,nemoignoret.Ficfienimnonpoteft 
aut certe  raid accidit,vt libri  adeo  pui i &  emedati  in  lucem  prodeat,quin,aut  operarum vecordia litemvel 
mutatis veliuo locoabftradis  ,p!craquecorrumpantuf. autetiamofcitantia  eorum  qui  emendationi  pra?- 
funtdidionesaliqna?  prartermittantunaliquaretiamfyllabx  in  eadem  diftione  duplicentur  :quindeniquc 
period i  {inecompreher;fionesneccommatis,necc6iisjacnepuuftisquidemfuisdiftinft9  paffim  occurrant. 
Quod  iia  efle  (i  quifquam  negare  audeafj&r  reliquOs  nihil  perfpicere  putet ,  cur  id  facial  ipfe  viderit.  Itaque 
fummii  opersprctiu  feciffe  videntur,qui  in  emendandiserroribus  antequa  proftarent  libri,  elaborarunt,  ne 
vel  fubinde  Ledorcs  ba'rerent3vel  fafpius  diuinare  cogerentur.  Et  (ane  non  video  cur  hunc  laborem  merito 
improbare  quilpia  pof(ir,quum  maxime  omr.iu  interfit,libros  omnes  in  publicum  emitti  mendis  quibuflibet 
repurga:os.nili  forte  iflos  homines  nimium  meticulofos  permoueat  infana  lucri  cupiditas.  Vereturenim,fi 
quotqiioc  rcperiri  poflunj  errores  ad  vnum  colligatur ,  ne  paru  fint  va?nales  libri,  quo*  vixdum  excufos  iam 
efle  diflra&os  vel  lent, &:  quod  impenfum  eft,protinus  duplo  farcitficuperet.  Ego  vero  cotra  neminem  fans 
metis  efle  horaine  cenieo,cui  longe  gratius  non  fit,librum  (umma  diligetia  correclii,  quamcarcis  erroribus 

illis 


1  qua?  tor  mendis  non  icateat  editionem  expectare.Qua 
reuoluantur,ac  fi  vnquamediruseflet  liber,inquo  plura  errata  paffim  non  occurrant .  Id  aute  veriffimu  efle 
fateri  coguntur  quicunque  propius  omnia  expendunt:  vt  nihil  fit  necefle  in  ea  re  probanda  diutius  immorari. 
Fucn'ittt  iii  alii  minime  malihomines,quiquumha'cita  habere  certofcirent,paucosadmodu  ex  multis  erro- 
ribus notare  coadi  funt,&  (]uide  vel  defundoi  ie,vel  ingeniofa  potius  calliditate,  nimiru,  vt  qui  tam  pauco* 
videritafcriptos,nuIlos  amplius  fupereffe  putet.  Atqui  toto  ca?lo  aberrat  qui  fibi  perfuadet  vel  vnum  exem- 
plar ciim  primiim  editur  in  luccm,fic  emendatii  effe,nihil  vt omnino  defideretur. Cuius  quidem  rei  teftes  lo- 
cupletifdmi  efle  poterunt  quicunque  libros  ty  pis  excufos  cum  exemplari  manu  fcripto  accurate  cotulerir.t. 
Ac  cent-  meliorcm  aut  ctriiorem  non  pofleexcogitari  rationem  exiftimo,  qua  mendis  omnibus  repurgentur 
libri,quam  fi  vnus  aliquis  at  tente  legat  qua;  ex  typographia  prodeunt:alter  vero  exemplar  manu  fcripVi  ha  - 
beat,&r  fedulo  animaduci tatan  qui  legit,  aliquid  prstereat.  ficenim  fit  vtvel  minima  qua>que  reponaturex 
authoris  fentcntia.Hoc port©*  me  fadum  fuiffe  in  his  Prsledionibus  norunt  multi  ex  amicis,  quibus  hunc 


INDEX 

Iaboremnonimprobatufuiflefcio.VerumidprarftarenonUcuifret.nififingulaexerapIan'sfoIiafqufinhiuic 

vfum  afTeruanda  curaueram  )  ab  iisquotidie  repctiifi'cm ,  qui  ex  characlci  ibuscolle&is  foimas ,  vt  vr.c.inr 

conficiunr.Solent  enim  pro  nihilo  ducere  exemplaria  fimul  arque  ty pis  comi/fa  funt  qua?  compcgerunr.  lam 

vero  quid  hoc  quahcunque  I.tbore.optime  Leftor.fim confecutus.ex  le&ione ipla  facilius  iudic.i- 

bis.Eaproculdubio  repofuiex  manuftriptoexcniplari,  qua- fine  fenfusia&uradec/Te 

non pocerant ,  &tibi moleftiam  ac  txdiura  crant  alioqui  paritura. 


ERRATA     SIC    CORRIGITO. 

N  umcrus  prior  a  iceriorem  fulii  paginam:  b.  inccriorem:  poltcrior  vero  numerus  Iineam  indicant 
INpra?fatione,facie  b.  priini  folii  hn.  31.  communicatur.  fol.  i.  b.  16. minatuseft,  &  49.  iyj.?.  21.  Cum 
ergoludari.  b.  5.3-  ftylum.  10.  b.  5-  my.  11.44.  &  poifimus.  u.7- pet  admirationem.  b.  40.  aiqui.  16.  -,2N 
•us.  14.47.  hocquiJam.  5°.  porreclam  ill i.  18.  io.  in.  19.  b.  4.  led  Deus.  16.  profit  iant.  10.  b.  9.  poterit. 
m.i.  itaquevta.  17.  fuit  tibi,recufarci.  12.  Hociam.  21.2,9. Sequitur  ergo.  51.  demerfi.  15.  b.  45.  Aqmloncni, 
i5.$o.  &  Sacerdotes.  16.^39.  fimiles.  17.33.  quidam.  28.i4.idud  i*7».  b.27.  abvy.  3o.b.i2.dir;nuseir.  39.  b. 
40..iccipiuntpro.  45.41.  afpiciant.  41.  beneficeniiam  eius.  48.39.  nafn  puy.  49.8.  qms  fir.  37.  reliquis.  b.55. 
yj£j.6o.5.  quotidie-  64.10.  condemnat.  10,  nomb.  14.  expandenr.78.  b.  i,».  duuraxai.  81.  b.  iS.mpn.  4i.for- 
tificant.  85. j9.  ina  87. 53.  dtinde.  89.  b.  47.  poena;  quas.  91.20.  inuiratio.  98  41.  quo  non  49.  omni.101 .  b.53. 
aiy.ioS.  b.  9.  tanquam.  iin  b.  40.  perueri'as^  111.41.  addunr.  116.34.  iV  dm.  48.  vnacum.  121.17'.  ab  eo, 
123.1.  ftgniruaniur.  i9.iuuenis.  118.  ieparaueris.  ji.vcDeus.  133. 4S.  connect o.  135.17.  videmus.  b.3.  veniitr. 
147.41.  quia  non.  151.19.  pom.  151.35. papa.  46.  pi  arcepit.  155.4.  quia  non.  »57.i.repudiat.  io.  r.tB.  16.  Hir.c. 
i58.b.i5.tuiffe.  46.  fum.vociferor.  15c.  b. 44. 101  jx.  1151.48. mundi.  163.51.  aco.  164.  b.  11.  caftigationem. 
175.31.  ironice.  181.9.  cibabo.  183. 19.  iliisfit.  b.  34.  aliqui.  35.  feciflent.  52.  Dei  Propheta*  184.50  aflidue. 
187.  b.  30.  accendebant.  194.46.  inuitatio.  54.  fupeiftitiones.  198.  b.  i7.dele,feru;istuis.  18.  lie  ferulistuis 
domari.  199.3s.iHis  lioc,  b.45-t"ama.  201. 17.  fpedtanit.  110.1S.  adiungunr.  118.38,  ablata.  40.214. ,-,«/.  n5; 
n.itaeos.  36. rem  propius.  5i.vagis.  126.57.  rm^o.  b.53.exanimej.  n8.b.6.  videutur.  229.  b.  38.  celfarenr. 
131.  b.  35.ecceego.  133.  b.  47-  hoc  eft.  iH7.  6.8.  molam.  iS.poenarum.  ifi.n.fuoexitio.  253.b_14.qui  non 
eius.  i59.b.56.inlignit.  160.5. nimis.i65.io^t7n17. 167.41. time  re.  i69.b.ij.hanc.  170.1135  forma-.  46.experti. 
i77.b.io.illedeus,non.  t8i.b.58.agcretpro.  i85.b.i.vdlet.  1,86.15.01(6.  b.5i.bonificatc.  189.2.  nihil  tale. 
19.4.  appetant.  b.is.timida.  i9i-4-  reddatur  deterior  audito  Euangelio.  195. 51. pro.  301 13,  vinditabant. 
b.io.abiicere.  303.34. vita  mea.  b.48.quiaha?c.  4>>.triiatiirquifque.  305.45.aduerbiuin  temporis.  3ii.b.4i 
filiiNathania'.5i4.46.quidam.  3i3.b.4o.lateres.  51.  ^a^-  3jo.b  36.antiftre-  331. 9.cft terra.  337.1.  tranftulit 
Mel.  338.b.3i.-,yio.  344.43.dkir.  345^.35. &  irnmunes.  348^. 38.aliquid  per.  35  i.b.^o.vndenna.  355.5©. 
mutuatus.  357.37. perfi^ere.  i7.yl70.358.b.36.Propheta,  ;6r.l).5  4.hacJoquu!ione.  36i.11.quid.1m.  5i.perfrin- 
get.  5 i.fignific||i7<*  reditu.  b.4i.um  peritos.  368.b.7.mifereatur.  3o.arTt<fti>m.  39. fecit.  369.46.  coge- 
bant.  ;>7i.b.i4.i»geret:poftea.  37i.34.repo(itoria.  374  8. voc.it  Dens.  375.13. pamnomafia.  '  b.i9.concio- 
nantur.  376.b.27^rturientem.  177.14. fecuri.  b.i4.dcbeaL  iuflitia.  i73.b.i5.fch:m,&.  384.b.2S.inquit  E- 
zechiel.  3o.per  Ezechieltm.  b.o.oftendent.  394.11. arnpc  ret.  395.35. fimus.  196°.  I'erfeqiiutus.  404.51.mi- 
feris.  405.5?. Nunc  ergo.  406.30.  illatuma.  418  54.Propheta.  420.1'ta  gercre.  411.1  15.paronomafia.417. 
j6.docetleremias.  b.4.1euioreit.49.arnpliusferre. 419.37. metu  correpn.  433.9.funt.Eoquidem.  i3.potuit 
enim.  b.i.continuare.  435.b.3i.quinoptemus. 

Qjod  porr6adorthographiam,&quafdamliterarii,vtdixi\tranfpofitiones,qua?  fenfufn  non  obfeuranr, 
attinetiquoddeniqueadnumerosquofdam  folioiumarithmeticosperperam  pofitos,autadmargincm 
annotatos  fpe&ant,  candidus  Le&or  ex  ferie  foliortm,  &  lpfis  Ihdicibus  facile  r<  ponet:  quns  idcirco 
fatisamplosdedimus,  vtetiamfi  qua?occurrent  locaad  margincm  non  fan's  accurate  annotata,ex  iis 
ipfis  peti  &  reftitui  poffint.  Meretur  hanc  veniam  prima?  htiius editionis  labor,duobus  diuerfis  pr  jelis 
fine  intermiffione  exantlatus, &  iam  in  commodum  publicum  emiffus.  ;. 

FINIS. 


I 


^ 


■ 


, 


...  .  ,-      .  .  , 


it  X  |  ; 

■. 

! 


><     i  : 

I  . 

i 

;    '  ;\  1 1 

■!  >  .     ■  j 


1