Full text of "4: Benedicti Pererij Valentini ... Tomus quartus commentariorum in librum Genesis. A capite vigesimo quinto, vsque ad quinquagesimum; & finem libri. .."

See other formats

Jcs,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
I  by  courlesy  ol  the  Biblioleca  Nazion. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Blbhoteca  Nazionale  Cenlrale  di  Fii 

CFMAGL.  2.3.308 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Bibhoteca  Nazionale  Centrale  di  Firenzo. 
CFMAGL.  2.3.308 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


B  E  N  E  D  I  C  T  I 

PERERII  VALEN- 

j  TlNl  SOCIETATE 

'  I  E  S  V, 

Tomus  Quartus 

CO  M  M  E^T  A^R^l  0 \V  M  1 

LIBRFMCENESIS. 

A  capite  vigefi mo qyinro ,  vfque  nd  qulnquagc- 

fimunp;  ?i  fincm  Libri. 
Hic forro  qu^M  Tomus.fYJter  copiofam  vcrh&rum,(ir fentcrniAYnm 
Moyjis  exfofitioHemy  contmct  centum  (j^  vndccim 
frincifales  DtJ^utationes. 

Ediuo  altcra,  pluiimis  mcndis  (juibus  prxccdens  fcaicbat,  repurgara. 


V  V  K 

APVD    HORATIVM  CARDON. 

>.l.    D  C, 

VERMtSSy  SrPERIOt^VM. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


C^bARi  ARu. 

1 1 .  L  V  ST  R  i  ^  :>  i     ^  ^  ^ 

ET    BIBLIOTHEC  ARl' 
APOSTOLICO, 


o  r  r- 


Sximult:.  'tp^l''^ 
luftrifrime,a  quib 
culcnter,copiofeque  laud 
tamen  illud ,  quod  crebro ,  de  te,  ho- 
minum  fermone  celcbratur ,  tantieft, 
vt vel  folu, amplillimis  tuis laudibus 
fatis  elTe  pofsit.  Tu  enim  infignem  eruditronem  ciim 
eximia  integritate  morum,  fmgular/que  animi  . 
ftia  &  pictatcitamifcuifti ,  &  quodammodo  ad.cqu..- 
fti:vt  yirtusneando^arinainte  prjeponderet,  difiicile 
fitiudicium.Raraprofe^aofocictas,  c    '   -randa  ma- 
xime ,  fimul^ue  veneranda  fcienti.E  ^riV.S ' 
coniun«5lio :  haec  nempe  confummatam  jn  <^.4u.;j,u.; 
difciplinafapientis  viri  laudem  co||Unct.  •  Hoc  igitur 
quaficoniugioquodam  probitaris  &do(arina?,id  tu, 
Baroni  optime  atque  dodifsimc,.a{rccutus  es,vt  &  prx 
ftabili  %  virtus  tua,  proptcr  adiun<flam  lapienriam ,  ma- 
iorietiamhonorc  acvcnern^^Pf^  '"•-litur:  '5' "vrrlVp^ 


fcientia,  qu^  obnoxia  multorum  inuidi^  atque  obtfe- 
clatiombus  cffc  folet,  quod  intc  mira  fit  ingenii  ac 
morum  fuauitate  condita ,  &  prsftantium  virmtu  or- 
nata  comitatu,  amorem  tibi  omnium  &  reuerentia  co- 
ciliet.  Ac  me  quidem  huius  reicontemplatio  &  admi- 

ratioimpulit,vttibipotifsimuminfcriberemquartam 
iiancextremamque  Commcntariorum  meorumpar- 
tem,m  qua  totius  libri  Gcnefis  Expofitioni  quafi  fafti- 
gium  impofui.  Sed  prstereafuit altcra  qu^edam  caufa, 
grau!or  etiam  apud  me  atque  cfficacior.  Scio  te^Iedio- 
ne  ac  meditatione  facrarum  literarum  mirifice  dele- 
aar,:&  hocamplius,  in  eo  ftudio  perdiligenter  &  afsi- 
due  verfan,  atque i ta  excellere,  quafi  non aliud  vnqua 
ftudium  colueris.  Teftes  funt  Annales  tui,omnem  iam 
per  orbe  Chriftianum  celebrati,  atque  omni  deinceps 

ieuoceIebrandi:quivtmultiiugifcatenteruditione:ita 
cxqu.fitis  dium^e  Scriptur^  fententi/s ,  dodiTque  plu- 
nmorum  difficiliumlocorum  interpretationibus  exu- 
berant:Ex  quo  facile  eft  intelligere,quantum  pr^eftare 
in  hoc  ftud.o  potueris,fi  ad  hoc  pr?cipue\ifto  ingenio, 
&  induitna,curaqueincumbere  voIuifl*es.  Cofido  igi- 
tur,  hoc ,  quod  nunc  ad  te  defero  meorum  fcriptorum 
munufculum,duplicitcr gratum  tibifuturum.  Etenim 
connnetfacrarum  hiftoriarum  qu^in  primis  memo- 
rabiles  atque  illuftres  funt ,  dulcifsimam ,  maximeque 
frugiferam  cogmtionem ,  cuius  te  cupidifsimum  cVc 
nom:idcmque  ab  homine,tui  iam  pridem  amatifsimo, 
datum  cft :  haud  fanc^  par  meritis  &  dignitati  tu^ :  fed 

quantumcertcmaximum,inpr?fcns,ftudianoftrafer. 
rcpotucrunt.  Valc. 

AVCTOR 


AVCTOR  OPERIS 

LE  C  TO  RI,  S.D. 

'BSOLVJ  undem ,  iuudnte  Dto ,  qutt- 
dripartttum  opus  Commcntariorum  meortt 
m primumfacrK.  Scripturd,  lihrum ,  i«- 
'  fcribitur  Cenefs.arduum  fane  atque  tmpe- 
,  ditum  opus^nec  mmus  lahoriofo,  tjuam  lon- 
'  gojludto  curdcjue  confeclum.  Ter  namque 
in  T^omanoGymnafo  eumlibrum  puhiice  fum  interpretattu'. 

CommentariiseitishhricomponendiSflimandifcfue,  atijuem 
lucem  edendtSji-ndecim  annos  impendi.Jcnifyererer,  nefor^ 
telahorum  commemoratio fCommendatio  ejuddam  operi^,^ 
quaf^^veditatio  cutpiam  effe  utderetur.narrarem  tihtyLeBor, 
in  horum  molittone  Commentariorum,(fuottesmthi,ejuantum' 
que  defudandum  fuertf.injrenttfepe  t^dto  fufcept^  proutnctd- 
interdumetiamnonfinep«nitentia  inflituti  operis  ,atqut  eim 
perfaendt  &  ahfolwndt  defperatione.f^crum  henignus  mi- 
fericors  Deus ,  mire  nofram  tum  antmt ,  tum  corporis  infirmi- 
tatem  adiuuit:no*o  f  idcntidem  exfufcitans  impetwanimi ,  a- 
Ucritatemcjueacuigorcmfuhtnde  redintegrans ,  cjuo  coeptum 
fcrthendtcurfumy  ad  metam  ffjue  conflanter  perfecjueremur. 
c^c  nos  qutdem  nec  tamlonginqui  temporis  tdderet,necp2  nite^ 

A  1 


-  u^^ro,  um^ue  Uomm  .fiofemahfoUno ,  &  pr^fiaMu 

-  ■ .  >,juem  hifce  Commentarmmterpretatifumt*s ,  aliorum 

meSiattom^nofro  eonf  lto  .rvoto^ne  refponderet.  Sedenmt 

c.j^mtatem&  cjuafpretiumoperis  (fquodeiustamenpretmrr^ 

ficnt)nj!re  acfrudenter^imal^umhommes  hac  in  arte ,/?«- 

^■■^<it*efacrarumlitterarumperitiacperfem.  Sciat porro  Le- 
^f^^ll^^l^l^ntarianof^^ 

M^^^lohUe^enedic.T>atriarckconiunahHmfecundoTo^ 
mo  lommentanorum  nofrorum  in  Genefm  euuhata,nuc  de~ 
nuoanoh  recojnita&aucla.inhoc^uarto  Tomo/uum  in  lo- 
^''^'^Mcet^propnamquefedtmefferepofta.^^^ 
Sratta  ,  qux  nohisadhucinfcnhendohcnigncadfmt.aliqHot 
demceps  annosm  commentandi  &  fcnhendi ftudto  ac  lahore 
nos  mdemfouere.&adtuuarepergat:  hreui  dahimminpuhli- 
cum  duos  Tcmos  EUaarum  dtfputattonum :  alterum  adfacra 

'^^'pt^ram^eterisTefamentt.alterumadNouiperttnctem 
<^^trum<iuemaximaiaminparteconfeEitm.Sedauianerci 
mrn  qmdnohtsexpedtat.quid-vedenohtsfatueritisJuh  cuL 
*''^'^'^^^^^oftr^momentadecurrunt,'T;furpan 
'''^^^h.s,  tllamforttfimi  DucisfanElique  ytrilud^  Ma- 

i^^h/tplenampietatisfententiamSicvit 
fuerit  voluntas  in  coeloj 
fic  fiat.  r^Ir. 


INDEX 


1 


■ 


COPlOsYsSIMVS 

DISPVTATIONVM  ET  QViCSTlO- 

^  N  V  M>  REK  VM  CLVE  OMNlVM  MEMORABI- 
lium ,  qlix  in  hoc  quarto  Tomo  traaantur.  Eft  autcm  IndcX 
hic  digcftus,&:  diftindus  per  vigintifcx  capita,  qux  in  his 
Commcntariis  cxpHcantur ,  id  eft ,  a  capitc  vigefimo  quinto, 
vfquc  ad  quinquagefimum,  &c  finem  Ubri. 

T^t^porro  numcrornm  aJUc7£  huic  IndichwdicarJtmtmeros  appojltos 
tn  magine  ad  Cemmentaria  fingtdorum  Capitttm. 

CKVYT  VIGESIMVM  QVINTVM 

G  E  N  E  S  I 


Corrtinet  noHcr. 

V  ^  N  A  M  aetas 
matura  &  ido* 
nca  fit  coniu- 
giojtamin  viro 
quam  in  foemi 
na,fecuncliim 

  Hcfiodu,Pla. 

toncm,Ariftotelem.  num.  j. 
Cur  Mofes  tam  mulca  de  lacob ,  dc 
cro  perpaucafcVipferit.  2. 

r  TATIO^ 

,  -  ■■ —  ^fta- 

nienro  pernobilcs  fcrminac, 
fiicriht  ftcrilcs.  5. 


Ueniicate  vxor^:»  luxiik  nic  opnuo 
difctitirur  B.Chryfoftomi.  6. 

Cur  Ifaac  tanto  rempore  ftcrilcm  cx 
percus  vxorcm ,  non  alccram  du- 
xit :  ficuc  ob  candcm  caufam  A- 
braham  duxir  Agar.  7. 

Quodnam  fic  accrrimum  vxoii  a- 
moris  crga  virum  fuum  incitamc- 
tum  fccundum  Ariftotclcm.  Ibid. 

An  Ifaac  ob  monogami 
dusfic  AbralM' ,  r.\v. 
xoreshabuif 

Gumgeneratiola. 

r^,'.'^-  ipfc  cflctpi.. 

licicur,ea,  proprcr  Ila^ 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


.  „  .  ^  I  N    D  E  X. 

tM  Dci .  humanis  &  natural.bus    Reijcirurfabula  Heb'ra:orura,  aicn- 


medijsadiiiucrijr.         9.10.1 1. 

Qualis  fuei-ir  :l!a  cdlifio  miKua  la- 
cob  i^c  Efdu  in  vtero  marris.    i  2. 

An  iflc  :norus  infanrium  in  vtcro, 
fucnr  luturalis ,  an  rupcrnarurali 
mocto  fadlus.  j 

Qujilis  exercitatio  corporis  vtilis,  ex 
ientcnria  Ariftotelis  ,  fit  niulieri- 
busprfgnuPtibus.  i  j. 

SECVNDA  DlSrVTATlO. 

AD  quem  locum  ,  fiue  ad  quam 
pcrfonam  luerir  Rebecca ,  vt 
Deum  confulcrcti  &  qualis  fuerit 
illa  conihlendi  ratio  :  Varix  Au- 
itorum  expofuiones  ,&  opinio- 
«^^-  16. 

TERTI A  DISPVTATIO. 

DE  quatuor  modis  confulendi 
Dcu  per  Prophetas  per  fom- 
n!a,pcr  fortes,jper  Saccrdotcs  fiuc 
Ephod.  2  o.<3c  lcquentibus. 
De  triphci  affcAiouc  animi,qua  pr^- 
parabantur  Prophctx,  vt  prophe- 
ticum  fpiritum  diuinitus  accine- 
renr. 

De  modo,  quo  re/podebat  Dcus  pcr 
Ephod  Sacerdorale,  fiucpon^ifi- 


tium  quories  propher^  in  Scripru- 
ra  varicinanrur  conrra  fduma^os, 
nomine  Iduina;orii.  denotan  Ro- 
manos.  ^p. 
Allcgorica  cxpofirio  hiftoric-E  Tacob, 
&  Efau, cum  dicirur,Maior feruiet 
niinori/ccundum  Auguftinum  & 
Rupertum.  3^-3  J'- 3  2. 

CurDcuspcr  rorum  orbem  di/pcrgi 
volucrir  Iuda^os,cgregia  ratio  Bea 
riAuguftini.  50. 
Cur  mali  plures  /inr,quam  boni,pr5- 
claradifpurarioNazianzeni.  jj. 
Conflicaum  lacob  &  Efau  in  vrero, 
figuram  fuiflc  concertationis  bo- 
norum,&  malorum  in  Ecclcfia,& 
viriorum  ,  ac  virtutum  in  anima 
cuiufque ,  di/putatio  Anguftini  & 
Origcnis.  32.&54- 


calc, 


Dc  mirabili  fulgore  lapidu,  qui  cranr 
in  rarionali,  ex  quo  prxnolccban- 
tur  furura  ^&r  quando  iftud  mira^ 
culum  ceifaucrir  in  populo  Fie- 
brxo,cx  lofcpho  25.^26. 

Supradidos  quatuor  modosconfu- 
lcndiDeum,dci]jifeanre  Macha- 
b:rorum  principarum.  26. 

Cur  lapides  prctiofi ,  qui  eranr  in  ra- 
tionali ,  dicai  fint  Vrim  &  Thu- 
mim:  &:cur  diftum  fit  Rationalc, 
&GrafcC'^^>"«», 


QJ^ARTA    DrsP  VTATf  O, 

DE  gcrmano  fcnfu  &  intclleftu 
corum  vcrboru  S.PauIi,  qui- 
bus  inEpiftolaadRomanoscapit. 
p.tradlarhunclocum  Gencfis  dc 
laccb  ^  Efau  valdc  copiofa  dc 
vtihs  di/purario. 
lacob  non  ob  prxuifa  bona  cius  rac- 
rira  futura,cle(5lu  cflc  a  Dco.  yf}. 
Aducrfus  Originem,aflerenrem  ani- 
mas  hominum  fuiflTc  in  cxordio 
mundi  omncs  creatas ,  S:  proprer 
pcccara,quac  tunc  cgerunr  fuiflfc 
dcrrufasin  corpora. 
Tribus  modis  Efau  fcruiuir  fratri  fuo 
Iacob,cx  fcnrcnria  B  Thomar  40. 
Quaruor  clarifllma  prxcipux  dilc- 
ftionis  Dci  erga  lacob  argumen- 


ra. 


41 


D 


irpnrarur  an  {acob  fucrit  fan- 
«^tificarus  in  vtcro  marris  fuar 

SEXTA 


I  N  D  E  X 


^  T  A     D  1  S  1'  V  T  A  T  1  O. 

QVo  fenfu  B.PauIus  locum  hunc 
Gtncrisdelacob  acEfau  cita- 
ucntad  Romanosp.  hiftoricone, 
an  myfticoinu  rcfpciau  vitx  artcr- 
nx  an  refpedlu  bonorum  tcmpo- 
ralium.  4>* 
Si  Paulus  citauit  locum  Gcnefis  dc 
lacob  <5c  Efau  fccundum  hiftori- 
cum  fcnfum,  &riclped:ubonoru 
rcmporalium  ,quomodo  id  con- 
gruac  ^cdcLi  confilio&:  pro- 
poficoeiuv  44» 
Si Paulus  citauic  eum  locum  Gcncfis 
refpcclu  clcftionis  ad  vitam  cXter- 
nara  ,  non  citafle  eum  hiftorico, 
fcd  myftico  fcnfu.  45. 
Eledlio  lacob .  dc  reprobatio  Efau, 
cuius  rei  myftcrium  dc  figuram 
habuerinr.  46. 

SEPTIMA  DISPVTATIO. 

AN'Pauli  arguraentatio  dudla 
ex  lacob  5c  Efau  exemplo ,  fi 
vfurpata  fit  fecudu  fenfum  myfti- 
cum  fic  valida.  47. 
Vnde  compertum  cfle  porucrit  Bea- 
to  Paulo  ,  lacob  fuiflc  figuram  c- 
ledorum,  Efau  autem  rcproborii 
fecudijmmyfticum  fenfum  prin- 
cipalitcr  intentum  a  Spiritu  6n- 
&o.  48- 
Difcutatur,  quifnam  fenfus  myfticus 
fit  idoncus  &:  vahdus  ad  argumc- 
tandum.  4P; 
Quibus  modis  cognofci  queat,  fensu 
ahqucm  myfticum  fuifle  a  Spiri- 
ru  Sandlo  principalitcrintentum. 
Ibidem. 

Confenfus  Patrum  vtentium  fenfu 
ahquo  myftico  in  argumentando, 
&  probando  quidpiam  ,  decUrat 


fuiflc  eum  piincipalitcr  intcrii  m 
aSpiricoSanclo.  50« 
Vtcrienfus  prscftabilior  inexplican- 
da  fcripturaiudicari  dcbcat,hifto- 
ricus  an  mvfticus.  5  ^- 

Depilofitate  Efau  :  dc  copia  pilorum 
in  homincjcuius  rci  fit  mdicium. 

Dc  trfbus  nominibuSjEfaUjEdom, 

Scir,  quibus  in  fcriptura  appcUari 

folct  fratcr  iplius  lacob.  5  5 . 
Dc  naturali  modo  egredicndi  ex  vte- 

ro  matris,  cx  Ariftorcie,  Varronc, 
PHnio.  .  5^- 

Difputatur  de  fignificatione  nomi- 

nis  lacob.  57* 
Quid  illa  rctentio  plant:?  Efau,  fnrta 

alacobjfignificarct. 
Vcnator  5c  vcnari ,  farpu  .  :i.  iiui.ar.i 

partcmvfurpariinScriptura.  59. 
iQuanto  in  hojiore  fuerit  antiquitus 

ftudiun)  vcnandi  &c  agriculturx. 

61. 

Qmd  in  Scriptura  fignificet  vocabu- 
lumSimplcx.  62, 

Pulchra  B.  Grcgorij  difputatio  allc- 
gorica  fuper  diuerficatc  ingcnio- 
rumA'  morum  Efau  dc  Iacob.54. 

Brcuis  difputatio  in  Gcncthliacos, 
66. 

Dc  fimplicicatc  vidus  antiquorum 
hominum.  6S. 

An  edulium  lcnti^  lacob,  fucrit  cx 
gcncre  Icntis  i£gyptiaCcX  apud  vc- 
teres  admodum  cclcbratns ,  ficut 
fcntire  vidctur  S.Auguftinus.  69. 

o  c  T  A  V  A  D 

AN  Iicob  pcccaucric,induccnda 
Efau  ad  vendcndum  fibi  ius 
primogcnicura?,  cum  ciadu'iftum 
clTctfaccrdocjum  ,  prrfl  rrm  mtf 
tam  vili  prctio. 
Rcfcllitur  traditioHcbra:urum  aicu 
B 


y 


tium,  lacobpr^rtereduliumletis, 
aliudquoddam  ingens  pretiil  de- 
diflTc  pro  venditione  primogeni- 
tura?.  y^. 

Brcuis  difputatio  num  ante  legeMo- 
/iSjOmnes  primogeniti  eflentfa- 
cerdotes. 

QuiH  in  Scriprura  fignificet  vox  pro 
fanus,&  verbum  profanare.   -7 p. 

NONA  DISPVTATIO. 

QVaIc,(S<:  quantum,8cquotupIex 
fucrit  pcccarum  Efau  in  vcn- 
dcnda  primogenitura.  8 1 . 

De  quincjue  vel  fex  peccatis  Efau. 
82. 

Pulchra  difputatio  S.Gregorij  de  fex 
modispcccandipcr  intcmperan- 
tiamGulx.  82.85. 
Efau  duodecimin  rcbus  pr^efigura- 
uit  rcproborum  hominum  mge- 


I  N  D  E  X, 


cum  Rebecca ,  ex  quo  Abimelcc 
cognouit  efle  vxorem  eius.     1 2. 
Exempia  clarifllmorum  virorum,qui 
recreandi  animi  gratia,  etiam  ad 
pueriles  ludos  &  iocos  defcende- 
/""^-     .  14. 
Allegoria  fuper  lufu  &  ioco  lacob  cu 

Rebecca.  j 
De  centuplo  meffis  prouentu  ,  qui 
conrigiclfaac ,  an  fueritnaturalis, 
an  fupra  naturam  ,  &  miraculo af- 
fignandus.  1 8.&  fequentibns. 
Difputatur,  fcftinatam  opulentiam, 
nec  cfle  inculpatam,  ncc  diuturna; 
&item  inuidiofam,atqueodiofam, 
ertefblere.  ^i, 
Ncminem  fubito  ficri  optimum  ,  fed 
per  gradus  quofdam ,  &  increme- 

22. 

Pulchra  Origenis  difputacioallego- 
ncafuper  illo  cencuplo  prouentu 
Ifiac. 


nia, 
acfi 


mores,  ftudia ,  cxitus  dcnique    Difputatur  de  pialo  Inuidije:  pulchra 
85.        Inuidix  defcripcio  ex  Ouidio .  !^ 


CAPVT  XXVI. 

N  fueric  idem  rex  Abi- 
melcchjqui  nominacur 
in  hochbro  cap.  20.  & 

  l^.I.&2. 

Dc  caulis  fertilitatis  &  fterihtatis  tcr 
rx^gypti.  5. 
De  varijs  modis  prouidentiac  Dci  cir- 
ca  fcruos  fuos.  y, 
Qu.ituor  Abrahge  eximia  mcrita ,  ob 
qux  Deus  toc,  tantaque  promi/it 
ci  acfcmini  cius.  8.9. 
An  maiora  fucrinc  merica  Abrahae, 
quam  Ifaac  :  &  dc  excellentia  me- 
ritorum^in  his  qui  fucrunt  Funda- 
tcr^^s,  (Sc  tanquam  Patriarchae  rcli- 

9 


gioforum  Ordinum. 


Quahs  fucric  ille  iocus  6c  lufus  Ifaac 


Inuidix  defcripcioex  Ouidio,(5c 
quam  c^ca  fic  inuidia.  24.2  ^ 
Aquarum  copia ,  &  agriculcuram,  U 
rem  pecuariam ,  &  omnes  prope- 
modum  humana:  vica?  parccs  con- 
tinec,  prasfercim  inPal^ftina  ,  ex 
Plinio.  ^ 

Origenis  difputatio  Allcgorica  fuper 

puteis  fadis  ab  Ifaac  in  terra  Pa- 

Ifftinorum. 
Allegoria  Ongenis  fupcr  iurgi)s''6c 

Tixis  incer  Palxftmos  &  paftores 

Ifaac  propcer  aquam. 
B.  Grcgorij  pracclara  difpucacio  cro- 

pologicafuper  fofllone  puceorum 

Ifaac. 

CurDcus  omnium,  didus  fic pro ' 
pne,Deus  Abraham.  ^g. 

Quanca  fit  gracja  diuina>  proccftio- 

nis(Sc  aflirtcnciarquam  Dcus  ex- 

bibetSan(ais:&dcquatuormo- 
dis  duiini  protc<aionis.  ^g. 

Dc 


IND 

Dc  facilitate  condonandi  iniurias  e- 
xcmplolUac.  45* 

Erudita  difputatio  Origcnis  allegori- 
ca,quo  pac^lo  rex  Abimclec  figu- 
ram  geiVerit  Philofophorum  ,  6c 
fapientum  huius  mundi.  45. 

Breuis  dilputatio  dc  varijs  fignifica- 
tionibus,quasin  fcriprura  habct 
vocabalum  Pacis.  46. 

Conuiualem  focietatcm  3c  hilaritatc 
maximi  conduccre  ignofcendis 
deliais,inftituendis,autrefarcien- 

.  dis  amicitijs,  Sc  finceritati  animo- 
rum  declaradcT:  contra  quam  tur- 
piflimc  pcccauit  Alexander  ma- 
gnus ,  &  alij  quidam  Imperatorcs. 

47- 

An  Latini  mehus  appellauerint  Con- 
uiuium,quam  Grxci  Compota- 
tionem  :  tk  cur  tam  Gracci  quam 
Hebrxi  cpularem  conuidlum  ,  a 
potandoappellauerint.  48. 

Cur  inuentor  vini,vocarus  fit  ab  Eth- 
nicisLiber.  ibid. 

De  multiphci  oppoitanicacc  &  com- 
moditate  tcmpons  matutini.  49. 

Allegoria  Origcnis  fuper  conuiuio 
Ilaac.  50- 

Dc  nomine  vrbis  Berfabe^.       s  i  • 

Lapfus  Thoftaticircatcmpus  mortis 
ScmfiH)Noe.  57. 

Dc  reuerentia,qua  gencr  6c  nurus 
colerc  debct  focerum,  &c  focrum, 
cx  Ariftot.  59. 

Egregia  difputatio  allcgorica  fupcr 
tota  hiftoria  lfaac,Rupcrti.  56. 

Praedicatorcs  Euangclij,  cflc  taquam 
canes  Domini.  60. 

De  hjreticis  vcxantibus  Catholicos. 
61. 

Inomni  temporc  contra  nouas  1i:e- 
refcs  cmcrgcntes  Chriftus  cxcita- 
uit  nouos  Dodorcs  3c  propugna- 
rores  Catholicac  dodrinat.     6 1 . 

Qualis  efle  dcbeat  ratio  bcnc  &  con- 


dignc  allcgorizandi  Ucias  inlto- 
rias. 


62. 


CAPVT  XXVII. 


DlSrYTATIO^ 


o. 


E  fexdccim  incommodis 
fcned:utis.2.&:  fcquct. 
Exemplum  viuaciflima: 
ac  vegctilfimac  fene- 
dutis  in  Paulo  Concordicnfi ,  di- 
fcrtiflimis  vcrbis  cnarratum  a  B. 
Hieronymo.  .?• 
Pcrfeftam  circ  Philofophiam  ,  afii- 
duam  mortis  mcditationcm.  4. 
Devarijs  modis ,  <5c  gencribus  vena- 
tionum  ,  3c  quodnam  c(^rum  fir 
optimum,au(florc  Platone.    ^  5. 
Cur  Ifaac  bcncdidur''  fiho  fuo  Elau, 
rcquifiuitabcoprius  cibatum  cx 

venatione. 
Pro  fpiritualibus  bonis  acccptis,red- 
di  dcbcrc  tcmporalia  '   '  ^^ra  B. 
Auguftinidifputatio.  y- 

Allegorica Rupcrti  dilputacio  in  Pti^ 
latos  EccIcfiafticos,parum  finccrc 
bcneficia  ,i?c  .dignitatcs  Ecclefia- 
fticasdifpcnfantcs.  10. 

Egrcgia  B.  Ambrofij  documcnra  i<c 
pra:ccptain  diligcndistradlandil- 
que  filijs ,  valdc  parentibus  obfcr- 
uanda.  '  ' 

Difputatio  ,  quam  detcftabilc  fitcri 
mcn,  &:  atrocitcr  a  Dco  fvpc  vin- 
dicatum  ,  filios  circ  iniuriofos  dc 
contumcliofos  aducrfus  parcntes; 
dequopr^cclara  traditur  Platonis 
dodrma,  ik'  admodum  mcmora- 
bilc  cxcmplum  a  B.  Auguftuio 
proditum.  1  f. 

Deduplicifpccic  fimp'.  >  111- 

noccntiar,ex  B.Bafiho.  1  6. 

Supcr  co  quod  lacob  aflumpfit  habi- 

n  2 


\ 


I  N 

riim  Ehu],vt  bcncdiclionem pa- 

trts  prcTi-ipereC ,  quadruplcx  rradi- 

rur  nllegorica  cxpofitio^Hyppolici 

martyris,  Ambrol]),  Auguflini ,  & 
Gregori). 


■  '      r>  1  s  p  VT  ATIO, 

ANpeccaucric  Iacob,cum  indu- 
tus  vcftibus  Efau,  vidcri  vo- 
luir  patri  fuo.cfle  Efau.  20. 
lacobnihil  in  illa  fimulationc  habi- 
rus  peccalfc ,  coramunis  Patru  ac 

Thcologorum  aftruiturfenrcntia. 
2  2 

Bonamcfre&  vtilcm  nonnullam  fi- 
niulationem,  &deccpcionem  in 
loco,&  in  ccporc ,  quomodo  pro- 
bct  S.Chryfoftomus.  25. 

Dilputatio  Thoftaci  pro  defenfione 
lacob.  24. 

Dcquinque  fpccicbus  fimulationis  a 
Scotocraditis.  2^. 

De  quadruplici  Ipecic  fimuljtionis 
fraudiS  fecundiim  ipfum  Au- 
ftorcm.  26 


A 


n  A    D  IS  P  VTA  TI  o. 

Nfitcolerabiliscorum  fcntcn- 
tia^quiarbirrantur  lacobeffe 
mcnricumpatri  fuo  ,  ncc  pcccaffe 
ramen,  quia  ficaliquod  mcndaciu 
inculpabile,6claudabilc.  2p. 
Difnuratio  Platonis,quod  omne  mc- 
ciaciumfir  indccens  acqueinucile 
Deo,non  tamen  hominibus.  2  9. 
Exponicur  fcnccntia  Origenis  dc 
mcndacio  nonnumquam  licico. 

C^ddcmcndacio  icnlcric  Chryfo- 
ftomust^cCallianus     ^2,3c  5^. 

Iftas  opiniones  rcfcllit  Aucaor,cripli- 
circr  probans  omne  mendacium 
pcrfc  cife  malura.  ^ 


D  E  X. 

Ad  quem  finem  &  vfuin  data  fic  ho- 
mini  faculcas  loquendi>  Sc  infticu- 
tafincverba.  ^^. 

Quanca  virtus  fit  liominis ,  e(fc  vera- 
ccm  cx  Ariftoccle,&  Pichagora. 

Difpucatio ,  an  obftctriccs  Aegypcia- 
ca^proprer  mendacium  quoddi- 
xerunt,perdiderint  merccdcm  vi- 
txxtcn\Xy5c  foliim  promcrucrinc 
remporalem ,  vt  fignificat  B.  Gre- 
gorius.jg.vfquead^s. 

An  mendacium  ofliciofum  pofliref- 
fc  mcricorium  boni  cuiufpiam  ce- 
poralisapud  Deum.  41. 

Pcft  lens  Darij  Pcrfarum  Regis  dc 
mendacio  fentcnc/a.  42. 

TERTI  A     Dl  SPVTATIO. 

AN  lacob  fir  quidcm  menticus, 
ied  quia  fecir  id  ex  reuelatio- 
ne  dc  inft.ndt  i  Dci,n!hil  peccauc- 
rir,vtquibu(dam  vilumeft.  45. 
Probacur  cuidcntcr  ,  D .  um,nec  au- 
(Sorem,  nec  pr^cepcorem  ncc  fua 
forem  mendacij  cflcpofle.  44. 

CLVARTA  DISPVTATIO. 

AN  probandaficopinio  mulco- 
rum,aientiu  facob  c  fle  mcn- 
tirum,&  pcccaflc  vcnial  jrer.  4  r 
Pr^cer  B.  Virginem,de  nullo  Sandto- 
rum  ccrto  dici  pofl'e,per  toram  vi- 
tam ,  cum  numquam  pcccaflc  ve- 
niaIiccr,fcnccntiaB.Auguftini,& 
doftrma  Tridcntini  Concilij.47 

CLVINTA  DISPVTATIO. 

DEcIaratur  &  defcndicur  com- 
munis  Thcologorum  fcncen- 
tia,qu^E  lacob  vindicat  ab  omni 
mcndacio.  4^. 

Di/puta 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


T  N  D 

Difputatur^anlacob  iurc  habere  de- 
beret  primogcnituram  Efau,  auia 
eam  illc  vendiderat  ipfi  50.&  lcq. 

Cur  Doftorcs  tantopcre  conati  func 
vindicare  lacobab  omiiimcnda- 
cio. 

Soluunturomniaargamencaeorum, 
qui  probarc  conati  funr  ,  lacob 
mentitum  cfTc ,  &  peccaflc  venia- 

htcr.  54- 
Confuecudinem  cffeScripturae ,  ap- 
pcllare  vnum  hominem  nom  nc 
altcrius ,  propter  infigncm  quam- 

f)iamfimilitudincm  <][um  c;critil- 
ius.  54- 
lacobfincmcndACi  j  .1.  ^  li-:^^'^'/^''^ 
f/^«d  ip'icic.^rollcnditur.  ibid. 
Anexcifari  ponTic  a  mendaciolacob, 
cum  Jixir  parri  Cuo:fcr'fi:ur  prxce- 
piftt  m         rnrfus,  Com:Je  deve- 
nationeme.'  5^- 
QirnqiieregH.  L  ...i  ^  '^-Kliim 
&  iudicandum ,  qur  fi  it  in  >cn- 
prurapro  mcndaci)s  habcnda,  & 
qux  non.  57" 
Curlfaactaausmaximc  iudiciocx- 
plorare  voluit,an  qui  fecum  loquc- 
batur^cfictEfau.  59- 
Cur  Dcus  fit  pafius  decipi  Ifaac  ciri 
bencdidlioncm  lacob  ,  Qutftio 
Damafi  Pap<^,&  rcfponfio  B.Hic- 
ronymi.6i. 
Devariismodis,quibus  prophctaiu 
fpiritus  tangitur,  dc  afficitur,  cx  R. 
Gregorio. 
Cur  voluit  D cus,  vt  lacob  pcr  dccc- 
ptioncm  patris,  3c  non  apertcac 
fimphciter  benedi(aioncm  patcr- 
nam  obtinercr.  ^5« 
Dc  antiquitacc  moris,  vc  primarix 
perfonxpreciofisveftibusinduan- 

tur.  ^4- 

CofuctudoGcrorum  Prophccarum, 
&  fandorum  fcripcorum,  vc  caru 
rerum  vcancur  fimihcudinibus,  in 


E  X. 

quibus  vitam  cxcu  uCiunc.  05. 
Supcr  illis  vcrbis  I faac,  Odor  fiUj  mei, 
y?cf<f05<or^^W/?/f«i,difpucacur  qua- 
lis  fic,  &  quaiuac  fuauicacis  odor  a- 
^ri :  &  quandocerra  fuauiflimc  o 
fcac,&:  fupcr  hoc  pulchcrima  Bca- 
ciGrcgoiij  c^:  \  allcgori- 
ca  expofitio.  ^7.68. 
Quuuor  bonorum  gcncra,pcr  bcnc- 
diaioncm  Ifaac  eire  promifiala- 
cobAp^ft^^J^i^cius.  7T> 
Cur  Ifaac  in  bcncdidionc  filij  fui  la- 
cob,folius  mcmincric  roris,  caccns 
imbrcs,niucs,  ac  vecos  dc  calorem 
celcftcm.  7^» 
Qinit^  vcilitu,  1.  ..  :  in  tcrra  Pa- 
lc  lina  djflu>cus  roris,  vr  poce  in 
qua  no  i  nifi  Juobus  a  mi  tcmpo- 
nbus  fcre  plucret :  vndc  frequcn- 
tcrin  Scriptura  nominatur  imbcr 
cemporaneus  &:  fcrotinus.  72. 
Qu:  fiiu  honq  ac  foecund^^  tcrr^, 
vt  vocat  fcriptura,pinguis,figna. 

7?-        .     ■  .       .  . 

DcMTiira  focictatc  5iquah  coniugio 

quodam  c^Ii  ac  ccrr?  ad  procrcan- 
da  omnia  fublunariarquod  vcccrcs 
p.^ec^  pcr  loucmac  lunoncm  fi- 
;rarunc,ficincerprccanceB.  Au- 
guftino.  74* 
M  ilciplcx  incerprccario  allcgorica  il- 
isbcncdi6lionis,quamlfaac  c6- 
tiilicinlacob.  7?« 
Confuctudo  cft  fcripcurarin  dandis 
promiflionibus,promicccrcaUqui- 
bus  magna  qurpiam  bona,qux  no 
ipfis,fcd  mulco  poft  ccmpore ,  alijs 
prreftanda  fint,&:  cur  id  fiat.  77. 
Difputatio  Philonfs  dc  qnadruplici 
cftafi.  80. 
Vocabulum  Doli ,  &:apud  profanos, 
&:  apud  facros  fcriptorcs  inditfe- 
rcntcr  vfurpari  in  bona  atquc  ma- 
lampartcm.  8j. 
Vcrum  bcncdiftio,  qu  u         ^  \\'it 
B  ; 


84.    De  duplici  gencre  Iratorum  hominii 
ex  Anftotelis  fentcntia.       i  o  c, 

DrsPVTATIO.  ^ 


«EP  TIM A 


CVr  Ifaac  tantoperc  recufauerit 
benedicerc  Efau.  gj. 
Cur  Ifaac  non  poterat  benediccre 
duobHs  filijs  fuisIacobj&Efau, 
cum  lacob  bencdixcrit  duodccim 
niijs  fuis.  2$ 

Vtrum  Abraha  bcncdixerit  filio  fuo 
Ilaac. 

Cur  antiquicLis  tanti  ficret  bencdi-' 
Ctio  patcrna  :  3c  an  cuiuslibet  pa- 
tris  bencdidtio  arqualcm  vimha- 

bcrct.  gg 


OCTAVA  DrsPVTATlO. 

ANMofcs  dicens,  lacrymis  Efau 
permotum  ifaac,  bencdixiflre 
,  contraria  rcripfcrit  B.  Paulo 
aicnri  ad  Hcbrxos  12.  Efaunon 
mucnifre  paenitentix  locum,  qua- 
quam  cum  laciymis  inquififlct 
cam. 

An  ex  ifta  fcntcntia  Pauli  poffct  in-' 
tcrri,poIIe  in  hac  vita  cfTc  pcccatu 
aJiqiiod  impcrnitibilc,  atquc  irre- 
mi/nbilc.  ^ 

QuidinScriptura  fignificct  vcrbum 
pojnitere,  &  vocabulum  Pcenitc- 
tiz, 

Qualia  fuerint  ingenia  &  morcs  Idl* 
m2orum,cxIofcpho. 

Egrcgia  difputatio  Philonis  ,  qu6d 
improbis  melius  fit  cos  fcruirc  bo- 
nis,  quam  dominari  illis :  &  fupcr 
eadcm  rcprarclara  Ambrofij  ^ 
Bafilijdoacina.  p^.^g. 
Idumxi  quandiu  permanfcrint  fub 
lugo-Iud^^orum  &  quotics  iUis  fcr- 
mcnnt. 


CAPVT  XXVIII 
Decem  Difputationes. 

VKTUA  DISPVTATIO. 

'jNlocuSjin  quo  lacob  vi 
dit  fcalam  ,  fuerit  mons 
Moiia^in  quo  pofl:ea 

— .          dificatum  efttemplum 

Hierofolymitanum  ,  vt  putarunt 
multi:  quos  tamcn  cgrcgie  rcfutac 
Thoftatus.  . 

4- 

SEC  VNDA  DISPVTATIO. 

CVr  lacob  &  incomitatus,<5c^  pe- 
des  atque  omnium  ferc  rcrum 
inops  milTus  fic  in  Mefopotamia 
10. 

Quomodo  talis  profccaio  lacob  in 
Mefopotamiam  figura  fueritdcf- 
cenfus  fihj  Dci  in  tcrram  ex  B.  Au- 
guftino. 

Hoc  cxemplo  paupcrtatis  lacob  pul- 
chrcdiiputatPhilo  qualis  vitrera- 
tio  deccat  fludiofum  virtutis,  & 
fapicnti^E.  , 

Dijputatio  allegorica  Bcati  Gregorij 
fuperhiftoria  lacob  initinercdor 
micntis  in  rerra,  capitc  fuper  lapi- 
dc  pofito;  (Scqu6dnomen  Somni 
tribus  modis  vfurpetur  in  Scriptu- 
ra.  ^ 

Exphcatur  copiof^^  ac  diligenterli 
cus  hbri  Sapientia?  pcrtincns  ad 
hanc  hiftoriam  lacob.  i 

Latinum  intcrprctcm  vcrbu  Hone- 
ftare,  nonnumquam  poncrcpro 
locupletare&dicare.  j^. 

T  E  R  T  I  A 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  I 

TERTIA  DISPVTATIO, 

QYx  fuerit  propria  &  primaria 
fignificatio  eius  fcalae ,  quam 
vidit  in  tomnijs  lacob.  18. 
Qupmodo  lcala  illafigura  fiierit  di- 
uinx  prouidcntisc.  19» 
Simile  huius  fcal^  videri,quod  Pccc^ 
finxerunt  dc  louis  catcna.      i  9  • 
Varijs  gradibus  illius  fcalae  fignificari 
varios  diuin^  prouidcntisc  modos 
pro  rerum  ipiarum  varietatc.  20. 
Duo  iUius  fcal^  latera  fignificabant 
duas  prouidentix  Dei  proprieta- 
tes  ,  fortitudincm ,  3c  fuauitatcm: 
Attingit  enimafine  vfqueadfine 
fortiter ,  &  difponit  omuia  fuaui- 
rer.  21. 
Quomodo  mala,qua!  cerriuntur  tam 
in  rebus  ta  naturalibus ,  quim  hu- 
manis>  coh:erere  queant  cum  per- 
feftifiima  Dei  prouidentia.     2 1 . 
Prxclara  B  .Dionyfi  j  de  fuauitatc  di- 
uinjc  prouidentia^  fententia.  22. 
Adminiftros  diuinae  prouidcntise  eHe 
Angelos.  ^3- 
Quid  afcenfus  &  defcenfus  Angelo-» 
rum  per  fcalam  fignificarct.  25. 
Dominiis  in  culmine  Cczlx  innixus 
ci,quid  fignificaret.  1 5  • 

An  prouidentia  mundi  a  folo  Dco 
proucniat ,  an  cx  alijs  quoque  re- 
bus. 

Falfa  Platonicorum  de  prouidcntia 
mundi  opinio  rcfcUitur.  16. 

Quomodo  vifio  illius  fcalae ,  prjter 
generalem  fignificationcm  diuin^ 
prouidcntia?,proprie  pertincrct  ad 
Eruditionem,&c6foIationem,&: 
confirmationem  ipfius  lacob.  27. 

QJVARTA  DISPVTATIO. 

DE  duabus  allegoricis  interprc- 
tationibus  illius  fcalx  j  quatu 


E  X. 

altera  pertinet  ad  incarnationem 
filij  Dei,akcra ad  Chrifti  Ecclefia. 

"^-  r  r 

Scala  illa  figura  fuit  gcncrationis ,  11- 

ue  gcncalogix  Chrifti  Domini, 

quain  Mattkrus  Lucasdclcri- 

pfirrunt:  Cuius  fcalx  gradus ,  fue- 

runt  genciationes     pcrfonae  in 

Chrifti   genealogia  mcmoratx. 

Latera  fcalx  ,  quibus  infixi  renen- 

tur  gradus  ,  funt  Dci  mifcricordia 

&:  veritas.  Infcrior  fcalx  pars  hx- 

rens  in  tcrra,  &  funcrior  atrmgcns 

cceIum,pracfiguraDant  duas  Chri- 

fti  naturas,  diuinam  humanam. 

Deus  faftigio  fcalx  innixus,fignifi 

cabat  diuinitatcm  humanitati  v- 

nitam.  Angcli  afccndcntes ,  erant 

qui  fcrcbant  ad  Dcum  prcces  & 

defiacria  Patriarclurum  &:  Pro- 

phetarum  de  aduentu  Mcfliac:  de- 

fcendentes  Angcli  eranr,  qui  ora- 

cula  Dci  dcfercbantad  horaincs, 

pertinetiaadChriftimyfteria.2^, 

Qucmadmodum  S.Auguftinus  ean- 
dcm  fcal^'  allegoriam  paulo  diucr- 
fiuSjfcd  dode  mterprctctur.  o. 

Allcgoriam  fcalx  pcrtincnrem  ad 
Chrifti  Ecclcfiam,  qucmadmodii 
riadet  6c  cxplicct  Caietanus 

Q^  INTA  DISPVTATTO. 

DE  Trop()l»  j^:^a  iliui^  icaux  in- 
tcrpretatione,  fecildum  cjuam 
oftcnditur  fcalam  illam  fuilfe  fi- 
guram  Euangclicx  pcrfedtionis, 
&  difciplinx  religiofas.  32. 
Cur  difciplina  rcligiofa  aflimilctur 

fcalx.lbidem. 
Duolatera  huiusfcalx,  cfTcfidem  & 
opera:  fiuc  vcrbum  Dci ,  &  facra- 
menta:fiue  duo  illa  moralis  Philo- 
fophiac  prxcipua  capita  ,  iuftinc, 
6c  abftmc.   Gradus  fc^Jx  ,  cfle 

varias 


I  N  D 

varias  gratiarum  &  virtiitum  fpe- 
cies ,  fiue  tria  genera  ftudcncium 
virtutij&Dco  reruientium,  Inci- 
picntes  dico,Proficientes,&  Per- 
fedlos.  j2. 
Angclorum  per  fcalam  afcenfus  & 
defcenfus  ,  denotabat  duplicem 
Sanftorum  in  terris  vitam  ,  Con- 
templariuaro,&  Acfliuam.  Nequc 
eftvifus  in  illa  fcala  angclusquif- 
cjuam  aut  rcfidcns ,  aut  fubfiftcns; 
quod  m  ftudio  vitae  perfeft^  ne- 
cefTe  fit  aut  proficere,aut  deficcre, 
vrpulchre  oftendit  S.  Bcrnafdus. 

Lattra  fcalx  facir  Sandus  Bernardus 
afpcritatem  vita:,  &  humilitatcm 
mentis.  Cur  autem  fpiritualis  dif- 
ciplina  coparetur  afcenfui  per  gra- 
dusfcalx,egregic  declaracB.  Bcr- 
nardus. 

Sicut  primus  afcefus  illius  fcalx  erat 
receflus  a  terra,  icaprimus  gradus 
difciplina?  virtutis ,  eft  declinare  a 
vitiis  &  cupiditatibus  terrenis ,  & 
hocdifertedocctBafilius.  5^.56. 

Traduntur  ab  Audlore  dcccm  gra- 
dus  fcala^  fpiritualis ,  per  quos  af- 
cendendo ,  pcruenitur  ad  culmen 
pcrfcdionis  cuangelicx,ac  religio 
fie.37.(3c  fequencibus. 


E  X. 

facrata  fint,  &  in  vetcri  &  in  noua 
teftamcnto.  42, 

De  diffcrentia  cognitionis  Dei  per  fi- 
dem,a  cognitione  Dci  per  donum 
contemplanonis,pulchra  difpuca- 
lioB.Gregorij.  ^^. 

Qupddixit  Jo^cobyFere  Domirjm  efi 
in  loco  ifio ,  er  non  efi  alins  hic  nifi 
domm  Dciy^forta  Cdi :  prxclare 
docet  S.  Bernardus  idmultoiu- 
ftius  &  congruccius  in  facra  Chri- 
ftianorum  templa  dici  poffe.  46. 

SHPTIMA  DISPVTATIO. 

SVpcr  co  quod  fecit  Tacob  crigen* 
do lapidcm  in  titulum^^Sc  vnqc- 
doipfum. 
Quacuor^fignificacioncs  in  fcripcura 
huius  vocis,  Ticulus. 

OCTAVA  DISPVTATIO. 


SEXTA  DISPVTATIO. 

EXponuncur   &  '  pcrpenduntur 
eiufdc  fcalas  intcrpretationes, 
aPhilone  tradirx.  ^g. 
Scala  lacob  inftabiHtatcm  &  vicifli- 
tudincm  fignificabac  rerum  hu- 
manarum:  &  in  huius  rci  Symbo- 
lum  Pyctacus  fcalam  in  templis 
dicauic  donarij  Ioco,vt  imago  eflec 
volubihtatis  fortuna^.  41. 
Cum  Deus  fic  vbiquc  locorum ,  cur 
cerca  quaedam  loca  proprie  Deo 


AN  refte  feceric  Iacob,oleo  lapi- 
dcm  vngendo,  &  an  talis  vn- 
dio  fueric  apud  Echnicos  vificata. 

De  duplici  oleo  facro ,  cuius  cft  in 

Ecclcfiavfus. 
Exponuncur  odo  propriecates  Olei 
proptcr  quas  ram  frequens  &  va- 
riuseftin  rcbus  facris  Olci  vfus, 
fuitque  olim  in  veteri  Teftamen- 

54. 


NONA  DISPVTATIO. 


A 


5^ 


N  Berhcl ,  &  Luza  fuerint  du« 
vrbesjoco  &  fitu  diftin<a^. 


S.  Hieronymus  mutauit  fententia  dc 
tribu,inquaeratvrbsBcchel.  55. 

Excutitur  opinio  Andrex  Mafij  dc 
vrbc  Bethel. 

SecetiaAudorisdevfbeBcchel.  59. 

Cur 


l  N  D 

Cur  Bechcl  diAa  fit  poftcrioribus  rc- 
poribus  Betliauen  i  dc  quando  id 
nomen  ei  fucrit  impofitum:  &  an 
reuera  fucrit  aliquis  locus  Betha- 
ucn,diftindusaBcth.!.  60. 

DECIMA  DISPVTATIO. 

AN  votum  quod  lacob  fccit  dco 
fit  vfquequaque  laudabilc  :  fu- 
pcrqua  rc  traftatur  quatuorqHj- 
ftiones.  ^i. 
Qupt  modis  fumatur  in  Scriptura 
nomcn  Panis  cx  fentcmia  B.  Grc- 
gorij.  65. 
Multis  Ethnicorumteftimonijspro- 
batur,mediocritatcm  faculratum, 
efTe  homini  tutiorcm ,  &  melio- 
rcra.  66»6j. 


CAPVT  XXIX. 
Sex  Di/putationes. 

PRIMA  DISPVTATIO* 

N  lacob  honcfte  ac  dc- 
core  fecit  ,  in  pubHco 
Rachclcm  ofculando.i. 
Dc  fcx  ofculorum  gcnc- 
ribus  in  Scriptura  traditis.  2. 
Quas  partes  corporis  ofculari  mos 
fucrit  ohm,&:  cur.  4. 
De  tnbus  generibus  hominu  in  Ec- 
clcfia  Chrifti,  pulchra  difputatio 
Sandi  Auguftini.  6. 
Antiquitus  inolerc  frumcnta ,  opus 
crat  viliflfimarum  mulicrum.  7. 
Qualem  fcntentiam  habct  Hcbraif- 
mus  illc  frequens  in  Scriptura,Os 
meum,c^:  caro  mea,  &  quid  figni- 
ficet  caro  ,  &  fanguis,&:  commu- 
nkare  carni,&:  fanguini.  8. 
De  duplici  gcncrc  hppitudinis ,  au- 
dotc  Ceifo :  &  pulchra  difputatio 


E  X. 

Sandi  Gregorij  de  lippitudinc  & 
albuginefpirituali.  10. 

SEC  VND  A  DISPVTATIO. 

DEclaratur  mos  antiquus  con- 
trahedi  matrimonia  pcrcoc- 
ptioncm>  vt  vir  &  mulier  fc  inuicc 
emcrent.  1 1  • 

Quomodo  Latinus  Intcrprcs  non- 
nunquam  pofuerit  verbum  fodcre 
procmerc.  12. 
Varia  quondam  Gcntium  confuctu- 
docircadotcsmatrimoniales.  i^. 
Quandofucritconfcdum  matrimo- 
nium  inter  Iacob,&:  Rachel  initio 
prioris  feptenni  j  ,an  in  fine.  15. 
Pulchra  dilputatio  allcgorica  R  upcr- 
ti  quodfcruitus  lacob  prohabcn- 
da  vxore  Rachcl  ,  figura  fucric 
Chrifti  &  Ecclefix  cius  fpofx.  1 6. 

TERTIA  piSPVTATIO. 

VTrum  amor ,  quo  lacob  tanCo- 
pcrc  dilexit  Rachclcm,  fuerit 
immoderatus,atqueculpabiIis.  16. 
Quomodo  fcptcm  anni  fcruitutis  vi- 
dcbantur pauci  dics  ipfi  lacob  prj 
amorismagnitudincrciim  ingcns 
atquc  vehcmens  amor ,  fit  impa- 
tiens  morx.  17* 
An  pulchritudo  corporalis,fit  vcrum 

bonumatquccxpctcndum.  16. 
Couiuahs  nuptiarii  cclcbri^tas ,  quam 
fucrit  apudvctcrcs  tam  Ethnicos, 
quam  cx  populo  Dci,folcmnis. 
I  2. 

Defcribitur  mignificentia  nuptialis 
conuiuij  Alexadr:Magni,&  prin- 
cipumeius.  22, 

QucmadmodiiPlnto  minucritfura- 
ptusnuptialium  conuiuiorum. 
12. 

Cur  mos  erat  apud  Vctcrcs,  fponfana 
C 


y 


I  N  D 

vclpcre  in  domum  viri  diicerc. 

An  Lia  peccauerit,ingredicns  ad  la- 
cob,cuius  le  fcicbac  non  cfle  vxo- 
rem ;  &  quam  multiplcx  &  graue 
fueritpcccatum  Laban,  idiubcn- 
tis  facere  Liam.  ^4*  ^  J  • 


E  X. 


^VARTA  DI5PVTATIO. 

QVi  fieri  potucrit  vt  lacob  pcr 
totam  nodbcm  nullo  modo 
cognouerit  Liam,  difccrncns  eam 
aRachcIe.  26. 
An  excufatio  Laban  petita  cx  con- 
fuetudine  illius  regionis  ,  in  qua 
maioresfilias  oportcbatprius  da- 
re  nuptui  quam  minorcs ,  fucrit 
probabilis.  '  27. 
Qupt  dies  anriquitus  durarcr  cele- 
britas  nuptiarum.  25?. 

QJ/ INTA  DISPVTATIO. 

ANtetragamia  lacob  fueritlici- 
ta,&:  honefta.  30. 
An  polygamia  fitcontra  naturam. 

Tribus  modis  dici  poflc  concubitum 
carnalem  elfe  contra  naturam.5 

SEXTA  DISPVTATIO. 

AN  vnius  f^min^  cum  multis  vi- 
ris  carnalis  coniundtio ,  fuerit 
aIiquandoIicita&  honefta.  35. 
Probatur  ocflo  rationibus,  coiugium. 
vnius  fojminrp  cum  multis  viris 
nunquam  fuiffc  licitum.  j 
AllegoriaS.  Augiiftmi ,  &  Grcgorij, 
&  Ruperti  fuper  coniugio  lacob 
cum  duabus  fororibus.  ^6. 


CAPVT  XXX- 
^mtuordijfutationes. 

Rriplex  genus  &  ratio 
zeli.  I. 
_^  ;-|  Qux  fintcaufeftcrilita- 
^jC^d^     tis  mulicru  fecundiim 
Ariftotelcm.  4. 
De  quatuor  clauibus ,  quas  Hebrxi 
philofophantur  folum  Deum  ha- 
bere. 

Etiam  ethnici ,  &  in  primis  Plato, 
agnouitfoecunditatcm  muliebre, 
&gencrationcmliberorum,vr  fin 
gulare  Dei  munus,ci  maximc  fer- 
ri  acceptum  oportere.  6, 

Ridicula  Romanarum  mulicrum  fu- 
pcrftitio,vtfoEcundaripofient.  6, 

Inconiugio  Tacob  cum  duabusan- 
cillis,quid  latcat  myftcrij  fccundu 
Auguftinum    Rupcrtum.  7. 

Phrafis  illa  Hcbi-aica  (parerc  fuper 
genua  fuajquam  habcat  fcntentia. 
8, 

PRIMA  DISPVTATIO. 

DE  virtute  &  natura  Mandrago- 
,  9. 
Dcfcriptio  Madragorx,  &  virtutum, 
&  cftcd:uum  eius,cx  Diofcoride.p. 
Quid  Phnius^  de  Mandragora  tradi- 
dcrit,  &  cum  Phnius  &  Diofceri- 
dcs  cadcm  multifariam  tradant, 
dilputatur,vtrum  Plinius  fumpfc- 
ritex  Diofcoride.  10. 
Qiiid  de  Madragora  prodidcrint  Ga- 
Ienus,&  Auicenna.  iq. 
Miri  rradidifie  S.Epiphanium  de  vir 
rutcMandrangorxin  Elephantis 
I  r. 

QiljdnamB.  Auguftinus  compcrtu 

habuc 


I  N  D 

habucric  dc  mandragora.  1 1. 
Suidx,5c  Rhodogini,(Sc  Matthioli  dc 

Mandragoraopinio.      1 2.&:  i 
Cur  Py thagoras  Mandragoram  voca- 

uerit  Antropomorphon.  i  J. 
Scntentia  Oleaftri  de  Mandragora, 

minime  probanda.  14- 
DcMandragoraopinio  Rabbinoru, 

&Francilci  Gcorgij  &  Sixti  Sc- 

nenfis.  I4* 
Au<5i:oris  fcntentia  de  Mandragora, 

qumque  Propoficionibus  coprc- 

henfa&exphcata.  1 5. 

Mandragoram  pcr  fe  non  conduccre 

muherum  fitcunditatiipoflb  tame 

per  accidcns  multum  prodcirc, 

Qux  fit  vera  natura,^'  proprietas,&: 
virtus,&  cfFcdus  Mandragorx.  i  p. 

Qupmodo  lacob  plcnc  fatisfaccre 
pocucric  quatuor  vxoribus  in  rcd- 
dcndodcbito.  21.22. 

Tempus  Natiuitacis  lof.-ph  bene  co- 
gnicum,quafi  quxdam  Clauis  eft, 
ad  cotius  propcmodum  Chrono- 
logiGC  lacob  nocitiam  aperiendam. 

Quanta in gratia  fit  apud  Dciim  vir 
bonus.  -5. 

Cyri  apud  Xcnophontcm  oblciuan- 
da  rencctia,  ficri  non  pofle ,  vt  do- 
mus  lilabcne  admmiftrecur ,  qux 
improlMSvrarur  fcruis.  I5. 

An  vcrbum  Augurandi  fic  omnino 
profanunij  &  a  tradlacione  rerum 
facrarum  planc  rcmoucndum  ,ex 
Origenc,Thcodorcto ,  &:  Augu- 
ftino.  26. 

Quid  fignificarct  apud  vcccrcs ,  Ho- 
mobonipcdis,  27. 

Quid  nomme  Domus  fignificetur  in 
Scriptura,6c  apud  Ariftotclcm,  dc 
Xcnophontem.  28. 

Pulchra  Rupcrci  allegoria  fuper  eo, 
quod  dixit  lacob:  fHsh^m  ejtvt  ali- 
gjitandofrQmdcamdomHirnu.  28. 


E  X. 

Qux  fit  german.i  ...  ..ntia  illoruui 
verborum,Rcfpondcbitmihi  crab 
iuftitia  mca.Et  quod.Rc  fpondere, 
idcm  valcc  in  fcriptura,  arquc  rcd- 
dcre  cuipiam  quod  meritum  ,  & 
dcbitum  cft. 

A     P  I  s  r  \'  T  A  'J 

AN  laudari  poflit  iufticia  lacob 
in  co  quod  cgic  cum  Laban, 
pcr  illud  diucrficolorum  virgaru 
inucncum  ,  mulco  fcccundiorcin 
facicndo  grcge  fui.3  g.  &  fequcn. 
S\M^ci\\\\s\Qih\%'.Ctin^Uimuutemgr€' 
gcm  vnicoiorem  tradidit  in  mofiH  fi^ 
liomm  fuoriiTniUikc^izuo  cii  per- 
mulcis  Hcbraizantibus  in  dcfcn- 
fioncm  Latinx  lcin-ionis ,  qux  cft 
hocloco.  4:- 

T  F  R  T  I  A     D  I  S  r  V  T  A  T  I  O. 

ANquodfecit  Iacob,vtad  vir- 
garum  multicolorum  obtu- 
tum,  pccudcs  gcncrarcnt  vcrfico- 
lorcs  fcetus ,  id  fuerit  miraculum 
diuinx  omnipotcntiac,an  cfFcftus, 
&  opusnaturar.  47. 
Intcntus  afpcdlus  inahquod  ilkiftrc 
obicftum  ,  aut  vchcmcns  imagi- 
natio,quantam  vim  habeat  in  cor- 
pus  humanum,&:  in  ea,qua?  in 
ipfo  funt,&:  fupcr  hac  rc  mcmora- 
bilc  rcfcrtur  excplum,6c  lcpidifli- 
mi  vcrfus  Thomx  Mori  martyris. 

Q£od  fadlum  eft  in  pecudibus  lacob 
cx'afpc(ftu  virgariun,id  fuific-  fim- 
phcitcr  natuialc  \  lccundiim  quid 
autcmiminimc.  51. 


Qjr  A  R  T  A  S  1»  V  T  A  T  1  O. 

V  i€  N  A  M  fit  phyfica  ratio, 
quxue  caufa  naturahs,cur  pc- 
cudcs  in  obtutu  virgarum  multi 
C  1 


Q 


y 


,  I  N  D 

coloruin  concipicntcs,  genucrint 
foptus  fimiles  virgarum  coloribus. 

Aquarum  potu  mutari  colorcm  pc- 
cudum,ex  Ariftotelc,  & Varronc. 

Egregia  Difpiitatio  Marfilij  Ficini, 
quod  anima  per  vchcmete  imagi- 
natione  vcl  affcarum ,  habeat  vim 
Jemutadi,varieque  afficiendi  cor- 
pus  non  modoproprium,  vcrum 
ctiamalicnum. 

Quatenus, &in  quibus,  imaginatio 
vehemens  poflit  corpus  mutare, 
exS.Thoma.  ^5 

Quam  rationem  tradat  Thoftatus* 
cur  vehemens  imaginatio  gencra- 
tis  fcEtumfimilem  faciatrei  ima- 
gmat^. 

Super  eadcm  iftarc  docaa  Francifci 

Vallcfijdifputatio.  ^g. 
Quando  maxime  imaginatio  gcne^ 

Jantis.foctum  afHciat,&  cur  id  ra- 

ro  contingat. 
Qins  dicatur  primi  temporis  con- 

ceptus  ouium,&  quis  ferotinus. 

Super  hac  hiftoria  devirgispofitis  a 
lacob,  commemoraturpulcherri- 
maBeatiGregorij  Difputatio  al- 
legorica.  ^ 

De  obferuatione,  &cautione  adhi- 
bcnda  in  cxponcndis  facrishbris 
nunc  frcundum  hiftoriam,&  alias 
fecudLim  myftcrium,  pcrutile  do- 
cumcntum  B.Gregor/j.  5^, 


E  X, 


DISPVTATIO. 


CAPVT  XXXI. 


VNA  DlSPVtATlO. 

Vid  fignificct  illud  quod 
dixitlacob,  Mntamtmtr 
cedem  meam  decem  vtci^ 


SVpcr  furtoidolorumLaba,  fa<ao 
aRachcIc. 
Quid  fignificet  vox  Teraphin  fatis 
frequensin  fcriptura.  fcquet. 
Hiftoria  quam  refert  Thoftatus  dc 
capire  pcr  arte  necromantiae  fa<fto 
ab  Albcrto  magno ,  quod  rcdde- 
batrcfponfaconfulcntibus:  &aB. 
Thoma  Aquinate ,  difcipulo  eius 
confradum  eft. 
Qui  animo  Rachel  furata  /it  Idola 
patris  fui:  &  anipfatunc  coleret 
idola,di/putatio  inter  audores, 

Solerc  fcripturam  appellare  nonnun 
quam  aliquid  tale  ,  non  quia  talc 
/5  tjfcd  quia  videatur,&  putetur  ta- 
'^-  7. 
Difceptatio  Catheriniaduerfus  Ca- 
ietanum.an  Rachel  fuerit  tunc  in- 
fideIis:(Sc  an  coniugium  inter  fide* 
lcm  &  infidelcm  ,  fit  vetitum  iurc 
natura; :  &  defenditur  Caictaiius. 
p.vfquc  ad  12. 
Supcr  ifto  furto  Rachelis ,  allcgorica 
Beati  Gregorij  tradlatio.        1 2. 
Nomcn  fratris  in  fcriptura  quatuor 
modisaccipi.  ^^. 
Cur  Dcus  in  fcriptura  fxpc  dicatur 
timor  &  terror  hominis.  14.1^. 
Deusdiciturin  Scriptura  aliquando 
effc  talis  non  propric,  fed  vel  efFc. 
<aiuc,vt  cum  dicitur  cftc  lux  &  fa- 
lus  hominis:veI  obicftiue^vt  ciim 
dicitur  eft'e  fpcs  &  paticntia,&  ex- 
pcdatiohorainis.  i 
Difccptatioamoena  &  eruditafupcr 
mome  Galaad.i6.&  fequcnt. 


CAPVT 


CAPVT  XXXII. 


Q.V  IN  QJ/  £  DlSPVTATIONES, 


[Etvs  fcntcntia Patrum, 
quod  fuum  quacque 
Ges  Angclum  habeat 
praefidera,  vndc  fitpc- 
tira.  3- 
Obferuatio  de  vfu  comparatiui  apud 
Hcbraros.  4. 
Duodecim  varix  fignificationes  prx 
pofitionis  f In)  wlit2Ltx  in  fcriptura 

Cur  lacobtantopcrc  timuerit  fratrc 
fuum  Efau.  6, 

Epifteti  prxclara  Difputatio ,  quatc- 
nus  fapienti  timor ,  citra  culpam, 
accidere  qucat. 

De  fluuio  vel  torrente  laboch.    1  o. 


I  N  D  E  X. 

fuiffe  Angclum.  '^* 

Notabilis  fententia  &  dodrina  Bcati 
Dionyfij  Areopagitx,Omnes  vi- 
fioncs  dc  reuclationcs  ante  Chrifti 
aducntum  quibufcumque  Patri- 
bus  fctflas,  eas  non  fuiflc  imme- 
diate  a  Dco  profcftas ,  fed  opera, 
miniftcrio  Angclorum  pcra- 
<aas.  17» 


PRIMA  DISPVTATIO. 


A 


N  quiluftatuf  eft  cumTacob, 
fucrit  Angelusanfilius  Dei. 


1 1 


Tradatur  opinio  multorum  vctcru 
Parrum  aientium  cos ,  qui  appa- 
rueruni  Sandlis  in  vetcri  tcftame- 
to,nonfuiflepropric  Angclos,fcd 
fihum  Deii  qu^  tamcn  refellitur 
abAuftorc.  ii.&ij. 

Eum,qui  luftatus  eft  cum  Iacob,fuif- 
fe  Angclum,  non  autem  filium 
Dei.  14- 

Qui  apparuit  in  Rubo  Moyfi  ,  non 
Dcus,fcd  Angclus  propric  fuir. 

Egregia  B.  Gregorij  difpuratio ,  cur 
qui  apparucrut  Patribus,ahquado 
dicantur  Angcli,  intcidum  autcm 
Dcus. 

Eu,qui  apparuitin  mocc  SinaMoyfi, 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

AN  lufta  illa  lacob  fneric  corpo- 
ralis,  an  fpirituaUs:  &c  an  cum 
Angclo  bono,an  cum  Diabolo.  20 
■  Dc  antiquitatc  ccrtaminis  lucS^  apud 
vetercs,&  inco,dc  vfu  aren^-Nih. 
20. 

OrigenesA'  B  Hicronymus,putarut 
lacob  fuiflc  ludatum  cum  malo 
Angclo.  ii.6c2a. 

Dc  variis  ftudiis  &  moribus  Dacmo- 
num-,  quibufda  fcruientibus  amo- 
ribus,&  rcbus  amatoriis :  aliis  ira$ 
&  furorcs,  &  bclla  commouenti- 
bus,&  inter  homincs  odia  conci- 
tantibus  cx  B.Hieronymo.     2 1  • 

Figmcntum  Hebraforum,Diabolum 
in  fpccic  E(au ,  ludlatum  cflb  cum 
lacob.  22. 

Probatur  lu(5lam  illam  lacob  fuifle 
corporalcm ,  Sc  cum  bono  Angc- 
lo.  2j.&icq. 

Vcrbum,  BirtgcYe,  quid  fignificct  in 
fcriptura.  26 

TERTIA  DISPVTATIO. 

QVomodo  intclligcdum  fit  An- 
^gclumnon  potuiirdu^lando 
lupcrarc  fandlum  lacob.  :  y. 
An  quod  Angclus  no  poflct  in  lufta 
fupcrarc  lacob ,  fucrit  fidlio  qux- 
dam  &  fimulatio  Angcli ,  an  vcra 
impotentia.  28, 

c  3 


r  N 

Traftacur  quxftio  de  ncruo  fcemo- 
ris  IacobpcrcuflToab  Angclo.  50. 

Quandiu  claudicatio  Iacob,cxpcr- 
cuilb  neruo  duraucrir.  j  2. 

CLVARTA  DISPVTATIO. 

DE  allcgorico  &  tropologico  iU 
lius  luftjc  lacob  cumAngelo 
traftatu^ex  Philone  ^  dc  B.  Augu- 
ftino.  j^.^^. 
Dc  tribus  gradibus  hominum  co- 
gnofccntium  Dcum,  pulchradif- 
puratiocxPhilone.  ^j. 
Super  eadem  Iu(aa,cxiraiadifputatio 
S.Gregorij  tropologica.     .  ^6. 
In  excrcitio  vitx  contepIatiua?,quato 
magis  fpiritus  eleuatur  &  vcgeta- 
tur,  tanto  magis  carncm  deprimi 
&debilitari.  j^. 
Mirabilcm  in  cxercitio  contcmpla- 
tionis  fcntiri  viciffitudinem  profi- 
ciendi  &  deficiendi,  ex  B.  Grcgo- 
rio. 

Dc  Contemplationis  dulccdihe,  (5c 

efficacitate. 
Cur  Angclus  propcrabat  difcedcre  a 

Iacob,afccndentc  Aurora.  ^p. 
Non  eandcm  eflc  rationcm  imponc- 

di  nomina  Angclis,qux  cft  ncccf- 

/aria  in  hominibus.  40. 
S.  Hilarius  putauit  Angelum  illum 

cum  lacob  ludatum,  fuifTefilium 

Dei:  dc  fuper  co  mira  cius  oratio. 

41- 

Qupmodo  intclligcndum  fit.quod 
d/xit  lacob ,  fe  vidifTc  Deum  facie 
ad  facicm.  ^ 

Quid  fit  in  fcriptura  vidcre,vcIloqui 
facicadfiicicm.  ^^. 

Dc  abftinentia  ludxorum  ab  cfu  ncr- 
ui,proptcr  ncruum  lacob.     4  j. 


D  E  X. 

DEgermana  &  propria  fignifica- 
rione  nominis  WracI,quod  no- 
men  impofitum  fuit  lacob.  46. 
Vari^  B.  Hieronymuj^^Ccripfifl^e  de 
mterpretationc  nominis  Ifrael^y. 
Exponirur  opmio  multorum  PatiH, 
intcrpretantium  nomen  Ifracl,vi- 
rum  videntem  Deum.  50. 


CAPVT  xxxin. 


VNICA  DISPVTATIO. 

Vibus  artibus  quibufve 
rebus  alienati ,  &  irati 
homines  placari,  &  c5- 
cihari  folcnt.  i, 
De  quinque  modis  cxtcrioris  adora- 
tionis.  2. 
An  laccb  diccns  fratri  fuo  EGiu^VtM 
faciern  tnam  ,  quafi  vidertm  vtiltum 
DW.dcmedacio^fimuI,  &dcadu- 
lationercprehcndendus  fit. 

DISPVTATIO. 

SVpcr  eo  quod  dicitur  Jacob  cmif- 
le  partcmagri  centii  agnis ,  vbi 
pro  agnis  eft  Hcbraca  vox  (Chcfi- 
ta;(upcr  qua  vocc  magna  eft  intcr 
Audores  difccptatio.  j  2. 


CAPVT  xxxiiir 


V  y  a:  d  is  p  vtationes. 


INTA  DISPVTATIO. 


Vo  tepore  euenerit  raptus 
Dinar:.5s:  num  antc  vcn- 
ditione  lofcph,  anpoft. 
I. 

Quantum  fit  malum  , mulicrem  cire 
curiofam,&  vagabundam.  4. 
Qu,idfitinfcriptura,Ioquiadcor.  5. 

Supcr 


CFMAGL  2  3  308 


IND 

Siiper  illis  wcvh\SjCo?fglHtirjata  eflani^ 
mu  eius  Cfm  ea^  trijiemque  deiiniHit 
hlariditijs :  Tropologica  difputatio 
B.Grcgorij.  6. 

Probatur,  clolum,quovfi  funt  filrjla- 
cob  cum  Sichimitis,fuiirc  malum, ' 
dc  culpandum ,  &  hoc  contra  opi- 
nionemHcbrxorum.  ^  8. 

Vtrum  ante  lcgcm  Mofis  illicitum 
elTetHcbrxisinire  matiimonium 
cum  incircumcifis.  9* 

Apud  Hebrxos ,  ctiam  antc  legcm 
Mofis  fuiflc  proprias  quafdam  le- 
ges,(Sc  ccremonias,  ritiilquc  a  dco 
traditos;  fedhttcrr>  cs:  fcrirri*^  v.v- 
nime  confignatc^  . 

lofcphus  Hebrxusaigiiirui  iniuuli- 
latis  in  rcfercdo  facras  hillorias.  1 1 . 

PRIMA  DISrVTATlO. 

QVx  fit  Phyfica  ratio  &  caufa, 
cur  rertio  dic  poft  fadam  cir- 
cumcifionem,  grauifiimus  dolor 
circumcifis  acciderit.  1 2. 

SFCVNDA  DISPVTATIO. 

AN  fihj  lacob  in  factcdo  cacdcm 
Sichimitaru  peccauerint.  14. 
Latinum  Intcrpretem  nonnumquam 
poncre  verbii  dcfcndcre  pro  vin- 
dicarc.  ^4* 
Difceptatio,  quomodoludithlaudet 
Simcon  a  caede  Sichimitarum ,  de 
qua  lacob  infra  c.^^.vehcmcncer 
cum  accufauit. i  5  .&  fcqucnt . 
Odo  vel  noucm  peccata  fihorom  la- 
cob  circa  cacdem  Sichimitatum. 
18. 

EgregiaPlatonis  fcntentia  dc  modo 
&  menfura  in  vlcifccndo  fcruan- 
da.  21. 

Opinio  Rupciti  aientis  Dinamfuif- 
fc  vxorem  lob^excutitur .      1 2 . 


E  X. 


CAPVT  XXXV. 


Q^VATVOR  DISPVTAT 


O  N  F  S 


N  ilhs  vcrbis :  Locuttfi  efi 
Detii  ad  lacob:fac  altare 
Deo  ,  cjni  iffVarHittibiy 

  ijnandofvgntas  Efait ,  fi  - 

gnihcdtumfucrit  myftcriumTri- 
nitatis,vtccnfctHilarius.  3. 
Confuctudo  fcripturr  &  hnguacHc- 
braeaf,vtahquis  dc  fc  iplb  loqucns, 
tamquamdc  :  • '  ^  '  ■  V  ^iua- 
tur.  5  • 

Excmplo  lacob  doccn  nos ,  quid  a- 
gerc  dcbcamus  in  rcbus aducrfis. 5 , 
Qu^  fucrint  illa  ldola,qu(^  apud  fuos 
rcpcritlacob.  6, 
Cur  ldola,lacc)^  ^rr  !rv.:    -  Dcos 
ahcnos.  7* 
Cur  lacob  fuos  iulknt  mutarc  vcfti- 
mcnta.  8. 
Tcrcbinthi  arboris  defcriptio.  9. 
Quam  mirabilitcr Dcus  hoftes  popu- 
h  fui  tcrrorc  immiflb,  profligarc  fit 
folitus.  i^- 
Supcr  defoflionc  idoloru,quam  fccit 
Iacob,pulchraRupcrti  Allcgoria. 

Quomodo  Dcbbora  nutrix  Rebec- 
ca^ ,  fucrit  in  comitatu  lacob ,  Sc 
quam  fuerit  annofa.  14. 

Quid  fignificct  apud  Auftorcs  no- 
mcnNutrix,&  Nutricius,&  quati 
momcnti  fit  eorum  munus  ad  cdu 
cationcm  pucrorum  ,  cx  Platone 
ic  Chryfippo.  I  S- 

Cur  Mofes  narraucrit  mortcm  Dcb- 
borae  tacucrit  mortcm  Rcbcc- 
ca^.puIchraRupcrti  Allcgoria.  16. 


D 


PRIMA  DISPVTATIO. 

E  impofitione  nominis  Ifradi 
&  quomodo  dicatur  hic 
fuiffc 


t  N  D 

fuifle  Impofitum  nomen  Ifrael,cu 

id  ante  decem  annos  impoficum 
fuilTe,legaturfupraGenehsj2.ip 

Mos  eft  Scriptur?,eafcIempromiflio 
nes  vel  prardidiones,  velresalias 

•  femel  iam  datas,  &  commemora- 
tasipoftea  diucrfis  temporibus  ta- 
quam  nouas  dcnuo  tradere.   -i  5. 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

CVr  lacob  poft  impofitum  fihi 
nome  Ifracl,frequetius  poftea 
appellatus  fit  nomine  lacob :  cum 
tamen  ei  diftum  fiicnt.Nonvoca^ 
berts  vltra  lacob^fed  Ifraeleritnor^e 
tuum,  2 
Explicatur  confuetudo  fcriptutic  di- 
centisrem  quampiam  velperfona 
appellatum  iri  certo  aliquo  nomi- 
ne,quo  tamen  proprie  numquam 
fcrceftappelfata.  ^o. 
Mos  facra:  lcriptur^  circa  verba  fu- 

turitemporis. 
An  BctheI,quiE  nom  inatur  in  hoc  ca- 
pite,  fuerit  Hierufalcm ,  vt  placuit 
Thoftato.  3^-33. 


E  X. 

QJ^ARTA  DlSPVTATrO. 

DlfputatioThoftati  ciim  Lyrano 
fuper  originc  nominu  Ephra- 
ta,&  Bethleem.  42. 
Liam  aliquanto  tempore  efTe  mortua 
poft  obitum  Rachchs.  44. 
Cur  lacob  erexcrir  titulum  fuper  fe- 
puIcrumRachelis.  45. 
Quis  locus  fueritTurris  Grcgis.  45. 
Cuius  xtatis  fuerirRuben,  cum  vio- 
lauit  nouercam  fuam.  47. 
Cur  Beniamin  numcretur  inter  filios 
Iacob,natos  in  Mefopotaraia.  ciim 
natus  fit  in  terra  Chanaam.  48. 
Exponitur  Chronologia  totius  vit«c 
Ifaac. 


CAPVT  XXXVI. 

TRES    D  ISP  VTAT  lONES. 


Vandoprimu  iueritEfau 
habitatum  in  Monte 
Seir.  2. 


TERTIA  DISPVTATIO. 

SVper  eo,quod  dicitur ,  lacob  ve- 
nific  tcmpore  vcrno  Ephratam. 

Vicdhtudo  atquc  alternatio  bonorii 
&  malorum  in  hac  vita ,  folennis 
cft'mortaIibus,atquc  vtilis.  58. 

De  caufis  difficultatum  acdolorum, 
qui  mulieribus  in  pariendo  con- 
tingunt. 

Spcciofa  nomina  imponerc  fili  js,  cu- 
rx  fulfie  vctcribus.  40. 
Quid  fit  vocari  filium  dcxtcrar,quod 
fonat  nomcn  Hcbra:um  Bcniamin. 
4U 


PRIMA  DISPVTATIO. 

VTrum  Ana  fuerit  primus  au- 
ftor  &  inucntorgenerationis 
niuIorum.5.&  fequent. 
Anam  non  fuifie  primum  inuentore 
gencrationismulorumrfed  corum 
generationem  ab  exordio  vfque 
mundifuifie. 

Rupcrtuspiitauitgenerationem  mu- 

lorum  cfle  contra  naturam,  &  ve- 

titamlegcDci. 
Probatur  gcncrationcm  mulorum 

eflc  lecundum  naturam.  8. 
Di/putatur vtrum  mifcereinter  fe  a- 

nimalia  diucr&  Ipeciei.fuerit  pro- 

prie  contra  lcgem  Mofis. 


I  N  D 

SEC  VNDA  DISPVTATIO. 

AN  B.Iob  facricx  gcncrc  Efau, 
an  cx  ftirpe  Nachor  fratris  A- 
braham-,  fupcr  quo  traftatur  qua- 
tuor  opinioncs.  i  o. 

Primaopinio  Hcbrarorura  &  S.Hic- 
ronymi ,  fuilTc  lob  cx  ftirpe  Na- 
chor.  lo- 
Sccunda  opinio  Rabbini  Salomonis 
lob  fuiflc  Chananseum.  i  o. 
Tertia  opinio  Caietani,  aientis  nihil 
certi  pofle  fciri  de  gcnere  ftirpe 

lob.  »  I; 

Quarta  opinioeft  communis  vetcru 
&  Patru ,  lob  fuifle  de  ftirpc  Efau. 
Ita  fentit  Ariftxus  ,  Athanafius, 
Chryfoftomus,Auguftinus,Theo 
dorcrus,S.Gregouus.  1 2.&  fe- 
quentibus. 

JDifcutitur  prima  opinio,qux  cft  He- 
bracorum,  &  S.  Htcronymi,  quo  J 
fucritlobcxftirpcNachor.    1 5. 

Examinaturcommunisfentcntia  Pa- 
trurai  quod  lob  fucrit  de  ftirpc 
Efau. 

Expeditur  Scriptura  fcpriiagmta  In- 
terprctum,qua:  eft  lub  finem  libri 
lob,  Vbi  traditur  ipfum  fuifle  dc 
gcnercEfau.  17* 

Probaturmultisargumctis  lobfuif- 
fc  dc  ftirpc  Efau,  inquam  fentcn- 
tiadifccditctiam  Audlor  .18.  ip. 

TERTIA  DISPVTATIO. 

DE  tepore  in  quo  vixit  lob.  20. 
Scuerus  Sulpicius,  6c  Rabb»  Sa 
lomon ,  &  S.Hicronymus  vidcn- 
tur  faccre  eum  finchtonon ,  dc  sc- 
qualemMofis.  11. 
Expcnditur  opinio  S.  Gregorij  aicn- 
tisfloruiflclobtcmporc  ludicum 
Hcbraiipopuh.  ii* 


E  X. 

Vidctur  Ariftjus,  facerc  lob  fupparc 
Iacob,diccns  cum  fihum  fuiflc  E- 
fau;  idcmquc  fcntirc  videtur  quo- 
dam  loco  S.Hieronymus.  10. 

AuCtot  putat  lob  fuiflc  circa  id  tcm- 
pus ,  quo  lacob  cum  omni  famiha 
fua  defcendit  in  Acgy ptum.   1 3. 

lob  vixifle  annos  duccntos  dcccm  & 
fcptem  :  &:  perucnifle  vfquc  ad  ac- 
tatcmMofis:  immo  poft  ciusortu 
vixiflfeoftogintaduosannos.  13. 

CAPVT  XXXVII. 

NOVEM  DISPVTATIONES. 


Rxconiu  Sanfti  lofeph 
cx  B.  Ambrofio,&ab 
ipfoAudorc* 
Cur  dc  folo  lofcphom- 
nium  fihorum  lacob  Mofes  tam 
copioft,5c  accurat^  fcnpfit.  i* 

PRIMA  DISrVTATIO. 

DE  diflbnatia,qux  cft  inter  Lati- 
nam ,  &Graccam  lcdioncm 
fupcr  xratc  lofcph.  4. 
Cur  tam  dihgentcrMofcsexpofucrit 
«tatcm  lofeph.  8 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

QVodnam  fucrit  crimcn  illud 
peflTimum^de  quo  lofeph  ac- 
culauit  fratrcs  fuos.         lo.i  2. 
lofcph  refte  aclaudabiHtcracculaflc 
fratrcs  luos  apud  patrem.       1 6. 
Quando  dc cur  omittenda  fit fratcr- 
na  corrcdtio  ahquorum.        1 7. 


A 


TRRTIA  niSPVTATIO. 

N  principahs  caufa  cur  lacrb 
prarcjtcrisfihjs  dihgcrctlo- 
D 


feph,fuent  qu6d  cum  in  fenecautc 

genuiait. 
An  vere  didum  fit,  lofeph  fuirTe  na- 

tuminfenedlutcpatris  fui.  ip. 
Cur  filij  nati  in  fcnccaute ,  cariores 

fint  parcntibus.  ^o. 
Qinlis  fucrit  tunica  illa  polymita  lo- 

lcph.2(^.&:fequent. 
Philonis  allegoria  fupcr  vefte  poly- 

mitalofcph.  ^8. 
B.Gregorij  fuper  eadem  vcfte,tropo- 

logicacxpofitio,  ^p. 

OVARTA  DISPVTATIO. 

DE  inuidia  fratrum  lofeph  aducr 
fusipfum.  3o 
Qintitumbonum  fi t  fratcrna  bene- 
uoIentia,<S(:  concordia.  ^o. 
Cur  inter  fratres  Sc  amicos  interdum 
atrociora,  quam  mter  extraneos 
odia  excitcntur  fccundiim  Arifto- 


telem, 


quaruordecira  proprictates  Inuido- 

rum.^i.&fcquenr. 
Inuidiam  fimilemefl^c  Ophthalmir: 
Intcr  bruta,odia  c{fe  poffe,n5  au- 
tem  inuidiam  :  odium  aliquando 
luftum  c  ffc  polfe ,  inuidiam  nun- 
quim:nimio  profperitatis  exceffu> 
obrui  inuidiam:Inuidos  odifTc  etia 
fuos  benefadores ,  pulchra  Bafilij 
oratio:Inuiditormentu,eflc  pro- 
fperitatcm  aliorum  ;  folatium  ve- 
r6,calamitatem,  &  miferiam :  In- 
uidos  farpc  mulrum  prodefii  his, 
quibus  inuident :  Qiuntum  inui- 
dia  noceatinuidcnti,cgrcgia  Bafi- 
lij  difputaciorlnuidix  comitcm  dc 
pediflcquam  cflc  multifoimem  fi- 
mulationcm  :  Inuidia  &animum 
&  corpus  hominis  notabilitcr  fce- 
dari&affligi:RcmediumInuidjx 
cffe  contemptum  bonorum  tcm- 
pora!ium,pulchi-a  difputario  Grc- 
gorijcVBafilii.^^.&fcqucnt. 


D  E  X. 

SoiTinia  Iofcph,quid  prsfigurauerinc 
dcChrifto.  ^^. 
An  lofeph  narrando  fomnia  fua 
gloriamcius  praffignabant,pccca. 
uerit  pcr  inanem  gloriam ,  brcuis 
Difputatio.  ^^^^^^ 

QjlNTA  DISPVTATIO. 

AN  cum  lofcph  narrauit  fomnia 
fua,tuc  viuerct  mater  eius  Ra- 
chel:&  quando  cum  pater,  &c  ma- 
tcr  eius  adorauerint45.&  feq. 
Difputatio  B.  Grcgorij  defexcaufis 

fomniorum.  ^ 
Excutitur  opinio  S.  Ambrofij ,  qui 
cxcufarevidetur  pcccatum  filioru 
Jacob  aducrfus  lofcph.  jp. 
Diffenfionem  malorum  hominum 
inter  fe,non  parum  aliquandopro 
deflebonisviris.  62. 
Egregia  oratio  Ruben  ad  fratrcs  pro 
Ijberationclofcph,  quam  refcrt  lo 
fephus.  s^. 
Abcxordiovfijuc  mundi,  fuam  cui- 
q;  Sanftorumfuiflecrucem.  ^4. 
Qualis  fucrit  cifterna ,  in  quam  de- 

miflus  eft  lofcph. 
Dc  Gence  &  rcgionclfinaelitaru.dy! 

SEXTA  DISPVTATIO. 

AN  lofcph  vcndicus  fit  Madiani- 
tis ,  an  Ifmaelitis ,  an  vtrifque 
fimul.7i.&fcqucnt. 
Cur  IfmaeIitcp,&Madianitx,di(ai 
fint  Arabcs,fiue  i£thiopes.  73. 

SEPTIMA  DISPVTATIO. 

DE  pretio  ,  quo  Tofeph  venditus 
cft:an  argcteis  vel  aurcis:<5c  an 
viginti,vcl  viginti  quinquc.vcl  tri- 
gintavendirusfit. 
Examinaturfententia  lofcphi  tradc^ 

(is 


I  N  D 
r/^  lofeph  effe  venditum  viginti 
minis:  dc  de  diucrfitate  drachmx, 
&  minx,  fecundnm  vario<;  audo- 

rcs.  7^- 

AnverafitHcbrxoi  iim  uuo  ,  lo- 
feph  ter  cllc  venditum.  77. 

luftinum  hiftoricum  narrando  hifto- 
riam  lofeph  triphcitcr  errallc.jS. 

Prxclara  oracio  Ruben ,  cum  rcucr- 
fus  ad  ciftcrnam  noninucnit  ibi 
Iofeph,au(5lore  Philonc.  79- 

Noua,(5c  mira,fcd  minime  probabihs 
opinio  Rupemdifcutitur.  85. 

An  lacob  alicjuando  rcprehcndcrit 
fihos  de  co  quod  fccerant  in  lo- 
feph.  84- 

Oratio  lacobdcplorantis  intcritum, 
vtputabat,lofcph,  audlore  Philo- 

nc.  '5- 

Veftis  occifi  luh)  Cxfaris ,  quantum 
in  furorcm  concitauerit  popuhim 
Romanum.  86. 

Sciflio  vcftium  qnidapud  Hebraeos 
dcnotarct:3i:  quod  idcm  mos  fc<n- 
dendi  vcftes  fucrit  apud  Pcrlas, 
audorc  Herodoto.  87. 

Quxnam  Gentcs  olHn,&quamob 
caufam  inducbantur  facco,fiue  ci- 
licio.  88. 

Profufionemlacrymarum,  non  lcuc 
dolons  cflc  lcuamentura ,  pulchra 
difpucacio  S.Bafihj.  5>o.pi. 

OCTAVA  DlSrVTATIO. 

SVpcr  Hcbrxa  voce(Sceol)quam 
Latinuslntcrprcs  Infernum,  &c 
Infcros  rcdderc  foIct:an  ca  vox  in 
Scriptura  nunquam  fignificct  lo- 
cum  infcrorum  vbi  dctmcntur  a- 
xiifnxj  fcd  tantummodo  foflam  &c 
{cpulchrum  cadaucrum,vt  putant 
Hcbrxi ,  &  quidam  Chriftianoru 
nimis  hcbraizantium,Et  prxtcrea 
Caietanus,Pagninus  ,  Vatablus, 


E  X. 

Albinus,  Eugubinus.  Scd  antc 
omncs  ^noftr^  tcmporis  Hxrccici. 

92.&  fequenc. 
Probacur  mulcis  rationibus,6c  aucto^ 

ricate  Scptuaginca  lntcrpretum,&: 
Paraphrafis  Chaldaicx ,  &  Sado- 
rum  Patrum ,  multorumq;  aufto- 
rum  ,  6c  compluribus  Scripturx 
tcftimonijs,vocefSccol;fiuc  (In- 
fernus )  fxpcnumcro  in  Scriptura 
fignificare  folcrc  locu  infcrorum> 
vbi  detmcntur  animx  dcfunfto- 
rum.  96. &fcqucnt. 

Difputatur  an  in  Scriptura  nomcn 
Animx  nonunqua  fignificet  cor- 
pus,fiuccadauer,  vtquidam  raale 
dodli  opinati  funt.  102. 

Egrcgia  difpucatio  Gcncbrardi  in 
Hcrcticos  noftri  teraporis ,  fupcr 
ilhsvcrbisPfalmi.  i^,  Nondere- 
Uncjnes  ammammcam  in  Jnfcmo. 
105. 

NONA  DISPVTATIO. 

DE  Phutipharc  Eunucho  &  ma- 
giftro  mihtum,quicmit  lo- 
fcph.  108. 
Quomodo  illc  Eunuchus  clfc  potuc- 
rit,cum  habucrit  vxorcm ,  6c  fiha. 
.  lop. 

Dc  varijs  gcncribus  i  Lii  .LKiiorum,^ 
dc  duplici  fine  caftrandi  homincs. 
110. 

Scntcntia  Pauli  iCginctx  dc  varijs 
modis  cunuchizandi  homincs.  1 10. 

Quado  fucrit  origo  Eunuchifmi.i  i  o. 

Exponiitur  odo  Eunuchorumolim 
apud  Principcs  muncra  6c  mini- 
ftcria.  111. 

Eunuchos noii .  i...  lcrfu&libidi- 
nc  volupratis  vcncrcx,^.  Auguftj^ 
ni  difputatio.  112. 

An  illc  Phutipharcmpror  lofcphi 
fucrirMagiftcr  miliium  ,  an  Pr^*- 
fcclusCoquorum  Pharaonis.i  1^^ 
D  % 


Super  ifto  Phut.phife  emptore  lo-  De  peccato  altctius  filii  Juix  oui  d- 

rcph ,  pulcherdma  Philonis  alle-  Ls  eit  Onan        '      ^  i  f 

gonca  d.fputatio               i«8.  DeIegefiuemor'cantiquo   vt  vxor 

Supcr  eadem  re  traaatus  allegorict.s  dcfuna.  viri  fineSds nuberec 


dc  tropologicus  S. Ambrofij.  1 1 

J20, 


CAPVT  XXXVUI. 

SexDifpuutiones. 

PKTMA  DISPYTATIO. 


frarri  eius.  141  f« 

Vter  fratri?mpciorfuerit,Hcr,an  O- 
nan,difputatur.  ly, 
An  fabula  de  ortu  Erichthonij  origi 
nem  habuerit  ex  facra  hiftoria 
Onan. 

QJ^^ARTA  DISPVTATIO. 

DE  pcccato  concubitus  ludx  cu 
nurufuaThamar.  20. 


Vod  narrat  Mofes  hoc 

.'Zrh  '°'"^"'^">^  Quomodo  intelligcndum  fit  Tha- 

cum  Chananxa  muhe-  mar  fnirr^  niA.            ^    t  j 

re ;  &  item  de  .nceftu  "  i 

eius  cum  nuru  fua  Thamar ,  quo  Egrcgia  d.fputatioS. Auguftini  quod 

temDoreconti^enr:nnmnnrp  ^t-l,      ^          ,  ij^^^itiiiijcjuoa 


tempore  contigerit;num  ante  ,  an 
pofl:  vcnditioncm  Iofeph.2.&:  fe- 
quenribus. 
Quantum  temporis  interfluxcrit  in- 
rer  venditionem  Iofeph,&:  ingref- 
fum  lacob  in  i£gyptum.  3. 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

SVper  ilhs  verbis :  Fuit  Herprimo- 
genitfn  luddL  neqHam  in  confpe^iu 
dominiy^  ideoAb  eo  occifpps  eft,^.  dc 
fequentibus. 
Quodnam  fuerit  pcccatum  Hcr.  An 
quod  dicitur^MoHicics,  5c  immu- 


Thamar  quitrendo  concubitu  fU' 
da?,hcet  tantiim  cupiditateprohs, 
multum  ramen  pcccauerir.  2^. 
Etiam  per  mala  hominum  fadla  pro- 
phetari  &  fignificari  futurabona 
ohm  gcrenda.  24. 
Difcutitur  opinio  S.  Ambrofij  ^ 
Chryfoftomi,  qui  fignificare  vi- 
dentur  Thamar  &c  ludam  no  pec- 
^^^^-  26. 

AQVINTA  tirSPVTATlO. 
N  iufta  fucrit  fentcntia  Iud« 


damnatis  ipfam  Thamar  pcc 
J  •    o       '     j     I '  naignis. 

dicia:  &  quomodo  tale  peccatum    A n  TnSnc  n  ^^* 

voceturcontranaturamr&  de  va-       buerfttSn  ri°"l'^''" 

Ducritdamnandi&punigdi  Tha- 


rijsmodis  pcccadi  contranatura, 
a  B.Thoma  expofitis.  p,5cio. 

TERTI  A     Dl  SPVTATfO. 

HEr  peccaflTe  quinq;  modis.  il, 
Quid  fic  illud  tam  frcqucns  in- 
Scriptura,/;/  confpeOu  Dei.vd.Co- 
ramDeo. 

Qiyhs  muhcr  fucrit  illa  Thamar ,  cx 
Philonc. 


Cur  Thamar  proptcr  fornicationei 
cuius  accufata  fucrat  apud  ludam, 
damnata  fitabco  pana  combu- 
Itionis. 

Futihs  ^  fulfa  traditio  Hcbr^Eorum 
rcijcitur  ,  qui  Thamar  dixerunc 
fuifle  filiam  Sacerdotis  Mclchife- 
dcch. 

An 


I  N  D 

An  crimcn  illud  Thamar,  Ac  quo  ac- 
cufabatur ,  poflit  appcllari  adultc- 

rium.  i^» 
An  fucrit  iniquum,(Iamnare  Thamar 

vna  cCi  filio  que  vtcro  gerebat.  3  5 . 
Explicatur  Romanorum,  Athenicn- 

lium,Acgyptiorum  lex,dc  luppli- 

cio  mulicris  grauidx  ciifFcrcndo 

V  fqu  e  ad  par  t  um  c  i  u  s .  56. 
Quid  in  Scriptura  fignificct  coccum, 

&  vcrmiculus :  (3c  ibi  lapfus  Tho- 

ftati. 


SEXTA  DISPVTATIO. 


D 


E  allegorica  cxpofitioncgenc- 
rationis  Phares,&  Zare,ex  Ire 
D{o ,  Chryfoftomo,  Theodorcto, 
Cyrillo,Uidoro,&:  Ruperto.  40. 

CAPVT  XXXIX. 


Rudita  difputatio  dc  lau- 
dibus  CaftitatU  lofcph, 
r. 

Perpenduntur  cxempla 
caftitatis  ab  Ethnicis  celebrata.  l . 
Quatuor  infignes  virtutes  Iofcph,ex 

Rupcrto. 
Luculentum  pra:conium  fandlitatis 
lofephjcx  S.  Auguftmo.  j. 
Ariftotelis  fcntcntia ,  qualis  merccs 
debeatur  feruis,&  dc  corum  viflu 
&veftitu.  5- 
Quo  rcmporc  cucncrit  tcntatio  illa 
caftitatis  lofcph ,  id  cft ,  quandiu 
pofteius  venditioncm.  8. 
Supcr  co,quod  lofeph  dixit  Domin^ 
(ux  aucrfando  ems  ftuprum  ,  pul- 
chra  Bcati  Grcgorij  moralis  dif- 
putatio.  '  J* 

Plcnior  oratio  lofcph  recufantis  ftu- 
prum  Dominae  lux  i  Philonc  ora- 
toriaartc  egregic  lompofitarefcr- 
tur.  ^4' 


E  X. 

Prgeclara  difputatio  de  tnbus  quafi 
vinculisquibus  Sandi  viri  tcncn- 
tur  aftriai,&  cohibcntur  a  pccci- 
do.i7.<Sifcquent. 

Memorabilis  oratio  B.Bafilij  dc  timo 
rc  diuini  iudicij ,  quo  animus  ho- 
minis  a  pcccandicupiditatc  vehc- 
menter  rcuocatur.  1 8. 

Exaggeratio  virtutis  lofcph ,  tam  c5-  . 
ftantcr  rcpugnantis  libidini  Do- 
mina:  fuar.  ^o* 

Oratio  Dominx  lofeph ,  foUicitantis 
ipfum  ad  flagitium ,  audorc  lofe- 
pho. 

Ingens  efle  incitabulum  libidinis  fo- 
litudmcmA  fecrctum  loci,vctcru 
teftimonijs  oftenditur.  22. 

Scntetia  BcatiHieronymi,  vel  ipfum 
mulieris  tadlum  ,  quafi  contagio- 
fum,6<:  vcnenatum  quid ,  cflc  viro 

,  fugicndum.  ^5* 

OratioIofcph,multis  rationibus  rc- 
uocarc  conantis  Dominam  fuam 
aturpi  propofito ,  Au^lorc  lofc- 

pho.  ^4* 

Philonis  pulchra  difputatio  aUcgori- 
ca,muitis  valdc  vtilibusfcatesdo- 
cumcntis,ad  ciuilium  rerum  admi 
niftrationcm  pertinentibus,cx  hac 
hiftoria  lofeph  deprompta,     1  ^ . 

Eiufdcm  hiftoriac  allegorica  cxpofi- 
tioRupcrtiad  Chriftum  &lyna- 
gogara  pcrtincns.  i^» 

Pracconium  virtutis  lofcph ,  ex  San- 
dloAmbrofio.  17- 

Oratio  Domin^  lofcph  accufantis 
ipfumapudmaritum,auftorc  lo- 

lcpho. 

Cur  Dominuslofcph  credcnstcnta- 
tam  ab  eo  fuiflc  vxoris  fuae  pudici- 
tiam,  non  iuflcrit  cum  occidi ,  dif- 
putatio  Chryfollomi.  ip. 
Quid  in  carcerc  paflus  fit  lofcph  :  3c 
quam  viilis  fuerit  his,  qui  crant  in 
carcerc,  tum  cxcmplo  vitcc,tu  fcr- 
^  3 


1  N  D 

monibiis  fuis,ex  Philone.  ^o. 
Supcr carcere  lofeph  AllegoriaRu- 
perti  percinens  ad  Chriftum.   j  2. 


CAPVT  XL. 

j  Vato  tempore  poflquam 
lofcphconicftus  fuerac 
in  carcerem,interpreta- 
tus  fit  ipfe  fomnia  pin- 
ccrna?  &  piftoris.  2. 
De  anriquitate  minifterij  pincerna- 

rum,&pifl:orum. 
DifcutituropinioS.Auguflini,exifti- 
mantis  peccaffe  lofcph,  cum  vcr- 
ba  iUa  dicit  Pincernar,  Memento 
mei  cHm  tihi  hene  fuerit^^  c.  5. 
Defcnditur  lofcph  a  pcccato.  5, 
Dc  antiquitate ,  &  atrocitace :  atque 
ignominiafupphcijCrucis.  p. 
Qua  fucrit  antiquus  apud  varias  Gen 
tes,  &c  fuperftitiofus  mos  celcbran- 
di  dicm  natalcm  vel  fuum,velah'o- 
tum. 

Cur  Eccicfia  Chrifti  trium  duntaxac 
diem  Nacale  celebretj  ipffus  Chri- 
fti  Domini ,  &  Deiparx  Virginis, 
&Ioannis  Baptiftij. 
Supcr  hac  hiftoria  fomniorum  pin- 
ccr«?,(S^  piftoris,  duplcx  alicgori- 
ca  di/putacio.  vna  Philojiis,  Pohti- 
ca;alteraRupcrti,Theologica.i  2. 
Pulchre  docct  Philb, vicam  hcminu, 
rcfque  mottahum ,  eflc  fimilhmas 
fomnijs.   ;     '  .  >  j 

Quemadmodum  vir  ciuihs,optimus 
Cit  Interprcs  humanorumXomnio- 
rum.  ^ 

Mcmoraturfcitum  quoddam  Placo- 
nis  didlii,  aicntis,  Hominum  (pcs, 
fomnia  eftc  vigilantium.         1  x. 

Quod  illorum  duorum , qui  cranc  in 
carccrc^lter  libcratus  fit,  rcfti- 
tucus  dignitaci  fu^-jalccT  vcro  puni 


E  X. 

tns  Crucis  patibulo ;  va/d^  Ao&^ 
dirpucacione  oftcndit  Rupcrcus 
tuiflc  id  figuram  pr^dcftinacionis, 
&  reprobacionishominum.  14, 

SEX  DISPVTATIONES. 


Thnicos  Scripcores  fapic 
tialofcph  cribui/Ie  ma- 
gicisarcibus. 

 ,  Cur  lofcph  iion  vlcro  ex- 

pofucricfomnium  Pharaoni,ance- 
quam  ab  eo  narrarecur :  ficuc  Da- 
niel  rcgi  Nabuchodono(br.  4. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

ANfomniuillud  Pharaonis  fue- 
ric  prophccicum ,  &  ob  id  ipfe 
poftic  vocari  prophcca.  % 
Somnium  illud  fu:fle  prophencum] 
nec  tamen  Pharaoncm  fuiffc  pro- 
phccam,fcd  inccrprccem eius  lo- 
feph,pulchra  difpucacio  ex  S.Augu 
ftmo,Gregorio.i^  S.Thoma.r.  & 
lequenc. 

An  illa  vbcrcas  fcpcennis  JEgymi ,  & 
iccm  fterihtasnacurahcer,an  prx- 
ccr  nacuram  ficfafta.  7.^ 

SECVNDA  DISPVTATIO. 


CVr  Deus  non  vnum ,  fed  duo 
(omniaidcm  fignificacia  mi- 
lenc  Pharaoni.  ^ 

Exponucurquacuor  cauf^- cur  fru;>es 
nonpurgar^,fcdinfp,cis&mani^ 
puhs  condicf,  diutius  ^mdiixs 
conierucntur. 

Quan/?  principibus  curf  crTc  dcbca^ 
pubhca  annona  j  &  de  prxfeais 
annonaeapudRomanos.  n. 

Pro 


IND 

Procuratio  ahnon?  quame  Pompcio 
magno  glonx  fucr^  '  Tio- 
iano.  1 1  • 

Dcantiquiratevfusannuloru,  fentc- 
tia  Plini)  excurirur.  1 6, 

Dcduplici  vfuanulorum.  1 6. 

Dc  byffinx  vcftisvfu  ,  6c  aurci  ror- 

quis.  ^         .  '7* 

Quxnam  olim  bonorii  infigniatro^^ 
minibus  benc  dc  fe  meritis,  pnfy- 
cipcs  darc  folercnt.  i8. 

•TERTIA  DISPVTATTO. 

QVid  figniftcet  Hebraica  diibio 
(Abrech  )  quam  Latinus  In- 
terpres  verrit,(Gcnu  Hcdcre).!^. 
Quomodo  S.Hicronymus  nonnum- 
quam  difcrcpcta  vulgata  tranfla- 
tione  Latina,  cuiusiple  tamen  au- 
ftorcrcditur.  l^. 


QJV  ARTA  DISPVTATIO. 


D 


E  nominc  illo  (Saluator  mudi) 
quo  lofeph  vocatus  cft  a  Pha- 
raone.  ^o» 


Q.VINTA  DISPVTATrO. 

AN  Phutipharfoccrlofcphjfuc- 
rir  iile  ipfcqui  emerat  cum  ab 
Ifmaehris,&  in  carccrem  detrufe- 
rat.24.&fequent. 
Quxnam  ciuiras  fuerit  Hcliopolis  in 
^gypto:&:  an  Phutiphar  foccr  lo- 
feph,fueritpropric  faccrdos.  27. 

SEXTA     DISPVTATl  O. 

DE  arratc  triginta  annorum ,  in 
qua  crat  lofcph  cum  cft  pr«- 
pofirus  Acgypto.  ^9» 
Cur  Mofcs  explicarc  voluir  aptatcm, 
inquacrat  Iofeph,cum  ad  cantam 
gloriam  eucduscft.  ip. 
Quaenamfuermtclariflimavirtutom 
lofeph  mfignia.  jo. 


lE  X.' 

:Qua?nam  bominis  arras  marura  Sc 
idonca  cfle  mcipiat  rcjcdo  6c  do- 
ccndo,  pulchcrima  difputatio  B. 
Grcgorij.  3^-3-' 

Egregia  Grcgorij  fcjitcniia:Qwapmi- 
raculo  fiunt ,  non  elTc  trahenda  in 
cxtmplumopcrationis.  j2. 


CAPVT  XLII. 


Q_\'  A  T  V  O  K    D  I  S  r  V  T  A  T  I  O  N  E  S. 

\ 

Vr  lofcph  tandiu  non  fc- 
ccrit  ccrtiorem  patrem 
fuum  de  ftatu  fuo  in 

  gypzo ,  vcl  dum  erat  in 

fcruitute,vel  poftca,ciim  fuitin 
principaru  ,  praeclara  difputatio  S. 
Auguftini.  •  i. 

Ab  initio  vfquc  mundi  confueuiffe 
Dcum  per  varias  tribuiationcs  fer- 
uos  fuos  a  peccatis  purgare.  I. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

CVr  lofcph  toties  fratrcs  fuos  tu 
vcrbis,  tum  fadis ,  durc  arque 
afpcre  rradaucrit.  4  • 

Qucmadmodum  excmplo  lofeph, 
Chriftiani  principes  trailare  de- 
bcant  ludaros  fibi  fubicdos ,  pul- 
chra  difpuratio  Ruperti.  7. 
Quomodo  lofeph  non  fucriragnirus 
a  fratribus  fuis,  &c  ipfos  ftatim  ipfc 
agnouerir.  8« 
Qupd  fit  munus  exploratorum  ho- 

ftihstcrr^. 
Quam  fit,narura  loci,  ^gyptus  inac- 
cefra,&  vndique  munita.       1  o. 


A 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

N  excufari  a  mcdacio  poflit  lo- 
fcph,cum  dixit  fratnbus  fuis: 
Explomorcs  efHs.  1 1 . 

Variap 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  D 

Varix  cxpofitiones  cjuomodo  illa 
verba  dicens  lofcph  non  fit  mcti- 

tUS.  II. 
TERTIA  DISPVTATIO. 

N  vcrba  illa  ,  qua?  dixit  lofeph 


E  X. 

mundi  notitiam  efficiat  Tribula- 
tio:docens  vanum  efle,  ^  fallacc, 
&  inftabilcm  &  amarum ,  &  pra- 
uum.28.&  fcqucntibus. 
Prxclara  Gregorij  fententia  dc  Va- 
nitatemundi.  ^p. 
Deinftabilitatemundi.  jo. 
fratribus  fuis:  ^lioquin  perfa    Comparatio  mundi  cum  mari.  jo. 
Intem  Tharaonis  exploratoreseftisy    Dcamaricudine mundi.  jr, 

Vnde  Cognofcatur  cuidenter  Mun- 


contmeant  periurium.  i  j. 

Egregia  B.  Thomae  dodtrina  de  du- 

phci  modo  iurandi.  17, 
Cur  lofcph.fratrcs  fuos  in  carccre  af- 

flixerit  tribus  dicbus,&  non  pluri- 

buSjVelpaucioribus,  10. 
Cur  Simeon  potiiis ,  quam  alius  qui- 

libet  fratrum  retentus  fuerit  a  lo- 

fepho  in  Aegypto. 


di  amaritudo. 


3^ 


2  2. 


QJ/ARTA  DISPVTATIO. 

DE  praecipuo  quodam  efFedu 
Tribulationis,  qui  eft  aperire, 
atque  illuminarc  oculos  animae; 
Super  iliis  verbis:  Meriio  hacpatl- 
mHryCjHia  peccammHs  in  fratremno^ 
firi{m,3cc»ii  .&  fequentibus. 
Quibusrebus  in  Scriptura  celebratis 
comparari  3c  aflimilari  queat  Tri- 
bulatio.  ^  2j. 

Tribulatio  triplicem  parit  cognitio- 
nCjDei^noftrij&huiusmudi.  24. 
Exponutur  tres  modi  vocationis  ho- 
miniim  ad  Dcum,fccundum  Caf- 
flanumiquorum  primuscft  aDco, 
fccundus  pcr  hominem,tcrtiu5  cx 
neceflitare,  fiucper  Tribulationc, 
quodgenus  vocationis  cft  multo 
frcquentiflimum,  2y.&26. 
Qnalcmfui  cognitionemaffcfat  ho- 
mini  Tribulatio.  27. 
Egrcgia  Plinij  fcntentia,qua  docct  v- 
tilcm  animo  cflc  afiliclionem  cor- 
poris.  27. 
Qualem  &  quam  multiplicem  huius 


Triagcnera  malorii  qux  vigent  pra:- 
cipue,maximeque  rcgnant  in  mu- 
do. 

Pulchcrrima  fimilitudo  Damafceni 
qua  infignis  ftultitia  amatorum 
huius  Mundi  arguitur.  j^. 


CAPVT  XLIII. 


DViE  DISPVTATIONES. 

Vlchradifputatio  B.Grc- 
gorij  de  virtute  Difcrc- 
tionis ,  quae  doftoribus, 
&  rccaoribus  ahorum 
apprime  neceflaria  cft,  j, 
Cofuctudincm  cfle  Scripturap,  quod 
cx  alicuius  fado  fequitur,  etiam 
fi  practer  eius  confilium  &  voluta- 
tem,attribuere  nihilominus  ilh.^. 
Curlacobdilcdumfuum  Beniamin 
no  crcdidit  ipfi  Rubcn,fcd  ludx.7. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

SVpcrC5uiuio  quod  fccit  lofeph 
fratribus  fuis.  i  2. 

Dcconuiuiis,apud  vctercsRomanos 
celcbratis  quce  vocabantur  cha- 
riftia.  1 2, 

Quanta  fucrit  apud  vetcres  Roma- 
nos  crga  feniores  reucrcntiaiunio- 


rum  in  conuiuiis, 


Cur 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  D  E  X- 


Cur  ^gyptij  aucrfabantur  conuiuia 
Hcbrjeorum.  14* 

Vtcr  mos  antiquior  fucrit,fcdcndi  nc 
an  accumbcndi  in  conuiuiis.   i  5 . 

Dc  confuctudine  dandi  partcs  con- 
uiuis  mittcndi  ctiam  abfcnti- 
bus.  i^- 

Quo  numcro  partcs  ditx  fiicrint  fra 
tribuslofcph:&  dc  numcro  fcrcu- 
loru  in  conuiuiis  apud  vctercs.  1 7. 

Vtcr  mos  antiquior  fucrit  in  conui- 
4uis,  dandinc  fuas  cuiqucconui- 
ux  partcs,an  vcfccndi  in  commu- 
nc  cx  cadcm  patina.  1 7. 

Quomodo  intclligcndum  fit,  Bcnia- 
min  qumquc  partibus  cxccflifle 
fratrcs  fuos:&  cur  lofcph  ita  prff- 
tulcrit  Bcniaiuin  aUis  frairibus.ip. 
&  20. 

Cum  dicit  Scriptura  lofcph  &  fra- 
trcs  eius  fuifle  inebriatos ,  an  lahs 
cbrietas  fucrit  culpabilis.  22. 

Vcrbum  incbriandidupHcitcr  accipi 
in  Scripiura.  22. 

S  E  C  V  K  D  A     D  1  S  r  V  T  A  T  I  O. 

VAldc  crudita  ,  &  copiofa  difpu- 
tatio  Philonis,anomniscbrie- 
tas  fit  in  vitio,&:  omnmo  fugicnda 
fapicnti.  24. 

CAPVT  XLIIII. 

DViC    D  I  S  P  V  T  A  T  I  O  N  E  S. 

Vur  loftph  furti  calum- 
ni.-^m  llruxerit  aducr- 
fiis  Bcniamin  ,     an  in 
co  pcccauc rir.  1  .&:  fcq. 
Qium  fucrit  olfm  piobrofum  fcy- 
phos  principuni 


PKIMA  DISPVTATIO 

QVomodo  intelligcndum  fit  lo- 
fcphaugurari  fohtuminfcy- 
pho  argentco.  5 ,6c  fcq. 
Dc  duphci  fignificationc  vocis  Au- 
gurarijvcl  Augurium.  6. 
Quanta  cflct  Augurum  audoritas  a- 

pudRomanos. 
Cur  Ariftotclcs  ftcrnutamcntumvo- 
caucrit  auguralc  fignum.  7. 
Qucmadmodum  Acgyptij  folcrcnt 
pcr  fcyphos  augurari.  8. 
De  variis  fpccicbus  magix :  &  dc  fu- 
pcrftitiofa  quadam  diuinationc, 
vel  potius  fabulofa,  qux  in  fontc 
Ccrctis  ,  &  Pahfcorum  cxcrccri 
folcbat.  8. 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

AN  lofcph  diccns  non  cfle  fimi- 
lcm  fui  in  augurandi  fcientiaj 
mentitus  fit,&:  fc  ipfum  infama- 
ucritrcxponuntur  ofto  opinioncs. 
p.&c  fcq. 

Vcrbailla  lofcph  dcfuainauguran- 
do  fcicntia,quatuor  modis  a  mcn- 
dacio  vindicari  poflc.  16, 


ollc 


rc  cx 


De  antiquirate  dc  honore  fcyphoru 
apud  Vctcres.  4. 


CAPVT  XLV. 

1  Ratio  ,  qualofcph  mani- 
fcftansfc  fratribus  vlus 
cft,auftorc  Philonc. 
DoftcS.  Thomasdif- 
putat ,  cur  qui  tnncnt ,  conticcf- 
cant.  I. 
Cur  dolcntcSjclamarcfolcantj  timc- 
tcs  autcm .filcrc,cx  Ai iftotclc.   i . 
An  gaudium  Acgyptioi  um  dc  adue- 
tu  fratrum  lofcph  fucrit  vcrum, 
an  fimulatum.  4. 
Quam  fit  AuliciJ  familiarisfimula- 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


1  N 

tio,&  diffimulatio.  4, 

Quibus  rebus  viretur  inui(lia,5c  com 
parctur  beneuolenna  corum,qui- 
buscum  viuitur.  5. 

Qupmodo  intelligccf  u  /it  iiIud,qiK)d 
dixit  Pharaofratribus  lofcph.Ego 
dabovobisommabon^iylfgyptL  6, 

Cur  lofeph  abeuntibus  fratribus  furs 
d\\\t.Neirafc^Tn*ni  invia,  8. 

Quid  fu  illud  quod  dicitur  de  lacob, 
vbi  refciuit  de  vita  <Sc  gloriafilij 
fui  lofeph .  Reuixit  fpiriti^  eiw.  9 . 

Figmentum  Hebraforum ,  prophcti- 
cum  fpiritum  non  mancre  in  ho- 
minibus  trift  bus  6c  dolentibus, 
fcd  in  Ixtis  ^  alacribus.        1  a . 


CAPVT  XLVI. 

DVwC  DISPVTATIONES. 

V(flore  S.  Augnrtino, 
quo  tcmpore  Incob  in- 
trauiti€gyprum  co?pra 

  ^ft  fupcrftitio  iCgyptio- 

rumcircacultum  Boui^^jqui  voca- 
batur  Apis :  vbi  multa  de  ifto  Bo- 
ue,&  fuperllitione.  2. 
Vnde  fadlum  fic,vt  Hcbrari  recens 
egrc/Ii  ex  ^gypto  ,  caput  vituli  a- 
dorauerinr.  2. 
Quis  locus  fueric,  qui  vocatur  hoc 
capite  puteus  iuramenti.  j. 
Cur  eum  locum  prxcipui ad  crit  la- 
cob  ,  vt  confulcrct  Dcum  dc  pro- 
ftdlione  fua  in  itgyptum.  4. 
Qupmodo  dixitoeus  lacob;  Fgo  def 
dam  tecnm  /7/*vc ,  cum  ipfc  fit  im- 
mobilis  &  vbique  locorum.  7. 
Dcanriqua  confuerudinc  claudcndi 
oculos  moricntibus:  &  vt  id  fiercc 
a  maxim^  coniundis  &  dilcclis 
moricnci,  8.& 


D  E  X. 

PRIMA  DMPVTATTO, 

DE  nominibus  eorum  ,  qui  vna 
cum  lacob  inrraucrunt  ^gy^ 
ptum.  ,0. 
De  quadam  difcrepantia  intct  hunc 
locum  &  alfcrum  in  priori  libro 
Paralipomcnofupcr  filijs  Sitneo- 
nis.  10. 
Cur  intcr  intrantes  ^gyptum  nume- 
rcntur  Her,&  Onan,fiIij  Iuda,qui 
muitoantcmorcuifucranc  11. 
Cur  intcr  intratcs  >Egyptum  iticaio- 
rentur  filij  ^harcs,(jui  mulcis  pofl 
annis  nati/unr.  ii. 
Cur  pcr  anric/parioncm  mcmorcn-' 
turfilfj  Pharcs  potius^quam  Zare, 
&  Salc.  I 
Quomodo  in-cll  gcndum  fif,crfgin- 
ra  rrc;  poftcros  lacob  cx  Liain- 
crafreyEgvptum.  •  i^. 

Dc  difcrc  pantia  quar  videnircirc  m- 
terlccftioncm  HcbraicAm,&  Laci- 
nam  aGra^ca,circapoftciosBcn* 
iamin. 

Cur  Scptuaginra  Intcrprctcs  plurcs 
cnumcrarunt  poftcros  lofcph, 
quam  habcat  Hcbraica,  Latina 
lcdlio. 

Norabilis  admiratio  &  dubitatio  S. 
Auguftinifupcr  numcro  puftcro- 
rum  Iofeph,&:Bcniamin,traditoa 
Scptuaginta  Intcrprctibus.     1 8. 

Quomodo  Mofes  prius  dicat  inrraf- 
fc  fcxiginta  fcx  Acgyptu ,  &  mox 
fubiungatfuifleeos  ^cptuaginta. 

SECVNDA  DTSPVTATIO. 

DEdifcrcpantia^quarvidcturclTe 
hoc  loco ,  Icftionis  Grxcx a 
Larina  &  Hcbraicajhabct  cnim  il- 
la  Scptuaginta  quinque  intraflc 
Acgyprum,  cu  tamcn  Latina  &  hc 
braica  Icdio  habcat  tantum  Se- 
ptuaginta. 

Difcuti 


IND 

Difcutitur  opinio  Engubini,  damna- 
tis  Septuaginta5&  rcijcientis  illum 
numerum  Scptuaginta  quinquc 
tamquam  mcndofum.  lo. 

Quam  fit  abfurdum  vcl  S.Stcphanu, 
vel  S.  Lucam  falfam  feptuagmra 
intcrpretationem,vcl  in  doccndo, 
vel  \n  fcribendo  cflc  fccutos.  20. 

Expcnditur  fentcntu  B.  Hicronymi 
fuper  hac  quarftionc  :  &  cur  San- 
ftus  Lucasiequi  maluerit  tranfla- 
tionem  Scptuaginta ,  quam  Scri- 
pturam  Hcbraicara.  2 1 . 

Quid  S.Augullinus  (cnfcrit  fupcr  il- 
lo  numcro  Scptuaginta  quinque, 
pofito  a  Scptuaginta  Intcrprcti- 
bus. 

Auftoris  (cntentia  fapcr  ifta  difputa- 
tione  probantis  nullum  clTe  erro- 
rcm  in  illo  numcro  Scptuaginta 
quinquc.  ^4* 

Proprie  loquendo  non  fuiffe  nifi  fc- 
xaginta  fcx.qui  cum  lacob  ingrcfli 
funt  Acgyjptum.  Cumcrgodicit 
Mofcs  fuillc  fcpruaginta,  id  tripli- 
citer  cxponi,  atquc  intclligi  polVc. 
26. 

ElTc  morcm  Scriptura:,quodpropric 
conucnit  patribus ,  id  etiam  filijs 
rationc  patrura  attnbucrc.  27. 

CurMofcsmrcr cos,qui  cumlacob 
intrarunt  Acgyptum ,  mtmorauit 
aliquot  nondum  tirni  natos:&  cur 
potius  dc  pofteris  Bcniamin,&:  lu- 
da,quam  dc  poftciis  Ltui,vcl  alio- 
rum.  28.25?. 

Mirum  cxemplum  numcrofcT  propa- 
garionis  poflrronim  cx  vno  ho- 
mineviucnt  ^o- 

Rcfcliuntur  tria  hifi^nia  criataMa- 
nethonis  vctufti  lcriptoris  rcrum 
Acgyptiacarum ,  fupcr  Hcbrxis, 
quimtrai  utyfgypru  culacob.  50. 

Curlofcph  vchcmctcr  cupicbatfra- 
trcs  fuos  habcri  paftorcs  ab  iC- 


EX. 

gyptiis.  3\' 
Laus  artis  &  vitx  paftoralis:*c  dc  pri- 

raaoriginc  fcruitutis  intcr  horai- 

ncs,cx  S.Auguftino.  •  J^. 
Cur  lofcph  tantopcrc  cupcrcttradi 

fratribus  fuis  ad  habitandum  tcrra 

Gcffcn.  33* 
Cur  Acgyptijdctcftarcntur  paftorcs 


ouium 


3S 


CAPVT  XLVll. 

SEX  DISPVTATIONRS. 

Vm  dicitur  lofcph  intro- 
duxifTe  ad  Pharaoncm 
cxtrcmos  quinquc  fra- 

  trum  fuorum,  varic  dif- 

putarur  intcr  audorcs ,  quid  pcr  il- 
Iud(cxtrcmos)intclligcrc  oportcar 

P  RI  M  A    D  I  S  P  V  T  AT  I  O. 

SVpcr  illis  vcrbis  lacob,  Dtcs  pere- 
grinationis  vitA  me&  centttm  tri- 
ginta  annoYHfttfityparui  CT  rnAii.  2. 
Habiratores  tcrrx  vocari  in  Scriptu- 
ranoniuftos,  fcd  pcccatorcs  ,  cx 
fcntcntia  B.Hicronymi.  a. 
Cur  lacob  fuam  prscipue  vitam  ap- 
pcUaucrir  pcrcgrinationcm.  j. 
Ex  co  quod  lacob  intrans  Acgyptu 
fuit  ccntum  triginta  annorum, 
quinquc  rcs  colligi  ad  facra  Chro- 
nologiam  pcrtintntcs.  4. 
Cuius  cTtatis  fucrint  fratrcs  lofcph, 
ciimlacob  vcnit  in  Acgyptum.4. 
Dcccm  laborcs  (S:  aftlidlioncs  Sandi 
Patriarch.v  lacob.  7. 
Vcrc  compcrir  in  omncs  mortalcs, 
quod  dc  fc  dixic  \:xoh  :  iunt  cnim 
omnium  dics  pauci  ^  maH:  &:  hic 
dcvariis  maloriMn  gcncribus  qui* 
bus  vita  mortaliuiu  obfcfla  &  op- 
prcflacft. 

E  : 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


^  N  D 

An  cer  ra  Ramcffes,fucm  eadem  atq; 

cerra  Gerten.  g. 
Non  folos  Hcbr?os  habiraflTe  in  tcrra 

Geflenjfed  mixtos  Aegyptiis.  8. 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

DE  immunitate  facerdotum  Ae- 

imicandum  effc  Chriftianis  principi- 
busexemplum  Pharaonistam  re- 
uercnrer  &  liberahter  tradantis 
faccrdotcs ;  fupcr  quo  multorum 
fentcntiae  mcmorantur.  p. 

Cur  facerdotibus  Acgyptiorum  data 
fucrit  immunitas,  &  vicfbus  ex  pu- 
blico:  ncmpe  propcer  famam  pro- 
bitatis  ,  &  fapicntiap  corum  :  &  vt 
cxpcdito  ac  libero  animo  rebus 
facris  vacarcnr.  \  o. 

Pulchra  oratio  Chcrcmontis  dcprc- 
ftantia  vctcram  faccrdorum  Ae- 
gypti.quam  refcrt  S.Hicron.  lo. 

Ariftocclcs  faccre  vidctur  inucnrorcs 
Mathcmaticaru.Aegypti  faccrdo- 
^^^-  II. 

Multa  Herodotus  &  Diodorus  pro- 
didcrunt  de  immunitatc  &  multi- 
plici  doftrina  vcrcrum  Aegypti 
facerdotum,  quac  hic  memoratur. 
1 1. 

Mcmorabilis  fcntentia  B.  Thomx  ad 
commcndandam  faccrdotumim- 
munitatcmpcrrincns.  1 2. 

An  fucrit  iufta  lcx,  quam  tulit  lofcph 
Aegyptijs,vtquintam  parrcm  fru- 
gum ,  rributi  annui  nomine  ocn- 
dcrcntRcgi.  * 

Egrcgia  B.Grcgorij  difputatio  tropo- 
logica  fupcr  vcrbis  illis ,  o^wx  lo- 
fcph  dixit  ^cgy^i\\s,Mcipitffi7ni^ 
na/erite  agrosy  vtfruges  huberepof 


E  X. 

Quproanno  poftdiluuium,  &  poft 
orbeconditum  natus  fic  lacob.  i  5. 

DiluuiumOgygisapud  Grxcos  an- 
tiquirrimum,&  cclcbratiflimu  to- 
tl^i^^tito  tempore,quo  tcmporc 
lacob  vcrfabatur  in  Mcfopacamia. 

Animadiierfio  in  lulium  Africanu, 
aientem  in  arcace  Mofis  contigifle 
diluuium  Ogygis.  18. 

In  xtatc  lacob  ingens  vifura  cffe  di- 
citur  in  coelo  portcntu:  Stella  na- 
qi  Vcncris,vifacftmura{recolore, 
magnirudmem,figura,&:  curfumi 
/icuraudloritate  Varronis  confir- 
mar  S.Auguftinus.  1  p. 

Mors  lacob  quor  annis  prxcefteric 
egrcffum  Hebraporum  cx  Acgy- 
pto,&  ortum Mofis.  20> 


D 


TERTI  A  DISPVTATIO. 

E  Chronologia  totius  vit^  S, 
lacob, 


<UV  ARTA  DrSPVTATIO. 

CVr  lacob  tam  curiofus,  6>z  folli- 
citus  fuerit  fepulrurx  corporis 
fui  in  terra  Chanaam.  2  i . 

Fertur  antiquam  fuifle  tradicioncm 
Sandis  Patriarchis  perfuasa,  mul- 
tos  de  his  viris  Sanclis,  qui  fepulti 
erantin  tcrra  Chanaam  ,  refurrc- 
fturos  fuifle  cum  Chrifto:  &  ideo 
Patriarchas  ilhc  maxime  optaflTe 
fcpeliri.  ^r. 
Allcgorica  difputatio  B.  Auguftini 
fupcr  eo ,  quod  lacob  tantopere 
concupiuit  fepcliri  corpus  fuum 
intcrraChanaam.  22. 

CLVINTA  DISPVTATIO. 

AN  homini  Chriftiano  fcpultura 
corporis  fui ,  vcl  aliorum  ve- 
hcmcntcr  optanda,  &:  folicitc  cu- 
randafic. 

Cclcbrcsaliquot  fcntetix  illuftrium 
Audorum  Ethnicorum  dc  non 
anxic  curanda  fcpultura  corporis 
^"'^  14. 

Si 


T  N  D 

Si  fuppctat  facultas ,  non  cfle  ncgli- 
genda  m  fcpuhuram  dcfundorura, 
maxi  mc  iurtorum,crudita  difputa- 
tioB.  Auguftuii.  16. 

SFXTA  DISPVTATIO. 

DEdircrcpantialcdionis  Gvxcx 
aLatina  6c  Hcbraicafuper-iU 
lis  vcrbiscxtrcmis  hui^^capitis.^.^: 
yidorauit  Ifrael  Dcnm^CQriHcrfH^  ad 
lccluhcapHt,  17. 
Qujd  adoraucritlacob  conucrfus  ad 
leiluh  caput  ,  quinquc  cxpofuio- 
nes.  ^8- 
Cur  lacob  pctcns  a  filio  fuolofcph 
fepehri  corpus  fuum  in  terra  Cha- 
naam  ,  non  fuent  contcntus  fim-  - 
phci  promiflionc  cius,fed  excgcrit 
ab  co  lufiurandum.  29. 
Examinatur  lcdio  Gr^ca^qu^  fic  ha- 
bet ,  Aioramt  Ifracl  fHmmitatcm 
virga  etH4,  ^l^* 
Quod  lacob  adoraucrit  faftigiu  vir- 
gac  lofcph  ,  fcntcntia  fuit  Chryfo- 
ftomi,Thcodorcti,  Adriani  papx, 
&Leontij,im6ipfius  B.PauU.31. 
&  31. 

Vndenata  fittanta  diuerfitas  Graccac 
ledionis  ab  Hcbraica  &  Latina.j  1. 
Excutitur  animaducrfio  S.Hierony- 
mi  in  tranflationcm  Grxcam  hu- 
iusloci. 

lufta reprehcnfio  Eugubini,  irreue- 
renter ,  indigncquc  loquentis  de 
Septuaginta  Intcrpretibus  ,  &  de 
S.Luca.  34* 

Aucloris  fcntcntiadc  concihandalc- 
(ftioncGraccacu  Latina  fupcr  hoc 
loco.  ?5' 

Expenditur  documcntum  quoddam 
S.  Hieronymi  aflirmantis  Euan- 
geliftas  &  Apoftolos  icftimonia 
Scripturx  vcteris  tcftamenti,citaf. 
fcfccundum  Hcbraicamlcdlionc 


E  X.  ^  _ 

&  fenfumjvbicumque  Grseca  ciiU 

crcpant  ab  HebraRis. 


CAPVT  XLVllI. 

Dud.  DifpHtationci, 

P  R  I  M  A    D  I  s  P  V  r  A  r  I  o . 

Vrlacob  volcns  bencdi- 
ccrc  Ephraim  &:  Manaf- 
fc ,  commutaucrit  manus 
liipcr  cos  in  fimilitudinc 
crucis.  *  • 

Cur  inter  filios  illorum  Patiiarcha- 
rum  fcre  poftcriores  pr^pofiti  funt 
prionbus:  cuius  rciqu.idruplcx  cx 
ponitur  ratio  my ftica.        1  .&  2. 
Quinque  in  Scriptura  pcrcclcbres 
tranflationes  rcrum  valdc  infigniu 
ab  vna  pcrfonaad  aliam  non  finc 
myfterio. 
Cur  dcxtera  habeatur  potior  &  ho- 
norabiIior,quam  finiftra,caufa  na- 
curalis  cx  Ariftotele.  4. 
0(flo  fignificationcs  huius  vocisfdcx 
tcrajin  Scriptura  notabiles.  5. 
Apud  vctercs  Pcr(as,au(ftoreXcno- 
phontc ,  honoratior  duccbatur  fi- 
niftra,quam  dcxtera.  7. 
Commutatio  manuum  lacob  fupcr 
Ephraim  &  Manaflc,  figuram  cx- 
prcflit  Sandae  Crucis:&  tunc  pri- 
mum  pracfigurata  inuenitur  San- 
aaCrux.quantumvidclicctad  fi- 
militudincm,&  figuram  cius.  %. 

SECVNDA  OISPVTATIO. 

QVx  fucrit  illa  pars,  quam  lacob 
cxtraordinariam  dcdit  filio 
fuo^^lofcph :  an  ca  fucrit  vrbs  Si- 
chcm,an  pars  agri  cius,&  quomo* 
do  cam  partem  lacob  acqui/iucric 
E  3 


I  N  D  E  X. 

cxpoficio    Qu.legenusprophetiffuerit  id.quo 


ncs.p.&fequenc. 
Paraphrafis  Clialdaica  pcr  arcum  & 
gladium  ,  intcrprerarur  prcces  6c 
obfecrationcs  ad  Deum:  vbi  ofte- 
diturpreccs  Sanaorum^reac  ap- 
pellariArma. 
Probatur  partcm  illam  ,  quam  lacob 
dedit  filio  fuo  lofeph  ,  non  fuifle 
vrbem  Sichem  :  fcd  fDifTe  partem 
agri,quam  ipfe  ante  multos  annos 
emerat  a  filijs  Hcmor.       1 8.  ip. 
Cur  ofTa  lofeph  fepulta  fucrint  in  par 
ic  illa  agri ,  quam  eracrat  lacob  a 
filijsHemor. 
CurinScriptura  perfrequcns  metio 
fiatarcus.&gladij.  .Q. 
Illud ,  quod  dixic  lacob  ,  In gUdio  & 
arcH  meoy  fi  non  proprie  cfixit ,  fed 
figurate  ac  Metaphoricc,  rribusid 
modiscxponipofTe.  21. 


CAPVT  XLIX. 

QVATVORDECIM  DISrvTATIONES. 

Lich  comflmihHi  omijfips  per  erro^ 
remfHerittitHlt^. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

N  nouiffima  verba  ,  qua; 
locutus  eft  lacob  filij 
fuis,vocari  dcbcant  Be- 
nedidbiones  ,  vt  vulgo 
appellarurjan  Prophetix.i  fcq. 


lacobpr^dixit  futura  filijs  fuis.  8, 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

AN  in  Scriptura ,  cum  dicuntur, 
nouiflimi  dics,percos  intcl- 
ligcrc  oporteat  fempcr  tcmpus 
Mcflia^  aducntus  vel  prioris  vel 
pofterioris.8.&  fcqucnt. 

TERTIA  DISPVTATIO. 

CVm  Ifidoro  Pclufiota,  qui  fcri- 
ptis  prodidit  lacob  fuiffe  di- 
uinitu$repenre  captum  obliuione 
corum ,  qua?  pradicere  volebat  dc 
veturoMeffiafilijs  fuis;&  alia  pro 
alijs  dixifre  illis,pra?ccr  opmionem 
fuam. 


PRIMA  PROPHETIA. 

D  E    R  V  B  E  N. 


VrdicaturRubcn  cfTe  forticu- 

'  ^lopatrisfui,(5.-principiLido- 
loriseius.  jj 

De  ofto  prxrogatiuis  primogenico- 
rum  ance  legem  Mofis.         ,  4. 

Quid  fignificec,  Rubcn  cfFufum  eire 
ficucaquam. 

An  fucnc  concra  charicatcm ,  pacrcm 
imprccacum  eflb  mala  filio  fuo.18. 

Quanca  fucrit  curpicudo  &  dcformi- 
taspeccatiRubcn. 


CLVARTA  DISPVTATIO 


De  vcceri  quodam  libro ,  qui  infcri- 
bcbacur  Tcaamencum  duodecim 

Prophccarum.  A  N  malcdiaa,quibus  I.cob  de 

Deanciquomorc,quopatrcs  aDnm      r\    a     c\-      M^''^'"^  \^cod  de- 
j'^"^  Muti,appio-  nxitfilium  uumRnben  nfr 

pinquanccmortcfilijsfuisbcnedi-  ^  »  -    •  '"'/^"^.^"'P^r 

cerc  folebant.  " 
Vtrum  humanus  animus  appropin- 

guante  mortc,fiatdiuinior  &pr^*- 
'  wgus  futurorum. 


tmcantad  hiftoriam  inccftus  eius 
cum  noucrca  fuajan  potiusad  cx- 
dcm  Saluatoris  noftri  fadam  a  lu- 
dxis,vt  contcnditprobare  S.  Am- 
brofius. 

Dc 


I  N  D 

Dcallegorico ,  &  tropologico  fcnfii 
huius  propchctix,  1 1  ♦ 

Quptuor  documcnta  moralia  dcpro* 
pra  cx  hicpfophetia  de  Rubc.i^, 

De  multiplxi  diftcrcmia  inieraqiiam 
&  alios  hquorcs. 

SECVNDA  PROPHETI  A 

DE     SIMEONFET  LFVI. 

QVanra  fuent  iniquitas  Simco- 
nisvkLcuiin  cxck*  Sichimi- 
tarum.  2^. 
QuomoJo  lacob  tancop-ic  inculcct 
Simconcmdj  cTde  Stchimitarii, 
de  c[ua  rum  lau Jare  videtur  Sa(fla 
ft-minaludith.  2  7» 

Cur  M  jfes  D  jureronomj.  j  j.in  bc- 
ncdicendo  ahis  tribnbus ,  foli  rri- 
bui  Simcon  bcncd.clion^m  non 
impertmir.  54. 
Myftica  cxpefitio  huius  prophctiac 
perrincs  ad  Chnftum  ad  Syna- 
gogAm.  37- 
Mv^rAhs  doArina  dc  repnmendo  ap- 
petitu  vindidlaf  ,etiam  qucm  zclus 
iuftitiar  incitat.  38. 

TERTIA  PROPHETIA. 

D  E    I  V  D  A  . 

Dcpracft.intia&:vtih'tatchuius  pro- 
phetiar.  ^f. 

Dc  varia  inrcrpretationc  illarum  vo- 
cum,  Sceptrij,Dux,&  fGcmur.45. 

Diceptatio de  voce(ShiIohj  pro  qua 
Latinus  interpres  vcrtitf qui  mit- 
tenJuscft.)  4^ 

(iVARTA  DISPVTATIO. 

QVomodo  Mcftias  dicatur  fuifte 
•xpedariogentium ,  cum  ipfc 
clicf  ign'»tus  Genribus.^8..?c fcq. 
Myfticaexplanatio  huius  prophctix 
dc  Chrulo ,  &:  dc  Ecclcfu  ,  Sc  dc 


E  X.  • 

fummo  Pontificc.  54. 
Cur  Apoftoli  Sc  propher.r  dicanlur 
oculi  Ecclefix  pulchriorcs  vino, 
64. 

Cur  Paftorcs ,  <5c  DoAorcs  Ecclcfix 
comparentur  dentibus  lailccan- 
didionbus.  61. 

SEXTA  OISPVTATIO. 

QVantum  temporis  efluxcrir ,  cx 
quo  lacob  cdidit  hoc  vatici- 
nium  vfque ad  dcfcctionu  ludaici 
f rincipatus  ,  &  vfque  ad  ortum 
Chrifti  Doraini.  62. 
Dc  quadriformi  rcgiminc  populi 
Hcbr^t  fub  Ducibus,^  ^udicibus, 
^  Regibus  ,  &  Ponrificibus,  6c 
quandiu  quodlibct  iftorum  dura- 
ucrir.  6j, 

SRPTtMA  DtSPVTATlO. 

ADucrfus  ludaros  impudenter 
ncgates,concIudi  cxhac  pro 
phctia  lacob,  iamvcni/fc  Mcflia, 
64. fcquenr. 
Difcutiuntur  fex  interprctationcs, 
quibusludxi  conantur  obfcurarc 
ac  peruerterc  claram  dc  recfbam 
huius  prophcti^  fcnccntum.65.3c 
fcqucntibus. 
An  cum  dicitur ,  Nc deficiet fceptrum 
de  Itida  >  vox  fceprnmi  fiuc  virga, 
(ignificet  virgam  TribuIationis& 
oppreffionis.  6^. 
An  ift's  verbis  fienificetur ,  poft  ad- 
ucntum  Mcmx  numquam  dcfc- 
fturum  fceptrum  in  Iuda:nonau- 
tem  quod  nuquam  dcficict  vfquc 
ad  M<.  fliT  aducntum.  66» 
Ancfam  nunc  inaliquibus  rcg;oni- 
bus habcat tnbus  Ii.d.i  principatfi 
in  populo  I lulaico.  C6. 
An  vox  ^  ShiIoh)f  ro  qi:a  L  atir.c  *.ft, 
t  di^  e): ,  fignifi^Ct  in  hoc 
lowo  vibwin  Shll^h.  i  S. 

Aa 


y 


r  N  D 

An  illud  ,  Qin  mittendtH  efi,  dcnotet 
hoc  loco  regem  Nabuchodono- 
for. 

An  hxc  prophctia  de  thbu  luda  fuc 
rit  tantum  conditionahs ,  non  au- 
tem  abfoluta  &  fimphcitcr  ccrta. 

t^anto  temport  principatus  inpo- 
pulo  Hebr^ofiicrirpenes  proprios 
cius  gentis  principes.  7^-7^. 

Quot  annis  tribus  luda  impehum  in 
populo  Hebraco  tenucrit.      7  j. 


E  X, 

fit  tribui  luda.  Ibid. 
Cur  ncc  Chhftus  Dominus ,  nec  A- 
poftoh,ncc  EuangcIift.T  vmquam 
hoc  vaticinio  lacob  vfi  fint:  cum 
co  vaticinio  tempus  Meffix  aduc* 
tus  cuidenterdemonftretur.  105. 

QVARTA  PROPHETIA. 

DE  ZABVlON. 


OCTAV  A  DISPVTATIO. 

QVomodo  veritati  huius  prophc 
tiafrefponderiteuentus.  72. 
Supcrhac qureftionc  exponuturno- 
ucm  opinioncs  :  Phma  Eufcbij 
C^farienfis,Diodori,&  Hugonis. 
Sccunda  B.  Cyrilli  Alexandhni. 
TcrtiaLyrani ,  Thoftari ,  &  Dio- 
nyfij  Carthufiani.  Quarta  Genc- 
brardi.  Quinta ,  quorundam  Rc- 
centiorum.  Sexta, PauhBurgen- 
fis,Galauni,Anij  &  Lucidi.Sepd- 
ma  Caictani.O(aaua,Cani.Nona, 
qua  fequitur  Auclor,  &  fuit  mul- 
torum  veterum  Patrum.^^.vfquc 
ad loe. 

NONA  DISPVTATIO. 

AN  Machaba?i  paternum  genus 
duxerint  cx  tribu  luda.  8 1 .  & 
fequenhbus. 

DECIMA  DISPVTATIO. 

AN  haec  prophetia  poflit  vcrc  & 
commodc  intclligi^^- exponi 
non  propric  tantiim  dc  tribu  luda, 
fed  in  vniuerfum  de  Gente  ludai- 
ca.pi.&fcqucnt. 
Sihncc  prophetia  c6muniter  &vni- 
uer(e  pcrtinet  ad  populum  Hc- 
braeum,cur  ea  fpeciahter  apphcata 


AN  vrbs  Sidon  tcrminus  fuerit 
fortisZabuIon.  108. 
Ahquot  infignia  terra? ,  quam  pofle- 
dit  tribus  Zabulon.  i  o^. 

Cur  marihmx  Getes,  fere  magis  fint 
vitiofx,quam  med&terranx.  11  o. 
Allegorica  intcrpretatio  huius  pro- 
phehac  perhnens  ad  Ecclefiam 
Chrifti.  III. 

QVINTA  PROPHETIA. 

DE  ISSACHAR. 

DE  amanitate  &  abundantia 
campi  Efdrclon,qui cratin 
thbu  Iffachar.  1 1^. 

Expofitio  myftica  huius  prophehx 
continens  mngn^  vhlitatis  &  c6- 
folahonis  feruorum  Dci  documc- 

1 1  p. 

SEXTA  PROPHETIA. 

D  E      D  A  N. 

SAmpfonem  codem ,  quo  Hcrcu- 
lcm  ,floruiflc  feculo;  maioraquc 
illiusfuifl^cfaaa^quam  poetarum 
dchocmcndacia.  121. 
Cur  thbus  Dan,vel  ipfc  Sampfon 
comparetur  colubro.  123.124. 
Illorum  verboiu  lacob ,  Salutare  tHu 
expeElaho  Domine,tx^ot\m\xi  odlo 
interpretationes.i  1  5.6C  fcq. 
Sampfonem  deccm  rcbus  fuiflc  figu- 
ramMcfli^,  i^p^ 

VNDE 


I  N  D 


YNDECIMA  DISPVTATIO. 


A 


N  de  tribu  Dan  futurus  fit  An- 

  tichriftus:&  an  hoc  vaiiciniu 

iacob  fubnomine  Dan  perrincat 
ad  ipfum  Antichriftu.  1 5 1 .  6c  fcq. 


SEPTIMA  PROPHETIA. 

D  E      G  A  D. 

ANIephthefueritde  tribu  Gad, 
andetnbu  Manafte.  '41. 
AlLgorica  expoficio  huius  prophe- 
tix.  '4^* 
De  more  6c  de  caufis  cur  fe  homines 
accingercjVcl  prxcingcre  lolcant. 
142. 

Documenta  moralia^quj  prarbct  h^c 
prophctia.  145* 

OCTAVA  PROPHETIA. 

D  E      A  S  E  R. 

Xphcatur  vtihs  allegoria  huias 
prophctia?.  14^. 

NONA  PROPHETIA. 

DE  NEPHTHALIM. 

TRiplcxexpoficio  huiusprophc- 
tiap:&anBarac  ludcx  Hebrasi 
populi,  trepidaucrit&:  timoris  ar- 
gui  rede  polTit  in  ca ,  quam  in  ho- 
ftes  Hcbrxorum  fufccpit  cxpcrli- 
tione. 

Allegorica  jntcrprctario  huiii.  piu- 
phetiac  pcrtincns  ad  Chriftum. 
154. 

DECIMA  PROPHETIA. 

D  E      1  ( 

Vr  lofeph  dicatur  fihus  accref- 
•  ccns,&cur  pulchntudo  cius 


E  X. 

laudctur  a lacob.  MS* 
Quibus  rcbus  lofeph  figura  Chrifti 

fuerit.  ^  M7- 

Quomodo  intcHigendum  fic ,  lofcph 

fuiflc  paftoremj&l^P'^*-"",^-  161. 

Quomodo  ca^lum  ,  &  abyfllis  cauf^ 
fint  abundantiae  rerum ,  qux  terra 
nafcuntur.  ^^4* 

Quomodo  Chriftus  habuerit  benc- 
didioncm  coch  &c  abyfti:&:  dc  du- 
phcibcncdidione  carnis  Chrifti: 
&  quomodo  Chriftus  habueric 
benedi£tionem  vulux  &  vberum. 
165. 

De  vbcribus ,  &  vulua  fponfx  Chri- 
lti,idcft,Ecclefiac.  166. 

DVODECIMA  DISPVTATIO. 

SVper  iUis  wethiSyBenedlBiones  pa- 
tmtuhconfortaufunt  benedttHo- 
nthtspatnimeif^  y  &cyivim  lacob 
pluracSc  maiora  promifla  &  dona 
habuerit  a  Deo ,  quam  priorcspa- 
triarchx.i^y.vfqucad  162. 


XI.  PROPHETIA. 

DE  BENIAMIN. 


DISPVTATIO, 


CVr  Beniamin  diftus  fit  alacob 
Lupus  rapax,mane  comcdens 

f>racdam,  S>c  vefperc  diuidcns  fpo- 
la-.cradantur  quinque  intcrprcta- 
tioncs.i78.(5c  feouent. 
Qucmadmodum  Sandi  Patreshanc 
prophctiam  dc  Bcniamin,  pulchrc 
accomodaucrmt  ad  B.  Pauhim, 
quifuitcx  ca  rribu.  182. 
De  fortitudincbchica  Bcniamitaru. 
185. 

Cur  ilh  Pa.i  .1:  iiropcrc  concu- 

piucrint  corpora  fua  poft  niortcm 
fcpchri  in  teira  Channam.  188. 

F 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


14-    D  I  S  P  V  T  A  T  I  O. 

QVid  fit  Apponi  adpatres  fuosj 
^  vcl  congregari  ad  populiim 
luum,quodin  VcteriTeftamento 
dicitur  de  his  qui  mortui  funt. 

An  veium  fit,quod  tradidit  Paulus 
Burgcnfis,neminem  iuftoium  ho- 
minum,  quifueruntante  Abraha, 
ftatimpoftmortedefcedifte  rcdta 
inLimbum,  non  prius  expiatum 
igne  puigacorio.  i  ^6, 


CAPVT  L. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

E  ratione  fepeliendimor- 
tuos  apud  veteres  i€gy- 
ptios.  I . 

An  mos  fuerit  apud  ve- 
teres  Hcbra^os  cadauera  condire 
aromatibus.  2. 
De  ratione  condicndi  cadaucra  apud 
ifigyptiosex  Herodoto,  &  Dio- 
doro. 

CurAegyprij  defundorum  corpora 
non  cremauennr.  4. 

Varij  mores  Genrium  in  tradandis 
morruorumcorporibus.  5, 

Denumcro  dicrum,  quoscondicn- 
dis  &  fcpcliendis  mortuis  impen- 
dcbant  Aegyptii.  5". 

An  Herodotus  &  Diodorus  difcor- 
denta  Mofe  fupcr  conditura  ca- 
daucrumapud  Ac^-  -  ^  (^s.  y. 


S  E  C  V  ND  A    D  : 


DEmorclugendi  mortuosapud 
Aegyptios:  &  quomodo  in- 


I  N  D  E  X. 

telligendum  fit  Aeg^ptios  per  fc- 
ptuaginta  dies  lugere  mortuos  co- 
fueuiffe.  8* 
Ludum  fupermortuis,fi  modicusfit 

effe  laudabilcm. 
De  fimulato  ludu  fupcr  mortuo ,  Sc 
de  Pr^pficis  conduftis  ad  complo- 
randum  5c  eiulandum  fuper  mor- 
tuum,quarum  crat  vfus  apud  Ro- 
manos:&  vnde  mos  ifte  originem 
hnbuerit.  10. 
Quanto  tempore  lugendi  fintmor- 
tui,varia  Gcntium  inftituta.    1 1 . 
Quod  Heb^ei  morre  Aaronis  &  Mo- 
fis  triginta  diebus  flcuerint ,  vnde 
id  didicerint  ilh  fecundiim  Ruper 
tum.  12. 

TERTIA  DISPVTATIO. 

QVomodo  intelligendu  fit  quod 
dicitur  in  hoc  capite,  lacob 
fodifie  fibi  fepulchrum  in  terra 
Chanaam.  ij, 
QuidinScriptura  interdum  fignifi- 
carc  folcat  verbum  fodere.  i^. 
Quajnam  fuerirarea  Arad.  15. 
CurHebraei  plandum  illumfcprem 
dierum  non  poriiis  fccerunt  in 
Hebron,vbi  fepeliendum  eratcor 
pus  Iacob,quam  in  arca  Arad.  1 6. 
An  laudandus  fit  apud  Chriftianos 
Nouendialis  ludius  mortuorum, 
dubitatio  S.Auguftini.  i 

C^VARTA  DISPVTATIO. 

DE  morc  fepeliendi  mortuos  cx- 
tra  vrbes:&:  vtrumante  Chri- 
ftianos  mosfucrit  alicubifepelien- 
di  mortuos  inrra  ciuitates.  1 8. 
Rcfcllitur  Thoftatus,arbitratus  antc 
Chriftianos  nullo  tcmpore  nuUa- 
quc  inGenrc  morem  fuiflefcpe- 
hcndi  mortuos  intra  ciuitatcs ,  vi- 

uoriim 


r  I  o 


.     I  N  D 

uorumquedomicilia.  18. 
Moris  fiiilVe  apud  Grxcos  fepclire 
moiCLios  cxtra  vrbcs  ,  probatur 
Platonis,6cCiccronis,&  Plutar- 
chi  audoritate.  ip- 

Curiuid  fere  confenfcrint  Gentes, 
vt  cxtra  domicilia  viuorura>  mor- 
tui  condcrentur.  ^o. 

Etiara  antiquitus  in  more  fuifTc  apud 
Ethnicos  fcpcUri  mortuos  intra  vr 
bcs,&a:dcs.  21. 

De  modo  fepulturx  Aethiopum.  2 1 . 

Lycurgum  voluiifc  fepchri  mortuos 
intra  ciuitatcm  ,  «^c  prope  tcmpla. 
22. 

Vnde  rcdlitudo ,  vel  prauitas  corum, 
quar  ab  hominc  fiunt  xftimari  de- 
bear.      ^  , 

Arguitur  falfitatis  atquc  inhdchtacis 
IorcphusmcomriK  ir.(^raiuli  lacra 
hiftoria.  '-^- 


E  X. 

QJ/  INTA    DTSP  VT  AT  I  O. 

DE  Chronologiavit^Ioicph.i;. 
lofcphbrcuiorcm  vitara,  quam 

ciusmaiorcs,ac  fratrc  -  ^ 

curideiconrigcrir.  -7- 

Quatuor  mcndacia  luftini  hiitorici 
fupcr  S.Parriarcha  lofcph.  29. 

Cur  lofcph  non  mandauit  fratribus 
fuis.vtftatim  poft  mortemfuam 
corpusfuum  transfcrrcnt  intcrra 
Chanaam,vt  mandaucrat  lacob 
defuocorporc.  3^- 

Quoinlocotcrrne  Chanaam  i.puha 
fuerint  ofta  lofcph.  3 1  • 

Anoffavndecim  patriarcharum  imt 
afportata  in  tcrram  Chanaam  ,  &c 
conditain  Sichcm.  3^- 

De  fcpukura  corporis  lofcph.     3  5 . 

Fabula  Hebra;orum  fuocr  fcpukura 
corporis  lofcph  ,  quam  memorat 
Hiftoriafchoiaftica.  H- 


I  N  D  E  X 

CENTVM  SEXAGIN- 

TA     OCTO  LOCORVM 

S  ACR^      S  CRI  P  T  VRAE. 

gwi  hoc  giuam  T mo  aut proprie fignantirqHe  traftantnr^aut  cert e  traEl atu 
nliartm  rertim  7ion parum  illuHranttir.In  cjm  /ndiceprior  notaflgnat 
nfimertirn  capirnm  Libri  Gcnefisipostcrior  aiitemynnmeros 
adie5ioj  inmargine  adCornmentariosfmgulo- 
lorum  Cap  "  '  ■ 


'  Ixodi^. 
Patuit  ei  Dominus  in 
flamma  ignis,de  mcdio 

.iiMOgenito  PlKii.io- 
.liS  qui  fcdct  iii  folio 
cius,v  Uiiie  ad  pnaiogcnitum  ancillac,  qu« 
cft  ad  molara.i?.?' 


Quifuratusfuerit  homincm,& vcndi.lcrir 
cum,conuidusnoxa:,mortc  morictii 
Exodi  2$. 

Mifcrcbor  cui  volucro,  &  clcmcns  cro,in 

qucm  ;    !  •  •  '  icucrit^o.M 

Poncsautc-in  iii  Kationah  lUuui]  LoJ»:- 
namCc  vcriutcm.15. 17. 

F  t 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  D 

Fcceruntq.ribl  vitulum  conflatiIcm,&  ado 
raueruut,atc]ue  imraolaucrunt  ci  hoftias 
46.1. 

Leuitici  lo.O'  ip. 
Vt  habeatis  fcientiam  dircernedi  intcr  faii 
<flum  &  profaiium  1^.79, 

Lemuci  ij. 
Siquis  venationc ,  vcl  aucupio  ccrperit  fe- 
ram,vel  auem,quibus  vefci  licitum.i 5 . 60. 

Lemuct  tS. 
Turpitudinem  vxoris  fratris  tui  no  rcucla 
bis,quiaturpitudo  fratris  tuicll  38.1  j. 

Lamttcng. 

lumcQta  tua  non  facics  coire cum  alterius 
gcneris  animantibus  36.^. 

Leutttct  21. ' 
Non  contaminetur  faccrdos  in  mortibus 
ciuium.37.ioi.&  103. 

Leuitici  21. 
Si  Iippus,fi  albuginem  habens  in  oculo 
2i;.  10. 

L  -uitici  22. 
Omne  animaI,quod  vcl  contritis,  vcl  tru- 
cis,fcc^isablatiTquetefticuliscn: ,  non  of- 
fcretis  Domino:&  in  terra  vcftra  hoc  om- 
ninononfacictis.37.110. 

Leuitict  26. 
Nonfacietisvobis  idolum,&  fculptilc,nec 
titulos  crigctis,  ncc  in  fignum  lapidis  po- 
netisin  terra  vcftra,vt  adoretis  eu  z8.  4^. 

Leutttci  1(5". 
Dabo  vobis  cnclum  dcfupcr  ficut  fcrrum,&: 
tcrram  a^ncam. 17.74. 

I^umerorHm^  cap  ii. 

Cogrcgamihifcptuagintavirosdcfcnibus 
lfracl.4«;.83.&  fcqucntibus. 

Numerorum  12. 
Orcad  osloquorci  31.  43. 

Numerorum  16. 
Dcfccndcruntque  viui  in  infernum  37.9^. 

Deuteronomij  ly. 
Xon  arabisin  primogcnito  bouis^i.  11. 

Deuteronomit  ix 
Non  pcrmanebitcadancreiusin  Iigno,fed 
in  eadem  diefcpelictur  ^o.^y. 

.  Deuteronomtt  22. 
Incraa*atusefl:dilcdus,&rccalcitranir4: 

Veuteronomii  2^. 
Non  intrabit  Eunuchus  attritis  vel  ampu- 
tacis  telliculis ,  &  abfcilfo  vcrctro ,  Ecclc- 
(lam  Domini  37.  no. 

Deuteronomi^  3^. 
Viuat  Rubcn,&non  moriatur,&  firparuus 
i  'i  nmcru  :  ■ 


E  X. 

^eutcYonomt]^^. 
AudiDomincvocem  Iuda:,&adpopuIuin 
luum  introduc  cum  :  manus  eius  pugna- 
buntpro  co,  &  adiutor  lilius  contra  ad- 
uerlariosciuscrit.49.41. 

Deuttronomii  ^^. 
Et  Beniamin  ait :  Amantillimus  Domini 
habitabit  confiden-ter  in  eo  j  quafiin  tha- 
Jamo  totadie  morabitur  ,  &  intcr  humc- 
ros  illius  rcquiefcec.46. 1 8  r . 

Deuteronomit  j^. 
lofeph  quoque  ait ,  De  benedidione  Do- 
miniterraeius,  depomiscaeli,  &dc  rorc, 
atqueabyflbfubiaccnte,&c  49.174  17;. 

Deuteronomtj  ^j. 
Lcctarc  Zabulon  inexitu  tuo,&c.49.  icS. 

Deuteronomtj  j^. 
La:tarel/fachar  in Tabernaculis  tuis.  49 
113. 

Deuteronamii  ^^. 
Bencdi(flus  in  latitudinc  Gad,quafi  lco  rc« 
quicuit ,  cocpuque  brachium  &  vcrticcm. 
46.146. 

Deuteronom'!j 
Dan,catuIusIconis,fluet  Jargitcrde  Balan. 
4y-i37- 

Deuteronomij  ^^. 
Nephtalimabundantia  perfructur:&  plc- 
nuserit  bcnediaionibus  Domini:marc& 
mcridiemponidebit.49  ifj. 

Deuteronomt]  ^j. 
BcnediAus  in  filijs  Afcr  :  /Itplaccns fratri- 
busfuis,&  tingat  in  oleo  pedem  fuum,fcr* 
rum  &  a:s  calccamcncum  cius  ;  ficut  dies 
inucntutistux,ica&  fcncdus  tua.  49.  148. 
lofueio. 

Stetit  fol  in  mcdio  cncli,&  non  fcftinauit 
occumbcrefpatio  vniusdici  47.19. 
lofue  16. 

Solitudoqua:afcenditde  Hierico  admo- 
tcm  Bcthcl,&  egrcditur  dc  Luza  28.;<^. 

lojueyltimo. 
OITa  quoque  lofcph ,  qux  tulerant  dc  J£.^ 
gvpto  lcpclicrunt  in  Sichcm,in  partc  acrii, 
qucm  cmcrat  lacob  a  filijs  Hemor,  cccSm 
noucllis  ouibus.48.19. 

ludtcum  14. 
Quod  /Ifolueritis  mihi  intra  fcptcm  dies 
conuiui  j,dabo  vobis  triginta  lindoncs,  & 
trigintatunicas  29.19. 

luiiicum  19. 
Tantum  obfecio,ne  fcclushoc  contrana- 
turam  opercmini.19.31. 

i.Reg.CApg. 
Qiji  enim  prophcta  dicicur  lu 
tm  olim  vidcns.is  .11. 


f  I  N  D 

lic  rcrplcias  vultum  eitts,ncquc  altitu(linc 
ftarurc  cius,quoniam  abieci  eum:Ncc  iux- 
ta  iatuicum  hominis  ego  iudico  48. 1. 

Non  habct  rcx  fponfalia  ncccflejnifi  tantn 
ccntum  prxputia  i^hilillinorum  19.1 1. 

i.RegHinzi. 
Non  habco  laicos  pancs  ad  manum ,  fcd 
tantumpancmranLlum.is  7  > 

j.Re^um  2J. 
Et  immutauitos  fuum  [Daui..,  coiaiii  cis, 
&  collabcbatur  intcr  manus  corum:&:  im- 
pingcbatin  hoftiaporrx,  dcflucbantquc 
fahuae  eius  in  barbam  17.16. 

j  Re^  f^f  -^.?  c^^o. 
Dixit  Dauid  ad  Abiathar  faccrdotcm,ap- 
plica  ad  mc  Ephod.2  y  14  ^  f  • 

2.Ref^.c.p.j. 
Prxcepit  [Dauidjvt  doccrcnt  filios  luda  ar- 

Cttm.4^  ^^- 

i.Regum  iS. 
Abfalon  crcxcrat  libi,  cum  adhuc  viucret, 
tituluai.18.49. 

^.Regum  19. 
•Et  omnc  os,quod  noa  adoraucrit  cum,of- 
culans  manum.^j.i. 

Eilij  Simcon,Namacl,&:  lar.  ...  .  ,Aa- 
ra  ^aul.46  10. 

i.VAralpomemn  2$. 
Poftquamcoangufta:us  eO:,  orauirDomi- 
Dum  Dcum  fuum  ,  &:  cgir  pocnirentia  val- 
de  coram  Deo  parrum  fuorum  ,  &:  cogno- 
uit  Manafle,  quod  Dommus  ipfc  cft  Dcus. 

TohiJt  S' 

E^o  Raphacl  Angclus)  fum  Azarias  Ana- 
nfacmagnifilius.iy  ff. 

E<^o  fum  Raphacl  Angelus ,  vnus  cx  fcptc. 

q-?.  -  ■•"^  .  -   .       •  n.>-v::v.im  :t  1  •> 

pladium  in  dcfcnfioncm  ahcnigcnarum. 

l ' 

m    Pcrcat  dics,m  qua nacus  luiu  4U  1 1 . 

Quarc  cxccptus  fum  gcnibus?  cur  laaatus 
vberibus?30.8. 

W    Homonatusdcmulu  viucnstc- 
porc,rcplctur  muliis  milcnjs^y.y. 

Opcri  manuu  tuaru  porrigc  ocxtcra  48. 


E  X. 

Uh  Ip. 

En  dccics  confunditis  mc  51.1: 

loh26, 

Nudus  cftinfcrnuscoram  illo  37.101. 
loh  ^j, 

Siofculatusfum  manum  mcam  orc  mco, 
qux  eft  iniquiras  maxima,&  ncgatio  con- 
tra  Deum  altiflimuin  5  3.1. 

lobs4' 

Qucm  conftituit  alium  fupcr  tcrram  :  auc 
quem  pofuit  fupcr  orbcm  ,qucm  fabtica- 


in  infornu 


tUS  c!t  :  V 

Cor.  .  . 
99' 

Lelinqucsanimam  mcam  in  infcr- 
i.o..i'jcaabislan(flum  tuum  viderc  corru- 
ptioncm.  37.100. 

Pfalmo  js- 
Dcledlationcs  in  dcitcra  tua.^S.f . 

rfalmo  20. 

Dextcra  rua  inueniat  omncs,  qui  tc  odc- 

Vj.umc  ^^. 

Immittct  angclus  Domini  in  circuitu  ti- 
mcntium  cum,&  cripiet  cos  31.  i. 

VfJmo  }S. 

Aduenacgo  fum,  &  pcrcgrinus  flcut  ora- 
ncs  patrcs  mci.47.1. 

•  Pfalmo  40. 
Non  dcclincs  cor  meum  in  verba  malitir, 
adcxcufandascxcufationcs  in  peccatis. 
39.10. 

rfalmo  4/. 

Non  in  arcu  mco  fperabo,&  gladius  mcus 
non  faluabit  mc.4S.10. 

rfuimoS7' 

Priufquam  intclligcrct  fpmae  vcltrx  Rha« 
num.fo.iy. 

Pfalmo  72. 

Exiflimabam  vt  cognofccrcm  ,  hoc  labor 
cft  antc  mc  doncc  intrcm  in  Sanduariunx 
Dci,&:  uuclligam  in nouiflimis cotum. 

Pfilmo  74. 
fitafti  tcrram,&  incbtiafticam  43.11 
Pfalmo  77. 

Implcfacicscorum  ignorantia,&  qu«rcnt 
nonicn  tuum  Dominc  49- 18. 

pfalmo  jB, 

Pofucrut  morticiniaferuorum  tuoru.cfcas 
volanlibus  ca:li,carncs  fanctorum  tuorum 
bcftijs  tcrr^,&  no  crat,qui  fcpchrct  47.1;. 
Pfalmo  80 

Accipitcpfaliiiuro,  &dacc  tympanu  ij.f, 
F  3 


I  N 

lyalmoi  00. 
Qiii  loquirur  iniqua,  non  dircxicin  con- 
ipedu  oculorum  eorura  31. 16. 

Pfilmo  109. 
Dixic  Dominus  Domino  mco/cJc  a  dcr 
tris  meis  48.5-. 

Pfalmo  ii^, 

In  exitu  Ifrael  dc  Aegypro ,  domuslacob 
de  populo  Barbaro  43.14. 

Pfilmo.u^. 

Pretiofa  in  cofpedu  Dominimors  Saao  - 
rum  eius.  47  .  ij. 

Pfalmo.iiS. 
Bonum  mihi  quia humiliam  me ,  vc  difcE 
lultificationes  tuas  42.16. 

Pfulmo.  nS. 
Confige  timore  tuo  carnes  meas,a  iudiciis 
cnim  tuis  timui.^t^.iS. 

Pfalmo  1^8. 
Si  arcendero  iu  coelum  tu  illic  es,£  dcfccn- 
dero  in  infernum,  adcs  57.104. 
.  ^  Prouerbiorum  j. 

Logiciidodierum  indexteracius:&in  fini- 
itrailhus  diuiciar  &  gloria  48.;. 

Prouerbttiritm  4. 
Vias,  quae  a  dextris  func  nouic  Dominus, 
perucrfx  vero  func  qux  a  finiftris  48./. 
ProHerbtomm  7. 
Apprehenfumquc  deorcuJacur  iuucnem 
ficc.  i6.x.  * 

Prouerbiornm  9. 
Noli  arguerc  deriforc,  ne  odcric  cc  5- 
Prouerbiorum  rj. 

Infcrnus&pciaiciocoraDomino  37.  loy. 

trouerbiorum  23. 
Ne  comcdjs  cum  homine  inuido,  ^  nc 
dehderes  cibos  cius.  37. 38. 

Prouerbiormn  2". 
Infcruus  nunquam  implcLu  ! 

Prouerbiornm  z 
QuiabfcoiK':-  ,  ,  ,  . 

31.16.  ^ 

MendiGitaccm,&diuiriasnedcderismihi- 
tribue  vidui  mco  nccciraria  18.  66. 

Proucruiorum 
Qui  fprcicer  prcmic  vbcra  nd  elicicndum 
lac  cxprimicbutirum;&qiii  ^-rh.pu^T^'- 
cmungicclicic  fanguincm. 

iLcdejltft.io,  ' 

Jiniltia  liiuis  48.6. 

EccUfi.,Jl.l2. 

Mcmciito  Creatoris  tui  iadK;,».  uu-n- 
tucis  tu.-c  aotcquam  veniat  tcmpus  affli- 
aionis.  &  appropinqucnt  anui ,  dc  quibus 
dicas,nonmihipIaccnt27.i.  ^ 


D  E  X. 

Canticorum  2. 
DextcrailliusampIcxabiturmc^S.y. 

Canttcoruin  4. 
Odor  vc/limencorumtuorum  ,lTcucodor 
thuris,i7.64. 

Camic0Yum  7. 
Mandragorae  dederuc  odorem  3  o.  14.&  if . 
Saptentu  ^ 

Iudicabuncnacioncs,6:dominabunctirpo-. 
pulisij.Sj. 

SapientU  ^ 

Quid  profuitnobis  fnpcrl^ia,  ac:  diuuiaiu 
ladlancia ,  cran/icrunc  omnia  iiJa  canquam 
vmbra&c.42.30. 

Sapienti^  7. 
Cum  /ic  vna(fapicncia)omniapoccft  :  &  in 
1cpermanensomniainnouac.18.2j. 

Saptentt^e  10. 
H^c(fapicncia)profugu  m  irae  fratris,Iuftu , 
dedux/cper  viasrcclas,  &  oftcndic  illi  rc- 
gnum  Dei,&c.i8.i5-. 

E cclefiapci  zz.C  ^8. 
Supcr  morcuumplora  :  defccic  enim  Jux 
eius^filiinmorcuum  produclacrymas ,  & 
tacludum  fecundum  merirum  cius.  $0.9, 

Eccleff.iftici  27. 
Vafa  figuli  probat  fornax  ,  &  homincs  iu- 
Itos  cammusTribuIationis4o.j. 

EccUft.ifttct  jo. 
Morcuus  cftpaccr,  &quafinon  morcuus 
ciicc.hmilcm  enimreliquicfibi  38.H. 

Eccleftaftictjo. 
\  idens  oculis  &  ingcmifccns  ,  quafi  fpado 
coplcaciis  virgincm,&rufpirans  37.  m. 
j  r    I  Ecclcftaftict^^. 
iolcph  princeps  fuic  fracrum  ,  firmamen- 

tumGencis,rciflorfracrum,fbbiIimcntum 
popuU  4«?  161. 

Ecclfftaftici  ^o. 

Et  ofia  ipfius(Iofeph  Viiicatafunc ,  8c  vod 

morccm  prophctauerunc.fo.j;. 

Si  tuerinc  pcccata  vcftra  vc  coccinu,  quafi 
nixdcalbuntur  58.38. 
P      .    .  '  Ifai^i. 

cnt  111  nouifilmis  dicbus  nrxparacus 
n^.ons  domus  Domim  in  vcrcicc  montiu 


Iple  cft  pauor  vefter,  ipfc  eft  terror  vcfter 

^omodo  cccidifti  de  coclo  Lucifcr ,  «u, 
«Jaae  oriebans,i;.jo.  ^ 

Jfai^ 


I  N  D 

Ifaid  20. 

Domme  in  anguftia  rcquiricrunt  tc  :  in 
Tribulationc  murmuris ,  dodiina  tua  cis. 
41.14. 

Etrcacrfus  eft  Sol  decem  lincis  pcii^ta- 
<lus,<^uos  defcenderat  ^'^•i?- 
Jfaix  40. 

Loquiminiadcor  Hierufalcm  34.  f. 
Ifujt  40. 

QuarcdicisIacob,&  loqucrislfrael ,  Ab- 
fcondita  eft  via  mea  a  Domino  ,  &  a  Dco 
mco  iudicium  mcum  tranliuit.49. 10. 

Jfuid  59  CT*  Hicremi^  14. 
Peccatanoftrarcfponderunt  nobis  30.  36. 
Ifatd  64. 

Pater  noftcr  cs  tu  &  nos  lutum  ,  &  fidlor 
nortcrj&opcramanuum  tuarum  omncs 
00540.14. 

Ifaid  66. 

Supcrgcnuablandicntur  vobis  3C.S. 
'  lertmU  S.O*  4^' 

Kumquid  rcfina  non  cft  in  Galaai,aut  mc- 
dicus  noncftibi,37.6«?. 

Non  fepclicntur,ncnucplangcntur,&  non 
fc  incidcn:,nequccaluitium  lictpro  cis,& 
non  frangcnt  mtcr  cos  lugencipancm  ad 
confolandum  fupcr  mortuo,  &  nondabut 
cispotum  Calicisad  confolandum  fupcr 
patrcSc  matrc  509. 

ItremU  20. 
Malcdida  dics  in  qua  natus  fum.40. 1 1. 

Ieremt4,  26. 
Noli  fubtrahcrc  ab  illis  verbum  ,  fi  fortc 
aadiant,&  conucrtantur  a  via  fua  mala:  & 
poenitcat  mc  mali  quod  cogito  faccrc  cis 

Txpchitlis  18. 
Anima,qu?  pcccauctit,ipfa  munc:ai .  3  8. 

Ag^At  2. 

Et  vcnict  dcfidcratus  cudisgctibus  49-49. 

Zdcharid  8. 
In  diebus  illi*?  npprrhendcnt  dcccm  ho- 
mincscxo:  ^uis  gcnnum,&  ap- 

prchcndcn. ...   iri  Iuda:i,&c  16.44. 

M.ilacht^  I 
lacob  dilcxi,&  Efauodio  habui 

1  Machabdtorum  4. 
Et  rcpofucrunt  lapidcsin  montcdomus 
in  loco  apto.  quoadufque  vcnirct  piophc 
ta,&  rcfpondcrct  cisiyi6. 

Micbdbitoruf' 
Et  viri  luda  m Jgnificati  fuat  vui^t  ui  tu 
fpcctuomnis  Iiracl.49.78. 


E  X. 

i:Machab^orumc,6. 
Nunc  rcminifcor  malorum ,  qux  fcci  jn 
Hierufalem:&  cognoui,quia  proptcrca  m- 
uenerunc  me  mala  ifta.41.14. 

Matthdt  4. 

Tcrra  Zabulon,&  tcrra  Ncphtalim  ,  via 
maris  trans  lordanem  Galileac  Gentium, 
populug  quiambulabat  in  rnuln  ,  vidit 
luccm  magnam. 49-^09 

Matth^i  i 

Eftotc  prudcntcs  ficut  fcrpentcs,&  fimpli- 
ccs  ficut  columbi.if  .61. 

M.itlh^i  II. 
Ipfc(Ioanncs  Baptiftajcfl  Elias  27  ^ 

Matthat  i9' 
Sunt  Eunachi,  qui  dc  matris  vtcro  lic  naLi 
funt,&  hint  Eunuchi,  qui  fadi  funt  ab  ho- 
minibus,&  fTit  Eunuchi,qui  fcipfos  caftra- 
ucrunt  propicr  rcgnum  calorum  37.  11  o, 
Math^i  42. 

Tuncduocruntin  agro  ,  vnus  aflTumctur, 
&  vnus  rcliquecur,  dux  crunt  molcntcsl  in 
moIa,vnaa(l'umctur&  altcra  rclinquctur. 
duo  crunt  in  lcdo.vnus  a(rumccur,&  viiu.s 
rclinqutr  ii  :o  ^ 

Ofculum  liUii.  iUUi  C^<.All. 2.^,1. 

LHC4t  UL. 

Nc  tcrrcamini  ab  ijs.qui  occidunt  corpus, 
&po[lhxcnon  habcnt  ampliusquid  fa- 

ciant.^.-'  ■ 

:  u..i  /4. 

$i  quis  vcHic  ad  inc  ,  &  non  oHit  patrcra 
fuum  &  raatrcm  &  vxorem  &  fiIios,adhuc 
autcm,&  animam  fuam,non  potcft,  mcus 
ciredifcipulus.18.19. 

Lucdi6. 

Fadlum  cft  vt  morcrctur  mcndicu$,&  por- 
•tarcturab  Angclis  in  fiuum  Abrahx.Mor- 
tuusautcm  eftdiucs ,  &  fcpuhus  cft  in  in- 
fcrno  47  15- 

Et  dixit  iUi  Icfus,  Ame  dico  tibi.hodicmc- 

cu    .  1  . '  1  paradifo  40.15". 

loat:uts  2. 

Soluu.  iciiiplum  hoc  &  in  tribus  dicbus 
cxcicabo  Uiuu  i.7  .j. 

iouimii  4. 

Dicicci  mnlier :  Scio  quia  Mcffias  rcnit, 
quidiciturChriftus.4;.ior 
Aittrwni  2 

-  aninia  cius dticlidl- cft  lu  infcrno, 
cius  viditcoiiuptioncm.^7. 


T5" 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N 

Actotum  7. 
Mirtens  autc  lofcph  acccrfiult  lacob  pa- 
trem  ruum,&:  omnem  cognatioiie  in  ani- 
mabus  Septuaginta  quinquc.  ^6. i  feq. 

A^orum  2$. 
Et  cum  hcccdixiflet(Paulus)  fa<flacn:  dif- 
sefio  inrcr  Pharif^os ,  6c  i>adcluca:osA  fo- 
lutaeft  multitudo.  37.  61. 

1  pijlola  ad  Romattos  cap.g. 
Cum  nondum  nad  fuiflcnt ,  aut  aliquid 
boni  egiflentaut  mali,  vt  fecundum  clc- 
^ioncin  propofitum  Dci  manerct,n6ex 
operibus,  fed  cx  vocante  didum  cft  ei: 
guia  maior  fcruict  mniori.  15  36.  &  45. 

Ad  RomAnos  ir, 
Sine  poeni  tcntiafunr  dona  Dei. 17.54. 

iomunos  12. 
Non  vos  ipfos  defendcres  carifllmi  54.14. 

Ad  Rom.inos  j6  .ct"  2.Cortntlj.i^o. 
Salutatc  inuiccm  in  ofculo  fandlo.  ip.4. 

l .  Cortnth.^. 

Auditur  inter  vos  talis  fornicatio,  qualis 
nec  inter  gentes,  ita  vt  vxorem  patris  fui 
aliquis  habeat.  3r  47. 

1.  Connth.i^. 

Videmus  nunc  pcr  fpccnlum  in  acgnima- 
te,  tunc  autcm  facic  ad  facicm.31.4^. 

2.  Cortnth.^. 

Quod  inpraefenti  cflmomcntancum  ,  & 
lcuc  tribulationis  noftrsc  ,  fupra  modu  in 
fublimitatcaeternum  gloriac  pondus  ope- 
laturin  nobis  41.1^. 

Ad  Ephejtos  r. 
Elcgit  nosante  mundi  conflitutioncm,  vt 
cflemus  fandi  &  immaculati.i^-.^g. 

Ad  Ephejios 

Nolitc  incbriarivinOjin  quo  cftluxuria. 
43.15- 

Ad  Ephcjios  6. 
Induitevos  armaturam  Dci,vtpofl[itisfla- 
rc  aduerfus  infidias  Diaboli ,  induti  lorica 
iuftitiaE,&c.48  i^. 

Exinaniuit  femetipfum  formam  fcrui  ac- 
cipiens. 15.16. 

Ad  Philipenfes  2. 
Humiliauit  fcmetipfum  ,  fadus  obcd'ens 
vfque  ad  mortcm,mortcm  autcra  crucis. 
40.5, 


D  E  X. 

i.Ad  Tlm.y. 
Hocautem  fcito,  quiain  nouiflimis  die- 
bus  inftabunt  tcmpora  periculofa  Scc.49./ 

Ad  HehrAO>  1. 

Nufquam  An^elos  apprchcndit/cd  femcn 
Abrahaeapprchendic^S.i. 

Ad  Hebr^os 
Vidctc  fratrcs  ,  vt  non  obdurctur  quis  cx 
vobis  fallacia  pcccati  41.31. 

Ad  HebtAos  7 
Et(vt  ira  didum  fit )pcr  ASraham,  &  Leui» 
qui  decimas  accepit,dccimatus  eft  ;  r,dhuc 
enim  in  lumbis  patris  erar,  quando  obuia- 
uit  ei  Mclchifcdcch.46  27. &  19. 

Ad  tiebrA§s.'^. 
Manifcftum  eft  enim  quod  cx  luda  ortus 
fit  Dominus  nofter,de  qua  tribu  nulius  aU 
tari  prarfto  fuit  48.79. &  71. 

Ad  Htbrxoi  1 1. 
Fidclacob  moriens,flnguJos  filiorum.  lo- 
fcph  bcncdixit,&  adoiauit  faftigium  yirg^ 
ciuS.47.51. 

Ad  Hehrdos  12. 
Flagellat  Dcusomncm  filium,qucm  rcci- 
pit  4o.y. 

Ad  HelrAos  12. 
Ncquis  flt  fornicator,aut  profanus,vt  Efau 
qui  proptcr  vnam  cfcam  vendidit  primo- 
genua  fua  15  79. 

Ad  Hf-hrjcos  12. 
Non  inuenit  (  Efau  )  poenitcntia;  locum. 
quamquam  cum  lacrymis  inquififlet  eam 
27.91. 

r  loannis  cap.i. 
Quod  audiuimus,  quod  vidimus  oculis 
noltris,  &  manus  noftr^e  contrcdaucrunc 
<}e  vcrbo  vitac,hoc  annunciamus  vobis. 

ApocalypfJs  I. 
Cratia  vobis  &  pax  ab  eo  qui  cft,&  qui  e- 
rat,  &  qui  venturus  eft,&  a  feptcm  fpiriti- 
bus^quiinconfpcdu  throni  eiusfunt  tz 

Apocalypfis 
Vx  habitatoribus  tcrrce  47.1. 

Apoculypjis 

In  orc  corum  noa  cft  inuentum  menda- 
cium.i7.3^f. 


F  I  N  I  s. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


l 


BENEDICTI 

PERHRII  COM- 

M  E  N  T  A  R  1  O  R  V  M 

IX     G  ^      s  I  >f 

T  0  MV  S  ARTF  S. 

1  .      iic  \  igcfimoquinto. 

A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 

TXmtroduorum  Gemmrum  lacob  &  Efau  conceptu  ,geHat  'me  in 
vtero,&  fartu  iDcdiuerfitate  wgemorum&  morum  vtriufqm: 
De  venditionc  frimogenttur^  Efau  ob  vnam  efcam  lenticuU 

R  quoquc  fiuit  generationcs  Ifaac  filij^VE 
Abraham :  Abraham  genuit  Ifaac ,  qu?  lo 
cum  quadraginta  cfTet  annorum ,  duxit 
vxorcm  Rcbcccam  fiUam  BachueUs  Sy-  u 
ri  de  Mefopotamiajfororem  Laban.Dc- 
precatufque  eft  Ifaac  Dominu  pro  vxo- 
rc  fua,  eo  quod  cfTct  fterihs :  qiii  exaudi-  ^^- 
uitcuiu/-.  dcdicconccptumRcbccc^r.  Scd  colhdcbantur  in 
vtcro  eius  paruuhKjux  ait:Si  fic  mihi  fucurum  erat,  quod  ne- 
ceffcfuit  concipcre ? Pcrrcxitque  vt  confuleret  Dominum. 
QjLii  rcfpondcns,ait:Dux  gcntes  funt invtero tuo,&:duo 
popuh  cx  vcncrc  tuo  diuidentur,  populufque  popuhim  lupe- 
rabit,&:  maior  fcruict  minori.  lam  tcpus  paricndi  aducncrat, 
U  eccc  gcmini  in  vtcro euis reperti  funt.  Qm  prior  cgreflus 
Comm.in  Gcn.Tom.4.  a 


a  COMMENTARIORVM 
eft,  rufas  erat,  &  torus  in  morem  pcllis  hifpidusrvocatumquc 
cft  nomcn  eius  Efau.  Protinus  alter  cgredi^ais ,  plantam  fra- 
tris  tcncbat  manu :  Sc  idcirco  appellauit  cum  lacob.  Scxage- 
narius  crat  Ifaac,  quando  nati  funt  ci  paruuli.  Quibus  adul- 

^7  tis  fadus  cft  Efiu  vir  gnarus  vcnandi  &  homo  agricola :  la- 
cqbautemvirfmiplexhabfitabatintabcrnaculis.  Ifaacama- 

^9  bat  Efiu ,  co  quod  de  vcuationibus  illius  vefcerctur :  & Re- 
bcccadiligcbatlacob.  Coxit  autcm  lacob  pulmcntum :  ad 
qucm  cum  venifTct  Efau  de  agro  laffus ,  ait :  Da  mihi  de  co- 
dione hac rufa , quia  oppido lafTus fum.  Qu^am  ob caufam 
vocatum  eft  nomen  eius  Edom.  Cui  dixit  lacob: Vcnde  mihi 

j  ^  primogenita  tua.llle  refpondit :  En  morior,quid  mihi  prode- 

34  primogenita? Ait  lacob :  lura  ergo  mihi.  lurauit  ei  Efau, 
&c  vendidit  primogenita.Et  fic  accepto  pane  &c  lcntis  edulio, 
comedit ,  &  bibit ,  &  abijt  paruipendens  quod  primogenita 
vcndidi/rct. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

ATIS  conFiat, crtum  lacob mn  minus quindecim an- 
ntsprioremfuiJfe,qHam  excejfum  Abrah£.Sexagenariut 
^^^^^^^^"'^''^'^^^^^^^'^'ginuit 
^^f^^  ejt.  Abrahamporrocentenariui  generauit  Ifaacy^vixit 
adannos  -ufyuecentamfeptuagintaquinque.  ^metiam  ifmahelU 
mors  trihus &fexagmta  annis fubfecuta  eft generaiionem  lacoh.  Erat 
emmlfmahelquatimdecim  annk  grandior  natuquamlfaac,  vt  ex 
cap.i(I.(ir2i  Genefiscoingitur.  Sitgiturfcxagenariuseratlfaae,cum 
genuit  lacob  ,futfe  idtemports  ifmahelem feptuazinta  quatuoranno- 
rumnecefeft:  vixit  autem  ifn.thel  centHmtrigmta  feptemanncs. 

C'^rtgtttir,dtceta[iquts,Mofesrec7trmhipri.eordtneminmrtens,pnus 
narratntmortem  Abnth^  &  ifmahelis ,  q,t.)m  ortum  lacob  ?  In  Lm- 
ptu  ratto  eJl.Vohitfctltcet  Mofes .  quam  orftufueratfcrtbere  htftortam 
Abrakt  vmterfam  continenttfertepertexere  vfque  advlttmL,eJ!qi 

Jimt.tjnshrtam  rerttm  lacob exordirt.De  Ifmahele porro,  mia proL 
mesetus  non  pertincbat  adpopukm  Det ,  non  altuddtcJttL  eratfnift 

Ju  -JJecompletam  tn  eoprom  ftoncm  Det  dat.xm  AbrJm,cutpromt(f,L 

'='^''^>fi^^»lf^Msmaiorcminmod,im 

multi 


IN  G  E  N  E  S  IS  ,  CAP.  XXV.  3 

(elebre.  Hoc  i^ititr  ftricttm  explicattit  Mofes :  &  ttafc  totitm  adhish-- 
riam  Ltcohfiibttltter,(Gftos},&  dtlt^cmremrra}id.tm  ccntttlit.  V.rgo 
app.in'tf^ttnts,quM  vocatyAritictpatiom.a'  Po/poft:omftte  Reca-^ 
pittUtionu,&frxpo(f':rus,qtutttmad0rdt»ctemporH,rj.irrationes,tiit 
folhm  fiequentes  e(fein fcnptis  propheticis  ,fed  tn  htstortcis  ctiam  mn 
raro  inueniri.  Ott.tprflpternan fempere.\-  ordtne  ,qt(em  tenet  ficcrcr 
camntctts  fcrptor,dc  crdme  temporitm  crrerttmgcHaritmlicet  certum 
ficere  tndicittm.  Sedohferuari  pportet ,  an  fcrtptor,  qucm  altoqut  reclt 
ordinis  dtltgentcm,atqtte  obferttantem  efftcompcrtttm  efl,etnscommu- 
tandi  tdoneam  aliqu.im ,  cr prob.tbilem  cattfim  habere  fotiterit  ,fcut 
h.'J>iiiffe  Mofcminhocloco,dicfHmeft.  CurMofcs 
j     SedcurrcltqH.tmhttitis  libri  p.trtem ,  qu.t  viginti qutnque  eapita 

rain  mulca 

continet,omnemfermeconfitmpfttMofes tn  emtrranda htHoria lacoh, 

paucis  admodum  de  patriarch.t-lftaccommemor.ttis  ?  Ego  qttattioretus  p  "'/"fcri!  - 

n'  cauftspflifkmaferre.AcprimoqifidemJacobdrtotins^drfilMspo-  plbrit. 

pult  Dei  parens  fuit :  hahutt  cntm  dtiodectm flios ,  e  quibits  duodecim 

rnbus  ort.t  funt ,  vnde  vmtierfts  Hebr.tits populus  profeminatfts  ejt. 

Jdvero  tn  iftac  dici  mn poteft^  alter  enim fHim^  em  EftH  ,  fatorfutt 

gentis  ldttmMrttm,qHx  ad  poptthtm  Dei  mintmepertinttit.  rotitts  ita- 

que  hacrat:one,Iacob,Patri.trch.tfuit  Hebr.torum,qua?n  ift.ic.Deinde, 

tdf.iclum  r(fpropterv.irios  admoditni  &  inftgnes  ctftts  Licob  tam  fc- 

mndos,qu:un  adtterfos,in  qiitbtts mit't.irum,magmtriimque  virtutum 

Atts  expenmenta fimttl  &  exemplaM  posferoritm  erttdttionem,atqtie 

tmtt.itioncm,eluxerum.  His  .tddcqltod  lacobpluribtis  &  e.xcctlentio~ 

rihusDetvijfiontbtts  honoratits  &  nobdttattts  eft :  lfa.ic  quippedttus 

tantitm  hahuttdiuinas  viftones.  qu.e  n.irr.intur  ctptte  ^6.  Gcnefts :  At  Gcnc  4?. 

lacob  quinqite  velfex  habuit,egregias ftne  &  admirahiles.  Prtma  ex- 

pnitttrGen.  2S.  Secundasr.tertia,^j.  qu.trta.if.  qitinta  eodemmloco: 

fexta  46.  Accedit  deniqtte  qiiarta  ciufa ,  copia  fcilicet  atque  excellentia 

prophetici  j}:ritus,quo  I.tcob,  diitino  munere .  complctus  &  tlttisir.itus 

ejl:  cuitis  clanfimitm fpecimen  dedit,  cumpro.ximus  morti,qu.e  omni- 

hits  acfmgnlis filtfs  fuis  ,  mttlta  poflfecula .  eitentura  erant ,  mtr.thilt- 

terprxdixit }  eiitfqite  pr.tdUta  omnia  ,euentoriim  verttas  compro- 

bauit. 


a 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC^ 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL  2.3.308 


4  COMMENTARIORVM 

Vers  20.     iraacciimquadragintacffccannorum,  duxit  vxorcm 

Rebcccam. 

I  D  £  continentiam  iLiiicnis  Ifaac ;  qui  in  tam  feruida ,  Sc  j 
ad  libidines  procliui  xtate  ,  ad  quadragefimum  vfquc  an- 
num ,  virginalcm  continentiam  pure  conferuauit.  Nequc 
enun  fas  cfl:  putare,  fandinimum  iuuenem ,  vllam  illicitcE 
AetMidonea  ^^^^o^SSSj  yQj^jpt-^fi  operam  dedilfc  ante  coniugium.  Commcnda- 
coniugio.      ^^j^  priEterea,exemplo  Ifaac,  tempus  hominis  maturum ,  ictafque  matri- 
Anliotdti  ^^^^'^  tempcftiua.  A  qua  xcatc  proxime  abcft  xtas  ,  quam  Ariftotelcs 
coniLigiopraefcripfitjartirmanslibro  7.  Politicorum,  idoneamconiugio 
xtatem  mulicriSjelVe  decem  &:o6to  annorum;viriautem,triginta  fepte. 
-pl^to.  Pliitoautem  libro  ^.dcRcpub.mulicrem  vult  effe  vigintiannorum,  vi- 
HefiodHi.  rum  triginta,  Hcfiodus  ^'-eA  ^V^'*"'»  tempeftiuam  coniugio  xtatem  fore 
putatjfi  coniuges  nec  multo  minorcs  trigefimo  anno  fuerint,nec  multo 
fuerint  maiores.  Matrimonia  igitur  ncc  pra!cocia,nec  fcra  nimis  eire  c6- 
uenit:  magna  cnmi  vtrimqueproueniuntincommoda,  qua:  Ariftotelcs 
eo  qucm  dixi  Ioco,vere  ac  luculcnte  dcmonftrat. Aetas  porro  I&ac  qua- 
draginta  annorum,refpondct  etati  viginti  quinque  annorum  huius  tem- 
poris ;  vidclicet  habita  ratione  proportionis  totius  viti^  noftra2,ad  vitam 
prifcorum  illorum  hominum :  Ifaac  quippe  annos  vixit  centum  odo-. 
ginta. 

Quoniam  autem  Sara  iam  nonagenaria  genuit  Ifaac ,  Gcnef.  2 1 .  &  4 
inortuaeftcentv.fimo  vigcfimofeptimo  anno  a:tatisfux,  Genef.  25. id 
cft,anno  Ifaac  trigefimo  fcptimo ,  hquet ,  triennio  poft  exceflum  Sar^, 
fadum  eifc  hoc  matrimonium.i^tque  id  quidcm  Rupcrtus  trahit  &  c6- 
uertit  in  allegoriam,  ita  fcribcns  libro  7.  Commentariorum  in  Gcnefim 
f^lna,      '  ^^^•^•^^'^^^^'^'^"^^""^santenuptiasRebccc^^Saradefunaracrat.  Sic 
'•^"^'  *        proculdubio  ante  pafiionem  Chrifti,qua  pra^dicationis  EuangcliCcT  gra- 
tiam  illc  copulauit ,  tribus  annis,a  dicbus,vel  baptifmo  loannis,  mortua 
eft  Iex,&:  prophetia!,non  fibi,fcd  Iudxis,tcftantc  ipfo  Dommo ,  cum  di- 
Matt.  II.  ^*^-  ^cx  &  P ynphetavfiHC ad  loanriem proi^hetaHemriMimQX^^^ 

fentcm,&:  tcftimonio  loannis  dcclaratum  Chriftum  filium  Dci  viui  bla- 
fphcmare  co^pcrunt  ;  rcliquit  omnis  fanftitas  omnifque  vita  iniquos 
coctus  corum,eo  quod  eflent  Concilium  vanitatis,6c  Ecclcfia  malionan- 
tium  :  prartcr  paucos,qui  fidcm  retinentcs  Abrahx,tabernacuIum^SarcX 
Tf4l  i-j.  clfc  mcruerunt.De  qualibus  m  pfalmo  dicitur:/;?  circnitH  etm  TahernacH- 
licm  eit46.  In  hoc rabernaculum  introduxit  Ifaac  Rcbeccam,&  acccpit  v- 
xorcm,id  eft,apertis  illorum  fenfibus,immifit  Chriftus  fpiritualem  fcri- 
pturarum  intclledum,  (Sc  nouam  fibi  mftituitEccIcfiam.  SicRupertus' 
Non  ait  Rupcrtus,  legcm  Moyfis  triennio  ante  Paflionem  Chnfti  imd 
mortuam  fimphcitcr  :  conftat  enim  Thcologorum  omnium  fcntentia 
Icgaha  Moyfi  non  efle  mortua,  nifi  pcr  mortem  Domini  noftri  j  tunc 
cnnnobligatio  eorumfoluta  cft^vutufqueprorfus  cxinanita.  Significat 

igitur 


IN   GENESIS   CAP.  XXV. 
iekur  tantum Rupcrtus.increaulis  Sc  pcrfidis IucIt.s  qui  Dom.num  lc - 
iSm ,  &  teftimomo  loannis ,  &  tottandfque miracul.s  verum  Mcfl.am 
tcftatum  atque  dcclaratum  rccipcre  nolucrunt ;  ex  co  tempore ,  ncc  lc- 
gcm.nec  prophetias  quicquam  profu.lie. 


PRIMA  DISPVTaTIO. 
Su^er  tllis  njerhu. 

Dcri..aiu..w  IfaacDominum  pro  vxore fua ,  co quod    y.  i:.^.  :»:. 
cflct  ftcnlis-.qui  exaudiuit  cum,&:  dedit 
conccptum  Rcbcccx. 

•l^     V    o>o        .  ,..iintquiftioncs.Primamquzftio- 
^emponuntOrigencs.Chryfoftomus.&Thcodoretus. 
Curcompluresi.i  vetcr.Teftamento  celcberr.m.  nomi-  J^^^^ 
nis  faemin.r,  clar.nimorum  futurj;  virorum  .natrcs ,  tue- 
nnt  natura  ftenles ;  nec  n.fi  fupetnarurali  poteftatc.fingu-  fer,.Ma 
Lriquc Dei munere  prolcm genucrint :  talcs  fu.fl-e  1^?"--" ^ZyJ:.' 
teris  Sar.-im,Rebeccam,Rachelcm,matrem  Samlon.s  &  Samuel.s^li- 
f  be^rquoqWmatremloannis  Bapt.ft.;.de^^^^^ 
parx  vLnis  Mar.ae  trad.cum  eft.  Tres  e.ufce  re.  rat.oncs  ex  prxd.d.s 
Laonbus  expromptas  hic  ftr.aim  att.ngam.  Pr.mam  rat.oncm  Theo  ^^^^^^^^^^ 
doretus  Ixx...,.  quxftione  in  Genefitncxr.on.th.lcc  verb.s Volens 
Dcuscompon  rc  ge"us Ifrael.ticum. oftcnd.t .Uud non  natural. fucccf- 
fionCfcd  grat.a,  &  fauore  fuo  efl-e  .nult.pl.candam.  Hanc  autcm  prom- 
SLdeptu  efti;enus.llud,quiaChnftusDom..u.s.ndefecundum 
iTm  nafTdebeb^t.  Hxc  TheUorctus.  Ad  prxmonftrandam  .g.cur 
fu  uram  hl.orum  nobil.tatem .  atque  claritatem  ,  ftcr.les  volu.t  efle  pa- 
rt  sTorum,qu6  prxftab.lior  &  adm.rab.lior  .pfotum  cflct  generat.o. 
DSirtionesLg.tChryfoftomusho^^^  ChryfoSi^. 
S^re  m.rcb.li  partu  fteril.um  fa-minarum.  iam  tunc  F-l^f ""«"^-^ 
?rrmu.mctur  ficLp.utui  Virginis.  Quamobrcm  &  Angelus  Gabr.ei 
^      runc  a  -afe  part..s  Vir|.n.s  conhrmare  volu.t  excmplopartus 
.  ,  .oeth.qux  fter.i;s  erat.        ,nq...t,W,..^.-fc«y;.Mr,W/m/» ,  ffr  X-c. .. 

everhuL  Exemplum  .tcm  .ftarum  fter.l.um  f<im.narum  val. ut  pluri- 
n  um.ndmoderai.dosconfolancl6fciuc  an.mos  con.ugum  fter.I.um .  vt 
ncc  V.V.  proptcrca  contemnctcnt  v*ores;nec  muliercs  iniquo  an.mo 

ferrcnt  ftcrilitatcm  fuam.  rr        t\  a 

6     Altc.-aqu.xftioeft:  AitMofes.deprecatum  cfl-elf...c  Deum  pro  ftc 

r.litate  vxoris.  Scd  vndcn.am  cxploratum  &  cogn.tum  habu.t  Ifaac,  fte- 


6  COM\fENTARlORVM 

riliratem  efTc  vxoris ,  ac  non  fiiam  potius  ?  in  vtrouis  enim  coniugc  tum 
ftcrilitas,  tumaliaquxdam  gcncrationis  impcdimcnta  cflc  pofliint.  Rc- 
(pondeOjCcrtu  fuiiTc  Kaac cx  diuina  prominione  data parcnti  fuo  Abra- 
hafjGcn  2 1 .  /ibi  non  dcfuturam  prolcm :  dixit cnim  Dcus  Abraha: ;  /« 
IfuacvocttbitHr  tihifimen.^Non  igitur  dubitabatfcprolcm  habiturum,fi- 
ue  cx  Rebecca,fiuccx  alia  quapiam  vxorc.  Sed  enim,quia  vchementcr 
amabat  Rcbcccam ,  ex  ea  maximc  promiflam  fibi  atquc  optatam  pro- 
lem  rufcipere  cupicbat.  Vcrum  quando  cocpit  Ifiiac  prccari  Deum  pro 
ftcrilitatevxoris ,  &quandiuinprccandopcrfeuerauit.?  Chryfollomus 
cxiftiniat  precari  coepillc  ftatim  poft  initum  coniugium,  &  totos  viginti 
annos  in  precando  pcrfcueraflc  :  idquc  argumentatur  ex  co ,  quod  Mo- 
fcsdixitlfaac  fuiflc-  q:iadraginta  annorum  ,  cum  duxit  Rcbcccim:  & 
exauditis  pro  vxorc  prccibiis  fuis,  genuifle  proJcm,  cum  iam  cfll-t  Icxa- 
gmta  annorum.Chry  foftomi  vcrb.i  ex  homilia  ^p.in  Gencfim,hec  funt: 
Non  ftatim . inquit,cxauditus cft  Ifaac ,  nec  aflccutus quod  optabat,  fcd 
Viginti  annos  pcrfcucrauitorans  &  deprccans  Deura ,  &  tunc  dcnique 
aflc_cutus  cft  quod  defidcrabat.Si  enim  quadraginta  annorum  erat,qua- 
doRcbcccam  duxit,fcxaginta  vcrc^  quandoiiL-Tpcpcrit^maoifcflum  cft, 
quod  yiginti  annis  pcrfciicrauit  or.ans  Deum;&  fic  vterumRcbccca: 
mhabilcm  gcncration:,idoneum  fccit. Vides  orationis  vim,  quod  &  na- 
turam  iplam  (upcrat  ?  Sic  Chryfoft.  Sed  qu6d  mulicr  ftatim  poft  con- 
uigium  non  pariat ,  non  proprcrea  iudicanda  videmr  fterilis.  Scd  ad  id 
vcre  ludicandum  ahquot  inconiugio  annos  prxtcrfluere  necefl-e  eft. 
Nempcnaturalecft  mulieres  maturius  quidem  nonnullas.fcritis  vcro  a- 
lias  parere.Probabilius  igitur  didu  fucr.t^tranfaftis  aliquotannis  inco- 
lug.ofineprolctunc  dcmum  Ilaac  exifti.Baflcvxorcmcfll-fter.Icm  & 

proeiusftcriI.rateaboIcnda,DcofuppIicaflc;noncnimnifipoftIoneum 
tcmporis fpat.um,e.  ftcrilitas  vxoris cxplo«t^  pcrccpta efll'  potuit.  Scd 
f^iifle  tamcn  dcprccationcm  Ifaac  multam  &:d.uturnam, patet  cx  vcrbo 

Hcbrxo;  harar)quodefthc>cIoco  :fignificatenimmuItipLrc,fiuever. 
ba,(.ucpieces:v.dcfuperhocIocoOleaftrum 

n::J::;f:  ... Jr'"'"-^'^"  C"'"/^^'^': ^l^^^^ft^-nlcm R^bcccam,  cur nonaham  7 
t^  H.bU  ^""'^^.^^r^'^'"  <I"^ptoIcmhabcret;excmplofdIicetpatns  fui  Abra-^ 
non  alteran,       ^]"'  ^«^'7  ftcr.Iitatcm  Sarx  duxit  Agar  ?  Friuolum  cft  quod  fuper 
'r  Zr  r  ^y^^^n.,&c  Xhoftatus  referunt,minime  -mpro 

^"^-  Tranim D  o  J  j'^  ' 'P'? "'^^^oh.^^ur  Dco ,  fu.fl-e  eum  confe- 

crat.im  Dco,&  lacirco  non  fu.fle  hcitum  ei  accipcrc  nif,  vnam  vxorem 

fecit 


amorn 
trii  /it- 
citumeitt  um. 


INGENESISCAP.  XXV.  7 
fccitRcbecca.  Dcclaranim  c|iioqucearcfft,fuiircirjac.im.intiflinul  ^ 
caftiMCis  &  pudicitix:ccni(Hm  mKiuc  fpt m  &  hi1uci.un  lubui(lf,lc-  non  ^y^^ 
cariturum  prolc  \  conhrmatum  m.iximc  Sarx  niatris  (u.r  cxcmplo,  qua:  p,.^^  ,^ 
prxter  ftcrilitatcm,ctiam  fcni(^  grauata ,  nihilominus  tamen  Dei  munc-  ^,iiumf,t 
rc,prolem  genuerat.  AraHUmum  porro  vinculum,&:  vehcmcns  qtiafi  -J^rr'^"  - 
coagulum  mutui  intcrconiugcsamoris  cft,  (1  mulicrpcrCuafum  habcat,  ^ 
yirum  llbi  maritalcm  fcruarc  tiaem ;  fuique  vnius  amore  contcntum.a- 
lienis  amoribus  non  alfici.  Qu.un  ob  caufun  fcrtur  in  Romanorum  hi- 
ftinj;  Pompeium  Magnum  ardentillimc  dilcdum  eHc  ab  vxoribus  rtmfein 
fuis,qu'odinuiolatamcistori  fidcm  pra:ftaret.  Intellexit  hoc,&  fcriptis 
prodidit  Ariftotclcs  libro  i.Occonomicorum  :  Maximus,inquit,hc>nor  '  ' 
eft  fobrix  mulieris,  li  cernat  vitum  fuum  fcruare  fibi  caftitatcm  :  ncc  ci. 
vlla  muli;re  alia  cogit.areXed  prac  cactcris  omnibus  fe  ab  eo  diligi.  Tanto 
cnim  magis  ftudcbit  mulier,fc  talem  pr.Tftare  viro.quanto  fe  cognouctit 
&  fidelius  &  caftius  a  viro  diligi.Sic  Ariftotcles. 

8  Nequc  ver6  ,  quia  monogamiapriftabil:orvidcturcrrcpolyga.Tiia. 
id-irro  priferendum  Ifaac  putamus  Abrahx :  virtutis  cnim  &:  (anrtita- 

tis  prxftantia  aliunde  ("pcdanda  &  i-ftimanda  cft.  Audiat  Lcdor  Bca-  fr^fer.ndui 
tum  Au^ruftinum  in  libro  xvj.  de  Ciuitate  Dci  cap.  xxxvj.  ea  dc  rc  pr.x-  fi' f'^<'*- 
dara  dutcrcntem.  Non  idco,  inquit ,  Kaac  pr.tfcrre  dcbc-mus  Abrah.r.  -^- 
quia      nullam  fa-minam  pr.rtcr  vnam  coniugem  nouit.   Eram  enn., 
proculdubio  Abrah.t  fidei  &  obedientix  merita  potioraquam  Ka.ic  :  tn 
tantum  vt  rropter  Abraham  dixetit  Dtus  fc  bcncf.ifturum  ipfi  l(.iac, 
Gcncf  26.Ex  quolicctintclligcre,  qu.im  caftc  Abraham  fcccnt,qu6d 
hominibus  impudicis  &nequitixfuxpatrociniadefacraScriftura  re- 
quirentibus ,  vidctur  fccifle  libid.nosc.  Deindc,etiam  hoc  nouenmus, 
non  ex  bonis  fi.igulis ,  intcr  fc  homincs  comparan  dcbcrc ,  fcd  m  vno- 
quoque  confideranda  eft-c  vniucrfa.  Fieri  enim  potcft,  vt  habeat  aliquid 
in  vita  &  mor.bus  .quifpiam.quo  fuperet  alium.idque  fit  long^  prxftabc- 
lius.quim  eft  illud,vndc  ab  alio  fupcratur.  Ac  pcr  hoc,fano  vcroquc  lu- 
dicio!  cumcotinentiacoiugio  prxferatur,  melior  tame  eft  homofidelis 
coiuc-uus.nua  cotincns  infidclis.  Sed  coftituamus  ambos  fidcles  &  bo- 
nos-etiam  (ic  profedo  n.clior  cft  c6iug.atus  fidclifilmus  &  obcdicntifti- 
mus  Dci,quim  cotines  minoris  fidci,minon(q;  obedietix.Si  vero  paria 
fint  cxtcra,continetcm  coiugato  prxfcrrc  quis  ambigatrHaacnus  Aug. 
Ouartaquxftio  :  Si  futuraprolcs  I(aac,crat  a  Dco  promifla  Abr.ihxi 

9  oinSgiturfuturaerat;  fiquidcm  fidcliscft  Dcusm  promi(fis(uis,& 
imnortlbilc  eft  mcntiri  Deum  :  cur  igitur  Ifaac  gnarus  diu.nx  1 1.us  pro-  „,fj-^  ^ 
milr.onis.tantopcrc  crat  foiicitus &anxius,&quafi dubius dc  futura  o«.c/ 
prole  ?  Dcinde  I  acob  prxdcftinatus  erat  a  Deo ;  cigo  gcncr.uio  lacob.  ^-J^-^;- 
ncccfiliri^futura  crat.  Diuinacnim  prxdcftinatio ,  cft  immiifabil.s ,  vt  ^,^^;^^,^ 
aux  dc  abfoluta  &  e(ficaci  Dci  voluntatc  proucniat ,  dc  qua  lola  intelii- 

propttr  f»r€C€t 

^nainn  eft,quod  dixit  apud  Ifaiam  46.DCUS  :  Corrfdium  meumftnhtt.  &  ijau.i 
^rnnisvolH^rit^meafjet.UonlgkuvptxA^^ai^^^^^^       quod  pra:dcftinaru 
inc,ncc  ab  co  veliuuaii,vcl  mipcdiripotclt.  Qu.im- 
'  obrcm 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC^ 

Images  reproduced  by  courtesy  o(  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL  2.3.308 


8  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

obrem  merito  qUcTricur  in  hoc  loco,  quemadmodum  verc  didum 
Moie.Deum  proprcr  preces  iraac,dcdiflc  conceptum  Rebeccse.  Hi 
quncftionis  duas ,  brc 


lita 
uius 


proprcr  preces       ,  ,   

  jas  5  brcuicate  &  diftindionc  fcholaftica ,  fokitiones  tradit 

Thomas  Anglicus  in  cap.  xxv.Genefis,ita  fcribcns;Cur  Ifaac  orauitpro 
fcecunditatevxoris,  cuinfciret  a  Deo  infalhbihter  promiflamfibi  elfc 
prolem  ?  Dicendum  ,  quod  diuina  promiflio  &  prardeftinatio  non  eua- 
cuat  orationes.Deus  cnim  non  promittitaut  pnrdeftinat  taha  furura  ab- 
fohite,(S:  nuho  habrto  rcfpcdu  ad  ahud  quippiam:fed  fub  congruis  con- 
ditionibus  ,  pnrfuppoiitis  dcbitis  difpoiitiombus.  Prxdcftinat  igi- 
tur  Dcusaliqucm  fincm  vel  efecflum,  iimul  etiamprxdeftinans  media, 
per  qux  ad  tah  m  tinc  poflit  pcrucniri,&  difponens  caufas  fecundas,per 
quas  cifcclus  ille  produci  dcbcat ;  inter  iftiufmodi  autem  mcdia  ^  cau- 
fas ,  funt  orationes  Sandorum  &  opera.  Poflct  etiam  dici ,  quod  hcct 
Ilaac  cflttcertus  ex  diuina  promiflione ,  fe  habirurum  prolcm  ,  non  ta- 
mcn  crat  certus ,  eam  fe  prolem  habiturum  ex  Rebccca  •,  cx  qua  tamcn 
fufcipere  filios  flagrantiirime  cupicbat  \  atque  pro  eare  Deo  fupplicauit: 
Sic  Thomas. 

Primam  huius  Audoris  foIutioncm,quac  probabihor  eft ,  anrc  ipfum  i  o 
T^^oma4.  f^^.^^uit  accuratius  S.  Thomas prima  Partc  quarft.^^.art.  8.  Difputans 
enim,prcEdeftinationem  iuuari  pofle  precibus  Sandlorum,ad  id  proban- 
dum,afFcrt  excmphim  hoc  Ilaac^ob  cuius  preces  dcdit  Deus  conceptum 
Rebecc2!:ex  illo  autem  conceptu  natus  eft  lacob.qui prxdeftinatus  fuit. 
Ncc  fuifl^ct  tamcn  implcta  prxdcftinatio ,  fi  lacob  natus  non  eflet.  Ex 
q-Lio  apparet,prxdcflunationcm .  Sanftorum  prccibus  iuuari  poire.  Vc- 
rum  quia  nonnihil  in  ea  re  latcbat  difflcuhatis ,  vt  eam  penitus  exhauri- 
^,moh  Vi  ret,diftind:ionem  hanc  fubiungit.  In  prxdeftinatione  duo  efl^^e  confide- 
»nui>romde-  randa,&ipfam  prcxordinationcm  diuinam,qua!  cft  xterna  &:etFe(a:um 
'i^^rt  modo,praedcftinario,cum  fit  xterna  ,  non  potcft  imiari  San- 

Lfa.fecL  ^^^'■^^^P^:^c^bus,quxfunttempora  autem  modo,iuuari 

^a.<  t.xm  ndtu  potelt,quia  prouidcntia ,  cuius  pars  eft  prxdcftinatio ,  fic  prouidct  q& 
(fhis.vt  ad  oos  producendos,  criam  ordinet  caufas  fecundas ,  ficut  viderc 
eft  in  caufis  narui-alibus  Quocirca  fub  ordinem  pra:dcftinarionis  non 
folum  cadir  finis  8c  eff^eaus,{cd  etiam  media  ^  caufx-  ad  eos  confequen- 
dos  ^  producendos  oixlinatx.  Neque  vcro  Dcus  ad  explendam  p4de- 
ftinationcm  aut  prouidcnriam  fuam ,  propter  indigentiam  ,  vtitur  adm- 
mcntohominumvclrcrumnaturahum,  fedvtitur  emfmodi  caufis  & 
mcdiis ,  tum  vt  ordinis pulchritudo  feruetur  in  rebus :  tum  vt  crcaturts 
quoquc  dignirarem  caufahraris  communicet.  Quoniam  vero  fecund^ 
cau(;r  non  pofluntegrcdi  ordinem  cauf.  prim^.iucrfahs  feSim 
exequuntur ;  ex  eo  fit ,  vt  prardeftinatio  pcr  crcituras  ad  / 

Hoc  ipfum  confirmari  atque  iHuftrari  poteft pulcherrima  B  Gre^o 

prx 


r.ihs  cjuutn 


S.  Cregor. 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


IN    GENESIS    CAP.  XXV. 

prxc1cftinatafiinr,vtprccibusobrincantiir.  Nam  ipla  quoqiic  percnnis 
rc-aj  prxdcrtinacioiracftab  Oinnipatcnri  Dco  difpoliraivr  adhoc  clc- 
chpcrlaborcm  pcrucnianr:  quatcnuspollulando  mcrcantur  accipcrc, 
quod  eis  Omnipotcs  Dcus  anre  lccula  dirpofuir  donarc.  Quod  profcdo 
videre  licccin  ipla  Scripcura,qiix  narrac  dixillc  Dcum  Ahv.xhx  ^  In /p.ic 
vocAbiturttbi  ftmeru^t  xm(\x^:r Atrcm  rnultArHrngentikrH  conjiitki  tc.EtyBC' 
nedicam  tibi.dr mtiltiplicabo fimenttaim ftcutftclUi  c(eli'.& ficnt arcnam ma^ 
ris.Ex  quo  apcrtc  conftar  prxdeftinaflc  Deum  mulciplicarc  fcmen  Abra-  ;„yv^*^^, 
h.rperiraac.Etrcripcumcamcn  cft  ,  deprccacum  cllc  Haac  Dominum 
provxorefua,&exaudicumeflcaDco,quidcdic  conccpcum  Rcbcccar.  infrais» 
b\ crgo  mulciplicacio  fcminis  Abrahar  pcr  Ifaac  prxdcftmaca  fucrat ,  cur 
Ifaac  coniugcm,ftcrilcm  accepit,qux  proptcr  prcccs  cius  concepiflc  di- 
citur?Scdnimirumconftar,quiaprxdeftinatioprecibus  implcrur:quado 
ispcr  qucm  Dcus  multiplicarc  femcn  Abrahx  prxdcftinauerat,oratione 
obr  nu-r  V'  h'io<^  habcrc  pollcc.Sic  B.Grcgorius. 

Sedcoliidcbantur  invtcrocius  paruuli  rquxait  j  Siiic  - 
mihi  futurum  crat,  quidncccircfuic 
concipcrc  i 

R  o  illo  alliddartur ,  Grxce  VaKigTcy,  id  cft,  cxulcjb.inc: 
c  Exultandi  vtitur  S.  Ambrofius  hunc  locum 

 lo  dc  Ifaac  jC.-^pit.^.  Similitcr !  tdditur  idcm  Amlrof 

.rbum  in  vulgacacdicionc.Plalm.i  l ^.Motitcs exultatterunr. 
idii  tu.  ^^J^  quxftionc  fcptiugefima  fccunda  in  Gcncfim,  ^  li- 

htoi6.c.^       .:cDci,cap.j5.lc-ic^C^y/tfWSan6hisHierm^^^^  H.r. ... 

TraditionibusHcbraicismGcnchmluper  hunc  locum,  vcrbum  illud 
.  ^ludcbanr/iuc  cakitrabant:qv.od  Aquilatranftulit^con 

^j-j.  pnvtcrociusrSyinmachusvero,infimihtudincmnauis 
infuperficie  fcrebatur.Scholiaftcsrame  cx  Symmacho  rcfcrccf.^77^Xa;c)^, 
jj^  p         '  '  ^^tur.  Olcaftcrannorauir,vcrbum  Hcbrxuai(rasas;  ii- 


«n,,.  . cfiue confringcrc,vcrum  non  oranino:fic  cnina  diftcr- 

O  '   "  .  ^  •         «       /*   ^^L..'.^^^..^ 


OU.-.jh 


re  a  vcrboTcatar)  qiiod  %nificat;omnino,&;  vlqucq-jaquc  conhingcre 
&contcrcrc  Vtriurqucvcrbiaifrfrcnsfignificatio  apparctm  illis  vcrbis  i/m^. 
I{iii-capui2.qu.busloqucnsdcMcfna,inquu.C4/-;««w^»^rf/.(«w»e«  "f^^- 
««/^;;/i«.QuoniaiT,.g.turnonpIanc  l.quct  propr.a  e.us  verb.  fign.h- 
cat.o,iacircol^onommno,inqu.tCaicunus,ccrtusclt  modus  commo-  ^■'"""'^ 
tionis  infant.um  in  vtcro  Rcbccci:an  fcilicct  cflet  motus  tanquam  cur- 
rentiumcontrafeinuiccm.anm  modum  pugnamium,  an  in  fimi!.- 
tudinem  inuiccm  fe  coUidentium.  Ccrtum  tamcn  cft ,  eum  motum , 
qualifcumque  fucrit ,  grau.fl".mum  fuifie  ac  molcft.ffimum  matt.: 
proptcrea  cmm  dixit  ipYa;  Sijtc  mihifHtHnm  crat ,  <im<i  ntccjfe  fim 
concipcref  '  , 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


lo  C  O  M  M  E  N  T  A  R  r  O  R  V  M 

An  iHc  motus     5  ^  p  quxntiir,an  illc  morus  filiorum  in  vtero  Rcbeccac.  fuerir  natu-  ^  3 
fltorum  Re-  ralis,id  cft,ex  patura  proft  (51:us,an  vcro  fingularitera  DcocfFc(ftus,rnT- 
ro  tmsyfuertt  tcr  modum  iSc  ordincm  naturx.Fuiflc  cum  motum  naturale,  poilct  quit- 
naturuhf,  nec  piamforraflc  opinarijduabus  hifcerationibus  addudus.Solct  cnim  vfu- 
»e.  vcnire  mulicribus,vt  poft  conccptum,graucs  quofdam  motus  concepti 

foetus  in  vtero  fentiant,vcl  in  dextro  latcrc  ,  vcl  in  fmiftro;nimirum  pro 
varictate  fexus  vel  mafculini,vcl  fa*minini. Ariftotclis  Iibro  y.de  Hiftoria 
Animalium  cap.  j.  Sc  4.  brcuem  ea  de  re  fentcntiam  audiamus :  Mares 
foetusjnquit  Ariftoteles ,  magnacx  parte  circa  quadragcfimum  dicm 
dextropotius  latcre  mouentur,foEminacautcm  finiftro,cuxitcr  nonage- 
fimum.  Nihil  tamencerti  inhisaftirmari  licet  ;  multiscnim  fcrcntibus 
fccminam.motus  agitur  in  dcxtro;(S<:  contra  in  finiftro,gercntibusma- 
rcm.Plus  etiam  motusmagnaex  partc  mas  in  vtcro  infert  quam  fce- 
mina,^^:  celcrius  prodit;foemincE  enim  partustardior  cft.  Doloretiam 
ex  foemin^icontinuus/cd  obtufior^ex  mareacer ,  &z  longe  moleftior. 
Sic  Ariftoteles.  Qmd  igitur  mirum,  fi  duo  fimul  fcrtus  in  vtero ,  ficut 
habcbatRcbccca,graucm  motum  &  molcftiam  cfficcrent;cum  vel  vnus 
foetus  mafculinusacrcm  &  moleftumcum  agitationc  dolorem  natura- 
litcr  affcratfDeindcnaturalitcr  fadum  vidctur,vt  proprcranguftias  vte- 
ri,qui  gcminos  commodc  non  poterat  capere  ,  vnus  altcrumpremerer, 
commodiorcm  fibi  locum  quaTcns.  Atque  hxc  dubitari  poftcnt  in  hac 
fcntentia. 

Veriim  contrariafcntcntia,non  folum  probabilior ,  fed  plane  vera& 
certaeft.Etcnim  motusille  in  vteroiuitnouus,finguIaris,inufitatus,pr2c 
termodum&ordincm  naturjc.tanquam  duorum  intcr  fe  certantium. 
Nam  fi  propter  an^uftiam  loci  eflet  id  faftum,  non  vtique  lacob  ,  egrc- 
dientis  ex  vtcro  Efau  plantam  tenuiflct,  quafi  retrahcre  eum  volens  ab 
egrefliijfcd  cum  potius  extrufiflet,&  cgredi  coegiflet ,  quo  fcilicet  am- 
plior  fibilocusinvtero  rclinquerctur.  Sed  quidego  quxro  ar^^umenta 
ad  idprobandum.?cum  ccrtiflimamciusrci  fidcm  fcriptura  ipfii  faciat, 
declarans  eum  motum  eflc  diuinitus  fadum  ad  pr^efigurandum  futuras 
diicordias  &  contcntioncs  intcr  poftcros  lacob  dc  Efau.  Siquidem  fuper 
comoru  filiorum in  vtero  confultus  aRebccca  Deus,  refpondit :  Dna 
gemesfiim  in  vtero  tuo,&  duo  popult  ex  vemre  tuo  diuidemur.dr popul^po^ 
puUimfiiperabit:&matorferutetntirtori.  Ergo  fi  motus  ille  in  vtero,  fadtus 
cftadpra-figurandumidquodpoft  futurum  crat,non  potuit  eiufmodi 
motus,vcIcxnaturali,vclexhumanacaufaproficifci;  fedex  tali  caufa 
qux  prxnolccrct  futura,&  ad  ca  fignificanda  poflet  ordinare  quod  a^c ' 
bat.Tahs caufa  ncc  eft  natura,vt qux  non  agit per intcIlcdum,ordinans 
ad  ahud  quod  agit  ncc  cft  homo  vcl  Angclus.  quibus,  ncmpe  futwra ,  vc 
vocant  contingcntianon  funtnota.  Ad  hanc  (cntcntiam  fpcdatquod 
Rupcrtf4^,  toibitKupertuslib.7.  Commentariorum  in  Gcncfimcap.2  Collide. 
bantur,ait  ilIc,paruuli,non  ftudio  contcndendi.vel  fcicntia  ccrtandi  fiue 
affl'(5latione  vinccndi:(cd  codcm  Dci  nutu  permoti ,  quo  non  folum  ir- 
rationahapccora,verum  ctiam inanimata  clcmenta  pra:fagio  futurorum 

pcrmo 


1 1 


IN    GENESIS  CAP.  XXV. 

permouerifolent.qualia  (xpc  iam  fadanouimiis,&:aaiuic  maiora  futu- 
ra  runc.tcftante  Domino  Lnc.zi.Enmfymt  ;«yS/< ,i«»<«,or  /W/w.&i-.bcd  ^^^^^ 
iuxtamvlbcum  rcn(um,cu'lifioparuuloium  in  yffcro  Rcbcccar ,  prxli- 
enabat  id quod m  Adibus  Apoftolorumlcgimus:Gcntilcs namquc ari  ti- 
dcm  &  giatiam  Cliriili  adm.iros.  ludxi  propcllcrc  contcndcbant ,  lalun 
eorum  inuidcntcs.Hxc  Riipertus. 

Pcriexkque  vt  confulcrct  Dominum. 

L  L  V D  pttrtxit  fignificat  eam  cx  eo  loco  vbi  erat.conceflKTe 
inaliurnlocum.confulendi  oracuUgratia.  Ariftotclcsqui- 
dcm  libro  7.Politic  cap.  1 6.tradit,  falubre  prxgnantibus  cl- 
I  fe,  fi  cxeriendi  corporis  gratia,  quotidic  ahquantulum  Ipatii 
conficiantiatquc  huius  rci  graiia .  facram  aliquam  .xdcm  vifanr  prxlcr- 
tim  eoru  Dcoru,quitucndx  ac  profperandx  gcnerat.on.  prol.s  humanx 
rr.Te(rc  crcdatur.  Ar.ftotcl.s  vcrba.h.xc  funt.Mulicribus  vtcru  gcret.bus, 
coiporu  eft  adhibcnda  cura,vt  ncque  defidia  torpe.\t,ncc  c.bo  vtantur  tc- 
nuiorc.Quod  fac.le  fucrit  Lcgislatori  prouidcrc.fi  legc  fanxer.t.vt  f.ngu- 
lis  dicbus  fpatium  aIiquod,dcos,qui  gencrationi  pra:cflc  putantur,  venc- 
randi  <Trat.a.confic.ant.Mcntcm  autcm.contra  quam  corpus.tranqu.Ilam 
fccurimquc  gcrcrc  conucnit.  Sic  Ariftotdes.  Vcrum  non  ob  cam  cau- 
Lm  Rebecca  perrex.t  ad  confulcndum  Deum  :  Sed.vt  narrat  Scr.ptura, 
territa  prod./ofa  .lla  filiorum  in  vtero  coll.fione ,  vt  fupcr  ca  rc  d.u.num 
fcifc.taretur  or.-vcu!ura&rcfponfum.  Quare  fat.s  m.ror ,  qucndam  hu- 
iu.  temporisfcriptorcm.virura  fan^  ncc  .ndoaum,&  valdep.um,  .n  lu.s 
Commenrarijs  prodid.fl-c,.llam  Rcbccc.r  profcd.oncm  non  tam  d.u.n? 
rei  ''ratia  fufceptam  fuifl-e.qu.^m  qu6d  pr.Tgnant.bus  conimoda  &  (alu- 
bri^^clll-  folcat  nonnuUa  corporis  agitatio,&ad  piuori.m  facra  profcct.o. 
ProiUoCvt  confuleret  Dominum^Paraphrafis  Ch.ilda.ca  f.chabct: 
Mtir,vt pcttret  doanttam  af^cie  Dormm.  Pat aphraftcs 
vcro  Hicrofolimitanus  ita  venit.  Ahi}t, 
vtftteret  MifericordiAm  a  'Domt' 
Tio^ndomo  vbi  conciona- 
batHrSm. 


Vtrf»  21. 


Arijtotel. 
IrtfTiitAiu 
qHOtidianjmy 
Jtd  m»d$citm 
corporn  exer' 
citationf.rjje 
Julnlfemicoif 
triyerOtC^nie- 
tem  &  tran- 
^inUitMem 
mtnlif. 


Homerui 
m  (jenef. 


SECVN 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T  A  R  1  O  R  V  M 


SECV  NDA  DISPVTATIO. 

Ad  qnem  loctm  ,fme  ad  quam  perjonam  perrexerit  Rehecca ,  ^ 
quemadmodumconfulueritBetm. 

A  I  E  TAN  vs  vtrumquc  efle  putat  inccrtutn , cum  nc- 
quehicneque  aiibi  cxpofitumfita  Sciiptma.  Hcbixo- 
iumopiniocft,Rebeccamiui(IeadSemfiliumNoe,quem 
idtemporisjaciis  pra.'fui(Te  ferunt  ,  &  per  ipfum  foli- 
tum  tfTe  D  E  V  M,  confulcntibus^oracula  &  rciponfa  red- 
dere^cuiicntcntia:  adftipulatur  Paraphraftes  Hierofolymitanus ,  vt  cx 
vcrbis  paulo  ante  mcmoratis  manifeftum  cft.  Viuebatautem  eo  temporc 
iem;imm6  vlquead quadragcdmum oclauum, vcl  quinquage/lmum 
.Ttatis  lacob  annum  vitam  produxit.  Abcn-cfra  ait,  Dominum  refpon- 
lum  dcdiftcRcbeccar perprophctam  aliqucm ,  vcl  pcr  ip fum  Abraham, 
quem  vixifle  conftat  quindccim  annis  poft  ortum  lacob  &  Efaii.  Olea- 
ftcr  (upcr  ca  rc  ita  (cribit:Putarem  iuiflb  Rebcccam  ad  facrificium  ofFc- 
rendum  Domino,5c  ibidem  \  Domino  rcfponfum  accepifl^e ,  ficut  fecit 
Abraham.NccfoIIicitus  fis  dcSacerdotcquoniam  fine  Sacerdote  tunc 
quihbct  Domino  hoftias  ofFerebat.vt  legimus  fupra  dc  Abraham  Gencf. 

ur  j  audeodicere,  eamiuiflTead 

Mclchiiedechjquia  nullum  eius  rei  extat  in  Scriptura  vcftigium.  Forr^ 
tunc  ahquis  erat  prophcta  Domini ,  l  quo  fifcitari  potcrat  ,  fed  quis  illc 
ft.cnt  ignoratur.Sic  Olcaftcr.  Venim  nos  ant.qu.orum  &  grauiorum  au! 
«aorumfupcrcarefentcntiasrecenfeamus. 

IIZIX  ^  ^dMcIchifcdec,qu.co,nloco  Saccrdotem  agcbat  Dei  altifllmi,  £  ^ 
tanquam  diuinorum  arcanorum  confcius  &  intcrpres ,  confulebatur  ab 
.  omnibus.D.odorus  Tarfcnfis  putat,  Rcbeccam  recepifle  fc  in  locum  a 

V,oi,r^.  quem  fecretum  orand.  caufa,&  poft  orationcm  fuiflc  reuclatum  e.  quod 
s.ar,M...  b^'^^'^^^^''^'^  c.usI,bro,capite  nono  fcr.S 


Malach.2 


eftSandusChryfoftomus;;.ft.m;;;am;^^^^^^ 

^nb.thom.I.5o.mGcnefim:Quidcftquodait:7>.n-«;.  c  JlZ 
Z).— ,  n,m.rum  cucurrit  ad  vcram  fcienti.-,m,  &  feft.nauit ad  Sa  el 
dotcm,Dc.  m.n,rtrum,  perquemlatentiumfcientiam  volebat  di£e 
Et  cnarrans  omn.a  qua.  fib.  contigerant,  d.d.cit  diligenter  ommT.Se ' 
ncorde  Deo ,  per'  Sacerdotis  linguam  detegente  c1  om.  ia  mS£" 
6caIacrioremearn.-eddentc.  Etvidc  quantaaiam  tunc  crat  Sacerl 
mm  dignitas.  Nufquam  cnim  dicit.  quod  Sacerdos  ci  ^ellonder  t  fe-i 

iuiflc 


10 
ca 


I  N   G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.   X  X  V.  i  ? 

iuirTead  altana,in  quibus  faciificariDeo  alancl.s  Parnaicl-.is  lul.ba:.  ^^^^^^ 
O  uiclam  ( inquit  ThcocWetus ;  Rcbeccam  adi.llc  .licunt  ad  Mclchilc- 
dcch.ncmpcSaccrdotemDcialt.ffimi ,  virum  nubilcm  ,&  mctate  mli- 
gncm.  Verum.cum  Patriarch.v  conlucu.ircnt  in  locis  in  quibus  hahita- 
bant  confttucre  altaria  qu^dam^verifimile  cft  illam.ad  vnum  cx  lihs  lup- 
plicalle  Deo,  &  ita  nouillc  qux  futura  erant. 
^  8     S  Au<»uftinus omnes  fcrmc  pra:di6las  fentcntias  complcxus  cft.lupcr 
cadcm  cnamipfcquxftione  brcuitcrdiircrensinhbro  Qua-ftionum  m 
Generim,qu.rft.72.Qu;Critur,inquit  Auguftmus  .quonam  abicrit  Rc- 
bccca  vt  confulcre:  Dominum :  non  enim  crant  tunc  Prophct.i  aut  Sa- 
cetdoles  fecundumordiucm  TabcrnacuU  vcl  Tcmpli  Dummr.nih  fortd 
iuit  ad  locum.vbi  aram  conftitucrat  Abraham.Sed  ilUcquomodo  relpo- 
fadarentur,omninotacct  Scriptura; vtrum  perahquem  Saccrdotcm, 
quod  incredibile  eft.fi  crat.non  fuiflc  nominatum ,  &  nullam  Saccrdotu 
ahquorum  faclam  cfte  mcntionem. An  fortc  ibi,cum  orando  allcgalleiK 
defideria  fua  ad  Deum  ,  dormicbant  incoloco,vtpcrfomniummo- 
ncrentur;  Ancrantaliquitalcsetiamillotcmporehomincj  Dei,  in  qui- 
bus  poflct  Deus  interrogari .?  Quicquid  horum  eft.&  fi  quid  ahud.quod 
mc  fortc.ne  commcmorarcm.pr.x-tcrierit :  mentiri  tamcn  Scriptura  non 
potcft,qu.T  dixit,Rcbeccam  iuilTeadintcrrogandum  Dominum ,  atquc 
Dominumrefpondifle.Hxc  Auguftinus. 

Super  eademre  Au(aorHiftori.x  Scholafticx  in  iibrum  Gcnelis  cap. 
d6.  cnarrans  hiftoriam  huius  loci ,  ad  hunc  modum  fcribit :  Dicitur  Rc- 
bccca  iuilfc ad confulendum  Dominum.  Fot tafli  igitur iuit ad  montcm 
Moria,vbi  Abrahamaltare  feccrat  Domino :  &  immolatis  hoftiis ,  lub- 
ftratis  earum  pclhbus  incubans.per  fomnium  accepit  oraculum.Fortaflc 
ctiam  more  Gentium  quem  viderat  apud  parcntcs  fuos  in  Mefopotamia. 
fpccicm  Lauri,quam  Tripodcm  dicunt.capiti  fuppofuit ;  &  ramis  arbo- 
ris.qui  A<tnus  Caftus  dicitur.incubuit ,  vt  fic  vifioncs  capuis  phantafti- 
cas  dormi?ns  non  fentiret,&  diuinx  rcuelationis  rit^  capax  cflct.  Vcl  vi- 
ucntemadhuc  fummum  Sacerdotem  Melchiledech  coluluit.  Qiipcum- 
quc  autem  modo  id  fac^um  fit,  cam  benc  feciflc  fatis  mdicat  relponfum 
diuinum  ei  rcdditum.Sic  ilIc.Ego,fi  in  rebus  tam  incompcrtis,&  inccr- 
tis  locus  cft  vUus  conicaur.T ,  aut  potius  diuinationi ,  propenfior  (um  ad 
fcntcntiam  Diodori.quam  fupra  cxpofui ,  Rcbeccam  iecefllire  in  locum 
aliqucmabd.tum,  remotumque  tanquam  quoddam  Oratoriiim ;  vbi  in 
prcccs  effuli,diuinum  refponfum  fupcr  ca  rc  quam  fcirc  cupiebat,ftudio- 
fiirim^  expctiit.  Etvelin  fomno,  vciin  vigilia  pcr  intcriorc  illuftratione 
Dci,  aut  pcr  vocc  aliqua  ccehtus  cditam,&  ad  ipfam  miflam,vel  per  An- 
fTclum  quempiam  in  figura  humanacum  caIoqucntem,Diuinum  oracu- 


19 


AuCiot  H»H» 


n*. 


\um,ik  rcfponfum  acccpit. 


TER 


Early  European  Books,  Copyrighl  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


H 


COMMENTARIORVM 


20 


-Exod.  28, 
Hcb.9. 


J 


Frimfid  mo- 
confaledt 
DtHm  per 
frophctad. 

L0CU4  I 


TERTIA  DISPVTATIO. 

De  quatuormodis  confulendt  Beum ,  olim  in populo  Hebyjeo  anU  Sal" 
uatoris  noHri  aduentum/vjitatis  atque  celehratis. 

X  occafionc  fiiperioris  difpLitationis,  vifum  eftalteram  hac 
uliungcre  bcnc  cum  illa  cohxrcntem  atque  congrucntem, 
iplam  certe  per  fe  dignam  traftatu  atque  cognitu  :  in  cuius 
exphcatu,fimul  ctiam  nonpaucos  ahos  Scripturae  locos  il- 
^^^^  ^  kiftrabimus.Lcgcnti  facras Uteras  manifcftum  fit ,  ab exor- 
dio  popuh  Hc  brxi,  ferme  ad  tempora  vfque  principatus  Machabxorum 
fempcr  in eo  populo  fuiflc  infignes  ahquos  viros  fapientia.pictate.ac  (an- 
£bimonia,diuina!  fententias  ac  voluntatis confcios  CJc  interpretes  ,  quos 
popalus  in  rcbus  maxime  arduis  &  dubijs  confulcbat ,  & per  eos  diuina 
rclponfa  fupcr  eifdcm  rebus  accipiebat.  Horum  primus  ac  pra? ftantifli- 
mus  fuit  Mofes :  qui  partimad  columnam  nubis  &  ,  partim  intra 
Sanftuarium  vbi  erat  Arca  &  Chcrubin,  &  Propitiatorium ,  Dcum  fibi 
loquentem  audicbat,vel  vlrro  cdentcm  oracula.vcl  refponfa  eorum  qux 
fci(citatus  fuerat  populus,rcddentem,vt  in  libro  Exodi,Leuitici,  Nume- 
rorum.Deuteronomij  multifariamproditum  eft.Veriimquiatant^c  con- 
fulentium  multitudini  vnus  ipfe  fufficere  ac  fatisfacere  non  potcrat,iuflit 
Dcus  Sepruaginta  Seniores  dcligi,  quos  ipfe  fimili  prophetia:  fpiritu  im- 
plensjvoluir  quxftionibus  &  dubirarionibus  populi  fatisfacere,vt  fcripti> 
eft  inlibro  Num?rorum,capitc  ii.Poft  Moyfen , iftiufmodi gratiam  ^ 
poteftatem  pofuit  Deus  in  fummo  Pontifice  Elcazaro,  ad  quem  adire 
confulendi  gratiavoluitDeus,non  modo  populum,  fed  ipfum  ettefti  po- 
puli  Ducem.Legc  caput  Numcrorum  27. 

C^terum.quatuor  obferuare  licet  fuifle in  eo populo  nobiles  atque  in-  ^  1 
figncs.&  f ^lemnes  Deumconfulcndi  modos^quos  in  prxfenscurfim  at- 
tingam.Primiis  modus  confulendi  Deum ,  erat  pcr  Prophetas  :  hos  adi- 
bar  pojlulus  vel  publice  vniuerfus ,  vel  priuatim  finguli ,  ciim  grauis  ali- 
qua  &  ardua dubitatio incidebat,  qua:  humano  confilio  &  prudcntia  ex- 
plicari  non  poflit.Exemplum  huius  rei  habes  illuftrc  in  primo  hbro  Rc- 
pm  capire nono ,  vbi  narratur  hiftoria  SauUs  euntis  confultum  Samue- 
lem  fuper  afinis  quas  amiferat :  fic  enim  in  eo  loco  fcriptum  cft :  Ecce  vir 
Da  eft  in  cimtate  hac.vir  nobdti :  omne  cjuod  locjmtur.ftne  ambiguitate  venit' 
mmc  ergo  earnm  tlluc , fifone  indicet  nobis  de  via  nofha  propter  cmam  venL 
;«^.Et(ubditur:  OUmin Ifraelftclocjuebatur  vnufcjuiftjuevadensconrule^ 
reDe^^m.-remte.^eamHs  ad  rtdentem:  quientmProphetadiciturhodie. 
vocabHturoUmrtdem.^^^^  infra,cum adiiflent  Samuelem,&  fcfcita 
tieflcnt  quod  volcbantiisrefpondit  Sauli:  qu^funtincorde  tm 

tndtcabottbt.  Etde  a[intsc,uas  nuditt,  tertitu  perdidim ,  nefoUtcitt^  fis.  quia 
muent^funt:  r>ec  folumhoc  quod  rogatus  fuerat,indicamt ,  fcdprarterea 

dc 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N   G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  \  '  > 

deRegno  quod  ci  dandum  erat ,  &  aliaqui-dam  pracd.xit.  Si.iii!ia  tra- 
dunturdc  Ahia  S.loiiite  prophctaDomm.,.n  3.  Rcg.  cap.  M.vb.  hc  cft: 
D..v.>  UaoArn  vyortfu^ :  ^'..dc  m  S,lo .  zb,  ejt  ^h.Mprophca ,  y/«  locHt^ 
tJhnlhiejHodreomtHrH^elfem  fr^er  popidum  hunc :  ipfe  en,m  tnd,cab,t  t,h 
m,id  eHentHmm  f,r  VHcro  hmc^  mox  adiungitur  re(pon(um  p rophetac  (u- 
per  eo  dc  quo  fucrat  confultus.  CompK.ra  hu.us  rc.  cxcmp  a  habcs  apud 
Hieremiam cap.36  &42.&  in Helia & Hclifco in  j.Sc ^.lib.  Rcg.  apud 
Danielcmitcmcap.2.&:4. 

Scdcnim,rrip!icitcr  affcdos  fuiffe  prophctas  animaduerto  crga  ca  dc 
*  -  quibus  confulcbantur.Nonnumquam  prxdoccbat  cos  Deus  id  quod  al.) 
confulturi  crant,&  iplbs  fcilataturi,vt  dc  Samuclc ,  &  Ah.a  Silon.tc  fu- 
pradi(a.s  locis  fcriptum  eft.  Intcrdum  tunc  rcuelabatur  Prophctis,  cum 
confulcbantur.vt  de  Helia  colUgitur  ^.Rcg. i  .&  2.&  de  Hcl.lco  ^.Rcg. 
4  5  6  &7.Aliqu.'mdoPropheta:ncfcicbantrefpondercftatimvtconlu- 
lcbantur,fcd  aliquantifpcr  poft :  nimirum  cxcitata  prius  &  fd  Dcum  cre- 
fta  corum  mcnte,vcl  audiendo  cantari  Dei  laudes,vt  acc.d.t  Hcli(co.qui 
interro<T.itusatr.busrcg:bus  dc  pcnuria  aquarum_qu.imcorumexcra- 
tus  patieb.itur.pauli(pcr  ftctit.iulsitque  adduci  ad  le  pfaltem.quo  plallc- 
tcafflatus  .llico  prophctije  fp.ritu.prtd.x.t  quod  futurum  crat ,  f.cut  le- 
eitur  4.Ree.cap. : .  Vcl  per  multam  &  fcrucntcm  deprecat.oncm  atquc 
Srationemfad.uncl.sctiam  iciun.is  arqueal.iscorpons  affl.aat.on.bus, 
ficut  lceitur  de  Hieremiainlibrocius  cap.  42.    dc  Dan.clc  .nc.ufdcm 
I.bri  cap.9.&  I  o.Ncc  folum confulcbantur  viri,(ed  cti.im  focm.nx.d.ui- 
rram  S<  ipfx  habentes  prophct.x  fpiritum ,  vt.  fu.t  Dcbbora,dc  qua  kn- 
ptumcftIudic.5.&Holda,vthabc54.Rcg.J3. 
l ,     Altcr  confulendi  Dci  modus  crat  in  vlu  pcr  fomnia,  de  quo  lcg.tur  i . 
Rcg.  28.  Deum  a  Saule  confultum ,  nec  pcr  Prophetas,  nec pcr  (omn.a. 
ncc  pcr  Sacerdotes  ei  rcfpondift-c:rcfpondcbat  autcm  Dcus,  vcl  pcr  pro- 
priaconfulentium  fomn.a.vel  peraliorum.Vcrum  vt  .fte  modus  r.tefie- 
rct,tria  fcruanda  crant:pt.m6,vt  is  modus  non  adh.bcrctur  n.fi  cum  al.a 
ratio  confulcndi  Dcum,vcrbi  gratia ,  pcr  Prophms  aut  Sacerdotes  vcl 
non  ad.rat.vcl  non  .llis  fucccdcbat.  Dc.ndcvt  .d  non  ficrct  n.fi  .n  rcbus 
crau.(fimis,&  vchcmentcr  vrgcnt.bus,&  humano  confil.o  ac  proiudcn- 
da  inexplicab.l.bus.  Ad  hxcprxmitti  oportcbat  iciun.a  A- prcccs  ab  om- 

ni  fupcrftitionc  vacuas.  Adhanc  fentcntiam  pcrtinct  ,quod  fcr.b.t  Au- 
ftor  Trad.t.onum  Hcbraicarum  in  l.bros  Rcgum,qu.  nome  tc-rt  S.  H.c- 
ronvmi.Nam  fupcr  caput  ^S.primi  libri  Rcgum  .ta  (cr.b.t.Rc  fpondcb.-it 
Dominus  pcrfo.Tinia,ficutHcbrxi  aflcrunt,coquod  orando&  .c.unan- 
do  pofccbant  oraculum  fib.  ficri  d.uinum :  &  Dcus  ill.s  per  fomnia reuc 
lab.it  caquxfuturaerant.  . 
24  Tcrtius  modus  confulcnd.  Dcum  ficbat per  fortcs : quo  modo  vfus 
cft  SamucIine!ed.oncrcgisSaulis,vthabcs  i.Rcg.  10  &.p(e  Saul.vt 
reperirct  quis  contra  prxccptum  fuu  maducaflct  ante  velpcram  .  vt  lcg.- 
tur  I  Re^  ca.i4.&itcmIofuc,vtdcprchendcrctcum  quipcccaucrat  .n 

an ul,c.-arc ,  vt  proditum  cft in librolofuc  cap.  7.  Scdcnim  hic  modus, 
'  crat 


VArii  Prtpht 
tjrum.tffecltt 
atnmiergtt  es 
dt  ijmbiM  C*> 
futeVantur. 


Htl.ia  fam' 
n*  yatei. 


Secunim  m» 
dm  confuleii 
Deum  fer  10- 

flM. 


Terlisn  m»- 
ilu4  confuledi 
f)cr  fortcf. 
I.  lieg.  10. 
I.  K«£.H. 


Early  European  Books,  Copyrigh.  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


i6  COMMENTARIORVM 
crat  rarus,nec  in  vfii  circa  criminalia  8c  capitalia ,  nifi  cx  ccrto  Dcl  in- 
ftin<3  Li  vel  eriam  exprcflb  mandaro. 
^.trtfi^  mo    .  Quartus  modus  multo  nobiliffimus  &  cclcbcrrimus,acpnlcis  illis  tc-  24 
w'^  ^rfuceT  por^t)us  poft  latam  Mofis  lcgem,atque  inftitutum  Sacer(dotium,&  Pon- 
Lmjuttper  tificatum  Aaronicum/atis  frcqucntatus,ticbat  per  Saccrdotcs.&r  vt  fcri- 
tfhod.        ptura  loquirurjpcr applicationcm  Ephod.Erat aurcm  Ephod,  veftis  pon- 
Lj>hod  ponti-  tificia,quam  Latmedixcris  Supcrhumerale,  habcs  lapidesprctiofos,qua 
>-*^«-  tegebathumcros  Pontificis,&:  inpedorehabens  Rationaleiudicij^pan- 

num  fcilicet  quendam  duplicatum  vnius  palmi ,  &  omnino  quadratum, 
in  quoerantduodecimlapidcs  pretiofi^trinodifpofiti  ordinc^finguHque 
habentes  nomina  fi?iguIorum  duodccim  Patriarcharum.  Huius  vcftis  & 
matcriam  &  fornta  habcs  dcfcripramExodi  ^S.AppIicareaurcm  Ephod 
diccbarur  Sacerdos^cum  ipfc  fe  inducbat  ea  vcfte,vt  ca  ornatus,  idoncus 
8c  dignusefficcreturdiuinaoracula  &:rcfponfa  accipere.Dicebatur  itcm 
Saccrdos  applicarc  Ephod  ad  aliqucm  ,  cum  indutus  Ephod ,  accedebat 
ad  eum  qui  confulcndi  cau(a  ipfum  adibat.Habcs  duo  eius  rci  in  i  .Rcgii 
Locmi       cLiriflimaexempla.Etcnim  cap.  7.5.  ficlcgitur:  Eotempore  c]m  fngiebat 
W.€x.2$.Crso  -^^^^^^^^^     Damd  in  CpilarnydefcendttjEphod  fecurn  hahcns :  Cy'  dixit  Da- 
uid  ad  ylhiathar  faccrdotem :  ^pplica  Ephod :  &      Dauid;Domine  Dcm, 
atidiuit  fcrtim  tuHs  qtiod  dijponat  Saul  venire  in  Ceilarn  vt  euertat  vrhem 
propter  me  :  indica  Dornine  'Deu^ feruo  tuofi  tradent  me  virt  Ceila  in  manui 
eiH6.Etait  T)ominpi^\tradent,^c.  Et  in  cap.  50.  eiufdem  libri :  Et aitDa- 
uidad  Abiathar  faccrdotem  :u4pplica  ad  me Ephod.Et  applicauit  ^hiathar 
Ephodad  Damd,(y  confultiit  Dauid  Dominum,  dicesy  Ferfe<^uar  latrunculss 
hos  y  ^  comprehendam  eos  an  non  ?  Dixhque  ei  Dominus ,  Perfeqtiere-^  ahfqtte 
duhio  enim  comprehendes  eos\^  excuties pr^dam, 
^omodo      Scdquarationc  Dcus,  per  iftum  modam  dabat  refponfa  ?  Opinioeft  25 
Veu^  perE.  Hebraeorum,qUcTftionem,fuper  qua  confulcbatur  Dcus ,  fcriptam  infcri 
phod  daret    confaeuifie  plicaturis  &:  commifiuris  Rationalis  atquc  Ephodrpoftea  vc- 
Lbr^orum  ^^^'^^  rclponlo  diumo,ibidem  fcnpto.Legcqux  (upcr  ea  re  dif- 

opmio.  putarThoftarus  in  28.ca.i.hbriRegum,&  irem  in  21.&  jo.cap,  ciufle 
Uojiatf*^.  libri.Sed  probabilius  eft,duplici  modo  id  ficri  confucuiiTe  :  vno  modo, 
vt  Pomifex  facra  illa  vcftc  ornatus ,  cum  confulcbatur,diuino  afHaretur 
fpiritu  prophetix ,  reuclatis  fibi  qux  confulentibus  refpondere  debebar. 
Arque  hoc  fieri  volebat  Deus  ad  commcndandam  illiiis  facerdotij  &  p5- 
rificatus  dignitatem;quo  fcilicct  ci  maior  apud  omnes  fides,honor,&  ve- 
neratio  habcrerur.Altero  modo  fiebat  per  nouum  quendam  atque  info- 
litum  fplcndorcm  emanantem  cx  pretiofis  lapidibus,  quos  ^ercb^  Pon- 
rifcx  partim  in  humeris,partim  in  pcftore ;  quo  fuIgorc,fauftus  fufcepri^ 
vcl  fufcipiendi  ncgocij  exitus  &  fucceflus  portendcbatur.  De  hoc  modo 
nihit  prodirum  eft  in  facris  littcris ;  fcdlofephi  rcrum  ludaicarum  peri- 
tiffimi^  &:  grauiffimi  fcriproris  auaoritatem  &  fcntentiam  fcquimur,de 
iftiufinodi  miraculo  in  tertio  libro  ludaicarum  antiquitatum  ad  huc  mo- 
mtatrtr  ^^"^/^^'^^'""'^  •  l^pillis  quos  Pontifex  in  humcris  gcftabar  (erant  au- 
tem  fardonychesjmicabataltcr,  quotics  htatum  cftet,is  quidcxrrum  ho- 

mcrum 


IN  GENESIS,  CAP.XXV.      ^  ^7^,,^^,,,,,. 
mcrumoccupabar:tantumq.fulgorcmcmittcbat,vtprocul  ctiamtuen-  ^.^^^^^^ 
tibusconrpiccrctur:iaqucprxtcrnaturamruam&  confuctudmcm.  bed  ^^rr^cjn^  ^rit 
mu-abiliuscftquod  nuncdic^urus  lum.   Pcrduodccungcmmas  quas  m  luuon.U. 
in  pcftorc  'ontifcx  infutas  Ellcni  (id  cfl:  Rationalijgcftas  >  m  bello  vi- 
<aoriam  prxnuntiarc  Deus  folcbat.  Nam  priulquam  cxcrcitus  fe  mouc- 
rct.tancus  fulgor  cx  ciscmicabat,vttoti  populo  facilc  innotc(ccrct,adct- 
fc  Dcum,opcmque  &  auxilium  fuum  inuocantibus  eflc  laturum.  Qua- 
propter  Gncci,quotquot  \  noftra  rcligionc  non  abhorrcnt,cum  hoc  mi- 
raculumprocompcrtiirimohabcant^cacna  vocant  ^"^s  hoc  cft^ora- 
culum.Dchit  tam  Eain^quam  Sardonyx  fulgorcm  emittcre ,  annis  du- 
ccntisantcquam  hxc  commcntarcmur^iratoDeo  propterlegum  luarum 
pr.vuaricationcm.Horc  lolcphus. 

Scd  in  iftis  lofcphi  verbis  duas  res  lcdori  confidcrandas  eftc  cenfeo. 
Pnmumapcrteindicatlolcphus  modum  illum  monftrandi  futura  per 
fulgorem  lapidum  qui  crant  in  Rationali,non  fuiftc  gencralcm,  ncc  pcr- 
tinuifle  ad  prxdidioncm  quarumlibet  rerum  futurarum  \  (ed  in  rcbus 
tantiim  bcllicis  locum  6c  vim  habuilTc,  valuiQcq.  folum  ad  portcndcn- 
dum  bcUi  cxitum  atquc  fucccfllim.  Quocirca modus  hic  rarior  erat  fu-  ^^^^^^^^^^^ 
pcrioribusminulq.cclebris.Dcindcait  lolephus,miraculum  ill"dful-  ^j-^,^,^^^^^.^  ^^j- 
go:  inccflaflc  duccnri^  annis  antcid  tcmpus,  inquo  fcribcbat  f.ttofumtlUks 

iplc     .     .-viiriquicatum  ludatcarum.Hos  porro  duccntosannos  (i  prar-  mirMHU, 
ciscaccipiamusjncceflccritdiccre,ccfl'aflcmiraculum  illud  in  prmci- 
patu  lonathx,  qui  poft  fratrcm  fuum  ludam  Machabxum  ,  princcps  &: 
Pontifex  fuit  apud ludxos.Etcnim  lofcphus  libros  Anriquiracum  lcripht 
decimotertioannoprincipatus  Domitiani,  vtincxtremis  vcrbis  vige- 
fimi  voluminis,rotiufq.  opcris  ipfcmct  teftatur :  compctit  aurcm  dccimus 
lercius  annus  Domiririani  in  olympiadcm  duccntcfimam  dccimam  ofta- 
uam.Hinc  porro/i  ad  fupcriora,retr6q.  lapfa  tempora  rccurrcns,pcrcen- 
feasducentosannos,compcriesdaccntcfimumaimum  cadcrc  in  olym- 
piadcm  centeflmam  fcxag.  fimam  odauam,  in  quo  fcilicct  tcmpore  lo- 
nathas  principatum,fimulquc.Pontificatumgcfllc.At  cnim  dcflrum  cfle  SufrjiJiflos 
miraculumillud,aliquandoanrcPrincipatum  ludx  i^ui  prxccflTc  lona-  ^^"'jjf^'^^^ 
lham,vidcturnontcmcrcpoflcquifpiamexiftimarccx  his  quaedc^Iuda  JJJ^j^^,/,^ 
fcripta  funtin  priorishbri  Machabiwum  ,  cap.quarto.  Eft  aurcm  fic  ibi 
(qy  'fhrur/h  cjftidde  eofacerer.  Etiricidir  cipatufn. 

^ll^  jreforreillisejfetirjopprohmim^ciuia  '-^^'^' 

conrammaHemnt ilind 6entes:& detnoUu fnm iiiftd:Er repoftiemnt  iap^des in  '^^'^^ 
monre domii4,inlo€o apro.cjuoadufcjtte  vnnrcr  Prcphera ,  (srrejpondcrerdc eis. 
Ex  iftis  vcrbis  liquct,iam  tunc  dclijifc  modnm  illum  confulcndi  pcr  Pro- 
phctasxumnullusidtcmporisinpopiilo  ludaico  prophcra  cflcr.Ccflaue 
raticeramodusconfuledi  pcrSaccrdotcs,fiue  pcr  applicatidncm  Ephod, 
fiuepernouumfulgorcmlapidumvquierancinRacionali.  Si  cnim  ifti 
modi  confulcndi  Dcum  ruc  viguiflcnt^praculdubio  cis  vfus  cflct  ludas, 
vt quid  ficri  oportcr^t  fupcr  alcari  holocauflxMrum  a  Gcnubus  poliuto  & 
profanato,DcifcntcntiamcxpIorarcacnoclcpoflet.  m  >  • 
Comm.  in  Gen.Tom.4.  c 


iS  C  O  M  M  E  N  T  A  R  1  O  R  V  M 

C  '.r  Ltpjdes  rcucrtamur  ad  Ephod.  Quoniam  iVirur  per  Rationale  \uiid\ ,  m  ^7 


crll7/ii^Ru-        ^^''^"^  duodccirn  illi  lapidcs  pretioli     facri,  Deus  rcfponfadabat  de 
uon.iU,  dtcli  futuris  &  de  his  qux  agcnda  cranr,idco  lapidcs  ilbs  Deus  appeUaUit  duo 
fnit  Vrim  o'  bus  vocabiUis  Hcbrxis, Vrim,  vSc  Thnmmim,qux  virtutcm  illam  Ratio- 
Vmmmtm.    nalrsrcddcndi  rcfponfadiuina  fignificant,Vrim  namquc  Latine  fignifi- 
cat  lumina  fiuc  illuminationes,quod  facerdos  diuinirus  illuminaretur  ad 
prcruhdcndum  &  praediccndum  futura.Qunmobrem  Scptuagintaappcl- 
larun^  f^Xuonv  ,  id  cfl:,manifcftationcm,Hicronymus  autem  vcrtit,Do- 
<a:rYriam,qu6dSacerdosilluminatus  a  Dco  docerct  populum  dcijsquo: 
Gonfulcbatur.At  vero  Thummim,  fignificat  perfcdiones ;  quod  caquar 
"tefpondebat  Sacerdos,perfed:a  erant,id  cft,  verififima ,  fine  vllo  veritatis 
dcfc6bu,(Sv:  ibfquc  vlla  aclmixtione  mendacij :  quocirca  Septuaginta  ver- 
terunt,  ccXlLct"  3c  Hieronymus  eos  fccutusreddidit  veritatcm.  Dehis 
Icgecaput  XXVI  II.  Exodi.  Cumigitur  Dcusuibet  in  Rationaliponi 
Vrim,&Thummim,  intelligat  Lcclror  fignificari,dcbereponi  in  Ratio- 
nali  duodccim  illos  lapidcs  pretiofos ,  qui  diuinam  hanc  virrutem  habe- 
Cm-4f>pelUtu  ^^"^  prxmonftrandi  futura,&  pr^doccdi  qux  agcnda  eranr.  Ob  eandem 
}ltRationaUi  q^oquc  caufim  Gra:ci  Rationale  appellarunt  Xoyiau^  quafi  dicas  fatidi- 
er  curgr^ce  cum,reddenfquc  oracula.Latinevcr6diducftRationale,veI  ad  expref- 
fionem  vocis  Grarcarjvel  qu6d  cum  pcr  illud  edcrcnrur  Diuina  refponfa 
non  vidercrurresquxdam  efleirrationalis,fedratione  atquc  intclIiPen- 
napollens.Dicebaturporr6Rationale  iudici},qu6d  pcrid  docebanrur 
homines  quid  faciendum  efietrin  Scriptura  cnim  vocabulum  iudicij  ean- 
dem  frpe  vim  3c  notionem  habct  atque  vocabulum  officij  apud  fcripto- 
res  Latuiosrfignificat  cnim  id  quod  quifque  facere  debet. 

Veks.  ij.  QE^rerpondensair:Du;:egentesruntinvtcrotuo,&diio  po- 
puli  ex  vcntre  tuo  diuidentur,populufque  populum 
fupcrabit,&:  maior  fcruict  minori. 


B  s  E  R  V  E  T  Ledor  phrafim  Sc  modum  loqucndi  fcriptu- 
rxjdixit cnnn  duas  gcntes  efii  in  vtero  Rebeccar,  fienificarc 
volcnsduos  hlios,qui  poftca  futuri  erant  capita  &principia 
duarum  gcntium;gentcm  dico  Hcbrxorum  atque  Idum/o- 
rum.  C.ontra  vcro  fit ,  cum  nomina  audorum  ac  principum  alicuius 
gcntisponiinrur  procagcnte,vtnomenIacob  &  Ifrael  pro  cius  pofte- 
ris,  &  pro  vni^aerfo  populo  Hcbr.Tor&infra  Genef.  cap.27. benedidli 
quam  Kaac  dcdit  Licob ,  fub  nominc  cius  pertinct  ad  populum  cx  1^^^^^ 
propagandum.Ergo  poncndi  audorem  gcntis  pro  ipfa^cLe  ,S  contr^ 
gcntcmproauaoreacparente  ipfius,haud  mfreqilens%ft in  ScrZra 
vfus.  Sic  'girurvcrbaiftaintcrprctcmur:D..^J../..,,;^^ 
cft,virrure  ac  porcftarc  conrincnrur  in  duobus  filijs  quos  vrcro  Jris  £r 
d^^opap,UcxvrerorHodu4dcnturAdcA,,^^^^^       p^odibunt  duofilTj' 

fato 


28 


I  N    G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  V.  19 

r-itorcs  auorum  populorum,qni  aiuifi  crunt  feaibus.moribusjcgibus.rc- 
liinonc;crLiiuquc  ftuai)satquc  animis  inuicc  contrarijs  jtalcs  hiiflc  Idil 
mxos  <Sc  Hcbrxo5,conftat  cx  multis  Scriptunr  locis.  lam  vcro  cjuoa  a^' 
iunctum  eft :  Etpopulus popuhrn y?i/?f r/fA/r,complctum  cft  in  poftcris  Elati 
temporc  Dauiais :  is  cnim  fubiugauit  iaumxos-,fibk-jue  lcruirc  cocgit.in 
qua  ilUfcruitutcali^uotK^culisp^-rmanrcrunt.  Atiiuc  hoc  proaitum  cft 
libro  2.Rc^um.cap.8.P(?j7/ir /)iiA//ii(ait  lcriptura)///  iMtw^a  cttftodesyfta- 

crf^IdnrndaftrH'inJs'DAM'td.Scc[m^ 

^     .  ,.    .   ,      ilusvocaturmaior  populo  Hebrxo,qu6a 

progenitus  tftct  cx  Efau  fratrc  maiore natu  quam  lacob.  Dcinae  ,  quo^ 
nuiitis  fcculis  antc  Hcbrxos,propriam  laumxi  regioncm  polTcaerant  iii 
monre  Scir;qu6aq.mult6  antc  proprium  ipfi  regnncn  habucrint,prnn6 
quiaem  Ducum,tum  Regum.Aa  hxc,qu6aab  iniriogcns  laiimxorum 
mult6  facritnumcrofior  quimHcbrxorumiia  enim  f  m-'t.  ^^'n  -i  J  rur 
Movfcs  Dcutcronomij  cap.7. 

^  Hcbrxi  quo^  ^c  poftcris  Efau  aicicur  ,  rcfcrunr  ipli  a^  Romanos;  Hdtdorl^f*' 
quosnugantur,origmcm  6cgenusauxiftc  ex  gcnteiaumxorum  :  aicunc  buU,  i^u^tut 
cnim  lulium  C.Lfucm,&:  qm  poft  illumRomano  prxfucrc  rmpcrio ,  cx  ^'^''^^^J''^^ 
gcnte  laumxorum  excitiftc.Hanc  fabulam  traaunt  Dauia  Chimhi  in  Ab  '/^'['^^^J^^ 
aiam  prophctam,(Sc  in  54.cap.lfaia:,&  Rabbi  Salomon  in  Abaunv&:  „^^,„^ 
cap,4.Thrcnorum,acniquc  multisjn  locis  T^amua  tcriptiim  Icgitur.Sea  mxoyuyHden» 
longc  vccuftius  fiiiirc  hgmctum Hcbra:orum,accbrat  S.Hiciony  mus  '^^^J^^J'"''''"' 
compluribus  locisiacommcmoransacacriacm;pra:rcrtim  vcro  in  cap.^,^*^^. 
3.1uchs,fupcr  iUisvcrbis:^f5>^//*<j>/i/</('/.^t//o«^^^  indefir  5^,^^ 

tfim perditioms  :(\\xo  inloco  kribitHieronymus  Hcbraros  vaniftima  fpe  s.Hteronj 
adufos  traacrc;qucmaamoaum  Pharao.qui  pcr  quaaringcntos  ^  trigin  '"'^^. 
taannosHcbrxos  captiuos  afflixerat  ,      jplc  &  omni  eius  cxcrcitus 
hiMarirubrofubmcrfuscftiSic  forcvt  Romani ,  qui  co^cm  annonim  ^ 
fpatioIuaxosfibifubieaosopprc(rurifunt,acniquc  vltioncDei  adcan-  ^ 
lur,  Ucm  quoque  aifcrtis  vcrbis  fupcr  ca  re  aifpurat  in  primum  caput 
Abaix.  Ergo  quo^  hic  ^c  Hcbra-is  aauerfus  laumxos  aidum  cft ,  Popn^ 
Ifff:  '  '     -    rMt,drmaiorferHietwimn',)fCiAc  fua  gcnte  intcrpre- 
tan  :;omanos.Hoc  Hcbrxorum  commcntum,fiue  adirium, 

confut.it  PaulusBurgcnfisin  Aaaitionc  a^  pnmum  cap.Abai.r ,  &c  2A  ^^^^^^^^ 
irigcfimumquarrum  lfaix,6c  a^  y.cap.DanidisA' iccm  Galatinuslib.4. 
ac  Arcanis  Catholic;E  vcritatis  cap.28.  Ecquoa  autcm  magis  riaiculum 
cfTc  potcft  mcnaacium,quamaiccrc  lulium  Cx-farem,cctcr6fq.aeinccps 
Impcratorcs  Romanorum  gcncrc  fuilTc  laumxo^V  Vcrum,efto.  Sc^  lii 
proptcrca  Romani  ccnlcri  acbcnt  nominc  iaum?orum,quorum  cxitium 
&  Abaias,aliiquc  compluresprophctx  vacicinati  funt,quialuhus  C.rfar 
ImpcratorRomanorumgcnusauxcrit  ex  laumxisjhinc  ncccflariocffi- 
cituripfosHcbrxos  eftc  iaum:ros;quippc  qui  regcm  hahucrint  Hcro- 
dem^qucmfuifTc  laumxumnegarinonpotcft.fcanugas  tk  fabulasHc-  cMunus, 
bixorum  rrii^ri'  i.iiTiiis. 


20  COMMENTARIORVM 

Prxter  hiftoricum  huius  loci  renfum  ,  ingens  latet  velut  fub  corticc  i 
flT^lorlT  *^^^^*''''^^'^^^^""2:myftcrium:&  quod  de  Ifaac  <Sc  Ifmahele  dixit  Paulus 
p^rtmaT^ld  aclGal.4.affirmans,c)uxdcinisin  h^bro  Gencfis  fcripferat Mofes ,  fuiflc 
popidu  ludat-  didapcr  allegoriamjidcm  profcftode  lacob&Efau  in  pr^efcntia  dici 
cHm  o-  chrt'  potcftrnam  qui'  de  lacob  6c  E(au  in  hoc  loco  tradita  funt ,  ea  (ecundum 
fiunHm,      allegoriam  fpeaant  ad  populumIudaicum&  Chriftianum.  Atque  hic 
fcnfus,licetmyrticus^t,videturtamcnprincipaliter  a  Spiritu  fantao  in- 
tcntus.AudiatLccftorfandum  Aueuftmum  in  hb.i6.de  Ciuit.Dei.cao 
2  5.(4iu)dautcmdi6tumeit(uiquit  Auguftmus  )  Afator  fimiet  mimri. 
nemo  fere  noftrum  aliterintellexit,quam  maiorcm  populum  ludxorum 
minori  populo  Chriftiano  fcruiturum.Et  reucra  quamuis  hoc  videri  pof- 
fit  impletuminIduma'orumgente,quaenataeftex  maiori  fratre  Efau, 
cui&nomcn  fuitEdom,quiapoftea  fuperandaerata  populo  Hebneo- 
rum  ex  lacob  orto,eiq.futura  erat  fubiecfta-.attamen  in  aliquid maius  in- 
tentam  fuiflc  iftam  prophetiam,quadid:um  Qd.Popult^  popklum fnpera- 
bit,&  maiorfermei  rntnori^conuQmcnimsQXQAiiut.  Etquid  eft  hocnifl 
quodin  Iuda?is  &  Chriftianiseuidenter  impleturfSic  Au<^uftinus.Hanc 
porro  Allcgoriam  articulateac  diftinde  declarat  idcm  Auguftinus  in 
fermonibusdc  TcmporcSerm.yS.ad  huncmodum  fcribens:  Qupd  di- 
dbum  eft:  PopfilMpoptdfimfiperabit^rJr  maiorferHtetmimriSQCunduvn  li- 
teraminECiu&Iacobnonvidcmus  implctum  :  non  enim  corporahtcr 
beato  lacob  fcruifle  Efau  commcmorat  Scriptura.Et  quia  nifi  id  fieri  de- 
beret,non  commemorafl'ctScriptura,oporfereidfpiritualiterintclliacrc 
Ergo  id  fadum  &  impletum  agnofcimus  in  Chnftianis,^»:  ludxis.M^Mor 
enim  &  fcnior  populus  Iudxorum,minori  &  iuniori,id  eft,populo Chri- 
ftianofcruireprobatur.dumpertotummundum  libros  diuincelcpis  ad 
utl^Z^^t  ^nftrucaionem  omnium  gcntium  portarc  cognofcitur.  Ideo  en,m  per 
d,fp.r^.  yo-  ^^^^nemterramluda^,  dilpcrfi  funt.vtcumaliquem  Paganum  ad  fidcm 
iHnnlMd^oi.  Chriftivoiumusinuitare,Chriftum  Dominumab  omnibus  Pronhctis 
pro^nuntiatum  efle  teftantes,& ille  refiftens  AixQxn^^i nobis  potius quam  \ 
Spiritu  fanc^o  hbros  diuinx  legis,  ^  propheticos  efl-c  confcriptos ;  nos 
habemus  vnde  eum  redarguere  ccrta  rationc  pofllmus ,  dicentes  Si  de 
mcis  hbris  tibi  dubitatio  nafcitur,ccce  lud^eorum  libros^vtique  inimico 
rum  noftrorum,quos  certum  eft,fi  cgo  confcribere vcllem  mutare  non 
potuiiipfos  rclcgc,&  cum  in  ipfis  hoc  ipfum  quod  in  mcis  libris  muene^ 
neris,noh  efl-eincreaulus,  ed  fidelis.  Hoc  igitur  ordine  maior  poptflus 
mmon  feruire  cogitur ,  dum  etiam  per  illorum  hbros ,  ad  ciedendum 
in  Chnftum  Gcntium  populus  inuitatur.  Hxc  ibi  Auguftinus  qui  fupcr 
ea  ipfarc  luculcntaorationed^^         in  Pfalmos ,  exponcns  verba  i£ 

obhuffcamurpopuh  met:dtfperge  illos  in  virtute  tua.&c  ^ 

Noneftabfimilcquod  fupereadem  rc  tradit  Rupertuscap.4.hb  7 
tZt:!^^''^^^  Populo  LV\Sr 


Rupertf^. 


1  V  .  — — -^y  M-^vi^iiy^Kj  uuuino  lecundi 

vocanonis  ordmcn,  rcdc  minor  d.c.tur;  ciu.ppe  hofpes  tcftamcnto 
crat.&  prom,fl,on.sA'  fine  Dco  in  hoc  mundo.Nam.lle  ma.oTcr 


im 

orcft.cuius 
C  vtApo 


IN    GENES15    CAP.   XXV.  m 
(vt  Apoftolus  ait  ad  Rom.9.adoptio  erat  filiorum ,  &  gloria ,  &  lcgiHa- 
tio,&obrcquiuro,&:teftamcntum,&  prom.fla,cuius  Patres,cxquibu$ 
Chriftus  recundum  carnem,quieft  luper  omniaDeus  bcncd.aus.«^o* 
modo  autem  minor  maiorem  fuperaucrit,  &  maior  leruterit  m.non,.ux- 
ta  h.ftoriam  notum  eft,  quia  pcrcufllt  Dauid  Edom  ( vt  fcr.ptumcft 
libro  2.  Reeum  cap.8.)  &  tr.butaiium  fecit.Iuxta  fp.r.tualcm  vcro  len^ 
fum  pulchrl  Apoftolus  ad  Rom.  1 1  .id  docet  pcr^lm.litud.ncm  ohuaf  & 
o\tAu.FraairHm,tnc,mt,naturales  rami,&  tu  chth  tffes  oUa^er.conira  na- 
turam  mfertm  es  in  illis.&focius  radku  a-pingued,nu  oluufaau^  es.  ^Pro- 
pterincreduUtatemfraaifiwt  iai.tu  aHtcmf  Jefias. Er^o  ma.orcm  .ncrcdu- 
litate  fraaum.minor  in  fidc  ftansfupcrauit :  & ma.orleru.t imnor.,oum 
oleaftro,  natural.sohux  ramus  inlocietatem  ced.trad.c^  ol.ua:  &  p.n- 
cuedinis.Sic  Rupertus.Sedenim  non  modc^  iuxtaiftu  (enfu.n  m>  ft.cu,& 
reciidiim  potcntiam  &  gloiia  fpirituale  •,  fcdctia.«  tcmporal.  potcnt.a  & 
&  dominitione .  Chrift.anus  populus  ludaicum  fuperau.t ,  &  ma.or  .llc 
feruit  minori :  quia Chriftiani  pr.ncipes  in  plerifquc  reg.on.bus  ludxos 
feruitutem  etiam  corporalem  8c  ciu.lem  feruire  f.b.  rogunt :  ututio  mfc- 
rioris  fumcond.tion.s,vil.orefqucquam  fuere  Idi.ma:.  fub.ed.  ludar.s; 
nam  .lli  etiam  tunc  proprios  habucre  Principes,  propr.amquc  rcg.oinem 
poacderum,quod  ludxispoft  cxcid.um  illud  Tit.  &  Adnan. ,  ad  h.cc 

SS     Altcram ex hac  ipfa h.ftoriaallcgoriam exct.d.t  A ugnft,..us,qux pcr-  ^;;- ^^J; 
tinetadoftendcndum  d.ucrf.m  condit.onc  m  bonorum  v.torum  atque  ij.^^J 
improborum,qui  funt  in  populo  Chr.ftiano.Qu.  cum  ex  codem  Chnft. 
ferSincd  eft,pcr  verbum  eius,&  in  vtcro  Ecclcf.x  f>rt  conc<  pt,  gmc- 
rati,mu!tumtamcn  interfc  ftud.jsatquc  monbusd.(crcpant:&mal.  qm- 
dcm.quorummaioreftpopulus,hoft.hterbonosmfcaat.tur  atquc  .nfc- 
ftant :  verum  denique  boni  priualcnt ,  qu.a  qu.cqu.d  aduc  rfus  cos  mo- 
huntur  improbi,ad  maiorc  m  corum  virrutcm  &  glor.am  profic.t.Ponam  s.Mguft. 
hic  Auguftini vcrbacx  codcm  .Uo fcrmonc.  qucm  d.xi. 78.  Ex  vno  .n- 
cuit.fcminc  Ifaac.&  Efau  nafcirur,&  lacob :  S .c  dc  vno  Bapt.fmo  Chr.- 
fti  &  Ecclefix  vtcroprocreaturpop«lusChr.ft.atjus:quita.ncnpromo. 
ru  d.ucrfuatc ,  ficut  Efau  &  lacob  in  duas  partes  diu.duur ;  cum  ex  fru- 
a.bus operu  vnapars  cognofcatur  efl-c  carnahs  altcra  Ip.r.tual.s.Et  que- 
admodum  .11.  duo  paru  Ji  in  vtoro  Rebeccx,f.c  cSc  .ft.  popuh,  .n  vcntrc 
Ecckfix.vfcuc  .n  d.cm  lud.cij  collidunmr,dum  .mprob.  pcrpctuo  mfc- 
ftamur  boni.s,&  quantum  pofl-unt>dcre  conantur.Et  populus  qu.dcm 
improborum.rcacd.cipotcftmaior,qu.a  fcmpcr  nja.or eft nu.nerus 
malorum.cS:(vt  Scriptura  inquitj  ftultorum  .nfimtus  cft  numerus.  Sed 
quomodo  mali  fcruiunt  bon.s.cum  dominar.  pot.us  c.s  v.dca.itur.'ad  cu- 
dcm  ncmpc  modum,quo li.Tix  Sc  mallei  lcru.unt  auro.cSc  molx  ferumnt 
tririco,&  panibus  coquendis  &  conficiend.s  furnal.a.Et  quemad.iiodum 
in  fornace  aur.ficis.palca  fcru.t  auro.vb.  finc  dub.o  paleaconfum.tur  & 
hatur  Non  cr-^o  gloticntur  nec  (e  cxtoUant  mah,  qi.ando  bo- 
tnbulationcs  iinmifcrint :  quia  cvmi  illos  pcrfequuntur  m 
'  c    ?  cor 


ai; 
ni 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


22  COMMENTARIORVM 

corporcjfeipfos  occidere  probantur  in  mente,  &  quibiis  nocere  vo- 
iwnr, profuntplurimum ,  nbi aurem  ipfi maximc noccnr.  Haftenus  ex 
Auguftino. 

Quodautem  dixir  Auguftinus ,  populum  malorum  appellari  maio- 
rem,  propterampliorcmcorum  numcrum  quam  bonorum  ,  nonmodo 
^erum  eflc  conftat ,  fcd  caufam  etiam  eius  rei  probabiliflimani  expofuic 
^W^^f*^-  Gregorius  Na2ianzcnus,in  Apologia,ad  hanc  ferme  fentcntiam  fcribcs: 
Defidcrabile  quid^Scpromptum  cft  malitia;  &  nihil  adeo  facilc  <5<:  pro- 
chue  exiftit ,  vt  faccre  malum ,  ctiam  fi  ncmo  fit  qui  nos  id  faccre  doceat 
vel  cogat.Contra  vero  res  admodum  rara  6c  molefta  eft  boni  acquifitio, 
ctiam  Ci  permulta  fint  qux  nos  ad  illam  prouocent  dc  trahant.Bonum  hu- 
mana?  natura?  ditficile  acquifitu  eftjfimihtcr  vt  ignem  inhasrere  humidio- 
rimaterix,  Plurimiad  communicationem  maii  parati  6captifunt,  ve- 
lut  calamus  quidam,qui  fcintilla  &  vento  corrcptus,facile,proprcr  aridi- 
tarem  accenditur  &  confumitur.  Etcnim  citius  quis  modicam  mahtiam 
vbertim  in  fe  recipit,  quam  copiofam  virtutcm  paulatim.  Nam  &  modi- 
cumabfinthij-,amaritudinc  fuamulto  etiam  melli  cclcrrimcindit ;  mcl 
vero  dulcedincm  fuam  abfinthio  non  itafacilc  ingcrit,criamfi  duplo  ma- 
ius  adhibeatur :  &  modicus  calculus  fubtradus,  rotum  fluuium  in  decli- 
uia  diftrahit:  e  contrario  vcro ,  vix  illum,  robuftiflimum  munimcntum 
coercct,vel  ne  exorbitetimpcdit.Sic  Nazianzcnus. 

Noneftprofedo  ctiam  hoc  loconon  attingenda  tropoloqica  inter- 
prctatio  quamex  hac  hiftoria  dcduftam  Origenes  hifce  vcrbis tradidit 
in  homil  I  2.in  Gencfim  :  Ego  puto  quod  ctiam  dc  fingulis  nobis  hoc  di- 
ci  poirit,duas  gcntes  (Scduospopulos  eflc  in  nobis.Nam  &  virtutum  po- 
pulus  3c  vitiorum  iutra  nos  cft.  De  corde  cnim  noftro  prodcunt 
cogitationes  malx  ,  adulteria  , furta,  homicidia ,  h^refcs  his  fimi- 
ha  :  vidcs  quantus  malorum  populus  intra  nos  eft.^Sivero  mereamur 
ifi.2<.  ilhm  voccm  diccre  Sandlorum  :  ^  nmon  tm  Domtne  coriccptrmts 
&  fepenrmps,  ^  fpiritum  filutis  ttu  fecimm  fuper  terram.  tunc  6c  al- 

Ad  Gal  .  !i'V"''''       ^T'}'''  V'"^"^'*'"'       Spiritum  Dei  gencratus  ^  quem 
^  o./.^.  dehgnaiut  Apoftolus  dicens  :  Frti^t^  Spiritt^  efi  charita,  ,  g^uMum, 
paxjonganwmas  ,  patientta  ,  bonita^  ,  manfitetudo  ,  continentia,  ca/fi^ 

;  f  .^'^'^'^''^-  y^^"  ^  '^""^  ^'^^«^"'^  P^P"'"»^  .  qui  intra  nos 
c/t  ^  Sed  hic  minor  eft ,  ille  vcr6  maior  :  fcmpcr  enim  plures  funt  mali 

quam  boni ,  &  vitianumerofiora  virtutibus.  Verum  fi  tales  nos  fimus 
qual^s  ReReccar  cuius  nomen  Latin^-  intcrpretatum  fienificat  paticn- 
tiam  )  &  mereamur  de  Ifaac  ( id  eft  de  Vcrbo  Dci  habcre  conceptum) 
etiam  in  nobis  populus  populum  fupcrabit ,  &  maior  feruici  niinori- 
icrmetenim  caro  fpiritui,&  vitia  ccdcnt  virtutibus.  AJhuncniQdum 
vJrigcnes. 

£11'?'"  ft"'''tatc  vxoris,c,drc,ue  prccum  n^erito  tribuatur/^ 

l  " '        r'""  I^^bcccam  pro  cadcm  rc  ov^^ffc 

DeumA  rat.o  ,p(a  fuadeat,  &  facilc  intcliigi  poffit  cx  ipfo  textu  Hcbr^o! 

Nam 


Origenis. 
Tropologia. 


Uatt.  is. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


IN  GENESIS  CAT.  XXV. 
Nam  proeo quod Latin^  legitur, D(p'-eeaw"fi vxorefua, Hchrx^ad 
verbum  hanc  reddunt  fcntcntiam  :  A/,Wrip//r>r«,>  (/?'  -m/.r^«0^ 
nevxons  fturjd  coram  vxore  ^M.qvo  fign.hcatur,fimul  cos  orMlc  Domi- 
num.  At  ver6  fola  dicitur  Rcbccca  pro  coU.f.one  .1  a  portent  ola  hhorum 
in  vtero  fuo ,  confultum  iuirte  Deum  ,  atque  ei  lolum  a  Deo  datum  c(lc 
refponfum  cum  etiam  pro  ea  re  Ifaac  iuppl.calk  Dco,non  fit  dub.tan- 
dum.  Rcfpondcndum  eft ,  ca  re  non  obfcurc  hgn.hcatum  efle,d.uerfa 
fandorume(remerita,diuerlaque  Dci  erga  eos  munera  &  pr.u.lcg.a. 
Prxtcrea,illud  de  ftjr.litate  Rcbeccx  ,  magis  pert.ncb.u  ad  Il.iac  ,  pro- 
ptcr  diu.nam  promiirionem  poftcr.tatis  ipfms , quam  .1  e  pot.fl.mum  cx 
kebecca  habcrc  cup.cb.it.  Hoc  autem  ,  magis  attingcbat  Rcbcccam,vt 
quxob.llam  prodigiofam  filiorum  in  vtcro  coticcrtat.onem ,  .n  maxi- 
mum  falutis  &  v.t.,:  chfcrimen  adducebatur.  Adde  quod  vol.nt  Deus  hi- 
per  ca  re  potius  a  Rcbecca ,  quam  ab  Ifaac  conlul  ;  vt  .Ua  dm.no  edo<fta 
refponfonitelligeret,iuspr.mogcniturxd.uinavolu.uatctranllatumert-e 

ab  Efau  ad  lacob ;  vt  poftea  fidcnter  ipla  lacob  .mpellerct  ad  prxnp.cn- 
dam bcned.d.onem Iliac  comta  cius  voluntatcm  &  opn>.onc.T,  Ve.i.m 
quia  S.Paulus  hoc  excmplo  lacob  &  Efau,quali  fundamento  vlus  eft  al- 
dfllmx  .llius  de  Prxdcftinatione  ac  Reprobationc  bommum  d.fputat.o- 
n,s;  conuenicnseflcvifumnob.seft,  vt  locum  illu.r,  B.Pauh,  pcr.ih 
,uot  breucs  dilputationcs,fubtil.tcracdil.genterexpl.ccmu5. 


Q^VARTA  DISPVTATIO. 

T>e  ^em.imMH  &  intelleBa  verborum  S.  PAult ,  qmbu4  m  Epistol^ 
ad  Romanos  atptte  mno  locum  hitnc  Genefts  de 
lacob  &  Efau  truchit. 


nnam  verba B.Pauli,& ca,  quatcnus propofito  noftro  co-  t'^'^^ 
!ducit,cxponam.  VcrbaPauli.qux  adprxfcntemd.lputa- 
t.oncm  fpcftant,  hxc  (nnv.Nonfolum  autem  ,lla ;  fed  er  Re- 
'■ecca,ex  vn»  concubitu  hahensjfaacfatru  noiJr*.  Cum  emm 

 „ondum  natiftiijfent,autaliquidbomegil[ent  autmaU.vtfe- 

a,nd>melecho,:         ■  ^tumDehnaneret^non  exopnthmfedexvocantc 
dicl-mellei- Qr  fermetminori:ficutfcrtptume[tJacobddext,Efku  M.d.u.,. 

4««m.L^4^Q«.dnamprxcipuceolocodocerevo!ucrKPaulus,ft.^ 
declarat  S.  Hicro^mus  in  Epftola  ,  50.quam  fcr.pfitadH^^ 
Rcfponfione ad  Quxftioncm  .  o.  &  .tem  B.  Auguft.hb. i .  ad  S.mp  .c.a-  ^^^^^^^  ^ 
nuni  quxft  i  &  in  Enchiridioc.  9  J.Nosbrcuifl.mc  d.camus.voluiflc  j. 
Paulum  eo  loco  mfignem  quendam  errorem  ludxorum  fu.  tcpor.s.cor-  />,,„;,. 
r:''c,c-,atquc  corum deprimcrc ariogantiam.  Atbitrabantur .Ih,  fe,qu(,d 


circnt 


24 


COMMENTARIORVM 

^llentiilij  Abi'ahx/ccundumcarnem,diuinarum  promifl[ionum,quKla- 
ta:  funt  Abrahx,pra:(ertim  vero  eius  qux  ad  Me/Tiapertinebat,folos  eflc 
debereparticipcs :  Gcntes  vero,  tum  quod  ad  femcn  Abraha-  non  pcrti- 
nerent,tum  proptcr  Idololatriam,aliaquegrauiflimaeorulccIera,partici- 
patione  dodrina:  <Sc  grarix  cuangelic.T  excludi  dcbere.   Paulus  igitur 
ciuicemodi  volens  redarguere  errorem,probat  Diuinas  promiflHoncsda- 
tas  A  brahs,  non  pcrtinerc  ad  filios  eius  fecundu  carnc  tantr^fcd  ad  filios 
cius  fecundii  repromilHone,!.  fecundiini  eleftionc  diuina.Id  vero  con- 
firmat  duobus  exeplis ,  altcro  Kaac  &  Ifmahelis,altero  lacob  &  Efau.  Ta 
I(aac  qua  Kmahel,  filij  erant  Abraha:;imm6  aliquot  annis  prior  natu  erat 
Ifmah.-ljutlolus  Ifaac,ciiifq;poftentasparticcpsfuitpromiflionri  Dei  te- 
ftate  Deo  Ge. 2 1 ./» Ip.  ic vocMtur  lih femen ,  id  eft,lbla  progenics  Iliiac, 
celebiturpofteritas  tua,cui  foli  pr^ftabo  qux  tibi  promifi.Idc  ipfum  cui- 
dentius  ccrnitur  in  lacob  &  Elau :  nam  cum  eflent  ijfdem  parcntibus  or- 
ti,eodem  conceptugenerati.eodemque  partuediti.quinetiam  maiorna- 
tu  eflct  Efaujdidum  tamen  a  Dco  eft :  Maior  femiet  minon.  Non  igitur 
adparticipanJas  Ditiinas  promiirioncs  fariseft,femen  Abrah?  lccunJum 
carnem  ,led  oportet  femen  elle  fecundiim  eleaionem  Dei  :  qux 
Don  contingit  homini  proptcr  eius  meritajvt  videt e  eft  in  Iacob,qui  ante 
ortum  cum  nihil  meruiflct.eledlus  tamen  eft  ipfe ,  pofthabito  &  rciedo 
fratrc  fuo  Elau.  Non  igitur  obftat  vcritati  promillionum  Dci,qu6d  illis 
pnuati  fintplerique  dc  Ibminc  Abrahx  fecundiim  carnem ;  quoniam  eas 
prxftitit  Dciis  lcmini  Abrahx  lecundum  promiflionem ,  quod  prx  illo 
eft  propemodum  innumerabile.Poft  hxc  Paulus  difputationem  fuam  ab 
hypothefi,id  cft,  populo  ludaico  &  Gentili ,  &  i  filiis  Abrahx ,  &  Ifaac, 
transkrt  ad  thefim ,  in  vniucrfum  difputans ,  cledionem  ac  prxdeftina- 
tioncm  bonorum ,  malorumquc  reicaionem ,  non  ex  meritis  bonis,aut 
malis  led  ex  gratuita  Dci  voluntate  prouenire.  Atque  hxc  cft  iilius  Pau- 
linx  diiputationis  fententia.VerCim  nosper  partes  vcrba  illa  Pauli  perpe- 
dentes,gcrmanam  eorum  fententiam  enucleemus 

.V<mfAkmmtemilla.U  eft,Non  fclum  Sara,cuius  filius  fuit  Ifaac,co-  5? 
hrmat  id  quod  diximus  de  diftinc^ione  feminis  Abrahe  fccundiim  carne 
atque  fecundum  promiflionem  &  eledionem:  veriim  ctiamRcbecca 
eu.dcntius  idcm  confirmat .  cxcmplo  duorum  fuorum  filiorum  lacob  & 

IfinaheI.s,potui fle  Hebrxos  opponcre,  idcirco  IlLc  fuiflfe  elc<au  i  Deo 

reieaum  vero  I  finahelcm.quod  ille  natus  cflet  ex  .natre  libcra ,  &  patrc 

jam  circumcilo ;  hic  autem  cx  ancilla ,  &  incircumc.fo  patre :  a tqur  eos 

duos  fihos  Abrahx  d.uerfis  temporibus  efle  gcneratos ,  vt  nonTemere 

pofletex.ftinuri,maioris.fuifl-cyirtutis,&  meriti,&gratix  apudS 

Abraham.cumgcnu.tIfaac,quimcumprocrcauitIfiihelem^^^^^^^ 

Paulus,vtift,occurreretobicaioni/ubdidit  cxeplumRebeccx&  fi  o 
rum  eius,,n  quos  n.hil  rale  dici  potcrat;cum  e.fdem  patentSur/eod  m 

I-onge  d.uer(^  hmus  loci  ledioeft  in  UbrisGrxcis  qui  nUnc  cxtan;; 

quamobrein 


IN   GENESIS    CAP.  XXV.  ^5 
<iiiamobrem  Valla,Faber,Erafmus ,  aliique  Latinx  tranflationis  vulgata: 
obtreaatores,in  hoc  loco  vchementeroppugnant  Latmum  intcrprctcm, 
eumquc  manifcftx  falfitatis  conuinci  ^  tcncri  aff^rmant.Scd  pro  veritate 
Latinx  tranfl.uionis  acriter  contra  iftos  propugnat pius  admodum  8c  do- 
dus  vir  Titelmanusincollationibusquasfcriplit  lupcr  Epiftolam  Pauli 
adRomanosfrobans  auftoritatc  multorum  patrum.  Grarcorum  luxta 
Latinorum,fic  eos  varijs  in  locis  hunc  Pauli  locum  legifle,ac  citaflc,vt 
vertit  eum  Latinus  intcrpres:ex  quo  certumlicct  facerc  iucficium,codices 
Grxcos  qui  eo  temporc  fucrc,ab  ijs  qui  nunc  extant ,  fuiflc  in  lcdionc 
buiuslocidiuerfos.  Verum  huius  difputationis  arbitrium  dc  iudicium, 
non  cft  a  nobis,qui  hxc  in  prxfcns  obiter  tradamus ,  Lcdori  expcdan- 
dum.Scdvndccompcrtum  fuitB.  Paulof  nam  &hoc  fortaflc  Lcclor 
fcirc  cupcret)vno  atque  eodem  concubitu  fatos  eflc  lacob  &  Efau  ?  Vi- 
dclicetcxipfa  narrationc  fcripturx,tradentisin  hoc  loco ,  natos  codcm 
temporcfuiflclacob  «Sc  Efau.  Siautcmidcm  tempus  fuit  ortus  vtrmf- 
que,idcmquoquc  tcmpus  fuifle  fatus&  conceptus  eorum  exiftimarc 
conucnif,prxfertim  vcro  cum  id  non  obfcure  fignificct  Scriptura,dices 
in hoc  loco  Gencfis.exaudiflc  Dcum  prcccs  Ifaac,  6c  dediflc  conccptum 
KchQCCxSedcoUidtb.inturytTJCfmt.parvu^^  invtero  ^/>*i,fignificas  paruulos 
gcncratos  vnoeo  conccptu,qucm  DcusRcbeccx  dcdcrat.  Apparctigi- 
turlacobds:  Efaucodcm  patiis  fatu  ,codemquc  matris  conccptu  cflc 
gemtoS:. 

Subdit  Apoftolus,r;/w;/o^/c^«wr^ri>j^r;;/.Hisvcibi^  coiilutatur  crror 
Mamchxorum  ,  diucrfitatcm  corum,  qu^  cuiquc  hommum  totavi- 
tacontingunt,natJuitati  eorum  adfcribctitiura  :.vt  cuiufquc  hominisvita 
&  mors  difponatur  fccudiim  conftellationc  m.fiib  qua  quifque  natus  eft- 
Aduerfus  qucm  crrorem  valct  illa  Hicrcmix  cap. i o .  fcntcntia  i^figms 
calinolite  mstuere.cjHAtivicntgentcs^^jwa  Uges  populorum  vanxfint.  Et 
quodfcriptum  eftDcuteron.^.Solem  &  Lunam,aliaquefidcra  non  cflc 
abhomincadoranda^quodeacrtatafintaDeo  in  miniftcrium  ferui- 
tium  cunftarum  gcnrium. Scruiuncigitur  homini,  non  dominatur  aftra. 
Hunc  ipfum  crrorcm  dcnuo  fufcitatum  a  Prifcilliano,damnatumrcperi- 
mus  in  Concilio  Bracharcnfi.Scquitur:>^//r  altcjutd  honi  cgiffematttmali. 
Duohifce  verbiserro€esrefelluntur:vnus  quidem  Pclagimorum  ,  aicn- 
riumhomines  eligiaDco  proptcreorum  antccedcntiamerita.  Atcnim 
Paulus  clamatfcribcs  ad  Titum  j.A^o^  ex  operihHsitiftttiA  cju^fccirnus  nou 
.fedfecHndttmTmfcrtCfirdtamfHam  f^lHos  «oj/fc/>.Etapud  loanncm  m  Eua- 
gelioSaluatornoftcrdixit:iVo;7i;^;;wf  ^/fg/7?/*/,yf^f^(^  cle^tvos.  Nccvero 
dicipotcft,Iacob  fuiflcclc<auma  Deo  potiusquam  E(au  pronter  bona 
cius  opcra,nonquidemante  eledtionem  facla/edpoft  faciendaiquiK  ta- 
men  a  Deof  quem  nihil  latctfuturorum)pracuifa,caufa  fucnnt  cleaionis 
lacob.Hoc  inquam  dici  non  potcft;id  enim  Paulmam  huius  lociratio- 
ncm&ar^umcntationemphne  inualidam  rcdderet.  Paulus  cnimom- 
nimode  cxcludit  opcralacobtam  prxtcritaquam  futura*,     totam  clc-' 
^lioniscius  caufam  ad  folam  refcrtdiuinam  voluntatcm,  diccns :  CHtn 
Comm.  in  Gcn.Tom.^.  d 


Tndmatius» 


Manichdoru 
O'  PrifctlliA'- 
m crror. 


ConctUum 
Brachareofe, 


loan.if. 
Ucoh  non  oh 
pr/iHifa 
eiu4  mtritA 
futura  eUClti 
efje  u  Dto. 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


i6  C  O  MM  EN  T  A  R  lO  R  V  M 

Ttonduvi  ttli(jHid  beni egijfent  ant  malirVt  fididinrri  eletiionem  fropofttum  Dei 
munerei.X^  cft,vt  propofitiiin  cjuo  Deus  decrcuerac  hoiiorare  lacob  prx 
E(au,firmum,<Sv:  immobilc  cflet,  non  quidem  propter  opera  cius  ,fed  fe- 
MRtm.S.  cundurn  eldtioncrnM  crt^fpontaneam  cius  voluntatem.i:x  vocante,  id  eft 
gratia  vocantis,de  qua  vocatione  fupra  dixcrat :  §jtos pradefiinamtjjos  i!r 
•yfl<r.i«(V.Palam  igitur  cft  ,  Paulum  penitusexcludcre  opcra  qualiacum- 
que  illa  fint.iSc  folam  Dei  giatuitam  voluntatcin ,  ac  gratiam ,  agnofccre 
cau&m elcdionis,ac  prideftinationis.Quod autem  non  ex  futuris  bonis 
operibus  .\  Deo  prccuifis  elcdus  fuerit  Iacob,aut  etiam  Sandi  eligantur, 
& pra;deftinentur,clariflime docct  Paulusad  Epliefii.dicens:£/f^«>  nos 
ante  mundi  conJlitutionemyVt  ejfemtts  faricH,  ^  immaculati  in  conf\>e£lu  eins 
in  carttate,<juiprade(linauitnos  in  adoptionem  fliorumper  Icfum  Chri{iuTn, 
fecundnmpropofttimvoluntatisfiu.lnijMo  etiamnosfortevocatifumu5,prte- 
deflinatifecundHmpropofitumeiuSyquioperatur  omnia  fecundum  propofittim 
voln>itatisfud,vtfitms  inlaudemglorisci(n.  Ex  his  verbisliquidd  perroi-- 
cittir,prxdeftinatos  cftc  homines  a  Dco,non  quia  futuricrant  Sandi.^cd 
vt  cllcnt  Sana:i,&  caufam  eledionis ,  acpraedeftinationis  Sancloruni, 
Pauluin  nonaliam  .ignofcercaut  prxdicare  nifipropofitum,confilium, 
bcncplacitum,&  giatuitam  Dei  voluntatcm.  Confulat  Ledor  Au^u- 
ftinum  in  Libroad  Simplicianum,  quiftione  fecunda  fuper  hac  reco- 
piosc  diilercntcm, 

J>A»iufl  D  .^'["^.^'■«"^"^'"P^Ji-aisPauli  verbisreie(aus,fuitOrigenis.& 
»»«.4.        i^rilcilliani :  qui  dixerunt  animas  hominum  fimul  cum  Angclis  creatas  ja 
efle  multo  ante  corpora ;  ac  pro  meritis  eorum  qua:  tunc  egcrunt ,  priuf- 
quam  includerentur  in  corpora.diucrfitatem  vitse  &  conditionis  forntas 
0«!««      eflemcorporibus.In  librofccundo,Pcri  Arch6naitOrigencs,Efiuani- 
Pr,/«iMw     mam  in  deteriori  vita,ob  antiqua  pcccata  fuifli  damnatam ;  Et  in  iibro 
tertio,obeandcmcaufamdixitfadumvtDeusIacobdiligeret,  &  odio 
h.-ibcrct  Efau  ,refcrt  harc  Hicronymusin  epiftolam  qumqu.-igcfimam 

y  nondumbom  vel malt aUtjutd egijfcnt.  Facit  etiam  contra  id ,  quod  Deus 
dixit  loh  capitc  trigcfimo  odauo.  Vhierascum  me  laudarent  afira  ma. 
tuttnaSc  mh.larent  omnesfiltj  Dei?  potuifletenim  ille.  fecundim  hanc 
Origenisopinioncm  (fi  quidem  vcra  cfl-et)  refpondcre  •  Eram  in(^ 

SZenZ         ""'V^''"      ^"Selos  iubilantes.  Cctcrum  fu&c 
Origenem  propter  hanc  opinioncm  vehemcntcr  exag.catum  ,  vc- 
xatumquc  a  Dodoribus  Catholicis  fui  temporis,  conicfturam  cqui- 
dem  facio  min,meleucm&  vanam  ex  hisqux  fcripfit  ipfein  hom  l  a 
i2.mGcnchm:vbitra<aanshuncIocum  Gencfis  dclaco^b  &  EfT  & 
poncns  qua^ftionem  cur  illi  cum  ad  huc  in  vtcro  cfl-ent .  lacob  prStS 
fucnt  Efnuinon  aufus  ert  fccundum  hanc  fuam  opinion  m  ets^^^caT 
am  rcddere.  fcd  refugit  dilputationcm ;  mmiru.i  vcritus  ac  pert  mcf 
ccnsgrauifllmamofFcnhonem  8c  rcprchenfioncm  dodorum  EccS" 
<^u.co  rcmpore  aducrfushanc  op.nionemacerrim^  Pugnaucn,„  V« 
OaOngcnis  cx  co  loco,huiufmodi  func;Cum  lacob^^I  u^nlt 


naci 


TN  GENESIS,  CAP.  XXV.  *7 
nati  cfrent,fed  inclufi  matcrno  vtero  contincv>.-mur ,  cur  lacob  prarlituS 
fitEfau.&  maior  fubiedus  minori,  fcruiturc  fucnt ,    illc  dUcdtus  lit, 
hic  autem  odio  habitus;non  cft  mcum  difcuterc.  Si cnim  volucro  in al- 
tum  fodere,& aqux  viuo:  latentcs  venas  uperirc ,  contmuo  adcnint  1  In- 
Iiftini,&:  htigibut  mccum,&  rixas  mihi  &  calumnias  commoucbunt,  & 
incipientrcplcretcrrafua  &  luto  puteos  mcos.Nam  vtique  fi  permitte- 
rent  ifti  Phiiiftini,&  cgo  volcbam  accctkrc  ad  Dominum  mcum  notcn-  ^ 
tiirimum  Iefum,qui  d"icit.£«w  fuvtnitadmcnoi  fi|ajwr/ir<w.Volcbam 
adcumaccedcrc,&  ikut  DifcipuU  interrogaucrunt  cum  de  cxco  nato: 
DominecjmsptccMuMicanpaumestlus  vt  c<tcusnAfcerttur?Et  ego  vole-  j^^^^ 
bam  interrogare  cum.Dominc  quis  peccauit.hic  Elau,  an  parcntcs  eius, 
vtfichirfutus&horridusnalccrctur,&  invtcro  fupplantarctur  .\  fratre 
fuojScd  fi  volucro  dc  his  intcrrogarcvcrbum  Dci&:  inquircrc ,  ftatim 
mihi  htcs  Phihftini&  calumnias  moucnt.Et  ideo  nos  rchnqucntcs  hunc 
putcum  &vocantcslnimicitiam,aUumfmc  altercationc  fodiamus.  Ad 
hanc  fci^  fentcntiam  Origcncs.Scd  rcdcamus  ad  Bcati  Pauli  orationcm 
&  difputationcm. 

40     DuobusporroScripturaftcftimonijsvtitor  Paulusadid,quod  intcn- 
dit,eo  loco  probandum.   Vnum  eft  illud cx  hoc  loco  Cicnclis dcprom- 
pmm: A^f.iiorferuiet  wwflW.Quorum  vcrboium  fcntentiani  nos  paulo  lu- 
pra  cxpofuimus.S.Thomas  locum  illum  Pauii  cxplanans  in  Commenta-  s.ir,,,*,,. 
nis  fuis.rriplicitcr poflc intclligi  ait vctba iWx.MMorferuietTninon  lhimo  ir.bu,  ....Jm 
fccundumLgulalcspcrfonasI.,cob&Efau:quomodomtclligcndumcft  EJ^^^^^^^^ 
Efau  lcruillc  ipli  lacob.non  pcr  fe,&  dircdc^lcd  indircac,&  pcr  occafio-  W  • 
ncm,quia  dum  odu,&  infcclams  cft  fr.urcm  luum  lacob , id  maximc  ad 
bonum  cius  gloriamquc  profccir.nain  vt  lcriptum  cft  Pmua biovum  xj. 
Gui  ttdtw  ejhf  ntiet  fiftentt.  Demdc  potcft  id  rcfcrri  ad  duos  populos 
ex  iliis  duobits  fratribus  progcnitos,Idumxorum  fcihcct  &  Hcbr.corura 
Nam  in  co  loco  Genehs.vndc  vcrba  h.cc  citata  lunt  i  Paulo ,  tta  lcriptum 
eft.DK<«  fentes  fHntmvterotuo,& dmpopidi  dmidemur  ex  ventrc  tuo.6~po- 
pulutp>  '      J'it,6~»>'''orferuiet  rninori.  Idumart  n.imquc  a  Da- 

uidc  bc  .  ,  icruicrc  Hcbriis:quamobrcm  di  xit  in  quodam  plal- 

TnoD:iaid:InIdumMmextendAmcAlceamentumrneum.Texuo  modopof- 
funt ca  ipfa  verba  intclligi  figurat^-  &  allcgoric^,  vt  pcr  Elau  pr.xfigura- 
tus  fu  popuiusIudxorum,pcrlacobpopuIus  Chriftianus  cx  Gcntibus 
colleAus.  Ille  maior  dici  potcft,quia  prior  ad  hdcm  &  cultum  Dci  voca 
tus  &  afcitus  cft,immo  vocatur.Exodi  ^.primogcnitus  Dci:hic  vcrd  mi- 
nordicitur,quia  nouiftimc  ad  fidcm  Chtifti  vocatus  &  cc)nucrfu$eft;qm 
ctiam  figuratur  in  illa  parabola  cuangdica  pcr  ftlium  piodtgum,  Luci^. 
ludciautcm  dicuntur  fcruirc  Chriftianis,  quia  nobts  ipli  cuftodiunt 
(icramScripturam,non  infuamvtilitatcm  fedmvlusnoftros  atque  ea- 
him  qui  ex  Pa-anifmoconuertui«uradChrirtianifmum,vt  obidludii 
ranquam  Capfali j  Chriftianorum rcd^  appcllari  qucan-    1    Acni.s  rx 

S.Thoma.  „    ,  a. 

41     Alterum  teftimonium  Scripturae  quo  Paulus  vtuur,pcntum 
^  d  a 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


28  COMMENTARIORVM 

exprimocapiteProphctixMalachis:/4w^^»7<r5ci,e^£y^«o^/«/;[;4^«;'.exi 
^ir,!:;  "'•'^^'«^'"diledionisDeicrgalacob,  quatuorclariffinia  fuere  figna. 
d.M>om,D€i  ^""!"  ^"."^  fignura.quod  lus  Primogenitura:,id  temporis  magni  honoris 
fr£a/4f«ttfr-  &vtih'tatis,nacurahterdcbitum  Efau,  Deus  tranftulcrit  ad  Iacob:quo  fa- 
«»m«)<,<.     «aum  eft  vt  Efau  quafi  feruus  conftitueretur  Iacob,&  maior  feruituti  mi- 
norisfubijceretur,ficutetiamindicauit  IfaacinfraGenef  ly.Alterum  fi- 
gnum  fuir,qu6d  lacob  progeniem  &  pofteritatem,  Deus  multopoten- 
norem,&nobiliorem  fecit,quam  Efau.immo  vero  poftcros  Efau  fcruire 
fcat poftens  lacob.Tertiimi  fignum  fuit.quod  ipfi  lacob  afllgnauirpof- 
lellionem  amplioris,fcrtiiioris,amtEnioris,  celebriorifque  tenx  ac  de 
mumfluentislade  &melle.  Quartum  fignum.qucidex  feminc  lacob 
generan  volutt  Mcfllam,filium  fuum,Regem  regum,Dominiimquc  do 
minantmm  ,&  Salu.«orem  mundi,  in  quo  benedicenda  crant  omnes 
gentes.Obh^cigiturveradidumeft:W^./«y,£/^«.^i,/,^^^^^^ 
diceret  Deus,Cum  fratres  eflent  lacob  &  Efau,ijfdem  parentibus,&  eo 
dem fatu  generati.nulhiquc  meritis  prorfus  difparesjniff qu6d  Efau  o.,;-, 
pnmpgcnitus  crat,priEferendus  hoc  nomine  videbatur  lacob-eeo  tamrn 
gratuita  mea  diledioncelegi  lacob ,  vt  darem  ci  fertilem  terrfm  rTo 
man,&  vt  ex  ipfo  nateretur  Mefllas:Efau  ver^.  non  eleei .  fcd  rcierit 

f,^  ^n-fi^-in  vidctur  illis  verbis  fcriptura:  ProuerbL 

^ms  ofcraf,.  :ta  eft  a d.le<aione  Deijnon  enim  quia  nos  diligimus  Deum  aut K  • 

^i'--Deum,ideoDeusdil.git,a2tdilexitnoiedcont?^q;"^ 

g.t  nos  mde  accipimus  &  habemusjquo  pofllmus  eum  diligere  feL^^^^ 
hoc  .pfurn  daedo  lefu  difcipulo  Ioanne,cum  ait  prim:.  Epfft  J^"  " 

pite  quarto:  A^««  ^uajlms  dtlexermus  Dcumfed  au:a  ivQ  LcrZl 
NamfifidesquacredimusDeo,cftdo„uDeVinqtSS^^^^^^ 
2.quantamag,s  chantas  quaDeum  diligimus.?  cum  paulus  dicar  -,7r 

qm  datH^  efinoks.  Deus  autem  diligentes  fc  diligit .  eorJm  dfl.-^  ' 

augendo^conferuando  tand^mq^uc  remunerfndo  A^pTior  :^'dr™ 
icxit  eos,gratiam  lUis  immercntibus,atque  charitatem  do 
zCor,  "='"'^°W°."^'"'P^i>'"<iiligere.Sieni 

'••i-  mus  fufficientcs  cogitarc  aiiquid  boni  ex 

nobis,quanto  minus  Dcum,vt  opor- 
tct.diligcrc? 


QVIN 


IN   GENESIS   CAP.  XXV. 


QVINTA  DISPVTaTIO. 

An  Licoh fuerit fanmficatus  in  vtero  matrisfiu. 

Oat.Kuni,vi  u.  i.o.  locononindiccmleaori.quodi  no- 
nullis  minim^  obfcuris  &  indodis  auftor.bus  de  fandift- 
catione  lacob  in  vtero  matris  fui  crcditum  &  proditum 
eft.  Putatunt  quidam,  cx  coquodS.Paulus  dix.t .  Dcum 
'Sa^W»^'  dilcxilfc  lacob  priufquam  boni  quicquam  cgiQet ,  &  cum 
adhuc  cffet  in  vtero  matris  fux ;  fignificari .  lacob  fuifie  in  vtcro  matr.s 
fanftificatum.  Hoc  .fti  fic  argumentari  volu.i^  v.dentur :  Deum  d.l.ge- 
re  aliquem  hom.nem,non  tantum  fign.hcat  afFedum  voluntat.s  dm  nirr 
fedc#cftumquoque,&bonialicuiusdonat.onem:.dc.yn..n  ft^^^^^^^ 

diligere  aliquem.ac  facere  &  tribucre  e.  bonum  ahquod.  QH.^ 

citer  Deu.n  d.hgere  hom.nem ,  cft  dare  hom.ru  bonum  fi.nphcit  t  d^- 

aum  i  hoc  autcm  eft  .d  quod  pertinet  ad  fana.ficat.oncm  hoin,^m^^^^^ 

Deusigitur  fimphciterd.lexit  lacobadhuc.n  vteromatns  m^^^^^^^ 

h.nc  fcqu.tur.vt%ono  fimplic.tcr  d.do  eum  affcccr.t      ^^-/^^^^^^  ^,„. 

eum  faSaificauent.  Huc  etiam  apphcar.  P^^^^^^nl  /d  Deur^  hxc  '^"^- 
cap.?.fcr.ptumeft,vbiA2arias.norat.onc,quamhabetad  Deum,hxc 

tHum,6-IfiaHfan£hmtuum.  QiH'^ «bfccro caufx cft, vt Ifr^^^^^ 
cob  propr.e  appelletur  fandus.potms  quam  Abrah^m  &  If^^^^^^^^ 
iincfing.v.dcVurpoirecau&,nififingular.sfanatfict^^ 

erat.a6^prinilcgium.  Carthufianus,(upcr  ,ftnm  locumDan.ciis.rctert  cmhuf,.nm 
I  CftTnlSdcr.  fenfifle,IacoKfta.ire  ^-^■^■^"ScVo"m  1^^^^ 
Aug..1l.nus  .d  %n'fi«t,equ.de..  adhuc  q^^^^^^  ^^^^ 

do.tale  n.hil  adhuc  reperi.  ld,psu  prxterea  trad,t  Aufto^^^^^^^ 

lafticx  i  cuius  in  cap.te  66.fupcr  hbrum  Genefis.hxc  ti^nt 

tur  in  vtcro  iam  tunc  fana.ficatus  fu.flc  lacob-,  &:  per  .1  um  mo"mi  coi 

Eire?usinTrocumEfau,,dcircprxfignratum-,qu.anoncfletcon- 

fenfusChrifticumBclial.  ^  r^m.linim  nihil  Ec- 

n.s  parum  firma  funt.  Cum  n.m  Dc^ag^^  .  fanaificatione 

Tacob.cont.nuofig^^^^^^^^^^^ 

cmsmvtcro,fcdqu.adeder«e^  Malachix.  Paulusitem 


30  COMMENTARIORVM 

non  refert  ad  /anftificationem  eius  in  vtero,  Ced ,  vt  Aiiguftiniis ,  aliiquc 
AHiufimtt^.  complures  interpretantur ,  ad  Diuinam  dilcftionem  ic  eledionem ,  & 
prxdeftinationem  eius  ad  vitam  art ernam.  Neque  vcro  quod  ex  Danielc 
dudum  eft ,  illam  opinionem  iuuat.  Dicitur  cnim  lacob  prarcipue  fan- 
dus  ,  vcl  quiaprimus  omnium ,  {ancflificafTe  videtur  fcipfum  ,  &:  dicaifc 
Deo  youens  ei  decimas  omnium  qux  poflideret ,  ac  fe  totum  Dei  cultui 
^^f'^^'  obllringens  &  mancipans :  vel  quiaplenus  Spiritu  fandto ,  futuros  om- 
nium  filiorum  fuorum,&  qui  nafcituri  ex  illis  erant,cafus  &  euentus  mi- 
rabiliter  prneuidit  atque  prxnunciauit :  pracfertim  vero,  quia  nobilinimfi 
-f^»  -ji^ j     rempore  aducntus  McfTix  vaticinium  ediditj  cuius  expcdlationc 
Cripfum  confolans  Iacob,lxtifsim6que  animo  moricns,dixit:5^/;/r<^rf  tuu 
ixpeB^thoyBomine.  VideatLedlor  Commentarios  noftros  in  Daniclem 
fupereo  ipfo  loco. 


^ofsnfr 
Taulsa  telii» 
moma  [cri^tH 
t4.  citaiierttj 
hijloricoy 
in  myjlico  ie- 
rtj^eHu 
nt  yitd  ^ter 
14 ,  4»  folum 
reTpeflu  bo- 
ttorum  tim~ 
foraUHm 


sexta  dispvtatio. 

^mfenfuPMl/istcfiimomo  Scrifturs  de  lacoh  eleltione  ^rcproba- 
tione EfauJitvfuSyHiJtoricme anmyfiico i<jr  rcjpelfit  vita ^eternx, 
an  tantummodo  refiecfu  bonorum  temporalium. 

Vius  quarftionis  folutionem  percipiet  Lcftor  ex  duarum  4  J 
propofitionum.quas  hic  fubiiciam.explicatione  ac  confir- 
matione.  Prima  propofitio.  Si  Paulus  teftimonia  illa  Scri- 
pturas cx  libro  Genefis,  &  ex  prophetia  Malachix accepit 
,v  '"^^"^uhiftorico,qucmhabcntilIainproprij$fuislocis,itc 
lccundum quem Sproprijs audoribus fcripta  funt,vidctur  dicendum,D. 
1  aulum  non  crTe  locutum  dc  diuina  diledione  &  elcClionc  lacob,  qu!i- 
tum  ad  gratiam  pr.Edeftinationis.eius  ad  vitam  2tcrnam-,fed  quantum  ad 
lcT^''^  bonorum  temporalium,  inquibus  pndatus  cftfratrifuo 
DrimfoM.^r  "'^"^'  magn-ficatus.  Hoc  probatur  dupliciter.  Ac 
fuTe£r ^'gf capitc  Gcncfis,vnde  Paulus  fumpfit  il- 
naSZ  '■  ^.^^''^'"rninon :  manifcftum eft  non agi de^diui- 
nen  ia  emrr  P^^^^^'"f '«"^  ^^^^^  vitam  sternam ,  fe3  de  emi- 
S  ?l«r        "  P^^'^"^  vtriufquc:fic  enunibi  Ic- 

S^ttlSmT^^''"''''^''"'^  =^tcrnam,  fedadpra:ftant.ampo- 

««onemlacobrcfpc(auvusxtcrna:,vcrbaquiprox,maVequuntur,pcr. 

ipicuc 


IN    GENESIS   CAP.   XXV.  Jt 
f  picu^  dedarant :  ulc  cmm  Cubdk  Dcus  argumentum  odij  '«".^^cu  rcp.  o- 
bat.on.s  Efau ,  quod  e.  dcdiHct  rcgi«.K->u  aipcram  m  mont.bus  Sc.r 
qu5d  cam  dcuaftaturus  &  dcmol.turus  cdct  ,n  artcrnu.u  cum  ta.nu 
Lob  fert.lcm  &  amoEnairucrram.lbbilcMnque  Icdem  airignanct.  Scd 

prxftat ex  eo loco  .pfa Scr.pturx vcrba hlc poncrc.  I^;!'^'-^"'; ^;"'' 

tu.d,ncm,<^h.rcduMrrnc,^.ndraco,usdefn^^^  ^l^^f/ r'?  ItT;  ^ 

Domin,u  cxcrcuHum :  Isl,  sMficduru.dr  cgo  dcshru^m .  cr  vocub,.nt^r  tcy 
mmi  ,mpict»,U.&  populu^  cu.  .ratsu  cfi  Dom.nus  vfiue  .n  .ternum.  t  toad. 
VciMvLb.,Hr.o^Ld.cct.s:Mugn.ficctur'Dom.nusfu^^^ 
racl.Evgo  bo.^a temporalia  Hcbrx.s,qui  pofter.  etant  lacob .tmn  da  a  .u 
dcinceps  danda,argamcntum  &  fignu..  cu.dcns  pon.t  I^*-'"-^  5^'°- 
fux  erga  lacob  :  contra  vcro.maU  Sc  calam.tatcs  poftcrorum  Elau .  od., 

fu.  ac  rcprobationis Efau.  ,,„V,..rr.  3uj,m»iett- 

44     Sic  porr6  fumPta  tcftimoma  ifta  Scr.Pturx  dupl.ctc.  i.uu  u.in  t  pro-  ^^^^^ 
pof.toPaul.:tumadprobandam.llam  <l.ft.nct.onc.v,  fil'-;"'"  ^b  aha        ,  , 
lccundum  carncm  &  lccu.Klum  rcprom.fl.oncm.vt  fupra  docu...ius .  tu  W- 
ad  oftcndendum ,  .n  diu.na  cled.o^nc  hornn.um  --A^jf  ^  ^P-;  V^!^ 
pna  eorum  mcrita  fiuc  bona.fiuc  .nala.kd mnnum  i  vLu 

nenlactum  & -rat,.itam  volunatcm.Quod  autcm  Pauk.s tcft..non.a .1-  j ,„^,„„. 
b      ptr^^^^^^         fc^fum  hiftortcum  ciuucrit  de  D.u...a  clcci.onc  f^^..„  ./j,. 
toTLcprobationcEfauquantumadbonatcmooraha,.^^^^^^^^^^^ 
tum  ad  vitim  xtcrnam .  cflc  prxterca  poteft  hoc  altcrum  a^^^^^^^^^ 
Paulusco.nmemorau.t  tcft.monium  .Uud  Scr.pturx  dc  lacob  6.  bla^,  ^„.,.rcr,«- 
LCl.5>^cmnot,lIImamIudxis.&cx.llis  Scripturx  loc.s cxploranfll-  . 
mam  e"t  autemludx.s  notum.lacobfuiffedileaum  &  elcdum  aDeo;  r/^— • 
Sverorcprobatum5cq..afiodiohabuum.proptcr.nfig..a^^^^^^^ 

dcderat  lacob  &  pofteris  eius.no  autcm  E(au-,,dquc  cx  lous  ill.s  fu.ptu^ 
rrcoKnitumhabebam:qu6dautcmlacobfuinctprqdeft.natusaDcoad 

Sa,;\ternam,Efauver'6rcprobarus,idnonerat.l.s^^^^^^^^ 
notu.ii  cx  ,ftis  locs  Scriptur.-c:non  .g.tur  Paulus  de  hac  dea.one  vel  ic 
nrobanone  locutus  cft,vcrvim  de  .Uaprior. ,  qux  pcrtmct  art  oof" 
noralia  Addc.l  placcr.m  vctcr. Tcftamcnto,yt  docct  B. H.cronymus.a- 
hiqu  Dod^^^  esfdc  pr;m.o  v.ta:  xtcrnx ,  &  dc  fuppl.c.o  xternx  mort.s, 
ait  nuUurn  fi  r.  cr.noncm .  aut  certi  perquim  raru.i, .  atquc  eum  non 
n^  HTrlm ,  &  bonorum  malorumvc  tcporal.u.n  fim.l.tud.n.bus  .n  - 
uo  utum  atq,  opcrtum.vt  quod  dc  clcdio.ie  lacob  &  rcprobat.one  Efau 
pSLiicfti.i^lkcr.sl.Kcr.s.non.-.dv.tamxternam.fcdadbonatcmpo- 

raliarctul.ircIudxos,minimidubitanduinht.  si  P^rf-,.* 

Sccu,ida  propofitio.Si  Paulus  c.tau.t  .lla  Scr.pturx  localoqt.e  dc  d.-  ^J^»;^ 
uina  d.lcc-tionc  &  clcdione Iacob,atqi  de  od.o  &rcprob..t.one  Efau  qua  J 
unnadv.taxtcr.iam;  vulcturdicendu,eatcft.mon,aP.aulu.n  ,ion  c.tallc 
Sln  1  tfct J     L  h.ftor,cum  fcnfum.fed  my ft.cum  &  allcgor.cu.n  ,ua..„ 


opean  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

iproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze. 

..  2.3  308 


lacob&Efau 

.jii.uitum  ad 
i  itum  seter- 
nam,  cttaf- 
fv  ea  non  ht- 
:ortcOyfed  my 
...L  tf  fenfu. 


B.Hteron. 


Lyan$i4. 


£leclio  lacob 
^  reprobatto 
Efatt,  cuiufna 
rei  myiierium 
&  figuramha 
buent. 


Ad  Gal. 
ijdnef  21.. 

Matt.if. 


31  COMMENTARIORVM 

Hoc  probatur  dupliciter ;  tum  rationcrum  auftorirate.  Et  ratio  qufdem 
euidens  cft,atque  in  promptu  ex  antecedcntis  propofitionis  CDnfirmatio- 
nc. Si enim  fcnptLira  iilis  locis fecundilm  hiftoricum  &  littcralem  fenfum 
loquitur  de  elcdione  lacob  6c  reprobatione  Efau  quantum  ad  bona  te- 
poralia,non  autem  dc  prxdcftinatione  aut  reprobatione  quantum  ad  vi- 
tam  a:ternam ,  vri  lam  oftcnfum  eft  j  liinc  plane  concluditur ,  fi  ea  tefti- 
moniaPaulus  intellcxit  &c  vfurpauitde  diuinaeledione  &  reprobatione 
corum  quantum  ad  vitam  xternam.eum  fuifle  vfum  illis  teftimoniis  non 
hiftorico  fcnfu,led  myftico  Sc  allegorico.  Idcm  ipfum  confirmatur  au- 
ftorirate  B.Hieronymi:qui  explanans  verba  illa  Dci,quiE  funr  apud  Ma- 
lachiixm:  facob  dllexhcr  Efau  odio  hahui ,  Ad  hunc  modum  fcribir :  Hunc 
locum  Apofto]us,myfticadifputatione  euentilans.egrcgictraftat  inEpi- 
ftola  ad  Romaoos.Ecce  tibi^tradationcm  illam  Pauli,  myfticam  Hiero- 
nymus  appellat^non  autcm  hiftoricam  &  litteralem^namjquar  eftlittcra- 
lis  eorum  vcrborum  inrelhgentiajCam  mox  fubiungitHieronymus ,  tale 
nempe,qualem  nos  paulo  fuperius  tradidimus.  Et  Lyranus  fuper  eifdem 
illis  verbis  Malachisc  fic  inquit :  lacob  dilexit  Deus^dando  ei  bcnedidtio- 
nem  paternam ,  &  ha^rcditatis  promiflioncm  ,  quae  bona  in  eo  tempore 
annexa  erant  Primogenitura?.Efau  vcro  odio  habuitjdenegando  ifta  bo- 
na  illi,cum  tamen  cflct  primogcnitus.  Hxc  autem  dilcdlio  lacob  d>c  odiu 
Efaujfucrunt  figna  eledtionis  d<.  reprobationis  a^tcrnar :  dc.fAc  allcgat  ifta 
verbaPauIusad  Romanos 

DupJiciter  porro  potuitvti  Paulusfigurate  ac  myftice  ifto  excmplo  ^ 
lacob  &  Efau.  Primo  quidcm  refpedu  ipfarum  perfonarum  lacob  &  ^ 
Efau-,  quafidocens,  dilcdionem  lacob  quantumadbonatcmporaIia,& 
reprobationem  Efau ,  fuiflc  figuram  vcl  fignum  diuuicX  elcaionis  lacob 
ad  vitam  arternam ,  &  reprobationis  Efau  :  (!<c  ad  hunc  modum  putat  Ly- 
ranus accepifle  Paulum.  Quemadmodum  enim  Deus ad  poflcfllonem 
primogeniturac,  &  adh:Ercditarem  terrxChanaan,&:  vr  patcr.efletMcf- 
iiae.elegit  Iacob,ob  nulla  cius  merita,  fed  gratuita  voluntate  fua :  itaquo- 
que  ex  bcncplacito  fuo  abiEterno  dilcxir,&  elegit,  & prxdeftinauireum 
in  adoprioncm  filiorum  Dei,  &  participationem  vit.T  .Ttcrnx ,  reiedlo  ac 
rcprobato  Efiu.  Altero  modo  fic  intelligi  poteft  illud  myfterium  &  alle- 
goria :  vt  cledtio  lacob  &:  rcprobatio  Eku,quantum ad  bona.temporali3, 
fucrit  figura  diuinx  eledionis  Gentium  ad  gratiam  Euangelicam,  &  re- 
probationis  ludxorum,  dcquavidctur  ibi  Paulusdifputa^-e  :  ad  eLindem 
lcihcec  modum  quo  Paulus  in  epiftola  ad  Galatas  difputat  jeiedlionem 
Agar^  Ifmahehs  ex  domo  Abrahx,  per  allcgoriam  fignificafl^  eieaio 
nem  fyoagogcT  a  regno  Dci:ficut  Chriftus  Dominus  eis  pn^minatus  fue- 
rat.dicens :  ^uferetHr  avobu  regmim  <Dei ,  &  dabhurgemifaciemi  fi-u^HS 
enu.  Vel  eleaionem  illam  lacob  &  rcprobationem  Efau,  Paulus  in  vni 
uerfum  acccpit  vt  figuram  eledionis  hominum  ad  vitam  xternam,&  re- 
probanonis,non  ob  merita hominum,fcd  ex  beneplacito  Dei.Er<.o  vt  in 

fumma  dicam,quod  fufius  hk  difputaui,vtrumuis  licet  probabiliTc;  op^^ 
nari,aut  Paulum  citafle  reftimonia  illa  Scriptura:  dc  lacob  &  Efau  fecim- 

dum 


Sooks,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

:ed  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozionale  Cenlrale  di  Firenzo. 
08 


IN  GENESrS  C  AP.  XXV.  SS 
dum  hiftoriciim  ^clicteralem  fcnfum,aut  etiam  fecundum  myfticum  & 
allegoricumt&  icem  locutum  cflc  Paulum  dc  diuina  cleclionc  lacob  & 
rcprobationc  Efau  quantum  adbona  folum  temporalia  fccundum  hifto- 
ncumfcnfum:vcl  fccundum  myfticum  ^callcgoricum  ,  etiam  qiiantum 
ad  vitam  xtcrnam.Vtrolibct  autcm  modo  teftimonia  illa  fucrint  a  Paulo 
acccpta,valdccongruunt  &c  conducunt  propofito  cius.vt  pcr  totam  hanc 
DilputationcmmanifcftumLeClorifccuTius. 


*^rnTT\T\  DTSPVTATIO. 


o 


fn  valida. 

4"^^,^^^-^^*  ,1  ,       .  M^pofletilluddiccrefortaircquifpiamifiadpro- 
V  /  S  bandum  diuinam  clcdlionem  hominum  ad  vitam  artcr- 

/:  .  ^  .        probationcra,nonexproprijscorum  mcri- 

^   jivoluntatcproucnirci  vfuscft  Paulus  c- 

'^^^^^-^^^  xcmplo  lacob  &  Efau,non  iicundiim  hiftoncum  &  litte- 
ralcmfcnfi  •    '  -    ^  ^  Pauli  argumcntatio     probatio  fuit 

inualida.  S:. ,   fenfus  cft/ vt  nunc  loquimur  inlcho- 

Is  argumentatiuus  &probariuus;  foliifqucvalct  ad  rcuinccndos  aducr- 
larios  vcriratis :  mvfticus  vcfo  fcnfus  ad  h;ec  incfticax  eft,6c  foliim  ad  cos 
qui  iam  hdclcs  funt,6cpictatiscultorcs,commonendos,cohortandos,cru 
diendos  ,  folandofquc  conducit.  Veriim  non  ita  rcs  habct  :  &  Pauli 
ar^^umentatio  excmplo  lacob  &  Efau  nixa  fultaquc,  cft  prxualida.  Hanc 
cmm  illa  vim  habct:Eledio  lacob  &  rcprobatio  Elau,quantum  ad  bona 
tcmporalia,figura  fuit  diuinx  clcftionis  &:  rcprobationis  hominu,quaa- 
tum  ad  vitam  aftcrnam.&  hoc  prxfigurari  pcr  illud  ,  Spiritus  fandus  vo- 
luir,cuiusnimirum  confilio  &  voluntatc^:  rcs  illagcfta  cft,  &  fcriptis  a 
Mofe  proditarfedclcaio&rcprobatiolacobatquc  Efau,fa(5bcftnon  ob 
propriacorum  mcrita,quippc  cum  adhuc  iji  vtcro  matris  cflcntjfcdquia 
fic  Dcovifum&pIacitumcft!crgofimilircr,ncquediuina  elcdio  &:  re- 
pro^Batiohominum^quantum  ad  vitam  artcrnam ,  ex  proprijs  corum  vcl 
bonis,vcI  malis  mcrius  proucnit,fcd  cx  mcra  Dci  voIuntatc.Palam  igitur 
cft,cxcmplumIacob  dc  Efau  ctiam  myftico  fcnfu  acceptum,prabuiflc  B. 
Paulo  firmum  ad  id  quod  co  loco  probarc  volcbat  argumcntum.  CcTtc- 
LLim  hocquoddixi,non  potcft,itavcoportct,mtclligi,  Iccfborrpcrlua- 
dcri,nifiduabusanrc  quxftionibus  brcuircr  cxplicatis.  y„j^  ^-ptftH 

4|.8     Primaqua:ftio:VndccompcrtumfuitB.Paulo,  illam  clccLioncm  la-  fuentP.PdU' 
cob  &:  rcprobationcmEfau  quantum  ad  bona  tcmporali.a,figuram  fuiflc  io,Luoil'g>*- 
Spirltufanc^tointentam^cledionis&rreprobationis  quantumad  vitam  ^^'^.j^f^JJj,^^ 
::ternam>tamipforumi]lorum  hatrum,quamanorum  quorumlibct  no-  f^^.fj-^cldhrf-y 
minum  clcdlorum,atc]uc  rcproborumfRcfpondco,potuiflc  id  cxploratu  jry;,^  ^uum 
^  co^nitum  cflc  Paulo  duplicitcr,  Primo  quidem  cx  antiqua  traditione,  re^rohornm. 
(2omm.  in  Gen.Tom.4.  c 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 


5  J  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

c]iixidrcmpon*s vigeretin  Synagoga,&ex  comnuini  Dodoriim  ciiis 
tcmporis  conlenfu.Mulra quippede  Scriprurarum  intcllcd:u  occulriori 
6c  myrtico,minimc  iittcris  cxprcfTa ,  ncc  in  vulgus  nota ,  per  continuam 
Maiorum  tradirioncm.apudproceres  Synagoga^,  rapicntcfquc  ludaroru, 
communi  renfu  dc  approbationerccepta  eranr^quibus  Paulus  &  vt  vcris, 

6  vt  confciris  libcntcr  vtcbatur.  Atque  id  fortade  fuit  quod  de  lacob  & 
Elau  co  loco  Paulus  vfurpauit.Illud  tamen  probabilius  didu  fuerit ,  per- 
notuiilc  id  Paulo  ex  diuina  rcuclationcmam  cum  elccSus  ipfc  ,  conftitu- 
tiifque  a  Dco  cffct  maximus  Ecclcfix  dodor ,  minimc  dubitandum  cft, 
quinpcrfcClaScripturarumintcIIigentia,  ramhiftorica  quam  my/lica, 
fucritci  diuinirusinCpirata:quam  ipfe  tum  vcrbis ,  tum  fcriptis  Ecclcfix 
cognofcendam,colendam,  dc  cuftodiendam  rradercr.  Sccundum  hanc 
igitur  Sapientiamf  vr  vocat  Petrus  fecundx  Epiftola?  capite  vitimo)a  Deo 
fibidatam,intcllexitPauIushiftoriamdeduobus  filijs  Abrahre  .  Haac  8c 
IfmahcIe,allcgoriam  fuiffeduorum  tcftamentorum,  Vcteris  &  Noui,  dc 

Gen  2  ^r^^^^'^^  ^^^"^  Ecclefiar,  ad  Galatas  capitulo  quarto  &c  quod  in  coniu- 
Matth.il.       pnmorum  hominum  diftum  cAiHoc  nnnc  os  ex  ojjlhf^  meU ,  cr  caro 
de  carne  r/iej.-proprerhoc  relincjitet  horno  patrem  fnum  cr  viatrem^^  adhccrC' 
hit  vxonfusi:^  erm:ditoin  carne  vna\v\A\i  fuilFe  Sacramcntum  magnum 
rium  in Chrifto 6c  Ecclcfia,ad  Ephcl.^.tranfituni  quoque  He- 
Suprk  i^.  bntorumperMarcrubrum  fubmcrfis  i£gyptijs ,  &du(51:um  column^ 
^umi,  nubisfignificareChriftianum  baprifmaj&itcmPctram  ex  qua  perculla 
fcaturiuiraqua  in  porumpopuli  Hebra^i,figuram  fuiffc  Chrifti,primx  ad 
Corinthios  capitc  dccimo.Et  idco  confidcnter  pronuntiauit,lc<^cm  Mo- 
faicam  vmbram  habuifte  futurorum  bonorum  ,  non  autcm  ipfam  vcri- 
catem,ad  Hcbra:os  i  o.  Ac  dcmum  omnia  qua^  illi  populo  contigerunt,in 
futurarum  rerum  figuram  &:  fignificationcm  contigifie  ,  afl^rmat  prim^ 
ad  Corinth.io.Ad  cundcm  igiturmodum,Paulus  cognouit,  &pro  vcro 
43<:  ccrto  tradidit,gratuitam  clcdioncm  lacob  fuiffc  figuram  gratuitxc- 
leaionis  tam  ipfius  quam  aliorum  omnium  pr^rdcftinatorum  hominum 
ad  vitam  a:ternam. 

^pZftZ     ^'^^'^  quarftio.-Qu^ifnamfcnfus  myfticus  fit  idoneus ,  i5.'validus  ad  4P 

argumentandum,&  probandum.  Non  cnim  qucmlibctad  id  cfle  ido- 
^'.cfn.nut^m.  ocum  &:  accommodatum,in  confcrtb  eft.  Rcfpondeo,  ta!cmefl[eeum 
qucm  planeconftct,fubfpccie(Sc:figurahiftoricu,pnrcipue  a  Spiritufan- 
c^ofuiflcfpedtatum&defignatum,atque  intcntum.  Si  enim  de  fenfu 
quojiiam  myftico  liqucr, eum  a  Spiritu  fandlocfle  intcntum,ncceflc  cft 
conhtcri,verum  cfie  cum,ccrtamquc  fidcm  faccrcjatque  idcirco  ab  om- 
nibus,quibus  manifcftum  id  fuerit,conccdi  &admitti  oportcrc.Sed  vn- 
dc,quxfo,conftare  nobis  potcft,  hunc  aut  illum  fcnfum  my fticum ,  cfl'c 
inrcntum  a  Spiritu  fandorHoc  namque  opus,  hic  labor  cft.  Potcft  fane 
^u.b.s  mo^  ,d  cxploratum    compertum  cflc  duobus  modis :  vno  mod^  ccrtC-  atque 
t^}lf;^mTh  '"dubirantcr;nltcromod6folum  probabilitcr.   Priori  modo  coonofci- 
•  mrf^yftnii  tur id  duplicitcr.  Pnmo  au(floritatc  (acrorum  fcriprorum  Noui^Tcfta- 
■   fr.m^  meuaqui  complurcs  hiftorias  Vcteris  Tcftaincmi,  fccundum  myfti- 


cum 


IN    GENESIS    CAP.  XXV.  5; 
cum  fenrumatqueintellcaiim,  Ecclcfixtradiderunt:Eiufmoainamquc  ^^^^^^^^^^ 
fenfus  myfticos,crte  a  Spiritu  finao,dubitare  fas  non  cft.Talis  clt  lcnlus 
mvilicus,fccundumquemMattha*uscaptitc  fccundo,  illudOfcx  :  Ex  ofix.u. 
^cryptovocamFdtnmTneumxxxmnAQ  Chriftircditu  cx  y€gypto:&:  ilkid 
Hicremix:r6;x-  in  Ra^riaaadita  ejhdrc  dc  cxdc  fanaorum  Innoccnrium. 
loannes  itidcm  capitc  dccimo-nono,illud  Exodi  dc  Agno  pafchah  :  Os 
non  comminHetis  ex  fff,commcmorauit  dc  Chrifto  Domino,cuius  in  crucc  j^^^^^^ 
moricntis,nonfuntfra(ftacrura.Huiusquoqucgcncris  cft  icnfus  illc.  fc-  ^^,,^  *^  * 
cundiim  qucm  Dominus  dixitJonAm  dcaoratum  a  pi(cc,  ^  tridno  poft,  lo^n.^. 
viuum  in  terras  cmillumifignificalTc  paflTioncm  &  rcfurrcftioncm  fuam;  N«m.2i, 
&exaltationcm  fcrpcnris  in  dcfcrto,pra:monftraftc  futuram  luamcxalta- 
tioncmpcrmortcm  crucis.  Bcatusetiam  Pctrusprmis  Epiftolx  capite 
tertioaicodloiUoshomincsfcruatosin  ArcaNocabcxicioDiluiu|,fign' 

ficafle  eos  qiii  m  Ecclefja  faluantur  pcr  Raptifmum.  Quoniam  vcro  tah ^ 
fcnfus  mvfticus,vt  diximus,pnncipalircr  cft  mtctus  a  Spiritu  fandlo;  h:nc 

fit,vt  fecundum eum.res ohm prxdicT:a,deniquc  implcta fucritjquali  per 
fenfamhiftoricumcocptafucrit  implerr,confummatiotamcneius ,  in  rc 
per  renfum  myfticum  figr.ih:ata,dcmumfafta  (k  :  Etad  hoc  fignifican- 
dum  folent  Euangelift^  illud  dicere :  f^t  adimpUretur  ^hoU  dUtnrn  frerat. 
ve\-Tii''   '  '     ^nfnerat.  ^  r  r 

^     Idem  't  cx  communiommum  tcrmc  Fatfu,  ,,,„y^ 

acThcologorumconfcnfu:quandofcnfuahquomyfticovtuntur  omncs  „r^jiuo 
ad  fenccntiam  quampiam,&  dogma  Cathohcum  comprobandum.Exem  t,um  m  .xr^H^ 
pHlocofit,quodIfaiascap.i4.vaticinaturfccundum  hiftori^  veritatcm 
de  infclici  cafu  rcgis  Babylonis in  fummam  milcriam.cx  altillimo  profpc  f^/^^^,^^ 
ritarisaradu.  Et  quod  Ezcchid  prophctauit  capitc  vigclmio  odauo  de  ^^'alncr  mte- 
fehcitatc  &  copia,bonoriimquc  afflucntia  Principis  Ty ri:3<:  in  capirc  3 1 .  tHm^  i^pmtm 
dcfublimiratcacmacrnificcntiarcgis  Alfur.  Hifceautcm  hiftorijsatquc  P'»^'^^- 
cxcmplis  Patrcs  &  thcolo^i^Cdiuino  fcilicct  illuftratu  ,  atque  infpiratu, 
funt  cnim  dari  a  Dco  Ecclelix  Dodlorcs  ,  &fanaarum  Scripturarum 
cxpofitoresjintcllcxeruntpnrfigurarcvoluiftcSpiritumlandlum^lapfum 
AnTcliLucifcriexfummafcIicitacc  cumqua  creatusaDco  fucrat ,  in 
maximam  mifcriam.ob  ciuspcccatum:&  idcirco  illis  prophctijs ,  fccun- 
dum  myfticum  fcnfum  acccpris,frpiirimc  vfi  funt,adprobandum  dcca- 
fuLucifcnfcntcntiam  &do(ftrinAm.in  r.cclclu.  vfquc  a  piimordijscius, 

rcccptara  3ccclcbratam. 

Altcr  modusidcra  cognofccndi  luauaiidiqucnon  quidcm,  vt  lupeno 
res,ccrtusarqucindabiratus.vcrumfatis  tamcn probabihs ,  huiulmodi 
cft.  Si  fcnfusquifpiam  myfticus,  hilloriaj ,  vndcducitur ,  aptillnne  ,  Sc 
quafi  adam  jlTim  refp  mdcat  non  folum  quamum  ad  vnam  ^  altcram 
fenrcntiam,  vcl  pauca  quxdum  vcrbaifcd  quantum  ad  omnia  ,  &  an- 
tcccdcntia,:$c  coiifcquentia,&:  quantum  ad  omnem  hiftoria-  contcxtum; 
&  is  pr^tcrca  fcnfus  pertincat  ad  rcs,  quarum  cognitio  pulchcrrima 
cft,at']ucv.:iliftima,vcluriad  illuftranda  Fidci  noftr.c  dogmata,  Chrifti 
myftena,Ecclcfi«  Sacramcta,ad  cxciuwoncm  animoruad  amorcm  Uci 


c  2 


j<J  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

renimque  coelcftium  &  ad  ftudium  cultiimquc  virtntum:hunc  cgo  Ceti' 
fum  myfticum.m.tgua  (anc  prob.ibiliratc,magn6que,opinor,a(rcn(u  om- 
nium,dixcrim  aSpuitu  Sanctoefle  intcntum:Arc]ue  huius  mc£cop'inio- 
nis  rationem  hanc,/atis,nifi  fallor.pobabilem  afFcrre  poflum.fenfus  my- 
fticos,de  quibus  liquct,fuifle  cos  a  Spiritu  Sanfto  intentos.quorum  nos 
paulo  fupra,aliquof  pofuimus  excmpla,vidcre  cft.plane  talcs  efle,  qualcs 
hlc  a  nobis  dcfcripti  funr,  nimirum ,  maxime  congrucntcs  cum  hiftoria, 
Sc  de  rebus  nobiliflimis,atquevtiliflimis:Ergoquicumque  alij.fimilcs  co 
rum  hac  in  rc  fucrint,fimiliter  fuiflc  cos   Spiritu  S.anfto  intcntos,proba- 
bilitcr  cxiftimaripoteft. 
rtcrfifiiipr^     Ex  his  porro.qu.-e  curfim  in  hac  difputationc  attigimus,  illud  enorcf-  « 
LZTsZ  ^it,q"odctiamin  qu^ftioncm  vocari  poflbt ;  Anfcnfu.  myfticus ,  cum 
ftura wd,cari  dico,qui  pr.-Ecipue uitcntus  eft  a  Spiriru  Sanao.antefcrendus  fit hiftori- 
deki.u,  hifto-  co,aclittcrali  fenfui,necne.  P.reui  pr.Tcidam.  Ego  ita  (cntio  .-  hiftoricum 
ricuiyanmyjl,  fcnfum,ratione neccflitaris,cflc pri'fcrcndum;ratione  vcro  dignitatis,at- 
que  vtilitar;<;,myfticiim  efle  anteponcndom.   Etenim  primotupponerc 
ncccflariumc-ft,acbcnefiimare  ftnfum  hiftoricum ,  vtfine  quo  myfti- 
..cus  conftarc  nullo  modo  potcft ;  non  fccus  ac  fine  fundamento  parictcs 

.s.H,<r.„v.  ^■f'^^"'"  AudiB.Hieronymumincap.i5.Ifai.T:SpiriruaIis,inquit,mtcr- 
«r«.  prctatio  (equi  dcber  ordincm  hiftorix:quod  plcrique  ignoranrcs,Lvm- 

phatico  in  fcripruris  vagantur  crrorc.  Confona  f?ieronymo  (cribit  Au- 
guftinus  ad  himc  modum.Qii.uidoaudifis  Scriptnram  narrantem  ,  qux 
^»gfirm.72  geftafunt,priuscicdatis  fic  efll  gcftum.  qucm.tdmodum  narratum  eft 
di Tcmf0re.  nc  (ubtraao  fundamento  rci  gcft.ie,quafi  in  aere  qusratis  ardificarc  Sed- 
cnimnobilitate,atquevttlitate,fcnfusmyfticusvfque  c6  prxftat  hiftori- 
co.vtprx  huius  drgmtate,  perexiguum  illc  mcmcntum  habcar ;  quine 
tiam  quafi  pro  nihilo  xftimari  vidcatur.Equidcm  cunftaiuer  hoc  &  ti 
mid^-  dicerem  ,  nifi  .luaortro  habcrrm  huius  fcntentia:,dodorc'mque 
B.PauIum:qui  capite  nonoprioris  Epiftok  ad  C  onnthios,  doccns  mi 
niftros  Euangclij,fccudum  lcgcm  Dci,ab  ijs ali,&  fuftcntari  dcberc  'qui 
busj)r.Tdicando  Euangclium,dcfudanr,ac  dcfcruiunt;id  probattcftuno 
nio  !egis  Mofaicx  ex  vigefimo  quinto  capitc  Dcuteronomii  produdto 
..cr,,.  &  fecundum  my fticum  fcnfum  interprctato.Harc  funt  Pauli  verba-  Sm ' 
ptum  ejttn  lege MoJts-.Noti  alligabis  os  La  trhHrMn.mi„.,t,d.  dc  boU  cu 

r^eft  Deo>an  propi^ormsvt}cj,,c  hocdkit?nAmpropternosfinptar^^^^  er. 
PIus  hifcc  vcrbis  fignificare  vidctur  Paulus ,  qu.^m  vult  intcfli<.i  Neoiie 

cnim  crcd.  vult,boue  s  non  eflc  Dco  cura:,rcclam.-inre  apcrtifllmis  vc?b^ 
DauidePfalmp  ioj.&  i^^.Ommaa  tcexpeaant.vtdehlloscfcafn  intem 
poreoppormpcr,stHmant,mtHam,&  implcscmne  nnimal  kned,aionc 
C)uomodo  cn.mnon  fitDco  curaboum,  cum  tantamis  curam  ecrar 
coa,o.-um,vr(criptumreIiqucrit  lob  capitc  trigcfimo  oftauo 
prtcparatcoriioefcamfiam.cjmndopHliieius  clamant  ad  Deum  vjJf^ 
cocj,udnon  h,beam  c,bosi\nAc  fumprum  vidctur  illud  Dauidis  P(alm« 
T46    GLUtdat  iitmcntisefiarnipforum.  & ■  p,dis  coniorum  in.ocanttT, 
eHm.Et  m  libro  Sapicntu-  diaumdc  DeoeA-.m  curaejldeommb,. 


m 
Voluit 


IN  GENESIS  CAP.  ^  57 
Voluitisitur  Paulus  lUis  vctbis  fignificatc.curam  miniihotumEuangc- 
lii.perallccoi-iamillo  Deipr.rccpto  fignificatam,  tantopnorcm  ,  &  po- 
tiotcm  clTc  apud  Dcu.vt  ptx  .Ua,boum  cura  .  quafi  nuUa  xftmiat.  qucar. 
Non  ieitur  abs  re  Sanfti  Patres  in  exponcndo  lacias  Scr.pturas.atquc  in 
crudiendis  fidclibus.tam  diUgcntes,tam  accurati  tam  cop.oh,  in  peruc- 
ftigandis,cruendis,expHcand.rqucanfibusmyftic.s  fucrc :  vtquoslc.- 

tcnt i Spiriru  Sanfto  principaUtet  intcntos,&  ad  .lU.ftrandam  nou.  Tc- 
ftamcnti  doc1rinam,(piritualeaiue  fidcUum  vtiUtatcs  promouc^Klas  m.i- 
x.mc  accommodatos.  Scd  .am  tcmpus  cft,  vt  quafi  vcla  rcflcdcntcs  co 
vndc  foluimus,  ad  U.ftoriam  nos  Mofis  rcfcramus.  Ttaa.  cn.m  d.gn.ta- 
te.atquc  vtiUtate  carum rerum ,  qux  in  .Uius  loc. ,  ac  lentcnt.x  Fai^. 
traclaJum  incidcrunt,  quafi  quodam  xftu  abrepti,  long.us  ptouccl. 
fumus. 

Qui  pnmus  carclTus  cft , rufus  erat ,  &  totus  in  morem 
peliis  hiCpidus :  vocatumque  eft  no- 
men  cius  Erau. 


Vers. 


\  1  a  . ii . . . or,non  plenJ  rubcr ; fcd  ad  flauum  nonn.Ud  dc^ 
V5:^cUnans.Verumdcptopriafignificatione,ac  mult.fotm.  va- 
^  tictatc  colotis  tufi,&  rubti,vidc.-.t  Lcftor  apud  A.dum  Gcl- 
VL^^  Uum,Ubro  2.cap.a6. fubtilcm,ataueelca.mtem  M.Fronto- 
niS.lW.oncm.  Hifpidus  autcm ,  fiue  h.fpiciolus ,  fiue  h.tlutus ,  .s  d,- 
^Stt  qu  ctair.s,c^  afpctis  pilis  obfitus,&  hott.dus  eft.Qa.m  porro  fue- ^ 
3fus  Efau,  ptxfctt.m  Ltcm  man.bus ,  &  collo  con.cdarc  Ucet  ex 
I  C  mfta  cap^xvij.fctipta  funt  dc  Iacob,qu, vt  hmulatct  Efau,pclU- 

Ss  ho^dorum^c.rcu.ndcd\t  manibus .  &  colU  nuda  protcx.t  s  v  t  .ta  p- 
llm  Efau  tcprxfcntatct patti.Quaproptcr  a  mlfaactaduexplo^^^^^ 

v°ra^ni-tEfaudixit:rox^U-roxWc/?,^ 

vtruci.cii:.  /  ,  fj^,lif„^i„f^,orfsexprcfrant.Sic 

non  co,mn,t  c^>^:  nionftruofum  quip- 

anrrm  cfie  natUlTl  t.laU ,  1      .  un»,^  i  '  i 

Sr contta  naturam  cn.m  ift ,  t>alc.  hominem  toto  cotpotc  p.lofum: 
pum  -^ontta  n  j-^,^^^  ^  ^  fupcfc.l.)s,  ac 

Sccundumcmmna  ..J,,^  p,,^^„  Jpiliadnafcuntur.Hocct.am 

i.Dio3.aen..i   .  nmuUpartimpoftcapcr.Ttatcsgi- 

ncan.maUum  fupcrciliorum.cV  palpcbrarum: 

L"™) ,  pufes  ptimum ,  mox  alatum  ,  poftrcm.^  mc... :  Loc.-.  cnim 

polt  cmt.,pu     p       ,,^_^c^„j^o„j,,nit,sdcputata,quotpoftgcnt-   „ 

°  ,uminUominc,copiapilorum,declarat  idc  c,f,«»* 

Sotclcs  in  eiufdcm  opcr.s  Ubro  quarto  fcribcns.pilorum  abundant.a.  ,^  r.  f,t 

r  Ltcexcre.nent.:atqt.cobeamrcmp,oosh 
'  &  feminis  cop.ofiores .  quam  fint  Ixucs.  Eft 

^rxTc^ea  fignumprxfcrmd,  tcmpcramcnti ,  rob«ft,^corpor.s .  calUd.  & 


58  COMMENTARIORVM 

afturi  ingcnij ,  Sc  fcrocis ,  ac  Cxui  animi  :  ad  c^ux  vitia  propenfum  (iiifCc 
EfaUjfci iptura  varijs  locis  non  obfcure  indicac. 

Sedcnim  illiid: Ervocatumeji  mmen  eius  Efau^  fcrt  hanc  quxftioncnii 
Citr  yocatu^  Q^^-  ^^^\^  nomcn  ci  fucritinditum.Origcneshomilia  i  2.{cribitfic  voca-' 
.'^i^J'if*-       tumcHe  (vtcenfcntquivocabulaF^cbrasa  intcrpretantur)  vclaruborc, 
t]uafirubrum;vel  arerra,quafi  terrenum ;  vcLvtalijs  vifum  eft^afaftura. 
N"ronymf(4.  S-^^^rony mus  in  libro  de  Interprctatione  nominum  Hebra^orum  intcr- 
prcratur  nomcn  Efau  vcl rubrum,vel  accruii  Iapidum,vcl  vanu  fiue  fru- 
Cuia.inf4s.  fti*a,vel  ficluram  Adiicia  Caietani  cxpofitione  :  Aiunt,inquit,did:ii  eftc 
Efau ,  eo  quod  natus  fit  quafi  pcrfcdus  homo :  pilofitas  enim,  perfccla? 
aeratis  fignii  crat,quatcnus  crat  eftedus  adulti  hominis.  Non  eft  abfimile 
OUafier.  quod  hoc  loco  annotauit  Oleafter:Sonat,ait,vox  Efau  fadbu  fiue  fadura 
eiusjfed  qualiter  alludat  ad  rem,ignoratur :  nifi  dicamus,eum  fic  vocari, 
quod  quafi  facflus  dc  adultus  homo,fit  ex  vtero  matris  egreflTusjfere:,  fecu 
pilos,qui  in  aliis  pueris  fucceflu  tcporis  nafcuntur    crefcunt.Sic  ifti :  Ec 
hac  ego  probabiliorc  iudicoeius  nominis  fignificatione  atq^  interpreta- 
tionem.Scd  miror  cur  Scriptura  no  di\cvit:Eridco  vocatum  efhnomen  eins 
Efkuxxi  tale  nome  aptc  refpodcrct  modo  gcnerationis  cius:quemadmo- 
du  paulo  infra.in  hoc  ipfo  capite  dixit  tam  de lacob ,  quam  de  ipfo  Efau. 
CeteriimfciatLed:or,tribusnominibushuncfilium  Ifaac&  Rcbeccx  5 
CrU  nomina,  appellari  folitum  in  Scriptura.  Vocatur  enim  Efau,dc  quo  nominc  iam 
FA,.  ^        diclumeft.Nominaturpr<^tercaEdom,ab  ediJiorufolentis.proquo  ve- 
didit  primogcnita  fua ,  vt  puulo  infra  in  hoc  ipfo  capite  traditur  ;  &  inde 
tracaum  eft  nomcn  gcntis  Idumxorum,&:  rcgionis  Idumxx :  ac  dcmum 
appellatus  eft  Seir  y  idautcm  fignificatpilofum,  quod  natus  fit ,  in  pcllis 
modum  piloius   ex  quo  datum  cft  nomen  rcgioni ,  quam  ipfe  infedit  ac 
tcnuit,vt diceretur  mons  Scir.Ergo  quod  infra  cap.j^.fcriprum  cft^Efau 
digrefsu  a  fratre  fuo  lacobJiabita^irc  in  monte  Seir;(S:  multo  magis  quod 
proditum  cft  fupra  cap.  i  ^.in  tempore  Abrahx, Horrhxos,qui  h^bitabac 
monrcm  Seir,bcllo  via-os&cxpulfosefte  aquatuor  regibus  Afix  jhaud 
dubie  didum  id  fuit  per  Anticipationem.  Ponam  hic  verba  Hieronymi 
cx  Commentariis  eius  in  primum  caput  Abdia?,  quibus  cofirmatur  quod 
diximus.In  hbroGenefeos(ait  Hicronymus)  manifeftelegitur,Efauap. 

pel!atumfuiffeEdom;quiaproptcrrufumIenticulTcibum,primogenita 
vend!derit:Edom  eniminterpretarurrufus.  In  eode  volumine  fcribitur 
hunc  eundcm  vocatum  cfl^e  Seir,id  eft,pilofum,quia  hifpidus  erat,&  noi! 
habcbat  L^uitatem  lacob.  Vnus  ergo  atque  idc  tribus  nominibus  appcl- 
]atur,Elau,Ed()m,Seir.  Poflcditque  eam  regionem,qux  nunc  Gebalcna 
<iicitur,6c  in  hnibus  eft  EIeutheropoIis,vbiantea  habitaucrantHorrhxi 
qui  mtcrprctantur  Libcri:vnde  &  ipfa  vrbs  poftea  fortita  vocabulum  eft' 
Nunc  iduiTura  viculus  cft,iconditorc  fic  impofito  nominc:cuius  Latina 

quoque&Grarcamcminithiftoria.HaaenusexHieronymo.Rnpertus 
hbro  7.Commentariorum  in  Gencfim  cap.  5.  ait  Efau  vocatum  fic  efl^e  i 

rubcdmc.verumdubioprecul,lapfiiseft.confundesnomcnEdomquod 
rubrum  fignificac,cum  nomine  Efau.  ^ 

Proti 


(  tii 


57 


INGENESISCAP.  XXV.  39 

Protinus  alcec  cgrediciis  plmcam  fracris  ccnebat  manu:  &  «a-  ^ 5 .  ,5, 
circo  appcllauic  cum  lacob.  Scxagcnarius  erat 
Ilaac  cum  nati  lunt  ci  paruuli. 

N  D I  c  A  T  V  R  his  vei-bis.naturalis  modus  in  nafccndo  &r  cx 
matris  vtcro  c<;rcdicndi :  primum  cnim  caput  cx.t.  poftrcm. 
pedcs.Ritu  naturx(ait  Plinius  libro  y.^cap.tc  bo.-.uMn  na-  i]-- 
Mi-^  Fcmos  cll,pcd.bus  ctFcrn.Et  hoc  i Uc  mutucitus  cx  Ar.ftotclc 
c.tS^a  runt  in  hbro  7.  dc  H.ftoria  ar,imahum  vcrba :  Sccundu  na- 
tur.im,hom,nis  partus  fit  .n  caput.Proccdcrc  aurcm  .n  r^d«;(s;^^'J:>^- 
^  lu.n  fcrunt  Ncroncmellc  natum)  contra  naturam cft :  cx  quo d>A- 
nuTSf  .-eqerrimus  fit  partus,ob  id  fic  nat.s,  Agripparum  .iom..ic  vo- 
cac.  Sci7u.4rofc6to  cft.quod  M-Varro  trad.d.f.confixos  cflc  •nJ.nrcs  , , 
mvtcromatr.U-ap.tcmfimonixos,lurlu.nipcd.buscbns:r>o  _ 

nis  natura cft.fcd vtarboris.  Nam  pcdcs  hom.n.s '^^^^^^^^^ 
boris  ramos;c.rput,ftirpcm  atquc  caud.ccm.Quando  .g,u.  co^ 

ra.n  fort^  conucrtuntur  in  pcdcs ,  brach.,s  plcrunq-.  d.dudb      mci  (o- 
lcnt ;  xeruifquc  tunc  muhcrcs  cnituntur.Hu.us  pcr.cuh  dcp.  c .  ,1  - 
th  a  Jlatuta:  crant  Romx  duabus  Carmcubui.quarum  alraul'oU  . . 
ta  ^ominlu  cft .Profa  a!rcra,-\  rcdi    perucrf.  p.utus  &  potcftatc  i^-  no- 

mine.Siccx  Varronc.  j  c!-r, 

Scdcv      •    ■■,scty;n.,.lo^i.u:n-.....;.i.sIacob.£f.i«rfMnqmtScr.-  _ 

prara  ^  .«,J.,..^.sV'fi"^^°''"'^b'-'^'^'''°^'^"PI''~; 
fcm-Supplantarc  vcro  duobus  mod.s  accipitur  .n  Scriptura ,  prop, & 
&mcta?horic^.  Propri^.fupplantarcfign,fica^pIancamtcnc.cal,c.n^ 
impedicndo  nc  quidagat.aut  nc  .ilio  proccdat;&l.c  appellatus  cft  lacob, 
qTtcncbat  plantam  Efau,  quafi  obftans  nc  pr.or  csrcdcrctur  cx  vtcro. 
Al  cro  modo^fumitur  mcta^horicc :  fignificat  cm.T.  fupplantarc  .dcm 
Zd  dccipcre,fumpra  .Tictaphora  ab  h.s  qui  fnnuhn  ftad.o  currunt;cum 

?n«s  IcriVdcm  vcl  .n.jc.t l  vcl  fuppon.t  ad  cafum  .mpcUcns  cum  .  nc 
pr"urr«.Lincat.HacVign.ficat.oncpof.tumcft.n.naChryfipp^^ 
Ec,norat    laudat  Ciccro^  fcntentia  :  Qui  ftad.um  a.cbat  Chry l.ppus. 
cirr  t  eniti  dcbct  &  contcndcrc  quam  max.mc  poffit.vt  vmcat:fuppla-      ub , 
r  rc ^  tcrd  qu.cum  ccrtat ,  aut  manu  dcpclkrc . nu  lo  modo  dcbct.  h>'r. 
E,T.,  .n  hanc  fi,,.ficationcmdetorfit  nomcn  lacob .  vukl.cct  m  c.us  ca- 
U,mram&.odmm,cum  dixit  Gcn..7./'"?^  ^-t""'"  ^fi""^""'^  ^"'f 

cJL(Urrhultber,cdmoncmmeam.  Scdprofcdo  nomcn  lacob,non  H- 
cundu.n  poftcriorcm  hanc  fignificationcm ,  qu^  cft  mctaphor,y.i ,  &  ,n 
m  dam  parrcm  dcflcxa,fcd  cx  prior.  ,lla,  qua:  cft  propr,a,or,g,nc  h..b,m. 
SlcaftcV  dc  nom,ne  lacob  ad  huc  modum  fcr,b,r :  Nomcn  lacob  dndu 
eftdvcrbariachabjq,iodHcbrx.f.gnificarcd,cuntfupplanrarc:(cdmc- 
luis  diccrent,fc  ptopriam  ignorarc  fignificat.onc :  d.cuntcn.m  l.gn.hca- 
rc,lcduccrc,fupJuAtarc,fraadarc^utc  agcrc,  &  rctaiclarc :  cum  rcucra 


lacob. 


Cic  ro- 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL,  2,3  308 


40  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

fignificcr  propric ,  aut  torruofum  cfle,  aut  a  tcrgo  infequi ,  liue  vt  fubfe- 
quacuLfiue  vr  fcducat^/iuc  vt  rerincat  aut  retardct.Sic  illc.  Vcrum  quod 
paulo  fupcriiis  didlum  cft,vcrius  dic1:u  eft, 
j^uliUare-  Scd  quid  obfccro  portendcbat  illa  rctentioplantx  Efau  egredietis  cx 
jigniji''  vrcror nimirum  fignificabar  collifioncm  infanrium  in  vrcro ,  facflam  cire 
ob  principarum  naciuiraris  occupandum ,  illis  quidcm  ignoranribus ,  fcd 
ira  volcnrc  &  agcntc  Dco.Iacobigirur  rcncbarplanram  Efau,quafi  occu- 
parc  volcns  cgrcfium  cx  vrcro ,  dc  ius  primogcnirur^ :  tanquam  audiffcc 
illud  Dcioraculum  marri  fiur  reddirum :  Malor  feruietmmori :  dc  fcirct 
Dci  decrcto  &  voluntatc  debcri  fibi  ius  primogenirurse. 

Scqiiiruriliud:.SV.v.t^^;7.?r/V^  erat  lfaaccH?n  rjatifmteipaynuli.  quae 
CAictam^.  vcrba  cxponcns  Caicranus,hunc  in  modum  fcribir;  Hinc  planc  apparcr, 
Abrahamruncvixifrc,vrporccenrumfexaginra  ranriimannorum:cS:  poft 
nariuiraccm  lacob  ^  Efui,annis  vixifle  quindccim.  Ex  quo  manifcftum 
nr,  argumcnta  cxordmenarrandi  dufta  ad  probandum  ordinem  rcrum 
gcftarum ,  carere  folido  fundamcnto.Nam  priiis  narrata  eft  mors  Abra- 
ha; ,  &  benediaio  diuina  fupcr  Ifiac  poft  mortcm  patris  fui  Abrahx , 
poftcriiis  narrata cft  natiuitas  Hfui,6c  lacob ,  qua:  tamcn  quindccim  an- 
nismortcm  Abraha:  anteceflit.  Et  hancregulam  habcro  prudcns  Le- 
dlor  fempcr  ancc  oculos  ,  ncfupcr  infirmo  fundamcnro  a^dificcs.  Harc 
Caicranus.Scdcnim  tcgula ,  &  documcnrum  Caicrani,cgcr  ca  modcra^ 
tionc,quam  fupra  nos  tradidimus  numero primo,cum  hac  ipfa  de  rc  dif- 
lcrcrcmus.  ^ 


Vhr^.  27.        Quibus  adultis  faaus  cft  ECiu  vir  giiarus  vcnandi,, 

&:homoagn\-ola. 

-^itlem  nonmcminimcregerein  racrislitteris,nuemquam 
j  -c  lanftis  &  in  fcriptuialaiidatis  viiisfuifle  vcnatorcm  ;  vt  5S> 
I  aonnullos  fuiflc  agricolas.multofque  pafloralcm  vitam  egif! 
1  )  cplunfananunfactisbiftoriisproditumeft.  Quinetiamvo- 

■^,^"«""5&vcnandiferd-malaminparteminfcripturisvfur. 
P"'  ^t^'  ^-^,.*^-^^,^°-Ncmrod.l.omofufcrbus,crudellatc,ueim- 
.Jl^a  ^f''  ^•°buftus  venator :  &  fcnptum  eft  in  Pfalmo po!/p/?  U. 

.  ,„     ,,„.  b,rMunncdc  Uqmo  venamium.  Et  Pialm.  1  25.  ^nirna  mFhaficJLffcr 
enpu  efide  U^jneo  vcnamium :  Lacjueu,  contritm  efi,  o~  ms  Uberati  fi.ma 
,  ' 'u^- 7-  infuliamHr:\virfiammrx'im 

'    fed.tusfu.^prxfiguranea.t  v.tamhomin„m  improborum.&amatorum 

h.  m,s  mund,.S.c  en.m  lcr.b.t  m  l.bro  5 .Moralium.Scriptura  air,fadlum 
circ  Efau  v,ru,ii  gnarum  vcnandi ,  &  agricola.n :  Qu.d  [utcm  pcr  vcna- 
none  Ltiu.n.f.  eorum  vua  figuratur,  qui  in  cxtcnor.bus  voluptat.bus  fu 

i.  ,  carnem  fcquuntur Qm  cciamagricola  cflb  fcr.bitur ,  quia  amatores 

huius 


IN  GENESIS,  CAP.  XXV.  4^ 
huius  feculi,tant6  magis  exteriora  colunt^quanto  magis  interiora  fua  in- 
cultadcrelinquunt.  ^,,  y,^^,^^, 

j5o      Atenim  (lii Jium,  Sc  exercitium  venandi  non  efle  malum ,  nec  ob  id  ^^.crcttm 
culpabilcm  fuilfe  Efau^ex  ipfa  Scriptura  colligi  poteft,qux  hoc  loco  ait,  >^„.w*  ^ptr 


Ifiac  valdc  fuiifc  deledlatum  vcnationib 
pra:cipuedilexi(feeum://r24f,inquit,*«w>i/'^ri7*««jfo  ^jn 


us  Efau . atquc  oh  cam  caulam  fe  maltim  ej]e. 


Ipubilcm 


illins  vefcerctur.Ei  infra  cap.ay.  /fiac  dixitjdio  fuo  Efau :  Sumearma  tua, 
}haretram,&  arcumyCr  egrcdere  foraSyCumquc  verratu  alifjuid  apprehenderisy 
facmihi  iridcpulmemtim.Vk  nempe  fandus  ifiac  non  cflet  dclcclatus  ve 
mtionibus  Etau,nec  ad  eas  fuo  imperio  impuliflet cum,fi  cxercitium  vc- 
nandi  malum  cflet.Lcgimus  pr.ttcrca  Lcuic.  1 7. 5/  cjuis  venatlone.atque au 
cupioceperitferarnyVei,iucrnyCiuibu4Vcfci  licitum  cjifundat /anguinem  eiifSy 
er  o/?rri<tr  iZ/wm /^rr4.  Scd  adhocoftendcndum  illud  fane  accommoda-  LQcuiLemti^ 
tum  magis  eft  tcftimonium  ex  pfalmo  1 3 1  Viduamciu^hcncdicens  bcntdi-  ckc.iy,Loc$u 
cam.Vhi  pro  i!lo  vocabulof viduam)Hcbraicc,t^'  Grxcc  cft.vcnationcm:  /'^/'""ii. 

vt  a  quibufdam  perite  obfcruatum  cft,intcrdum  Scriptura  vocabulum  ^^^^^^ 
vcnationisproviftu,(S:  cibatuhominis  vniucrlc  ponit.  Quantaveroin  ^^^^^^^ 
Iaudc,atquehonoreapud  vctcrcs  fucrit  ftudium,c<t  cxcrcitatio  venandi, 
argumcntum  eflc  poteft,inucntionem  artis  venatoriacifuiflc  ab  ytthnicis  Etlwicosftte- 
attributam  Apollini,  6c  Dianx.  Qiiaproptcr  mos  erat  vcnatoribus ,  vtfi  '''^  oUmycn^- 
quando  feram  mfigncm  cepiiTcnr,partcm  cius,fiuc  caput,iiuc  pcdcm  cla- 
uo  affigercnt  alicui  arbori  eius  Sy lux.vbi  capta crat,ob  honorem  Dianx.  ^^^^^;,^,,, 
Xcnophon  ctiam  magnas  aliquot  vcnatorir  cxcrcitationis  vtilitatcs  di- 
fcrtilfimc  tommcmoratiVcrum  duasprxcipucadtucndam,firmandam- 
quevaletudinem,corpufque  aducrfus  graucs  laborcs  roborandum,du- 
randumque:(S:  ad  bcllicam  artem.Eft  enim  vcnatoriacxcrcitatio ,  quafi 
bclIorum,prxliorumque  progymnalma. 

Qupd  11  dc  venatione ita  fentiendum  cft,quanto  magis  de  agricultura  ^^j^  lone- 
in  facns  iuxta  profanifque  litteris  mirificc  laudata?  Non  odensAk  fapicns  Ji«m.  ctUh- 
Ecclcfiaftici  7.  iaborioft  opera,  &ru(iicationcm  creatam  abaltiffirno.  Qua- 
obrem  non  indignum  efle  duxitSaIuatornofter,A^ricoIx  Dcumafli-  ^^f.^^'''*'^ 
mularc:P/i/^rw^/«,inquit,^^nco//if/?.Et  Ariftotcles  iibro  primo  Occo-  p,,/*^:^. 
nomicorumagriculturam  dixit,omnium  artium  eflc  iuftiflimam;  vtqux  Locms  /04, 
citracuiufquaminiuriam,  &ingcnticum  vtilitatc  omnium  exerccatur.  "^'5- 
Noncnim,inquit,abhominihus,autvoUntibus .  vt  cauponaria,^  alix  -^^'i^^^^*** 
mercenarix  artcs,autab  inuitis,  vt  ars  bcllicacommodum  fuiim,i5i:lu- 
crum  quxrif(3<:  eft  carum  rcrum,qu?  funt  fccundum  naturam.fccundum 
cnim  naturam  eft,cducatio  omnium  a  matre,quarc  ctiam  hominibus  cft 
a  tcrra.Nonigitur  quia  Efaufuithomo  improbus ,  idco  ftudium  venan- 
di,vi5c  agri  colendiin  quo  itle  verfatus  eft,  crimini  ,.aut  vitio  vcrii  dcbet; 
non  enim  ob  hxc  ille  fuit  improbus,quanqua  quia  illc  improbus  fuit , 
figura hominu  improboruihinc  fit,vt  pcr  allcgoria,  ftudiu  «Sc  exercitium' 
Titx  eius,accipiatur  tanquam  ty pus  quidam  ^  imago  eius  vitx ,  quam  ^ 
guntij,quicupiditatibus  rerum  tcrrcnarurajVitiilquc  funt  dcditi. 
Comm.  inGen.Tom./j.  f 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


4^ 


COMAIENTARIORVM 


lacob  vir  fimplex,habitabat  in  tabcrnaculis.  Ifaac  ania- 
bat  Efau^co  qiiod  dc  vcnationibus  cius  vefcc- 
retur  :  Et  Rcbecca  diligc- 
batlacob. 

^  .  jl&K^i'^;^^  R  o  voce  \\\ciffmplex)Hchrx:iv()x  tharn  Latine  fignificat  per  (J^ 
'pt^la.  figm'  fc(51:um,diid:afcilicct  a  vcrbo  tham^im ,  quod  (onat  pcrficere, 

c-t fimpUx  hnirc,compIerc.Hoc  fcquutus  Caietanus,  Dic3:ionem,inquit, 

Catetunih.  '^asj^^.^  Hcbriva  liic  intcrprctatam /tmplex  multi  interprctantur  ,  Pcr- 
/<r^Mr,pro  ccrto  afiirmatcs,  Hebraicam  dicfbionem  a  plenitudinc  deduci, 
&ad  pcrfedlionem/cu  plenitudincm  animi  rcfcrri.  Alij  fignificari  ctia 
putant  ca  voce  innoccntcm:Et  id  oportcrc  intclligi,  vbicumque  Latinus 
interpres  ponit  vocem  fimplex.  Ad  hanc  quippe  fignificationcm  dictum 
cft  fupra  Genef.io.Abimclech  cumob  Saram  ablatam  Abrahap  argucre- 
'  '  turjexculanrcmfadtum  fuum  dixiffe,  idfefcciflein  fimphcitatc  cordis, 
1,1.1.  ideft,non  animo  nocendi  cuiquam,tcd  ducendi  eam  vxorcm.  lob  item 
lnudatur,vt  fimplex,&:  rc<3:us,&  Saluator  nofl:er  apud  Mattha?um  capitc 
lact*^  Mat^  x.prxccpitdifcipuIisfuiSjVtefientfimplicestanquam  columba? ,  pru- 
th^i  lo.       dcntcs  ficut  fcrpcntcs:id  autem  efi:,vt  nemini  nocerent,  neminemque  e- 
tiam  iquo  L^fi  eflent,ma!o  ipfi  aliquoaflicerent;  Sic  enimea  verbain- 
terpretati  funt  Grxci  cxpofitorcs ,  eamque  intcrpretationem  confirmat 
audloritas^  Sandi  Pauli  fcribcntis  ad  Romanos  decimo  fexto,Fo/o  vos  fa- 
adRom       P'^^^^^  #    honoyc^  fimplices  in  malo :  nimirum ,  vt  nefcirent  mah  quid- 
quam,cuiquam  hominum  facere:quod  autem  ipfis  ,  aliifve  bonumfo- 
ret,prudcntcr,&prouidercnt,&faccrent.  Ad  hanc  intelligcntiam  (pe- 
5.   Hierony-  fcribit  fanftus  Hieronymus  in  caputx.Mattha:i:Vtper  prude- 

mus,  tiam(ait  Hieronymus)deuitent  infidiasrper  fimplicitatcm  ,  non  facianc 

malum.Scrpentis  aftutia  ponitur  in  excmplum,quia  toto  corporc  occul- 
tat  caput,&ilIudinquovitacft  protcgit.Ita,(S<:  nos  totopericulo  corpo- 
risnoftri,caputnoftrum,quiChriftus  cft,  cuftodiamus.  Simplicitas  co- 


pitDominus  in  EuangcIio,vt  cflbmus  fimpliccs,quafi  columba:,(S:  aftu 
tiquah  (erpcntcs:nimirum,vt  nec  alijs  noccrevcIimus,nec  ab  alijsparia- 
mar  mfidias.fed  fimplicitatc,&  prudentiaexhibeamus  homincm  tcmpe- 
ratum,quiaprudcntia,abfquc  bonitatc.malitia  cft  ;     fimplicitas  abfque 
rationcjftultitia  nominatur.  ^ 
Scd  quidcft  quodfubditurj^r^?^^       /..^. i.wcrmtadts ^  Sccundum 
Cairt,ins^s.  Caictanum  hanc  habct  fentcntiam;Efiu  ftuduifii  agriculturcT,&  vcna 
tionirlacob  autem  domcfticis  ort^cijs,&  cultura:  animi  fui  vacaffc.  At  fe" 
r:  /.      cundum  Hcbntos,yti  rcfcrunt  Lyranus,ac  Thoftatus ,  nomine  tabcrna 
culorumfignificantur  Scholarumloca,qua^  frcquentabat  lacob  addif 


ccns 


legortcajO' 

fer  hoc  locB 
dijfjtatto. 


IN  GENESIS  CAP.  XXV.  45 
cens  fapicntiam.&Deitimorem.  Etvnumqmaem  tabcrnaculum  crati- 
prmsMelchircdec,quicratlap!cs,&facerdos  Deiexcelfi-alccrum  taber- 
naculum,erat  mf.us Hcbcr.qui  cratprophcta,&  de  rcbi.s  da.m.s  aud.to-  J  "» 
rcs  fuos  docebat.Et  ver6,cum  ift.i  Hcbrxorum  expof.tione  fatis  concor- 
dat  Paraplu-af.,  Chaldaica.quo.-  ita  vcrtit  hunc  locum  -Mcoh  a-^t  v,ry>te- 
jrtr,rm»,  tcrdcm,,sdocim,^. ciooA  (kcxponunf.lacob  frcquentallc  lcho- 
]asdoaorumeiuste.Tipor.s,&  '^g'  rrcipicnda- ,  p.ctat.que  ftu- 

du.flc  Scholam  enim.Hcbr.xi  vocarc  folcnt  Domum  doctrina:. 
4     Sanaus  Grc-orius  hanc  hiftoriam  dc  d.ucrf.tatc  .ngcn.oru.n,morum, 
&  ftud.orum  Eiiu,&  lacob  conuertens  in  tropolog...m  ,  pulchrc  docet, 
EUu  fi".iramfuifteimproboriimhominum,&  amatorummundi.qu.ne- 
glccta  Uu  animi  cura.culr.HUC,toti  cup.d.tat.bus,  cV  curis  rcrum  terrcna- 
?um  addidi,mancipitat.^ffix'ique  funt :  lacob  vcro  typum  gefl.iTe  San- 
dorum  homi.ium.qui  extia  fc  pof.ta.n.h.l  ad  (e  pcrt.nerc  putanccs ,  pro- 
curando  an.morum  fuotum  culcui,Deiqueobfcquio.&  fcru.c.o.ac  arle- 
ftium  bonorum  contemplat.oni  penitus  dcd.t. ,  ac  dcuon  (unt.  \  crba 
r    >  ,rii  in  l.broquinto  Morallam  huiufmod.  funt :  Qu.  rcbus  ccmpo- 
.    Jjs  occupantur,tunc  bcne  exterioradifpo.n.nt,cum(ollic.tcad  .n- 
leriora rcfuefuntvcum nequaquam  foris  perturbat.onum  ft.ep.tus  d.h- 
.nnt.fcd  apud  lcmctipfos  intus,in  tranquill.tatis  fuiu  rcqu.clcunt.  Pra.ut: 
namque  .ncntcs  tcmporalium  rcrum  tumulcus  in  femcc.pfis  verfarc  non 
ccflTant.etiamcumvacant.  In  cogitatione  enim  fcru.mt  quafi  dcp.dta, 
,  '  nt  &  quamuis  nihil  extcrius  faciant ,  apud  femct.ploi  tamcn 

lcrc  .nquicr.x-  quict.s  hborant.  Quibus  fi  carum  rerum  adm.m- 
ftrat.opr^beatur.iemetipfos  funditus  dclcrunt.&  fug.c.u  bona  tcm- 
poralia  per  intcnt.onis  curIum,continuis  cogitationum  pafl.bus  lcquun- 
iur  P.  c  autc.n  mcntcs,hxc  nec  cum  dcfunc,qu.rrunt  &  grau.tcr,et.am 
cum  abfunt,fcrunt;quia  per  cxtcriorum  curam,  a  fcipfis  ex.rc  pcrtuTjel- 
'  cunt.  Qu'>d  bene  iUa duorum  fratrum  vita  prxfiguratum  eft, de  qL.,bus 
fcriptum  .(i;R:clHS  efiEfiu  vlrgnarHsvenanii.&homoAgucoU^Iacabu^^ 
Umvirf,fnpUxM,taha,,n  takrnac.li,.  Vcl  ficut  .n  al.a  tranflac.one Icgi- 
tur ^«;«^Qmd  enim  aliud  pcr  vcnac.onem  Efau,n.l.  coruiy  .ca 
fisuratur.qui  m  cxtcrioribus  voluptatibus  fuh ,  carncm  lcquuntuf qm 
ctiam  agricola  fuiflc  fcr.bitur  .  quia  amatorcs  hu.us  fccu  .  .  tanto 
magis  exteriora  colunt  .  quanto  inccr.ora  fua  mculta  dcrel.nquunc. 
lacob  autem  vir  fimplcx ,  in  tabernacul.s .  vel  in  domo  hab.tarc  pethi- 
betur;  qu.a  omncs  qu.  in  ciuas  exter.orcs  fparg.  refug.unc,  fimphces 
in  cog.tatione  fua ,  acque  in  confc.cnc.a:  fao:  habitac.onc  conhftunc.  In 
tabcrnaculis  cnim,  fiuc  domi  habicare .  cft  fe  intra  mcnt.s  fccrecare- 
ftringcrc .  nec  cxter.us  pcr  dcfidcria  d.fllpare :  nc ,  dum  ad  multa  for.s 
inhiant,  a  fc !n  alivn.ti  c-.iMt.onibus,  recedant.  Hxc  S.Gre- 

ScdcarRcbcccaa.ligcbat  ia.oD:  Diaum  cii  li.a.  u...  ..u).  hlmm 
fuum  Efau,vcrum  non  fimplicircr ,  fcd  quiack  vcnationibus  cius  vc(cc- 
batur;N6  cnim  perfona  Efau  erat  amabilis,  ncc  aliud  in  eo  dignu  amore 


De  amore  i- 

fuUjC^  Rebec- 
(4  frga  Ucoh, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


44  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

patns  eratjprarter  cibum  vcnadone  eius  comparatum  ;  qux  profccSto  a- 
mandi  caufu.admodum  cxilis,&:  lcuis  erar. At  Rcbecca  prxcipue ,  Sc  ab- 
(c)lute  dicitur  amaflc Iacob,quia  fimplicitcr  illc,&  abfolute  amabilis  erat. 
Nimirum,mulca5&  prxclaraerantin  Iacob,qua:  Rebcccamad  eius  amo 
rem  allicercnc,atque  inccnderent:prim6,quietum,  &  lenc ,  mitcque  in- 
genium;tumanimus  fimplex,&  finccrus,  modcftiifque ,  &:ad  omnium 
virtutumftudiapropenfiflimus;deindemorum  fingularis  integritas,  & 
fiiauitasjadhxc  fumma  erga  paretes  reucrcntia,&:pictas  aduerfus  Deum 
eximia.Etquia  lacob  domi  morabatur,continua  matriscum  eo  confue- 
tudo.quaspercfficax  amoris  cflefoletconciliatrix,conciliatiqueautrix,& 
conferuatrix.Hisaddc,Rcbcccam,Deioraculo  edocflam  nouifl^e,  lacob 
Rupert,i4.  pra?pofitum  iri  Efau,&:  huiusprogcnicm  illiuspofteritati  feruituram.Ad 
Gencf.    ^^^^  ^P^^"^  fententiam  Rupcrtus libro  vij.Comment.in Genefim  capitc 
fcxto  ita  fcribit:Ecce  iam  in  ftudijs  horum  fratrum  tanta  mcmoratur  di- 
uerfitas,quantum  Cain,&  Abel  ftudiafuere  diffimilia,  Nam  (Sclacob 
fimiliter  vt  Abcl,fimp!cx,&  (  vc  fequcntia  declarabunt)paftor  fuitouiu: 
Efau  autem,ficut  Cam,homoagricola,&:  quod  fequentia  docebunr.inui- 
dcndo  fratri  licct  nonadu,  volunrate  tamen  fucrit  fratricida.  DixitQ- 
nimCvt  infra  lcgitur  Genef  vigefimo  fcptimo  ,  ventcmdies  mus  patru 
met.cr  occtd^m  lacchfratrern  //^a/w.Ergone  talem  filium  pacer  fandfus  a- 
maredcbuerar,aucobliuifci,velparui  penderepoterat,qu6d  illi  fratrcm 
minorem  ccrlcftc  iudicium  praerulerar?Scdnorandum,  quiadifFcrt  vtri- 
ufqucdileaioniscnunciatio.  Abfolut^^mmque  Scripturadicit  Rebecca 
dthgebatlatob,  cum  adiundione  ver6  tantum  AicitJfaacamabatErau 
protmus  adiungens:£(>  (^Hcdde  venattove  eit^  vefceretur.LT^oidcmd}:  ac 
lihocloliimdiceretur.  Ifaaclibenter  de  venationibus  L(zu  vefccbatur- 
nechinc  fcquitur  vteiusmoribus  quoque  delecaarctur :  Sicut  de  lacob 
neceflariodicendum  eft,quem  abfoluce  Rcbecca  diligcbat:nemoenim 
nifi  propccr  virtutem,ab(blut^,&:  fimpliciter  amabilis ,  &  dili^rendus  cft' 
HadcnusexRuperto.  ^    «u:>  nc. 

Hoc  cxcmplo  Iacob,&  E(au,qui  parcntibus  eifdcm ,  vn6que  fatu  ata-  66 
vno  partuprocrcati,diucrliflimis  tamen  fuere  ingenijs ,  ftudiis  mSS 
Breundtfpu-  cafibus,eucnti(que  vtuntur  Patrcs  ,  Quicumque  fcriDti?  diTnnr.^-  l 

'^-^'numaftnsdcduclasrcdarguendo.Etvtdcmultis.vniu'^^^^^^^ 
Augufbn,  brcucm  hJc  mc.«orcm  fcntcntiam  i„  hbro  v.dc  C.uua^c  Dd 
cap.4  fic  .llc  knb>t,Nat.  a:nt  duo  Gcmi.u  antiqua 
<.ob.&  Erau.vtdc  .nl.gn,bus  tant^m  loquar.fic  altcrpoft  altcrum  vt  po 
ftcr.or  plantam  pr.or.s  tcncrct.  Tanta  in  eorum  viti  fuit  morii;, Vf-^ 
.erhtavantai„aa.busd.rparilitas.tanta.npare:;u.^^^^^^^^^ 
do,vtct.am  .nim.cos  cos  imcrfe  faccrct  .p(a  diftmH,  "'^'"""1'«"- 
mcrcc„ar,am  fauitutcm,ahus  non  fcruiu  tVV^^u  W^e  d^Ii"l 
altcrno.,  d.I.gcbatur;  vnus  honorcm,  cu.  ma^^^:  ^ud  cl  'Sfc 
tu  ,a.mfit,altcradcptus  cft.  Quid  dc  vxor.bus%mddc  fili,   q'„d  dl 
rcbusalijs  complunm^s,  quanta  d.ucrfitas  ?  S.c  Auguftmut  Vm,m 

cid  hoc. 


B.AugttJlims 


Gencthliuct' 
ru  rejpojurrh 


IN    GENESIS    CAP.   XXV.  4< 
«dhoc,  exgcminorum  ortupctitum  argumcntum ,  ita  refpondcre  folcnt 
Genethliaci :  Intcrftitium  illud  temporis,quo  medio.Gcminorum  ortus 
interuallantur,  ctfi  mortalibus  anguftifllmum  vidctur,.n  calo  tamcn  .ob 
increntcm  eius  vaftitatem ,  &  rapidiiT.mam  vertigincm,  magna.n  habcre 
d.ftantiam  &  notabilcm  faccrc  varictatcm :  atquc  h.nc  var.ctatem  .Uam 
ex.ftcre.qui  in  gcminorum  v.ta,  &  moribus  plcrumquc  cernitur.  luxta 
hoc  eft  quod  Quintilianus  dixit  in  Geminis  lancucntibus :  Quannini 
putas  intcrfuifle  tempons,dum  primum  vteri  pondus  cgcritur :  dum  ra- 
rum  per  cxoncrata  vitalii,.ikcro  rurfus  hominc  laxantur  ?  brcuc  foriallc, 
exi^uumquevideatur  morulium  ocul.s:fedfi  mcnte  pcrlp.cere  vcl.s 
orb^is  huius  vaftitatem.fcics  multum  eft-e,quod  inter  duas  tranfcurnt  ani- 
mas  Hoc  ipfum  Nigidius  Figulus  tali  cxcmplo  demonftrabat,rotam,qua  Sii.J.Ht  r.- 
incitatilTim^  contortam,cum  bis  eodem  loco  fignaret  atramento.vcl  per-  !«'«'• 
cutcre  ,fumma  celcritate  conatus  cflet.ceflantc  poftmodum  rot.f  c.r- 
cumaaione,haudparuarcpcrtaeftintcrduas  .llas  partcs rot^ ab co  Ii- 
gnatas.velpercuflasd.ftantia.  ,  r     i      a    ^  r 

67  ^  Sed  hoc.inquit  Auguftinus,  hgmentum  F.gul.,frag-hu5  cft  qu.im  .pfa 
fum  vafa,qua:  rota  fingunrur.Si  enim  tam  brcui  tempons  momento  mu- 
tantur  omnia,  &  tam^breui  variatur  ratio  conftellation.s  fub  quaqu.lquc  ,„^;,„, 
nafcitur,qu.s  dc  nato  infante  pofllt  ceni  quidquam  prxd.cere  cu.mllud 
rcmt.or.s  pundum  inquo  cft  natus,  ita  vti  eft,nem.n.  pofl.t  cflifco- 
en.tum  Itaque  ,  licet  magna  in  homincs  cflct  aftrorum  v.s,  &  po- 
tcftas  Quidcatamcnin  fingulorumhominumortu,cfficere.n,.ncompcr- 
tum  nobiseflcr:  Siquidcmafpc£lusCa:li,&pofitus  aftrorum,qui  cft.n 
temporc.quo  qu.fque  nafcitur,ccrt6  ncqu.t  deprchend.,  quod  .nc.t.at.f- 
fimils  aftroruni  motus  tarditatcm  noftrx  conf.dcrat.on.s,  &  obleruat.o- 
nis  tranfuolct.Feftiue  .tem,fimul  &  acut^  iftud  refponfuiTi  Genethl.aco- 
tum  confutauit  B.Grcgonus  homilia  x.fuper Euangcl.a^fi  propterea..n- 
quit  lacob  &  EGiu  non  cenfcntur  nati  fub  eadcm  conftellat.one ,  quod  s.  Creg<,r,m 
Uon  Vimul  nati  funt.fcd  vnus  poft  altctum  .  obeandcm  profedo  caufara 
iudicandum  efl«,nullum  hominem  lub  eadcm  conftcUar.one  totum  na- 
fci.quia  non  totus  fimul  ex  vtcro  procedit :  erunt  .g.tur  tot  hom.n.s  fata, 
quot  mcmbra  corpons.  lacob  enim  proxime  narus  eft  poft  Elau  manu 
plantameiustenens5pcnndcquafi(quemadmodumd.x.tAuguft.l.bro 

?.de  Gencfi  ad  l.ttcram  cap.  zj.)  vnus  mfans  .nftar  duorum , vel  duplo 
longior  nafccrctur 


Coxit  autcm  lacob  pvilmcnrum :  ad  qucm  cum  vcniffet  Efau 
dc  agro  laaus,ait:Da  mihi  dc  coaionc  hac  rufa.quia  oppi- 
do  laflus  fum :  qua  ob  caufam  vocatu  cft  nomcn  cius  Edo. 


Ver 
30. 


58 


II  OE  quifofrugalitatcmvidusprifcorum  illorum  hominu.  SimfUci^y.^ 
Indomo  Ifaac.ilicct  opuIcntiir..na ,  atquc  ommum  rcruiTi  ^^^^^;^',^, 
copiofifllina.filius  eius  lacob  pro  lauto,  &  dcl.cato  cibo  pul-  ^ 
mcntii lctis  paraucrat.  Hanc  vidkus  parcimoniam  valde  ctiam  j^ta. 


European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

5S  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
\GL  2.3  308 


4^  GOMMENTARIORVM 

placui^fTc  Ethnicis ,  magnaque  in  laiide ,  dc  honore  fuifTe  tcftatur  itlia- 
iwj.  ^^^^  >  fimpliciratcm  vidliis prifcarum ,  &  nobilium  quarundam  gcntium 

commemorans.  Arcadcs^inquit^glandibus  vcfciconrucuerant :  Argiui 
pomis,  qua^  Appiadicuntur ;  Athcnicnfes  ficubus :  Tirynthij  Sylucftri- 
bus  pyris :  I ndi  arundinibus :  Carmani  palmis :  milio  MccotXy&:  Sauro- 
mata: :  tcrcbintho,vS<:  nafturfio  Perfa:.  Cclcbiata  olim  fuit  fcntentia  illa 
Ettnpides  4-  Euripidis,parcimoniam  cibi  commendantis ,  &  deteftantis  luxuriofam, 
Ge/"     P^'^']^S^^^^  hominum  intcmpcrantiam:Fruges,(Sv:  aqux  potum,natura- 
LuXca.ic,       ^^^^  homini,maximequc  falubrcm  cibum,(3<:  vidum.xuius  nufquam 
'  delit  copia,  nec  vnquam  fatietas  capiat :  Luxum  vero ,  aliorum  ciborum 
vcnari  artificia.    Qu,im  fcntcntiam  Chrvfippus  Stoicus,non  vt  Pocrx, 
fed  vt  fcenici  philofophi  frcqucntcr,(Sc  magna  cum  laudc  vfurpabat ,  af- 
firmansjtanquam  cdendi  quafdam  illecebras,6«:  irritationes  repcrtas  cfic, 
non  obvfum  vita^  nccedarium/cdper  luxumanimi,parata,atquc  faci- 
lia  faftidicnris,proprcr  improbam  farictatis  lafciuiam. 
Lenti^Acgy^     Pulmcntum,quod  lacob  coxerat,  fuifrdentis  paulo  infradicitur :  ^ 
pnac^ ,  u^nd  fuifTc  creditur  lcnris  y^lgyptiaca?  i  cuius  maximus  in  yEgvpro^atquc  opri^  ^ 
mlniluo''^'  ^^^^  ^^^^ proucnrus,quir  rum proprcr copiam,tum quod ab cxtcrnis  gen 
man  a  ;o.     tious,obpra2cipnam  cius  commendarioncm^expctebatur ,  exportabarur 
S.Ai^luJlmus  ^'^^^"^'^"f^^'  c^"^    iilias  tcrras,tum  maxmie  in  vicinam  Chananiridcm. 

Hoc  fignificans  Auguftinus  fuper  Pfalmum  46.  ad  hunc  modum  fcri- 
bit;  Prior naruscfl  Efau,  (&:poflerior natus  eft  lacob.  Scd  qui  pofteriiis 
narus  eft,prelarus  c/lprius  naro,quiperguIampcrdidir  primogcnirafua. 
Defiderauir  enim  lcnticuIam.^Sc  dixit  ei  frater  cius :  Si  vis  vt  dcm  ribi,  da 
mihi  primogenira  rua.Illeplus  amauir ,  quod  corporalitcr  concupierat, 
quamquod  ipiritaliter,prius  nafccndo,mcruerat,(Sc  dcpofuitprimogeni- 
ra  (ua ,  vt  manducarct  Icnticulam :  Lenticulam  aurcm  inucnimus  cibum 
eflc/Egvpriorumrnamibiabundarin  ^gypro,vnde  magnificatur  lcnti- 
cula  AIcxandrmaA^venirvfqucad  tcrras  noftras.quafi  hic  non  nafcatur 
LcnricuIa.Ergo  dcfiderando  Efau  cibum  .Egyptium  ,pcrdidir  primatu. 
bic  d>c  populiis  Itid.iforum,de  quo  diclum  Q(i:Ferfifitmcorde  in  ^egyp. 
rj/^^^Lcnricubm  dcfidcraucrat,(Scprimatum  pcrdidcrat.Sic  Aueuftinus. 
5cd  quodait  dc  Lenticula  Alcxandrina,id  cxplicatiiis  dicitur  apudAthe 
nxu  hb.^.Scribit enim  in  vrbe  Alexandria  cibo  c  Lencula  parato  ftatim 
a  tenens  vnguicu hs  pucros  nutriri  i  totamquc  eam  ciuitatcm  eo  lc^umi- 
ncrcfcrtam,videlicetplurifariimapertistabcrnis,in  quibus  ea  Lcnti- 
cula  venalj^  erat  Gcllius  libro  decimo  fcptimo^capite  odauo.  Loquens 
,  G.ms..  dc  Tauro  Philofopho ,  qui  Athenis  cccna  plerumque  audirores  fuos  ex- 
^'"^.'^"^-^i^^^^^^Gellius^ndus^&fundamcntum  omnee- 
rat  in  olla  vna  lcntis  ^gyptiacx,  6c  cucurbirx  inibi  minutim  ca^fa:  Ta- 
hs crat nobiliiEmi  tunc  Philofophi  ccena.   Narrat  Athcn.us  fl^didlo 
loco,dccretum  fuifl^c  Stoicorum\sapientem  omnia  rcAc  f^.ccre^^rquc 
dco  prudenrer  condire  Lenriculan;  :  quincriam  Zenoninum  tSL 

Ia,quam  ex  Zeaonis pr^rcepro^qui  1 2.  coriandri  parccm  iniici  madamt 


I  N  G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  V.  47 

Sequitiu :  Da  mihidecomonehacmfa.  Hcbi  aici-cft  ad  vcibum  :  Cha 
irirvcl,F4cmf«»»^^^red«7Y,f«,n,fp»?«.VerbumrLaat)(.gmficarcdicitur, 

larg^-  cibarc,vcl  more  fcri.io,mai;.ns  &  crallis  bolis  comedcre.Tam  crgo 
illa%minatione,qu.\m  proprictate  huius  verbi  exprclla  cft  lumma  guKr 
intemperantia,c^  flagrantifllma  cupiditas  edcnd..  Quomam  autcm  blau 
fpecicm  iliius  pulment.  ignorabat,  cx  confpicuo  eius  colorc  ruKi ,  quem 
faciebat  vel  natura  ipfius  lentis,  ve*condimcntum  aliquod ,  vcl  al.arura 
rerum  admiftio.vocauit  Rufam.Hinc  poftca  ille  appellatus  eft  Edom,  id 
crt,R.ufus,  nimirum  ob  latempcrantiflimamciuscibicupiditatemjpro 
quo  ctiam  primogenita  fua  vcndidit:fed  a  quo,&  quando  id  nominis  ac- 
ccperit  dubium  eft.  Non  erat  Cine  pulmcntum  illud  commune  domus 
&  familix  Ifaac  :  fed  in  proprium  vlum  lacob  paratum  :  alioqui  aliundc 
potuiflct eum  cibum  habere.  Fortaflc  iucundi  odoris  fragrantia,  ludex 
optimifaporis,tantumciuscibi  defidcrium in  Elau  cxcitau.tatque  tn- 
flammauit.Sed  profcclc)  potuiflcc  alio  cibo ,  cuius  ei  copia  in  domo  pa- 
tris  dccrti  non  poterat,famcm  pellere.Dicens  porro :  E»  mor, or,o(icndit 
intrenium  j;ulofi  hominis,&luxuriofocibatuvtentis:quicquid  cn.m  co- 
cupiUit,ica  riagranterexpetit.vt  nifi  protinus  habeat,morituru  fele  dicat. 


OCTAVA  DISPVTATIO. 

ucflf feccaiieritinducendo  Efau  advendendumftbi  ius  Prim»- 
geniturx.,  cui  adiuncfum  eratfacerdotium  jfr*- 
fertim  tam  vili  pretio. 

Super  illis  ^cerhis^ 
Cuidixitl;.r^h  •  Vcnae  mihi  primogenitatua.  Vem.si, 
^  I  „  Iacob,inducendo  E^au  ad  vcndendum  f|bi  Pri- 


Trei  fdtUnei 


mo.cuicuiam  pro  edulio  lentis,peccafle  trip  iciter.Etcnim 
/idetur  peccafll-  inhumanitate ,  .itquc  crudelitate ,  nolens,  ^_ 
^  ^  n.fi  tanta  promifli  merccd^,  cibum  dare  fratr.  fuo  petenti, 

^j*J^o-- ac  inecnt.  lafllcucinc ,  cruciabiliquc  fame  aftcdo ,  cui  lanc  ,  ^« 
grac:s  dare.atque  adeo  otfcrre  vltro  debucrat.  Dcinde  .niqutHn  videtur 
?uifle,tam  vil.  pretio.qualceft  lentis  edulium ,  feciflefib.  vend.  tan  um 
bonum,quantum  P  rimogeniturx  ius,id  tempons.continebatj  abu  cndo 
fcil.cet  fJatris  fui  ind.gcntia  ac  ncccfllcatc.  Nec  vero  mundus  v.d  tur 
fuirtl-  lacob  a  pcccato  Simonix: fiquide  ius  Primogenitunv,  in  co  tcpoi  c, 
adiundum  habebat  facerdotium  i  q"'^'^^^"!"'"''' ^'''","""'"1^^^^^^^^ 
M-  .  -1 1! :  non  erat.  Ncquc  Efau  fpontc  voluiatis  fux  ad  id  vcndendum 


48  COMMENTARIORVM 

paratus  erat,quemadmodum  de  vfurarijs  dici  fblct/ed  laflitudinis  &  fa- 
mis  quafi  neceilirarc  quadam  ad  id  compulfus  eft  a  Iacob,non  aliter  indi- 
genna:  ac  ncceflirati  ipfius  farisfacere  volentc. 

Pleni ,  &propemodumabfoluti,fuperhunc  locum  Gcncfis,commc- 
'  tarij  vicem  implcre  porcft,  quod  fuper  2.  2.  B.  Thoma^  fcriptum  reliquit  ' 
Caictanus.  Namquc  inibi  &  fubtiliter  propofitre  difpurationis  difliculta- 
tcm  oftcndit ,  arque  eam  fatis  enuclcate  declarat  &  dillbluir.  Verba  S. 
Thoma^  quce  traclar  Caictanus ,  ex  artic  .  4.  quxft.  1  oo.huiufmodi  funt: 
lus  Primogeniturx  debebatur  lacobex  diuinaeledione,fccundumil- 
lud  Malachiar  i  .Ucoh  diiexiiEfau  aurem  odio  hahHi.  Et  ideo  Efau  pcccauic 
primogenita  vendcndorlacob  vero  nonpcccauit  emendo,quia  intelligi- 
tur  fuam  vcxationcm  rcdcmiflc.Hxc  S.Thomas.Super  hifce  vcrbis  acu- 
te  dodcque  difputans  Caietanus,itafcribit:Inexcu(abilis  viderur  lacob; 
tum  quia  inhumaniraris  cft,ncgarc  fratri  laflb,pulmentum  paratumrtum 
quia  induxir  Efauadpeccandum  ,  vt  vendererfibi  Primogcnituram  ;  ad 
quodex  fe  paratus  non  erat  E&u  :  tum  quia  Efau  non  vexauir  lacob  in 
iurc  Primogcniturx,fcd  naturali  iure  illud  pofl^dcbat  pacificc ,  tanquam 
prior  natui  quare  non  habcr  hic  locum  redeptio  vexarionis,quippc  quse 
pnrfupponir  vexarorcm.Ncc  fulficit  dicere,  ius  Primogenitur^  dcbituni 
fuiflc  lacob  ex  diuina  elcdionemon  enim  ob  hoc  licitum  crat ,  induccrc 
fratrem  ad peccandum,quia  non  funr  facicnda  mala,vr  euenianr  bc)na,ad 
Rom.  3.  nec  Efau  rcncbarur  rcnunriare  iuri  quod  in  Primogenirura  ha- 
bebar,ciim  nihil  ei  dc  volunrare  ac  dccreto  Dei  compcrtum  cflct.  Sed  ad 
hoc  dicedum  cft,quia  Deus  reuelauerat  Rcbecca?,qu6d  maior  filius  eius 
feruiturus  efl^ct  minoriinec  dubitandueftquin  ipfadeclarauerithoc  la- 
cob,vtqucm  vnicc  diligcbat ;  exeo  fequitur,vtIacob,ccrtus  ius  Primo- 
genitura:  ex  diuina  elcftione  fibi  dcbcri,id  ab  Efau,tanquam  ab  occupa- 
torc  luns  fui,  quoquomodo  poflct,  rcdimerc  volucrit ,  pra:fcrtim  autcm 
in  co  temporcquo  porcrat  commode  vti  iniquirate  illius ,  ad  fui  luris  c6- 
lccutioncm. Vnde  licet  Efau  peccauerit ,  ficut  manifefte  docct  Paulus  ad 
Hcbraeos  i  2.Iacob  tamenexcufatur :  primo  quidem  ab  inhumanitate,tu  * 
quia  Elau  non  neceflitatis,  fcd  dcleftationis  caufa  mouebatur:Tum  quia 
prudentis  cft,ncgarc  aliquid  occupatori  iuris  fui^quando  fperat  per  huiuf- 
niodi  negationcm,fe  quod  fuum  eft  recupcrare  poflc.  Secund^  excufa- 
tur  ab  induaione  ad pcccatum.non  minus  quam  offcrcns  pecuniam  oc- 
cupatort  fiu  beneficij  cccIcfiaftici.Non  cnim  eft  hoc  inducere  ad  pccca- 
tum,(ed  alij  non  folum  parato  ad  peccandum.vcrum  etiam  aftu  pcccan- 
ti,dctinendo  fcilicet  quod  fuum  non  cft,  offerre  redcmptioncm  (ecundu 
veritatcm,quamuis  fccundiim  modum  loquendi,  &  fccundiim  intentio- 
nem  alterius  videatur  cire  aliud.  Vndc  cliccns  lacob :  Vende  mihtprimo^ 

mea:&  quianon  vis  gratis  dai-c,  offcro  prandium  ab^  te  tantopcrc  cxpc 

vT  m"^"""  ^''^r  ^"^^•'''g"^^^"^-  omncs  rcdcmptioncs  vl 
xarionum.  Non  crgo  lacob  induxit  Efau,ad  peccandum,  qui rcuera  ol 
cupator  crat  Pnmogcnitura.,&  ob  id  crat  vcxator ,  &  tenebatur  renun- 


ciarc 


Di  luHntur 


IN  GENESIS  CAP.  XXV.  4* 
ciarc,quia  tcncbatur  obcdire  diuina!  ordinationi :  fed  ipfc  Efau  occafio- 
ncm  peccandi  accepit  ex  vcrbis lacob.Nec  obftat  fi  dicatur,Efau  infcium 
diuinx  ordinationis,bona  fidc  tcnuille  Primogcnicuram ,  quoniam  ctiam 
fi  fciuilTec  Efau  diuinam  ordinationcm.non  proptcrca  ccfliirct,fed  nihilo- 
minusretinerecam  voluiiret.  Siquidcm  cognita  poft  ordinatione  patris, 
(5c  Deijcumlacob  prxripuitei  bcncdiclioncm  pm  is.LVwh-J^^erjierjtdies  Ih 
Hns patris  meiyC^  interficiM/i  Iacob,Genef.2j  .Licuit  crgo  redimcre  vcxatio- 
nem  fuam ab  ignorante;&:  cjuidem  tanto  magis ,  quanto  minus  peccandi 
occafioncm  accipit  ignorans  fe  poflidcre  alienum/iuam  fcicns.Hadlcnus 
ex  Caictano. 

K  hac  difputatione  Caictani  fatis  apparct,ncc  peccaflc  lacob ,  fimul-  ^^^^  f^praf^' 
vjL.c  quemadmodum  primx  obicdioni  earum  trium  quas  in  principiohu  j;u  obuaip- 
ius  difputationispofuimusrclpondcndum  fit.  Obijciebatur  cnim  inhu-  nes. 
manitcr  crudchterque  lacob  cgiirc.cum  fratre  fuo  Efau,qu6dei  multum 
lalfo  efuricnciquc,nifi  antcpromifla  vcndicionc  Ptimogenicurx' ,cibum 
darenolueric.Rcfpondccur  enim,fciuifle  Iacob,illam  cibi  pctitionem  E- 
fiu,non  ex  n?cciricatc,aut  magna  indigcntia  proucniflc,  fcd  cx.  immodica 
cupiditatc,nimixquc  guLc  intcmpcrancia.  Potuiflct  cnim  laflicuduicmvk 
famemaIiccrtollerc,quam  per  efum  illius  pulmenti,quarc  prudentcr  cam 
occafionem  acque  opporrunicacem  lacob  arripuic,vcquod  (luim  crac,  fi- 
Lique  Dei  voluncacc  delacum  fucrac,obcinercr.  Si  cnim  Efau  cunc  in  cx- 
trema  fuiflct  neccflitatc,ncc  cam  aliccr  propulfare,niG  pcr  illud  pulmcn- 
tum  lentispotuilTcc,  hauddubic  non  pcccaircc  in  eo  quod  cgic ,  auc  cercc 
non  cam  grauiter;fedgrauiflinie  peccaflct  lacob.  Atqui  grauiflimum  fuif- 
fe  peccacum  Efau,tcftificacur  B.Paulus,appclIans  cum profanu,  quod  ob  m  Hch.ti, 
efcam  vendidcric  primogcnica. 

Alceraobicdioillic  pofica,ha:c  eratividcri  peccaflclacob  ,qu6d  fcce-  Trjditio  He^ 
ric  fibi  tam  vili  prctio  vendi  ius  Primogcnicur.^.TraduncHcbrxirvt  mc-  ^'^T^^j^^tcr 
morant  hocloco  Lyranus  &  Thoftatusjnon  fuifl^e  pulmcntum  illud  lcn  J^^^^jJ'/^^',^! 
riSjdatum  Efau  taquam  iuftum  prctium  vcnditionis  primogcnitui\r;  illud 
cnim  principalc  prctium,fuiflc  magnum  aliud  quoddam  prctium ,  quan-  prattumdcde- 
tumfcilicetcompctcns  craccantibonivcndicioni:  fcd  pulmcncum  illud  '''^ ^{^^''^f' * 
lenticub,fuiflcdatum  pcr  modumcuiufdam  human;?confuc  cudinis.  In  ^'^'J^^*^^^ 
tranflacione  cnim  rci  cuiufpiam  magni  pretij,  is  qui  eam  emit ,  vltra  pre-  ^.^^y,./,^  yefd 
tium  prcTbct  vrbanitaciscuiufdam  gracia,  vinum  vcl  prandium  vendcnti.  i,f«r. 
Scd  c5tra  hanc  Hcbra^oru  traditionc  ijii^ii  fcnrcntia  B.Pauli  ad  H^.  br.cap.  ^7"** 
1  2  aflirmantis,Efau  propter  vnaraefca  vendidiflc  fua  primogenita.Qua^  ThoftatMi. 
uis  vcrba  hxc  Pauli  fic  intcrpretari  quifpia  poflc'r,illud 'propter) no  figni- 
ficarc  caufa  principalc  vcditionis,totumquc  prctiu,fcd  cancummodo  mo- 
tiuumquodda,vc  loqui  in  fchohs  folcmus,  quoEfau  addudlus  cft  vtpro 
tali  prccio  vcndcrct  primogcnica  :  vel  fignificarc  racioncm  ,  finc  qua  noa 
vendidiflccjfamcs  cnim,vcl  vt  vcrius  dicam,  gnlx  intcmpcrantia  fccit,  vt 
qui  nullo  prctio  Primogcnitura  vcndidilTctjrunc  vcndcrct  conftituto  ali- 
quoprctio.Vcrum  iftam  Hcbnrorum  opinionis  dcfenfionc  cxcludit  hi- 
ftoriahuiusloci,qua:nulIum  aliudprctiuiTinominat,praettr  cduliumlca- 
Comm,  inGen.Tom.4«  g 


\ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


50  COMMENTARIORVM 
tis.quo  vcnditio  Primogenitunc  inter  illos  pada  fit.  Id  ipfum  conuincut 
fupradidaPauIiverba.Sienimmagnoalio  pretio  vendidiflet  primogc- 
nita  Efau^non  dixiflct  Paulus  pra:cisc  &  ablblute.vendidifle  eum  Primo- 
genituram  propter  vnam  efcam.  Quocirca  vera  cius  obicdionis  folutio. 
h.-ecert:.ScicbatIacob  ius  Primogcnituras  fuum  cffe.ncc  legitimum  illius 
eire  poflcflbre  Efau;&  idcirco  potcrat  finc  pretio  vllo  eam  accipcre.  II- 
lud  crgo  non  obtulit  vt  vcrum  pretium,cum  vcra  nec  cniprio  nec  vendi- 
tio  efler:fcd  quo  traherct  Efau  ad  id  dandum  fibi,n6  alitcr  daturum.  Nec 
fane  lacob  voluit  emere-,quippc  cum  cmprio  fit  alien^  rci,&  ab  alio  iufto 
eiusreipoflefToreacdomino.Abufusiraque  eft  lacob  vcrbo  vcndendi, 
propter  ignorantiam  &  malitiam  Efau:ignorantiam  dico ,  quia  nefcicbat 
Primogenituram,Dei  decreto  tranflaram  efle  ad  lacob :  malitiam  vero, 
quia  licct  (ciuiflet,non  tamcn  ei  cefllflcr. 

Reftat  tcrtiaobicdio.quomodolacobemcrit.&vendifecerit  fibiius  7J 
Primogenituri.cui  eo tempore annexum  crat  Sacerdotium;qua  ex  part e 
quiddam  erat  fpirituale,  atque  ob  eam  caufam  nequaquam  vcnale.  Scd 
huius  obicdionis  communis  ferme  omnium  eft  illa  foIu-tio:Efau  peccalfc 
vcndcndo,quia  quod  fuum  eire  putabat,ncc  elfe  quadamtcnus  (birituale 
L,ri'cm.i«M>.  ignorare  poterat,  vidus  cupiditate  gulx.vcndidit: At  lacob  non  voluit  c- 
mcre.quia  fuum  ideflc  fciebat:fcd  voluit  rcdimere  fuam  vexatione.quo- 
quomodo  potcrat  acquircns,  &  rccipicns  ab  Efau.qui  tunc  id  occupabat 
&tcncbat.Hanc  pcruulgatam,&  communcm  (blutioncm  bcne  Lippo- 
manus  cxplicuit  in  catcna  fupcr  hunc  ipfum  locum  Genefis.  Primoeem- 
turx,mquit .  de  qua  hJc  agitur.fuit  fuccefllo  parris  m  principatu,  atque  ho 
nore  eius,ira vt  ccteri  fratrcs  aflbrgerent  ci,&  miniftrareticut  fili  patri 
Acc.picbat  item  Primogcnitus.exomnibus  bonis  paternis.duas.portiol 
ncs.Priterea  in  folennitatibus,&  couiuijs  pubIicis,foIitus  crat  benedice- 
rc  iunioribus  &  Deo  vidimas.ac  facrificiaofFerre.  Quocirca  Primoge- 
nituraalmuid  fpirituale  .ncludebat,maxime  vcrd  Sac^dotium.&audlo 
ritatem  bcned.cendi.Quomodo  crgo  Lxcob  pct.jt  fibi  talcm  primoc^en  ° 
turam  vcndi,cum  hocere  Simoniacum  vidcarur'  Rcfpondetur  I?cob 
fiSlr Tr''''"S"rf '     Pi;imogcnirurx,Dci  volutate ,  &  decreto: 
fibi^flc  delatum.vnde  fuam  intclligitur  vcxationcm  rcdcm,flb,rcuo^^^^^^^^^ 
do  prudcnter  ad  fe.quod  fibi  cx  gratia  Dei  competcbat.licet  tum  ab  Efau 
occuparetur.Dicunt  ctiam  nonnuUi  ficut  ius  Patronatus ,  pattim  eft  fp, 
ituale  &partimtemporaIe;  propter  quod  pcr  fe  quidetr;  ^^"  01.  S 
rcft/cd  potcft  tamen  cum  fundo  vendito  transfcrri  in  alium  •  iu  iu  p^n 
mogcnitura:  eum  reddit,bus,aliifquc  bonistemporalibus  adfe  pcrSn" 
tibus.transferripotcrar^pcrvenditioncm.SicLippomanus. 


i,  

effcut 


tLnniaccraorioaravtprimoPeninfo  umraccrrWnl;^,,> 


c  coe 
Icfti 


IN  GENESIS,  CAP.  XXV.   ^  Ji 
lefti  figno  approbatum.Caictanus  certe  obfcurum  fibi,  dubiiimque  cffc  ^^.^^^^^ 
id  non  diflimulauit^ita  (cribens  hoc  loco,  An  primogcnitura  cllct  non  ve- 
na!is,co  c]u6d  faccrdotium  habcrct  anncxum  ,  facra  fcriptura  non  tradit: 
immo Riibcnitx  aduerfus  Mofcn  non  pro  facerdotio,  fed  pro  prmcipatu, 
tanquamdcbito  pi:imogcnito,contendcbant ,  vtpatetcx  capitcxv).  Nu-  ^^^^^^ 
mcrorum.Etnifilacob^ob  rcuelationcm  faclam  matridiuinitus  cxcule- 
tur  a  prouocatione  fratris  ad  huiufmodi  pcccatum  vcndcndi  ,  excufet 
ip(u,qui  nouit:ego  cnim  ahtcr  excufarc  nclcio.Sic  Caietanus.  At  Olcafter  ohafter, 
noii  dubitanter  id  ncgauit  fupcr  hnnc  ipfum  locum  ita  fcribcnsrSaccrdo- 
tium  putirem  non  fuilTe  antc  legem  Mofis  debitum  primogcnito.  Poft 
lcgem  tamcn  primogeniti  ilhid  rcquirebant,quafi  fibi  lure  dchitum.Pa- 
tet^ctiam  dc  Elcazar,qui  patri  fuo  Aaron  fuccdfit  in  faccrdotium,cum  ef- 
fct  primogenitus  eius  tihus.Et  quanquam  antc  legcm  multi  aflerunt  hoc 
fuiflc  obfcruatum  in  populo  Dci,mihi  tamcn  non  hquct,  quicquid  fucnt 
apudGcntiles.Cumvidcam  Abcl,nonfccus,quamCain,facrificaflcDco, 
Neque  fih)  Ruben  vnquam(quod  ego  fciam^dc  faccrdotio  contcndcrut, 
Scd  enim  poft  facerdotij  Mofuci  inftitutioncm,  cum  filius  cflct  ha-rcs  in 
patrisdignitate,crcdibiic  cft,Primogcnitum,  ctiam  Sacerdotium  harc- 

ditafTc.Sic  Oleaftcr. 

77     Ex  aducrfotamcncftcoinauinisdo(floru:a        luia.aicntrjm  ,  anfc  //  ,. 

legcm  Mofis,6c  poft  dihuum  ,  omncs  primogcnitos  fuiflc  hmul  (acerdo-  ^J^^^^^  s.H,^ 
tcs.Huius  fententi.e  primaorigo,ac  prxcipuum  fundamcncum  ,  eft  anti-  '"^"'^'''^' 
qua,ac  percclcbris  Hebrxorum  traditio,quam  Hicronymus  hilcc  vcrbis 
commemorat  in  Epiftola cxxv).quam  fcripfit  ad  Euagrium:Tradunt  Hc- 
brxi,quod  vfquc  ad  facerdotium  Aaron  ,  omncs  primogcniti  ,  cx  ftirpe 
Noc,cuius  fcrics,c\'  ordo  dcfcribitur  in  fcriptura  ,  fucrint  facerdotcs  ,  3c 
Dco  viLlimas  immoIarint:&  hxc  cfll-  primogcnita,quap  Efiu  vendideric 
fratri  fuo  lacob.Ex  hifcc  vcrbis Hieronymi  chcitur  lohitio  iHius  obicdio 
nisfuprapofit^deAbel,quifacrificauit  coram  frarrc  (uo  primogenito: 
riquidem,quod  faccrdotium  fucrit  proprium  primogcniri ,  id  fuifle 
inftitutumpoft  dihiuium  inpoftcris  Noc  docet  fandus  Hicronymus, 
Idcmintraditionibus  Hcbraicis  in  Gcncfim  fupcr  caput  xxvij.  Inean- 
dem  fcntentiam  fcribcns:Traditum  eft,inquit.ab  Hebraris,  pnmogcnitos 
cffcfunc^isofficioSaceraotum,&:habui(rc  vcftimcntum  Saccrdorale, 
quo  induri,  Dco  viftimas  offcrcbant,  antequam  Aaron  in  facerdotcm 
dicTcretur.Hxc  Hieronymus,quem  peneomnespoft  fecutifunt  Dofto- 
rcs^^Ncque  B.  Auguftinus  non  id  fignificauir  fupcr  pfalmum  quadragcfi- 
mum  fcxtum,fcribcns,  Efau  cupiditatcgulxfpiritualcm,quam  nafccndo 
acccpcrat  dignitarcm  vcndidiffc^fcd  qux,obiecro,  erat  fpirituahs  digni. 
tas  Efau  nafccndo  accepta,nifi  primogcnituraconiunfta  cum  facerdotio, 
fine  quo  dici  Ipirituahs  nullo  modo  pofTct? 

78     Hxc  porro  lcnrcntia  communis  porcft  cofirmari  duplicitcr.  Ac  primo  iocu4  EjcUi 
quidemExodi  ip.ficcft  ilnptu  ^Sacerdotes  fwcjue  ,  fu  accedttm  ad  Do-  19. 
mimimfanaificemuK  Scd  qui  crant  tunc  illi  Saccrdotes,  cum  nondum 
c(recinfticutumSaccrdotiumlegale.^nonalijfana,nifi  primogeniti,  & 


52  COMMENTARIORVM 

principes  fingularum  tribuum  ;  quospaulo  infra  in  xxirir.  capitec- 

iufdcmlibri  prodirumcft,  obtulifle vidimas  &  facrificafle  Dco.Arque 
CiieM»«j.^u"c  locum  explanans  Caicranus  ,  abjcda  dubiratione  ,  quam  prx 
fe  tuleratin  libroGtncfis,vtdiximus  ,  fine  cunftatione  difcclTit  in  hanc 
communcm  fcntcntiam  Similis,iiiquit  protcftatio  fit  ad  Saccrdotes  ,  qui 
illo  in  tempore  erant  primogeniti :  ne  Sacerdotes  putarcnt  fc  exemptos 
Oleafter.  contcftationi  qux  ficbat  populo.Et  fada  cft  fpecialiter  mentio  faccrdotu, 
co,qu6d  \pCi,vtpo(e  Jk^ripca?7ies7)eo^ciVcmpi:opit)q\x\  Deo,&  liincocca- 
fioncmfiducixafccndcndiin  montcm,aflumcrcpoterat.Ha'c  Caicranus. 
Oleaftcr  quoqueeundemlocum  Exodi  tradans,  tranfit  ad  hanc  fenten- 
tiam  communcmific  cnim  fcribiffcd  cum  nondum  eflcnt  faccrdotes  in- 
ftituti  a  Deojdubium  eft ,  qui  fucrint  illi  (accrdotes.  HcbnTi  dicunt  efle 
primogcnitosfiliorum  Ifraehqui  tunc  facerdotio  fungebantur.  Didio 
HebrxafCohcnjnon  modo  facerdotem  fignificat,  fcd etiam principcmj 
quare  poflct  ibiloco  faccrdotum,vcrti principes.Scd  quiaproximc  addi- 
tnx.cfui  afpropincjuant^omino  vidctur  lcrmo  tfle  dc  facerdotibus.  Lcgi- 
mus  rnfracap.i^.pucros  principum  populi  Ifrael,obtuliflc  Domino  ho- 
locaufta&  facrificiapacifica.  Vndc  vidcrur  acccpranda  illa  Hcbrarorum 
traditio.Hadcnus  benc  Olcaftcr.  Vcriim  cxtcmplo  refiliensex  hac  opi- 
nionc,fubdit:Mihi  tamcn  ifta  tradirio  non  plcne  fatisfacit :  &c  ideo  credi- 
derim,iam  tum  fuiflc  faccrdotcs  inftirptos,licct  Scriprura  id  poftca  com- 
memorcr.Manifcftc  cnimconuincitur,Scripruram  faspius  non  feruareor 
dincmrcrumgcftarum,vtinfrac.ip.  24.  oftendcmus.  SicOlcafter.  At- 
enim,antedatam  lcgcm  Mofis^fuilfc  tunc  Aaronicumfaccrdotium  con- 
ftitutum,nccverumcft,nec  verifimilcfcd  conrraomnium  Hcbrxorum 
iuraXhriftianorumque  Dodorum  fcntcntiam  ,  contra  facram  Scriptu- 
ram,&  contra  ipfam  rationcmiqiiod  quidcm,  Cx  id  nunc  ageretur ,  multis 
&  firmis  rationibus  probarcpoflcm, 

Locm  PauU  ^  F^^andi  hanc  comnnincm  fentcm      dufta  eft  cx  verbis  7P 

Hebr.  cap,  ^  ^'^'"^  ^"^  ^^''^'^     ^^P''  2.cpiftolx  ad  Hcbrxos ;  TsJeamsfn 

formcator,afitprofanus.vr  Efnf.cjmproptervnam  cfarn  vendiditpnmogemt^ 
y«^.Illudffornicator)nonpcrtinctadEfau;  nonenimtahs  flagitii  areuit 
eum  fcriprura:fcd  refcrtur  ad  id  quod  paul6  ante  dixerat  Paulus  ,  fanai- 
moniam  elFc  cokv\A%.Sine  ^ua  nemo  videh i t  Denm.  lllud  ver6(profanus) 
propric  fpedat  ad  Efau.Sed  cur  is  appcllatur  profanus?ncmpe  /quia  ven- 
didit  prmiogeniruram,quadam  ex  parre  facram  dc  fpiritualcm ,  cui  vidc- 
hcctadiuncflum  eratfacerdotium.Si  enim  Primogcnitura,res  fuiffct  om- 
nino  corporalis,&  fccularis,proprer  eius  venditionem,  non  dcbuiflit  ap- 
^idn^Scri-  pcllari  profanus,(cd vel  prodigus,vci  intemperans,vei  infipiens.San^  vox 
iXlr$:::i  T^^'P'^^f7^^'<^»^^'"P^r^on..quapiamdicitur,fignificat  hominem  non 
^profLrc.  ;!^'^^^^"n^<^criSA-emotuma(acris,cxpcrtcmfacrorum,  3c  irrelic;iofum. 

.    Cuiusvocisanntheta,funt,fandum,facrum,&  Rcligiofum.  Etlioc 
Lcc^^  Leuit.  maducrtcrccft  inficra  Scriptura.Etcnim  Lcuit.  lo.fic  ic^itur-r/ 
ic.c^  29.      tisfcientiamdjfcerncndit  Etcap.%.  'si  qms7o'lh 

bidtiitm  comedmt  ex  ea^profant^  crit,^  impictatis  rcHs:pQrtahitatie  imaul  \ 


ani- 

al 


^ptctatis  rcHs:pQrtahitqtie  imquitA^ 

telo 


INGENESISCAP.  XXV.  n 
tem fHam^aHUfinBum DommifoMt.  Etapud  Ezechiclcm capitc  vigcfi- 
mofecundo,S4«r^^of«  aus  contempfemrtt  Uj^emmeum,&  pollHnum fu>7- 
RuarU  me.nin  erfannum  & prof  nHm  mn  ktherunt  dijhm  a.hc  Acmum 
in  primo  lib.Rc2um  cap.  2 1 .  Achimelechfontifex  petentt  Dau.d,  panesm 
cibumfuum.drfociorum.relpondit:  Non  habeo  Imcos pAnesadmamm  .fed 
tantumpanemftnaum.  Pto  illa  vocenaicos)Hcbraravox  (Chol)  ibi  po- 
fita  fienificat  profanum,&  fic  alibi  vcrtitur  a  Latino  UKerprcte.  vt  ex  fu- 
pradidis  fcrtptur.x-  locis  m.^nifcftii  eft.Quocirca  ficut  apud  Lat.nos  pro- 
fanu&  facrum,fiuefanaum,funtantitheta.&:oppofita:itaChol  &  Cha- 
dos  apudHebraios.  Vcrbum  itcm  Profanandi  fignificat  m  lcriptura  rem 
&cram  pollucrc,vel  humanosaut  mundanos  in  v(us  conuertcrc:vndc  le  - 
eitur  Nchcmix  1  ?.  profanarc  diem  fabbati:&  Pfalmo  SS.profanare  tc- 
Lmentum  Dci,&  Gmauarinm,&  iuftitias  Dei.  Apparct  .guur.proptc- 
readidum  efie  a  B.  Paulo  Efau  profanum ,  quod  ts  rcm  (acram  &:  Ip.ri- 
tualem,id  cft.Sacerdotium  Primogenitutar  ad.unaum.quafi  rem  quam- 
piam  omnino  corporalcm  &  fecularem .  irrcligiosc  atquc  imp.c  vcn- 

80    M^or  igitur  cur  Grxci  expofitorcs  in  illo Pauli loco  voccm  Grxcam  -f;;-;^'-: 
C.^,^.r.  pro  qua  ibi  cft  Latin^ ,  profanus ,  vcrtcr.nt Gaftr.m.-.rgum,.d  cft,  j,,^^,^ 
vcntri2ulxquedcditum-,nam  Gafttimargiam  dcfin.t  Cafliam.s  init.o 
libri  quint.,Gulx  concupifccntiam:Nufqua.ii  cnim  ca  vox  tal.  fign.fica-  G>.c4 
tu vfurpatarcperirur,fciapud Grxcos ,dem l.gn.hcat.atquc  vox  .profu- 
nu,,  apud Latinos.Suidas  quippe         intcrprctarur  ^''l^^TZiCC 
id  eft  facris  non  initiatum,&:  impurum.  A  quo  propc  abcft  Chry lofto-  a.r,fopr  j» 
inus,nterpretansintcmpera.ncm,mundanum,&lp.r.tual>arcpclletcm. 

Et  quamufs  co  loco  B.Thomas .  profanum,  cxponar  gulofum,  haud  du-  U  ^  «.tr-. 
b.c  rcfp.cicns  nonad  vcnditioncm  Pr.mogcniturx  .lcdadcaulam  pro- 
ptcr  qiamEfauvcndidit  Primogcn.turam :  attamen  m  Commcnt.u.o 
dus  loc.  Pauh ,  fcntcnfam  hanc  com.m.ncm  de  [^^"^^^^ ^^"'^'^'^^^^ 
gcnituta  coniunfto,  apctt.s  vctbis  confirmar  ua  fcr.bcns  ^I"^F'«Jogc- 
n.t.  habcbat  duphcem  port.oncm,&antc(kerdot.um  Aaron^^^^^^^ 
honorcm  faccrdotalcm :  Vndc  in  hoc  com.T..fit  Efau  S.iTion.am :  lacob 
tamcn  non  pcccauir  Simon.aca,.llud  cmcndo ;  qu.a  pcr  S|P.ntu.«  fandlu 
intcllexinllud  fibi  dcbcri :  &  idco  non  em.t ,  fcd  quod f.b.  dcbc- 
batur,  ab  iniufto  polTcflbre  redcm.t.  S.m.l.tcr  Ca.ctanus 
eundcm  Paul.locum  cxponens :  Fuit,.nqu.t,tUa 
vc.id.tio  PrimogcnituraE  Efau  profana ;  co 
quod  Primogcniturx  ius  facrutn  crat: 
Siquidcm  primogcniti  crant  fa- 
cctdotcsantelcgcm 
Moyfi. 


8  ? 


COMMENTARIORVM 


NONA  DISPVTATIO. 

I>e feccato  Efitt  i  q»ale,t]uantum,  &  quotuflex fueritadmijfum  in 
tllavenditionePrimogenituu. 

Sti^erillisfverhisy 

ViRs.  34.  acccpto  panis  &  lentis  edulio ,  comedit ,  &:  bibit, 

&  abijt,  paruipendens  quod  primoge- 
nitavendidiflct. 

N  T  E  omnia  conftituendum  eft,non  peccafle  E{au  tenen-  . 
do  ius primogenitura: , &  non  vltro illud  tradcndo lacob,  *^ 
cui  nempe  Dei  voluntateac  decreto  delatum  fuerat.  Etc- 
nim  bona  fide  illud  pofledillc  Efau  ,  tribus  conftat  argu- 
mentis.Primum  enim,rciebat,fibi,vrprius  gcnito.naturali 
iurc,dignitatem  &:honorcm  primogeniturae  dcberi.  Deinde,vidcbat  fe, 
Vtpnmogcnitun^,cum  ab  ali)s  omnibus,  tum  prxcipuc  a patrc  fuo  Ifaac, 
cuius  erat  iddeclararc,haben  &  honorari.  Quid  quod ,  ei  non  liquebat 
dereuelationcDc.  fada  Rcbcccs,  &  de  lure  prnnogeniturx  pcr  Dei 
lententiam&dccrctumafcinlacobtranflato? 
,^"'^"^7f  "^f"ifP^cc«umEfau?Nonvnumfan^snccvni  82 
'IfLlLU  ^''"'^'^  '""^  'i^^  muIt.plex,pI„riforme,mult6que  grau.fllmum.  Ac  pro- 
uon,  fnmo-  P""'"  1"'^^«"  &  principalc  peccatum  cius,  fuit  intcmperantia  cruli-hac 
.i-  enim  tentatus  &  viftus ,  vendidit  priraogcnituram ,  qiiam  .il.oqui  nullo 

:£ot;r     -it'?  ^t;  '^'^  '^^^'^ '"^^ 

teccatum.      l       ^       ^      T,         '^'**V^'>P'^  -""^rn  efcam ,  vendtdlt  primonemta 
s,Gr.i,r,«, /''^'•^^Grcgonusin  lib. jo.  Moral.reccnfct  quinque modos  peccandi fc- 
d>  fi.  n,.i^  ^""dumgulam:pnm6.anticipando  tcmpus  comcdcndi,  v  de  lonatha 

tum  eft  Num  T  f  r  -"i  r  "^"^  '^f  concupifcent.bus  prodi- 
tum  eit  Num.  1 1  Tcrtio,dcl.catiorcm  ciborum  coauram,&  conditura 

fil-isHeli,!  Reg...Q.ut6,ob nii^iam  cop  L 

fclcde;?  •  r        '^'  P«fer«^xtus  modus  peccadi  fecunddm  gu- 

vitLm  temS  Ahou  :r  ^1.1"'^  qu-que  modis  nos  guli  g  , 

rZ,?\  '^""'-^'"iu^^^o  enim  indigentix  tempora  pr.rucnit :  aliquindo  ^ 

xpet.t.aKerdurauupfaquant.tatcc.bifumendi,menfurammodcrat;r 

xcfc 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


IN    GENESIS    CAP.   XXV.  55 
rcfe<aionis  cxccdic.Nonnumquam  vcro  &  abicftius  cft  quod  dcfidcrat: 
&  tamcn  iptb  adtu  immcnfi  dcfidcrij  dctcrius  pcccat.Mortis  quippc  (cn- 
tcntia,pati:isorc,lonathasmcruit  i  quiain  guftu  mcUiSjpra^lcriptu  cdcn- 
di  tcpus  Antcucicit.  Et  ex  ^Egypto  popuKis  cdudus^in  crcmo  occubuit, 
quia  dclpcClo  manna,cibos  carnium  pctijt,quos  lautiorcs  putauit.Et  cul- 
pa  fihorumHcH  fuit,quodnohicrunt,antiquo  morc,codas  carncsdcfa- 
crihcioaccipcrcjfcdcrudas.vtaccuratiiis  codas  cdcrcnt.Et  cum  ad  Hic- 
rufalcm  dicitur :  Harc  fuit  iniquitas  Sodomo:  fororis  tux  .  fupcrbia  ,  fa- 
curitas  panis ,  8c  abundantia  :  apertc  oftcnditur,  quod  iccirco  fa!u- 
tcm  perdidit,  quia  fuperbix  vitio  mcnfuram  modcratx  refedionis  cx- 
ccftit.  Et  primogcnitorum  gloriam  Efau  amifit  quia  magno  aclu  dcfidc- 
rij,  vilcm  cibum  lcnriculx  concupiuic ,  quam  dum  primogcnitis  orxtuht, 
quo  in  illum  appctitu  anhelarct,indicauit.  Ncquc  enim  cibus,fcd  appeti- 
ms  in  vitio  cft.  Vndc,&  lautiorcs  cibos  plcrumquc  finc  culpa  lumimus,ac 
abiccliorcs  non  fme  rcatu  Cofcicntix  dcguftamus.  Efauprimatuoh  lcii- 
ticulam  perdiditi  5cHelias  incremo,  virtutem  fpiritus,carncs  cdgdo  fcr-  ^  '^  **' 
uauit.  Qu^ire  Diabohis  fcies  non  cibu  fcd  cibi  concupifcicntia  cllc  cnusa  ^^^^^^ 
danationis,5c  primu  fibi  hominc^non  carnc,fcd  pomo,lubdidit,<3v:Jccun-  ^/4/^/; 
dum  no  carne,fed  panc  tcntauit,Hinc  fit,vt  plcriiquc  Ada  culpa  comitta- 
cur,ctiacum  abicda,^  vilia  fumuntur.Ncquc  cnim  Ada  folus,vti  vctito  Gcnef.z 
fc  pomo  contincret,  prxccptu  prohibitionis  acccpitilKjuidc  cum  alimcca 
quxdam  faluti  noftrx  Dcus  contraria indicat,  ab  ijs  nos  quafi  per  fcntcn- 
tiam  prohibitionis  vetat.  Et  dum  concupifccntcs,noxia  attingmius,  quid 
aliud  qaam  vctita  dcguftamus  ?  Sunt  itaque  fumcnda.qux  naturx  ncccf- 
fitas  quxrit,&  non  qux  cdcndi  libido  fuggerit.  Hxc  B.Grcgorius. 
84     Alterum  pcccatum  Efau  fuit  vccordia,cV  viliras  animi,tantum  bonum  Secudumpic^ 
primogcnirurx,ram  paruo,viIiquc  prctio  vcndcntis.Tcrtium  pcccarum,  ^;'^'''^ 
fuit  ^monix :  vcndidit  cnim  rem  facram>id  cft,  (acerdotium  co  tcmpo-  ^J^^ 
reanncxum  Primogcniturx.  Quartum  peccatum  ,  fuit  ingratitudmis;  Teruum  pec^ 
hanc  enimmiftofadoEfau,agnofcit,&cxaggcratChry(oftomusho-  iutum 
milia  5D.inGencfim.  Vendidit  Efaupropter  cibum,ait  Chryfoftomus,  ^;* 
di-nitatcmnaturafibidarara,&  idco  ingratus  fuit ,atque  indignusea.  ^y,^  ^;,. 
Hoc  autcm  totum  fadlum  cft,vt  illius  dcmonftrarctur  ingratitudo  ^  catum,,ngru^ 
dc  Dci  oraculum  adimplcrctur.  Harc  igitur  nos  audienccs  ,  dilcamus,  nra^t. 
numquam  ncgligcrc  dona  a  Dco  nobis  data ,  neque  pcrdcrc  magna, 
proptcr  parua,(J<c  vilia.  Hxc  Chryfoftomus.   Qumtum  fuit , pccca- 
tum  obftinationis  in  malo ,  atquc  impcenitentiac  :  non  cnmi  tantum 
pcccauit  cx  pcrturbationc  anmii  dum  flagrans  libidinc  gulx  proptcr 
vnam  cfcam  ,  vcndidit  primogcnita  :  fcd  poftca  ,  iam  explcta  famc, 
exLiturataquc  cupiditate  ,  nihilominus  pcrmanfit  in  pcccato,  ncc  re- 
fipuit.  Idquc  ,  fccundum  Caictanum ,  fatis  indicauit  Molcs  diccns .  ii-  ^^.^^^^^ 
lum  cibo,&:  potu  fatiatum  abijffcparuipcndcntcm  vcnditioncm  primo- 
gcnitorum.  Nec  errarct  fortaffe quifpia  fi  dicerct,  cum  pcrfidix  quoquc,  ^^^^^^  ^^^^^ 
acperiurijcriminc  pcccaifc.Iccirco  cnim  paruipcndit,quod  pollicitus,(5c  tum,  perfuha, 
intcrpofico  iurciurando  pac1:us  cum  lacob  fucrat ,  quia  non  habcbat  c-pirmium. 


5(5  C  O  M  M  E  N  T  A  R  I  O  R  V  M 

in  animo  id  Cci-uavciSc  quia  piitabarparrem  fuum,rale  eius  promifTum  ir- 
ritum  cafsiimque  facturum:&  fpcrabatnumquam  fc  fratri  fuo  ccfTurum 
iurc  primogcnitunr.Et  idcirco  dicitur,eum  abijlTcjparuipe Jentem  quod 
primogenita  vcndidiflet. 

CsEtcrum  quia  Patres  tradunr,  Efau  geflKTc  rypum  impiorum  homi- 
^^'^JrebZ  ^^""'''^^  reproborum,  curfim  caprimque  declarandum  cft ,  quibus  in  re- 
prxfigtiraife        ^^^^  rcprobos  homincs  prrefiguraucrir.  Licer  aurem  huiufcemodi 
tmptorHm ,  ac  rcs  ad  duodccim  fcrme  capira  redigere.   Ac  primo  quidem  Efau  fecun- 
reproboru  ho-  dum  Icgcm  narurx,prior  fuir,&  apud  homines  pra^ftabihor,arque  hono- 
^"'Zlres^(lH  ^^bihoriconrra  vcro  lacob,  rahs  fuir  non  apud  hpmines/ed  apud  Dcum. 
*dtafa^a'ext'      plcrumqucMalos  videas cxcellere  narurahbus donis ingcnij,memo- 
tui  demque,  rix,prudcnri.T,nobihraris,fanitaris,roboris,pulchritudinis,&  ab  homini- 
crfincs,       bus  pra^cipue  coli ,  &  honorari :  coram  Deo  autem  inglorios,  &  ignobi- 
les,&:  abiedos  efle  :  Homo  emm  videtea  cjHd  apparenty  Den^  antem  intpie- 
I.  Reg.  6.  f«rr(?r.Secund6  dc  Efau,  &  poft:erirare  eius  didbum  e^iAfaiorferifietmi" 
nori.  Ita  rcprobi  vidcnrur  dominari  bonis,fed  profc(5l6  fcruiunt  illis:tuni 
in  hac  vita,quia  illorum  dominatio  deferuit  promouendx  Sandtorum  in 
terris  virruti,&  amplificandap  in  coelis  felicitari  :Tum  maximcpoft:  hanc 
^slT         vitamirunc  cnim,vr  fcriprum  cft:  Sapicnrix  ^JudicabimtnationeSy  cr  do- 
minabuntur  populis.    Tunc  eriam  complebitur  quod  promifit  Deiis 
Sanftis  (  referenre  B.  loanne  Apocalypfis  2.)         viccrit  y  c"  culto- 
dteritvfque infinemoperamea  Maboilli  potesiatcm  fuper  Gentes  y  reget 
€04 in  virguferrea.cfrc.  Terti6,collifio,&:  conccrtatio  Efiu  cum  lacob  in- 
tra  vterum  matris,fignificabat  malos  Chriftianos,fiue  in  hoc  mundo.fi- 
ue  in  Ecclcfia,fiuc  in  religiofis  congregarionibus ,  commoruros  pugnas, 
&  bclla,(S<:perfecurionesconrrabonos ,     pcrfecftos  Dci  fcruos.  Qiiar- 
tojPrior  egreflrus  eft  ex  vrcro  Efauifcd  eius  egredienris  calcancum  ,  pro- 
xime  fubfequcns  racob,apprchcnfum rencbar. Ad  eundcm  modum,Re- 
proborum  priora  funr  I:rta,&  profpcra,&  in  fpeciem  experendaiar  exrrc- 
ma,&nouiflima,funrlud:uofi,6<:fimcfta,&plcnafcmpirernx  infelicira- 
tis,(5<:  miferia^.  Viaoria  igirur,&  prxftantia  Eleftorum  fuper  Reprobos 
apparctincalcanco,id  eftjn  nouifllmis  eorum.Quocirca  Dauid  pfalmo 
72.cum  fupcr  impiorum  profpcritate  multadifputaflct,illud  dcnique  ad- 
iunxit, Exifrimabam  vt  cognofcerem,hoc  laborefianteme.   Bonecintrern  in 
SanaHarium  Dei,(fr  inteUigam  in  nonijfimis  eorum.  Et  fcpe  diuina  fcriptura 
luadet,necommoueamurprofpcritatc  impiorum  cernentes  prarfcntem 
'  felicitatem :  fed  fpeftcmus,  xftimemiifque  corum  vltima ,  &  no- 

uiflima.Dc quo  nos  ctiam  fuo  excmplo  monet  Dauid,dicens  Pfilmo  ^6. 
Vidi  impntmfHperexaltatum.O'  elenatum ficut cedros  Libani,  (fr  tranfui,^ 
ecce non erar.cju^fm enm^cfr non efHnuentm locits eius.  Quinto, Efiiu totus 
cratpilofus,cS:  hifpidus :  quod  quidcm  dcnotabat  afpcros  eius  mores  fe- 
roccm  animum ,  verfutum ,  &  aftutum  ingenium  &  libidinofum  afFe- 
etum:taies  funt  ferm^  impij,&  reprobi.Scxt6,Erat  Efau  venator,&  agri- 
cola  :  &  hacreprxfignabantur  ftudia,&  cur^  eorum,  qui  amatores  (uni 
tcmporahum  bonorum,  &  toto  pcdlorc  incumbunt  ad  confeftandam, 

&com 


GENESISCAP.  XXV.  57 
&  comparandam  mundanam  felicitatem.  Hoc  autem  pulcherrima  dif- 
putationeS.Gregorius  declarauiti  quam  nospaulo  fupra  numero  60.  ^  .^^ 
commemoraumius.  Scprimo  pro vna efcalenriculx vendidit  magnum  ^J^^^' 
Primogcnirura-bonum:ad  cundcm  modumReprobi,iusadoptionis  h- 
liorumDcijis:  fpem  vit.Txterna:,commutant  cum  amore  6:  voluptate 
brcuinimoium,&  viliflimorum  bonorum  :  quorum  fanc  commutatio, 
rtultior,  ^  llolidior  cft  multo  ,  quam  illa  Diomcdis    Glauci  armorum 
commutatio,apud  vctcres  cclcbratiflima.Odauo.Efau  tatum  damnum, 
quodvcndiraprimogenitura  feccrat,  paruipepcnditiSic  Rcprobi  amiflio 
nem  diuinx  gratix,iSc  coeleftis  glorix  pro  nihilo  ducunt.Nono.Efau  vxo- 
rcs  duccns  muhcrcs  ChananvXa^s ,  vchcmcntcr  parentes  fuos  ofFcndit ,  vt 
fcriptumcft  in  finc  capitis  xxvj.Ita  prorfus  mah  Chrifl:iani,ardentiflimo 
amore  copuIatibonistcrrenis,&:  Dcuin  grauitcrotFcndunt ,  fandlam  Ec-  saj^ieo.f. 
clefiamvaldc  contriftant.Dccimo.  Scnfir  dcnique  Efau  mala,&:  damna 
fua,&:  ingemuit,^:  fleuir,&  pccnituit.Sed  irri;a,(5c  calTa  pccnitcntia.In  ii- 
broetiam  Sapientix  dcfcribitur  fera,&:  infruduofa  poenitentia,  quam  in 
nouilfimo  agunt  Impij  non  cx  dolore  culpx ,  tSc  amorc  Dci,  fcd  cx  dam- 
no  perditionis  xtcrnx  fufceptam.  Vndccim6;Efau  perpctuo  odcrat  lacob, 
dc  vitx  eius  infidiabatur.Simihter  Dominus  dixit  difcipuhsfuis:iT/«;/^/^  loanj. 
vos  odinSi  de?  i  fnyrn  erar,  ditigerct :  ^tda  vero  de 

mudo?2one(li<.^   ^   Duodccimo.Ifaac  dihgcbarEfau, 

non  fimphcitcr,fcd  fecundum  quid ,  quiade  cius  venatione  vcfccbatur, 
qux  fatis  icuis  crat  dihgcndi  caufa:at  Rcbccca prxcise,  &  fimpiiciter ,  & 
abfolutc  dilic^ebat Iacob:cum  enim  eflct  vir  innocens, &:  fandus ,  vfque- 
quaque  ama^ilis,&  diligcndus  erat.Maii  quoquc  homincs,non  funt  dili- 
gcndi,nifi  fecundum  quid-,qu6d  propter  corum  nonnulla  opcra,  &  arti- 
hcia,<5<:inucntacorporalia,fxpe  profunt,6c  vtilircr  dcferuiunt  So- 
;ctatihuraanx;atctc(a:i,6c  Sandi^vt  macni  funt,&:hono- 
rati  coram  Dco,ita  flmpiiciter  amandi  funt,»S<:  ho- 
norandi.  Confidera  quid  per  Maiachiam 
dixerit  Deus :  lacoh  dilexi, 

Efati  autem  odio  M^lMh.i 
habiu. 


Comm.  inGeD.Tom.4 


h 


w 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

MENTARIA  IN 

G  E  N  E  S  I  S 
CAVVT  VIGESIMVMSEXTVM. 

A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 

De  proj,  xtiot.  c  ijauc  objd;i-icrn  ,  cx  hrni  Cha/iaa/i  m  Vrbem  Gerardm^ 
adRegem  Abinieleckde  frofpcrttate  item  cius  dum  tbi  peregrim- 
retiir.fmtdquewxationequampnjfu-sefta  Vhtliflinis :  demque  de 
fadere  inter  ipftim  ^  Abimelech:cr  de  coniugto  Eftu. 

R  T  A  aucem  fame  fupcr  terram,pofl;  eam 
fterilitatc  qua;  acciderat  in  diebus  Abra- 
liam,abijt  Ifaac  ad  Abimclcch  regem  Pa- 
Ixftinorum  in  Gerara.  Apparukque  ci 
Dominus ,  &  ait :  Ne  dcfccndas  in  ^Egy- 
ptum ,  fed  quicfce  in  terra  quam  dixcro 
tibi.Ec  percgrinare  in  ca  ,  eroquetecum, 
&:bcncdicamtibi:tibicnim&  fcminituodabo  vniucrfas  rc- 
giones  has ,  complcns  iuramcntum  quod  fpopondi  Abraham 

4  patri  tuo.Et  multiphcabo  fcmcn  tuum  ficut  ftellas  ctch:dab6- 
que  pofteris  tuis  vniucrfas  regiones  has:&;  bcnedicentur  in  fc- 

5  minetuo  omnes  gentes  terras ,  eoquod  obedierit  Abraham 
voci  mca;,&:  cuftodierit  pnvccpta  &  mandata  mca,&:  ccrcmo- 
nias  lcgefquc  fcruaucrit.  Manlit  itaque  Ifaac  in  Gcrans.  Qui 
cum  intcrrogarctur  a  viris  loci  ilhus  fuper  vxorc  fua,refp6dit: 

loroi 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


COMMENT.  IN  GENESIS  CAP.  XXV.  SP 
forormeacfttcimucracenim  conficeri  quod  libi  cflcc  fociara  ^  7 
coniugio,  rcpucans  ncforcc  inccrficcrcnc  cum  propccr  illius 
pulcricudincm.Cumquc  pcrcraliflcnc  dics  plunmi ,  &c  ibidcm ' 
morarctur,prorpicicns  Abimclcch  Rcx  Palcj^flinorum  pcr  fc- 
nc[lram,vidic  cum  locanccm  cum  Rcbccca  vxorc  fua.  Ec  ac-  9 
ccrflco  co,aiC:Pcrfpicuum  cll  quodvxor  cua  flcrcur  mcncicus  cs 
cam  fororcm  cuam  cfll:Rcfpondic:Timui  nc  morcrcr  propccr 
ca.Dixicquc  Abimclcch  :  Quarc  impofuifti  nobis?pocuiccoi- 
rc  quifpiam  dc  populo  cum  vxorc  cua,  &l  mduxcras  fupcr  nos 
grandcpcccacum.Prxccpicquc  omni  populo.diccns:  Quicc-  „ 
cigcric  hominis  huius  vxorc,  morce  moriccur.Scuic  aucc  Ifaac 
in  ccrra  illa,&:  inuenic  in  ipfo  anno  cencuplum :  bcncdixitquc 
ci  Dominus.Ec  locuplccacus  cft  homo,&:  ibac  proficicns  atque  ij 
fuccrcfccns^donccmagnus  vchcmencer  cft^cclus  cftjhabuic  14 
quoque  polTcflioncs  ouium&:  armcncorum,&:famili3e  pluri- 
mum.  Ob  hoc  inuidcntesci  PaLvftini,  omncs  puccos  quos  ij 
fodcrancferui  pacris  lUius  Abraham  ,  illo  ccmporc  obftruxc- 
runtjimplcnccs  humo:incancum  ,  vcipfc  Abimclcch  dictrcc 
adlfaac:Recedcanobis5quoniampoccncior  nobis  faduscs  ^7 
valde.Ec  illc  difccdcns,vc  vcnircc  ad  corrcnccm  Gcrara%habi- 
tarccqueibi,  ruifumfodic  alios  Puccos,  quosfodcrancfcrui 
pacris  fui  Abraham  ,  &c  quos,  illc  morcuo,  oUm  obftruxc^ 
ranc  Philiftijm  :  appcUauicquc  eos  eifdcin  nominibus  qui- 
bus  ancc  paccr  vocaucrac.  Fodcruncque  in  Torrcncc,  &:  rc- 
pcreruncaquamviuam.Scd&:ibiiurgium  fuic  paftorum  Ge-  2.0 
rarx  aduerfus  paftorcs  Ilaac ,  diccncium  :  Noftra  cft  aqua. 
quamobrem  nomen  pucci  cx  co ,  quod  accidcrat  ,  vocauit 
Calumniam:Fodcrunc  autcm&:aliu:&:proiUoquoquerixaci  11 
func,appeUauicque  cu Jnimicitias.  Profcclus  indc/odic  alium  1 1 
puceujpro  quo  non  conccndcruncriraquc  vocauit  nomcn  cius 
Lacicudo,dices;Nuncdilacauic  nosDominus,&:fcciccrcfccre 
fupcr  tcrram,  Afccndit  autcmcx  lUo  loco  in  Bcrfibcc,  vbi  ap-  ^3  2.4 
paruit  ei  Dominus  in  ipfa  node,diccns4igo  fum  Dcus  Abra- 
ham  patris  cui,  noli  cimcrc,  quia  cgo  cccum  fum :  bencdicam 
tibi,  &c  mulciplicabo  fcmcn  cuum  propccr  fcruum  mcu  Abra- 
ham.Icaquc  qdificauic ibi alcare:&: inuocaco nomincDomini. 
cxccndiccabcrnaculum:prxcepicqucfcruis  fuis  vc  fodcrcc  pu 
tcu  AdqucmlocumcumvcriiflrcmdcGcraris  Abimelcch&:  ^6 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


6o  COMMENT.  IN 

Ocliozath  amicus  illius,&:  Phicol  dux  mihtum  Jocutus  eft  ei$ 
2jy  Ifaac :  Quid  veniftis  ad  me  hominem  quem  odiftis  &c  cxpuh- 
2^g  ftisa  vobis?  Qmrefpondemnt^Vidimus  tecumeftc  Dominu, 
&:  idcirconosdiximus:Sitiuramentum  internos,&:ineamus 
foedus,vtnonfaciasnobis  quicquammah^licut  &c  nosnihil 
tuorum  attigimusjiiec  fccimus  quod  te  Ixderenfcd  cum  pace 
dimifimus  audum  benedidione  Domini.Fecitergo  eis  con- 
30.  31  uiuium,&  poftcibum  &  potum/urgentes  mane ,  iurauerunt 
31  libi  mutu6:dimifitque  eos  Ifaac  pacificc  in  locum  fuum.  Eccc 
autem  venerant  in  ipfo  die  ferui  Ifaac  annuntiantcs  ci  dc  pu- 
53  teo^qucm  foderant,atque  dicentes ,  Inuenimus  aquam :  vndc 
appellauit  cum  Abundantiam :  &  nomcn  Vrbi  impofitum  eft 
Berfibee  ,  vfque  in  prxfcntcm  diem.  Efau  vcro  quadragcna- 
"^*       rius  duxit  vxores,  ludith  fiham  Beeri  Hcthxi ,  &  Bafcmath 
fiham  Elon  eiufdem  loci:qux  ambx  ofFenderunt  animum 
Ifaac  &  Rebeccx. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

NiJuodnarratHrhocvigeJimofextocjpitcfacfttm fitfofi 
Auguft.    ^i^v^     ^«'«  ntemorara  fHnt  capite frxcedcntt  'vigeftmo  quintOi 
^^^^  an -verofaBumfitanteaj^htcnarrcturferrecapitulatio' 
i^^k  ne7n,dtfputafB.  Augitjhntts  tn  eju^fltone  ys.  tn  Genefm. 
Etjrtmodocet,nonrefugnare,quomtnus  hiftoria  huttis  capttts  Jecun- 
dum  ordtnem  teports,fttbfectita ftt  antecedentts  capitts  hftortam.Verum 
deniqueconclHdit,(]u.t  tradunturtn  hoccapite,noninfuo  loco  narrm; 
qutppccttm  multoantegepftnt:fed  eapropter  commodttatem  narra- 
tionis  MsfAicK,effepoflpoftta,&  tn  hoc  loco  per  rccapitulatione,  vt  di  xi 
conimcmorari.  Verha  tpft  qu^  ad  rem  factunt  S,  Att^ttfftni ,  hlc 
fttnt  :  'onurttur.  hoc  quod  narratur  de  profemone  jfaac  ad  rerrem 
Ahtmelech  ,-qumdo  ftt  faBum  :  vtrum  pojlqtiam  Ffau  vendtdit 
prtmogentta  ftta  ,  quem  ordmem  hahet  narratto  Mofis:an  ,  vt  fer:  fo- 
lct ,  per  recapitutationem  narrator  ad  ea  reuerft*s  ft,cttm  proceifus 
defilijs  Ifaac  adeumlocumperucmJfet,qttide  lenticttla  dr  fcnditio- 
ne  prtmogenttttrx  commemoratur.    Mouet  autem  dtfficttltatem 
(juia  hoc  locomminatttr  Ahtmelech  tlle  ipfe  qui  Saram  concupierat. 

Gencf 


GENESIS  CAP.  XX  VI. 

Cmf.20.  mfolHm  tlle  ,fcd  etiam  faummflm  em  &primps  mih- 
iuMdcm  illtcatq;  htc  commemoramr.  Ex  quo  Mttan  pojjct^vtrttm 
m  tam  temvcre-vttmcfotuertnt :  Etemm,  cum  tlle  Santm  acceptt,»o- 
dttm  cnttn.tttu  iftac/cdpromtlfus.Pommu  tgttttrmtcqtiAm  rtajccre- 
tttr  Ifi.tc,td  cfe  ftclttm  -.lftac  porro  gencrattit Licoh & Ffiu , rtatt*^ 
anrtos  fcxatrtnta :  cttm  atttcm  Efau  vcndt^tt prtmogemta,  tam  erat  ttt 
uenU  \nec  mimranno  vtgeftmo  iftct*t  Ahtmclech  cttm  acccpn  Saram, 
1'tgcftmttm  annum  cxccdcht :  qttare  ah  co  tcmpore  tfqttc  adhancpro- 
fchtonem  ifaac  ad  tpfttm  ,  exaais  oBogtnta  anms  ,  centum  anno- 
rttm,vt  mtntmum,erat  nunc  Ahtmelech ;  qttorum ,  atqtte  etiam  muao 
amplnuMlmstcmporishomtnu.t^capaxerat.C)uod,gtturatttnct^^^ 

rationcm  tcmports,  mtlla  necefttate  cogimttr  dtcere  profca,oncm  Jaac 
ad  \ch,nonc(fchkfttoloco,fedperrecapitttlat,onemcxpoj,tam. 
Va  •  n  ,  mta  ifaac  dtttturno  tempore  futjfe  tlltc  dtcttttr  apud 
Abimelech,&puteosfodtjfe,&dehucontcndtjpcumPhth^^^^ 
valde  dttatttm  e(fc pecunia ;  mtrum,ntftrccaptt,tUndo  tfia  commcmo- 
ra»tttr:mstdeofttcrantpr.tcrmtffa,vtprtmitm  dcfUjs  et,u,vfquead 
iUttm  locttm  de  vendtttone  prtmogemturs ,  narratto  pcruentret.  Hacle- 

nttsex  Attmpno.  ...  ,       ,  » 

2     At  enmvero ^fundamentttm  optmonts  Attgttswu  ^uutur  a^wucum- 
.  mttm ,  &  prohahthor  contrarta  fcntcntta.  Sumtttllc  pro  certo  ,  rcgcm  ^^^^^^^  ^^. 
Ahtmelechhtc  nomtnatum  ,futff^  dlnm  tpftmqut  nomtnaturGen  ^o 
Q„odnonfohmRem,g,tis&ThoHatHs,cral.fnegarunt  fcdratto  ^^^^^ 
tfa  dtffttadere  vtdctur.   Cttm.emmacctd,tquodnarratur  hoccaptte,  o^^  ^o^c. 
!Lpropecentcnarttuerat:fttb  fnem  entmcapttts  httmadtungttur  ~,cft. 
iratLLtame(fctquadragenar,t^,dt,xtJfevxoresChanan.^:qttcd^^^^^ 
iM^t  tdem  %llcch,,lleAhah.AhtcJfaac,cumtlletun^^^^ 
^cLLt^  effctrexM'"^  nemfevxores^  fcqtterctttr  regnajfeettm 

fr.t:— ^^^^^ 

ra  Ecc[c(l.t/l,c,  ,o.  Omnis  potcntatus  vitabrcuis.  Adtfccjjttod  f 
futftfjcL^ 

R  heccamelfcfororcmfuam;commcmoransncmpctamfe  antcafmh 
jZttlatnLrttfci 

L.  Necmoueatqttcmqttamftmthtttdonomtnts  Abtmclech:  vtentm 
tedatttr  S.  Htcronymtts ,  tale  nomen  crat  tn  eo  temporc ,  commttne 
rlum  PMftn.:  quemadmodum  nomcn  Pharaon,s  regttm  Ae-  c^^^ 
ntvti  '  &  poft  Alexandrum  Magnum  ,  nomcn  Ptolemx,,&  no-  ^^^^.^,- 
1n^n  i.farl&  Augttft  commttne  erat  Romanorttm  Impcr.:t.r:.. 


62  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

7^11  A  igituY  utio  vetat  crederCy  hijlorlam  huim  capitu  in  loco  ejfe  nar- 
loiephus  ^^^^'^  >  ^  ^^^^ perrccapittdationem.  Non  fum  ncfcius  lofephiim  ltb,i. 
Antiquitatumfignijicare  yfuiffe  eundem  regem  Ahimelech ,  nihilomt-' 
mis  tamen  contraria fententia  videtur  probahdior. 

V  t  Ks,  I .  ^^^^ i^mc fuper  tcrram ,  port  cam  ftcrilitatem  qua! accidcrac 
in  diebus  Abrahx',  abiit  Ifaac  ad  Abimclcch  rc- 
gcm  Pala:rtinorum  in  Gcrara. 

V.M  dicitur  fuiflcfames  fuper  rciiam,  mtelligendum  eft  dc  - 
tcrraChanaan  ,  cjuam  vniuerfamfames  ob  frumenti  penu- 
riaminuafcrat.  Itaque,Gcrarisquoque ,  &  in  regione  Palx- 

_  ftinorum  famcseraf,  non  enim  illuclfaac  iuir,  quod  ibi  co- 

piaeifcrfrumentijVtinibi  mancrctifed  vt  illac  rranfiret  in  i€gyptum; 
vel  iuflus  cft  a  Dco  ibi  commorari ,  quo  illuftrior  ficret  benignitas  Dei 
erga  ipfum :  quem  in  tanta  ftcrilitatc,non  modo  fuftcntauctrt,  fed  etiam 
cTJlT^  fiumcnti  abundantilfimum',  multoque  ditifllmum  fcccrir.  Rupcnus  & 
"^*  Caictanus  putantjlaac  primo  non cogitafle  irc  Gcrara,  fedfolum  in  JE  - 
gyptum  :  vifionc  tamcn  Dci  prxceptoque  monitum  ,  illuc  iuifle.  Ita- 
que  quod  prius  narratur  dc  profccaione  eius  in  vrbcm  Gerara ,  id  fo- 
<5bum  eftpoft  yifioncm  Dei  pofterius  memoratam  :  &  Mofes  priiis  fcri- 
plit quod  fadii  cftipoftcriiis  autcm,rarione  cur  id  fadbum  cflctxxpoiiiir. 

Fames  porro  qua?  fuifle  dicitur  in  diebus  Abrahx ,  vidctur  ca  finfle,  + 
qux  contigir,cum  primum  venit  Abraham  Chananitidcm  ,  annos  natus 
lcptuagmta  quinque,vt traditur  Gen.  i  2.  ex  quo  temporc  vfque  ad  hanc 
lccundam  famcm,anni  amplius  ccntum  tranfierunt.  In  hoc  enim  tem- 
pore  ,  Kaacfuifl^c  vidcturannorum,non  minus  nonagintaifiquidem  iam 
fexagcnarius  gcnucrat  lacob  Efau  ;  &  iftis  iam  adultis ,  &  Efau  in  vc- 
nationc  dc  agriculruraexercitato,&:  poft  vendirioncm  primo^^eniturx 
quo  tcmpore  Efau  proculdnbio  minor  trigefimo  anno  non  cTat ;  poft 
iixc,inquam,  accidir  quod  in  principio  huius  capitis  narratur  de  famc  •  i 
lcpcuagclimo  autcm  quinto  anno  Abraha?,vfque  ad  nonagcfimum  Ifaac 

qiii  ccntenario lam  patrc  natus  cft,numcrantur  anni  centum  quindecira' 
iienef  21.    Q^^^^^^^  potcft  diciiamcm  hic  mcmoratam  fuiflc  rcccntiorem  ea 

mcqtKr  mcmorarur  Gencf.i  2.  eam  dico  famem,obauam  Abraham,li. 
cct  id  Mofes  exprcfse  non  lcribat ,  profcdhis  cft  Gcrara  in  rcrram  Palx- 
ftmorum,vt  /upra  didum  cft  Genef.  zc^  nos  ibi  in  tcrt.o  Tomo  mdi- 
cauimus,numcro  primo.Ncquc  cnim  A braham,nifi  ma^na  vr^ciite  nc- 
^cflitatc,  famis  ncmpe  .  dcmigraflct  ad  Philifta:os :  a  qu.l>us  vidclicct  ti- 
Icm"  S^J  I "  '  ^^^""'^^^^  conmgio,Sar]m  appcllare  foro. 

.S  P'^  Vidcmis  & 

TlTn  5  .rcriptum  cft :  Pojt  olntum  Abrah.. 


ticntii 


GENESIS  CAP.  XXVI.  6,^ 
aemr  .mrcmiraac,ci.m mortum cft  Abraham/eptuaginraqu.nquo 
annorum ;  cumautcmnuncprofcaus  cft  Gerara.crat  (icut  diximu^.nn- 
norum  circitcr  nonaomca :  habitaucrat,giturill.c  pcrqmndccmi  annos: 
immo  plurcs ;  nam  cumacccpit  Rcbcccam  conmgcm,(crat  autcm  tunc 
quaJracenarius  jdicitur  Gcncf.  a^.ambulairc  tunc  pcr  v.am  qux  duc.t 
adputeum  nominc  Videntis  c^c  Viucntis ,  habitabat  cn.m  mtcrcaau- 

Verum  qua:rat  aliquis.cur  obfamcm ,  ;£gvptum  potius  quim  nl.as  ^^J^i;,„„;:, 
re-iones  pctere  voIucritIlaac.Id(anacc.t.llc,tumob  v.c.n.tatcm  ,ium  j,,„u^ 
ob  max,.^>am  c.ustcrr.r  fcrt.htatem:f.c  fccerat  patcr  e.us  Abraham  .  Gc  t.u.  M^fu 
fcot  poft  .pfum  (^lius  eius  lacob.  Cau(am  tantar  fcrt.l.tat.s  ^gvpt.  fcrt 
N:h.s,anaua  cxundatione  terram  ^gvpt.  lat.ihme  .rr,gans,qua:  al.oqu.. 
ob  folis  ardorem  ,  nimiu.n  arcfcens  foluerctur  .n  puluerem  :  nec  folum 
irngans  .  fcd  oblimans  ctiam  atquc  f<rcundans  i  eo  qmppc  l.mo  p,n- 
aueTcit  &  f<rcu..datur  t.rra.  Quocirca  fcrt.l.tas  .b.  pcrf.cqucns  cft ;  & 
rara  ftctihcas ;  cu.us  tamen  ftcr.l.tat.s  caulcc  (unt  tam  mm.us .  quam  ex.- 
euus  N.I.  cfriuxus.  Audus  vero  eius  aum.n.spcr  putcos ,  mc.Kurx  not,. 
deorehcnduntur.  luftum  incremcntum.cft  cu^.torum  (exdcc.m.  Mmo 
rc^qu.v  non  omnia  rigant :  ampl.orcsdetincnt,tard.us  ixccdcndo.  Hx 
ferTnd.  tcmpora  abfumunt  folo  madcme :  .Ux  non  dant.f.t.cnt*: vtrum- 
que  rcpuutProuincia.  Induodccimcubit.sfamem  (cu.ti.ntredec.m. 
enamnum  cfuric:  quatuordccim  cub.ta  hilar.t.atem  alfcrunt :  qu.ndc- 
dmTatudratcm  :  feldcc.m  dchcias.  Scd  cur  Ifaac  .turus  .n  ^gvptum 
t  anfuc  voluit  vrbcm  Gcrara Qu.a ex  tcrra  Chanaan  .n  ^gy ptum .  vcl 
cont  .\ .  cx  .Egvpto  .n  terra  Chanaan  brcuius  &  commod.us  cft .  cr  pcr 
rmPh.hft&.Lmn,cu.usmctropoliscratvr^^^^^^^^^^ 


ER5.  2. 


Apparuit  ci  Doininas,&  ait :  Nc  dcfccndas  .u  Agy ptt.m,  fcd  ^ 
quiefcc  in  tcrra  quam  d.xcio  tibi :  &  pcrcgnnarc  ,n 
ca ,  croquc  tccuni,  &:  bcncdicam  tib. 

£ c  cft  prima  Dci  apparitio  5c  v.l.o  l.cLa  I  uac.  Scd  qual.s 
•a  fuerit,  &  qucm.ad.nodum  fada  .  in  (omnonc  a.,  .n  v.gjl.a. 
■1  ,cr  Angdumnc  fub  forma  humana  ,  .an  m  fp.r.tu  pereclta-  ^^^^^^^ 
l  Im.qufa  Mofcs  non  ind.cat,  inccrtum  cft.  Ca.etanus  ex.ft.-  ^^^^ 
ftini  ,r  quod  cx^rc^sc  d.ftum  non  f.t ,  faftam  in  (omno  .ntcUcg.  dcbcrc  .„  ,„  ^ 
ft.,n.,t,quoa  t  p  ^^^^^ . ^ .yptum.quo  ta-  t.m .  u- 

fafl:a,T.e(ic:nvig...a.  3(.(.n.un>'cu  „„(1.,.^  fitinm  t-ius  lacob' 

*Si;rr,:c'prou,dc„.iL  ru...    p«™i&  Ah,..i,»,. 


«4  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

ex  Chanana:a  proptcr  famcm  ire  in  i^gyptum  ;  non  quod  eum  iUic  noti 
ponecalcrc,  fcd  vc  .4:gypcijs  oflcnLlcrcc  viri  pictatcm  &  rcligionc,  eof- 
quc  prouocarct  ad  iinitandam  eius  virtuccm.  Filiumautcm  eius  illucire- 
prohibiiit ,  ciquc  rcrum  ncccflariarum  copiam  in  ccrra  fterihilippeditar 
uit ;  dcmonihans  vcique,qu6d  ha^c  patri  largiri  potuifrct5,quae.fiUo.abu- 
dc  pra^buit.  Cum  cnim  omnes  eius  rcgtonis  incolx  in  lumma  inopia,^: 
rcrumncccdariarum  pcnuria  verlarentur,&:  terranihiIpr.oduceret;mul- 
i!llTl/!  ^T'^^^»^       frudium  acccpit.  H.ec  Theodoretus.  Hebraei  ,  referente 
ovJ/Tl?  Thort:ato,aiunt,  idcirco  nondcbuiflcIfaaccgrediTcrrampromiffionis, 
quod  eflet  ipfc  conlccratus  Dco  ,  cum  eum  pater ,  iuflu  Dci ,  immolarc 
voliut.  Q^uii  vcro  Tcrra  promiflRonis  ^  tunc  fandior  eflct  quam  -^gy- 
ptus,autalix  rcgioncsjcum  eius  incolx,proptcr  immanitatem  lcelerum, 
inde  fint  a  Dco  cxccrminaci ,  vt  fcripcum efl;  Leuit.  18.  Nazarari  quoque 
conftcrari  crantDeo ,  non  idcirco  tamen  prohibebantur  exire  Terram 
promifljonis ;  vt  manifcftum  eft  Iegcnti,quae  de  eorum  confecratione  6c 
oflicio  traduntur  Numcrorum  6.    Qujnetiam  lacob  feipfum  dicauit  &c 
confccrauir  Deo,vt  patet  infra  Gcnef.iS.necca  rctamen  prohibitus  cfl: 
egrcflu  ex  Tcrra  Chanaan. 
Nou  yarios      Poterat  igitur  Deus  faccre  cum  Ifaac ,  quod  fccerat  ante  centum  jii  7 
mydos  prom-  nos  cum  Abraham,pcrmittcndo  irc  cum  in  i€gyptum,& inibi  feruando 
denti^t  Dety    ^^j^  .  quemadmodLim  potuiflct  tunc  facerc  cum  Abraham  ,  quod  nunc 

ctrcae$fi4j€r-  r  ^     j.-  i  ■  „     i  •  r 

^^^^  recit  cum  llaac,rctmcndo  cum  m  Tcrra  Chanaan,6<:  vbi  tame  c^teri  prc- 

mcbantur,  ibi  copiam  frumcnti  dc  bonorum  omnium  abundantiam  ci 
fuppeditare.  Voluit  igitur  Dcus  in  iftis  duobus  Patriarchis  oftcndere  va- 
rios  modos  &c  rationcs  prouidcntia?  fu:E,quibus  mirabiliter  vtitur  in  fer- 
uis  fuis  varie  libcrandis,tucndis,magnificandis,&adprxdcftinatam  ipfis 
acternam  fclicitatem  perduccndis.  Sequitur  :  Qtiiefce  tn  terra  qptam  mon- 
firauera tibi. Hxc  fuitcerra  Philiftinorum,cuius  metropolis  erat  vrbs  Ge- 
rara:  quam  terram  Dcus  non  ftatim  aprimo  nominatim  oftcnditlfaac; 
fed  poftquam  illc  accinxcrat  fc  ad  itcr ,  aut  etiam  tacito  Dci  dudu  iam 
iter  cepcratjquonimirum  magis  fideni  eius  &  obedientiam  probarct: 
itidcm  namquc  fecerat  cum  Abraham,quando  eum  de  Chaldara  euoca- 
'ycnef  12.  uit,d.ccns:  Earedere  de  terra  tua.crde  cognatione  tHa,Qr  de  domopatns  tui^, 
QT  veni  in  terram  quam  mQnflrautra  tihi. 

V  V  R  s.  4.  Et  multiplicabo fcmen  tiium  ficut  ftcllas  cocli :  daboque  po^ 
5  •  fteris  tuis  vniucrfas  rcgioncs  has :  &  benediccntur  in  fcmi> 

nc  tuoomnesgcntcs:coqu6d  obcdicrit  Abraham  voci 
mcx,&  cuftodicrit  prxccpta  &  mandata mca5&:  cxremo-. 
nias  Icgcfquc  fcruaucnt. 

Nc  apparct,trcsiIIasnobilcspromifl[ioncs,quasDcusAbra-S 
hx  dcdcrat,vnam  de  multiplicando    magnificando  eius  femi- 
ne  uiftar  ftellarum ;  akcramdc  cradcnda'  ci  poflcflione  Terrx 

A  «  Chanaan; 


GENESrS    CAP.  XXVI.  6<^ 
Clianain;tertiam  dc Mcflia  ex  cius  ftirpc  generando,  in  quo  bcnedicen-  ^ 
dxerantomnesgcntes;fuillceidara^ob  fingulariac^'  cximia  cius  vniuS 
merita.Sed  qux  fuere  ifta  mcrita^Quatuor  prxcipua.Primum  fuit  cxcel-  ^y^^^^  J 
Icntis  obcdicntix,qua  iubcnti  Dco  rclinqucrc  ipfum  patriam,  &  cogna-  tdm  amf^U  & 
ros,&:ireniterramlonoinquamatquc  ignoram,  prompriflimo  &  alacri  tnAgwfufro- 
animoparuit,vtpatctin  cxordiocapitisxij.  Gcnclis.  Altcrum  mcritum  "^l^^j^f^r^^^^ 
fuitcxcellcntis  hdci  qua  Dco  promittcnti  f  quod  humanaratione  vk;cri  ^*'""'' 
potcrat  impoflibilcjinnumcrabilcm  poftcritatis  multiplicationem,nuI]a 
cundatione ,  nullaquc  dubitatione  crcdidit :  quam  tidcm  magnificans 
i\fofesGenef.l5.aiC:  CredUit  j^hrnhAfn  'Dco,&  rcpumnmeJHlliadiHfti-^ 
ri^iw.Tcrtium  mcritum  fuit  egregix  piccatis  dsircligionis  crga  Dcum.-non 
cnim  ipfc  foliim  pic,ac  rcligiosc  Dcum  coluit,fcd  iridcm  docuir,  &  infti- 
tuit  fuos  ad  cultum  (Sc  amorem  Dci :  eamquc  inftitutionem  &  formam 
pietatis  ,  etiam  ad  poftcros  tranfmifit :  dc  eo  quippe  dixit  Dcus  Gcncl. 
dccimo  oaauo.  Scu>  cjuod prAceptnrHS  fttfdiis,  &  dormiifi.i  poftfe ,  vt  cufto-  q.^^j-  ,5^ 
diAntviATn  T>omini,&f4clantiHdiciuiv,&iuftitiarn:vtadUkcat  Dominus 
prcrtcr  np-jla  ^  ^ii^  locntu : '  •  •  '  ■  m.    Quartum  mcritum  fuit 

ilKus  obcaicniLCjOu-inibLi.  kvuhsaL.  atquc  prxdicand«  :  cum, 

ufluDci  paratus  fuitetiam  proprium  tihum  vnigcnitum  immolarc. 
uod  cius  faClum  adco  Deus  approbauir,  &  vfque  eo  gratum ,  &  accc^ 

babuit,  vtdiccrct  illi,  Per7nc?nctipffm  iurani  ,  cjuiu  fecifti  hivio  Genef.22, 
non  pepercifti  priwogcnito  tuo  propter  me  :  mtiltipiicaho  fe?nen 
■  'Li  cocli  :  &  pojfidehit  femen  tuum  porta^  inimicorum  fuo^ 
.ccntur  in  fcmiric  tuo  omnes  aentes  terrdt ,  c^ttia  obedifti  voci 
rr.cs. 

^     Cxtcrum  cxpcndamus  :ila  vluu: /.r^y  .r  i  rrc.i../;.-  ^    ■  ..  .uimvoclmcd. 
Ex  his  vcrbisargumcntatur  S.Auguftinus  hb.i6.  de  Ciuirate  Dci,capicc  S.Augu/lmtti. 
trigehmofexto,fuiircproculdubio  maiora,&-  poriora  fidciA'  obcdienrix 
Abrahx  mcrita,quam  Ifaacjquod  Deus  apertis  verbis dicat  fc  bencdiau- 
rumlfaac,  i^' prxftiturum  quarcumquc  promiferat  propter  obedicntiam 
Abrahxiidemquedidumfait  fupra  Geneli  S.Attamcn  Thomas  Angli- 
cus  pnrirex  hocloconon  concludi  euidcntcr ,  quodaitS.  Auguftinus; 
Scd  iliud  tantum^promifia  illa  Dei  dara  Abrahx,  fuiflc  prxftada  cius  po- 
fteris,proptcr  illius  folius  mcrira.Quantum  igitur  ad  alia,  ficri  potuit ,  vt    "^"  '"'""'^ 
alicuius  poftcrorum  eiiis,aut  maiora,  aut  ccrre  parw  cflcnt  nicrita.  Qinn-  ^^ah^^ 
imo  vifum  cfle  aitquibufdam,tresillos  Patriarcha8,Abraham,  &  Ifaac,  <]tumifiac, 
&:Iacob,omnibusbcncpcnfitaris  ,  fuiffc  virrutum  prxftantia,  mcriro-  Thom.ts 
queparcs  itanquam  aflbmptos,&  propofitos  a  Dco  in  fpcculum,  6c  ^'-l^"**^^ 

V  excmplar  pcrfedx  probitatis ,  &:  Sandimonix  fccondiim  diuerfas  vir- 
tutes;Abraham  fccundum  fidcm,(5c  obcdientiam  Ifaac  fccundum  pu- 
ritatem  animi  arque  innoccnriamilacob  (ccudum  paticntia ,  6c  conrtaria. 
Ncc  tamcn  cft  negandum,fuiflc  in  Abraham  fingularcm  cjuandam  emi- 
nentia  mcritorum  fccudum  originalcm,vt  ita  dicam  ,  priniitatcm,  quod 
Abraham,tanquam  primus,&  parens ,  tum  fcqucntium  Patriarcharum, 
tumpopuIiHcbrxi  ,quxdam  mcruit  fcquentibus ,  non  autem  contra. 
Comm.  in  Gcn.Tom.4.  i 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


66  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

' M^^^  ^^-  Qujn  ctiam  ferme  Sandi,  qui primi  fucre  in aliquo  gradu ,  &r ordinc ,  d: 
cdUnuAmme'  q^^fi  parenccs  aIiorum,habenccau(alem  quandamrationem  \  fecundimi 
dAtmhusy  &  quam  mericaeorum.etiam  mlequcnces  rcdundarunc.  hi  idcirco  lacob 
Fatriarchisre  infra  Gcnef.49.  dixic  filio  fuo  lofcph  :  Benedi^iones patris  tui  confonatd 
ligtoforumOrj  yj^^^ l^enedtWombus patrum  e^^.Ec Gencf.5 1  .dixic ad  LahsLwIViJtDef^ pa 
(lmum»<r  Co-  ^^^.^ ^yy^^j^^y^^  timor  Ifaac afFiti(fet mihiforfitan modo nudtim  me dimi- 
GV/t49.6^ii.  /^^•f.Eft  praccereahums  reiratioha:c :  quiaSancti,  dumm  cerris  viuunc, 
nondum  viam  fuae  peregrinationis,  6c  profeftum  in  vircucibus  com- 
pleucrunc,  &  necdum  mucabihcacem  arbicrijexucrunc,ncc  peruenerunt 
ad  ftacum  immobiHs  fccuritacis,propcerca  expedic  cis  vc  femper  in  timo* 
re  ver(encur,&  de  fe  demille  fencianc^inorade  fe,de  ahjs  aucem  maior;; 
exiftimances :  &  idcirco  folec  Deuspn^ccdcncium  Pacrum  merita  com- 
mendare,&:  prxfcrre, 
Caietanfts.      Circa  illud:£^  cuftodlerit  pr<£cepta  mea  cr  mandata  mea ,  ^  CAremcnioi 
legepjue  fimauerit.  Adnocauic  Caiecanus  fecundum  le(5lionem  hebraicam 
fic  eire  :  Et  cttjlodierit  cudodiam  meam ,  pr^cepta  mea,  ftatuta  mea  , 
do^nnas  meas.  Ab  obferiiacione ,  inquicCaiccanus,qiiatuor  diuinarum, 
Genef.zz.  rcrum  commcndacuc  Abiaham.  Prima  res,eft  cuftodiadiuina,  hoc  cft., 
circumfpcdliojacque  vigilancia  diumas  cura?  circa  ea,qunc  ipfi  func  placita. 
Huic  vfque  adeo  ftuduic  Abraham  morem  gerere ,  vc  non  peperceric  ca- 
riflimo  filio  fuo  Kaac.Secunda  rcscomprehendic  omnia  prxcepcamora- 
,      lia.Tercia  vero  continet  omnia  ftacuca  ca'rcmoniarurn,quarum  Circum- 
^iJpim9    '  cifio  eracprxcipua.  Qnartademum  compleaiturdocumentaomniaFi- 
*      dei,Spei,(5<:Charitatisreuelata.SicCaietanus.  Ex  hoc  loco  Hebr^ei  pro- 
bare  voluerunt.Abrahamferuafle  prxceptaomnia,  quxpoftea  pcr  le- 
gem  MofisprxfcriptaPopuloHebDxo  fuerunt.Sed  faifum  eft:nam  neq; 
Sabbatum  obferuauitinec  ritum  edendi  Agni  Parchalis,necfexcentaalia 
qux  erant  in  lcge  Mofisj  vt  fuse  docct  fupcr  hunc  locum  Thoftatus. 


10 


^H»7'  Quicumintcrrogarcturavins  loci  illiusfupcr  vxorcfuajre- 
fpondic:  Sorormcacft :  timucrat  cnim  confitcriquodfibi 
ciret  fociataconiugio.5  rcputans  nc  forc  intcrficerent  cum 
propter  illius  pulchritudincm. 

I D  E  N  T  r  R  Ifaac  vfus  cft  huiufccmodi  diflimulationis  arti-  I  ^ 
ficio  ob  immincns  vitx  pcriculum:nimirum  patris  fui  Abra- 
-  '  '^!  ham  incitatus,(S<:  confirmatus  cxemplo  eft :  qui  fimili  pericu- 
.0  fimilem  obtcndcratdiflimuIationem,pro(pero  admodum 
lucLciiuaNcc  dicens  Ifaac  Rebcccam  eflcfororemfuam,  mcndacium  di- 
xit.noncnim  ncgauic  efle  vxorem,  fcd  cacuic:  &  qux  coanata  fibi  erac 
lbrorcm,morc  fux  gcnTis,verc  appcllauic,  Ecenim  BachucJ  paccr  Rebec- 
c^,confobrinus  crac  Ifaacfiquidcm  Abraham  paccr  Ifaac ,    Nachor  ra- 
ccr  Bathucl  is,erant  gcrmani  fratrcs,  dc  fihj  Thare.  Vidc  caput  xj.  xxii. 
Gcnefis.  HucfpcdatquodB.Auguftinus  in  Fauftum  fcripfic  libro  xxij. 

cap. 


GENESIS    CAP.    XXVI.  /7 
cap.xlvj.his  vcrbis:Mirabih  fane  impudentia  Fauftus  Ifaac  quoque  filiura 
Abrahxcriminatuseftiqu6dRebeccam,qux  vxor  crat ,  fororcm  hnxe- 
rit.Genus  enim  Rcbeccx  no  eft  tacitum,  tSc  eam  pcr  notillunam  propm-  ^,,,^^ ^if^^c. 
quitatem.fororem  eius  fuillc  nianifcftura  cft.  Vrautem  tacerct  cUc  vxa-  s.AHg.ft,nus. 
rem,quid  mirum,aut  quid  prauum,  fi  imitarus  eft  Patrem  cum  eius  ea- 
dcm luftitia defendatur,qua  patcr  ems  de  fimiU obicdu  inculpatus  inuc- 
luseft?QiLC  igitur  pro  Abraham.quodadhanc  rem  attinct,aducrfus  cri- 
minantcm  Fauftumfupradiximus  ,  eadem  ctiam  pro  Ifaac  fiHo  cius  va- 
lenr.Hxc  Auguftinus.  An  vero  pcccauerit  liiac  taU  diflmiulationc  obij- 
ciens  Rcbeccara  in  difcrimen  pcrdendx  pudicitix,&:  occaiione  in  adul- 
tcriu;-.  Ll  ibc'/!  !i  P! .  liftxis  prxbens,  quo  pcriculum  ipfcmortis  dcch- 
nar^c,n:ui.  .;:l.ik :     \\oc  loco  difputare^cum  in  fimiU  fado  Abrahar ,  dif- 
putaruraidanobiscopiosefueritm  tertio  Tomo  fupercaputxij.Gcne- 
fisjiuQuintadifputadone^Nuraero  i  c  : 

Profpiciens  Abimelech  rcx  Pal^ftinorum,pcr  fcneftram  vidic 

cum  iocantcm  cum  Rcbccca  vxorc  fua.  Et  accerlitoco,  Vers.S.p. 
ait :  Perlpicuum  cft,  quodvxortua  fic  :cur  mcnticuscs 

.  N  D  E  M  voccm  Hcbrxam  quam  Launus  mtcrpres  vcrtit 
ij(iocantcm)idcm  fupraGcnef.2i.mterprctatuseftludcn- 
.  m,cum  Saradixit  vidiflclfmahclcra  ludentera  cura  Ifaac. 
\;cuiusvocis  multiiugi  fignificatione^difccptationem  Bur- 
-     ..>,vv  i  .jftaticumLyrana^nospcrcraclauimus  intertio  Tomo,  fu- 
percaput  xxj.GenefisNumer.p.Pucantquidam,  honefte  fignificarico 
vocabulo  copulam  carnalcm.Sed  no  fit  vcnfimile^Ifaacprudentiflimum,  ^j^^ 
&  fandifirunum  virum,tamin  propatulo,  &tam  mcautc  rem  habuiflc  T^Tloca^  if^Ac 
cum  vxorc,vt  id  per  fcneftram  profpicere,vt  Scriptura  inquit^poftct  Rcx  ^^^^— 
Abimelech.   Credibilius  igitur  eft  ,  eo  vocabulofignihcatoseflc  talcs 
iocos,&blanditias,inamplcxando,&ofculando,  quales  intcr  coniiiges 
agitari  rurpe  non  eftrcxtra  coniugium  vcr6,nefas  eft.  Atque  hoc  fanc  lu- 
culenrumcft-   '       liumcaftiratisiSi^fanaimoniarlfaacrde  quoitabcnc 
cxiftimabat  .\  ^  h,vt  talia  cum  nifi  cum  lcgitima  vxorc,minin>c  fa- 

aurum  pro-ccrto  haberer.  AufuihnH, 
I J     B.Ar     ^        '     •  •      prox.a:.  r:..:a..aa.,u,co.oaaran  ^^^^^  f  J^^^. 

Ifaaccu;   x  kifpicionem,nonfolum  veiam  ,  luftamque  y^,re,ubomm 

criminationcra &  rcprchcnfioncradcfcndens,  huncin  modumfcribit«  yuihcat [i^fp 
NonfincfignnESacramcntoacciprendumeft  ,qu6drex  alienigcna Re-  co,, 
beccam  viri  fui  coniugcm  tunc  cfle  cognouit ,  quandocum  cum  illalu- 
dentem  vidit:quodn6  cognouiirct,nifi  cum  coniuge  ille  fic  ludcrct,quo 
modo  cum  ea  quac  coniux  non eflct,ludcre  non  dcccret.  Qund  cum  fan- 
di  coniugcs  faciuncnon  inaniter  faciunt,fed  prudcnteridefccndut  cnim 
quodararaodo  ad  fceramci  fcxus  infirmitatera,vt  aliquid  blanda  hilaiita- 

i  % 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


68  C  O  M  M  E  N  T  r 

rc  vcl  dicantjVcl  facianr;  non  encruani  v 

rem:quodramcnci,c]UcT vxor  non  cft.tjui  di\ciir,aut  feccnt,curpc  dh 
Ncc  quiiquam  durus  homoA'  ^nc afFcdluJd  ipfum  pro  criminc  obijciat 
fando  viro^quod  ciim  coniuge  fua  luferic.  Tales  enim  homincs  inhuma- 
ni.fi  ahqucm  graucm  virum  Judicrum  aliquid  garricntcm  cum  pueris  e- 
tiamparuulisvidcrincjquoeorumladfceum  fen/um  afFabili  ^  nucricoria 
facilicate  permulceac;tanquam  delirantem  reprehcnduntioblici  vnde  cre- 
ucrinr  ipfijaur  ingrari,qu6d  crcucrincHxc  Auguftinus. 

Sed  cxrrcmamhanc  fcntenciam  Auguftini,  quod  graucs  in  primis  viri 
nonnunquam  relaxandi ,  recreandique  animi  gracia ,  adludicros  eriam  H 
cum  puerulis  lufus  ^  iocos  defcendancmaxime  ornanr  &  illuftrac  cxem- 
placlarinjmorum  Principum  ,  qucxfupcriftarc  commemorac  i£Iianus 
Fvrml^c/T  '^'^^^  ^^•^^^'^^'^^^Hiftori^^^^^hunc  modum  fcribens : Herculem  fcrunc, 
"^Z^^^nro       ill^nobili(rimaccrramina,cclcberrim6fquelaborcs,pucrilibus  ludis 
^  moh  recre-  ic  rccrcanc:Ludebac  cnim  cum  pucculis.  Quod(3(:apudEuripidcm  Her- 
.  .hm  Animu  culcs  ipfc  fignificac,cum  ^iv.LHdOyvicijfitudines  UhonimamamMoc  zuti^m 
''■'^IuLTo'  ^^^^^'P"^^'"^^^  ^o"^P'^^^^^s.  Socraccsquoquealiquandodcprehenfus  eil 
'l;  ''defccn       Alcibiadc,ludere  cum  Lamprocle  adhuc  infance. Agcfilaus  eriam,can. 
mum.      f impcracor  in  arundine  equirabar  cum  filio  pucro:&  ad  ridenccm  con- 
Hercules.  uerfusinunc,inquic,cace,cum  vcro  &  ipfe  fuerispacer,  cunc  huiufcemodi 
T/efiZs  r?'!  ^pu^P^trcs  vreris.Archicas  eriam  Tarcnrinus,magnus  ncmpc  phi- 
ArclHtas.  otophus,c\'  adminiftraror  Rcipublica;,cum  mulros  habcrcr  fcruos,  lude- 
bar  cum  eorum  hbcris,quibus  inrer  conuiuia  prxcipuc  obledabarur.  Sic 
i£lianus.Nec  pr^rcrcundum  eft  quod  in  ifto  gcnere  fccifle  duo  clariffi- 
ma  Romani  Scnarus  lumina,Larlium  i5cScipionem,mcmorarapud  Cice- 
ronemlib.2.dc  Oracorc,Crafli2shisvcrbis.Sarpc  cxfoceromeo  audiui 
cum  is  diceret  locerum  fuum  Lxlium  femper  fere  cum  Scipione  folicum 
rufticari,cofquc  incrcdibilicer  rcpuerafccre  folicos,  cum  rus  ex  vrbe  tan- 
quam  cx  vinculis  cuoIauifl*enc.Non  audeodicerc  de  calibus  viris  •  fed  ca 
mcnfolccnarrareSc.'cuola,Conchaseos&  vmbilicosad  Caicnm  &  ad 
Lucrinum  Icgcre conluefleA  ad omnem  animi  remifsionem  Indiimaue 
dclccndcre.  ^ 

Sed  ciuodnam  in  illa  collullone  Ifaae  cumRebccca  latet  myftcrium;  1 5 
Mcg.ru  >-  AudJ  B.Auguftinum:Qmd  fibi  velit  in  Sacramento  Chrifti  &  Ecclefi* 
per  lujH  if.ac  fwd  fandus  Patnarcha  cum  coniuge  fua  luferiticoiugiumque  illud  inde 
'1  "t::t  ^;?S"i^^^™=vid«  P,^ofeao  qu.fquis.ne  aliquid  errando  m  Ecclefia  pec- 
6.  .,.,„j,.  cet.fecretu  v.n  e.us  .n  fcrmturis  fandis  d.Iigcnter  intuetur.Inuenit  enim 
A.::  '  .  ■;i;;'>ft--'tcm  fuam.qua  .n  rorma  Dei  .x-qual.s  eft  Patri ,  paulifper  abfcon- 
a.llc  .n  forma (eru. ,  vt  c.us  capax  eflc  humana  infirm.^as  pollet  e^oue 
modo  lc  con.ug.  fux  congruenteraptarct.  Quid enim  abfurdum  irZ^ 

ciu.d  non  conucn.e.ner  futurorum  pra^nun t.ar.on.  accommodatum  eft  fi 
p.ophetaDe.carna!eaIiqu.dlu/.t,vtcumcaperct  aff-cdus  vxoris  •  c,  m 
i  ,i:un  Verbum  Dei  caro fa<a„m fit,vt habitar^^t  in  nobir^H" 7.,;^^ 
.Jdam  adh.Tc,qu;t  .ncandtm  ferc  feutentiam  fcnpfir  Thom  is 
Aj)g!icus,hgnihcatur,uiquit,pcriocumIfaac  cumRcbccca,  quafi  ludiVs- 

quidam 


loin.i. 


GENESISCA..  1-  ('^J 

quidam  ftudionaninii  cum  Sapientia  tanquam  cum  fponfa  fua-.de  quo 
ludofcriptum  eft  Ecclcfiaftici  trigefimo  fccundo.  ?rM<rre  t>r,or  do- 
muT>ttuam,o~  illic auocArc.&  Uid(,&  age  conceptmm  ttiasMd  lignihcatiir 
ludus  Fihj  Dei,qui  eft  SapicntiaPatris ,  dc  quo  dicitur  Proucrbiorum  ». 
quoderantludens  inorbe  tcrrarum.  &qu6dctantdehciacciuscflc  cum 
fihjs  hominum. 

Seuic  Ifaac  iii  rcrra  illa,  &:  inuenic  in  ipfo  anno  ccncuplum, 
bcncdixicquc  ci  porainus. 


VtRs.  r  I 


B.ChryfiJl. 


GeH.t 


S  rr^"^:  Sa  a  c  D..  j  .....ptisobtemperans,promiflifqucconfiden$, 
ii  nccfolicitiisfamisquavchcmenter  vrgebaiur;nccpcriculo- 
•m  metuens ,  qua:  in  tcrra  Phihftinorum  timcri  poterant; 

L   -  ;nanctinearcgione,idtcmporis,ftcriliflima;cctcri(qucdc- 

fperantibu5.cerra  ipfc  plcnus  fpe,  fcmenrcm  focit:&  Dco ,  cuius  eft  tcrra  n-^'" 
&  plcnitudo  cius,  mirabilitcr  proucntum  multiplicante  .  vbcrrimam  .  & 
quifi  pleno  copia:  cornu  eff'a(am,&:  vt  Scnptura  narrat ,  ccntupLim  mcf- 
fem  inuenit:condignam  nimirum  fua:  fidei  &  obcdicntix  mcrccdem.at- 
quc  ineens  miracuhim  indigcnis ,  fimulquc  mox  infccuti  inuidi^  atquc 
infcftationis  corum  fcminarium.  VcriflUnum  ig.tur  cft  lilud  Dauidis 
pfalmo  2  i.Ttmete  DominHm  omnesfavm  eim .  ^uonutm  mhit  cteeft  tmcMi- 
bu(  et-m  Dinttes  eouernnt  &  efurierum :  retjuirentes  autem  Dominum .  non 
minHenturomnihono.  Confidera,inquit,Chryfoftomus  homil.^i.  in  Gc- 
ncfim  Dcifapicntiam,quemadmodumoftendatfeconditorcm  cflcna- 
tura: ,  &  qu.x  difl^cillima  funt  hominibus ,  facilia  poflcfaccrc  :  &  qui  ab 
initio ,  tcrro:  virtutcm  dcdit  procrcandi  frugcs :  idcm  poflit  quouis  tcm- 
pore  elficetc ,  vtilla  ccntupliccs  rcddat  pro  ijs  qua:  fata  funt ,  manipulos, 
tantaquc  in  afllucntia  conftituit  iuftum  Ifaac,vt  nullius  indigcrct,  quinc- 
tiam  abundarct  bonis ,  quorum  alij  penuria  &  egeftatc  prcmebantur ,  vt 
indc  omncs  intelligercnt.quanta  Dci  gratialuftus  illc  fouerctur.  Omm- 
potens  enim  &  Sapicns  Deus  ita  bencfacit  (uis ,  vt  etiam  adhuc  .|  qui  ,ii 
Gcntilium  crrorc  verfantur,  potcntiam  ipfius  &  prouidentiam  agnolce- 
rc ac  dcmirari  cogantur .Hoc  poftea  &  in  ^gypto  fecitnllis  enim  graues 
pcrnas  irro<Tabat ,  Ifraelitas  vcro  illxfos  conicruabat.  Difcebant  itaque 
.vpti,  n6  foldm  pcr  indignationcm  Dci.qua  ipfi  puniebantur,pra:po- 
tcntis  Dci  virtutem  :  fcd  etiam  pcr  mifcricordiam,  quam  Hcbracis  mira- 
biliterinduIgcbat.H.rcChryibftomus. 

Ac  nc  qiiis  tantam  Ifaac  opulcntiam  ic profperitatcm,vcI  fiito.vcl  hu- 

^mma:  arn&  induftria:  fcrrct  acccptam  ;  poftquam  diftum  cft,Icuiflc 
Ifaac  &  inucniflb  ccntuplum  ,  continuo  adiungitur  :  Etbenedtxtt  ei  Da- 
minM  Qiio  fienificatur,tantam  eius  viri  bonorumabudantiam.cx  bcni- 
anitatc  D^i  clil-  profcc^am.  lHa  namq;  particula(&;vt  alibi  fxpe  in  Scr,- 
ptura,fic  eti.ahlc.vim  habct  caufalis  c6iundionis,^«o;/w  i/W^«M;vt  oftc- 
dimus  in  tcrtio Tomo,fuper  cap.  I  ^.numcto  ^^.Vt  fic  hic  fenfus:Iiaac, 

»  ? 


70  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cius  quod  (euervU,inuenitccntuplum,quiaDeusci  benedixit.  ftenim  vt 
VrQ:\2th.io.  S^ipia-Lsair.Ber/edu^hoDor/jl/ildluiu^ifacityd^  Dauid  dehomine  iufto  ca- 
nit  p/almo  r  1 1  ^Gloria  &  diHiti^indomo  eitis,  3c  dc  ipfo  Deo  fcriptum  eft 
Prouerbiorum  ^.Lofjgititdo  dierum  in  dextera  eius^c^  in  fmiftra  iliitis  diui- 
r  Au  uflin  ^^'^Cy^^^^^^^^^.RcdlLMgiturB.Auguftinustraaans  hunc  locum  in  quceftio- 
W '  •  Gcnchm,ita(cribit :  Qiianquam  centupla  meflis  Ifaacin  tem- 

pore  famis/piritalc  aliquid  fignificat :  attamen  ctiam  fccundiim  id  quod 
ita  contigitjVtilehabet  documcntum.  Idcircoenim  pramiiflum  efl :  Be- 
nedixitei  Dornintfs ,  vt  fana  fide  intclligamus,  etiam  ifta  temporalia  bj^na, 
ncc  dari  pofle ,  ncc  (perari  dcbcre,etiam  cum  ab  infirmioribus  appetun- 
tur,nifi  ab  vno  Dco:  vt  qui  in  minimis  fidclis  cfl:,  etiam  in  magnisfidc- 
lis  fit ;  &  qui  in  Mammona  iniquo  fidelis  eft: ,  etiam  verum  accipcrc  mc- 
reatur  ,  ficut  Dominus  in  Euangclio  loquitur.  Talia  etiam  de  Abraham 
dicfla  funt  ,  quod  ci  bonamulta ,  munere  Dei,  prouencrint.  Vnde  non 
parum  iedificat  (anam  fidcm ,  pie  intelligentibus ,  ifta  narratio  ,  ctiam 
fi  de  iftis  rebus.  allegorica  fignificatio  nuUa  poflet  exculpi.  Sic  Au- 
guftinus.. 

Vcrum  quid  fit  illu  J:  Inuemt  centuplum  in  ipfo  anno ,  excutiamus.  Tn-  ]  > 
uenifleeum  centuplum,  variepoteft  exponi:  prim6,inuenit  ccntuplo 
plus,quam  feminauerat ;  id  eft,pro  vno  modio  fcmentis,centum  modios. 
meflis :  vel  centuplo  plus  mucnit,qu.im  alij  eius  terrcE  indigcnx:vcl  ccn- 
tuplo  plusquamfolcbat  eaterra  reddere  :  vcl  centuplo  vberiorem  mcf- 
fem,quam  ipfe  expeftabat.  Sed  prima  expofitio,vt  fimpIicior,ita  proba- 
bilior  eft.  \\\uA  ln  ipfoanno ,  fignificat  in  vno  6c  eodcm  illo  anno  quo  fc- 
uerar,&:  in  quo  anno  magna  crat  vbique  fterihtas ,  centuplum  collcgiflc. 
Ne  quis  putet,  centuplam  illam  meflcm  y  non  vnius  fcd  multorum  fuiflc 
annorumr.&iJluftriusfitdiuin.-e  benignitatis  miraculum,inrantacius  rc 
gionis  fterilitate ,  tantam  fandto  viro  ifaac  fertilitatcm  6^abundantian-: 
contigiire.  Septuaginta  Interpretcs  habcnt  hoc  loco,  inucnific  liaac  ccn- 
uclio  Qtaoi  f"pl""^  hordei ;  cum  tamcn  non  folum  ledlio  Latina ,  fcd  Hebraica  fcri- 
hmtn  loct  cx  -  p"ura,&  Paraphrafis  Chaldaica  praecise  habcat  centu^lttm :  dc  intclligi  de- 
pendtiur.  bcat  vcl  dc  tntico,quod  frugum  tenet  principatum-,  vel  vniuerse  dc  pro- 
Hicronym.  uentuomnium  frugum.B.Hieronymus  Icaionem hanc  Septuaginta  mi- 
nime  approbans  in  traditionibus  Hebraicis  fupcr  hunclocum  Genefi«, 
cummcmoraflcthunc  locum  fcciindiim  Scptuagmta,  fubdit  hxc :  Licct 
in  aliena  terra  feminauerit  Ifaac ;  tamen  non  puto  quod  tanta  ei  fcrtilitas 
hocdei  fucrit. Vnde  mclius  puto efle  quod  habetur  in  Hcbra^o,  &  Aqmla 
quoque  rranftulit:£f  inuenit  in  illo  anno  centupUmi  ^fti^natum.  Licct  cnim 
ejfdcmlittcris  Hcbraice  fcribatur  orftimatio ,  &liordeum  :  tamen  xfti- 

mationcs  Scarim  reguntur,hordea  vcr6,Scorim.Tacens  autcm  Scriptu- 
ragcnusfrugumcjuod  ccntuplicaucrit,  vidctur  mihi  cundarum  in  illo 
virtutum  oftcndifli  m-ultiplicationcm.  Deindc  fequitur :  Et  benedixit  ei 
Dominii4^^  magniufaEtH6  f/^t.ir,(rc.FeIicitas  aurcm  miiltipricati  liordci. 
ignoro,fi  qucm  poflit  facere  gloriofum.Hxc  Hicrony  mus.. 

Huiusporro  centupb  meflis,qqrE  cotigit  fanaoIfaac,fimilem  poftea  ip 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS.CAP.  XXVI.  ?i 

in  alijs  quibufdam  terris  vbcrtatem  proucnifle ,  tum  Hcroaotus ,  tiim 

ctiam  Plinius,memorii  commcndarunt.  Ncc  id  fanc  muabilitatem  elc-  ^^^^ 

uat  eius,quod  accidit  Ifaac.  Aliud  cfl:  cnim,campos  in  loto  tcrrarum  or  -  ^^,, , 

becelcbratiflimi-fcrtilitatis.tuliflefrudumccntclimum^autetiamam-  ut,  ulun-.m 

pliorcm,in tempore  maximi vbertatis:&  aliud  eft^fanaiim virum  Ifaac,  «frwm«. 

peregrinantem  in  terra ,  id  tcmporis  ftcriliflima ,  omnibufqiic  indigenis 

Iterilitate  ac  fame  laborantibus ;  vnum  ipfum  cx  omnibus  .centuplam 

mefrem  habuilTc.Lubct  Inc  ponere  quodHcrodotus  &  PJinius prodide- 

runt.Illelibroquarto  itafcribit :  Bonumfolum  &illudeft,  quod  Eulie- 

Iperita;  colunt.Nam  quotics  id  cximiam  fcrt  vbcrtatcm,  ccnttiplum  red- 

dit :  at  illud  Cynipum  circitcr  ttecenta.  Plinius  ad  hunc  modum  (cnbit 

libro  1 8.cap.  I  o.  Tritico  nihil  cft  fcrtiliusihoc  ei  natura  tribuit.quoniam 

co  maximc  alat  homincm:vtpotc  cume  modioj  fi  fit  apt  um  foUim,qualc 

io  Byzacio  Africx  campo,ccntcni  quinqucgcni  modij  reddantur.  Milit 

ex  co  loco  diuo  Augufto  procurator  eius,cx  vno  grano(vr<  credibile  dt- 

«aujquadringcnta,  paucis  minus ,  gcrmina ;  extantque  de  ca  recpiftolar. 

Mifit  &  Neroni  fimiliter  treccntas  quadraginta  ftipulas  exvnograno. 

Cum  ccntefimo  quiccm,&  Lcontini  Sicilix  campi  fundunt,  aluquc ,  & 

tota  Boetica ,  &  in  primis  ^gy ptus.  Hxc  Plinus.  Quod  aurcm  Hcbraica 

leaiohabetinhocloco.Ifaac  ccntuplum  a:ftimatum  mutnifle ;  poteft 

exponrduplicitcr :  vcl  qu6d  non  cflct  cxploratc  ccrtura  an  meiris  illa 

prkise  clTct  centupla  i  fcd  qu6d  ludicio  omnium  tanta  xftimarctur ;  yel 

qu6d  Ifaac  ccntuplo  plus  meffis  collcgcrit ,  quam  arftimabat  fccoilc- 

fturum. 

Et  locuplctatus  eft  homo,  &  ibat  proficiens  atquc  iuccrc-  Vers.  ij. 
fcens :  donec  magnus  vehcmcntcr  cffcaus  cft ;  habuitque  &  i^. 
poncirioncs  ouium,&  armcncorum,&:  familix  plurimum. 

Dmiranovm  fortafle cuipiam accidct,quomodo Ifaac in 
,  diuitiarum  afflucntia  ,quanta  dclcnbitur  inhoclo«), 
ifllmus  virfucrit,Dc6quecarifllmus,&nunc  beattfli- 
,ius  in  regno  cclorum  prxdicetur ;  cum  diuina  Scriptura a- 
Pacc  Ui.at  Ecclcfiaftt:i  lo.  Sifmm  diycs.nonemimmun^ajuctto^  Et 
n  capttc  3 1 .  eiufdcm  libri :  Bc.m  vir .  ^u.poJ}aururnnonu^.,r,ncclpera. 

fter  Matth.  1 9.  dtx.t.facilius  cflc  camelum  tntro.re foramcn  acus  quam 
diuitcm  intrarc  in  tegnum  ca-lorum,&:  alio  in  ioco  diuitias  appcllat  fal- 
lacc  .qux  futFocant  verbum  Dei.Scd  ift.  admiratK.n,,vel  dubitatton.  fa- 
;Ss.Hieronymus.n  l.bropr.moaducrfus  s.H.r>.y 
verbis:  Ncc  mihi  Abraham,&  ccteros  quos  in  veten  Teftamcnto  d.u  tcs  > 
lcgimus  in  exemplum  proponas ,  qui  diu.tcs  ingrefll  funt regnum  ccelo- 
XcuiS  aimtits  ad  bona  vtentcs  opera,diuitcs  clTe  delicnm;immo 
,n  non  fibi ,  fcd  altis  diuitcs  facrint.&  dtfpenfatorcs  magis  Dci ,  quan 


21 


7^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

diuites  appellandi  fint.  Sic  Hieronymus.Ergo  quia perdifficile eft  facere 
id,c]uod  pr^cepic  Dauid  Pfalmo  e^^DiuitUfi  ^fflmnt^mlite  cor  apponere, 
Id  autem  eft,diuiriis  aftlucntem ,  non  his  dclecftari  &  capi,nec  immode- 
&tt^dc  inique  abuti ,  fcd  ad  pictatis  virtutiimque  oflicia  perficicnda  con- 
ferre  :  idcirco  Scriptura,iuxta  vulgarem  confuetudinemjquod  difficilli- 
mum  &  rari/Iimum  eft^appcllandi  impoftibile  ,  pcrinde  loquitur  dc  ho- 
minc  diuite,quah  nullus  diucs  bonus,aut  faluus  efle  pofTet,  Verum  hu- 
iufce rei copiofum  fecimus  tradlatum  in tertio  Tomo/uper  caput  Gcne- 
fis  I  ^.in  prima  Difputatione. 

Sed  perpendcndum  eft,Mofen  narrare,non  repente  ac  fubit6,lfaac  ef 
fe  ditatum,fed  paulatim,  quali  per  gradus  quofdam ,  6c  proceftu  tcm- 
.cjim^iu  optt  poris.  Nec  enim  aliud  ccitius  eft  diuitiarum iniufte  partarum  iignum, 
.  ntia.nectn-  ^^^j-j^  ^  prxproDcra fit.ac  nimis  feftinata  earum  copia  :  pra^fertim  aucera 
dmuma  ncc  "  ir^quilmum  &  peregnnum  in  aheno  iolo,prxter  ceteros,brcui  contin- 
non  inuidiofa  g^it  locuplctari.  Sylla!  fuam  iaftanti  felicitatem,  fcit^  quidam  dixiffc 
ciT'  odtofa  Fcrtur :  Qupmodo  tu  vir  bonus  effe  potes,qui  tanras  poflidcas  opesjciim 
e^jefoUt,  ^  patre  tuo  nihil  tibi  fit  reliilum  f  Et  ille  Menandri  verfus  mcrito  lau 
.  ^  „         aatur : 

mSyUa.  ^  ^ 

Mmandcr,  Nuncjtiam  vir  iuFtH6idiues  euafit  ctto. 

Cui  confbnum  eft  illud  Prouerbiorum  iS,  Gluifes}inAtditefccre ,  non 
erit  innocens,  Nimirum  rcpentina  opulentia,  nec  acriminc  vacat,  nec 
diuturnitatcm  habet,  &  inuidiofa  atqueodiofa  eftapud  homines.  Ita- 
que  longo  vfu  ,  exemplifquc  multorum  exploratum  eft  ,  id  quod  Sa- 
lomon  dixit  Proucrbiorum  \  SubfUntia  fen-inata  nnmietur :  qu£  au- 
tern  paulatim  coliigitHrmanu>rnHltiplicabitHr.Cukis  perfimile  eft  illud  Me- 
nandri, 

Jdem.  ^efeftinaditefcere^necitopauperfiM. 
fi^tTflTo^X  ^^^^    tantum  euenit  in  diuitiis ,  fed etiam  in  moribus  atque  in  z 

mum^.^^  ftudio  virrutum.  Nemo  enim  repente  fit  optimus :  fcd  pcr  gradus  afccn- 
ditur  ad  culmen  virtutis.Sunt  initia,funt  proccflus  6c  aud:us,eft  dcniquc 
i  octtsexcap.  pe i' fc di on is meta.  De  homine  iufto  fcribcns  Salomon  :  hishrum,  in- 
quit,  fcrnitaijuafluxjplendensprocedity  &  crefcitzfrjuc  ad  peffetlum  diem, 
Et  de  Samuelepropheta  i  .Regum  2.fcriptum  eft  :  Puer  Samuelproficie- 
hat  >atqHecrefcebat,cfrplacehatta?n  Deo  (juamhominihii^.  Et  B.  Paulus  ad 
Phihppen.  2.  fcribit,  (c  prioraobliuifcentem ,  extcndcre fc  ad  antcriora. 
Quinetiam  Saluator  nofter ,  cum  ab  initio  perfedliflimus  cflct  tam  gra- 
tia,quam  fipientia,  attamcn  fefe  ad  captum  noftrx  intclligentix,  &  mo- 
dum  humanx  conditionis  temperans ,  &  aptans ,  Luca:  i.dicitur  pariter 
cum  aetate  profecifle  gratia  &  fapientia :  videlicct,qu6d  maioris  in  dies, 
pro  2tatismcremcnto,virtutis  &  fapicntixfpccimen  ^  figna  ederet.  At- 
quc-^huius  rei  pcrilluftrem  figuram  habcs,non  folum  in  eo,quod  fcriptum 
cftdcprofcdlu  lfaacindiuitiis;verum  etiam  in  eo  quod  proditumeft 
de  Dauid  i  .Regum  ^.Fa^a ,  inquic  Scriptura,  lon^a  concertatio  intcrdo-- 
mum  Dauid  &  tnter  domum  Saults :  Damd  ibat  pro ^iams  &f(mper  rdpro 
rohuHwr:  dorni^  autcm  Saul  decrefccm  quotidic, 

Ori 


1  rou.^. 


I 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.  XXVI.  7? 

i  Origencs  in  homilia  i  z.in  Gcnefim ,  quod  in  hoc  loco  fcriptum  cft,  ^^^^^^ 
inueniflc  Ifaac  ccncupla  meflem  hordcif fic  enim,vt  diximus,habet  tranf-  ^^/J^f^ii^^^^ 
latio  LXX.Intcrprccum,quam  ille  fcquitur)allegoricc  traftans  ,  cgrcgia  rica-Ongtms. 
luper  ca  rc  habct  di(purationcm,  quam  cgo  non  cfTc  hic ,  filcntio  pr.trcr- 
eundam  iudicaui.  ScribitautcmiUcadhunc  modum:  Quid  cftquod 
Ilaac  hordcum  lcminauit,<3c  non  frumcntum  f  dc  bcnedictuscft  in  mcflc 
hordci:<S:  valdc  magnificatus  eft  f  Apparct  igitur  nondum  cum  fuiflc  ma- 
gnumjcd  poftquam  kminauit  h{)rdeum,&  collcgit  centupUun,  eflc  fa- 
dum  valdc  magnum.Fiordeum  iumcntorum  maximc  cibus  cft^aut  fcruo 
rum  rufticorumieft  cnim  fpccics  alpcrior ,  5c  qux  vclut  acuminibus  qui- 
bufdam  fe  contingentcs  ftimulut.Ifaac  fermonem  fiuc  vcrbum  Dci  figni- 
ficatiquod  vcrbum  in  lege  vcrcrc  hordeum  feminauit,  3c  m  Euangcho 
triticum.Hunc  quippc  cibum  pcrfccflioribus  6c  fpiriruahbus^illum  impcr 
feCloribusquafi  anuDahbus  parauit:quia fcriprum  cft  Pfahiio  ^^,Homi- 
nes^y  inmenu  faluabis  Dfimine  ldxac^id  cft,fcrmo  legis,hordeum  fcminar, 
&:  ramcn  in  ip(o  hordeo  inuenir  ccntcfnnum  frudbum :  inucnimus  nam- 
que  eriam  inlcge  veterc  Marryrcs,quorumeft  ccntcfimus  frudlus.Quin 
criam  in  Euangelio  reperiraus,3c  hordcum  dari,<3c  rriricum  ;  nam  pcrfc- 
dliorsi  qu.irquc  Apoftolis  loqucbatur  Dominus,  rurbis  aurcm  plcbcia ,  dc 
comniunia.  Vis  fcirc,eriam  ipfius  hordci  cibos  in  Euangclio  exhibcri  in- 
cipientibus.^Scriprum  eft  inEuangclio,Dominum  nofti  iim  lecundo  pa- 
uiflc  turbastfcd  illos  quos  primo  pauit,  idcft  incipicntcs ,  hordcaccis  pa- 
nibus  pauit:poftea  vcro^cum  iam  profcciflcnt  in  vcrbo  doftrina,  tri- 
ticcos  cis pancs  cxhibuit. Addir  Mofcs,Dcum  bcncdixifle  Ifaac  ,  &  ma-  JMan^s^. 
gnum  valdc  cftc  fadtum.Paruus  crat  I(aac,id  cft  ferrao  Dci  anrc  Iegcm,&  S ■ 
in  ipfaIege,fcdprocclr  ns  fiidlusdcindeeftinPropheris. 

Crcuireriampcr  Proj         .  . ,  <^  rerum  diuinarum  dodlrina. 

Ciimvero  peruencrirad  hoc  vfquc,vr  vclamenlcgis  abijciarurirunc  ^tit^  ^  ^ 
fcrmo  Dci  magnus  valdc.Cum  cnim  coepcrir  litrcra  lcgis  vclut  palca  hor- 
dci  ciusfcccrnijiSc  apparueiir  quod  Lcx  ipiritaliscftfquod  pcr  docftiinam 
Euangchcam  cft  patcfaftum j>runc  Ifaac  ma^nificabirur,id  eft,(crmo  Dei 
maiorem  in  modum  cxcrcfccr,  &  exubcrabir:Confidcraquia  Dominus 
inEuangeliopanco.spancsfrcgit,<3<:  multa  hommum  milJia refccit,,  Sc 
multi  rcliquiarum  cophini  faperfuerunt.Doncc  inrcgri  crar  pancs,  nemo 
faruraruseft,nemorcfcd;'  •  :>fi panes mulriphcari  funr.  Confidcra 
tu,qucmadmodum  &nos :  ij.paucos  pancs  frangimus:de  fcripru- 

risdiuinispaucos  fcrmones  rradlamuS3&  mulrahominum  millia  faruran- 
rur.fed mfi  fradi  fucr:'^^  •  mcs ,  6c  in  parres  comminuri ,  hoc  cft ,  nifi 
minurarim  httcrafit fradtaiintimuscius  fcnfusquifdutaris  & 
viuihcus  cft,ad  omnes  pcrucnirc  non  potcft.Cum  autcm  fingula  qu^-quc 
difcurimus,runc  quidcm  rurba:  quanrum  poflunr,accipiunr,&:implcnrur: 
quodaurcm  non  poflunt,&:  captum  carumrranfccndcns,fupcrcftiid  col- 
ligi,  &  rccondi,  &  ad  perfectiorum  mentium  paftum  conicruari  dcbcr. 
Hadle  nus  cx  Origcnc. 

Comm.m  Gen.Tom.4.  k 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


74  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

VwRs.  15,  ObhacinuidenceseiPalx'ftini,omncspurcos  quos  foderant 
lcrui  pariris  illius  Abraham,il!o  remporc  ob- 
ftruxerunr,implenrcs  humo. 

E  M  i>  E  R  profperitaris  pcdiflequa  cfl:  inuidia  ,  magis  aiiorum 
Magnum  in-  bonis  dolcns;  quam  propri)S  fuis  malis.Redc  igicur  Pocca  il- 


jioratim  Ub.  *     '  '"^^J  TmudHS  alteriu6  mncrefcit  rebi^  opimis. 

r 2.  Sunrquidem  malefici,  qui  acritcr  6c  maligne  quempiam  mtuendo, 

fafcinanc  eum  ac  \xAv\ni :  at  inuidi  profpcritatem  alicnam  liuido  animo 
inruences,fafcinantur  ipfi,&  vtiirur  animo,&  cruciantur,  atque  tabcfcur. 
Ouidius  libro  i.Mctamorphofcos  elcganri  fidionc  Poe>ica,  qualc  /it  in- 
uidias  domicHium,quo  vulnus  malignitatis  eius  aperirec,  lcitiflime  dccla- 
rauichis  verhbus: 
Ouitlijpulcher  P  rotinus  I nuididt  nigro  fquallentia  tabo 

rjma  inutdi^  j}^^^ p^^if^  Dowus  eft  imis  in  vallibusJoHffU 

'■'"^'l^^^^'  ^bditayfole  carens,non  vUi peruia  vento: 

Tr:J}iSyCr  ignaui  plenifim.^  frigoris.iy-  quA 
Igne  vacet  fcmperycaligine femp€r  abundet. 
Ec  poft  hcTc,paucis  inccrpoficis,quahs  hiuidiae  fic  forma  &  habicus,qua 
le  iccm  Cius  ingenium,morcfque,aptiflimis  quafi  lineamcncis  &c  colori- 
bus  graphice  depingcns,fubdic: 

Tallor  in  ore fedet^maciefcjue  in  corpore  toto: 
N ufcjuam  reH-a  aciesdiucnt  ruiigine  dentc s, 
TeBorafelle  virentdiyrgua  eft  fuft^kfa  veneno, 
Rifui  abeft^nifi  cfuem  vtfufeceredelores: 
Necfriiitur  fomnOyvigilantibHs  exctta  curis. 
Sed  videt  ingratos^^tntabefcitcjue  videndo 
S uccefii^hoynininn-.caypltque,^-  carpitur  vna, 
Supplicitimcjue ftu?n  efh 
Cum  inuidia  porro  fociatum  femper  copulaciimque  odium  eft  8c  ma-  -  5 
lignicas^&mahcia,^  obccTcacio,&  infcdlacio,  &  voluncas  quoquomodo 
nocendi,etiam  phifquam  pofllt:hoc  autcm  in  eo  quod  molici  fun^  Phih- 
fthxi  aducrfus  Ifaac,pcrfpicuc  licec  ccrncre:putcos  enim  ,  quos  in  corum 
terra  Abraham  fodcracpoft  cius  morccm,inuidenccs  profperiraci  Ifaac  vt 
ci  nocerenc,penicus  obftruxcrunt.  Acqui  vfus  &  commodirates  iliorum 
^^..m  fJicce  f "'IT'"''"''''  ""'^  ^f^''''  fimiham  Ifaac.vcrum  etiam  adipforum  quoque 
:TJn:uL     ^  ^^^'^^^^"orumcmolumcntapertincbant.  Scdnimirum  inuidia  cxca  cfl; 

&  ahorum  inuidens  bonis,fua  non  videt  mala:<S:  dummodo,quibus  inui- 
dct,  quoquomodo  incommodarc  atque  obcflc  qucat ,  fua  ipfius  incom- 
moda  nihil  penh  habetimagifquc  aliorum  incommodis  dcleaatur  quam 
proprnsdolecmahs  ik  calamitatibus.  Qucmadmodum  veroPal  tftini 
obftruendis  illis  puteis,nocerc  Kaac  voh.icrint.facis  liquec.Ecenim  aqua- 
rum  copia,  vc  agriculcuram  .^Tcm  pccuariam,acque  omncs  propcmodum 
humanx  vitxparcestuccur&  continct:  liccarum  pcnuria  vchcmcnter 


afllitric 


GENESIS    C  AP.    XXVI.  75 
affligit  &c  pcrait.Prcfertim  autem  in  Palrftina,ob  tcrrq  ariaitatem,aqua- 
rum^qucpcnuriam/vfusputcorum  canfllmiis  &  prctiofiflimus  habcba- 
tur.ltaquequodin  vniuerfumdixitPliniuslibro  ^i.cnp.  i .Omncsterric 
vires,omniaque  bona,  aquarum  cllc  bencficij  \  id  potilfimum  in  tcrram 
Palxftinx  dici  potcll. 
26     SubditMofes,ipfum  regem  Abimclcclidixifrc  ad  lCdacRecedc  a  noh<y 
^Homam potentiorr/obis  fatlM  es  valdc.  Non  cft  profccto  crcdibilc ,  quod 
ifte  Rex  dixit,lfaac  fuiflc  potcntiorcm,tam  ipfo  Rcgc,  quam  omni  gente 
PhiliftinorumrfedRcx  ille  diflimulando.fupra  vcrumexaggcrauitpotcn- 
tiam  Ifaactimorcm  eius  obtcndcns  fux,fuoriimque,  qua  m  eum  ardcbat 
inuidix  «3c  odio,<Sc  iuftam  cftc  caufam  dcmonftrarc  volcns ,  cur  cum  iu- 
bcrcntinde  abfccdere.Tres  autem  Abimelccho^c  Philiftinis  fuifte  cau-  ^^^^^^^^ 
fasabigendiIfaac,cogitarepoflumus.  Vnafuit  caufa,Inuidia  :  nam  prx  paUflm»  abt- 
Inuidia,prxfcntislfaac  profperiratcm,xquis  nequc  ocuHs ,  nequc  animis  gmnt  ifaac. 
afpiccre  potcrantiquarc,  vt  animi  morfu  &  cruciatu  ,  ob  cius  profpenta- 
tem,lcuarcntur,  iuffcrunt  eumabipfis  recedcre.  Altcracaufa  fuit  huic 
proxima,natura  fcilic ct  &  vis  inuidix  qux  fcmpcr  maiora  xftimat  bona 
eorum,qaibus  inuidet,quam  fua.Qu  imobrcm  Ouiduis  quodam  loco.ta- 
Ira  Inuidorum  hxc  verbamcmorat: 

Fertilinr  fcges  e/i-alienis  femperuj  ariiis: 
VLciriquc pecHSsgrandiu^  zber  hahet, 
Tertia  caufa  cfTe  potuit,verus  timor  notcntix  Ifaac:non  quod  fohis  illc 
Palxftinis  form:dandus  cficf,fcdqu6d  timere  potcrant.  nc  fi  bcllum  ad- 
uerfus  ipfos aliundc  ingrucret,  Ifaac  vir  prxdiucs  ac  prxpotcns ,  coniun- 
ftus  hoftibus,magnum  eis  malum  daret.Simile  quippiam  dcHcbrxisti- 
muific^gyptios^^lcgimus  in  capirc  primo  Exodi:  Snrrexitinterea  rex 
noHHs  fliper  ^egyptum(aiz  Scriptura)^«*  lamrahat  lofiph:^  ait  adpopH- 
lum  fiium\ Ecce popnliu  fUiorum  /frael  multus  &  fo'^ior  nobis  eflVenite  yfa- 
ienterovvrimamiis  eum.nefortc  ir  '    '    tur  \  Qrf  if^gruerit  contra  nos bel- 


Omd.ltb.i. 
Arte, 


dt 


lum,aidatur  inimicis  nojtrr  .cxf 


■c  rinbis.egredia  turde  terra. 


zy  Ponam  hic  luculentum  huius  loci  commenrarium  B.  Chryfv>ftomi  cx  Chrjfifi. 
homilia  52.in  Gencfim.  Confidera  ,  inquit, quanta  illorum  hominum 
fuerit  malitia,qui  aquas  iufto  viro  inuidcrunt :  ncquc  Rcx  in  tanta  pote- 
ftatc  conftirutus,inuidiam  eorum  coercere  potuit:imm6  ipfe  dixitiRe- 
cedean9bts,<jmapotintiornobisfa^iis€s.  Magna  profedo  maleuolcnria, 
Cuius  gratia  luftum  abigisrnum  aliqua  in  re  tibi  nocuit , aut  iniuriam  vl- 
lam  fecit.^'  Verum  ita  fe  babct  inuidia ,  nihil  cum  ratione  operatur.  Scd 
oportcbit  cos  diligcrc  potius  &  laudarc  eum,quem  ranta  Dci  gracia  pro- 
fpcratum  &  munitum  vidcbanr  ;  vt  honore  in  iUum  collaro,  ciiam 
ipfi  diuinum  fibi  fauorem  conciliarcnt.  Scdcnim  inuidia  non  po- 
teft  bcnigncaliorum  vidcrcfclicitatcm  :quin  proximi  fclicitatcmauam 
ducitinfclicitatem.  bonlfque  proximi  magis,  quam  proprijs  malis  in- 
rabefcit.  Eccc  tibi  Rex,  fub  cuius  poicftate  erat  tota  illa  ciuitas  & 
'  •  o  ,  homini  peregrino  ac  vago,  &huc  illuc  fubinde  migranti  m- 
..ns,dicit  :  Recedeanobis  ,  cjMta  potcntior fattti^  es  nobis.  Et  vero 

k  2 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


7«  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

potentior  erat/uperniim  prxfidium  habens  in  omnibus,  dcxteraque  Dc? 
munitus.Sed  quo  iuftum  abigisf ignoras,qu6d  quocumque  jllum  ire  coc- 
gerisjfempercrit  in  ijs  qux  Domini  fui  funt  ?  nonte  docuit  cxpericntia, 
quod  Dei  manus  eft,quac  diuitcm  5c potcntem  faciat  iuftum  ?  Quare  igi- 
tur  abigendo  eum,erga  Domunun  ingrarus  atque  impius  esfncque  tuam 
inuidiam  tanta  viri  manfuetudo  rcprimercac  domare  poteftfNefcis  quod 
licct  in  abditifEmam  fohtudinem  eum  fugaueris ,  habebit  tamen  ibi  po- 
tentem  dominum  ,  qui  non  folum  eum  iuuare,  fed  multo  clanorem 
faccre  poflit  f  nihil  enim  fortius  ,  quam  frui  fuperno  prxfidio  :  CiciK 
contra,  mhileft  infirmius  quam  Dei  auxiho  deftitui.  Hxc  Chryfo- 
ftomus. 

erft^is:  Et  illedifcedens.vtvenirctadtorrcntem  Gerara: ,  habirarct- 
que  ibi,  riirfiim  fodit  ahos  piitcos ,  quos  foderant  ferui  pa- 
tris  fui  Abraham ,  &:  quos,  illo  mortuo ,  oh*m  obftruxerant 
PhiHfl:ini:appcllauitquc  cos  ijfdem  nominibus^quibus  antc 
patcr  vocaucrat. 


A  R  R  A  T  Mofcs ,  quarci-  fodifTe  puteos  Ifaacin  rcrra  Pliili- 
/hnorum.iuxtavrbcmGeraram.  Primo  putcos  olim  fados  a 
(cruis  patris  fui  Ahizhx ,  fed  poftca  obftrudos  a  Philiftinis, 
rcfodir,acrepurgauit,  arque  rtfccit  j  i)fdemque  nominibus* 
quae  olmi  habuerant,appellauit.  Tum  fodirputeum  in  torrentc  Gcrarrr 
Sc  reperitaquam  viuam.Sedquia  procoputeoiurgatifunt  Philiftini  cum 
feruis  fuis,vocauit  eum,Calumniam,  vel,  vt  alij  interpixrantur ,  Iftieium 

flueIurgium.Septuagintavertcnint(lniuftitiam)&indc,dimiflbputeo' 
difcefru.Deinde  fodit  alium  puteum  :  &  pro  eo  fimihtcr  immum  &  rixa 
fuit :  &  iccirco  vocauit  cum  ( Inimicitias.)  Ccdcns  itaque  1'^ac  Palxfti- 
noriiminuidii  atque  inledationi ,  abijtahci ,  &  nouum  foditputcum- 
fupcr  quocumnullaeflct  fadaaltercatio  &  rixa,  nominauit  cumrLa- 
tituduiemjdicens  :  T^nc  dilauuit  nos  Dominns ,  c^fecit  crefiete  fi^per 
terram.  ^  ' 


icdcur  llaac,  primo,  verercs  patris  fui  puteos  refodere ,  ac  reficere  o 
maluit,quam  nouos  clhcerc  f  Quatuor  fcilicet  ob  caufas.  lam  enim  ex 
pcrimcntoAbrah?  compcrtum  crar.ciTe  in  locis  corum  putcorum  venam 
aquxerumpentis.-quod  alibi  cxploratum  non  erat:  certam  itaque  fpem 
mueniend.r  ibi  aqux.prxpoluit  inccrtx  reperiendi  aliubi.  Dcinde  faci 
hus  crat  lara  fados  putcos  repurgarc  ac  rcnouarc,  qu.\m  moliri  nouos  In 
ilhs  cn.m  terra  fcrncl  iam  folla .  &  fradta ,  &  mollita.facilis  efFoflu  ataue 
cgeftu  crat.operofius  autcm  &  labor.ofius  futurum  erat ,  tcrram  intcara 
cScioI.dam,&duram,alte,adfiguram&  vfumputci  pcrfodcrc  Adh?c 
cum  .11.  pute.  fu.fll-nt  patris  fui  Abrah.x,  hcredirario  vtique  iure  ad 
fc  pcmncbant;  ncc  vllam  poterant  P.il.Tftmi,  eos  fibi  vetidicandi 
probabilcm  cauCmi  pr«tc.xerc:&  ideo ,  quo  magis  id  conftarct  ij'; 


icm 
nomi 


GENESIS   CAP.  XXVI.  77 
nominibus  vocarc  cos  volu.t,quibus  a  patre  fuo  fuerant  appellati.  Ac  de- 
mum  id  fccit  Ifaac.vt  mcmoriam  patris  fui,  paternorumq;  opcrum  m.b. 
renouarct,&  pctcnnem.quoad  cius  ficri  poilct,conleruarct,  lu.quc  luns 
teftatam,raanifeft;unqucrationemrepr.Tlentaiet..  . 
3     Huius  hiftori»  de  puteis  ifaac  allegoricum  tradatum  fec.t  Or.gcncs  or<g,ni. 
in  Homilia  l  j.  in  Gcnef.m ,  perquim eruditum  &  d.lcrtum  ac  p.u.i).  ft^uuo  aM,- 
Lubetigiturexcolocoprarc.puamdilputat.on.sc.us  partcm  huctranf-  i--  >^ 
pofitam,lcaori  cum  volupratc  lcgcndam ,  fruenda.Tiquc  prxbere.  Pu-  ( 
ieos  quos  foderant  pucri  Abrah.im(ait  Origcnes) Ph.lift.m  i-cpleuerunt 
tcrra :  fed  cos  nrimum  purgare  aggrelfus  eft  Uaac.Intuere  noftrum  Ilaac.  ^f,,e.z. 
qu.  pro  nobis  oblatus  eft  hoftia,  &  vcnit in  vallcm  Gcrarx ,  qua,T.  ..iter- 
ptctari  licct  fcpcm  fiuc  maccriam :  vt  mediura  lcihcct  pat.ete.n  deftrue- 
ret ,  &  maceriam  auferret ,  id  cft ,  pcccatum ,  quod  .nter  nos  feparat  & 
Deum,&  coeleftcs  Virtutcs ;  vt  faccret  vtraque  vnum,&  ouemqu*  ^-  o. 
erraucrat,humerisfuis  reportarct  ad  montes ,  &  reducerct  ad  alias  .10- 
naginta  noucm  ,  qux  non  errauerant.  Hic  crgo  nofterlfaac  cum  m 
hunc  mundum  vcniiret ,  prim6  illos  puteos  refodere  &c  purgarevo- 
luit ,  quos  foderant  pueri  patr.s  fui ,  putcos  dico  Leg.s,&  Prophetaru.ji. 
Pucr  patris  fu.  fucrat  Mofes ,  qu.  foderat  puteu.n  Leg.s.Puer.  patr.s  lu. 
fuerant  Dauid,  &  Salomon ,  &  Prophctx ,  qu.  l.bros  lcr.pferunt  vetens 
Teftamcnti,  quos  tcrrena  &  ford.da  veplcuerat  .ntell.gent.a  Iuda:oru.Ti. 
H>  nempcterrenam  &  carnalem  intelligcntiamtantum  .n  legeponebar. 
&  fpiriralem  ac  my ft.cam  daudebant.vt  nequc  .pfi  b.bcrent.neque  al.os 
bib?re  pcrmitterent.   Aud.  Dom.num  noftrum  d.centcm  .n  Eua.igcho 

ifti  fun;q?.lese.Ti tintum  fccundum littctam  Sc  "^"^''^" 'i?""; '  teV 
quam  fancli  Sp.ritus  maculant  &  conlputcant:qu,  puteos  ad  hoc  habet, 
3on  vt  aqua  pfoferant.  fed  vt  eos  tcrri  impIeant.Hos  'g-;  P-^^!-  ^ 

velletpurgarcnoft"!'""'^.^''^*^"^"^.^"'''^  f  nfnti  funt  ^'--7-  \ 

Quxcum  iuc  lex  Sc  '>rophet^  dixerant.  de  .pfo  fucrant  d.dla ;  r.xat.  lunt 

cum  e"  Q^arc  d.la.fl^  abeis:&dixitc.s:  Eccere  in^uet.r  f.dornu. 

Fodet.;m  pott.^  nouos  puteos  pucn  Ifaac :  pucros  ^f  pc  o  c,uat..or 
Euan!icl.ftas,&  Sanclos  Apoftolos,qu.  omncs  Nou.  Tcftamenn  putcos 
?odcrfnt.Sed  &  pro  his  ah^rcantur  .11. ,  qu.  tcrrena  t^P-nt>  qu  J^e^^^^^ 
noua  condi  panumur.nec  purgar. vetera.  Euangel.c.s ^"-P"^^°""^^^  mt.^ 
cunc,  Apoftolicis  quoque  do<5trin.s  aducrfantur:&  quonum  .n  o.tin.bus 

cont;adLnt.&  lidgant  &  -P"g"-''  '^'^^"^"ir.^^ir^^Poft* 
htc  erao  fodft  Ifxac  tcrtium  puteum,  &  appcllau.t  nomcn  .n.us(Lat.tu- 
do  diccns:  P«u;;««r^-i.rLr  .os  Dom,nH. anx,t  nos fuper  terram 
Ve  e^nim  dnktus  cft  nofter  Ifaac ,  &  au&.m  eft  per  omncm  terram 
nomcn  eius :  poftquam  rcuelauit  nobis  Trinitat.s  myftenu.t,  &  pubho- 
rustoto  mu.Xprid.car.  voIuit.N.mirumantca  notus  .n  ludxatantum 


78  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

crac  Dcns  ;  &:tantiim  in  Ifrnel  magnnm  crat  nomen  cius  :  at  poft  id 
ffalyS'  temporis  ,  in  omnem  terram  exiuit  fonus  eius  ,  &  v(que  in  fines  omnis 
*  ternE  peruenit  doArina  eius.  Euntcs  cnim  pucri  huius  Ifaac  per  vniucr- 

fum  terrarum  orbcm  ,  vbique  fodcrunt  putcos  ,  6c  aquam  viuam 
Utth  ytt  oft^"^^^"'^^  omnibus,  baptizantcs  cos  in  nomine  Patris ,  &  Fihj ,  & 
pfal.is.  Spiritus  fanfti ;  dcQlatantcs  ciuia  Dominieflterra ,  ^plenitHdo  eit^  yorbii 

terrarHm,^  vniHerji qui  habitam in  ^-t^.Hadlcnus  cx  Origine. 


V  £Rs.  19.  Foderunrque  in  torrcntc,  &:  rcpcrcrunt  aquam 


viuam. 


j A  V  L  o  fupra diftum  eft,  Ifaac  venide  ad  torrentem  Gcrarx, 
&  ibi  habitaflc.  In  illo  igitur  ipfo  torrente,ferui  Ifaac  fodcrunt 
m  w>^^rA^^^^  puteum.  Vcrum  vtroque  in  loco  pro  voce ,  Torrcnte, 
S.Hieron,  Septuaginta  habct,  Vallem:quam  lcdlioncm  non  fatis  appro- 

bat  Sandus  Hieronymus  in  Traditionibus  Hebraicis ,  fuper  hunc  locum 
Genefis.Nam  cum  mcmoraflctlcdionem  huius  loci,fecundum  Scptua- 
gmta,  qux  hxc  eil :  Et ahiit  inde  Ifaac,^  venit  in  valle  Gerararnmy  c^-  ha- 
buaHitibi ,  Subdit :  Pro  Vallc,Torrcntem  habct  Hcbraica  ledio.Ncque 
Ffd.  109.  C"i"^I^aac,poftquammagnificatuscfl:,invallchabitarcpotcrat,  habita- 
uit  autem  in  torrente ,  de  quo  fcriptum  cft :  De  torrente  tn  vui  bibit.  De 
quo  etiam  Elias  tcmporc  famis  bibit ,  5.  Rcgum  cap.  1 7.  Sed  quia  Ehas 
lo^n.i%,  non  erat  perfedus  vt  Chriftus  idco  ei  correns  ille  aruit.  Dommus  ve- 
ronofter  etiam  m  torrcntc  traditus  eft ,  dedicans  rcgenerationem  no- 
ltram,&Baptifmi  Sacramcntum.  EtfoderumpHeri  Tftactnvulle  Cerara- 
rHm,& inHenerHnt  ibipHteum  ac^iu  viti£.    Etiam  hic  pro  Vallc,in  Hebrxo 
'  fcnptum  eft ,  numquam  enim  in  Valle  inuenitur  puteus  aqux 
inTaZZ  i:;^"''-"^  ^^"^^"^  Hicronymus.Sed  cnim  Lippomanus  patrocinium  le- 

ftr  hnnc  locu.  poiita,tam  Torrcntcm  fignificat^quam  Vallem  :  vndc  vtroque  modo 
Interpretes  verterunt:Chaldxus  enim  habct,in  Torrcntc  ,  vt  Latina 
tranllatio  :  ScDtuaginta  vcrci  habcnt,in  Vallc.  Vocaturautcm  Torrens 
aqua  ex  mundatione  imbrium  ,  vcl  refolutiane  n^uium  dccurrens ,  nec 
lugitcr  fluens.  Idcoque  in  Torrentc  puteos  efFodcre  potuerunt.  Etrc- 
pererunt  aquam  viuam ,  hoc  cft  ,  fub>:r  ^  tcrra  fcaturientem  ,  &:  falien- 
teni,quar  mftarrcrumviucntium  femoucrc  vidctur.  Dominus  itaquc, 
«c  huftra  cflct  conatus  leruorum  Ifaac  ,  prouidit  illis  aquas  viuas,  iuges 
tbant  '^'     Torrente,,uxta  quem  illi,vna  cum  pccoribus  fuis  vi- 

"  '  ^-^^"^  /"^  fodcrint  in  ^ 


fn  hunc  loci  aquas  vchentis,puteum  fodcrc  potuciint.   Rcfpondct  Thoftatus  Tor 
fetc tantum ad  certum  quoddam  tcn,pus ,  hoc  cft.m  hycmc  „  non  autl 


II. 


G  E  N  E  S  I  S  ,  C  A  P.  XXVI. 


19 


in  xftate ,  quo  tcmporc ,  ficcato  torrcnte ,  commoae  potucrunt  fodcrc 
putcum.  Vel  fortafle  ,  torrcns  illc  cx  paruis  fontibus  origincm  h;ibcns, 
non poterat omni tcmporc aquas fuas extra deriuare.  Quaproptc r iftnm 
puteum  fcccruiv:  fciui  Ifaac ,  vt  quoticfcumque  plucrct ,  cadcns  aqua,&: 
per  torrcntcm  flucns  ,in  ipfum  puteum  rccipcrctur  atquc  colligcrctur. 
Vel  foftaflis ,  puteus  iftc  non  cft  fidlus  in  iploaluco  torrcntis ,  fcd  luxra 
eum  :  ira  vt  torrcntis  aqua  facilc  ,  dccliui  lapfu ,  in  puteum  dcduci  &  dc- 
fkicre  pbflet.  Nam  quia  cxigua  crat  aqua  torrcntis ,  ncc  m  fuo  aluco  po- 
tandis  pecoribus  fufticicns :  propterea  in  vicinum  putcum  dcriuabatur, 
vtibi  collcAa^atque  implcto  putcojufficcrct  potui  hominum  &  pccoru. 
Non  igitur  vidcntur  fcrui  Ifaac  fodiflc  putcum,  vt  in  eo  rcpcrirct  aquam 
viuam,fed  vt  in  cum  aquam  torrcntis  dcriuarcnt  atquc  coUigcrent.Qua- 
rc  inuentio  aqux  viux ,  fuit  prxtcr  expcaationcm  eorum ,  atque  hoc  e- 
tiam  iucundior  ^  carior  fuit,&:  pro  magno  Dci  bcncficio  accepta.  Aqui 
porroviuamappcUatinhoc  loco  Mofes ,  vcl  magnum  quoddam  capuc 
fbntis,  exubcrantiimqac  maiorem  aqux  ,  quam  folctefle  puteahs  aqua. 
Vel  dicitur  aqua  viua,qu.rhbct  vcna  aqu2r,fiue  puteahs  fiue  fontanx  ,  ea 
ratione  vt  diftmguitur  ab  aqua  mortua,id  cft,ab  ea ,  qux  non  habcr  in  co 
loco  principium  fua:  originis,fcd  vel  ex  imbribus  ibi  colleda  cft,vcl  alm^ 
de  illac  confluir ,  nec  motum  6c  curfum  habet ,  vr  funt  paluftres  6c  fta- 

enantcs  aqujf .  .  .  ^  .        i       i-       ■  r> 

33     Tcntemusnosetiam,atqueenitamar(aitOrigencshomiha  ii.inGe- 


lcgortcu  cxp9' 
JittQ. 


nefimi fodcre  nobis  ipfi  putcum,&  aquam  viuam  reper.re  in  torrentc  (a 
crarum  Scripturarum,vt  cum  lacros  libros  fumpfcnvnus  ad  legendum  & 
meditandum ,  conemuretiam  nos  proprio  ftudio  &  dil.gentia  bonum 
aliqucm  intelleAum  profcrre,  &  vt.Iia  dociimenta  quafi  cxrcuipcre.ic- 
cundum  eaqua:  in  Ecclcfia  d.dici.nus :  vt  nos  ctiam  de  fonte  .ngcn.)  Sc 
ftud.j ,  &  laboris  noftri  pofiimus  aquam  biberc  fap.ent.ar   Eft  mtra  nos 
aqua  viua,funt  venx  pcrenncs,  funt  rigua  rtucnra ,  tat.onab.les  fcnfus :  fi 
niod6  non  fint  terracHc  ruder.bus,&  coeno  opplcta.  Satagamus  .g.tur  fo- 
dere  terram  noftram  .  &  purgare  fordcs .  id  eft ,  ingcn.,  noftr.  amouere 
defid.am,&  torporcm  cord.s  cxcuterc.  Audi  qu.d  d.c.t  Scr.ptura:'?'^;;^^ 
-  'um ,  ■&  profcrlacnrn^m  :  punge  cor,  &  profirfenfum.  Purgemus  nos 
lium  &  mentem,  &c  cor  noftrum  vitiorum  errorumquc  lord.bus, 
vt  puram  vcra:  ac  faU.tans  dodrinx  aquam  viuam  de  noftr.s  putc.s  hau- 
•  5;  b.bcrc  poiHmus.  S.enim  vcrbum  Dcidig.icatqucvtopor- 
ot.in  .lobis  acceperimus,  &  ftudiosi  ac  d.l.gcntcrexco- 
lucri.nus ,  ficr  illud  in  nobis  fons  aqua;  vt- 
ua;  falicntis  in  vitam  a:tcrna.Ti. 
Sic  Origencs. 


Sed 


8o  _    _      COMMENT.  IN 

Scd  &  ibi  iargium  fuit  paftorum  Geraroe  aducrfus  paflorcs: 
Vers.  10.     li^^e^diccmium ,  Noilra  eft  aqua.  Qjiamobrcm  nomen 
putci  ex co  quod  acciderat,vocauit  Calumniam. 

P \£c  verbacnarrans  allegpriccOrigenes  homilia  i  j.in  Ge- 
ncfim  iNon  folumJnquicJuAxi  atque  Ha:rctici  litigant ,  &  J4 
Orizenii  Al  rixantur  nobifcum  in  facrarum  litterarum  cradatu  dc  intelli- 

Ugona,        ^  gcnciaivenim  Gentiles  ctiam  fecularis  litteraturse  ac  fapien- 

tix  pLoiciiorcs  ,EccIefiafticisDod:oribus,iuperdodlrmadiuinarum  & 
humanarum  rcrum  cruditc ,  difertcque  difputantibus  obftrepunt  &  ob- 
trectant^&acriccr  aduerfantur.Noftrafunt.inquiunciftaquasdicitisino- 
ftr^  artis  ifta  eft  c ruditio :  noftra  eft  dialcd:ica,qua  fubtiliter  &c  acute  dif- 
feritis ,  noftraeft  phil0fophia,qua  fapientcr  vtihtcr  difputatis ;  noftra 
eft  cloquentia ,  qua  copiose  6c  ornatc  dicitis  j  noftri  funt  fontcs  iftarnm 
difciphnarum  ;  noftra  eftaquaifta.Et  moucnt  nobis  lites.vclut  Phihftini 
aducrfus  Ifaac,diccntcs,In  noftro  folo  fodiftisputeos,&  indidemaquam 
haufiftis :  &  vidcbuntur  fibi  merito  ifta  vendicare  ,  quafi  propria?  eonl 
terr^e  fint;  Veriiniad  ifta  nos  refpondemus :  habetomnis  terraaquasjfed 
qui  Philiftinus  dt^&c  terrena  fapir^nefcit  vbiquc  terrarum  inucnirc  ^tqua: 
iiefcit  in  omni  anima  inucnire  ratiojiiabile  fenfum  ad  imagine  Dci:ne(cic 
fide,pictatc,is:rcligioncm  poffein  omnibus  mucniri.  Qmd  prodcft  tibi 
eruditionem  habcre5&:  nefcire,.  vtiliter  ea \u^'.&c  habcrc  fcrmone,  Sc  ne- 
fcire,  vt  cxpcdit,loqui  ?  Opus  iftud  proprium  cft  pucrorum  Ifaac ,  qui  iii 
omnitcrra  fodiunt  puteos5&  rcpcriunt  aquam  viuam  ,  id  cft ,  omni  ani- 
mx  verbum  Dei  loquuntur,&  fruftum  inueniunt.Denique,vis  hoc  per- 
fpieue  viderc  f  Vnus  pucr  Ifaac  quantos  puteos  in  tcrra  alicnigcnaruni 
Koma  ^^'^  •  ^^^^^  Paulum  Apoftolumjqui  ab  Hierufalem,in  circuitu  vfque  ad 
Illyricum,repIeuitomnemterramEuangelioChrifti.  Sed  vix  credibilc 
didu,qnantas  iftc  puer  Ifaac,per  fingulos  puteos ,  pcrfecutiones  Philifti- 
,  r  .^ji,  norum  paftusfit,quas  ipfcmct  copiosequodaminloco  memorat.  Ad 
hanc  ferme  (ententiam  Origenes  Sc  hxc  dc  qua:dam  aliajfed  minus  me- 
morabilia.breuitatis  ftudio.hic  omifla, 

Ceteriim  expendamus  nomcn,quod  impofuit  illi  puteo  lfaac,vocans 
cum  Calumniam^ex  eo  quod  fuper  eo  acciderac.  Verbum  (  Heflach  )  aic  ^ 
lippoman.  Lippomanus,cum  pundo  fibolcc  fcriptum,fignificat  calumniari,vim  in- 
fcrre,per  violentiam  vel  fraudcm  aliquid  obtincrc  ,  aut  extorquere.  At 
vero  fcripcum  cum  punfto  SiboIet,fignificatiurgari:quo  modoHebrai- 
cefcribitur  in  hoc  loco  y  idque  pofcere  videtur  ipfa  vcrborum  Mofis 
fisfcntcntia^aitenim,  cx  iurgio  quod  intcr  paftores  Gerara:,  (S^  fcruos 
Ifaac  accidcrat,nomcn  illi  puteo  fuiflc  inditum.  Latinus  inrcrpres  altero 
modo  fcriptum  Icgifle  vidcturj^c  idcovertit  Calumniam  .  alij  intcrpre- 
tanturlitigium.  Septuaginta  vertcrunt  ,Iniuftitiam  ,  quia  iniquc  atque 
oleaft,  iniufte  egerunc  illi  ciim  Ifaac.  Olcaftcr  fic  vercic  hunc  locum :  Voca- 
uic  nomcn  pucei^Occupationcm^vel  Detcntioncm,quam  lcdlioncm  ex- 
planans :  SiCjinquitjappcIIatus  cft  puteus,quia  cum  Philjftini  occupaue- 

runt,& 


GENESrS    CAP.  XXVI.  8i 

runt,&  detlnueruuCjfibi  aflerentes.  Eft  porro  admodum  incerta  fignifi- 

catio  vcrbi(Haflach)quodoccuparcvcldctinere  vertimus.Rabbi  Dauid  ^^^^.p^^^. 

inlibro  Radicum^ponitdifcrimc  intcr  verbum(HaflachJ&(Gazal)quo-  ' 

niam(Haflach)eft:  nolle  rcddcrc.aut  rcftituerc  rcm  proximi  fui,qu.T  pcr- 

uenic  ad  manus  cuiufpiam,vclperdepofitum,  velpcr  mutuum  ,  vcl  pcr 

obligationc,vtcft  mcrces  merccnariorum,quamquis  retinct,cum  rcddc- 

rc  ilHs  dcberet.  Scd  (Gazil  )  cft  rapcre,&  pcr  vim  auferrc.  Rabbi  vcro  ^^^^  j^irjju: 

Abraham  in  Commcntarijs  fuis  fupcr  caput  v).Lcuitici  dicit  (  Gazal )  eflc 

f)alam  pcr  vim  auferre  ac  rapcrc.  S.  Hieronymus  ferc  folet  vcrtcrc  Ca- 
umniaii.Mihi  probatur  magis  fcntcntia Rabbi  Dauidis,(S(:  id  verbi  figni- 
ficare  mihi  propnc  videtur,aut  detinercaut  opprimcre.  Atquc  huius  mcx 
conieclur^adiumentum eft  locus  iUc apud  Ifayam  cap.lij.  Et  Aflur  pro 
nihilo;Haflacho;ideft,detinuiteum,vcloccupauit,vclopprcflit.Pro  quo 
Latina  lcdlio  luhtt: E t  abfijiHe crf^fa  caluynmatHs  eft  eum.ScA  cgo  rcm  hanc 
non  planc  dcfinio-.quianondum  habco  cam  pcnitus  cxploratam  ^  com- 
pcrtam.Sic  Olcaftcr. 

6     B.Grcgorius  inlibro  ji.Moralium tradans  verba  illa,qux  funtin  59.  j^cregorij 
capitc  \o)d\Terram{ecjHH5)vnguUifodu ,  Hiftoriam  hanc  Mofis dc  foflionc  i^uUherriwu 
puccorum  lfaac,adpulcherrimam,&  perfcdtioris  viucdi  dilciplinxania-  dispMtatio 
coribus  atque  fcc^latoribus  apprimc  vtilcm ,  tropologicam  intclligcntiam  Trofologicuy 
dc  difputacioncm  traduccnsJvanc  in  modum  fcribit:San(5li  viri  quamuis  ^p^^^J^u-^^^ 
inccnco  mcntis  oculo  fupcrnis  inuigilcnt,quamuis  cuda  qux  in  imo  prx-  ^ 
tcrfluunc  pedc  rigidi  concempcuscalccnc.cx  corrupcione  tamcn  terrena: 
carnis,cui  adhuc  alligati  func,plcruque  cogicacionum  pulucrem  in  cordc 
patiuntur.  Cumquc  foris  perfuadcnt  alifs  appetere  coeleftia ,  femetipfos 
lcmpcr  incrinfecus  fubcih  inquifitionedilcutiuncjnc  qua  immorancc  in  (c 
diu  inhma  cogicacionc  polluancur.  Equus  crgo  iftc  vngula  ccrram  fodic, 
cum  prsedicator  quifquc  forti  inquificione  terrenas  in  fc  cogitationes  dil- 
cutit.Vndebenc  ik  Ifaacapudalicnamgctem  puteos  fodiflcdcfcribitur. 
c^o  vidclicetexcmplo  difcimus,  vt  inhac  peregrinacionis  a:rumnapo- 
fici  cogicacionum  noftrarum  profunda  penccremus :  &  quovfque  nobis 
verx  incclligcntiacaqua  rcfpondcat.ncquaquam  noftncinquifitionis  ma- 
nus  ab  ctFodicnda  cordis  tcrra torpcfcat.   Quos tamcn  putcos  Philiftini 
infidiantes  tcrra  replcnt^quia  immundi  fpiritus,cum  nos  ftudiosc  cor  no- 
ftrum  fodcrc  confpiciunt,congcftas  in  iUud  tcncacionum  cogitaciones  in- 
gcrunc.  Vndc  fcmpcr  mcns  cuacuanda  cft,  inccflanccrquc  fodicndarne  fi 
indifcufla  relinquicur,vft/je  ad  tumorem  pcruerforum  opcru ,  cogitatio- 
num  fuper  nos  terra  cumulctur.  Hinc  ad  Ezechiclcm  dicicuriFi//  hominis 
fode parieternM  eft,cordis  duriciam  crcbris  perfcrucacionum  idlibus  rum-  2. 
pe.Hinc  ad  Ifaiam  Dominus  dicki Ingredere in petram,  abfcondereyfoffa  hu' 
rnojtfacie  timoris  Domini,C:r  agloria  maieflatiseius,  Pccram  quippc  ingre- 
dimur,cum  cordis  noftri  duriticm  pcnctramus.Ec  afacicciraoris  Domim 
fofla  humo  abfcondimur^fi  tcrrenas  cogitationcs  egcrentes,  ab  ira  diftri- 
ftiludicis,  in  humilitatc  noftra!  mentis  cclamur  :  quo  cnim  plus  rcrra 
fodicndo  cc^critur  ,  eo  pauimcntum  fcmpcr  infciiiis  dcmonftratur, 
Comm.  in  Gcn.Tom.4.  1 


82  C  M  M  E  N  T.      I  N 

Vnde  3cnos  qiianto  ftuciiofius  terrcnas  cogitationes  a  nobis  eijcimus, 
'  canto  humilius  perfugium,vbiab(condamur,inuenimus.Hinc  eciam  po- 
pulo  Ifraclitico  pcr  Moyfcn  iubccur  a  Domino  ,  vt  cum  egrcditur  ad  re- 
Vcutcr.z^.  c]ui/ira  natura:,mitrat  paxillum  m  balthco,;Ik  fofla  humo  ,  abfcondat  quiC 
cgcfti  faerint.Natura:  enim  corruptibilis  pondere  grauati,  amcntis  vtero 
qucVclam  cogitationum  fuperflua.quah  mcntis  grauamina  erumpunt.Sed 
portarc  paxillumrubbalihcodebcmus ,  vc  vidcHcet  ad  rcprchendendos 
normetipfos  femperaccindiacutum  circa  nos  ftimulum  compundlio- 
nishabeamus  rquiinccdanter  terrammentis  noftrae  pGcnirentix  dolorc 
confodiat,  ik  hoc ,  quod  a  nobis  fa;ridum  erumpic  abfcondac.  Ventris 
quippc  cgcftio,fofla  humo  per  paxillum  cegitur  \  cum  mentis  noftn-E  fu- 
pci fluitas^lubiih  redargutione  difcuira  ante  Dci  oculos  pcr  compundtio- 
nis  llix  ftimulum  cclatur.Hadcnus  cx  B.Grec^orio. 

Vfks.  24.  Afccndit  Ifaac  ex  illo  loco  in  BcrfabeCjVbi  apparuic  ei  Domi- 
nus  inipfanodc  diccns:  Ego  fum  Dcus  Abraham  patris 
tui,nolitimcrc,c]uiacgotccum  fum r  bcncdicam  tibi,  &c 
multiplicabo  fcmcn  tuum  propter  feruum  mcum  A- 
braham. 


I  s  c  E  D  E  N  s  lfaac,ex  vrbe  Gerara ,  &  terra  Philiftinorum,  J7 
abi)tadVrbemBcrfabee:qua:,  quia  fitu  loco  erat  alciori 
quam  vrbs  Gerarajidcircoafcendilfc  illuc  dicitur  Ifaac.  Dc 
fta  vrbe ;  quit  leftorem  fcire  conuenit ,  diximus  in  Terrio 
Tomo  fupcr  cap.xx.GencfisNumcro  25.  Vbi app/irnit e't  Domimts in ipfa 
rioHe.Yt  expullum  Ifaac  a  Rege,&:  a  Philiftinis  iniuriosc  vexatum,^  pu- 
tcis  fuis  fpoliatum,Deus  folarerur,ac  rccrcaretjapparuit  ci,  d>c  ampliftima 
promiffapatri  cius  Abrahx  data,renouando  ,  6i  confirmando ,  nimium 
quamla:tum^fidcntem,&alacrcmf-icit',  fimulquceum  paternar  virtutis 
commcmoratione  ,  atquc  cxemplo  ad  eandcm  virtutcm  imitandam  in- 
flammat.Eftautemh.^c  vifioA' ApparitioDci,  fecunda  ,  quse  fadta  cft 
Ifaacmcc  prxtcr  hanc,aliam  vUam  exprcnamlegimus,ei  contigific.lllud: 
iriipfino^eS\gn\f[c^i  ca  ipfa  nofte^qua  vcnitillc  ad  vrbcm  Berfabcc,  hac 
ci  vifionemaccidifie.Sed  vigilantine  illian  dormienrifThoftatus,^  Ca- 
ictanus,dormicnti  putantcontigifie^Lippomanus  autem,vigilanti,  &:per 
Angclum  fcd  vtrumque  incertum  cft.Nam  cum  vtroque  modo  fieri  po- 
^         tucrit,^  vtro  modo  fit  faftum  ,  Mofcs  tacuerit ,  diuinare  prorfus  eft ,  al- 
c.u  SJ.  f horum  definirc:nequc  cnim,quia  nodu  fada  eft  non  potuit  fie 
i,l»powun.  nvigilanrclfaac. 

Egofum  Deiii  j^hraham patristui,  noli  timere.Ego  fum  (  inquit  Chry  o 
chnf.jlomus  foftomus  homilia  5  i.in  Genefim)qui  parrem  tuumglorificaui:cV,  cum  ^ 
pcrcgrinus  eflcr,iIIuftriorem  omnibus  indigcnis  fcci :  cgo  illi fcmpcr  ad- 

fui. 


I 


G  ENE  SIS    CAP.   XX  VI.  8^ 
fui,3c  in  omnibiis  curam  citis  gclH.  Ne  te  pcrrurbec ,  quod  a  Rege  Abi- 
melech  lis  expulfuSjiSc  a  Philiftinis  iniuria  fis  alFcdlus.Multa  talia,  dc  Pa- 
tertuus  perculit,<5c  indegloriofior.me  iuuantCjfadlu^  cll.NoIi  tcrrcri,ego 
tccum  fum.iccirco  fieri  hxc  pcrmitto,vt  ^  cuam  virtuccm  dcclarem , 
manifcilam  menris  illorum  prauitatcm.Ego  tccum  fum,  6:  ideo  inuidlus 
cris,»Sc  infcltantibus  eris  tu  potcnrior,(^'  inuadentibus  forcior :  &  tantam 
curam  tui  habcbo,vtinuidio(us  illis  futurus  lis.   Conlidcra  mifcricor-  CHrDeu^om 
diam  Dei.ctcnimfe  Deum  diccnsclfc  Abrahx ,  oftcndit  quantum       ntum  y  diclus 
vendicaueritillum,6c  proprium  fcccric  libi.Nam  cum  Dominus  lic  om- 
niura ,  conditor ,  vnius  tamcnhominis  (c  Dcumappcllar ,  nonconclu- 
dendo ,  &  abbrcuiando  cum  PatriarchcX  appcllationefuum  dominium, 
fed  pcculiarcm,^  maximam  m  illum  bcncuolentiam  fuam  demonftran- 
do,c]ua(i  dicat,lta  cum  mihi  fcciproprium,  vcapud  mc  tanrum  vnus  ipic 
valeac,quantum  ali)  omnes.fic  Chryfoftomus. 

Scd  hoc ipfum  paulo cnuclcatiusdicamus,&:dc^...:  i  ...  ^^  ^ii 

munitcr  omniumDeus,  ob  gencralcm  omnium  creationcm.conferua- 
tioncm,acgubernationem,is  propric,ac  fmgulariter  diftus  cftDcusA- 
brahx,tum  ob  peculiarem,6w  admirabilcm  Dei  curam,&:  bencuolentiam 
inco  tucndo,regend6c]uc,atqucamplilhmis  bonis  cumulando  :tum  ctia 
ob  Ungularcm,<ifc  eximiam  Abrahx  hdcm  A'  obcdicntiam,pictatcmcjue, 
qua  vnam  illc  Dcum  vnicc  coluit.Ob  hanc  quoque  caufam,Deus  appcl- 
latus  cft  peculiariter  Deus  Hcbrcorum,licut  ipfc  dixit  Exodi  decimo  no- 
no.Si  andicrttis  vocetn  msam^rs'  CHflodieritis  pa^lftm  meum.eritis  miln  in  pe^ 
culinmM  CHn^lispopHUs:7fieu  ejl  enirn  omnis  tcrru  ,  cr  '^os  eritis  rnihi  in  re- 
cnum  facerdotale,c!rgcns  funEhu  ;  &  in  capltc  quarto  Deutcronomij  dixit 
'  ^   Is  Hebra;is.f/4;c  efl  veflru  fupientiu.K^  intdietbu  corum po^ulisy  vtUH^ 
u.^  .:esvniHtrflpr£ceptuh£Cydtcunt:En  popidtisfupiens  ^  fy- intciltgens  y  gens  i^^'**'^''- -f- 
m4^na.  7\(ec  eftdlia  Nutio  tum  grandisyCfHdthubeut  Deos  appropincjHuntes 
fih:  fiCHt  T>o7nirJHS  DcHS  no/hr  adefl  CHnttis  ohfecrutionibHs  noflris.    Glute  efl 
e?n?n  uliugens  ftc  inclytUyVt  habeut  cxremomuiyUfflucjue  iHdicia,cr  vniuerfum 
legem,<jHam  ego proponam  hodie  ante  ochIos  veflros^Et  hinc  fumptuni  cft  il- 
lud  Dauidispfalmo  i^^j.QitiuntiuntiutverbumfHHm  lucohyHiflitiaSyCj-  iu- 
diciu fuu /^■■'.t  !.  Xon   cii  t:iU:er o?nHi  nufioni, ^  iitdtciu  fuu  non  munifefla"  *^  ^'^^ 
Hit  ep5. 

39     Apud  LchnicoSjVarixgcntcs ,  varios  cx  hominibus  fibi  Dcos  fccc-  ^urMri 
runtjVarioque  ntu,  <Sj  carrcmonijs  ciufinodi  factitios  colucruntdcos»  Ad  gentmm»  tu- 
eosverofiditixdiuinitaticonfccrandosaddudifuntjpartimadmiratio-  r»/s,  cr  fra- 
ne  virtutum,  quasinillis  cerncbant:partim  mcritorum  ,  d<c  bencficio-  P*  '^'  * 
rum  magnitudine,  paitim rcpcrrarum  ab  illis  artium  commodiratibus. 
Virrutes  autem  corum  pcrinfigncs  dico,  aut  corporis  ,  vtinufitatam 
proceritatem  >  pulchritudincm  ,  robur  :  aut  animi  ,  vt  cxubcrantcm 
fapicntiara  ,  fortitudincm  ,  luftitiam  ,  6c  bcncficentiam.  Qnanquam, 
ncc  vera  in  illis  virtus  fuic ,  &  ea  ,  qualij  erat  ,  nec  paucis  ,  auc 
paruis  mixca ,  &:  inquinata  vitijs  fuit.  Super  hac  re  copiosc  difputat 

1  2 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


«4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

in  I  .lib.La6l:antius,affirmans  deos  cfle  faftos^x  hominibus ,  aut  virtutis 
gratia.vt  Herculem:autmkincrum,  vtCercrcm  ,ac  Libcrum;  autartium 
rcpertarum,vt^rculapium,<S:  Mineruam.Quod  autcm  ob  prcxdidas  caii 
fas  variarum  gcntiUm  varij  fucrint  quafi  proprij  Dij,  multis  coftat  exem- 
plis.Etcnim  Bclus  Aflyriorum,(&:Cliald^orumpropriushabebatur  Dcusr 
Ifis  i€gyptiorum:Baal  Sidoniorum,  &  Tyriorum^Mincrua  Athenicnfiu; 
luno  Samiorum:VulcanusLemniorum:Latinorum  Faunus :  Sabinorum 
Sancus:Quirinus  Romanorum. 

Cetcrum  diligentcr,<5c  attentc  confidcranda  funt  illa  yeibx.Noll  tirrje-  ^ 
rey^uia ego  tecmn Jnrn.  Pro  quibus  paraphrafis  Chaldaica  huiufinodi  reddit 
fcntcntiam:  A^o//  timere.cjuta  adiumenio  tibierit  verhum  meumMagna  pro- 
^jiupira  f^^^v  i^^^  diuinx  protcdlionis  afiiftcntix  gratia  eft.  Q uam  brcuibus  dcf- 
teehon,s»&   ^^^^^^^  ^^"iJ    plalmo  3 1  .cx  pcrlona  Dei  fic  ^iiv.InteiUatm  til?idaho,(^ 
ajjijhntt^.     infrrnam  te  in  vii^  hac^ua gradiertSyJirznabo Jitperte  ocnlos  meos.   Hanc  fibi 
gratiamcontigiflc,idemprophctalxtabundus  prardicatpfalmo  i  '^.Proui- 
debam.inqmt, Dominuman  conjpe^u  meo  fcmpery  cjuontam  a  dextris efi  mihi 
ne  commouear.Vropterea  Utatum  efl-  cor  meumy  cr  exultauit  lingua  meayinfii" 
peryi^fr  caro  mea  re<^iticfcet  in  J]?e.3c  pfalmo  2  2.  Etiamfi ambulauero  in  medio 
Joh.  ly.  vmbra  mortisynon  timebo  mala^cjuoniam  tu  mecum  es,  Hac  nempe  fretus  di- 
uinx  proteaionis  gratia  ,  fidcnter  dixit  lob  :  Tone  me  luxta  te,  &  cuiufuis 
m.inuspugnet  contra  me.  Et  Paulus  ad  Romanos  8.  Si  Deus pro  nobis,  auis 
modrfJtr  ^^^^^"^  '^^■^•^Huius  porro  dmina!  affiftenti^A-protedlionis  quadruplex  vir- 
7fonIdLL.  tus,&:moduscft:Etcnimfit,autilluminandonos,vtpericuIa  &  malain- 
gruentia  profpicientes,ea  pra-caueamus.  Aut  malorum  occafiones  amo- 
liendo,&  a  nobis  amoucndo,ne  in  ca  labamur  j  Aut  coercendo,  &  com- 
pefcendo  Diabolum  ,  nc  vcl  pcr  occultas  infidias  nos  circumueniat ,  vel 
pergraues,ac  vchcmcntcs  tentationcs nosprofternat:aut  demum  inipGs 
tentationibus  ,  fiue  diabolicis,fiuc  humanis,quas  accidere  nobis  permir- 
rit,tantum  imperticndo  animi  robur,  &c  conftantiam ,  vt  non  foliim  non 
fuccumbamus  tentationibus;fcdillis  fuperatis,ingcntem  capiamus  ex  ip- 
fis  tcntationibus  virtutisaudumA^  vbcrrimum  coelcftis  gloria:  meritum 
comparcmus.Quam  autem  Deo  pro  huius  protedionis  fux  aratia  obli 

gati  fint^quibuseacftdata^exuItansDauid^declarauitillisve^^bis^pValmo 
1  j.Diligam  te  Dominefortitudo  mea:T>ominus  firmamentum  meumy&  Itbe^ 
ratormeHS,Deusmei^yadiHtormem,& Jjxrabo  in  eum.Vroteaormeus,  e;-  cor^ 
mifalutisme^.C^fitfceptormeHf.Anumducncvc cft,  hanc  proteaionis  & 
affiftentix  Ciix  gratiam  promifille  Dcum  tribus  iftis  Patriarchis,  Abrahie 
Ilaac,(Sv:  lacob:  Vt propter  hanc  quoque  caufim  poprie,ac  fineulariter  lU 
lorumDcusappcllatus  fit.De  Abraham  habcs  Gcnef  i  5.  AoU  timere 
braha7n,egoproteaor  ttimfumy&merces  tua  magna  nimis.De  Ifiac  hoc  loco- 
JVoli  timerc  cjuia  ego  tecumfitm.Dc  lacob  Gcnef.28.  Ero  cuflos  tnns  ani 
cumcjuepenexcris.  ^  " 


Ad 


GENESIS  CAP.  XX  Vi;  8s 

Ad  qucm  locum  cum  vcnificnt  dc  Gcrans  Abimclccli ,  &  y^j^^^ 
Ochozach  amicus  ilUus ,  &:  Phicol ,  duxmiUtum ,  locurus  vfq;  ad  50. 
cft  eis  Ifaac,  Quid  vcniftis  ad  me  hominem,quem  odillis, 
&c  cxpuUftisavobis?  Qui  rcfpondcrunt ,  vidimus  tecum 
cfle  Dominum,&  idcirco  nos  dicimus :  Sit  iuramcntum 
inter  nos ,  vt  non facias  nobis  quicquam maU,&:c. 


4^  [fe'-=*«^C|i  Of.nitvf.  RAT  iam  Rcgcm  Abimclech,&:Satrapascius 
iniuri^  ,  qua  aftecerant  immcrcntcm  Ifaac  :  fimulquc  me- 
tuebant  iuftam  contra  fc  iram  Dci ,  quem  adcfle  illi  viro,  6c 
,  ,  vchcmcnter  faucrcclariflimc ccrncbant.  CJu^amobrcm  fup- 
phcesad  illum  adicrunt ,  amicitiam  cius  cxpctcntes ,  foedufquc  cum  eo 
inire  percupicntcs.Nempc  magna  cft:  vis  confcientix,  ctiam  nullo  accu-  ^^t^ 
fatore,aciudicc,  fuorum  qucmque  fcclcrum  acritcr  accufantis ,  rigideqi 
condcmnatis.Magna  itcm,<5c  infupcrabihs  cft  potentia  virtutis :  qu;€  op- 
pugnari  quidem,&:  infeftari  potcft,fed  expugnari,atquc  opprimi  nC  po- 
tcft.  Eft  quoque  improbis  hominibus  valdc  formidabihs  dmina  prote- 
ftioiuftorumhominum.  Reclc  igitur  Chryfoftomushomil.5  z.in  Ge-  chryfijlomm 
nehm.  Vide,inquit,qucmadmodum  ifti  fcmcfipfos,impcl!enrc  conicicn- 
tia,rcprchcndcrc  fcftinant ,  cum  nullusadid  cogerct,  aut  crimina iIHs 
obi)ceret.  Sed  ita  fe  habet  iniuftitia :  quotidie  confcientiam  mordct  y  3c 
rilente  eo  qui  oftenfus  cft,p(rnam  &  rationcm  exigi  a  fc  putanr,qui  iniu- 
ftitiam  operati  funt :  quotidic  arguuntur ,  &:  fibimetipfis  quafi  prxlcri- 
bunt,&prxnuntiant  fuorum  flagitiorumfupphcia :  femper fibiadefle 
iudiccm,&  prxfto  eflc  vindiccm,&  vkorem  cogitant. 
42     Et  Ochozat  amicM  eitff.  Sic  etiam  vertit  Pagninus :  fic  legunt  etiam 

Hebrxorum  nonnulh,fed  B.  Hicronymus  in  traditionibus  Hcbraicis  in  s.Wcronsm. 
Genefim  fuper  hunc  ipfum  locum ,  vocem  (Ochozat;  fumit  non  vt  no- 
men  proprium  hominis,fed  vt  nomen  fignificans  collegium,vel  comira- 
tum  amicoru.  In  Hcbr.ro,inquit,legitur  venifle  Ochozat,&  collcgium 
amicorum  cius :  vt  non  tam  hominem  fignificct ,  quam  amicorum  tur- 
bam,qux  Regem  illuc  comitata  fir.  Atque  hanc  mtcrpretationem  Hie- 
ronymi  fecutTfantRupcrtus,Lyranus ,  Thoftatus  &  Vatablus ,  candcm 
habet  paraphrafis  Chaldaica.  Lippomanus  ait  diAioncm  Hebraica,  qux 
in  hoc  lococft  (Mcrcchu)  fignificarc  amici^eUis,\i  habct  Latinatranfla- 
tio;  addita  nirairum  littcrarMen)didlionif Rca)qux  amicum,vcl  focium 
fi'^mficat.  St^t\\3.pniivcnQxm^iAbit:Latpromibiii€ipt4,c\ux  lcftio  nuU 
lam  cum  HcbraicaYcntentiaaflinitaremhabet.Ifidorus,&  Latinus  intcr- 
prcs  Originis  \t^mMGenereiHS.  Interprcs  Chryfoftomi  vcrtit ,  PrAfeclm 

GynecAi.  n-^i- 
45     Gjtuid  venislU  ad  me^  hominem  cjuem  odisHs,dr  expHliftis  a  vobts  ?  O  mi- 
ram  lcnitatcm,&  manfactudincm  Ifaac  !  aquibustam  inhumanitcr  tra- 
c1:atus,  tam  iniuftc  Krfus ,  &  vcxatus  fuerat ,  nihil dc  illis  qu.\:ritur ,  nihil 

1  3 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


y 


LhC.  6. 


ViT.i.Aomd, 


t6  COMMENT.  IN 

cxpoftulat  cwm  illis,  nec  illorum  humilitatc ,  ac  metu  faftus  cft  infolen- 
tior5&  arrogantior,nec  fiduciadiuinarum  promiflionum ,  nec  Deiprae- 
fidio ,  virtutequc  confifuSjaducrfus  illos  infurrexic  :  fcd  perpetuam  prx 
ic  fcrcns  manfuctudincm^magna  cum  lenitatc  vcrborum  dixit  eis,  ^uare 
venhtk  ad  rne  f  Itat]ue  mitior  etiam  patrc  fuo  Abraham  vifus  cft  ^  hic  e- 
nim(vtfcriptum  cftGcnef.2i.)eiufdcmgcntis,atque  eiufdem nominis  ?4 
Regcm  incrcpauit,  proptcr  putcum  aqux  quem  vi  abftulcrant  fcrui  cius. 
At  Ifaac  de  tot  puteis  fuis  partim  obftrudis,  partim  ablatis  verbum  fccir 
nulium.Iam  crgo  tanto  antc  feruafle  vidctur  fanftiflima  illa  Pauli  docu  - 
rncnta,&  prxccpta.  A^/itf^  rnalnm pro  rnalo  reddcntesynon  vosmetipfis defen- 
A  R$m.i2.  dites.  Nolivinctamalo  ,fedvince  inbonomauL  SifieripoteflyCfHod  exvohi^ 
eftycum  Qmnihm  hominihni pacemhabentes,  Vidclicct  cx  Sanftorum  viro- 
rum  moribus,(3<:  fadis ,  duplex  hxc  prx^cipuc  virtus  cxfplcndcfcit :  mala 
fibi  data  patientcr  ferrc,nec  pro  malis  malum,  fed  bonum  potius  redde- 
re.Faciles  illi  funt  ad  ignofcendum,  prompti  ad  eorum ,  qui  Ixferunt  ex- 
cufationem,  &  fatisfadlionemaccipiendam  ,  propcnfi  ad  amoris  rccon- 
ciliationcm;ilIud  Saluatoris  noftridocumentum  cordi,&  memorix  pcr- 
petuo  habcntcSjD^w/mVf^e^  dimitternini :  datc,^  dabititr  vobis :  Namquc 
illud: 

—  manet  altarnente  repoftptmy 
ludiciHm  Paridisy 

Etmortalium  otfcnfas  immortali  odi'd,ltqueinexorabili  venia  condi- 
tas  animo  tcncrc ,  non  fcruorum  Dei,non  Chriftiani  hominis ,  non  iio- 
lUnander.  "^"^is,fed  Diaboli  cft.  Mcrito  itaque  illud  Mcnandri  cclcbratur  dicTrum: 

Mortalis  cumfis.immortales  inimicitias  negeras. 
Origenes.  Origcncs  in  homilia  1 4.  in  Gcnelim  hiftoria  hanc  Regis  A  bimclcch 
partim  diflidcnris  cum  Ifaac ,  (Sc  partim  concordantis ,  &  trium  iftorum 
hominum  Abimelech,Ochozath,&  Phicol  accefllimad  Ifaac,paccm  ab 
co ,  &  amicitiam  poftulantium  ,  per  allcgoricam  expofitionem  pulchre 
applicat  ad  fapientiam  Gentilium,  tripartitam  philofophiam  ,  Natura- 
lem,MoraIem,rationaIem  fiue  diuinam.  Uxc  enim  a  vci  bo  Dci,&  facra 
doclrjna ,  pcr  Ifaac  figurata,in  quibufdam  dogmatibus  difcrcpat ,  fcd  in 
nonnulhs  ctiam  cum  ea  confcntit.  Hxc  a  primo  vchcmcntcr  obftitit,at- 
que  obnixe  aducrfata  eft  praedicationi  verbi  Dci ,  dc  dodrinx  euangch-  3  5 
c^  ,  vbiquc  tcrrarum  eam  infcd:ans  &:  conans  vndiquc  cxtrudcre.  Sed 
vbi  vidit ,  fuis  iplam  infeaationibus  inclarcfccre  magis,ac  vigcrc  fuo- 
rumque  cladibus,viuidiorem,&  alacriorem ,  ac  numerofiorcm  euaderci 
tumctiampcrmota  tot  tantoriimquc  miraculorum  cftcc^ione  ,  obftu- 
peicensitcm  hcroicas  Chnftianorum  hominum  virtutes ,  &  fada :  per- 
n  &  dcca-lomiiram 

cflc  Chriftianorum  difciplinam,  ^  idcirco  fibi  cam  cfl-c  amplecacndam, 
&  vt  certiflimaTTi  vcrc  fcnticndi,ac  bcne  viucndi  magiftram  ,  &  ad  beata 
vitam  ducem  perpctu6  fcquendam.  Itaquc  completum  m  iftis  fapienti- 
z^cha  bus.ditilludZacharucvaticiniumcap.8.  In  dtehm  tUisappYehcndcnt  dc^ 
r..  .apne  8.  ^^^^^^ornmesexomntbHiUnguuGcntwmfmh 

vobifcum: 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS   CAP.  XXVI. 
vobifcmi :  Midhihmps  emm  quonuvn  Dcm  vohifcnm  e{t   Dcccm  homincs 
vocauit,id eft,multos,ex  more  Scriptura:.  qux numcro  acnario,  intcrdu 
perfearionem,  (xpe  muUitudmcm  dcnorar.   Viros  Iud;ros  appclLit  pri- 
mos  illos  praedicatorcs  Euangclij ,  &  ddclores  Gcntium ,  6c  hmdatorcs 
Ecclefiarum  talescnim  fuere  Apoftoli,  &  plcrKiue  cx  difcipulis  corum.  Cyr,nsM . 
Apprchendcre(imbriam,idcft,cxtrcmamveftispartcm,pucrorucft(in-    r      /  , 
quit  Cyrillus  fuper  cum  locum)qui  patresfuosfcquuntur,<5c:  eorum  fim 
brias  apprehcdut  ne  cadat:ita  Gentiles adhxrebat  Apoftolis,(^N:  pra^dica^ 
coribus  Euangclij,»Sc  ab  cis  duci  fc,ac  rc-i  fmcbant,nc  cadcrcnt,purabat 
cnim  cafuros  fe ,  fi  vd  minimu ab  eoru  pr3ECcptis,&  monitis  reccllifsct. 

Sed  ponamus  hic  verba  ipfa  Origenis ,  varia,.^:  iucunda  eruditionc  a-  Ot/^en,.  j.et 
fpcrfa.  Rcx  Abimclcchrait  Oriqcncs)perfona  tcnct  Philofophorum,&  K^^'-; 
fapicntium  huius  feculi,qui  per eruditione  phiIolophi(^,muIta ctia fccun-  ^ 
dum  vcritatem  comprchcndcbant.lfaac  autc  vci bi  Oci  quod  cx  !cge  cft, 
tenec  hguram.Hic  igftur  Abimclech,ncquc  in  diircnfione  fcmpcrcft  cu 
lfaac,neq j  in  pacc;Philofophia  cnim.neq;  in omnibus  diuinx  lcgi,&  do^ 
(arin«contrariaeft,ncque  in  omnibus  confona.  Etcnim  multi  Philolo- 
phorum,vnu cflc  Deu,qui  cunfta  crcauit,docucruf,c^  in  hoc  confcntifit 
lcgi  Dei.  Aliquot  pra:tercatradidcrunc,per  Vcrbu  Dci  omnia  eflc  fad 
&  omnia rcgi,ac  modcrari:in  quo  no  folum  lcgi  Dci ,  fcd  etia  Euangcli^ 
oonfcntanea  dixcrunt.Morahs  vcro  philofophia,&:  phvfica,pcnc  omnia, 
qu^  noftrafunt,fcntiunt,&:  tradunt.  Diflidcnttamcn  a  nobis,cum  djcut 
matcriam  cflc  coartcrna  Dcoicu  negant  curare  Dcu  mortalia,fcd  proui- 
dentiamems  fupralunaris  globi  fpatiacohibcri.  Cum  fcmpitcrnum  fa- 
ciunt  hunc  mundu,&:  nullo  finc  claudendu :  Ac  demu^cum  vitas  omniu 
nafcentium.ex  ftcllaru  curfibus,viribufquc  pcndcre  afiirmant.Et  idcirco 
Abimclcch/ccunduhanc  rigura  ,  aliquando  in  pacecfle  cullaac.aliqua- 
do  diiriderc  dcfcribitur.Nec  illud  otiofum  cft,aut  myftcrio  vacat ,  quod 
vna  cum  Abimelcch  dicitur,vcniflc  alios  duos  Ochozach  gencru  cius,&: 
Phicol  duce  excrcitus  eius:intcrpretatur  autc  Ochozat(rrw?v;Phicol  au- 
tc  OsommHm :  ipfcver6  Abimelech  Faur  mcH6  Rex.  Qui  trcs  gcrunt 
imaginc  totius  Philofophnr,qua:  tripartita  apud  Gcntiles  celcbratur,Ra- 
tio  nalis,Naturalis,^  Moralis.Rationalis  cft,qu(^  Dcu  omniu  patrc,ac  rc- 
gc  c6fitctur,vt  Abimclcch.Naturalis  cft,qua:  fixa  eft,&  tcnet  omnia,ve. 
lut  naturx  iplius  viribus  nitcns,quam  profitctur  Ochozat,qui  dicituc  te^ 
nens.  Mor^lis  cft,qux  omniu  fcrmonc  cclcbiatur ,  &  ad  omnes  pcrtinet, 

pro  comtnuni  hmilitudine prxccptorum  in  orc  omnium  vcrfatunhac 
dcfipnat  PhicoI,qui  Osommum  intcrprctatur.  Hi  crgo  trcs  huiukcmodi 
docfrinis  inftituti,vcniunt  ad  lcgcm  Dci,  &  AKunvrtdmHs  c^uta  efl  Deus 
tectim.Ftat  conuentto  inter  nos,&  inter  te,&  conshmamtis  tecum paHnm  ,  ne 
faci.u  mbis  mala.McQn^Qns  cnim  ad  Icgc  Dci  ncceflirio  dicit ,  lHratii,& 
fiatni  cnstoJure  mandata  ttia.ScA  quid  pctunt  ifti  ^  NefactasAnq^umnt.no-  vfa.iiZ, 
his  w,W.i.Rcmifllonc  vtiquc  pcccatorum  pcr  h:Ec  vcrba  pofccrc  vidcntur; 
quafi  fi-rnificatcs  xWwAyNori fecudu peccatanofrafacta^nobt^.nefjccttndu  Pfa.toz, 
V  v  'V.;  V  -  -  r  ^  mffras  retribua6  nobts  Jed  fecundh  mifericordiatuafaluos  nosfic. 

^  Pofliint 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


x; 


Mttth.2. 


88  COMMENT.  IN 

Pofluntctiam  ifti  tres  figuram  prxtulille  illorum  trium  Magorum  ,  qui 
Dominum  lefum  natum  in  Bethlehcm  venere  adoratum ,  ex  Oricntis 
partibusprofcdi,^  paternis  libris^atquc  inftitutis  Maiorum  fuorum 
eruditi^dicentcs :  Vidimus  natum  Regem,^  vidimus  quia  Dcus  efl:  cum 
ipfo5&:  venimus  adorare  eum  y  pacemque  cum  co  perpetuam  habere  cu- 
pimus.Hadtenus  ex  Origene.Pro  illo:  S tt  mraTvenm  i?7ter  msykptuagin- 
ra  verterunt :  Sit  execratio  intcr  nos ,  &  fic  ex  Hebrxo  vertendum  efle  ar- 
oleajhr  ^^^^^^^^^^^  Olcaftcr.  Qium  ledionem  exponens  S. Auguft.  qurEft.yy.in 
■  Angujlmfis  Gencfim.  ExccratiOjinquitjhoc  loco cft  iuratio,quaj  maledidiis  obftrin- 

git,qux  accidant  ci,qui  peicraucrit. 
Vocubulu  pa-      Circa  ilhid ,  quod  (ubditur,  Om pace  dimifimHi  te  anEbm  benediclione  46 
ct4  mScri^tt4  D.w//>/i,Obfcruadum  eft,voce  HcbrxamrScialomlqux  Latine  redditur 
ItTblleat^fi  I- "lulto  amplioris,  &  mulriformis  apud  Hebrxos  eflc  fignificatus, 
nficAttonti.   quamapud  Larinosnomen  pacis.Significat  enim  Hebra:is[SciaIom]  fa- 
nitatem,&animicorpor'ifquefaIutem,integritatem,fecuritatem5gaudiu, 
& Ixririam ,tranquillitatcm  animi ,  profperos  rerum  fucceflus ,  votorum 
comp!ementum,rerLimquc dcfideratarum adeptionem.Verum  eius  vo- 
cis  notio,v5(:  vis,appofitis  hoc  loco  exemplis  c  Scriptura  dcprompris,  erit 
Tfal  nS.  apcrtior,atquc  illuftrior.  Hinc  funt  illa:  Pax  mdta  diligenttbu^  legem  tua. 
Atol^  ^ ^-^P^^  /W2/?/)j.Fn/(^/^  iurtititt  paxfax  hominibpa  bonai  voltintatu  :pa  - 
Ltic  2  ^  ^^^^  relinqua  vohis,pace  mea  do  vobis.SanQ  fignificatur  in  iftis  fcntetiis  no- 
Joan.i^.    ^^^^  pacis,tranquillitas,falus,gaudium,fecuritas,&  profperitas  ram  cor- 
poraIis,quam  fpiritualis.  llla  quoquc  frequentantur  in  facris  Iittcris :  Di- 
mitti  in  pace  :  Irc.vel  coliigi  in  pace,adpatres  fuos  recipi  in  pace  Ipirirum 
fuum:  In  pace  dormire,  ac  requicfcere,  quorum  hxc  eft  fentenria  :  Lxto 
luc.  2.     &  tranquillo  animo^  dc  votorum  fuorum  compotcm  fadlum  cmori  .  Le- 
gimus  irem  in  fcriptura :  rade  in  pace.id  autem  cft:Efto  animo  tranquil- 
lo,&I(^to  jCcce  quod  optabas,iam  adeptus  esjhaud  indubie  adipi(ceris.Ec 
•     '■^'^  ill^  :  Efine pax  pHeroy^bfitlo7nndc(t:  Eftne  Abfalom  faluusrEt  Pax  ti- 
bi,vel  vobis,idem  apud  HcbrcTos  fignificat,quod  Latinis,  Aue,  vel  Saluc, 
/     r'  ^'"^^"^^^'^^^'""^'•^^^•^x*i^^^^q^evalet,Paxhu^  Loqui 
IhZo.       Po^^^^l^cui  paccm,eft ,  bencuole ,  &  amic^  adcum  Ioqui,^x  vcrbis  fuis 
illum  facere  fccurum ,  &  trauquillum.   Ambulare  in  pace  cum  Deo,  eft 
placere  illi,atque  ei  refto ,  dc  fincero  animo  fcruire.  lam  vero  illud  tam 
crebrum  in  Epiftolis  Apoftolicis :  Gratia,  & pax  fignificat  gratiam  fan- 
(aificanrcm,&  qua:  ex  ea  accidunt  homini  bona,quictcm  dico  confcien- 


OUaUcr. 


tix,fiduciam,(ccuritatem quandam,  & gaudium ,  6:iucunditatem  friri- 
tinlcm.Hoc  igitur  in  loco , DimifimHs  te  m pasc,  Significat,faluum  te,at. 
que  ilI;rfum,(Sc  planc  indcmncm  ,  &  quictum  dinufimus.  Oleafter  pu- 
tat,Hcbrxam  voccm[Scalom]llgnificare  integritatem  potius,quam  pa- 
ccm :  &  idcirco  fic  intcrprctatur  hunc  locum :  Dimifimus  tc  in- 
tcgrum  ,  ac  finc  vlla  rcrum  tuarum  dimi- 
nutionc^^iacfhira. 

Fccit 


GENESIS  CAP.    XXV T. 


Fccitergoeisconiiiuium:  &:  poftcibum  &  potum  furgentes  y^^^^^^^ 
mane,iurauerunc  libi  mutuojdimifitque  eos  Ifaac 
pacifice  in  locum  fuum. 

O  N  V I V  A  L I  s  Socictas ,  5c  i  cundiras ,  maxime  idonea ,  & 
accommodata  fcmper  vilaefl:  ignofccntix,  ac  miinificcntix, 
inftiriitioni  amicitiarum^aut,  fi  qux  fortc  cflent  dircmptac 
rcdintegrationi,  vcritatisctiam  dcclarationi  fimplicitatis 
animorum,finccriranrque  dcmonftrationi.Mcrito  igitur  laudata  cft  lulij 
Caeransclcmentia,qaiCatullo  poetar,cuius  malcdiccntiflimis  verfibus 
pcrpctua  hbi  cfle  impofita  ftigmata  non  diflimulauerat,  fatisfacienti,fta- 
tim  ignouit:t!<cquo  fidemdepofitx  fimultatis.rccociliatiqueanimi  maio- 
rera  faceret,eodem  die  ipfumcama:  adhibuit.  Contra  vcro  crimini  da- 
tumcft  Alcxandro,quodPIiilotamconiurationisfufpicioncm  a  feamo-  ^J"^^'^^^*^^^ 
licntcm,dcprecantcmquc,bcnignc  audicrit,fiblque fatisfaclum ab  eocf-  "^^i^^J^^^lf^ 
fefimuIauerit,dcxtcramque,reconciliat3e  pignus  gratix  obtulcrit,  quin-  ^^^^ 
etiam  ad  epulas  ipfum  inuitauerit,^  familiariter  tradlaucrit^ingcnti  lcili-r 
cet  pcrfidiofc  diflimulationis  criminc.  Nerape  qucm  iam  ncci  dcfti- 
naucrat,^'  mox  daturuserat.inopinante  atquc  incautum  opprimerevo- 
luitihoftili  diflimulationcconuiuij  gratiam  &:  religionem  polluens  atquc 
corrumpens.Ncquiflimi  ctiam,lxuiflimique  mortalium  Caligula:  Impe-  CaUguU  Jm^ 
ratoris  execranda  fuit  in  conuiuijs  voluptas;non  minus  hominum  langui-  pcratons  pU^ 
ne,cxdibLifque,quam cibo potiique gaudentis,&fatiari cupientis.Non fic  ""^ ll^^^ff^^^^ 
noftcr  Ifaacifcd  cx  animo,rcgis  Abimclcch  (atisfadionem  acccpit;  &  ci-  "  ^*^* 
tra  vllam  difceptationcm,aut  cxpoftubtioncm,iniurias  omncs,quibus  a'r- 
fedus  fuerac,magnafacilitate  Sc  clcmentiarcmifitr&quo  clariiis  &:cci  - 
tius  oftcndcret  nihil  apud  fc  rcfidere  vcteris  offcnfa: ,  Rcgcm  ipfum  iS: 
Satrapas  eius  familiari  cxcepit  conuiuio ;  quafi  vetcris  fimultatis  in 
perpetuura  obhtcratae  tcftimoniumj  ipfofque  pacificcac  benigne  di- 
mim. 

Scd  perpcndamus  in  illis  verbis ;  Feclt  illis commium ,  fignificationem 
3c  vim  huius  nominis  conuiuiuTn.Tzm  in  lingua  Latina,  quam  in  Grarca  6v' 
Hcbraica.Apud  Ciccronem  inlibro  Dc  Senedute  Cato  illc  Ccnfo.vius 
epularem  amicorum  c6uen<um6ccoitionem,  aptiori<:<<:honcftiori  vo-  Mchu^Umoi 
cabulo  probat  cfle  a  Romanis,quam  a  Grxcis  appcllatam  :  Bcne,  inq  uit,  '''''^^^J!*"'  ^»^- 
maiorcs  noftriacxubationecpularc  amicoru,quia  vitcccoiudtionc  habe-  Com^otatH^n^ 
rct  conuiuiu  nominarunr,mclius quamGr^ci,qui  hoc  idc  tu  c5potat:  one  Gtxqos. 
tiijconcccnationc  vocant;vt,quodin  eogencre  minimumcft,id  ma::imc 
probare  vidcantur.  Et  ipfc  Cicero  in  quadam  Epiftola  ad  Papirium  Px- 
tum  libro  nono  Epiftolarum  :  Extra  iocum,inquir,monco  tc,vt  cum  viris  CtcetQ. 
boniSjiucundis^amanribus  tui  viuas.  Nihilcft  aptius  vita:,nihilad  bcatc 
viuendumaccommodarius.  Nccid  ad  voluptatcm  rcfcro,fcd  ad  com- 
munitarcm  vita!,atquc  vidus,rcmifllonemquc  animorum  3  qua:  maximi 
Comm.in  Gen.Tom.^,  m 


90  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fermonc aflicitur  familiari,  qui  cft  in  conuiuijs  dulciffimus  :  vt  (apientiuS 
Noftri  quam  Grxci:illi  aut  compotationes  aut  concoenationes:Nos  con- 
uiuia,qu6d  tum  maximi  fimul  viuitur.Harc  Cicero. 
CurtamGr^      Atcnim,  ficut Grxca  lingua,ita quoquc  facra lingua  Hebraea ,  epula-  ^ 
trZufare     ^^»^g^^^^^"^  ^  bib.^ndo  vocat^dicitur  cnimHebraice[Mifae ]id  eft,po- 
conmaum,  ^^^^^  ^       qucmadmodum  fida  voce  interprctatur  Oleafter  [  Bibalej 
4  potatido  ap-  Ncmpc  datum  ei  talc  nomen  cft,rum  ex  eo  quid  prarcipuc  fit  in  conui- 
^'^Z7eaLr  "^)^^"^^^^"^^^  iucunditatc  atque  hilarirate.tum  quod  finis  conuiuij  is  cf- 
er.  fevidetur,vtperiucundamremiflionemhilaretur,acrecrceturanimus:id 
autem  maximc  prxftat  largior  vini  poratio.  Etcnim  de  mira  vini  virture 
la-tificandi  animum.multa  dc  illuftria  funt  Scriprurse  tcftjmonia :  vt  Pfal- 
mo  loj.  VimmUtificatcorhomims,  Et  Ecclefiaftici  ^i.  rimim  adiu- 
CHnditatem creatum  cJhEt  ibidcm  ;  Exultatio animA  cr  corporls ,  vinum.  Et 
Prouerbiorum  50.  DateficerammcerentihiPi.crvinumtis  qui  amaro  funt 
H.phocr4tes    '^'''^'•f''^'^^^  &  oblimfcantur  egefiatisfu£,&  dolori^sfuinon  recordantur  am^ 
f//^.Et  HippocratesinLibello  deFlatibus,fitamcn  illc,  auftor  eius  libn 
eft,Ebrij,inquit,fiunt  prxfcntium  malorum  obliuiofi  ,  ac  futurorum  bo- 
Sm,c<L.  foecunda  fpc  beantur.  Nec  praetcrmittendum  eft ,  quod  adhanc 

lencentiam  fcripfit  Senecalibro  primode  Tranquillitare  vit^c.Intcrdum, 
inquit,maanum  dant  vigorem  conuicftus ,  &  liberalior potio ;  nonnun ' 
quam  «Sc  vfquc  ad  ebrietatem  veniendum,non  vt  mcrgat  nos ,  fed  vt  de- 
prmiatcuras.Eluitenim  curas,&abimo  animummouet,  &  vt  raor- 
c«r  muentor  bis  quibufdam,  ita  triftitix  medetur.   Libcrqucnon  ob  licentiam  hn- 
TSI::'^  i^^^^^'-^^  eftinuentorvini/cdquiahberat  feruitio  curarum  animum, 
i^^c^  U.  &aftirit,vegetatque  &audaciorem  in  omnes  conatus  facit.  Sedv 
libertatis,ita  vmi  (alubris  modcratio  eft,  &  Solonem,  &  Arcefilaum 
indulfift^e  vino  crcdunt.  Cato  etiam  vino  iaxabat  animum ,  curis  pu- 
bhcis  fktigatum.  Scd  nec  f^pe  faciendum  eft ,  ne  animus  malam  con- 
fuctudinem  ducat ;  &aliquando  tamcn  inexultationem ,  libertat^mquc 
excrahcndus,triftifque  fobrietas  remouendapaulifper.  Sic  Seneca  Qus 
namporroexlargiori  lautiorique  vini  nonnunquamin  conuiuiis^tu 
vlato.  ^"^niishominum  corporibufque vtilitates  accidant,luculentam  ex fen-' 
A^Gchus.  tentia  Platonis  ,  difputationcm  habct  Gellius  Iibro  decimo  quinto 
capite  fccundo.Apparct  igitur  non  fine  caufa,  &  idonea  ratione  He-' 
pSr/le  conuiftum  ex  potando  potiffimum  ap- 

Vers.  51. 

Et  poft  cibum  &  potum  furgcntcs  manc,iura- 
ucrunt  fibi  mutuo. 


X)r  multiplfci 
opjyiTrtttTfttatf 
accomjdttatr 
temporis  ma- 
tfHni. 


v  co  comiiu.utn.llud  vcfpeicaut  nodc faaum  fucm.& 
infequc.it.  nunc  jpa<aum  iutciurando  inituro  &  firmatum'^* 
cft:vtru.nqucprofc(ao  tcmpcftiue-,&aptifllmotcmporc  E- 
taKmag.tand.sconuiuijs  velpcrtinum.aut  nodturnum  tcm- 

pusi 


GENESrS    CAP.  XXVI.  pi 

pusjcapicndis  vero  confiliis A'  grauibus  ncgotijs  traftandis  &  excqucn- 
dis  matutinum  cft  conucnicntifllmum.  Itaquc  quod  vulgo  diditant :  'Dc 
fero  comnHium       m.xne  corifiUufn  minime  vulgarem  habct  fcntentianr, 
quippe  cumvcritate.fimulquecumrationeipracongrucnrem.  Tcmpu^  , 
namquc  matutinum  grauiifimrs  rcbus  humanis  iuxra  diuiniTque  rite  me- 
ditandiscSradminiftrandisaccommodatiirmium  cit.  Qujs  enim  nefcit 
hoc  temporis  pcropportunum  cffc  Orationi,&:  Meditationi  rerum  coclc- 
ftiumfldcirco  Dauid  ''(Amo  qmmo: j^dreomho  Domlne ,  &  maneexaH' 
dies  vocem  muim.fk  Pfahiio  fcxagefimo  {^c\x\-\<^o\Mtmorf'Ai  tuiftperflm- 
tum  mcHmiin  matutmis  meditMr  in  te.  Et  Pfalmo  oduagefimo  fcptimo., 
M,ine  orAtio  mea  pr^neniet  te.  Eft  itcm  hoc  tcmpus  cxerccndaf  iuftitia:,  ac 
vmdidxmalorumconucnicnsjidque  fc  Dauidobfcruaflc  tcftaturPfal- 
mo  ccntcfimo  illis  wtthis: InmatHtino  inteyficiebamomnes peccatoresterra 
vt  diifcrderem  de  cimtate  Domini  omnes  operantes  inicjuttatcm.  In  hoc  ip(o 
tcmpore  plcrumquc  fitdiuina  vifitatio  &  confolatio  hominum.ficut  di- 
xit  iohirifitas  eum  dtlHCHlo quod  cft  illud  Y):i\x\A\s:AHditamtacmi  loh.j. 
n  m.wi  mifiricordiam  tuam^&c.^d  ve!^ei^i7n  dcjnorahitHr  fetHS,&  *id  J^y?!^  '^^^ 
'matHtimim  Utitia.  Inhocautem  temporeprarcipue  vcrbum  Dei  aPro-  .  ^  ' 
ph-tis  prxdicarifolirumlcgimusinhbrisProphctarum  :m  quibus  lcn- 
ptum  cft,Dcum  pcr  fuos  Prophctasdiluculo  furrexiflc  ad  docendum, 
pr.rmoncndum,corripicndum,&  grauiflimis  comminationibus ,  dettc- 
rcndum  afccleribusluis  populum  Hcbrxum.  At  vcrointer  cpulas 
pocula,cum  nec  animus  fui  potcns  eft ,  nec  prudcntis  vllius  cogitationis 
capax,dc  grauiflimis  rebus  confulta  &:  decrcta  faccrcbarbarum  prorfus 
&bcliumumcft,qu6dquctriftes  plerumque  acfuncftos  habeat  c.xitus. 
Talcm  fuifle  Pcrfarum  morem,  in  vctcribus  hiftorijs  traditum  cft :  qui- 
bus  mipendiomagisplacuifle,&certtoracflevtfaconfilia,  qux  ipfi  agi- 
tauerant  temulcnti,  quam  qux  copperant  fobnj  ,  vix  crcdcrct  qui(- 
quam,mficum  alij  ,  tum  grau:s  n  ^  -      -  -li^  St-iSo  ,n  lihro  kv, 
prodidilTet. 

5^     Oricyenes  perfcqucns  fuperiorcm  illam  luam  Allcgv)nam  (  quam  nos 

fupraenarrauimus  )  de  Philofophis  ad  Vcrbi  Dei  ac  dminx  lcgisca-  ^fj^f^^^^^^^^ 
peffendam  difciplinam  venientibus  ;  fupcr  ifto  conuiuio  cum  citaf-  ^^^^,^,,jf^^,, 
fet  hunc  Iocum:Er  fecit  illts  conHiuiHmmaapHm  Ifiac  ,  &  rnandiicaue' 
runt,  o-  biberHnr  ,  adhunc  modum  philofophatur  :  Certum  cft ,  quia 
qui  miniftrat  vcrbum  ,  fapicntibus  &  infipientibus  debitor  cft  :  quo- 
ntam  igitur  nunc  conuiuium  exhiberur  fapicntibus  ,  idcirco  dicitur, 
non  paruum,  fed  magnum  conuiuium  cffe  fadVum.  Ertu  ,  fi  non  fis 
adliuc  paruuIus,(Sc  indigens,fedexercitatos  deferas  fcn(us,&  crudi- 
tione  plurima  pr^semifla,  ad  intclligcntiam  vcrbi  Dci  capacior  vcniasj 
fict  ctiam  tibi  conuiuium  magnum.  Non  tibi  olcra  ,  languido- 
rum  parabitur  cibus  ,  ncc  kae  nutrieris  ,  quo  paruuli  nutriuntur: 
fed  fiicict  tibi  miniftcr  verbi  conuiuium  magnum:loquctur  tibifapicn- 
tiam^qu^intcrpcrfcdos  profertur :  fapientiam  Dei  m  mvftcno  abl- 
condium  apcricc  tibi,  quam  nemo  principum  huius  facculi  cognouir 


BArhArtnmts 

VcrfirHm, 
Str.iho. 


i.Cor.  i 


C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

ReuelabitfetibiCIuiftusJn  quoomnes  thcfauri  fapientia:  Scfcienti* 
funcabfconditi.Facietigiturtibiconuiuiu  magnum,  6c  ipfe  tecum  cpu- 
labitur :  fi  tamcn  non  te  inueneric  talcm ,  vt  dicat  tibi  quod  Paulus  dixit 
Corinthiis,  primx  Corind^iorum  5.  Nonpotuivohi^ locjmcjuafi  f^iritali^ 
hiisfid  cjnafi  carfialibu^^tanqua paruuiis  in  Chri/tojac  vohispotu  dedi,Ergo 
qui  cruditos,&  doftrinis  cxcrcitos  fcnfus  ad  verbu  Dci  audicdii  dcferiit, 
bonaque  mcnte,fanaquc  fidc  acccdiK;iftis  fit  magnii  conuiuiu;  cum  iftis 
epuflatur  Ifaac  *.  6c  non  folum  epulatur ,  fcd  3c  furgens  cum  iuramen- 
tOjCispaccm  dcfuturispromittit.  Vtinam  &:nos  dignctur  Deus  magno 
Loc/if  Prouer  -jj^  conuiuio,quod  apparafTc  dicicur  Sapicntia.Proucrbiorum  cap.8.  Sa- 
'  picntia,Hiquit ,  lugulauit holtias  luas ,  miicuit  m  cratcre  vmum  luum ,  & 
mific  fcruos  fuos,  qui  omncs  quorquot  inucnerint ,  perducant  ad  conui- 
uium  fuum.Tantum  cft  vt  nos  ingrcfll  conuiuium  fapicntix ,  non  rurfus 
dcpofica  fcmcl  infipicncixatquc  impiccatis  indumcnta  refumamus  :  nec 
pcccatis,quibus  abluti  &  mundati  fumus,  itcrum  nos  inquinemus  ac  fce- 
dcmus  y  fcd  in  fimplicicatc  6c  puricace  cordis ,  recipiamus  vcrbum  Dei, 
quafi  foccundillimum  bonorum  omnium  fcmen,&  diuinx  (apicncia:  do- 
cumcncis&pra^ccpcisfidcm     obfcquium  adhibcamus.  Hadtcnus  ex 


Origene. 


6\  Htcron. 


Vers.  32.  Ecce  autemvenerunt  in  ipfo  dic  fcrui  Ifaac ,  annunciantes  ei 
j^.       '     de  putco  qucm  foderant,atquc  dicentes :  Inuenimus  aqua. 

Vnde  appellauit  eum  Abundanciam :  &c  nomen  vrbiim- 
pofitum  eftjBerfabeCjvfque  in  prxfcntcm  dicm. 

A  VL  o  fuprainhocipfocapire  fcriptum eft,Ifaacj vbi afcen-  51 
jdicBerfabecmandafle  feruis  fuis,vcfodcrcncpuccum.  Huius 
•gicurfoflionispucci^L-ECum  fucccflum  vcncrc fcruiilli  nun- 
ciacum  Ifaac,diccnccs:/w«fw/ww  a(juam.  Aquam  incelhge ,  a- 
bundanccm*&:  qua:  largiflimum,  adfaciccacem  vfquc  ,  hominibus  pcco- 
ribiifquepocumprxbcrcportectidcircocnim  appellauic  Ifaac  eum  pu- 
teuni,Abundanciam,vcl,vcSanca:us  lcgicHicronymus,facuricatem.  Hoc 
autem  tam  Ixtum  nunciuminucncxaqua:  incidic  in  eum  ipfum  dicm, 
quo  Abimclech  6c  Ifaac  dc  mucua  bcncuolcncia,  fide ,  acque  innoccncia, 
iurciurando  inuicem  padi  func^^Sc  hoc  fignificacur  illis  verbis:  Eccevene^ 
Trrsquxftm.  runt  in  ipfo  die  ferui  /faac^&c.VcrmnamcnhxcMoCis  wcvh^  crcs  excicat 
cuU.  quxftinculas.Primaqu;rftiocft,Anhic  puccus  fic  idcm,  acque  is  qucm 

Abraham  in  cifdcm  illis  locis  fodcrac;i3c  de  quo  fibi  pcr  vim  a  Philiftxis 
crcpco  cxpoftulauic  cum  rcge  Abimclcc.Sic  cnim  fupralcgimus  Genef. 
21.  Et  increpnit  Abraham  uWtrnekchpropter puteurn  AcjU£ :  cjuern  vi  abllu^ 
Caieuntis.  /^^^^w^T^^^' ^''^-Caiccanus  &  Thoftacus  ccnfcnc,fuifle  eundcipfii  piiteu, 
TnojUtus.  quia  omnia  qux  cam  hicquam  illic  dicuntur,in  vnum  (Sc  eundc  illu  puteu 
probc  compctunc.  CJuorum  camcn  opinationi  videtur  illud  contrarium, 

quod 


S 


SeciiJa  qitd^ 


GENES1S,CAP.   XXVI.  9^ 

quod  illic  appellatur  Putcus  iuramcnti  hic  autem  nominaturPutcus 
abundanti3!,vcl  faturitatis.Scd  hoc  non  magni  ncgotij  cft  cxpcdircinihil 
enim  prohibct  cadem  rcm  diucrfis  appcllarc  nominibus,  ob  diuerfi  qua^ 
circa  eam  acciderunt  jUic  proptcr  iufiuradum  inter  Abimelech  &  Abra- 
ham  ibi  fadtum^didus  eft  Putcus  iuramenti-.hic  autem ,  proptcr  copiam 
inuentx  aqux,appcllatus  cft  Putcus  abundantix ,  vel  (aturitatis.  Neque 
illud  obftat ,  quod  iam  ille  Putcus  erat  faclus ,  ferui  autem  Ifaac  vidcn- 
tur  fodiirc  nouum  putcum :  repctendum  enim  memoria  cft,  quod  paulo 
fuperiiis  in  hoc  capitc  dixit  Mofcs ;  Philiftxos  poft  morccm  Abrahx.ob- 
ftruxifTe  puteos  oHm  fados  a  fcruis  Abrahx.  Vnumcrgo  quempiamdc 
iftis  putcis  refodcrunt  ferui  Ifaac ,  &  ingcntem  aqux  fcaturiginem  inue- 
ncrunt. 

5  ^     Altera  quxftio  cft ,  An  qusc  in  hoc  loco  nominatur  Bcrrabee ,  &  qux 
Genefis  cap.  1 1  .nomine  codem  appcllatur,fit  idcm  locus.  Non  cnim  vi- 
dctur  cftc  idcm,quia  hicjnommatur  vrbs,  illic  vcro^tantiim  vocacur 
locus ,  &  nonvrbs.  Scd  hoc  ,leueacnihiliefti  nomenenimloci,adc6 
latc;  patct,  vt  etiam  vrbcs  fignihcatione  fua  comprehcndat.  lllud  fortius 
cft  :*cumiamidnominisanteccntumannos,impofuirtct  ei  locoAbra- 
ham  :  quorfum  Ifaac ,  fi  fuiflet  cadcm  vrbs,itcrum  nomcn  idcm  ci  dicc- 
ret  ur  hoc  loco  impofuilFe }  Soluit  hoc  Thoftatus,diccns ,  non  cflc  inufi- 
tatum  ,  fa:pius  eidem  rei  nomcn  idcm  imponcre  diucrfis  tempof  ibus ,  & 
ob  diuerfa  cius  rci  accidcntia :  qucmadmodum  Patriarchx  lacob  diuini- 
tus  impofitum  cft  idem  nomcn  Ifracl  bis  j  fcmcl ,  cum  luftatus  cft  cum 
Aneclo ,  Gcncf  cap. 3  2 .itcrum  autcm,cum  rcdiens cx  Mcfopotamia,vc- 
nit  in  locum  Bcthcl^Gcncf.j  5.   Quanquam  nec  hic  dicitur  Ilaac  impo- 
fuiire  iftud  nomen,ncc  illic  Abraham.   Scd  vtrobiquc  dicitur,fuiflc  talc 
nomcn  impofitum  ob  ca  quar  ibi  accidcrant  vtriquc  Patriarchx.  De  hu- 
ius  vrbis  appellatione,fitu,&  forte/iue  tr^bu  diximus  in  tertio  Tomo  fu- 
pcr  caput  2 1  .Numcro  2  j.In  cxordio capitis  ^^.libri lofue  hxc  vrbs  du- 
pliciter  vocatur,&  Bcrfabcc,6c  Sabce,&:  vtrumquc  nomcn  luftim  poni- 
tur   Eflc  autem  duo  illa  nomma  eiufdem  vrbis,peruincit  fumma  trcdc- 
cim  vrbium  ibifada:  ficmmdux  fliiflint  vrbcs,nontrcdecim,fcd  qua- 
tuordecim  numcrarincccfl^e  cflct;6cii:iprimo  Paralipomcnoncapitc^. 
alterum  iftorum  nominum,vt  fupcruacancum,omittuur.  Proptcrcavc-  ^^^^.  jj^^^ 
roillic  duocfl^c  fcriptanomma  ciufdcm  vibiscxiftimat  Rabbi  Uaias,  vt 
in  memoriam  cclcbris  illius  putci  rcdircmus ,  apud  qucm  fadus  pcrcuf- 
flt  Abraham  cum  Abimclech-qua?  rcs  &:  vrbi,c\'  Putco  nomcn  dcdit:vo. 
catus  enim  cft  Berfabec,  id  cft,Puteus  iuramenti ,  vcl  Putcus  fcptcm ,  a- 
gnorum  videlicct ,  quos  Abimelecho  fclcdlos  dcdit  Abraham,vt  didum 

eftGcncf.2i.  ,^.,.t- 

Tertiamquxftioncmmouct  Latina  lcftio  huiusloci  ,qua:lic  habct:  TirtquAR 

Vnde  apvellamt  am,  Ahnnicinnarn.   Siquidem  qus  in  hoc  loco  eft  He- 

brxa  vox  fSciungha  ]  non  fignificat  Abundantiam,  vcl  vtlcgit  Sandui 

Hieronym'us,Saturitatcm,fcd  iufiuradum.  Et  qui  lc  fidelitcr  cx  Hcbrxo 

interprctari  putant,ita  vcrtunt  &  cxponunt;aut  ccrtc  vcrbum  ipfum  He- 


53 


Caiitanus 


m  Catena,  m 
iknejim. 


94  COMMENT.  IN 

brxum  retinent^vt  Pagninus  &:  Chaldaica  interpreratlo.  Caietanus  tri- 
bus  argumcntis  probans  ira  lcgi  debcre ,  fic  ait ;  Q^od  legitur :  Vocauit 
€Hm  Abandantiam^  iuxtaHebrn?um  habetur  :  Vocauh  i\ffnm  liir.imcntujn. 
Hocenim  nomenquadrar,tLiHebraic^*  didlionijtumeuentuijqui  illodie 
fuit,  id  eft ,  luramento  fado  intcr  Abimclech  &  Ifaac  tum  etiam  fupra 
diftis;  quia  Ifaac  nominauit  puteos  reftauratos,ijfdcm  nominibus,  qui- 
bus  nominati  fuerant  apatre  fuo  Abraham.  Conftat  enim  ex  capite  2 1 . 
Genelis ,  Abraham  puteum  qucm  ibi  habcbat ,  nominafle  putcum  iura- 
meti.SicCaicranus.Sed  Bcatus  Hicronymus  in  TraditionibusHebraicis 
in  Genelim  fupcr  hunc  locum ,  primo,  quafi  obirer  &  obliquc  carpit  le  - 
ftionem  huius  loci^qux  cft  apud  Septuaginta  rnterpretes,qui  locii  hunc 
ita  reddiderunt :  Fenerunt pneri  Ifaac  diccntes^  Non  inuenimH^  acjuam : 
vocauitnomen  eim lurameyuum.  Deindctranflationem  fuam  dcfendcns, 
rationem  exponitjcur  verterit  Saturiratcm.  Sunt  autem  hacc  Hicronymi 
verba:  Nefcio  quomodo  in  SeptuagintaInterpreribushabcatur,pueros 
Kaac  nunciafle  ei  fe  non  inuenifte  aquam ,  &  idco  vocatum  cfTe  puteum 
illumjuramentum.  Qux  enim  etymologia  eft,  proptcrea  vocari  lura- 
ftientum ,  quodaquam  non  inuenilTcnt  f  E  concrario  in  Hebrxo,  cui  in- 
terpretationi  Aquiraconfentit  &  Symmachus,hoc  fignificatur,qu6d  in- 
uenerint  aquam,<3c:  proptetca appcllatus  fit  puteus  ipfe  Saturiras ,  «Sc  vo- 
cata  Ciuitas,Bcrfabea,hoc  eft,PuteusSaturitatis.  Licct  enim  fupraGen. 
21.  ex  vocabulo  luramenti  ,  fiue  ex  feptenarioouium  numcro  ^  quod 
[Sabe]  dicirur,a(lcruimus  [  Bcr-Sabe  ]  appellatum  :  ramen  nuncex  eo 
quod  aqua  inucnra  cft,llaac,  ad  nomen  Ciuitatis  ,  qux  ita  prius  vocaba- 
tur,alludcns,declinauit  paululum  litteram ,  &  pro  ftridulo  Hcbra^orum 
[Sin jaquo[Scabe.^incipirur,Grxcum  figma,id  eft,Hcbra^um[Samech] 
pofuir.  Alioquin  &  iuxra  allcgorix  Icgcm  poft  rantos  putcos  in  fine  virtu- 
tum,nequaquam  congruit,vt  Ifaac  aquamnon  repererit.  Hxc  Hierony- 
mus.Lcdionem  huius  loci,fccundum  Sepruaginra  Inrerprercs,quaHie- 
ronymusproxime  didisvcrbis  rcprehcndit,vidc  quemadmodum  dcfen- 
dar  Auguft.quxft.79.in  Genefim. 

Lippomanuspaulo  fubtiliuscnuclcatiufque  fuper  hacipfirc  diftcrcs, 
Notandum,inquit,[Scebaajfiue[Sciungha]cumpuna:o[SiboIctjfigni- 
ficare  fcptem,&:  quando  cft  gcnerisma(culini,tuncfcribiturcum[He]in 
finc  i  cumautem  eftgcneris  facminini,fine  [Hejfcribirur.  Didiocriam 
[Sceuungha]fiue[Sciuanghlaverbo[Sauang]quodcft,Iurare,dcfcen. 
dens ,  fignificat  luramenrum ,  fcd  quia  cifdcm  lirtcris  radicalibus  fcri- 
butur,accip!rur[Sciugha]pro[Sceuungha]  hoc  eft/cptc,pro,Iuramen- 
to.Diaiovero;Sauanghjfiue[Souoangh]  cum  pudlo  Scib6Iet,a  verbo 
(Subaa]quod  cft  faturare&rcplcre,defcedit,&  fignificat  faturitatem,vel 
abudanria.  Verum  quia  in  prxfcnri  loco  [Sceuangh]fcriptum  eft,idcirco 
plcriqj  reddidcrunt:Ef  vocauiteum  htramentum^^  fic  vcrtcrunt  Scptua- 
ginta.  Vidctur  autem  Beatus  Hicronymus  lcgifil:  Sabaa  cum  pudo  [Sci- 
bolet]&  idco  Abundantiam  vcl Saturitarem  rcddidiffe.  Quoniam  igi- 
turvno&codemdie,&  luramcntum  fadum  eftinter  PaUftmos,& 


54 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


^        GENESISCAP.  XXVI.  9$ 

Kliac  *,  &  nunciatum  eft  de  puteo  aquam  habcntc ,  ideo  vrbi  nomen  im- 
pofuum  eft,Bcriabee,vtrumque  fcilicct,vno  co  nominc  complcdlcns,&: 
putcum,  &  iufiutandum.  fic  Lippomanus.  Lippomani  fentcntia  non  dif- 
plicct :  prcefcrtim  cum  Hcbrxi  quoquc  magiftri  hoc  loco  fcribant,  hanc 
voccm,quibuspundis  nunc  legitur,fignificare  fcpte,fcd  efle  [Sccuagh] 
feptempro[Sceuungha"|iufiurandum:cum  alioquin  littcrx  confonantcs 
&  radicales  qux  appcllantur ,  vtrobiquc  fint  cxdcm.  Qiijnctiam  addi 
potcft,quod  plcrique  Rabbini  doccnt,verbum[nifiuangh  iiurare,&:  no- 
mcn[Sccuunga1iufiurandum,avocc[Sciuangh]idcft,fcptcm,c(redcdu' 
cS:am,quod  lufiurandum  non  nifi  feptem ,  hoc  eft ,  multis,  grauibiifquc 
caufis  &  teftibus  adhibcndum  fit. Atque  hinc  etiam  voccm  (  SauanghJ td 
cft  ,  faturitatcm  feu  abundantiam,  nonnulli  dcriuatam  volunt ;  quod, 
feptcm,fir  numcrus  multitudinis,  &  pro  multis  indcfinite  vfurpctur.  Ar 
S.  Hicronymus  fccutus videtur id,quo hac  inre magis  prxcipuum,ac 
probabile  vidcbatur,hoc  cft  putcum,proprcr  aqux  copiam  !nucncam,ita 
potiflimum  nuncupatumiquanquam  nihil  impcdit ,  quo  min  js  Ifaac  ad 
iufiurandum  quoque,aliquarationc  refpcxcrit. 


55 


Efau  vero  quadragcnarius  duxit  vxores  duas  Judich  filiam  Veks 
Becri  Hcthxi ,  &:  Bafcmath  filiam  Elon  ciufdcm  loci :  qua: 
ambxoffcndcrunt  animum  Ifaac  Rcbcccx. 

Vperioribvs  fermohiccontinuandus  cftf  aitRupcr-  "^•t^^^y- 
tuslibro^.Commentariorum  in  Genefimcap.  1 2  J  vbidi- 
ftum  cft :  Et  ahiit  paruiperjdens  qmdpnmogemtavendidtlfet. 
B^^i  Et  ecce  ctiam  hk  dcgcncratio  Efau  iam  fupplantati,&  adhuc  ^  .^^^ 
fupplantandi  dcnotatur ,  qui  magis  ac  magis  dcclinando ,  minori  fratri 
locum  fccit ,  vt  magis  ac  magis  imm^nens  tcncrct  plantam  cius.  Nam 
quemadmodum  antca,proptcr  cfcam,primogcnita  lua  vendiderat,  ita  & 
nuncpcr  concupifccntiasiuas.ducensvxorcs  alicnigcnas,animam  Ifaac, 
&  Rebcccx  ofFcndit ,  quia  bencdi<5lioticm  fcminis  Abrahx  contcmpfit. 
Si  cnim  fccundum  illam  bcncdi<aioncm  filios  gcnerarc  opta(ret ,  nc- 
quanquam  duxifietvxorcs  dc  filiabus  corum,  quos  &:patcr  fuus  impro- 
bafi^ct,^  auus  Abraham  vitandos  iudicaftct ,  &  proptcr  quos  matrcm  fui 
Rcbcccam  vitx  fux  txdcrct. At  illc  &  horum  iudicium  contcmpfit ,  nec 
Dci  promiflioncs  curauit;  !vidclicct  affinitate  hominum  habitatorum 
ciustcrrx  honoratum ,  ^  inclytum  fcpoflcficri  crcdcns,magis  quim 
opc, vcl  gratia  Dci. Vndc.&:  nomina  cognationis  cximia  prxlcns  fcriptu- 
ra  non  omifit :  nam  ludith  intcrprctatur  Landans :  Bccri  Tmei  mei :  Bafc- 
math  tn nominihfi^:E\on,Rohor€H^ fine^uercw.  Ipfis  igitur  nominibus  ma- 
nifcftc  coargui  vidctur,quod  iaudari,&  finc  Dco  ditari , nomina-  ' 
tus  cflc ,  &  in  tcrra  roborari  appctens  ,  peccatorum  fc  aflinitatibus 


immcr 


$6  C  0  M  M  E  N       I  N 

immerierit/uper  quos  merito  irruat  formido^&pauorjfecundum  nomc 
Herhei,c]uod  fignificat fortitndinem,&  fauorem,  Quj  ergo  inius  a  gratia 
Dei  excidir,menco  foris  quoquc  reprobatus  cfl: ,  &  benedidione  priua- 
tus^quoJprotinus  fcqucns  proxime  narratio  declarabit.  Hxc  Rupcrtus. 
Caietanus  tamen  putat ,  Efau  duxifle  illas  Yxores^non  plane  rcnitente  ac 
Cueunfn.  repugnantc  Ifaac^fcd^quamuis  id  ei  di(pIiceret)conniuentCjatque  indul- 
gentc  hlij  cupiditati.  Huius  rci  fignum  cfl^e  n5  obfcurum  exiftimat^quod 
pofl:  tale  coniugium  eum  dilexerit,^:  vcnationibus  eius  delcdatus  iit>  ac 
denique  bcnedicere  ei  voluerit  quafi  primogenito  filio. 
,  ^    .„         SanctusChryfoftomus  homilia  <2.  in  Genefim  ait  fignanter decla-  c6 
ratam  nica?tatcm  hlau,cumdiciturfuiflceiim  quadragintaannoru,  quo 
intclligcrcturYuiflc  tunc  Ifaac  in  profundiflima  fenedlutcncmpe  cente- 
fimum  iam  annum  agcntcm  ,  fiquidem  fexagenarius  crat  cum  genuit 
E(aUj&  lacob^vtfupradidumeftGenef.  cap.  25.  deindenc  mirum  vi- 
dercturquodmox  narrat  Mofes  initio  fequentis  capitis ,  caligafle  Ifaac 
ftx  fcnio.  Sedcnim  ncutrum  hoc  Chryfoftomi didlum  probabile  vide- 
tur.  Etenim  cum  Ifiacvixerit  centum  oftoi^intaannos^vtdicitur  Gcnef. 
3  ^.e  rat  tunc  ccnrenarius ,  pauloplusdimidium  artatis  fua:  tran(grcfl!iis: 
non  igitur  erat  in  profundifl!ima  fencdute  j  ficut  nunc^quia  vita  hominis 
fcre  determinarur  fcptuaginra  annis ,  qui  agit  quinquagefimum  annum, 
is  vercdicinon  potcftdcucniflc  in  profundiflimam  fcneftutcm  :  Putat 
prxterea  Chryfoftomus ,  poft  illud  coniugium  Efau  ,  ftatim  contigifle, 
quod  narratur  fubfequeti  capite  vigefimo  fcptimo,  quod  longe  fccus  cft: 
nam  poft  coniugium  Efau  annis  triginta  feptem,  accidit ,  quod  fequenti 
capite  mcmoratur ;  cratque  tum  Efau  feptuaginra  fcptcm  annorii ,  Ifaac 
vero  ccntum  triginta  fcptcmiquodnos  certiflimis  rationibus  addicemus, 
vbi  ventum  erit  ad  eum  locum. 
Lapft^TliO'      Thoftatusarbitratur,hocipfoannoquadragcfimoEfau,  &  centcfimo  57 
ftahcircAtem  I^^ac mortuum cflTc Scm  filium  Noe,quem  Hcbrici  cenfcnt  fuiflcalio 
pus  tnortfsSe  non^inc  appcllatum  Mclchifedcch,faccrdotem  Dci  altifl[imi,de  quofcri- 
fdtjNoe.       ptumfupracft,Genef.i4.  AtenimmanifcftcThoftatus  in  ratione  tem- 
porum  falfus  cft,non  opinor,per  infcitiam  Chronologix ,  fed  pcr  quan- 
dam  incunam,atquc  incogitanriam,  qux  ,  vcl  dodliflimis  viris  interdum 
obrcpit.  Mors  enim  Patriarcha?  Scm ,  non  in  quadragcfimum  annum 
E(au,vel  centefimum Ifaac incurrit,fcd in  illius quinquagcfimu,huius  ve 
ro  ccnrcfimum  decimum.  Si  quidem  Scm  bicnnio  poft  Diluuium  gc- 
nuit  Arphaxad,&  poft  eius  ortum,vixit  quingentis  annis,id  eft,quingcn- 
tis  duobus  poft  Diluuium,vt  traditur  Gcncf  1 1 .  At  vcro  a  Diluuio.vfqi 
ad  centefimum  annum  Ifaac/iue  quadragcfimum  Efau,numcrantur  an- 
J^^^^^^^^^^xat  quadringenti  nonaginta  duo :  quorum  annorum  ratio  ita 
(ubducitiu-:iDiluuiovfque;adortum  Abrahxanni  duccnti  nonaginta 
duo,Gencf  ii.hincvfqucadoitum  lfaac,ccntum  anm:  Abraham  enim 
ccntcnarius  craf,cum  gcnuitlfaacGe.ii  .hinc  vfque  id  quadragcfimum 
annum  Efau.qui  cft  idem,atquc  ceptefimus  annus  ortatis  Ifiac ,  anni  flu- 
xcrunt  ccnmm :  cx  his  omnibus  conficitur.qiiam  dixi ,  fumma  annorum 

<jua 


?8 


GENESIS  CAP.  XXV;l  97 
quadringcntorum  nonaginta  duorum  poft  Diluuium.  Atqui  Sem  mor- 
cuus  eft  quint^entefimo  ^cundo  anno  poft  Diluuium.Gencf.  1 1 . 

hwm  eas  faiirc  amaras,vel  exaccrbantcs  fpiritum  Ifaac ,  dc  Rcbecc^,  veL 
V :  habcnt  8cptuaginta,cum  illis  contendentesA  altcrcantcs.  His  porro 
vcrbis  notatur  earum  mulierum  aduerfus  Ifaac  ,  6c  Rcbccca  irrcucrentia, 
pctulantia,procacitas,&  contumacia. Vidctur  itaquc  ofFcnfio  Ifaac,&  Rc 
beccTaccidifle ,  ob  impietatem  ,  quod  more  illius  gcntis ,  dcditac  efleni 
Idololatrix.Ccrtc  hoc  cxprcfritThargus  Hicrofolymitanus  his  verbisiEt 
fucrunt rcbclles.,6c  inflato  animo,colcntes Idola ,  nec  rccipicntcs  dodVri- 
nam,nequcabllaac,nequc  aRebccca.Enimucrolcx  ipfanaturalis  iubet, 
6c  re(fta  ratio  docet,probufquc  gctium  mos,(^'  vfus  monct^virum  dc  vxo- 
rem  ita  focrus,&:  foceri  reuercntes,  obferuantcfquc ,  atque  obfequcntes 
eflc  oporterc,vt  parcntum  fuorum.  Hoc  fccutus  Ariftotcles  fub  finem  li- 
bri  fccundiOeconomicorum,deeare  fic  prxcipitiftudeani  primo  viriSc 
vxor  curam  omncm  parcntibus  exhibcrc  :  vir  quidem  vxorisparentibus 
non  minus  quam  proprijs^vxor  autem,viri.  Idque  con^probat  n.udtorita 
teHomcri/mducentis  Hclcnam  ingcnti  reuerentia  dc  vcrccundia  allo- 
qucntem  foccrum  fuum  Priamum  huiufcemodi  vcrbis : 
O  metuendemihifemperyfimper^HC  trcmendc 
Care  focer. 

E^^rcf^iaRupcrtidifputariOjOmncmliuius  Capitis  hiftoriam 
^       pulchcrrimo  tradatu  allcgorico  cxplicantis. 


rofolyrnitatmi 
Rcuerentiam 
yxor^fyO^ri 
crgA  foceri4m% 
tT^focrilquit^ 
tam  ej]'e  t/for» 
tet, 

Arifi^ttUu 


59 


RiPARTlTAcft  hiNUS  capitis  hiftoria ,  quam  Rupcrtu^ 
Abbaslib.7.CommeD.in  Gcncf c.8. coramodiffimcaptauic 


ad  triatempora.fme  tresicgrs  EuangcliciE,  atque  Ecclcfia: 
.  Chriftianar  ftatus.  Primapars  huius  hidovix  narrat ,  Ifaac  cx 

tcrra  Chanaan,ob  famem,tranfmigrafle  ad  Rcgem  Abimclcch  in  tcrrani 
Philiftinorum:&  metu  morti5,ob  pulchritudincm  vxons  difrimulafle  co- 
iu^ium  Rcbecca:,appellando  cam  fororem fuam;  ciimquc  in  ca  terra  fc- 
mmafl"ct,centuplummcffuifre,  maiorcmqucin  modum  cflc  locuplcta- 
tum.Hoc  Rupertus  applicatad  tranflationcmEuangclicx  prxdicationis 
iludxis  camauerfamibus,  atquercpellcntibus  ad  Gcntes,  mcrcdibili 
multitudmcingenriquegaudio  cam  accipicntibus:apud  quas  mirabiliter 
vbique  tcrrarum,ac  gcntium,Ecclefia  Chrifti  propagata  cft.  In  altcra  hi- 
ftorix  huius  parte  racmoratur  inuidia,^:  infcaatioPhiliftinorum  aducr- 
fus  Ifaac,ob  eius  opulcatiam,  .V  profperitatcm ,  tum  cxpcilcndo  eum  cx 
terra  fua,tum  puteos  cius  partim  obftrucndo,partlmque  per  iurgia,^<:  vim 
aufcrcndo.  Qiurcprxclarc  Rupcrtusdocct ,  prxfigurata  efle  ingcnia, 
mores,ftudia,(3c  conatusR-ereticorum  ,  quoquo  modo  infeaantium ,  & 
vcxantium,&  profligarc  conantium  Catholicos.  Tertia  pars  huius  hifto- 
rir  coinmcmorat,  Regcm  dc  Principcs Philiftinorum,  partim  duftos 
Comman  Gen.Tom.^,  ^ 


pS  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

poenitentia  inhumanitatis,&:  crudclitatis ,  qua  vfi  fuerant  aducrfus  I/aaC 
virum  innocentemrpartim  metu  perculfos  opulcntix ,  ac  potenti^E  Ifaac, 
fed  maxime  diuini  pr.rfidij,&  graciac,qua  protegi  eum  ,  8c  muniri  cerne- 
bant,vltro  adijrte  ad  ipfum,eiufquc  amititiam  cxpetijfle,6c  focdus  cum  eo 
fancirevoluifle.Hoc  porro  pulcherrimeaccommodatRupertusad  extre 
mumfandlaeEcclefia;,atqueadeoipfius  Mundifi:atum.  Tunc  enim,etia 
IudxiadChrifl:um  conucrtentur,(S<:  vna  cumgcntibus,  vni  Chriftofer- 
aient,fietquevnumomnium  Ouilc,vnufquePafl:or.Atque  hseceftfcrmc 
totius  difputationis  Ruperti  fcntcntia. 
inprimam     Cetcriim,quoniam  ipfa  Rupcrti  vcrba,mirifica^  cuiufdam  pictatis ,  & 
ttl'Z!ZZ  ^P^^^^^'^!d"'cedinis,&  varictatisdodrinae^tam  facrx,quam  Ecclefiaftic^ 
rnper  tranf  ^^f^^ta  (unr,vifum  nobis  eft,  ea  diftindte  in  hoc  loco  iuxta  trcs  illas ,  quas 
uHgratiotie    diximus  hiftori.T  partcs  commemorare:Rupcrtus  igitur  ad  hunc  modum 
if^c  ex  Cha  diCpuut.Ortafame.pofi  eafienlitatern.quA acciderat  m  diehns  AhrahAy  ahijt 
/i/?!»!.^'^^^''  regemTaleHmorum  in Gerara. Podquam  Efau  vcndi- 

dit  primogcnita,id  cft,Iudaicus  populus  abijciens  a  fc  Chriftum ,  ccelcfti 
fch^reditate  priuauit,orta  eft  Chrifto,  3c  Apoftolis  famcs  intcr  lud^os; 
illam  dico  famcm.de  qua  prophetatum  crat  pfalmo  5  8 .  Conuertenturad 
Prddicatores  '^^fp^^^^^y&f^^cm patientur^vt  canes  circuihunt  ciuitatem :  ipfi  vero  diifer" 
r.u4ngclftan  g^^^ff^^ad  mandHcandum.Etcnim  cgregij  illicanes  ,  Apoftolosdico,aliof- 
fuam  canes  quc  Euangclij  pr;rdicatores,de  quibus  prredidum  fucrat  pQmo  67, Lin^ 
lyomm».      gua  canumtuorumex  immicis  ab  ipfo',non  inucniebant  copiam  efcarum  a- 
pudmimicosChriftiIudxos,cxquibus  &  ipfifecundumcarncm  erant: 
paucos  enim  ex  ipfis  manducare.id  eft  conuertcre,5cfibimct  incorporarc 
potcrant.QuocircaPctro  cfuricnti,quia  dc  ludaifmo  parum  comcdcrat, 
oftcnfum,atque  prarccptum  cft,vt  Gcntes  apprchcndcrct,&nianducarct! 
vt  dicitur  Adlorum  i  o.Ex  co  igitur  tcmporcqui  famcm  paticbantur,dif- 
perh  funt  ad  manducandum,&  conqnercntcs,  ac  dolcntes  quod  non  cf- 
fent  faturati  m Iudasa,diccbant  ludxis  Ad. i  j.Vohis cjutdcm primum  loqui 
verbum  Dei  oportehatfed  quia  repuliftis  tUud.&indignos  vos  iudicaflis  ^tern^ 
vit^.ecceconuerttmuradCentes.  Ahi]t  igitur  Ifaacin  GcraraadRcae  Abi- 
melech  m  tcrram  PhiIiftinorum,abijt  Chriftus  mquam  ad  qcntcs?afccn. 
dcnsrupcr  cquosfuos.prxdicatorcsfcilicctfuos,  de  quibus  vtiquc  fcri- 
ptum  ^(t^^h^cuc  s.^iafcenditfipere^Hostuos.&quadrig^tuJ^^^^ 
EtpercgrinariccEpirmGerata,idcft,inGentibus,  quas  anTca  ncfciebat. 
Erat  aiitc  Gcrara  mctropolis  Philiftinoru,quodintcrprctatur  [  ruentiul 
hgnificatquc  Roma,fiuc  Romanoru  Impcrui ,  caput  quonda  pcreuntiCi. 
Nomenvcro  Abimelcch,cxponiturrPatcr mcusRcxjvcI  [Patrismcirc 
gnumjquo  fignificatur  multitudo  Gcntium  in  Chriftum  crcdcntiu  •  non 
quod  antcatalcseflcnt  fcdquiapoft  acccptam  Chrifti  fidcm  &lc^cm 
H  .  appcllanpoflbntY.;.....r«.^^ 
Hcbr.  u.  fHsfupervxorefuaMn.Sororm    eft:t.muerat  enim  profiteri  .t^U  fthi  eZ 
foctata  comugto^reputansneintcrficerenteumpropterp/^^^^^ 
plancvrgcntc  pcrlccutionc,fidcIcs  timcbaift  palan^ 
rc  gratiam:&  in  lanbulis  ic  continentcs,tradtabant,vt  potcrat  rdigioncm 

Chrifti 


GENESIS,CAP.    XXV  L  99 

Chriftianam,egentes,anguftiad,affli(a:i,in  folitudinibus  crrances,  in  mo- 
tibus,in  fpcluncis,in  caucrnis  terrx.  Scd,&  illuc  vfciue  pcrlcrutatus  eft  il- 
los,quiA  cis  dignus  non  crat  mundus.  Vndc  fcquicur :  Ckm pertranftjfent 
dtes plnrimi,proff>icierisyJbimtlcch  per femflram  ,vidit  eum  iocantem  cum 
RcheccavxorefnA.  Baptizantcs  namque  clam  in  cryptis ,  &  Coemcterirs 
Marcvrum,&:  cetera  cclcbrantes ,  vt  potcrant  fidci  lacramcnca ,  qua?  pro 
lococraiK  Sapientibus  mundi ,  quorum  fnpicntiam  Dcus  ftultam  fecit,  i,ndCor.i. 
perfrpc  dcprehendcrunc  cos ,  &  ad  publicum  auditorium  pcrtraxcrunr. 
Tandcm  tSc  ipfitcrrcni  priacipcs  lugum  Chrifti  fufccpcrunt ;  cius, 
quam  prius  impugnabaac ,  cuangclica:  fidci^  Chriftianx  religionis  de- 
fenfores  cfle  ca-perunc :  ^  idcirco  protinus  fubditur :  Praceplt^ue populo 
dicens :  Qttj  teti^rerit  homtms  huiiM  vxorem,?/iorte  worwmr.  Ncmpc  primus 
omniumConftantinus  lcgc  cdixit,  quid  pateretur  quifquis  Chriftianis 
eflet  molcftus.  Acquc  ex  co  cemporccam  gladio  Principum,qucun  vcrbo 
Sacerdotum,Chriftiana  rcligio  dcfenfacur.  Senit  autem  Ifaac  in  terra  iHa, 
er  iniicnit  m  a>mo  iHo  cemupium^&c,  Screre,pacaci  &  quieti  temporis  eft, 
vix  enim,auc  nunquam  ccmporc  bcUi,tcrra  bcnc  culca  lcricur,  pracfci cim 
vero  ita,vt  fcmcn  in  mcire  centuplicctur.  Ergo  pcr  fatioiicm  llaac ,  cuius 
centupla  meflc  locuplctacus  cft,proficicns,(5c  fuccrefccs,&  valde  magni- 
ficatus,  illa  rcdlc  incclHgicur  magnificcnria  nominis  Chrifti ,  qua  in  pacc 
EccIcfix,nomc  eius  dilacatu.L\-  mulciplicacum  cft  fcminc  vcrbi  Dei.  cum 
ftcerdocah  aucT:oricatc,concurrcncc  poccftace  imperiali :  fcihcet ,  vc  hce- 
ret  opcrariis  Euangclicis  cxire  ad  fcminandum,  &  non  liccret  aducrUrns 
Chrifti,laciirimum  cocius  orbisxrroribus  fuis  vindicarcagrum. 

Sequicur  alcerapars  hiftoriac  dc  inuidia,&  infedatione  ,ac  vexacione, 
quam  Ifaac  paflus  cft  a  Phihftinis :  fupcr  quo  ica  dilfcric  Rupcrtus:0^  hoc 
wuidentes  ei  PhUiJhni^ornnes  pnteos  ,  ^uos  fodcrant  ferui  patnsilltifs  Abra- 


quam  magniticentia  iNominis  ^^niuu  ivviiiiafiuin  ^^^^^^^^  

rium,  &  Idolacontempta  funf,InuidiafubortaeftHa?rcticorum:per  ^.^ubMsifaac, 
qiios  Diabolus,  quia  non  poterat  vi  pcrfccutionis  extirpare  Euangclium,  ,d  ejl  HMteu^ 
vciicaccmcorrumpcrcconacuscft  fcripcurarum.  Bcnc  igicur,poftquam  osCathoUcos 
magnus  fadus  eft  ifaacPhiliftini  inuidcnces ,  puceos  pacris  ilhus  obftru- 
xcrunc,imp1cnccs  humo.  Nam  putci,quos  fodtrunt  (crui  Patris  Chrifti, 
Dci,omncs  Scripturar  fandx  funt,  quas  codidci  unt  Moy(es,&  Prophc- 
tXydc  Apoftoli,kruiDci.Hos  putcosfcripcurarum  Ha-rcciciitanonnun^ 
quam  obturarut,quantu  in  ipfis  fuit.  vt  non  facilc  inueniri  poflct  ab  om- 
nibus,vbinam  eflct  dodrma  vcnratis.  In  tantum  vero  audacft  inuida 
H^ercticoru  vis,vt  Rcgu  quoqi,&  Imperatoi u  corda  obcincrec,coi  iimq^ 
gladiis  vcens,  pcnc  acrocius  quam  Gcntiliu  furor ,  m  Chnftianos  defa:ui- 
ret.  Porr 6  quod  dicit  Abimclcch  :  Gluia potcntiornobisfaUH6  e.f,etia  iuxra 
hunc  intellcauaUcgoricum  vcram  habcc  fcnrcntia.Etcnim  terrcno  Im- 
pcrio  potentius  ridum  eft  in  Gentibus  coclcfte  Imperiumiin  tantu  vt  fc- 
rpsPrincipcs,&  barbaras  nationcs,qua$  Impcratoru  gladiusnoactingir, 
^  n  ^ 


loo  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Saccrclotiimlingualigcti&latiiisRomanae  Ecclefiae  Pontifices  >  quam 
Romani  Imperij  dominentur  Caefarcs.  Quamuis  enim  (  yt  dixit  Beatus 
B  Leofir.t.in  Leo)multis  aufta  viftorijs  Roma,ius  Impcrij  fui  tcrra  mariquc  protule- 
Nati.Apoft.       . i^Ij^us  tamcn  eft ,  quod  illi  bellicus  labor  fubdidit ,  quam  quod  pax 
retrhO'  ai*'  (^^hriftiana  lubiccit.  Etille  difcedem,vf  vemret  ad  torrentem  GerArAy^c. 

Ab  Hxrcticis  difcedit  Chriftusmihil  enim  illi  cum  Dco.nihil  cum  Chri- 
fto,nihiI  cum  Spiritu  Sando  opcrantur:fed  totum ,  quicquid  illorum  eft:, 
Diaboh  cft,&:  Diabolo  relinquitur.  Venit  autcm  Chriftus  ad  torrentcm, 
id  cftad  vcros  tradatorcs  Scripturarum  proficifcitur,  adcos.quide  c.rlo 
imbrem  expedlant,qucm  &  accipientcs,in  magnum  excrelcunt  fapicn- 
in  omni  t?m-  tia:  toncntcmSur/tisfoditaliospHteos  ,  cjHosfoderantferHi  patris Ifaac y  & 
porecotrano-  ^^Qsillo  mortHoMhn  oblhuxerattt  FhiUftifii.  Scmpcr  cnim  cum  nouaqux'- 
ua4emergctei  ^^j^^^g^^  h^^jefis  cxurc^ir,prxft6  ctiam  Chriftusadcftj&dc  fuis  aliquos 
jlm  €xcitat4u  prarparat,fcicntia,&:  (ermonc  ornatos,qui  ftarevaleant  aducrlusloquaccc 
mucs  Voao-  Ha:reticos,(3cpuraveritatcScripturarum,fiticntcspotareparuulos.  ylp^ 
rtfj,  cpropu'  pellaHtt^Heeos  eifdem  nominibm ,  qmbHSpatereius  ante  appelLmerat.  Id  eil, 
gnatorescatho  ^^^j^^j^  vcritatc ,  eodcmquc  Spiritu  vcritatis  fecit  eos  intelligcrc  Scriptu- 
iic^  doilrm^'  ra5,quo  Spirituauftorcs  illarum,  quos  Dcus  Patcr  antc  aduentuiii  Chri- 
fti  filij  fui  prxmifcrat,&:  quos  ipfi  Filio  dederat,fcrip(crunt  cas.  Fodentnt^ 
qne  in  torrente,&  reperenmt  aqnam  viuam .  Sed  er  ihi  iHrgiHmfnit  paslorum 
Gerardi  adnerfus pajfores IfiacMcentiHm-.Noftra  cft aqna.   Qaos  foderant 
putcos  fcrui  Abrahar,ilIos  Philiftiiii  replentcs  obturaucrunt :  quos  autcin 
foderunt  fcrui  Ifaac,non  quidem  illi  obturauerunt  eos ,  fed  pro  illis  iur- 
gati(unt,&contendcrunt.Sicprofcd:6H3erctici  facras  Scripturas ,  quse 
magna  e?:  parte  antc  aducntum  Chrifti  confcripta:  (unt,  terrenis  fcnfibus 
fuis  obturauerunt:quaj  autcm  poft  pafiTioncm      refurreiflionem  Chrifti 
Sacramcntaviuxaqii2E,idcftxharifmaraSpirltus  Sandi  datafunt,  non 
quidem  obftruxcrunt,fcd  pro  illis  contcderunt  dicentcs: A^c/?r^  eft  ac^nai 
Quod  cft  diccrc,noftra  Sacramcnta,vcrafunt  Sacramcnta:nos  quod  da- 
;mus,San(3:umcft,vitale,&viuificum  cft:  Apud  nos  folos  Ecclcfia  cft.Hoc 
diccntcs,mcntiuntur  H^retici:noncniminangulo  vno  terrx,vcl  inpartc 
cuiufquam  Hxrcfiarchar  conclula ,  vcl  coanguftata ,  fcd  in  omncs  c;entes 
drffufa  crcdi  dcbct  Ecclefia,iuxtaid  quod  Filio  fuo  promifitDcus  Pater^ 
loquens  per  ProphctamPfalmo  CccundoyT oftulaamey  cj-  dahotibi  Gcn^ 
tes  hiireditatem  tuamy&poffejfionemtuamterminos  terrd.  Sunt  autcm  putci 
tres,quosfcruihuiusIfaacfodcrunt.  Namquc  intcr  alia,tria  funt  Spiritus 
Sandi  charifmata,Baptifmus  fcilicet,&:  impofitio  manuum,&Renouatio 
cundorum  in  gcneraU  rcfurrcdlionc  mortuorum  :  ficut  dc  Dauidinty- 
pum  Chrifti  &  Ecclcfix  tcr  vnftus  cft  Rcx.  Et  pro  duobus  quidcm  pu- 
tcis  altcrcatio  fuit  intcr  paftores  lfaac,&:  Philiftinos;pro  tertio  vcr6  putco 
n  on  cft  flifta  contcntio  :  quia  licct  dc  Baptifmo,  8c  de  Impofitione  ma- 
nuum  rixcntur  nunc  Hxrcticicum  Catholicis :  vbi  tamcn  vniuerfali  rc- 
gcncrationcimmutatio  hominum  fada  crit,rixari  non  potcrunt ,  con- 
rcndcrc  non  audcbunt  J^^^z^^  vocattit  nomen  etHs  Latittidoydicens^Nunc  di 
latauit  Tce  DominHs^cJrficH  crefccre fuperterramX^Qnicjyjic  intcr  calumnia^, 

Aini 


GENESIS  C  AP.  X  XVL  loi 
&  iniraicitias  dilatatur  nomcn  Chrifti,&  ipfis  aducrfantibus  clarcfcit  ma- 
gis,(Sc  propagaturEcclcfiacius,&:  Dcigloria  fuper  omncm  tcrram  ma- 
gnihcatur.  . 
1     Rcftat  tcrtia,  &  poftrcma  hiftoriic  huius  pars  de  afcenfu  Ifaac  in  vrbe  ^^^^'^'^ 
Berfabcc,(Sc Dci apparitionc in  eo  loco fafta ;  dc item dc focdere,cS:  iure-  ^^'[^-^^ '^^^^^ 
iurando  intcr  Ifaac ,  &c  Rcgem  Abimelcch  fadto ,  &c  de  conuiuio  quod  hmtuhtjUri^ 
Rcgi  prxbuitlfaac.  QuamhirtoiiamRupcnus,allcgoricamdifputatio-  de  futurA  m 
nem  (uam  pcrtexens,6c  ad  extremum  pcrduccns,ita  pcrtraftati^y^^^/^i/V  "^r/*!^ 
/yTwi:     f7/o  loco  in  Berftbee :  vbi  apparmtei  'Dominm  tn  ipfa notte ,  egofnm  ^^^^  ^^^^^^^ 
Deus  AhrahAmpatristHh&c.Ywmmm  hoe  eft  in  finc  fccuh,vt  (opitis  cu-  f,,ne  ad  fide, 
£tis  iuri»ijs,tam  Iuda:orum,quam  Hxreticorum,  afcendat,&  altare  fuum  er  cultum, 
^Edificet  Chriftus,vbi  nunc  non  cft,&:  fodiat  putcum  abundanti.y,  feu  fa-  '^('^^'1*"* 
ruriratis  rcUquiis  lfrael,vt  bibant  aquam  viuam  Scripturarum  :  fimiilque  '* 
ludxi,  dc  Gentilcs  cum  Chrifto  fc^edus  inibunt.  Fecit  er^o  eis  canuiuium. 
^      '  ,  ntesmane.iurauerHntfibimiittio:  dimisltffeeos 

.  f ,Cum  foedus  inierint  noai(rnTium,facict illis 
conuiuium  Chriftus  in  regno  Patris  fui ,  &  vnumquemq;  dimittct  in  lo- 
cum  fuum ,  id  cft ,  rctribuet  vnicuique  fccundiira  opus  Sc  racritum  pro- 
prium,locumque;  &  manfioncm  in  ccclis ,  cuiufque  mcritis  condignam  ^^^^^^^ 
affignabi'",  in  do?no  eniyn  Patris  eitif.manfiones  mtdt^ fint.Ecce  autem  vene- 
runnn  ipfodieferui  Ifiac  dicentes:  InHcnimtu  a^uam :  vnde  appeilautt  etnn 
Ahuniantiam :  &  nomen  vrhi  impofitum  eft  Berfahee  vfcfue  inprdfentem  die. 
finis  omnium  qux  de  Ifaac  funt ,  gratulatio  cft  dicentium  :  Inuenimtis  a- 
ejuam,^  redc.Nam  in  ipfo  dic  quo  comnlebuntur  omnia,  qux  dc  Chri- 
fto  funt,laus,&:  gratiarum  adlio  pcrfonabit,dicentium:Per  te  Chriftcin- 
ucnimus  fontem  aqux  viux  falicntis  in  vitam  xtcrnam.  Ciuitas  ergo  a- 
quarum  viucntium,id  cft,clc(ftorum  omnium  bcata  focictas,puteus  Utu- 
ritatis ,  fiue  abundantix  vocatur ,  completo  videlicct  quod  ei  Dauid  iip-  Tfd.iir. 
precatus  eft  diccns ;  Ftat  pa>:  in  virtute  tua,&  ahundantia  in  turrihnstuis: 
&  alio  \oco: Inchriahunturah  vhertate  domus  tu£,  &  toyrente  voltiptatis  tu£ 
potahts  eos.Apud  te  efifons  vitd.Et  allcgorica  quidem  fuper  hiftoriam  hu-  ^/^'^f- 
ius  Capitis  Rupcrti  difputatio  haftcnus  proccdit. 

Hunc  ego  tractatum  allcgoricum  Rupcrti,propterca  maximcprobo, 
&cOTimcmorarchic volui,quodin  co  lcges  rite  allcgorizandi  facrara 
Stopturam  cxadc  fcruentur  omncs.  Non  cnim  allcgorizantur  vcrba,  vt  ^^^^ 
non  pauci  faciunt,fed  rcs  gc:ftx,vnde  folum  ducitur     conficitur  allrgo^  ^^^'/^^ '^^^ 
ria.Ncc  ex  vniuerfitatcalicuius hiftoria:,vnatantum parseius  m  allcgo- 
riam  trahitur,fed  omncs  hiftoria:  partc5,contincnter,  fcruata  confcqticn-  aHegort^iidi. 
tia,&:  conucnicntia,ad  figurandas  rcs  in  nouo  Tcftamcnto  gcrendas,com 
modiftimc  aptantur.Etfundamcntum  allcgorix  cft,non  vulgaris,  aut  lc- 
uis,fcd c^rcgia,^  nobilis  in  vctcri  tcftamcnto  hiftoria  :  Id  vcro  ad  quod 
figurand'um'applicatur,res  cft  in  nouo  tcftamcnto ,  apprimc  mcmor^bi- 
li$,&plenamdignitatis,atquc  vtilitatis  dodlrinam  contincns. 


I02 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

S  V  P  ER 

Qa?vt  vig esimvmseptimvm 

G  E  7^E  S  I  S. 
ARGVMENTVM. 

lacoh  ferhdhiti44 ,  verhorumque fmuUtionem  yfatern^tm  henedi6iio- 
nem  occufautt,atque  ohtinuit. 

E  N  V I T  autem  Ifaac,  Sc  caligauerunt  o- 
culi  eius ,  &  vidcre  non  poterat :  voca- 
uitque  Efau  filium  fuum  maiorem ,  &c 
dixit  ei :  Fili  mi  ?  Qui  refpondit:  Adfum, 
Cui  Pater :  videSjinquit^quod  fcnuerim, 
&:  ignorem  diem  mortis  mex.  Sume  ar- 
ma  tua5pharetram5&:  arcum5&:  egredere 
^  foras :  cumque  venatu  aliquid  apprchenderis ,  Fac  mihi  indc 
pulmentum  ficut  vclle  me  nofti ,  &c  afferjVt  comcdam ,  &  bc- 
j  nedicat  tibi  anima  mea  antcquam  moriar :  Quod  cum  audii- 
fct  Rebecca,  &c  ille  abiifTec  in  agrum ,  vt  iuflionem  Patris  im- 

6  plerctjdixit  filio  fuo  lacob :  Audiui  patrem  tuum  loquentem 

7  cum  Efau  fratrc  tuo,  &  dicentcm  ei :  AfFer  mihi  de  venatione 
tua5&:  fac  cibos ,  vt  comedam ,  &:  bcnedicam  tibi  coram  Do- 

8  mino  antequam  moriar.Nunc  crgo  fili  mi,  acquiefce  confiliis 

meis: 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


COMMENT.  IN  G  E  N.  CAP.  XXVII.  105 

meis :  &  pergcns  ad  gregem  affcr  mihi  duos  hoedos  optimos,  9 
vc  faciam  cx  cis  efcas  parn  tuo  i  quibus  hbcnrcr  vcfcirurrquas 
cum  inrulcris5&:  comcdent,bencdicar  ribi  priufquam  mona-  n 
cur.  Cui  illc  rcfpondir:Nofl:i  quod  Efiu  fraccr  mcus  homo  pi-  n 
lofus  fic,  &:  cgo  Ixuis ;  Si  arrrcdaucrir  mc  parcr  mcus ,  &c  fcn- 
feric^cimconepurcrmeiibivoluiircilludcre^&inducam  fu-  ij 
per  mc  malediclionem  pro  bcnedidionc.  Ad  qucm  macer :  In  14 
me  fic,aic,ifta  malcdiiaio,  fih  mi :  canrum  audt  vocem  meam, 
&  pergcns,afFcr  qux  dixi,  Abiir,&:  arcuhCjdcdirque  macn.  Pa- 
rauic  illa  cibos,  ficut  vcUc  nouerac  pacrcm  ilhus.   Er  vcftibus 
Efau  valdc  bonis,quas  apud  fc  habcbar  domi,induic  cum:pcl- 
hculafq;  hoedorum  circumdcdir  manibus ,  Sc  coUi  nuda  pro- 
cexic.Dedicquc  pulmcncum,&:  pancs,  quos  coxcrac ,  tradidic.  ij 
Qu^ibus illatis  dixit:Pater  mi ?  Ar  iUc  rcfpondir: Audio:  Qu^is  18 
es  ru  fih  mi  ?  Dixirq;  Iacob,cgo  fum  primogcnitus  tuus  Efau: 
feci  ficuc  prxccpifti  mihi :  Surge,fcdc,&:  comcde  dc  vcnario- 
ne  mea,vc  benedicac  mihi  anima  cua.Rursumque  Ifaac  ad  fi- 
lium  fuuin :  quomodo,inquit,  tam  cito  inucnirc  potuifti ,  fih 
mi?Qu,i  rcfpondit: Voluntas  Dci fuit,vt cito  occurrcrer quod 
volcba,Dixirq;  Ifaac;  Accedc  huc,vc  tanqua  ce  fih  mi,&:  pro-  ^ 
be  vcrum  cu  fis  fihus  meus  Efau,an  non.  Acccffic  ille  ad  Pacre, 
&:  palpaco  co ,  dixic  Ifaac :  Vox  quide  vox  lacob  cft:  Scd  ma- 
nus,manusfunc  Efau.Ec  non  cognouic  cum,  quia  pilofxma-- 
nus  fimihcudincm  maioris  exprcfrcranr.Bcncdiccns  ergo  illi, 
aic :  Tu  es  filius  mcus  Efau  ?  Rcfpondic,cgo  fum.  At  ille :  AfFcr 
niihi,inquic,cibos  de  vcnacione  cua ,  fih  mi,vc  bcnencdicac  ci- 
bi  anima  mea.Quos  cum  oblacoscomcdiircc,obcuhcci  ctiam 
vinum,quo  haufto,  dixit  ad  cum :  Acccdc  ad  mc ,  &:  da  mihi 
ofailum,fih  mi. Acccffit,  &  ofculatus  eft  cum.   Statimque  vt  ^7 
fcnfit  vcftimcntoruilhusfragranriam,bcncdiccns  ilh,air,  Ec- 
ce  odor  fihj  mei ,  ficut  odor  agri  plcni :  cui  bcncdixit  Domi-  ^ 
nus.Dct  tibi  Dcus  dc  rorc  coch,  &:  dc  pingucdinc  rcrrx  abun-  ' 
datia  frumcti,&:  vini.Et  fcruiar  ribi  populi,&:  adorcr  cc  cribus: 
cfto  dominus  frarrum  ruorum;  &:  incuructur  anrc  te  fihj  ma- 
tris  rua!,qui  malcdixerit  tibi ,  fit  illc  malcdidus :  &c  qui  bcnc-  30 
dixcrittibi,bcncdiclionibus  rcplcarur.  Vix  Ifaac  fcrmoncm  31 
implcucrar :  &C  cgrcflb  lacob  foras ,  vcnit  Efau ,  coclofquc  dc 
vcnationc  cibos,intulit  patri ,  dicens :  Surge  patcr  mi ,  &:  co- 

mcdc 


104   ^     C  0  M  M  E  N  T.   I  N 

mede  de  ven^tionc  filij  tui:vt  benedicat  mihi  anima  tua. 
32-  Dixicque illi  Ifaac:Quis  cs  tujQu^i  refpondit : cgo fum filius 
33  cuusprimogcnitusEfau.Expauitlfaacftuporevchcmenci:  & 
vltra quam crcdi  poceft,admirans ait :  Qu.is  igitur  illc cft,  qui 
dudum  captam  vcnationcm  attulit  mihi,&:  comcdi  cx  omrri- 
bus  prius  qua  tu  vcnircsrbcnedixitq;  ei5&:  erit  bcncdiftus.  Au- 
^   dicis  Efiu  fcrmonibus  patris^irrugiic  clamore  magno,&cofter 
natuSjait^Bcncdicctia&mihi.patermi.Qui  aitrVcnitgerma- 
nustuus  fraudulcntcrj&acccpic  bencdiLlioncm  rua.Atille 
fubiunxit:  lufte  vocatum  cft  nomem  cius  lacob  :  fupplan- 
tauit  enim me  cn  altera  vice :  primogcnita  mea  ante  tulit ,  & 
mmc  fecudo  furripuit  bcncdidioncm  mcam.  Rursumquc  ad 
patrem :  Numquid  non  rcfcruafti ,  ait ,  &:  mihi  bcncdidio- 
37  nem?RcfpondicIfaac;Dominum  tuum  illum  confticui^&r 
omnes  fratres  cius  feruituti  illius  fubiugaui,  frumento ,  &  vi- 
n  no  ftabihui  eum5&:  tibi  poft hxc  fili  mi,vltra  quid  faciam?Cui 
^  Efau,  Non  vnam^inquit^tantum  benedidionem  habes^patcr? 
mihi  quoquc  obfecro  vt  bcncdicas.  Cumque  ciulatu  magno 
fleretjmotus  Ifaac,dixit  ad  eum:In  pingucdinc  terrx^&c  in  ro- 

40  coeli  defupcr  crit  bencdidio  tua.  Viues  in  gladio,  &:  fratri 
tuo  feruies :  tcmpufque  venictjCum  excutias,  &:  fohias  iugum 

41  eius  dc  ceruicibus  tuis.  Odcrat  ergo  fcmpcr  Efau  lacob^pro 
bencdidione  qua  bcnedixerat  ei  Patendixitque  in  cordc  luo: 
Venict  dies  ludus  patris  mci,  &  occidam  lacob  fracrcm  mciu 
Nunciatafunt  ha:c  Rcbcccx :  qua^  mittens  &:  vocans  lacob 
Hlium  fuum ,  dixit  ad  cum :  Eccc  Efau  fratcr  tuus  minatur  vt 
occidat  tc.Nunc  ergo  fih  mi,audi  voccm  meamj&^  confurges 

44  fugcad  Laban  fratrcm  mcum  in  Haran  rhabitabifque  cura 
eo  dies  paucos  ,donec  requicfcat  furor  fratris  tui.  &:  ccffet  in- 
dignatio  cius^obliuifcaturquc  eorum  qux  fccifti  in  eum :  po- 
ftca  mittam5&:  adducam  tc  indc  huc.  cur  vtroque  orbabor  fi- 
lio  in  vno  dic  ?  Dixitque  Rcbccca  ad  Ifaac :  Txdct  me  vita[^ 
mcx'  propter  filias  Heth :  Si  acccpcrit  lacob  vxorcm  dc  ftirpc 
huius  tcrrafjnolo  viucrc. 


PR^ 


GENESIS    CAP.    XXVI  T. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 


VO  temfore  corftigeru/Jt^fu  m  hocvtgeftmo fcptimo  ca- 
')tte  ndrrantnr^n  eo  tem^orc  agebat  ifaac  £tatts  anrtum 
centefirnum  trlgcftmunifcpttmum^Iacoh  vero  Efau fc- 
ptuagcfimum  fcpttmum.Ex  quo  apparct^  tntcr  contugtum 
Ejan  lam  quadragcnart)ymemoratum  tn  cstremo  capite  pr^cedentt^  (jr 
inter  ea  rju.€  traduntttr  hoc  capiteyinterceftjfc  non  mintis  qtiam  trtgtnta 
fcptem  annorumfpattum  tcmporisitunc  entmfui  fc  diximtis  ifaaccen- 
^nnorunr^mtnc  autem  erat  centum  triginta  fcptcm.  Mirum  igitttr 

 /  /  potcfi^tantttcmporis  intcrftitium^planetacttuma  Mofe prjiteri- 

tum  ftii(fe.  Quodautem  lacobfuertt  td  temports  annorum  feptuagtnta 
fcptcm.c^  quod  eftneceffarioconfequenSylfaaccenttim  trtginta  fcptcmy 
ex  ipft  Scripttirthiftortaratioctnart  ad  httnc  modtimltcct,  lacobpaulo 
poftacceptam  benedtcJtonem  mtfftis  efl  tn  Mcfopotamtam: fatim  nam- 
que  Efiu  acerbtfime  dolens^atqtic  tntqtttftmo  antmo fcrcns pr^reptam 
fthi  benedtcltoncm  fatrts ,  c(£pit  cogitare  de  necando  lacoh :  cmtis  mali 
etittandtcaufayRcheccaperfuaftt  ifiac  yVtmittcrct  lacob  tn  Mefopota- 
miam.  lam  verocum  lacoh  coprofeciti^  eft^annorum  erat  fcpttiagtnta 
fcptem.Nam  poftquatuordcctm  annos fcrutttitiSyquam  tbt  pro  vxortbu^s 
ferututt  focero  fuo  Lahangcnuit filitim  lofeph,  vtfcnptum  eft  GenefjO, 
cttmautemgenttttlofcphyeraupfevnius  dr  nonaginta  annorttm.  Hoc 
nempemantfcfiitm  fitexeo,qHodlacoh         '"^'<ef  Aegyptum  poffc- 
ptcm  annos  vbcrtattSy&  dtiosfimis.vty        lofes  Gencfcap.^yErat 
porro  tn  eo  tempore  Iofcph,annort{m  trigtnta  nottemyVt colltgitury  com- 
parando  hiftona  capttis  ^jsum  htfloria  capitts  4$.  Fuiffe  atite  td teporis 
lacob  centumtrtginta  annorum^pfcmet  dtxit  regi  Pharaoni ,  cum prt- 
mum  ad  etus  conftccJum  cr  colloquium  admtffus  cftGcn.47.  St  igitur 
dc centum trt(iinta annis lacoh ydctrahas  trtgintanoucm  annos  Ataits 
lofephyrcltqut  erttntyvnus  &  nonagtnta  tpfttis  lacohy  in  qua  Atatcpro- 
creatitttllcftlium  fuumlofeph.  Atqut  genuit  eum  poft  qtiatuordcctm 
annosyquam  vencrat  tnMcfopotamiamy^  qtithtis  fcrutcrat  Labanpro 
vxoribtts.Er^o  cum  lacoh poft  acccptam  bcnedtcltoncm  lfaac.piifftt.sah 
eo  eft  in  Mefopotamiamyagchatfcptuagcftmum  fcpttmttm  annum ,  (^r 
ifaac  ccntcfimu  trigeftmu  fepttmuy  nam  htc  fexagenartus  illugcmerat. 


■  vo6  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

^tquehocnos  frohandum  ddp\^fms  fufcefimt44.Apid  Eufcbhmli- 
, , ,  bro  nonodc  Pr.eparanone  Euanzelica^capite  vltimo^  Alexandcrperan' 
tiqutis  hifloncus  tradit/uijjc  tunc  lacobjcptua^tnta  quinque  annortim^ 
ifaac  vcro  ccntum  dr  frigintafcptemJn  qua  fane  ptignantia  loquittir, 
na  fi  erat  iftac  centutriginta  fcptem  anncru,neccp  efl  futffe  ttic  lacob 
fcpuagmta feptt^culs  genitns fita  patrc fcxagenario/vt  diciturGen.2U 

Senuitautem  Ifaac,&:  caligaucrunt  oculi  eius^&r 
Vers.t.  .1 

videre  non  poterat. 

I M  r  L  E  eft  illud  de  Heli  Poncifice  in  primo  libro  R  egil  cap. 
^.Heli  iacehat  in  loco fiiOydr  ocult  eUts  caligauerant ,  nec  poterat  ^ 
videre.Non  folum  aucem  in  fcnecSuce  ,  oculorum  aciem  ,  fed 

 ^  aliosquoque  pr^cipuos  hominis  fenfus  deficere,teftacur  de  Cc 

in  lib.  2.Rcgum  cap.i  p.Berzellai,  hxc  vtrba  loquens  ad  regem  Dauide: 
Otlogerjaritis fnm  hodie,vur/j^uid  vigent  fenfus  mei  ad  difcernendum fuaue 
amart{m?atit  dele^are  poteft  feruum  tuum  cihus  aut potus  f  vel  audire  pojfum 
vltra  vocem  cantorum^atcjue  cantatricum  f  quare ferum  tutfs fitoneri  domin^ 
Horutrjs  in       rwrRede  ieicur  Poeca  quidam  dixit: 

Miilta  Jenem  ctrcHmuemunt  tncommoda, 
Tlin  Ith.y.  ^""^      fenedutis  incommodaf Phniura  audi:  Non  reputan- 

cap.so.       tur inFanti.r  anni,qui  fenfu  carenc.no  fcne(5Vaf,in  pcEnam  viuaccs.  Hebef- 
cunt  enim  fenfus,membratorpent,prccmoritur  vifus  ,  auditus ,  incelTus; 
dentcs  etiam  ac  ciborum  inftrumenta  deficiunt.  Salomon  quoque  in  H- 
bro,quiinfcribitur  Ecclefiaftescapite  i  i.Scxdccim  incommoda,<SjmaIa 
feneducis^vc  ex  vcrbis  eius  elicit  Caietanus  jpulcherrimis  fignificationi- 
Sexdecimin-  bus  allcgoricis  tcdc  fignificat.  Dequibus,  vnumillud  eft  adcah>inem 
eomoda  fene-  oculorum  lCaac  pcvtincns  :  Memento  Creatoris  ttti  in  diehus  iuHcnttttis  tna, 
Uc!isEccle-  ^^^^^^^^'^^^^^^  ^^^^P^^  ^ffl^^^^^^^^^&  ^PP^^^^^  de  cjuihns  dica^- 

fiafi.ji.  JVon  mihiplacen t.ldcd.antc  fcnc^tincm, y^ntetjuam  tenehrefcatfol ,  crltt^ 
CaHtantis.  menycfr  luna,^ ftelk.Scncs  cn\n\  caligancibus  iam  ocuIis,aftra(S«:  lumina 
clare  non  queuncccrnere.£f  tenehrefcantvidentesperforamtna,  fic  appcl- 
lacocuIos,feu vimvidendi,quxpcrorganumoculi,quafi  per  feneftram 
profpcdat  cxcrinfecus  obicdtas  res  afpcd:abilcs,  qui  pra:  fenio  tcnebref- 
cunc,  id  eft,cxcicace,vel  ex  coco.vcl  maxima  ex  parce  obducuncur. 

Ergo  pauciftimis  fenum  concingic,quod  in  excremo  libro  Deuterono-  - 
Ix^^lum  yi-  prodicum  eft  de  Mofe,  illis  vcrbis :  Mofes  ccntnm  er  viginti  annorum 
ITJtSmJ''  ^^'^^  ^uando  mortuHS  efl :  N on  caligamt  oculus  eius.nec  dentes  eius  motifnnt. 
fencthtM.  Perpaucorum  iccm  fenum  eft,quod  B.Hieronym.de  PauloConcordienfi 
js.  Hieron. de  fcripcum  reliquic  epift.  a  i  .Qiii,cum  iam  ccncenarius  eflec,  fola  canicic  ac 
^''f  ^  5^^"'  prudencia  fenex  erac,ccccra  iuuenis.Lubcc  clegancillima  vcrba  Hierony- 
con  frnji.  [^A^  apponcre.Ecce  iam,inquit,  ccnccnus  a^cacis  fux  circulus  voluitur. 

&  oculi  puroluminc  vigcntipedes  imprimut  certa veftigia:auditus  pcne- 
tLabilis:dentes  candidi: vox  (onora:corpus  folidum  &  fucci  plcnum: 


cani- 
cum 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  V  1 1-  107 
ciim  ruborc  difcrepant,&  vires  cum  xtatc  diflc-ntiunt.Non  mcmorix  tc- 
nacitatem,vt  in  plcrifquc  ccrnimus,anticiuior  lcnccT:a  dirtbluitmoncalidi 
acumcnmgeni),fngidusranguisobtundit:non  contradtam  rugis  facicm, 
arata  frons  cxifpcrat:non  dcnique  trcmula  manus,  per  curuos  ccra?  tra- 
mites  criantera  llylum  ducic.Futura:  nobis  rcfurrcftionis  virorem ,  in  tc 
Dcuso[l:endit,vt  pcccati  fciamus  eirc^quod  cctcri  adhuc  viuentes  prx- 
nioriunturincarnc:iuftitix,qu6d  tuadolefccntiam  in  alicnaactate  mcn- 
tiris.  SicHicronvmus.Sciteitaque  i^linius:Ergo,inquit,  promiraculo.  (Sc 
idfolitariumrcperitur  excmplum  ,  Xcnophilum  Muficum ,  ccntum  6c 
quinque  annis  vixillc  fme  vUo  corporis  incommoiio.  XtnophUui 

MuJicHt . 

Vocauitquc  Ifaac  Efau  filium  fuum  maiorcm :  &:  dixit  ei: 

Vidcs  quod  fcnucrim &:  ignorem  dicm  mortismcx.        Vtas.  2, 

Ll  V  D  :  £/  iJ^iorcm  diem  monisrneA  ,  hoc  fignificat  :  Cum 
tam  graui  &  atFc(fla  hm  xtatc  (annos  fcilicct  ccntum  trigin-  ^  ^ 
ta  fcptem  natus  )  nonpotcft  mihi  mors  crte  longinqua;      i^jl^^j]/^  f/^^ 
^  ideoquotidie,atqueinfingulashoras  camcxpcdo.  Hxc  eft  tdtto.ej}  ajji- 
^  '!:ra,&  falutaris  philofophia;pcrpctua  ncmpe  mortis  mcditatioj  dna  m^ntsmi 

vtrccT:cPhto,Philofophiamdcfinicns,dixcritcflcmcditationcmmortis. 
Sedcnimfimorrcminomnicctatc  meditari,^'  adeam  fc  comparareco-  ^^^"^  ^,'^'^ 
uenit,quantomagisinfcnc(a:utcfPrxclarafanc,mcrit6quc  celcbrata  cft  j.ncaHtt. 
illa  Catonis  fcntetia:Sed  hoc  mcditatum  ab  adolcfcentia  dcbet  cflc,mor- 
tem  vt  ncgligamus:finc qua  mcditationc,  traqutUo cfle animo  ncmo  po- 
tcft.M  Kiendiienim  certc  cft,&:  id,mcertu,an  eo  ipfodic.Mortem  igitur 
omnibus  horis  impcndcntcm,timens;qui  poteritanimo  conhftcrc  f  Sic 
ille.At  cnim  Ifaac,falfusopinioncfuaeft:naqui  mortc  fibi  vicina^'  infta- 
tcm  putabat,vltraid  temporis,trcs    quadragintaannos  vitamproduxit. 

Sumearmatua,pharccram&:arcum,&:cgiLaac  loL.isicum-  ViRs.5. 
que  vcnatu  aliquid  apprchcndcris.&c. 

A  R I A  cflc  venationum  gcncra ,  modoiquc ,  vno  venationis  ^^^.^ 
nomine  comprchcnfos,difputat  Plato  in  libro  7.  de  Lcgibus.  ^ 
Eftenim  vcnatioanimalium,  velaquatilium  ,  vcl  volucrum,  huiymationH 
^       vcl  terreftrium  :  &  fit.vel  hamis,  vcl  rctibus ,  vcl  laqueis ,  vcl  O'  <inid  eoru 
vifco,velcanibus,vcl  propriis  etiam  viribus,^:  armis.Rcicdis  autem  aliis  {'^^'///'"^^^^ 
omnibus  vcnandi  modis,optimam  eflc vcnandi  rationem,Platoarbitra-  "HJ^^ 
tur,qux  fit  equis,canibus,corporibus  fuis,  viribiifciuc,per  quam  fcrx  ca- 
piuntur,  curfibus ,  vulneribus ,  retibus,  fuis  ctiam  propriis  manibus. 
Talis  enim  cxcrcitatio  firmandx  valetudini ,  viribufquc  plurimum  con- 
ducit  j  ncc  parum  confcrt  ad  res  militarcs  ,  tum  roborando  dc  du- 
rando  corpus  ad  labores  bcllicos  ,  tum  crudiendo  ,  inftrucndoquc 
animum  ad  folcttum  &  prudemiam  militarcm.  Talem  porro  fuiife 

o  2 


y 


io8  C  O  M  M  L  N  T.    I  N 

venationem  Efau,dubitai*e  non  finunc  vcrba  illa  Ifaac:5«7W^  arrnn  nta.^y^ 
retnim  &  arcum.c^  egredere foroi. 

VERS.4.  Cumque  venatii  aliquid  apprehenderis ,  fac  milii  inde  pul- 
mentum^ficut  velle  me  nofl:i5&:  affer  mihi  vc  edam :  &  be  - 
nedicattibianima  meajantequam  moriar. 

Egetae  ac  viuidx  fcnedutis  argumentum cft, tantopcre  ^ 
venatitias  &  ferinas  carnes  m  cibum  appetcre ,  coquc  cibatu 
non  folum  iucundcjfed  etiam  (alubritcr  vcfci.Tales  cnim  car 
nes;vt  multi  fucci,&copio(i  ac  folidi  funt  alimetijita,  vt  probe 


Aticlor  tn  2. 
Tomo  fuo  m 
Genefim  Uh. 
i^.Sumero 
margmaU.  29 


concoquantur,&  ad  bene  nutricandum  proficiant ,  valido  indigent  fto- 
macho.Ergo  Ifiac,ctfi  infirma  erat  acie  oculorum  ,  robuftiflimo  tamcn, 
atque  optimo  fuiflb  ftomacho  (  qui  eft  oHicina  vitar jneceflb  eft :  vt  non 
adeo  mirandum  fit ,  cum  poft  harc  in  trcs  ^  quadraginta  annos  aetatcm 
protuhifc.Nec  intcmperantia:  fuittalcs  cibos  appt-tijflcfedprudens  con- 
iilium,dchcatioribus  &z  iucundioribas  cibis,labantem  iam ,  deficientcm- 
que  fenio  vitamjfulcirc  ac  (uftcntare. 

Et  ajfer  ^nthlvt  co7nedam^(^  hericdicat  tihi  anim,.^.  mea  anteejuammoriar.  7 
\\\uAJjt'nedicatttkia>7'ma  r/?f^i,Hcbraifmus  eft.hocfignificans  :  Vttibi  ex 
animo  faufta  &  profpera  impreccr. Vel  ponirur  animu pro  ipfomet  homi- 


um 


bul 
&  pro 


( Air  Ifaac  he^ 
,udtcU*riiS  Ji- 
iw  fuo  Efiu, 
rcijuijimt  ab 
co  l>rms  ciba- 
lum  ex  ytna- 
ttone. 

L^ranui 


^'.Augufi. 


ne,vt  frpe;quafidicat:Vt  ego  tibi  bcncdicam.  Monui  aHas ,  voca 
anmia^,vat ic  vfurpan  in  uicris  hrtcris A  pro  vira,&  pro  delidcrio , 
perfonaA'  proprie  proanima rat]onah.,vt  eo  in  locc:  N4ite  timtre eos cjui 
occiduntcorpHuanimam  autcm  non  pcffHnt  occidfre  ViQ  'Ao,Ft  hcnedicat  tihi 
anima  w^^,pau!o  infra Rebccca loqucns  fiho  fuo  lacobaxfert  Ifaac  dixif- 
fe  E(^\.vyt  hcredicam  tibiccram  Domtncunttc^iuw:  moriar.oaoA  huber  hac 
fententiam:Vtbenedicamtibi,annuente&  fauente  Domino  *,  C5<:abilIo 
deprecer  omnia  tibi  faufta  &  profpera dari.Locutio  Hcbraica  cft ;  coram 
DominoMiri  in  bonisrebus,quam  in  mahs  vfuipan.In  mahs  ,  vt  Gcncf.y. 
Corrupta  efl  terra  coramDco,^t  cap.  i  -^.Homines  Sodomita pejfmi  erant,(^ 
peccatores coram  Domino  nirni^.ln  bonis  &  qurc  Deo  placent,vt  hoc  loco; 
3c  cum  dicuntnr  Sandi  ambulare  coram  Dco  vcl  efle  perfedi  cora  Dco. 

Sedcur  Ifaacantequam  bencdicerct  filio  fuo  Efau,rcquifiuitabeo  ta-  8 
le  obfcquium  &  officium  vcnatitias  carnes  prarbcndi  fibi  ?  Lyranus  indi- 
cat  fuiflc  co  tcmporc  pofitii  in  morcvt  primogcnitus,recepturus  bencdi- 
dioncm  a  patre.priiis  obfequium  aliquod,  dc  oflicium  ei  prceftaretjatque 
ei  miniftrarct  in  mcnfi. Vndc  hoc  acceperit  Lyranus,haud  equidem  fcio. 
Sandlus  Auguftinus  in  qua:ftione  feptuagefima  nona  in  Gcnefim,nullam 
rcpcrit  cauiam  3c  rationemeius  rci  httcralcm  :  fed  nihilominus  tamcn 
putatjca  rc  myftcrium  quodpiam  adumbratum  dc  fignificatum  eflc: 
quulc  aurcm  iftud  myftcrium  fit,ipfe  ,  vcl  ftudio  breuitatis,  vcl  quia 
tunccinon  occurrcbat,ncquaquam  indicauit.Hxc  funtexeoloco  Au- 
guftinivcrba:Quoniam  tantus  Patriarcha  Ifaacantequa  moriatur,qu?rit 
.ifilio  fuo  vcnationcm  Sc  cfcam,  qualcm  amat,promagno  bcncficio, 

pro 


S.  Wegor. 


G  EN  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  VII  109 
&  promittit  beneJidioncmjnullo  modovacare  arbitramur  fignificatio- 
ne  prophctica :  maximc  quoniam  fcllinat  vxor  cius,  vt  illam  bcncdidlio- 
ncm  minor  fihus  accipiat,qucm  ipfa  dihgcbat.  Ncc  folum  hoc,fcd  ctiam 
cetcrain  cadem  narrationc,  multum  moucnt,ad  maioraintelhgenda,vcl 
requircnda.Sic  Auguftinus.  Ceterum  B.Grcgorius  myftcrium,dcquo 
dixit  Auguftinus,brcuiccr  in  homil.6.in  Ezcchidem  apcruit  hilce  vcrbis: 
Quid  cft  quod  Ifaac  dc  maioris  filij  fui  venationc  vefci  concupilcit  ?  Nifi 
quodomnipotensDeusludaici  populi  bona  opcrationcpalci  dc/idcra- 
bat  ?  Sed  illo  tardantc,minorcm  Rcbccca  fuppofuit :  quia  dum  ludaicus 
populusbonaopcraforisquxrit ,  Gentilcm  populum  mater  Gratia  in- 
ftruxit,vt  omnipotenti  Patri  cibum  boni  operis  ofFcrrct,bcncdiclioncnv 
quc  maioris  fratris  accipcret.  H.rc  Gregorius. 
9     Thomas  Anglicus  duas  eius  reiminime  afpernandas  rationes  afFcrr:  ^y,^^^.^,  An- 
quas  cgo  propriis  eius  verbis  commemorabo.  Prima,inquit,ratio  eft,vt  ^/it^. 
Efau  mcritoric  ad  fufcipicndam  patcrnam  bcncdidionem  dilponc^rctur 
per  opus  prouidx  obedientix ,  obfequiofc  ac  filialis  dilca:ionis,&:  reue- 
rentix  in  landum  parrcm  fuum.    Sccunda  ratio  cft,quia  ficut  Ifaac  non 
humanitus,fcd  diuinitus  mouebatur  ad  benedidlionem  dc  futuris  lccun- 
dum  illud  Apoftoli  di6l:um  ad  Hebr^eos  1 1 .  Fidcy  &  defutnns  benedtxtt 
//Mr.ita  crcdcndum  eft,qu6d  etiam  ad  pr.cdifta  diuinitus  mouerctur,&: 
ui  figuram  rcrum  fpiritualium  &  futuratum  id  filio  fuo  pra:ccpcrit. VnJe 
illa  omniacrant  figuraha &:  facramentaha.  Sic  ille.Sunt  qui  putent  ca  re 
prarfignificatum  fuifFc ,  licitum  fore ,  ac  iuftum ,  &  laudabile  in  Ecclciia 
Chnfti,vtqui  fpiritualia  myftcria  &  muneratraderentdifcipulis,viciirmi 
ab  illis  accipercnt  carnaUa  obfequia  &  officia :  quo  fpcdtat  illud  Pauli  ad 
Galat.  6.  Comrnunicet  is.  cjui catecht^aturverboyei (jmfe  cateclnzjityin  onmi- 
bm bonis.  Et  i .ad  Corinthios       nosAn(\\x\i ,  Ifirittialta  vobisfeminamtff, 
magnHm elhfnos  carnalia  veifra  ?netarnt4s.  Super  qua rc  brcuitcr  &  pr.r- 
clare  dilTcrit  Auguftinus ,  cxplanansPfalmum  oauagcrimum^fuper  illis 
verbis  :  Accipite  pfulmu?n,& datetynpanum.^  Vrrumque,inquit,dicitur, 
&  accipite     datc.    Sed  quid  cft  Accipite  pfalm«m,6c  date  rympanum, 
Dicii  quodam  loco  Paulus,reprchendcns  &  dolens ,  quod  nemo  illi  c6- 
municalTct  in  ratione  dati  &  accepti:quidcft  in  rarionodati&:  acceptifil- 
lud  nempc  quod  alio  loco  ipfemct  cxpofuit  apcrtc  :  Si  nos  vobi^  ff>irUnaUd 
feminamH4jnagnHm  efifi nos  carnalia  veHra  metarnn^  f  Et  ly mpanum  qui- 
dcm  fit  ex  corio ,  &  ad  carncm  percinct  \  pfalmus  vero  ad  fpiritum  perti- 
net.Pfalmus,inquam,fpiritalis  cft,tympanum  vcr6  carnale.   Ergo  vos,6 
plebs  Dei  ,accipitc  pralmum,&:  datc  tvmpanum  :  accipite  fpiritualia ,  & 
datc  carnalia.Si  auidi  cftis  in  fpihtuilibus  accipicdis,dcuoti  eftotc  in car- 
nahbus  crogandis. Accipicc  plalmum,&:  datc  tympanum :  accipite  voccs 
noftras,&  rcddite  manus  vcftras.Sic  Auguftinus. 

Rupertus  hunc  locum  allcgoricc  tradans,  ait,ifto  fafto  Ifaac ,  prnrfi- 
guratos  cftc  Prxlatos  &:  Pont^ificcs  Ecclcfia;,ncquaquam  fynceros  &  in- 
tcgros :  qui  carnali  fcnfu  &  iudicio  dudi ,  &  humanis  obfcquiis  ac  mu- 
ncribus  dcliniti,  bcncdidioncs  &  dignitatcsEcclcfiafticas  nonnunquam 

o  5 


S.AuguJiima 


Ai  Philip, 

Fro  fpiritua" 
Ithus  bonts  ac 
ceptfs  rcddi 
dtberc  tempo 

Rupertidtfpii 
tatio  aHegori 
ca  m  PrAa^ 
toi  Eiclefiafti 
cos  parum  fjn 
ctrc  benefcia 
Cr  digmtatet 
Ecclefi^iJttCMS 
dijpenjunies. 


\ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


no  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

pcrronisminiis  idoneis  «Svrdignis  tribmint,pofl:habitis  mclioribus.  Vcrba 
Riiperti  hxc  funt :  Ifaac  requirens  cibatum  ex  vcnatione^vt  bcncdicerct 
Efau  filio  ruo,fccudiim  carnem  quidcm  maiori,at  fccundum  virtutcm,&: 
coram  Deo,longc  mfcnori  quam  lacob  :  Pcrfonam  gcflirie  vidctur  co- 
rum,  quiproprer  commoda  vei  obfequia  fauorabihtcr  ahquos  ordinare 
ik  promouere  contcnJunt.  Ciim  enim  dicit :  Sn7/7e  arma  tua  ^pharc- 
tram  (jr  arcitm^c^  egredere  foras ,  cnmoiHe  venatu  aliquid  affrehcnderis  ^  fac 
rmhl  inde  puiment:^?»,  Et  deinde  fubiungit :  Vthenedicat  tibiani?na  mea 
AntecjHam  moriar,  Nonnevidctur  manifefte  commodum  pro  bcncdiclio- 
nc  flagitare  f  Nec  tamcn  in  hoc,derogatur  fando  iHi  viro  :  fed  magis  pla- 
cetid,  quodinillo  prouifor  futurorum  Spiritus  fan6bus  ad  acdificatio- 
ncm  noftram  opcratus  eft.  Igitur  priKfentcIoco  ,  Ifaac  pcrfonam  gcrit 
Pra^lati  dc  Pontificis :  Rebecca  Ecclcfia: ,  qux  Pontifici  fubiefta  eft:duo 
fiiijjlacob  &  EfaUjillos  repr.Tfcntant,  qui  in  domo  Ecclcfiae  contrariis 
moribus  Sc  diuerfo  fine  ad  fandum  propofitum  erudicndi  proponuntur. 
Et  quidcm  Pontifcx ,  commifla?  fibi  Ecciefix  ranquam  vir  coniugi ,  vcl 
tanquamcaput  corpori  praeeft.  Verumtamen  ordinandorum  elecSio, 
non  penes  ipfum  folum  eft ,  fed ,  quantum  ad  reprxfentationcm ,  ctiam 
penes  Ecciefiam  eft.  lilo  nempe  in  curis  plurimis  fenefccnte  ,  &:  inter- 
dum  curarum  extcriorum  pulucrc  ocuiis  cius  caiigantibus  i  ipfa  Ecclefia 
filios  fuos  clarius  3c  cxpeditius  videt ,  nouit  adus  ,  intuetur  propofitum, 
confidcrat  profcclum  vei  defccaum  fingulorum.  Ciim  ergo  audierit, 
quod  Pontftex  fuus,  cuiufpiam  maligni  deiinitus  obfequiis,eum  promo- 
uere,&  meiiori  prxfcrre  volucrit ;  exempio  Rchecca!  debet  vti ,  quac  dc 
viri  fui  placitum  nonreprchendit;  &  tamenegitprouidc,ix?  paier  maio- 
rcm,  venationibus  eiusdeicdatus  ,prxferret  minori :  memor  vtique  di- 
ftumfuilTc  fibi  a  Deo,maiorem  feruiturumminori.  Itaque  nequaquam 
lacob  damnabiii  furto  furripuit  bcnedidionemjfcd  potius  ordine  ferua- 
to  iuftitiaj.dignus  acceflit,(S<:  voluntate  Dei,&  cius  eleilione ,  qu.x  fucrit 
confcia  meriti.Hadenus  ex  Ruperto. 


Qupd cum audiflet  Rcbecca,  &c  illc abiiflet  in agriim , vt  iuf- 
lioncm  patris  implcrec  ,  dixitfiiio  fuolacob:  Audiui  pa- 
trem  tuum  loquentcm  cum  Efau  fratrc  tiio  ,  &  diccntem 
ci:  AfFcr  mihi  de  venatione  tua;  &:  fac  cibos  vt  coiT>e- 
dam ,  &  benedicam  tibi  coram  Domino  antequam  mo- 
riar. 


R  o  F  E  c T I  o  Efau ad  venandum,vt pntris  iufla  pcrficerct,&  1 1 
■iiquanti  temporis  abfcntia  cius,  magnain  dcdit  Rcbcccx 
&  lacob  opporrunitatcm  &  commoditatem  ftruendi,ornan- 
Idiqucpiamfraudem.  doliimquc  minime  maiumpcragcndi, 
ad  occupandam  &  praeripiendam  bcnedidioncm  paternam.   Eft  por- 

ro 


GENESISCAP.  XXVII.  '  m 
roanimaduertcndum,  vtiliter  cHq  fadlum  ,  vt amor  Ifaac  &  Rcbcccnc 
duos  in  filios  eflct  partitus ,  nec  totus  vtriufque  parcntis  afFccSus  inv- 
nummodo  congeftus.  Ifaac  diligcbat  Efau  tancjuam  maiorcm :  Re- 
becca  diligcbat  lacob  vt  mdiorcm :  nec  vterquc  vnum  tantummodo 
diligcbat,  altero  contcmpto.  Sic  enim  domcftica  pax ,  &  cjuics,  & 
concordia  probc  feruatur  :  fin  alitcr  fiat  ,  exardcfcit  conrinuo  filij 
non  dilefti  aduerfus  dilcdum  inuidia,  odium  ,  diflidia  familicT  ,  con- 
fufio  domus  &c  ruma  j  quinetiam  vitx  infidix  ,  &  nccis  machinatio.  Fi- 
dem  huic  rci  certam  facit ,  quod  infra  legimus,  Gcncf.  ^7.  accidilFe 
lofeph  ,  ob  inuidiam  fratrum  fuorum  ,  proptcrca  quod  is  a  parrc 
plus  omnibus  diligererur.  Et  Efau,  vbi  vidit  fratrem  dignitare  atque 
imperio  prxlatum  fibi ,  &:  benedidonem  paternam  ab  co  prxrcptami 
aeftuarc  odio,  ac  furcrc  ccrpit  aducrfus  Iacob,atquc  ei  mortcm  ma- 
chinari. 

12     Pcrpuichra  i^icui      pcrquam  falutaris  cft  Ambiofij ,  in  filijs  cx.c- 
quo  diligcndis  &:  tradandis  ,  illa  parcntum  admonitio  Sc  cxhorta- 
tio.  Caucndum,  inquit,nc  parcntcs  iniquum  inter  filios  habcant  iu- 
dicium  ,  vt  altcrum  diligendum  putcnt ,  altcrum  pofthabcndum.  Hinc 
enim  excitantur  odia  frarerna ,  &  dcjpccuniar  vilis  incremcnto,  faci- 
nus  parricidale  componitur.  Eadem  foueat  prolcm  mcnfura  picraris. 
Efto,  vt  aliquid  fibi  amplius  circa  blandiorem , aut  fimiliorcm  filium 
rapiat  affcdus :  par  tamcn  circa  omnes  efle  dcbet  forma  iuftitia:.  PIus 
confcrtur  dilecfto  ,  cui  fratrum  amor  quxritur  *,  plus  autem  adimitur 
ei,  qui  prxlarionis  imuftae  oneratur  inuidia.  Accipe  bonum  certamen 
inter  parentes ,  excmplo  Ifaac  &  Rebcccac.  Mater  defcrat  affcdum, 
patcr  iudicium.  Mater  circa  iuniorem  tcnera  picfatc  propcndcat ;  pa- 
cer  circa  fcniorcm ,  naturo:  honorificentiam  fcruct.  Hic  magis  hono- 
rec,h2cplusdiligat:dum  finguli  fingulos  foueanc,  non  in  vnumvcer- 
queconfpirent,&dcfraudcnt  altcrum.  Fiat  xquitas  intcr  diuerfi  cer- 
tamina ;  &c  difparibus  ftudiis ,  par  vtrique  filio ,  parentum  amor  &  gra- 
cia  confcracur :  compenfec  alccr,quod  alccr  imminuic.  Sic  pro  afFcdbu 
Ifaac  Pacriarcha ,  5c  Unct.x  Rcbccca  ccrcabant ;  vt  neutrum  infcriorem 
faccrent ,  fed  vcrumquc  arqualcm.  Vicit  camcn  ille  ,  qui  pr^efcrebacur  o- 
raculo :  vicic  impigricia  cardicatcm  ,  manfuecudo  duriciam.  Dum  alccr 
vcnacu  afpcro  prxdam  quxric agrcfhm , hic  mirium  cibos  morum, 
!i'c  rhincfticam  gratiam  ,  hic  ccncicX  manfucrudinis,acque 
^nccaris  dulccs  pacri  cpulas  miniftrans ,  bcncdi- 
dioncm  eiu5  occupauic.  Hailcnus 
cx  Ambrofio. 


Amljr.U  2.de 
lacob  cr  ytt4 
bcatd  ,cnf>  z. 
^grcgta  Am 
brofit  momts 
documcnta. 
in  diligcndft, 
traOandlfjue 
filtfSy  ralde  ob 
feruanda  pa^ 
rentthta. 


Nunc 


\ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


IT2  -  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Nunc  crgcfili  mi,acquicfce  confiliis  meis ,  &:  pergens  ad  gre- 
gcm,iifFcr  mihi  duos  hcrdos  optimoSjVt  faciam  ex  eis  efcas 
patri  tuo,quibushbcntcr  vcfcitur;  quascumintuleris ,  & 
comederit,  bencdicat  tibi  priufquam  moriatur. 

Ro  illoyj^ctjiuiefiecort/ilii^ meis>HQbr:kic2L ,  Gra2ca,&  Chal- 
daica  vcrba  maiorem  habent  emphafim  :  hoc  enim  ibnanr, 
obcdi  voci  mccC  in  eo  quod  pra^cipio  ribi .  Ercnim  prxcepru 
rali^;  matris ,  &  quam  valde  lacob  reuercbarur  grauius  pro- 
cu  Idubio  ySc  elficacius  erat  ad  permouendum  Tacob ,  quam  fimplex ,  & 
nudum  c^hltum  Ergo  quod  habet  Latinaledio  :  Accjutefce  co^filiu  meis, 
denoratconfilium  fr.nul  cum  mandato.&prnccepro  marerno  coniunftu. 
Sed  cur  iuflit  duos  afFerri  hoedos  f  vnus  enim  fatis,  fiiperque  fuilfcr  ciba- 
tui  fenui.Veriim,  quia  nolebat  eiapponere  rorum  ik,  inregiu  hcEdu ,  fed 
aliquidex  eo  rarum,quod  renerius,&  delicatiuserar,&  palaro  Ifaac  iucu 
dius;idcirco  ex  duobiis  hacdis  erat  id  deligedii  (?cdecerpendu:vcl  forrafle 
voluitvariis  modiscocftos,varieq*,  conditos  viro  apparare.Ruperrus  hifto 
riam  hanc  in  libro  vi  i.  Commentariorum  fuorum  in  Genefim  cap.  i  5. 
ad  huiufmodi  allegoriam  non  infcire  accommodar  ita  fcribens :  Senuit 
verus  KaaCjVidclicerDci  Fihus,&:caligauerunt  oculi  eius,quando  vetu- 
ftate,&  fenio  noftrx  narura:  indurus,morre  quoque  corporea  fuit  obfcu- 
rarus.  In  ipfa  caligine  feneftutis  dixit  primogenito  (uo  Efau  :  Sume  arma, 
tua.cumcjue venatu  alicfmd apprehenderisyfac  mihi  inde pulmentu?n :  ctenim 
&  in  vira  fua ,  &in  morrepriorem  populum  ad  pGenirentiam  per  femet- 
ipfuminuirabar,^:  pcr  Apoftolos  fiios  poftgloriam  fux  refurre6i:ionis:vt 
in  ipfum  credendo,eum  fibicibum  offertet,dc  quo  ipfe  dixerar^Ioan.^.) 
Meus  cihuseflyVt  faciam  voluntatcm  P atrismei.  At  mator  ille  populus  tar- 
dauitj&vfque  nunc  vagatur  foris.Tnterim  Rebecca,id  cft,mater  Gratia, 
cuius  afFe(Sus,abhumanoafFe(flupatris  huius,inalium  filiumdcclinaue- 
rar,iuniorem  filium,id  eft,  populum  Gentium  fubintrare  fuafit ,  ad  prx- 
occupanduin  hxrcditatcm  bencdicflionis,  non  tamcn  vacuum ,  fed  cum 
duobus  haedis: vetabat enim  lex  diuina  Exod. 2  j .  hominem  apparere  va- 
cuum  in  con{pe<flu  Dei  fui.  Et  quidem  vnus  fufficere  poterat  hcedus  ad 
efum  IfaaCjCiim  vix  quifquam ,  vcl  vnum  intcgrum  hoedum  comedere 
valcar :  fcd  dc  hoc  in  figura  contingit ;  quia  oportct  eum ,  qui  accedit  ad 
gratiam  benedidionis  Chrifti,profeflionem  habere  noui  paritcr,ac  vetc- 
ns  Teftamcnti,&:  talis  confcfiio  cibus eft  Chrifti  fili)  Dci.  Sic  Rupertus. 
Appofire  porro  &  circumfped^  diuina  Scriprurain  hac  narrarione  il- 
lud  pofuit :  Ftfaciam  ex  eis  efcas patri  tuoyCfuihus  Itbenter  vefcit/4r:8c  paulo 
infra;  Paramt  illa  cibosficut  velle  nouerat patrem  illiHi :  Non  enim  faris  eft 
dcIicarum,(S<:  oprimum  efle  cibum,nifi  accommodarcad  guftarum  cius, 
cui  apponcndus  cft,&  coftus  dc  conditus  fit.Fcftiuc  enim  quidam  poeta 
if4.  dixir,loIam  arrcm  non  efle  fatrs  coqno  \  fedpotiflimum  fcruire  eum  de- 
bcre  palato  domini ,  atque  eius  quafi  guftum ,  dc  palatum  habere  ipfum 

opor 


G  £  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  vn.  ns 
oportere.In  hoc  ctiam  Rebeccac  fado  cernitur  cius  mulieris  in<Juftria,  & 
fagax  cura  viri,&:  ofliciofa ergaeum  pietas.Dc  duobus  illis  hocdis ,  aham 
Hvppohti  martyris  allegoriam  Ledlorapud  fandlum  Hicronymum  re- 
pcnct  in  Fpiilola  cxxv.  ad  Damafum ,  in  refponfionc  ad  Tertiam  quac- 
llionem. 

Cui  ille  rcfpondit,  Nofti  quod  Efau  fr^ter  mcus  homo  pilofus  Vers.  i  i 
{\t,&c  egokruis.SiergoattrcaaueritmcpatermcuSj&fen- 
fent,timeo  nc  putct  mc  fibi  voluiflc  illudcrc,&:  inducat  fu- 
pcr  mc  malcdidionem  pro  bcncdidione.  Ad  qucm  matcr: 
In  me  fit^aitaft:!  malcdiclicfili  mi. 

A  V  T  E  admodumA'pt»-identcr  Iacob:temcre  noluit  (e  ipfum 
m  difcrimencommittcremec  mmusergapatrcm  piumfeac  ^amgraue» 
icucrcnrcm  dccIarauir,tantopere  vcritus  patrem.  Nouerat  ac  dttejiMe 
^  cnmioftenfam,(S:  indignationcm^atquc  malcdidioncm  pa-  ^'^^-^''^* 

ti\  .          lormidandam  &  hori-cndameflcdeberc  hli)S;excmploCham,  llZ^Snttnx 

qui  patrem  fuum  Noc,prx  tcmulentia,nudato  corporc  iacentem ,  fratri-  contumeU.t- 
bus  fuis  dcridcndum  oftendit :  quamobrcm  acri  paternx  malcdidtionis,  /uw  contuwA 
quafirclo,nonmodocaputcms,  fcd  tota  cius  poftcritas  pcrcufta  cft.  cia.atijneir- 
Enmiuero  in  facris  litteris,non  folum  malchcia,inmri2C  ,  contumeliie,fcd 
etiam  conrumacia,&:  inobcdicntia,^  irreucrentia  aducrfus  parentcs,tan- 
quamrcs  quardam  Dco vchementer  cxecrata,&:  graui  animadueifionc 
vindicanda  proponitur.Lcge  caput  2i.Exodi,&:  Lcuitici  20,&c  Dcutero- 
nomij.27.Proucrbiorum  20.28.&  ^o.Ecclcfiaftici  j.Ncc  folumindiui- 
nishttcris,^^  m  populo  Dci/cdctiam  apud  Ethnicos  grauiflimum  duce- 
batur  crimen,filiorum  aduerfus  parentes  impictas  &  irrcuercnria :  3c  pa- 
renrum  contrarales filiosimprccationes     malcdidiones,  tcrnbilcs  ha- 
bcbantur,nccincfticaccSjautinanesfore  cxiftimabanrur.  Lubcthicad-  PrjtcbrarU- 
fcribere  pra^claram  ea  de  rc  fentetiam  5c  orationcm  Platonis,nuam  mul-  tonnMlrm^, 
tis  ille  verbis  pcrtradat  libro  xj.dc  lcgibus.Parcnres  ncghgcrc^^ait  Plaro) 
nec  Deus.nec  homo  mcntis  compos  vnquam  probauerit.Oedipus  a  hh)S 
fuis  contemptuSjCa  filijs  imprccatus  cft,quac  exaudita ,  affccftaquc  a  Di)S, 
apudomnesfcrunrur.Amyntora  quoqucPhocnicifihoiratum,i!li  malc- 
dixiflcfcrunt.HyppoHtoThefcum  ,plurim6fquc  ahosalijs.  Quibus  e- 
xemplis  pernotuit,prccationcs  parentum  aducrfus  fihos ,  a  Dijs  cxaudiri. 
Nihil  cnimimprecationc  parentum  pcrniciofius  filijs  accidcre  poteft. 
Nemo  vero  cum  patcr  aut  mater  ab  co  contcmnitur,  tuc  folum  putct  co- 
nim  precationcs  a  Deo  exaudiri:Scd  non  minus  ctiam  cum  honorantnr^ 
atque  idcirco  cum  la:tiorcs  bona  l:bcris  a  Dco  pctunt,  exaudiri  cos  fimi- 
litcr  exiftimare  dcbcmus,Omnesigitur,nifi  fucrint  infani ,  vcreri  iScco  - 
lcre  debcntparenruni  orationes-,non  ignorarcs,mu!ris  fxpe  easprofuiflc 
autnocuiflc.Ha^cPlato.  Mcmorabilcprxtcrca  cfthuiusrei  cxcmplum, 
cuiusB.Augufl:inusnonfolum  narrator  &:  fcriptor ,  fcd  etiam  fpcdator 
Comm.in  Gen.Tom.4.  p 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


114  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fuic.Sicautem  in  libroxxvij  de  CiuiratcDci  cap.viij.  fcribit  Auguftinus: 
Vnum  cft,quocl  apud  nos  fad:um,tam  clarum  fuit  atque  illuftre  miracu- 
lum, vt  nullum  purcm  cffc H!pponcnfium,qui  hoc  vel  non  vidcnt,vel  di- 
diccritmullum  quiobliuifci  vllarationcpotuerit  Decem  quidam  fratres 
fucrunt,quorum  feptcm  funt  mares,tres  foeminXjde  Cxfaraea  Cappado- 
ci.r/uorum  ciuium  non  ignobiles :  qui  malcdidlo  matris  ,  recenti  patris 
corum  obitu,dcftitutx,qua^imuriam  fibi  ab  eis  fadam  acerbiflime  tulit: 
tali  poena funt  diuinitus  coerciti ,  vt  horribiliter  omnes  quaterentur  tre- 
more  membrorum.  In  qua  foedilTima  fpecie,  oculos  fuorum  ciuium  non 
fercntes,quaqua  vcrfum  cuique  ire  vifum  eft,  toto  pene  vagabantur  orbe 
Romano.Ex  hisetiamad  nos  vcneruntduo,frater  &  foror.PauIus  &z  Pal 
ladia,multisaIi)slocis,mifcria  ditfamantc,iam  cogniti.  Venerunt  autem 
antePafchafermedics  quindccim  Ecclcfiamquotidie,  &:ineamemoria 
glorioflllimi  Stcphani  frequentabant,orates,vt  iam  fibi  placarctur  Dcus» 
»Sc  (alutcm  priftinam  reddcrct.Poft  hxc  narrat  Auguftinus  quemadmo- 
dam  per  mifcricordiam  Dci,  &  inuocaLim  ab  ipfis  B.  Stcphahi  intcccef- 
fionem,prorfusIibcrati,&:  fanati  fuerint.Sic  Auguftinus. 

Sedredcoad  Iacob:qucm  narrans  Mofcs,magnopere  cflc  vcntum  ne 
fortc  fimulando  fratrcm  fuum  Efau ,  patrcm  viderctur  illuderc  voluifle; 
^atis  indicauit  vcrum  cfle ,  quod  fupra  fcriptum  de  eo  fucrat  Genefis  25. 
lacob  fuifle  virum  fimpliccm,id  eft.finc  fuco,6cfaIlaciisi  &  nefcium  lae- 
fm-  dcndi,autfallendi,qucmquam.   Qupd  expendcns  Sanftus  Auguftinus. 
nocenna  U-  '^'^^'^^"^"110  fcxto  dc  Ciuitatc  Dci,  capitc  trigcfimo  feptimo  itafcribit: 
cob.  Dolus  Iacob,ne  putaretur  fraudulcntus  dolus  ,  fcdinco  potius  magnx 

s.AugitJl.  cuiulpiam  rei  my fterium  quaircrctur ,  fuperius  prardixic  Scriptura  :  Erat 
Efinhomo  fciens  venarlyiir  agreflit\lacob atttem  ho?no flmplex ,  habitans  do' 
rnnm.Uoc  noftri  quidam  intcrprcti  funt,fine  dolo.  Siue  autem  fine  dolo, 
fiucfimplcx,  fiucpotius,  finefivSione  dicatur,  quod  eftgra:ce 
quis  cftin  pCa^ripicnda  bencdiaione  patris  dolus ,  hominis  finc  dolo.^ 
quis  cft  dolus  fimplicis.^quar  fidio  non  menticntis ,  nifi  profundum  my- 
ftcrium  veritatisfSic  Auguftinus.Rcae  item  Caietanus:Hmc,inquit,cla- 
re  apparct  bona  intcntio  Iacob,cxequendi  prorccptum  matcrnum,fultum 
diuina  rcuclationcfaftaolimmatride  ipfo  pr.rponcndo  fratri  fuoEfau. 
Itaque  non  animo  fallcndi  patrem  ,fed  animoaflequendi  diuinumpro- 
miflum,  manifcftatfcattcntaturum  ,quod  matcr  iubcbat.  Sed  vereri 
fctamcn  air,  ncpatri  apnarcat  tanquam  illufor:  quamquam  enim  ani- 
mus  abcrat  illudendi,  tadlum  tamcn  ipfum,  fuapte  natura  videbatur 
fallax. 

Sanctus  Bafilius  de  iftiufmodi  fi mplicitatc,5«:  innocentialacob  obiter 
loqucnsjin  expofitione  illorij  vcrborii  SAomonis^Ft de  innocenttbns pru^ 
d:tLvS\c  cnim  ip(c  Icgit,quod  nos  iQ^WTWis-yt detHrpanmlts  /?/?;m^,dupli 
ce  facif  innoccntia:  fpccie.  Altcracft,'inquit,a  peccatis  alicnatio  ,  mereac 
propohto  pcr  longam  bonorum  cxercitationcm  acquifita,ac  malitiie  ra- 
dicc  pcnitus  cxtirpota  ,  qua:  eft  prxftantiflima  virtus ,  maximumque  ho- 
minis  bonum.  Altcro  modo  innocentia  dicitur  ,  ignoratio  mali,  &: 

inexpc 


Frouerbiorii  i 


S.  Baftlitisdu 
pUccmftctt 
Jpvcte»  0{  ra 
tioriem  Inno^ 
(cntu. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.  XXVII. 


1^5 


inexpericntia/iuc  ob  xcatcm,  vt  in  infantia,  &:  prima  pueritla;flue  quod 
alicuius  artis,&  vit.T  rationem  minime  callcntcs,fraucics  in  ca  proincicrc, 
&  caucrc  non  lunt  cdofti.Sic  puciuli  dolos,&:  aftutias,(?c  fuptrbiam  mi^ 
nimc  norunt.   Sic  ctiam  qui  in  agris  verfantur  ,  a  rcbus  agcndis  remoti. 
mercatorum  fallacias^opificum  fraudcs,&  iudiciorum,ac  fori  varias  cau- 
rioneSjCaptionefquc  ignorant.  Huiufccmodi  autcm  appcllarc  folcmus 
innoccnces :  non  quia  cx  propolito,  (k  elcdione  a  malo  abrtincant  :  fcd 
quod  mali  cxpcricntiam ,  6c  habitum  nondum  contraxcrint.    I  nnocens 
autcm  propric  talis  cft,quatis  erat  Dauid  diccns  Pfalmo  28.  Ego  tn  ttwa- 
ccntia  ingreffiu  /«r/7,omncm  lcilicct  lam  illc  ex  animo  fuo  iniquitatcm,pcr 
afliduam  virtutum  excrcitationem  fugaucrit.  Talcm  porio  innocen- 
tiam,oftcnditmorum  fimplicitas ,  6c  candor  :  qualis  profcdto  cratla- 
cob,minimc  ficlus,(S:  habitans  domum ,  vt  ait  Scriptura  Gcncf.  2  5 .  hoc 
cft,naturx  vtens  fimplicitatc,nihil  cx  arte  fimulatum,fucatumvc  rctincs, 
nullamqucinverbis^&fadisjimulationis,  «S<:deccptionis  vmbram  prx- 
lefcrens.  Ha.-c  Bafilius.  lam  vcro  illud,qu6d  dixitRebecca  ,5w/?<rr  wfy7r 
ijla  rnjledtcito.modus  quidam  loqucndi  eft  ,  etiam  inalijs  linguis  vfurpa- 
tus,fatifque  vulgaris.Rcddit  aurcm  talcm  hanc  fentcntiam  :  Noli  timcre, 
fiLi,patrismalcdn5lionem,fcdcxpe(5lapotiusfauftam      quant.im  maxi- 
mam  optarc  poflcs,bcnedidioncm,  ac  talcm  ,  qualcm  cgo  pcrcupcrcm 
mihicontinc;^  re.Id  autem  idcirco  tam  hdcntcr,«S:  indiibitanrcr  dixit  Re- 
bccca^quod^ob  Dei  oraculum  hbi  olim  datum,pcrfuafa,(3<:  ccrta  crac,om- 
nmoica  fuLurum,vcipfapromicccbac.  Vidc  Thcodorecum  in  qu.vftionc 
•78. in  Gcncfim. 


EcvcftibusEfaavaldcbonis^quas.ipudic  iuiiK d.ic  aonu  ,  ui-  ^^^^^ 


duit  cum ,  pclliculafquc  ha 
&  coUi  nuda  protcxic. 


7W1\         liccera,inquicHicronymusinTradicionibusHcbraicis  ^   <  '^  O'"*'^ 
'       '    1  Gcncfim  fupcr  hunc  locum  fic  habcc :  Et  fumpjit  Rebecca 
.  iJtinj^fjTahftt^pltj  fHiTnuioris.cjUdierantdeftderahdi^ 

^  domi,hur\  hoc  lococraduncHcbra?i,primogenitos,(accrdo- 

lum  oihcio  cffc  func1:os-,&  habuiflc  vcftimcmum  Saccrdotale,quo  indu- 
ti,DeovidimasofFcrcbant,antcquam  Aaron  m  Saccrdotium  cligcrctur. 
SicHieronvmus.VoxHcbr.Ta  [  Hamudorh  j  fignificat  concupilcibilcs, 
fiuedcfidcrabiles,vel  prctiofas:Chaldxusjnterprctatuscftj  mundas  ,lxx. 
Intcrprcccs[pulchras  j  Latinus  mtcrprcs  omnia  ifta  complcdens ,  dixit: 
[valdc  bonas  fiuc  igitur  vcftcs  prctiofx,facerdotalcs  fucrint ,fiuc  or- 
namcntapropriaprimogcnitorum,  &  infignia  principatus intcr  fratres, 
ipfa  certeiTiatcrfamilias,promoreeiustcmpons,&  gcmis  apudfccu- 

ftodicbat.  1  1.       ir  •  3!*<i^ruplex 

Non  abs  rc  fuerit,illius  fimulati  habitus  lacob,quatuor  cclehres  adlcri-  ^^,^,,.,,,^ 
bere  in  hoc  loco  expoficioncs  allcgoncas  aquatuor  faaiflrimis,&  dodliffi  pojitw. 

P  ^ 


mamr 


11(5  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

iriis  Pambus  traditas.  Prima  expofitiocft  Hyppoliti  rnartyris,quam 
Hyfpolit/ti  f^,j.f  SandusHicronymiisin  cpiftola  cxxv.  ad  Damafum.Rebccca,  in- 
qiiit,plena  Spiritu  findo,qua:  futura nouerat  in  Chrifto ,  ea  meditabatur 
antca  in  filio  fuo  lacob.  Vndc  dixit  ei  :  f^ade  adgregem ,  &  ajfer  rnihi  duos 
hoedosoptimosyprxRgursLns  carneum  Saluatoris  aduentnm^in  quo  cos  ma- 
ximeliberaret>quipcccatis  tenerentur  obnoxij  :  fiquidem  in  omnibus 
Scripturis  hoedi  pro  pcccatoribus  accipiuntur.  Quod  autem  duos  iube- 
tur  atferre ,  duorum  populorum  fignificatur  aflumptiorquod  vero  tene- 
ros,&  bonosjdociles,^;:  innocentes  animar  fignificantur. Veftes  Efau  ,  fi- 
des,6c  fcripturx  funt  Hcbrqorum,quibus  Gcntilium  indutus  cftpopulus. 
Pelles,qua:  brachijs  cius  circundata:  funt,peccata  funt  vtriu(que  plebis, 
s  AmlT',f.  T^*^  Chriftiis  in  cxtcnfione  manuum  cruci  fecum  pariter  affixit.  Altcra 
expofitio  eft  Ambrofij  lib. 2.dc  Iacob,6c  Vita  beata  cap.2.  lacob,  inquit, 
ftolam  acccpitE(au,  quiafenili  prxftabat  fapientia.   Ideo  iunior  frater 
fenioremfratrem  exuit,quiafidci  emicuit  dignitate.Hanc  ftolam,  Eccle- 
fix  typOjRcbccca protulit,«Sv:dedit  filio  iuniori^ftolam  fcilicct  veteris  Te- 
ftamentijftolam  prophcticam,&  faccrdotalcm.  Ha:c  ftola  data  cft  populo 
Chriftiano,qui  vti  amiftufciretacccpto ,  quoniam  populus  ludxorum, 
eamfine  vfuhabcbat,(S<:  propriosncfcicbatornatus.  lacebat  ha:c  ftolain 
vmbra,abic(51:aatqucncglcd:a.  Obfcurabatur  cnim  tcnebrofa  impicratis 
caligine,necin  augiiftocordepopuliIudaici,latiiis  poterat  explicari.  In- 
duiteamChriftianuspopuluSj&refulfit,  illumin»uitquc  eam  fuar  fidei 
clar'tate,6c  piorum  lucc  fadlorum. 
S.Augufl.      TcrtiaexpofidocftB.Auguftiniinlibro  cotra  Mendacium  cap.x.qui 
ait Jacob  amiclum  veftibus  Efau,&:  pellibus  hccdinis ,  prxfigurafle  Sal- 
uarorcm  noftrum,quafi  indutum  peccatis,  6c  maledidis  hominum ,  quc^ 
airumpfit,vteadeftrucrct,acprorfusdclercrper  mortcmfuam  :  ac  feipfij 
tanquam  hoftiam  viuam  in  ara  crucis  immolans ,  Dcum  Patrem  noftris 
otFcnfum  fccleiibus  placauit,ac  propitiauitnobis  ,  &  ab  co  bcnedidrio- 
ncm,id  eft,fcelerum  veniam ,  &  ccrleftium  bonorum  promiflioncm  de- 
precatuseft.Hancigiturobcaufam  diduseft  Chriftus  Dominus  fadlus 
in  fimilitudinem  carnis  peccati,&  quafi  peccatum  ,  &  maledi<5l:um  pro 
nobis.  Audi  Paulum  ad  Romanos  8.  Nam  ejuod  irnpojfihile  erat  lcgi ,  in  ejuo 
tnfirmabaturpercarnemy'Dem  mittens Filium  fuum  in  fimilitudinem  carnis 
peccati,de  peccato  damnanitpeccatum  in  carnCyVt  iufiificatio  legis  impleretur 
innohis  y  ^ui  non  fecundmn  carnem  arnhulaniHs ,  fed  fecundiim  Spiritum. 
GrJAt.j.  Audi  cundcm  Paulum  in  EpiftolaadGalatas  capite  tertio^ad  eandem 
fcntcntiam,ita  fcribcntcm :  Cfcny?//j  nosredemit  de  malediEl-o  legis ,  fa5i:pps 
Dcttt  21.  pyo ^iobis 7nalediclum{cfuia fcriptum efiyA^aledichii  omnis ^ui pendetin  Ugno) 
vt  ingentibus  benedtttio  ^brahaferetin  Chrifio  lefu^  vt  pollicitationem  Spi- 
ritus acctpiamus per fidem.  Atquc  hoc  ipfum  multis  antcPaulum  fxculis 
forc  pr.vnunciaucratlfaiascapitclij.illis  v^xhis:Vere  languores  nojhosipfc 
ttditydr  dolorcs  noflros  tpfe portauit,  Ipfe  vulneratus  efi  propter  inicjuitates  no^ 
firasy&  attritus  efipropterfcelera  nofira^difciplina pacisnofir^  fnper  eUyC^Uuo 
re  eius fanati  fumus:omH€S  nos,<]uafi  oues  errauimtis ,  vnufejuifcjne  in  via  fuarn 

decli 


GENESIS,  CAP.  XXVII.  117 
decUnAHtt :  (fr  fofmtDominui  in  eo  inicjHitattm  ommuyn  nofhkm.  Atque 
haETC  eft  allegorica interpretatio  B.  Auguftini,  fed  adiundis  Scriptunc  te- 
ftimoniis,latiiisa  nobis  explicata.Auguftini  namquc  veLba,ha!C  (untrla- 
cob  hocdmis  peUibus  membra  contexit.  Si  caufam  proximam  requira- 
mus,mentitum  putabiraus ;  hoc  enim  fecit,  vt  putarctur  cft'c,qui  non  e- 
rat.  Si  autem  hoc  fadum ,  ad  iUud ,  proptcr  quod  fignificandum  reuera 
factum  eft,rcferatur-,pcr  hoedmas  pelles ,  peccata  per  cum  vero,  qui  eis 
fe  operuit,  ille  fignificatus  eft ,  qui  non  fua ,  fed  ahena  pcccata  portauit. 
Quirta  expofitio  eft  B.Grcgorij  in  fcxta  Homilia  fuper  Ezechiclem:  . 
Qujd  eft,ait  Gregorius,qu6d  lacob  manus,&:  brachia,  Sc  collum  hcrdi- 
nis  pcUibus  tcxit  nifi  quod  hcedus  pro  peccato  fumi  confueuit  ?  Et  Gcn- 
tiHs  populus,carnis  quidem  in  fe  peccata  maftauit,&: coopertum  fe  pcc- 
catis  carnalibus  conhceri  non  erubuit.Quid  autem  eft,qu6d  lacob  vcfti- 
mentis  induitur  frarris  maioris,nifi  qu6d  lacraz  Scripturar  prxccpris,qux 
maiori  populo  per  lcgem  datafuerant,  iunior  populus  in  bona  operatio- 
nc  veftitus  cft  f  Et  eis  mmor  in  domo  vtitur,qux  maior  foras  exiens ,  in- 
tus  reliquit :  quia  Gentilis  populus  prxcepta  illa tenet  in  mente ,  qux  lu- 
<laicus  populus  habere  non  potuit,  dum  lolam  in  eis  lirrcr.im  attcndit. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

t^/j  pcccaucrit  Licob/um  indutm  'vesilhu^  colloyAcmAniht44^ 
tectus  hocdinis pellicults,vtpilofitatem  Fftn  repnefentaret ,  fmuU- 
uitapud patrem fe  cffe  Eftu. 

20  ^:--'^^  I D  E  T  V  R  peccaflfe  lacob.  Primo ,  quia  ficut  fimulatio  in  ^^t^or 

^Jk:        .  X  r   _  .  I     I       I-   r  ^  .  r    fumcntu  out 


verbis  ,cum  is,quiloquitur ,  aliudverbis  fignificat ,  quam  fj^^^  Jjj* 
ipfc  fentit,eft  peccatum  mendacij:ita  in  fa<flis,cum  per  ex-  ^,^^^  ^.^^^^, 
teriorem  habicum,vel  adionem ,  vel  fignum  aliquod  extc-  Ucoh, 
'^*^  rius ,  dcnotarur  ahud  quam  intcrius  eft  in  animo  facientis, 
appellatur  pcccatum  fimulationis , vt  docet  S.  Thomas  2.  2.  Quxftionc  S.l7;om^. 
1 1 1  .art.  I  .quae  cft  dc  fimulationc.Huius  autem  generis  fuiflc  illam  fimu- 
lationcm  Iacob,rcs  ipfa  ipfa  loquitur.Deinde,proptcrcamagnum  cft  hy- 
pocritarum  crimcn,&  mcrito  cos  viruperamus,^:  cxecramur,qu6d  difli. 
mulant  id  quod  funt;&:  quod  non  funt,fimulant :  ficut  lacobdiflimula- 
bat  fe  efl^c  Iacob,&:  fimulabat  fc  cfle  Efau,  vt  fiq^i  bcncdiaioncm  patcr- 
nam  prxripcrct.  Ad  ha:c,induccrc  alios  in  fraudcfn  &:  crrorcm  ,  peccatu 
cft :  hoc  autcm  fccic  Iacob,pcr  qucm  dcccptus  lfaac,fraudauit  maiorcm 
filium!  bcncdidionc  fua.  Poftrcmo  omnis  frausalijsptxfcrtim  noxia, 
pcccarum  cft :  tali  autcm  fraudc  cflc  vfum  lacob,  teftis  cft  ipfcmct  Ifaac, 
diccns  filio  fuo  "EXiy^.l^cmtgermar^tf^  timi  franMmer.&acceplthcnciuUQ' 
nern  tuam. 

p  i 


ii8  C  OMMENT.  IN 

Apud  Ethnicos  qLiof[uc,hoc  gcnus  fimulationis ,  fuiffc  admotlum  vi-  z  i 
iupcrabilc,ac  probroflimA'  in  turpis  mcndacij  loco  habirum,  exiftimarc 
hcet  ex  i}s,Iqu;c  mcmorat '>£lianus  in  extremo  libro  dc  varia  hifto- 
AtliamUfnU  ria,hifce  verbisrScnex  quidam  Cxus ,  Laccdxmoncm  profcdtus  cft  ,  & 
hjlona.       ^  >    vanusadmodum  ,  &:  fuperbus  cftet ,  propter  feneautem  erubefce- 
bat5<3<:  idcirco  conabatur  canos  tinftura  occuharc.  Progrcfius  itaque  ad 
Laccdaemonios  ,  tah  oftenfocapite ,  cxpofuit  ca  quorum  caufa  vcncrat. 
ArchiiUma^  Tunc  Archidamus  Laccda-moniorum  rex,Quidnam  vcri,inquit,dic3:u- 
laccdjtmomo  TVis  cft  hic,qui  non  foliim  in  animo,fed  in  capite  etiam  mcndacium  circu- 
THm  rex.       fcrt/  Illius  itaquc  hominis  dida  reiecit,  ingenium  eius ,  morcfquc  cx  ijs 

qua?  cerncbantur  rcdargucns. 
^T^^^lah^     Atcnimcontrariacftparrum  &:  Theologorum  lcntentia ,  qui  fadtum  T-^ 
tJi^^jliumhd  ^'^*-^^  lA*-'ob  a  peccato  vindicant.   Acde  Auguftino  quidcm  nihil  attincc 
^eci^jfe,  com-  diccrc  j  Is  cnim  quxftionc y^.in  Gcncfim , (3c  hbro  i6.de  Ciuitatc  Dci 
munts  Patru,  cap.  J7.  fcd  prxcipuc  in  hbro  contra  mendacium  cap.  lo.pugnacitcr,  a 
cr  Theolog9-  fandlolacob  omncm  mendacij,&  fraudis,  ac  malcT  fimulationis  culpam, 
Tumfententht,  ^  rcprehenfionem  dcfcndic,  8c  docet  ifto  fafto  lacob ,  non  modo  nihil 
S  Auguftmus       pcccatiadmifllim,  fcd  magnum  ctiam  fignificatum  myftcrium  ,ad 
S.  Gngoriffs,  quod  fignificandum,princi[/aliter  illud  fadlum  lacob  relatum  cft,  Augu- 
ftini  verba,quiapaul6  fupcriiis  commemorauimus,  idcircorcfcrrc  nunc 
prxtermittimus.IdemfcnfitSanftus  Grcgorius  homilia  6.in  Ezcchielc, 
cuius  hxc  funt  verba :  Et  ipfa^qua!  paruuli  iuxta  littcram  intclligunt,do- 
dti  viriper  {piritalcm  intclligcntiam,in  altum  ducunt.Qujs  namque  par- 
uuIorum,&  fimplicium,in  fado  Efau  Sc  Iacob,qu6d  altcr  ad  vcnationem 
mittitur,vt  bcncdicatur;altcrvcr6  pcr  fuppofitionem  matris  apatre  bc- 
nedicirur,  nifi  iuxtafacrcTleftionis  hiftoriam  pafcitur  ?  In  quavidelicct 
hiftoria, fi  adintelle(flum  pauI6  fubcilius  adftringatur  ,  videcurqu6d  la- 
cob  primogenfci  benedidlionem  non  pcr  fraudcm  furripuic,  fcd  vc  fibi 
dcbitam  accepic,quam  ,  concedentc  fratre ,  daralentis  merccdc  emcrat. 
Cenef.zf.  Ac  vcro  fiquis  altius  fcntiens ,  vtrorumquc  fada  vclit  pcr  allegorijr  arcu- 
na  difcuterc,protinus ab  hiftoria  ad  myfterium  furgit.   Bcatum  quoque 
B.  HterMjm.  Hieronymum  idcm  fuper  hac  re  fcnfiilTc  ,  ac  didurum  fuific  ncmo  quif- 
piam,opinor  ,  dubitabit ,  qui  legerit  difputationem  eius  fupcr  rcprehcn  • 
fionc  B.Pctri  Apoftoli  fafti  a  Paulo ,  quam  tradlat  ipfe  in  Commentariis 
fuis  fupcr  caput  fecundum  Epiftola:  ad  Galatas.  Arbitratur  cnim,  fimula- 
tam  fuifTc  illam  reprehenfioncm,ideft,  in  fpecicm  tantiim  fidam  ,  &  ad 
eruditionem  ahorum,non  autem  ex  animo,&veritate  profeftam.Huiuf- 
modi  autcm  fimulationes,non  cflc  vituperabilcs,  fcd  bonas  &  laudabiles 
confirmat  aliquot  SQp|PPfirx  cxemplis,  ita  fcribcns :  Vtilcm  cflc  fimula- 
tioncm ,  &  aflbmcndani  incempore  ,  lehu  rcgis  Ifrael  nosdoccc  excm- 
plum  :  quici^nonpocuiflec  incerficere  ficcrdoces  Baal ,  nifi  finxiflet 
vclle  fe  Idolum  illud  colcrc ,  dixic :  Congrega  rnihi  emjies  facerdotes  Baaly 
^i^'^'  fiemm  Arhabfermnit  Baal  in paucis ,  ego  femtam  in  multis.  Dauid  quoque 
X  Reg.ii.  -^^^^'^"^  footcm  fuam  coram  rcgc  Achis ,  fimulans  amcntiam  &  infa- 
*  niam,  vt  vitx  difcrimen  ertugcrct.  Ncc  muum  ,  quamuis  iuftos  ho- 

mines. 


GENtSIS  CAP.  XX  VII.  iip 
mincs,  tamen  alu]iu  fimularc  pro  tcmpore  ,  ob  fuam  &aIiorum  falu- 
tem  y  cum  &c  ipfe  Dominus  nofter ,  non  habens  pcccatum  ,  nec  car- 
ncm  peccati ,  hmulationcm  pcccatricis  carnis  adumpfcrit;  vt  condcm- 
nans  m  cainc  pcccatum ,  nos  in  fc  faccrcr  iuftitum  Dci.  Sic  Hicro- 
nymus. 

Eiufdem  fcntcntix  aJftipuLuorcm  piobatoiinuiuc  habcmus  (an- 
<aum  Chryfoftomum  :  qui  Homilia  5  3.  m  Gcncfmi ,  &  vcrba,  &:  faaa  ^  C^^-J^^^' 
lacob ,  qu.^  hic  narrant-ur ,  cxtra  culpam  omnem  ponit  •,  affirmans  ,  ca 
optimoanimo,mentcque,&  incitante  ac  dirigcnteDeo,contigiflc.  Idcm 
Homiha  6.m  Epiftolam  Pauh  ad  Colloflcnfcs,cxplanans  illa  vcrba  Pau-  ^ 
\i:  f^tdete  ne  c^im  vos  decipUt per  philofophtam  ,  er  irjanem  deceDtionem.    [.J.  J^ij-^^ 
Eft ,  inquit ,  ^Sc  bona  qu.qedam  dcceptio  ,  qua  dcccpti  funt  multi :  quac  ^  yt,Lm 
non  cft  dcccptio  vocanda.  De  hac  dixit  Hicrcmias  capite  vigcfmio;  twBim  de<c,' 
Decepish  mc  Domine  ,  &  deceptm  fum,   Nam  iftud  non  dcbct  voca- 
ri  dcceptio  :  alioqui  (5c  lacob  patrem  fuum  decepiflct  :  Vcrum  non 
crat  dcccptio ,  fcd  difpenfatio.  Sub  fincm  vcro  primi  hbri  de  Saccr- 
dotiojcopiofam  fupcr  ca  re  texit  difputationcm  \  dc  intcr  alia  fcribit 
hxc  ,  nonnullos  cfle  fimuUtores  3c  deceptorcs ,  quos  prudcntes  re- 
rum  a:ftimatores  ,  non  modonon  culpent  &  accufcnt, fcd  approbcnt 
ctiam  ac  laudcnt.  Tam  lucrofa  cnim  intcrdum  dc  fruduofa  cflc  fo- 
let  opportuna , &:  refto  animi  iudicio  fadla  fimulatio  &c  fraus,  vt  per- 
multi  pa-nas  ctiam  frpenumcro  luerint,hoc  ipfo,  qu6d  rem  fraudc 
non  egiflent.  Cumque  hoc  cxemplis  Imperatorum  Sc  mcdicorum  fu- 
sc  demonftraflct ,  fubdit  hxc  :  Fraudis  igitur  (  dumniodo  non  frau- 
dulento  animo  fiat  )  magna  vis  eft  :  quam  ipfam  cgo  ne  fraudem  G'»*/'^^' 
quidcm  nommandam  putauerim ,  vcrum  occonomiam  quandam  po- 
tius  ac  fapientiam  artcmque  ,  qua  poffis  c  mediis  ,^  atquc  impcruiis 
defperatarum  rerum  anguftiis  ,  corredis  ,  emcndatifque  animi  vitiis  ^^^^^^  . 
euadcrc.   Nam  fi  res  ipfas  per  fc  nudas,6c  ab  audlorum  confilio  &c  '^' 
;  expcndcre  libuerit ,  nemini  (anc  non  liccbit ,  vel 


ibraham  ipium  parricidij  accufare,  vcl  nepotem  eius  lacob  doli  dc  frau- 
is ,  qui  ius  fibi  primogcnitorum  vfurpauit :  vcl  abncpotem  eius  Mofcm 


propofito  feparatas 
Abrah 

dis  ,quims  liOiprn-nogc 

malcfici)  &  furti  jqui  opcs  yEgyptiorum  Hebr^is  attribuit.  Cum  ta- 
mcn  eos  viros  non  folum  culpa  libcremas ,  fcd  etiam  vcl  co  maximc 
nomineadmircmur.  Ergo  vcrc  illuforis ,  dcccptorifquenominedipus 
fuerit ,  quifquis  miquo  animo ,  &  ftudio  noccndi  fimulationcm  &:  hau- 
dcm  contexit :  alioqui  facpenumcro  profuit  dcccpifle  ;  &:  pcr  hanc  artcm 
ikpcnumeroinmaximispericulisfaluti  multorum  fubucnrum  eft.  Quj 
autcmrcftofcmpercaIIcingrcditur,de  co  nunquam  dcflcftcns ;  fa:pc 
fir ,  vc  ci  cui  non  aliquam  fraudcm  ftruxcrit ,  plurimorum  malorum  at^ 
quc  incommodorum  audor  fit.  Hax  Chryfoftomus.  Incuiusego  vcr- 
bis ,  non  pcrpcndo  ad  prxfcns  fcntcntiam  cius ,  nec  an  ca  fit  vfqucqua- 
quc  vcra  ,  necncad  iudicium  rcuoco,  fed  illud  attcndo  &  approbo,quod 
apcrtc  (iiftragatur  huic  opinioni ,  quac  fimulationcm  lacob ,  culp.v:  f^cit 
cxpcrtcm, 

^  Ad 


\ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


lio  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 
-.oftati  Uus.  A j  eandem  comprobanaam  fententiam ,  multa  dotae  Thoftatus  dif-  24 
putat,vir  fan^  ,non  foldm  ob  fcriptorum  multitudinem,  verum  etiam  ob 
fubtilitatem  foecundiratemqueingenijAiudicijgrauitatem,  &  "^'^^^^^^- 
gis  doftrina:  prxftantiam,antiquis  iUis ,  magnifque  patribus ,  &  dodtori- 
bus  merito annumerandus.  Is  autcm  in  quxftionc  oftaua  fijper  hoc  ca- 
puc  27.Gencfis,fimalaiioncm  iftam  Iacob,de  qua  nunc  diaerimus.cul- 
r      /   .   _  ••  ^        n     .  .   -^ftconfide- 

quod  in- 
fraudc  vti- 

tur,quia aliter  facit ,  &  oftendit , quam  in  re  ipfa  eft ,  &  quam  ipfe  lentit. 
Priori  modo,non  eft  vocanda  fraus.fcd  prudens  folertia,  &  induftria  qua 
vfus  cft  Iacob,occupans  benedidionem  patcrnam/ibi,vt  vero  primoge- 
nito  conuenientcm,(?c  debitam;&:  extorqucns.quomodo potuit,ius  (uu 
de  manu  iniufti  poftcfforis.Nec  pofteriori  modo  fraus  illa culpabilis  fuit, 
nam  etfi  fignificare  verbisaliudquamcft  inre,&:  quam  loquens  fentir, 
fcmper  eft  pcccatum  mendaci j,  non  itidem  tamen  res  fc  habet  in  fimula- 
tione,qux  adhibctur  non  in  verbis,  fed  in  fiicais.  Eft  enim  quacdam  fraus 
&  fimulatio,ex  diuina  infpirationc  &  reuclatione  profcda :  qucmadmo- 
dum  Hebr:Ei  infpirante,6c  mandantc  Deo ,  quafi  commodato  accepcrut 
ab  i£gyptiis  multas  pecunias,&  vafa  argentca,(Sc  aurea,  <Sc  veftes  pretio- 
fas,ciim  eas  ipfi  aufeire  fecum  vellent,&  abftulerint.  Talis  fuit  fraus ,  & 
/imulatio Iacob,nempc  diuina!  infpirationis:quia  Rebecca,a  Spiritu  fan- 
&o  mota,id  fuafit  Iacob,&:  ad  id  faciendum  eum  impulit.  Ergo  licet  la- 
cob  dicendo  fe  eflc  Efau,peccauit  venialiter,  induendo  tamen  fibi  veftcs 
Efau,  &pelliculashcEdinas,rcprccfentandoeiuspilofitatem3  nullum  ad- 
mifit  pcccatum,  neque  cnim  ea re  cuiquam  vcre  nocuit ,  atque  ea  ratio- 
ne,quodfuuni  erat,  confequivoluit.  Non  enim  putandumeft.  nocuiffe 
eum  fratri  fuo  Efau :  quia  nihil  ei ,  quod  proprium  cius  eftet^abftulit^fi d 
cuius  illc  noneratverus  j  &  iuftuspoffeflbra  idfibi  vindicauic.Sic  Tho- 
ftatus. 

Cxterum,  quia  varicadmodum  adhiberi  potcft  flmulatio,quxfitper  2  ; 
cxteriora  fa<5ba,&:  figna,nonnunquam  fit  finc  culpa ,  fxpe  autem  cum  vi- 
^^"^  tio,&  culpa  ;  prius  indicarc  conucnit  iftiufmodi  fimulationum  varictate. 
jimJath  Scotus  inTcrtio  Scntentiarum,Diftinaionc  58.  Vbi  de  mendacio,&  fi- 
nun,  mulationc  difputat,quinque  facit fpccies  fimulationum;6c  alias  eire  ait  in 

rcbi7S  pcr  fc  bonis  &c  malis,alias  vcro  in  rebus  indifferentibus.Prima  {pe- 
cies  cft ,  fimiilare  bonum  quod  quis  non  habct ,  &  pcr  externa  quxdam 
/igna  oftcndere,&:  perfuadcrc  velle,  fe  bonum  illud  habcre :  ficuc  hypo- 
critx  pcr  crebras  &  longas  gcnuflcxiones  5c  prccationes  fimulant  ma- 
gnam  deuotionemanimi,&  fanctimoniam  \  cum  tamen  carum  virtutuni 
fint  prorfus  cxpcrces.Et  hxc  fimulatio  pcccatum  eft.quod  vocatur  hypo- 
chrifis,fiue  id  fiat  animo  fallcndi  alios ,  fiuc  magnum  aliquod  commodu 
vel  honorem  fibi  comparandi.Secunda  fpccies  eft,  diflimulare  mala  fiue 
vitia,qux  quis  habct,per  externa  figna  dcmonftrando,fc  illa  vitia  omni- 
no  aucrlari  Sc abominari :  vt  fi  quis  maximg  voluptuarius  &  libidinofus, 

ciim 


>s.Ottif 


G  ENES  IS  CAP.  XXVII. 

cum  audit  aliquid  impudicc  dici  aut  fieri,verbis  &  geftibus  oftendat , 
huiufmodi  vitia  perhorrefccre,  &  ab  illis  cfle  alicniflimum.  Hoc  etiam 
peccatum  cft,(3cpertinet  ad  hypocrifin.Tertia  fpecics  efl:,diflimulare  vitia 
fua^non  quidcm  per  cxtcrna  lignadcmonftrando  lc  ab  lUis  eflc  ahcnum 
&  auerlumifcd  celando  ranrum  ea  vitia,&  externa  figna ,  quibus  ea  pro- 
duncur,nulla  dando;(icut  vulgo  dici  folet,Si  non  caftc  ,  faltem  caute.  Ec 
hoc  non  cft  culpabilcjquin  caam,(i  qua  eft  in  malo  laus,eft  laudabile:cft 
enim  vituperabilcpublicareatque  euulgare  flagitia  fua,dequoreprchen- 
duntur  quoda  loco  Hcbrxi  in  fcnptura  Ifaix  c:\p.  ^.PeccatS fimm,  inquitj 
JicHt Sodomap  dJL caHsr^ntynec ahfconderunt.  Etfl  cnim  malumeft  ,  mente 
&animo  malum  efl*c;exhibcre  tamen  {ignaexterna  fuorum  vitiorum^eft 
addere  malum  malo.  Sunt  prxtcrea  dux  alix  (pecics  fimulationis ,  qux 
vcrtantur  in  rebus  inditFcrcntibus.Quarta  itaque  fpecies  fimulationis  eft, 
cum  quis  facit  aliquid,quod  natura  fua  vidctar  eflc  fignum  altcrius ;  ficuc 
fudare,eft  fignum  laflirudmis  »^  fatigationis,vcl  alicums  refolutionis  cor- 
poralis,»^  id  fimulat  qui  facit,cum  non  fit  tamcn  itain  rc.   Et  hoc  pcr  fc, 
aut  non  cft  malura,aut  non  eft  grauc  malum ;  nili  acccdat  circumftantia 
quxpiam  id  aggrauans.  Immo  talia  figna  non  func  neceflaria  j  cum  pof- 
Iint  cx  alijs  caufis  prouenirc :  quemadmodum  quidam  ioculatorcs  cxcr- 
cent  in  fuis  corporibus  mocus  aliquos,  fignificantcs  arfedioncs  quafdam 
naturalcj  humani  corporis,qu2e  tamcn  in  eis  non  funt ,  ncc  prxceflc-runr. 
Quinca  fpccies  fimulationis  cft,fi  hant  aliqua  extcruis,qux  pcr  (e  quidem 
non  func  ccrta  figna  alicuius  rcijqui  camen  ca  facit/cit  a  fpcd\antibus,vel 
circunftantibus,accipi  ea  figna  cius  rci.-ficut ore  fpumarc ,  &  finerc  faliua 
defluere  pcr  barbam,non  cft  proprium,6»:  ccrrum  fignuminfanx  mcntis; 

f)otcft  tamcn  id  a  circunftantibuSjpro  tali  figno  accipi.  Tali  autcm  fimu- 
ationc  vti,prx(crtimautcm  magni  cuiufpiam  mali  cuicandi  gratia  ,  aut 
bonicomparandi,nullum  cftpeccacum:hac  enimrationc  Dauid  incul- 
pace  coram  rcgc  Achis,&:  Satrapis  cius,vt  fcripcum  cft  i .  Rcgum  2 1 .  in- 
laniam  fimulauit,vcdifcrimcn  vitx,in  quofc  vcrfiri  ccrnebat ,  cfRigercr. 
Hadlcnus  ex  difputationc  Scocr.Qui  licct  de  hac  fimulanonc  lacob ,  nihil 
fignantcr,&:  nominatim  dixcrit,tamcn  vidctur,fi  dc  ea  dixiflet ,  ad  quar- 
tamjvel  quintam  fpeciem  fimulationis  fuifle  cam  rclat»)rus. 
6     Nobis,&:  adincellieendum  apcrcius,  &ad  cnodandum  quxftioncm   -  «  •  ^ 
propofitam  expedicms  vidctur ,  li  quadripartitam  taciamus  limulationis  tent,a,&dc 
rationcmmodumque.  Eft  quxdam  fimulacio  noxix  dccrptionis  ad  fal-  quudrupUci 
lendum  alios  permciose,vel  ad  quidpiam  improbc,ac  iniquc  confequen-  jfccte  ftmula-^ 
dum:hocgenusfimuIatoresfunthypocritx,atquc  improbi  opifices,&  ^'J^"")'^ 
mcrcatores.Eftitcm  nonnulla  fimulatio^in  loco,&tcmpore  vtiliccc  vfur- 
pata,qux  iuuandi,autfe,autalios5Vcladmoncndi,velinftruendi,veletiam  i^^^ 
carripicndi  caufa  adhibetur.Hac  rationc  Dauid  fimulauit  infiniam  apud  i  Ktg-  21. 
Regcm  Achis,in  fummo  vicx  difcriminc  confticutus.  Sic  ctiam  non  raro 
prudcntes  medici,grauitcr  xgrocancibus,falubrc(que  curationcs  rccufan- 
tibus,vtili  fimulationc  dcccptis,&  qux  vo!unt,prxbcnt  mcdicamenta,& 
rcftituumfanicatcm.Adcundcmmodummagiftri,  quo  mdius  pcrtcn- 
Comm.in  Gcn.Tom.4.  q 


122  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

tent  rolerciam,&  intelligcntwm  dircipiiIorum^Sophifticas  Sc  capricfas  ra- 
tionesproponiint,rumvteas,vbiFetedxillis  ac  euolutx  fuerinr,  explo- 
rate  nofcant;tum  vtearum  laqueis  fe  irretiri  in  futurum  caueant.  Hoc 
etiam  modg)  lofcph  Patriarcha  iuffit  pecunias  poni  in  laccis  fratrum  fuo- 
rum,&  fcyphum  fuum  in  facco  Beniamin  Genef  42.& 44.  Simulate  po- 
ftea  furti  eos  arguens: vt  tali  metu,  dc  affliaione  animi ,  leuiter  eos  corri- 
perct,acl(ducens  m  rccordacionem ,  &c  pojnitcntiam  ncfarij  fceleris  in  fc 
admifliiquodadco  itaeuenit.Nam  cuminil!avcxationeefrenc,dicebant 
interfe  verbailla,qua;  refertMofesGenef  42.  Mcrito  hac parimptr,  ejuia 
peccauimus  in  fratrem  noflnim.videntes  angujiiai  anim£illifiSydu7ndepreca- 
returno5^(:^  non  audiuimusndcirco  venit  fuper  nos  tribulatio,  Et  R uben  air, 
Nuncjutd non  dixi  vobis^NoUtepeccare  in pueruycfr  fJon  audtflis  met  En  fan- 
^uiseiusexcjuiritur,  Eft  tertium  genus  fimulationis  cx  diuino  inftindu 
hc  monitu  profcdum,quo  vfi  funt  Hebraci  fpohantcs  i€gyptios,  &  lofue 
contrahoftes,fi;-nulandometum,iS<:  fugam,  vt  eos  in  pra^paratas  infidias 
deducerct,vtlegitur  lofue  8.Ad  quartam  fpeciem  fimulationis  pertinent 
artificiofc,&callidai:fimulationes,ac  diflTimulationes^per  quas  dans  opc- 
ram  rci  licita:,opportune  ingensquodpiam  malum  auertere  ,  ac  fupcrare 
curat,aut  magnum  quodpiam  bonum  ad  fe  pertinens ,  ncc  aliter  adipifci, 
facile  confcqui,<I<cobtinere.Huiusgencrisfunr  btllicap  fimulationes  con- 
tra  hoftes  in  bcllo  iufto,qux  vocantur  ftratagcmata  militaria ,  quale  fuit 
illud  lofuc  paulo  ante  mcmoratum.Horum  quatuor  gcncrum  fimulatio- 
nis,&:  fraudiSjprimum  cft  improbum,&:  damnandum,terrium  etiam  lau- 
dandum,cetera  fine  peccato,in  tcmpore,6c  loco  vfurpari  pofiimf,de  quo 
rumvtili  &  laudabili  vfu  difputatcopiosc  S.  Chryfoftomus  fub  finem 
primi  libri  de  facerdorio,(S<:  ad  quodlibct  iftorum  trium  poftcriorum  ge- 
nerum  fimulatio  illa  lacob  referri  poteft. 

Sedenim  pofTct  quifpiam  obijcere,  fimilc  efle  mentiri  fa<flis,vt  verbis, 
fcd  menciri  verbis,quocumque  modo,fcmpercft  peccatum;  ergo  menti- 
ri  fadis^ideft^perfada  fignificare  aliud,quam  rcueraeft,  &  quam  fen- 
tit  is  quifacit,  lemper  eritcum  peccacoconiundum.  Refpondeo  difpa- 
rem  efTc  rationem  verborum,atquc  fadorum-.licet  cnim  fafta  adhibean- 
tur  etiam  vt  figna  intcrioris  fcnrus,&  voluntatis.ad  id  tamcn  verba  per  fe 
cx  natura  fua,atque  eo  ipfo,quo  verba  funt ,  inftituta  fuerunt  :  fada  vcro 
nonnififccundariotantum,&:pcraccidens.Dcinde  verbafuntconceptuu 
animi  figna  diftin(!!tc,dctcrminate,ac  proprieifadlra  vcro  confuse,&  inde- 
finite.Quamobrcmmendacium  in  verbis  nunquam  poteft  eflc  lic.itum, 
fimulatio  autemperada,  &  figna  quxdam  extcrna  ,  quxalij  acccpturi 
funt  malium,^:^  diuerfum  fincm,quam  intcndatur  a  nobis,&  adqucm 
fignificandum,  nec  perfe  ,  ncc  (ccundum  intcntioncm  noftram  illa 
ordinantur,  ralis  inquam  fimulatiopotcft  fieri  licita,  fi  nec  malofiara- 
nimo,necali)sdamnumadfcrar,ncc  fcandalum  pariat.  Eftcnim  fimula- 
tio  pcr  fadT:a,ficut  vfus  vocis,vcl  orationis  ambiguXjqu.-e  non  codcm  fcn- 
fu accipicur  ab  audicnte,acquc  a  loquenccitalis auccm  locucio ,  per  fc  non 
eft  mala  ,imo  &  a  Domino  nollro,  »3^  a  Sandis  viris  noii  raro  vfurpaca. 

Siquis 


G  ENE  SIS    C  AP.   XX  VII.  12; 

Siquisporro  fimulansfadoaliquid^quodnon  itaefl:  ,  intenderct  illud 
fign{ficarc,6v-abalijsintclligi,haud  dubic  pcccaret.  racob  porro  pcr  fi- 
muUtionem ailampti  habuus Efau ,noliiit hgnificarc fc  cOc  ELiu  lccun- 
dum  carncm,fed  quantum  ad  ius  primogcniturae;naturaliccr  qnidcm  dc- 
bitum  Efau,fcd  fccundiim  Elcdioncmdiuinam  fibi:fmiiilqnc  fignificarc 
voluitdiuinummyrtcriumcarc  figuratum,^  fupcrius  cxpofitum.  Ergo 
iiaiulationcm  ilUmlacob  fuilTc  inculpabilcm  ,cuni  &c  bonis  rationibus, 
&  grauifTimis  Patrum,  ac  Theologprum  audoriratibus ,  cxcmolifque  in 
diuina  Scriptura  traditis ,  fatis  comprobarnm  lir ,  cquidcm  ad  candcm 
quoquc  lcntcntiam  libentcr  acccfrcrina* 

Quibus  illatis,dixit:Patcr  mi;at  illc  rcfpondit,  Audio ,  quis  cs  Vers.S.i  j 
tu  filimi?DixitqucIacob  ,  ego  fum  primogcnitus  tuus 
Efautfcci  ficut prarccpidti mihi.  Surgc^fedc^&comcdede 
venationc  mea,vt  bcncdicat  mihi  anima  tua, 

Erdifficilem,  ac  perarduam ,  &  multorum  Patrum, 
ac  Theologorum  diflidcntium  intcr  fc  difputationibus  nobi- 
litatam.harc  vcrba  qua^ftioncm  habcnt :  An  lacob  ifl:a  vcrba 
.  diccns,vcre  mcntirus  fit,&:  pcccaucrir,  faltcm vcnialitcr.  V i- 

dcntur  cnim  rria  in  ifl:is  vcrbis  manifcfta  contineri  mendacia.  Primum 
mendacium  cft,cum  ait :  Ego fitm  Efuu.  Non  cnimerat  Efau,fcd  lacob. 
Alterum  mcndacium  fuit,cum  dixit:f>c/  ftcutprAcepijh  f/a//;/;nihil  cnrni  ci 
runc  Ifaac  de  afFcrcndo  fibi  cibo  pracccperat ,  fcd  id  prxccperat  Efau  ,  vt 
diciturincxordio  huiuscapitis.  Tcrtium  mcndacium fuit, cum  dixit: 
Comedc  devenationemea ,  ncquecnim  cos  cibos  paraucrat  ex  animalibus 
venatione  captis,fed  ex  duobus  ha«dis  de  grcge  domeftico  (umptis.  Ex 
aducrfo  autem  pugnat  magnorum  Parrum  ,  &  nobilium  Dofto- 
rum  audoritatis  ,  fic  interpretantium  ifta  vcrba  lacob ,  vt 
nulluminijsmcndacium  cflVprobcnt.  Egolupcrhac 
qusEftione  quatuordifputationcs  traaabo,qu6 
liquidius,difcuflis  omnibus  vndequaque 
cxorientibus  diflicultaribus  >  ve- 
titas  pcrnotcfcat, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


144  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

An  excufabdiSyaut  tolerabdis  fit  corum  fententiay  qui  dixerunt ,  lacob 
verc  tn  iHis  verbis  c[fe  mentitmn ,  non  tamcn  vllo  modo  peccajfc. 

Vi  ficopinantiir,  diiplexcorumeftopinio.  Vnaeftopi-^i^ 
niopeructus,(3v:percclcbris :  cuius,  intcr  Ecclefiafticos  vi- 
roSjaudorhabcturOrigencs.hicfenfir,  mcntitum  cficla- 
cob,ncc  menticndo  tamcn  peccairc;quia  eft  quodda  men- 
dacij  gcnus,minime  improbum,quinetiam  bonum,  &  lau- 
dabile,quod  magni  cuiufpiam  boni  acquircndi,vel  propulfandi  mali  cau- 
fa,in  loco,&  tempore  dicitur.Talc  autem  fuiflc  ait  mendacium  lacob  ,  & 
icem  mcndacium  illius  admirabilis  fa*mina^  ludith.   Scd  quia  Platoncm 
Judtth.io.  iiuius  dogmatis  au(aore,dodorcmque  fecutus  eft  Origenes,pr imo,  quid 
jpUtonis  opi-  Platofuperea  rc  prcTccperit.pra^docendum  eft.  Cum  fub  finem  librife- 
niodi  mcnda-  ^""^1  ^e  Republica,Plato  egregie  probaffet,  omne  mendacium  eflt  Deo 
cto.  inutile,atque  indecens,'nec  vllo  modo  fercndos  efle  ,  <\ui  dicunt  mcntiri 

Deum  ahquando,(?<:  mali  cuiufpiam  efle  audoremipoftea  non  longe  poft 
Licet  omne  initium  libn  tcrtij  dc  Rcpubhca,  dc  mendacijs  hominum  verba  faciens, 
vZTnZ^l  icafcribit;Sircacpauloante  dicebamus,  Deo  inutileefl^e  mendacium 
acmuttUy  no  omne,hominibus  tamcn  nonnunquam  eft  vtile,&  quafi  pro  medicamen 
t.imefimiUt€r  torquarc publicis  medicis concedendum  eft, priuatis  autem  hominibus 
hommifecun-  miuime  attingendumJtaquc  Rcmpubhcam  adminiftrantibus,  prxcipuc, 
um  latone.  fi  quibus alijs  mcntiri  licet,vel  hoftium,vel  ciuium  caufa,ad  communem 
Ciuitatis  vtilitatemrreliquisautcma  mcndacioabftinendum  eft.Sed  ad- 
uerfusPrincipes^&publicosRedbores  priuatim  mcntiri,  maius  pecca- 
tum  eft,quam  ^grotum  mentiri  fuo  mcdico,in  his,qu?  ad  morbum  fuuiii 
pcrtinent,vcl difcipulum  ludi  magiftro,  vcl  qui funt  in  naui,  gubernatori 
nauis.Haec  Plato. 

Lufchius.     Eufebius  in  libro  xij.dc  Prxparationc  euangelica  cap.  xxj.licct  de hoc  3^ 
Platonis  loco  nominatim  verba  non  faciat.confcfl lis  tamen  Platonem  le- 
gum  latoribus,&  Principibus  concedere^vt  interdum  falfa  dicant  vtilita- 
tis  caufa:cam  Platonisfenrentiam  interprerarur  ipfc  de  ijs  mendacijs,qua: 
fccundum  propriam  vcrborum  fignihcationcm  ab  audientibus  acccpra, 
falfum  fenfum  generant,fcd  pcrutaera  tamenauditoribus.Qui  camen  ea 
dicunt,cum  Sapicntes  viri  fint,fecundum  altiorem ,  acpenitiorem  intci- 
leftumexi)fdcmverbisfiguratcfumptis  exprefllim,  vcram  fcntentiam, 
quam  ipfi  fpedant ,  cum  loquuntur ,  animo  comprchcnfam  habenc' 
Eufcbij  verba(unthxc:  Non  cxiftimat  Plato  alicnum  eflc  a  erauitace 
lcgiflatons  ,  fi  nonnunquam  faKum  quippiam  ,  quod  vtilc  tamen 
cflcqucnt,dicat:  maximefi  quodflilfcVdicitur.audientes  itatrahat  vc 
non  vi,fcd  fpontciuftitiam  vclint  ampledti : fohdum  quidcm  bonum 
cft  vcritas  ,  fcd  non  Jta  facilc,  plcrumquc  perfuadct.  Innumcrabilia 


GENESIS  CAP.  XXVII. 


T25 


verba  huiufmodi  funt  in  Scri{)tura ,  vt puta,  cu  pcrnitcre  Deum  aut  dor- 
mirc,aut  irafcijaut  furere,aliifve  perturbationibus  affici  fcribitur:quaj  li- 
cet  altius  interprctata ,  non  procul  a  vcritate  fint ,  vcrba  tamcn  ipla ,  vcl 
;tm\;ndo,vel  permulcendo,non  parum  profunt  ijs,quialtiorcm  pcruclli- 
gare  fenfum  nequeunt.Sic  Eufcbius 
I     Sed  vcnioadOrigencm ,  qui  vt  di\i  unn.iJidamPIaL  311:^  uiiLuuiam 
fccutuseft.Eius  opinionemde  mcndacio  nonnunquam  vtili,&laudabili, 
cognofccre  licet  ex  ijs,qure  fcripta  reliquit iUc  in lib.(5.Stromatum.  Pona 
Origcnis  vcrba,vti  rcfcrt  ca  S.Hieronymus  in  libro  primo  ApologuT  ad- 
uerfus  Ruffinum.SicfcribitHicronymus :  Indignantur,  quod  Origcni- 
ftas  fcripfcrim  intcr  fe  Orgiis  mcndaciorum  fccdcrari.  Nominaui  librum 
Origenis,inquo  hocfcriptum  legcrim,ideft,fcxtum  Stromatum,in  quo 
Platonis  fcnrcntix  noftrum  dogmacomponit.Pofthxc,fubdit  Hicrony- 
mus  verba  PUtonis,quxpaulofupramemorauimus.  Dcindc,fabiungit 
hxcOrigcnisvcrba:  Etnos  igiturilhus  prxcepti  mcmotcs:  Locjnhnini  ^P''f^ 
veritarern  vtmfqnifcjue  cnm  proximo  fno  ,  non  dcbemus  dicerc ,  Quis  cft 
proximus  meus  f  fcd  confidcrare  quomodo  Philofophus^Plato )  cautc 
dixerit :  Dco  mdccens,i5c  inutilc  clTe  mendacium ,  hominibus  intcrdum 
vtile  :  &  quod  nc  pcr  difpenfationcm  quidcm  putandus  fit  Deus  aliqua- 
do  mcntiri.  Si  quando  enim  commodum  audientis  cxegerit,  verbis  lo-  ^^^^^^^-^ 
quitur  ambiguis,c^'  per  xnigmata,qux  vult,  profcrt ;  vt  &  vcritatis  apud  j^,^ 
cum  dignitas  confcructur,&:  quod  noxium  clfe  poterat,  fi  nudum  profe-  dAuo  nonnii^ 
ratur  in  vulgus,quodam  tc6lum  vclamine  profcratur.  Homo  autcm,cui  qitarn  Iktto. 
neccflitas  incumbit  mentiendi,  diligcntcr  attendat ,  vt  fic  vtatur  interdii 
mendacio,qucmadmodum  vtitur  condimento  ac  mcdicamcnto;feruan- 
do  nempc  mcnfuram  •  nc  cxccdat  tcrminos ,  quibus  vfa  cft  luduh  con- 
traHolofcrnan,acvicitcumprudcntifimulationcvcrborum.  Imitetur 
Efthcr,qux  Artaxcrxisfcntcntiam.diu  tacitavcriratccorrexit :  fcdin  pri- 
mis  Patriarcham  Iacob,qucm  lcgimusBcnedidionem  patris  artifici  im- 
pctrafle  mendacio.    Ex  quo  perlpicuum  cft ,  quod  nifi  ita mentiti  fueri- 
mus,vt  mac^num  nobis  ex  hocaliquod  quxratur  bonum,iudicandi  fimus 
quafi  inimici  eius,  qui  ait :  Fgo  fumvtntas.  Hadcnus  ex  Origcnc.  Quar  ^^^^ 
ciim  commcmoraflct  Hicronymus,fubiicit  dcinde  :  Hxc  Origcncs  fcri-  " 
pfit !  ncgarc  non  pofliimus :  &  fcripfit  in  ijs  libris  quos  ad  pcrfcaos ,  & 
ad  difcipulos  fuos  ioqucbatur :  docctquc  magiftris  mcntiendum,difcipu- 
los autcm  non  debcrc  mcntiri.   Qui  crgo  bcnc  mcntitur,&:  abfque  vlla 
vcrccundia,quicquid  in  buccam  .vencrit,confingit  in  fratres;  magiftrum 
fc  optimum  probat.  Hxc  Hicronvmus. 
^  j     Huic  fcntentix  Origcnis  adhxliflc  Caflianum,difputatio  eius  deMcn- 
'  dacio  in  coUationc  xvij.ex  pcrfona lofcph  Abbatis  fusc  traa:ata,perfpicuc 
demonftrat.   Nam  in  capite  xvij.  fic  ait:  Talitcr  dc  mcndacio  fcnticn- 


mo  de  MaUi^ 


dcmonftrat.  ^         ,  r  1  n  l     ^   v  j  - 

dum,atquc  ita eo  vtcndum  cft,quali  ei  natura  infit  hcllcbori.Qm)d  li  im- 
mincntc  ex itiali  morbo  fumptum  fucrit.fit  falubrc  :  cxtcrum  abfq;  fiim- 
mi  difcriminis.ncccflitatc  pcrceptum,prxfcntis  cxitij  cft.Et  infra  cap.  25. 
<hiis ,  inquit  ,xnumcrarc  fufticiat,  omncs  propcmodum  Patriarchas, 

q  3 


CIQ, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


ii6  C  O  M  M  E  N  T.  IN 

Sandofque  innumcrabilcsaliospro  vinr  tutamine ,  alios  pro  deficlerro 
bcncdifttoniSjaUos  pro  mircricordia,alios  pro  alicuius  occultatione  my- 
fterij,alios  pro  zclo  Dci.alios  pro  vcritatis  examinatione,patrocinium(vt 
itadixerim^aflumpfirtemcqdacijr  Idcm,cum  dixiflct  capite  xj.in  omni- 
bus  caufis,non  proceniim  opcris|,  fed  voluntatcm  operantis  efle  intuen- 
dam,ncc  quid  quis  egcrit,red  quo  voto  egcrit,inquirendum :  nam  dk  no- 
nullos  pro  his  fadis,cx  quibus  magna  bona  deinde  orta  funt^fuifle  dam- 
natos ;  &  contra,quofdam  per  reprchenfibiles  aclus,ad  fummam  pcruc- 
nifle  iuftitiam  :  hvTC  igitur  cum  dixiflct ,  mox  fubdit  in  fequcnti  capite: 
Quid  criminofius  dolo  atque  mendacio,  etiam  in  extraneum ,  nc  dicam 
in  gcrmanura  fratrem  commiflb  ?  Et  tamen ,  non  modo  nullam  pro  his 
damnationcm,  autreprchcnfionem  lacob  Patriarchacontraxit ,  verum 
etiam  perpctuabcncdictionis  hxrcditatc  ditacus  cft.Nec  immerito  :  be- 
nedidtionemenim  primogcnitodcftinatam,  non  ex  praefentis  lucri  aua- 
ritia,fcdexfidefani3:ificationispcrpctux  concupiuit.  Tdcoque iuftifli- 
mus  iudcx,cxcufabilem,immmo  laudabilcm  talis  mendacij  ccnfuit  pr.e- 
fumptorem ;  quia  fiiic  eo  ad  benedictionem  primitiuorum  non  poterat 
peruenire.  Necdcbuitin  crimcn  vocari ,  quoddcfidcrio  benedidionis 
exortumeft.Alioquin  non  modo  lacob  iniquus  m  fratrcm,(ed  ctiam  cir- 
cumucntorin  patrem,&:facrilegus  extitiflet;  fi  habcnsaliam  viam  ,  quo* 
ad  benedidlionisilliusgratiam  pcrucniret,hanc,qux  fratri  damnofa  cflet 
ac  noxia,expetercmaluifl'ct.  Vidctis  ergo  apud  Dcum  non  proceflumo- 
pcris  fcd  dcftinationem  mcntis  inquirif  H.ec  Caflianus.  Qut  editis  in 
Caflianum  obferuationibus  conati  funt  (  ciim  id  ficri  commodc  potuit) 
nonnullas cius fcntcntiasab  errore,  vcl  prorfus  vindicarc, vel  excufarc 
quadamtcnus ;  hanc  difputationem  cius  de  Mendacio  ad  Origenis  perti- 
ncrc  opinioncm,ingcnuc,apcrtcquc  confcfli  funt. 
Chryfotiomi  Nccab  ifta  opinione  rcmoucndus  videtur  S.Chryfoftomusfquem  vt 
menT*^  magiftrum  difcipulus  fccutus  cft  CaflTanus.  )  Is  cnim  Homilia  quinqua- 
Jb.  ^^'^  g- ^^^""^'^  tcrtia  in  Genefim  fcribit,vcrba  ifta  Iacob,fi  pcr  fe,nudaq;,<Sc  foli- 
taria  confiderentur,  haud  dubic  mcndacium  continere  ac  frauckm,  ncc 
noxa  vacarc.  At  fi  fpcdfcetur  animus,confiIium,fcnfus,&propofitum  la- 
cob;&:  quod  Dcus  vcrbis  iuxta,fa6li(que  eius  mire  coopcrabatur,  omnia 
rite  dirigens  &  profperans,diIuccbit ,  nulli  culpx  ac  reprchenfioni  men- 
dacium  cius  fuifle  obnoxium.Ponam  hic  vcrba  Chryfoftomi,cum  dixif- 
ftt,  Dcum  vcrbis  &  fadis  lacob  cflc  coopcratum  :  atque  idcirco  profpe- 
rum  fuiflceorum,&  qualcm  ipfe  optabat,e\itura  •>  fubdit  hacciQujd  igi- 
tur  f  coopcratus  cft  I)cus  mcndacio?  Dilcdcne  rantum  perpcndas  id 
quod  fit ,  fcd  attendc  ctiam  fcopum  facientis :  dc  quod  id  non  fadtum  fit 
tcmporahscommodi  vclauaritia?  caufa  ,  fcd  quia  patris  benedidbionem 
fibi  compararc  ftuduit.Alioqui,fi  quac  fafta  funt,ea  fimpliciter  cxamina- 
re  vclis  ;  vidc  ,  nc  dc  Abraham  parricidam,  &  Phinccs  homicidam  fuifli 
iudiccs.  Non  igitur  confidera,qu6d  mcndacia  fuerint,qu«  diccbantur  a 
lacob :  fed  illud  cogita,qu6d  volcns  Dcus  prxdidlionem  impleri,omnia, 
vt  fic  ficrcnt,difpcnfauit.  Et  vt  fcias ,  quod  Deus  omniafaciiiareddebat, 

etiam 


GENESIS,  CAP.  XXVII.  117 
«tiam  qux  difficilia  eranc  j  vide  quomodo  fanaus  Ifaac  non  potuit  fubo- 
lerc  fraudem^fed  perfuafus  verbis  lacob,cum  edulium  comcdillct  ab  eo 
allatu,  bencdi^aionibus  eum  rcnumcrauit.  Ncc  prius  a  vcnatione  rcuer- 
fus  elt  Efau ,  quam  omnia  fucrinr  pcrafta  :  vt  planc  intclligatur ,  illa  ellc 
gefta  Dei  voluntate.Hadbenus  ex  Chryfoftomo.  ^  ^ 

54     At  enim  non  fatis  eft ,  fincm  agcntis  quidpiam  ,  enl-  bonum,  vt ^^10  .^^u  "^^^ 
eius bona cenfeatur,nifi  ctiam  quodag!rur,ex  gencre fuo bonum  fit ;  bo-  ^^^^^^^^ 
numenim,  vtapudTheologos^Philofophobpcruulgatumcft,  &  aB. 
Diony fio tradicum .  cx  intcgra  caufa  conftat ,  omnibufque  rcquifiris  cir- 
cumftantiis ;  quarum  vna  qu^hbct  fi  dcfit ,  vcrc  bonum  cflc  non  norcft, 
Exemph  cau(a ,  fiirari ,  quo  des  elcemofynam  indigenti ;  vcl  vt  a  lumma 
corporis  aur  anim^ periculo  qucpia  liberes  ,  nec  bonu  nec  peccato  caret. 
IlLi  igirur  vcrba  lacob  ,  fi  per  fc  mcndaciii  continent , bona  mens  Sc  in- 
tetio  cius,n6  valeccxcufare  a  peccato.Ac  hcet  Dcus  cooperarctur  lacob 
&  eum  moueret  ac  regcrct ,  quantum  ad  volunrarc  adipi(ccndi  bcncdi- 
(aionem  patris,&:  quanrum  ad  eius  rei  efFca:um,vrrumque  cnim  bonum 
crat,&:  placitum  Deo,quin  etiam  ab  co  prxdcftinatum  :  non  tamen  coo- 
peratus  cft  ipfiUacob  quantum  ad  modum  peruenicndi  c6,qu6  intendc- 
barur ,  vidclicet  per  mendacium  ,  fallacibus  verbis  dccipiendo  patrcm. 
Quarc  neccflum  videtur,Chrvlbftomum,vcl  conccdcre  lacob  mcnticn- 
do  pcccaflc  ,  vcl  fi  hoc  non  conccdcret  (^vtplaneoftendit)  fcqucndo  fu- 
pradicl-im  Platonis  &:  Origenis  opinionem,  fateri ,  mendaciumahquod 
dici  polTe  fine  pcccato.  Arque  ita  de  quodam  mendaci)  gencre  nequaqua 
improbo,ncc  rcprehcndcndo ,  vt  ipfi  purabarr .  fcd  vnl:     laudabili ,  ab 
anriquis  3c  magnis  audloribus  tradirum  eft. 
35     Verum  iftam  opinioncm  confurarc,haudopcroium  tueiir.  N\imquc 
mendacium  omne ,  qualccumquc  id  fit ,  dummodo  vere  mendacium  Cit. 
malum  cftac  fugicndum.nullamque  ob  caufam,null6que  mloco  acte- 
porc efl^e  vrendum,ira  fccundum  (kram  ScripruramA'  rcaram rarionem 
manifcftum  eft  ,  vr  id  non  animaduerrifle  doftifllmos  viros ,  pcrmirum 
videri  poflflt.  Mulrifariam  in  diuinis  lirrcris  Icgimus,omne  menda-  ^^^^  ^^^^ 
cium  vitupcrari,  arque  inrerdici ,  fic  cnim  cft  Ephcf.  4.  Tropter  <^uod  de^  ^^^^ 
ponentes  mendacinm  ,  loc^Himim  verttatem  vnHfciHifcjue  CHmproxmofHo.  Et  lum  tn^Uat^ 
prim.i^Ioannis  2.  Omne mendamtm  noneftexvcntateAAcd.txDcoMA  proLaur, 
cx  DiaboIo,qui  ab  initio  mcndax  cft  ,  &  parer  mcndaci)     cum  menda-  ^^^^^- 
cmm  loquirur,ex  proprijs  loquirur.lob,qui  crar  vir  fimplcx,&  rcdus,  ^ 
timcnsDcum,abomni  gcneremendacijabhorrebat:quaproptCr  de  (cip- 
fodixitcapirc  z-j.DonecfiperertthalttHs  tnme,  o-fp^rttus  ^Detm  narthta 
meis,non  lociuentttrUbta  meaintcjHitatem.neclingtiH  mea  meduabitur  men- 
dactttm.   Ercap.  ij^.giuismepotefiargHere  ejfe  rnentttym^  &ponere  ante 
Dcumverbamea  nhcohcn^  Abbarcm,in  vercribus  Sandorum  Patrum 
memonjsrcperimus,nunquam  efll'  mentitum,cum  innumcrabiliu  Mo- 
nachorumcuram&regimcmhaberet.  Hocautem  pcrfcftx  virrut^^ 
reftante  B  lacobocap.?.  Stcjuisinverho  nonoffendttjnc  ptrfdiH^  cfivtr.  tn^eft, 
Ouocirca  Dauid  Pfal.  1 1  S.orar  Dcii  diccs  ;  Nl  aufiras dc  orc  meo  varbum 

vcrtta 


ytta  fuu  men^ 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


iiS  COMMENT.  IN 

verhms  vfcjuequaaiue.Et  Salomon  Prouerb.50.  Verhum  mendacy  longe  fai 
a  Tnc.Diihum  enim  ab  ipfo  fuerat  Prouer.  1  2.  AbominAtio  ejt  DomiTJoJa^ 
hia  meTjdacia.Et  Pfalmo  ^.Odifli  omnes  qitioferamnriniqHitatem  :  crfer" 
desomnesqiii  locjttuntur mendacium.  Mcrico  igitur  B.  loamics  in  Apoca- 
Apoca  iyp[j  capite  1 4.  Inccr  pra:cipuas  laudes  illorum  centum  quadraginta  qua- 
jf/^y»  ui/>.  i^.  ^^^^  ^^iii^  Virginum,cum  laudc  Virginitatis  coniungit  laudcm  non  me- 
liQniiJ^^irgincsAnQ^uxi^fHnty^jr  in  ore  eorum  non  efiimienturn  mendacium 
nemacula  enimfunt  ante  thronumDei.  HiCcc  igitur  Scriptur^  fententiis 
imocentlti^  ^  tcftimoniis  perfuarus  ac  permotus  Innocentius  Tertius,  afleuerantcr 
T.rtt/fi.       dtxitjin  Scriptura  probibcri  mcndacium,etiam  pro  feruanda  akerius  vita 
diclum.  Viquidcm  in  Tirulo  dc  Vfuris  cap.  4.  fuper  co ,  reprehcndens 
rjonnullos, eo  finc  excrccntes  vfuras,  vtinde  captiuos  redimercpofTcnt, 
fic  ait :  Cum  vfurarum  crimc;n  ,  vtriufque  Teftamenti  pagina  dctcftctur, 
fuper  codifpenfationemaliquampoflericri  nonvidemus.  Etenim  cum 
Scriptura  (acraprohibeat ,  etiam  pro  alteruis  vita  mentiri :  multo  magis 
prohibcadus  eft  quis,nc  etiam  pro  rcdimcnda  vita  captiui,vfurarum  crL- 
luine  intioluatur.SiciHc. 
Ratioquapro     Idpra:tereaconcluditur euidcnti ratione;&:  probatur,mcndacium  pcr  ^6 
batt*r   omnc  fc ,  atquc  hoc  ipfo  quod  mcndacium  cft ,  &  malum,  ik  fugicndum  clfe, 
"^e^TmZm       P^^^^^^  carerepofle.  Quod  eft  fccundum  fcmalum  ex  gcnere  ,  id 
ferje     um  nullo  modo  potcft  ficri  bonum  &:  licitum:  quo  enim  aliquid  bonum  fir, 
i  Dton^f.     requiritur  vt  ad  id  omnia  redc  concurrant.Bonum  enim  cx  integra  cau- 
eftr,malum  vero  ex  fingulis  dcfe6l:ibus,vt  Dionyfius  dicit  cap.^.de  Di- 
uinisnominibus,Mendacium  autem,eft  malum  exgcnere,quia  cft  acSus 
perfe  inordinatus,     peruerfus ,  &:  ordini  natura:  Dcique  conrrarius. 
Cum  cnim  voces  naturalitcr  fint  figna  eorum  quar  funt  in  mtelJeftUjCo- 
'^yiBotcl  rra  natura:  ordincm  eft ,  vt  aliquis  vocc  fignificct  id ,  quod  non  habet  in 
mentCjimmo  cuius  conrrarium  habet  in  animo.  Vnde  &  Ariftotelcs  in 
4.  Ethicorum  air,omne  mcndacium  cire  pcr  feprauum  &  fugicndum. 
Cuf7a^Lt'!^  Omncigitur  mcndacium  eft  pcccatum,ficut  etiam  Auguftinu^s  aftcritin 
lo^^lenjlVaZ  ^^^^^  co^^fi^a  Mcndacium.Mcndacium  itaque  fccundum  intrinfccam  ra- 
homim.O'  f continct  naturalcm  quandam  obliquitatcm  6<:  dcformitatcm,  & 
4td  qmm  jini  perucrtit  ordincm  natut^B ac  Dci.  Vcrba  cnim  data  funt  homini  &:in  eu 
<^  yfum  mju  fincm  inftituta ,  vt  per  ea,  quod  ipfe  inclufum  &  occultum  habct  m  ani- 
tutjijnu  ycr^  mo ,  apcriat  &  dcclaret  aliis  :  non  cnim  alia cft  via ,  qua  poflic  animus  & 
voiuntas  vnius  hominis ,  nifi  pcr  vcrba  notificari  aliis  hominibus :  finc 
quibus,  vnus  homo  non  cft  aliis  hominibus  intclligibilis.   In  mcndacio 
autem,verba  fignificant  contrarium  cius,quod  cft  in  animo.  Si  macmam 
habet  deformitatcm  didTcpantia ,  &  vt  ita  loquar  incongruentia  mem- 
brorum  humani  corporis  imer  fe ,  vel  cum  toto  corpore  :  quanto  infi- 
gnior  deformitas  exiftimari  debet,cum  hngua,principalc  ac  maxime  nc- 
ceftiriumhominis  mcmbrum,difcrepat  ab  animo,6c  oratio  contrariaeft 


rationi? 


Obruiturctiamatque  opprimitur  ilta  lcntcntia,  auaoritatc  eorum  . 
qui  Cfintra  lcntmnt.Et  Flatoni  quidcm  opponimus,  haud  multo 


mmore. 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  V  I  I. 


17,9 


AripoteL 


iic  dicam  maiorem  philofophum ,  Aiiftotclcm  rquiomne  gcnus  mcn- 
dacrj,qualc  fucric,vitupcrans  in  hbro^.Ethicoiun^cap.y.mcmoiabilcm 
i!!am  pronuntiauit  fcntcntiam  :  Mcfjd.icitm.ticrfc  improbiim  cjhcr  vitufC' 
rMlcVerttm AHtem.prcbum acUiidahilc.  Et libro primo Elcncliorum;  £/, 
inquit,f«  vnoejHo^ne  opiis  fipienns,m?J  mentiri  de  qHtbns  muit^  merjtientcs 
dios  mamfefiare.  Refcrt  ^lianus  libro  i  2.  dc  Varia  Hift:oria,Pythagoram 
diccre  folitum,  duo  haec  prxclara  data  efle  hominibus  a  Dco,vcra  diccrc, 
&  benclicia  in  aUos  confcrre :  hxc  cnim,&  maxunc  propria  cfle  Dci ,  Sc  ^^^^^ 
proptcrhxc  fimillimum  Dei  homincmficri.  Inter  Thcologos  autcm,  tauu, 
princcps,&:  quafi  dux  eorum,quiaccrrimisdifputationibus,in  iftosmen- 
dacij  probatorcs  ac  dcfcnforcs  pugnarunt,fuit  B.  Auguftinus:cuius  totus  S.Auguj}. 
iUe,  qui contra Mendacium  infcriptus  cft  libcr ,  grauiflimis ad  id  proba!i- 
dum  fententiis,argumentifque  validiflimis  confcrtus  eft,  cuius  illa  cft  in- 
ter  alias,  cclcbrata  fcntcntia :  Quifquis  cflc  aliquod  gcnus  mcndaci)  puta- 
uerit,qu6d  peccatum  non  fitjdccinicr  fcinfum  ri]rrircr,ciim  honcftum  fc 
deceptorem  arbitreturahorum 


38     Sed  non  eft  filcntio  prxtcrcuiKu  lupi  1  iuu  i[ 


uta-  ^-^''f^- 


btth 


P 


tio:eft  quippc  memorabilis ,  (S:  obfcruanda.Is  cnim  libro  18.  Moialium 
explanaiis  illa  verba  lob  capitis  2  7 .  Donec  fHpercfi  hditus  i7i  me.  cr  Spiritns 
Dei  in  narl^  >ion  loc^Hcntttr  lahia  mea  inicjuitatem,  ncc iingua  mca  mc- 

ditabitur a',  graui  admodu,  &:  peracri  oratione  mcndaciu  omnc 
confutaf,omnes  cius  excufationcs  dcfenfioncfquc  difcuticns.  Scribit  au- 
temadhunc  modum,QLiod  dixitlob prius  iniquitatem,idpoftmodum 
repetens,mcndaciumdicit.  Nam  &  omnemcndacium  iniquitascft,^: 
omnis  iniquitas  mcndaciiuquia  profedo  ab  a-quitatc  difcrcpat,quicquid 
a  vcritatedifcordat.  Scdintcr  hoc  quodait.loqui,  6c  poftmodum  fubdit 
meditari,magna  diftatia  cft.  Nonnunqnam  enim  peius  cft  meditari  men- 
dacium,qtian  loqui:  Loqui  enim  plcrumque  pra?cipitationis  cft:mcditari 
verojftudiof^  prauitatis:m3gna  fiquidem  culpx  diftantia  eft,fi  praecipita- 
tionc  aliquis,  vel  ftudio  mentiatur.  Scd  vir  San<aus,vtperfcda:adli.'creat 
vcritati,  nec  ftudio  perhibct  fe,  ncc  prxcipitationc  mcntiri.  Summopcre 
cnim caucndu eft  omnc  mcndaciu  :  quauis  nonunquam  fit aliquod  mcn- 
dacij  qcnus,lcuioris  culpx,vt  fi  quis  vitam  aliis  prctftando  mcntiatur.Sed 
quia/criptumeft,Sapicntix  i.Osqitod  menritHr occiditanimam.Et  Pfal.5. 
TerdesomnescjHt  lo.yinmHrmendaciHm^hoc  quoq;  mcndacij  gcnus.pcrfc-  Mendacium 
<ai  viri  magnopcre  fugiunt,  vr  nc  vita  quidem  cuiiishbet,  pcr  eorum  fal-  officiofmn  u. 
laciam  dcfendatur ;  nc  Cnx  animx  noccant,dum  prxftare  vitam  carni  ni-  '''^ 
runturalicnae.  CJuanquam  hoc  ipfum  peccati  gcnus ,  facillimecrcdimus  f^.Uanye^ 
relaxari.    Nam  Uquxlibctculpa ,  fcquenti  folct  piaopcratione  pur^iri:  mam. 
qujnro  m  igishxcfacillimeabftcrgitur  ,quammatcr  boni  opcris  picras 
ipfa  comirarurrHxc  ibi  Grcgorius. 


ait:NonnuUi  de  obftetricCi  lallacia  conantur  aflererc  hoc  mcndaci)  gcnus  jietneum' 

r 


\ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


1,0  COMMENT.  IN 

noac:  .  p  c.atiim:imximequodillismennentjbusfcrrptueft,quia  Do 


Locus         niinusicdificauicillisaomos.  Inquamagis  recopcn&nonc  cognolcicur, 
'-'^- ^''t    qui J  mcndacii  culpa  mcrcarur.  Nam  benigniratis  earum  merccs  qux  m 
/       arternavirapotuireisrerr{bui,proadmi{raculpamedacij,inrcrrenam  cft 
ccompcnfationemdecIinata:vt  in  vita  fua,quam  mcntiendo  tucri  voluc^ 
runt,ca  qu?  fecerunt  bona  recipcrent:&  vlcerius  quod  expcdarcnt,mcr- 
ccdis  fu.r  prxmium  nonhabercnt.  Nam  fi  fubtilitcr  perpcndatur,  amore 
ykx  pr^fcntis  mcntir^  (unt :  parccndo  quippc  conatac  func  intantium  vi- 
tamrcgcrc:mcnciendo  ruam.SiccolociGicgorius. 

Significat  igicur  Grcgoriusillud  obftctricu  mcndacium  obftitifle  ,  nc 
pro  officio  illo  pietatis  eamm  er,ga  Hcbr^os,  &  pro  rcucrctia  timoris  Dci, 
merccdc  xtcrnaaccipcret^fcdfolumremporalem.Hocaute  vcru  non  vi- 
dctur.Aut  cnimpurauitGrcg.oiHciii  illud piecatis  obftetricu,(&:  reuercn- 
tia timoris  Dci  non  fuiftc  mericoria  vicic  aeccrnap ob  mcndaciu  ab  ipfis  di- 
(auinjfed hoc  non  eft  credibile:mcndacium  quippe  illud,non  paruo  tcm- 
porc  poft  illud  officium  pietacis  fubfccutum  cft:non  igitur  prohibcre  po- 
tuit,  tantoanteprxccdcntisboniadtus  mcritum  &  ptccmium.  Autputa- 
uicGregorius,pcrilludofficium  pietatis  i5c  timoris  Dei  meruifle  obftc- 
triccs  viram  xtcrnam  •,  fcd  ob  fubfcquens  poftca  mcndacium  ,  pcrdidiiTe 
meritum  illud  merccdis  xzcvnx,8c  pro  ea  foliim  tcmporalcni  mcrcedem 
acccpiffc.  Ad  hoc  dici  nullo  modo  poteft.  Meritum  ncmpc  a:tcrna:  vitac 
Cnf  Deus     non  perditur ,  nifi  ob  peccatum  mortalc ,  ficut  nec  gratia  nec  charitas: 
oltm  pr$  be-  j^endacium  autcm  obftctricum ,  ciim  fuerit  officiofum  ,  fux  nimirum  & 
nefuclii  mcr*  aliorum  tucnd.c  vitaeecatia  diAum  ,  fuit  tantummodo  vcnialc  &  leuc 

ceae  -£t  srn;t  o  .•/»•/•1  xi- 

dtgnn,  untH  pcccatum,vt  ipfcmct  Grcgorius,m  ifto  iplo  loco,paulo  antcdixcrat. 
fYQtntttebut       Cur  igiur,  dicct  aliquis ,  pro  illo  charitatis  &c  pictaris  obftetricum  offi- 
boiu  um^d-  cio,nonahud  lcgimusdarumeis  prxinium,nifitemporalc,xdificatio- 
■  nem  fcilicctdomorum,ideft,amplificationcm  rei  familiaris,  ik  propaga- 

tioncm  pofteritatis  f  Vidctur  enim  hoc  prxcipuc  in  illam  opinioncm  in- 
duxiffc  B.Gregorium.  Vcrum  ifti  obiedioni  rcfpondcri  poflec  dupliciccr: 
auccnim  bonus  illcavfbus  obftctricum  non  proccffir  cx  rali  grariaDci  5c 
chariratc ,  qualis  neccflaria  cft  ad  efficicndum  acl:um  mcricorium  vicx 
.TCcrn;c  ,  fcdranrum  boni  cuiufpiam  rcniporalis.  Aur  fuir  adus  illc,  mcri- 
torius  virx  a^rcrn^,  fimulque  boni  cius  tcmporalis ,  quod  illis  rerributum 
cft.Prxmium  vcro  acccrnx  vitx ,  propccrca  cacuic  Scripcura ,  quia occul- 
rum  cft  morralibus ,  idcoq-,  incfficax  ad  pcrmouendos  homincs  carnalcs. 
Hanc  enim  ob  caufam  in  vcrcri  Tcftamcnro ,  ctiam  viris  iandiflimis ,  Cis: 
pro  fa6lisacmcricispra:ftanciflimis, promicccbar  Dcus  &  rcddcbar  bo- 
na  tcmporalia ,  racitis  xtcrnis ,  qux  linc  dubio  illi  principalitcr  promcrin 
fucranc.  Vidcrc  hoc cft  in  Abraham GcncC^ ?i  cuiDcuspro exccllcntif- 
fimoeius  fafto  circa  immolationcm  proprij  filij.rcpromific  bonatcmpo- 
ralia,nullum  dcbonis  cXtcrnisvcrbum  faciensiidemquc  animaducrti  po^ 
tcft  inDzi  promiffioncdaraPhinccs  pro  fingulari  cius  zclo, vt lcgitur 
Numerorum  2  5.  Nimirum  cxprcflarcgni  ca^lcftis , &  xtcrnx  vitx  t5ro^ 
miffio,propriaeftNouitcftamenti;&Huangclij  Chrifti,vtait  Sandus 

Hicronv 


C  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  . 
Hieronymus  in  cpiftola  quam  lcripfit  ad  Dardanuin.  ilmlu' 

Cxterum,vidcamus  cjucmadmodum  San^lus  Thomas  in  Sccunua 
^  jcuiid.eQuArilionc  i  lO.Arc.  vltimo,adquartum  diftum  illudGrcgo- 
ri),  nc  falfum  vidcrctur  ,  in  bonam  parrcm  accipcrc  cs:  intcrprctaricona- 
tus  fit.Sic  autcm  fcribir :  Mcndacium  obftcrricum  porcll  dupliciter  con-  ^ 
fidcrari :  vno  modo ,  quaiitum  ad  cftcdujn  bcncuolcntix  in  ludxos  ,  ^ 
quantum  ad  reucrennam  diuini  timoris;  fic  dcbcbatur  ci  remuncrario 
xterna.  Altcro  modo  confidcrari  potcft,  quanrumad  cxtcriorcm  aftum 
medacij:  quoaflu  ^ternam  quidem  rcmuncrationcm  mcrcri  non  potuc- 
runt,fcd  fortc  aliqua  remuncrationem  rcmporalcm-,cuius  mcrito  non  rc- 
pugnabat  deformitas  illa  mcdacij,ficur  rcpugnabat  mcriro  rcmuncnrio- 
nis  ;eternx.  Et  hc  intclligcnda  funt  vcrbaGrcgorij;  non  autcm  quodpcr 
illud  mcndacium  mcrercntur  amitterc  rcmuncrationem  .xternara,  quam 
iam  ex  pr^ccdcnti  affctflu  mcrucranr.  Sic  B.Thomas.  Vcriim  quod  air 
S.Thomas  (vt  pi^  S.Grcgorium  cxponatj  obftcrticcs  per  cxtcriorcillum 
adtum  mcndacij ,  fortaire  meruilTe  rcmuncrationcm  aliquam  tcmpora- 
lcm  ,  haud  fcio  an  fit  improbabilc :  videturcert^  difFonum  facr^*  hiftorix, 
ncc  rationi  confcntaneum  ,  &i  cum  Grcgorij  (cnrentia  verbifqucdificn- 
tiens,quinetiam  difcrepans  ab  ipfius  S.Thom^  doftina,quam  paulo  ante  y^dt  s.rho.' 
tradiderar.  Sienim  permendacium  mcrueruntobftctrices  remuncratio-  ztj.no.art.^ 
nem  temporalcm,  non  aliam  fanc  mcruiflc  putandum  eft,nifi  cam,quam  •^'^  ^.yhtex 
fuiffe  cis  daram  mcmorat  Scriprura  j  quia  nimirum  Dcus  xdificauit  ilhs  Z"'^/"'"'/*' 

1  /-11  /T'  -11  I     •         /•  I  •  Quiturjeik- 

domos:lcd  hanc  non  meruille  illas  pcr  mendacium ,  icd  per  ofticium  pic-  ^^nuA. 
tatis  prjeftitum  Hcbr«is>&  ob  rcucrcntiam  timoris  Dei  lcgimus  Exodi  i, 
Sic  enim  ibi  fi:riptum  cdiTimiierunt objhtrices  DeuWy^ non  fecerunt  iuxta 
prxceptnm regis  Aegyptiyfed  cofiferti.tbant  mares.Bene  ergo  fectt  Deus  ohfii  tri- 
cih:is:(fr  ^Jti-i  timHetHtit  Deum,xdificaHit  eis domos.  Rationc  quoquc  mani^  An  menJjciH 
fcfta  concluditur  ,  nonpoffe  mcndacium  c/re  meritorium  yllius  boni  ofi'cu>fttm  pof 
apud  Deum.  Nempc,  mendacium  eft  adlus  intrinfccc  malus  morahter,  ^^^'^'  *"r'  ■ 

c   r  T  r      s      ^     r  n  tonum  bon% 

cc  lcmpcr  dtpcccatum ,  vt  lupra  oltcnluin  cit :     elt  vctirum  a  Deo  in  cuwfpu  tem- 
Scriprura,&difpIicctDco,  arqueipfumofTcndit^non  igirurporeft  cffc  porulti  upud 
meritorium  alicuius  boiiiapud  Dcum.  Cumquc  mcndacium  firpecca-  ^^*'"- 
tuin  ,  &  omni  pcccato  dcbita  fit  poena :  quomodo ,  quod  pcr  fe  cft  mcri- 
torium  pccnx  apud  Dcum  ,  potcrit  fimul  eflfc  mcrirorium  boni  apud 
cundem  .'Nequc  fandus  Grcgorius  dixit,  obftetriccs  pcr  mcndacium 
meruillc  reinjncrationcm  illam  tcmporalcm ,  (cd  pcr  officium  pictatis 
pr^*ftitum  I  Icbr^is  :  pcr  quod  ramcn  potuilfcnt  promcrcri  merccdcm 
xtcrnam ,  nifi  adiun(5lo  mendacio  ofticiiuTi  illud  fuum  contaminaflcnt. 
Et  ipfemet  Sandlus  Thomas  in  Articulo  prxcedcnriciufdcm  Quxftio- 
nis ,  in  refponfionc  ad  fccundum ,  docucrar  hoc  ipfum  quod  nospro- 
bare  volumusjhoc  cnim  modo  ait  :  Obftctriccs  non  funt  rcmuncra- 
tx  pro  mcndacio,  fed  pro  timore  Dci ,  &  bcncuolcntia,*  cx  qua  pro 
ccflit  mcndacium.  Vndc  fignanter  dixit  Exodi  capitc  primo.  £7  ejttia 
timuerunt  objletrices  Deum  ,  adtficaHit  illis  domos.    Mcndacium  ve- 
ro  poftca  fequcns  non  fuit  mcritorium.     FIxc  Bcatus  Thomas. 


C  O  M  M  E  N  T.    r  N 

Sed  benc  habct.quod  Sandus  Doftor  non  dixir  illud  afiirmate/ed  dubi- 
tanter,adieaa  illaparticula  (fortaflc)ncc  tam  exfuo  fenfu  id  ait,  quam  vt 
ollenderet  ( tanta  erat  in  Sandos  Patres  reuerentia  3c  pietate  )  qucmad- 
modum  illud  Grcgorij  didum  pie  pofTct  exponi. 

Sed  rcucrtor  ad  Auc1:ores,  qui  mendacium  omne  per  fe  malum,&  fu-  4* 
gicndumcdc  cenfucrunt.  Nominaui  Sandum  Auguftinum  &  Grcgo- 
rium.-cadcmfuitomnium  ferme  pofteriorum  Scriptorum  fenrcntia.Vni- 
uerfa  item  cohors  Theologoru  Scholafticorum.huic  fentetic-e  fubfcripfit, 
vt  viderc  hcet  apud  Magiftrum  Sententiarum  in  Tertio,Diftinftione  ^  8. 
Mtgtfter      £j.g(^  iftam  opinioncm  tam  manifcftis  Scripturas  reftimonijs,  tam  graui- 
^'.ntsnt.       j^^^  Philofophorum  &C  Theologorum  audloritatibus,&  tam  firm is  rario- 
nibus  confutatam,nullum  elTe,aut  forc  vnquam  puto,qui  animum  indu- 
catprobare, autdefendendam fufcipcre.  Quare non foliim falfi ,  verum 
Pejltlcm  Da-  ^^^^^  pcrniciofa,  8c  peftilens  fuiroratio  illa,  3c  fententia  Darij  Hyftafpis, 
Hyftafptsy  qui poftca rcx  Pcrfarum  fuit,quam  memorat  Herodotus  libro  tertio: 
ngt^  Perfa-  cuius  Darij ,  in  confultatione  habita  ciim  aliis  Satrapis  dc  intcrimendis 
ruy  de  Men-  Magis,qui  Pcrficum  inuafcrant  Imperium,  ha^c  fuere  verba:Vbi  expedit 
^acio  jmtn-  mendacium  dicere,dicatur.  Nam  idcm optamus,&:  qui  mendacium  di- 
cimus,&  qui  veritatem.Qujppe.qui  mentiuntur,  tunc  mentiuntur,  ciim 
tali  mendacio  lucri  quippiam  faAuri  funt :  Sc  qui  veriim  dicunt ,  ideo  di- 
cuntjVt  verum  dicendo,aIiquod  lucrum  confequantur.Et  alius  huc,  alius 
illuc  magis  propcnfus  eft,  atquc  ita  non  idem  fa(5litando,idem  tamen  ob- 
tincmus.  Quod  fi  nihil  lucri  faciendumeflet,aeque  verax  foret  mendax 
&  mendax  eirct  verax.Sic  ille. 


TERTIA  DISPVTATIO. 

Anfrobandafit  eorum  opimo ,  (jni  concedunt  lacoh  cffe  mentitnm,  fed 
negantfeccajfr.qddfecittdex  reuelatione,&  confilio  Dei. 

X  P  L  r  c  A  T  A  eft  opinio  eoriim ,  qui  dixerunt  lacob  mcn-  .  , 
ncumenefinepeccato,  quia  mendaciumeius  fuitofficio- 
tum  ,quodpuuntillieireinculpabile,  Sequitur  altcra  opi- 
nio  eorum,  qui  confefll  funt,  mentitum  efl-e  lacob.proptcr- 

endum,adduduscft  Dcu-cuclxt,onc,fib,permatremmanifeftata  & 
mrer,on  fu.  uac  famd.ar.  confil.o  Spiritus  Sandi  .-quamobrem  men- 

dacu,me.usapeccato  excufandum  eft.   Thoftatus  d.per  hu.ic  locum 

Genefis .  refcrt  .ftarn  opinioncm ,  non  tanquam  opimoncm  vel  d.d  m 

^"orum ,(bd  taqua..  .d  quod  fortafse  ^  quopiam  exiftimari  &  dt'  po" 

Sr'""  verbldrntttct'^^ 

verbis  eius  non  tcmere  ex.ft.mar.  poteft.  Sic cnim  fcribir in  Titulo  De 

Dmortijs.capite  Gaudemus.  Nullivnquam  licuitfimul  ^iures  vxoSs 

ha()crc; 


G  i-  A  i    .  .   K  X  V  II.  IJJ 

habere;  nifi  cui fuit diuina  rcuelationc conccflumtqu^,  mos  quandoquc,  ^ 

^  interdumfascentetur.  Per  quam  reuelationcm.llcutlacob  a  mcdacio, 

Ilraclitx  a  furco,«Sc  Samfonabhomicidio^ric  6c  Patriarchx,qui  plurcs  lc- 

guntur  (imulhabuifle  vxorcs,abadultcriocxcu(antur.  In  cadom  fenten-  aabr^^l  ^td. 

tia  fuit  Gabriel  Bicl  in  Terrio  Diftind.  58.  Nam  quxflioncm  hanc  dc 

mcndaciolacob  fokiit  duplici  rcrponfo.  Primo  cnim  farctui ,  mentitum 

eflc  &  peccafle;ncc  eflc  neccflarium  cxcufarc  ipfum  vcl  ahos  Parriarcha:; 

i  peccato  veniali,a  quo  ne  ipfos  quidcm  Apoftolos^multo  illis  pcrfcdio- 

i  cs,cxcufamus.Subumgit  dcindc  alterum  rcfponrum,quod  cxponit  hifcc 

vcrbis.  Sccundo  diciturji  falfura  illi dixcrunt, non  oporccrc conccdcre, 

millofalfodidtopeccaflceos.  Poterantcnimficdiccrccx  familiaricon-  h.Aug  hb.t. 

lilio  Spjritusfandi  ;ficutdeIacob  dicit  Auguftinus :  Quod  lacobmatrc  ^^""^^- 

fccic  auclore,  vt  fallerer  patrem  ,fi  diligenter  attendatur ,  non  cft  mcnda-       ^**^*  '^' 

cium,fed  myfterium.lntendebat enim  lacob  matii obedire,qua:  pcr  Spi- 

ritum  fanftum  noucrat  myfteriuin ,  Sc  ideo  proptcr  famiiiarc  confilium 

Spiritus  fandi  quod  matcr  acccpcrat,a pcccato  excufacur .Non  quin  ver- 

ba  lacob  fucrint  vcrba  falfa ,  ^  prolata  cum  inrcntionc  fallcndi  patrcm^ 

fed  quia  non  illa  dixitinordinarc<Sc  iniuftc ,  fcdaddudlus  confilio  fami- 

liari  Spiritus(ancli,pcr  quodcxcufabaturapeccato.  Rtc  Gabriel.  Idcm 

tradic  Pctrus  Aliaccnfls  in  primo  Scntentiarum  fub  fincm  quxftionis  Petrm  AUa* 

duodecimx  :  Multa  funt  ,  inquit,inanriquo  Tcftamcnto,  vt  dc  lacob  &  ccff/o. 

Rebecca,qui  familiari  confilio  Spiritus  Sandicxcu&ntur  amendacioj 

&  tamen  pcr  illuddccepcrunt  Ifaac ,  vt  parcr  Genef.  27.  ^  mulra  fimilia 

excmplapoircin     i  '  i  .v^  oftciK.lcnJ.m  ''t^oj Dcus  pcr  bonos  alKVJ.in- 

do  dccipiar  ai 

+      S   '  .um,  ^''"'''^ 

n"  doT,  mc pnt" 
e  ^^pf\,^^^^ 

probabilem.  Principio,mendacium,cft  aftus  intrinfec^  malus  moraliter,  fJufor* min- 
&pcrfcp    —  '  '^liccns  Deo,  <5c  nt       "  n  cius  offcnfam  ha- <^4c^  rjfje 

beiTSierj^   )co  vcl  pr^cipi ,  \\  i  i  i  ncc  inftincflu  & ''/^* 

inciratu  cius  fieri  potcft.  Deinde,  quod  quis  mandat  &  prarcipit  ficri,  aut 
c  '   :  au6loreft  vrfiar;id  faccrcipfedic»rur:Si  igi- 

tL.  .  ..pcrcrmendaciumdiccrc,aii<ftorip(cmcnda- 
cij  cflet,&  perindc  efl'er,quafi  ipfemct  mcndacium  diceret.Qucmadmo- 
'  *        '     infinitabonitas  ,rcpugnat  vrmalum 

.  idor-,ita,quicftprma^  infinitavcritas, 
rcpugnat  vt  vcl  mcntiatur  iple,vel  aliis  caufa  auftor  fir  mcntiendi.Pr^- 
terca,  ficx  inftinftu,  vclm.i  '  -  ^  cl  fuafu  Dci  poflcr  quis  mcntiri,  du- 
biumprofcc^lo&inccrtum  .  Lt.an  pcr  Prophcras.dJc  Apoftolos,<5c 
Eiungeliftas  mcndacia  aliqua  eflent  didla ,  vcl  littcris  tradita  \  quamuis 
'  "  '  '  '  '  rnnt,id  afflatu&infpiraiu  Deidixiflc  &:fcri- 
..:cm  fi  admittcictur  haud  dubic  fidcs  &  vcri- 
ras  (acrarum  icripturarum  prorfus  conciderct  ac  periret.  Ad  hn:c  (  vt 
p;  iiod  nrringir  rcm  prxfcntcm,"  •  ^  '  n  rcuelaucrar, 
n.   .       .,ncc  Rcbccca:,  nccfuafcratvti.   iliccrcrur :  fcd 


134  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tanciim  rciiclaiieratRcbccca:,  ius  6(:d!gnitarcmprimogcmturir  rranlla- 
tiim  iriab  Efau  ad  Tacob.-ipfumquc  primogcnitur^  honoribus  8c  muneri- 
bus  potiturum.  Nc^  Rebecca  fuafit  illud  lacob ,  expoiicns  ci  manciatum 
aliquodDei^fcdfuum  tanriimconfilium  <?<:iudicium  commcndauit:ccr- 
tamqucfpemoftcndit  profperi  cucntus  futuri.  verba  Rcbeccx  ad  lacob 
fucrc  huiufmodi..iV«;;c crffo,  fili  mi ,  ac^uiefce  confilijs  meis  ( vcl  vt  Hcbr^a 
fonaiu)  f  YAceftis  meis,  Vides Rebcccam  , ad  impellendum  lacob,  non  di- 
uinum  proponere  mandatum,fcdproprium  confilium  fuum  i  Etcum  la- 
cob  vcrerctur,nc  patcrjfimulationc  illa  retcfta,  irafccrctur,  ac  maledice- 
ret  fibijad  cum  mctum  adimcndumjnon  dixit  Rcbecca,Dcu  reuclafle  & 
pricccpiffcfcd  tanrum  rcfpondit :  /;/  rne fit  ifla  maledi^io :  tantum  audivc' 
cem  7neam^  (jr  fergens  adgi^gcm ,  ajfer  cfUA  dixi.  Poftrcm6  ,  fi  lacob  ccrtus 
fuiflet  de  rcuclatione  &  mandato  Dci  fuper  ea  rc ,  non  ita  cundtabundus, 
3c  timidus,  atque  incertus  fiituri  cucntus  fuifTet,  vt  ipfe  oftendit,  ad  hunc 
modum  rcfpondcns  matri :  A^ofli  cjubdEfiH  homo pilcfts ft :  or  ego  Uuis  : fi 
attretiatieritmepatermetis :  cr  fenfefil\timeo  ne  putet  me fihi  voluiffe  illudere, 
<2r  indticatfHperme  maledi6Honem  pro  henedt&toneSQd  pcrgamus  ad  alia. 


C^VARTa  DISPVTATIO. 

J/i probahilis ftt  eortm fcHtentia,qni  dixeruntj4coh  mentitum  ejfe: 
fcccaffe  venialiter. 

VpERioRiBvs duabiis  difputationibus  conclufuin eft, 
fi  lacob  veri^  mentitus  cft ,  cxcufari  &  purgari  non  pofle 
;i  peccato ;  fiquidem  omnc  mendacium  ,(jualecunque  fit, 
cum  peccato  elleconiuncTrum.Deinceps  abfolute  difputan- 
dum  cft.an  vcre  mcntitus  lit,&  an  peccauerit/altcm  venia- 
Iiter.Eft  [gitur opinio ncc  paucorum ,  nec  ignobilium  Doaorum ,  lacob 
dicendo  illa  vcrba:  Ego fum Efm prtmogmitus  tms,o-c.  dixifTe  medacium 
officiorum,&  idcirco  accufari  non  pofte  a  pcccato vcniali.  Ad  hanc  fen- 
tcntiamvaidepropenfifunt  &  Scotus  in  TertioScntentiarum,Diftin- 
dtionc  3  8.  &  Lyranus  fuper  hunc  ipfum  locum  Genefis.  Nam  ctfi  non 
negat,verba  illalacobpofle  aliquo  modofic  cxponi.vtnon  contineant 
mendaciuni;  aftirmant  tamen ,  non  oporterc  nos  in  cxcufando  illo  men 
dacio ellc  anxios  &  fcrupulofos.  Nam  quamuis  lacob  fucrit  vir  fanclifll 
mus. non  tmc tamen  (anAior  Apoltolis  ,  quos  ^ peccato  vcniaH  cxcufarc 
noneftneceik.  Thoftatus  auccm  pro  ifta  opinione  multa  difputat  fupci- 
h.nc  IocumGencl.qu.cft.4.  Adriainis  idcm  tradit  in  Q.odl.bcco  primo 

mrefpo.i,oneadtcrnu.Tiprincipalcargumcntum.Adj;idcmfeopinio- 
nem  applicat  Lippomanus  Catena  in  Genefim ,  fupcr  hunc  locum.  Ac 
ne  lon  ^us  hm,cKiem  fentcnti.  adhxfit  Caietanus,  q^ui  exponcns  ilk  ver- 
h^hx^oh- Egofurn  tfau  pnmogrmtHs  twis, hxc  fcribi  fi  d  x.iret  •  E<ro  cL 
pnmoge.tt.ts,u.sA  non  addidrfTet  illud  ^/.«.cxcufarcturlqul  arie^i^^r- 

Ujiogcni 


GLNESIS  CAP.  XXVIl.  ijS 
mogenituram:rcd dicendo ,  £go fum  Eptu^ inexcufabilis  videtur  \  mcnda- 
cioofficiofo.  Er  paulo  infra  dcclarans  illa  vcrba  lfiac;T«  es  filius  mnus 
Efiu?  Sic  aic.  luxca  Hcbrarum  lcgitur :  Tu  ipfe  flius  mctis  Efut}  nihil  di 
ccns  dc  primogcnitura  ,  fcicns  quod  facob  cmiflct  illam  :  ex  induftria 
fiquidcm  intcrrogationcm  rcrtrinxit  ad  pcrfonam  Efau.  Quncirca  rcf- 
pondens  lacob ,  Ego  fum,  incxcufabilis  fuit  a  mcndacio  ofliciofo.  Intcn- 
tioigicur  lacob  ,  bonafuif,  fcd  locutio  ,  mala  moralircr  fuir.  Haftcnus 
cx  Caictano. 

^6  Contirmari  ai::.r.i  v  ..i .  ..;...r.:ia  multis  i;.  iiii.  .ul.uvuajin  ra- 
rionibus.  Primaracio:  mcntiri,cft  ita  loqui ,  vc  aliud  vcrbis  fignificc- 
tur ,  quim  fcncic  is  qui  loquitur ,  volcns  fic  audicnccm  fl\llerc:tale  au  - 
ccm  fuic  illud  diclum  lacob  :  Fgo fiin  Efdn  :  nam  nec  ip(c  crac  Efau,  & 
hoc  ipfe  fcicbac  \  lcd  id  pacrcm  fuumcredcre  &  fcnrire  volcbat.  Secunda 
racio.UIa  vcrba  lacob  nuUomodopoflunta  mcndaciopurg  iri :  Fect  Jicut 
prdccpifitmihiy  nihil  enim  tunc  Ifaac  pra:ccpcrat  ipll  lacob  dc  cibo  fibi  af- 
fcrendo  :  fcd  id  foli  Efau  prarcepcrat.  Et  item  lilud  ciu(dcm  di(flum  men- 
dax  fuic :  Su>-ge  comede  devenatione  m:a :  non  cnim  lacob  cas  carncs, 
quas  oftcrcbac  Ifiac  ,paraucrat  cx  animalibus  vcnatione  capris,fcd  cx 
gregc  domcflico  fumntis.  Tcrtiaratio.  Satisapparet  cx  hac  nMrracionc 
Molis ,  id  maxime  vcrbis  &c  fadlis  curaflc ,  arquc  cgiflc  facob  ,  vr  pcrfua- 
dcrcc  parri  fuo  Kaac ,  fe  clfcEfau,  cui  vtllc  cum  bcncdiccrc  audicrat 
cx  matre :  hoc  auccni  &  falfum  crac ,  &  concraipfius  lacob  mcntcm  fcn- 
fiimqiie.  Qu^irta  racio.  Hxc  narrarioMofis ,  corum  qux  dixit  ^  fccit 
lacob ,  non  cit  figuraca  \k  parabolica ,  fcd  hiftorica ,  non  fecus  ac  fupe- 
rioriim  ,  ik  fequcntium  capitum  huius  libri  narrarioncs  :  In  hiftoricji 
porro  narrationc<S:orarionc,  vcrba.  quibuseaconftat,  proprie  6c  prout 
in  vi!gari  fcrmone,  communiqucvfuloqucndi  vfurpantur ,  accipicnda 
Sicautera  acccpta  verba  lacob,  falfum  fignificarc ,  ac  mcnda- 
cijmconrincre  ,  in  confcffocftapud  otnncs.  Nam  &  ipfc  Au^uftinus  ^-^"^  '^- 
in  libro  contraMcndaciwm  idfatccur,  &  quicunque  cxcufarc  lacob  a 
mcndacio  conantur:non  cnim  alirer  cxculant  ,nifi  diccntcs  ,eum  non 
propric,!'  ^  ^^i  locutumclTc  ;ncc  vcrba  eius  fccundum  propriam 
corum  &:  i  fignificationem  clfc  inrcrprcranda  ,  fcd  lccundum 

myfticam ;  magnum  cnim  in  illis  laterc  my ftcrium ,  opert^  fignificatum 
a  lacob.  Qipnta  ratio.  «^"  -  ntibus  fcnfum  littcralcm  ficra;  Scriptu- 
ra:,noncft  apropriafig  nc  vocum  (  prxfcitim  autcm  in  hiftori- 

cis  narrationibus  Jreccdcndum :  nifi  forte  ncccflitas  cogat ,  rcliito  (en- 
fu  littcrali,  perucftigarc  myfticum ,  &  locutioncm  figuraram  cflc  ar- 
bicrari :  Ar  in  hoc  loco  nulia  cft  tahs  ncccfliras :  non  cnim  ncccflc  cft 
i  mcndacio  oflSciofo,ideft,a  peccato  vcniali  excufarc  lacob.  Quan- 
quam  cnim  fucrit  is  Patriarcha  magnus  &  Prophcta  ,  Sc  dc  numcro  co- 
rum ,  quorum  Dcus  in  Tcftamento  vctcri ,  rum  di(fla ,  rum  fada  propofi- 
raeirc  voluicin  cxcmplum  poftcris :  verumcamcn  lacob  ncc  fapicncia, 
ncc  gracia  ,  ncc  fmcflimonia  prxftancior  fuic  Apoftolis;  quos  camcn, 
ctiam  poft  acccpcum  Spiricum  fanftum  ,  nunquam  pcccalfc  ,  fcntuc 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL  2.3  308 


COMMENT.  IN 

nequaquamncceflarium  eft.  Etenim  communis  Theologorum  cft  opi- 
nio ,  nixa  B  Auguftini  aucaoritate^fimulationcm  illam  qua  vfus  eft  B.Pe- 
rrus  Antiochix  cum  lud^is  dc  Gcntihbus,non  omnino  caruifte  pcccato j 
qu''ppe  cum  ck  ea  Paulus  cum  reprchendit,&  ipfc  fcriptum  relKjucritad 
Gahus  2.fuifreeum  reprehenfibilem. 

DeniquenuHum  Sandorum  omnium,qui  velin  vcteri,  vel  in Nouc  47 
TcftAmento  fuerit,  prxter  fmftam  <Sc  Deiparam  Virginem,ab  omni 
ncihuTn-  P^orfus  pcccato  mundum  fuifle :  fentcntia  fuit  &  decretum  Patrum  in 
^T/illw/'"  ConciHoTridcnrino,in  Decreto  dcluftificationccap.  xj.quorum  hxc 
funt  verba :  In  hac  morcaH  vita  quantumuis  fandi  &  iufti ,  in  leuia  falcem 
Pr^ter  B.Vir  8c  quotidiana ,  quo:  etiam  vcnialia  dicunrur,  peccata  quandoque  cadunt; 
ginem,  nulLus  nec  proptcrca  tamen  dcfinunt  efte  iufti.Nam  iuftorum  illa  vox  eft,&hu- 
SanaoTH  ^er  9^  vcrax:  Dtmittc  nobtsdebita  nolha,  Et  in  Canone  2  2.eiufdcm  Sef- 

nh  omm  pec-  uonis,anathema  drcitur  meos,qui  dicuntpofle  luftos  m  tota  vita,pecca- 
cAto  yeuuU  taomnia  etiam  venialia  vitvire ,  nifi  ex  Ipeciali  Dei  priuilegio  ,qucmad- 
mundus  ftiit.  modum  de  Beata  Virginc  tcnct  Ecclcfia.  Hoc  porro  fumpfifle  vidcntur 
S^Ai!'n}  Bcato  Auguftino,  qui  capite  trigcfimofexto  eius  libri,quem  dc 

'  Narura  dc  Gratia  fcripfit  contra  Pelagianos,  fic  ait:Excepta  fanifla  Virgi- 
ncMaria,  dequapropter  honorcm  Domini,  nullamprorfus  ciim  dcpec- 
cacis  agitur,  habere  volo  quxftionem:  fi  omncs  SancSos  8c  Sand:as,cum 
hk  viuercnc  ,  congregare  poflcmus,  dc  inrerrogarc,vtrum  cflent  fine 
peccato :  quantahbet  eflcnt  (ancSiratis  excellcntia ,  vna  vocc  clamarcnt; 
i.loan.i.  dixerimus  cjuia  peccatum  non  habemits ,  nos  ip/bs  feducimus ,     veritas  in 

nobtsnonefi.  Sic  Auguftinus.  Ncquc  vcro  quia  Scriptura  ncc  hic,ncc  ali- 
bi  arguic  mendacij  lacob,propterea  concludi  poteft,ipfum  non  efle  men- 
titum.  SaepenumeroenimScriptura,  fimplici  narratione  commcmorat 
lt4dith.  ip.  hominum  peccata,  fine  vlla  eorum  reprehcnfione,vt  mendacia  ludith^  6c 
I,xod.  I.  obftetricum,&  Dauidis  apud  Achimelcch  i  .Rcgum  2 1 .  &  rcgis  Ichu 4. 
Rcg.cap.io. 

Vcrumtamen  pofletillud  huic  fententiae  opponi:Si  lacob  vcre  menti-  4.8 
tns  eft,  videtur  mendacium  cius  fuiflcgraue  peccatum,  ncmpe  pernicio-. 
lum  fratri  eius  Efau.qui  per  ilIiufmodi"fimularionem  cius,patcrnabenc- 
didione ,  fimiilque  primogenitura:  bono  priuatus  eft.  Fuit  item  iniurio- 

jtnmendACit         "^'^^"^^  ^^^^'^^^^''^    ^^^"^V^  bcnc- 

JalTfueZ  ^'^^^  '"^ '  ^'^'  maxime  volebat  bencdicerc.  Scd  non  ica  rcs  habct.  Nam  ius 

fernutoCum 

primogcniturae  iam  Dci  fcntenriafueratadiudicatiim  &  attributum  la- 
£/41.,  cr  in-  cob,  quocirca  crat  ipfe  verus  ac  lcgitimus  primogenitus Ifaac : Efau  vcro 
P'^'"?"F"i">'-'^  dignitatcm ,  vtalienum  quid ,  non  verus  ipfe  dommus  & 
polledor  obtmcbat.Quareprimogeniturx  bonis  fpoliatus ,  nihil  nerdiaic 
Eiau  quod  fuum  cnet ,  nulloque  rcrum  fuarum  damno  afFcdus  eft.  Ifaac 
porro  nuUa  eft,  fado  illo  lacob,  iniuria  afFedusinam  ncque  lacob  id  ccit 

vt  patr>  facercr  >mur.am;  ncque  pateripfe.  vbi  refctuit  quod  crat  fadum 
vlia.Ti  feaccc^llc.nmriam  %nificauic.  ImmO.  vco.Dci  voluntate  & 
conl,ho  .d  faau.n  cfTe  ag.ioiccns.  datam  l  fc  bc.icd.a.oncm  lacob ,  ra- 
tara  &validaraeflcvoluit,diccns;5W«i«,(^fw^f«e^,i?«,. 

Hanc 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  V  I  I.  ij? 
Hancegofententianijnon  folum  probabilcm  efle  cenfeo,vcrum  criam 
cum  facra  hiftoria(quodattinet  ad  littecalc  fenfum  narrationis  Mo^aicx, 
qux  ciad'tui  hoc  loco)maxime  congrucntcm.  Atquc  can>  ipfc  toto  peni- 
tus  ailcnfu  complefterer,  nifi  me ,  cjuali  manu ,  rctrahcrcr  pkirimorH^^j 
maximorumque  Dodlorum  reucrentiajqui  pro  defcnfionc  ac  purj^atio- 
nc  lacob  a  medacio,pugnarunt  acerrimc.Hos  autcm,ram  multos,  <^  tam 
graues  Au(ftores,non  vidilfe ,  aut  etiam  non  pcnfitaflc  argumcnta ,  qui- 
bus  in  hac  Difputatione  probatum  eft,mentitum  cfli.*  lacob^vix  cft  diiflu 
crcdibilc.Quarc fubijtanimum  meum  exiftimarc,non  finc  Diuinoaffla- 
tu,tot tantolquc  viros.ad  vindicnndum  lacob  a  mcnciacio,(S:  tanto  ftudio 
confpiraflc  omncs,tam6que  opere  incubuiflc.  Hanc  igiturcommunem 
Thcologorum  fcntcntiam  perfequenti  mihi/aciundum  cflc  duxi ,  vt  do-' 
ccam ,  qucmadmodum  vcrba  illa  lacob ,  fecundum  htteralcm  fcnfum, 
commode  fic  exponi  queant,vt  nihil  mcndacij  contincre  videantur:(5c  vt 
contrarias  huic  fentcntix  rationes  fupracxpomas,.diflbluam. 


QVINTA    DISP  VTATIO. 

DecUratur  &  defcnditnrcommunis  ThcologorumfentemUyqux  in fu- 
pradicfis  verbis^excufat  cr  purgat  lacdb^h  omni  mendacio. 

1  B.  Auguftinus  vcrba  illa  Iacob,ab  om-  s  AuiujlmHS. 

nicummcncucijpeccato  vindicat.  Difpurans  cnim  fupcr 
ea  rc  in  quneftionc  y^.in  Gencfim,&:  in  hbro  dccimo  fcxto  ' 
de  Ciuiratc  Dci,c^p.  jy.fubtilitcr  autem,  copioscquc  in  h- 
bro  conrra  Mcndacium>cap.io.non  negar,fi  verba  lacob 
proprieaccip^antur,  habcrc  mcndaciumifcdait,  orationem  illam  lacob, 
cire  figuraram,(Scad  fignandum  ahud,qu3m  pcrpropriam  vciborum  fi- 
gnificationcmdcnotetur,cflcvfurpatam.  Talciporro  locutioncs  figura- 
tar,  perquam  crcbr.c  funt  in  facris  licrerismcc  (o\x\m  in  orationc  prophe- 
tica,fcd  in  narrationibus  hiftoricisrquinctiam-fccundum  propnctatcm 
elcgantiam  lingux  Hebrxa: ,  frcquentcs  admodura  crant ,  familiarcfquc 
Hcbrxis  in  vulgan^c  quotidiano  fcrmonc.Et  quod  magis  mirum  cft,hy- 
pcrbolicae  locutiones,&antiphrafes,  cum  contrarium  iritclhgitur  eius 
1]  iir ,  vfitatx  funt  in  facris  lirtcris :  ponitur  enim  nonnunquani 

b  :cpromalcdiccre,vtvidcrecft  Iobcap.i.&  2.6c  ;.Rcgum  21. 

Quodnamautem  myfterium  illis  vcrbis  lacob  fignificarum  cflc  putct 
A  '  :s,hifce  vcrbis  exponir.Cum  lacob  dixit  patri  fuo: Ego fitrn  h  fdu 
^f.  .:A5tUHSy  fircfcraturjdad  duosillos  fratrcs gcminos  mcndaciu 
videbinir.Si  auremadilludreferatur,  proprcrquod  fignificadum  ifta  ^c- 
fta,didaquc  littcris  confcripta  funt^  illc  cft  hic  intclligendus  in  corporc 
fiio.quod  cft  cius  Ecclcfia,qui  de  hac  re  loqucns,  M\Cum  vtdcnus  ^lna- 
ham,&  Jfaacdr  lacob ,  omnesTrofhetas  in  regno  7)ei  \  vosatttcrn  expclli 
foras.  Et  venicnt  ah  Oriente  cfr  Occidente,  yicjuilone  &  y^t.Jho.cr  accumhcn 
in  rccno  Dciy'-:^  ecce  funt  nomffmi  ejui  erant ;  ' jnr  fu.  v/imi  ^ui  nouiJJJmi 
Comm.  in  Gcn.Tom.4.  f 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


X  ^ 


158  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Sic  cnimqiiodammodo  minorfratermaiorisprimatumabftulicatqiiein 
le tranftulittVatris.Cum igitur tam vera, tamque  fignificentur  veracitcr, 
quid  luc  dcbet putari  factum  diiftiimve  mendacitcrrHa:c  Auguftinus. 

Verumenimucrononeftprocliuecrcditu,  iftum  qucm  dicit  Augufti- 
nus,fuiire  a  lacob,illa  verbaloquentc  ,  primo  ac  principaliter  intcntum 
verborum  fuorum  fenfumxum  fit  is  longc  remotus  ab  eo  quod  tunc  ille 
tam  fa(5lis  quam  vcrbis  intendebat.perfuaderc  nimirum  Patri ,  Ce  primo- 
genitum  eire.cui  danda  erat  eius  benedi(flio.  Planior  igitur  &  commo- 
dior  illorum  verborum  lacob  intcrpretatio  hxc  eft :  Ego  fum  Efan ,  non 
quidcm  quantum  ad  fubftantiam  &  perfonam,(ed  quantum  ad  ius  &  di- 
gnitatem  primogenitur.r:qua!  fecunduni  naturiius  debita  eratE(au,vc- 
■tifm  fecundiim  eleclionem  Dei  tranflara  fuit  in  lacob.  Similiter  Domi- 
nusMatthii  1 i^.dixitloannem  Baptiftam  eiTe  Eliam,nonfccudiim 
perfonam.fed  quia  venit  in  fpiriru  &  virtute  EUx,  vt  prxdixerat  Gabriel. 
Lnu.i .  Non  equidem  inficior,motum  efle  diuinitus  lacob ,  &  quafi  iptritu  pro- 
plietico  afflatum,vt  tali  locutione  my ftica  vteretur  ;  Sc  ita  figurarerur ,  ac 
fignificarctur  fore.vt  iunior  populus  Gentilium  fubftitueretur  in  locum 
prioris  populi  Iudaeorum,&  bencdidionem  diuinam  huicpromiflam,  il- 
leoccuparet  Sc  obtincret.  ' 
Tl„cJorew.     Noneft  diflimilequoJtraditTheodoretusquiftione  So.inGenefim  5' 
t" S  Z     '^"''''^"^; crt  v.fus lacob ment.ri.cum d.xit:%«/««, efaupriTno'- 
V         17""  '«f  •'Min.me  vero.Emeratenim  ille  priuilegia  prmiogeniturxab 
dehcretfr.mo  tlau-Vere  igiturfc  ipfum  appellabarprimogcnitum.  Sic  Theodoretus 
gemtmX Efu;,  Eandcm  rationem  exculandi  lacob  a  mendacio  tangit  S.  Grcjrorius  Ho ' 
rir'-  '-''-i-if -^h,ele-.Sedenim,fiiuspr.mogenitur..  in.lfo  tempore 
G«./2/.  crat  quodammodo  fp.r.tuale  ,  propterannexum  ei  facerdotium  ,  necefle 
profec^o  eft,aiipt.onem  eius,prorfus  inualidam,&  nuliam  fu.fl-e,non  ipi. 
tur  rat.one  .Il.us  emptionis ,  &  venditionis  ,  potcrat  lacob  ver^  dicere  ff 
cflepr.mogemtum.  Sedveranntiofuit  quam  fupra  expofui.nus  quod 
De,  fe.nent.a,&decreto  prmiogcn.tura  fuerat  ..b  Efau  tranflata  ad  Lcob 
jdqueaRebecca,cu.taI,sDeifemcntiareueIata  fucrat,  patefadbumcft 


Mrei»,.     Idempoft  Auguft.num  fenfit  Theodorctus  quarftioneSo  inGcne- 
^.Gre,.r.  fi^i.cu.us  vcrba.pauIA  fupra  commcmorata  funt.In  eadcm  fentent.a  f;?  ^ 
le Beatum  Grcgor.um  ,  ,Ila  eius  vcrba  .n  libro  decimo  fcptimo  Morah.^ 
vb.  loqu.tur  de  mcndacio  offic,ofo,pcrfpicue  declaranr   1  i^?  '^25='^"' 
mcntoveter.rait  Grcgorius  )  non,  ElIaL^' ^  " 
pcn^  nunquamramcA  hoc  vcItalcecnusmenLr^r^      f  1^^^^ 
a..p..m,,ru..,ftud,ofus.bileaor,nuentf.S^^^^^^^ 

,.  Et  In„ocent.us  Tcrtius  hoc  ipfam  confirmat  in  Sfo  dc  d1^.o,T'""'- 
Cr.i„.mHs,a-  Gaudcamus,& Gratianus  xxii  0,.-..il- .  r  -     ^    «uioac  U.uortiis.cap. 

'i"Hai.„&.,r,„c.ci,,"ni„^r?;;as;s'^^^ 


G  E  .\        ,  ^   C  A  I\  X  A  s  1  L  1^9 
r"! r(l.  1 1  o.art.j.ac  dcmura  Magiftcr  Scntcntiarum  in  Tcrrio>(iift.  38  A' 

nnnes  fcrme  SchoIaftici.Sed  qui  vbcrius,&  diftindliiis^atque enu-  ^^'"PM^^^- 
c.i  .:l:iis  cju.!?fti()ncm  hanc  exphcauerir,quam  Thomns  Angiicusjcgi  ad-. 
huc  ncminem.Fuithic  ordinis  Prxdicatorumj&  antc  duccntos  propc  an^  iHdiaum 
iios  inrer  setatis  fux  Theologos  in  primis  clarus,&  ncc  paucis ,  ncc  a(pcr-  ^^rt^ 
■  s  in  Scnpruram  Commcnrarijs  mcmorabihs  fcripror ,  Icgiquc  ,  ac 
1  dignus;prxftanri,namquccft  ingcnio  ,  &:  lano  ,  grauiquc  iudicio, 
nulramqueTheologicE  doftrinam ,  breuirarc,  ac  mcrhodo  Scholaftica 
fraclaram,Commcnrarijs  fuis.plurifariam  immifccr.Quamquam  fcripra, 
proprcrnominisfnnilirudincm  Thom.x  Dodoris  Anqlici  ,  cum  Thoma 
Dodlore  Angclico,vulg6adfcribuntur  B.  Thoma 

Hic  igitur  auclor  fuper  hunc  locum  Genel!S,qua  ilioiu ni ,qiia  dc  nunc 
...ircrnnus,ponic,6c  foluir  hifcc  vcrbis.  Qjiod  lacob  dixir  patri  (uo;£^a 
ftrn  EfitHyUon  fuit  mendacium,fed  quafi  dolus  quidam  fimplicis,6c  fiftio 
non  mcnricntis,velarum  coniincns  profundum  myftcrium  vcriraris.  Si- 
cur  cmm  Chriftus  non  cft  mcntirus,cum  dixic  Marrh.xi.dc  loaniic  Bapti- 
(irJpfe  ejt EUasyCftiiventHru4  efl ,  vbi  Elicc  nomcn  non  accipitur  pro  pcr- 
fona,fed  pro  conformi  officio  <8c  virtutc:ita  6c  lacob  vcrc  dixit .  ic  cllc  E- 
{au,n6  fccLidum,pcrfona  fcd  ob  praerogariua  iuris  &  digniratis  primogcni 
turx,(ibidiuinitustraditx,  &:iamprius  facramcnrali  cmprionc  promc- 
rirx.Vcrumcft  tamen  ,quod  fi  iftud  non  eirct  fadum  infpirarionc  pro- 
rnerica,^  audrorirare  diuina ,  non  folum  cxcufari  non  porcrat  a  duphci- 
•  ;remendofai  fed necab  impictate  iniuriofa  &  pcrhdiolain  proprium 
^ratrem ,  ncc  a  facrilegio  in  Deum-,quia  in  Dci  Sacramenris,fcicnter  im- 
mifcere  aliquid  falfi ,  cftfacrilcgum  ^  profanum.  Donatio  autcm& 
acceprioeiufmodi  bencdiftiouis^rat  quiddam  (acrum:alias  enim,qui- 
hbct  patcrpitmftct  fuis  filijs  bencdiftioncm  xqualis  virtutis  &  Ytihtaiis 
confcrre:&  fuperftiriofiim  fuitfct  credcrc,  quod  propfcr  bcnedidlioncm 
patcrnam ,  folum  humanitus  fatflam  ,  obtmcrctquis  in  poftcrum  bona 
rcmporalia  ,  vcl  xtcrna.  Sed  quia  nonnulli  illuforcs  Scripturrt ,  diccre 
folcnt,  Doftores  noftros  excufarea  mcndacio  &  pcccatoquos  voiunt, 


&  quos  itcm  voIunt,accufarc  :  attcndnnt  ifti  ^  inrcllii^ant ,  non  cx  noftro  ; 
fenfu,  (cdcx  vcriflimofcnfu  ipfius  Scriprurac  pra^didam  cxculationcm  ^^^/^^  ^;^, 
lacobcxpromptam  circ.   Etcnim  lacob  nihil  hic  dixiflcaut  fccifle  fal-  care  lacob  a 
laciter  &c  mcndacitcr  Jiquido  apparcr  ex  multis.  Primo  ex  eo  quod  pa-  if*^ndAao. 
rcr eius,vbi  poftmodum  vcritatcm  fafti  dcprchcndit,non  ci,vt  timcri  po- 
tcrat,cftiratusatqucindignatus,  nccdatam  ei  bcncdiclioncm  relcidit, 
fcd  magis  ctiam  confirmauit,  vcl  potiusa  Dco  profcftam  &  firma- 
tam  effc  oftcndit,diccns:^^^;r<;^/x/<y«t  ri,cr  ^rir  benedittus,  Deindc,quia  ab 
initio  vfque  conceptionisillorumfratrum,  prarfagiuni  diuinitus  fadum 
eft.dato  rcfponfo  Dci  Rcbcccx  ,  quod  minor  fratcr ,  Dci  fcntcntia,  pr.x- 
latus  eflcc  maiori.Prxtercaquiapra^didumfuit  Gcncfis  2 ^.lacc^b fuiftc 
virum  fimpliccm,&quictum.ideft,finc  fuco,&:  fallacijs,&:  prorlus  inno- 
centem.  Adhxc,quia  ftatimpofthoc  faftum  Iacob,Scripturanariat, 
Dcum  mulrifariam  r  •  1  liT  lacob  ,  6<:  ainplifllmiscidatis  promilfio- 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL  2.3  308 


140  C  O  M  M  H  N  T.    I  N 

nibus,/i.ngularcm,atque  eximium  fuum  crga  illum  amoreni,ac  curam  3c" 
clarafle.  Aclijcc,qu6d  hi  trcsParriarchx-jAbraham  J(aac,&  Iacob,in  taii- 
tum  peromnem  fcrme  Scripturam  pra:dicantur ,  <Scmagnijficantur,  vt 
Deus  Exodi  j.glorietur  fe  in  astcrnum  vocari  Dominum  Abraham,llaac, 
&  lacob.Moylesquoque  cum  Deum,vehementer  eum  obtcftans,^  ad- 
iuranSjflcclere  vultudclcmentiam  &:  mifericordiam ,  fingularitcr  cum 
£W/  ^2.  adiurarc  folct per  iftos  Patriarchas^dicens :  Recordjre  jibraham,^'  Ifoac> 
Cr  Luoh fertiorum  tuorumyCjuibus  iHrafli,(^c»S'\m.\\ixQT  in  Ifaia,&cctcris  Pro 
phetiSjCrebras,;^  miras  iftorum  laudcs  reperies.  Etin  Pfal.  1 1 4.  de 
dicitur:iVi?« relicjfiit^^Deus^nocere  homimm  eiSyC^  corripuit pro  eis  RegeSy 
nolitetdngere  Chrifios  meoSyt^^inprophetis  meisnolite  maltgnari.  Et  ficut  hic 
vocantur  Chrifl:iDci,(?v:prophcr:e  Dei ;  itaDominus  nofl:cr  loqucns  de 
Elcdlis  in  cccleilem  gloriam  rccipiendis ,  ifl:os  rres  faccrc  vidctur  ,  quali 
principcs  inrcgno  Ca'!orum,dicens  Matth.8.&:  Lucx  i  ^.AMti  vcnient 
Cr  recumbent  ctmi  Abnihawjfaac^^:^  lacob  in  regno  Cadorum,  Qiiid  igitur 
mirum  efl:,fi  tales.tantofquc  viros,^:  tantoperc  commcdatos  in  Scripcu- 
ra,ftudcat  Dox^lorcs  quado  id  comode  ficri  pofljr,in  fadis  tSc  di(flis  coru, 
ab  omni  mcdacio,(^'  pcccato  cxcufarc  eosfHadenus  cx  Thoma  Anglico. 
Rcftat  vt  Caietani,6c  Thoftati,  aliorumque  aduerfus  hanc  fcntentiam 
liilflA'  obicdioncs  diluamus.  Prima  cft  obicdio  Caietani,  ad hunc  modum  ar-- 
thCaUomm  g"mcntantis:Si  dixiflct Iacob;Ego fum  primogcnitus  tuus ,  polfct id  bo- 
contra  hanc  nam  in parrcmaccipi^&cxcuiari^a  mcndacio^quod  primogenituram  eius 
^rZrSl  '^"^  emerat^vel  quod  ca  fibi  fucrat  aDeo  afllgnata.Sed  quiatlixit;/r^^y7/;;, 
Efauyquod  nomen  eft  pcrfonx,non  autcm  dignitatis,  aut  ofl^cij ;  vidctur 
id  a  mendacio  prorfus  incxcufabile.Nam  quamuis  hic ,  nomini  Efiu  ad- 
iunxeritnomcnprimogcniti.-attamcnp^^ilopoft  interrogatus  ab  Ifaac 
prxcise,an  cflet  E(au,  ipfe  refpondit  prxcisi:^-£^c^  fim  Efau ,  nihil  addcns 
de  pnmogenito:quod  fine  mcndacio,dici  nullo  modopotuit.  Sic  Caic- 


Solntio  ohie^ 
ietitni 


H 


Confuetudo 
/cnptur^. 


tanus. 


Vcrumhuicobic(fi:ioni,itarerpondendumeft:  Vfitatum  eflV  m  Scii 
ptura,vt  vnus  homo,appelIetur  altcrius  hominis  nomine  fi^nificate  pcr- 
lonamcius,propter  fimilitudincm  alicuius  proprietatis,  vcldienitatis  vcl 
Luc.i.  "luncris.Lcgimus  enim  Matth.xj.  dixiflb  Dominum  de  loannc  B  iptifti 


/pfeeft  £//^,fignificare  voletcm,ipfum  veniflc  in  Spiritu,&  virtute  EIi.T 

Ezci 
c  am| 


I.ceu^  iUi-  vtparentibuseiusprxcljxcratGabiiclAichangelus.Etapud  1 
tb^i^,o-E-  cap.^y.Deusconfolans  ludxos  in captiuitatem abdudltos  &- 
Kecl>,cU.  s?.  boiia  per  Mcffi.im  illis  pr.rftanda,coni 


Ezcchiclem 
ampliflim,x 
luiemorans.ait  tunc  corum  pafto- 
rcm,acKegcmmturnraDauidcm:rincdubio;Dauidi        '  " 
Mefliam :  nam  D.iuid antc  multa  fecula  mortuus  fucrat ,  ncc  noften  v„ 

.,^4(.„,  pI.c.tcrexponipotcft.  Primo  f.c;  egof.mSf.u^non  quaitmn ad  perfo 
"am,fedquantum  adms,&prxrog..tiuam  &dignitatcm  primoecnuure- 
ojuHnur.  c,uamtupatcr  cxift.mas  penmcrc  .id  Efau:fcd  camihidcftin  ,S    n  ^' 
&a<ngnata  elt  Potcft  itemilc  imcllim :  nomcitS  [    "f? '  5*^°' 
pctur.1,vtft,pradifpurauimusfupcrcap^cvigclb>f^:i,!:;^';;:,.^^^^^^^^^^^ 

Iacoi> 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


uhNESIS  CAP.  XXVII.  141 
lacob  igicur  dicens  illa  verba :  Ego fnm  £/i«,hunc  animo  cenebat  corum 
vcrborum  fenfum  acque  intellcdum  *,  Ego  fum  fadura  tua,id  cft,  proles 
6c  fobolcs  cuAjiSc  primogenicus  cuus  aDeoinfticutus. 

Alccraeft  obieclioThoftaci.Cumvmishomo,perfiguratamlocutio- 
nem  appellaturnominealteriushominis(inquit  Thoftatus)foletnotum  V^^f'/, 
cllc  apud  audiences,  de  confiho  &  mcencione  loqucncis  :  quod non  vcut 
iignihcare  identicacem  perfonx,auc  fubftantia:,  fed  infigncm  quampMni 
/imihcudincm  corum  hominum  fecundiim  ahquam  proprietarem  ,  aut 
vircucem,  aut  munus.  Hoc  patcc in  exc^  -  lo  fupcrius  ad Judo  de 
loanncBapcirta&Eha:  nocumenimci\u  .  ^  ..is.cum  Dominus  dixit 
loannem  Bapciftam  eftc  Eliam ,  non  loqui.cum  de  idcncicate  corum  fc- 
ina.  Acl(aacaudiensloquencemfecumdiccre,fccirc  Efau, 

,     .ir  dc  pcrfona  Efau :  &  hoc  ab  eo  mcclligi  voIebAt ,  dc  rum 

verbis,tum  fa(!ilis,procurabac  lacob :  auod  camcn  falfum  crat ,  apcrtum- 

o   I.icium.  HxcThoftacus.Scacnimracionemeius  diirohicre,n5 

am.  •  Vlicacum  namquc  eft  in  Scripcura,vnam  rcra  vocari  no- 
mine  alccrius  rci,omnino  ahud  incelligecibus  qui  audicbanc,  quam  quod 
fcnricbat  loqucns.  Cuius  rei,duo  mihi  nunc  fuppecic  exemplamemora- 
rc:  Alccruin  clt  cius  quod  dixic  Dominus  ludxis ,  vc  referc  loannes  in  r,.,, 
Euangelio  cap. 2 .  S^lnite  templnm  hoc,(<r    trib-M  diebpii  exctubo  illtid.  lu 
drid      ^         '  ^dcracHicrofoIymisdidumenepucaruncacquecadc 

rcpo..  aaccufaruncapud  Principcs  Sacerdocum.  AcDomi- 

nus  id  diccbatde  corpore  fuoquodpoft  criduum  mortis  lufcifandum 
cratad  vicam.  Alterumcxemplum  cft  apudTobiam  capitc  5.  Angclus 
Raphaclfub  fpeciemcrccnarij,mcerrogacus  aTobiadegenere,^  parcn 
cibus,rcipondit :  Ego fum  Azjiria4,Anani£  magnrfdit*i,%i  Tobias  quid^ 
id  acccpicdcinfigniquadam  pcrfona  incer  ludxos  fic  nominaca  :  Ra-  '  '  • 
phacIhgaracciJdixic,fignihcaccnim  Azarias,Adiutorcm  Deii  Ananias  ^ 
vcro,  gratiam  Dci :  omncs  autem  Angcli  func  adminiftri  &:  adiucores 
Dci ,  &  fili)  graci.r ,  per  quam  fcilicec  habenc  adopcionem  filiorum  Dei. 
Audiquidjiftum  locum  brcuiccrcxpIanans,dicacLyranus.Ifta,inquic,Io. 
qucns  Angelus,verum  dixic,quia  oracio  eius  non  propria  fuicfed  figura- 
ca,&:  myftica: Azarias  cnim  inccrprcracur, Adiucor  Dci :  Angeli  vcro  (unc 
adiucorcs  Dci,quia  per  corum  miniftcrium  cledli  diriguntiu:  &:  dcducu- 
tus  ad  fahiccm  afcernam:Nam  hPaulus  i.adCorinchios  5.  6»:  fe,<3c alios 
prA-dicatorcs  Euangclij  nondubicauit  appc41arcadiutorcs  Dei,  quanro 
ul  vcnu>  dicipoccricin  Angclos  ?  Ananias  vcr6cxponicurgratiaDei,cu- 
ius  fihj  func  Angcli  eomodo  quo  dicuncur  fili)  gloria: .  qux  non  cft  aliud 
nih  crratia  confiimmaca.  Non  tamcn  fic  incclIcxicTobias  :  fed  quod  illc 
c il. c  iilius  cuiufdam  pcrfonx  dc  fili js  Ifrael ,  qux  tali  nomine  vocaretur. 
Ncc  in  hoc  Ani^clus  dcccpit  Tobiam ,  quia  iic  illc  mclius  habui:  inren- 
rum  funm  ,  vtlciUcetfiliusfuus  bonum  habcrcc  dui^lorcm,  quamfi  illc 
fuilicc  homo  aliquisdc  rcncrc,quamuis  nobihfiimo  (S:  clariflimo.  Tan- 
cum  Lyranus. 

57     Tcriia  obic£lio  cft  :quaiiiui^  lilaa  ^  EgofHmLjuit  puui.  c 

i  3 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


141  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

conimode,ita  vt  didium c/hnon  vidcntur ramcn purgari  amedaciopof- 
■f"  '/l fe  illa  eiufdem  lacob  vci ba:  Ftci  ftcut prtctpiiti  mihi ,  dr  Ctmede  de^tm' 
cut  pr^ccpi  Ninjlenmillaacprasceperatniioluolacobdef-erendislibici- 
fti  n  ihi.  E«  bis  cx  venatione.nequc  cibos  iUos  cx  venatione ,  fed  ex  domcftico  gregc 
iUu:  «.omede  comparauerat.Ncqne  vidctur  in  iftis  vcrbis  paterc  locus  aliquis  figurarce 
ncmer^lr  "P°''"°"'>*]"f ''"^''''lof^um '"perioribus.  Sediftiobicftioni,  vti  oc- 
lattimenda-  '^"'-■^'"n  fit  a  quibufdam,  dicamus.Caictanus  fuper  hunc  locum  Gcnefis 
tio ,  qinam.  illa  verba  Iacob,ffc<y7<:«rpr<e«/7/'i/i»»/j!;i,ficexponit:Sicut  prscccpifti  pri- 
CtieunM.    mogcnito  tuo,is  autem  fum  ego :  namque  duplex  intentio  Ifiac  fpcdan- 
da  eft  in  illo  cius  prxcepto,  vna  primaria,  &  altera  fecundaria.  Primaria 
intentio  fuit,pra:cipere  illud  primogenito  fuo :  volebat  enim  fuprcmam, 
&folemnem  benedidionem  darc  primogenito  fuo  ante  mortcm  fu.im. 
Secundariaautem intentio  crat  pra:cipcrc  illud Efau, quia  eum putabat 
c/re  primogenitum  fuum.  lacob  igiturfj^edansprimariam  intentionem 
patris  fui  Haac,non  autem  fecundaria ,  quod  ille  pr.Tceperat  primogeni- 
to  fuo,id  fibi  qui  verus  cius  primogenitus  crat,pr?ceptum-fuilTe  dixit.  Ad 
eundem  fcrmc  modum  iftam  obieaioncm  diluit  Thom.as  Anglicus.  Ad 
Ti,omM  An-  altcrum  illud  eiufdcm  lacob  AiQin^Comede dc  venauone  mcu ,  rcperi  apud 
t!'t:„„     Lippomanum  in  catcna fuper  Genefim,&  fupcr  hunc  locum,GlofIi  cu- 
iuld.iiTi  Grafci  tale  hoc  relponfum :  venationem,  lacob  metaphoricc  ap- 
peIIaUepulmenrum,quod  offerebat  patri  fuo,  quod  per  eum  cibum  pa- 
ternam  benediaionem  primogcnito  conucnientem  ac  dcbiram  vciiari 
ipre,ac fibi  atlcrerc fatagebar.  Vcrum  h.iud  fcio,  an  ifta  refnonf.  ncqua- 
quam  explerura  fint  ledoris  animum.  Ego  non  diifimulabo  fcnfum  ani- 
rn.  mei.nam  vr  no  inficiordic^um  illudlacob.fx^-Mil/rr^.in  quo  vno, 
ad  verum  intelle<aum  intcrpretando,  purgandoque  a  mcndacio,Dodo- 
rcs  labar.irunt,  fans  commodi  in  vcrumfenfiim  rcdigi  pofle,  ita  fa- 
teor,duo  aliaeiufdemlacobdiila:  Feci  ftcHt pr^cepifii  mhi.  S<,Ccmcde 
plff!'''*"''"  '«^''^perdifticilitcr  ad  vcritatis  fentcntiam  acconimodari 

CxTcn^im  (  vt  hoc  quafi  pro  clatifulahiiius  difputationis  curfim  attin-  , 
gam.)  moncndus  mihi  ledor  cft,  multa  olim  ,\  dcfcnforibus  mcndacij  ad 
cius  patrocimum ,  & defenfioncm  profcrri  for.ta  dc  facris  l.ttcris  excm- 
adhibiH!""     "  T""  P^^'"?"'^»""'"  eft ,  facllimimque  refponfum, 
i^egur'"^"  ccrnsquibufdamad  iudican-' 

^'"9-' Ko^^""'  ^^^'^-  '^'""""'^re  veritatem      aliud  eft  mentiri 

fu  '--t,  ■llud  fcpc  licitum  eft,ac  laudabile :  ad  hui  modum 

'f ^^^"^^'.'^  bat  Saram  eflb  vxorcm  fuam,-,ppellans  cam  fororer 

»..1^-.L  le^,l"Atei;t; ^'^S^  ^^1--  Se-nda 
::-:''^"-cutrones,nfacri?C^^^^^^^^^^^^^ 

borum.falfa-  funt,fieuratiaur.m  'ccundum  proprietatem  ver- 

.......  H„c,.„.r.,wS,:;;:as-SS 

.  pulucris 


GENESIS  CAP.  XXVri.  ^  14; 

pulueris  tcnx  multiplicatum  iii :  nlcs  func  ctiam  antiphrafeS,  ciim  eiu*; 
quod  (iicitur,contrarium  intclligi  debcr.vt  bcncdicerc  Deo,vcl  R  cgi  ,pro 
maledicere.Tcrcia Rcgula  QiLvdam  ita  dicuntur,vt  non  fccundum  pro- 
priam  verborum  fignificacioncm  intdligi  dcbcanc,fcd  (ccundum  arcanu  '^^^^^ 
quendam,ac  myfticum  fcnfum.  Sic  Angelu*;Raphaeldixit  fecflTc  Aza-  j^/,  ,  ^ 
riam,fiiium  Ananix  >  dc  lacob  dixic  fc  Elle  Elau.Qinrcn  rcgula./Equiuo-     j.  Rc^^.:^^ 
ce,&  ambigui  loqui.non  cft  mcnciri,quamuis  fciacqui  loquicur,aliud  cx 
vcrbis  fuisintellc<fl:uros  audicntcsquam  ipfe  vclitfignificare.Sic  Domi- 
nus  dixic  lo.z.Soluite  templHrn  hoc  &     tnl^us  dicbi^  excitaho  illud.Qmn- 
ca  Regula.Non  quia  Scripcura laudac  infigncs  aliquos viros,auc  foeminas, 
propcerca  corum  omniadifta,&  fafta,  qua:  commemorantur ,  fimilicer 
approbari,  &  commcndari  deberc  putandum  eft.  Sicut  viros  cciam  fan- 
clillimos,,k  laudatiflimos  non  putamus  cxcufari  oportcrc  ab  omni  pcc- 
cato  vcniali :  ica  hcque  omnia  corum  di(5a  ab  omni  mcndacio,  ctiam  lc- 
i:   '  rc  ncctflecft.  Huiusgcncris  mcndacia  funt  Sara:  Gcncfis 

1  _iini£gvptiarum,Exodi  i.DauidiscoramPoricificc  Abi- 

mcLch  i.Reg.  21.  ludith. in libro cius, capiccdccimo, 6^ vndccimo: 
qua  nuis  nonnulli  hafc rit^  intcrprccari  &  excuGirc ,  a:qui  bonlque  con- 
fula;u. 


Dixir(]uclfaac :  Acccdc  ad  mc,  vttangam  rc  fili  mi ,  &:  pro-  Vi  rs.  21. 
bcm  vtrum  cu  lis  filius  mcus  Efau,an  non.  AcccHic  illcad  ^ 
Patrcmi&:  palpato  co,  dixit  Ifaac  :  Vox  quidcm  vox  lacob 
cll: :  Scd  manuSjmanus  funt  Efau. 

Vpl  I  CEM  h.ic  \     u-i  v|Li.LlL:.>LLiii  u.:;^iunr.    Qiucricur  Cuf  IacoI  t:^ 
cnim  prmio  cur  cam  fol!icicus,(S:  anxius  ^uic  Ifaac  in  pcrcun-  /«''^'"^»^^ 
ndoA'  cxplorando,au  is  qui  fccum  loqucbacur,circc  Efau.  ^J^j^il^l^  ^*^^ 
^arcrcnim  dcca  rcquccfiuic :  primo  ciim  dixic  Vcrfu  18.  tUcejjct  e/au. 
Giuis  . i  f  Dcindc  vcrlu  20.  Gluomodo  tam  cito  inHenire potni^H  fdi 

777;.^  Pra^ccrca  vcrfu  21.  dixic  Ifaac.  Accedead  mcyVttangamte ,(fr prohem 
tH  fn  filif^  men^  EfaUyan  non ,  ac  dcmum  Vcrfu  24. 7^/    filiHs  mew 
Rcfpondco ,  idcirco  facagcnccm ,  &:  (olicicum  fuifTc  Ifaac  cogno- 
iccndi,vcrum  illc cfTcc  Efau,qu6d  omnino  vdlcc  fuprcmam  bcncdidio- 
iicm  fuam  cnbucrc  Elau :  fcicbaccnim  ipfum  clTc  priorcm  nacu,  idcoquc 
primogcnicum;quaproprtrci,  cum  alia  primogcnicorum  prarrogatiua 
Kjrcdcbcri ,  cum  maximc  poftrcmam  ,ac  folcnncm  bcncdiftioncm  pa- 
crnam,  dari  folicamprimogcnicisanccmorccm  parcnrum.  Ad  candcm 
ilnccnciam  icafcribirThcodorccus  Quxftione  -jj*  Volcbaclfaac  fccun-  T^Hpdouttu. 
diim  lcgcm  nacurac ,  bcncdidioncm  fuam  darc  Efau,  vcpocc  primogcni- 
ro  fuo :  primogcnicorum  auccm  prxrogaciua  crac^k  primam  &  du- 
pliccm  porcioncm  bonorum  accipcrc.  Auxic  prxccrca  paccrni  amoiis 
occafionem,  quod  Efau  pcrofficiolus  cficc  in  pacrcm,vcnacionibus  quip- 
pe  fuis  cibum  comparabat  cxpccicum  valde,  iucundiimquc  pacri  fu*\ 

Oblc 


144  C  OMME  NT.  IN 

Obfequiiim  porro,  ctiam  crudcli/Iimos  quofquc  mitigare ,  ac  clcuincfrc" 
poteft,  nedum  patrem  humanifnmum.  Et  vero  lcgimus  etiam  diu inum 
Apoftolum  copiofis  bcncdidionibusremunerailc  coSjCjui  fibi  obfcquiri 
prxftirincnt.Sic  Thcodorctus.Arqucharc  vna  fuitcaufa  folicitudiins, 
anxieratis  Ifaac  inpcrcundando,^  cxplorandoan  ille  cfftt  Efau.  Altcra 
cau6 fuit  5  quod  nonnulla  er  fufpicio,  &  dubitatio  accidcrat>nc  fortc.  ille 
noncfletEfau,tum  ob  voccm,  qux  non  Efau,fed  lacob  vidtbatur  j  tum 
ob  tam  celcrtm.  &  prcxpropcrum  ex  vcnationc  rcditum  :  &:  quia  iam  in- 
audierat  de  primogcnitis  oh'm  ab  Efau  vcnditis  ipfi  lacob.  Quaproptcr 
non  /ine  fufpicionc,  ac  dubitatione  cratalicuius  fallacicX  ac  fraudis.. 

A^tcraqux{l:ioexfupradi(Sisvcrbiscxiftcns,huiufmodicft:CurIfaac  59 
du9  nuixme     ^xplorarct  vtrum  illc  cflctEfau/cnfus,potifIimum  tadus  adhibcrc  vo 
ludtao  explo-  '"if  iudicium,ratus  ita  fe  certiorcm  fidcm  cius  quod  fcirc  aucbat ,  capcrc 
rare yoUutan  pofle..  Rcfpondco ,  caufam  cius  rei  fuiffc  hanc :  dcficicbatur  Ifaac  fenfu 
>Ucej)<:t  Efa».  yjfu5 .  j^^^  multum poIlctKit  auditu ;  nam  etfi  vox  Ibqucntis  fccum,vide- 
baturfibicfre  Iacob>quia  tamcn  non  id  liquido  cognitum  habcbar,  non 
putauit cfle  lacob. V(us  itaquc  cfl:  fcnfu  ta(5l:us,qui  fecundum  vifum,pri- 
mas  tcnctinccrtitudineriofccndi.  Vndcanriquum  proucrbium  cxtitir: 
Ocuhs  manibufquc  aliquid  tcncrc,  procoquod  cfl: ,  Non  fufj^icionibus, 
Locm  i  conicduriSjfcd  certiflimc  compcrtum,ac  notum  habcrc.  Quocirca 

lolwwup.i..  ^;Ioa""^Svtoftcndcrerfc,(Sc  alios  Apoftolos  ccrtiflimam  habcrc  cogni. 

tioncm  eorum-,quar  prxdicabant  dc  Chrifto,ita  fcripfir  in  cxordjo  prima- 
fux  EpiftoIx  :  Qiwd  Midimrji^s.qHod  viiiimkfs  oculis  ?joIhi<,ar  miP.r^Hf  rioJirA 
contre^aueruntde  verbo  vitd.hoc  arinuntiarntu  vobii,Et2L^uA  cundcm  loi- 
nera  cap.2o.Euangelicar  hiftorii^ ,  Thomas  aflfeucranrcr  ncgauit,  crcdi- 
riirum  fc  ,  Dominum  rcfurrcxifle,  nifi  vidcret  figuram  clauorum  in  ma- 
■>ibus  cias,&  itcm  digitum  fuum  in  locum  clauorum.  &  manum  in  fatus 
Anfl.lih  iM  c^i^s  inferrct.  Ariftorcles  tradit  fcnfuum  omnium  ,  qui  funt  in  hoinine 
4«;.  exaaifl^imum  &  ccrtifllmum  eflc  tadum.  Eius  vcrba  funt  hxe ;  Scnfum 

tadlus  habcr  homo ccrtiflTimumiin  alijs  quippc  fcnfibus  fupcratur  a  mul- 
tis  aniinalibus :  Sccundum  autcm  tadlum ,  multo  quam  ccrcra  cxccllcn- 
tius  pcrcipit,  vndcprudcntifllmum  animalium  eft.  Cuius  rei  fignum  cft 
in  gencrc  hominum,fccundum  fcnforium  hoc,non  autcm  fccundum  alia 
tcn{oria,iudicari  homines  ingeniofos  circ aut  non  ingcniof©s :  duri  cnim 
...        ^^^'"f.^ncptimente-,molIcsaurcmcarnc,bcncapticcnfcntur.  SicAri- 
tl^M!::^  ftorclcs.Cutus  fcntemia  ycra  cft,fi  contcntio  fiat  de  prxftantia  intcr  fcn- 
lus  hominis  rcfpeftu  aliorum  animalium,non  autem  rcfpeftu  vifus- 
cui  fcihccr^ipfcmct  intcr  fenfus  omnes  principatum  ccrtitu- 
dinis  in  cognofcendo  tribucrat  :.Vifus,inquit,om- 
nium  (cnfuum  maximc  facit  nos  res  co-  ' 
gnofccrc.  mulrafquc  diffcrcn- 
tias  manifcftat. 


SEXTA 


GENESIS    CAP.  XXVir. 


H5 


SEXTA  DISPVTaTIO. 

O^r  Deus  SMcium  ifuc,  ita  dccipipajfus fit ,  vt  is  non  cui  volchat  ,fcd 
ctu  nonvokbatyBcnediilionem  fiam  trtbucret 

Super  illis  ^erbtSy 

Et  noncognouit cum ,  quia  pilofxmanus, fimilituc^incm ma- 
ioris  cxprclTerant. 

I N  c  apparet ,  quam  idonec  Rebecca ,  &  quam  accommo- 
date  ad  decipicndum  fcnem  Ifaac,  adornaueric  filium  fuum 
Iacob,vc  piloficaccmEfiu, pcr  hoedorum  pclliculas  ma- 
nibus  ciusappoficas  ,rcprxfcncarec.  Simul ,  &:  iUudmcelli- 
giturjfuiffc  Ifaac  aliquancifper  animo  dubio,  &  ambiguo, 
num  qui  fccum  loquebacur^eficc  Efau:tum  ob  vocem  eius  qux  non  E(au: 
fed  lacob  videbacur:cum  ob  tam  feftinum  ex  venacionc  redicum:vidcba- 
cur  cnim  incredibile,  potuifTe  tam  breui  tempore ,  E(au  in  agros  &  /yluas 
'ire,  5c  inibi  venando  animalia  caperc ,  &  domum  rcdirc ,  &  tam  bcne  co- 
dlum,  condicumquecibum  ipfi  atFcrrc.  Vcrumcamcn,  quacuor  rcs  dcni- 
qucomnem  ex  anirno  Ifaac  fufpicionemfallacix  ac  fraudis  fuftulerunc. 
Primo  quidcm  perfuafic  ci,illum  cffc  Efiiu,cam  conftans  affcueracio  cius, 
qui  fecum  loqucbacur  Jxpius  affirmancis  fc  cflc  E(au:deinde  piloficas  ma- 
Buum,qux  propria  crac  Elau:ad  hxc  fragrancia  odoris  veftimcncorum,ta- 
lia  enim  vcftimcnca  in  domo  lCiac  alius  non  habcbac  nifi  Efau.  His  addc, 
quod  Ifaac  bcnc  noucrac  ingenium,&  animumfilij  fuilacob:  fcicbat 
cnim  fimpliccm  erfe ,  ac  fincerum ,  <5cab  omni  fallendi  arcificio  alienifli- 
inum:quare  nihil  calc  fibi  ab  co  mecuebac,  qualc  fadlum  ab  co  cft.Purauic 
jtem  lfaac,fcprxceptumilluddcadfcrcndofibi  cx  venationccibo  jdc- 
di/Tc  foli  Efiiu ,  alio  neminc  audiente.  Et  quanquam  vox ,  qux  vidcbatur 
lacob ,  nonnihil  ei  dubitationis  ingcrebat ,  cxiftimauit  tamen  mutatam 
tunc  aliquanculum  fuiffc  vocem  Efau ,  vel  ex  aliquacorporisafFcdlionc: 
vcl  quod  E/au  confulco  voccm  fuam  fubmittcrct ,  &  cxtcnuarcr,  partim 
ob  rcuercntiam  paternx  audloritatis,parcim  ob  dcuocioncm  pcrcipiendx 
benedidionis.  Ec  forcafic  vox  Efau  crafiior ,  acque  rigidior ,  ^  fcrocior 
crat,vox  autcm  Iacob,tenuior,&  moIIior,atque  fuauior. 

Sed  exiftic  hoc  loco  non  lcuis  quxftio :  Cur  Dcus  fit  paffus  ica  dccipi 
fandum  virum  Ifaac,  &  ( vt  mox  oftcnfum  fuit )  diuino  prophctix  fpiritu  f ' 

prxditum ,  vt  is  non  cui  volcbat,  fcd  cui  non  volcbar,  per  errorcm,bcne-  ifuZ  cWcT 
dicerct  ?  Hanc  quxftionem  Damafus  Papa  propofuit  S.  Hieronimo.  Is  ^^ntd^aione 
enimin  Epiftolaquam  fcripfit  ad  Hicronymum ,  qux  cftnumero  124.  ^"^^^^' 
tres  quxftioncs  pofuitHicronymO',  quarumtcrtia  hiit  hxc,cur  Ifaacvir  ^^^'^I^^^'*" 
iuftus ,  &  Dco  carus,  non  illi  cui  voluit ,  fcd  cui  noluit ,  dcccptus'  errorc,  ^t.mamym, 
beucdixicf  Ad  quam  Hicronymusquxftioncm  in  epiftola  proximc  fc- 
Comm.in  Gcn.Tom.4.  t 


145  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

qucnri,qiKT  efl:  1 2  j.itarefponJet:  Ad iftud^inquicdiftinda rcfponfio  e/l, 
nullLim  hominem^exccpto  eo,qui  ob  noftram  (alutcm,  carncm  eft  djgna- 
tusallumere,  plcnam  habuifle  fcienciam,6c  ^'^^^^i^rmiam  vcritatcm  :  nam 
vt  Paulus  iiitvNiWC  ex  pane  cogmfcimHS ,  &  ex  parte  pYophetamus :  Plura 
funt,quamvtexemplis  debeamus  docere,  fanftos  viros,catantum  fciuif- 
fe,  qu:c  reuelatacis  aDeo  funt,  ignorafte  vcro  qu^  reuelata  eisnon  fue- 
runt.  Et  ad  fingulas  vifiones  ,  2achariam  atque  Danielem  vidcmus  inter- 
rogare  Angelum,6c:  fupphciter  deprecari,  vt  fibi  cxponercc  illa  quar  vide- 
rant.  Vnde  non  mirum  cft,etiam  l  faac,in  fuam  maximc  vtilitatcm,ncfci- 
uiire  quid  facereti  cum  magisco  temporc  errarcc,  quo  filium  fanguinaria? 
deditum  voluptati,&  eum  qui  poftca  fratrem,fi  poflet,  occidcrct,prxter- 
miiroiIlo,quiuinoccterhabitaiet  domi,  velletcfterre,&:  fuam  magis  vo- 
luncatem  facere,quam  Dei.Ego puto  diuinae  difpenfationii  fuiflcjVt  ocU' 
hs  carcaretur  lfaic.'&  cum  ipfi  diceret:/^(?x  cjnidemyVox  lacoh  eJi\manH4  au- 
tem,  m.\yim funt  Efau, tamen  non  incelligeret  raiuorcm  eire  fihum  ,  qui  ad 
bcnedidionemfratrispracrcptor  adftiterat.  Rrc  S.Hicronymus.  Cuius 
refponfi,  in  fumma,  harc  eft  fcntentia :  Non  foh  Ifaac  contigiflc,fcd  com- 
pluribusaliis  fandiflimis  viris,vt  mulca  ignorarent,&  nonnunquam  opi- 
nionis  errore  fallerentur  :  Errorem  vero  I(aac,fuilTe  illi  vcilem,  &:  dom  ui 
eiusrquod  autcm  ille  animo  deftinauerat,indignum,exiciofumque  fuifler, 
fi  cx  fcntentia  eius  fucccflifiet. 

B.Gregoriusdupliccmeius  quxftionisfolutionem  tanglt  ,vnam  pro-  ^ 
priam  &  litteralemjaltcram  vero  allegoricam.  Pr ior  folutio,qux  cft  litte- 
ralis,nec  eft  abfimilis  eius  quam  tradidit  S.Hieronymus ,  dudla  cft  ex  va- 
riis  modis ,  quibus  a  Deo  fpiritus  Prophetarum  tangicur  &  afficitur  vcl 
circa  prxcerita  tantum  ,  vel  circa  pr^fentia ,  vcl  circa  futura,  vcl  circa 
ifta  omnia,  vclplura.  VcrbaGregorij  h^c  funt:  Aliquando  prophctix  fpi- 
ritus  animum  prophetantis  cx  futuro  tangit ,  cx  prxfenti  autcm  non  tan- 
git:ficut  aperte  hbri  Gcnefeos  hiftoria  teftatur,cum  Ifaac  filiurafuum 
Efiu  ad  vcnandum  mifit,  cui  minorcm  filium  Rcbecca  ad  bcnediccdum 
fuppofuit  \  qui  hoedinis  pellibus  indutus ,  paterno  palpatui  corpus  frater- 
num finxit.  Cui  illc  minori  filio  tanquam  maiori  benedidioncm  dcdit, 
quxque  ei  cflent  longc  fucura ,  nunciauitifcd  quis  eflet  qui  coram  fc afll- 
fteret,fcirenon  potuit.  Prophctixergo  fpiritus,  cx  futuroanimum  Ifaac 
)rophctantis  tccigit,fed  ex  prxfenti  non  cetigit,quando  caligantibus  ocu- 
is pater,  &venturapr2dicebat,  &  prxfcntem  filium  nefciebat.  Sic  Grc- 
gorius.  Altcram  ciufdem  rei  rationem,fcd  allegoricam  6c  mvfticam  rcddit 
idcm  Auclor  Homilia  vj.in  Ezcchielc:Quid  cft,  inquit  Grcgorius  ,  qiiod 
Ifaac  eundem  filium  nefcit ,  quem  benedicit  f  Nifi  illud  quod  Dominus 
de  populo  Getili  dixkiTopuhis cjucm  non  cognoui.feniiuit  mihilQmA  item 
cft^quodpnTfentem  filium  non  agnofcic,  hi  camcn  qu;,-  m  fucuro  ci  vcn- 
tura  eranc,  videc  ?  Nifi  quod  Omnipocens  Deus ,  cum  pcr  Prophecas  fuos 
prxdicarcc.Gcncilitati  gratiamprxrogandam,eam  &  in  prorfcnti  pcr  ara- 
tiam  non  vidit  quia  tunc  m  crrorc  dcrcliquit;&  tamcn  quia  cam  quadoq^ 
r:olIefturuserat,  pcr  bcncdidionisgratiapr.ruidit.Haaenus  Grcgorius. 

Ca^tcrum 


I 


s    C  AP.   XX  V  II. 

63     C^.-rerumcxoricui-  altcraqu^ftioiCmDcusiftomoJo.id  cftfcrralem  ^'^^/^/1. 
in  vcrbis  f.iaifquc  limulacioucm ,  voluic  lacob  perucnirc  aJ  bcncdidtio-      ^^,^  ^,,,. 
ncm  paccrnam ,    Pnmogcnicnra^confirmacioncm  :  ac  nonpociiis  ance  ptwnt  patm, 
pac  jt;. ::  voluntatem  c^rentcntiam  fuam  nluc,vt>  (cicns  volc^ 
hico  ^  fallaciis  benedi(ftioncm  fuam  impartirct  Jjcob ;  ipfiimquc  Dci 
iudicio&:dccrctoconftiturum  cllc  primogcnitum  declararcc  ?  Tres  hu- 
mfccrciaflFerri  pofliint  rationes.   Prima  ratio  ducicurcx  mulciplici  ac 
mulciformi  rationc ,  &:  via  Diuinx  prouidentir  ,  in  pcrduccndoad  cxi- 
tum  acque  eftcdum  qu^cumque  ficri  omnino  ftacuic.Cum  igitur  lint  va- 
ri^  admodumvi?&  modiDiuinx  prouidenci<^  induigendts  pcrfi- 
!is  rebus ,  nunc  hac ,  alias  illa  vcl  alia  pro  libercacc  fu?  volunracis ,  & 
;ietrabiliiapienci<^fuxratione,  via,<J?cmodo  vcicur.  Alccraraciocft, 
neii  Efau  vidiftet ,  fc  a  patre  fuo  fcientc     yolence  fuiftc  priuacum  bcnc^ 
dicbione ,  aut  intellcxiftct  id  voluntate  3c  fcnccncia  Dci  fadum  cftc , '  vc 
erac  homo  fcroci  dc  fuperbo  ingcnio,  dc  animo  parum  pio ;  vcht  menciiis 
accrbarctur  &  incitaretur  aduerfus  parentem  &  Deum ,  vcriufquc  ma- 
gnum  animoconcipiens  odium,quod  fe  tanco  bono  fpohaflcnc.Tcrciam 
racionemChryloftomusHomiha  5j.inGenefimATheodorerusquxft. 
79.in  Gcncfim,hanc  exponunc: Vr  ica  notior  atque  illuftrior  cxiftcrcc  fin- 
gularis  ,  eximiaque  Dei  erga  lacob  cura  &  prouidcncia :  fimulque  ficrct 
manifcftum,qu6d  Deus  fieri  voluit,qu6dquc  fadum  iri  pr^dixiCjid,  quo 
minus  ad  effcdum  pcrueniac,  nulla  ratione  impcdiri  pollc :  ficut  ipfcmct 
Deusper  Efaiam  decIarauit,cap.46.Co;7y//i;rw  meHm  Jhbit^dr  ommsvolnn- 
tasTneafier.Etpcz  Dauidcm  VLXn^.ll^.DeHsnofter  incalo  yOmniaijudCMn' 
ijne  voluityfecit,  Ponam  hic  vcrba  Thcodorcti:  QiKire  Deus  non  rcuelauit 
ipfi  Ifaac  voluntatem  fuam  circa  lacob.^ Vt  nota  ficrct  prouidentia  Dci  er- 
ga  lacob.  Nam  cum  Tf^ac  modis  omnibus  conarctur  bcncdiccrcEfau, 
gracia  tamen  Dei,concra quam  putabat  Ifaac,  bencdiftioncm  tranftuhc  m 
lacob.  Qu  >i  dcniquc  eciam  intcUexit  ipfc  Ifaac.Nam  cum  lacob  ilh  ci- 
bum  otFcrrct ,  frpnis  interrogauit ,  cfletne  ipfeprimogenitusfuusEfau: 
nec  id  foliim,  fed  in'uper  manibus  fuis  palpauic  corpus  cius.    Sed  mox, 
poft  dacam  ei  bcncdi.llionem ,  ingrclfo  Elau  ,  obftupuir  maiorem  m  mo- 
dum  raac,ob  id  au.:)d  failum  erat:nihil  tamen  eft  indignatus,  quali  cflct 
a  filio  dccepcus  :  (cd  mccntionem  Diuinam  agnouit,  &  quam  dedcrat  be- 
ncdidlioncm,c()nfi;in  luir.Mrc  Thcodorctus. 


Scacimque  vc  fenfic  vdluncncorum  illius  fragranciam ,  bcne-  ^  ''•/«^'/- 
dicens  illi,aic,  Eccc  odor  filij  mci,  ficut  odor  agri  plcni :  cui 
bciicdixicDomin 


^4 


M  j  E  alia  obfcruet  Lcftor  hoc  loco ,  quam  fit  antiqnus  mos, 
lem  hodieque  ccrnimus  pcrmancre  ,  pcrfonas  dignicace 
,  jiiapiam  pr.tccllcntts     primarias ,  prccjofas  gcrerc  vcftcs,  ijemcrtn 
^  optimifque  odoribus  fragrances.  Apud  Homcrum  Itgicur 

c  z 


N  y 


148  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Calypfo  veftibus  induifTe  Vlyflem  fragrantibus  \  illc  appellat  ea  vefti' 
mcnta  S-yoVt*  ,  qualia  niminim  gcftare  folebant  facrificantcs  Diis ,  id  eft, 
Uc^ki  Can-  prcciofas,  &:bcneolcntcs,nam  ^y*",  quodeftfacrifico,  didum  videtur 
ttcorum  c.  4.  quafi  %f4.uaf^  quod  fignificat  euaporare,  adolere  Sc  fuffirc.  Ncc  ab  hoc  vi- 
Rupert.  c  i^.  J^f^ij.  rcmotum,  quod  legitur  Canticorum  j\,OdorvefiimentorHm  tuorum^ 
^^'       JicHtodorthuris.  Rupcrtus  libro  vij.  Commentariorum  in  Genefin  ,  vefti- 
mcnta  ifta lacob  tam  bono  fragrantia  odore,fecundum  intclligenriam  al- 
lcgoricam  fic  interpretatunHas  vcftes,patcr  familias  in  Euangelio  nomi- 
nibus  fuis  expreftit,rcuerfo  ad  fc  filio  qui  perierar,&  inuentus  fuit :  mor- 
JCwf.i/.       ^^^^  fuerat,&:  rcuixit:C/Vi;,  in(iuk,proferteftoUm  primam.c^  induire  eum^^ 
&  date  anntilHH  in  ynanurn  eius,(ir  calceamentuin pedibus eius.VtxAiQidi  igi- 
tur  veftimenta,  fcilicct  ftola  prima,quam.  habemusinlauacro  Baptifmi; 
&c  calccamenta  pcdum  ,  qua:  funt  antiquorum  cxempla  Sandorum ,  an- 
nulus  quoque.id  eft,fidei  fignaculum^cetcrasque  virtutes,  fiueorationes 
pocnitentiura ,  optimi  &  fuauiflimi  odoris  funt  apud  Deum  :  talibus  cnim 
plurimum  dele<ftatus  Dcus,amphffimam  benediaionem  fiiam,idcft, 
CGcleftium  donorum  fuorum  abundantiam  largitur. 

Sequitur \\\\ii:Ecce  odor filij meiyficutodor  agri pleni-.cui henedixit 7)omi'  g e 
wts.Kuftica  hrec  ac  paftoralis  fimilitudo  fragrantiic  veftimentorum  lacob 
cumodorc  agri,bellecongruebatcum  inftituto  ac  rationc  vit^  quam 
agebat  Ilaac,  cuius  omnis  pene  rcs  familiaris  atque  opulentia  erat  m  <rrC' 
gibus  &  armentis ,  &  in  frumento ,  &  vino ,  atque  cieo  :  videlicet  t^Ics 
limilitudines  rcperirc  eft  frequentes  in  Bucolicisapud  Virgiliu  &  Thco- 
Vocumentum  critum ,  nccnon  &  in  Canticis  Canticorum.  Solentprofedotum  facri 
uZLt^'''  r"'?  ""^T"^  ^^''^P'^'^^ '  ^^"^"  ^^^^"^  fimilitudinibus ,  exemplifque  crc-' 
s.Wercnym.  ^^^/chbcnter  vti,m  quibusrebus  corum  maximain  parre,arscS:  vita 
verlatur.  Audi  B.Hieronymum,ad  iftam  fententiam/uper  illis  verbis  pro- 
phetx  Amos  c^ip.i.Dominus  de  Sion  rugiet.iu  fcribentcm.  Naturale  cft 
vt  omnes  artifices,  fux  anisloquantur  exemplis  ^  &  vnufquifque,  in  quo 
Itudio  tnuit  ^etatem ,  illius  fimilitudines  &  cxempla  proferar  Exemnh 
gratia,qui  nauta  eft,  &gubernator  nauis,  triftiriam  fuam  comparat  tem- 
peftati ;  damnum  fuimi  vocat  naufragium  ;  inimicos  fuos. ventos  contra- 
riosappellat.  Contraver^  profperitatem  &  Lrtitiam,  fccundos  nominat 
venros,  &  auram placidam,tranquillaquc  maria,  &  arquora,  campis  fimi- 
ha.  E  rcgione,  mileS,  quicquiddixerit,fcutum,  gladium,!oricamLleam 
Ianccam,arcum,  a^ittam,  mortem,  vulnera,  Sc  vidoriam  fonar.  Sec  cur 
hxc dncimus^  vt lcaicctoftendamus,  etiam  Amos  prophetam ,  qui  paftor 
de  paftoralubus  fuit,non  m  locis.cultis ,  nec  inter  arbores  &  vinear  au[ 
|nterfyluas&pratavirentia;fcdinlataeremivaftitate  ,  m  q^v  C 

m^n  1    """'''''e  ^o"'  atqucmetuendam,rugitum  lconum  &  fre- 
mitumnominarct.SicHicronymus 

dcmon 


G  E  N  E  S  I  S   C  A  P.     XXVII.  149 

dcrhonftrandi  [eccc:]  quanquam  Oleaftcrdicitpofitum  efte  [vidc]  pro, 
Olfac-,ex  more  fcilicctlinc;ux  Hcbrxx  ,fxpc  vni  fcnfui  rribucntis ,  qnx 
luntaltcrius  fcnfus.  Chaldaicaintcrprctatio,  &:  Scptuaguua  Intcrprctcs 
habcntjVtnos :  quodautcmin  quibufdam  librisadditum  lcgitur  [  plcnij 
quod  non  eft  inHcbrxo,  vbiprxcise  c{i,fcHt  odoragri^  fciatLc£lor  fum- 
ptum  efte  cx  trallationc  Scptuagintalntcrprctum.Thargum  Hicrofoly- 
mitanum  hunclocum  paraphraftic^s  ita  tranftulit:  5iV«r  odorincenj?  ex 
optimls  aromatihufy  ejujs,  tandem  ofcruntur  in  monteyvbi  erit  domifs fin[lHari4: 
fiHe  templum  :  cui  henedixit  qui  viuitindternHm.  Ergo  iliorum  vcrborum 
Iiaac,hxc  eft  lentcntia:Eccc,fragrantiam  fcntio  filij  mci,fimilcm  ci  quam 
cxhalarc  folct  fcrtilis  agcr,  odorifcrus  floribus,  &  fuauc  olcntibus 
bus  plenus,cui  Dominus  bcncdixit,magnam  vtique  foecunditatcm  vbc- 
rcmquc  tcrra  nafccmium  proucntuum  prxftando.  Tribus  porro  dc  rcbus 
Scriptura  folct  laudarc  agrum:  Dc  fuauitatc  odoris.vt  hoc  loco  :  De  plc- 
iiitudinc  (3ccopia,ficut  in  prxfcntiadicitur,  agri  plcni  cui  bcncdixit  Do- 
minus :  talis  autcm  plenitudo  tribus  in  rcbus  cft,in  abundantia  frumenti, 
vini  &  olci,  dc  quibus  dicitur  Pfalmo  quinto  :  A  fru^H  frumenti ,  vitii, 
plei multiplicatt fun:::ic  dcmnm  apulchritudinc,  ficut  Dominusdixit  Pul. 
49.  Tulchritudoagri  mecum  ef^  cuius  pulchritudinis  luculcntiflimum  eft 
tcftimoniura,quod  perhibuit  Dominus  Matth.(5.dc  pulchrituduic,ac  na- 
turali  ornatu  liliouum  agri,  aftirmans,  nc  ipfum  quidcin  Salomoncm  om- 
nifplcndorc  ac  gloriafuaxquarc  campotuilTc 
6"]    Scd  quxri  polfit hoc  loco ,  quifnam  fit  odor  ihc  agn ,  taniopcrc  com-  ^„  ^^^^  ^  . 
mcndatusabIfaac.ThoftatusfupcrhuncIocumGcnefisait,odorcmagri  ^Um  fl/plr 
plcni ,  non  pcr  fc  delcdabilem  ac  lucundum  eflc ,  fcd  tantum  pcr  dicci-  ^MUh. 
dcns:quia plcnitudo  cius  ob  abundantiam  frumcnti ,  vini,  &  olci,  cft  ho- 
mini,  fupcr  omncm  fuauitatcm  odoris,  iucunda  &  dclc(2:abilis.  Non  fe- 
cus  atquc  multum  cfuricnti,bonx  carnes,  ac  benc  affx,  odorcm  cxhalant 
iucundiflimuminon  proptcr  fc/cdproptcr  cibum  ab  co  vchcmcntcr.cx- 
petitum.  Alioquin,ncc  frumcnta,ncc  vincx,ncc  oIcx,prxcipua  aj^ri  bona, 
iucundum  pcr  fe  ac  fuauera  odorcm  rcddunt.  Vcrum  Thoftatus  falfus  '^'^'^fl-^^**^  rt 
opinione  fua  eft ;  non  cnim  folum  per  accidcns,vt  ipfc  putauit , lcd  ctiam  ^*'''"'^ 
pcrfeiucurkliflimus  cft  odor  agri.Huiusporro  iucimditatis  duplcx  caufa 
cft;vna  in  lis  qux  tcrra  nafcuntur  *,  altcra  in  ipfamct  tcrra.  Agcr  cnim  af- 
flat  fuauiflimos  odorcs  proptcr  multa  odorifcrarura  gcncrahcrbarum, 
proptcr  innumcrabilem  fuauc  olcntium  florum  varictatcm ;  ac  dcmum 
propter  incnarrabilcm  odorum  iucunditatcm ,  cx  piris,  pomis ,  plurima- 
rumquc  arborum  frudlibus  manantcm.  Ncc  terra  modo  nafccntia  talcm 
Ipirant  odorc,fcd  ipfamct  tcrra,fi  naturalitcr  bcnc  affcdla  fit,  fi  bcne  pro- 
kifla,molIis,nec  madida,ncc  fiticns,p6ftquc  vomcrcm  nitcfccns.Cuirc: 
vt  tcftimonium  rcddam  lc(aori,crcdibiIc,fidcmq;  facicns^tcftcm  hoc  io-  -  -  •  ;  •» 
co  producam  Plinium ,  cuius  in  libro  1 7.  cap.  5  .hxc  funt  vcrba :  Ciccro,  ^^*/'-/**  1**"^: 
lux  dodlrinarum  aItcra,Mcliora,inquit,vngucntafunt,quxtcrram,quam  ^/'^j)*'*^'^'"* 
qux  crocum  fapiunt:hoc  cnim  maluit  dixiflc,  quam  rcdolcnt.  Ira cft  pro-  rUnm. 
xcdo:  illa  crit  optima  tcrra,qux  vnguemafapict.  Quod  fi  admoncndi  lii- 

f  3 


N 


xjo  COMMENT.  IN 

tni!5,qualis  fit  terr^  odor  ille  qui  qusEricur,contingit  fepc  ctiam  quicfce 
ri  ca  fub  occarumfolis ;  in  quo  locoarcusVoelcftis  dcieccrircapita  fua  : 


fcen- 


cum  ariccitatccontinua,immaduitimbrc.Tunccniittitillum  fuum  haii- 
tum  diuinum,  ex  fole  conceptum  ,  cui  comparari  fuauitas  nulla  poflSc.  Is 
efl'^  odor,  in  commota  dcbcbitj  repcrtufque  ncmincm  fallet ,  ac  dc  tcrra 
odor  optime  iudicabit.  Talis  fcre  cft  in  noualibus,C3efa  vetcre  fylua,  quas 
confcnfu  laudatur.  Sic  Plinius.  Sunt  qui  putent,cum  Ifaac  laudauir  odo- 
rcmagri  plcni,fignificare  voluiflc  tcmpus  anni  vcrnum;quofciliccttcm- 
pore,  fuauiflimis  odoribus  fragrat  agcr  ob  florum  proucntum.  Audi  Pli- 
VhmHi.  nium  libro  1 6.  Pariunt  arbores,cum  florent.  Arborum  flos,eft  pleni  vcris 
indicium,  &  anni  rcnafccntis-.flos,  gaudium  efl:  arborum.  Tunc  (e  nouas 
aliafquc  quam  funt,  oft:endunt :  tunc  variis  colorum  piduris  in  certamen 
vfque  luxuriantj  tunc  liliorum  eximius  candor,  paulatim  fcfe  Iaxat,cfl5gic 
calathi ,  refupinis pcr  ambitum  labris :  &  campos longe,  latcque  violaria 
reddunt  purpureos  ac  fiiaue  olcntcs. 
THlchemma      B.Grcg.  iftum  aerum  odoriferu,per  alleeoricam  intelhVentia  compa-  ^ ° 

*  \  r.  rat  Ecc!efie,que  lccundum  varios  hominu ordincs,variaq;  cratiaru  i^cnc- 
J,^.  ra,variis  etia  modis  Ipiritualem  redolct  luauitatcm.ht  quia  oratio  Grcgo- 

rij  ,non  folum  pictatis  plenacft,fcdctiam  fpiritualis  cuiufdam  eloquetix, 
lubeteamhocIocoapponere.Sicamcmfcribitillc  HomiIia6  in  Ezcchic- 
lcm:Dominusin  Euangelio  dixitagru  cflchunc  mundum.Quonia  igitur 
Gcntilis  populus  ad  Fidcm  pcrdudus,  pcr  cIc£los  fuos  in  vniuerfo  mudo 
virtutibus  redolct,  rcdc  dicitur,  Odorfiltj  mei./icNtodor  agriple?ii,  Aliter 
namq;  olct  flos  vuas:  quia  magna  eft  vis  &  dodtiina  prardicatorii.qui  ine- 
briant  mentes  audientium.  Aliter  olet  flos  oliu^,quia  fuaue  eft  opus  mife- 
ricordiar.Aliter  olet  flos  rofx :  mira  namq*,  eft  fragranna,  qux  redolet  ex 
cruorc  Martyrum. Aliter  flos  lilij:quia  candida  vita  carnis^cft  de  incorru- 
prione  virginitatis. Alitcr  olec  flos  vioI^:quia  inagna  cft  virtus  humilium, 
q^uiex  dcfidcrio  loca  ima  tenentcs ,  fcper  humilitatema  tcrra  inaltum 
non  fublcuant ,  &  coelcftis  regni  purpuram  in  mente  feruant.  Alitcr  rc- 
dolec  fpica  ,  cum  ad  maturitatcm  perducitur:quia  bonorum  opcrum  pcr- 
fccT:io,ad  latietatcm  eorum  quiiuftitiam  cfuriunt,pra'paratur.  Quiacrao 
Gentilis  populus  in  eledis  fuis  vbiquc  per  mundum.fparfus ,  magnis  vir- 
tutibus  &  bcncfadis,  omnes  qui  intclligunt ,  odore  bon^  operationis 
replct ;  idcii  c6  red^  dicitur ;  Odorfilij  mei  yficnt  odor  ^gri  pUni.  Sed  quia 
virturcs  illas  non  ex  feipfo  habcc ,  fed  cx  Dco,  propterca  illud  adiungitur: 
Ciii  heneiixlt  DomiriHsSxc  Grcgorius. 

Ncc  diflimilis  admodum  cft,ncc  rclinquenda  in  proftcritis  altcra  huius  6p 
loci  expofitio  fimilitcr  allcgorica ,  quam  difcrtc  tradat  S. Ambrof  lib.  2. 
dc  Licob,  &c  vita  bcata,  cap.  i.  fcribicauccm  ad  hunc  modum  :  Pulchrc,' 
&  verc  de  lacob  didum  eft :  Ecce  odcr  fdt}  ?/^i :  ta?:qHam  odor  agripleni. 
Eraccnimlacob  perfedusin  omni  florc  vircutum ,  &  facr»  bcnediaio- 
nis.  atq;  coelcftis  beatitudinis  redolcbat  gratiam .Ipfe  enim  agcr  cft,qucm 
bencdixit  Dominus ;  non ap-  cerrcnus  .  qui  fxoc  horridiis  cft  fyluis ,  aut 
fragofus  corrcncfbus,aut  paluftris  pignoribusaqiiis,  aut  ieiunius  frumcn- 

tis,aut 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.     XXVII.  T51 

nSjaut  inutilis  vitibus,aut  infcrcumk  glarca  (axofus,  aut  hiulcus  &  aridus 
iiccitate,aut  nimiiim  aquis  madic{us,auc  fentibus  incultus.  At  ager  hic,eft 
iSjdequodixic  Dominus :  £t Ipccies  Agrimecurn  c/Lln  hoc  agro  vua  illa  rc- 
pcritur^qux  cxpreflafanguincm  fudit,5c  mundum  diluit.  In  Iioc  agro  eft: 
ficus  illa/ub  qua  Sandli  requicfcunc,fpiriralis  gratix  fuauitacc  recrcati.  In  r/Alm  49. 
hoc  agro  eft  oliua  illa  fruftifcra,  dominica?  flucns  pacis  vnguenco.  In  hoc 
agro  florcnt  malogranata,  qux plurmios  frudus  vno  fidci  muniminc  cc- 
gunc,5cquodam  foucntchariratisamplexu.  Hos  igitur  frudus  redok  bat 
lacob.qui  Dcum  per  pcricula  fcqucbacur,  &cucum  lecius  vbique  dcdu- 
(flione  crcdebac.Nam  licJc  dulcis  6c  fuauis  odor  fic  agri,  quia  cft  odor  na- 
cura:  •,  tamen  infanfto  Pacriarcha  vircucum  fpirabacgracia.  Quam  conci- 
ncns  crac  parcimonia ,  qui  cibum  fibi  paracum  non  expcciuic ,  fcd  pcccnci 
fracri  linc  dilacionc  conceflic ;  a  quo  primacum  bcncdidlionis  acccpic^ 
Quim  pius  erga  parences ,  vt  prxferri  germano  feniori ,  materno  alFcdu 
mcrcrerur ,  <3c  pacernar  benediclionis  munerc  lacrarctur  >  Quam  religio- 
fus ,  vt  fratrem recufaret  Ixdcre f  Qu^am  vcrccundus ,  vt pacrem  timcrcc 
falIere?Qu\m  reuercns  parencum,<Sc  honorificus, vtinacri  quodiubcbat, 
non  polVcc  ncgare?Sic  Ambrofius. 


Dcttibi  Dcasdcrorcccch,&:  dcpingucdinc  tcrrxabundan-  Versv  i% 
ciamfrumcnti,&:  vini.Erferuiantribi  populi,&:  adorcnt  ce  ^^^^^ 
cribus :  cflo  dominus  fratrum  tuorum;  &:  incurucnrur  antc  ^ 
cc  filij  mritris  cuxrqui  malcdixcric  cibi,  fit  illc  ma]cdiLlus:&: 
qui  bencdixcric  cibijbcncdiclionibus  replcacur. 

i£c  vcrba  cotincnt  bcncdidioncm  ampliftimam,  quam  Ifaac 
diuino  SpiricuafBacus,  conculicin  lacob,  tanquam  infuum 
primogcnicum  ;  quanquam  ipfc  opinionis  crrorc,  pucauic  il- 
llumcllcEfau.  Ac  licec  forma  huius  bcncdic^lionis  modum 
Libcatopcancis&rprecancisircucracamen  vimhabcc  prophecicam  dc- 
nunciancis  quodl^ucurumeft.  Sic  icaque  incclligcnda  incerprccanda 
cftrDdT  r;^/,id  t^i^Djhix.SerHidnt  tihi,  e?*  adorent  te,x6,  cft,  fcnjienc  &:  ado- 
T \hnni.E$to dominHs.iA  eft,eris  dominus.  IncimtentHrante rf,id  cft,  incur- 
uabuncur.  Sit  illc  rnaledlihis  ,  id  cft ,  cric  illc  malcdidus.  Bencd-Jtioni^ 
bns  repleamr ,  id  cft  ,  replebicur.  Ad  hunc  iccm  modum  imprccacio- 
ncs  milorum  xcernorum ,  mulcifariam  in  Scripcura  pofitas  intcrpre- 
riri  coiv.if  nir.  Cuiufmodi  funt  illa  :  Conuertantnr  in  tnfernHtn  ^  id  cft,  j  a;^ 
•      '  .  !  r  ,  Deleantnr  de  lihro  yittentitim  ,       CHTn  iustis  non  ij-.Z^6^. 

,  id  cft,  dclebuntur,&:  non  fcribencur.  lofcphus  primo  h-  loj^plftisl^^ru 
,   juicacum^,  bencdidlionem  hanc  Ifaac  enarrans ,  non  parum  •^."''"'''^*; 
a  hiftoria,  &  narratione  Mofis  reccdit :  variat  namquc  cum  for.  {^[^l^/"!'/!* 
mulam  Bcncdidtionis,  tum  facrorum  vcrborum  frnccnciam.  Suntau-  /rlJ//  '  ° 
tem  hxc  lofcfJ^i  vcrba :  Poftqunm  iam  ca-natus  fucrat  Ifaac  ,  ad  Dcum 
precibus  inuocandum  ic  conuercic.Domiue,  inquic,  omnium  ('^-culorum, 

6c  con 


ur. 


iji  COMMENT.  IN 

e<  condicor  rerum  omni«m:Tu  patri  meo  maxima  bona  pollicitus,  etiam 
niihiprarfentem  felicitatem  es  largitus :  mcis  quoquc  pofteris  propitium 
te  fore^&maioribus  beneficiis  eos  cumulaturum  promififti.  Hic  tuus  fa- 
uor  perpetuus  fit  precor,ne  ve  me  proptcr  hac  debilitatcm  defpicias,  qua: 
facit ,  vt  magis  etiam  ope  tua  egeam.  Serua  puerum  huncpropitius ,  & 
ab  omni  calamitatc  illaefum  cuftodi:da  ei  vitam  felicem ,  &  polleffionem 
bonorum ,  qua?  in  tua  funt  poteftate :  fac  eum  formidabilcm  inimicis ,  & 
apudamicosgratiofum.  Sic  ille  Deum  inuocabat ,  putansfe  Efaubenc 
6)-i  ttucr  ho-  pr^cari.Haftenus  ex  lofepho.  -  j 

^m^^lci^-     Hafc  porro  benedidio  Ifaac  denotat  quatuor  maxima,  id  temporis,  &  ^ 
fa,per  bene-  optatiflima  bona:Primum  (peftat  ad  opulentiam,  &  copiam  terrenorum 
di&ioncm     bonorum,  qua!  beneficio  coeh,  terrxque  bonitate ,  atque  vbertatepoue- 
a^Ltcob^^  niunt.  Alterum  continet  imperium  in gcntcs  &  populos , fummumque 
fojlms tm.   honorem.ac  venerationem  ab  ilhs  exhibendam.  Tertium  comprehendic 
pra^ftantiam  domefticae  cuiufdam  dominationis ,  &  dignitatis  (upcr  ahos 
fratres  j  qui  primogenitutri  fratrem,  non  (ecus  ac  parentem  aut  dominum 
rcucrituri, atque honoraturi  erant.  Quartum  bonum  pertinct ad  profpe- 
ritatem,(S<:  gloriam  lacobjqux  tanta  futura  eflc  dicitur,vt  eius  amicis,fau- 
toribus,6c  adiutoribus  profpere  omniafuccefTura  effentrcontra  ver6,eius 
inuidis,infedatoribus  atqj  inimicis,calamitose,atque  infehciter  futurum. 
Harc  vero  quatuor  bona  promiflalacob  ,intelhgendum  eft ,  prxftanda 
fuifle  partim  eius  pofteris  tantum,non  autem  ipfi,  vt  fecfidum  &  tertium: 
non  enim  lacob  adoratus  eft  a  fratre  fuo  Efau,fed  contra  potius  eum  ip(e 
adorauitGenef  ^j.neclacobfuitdominus  populorum  &gentiuro,fedid 
completum  eft  in  pofteris  eius ,  maxime  vero  regnante  Dauide ,  ac  Salo- 
mone.Primumautem,  &  quartum  bonum,communiter  Iacob,&pofte- 
Ihomai  An-  ris  cius  contigit.  Audi  quid  in  hanc  fententiam  (cribat  Thomas  Anglicus, 
gUeus,        hunclocum  pcrtradans.  Etha^cquidem  promifla  fecundum  corticcm 
vercrisTeftamenti,vmbratihterin  populo Ifraelimpletafuerunt.  Quod 
fialiquando  contrariumlegimus  infacra  Scriptura  ,Hebr20s  nonnun- 
quam  talibus  bonis  non  modo  caruiflc,  verum  etiam  grauiflimis  mahs,ac 
calamitatibus  afflidos  &  obtritos  eflei  fciendum  eft ,  id  accidifle  propter 
eorum  peccata,prafcipucobcontemptumiufticix,aclegis  diuinx,&  alie- 
narioiicm  a veri  Dci  cultu,  ac  rcligionc.  Id  pra?terea  contigit,vt  ea  ratione 
pernotefceret,  in  talibus  promiflis,  principaliter  fpiritalem  intclhgentiam 
eirerequircndam.  &iftiufmodi  promifli  referendaefl^ead  bonafpirita- 
ha,  Sc  coeleftia^qaac  principaliter  5c proprit  refpiciunt  Rcgcm  Chrrftum, 
fccundari6  autem  &  participatiu^  Ecclefiam  Elcftorum.  Scmpcr  itaquc, 
ac  fimplicitcr  iftiufinodi  promifli,fecundiim  fpiritalem  intelli2cmiam,in 
Cur  ]fu.cfo^  rcgno  Chnfti,&  in  Ecclefia  Eleftorum  completa  funt ,  fecundCim  autem 
In^  rons  mc-  iiiftoticum  fenfum,  prout  figmficant  terrenam  profperitatem,ad  tcmpus, 

C7^cnto^.<^  .  Cur  mter  bona  &  commodaqux  de  cxIo7^ 

calor,mc<.lc.     f^^ras  dcfluunt,folius  roris  memincrit  I  faac ,  nihil  dicens  dc  pluuia  de 
p^,         vento.mue  &  calore  SoIis,merit6  quxri  hoc  loco  poteft.Prxferdm  vero 


le 

>> 
cum 


No»  mft  duo" 
bus  anm  tem' 


GENESISCAP.  XXVII. 
ciim  imber  &  nix  ad  foecundicacem  vbertatcmque  terrx  prxcipuc  com- 
mendcnturin  Sctiptura.  Sicenim  per  Efaiamcapite  ^^.loquitur  Deus. 

•  >  .  .  ' . ,  irnberc^  riix  de  ccrlo ,  O"'  tlltic  vlrra  non  reuertttHr, 
^  ^       indit  eamyC^germirtare  exm factt ,  cr  dutfernen  fe- 

rcnti,^  panem  comedenti  :fic  erit  vervnm  meum  quod  egredieturdc  ore  meo\ 
non  reuertetnr  ad  me  vacHtonfed  facict  qHxctirncjtie  volui ,  (jr  profferahitur  in 
hisadqiumifniltid,  Et  in  vigcfimo  odliauo  capite  Deuteronomij  itafcri- 
ptum  clti^pcrtet  Dominus  thefaurnm fumn  opttmum^ccelum  yVt  tribuatplu- 
uiam  terr^  fu<t  m  tempore  fHO^ci^  bcnedicat  cunEiis  operibus  mantium  tuarum. 
HuicquA:ft:ionific  eft  rcfpondcndiun  i  fohus  roris  mentionemefre  fa- 
ftam  tres  ob  caufas.Ros  enim  lcniter  e  coelo  cadens ,  nunquam  fuo  lapfu 
Ixdi:  ea  quar  de  terra  nafcuntur,  ficut  non  raro  imbres ,  &  nimio  im[«tu 
ruentes  vcntijnimiaque  capia  niuis,&:  prxteu  modum  ardens  Solis  calor. 
Deindcros  mollitcr  afFufus  terra  nafcentibus,&  illis  tanquam  incubans, 
tempcratiirimo  frigorc,6c  humorcfouet  ea  ^  fcrcundat.  Sed  illa  cft  po- 
ti(rimacaufa,quod  in  Palxftina,maximc  vcro  inludxa,  non  fcrccadunt 
imbrcs^nilibisperannum.  Pnmum  menfc  Odobri  ^  qui  dicitur  imbcf 
.  ^rancus,iac"lisiamincerramfeminibusmaxime  vtilis :  pluit  deindc  ^onht^^  fere 
.  Maio,vcl  Aprili,qux  diciturpIuuiafcrotina,pIurimiimvaIens  ad  "*  i^^Uft^M 
macurandos  frudus.Ros  igitur,quoniam  in  cam  tcrram  a  menfcMaio  ad.  ^^**'''' 
Odobrcm  plurimiim  non  caditimbcr ,  vtililHmus  eft  ,  &  optatiftimus. 
Prxftat  enim  viccm  pluuix  non  fincns  gcrmina,alliduo  arftu  arcfccre,<5c 
interire,fed  refrigerans  ea,&:  augens ,  6c  ad  fuam  quodquc  perfcdtioncm 
adducens.. 

.     De  pingHedineterrd.Vin^uz  terram  appcIFans ,  figniffcat  terram  natura*  ' 
:neafFcdam,&comparatamad  foecunditatem  ,atquc  vbcrtatem  :cui 
i:crrx,coiurariacftmacra,pcranda,&:puh?crc  fatifcens,qualis porro  elTe  f^^MTtnr^ 
terradebeat,qux  promittat  vbcrcatcm,  &:  prorftct,  hifcc  nocis  ex  Cacone  cx  Cmo^^^o' 
dcfcripfic  Plinius  libro  xvij.  cap.v.Caco  breuiccr,atque  cxfuamore,tcr- 
rnr  vitia,&  virtutcs  dctcrminat.Tcrram,inquit,cariofam  caue:  ncve  plau- 
ftro,  nc ve  pecore  impellas.  Quid  putamus  hac  appcllationc  ab  eo  tanto- 
pere  rcformidari ,  vt  pene  vcftigijs  quoque  interdicat  Cogitemus  ligni 
cariem,<S<:  inuenicmus  illa,quac  in  tancum  abominatur,tem  vitia ,  aridx, 
fiftulofi^,fcabrjc,fcncfcentis,cxc(a:,&  pumicofc.  Plus  dixit  vna  fignifica- 
tione,qaAm  poftit  vlla  copia  fermonis  enarrari,  cft  autcm  qu^rdam ,  non 
artacc,  lcd  inccrprccacionc  verborum ,  anus  tcrra :  &  idco  infcecunda  ad 
omnia ,  acque  imbccilla.Idcm  opcimam  cerram ,  appcllac ccncram ,  qua: 
vocccur  eciam  puella.  InccIIigendumaurcm  eft,didam  mira  fignificacio- 
ne  ccneram:(5c  quicquid  opcari  debcc,in  co  vocabulo  inueniri.  Illa  cnim 
ccmpcracas  vbcrtatis  cft,illa  molIis,faciIifque  cultura:,ncc  madida,  ncc  fi- 
tiens:illa  poft  vomcrem  nitefccns,6(:  quam  reccntem  exquirunt  improb? 
alites vomcrcm  comicantcs,  coruiquc  aratoris  veftigia  ipfa  rodcnccs.Illa 
fuauiflimi  cft  odoris,nonnunquam  cmicccns  quafi  diuinum  qucndam  ha- 
Iicum,cui  comparari  fuauicas  nulla  poflic.  Haftenus  cx  Catone  ,  vcl  Pli- 
nio.  Sicutigitur  Cato  appcllans  cencram  terram  ,  eo  nominc  omncs 
Comm.  in  Gcn.Tom.4.  v 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


154  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cius  virtutes,&  bona  fignificarc  voluirjira  quoquefan(5bus  Ifliac,  vocans 
pinguem  terram.  . 

S^ci^\\.\ii,Ahun(iantlam  ft-Hmcntt,^  vlni.  Pro(vino) Hcbraicc  cft  m  U- 
ftum,vrfignificerur,  non  vinum  exorcricum  ,  &  aliundeadue<5lum ,  fed 
vinumibi  natum,&quafi  indigena.Nonnullicodices,pra?rerfrumecum, 
&vinLi.habcnr,oleum;fedidnec  Hcbraei,nec  Chaldaici,nec  Gra^ci  codi- 
ccs  habent,nec  Larini  emedariores.  Sub  nomineaurem  frumenti,&  vini> 
qu.T  (untprincipes  humani  vid:us  parres,  fignificanrurc^erera^  vtoleum, 
mcl,mana,<Sc  qu.-e  e.x  herbis,&:  olcribus,fruticibus,arboribus,&  animali- 
bus  fuppediranrur  humana:  vita:  commodaiifta  enim  ex  rorc  coDli,&:  pin- 
MtrAfocUtas  guedinc  terra^proueniut.Eft  porro  mira  focicras  terrie,ac  copli  ad  procrea 
csr^tt^i/i  co/<#^  tionem  eorum.qu^e  in  rerris  nafcunrur :  ad  id  enim  vrriufque  virrure ,  ac 
gnm  qi^oddi  benignirare  opus  eft.Quocirca  Dominus  Leuir. 26. Violaroribus  lems  fue 
ynde  procrea  'J^in^rur  darurum  (e  coelum  terreum  3c  terram  xneam  :  ea  re  fignificans, 
tio  ommttm    iLimmam  ftcrilitarem,^  penuriam  omnium  rerra  nafcenrium.  Eft  igirur 
terra  n^fetn-  quafi  coniugium  quoddam  mrcr  cGelum,^^  rerram:idque  Poeras,  3c  phi- 
lT^  Leui  '^^I^o^^o^^  Iatuit,qui  caelum  vocauerunr  louem,  Terram  vcro  luno- 
tic^^p.zT  nem,qu6drerracoeleftibus  foccundara  (Scgrauidarafeminibus,  varia  fru- 
a.Jugujimus  gum ,  aliarumque  rerum  genera  pariat.   Sic  eniniBearus  Au^uftinus 
FniUm.  libro  quarrodeCiuiratcDei,capite  decimo  interpretatur  illos^irailii 
vcrfus.  ^  ' 

tuncTater  omnipotensyfcecundis  imhrihus  Aether 
Comugis  in  gremium  late  defcendit, 
Atquehzc  quidem  didafuntdehiftoricaincerpretatione ,  &  Iittciah  7. 
mrclligcnriaillorumverborum.  Det  tihi  Deus de  rore  cceli ,  &pinauedine 
reme.Eorundem  porr6  verborum  allegoricam  expofitionem  breuiter 
B  Gr.,  6-  n     B  Gregonus  hunc  in  modum  fcnbens  Homiha  vj.  in  Ezechielem : 
37.;^ J;./  QaoniaminrcrEleaosahjm  contemplationem  furgunt,  ali;  ver6  per 
legorica^  expo  f^^^^  ''''^  folummodo  opcra  pinguefcut:rc(ae  in  bcncdidlionc  illa  Ifaac 
fn^o,  dicitur :  Dettibi  Domimisde  rorc  cceli.  ^  def  inguedine  terr^  :  Ros  ctenim 

defuper,&  fubtilirer  cadir:&:  nos  rories  de  rore  ccrli  accipimus ,  quories 
per  infufionem^  conrcmplarionis  inrim^  dc  fupernis  ahquid  renuitcr  vide 
mus.Cum  vero  bona  opcra  etiam  pcr  corpus  agimus ,  de  terr^  pincrue 
l^eod.ret..  dineditamur.   Sic  Gregorius.  MemoranSaitem  cft  Theod^^rS^ 
demverborumallcgoricafimihrerinrerprctacio.  Nam  quxftione  iTCn 
Gencfim  docens,quod  iftis  verbis  didum  cft  lacob.  De  rore  cali  c^l^ 
gucdme  rm'..Id  poriffimum  perrinere  ad  Saluarorcm  noftrum  ,  quem^ 
cob  mulris  rebus  minhc J  pra:figurauir,&  cuius  fecundum  carnL  aia^ 

parer  fuir:Rosiraquecc^h  diumiraremChriftipr^fignar:pinauer^^^^^^^ 
terrx,Humanirarci.  eius  de  rcrrcna  fubftanria'noftra  acccpr"      E  cn  m 
Bearas  DauidPlaImo7i.hxcDr2enunrian<:  inrrMtr       r  ^     n  ^^cnjm 

suidcn,  dcfcend.:  deo.u.n  au/c^  con^T^^ZS^Z^ 
Dcas  cum  fir.nuifibil.s.pcr  cuaem  vifus  cft  fupcr tcrra.iv & K 1,:. 
nibus  cor.ucrfacus  cft.Fru.ucntua.  autc.„A- v.n';..  x,.ig;;tta  Sir  ^^^^^^ 


norum 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  V  I  I.  155 
norum  myfteriorum.Ergo  promirtum  iftudroris  coeleftis^&pingucdinis 
rcrrac,  fymbolica  fignificatione  promiflionem  contmet  Domini  noftri, 
qui  vcrus  Deus,vcriilcjue  homo,<Sc  ex  feminc  lacob  gcncratus  fccundum 
carncmjlalutcmattulit  mundo.Vtfecundum  hanc  intclhgcnriam ,  iliud: 
^cttihiDeus  derorfCotU      ping^nedine  tertA  ,  hocfignificet:  Dabittibi 
Deus  FiIium,Deum  fimul  A' homincm  5ctotius  mundi  Saluatorem.  Et 
hanc  quidem  interprctatione  valdc  adiuuat  cjuod  mox  (ubditur :  Struiat 
tihipirpuliyy-aiorem  te  m^;/.r,namque  hoc  cumulatiflime,&:  abfolutifllme 
in  Chrifto  facflum  eft,vt  pracdidhim  de  co  fucrat  pfalmo.2.&  7 1 .  &  apud 
Daniclem  cap.2.&  7. 
y 5     Ncin  praf cermitram  obitcr  commoncre  leftorem,  ex  iftis  verbis  Ifaac, 
voluifle  Tertullianum  fidcm  aftruerc,  firmarecjue  illius  opinionis  fux  dc 
RegnoChrifti  pcr  annos  millc  in  tcrris^maximiSandlorumomniumfc-  TertuUiam<U 
licitatc  futuro.Qiir  fuit  quondam  mulrorum,  &c  apprimc  nobilium  Au-  ^^^^ 
a  ^rum  fcntenria.oSc  poftea,cum  cft  ab  Ecclefia  rciecla,  hxrcfis  chiliafta-  ^^^^^^^" 
rum,quos  Latinead  vcrbum  Millenarios  dicas  licet,appcllata  cft.Mcmo*  T^i7co7riZ 
rabo  hic  ad  eam  fentcntiam,nonnuIIa  Tcrtulliani  vcrba,cx  libro  cius  ter-  meutattou 
tio  conrra  Mircioncra.  Qu  d  tibi  videtur,  ait  Tcrtullianus,  cum  Abrahac 
fcmen,poft  primam  promillionem ,  qux  in  mulritudidcm  arenx  rcpro- 
mittitur,ad  inftar  quoque  ftellarum  dcftinaturfnonnc  <5c  tcrrenae,6c  co:;- 
leftis  difpofitionis  aufpicia  funt  f  Cur  Ifaac  itcm  benedicens  filium  lacob 
aic :  Det  tibi  Deiu  de  rore cneli.i^ de  opi^aitate  terrdt^  nonnc  vtriufquc  indul-  ^^^fi^* 
gentix  cxcmpla  funt?Si  quidcm  &  iuftum  cft  ,  &  condignum  Dco  ,  illic 
quoque exultare  famulos  cius,  vbi  funt,(^  ipfius  nominc  aftliCli.Sic Tcc- 
tulhanus.  Vcrum  cotra  iftam  opinionem  cum  alij  copiosc,tum  rK)s  ctiara 
non  inaccurate,  nec  iciunc  diflcruimus  lub  finem  hbri  oclaui  Commen- 
tariorum  noftrorum  in  Daniclem. 

Seruiarjt tihi popnli,^ adore^Jt te trihw^EthoCySc  rchquum  bencdiftio- 
nis  I(aac,ad  prarftmtiam  dominarionis,^  dignitatisA'  profpcritatis,  non 
tam  in  ipfo,qu3min  pofteris  eiuspcrrincns ,  tranflatio,  fiue  paraphrafis 
Hiero(blymitana,quam  vocant  Thargum,cxprefljus,<Jt  diftinftius  fic  in- 
tcrprctatur,Seruicnt  coram  te  omnes  popuH.omnes  fcilicct  filij  Efau.  Et 
fubijcientur  tibi  omnia  rcgna  :  nimirum  omnes  fili)  Ifmaclis.Efto  Domi- 
nus,&  princeps  fuper  omncs  filios  Ca:turaf .  Prxuenient5&  petent  paccm 
tuam  omncs  filij  Laban  fratris  matris  tuac.Qui  malcdixerit  tibi.erit  malc- 
diftus^vt  Balaam  filius  Beor.  Et  qui  bcnedixcrit  tibi,erit  bencdiftus, 
vtMoyfcs  prophcra  Lcgiflator  Ifraelis.  Sic  ibi.  Quanquam  autem  Ba- 
laam  cum  ducius  cft  ad  malcdicendum  Hcbr.ris,pro  maIediftione,cgrc- 
giam  dedit  illis  bcncdidlioncm :  is  tamcn  poftca  dans  confilium  Madia- 
nitis.pcr  formo(as  mulicres  decipiendi  Hcbra?os ,  6c  ad  idololatriam  al- 
licicndiinonincommodepotcftintelli^i,tali  cum  rationc  malcdixiflc 
Hcbra^is.  Vcriim  quifpiam  fortaflc  hicfcirc  cupcrct,  cur  pronuttan- 
tur  lacob,  quarnon  ipli,  fcd  poftcris  cius  pintftanda  erant.  Sciat  igitur  ^^<^^f**^'*^^ 
js ,  confuctudincm  eflc  diuinas  fcripturac  ,  promittcrc  aliquibus  maena  ^J!V*^f 
ijin     -  h)--  '1    n>p  M,     fed  muitopoft  tcmpore  alijs  prxftada  hni: /r<»„,^j. 


AtlegorU  in 
yenedulione 


156  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

promittunrurautemillis,qu6dfinr  illi  tanquam  caput,  &principium,& 
radix  eorum,  in  quibus  ea  promiIIa.funt  complenda.  Dantur  itaque  illis 
promifla,adoftedcndum  dign-tatcm  corum,  declarandumque  meritum: 
quippe  taliadari  pofteris  fuis,cgregijs  ipfi  virtutibus,<S:  fadlis  promcruc- 
runt.  FacitprcEtercaidadconfolationem  corum  mirifice  gaudentium, 
talia  promifla  pofteris  fuis  aliquando  clfe  prxftanda.  Huius  fere  gencris 
fuere  promiffa  data  tribus  iftis  Patriarchis,  3c  qux  lacob  vicinus  morti  fi- 
lijs  fuis  venturaprxdixit.Videat  ledor ,  qua:  fuper  ifta  re  diflTcruimus  itx 
Tomo  j.Commentariorumnoftrorum  in  Gcncfim  fupcr  capuc  xiij.nu- 
mcro  44.&4«j. 

C^terumtotiasbenedi6Honishuius,quaIfaacbcncdixit  lacob,  alle- 
goricam,  &perbreuem  cxplanationemhuiufccmodi  tradit  Auguftinus  ' 
^^^^s' Attgttfi.  hb.xvj.de  Ciuitate  Dei, cap.xxxvij.Bencdica:ioIacob,ait  Auguftinus,  be- 
nedidio  Chrifti  cft  in  omnibus  gcntibus.Hoc  fit,hoc  agitur.Lex,(S<r  pro- 
phetiacftin  Ifaac:  ctiam  per  os  ludacorum  Chriftusab  illa  benedicitur, 
velut  anefcientcjquiaipfanafcitur.  Odore  nominis  Chrifti ,  ficut  agei\ 
mundus  impIctur.Eius  eft  benedidio  de  rorc  coeli,hoc  eft,  de  verborum 
pluuia  diuinorum:&  de  vbcrtate  tcrrichoc  eft  dc  congrcgatione  populo- 
rum.Eius  eft,muItitudo  frumcnti<S<:  vini,  hoc  elt,multitudo  quam  colli- 
git  frumcntum  & vmum  in  (acramcnto  corporis.&  finguinis  eius.Ei  fer- 
uiunt  gentes,ipfumadorant  Principcs.  Ipfe  cft  Dominus  fratris  fui ,  quia 
populus  eius,dominatur  ludaris.Ipium  adorant  filij  patris  eius,hoc  cft,filij 
Abrah^E  fccundiim  fidem ;  quia  &  ipfc  filius  eft  Abraha!  fecundum  car- 
ncm.lpfumquimalcdixerit,malcdicfl:us,  &qui  bencdixerit ,  bencdiftus 
eft.Chriftus  etiam  exoreIudxorum,quamuis  errantium,fcd  tamcn  le- 
gcm,  Prophcrafque  cantantium  ,  benedicitur  j  id  eft  vcracitcr  diciturj 
Iicct  alius  benedici  purctur,  qui  ab  illis  errantibus  expcdatur.  Hxc 
Auguftinus,qui  omnem  benedidionem  Ifaac  refcrrad  Chriftum. 
Paulo  ampIiorcm;ncc  miniis  eruditam  ,^tquc  obfcruandam  eiufdeni 
Rupertus.  gencris  intcrpretationem  Rupcrtus  inhbro  vij.  Commcnrariorum  in  ^ 
&^Coh'  Genefimcap.xvij.talem  ponit,  vtpriorcm  Benedidlionispartemexpo- 
nat  de  Gongrcgationc  fidclium  ,  quod  cft  corpus  Chnfti ;  poftcriorem 
autcm  partcm  dc  Chrifto  qui  eft  caput  Ecclcfiaj.Scribit  vero  Rupcrtus 
hoc  modo:Eft  rationali  creaturiE  ros  ca;li,non  aliud ,  nifi  gratia  Spiritus 
fandi^quae  peccata  remitrit:pinguedo  autcm  tcrra:,vel  abundantia  fru- 
i.A>u2.  <^vini,  eft  adapcrtiofcnfusadintclligcndaquae  latcntin  Scripru- 

ris  myftcria  rtgni  Dci.  Illic  enim  latet granum  frumenti ,  quod  cadens 
intcrram  mortuum  fuit,&muIrum  frudbum  attulit :  Eft  vinum ,  quod 
Pfal.  los.  l^tificat  cor  hominis:&:  olcum  in  quo  facies  hilarcfcit.  Erga  ifta  dicens 
Ifiac,prophetatfimuI,(&optatilIud,quodnuncfa(aum  cl\ ,  3c  fitvfque 
in  fincm  feculi,videlicct,qu(id  fcminis  Abrahrc  pcr  fidcm,tanquam  vnus 
eft  agcr,lantudototius  mundi,gcmino  fa-cundarus  muncre  Spiritus  fan- 
ai:alrcro,quodcft  inrcmifllonc  pcccatorum,quovcro  cceH  rore  innouc 
tur  facies  hominis :  altcro ,  quod  cft  diucrfxrum  diftributio  gratiarum, 

eiuldcm 


i.ad  Cor.i. 


GENESIS,  CAP.   XXVII.  157 

ciufdcm  Spiritus  Sandi,quo  ditefcimus  in  omnibus,vt  in  nulla  gratia  ni- 
hil  nobis  defitjficutait  Apoftolus.His  didlis  quafi  de  toto  corpore,  dcin- 
ceps  ad  caputverbaconucitit/ubiungcns:  £ry?/  ■  '  '  "^fli,Qr  ado- 
rent  te  m/^;*y,or^.Quis  enim  cft  iile,cui  fcruiunt  ^  . .  ai  adorant 

tribus,nifi  caput  fcminis  Abraha:  Chriftus  Dominus,non  tantum  homo, 
fedD»us&homo,vnusIefusChriftus?  Coramillo  incuruantur  omncs  ^^^^ 
lilij  matris  cius ,  id  eft,  omnes  ciues  fupcrnai  Hicrufalem ,  qux  cft  mater 
omnium  noftrum.Et  iure  mcuruantur :  Nam  hcet  ipfi  etiam  fint  fratres, 
&  filij  Dci,vcrum  pcr  adoptionem  tantum,ipfe  vero  fccundum  naturam; 
&  qua  homo  frater  cft,qua  Deus,fratrum  adorantium,&:  fcruiencium  cft 
Dominus.  Nec  in  Chriftum  non  bellequadrat :  Qtii  maledixerit  tibi^fu 
'  '<'^(^  cjt{ihcnedixerittibiihcriedil}io?:ihfi^impleatNr.Ma\cdick 
Chriftum  blafphcmat ,  eius  vel  dodrinam ,  vel  fada  obcre- 
ftans,(5c  caUimnians ,  ficut  vcnenatahneua  Scnbarum ,  &c  Phari&orum  scio 
dicentium  :  "DdLmonlum  hahes :  in B€elz.ebub  eijcit  d^monia.E  contrario  be-  MAtth.iz. 
ncdicit  Chrifto,  qui  conhtetur  &  laudat  Chriftum,  cordc,&  hngua  di-  ^"fr-  21  ci^ 
cens  :Benedi^tfscjHiz'emtinnomineDomini.Dicit2mcmApott.o\uSyqi\6d 
nemo  loquens  in  Spiritu  Dei  dicit  anathema  lefu :  Et  quod  ncmo  dicit, 
Domunis  Icfus,nifi  m  Spiritu  Sandlo.Igitur  qui  Chrifto  nuledicit ,  Spi- 
ritu  fando  caret,quod  eft  vcrc  malcdidum  cftc  \  3c  qui  bcnedicit  ilH ,  in 
Spiritufandloloquitur,  quodcft  verc  benedidum  circ.  Spiritus  c]  : 
Sanclus  vera  eft.<5c  fola  benedickio  Dei :  ideo  rcde  diftum  cft :  Gr 
ledixerit  tihi,fit  ille  7nAlcdt[ins:(fr  qni  henedixtrit  tihi>benedicliombks  $wplea  - 


Expaiiit  Ilaac  iUiporc  vehementi :  &  vltra  quam  crcdi  potefl:  y^^^ 
adminms  ait :  Quis  igitur  illc  cll^qui  dudum  captam  vcna- 
tioncm  attuHt  mihi,  &:  comcdi  cx  omnibn^:  prins  quam  tu 
vcnircs :  bcncdixiqucci,&:crit  bcncdiclu 


.  ND  s  M  L.i.Lcaiii  \    iiu..w.wiii.Lis  loci  ccnfct  Beatus 
Augullinus,tunc  Ifaac  paftum  effeccftafim  ,  &:mentcdiui- 
nitus  illuftrata,  cognouille  Dei  voluntate  illa  cfte ada ,  &  ab 
co  prazlatum  tflc  lacob  Efau  ,  dcfignatiimque  primogcnitu, 
ar^  .^m  fuarum  promiflionum.  VcrbaS.  Auguftini  intradtando 

qiucftioncm  odogcfimam  in  Gcncfim,hxc  funtiquod  habent  Latini  co- 
dices:  Expanit Ifac pauorcmagno  vaUL',GvxQ\  habcnt  ili^n» /iiVaw^tKj-*- 
ff-.x  u%yu>:^^  <r(pi^fct.  vbi  tanta  commutatio  intclligitur ,  vt  quordam  mcntis 
a!;jnatiofcqueretur,ipfaenimnropricdicitur  Ecftafis.  Etquiafolct Ec- 
ftafis  in  magnarum  rcrum  rcuefationibus  ficri ,  in  hac  intclligcndum  cft 
faclam  eflc  fpiritalcm  admonitioncm  vt  confirmarct  bencdi^ioncm  fua 
filio  minori,cui  potius  irafccndum  fucrat,quod  fcfclliflct  Patrcm.  Sic  ibi 
Auguftinus.Idcm  lib.  1 6.de  Ciuitate  Dci  cap.  37.  Eccc,  inquif,bcnedi- 
ctioncm  promiflam  rcpctcnti  maiori  filio,  cxpaucfcit  Ifiiac ,  &  alium  pro 


Icjlajislfdac 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


158      ..uixif      COMMENT.  IN 
aliofeber  "  ■  *•  cognofcit.  Miratur,&quirnamilIefit,percundarHr, 
nec  rameniedeceptum  efle  conqueritur:  immoconfeftim  reuelaro  libi 
intus  in  cordc  magno  {acramento,deuitat  inclignationcm,&  confirmans 
bencdidiionem  :  Benedixi ettm,^ fit benediHm.  Quis  non  hic  potius  ma- 
ledidionem  expedaret  iratijfi  ha;c  non  (uperna  infpirationc.ied  terreno 
more  gererentur  ?  O  rcs gcftas  in  terra,(ed  ccslitus !  pcr  homines,(ed  di- 
uinituslSic  Auguftinus.  Memoratu  quoque  dignus  eft  Commcntarius 
Ciutttmm.  huius  loci,  qui  eft  apud  Caietanum ,  ita  fuper  hoc  loco  fcribentem.  Pro 
illo :  Expauit  Ifaac  flupore  vche?nenti,iuxta  Hebrsum  e(l,Tremitit  /fkac 
tremitu  ma^no  valde, non  erat  fanc  ratio  timcndi,aut  tremcndi,fed  admi- 
randi  potiHS,&  irafcendi  fecundiim  caufas  naturalcs,&  humanas.  Qup- 
circa  pauor  ifte,ac  tremor  tam  magnus  ac  repcntinus,  fuit  diuinitus.  Et 
quoniam  quac exteritis fiunt a  Dco,fignafuntinternorum,ficuttrcmor 
eft  motus  compofitiis  ex  motibus  diuerfis,tum  elemcti  grauis,rum  ipfius 
animx :  ita  animus  Ifaac  mixtus  erat  ex  afFedu  proprio  erga  Efau,aduer- 
fus  Iacob,&  cx  motione  diuina  in  fauorem  Iacob,qu£e  tadem  prxualuit. 
Diuina  naque  reuclacio  ,  non  qualifcunquc,fed  cum  huiufmodi  pugna  in 
anitno  Ifaacdefcribitur.inchoandoab  ipfacontrarietate  motuum  in  cor- 
pore,&inanimoIfiac.Eth.^cefttertiareuelatio  diuina  fada  Ifaac.  Sic 
Caictanus.  Quoniam  autcm  fupradiximusex  fententia  Anguftini,Ifaac 
fuillc  abftradum  ^fenfibus ,  &  in  Ecftafi  cognouiffe  mvfterium  quod 
antea  ignorauerat ,  hic  ledorcm  obiter monemus ,  Philonem  cgvesjiam 
diiputationem  fcnpfiae  dc  quadrupiici  Ecftafis  modo.ac  ratione  in  diui- 
rh.Uiequ^  nislittcriscelebrata:  Eius  verbahic  non  adfcripfimus,quod  capofueri- 
i/r<5»/K.  Ecfi.  """s    3-  l  omo  noftrotum Commcnt.  in  Genefim  fuper  caput  i  « .  nu- 
mero  marg.nah  <56.  Pro  illo  verbo,  Expauit ,  Hcbraicc  cft(harad} quod 
OUafi».     Oleafter  proprie  fignificare  putac  commoucri,  follicitum,  &  anxium,& 
conturbatum  elTe^qnareWc  verti  potuillc :  Commocus  eft  Ifaac  com- 
mot.one  vehcmenti.  Sed  reucra  figiiificp.c  ctiam  paucre ,  ac  vchemencer 
admiran.  Vchementer  itaque  obftupuic  I(:vac,fubuo  cognofccns  volun- 
tarem ,  t.ntent.am  Dci  fuper  lacob.cui  concradicerc,ncc  debuit,nec  vo- 

lu.t.S.mulqucanimaduercic,honoremprimogcnicur;r,multisrcbusfuif- 
^in.^.^.     fc  pr.r(.g.iacum.acpra:monft.acum,minori  fii.o  fuilfc  dcferendum  Hoc 

etent.o  plant:^  Efau  egredicntis  ex  vtcro :  hoc  venditio  primogcniturx 

lurciurandofirmata  hocde.iium.fuprem.eacfolemni  ,ancc"mmt  fn 
'""»•  pt.mogen.t,sdari  lol.ta:  bencdidioais  pcr  lacob  occupatio. 

Vers  .  34.     '^^"^^  germanus  tuu.s  fraudulenter ,  &  accepit  bencdi- 

ftionem  tuam. 

c-'.-'-»-  ^-r'ircor.r     '"'^"^-^-^S^^^^^f^^peccarrcveniali-  8, 

M  f-dulentum.  ^^^^.^S^^Z:^;^ 


GENESIS  CAP.  XXVII.        ^  ijp 

Difputationc  huius  capitis  prima  expofuimus  varia  fimulationu,  &  frau- 
du  genera,&:  oftcndimus  cfle  aliquot  fme  vitio,  quo  rctuIimus,c]uodjIa- 
cobegitcuparrcfuo.Thomas  Anglicusintcrprctaturjacobadiiflc  frau- 
dulcntcr  patrem  fuum  ,  non  quantum  ad  rci  vcritatcm  ,  fcd  quantum  ad 
cxteriorem  modum  cxcquendi  cam,fimulando  nomcn  Efau,&  pilofita- 
tcm  eius.  Vcl  fraudulcntcr,inquit,di(ftum  cft  procautc,folcrtcr,callide, 
ac  prudcntcr.  Thoftatus  idcoait  lacobdici  fraudulctcr  cgiflb  cumKaac, 
quia  ita  fc  gcflTit  tum  vcrbis,tum  fadis,vt  patcr  dcciperctur,non  agnofces 
ipfum  cfle  lacob/cd  purans  eflc  Efau ,  idquc  fine pcccato  ficri  potuit ,  vc 
fupra  oft:cnfum  eft. 

8 1     Hoc  loco  altercatur  Paulus  Burgcfis  cum  Lyrano  fupcr  voce  Hebrxa,  ijrdnM. 
quam  Latinus  inrcrprcs  in  hocloco  vertit,fraudulcntcr.  Sic  autcmfcri-  Mtauttto  m 
bit  L)  ranus :  Hcbrxi  prof^fraudulcntcr ;intcrprctantur,prouidcntcr,quia 
did:ioHcbraica,qux  cft  ibi,cfta:quiuoca :  aliquando  enimaccijpitur  pro  i^J^J^f^l^^ 
dolo,<5v:aliquandoproprudcntia,fcu  bonacautcIa.&:  ficdcbct  hic  accjpi. 
lam  cnim  cognoucrat  Iiaac  diuina  voluntatc,  &  ordinationc  lacob  rccc- 
pifle  bcncdi<ftionc,&  idco  cius  faftu  non  potcrat  imputari  fraudi,  fi  pro- 
pric,a:quc  in  malam  partc  ca  voxaccipiatur.Sic  Lyranus.At  Burgcnfis  ci  Burg^nfif. 
contradiccns,  ncgat  voccm  Hebrxameflc  a:quiuocamad  fraudcm  ,  & 
cautclam.fcd  propric  fignificarc  dolum ,  &  fraudcm  prout  in  malum  ac- 
cipirur.  Non  tamen  inficiatur  ca  vocc  pcrabufum  fignificari  cautclam> 
&:foIcrtiam,ficutapud  fandum  Palum  i.Corinth.i  2.   Cumcf  m.ifiu' 
tt^Jolo  vos  cepi :  Et  fic  ait  fumi  hoc  loco.  Vcl  fortAiTcinquitjVoIcns  Ifaac 
excufare  fc  apud  Efau,  vocauit  lacob  fraudulcntum  fccundum  proprinm 
cius  vocis  fignificationcm.   Scd  hoc  cxtrcmum  Burgcnfis  didum  bcnc 
confutatur  vltimis  Lyrani  vcrbis  proximc  pofitis. 

Mihi  placct  Lippomani  fcntcntia,  quam proprijs  cius  verbi  >  i.k  aci-  Ltpi^omAr,.  m 
fcribam  :  Dic^lio,  inquit  (rama)  iotcr  cxtcra  hgnificat  intcrdum  dccipcrc  ^**^"^- 
Tndc(mirma)dcfccndit,  dolum  &:  fraudcm  fignificans.Rcac  jgirur  La- 
tine  rcdditum  cft,fraudulcicr,&  a  fcptuaginta,cum  dolo.  Scd  diftinguc- 
rc  oporrcr  rripliccm  fraudcm,vnam  cruditionis,  qua  lofcph  fcyphum  fufi 
poni  iufliit  in  iacco  Bcniamin:a!tcram  infpirationis  diuinae,  qua  fili)  Ifracl  ^ 
muruati  funtab/Egvprijs  vafaaurca,ac  tali  lacobvfuscft  cum  patrc  fuo 
ifaac^tcrtiamnoxK-e  dcccptionis ,  qua  Prophcta  Bcthcl  dcccpit  virum 
Dci  dc  Iuda,vt  fccum  comcdcret ,  &  ha^c  vitiofa cft ,  non  autcm  priorcs 
dwx.  Simulatio  itcm  quadruplcx  cft :  vna  prouidcntia: ,  &  cautdx  ,  qua  r,^. 
vlus  lofuc  fimuIauitfugam:aItcradoarinar,fic  Chriftus  coram  duobus  lofue 
difcipu^is  finxit  fc  longius  irc :  tcrtia  fignificarionis,  dc  qua  cft  hic  fcrmo:  ^«y  4. 
quarraduplicitatis,&caliiditatis,  fccundumquamfarpc  Angclus  Saranx  *     ^*'''  "' 
transfigurar  fc  in  Agclum  lucis,&  harc  ccnfctur  culpabilis  <Sc  damnabilis. 
HorcLippomanus. 

85     SrprLiic;inta  IntcrprctesproiIIo(fia..c....^    v  ;  ...u  .    •  •         ,iJcft,  jinyoxMus 
ciim  (((  lo.VidcturautcmvoxdoIipIcrumqucdicicumvitioin  Scriptuia  -^*^'  "^'^'^ 
vf  cft  illud  :        eji-  wfpiritu  eiu^sdolHi  ,  6c  illud  :  Ratiomhile ,  (^-  finc  dalo  p^/*^"^',^ 
lac  concupifcite.  LiMm  '\\\\iA-J^cre  Ifrad '  '       '         •      I  ' 'pfum  i.tet.z, 

patct 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


j6o  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

loan»,!,  pacetexdefcriptionedoli^quamB.Auguftinus  intradlatu  y.inloannent 
^  ^*^'  tradithis  verbis;Dolus  cft,cum  aliud  agitur,^  aliud  fingitur.Dolus  fraus 
eftj&fiinulatio  eft.  Cumaliquisaliudtegitin  cordc,  ^aliud  loquitur, 
dolus  cft  y  &  tanquam  duo  corda  habet,  vnum  quafi  fmum  cordis  habet, 
vbi  videt  veritatcm,&  alterum  finum,vbi  concipit  raendacium  .Et  vt  no' 
ucritis  hunc  efle  doIum,dicuntur  in  PfaImis:L^^/^  dolofa.Qujd  eft  Lahta 

j^ral.  zi.  ^^^^A '  fequitur :  In  corde , &  corde  loCHti  funt mala.  Quid  Qdjn  corde,(fr 
cordcmCi  duplici  cordefSic  Auguftinus.Ergo  fecundiim  Auguftinranam 
doli  &  fraudis  dcfcriptioncm,vocabuIum  doli  &  fraudis  in  vitio  ponen- 
dum  cft.  Atenim  licet  nunc  fcrc  dolus  in  malam  partcm  accipiatur  pro 
fraudcjfcu  machinatione  ad  fallcndum  qucmpiam  ,  vetcres  tamen  etiam 
in  bonam  partcm  accipicbant  pro  folcrtia^^Sv:  calliditatcprarfertim  aducr- 
fus  hoftcs,aut  latroncs.  (^Jiiocirca  cum  fumcre  in  malum  volebanc  dolu, 
nonprxcisedicebant  dolum/cdcumadiundione  ,malum  dolum,  quia 
Tarenuui  m  cffet  bonus  etiam  dolus.  Talc  illud  Comicum: 

lam  tH7n  fHjpiciOydolo  malo  hac  fieri  omnia . 
Inlibro  quarto  Digeftorum,  Titulo  tcrtio  dc  Dolo  malojtale  mcmo-  8  J 
raturcdid:um  Prxcoris :  Qux  dolo  malo  fada  cffc  diccntur,fi  dc  his  re- 
bus  aliaadio  nonerit,6c  iiiftacaufacfle  vidcbitur,iudicium  dabo.  Supcr 
V  phtnt^;    q^ibus  vcrbis  Vlpianus  fic  ait,Non  fuit  contcntus  Prortor  dolum  diccrc, 
fcdadiecitmalum  :  quoniam  Vctercs  ctiam  bonum  dolum  diccbant , 
pro  folcrtia  hoc  nomcn  accipicbant,  maximc  fi  aducrfus  hofteili ,  latro- 

GeUifif  ^^"^^^  4"^^  machinarctur.  Idcm  ipfum  a  Gcllio  reperimus  obfcruatum, 
&proditumlib.i2.cap.p.Scribitcnim,huiufmodi  vocabula,  tcmpcftas, 
valctudo,facinus,doIuS;gratia,induftria,pcricuIum,vcncnum,  contagiu, 
quinetiam  honos,fuifie  apud  Vctcres  ancipiti  fignificationc,  &c  vtroque 
verfus^in  bonum  ceque,ac  in  malum  dici  folita.Ex  his  apparet,  quud  Scp- 
tuaginta  lnterpretcs  dixerunt ,  lacob  vcnifle  adlfaac  cum  dolo,  Sc  ptr 
dolum  paternam  bcncdicaioncmpra^ripuifle  fratri;  intcrprctandum  cflc 
dc  bono  dolo.  Conucniens  porro  fuit ,  vt  Ifaac  dicerct  ifta  de  la- 
cob,  quo  declararet  ipfi  Efau,fe  ncc  volcntcm ,  ncc  fcicntcm  bcne- 
dixifl^  lacob ,  (cd  pcr  crrorem  ,  cx  fimulatione  lacob  natum  ;  vt  fic 
agnofccrct  Efau ,  non  fuilfc  patris  animum  crgafc  mutatum ,  ncc  Ifaac 
vllo  fimulationis  artificio  vfum  ,  voluifle  bencdiccrc  potius  lacob 
qiiam  fibi.  *  * 

Verum  exiftit  hoc  loco  non  lcuis.nec  filcntio^  inuolucnda  quxftio  An  84. 
{ho,^Hiifu»c  t>enedi(aio,  quam  Ifaac  dedit  lacob ,  priufquam  Dei  voluntatem  &  fen- 

^^/.42  T  ^'^''c .  volcntis  eam  dare  Efau ,  &  per  crrorem  per- 

'o"';F'"'"»e'"'scaiiiIacob;  nonvidctur  fuiffe valida : talis  enim-"~- 


f.r.  djber»    ?^^ionx   folet  humanos  contradus ,  maxim^  vero  Matrinionij ,  irritos 

&;nualulosfacere.Rcipondendumcft,pof.to,Iacobfu.rtcDcVvoiun- 
nl   ""?r"V"  P"'^°S^'»t"»^  llaaclic^t  id  tunclatucritlfaac- 
fu  r;  f     "a         benedKftionem  hanc  ei  l  patrc  datam ;  quinctiam 
fuiire  iecundum  mtentionem  ipfius  Ifaac.  Etcnim  primana  intention^ 

voluit 


G  ENE  S  IS  C  AP.  XX  VII.  i6i 
voIuitTGuc  bcnediccreprimogenitofucquiaei  dcbcbarur  benedidlio: 
fecundaria  auteni  vokiit  bcncdiccrc  Efau ,  quod  eum  putarct  vcrum  cfle 
primogcnitum  fuum.Ergo  Ifuac  principalitcr  intcndit,  voluit  bcncdi- 
ccrc  prunogcnito  fuo  fibi  tuc  adftanti,pra:fcntique;6c  illi  collata  bcncdi- 
<n:io,erat  fecundum  intentionem  &  voluntatem  eius ,  &  idcirco  crat  va- 
lida.Scd  isquituncerat  prxfcnsipfi  Ifaac,  6c  quicrat  primogcnituseius, 
fuit  lacob  er^o  dataei  bcncdidlio  ,  fuitfecundiim  primanam  mtcntio- 
nem  Iacob,obidqucrata&:validacen(cri  dcbuit.  Quare  ciim  Ifaacrcf- 

ciuit  diuin-  nitum  fuum  cflc  lacob.dcclarauit  bcncdi£lioncm 

cius  clfe  v.i   ^yBiKcJixi  ei,^^  erit  lurc(lifli{<. 


SEPTIMA  DISPVTATIO. 

Curumopcre  Jfiac  rccufducrit  hcncdicere  Bfiu :    hic Lintopcre  bcne- 
dictionem  lUim  expetierit. 

Stiperdlis^^erbis  y 

Dominum  tiium  illum  conll:itui,&:omncs  fratrcs  cius  ferui-  Vers. 
tuti  illius  fubiugaui:frumcnto,&:  vino  ftabiliui  cum ;  &:  tibi 
poft  hxc  fili  mi,  vltra  quid  faciam  ?  Cui  Efau  :  Num  vnam, 
^     inquit,tantum  bencdiAioncm  habcs,  patcr  ?  mihi  quoquc 
obiccrOjVt  bcnedicas. 

P  V  s  diuinnr  prxdcftinationis,&  gubernationis ,  fiue  (piri- 
tualis,(idc  tcmporalisjfoli  Deo  competcntis,' vti  cft,homi- 
numaliosdcftmarcleruifio  aliorum  ,  alijs  dominatum  & 
mpcrium  tribucrc,  &  copiam  bonoriitcmporalium  largi- 
riilfaac  fibi  aflumit,  tanquam  viccm  Dci  gcrcns ,  vel  po- 
tiusDei  nominc  ifta  Ai:n\int\insA\\uAmxc:mlS(jtmvriamtantUmhencdi'' 
ff/Wfcj^fi.^^/^rMuplicitcrintcIIigipotcftiVcl,  Numtibi  ius&:  potcftas 
noneft,iftam  bencdi6lionemdarepIuribus?quafidicat,  Quidprohibet, 
quamdcdifti  benedi(Sioncm  Iacob,ctiam  mihi  darc  ?  Et  cum  hoc  intcl- 
\eGt\i  congruit  quod  adiccit  ECaw.Mthi  cjtiocjue  obfecro ,  vt  benedicas.  Vcl 
poteft  etiamhoc  modo  intclligi:  Numquid  vnumtantum  habcs  gcnus 
Dencdidionis?Efto,dederisiftam  benedidkioncm  Tacob  i  anmihi  aliam 
quampiamdarenonpotcs  ?  Etpro  hac  intcrprctationc  facit  quod  liipra 
dixerat  ECaa:  N^urj^jnid  non  refcrHafli  &  ^nihi  benedictioncrn?  Et  quod  ci  rcf- 
pondit  lU^ciDominumtHHmillHrnconflitHi,  dr  omnes frarres  eius  firmtHti 
UliHS fHbtHgatiiyfrHmento^or  vmo flabiliHi  enm  \  OT*  ttbi  poflhdcflli  mi ,  vltrd 
^Hidfactarn^TrcLdit  Philo  non  tam  cordi  fuiflc  E(au  patcrnam  bcncdidio 
nem  ob  fpiritualcm  eius  virtutcm;quam  ne  frater  eius  lacob  fibi  prxfcr- 
rctur,&:  opulcntior^atquc  honoratior  cflctiinuidus enim  crat,&:  idco  pra: 
muidia  cxclsnTi^iuk: Bencdic et/am  mihipater. 

Comm.  in  Gcn.Tom.4.  x 


1(52  C  O  M  M  E  N  T.      I  N 

Verum  ofFerunt  Cc  hoc  locorres  qucxftioncs^curfim  exfoIucnd^.Pnm^ 
Cfsr  Ifaacnon  quxftio;Cur  naac,pofl:  benedid:ionem  quam  dederatlacob.non  poterat 
^'^^^rl^dtolls  ^^^^^  benedicere  EfaUjVt  non  fine  caufa  dixerit  ei  Efau ,  NuricjHidnon  re- 
ijiftmjiicoh  firuafti  ctuim  mlhi  benedi^ionem?Et  rurfus,  Num  vnam  tantiimbenedi^iO' 
ifaif,  cum nem habes pater?l\\\xi  quoquc  augct  dilficultatem :  lacob  enim  benedixit 
..obbaudi-  duobusfilijsIofephjEphraimdico  &:Mana(rem,vt  legitur  Gcncf^S.Im- 
^■.rtt  iz.filw  j^^^  Jiiodccim  filijs  iuis  lacob  diftindlc  ac figillatim  benedixit ,  propriam 
''^'  cuique  eorum  benedidionem  miperricns :  fic  enim  fcriptum  cft  Gcnef. 

49.  ffxc  locntHsefieis pater  fuj^,benedixitcjHe  fingulis  benedicHombHs pro- 
/7r;V3-.Sedhuicquxftionificrefpondcndum  cft:  Solcmnis  illa  bcnedidio 
patrum  dabatur  ijs  tantiim  filijs  qui  futuri  erant harredcs  3c  participes  ea- 
rum  promifiionum  qux  datar  fuerant  Abrahx  &  femini  eius,(S<:  qui  futuri 
eranr  de  populo  Dci.Quapropter  Abraham  e  domo  fua eiecit  Ifmaelem, 
dicente  S^x^x.Non  erit hjcres filius ancilU  cum  filio  libera :  teftantcque  Deo, 
/n  Tfaac  vocabitur tibi femen ,  Genef. zi.&c  anrc  mortem  fuam  fegregauit 
omnes  filios  fuos  ab  Ifaac,vnum  ipfum  declarans  harredem  fuiim.Simili- 
ter  Ifaacvbi  diuinitus  illuftrata  mente  rcfciuitjfolum  lacob  hxredem  fo- 
re  diuinarampromifilonum,^v  dignitatem  Primogeniturxab  Efautraf- 
latam  in  Iacob:ip(um  porro  Efau  ac  pofteros  eius  fc-grcgatum  iri  a  popu- 
lo  Deiibenedielionem  afeprius(flicetinfcienter)datam  lacob,  compro- 
bauir:nec  vllis  Efau  prccibus  &  lacrymis  adduci  potuit,  vt  talem  benedi- 
dioncm conferret in  ipflim.At  vero  filij  omnes  Iacob,^S^^  filij  lofcph  ,  E- 
phraim  &  Mananc,eorumquepofteri,patres  futuri  crant  populi  Dci :  cx 
illis  cnim  exortx  funt  duodecim  tribus,ex  quibus  vniuerfus  populus  He- 
brxusconftabat:&idcircoomnes  illi  futurierant  participes  diuinarum 
promifllonum  pertincntium  ad  fcmen  Abrahx:vt  mirum  videri  non  de- 
beat,comraunicatam  effe  cum  illis  omnibus  bcnedidlioncm  lacob  idcm 
qucdicendumeft  defilijslofcph.  Quanquam  in  bcnediaionibus 'filio- 
rum  Iacob,anunaduertcre  eft  notabilcm  difFerctiam  bcnedidlionis  ludx 
atquc  ahorum  filiorum:iIIa  cnim  talis  fuit,qualis  dari  folebat  primoaeni- 
tis,quantum  ad  principatum  ^  impcrium  ,  honorcmqucac  dicnitJtem- 
M  "Pfi  ''""'''^  ver<i,quia  de  ftirpe  eius  gcncrandus  prxdicitur  MeiFias 

^L±^  ,  1^^^,^^^^;^  •       ^^-^         b^encdidlionc^  non  expeti,t  rpatre  8- 
fdtofuoif..c.  ^^^^.^^^'^^^^^^'^/beoacccpit:cumvidcamusramftudios^  fuifl^e  eamcx- 
petitam,&  tam  follicirc  atqueanxi^^  quxfitam  i  lacob  &  Efau^  Refpon 
dcanonquiain  &crisfe^^^^^^       cft  proditum,  AJ^raham  talem  bcnc- 
dicaioncmdcdinehliofuolfaacproptercafuaum  eiU  id  neaari  dcbcr 
multa  cnim  illorum  patrum  fifta,didaque,littcrarum  monumcntis  con-' 
fignara       fi^nt  V        conccdamus ,  talcm  bcnedi  Aioncm  ,  Abraham 
non  dcdiffc  fiho  fuo  Ilaac  rationcm  eius  rci  fatis  idoncam  .^-  probab  cm 
hanc  poftumus  rcddcre:peus  non  femcl,tum  ante  conceptum  If^c 
poft cius  gencrationem  dcclarauerat ,  fihorum  omnium  Abrahx  fol  k^ 
iaac  hxrcdcm  tururum  fuarum  promiftlonum:  folamquc  pro.  nicm 
Ifuccenfendamcllc  lcmen  Abrahar,adquod  promiftlonls  ZSv^ 
nnercnt :  adhocigitur  dcclarandum  fupcruacanca  crat  illa  b     dS  J 


patcr 


GENESIS    CAP.   XX  VII. 
paterna.Quicl  quod  eiufmodi  bcncdiftionis  cumulatifTiiTic  viccm  cxplc- 
uit  tam  eicdlio  Ifmaclis  ex  domo  Abrabct ,  quam  fcparatio  aliorum  om- 
nium  filiorum  Abrahx  acontubernio&  focietateliaacf  vtnarratur  ( 
ncr.2i.(3c2  5. 

Tercia  quxftio  .•CiirtalisbencdicSio  pntcrnarantopcre  cxpereretura  ^^^y^'^^^" 
ftlijs,<Sc  tam  anxic  procurarctur:<ScancuiusIibct  patris  iimilitcr efficax  ef-  7uer'u  o'^^ 
Cct  benedidiofQuoniam  multis  cxemplis,long6quevfu  oblcruatum  fuc  cNiMnt  fa- 
ratjbenedidioncm  paritcr  atquc  malcdidlioncm  pati  is  plurimum  valcrc  tns  htnedt^ 
in  vtramquc  partcm:<5cquia  pcr  talcm  bcnedi6Vioncm  dcclarabatur      ^^^^  ^<]>*>tlnn 
quodammodoconfl:itucbatur,in  qua  pcrfona,  &  in  cuius  fcmincdiuinas  h^^^-rtt, 
promiffioncSjqux  datas  fucrant  Abrah^^complcri  dcbcrcnt;ob  hanc  pro- 
fcclo  caufam,merit6  talis  bcncdiftio  maiorcm  in  modum  filijs  cordi , 
curx  erat.Talisporro  bcncdi(flionon  in  quolibctpatrc  ccrtam  habcbat 
cfficaciam:(ed  in  magnis  illis  Patriarchis,vk  Prophcticis  viris ,  vt  in  Noe, 
Gencf  capifc  nono  in  Ifiac ,  Gcncf  capite  vigcfimo  fcptimo ,  in  lacob, 
Gcnef  capite  quadragcfimo  odtauo ,  6c  49.  in  Moylc  Dcutcronomij 
cap.vltimo.Adijciam  hoc  loco  adexplicationcm  primor  qu.Tftionis,Ru-  ^ 
perti  au(ftoritatcm<3c  lcntcntiam.IsrcptimolibroCommcntariorum  in 
Genefim.capite  oclauo  ad  huncmodum  fcribit:Hlc  iam  prxtcrcundum 
non  cft,curvnam  tantum  bcncdidlionem  habucritKaac  :  ficcnim  Efiu 
\o  dixit:  A^«w  vrum  ramum  berjedilHoncm  ktbcj  patcr  ?  mihi  (jnccjne 
bencdicas.  QiiTrcndum  igitur,  cur  vnam  tantumbencdidioncm  Ad  Gdi^ 
habuerir.  Ac  primo  dicimus,non  multa  efte  femina,fed  vnum  cflc  fcmcn, 
quod  cft  Chriftus:in  quo  lccundiim  promilfionem  datam  Abrahx,benc- 
diccndx  erant  omncs  gentcs.Quam  vcr6,prxterilludfcmcn  bcncdidij, 
habcrc  potcrat Ifaac  bcnedidionem.^Erant  autem  duo  fratrcs  ,     ex  illis 
duopopuli  contra  altcrurrum  d"  iuxta  vcritatcm  diccntis :  D//cc  Gcn  i^, 

gentes fnm in  vtero  tuOy(jr  duo pQpu^   tuo diHidentHr,  Quomodo  ij^i- 

tur  illis diuifis  communicari  poterat  vnum  fcraen,quod  cft  Chriftus.?  illc 
quippe  vnus  eft,5<:  non  in  diuifione,fcd  in  vniratc  eft.  Oporrebat  igitur 
altcrumalteri  prxfcrri:5cprxlatuscft,qucm  Dcus  commcndauit,  non 
quem  caro  &  languis  commendarc  voluit.fecundum  naturale ius  primo- 


gemti. 


V 


Cumque  ciulatu  magno  flcrcc,  motus  IfaaCjdixit  ad  cur 
In  pinguedinc  ccrrx,&:  in  rorc  cxli  dcfupci- 
crir  hcnediclir-  r':  ^ 

I  v  L  A  T  v  s  ,  cftplancSus  cx  ii),^ciiLi  c;  iiti:ia,cv  Jotorc  proue-  VArr^di  iitig, 
nicns  :  Sc  proptcr  magnitudincm,  accrbitatcmquc  doloris,in 
altam  vocem,  fonumvc  foras  crumpcns.    Vcrum  dc  ciulatu 
nihiIhabcntHcbra:a,fcdhoccantum  :  Ci 
vidctur  tanrusciulatus  fi)j*lc  admodum  i.  ^   .    .  ,  . 

Efau ,  tuip  proptcr  dignitatcm  eius ,  tum  cciam  proptcr  xtaterft»  ,hrat 
cnim  tunc  Efau  vit  magna:  audoritatis  ,  vrpote  (ccundiim  luum 

x  z 


1^4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

pacrem  Ifaac,omnium  maximc  honorarus.Eratitem  graui  fam  ^Etatc,non 
minor  vtique  feptuagcfimo  fcptimo  anno.  Sedenim  priuatio ,  &  amiflio 
ranti  boni,quanti  xftimabatur  co  tcmpore,&:  paterna  bcnediftio ,  dc  di- 
gnitasprimogcniturx^mirum  viclcrinondebet,fi  eavbcresex  oculis  E- 
fau  lacrymas  excutcre ,  &  ex  imo  peftore  profunda  trahere  fufpiria ,  & 
crcbra  lamentajatque  eiulatus  extundere  potuit.  Scquitur ,  Mott^  Ifaac. 
Hoc  nec  cft  in  Hebreo,nec  in  alijs  tranflationibusiycrum  quo  exprefljiis 
reddcretur  fcntcntia,additum  eft  a  noftro  intcrpifete.  Sed  quatenus  Ifaac 
precibus  (Sclacrymis  Efui  motus  eftf  Non  fane  vt  bcnedidlioncm  daram 
Iacobantiquarct,ac  rcfcindcretinequc  vtenm  communicaretetiam  cum 
Efau;  id  enim  ficri  non  potcrat.  Siquidem  illa  propria  crat  primogeniti. 
qui  vnus  tantiim  erat.-iS:  pcr  illam  bcnedi(5lioncm  lacob  conftirutus  crat 
dominus  Efau:fi  autcm  candem  tribuifret  EfiUjfadtus  efiTet  dominus  fra- 
tris  fui  lacob  :  fuiflct  igitur  idcm ,  &  feruus  &  dominus  fratris  fui^Iacob. 
Hadenus  itaque  motus  '^ft  Ifaac  lacrymis  Efau,vt  paruam  &cxilem  quan- 
dam  bcncdidioncm  ei  largirctur.  go 

In  pinguedine  terrd,^  rore  cali  defupererit  benediElio  tua.Vro  illo  bene" 
<izt?/(?rA/^,  Hcbraicecft  hahitatio  tua.  Iftorum  aurcm  vcrborum  hic  eft 
fenfus :  Poftidcbisterram  bonam ,  &  fcrtilcm  carum  rerum  qua:  ad  dc- 
gendam  commode  vitam  conducunr,  fimulque  bonirate  terrx  ,  ac  cceli 
benignitate  frucris.Ncc  tamcn  hic  adiccit  id  quod  fupra  pofucrat  in  be- 
ncdiclionc  loiCoh^ylbHndantiarn  f,Mrnentt  oir  vini.Licct  cnim  bona  fuerit 
regio  Idum  a^orum,qui  poftcri  fucrunt  Efau;  non  tamen  nec  amocnitate, 
nec  vbcrtate  cum  terra  Hcbnxorum  comparada  fuir,quippe  qux  ob  cam 
caufam  Terra  lade  ac  mcllc  flucns  appcllata  fir.  Confidcrarc  eft  in  hoc 
loco,  tcrrcnorumbonorum  copiam  communirer bonis  &:malis  dari  a 
Dco:ipfccnim  oriri  facitfolem  fuum  fupcrbonos  &  malos,&:  pluit  fuper 
iuftos  &iniuftos.Ncmo  igitur  dc  iftiufmodi  bonis,quoru  improbi  abun- 
dantiorcs  cfle  foIcnt,quam  probi,nimium  laetctur  ,  aut  glorictur.  Lr^o 
quaeadcommodabonorumtcmporalium  pcrtincbant,  non  funtdcnc- 
gara  Efau^quiE  autcm  ad  honorcm  &  dignitatcm  ,  quse  ad  dominationcm 
&  Saccrdotium,&adprogeniem  ipfius  Meffix,ea  cum  Efau  nullomodo 
communicata  funt. 


OCTAVA  DISPVTATIO. 

DedtfmntiaijU£videturefemterhtwclocumGeneps,&fimet7U^^^ 
qiundam  Beati  PauU.,fttperbenedic7ioneEfau. 

^^^f^^  J  ^^'^^^ocoUotc,,  Wyynm  t(au  pcmorn  Ilaac.bc-  oi 
ncd.xifle  illi: At  cotraiia  vidcrur cire  Deat.  P.uil,  rcucnria  in 
cap.rc  x.)  Ep,ftolx,qu.T  cft  ad  Hcbixos  .affirmantis ,  E^-au 
tamctfi  Iacry,ii,s  pctcntem  boicdidtioncm  ,  non  tamcn 


cara 


GENESIS  CAP.  XXVII. 
eam  impctraflc.  Vcrba  Pauli  funt  hxc :  A^^  qtiisfitformcator,  fiueprofariM  ^•//^ 
vt  Efau^cjutproptervnurnefcamverjdidtt  primttiuajiMijatoteemmqjwma  ^^^^^^^^ 
& poFtea  cupiens  hdtreditare  hcnediSionem  ,  rcprobat^  ejf  :  non  enim  inucnit 
foenitentiA  locumy  cjuanquam  cum  lacrymis  incjuifijfet  eam.  Harc  Paulus.  In 
cuius  vcrbis  duplcx  cft  difficultas:vna,qu6d  Paulus  ncgat  Efau  obtinuif- 
fc  bcncdiftioncm  a  Parrc :  quam  tamcn  acccpilTc  cum ,  apcrte  tradit 
Moyfes  hoc  loco.  Altcracftdifficultas  ,qu6d  Paulus  ait,cum  ctiam  cum 
lacrymis  non  inucniirc  poenitcnrix  locumi  At  Ifaac  lacrymis  cius  pcrmo- 
tus,  hcet  aliquandiu  rccufalfct  ci  bcncdiccrc  ,  dcniquc  tamen  benedi.xit. 
Qu^od  li  Paulus  loquitur  de  poenitcntia  fuorum  pcccatorum, videtur 
cius  fentcntiaNouatiani  hxrclmi  adiuuare  *,  quafi  pcccatum  quodpiam 
fit  inhac  vita  ,  vt  fic  loquar ,  impacnitibilc  atquc  irrcmiflibile ;  contra  id 
quoddifcrtis  vcrbis  pronuntiauit  Dominu'  prr  Ezcchfclcm^c ipfrc  i^. 

92  Bcatus  Thomas  explananslocum  ilium  i^auii.iion  caiigiC  piiuicm  dif-  s.TlfomM. 
ficultatem  :  fic  enim  ait :  Narrat  hiftoria  libri  Gencfis  cap.  27.  poftquam 
Ifaac  bcnedixerat  lacob  ,  venifte  Efau,&:  pctijftc  bcncdidioncm ,  quam 
tamcn  non  obtinuit  i  licct  pater  pcr  ignovantiam  ac  crrorcm  bcnedixif- 
fct  lacob.Namquc  in  illo  ftuporc  qucm  habuit,  fadus  in  ecftafi  ,  dodus 
cft  a  Spiritu  fando,  vt  non  rcrraftarct  quod  iam  feccrat :  VJide  dixit :  Be- 
V/  r/^CT-  erit  bencditlm.  Et  fic  Efau  confilio  Spiritus  fandi  reprobatus 

 Q^odattinctad  poftcriorcm  dilficuItatcm,S.ThomasdiClum  Pauli 

intcrprctaturde  pocnitcntia  fiuc  devcnia  &rcmiflionc  fuorum  pecca- 
rortim  :  quam  iccirco  Efiu  non  inuenit,quiaciuspocnitcntia  nonfynce- 
ia,!cd  fucata  fuic:ncquc  ex  dolore  culpx,  fcd  ex  muidia  fratris,&  acccptt 
a  fe  damni  ^ftimatione  profeda.  Sicautem  fcribit  Sancbus  Thomas: 
Qnomodo  Paulus  dicit,  Efau  non  inucnifle  pcenitcntiae  locum ,  tamctfi 
cum  Iacr)miiscamrcquififlct:cumdicatur  Ezech.18.  Quacumciue hora 
in^emuerit  peccator^  &c.  Diccndumcft :  Quandiu  pr.xfens  vitaagitur, 
poflc  agi  femper  veram  pa-nitentiam.  Interdum  tamcn  aliquis  pcenitet 
no  propter  amorcm  iuftitia:,fcd  proptcr  timorcm  pocnx  vd  damni  tem- 
poralis,&  fic  pQenicuitEfau,nonquiavcndidcratprimogenita,  fcdquia 
p . i  Jiderat :  vndc non  dolcbat de pcccato  vcnditionis,fed dc damno pcr- 
cl::  onis.Quocirca  pcrnitentia  eius  non  fuitacccpca ,  quia  noncrat  vcra. 
Iftoenimmodo  ctiani  damnati  pcenitcnt  in  inrcrno,vtdicitur  Sapicn- 
rix  quinto^nonquiapcccaucruDtjfcd  quia  cxclufi  funt.Ha(5lcnuscx  Bea- 
toThoma. 

Theodorctus  in  expfanando  locum  illum  Pauli,tacita  priori  difficulta-  i^eodcrttfn. 
tc,  poftcriori  rcfpondct  fimilitcrac  S.Thomas:Cuiusrclponfum  noncft 
aliud,ni(i  Commentarius  ipfc  Chryfoftomi,fiiccindlc  tamcn  ac  reftridlc 
commcmoratuS|»  Dcclarans  cnim  illud  Pauli :  Non  inuenit  pcenitentite  lo-  Hclr.12. 
cum,cffm lacrymt^  cjutffiuiffet eam,  Nauatiani,ait Thcodorctus,fua  cfle  ar- 
macxiftimant,hxc  Pauli  vcrba:  vcrum  illi  fuisipforum  tclis  confodiun- 
tur :  Efau  namque  non  fle^it  agcns  pcrnitcntiam,  fcd  fr.itris  fclicitati  in- 
uidcns-:  quod  ctiam  accidit  Cain.  Concidif  enim  ,  inquit  Scriptura,  Genef.^, 

X  3 


\66  C  O  M  M  E  N  T.  IN 

facieseiui:SttA  non  ideo  quia  malc  obtulerat,  fed  quia  fratrcm  videra<^ 
Hih.ii,  diuinahonoratum  fentenria.  Atquc  id  etiam  diuinus  Paulus  fignificauir, 
dicens :  Non  imeHitpcenitcmiiZ  locumypvo  co  quod  cft,  Non  inucnit  viam 
vercT  posnitenticei  lugcns  nerape  ob  ea  qux  improbc  egerat.  Vcriim  ille 
non  fleuit  peccatum/ed  pro(perum  lacob  fucceflum ;  idque  teftatur  illa 
cius  verba :  Fenient  dies  IuCIhs patrismei ,  vtoccidam  jratrem  memn  lacob. 


Harc  Theodoretus. 


1  i^w  *  ii«.v/uuii.iu:>. 

Caiecanus  primam  quaeftionem  folucs,duas  facit  bene  Jidioncs  ifaacj 

vnam  magnam  &  principalem ;  &  hanc  Efau  non  potuit  ab  Ifiac  confe- 

qui :  alteram,paruam  &  tenuem,quam  Efau  impetrauit  .\p3tre  fuo  Ifaac. 

Paulum  autem  dicit  non  dc  benedidione  parua  loqui,  fed  dc  illa  magna 

" ojiAtM.  ^  P""cipali.  Et  idem  tradit Thoftatus  fuper  hunc  locum  Gencfis.  Alte- 

ramqu^ftioncmcnodans  Caietanus ,  ait,  Paulum  in  eo  loco  non  agc  rc 

de  poenitentia  Efaurcfpediu  fuorum  pcccatorum  fimpliciter :  fcd  reipc- 

ftu  folum  amiffa:  Bencdidionis ,  &  iuris  atque  honoris  primogenitura:. 

Verba Caictani  fic  fe  habent :  Qupd  dicitur  Efau  non  mucniflc  locum 

pcenitcnti<T,adIiteram  verum  eft,intelligendo  eum  non  inucniflcpccni- 

tentiam ab  hominc  Kaac  patrc  fuo :  ab ipfo  cnim  cum  lacrymis  non  im- 

,  pctrauitbcnedidionem  primogeniti ;  quamuis  impctrauerit  bencdidio- 

nem  mmorem.  Sirnile  quidaccidit  poenitentibuspoft  perditam  vircriri: 

t3tem,aut  aliquod  fimiie dontmi :  nunquam  cnim  inueniunt  locum^po;- 

nitenti.c  apud  Dcum ,  quoad  priorcm  dignitatem ,  ficut  ncc  E(iu  quo.id 

primogenitiiram.  Et  hxc  dicuntur,vt  caucat  quifque  nc  cadat :  quoniain 

incertatftfnrurapa^nitcntiaj&multoinccrtiorfri!."»  ■    ■  c: 
tanus. 

Mi!„  opuuo  Caictani  maiori  cx  partc  probatur :  fed  ca  paulo  explica- 
tms  dcc!ai^nda,firmiu(que  comprobanda  cft.  Perpartes  nr.tur  fcntcntiii 
&  vctba  Pauh  pcrpcndamus.  J>of}ea  cupicns  h.rediurc%ned,ah^ew- 
Ndnnc  v.dcs  P.iu!um  apert^  !oqui,non  de  qualibet  bencdi<ftione;fed 
haned,tar.a,,d  eft ,  dc  illa  principali  &  folemni ,  qux  coniunda  crat  cum 
hxred>tar,o  ,ure  paternarum  facultatum,  &  cum  d.gnitatc  primogcnitu- 
X  Hun.M  autem  bened.c^.onem  Ilaac  dcd.t  lacob ,  ncc  talem  darc 
^^11  f  ^8"'"in-mu-  eam  concupiuit ,  &  inftant.fllm^ 

J^t?;feC  Sf  V  loquitur  Paulus  dc  reproLtione  Efau  rcfpeau 
v!taE.Tftcrna:,(ed  rcfpedu  benedidionis  quam  pctcb.u :  &  eft  fenfus  ip 

Vox  ,l|a pa„„em.  non  rcfertur  hic ad Efau ,  nec  ad  vcniam  &  remifllo 
nem  peccatorum  ems :  fed  referri  dcbet  ad  Ifaac  ;  &  eft  fenfus  Neaue 

lacob  e DcrT        ""T  P°^"'^^"^  bencdia lonis  da- 

P«nirent.a,vel,vt  ad  vcrbum  (o.uun  Grxca,  in,pa:nit,b,!in  ,  e\- 

(upcv 


GENESIS    CAP.    XXVII.  167 
^uperquibusDcus  nonmutat(cntentiamruani.Erapuclhu.w..;.im  cap. 
26.ait  DominusHicremia: :  NoUfttbtrahereab  ilUsverbu7?iy  fiforti andtar^  LocuiHure- 
0-  cormertantnr  a  via jtta  r/iala,  cfoc^^tteat  me  tnaU ,  cjtiod  cogtto  Jactrc  et^,  ^ 
id  efl:,mutem,&:prohibeam ,  »5cauertam  mala,quxminatus  fum  illis, 
Eandem  lignificationcm  habct  ilUiJ  Gcncf.  6.  Pa*nituit  cum  ,  quod 
^5  fecillethomincm  ,  id  eft,  voluit  intcrimcrc,ac  dclcrc  homincm  a  (c  con- 

ditum.  Superquibus  vcrbis  difputans  Thcodorctus  Quxftionc  50.  in  -jjjg^^^^^f^ 
Genefim  :  Quomodo ,  inquit ,  pocnitentia  cadit  in  Deum  ,  qui fua  prx- 
(cientia  regit  vniuerfa  Scd  pGcnitentia  Dci  nihil  cft  ahud  nifi  miitatio 
difpcnCitionis  cius.Poefjitet  r/ie.inquk  ipfc  ,  i  .Rcg.cap.  i  5  ^cj/tod  co?7jHtue- 
rim  Saul  regem.  Pro  eo,quod  eft,  ftatui  illuni  deponcrc,&:  altcrum  Rc- 
gem  crearc.  Et:  Voenttet  rne  feciffe  homiftem  ,hoc  cft,dccreui  perdcrc 
hominum  genus.Hxc  Theodorctus.Nam  qucm  vcrc,&:  propric  pocnitct 
eius  quod  egit ,  is  profcdo  (1  poirct,mutarct  quod  cgit,&:  infcdum  rcd- 
derct.  Sed  quia  id  non  potcft ,  mutat  animum ,  mutat  confih'um,&:  pro- 
pofitum.Quod enim  priiis  ardcntcr amaiicrat ,  pofta odit ,  8c  dctcftatur. 
Mutat  araorem  in  odium,  &  deledationcm  in  dolorcm.  Mutat  itcm 
confilium  ^  propoficjm  :  nam  quod  prius  dclibcraucrat  faccre,[id 
poftca  hrmifiime  ftatuit  apud  fe  ,  nunquam  in  poftcrum  facerc.  Liquct 
igitur,m  vocabulo poenitetjti^t  notioncm  cftc  ac  fignificationem  mutatio- 
nis.  Ergo,non  inuenitEfau  locum  pa-nitcntix  npud  Ifuc  idcft,nuHa 
rationc  potuit  efHcere  vt  Ifaac  mutarct  quod  cgcrat  circa  bcncdiftioncm 
lacob.Quarc  fupcr  ifta rc  fuit  Ilaac impcenitenSjid cft,inflcxibilis, atquc 
immutabihs. 


Viucs  in  gladio ,  &:  fratri  tuo  feruics. 

^        '  Vers.  40. 

^  T      .  .  .:iesingladio  dcnotat  non  foliim  perfonam  Efau,fcd 

^  ulto  magis  poftcros  cius ,  gentem  dico  Idumxorum  perpc-  /^^^^^^ - 
o  accindos  forr  gladijs,6c  arma  vcrfantcs,(Sc  bellico(os,fT-  gtnia.trm^* 
L  ^   ns,ianguinarios,bclhcisturbis,actumuItibus,rapinifquc,ac  rcu 

cxdibus  gaudentcs.  Talcs  porro  fuiftc  Idumxos/atis  ad  cognofccndum 
furit  vcl  vnius  lofcphi  tcftimonium.Is  cnim  lib  ^.dc  belloludaico  nar- 
rat,  mtcmpore  oblldionis  Hicrofolymitana:  Zclotas  in  a-uxilium  fuum  H^f^^^- 
acccrfific  Iduma:os;  gcntcm,inquit  lofephus,  turbulcntam  ,  &  mu- 
r  '  :srcrumftudenrcm,a-  ulcntcm  ;  &  qua:  vel  paruis fup- 
j  .:naduIationibus,  dc  b  ntis  arma  moucret ,  &:  in  acicm 

tanquam  ad  fcftum  pcrgcrer.  Er  paulo  poft:  Idumaei,  ait, nulli  par- 
•u ,  cum  fint  natura  fua  crudchfl!imi  ad  occidcndum :  atquc  indif- 
iccr  tam  fupplicantcs  fibi,  quam  rcpugnantcs  i  ctiam  communcm 
fanguincm,  dc  communis  tcmph  reucrcntiam  commemorantcs,  gla- 
diis  trojifucrbcrabant.xdcs  diripicbant,  obuios  quoflibct  occidcbant*, 
contcmptaquc  plcbc ,  Sacerdotcs  vcftigabant,  captofquc  ftatim  occidc- 
bant.  In  tantum  praetcrca  irapictatis  proccflerunt^,  vt  occifos  abiiccrcnt 
infcpultosjcum  tamcn  tanta  fempcr  lud^is  fcpultur^e  cura  fncrit,vt  ctiam 

crucc 


D£  Ht.21, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


Locu$  2, 
Reg.8. 


i6S  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cruccdamnatos^anrefolis  occafnm rollcndi,  &fcpeliendi  praeceprum 
diiiinum  habuerinr.Sic  lofephus.  Ex  quo  hquer,  pofteros  Efau  fuifle  ar- 
migeros,6c  feroces,&  fanguinarios,vr  benc  in  illos,fub  perfona  Elau  pa- 
renris  eiusgenciSjprxdidum  fitab  Ifaac,  Ftaes  ingladio, 

Etfrdtn  ntoferuies,  Seruire  alijs,naturaliter  durum,afperum,&  odio-  97 
fumed  Veriim  feruitus  Efau  dupliciter  mitigatur  ab  Ilaac  ,  rum  quod 
noneratfcruiturus  Efrj  alienigenis,autbarbaris,autinimicis  :  fed  fratri, 
&  confanguineis  fuisitumquod  futura  non  erat  ea  feruirus  perperua, 
fed afiquando  excutienda^eratque  pofteris  Efiu,non  liberras  modo ,  fcd 
etiam  regnum  comparandum.   Nec  iftud  vaticinium  Ifaac  completum 
eft  in  duobus  illis  fratribus  lacob  &  Efau  ,  fed  in  eorum  pofteris.  Re- 
gnante  cnim  Dauide,Idumxi  fubicdi  funt  Imperio  Hebra^orum.  SIc  e- 
nim  fcriptum  eft  libro  2.  Regum  cap.8. in  liumdn  cu^lodes.fiAtuet- 
qne prdfiSum :  cr faH-a  eft  vniacrfi  Idurndta  ferHiens  Dauid.Uoc  iraque  va- 
riciniumlfaacde  fubiedlione  Idumqforum  fub  imperium  Hcbrxorura 
completum  cftjyo.  annis,&:  eo  amplius,  poftquam  ab  eo  enunciatQ  fue- 
rat.  Ac  licet  pro  magno  malo  duceret  Efau ,  pofteros  (uos  feruituros  efte 
poftcris  Iacob,fuiflet  tamen  ipfis, fi  eo  vti,vt  par  erat,vol uilTcnr ,  bonum 
Sc  vtile.  Improbos  namque&  infipicntes ,  pirudcntum  ac  bonorum  im- 
perio  tencri  &'regi,magno  illibbonoeft,  Audiatledor  eleganrem  fuper 
rhdonis fen^         Philonis  fentetiam.  Difputans  cnim  omnes  probos  cfle  Iiberos^im- 
tenti4y  imf^ro  probos  autcm  feruos,  ciim  ad  id  quandam  memoraflct  Zenonis  icntca- 
bts  melitsiejje  tiam/ubiugit: Ifta  Zenonis  fentetia,tanquae  fonte  haufta  videtur  ex  lu- 
ytferm^nt  b»  ^^ionx  leffibus.In  his  quippe  narratur  de  duobus  fratribus,aIccro  frucri.al 
dominentHr.    ^^^^  ^^'^"  perdito:quoa  comunis  amboru  patcr  mileratus  eu  qui  avirtute 
defciuerat,  precatus  ei  eft,vt  fratri  fuo  feruiretiferuitute(qux  videtur  ma 
lu  maximuj  arbitratus  re  efle  infipienti  vtilifljma;nc  fi  fuo  relinqueretur 
arbitriojin  omne  prolaberetur  liccntia.  At  vcro  fub  impcrio  melioris  vi- 
ucs,per  eius  cura,emendatis  moribus,in  melius  etia  ipfc  proficeret.  Ha!c 
Philo  in eo  hbro  quem  prarnotauit :  §lupd 07nni< prohiu liber.  Et  in  libro, 
quem  CcnpCn denobilitate yin  eandem  fentcntiam  hxc  addit  :  Ex  Ifiac  na- 
ti  funt  gcmelli,diuerfis  admodii  corporibus,atquc  animis.  Minor  vrriuf- 
que  parcntis  bcneuolentiam  dcmerebat  obfequiis,laudatus  ob  id  Dei  te- 
ftimonio :  maior,  venrri  &  libidini  addidus ,  iurc  primogcniti  ccflit  mi- 
nori.Sed  mox  ccfliflc  pGenitcns,fratri  molitus  eft  nccem :  amarus  etiam, 
atque  odiofus  parcntibus :  quocirca  illi  vota  pro  minore  fecerc  amplifli- 
ma,quae  Deus  rata  efle  votuit:Alcerum  vcro  filium  miferari,hoc  aff^ccre 
beneficio,vt  fratri  eum  fubijccrent ;  rati  fore  perutile  ,  fi  homo  nequam, 
fuxpoteftati  &:  arbitriominimc  rclinqueretur.  Qui  fi eam  fcruitutcm 
libcnter  tuliflet ,  potuiflct  mereri  fccunda  virtutis  pra:mia.  Scd  quia  iu- 
gum  excufllr  contumax,  fibi  &  poftcris  fuis  magnam  iucratus  cft  ieno- 
miniam.SicPhilo.  ° 

Hanc  Philonis  fententiam  a^mulatus  Ambrofiu5,difertius  cam ,  &  In- 
culentiustracftafl^emihiquidem  vifus  cft.Vcrum  eiusrci  arbitrium  &iu. 
dicium  permitto  Ieaori,vtriufquc  orationcm  imer  fe  componenti,atquc 
^  %  ^  -  com 


G  E  N  E  S  r  S    C  169 
comparanti.  Sic  autem  fcribit  Ambrolius  libro  rccundo  de  lacoB,  &  Vi- 
ra  Beata,capitc  tertio :  Efau,vt  benediccrctur  a  patre,  cogendo  elicuit ,  8c 
impetrauit :  Sed  cam  tamcn  bcnediclioncm  accepit  ,c]ux  cum  fupcriorc 
congrueret,&  conucniret,vt fcruiret  fratri  fuo.  Etenim  qui  imperare  non 
poterat ,  &alterum  regere,  feruircdcbcbat,  vt  aprudcntiorc  regcrcrur. 
Ncque  enim  fuit  fincli  Parriarchie  ,  vt  filium  fuum  dcgcncri  conditioni 
fcruitutis  addiceret,fed  vt  bonus  pater,  ciim  duos  haberct  filios,  vnum  in- 
temperantcmifobrium  ^cprudenrcm  alterum,  vrriquc  confuluit.Intem- 
peranti  prajfecit  fobrium ,  &:  prudcnti  infipicnrcm  (Liruit  obcdirc ,  quia 
infipicns  non  potcft  voluntarius  cflc  virtutis  difcipulus ,  nec  pcrfeucrare 
in  ftudio  ,  quoniam  ftultus  ficut  luna  mutatur.  Mcritoque  ei  libcrtatem 
proprijnegauitarbitrij,nc  vclutnauisinfludibus  fmc gubernatore flui-  ^ 
taret ,  fed  fubdidit  eum  fratri ,  ficut  fcriptum  cft  ;  Scruit  imprudens  pru- 
dentijvt  fic  rcgentis  imperio  fuum  mclioraret  affccfl:umi&:  ideo  ait :  Snfcr 
gUdtum  tuHm  vittes^ci' fcrnies  fratri  ttw,  Domina  cnim  eft  pictas  crudclitA- 
tis;&  manfuetudo  duris  moribus  pr.cftat.  Seruit  omnis ,  qui  au<florita- 
tempurap  non  habet  confcientiac :  Seruit  quicumquc  velmctu  frangitur, 
vel  deleftatione  irretitur  ,  vel  traliitur  cupiditatibus ,  vel  indignationc 
.  ratur ,  vel  mcErorc  deiicitur.  Seruilis  enim  cft  omnis  pafllo ,  fiqui- 
.  Jominus  dixizlosin.  cap.S, giuifacit pecc*ituw y  fcrMf44 ejtpeccan  Et 
quod  peius  eft,  multorum  feruus  cft,  qui  fubicdus  cft  vitiis,  Sc  ita  fe  mul- 
tis  dominis  addixit,vt  fcruitio  ci  cxire  vix  liccat.Hadenus  ex  Ambrofio. 
99     Ad  hunc  locum  fpcftat  illa  Bafilii  cgrcgia  difpuratio  in  libro  de  Spiri-  ^'^f^"*' 
tu  Sando,  capite  vigefimo  difcrre  ab  eo  tradlata.  A pud  homincs ,  inquit. 
nullus  cft  natura  fcruus.  Aut  enim,  qui  viribus  prcfli  funt ,  fub  iugum  fcr- 
uitutis  mifll  funt ,  vt  in  bcllo  capri,aur  ob  paupcrtatcm  in  fcruitutem  rc- 
dafti  funt,  velut  -^gvptij  ob  famcn  fcruitio  Pharaonis  obftridi  funt.  Aut 
iuxta  fapicntiam  quandam  ,  dc  arcanam  difpcnlationem  ,  qui  inrcr  filios 
detcrrimi  funt ,  parentum  vocc  ;  6c  fententia ,  fapicntioribus  6c  mcliori- 
bus  in  fcruitutem addidli  funt :  id  autcm  non  in  fupplicium  ,  fed  in  be- 
neficium  potius  duxcrit  aequus  rcrum  a^ftimator.Nam  qui  ob  fcnfus  ino- 
piam  nonhabet  iniclc  id  quod  naturaimpcrat,huicexpcdit  in  altcrius 
circ  poteftatc;  vt  dum  potentioris  prudentia  gubernatur,  fimilis  fit  currui 
quiaurigamrccepit,  aut  naui  qax  nauclerum  habct  clauo  aflidcntcm. 
Hancobcaufam  lacob  dominus  fratris  fui  Efau  ex  benedidione 
patris  faftus  cft,vt  ftultus  i  Cipientc,  vel  inuitus  bencficio  afli- 
non  habens  proprium  crcatorem,  vide- 
n  .Et  Chanaam  fcruituti  adiudicatus  Cenef^ 
cft  fratrum  fuorum ,  quoniam  indocilis  crat 
ad  virtutcm  ,  &  parrcm  habebat 
Cham  homincm  infipicnrcm. 
Sic  Bafihus. 

Comm.in  Gen.Tom.4.  y 


170  COMMENT.  IN 

Tempufque  venict,cum  excutias,&  foluaj  iugum  cius  de  ccr- 


Vfir.sv.40  uicibustuis. 


di»  perm.in' 
fermt  ftib  lu- 
go  luddorumy 


D  V  M  y£  I ,  qui  fiiere  pofteri  Efaii,  regnantc  Dauide  fubicfti 
funt  in-iperioHcbrxorum,  vt  fupra  didutn  cft:&  in  ca  fcrui- 
tutepcrmanferuntannis  plus  centum  quinquaginta,  vfquc 
_  ad  loram  rcgem  ludx ,  fiUum  rcgis  lofaphat.  In  huius  cnim 
piiiicip.uurece(rerunt  Idumociab  imperioludarorum  ,  &:  proorium  fibi 
regem  conftituerunt,ficut  fcriptum  cft  in  hbro  quarto  Rcgum  cap.ofta- 
uo.  Indiehuseius{Regis  lorarn)  recejjtt  Edom  yVeelfctfub lHda:&  corjjhtuit 
fihi  regem.  Ea  porro  feruitute  foIuti,tunc  Idumaci  pcrmanferunt  hberi  vf- 
'        queadHircanum  Simonis  fiHum  ,  ex  Afmonasorum  famiha  Judxor 


rorum 


do  iterum  ^  pontificum  fimul:rc2emquc,a  quo  Idumxi  non  foh\m  rurfus  Iuda:is  fub- 
funt  lud^n.   >ugati  lunt ,  (ed  inluper  religionem  ludaicam ,  caercmonialque  accipere 
loffphus.      coadli  funt,vt  narratlofephus  hbro  decimo  tertio  Antiquitatum,itafcri- 
Hircanus  Po-  bensiHircanus ,  etiam  Idumeac  vrbcs  cepit  Adora ,  6c  MarifTam :  edixic- 
^luddor^m^''  quc,vt  ciccumcideretur,nifi  mallent  apropriis  pelh  fedibus.  At  ilh  amorc 
u  Mrum,     p,^^^!^  admiferuntcircumcifionem,&  rcHquam,  iuxtaIudaicosritus,vi- 
ucndi  formulam  :atque  cx  co  tempore  primiim  inter  ludaros  cenfcri 
coepti  funt.  Sic  lofephus.Ex  eo  autem  tempore ,  quo  dcfecerunt  a  domi- 
natu  Regis  loram,  vfque  ad  principatii  Hircani ,  ciim  imperio  luda^orum 
iterumfubditifunt,annifluxeruntamphiis  ©(fbingenti :  biquidem  lofe- 
phusinitium  principatus  Hyrcaniftatuit  in  Olympiade  centefima  fcxa- 
gefimafccunda. 

Pro  illo ,  ExcutiaSy  fiue,  vt  habent  fcptuaginta ,  cum  depofueris,\cih\xn\ 
Harbracum  ,  quod  eft  in  hoc  loco  ,  intcrprctantur  quidam  dcmir/ari,  vt  fic 
fcnfus,Tcmpufque  veniec  ciim  dominabcris.  Tahs  porro  dominatio  po- 
teftduphcitcr  accipi,vel  abfolute ,  vt figsificctur ,  idumaros  nonfolum 
feruitute  Iuda?orum  liberatumiri,  fcd  habituros  infupcr  proprium  re- 
gnum,propri6fqueReges.  Quoditacontigifie ,  pcrfpicuum  eft cx  ilhs 
^uJo  Idu-  vcrbis  Scripturx  in  quarto  Rcgum  ,  capite  oftauo  :  Rtcejjit  Edam  ne  ejfet 
mahCquan-.  fub  Iuda,& coyjftituit  jibt  Regem.X^ozdl  etiam  intelligi  Jdum.-eos  fuifle  ali- 
tntludlT^'  qu^J^^^o^ioi^inatuirosTudaciSjfub  quorum  ipfi fucrantdominatione.  Id 
y^»^  "         ver6fadumcft,cumHcrodesrcgnauitinIudxa:fuitcnim  illepatrc  An- 
tipatroIdnmxogenitus:nec  ipfc  mod6,verum  ctiam  poftcri  eius ,  ludxis 
dominatifunt  vfquc  adexcidium  Hierofolymitanum  ,  Tito  Imperatore 
fa6tum,per  annos,  fcilicct  centum  quinquaginta.Nimirum  Herodcs Ro- 
manorumauaoritate  faduscft  Rex  ludasorum  in  Olympiadc  ccntcfi- 
ma  odlogcfima  quarta,  vt  tradit  lofcphus  libro  dccirao  quarro  anti- 
quitatum.  Excidium  autcm  Hicrofolymitanum  compctit  in 
Olympiademducentcfimam  duodccimam.  Videatlc- 
(^lor  quae  fupcr  hifce  rcbus  fcripta  rcliquic  lofe- 
phus ,  tum  libro  primo  dc  Rello  1  udaico, 
tum  initio  libri  xiiij.  Anti- 
quitatum. 

Odcrac 


GENESI9    CAP.     XXVII.  171 
O Jcrar  crgo  fcmpcr  EGiu  lacob  pro  bcncclidionc qua  bencdi-  ^^^^» 
xcrat  ci  Patcr :  dixicquc  in  cordc  fuo  :  Vcnicnt  dies  lu6tus 
patris  mci,&:  occidam  lacob  fratrcm  mcum. 

loi .  C  c  E  tibi  immodicum  ambitionis  ftudiiim,  5c  cxecranda  fa- 

mcsauariti^%omnia  rumpit,quauis  fortifiniia.naturalis  amoris 
vincula.  Efauobfibi  prcxrcptam  bcncdi(5lioncm  parcrnam, 
frjtcrnum  amorem  conucrtit  in  holblc  odium  fratris  fui  la- 
cobjvfque  ad  firmum  propofitum,  &:  dclibcratam  occidcndieius  volun- 
tatem,proccdens.  Ac  ne  putares  fuinc  repcntinum ,  &  brcuc  odium  ,  di- 
xit  Scriptura: 0^^rr<fr pmper,  vt  continuum,  atquc  obfirmatum  odium  in- 
tclligercs.  Quanquamilludaducrbiumy?wj^rr  ncc  Hcbrxi  codices  ha- 
bent,  nec  Grxci.fcd  cjuid  cft  iUud  dixit  vt  corde  fnol  Non  fanc  aliud,  nili, 
Apud  fc  ftatuit,animo  fuoagitauit,  &  dclibcrauit;non  id  foras  profcrens, 
fcd  tacitum  ,  6c  cordc  c^latum  contincns,  ne  patrcm  videlicct  oftcndcrct, 
vel  optatam  rei  peragcndx  occafioncm  pcrderet.Diodorus,  vt  fcrtur  Ca- 
tcna  in  Gencfim  ,  fic  illud  dixit  tn  corde  fuo^  expofuit :  Non  repcntina  &z 
fubita  ira ,  fcd  profcdo  mcntis  aflcnfu ,  firmai|ucdchbcrationccoQftituit 
fratrcm  occiderc. 

Veniem  dies  lulhis patris  mei,  ffr  occidam  lacoh fratrem  meum,  Scnfus  cft : 
Veniet  tcmpus  mortis  parris  mci  ,  &  eo  mortuo  interficiam  fratrcm 
meum.  Mortem  Patrisfamilias  confequitur  ludus  filiorum ,  &:  cognato- 
rum.  Itaqucperid  quodfequitur,fignificauitquodantecedit.  VoIuit:^u- 
tem  Efau  occidcrc  lacob,  vcl  vt  ita  vlcifceretnr  iniuriam,  &c  damnum  fibi 
ab  co  faftumi  vel  fperans  fortaflc,  eo  interfecSo ,  rediturum  ad  fc  lus  pri- 
mogeniturx ,  &  inualidam  fore  benedidionem  paternam  in  cum  colla- 
tam.  Sed  cur  non  eft  aulus  occidcre  lacob  ,  viucnte  patrc  ?  nimirum,  pa- 
trem  a  quo  eximic  dilcclus  &  honoratus  fuerat,  non  fuftinuit ,  nimio  do- 
lore  ob  filij  necem,  opprimere,  &  obruerc ,  fimiilquc  perhorruit  maledi- 
dionem  cius.  Matrem  vero  fuam  Rcbeccam  nihil  vidctur  curafle,  para- 
tus  poft  mortem  patris,etiam  viuentematrcnecem  fratri  affcrre.namne- 
que  eam  multum  amabat ,  quod  ea  femper  fratrem  fibi  praftuliflct,  &  au- 
(2:or  fuiflctocciipandi  bcncdi<ftioncm  patcrnam  ;  (Sc  oftcnfam  eius, 
ac  maledidlioiicm  paruipcndcbat :  Quanquam  vtriufqucpa- 
rcntis  malcdidioncm  perhorrefcendam,  Scriptura  do- 
cet  Ecclefiaftici  tetio: Vbi  de  maledidione  matris, 
fic  eft :  Benedttho  patris  firTnahtt  domus  fiUo^ 
THm,7nalediilio  autern  matris  era- 
dicatfnndamenta. 


172 


COMMENT.  IN 


Verlu  4;. 
vfque  ad 
46. 


B.Auguft, 


NiinciatafanthxcRebeccacjquse  mittens,&vocans  lacob  fi- 
liiim  fuum,  dixitadeum:  EcceEfaufratertuusminatur  vc 
occidat  te.  Nunc  ergo  fili  mi^audi  voccm  meam,  &:  confur- 
gensfugead  Laban  fratrem  meumin  Haram :  habitabif- 
qiie  cum  eo  dies  paucos,  donec  requiefcat  furor  fratris  tui: 
&:  ceflet  indignatio  eiuSjobliuifcaturque  eorum  qua^  fecifti 
in  eum:poftea  mittam,&:  adducam  te  inde  huc.cur  vtroque 
orbabor  filio  in  vno  die?Dixitque  Rebccca  ad  I{aac:Ta:dec 
me  vit^e  mex  propter  filiasHcth:Si  acceperit  lacob  vxorem 
de  ftirpehuius  terr3e,noio  viuere. 

V  o  M  o  D  o  refciuit  Rebccca  quod  Efau  tantum  dixerat  in  104 
cordefuo?S.Augull:.  inqua^ft.Si.inGenefim,  ait  fuiffe  id per 
diuinam  reuclationem  patefadtum  &  cognitum  Rcbccc^. 
Verum  iftud  minime  cogruere  vidctur  cum  narratione  ipfius 
Scriptura;,qu:E  non  aitjfuilTc  verba,vcl  cogitata,  &  confilia  E(au  reuelara 
Rebccca?,  fed  nunciata.  Illud  igitur  vcrius  didlu  fuerit ,  licet  Efau  confi- 
lium  occidendi  fratrem,  a  primo  tacitum  &  occultum  tcnucrit,  poftea  ta- 
men  vel  cx  occafionc  alicuius  nouac  indignationis  &  ofFcnfe  velper  im- 
prudentiam,atque  incogitantiam  id  aperuit,  prxfcrtim  fcrmocinado  cum 
fidis  fibi,(3c  intimis  hominibusrtk:  ifta  via  pcrmanauit  ad  aurcs  &  notitiam 
RebccccB.  Habitahts cttm  eo  dies paucos. Hcbi^xicc  c(t{dies  vftosy)id  eft  dies 
aliquotjfiucpaucos^quam  phrafim,  hodieq;  habct  fermo  Hifpanus.  Nam 
quia  vnum in numcris  minimum  cft,  Hcbrxi  vnos dies ^yoc^am  breuiili- 
mum,&  minimum  tcmpus.  Et  Rebccca  quidem  ita  cogitabat,veriim  fc- 
cus  euenit:habitauit  enim  lacobinMcfopotamiaper  annos  viginti. 

Do-aec  requiefcat  fnrorfratris  ttti^  &  ceffet  indignatio  eitts,  oblitiifcatHrque 
corum  ^u<tfecifii  in  eum\\mc  apparct ,  quanta  in  lacob  ira,&:  odio  inflam- 
matusfucritEfau.  Simul  &  illud  liquct  ad  extinguendam  ,  velccrtcad 
mitigandam  iram  valcrc  plurimum,tum  abfcntiam  cius  quil^efit,tum 
longinquitatem  tcmporis :  dics  cnim,  vt  de  moerore  ac  dolore,  ita  dc  ira 
multiim  minuirac  dctcrit.  Ariftotelcs  libr.4.  Ethicorum  duplex  facit  ee- 
nus  iratorum  hominum  ,  alios  cnim  dicit  cfic  procliues  ad  kifpicicndam, 
<&:  deponendam  iram^  &  vt  facilc  irritabilcs,  \i\  cito  clTc  placabiles ,  quos 
jiritiouU  ^"^^^^^^  &  incenfae  bilis-,  altcros  autcm  vocat  -^^^^yj. 

dHo%cn  /M-  ""''^'^  eft  amarx  bilis  homines,implacabiIes,atque  irx  pertinaces,  nec  nifi 
torum  hom*-  lumpra  vltionc  acquiefcentes  :  atque  in  hoc  pofteriori  irafcentium  ee- 
num  gcnera,  ncrc  fuifTc  Efau,  fupradifta  Scripturx  verba  non  obfcure  indicanr.  Vcrba 
Ariftotelis,  ficano{reauetle<aor  ,  huiufcemodi  funt:  Iracundi  funtir 
rJtabiIes,cclcriterqueirafcuntur:SediidemfuntpIacabiIes,  irafccndique 
hnem  cito  faciunt ,  quod  quidcm  in  illis  optimum  cft.  quod  illis  piopter- 
ea  contmgit ,  quia  iram  non  comprimunt,  ncque  cohibcnt,  fed  Ibtim  in 
mnam  acceptam/i  quidem  pofrunt,referunt:iccirc6  vocant  eos  -i^^^.W 

quafi 


GENESIS  CAP.  XXV  II.  175 
quafi  dicas  funimoperc  biliofos,  &  iracundia  exardefccntes,  vndc  nomcn 
natum  eft.  At  qui  (untamari ,  quos  w<«^«;t«^Kf  nominant  *,  propcmodum 
(untimplacabilcSjdiuque  m  iracundiaperfcuerant.  Iramenim  compri- 
munt,qux  tum  quiefcit  cum  iniuriam  vlti  fuerint.  Vltio  cnim  iram  fedar, 
dolorisloco  voluptatem  affcrcns.  Sed  fi  non  pofiint  vlcifci ,  quafigraui 
quodcim  onere  premuntur,  intra  fe  iram  concoqucntcs.  Ad  uwv.  v:i6  in 
fc  ipfo  conquendam  longo  temporc  opus  cft.Sic  Ariftctclci.. 

"Pojl:  ^  '     /r^wr^iW^^?«r.AnhocfeceritRcbccLa,  noncft 

proditL.  s.  Hebrxitradunt.Rcbeccammihircnutnccm 

fuamDcboram,quasfecuravencratcxMcfopotamia  ,  accerfcndi  lacob 
gratia:  quam  fuillcin  comitatu  lacobciim  rcdijtex  Mefopotamia  inPa- 
rrftinam,patctcx  hiftoria.qux  narratur infra  capitc  trigcfimo quinto. 
Cur  vtrocjtic  orbabor  fiUo  invnodie?  Vnde  hoc  fcquitur  f  Anquia  fi  Efau 
adoriretur  occidcre  lacob  ,&  hic  fefortitcr  dcfcndcrct,ficripoterat  vt 
mutuis  vterquc  vulneribus  concidcrent  ?  Anquia  Efau,  occifo  fra- 
rre  ,&  parcntum  indignationcm  ,ac  maledidHoncm  tknens, 
lon^e  aconfpedhi ,  &:  focictatc parcntum  aufugcrct,  &c 
iiQ  eo  Rcbecca  orbarctur?  An  quia  fi  E(au  fratrcm 
occidi/rcr,  eum  Rcbccca,  pro  fiHo  non  crat 
habirura/cd  maledidlis  6c  diris  cum 
dcuouerct,  &  promor- 
tuo  habcrct? 


y  5 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T 

VIGESIMVMOCTAVVM 
G  E  N  E  $  I 

ARGVMENTVM, 

Lxcoh  profeSfus  in  Mejopotamiam ,  hahetin  itincre  admirahilem  cuiuf- 
dam fcaU  vifionem,Dei^  amplipma  fihi  dantis  fromiJfa.^uaprO' 
pterlocum  illum  confecrat^vouety^  Deo fuorum  homrum  decimas. 

O  c  A  V I T  itaque  Ifaac  lacob  j  &  benc- 
dixic  cum ,  prxcepitque  ei,dicens  :  Noli 
acciperc  coiugem  dcgenere  Chanaam: 
fed  vadc  &:  proficifcere  in  Mcfopota- 
miam  Syrix  >  ac  domum  Barhuel ,  patris 
matristux,&:  accipe  inde  tibi  vxorem 
de  filiabus  Laban  auuncuH  tui.Deus  au- 
}  tcm  omnipotcns  bcncdicat  tibi,&:  crcfccrc  te  fliciat,  atq;  muk 

4  tiplicct,  vt  fis  in  turbas  populorum.  Et  dcttibi  benedidiones 
Abraha!,  &:  fcmini  tuo  poft  te  :  vt  polfideas  terram  peregrina- 

5  tionis  tux ,  quam  pollicitus  eft  auo  tuo.  Ciimquc  dimifilTet 
eum  Ifaac,  profcdus  venit  iu  Mcfopotamiam  Syrix  ad  Laban 

^  filium  Bathucl  Syri ,  fratremRcbeccx  matris  fux.  Videns  au- 
tcm  Efau,  quod  bcnedixiflct  pater  fuus  lacob ,  &:  mififlet  eum 
in  Mcfopotamiam  Sy  rix ,  vt  mde  vxorc  duceretj  &:  quod  poft 
bcncdiaionem  prxcepiflet  ei,  diccns ,  N5  accipics  vxorem  dc 

fiiiabus 


GENESIS    CAP,    XXVIir.  175 
filiabusChanaam  rquodquc  obcdicnslacob  parentibus  fuis  7 
iflcc  in  Syriam :  probans  quoqucquod  non  libcnter  afpiccrct  ^ 
filias  Chanaam  paccr  fuus-.iuit  ad  Ifmaclcm,  &  duxit  vxorcm,  9 
abfq;  ijs  quas  prius  habcbac,Mahclcth  fiham  Ifmacl  fihj  Abra- 
ham  ,  fororcm  Nabaioth.Igicurcgrcllus  lacob  dc  Bcrlabcc, 
pcrgebat  Haran:  Cumq;  vcnifiTct  ad  qucndam  locum.&:  vcllct  " 
in  co  rcquicfccrc  pofl:  Solis  occubicum,  tulit  dc  lapidibus ,  qui 
iacebantj&fupponcnscapitifuo^dormiuitin  codcm  loco.Vi-  j, 
ditquc  infomnisfcalam  liantcmfupcrtcrram,&:  cacumcn  fl- 
lius  tangens  cxlum :  Angclos  quoquc  Dci  afccndcntes&:  dcf- 
cendcntcs  pcr  cam:&:  Dominum  innixum  fcalx,  diccntcm  fi- 
biiEgo  fum  Dominus  Dcus  Abraham  patris  tui,&:  Dcus  Ifaac:  ^ 3 
Tcrram,inqua  dormis,  tibi  dabo  &:  femini  tuo.  Eritquc  fcmcn  ^4 
tuum  quafi  puluis  terrx:dilataberis  ad  Occidcntcm5&:  Oricn- 
ccm  &:  Scptcnthoncm,  &:  Mcridicm.&:  Bcncdiccntur  in  tc ,  &: 
in  fcminc  tuo  cundx  tribus  tcrrx.Et  cro  cuftos  tuus  quocun- 
que  pcrrexcris :  &:  rcducam  tc  in  tcrram  hanc :  ncc  dnnittam, 
nifi  compleuero  vniucrfa  qure  dixi.Cumque  cuigilalfct  lacob  16 
de  fomno ,  ait :  Vere  Dominus  eft  in  loco  ifto ,  &:  cgo  ncfcie- 
bam.Paucnfquc,  Quam  tcrribilis eft,  inquit,locus  iftcinon  eft  17 
hic  aliud,  nifi  domus  Dci,  &:  porta  ca-li.   Surgens  ergo  lacob  18 
manc,  tuht  Iapidcm,qucm  fuppofucrat  capiti  fuo ,  &:  crcxit  in 
titulum,fundensoIeumdefupcr.  Appcllaukqueuomcn  vrbis 
Bethcl,qucprius  Luza  vocabatur.Vouit  ctiam  votum,diccns: 
Si  fuerit  Dcus  mecum,  &:  cuftodicrit  mc  in  via ,  per  quam  cgo 
ambulo ,  &:  dcdcrit  mihi  panem  ad  vcfccndum ,  &:  vcftimen- 
tumad  induendum,  reucrfiifquc  fuero  profpcrc  ad  domum 
patris  mei:eritmflnDominusin  Dcum,&:  Iapisiftc,qucm 
crexi  in  ciculum ,  vocabicur  domus  Dci :  cundoriimquc  qux 
dcdcris  mihi.dccimas  offcram  cibi. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

P  vD  FMfehmmlibrommde  puparanom  lm.u.^uiui,  lujcbw 
cdpite  'vlttmo^^lexander  Hijloncns  tradtt ,  Jaxch  ejfe  i 
patrefHomijfnm  tn  Mefopotamtam.cum  isageret  atatis 
annumqutnttm  &feptuagejimum  .patreetus  annos  na- 

tocen- 


1^6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

to  ccnttm  trigmta  feptem.  Sedemm  aperta  in  faucis  ijlius  fcriptoris 
verbisefidifcrepantiacrrepngnantia.  Cum  enim  ifaac  fexagenarm 
genuerit  lacoh  dr  Bftu.vt  dictum  eft  Genef2$.neccfe  profef/v  eft.in  an- 

mTvT\(^  na mtis  iftac centefimo  trigefimo feptpnofiuifie lacoh  non feptuaginta- 
quinque^ vtille auftoraityfed feptuagintafcptemannorum.  Hacigitur 
.ttate  Iacoh,reUffapaterna  domOy&  vrbc  Berfahee^  cepititer  in  Mefopo- 
tamiam :  hoc  nosfupray  in  exordto  Capitis  vigefimt  feptimi  cuidcnti 
nrgumcntatione  conclufimus, 

Hinc porro  effcituryante  i(lam  profeHionem  lacoh^  annis  quatuorde-  ^ 
cim  y  mortuumfui(fe  ifmaelem  fratrem  ifaac.  ifmael  quippe  annis  qua- 
tuordccim fuit prtor  natu  quam  ifaaCyVt  ex  capite  dccimofexto  ^  vige- 
fmoprimo  Gencfis manifefium cfi,  Vixit  autem  centumtrigintafeptem 
annisyVtfcriptumeftGcncf^s.BrgOyfieratlfaac  annorum  centumtri- 
ginlafeptem^cum  mifitlacoh  in  Mefopotamiam;  id  quatuordecim  annis 
poflmortem  ifmaelis  eueniffe  neceffe  efi.  J^uod  igitur  inhoccapite 
verfu  nono fcriptum  efi^  Efau  iuijfe  ad  ifmaelem  ,  vxorem  duxifife 
ciusfiliam.,nonde  perfona  ifmaclis  intclligendumeft  y  vtfote  aliquot 
iam  annis  vita  defunciifed  de  ifmdelis  familid  gcnte. 

^^uo  autem  animo  Bftu  acceperitvxorem filiam  ifmdelisyan  vtgra' 
tificareturparentihus  fuis  valde  ofenfis  oh  vxores  eius  Chananxas  y  vt 
fupra  dictum  efifuh finem  Capitis  vigefimi  fexti^(^rin  hocipfo  loco  ca- 
pitis  vigefimi  ocfaui :  an potius  quo  vehementius  irritaret  ofi^enderet 
parentes ytanquammale  de  fe  meritos yahlatanimirum fihi  dignitate 
primogeniturA  y  denegataque  Benedi&-ione ,  in  duhio  dr  incerto  reliquit 

Rupe :r us,  ^ifp^^tmiilludtantum  affirmanSyquocunque  id  animo  egerity  mafc  eum 
atqu€infipienteregiffi.Scrihitautem  Rupertm  adhuncmodum-^Autve' 
lut  infipiens ,  aut  tanquam  vere  fiultus  fecit  hoc  Efau.  Nam  fi  tadium 
matris,  aut  offcnfionem paterni  animi  lenire  voluit ,  inftpienttA  fuitfa- 
cere  td  confidtts  parentihuSyquos  iam  tn  altjs  vxorihus  ojfenderatyadfer- 
uilta  nempe  decltnando  tahernactda.e^  cum  eiefhs  e  domo  Ahrahdy  ex- 
hjiredttatifqtieyohtdqtiepatrtfuo  infenftSy  contugi)  focietatcm  contrahe- 
re.  Sin  autemyquod  vertus  efiy  qtiia  parentihtts  quoque  propter  lacoh  ira- 
tns  eratyidfccity  quo  ampltus  eos  ofenderetyproctdduhto  fttdtus  fuit.  Sed 
"jerifiintltus  efifeciffc  id  Efiu  ct^ptentemgrattficariparentthuSyex  ^cnte 
tam  confanguineatpfis ,  vxorem  acctpiendOyVt  ex  ipft  Scrtpttir.c  narra- 
tione  non  ohfcure  ftgntfcatur. 

Pn^moncndus&prtdocendushccloco  eftLeffor.idqtiodftteadno^  3 
rv/v  .^./^v/^;;.  c  f:hro  i6.de  Ctuttatc Deicap.  sS.qt^cmadmodtimcum 


G  E  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  V  1 1  I.  177 
^pra  Gen.2i,  Deu^Ahrahjt  dixit:ln  Ifaacvocabiturtibi  femcn, 
Ccteri  omnes filij  K^brdhjCytam  ex  Agar.quam  ex  Cetura  exclufifunt 
participatwne  dtuinaru  promifionu ,  qu.t  data  funt  Ahrahd  ac  fcmmi 
tim:tta  cum  ifaacmtfit  lacob  in  Mefopotamiam ,  dixttque  ei( vttradi- 
tur  inhoc  capiteJDct  tibi  Dcus  bciiedi^ftioncs  Abrahx,&  fcmi- 
nituopoil  tCjVt  pollidcas  tcrram  percgrinationis  tuje,  quam 
pollicitus  cft  auo  tno-Segregatum  efffemen  ifaacperEfiu^a  partici- 
.  patione  diuinarum  promtponumy  ejuarum  folum  femen-  ifaac  j 

^'oh  '  ^   c.  Verba  Sa^i  Augnflim  h^c funtiHk  tam  tn^ 

teli.^  j^^'^^  ■■■  '  ^.mcnlacobahalio  femine  ifiac  yquodfaHum 
cftpcrEjau.  cfuando  emm  diclum  efl  Ahrahjt:  \\\  Idxac  vocabitur 
tibi  fctncn ypcrtinens  vtiquefemenad  ctuitatemDei  ^feparatum  eft 
inieal  udjemen  K^brake^quoderatin  ancdU  flto^  &quod  futurum 
erat  tn filtjs  Ceturjt.  Sed adhtic  trataw  ^       >  de  dtiohus  GeminisfUjs 

iftaCyad vtrttmque^an  ad vnum  eoru/f  ///j///^  bcncdtclto pcrttne- 

rct:(^f'ad  vnttm.qtitfnam  ejftillortnn.Hoc  atttem  nuc  dcclaratttm  eft, 
cum prophetice  iftac  henedtxit  lacohjcjr  dtxit  ei  yEtcvis  in  congrc- 
gatione  gcntium:^,DcttibiDcusbcncdidioncm  patris  tui. 
Stc  ugtifinus.. 

PRIMA  DISPVTATIO. 

'\^n  loct44,inquo  lacoh  vidit  falam  pertingentem  vfqtte  ad  cadttm^ 
fuerttmons  Morta,  in  qtto  fahricattim poffea  efl  templum  Hierofoly- 
rmtanum. 

S^tiper  illis^erbiSy 

Cumqucvenifrctadqucndamlocumj&vclletinco  requfef-  V£rs.  ii 
cercpofl:  Solisoccubitum,  tulitdclapidibusqui  iaccbant^ 
&:  fuppQncns  capiti  fuo^dormiuit  in  codem  loco 

yLTORVMcH  rnlocum,  inquo  lacob  ha- 

buit  Vifioncm  .-cDcifccum  loqucnris ,  fuiffc 

montcm  Moria,vbi  Abraham  voluitnnmolare  Dcofihum  Ctn.i^. 

^ecula  xdihcatuiT^cft  tcplum 
—  ualipomenoncap.j.  Arbitran- 
^urcnimifti,quod  lacob. poftillam  vifionem  dixit,Dominum  cfle  in 
locoiIIo,&ibic!T  Dci,  6^  portam  cofli ; &qu6d  vbi  ftatuerac 

ipfclapidcmint.  .  i^^o^^unicntum fua? vifionis,  vocatiiiridomum 

Deijhacc  inqunm  vcrba  manifcftam  continere  prophctiam  Hicrofolymi- 
tani  templi  ^dificandi  aliquando  in  co  loco.  Scd qui  funt iftius  opinionis 
Comm.in  Gcn.Tom»^.  <v 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


178  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

probatores&fedatoresrHocfcilicetautumanc  Hebrcei :  Hcbra^os  /ecuti 
Hehr£h  tyra       Lyranus,CaietanusXippomanus,aliique  compluresridemquc  habet 
"'^^'mma  HiftoriaScholafticafuperlibruniGenefiscapite.yj.  Quinctiam  Bcatus 
Tcholajlil    Auguftinus  hoc  ipfum  innuere  videtur  QjJucft.S  j.in  Genefim:nam  cum 
s.Angufi.  memoraflet  ilhwcvh^L^Domirjns  eftin  locoifto,(^  non eft htc aliud^rjifi domm 
T>eiyCirporta  c<r/i,fubiungit  ipfe:Ha:c  verba  ad  prophctiam  pertinere,quia 
ibi  futurum  erat  tabernaculum  ,  quod  conftituit  Dominus  in  hominibus 
in  primo  populo  fuo.Portam  autem  coeh'  fic  inteUigere  dcbcmus,  tanqua 
inde  fiat  aditus  credetibus  ad  capeflendum  regnum  ccelorum»  Et  paulo 
infra,Quxftione S^.Quod  lacob,  inquit  Auguftinus,  votopromiutde- 
cimas  domui  Dei  futura:  in  loco  illo ,  prophetia  cft:  domus  Dci  ibi  olim 
futura?,<5i:  iccirco  appellauit  iocum  illum,Domum  DcLHxc  Auguftinus, 

Verum,iftam  opuiionem  multis  rationibus  Thoftatus  fuper  cap.  i  2.&  5 
i8.Genefisarguic,&conuincitfalfitatis,&:  anteillum  Borchardus.  Nos 
Frtma  Kdtto.  ahquot.grauiores  fcilicet,firmiorefquc  rationes  breuibus  exponemus.Ia- 
cob  profedus  eft  ex  vrbc  Berfiibee,vt  hic  dicitur,in  Mcfopotamiam,qurc 
quidcmOrientaliseft,muItumquc  Septentrionalis  comparatione  Pala:- 
ftina::Hicrufalemautem,magiseftoccidentalis,  quam  Berfabee.  lacobo 
igiturcx  Berfabec,qua:  magisorientalis  eft ,  quam  Hicrufalem  ,  eunti  in 
Mefopotamiam,valdcremotum  dc  deuium  fuiftct,  tranfirc  vrbem  Hie- 
rufalem,multum  nempcdeclinando  a  rcdo  itinere.  At  vero  tranfire  vrbe 
Bethcl,qu.c  erat  magis  Oricntalis  quam  Berfabee,  conuenicns  erat  itioni 
in  Mefopotamiam.Cuius  rci  non  leue  argumentum  eft,  quod  Abraham 
vcniens  ex  Mcfopotamia  in  Chananitidem,prim6  vcnit  in  vrbem  Siche, 
&  Hai  dc  Bethel.  DeindeJocum,in  quo  lacob  habuic  illam  vifioncm  ,  i- 
pfemetappcllauit  Bethcl ,  cum  prius  diccretur  Lcuza,  quse  quidcm  vrbs 
cratiuxta  Sichem,&  Hai,  & propc celebres  illos  montes  Garizim 
& Hebal.harc  autcm  loca  fatis  multum  diftabant  ab  vrbe  Hierufalem.Eu 
febius  certe,fiue  Bcatus  Hieronymus  in  Iibro  de  locis  Hcbraicis  ait ,  Be- 
thel  duodecim  milliaribus  diftarc  Hicrofolymis. Adh«c,fi  locus  illc Vuif- 
fet,vtaiunt,monsMoria,non  fane  dixifl^et  lacob:  Vere  'Dominus  eft  inloco 
ifto,&  ego  nefctcham.Siqmdcm  lacob  ignorare  non  potuit,montem  Moria 
multis  dc  caufis  fuiflTc  Dco  facratum.Illic  enim  Abraham  luflii  Dei  fa- 
G.nef22.  crificarcvoluitfiliumfuum  liaac.IIIic  Deus  ci  apparcns  immolationcm 
prohibuit  Ifaac  pro co  facrificandum  exhibuit  arictcm.  Illic  maenifica 
data  funt  Abrahx  promiiTa ,  fandiflimo  Dci  iureiurando  firmata  ac  de- 
mum  illum  locum  appellauerat  Abraham,D.;;,;;;«,  W.r ,  &  inde  poftea 
manauitifludprouerbiumfuperco  loco:  In  montc  Dominns videL . 
lcriptum  cftGcnel  -  - 


Stcunda  ratlo 


Tertia  ratto. 


2  2. 


VC 


jS«4,f. quoque  imgnam  hmc  fcntentis  fidem  adftruit ,  quod  legitur  in 
ioc^W.     ''bro5.Rc8umcap^2.Icroboanr..primumregem  Ifrael  poft  diu.flonem 
Regu  ,.f.,z  rcgni  Salomonis  fadam  fub  eius  filio Roboam ,  pofuifle  in  Bethc!  Vitu 
lum  aurcum.vt  in  eius  cultu  detineret  populum.  nc  cupido  cum  inrcflcl 
ret  eundj  ad  templum  H.erofoIymitanum!vb.  rcgnabat  Roboam.Ex 
apparer,IocumBethcUongO  diucrfumacdiOItumfuiircamonte  Joda! 

&  vrbc 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


S.  Hteron, 


^  6)i4intArAtU 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  V  1 1.  179 

&  vrbe  Hicr\alcm.Vcrba  Scripturac  in  eo  loco  hxc  Cum:D!xitlerohoam 
in  co^dc  fao^  :  ,^oic  reuerterurregnHm  ad  domurn  Dauid ,  ft  afceijderitpopnlHS 
ijh  vtfacui:  facrijicia  tn  Domo  Dominijn  Hierufaiem,  &  conHcrtctHrcor po- 
puli  hnius /  dominum  fuum  Roboam  regcm  ludayCj-  interficiet  me  ,  (^r  reuer^ 
teturad  euyn.Et  excogitato  cor.ftlw^fecit  duos  Fttulos  aureos,& dixit eis.Noti- 
t€  vltra af.endere  in  Hterufilem.Ecce  dij  tui  Ifraelyijui  te  eduxerunt  de  Terra 
Aegypti.ToruuqHe  vnum  in  BethelyCr  alterum  in  D^w.Propter  hoc  tam  im- 
piiirri  regis  Hicroboam  fa(fliim,locus  Bcthel,antca  rchgiofiflTimus  &  fan- 
<5liilimus,facaus  eft  pofteainfamis,(S:  probrorus,atqueabominandus:nec 
amphus  Bcthcl,quo(d  fignificat  Domum  Dci,fcd  Bcthaneii ,  quod  fonac 
Domum  Idoh.nominatus  eft,vttradic  B.  Hicronymusin  hbrode  locis 
Hcbraicis  in  voce  BcthcL 
1     Prxterea  iniftoloco,qui  vifione  lacob  nobilitatus  cft,vrbs  fuit ,  cui 
nomen  erat  Luza;qucm  locum  lacob,  ob  admirandam  vifioncm,quar  in 
eo  loco  fibi  contigerat,appcIlauit  Bcthcl.  At  vrbem  iftam  BcrhcKquo^  di 
(ftafuerat  Luza^diuerfam  fuiflcab  VrbcHierufalcm,manifcftirtimumeft 
cx  eo,quod  in  hb.  ludicii  cap.  i  .traditur  hifce  vcrbis:  lebnftttm  hahitatore 
HierufdenondeieuerHntfili]  Be/iiamtn:hahitautti]ne  lebufijH  ctimfiliis  Bcn- 
iamm  in  Hterufaiem  vfejue  in prdtfentem  diem,Domus  cjuoejue  lofph^  afcendit 
in  BetheLfuitcjtie  Dominus  cum  eis.Na  cum  obftderentvrbemyquA prius  Luza 
vocabattiryviderunt  homine  egrediente  de citiitateAixerimtcjue  ad  eum:Oflcde 
nobis  uitroitum  ciuitattfy-^^facicfnus  tecum  mifericordia.       '  cum  ojh  niijfct 
eis^perculferH/ttvrbem  in  oregladtjyhominem  aHtemillurM,icr  omnem  cognattth 
nem  eius  dimiferunt.Qiu  dimtiftis  abiitin  terram  Hethin^^y- dtiificauit  ibi  ci- 
uitatem,voeauhcjHe eam  LHZ,a,qiu  itaappelUturvfcjue  in  pKff?nt:m  diem, 

Ex  iftis  verbis  fcripturac  aha  ratio  conficitur  ad  id  quod  probarc  volu- 
mus,c6firmandu.Dicitur  cnim  iftic,Bcthcl  capta     poflcffam  cflc-  a  fili)S 
Iofeph,idemque traditur  in  lib.Iofuc  c.  1 6.  At  Hicrufalc  pcrtinuiftc  primo 
adtribu  Bcniamin,pofteaver6ad  tribuluda,perfpicuucftexcap.  18.I0- 
fue,vbi  Hicrufalcm  numeratur  intcr  ciuitatcs,  qux  cecidcrunt  in  fortcm 
Beniamin.pcrtinuiflc  autcm  Montc  Moria^cHicrufalem  adtnbum  Iuda> 
patetex  illisvcrbis  P(a\tr\ijy,Repulit  taiemaculii lofeph^c^  trtbii  Sphraim 
non  elegit:fed elegit  trtbum  luda.rjionte  Sion  cjHem  dtlexit.  Idcmque  patct  cx  olmClic.uHf- 
vltimis  verbiscap.i  ^.lofuc.Et  locum  illum  parrim  fuillcfortis  Bcniamin,  ,^ue jolutfo. 
partim  Iuda,fignificarurIofue  18  Si quis  autemnobis  contradicat,  pro- 
picrea  quc>d  in  code  capire,&:  in  eodc  Catalogo  ciuitaru  tribus  Beniamin 
memoreturetiam  Bcthel ;  &  B.Hicronymusm  libro  dc  locis  Hcbraicis  ^ierony. 
dicatjBethel  cecidiftc  in  fonem  Beniamin  :  hoc  fane  non  cleuat  robur  & 
vim  rationis  noftrx.Nam  vt  fit  vcrum,quod  traduntduo  Hcbrxoru  Ra- 
bini.Kunhi  &:  Ifaias.duas  fuiflc  vrbcs  Bcthchquarum  vna  fuit  in  fortc  fi- 
liorum  Iofeph,altera  inforte  filiorum  Beniamin  :vtr5quecertc  diucriam 
fuiflcab  vrbc  HicrufilemjConfitcri  ncccftc  cft.  Ac  dc  illa  qindcm  cxrra 
conrroucrfiam  cft*dc  hac  vcro  Bcniamirica,cria  dubitari  non  porcft:cum 
in  Catalogo  vrbium  Bcniamin,prim6  mcmoretur  Bcrhcl,dcmdc  poft  ali- 
quot  alias  vf bcs  mcmoratas,reccnfcatur  Hicrufalcm. 

z  2 


8 


SexxA  fMio» 


,c[H  'im^i  ratio- 


BorcJhtrdt 
laus. 


i8o  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Hisaccedir,nufquam  velin  diuina  Scriptura,  vel  apud  AuAores  pro-9 
baros,qui  de  locis  Palcxftinx  ac  Terra:  (andtx  diligcnter  fcripferunt ,  re- 
periri,vrbemHierufaleni  fuiflealiquoternpore  nominatam  Bethcl ,  fal- 
temranquam  vno  5c  proprio  nomine:hoc  autem  dico,quia  prour  Berhel 
fignificat  domum  Dei,conueniebat  id  nomen  in  Hierufalem  ob  templu 
Dei  quod  in  ea  vrbe  erat ,  in  quo  folo  totius  orbis  rcrrarum  loco ,  culrus 
Deijfecundum  legales  caeremonias  agi  &  celcbrariporcrar.   Luber  hoc 
loco,adeiufdemrei  confirmarionem  adfcribcre  fenrentiam  Borchardi, 
qui  anteannos  trecentos  vixit :  cuius  au6toriras,cum  agitur  de  locis  fan- 
dis  PaLrftinachaud  paruipcndenda  eft.  Adijt  enim  ipfe  regioncm  illam, 
omniaque  eius  loca  pedibus  fuis  obire.oculifque  tped:are,&  contemplari 
voIuit:acque  in  his  (arpius  pcrkiftrandis  ,  6ccuriose  obferuandiis  rorum 
decennium  confumpur.Nccfuaconrenrus  priuara  vtiIirare,Iaborem  hilc  . 
fuum  acdiligenriamjincommuneftudioforum  (acra:  Scriprurx  bonum 
conf.Tens,Iibrum,brcuem  quidem,fed  perutilem,  edidir ,  qui  Dcfcriptig 
Tm-feyr^-^i^ltf.prxnoratuseft.Borchardusigirur  in  prima  Parre  huiuslibri, 
&  capite  fcprimo,numero  ^y.fcribens  de  vrbeBcrhelficair :  Ex  Hai,  ad 
leucam  vnam  fcrecontra  AquiIonem,pauIu!um  ramen  declinando ,  cft 
Bcrhcl  ciuiras.quae  prius  Luza  vocara  eft,in  rribu  Bcniamin.  In  hoc  loco 
Iacob,ciimprofjcifcererurin  Mefoporam^a,fugicns  Efau  frarrem  fuum, 
lapidcm  capiri  fupponensobdormiuir;vidirquein  fomnis  fcalam,  &  An- 
gelos  afcendenres  ac  defcendenres:&  erexir  lapidem  in  rirulum,  appella- 
uitque  nomen  loci  illius  Berhel,id  eft,Domus  Dei.Errant  igirur ,  qui  pu- 
tanr,hancBerheIfuiflcH!erufaIcm  :cum  eorempore  Melchifedech  rc- 
gnarerin  Hiernfalem-,  ^iretquc  runcvfbsilla  gloriofa.  Siaurem  Bcrhcl 
fuifler  Hicrufalem,non  vriquelacob  dormiuiffcr  foris  in  agro,  fed  diuer- 
farus  fuiilet  apud  Melchifedech,aui  fui  Abraha-  amicifljmum.  Prarterea 
adhuc  hodie  in  hac  vrbe  Bethel,oftenditur  lapis  eredlus  a  lacob  in  titu- 
lumj&fepulchrum  Debborasnutricis  RebecCcX  fubtus  in  valle  ,  dequo 
fcriptum  eft  infra  Genef  5  5  \Uxc  autem  monumenta,conftat  non  efl^e  in 
vrbeHierufalem.Audoresporroiftiusopinionisnon  aliud  habentfun- 
damcntum,nifi  certosxjuofdam  vcrfus  qtii  vulgo  feruntur,&  nulhus  funt 
audtoriraris  Sunraurem  verfus  huiufmodi: 

SolymaXHZ.a,Bethcl,HtenifilcmJebus,  Helia: 
V 'hsfacra  HiernfalemdicitHratcjiie  Salem. 
Cxrerumaficopinantibus  ,libenrerequidcm  doceri  vellem,inquo 
locoveteris,aur  Noui  Teftamenrilegcrmr,Hierufalcm  aliquando  difta 
iuifll:  Luza,  vcl  Berhel;  nifi  forrc  velinr  /rcmplum  Hierofolymira- 
numappcllari  Bcrhel ;  quia  co  nomine  fignificarur  Domus 
Dci.  Sedhoc  cftlaborarcin  arquiuocojad  hanc 
cnim  fenrcnriam,omnis  Ecclcfia  dici  pof- 
fer  Berhel.  Hadlenus  cx 
Borcharda, 

SEC  V  N 


GENESIS  CAP.  XX  VITI. 


SECVNDA  DISPVTATIO^ 

Curlixcob ,  ^  imomitatH^ ,     pcdesatque  imps  mtJfHsJit 
in  Mefofotamiam. 

Stiperillii  ^erbisy 

Cumq;  vcniiTcc  ad  qucndamIocumj&  vcllct  m  co  rcquicfcc-  Vers. 
re  poft  Solis  occubitum,  tulit  de  lapidibus  qui  iaccbant,&: 
fupponcns  capitifuo^dormiuit  incodcm  loco. 

I  R  A  N  D  V  M  fortalTc  cuipiam  accidac ,  Sadum  virum  la- 
cob,  opulcntiflimi  patris  filiura  ,  dc  ad  duccndum  vxorcm 
miflum  ab  co  inlonginquam  rcgioncm  ,  non  ciTc  miflum 
cumnumcrofo  famulorum  fcruitio,honorac6que  amico- 
rum  comicatu,atquc  ingcnti  copia,cum  rerum  icincri  com- 
^  'im,cumcciamprccioforummuncrum,adLa- 
ba  .-icosfibidcmcrcndos.i£ftimcclc(5tor,quanra 
cum  opulcncia,&  magniticcncia,feruus  Abrahx,  cundcm  in  locum  mif- 
fiis  fitjVt  indcvxorv     ■•    -  *    ' '    ic.Sic  cnim  fupraGen.  z^.fcriptum 

cd^Tfilit  (Jimui  yii    os  degrci^e  domini  fni.Q^  ttbijtyex  om* 

7nbm  bonis  eiuf portans fecttmyprofetlHpiue perrexit  in  Af  fopotamiam.  Ve- 
rumcnimvcro ,  tancx  folicudinis ,  (^"  ^ris  lacob,  racioncs  aliquot 

(atis  idoncas ,  &  probabilcs  rradunc  i  ....  Thcodorccus  quarftionc  '^^'^^^^^^ 
in  Gcnelim.Sz.refcrt  hocadilluftriorc  Diuinx  prouidcntiac  crga  lacob 
dcclaracioncm.ica  fcribens :  Cur  lacob  cancas  bcncdidlioncs  adcprus,fra- 
trcm  fui;ir,6c  folus^rebufquc  ncccflariis  carcns,abiif  pcrcgrc  ?  Scd  nimi- 
rum  id  feidium  cft ,  quo  manifcftius  diuina  prouidcntia  dcclararctur  iii 
rebus  qux  vidcncur  aducrfe  :  Nam  quibus  omniaprofpere  fucccdunt, 
non  (atis  intclligunt  quancisbonisfruancur.Hac  dc  cauialacob  aufugit, 
&  folus  cft pcrcgrinaxus ,  vc  locuplcciflimus  poftca rcdiens,&  ipfc  expc- 
rirccur  quanca  fic  prouidcncia  Dci  hominum;(S<:  alios  doccret  hanc  Dci 
curam  Sc  prouidcnciam.Sic  Thcodorccus. 

Trxccrca  voluit  Dcus  id  fieri,quo  fandli  lacob  in  Deum  fides,&pic- 
tas  & fiducia  vehcmentius  cxcitarccur ,  &  augcfcerct ,  acquc  illuftrior  a- 
pud  omncs  cxiftcrccvt  qui  humanis  opibus,].  rxfidilfquc  omnibus  orba- 
cuSjCx  diuinarum  modo  promifllonum  expcdlacionc,  ac  diuina:  munifi- 
ccnci fiducia  cocus  pcndcrct.Et  vt  illc  poftca  cx  paupcrrimo  fadlus  opu- 
lcntiflimus,maximas  Dco  gracias  pcrpccuo  agcrcc,  cuius  folius  bcnigni- 
cace ,  ex  tanca  rcrum  omnium  inopia,inrantas  bonorum  copias  cuafiflct. 
Id  porro  illc graciflimo  animo  agnouicA  prxdicauic.Rcdicns  ncmpc  in 
Chananicidcm  cx  Mcfopotamia  his  vcrbis  prccacus  cft  Dcum,vt  Icgimus 
Gcncfis  ^2.  DcM patris mei Abraham,cfr patrismei IfaaCyDomineyqtiidi' 
Pr  crtere  in  terram  tttam»^^  in  Ucttm  natiuitatis  tm,& bcnefacia 


1^2  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tibhnirjor  Jkm  cunUis  mifiratiomhii^  tuu^^  veritate  tua  ^uaexpleuijlifirud 
ttio,in  baculo  meo  tranfiui  lordanem  iflu7n,Qr  nunc  cum  duahw  turrnis  regre- 
^^l'  ^^/(jr.S.Auguftinus  aliam  quandam  huius  rei^fed  allegoricam  rarione  cx- 
pofuic  Aicenim  fandtum  lacob  mifTum  in  Mcfopotamiam  ad  ducendam 
vxorem,praefigurafle  filium  Dci^cjui  defcendit  in  terras,vt  Ecclefiam  fibi 
defponfaret  in  fide,ac  mifericordia.  Humilitas  igitur  &  paupertas  lacob 
cuntis  in  Mefopotamiajnec  aliud  fccum  ferentis  nifi  baculum,typri  gefljc 
humilitatis,&  paupertatis  Domini  noftrij &  fandi ifima?  crucis  eius.  Ver- 
baS.Auguftiniin  fermoncdetempore  yp.  huiufmodi  funt:Bcatus  Ifaac, 
quando  filium  fuum  mittebat  in  Mcfoj)otamiam,Dci  Patris  typum  pra:~ 
ferebat.Iacob  vero  Chriftum  Dominu  pra^figurabat.Ifaac  neglcdlis  mu- 
lieribus  regionis  quam  ipfe  incolcbat,  mifit  filium  fuum  lacob  ad  regio- 
nem  longinquam  ,vt  ibi  vxorem  acciperet,  quia  Deus  Pater  miflurus  crat 
Mqt  I    ^"'S^"*^""^  fuum,qui  repudiata  fynagoga,  dcgentibus  fibi  Ecclefia  fo- 
^''•'^'  ciaret.HoctuncinveritatccompIctumeft,  quando  ludxis  Apoftolidi- 
xerunt :  Vohis  quidem primum  oportehatloqui  verbum  Deifid  quia  vos  indt- 
gnos  iudicatis  £ternA  vita,  ecce  conuertimur  ad  Gentes.  De  Beato  I  acob  non 
lcgimus,qu6d  cum  equis aut  aut  camclis abiret: fed  hoc  tantum  lcgimus, 
quod  baculum  in  manu  portauerit. Sic  cnim  ipfc  dum  fupplicaret  Domi- 
no,dixit  j  Minorfum  omnihHs  miferationihtu  tuis ,  cum  haculo  meo  tranfiui 
I ordanem  ifimny^^i-  ecce  cnm  duabm  turmis  regredior.  lacob  ergo  ad  accipie- 
Kupmm  ^^^^/^o^^^^> exhibuit  baculum:6c  Chriftus ad  rcdimendam  Ecclefiam, 
•  dctuhc  crucis  lignum.Sic  Auguftinus.Similiter  Rupertus  allegorice  tra^ 
ftans  hunc  locum  in  libro  fcptimo  Commentariorum  in  Gencfim,capi- 
te  2 1  .ait,paupertatem  iftam,  rerumque  omnium  inopiam  fanfti  patriar- 
chx  Iacob,fuifl^e  propofitam,tanquam  exemplum  olim  xmuladum  prae- 
dicatonbus  euangclicis,miflis  in  vniuerfum  mundum.vt  ex  cunftis  een- 
tibusquafi  (pofam  euocarenr,&adduccretad  Chrifti  Ecclefiam.Enim- 
uero  cum  Dominus  nofter  mittcret  Apoftolos  ,  &  Difcipulos  ad  prxdi- 
candum  in  pnmis  commendauit  eis ,  ac  prxcepit  ftudium  atquc  obfer-  i 
ThomaA.  Ai;.  uantiam  humilitatis  ^  paupertatis. 

Thomas  Anghcus  fuper  hunc  locum  Gencfis  duas  reddit  rationcs  cur 
lacob  ab  ommbus  humanis  adiumentis  &  pra:fidiis  imparatus ,  atque 
inops  luerit  ,n  Mcfopotamiam.Sic  enim  fcribit,Si  qu?rat  quifpiam,quo. 
moJo  Tacob  films  tmt,  patnsfamilias,qui,vt  fupra  legitur ,  plurimos  fer- 
uos  mu,,,fq,e  diuitias  habcbat,ibat  ita  folus,&'ita  pa^uper Vt  non  habC 
re  nc  ftrarum  quide  ccruical  in  quo de  nofte  dormirct :  Poteft  dici  pri- 
«no  acob  voluifle  iter  fuum  efl-c  fratri  fuo  Ef.u  occultum  ,  qu6  me^ms 
con(^ia  cius,&  infid.as ,  conan^ifque  nocend,  fibi  falleret ,  ac  declina  et 

WnZt^^^^^^^^  '  7  viau  atque  humih  corporis  cultu  efle  vfos. 
Vnde  &  Efau  agncola  erat ,  ac  feflus  de  agro  rediens ,  fimplicem  cibum 

inucniens.  Rcbecca  quoquextfi  multas  habcret  puellas ,  ^  feruas  cum 
.    hydna  tamen  (capul^s  impofita  hauftum  aouam  L.  Nlmir^m  prifd  S 

fanfti 


1.,  .\ 


Lsis  CAP.  xxvri. 


i8j 


Phile  in  «7^- 
gerips  cilebra 
ttjjimud. 


fanili  iHi  vin  nolebant  filios  liios  moUiter  educari,nec  clclicate,nec  luxu 
riose  nutriri,(edeosfoimabant,durabantque  ad  laborcs.  Ad  hanc  lcn- 
tentiam  fpeftaf^quod  fcribit  Chryfoftomus  homil.  54.  inGcncfim,harc  ^^^^  ^ 
ipfa  verba ,  fupcr  quibus  nunc  difputamus ,  perrradtans.  Vidc  ,  inquit,  *  W  • 
prarftabilemvitx  philofophiam.  Confideraquemadmodum  antiqui  illi 
patres  iter  facicbant.  Iacob,vir  domi  educatus Jonge  pcrcgrmaturus,ne- 
que  iumcntis ,  nequc  feruis ,  neque  viatico  vfus  cft :  fcd  lam  tunc  Apo- 
ftolicum  morem  imitatus  ,  iter  fecic  :  3c  ciim  occumbcrct  Sol ,  ibi 
dormiuit,vbi  eum  nox  comprchendit,fuper  lapidc  caput  rechnans :  quo- 
niam  igitur  bcne  moratam  animam  habcbat,&:  virilcm  fpiritum  ab  omni 
luxu,  vanitatcquchbcrum,  idcircoadmirabilcm  vifioncmillam  mcruit. 
luftorum  itaquc  conuerfatio' &  vita  ,totius  Philofophix  continet  do- 
ftrinam  :  hic  iuucnis,  domi  cducatus ,  nunquam  antca  peregiinatus.nc- 
quc graue  quippiam  aut  durum  exnertus ;  longum  itcr,folus,  &  paupcr, 
omnibiifque  humanis  fubfidiisac  lolatiis  diftitutus,arripuit.  l  lxc  Chry- 
foftomus. 

^  S  Philo,  cuius  allcgoricos  in  facris  litteris  &  dodrinis  traftatus ,  6c  di- 
fputationes,  propter  ingenij  acumen,&  abundantiam,grauitatcmque,at- 
quc  copiam  llntentiarum,  dc  multi  iugis  eruditionis  varictatcm  ,  miiam- 
que  orationis  amplitudinem,Patrcs,tamGrxci,  quam  Latini  vehcmcn- 
teradmirati,xmulatiquc  funt  j  hic  mquam  Philo  in  libro  de  fomniis,hoc 
cxemplo  Iacob,tam  vili,&:  paupere  viau,culruque  vtcntis ,  acritcr  inuc- 
hitur  in  homincs  mollcs,delicatos,atque  cffoeminatos,qui  omncm  in  dc- 
liciis  xtatcm  agunt ,  a  ftudio  fapicntix  ac  virtutis  alieniftlmi.  Contra  ye- 
ro  magnoperc  cohortaturamatores  virtutis  &  fapicntiac  ,ad  laboriolam 
&  duram,(5c  ab  omni  faftu,Iuxuque  rcmotam  vitac  rationcm  amplcdcn- 
dam,&  colcndam  :  qu^  Philonis  difputatio  hifce  verbis  ab  co  tradlatur: 
Miranda ,  inquit ,  funt  hacc  dc  lacob  in  facris  libris  tradita,  non  foliim 
proptcr allegoriam  &  phyfiologiam,  fed  ctiam  proptcr  fimpliccm  narra- 
tioncm  :  contincnt  cnim  perilluftrc  laboris  &  paticntia:  cxcmpIum.Non 
cnim  dccct  virtutis  fedatorem  vita  dclicata ,  nec  imitatio  iftorum  homi- 
num ,  qui  vocantur  bcati :  funt  autem  reuera  mifcrrimi,  quorum  tota  vi- 
ta,vt  fcitc  in  facris  libris  fcriptum  eft,quafi  fomnus  quidam,  dc  fomnium 
eft.  Hi  poftquam  totum  diem  in  tribunalibus ,  in  curiis ,  in  thcatris ,  &: 
vbiquc  molcfti  fucri  aliis  ,  rcucrfi  domum  fuam  dcftruunt  infcliccs. 
Non  loquor  dc  domcftico  xdificio,  fcd  dc  animx  cognata  domo ,  hoc 
eft  corpore ,  quod  immodicisdeliciis  aliis  fupcr  alias  ingeftisobruunt: 
Lt  mero  multo  rigant,  doncc  ratio  mcrfa  percat,&  affcdlus  qui  fub  vcn- 
trc  nafcuntur  cx  faturitatcin  cifrcnem  rabicm  conciti,  quicquid  obuiam 
fircorripiatad  fcdandu  libidinis  furcntis  ardora.Nodu  vcrodormituri, 
fupcr  auratas  fpondas,  pidofq;  tapctcs|dccumbunt  mollitcr  morc  mulic- 
rum,quibus  natura  vidlum  dclicatum  pcrmifit,&  idco  corpus  etia  earum 
mollius  fecit  opifcx.  Talium  hominum  nuUus  facro  vcrbo  familiaris  cft, 
amat6rvcfobrictatis,honeftatis,&  pudoris.Ciimquc  ad  contincntiam,(Sc 
frugalitatem ,  ac  paticntiam ,  ccu  ad  crcpidincs  qiiafdani  .  iatt.iif^-irx 


ratio  «lecent 
amatonmtfe' 
Otitcnmt^ue 
yirtutpf  ac  re 
Td  Jafitemne, 


vvo 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


184  C  O  M  ME  N  T.  I  N 

proccllis  animam  tatiim  non  mergcntibus,in  ft^rionem  tiitiflTmam  fc  re- 
cipiiinr,conteptorcspecuni«T,voIuptatis,glorix,  atquectiam  cibi,  &  po- 
rus,ni/i  quantum  ad  arccndam  famcm,fitimque  opus  eft :  parati  propter 
virtutem  pcrferrc  fitimja^ftus/rigora,  labores,&  pericula qiiaclibetrquos 
viAus  nonpudetfimpliciffimi ,  immo  luxum  veftium  vt  ignominiofum 
fugiunt.Hifceviris^procubili  prctiofo,  eft  folum  hcrbidumi  pro  ftragu- 
lis.congcfta:  frondes,&folia;  propuluino,faxum  aliquod  ^aut  tumulus 
pauldaccliuiois  Horum  vidum  dclicati  homines  durum  6(:afperum  vo- 
cant:.  honeftatisautem  fcftatores  exiftimanc  iucundi(limum-6(:  pero- 
ptandum:conucnitenim  viris,qui  reucra  viri  funt,id  eft,  virtutis  cultori- 
bus.  Vidc quemadmodum  Tacob  nutritus  regiis  facultatibus,athleta  vir- 
rutis  inducitur,humi  cubansit^c  faxo  ,  pro  puluino  capiti  fuppofito  vtcns: 
necaliud  dcprccans  aDco,quampancm,  6c  vcftem,naturcC  fcilicct  diui- 
tiasjvtpote  cui  nunquam  faftus,(3c  luxus,&  mollities  vita?  placuiflct.  Hic 
igitur  vircxcmplar  vcrum  3c  perfedtum  cft  anima?  in  virtutibus  cxcrci- 
tatx,  imitandum  vtique  iis  ,quiad  perfedlaE  virtutis  &  fapicntia'  pcrcc- 
^  ptionem  contcndunt.HadlcnusexPhilone. 
f'  ^^^^^^1/*      BcatusGrcfTorius  hanc  hiftoriam  lacob  in  itincre  dormientis  humi,  14. 

legorica  exp9-         ■     r        I       J  r  i     •    i   i         n  r  i 

fuiolmn^slH'  ^^P^^^^"pcJ^iapidcmpolito,<3^  in  quieteadmu-abilem  iilam  viiioncm  ha- 
fioru  de  Lt'  bcntis,adaIlcgoriam,morcfuo,traducens,docet,  clcdumquoddam  cfie 
cob.  genus  hominiim,Cjui ab  extcriorum  rcrum  ncgotiis,  cuiifque ,  ac  ftudiis, 

quammaximcpo{runt,remoti,in  diuinarum  rerum  contcmpIatione,qua- 
fi  dulci  quodum  fomno  capti,conquicfcunt.  Tradlans  enim  Grcgorius 
libroquarcoMoraHumvcrba.illalob  qua?  funtin  capit^  4.  Giuandc  folet 
foporoccupare  ^o?w>7f/:Qujfquis,inquit,ea  qux  mundi  funt,agcre  appe- 
ticquafi  vigilat:  quifquis  vcro  inrcrnam  quictem  quxrens,  huiufmodi 
VnZ  mZl         ''1''  %'^vclur obdormifcit.Dcmdc  oftcndit  fomnum  tribus  mo- 
in  Smptnra   ^isdici  in  Scriptura.  Primo  cnim  vfurpaturpromortecarnis,  ficut  apud 
fam,.  Paulu  I .  ad  Thefraloniccnfcs  quarto; A^o/o  vos  ignor^refratresyde dormie' 

iibHs.&c  Dominus  apud  loannem  capite  1 1  .Laz^arus  arnicHs  nojierdormit 
Ponitur  etiam  protorporenegligentix,qucmadmodum  Paulus  dixit  ad 
Komanos  decimo  iQxtio.Hora  eft  iamnos de fomm furgere. Ac  dcmum  fu- 

^'^''ii^Tc'^'''^^  '''^"^'^ '  ^  ^'^"^'  '^^'^^'^"'^  ''^^  "'"^^  dcfidcriis,qu6  fpe- 
dtatiiludSponfxCancicorumquinto  :  Egpdorrnio  ,,(^  cvrmeumvtcriLn 
Nimirum  fanfta  mcns,  quo fe  magis a  ftrepitu  tcmporalis concupifccn- 
tix  rcrrahit,  eo  vcruYs  interna  cognofcit :  &tanto  alacrius  ad  intima  viei- 
iat ,  quanto  magis  fe  ab  exteriorum  inquietudine  occultat.  Quod  bcne 
per  racol^  in  irmere  dormientem  figuratur :  qui  ad  caput  lapid^i  pofuit, 
&obdormmit fic  i terra  fcalam  ccelo  inhcrrcnteni,  &  innixum  fcall 
l^eum ,  akendcnres  quoque  &  dcfcendentes  Angelos  vidit.  In  itincre 
quippe  dormire,  eft  in  hoc prxfentis  vitx  tranfitu  a  rerum  remporalium 

G..f.y    afpcftu  vifibihum  mentis  oculos  cIa«dere,quos primis  hominibus  fedu 
aor  apcruit.  Culpx  quippe  oculos  concupifcentia  aperuit\  quos  inno- 
ccntia  claufos  tencbat.  Angclos  vero  afccndentcs  &  dcLndentcs 


cerne 


GENESIS  CAP,  XXVIII.  185 
ccrnere,eft  ciues  fupernic  pacriae  contcmplari,  vcl  quanto  amore  auftori 
fuo  fe  ipfos  tranfcendendo  inbajreant,  vel  quanta  compaffione  charicatis 
noftris  infirmitatibus  condcfccndant.  Et  notandum  eft  valdc ,  quod  la- 
cob  dormiens  Angelos  vidit,qui  caputin  lapidepofuit.-quianimirum  illc 
ab  cxterioribus  operibus  ceflanSjinterna  penetrat;qui  intcnta  mentc,quir 
principalecft  hominis,imitationem  fui  Rcdemptoris  obfcruat.  Caput 
quippe  in  lapide poncrc,cft mente Chrifto inhxrcrc.Qui  enim  a  praclen- 
tis  vitxaftione  remoti  funt/cd  ad  fuperna  nullo  amore  rapiuntur ,  dor- 
mire  poftunt jfed  videre  Angclos  nequaquam  polfuntjquia  caput  in  lapi- 
dc  tcnerc  contemnunt.Suntnamquenonnulh ,  qui  mundi  adbiones  tu- 
giuntjtcd  nulhs  virtutibus  exercentnr.Hi  nimirum,torporc ,  non  ftudio 
dormiunt,*3cidcirco  intcrna  non  confpiciunt,quiacaput  non  m  lapide  fed 
intcrrapofucrunt.  Quibus  plerumque  contingit  vt  quanto  {ecurius  ab 
cxternisactionibus  ccflant^tantolatiiis  immunda?  infc  cogitationisftrc- 
pitum  pcr  otiumconrci\i:r  y  Ixc  Bcarus  Grcgorius, 

Viditquc  in  fomnis  fcalani  iuntcm  fupcr  tcrramj&r  cacumcn         ^  ^ 
illms  rangcns  ca^lum :  Angcloj  quoquc  Dci  afccnden-  ^^^* 
tcs3&:  dcfccndcntcs,&:  Dominum  innixum 
ScalXjdiccntcm  fibi,&:c. 


0" 


D  hiftoriam  huius  loci  piopric  ac  li^n^cc  ipcdat  quod  dc 
Bcato  lacob  diciturin  hbro  Sapientix  ,  capite  dccimo  j  his 
verbis:^<fr(  fapiemia)profugum  irdfratris  iftjtum  deduxit :  pcr 
•  nditilliregnnmDet.CirdeditiLlifciirjtiktmSan 
don:mJ;^^ji  '  ibHSi&comvleuit  Uhores  HliHsJnfraHde  cir^ 

'  CHmHenientium  illumjO'  adfuit  iili,dr  honejhtmfecit  illum.CHjiodiuit  tUum  ab 
inimicis^ .?  ^  '  '  •  '  'itillumyCjr  cenamenf^rte  dedit  illi ,  vtvince- 
rety^fciret  i  otentior  ejifapientia,  AppellatlacobprofLi- 

gum  irx  fratris,quia  diicelTit  cx  domo  paterna,vt  fratns  fui  Efau ,  fibi  ve-  ^^P^ 
hemcnrcr  irati,dechnaret  infidias.Dcduxitautem  cum  per  vias  reftas^id  ^'H^^^'^  ^ 
eft,pcr  vias  bonas     lecuras,&:  perducentes  ad  prolpcrum  hnem,  m  qui-      io,perti - 
bus  ill* ambulans,neque  ad  dexteram,  neque  ad  finiftram declinaret ,  id      ad  lyjt*' 
cft,ncque  in  rebus  fecudis.neque  in  aduerfis  ab  a:quo,&  redlo  aberrarct>  ri.imUcob  im 
6cnufquamofrcnderet,nullifqueaut  corporis,autanimimahs  vincerctur,     ^ou  O^n* 
£t  hoc  Deus  ilh  promiferat,cum  dixit  ci,vt  legitur  in  hocloco  'jO-erocH^ 
ftos  tUHS  quocumcfue perrexerisyCr  reduc^m  te  in  terram  hanc  j  nec  dimittam: 
nifi  compleuero  vniutrfa  ^«rf^^/x/.Qiiomodoautem  Dcus  oftendcrit  lacob 
regnumDeiJiquidonotumcftcxvilione,  quxnarraturhoc  loco  :  vidit 
cnim  fcalam  a  tcrra  vfquc  ad  ccelum  pertingcntem: vidit  afcendcntcs  per 
cam,5c  dcfccndcntcs  Angclos ,  vidit  etiam  Dominum  dcfuper  innixum 
fcalaeiHxc  autem  fignifiLationem  faciebant regni  Dei  tam  cocleftis  quam 
terreftris,&:  fignihcabant  qucmadmodum  iple  regnct ,  prouidcntiam  &: 
curam  gercns  omnium,&:  Angclorum  opera  &  minifterio  vtcns.  Putat 
Comm.  in  Gcn.Tom.4.  a  a 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


iS6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Lyranus  Iiabuiflc  tunc  lacob  rcuelationcm  de  ftatu  rcgni  coeleftis A'  pa- 
tri:e,ac  felicitatisxtern.-c.  Quapropter  dixit  ipfe.w»  ejt  alipidn  Jt  Utmttt 
Dei,& f>orta coeli.Sunz C[yn^mcnz ,  idco dici  Deum  oftendifleci  regnum 
Dei,quia  tunc  reuelauit  ci.fuifle  ipfum  a  fe  eledum  &  prardeftmatum  ad 
vitam  xternam,quo  fcilicet  deinccps  fortior ,  &  conftantior ,  &  alacrior 
efletad  petfercnda  quantalibet  mala,De6que  fidelitcr,&  fctuenter,  pcr- 
feucranterque  Cetukndam.DeelitilUfiifntiam  S^tjihrum.Gnecc  tft  ytStii 
icyiuy,\^  cft  cognitionem  .Sandlorum.Etilludi^i^^i^fr/.-wpoteftaccipi.vcI 
tanquam  in  malculino  gcnerc,vel  neutro  pofitum.  Priori  modo,vtpleri- 
que  accipiunt ,  denotat  vifionem  Sanftorum  Angelorum ,  per  illam  (ca- 
lamafccndentiunij&dcfcendcntiXjm  :  ex  quo  intellcxit  lacob  ,  quale 
Angelorum  eflct  minifterium  intcr  Dcum,&  homines.  Pofteriori  aurcm 
modoacceptum,fignificataDeoIacob  dodtum  cfle,qua'res  ad  iandi- 
tatem  &  animi  fui,&  cultus  diuini  pertinerent.talc  fuit ,  crigcre  lapidem 
in  titulum,&:  dcfuper  oleo  vngcre.vota  Deo  facerc,&  decima^,  bonorum 
fuorum  Deo  promittere,locumquc  in  quo  vifionem  illam  habucrat ,  di- 
Hcntfi^rtpro  care,ac  facrarc  diuino  cultui. 

locupUtari,&     Sed  quid  eft,quod  fubiungitur,//«wy?<i«/'/  tllu?n  in  laboriyus,^  cornfle- 1 
d,urc,p>m  nS  uit  laljres  illiHirFrequemet  in  hoc  libro  Latinus  interpres  vcrtir,  honefta- 
fimtUutino  re,&honeftum  faccrcquod  Gra.'ceeft,Iocupletare.veldirare,&  diuitcm 
huerpretc.    facere.Nam  hic  piojwneffattit^ed  Grxce  id  tft  locupletauit  :  Sc 

paulo  infra  pro  horefinmficit ilii4,eHGrxcc  j»Aoir,«F,  id  eftditauit.  Quan 
topere  autem  lacob  ditatus  fucrit  in  Mefopotamia(maximis  licct  Vuis  la- 
boribus)Iiquet  cx  illi  s  vcrbis  Gcnef.  j  o.  DitAt/ificjHe  <fi  hcmo  vltra  modurn. 
&habmtgreaes  multos,am,llas,crfieruos,camelcs,(>r  afinos.  Pro ,  CompUuit 
latoresill,us,Grxcalommmt,ltiplicaHit,ciuoGgri)ficAtm ,  Deum  laborcs 
lacobm  pafcendibusgrcgibus  Laban.multiplici  admodum  foetuouium 
compenlafle  vt  narratur  Gencfis  5o.Scquitur:.«^^^^^ 
,llHmadfutt.ll..Vloc  fpedat ad fraudes  Laban,&  fihorum  cius:quiobaua. 
ritiam  fxpius  debita  mercede  fraudabant  labores  Iacob;&  vttaceam  cc 
tera  decem vicibusmutatunteius  mcrcedem,vt  ipfeattcftatus  cftGcncf 
5i.L.cctprofraudeGra:cc  fit'rA»„{/«.idcft,auantia,benetamen  &  J 
lententiam  ver.tatis  .nppofitc  Latinus  Interprcs  vertitfraudem  •  exauari 
m  namque  prod.bant  fraudes.quas  illi  ftruebant;  Iacob,&  mala ,  quibus 
cum  oppnmere  calhdc  con..bantur.E6dem  fpedant  quar  fcquuntSrc"! 
M.,ntUumabtnt^,as.&afiedu^}or.bustut.^^^^  .llum^  Sic  en.mappeirat 
Laban,&  fihosc.us.Quanquamhocctiam  rcfcrri  potcftad  E(iu  Kh^ 


rum:S.c  cnim  dmt  fil,  js  fuis  fllius  c.d.s  au<;tonbu%:T^^^^^^^ 
fimfict^  ts  me  Chanan.ts.o-  Here^^.is  hab.rMts  huius  enTNos  pZ 

Verum  adfu.t  .1,  Dcus.qui  gcntcs  illas  magno  perculfas  pauore  n^^an 
ftum  lacob  L-cdere,  aut  inuaderc  audercnrcohib.i.r   «ii^  i 


Reftat 


GEENESIS    CAP.  XXVIII.  187 

Kcfiit  iWud.Etccrtameforte  deditilli,vtvwceret:Grxcc  cft  'i/^^^fiivfXfivtJ. 
fignificat  auccm  verbum  .fl^fi*i«proponcrc,  inftitucre  certamcn,vna 
cum  cius  pr.rmio:vt  fit  fcnfuSjEtfi  varijs  lacob  c  crtaminibus  cxcrcitatus 
eft,ampliflima  tamcn  cx  eorum  vidloria  rctulit  pr^mia.Sccundiim  noftra 
lc(ftioncm,quidam  ifta  vcrbarcfcruntadlu(ftam,quaIacobcum  Angclo 
cerrauit^vtnarratMofcsGcnefiscap  trigcfimo  fccundo^  in  co  enim  ccr- 
taminc  videtur  quodammodo  prxualuilFe ,  &  vicilfe  lacob.dixitcnim  ei 
Angc\yis\Ne^jua^uarn  Ucoh  afpellahiturmmen  tHnm,fed  IfraeUquoniarn  fi 
contra  DeumforttsfHiJti,^uantomaffis  contra  homwesprdHalehts  f  Scd  prae- 
ftatin  vniucrfumintcrprctaridevarijs  ccrtaminibus  laborum  &  pcricu* 
lorum.m  quibus  illum  Dcus  cxcrcuit,ad  cum  fincm,vt  pra^ualcns  ac  vin- 
ccns,potentior,C^  clarior,atquc  gloriofior  exiftcrct.Vcrum  qux' pcrtine- 
bant  ad  mterpretationcm  illiusloci  libri  Sapicntiae,qui  propric  fpcdlabac 
ad  vifioncm  Iacob,qua:  hlc  narratur,&  a nobis  dcmccpsfufius  cxplican- 
dacft,hae"tLniis  curfim  dicta  fint. 


Vers.  II. 


TERTIA  DISPVTATIO. 

fuent  proprUjdr  primaria fgnijicatio  cius fcaU  qttam 
tn  [omno^vidtt  lacob, 

Stiper  tllisuerbtSy 

Vidltqucinromnis  fcalam  ftantcmfuper  tcrram5&  cacu- 
meneius  tangcns  ca:lum.&:c, 

Xtra  conti?«cj;fiamcft  ,  Scalam  illam  fuifie  Symbo- 
lum,  &  fignum  magnx  cuiufpiamrci  ,  cuius  fignificandac 
[gratia,potiflimum  dormicti  lacob  vifum  illius  fcalx  obla- 
tum  cft.Scd  quia  multiplex  admodum  cflc  potuit,&  a  Do- 
donbusmultiformis  tradita  eftillius  vifionis  fignihcatioj 
Quxritur,quaenam  maximc  propria,  &:  piimaria  illius  (calac  lignificatio 
fucrit.Hanc  cgo  puto  fuuTcdccIarationcm  prouidcntia:,ac  cura:,quam 
gerit  Dcus,tum  m  commune  omnium  rerum  tam  coelcftium,quam  tcr- 
reftrium;tum  quam  fingularitcr,ac  propf  ic  gcrcbat  ipfius  lacob,  vt  clare 
oftcndunt  ca  vcrba,qu2C  Deus  in  illa  vifione  dixit  ad  lacob A  in  hoc  loco, 
i  Mofe  commemorantur.Primum  igitur  dcmonftrcmus ,  qucmadmo- 
dum  illafcala  fymbolum  fucrit  vniucrfalis  rcruni  omnium  prouidcntix 
diuinx:tum oftcndamus,quomodo  iftiufmodi  vifum  fingularitcr  nc  pro- 
pric  pertineat  ad  Iacob,&  ad  ipfum  aptari  &  accommodari  qucar  ^omodo 
Scalaillapcrtini^cnsaterra  vfque  incoelum,  cft  diuina  prouidcntia:  ^^^i'*  J'- 
hac  enim  Deus  omnia  ,  tam  ccelcftia  ,  quam  tcrrcltria  gubcrnat, 
atque.  modcrarui:bicutEcclcfiaconfitetur  m  quadam orationc  dicens:  dtntiK, 

aa  2 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


i88  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

Omnipotens fempiterne  Deus,qui  coelcftia  fimuL  &  terrena  modciaris. 
llla  namquc  vehementcr  execranda  nnpiorum  oratioeft,  quam  rcfert 
lob  cap.  1 2  'GlHid  enl?n,wcjiHiurJt,notut*Z>ef4s?(jHafi per  caliginem  ittdicat»  Nu^ 
beSylatibiilit?neit4s,necmllraco7ifiderat ,  circacardines  cceli  pera/nbulat. 
Contra  vcro  prajftantiflimx  pictatis^certiflimxque  vcritatis  plcna  cft  illa 
Dauidis  fentcntia  in  Pfalmo  1 1  i.Quis ficnt  Dornimts  Detts nojhrj^uiin al' 
tis  habitat,(fr  htmilia  refpicitin  cotlo,(^  in  terra?Et  quod  fcriptum  eft  in  li- 
bro  Sapicnti^E  cap.  14.7^^  Pater proHidentia,ab  initiogithernatJbt  cap.  i  2. 
Non  eft alitis  Deus.qttarn  tttycui  ctira  efi-  de omnibnf.  Dodiftimus  Philofb- 
phus^fimiilque  Poeta  Boetius,cuius  poema  ex  intima  philofophia  prom- 
ptumeftjin  hbrov.de  Confolationephilofophica,Mctro  quodHome- 
rus  dixit  de  Sole.  Uun'i<p9fi,^     vuvt  Id  cft,  omnia  videt ,  6c 

omnia  audit;oftcndit,nec  in  Solcm  vere  dici,&:  in  Deum  veriftimc  con- 
uenire.Audiat  ledtor  pulchcrrimos  cius  verfus, 
^  ..^^^^  Ht^ic  ex  alto  cttntta  tttenti 

^  Nulla  terrd  mole  refiftunt. 

Non  nox  atris  ntibibus  obftat; 
Vno  rnentis  cernit  in  iElti 
QtiK,ftnt^ciusifnerint,veniantcfne: 
Quem  cjttia  rejpicit  omnia  fihts, 
VerHrnpojfis  dicere  Solem. 
Idem  Audor,ScaIamiftamdiuinaj  prouidentiap,  mirificeatque  gra- 
phice  defcripfit  in  libro  ^.Metro  p.cuiusfupcr  careelcgantifiimos,  &  do 
difiimos  verfus  qui  legerit/uauifiima  complebitur  omni  voluptate.  Si- 
lom  eatena  cutautcmhoc  loco  per  fcalam  fignificatut  Dei  prouidentia;  fic  eandcm 
ffcundum  Ho  fignificauit  Homerus  per  catenam  quandam  aurcam  ab  loue  de  ccelo  de- 
merHm.       miffam  in  terras,omnia  comprchcndcntem,atque  conftringentem,  8c  ad 
ipfum  loucm  retrahentcmificutvidcrceftapudHomcrumlliados  0, 


fcan  yarm      a  ic  conciitas  Ucus  regit,&:  gubcrnat,pro  varietate  fcilicct  ipfarum  re- 
modosproui-  rum,vel  ratione  carentium,vcl  rationc  &  intclligcntia  ,  &  libcro  arbitrio 
tP^::m  P^^ft^^^^T-^^ T''^''^ f  P^^^"  ^^^ionis  gubernat  Dcus,&  ad  fuum 
yar^aate,     "V^^^^^  hnem  dingit,pcr  formas,&  qualitatcs  i princrpio  eis  ineenera- 
tas,&  pcr  naturales  propcnhones;&  irrationalcs  quofdam  inftinftus  qui 
tamcn  mftar  rationis,&  cuiuldam  prudcntix  in  illis  funt.  At  ver6  animal 
hocrationis  (Scmtelhgcntic,^  particeps,proprio  arbitrio,&  volurate  polles 
capaxqucreIisionis,virtutis  f.p,entia:,acfclicitatis,  quod  hominemap- 
pclIamus,non  vno  modo,fcd  multifariagubcrnat;prim(i  pcr  lcees  ta  na 
tura Ies,quani  fcriptas  fiue  diuinas,fiue  humanasitu  pcr  profpentatc  rcru 
^  aducrfitatc,  atque  ytriufquc  tcmpcramentumrdcindc  vel  prarmiorum 
fpe.&  cxpeftatione  alhciens,&  incitans,vel  fuppliciorum  metu  deterrcs 

ac  reuocans;adh.^c,per  uKcrnas  infpirationes,extern^;  monita,c\^  doc^ 
menta,&  excmpla  tam  honorum  hominum ,  quam  malorum  ,  necnon 

pcr 


GENESIS   CAP.   XXVIII.  i8p 

tc  per  miracula,atquc  prodigia.H^c  porro  Dei  erga  homines  proiudetia, 
comprchendit  quatuor  hominum  ecnera,  id  autcm  eft  vniucrfum  genus 
hominum;(Sc  eos,qui  viatores  appcTlantur,qui  vitam  adhuc  in  tciris  aguc, 
&c  iam  prxfcnti  vita  defunftos ,  atque  hos,  vcl  darifnatos  artcrnis  Inferni 
fuppliciis,vclquitemporariis  cruciatibus expiandi  m  Purgatorio dcii- 
nenturjvelin  cGclis  beato  dc  imtnortali  acuo  pcrfruentes. 
^     Duo  ligna,qux  funt  latcra  fcalx,&  quibus  vtrmique  infcrti^atque  in- 
hxi  tenentur  cradus,funt  dux  virtutes,(iue  proprietatcs  diuinx  prouidc-  ^'^^'J^  A^^^ 
tix,fortitudo  &:  (uauitas.Fortitudo  quidcm,ac  potentia  diumq  prouidcn-  J^^^pronMe- 
tix,prorfusinfupcrabilis&indcclinabiliscft:  omnia  comprchcndit ,  ni-  r/<  jortttHdf 
hilquc  paritur  cxtra  Regnum  fuum  clTe,aut  vim  fuam  cffugcrc.Non  po-  n^m^irHuicji^c 
tcft  fruftari  effcdu,non  mipediri ,  non  tardari ,  nufquam  deflecti ,  ncc  f^^**^'^^^^' 
vllo  modo  falli.  Vcriflimum  cnim  eft ,  quod  Ecclefia  in  quadam  oratio- 
ne  dicit :  Dcus,  cuius  prouidcntia  in  fui  difpofitionc  non  fallituriEt  mc-  ^^^^ 
rito  quidcm.Nam  fi  cundla  profpicit  Deusf  vt  Boetius  argumcntatur  lib. 
5.dc  Confoktionc  philofophica ,  Profa  j.  neque  falli  vllo  modo  potcft, 
eucnire  ncccffc  cft,  quod  prouidcntia futurum  cfle  prxuiderit.   Si  cnim 
res,aliorfum ,  quam  prouifx  funt ,  dctorqueri  valcnt,  non  iam  crit  futuri 
firma  prxfcicntia ,  fed  opinio  potius  incerta ,  quod  cgo  dc  Dco  crcdcre 
ncfas  iudico.Sic  Boetius. 

Atcnim  huic  fcntcntix  ita  poflet  occurri :  Si  omnia  funt  Dei  Sapicn-  ot/c^^/o 
tifl^ mi,potcntiflimi ,  atquc  optimi  fubicfta  prouidentix ,  vndc  tOt  in  te-  Anmulatqudt 
bus  vitia,dcfcctus,pcccata,(Sc  mala ,  tum  in  rcbus  naturalibus,tum  maxi-  cernuntur  m 
mc  in  humanis  ?  Hoc  cnim  ,  inquit  Boctius  initio  libri  quarti  dc  Confo-  ^'^'^'  ^^''*'** 
lationc  philofophica ,  vcl  maximx  eft  admirationis  hominum ,  <3c  qucri-  pfrj^flijjima 
monixcaufa;  quodciimrcrum  omniubonusrcdor  cxiftat,vcleflc  om-  £)u  ^rouKie' 
nino  mala  poirnit^vcl  impunitaprxtcrcant.Etcnim  imperantc,florcnte-  t^M. 
quc  ncquitia,virtus  non  iblum  prxmiis  carct,vcrum  ctiam  lccleratorum 
pcdibus  fubicdlacalcatur,&:  inlocum  facinorum  fupplicia  luit.Quxfie- 
ri  in  rcgno  Scientis  omnia,Potcntis  omnia,fed  bona  tantummodo  vole- 
tis  Dci,ncmolatispoteft  nccadmirari,nccconqueri.  Veriim  huiufmodi  ^^^^^.^  ^^.^ 
obicclioncm  bene,breuita:qi  foluit  Sandus  Thomas  Prima  Parte,Qu^- 
ftio. 2 2.articulo  2.ad  hunc  modu  {cribcns-Corruptioncs  3c  dcfcdus  qui  EgregM  do^ 
fiint  in  rcbus  ,  dicuntur  eflc  contra  naturam  particularcm,funt  tamcn  fc-  ikrma  i\  Jho, 
cundum  intcntioncm  naturx  vniucrfalis ,  in  quantum  fcilicct  dcfcdus 
vnius  ccdit  in  bonum  altcrius,  vcl  ctiam  toiius  vniuerfi :  Siquidem  cor- 
ruptiovnius,cft  gcncratioaltcrius.pcr  quam  fpccies  confcruantur.  Cum 
igitur  Dcusfitvniucrfalisprouifor  totiuscntis  ,  ad  ipfius  piouidcntiam 
pcrrinct,vt  pcrmittat  nonnuUos  dcfcduscflc  in  quibufdam  rcbus  parti- 
cularibus,nc  bonum  vniucrfi  pcrfcdlu  impcdiatur.  Si  cnim  omnia  mala 
impcdircntm*,multa  bona  dccflcnt  vniucrfo:non  cnim  clTct  vira  Lconis, 
finon  cflctoccifioaliquorumanimalium,ncc  cflct  paticntia  Martyrum, 
ii  non  cflctpcrfccutioTyrannorum.  Vndcdicit  AuguftiiiusinEnchiri-  Augujlm, 
dio  ,  cnpite  vndccimo  *,  Dcus  Omniporcns  nullo  modo  fincrct  malum 
aliquodclTcinopcribus  fuis ,  nifi  vfquc  adco  cffct  omnipotcns ,  &  bo- 

A  } 


ipo  C  OMMENT.  IN 

aus,  vt  bcncfaceret  ctiam  de  malo.  Hadcnus  cx  Beato  Tlioma.  Hoc 
ipfum  legere  eft  apud  Boctium  libro  quarro ,  Profa  fexra ,  paucis  verbis, 
,  icd  appofiti/limis ,  &  ilgnificanti/nmiscxprefTum.  Harc  autem  funt  eius 
t  Ttte^f^^  vcrba :  Sola cft  Hiuina  vis,cui  mala  quoque  bona  fint ;  cum  cis  compe- 
tjjen  en  >  .    ^^^^^^  vten(io,alicuius  boni  cfFecftum  elicit.  Ordo  enim  quidam  cundba 
complciflitur,  vt  quod  ab  aflignata  ordinis  ratione  difcefrcrit,hoc  idem, 
licetmalium,tamen  in  ordinem  relabaturmequid  in  regno  prouidcntiac 
liccat  temeritati.Sic  illc.  Ea  porr6,qux  videntur,&  dicuntur  fortuita,nO' 
U<m  B»'ct.  bis  quidcm  fortuita  funt  non  Deo ;  cuius  nimirum  prouidcnriielcgibus 
tenentur  du(5luquc,ac  ratione  eius  gubernantur.Scitc  igitur  Boetius  lib. 
5.Metroprimo. 

Et  cjU£  permijjis fiuitare  videttir  hahenis 
ForSypatiturfremSiipsa^ue  lege  meat, 
Altera  virtus,  fiue  proprietas  diuinx  prouidcntiae ,  cft  incnarra- 
bilisquapdam  cius  fuauitas ,  non  minor  vtique,quam  eacft,  de  qua 
iam  diximus ,  eufdcm  Prouidentiae  fortitudo  :  vtramque  cnim  paritcr 
in  diuina  prouidentia  contineri ,  atque  indilTolubili  focicrate  pcr  om- 
nia  pertincre  ac  permeare ,  fcriptum  eft  in  libro  Sapicntir  :  Nam  in 
fcptimo  capite  dicitur  Spiritus  diuinx  Sapientix  (  eadem  autcm  eft  pro- 
uidcncia)Sanc51:us,vnicus,maItiplex,fubrilis,mobiIis,ccrtus,fuauis,  bu- 
manus,benignus,ftabilis ,  fecurus ,  omnem  habens  virtutcm  ,  omniaque 
profpiciens ;  &  in  (r  permanens,  omnia  tamcn  innou^ins :  denique  attin- 
gens  a  fine,  vfque  ad  finem  forticcr ,  &difponens  omnia  fuauitcr.  Sic 
cnim  diuina  prouidcntia  fc  rtiras  accommodat ,  vt  nullf  vim  afferat ,  ni- 
hil  contra  cuiufquam  rei  naturam  faciat :  fed  ita  rcs  omnes ,  6c  fineulas 
moueat ,  ac  rcgat ,  vt  pofcit  cuiufque  rei  natura  :  tantaque  id  acrit  fuaui- 
tare ,  vt  vix  fentiatur ,  &  ob  eam  caufam  non  pauci  fucrint ,  qui  nullam 
:tr^cUra  js  cile  dixerint  prouidcntiam.  Audiat  Ledor  pulcherrimam  Bcati  Dio. 

iTltV".^  ^"^"^  PT^^;--  ^^i--bih  fuauitarc  fententiam: 
Ber  f.nt^.tu,  ^^^^"^bus ,  mquit ,  qux  fubfiftunt  ,  diuina  prouidentia  cft  ,  nihiU 
fnUbroded^-  ^."^  ^^^^  ptouidcntia  agitut.  Cluinctiam  ijs ,  qui  fiunt  mali  bc< 
mnu  nom^.  nigne  prouidentia  vtitur  ad  illorum ,  fiue  aliorum  communcm ,  fiue  pri- 
^-.c...^...  uatamvtihtatem.  Ide6que  abfurdam multorum  rationem  no^  adm^i" 
^  ^'"^"^^q^i^mntoportuifreprouidentiammuitos  ctiam  nos ad virtutcm 

duccre :  atqui  non  eft prouidennx  diuin^.  violare  naturam.  Scd  TcZ 

tur  arbitno ,  conuenicnter  prouidens ,  omnibufquc ,  &  finguhs  proi,^ 
vt  o„,„,um  fingulorumque  natura  capit,  pro  modo  cuiufquc,pro  Jden- 
tiffimas  bonitates  nnparticns.H.xc  Beitus  Dionyfius.  '^"''P'^"'^^" 
Admm^^r,.  huuis  diuin^  proui(Jentix ,  funt  bcati  fpiritus  Anpcrici- 

W.......  q^osKcircoPaul^  i-Admimftratoriosvoca  SpirS 

r    1  V  igucs ,  id  autem  cft ,  perpctuo  intentos  cxequcn- 


GENESIS  CAP.  XX  VIII.  ipi 
dis  Dci  iuflis ,  iniunftlfque  fibi  miniftcriis  diuina?  prouidcntix  obcun- 
dis:  Idcmquecapircdccimo,  vocac  cos  Principcs  Rcgnorum Pro- 
uinciarum.Sanc  Dauid  pfalmo  i  oi.paucis  vcrbisclcgnntcr  cxpofuic  mi- 
niftcrium  aagclicum  circa  Dci  prouidcnriam.Nam  primo  prouidcntiam 
Dci  fignifaca$,ait :  Dei^  in  coelo parAttit fcdcm fuam,(jr  Rcgnum  iffmt  domi- 
vahitur.  Tum  indicat,qui  rmt,&  qualcs  huius  prouidcntia:  miniftri  j  di- 
ccns  :  Benedicite  Do?nino  omnes  ylngdi  etus  ,potentes  virtute  facientes  ver- 
htmilliH^  .adaudiendnm  voccm  feyynenumeiti^.  Bencdicite*J)omino  omnes  ^fMc^f**» 
vtrtutes  eiw  .miniih-i  eit^ ,  tjMifaciris  voluntatem  eini.  Inducuntur  au-  ^ngtUrufer 
rem  in  hac  vifionc  Angch  afccndcntcs  &:  dcfcendcntcs,  quia  in  hoc  fctUtm. 
maximc  vcrfatur  miniftcrium  angchcum.  Afccndunt  cnim ,  rcfercntes 
ad  Deum  prcccs,&:  vota,&  ncccflitatcs  mortahum i dcfcendunt  ve- 
ro  defcrentcs  a  Dco  ad  homincs ,  diuina  confiha ,  arcana  cis  reuclan- 
da ,  &  itcm  dona  &:  auxiha  ccrlcftia  cis  prxftanda  ,  ac  dcmum  opta- 
coSjlactofqucpetitionum  &  votorum  ctFcdus.  Huius  angchci  aiccn- 
fus  &  dcfccnfus ,  muka  cxtant  in  Sacris  htteris  documenta ,  cum  ahbi, 
cuminApocaIypfi,fcd  ihud  valdc  luculcntum ,  &  in  hoc  locomcmo- 
randum  eft,  quod  m  hbro  Tobix  capite  duodccirao  dc  Angclo  Ra- 
phaeleproditum  cft.  Vis  noftcciiis  Angcli  afcenfum  ad  Deum  f  Audi  Ucta  Tohd 
quid  ipfc  dicac  Tobix :  Gluando  orabaf  cum  lacrymis ,  cJ-  fepelieba^  mor-  w/.i^» 
tuos  jCrdcrelmquehaf  prandtum  tunm  ,  ego  ohtult  orationem  tuam  Domino. 
jEt  ejui^  acceptti^  eroi  Deo  ,  nece^e  fuit  vt  tentatto  probaret  te.  Vis  dcfccn- 
fum  ciufdcm  Angch  cognofccre  ?  attendc  quid  ipfc  poft  ifta  vcrba  pro- 
xima  dicat.£r  nunc  miftt  mc  Domintn ,  vt  curarem  te ,  cr  Saram  vxorem  fi^ 
lij  tuiii^Damonio  Itherarem.  Ego  fum  Raphdel  Angelus  ,vnut  ex  feptem, 
ijui  aflamui  ante  Dominttm.  Ergo  dcfccndunt  Angch  ,  c\im  a  Coelo 
veniunt  in  terras  mandata  Dei  pcrfcrcntcs  inibi  pcragcnda  ,  afcen- 
dunt  autcm ,  vel  co,  quo  dixi ,  modo  ,  vel  ciim  tam  confeftis  man- 
datis  diuinis  in  Coclos  rcuolant ,  ad  Deum  reucrtentcs.  Quarc 
Raphacl  cxpcdito  negorio, cuius  pcrficiendi  gratia  mifths  a  DcoTue- 
rat  ad  Tobiam ,  dixic  :  Tempm  ejl  ergo  ,  vt  reucrtar  ad  eum  ,  <jui  mc 
,  '      ^  :ite  Deum  ,  dT'  memorate  omnia  mirabilia  eiw , 

,.  ,  thi  eorttm  abUtus  eft ,     vltra  eum  videre  non po- 

tueru 

Sanwtas  i  aomasfccunda  fccundac  Quxftionc  iSi.Articulo  \\in\\o  -  - 
ad  2.afccnfum iftum^(&:  dcfccnfum  Angclorum,intcrprctatur  muncra  & 
funftioncs  vitcc  angchcac ,  cam  aftiux ,  quam  contcmplatiuac ,  hoc  mo- 
do  fcribcns :  De  ijs  qux  pcrtincnc  ad  difpcnfationcm  miniftcriorum  Dei, 
vnus  Angclus  docct  alium  purgando ,  illuminando ,  6c  pcrficicndo.  Et 
lccundiimhoc,habcnt  Angch  dc  vitaadiiua  ,quandiumundus  durat,co 
quod  adminiftrationi  infcrioris  crcatura:  intendunt.  Id  autem  fignifica- 
tum  cft  pcr  illam  vifionem  lacob.  Vidic  cnim  Angclos  in  fcalaafccndcn- 
•  les ,  quod  pcrcinec  ad  contemplationcm  :  &  defccndcntes ,  quod  pcr- 
cinec  ad  adioncm.  Vcrum  Angch  ,  vt  aic  Grcgorius  hbro  fccun-  S.Gff^tnw. 
do  Moralium  ,  non  fic  a  diuina  vifionc  foras  excunc ,  vc  intcrna: 

contcm 


ip^  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

contemplatlonis  gaudiis  priuentur.  Qup  fit,  vt  in  eis  non  feparetuf  vita 
acfliuaacontemplatiua,ficutin  nobis  fcparatur;  qui  peropera  vitar  acli- 
uximpedimur  a  contemplatione.  Sic  B.  Thomas  qui  mutuatus  id  vide- 
s,Greioritii.  fi^j- B.Grcgorio :  cuiusineandemfcntentiam  in  lib.  ^.Moraliuin  hxc 
funtverba:Angelosafcendcntes&  defcendcntes  cernerc ,  cft  ciues  fu- 
pernx  patrix  contcmplari :  vel  quanto  amore  auftori  fuo  fcmetipfos  tra- 
fcendcndojinhxrcativcl  quanta  compaflione  caritatiSjinfirmitatibus  no- 
Daminus  m  ^^^s  condcfcendant.  Sicillc.  ^ 
cdZZTfcaUy     QHpd  autcm  Tacob  vidit  Deum  in  faftigio  fcalx  innixum  ei ,  fiuc  vt  -  5 
iumxu4  et     Hebnua  fonant , ftantem  fupcr  cam ;  id  fignificabat ,  Dcum  cflc  primum 
.juid  fiinijt'  principium^atque  vltimum  finem  totius  prouidentia: ;  ab  ipfo  mitti  An- 
gelos  cum  mandatis  pcragendis  in  terra ,  atque  his  peradtis,  ad  ipfum  re- 
uerti.Vifuscft  in  faftigio  Scala?  profpicies  indc  infcriora,  quia  licct  Dcus 
excelfiflimus  fit,&  in  ccelis  habitare  dicatur.omniatamcn.quamuis  mi- 
nima,&:abditifl[ima,atqueoccultiflima  fint,clariflime  cernit.  Nequc  ve- 
ro  De^afcedere  aut  defcedere,aut  aliquo  quopia  motu  vifus  eft  moueri, 
fed  innixus  (cal^.ftans  atque  immotus.Quo  fignificatum  eft,Deum,cum 
fit  ip(e  per  Cq  immobilis,atque  immutabilis.nec  apud  eum  fit  trafmutatio 
vlla  ,  aut  viciflitudinis  obumbratio  ;  omnia  tamen  per  fuam  potcn- 
tiam ,  atque  efiicacitatcm  prouidcntic-e  mouere ,  atque  omm*um  efle  au- 
Locfiilih.SA''  (Sorem  mutationum.  Quo  fit,vt  in  libro  Sapicntiar ,capite  fcptimo, 
pientt^.  ea.y,  diuina  fapicntia  dicatur  ciVc  mobilior  omnibus  mobilibus ,  quantum  vi- 
delicet  ad  potentix  fux  <S:  gubcrnationis  cfFeftus:  &ideomox  fubdi- 
t\JLX  \  tsAttingit aut€7nvbi(jU€ profterfHAmTniwditm^    Namquodipfa  pcr 
fe  immobilis  >  cunda  moueat  ,  Sc  regat  ,  declaratur  ibi  verbis  illis: 
Et  cum  Jit  vna,  omma.  potcft:Cr  in  fe  permanens  ,omnia  innouat.  Cum 
Bff^/4»i.    quibus  pulchrc  confonant  vecfus  illi  Boetiani  in  hbro  tcnio  ,  Profa 
nona. 

O  cjiu  pcrpetua  mundum  rationeguhernaSy 
Terrarum^Coclti^ue  Sator :  qui  tempw  ah  duo 
I re  iuhes ;  fiahiUfcjHe  7nanens^  da4  cun^a  moueri, 
AabtoHden  j      qi^-^porro  de me  quxrat,an  prouidcntia  mundi  afolo  Deo  pen-  -^^ 
tJmuL  l  ^.^f  ^^^^^"^J^^^f>^Angelis,alilfvcrebus:Ego  ' 
folo  Deopro-  fistacerem ,  hac  diftinaionc  adhibita.  Aut  nomine  prouidentix  ,  intel- 
uenuit^^ncui  ligltur  prarordiuatio  rerum  omnium ,  6c  dirc(5kio  ad  fines  fuos  &  item 
^lu^exrebH.  pr.tfinitio  mediorum,quibus  ad  fuum  qu.Tqueres  fincm  perducenda 
cft.  Aut  inrelligitur  nomine  Prouidentice ,  executio  iftius  ordmationis 
cum  tahs  prsordinatio,  &  prxfinitio  explicatur  ,  atque  dcducitur  in 
aaa&vfum,qua:  foletpropricvocari  gubernatio.  Priorimodo  fumpta 
prouidentia ,  mAuhVc  tota  pendct  i  Deo ,  qui  vt  folus  res  omnes  ab  ini- 
tio  codidit,ita  fapic^ ter  eas  fol'  ordinauit,proprios  fingulis  fines  prjeficr£s 
propriaq;  ad  cos  fines  confequendos  media  prxfiniens.Sic  autem  intelli' 
fulTr' T         ^^Jl^f P-M.  6L«/^ conBituitalmm ftipcr terram.aHt 
^JiempofHufiperorhe,c,u^fabric.^^^  ./f Quafi  dicat.nullus  aLus  prcecft  re- 
ttiom  mundi^nifi  folus  is^qui  eu  condidit.  Per  fe  quippe  mundi  reoitf  ait 


Gr 


cgo 


L  N  1  >  I  I  1.  icp, 

Gregorius  lib. 24.Moi\iiium,iii;j  vciba  cxponcnsj  qucm  per  le  condiclit: 
nec  egetalienis  adiutorijsad  regendum  ,  qui  noncguitad,facicndum.So- 
lus  igitur  prxfcns  cft  in  rcgimine,c]ui  folus  audor  fuir  in  crcatione. 

*7  Sin  autem  pofteriori  modo  nomcn  prouidcnrix  accipiatur  ,  non  du~ 
bium  eft,  quin  diuina  prouidentia  per  alias  res  mcdias  ad  cxccutioncm5&: 
opcrum  abfolutioncm  vcniat,id  cftjper  caufas  fccundas,vcl  naturales,vcl 
•  Angelicas ,  vcl  humanas.  Hunc  ccrtc  ordinem  ccrnimiis  in  executione 
diuina[rprouidentii?:infcrioracnim  corpora  rcguntur  per  fuperiora ,  hxc 
vero  pcr  fubftantias  fpiritualcs  :  idque  fit  nonpropter  dcfcftum  diuinx 
virtutis,(cd  ob  diuinx  bonitatis  potius  abundantiam,  vtctiam  cum  rcbus 
a  fc  crcatis,  dignitatcmcfficicntix,  atqucvt  ita  loquar,  caufalitatis  com- 
municct.  Ex  his  apparct ,  falfam  &  impiam  fuini  ftntcntiam  ,quam  mc- 
moratGrcgorius  NiHcnuslibrooftauo  dc  prouidcntia,  cap.  tcrcio,  Pla- 
tonicorum  ,  tripliccm  diftingucntuuTi  Prouidcntiam:quarum  prima  crat 
fummi  Dei,prim6  ac  principaliter  prouidentis  fpirituahbus  coclcftibus 
fubftantiis ,  confcqucnter  autcm  toti  mundo,  fcd  folum  tamcn,quantum 
ad  gencra,&  (pecies^iSc  caulas  vniuerfalcs.Sccunda  prouidcntia  crat ,  qua 
prouidetur  rebus  fingularibus,generalibus ,  8c  corruptibilibus ,  intra  or- 
bem  Lunx  pohtis ,  quam  afiignabant  ,Diis  fccundis ,  qui  mouentorbcs 
ccclcftes.  Tertiacrat  Prouidentia  rerum  humanarum  ,  cui  prxficicbant 
Daemones ,  quos  aicbant  cfle  medios  intcr  Deum  dc  homincs :  fupcr  quo 
difputat  copiose  Auguftinus  initio  libri  noni  de  Ciuitatc  Dci.Et  antc  cum 
Apulcius  in  libro,qucm  fcripfit  de  Deo  Socratic. 

28  Scquitur  altcra  pars  huius  Difpurationis brcuibus  cxpcdicnda  :  Quo- 
modo  vifio  illius  fcala:  pertinuerit  ad  dcclarandam  fingularcm  prouidcn- 
tiam  ,  &  curam,  quam  Dcus  gcrcbat  patriarcha:  Iacob,id  cft  ad  magnam. 
cius  viri ,  runc  vehementcranxii(S:afrtidi,  conlblationcm  &  confirma- 
tioncm.  Qa^tuor  vero  potiflimiim  rcs  animum  fandli  viri  lacob,id  tcm- 
poris  jvaldefollicitum  ,&:triftem,  dc  anxium  habcbant.  Ac  prima  tri- 
ftitir  cau(a,  fuit  dilceflus  a  charifljmis  parcntibus,  fub  quorum  paterna 
difciplina,&  cura fcptem (fe  fcptuagmta  annos  quictifl^mc ,ac  iucun- 
diifi  ne  vixerat ,  vtrum  autem  cos  aliquando  poftcarcuifurus  crtct,inccr- 
tum  habebat.  Sed  contra  hoc,  dixit  ci  Deus,  Ego  ero  cnflos  tuus  qmcitmtjtte 
ferrexeris :  Et  non  dimittam  te,nificompleiiero  vntnerfayijU£  dixi.Qu<x{\  pol- 
liccretur  ci  fe  bcneuolentia  fingulari ,  curaque ,  parcntum  viccm  pr.rfti- 
turum.Dcindctriftcmfacicbaccum  itioin  Mcfopotamiam,  lonc^inquam 
tcrram  vidclicet ,  (3c  ad  gcntcm  ignotam  :  prxfcrtim  autcm ,  dcrdifta 
terraChanaam  ,  quam  illc  multum  diligcbat  *,  non  co  tantum  ,  quod  in 
ca  tcrra  natus,  educatiifque ,  ac  tot  annos  commoratus  cflct,  (*cd  co  maxi- 
mj,qu6d  ciustcrr.^  pofleflioncm  Dcusauofuo  Abrahx  ,afqucciuspo- 
ftc.ris  promiferat ,  nec  fciebatvtrum  ad  eam  rcditurus  cflct  aliquando. 
Verum  contra  hoc  voluit,  quod  dixit  ei  Dcus ,  Tcrram  in  cjua  dormts ,  tihi 
.  dahy&  ftmtfii  tuo  ,  Etpaulo  poft :  Redttcam te  in terram  hanc.  Tertia  cau- 
famacroris  &  angoris  ,crat  folitudo  eius,qu6d  omnium,(S<:  cognato- 
:<  amicorum  focictatc ,  confuctudinequc  orbatui  crat ,  ncc  quem-- 
Conim.iiincn.Tor,'!.  i  bb 


:  uiju  lUti}' 
nicorutn  liv' 
promdvnti.x 


ApuictHS. 

yifio  iya  />r*- 

ttontm  V  ci}- 
JoUttontfttfKj' 
confrmatiniiit 
lutPty  ptrth- 
nucvit. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


Ujeodor. 


rp4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

qnam  habebat ,  cuius  vel  confiho  regi,vel  opera  iuiiari ,  vel  ^rxCiSo  Je- 
fcndi, vclfolariorecrearipoflct.  Ad  himc  vero moerorem ,  mctumque 
animo  cius  ciipicndum  pertiiiuit  vifio  Angelorum  afircndentiuni,  ik  def- 
ccndcnrium  per  fcalam,  a  Dco  iciVicct  ad  ipfum  ,  5:  ab  ipfoad  Deum  qua 
vifionc  fignificabatur  ea,  quam  habent  Angeli  hominum  ,  &  quam  pro- 
pric habituri erant ipfius Iacob,cuftodia,prote(5l:io,  & dcfenfio. Qupd 
luftrari  poteft  altera  vifione,qua.'  accidit  miniftro  Elifxi  Prophct^CjVtnar- 
ratur  quarto  Rcgum,capite  fcxto.Nam  ciim  ille  videns  Ciuitatcm  in  qui 
crat,  validiflimo cxercitu hoftili  circumdatam  ,  maiorcm  in  modum per- 
tcrritus  fuiftct,Dcus  illi,  ad  prccesElifaei,apcriens  ocuIos,oftendit  totum 
montem  plenum  cquorum ,  (5c  curruum  igneorum  in  circuitu  Elifci  ^  vt 
merito  tunc  ei  dixcrit  Elif^us,  AV/  titnrre.plnresenim  nobifcim fnnt  cjuam 
cnm  illis.  C^u-ta  rcs,qujf  mentcm  animumqucIacobaffliCiabat,erat  hu- 
iu(modi:vidcbat  (e  pauperrimum,arque  omnium  rerum  inopcm,  ncc  ha- 
bcre  fuum,  vcl  tantulum  tcrro! ,  vbi  pedem  poneretrire  porro  ad  gentem, 
cui  quodeftct  ignotus  nihilquc  fpeciofum  Sc  fplcndidum  fcrrct/uturum 
fcputabatobfcurum  «Si:  ignobilcm  ,  ideoquevilcm &concemptum.  At 
Deus  iftam  ei  adimens  opinionem ,  &  timorem  ,  dixit  ei :  Dilataberisad 
Orientem  er  Occidentcm,  cr  Septentrionem  er  Meridiem,(jr  beneiicentHrm 
te,c^  in  fcminetHo  omnes  tribus  terra. 

Ccrnis,  opinor,  ex  ijs ,  qua:  brcuiter  dida  funt  Ledor,  vifionemillius  ^9 
fcala!,nonfolLimpertinuifte  ad  declarandam  prouidentiam  Deiin  vni- 
uerfum,  fcd  etiam  propric  cam  , quam  fingulariter  Deus  ipfius  lacob  ha- 
bcbat,&  in  poftcrum  habiturus  erat.  Poflunt  h^c  confirmari  audoritatc 
Thcodorctiidipfumaftirmantis  in  Quarftione  Si.in  Genefim.Nam  cum 
docuifl^cc,iccirc6  lacob  profugum,&  folitarium  atque  inopem  di^reffum 
aparcntibus.iuilfcin  Mcfopotamiam , vt  clarius  Dei  prouidenria  cr^a 
ipfum  agnofceretur,  fubiungit  hxc  :  (^uam  quidcm  prouidenriam  appa- 
ritioneluaconfeftim  Dcus  dcclarauit.  Oftcndit  enim  ci  fcalam  ad  ccr 
lum  vfquc  pcrtingcntcm ,  &  fanftos  Angclos  afcendentcs  <5c  defcenden 
tcs.  lp(c  vcro  Dominus  furfum  confiftens ,  confirmabat  cum  ,  6c  merum 
cxpcllcbat.  Horumautcm  vnumquodque  poterat  fccurum  rcddcrc  Pa 

triarcham  Doceturenim.nihilncgligcntcr     fine  curaab  omnium  ' 
Dcoadminiftrarirlcdipfum  omniadifpcnfarc  findorum  An 
gclorum  vtentem  minifterio :  ipfos  enim  Angclos  dixit 
B.PauIus  adminiftratorios  effc  Spiritus,in  mini- 
fterium  miflbs  proptercosqui  h;rre- 
ditatatcm  capiunt 
falutis. 


QVARTA 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    XXVIII.  IP5 


qjv^arta  dispvtatto. 

Be  varijs  cmfdem  fcaU  wterpretAtiombusalle^oricis. 

R  o  p  R I A  &  primaria ,  &:  qium  vocant  lirrcralcm ,  expofitio 
illiusfcala^rupcriorcDiijnjtationcratis  copiosc  rradatacft.  ^^^^^^  ^^,^^ 
Dcinceps  difputandum  «de  myfticis  eiuidcm  lcalx  intcr-  ^^^^^ 

 prctationibus  partiro  allcgoricis.partim  tropologicis.  Allcgo-  JcaU  fertmci 

rialiipcr  iftafcaladuplcx  craditur:harura  vna  pcrtinciad  Chriftum  Do-  Incarna- 
minumjaltcra  ad  Ecclcfiam  cius.  Irac]uc  fcalailla  fuit  figura  gcncrarionis  ''^"^'^ 
Filij  Dci  fccundum  carnem,  quam,  dcfcripra  cius  gencalogia,  duo  Euan-  jv/^,,/,,,. 
gcliftx  Marth^^us  6c  Lucas  rradidcrunr :  ille ,  dcfcendendo  ab  Abraham  ; 
vfquc  ad  lofcph  Sc  Mariam  ^  hic  aurcm  ab  his  afccndcndo  vCq  ue ad  Ada- 
mum  &  Dcum.Mulrigena  igirur  Chrifti  profipia/miilirudinc  illius  fcalx 
pr^fignara  cft.Gradus  fcaIaE,fucrunromnes  illa*  gcncrarioncs^'  pcrfon^. 

3uq  in  gcncalogia  Chrifti  mcmorantur ,  pcr  quas  fciliccr  Chriftus,fccun- 
um  redam  llncam  dcfcendir  ex  Abraham.  Larerafcalx  ,quibus  eius  ni- 
tirur  ftabiliras,  &  quibus  infcrri.fixiquc  rencnrur  gradus,  funr  Dci  mifcri- 
cordia,  &:  vcriras.fiuc  hdcs:nam  duabus  hifcc  rcbus  maxitnc'  nirirur  diui- 
napromiftio  venruri  Mcftiar.  Ercnim  magnaDci  fuir  miicricordiaac  bc- 
nigniras,  ranro  fcruum  fuum  Abraham  honore  dignari  voIuiflc,vr  ex  eius 
fcminc,Fjhum  fuumhomincm  gencrarura  iri  promirrcrcr.  Ar  veriraris  & 
fidci  ac  iuftitia:  diuin^  fnit ,  promiftum  hoc  fuum  conftantcr  tucriatquc 
inuiolatum  fcruare,&:  in  temporc  pr^-ftare.  Qiinrc  licct  complurcs  carum 
perfonarum,  qua;  in  gencalogia  Chrifti  recenlcnrur,  ob  infignem  earum 
improbirarcm  arque  impicrarem  indigniflimar  eftt-nr ,  vr  cx  ipfis  Chriftus 
progigncrcrur :  arramen  veriras  diuin.rpromifTionis  prxualuir ,  ncc  ifto- 
rum  hommum  fcclcra  Dci  promifta  raurare  aur  cxinanire  porucrunr. 
Manfcruncigirurgradus,hccrperfc  cflcnr  pcflimi.quia  larcribus  fcaLv 
firmiflim^mfivieranr.Inferiorporrofcalr  pars  h(j'rcbar  in  rerra,fuprcma 
vero  conringcbat  ccelufii  Hoc  fignificabat  duas  Chrifti  naturas.diuinam 
Sc  humanam.Vcl  prefigurabarduas  in  Chrifto  partcsiinfcriorcm.  (ccun- 
dum  quam  in  tcrtis  vcrlabatur  mortalis,&:  paflibilis,  6c  quafi  \L\tor,Sc  fu- 
pcriorem  parrcm ,  fccundiim  quam  crat  beatus  in  coclis  ,  &  comprehcn- 
lor.  Dcus  fcaLr  innixus  faftigio  ,  quid  .iliud  fignificabat,  nifi  Diuini- 
tarcm  viiiram  Humanirati  ,<S:  quod  Paulus  dixit ,  Caput  Chn(H  Dens,  '  CormtLii. 
Angch  afcendcnres  pcr  fcalam ad  Dcum ,  cranr  ij,  qui  fercbanr  ad  Dcum 
ardcnrifTima  dcfidcria,  &  dcuoriflimas  prcccs  Parriarcharum  ik  Pro- 
phcrarum  ,  alioriimque  Sanclorum  hominum  fuper  aducnru  Mcflix  ^^'^'^^'^' 
in  terrasV  Cuiufmodi  fuere  illa  :  Vtinarn  dij^nrnpercs  ejtlps  ,  or  dcf  clnej  lg. 
cenderes,  &  ,  Rorate  cdi  defifper  ,  rtHhes  pUtant  iushrn  \  apcriatitr  Lxod.^. 
terra  ,  cr  germinet  Saiuatorcrn,  Et  illud  lacob  ,  Saltttare  tuttrn  cx- 
fectahoy  Domine :  nccnon  ik  illud  Moyfi,6»^/?rro,  Dominc ,  rnitte  cjuem  rnif- 
furtis  es.  Defccndebant  vcro  Angcli  ,  dcfcrcntcs  ad  fantJlos  homincs 

bb  2 


jropean  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

;L  2.3  308 


D.m.  9 


196  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

•^^-  diuina  oracula  de  temporc  aduentusMefli.Tiqiiale  eft  illvid,Nort  auferetur 
fccfjtrnm  de  Indii^c^  Dux  de  foemore  eitiSydonec  veniat^  qui  rnittendus  efi,  E  C 
celebcrrimum  illud  Danielis  variciniumde  feptuagintahebdomadibus, 
&  itcm  dc  loco  nariuitatis  eius,de  qualitate  matris  cius,de  generc  do(5bri' 
nx  quam  prxdicarurus  erat,  dc  admirandis  eius  opcribus  dc  miraculis;  ac 
demumdeatrociffimaeius  morte  :  quibus  dc  rebus  multadiuinitus  lCaix 
reuclara  funt,  3c  ab  cofcriptis  prodita.  Omnino  Angcli  myfteriorum  ad 
Chriftum  pcrtinentium  ,  tam  intfecri  ,quam  in  nouo  Tc  flm^cnro,  Sc 
Allcgorix     Nuntij,&  Procuratores,&  Adminiftri  fuerunt. 

s.Auguji.  Sandus  Auguftinus  vifioncm  iftius  fcalx  intcrpretatur  aiicgoiice  de 
Chrifti  non  foU\m  Incarnatione,  Generatione,  vt  in  fuperiorcexpofitio- 
ne,  verumctiam  dc  paupere  ac  humili  eius  in  terris  vita,(&:  conucrfatione; 
prarcipue  aurcm  dc  morte  in  crucc  pro  ncbis  ab  eo  fufcepta  &  oppetita.In 
fermone  igitur  yp.  de  Tempore.iftiufmodi  Allegoriam  ad  hunc  modum 
tradat:  Ifaacfilium  fuummittens  in  Mefbpotamiam  ,  Dei  Patristypum 
prxfigurauit:Tacobautem  illuc  milTus,  praefignauit  Chriftum  Dominum. 
Ilaac  neglcdis  mulicribus  rcgionis  quam  incolcbat  ipfc ,  mifit  filium 
fuum  lacobin  tcrram  longinquam ,  vt  inde  fibi  vxorem  ftciperet :  quia 
DemPatcr  mifiurus erat in hunc mundum  Fihum  fuum,qui  repudiara 
Synagoga  ,  de  Gentibus  fibi  Ecclcfiam  fociaret.  Quod  tunc  vcre  com- 

Acl.is^  P'^'^^'"^'ft.^-'umIudxisdixereApoftoIi:t/'o^;j;?r/w««^^ 

bnrnDet:fcdquia  vos  indignos  iudicaftts  dtema  vita  :  ecce  conuertimnr  ad 
Gcntes.  Nonlcgimus  lacob  iuifie  inMcfopotamiam  cum  equis  6c  camc- 
Iis,fed  baculum  duntaxat  manu  portaflc;C«w  baculomeo,  inquit  ipfe.^r^;?. 

Gcnef.^z.  pui  lordancm  tftum,<:^  ecce  cum  duabm  tunnts regredior,  lacob  if^itur  ad  ac- 
cipicndam  vxorem  exhibuitbaculum  ^  Chriftusad  rcduncndam  Ec- 
clcfiam,  detuht  Crucis  lignum.  lacob  vidit  Dominum  in  cacumen  fcalr 
incumbentem.  Quid  cft ,  in  fcalam  mcumbcre,  nifi  in  ligno  Crucis  nen- 
dcre  ?  Scd  quare  id  faftum  eft  in  itinere ,  prius  quam  lacob  vxorcm  acci- 
pcrct  f  quia  vcrus  lacob  Dominus  nofter ,  prius  m  fcala  ,  id  eft ,  in  Cruce 
occuburr,  &j)oftca  fibi  Ecclcfiam  fociauir,  dans  ci  in  pnvd^ntiarram  fin^ 
^^inis fii,  daturus  dotcm poftmodum  fui regm.  Angcli afccndcnrcs ad 
calum ,  &  defcendentcs  m  zcvvas,  prxfigurabant  fandos  Prxdicatorcs 
qui  curn  alra  Sc  diuma  myftcna  trac^anr,qu;^  non  i  quibufi,bcr,fed  i  per! 

.C:  ..^is  foluin  inrclliguntur ,  afcendere  dicunrur  ad  Deum  :audi  Paulum- 

Marcanamo'  ahfconduam  quam  fr.de fttnauttDeu s  amef.eula  in  alortam 
r^lijn.  Cum  aurcm  prardicatores  ea  docent ,  qua.  pernncnt  ad  cor^ 
g.ndosmorcs..Vabomm  populo  intelligi pofiunt,  tunc  dcfccndunt  n 
^M,,       tcrram;  vt  cum  Paulus  d iccbat:^.^. ii^^^^ 
;^  .7?  ......  RaAt.  omntum  rnalorum  eftcup.ditas}oJcs  Z^^^^^ 

cxordio  fuiEuangeh,  altifilm^.afccndit.  diccns:  Inpnncipto  er^^^^^^^ 
Cr  rerhm  eratapud  ^Det^m,^  Deus  eratrerbum :  hoL.t  tn  princt^^^^^^^^^ 
Deum.  Omnupertpftnnf^^^^^^^  ,     j.^^^^j^  Jl  Td^ 

nihilommusprofundiihn.C-dcfccndir,ctWfubiunxit 


r.  ,Ki  Cor 


m  a. 
atur. 


EM  E  S  IS   C  AP.   X  1P7 

Biimefiici' habitMntinnobis.  Hoc  itaqucordinc     al^jcnditur  dciccn- 
ditur,  cum    pcrfcdis  cibus  folidus  tnbuitur-,  &  dodrinx  lac,  etiam  iiv. 
perfeCtis,canc]uam  infantibus,non  negatur.Hacftcnu^  cx  Auguftino. 

TercuUianus  cxtremolibro  tcrtioaducrfus  Marcionem  ,  intcrprecacur  ^^,  .  , 
pcr  illam  Scalam  lacob  prxmonftracum  cire  icer  ad  coclum,  quo  alij  pcr- 
ticnianc,»Sc  vndcalij  dccidanc.Cumauccm  lacobcuigilans  dixir:  Ferenon 
tfi hic aliiid  fjifi  Dvrnus  Dei ,  or  Poru  cxii :  planiflimc  Dominum  noftrun  1 
prxnunciauic.  Ipfe  eil  cnim  ccmplum  Dci ,  in  quo  non  folum  plcnicudo  . 
omnium  graciarum,(cd  ctiam  plcnitudo  ipfius  diumitatis  corporalitcr  in- 
habitauic. Ipfe  eft  porca  cocli, iJcut  ipfe  A\\\z\Eao fnm  ofhn7/t :  per  me fiqHU 
inrroierityfili4ahitnr;CT  ingrcdiettn egredietnr,(y pafiua  inueniet. . 
3  I     Alcera  huius  vifionis  Allegoria  referturad  Ecclefiam  Chrifti :  quam  -^HcgorU  d- 
fcicc  a Jmodum,&  appofitc  cradac  Caiccanus,  in  Commencario  huius  lo-  J^-^^ff^' 
ci,adhuncmodam  lcribcns  :  C^Jupniam  limilitudines  corporales  Dei  &  'cUiumbe^^' 
Angelorum,&:  fcala monftracaIacob,funt  figurx rcrum  fpiricuaIium:ideo  Cm^ 
ad  liceram  vifio  ifta  pr^figurauic  Eccleliam  DciJioc  cft^Conirrcgacioncm 
iuftorum  hominum  in  vna  fide,fpe,»!<c  charicace  Dci :  hxc  cnim  viua  Do-  ^^^**^ 
mus  Dci  eft,qua!  incoepic  ab  Abcl  iufto.  Ad  hanc  folida  ftac  fc^Ia  vfquc  ad 
c^'   -  '  ^ceft  viagradacimperord:nacamcrita  (SL^officiagratiafqucpcr- 
c.    .       '  caelum.Ecincacontinuc  Angcliafccndunt  anobis,rcfercndo 
noftrain  Deum;&defcenduncadnos,adfercndodiuinanobis.  Etquam- 
uis  fimplicicerprior  ficdc(ccnfus  Angelorum  adhomincs,  quam  afccn- 
fuscorumab  hominibus:  in  (calacamen  accrrain  coelum  ercfta,  prior 
eft  alccnfusin  terra  ,  quam  defcenfus  a  ccclo.  Etenim  quamuis  Angcli 
prius  ad  cuftodiam  hominum  vencrinc  ,  quam  noftra  reculcrint  ad 
Deum  :  inchoaca  camcn  iam  ecclefia ,  prius  noftra  rcfcruncur  ad  Dcum, 
quam  d.fcrantur  diuina  .ad  ipfam  congregationcm  iuftorum.  Intclligen- 
dum  enim  eft,  merira  Ecclcfix  prouocare  Angelos  ad  dcfccndendum:&: 
Angeli  qui  priiis  quam  fcala  fierct,defccndcbant  fine  fcala  ad  conftitucn- 
dam  Ecclefiam  ;  poft  eam  iam  conllruclam ,  prxueniuntafcendendo  per 
fcalam,eos  quiddccnduncper  Cindcm  fcaIam:idco  enim  prius  nominan- 
curinhocloco  afcendcnccs  Angcli  pcr  fcalam  ,  quam  dcfccndcntcs  pcr 
eam.  Nam  etfi  afcendcncesprius  defccndcranc ,  non  cnim  naci  fueranc  ia 
rcrriSjfcd  vcnerant  de  ca;Io,non  camcn  dcfccndcrancper  fcalam.H^c  Ec- 
clefia,eft  vere  Domus  Dci:in  hac  fola  via  eft  duccns  ad  porcam  ccclorum: 
cxtra  hanc  nulh  pac^c  acccflusad  coelcftem  pacriam  :  in  hac  fupremus 

Dcus  Sc  Creacor  omnium  prxfidct ,  &c  uidicia  fua  excrcct,  &  bona 
malaque  procuiufquemcritisrctribuit.  Ha:c  Caictanus.  Cui 
non  aftcntior,iftiufmodi  cxpofititioncm  cftc  littcralcmj 
c^^p -n  myftica,<Scallcgorica  ;httcralis  vcro  ca 
ft ,  quam  nos  in  fuperiorc^  difputa- 
cione  cradidimus.  ' 


bb 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 


.le  Centrale  di  Fi, 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


C^VINTA  DISPVTATIO. 

Detropologicatl/ius  fcdU  intcrpretatione^  qu^  ad  difciplinamTitii  ^  ad 
normam  Eudngclic£  perfecfwnis  agend^  fpecfat, 

Isi  o  illiusfcaLTjfecundiim  intelligentiam tropologicam,  32 
pulclue  accomniodatur  ad  Chrillianam  difciplinam  &  vi- 
tam;eam  maxim(},t|ux  ad  normam  Euangelica?  perfcdlio- 
nis  conformatur  &  dirigitur  ,  quam  vocarc  fok  mus  di^ci" 
'  l^^^^l^^^l  plinam  ik  vitam  rcligioIam.Scala  igitur  haerens  in  terra5& 

vfcjue  actca*Ium  crcifla  ,  cft  Chriftianx  vitx  ratio  ,  &  difciplina  rcftiflima 
&  fublimiflima.  Santfli  naque  homincs ,  licct  corpore  verfentur  in  terris, 
^^^^.  conuerfario  tamen  corum  in  coilis  cll.  Suntquidcmin  mundo  ,  fed  non 

'  '^^*       funtcx  mundo :  ambulant  in  terris ,  6c  cum  hominfbus  criam  mundanis 
conucrfantur,fcd  contcmptis  mundanis  boniSjquxrunt  qiiae  furfum  funr, 
C»lo!f.S'       ^       furfum  funt  fapiunt.  Et  ficut  afcenfus  pcr  illam  vfque  adeo  fubli- 
mcm  &  arduam  fcalam  fuifletlaborioflllimus:  ita  profcdVo  vita  Chrifl:ia- 
noi.lk  Rcligiofajlaboris  &:  afperitatis  plcna  cfl:.Et  ad  hoc  ipfum  figniflcan- 
dum,  bell^  quadrat  fimilitudo  illius  Icalxrqux  prxtcr  vulgatum^notum- 
quc  omnibus  fignificatum,  etiam  (  fi  crcdimus  Suidar )  fignificat  inflru- 
Sc^Aerdty     mcntum.  Scala,  inquitille ,  eft  inftrumentum  quoddam  torqucndi,  quo 
auaon  bm-  eorum  torqucntur  corpora,qui  fupplicio  afficiuntur.Hoc  aperte  indicant 

''t^rm      Ariftophanis  verba: 
Z7q^endi.  *  Modis  ommhus  de  illo  ^judfliomm  hahe^ 

Arip^hrM^.  ScaU  impoTieyfHfpende,lorts  Cddt: 

Deglube,torqH€,acetHm  naribHs  infunde^ 
Lateres  impone. 

latera  paU,  Duolatcra  fcaiac,funt  in  Chrifliana  difciplina,&  vitaiFides,  &  Opera.^ 
5«-*-  aiK  verbum  Dci,  &  Sacramenta :  fiuc  illa  duo  prxcipua  philofophix  mo- 

ralis  capita,^///?/;/^,^^  ahJHne.qux  duo  verba,li  quis  cordi  habeatCvt  foli- 
A  GelUus  '^I''^'^  Epic^ctum,refcrt  Gcllius  lib.  1  y.cap.  i  p.^eaq;  fibi  imperando 

atc]-,  oblcruando  curet ;  is  critplcrumq;  impeccabilis,  vitamq-,  viuet  tran- 
quihirimam  Sunt  enim  duo  validifllma  firmamenta,  &  prxfidia  humani 
animi,aduer(us  plurima  acgrauiflima  viria,  malaquc,quorum  fcecudifll- 

'^•P'ircntcsfantIntolerantia,c\IiKwincntia.Gradusporr6fcalc  fiqm^ 
Gradus  fcaU  dixcm  eOe  varias  gratiarum,  &  virturum  fpecies,quarum  cultu  &  cxerci- 

5  i   •  oi^^'^icenfus  fitadculmcnvfq;pcrfcaionis,haudillequidcm<\  vero 

aberrauerit.Nifi  quis  fortc malit  intclligcrctrcs  iUos  celcbrcs  oradus  ftu 
dentiumvutiiti,ac  Dco  lcruicntium;vnum  Incipicntiumialtcnim  Profi 
cicntmm  tcrcium  Pcrfcdtorum.  Enimucr6,ad  iftiufmodi  rradus  myfti 
cos,per  quos  afccnditur  ad  Dcum,  non  incptc  rcfcrri  potclt  quod  cccinit 

lacrymarHmJn  lococfHempofHn.  Stemm  benedithonem 
dabn  Legtflator,tbHmde  virtHtc  in  virtmem ,  vtdebuur  Deus  deomm  tn  Swn 
Angelorum  per  fcalam  afcenfus  &  dcfcenfus  ,  dcnotabat  duplicem  33 


GENESIS    CAP.  XXVIII, 


\99 


Svnclorum  hominiim  vitam  iiuen  is :  vnam,  qux'  vocanir  Contcmplati- 
ua,pcr  quam  mcnrc  aicenditur  ad  Dcum:alrciam,qua:  dicitur  A(5liua,pci 
quaui  Jcfccnditur  ad  erudicndum  ,con(o!andum,  corrigendum ,  iuuan 
dumque  homincs.  Vel  defccnlus  Angclorum  lignificar,  corum  ,  qui  ma- 
gnos  in  ftudio  pcrfedtionis  fccerant  procclVus^horribilcm  cafumjlapfum 
que  in  grauillima  peccata ,  ^  ad  tcrrcnas  cupidirarcs  ,  &  voluptares  tur- 
pem  rcgrcflum.  Contra  vcio.alccnfus  c  ccrra  vlquc  ad  vcrriccm  fcalarjn- 
dicatadmirabilem  quorundam  honiinum  ex  vitiisad  virrurcs  conucrfio- 
nem:qui,cum  tcrrcnis  cupidiratibu'?,  ac  vitiiSipcnitus  immerfi  ac  infixi  ef- 
lencindctamcnpcr  Ocigratiam  nonfolum  cmcrfcrunt,  fcd  etiam  m  fa- 
ftigium  vfque  pcrfccl.e  atq;  abfolucx  virturis  cua(crunt ;  quod  B.Magda- 
lcnx  ,aliorumquc  plurimorum  clariiHmis  cxcmplis  conhrmari  pofict. 
Noneftaurcm  vifusin  illafcala  Angdub quifquam  aut  rcfiderc,aut  fub 
fifterc:omnes  cnim  vel  afccndcbant,vcl  dcfcendcbant:quod  fane  fymbo- 
Iummagnxcuiufpiam,^-admodinn  obferuandar  rcifuic.  Etcnim  qui 
verfanrurin  ftudioac  profeflioncEuangelicx  perfc(flionis,nifiafccndant, 
continuo  dclcendcrc  cos  nccclVc  cft :  nam  qui  non  prohciunt,  neccflario 
dcficiunt :  mediuscnim  ftatus  inccr  profcclum  &  defcdum  nullus  cft. 
Cum  cnini  homo  Rchgiofus  debeat  cfic  pcrfeClus,  id  cft ,  pcrpccuo  cur- 
rcread  conlequendam  pcrfedionem,^:  in  ea  acquircnda  in  dics  magis  ac 
magis  proficcrc:Si  a  talicurfu  »5^:  profeClu  ccniit,  dcHeflat  ncccftc  eft  a 
ltiru,»?c  infticuto,  profeflioncque  Rcligionis.  Dcus  porro  in  vcrrice  (calx 
infiftens ,  vel  u>nixus,  fignificabac ,  fc  m  viris  maxime  perfcdis,  Sc  qui  ad 
culmen  perfcClionis  afcendcrinCjhabicare,  requicfccrc ,  &('vt  ica loquar j 


Diiphx  S.ifi 
^frtwn  w  ter 


dehc 


iari,arqucillisper 


fccflc 


vniri. 


34  Cxccrum  hrc  a  nobis  concisc  ac  iciunc  dida,Utius  &:  luculcnciils,  ap- 
poficis  Sanctorum  Pacrum  tcftimonijs  &c  fcntcnciis ,  cxponcnda  func. 
S.  Bernardus  in  Scrmonc  dc  vcrbis  illis  Euangelij  .• /Trcr  wo/  relicjtiimis 
ernmay  (  qui  alio  nomine  infcribicur ;  Dcclamacioncs  B.Bcrnardi )  iftam 
*fcalara,ait,  ciredifciplinam  religiofam  cuiufque  Ordinis  Rchgioforum 
hominum,  probati  in  Ecclcfia.  Ojuifquc  enim  habcc  ccrfamf&:  propriam 
difciplinam  i  fundacorc  cius  Ordinis  prxfcriptam:quam  obfcruando,  qui 
in  co  Ordinc  feruiunc  Dco ,  canquam  pcr  fcalam  afcenduncad  pcrfcdio- 
ncm,(Sc  in  co^lcftcm  pacriam.Hancdicic  fuiife  fcalam,pcr  quam  B.Bcnc- 
didus ,  poft  morrcm,  vifus  cft  quafi  pcr  viam  quindam  recSam  ,  prcciofis 
ftracam  palliis ,  &  innumeris  corrufcanccm  lampadibus,  ab  ciusccllain 
cnclum  vfq-,  ccndencem  ,  afcenderc  ad  ccelcftcm  pacriam.  Ec  i)s  qui  iftud 
vidcbancdixicquidam  vencrando  vulcu  6«:  habicu  vir:Hjrc  cft  via,qua  di- 
ledus  Domini  Bcncdidlus  ccrlum  afccndic.  Duolacerahuiusfcalx  dicit 
cfTc  prjccipua  difciplinx  Rcligiofx  firmamcnta,Afpcriratcm  vitar,6c  Hu- 
milicatem  mencis.  lHa  cocinet  iugc-ftudium  &cxercirium  mortificatio. 
nis  corporaIis,pcriciunia,vigilias,verberacioncs,aliafqueafflidioncs  cor- 
poris.  Hxc  auccm  conrempcum  &:  fugam  habec  humanx  laudis,  honoris* 
Sc  glorixi  c  contrario  auce  ftudium  &  amorc  rcrum  vilium,acqi  abic<5b ' 
rum  ncc  modo  conccptum  habct  fccuh,fed  ctia  fui,  Vbi    (sut  Ucrnard  ) 

ftabi 


S.Bcrnard. 
Matih.i9. 


LaUrA  fcaU. 


200  COMMENT.  IN 

ftabilieris&  hrmaueris  incorde  cuo,afperiratcm  corporalis  abftincntirc 
laboris  amplcdi ;  fimLilque  omni  vilicate,  &cxtremitate  erTeconten- 

tum;  habcs  bona  fcahr  Lucraifecurus  iam  infcre  gradus  cxcrcit!)  fpiritua^ 

lis,vt  totimi,quocl  nnmdo  dc  carni  fubtrahis ,  ftudio  pictatis  impcndas ;  3c 
Hilip.s-  oblitijs  qux  rctro  funt,cxtentiifc]Lie  in  anteriora,  afccnfiones  in  corde  tuo 
Ffulm.Ss.      ai(ponens ,  de  virtutc  proficias  in  virrurcm  ,  vt  vidcrc  Dcum  dcorum  in 

Sion  mcrearis. 

Mcritoantem  fpincualis  ciucipiiiu  aicciilui  pcr  gradus  fcalx  compa- 
^^^^  ^  .  .  rur.Nam  vt  iliic  aliosfupcr  alios gradus  confccnderc oportct,  ncc  vfquam 
vTprogrl-  iniifterc.quoadpcrucniaturad  culmcnfcala^:;  fic  in  difciplina  capciccnda 
dtendyrn  ej]e  perfcdionis ,  fcmpcr  ad  vltcriora  currcndum ,  &  magis  in  dics  proficcre 
yUtrms:fiAm  eonandum  cft.Audi  cgrcgiam  Bcrnardi  fcntcntiam  cx  cpiftola  eius  25^. 

atem  Garinum  Alphcnfcm  :  Nunquam  vir  iuftus(verba  funt  h^c 
Bernard. '    Bcrnardi)arbitratur  fe  comprchcndiflernunquam  dicit.Satis  cft/cd  fcm- 
per  cfurit,fitifque  iuftiriam:ica  vt  fi  fempcr  viucretXcmpcr,quantum  in  tc 
cft,iuftirior  eflc  contcndcret,fcmpcr  dc  bono  in  melius  proficere  totis  vi- 
ribus  conaretur.  Non  cnim  ad  annum ,  vcl  ad  tcmpus  inftar  merccnarij, 
Locus  Ffalm.  fcd  in  xtcrnum  diuino  fc  iTiancipat  famtilatui.  Audivcrbum  iufki: ^^rer- 
^'^-  mm  non  obliuifcar  iuflificationes  tuas.  Itaqi  indcfcflum  proficicdi  ftudium, 

^iLigisconatusad  pcrfcdtioncjpcrfcitio  rcputatur:Quod  fi  ftudcrcpcr- 
fedlioni,&:  vclle  fempcrproficere,cft  pcrfcdum  cflciprofedo  nolle  pro- 
ficcrejdeficerc  cft.  Vbi  crgo  funt.qui  diccre  {olct,Sufficit  nobis,  nolumus 
efle  meliores  quam  patres  noftri.O  Monache,non  vis  proficercfNonjin- 
quit.  Vis  ergo  deficcre?Nequaquam,ait.Quid  ergo?Mancre,  inquit,volo, 
in  eo,  quo  perucni :  ncc  peior  fieri  volo.nec  mclior  cupio.  Hoc  ergo  vis, 
quod  eflc  non  poccft.  Vidic  cnim  fcalam  lacob ,  &  in  fcala  Angclos ,  vbi 
nullus  rcfidcns,nullu(vc  fubfiftcns  apparuic:fed  vel afcendcrc  vel  defccn- 
dcre  vidcbantur  :  quo  palam  darctur  intclligi ,  intcr  profcftum  ,  &  dcfe- 
clum^in  hoc  ftatu  mortatis  vitie,  nihil  mcdium  inucniri,fcd  vt  ipfum  cor- 
pus  noftrum  continue  aut  crefccre  conftat,  aut  decrefcere;  fic  ncccfle  fir, 
SpiritLi  aLit  proficerc  fcmpcr,aut  dcficerc.Ha(flcnus  cx  Safto  Bernard. 

#4  s.^^Blfltjl  ^'"'^  difputat  D.Bafilius,fcalam  iftam  a  tcrra  vfque  in  calum  porrcftam, 
fH^eriihfca-  rcfcrcns ad fublimcn  &  arduu  afcenfum,ad pcrfc(ft^,confummat3eqj  vir- 
Uquumyidit  turis  pcrccptioncm.  Inquafcala  inchoandus  cft  afccnfus  a  primoguadu 
Ucoh.  pcoximo,vt primus  afccnfus,fit  reccfllis  a  rcrra,quia  primus  in  difci- 

plina  virtutis  gradus,cft  dcclinarc  a  vitijs.Deinde  fir  gradus,&  a(ccnfus  ad 
lublimiora,<S(:  difliciliora.  Si  enim  fuprcma  virtucis  proponcrcncur  prima, 
CLimcaincxcrcicacisadmodum  difiicilia&:  afpcra  vidcantur ,  mulcorum 
mm  «  ^^^"^^^  ^  ^^^''^'^^  vircucis  abftcrrcrcncur.  Sapicnciffimu  cft  igitur  &:  falubcr- 
rimum  illud  diuina:  Scripturx  documcntum  :  T>eclina  a  rnalv  ,  cr fach" 
Horat         ^^^'         ^^^^  '^^^^  concordat  illud  Poetx: 

t^irtHs eftvitwmfiigere  cf;-  f'!'irvtf.->  r-''?^\ 
Stultitia  carmffe, 

Bafihus  igitur  explanans  primum  Piaiuumi,  (upcr  co  quod  diximus,ad  , g 

hunc  ^ 


G  E  N  r  ^  I  ^    r  A  P.  X  X  V  T  1  I.         •  ^O'. 

h  .im  fcri'^ 

piciucr  piofedo,&  aicinciosc  adduccns  nosu.  LicLiiiiaLi.^nciu 
maliprincipiumfccic  bonorum.  Si  enimftatin.  ^  .Latibiprxcipcrcr, 
piger  eflcs  ad  conarnmrnunc  vcro  ad  faciliora  tc  airacfacit ,  vt  poftmodii 
ad  fuh'  ■  -«raaudcntior  tias.^Equidcm  non  dubiranar  di- 


admo 

filli:;; 


s.    H.TC  Ba-  Pccenrcitpr 


I 


nunci 


Chriftum.  Idquc  i 
Scccnos  y  " 

  cft,  prx: 

rerum  iecularium  renuntiationcm ,  canith  ctiam  amorcm  ,  &  mc- 
V  animonoftroabijccrc  -  r      "  ^is,quxrctc6funt,ob!iuii- 
>  nomine  Sponfr.cUi.  •  virtntis  amatori  dicirur: 

^  inclinaanrem  tnam , 
.  i  crtius  graduseft,non  lu.ii  ii  ^ii..  o  ui  i  : -w. 
verum  enam  :  ccu  ftcrcora,6c  detrimcnta  contemncre, 
re,quemadmodum Beatus  Paulus teftarur ,qua:  fibiantca 
^oftquam  ad  Chriftum  conuerius  cft,ca  fc  tanquam  ftcr- 
nr.i TftimafTe.Qnirtus gradus cft,non folum cxtcrnarum  5^ 
rorum,  atquc 

..;:  .  tiam  fi  fcruiti!  ^  

riufmodi  perfbnas  odiflc 
ciimdixit  : 

^  v^..  .iisgradus, &  1  , 

iim  alias  rcs,vel  perfonas,(cd  criam  anim.. 

mcfttcr  -liflimx  RcMiaa- 

ct,mortcmh^ 


proptcr  Chiiicaui 
tiation' *  ^  •-r  —  - 
fcquc 


fu 


oconliftit,fiquis 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


(JjI.  6 


201   •  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

po(Ieflionum,humana!glorix,conructiKlinis  vit«  fupcrions^&aHres  in- 
l^fatt.4.  utilcsafFcdionis.  Cuius  rcnunciationis  cxemplum  nobis  prxbuerc  San- 
^^-Ifd^NW      -'^poftoli  Iacobus,&  loanncs  ,rclidopatre  Zcbcd^o,  &de  quo  tota 
illorum  vidusratiopcndcbat,nauigio  Matthxus  quoquc  ftatim  vt  a  Do- 
mino  vocatus  cft  ,  rclido  tclonio  iecutus  cft  eum.  Qua  in  rc  non  lucra 
modo  relic|uir,fcd  pcricula  etiam  contempfif,quar "ipfi,totique  eius  fami- 
iix,aciuitatismagi(lratibus  immincbant,quodrcdcmptoruma  fe  vedi- 
galium  rationcs,tam  rcpcnte  difccdens,non  confcclas  reliquifler.  Beato 
.  Paulototus  munduscrucifixus  eratjipseque  viciffim  mundo:&  qwx 
priusei  fucrant  lucra  &  ornamcnta,  poftca ,  tanquam  fctdiflima  ftcr- 
cora,&:^magna  fibi  dctrimenta,  proj^.tcr  Chriftum  a?ftimauit.   Eft  igitur 
rcnunciatio ,  vinculorum  craflihuius  ac  temporaria:  conucrlationis  ab- 
lolutioRqux  nos,dum  cmancipat ,  &eripitanxijs  <Schumanam  viram  co- 
mitanribus  ncgocjjs,<5c  curis.promptiores  facir,magifque  idoncos  incun • 
dxviaj,qu:Ead  Oci  contcmpiationcm  rede  pcrducit.  Eftitcm  Rcnun- 
ciatio.cordis  ab  humano  viuedi ritu,ad  cocIc(L-m  conucrfationem  tranf- 
latio ,  vt  illud  Paiili  vcrc  dici  qucat :  Comicrfatio  noHva in  coelis  cjKSic  Ba- 
filius.  * 

Confccnfis  fupradidis  quinqucgradibus  ,  qui  ad  perfcdam  rerum  37 

omnium  rcnunciationcm  pcrtincnt,rcliqui  funtahj  qumqucgradus  con^ 
lcendcndi,in  quorum  vlrimo.qui decimus  numcro  cft  ,  Dominum  inni- 

Scxtmgradus  ^'""^  ^^^^'^.^^  <^ahi:  rcpcricmus.Sextus  igiturgradus  cft^bnc^atio  fui-Se- 
ptimus  vero  quotidiana  crucis  gcftatio ,  id  cft  perpctua  fui  mortificatio: 

Septimusgra  Vtriufquc  afccnfum  gradus  Dominus  pr^cepit  ci  qui  pcrfcdus  cflb  vcl- 

[''^"^'''^^^^^^  Abne^atio 
fui  prarcipucad  propriam  voIuntatcm,&  iudicium  pcrtinet ,  vt  non  ruam 
fictat  voIuntatem,lcd  eius  qucm  in  via ,  &  vita  fpaituali ,  magiftrum  & 
ducem  fu(ccpit:huiccnimfcrcgendum  omnino,  &c  quocumque  vclk 
duccndum  pcrmittat  necefle  eft,ncc  fua  nitatur  prudcntia,  fedi  redor  ; 
fm  ludicio,^.  fentcntia  totus  pendcat.higis  vcroi  pcrpctua  mortScar  o 
potiflimum  verfatus  in  rcprimcndis  frxnandlfquc  fcnfibiis,.^'  in  W 
dis,ac  pcrdomandis  cupiditatibus,cS:  in  laborum,ac  p^ricuk^^ m\S 
J,r.n.^f^^  rumhbct  malorum  qux  accidcrint  pcrpcfllonc, Auius  la  "latZnx  Tad 
Hxhcdcn^    ^o"^e^l"cndam  nerfc(5lionemnprpfT-iri-^«,^  ^^'"-^'^iimXjOC  ad 

honorc porca/rc.I>oft  vcnd.rionL on.niuE        Srum  '&  Ze"" 
t.oncm  ini,$c  continuam  mort.ficnt.oncm  cxtiZX 

ocU,,,^  &  vu-.l. e.us v.rtutcs im.tari.  VcrCi.n duas notiflJnS  '^^"''-"'fi pro 

«andas  nob.s  Foporuit.t,.  ^1^'^^  ^^^^ 
a:.uuim,c\-  nonum  pcrt.ncnt.  Prior  virtus  cft  humil.r  .      ■  ' 
'■■--f.--'"--lo.c,uamnobiscomrcndt"t-^:^^^^^^ 


pio- 
cxt  vos. 


GENESIS    CAP.   XXVII  l 


20) 


Triplev porro  chamatis  Chrifti  perfcftio  nobis  imitanda  cft.  Non  cnim 
illc  ad  :  iilcxicfcdpcrfcueranter  vfqiic  in  fincm,tdbnte  hoc  loa- 

nc:C;.;/.  i  .  .  t  rtiosyrjw  erum  iri  ?fj;mdo,wfi?7cmdiltxif  eos.  Ncc  illc  djlc- 
3fit lii\ga.u:iar{iin.^  vcrbo,fed  opere,&  vcritatc,ita  vt  etiam  mor^cm  vl- 
trc)  pro  nobis  oppctierit.  Ugo^xnc^WMyanhnivn  rntavi  fom proouihu.^  ?ncis:Et. 
AiMorc?/:  hac  dt.ctHorj^m^^icmo  habct.vt  a^innarn  fttant ponat pro amicis fiis, 
Nec  modo  amAiut  amicof;  veiumctiAm  inimicos ,  pro  i)s  orans  Patrem, 
dum  in  ctuccpendcrct,3  quilnis  ciucifixus  erat.p.eftat  dccimiis ,  fu- 
prcmr  fcalx  gradus,in  quo  Dommus  eiVe  vifus  eft ,  figurans  vtique  p?r- 
fcdamanimxcum  Dco  vnionem,vttotapcnitufqueciadhxTear,'5w  qua 
Ci  vnus  fiat  fpiritus:^'  vcrc  '.Ilud  Pauti  vfurp.Mc  poflit  r  Viuocgo ,  ^ammn 
egOyviuitverh  if/  m:  Chrijh4^.N:i\ri  C[m  talesfunr  .^  n  ^orc  Bearo  Dionvfm, 
nontam  hunKinitusaguncipli  fe,quam  agunti  Atqueh  r 

fint  de  Tropologicatocius  fcalx  intclligcncia,  tiiiU^  i^r.idus  placuiC  n^Lu  ^ 
ad^umcrum  denariumredigere,  quod  is  numerustum  vniuerfitareni; 
tum  perfcdioncm  in  diuina  Scriptura  denotarc  fokc. 


Tnjdtxchjri» 
t.itiS  Chrtfii 

tuTid.t  iiobis. 
loan.  10. 
Infr.i  i  s. 
Luc.ij 
Dtci  musgra- 

dt*4. 

Gal.z 

b.  Utcnyft. 
Cur  deci gTA" 

duS  iljfgn.*tt 

ftnt  fcaU  fpi" 


SEXT  A    DIS  PVTATIO. 


T:x?  :.r  ::turj& perp^ndn/nurtrcs eiuluc/fi  ScMit  uncrprct, 

^/♦r       ,  '  >•  r  -^'/:  fy  '  P'':f  ri\ 


itiO- 


\  librp  dc  fomnijs  cnarrans  vifioncm  diuinitus  ^^^^^ 
blacam  Iacob,(S«:  dc  fcala,  quam  illc  vidit ,  accuratc  difle-  ' 
(  enSjtrescius  fcalx  interprctationcs  tradit,  quas  comme- 

morarein  !v.cloco,necinftituto  noftroalicnum,ncc iniu- 
«  cunJum  forc  lccT:ori,vifum  nobis  eft.  Prima  interpretatio 
ad  hunc  modum  ab  co  tracl:arur.Scala,inquit,in  hoc  mttndo,aer  figura- 
tc  intelligitur,cuius  bafis,tctra*,caput,coclum  cft.  Nam  a  Lunari  orbe  vf- 
<jucadfuperficicmterr.T,pertotum  id  intcrftirium  acr  cxtenditur.  Hoc 
cft  animarum  corporc  carcntium  domicilium  ;  mundi  namquc  opifici 
omncs  eius  partcs  implcrc animalibus  placuit.Etcnim  animalia terreftria 
tcrris  attribuit^aquis  indidir  aquarilia,&:  coclis  fidcrarqurc  non  folum  ani-  ^ 
malia  dicuntur,fed  »3c  mcntes  punirmiar.  Neccifum  igitur  cft,  in  alia  item 
partc  mumii,vidciicetacrc.propria  clTc  crcata,^:  locata  animalia.  Ncc 
mirum  fi ea rvon  patet  fenfibus,cum  ^ animus noftcr  inuifibilis  fit.  Quid 
cnuTi  abfurdius,quam  in  aqua  eflc  animalia,non  eftc  aute  m  acrc,cum  & 
aquatiliiipraanimcnrurai^ef  Animalibuscnim  imaginationc ,  6c  motu 
vtentibus,aer  cftquafianima.vtconrrarationcm  fit,clementum,quo  ani  , 
mantur  cetcra,carercipiumanmiabus.hnmiucro,nonlolumaer  nabet  ^ 
^animas/ed  inftar  populofx  ciuitatis,incorruptibiles  h.ibet  animas ,  ftcll 
n   -      nares.Hiiriquxdadefccnduc,iriigand.ccorporibus  mortahbu,, 
iOC  YiciaioKs(uttcrris,&:amauoicscorporii;alix  furfu  aiccdur^ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


•^o^  C  O  M  M  E.  N  T.    I  N 

fcgregatiTacoiporibus  poft  certosanaturaprxfinito^  terminos.  Exhi'$ 
porro,alicT  dcfidcrio  taclae  huius  vkx  rurfum  ad  corpora  recurrunt:aha* 
vanitatcmpcrrx&  prxfentis  viticcorpus  ,  ceu  (cpulchrum  aut  carcerem 
fugiunt/i?<:  fubhmcm  xtherem  petentcs  pennis  leuibus,totumibi  icuum 
cxigunt.  Sunt  alix  cjuaedampuriflima:,atqueomnium  optimas,  quxal- 
niis^diuiniufquc  fapiunt:&  afpernatar  ifta  terrcftria,& humiliaj miniftrx 
funt  OmnipotcntisDei,tanquam  magni  Rcgif  videlicctaurcs,  &  oculi 
videnres,audientclqueQmnia.Has  Philofophi  Geniosvocant ;  Angelos, 
facrxhtterx,vocabulo  fane  aprifi[imo:funtenim  internuntix,  Patris  ma- 
daia  pcrferentes  ad  filios,  &adillum  vicifl^m  prcccs  &  vota  filiorum. 
Quaproptcrinducunturafccndere,&:  dcfccndere  :  non  quod  indicibus 
opus  Dco  fit,qui  antc  lcit  omnia,  etiam  antcquam  fiant.^d  quia  condu- 
cir  nobis  mortalibus  taics  habere mediatores  &  ai bitros,  quo  magis  rcru 
mnium  efFccloris  dc  pr^fidis  Dei  potentiam  &  maiefl^rcm  rcuercamur: 
lunc  enim  quidam  vchementcr  reueriti,dixcruntMoyfi:Z,o<^//frf  tnnohis, 
QrnonlocjuaturnohisDeHi.rjefort  morutmur,  Pulchreautem  fcalainfima 
/uiparte  inhxrens  tcrrx,figurataercm  :  exhalationcs  enim  c  terra  expi- 
rarx,atrenuanrur  in  aercm,vt  tcrraquafi  radix,  ca  lum  vero  quafi  caput 
flt  aeris.  Necde(untqui  dicant,  lunam  non  efle  globum  puri  arthe- 
ris,vtccterafydcra,fed  mixtum  cxxrhcrc&:  aere      apparcnrem  in  ea 
maculam,qi?am  vocant  nonnulli  facicm,nil]il  ahud  ellc  ,  nifi  admixtum 
aerem,qui  fuaptc  natura  nigcr  vfque  in  cdclum  tendit.  Cum  autedicitor 
innixuslcalxDcus.ncmo  inrclligat  Deum  laborarc  vt  eam  molcm  fta- 
biliar:illud  porius  cogit^r  his  vci bis  fignificari,  Dcum  cflc  robur ,  firmi- 
tatcmquc  rcrum  omnium,  &  quibufcunque  rcbus  aflignare  ftabilitatem 
pcrpctuamitantifpcr  enim  dum  ab  illo  fuftcnranrur,inconcuflx  mancnr, 
arqueinrcgrx,atquehxc  cft  illa  mundifcala.quam  mprxfenti  figuraint 
tclligimus.  Hxc  Philo.xuius  hxc  interprctatio,tota  ex  Platoni^  doe. 
matc,  &  dodlrina  concinnara  duplicitcr  faHacft:tum  qua  facit  animos 
noftrosab  initioante  corpora  cfli^  crcatos  ;tum  qua  ccnfct,  cosfxpius 
corporahumanaingredi,(3cegrcdi,ncc  eos  cfl^e  tanquam  formas  pro- 
prias  corporum,(3c  naturali  quodam  vinculoeis  copulatos:fcdtanquam 
habitatores,incorpus,vtin  carcerem  intrufos  atque  inclufos.  Vtrumquc 
porrononfoluin  diuinarum  litterarum  doftrinx/cd  ctiam  rcdxphilo- 
fophix  ac  rarioni  aducrfarur. 

'^'Zfcl^  '^^"^  Vhtonn  dogma  fccutus,  iridem 

oA/./lm'^''''''^'^^     quietcoftcn6mIacob  intcrprctatur.  Cuius  r 

pnmistcftemlaudarcpofllimBeatum  Hieronymum  :  cuius  i;:  l  r.ilola 
$,Hief<hmm  1 6 1  .^aducrfus  crrores loannis  Hicrofolymitani  fdripta  ad  Pn dmi 
hxc  funt  vcrbarDocct  Origcnes  pcr  fcalam  lacob  paula    ^  Mn' 


bilcs  crcaturasadvltmuimgradum,idcft  adcarncm,&  fan^uia,.in  dcf 
ccndercnec  fien  pofl-cvt decentenarionumcro,  fubit;^  quisad  vnum 
numcrum  prxcipirctur,nifi  pcr  fingulos  numeros,quafi  pcr  fcalx e.ndr's 
ad  vltimunl  vfquc  pcrueniat:& tot  mutarc  corpora-      -  '  ' 

mutaucrit  manfioncs.H;^  funt  ftrophx  veftrx,atv 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  C  AP.  XXVIII. 


nos  Pclu(iotas5&  iumenta,^  animalcs  homincs  dicitis,quia  non  rccipi- 
museaqux  fpiritus  funt:  vos  Hierofolymita:  etiam  Angelos  deridetis. 
Pcrtrahuntur  in  medium  veftra  myftcriai&  de  Gentihum  fabiilis  dogma 
contextum,Chriftianis.iuiibus  pubhcatur.Hocquod  vosmiramini,olim 
^  in  Platone  contemplimus  •,  concempfimus  au\em,quia  Chr 
rcccpimus :  Recepimus  Chrifti  ftuhitiam  ,  guia  fatuum  Dli  .  .  .iL  1 1  >  ^  ^^^^^ 
cft  hominibus.  Sifuitanimaantequam  Adam  in  paradifoformarcturjin  yTjT^j^^ 
quohbct  ftatu,&  ordine  :  vixir,  &  egiwhquid(neque  cnim  poftumus  Ikic  o; 
naturam  incorporalcm,i^  a!ternam,m  modum  ghrium  immobilcm.tor- 
pentemque  fentire^neceftc  eft  vt  ahqua  caufa  pr.-tcellcrit ,  cur  qua:  prius 
line  corporc  fuit,poftea  circumdata  fir  corpore.  Si autem  animx  cft  na- 
turalc,eire  finc  corpore,crgo  contra  naturam  cft,cfl'c  in  corpprc.  Si  con- 
tra  naturam  cft^crtb  in^corporcjcrgo  refurrediocorporis  contra  naturam 
erit.  Sed  non  fictrefurrcdlio  contra  naturam;  ergo  iuxtafcnrentiam  ve- 
ftram  ,  quodconrra  naturam  eft ,  refurgens ,  animamnon  haT:>cbir.  Sic 
Hicronymus  cx  Or^cne  contra  Origenem.  Ex  cius  namque  fcntcntia 
validc  concludit,  aut  nullam  forc  corporum  rcfurrc(flioncm,auffi  rcfur- 
gent  corpora^refurrcftura  prorfus  inanimata,quorum  alcerum  manifcfte 
contrarium  eft  diuinac  fcripturae ,  altcrum  cciam  philofophicac  rafioni. 

^rum  cfTc  potcft,  quam  diccrc, 

   im,mterirum  aurcm  cius,id  cft, 

ieparafioncm  a  re,(ccunduai  naturam  cfte^^rquod  his  con- 

lequcr     •  iiii  naturalirerefll  '  '  '  m,&:iucun- 


U(?r  j. 
^^ittii  ahfurdk 
ur  ex 
tnioue. 


dam 


mioninonranora 


quoquc  fcn 


fus  aduerfantur.  Vcrum  alccram  Philonis  expofitioncra  ilhus  fcalaetom- 
mcmorcmus.  * 

4^     Si  fcalam  illam,  inquit  Philo ,  quxramus  in  homine ,  reperiemus  efTe  Secunid  exp»  ^ 
animam :  cutus  bafis  eft  pen^  corporca,(5<:  ranquam  tcrrea,fenfus  videli-  f^^^ ^^^  ^^  f^- 
ccr:  caput  veroeft '     '  -         rem  ciicopuriliimam.rer  nanc 

furfum  deorsiimqL;  umx  inrelligcntiar.  Afccndunt 

cnim,trahcntcs  eam  fccum  a^  rcrum  fupccnarum  contempfationcm ,  a- 
morcmquc  j  diucllcntefquc  arcrum  morralium  cupidiratibus,&:  mira,& 
iucunda  ci  ca-lcrtuim  rcrum,  quafi  (pccflacuiaoftcndcntcs.  Dcfccndunt 
itcm  proptcr  cariratcm  ,  vtoccurrantmifrrcrgcncri  noftro,  &:  animam 
,  ,     '  Tv    .       >  fcruentincolumcrn.  Er  I     V  iT^mas 

:er,  atqucinfcnfibilirc  rin- 
eimus  duuno  d:Ctum  oraculo :  Juarnl>Hlabo  tn  vv(ft<,C:r  ero 


Leuit. 


uucrc 


L.  ;s  ver<' 


•  '    'V  I  • n     nondum  pcnkusabftcrfis  for- 
orporcc»  \ngeli,&exhilarantafpcrtuho- 
mo.  Daigirur  opcram,  o  anjma,vt  fias  Dci  domus  Sacrofand:a,vt 
i'  fias  robufta ,  potcns  cx  imporcntc,cx  imprudcnte  prudcns, 
Milra.  Quidfifuammetipfiusvitammcditator  in  fomnis  vidit 
n  naruralitcr  inxqualis  rcs  mcditatio ,  nunc  pro- 
.  .  1 ;  luincdcficiensincontrarium  :  &tanquam  ncTuis, 
i idis ,  nunc aducrfis  ventis nauigans.  Altcrnis  cnim  dicbui^ , vc 

cc  j 


I 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC^ 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


2c6  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

quitiimaic,  muratiir  vira  exerccnrium  (e  in  virmtis  iladio ,  modo  viuens 
&  vigilaas  i  mododormiens,^  quafi  morma.At  vero  quiconfiTmmarjc 
virtutis  c^:  (apienrix  compores  funrjccelcftcm  rcgioncm  habirandam  for- 
ritifunt^dodipercrcfcmper  altiora:  maii  ver6  infcrorum  Cpcciis  infi- 
mos  tc^ent. At  meditatores  inter  extremos  medijjfufquc  dccjue  per  Sca- 
Jara  fcruntur :  aut  meliore  fato  fubducfli ,  aut  rciedli  contiario.  Doncc 
huius  contcntionis  ,&  digladiationis  prajfes  Dcus ,  parri  poriori  addicat 
pra:muLim,in  totum  protligata  deteriorc.  Lzbxc  efl:  iccunda  Philonis  in- 
terpreratio.ln  c]ua  vocabulum  mcditatoris  fignificat  homincm  ,nec  im- 
probum,nec  tamcn  optimum;fcd  cum  qui  in  ftudio,&:  cxcrcirationc  vir- 
turis  ctim  Jabore  verfarur ,  pugnans  acrirer  cum  priftinis  viriis ,  &  contra 
infifas  atquc  inuetcratas  cupiditatcs, 
TerttafcaU     Tertia  ciufdcm  fcalx  interprctario ,  prioribus  aliquanro  probabilior, 

Th2lT''  ^'^"^^*  Philone  rraditur.Eft    altcrius cuiufdam  rci  fimilitudo  h?c 

fcala,non  praetcrcunda  filcntio.  Res  humana:  naturalcm  habent  quadam 
fcaLr  imagincm,propter  curfum  inxquabilem  atque  inconftantem.  Vna 
cnim  dies  (vt  ait  illc)  alios  dc  fummo  faftigio  in  imum  deijcit ,  alios  cx 
imo  tollit  in  alrum  ,  nihilquc  in  eodcm  ftatu  apud  nos  perpctuo  manet, 
fed  cunAa  varijs,iSc  omnifarijs  mutantur  viciflitudinibus.  Qupties  cnim 
yiium  cft,ex  plcbcis  principcs  eft^ci,&  plebeios  ex  principibus ,  paupcres 
e  diuitibus,e  paupcribus  locupletifiimos ,  honoraros  qf  vilifl]mis  Sc  con- 
rcmprifllmis ,  cx clanflimis  Sc  nobiliflimis ,  obfcuros  defpicarifl]mos> 
Hxccftvia  rcrum  humanarum  accliuis  parirer  dccliuifque  incertis 
obnoxia  cafibus,  quorum  inxquabilitarcm  ,  ipfum  rcmpus  veritatis  ami- 
cifliiTium,non  oblcuris  argumentisoftendit.  Somnium  porro  denuntia- 
bat  inmxum  verrici  fcab  Principem  Angelorum  Dcum.Credcndum  eft 
cnimjicur  in  curru  aurigam,  aut  in  naui  gubernarorcm ;  ita  rebu^  omni- 
bus  fuperftare  cum  :  Qui  eft,corporibus,animabus,animanribus,menri- 
bus  humams,  Angelis,cuncl.s  dcmum,quT  rcna^vel  aere,vel  ccclo  con- 
tinenrur,naturis mm  vifibilibus.tum  inuifibilibusrtomm  enim  ille  mun- 

"^""rr  1Z  ^.^^  P^"^*^"^^"^  'T'^'^'         Philanianx  huius  interpretationis 

ad  vfum  quidem  nullum  idoneam,  tantum  vt  donarii  loco  efTer  . 
'  ..nter  ea  rc  multiphcem  fortun.  viciflItudine?X^ 
cans,quae  facit  alios  quidem  felices  afcendere,con. 

tra  autcm  defccnderc  alios  infelices,quin. 
ciiam  m  vnum  atquc  cundem 
vtrumquc  confcrens, 

Cumquc 


GENESIS  CAP.  XXVIII. 


207 


CiimquccuigilartccLicobdclbmuo,  aicrVcrc  Dominuscn:  v^ers.  16. 
in  loco  \l\o,&c  ce:o  ncfcicbam. 

^  l  c  V  T  Deus  vbiquc  cft  rccundum  poccntiam ,  dc  (cicntiam 

&  cffentiam  luam,  vt  cx  diuina  Scnptura  doccnt  Theologi:  ^^^^^  ^*^ 
iravbiqucanobis  Ipiritu  &c  veritatc  adorandus  &orandus:  j^i^  ^  / 
ncc  vllus  ad  id  non  idoneus,  !V:  opportunus  locus  cft.Etcnira  e/u.  ^s. 
auriMoyfesDeumexorauit,lobinftcrquilinio,Ezcchiasrcx  lerem  jS 
in  lcclulo.Hicremias  in  luto,lonasin  ceto,  Daniel  in  lacu  Leonum  ,  trcs  ^*^^"^  ^ 
pucriin  fornacc  ignis,latro  incrucc,Petrus  <?c  Paulusin  carccrc.  Iccirco  j^^^ 
B.Pau\i\%:roloAnc[uityViros  0rare ommlocoJeuMnes ^  Da-  twc.  . 

uid  in  Pfalmo.  102.  In  omni  loco dominationts  ein6,henedic  anima  mea  Do-  i •  Twt^th.  1. 
mino.  Nihilominustamcn  inccrtisquibufdam  locispotiiisquam  inali)S  ^J^^^^''^"* 
dicitur  cllcjaut  fuilTc  D»!us:non  quidcm  noua  fck-ntKeautpotcnttx  fux  i)*/y;<. 
prxfcntia  :  fcd  noaa  quadam  dcclarationc  fmgularis  gratix  &  vircuds  Vr.,f4  jint. 
fux.Vndc  Moyfcn,(S:  lofuc  Dcus  iiiflKdc:  '    \mcnta  fua ,  pro-  i-^od  v 

ptcr(ancaitatcmtcrr.r,inquaDcusilUsm   ^  ^  arucrat :  vtriqne  ^'j'*'  >• 

cnim  dic^lum  cft  a  Deo :  Sotne  calceAmenmm  tuum  de pedibni  tttis :  Ioch4  e- 
nimin  '        ^-/^.Manc  ctiam  o'  Mm,&abhu- 

*manis*  ,  ^  uata  loca  dicari voi  lominiscul- 
thji:ad  quic  nimirum  fidelesconuenirentad  orandum  Deum,ad  verbum 
Dci  audici^  •         1  pcrcipicnda  (acra  myftcria ,  ad  diuinx  bcnignitatis 

exopranda^  .juc,C<c  accipicnda  bcncticia.  Audi  B.  Auguftinum  in 

epiftola  i^7Jtafcribcntcm:  Vbiquequidem  Dcus  cft,ncc  vllo  continc-  ^•'^**V*J****'^ 
tu!     '        '    rloco^iqi;        '  ht omnia : opoactque eum i veris ado- 
rat  .iC^cvcric.  ai,  vt  inoccultocxaudiens,mocculto 

ctiara  iuftiricct,&  coronet.  VeruiBtamcn  i.r  viiibilitcr  homini-  ^^^^^ 

bu   '  •    'fteius  confilium  p.L  ...L.:aLiqtiarcin  quibuldam 

lo^  is  non  hant  ?  Mulriscnimnotiftimaeftlanditas 

loci ,  vbiB.  Felicis  iNola  1 ,  &:  ceteraqux  fubdit  ibi 

Aug|iftinus.  Duo  eiusiu  j  -  -  rabilia  excmpla  in  vcten 

Teftamcnto  reperirc  cft,vnum  dc  coi  Sis,    ignis ;  6c  dc  propi-  jr^.^^ 

r!atorio,vbiDcusmirabilitcrpr.cfcntiami  '      >.u ,  crebra  cdtn-  itmdef^lfm 

domiracula,(I<v:adconfultarcfpondcndo:u.  x  :una ilU Hicrofo-  -^*"*'"»- 

lymir.ina,ini.uiusaquas  ab  Augclo  commotas  &  agiratas  ,qui  primus  ac- 
grotorum  defccndillct.a  cjuouis  moil  '  irur.Smiilitcr  igitur  lacob 
t X  admirnbili  vilb,quod  m  to loco  fibi .  .  .1  fucrat,  <Sc  cx  diuina  prx- 
nria  ibi  dcmonftrataintcllcxiteum  locpm  lingulari  quadam  rcligionc 
ac  fanditate  fdcTium  cile  vencrabilcm. 

B.Gregorius  vcrbaiftalacobadmyftplogiamtransferen  ,     .  ,cos 
qui  in  obedicntic^  fubic6lione,hurailibiifq  ;  fcruiti)s,&  laudabilibus  pic-  (^^f^^^^.^^^ 
catis ,  ac  mifcricordix  minifterijs  vtiliter  vcrfui  6c  cxcrcitati  funt,fi  qua-  '^'^ 
do  incitante,iuuantcqucDeo  adftatum  afccndantcontcmplationis  Dei, 
&  coelcftiurarerum,  tantocos  plcrumque  diuinx  cognitionis  lummc 

illu 


/la. 


^   ^  M  M  E  N  T.    I  N 

 i V ...  . i .X  laauiratis  giiftu afiici, vt  tunc  vere  Deiim  nof^ 

guftallc, &: anrea  ignorafle  eum fibi  videantur ,  & vfurparc queanc 
vcrba  ifta  lacob :  Verc  Dcm  efi  in  loco  ifh,  &  cgo  nefciebam,  Sed  audiamus 
ipfumGrcgorium,ruaiP  i  rnM  :>ni!i  clonnc^iacgrcgic  fupcr  ifta  re  difpu- 
tanrem.  Inlibro  enim  ^niis  in  primum  librum  Rc- 

irino Doy.  in  ^can.ciiTS lib:.^         -  '^no- 

dira  .1  de  Saiv  aicnter  m  conuer- 

.111  j)i.i.iq.;j  L:j.ui.:nainftitudonc  bene 
i  .  ;>,orcomnipoccnciDeominiftcriafcdul6 
perfoluu:  contemplationis  asd  intern*T  pulchritudi- 

nis  eius(p.c.-.;ii ;  "  fi  fubicdionis  fuaBmcriro  donu 

diuinrci!v?nirl   cntia internq  vifionis  intclligur, 

qui  iiniftrabanr.  Qjaod  benc  lacob  adacci- 

picn.i  iiii  co.i  a^.iii  p.. ns  ,dcfignauif,  qui  poft  lah  • '  •  ■  ' 
pcr  (oporcm  quiecis,Dominum  vidit,fed  a  fomiio  vigilans  . 
Tnimt^efiin  locoisio,^  ego  nefciebam.Nc(\\ie\[lc  illic  Deum  antea  dubita- 
re  pocerat ,  qui  efte  eum  vbiquc  fenriebat :  fed  quii  runc  cum  pcrfeftiiis 
didicic,ignoraft'cfe  illumanceapcrhibuic :  quia  prius  eum  familiariiis  no 
agnouir.Via  porro  qua  adconiugcm  pergitur,incencio  dcuocx  obcdien- 
^  .      ciar  eft,quafoecundicas  incernar  charicatis  obtincri  defidcracur.Iacob  ica-  * 
fSiomsDlh  ^""^^^■^'^'^it     via,cijm  fidclis  fubic6bus,&  maligni  fpiricus  fupplantaror 
ferfnle  a  co-  pct  laborcm obcdicncix ad  quictcm  incernx  vifionis  admitcicur.  Qui 
gmttone  eit*f  profcifto  cuuG  Doniinum  agnouiife  faccbicur  :  quia  dum  eam ,  ad  quani 
'^''^rcZuo''!  ^^^^^"^^  eft  aflumprus  ,  incernoj  lucis  aiiracur  fneciem  ,  quancum  ancca 
centcjf  atio,m  nefcicric,  expcricnciareuelaccE  pulchricud  ^(cit.  Fide  namque  ve- 

lutfamaDeumcognofcimus:  amoreaucc..      .umplacionis  isqui  fama 
inaocuit^veluccxoftenfione  pracfentiatnobis  reuelatur. 

Vers.  I7<  P^^^^nfquCj  Qu^aintcrribii..  ... 

aliud  nifi  donuis  Dci ,  &c  pcrta  ccrli. 
^  * 

flp^"-  in  illo  locdilfecidifle  Patriarcha  adiditC^eta-^j. 

:  dormientiquidcm.vifioncm  Dei ,  <Sc  locutioncm :  vigi- 
ut  vero,  cum  iilius  vifionis  rcuclacioncm  acque  intelligen- 
utijtum  animiqucndam  intcrnumpauorem  ac  terrorcm. 
,:.i.i.oiicm  &  intc''         ni  illius  viiionis  habuifTc  lacob indicant 
i.u  cius  vcrba :  Fere Du.        y.  m  loco  iHo ,  cjvgb  mfckbam ,  &: ,  Non  efl 
h,c  aUudniftdmtti  Dei ,  &porM  cali.  Pauorem  animi  eius.ac  terrorem 
cIni-^;oftcndit  Scriptura .  narrans  dc  co ,  giuar»  tcrribilk^efi,  inquit.  locns 
Vrf !  TcKnbilem  nominauit  locum.cx  terrore  quo  fc  inibi  perculfum  fen- 
iit.Scdqu.dtuTiuitIacob.Timuitvidclicetdiuinum  Iudicium,qucmad- 
modumcum  primum  vcnimus  in  confpeftum  &  prxfentiam  maximi 
cuiufp,am,&:  fapientiflimi Prmcipis ,  vchcmenter  timcmus .  ne  quid  fibi 
di(plicens  m  nobis  vidcat.  Sic  ctiam  lacob  timuit,confidcranao  fcipfum 


GEENESIS    CAP.  XXVIII.  2op 

cumrcfpcftuadpr*efenriamDei,&  frequcnriam  Angclorum,  mctucns 
ne  fua  fibi  peccata&  defeftusimputaretur.Appellatautem  locum  illum^ 
Domum  Dci,qa6d  in  illa  partc  ccelorum  vidcrct  Dcum  ad  illam  tcrrac 

f)artcm  fpcdlancenirnecca  appcllationc  dcmonftratur  locus  tcrro? ,  ncc 
ocus  cceli,fcd  vniucrfus  illc  ficus  a  tcira ,  fupcr  quam  (labat  fcala ,  vfque 
ad  ilUm  coeli  parrcm,  in  qua  apparuerar  Dcus  fuper  fcalam.  Vcrc  itcm 
agnouic  elfc  ibi  portam  ca-Ii,  cx  co  quod  fcala  ad  portam  coelorum  per- 
cingcbac,ex  qua  egrcdicbantur  Angcli  dcfccndcntcs ,  &c  quam  ingrcdic- 
bantur  afcendentcs  Et  ad  littcram,vifio  illa  fuit  figura ,  dc  quafi  prophc- 
tia  Tcmpli  Dci  in co  loco  poftca  xdificandi,Nam  vt  cx  primo  libro  Para- 
lipomcnoncapit.2  2.&cxfccundo  libro  cap.^.clarchabctur,  Bcthcl  cft 
mons  AMoria.in  quo  xdificatum  cft  tcmplum  a  Salomonc ,  Sc  vbi  pofitus 
fuit  Kaac  fupcr  altarc  immolandus  Dco.Haftcnus  ex  Caictano,cuius  cx- 
trema fcntcncia,falfa cft:Bcthcl  cnim  diftantcm,diucrfiimquc  fuifTc locu 
amontc  Moria,fupraoftcndimusinprima  difputarionc  (upcr  hoc  capi- 
ccvigcfimooilauo  ,ncc  vfquam  m  tota  fcriptura  lcgitur  Bcthclfuiflc 
montcm  Moriamec  poteft  idclarc,  vtaic  CaictanuSjCx  ipfa  Scriptura 
_  colligi. 

^  ^  Scd  cur  lacob  dixir,locum  illum  eftc  rcrribilem ,  ac  non  potius  vifum 
illulquodh.ibucrat  Dei&:  AngcIorum,dixit  tcrribilc.^Vcrum  Iacob,di- 
ccns  tcrnbilcm  clle  locum  illum,intclhgi  voluit,caulam  ciustcrrons  fuif 
fe  id  quod  vidcrat  ipfe  in  eo  loco.Ergo  tcrribilem  locum  intcrprcramur, 
locum  maxime  rcligiofum,  6:  ingcnti  cumanimi  fubmiflionc  ,  &rcue- 
rcnria,actrcmorecolcndum.proptcr  Dcic<c  Angclorum  prarfcntiam  ad- 
mirabilicer ibi oftcnfam. Altcram  ciufdcm  rei  caufam,(ed planc  allcgori- 
cam,affcrtRupertusIibro  fcptimo  Commentanorum  in  Gcncfim  cap.  R**p(rttt4 
xxii|.Natandum,inquitRupcrtus,quod  lacob,  non  ipfum  Dominum> 
fed  locum  cxpauefcit,&  tcrribilcm  cflc  dicit.Sed  quidnam  pauorisA'ter- 
roris  pcr  fc  locus  illc  poterat  Inbcre?  An  quia  Doininum  in  eo  loco  vidc- 
rat  in  quiete?  Ncmpc.^S:  inahjslocistam  ipfi,quam  pitrr,  &auocius, 
idemDcusapparucrat.Ergo  non  dubium,quin  hoc,pcr  piiitum  prophe- 
tix.  dilatatc>cordc,prcVuidcrit  quidnam  illofomnio  hgni  icarctur,  ik  au- 
guftiorcmalium/andlioicmquelocum,cuiusillecracfigura,pcrt:mucrir» 
Talis  autcm  locus,Ecclefia  Dci  cftivndc  pfalmo  fcxagcfimo  lcpcimo,di- 
ftum  cft:Dens,f4itrjki^uareficitvnin6  7norisindomo.  Ecclcfiam  igitur 
Dci  fLituram,&  in  ca  tcrribilia  Dci  opcra  (  quam  obcaufam  dixit  Apo- 
ftolusad  Ephcf  cap.j.per  Ecclcfiam  innotuilfe  Principatibus ,  &c  Potc- 
ftaribus  in  cGcIcftibus  multiformcm  Dci  fapicntiam  )  lacob  vehemcn-  ' 
teriniratusexpauit,ficut  expauerat  prophcriac  nihilominus  fpiricu  Ha- 
bacuc.quando  di\it:Do7niriea;((iiuiAHdititTnnmn,dr  timmxconjiderapti  ope- 
ratti^ydr  expanf, Qn^tam  vidclicctopcrum  fumma  harc  eft ,  Pcr  huma- 
nitalem  Chnftiapcrcam  clTc  portam  cotrli,  &  coclcftia  fundla  cflc  tcrrc- 
nis;quod  fignificauit  ctiam  lacob  diccnsiNon  eji  hic alikdynifi domns  Dei, 
Cr  porta  c:a'//.SicRupcrrus. 

Comm.  in  Gcn.Tom.4.  d  d 


I 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


N 


2TO  C  O  M  M  E  M  T.    I  N 

Noneil-dliflimile  quodSjndus  Bcinardus  dixit  m^crmonc  fcxro  dc4^ 

•  BtrtiarJiu.  anniuerfano  die  dcdicarionis  Ecclellx:vbi,(juod  larob  deillo  loco  dixit; 

f^ere  Do?mma  c/H^  loco  tjh^3c>G)uam  terribdu  eji  locus  ijldncn  e^t  hic  aliud 
fi  jidornus  Dei,^ porta  cah.  Docct  id  mulro  iiiftius,mult6que  congruen- 
rius  iii  (acra  Clniftianorum  tcmpla  dici  pollc.lmmo  vero  quod  ibi  mani- 
fe/latum  fi]ic  Iacob,propter  quod  ille  ranroperc  venerarus  cft  illum  lo- 
cum,pra?figurauit  ca  qua:  in  rcmplis  Chriftianorum  peragenda  crat.  Vcr- 
ba  Bcrnardi  lunt  huiufmodi ;  Vnus  homo  erar  b.cob ,     dorniiens  vidit 
akcndentes  Angelos,(Sc  defcendcntes.  Parum  eft  hoc,  etiam  Dominum 
Angelorum  adeiretcftarus  eft,dicens;/^r^  DominHi  cJlinLoco  ijiq ,  er  ego 
ncfcubijmMii-^iluv  enim  gratiam,6.:  magnitudinem  dignationis  expaucf- 
cir.Quantoterribilior  eftlocus  hicnofter,quanto  euidcntiiis,  ccrriurquc 
Dominus  eftin  hoc  loco,vbi  nimirum  nonmodo  duo  aut  tres ,  fed  rani 
multi  in  ipfius  congrcgati nomine perfcucrantfTerribilis  plan^  locus  eft, 
dignusomnireucrentia,qucm  fidcles  viri  inhabitanr,qucm  Angeli  {an- 
di  frcquentant,quem  fua  quoque  prsefcntia  Dominus  ipfe  dignatur. 
Quomodo  enim  rantus  Patriarcha  nefcirc  porerar  quod  non  cnic  locus, 
vhi  non  cifec  DcusfSed  forcc  aliud  efte  miratus  eft,vbi  ait:  f^cre  Dcmtnu^ 
c/iin  locoijfoj  bi  vct^  eft,&:  vere  Dominus  eft,vWin  cius  nominc  Angcli 
/imul,(?c  hominescongreganrur.  Licctenim  inomniloco  fit ,  qni  rtullo 
J.Jaith.6.  clauditur  loco:fignanrer  tamcn  diamus-.Pater  nofiercjm  esin  rfr/M  Quod 
aliter  illic proprio  quodam  modo  prxfentem  fe  cxhibeat :  non  quide 
ipfe  diuerfus,fed  diuerfa  diftingucns.Eft  igirur  in  omni  loco,  omnia  vni- 
uerfdirer continens,omn!aquedifponens:Sed  longc*  tamen  aliter,  atquc 
alitcr. Apud  homincs  malos  eft pixftans^atque  diflTimuIans  :  apud  cleftos 
M^tth.,,  homincs  eft  opcrans,&  feruans.apud  fupcros  eft  pafcens,&  cubans:apud 
mferos  eft  arguens,  &  damnans.  Facitquidem  folem  fuum  onri  fupcc 
inalos:fedvbi  malorum  interim  difllmulatioeft ,  quodammodo  veritas 
non  eft.rtaque,fi  dicere  licet.apud  impios  eft  in  diffimu!ationc;apud  lu- 
ftos,in  vcntate;apud  Angelos ,  in  felicitate^apud  infcros  in  feritatc  fua 
Tfa  6  c^r  ,7  ^T"^        vobis  quod  fcrirarem  dixerimf cgo  vcr6.&  iram  vereor,  & 

y  .  -t^iz.  &furorem.AudireProphetam,Z;.7;T/;7.«,i;,/,,^,^,,^,^,.^^^^  YciHn^ 
qu^i.DomwHs  efttnloco  iJio.Vbi  enim  pluit  fuper  iuftos  ,  &  iniufto  ;  Pater 
H^b.r.  f  ^^'^^ncorJiariuexpeftans  hommes  ad  peenitcntiam.  Vbi  damnat  ob- 
ftinatos,  ludex  eft,  &  horrendumeft  inctderc  inmanus  Dei  viuenris. 
Vbi  cubat,(ponius eft;& beataanima , quam introduxent  in  cubiculum 

^  Vercprofea^Dominusinhoclococ^  ei  mrpi. 

rir^,&vcritate.Nonenimver^Dominuserar  npudeos,quibus  dicrbat: 

^--^  l^^iTn'^^  Tcftantnr  facrx 

lirtcr.T,inparadilofuiftioI,m  poiirum  primum  Ada 


Goief. 
Prouerh 

J^/ul.     j  ;  ^  dm.NtJienfmDomtnusad 


opcrecui\ 

tf/cafient  domum  ,m  varum  laborauernt ,  <^ui: 


G  E  N  e  §  I  S   C  A  P.  X  X  V  1 1 1. 


211 


ndificdnteam^dc.  Nifi  DomiuHs  cuftodieritciHitatemyfrndravlgilaty  cjuicu- 
ftodit  ea.Pon^  Angelos  afccdcccs  &  dcfccndentes^efTc  in  loco  ifto  patri- 
archalis  ipla  vifio  maiiifcftat.  Afccnacntcs,vt  vidcant  facicm  Parris :  def-  ^^^^^^^ 
cendcntcSjVtproLiidcantnobis.  Quid  ergo  nosf  ciim  quantarcucrcntia  ^*'''"'  ' 
in  loco  ifto  vcrfari  dcbcmusvbi  Deus  cfl:  operans,&  fcruans  a(ccndctes? 
atque  defccdctes.^Nimirum  p(£Ritctes,6c  expcdlantcs  eflc  nos  conucnit: 
ad  hocenim  venimus^inhoc  pofui  fumus.Hxc  funt,c]uxexigunturano- 
bis  ,pra'tcritorumpa:nitudo  pcccatorum,&  futurorum  expcftatio  prx- 
miorum.  Haftcnus  ex  Bcrnardo, 

Surgcnslacobmane^tulitlapidcm^quem  fuppofucrat  capiti  Vers.  it. 
f\xOyU  ercxit  iii  titulum,fundcns  olcum  dcfupcr. 


47  tfc:' "LHgiit  R  o  vozc  titult^r/iHchxxi  wo\  M^iz,el;L\i  ii.tcralia  ftatuam 
hgnificat,averbo  lazab,quod  cft  ftarc  :  quemadmodum  c- 
tiam  Latini  ftattiam  denominarunt  a  ftado.  Verum  Hebrxa 
_  il  la  vox,non  ftatuam  modo  fignificat,fcd,<?v:  tiruUim,  &:  co- 
ium  .  ..n.Ox:  aliad quodhbet  figiium,& monumcntum  ahcuiusrci.  Hoc 
tamcn  loco  erat  fimplcx  lapis,prius  iaccns  in  terra ,  poftmodum  a  lacob 
fc<;undum  longitudincmcrcftus      ad  fimihtudincm  quandam  aharis 
compofitiis,  5l  ad  facrificandi  vfum  accommodatus.    Ncc  fuilfc  vnum 
tanrummodo  lapidcm  ncccfre  eft  exiftimarcifortaftc  enim  phu*cs  fucrutj 
6c  fingularis  numcrus,vt  frpc  fit,pofitus  cft  pro  phirali.  Aut  fi  vnus  dun 
taxat  fuit  principahs  lapis,quo  vfus  cft  lacob  in  dormicndo  vicc  puluini, 
poftca  tamen  funt  alij  adiuncfl:iad  cum,vt  fimilirudo  quardam  rcddcrc- 
tur aharis,'?^  commoditas  pr.rbcrctur  adminiftrando  cultui  diuino.Ol^ 
ftcr ,  c  jm  pro  titulo,vert:irct  ftatuam  ,  in  fuis  notationibus  dicit,voccm 
Hcbrxam  proprie  fignificnrc  cIeuationcm:nam  vcrbum  rj^jza^  vndc  ea 
vox  dcfcendir,elcuarc  fignificat.Ncque  intclligas.inquit,  ex  eo  lapidc  fc- 
ciflc  Iacobidolum,ac  fculptilc,  fcd  fimpliccm  lapidem*,  qui  oblongus 
craf  cleuairc  tanquam  fignum  diuinx  vifionis.quam  i-bi  habucrat>&r  am- 
plifllmx  pronnffionis  dar^'  fibi  a  Dco.Sic  iHe. 
^8      Scquitur ;  rimdcfis  olttiT/i  de/iwer.  Non  intclhga?  fufum  cfle  olcum  fu- 
pcr  totum  lapidcm,fcd  fii})cr  folam  cius  partcm  luprcmam  :  nam  Grxcc 
eft,  Snperfurmnitdiem  eim,  Hcbraicc  autem  :  Super  capitt  cn^.  Olcum  au- 
ccm  illud  autfccum  tufcrat  cx  domo  patcrna  lacob,cibatus ,  vel  vnftio- 
nis  graria  ,  aut  mane  ingrcflus  vrbcm  ,  ibi  cmcrat.   Bcne  monet  S.  Au- 
guftinus,non  fuiflc  fupcrfticiofum  vngcrc  olco  lapidcm:quafi  ritu  idolo- 
larrarum  ac^orarc  voluerit  lacob ,  6c  diuino  cultu  honorarc  illum  lapidc. 
Siccmm  fciibithb.i6.de  Ciuitatc  Dci.cap.58.H0c  quod  lacob  fccit,ad 
prophcriam  pcrtinct :  n;*que  cnim  morc  Idololatria:  lapidcm  pcrfudit  o- 
lco,quafi  facicns  cum  Deum,ncque  cnimadorauiteum  lapidcm  ,  ncque 
ei  ficrificauir ,  fcd  quoniam  Chrifti  nomen,a  chrifmatc  cft ,  id  cft  ab  vn- 
ftionc  ,  profcdo  hguiutum  cft  hinc  ahquid  ,  quod  ad  magnum  pcrtinci 

dd  z 


OUaficr. 


S.Atgifiinm 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


ini 


Locui  Leni 
tict  C.26 . 
Vule  inftAnU' 


212  C  OMMENT.  IN 

Sncraincnrum.Sic  Auguft.  Thcodorctus  ait  ^hoc  excmplolacob  pleo 
Theodore,  vngcntis  lapidem  ,  commonicas  atquc  commoras  fui  tcmporis  fideles 
Vtic  ant!     ^^^^^  ^^^^?^^^^'^^  f'®'"^^"^^>^^^^'°'^"^'^^  locorum  iaDuas,  &  canccllos  vngcrc 
fxLnwlm''  olcocondieuiire.SicautemillefcribitS^.Qua^ftione  in  Gencfim:Iacob 
ChrtJhMmrii  cum  crcxiflcc  Iapidem,que  capiti  fuppofucrar,pcrfudit  cum  olco.  Quod 
ptct.itcm       etiam  nunc  ficri  folct  a  pcrmulcis  vxoribus  fideliumjqui  Domino  credi- 
dcrunt.Nam  confueucrunt  in  Ccmplis  diuinis  olco  vngcre  ady toru  can- 
cellos,&:  Sandlorum  Martyriim  thccas,ad  dcmonftrandam  animi  picta- 
tcrajatquinon  rcfpuitcciam  minimabcnigniftimus  Dominus,gratam  ha- 
bens  opcris  intcntioncm.Sic  ille, 

SEPTIMA  DISPVTaTIO. 

Suj?er  eo,quod fecitlacob  erigendo  lapidem  in  Tttnlum, 

V  /E  R  T  T  V  R  an  rcde  feccrit  lacob  lapidem  erigendo  m  49 
citulumrvidcturcnimid  fuille  fupcrftitiofum  :nam  vt  tale; 
damnacumeft  lcgc  Mofaica,6v:  a  Dcovccirum.  Sic  enim 
fcripcum  cft  Leuit. 26.£^o  Domwus  Demvefter,  Nonfacie- 
tis  vobis  idolum,^  fcHlptile,rjec  titulos  erigetis ,  nec  inftgnela- 
pidcmponctisinterraveftrayVt  adoretis  etirn  :  eao  enimfumDominus  Dcm 
vefter.%ti\\\\\c  nodum  exfolucrchaud  magni  fucric  negocij.  Quo tarnen 
planior     probabilior  fic  huius  quxftionis  cxplicacio  6c  folucio,  prxdo- 
ccndus  cftledor^vocabuIumTiculi  quacuor  modis  vfurpacum  infacris 
Iircerisinucniri.Nonnunquamfignificac,quam  Grccci  vocanc  «w/^-^a^^Mr, 
Lacinc  appcllamus  InfcripcioncmjqUc-c  rcbus  fuperponicur,  vr  primo  fta- 
#hiafpe(5tu  jquidrcsillafir^norcfcaromnibus.  Ad  hanc  fignificarionem 
pcrcinecquodfacri  Euangeliftse  cradidcrunr  de  rirulo  crucis  Domini, 
qucm  Pilacus Hcbraicis,Gra!cis,(3c Lacinis licceris infcripcum  fuperpofuic 
Cruci.vccaufimorcisDomini  omnibus  expofica  (Scapcrra  efter.  Ncc 
raro  id  nomcn  (Tgnificareriam  marmorcas  coIumnas,pyramidcs ,  &  for- 
nices,nominibus  ^  elogijs  pnvftancium  virorum  infcripcas,ad  confcrua- 
damrcrumabillisprxclarc  gcftarum  mcmorinm.  Huc  fpcaat  quod  in 
hbro  2.Rcgum  capice  decimo  odlauo  fcriprum  eft  his  vcrbis  :  Ahfalon 
erexeratfibUum  adhHcviueret/itnlum.cfm  eftin  valle  Re^ts.  Dixerat  enim, 
.  non  habeofUum,  &  hoc  erit  monHmentum  nofninis  mei,  Focauhque  tuulum 
mminefuo  Et  appellaturmanHs  jibfalonvfc,tie ael  hancdiem.  Hocipfum 
cnarranslofcphushbrofcprimo  Anriquirar.  huncin  modum  fcribic  Ab- 
falon  crcxcrac  fibi  columnam  marmorcam  cum  mfcripcionc ,  duobus 
ftadijsab  vrbeHieruIalem  difllcam,qucm  appellari  voluir,;;;..;^//;^  Ab^ 
/:t/.;;^<,diccns:Eriamfi  hbcros  fuos pcrirc  conringerer,in  eo  ramcamonu 
menro  nomcn  luum  pcrperuo  manfurum. 

Tcrria  cius  vocis  fignificario  comprchendir  ftaruaip,imacinem,&  qua 
lccunque  fimuIacrum,ob  vencracioncm  ,  culciimquc  alicuius  Pofiru  cs!: 
hoc  modo  accipicur  Lcuic.26.cum  dicicur(ficur  proximC-  antc  mcmoracu 

cft) 


^^Uiitttor  ft- 
^ntjicationes 
"rocts  TltU- 
Jus. 


LOCMI  2 

Rflc.iS 


Joftph 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XXVIIt:  aij 

cft)xV(?«  erigetis  vobis  nWoj.Poftrcm^  nomen  tituli  denotat,fiue  lignum, 
fiuc  lapidem  ,  hue  aliam  quamlibct  rcm  ,etiam  rudcm ,  &  fine  vllaartis 
politura,pofitam,vt  alicuius  rci  prarterita:  qnoddam  fignu  &  monumcn- 
tum  lif.talis  fuit  titulus,qucm  hoc  loco  lcgimus  fccifle  Iacob,lapidcm  c- 
nim,qucm  ruppofucrat  capiti  ad  dormicndum,poftca  cuiqilans,crcxit  in 
titulum,id  cft,in  fignum  mirifica?  illius  vihonis ,  &  promihionis  Dci,qua 

V  in  co  loco  habucrat :  Hacc  cnim  funt  vcrba  lacob  :  Erlt  mihi  "Dominm  in 
Dcum,c^  L-ipis  tftc  in  tuidum,  Ex  quo  liquct  titulum  illum  non  fuiflc  fta- 
tuam,aut  pyramidcm,aut  columnam ,  aut  quippiam  aliud  afFabrc  ai;ti- 
ficiosc  fa(ftum,fed  naturalem,nudumquc  lapidcm,prius  humi  iaccnrcm, 
poftca  crcdlum  in  fublimc.ad  pcrpccuam  rccordationcm,&  commcmo-  V 
rationcm  eorum  qua:  in  co  loco  Patriarchac  lacob  contigcruat. 
'  Obiedioncm  porro  produftam  ex  Lcuitico,  vbi  eredio  tituIorum,& 
pofitio  lapidum  grauiflSmis  Dci  vcrbis  prohibctur ,  duplicitcr  poffumus 
dilucrc.Etcnim  tadum  illud  lacob ,  aliquot  fcculis  antcccfiit  promulga- 
tioncm  legis  Mofaicx:nulla  vcro lex  in  prxtcritum  quicquam  valct ,  fcd 
vimtantumhabctinfuturum.  Vcrum  illud  cft  didlu  p    '  '  '  ' 

iftam,  fi  vcrba  cius  confidcratc pcrpcndantur ,  non  cii  .> 

contrariam.Ibi  cnim  prohibctur  erecftio  infignis  lapidis;  vocataurem  in- 
figncm  lapidcm.cgrcgic  dolatum,&  pulchrc  cffigiatum,  &  ad  rcpr^fcn- 
undam  alicuius  fimilitudincm,polita  artc  figuratum  :  talis  cnim  nou  crat 
Upis,qucm  croat  Iacob,{cd  planc  informis,5c  rudis ,  &  omnino  inartifi- 
datus.  Illud  praetcrea  in  co  loco  Leuitici  adiundlum  cft :  adoretis  cum. 
Vnde  Uquct  cam  tantum  ptoJiibcn  credioncm  tituli,&  Iapidis,qux  fit  a- 
dorandi  eius  causa:  Sicut  Idololatrx, iftiufmodi  rebus  quafidiuini  nu- 
minis  quippiam  habentibus,  hondrem ,  &  adorationcm  ,  &  qualis  Dco 
conucnit,cultum  adhibcbant.  facob  autcm  ercxit  lapidcm  in  ritulum,n6 
vt  eum  adorarct,fcd  vt  quafi  monumcntum  ftatucrcr  corum  quae  fibi  eo^ 
loco  diuinitus  manifcftata  i<c  promifia  fuerant.Natn  rudcs  lapidcs  confti- 
tucreranqiiam  fignumcorumqux  gcfta  lunt,vfitatum  fuit  inpopulo 

•  Dci,quin  etiam  nonnunquama  Deo  impcratum.  Vnum  ad  prxfcns  hu- 
ias.rei  ex  ^.cap.lib.  lofuc  profcram  cxemplum.  Narratur  ibi  iufiU  Dci, 
duodccina  pra^gradcs  ^  pcrduros  lapidcs  dc  mcdio  lordanis  alueo  fub- 
latos ,  ad  perpetuam  miraculi  in  tranfmilTionc  lordanis  fadli  memoriam, 
apud  poftcros  cuftodicndam  ,  pofiros  cfte  in  Galgalis,vbi  primum  lofue 
traiccio  lordanc  caftramctaruseft.Tranfponam  indc  hunc  in  locum,di- 
uinse  Scriptura:  vcrba  qux  ad  eius  rei  commcmorationcm  fpcftant: 
'  iecim  lapides  ( ait  Scriptura  )  quos  de  lordanis  aluco fumpferant  ypofuit 
1/1  Galgalisy  dixitad  filios  Ifrael :  Gluavdo  interrogatierintfili]  vestri 
cnis  patresfuos-^Quid  fibi  voluntlapides  ifit  f  docebitiseos,atquediceti6 :  Per  lx9d.  14. 
arentem  alueum  trarfmifu  Ifraellordanem  ijiumficcante  Domino  aquas  eiui 
in  con^eclu  noflrOydonec  tranfiretis  :ficutfeceratprius  in  mari  ruhro.cjuod fc- 
cauit  donec  tranfiremti^ :  vt  difcant  omnes  terrarum  populi  fortifflmam  Do^ 
?n'>'''  >  'y'''m,c!rvtvostimeatis  DominumDeumvefirumomnitempore, 

dd  s 


jropean  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

;L  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.   I  N 


OCTAVA  piSPVTATlO. 

An  reife  fecmtlacob^oUo  lapdem  vngendo  ;     cur  idftcerit, 

I  D  E  T  V  R  faftLim  ifluil  lacob  olcrc  Paganorufn  fupcrfti- 
cipncm.  Eorum  namqj  magna  putabarur  rcligio,  &pieras3  5 
Iapiiles,ligna,fpecus,&:  arborcs ,  vngcrc ,  ornarc,coronarc. 
'^puleius  initio  primi  libri  Floridorum  ,  mulrigcnas  iftiuf- 
^fuUt94f.  '-^X/o^^^  .^^Q^^j  fuperftitioncs ,  vr pios  3c  religiofos  rirus  curfim  mc- 
moians,irafcnbir:  Nctjuc  iftiusreligioUm  moram  viarori  obicccrit  aut 
ara  floril)us  redimira,aut  fpclunca  floribus  inumbrata,  aut  Qncrcus  cor- 
nibus  oneriiti,aut  fagus  pcllibus  coronata,vcl  colliculus  fcpimine  confc- 
cratus.vel  rruncus  dolamine  effigiirus^vcl  ccfpcs  libaminc  humio^atus^vel 
Afn^hitts  ^^^^^  vnguine  deliburus.  Sic  ille.  Arnobjus  irem  de  fe  ipfo,cum  adhuc  Pa- 
'^-  ganifinirencrctur  erroribus  implicatus,hxcin  primo  libro  aducrfus  Gc- 
tes  fcribit ;  Si  quando  confpexcram  lubricarum  Iapidcm,^V  cx  ol^u^e  vn- 
Paineirngarum,ramquam  ineflctvis  pra?fcns,  aduIabar.afFabar  &  b-ne- 
ficiapofccbam,nihiifenticnredcrrunco.  Ncc  folum  ftulrailla'  &:cGeca 
Gcntihtaspulchr^effigiatos  lapides.atq;  in  hominum,ve!  animaliu  fimi- 
htudincm  polire  fi-uraros  vngebat  6c  colebat: verum  ctiam  impolitos  & 
plana  rudcs,  &  qualcs  ipfa procreat  natura ,  cos  prxfcrtim  qui  crant  in  a- 
U,*dHs  lUci,  quommad  rerminandos  agros  vfus  erat,vt  indicant  vcrba  illa  Si 

cuh  Flacci  dc  condirionibus  agroru,cum  tcrminos ,  inquir,  difponcrcnr 
ipfos  quidcm  lapides  in  folidam  tcrra  collocabant ;  proxim^  ca  loca^qu  ! 

bas,fo(risfad^.s,defixuricoscrant,&vn3uento,&vclammibusA'coro 
nis  cos  ornabant.Ex  quo  palam  cft,qaoufque  vaniffima  illorum  homini 
proareffa  fit  fupcrftirioivr  qui  quodhbet  in  via  obIatum,facratum  ahouo 
•  modovencrarentur,fiucara/iuc  lapis, fiuc  ftipes  efTet.  ^^^a"^ 
Sed  rcdeo  ad  vnaionem lapidis fadam  a  lacob  H-i-r  A^A  .  t 

fj         ^malat,one  cffe  denuatos.  Enimuer^i  luftino  Ph.lofopho  7uS^^ 
Clemente  Alexandnno.Oriecne  Eufchio  i      i  ^I^^J^^^^j 

ro  Deo^mafrna  rwot^tf*  mn/>.,' ^  i     i     ^  >^  iionorandi 


nr«e,,cp,,lc,,p,o.,„a,,e.n„,,J,„„r,r^^^^^^^ 

afflatu 


GENESI^  C  AP.  XXVIII.  11$ 
afflitu  &:  inftindlu  Dci,auretiaiii  forran'e  Maiorum  fuorum  exempIo,do- 
cumentoquc  fcciuNcc  ille  vndo  a  lc  lapidi  diumum  cnlrum  Jionorcmq; 
adhibuit:ncc  lapidi  vota  f  cit,  icd  Deorncc  in  co  lapide  nnminis  quidpia 
diuini  elTc  putauit/ed  monumentu  cflc  voluit  eoru,qua[r  fibi  eo  loco  c6-  , 
rigerat,&  in  pofterii  dicauit  eu  bpidc  cultui  diuino,  inibi  poft  fdicem  cx 
Mefopotamia  rcditum  a  fc  pci  v.^c- Jo,  vidclicct  hoc  fccilVc  cum  kgimus 

53  infra.Gencf  5  5. 

Triu  porro  memorabiliu  rcai,  qua:  poflea  tu  in  Synagoga  tum  ctia  in 
Chrifti  Ecclefia  rcHgiosc  admoduni  vfurpatae  ac  cclcbraca:  funt ,  primus 
lacob  in  hoc  loco  fimul  cxcmplujdcdit,fimul  &  documennim.  Ac  prima 
quidcm  rcs  fuit ,  vngendo  lapides  &:  alraria  confccrare  ea  diuino  cultui: 
altera  fuir,nuncuparc  vota  Deo  :  tcrtia  fuic  dccimas  bonorum  (uorum .& 
has  quidc  voriuas  ofFerre  Deo.  Audiat  lcdor  obfcruantc  imprimis,&  di-  Rjtbantu. 
hgcntem,rituum  3c  c2remoniarum,(5c  confuctudinum  Ecclefuftjcirum 
ScriptoremRabanum.Is  hbr.i .dc  1nltitut.Clcr1c.cap.45. A'tare,inquit, 
poft  afpcrfionem  aqua:,chrifmatc  vngitur  ad  imitationcm  Patriarcha*  la- 
cob.qui  poft  vifionem  illam  tcrnbiiciii crcxit  lapidem  in  titulum,fundes  '^^- 
oleura  defupcr,vocinfqi  cum  locnm.Domr.m  Dei.  Et  S.Cyprianus  fcri- 
bcnsde  vndionc  Clijrifmatis ;  Olco,inquir,antiquitus  Sacerdotcs  facra- 
bantur A'  Rcgcs:&  ipfi  altariu  lapides  dclib'-"  '-''ritalc  intclligi  vokbat 
{acfismyftcriis  inefle  pinguedinc.  In  Ecc 
vfus  eft:quorum  alterum  rft  principalc ,  max 
bahamo  confcftum.quo  vngi  (olcnt.qui  Bapti 
facrorum  ordmum  facramcnra  fufcipiunt.   Alrerum  eft,fimplex  olcum, 
ab  Epifcoporamenconfecratu,cuius.ad  Carechumcnos,ante  Baptifmu; 

^4  &  ad  Encrgumenos ,  nccnoncriara  ad  iiifirmos  vngcndos  cft  vfus. 

Scd  cur  ram  frcqucns,&:  varius  in  facris  rcbus  eft  olei  vfus,fultq-,  olim 
in  vcccri  Tcftamcnto: Rcfpondco,ob  mulras,&:  permfignes  olci  propric- 
tatcs  ik  virtutcs  faCium  cft  ,  vr  ipfum  vfitaretur  in  Ecclcfia,  tamqua cxi- 
mium  quoddam  fymbolum  calcftium ,  &  fpiritalium  virtutum  ,  atque 
grariarum.  Scd  qua:  fuot  iftac  proprictatc     ^  olei  f  Curfim  eas 

pcrcenfcbo.  Prima  eft  riluminandi  .qua    ^  i^ulum,  &  alimen- 

tum  lucis,cft  olcum.Sccuda  cft  condicndi  cibos,&  ad  fanitatem  vtilircr, 
&iucundcadguftatum.Tcitia,  fupernatandi  aliis Iiquonbus.  Quarta,  LccmLttc.e.i 
foucndi  vulncra^dolorclque  mici^andi.apud  Lucam  cnim  cap.  i  o.ei,quc 
latrones  grauiffimis  plagis  impofitis  femiuiuum  fclinqocrant ,  Samarita- 
nus  i^e  obiigauit  vuInera,olcum  mfnndcns,<5«:  vinum.Qninra  txhilara- 
di  faciemja(saque,&:  languida  mcmbra recreandi,ac  rcficicndi.  hidc  lU 
lud  cftinpfalmoioj.  Vt cxhilaret faciem irt eUo.  Scxta,leuandi laborcs, 
minucndique  molcftias :  quo  fpc<ftat  illud  \(z\x.\  o.Cornputrefcet  wgifmk 
^r/V^)/t'f.Septima,vcgerandi,roborandiquecorpus,(5c  habilc  rcddmdi  ad 
ludandi  ccrtamen  ,  vt  in  athlctis  fieri  folebat.  Odlaua ,  molIicndi,&:  im- 
ptnguandi,  vndcDauidpfalmo  21.  hnptnguafti  inoUo  raputmcum.  Ex 
quo,propter  molliticm &pingucdinrm  ,folct  oleum  dcnoratc  i;ufcri 
cordiam. 


Jcm  duplicis  olcifacri  P*'^^^ 
icrum  ,cx  olco  &z  jcf.i 
^onfirraationis,  Sc 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.   I  N 


NONA  DISPVTATIO. 

An  Bethel ,  LHZ.a fuerwt  dtu  Vrbes  loco fituque  dtfclufn  ;  An  njcrk 
vm    cadem  fuerit  vrbs. 

St4^fer  tllis^^erks^ 

Appcllauic  nomen  vrbis  Bethel ,  qux  pnus  Luza 
•  ^^'  vocabatur. 

<^  ^vv^-^  Pp  Y\rv.  Mofes  Iiifcc  verbis  oftendir  ,  candam  vrbem  5 
fuiire  Bcchd,&  Luzam,fcd  diucrfis  nominibusin  diuerfis 
-  tcmporibus  appcllatam  :  liquet  id  etiam  ex  illis  v<:rbis  ca- 

^(^^^jn^  pirisdccimi  odtaui  libri  lofje  :  Pertninfens  iuxta  IviZ^Am 
ad  meridicmy  ipfk  efi  BetheLdc  Iibro  ludicum  capite  primo: 
Domu^  cjHoqne  loJlph,mc[\ni  Scriprura  yafcendit  in  Bethei,fHttcjHe  DomtnM 
cum  eisiN am  cum  obfderent  vrhemy^u^ prius  Ltizji  vocabatury  (^c.  Ex  ad- 
uerfo autem  fuidc  diuerfas  vrbes,  &  interfticio  locidiuifas perfpicue  tra- 
ditur  in  libro  Iofue,capice  decimo  fexto ,  illis  verbis :  Cecidit  fors filtorttm 
J ofeph  ah  lordane  contra  Hierico,^  acjuas  eius  ah  Oriente:Solttudsyi]U£  afce- 
dit  deHienco  ad  monternBetheL  &  egreditur  de  Bethel  Luz^am,  Si  ex  loco 
Bechcl  egreilio  ficbat  in  locum ,  &:  vrbcm  Luzam , ergo  Bcthel  &  Luza 
dmerfa  erant  loca^diftinaxque  vrbes.  Lyranus  ^ Lyranique  adftipulator 
Thoftatus  fuper  caput  i6.Iofue  ;  aiunt,  fuifle  anriquitus  duas  vrbes  Bc- 
/^.  thcl,&  Luzam  :  fcd  qniacrantparuxadmodum,&:  propinqux,  poftea  ex 
dLubus  vna  eft  fa6la,fed adeo  cnnt  principalcs  vnius  vrbis  partes.vt  reri- 
nerent  priora  nomina,quibus  vocabantur,priufquam  in  vnam  vrbem  ef- 
fcnt  coniunc1:x.Icaquc,fi  quiscx  vna  partc  tranfiretad  altcram  ,  diccba- 
rur  tranfire  dc Bethd  Luzam.vcl contra.Qupd  Lyranus  dcclarat  cxcm- 
plo  cuiitaris  Parifiorum,qu3P  foletproprie  vocari  ea  ranrum,  quae  eft  in- 
traponres  fluminis  Sequanar ;  quicaurem  exrraponces  funt,extra  ciui- 
tarem  effc  dicuntur  j  vc  qui  indc  abeant  alio,  ciuitatc  egredi,ac  decedcre 
dicanturi  qui aurem  illuc  venitint  aliunde,ire ad  ciuiratem.  Idem  profe- 
dto  manifeftillimum  cft  in  noftra  vrbe Roma,cuius  qux  cis  Tiberim  eft 
pars,propriC-appcIIatur  Roma iTrans-Tiberina  vcro  minime,&  qui 
hinc,tranfiro  Tiberj,cunt,Romam  ire  dicuntur.Similiter  accidit  Bcthel 
&  Luza^:&  iccirco  ncmnunquam  appellantur  vt  diucrfa  loca,  ficut  lofue 
1 6.mterdum  vcro  tanquam  vnus  locus,ficut  lofue  1 8.&:  Genef.28  Hee 
Lyranus,&:  Thoftatus. Ycrum  ifta  eorum  opinio  mihi  fufpcda  cft  falfi- 
taris.  Etcnimfumuntiftiquaficertum,BcthclScLuzamfuifleantiquitus 
diucrfas  vrbcs ,  &  poftca  vnam  in  vrbem  coaluiffc  :  at  cum  ncquc  id  vf- 

quamdiumaScnpturatradat,autctiamfignificet,ncqucipfi,vclratione 

Duo 


^6 


GEKESrS    CAP.    XXVIII.  217 

Duo  Hcbrxorum  ,'iu  primis  nobiles,  Rabbiiii,  iraias,&  Chimhi,  arbi-  f    V"^*  ^ 
trantur  tuiftc  duas  vibcs  nominatas  Bcrhcl  ;  vnam  auidcm  in  tribu  f;^-^^^^,,,,.. 
Ephraim,dequaficmcntioinitioCapitisdccimi  fcxti  lofucijs  verbis.quf  ba  BtM, 
paulo  ante  commcmorata  funtialtcram  vcro  fuillc  in  tnbu  Bcniamin ,  vt 
patct  irx  cap.iS.Iofuci&banc  fuifrceam.quxpriusdivSlacft  Luza.poftca 
vcro  nomenBcthchsa  lacob  accepit.  Vidctur  <;tiim  S.  Hicronymus  in  S.H*erou^m. 
hac  fuiffc  fentcntia :  quippc  cum  in  hbro  dc  locis  Hcbraicis  ( quanquam 
ciushbrinon  tam  illc  ruit  au6l:or,quam  intcrprcs,&:  correftor  /imul 
ctiam  amphficator)fcriptum  rcliqucrit,vrbcm  Bethcl^qu?  prius  Luza  vo- 
cabatur^cccidiflc  in  fortcmfihorum  Beniamin.  Atcnim  id  plan^faUum 
eft,fcriptara:quccontrariumiquncLuzam,poftcadiftam  BcthcI,ponit  cx- 
tratcrmmos  fortis  Beniamin.Siquidcm  m  capitc  1  S.Iofue  manifcftc  po- 
nitur  cxtra  lortem  Bcniamin  ,proximatamcntermino  eius  fortis  vcrfu' 
mcridicm,cum  dicitur  :  Tcrtranfiens  iuxta  Lnzam  ad  Tnertdienj.iffi  ejt  Bc- 
thel.  Et  apud  Ofcam  capitc  quinto,  idipfum  fignificatur  metaphoricc:  di- 
citur  cnimBcthd  cflcpoft  terguniBcniamm.Ofexvcrba  funt  hxc  :  Fln- 
late in  BtthAne)i:poJ}  tergum  tuum  Beniamin,  Cur  Bethel  Prophcta  vocauc- 
rit  BethaiTcn ,  paulo  infra caufam  indicabimus.  Dixit autcm Bcthcl ,  fiue 
Bcrhaucn  cflepoft  tc! "  •  !;imin,quiacft  rjxtaterminurnfortisBcn- 

iamin  mcridionalcm :  •  \  tr^busfinitur  Bcniaminfait  Hicronymus,  ^^'ronymui. 

illum  Ofex  locum  cxponcns jnon  procul  inde,in  tribu  Ephraim  vrbs  Bc- 
thel  conditacft.  Exquo  intc!hgitur,B.Hieronymum,quipriusdixeratjn  ^  ^'^^^"j'^' 
librode  locis  Hcbraicis  , Bcthcl  cccidiflc  infortcm  Bcniamin,idpoftea  7t^mf!lunui 
correxifle  in  Commentariis  fuis  in  Ofcam,quos  haud  paruo  tempore  poft  /«J  dt  tnbu 
librum  dc  locis  Hcbraicis ,  ab  co  coiWiriptos  cfle ,  non  obfcure  fignificat  '^*  ^**^  "^^ 
ipfcmct  in  extrcmo  hbro  dc  Scriptonbus  Ecclcfiafticis.  Bahil, 
57     Andreas  Mafius,  in  capuc xvj. lofue  ,  fuper  verfu eius capitis fccundo,  dr!!!^lur'dt 
cenfet  vnicam  fuiflc*  Bcthcl :  camque  modo  diucrfam  a  Luza,  modo  can-  Bcthcl  cxch- 
dcm  dici.  Nam  cum  reueralocus  ille,  in  quo  diuinailla  vifiofcalx,&pcr  ^''«»*- 
cam  afcendentium,  &  dc(ccndentium  Angclorum  contigit  Patriarchx 
lacob,  paululumabeflctprimumab  oppido  Luza ,poftenstemporibus, 
adco  eft  cclcbratus  quadam  religionis  cpinionc,vt  Luzx  vrbis  propinqu^- 
nomcn  dilucrit,atquc  obfcuraucrit.  Itaquc  cum  Bcthelis  nomcn  minimc 
adhuc  pcruagatum  cifct^dixit  lacob  iam  vicinus  mortijd  eft,  annis  circi- 
ter  fcptuaginta,  poftquam  vifioncm  illam  habuerat,dixit,  inquam,Dcum 
ffr^  iflcin  Luza:  Dcuf  Omntpotens  (inquic  IacobGencf.48)  appa- 

rn\  .  ui  LHZ/t.^MaeJtinterra  Chjnaam,Bcncdixit(jucmiht,  iy-dixit^^yc. 
QumquamGenef  35.  legamus,  Deum  nominaflc  Bcthcl,  tacito  nomi- 
^  ne  anriquo  Luzr.  Siccnim  ibi  fcribit  Moyfes ;  Interea  locutus  eft Deus  ad 
lacob :  Surge  ,(jrafcendc  Bcthd ,  habtta  tbi ,  fac^jnc altare  Dco ,  (juiappa- 
rHitribt  yCjHand)  fugi  haf  Eftujratrem  tuum.  C^odautem  dixit  lacob  ,  fi- 
bi  vifum  ill-td  obrigifll-  in  Ljza,  non fic  eft  accipicndum  ,  quafi  contiirc- 
rit  intra  ipfam  vrbcm,  cum  cx  lurrationc  Mofis,qux  eft  in  capite  28  libri 
Genefis  certiflfimum  fit ,  non  in oppido ,  fed  4n  agro  ,  dormicnri  lacob 
Dcum  apparuiflc,  fed  q  iia  ager  illc  crat  proprius  Luzx  vrbiquc  ipli 
Comm.inGcn.Tom.ij.  ec 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


miti 
tam  ejfc. 


2r8  COMMENT.  IN 

pr()xinnis,quod  ibi  fadum  cftjn  vrbe  accidifTc  dicitur.Pra^tcr  hanc  vero 
Liiz  im  ,  Finllcalteram  eiiilHcm  nominisciuitatcm  npiid  Hcthxos ,  mani- 
Fcftum  cft  cx  primo  capitc  libri  luaicum.Scriptimi  cnim  illic  t'ft,eum  ho- 
mmcm ,  qui  hhjs  Ilracl  prodidit  vrbcm  Luzam ,  abijflc  poftea  in  terram 
Hethin,  &  .TaificafIc  ibi  ciuitarcm  r  quam  codcni  nomine  appellauit  Lu- 
zam.  Apparet  igitur  cx  ijs  qux  dida  funt,  xMafium  negarc  duas  fuilTe  vr- 
bcs  Bcchel;  quod  tamen  videtur,  ncmincm  qui  lcgerit  attcntcsconfidcra- 
tcque  caput  decimum  oftauum  libri  lofue  ,  poftc  inficiari.   Primo  enim 
Bcthcl ,  qux  priiis  dida  eft  Luza ,  nominatur  ibi  tanquam^  extra  termmos 
fortis  Beniamin  pofita :  deinde  veru  paulo  infra ,  cum  defcnbitur  caralo- 
Ofyinio^uo    gi-is  vrbium  forcis  Bcniamin.inter  cas  vrbcs  numeratur  Bcthel. 
rund.t,  Bethet  "    Lcgi  apudquofdam  ,  Bcthel  fuiilc  primiim  fortis  Ephraim;verump6- 
pnmo  ft*tj]'e   ftea,cum cffct  viciniflima  Beniamitis,fortieoruc{rc  attributamrquematj- 
tnbu.  E-  contingit  vrbi Hieru(alem,qui  primo  fuit  fortis  Bcniamin.poftea 

^j-^ltr/enJ-  tranfijrad  ditionc.^^cpoftcftionem  ludx.  Dc  caufaporro  &  modo  tranf- 
dttrtbu-  lationis  Bethcl  ex  forte  Ephraim  ad  Beniamin,nulhim  apud  iftos  verbum 
reperire  eft ;  vt  id  propius  figmento,  quam  vero  exiftimari  poflit.  Vcnjm 
cnmiuerd ,  fiue  vna ,  fiue  duplex  fuerit  Bcthcl ,  nihil  prorfus  id  refcrt  ad 
cnodandam  initio  pofitam  dilficultatem.  Conue-nit  cnim  inter  omnc^-s, 
Bcthcl,qua: fuit  in  forte  Ephraim, fuiflc  eam,  qux  memoratur  Genef. 2 8. 
&  quar  prius  Luza  vocabatur,^  deinde  nomen  Bethelis  induit.  Qupmd- 
dp  igitur ,  fi  ifta  Bethct  erat  eadem  vrbs  atquc  Luza ,  in  libro  lofue"  initfo 
capicis  1 6.ponantur  Luza  Bethcl,  tanquam  diuf r!a  (?c  difljta  loca  dcm- 
ccps  inquirendum  eft. 

Equidcm  nihil  in  prxiens  habeo  diccre  fupcr  ifta  quxftionc,quod  mi- 
hiplane  expleatanimum,autquod  dodlo  lcdori  omnmo  facibfaclurum 
eflcconfidam.  Veriimne  nihil  dicam,  quod  nuncfuccumt.huiufcemodi 
cft.  Vocabulo  Bcthelis  duas  res  in  Scriptura  dcnotari  arbitrorrprimo  qui- 
dcm  cum  locum ,  in  quo  lacob  memorandum  illud  vifum  habuit :  nuui- 
rum  ei  loco  maxime  Bethelis  nomcn  attribuendum  eire,conuincant  ver- 
ba,qux  dccolocodixitlacob: :  Fere  Dominus  eft  in  loco  i/fo,ikyG)uat?2  ter- 
r:bt.lts  eftlocttsij}c\7ion  efthic (ilincl,rjtfidon?tis  Dci^iy-poru  cceli.Et  (ic  accipi- 
turnomen  Bcthclis infrain  Exordio  capitis  35.  Talis  autcmlocus, non 
crat  intra  vrbcm  Luzam,  fcd  extra,  non  procul  tamcn.  Denotatur  ctiam 
fion  raro  vocabulo  Bethclis,vrbs  vicina,  qua:  prius  vocabatur  Luza:,Sc  cx 

Bethclisac- 

,  .  .  ,  Befhel:  ^t^ce 

prius  DfZotvocakttur.  Quo  fit ,  vt  frpcnumcro  in  Scriptura  cum  nomi- 
narur  Luza,continuo  adiungntur,  Ipfi  eft  Bethely  vel  cognomcnto  Bcthcl, 
vt  vidcrc  cft  Gencf  28.,3c  3  5  lofue  1 8.&  hidic. i .  His  expofitis arq; 


tentiA 


55 


iiv/ii  latv/  vv^c.tuuiu  iJv.Lin.il>, VI viLina,  qiJSE  prius  vocaDatut 
vifionc  lacob,  qux  prope  eam  vrbcm  contigerat,nomcn  ipfa 
ccpcratf  dicitur  enim  Gencf  18.  ^-Ippellauitcjue  nomerjvrbisy 


con- 


Lacui  lojuc 


fticutis,haudmagnifueritncgotijpofitam  fupra  qu.rftionem  expcdirc 
nrcnim  nonnunquam  nomen  Bcthcl  fumitur  propric ,  pro  co  tantum  lo- 
co,  vbi  venerabile  illud  vifum  habuit  lacob:  Et  erat  is  locus  ab  vrbe  Luza 
diuerfus  &  diftans ,  non  longc  tamen,  Atq;  ita  vfurpatum  eft  nomen  Bc- 
thcl  Igfue  1 6. vbi  fic  elb  Solitudd  qua  afcendit de  lericho  ad  mome^n Btthel^ 

egre 


^ENESIS    C  A  P.    XXV  III.  2jp 
C  '  Si  ctjrcflus  crac  cx  Rcchcl  in  lAizam;crc!o  Dcrhcl  (k, 

J-u/  'iominanturvtlocacliucr(a,3c  intcrlcilirtincla.  SciJciiini plc- 
rmnqi  ponitur  Bethcl  pro  ipia  vrBc  Luza:  cui  fcilicct  locus  illc  lacob  pro- 
prie  appeflarus  Bcrhcl  nomcn  Uium  commodauir ,  tum  ob  vicinitarcm, 
tum  ob  illius  Yilionis  lacob  admuabiliratcm.  Non  cnmi  uut-lcns  cft,  nu- 
gnas  &  cclebres  ciuitores  nomen  capcre  cx  vicinis  locis ,  rc  quapiam  ma- 
xima  infignitis.atque  nobilitatis. 

Vrbsj^orro  Bethel ,  dicS:a  cft  poftcrioribus  tcmporibus  Bethaucn ;  Sic  c«r  Betl^-i 
enim  appellarur  ab  Ofca  cap.  quarto ,  lilis  verbi^  :  NoUte  ingredi  in  Gal-  dicla  fJt  Be- 
gala  :  iy  ne  a  fccnderitis  in  Bethaucn  j  &  cap.  quinto.  Z^lnlarein  Bethanen, 
pofi  tergum  tuum  Brniamin,  dc  capitc  decimo.  V.iccas  Bethjttcn  coh^crnm 
hahitatores  Samarid.  In  tribus  iftis  locis ,  Bcthauen  cfle  poficumpro  Dc- 
thcl ,  oratio  ipfa ,  <!s:  fentcntia  Prophcth^*  dcmonftrat .  ^s:  docct  Hicrony- 
musenarransea  Prophcro:  loca.  Nomcn  autcm  Bcthaucn  ,compofitum 
cft  ex  Beth  quod  (ignificat  domHm,^  Aucn  ,  quod  Thcodotion  vcrtit 
inicjHitatern:  Symmachus  autem ,  &  Aquila  tranftulerunt  inuiilc  ,  fiuc 
hihimyid  cRjdohm  •  Sic  enim  vocari  folctin  Scriptura.  Nam  (Sc  Paulus  i . 
ad  Cor.8.  Scimns ,  inquic,  cjuod  Idohtm  nihileftin  ?nnndo.  Scptuaginta  in- 
terpretes  pro  Bethauen ,  id  cft ,  Dorno  inicjuitatis,  vcl  nihUi ,  vcrtcrunt  do- 
mum  0/7,  quod  quantum  ad  fentcntiam,  in  idcm  recidirmanKjuc  O//,  ii- 
gnificat  iniquitatcm,  <Sc  doIorcm,quem  iniquitas  parcre  foIet.Scd  quan- 
do ,  &  quam  ob  caufam  Bcthcl  appellata  fuit  Bethauen  ?  Id  habuit  origi- 
gincm  ex  eo  quod  fcrtur  in  Iib. 5 .  Rcgum  cap.  i  2 .  fccifTe  Icroboam  ,  pri- 
mum  Regcm  Ifrael  poft  difccflioncm  decem  tribuum  atribu  luda.  Fccit 
cnim  duos  f-^ttulos  aureos^ofultejitie vnnm  in  Bethel ,     alterkm  in  Dan:^^  di- 
xit popHioyNoUte  vltra  afcendere  in  HierHfalem.Ecce  dtj  tni  IfacLqui  te  cdu 
xerunt  de  terra  t^gypti :    faftum  ejl  verbum  hoc  in peccatum:  i bat  cmm po- 
pnlns  ad  adorandum  Vitulum ,  conftituttcjue  dicm  foUmncm  in  mcnfeoiUtio, 
cjuinradecima  dn  menfis,  in  fi?nihtHdinem fiU  mnitatis  qua  ceUhratur  in  luda, 
Etafceniit  adorare  ^juodfcccrjt  in  BetheU  vt  immolaret  vituhsy  cptos  fabrica- 
(Hsf:i^ra\  Quoniam  igitur  in  Bethel  execrabilis  idololatria  cclcbrabarur 
apopulo;iccjrco  Prophetac  partim  ad  irrifionem  ,  partimad  exccratio- 
ncm  ,  Bcrhcl  vocaucrunt  Bcrhauen  fignificantes ,  indignum  eflccum  lo- 
cum  dcinceps  vocari  Bcthcl,idcil  Domu/n  D/?/ifcdappcIlari  oportcrcBc- 
tLiuc,  idcft  DomumtnicjHitatiSy^Mtnihdi^^zo^iQi  Idolum  ibi  pofirum.Vi- 
dc  S.f^ronymum  in  libro  dc  locis  Hcbraicis,!<,:  fupcr  Ofcam  cap.4. 5.^: 
lo.vbiOfeas  Bcthcl  vocatBcthauen,  vrfupraoftcndimus.  Cctcrum  nc 
quifpiam  forte  putct,nom-n  Bcthauen  foli  Bethcl,ob  quam  dixi  caufam 
clTc  pofitu|ciendum  cft-,  fuilfqidproprium  nomc  ccrri  cuiufdam  locidi- 
ftin  :1i  a  BcthcKnon  longc  tamcn  ab  ca  diftanris,&  prope  quin^cntos  an- 
nos  fuifteantiqTnusregno  leroboa,    Idololatria  dccc  tribuu^in  Bcthri. 

FuiirjBcrhauen^dtftinftumlocuma  Bcrhcl,annis  fcrmc  qninircnris  i<^i^"^»^n 
anre  regnum  Icroboam,  liquido  ccrnitur  ex  vcrbis  illis,qux  funt  iif  libro  ^"^''^^ 
lofuc  c^ip.j.Cum^  raiiteret  lofue  de  Htericho  viros  contra  Hai^  ana  cfi  iuxta  '^"*''f'*'"*  ^''^ 
Berhaucr  ^   lOriemalcplagaapHdBetheLli\iid:xmc(:iftaca  haudmulto 

c  c  2 


• 

joo  C  X5  M  M  E  N  T.    I  N 

port  quadrafimum  annum  cgrefllonis  Hebrxcrum  ex  JEgypto ,  &  paufa 
poftcuerfionem  vrbis  Hierico :  exquo  tempore  vfquead  regnum  Icro- 
boam ,  non  minus  quadringcntis  odoginta  annis  effluxit  teniporis.  Ve- 
rum circa  Berhaucn,vt  eratlocus  diftindus  a  Bcthcl  dii^  res  funt  incertar. 
Obfcurum  enim  cft,an  fuerit  tantum  folitudo,&  defcrtumian  vcro  etiam 
fucrit  vtbs  a!iqua,ifto  nomine  appellata,  qux  nomen  adiacenti  foh'tudim 
dederit ,  vcl  contra  nomen  ipfa  ab  ea  fohtudine acccpcrir.  Sane  in  libro 
lofuecap.  iS.vocatur  folitudo  Bcthauen;  ahbi  tantiim  pra^cise  vocatur 
Bcthauen,  vt lofue  7.  &  in  primo  Rcgum  i  ?.  14.  nec  vfpiam  nominatur 
vrbsBethauen.  Cur  item  locus  iftc  didus  fucritBcthaucn  ,  quod  fonat 
'Domii  imqiiitans\  An  eo,qu6d  in  ea  folitudine  latrocinia^vel  c^des  homi- 
num  fieri  foleret^aut  cuitus  alicuius  Idoli  cclebrari.mihi  quide  non  liquet. 


Versv  20 


DECIMA  DISPVTATIO. 

Supervotoquod  fecit  lacob, 
Et  narratur  a  Mofe  illis  yerbis: 

Vouit  etiam  votum  diccns^Si  fucrit  Domiiius  mccumj  &  cu- 
ftodicritmein  viaperquamcgoambulo  ,  &dcdcrit  mihi 
pancm  ad  vcfcendum5&:  vcftimcntum  ad  inducndum :  rc- 
uerftifqucfucro  profpere  ad  domum  patris  mei :  crit  mihi 
Dominus  in  Dcum5&:  lapis  iftc  qucmcrcxiin  titulum,vo- 
cabitur  Domus  Dci^cundorumquc,  qux  dcderis  mihi,  dc- 
cimas  ofFcram  tibi. 

X  iftis  verbis  quatuor  exoriuntur  dubitationes.  Prima  du-  61 
bitatio  hxc  eft :  lacob  vouet  habiturum  fe  Dominum  pro 
Deo ,  fi  is  dedcrit  fibi  vidum  &  veftitum, (5c  profperum  in 
patriam  reditum ;  Ergo  fi  hxc  non  daret  Deus ,  non  erat 
eum  habiturus  pro  Dco.Tahs  porro  mens,conflhum/en- 
fus,propofitum  animi,  <5c  dcliberatio ,  erant  plnnc  impia.  Dcus  namq uc 
omnino  colcndus  eft ,  fiue  dct ,  fiue  non  dct  bona  temporalia.  0*b  hanc 
cnimcaufam  impensclaudatur  refponfum  illud  datum  Rc^i  Nabucho- 
donofor  a  tribus  ilhs  focijs  Danielis.  Sic  cnim  legimus  Danicl  5.  dixiffe 
tos:Ecce  Detfs  mfter ,  ^uem  colimus ,  potcft,  erivere  nos  de  cammo  iam's  arden-^ 
tis ;  & de mxmbus  tuis /oRex,  liberare.  Gluodfi  nolnerit ,  notnmftt tibi Rex 
Mrcm  ^^'^^^^Vr  &ftatuam.<iHamerexijH  non  adoramus.Cu^ 

'  iusre(ponfi{an(ftitatem,fimulquc  prudentiamanimaduerrcnsTheodo 
rerus,Quafi,ait,iftis  vcrbis  fignificarcvcllcnt ,  nos  pto  mcrccdeahqua 
Dconoftro  non  fcruimus,  fcd cius  amore,  rebus  omnibusculrum  ipiius 
prxferimus ,  quare  nc  ab  his  quidem  malis  temcrc  libcrari  petimus  •  fed 
ipfiomnem  noftri  gubcrnatiunem  &  prouidcntiam  committimus."  Et 

quoniam 


Trima  duht- 
taut. 


GENESIS    CAP.  XXViri 


tii 


quoniam  cias ,  qaod  fiiturum  elt,  ignan.  lumus,  guDcrnaton  noitro,  qno- 
cumquc  cilibucric,nauem  dirigcndam  commitcimus:pro  ccrto  cnim  lu- 
bcmus,  polTc  illum  nos  c  tuis  manibuscripcrc.  Vtrum  vcro  id  faccrc  vc- 
lic  j  ignoriimus.  Scd  ciim  fapicns  fit ,  ci  rcrum  noftrarum  modcrationcm 
committimus,  quamlibcciudicij  cius  rentcntiam.  vt  mcliorcm,nob'Tquc 
vtiliorem  libcnccr  accepcuri.  Sic  Theodorcrus.  Scdcnim  huic  dubitatio- 
ni  nihil  rclinquctur  loci,fi  germana  voti  lacol?  fcntcncia  probc  incclliga- 
tur.  Non  vouic  lacob ,  fi  Dcus  fuppcdicarec  fibi  vidtnir.  5:  Vcfli:i:!:i  jClIa^U 
fc  pro  vcro  Dco  habicurumiciufmodi  namquc  votvrm  non  imDium  modd 
fuiirccfcd  plane  ftolidum,vccordixquc  &amcntirc  plcnam.Vouit  igitur, 
fi  Dcuslagircturqux  poftulabac ,  fe  fpcciali  quodam  culiu  veneracurum 
Deum.  Non  icaqucvouic  gencralem  culcum  Dei  ,quem  ci  cxhibcreni- 
ruraUIcge  adftiicTius  crac,  fed  ccrcum  qucndam  dc  fingularcm  culcum 
duabus  in  rebus  poficum:quas  mox  ipfe  fubdiditinimirum  quod  cum  io- 
cum ,  in  quo  diuinam  vifioncm  habuerac ,  dicarec  &  (acrarcc  diuino  cul- 
tui ,  qucm  tpfe  inibi ,  poi^  rcdicum  cx  Mcfopotamia ,  ngitarc  &  cclcbrarc 
vellec;  perindequafilocusillecircc  Domus  Dei,id  cft  ccmplum  diuino 
culcui  confecracum.  Ec  hoc  fignificauic  lacobmam  cuin  diccrcc:  Erit mi^ 
hi  DomirfHS  tn  DeumM  ipfum  cxponens  fubdic:  Et  Utpis  ijlc:  qtiem  crexiin 
titnlurn^  v^ahtmr domns  Dci.  Altcrapars  (pecialis  illius  culcus ,  qucm  vo- 
ueracUcob,fuic promiftiodecimarumdc  omnibus  quorpoflidcrct. nani 
- ^  p^iccrea  fubiunxiCjC««(^(?r/I."  dcderismthr.dccimas  ojferdm  tibi. 

^     Sccunda  dubicacio,huiui.  Vidccurimprudcnb  fiiifTcillud  vo- 

tum  lacob.  Vouentnr  enim  ca ,  qux  libcrum  cft  nobis  faccrc &  non  fa- 
cere:  calia  cnim  func  quar  in  promifiiones  cadunc,  &  voca.  At  colcrc 
Deum,obligacuseratIacob  tum  lcgc  nacurali ,fccundum  quam  Dcus 
vcomniumcrcacor ,&Dominus,<Scinfinice  pcrfc6tus,ab  oiTinibus  cft 
colcndusj  ^  fuper  omnia  amandus :  cum  eciam  lcge,  ac  padlo  Circumci- 
fionis  *,  in  cuius  fulcepcionc ,  diuini  culcus  profcftio  &c  obligacioconcinc- 
hatur,  vcfupra  Gcnciliy.  fuscdcclaracum  cft.  Vcrum  folucio  antcccdcn- 
tis  dubitationis  ,  ctiara  bcllc  quadrac  ad  cxplicacioncm  huius.  Nojn  enim 
lacob  vouic  in  generc ,  vcllc  fc  Dcum  colcre;  fed  in  fpcciali ,  vellc  colcrc 
cum  hoc  ,  vel  illo  rica ,  $c  cercmonia  ,  ad  quod  facicndum  nullacrat  lcgc 
obligatus.  Rcfpondcri  pra:tcrca  illud  potcft  nihil  prohibcrc ad  obfcruan* 
tiameiufdcrtircipluribusvinculis  qucmpiam  obligari,vt  ad  colcndum 
Dcum,lcgc  naturali,^:  lcgc  circumcifionis,&  nouoaliquo  voto.Sic  Da- 
uid  ad  obfcruantiam  mandacorum  Dei ,  prxtcr  obligationcm ,  quam  ha- 
bebat  cxlege  Mofis,obligauitctiam  fe  iureiurado,  ficut  ipfc  tcftatur  Pfal- 
mo  1 1 8.  Inraniy  cfr /fatni  cuflodire  indicia  iuflittA  tuA.  Vtramquc  hanc  fo- 
lucioncm  brcuifllmu  vcrbis  comprchcnfam  a  nobis  fignificantius ,  &  cx- 
prcfTms  tradit  Caictanus,  ita fcribcns fuper  hunc  locum  Gcncfis :  Qux-  CAUtanuu 
ftio  hic  mouctur  dc  materia  huius  voti  lacob,  qune  vidctur  incontrrua ,  fi 
quidcm  matcria  voti  dcbct  cflc  bonum  fupcrcrogationis,  ad  quod  (cilicct 
voucnsalias  non  teneretur.  lacob  autcm  vouit  lc  habiturum  Dcum  pro 
Deo,ad  quod  illc  tencbatur  fine  fuo  voto.  Vcrum  foluitur  quxftioduptf- 

cc  3 


'ft, 


.ftl 


Sectmdd 


w  / 

Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201 2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Bibliolsca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze. 

1 

Cimfnetttdo 


Tertio  dubt 


httaiho, 

Cmnam  da- 
ret  lacob  de- 

Genefi^. 


Caietams 
fartm  lati' 
datnrypartim 
refellttnr. 


COMMENT.  IN 

CitenpnnH^  habcre  Deum  pio  Dco,  non  dcbct  mu-Uiri  vt  vciba  ibnant , 
(olitarm  <cd  vt  niox  ip/c  ac<laiauit.  S.Tpc  ciiim  Script nra  ica  loquitur ,  vt 
qu.v  cxplicanda  fint  fingiliatim, prius  proponac  in  vno  unquam  confuse, 
Si  mox  illud  pcr  partcs  cxplitct.  Sic  iiipra:fcntiai!iud  :  Ertt  rruh,  vro  Deo. 
ftatim  exponitur  per  duas  res  fiibiundas :  quarmii  altcra  cft,  quodj^pis 
ille  erar  fucurus  ci  Donni':  Dei,inftar  fcilicet  rcmpli,  in  quo  diuinum  cul- 
tiinicelebrarevoicb.it ;  aiteraver^cft  ,  quod  dccimas  omniuni  fuorum 
bonorum  ofTcrret  Dco.Eft  porro irianifcftum  vtrumque  horum  fuiffe  fu- 
pcrerogationisbonum.  Cctcrumetiam  feruato  vcrborum  rigore  poteft 
qu.cftio  ad  hunc  rriodum  roIui.Non  cfle  inconuenicDS,materiam  voti  cf- 
fe  bonum.ad  quod  quifpiam  alio  nomine  tencbatur;  vt  cx  duplici  vinculo 
ad  idem  teneatur ;  vinculo  fcilicct  pr.rccpti  diuini ,  fiuc  naturalis  iuris,  & 
itemvincuIoproprijvoti.SicCaietanus.  ' 
.     Tertia  dubitatio  eft.  Ciim  pauio  .ante  Dcuspromi/IfTet  lacob,  iiulla  re 
defuturum  le  illi,diccns:fro  culhstHm  ciuoaimijueper,exen>,(i-  rcducam  te 
tn  terram  WQuomodo  poftea  lacob,  quafi  dubius.&  inccrtus  dc  diui- 
nx  promiihonis  eucntu,itquc  cfFcdu  vouit  dicens:5»  fuerit  Dommus  me- 
tum,     cujlodiertt  me  in  via.per  ^uam  ambulo :  rtuerfifque  fucro profSere  in 
dornum patru  mei .  &c.  Refpondco  vereri  potuifll-  lacob ,  vt  illa  Dei  pro- 
miiTioefletconditionalis  nimirum  (ibi  datafub  caconditioncjj  pcrma- 
nerct  ad  extrcmum  in  ipfius  Dc.  cultu  &  obfcquio ,  &  fe  ab  omnibus  vi- 
tusabftmeref  dcquocum  certus  ipfenon  cfl*et,votum  illud  fecit 

Quarta  dub.tatio.cam  decim^  offcrri  folcrent  facerdotibus.edaman- 

telcgemMofisjAbrahamcnmidecimasdeditpotificiMcIchifedecw- 
ritur.cuinam  eo  tempore  lacob  decimas  fuorum  bonorum  dcderir  Nam 
quod  nonnulh  di.xerunt ,  dedifli.  eas  Melchifedec ,  ficut  rfcdera  ei  auu^ 

rum  ,  non  eft  verifimile :  tunc  cnim  vixifl-e  Melchifedcc  xere  admodfl 
crcd,derim.S.quidcmIacobimplcrccc,picvotumho^^^ 
ex  Meiopotamia:erat  aurem  eo  temporc  annorum  pro^fcentum  a"Z 
fi  ab  eo  tcmporc  quo  Abraham  dcd.t  decimas  MclcLrcdec  ZTad  cc^^  ' 
tefimum annum  lacob.intcrmedios  annos  comnutc.  nnn  ^ 
tum  odloginta  reperies.  Et  MelchicX  -!  ■  Tf^"^"' pauciorcs  cen- 

vtpoiC.  ^S^^nL^^^t^t^iZ  r 

tcm  crcdibilc  Mclchifedrr  J  A       P^^tiK-"  Dei  altiflimi.Non  eft  au- 

adminiftrafl-.nS^^^^^^^^^  -g- &  pont.ficatum 

uas  decimas  pcrfoluiflf non  ^5  ,^  5"^''  't'''^ 
fe  atquc iufumpfifle eas  in vfur^ excrcliumd    ° '  ? '^T^'?^^^- 
ccicbrandi,  pra:  ercim  aucem  in  A  ^.ff" ."'^'''""^  '^'"'"1  cultus  ab  ipfomet 

run,cbantu;r..comrcS;t:rfv\^'^^S^^^^^^^ 

burebatur , pars ab ofFcrent.bus  comcdcb  "  r  '  1^."^^ V'' 

hanc  dubicacionem  diluens  divit  •  Si  atJZ  ^'^'"^  Caictaims 

bus 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GEN'ESIS  C  A  P.  XXV  111.  21J 
biis  profanus/ed  vt  quid  Dco  oblatumificut  mos  erat  offeientes  ad  facri- 
hcandum  ,  participcs  clTe  lacrificiorum  &:  libaminum.  Ha;c  Caietanus. 
Scd  illud  non  laudo,quod  nominc  dccimarum  intclligi  dcbcrc  putat,non 
decimaspropric  diihs,  fedaliquotam  bonorum  partcm  deccntcm  illam 
quidcm  ,  cSc  quam  didiccrat  ab  auo  fuo  Abraham  ,  &  patre  Ifaac  folitam 
ortcri  Dco.Idcm  dixit  fupra  m  cap.  14.  Gcncf.  de  dccimis  oblatis  Regi 
Mclchifcdcc  a  patriarclu  Abraham.quam  opmioncm  nos  in  tcrtio  Tomo 
lupcr  caput  14  Gencf.in  Difputationc  fcxta,&numero  marginali  fcntua- 
^  gclnnoquinto  confucauimus. 

>    Vcriim  (i  propius  infpiciamus,(^'  pcnitus  fcrutcmur  votum  lacobjopta^ 


<\m,p,mcm.^dyefcLnMi7n,  &v€lh?nemHm admduendum,  Nommc  autcm 
I>anis  cSc  aqus  fignificari  folct  in  Scriptura  ,  omnis  cibatus  &  potus ,  fed 
hugalisadmodum     parcus  \  qucmadmodum  docct  B.Hicronymuscx- 
poncns  illa  verba  Ifaix  cap.j.  yiufcrcta  Hicrufalem.&  a  htda  validum.  & 
fortcm;omnc  roburpams,^  omnc  rohraejti^.  Idipfum  c  rian'.  fignificarc  vo- 
lens  B.Gregorius ,  dixitper  pancm  fignificari  aliquando  fubfidium  prx-  ^ 
lentisvita:.  InHbro  namquc  2  3.Morahumcxp!anans  illa  vcrba  lob  cap.  £1^^'^ 
^.Abomnabiivsci  fttmvita  fiapams.  In  facra  Scriptura ,  inquit,  panis  s.r/.f« 
aliquando  dicitur  iplemct  Dominus,a!iquando  fpiritualis  gratia,aliquan-       ^»^^  " 
dodiuinx  Jo.^rina:  erudicio ,  aliquando  Rcrcticorum  prxdicatio  ,  ali-  ^*'"''^"'* 
quandoiucundicas  humanxdcle^laiionis,a!iquando  fubiidium  prjtfentij 
vir^ ,ficut  lacob  ad  Liban  proficifcens  ,2\K,Dcminc  Dchs fdedcru  mthipa^ 
ncm almandHcaKium ,&  vcjicm ad  mduendum.  Nccmodo  votum  illud 
lacob  ,  modcftiflimi  animi  eius  clariflimum  fuit  argumcntum  :  vcrum 
ctiam  Apoftolicum  habuit  documentum ,  quod  tot  poft  fccula  B.  Paulus  r 
Euangelicardo(inn.\:,&vircutis{i?clatoribus  tradidit,  itafcribens  ad  Ti-  itZ.I^*'^' 
mothcum:  Eji  cjhxsIm  tnagnns pictas  cum fufjicicmiA^ :  nihil  entm  intulmns 
in  hnnc  mHndumy  haud  dnbMm  cjuia  ncc  anfirrc  cjttid poffmmts.  Habcmcs  au- 
tem  alimcnta  ,  or  cjmbtis  tcgamur ,  his  comcntifimus.  A^am  cjui  voLunt  diuites 
fieri,  incidunt  in  tentationemp  cSr  in  lacjueum  diaboli,  &  in  dcfdcria  multa ,  & 
inutiliayO'  nociua^cjHJt  mcrgunt  homincs  in  interitftm^  q- pcrditioncm.  Radix 
cmmomniummalorHm  ej}  cupiditas,  Vcl  ex  hoc  igitur  vcrbo  lacob  elu- 
cet ,  quanra  fueric  animi  eius  modcftia,qua  nuUa diuitiaru  cupiditas,cum 
^  tam  modico  3c  tenui  vic^lu  contcntus,  fic  vitam  omnc  agcre  parjtus  eflet. 
Duo  funt  in  mari  nauigantibus  vtrinque  maximc  infefta,  &  pcriculo- 
fi  loca,  ohm  pra^cipuc  a  vcccribus  cclebrara,ScylIa ,  &  Charybdis ;  intcr 
qux  nauigantibus  lumma  crac  opus  prouifione  8c  cautionc ,  nc  dum  altc- 
rum  vitare  cuperentjncidercnt  in  alterum:de  quibus  locis  Circc  prarmo- 
nuit  VlylTcmjVt  cft  apud  Virgilium  diccns: 

Dcxtrum  Scylla  latn^^Uuum  tmplacata  Char)bdtj. 
Obfidet^atque  imo  barAthri  tergurgite  va&o  VngiUus. 


Sori 


bct. 


Simili; 


toCtt!  Pf«- 

uerbiorhm 


G  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Similia  iftorum  in  rebus  humanis,  funt  affluentia  diuitiarum,&:  extrc- 
ma  inopia,  atque  egeftatis  raiferia.vtrumque  enim  accrrimum  eft  morta- 
libusadflagitia  &  fcclcra  inciramentum.  Qu^ocirca  vtrumque  iftorum 
vchementer  deprecatus  eft  Salomon  Prouerbiorura  30.  ita  fuppHcans 
DQOiAiendicitatem,  &  diuitias ne dedem  mihi:trtbue  tantHW  vtEttii  meo  ne- 
cefJariAyneforte  fatiatns,  ilUciarad  negandum ,  &  dicam,  Qhis  eft  Dominusr 
ant  e^eftate  comptilff^  ^peieremnomcn  Dei  mei.  Media  igitur  vitaehumanae 
conditio,&  facultatum  mcdiocritas^optanda  maxime  eft  hominibus: 
multa  quippe  arcct  flagitia ,  vitamque  facir,  &c  frugalem,  6c  quietam  ,  & 
iocundam.  Neque  hoc  non  etiam  a  Poctis  cognitum ,  &  laudatum  eft: 
Cuiufdam  enim  verfus  illi  prxdicantur: 
JJorAtm  Uh.  jiHrearnquifqmsmediocritatem 
Ddigit^tutuscaret,  ohfolcti 
Sordibus  te[li,caret  inuidenda 
JuuenAl  Sobritts  asla. 

Sat^ra^,        Et  ah'us,quafl  ad  menfuram huius  voti  patriarchx  lacob  demctiens fuf- 
ficicntem  hominicenfum.fic  ait: 

Alenfura  tamenquA 

SuficiatcenfHsftquis  me  conftilatiCdam. 

In  cfuantum  fitis^atquefames^&frigorapofcHnt. 
Hepdns,         Illud  celebre,{ed  obfcurum  didum  Hefiodi: 

Dimtdium  plus  toto. 

jUto,  Sic  Plato  fnrcrpretatur  libro  j.de  legibus,vt  eo  mediocritatem,quam 

diximus,commendari  dicat.  Ciim  totum,inquit,acciperc  noxium  cft,di- 
midiumautem,moderatum  &:condacibile» 
ArtJiot<Ui.       Qainctiam ccnfuit  Ariftoteles  lib.  4.  Poliricorum cap.  1 1 .  nimia  ci- 
uium  vcl  opuIentia,vel  egeftate  ftatum  perturbari  ciuitatis ,  &  publicum 
bonum  corrumpi :  facultatum  vero  mediocritate,  ciuium  probitatcm ,  & 
modeftiam.  quietem  item,  ^  concordiam  facilius ,  &  diutius  comparari, 
atque  conferuari.  Nequc  enim ,  inquit,  ditiffimi ,  nec  pauperrimi  (imt  ad 
ciuilem  (bcietatemidonei.  Alterienim  nimis  fuperbi,alterinimis  deiecfli 
fijnr:aftericontemnunt:altcriinuident:alteri  impcrant  vt  Domini :  alteri 
parcntvrfcrui-.Ciuitas  autemex  paribus ,  &  fimihbus  conftare  dcber, 
quod  mcdiocribusaccidit.Icaque  pluiimiim  cinitas  ex  mediocribus  con- 
TfTiVHmdi'  ^^^"^'^^"^^"^^"^•^^^"coptimaeft,&:  afeditionibusabhorret.  Sic  illc. 
(Utrn.         .   V^'^""^  >g'*tur ,  fcitilmque  arbitror  Vcrbum  illud ,  quod  apud  vereres 
in  primis  fcrebatur,  d<.ct\chv:ihdXwv:CHiparum  non  eft  fatisyCt  nihil  eft fatis: 
vel  vt  alij  referunt^C^/y^/^c?^  fatis  eft.non  eft fatis,cinihil  e(lfatt<.Error  itaq- 
&  furor  eft  ,  quo  minus  egeas  ,  plus  fcmper  haberc  vellc  :  &  mctu 
cgeftatis  finc  tcrmino,  ac  modo  ftudere  opulenti»,  cum  potius  con- 
tra  cucnkit  ,contraquc  faciendum  fit.  Verum  cnim  profeao  eft ,  quod 
JLGtUM.    obferuato  rerumvfu  fapientes  viri  tradidcrunt(vtde(entcntia  Phauormi 
Philofophi  refertGellrushb.p.cap.S.)  multis  cgcrcqui  multa  habeat: 
mapamq;  indigcntiam  nafci,non  ex  inopia  magna,  fed  cx  roagna  copia; 
muItaenuB  defidcrari,admulcaquxhabeas,tucda.Quifquis  igitur  multa 

faabcni 


G  ENE  SIS    CAP.  XX  VIII.  ^15 

habcns,caiicrc  atque  profpicere velit, nequid cgeat  ncvequid  defit,ia- 
flLua  ci  opus  cftjnon  quarftu:&  minus  habendum  eft^vt  minus  defit. 
>8     Ad  hanc  dirputationem,&:  ad  hunc  locum  pcrtinct  quod  fiipcr  ifto  vo- 

toIacoblcitcRupertushb.7.  CommentarioruminGcncfimcapitc  25.  ^^f^^^ 
fcripfit.Hoc  ego  hic  apponam,quafi  claufulam  Commentariorum  meo- 
rumincaputhoc  vigclimumodlauum.  Exponens  Rupertus  verba  illa 
Iacob:5/  dederit  mihipanem  ad  edendkm  ,  CT  vejlimerjttnn  ad  irjduendHm, 
Hoc,inquit,tanquam  paupcr,&:  vt  vcrc  Dci  mcndicus  dixit.Nec  mirum, 
ciim,^' Rexmaximiis,  &fort!fiimus  Dauid  in  pfalmis,  egcnum  fc,  ac 
paupcrem,&:  mcndicum  profeflus  (\r..Ego{\n<\w)medicHs  fnm^&pauper. 
Eti:azliis:Gluomjminops,(ir paupcrjfim  e^o^onuvn  crgoex  patribusexe-  ^ 
plumnobisfilijsprouifum  eft,vtquantumcumque  diuitcs  fimus ,  dica-  py^/^J*  . 
mus  tamcn  mendici  omnesante  forcs  ftipernar  ^vatixiPanem  noJhruqHO' 
tidiannm  da  nohis  hodte.^ec  vcro  folum  pancm  fpiritualis  alimonix,  fed 
panem  quoque  vitalem  a  Patrc  omnium  flagitemus ,  vt  illum  quoque  ex  Matth.^, 
dono  cius  fatcamur  nobis  crtc,quifolus  potuit,  &  dignatus  cft  creare, 
non  minus  Regi  in  folio  fulgenti,quam  viduar  ad  molam  fcdcnti,necef- 
fiirium  panis  alimentum.  Tripliccm  itaque ,  vt  veri  paupcrcs  prccemur  Tri^lex  ji>anif 

Eanem  a  Patrc,fub  vno  nomine:pancm  fcilicet  vitx  xternx,de  quo  dicic 
)ominus:5;  ^tiis  mandHcauerit  ex  hocpane,viuet  in  <fr^r;7«w.Etpancm  m-  ^^^^^  ^ 
tcIIigenriaCjde  quo  diftum  eft,iy^ow  In  folo  pane  viuithomcfed  in  omni  vcr*  p.^^ 
tccfuod procedit  de  ore  Dei.Ac  demum  pancm  vitalcm  confirmantem  cor 
hominis,quem  folus  ipfc producit  dc  rorc  coeh ,  &c  de  pinguedinc  terrx. 
Sic  Rupertus. 

Ceterum  quid  cft,fecundum  fpiritualcm  intcUigcntiam  bonorumfiio 
rum  decimas  ofFerre  DcofDcnarius  numcrus,  fymbolum  cft  vniucrfali- 
tatis,&:pcrfc(5ionis;Ergodccimasoft'crrc  bonorum  fuorum  ,  eft  pcrfe- 
ftionemomnem  bonorum  fuorumdefcrreDco:idautem  duabus  inre- 
bus,dupliclque  in  officio  facicndopofitumeft.  Primo  quidcmvtagnol- 
camus,bonorum  omnium  largitorcm  cflc  Dcum  ,  nos  cflb  mendicos ,  & 
quorumcumque  egcmus,ab  illo  efle  expetenda,&:  poftulada:dc  eo  nam- 
quc  cecinit  D:iuid:Omnia a  te expe^ant vt  des  illis  efcam  in  tempore.Aperis  Pfiljoj. 
tu  manum  tuamy^  imples  omrjcantmal  henedinione.DQindc  bonorum,qux 
poflidemus  perfeftio,  conftat  bono  corum  vfu ,  quem  debcmus  ofFcrrc 
Deo:  vtpartcm  bonorumnoftrorum  confcramusin  miniftcrium, 
vfum  diuini  cultus,partem  in  fubfidium  cgcncium  ,  par- 
tcmad  virtutum  muncra,  fundbioncfque  cxpcdi- 
tius,&:  pcrfedlitls  obeundas:hafc  qui  linccrc,ac 
pic  fecerit,is  profcdlo  dccimas  bono- 
rum  fuorum  Dco  acccptif- 
fimas  ofTeret. 

Comm.in  Gcn.Tom,^.  f  f 


BENHDiCi  1 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  APVT 

r  I  G  E  S  I  M  V  M     N  0  N  V  M 
G  E  N  E  $  I  S. 

ARGVMENTVM. 

Perriemt  lacob  in  MefopoUm'um,(ir  exceftus  domo  a  Laban,(iuas  eiuf 
jilias,femitute  qitatttordecim  annorum,fibi  vxores  comparauit. 

1  RoFECTvs  crgoIacob,vcnit  in  cer- 

-  X:f^  ramoricnralcm.Etviditputcuminagro, 

Ir^^lfy  JA^  trcs  quoque  grcgcs  ouium  rccubantcs 
iuxta  cum :  nam  cx  illo  adaquabatur  pc- 
^  cora,&:  os  cius  lapidc  claudcbatur.  Mof- 
ty.y  b^,-.      '      qwecratjvtcunaisouibus  congregatis, 
4  Ki>iif<:?:.j^i-  dcuolucrctlapidcmr&refeaisgregibus, 
^  rurfum  fupcr  os  putei  poncrent.Dixitquc  ad  paftores,Fratrcs, 
vndccl1:is?Qu^ircrponderunc,dcHaran.  Qups  inccrrogans, 
NLimquid,ait,nortis  Laban  rilium  Nachor  ?  Dixcrunc :  Noui- 

7  mus.Sanus  nccft?inquic;valet,inquiunt:  &cccc  Rachcl  filia 
eius  venit  cum  grege  fuo.Dixitque  lacob ;  Adhuc  multu  diei 
fupcrcft,ncc  eft  tcmpus  vcrcducantur  adcaulasgrcgcs:dacc 

8  antcpocum  ouibus ,  &  ficcasad  paftum  rcducite.  Qui  rcf- 
pondcrunt :  Non  poirumus  doncc  omnia  pecora  congrcgcn- 
cur,&:  amoucamus  lapidc  dc  orc  putci;  vc  adaqucmus  grcgcs. 

Adhuc 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  V  I  X.  2:7 
Adhuc  loqiicbaiuur,&:  ecce  Rachel  veniebat  cum  ouibus  pa-  f 
tris  fuimam  grcgem  ipGi  parccbarrQuam  cum  vi  Jiflct  lacob,  ic 
U  icu'ct  conrQbriuamliumjOuclquc  Labawauuncuh  fui  :a- 
mouitlipidem  :  quo  putcusclaudcbatur  ;&:adaquatogrcgc,  " 
ofculatuscilcam,  &:clcuatavoccflcuit,  &:indicauitci  quod 
fratereffctpatrisfuij&fihusfRebcccxrat  illa  fcftinansnucia- 
uitpatrifuo.Qjjicumaudinit  vcniirc  lacobfihij  fororisfux,  ^> 
cucurrit  obuiam  ci:c6plcxuiquc  cum,&  in  ofcula rucs ,  duxit 
indomum  fuam.Auditisauccmcaufisicincris,  refpondic:  Os  ^ 
mcumeSj&caromca.  Et  poftquamunplcti  funt  dics  menfis 
vnius,dixitci:NiiquiafratcrmcuscSj  gratis  fcruics  mihi?dic 
quidmerccdisaccipies.Habcbatvcr6duasfilias:nomcn  ma- 
ioris.Lia^minor  vcro  appcllabatur  Rachcl.Scd  Lia  lippis  crat 
ocuhs.Rachcldccorafacic,&:  vcnufto alpcdu.  Quadiligcns  jg 
Iacob,ait :  Scruia  tibi  pro Rachcl  filia tua  minorc,  ieptc  annis. 
RcfpSdit  Laba:Mchus  cft  vt  tibi  ca  dc,quam  alccri  viro,manc  ^.o 
apud  mc.Scruiuic  ergo  lacob  pro  Rachcl  fcpcc  annis :  vidc- 
banrurillipaucidicsprxamoris  magnicudmc.  Dixitquc  ad  n 
Laba:Damihi  vxorc  mca:quiaiatcmpus  impletum  cft,vc: 
grcdiar  ad illa.Qui  vocatis multis  amicoru  turbis  ad  couiuiu, 
fccit  nupcias.Ec  vcfpcrcLiam  filia  fua  introduxic  ad  cum.dans  14 
ancillam  filix,Zclfa nominc.  Ad qua  cum  cx  morc  lacob  fuif- 
fct  in^rcftus,faclo  manc  vidit  Liam :  &:  dixit  ad foccru fuum:  2.9 
Qa^id  cft  quod  facerc  voluifti  ?  nonnc  pro  Rachcl  fcruiui  t\\ 
quare  impofuifti  mihirRclpondit  Laban;Non  cft  in  loco  no- 
ftroconfuccudmis^vc  minorcsantetradamusad  nuptias.h-n-  ^7 
plc  hebdomadam  dicrum  huius  copulx,  &c  hac  quoque  dabo 
tibi  proopcrcquoferuituruscsmihi  fcptcmannis  alijs.  Ac-  ^ 
quicuit  placico:&:  hcbdomada  trafacla,Rachcl  duxic  vxorcm  ^^'^^ 
cui  patcr  fcrua  Balam  tradidcrac.Tandcmquc  pocicus  optacis 
nupcijs,amorc  fcquencis  priori  prqculic/eruicns  apud  cii  fcptc 
annis  alijs.Vidcns  aucc  Dominus  qu6d  dcfpiccrct  Liam ,  apc- 
niit  vulua  cius  forore  ftcrih  pcrmanctc.  Q_uc  coceptu  gcnuit 
filiu,vocauitq;rfomcncius,Rubcn,diccns:ViditDominushu 
milicaccm  mcam ,  nunc  amabit  mc  vu:  meus.  Rurfumque 
conccpit,&:  pcpcrit  fihum,&:  aic:Qu^oniam  audiuicmcDo- 
minushabcri  conccmptui,dcdit  ctiam  iftum  mihi,vocauicq; 
nomcn  cius  Simcon.Conccpitquc  tcrti6,&:gcnuic  ahu  filium, 

ff  z 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

dixitquc,  Nunc  quoque  copulabitur  mihi  maritus  meus :  co 
qu6dpcpererimeitresfilios:&:  idcirco  appellauit  nomeeius, 
Leui.Qu^arto  conccpit,&: peperit  filium,&:ait:Mod6  confite- 
bor  Domino,&:  ob  hoc  vocauit  eu  Iudam:ceflauitque  parere. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

An  Ucob  honejfi  ac  decorefeceritM  puhlico  Rachelem  ofculando ,  mn- 
quam  a  fe  vifam  antea^an    ipfe  flane  ignotm  erat. 

Super  illis  nuerifiSy 

Vers.  II.  Etadaquatogregcofculatusefl:cam:&:eIeuatavocc  fleuit:&: 
indicauit  ei,qu6d  frater  eflct  patris  fui. 

O  n'  vicJetur  lacob  fatis  prudenter  ac  decentcr  fecifTc ,  of- 
culandoin  publico  Rachelem  puellam  formofiffimam, 
quam  nunquam  antea  viderat.Nam  ofculari,  etiam  notifli- 
mam  mulierem(prster  concefTa  intcr  coniuges ,  &:  paren- 
tes,ac  liberos  ofcula)pudendum,&:  turpeducitur.Duplici- 
B.Atiiufl.  ^^j.  jgitur  videtur  rcprchendendus  lacob ,  6c  quod  ofculatus  fit  puellam, 
&  quod  ignotam.fed  vtrumquc  diluit  breuiter  Auguftinus  in  quxftionc 
87.inGenefim:Confuctudinis,inquit,fuit,maxime  in  fimplicitare  An- 
tiquorum^vt  propinqui  propinquos  ofcuIarentur:Et  hoc  fit  etiam  hodie 
multis  in  locis.Scd  hoc  qua^^ri  poteftjquomodo  ab  incognito  Rachel  of- 
culum  accepcrit?  Ergo  intelhgendum  eft,aut  illum,  qui  eam  a paftor ibus 
audierit^qu^nam  illa  effet,  fidcter  in  eius,tanqua  confobrinx  fus,  ofcu- 
lumirruifteiautpofteaScripruramnarrafreper  racapitulationem  quod 
primo  faftu  erat.vt  prius  lacob  indicauerit  ei  quifnam  ipfe  effet,  &  poft 
cxpofitam  copationem,dedifl^e  ci ofcuIum.Sic  ex  Auguftino.  Eft igitur 
hic  obferuanda  figura  orationis,quam  vocant  Hy  fteroIogiam,id  eft,prx- 
pofteramrerumnarrationem,cum  pofterius  gefta,prius  commemoran- 
Ufiph^  ncn  ^."^/Plurimaeiusrei  funtinlibris  propheticis , necpauca  etiam  mHifto- 
fd,Uttfmemo  ^^^is cxempIa.Quod aiTtcm  Scripturalacobi fletum&  ofcula  narrat,  id 
ratfacrai  /„-  lolcDhus  m  primo  Iibro  Antiquitatum, vbi  hanc  rcfert  hiftoriam  non 
fiou^.        attribuit  Iacob,fed  Racheli.Sic  cnim  fcribit :  At  RacLel  memor  eorum, 
qus  de  Rebccca  cx  patre  audierat,fcienfqi]eparcntes  defiderare  aliquid 
de  ea  cognofcercpra-  amorcpatris ,  lacrymabunda  ruit  in  collum  lacob. 
complexoque eo,Optatifl]mam,mquit,  &  maximam  voluptatcm afFers 
parri  cum  tota  fam,lia,qui  nunquam  matris  tuar  obliuifcitur^crebra  illius 
mentionem  facicns:quare  talc  nuntium  cum  quantauis  fclicitate  no  co- 
mucaret.Sic  lofephus.  Apparet  tum  ex  hoc,tum  cx  alijs  per  m  ultis.  quoru 

partcxn 


GENESIS  CAP.  XXV  IX. 

partem  fupra  indicauimus  partim  in  pofterum ,  vbicumq;  res  ferct.ape- 
riemus;  lofcphumin  facris  hiftorijs  commemorandis  parum  fuifTcaut 
dihgentemaut  fidclc,  nec  raro  tam  in  hiftoria  quam  in  Chronologia  cfTe 
lapmm  ;  quapropter  caute  admodum  j  &c  circumfpedke  legcndus  cft  ,  nc 
(alfus  ipfejetlores  itidem  fallar. 

Sed  redeo  ad  ofculum  lacob.  Ac  ne  quis  fortS  miretur(caftiflimum)& 
fandlifTimum  virumlacobofculari  pulchcrrimam  virginemiunc  primu  •f^**^^** 
fibi  vifam,non  erubuiflTe/ciat  is,tum  m  facrishtteris,  tum  m  profanis.fcx 
ofculorumgeneraquondam  vfurpata,&:  vfitata  reperiri.  Primumgenus  tvAhu: 
ofcuherat  impudicum,hbidinofum ,  turpe  ,  ac  probrofum,ac  percfficax 
peccandi  illeccbra.Huius  generis  crant  ofcula  merctricia,  qua:  tanquam 
peftem,mortemque  fugicnda  praccepit  Salomon  Proucrbiorum  y.hifce  loc^iiSatom* 
vcr bis  I  Et  ecce  occurrit  illi  multer omatu  mcretricio,^arrt<la,     vaga^cjuietis  prou.ca.j 
impatiens ,  (^r  prdparata  ad  capiencUs  animas ,  apprehensHincjue  dcofcnUtur 
iuuenem^dr  procaci  vultu  blandttur, Irretiuit  eum  multis fermonthHSyCjr  hlan- 
ditiisUhiorum pertraxitiUum.fiid  huius  fententix  Salomonis  imitationicm 
&fimihtudinem,videtur  illafcripfifTc  Thcocritus :  Confurget,inquit,in  w^^^^^ 
ofcula,  noh  confentirc.  Mala  funt  hxc  ofcula  :  Lahra  vencno  tota  tumcnt, 
At^pie  ipfa  malum  funt  Uhra  venenum.  Akerum  genus  ofcuh  caftum  crat, 
atquc  honeftum ,  cx  naturah  quodam  bcncuolenti^e  motu  6c  afFcdu  na- 
tum  :  prxcipuc  vcro  inter  valde  propinquo5,&  cognatos  vfurpari  fohtu. 
Sic  ofculatus  eft  Ifaac  filium  fuum  lacob ,  vt  fupra  dii^tuni  eft  Genef.  27. 
& ad  hoc  genus  pertinet  ofcuIum,quod  lacob  dedit  Racheli  confobrin^ 
fux ;  vt  ih  hoc  loco  fcriptum  cft.Tcrtium  erat  genus  ofcuh,quod  pro  hu- 
manitatis  &  vrbanitatis  officio  dabatur.  Erat  autem  vfus  cius  maximc  in 
obuiorum  amicorum  vcl  notorum  hominum  falutationibus,  vcl  in  accir 
piendis  ho/pirio,aut  conuiuio  hominibus.  Hic  mos  Romx  adeo  percrc- 
Duerat,  vtofcuIapaftimfrequentarcntur,adufque  intolerandam  molc- 
ftiam,atquc  tafdium:quam  ob  caufam  ca  Tiberius  Car(ar  publico  cdifto,  ^^^^^ 
vt  refert  Suetonius,prohibuit.Scd  pracualuit  tamc  inuetcratus  mos :  mo- 
lcftiflimum  namqucatquc  odiofiflimum  morem  hunc  ofculandipafllm 
«buios  quofque  infeftatur  Martialis  illis  verfibus :  MartUlu. 

Sffugere  non  efl,BajfeJ;aftatores\ 

Hinc  flant,morantur,  pcrfecjustnturyoccttrrunt, 

Et  hinc^ar  ilLtnc,vfcjuccfHaqi4e^ciudcttmcjue. 
Fuiflchoc  genus  jtcmporcSaluatoris  noftri  maximc  vfitatumapud 
lud^cos ,  pcrfpicuc  oftcndunt  vcrba  Domini,  qu;r  funt  npud  Lucam  ca-  Ucmm  Lucm 
pirc  fcptimOjinfimuIantis  Pharifxum  prartcrmini  folita:  humanitatis  of- 
ficij ,  quod  fibi  domum  cius  ingrcflo,  &  adconuiuiura  inuitato,noadc- 
diftet  ofculum. 

Qijartum  genusofculi  pertincbat  ad  Romanas  fccminas ,  quas  pro- 
pinqui  &  cognati],  cum  fibi  obuios  falurarcnt,tcntamenti  graria ,  ofcula- 
bantunvt  cxplorarent  vidclicet  an  vinu  bibiflcnrrid  cnim  tunc  pcrquam 
fccdum  ac  probrofum,ncc  inultum  crat.  Audi  Plinium  Iibro.  1  ^.cap.  1 4.  f /m/W. 
Non  iiccbat ,  inquit ,  vinum  fceminis  Roma:  bibcrc.  Inucnimus  inter 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

exempIn,Egnatij  Meccnnij  vxorem,qu6d  vinum  bibiflct  c  doIjo,infcrfC' 
dam  fuille  a  marito,  ciimque  cxdis  a  Romulo  abfolutum.  Cato  idcirco 
propinquos  fceminis  ofculum  darc  fcripfif,vt  fcircntan  tcmetum  olcrct: 
hoc  tunc  vino  nomcn  erat :  vnde  &  temulcntia  appellara.  Sic  Plinius.  Ad 
A.Ge  '^*  eandemfcntentiam,qu2eprodiditGclI.lib,io.ca.25.1egipoflunt:  Qiiin- 
tum  gciius  olculi  crat  fraudulcntum,fpccic amoris  dc  pacis,odi um  celas, 
:\:perniGiem,atc]ueexitiumafFcrcns.  Talc  fuitofculum  lud.r,  cui  dixit 
Dominus,  /nda.ofado  FiliHrnhornini^  tradis  !  Taf>  cjuoquc  fuit  ofculum, 
quo  loab  incautum  ficiens  Amafiam,intcrfccitcum,vt  narratur  in  2.1ib. 
Reg  cap.20.Dctali  ofculo  fcriptum  eft  Piouctb.iy. MeliQraffintvtdnC' 
ra  diligentis.cjtiam frattdttlenta  ofcula  odientis, 

Sexrum  atquc  vltimum  gcnus  ofculi  facrum  crat  &  fincium  apud^ 
;r«*  PauU  9'^^'^^'^"^^  prim.rux  EccIcfix,non  folum  cafte,fcd  etiam  fanai/Eme  v- 
Ko.16.  cir  lurpatum:dequo  ncmpc  Sandus  Paulusad  Romans  i6.  6c  i.&c  ad  Co- 
2.  ad  C9r.  is.  nnthios  I  j.fcribens :  5^/;//^rfJnc]uit,/>;;/.Vf ofculo  fmclo,  Huiufmodi 
ofculiprarcipuuscratvkisinChriftianorum  conuentibus  ad  orandum, 
.Sc  ad  pcrcipiendam  facram  Euchariftiam:finitis  namqueprccitus,&  »n- 
tepcrccptioncm  Euchariftia: ,  mutuo  fcofculo  conlalutabant,dicentes 

^^^^^^^"'^'^'^  ^^"^^''^*  Huiusconfuctudinisrationcm  videatlcaorapud 
OniZr  ^"^^'""^^^  Marcyfem  m  orationc  ad  Aiuoniu  Impcratorcm,&  apud  Ori- 
gencni  m  cap.  1 6.EpiftoIa  ad  Romanos, &:  in  cap.  1 5 . fccundx  ad  Corin- 
CyiU.  Htcro.  ^"i^^S>^iipcr  illa  vcrba  Pauli :  Salutate  imucem  in  ofcnlo fan^o:Ez:i^ud  Cy- 
4;.^  partes  nHum  HierofoIymitanum,Catcchefi  quinta.xMos  porro,&:  modus  ofcu 
Cn.tr  '^"^^^^^^'7"  ^^'"^^    ^  labia  fuauiari,fcd  caput  etiam,&  gcnas,&  fro. 
n;,^/ J.     ^^^^'^^'^^"^°s^^"\^""s,maximcver6dcxtcram,quinetiam  pcdcs.  Va- 
rias  autem  parccs  oiculabantur  pro  variorum  animi  atie(5luum  fienifica 
tionc,id  eft.vtindicia  faccrent,vcl  tencri  &  flagrantisamoris  •  vci  obfer 
uannx  ac  rcuercntix  i  vcl  cuiufclam  ciuilitatis,atque  vrbanifads;vel  pcti- 
tionis,autgranarum  adionisi  vcl  fupplicationi.  pro  commifcrationc!auc 
vcnia. 

M.goriahH.     Ci-tcnim  dt.anius  quctnadmodum  hiftoriam  huius loci  rradlans  a!-  < 
I^S<"^'«=  Sanaus  Augultu,us,pulchraaccommodau«uearadcl 

gdhfleSaluatousnoftn.  S.cutcnim  iuit  lacob  in  reaionem  lonmnQuS 

e  rcrC  ^'^"'^-  venturuseratin^Bu  Imf  "?un: 

gerctur  Ecclefia;.  Ab.,tIacob  in  Mefopotamiam  ,  &  cum  ven.lTyf 

quendamputeum  vid.tRachek-m  ven>entem  cun  fu.bu s  pltri  t 
«g.turtres.fttParriarch.typun,Don,in,norprr£^^^^^^^ 

vcl 


/ 


GENESIS  CAP.  XXIX.  131 
Ycl  putcos  vxorcs  inuencrunc,quia  Chriftus  ad  aquam  BaptiTmi  inuenru- 
rus  erat  Ecclcfiam  Et  lacob  vcnicns  ad  putcum,  prius  grcgcm  Rachclis 
adaquauitA'  dcmdco(cularuscft  cam  :  Similircr  criam,nifi  priuspcr  a- 
quam  Rapri{miXhriftianus  populus  a  pcccatis  omnibus  abluarur,olcu- 
lum  a  Chrifto  accipcrc,id  cft ,  paccm  cius  habere  non  meretur.  Potcrat 
quidcm  Tacob  prius  ofcurari  Rachclcm  ,  quam  porarc  gicgcm  eius  :  fed 
id  fac^lam  non  cft ,  vt  locus  darctur  myftcrio:  oporrcbat  euim  priuSvi 
pcccatis  ablui  pcr  Baprifmum  Ecclefiam,(S:  deinde  pacem  amicitiam, 
&quafi  coniugiura  quoddam  fpiritualc  cura  Dco  inire.Hadlcnus  cx  Au- 
gurtino. 

g     Circa  illa  vcrba :  Vtdir pMtenm  in  Agro ,  &  tres  ouium  gr^g^s  a/:cuhantes 
isixta       Annoranda  cft  prxclara  qu.rdam  intcrprcratio  allcgorica  cx  B. 
item  Auguftinofupcr  pfalmo  99.dcprompra,qu^Eadtrcsgrcgesquorum  ''^^» • 
hic  fic  mcnrio  commod^  aptari  potcft.  fcd  ancc  doccamus ,  quid  illc  pu- 
teus  (ignificct.Putcus  illc  prxfigurauir  gratiam,^:  dodrindm  Chrifti,vn- 
dc  hauritur  aqua  falucaris,&  vicalis  ad  ablucndas  fordcs  animx,  ad  rcfri- 
gcrandum  ardorcm  concupifccnciar ,  ad  fa-cundandam  ftcrilicaccm  hu- 
mani cordis ;  dcindc ad  explcndam  ficim xccrnx  vericacis,i^'  vic3c.Dc  ca- 
h  aqua  dixic  Chriftus  loan  4.  Giuiytberitexaqua ,  quamego  dabo  ci^onfi- 
tiet  in  dternum  »fcd  fiet  in  eo  fons  a^ud  falientis  in  vttam dtemarn.  Ec  apud 
ifaiamcap.l  i.Vcre  d\Aum  cd.FIaHrietU  aauas in  faudto dcfontibHi  Sal-  . 
uatom.  Trcsporiogrcgcsaccubanccsiuxcapuccum,  prxlignabanc  tna  i,^„imS,„Ei 
gencra  hominum  in  Ecclefia  Chrifti  viucnrium,&  difciphnam  cius  pro-  cUjla  Clmjh, 
ficcnciumi  quos  parabolica  oracionc  complcxus  cft  Chriftus  Dominus 
vcrbis  illis  quaP  rcfcrc  Marr.cap.  z^.Tunc  duo  erunt  in  agrOyVnw ajjumetur, 
(jr  vntu  retinciuetur.  'Dua  erunt  molentes  in  mola :  vna  affurnctur ,  <^  altcra 
reltn^uetur.Tunc  duo  erunt  in  lefloyvnw  afumctur,c^  vnn^  rcUncjuetur.  Hxc 
Domini  vcrba  pcrrradlans  Auguftinus  in  Expoficionc  Pfalmi  pp.ica  fcri-  S  Auguftnm 
bic:Quifunt  iftiduoinagro?  Nimirumhoccft  quod  dixit  Apoftolus,  ]yf^^^'''^' 
Ego plantauiyj^poUo  rigauity^^Dcm  autem  incrcmcntum  dedit,  Et  idem  ,  De$ 
agriculfura  csIps.  Duo  igitur  in  agro/unt  clerici,  &:  Rcdorcs  animarum, 
qui  plcbcm  Chrifti  quafi  agrum,docendo,  6c  rigando  pcrcolunt.  Ex  iftis 
vnusaftLimcrur,bcne  fungcns  munerc  fuo  ,alrcr  tanquammalus  ,relin- 
quccur,&  rcijciccur  \  Sunc  cnim  in  ordinc  Clcricorum  ,    boni.  &  mali, 
Dux,qux  func  in  molcndino,plcbc$  fignificanc.  Scd  cur  in  molcndino.' 
quia  dcuindla:  in  fcculo.circuicu  rcrum  ccmporalium  voluuncur,<^'  quafi 
ad molam  contincnrur.  Ex  iftis  autcm  vnus  affumicur,  ad  xccrnam  ncpc 
falucem,qui  pcrmancc  in  obfcruancia  diuinx  lcgis,&:  opcra  mifcricordix 
pcrlcucranccr  cxcrccc,diligcns  non  folum  amicos,  fcd  eciam  inimicos,&: 
in  dili^cndo  Deo,ac  proximo  pcrfcucrans  vfquc  in  fincm.  At,qui  contra 
fccerit ,  relmqucrur,  &  abijcicrur.   Sunt  criam  in  populo  Dci ,  quictcm 
amantes ,  nihil  pati  volcntcs ,  fugicntcs  turbas ,  ^  in  iccurirarc  ,  ac  rran- 
quilliratc  viucre  cupientcs.   Ifti  tanquiun  in  lcdo  rccumbunt ,  finc 
vlla  follicitudine  rcquicfccrS  volunt :  &  quia  iftud ,  &  bcncficri  potcft, 

6c  mnlc. 


iji  C  O  M  M  E  N  T.  IN 

&  malc,etiam  in  ifto  genere  hominum  reperire  eft  nonnuUos  bonos ,  & 
complures  malos.Nemo  vos  fallat,fratres,inquit  Auguftinus.Scitote  om 
iiem  profcflionem  in  Eccle/Iahabcre  fidos.  Non  dixL  omnem  homine 
inEcclcfiacfte  fidum^fed  omnem  profeftionem  haberc  fidas  ahquas 
pcrfonas.Ad  hanc  ferme  fentcntiam  Auguftinus.  Hi  funt  igitur  tres  ouiii 
grcgcs  iuxta  puteum  accubantcs,  quos  Chriftus  viuifica  Cux  dodrina:  a- 
Ffalm.  22,  qtiapotat^ac  rcficit:vt  vereilludDauidispoflintdiccre  :  Super  aquamrc^ 
feUionis  educauit  me,animam  meam  comertit. 

Sed  qiiifpiam  fottaffe  de  nohis  quctreretjCur  in  ca,quam  fupra  memo-  7 
rauimus,Domini  fcntcntia,  quod  de  mola  didum  eft  ,proprie  attributii 
iit  muheribus;fic  enim  didum  eft,D/<^  erunt  molentes  in  mola/vna  ajfume- 
tury^  altera  relincjuetur.cum  ramen  quod  didum  eft  de  agro,&:  lecftOjnQ 
ad  muliereSjfed  ad  virosjtantum  rclatum  fit.    Scd  fciendum  cft  morcm 
fuifle  vetcribus,ancillas,&: fcruas,atque  harum  vilifllmas,huic  labori,  & 
opcri  molendi  addicere :  id  autem  tum  ex  facris ,  tum  ex  profanis  litteris 
More  anti  uo  ^"^^"^S^  potcft:  In  Exodo  cnim  c.i  I  .fic  eft :  Morietttr omne primogenitum 
yljjlm^  mi4-     ^^^^^  j^egyptiorum ,  a  primdgemto  Tharaonis  cjuifedet  in filio  eim ,  vpjuc 
liens  o^t*4  mo  ad primogemtum ancilia  tjua  efl  ad  molam.  Et  I(aias  cap.  47 .  prarnuncians 
UndifTttmtu  Babvlonijs  venturas  ilhs  calamitatcs,loquitur  de  ea  gente  quafi  cum  mu- 
f^icicb^nt.     ij^j-^  quadam;&  inter  alia  dick,7)efiende/ede  in  puluere  filia  Bahylon.qnia 
LocHs  Exo:^.        ^^^^"f  vocabens  mollis,  &  tencra.  T ille  molam ,     molefarinam  ;  denuda 
caf.ii,      *  turpitudinem  tuamjifcooperi  humerum^denuda  crura^^c.  Homerus  quoq; 

in  Odyff.canit  Alcinoum  Regem  Ph^acu  quinquaginta  fcruas  habuiflc, 
qUcT  aulico  famulitio  farinam  molebant.Et  in  eodem  opere  de  Vlyfle  ait* 
fuilTe  in  xdibus  eius  duodecim  famulas,  quar  continuo  frumenta  mole- 
rent. 

Auditisaiitemcaufis  itineris ,  refpondit ,  Os  meumes, 
&  caro  mea. 

Avs^  fufcepti  a  lacob  iUius  itineris  m  Mefopotamiam, 8 
fueruntdux;vna,vehementius,atque  inftantius  vrgens  pro- 
fedlioncm,fuit  declinatio  irac,  atque  infidiarum  E{au,molie- 
tis  ncceni  lacobpropterbenediaionem  paternam  fibi  pric- 
reptam.Alteracaufa  fuit,vtnon  ex  pefllma  gente  Chanan^corum,quam 
fuTvxSe  "    ."^-"r  ^---^^-^^-  cogn^tione  fua,  Sc  familialSatr^ 
hi  r     P''''-^?'''"!-'  ^'"^  Iacob,qucmadmodum  ipfe,Dci  vo- 

c  m  ^mm  ^^^^"      ^^^"'^  primogenilur.  ius, 

cum  omnibus  cius  boms  obtmuerit.  Fecit Ltc  narratio  lacob  ne  Laban 

opulen  ,  patns  pauper ,  &  mcomitatus ,  3c  pedibus  tam  lon^rum ,  &  la- 

tur"t;i^  f  ""^^"  ^^' contemnenL  videre- 

redcm        P'™'^'^  '""^  faceret.futurum  nemp^  bonorum  Ifaac  hx- 

culSem  HcL^r'"''^  ^^^.Sciendum  eft  hanc  efli  phrafim  pe- 
culiarem  Hebr?  hngu^.a  qua  non  long^  diucrfus  eft  Latmolcum  rcrmo, 

qui 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  I  X.  ^33 

quicognatoSj&propinquos  vocant  con(iinguineos,quafi  ciufdcm  carnis 
ic  fanguinis.Et  ficutHebrxidicunt,Oi  wrwwf  drf^wwit\f:Sic  Virgilius 
dixitiSanguis  mcus.-facit  cnim  lib.6.  iCneidos  Anchifcm  hortantcm  lu- 
liumCa:larcmncpotcmfiuim,vricrtdeciuiU  abftincat,dicens :  Protjcc 
teiariMmi^ftngtmmeus.  ^ 
8     Adam  vbividitcxfcUuiiui:.ur.  Ldm\di\\z,Hocnur7CosexoJfibHsnh^. .  trwm^ locHn» 
&  caro  de  caryje  mea.Ez  Ahimclcch^vtnaditm  hbro  ludicum  cap.p.per-  htbncA 
fuaderc  volcns  Sichimitis  vtipfum  crcarent  rcgcm  ,  Confiderate^  inquit,  UnguA. 
tjHod  os  veJlrHm,ar  caro  ve/lrafnm.Et  in  fccundo  hbro  Rcgum  cap.  /.  ve- 
Tjerurrtyinc^uiZyVrjiuerfc  trihus  Ifrael  ad  Dauid  iri  HtbroTiy  diccrtteSyecce  nos  os 
rt4Mm.cr  caro  tna  f<rnt4f,Sim\hs  cft  attcra  qua?dam,fecundum  Hnguam  Hc 
brxam,Iocutio,communicare  carni,<!k  (anguini,pro  eo,  quod cft  homine 
circ.Sic  enim  Icgimris  apud  Paulum  ad  Hcbr xos  2.  ^nja  ergo pucri  corn- 
mt4nicaueru7Jt  cami     ftnguiniy^  ipfe  ftmiliterparticipauit  eificm.  Id  cft 
quiaquosrcdemprum^cfcruatum  venerat  ,hierant  homincs;  idcirco 
Filius  Dci  ciufdcm  naturac  humanac  particeps eftc  voluit.  Apud  Matth.Tu 
quoquccap.  16.  Dominus  dixir  Pctro :  C^ro  ,  q;-  finguts  non  rcuelauit 
tibifd  PdtermcH6,cjuiin  calis  eji.lA  cft,Iftud  quod  dc  me  tanta  fidecon- 
fcHlis  cs,non  didicifti  ab  hominc  vllo,  ncc  humano  ingcnio  ,  aut  rationc 
comprchendifti,fcd  pcr  folam  rcuelationcm  perfcdlum  tibi  cft. 


Locui  Patib 
ad  Hebr.2t. 


Scd  Lia  lippis  erat  oculis:Rachcl  dccora  facic 
&:  vcnufto  afpcdu* 


Vers.  7, 


Ebra  I  cEpro7:'/7/7i/,eft,rf//fmo):  ..r,v.i  vtvultOleafter,  ^^'^f^^^' 
molIibus,fiquidcmverbum  ^c/j.ir/?,  mollire  fignificar.  Nec 
diucrfa  eft  intcrprctatio  Ixx.Interprctum,  qui  pro  lippis,fiuc  ^^-^^^^^, 
tcncris  rcididcziiZ infirmisocult^.  Caictanus  fic  cxponitiErat, 
nquitjin  Lia  indigcfta  materia  ocuIornm,ncc  rcduifla  ad  naruralcm  foli- 
ditatcm.Thoftatus  hunc  in  modum  intcrpretaturiEx  tencritudincacde- 
bilitate  oculorum  Lix,flucbat  aftiduc  cralfus  humor  cx  oculis ,  ita  vt  vi-  7t,oH4rM#, 
dcrctur  Lippai&fimilis  lacrymati.Sunt,qui  putct  fignificarihoc  loco  Lia. 
fuiirelufcioGim.quodgenus  homines  n5niu  ocuIisproxima,ac  pcncco- 
tigua  vidcnt,&:  qui  limis,&:  tranfucrfis,&  qui  penc  claufis  oculis  afpiciat: 
quod  in  quouis  homine  deformc  cft,in  mulicrc vcro  turpc  admodum  3c 
foedum.Hoc  autcm  proptcrca  diilumcft  dc  Lia,  vtca  rc  intclligcrctur 
cau(a  cur  lacob  non  Liam,quac  maior  natu  crat ,  fcd  Rachelcm  dilcxcrit, 
atque  vxorcm  fibi  optaucrif.nimirum  caufa  fuit  dcformitas  Lix ,  &c  pul- 
chritudo  Rachclis.  Atcnim  Chald^cus  paraphraftcs,  quos  Hcbrx.i  Scri- 
pturavocauittencrosocuIos,interprctatuscftformofos,&venuftos:Lju6d  rlwraphrajis 
intcrdum  vfurpari  folet  tencrum  pro  dcIicato,(S<:  clcganti,&  vcnufto,cu-  Chaldaica. 
iuslc(3:ionis  haecfuerit  fcnteiitia  :  Liam  fola  ocutorum  vcnuftate  fuilfc 
commendabiIcm,3<:amabilcm.Rachclcm autcm  vfqucquaquc  piilchram 
(aiiVcydc  amabilcm:dicitur  cnim  fuiffc  dccora facic,quod  pcrtinct  ad  pul- 
Comm.  in  Gen.Tom.4.  g  g 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


2^4  C  O  M  M  E  N         I  N 

chricudmem  ons,&  vultus,&  ircm  venufto  a(pc(5tu,quod  fpeftar ad  pul- 
Vh^>Ux genui  chram  roriuscorporiscomnofitioncm>deccnrcmqueomnium  membro- 
ire  Celfo  '"^^^    proportioncm.  verum  nos  conlidcrcmus  Latmam  vcrho- 

nem.LippitudojeftcrafTus  hurnor  piru!r.T,nonnunquam  pntridus,(3^:  mar 
cidus^afliducprofluens  ex  ocuhs.  Qinnquam  Cornehus  Ccl/iis  hbro  6. 
duo  faciat  hppirudinis  gcncra,vnum  hppirudinis  humida^,  de  quo  modo 
didlum  eft.alterumjippirudinisarida^  ,quam  Gra:ci  ^vfcipfitt^iutav  vocanr. 
Sicenim  lcribir;Eft  etiam  gcnusarid^  lippirudinis ,  iv^e<f>eu>^U^  Gr^ci 
appellantmequecument,nequefluuntocuh;rcd  rubcnt  tantiim,  &  cum 
dolore  quodam  grauefcuntj^v  nodlu  prx  graui  pituira  inarcfcunt :  quan- 
toqueminorgenerishuius  impetus,tantofinisminnsexpeditus  eft.  Sic 

^xplicatiopul  ille, 

^ilZZtc^Ti         Leuitico  capite  fecundo  duo  memorantur  oculorum  vitia ,  Lippi  - 
fellndum"  ^"^0     albugorprohibctur  cnim  faccrdos  afccndcrc  ad  minifteriumal-  ^ 
Gregonum,    taris,fi  maculofus  fucrit:inter  maculas  vero  complures ,  numcranrur  hx 
Aux:Sifi4erit,\nc[mt^Lif^pm^fialbugm  locum  erudiri/II- 

me.acdifcrciftimctraaans  S.Gregorius  in  Pnma  Parre  Paftoralis  cure 
cap.xi.fupcr  Iippifudine,&  a!bugine,fecundum  cropologicam  intelhtrcn- 
tiamjioc  modo  difpucat:Lippus  eft,cuius  ingenium  ad  coonitiontm  ve- 
ritatis  cmicat,(cd  id  tamen  per  opcra  carnaha  obfcuracur.  In  lirpis  quip 
pccKulispupillafan^funt^fed  humoic  dcfluente,  mfiimaro:  ralpcbrx 

craft^lcunr:6cquia  mfufionecrebraattcruntur,ctiamacies  pupillar  vitia 
tur.Simihter  nonnulh  funr ,  quorum  fcnfum  operatio  carnahs  virat  fau 
ciat,qui  profcdo  videre  fubtilitcr  pcr  ingcnium  rc^Sc  poccrant  fed  vfu 
prauorumaauumcaliganr.  Lippus  icaque  eft,cuius  fenfum  nalura  cxa 
Locu^Jpoca  cuir,(cd  conucrfacionis  prauiras  confundit.-cuibcne  pcr  Aradum  did 
^.i.      im-CoUyno inunge  oculos  tuos.vtvuieas Woc  tunc  benc  fit^cum^^.d  co^of 
ceda  ven  luminis  clariratem,per  mendicamen  bonx  operationis,fnrclIe.' 
aus  noftnaciemadiuuamus.Albuginem  porr6  habct  in  omlo  cm  \ucc 
veritatis  proprerea  videre  non  finicucquia  arrogdncia  fipicnti^  fcn  in 
^ici.fuxc.catur.PupiIIan..qucocuL 
fcnfus  humana.  cogicacionis  fi  ftulcum  fc,ac  pcccarorem  a.nlfcarcoln 
tionem  mrimx  claritatis  apprchcndit.  S,  autem  candorcm  fibf 
luftitia.  velfapiencixtribuit,iluce  fupernar  cognitionTs 
fcipfum  excludit  :  &  co  dariratcm  vcr,  lumims 
Ad  ''^"  penetracquo  fe  apud  fe  per  arrogantiam 

cxaltat.Sicut  dc  quibufdam  diaum  eft: 
7)tcentes  fe  ejfe  fipientcs  ,  ftulti 
faaifurtt.Sk  Gregorius. 


S  ECFN 


GENESIS    CAP.  XXIX. 


SECVNDA  DISPVTaTIO. 

SeruianitibiproRachclfilia  tua  minorcrcptem  anms. 

RoMiTTiT  in  hoc  loco  lacob  f'e  pro  vxorc  feruiturum 
feptemannis,  &  infracap.  xxx.  &xxxi.  tcftatur  fcpro  dua- 
bus  vxoribus,annis  quaruordccim  fcruiire  Laban  foccro fuo* 
Et  apudOfcamcap.xij.Siccft:5rr«//r/r  IfrAeiinvxorc  ^  &  in 
vxo>\  /t  r;^';//r.Eft  autcm  Hebraifmus,hunc  habcns  fcnfum  :  Primo  fcrui- 
uit  pro  Rachcl  fcptem  annis,&  poftca  totidcm  fcruiuit  pro  Lia.  Sed  cum 
folcmnefucnt  in  omnitempore,(Sc' apudomnes  fermc  gentcs,  vt  dorem 
vxor  darct  marito:cur  in  ifto  matrimonio  lacob  cum  filiabus  Labanjnul- 
lumtitverbumdcdote,quam  vxorcs  attulerintlacob :  immo  nullam  ci 
dorcm  cflc  allatara,paul6  infra oftcndctur  f  Conrra  vcro  lacob  longifli- 
ma,«?c  grauiflima  feruitutc,qua?  quantamlibct  dotcm  pr.vpo  Jcrabat,iftud 
fibi  coniugium  comparauit.  Vcrum  enimuero  fcirc  c6ucnit,antiqui  fuif-  antujuut 
fc  moris  apudgentcsillas  Mefopotami^,  Palcftinx  ,  aliafquc  oricntales, 
quinctiampoftcaapudGra'cos,&:  Romancs  *,  vtin  concrahcndis  matr»-  mulicr  feuiui' 
monijs.ficut  vxor  docem  afFcrcbat  marito,ita  viciflim  maritus  pccumas>(Sc  ccm  emcrent, 
muncra(quafi  dotcm  quandamjfuturx  vxori ,  vcl  cius  parcntibus  daret: 
&per  hxc  quafi  fc  muiccm  maritus  ^  vxor  cocmcrct,ira  vt  maritus  quo- 
dammodo  eirct  vxoris,&  vxor  itidcm  mariti.Quod  fi  vir  pccunias,&  mu 
neranon  habcrct,  opcram  fuam  locabat  quafi  lcruicr.do  aUquandiu  pa- 
rcntibus  vxoris,qucmadmodum  fecilTe  lacob,  narrac  in  hoc  loco  Moics. 
QuT  porro  Maritus  dabat,ca  nonnunqua  in  Scriptura  appcllantur  Spon-  ^^^**'^' 
Cilia  fic  vocantur  in  primo  iibro  Rcgum  cap.i  8.D/x;r5^/// fertdsfuis-y  Sic  f/f 
lo^Himini  ad  DauidyNon  habet  Rex (ponfalia  neccffcnifiuntitm  centum prd- 
pHtia  PhiltJHnornm^vt fiatvltio de inimtcis  regis.Quse  vcrba  cnarrans  lofe- 
phus  libro  fcxto  Antiquiratum  :  Dicitc,inquit,  mc  nihil  curarc  pccunias, 
autdona  quac  fponfx  ofFcrat:&:  Dauid  2.  Kcgnmx.j.Reddemihivxorcm 
meam  MicholyCjuamdcfpondtmthi  centtim pr^cputtjs.  Interdum  vero  qu.c 
maritus  ofFcrcbat  muncra,nomine  dotis  appellantur.  Sic  enim  vocantur 
Genef.54.vb1  Sichcm  dixit  ha:c  vcrbaad  filios  lacob :  InHemamgratiam 
coram  vohis,^  cjH<cct4mcjtiej}atHeritisjAhovohts:angcte  dotcm^c^  mHnera po* 
JtuUtey&ltbenter  tnbtia  cjHod  petteritis.tatHm date  mihi pneUa  hjc  in  vxorc. 
j  2      Marirus  igitur  Sc  vxor  fe  inuiccm  quafi  cmcbant,  vtrinquc  data  dote, 
vel  quod eius  vicem  implcrcr:&  tale  matrimonium  apud  Romanos  dicc- 
batur  per  cocmptioncm.  N.im  cum  tres  apud  illos  modi  cflcnt  contra- 
hendi  matrimonij, vnus  pcr  vfuin,  altcr  per  confarrcationcm  ,  tcrtius  pcr 


i^^6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

coemptionem,cle  qiionunc  agitiir,hic  vltimus  frequenriflimus  erat ,  fi- 
mulqucceleberrimus,perquem  mulier  dc  vir,alter  in  alterius,  &  bono- 
rum,(Sc  facrorum  communionem  tranfibat.Dc  quo  quicquid  fcire  curio- 
fus  Ledor  velle  poiretjfcripfitcrudittjCopioseque  BrifTonius  ineolibro, 
Bnijonpfis.  quem  infcripfit^deritu  nuptiarum.  Ad  hanc  proculdubio  confuetudinc 
(pedlat,  quod  Ofcas  dicit  capite  tertio  dc  mulierc ,  quam  iuflus  fuerata 
Deo  vxorem  ducerc,£r fodt, inc\uityea?n  mihi  cjuindecim  argenteis ,  coro 
hordeiyC^  dmtdio  roW.Nam  vcrbumHebrxum  quod  ibi  vcddizutfodi  ,fi^ 
gnificationcm  habet  emendi;vt  fuper  eum  locum  ob(eruate,fciteque  ad- 
i  rMicifcm  nQj.^y|f  nofter  Ribera,Et  ad  id  probandum  appofite  vfus  eft  loco  illo  Gc 
^'^'  nefis  capite  ^o.vbi  refcriitur  ha:c  verba  Iacob:/« fepttlchro ^cjnod fodi  rnihi 
in  terru  Chanaanfepelies  rne,dixitfodi  pro  erni:ciuo  verbo  apcrte  vfus  eft  In 
terpres  lofue  capite  vItimo,in  illis  verbis,0^  hfephfeptlieruntin  Sichem, 
inparteagri^ijuarnemcrat  lacob  de filip  Hemor,  luxta  confuctudinem  hac 
in  carnali  matrimonjo  vfurpari  folitam.qua  vir  datis  pecunijs ,  6c  mune- 
ribus  dicebatur  vxoremquodammodo  emere  \  eft  id  quoque ,  quod  in 
fpirituali  matrimonio dici  legimus in  facris  littcris.  Ad  hanc  ncmpe fen- 
tentiam  dixic  apud  Ofeam  capite  fecundo  Dcus.  Defponfabc  te  rnihi  in  /«- 
fiiriay&  in  mifericordia,& fide.Quz^i  vellet  hilce  donis  cam  fibi  fponfam 
cmerc.Et  Paulus  Adorum  2o.dixit  ChriftumEcclcfiam  fibi  acquifiuilfe 
fimguine  fuoiquafi  diceret,Ecclcfiam  fibi  Chriftus  fponfam  emit,^!'  com 
parauit  maxima  dote,prctio  fcilicct  fanguinis  fui. 

Cxtcrum  fupcr  co^quoddidum  eftdc  dotc,ac  muncribus,quar  in  c6-  , 
.  rM  cj«./aci.J  ^"'^5"^^  matrimoniovir,&mulicrinuicemaftcrrefoIcbant,  non  cfti- 
conjuctu<U  gnoardum  fuifle  antiquitus  variam,pro  varijs  Gcntium  inftitutis,ac  lcgi- 
Gett»m  circa  bus  confuctudincm.PIutarchus  narrat  in  Vita  Solonis,&  Lycurgi ,  duos 
Jote,  mutn  iftos  nobiliirimos  Lcgumlatores  (alubriccr  confulentes,  neSponf^ma^ 
r™r«m  8"oconiugiainircnt,yirisdotesabvxoribusdari,legibus  vetuifTe.  Cor- 
^,,.  nelius  Tacitus  m  co  Iibro quem  de  moiibus  Germanorum  fcripfit,  vetus 

fuiflc  inftitutum  eorum  ,ait,vt  viri  dotcs  vxoribus  dare  cogerentur  ,  qui- 
Ccint.ihu.  busnondatis,nihil  confociatumaut  confcdcratum  fponfalia  habcrent. 
Eundcm  morcn>  fuiftc  Canrabiis  mcmorat  Scrabo  libro  tcrtio-anud  eos 
namque  nifi  i  viro  dos  efl^et  fponfa:  foluta  ,  nullu  matrimoni)  fcedus  cfl;: 
M  ncn  J^^^b^^^.^^-Narrat  idem  auftor  libro  xv.apud  Indos,pari  boum  viros  qua 
^  '^-    •  fimcrcarivxorcsr&cummplurcs  ilh  diuidcrcntur ordincs. vnius  tnbus 
•  >c /       ^^^^,^.  diucrte  tribus  vxorem  fumere  non  licebat.  Apud  Mafniienfcs  (  fic 
proditu  cft  e  Strabone  hb.4.) vlrra  ccntum  aureos ,  dotem  nulli  darc  fas 
ci-at.Crctcnfibusmos  fLut,vcduii^     pars  bonoru,  qu.r  fratri  cotin-cbat 
,;,5;;  (ficeftapud  Strabonc  hbroi^ 

tcrcs  illos  Gallosrficut  a  Cxlarc  fcriptum  cft  Iibro  6.)  Quanta  pccuniam 
y,r  ab  vxore  acapiebat  dotis  nommc ,  tantam  ipfc  dc  fu^onfcrrc  debc- 
bat^vtquod  inde  redundaret  cum  frudl.bus  altcrutri  coniunum  fuperfti- 
JV^r^n.  tiacccdcrct./Egyptij  vfque  adco  aucrfabantur  dotcs  mulicbrcsffic  emm 
jnvetenbuscorumcmorijs,&nionumcntis  rcpcrimus )  vtqui  dorcs  ab 
vxorc  acc.perent,  eos  vclut  mancipia,  vxori  addicercnt.  Br.flbn.us 

inhb. 


GENESIS  C  AP.  X  XIX.  257 
mlib.dc  ritu  nnptiarum  moris  fui(fe  Saxonibus,ait,  vxorcs  fuas  a  parcn- 
tibus  emerc  trcccntis  lolidis.  Sed  redco  ad  lacob. 

^4  Quoniam  igitur  lacob  cx  morc  illius  gcntis ,  pccunias,^  muncra  pro 
Rachelc ,quam  vxorem  duccrc  cupicbat ,  patri  eius  Laban  darc  dcbcbat; 
iple  autcm  paupcr  erat,atquc  iftiufmodi  rcrum  prorfus  inops ,  eorum  vi- 
cc,ac  nomine ,  feptcnncm  ipfi  Laban  fcruitutcm  obtulit.  Verumtamcn 
Laban  dupliciter  iniqucgrauault^fraudauitq^  fandum  virum  lacob:  tum 
<juod  finitisquatuordecim  annis  feruitutis  pro  coiugio  duarum  filiarum 
eiuSjferuire  infupcr  eum  fibi  fcx  alios  annos ,  quodammodo  coegit ;  rum 
quod  filiabus  fuis  nihihdotis  nominc  dedit ,  quo  fcilicet  oncra  matrimo- 
nij  leuius  tolerari,ac  fcrri  pofTcnt :  fcd  cas  indotatas,6c  quafi  nudas  dedit 
gencro:immo  taquam  fcruas  vcndidit  lacob  pro  leruitio eius.  Quam  ob 
caufam  iWx  de  patre  fuoamarifiimc  funt  conqucftx ,  diccntes  ea  vcrba, 
qr       "  -  \,Re^fonderuntym(\\A\tyRuch€Ug^  Lia.Nun-' 

ejii,  .  ..    ,  facultatibm       hdtredttate  domui  fjttrU 

noftrifrtoftne  efuaji  alienas  reputanit  nos:  (jr  venildityCcmedttojuefretium  no^ 
(ir.  '  \nimnoncftinprxtcritisrelinqucnduminhocloco,quodla- 
co.  .  .  .  .1  annorum  fcruitutc  obftrinxcrit  fe  pro  futuroconuigioRa- 
chchs ,  tanto  temporc  optatillimas  cius  nupcios  expcftans ,  manifcftum 
cft,m^  ■  '   •  'sriscius  viricontinentix  argumcncum  i  pr.rfcr- 

tim  cu..  ^  ^  Au  frucrctur ,  &c  m  codcm  habirarentdomici- 

lio.  Vcrum  omncm  m  e»  hbidinis  titillationcm,trcs  maximc  rcs,aut  pror- 
fus  arcebat,aut  planccoprimcbant^fancliflimus  Dci  timorpcnkusin  ani- 
mo  cius  a  pucritia  vfq;  infixus-,tu  multus,& affiduus  iabor,atq; occupatio 
in  cxcrcitio  artis  paftoralis,ac  dcmu  vicx  frugalitas,vi6hifq;  parcimonia. 
Scd  qu.Tri  poifet  hoc  loco  ,  vtrum  lacob  initio  illorum  fcptcm  anno- 

1 5  rum,contraxcrit  matrimonium  cum  Rachcl  in  prasfens ,  ita  vt  lam  cx  co 
^emporc  lcgitima  cius  vxor  ellct :  an  tantummodo  in  futurum ,  vt  tunc 
fa<aa  fit  folum  promifiio ,  ^  padum  ineundi  poft  illud  fcptennium  ma- 
trimoni j ,  in  modum  vjdclicct  fpofalium .  Brcuiter  ifti  quarftioni  rcfpon- 
dcndumcft:  matrimonmm  illud  cflecontradlum  perverbadc  prxfcmi 
initio  illius  feprcnnis  fcruitij  Iacob,&  fuifle  iam  tunc  ratum,&  ex  illo  te- 
pore  Rachcl  tuifle  vcram,&:  lcgitimam  vxorcm  lacob.Hoc  patct  ex  vcr- 
bis  illislacob,  qux  hicpaulomfra  mcmorantur :  cxplcro  namqucillo 
{eptennio,dixitad  Laban  .Ddmihivxoremmeam:  cfuta  tamtemptps  impU- 
tumeftyVt  ingredtarad  t!Um.  Ex  quopalam  eft ,  Rachclcm  antefinem 
feptcnnij ,  fuiflc  vxorem  lcgicimam  lacob  :  ncc  lacob  cxpecflafle  fincm 
feptcnnij,vt  matrimonium  conficcrct,fed  vt  id  confummarct  pcr  copula 
c.irnalcm.  Arenim  quia  cx  pado  intcr  Laban  &  lacob  fad:o,fufpcnfa  fuit 
confummatio  eius  matrimonij  fccundum  carnalcm  copulam,vlquc  in  fi- 
ncm  fcptcnnij ,  indc  fadum  cft ,  vt  totoeo  ccmpore  Rachel  mancrct  in 
potcftatc  patris ,  non  autcm  mariti  j  &c  quod  lacob  non  poflet  eam  co- 
^nofccre,quia  ipfc  fibi,daca  fidctalcm  vlum  matrimonij  ad  tcmpus  illud 
interdixcrac.  Quod  fi  tuc  fortc  lacob  cognouiflct  Rachclcm,haud  dubic 
pcccafl'ct:quia pcrfidiosc  cgiflct  frangcns  fidcm ,  qua  fe  obftrinxcrac :  Si 

gg  3 


Saxontu 


Dupltciterts 

bu  ttiitjti€  grA 

dauit  ipjum 
latob. 


Sin^UL.  . 

tmettn  lacoij. 


^iunuo  co- 
jutum  futrit 
matrtmomum 
inter  lacobiX 
Rachei, 


jropean  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

;L  2.3  308 


fertK 


2j8  C  O  M  M  E  N  T.  r  N 

tamen  tunc  filios  geniiifTet,  fuilTent  illi  /inc  dubio  fcgirimi ,  tanquam  ct 
legitima  matre ,  &  legitima  vxore  progcniti.  Scd  cur  iftud  fccit  Laban, 
nolens  anrc  completum  feptcnnium  fiiiam  dare  in  poceftatem  lacob  ?ni- 
inirum  callide  iftud  fecit,  optimeque  confuluit  rebus  fuis,ratus  forc  ,  vt 
lacob  fidelius,&  ardcntius  feruiret  fibi  in  expeftacionc,  &c  dcfidcrio  po- 
tiundx  vxoris,quam  fi  a  primo,amorum  fqorum  poritus  c/Icr. 

Reftat allcgorica  huiusloci,&  breuis,  minimcquc  contemnenda  Ru-  j ^ 
pcrci  expofitio.quam  lib.y.Commenc.in  Gcnef.cap.29.his  vcrbis  tradit. 
Proprium  fuit  Patriarchae  lacob  ,  quod  in  fufcepta  percgrinatione  pro 
ducendavxore,femctipfum  cradcns  fponcaneo  feruitio,fubditus  fuit:ne- 
que  cnim  hoc  dc aliquo  ccterorum  lcgimus  alicubi,   Sicut  6c  patris  eius 
Cenef.  11.  ^^^^^  ptoprium  fuit ,  quod  a  patre  fuo  Abraham  duftus  eft  ad  immolan- 
infra  s?-        '  ^  ^''1  ^ius  Iofeph,qu6d  a  fratribus  fuis  venditus,vcnd(toribus  fuis 
in  fame  fubuenit ,  proprium  fuit.  In  quibus  omnibus  manifcftc  fingulf 
iftorum,quia  ftcrilibus  crant  matribus ,  Dei  dono gcniti ,  propriam  pra^- 
tulere  fimilitudinem  nafcituri  dc  Virgine  Filij  Dci.  Verum  omiflis  ad 
prxfens  aliis ,  quxramus  quxnam  fuerit  feruitus ,  qua  Chriftus  pro  Ra- 
UcusAd  chelcid  eft,Synagogafcruiuit?  ncmpeilla,  dcquadixit  Apoftolus :  Ohs 
^  -^-       cnmwformaDneJfet,  nonrapmam^-^hitratm  efi  ^effefe  it^ualernDeo  ^ed 
femeipfumextnamuit  formamferuiacdptens.  Annon  fcruiremundo  fuit 
pcEnitentiamagere,immo,&  pcenicentia:  baptifmo  baptizari  proptcr 
peccatamundi,  vtiuxta  Micha^am  cap. 7. ea proijceret  m  profijndum 
marisrtandemquemcrucem  afccndendo  feruiliaportaretoneraficculi 
id  eft,(uper  (e  tolleret  peccaca  mundi,quibus  erac  grauacus  ?  Huius  fcruil 
tucis  mcrccs  eirc  dcbuic  Rachcl ,  id  eft ,  Synagoga :  illa  namque  propcer 
Patres  valdc  am.bat  Chriftus ,  &  propccr  illam  ad  feruicuccm  fe  venifrc 
tcftacus  eft,cum  dixic :  Nonfum  mtft.  ntfiadoues.  c,u.perterHntdomu<  //- 
r^./   Sedenim  Laban  pro  Rachclc  fubincroduxit  Liam:quia  videhcet 
fubfiftcncc  Syna^ga ,  kcclefia  Gcncium  dc  coco  mundo  quafi  nefciens 
ad  Chrifti  chalamum  introiuit :  dum  populus  quem  non  cognouc 
racvtdicicurpfalmo  ly- &  Gens ,  qux  fecundum  \t 
capite  5  5.  nomen  eius  non  inaocauerat ,  ad  fer- 
uitium  eius ,  &  ad  dclicias  amoris  eius, 
id  cft,ad  Spiritus  fanfti  gratiam 
propcrauit.  Sic 
Rupcrcus, 


i»4».  I. 


liii' 


rEnj-iA 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


J 


GENE^^Tc;  CAP.  XXIX. 


TERTIA  DISPVTATIO. 

ytrum  umor.qtio  Ltcob  Uimopcre  dilexit  Rnchclem  ,fuerit  wordinatu6, 
atque  immodcratm ,  (jr  culpubiUs. 

Super  illts^erbu^ 

Et  vidcbantur  illi  pauci  dies  prxamoris  magnitudinc. 

>,^fi/ifca/yflj  R  I  A  videntur  argiierc  improbitatis  amoicrn  illum  lacob. 

Pnmo,qaia  Rachelcm  tantoperc  dilcxit  pioptcr  pulchritu- 
dincm :  &  ob  cam  maximc  vidctur  voluillc  habcrc  ca  vxo- 
rcm.Sic  cnim  fcriptu  cft,  Rachel  eratdccora  faete,c;  verjiifio 
ajpctln:  (juam  diligens  laccb,  ait ,  t^^c-.  Dcinde,illud  dcclarac 
cxupcrantiaamoris,quod  virhoncftus,&  nobilis  fcrnirc  voluerit  (eptcm 
annis,vt  habcrc  vxorcm  illam  poflct,  idque  tcmporis  pcrcxiguum  illi  vi- 
dcbatur:  Tantus  fcilicct  cracamoris  ardor.Sic  cnim  loqucntcm  cum  fa- 
cit  Scxijptwvz^Seruiam  tfbtpro  Rachelfilia  tuamimrcfeptem annis,  (fr  vidc" 
banturilLi  pauci  dics prx  amori<magnitudine.kc  dcnnim  illud  faccrc  vidc- 
turculpabilcm  amorcm  lacob,  quodob  folam  pulchritudincm  Rachc- 
lis  ,  ei  longe  poftpofuit  Liam ,  qux  maior  natu  crat :  atquc-cam  dcfpcxit 
prx  Rachclis amprc.  Qnod  non  fine culpa  feciflc  Iacob,indicat  Scriptu- 
ra,cum  aizif^ldcns  Domimu  cjuoddespceret  Liam,aperuttvHluameimforor€ 
ftertitpermanente.  Arquc  hxc  funt,qux  fupcrprxfcnti  difputatione  diffi- 
cultatcm  afferunt. 

7  Vcrum  antca  dcclarandum  eft ,  quomodo ,  fi  lacob  ardcntiffimc  dili-  ^l^^^f^^ 
gebatRachclcm,pauci  vidcbantiircidies,  quibusconiugium  cius  difFc-  ^UntZ  ^l/^i 
rcbatur.cum  ratio  doccatcontrariumA'  comprobctcxpcricntia,quinctia  le^p.  un  ,  cu 
didumilludSalomonisProucrb.ij.ccIcbcrrimum  Ct :  SpcsyCjUd  dijfcr-  ^^cmhamtr 
r«r^^/^if^w/>/2<iw.  Nimirumamantiomnismoralongaeft.  Etillcapud 
Virgilium  amatordiccbat; 

Si  mthi  non  hac  lkX',tofo  iam  longinranno  eft. 
TcrentianusPhardriafortis  vidcbaturfibi  &  quafi  magnam  virtutcin 
prxdicabat,qu6d  totum  triduum  amoribus  fuis  carere  poffit. 

Tandern  ego,incjuit,non  ilia  caream. 

Si fit  opH6,vei  totum  tnduum  ? 
Qucm  dcridcns  fcruus  cius  Parmcno, 

HuitVntuerfum  triduum  f  Vide  Cjuid  aga^, 
S.Auguftmusquarftionc  odogcfima  odaua  in  Gcnefim  breuiffimc  s^^^^ufi^n^ 
ponit,&loIuit  hanc  quxftionem.QucXrcndum,inquit,quomodo  diclum 
fit  y  quod  vidcbantur  ci  dics  pauci  pr«  amoris  magnitudme ,  cuni  porius 
quantumlibct breuc  tcmpus,longum  vidcri  folcat  amantibus. Di(5lum  cft 
igitur  ita,proptcr  laborcm  feruitutis,qucm  facilcn),&:  lcucm  amor  facic- 
b\\z.  Hxc  Auc^Liftinus.  Paucos  ergo  dics  intcrprctatut  Augi.ftinus 

labo 


^40  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

labores  illorum  feptem  annoriim,qui  pauci,5<:  parui,&  leues  vifi  funr  la- 
ThomM  Ak'  cob.Thomas  Anglicus  ait:Si  amor  lacob  fuifTet  libidinofus,non  fuifTcnt 
l''^*^-        vifi  pauci  dies/ed  pIurimi,eo  quod  talis  amor ,  cfl:  impatiens  morx ,  nec 
rationem  attendif.quamuis  poft  faftum  multus  labor  pro  amafia  iam  to- 
cpeduiorfo  'eratuSjVideatur paruus  etiam  libidinofo  amori,  Sic  ille.  Atenim  omnis 
inc^o  quxji    fiue  probus,fiue  improbus  fit  amor,dumod6  intentus,  vehemens ,  &:  ar- 
dens  fit,impaticns  cfh  morx.Quarc cxpcditius  fucrit  ita folucrc quxftio- 
nem;Tcmpus  illud  feptenne  fcruitutis  lacob ,  dupliciter  potcft  confidc- 
rari  vel  fccundum  iudicium,vel  fccurtdum  affccium  amorisrfccundiim 
iudicium  vidcbantur  lacob  pauci  dics.  Siquidcm  repuranti  fccum  prce- 
ftantiam  rei  amat^/cptenne  illud  fcruitium  vidcbatur  cxiguum  pretium, 
quo  tantum  illud  bonum  compararetur,   Iraque  fi  Lahan  viginti  annos 
fcruitutis  poftulaffct,  netam  grauem  quidcm,&:  diurina  ,  atque  iniquam 
conditioncm  rccufafiet  lacob.  At  vero  fecundum  affcdum,  id  cft  ardorc 
amoris,&  flagrantillimum  dcfidcrium  cupito  bonopotiundi,  non  pauci, 
fcd  plurimi  videbantur  dies.Enimucro  vchementcr  quidpiam  defidcra- 
tijvelocitas  ipfa  tarda  cft. Si  loqui  lubct  more  Scholaftico,  brcuitcr  expe- 
dies  quxftionem,fi  dicas ,  appretiatiue  paucos  vifos  clTc  lacob  dies  :  affc- 
ftiue  vcr6,plurimos. 

Sed  principalcm  quarftionem  illam  fupra  pofitam  enodemusiAn  fuc-  j 
ritculpabilisamor,quo  lacob  dilexit  Rachclcm  proptcr  eiuspulchritu- 
nom4s  At^  dincm.  Thomas  Anglicus  tribus  modis  purgat  a  vitio  amorem  illum  la-- 
i  cob.  A'iud  cft,inquit,proptcr  fc,&:  principaliter  in  pulchritudincm  alicu- 

ius  corporalcm  fcrri  tanqiiam  mouentcmad  impudicas  voluptates,  ^  ad 
virilem  an  mu  eneiuandu:&  hocmalum  &  culpabile  cft.  Aliud  vcr6  cft 
in  pulchritudincm  alicuius  pcrfonx  fcrri ,  vt  ca  moucat  ad  honeftam  fo- 
cietarem,<3c  amicitiara  habcndam  cum  ca.  Et  hocmalum  non  cft^  Vidc- 
mus  enim  eum,qui  multos  filios  habet ,  vel  amicos  vel  focios ,  moueri  ad 
Hm^^  S.  V^n.  ^^''S^"J^»']?  vnum  eorum  pra:  alijs,propter  decorcm  corporis,aut  hilari- 
tatem,aut  feftiuiratcm.  Et  Hugo  de  S. Viaorc  in  quodam  fuo  Iibro  fcri- 
plir :  Quemadmodum  idem  ferculum placct  magis  in  patina  munda  ,  & 
eleganti,quam  contra :  Sic  etiam  .rqualis  caritas,&  virtus  plus  nobis  pla- 
cct,(^  vchemcntius  nos  ad  fui  amorcm  allicit,fi  fuerit  in  perfona,qua^ha 
beatruaucm  vocem,venuftos geftus ,  lepidum  fermonem  ,  quam  in  per- 
fona  rufticana,&  agrefti.  Dcindcfciendum  eft,cn'c  quxdaiLcncra  re- 
rum ,  m  quibus  excrcendis ncccftirium  cft  clfc  nonnihil  voluptatis ,  qua 
A.^.f.n.  J^nt  dclcclabilcs ;  finequa,vix  pofrcnt  ad  effedum,  &  finem  fuum  per- 
duc..  Vndc  Auguftinus  in  hbro  Confcffionum  ait,In  aftu  comedcndi  c 
pus  efle  ahquau.cunditate  guftus :  nam  fincea,  nequc  corpus  reficcre- 
ar,necabusg^^  P^^'^^ > ^-odum  Ldicamen. 

n,quod  um  horrorc  fumitur.  Idem  vfu- venit  in  cxercitio  d.fcendi :  ni- 

llu^^^T^^^  '  ^  '"S"'^^"' '  ^  ^^'■^^^"^"^ '  delcaabiha  fuerint, 
tem  S  '^^^'^"^    ^«^"^^  ft^dio  diu  non  permanebit.  Eft  au^ 

Drolis  ^^;""^  gcnere  ac  numero  adus  coniugalis  gcneratiuus 

prohs,  Quocircaadiunaas  eiufmodi  aftibus  iucunditatcs ,  nonprorfus 

aucc 


GENESIS  CAP.  XXVIII.  241 
aucr(ari ,  dc  damnarijfedmoderarifecundumrarionemoportct,  quod  in 
his  vitiofum  eft,  deteftando;  nec  cas  propter  fe,  (cd  vt  molellia!  operis  le- 
uamenra ,  &  quali  condimenta  qu^edam  ciborum  cxpctenda.  IlUid  prac- 
tcrea  non  eft  i^norandum,  egrcgios  virtutc ,  ac  pcrfeC^os  viros  in  circun- 
ftantijs  quibutdam  fuorum  operum  intcrdum  dcbilitari  ,ac  deficcrc,ctiam 
re{pectu  eorum  opcru,qua^  alioqum  pcrfedlt  admodum  cxcrcent.Exem- 
pli  caufa :  Sunt  aliqui  iuftitix ,  ac  vcritatfs  praefcruidi  Zelatores :  qui  ta- 
mcn  cx  niraio  zclo  nonnunquam  impctu  potius  quodam ,  quam  iudicio 
fcruntur ad rcprchcndcnda, &  caftiganda viria ,  dc in  care  modum  cxce- 
dunt.  Sunt  ctiam  Sanfti  quidam  vin  multum  libcralcs  crga  paupcres ,  & 
hofpiralcs  i  quitamcn  nonnunquam,vcl  in  ipfo  dono,  vel  in  Lcricia,&:  hi- 
laritate  accipiendi,tradandiquc  hofpitcs, modum  tranfgrcdiuntur. Hu- 
iuflnodi  porro  exccflus,  fiue  defectus,  partim  proptcr  ipluis  opcrispcrfc- 
ftioncm,  iS:  aliarum  circumftantiarum  cxcellcntem  bonitatcm, cxcufan- 
turipartim  proccflu  tcmporis ,  &  continuo  incrcmcnto  v(||utis  cxpur- 
gantur,  iSv:  cxpiantur  :  partim  vcro  per  ^cftioncs  cetcrarum  vir- 

rutum,  «3c  opcrum,quodammodocom^          jr.  Ergo  iuxtatrcs  modos 

prxditos,  amor  lacob  crga  Rachclcm  xftimari,&  cxcufari  dcbct.  Haftc- 
niiscx  Thoma  Anglico. 

1 9     Equidem  bic uiirnne  quxftioncm  iftam  fic  cipcdircm :  Vcllc  vxorem 

ducerc  proptcr  pulchrirudinem ,  quo  fcihcct  in  pulchra  vxorc  volu  ptUO-  tentta. 
/in  '  '  •  '    .  -    '     .  ft.  Eren!    •    •  nus 

fin.   ^  .fidarius,  e  .  :or- 

nicationis.  At,  fpcftato ,  6c  fibi  propofito  co,  qucm  diximus,  matrimonij 
finc,hanc  foeminam  vxorem  vellc  duccre ,  potiub  quam  illam,  quod  haec 
pulchra  fit ,  &  amabilis ,  illa  minime,  cxrra  vicum ,  &  culpam  cft.  Ama- 
tur  ^im  pulchritudo  non  per  fc ,  ncquc  vt  ad  improbas  duccns  volupca- 
tcs:fed  quod  vir  habcns  pulchram  vxorcm  hbctius  cum  ca  viuat,  &  cran- 
quilliorcm  ,  ac  iucudiorcm  cum  ea  (ocictarcm,&:  confuctudinem  habcat: 

•  ^  vt  pulchravxorecontcntus ,  ad  alias  muhcrcs  animum  non  adijciat; 
non  alienurrt  rorum  appetat.  Et  hanc  rationcm  fccutum  cfTc  lacob ,  non 
obfcurc  mdicat  hiftoria  huius  loci.  Cumcnim  dux  cfTent  fororcs,qua- 
rum  con  ugi|inirc  pofTcr,  Lia,&:  Rachcli&  harc  decora  clTct  facic,&:  vc- 
nuO:  •  ^  llavcro  ob  focdamoculorum  lippitudinem,  inelcgans,  at- 
qu^  Rachelem  magisdilcxit ,  &:  vxorem  pracoptauft ,  quam 

Liam.  i  porro  dt ,  pulchritudincm  ,bonum  quoddam  cffc 

nacurae,    naturalibus,  6c  corporahbus  pcrmagnum,  &  perama- 

bile.  Nunirum  ,  de  tribus  bonis  humani  corporis ,  fanitatc  ,  roborc,  piil- 
chrirudine,hjeccetcris  amabilioreft  ,hominLi'         '  ncrendi bcneuo-  6>u^Ul 
lenciam  ,&  gratiam  cfticacior.  Plato  vocauit  ^      ,     icipatum  naturic:  fuuUt.tud» 
Carn^adcs  ,regnumfinccuftodibus;CuinsfimiIeillud  Socratis  fcrtur,  ^'•'•^ 
appcllantisTyrannidcmnondiururnam.  A    '     '       'chritudmcmpo-  ^^l^^ff^'^ 
tioremommbus  cpiftolisin  commendana  . .  .  ac.  Et  interroga-  MtjUttUs 

tus  cur  ram  Ibcnter  pulchros  videamus,  Sc  cum  his  loquamur;  rcfpondit, 
caeci  clTe  hominis  talcm  interrogationcm.  Ergo  in  amanda  pulchntudinc 
Comm  .in  Gcn.Tora.4.  h  h 


onu 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nonefl:  peccarum,fcd  in  modotantiim  amoriSjfi  ca  nimirum,pra!ter  nio- 
^  dum  amctur ;  fi  qux-ratur  rcfpedu  cuiufpiam  mali ;  fi  fucrit  cum  alterius 

conremptu,&  iniuria.  Scitum  cnimcft  quod  fcribit  Ariftotclcs lib.y. 
Ethic.cap.^.Qimiaam  cflc  rcs,quarum  amor  bonus,&:  laudandus  cft,lcd 
amoris  cxupcrantia  obnoxia  eft  vitio.  Quemadmodum  Niobc  nimio  fi- 
liorum  amoreexccflitvfquc  incontcmprum  Dcorum:3cquidam,cuino- 
mcn  Satyrus,patris  amore  furebat,  &  infanicbat:  his  cnim  duobus  excm- 
plis  inco  loco,vtitur  Ariftotctcs. 

Versv  11  Qu^i  vocacis  mukis  amicorum  turbis  ad  conuiuium,  fecit 
nuptias. 

IccTdc  fubftantiamatrimonij,inquitThoftatus,non/ir  cc-  20 
Icbritas  nuptialis ,  magna  tamen  in  ea  eft  honeftas,&  dcccn- 
l|tia,«Sc  ingcns  Reipublicx  vtilitas  ,  tum  quo  matrimonialis 
contrad:us  teftatior ,  &c  firmior  cxiftat ;  tum  quo  filij  cognof- 


llwjlatits. 


canrur  iegitimi,(Sc  liquido  difcernanrur  ab illcgirimis :  quam  etiam  ob 
caufam  Ecclcha  lubct  matrimonia  publicc  dcnunciari  facicnda,  6c  pubh- 
cc  hcri.  Sed  pcrpcndamus  verba.  Nec  eft-.Hebraicc,  nec  Chaldaice  illud, 
Feclt  nuptiasy  idenim  Larinus  Inrcrprcsex  Ixx.  Inrerprcribus  mutuatus 
cft.Sic  autcm  Hcbraici  legirur  hic  locus :  CortgregaHtt  Labati  ornnes  homi- 
tres lociy  cir fecit comttHitim,  fcdcniminrcrprcs  Larinus  iWudiOmnes homines 
loci,  quodcriam  habenr  Ixx.Inrcrprctes  ,commodcintcrprctatuseft  ilHs 
vcrbis,  Focatismnltis amicortim  tttrHsinon  cnim  omncs  fimpliciter  Laban 
vocauir  adconuiuium,fed  cognaros.amicos,&  familiarirer  norosjvr  locu- 
rio  Gisca  &c  Hcbraicahoc  loco  fapiarhypcrbolcm.Quoniam  vcro  con- 
uiuium  illud  crar  nuprialc,  arquc  cius  finis  crar  rradcre  publicc  nupiftn  fi- 
liam  in  porcftarcm  viri;  rcdlc  addirum  cft  Graccc  ac  Larine  illud.  Et  fecii 
mtptiasy  Nimirumjinprincipio  feprcnnisfcruirutislacob  ,  confcd:um  cf 
marrimonium  inrer  Tacob  6c  Rachclcm ,  quantum  ad  fubftantiam;  (Sc 
co  temporcrarum  fuir  marrimonium,  &  Rachcl  vcra  cius  vxor,&:  cxaCli 
fL*prcnnio,pcrfc(3:umcftmarrimonium  quantum  ad  confummarioncm 
cius  pcr  copulam  carnalcm.  Hoc  cnim  pcrijt  lacob  a  focero  fuo  Laban.  h 
'uam  PoUhx,  nito  lcptcnnio  fcruitutis  dicens :  Da  miht  vxorem  mcam  :  cjtiia  iA?n  tempu: 
impletttmcft^vtingrediarad  illam.  Pro  Latina  vocc>uptias)Gr^'cc  cft  vo- 
cabulum  y««<»squar  vox  tcfte  lulio  Polluce,  dc  nuptias  fignificar ,  ^  con- 
uiuium.r«/*af,  inquit  (  quod  Latinc  dicimus  nuptias  )  non  folum  vocatur  ' 
vnio  &  congrcffus  viri ,  ac  muhcris ,  fcd  ctiam  conuiuium  ipfum  ca  voce 
appellaturab  Homero. 

c  L^-'P"''  P""''^  conuiuali  lartitix  cclcbrari  folicitas  non  modCy  apud 
uL.s.<iuam  ^^^"'^05 ,  vt  cx  multis  corum  hiftorijs  notum  cft  vcrum  ctiam  apud  I u- 
fucntanti^    dxos,fatis  liquct  cx  hiftoria  Euangclica,  vt  dcnuptijsfac^isin  CanaCali- 
^H^tusfiUn'  Ixx  loan.  i.Idque  patct  cx  duabus  parabolis  Domini  noftri,quarum  alte- 
ram  refcrt  Mattharus capitc  2  z.altcram  Lucas  cap.  1  ^.Idcmq;  cerncre  eft 
m  vcreri  Teftamcnto  pluribus  locis,vclut  inlibro  ludicum  cap,  14.  Et  in 

iibro 


G  F  N  E  S  I  S    C  A  P.     XXIX,  245 
iibro  Tobix  cap.  9.  Nec  folum  in  nuptifs  agitabantur  conuiuia ,  fcd  ludi 
adhibcbantur     ioci,  6c  files,ac  faltationes,'&  cantus^variiqi  muficorum  ^^^^^^^^ 
inftrumentorum  foni ,  ctiam  in  antK]ui4llmis  illis  cemporibus :  Homerus  ^^^^"''^' 
quippc  nuptias  filix  Menelai  defcribensrEt  hi  quidcm,  ait,cpulabantur  in     -  ' 
magna  domo  vioini ,  atq>  focij  illuflris  Menelai :  inter  eos  uutLm  cancbat 
dmmus  cantor  pulfans  citharam:  duo  autem  fultatores  m  ipfis  cantum  m- 
cipicntes  ,colluaabanturpermedios.  Etalio  loco:Duas,  inquit,ciuitatcs  ji^^^^  ^ 
fccithominummortaliumpulchras,6c  in  hac  quidcm  nuptia' erant, 
conuiuia.  Pueri  autem  f\ltarorcs  coUudabantur,  in  his  tibia?  lyracquc  vo- 
ccm  habebant,&:c. 

Solcbantnonnunquain  nuptialia  conuima  v  ajucin  luxum  jnopc  im-  AUxandri 
menfumexcederc:quodvniuscxcmplo  AlcxandiMagnimanifcftum  fic-  M^^n^  nu- 


ri  potcft.Ponam  vcrba  ytliani  cx  libro  cius  oftauo  dc  VariaHiftoria,qui-  T^'*''' 
bus  nuptias  cclebratas  ab  Alcxandro  poft  vidum  Daruim  Kcgcm  rcrla- 
rum,in  hunc  modum  cnarrat:Cum  Alexander  Darium  fupcralfctjfuas A' 
Sc  amicorum  nuptias  cclcbrauit.  Erant,  qui  vxores  duccbant,nonaginta, 
cotidcmqucthalami.  Eratquclocusvbi  viriconuiuabanfur,lc(ftis  cenrum 
ornatus,  ^  argcntcus  tripcs  in  vno  quoq;  pofitus;  in  Alcxandfi  vcro,  au - 
reus:omnefquc  mcnfx  ftrat.tr  purpura,  &c  piftis  ftraguhs  barbarico  more, 
&:  prctiofo  textis.  Ad  conuiuium  quoque  adhibuit  fuos  hofpitcs,  quos  ^ 
rcgionc  voluit  accumbcre.  In  aula  conuiuabantur  copijc  pcdcftrcs,  naua- 
lcs,equitcs,lcgati,(Sc  pcrcgrini  Gra:ci.Tubx  fignoaccumbcbant,codem- 
quc,fed  vario,  fincni  cifc  fignificabatur.  Quinquc  intcgros  dics ,  propccr 
nuptias ,  facris  opcram  dcdit.  Intcrfuerunt  ctiam  cantorcs  ,  adlorelquc 
multi  Comccdiarum,&  Tragocdiarum:Indici  quoquc  prxftigiatorcs,qui 
in  ca  artccetcris  cotcmpoic  prxftabant,dicunfurafFuiiTc.  Sic  i£lianus.  eHem^dmo^ 
J     Scd  enim  Platcvt  c  nuptijs  luxum  pcnitus  tollercr,&  conuiuij  nuptia-  tUufJn- 
iis  fumptus  minucrct,  modcratus  eft  numcrum  conuiuarum.  Sic  cnim  in  ftui  mnu^-ut 
hbroquintofuarum  lcgum  dc  conuiuijs  nuptialibus  prarcipit ,  Amicos  »^pf^^l>^*m 
quidcm,  &  amicas  non  plurcs  quinque  ,  cx  vtraq-,  partc  ccnuocarc  liccat;  ^*''"'""*'»'*'™' 
Confanguincorum  vcro ,  &  domefticorum ,  icidem  tot  cx  vtraquc  parre 
acccrfcrc.Sumptus  vcro,quam  cuiufquc  fortuna,maior  non  cnt.Ebricta- 
tcm  porro  arccndam  efTc  a  nuptijs ,  prxfcrtim  vcro  a  Sponfo ,  &  fponfa, 
quos  maximc  in  nupt ijs  fobrios  cfle  dccct ,  his  vcrbis  docct  in  codcm  li- 
bro-.Bibcrc  vfqucad  cbrictatem ,  ncquc  vfquam  fas cft,  nifi  in  fcftis 
Dcf,  qui  vinum  dcdit:&  id  maximt^alicnum  cft  a  nuptiis:in 
quibus  potiffimum  cffe  prudcntcs  dccet  Sponfum,&: 
l^onfam,  vt  qui  iam  vit.v  non  paruam  incipianc 
mutationcm ,  fimulq;  vr  foeius  quam  ma- 
wwA-  ,\prudcntibus  nafca- 
car.  HaccPIato 


hh 


244 


C  O  M  M  E  N  T.   I  N 


(^V 


dispvtatio. 


VeRSV  2J 


Cur  yefpere 
fponfi  (iHce-^ 
bAtur  tn  do' 
mum  vtrt. 
rrtmA  tjt4£- 


Fltttarchui. 


ecunJaqux- 


ART  A 

Vefraude ,quam Laban  fccit genero fuo  Ucoh.Liliam  in- 
troducens  ad  eum  pro  Rachele. 
Supertllis  yerbis. 

4. 

Et  vefperi  Liam  filiam  fuam  introduxic  ad  cum:dans  an- 
cillam  filix ,  Zelpham  nominc. 

N  huius  difputationis  tradatutres  quarftioncs  explicandwE  *3 
funt.  Quarum  prima,hacc  cftrCur  vefpere  fponfa  duceba- 
tur  ad  virum cius?  Refponfum  in  prompu  eft :  nimirum  fic 
antiquitusinmorc  fuit:quapropteretiam  apud  Graecos,& 
Romanos ,  fponfa  fub  noftem  accenfis ,  dc  praelucentibus 
facibus,ducebatur  in  domumviri.Quinqueporro  faces  e  (pina  albacon- 
fedta:  a pueris patrimis,&  matrimis  pr^ferebantur,quas  vocabant  nuptia- 
Ies,fiucganialestaedas. Huiusvcroconfuetudinis  duphcem  fuifferatio- 
nem  coniiccre  poflumusjalreram  >  quia  nuptiale  conuiuium  fub  noftem 
fiebat,  &inlongum  protrahebatur;p6ft,deindefponfaina?des  viriducc- 
batur.  Id  quoque  inftitutum,&  obfcruatum  reor,  pudoris  3c  verccundiac 
caufi ,  qui  quafi  pro  intcgumento  funt  nofturnx  tenebia:.  Tunc  cnim 
fponfa  tradedatur  in  poteftarem  mariti,  mox  ab  eo  virginitatis  flore  ph- 
uanda.  Namque  ob  hanc  etiam  pudoris  caufam,  moris  fuit ,  vr  ne  fponfa 
pedibusfuis  viridomumingrederetur,fedmanibusahorum  fublata,  illuc 
infcrretur:vt  ea  re  fignificaretur,au6bore  Plutarcho  in  Romanis  qua:ftio- 
nibus ,  eam  inuitam  illuc  irc,vbi  effet  virginicatcrn  amiflfura.  Qu^inctiam 
eiufdeni  pudoris  gratia ,  velata  facie  tunc  incedebanf,  vnde  fcihcet  nup- 
tiarum  nomcn  dutlum  cft,ab  obnubcndo,id  cft  tcgcndo,&  vclando.  Sed 
fuitprartereaLaban  propria,vt  id  faccrct  caufa  ;  quo  facihus,quem  ipfi 
lacob  ftruebat  dolum,fupponendo  ei  pro  Rachele  Liam ,  in  tcncbris  no- 
fturnis  excqueretur. 

Altera  quxftio  eft ,  quomodo  Lia  fuftinuit ingredi  a  lacob,  cuius  fcip- 
bat  fe  non  cfle  vxorem,  &  cuius  illicito  congrcflu  flagitiose  amifliira  crat 
virginitatcm,^Tiulierisncmpeoptimam,&:prasftanriflimamdotcni?  Rcf- 
pondco  ,Liam  cfle  id  facere  aufam ,  tum  patris  non  folum  cofilio,  &:  mo- 
nitu,fcdctiam  mandato ,  prxccptoquc  impulfam  :'patns  autcm  voluntati 
omninoefleobfequcndum  putauit.Confidit  praetcrea  forc,vtfe  poftmo* 
dum  in  vxorchi  lacob  accipcrct,  fiue  cafum  cius,&  conditioncm  mifcra- 
tus,  ne  videlicet  ab  eo  rcpudiata ,  maneret  in  poftcrum  innupra ,  6c  ludi- 
brio,atq',  infamiae  obnoxia.  Ad  id  pra:tcrca  vchemcnrcr  incitata  cft  dcfi- 
dcrioprolemcxhcob  fufcipiendi ,  vtpot^  qucm  vidcbatcflc  infiirnc-m 
viram,honoratumab  omnibus,  Deiq;  gratiapr^ditum^ob  idque  profpc- 
omniaagentem:eiufqj  poftcritati  ampliiUmadata  cffc  i  Deo  promifl^a, 
fxpius  inaudicrat.  Vcrumtamcn  Lia,finc  dubio  griuiccr peccauit^voli 


lun- 
tahe 


G  E  M  E  S  I  S  C  A  P.  XXVIII.  44$ 
taric  ftuprum  pafla ,  3c  quantum  in  ipfafuit,  ctiam  lacob  induccns  ad 
committcndum  adultciium,  probabili  admodiini  pcriculo  pcrpcrua:  in 
poftcrum  infami.i!  reipfam  committcns. 
*J  Tcrtia  quacftio.Quot  moclis,&:  quim  grauircr  pcccauit  Laban,  pro  Ra- 
chclc  frauJulcntcr  fupponens  Liam.  Pcccauit  illc  primum  pcrfidi:^  cri 
minc ;  quia  contra  datam  fidcm,  in  tcmporc,  pafto  conftituto  ,  non  dcdit 
Rachelcm  vxorem  lacob  ,  fcd  Liam ,  dc  qua  nullum  intcr  cospsftum, 
&  conucntum  fucrat.  Dcindc,  Laban  quodammodo  cocgit  ipfuni  lacob 
faccre  matrimonium  cum  Lia  ,quod  ipfc  non  quxficrat ,  ncc  optaUcrat: 
compulitque,  fibi  cum  alios  feptcm  annos  fcruirc.  Prxtcrca ,  Laban  fadli 
fui  caufam  mcndacitcr  attribuit  confuctudini  illius  tcrrxjcum  vcra  caufa 
fuiftct,  vt  Lir  coniugium  obtrudcrct  lacob,  &c  quo  diutius  cum  in  ferui- 
lio  fuodctincrct.  Ad  hxc,quantumin  ipfofuit,  induxit  lacob  ad  ftu- 
prum,dcflorandam  fubiiciens ci  virgincm,quac  non crat  vxor  cius:immo 
adadulterium,  quialacob  erar  iam  coniugioRachclis  adftridus:  quin 
ctiam  induxit  ad  inceftuni :  fiquidcm  Lia,  cum  foror  cfTct  Rachclis ,  vcrx 
vxoris  Iacob,in  primo  aftinitatis  gradu  attingcbat  ipfum  lacob.His  quoq-, 
acccftic  crimcn  pcllicarus :  Lia  quippccxtra  coniugium  mixra  cum  lacob 
marito  Rachclis,  fiebat  eius  pcllcx.Poftrcmo,  in  maximum  dcdccons,& 
infamix  difcrimcn  obiccit  Laban  co  fado  fili.mi  fuam  Liiiam.Nam  fi  la- 
cob  noluiftct  cam  duccrc  vxorcm,vt  iurc  potcratnollc,manfifl'ctLiapro- 
brofa, &infamis,pc    '         '  ^  '    tcinccftum  amifla  virgini- 

tatc,  nccamplius  fuii   .11  viro  noflct  nubcrc.  Scd 

cur  Laban  dcdit  Lix  anciliam.nominc  Zclphamf  In  obfcquium  vidclicct 
cius  A'  famulitium,«5c  vt  qux  futura  crat  domus ,  ac  familia?  lacob  domi- 
na.haberct  ancillas,quarum  miniftcrio  multa  faccrct,qux  pcr  fc  ipfam  fa- 
cerc  indeccns  fuiflct.  Dcdit  practcrca  in  foIatium;vt  fi  fortc  in  longinquas 
rcgioncs,i/    '         '  ntcsamaritoducflafuiflct, habcrct  inibi dcciui- 

bus,&doi!.   ;   iitiquis,quicum  fidcntcr,  ac  familiaritcr  ,<5v:  iu- 

cundeconfabularipoflct.  Faftum  iftud  Laban,ctiam  nunc  imitandum 
eiT  '  mmultum,quopaupercuIarvirgincs,infamiliamlo- 
ciK  ::n  fccminarum  rcc  cprx.honcftiiisalcrcntur,  bonifq; 

artibus  cx  vfu  poftca  futuris,probe  inftitucrcntur. 

c^vTn  T  A   D  I  S  P  V  T  A  T  1  o. 

Super  illis  verhis, 

Ad quam  cum  ex  morc  lacob  fuiffct  ingrcflus/a£to  manc  vi- 
dic  Lia:&:  dixit  ad  foccrum  fuum,  Quid  cft  hocquod  facc- 
rc  voluifti  ?  nonnc  pro  Rachclc  fcruiui  tibi?  quarc  impofui- 
fti  mihi?Rcfpondit  Laban :  Non  cft  in  loco  noftro  confuc- 
tudinis,  vt  minorcs  antca  tradantur  ad  nuptias.  Implc  hcb- 
domadam  dierum  huius  copulx :  Et  hanc  quoquc  dabo  ti- 
bi  pro  opcrc,quo  fcruiturus  cs  mihi  fcptcm  annis  alijs. 

h  h  t 


S)uam  graut 
fucrtttJ'  miU 
tijorme  pec- 


Cur  Ldban 
dedtrtt  AHCil- 
Um  flix  fud 

LlK, 


Vers.  15 

16.27. 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T..    I  N  ^ 
yE  c  vcrba  trcs  fcrunt  ciuxftiones.Prim6  qua?ritur,  qUi  fien 
potuerit  vt  lacob  per  coram  illam  noftem  non  ex  radlu,non 
vocc  coirnouerit  Liam,c^:  a  Rachcle  ailcreueric  prxfcr- 
timtot  iam  annosinearum  domo  verlatus.  lofephushbro 

 primo  Antiquitatum,  caufam  ignorantix  lacob  refcrt,  tum 

ad  noclurnas  tencbras,tum  ad  cbrictatcm,quod  in  couiuio  nupriah,  mul- 
to  larcrius  folito  bibilfct.  Scd  cum  alium  eius  rci,commodiorcmque  muc^ 
uenir?  exitum  poffimus^quid  attinct  finaifllmo  viro  temulcntix  cnrnen 
impineerc:'Eri>o  nc  Liam  dc  facie  cogofceret  lacob,  caufa  fuit  in  tencbris 
nodurnis,  ^  quod  ad  ipfum  vclata  facie,vt  moris  erat,dedu(aa  eflet,&  m 
cubiculum,&cubilc  collocata.  Quodantcm  Liaex  voce,&:  nommenon 
fuerit  a  lacob  cognita,  id  perpctuo  Lix  filentio  fadum  cft,  quod  virgmaU 
pudori ,  ac  verecundix  lacob  tribucbatifcd  Lia  id  facere  .1  patrc  dofta ,  & 
iufti  fucrat.  Atq;  hic  error,caftifllmi,&  pudentiflimi  animi  euis magnum 
cft  argumentum  ;  QHTP^  tanrum  fpcftando  folidum  coniugi)  fru- 
(flum,  gcncrationcm  prolis,  non  blanditijs  vfus  eft  cum  Lia  mcrctricijs, 
ncc  lafciuos  adhibuit  tadus ,  ncc  amatorios  mifcuit  fcrmones  :  ^quod  alij 
facercfolent,quo  vchemcntius  libidinem  inflammenr,  amplionque  per- 
fundantur  voluptate.  Ha?c  lacob  pcnitus  abhorrcns,eo  folum  animo,e6- 
que  modo  coniugalem  copulamcxcrcuit,vtgencrationifiIiorum  condu- 
ccre  pofleexiftimabat.  2 

Altera  quxftio:  An  excufatio  Laban  ex  confuetudine  illiu5  regionis 
pctita,fucrit  probabilis.  Erat  quidem  illa  confuetudo  (atis  bona,&:  proba- 
bilis ,  hodieque ,  quoad  fieri  poflfit,  obferuanda:  vcrum  ea^quod  fccit  La- 
ban,nequaquam  excufare,  ne  dum  honeftarc  potuir:fi  quidem  Laba  non 
vt  oportuit ,  fcd  flagitiose ,  arque  iniquc  tali  confuetudine  vfus  eft.  NuHa 
quippe  confuetudocontra  ius  natarale,velprimiim  induci,  vel  iam  indu- 
da  feruari  dcbct,  tametfi  antiquiflima  fit , diutifliimeque  viguerit.  Immo 
vcro  confuctudo  conrraria  legi  naturali,  tanto  pcior  cft,quanto  antiquror, 
&  diuturnior  :  ficut  bc  ipfum  peccatum  ,  quod  vetuftate,  &:  diuturnirarc 
non  ele\]atiir,  nec  minuitur ,  fcd  augefcit  etiam  magis ,  atque  ingrauefcit. 
Fornicari  porro ,  &  adulterari ,  manifeftc  aduerfantur  legi  naturali ,  ciim 
ea  hnt  in  prncrccptis  Decalogi  nominatim  interdidla.  Nulla  igitur  confue- 
tudinc  Hcer  h.tc  facere,vcl  ad  ea  facicnda  quempiam  inducere.  Confue- 
tudo  crat ,  filias  natu.maiores  tradcrc  nuptum  antc  minorcs :  vcrum  illac 
priiis  dcfponfabantur,  &  apcrtc  tradebantur  marito:  vt  autcm  marito  non 
volenti,ncc  fcicnri Iatcnter,ac  fraudulcnrcr  iungerentur ,  nullis  a^ite  prx- 
miflis  coniugij  padis,  nulllfquc  fponfalibus,nec  mutuo  vtrinquc  poftula- 
to  confenfu ,  id  fane nulla  ferebat  confuetudo.  Quid  multa  ?  fallacia ,  & 
fraus  Laban ,  cx  eo  apparuir  cuidcnrcr,  quod  lacob  ignarus  ilhus  confue- 
tudinis^expctijtconiugium  Rachelis  minoris  filia:  Laban ;  neq*,  tunc  dixit 
ci  Laban ,  obftarc  ei  rei  confuctudincm,fcd  protinus  pctenti  lacob  aflcn- 
fus  confccit  mjitrimonium.  Poftea  vero  pcr  fraudcm  Liam  pro  Rachele 
(uppofuitei,dc  cuius  matrimonio  nuUum  anteapadumjnuUumque  ver- 
bum  fadlum  fuerat. 

Tcrtia 


G  E  NE  SI  S    C  A  P.    XXIX.  247 

Tcicia  quxftio,quid  fignificarc  volucrit  Laban  illis  \cibiS,Fn7pU  hehdo- 
m.uLvn  dieitim:;^  h:vjc  cjuojjduho  nA/.Quiila  putant  coru  vcrborum  lianc 
cflc  lcntcntiam:Explc  altcium  rcptcnanum  annori:;!!,  (eruicndo  milii,& 
poftca  tradam  tibi  Rachclcm  in  niatrimonium.  Vcrum  Iianc  intcrprcta- 
tioncm  mcrito  abicceruntMicronymus  in  traditionibus  in  Gcncrim  fu- 
pcr  hunc  locum,&  Auguftinus quarlt.Sp.in  Gcncdm.Enjinuero narratio 
ipfa  Mofis ,  qux  cft  in  boc  loco,  trifariam,  &:  apcrtc  iftam  opinionem  rc-  ^'^"^"-^' 
kllit.Etcnim  Aicii: lmplehchd$mddamduri4m»v\o\\  autcm  annorum:quarc 
fcprcmdics  ,non  autcm  fcptcm  anni  cxpccll^ndi  crint  Iacob,dum  ci  tra- 
dcrccur  Rachcl.dcmdc  Labui  dixit.TTr  hancd.ibo  tihtpro  opere,  fjko feruitu 
rns  es  ?nihi  abjs  fcptemannis.  Non dixitdabotibicam,poftquam(cruic 
ris  mihi  lcptcm  alios  annos :  quarc  Rachcl  tradita  cft  lacob  ,  antc  (cptcm 
annoslcruitutis.  Idcmprxrcrca  liquctcxillis  szxhxs  \  Ta}idcm<]ue  pvtitus 
optatis  nHptijs^ynorem  fcqtientis  priorivr^tulUy  ferHiens  apud  eHmfcpteman- 
nis  aJifS.  Priiis  igitur  lacob  potitus  cft  nuptiis  Rachclis ,  «3c  poftca  fcruiuic 
fcprcm  annis.  Nunis  cnim,  inquic  Auguftinus,  durum  Sc  valdc  iniquum 
fuiirctjVcfallacitcrdcccprum  Luob,  vcilctadhuc  Laban  dirfcrrc  fcptcm 
aliosannos.&:  cunc  cidarc  Rachelcm,quam  primo  tradcrc  dcbuillcr.  Eft 
igicurcoram  vcrborum  hxc  fcnrcntia,  Implchanc  Scptiduanam  nuptia- 
rumcclcbricatem  pro  Lia,qua hnita  ,dabo  tibivxorcm  Rachclcm,fub 
promiirionealccrius  Scptcnnij  ,quomihiproca  (cruiruruscs.  Similircr 
cx;  '  ronymus  ica  fcribes:  Poftquam  Liam  Licob  fraudcdcccptus, 
pto  V  . .  .  .  j  vxorcm  acccpcrat ,  dicitur  ci  a  foccro  Laban ,  vt  fcptcm  dics 
pro  nuptijs  prioris  fororis  cxplcat ,  ^  fic  accipiac  Rachclcm ,  pro  qua  irc- 
rum  fcprcm  annis  aliis  fcruiturus  fir.  Non  igitur ,  vt  quidam  malc  cxifti- 
nunt ,  poft  lcptcm  annos  aiios,  lacob  vxorcm  acccpit  Rachcicm,  fcd  poft 
fcpccm  dics  nuptiarum  prioris  vxoris.nam  fcquitur,£r /w^rr^^  ejtad  Ra^ 
chcly-Jr  ddexit  Rachel  magis.qttam  Liam^ci^firHiutt  eifcptcm  annis  alijs.  Sic 
Hicronymus. 

Adnorauic  Sanclus  Auguftinus,  quxftionc  Sp.in  Gcncfim  ,duraftc  in  ^w^^/? 

i  :  "     .    .    1   r        '  ^    ratcm  nuptialem. 

N  .    .  1     ,  licatlocus  ilic,qui  . 

cil  in  libro  ludicum  cap.dccimo  quarro.  Vbi  lic  QihDcfcendit pater  eins ad  ^iquitm  du 

nndier'  ■t  filio  fuo  Samfon  conniuiumfic  enim  tuitcnesfactrc  confueue'  ^^^'^^  celcLn^ 

rant.  C.  .        meslociillius  vtdtffent  eum  y  dcdcrunteifodalestriginta»ejui 

effent  cum  eo.  Gluthui locutus eft Samfon:Proponam vohis prohlema.cjuod fi fol-  ludtcum 

ueritis  mihi  intra  feptem  dies  conmui)ydaho  vohis  triginta  Sindones,^^  triginta 

tunicas  c^c.  Apud  Grxcos ,  rrcs  dics  nuptialcs  cclcbrabanturi  vnus  pridic 

nuptiarum,  altcr  poftridic,rcrrius  crat  dics,  in  quo  fponfus  in  foccri  domo 

a  fponfa  accipicbatur.Hi  dics  a  lulio  Pollucc  fic  anpcllantur  Gra^cc; 

Ai«,iw«wA/«,«»«vAi«.   Apud  Romanos  vcrd  poftridic  nuptiarum ,  apud  no- 

uum  maritum  cccnabarur ,  quod  illi  appcllabanr,  Rcpocia ,  quia  pridiana  luUm  P^Uux . 

pocacio,quafi  rcficcrcrur. 

SEXTA 


COMMENT.  IN 


SEXTA  DISPVTATIO. 

An  Temgamia  lAcohfuerit  Ikita ,  &honep^ 

ARRATinhoc  locoScriptura,  lacob quatuor  duxiflc  fi- 
mulquc  habuifTe  vxores:duas  forores,  Liam,  &  R^ch^J^"^' 
duas  icem  earum  ancillas,ZelphamA  Ba  am.Hxc  hiftona 
duas  habet  quxftiones: Vnam,  An  taHs  polygamia  fucrit  eo 

 ^  temporc  hcita:Aheram,An  idfucritindicium  lacobtuille 

libidinofum  ,  &filacem.Prion  quxftiom  fic  eft  rcfpondendum  :  Nullo 
modoeft^c  dubitandum,fuifl'c  eo  tempore  hciram  polygamianv.hac nem- 
pc  viri  fan(aiflimi,(Sc  pr^ter  o-^reros  in  Scriptura  laudari,  Abraham,lacob, 
Mofes,  &  Dauid  vfi  funr.  Liciram  pono  fuifle  in  tcmporc  legis  Mofaic^, 
tum  exemphs  mulrorum  conftat,  tum  cx  libri  Dcuteronomij  cap.  vigeli- 
mo  primo.non  obfcurc  coiligirur.  Accedir  Bcari  Hieronymi  audtonras  m 
s.  Hicronym.  epiftola  oaogcfima  tcrtia ,  qux  fcripra  cft  ad  Occanum,  ad  hunc  modum 
aiemis  .-Sciebat  Paulus ,  lcgc  conccflum,  &  excmplo  Patriarcharum  fa- 
miliare  fuifl^epopuloHcbraeo  noucrat,  in  multis  vxoribus  libcrosffar- 
gerc.ipfi(quefacerdotibus,huius  licentiar  patebar  arbirrium. 
S.  Aug^jl.  B.Auguftipushbro  22. contraFauftum capirc  47.  refpondcnsFaufto  3^ 
Manichxo  ,  Polygamiam ,  pro  magno  crimine  fandlo  Patriarcha^Iacob, 
impudentiflimis  vcrbis  obieclanti,  hunc  inmodum  fcribit,  Quando  mos 
cratjcrimen  non  erat :  &  nunc  proprcrea  crimen  eft  ,quia  mosnoneft. 
Aliacnimfunt  peccata  contra  nariiram  ,a!ia  conrra  mores  ,alia  contra 
prxccpta.  Qux  cum  ita  fint,  quid  tandem  criminis eft,  quod  de  pluribus 
fimul  habitis  vxoribus  obiicitur  fando  viroIacob?Si  naturam  confu- 
las,  nonlafciuiendi  ,  fed  gigncndi  caufa  ilhs  mulieiibus  vtcbatur.  Simo- 
rem,illo  tcmpore. , atque  in  illistcrris  hoc  faftitabatur , Si pracceptum, 
nulla  lcge  prohibebatur.  Nunc  vcro  cur  crimcn  cft  fi  qais  hoc  faciaf,  nifi 
quia  &  monbus ,  &  legibus  non  licet  ?  Qua?  duo  qui(quis  contcmpfcrir, 
ctiamfi  tantummodo  caufa  gencrandi  vti pofl[it  pluribus  fccminis ;  peccat 
ramcn,  &c  ipfam  violar  humanam  focietatcm  ,  cui  neceflaria  cft  procrea- 
U^^ugufi.  tit>libcrorum.  Sic  Auguftinus.  Idemlibro  tcrtio  dc  Doftrina  Chriftia- 
na  capite  duodecimo ,  fic  ait :  Sufficiendx  prolis  caufa,  erat  vxorum  plu- 
rium  fimul  vni  viro  habcndirum  inculpabilis  confuetudo.  In  huiufmodi 
autemvxoribus  quicquidillorum  tcmporum  fandi  viri  non  libidinose 
facicbant,quamuis  ea  facerent,qux  hoc  tcmpore  nifi  per  hbidirtcm  fieri 
non  poflLint  non  culpat  Scriptura.Sicut  enim  talarcs,&:  manicatas  tuni- 
cashaberc,apud  Romanos  vetcres  flagitiu  erat:nunc  autcmhoneftolo- 
conatis,non  cas  habercflagititiofum  clUfic  animaduertcndum  eft,in  cc- 
tero  quoq;  vfu  rcru  abcfle  oportere  libidinc,qu9  non  folum  ipfa  eoru  in- 
ter  quos  viuitcofuetudine  ncquitcr aburatur,fed  ctia  fa?pc  fines  eius  traf- 
greflfa ,  foeditatem  fuam,quae  intra  clauftra  folcmnium  morum  latitabat, 

flagi- 


33 


GE  NES  IS    C  A  P.  XXIX.  249 
fiagiciofiflima  eruptionc  manifeftat.Hxc  Auguftinus.  Veium  quod  ille 
'  '     '         -  Tnicis  manicatis,ici;>pcniusenarrans  Gellius  libro 
.     .  jimo,Tunicis,UH]uir,  vtivirumprolixis  vlrrabra- 
m  primores  manus,ac  pix>p^  in  ciigicos,Roma?,atquc  omni 
:n fuit.Solis  namquc  fcrminis  veftcm  longc,  Lr  ' 
coram  exiftimaucruntjfed  vlnas,cruraquc  aduci ; 
)rcgcnJa.Viriautem  Romani,  primo  quidcm  fine  tunicis  ,toga 
'       •        '  icas  citra  humcrum 

.     .  .       .    HxcGclhus. 

>craequxrercc,anconcubituscarnaliscum  multis  vxo  'f'* 
im  dupc  n  ,  dici  dcbcac  contra  naturam;  t^auram. 

-I.  Tr    .    ..   usdicipoteftconcubitus  carnalis 
'urain?pi  iir  contranaciiram ,  quia  cft  contra  prin- 

•  '  carnali;  isautcm  cft  gcncratio  prolis. 

  .  Lim  virOjcft omnino  conrra  naruram, 

npturainlibro  ludicum  cap,  19.  Cum  cnimfc-  Locuihhn 

"  •  ^     ■  *      ]    -    1  , ludicti  c  19 

.  vt  hkToilutu  eas^  vejiram  Ubidinern  compleatisitantnm 
ymni  invlrttm.  Altcro  modocar- 

  .    a,  quiacrt  contra  rcdlumordinc 

nqucminconcubitu  carnali  debct  intendi  ecneratio 
'        Mixadum  illumconfcquitur,  vclcomita- 
.  urcrricc  fornicatur ,  liccr  poffirco  modo 
id  tamen  illencquaquam  intcndit.fcd  voluptatcm  fo- 
'    '      ^   ^  concubitus  carnalis  ica  funt 
:cici  cftc  poflint.  Tcrtio  mo- 
)itus,vcl coniunctio  viri  cum  focmina  cflc  contra  natu- 
•nicnti(fimummodum,6^pcrfcdliflimam  ra- 
icu  macrunoniali  viri  cum  focmina:  isautcm 
It  vnius  vxoris.Namquc  hoc  modo  Dcus  ab  inicio 
i,vni  Adam  vnicam  rantum  fa-minam  Euam  dans 
ramcnmaximctuncncccflariavidcrccur  polyga-  G<r»e/.2 
,propagandihununigcncrisgratia.  Et  hic  modus,  dirpenfabilis  eft: 
'  •     '     nemprimumfadbmcircpoft  diluuium  Noc  pro 
Tiusin  Tcrrio  Tomo  fupcr  caput  dccimo  fc>cto 

numcro 

AltCi  .a  i.ic'....^  .a:  wuiiji;ii:ii    .■a;|  (u.i 

rium  ,  6:  nim  lacob  vnam  duntaxarRachclcm  ^^jf/o 

duccrc  voluic  vxorcm:acqucca  vnaconccntusfuiflet.Liam  autcm  duxir, 
rummirmrioncacpictatc  addudlus,  nccuipcr  ignorantiam abftutcrat 
virgiiiiratcm,nifi  camduccrct  yxorcm^inpcrpctuodcdecorc^  atqucin- 
famiarclinqucrctitum  id  fccitneccffifatcquodam  modocoadlus,  pro- 
ptcr  imp^ ^  tcm  vidcliccr,(?<:  pcrfidiam  Laban  :  non aliter  vtiquc  op- 

racam,    jcRachelcmacccpcurus  ab  co,nifi  coniugcm  accipcrct 

Comm.in  Gen.Tom.4.  1 ' 


m  ) 


r  ■  ^ 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3  308 


2^0  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Liam.  Ancilla^  porro  non  fponte  voluntntis  fux,  fcd  vxorcm  indudu  at- 
que  impulfu  libi  iunxit  matrimonio.  Sic  enim  de  Rachelc  initio  capitis 
trigdimi  fcriptum  tdiCemT^s  Rachel  cjuod  infacunda  ejfet ,  imtidtt  forort 
fu^yQr  ^iit  marito  fio.Da  mihi  liberos.alto^jiiin  moriar.Cm  iratus  refponditla- 
cohyNumproT>eotgo  fHmy(juiprmamttefyiici:Hvemristm?j4t  illa.  Haheo^ 
i  n(\mM,famtdam  Balamiingredere  ad  tllam^vt  fariat  fupergenua  mea,&  ha- 
beam  ex  illa  filtosjedtt^ue  lialam  in  ccniugittm,&c.  Siniiliter  fecit  Lia  tra- 
dens  Licob,vt  ancillam  funm  nominc  Zclpliam,accipcret  coniugcm,  Sic 
cnim  eodcm  in  capitc  paulo  infrn  fcribit  yio{c%\Scntiens  Lia  ,  cjuodparere 
dcftlfct.-Zclphamancillamfuammaritotradidit.ScA  cur  voluit  Dcus  vxo- 
rcs  hnberc  lacob  duas  fororcsf  Nimirii  quod  populus  Dei  cx  vno  lacob 
totuspropagandus.proptcr  matcrna?  originisconiundioncm,arclifIimo 
inuiccm  vinculoncccflitudinisdcuindlus,  mutuoamoris  &  concordix 
affcclu  vehcmentius  continercrur. 

Veriim  fupcriorcm  noftrampurgationcm  lacob  ao  ..u.  ..  ,  ^    :  ^  ^  :-  54 
bidinis  obvxorum  multitudincm  ,  Thcodoreti  aucT:oritate  confirmarc 
pofTumusiqui  fupcr  hac  ipfare  difputans  in  qua:llione  S^un  Gcncfim, 
his  vcrbis  fcribittmulti  fibi  praetexunt  occafioncm  lafciuiiT,quod  quarucr 
vxorcs  lacob  habuitivcrum  vniufcuiufque  factilcopus  prarcipuc  (pcifl^- 
dus  cftrfic  cnim  iudicantes ,  rcpcricmuslacob  folam  iibi  Rachelcm  dcf- 
ponfalfc^c  prartcranimi  voluntarcm  Liam  attigific.  Mox  igitur,  vt.  do- 
lum  fenfit,xgrc  tulit,(Sc  cum  locero  queftus  eft.Balx  vcro  pcrmixtus  t  ft 
Tueodore,     non  voluptatis  graria,fcd  vtconiugcm  placaret.  Nam  cum  Rachcl  jngc- 
rerur,quod  libcris  carcrct,ftolidcquc  dicerct ;  Da  mihi  liberos ,  alioquin 
morianpie  obiurgnns  eam  Iacob>docuit  quilnam  cftct  naturar  creator,(?s: 
quod  nuptix  non  darcnt  Iibcros,fed  qui  nuptijs  Icgcm  pofuit  Dcusrdixit 
enim  ad  AXAVW.Nttjncjuid  ego  fum  tibipro  Deo,^ui  tefrutht  ventris  tHtpriua- 
«/V?Verumtamen  volens  eam  placarcpoftulationi  annuit :  petierat  enim, 
vt  ancillx  fu.r  iungcrerctur,vt  puerum  inde  natum  vocarcr  fuum.Idcm, 
dc  in  altera  ancilla^cui  nomcn  Zclpha,contigit.Cum  cnim  Lia  parcre  dc- 
ftjflret,rogauit  eum,vt  in  agrum  illum  fcmen  fuum  immitterct:quod  qui- 
dcmnullamlibidinemdenotat,  fcd  viri  mnnfuctudincm  vxoribus  fuis 
gratificnricupientis.Ad  harcillud  aducrtcndum  cft ,  tunc  tcmpoiis  non 
datam  fuiflc  vUam  lcgcm,  qux  multipliccs  nuptias  prohibercr :  &  quad 
fchciftimitunccxiftimabantur,  qui  mulrorum  Iibcrohim  patres  cranr. 
Nam  pro  maximobono  Deus  fupius  Abrahx  promifit  mulriplica- 
tioncm  feminis,vtGcnef.i      ^.ly.^i.idcmquc  promiirum 
dcdit  Ifaac  Gcncfis  26.  &:  lacobGcnefis  vigc  fimo 
odlauo,  Nihil  aurcm  talc  iIlispromifilTcr,nrfi 
copiofamlobolcm ,  quimmnximum 
bonum  cftc  cxiftimnftct.  I  In- 
6tcnus  cx  Thco- 
dorcto. 


GENESrS  CAP.  XXIX. 


nunquu  fntjj* 
Itcttum, 


SEPTIMA  DISPVTATIO. 

\^fn  quemadmodumvmus  viricomugium  cum  pluritusfi^mims  li- 
citum  aliquando  fuit.c*  honcJlum:Ita  vicijjim  vnius  fxminA  con- 
tugium  cum  multis  vtrts fuerit  vllo  tempore  licitum ,  aut  ejfe  pofjit, 

V  N  Qv  A  M  tale  coniui:ium  fuit  licitum.  Principio ,  id  rc-  ^"^'^ 


pugnat  dignitatifcxusviriliSjVir enim  vt  ait  Paulusi.  ad  y-^,,,,,;^ 
Corinth.xi.caput  ell  mulieris:at  cfTc  plura  capita  prima  ,  &  ,ugntm  cC' 
principalia  vnius,C<c.ciufdem,pluraqucvnius  rationisprin-  nbtis  yn:* 
cipia  eiurdem  rci,&  prima,  &  proxima  ,  &  xquc  pcrfcfta, 
non  fcrt  rcrum  natura.Dcindc,pax,  6c  tranquillitas ,  bonaquc  dilnofitio 
eeconomi  jx  gub jrnationis  nulla  circ  polTct.quot  enim  capita,tot  lcntcn- 
tijcrquifque  autcm  corum  virorum,quod  fibi  vifum,(S<:  libcrum.c(Ict,ma- 
darct  vxbri,&:  idcm  fieri  vellct,ncc  altcr  cedcrct  altcri.  Sxpc  itcm  euc- 
nirct,rrplurescodcmtcmporc  dcbitum  pctcrcncab  vxore  ,  quibus  illa 
limul  farisfacerc  non  portet,  vnde  contcntioncs ,  6c  altcrcationcs  iiuer  i- 
pfos.PrTtcrca,id  planc  cotrarium  cft  fini,qucm  natura  intendit  in  matri- 
monio,gcncrationem  dico  prohs.N.un  mixtio  inuiccm  ,    confulio  di- 
ucrlbriira  viriUumfcminumineadcm  mulicbri  vulua,plane  corrumpit 
virtutcmfcminis  prolifcra , vtanimaducrterecfl: in  mcictricibus.  Quarc 
mulicr  pluribiis  nubcns  viris,non  idfaccrct  proptcr  gcncrationcm  pro- 
liSjfcd  quo  maiorcra  capct ct  voIuptarem,vcl  quxftum  facerct :  id autcm 
crimcneft,autlaiciuix,  autauaririx.Ad  hxc,  fi  qui  fortc  ex  huiufmodi 
matrimoniofilijgigncrcntur  ,iftorum  inccrrus  habcrctur  parcr :  quo- 
circa  prxftantia  nobilitatis  patcrnx,qux  ad  filios  dcriuarur,planc  tollcre- 
tur,nec  ius  ha:redirarium  conftarcc:hxrcditas  enim  nifi  filijS  ccrro  cogni 
ris,non  obucnit.Qujn  criam  pcrirct  parium  crga  hlios ,  &  viciftim  filio- 
rura  crga  patres  naturatis  illa  patcrni,3c  filialU  amoris  flagranria ,  &c  dul- 
c?do.Qdd  quod  amor,&:  fidcs,&:  omnium  confilioru,curarriquc,&:  orti- 
cioru  cvmunicatio,qux  inrcr  viruA'  v xorc  cflc dcbet,(Sc  vbi  cft,  ingentc 
afFcrt  vtiliratc,&  foIariu,atquc  voli^itatCjnullacflct  in  tali  coniugio  ( His 
acccdit,quod  vnusvir^icns  vxorcm  amari,5ccarnalircrcogno'ci  abalro 
viro,non  fohjm  cam  non  valdc am arct,fcd  fallidircr,  abhoricrct ,  aucrfa- 
rctur,tanquaab  aliocomprcflam,f(rdatamque;immo  cum  ca  familiari- 
riterconucrfari  nollct ;  vttaccam  frcqucnrcm  intcr  viros  zclum ,  quod 
vxor  plus  vnum  virum,quam  aluim  diligcrc ,  atquc  honorarc  putarctur. 
Odaua,& poftrcma rario cft  SacramentaIis:Matrimonium  enim ,  facra- 
mcntum  magnum  clfc  inrcr  Chriftum  ,  &  Ecclcfiam  ,  inrcrprctatus 
crt  Apoftolus  Paulus  ad  Ephcfios ,  capitc  quinto.   Eft  igitur  carnale 
m  urimoniura,fcdlicitum,&  honcftum  ,  figura  fpirirualis  matnmonrj 
liitcr  ChriftumA  Ecclcfiam;atqui  Ecclcfix  vnica.  fpoiilus  cft  Chnfuu., 

ii  2 


^^.^  C  O  M  ME  N  T.   I  N 

^nccpliirescflcpoflunc.  Alij  Sanaiquanraiiis  fandimoni^  prxftantia 
3  fuennr.non  funtEcclefia^  fponf^fiafponfi  eius  amici.  Audieum,  quo 
incer  natos  mulierum  maior  nemo  furrexir^  habet;mc\uK,  fponfam, 
Svofifiueft:a7niciiS  autem fponf.f  ujfat.dr  ^udtt  eum  ,gaudio  gatidet propter 
vocem^wnfhhoccrgogaudium  mettm  impletum  r/.Pocuiflemus  ha:c,illuftri- 
bus  audorum,tum  facrorum,atque  Ecclefiafticorum  ,tum  Ethnicoriim 
fcnccnrijsexornare.fednonicl  agimus,vtrcm  cxcra  praefenrem  diuina! 
Scriocurxlocum  poficam,fubcihcer,crudicc4Uc  percradlemus.  Qiiare 
prudcnci  Lc<aoii,quod  in  praefensbreuicer  ,ac  vclut  incranfcurfu  accigi- 

muSjfaciseric.  i  i  u- 

Huiusdeconiugiolacob  cumduabus  fororibus  Lia,  &  Rachele ,  hi- 
ftorixdupliccmallegoriam  tradunt  Pacres.  B.  Auguftii^us  fermoncde 
Tcmpore  80.&:  Rupertushbrofepcimo  Commencariorum  inGenefim 

li'  cap.i^.&gc.Allcgoriam  iftiusconiugij  rpferuncad  duos  populosjudai 
.    cum,&  Gcncilcm.^Scd  AuguftinusLiam  ,  popuh  ludaici  figuram  factt, 
RacbelcmGentihs.  ContraRupertus  Liam,Gcnrihs,Rachclcm  ludai- 
:  populitypum  fuifle  oftcndit.  AtB.Grcgorius  hbrofcxto  Mortahum 

.  uipcrilhs  vcrbis  tob  caf.<^Jngrediens  infepulchrnm ,  (icutinfertur  acentw 
tntici  in  te?r/pore  fJio.Ez  kcm  homiha  14. in  Ezechiclem,Macrimoxiium  la- 
cob  cum  Lia,&:  Rachcle,incerprecacur  allcgoricc  dc  vica  conccmplatiua, 
(^- ad:iua,hanc  intcrprctacionem  dcinde  R upcrcus  libro 7.  Commenca- 
riorum  in  Genefim  cap.  51.  cgregic  cradauic  ,  nihil  corumqua:  cradica 
fucrunc  a  Grci^orio(quod  quidem  obfcruacu,  memoraciique  dignum  cf- 
fcCy^omicccns,&  infupcr  non  paucadc  fuoaddcns :  Rupcrci  verba  in  cam 
fcnccnciam,huiufccmodi  func:  ViroEcclefiaftico  ad  pcrfeftionem  ten- 
denci  fcicndum  cft,duas  cfle  vicas^adiuam  acque  concemplaciuam  ,  quas 
3c  genciles  philofophi  adulccranccs,  alccram  pracfticam ,  &  alccram  checJ- 
ricam  dixcrunc:«S<:  pcr  a61:iuamordinaccprocedendo,perueniri  pofle  ad 
conccmplaciuam^ccrciflhnohiftoriahccc  lacob  cxcmplo  eft.  lacob  enim 
de  rerra  fua  cgrclfus^ad  puccum  vcnic  ;  3c  illic  Rachclem  pulchra  facie^ 
vcnuftoque  afpectu  videns,ftacim  eius  amore  incenfus  eft.Similiter  quo- 
ries  quifque  fupplancacor  viciorum,  &  Chriftum  fequi  cupicns  ,diuina: 
Scriprunr  ftudijs  incumbic,indeconccmplaciuac  vicae  pulchricudincm  dc 
leftabilem  eflc  comperiens,procinus  in  eius  amplexus  irrucre  geftic.Op- 
cimam  quidcm  iUe  parccm  cligcre  vulc,fcderc  nimirum  ad  pedes  Domi- 
ni,<5<:  iugicer  audirc  vcrbum  illius.iuxca confilium  diccntis  ,  Facatc^(^  vi- 
dete,cjuonia7n  ego  fum  Z)f«/;pfal.4  5  .Scd  alcera  prior  cfle  debct,qu^  follici- 
taeft,&turbacur  erga  plurima,&:  in  mifericordix  operibusexcrcecur,ia 
quibus  crudicum,  acquc  cxcrcicacum  ,  candcm  ad  concemplaciuam 

t-i-  pofle  progredi  ,  &  hunc  cfle  legicimum  viuendi  ordinem ,  Prophcca 
quoquc  ccftacur  diccns  :  Bonum  erit  ho7ninl ,  citm  portanerit  Utgum  ab 
adolcfcentiafia.SedcbitfolitariuSyi^jr  leuabitfefupra  fc.  J^capudlob  fcri- 
pcum  cdJngredierisinabundantiainfepHlcrum.ldcfi,  cilim  ditatys  fueris 
adiux  vit.crcditibus;tucdcmun3  non  dcfedurus  quie|rccrepotcrisincra 

CQIl 


GENESIS  CAP.  XXIX.  2?^ 
conrcmplationis  latibulum.Hjec  vita  per  Liam,(quod  nomen  intcrprcra- 
turjaboriofa ;  foccundam  quidcm  ,  lid  minus  videntem,ic(5tc  figuratur: 
nam  quali  lippis  oculis,mmus  contemplatur  fpiritualia^dum  follicita  cft, 
dc  turbatur  crga  plurima.Rachcl  porro  pulchraquidcm ,  fed  fterilis ,  vi- 
tam  contempratiuam  dehgnat,qux  dum  vni,quod  ncccllarium  cft,inic- 
dit ,  vcnufto  afpeftu  plusVidct ,  fcd  fando  vtcns  otio,quafi  mmus  parit. 
Igitur  dum  repcntc  quis omidis  gradibus ,  feftinando  ad  arccm  contcm- 
plationis,Rachclcm  prxripcrc  contendit,benc  noiv  11  cum  iiloa- 

gitur,fi  prius  Lix  tcneatur  nuptijs ,  vidchcet  protracL  .  .  ad adioncs 
laboriolas  frcqucntis  miniftcfij ,  qui  fi  contra  qufd  muflicat ,  vcl qucrulo 
geftu  ftrideat,dicit  ci  fanaa  Scripturar^TV^j?;/  ejh^i  loco  ms '  rttidtms, 
vt  minores  ante  traddnturad  miptuu :  Id  cft  :  Non  ita  fc  li.  10 ,  vt  ad 
contcmplatiuam  vitam ,  qua:  minus  operando ,  minor  eft,  antc  vfum,& 
exercitiumacT:iuxquifquamprofihat:Impleh  '  '  *  '  umhu- 
iuscopulx,&hancquoquepotcrisobtincrc.  N  uscun- 
da  Dcus  opcratus  cft,6c  in  lcptimo  dic  rcquicuit :  fic  priusoportet  quc- 

qucmfexcommemoratisapud  Matti^   i^.mifcricordixopcri- 

bus  cxcrccri,vt  tunc  dcmum  iurcm  vn^         nplatiua  fabbatizarc  pof- 
fit.  Et  notandum,quia  videns  Dcus  quod  lacob Liam  de(picerct,non  in 
eo*  cftcius,vtdclippavcr    •        '    lufaccrct  jrcdineo,vt  fo- 

rofv..  .  ...rilipcrmanencc,vulua.  .  ,        ,  nrct.  Scmpcr  cnim  aftiua 

vita  minus  vidct ,  3c  lippis  pcrfcucratoculis ,  &  cft  talis ,  qualem  Paulus 
mulieremin  Ecclefia  docerc  non  pcrmitti-  ^  '  ^-rur  autcm,inquit,per 
filiorum  gencrationem,id  eft,per  opcrum  .  dix  adminiftrationc. 

Ereo  vita  corum,qui  infohs  adibusrcmantcrunt,  &  nunquam  ad 
conccmplatiu  -  nprofeccrunt,iuftificabirurpct 

konoruir.   cutioncm.  Haftcnus  ex  Ru- 

pcrto.  Verumcciam  S.  Auguftinus  copiosc 
hanc  ipfam  allcgoriampcrcradlat  hb. 
ii.contral-aull.  cap.  52.  & 
aliqtiot  fequcnciDUS. 


Luc.  10. 


Genef.i, 


t.Cor  2.14 
i.Ttm.z, 


1  I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


B  E  N  E  D  I  CT  I 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  A  P  V  T 
TRIGESIMVM     G  E  N  E  S  I  S. 

ARGVMENTVM. 

Ccncutie  aliorum fepem filiorum  lacob ;  noiiumq-^facltim  de feruten- 
do  alijs  fex  annU  iffi  Laban  mirabilt  mercede, 
fcd  mtrabilioreeiientH. 

E  R  N  E  N  s  autcni  Rachel  quod  infacun- 
da  circc ,  inuidit  forori  fux,  &  ait  manto 
fuo :  Da  mihi  lihcros ,  ahoquin  moriar. 
Cui  irarus  rcfpondit  lacob :  Nu  pro  Dco 
cgofum,qui  priuauit  tc  fruftu  vctris  tm? 
At  illa :  Habco,inquit,famula  B.'ilam :  in- 
grcdcrc  ad  illam ,  vc  pariat  fuper  gcnua 

4  mca,&  habcam  cx  illa  filios.Dcdltque  illi  Balam  in  coniugiu- 
j    <S  qux  mgrcflo  ad  fe  viro  conccpit ,  &:  pcpcrit  filium.  Dixitquc 

Rachcl,iudicauitmihiDommus,&cxaudiuitvoccmmeam 
7  dansmihifiluim:&idcircoappcllauitnomcncius,Dan  Rur- 
sumque  Bala  concipiens  peperit  alterum,  pro  quo  aitRachcl, 

5  Comparauitme  Dominuscum  fororemea,&:  mualui.Voca- 
9  lutquecum,  Ncphthah.  Senticns  Liaqu6d  parcrc  defij(rct 

lo  Zclphamanallamluamfuammarkotradidit  Qu.i  poftco- 
n  ccptum  edcnte  fil.um,dixit.Fclicitcr:&  idcirco  v^auk  nomc 
u    ,3  cius,Gad.Pcpcntquoquc2eIpha  altcrum.Dixitq-.LialHoc 

pro 


lii 
iui 

:o: 
cod 

Dai 

C}3( 

:i 

:co; 


UCl 

ba 

QG 

tt 


GENESIS   C  A?.  X  XX.  35? 
pro  bcAtitudinc  mca:Bcatri  quippc  mc  dicct  mulicrcs:proptc- 
rcaappcllauit  ciim, A{cr.EgrclVus  autc  Rubcn  tcmporc  mcilis  M 
triticca-  in  agrum,  vcpcrit  niandragoras,qu.as  matri  l.ix  dctu- 
lit.Dixitquc  Rachcl :  da  mihi  partcm  dc  mandragoris  filij  tui 
Ill.i  rdpondit :  Parumnc  nbi  vidctur  quod  prxripucris  m.i 
■\;m  mihi,niii  ctiam  mandragotas  fiUi  mci  tulcris?  Ait  Rachci: 
Dormiat  tccum  hac  noclc  pro  mandragoris  fihj  tui.Rcdcun  - 
tiquc ad  vcfpcram  lacob  dc agro, cgrclla  cll  in  occurrum  civis 
Lia;&:  ad  mc  ,  inquit ,  intrabis ,  quia  mcrccdc  conduxi  tc  pro 
mandragoris  fiHj  mci.Dormiuitcjj  cumca  oodeilLi.Et  cx.ui 
diuit  Deus  prcccs  cius:conccpltq;,  &:  pcpcrit  filium  quintum, 
Sc  ait:Dcdit  Dcus  mcrccdcm  mihi,quia  dcdi  ancillam  mcam  '* 
viromco,appclKuutqucnomcn  cius  Illachar.RuriumLia  co- 
cipicns,  pcpcrit  lcxtum  hluim ,  &:  ait :  Dotauit  mc  Dcus  dotc 
bona :  ctiam  hac  vicc  mccum  crit  maritus  meus,co  quod  ge- 
nucrim  ci  fcx  filios:&:  idcirco  appcllauit  nomcn  cius  Zabulo. 
I^oitqucm  pcpcrit  filiam.nominc  Dinam.  Rccordatus  quoq;  ^.i  tz 
DommusRachclis,cxaudiuitcam,&:apcruitvuluacius.Qu^f 
conccpit,(S<:  pcpcnt  filuim,diccns:  Ablhilit  Dcus  opprobnum 
mcu  Et  vocauit  nomcn  cius,Iofcph,diccns :  Addat  mihi  Do-  ^4 
minus  filium  altcrum.Nato  autcm,lofcph  dixic  lacob  foccro 
fuo :  Dimittc  mc  vt  rcucrtar  in  patriam ,  &:  ad  tcrram  mcam.  tr, 
Da  mihi  vxorcs ,  &:  hbcros  mcos ,  pro  quibus  fcruiui  tibi ,  vt 
abcam:tu  nofti  fcruitutcm  qua  fcruiui  tibi.  Ait  illi  Laban,In- 
ucniam  gratiam  in  confpcau  tuo :  cxpcrimcnto  didici  quia  ' 
bcncdixcritmihiDcusproprcr  rc:tonrtitucmcrccdcm  tu.im 
quam  dcm  tibi. At  illc  rcfp6dit :  Tu  nofti  quomodo  fcruicrim 
tibi,&:  quanta  in  manibus  mcis fucrit  poflcftio  tua.Modicum 
habmftiantcquam  vcnircm  ad  te,&:  nuncdiucs  clTcauscs^bc 
ncdixttquc  tibi  Dominus  admtroitum  mcum.Iuftum  cft  igi- 
tur ,  vt  aliquaiulo  prouidcam  domui  mcx.  Dixltquc  1  aban,  n 
Qu'id tibi dabo  ?  At  illc ait :  Nihil  volo:fcd  fi fcccris,quod  po- 
ihiro,itcrum  pafcam,  U  cuftodiam  pccora  tua.  Gy ra  omnes  3^ 
grcge$tuos,&:fcparacunaasoucs  varias,  &:fp.arlo  vcllcrc: 
&:  quodcumq;  furuum,&:  maculofum,vanumq;  fucnr,tam  in 
ouibns,qu,\mincapris,cntmcrccsmca.  Rcfpondcbirq;  mihi 
cras  luftitia  mca ,  quando  placiti  tcmpus  aducncrit  coram  cc: 
&:  omma ,  qux  non  fucrinc  vatia ,  &C  maculofa ,  &:  fmua ,  tam 


.56  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

34  in  ouibus,quam  in  capns,  furti me  arguent.X)ixitque  Laban: 
^5  Gracumhabeo  quodpctis.Etfeparauit  indie  illacapras.&o- 
ues,&:  liircos,&  arictes  varios,atque  maculofo5 :  cunaum  au- 
tcm  grcgcm  vnicolorem,id  c{\  albi,&:nigri  velleris^tradidit  in 
^,6  manufifiorumfuorum.Etpofuitfpatiumitincristriii  '^crum 
V  inccr  fc,&:  generum,qui  pafcebat  reliquos  greges  eius.  1  or.^^s 
ergo  lacob  virgas  populeas  virides,&  amygdalinas,&  cx  pla- 
tanis,cx  partc  decorticauit  easrdctradifque  corticibus,in  his, 
qux'  fpoliata  fucrant,candor  apparuit :  illa  vcra  >  qux  intcgra 
fuerant  viridia  pcrmanfcrunc:atq;  in  hunc  modum  color  efFe- 
^8  duseftvarius.  Pofuicq;easin  canahbus,vbiefFundcbatura- 
qua: vt  cum  vcnilTcnt  greges  ad  bibcndum>ante  oculos  habe- 

39  rcnt  virgas^Sc  in  afpcdu  carum  conciperct.  Fadumq;  cft  vt  in 
ipib  calorc  coituS;»oucs  intucrcntur  virgas ,  &C  parcrent  macu- 

40  lofa5&  varia5&:  diuerfo  colorerefperfa.  Diuisitq;  grcgc  lacob, 
&  pofuit  virgas  in  canalibus  ante  oculos  arietum :  erat  autem 
alba5&:  nigra  quxquc^Laban :  cetera  ver^,  lacob/cparatis  in- 
ter  fe  grcgibus.  Igitur  quando  primo  tcmporc  afcendebantur 
oucs^ponebat  lacob  virgas  in  canalibus  aquarum  ante  oculos 
arietum5&:  ouium,  vt  in  earum  contemplacione  conciperent: 
quando  vero  fcrotina  admilTuracrat,  &:  conccptus  cxtrcmus, 

41  non  ponebat  eas.FacJaq;  funt  ea^qux  crant  fcrotina,  Laban:&: 
43  qux  primi  temporisJacob.Ditatufq;  cil:  homo  vltramodu,&: 

habuit  gregcs  multos,ancillas3&:  feruoSjCamelos,  &:  afinos. 


V  F.  K  s.  I.  Gcrnens  autem  Rachcl  quod  infoccunda  eflet ,  inuidit  forori 
(ux,&c  ait  marito  fuoiDa  mihi  hberos,ali  oquin  moriar. 

O  N  doluitRacheli/ororcm  fuam  Liam  effc  foecundam ,  &^  X 
tam  numerofa:  pcolis  parentem  :  verum  fe  cfle  fterilem,cum 
foror  tot  iam  filiorum  mater  eflet.id  vero  perdoluit :  hoc  au- 
tem,zelo,quam  inuidix,  fimilius  eft.  Nam  fi  proprie  loqua- 


mur,Inii.diacftaliorumbonis,&profperitatetriftari,dolcre,  atqucani- 
ifUx^,U      cruciari :  quod  non  fuit  in  Rachelc;  non  enim  dicitur  inuidiflc  foro- 
n  quod  cflet  illa  fo^unda ,  fed  qu6d  ipfa  infaxunda  cfl^et.  Zclus  porrd 
mbus  modis  dicitur :  Eft  cnim  dolor,aut  qu6d  improbis,  &  impiirpro- 

'f^"'=''f;^"fq.""dvu'soptimisimprofpcra,acmifcra:autquodLuadi- 
s.A.^.,fi,n^  gnis  non  /Im.l.tcr  bonacontingant.Ccrta  B.Auguftinus  l.bro  contra 
i-auftum  cap. 54;c.tans  harc  verba  Gcncfis  pro  vcrbo  inuidit.  ufcrt,  Ze- 
uamcmorans  hunc  locum :  Et Kelanit Rachelferorm/Ham 


Da 


C  E  N  E  S  I  S    C  A  P.   X  X  X,  ^57 
Bd  mihi  liheroSyaKocjuin  moriAr.  Impotcntia  dcfidcrij  liberorum ,  fecit 
hxc  verba  infipicntcr admodum,ftultcquc  loqui  Rachclcm.  Qmnquam 
Hcbrxorum  quidam '         mfaciunt  pctirioncm  idam  Rachclis  ,7)4 
mihi  libcros. .\A  S  inc  n  intcrprcr  in^c^ :  Qiiando  tu  npud  DciMn 

tam  qratioL  optatr  1  illc  abnuat  *,  dc; 

^'^-       '  '  ..i^  prccibus  impctrauiL     i.  - 

^  ■   1  cxpofitioiicm  proximc  (c- 

)b  diiplicitcrcxcluditrdicitcnim  Scriptura,iratun 

'    '  -      '   noncm :  atcuni 

■^!  •    :  iMvnio.  F^-illiiJ.. 

fum,qui  prinaitit  te  fi: 

'  '     •  •  oni  Rarli(.iii  5  iLcuiiauiu 


us. 


ntiam  f;icit,quod  Ar 


butum  1 

s  ipfi, \w.>^\  ii.v 


imoda  indc 
10  cucnrur,  ik, 

 unribus  cadcm 

1  adimplcc  a:tcrnitatcm, 
]  v/uil,LiiLcin  fccundiim  fpccicm.Sic 
^  1?«:  viri  ad  ibcictarcm  ordinata  cft  na- 
imcorumonwiain  ciuldem  vtilitatem ,  lic^ccontrarra 
nircondirio:aIteru'      ^  robuftum  fccit  natura,al- 
:  hoc  cx  rimor?,r  :cl  oh  forriruchncm,  pu- 

dterumcompara:  domi  con- 

1  vcro  r  .  ;ii ,  a.i.  u::i;  u.iji.catLai  intra  limcn 

^  :am  cuai;         ...  non idoncumj alrcrum  vcro  ad  fcdii- 

l:raccmdomeftjcam  minimc  aptum,ad  motos  vcr(  ifqueaftio- 
'    '  ■  ■     '       -         ■■■  •  ' 

Jcs. 
vclana  pro- 

;:iL.    i  ijiuo  cjuidcm  inuidia 


.  '•     '  •■•.■■-'ina 

;niticcnriftiu  jna.Illudrt/i(9^«/>/  moriar^vcl^ 

/^/rw<?w?,v6/;:;/,tiu' iiciccrcxponitur :  Vclita:fi  mihi 

m  Gcn.T^':'n..i.  kk 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


5^8  C  O  M  ME  N  T.  I  N 

non  dt  acu.  hiios  vvx  tiiftitia  vitatn  pertxfa moriar.   Vel  fic  :  SipulloS 

fufceperol.beros.nomcn  meum,  meique  memoria  penitusemorietur. 

arq  ic  obliterabitur.Sed  prior fententia,  vt  fimplicior ,  &  planior ,  ita  clt 

probabilior. 

Cui  iratus  i-cfpondit  lacob,  Num  pro  Dco  fum  cgo,  qui 
priuauit  tc  frudu  ventris  tui  ? 


O  K  V  s     (apiensmaritus  vxorem  docet  vnde  prolem  op-  4 
''^  tare,&peteredebeatjaDeolcilicet,  qui  naturac  omnis  cft 
\  crcator,&  nrout  ci  Ijbitum  fuerit,in  cc5trarias  parres  commu- 


x^^^l  tator.Videtur  lacob  agnouillc,  fterilitatem  Rachelis  fuiflc  a 
Dcoloco  poen^E  irrogatam ,  quod  Rachel  fuperba  ob  pulchritudinem, 
&  qu6dflagrantiflimcdiligereturamarito,a(pcrnaretur  Liam :  pffc  fo~ 
lum  ipfajfcd  etiam  lacob  quodammodo  eam  defpicerer.  Id  cnim  paulu 
fupranondifljmulauitfcriptura,cum  dixit  iFidens  ameni  Domtr.us  cj^/oU 
defpiceret  Lia,  aperttit  vnluam  eius fcnoreJhrili  vermancte.Ccicvum  duplex 
caufli  fl:erilitatis  efle  folef.frequcns  cnim  caula  flerilitatis  liue  in  viro,/ii:c 
in  fcEmina,ex  naturaeftrnon  raro  tamen  ex  fingulari  conliIio,&  volutatc 
natura  Dei,vel  in  malum,;S<:  poenam  hominisjvel  jn  bonum,  &  gratiam.  Varias 
litAtff  caufasnaturales  ram  muhcbris.quam  virilisftcrilitatis  in  l:bro  2.dcge- 
^7elem  "^^^^^^"^  animalium cap.2.paucis  vcrbis  expoluit  Ariftot.  Nam  a  primo 
*  ortu,inquit,natura;locis,ad  coitum  commodis,oblcclis,fterilcs,6c  mulic 
rcs  &  viri  redduntur.vt  alter^p  non  pubefcant,alteri  non  barbcfcant ,  fed 
fpadonum  fimiles  fint.  Alijs  in  proceflu  jetatis  idem  accidit  affed:us,  pro- 
ptcrcorporisnurricationempleniorem  :  mulieribus  cnim  pinguionbus 
faclis,virifque  corpore  valdeobtlis,cxcrcmentum  feminale  in  corpus  ah 
fumitur:itaqueht  vt  illis  menftrua  dcfint,his  genitura.Aut  id  accidit  cx 
morbo  j  ciim  a  viris  femcn  humidum,&  frigidum  emittitur  ;  mulicribus 
vero  purgationes  vitiantur,&  copia  morbificorum  excremcntorii  adcft; 
qu2B  vitia  partimcurabilia  lunt,parrim  incurabilia.fcd  maximc  fteriles  tuc 
pcrfeucrant,cum  primo  a  natura  ortu ,  talcs  fucrunt:gignuntur  cnim  (3.- 
muliercsvirag{nes,&viri  foeminales^altcris  menftrua  dcfunt,  altcris  fc- 
men  exile  frigidumquc  cft.HacSlenus  ex  Ariftotele. 

Altera  caula  ftcrilitatis  noneft  naturahs,  feddiuina  :  nonnunc]L..ii; 
enim  Dcus  prarter  ordinem  naturx  fteriles  fecit  muheres  Sc  contra  dc 
ftcrilibus  foecundas.Cuius  rei  non  pauca,ncc  obfcura  funr  in  facris  littc- 
ris  exempla.Saradicit  lc  conclulain  fuilfe  a  Dco,nepareret,  Genef.  cap, 
i6.0mnium  itcm  mulierum  domus  regis  Abimelec  dicitur  Genclis  cap. 
ao.Dcus  conclufifle  vuluas,  nc  parcrcnt.  Et  hoc  loco  fidcnter  lacob 
dixit,Deum  priualfc  Rachelcm  {vutiu  ventris  fui.  De  Anna  quoquc  Sa- 
muelis  matre  fcriptum  cft  i  .Regum  cap.  i .  'Deus  antem  cc?ichtfcratvul 
uam ciHS. Conuwvcro  ftcrilibus  mirabiliterdcdit  fa*cunditatcm,vt  Sarrr 
Anna^^Eliiabcthx  matri  loannis  Bapt;fta',& Rachcli,dc  qna  in  hoc  loco* 

paulo 


Ucgiapud  Paraphraltcii  HicrOiolyaJiunani  iLij^ct 
;  KQmtuor  claucspofi    funt  in  iv  / 


Rcm»:n9ram 

CUntdinm  j  **^ 


G  r        S  I  S    C  A  V   25P 

paulo  infra  fic  cl i  rns  Bominui  RacheliSy  exAudinit  eam ,  &  aperuit 

^•;</;rf4wr///j.Merico  )^icur  Dauid  cecir  i  in  do- 

7no,7natreTnfilioru7nldtant€m.T)  • 
opulenra  familia,&numcroG 
uoli; 

ucrfi  mi  1  tradidit  Dominus  ncc  Angcli 

uisfcilicctpiuui.i::ciauiscibationis:Clauisfcpu^chrorLim :  lA  ci.iuisu^.n- 
litatis.Dc  clauc  p!uuix,ita dicit  Scriptura  Dcuteronomi)  capitc  vigeruno 
o€tmo:^pcrift  Domhius  thfpmrum  fuum  optimum^  c(T.lum ,  vt  tribHatplH- 

nX>Q  clauc  cibationis  habes  in  p(a!mo  i^^.^i^- 

...     .   ,  ^    fiples  omne  animal  bened^tVione,  De  clauc  kpul- 

crorum  dixit  DcusapudEzechielem  capite  trigefimofeptimoj  Ecce  ego 

/rm.  Dc  clauc  fterilitatis 

. . . , : .  ,\  .  c   .  .  v  i  V . ;  .  .  '    .  s^cxaudiuit  ca ,  aperutt 

Sic  illc.  Significare  autcm  voluit  ifte auftor  his  vcrbis,  qua- 
tuor  potiUimum  resmmanu&  potcftatc  Dei  cilc ,  pluuiam  coelelKm, 
'imoniam  ,  Mortuorum  rcfurreCtioncm,&  Procrcationcm  hbcrorum. 
>mnino  Ethnici  quoque  agnoucrunt  f(rcunditatcm.(3c  hbcrorum  gc 
:;.  .  .;-;  T:icm,vt  fmgulare  Dei  munus,ci  maxunc  acccptum  fcrri  oporure. 
latoncm  m  Sympofio,Ex  viri,inquit ,  &  vxoris  congrcdu  parcus 
-'iuereshxccliuinacfti&:  quamuisin  mortali  fcmper  animantc. 

:  prafgnatiOj&gcnituraabimmortalibuscft.Romanictiam  perjlitio 
.lam  E)cos  colucrunt ,  tanquam  nupnarum  fclicitcr  contra- 
lK'iKiarumpra:fulcs,tanquamgcrcnd.r  prolisopitulatorcsj&iamgcnitx  rUtAnU 
qiiafi  altorcs,tutorcfque  ac  feruatorcs.  Secienim  illa  fuit  perridicula  Ro,- 
manarum  mu!'crum  lupcrfticio,quam  narrat  Plutarchus  m  C.rfare,in  fe- 
ftisLupercahbns,qujeinFcbruariomenfea  nobihbus  iuucnibus  nudis 
agebantur,vfurpanfohta.  Pluiarchi  verbafupcrca  rc  huiulmoch  funt.- 
Multi  ex  nobiIibus,&  claris  iuuenibus,nudi  Dcr  vrbcm  difcur(aut,6c  fcu- 
ticis  hirfutis  obuios  pcr  ludum,&:  rifum  caedunt.  Quinetiam  multar  ia 
primis  cLnra?  muiiercs  data  opcra  ilHs  obuiam  cu!K,i<  fcipla  \m- 
quaminfcholaoffcrut,manushisprxbences:per(uaixcaspla^  ,  ni^ 
tibus,ad  facihorcm  partum;fttfrihbusvcr6 ,  ad  foccunditatcm  prohccre. 
Hscc  Plurarchus. 

Dedic  illi Balam in  coniiigiiim ;/V;y/^ (jHUJto,  ttpduiu iNjui  verfu 
m^o,Zc\pham  ancillam,  marito  tradidic. 

'  '         rcrapparcr,  vxores  illas  lacobnon  hbidine  laf-  ,V*"'^'^ 
-lis  lola  cupiditate,atquc  ca  liagrantillima  arlU-  an.idn, 
j:aiioqui  nunquam  in  communioncm  maritalis  amoris,6<:  ta  iyi,dn,im  U 
lancillasadrciuilfcnr.  Qucmadmodum  porro  fupraoftcn- 
Jimus  ,  coniugium  duarum  ibrorum,  fuiffe  figuram  po- 
puli  ludaci  ,  &  Gcntilis,  8c  itcm  \nx  actiux  ,  6c  comcmplariux: 
ita  coniugium  duanim  ancillarum  quo^uam  habucrit  ir^ 


niyjurii 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


r^6o  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

cuiufquetypum  geircris ,  difpurat  Auguftinuslibuo  22.  contra  Fauftum 
i..AugK!i.  fubfincnicapicis54.&:pcrtotumcaput5  5.  Scdhoc  ipfum  cnuclcatius 
&:Iuciilcntiiis  tradVauit  Ruperius  libro  y.Comcnrarioru  m  Gcnefim  cap, 
K^crtuu  jp^^^huncmodum  fcribensiAurcsnimiumpudicas  pra:(cns  lcdio  di- 
uerbcrat;nimiumfatiganruraudiendo  aimulationes  quatuor  mulicrum 
de  vnoviroconccrtantium-Sedhabeant  cumfimpHcitatcfua  prudcnria, 
fcicntque  totum,quicquid  cft  dic1:umJadumquc,rcdoIcre  magnum  li- 
berorumdcfidcrium,atqueearum  exemplo ,  tanto  inftantius  propercnt 
animx  prudenrcs/pirituale  dc  Chrifto  viro  fuo/emen  conciperc ,  dc  pa- 
i:cre,quantaillasauidiLatc  virum  fuum  inuiccm  prxripere  ,  quantoquc 
audiunr  gaudio  fihos  fuos  in  parru  fufcipcre.Nam  Chrifti,vnius  viri/unt 
coniugcs  hbcra:,funr&concubina:  ancillx.5e'y^^wf^,inquir,y7//;r  regina, 
Cant  4  .  &o^bgmta  funt  conciibinsi.^^^cun^c^uQ  cft  regina  fiuehbera ,  vel  amo- 
re  ingcmifcir^^cparrurir^vti  Paulus  ciim  A\CQhdX\FiUolimei  yqjios  tterupAr- 
turio  doncc  formeturChrijhis  in  vobis.Scd  non  co  conrenra  fit;  fcd  rara  hu- 
M  Cy.iii.  iusbcatifeminismultiphcandiauiditarcflagrcr,  vrancillas  quoque  Jiuic 
\'iro  permirrar,(Ss:  dic:\.i: Q^idenimfdum  omni  modo fiueper  occafionem , fiue 
Ad  Vh.t.  per  veritatem  Chrifiifs  nnniincictur^c^  in  hocgaudecfed  cr  gMidcbo.  Fieri 
namquc  porcft.quia  fcpc  iam  fadum  cft^vr  qiaem  ancilla ,  vcl  concubiiu 
concepit,eum  fuper  genuahber.T  pariat:id  cft,vt  qui  pcr  prardicationem 
inuidenris ,  diuinum  audiuit  verbum,  confiteatur,(Sv:  tencat  in  caihohca 
matrc  Ecclefia  vcrx  (Sc  vniccT  perfedionem  fidei ,  &  ita  nihil  diftcrat  a 
lcgitimis  filijs  in  acceptioncr  parernx  ha?reditatis.  Sicur eria  quando  Deus 
mram  promifiioni<;  (brre  diuifir  filiisIfrael,Gad,&  AfcrA' Dan,  (ScN^- 
phrhali,nihil,vel  miniis,vcl  rardius  acccperur,proprerea quod  eflenr  c6- 
cubinarii,vclancillaru  filij.Ergo  in  huiufmodiafperirare  exterioris  palcae 
tafis  hiftori^,  fimpliciu  fenfusoffcdirurjfed  mreriorc  grano  perfedliores, 
i.Cor.^.  q^Qfum  cft  foliduscibus,nonparumdelcclantur  Ha61:enuscxRupcrro.  ^ 
Scd  pcrpcdenda  funt  vcrba  illa,qux  dixit  Rachcl  viro  fuo  lacob,  cum 
cidcdirin  marrimoniumfamulamfuam  Balam.  l-Libco,\nc[unfamulam 
ThrafMrat  Balamyingrcdcre  ad  ilUm.vt  pariatfitper germa  meay&  hahcamex  illaplios, 
ca,i\irere fu^  Qiiid  cfcVtfariat fiipcrgenuameii?  Hcbraica  phrnfis  eft,&  alibi ,  nccfe- 
pergtnua,     nicl  vfurpara.Conrincr aurcm  hanc  fcntcntiam,Vt  pariat  filios.quos  pof- 
fim  ego  adoptionislege  quafi  mcos  fupcrgenuamea  collocarci^Sc  illis(vc 
faccre  matrcs  folcnt)cum  voluptatc  arridcre,allu8crc  ^  blandiri.  Ad  huc 
morcm  rcfpcxit  Iob,cu  dixit  cOi^.-^.Onare  non  in  vubta  mortnus f  imyC^ref- 
^'^}'-  fips  ex  vtero  non fiatlm pcrii  ?  cjuare  exceptHS  gcnibi4s?chr  la^atus  vberibus? 
Scdilleilluftrtoifliaia:  locus  c:i^nc66.FIiCc  dicitDominus:  ^ia  c(Todi  cK 
fUibofiiperearncjuafiflumumpacis.,  Cr  quafi torrcnteminundantem  (jlor^.i^n 
gtntiy.m,qHamfidgetis'.advberapQrtabimini,o'fifpergenua  blandienturvolts 
(juomodo  fi  cni  7nater  blandiuurfic  cgo  confolabor  vos.^Qc  Homcrus  huiuf» 
t/;«err  ''^'^  non cft  vfus  Uiados  2.iillis  vcrfibus: 

OuJ  Dits  infenfus  gcrit  immortalibus  arma, 
Non  pcncs  huncgejnkisnatifupervfquefedebm::. 
.^Vandiri  a]Jifcti. 


GENES  IS  C  AP.  X.XX 


PRIMA  DISPVTATIO. 

Dc  n^nuu^(y*  virtutc  MAndr  mY^. 

Supcr  ilhs^x^emsj 

Egrcflus  autcm  Rubcn  tcmporc  mclTis  triticcnr  in  agrum ,  rc- 
pcnt  mandragoras-.quas  matri  Lix  dctulit.Dixitqi  Rachcl, 
:  mihi  dc  raandragoris  filij  tui, 

-Rat  tuncRuben  admodurapucnncmpcminorfcxtoan- 
•  no.ntcnim  Liaincrapoilcrius  fcptcnnium  feruitutislacob, 
iiios,6s:  vnam  tiliam,Gcncf  jo.poftallatas  vcro 
^L^oras  aRubcn,  genuittreshbcros :  Iffachar, 
,  Zabulon,&:  fiham  nominc  DinamrquocircaRuben  id tera- 
poris,tummum,quinqucnniscirc  potcrat.Pucruhis  igitur,tum  pulchriru- 
dinc  coloris,tum  fuauitatc  odoris  mandragorx  permotus  videtur,vt  cam 
fexrct  matri.  Mcifis  porro  triticca  fit  in  Palxftinafub  finem  vcris ,  &  in- 
terdumnonlonc;catcmporcPafchx,vtcr  '  \  hb.Iofuecap.j. 

&:.5.VcrumdcMandragora,&:longa,&:li:    .  .putatio,qua^nam 

cius  natura  fit,qu3e  virtus ,  6c  cftcdus ,  vt  fatis  idonca  caula  rcddi  poftit, 
curca  fucrit  a  Rachelc  :  cxpctua.  Sanc  a  diucrfis  Audloribus 

tam  varic,atqucctia|n  co   caproditum  cft ,  vt  vixcertum  quip- 

piam ,  &c  quod  cxploratc  percoDtum  fit ,  tradi  pofle  vidcttur.  Enarrabo 
staqueprimiim  quxab  Audoribus  EthnicisA'  F-Icbrxis,tum  a  Chnftia- 
nis,tam  vctuftioribus,quam  reccntioribus  tradita  funt.Poftrcmo  fcnfum 
.-iionue  animi  mei(Sciudicium,qualcquale  inrc inccaa eife poteft,pau- 

>   ..j.i...  .  ... .  ionon  obfcurcfignificatvirtutemMandragor^  y^, 

loporiferam.cum  ait ':  Rc  vera  vinum,rigans  animas.ipfjstriaitias.qu^- 
adniodum  Manar.^-ora  homincm.roporar.  Diofcoridcs  libro  4.  cap.6 1 .  d,., 
dc  Mandragora  m  Tumc  niodum  fcnbit :  Mandr.igoram  aliqui  Antimo- 
lum^lii  CircTam  vocant.quoniam  videatm  ad  amatoria  coducerc.  D  uo 
ciusffenera:nigcum.qux-  fa-minacxiO  :ftioribusfo!ijs,&  mi- 

noribus  quam  baucx.v.rofis  &  graii.  .  cerra  fparfis.Mala  ge- 

rit  forbis  fimilia.pallida  &  odoratajin  quibus  lcmcn  veluti  pyrorum.Ra- 
dicibus  inhxret  bcnc  m.igniv,  bin.s.tcrnisve  intcr  fc  conuoU.tis ,  cxtr.n-  J^'  . 
fccus  nigris,intus  albis.craal)  corticc  vcains:caulcm  non  fcrt.  Altcrum         *  * 
ccnus  Mandragor.r  candidum,qui  mas  dicitur:cuius  folia  magna ,  alba, 
lata,laruia,vtbet?:m3la,qu.im  funt  fQ.-min.x,duplo  n«iiora:colorc  incro- 
ccum  incfinantc,iucundo ,  cum  quadam  grauitatc  olcntia :  quorum  cfu 
■opilioncs  aliqu.intum'foprantur.Radix  funilis  faminca: ,  fcd niaior ,  &  pj^,^,,^,, 
candidior.fimilitcrquc  caulcm  non  habcns.Poaha:c,Diolcoridcs  multi-  ^j-j,^. 

piicc;:!  ■  "  '■ 


^fip  Ir.vnr.i:  vfiun  c.\'pones,fatis  indicat,omnia  £or<. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


to 


C  O  M  M  E  N  T.    r  N 

proucnire  cx  virtute  eius  frigorifcra,&  foporifera.    Addit  pnTterea  eius 
poma foporem  afFerre,  tum  olfadu ,  tum  cfu ,  dc  nimio  odorc  pcrcinloc 
obmutefcere,fcmcnqucpomorum  purgarc  vuluas :  appofitiimq-  -    -  i  . 
fulphure  igncm  no  expcrto,rubra  foeminarum  profluuia  fiftcre. : 
que  Mandragora,cui  nomenMorion,in  opacis  mxtafpccus  nalccnsxj.ia: 
moilis  cft,ac  candida,paul6  maior  palmo ,  poUiccmquc  ada:quan-  rr:i^~ 
tudine.Tradunt  eam  in  pane,ofKi,vel  obfonio ,  drachm^  pondc: 
ratam,vfum  rationis  intercipcrc.Etcnim  qui  edit,continu6  obdorinjicir, 
co  ferehabitu,  quo  eratcomedcns ,  fcnfus  inops ,  ternis ,  quarcrrilfx  c  cv 
quo  fumpta  c(t,horis.Hac  medici  vtunrur,cum  fcindcndi,vrcndi 
ceflitaseft,vt  fcnfum  ftupcfaciant.  Ad  hanc  fcrme  fententiam  Diolcoii- 
des.De  virrute  autcm  fanandi  ftcrilitatem,  iuuandiq;  fcECunditatem,auc 
conciliandiamorcmjiueadlibidinem  incitandi ,  nullumabeo,  expro- 
prio  fenfu,verbum  fit. 

Plinius  lib.2  5.cap.i  :^.cadcm  Diofcv.  .u  i^udl.  ;.iandragora,qua- 
tum  ad  magnitudincm,figuram,colorem,&  varictatem  eius.Hoc  Plinius 
non  folum  eo  loco  fccit,fed  alijs  compluribus,fimillima  tradens  Diofco- 
ridi.Vtpropterea  quidamfufpicati  fint,malta  Plinium  ex  Diofcoride,ta- 
.^^^  cito  eius  nomine  mutuatum  ,  fparfim  inferuiflc  (criptis  fuis.  Sed  id  eflc 
^fintexDtO'  ^■^""^''^"^j^J^g^i^  J^^^io  femporum,qua conftat,non  paucis  annis  Diofcoride 
jcoride.        poftcriorem  fuifle  Phnio,  vt  fubtiliter ,  eruditeque  fuper  ea  re  difputans, 
MurjiUu^Ca  cgrcgie  probat  libro  2.Variarum  obferuationum,cap.  aS.Marfilius  Ca- 
gnatfis  wft'  gnatus amicus  meus,6c  fmiiliaris,pcrnobi!is  medicus,(Sc  infi(>ni  tam  Phi- 
Joloph!x,quam  aliarum  duciplinarum  limul,&  hnguje  Gnrca:  cognitio- 
ne  pr.Tftans.Cxteriim  dc  viriute  ,atquecffedu  Mandragonr  pauca  hxc 
traditPlinius:Odoreiusgrauis,fed  radicis,&:  maligrauior,  folia  feruan- 
tur  in  muris  efficacius  •,  alias  recentium  fuccus,peftis  eftiSic  quoque  no- 
xix  vires,grauedincm  afferunt  etiam  o\h&u  :  quanquam  mala  in  aliqui- 
bus  tcrris  mandantur,nimio  tamen  odore  obmutefcunt  ignari;  potu  qui- 
dem  largiore  etiam  moriuntur.Vis  fomnifica  pro  viribus1)ibcntium.  Bi- 
bitur  &  contra  fcrpentes,&  ante  fedlioncSjpundtioncfque^ne  fcntiantu  r. 
GAlenu^         b^c,fatiseft,afiquibusfomnum  odorcquxfifle.Hsec  Plinius.  De  tol- 
lenda  ver6  fterilirarc,6<:  concilianda  foecunditate,nihil.  Galcnus  libro  7. 
Simplicium  Medicamcntorum  ,  Mandragorx  vires  paucis  hifceverbis 
defcribit:Mandragora  vincentem  habet  facultatcm  rcfrigcrotoriam;adeo 
vt  tertij  fit  ordinis  refrigerantium.  Verumtamcn,  ^Sc  caliditatis  cuiufdam 
particeps  eft,&  humiditatis  in  pomis :  Proinde  foporem  conciliandi  vim 
ca  habent :  radicis  cortex,  cum  fit  valcntifllmus ,  non  tantiim  rcfriecrat 

Galenus.  Au  cenna  vnum  hoc  (cribit  de  Mandragorarquam  Arabice  vc- 
cant  labro;  habere  i^m  purgandi  matricem  muliebrcm ,  qua  quidem  rc 
videtur  poflc  mulieribus  conduccrc  ad  conceptum.   Scd  veniamus  ad 


Fa;.nina  hcibm,qu.-t  Mandragora  dicitur ,  quxru  / quam  vb.  guftauir, 

cocundi 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X.  163 
cocundi  cupiditatc  acccnfa  ,  admaremque  propcrans,  illam  ofFcrtipd. 
Masvero,vtcomcdit,ardet  ciufdcm  libidinc,ac  fccminae  mifcctur^  lam 
veio  cum  inftat  panendi  tcmpus,f(rmina  lacum  ingrcditur,(5c  aqua  pcr- 
tcntat,qua  mammillas  vfcjuc  pcrtingcnte ,  parit :  Si  cnim  in  tcrra  fatum 
cdcret,nequaquam  eleuari  poflct,cum  mcmbrorum  compagibus  carcat. 
Sic  Epiphanms.B.Auguftinuslib.22.contraFauftumcap.56.hxcfcribit  ^  ^ 
dc  Mandragora  •  Scio  quofdam  opinari  pomum  Mandragorx  acccptum  *  "^"^ 
in  cfcam  ftcrilibus  focminis  fcecunditatcm  aftcrrc  :  !k  idcirco  putant  ran- 
topcrc  inftitilTc  Rachclcm  fumere  id  a  Rubcn  filio  Lix,cupiditatc  vidc- 
licct  pariendi :  quod  cgo  quoquc  arbitrarcr ,  fi  tunc  Rachcl  conccpifler. 
Nunc  vcro ,  cum  poft^iac  duos  alios  ab  illa  nofte  partus ,  Dominus  cam 
pro'  ^  'icrit.nihileftcurdeMadragoratalealiquidfufpicemur,qualc 
in  i .  nina  cxperti  fumus .  Dica  cgo  quid  fcntiardiccnt  hinc  indc  mc 

Horcs,docliorc(quc.  Cum  cnim  hxc  mala  ipfc  vidi{fcm,&:  proptcr  iftiim 
ipfumficrarledionis  locum  idmihi  obcigilfc  gratularcr  ,  raracnimrcs 
eft;naturam  eorum  diligcntcr,quantum  porui,pcrlcrutatus  fum.  Ncc  id 
fcci  ahqua  a  communi  lcnfu  rcmonore  fcicntia,  quar  docct  virtutcs  radi- 
cum,c^  potcftarcs  herbarum  i  fcd  quantum  mihi ,  &  cuihbct  homini,re- 
nunciabat  vifus,&  olfaaus,&:  guftus.Proinde  rcm  compcri  pulchram,6c 
fuaucolcntcm,Liporc  autem  inCpido.  Qupcircacurcam  mulicr  illa  ran- 
topcrc  concupicrir,ignorare  mc  fatcor;nifi  fni tM  nnrc-r  pomi  rantatcm, 
&  odoris  iucunditatcm.Sic  Auguftinus.  s^,tJ^<. 
11  Suidasdixit,Nlandragorxfruftum,fomnL:m,vclooiiuiuncmclhccrc,  Rhodig,vu4. 
Rhodiginus  lib.y.Leaionum  antiquarum  ca.  j.fic  ait :  Ridcndos  ccnfco, 
qui  a  Philofopho  vitandos  putant  poetas :  id  prxcipicndum  fucrat  po- 
tius,vtin  pocmatcphilofopharcmur.  Nam  qucmadmodum  Mandrago- 
ram,tradunt  rcrum  periti ,  vitibus  adnatam ,  tranlmittcrc  m  illas  po- 
tcftatcm  fomnificam  i  vt  vinum  ex  iUis  bibcntcs ,  ficihus,  &:  proch- 
uius  in  foporcm  dclabantur  i  Mandra^  :.im  potu  hauftam  infcqui. 
rur  Kv-sFauloaudtorc&cataphoric.  .  .  prxualida(idcft  grauis,& 
profundus  fomnus)ita,&  pocticis  commcntis  pcrm.xta  philofoplm, 
rumlcncm,  tum  gratam amabilcmque cfficit  difciphnampocth  >• 

'  Matthiolus,qui  luculcntiflimos  in  Diofc.fcripfit  Commcntarios ,  lu^  MatfU.U.. 
pradidamdcMandragora  fcntcntiam  Diofcoridis ,  fupcr  co  iploloco, 
cxplanans,ad  hunc  modum  fcribit :  Vtrumquc  gcnus  MandiagoiU',fre. 
qucns  nafcitur  in  Apulcia ,  montc  Gargano :  vndc  radicum  comces ,  & 
poma ,  Hcrbarij  ad  nos  conuehunt.  Habentur,&  in  viridariis^fpcftaculi 
eratia.nofq-,  vidimus  Romx,Neapoli, Vcnetijs  vtramquc  Mandragoram 
,n  hortis  &  vafis  fidil.bus  fata.  Radiccs  porr6  Mandragora:  humana  cffi- 
rcprxfcntarcvt  vnlgo  crcditur,fabulofum  cft.Nam  quas  (ub  figura 
Lm.n.s^irculatorescircumferunt,&mcd.cari  ftcril.tat.nugaimir,^^ 
ab  ipfifinct  fu.u,ex  arundinum,Brionix,  aliarumq,  plantarum  rad.cibus, 
quod  nos  Romx cum  cflcmus,manifcfto  cxpcrimao  compermuis.  Ncc 
tamcn  finc  rarionc  putamus,  Mandragoram  d;dam  cilc  a  Pythagora 


■ 


A 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC^ 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL  2.3  308 


i64  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

./^^^  Anrhropomorhon,qu6dhumanam  reddat  forma:  fiquidem  omnes  fcr- 
"•/3  me  radices  Mandragora^  a  mcdio  ad  imum  bifurcatx  proucniunc ,  ira  vc 
(^rura  hoaiinum  habcre  vidcanrur.  Qiiare  fi  bene  effodianrur ,  cum  fiu- 
(flumgcriinr,qui  pomi  inftarfuper  foha  rerra:  procumbcntia,  breuipcn^ 
diculo  appcnfuSjparum  a  radice*difl:at  j  hominiscui  brachia  dcfi 
'  ■  ^-m  qnadamrcnus  rcprsB(cnrant.Ha'6lcnus  ex  Matrhiolo* 

Olcafter,  cxplananshunc  Incp.m  Ccnc{is,cum  probaflet  voGcm  f 
brjeam  Di.daim  conrinere  li  2  :nammx,aut  eius  quod  finii- 

hcudincm  mamma:  habctjar.!:  cLnvi  c  i  coiuienientiam  aliquam-,  autrcla- 
cioncmadearnjciim  inquam,hocprobaflct,fub:ungic:Suntctiam,inquir, 
m  .ScripruraducTconiedtUrarad  venandampropriam  eiusnominis  figni- 
iicarioncm. Vna  cfl:  conicd:ura,rem  cfli  odoriferam  ,  quia  Cancic. capice 
icptimo  fcriprum  cfl:  D;:dah?7y\d  cfi:  Mandragoram,^if^i///^'  oclorem.  A!rcr.-i 
coniecluraeft,eam  rcra  nafci  foiiram  in  agrisjtempore  mcflis  triricea: ,  vt 
"cicirur  hoc  Ioco.Significat  igirur  Dncinm rem,  in  qua rria  hxc  fimul  in- 
niunrur,fGilicer  figura  mammnj3&  odor  fuauis,    quod tempore  trir:  - 
ccLi:m:fijs  inueniatur.  Rcpcrioautcn>genus  quoddam  albihlij  ,in  quo 
pra'dtcla  triaconcurrunt.  Etenim  radix  eius  quafi  coepc  cfl:,  fimilitudinc 
habens  mammie  flos  cft: albus  optimura  odorem  cmittens  :&:adfinera 
ApriHs ,  aut  in  iMaio  facilc  in  agris  inucnirur.   Quarc  arbitror ,  Di/daim 
fignificarc hocgcnus  hlij  albi,  non  autcm  Mandidgoram.Sitamcn Man- 
dragoris  deiedlai-is^quod  non  prohibemus,fciro  tcfle  Diofcoridc,tria  cii. 
in  mandragoris,prim6  poma  inrcr  folia  fitairum  folia  ipfarad  hcc,radices 
Ahen  ^fni    ^.^ '  '^^^''^^'^^'  ^crnas  muruis  inuiccrn  complexibus  conuoluras,  nec  puero 
dilfimiles.Tradunc  Medicieamhabere  vimcicndi  mcnftrua,  (Scmulie- 
brera  vuluam  ad  conccprum  mirificc  accommodandi.  Scd  mirarur  Abe 
K!ra,quomodoralcm  vircutcmhabcrc  queat,cura  fit  frigidiflimx  quali- 
as.Rabbi  Dauid  duo  eius  generaagnouitjcandidum,qui  masj^v:  nigru, 
qiii  fccirrina  cxiftima?ur;&:  fcrre  mala,auellanarum  nucum  magnirudnic-, 
yimcius  cflefomnifcram,tam  in  poru,quam.in  olfactu.  Sed  non  vidco^ 
ir^ncip:^3  inquic Olcaftcr^qualiccr  textui  hoc  pofl^taccomodari.Sic  Olcaftcr.Ead^ 
X   fcntcntiam  fecutus  Francifcus  Gco^-gius  in  primoTorao  fuorum  Pro- 
blematum.problcmace  21  ^.carpicSandm  Hicronymum,  quod  yoccm 
HcbrcTam  Dudai?n,^h\(z,  6c  Canticorumcapite  fcptimo  vcrterit  maii- 
dragoram,  nam  nec  raandragora  odorifera  cft  ,  ficutdc  Dudaim  dicitur 
C.anc.y.Ercumfitfrigidifllma^contrariacft  fcx-cunditati  :  pra^tcrca  non 
fuiflctranropercexpctitaaRaclicIe  ineredibilircc  cupida  prolis.  Sic 
!lfe.  Hanclenrcntiamrcfcrcns  libroquinto  Bibhothccx  Sanc^aMn  An- 
ratione  lop   Sixtus  Scnenfis,  nuUum  conrra  eam  vcrbum  fccit; 
quod nonnulhs  fortafTc  (ufpicionem  mouebir,iftiufmodi  opinionem ne- 
-'Mquam  cidilphcuiflc.Arquc  h^rc  dc  Mandragoraapud  Audorcs  tam 
;^quos,quam  recenriorcs(quos  cgo  adhiic  vidcrim)fcripra rcperi. 
cnnicUMri'     ^cd  quarnam  eft  noftra  fententia?nam  hoc,opinor,a nobis  Ledtor  ex- 
pcaat.Nos,quo  breuius,&:  apcrtius  dicantur,qux  diccrcvolumus,  fen- 
riam  noftram  in  quinquc  Propofitioncs  dircmiiMis^arquc  diftinximu3 


CAP.    XXX.  t6s 

Propjos  I  T  I  o:VoxHcbraicaD;^^i*<x>/nonfignificatIi- 
i^u.j ,  ,  i  1  Olcaftro,  (Sc  Francifco  Georgio  ;  fcd  mandragoram  fi- 

gnificac.  :  omncsGrxcijCN:  Lacinicodiccsicumenimcavox  nuf- 

quamalibircpcriaturnifihoc  in  loco>&Canticorum  fcpnmQcum dici- 

\'rrobiquc  (epruaginra  !-cs 

>     .  .  illi  Hcbi.vxli'ngu.\:Ll^  V   ,3c 

nomina  herbarum,arborum,&  animaliumtcrrx  fuas ,  in  facris  Biblijs 
c.v^.vr.  '.orara,haud('  ^  mchus nouerar^quan  '  '  'Lr,&Gcor- 
gui >.  ^iiniuccr  ctiamb..  .  .  .  ymus  intdlcxit  voccn  virpcririf- 
fmiusHebraice,  &  in  caregionc  permultos  annos  vfque  ad  mortcra  vcr- 
f  -  '  '  'iiSj&rignorafb], vclambiguajCX 

1    -     .itatus.  Sed  nobi^»  opponunt  iftr, 

Mandragoram  nonelle  odoratam;quodtamendci>;/^4/>7(criptum  l 
(     '  .  Atnos  conrraiftis  opponimusau(SoritarcmB.  Au' 

  .  .clum  eft>  vifUjolfadu,  guftuqucnaturani  manui  a- 

gljra^pcnchratuSj  aftiriBAt  cam  fuaucolentcm  cfl'e:&  ficri  potcft  vt  in  tcr- 
ris  caIidioribus,quahseft  Mauritania,  &:PaLvftina,  &  Mc  f  ^  Ma,ma- 
ioris ,  (Sc  mchoris  fint  odoris.  Ncc^iccreneccflccft,manc.  ..^  d  fuiflc 
tantopcrc cxpctitant a  Rachclc, quod ea vim habcrct fcrcundandi mu- 
Iicrem;fcd vr  '  •  !r,vcIob  raritatcm plantap,  vcl  ob  pulchritufl 
ncm^vcloti  .:cm.  , 

16  •  Se  c  P  R  o  p  o  s  I  T  I  o.  Nonnulla  qua:  vulgo  feruntur  d^  tu^iie  Man^ 
>f     ^  '  '   '      (•    "  .'.a. TalccftiIlud,efligicmvirihs<Scfoc-Vr4^<>M. 

ai  ccrnithoc  autcm  Matthiolus,  vt  fii- 
dum  eft ,  manitcfta  cxpcrmicnto  falium  clTecompcrir»  Ncc  illud  a 
"ncft,niv  ^    >      -  '  'vrcvimamatoriam-, &ideo  voca- 
1.  Tklcu  .adcCirccapocrisconfidlafunr. 
Diotcondcs  id  mcmorar,  lcd  cx  aliorum  (cnfii ,  non  (uo.  Et  natura  man- 
'  '         virtus  eius  vaIdc(bporifcra,ifti  opinioniplane 
c  .lodum  qucmpiam  moucat  Epiphanijaudoritasid  J^'*)^'*^^/^^ 

tradentis  in  Pblologoinirairura  isnon  tam  inco  hbro  diligcns  &curio-  /1,^^  ^  -^* 
fus  fait  vcriracis  hiftoria:  carum  rcrum,  quas  inibi  mcmorat,qu3mcas  rcs  phan,j, 
intcrprcrandi  appollrc,  picqucfccundum  intclhgcntiam  allegoricam ,  & 
rropologicam.  Qu^arc  proprierarcsanimaIium,&:  planrarum  vuleo  crcdi- 
tas,&:confi!io,&:propofitofuoaccommodatas,Iibcnter  afllimpnt. 

17  Tertia  pkopositi  o.Mandragora  per  fc  non  opitulatur  mu-  Mamirag^rX 
lieribus  aduerfum  fterilitatcm,  vt  vulgo  crcdirur.  Auguftinus  ncmpc  ait,  Pj^f' 
I  '         :  muhcriscxpcrimcntoa>mpcrrumeflc.NequcidaDiofcoridc,  ZZ^r"*'*^'!' 

>,vcl  Galcno,vcl  vllo  probato  auctore  traditur.Enimucro  id  cflc  tut$. 
fallUm,conuinciturcxcmpIoRacheIis:hxccnim  poftcfurnmandragorar,  s.Aug^fl. 
vel  alium  qucmpiam  eius  vfum,non  eft  facundata.fcd  manfit  poftca  ftc- 
rilistrcs  circircrannos:  fiquidcm  poftcagcnuir  Liafucccfliuc  duoshlios, 
&vnamfiham,vtinhoccapitcnarrar  Scriptura  vcrfu  ly.vfqucad  21. 

'    T  poftca  Rachcl       pcpcrit;  vcrum  non  mandragora: 
(l  i  [)cnignitatCj&  munerc  Dci,  quod  Scriptura  nonta- 
:.Tom.4.  11 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


^66  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cuit ;  verfu  enim  2  2 . fic  M;RecordatHS  Cjuoque  Domims  Rachelis ,  e)caudmt 
ea7n.&  apermtvHluamems.Q^A^c^^^oAcxxmUm^^  fummcfngida 
llr,  fterilitacis  potius,  quam  fcecundicatis  caufa  eflet  •,  quarc  mulici-ibus  ad 
concipietKlumaduerfacrixerit  magis,quamauxiliatrixf  g 
6)nom.do       QjARTA  PROPOsiTio.  Pcr  accidcns ,  vt  vocant ,  Mandragora 
Mctndr^gorA  porclt  conduccrc  mulieribus ,  &:  proficece  ad  conceptum.   Tradit  enmi 
Hhperuca^  Diofcorides,idemque  confirmat  Auicenna,vt  fupta  cxpofirum  eft,  man- 
'r^f^c^il.  dragoramfiftere  nimium  menftrui  muliebris  profluuium  ,  &  item  pur- 
garc-matricem  : quibus  rebus  confert  ad  foccundiratem ,  cui  pra^dida  ad- 
ucrfantur.  Adhxc ,  cum  mandragorafic  frigidifiima .  potcft  mulieribus 
prodeffe,  qnx  ob  nimi j  caloris  vteri  intempericm  concipcre  non  pofTunt, 
per  eum  autcm  mitigato  &  tempcrato  eiufmodi  calore ,  habiles  fient  con- 
Leulnus       cipicndo. Placec  enim  mihi,quod  fuper  ea re  fcripfit  Leuinus  Lemnius  in 
Lcmmui.      eo  hbro  qucm  infcripfic  de  Hcrbisin  diuina  Scripcura  memoracis  in  ca- 
pire  fccundo  eius  hbri ;  An  mandragora, inquic,  vim  fcecificandi  muheri- 
busconferat  ,atqucvteroretinendi  fcminis  efficaciam  concihct ,  in  du- 
bium  vocari  pofter.Cum  enim  foporifero  cffcau  pra^dita  fit,&:  fit  impen- 
se  frigida,ea  quahrasad  id  prarftandum  prorfus  incfficax  videtur.  Hoc  ta- 
men  ica  dilui  poftec*,  vc  in  frigidis ,  &  humidis  regionibus ,  atque  in  vteris 
muhebribus  valde  humidis ,  &  frigidis ,  tale  quiddam  perficcre  nequeat: 
fcd  in  torridis,  asftuancibufquc  terris,  &:  in  valde  calidis,aridi(*que  vceris. 
Qjoapropter  in  Africa,Hifpania,Iudxa,Mauritania,Numidia,  6c  ^gypco, 
in  quibus  regionibus  fcrme  mulicresaduftos  &  arcnces  habcnc  vceros,«S:: 
ircm  fquahdo8,ac  ftrigofos;  non  incommod^  hoc  pomum  adhibcri  pofic 
credidcrim,&  valeread  foscundicacem.Si  quidem  eiusefu  corpusmulie- 
bre  ad  cempcricm  reducerecur,&  vcerus  recinendi  fcminis  vim  acciperet, 
ne  idin  fumos,acfuligincm  euanefceret  ,vtin  calido,  acq;  «xftuanci  vtero 
fieri  afiblec ,  in  quo  vcriufque  femina  magis  coalcfcunc ,  acque  vniuncur. 
Sicille. 

proprutai,  ^     ^3  INTA  Propositio.  Vcra  mandragorrE  natura  >  vel  pocius  ^  ^ 
yirtui,  o'  tf  narur.B  propricras  eft,efic  perfrigidam,  6c  vc  Galenus  dixic ,  in  terrio  ordi- 
ftaa  Man     ne  rcfrigcranrium.Gcrmana  item  eius  virrus  eft,eire  fomniferam,&  fopo- 
drag.rx.      riferam:quin ctiam  immodico  eius  veIefu,velodoratu  ftuporem,obliuio- 
nem,priuarionem  fenrus,amcnriam,(Sc  inrcrdum  eriam  morrcm  accidcre, 
cx  vcrbis  PIinij,&  Diofcoridis  fupramcmoraris,  manifeftum  eft.  Adfcri- 
bam  hic  quod  de  fc  narrat  Lemnius:Cum  xftiuis,inquit,menfibus  in  Mu- 
Leonoftroamabilcacfpcciofum  mandragorq  pomum  per  imprudentiam 
colIocafTcm ,  adco  fomnolenrus  faftus  fum ,  vc  foporcm  xgre  pofiem  cx- 
cutcrc;quamuisobnixeoblu(fl:arerfomnolentiaf,camquc  conarcr  eijccrc. 
Et  ciim  rarionem  tanti  veterni  non  poficm  inirc ;  randcm ,  cum  quaqua- 
uerkimcircumruhficmocuIos,obruIitfe  a  tcrgopomum  mandragorx, 
quo  inde  tranfpofitoinalrumIocum,fadusfumalacrior  ,dcpul(b  torpo- 
rc,omniqueo(cicanciapenitus  Jifcufta.  Sic  ille.  Vcriftimile  porr6cft,ra- 
lcm  fuiflc  mandragoram  in  Mcfopotamia,&  Pahvftina,qualem  in  Maiui- 

tania  vidit  S. Auguftmus  vifu  pulchram,  odorc fuauem,guftaiu  infipidam 

fub 


G  E  N  E  S  r  S    C  A  I  :  X.  1^7 

fubfincm  vcrisproucnictem  inagrisrnamquchoc  ipfum  fignificari  vi- 
dcturinCanticis  cap.y.ilHs  verbis:  ALwdra^orjt  dcderunt  odorcm. 

AitRachel,Dormiat  tecumhac  noftcpro  mandragQrisfilij 

tui,Rcdcunciquc  ad  Vefpcram  Iacobdca<;ro,cgrcl]acftni  Vlrsv  i 
occurlumLia;&:air:  Ad  mcincrabisrquia  mcrccdcconduxi  \6.Ck  \  - 
tCjpro  tnandragoris  fihj  mci.Dormiuicquc  cum  ca  noclc  il- 
la,&:  cxaudiuit  Dcus  prcccs  cius,conccpitque5&:  pcpcrit  fi- 
hum  quintum. 

oBJEftlaia  A  T  1  s  appareiex  hoc  loco,nec  lacob  mixcum  cfTcpluribus 
BL^SH  vxoribus ,  nec  vxorcs  tantopcrc  appetiiflc  concubitum  eius, 
HBJH|  improbxhbidinis  intcmpcrantia ,  fcd  honcfla  flagrantiquc 
^mim  prohs  cupiditate.Cui  rci  manifcflum  hoc  loco  pcrhibct  lcri- 
pturateftimomum  ,  qux  (xpius  dicit  cxaudiflc  Dcum  iftarum  muhcruni 
prcces,&:  vota,  &:  vuluas  carum  apcruiflc,  &'  optatam  dcdilTc  prolcm.  Et 
muhcres  ipft  vbi  prolem  edidcrunt ,  gratuUbundx  Dco  gratias  agcbanti 
&  nomenfihoimponebant,quodcflctdiuini  muncris  teilimonium.  la- 
cob  item,vt  omnibus,  ik  hnguhs  vxoribus  fatisfaccrct,tollcrcrquc  dc  mc- 
dio  altercationcs,&:  iurgia  mulicrum,  certa  finguhs  prarhnicbat  tcmpora, 
inquibuseisoperam  darct:quod  manifcfto  cft  indicio,  cum  non  do- 
minantc  libidine ,  fcd  rcgcntc ,  ac  modcrantc  rationc,  coniugaha  munera 
ordinafle,tra(aaflcquc.Redtcigitur  B.Auguftinus  ex  hocloco  rcfutat  ca-  s.Auguj}. 
lirmnias ,  &  criminationcs  impias  Faufti  Manichxi  indigniflimc  loquen- 

•  tis  de  lacob ,  &:  cius  vxoribus.  Audi cius  vcrbacx  capitc  48.  hbr.  2  2.  nd- 
ncrfus  Fauftum  :  Quid  cgo  de  viris loquar ,  quibuscxceHcntiflimum  tc- 
ftimoniumdiuma  Scriptura  pcrhibctur  ?  cum  ipfas  fa-minas  fatis  clu- 
ccat ,  nihil  aliud  in  concubitu  appctiiflc  ,  quam  filios?  quippc  lc  ncqua- 
quam  parerc  viderunt ,  famulas  (uas  dcderunt  viro  fuo,  vt  illas  faccrciit 
roatrescarnc  ,  &ipfx  ficrent  voluntatc.  Namquod  mendjcinimacri- 
minationc  Fauftus  obiccit ,  habuiflc  intcr  fc ,  vcluti  quatuor  fcorta  ccrca- 
men ,  quxnam  cum  ad  concubitum  rapcrct ;  vbi  hoc  legcrit,  ncfcio:nul. 
la  cnim ancillarum  virum lacob  ab  alccra  rapuit ,  nulla de  iUius  concubi- 
tu  cum  altcra  htigauit:idco  magis  ordo  crat,  quia  libido  non  crat:&:  tanto 
firmius  ('cruabantur  coniugalis  potcftatis  iura, quantocaftius  vitabatur 
carnaliscupidiratismiuria.  Qupdcnim  &ab  vxorcconducitur,  vbi  ^ 
nnftra  man^fcftatur  artcrtio :  quid  enmi  opus  crat  vt cum altcra  con J . 
rcr,  nifi  quia  ordo  altcrius  erat,  vt  ad  cam  maritus  intrarct?ncquc  cnim  ad 
aliam  vnquam'dccclTiflet,nifi  eum  conduxiflcf,fcd  vtui',  iuftis  ad  cam  vi 
Cibusacccdcbat ,  dcquatot  filiosprocrcaucrat.  Vcium  tunc  Rachd  no- 
ftcm  habcbat  iii  ordine,vt  mancret  cum  viro:tunc  pcncs  cam  potcftas  iU 
la  crat,de  qua  Paulus  Aww.Virmn  habet  :  •'■  ftit  cjrpon^.  fcd  mulier. 

Hic  if^^itur  lacob  ,  qucm  Fauftus  tanqu.  ..  ^  udicum  ,  claulis  ,  vd 
potiutcxtindis  ocuhs  criminatur ,  fi  coucupilccntix,  non  auccm  iufticix 
* "  II  2 


2^8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fcriius fuiiret ,  nonneper  totam  diem in voluptatcm illius nodis  a^ftuaf- 
fet,  qua  crat  cubiturus  cum  vxore  pulchriore,  fibiquc  cariori  f  Cum  ergo 
ixm  dic  pcrafto  in  eius  iret  amplexus,  quomodo  inde  auerteretur ,  fi  talis 
fwiircr  ,<}uilem  Manichici  opinantur  ?  nonncplacito  mulierum  contem- 
pto,intraret  potius  ad  fpeciofam  fuam ,  cui  noftem  illam  non  folum  con- 
iugis  more ,  vcrum  etiam  ordmis  iure  dcbebat  f  Itaquc  vir  tcmperantifli- 
nius.tam  virihter  fceminisvtebatur^vtdcleaationicarnah  non  lubiicere- 
rur/ed  dominarerur.  Nam  maritus  iuftus,  dc  prouidus  patcr,  cum  vxores 
fuasproiiscuramgererevideret ,  3<:  ipfe  nihil  aliuddc  concubitu  quiEre- 
ret ,  earum  voluncati  obtemperandum  iudicauit ,  qux  fibi  figillatim  filios 
opLubanr-jintelligcns  fibi  nihii  minui  ,cui  amba»  paricbant:tanquam  dice- 
rct ,  Vobi5  intCL- vos;/:  vuitis,  cedite,  atque  concedite,  <iu^nam  veftrum 
fiat  mitertego  quid  contendam,quando,fiue  liinc,fiue  indc  nafcenti,  non 
cricahus  pacer/Hanc profedo  modeftiam,  &  concnpifcencia?  coercitio- 
nem,  3c  in  commixcionecorporum  coniugaHum ,  folam  pofteritatis  hu- 
manxappetitione-n,  vr  crat  acutus  Fauftus,  in  illis  litteris,  3c  intclhgercr, 
&:Iaudaret,  nifi  eiasing-^nium  dcteftabili  fedadcprauatum ,  6c  quidre- 
prchenderet,qu«rcrer;  ;3cnuptiaIisconuentionis  honeftarem,  quamares 
&  fceminxliberorum  procreandorum  caufacopulantur, crimen  maxi- 
mum  dcpucaret.Sic  Auguftinus. 
'^IT'^^"  Cxcerum  fcire  forcafle  quifpiam  cuperet,qucmadmodum  vnus  lacob,  ^ ^ 
acplenifatif--  ^.^^^^^^^'  vxodbus,  ilfquc  cupidifiimis  gignendi  prolem ,  in  reddendo  illis 
fucere  potue-  debito,  fufficerc ,  ac  fatisfacere  potucrit.  Sed  duas .caufas  afferre  pofluni, 
rit  cjuituor  cur  lacob  vxoribus  fuis  plene  fatisfaccrc  potuerit:  dc  vna  caufa  crat  in  la- 
yxoribui.  cob.altcra  iu  vxoribus.cius.  Eratfanc  lacob  valcntifllmuSj^Scpotetiflimus 
ad  facisfacicndum  vxoribus ,  &  ad  generandum  numcrofam  prolcm  ,  ob 
quacuorcaufas:prim6,quiacratfirn>iflimo,  ^'opcimo  corporis  tempera- 
mcnto,abundans  calore  naturali,optim6q;  fcminc.Dcindc,obpcrfe<flam 
prioris  recatis  continentiam:ab  ortu  enim  (uo,  vfquc  ad  coniugium  conti- 
ncnciflimusfuit:cratcnim  vir  fanftiflHmus ,  &  virtutis  amantiflimus.  At 
qui  apucritialibidinancurafljdue  ,  cncrucs',imbccilli ,  ds:  infoecundi  cfli- 
ciuncur.  Ad  lia»c,quia  crac  xcace  valde  intcgra,  ^  inacura  &  idonca  ad  j^e- 
ncrandum:cam primiim  cnim  vxorcm  attigit,  quartum,6c  oftoc^ciimum 
agcbat  annum;  qux  n:tas  in comparacionc  coriuii  irtatis  cius ,  qu^e  fuit an- 
norum  centum  quadraginrafcptem ,  intcgracrat ,  maximcque  idoncaad 
fimclionesconiugalcs  jVtcflcthoc  temporc  virilis  a^tas  quadragintaan- 
norum.Poftrcm6,propcer  robriccaccm,^:^  tcmperantiam  in  vi6\u,&potu, 
c\'aflidiiam  corporis  agitationcm  incxcrciciopaftorali.  Alrera  caufa  erat 
i  1  vxoribus;qu2ecum  cflcnt  mulicrcs  admodum  honefta:,ac  pudicaf,non 
appcctkinc  viri  concubitum,ex(aturand.Tr  libidiniSjfcd  proqigncnda:  pro- 
lis  gratia  :a!ioqui  non  tradidiflcnt  in  matrimonium  viroVamula^  ('ms 
quovidelicct  ipfc  frcqucntius,&diutiiiscum  viroeflepoflent. 

Vcrumenimucro  fuifleintcr vxorcslacobordinemqucndam  dignita-  22 
y ,  ,  ^f^'^^^ii'j'4^i^Tponcrcnriir,<J?<:priorcs,atq;potioresapudvjrum  part^^ 

,  .....o  hab;'rcnt,    vcrifimilc  cft ,  &  hac  ratione  pcrfuadcri  potcft.  Rachelcm 

&  Liani 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  X. 


3c  Liam priori loco  fuiffe  apud  lacob  qu?i!ii  BaLim Zclpham,crcdibi 

lc  facic.tum  carum  conditio,quocl  illx  lilKT.i\iSc  domiux  cilcnc ,     fer-  fHntliomifui 

ux,v<v:  iUarumancillx :  tum  quod  lix^nifi  ilLuum  voluntatc,immo  loga-  o/.^rtuifjc. 

,tu  &  impuUii,nonfuiffcnc  in  matrmionium  a  Tacob  aflumprx.intci  Lia 

porro^^Rao'   '       '  -  '        'ria  dignitatis.Cum  cnim  Rachtlc 

lacob  prim  )  /xorcm,&:  pro  illa  iola  partus  fuc 

rit  feruitucem  (cpicnem)i  ncc  Liamacccpcritynili  deccptus,&  quali  coa-  # 

ftus,vtR    '   '      '   '       pofrct;qiii^dubitet,Rachclcm  priorepotio- 

requefii  ^  ■     ..vobr  Sedcnim  vtlacob  omncs  altcicationum^C 

iur^iorum  occalioncs  intcrmuliercs  ob  pctendum  a  viro  dcbitum,  pror- 

fus"'        '      "   '".iuittcmpora,  inquibusadilngulasac- 

ccd.    .         ^  ullignans:  nam  dics  cxtra  domum  age- 

bat  in  pafccndo  gregcs  vfquc  ad  vefperam.Hoc  planc  ccrnitur  in  co,quod 
itafcriptum  ^  '  'Cyyi^rCxiih.DormiatncNrnhticnoil^^promandra' 

goris  fiUj  fkt .  ..  .l  vefpcram  Idcob  de  AgroyCgrejfa  ejiin  occurf.iyn 

ciut  Lia^&attyAd  meintrahis,  cfHia  mercede  condnxi  tepro  mAndragorisfili] 
mc!  '      ''illa.   Quanquam  crcdibile  dlAucll ,  plus 

tcm  icipalibus  vxoribus  ,quamancii!is  i  ^  plus 

forcairc  Rachcli,quam  Liar^ob  racioncs  fuperiiis  tadlas. 

Na:       .inIofcph,dixicIacobfoccrofuo;Dimitrcmc>      Versv  25 
vt  rcucrtar  ad  pacriam  mcam,&:  terram  mcam. 


I NC  raanifcftumfic,Iofcph  natumcfrc  decimoquartoanno^ 
^  H|  quam  vcnerat  lacob  in  Mefopotamiam,  &  in  domum  Laban: 
^      lam  vbie6vcnit,poft  vnummcnfcm,paduscft  cumLaban 


icptcnnc  fcruicium  pro  Rachelc:quohniro  ,  data  cft  ci  per 
taudcm  Lia,  6c  neccffe  fuit  alterum  fcptcnnium  pro  R  achclc  fcruirc.In- 
rrafccandumhocfcptennium  gcnuitlacob  vndccim  iilios      vnam  fi- 
liam.cx  Lia  gcnuit  hos,  <Sc  hocordinc.Ruben,  Simcon,  Leui,  ludajfla- 
char,Zabulon,  &:  Dinam.Ex  Rachcle  gcnuit  lofcph  :  ex  Balaancilla  Ra- 
chelis,  Dan  3c  Ncphthalin.cx  Zclpha  Ux  ancilla,  Gad,&  Afcr.  Scd  ordo 
iftorum  filiorum  lacob  ,rccundum  tcmpuscuiufq;  corumortus,  hic  eft: 
Ruben,Simeon,Lcui.Iuda,Dan,Ncphthahm,Gad,Afcrjnachar,  Zabu- 
lon.Dina.Iofcph  :  Bcniamin  auccm  ,  qui  nouiflimusoninium  libcrorum 
lacob  fuic ,  non  m  Mcfopotamia,  fcd  in  tcrraChanaam  ,  poft  rcditum  ex 
Mefopotamia  natus  cft.  Q^oniam  igitur  nato  lofcpb ,  continuo  cgit  la- 
cob  cum  foccro  fuo  L  ahan  dc  redicu  fuo  in  patriam ;  inde  palam  eft ,  lo-  ''"W- 
fcph  cffc  natum  fub  n- cm  dccimi  quarti  anni,poftquam  lacobvcnit  in 
Mcfoporamiam,in  quo  finiabarur  pacia  quatuordecim  annorum  fcruitus 
l^r  '         '       -  ivjquecnim  u:'t  ^  ^"'f^  r  p  'n  Ml.iri'^  I  icol^  fi  ante  fincm 
f._  ;ire  voluiflcr. 

^4  Ortus  porro  loicphcompetcnsmdccmium  quartum  annum  poft  ad- 
uentum  lacob  \r.  Nf  *  poramiam  ,  rarioncm  annorum  vitx  lacob,  mulri- 
fariam  notiiicar:    cll  j.iafi  clauis  quardam  Chronologin:  rcrum  ad  Iacol> 

11  3 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T. 


loio^iA  LiCOO 
noiituim  iipe  - 


rnm,lolcpn  tinic  nonum  ,  cc  cii^Luiuuiii  aiiiiuiw  c^^^^...^  ,  -  -  r  r- 

rj} ,  ad  tonus  4 1 .45 .47.Gencris;neccfli  cft,in  orcii  loieph  fuiire  lacob  vnius,  &  nona- 
f^rme  chro-  j^inr.i  annorum.  Hinc  ciiam  liquct,quado  lacob  venit  in  Mclopotamiam, 
ideftquatuordccim  annis  ante  ortum  lofeplijfuide  cum  lcptuagintalep- 
tem  annorum.Et  quia  kptem  annis  p6ft,c(rpit  filios  generare.fuit  lacob, 
ciim  primum  vxorem  cognouir,&  filios  gcnerare  coepit,annorum  odo- 
ginta  quatuor,  fcptcm  nimirum  annis  ante  natum  lofeph.Quando  autem 
ex  Ml  foporamia  difcedens ,  redijt  in  rerram  Chanaan,  id  eft,  fex  annis  ab 
ortu  lofcph,erarIacobfcptem<S<:  nonagintaannorum.  Quo'tempore  au- 
tcm  lofeph,  annum  dccimum  fcxtum  agcns,  venditus  cft  a  fratribus  fuis^ 
fuifte  in  eo  tempore  lacob  fcptcm  5c  centum  annorum  necefte  eft.  Eccc 
tibi> qu.\m  multa  concludancur  ad  Chronologiam  lacob  pertincntia,  ex 
tcmpore  ortus  lofeph  fignato ,  3c  conftituto  in  decimo  quarto  anno  poft 
aduentum  eiusin  Mefopotamiam.  Si  porroverum  eflbt,  quodprodidit 
Alexandcr  hiftoricus  apud  Eufcbium  hb.p.  cap.3.  Rachelem  vixifle  cum 
lacob  tribus,&  viginti  annis,  inde  polTct  probari,  lacob  fuifte  feptcm  ,  & 
ccntum  annorum,cum  ei  natus  cft  Bcniamin,  &:  hunc  fuiflc  annis  Texde- 
cim  minorem  Iofepho,&:,quod  hinc  confequcns  cfL,in  co  ipfo  anno  fuif- 
fe  ortumjquo  lofeph  a  fratribus  venditus  cft. 

Versv  17  A.itilli  Laban ,  Iniieniam  gratiam  in  confpcdu  tuo:expcri- 
mento  didici,  quia  benedixerit  mihi  Deus  propter  te;  con- 
ftitue  mercedem  tuam,quam  dem  tibi. 


Xufehtus. 


irutta  fit  rir 
honui  a^u.i 


Cyri  apnd 
Xenof^hoti.m 
obferuanda 
fttteyftiu 


Onsideret  Ledor  quanti  fit  vir  bonus,&  Sandbus  apud  ^ 
Deum :  cuius  videlicet  rcfpedlu,  fxpe  Deus  etiam  improbos,  ^ 
atque  impios  homines  fccundat,&  profperat.  Non  crac  igna- 
rus  Laban,  quantopere  rcs  fua  famiHari,fidch,  fcduloque  fer- 
uirio  lacob  airiphficata  fuiflet :  idcirco  obnixe  cupiens  retinere  eum  diu- 
tiws  apud  ic^dixk^Experimento  dldici^qHia  bcncdixerit  ?nihi  Deus  fropter  te. 
Ergo  bonorumhominum  focietas,&  conui6l:us,frpenumero,  etiam  ma- 
fcelcratis,  magno  bono,  &:  prxfidio  cft.  Non  crar  Laban  vfquequa- 
que  bonus,  &z  erat  infincerus  Dei  cultcr:ob  domcfticam  tamen  confue- 
tudincm  lacob,  ^  contradam  cum  co  neccflirudincm,  maiorcm  in  mo- 
dum  locuplctarus  aDeo  fucrat.  Simile  cft,  quod  infra  Gcncfis  jp.fcrip- 
tum  eft.Bcncdixiflb  Deum domui  /Iigypri)  proptcr  lofcph.Prudentisi^i- 
tur  Patris  famihasfucrit,indchgcndis  famuhs,  autconuidoribus,&  con- 
tubcrnahbus ,  quoad  cius  ficri  poflit,cxplorara:  probiraris,  &  picraris  ho- 
mines  cligere ,  pcr  quos  Deus  res ,  &  ncgoria fua  fecundcr ,  6c  profperet. 
Verilflmum  cnimcft,quod  Cyrusdixir  apudXcnophonrcm  libro  2.F1C- 
n  non  poflc ,  vt  domus  iUa  benc  adminiftrcrur  ,  qua:  improbis  fcruis  vra- 
ru^*.  Vidcruraureminfentcntiahuius  loci  dcfiderari  aliquid ,  quo  fit  pcr- 

fcft.» 


GENESIS    C  tii 

ic^kvA\^Q.mm\i\x\\i\  Mdne  Afnhnc ;  Vt  lu  i^jcciiKCgia  Ldio  :Inueniam 
graciamin  conrpcdutuoimancapud  mc-,expeiimcnto  didici,  quia  bcnc- 
dixerit  milii  Dcus  propter  tc.  Qjiod  fi  non  kibauditur  illud ,  Munenpud 
WJriLegcnda  luntpcr  parcnthclim  illa.-fexpcrimento  didici,  quiabencdi- 
xcric  mihi  Deus  propter  tc  )  vt  ordo  lcdlionis  (w.Imcnijm grunam  w  cou- 
fpetlu  ruo:  conlhtne  mercedcrn  ftam  dem  tihi :  experimcnto  cnm  didici ,  ejuia 
bened-xeritmihiDcus profter te.  Ki(\\XQ  hoc,quod  diximus,cuidcntius  ccr- 
nitur  in  lc  Aionc  Hcbraica ,  o^wx,  fic  habct :  Si  inUcnigrAtiajn  in  dcnUs  tuis 
&c.  Hic  cnim  ncccllario,  vcl  lupplendum  cft  iUud,  M^nc apudme  ,wc\  vt 
diximus,intcrmcd!a,lcgcnda  funt  per  parcnthcfim. 
16    CxtcrumGrxcalcaiohuiusloci,obfcuritatcmhabct:taleni  .  .  •  . 

dic  fentcntiam,  Si  inuenigratiam  coram  te,  augnratus fum  vtt<jue ;  hcnedixit  5  Aufuji 
enim  me  Deus  in  tuo  ingreffu,   Auguftinus  in  locutionibus  in  Gcncfim, 
liui  :  -  QxGzxcOy\Q€c\ouQ\\\\\\i\\l%\oc\ySiinuenigratiamantetc, 

,ui  .\nsdixit  enim  mc^Dcus  in  intnitu  tuo.  Et  uibdit :  Non  vi- 

dctur,  mquK,  confcqucns  quod  hic  diccndum  fuit :  Si  inueniffcm  gratiam 
am-  \    -     '     "  ;;i.Nonautcmdicitur;  Ordo  ailtcmcft :  5i 

inn  permitic  mcaugurari.  Sic  cnim  dixkiauguratusejfem^ 

qua(i  dicerct ,  b  fi  augaratus  cflcm  ,"id  cft ,  ad  bonum  nugurium  tc  in  do- 
mo  mca  habcrcm.  Hxc  Auguftinus.  Gra:c.e  igicur  lcdionis  hiccft  fcn- 
fusiSi  tibi  charus  fum,  <5c  qaod  cupio,abs  tc  impctrauero :  auguratus  vci- 
quc  fum,  id  cft.  habcbo  id  optimi  auguri),&  aufpicij  loco,vel  putabo  mc 
opcimo  aii;urio  rccepifle  cc  in  domum,  dc  familiam  mcam  ,  vcl, augura- 
tus  fiin  forc  mc  foitunacum,fi  tu diutiiis  apud  mc  fueris  mcatque  rcs ad- 
miniftrauens.  Scd  vnde  iftam  lcAioncm^  habucrunt  fcpruaginta?  cx  ver- 
bo  nimirum  Hcbr3co  ambiguo  .multarumque  fignificationum.  Ecenim 
v^rbura  Hcbrxum  Naha^wxnh  a  fepcuaginta,  6c  aS.Hieronymo  vcrti- 
tur:alicubi  cnim,  Experiri ,  &c  vfu  pcrcipcrc  fignificat  ,alicubi  autem  au- 
gurari :  hinc  crgo  faclum  cft,vc  quod  Hcbraicc  cft  in  hoc  loco  Nihash, 
HicTonvmus  verceric ,  experimentodidici.Scpxudi^^mia  auguratus  fnm.  Scd 
pr  ^cm  cflc  Latinam  cranflationcm,  conftat  cciam  ccftimonio  do- 

'^^imHcbrxorum.  Si  quidcm  Abcn  Efra  intcrprctans  vcrbum  Ahen  Ifrj. 
Hcbrxum,.V/i!74/?/,inquir,hoceft,quafitenraui,(?c  probaui.  Origcncs  an- 
notauic ,  vcrbum  iHud, ^  •      '  verbum  profanum,  &:  a  fidcli-  On^^^^^s, 

bus  Dciculcoribusalicfi  ,     ,     Swnptura,^//(;//r;V/w/;;  lacoh:  ^*"*''^' 

Scd  Laban.  quia  crat  Gencilis,  dixic  auguratus  fnm,  quafi  alienus  ab  infti-  j,-^^^^^^ 
tuto  lacob.  Explicaciiis  hoc  ipfum  Thcodorctus  Qurft.  86.  in  Gcncfim j 
cxponcnscnim  illudquod  dixit  Lia  Vcrfu  10.  natofibicx  ancilla  filio 
Gad;Ff/iri/rr,pro  quo  Graccc  cdcumfortuna.vclcumhonafBrtMMMoc  in- 
(jiu:n/jxnoncnsThcodorctus,ficair:ln  Scripcura,  piorura  hominumdi- 
•  iiflirjtioncs,  Spiritus  funt  cloquii-;  Rcliqua  aurcm  vcrba,  hiftorico 
rofcruntur.  Nonfoliim  igicur  fermo  ipfe  fpcftandus  clt,  fcd  ctiam 
qua:loquicurpcrfona:porrovcrbum  "  tion  cft  vcrbum  lacob  ,  fcd  • 
vxoris  cius  Lix,qur  in  impiccacibus  1  .  ^  arctibus  educata,(Sc  parum 
m  diuinis  inftituca.Sic  &  paccf  eius  dixit: j^uguratumfumycum  duiina  lcx 

prohi 


Early  European  Books,  Copynghl  ©  20  1  2  ProQuest  LLC, 

Images  reproduced  by  courlesy  of  ihe  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3.308 


Veut.  iS. 


Versvjo 


Trouerhtnmr 
Homo  botn 


Rufyertt 


272  COMMENT.  IN 

prohibcat  augurijs  vtiinemo  igitiir  purcr,talcs  fcrmones  c/Tc  diuina!  Scrf- 
prurx.Mofes  cnim  vt  qui  fcnbcrct  hiftoriam,vcrba impiorum  infcruit,  fi- 
cutPharaonisblafphcmiam  chcenris :  Non  jiouiDomimm.  Qiii  non  eft 
fermodiuiniSpiritus ,  fcd  Regis  impijifimi.  Sic  Theodoretus.  Similia 
fuper  ycrho  fortuna  repericr  Ledor  apud  S.  Auguftmui|i  quxft.  pi.in 
Genefin» 

Bcncdixit  tibi  Dominiis  ad  introitum  meum. 

R  o  illo  adirjtroinimmeum Hcbraicc  eft  ad pedemmeum^\Q\^\t  ^ 
vertit  Pagninus,  adingreffnm  ped/s  mei,  quomodo  etiam  verte- 
runt  Scptuaginta.  Effi  autem  HcbrailiTius ,  fignificans  ad  in- 
grcffum  mcum ,  vel ,  ad  prxfentiam  mcam ,  fiue  aduentum 
meum.  Bcne  igiturHicronymus  Hcbraifmum  couertitin  confuetam  La- 
tinis  Iocutioncm:ex  ifto  Hcbraifmo  prouerbium  manauit^non  modo  vfi- 
tatum  apud  Africanos, fedctiam  a  Latin is  vfurpatum , //mo  bonipedis, 
cum  dc  fclicfalicuins  aduentu  loquimur.  Etkcm^fecundo pede  venire ,  id 
eft  propitium  cfte,fauentemque.  Afri  tcmpore  B.  Auguftini,  talem  homi- 
nemappcllabanr  Namphanioncmjideft.homincm  bonipcdis.Extat  inter 
Epiftolas  AuguftiniEpiftoIa  4^.  cuiufdam  MaximiMilcuitani ,  hominis 
Ethnici,  (Sc  nobilfs  Grammatici,  indignantis  Chriftianis,  quodquendam 
archimarryrcmNamphanionem,omnibus  dijs  gentium  anteferrent.De- 
ridet  autcm  in  primis  nomen  illud  Namphanionis.  Cui  re/pondens  Au- 
guftinusEpift.44.miratur,'cur  Maximushomo  Afer  Punicanomina  dc- 
ridiculo  habcrct.  Nam  fi.  vocabuh]m,inquit.interprc:etemur,  non  ahud 
cerre  fignificat,  nifihominem  bonipedis,id  autem  eft,cuiusaduentus  fic 
fauftus,&  felix;ficut.etiam  diccre  folemus,  fccundo  pede  introijfie,  cuius 
inrroitum  profperitas  aliqua  confecuta  fit. Euander  ciim  Herculi facra  fa- 
ccGctjinuitat  eum^vt  ad  ea  fecundo  pede  vcnire  velir. 
Et  noSy^  tua  dexteradi  pede  /acrajeaindo^ 
Et  aho  loco  magnam  Deorum  marrcm  inuocans :  vt  Phrvgibus  propi- 
tiaraadelle  vcllct/ccundopcdcid  ficripoftuL-^r; 
PhrygibufqHe  adjis pede  diua  ficU7 
\-     Noneftpra:tercunda.  quam  fuper  his  vcrbi.  { .1.  "uc  traftatRupcrtus, 
anegoria.Quid,inquir,habcbat  hic  mundus,  ar.rcquain  Chriftus  vcniret? 
Qjiid.nifi  modicum  legalis  fcienti^,  quam  tc  pauci  nuLcranr,  modiciim' 
quc  carnalium  ccrcmoniarum  ,  quarum  ritu  vr. ,  -,uci  vnum 

Dcum  vcriimquecolcbant.  Atnunc  diucs  ;  no:  niundo 
dicere)  effedtus  es,bcncdixitque  tibi  Deus  jj. 
^ucs  effcc^lus  cft  mundus  vniuerfus ,  pra?clara.\  ...  j  w  .  ,  . 

dixlrqueDeusadintroitum  ChriftkFihj  fui/m^r?  bn..         _  .1  ..Htia 
li,  qua  (Scprimo  illis  omnia  peccata  condon:.  :  pleriquc  rctrorfum 

ai^^-ant ,  &conucrtantur  poftSatanam)  ^  cl..i. nuiItipHcia  donacon 
tuiic  Spirirus  fanfti,  Sic  Rupcrtuslibr.  y.Commcnrariorum  in  C^^^ 
caprtej/. 

iultunv. 


GENESIS  CAP.  XXX. 


i7J 


luftum  cft  igitur,aliquando  prouidcam  domui  mex.       Vers.  }o. 

E  B  R  A I  c  E  cft.f  r  rjHrrc  cpuwdo  faciam  e^o  etiH pro  domo  meaf 
-lcbraifmus  eft,Domum  poncrc  pro  familia,  progcnie,  po- 
ilcriracciSic  populus  Hcbrxus  dicitur  domus  Iacob,pfalmo 
1 1  -^.Inexit^tlfruel  dc  ty^^-^pto.  domus  Licob de poptilo  kirbaro.  ly^jniti  /^m- 
LzUM.\<,c:i^q.AHditedomHS  Du«/^i,rignificans  poftcrosDauid:Srmititcr /ceiwr^iicn. 
etiamloi]uunturLatini:nam  Virgi!iusAiraracidomum,appcllauitpofte-  ^^^n^d/o' 
rosciusTroianos.vndcoriundicrantRomani.  Ariftotclcs  in  Occono- 
micis,  nomine  domus  comprehcndit  homines  eius  habitatores ,  &  pof- 
fcflioncmcorum.Et  Xcnophon  m  Oeconomicis ,  Quidtandcm,  inquir^ 
nobis  vidctur  cflc  dorausrnunquid  folahabitatiofannon  ctiamquarcum- 
qucquis  extrAdomiirQacquifiuit,6(:  omnianominc  domus  cenftnda  e- 
rantriram  ctiam  fi  non  fint  in  ciuitatcqux  dominus  habct ;  quxcumque 
tim-npofridcc,cavocanturdomuscius  Significar  igicur  Iacob,(uiolficij 
effc  prouidcredomui  fux,id  cft.familiar^qu?  conftabat  quaruor  vxoribus 
&vndccimliberis:cr;uqucipfcia-  '  -  niagintaaniiostranl- 
grclVas:Cuius  intcrcrat,tot  tilijs  n  ns;fcdcciam  in  fucu- 

rum  confulcrc.Horum  verborum  allegoriam  talcm cxponic  Rupertus  Ii- 
brofcptimoCo:  r  orumin  Gcncfim'cap.37.Qua:nam,inquic,cft  ^^^^^^^ 

domus  Chnfti.r.  ^mcfticacius  familia,  qux  alcari  dclcruic ,  &dc  jiu.^orU^ 

Ujramcntisfpiricualibu^  rationalesplcbium  grcgcspalcit  fhiccftordo 
A  .facerdotalirque,acLcuiticusquipriusgratisfcruiuit,annun- 
ci  .  ...jmmrcgnf  Dei,nonfolumgratis,fcdcriampcriculosc,rcci-. 

piendo  fcilfcet  mala  pro  bonis:donec  Lia  paritcr  &  Rachcl  Chrifto  con- 
iunrrcTcnriir,idcft,vrriufquc,adnixfciliccc,cVconccmplaciu^vica:vari^ 

raccs,pcr  orbcm  ccrrarum  in  ordinibus  fuis  mulciplicarencur.  Tandmc  ad 
ipfum  Laban,idcft,ad  ipfos  mundi  Rcgcs , Impcratorcs  ,  cxrcrofque 
Principes..  ,)s  hominum  abundantia  graria:  perucnir.  luftum 

irricur  fuitC  .,aliquanJoprouidcre  domui  fu^,id  cft,  dc  Rcgum 

p^^alatiis^dePrincipum  pr«d:js,6^  thcfauris  fuas  Eccldias  dicirc,vt  cflcc, 
vnde  habcrct  fufticicntiam  in  vfus  ncccffarios  altari  fcruicncium  :in  vfus 
pauperimrr-prrcgrinorum:inrcftauracioncs  Ecclefiarum,  velcocmetc 

liorunTi 

Gyraomnesgrcgestuos^&rcparacunaasoucsvarias^&fpar-  Vers. 
fo  vcllcrc,&:  quodcumque  furuum  &  maculofum,  varium- 
que  fucnt,tam  in  ouibus,qium  mcapris,  crit  merces  mea. 

?         ^  V  j£  ab  hoc  loco  ad  finem  vfque  capiris  huius  fcquuntur,. 

miilcifariam  habenrperobfcuram  fcnccnciam,  ncc  facilcex- 
"  W^-^  ^  phcacum,  ram  in  fcriptura  Hcbraica ,  qu.\m  m  cranaacionc 
i  Grxca &  Larina.Vcnim  cnarratio huius  loci  pofica  inTradi- 
Comm.iJiGen.Tom.4.  oim 


C  O  M  M  E  N  T.     1  N 

ditionibusHebraicis  in  Genefim  a  B.Hieronymo ,  fatis  boni  Commen- 
tarij  vicem  prxftarcLcdori  poreft.Adhuncautemmodum  fcribirHie- 
ronymus:Multum  apud  Scpruaginca  Interpretcs  confufus  eft  fenfus  ,  & 
vfque  in  prsefentem  diem  nullum  potui  inueniie  Noftrorum,  qui  ad  liqui 
dum,quidin  hoc  loco  diccretur,exponcret.Hapc  auteni  videtur  efTe  fcn- 
tentia:Vis,inquit  lacob.me  feruire  tibi  etiamalios  fepteannos?  facquod 
poftulo.Separa  omnesdifcolorcs  &  varias,tam  oues,quarn  capras,(&:  tra- 
de  in  manus  filioruni  tuorum:rurfumque  ex  vtroque  grege  alba  &  nigra 
pccora,id  eft,vnius  coloris  da  mihi. Si  quid  ex  albis  &  nigris  ,  qux  vnius 
coloris  funtjVarium  natum  fucric,meum  eric :  li  quid  vero  vnius  coloris, 
tuum.Rem  non  difficilem  poftulo-,tccum  facit  natura  pecorum ,  vtalba 
ex  albis,&:  nigra  nafcantur  ex  nigrisimccum  erit  iuftitia  mca,  dum  Deus 
humilitatem  mcam  refpicit  6c  laborem.optionem  datam  Laban  libencer 
arripuit;& rriu  dieru  irer  inter  lacob  &  filios  fuos  feparauit,ne  quis  ex  vi 
cinicate  pccoris  nafceretur  dolus.lacob  porro  nouam  ftopham  commen- 
tus  eft,<3<:  contra  natura  albi  &  nigri  pccoris.narurali  arcc  pugnauir.  Trcs 
cnim  virgas,populcas,amygdalinas,6(:  maligranati  (  quanquam  Septua- 
ginta,Styracinas,(Sc  nucinas,&  plaraninas  habeant^expartc  dccorticatas, 
varium  virgarum  fecitcolorcm:vt  vbicumque  in  virga  corcicem  reliquif 
fct,anciquLis  permaneret  viridis  colorj  vbi  vero  tolleretcorticem  ,  color 
candidus  pandcretur.Obferuabat  crgo  Iacob,quo  tempore  afcendeban- 
tur  pecora,(Sc  poft  calorem  dici  ad  pocandum  auidapcrgebant ,  &:  in  eo 
tcmpore  difcolorcs  virgas  ponebat  in  canalibus :  3c  admilTisarietibus  & 
hircis,in  ipfa  potandi  auidicace ,  oues  (Sc  capras  facicbat  afcendi  :  vt  c? 
duplici  defiderio,dum  &  auidc  bibunt ,  &c  afcenduncur  a  maribus ,  tales 
foetus  conciperent,quales  vmbras  arictum  (S<:  hircorum  defuper  afcen- 
dcncium,in  aquarum  fpeculo  concemplabancur :  ex  virgis  enim  in  cana- 
libuspofitis,  varius  eratetiam  imaginum  color.  Poftquam  aucem  nati 
fueranchoedi  (3«:agnivarij(5^difcolores  ,  exalbis^Sc  vnius  colorisgre^yi- 
bus;(eparabac  illos  Iacob,(3c  proculefte  faciebac  a  priftinogregc.  Si  qui 
aucemnafcebancur  vnius  coloris,id  eft^albi  iine  nigri ,  tradcbat  in  manus 
filiorumLaban.Sic  Hicronymus.Ergopadbi  inccr  Iacob(5c  Laban,&:itc 
arcis  &:  induftrix,qua  vfuseftcdicitur  Iacob,vc  breuiter  &:  fummacim  di 
catur,hsecert  fencentia:  Propofuitlacob  condirioncm  hancfocero  fuo 
Laban.vt  mcrccdis  loco  accipcrct  c  grege  ,qucm  pafturus  crat ,  parcus 
omnesvcrhcolorcs,(.V  varios.Laban  acccpra  libcnter  conditionc  ,  fcna- 
rauit  a  grcge  quicquid  crat  varium,&  diuerfi  coIoris,crad^ns  cunx  filio- 
rum  fuorum:vnicoIorem  auccm  grcgcm,reliquit  lacob  pafcendum.Hoc 
artificio  vkis  cft  Iacob,vt  c  grcgc  vnicolorc  fibi  cradico,vcrficoloria  naf 
cerenrur.Nam  virgas  partim  dctrafto  corticc,  partim  inccgras,  ac  proin- 
dc  parcim  albas.,parcim  virides,&  fubnigras,ouibus  potatum  venicntibus 
in  canalibuspropofuit, vtdiucrfum  virgarum  colorcm  oculis  hauricccs 
diucr(ositidcmfa^tusconcipercnt,acparcrent.  Quodctiam  eucnit  & 
prrccr  opinioncm  Laban^mirandum  in  modum  dicatus  cft  lacob.  ' 
Scd  quod  S.Hicronymus  in  (bpcrioribus  vcrbis  dixic,promififle  Luob 

fcrui 


GENESIS  CAP.  XXX,  175 
fcruiturum  fc  Laba  aliosfeptcmannos,vndcacccpcrir,cc]uic{cmncfcio-  ^^cuhtitrfcn 
Nam  verbalacobadLaban ,  qu<e  hoclocorcfcrt  Scriptura ,  hniufmodi  * 
fucrunt;5/  fcccris  ^twd pojhlo  jicrnm p.ifcdf/t.cr  ciffiodu?^ pccorj  fuu.Non 
dixit  Iacob,pafcam  fcptcm  annos.-fcd  pafcam  itcrum.  Vcnim,  cjuia  lacob 
pniis  bis  cultodicrat  grcgcm  Laban,&  vtroquc  tcmpore,  fcpt^  annis  pro 
duabus  vxoribusildcjrco  S.Hicronymusillud;Ircrum  )nitcrprcrafns  clt, 
fcptcm  annos.Sed  vidctur  illa  intcrprctatio  pugnare  cum  rpfo  cucniu,ac 
vcritate  hiftoria:  Siquidc  infraGcn.  3  i.apcrtis  vcrbis  dicitur,cxtrcmam 
hanc  rcruitutem  Iacob,non  fuilfe  nifi  fcxannorum.  Hiccfunt  cnim  vcr- 
balacob  cxpoltulantis  cum  Laban. \P^r  vtgmti  arifios fcrHini  tibiyCjinititor  - 
dcam  p)v  jilidbiis^c^  fex  pro grcgthHS  /«w.Scd  rcfponderct  Hicronymus, 
talequidcmfuifleprimum  padum  intcr  Iacob(!i:  Laban,  vr  ipfc  dixit: 
lcdlacobjCompuUum  iniquitatc  Laban,pcr  fummum  ncfas  (5c  iniuftitia, 
fxpcnumcro  commutantispadam  mcrccdcmjtumetiam  hhorumcius 
aducrffcm  fc  milcuolcntia,inuidia,&  m  '  -  reincitatum.noluifle  fini- 
rc  lcptcnniumifc J  cxpleto  anno  fcxto  u  .  Arcnim  hicit  c6rra  hoc, 

quod  Laban  vbi  fugientem  lacob  confecutus  cftjnter  ca  ,  quorumac- 
culauir  cum,dcnoncxplcto  fcptcnniofcruitutis,  vti  conucntum  interi- 
p(os  fuerat,vcrbum  fccit  nullum',quod  in  primis  tamcn  exprobrallct  ci,fi 
id  fuifllt  in  paclo.  Vcriim  mifla  hxc  faciamus ,  tk  pcrpcndamus  vcrba 
^  'ripturx,qu.r  fupra  propofuinius  ad  cxplicandum. 

S.Hicronymus  in  Traditionibus  Hcbraicis  in  Gcncfim,  talcm  ex  He- 
-  Dtico  citat  huius  loci  lc^ilioncrT/^Tjf/^^i;  in  vniHcrfo pccore  tuo  hodicfepara  in" 
dc  omnc pecns  VAviH  er  difcolor:^^  cmnc pecnsvnitts  coloi  is  in  agnis^o-  variu 
(Jr  difcolor  in  capris,crit rncrccs mca.Scd  proculdubio  il!ud.Ow^<f  pcctts  v- 
nins  coloris  in /i^m>,mcda  no  carcr  cCi  pugnet  cu  ipfa  fcntcntia,(3c  lit  cotra 
pac^ '  '  ^  lacob  inirc  voluitcum  Laban.  Quare  pro  illo  :  Vniu^  colort-Sy 
ki;  lebcrctiy*ir//co/(?rA/.Pagninus,ad  Hcbraica:  lcdionis  (cntcn- 

ciam,lic  eii  hunc  locum  interprctatus :  Tranfbo ptrornncspecndcs  tnas  ho- 
die .rcmoHendo  tnde  omnc pecui  pun^lt* parnu  rcjpcffim;^  afpcrfifrn  rnaculis 
rcjj>trfum punHts  in  caprisycrit  mcrccs  mca.  Grxca  rranlLuio,fic  ad 
vcrbum  habct  hoc  loco :  Tranfcant  omncs  oucs  tud.  hodte ,  c-r  fipara  inde 
0mnem  oiicm  fufcam  in  agnis :  C7  omnc  fnhalbt^m  crjparftm  in  cdpri^  ,  ent 
mihi  mcrccs.  Miror  cur  (oliim  in  tranflationc  Grxca  mcntio  fa(jia  fit  ca- 
prarum  vcrficolorumrquafi  hfr  tantiim,&:  non  itcm  oues.pertinucrmt ad 
mcrcedem  Iacob,&  ad  pacflum  quod  fecir  cum  Laban,cum  Iioc  manife- 
ftc  conrrarmm  fit  narrarroni  Scuprurx ,  tam  iuxta  leftioncm  Latinam> 
quam  Hcbraicam  6c  Chaldaicam 
J2     Cictcrum  quo  planior  fir  &:  a|'.i  .  1  ..i.;  ;  ^.i  ,  jci  p.iit.  .  vc:- 
ba  ha:c  pcrrradcmus.  Scpara  cnntJa^ ohcs.  Hic  nomine  ouium.intclligcrc 
oportcttamfa:minas,qiiam  marcs,id  cft,criamarictcs,vt  cx  fubfcqucnti 
narrarionc  manifcclum  cft.Nimirum,cadcm  caufa  cft.quin  ctiam  maior, 
vtcolor  patcrnus  fit  in  prolc,qn.im  matcrnus:fiquidcm  pntcrnum  fcmcn 
pnncipalius  eft  in  gcncrationc  prolis,&:  vis  adtiua  q;iJB  format  foetum, 
&  fingit  ad  omncm  figuram  vcl  colorcm  3  in  fcmcrn  virilc  dcnuatur 

m  m  2 


A 

Early  European  Books,  Copynghl  ©  20  1  2  ProQuest  LLC, 

Images  reproduced  by  courlesy  of  ihe  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3.308 


JurHta  color. 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

potius,qu^m  m  muliebre,qu6d  vicem  gerit  materix  magis  quim  agcn- 
tis,&  mobilis  potiiis quam  moucntis.  .  • 

Quituor  autcm  ponuntur  hJc  nominadiuerforum  colorura  gregis,vi-  J  ^ 
de&cfre  varias,&  fparfo  vellere,&  maculatas,&  furuas  fuie  fu  uas.  Va 
riiCOuesdicuntur,quxhabebantquafivirgulasquafdam  albi  coloris vcl 
niari,ita  vt  totum  fcrme  corpus circumdarent,&  quafi  cingcrent.Dicu- 
ru^fparfo  vellere,id  cft,plcno  vellcre  maculis  paruis  diuedorum  coioru; 
6c  hoa differt  a  vario-,qu6d  varium  habet  diuerfitatem  colorum,  vt  dixi- 
mus,in  modum  linex  per  tranfuerfum  circundantis;fparfo  autem  vcUcrc 
cft,quodmultifariamparuis  quafi  maculisnotatum  cft.Quanquamapud 
Hiercmiam  cap.xiij.varium  ponitur  pro  multigenis  coloribus,  quafi  ma- 
cuhsvarijs  iiamdum.in  illis  v crhiyS i  mNrare potefi ^eth^^^^ 
atit pdrdus  varictatesfiiasy  &  vos poteritis  herjefacereyCum  didiceretis  male. 
Varietates  cnim  pardi,funt  diuerfagenera  colorum,  quafi  paruis  maculis 
fimilia.Furuum  idcm  cft  ac  nigrum,nam  furuachoftix  diccbantar  Hthni 
cis Romanis,qux  crant  nigri  colorisiquod gcnus  hoftix  Dijs  inferis gra- 
tiflimce  putabantur.Scd  quia furuum  ponitur  pro  eo,quod  eft  diftindtum 
apcrfc(51:calbo,vcInigro;ncceflbeft  intclligere  nomine  furui,non  per- 
fe6le  nigrum:non  cnim  tantiim  voluir  lacob  feparari  a  gregc  ,  tradi  in 
poteftatem  Laban  pecora  varij  coloris/ed  criam  qUcX  non  crant  tota  per- 
Tuluus  coUr.  fe(5tcvclalba,velnigra.AlijCodiceshabcntfuluum,&fic  legitThofta- 
Hiojlatu^.  t|^is,FLilLiusautemcolor,vtcftapud  Gcllium  libro  2.  cap.  26.  videtur  de 
rufoatqueviridimixtus,ina!ijs  plusviridisjnalijsplusrufi  haberc.  Sic 
Pocta  verborum  diligcntiflimus,fuluam  aquilam  dicit ,  3c  lafpidcm  ful- 
uum,&fuluosgaleros ,  &aurum.<5^arenam,&lconem,&:a:s/ulua.  Sc- 
ptuaginta  fufcum  dixcrunt,quod  eft  fubnigrum, 

In  Hebra!0  funt  tres  v oces, Nachod^TaiH^cr  Hum.  Nichud,  p  undbum,  J  J 
fiue  ftigma,  fiue  paruam  maculam  diuerfi  coloris  fignificat ;  Vnde Na^ 
chod  dicitur  animal  album,habcns  vcluti  paruas  maculas  nigri  coloris:  vei 
contraanimal  nigrum  habcns  quafi  maculas ,  <Sc  vclut  pundaquxdam 
alba.T^/«,dicitur  animal  maculolum  ,  (ed  quod  maculas  habet  latas ,  & 
tanquam  frufta  quxdam  diucrfi  coloris.f/;/w,poni  folct  pro  fuluo,6c  ru- 
fo,&  fufco,interdum  ctiam  pronigro:dcfccnditcnimab//o7w,  quodca- 
lorcm  fignificat,quia  calor,C<c  nigrum  <3c  rufum  ,  &  nigrum  dcclinans 
ad  rufum,folct  faccre.  Paulo  alircr  Olcaftcr  \  Dicunt ,  inquit,  tam  He- 
br:ri,quamNoftri,A^^rW,fignificarc  punftatum  A'  maculis  paruisref- 
perfum;T^/«  ver6,magnis  maculis  notatum.  Sed  fi  radiccs  iftarum  vo- 
cum  fpc6tes,dcprehendesoppofirum  cflc  :  A^^c/;o.r^enim,  fignificat  ma- 
culofum,fiuc  paruis,fiuc  magnis  macuhs:Tf/«  vcr6.pun<9:atum ,  (cu  par- 
uis  pundis  rcfperfum.Et  hoc  probat  ipfc  cx  multis  Scripturx  locis.Poteft 
ctiam,inquit,A/^f/W,  fignificarc  cindium  ,  fcu  cingulo  maculx  circum- 
datum.Ergo fcnfus  huius loci,ram  fccundum  Latinam,  quam  Hebraicam 
lcclioncmjhic  cft:Scpara  a  cundo  grcge  pecora  vari js  coloribus>vei  tah- 
quam  pun(ais,&  paruis  maculis  notata,  vcl  tanquam  latis  maculis  &  fru- 
ftis  diftin(aa,fiuecircumdata,6c  itcm  fubnigra,(5c  fubrufa :  &  hxc  omnia 

tradc 


GeHtu4. 


GENESIS  CAP.  XXX.  a?? 
tradc  pafccnda  tuis  filijs,&  fcruis :  mihi  autcm  folum  rclinquc,  qux  fue- 
rinttotaperfGac  vcl  alba,vcl  nigra.  Ex  hisporro  ,  qux  nafccntur  fimili- 
teralbavclnigra,tuaerunt;qux  vcro  daicdi  colons ,  mihi  ciunr  loco 
mcrccdis. 

J4  Diodorus  prxceptor  S.Chry fo(l(^i,adnouuit  ^vt  cicatur  m  Catcna) 
in  Mefopotamia  candidas  oucs  &c  nigras  capras ,  potiflimum  exquiri ,  5c 
magni  ficri c6fueuifle:in  Palxftina  vcro  verficolores:quarc  quod  cotigit 
lacob,  Deo  opcrantc  faftum  eft  in  cmolumentum  cius ,  qui  mox  reditu- 
rus erat  in  Palxftinam. Verum,dicet aliquis,cur  hic  ouium  tantum,&:  ca- 
prarum  fiat  mentio,  quafi  hxc  tantum  pafccret  &  cuftodiret  lacob ,  non 
autem  boucs,equos,&:  camclos  nommct .  cum  tamcn  hxc  lacob  habuif- 
fc,in  cxtrcmis  vcrbis  huius  capitis  proditum  fit.  Vcriim  lacob  non  aqcc- 
pit  pafccpda  &c  cuftodicndaaLaban,nifi  fupradi^fla  animalia,  oucsdico, 
&  arietcs,capras  &  hircos :  cctcra  vero  animalia,qux  habuiflc  dicitur  la- 
cob,non  a  Laban  acccpit ;  fcd  ipfc  fibi  comparauit.Nam  vcnditis  anima- 
libus.qux  fibi cx  padlo,mcrccdis  ioco  incredibili  copia  obucncrant,emit 
boues,afinos  &  camclos:qux  poftmodum  eius  induftria,fed  potiflimum 
Dcibenignitatcmirandumin  raodum  propagata  funt. 

Rcfpondcbltqucmihicrasiuftitiamea,  quando  placiti  tcm-  Vers.  53. 
pus  aducncrit  coram  tc:&:  omnia,qux  non  fucrint  varia,&: 
maculofa,&:  fulua,tam  in  ouibus,quam  in  capris ,  fuiti  me 
argucnt. 

R  o  illo :  Resfondchit mihiiuFtitia mea , Grxcc  eft ; Exuudiet 
?ne  iusHtii  wr^.  Id  cft ,  exaudiri  mc  facict  apud  Dcum ;  fic  in- 
fcrprctantc  Auguftino  in  Locutionibus  in  Gcncf.  Pro  vcrbo, 
^f^^^m  reshfjdcrc  ,Hcbraicc  cft  vcrbum  ana,  quod  &  rcfpondcrc  fi- 
ri,fiuctcftimoniuperhibcrc.Eftigiturfefus:Tuisipfc 

oculis   .  ccr,cum  tcmpus  mcrccdis  mcx  vcnerit,quam  copio- 

se  DeuV rcmuncraturus  fit  iuftitia  mea;id  eft,quia  finccro  animo,bonaq; 
gj^j^^  3'  nciaferuiatibi.Veliuftitialacobnoncftrefe- 

jgj^j^  _r),quxeiventuracrat;fcdadinnoccntiam, 
dc  intceritatcm  eius :  quod  licct  dunflima  conditionem  fcciflct  cum  La- 
ban;attamcnnihil  i  pcncndumcfTcr^quodnon  cxpadoad 

ipfum  pertmerct.H.  .     ^tquod  ipic  dixit :  S^<jHidreperotsm 

mmalibui  .quaadmeperttmnt.mn  diucrj;  colons.vt  tnternos  contientumejf, 
r^jlj^  .  ^«r//^a'^/^y//^^'jrr^<^S.HicronymusmTraditionibus 
. .  im,fic  enarrat  hunc  locum:Tccum  facit  natura  peco- 
rum,vt  alba  ex  albis,&  nigra  nafcantur  cx  nigris,  mccu  erit  iuftitia  meaj 
aiim'Dcushumihtatemmcamrcrpicit,&:laborem.  ^ 
. .  Scd  fingulatim  expcndamus  vcrba :  Relj^ondehtt  mthi.  Nonnunqua  in  f;  J;/;^* 
'   Scriptura  vcrbum ,  Res^ondco ,  idcm  fignificat,atquc  rcddo  quod  meritu    J^^^^  ^;^. . 


bcripiura  vLiuuiii  j-v-'/-  o  .'1  .       I  • 

&dcbitum  cft,fiucprxmium  fit,fiucpcena.  Et  idcircodicitur,iniquitas 
ali  -  :  :^  n  frondcrc  ci^cumDcusirrogat  pGcnaminiquitatieiusdcbitam. 


ritn. 


m  m  3 


^^8  CO  MM  E  N  T.  IN 

AiUwnc  fenrentiam  legitur  Ifaiae  ^f^.MMplicaufHfttim^juitatesrjofh'^ 
€9ram  tey&peccata  nofira  refporjderH»tmbi4.c.t apud  Hiere.  ca.i  4.5/* 
i]HitatesnoftrArefporjderintmbisAt2i(\\  rcfponfio  iniquiratis  vel  peccati,eft 
irrogatio  poena:  dcbitir  peccaro:refponfio  autem  iuftitia:,eft  Dei  fauor,&: 
bcnignitas  cemunerantis  iuftitiam^t  meritum  eius  eft.Vidctur  porro  fi- 
gnihcatio  iftiufmodi  elle  metaphorica ,  &  fumpta  'ab  agricolis  \  quibus 
terra  pcrmde  vt  curata,  &  culta ,  &  fcminata  ab  illis  fuerit ,  ita  relponder 
vclbcnignitatc,vcl  malignitatc  fruduu.Huius  fignificationis  excmplum 
rirgiUHm.  habcsapud Virgilium  i.Gcorg, 

IlU  Jegcs  dcmhm  votis  refpondet  anari 
eyfgricoU,  bis  ejH.t  folern ,  bisfiigora  fenfity 
Sequirtir  vox  illa  cras,  In  Scriptura  funt  hx  trcs  voces,  heri,hodieyCrau 
pcculiarem  habcntcs  fignificationem.  Namim  fignificat  omnc  tempus 
prxtcritum^/W/V  tempus  prarfens,  &  nonnunquam  ipfam  scternitatcm^ 
rnt^tempusomne  futurumdcfignat.Vndc  illud  Pauliad  Hcb.i  j.  lefns 
Chriitiisheri,^  hodiCyipfc  er  infdtcHia.  Vult  crgo  lacob  diccre.non  folum 
fuifli  lc  iuftum  per  quatuordccim  annos  quibus  antea  feruierat  Laban: 
fcd  etia  poft  initum  pa6l:um,iuftitiam  fja  qua  fcruiturus  illi  erat,fore  ctia 
ipfi  confpicuam.^      placiti  ternpns  jtdnenerit :  Placitum  vocat,pa<51:u, 
&  conuentum  inter  fe  $c  Laban ,  cuius  placiti  cxequendi  tcmpus  erat  in 
tempore  generationis  nouorum  fcecuu  ex  ouibus,veI  capris .  Tunc  cnim 
aducrnicbar  Laban,&:  qux  ex  albis ,  vcl  ex  nigris  orta  erant  alba  &  nigra, 
fibi  (umebat:qux  vero  non  ex  toto  erant^vel  alba ,  vel  nigra,ea  mercedis 
loco,  rclinqucbat  gcnero  fuo  lacob. 
ekiomodola'     ^^^^^^^^^  forraffe  quifpiam,  quomodo  lacob  ciim  fuerit  vir  fandifli- 
^cZlt^^t  ^""us.pr^dicctfuam  iufticiam.///7?^f;7/w,vtinquitfapiens,^(rc;//i/<?r^y?y«^^^ 
ttampr^dica^  non  eft  aucc  laudator.Sedcnim  aliud  eft  pr.rcisCjiSc  abfolutc  commcmo- 
uernjuamtth'  rarc  ac  prxdicarc  iuftitiam  fuam,  &hocnecfaciunt  Sandti  viri,nec  fccit 
jittMm.        lacob :  aliud  cft  memorare  iuftitiam  fuam  quantum  ad  aliquid,vcl  quan- 
tum  ad  crimina  fibi  obie(5la,  purgando  fe  ab  illis,vcl  quantum  ad  aliquid 
i  ic  fa(Sum,demonftrando  non  maligne,ncc  inique ,  fcd  fincere  dc  recle 
fadum  e^Tc. Idem  fj?pius  fecifTc  Dauidcm  multis  in  pfalmis  teftatum  cft. 
HUronym.  Audiat  Lcftor  S.  Hjcronymum  in  Epiftola  1 5  5.  quam  fcripfitad  Sunia, 
&  Fretelam  :  Nam  commcmorans  illa  verba  Dauidis  cx  pfalmo  7.  Indi' 
c^^rne  Domlne fecHndimiHftitiarnrneamXuhdk  hxc  :  nec  vidcatur  cuiqua 
temerarium,quod  iudicari  fcpoftulct  fccundiim  iuftitiam  fuam  ;  cum,(5c 
fcqucs  verdculus  hoc  ipfum  confimet: Et feCHndiirn  innocentia  rneafuper 
me.  Et  pfalm.  1 6.  hoc  fit  cxordium  :  Exandi  Do7mne  iufiittam  rnearn :  & 
in  I  y.fimilitcr  dicat :  Rerribnet  rnihi  Domtnns fectmdHm  iHftitiam  rneamycfr 
fecHndiirnpHritatem  marmum  rnearum  reddet  mihi :  Et  pfalmo  ^^.Cuftodl 
amrnammeamy(}Hontamfannns  fltm. lacob  quoquc loquitur  in  Gcnefi:£^ 
^^^^^'etmecra^iHffitiarneaSicHictonym^^^ 

tiam  fuam,non  quaputaret  fe  abfolute  luftum  coram  Dco,  fcd  quafidc- 
utcr,ac  tir.  rr(\atqueinnoccntcr  fcruiturus crat  Laban. 


GENESIS  CAP.  XXX. 


17P 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

K^n  Uudarlpopt  mUitia  lacob  in  eo  quod egitcum  Lahan, 

Su^ev^erhis  illts  jam  exjiojttis , 

Rcfpondcbit  luiliicias  lulticia  mea. 

On  videtur  iu(leegi(rc  lacob  cum  Laban:  immo  vcro 
multum  ei  pcr  fraudem  nocuiire.  Na  cum  acccpiflciLa  La- 
ban  pafccndum  grcgc  vnicolorc^illc  artificio  fuo  fccit  /vt 
cx  co  non  vnicolorcs  fatus,ficut  natura  ip(a  fcrebat,nafcc-- 

 rentur,fcd  Ycrficolorcs-,magno  fcilicct  cum  dctrimcnto  fo- 

ccrifui  Laban.Rupertuslib.7.  Commcntar.inGcncf.cap.jS.ponif  hanc 
ipfamciuxftioncm,tradlans  iHa  verba  :  Rcfpondebltcjtie  miht  cras  iu/fi  na 
med  \  ita  fcribens :  Hic  iam  quxritur  \  vtrum  vcre  in  co,quod  egit  lacob, 
iuftitiafuaci  rcfponderit.  Quid  cnim  illc  cgit?  nonne  ftropliam  nouam 
commcntatus  cft  ?  &contra  naturam  albi  <5c  nigri  pccoris,  naturali  artc 
pagnauit' &  cum  mcmoraiTet  Rupcrtus,quod  cgit  lacob  circa  virgns  po- 
fitas  in  canilibus  ante  confpcd  jm  ouium,fubdit ;  Hoc  crgo  quxntur,v- 
trum  rc(ftc a  lacob  in  cali  fado  iuftiti.r  fux  rcfponfum  fpcratur,  in  quo 
dolus.vel  impoftura  raanifcfte  conuincitur.  Pofthxc,foIutionem  qux- 
ftionis  tradit  proximc  fequcnti  capitchifce  verbis :  Ad  hxc  dicimus,antc 
hanc  ftropham  ii  dudum  lacob  caufam  iuftitix  fu«  habuifTc  contra  La- 
ban :  ac  fi  tcmnns  fibi  idoneum  coram  illo,  cum  Icgitima  dcfcnfione  da- 
tum  c(rct,fubftanriam  Laban  iure  tollcrc  dcbui(rc.llle  namquc  vnam  po- 
ftulanci  filiam  in coniugium,&  pro  vna  fcruitium  fufcipicnti ,  altcram 
quoquc  homini  pcrcgrino,&  aducnx  impofuiti  illam  vidclicct  cuius  nu- 
ptias,  quia  dcfpicabilis  erat,difHcilcs  fibi  forc  fcicbat.Ncc  cnim  finc  ma- 
gna  docc  quis  illam  ftrcnuus  vir  accipcrct,quam  facics,  qux  multum  va- 
lccinhuiufr-    '  niam cxpccibilcm  facicbat.Si igitur,Iacob opor- 

cunitatcmli..  inct  vtiquc  vocarc  m  ius  Laban,quodfiliasfuas 

alendas  ipfiabfquc  dotc  vlla  impofucrat :  infupcr  6cprocaquam  non 
cxpctitam  fibi  obtrufcrat ,  fcruitium  fcptcm  annorum  cxtorfcrat.  Ac 
illc  pcrcgrinus  crac ,  &  aducna ,  idcirco  violcntum  potcntiorem  indi- 
ccnam  in  ius  vocare  non  potcrat.  Artcjgitur  ncccllario  pro  fiha  con- 
trapa:renivfuseft,vcad  filiam  cui  compctcbant ,  bona  patrisaliqua  dc- 
ucnircnr.  Et  in  hoc  vcrc  iuftitiacius  rclpondit  ipfi.Sic  Rnpcrtus.  Signi- 
ficat  ieiturRupcrtuscaufam,cur  lacob  iufte  potucrit  cxbonis  Laban, 
pcr  arrcm ,  Ik  induftriam  fuam  ,  magnum  capcrc  cmolumcntura,  fmflc 
potiinmi\m ,  quod  contra  ius ,  &  morcm  gcntium  .maximc  vcro  ithus 
rcgionis,  filias  dcdcrat  lacob  in  matrimonium  finc  vlladotc^&fcrmc 

nudas.  _ .  ' 

Nos 


.8o  C  O  M  M  E  K  T.    I  N 

juckr:sfin-  Mos  RuDcrto  afTentientes.quantum  aH  fentcntirc  eius  veritatem  pau-  39 
""^'•^'        lo  ciiucleatius  eam  ipfam  fentcntiam  declarabimus,fub*e(ais  tribus  Pro- 

pofitionibus.  r  -  r 

PrimaPrgpositio.  Fadum  illud  lacob,  fi  pcr  fe  iplum  con- 
fidcretur,videtur  fuiffc  fraudulenra,&:  iniquu,magno  nepe  coniun<5lum 
cum  dano  foccri  fui  Laban.Na  fi  lacob  fua  illa  induftria  dc  aitc,citra  cu« 
iufqua  iniuria  8c danum/ibi  profuiflct ,  bona  fua amplificans ,  fuiflct  illa 
eius  induftria  &  honcfta  &  laudabilis. At  ea  fuit  cum  ingcnti  dctrimento 
Laban.Siquidem  grcges  vnicolores,  fccundum  naturam,&  nifi  oppohtu 
fuiflct  impedimcntum^vnicolores  quoque  feetus  procreaflcnr;  albi  nimi- 
rum  albos,(S(:  nigri  nigros,(3v: hoc  erat lucrum  Laban :  id  autein  lucrii  la- 
cob  auertic  ab  eo ;  &:  in  fcipfum  conuertit.  Itaque  priuaiiit  Laban  certo 
lucro  futuro,<Sv:  ex  damnoillius  emolumentum  fibi  comparauit:quod  ef- 
fe  contra  ius  &  fas,ncmo  ncgabic. 
Tri^lexinmjlt  Secvnda  Propositio.  Laban  triplici  vfus  cft  iniuftitia  cotra  4 
tti  LaLiti  co-  Iacob,non  dans  ci  quod  debitu  ei  erat.Prima  iniuftitia  fuic,  cum  pcr  do- 
tra  lAcgb.  j^j^  fubftituit  ci  Lia  pro  Rachele:(&  ea  vxorem  ducere  quodamodo  coc- 
git,nul{a  pro  ea  tribuens  dotejqua  tamcn,quia  inelegans  crar,ncmo  quif- 
qua  vir  honeftus  fine  magnadorcaccepiflct :  immo  ver6,quod  fuit  ini- 
quius.proeius  coniugio  (cpte  annos  fcruitutisabco  excgit.  Secundain- 
iuftitia  fuit,qu6d  filias  in  matrimonium  dcdit,  nulla  eis  dotcm  aflignans, 
conrra  ius  6c  confuerudincm  gentium  ,  maxime  vcr6  illius  rcgionis ,  fed 
quafi  fcruas  vendidiceas  lacob  pro  fcruitutc,qua  illi  fcruierat.  Tertia  in- 
iuftitia  fuit,  quod  pafta  ci  mcrccde  dccics  iniquifllmc  commutauit.  Has 
igitur  ob  caufas,Deus  bona  Laban  tranftulit  in  vxorcs  filios  lacob.Scd 
hoc  pcriipicuLi  nlagis  fiec  appofitis  verbis  Iacob,&:  vxoru  eius,qux  paulo 
infraca.^i.commemorantur.Verba  •acobad  vxores  iuash;rc  funt  verfu 
'],Noflis  if/fa^,cjuod  totis  vtribtis  femieriw  patn  veflro:Sed,0  pater  veHer  cir* 
eumuemtmCi^  mutault  mercedem  meam  decem  vidhHhclr  tamen  non  dimi- 
fiteum  T>eH6,vtnoceret  mihi.Si  ejuando  dixit  \  ZJarix  erunt  mercedes  tudtipa- 
riahant  omves  oues  varios fostns.Gluando  vero e  contrario  ait:Alha  cjtuque  aC' 
cipies pro  mercede>  omnesgreges  alha pepererunt ,  tiditcjue  Den^  fHhflantiam 
patri^  vesfriyCr  dedit  mihi.  Quccrimonia  porr6,  vxoru  lacob  de  patrc  fuo 
Laban  narratur illis  vcrbis  Verfu  iJ[.Rejpondentnt^ue RachcLc^ Lta:Nii' 
^uid  hahemHS  rcfldui  cjHiccjuam  infacHltatihHt,(frh£reditate  domnspatris  no- 
flri?  Nonne  cjuafialienas  repHtauit  nos  ?  (jr  vendidityComeditcjHe pretium  no^ 
ftrum  ?  S ed  Dchs  tulit  opes patris  7iofiri,c^  tradidit  nohis,^  flijs  nofiris.Vnde 
cmnia,£jH£pracepit  tthi  Den^fac. 

Tertia  Propositio.  Poteftquifpiaduplici  nominr,fiuc,vr  j 
•  loquimur  in  fcholis,titulo,iufte  accipcrc  fibi  bona  ,  quof  funr  in  porcftate 
altcrius  hominis,ctia  infcio  co,&  nolente  ipfo:Prim6  quidem,fi  ea  bona 
iurc  ad  ipfum  pcrtincant,nec  alia  ratione  poflit  ab  eo  rcciperc,ni  fi,vcl  oc- 
culte,vel  pcr  arte  aliqua,&  induftriarvt  fi  debitam  fibi  mcrccdc»  aut  crc- 
dita  a  fe  pccunia  illi,ahave  bona  eius  fidei  commifla  nolit  rcddere  eo  te- 
porc  quo  deberct,  vel  quamuis  altcrius  bona  ad  altcrum  nullo  iurc  perti- 


ncanr. 


GENESIS   CAP.  XXX. 


2$l 


ncaCjtamc  fi  Dcus  iubeat  ca  cuiqua  auferri,&  dari  alteri,cum  ipfc  domi- 
nus  fii  omnium,iuftiflima  eft  ciufmodi  bonorum  acquificio  poficffio. 
Cuius  rei  cxcmplum  illuftrc  Leclor  habcr  in  tcrra  Chanaan,quam  Dcus  ^  ^ 
abftuhtChanan.vis  indigcnis,  &  antiquiseius  polfcfioribus ,  deditquc  '^^' 
Hcbra:is.Prioris  autcm  iuris  cxemplum  cxtat  in  hbro  Exodi,  vbi  narra- 
rur,Hcbrafosabftuh(rc fccum  /Egyptiorum  bona,  quxcommodato  ab 
ipfis  accepcrant^Dco  id  iubcntc  ficri  ,proptcr  iniuftitiam  Acgyptiorum^ 
qui  prodiururnis&:  magnislaboribuSjquosHcbra-i  fcruicndo  ipfis  pcr- 
tulcrant,non  foiummcritam  dcbitamqucillis  mcrccdcm  non  reddidc- 
runtitcd  infiipcr  inhumanitcr6v:  crudclitcrcos  longo  tcmporc  vcxaue- 
riit.Idcirco  fcriptum  cft  dc  Hcbrx is  in  libro  Sapientix  cap.  i  o.  Reddidit     Ucm  Ur* 
tHlHsmrrcednn  /,z^ar«wy//5nrw:quafidiccrct,CumDeus  bonis  Acgyptio-     '  '  - 
rum  locuplcrauit  Hcbra:os,non  alicna  cis  dcdit,  fcd  propria ,  qux  vidcii-  ' 
cct  fcruicndomcrucrant.  lacob  aurcm  vtroqucnomine  bona  Laban  in 
fuum  emolumenrum  conucrtit ;tum  iuflu  Dci,  tum  iurc  fuo ,  niniiru  pro 
docibus  vxorcjcs:  pro  fcruicio  fuo,cuius  mciccdc  fqnus  cu  fraudaucrat. 

HrrcparauitindicillacapraSj&oucSj&rhircos,  &:arictcsva- 
qucmaculofostcuiKlum  autcm  grcgcm  vnicolorcm, 
Ki . nii^ri  coIons,traclidic  inmanu Hliorum  f  •  • 


4- 


'  .  ...     \  ilhycrha  :  Cu/jflHm  aurem grcj^em 

licolorem  trddidit inmanu  filiorujn  fnorHm  lobfcuriflTmum  ^'/^'/'^'^''•/'* 
ibctintellc(flum,5<:vix  vIlumcapituloncum,ac  proba-  ^iijmhuiui, 
.  :lcmcxpIicatum:vidcturcnimlcclioLatinahuiusIoci,lc-  lon, 
^  ctioni  ram  Hebraica:,quam  Grcccac  non  modo  diuerfa,  fed 
braicc  ad  vcrbum  fic  eft,vt  vertit  Pagninus  :  Et  remouerefccit 
rcos  rnacnlis  rcfpe>/os  inlocis  vhi  colUi^arifolevt^cr  omrres  capras 
refperfiUfC^  maculis  afperfas^O'  9^»^  >^      erat  cador,iiromne  rHfMm 

^  oalcdliohaccotinctfcntc- 

^  ^       ^     .  ...    .  ,  .'oSii^ir  omnes  oues  fparfas^Q' 

fibalbas^cr  ornrte  cjHod  erat  fHfcu  m  agnisy^^omne  ejuod  eratalhuin  eis:cr  de» 
ditinmanii  "      '      '    '  r igitur Latinahuius loci  lcdlio  diffcrta 

Gixca,(S:H.     >  ^  •  ,       .  aduplcx  gcnus  gregis diftniguit,  vnum 

vcrficoloris,alrcrum  vnicoloris :  hx  vero  vnum  tantum  gcnus  verficolo- 
ris  grcgis  comir  i  ')d  illa  duas  facit  diftindbs  fcntcntias'  in 

hacpcnodo:vn  i  ,        a^w(c\wq  zAxWw^iCunB^imaHtcm gregcrn 

z/^^/Wor^^wultcramabhis  vcrbis,yfqucadfincra  pcriodi:hx'  vcro  totam 
periodumhabcnt  f '  nationis,&  fub  vna  fcntcntia.Vidc- 

tur  prartcrca  hxc  Vv  i     .      .   jrc  fcntcnriam :  nam  inpadto  intcr 

lacob  ^  Laban  exprcftiim  fucrar,vt  difcolor  grex  remoucrctur  a  cura  la- 
cab,datus  curx  Laban:vnicolor  autcm  rclinqucrctur  Licob :  hic  autcm 
contrar-M  ^  ^l' jitur.Hanc  iHtur  ob  caufam,(5cin tota  hiftouia huius  fach 


rnam.  in  Gcn.Tom.4. 


nn 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


^82  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Iacob,pi\r (crrim  aiircm  hoc  loco,non  paiici  auiflrores  Catholici ,  &  cum- 
pnmisgraues  Theologi  Larinam  tranllationcm  huiusloci,&  murilam,&: 
Cnietanus,  confalam,arque  adco  mciitiofam  improbant.  Caieranus  fupcr  illa  verba: 
Gyra  omrtes^reges  nios,crc.Vcd\\  52.ad  huc  modum  fcribir  ;Scitoprudes 
Lecaor,qu6d  vniuerfa  haec  pars  texrus,vfque  ad  finem  capiruli,apud  La- 
tinum  inrerprerem  paraphrafis  eftporiusquamrexrus,  <Sc  proprerea  non 
mireris,fialiapaiaaui  hocrextunollro  lcgas,<I?<:  non  illa.qusc  lolirus  eft  lc 
gcre.  Anriquus  enim  inrcrprcs  nefcitur  quo  Spiriru  hacc  ira  (ummauerir. 
Ly^nus ^-^  Caieranus.Scd  plura  ad  iftani  fenrenriam  lcgunrur  apud  Lyranum.Is 
lUfiatf*^.  enim  fupcr  hoc  iplo  loco,de  quo  nunc  difpuratur ,  ita  (cribit :  Videtur 
quoddicitur  hic,contradicereei,quod  paulo  fupjradidum  eft,  fcilicet 
quod  vaiixpecudes  pcrtinerent  ad  curam  fihorum  Laban,vnicoIoresau 
tem  rclinquerentur  curx  lacob.Dovftorcs  noftri  vt  difficultatem  expcdi- 
renc,duplicitcrexpofuerunthunclocum.  Dicunr  primo  nomine  fiiioru 
Laban.intelligi  deberc  hoc  loco  filios  Iacob,qui  erant  nepotes  Labanrna 
ficur  auus  in  Scriprura  dici  folcr  patcr  nepocis,fic  conrra,nepos  fihus  aui. 
Ergo  quod  dicirur  vnicolorcm  gregcm  tradirumefie  in  manu  riliorum 
Laban.idem  fignificarac  fidiceretur,rradirumfuifl*e  m  manus  filiorum 
lacob.Sed  iftam  cxpofirioncm  repclhc  a:ras  filiorum  lacobjquorum  na- 
tu  maximus  Ruben,minor  erar,id  rcmporis,(eprimo  anno.Siquidcm  pa- 
<5l:um  illud  inrer  lacob  &  Laban,narrario  Scriprurx  dcmonftrar  cfie  fa- 
dlum  ftarim  poft  orrum  lo(cph,qui  natuseft  leptimoanno  poftquam  la- 
eob  vxorcs  cognouit,(3<:  filios  gcncrare  cocpit.Cum  igicur  Ruben  nondii 
eflct  fcptennis,&  alij  minorcs  cflenr  ,in  qua  artate  pafccndo,  ^  cuftodie- 
dogreginequaquam  erant  idonei,non  cft  crcdibile  di(ftu,Laban  cufto- 
diam  gregum  tradidifle  in  manum  illorum  puerorum.  Quocirca  Dodo- 
res  altero  modo  exponunt  hunc  locum,diccnrcs  inrelligi  quidem  id  de- 
berede  fiIijsLaban,feddid:um  hoc  fuille  per  anriciparionemmon  enim 
hoc  loco  locurum  cfle  Molen  de  prima  fcpararionc  grcgum,  fadla  ftarim 
poft  paClumifedde  (ccunda.quiK  deindc  poft  virgarum  pofirioncm  in  ca- 
nalibus,&  poft  gcnerationem  fatuum  ficbar.ln  qua  diuerficolores  re- 
linqucbantur  lacobrvnicolores  autcm  accipicbantur  a  Laban,&  curar  fi- 
liorumfuorum  tradebantur.  Verumramen  expofirioha^c  viderur  mul- 
tum  exrorra:&  hac  pofita,nihilominus  I  arina  lectio  difcrepar  a  lirrera  Hc 
braica.Namque  vbinos  hdhQiwmiCwithmMttem  grcgem  vmcolorcm:  in 
Hcbrxo  fic  cAiOmne  cjuod  habebat  ulhnm  iri  fc  ipfo^iy-  omne  rHfum  in  arie- 
/^/'«^.•QuodficexponunrHebra^ijCJcomne  quod  habcbar  maculam  al- 
bam  quantumcumque  minimam,&  omnc  quod  habcbar  parrcm  quam- 
piam  rufam,quanrumcumque  minimam  :  liccrrorum  rcfiduum,vnius  cf 
fcr  coloris.Difcrcpar  irem  Larina  lcdrio  ab  Hcbraica  in  puftuarionc,  quia 
facit  principium  verfus  diftincliun  a  prxccdenti  hx^CunlimnMmm  gregc 
vmcoiortmAU  Hcbi xo  autcm  totum  continetur  fub  vno  contexru  orario- 
nis,(S<:lub  vno  vcrfu,&  fub  vnafenrcnriaab  micio  vfqueadfincm.Hadbe- 
nus  ex  Lyrano.Idem  kwin,^  fcribicThoftarus,ad  vnum  omnia  murua- 
tus  cx  Lyrano. 

M  ihi 


G  E  N  E  S  I  S   C  A  P.  X  X  X.  18^ 
Mihi  placct  fecunda  cxpofitio.quamuis  eam  Lyranus  vt  duram  cx- 
tortamrcijciat:mcliorem  quidcm  certc  hufus  difficultatis  exfolucndar 
modiim^rcpcrircadhuc  non  potui.Cenfco  igitur  in  hoc  loco  Mofcn  lo- 
qiu  dc  fcciidadiuifione  grcgum  A'  pccudum,non  autcm  dc  prima,  quod 
mchiis  mcclligcturji  Lcctoraduertatduplucm  fadtamclVc  dniifioncm 
grcguma  Laban;priordmifiogrcgum,c<w  pccudnm  fada  cft,ll:atim  poft 
mitum  paclum  intcrlacob  »!<c  Laban:in  qiiadiuifionc  diucrficolorcs  pc- 
cudes  fcgregarx  funt  ab  vnico!oribus,&  illc  rcmotnr  funt  a  cuia  Licob,&: 
traihtx  in  manus  fihorum  Laban-.Hx  vcro  rcht^lx  funtcur.r  lacob.  Po- 
ftcrior  diuifio  pccudum  ficbat  co  tcmpore.quo  f>ccudes  vnicolorcs,  quas 
pafcebat  lacob.gcncrauerant  fcrtus  fuos.  Tunc  cnim  Laban  vcnicbat  ad 
grcges  Iacob,»5s:  dcfpiciens  gcncratos  agnos,vcl  hcrdos,  quicumquccrat 
vnicolorcs,cos  hbi  cx  pafto  fumcbatAaggrcgabatad  alias  pccudcs  quas 
pafceb  mt  filij  eius.-qui  autcm  vcrficolorcs  crant ,  eos  rclinqucbat  lacob; 
tanquam  laborisciusmcrcedcm.  Sccundiim  hanc  igitur  cxpofitioncm 
faciliscft  huiusloci  cxplicatioificcnimcommodc  cxponitur ;  Er fepa- 
raHit  in  die  HLhnon  in  ea,qua  faclum,  (cd  in  t  o  tcmporc  ,  quo  lcparatio 
ficri  dcbcbat,poft  gcncrationem  ouJumA'  caprarum:Ci/?/'4j  ,  CT  oueSyC^ 
hircos^C^  ariacs  vartos,M£fHr  r/uculofos.  1  fta  fcparauitA  dcdic  I  acob,qu6d 
cx  pa.T:'>adiTK*rccdem  cius  pcrtincrcnr:  Cnnchmanu  ^rcgcw  znicolorem 
trAdiAn  in  m.vm fiUoYum  fuormn S\  quidcm  cx  grcgibus  vnicoloribus  rcli- 
ftiscmar  Iacob,quxcumquc  fimilitcr  vniuscoloris  nalccbantur,  ca  pcr- 
lincbant  cx  paclo  ad  Laban,(Sc  idcirco  ad  grcp;rs,quos  piifccbant  filij  eius 
adiungcbantur.Et  quamuis  huiufinodi  fcpar.uio  fadta  fit  poft  virgaru  po 
fitioncm  in  canilibus,hic  tamcn antc  narrata  cft  pcr  anticipaiioncm  ,  fi- 
guram  vriquc  frcqucntem  in  Scriptura  ,  qua*  pcrtutbato  huius  narratio* 
nis  ordine,magnam  fccit  obfcuritatcm.  !  \xc  itaquc  t  ft  nortra  fcntcntia. 
Equidcm  fpcro  alios  maiori  ^  ingcnio  &:  dodrina  ,  maiorique  cura ,  & 
animicontcntionc,ad  huius  diftijultatis  cxplicationcm  incumbcntcs, 
commodiorcm  aliquam,*5i:  probabiliorcm  folutioncm  rcpcrturos  :  n.un 
damnarcquod  ilh  faciunt,  Latinam  iedionem  huius  loci ,  quam  omncs 
Latini  codices  cocordiflime  habet,ctia,qui  nouiflime  lullu  Sixti  V .Pon- 
lih.i  M d;!'-c':v.T  cmcndati  m  publicii  prodicrut,ncfas  cflc  duco» 

ToUcnscrgoIacobvirgas  populcas  viridcs ,  &:  amygdalinas, 
&:  cx  plaranis,cx  parrc  dccorncauitcasrdctradirquc  corti- 
cibus  in  his  quse  fpoliatx  fucrat,  candor  apparuitiiUa  vcro, 
qux  intcgra  fucrant  viridia  pcrmanfcrunt  :  atquc  in  hunc 
modii  color  cfFeaus  cft  varius.  Pc^uitquc  eas  in  canalibus 
vbi  ctfundcbatur  aquarvt  cum  vcniflcifC  grcgcs  ad  bibcdu, 
antc  oculos  habcrcnt  virgas,&:  in  afpcclu  caru  concipcrct. 
Faclumquc cft  vc  in  ipfo  calorc co:tus,oucs  intucrctur vir- 
gas,&:  parcret  maculofa,&:  variai^  diucrro  colorc  rcfpcrfa. 

nn  2 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

At  I  N  ^  ledionihuius  loci,quam  memorauimus , diuerfa 44 
nonnullis  in  rebus  eft  Grxca  &c  Hcbraicarid  manifeftum  eric 
Learori/ivrramqueledbionem  hicadfcriptam  ,confideran- 
dam  ciproponamus.Hebraicalec1:io,  vtcam  Latinc  Pagni- 
nus  cxprcftit/ic  habct:  Et  tdu fibi  lucob  virgam popHleam  viridc:  c^amyg- 
dalinarn^C^cafianeam.Etdecorticatut  in  eis  cortkes albos^demtdans  candorl : 
tjHi  erat  in  virgts:EtflatHitvirgas^cfuasdecorticaMit  in  ca?ialibus ,  inpotorijs 
a^Haru^  adquAveniebant pecndes^i  regione pecHdu,&  coirentju  venirentad 
bibcndti?n,  £t  coibantpecudes  ad  virgarum  afpe^um ,  pariebant  pecudes 
7nacidis  refperfas  in  locis,  vbi  colligarifolent^CrpuBis  rejperfasic^maculis  la- 
tis  refperfas,  Pagninus  igitur  pro  virgis  plataninis,verdt  caftancas.Grarca 
lcdio  hac  reddit  (entetia:5«/?///  fbi  Licob  virga flyracina  viridc.c^  nucin-i, 
er  platani:^^  deco  rticauit  eas,dt  comcationes  albas:^^  detrahes  viridcappa- 
rebat  in  virgis  albu^^jidod  decorticaueratyvariu\dr  appoftit  viygas,cjuas  dccor^ 
ticaueratyin  aliteis  canaliu  acjvt£,vt  chm  venijfent  oues  bibere  in  cofpe^n  virga 
Tu^venietibus  ipfs  ad  bibcndtt^co-nciperentoues  in  virgas^O- pariebat  oues  fub- 
albas,  c^variasyr^  cineritiasfparfa^,  Apparet  ex  hac  lccftionc  pro  virgis 
popuIeiSjiS^amygdaliniSjquas  pofuit  Latinus  interpres ,  lcptuagintavcr- 
tilfe  ftyracinas,(Sc  nucinas,nec  mira  vidcri  debec  harc  nominuni  arborum 
diucrfitaSjquia^vt dodlilllmi  linguas:  Hebrxx  ob(cruarunt,  Hebrxa  voca- 
bula  arborum  ,  &animalium,  quam  propric  Ipccicmcorum  dcnotent 
ignotum  eft  Hebrxis.Ec  ideo  alij  alias  fpeciesarborum  ponunc.  Ncc  cft 
incrcdibilcjcx  illis  omnibus  gencribus,fuiire  virgas,quas  elcgit  lacobjt^ 
poluit  in  canalibus. 

S.BUron.  Sed  excutiamus,&  cxpcndamus  leftioncm  Latinam.  S.Hicronymus 

in  Traditionibus  Hcbraicis  in  Gcncfim  fupcr  hunc  locum  pro  viri;is  pla-  45 
taninis  lcgit  virgas  mali  granati,<Scnominat  trcs  tantiim  virgas,fcd  ibi  no- 
men  virgx,non  vnam  numero  virgam,fed  fpecicm  virga?  fignificat:com- 
plures  enimcranrex  vna  quaque  fpccic  virgcX.Dcclarat  itcm  quaarte,6c 
obleruatione  vfiis  fit  lacob,  cum  poncbat  virgas  in  canalibus.  Obferua- 
bat,inquit,Iacob  quo  tcmpore  afccndcbantur  pecoraj&  poft  calorc  dici, 
ad  potandum  auidapcrgeDant:&  in  co  tcpore  difcolorcs  virgas  poncbac 
ipfc  in  canalibus,&  admiflis  arictibus,  <Sc  hircis,in  ipfapotandi  auidiratc 
oues  dc  capras  facicbac  afccndi,vc  ex  duplici  defidcrio  dum  auidc  bibunr, 
tS:  afccnduncur  a  maribus,calcs  foetus  concipcrenc,quaIes  vmbras  arictu, 
&  hircorum  dcfupcr  afccndencium,in  aquarum  fpcculo  concemplahan- 
tur:cx  virgis  enim  in  canalibus  pofitis,varius  crat  ctiam  imaginum  color. 
Sic  illc.  Vidctur  autem  his  vcrbis  fignificarc  Hicronymus ,  pecudcs  f^e- 
ncrafTediucrficolorcs  fa;tus,nonob  afpcftum  virgarum  multicolorimi: 
fcd  ob  afpcdlum  imaginum  arietum,&  hircorum,  qua:  imagincs  in  aqua, 
quafi  virgarum  varijs^oloribus  &:  ipix  colorarx  ,  rcprxfcncabantur  oui- 
bus  Sc  capris. 

Hocporro  qucmadmodum  ficrct,fubtiIitcr,vScenucleacc  declarac  Tho 
ih.fiatus.  ftacusadhucmoclumfcribeiT^oncbatlacob  virgas  in  canalibus  porius  4^ 
quam  in  alijs  locis,  quia  marcs  cunc  pocius ,  quam  alio  cemporc  afccnde- 

bant 


GENESIS  C  AP.  XXX.  185 
bant  fccmlnas  in  canalibus  bibentes. Vel  potius  id  fiebat,  quia  conceptio 
foctuum  verficolorium  efticiebatur  proptcr  apprehenfioncm  &  imngina 
tionem  quam  habebant  focminx  de  foimis  marium  a  quibus  alcendt  ba- 
tur.  Er  quia  forma  marium  afccndentium  fceminas ,  non  poterat  ab  illis 
apprchendi pcr  radium dircdlum,cum  clTcnt  ilUs  a  tergo,  apprehcndi  o- 
portcbat  pcr  radium  rcflexumiRcflexio  autem  non  fit,nifi  in  corporc  a- 
liquo  fpcculari,quahs  cft  aqua.Ponebantur  igitur  virgar  m  canahbus  im- 
mediatc  fubaqua,ita  vt  clare  videri  polVcnt  carum  colores ;  &  fpccies  vi- 
'  ris  a(ccndentisf(rminaminibibibcntem,multiphcabatur  dirc- 
.jadaquam  i6cdcindc  ficbat  rcflcxio  ciufdcm  formxmarisad 
oculos  fccmina:,  &  quia  fcemina  rccipicbac  fimul  fpecicm  arictis  reflc- 

r-  ^   -     ^  Iricoloriumdireaam  ,  vtrumquefaciebat 

.      .  .   pccics  vifibilcs  arictum  recipicbantur  fu- 

pcr  loca virgarura.Quoniam  igirur  tam  color  virgarum,quam  imagincs 
'  ^iim  fimul  rcprxfcntabantur  vifui  fcrmin^^idcirco  figurabat  illa  apud 
. mam  maris  variati.vel  maculofi  cx  candido,&:  viridi.  Scd  quia  co- 
ior  viridis  non  conucnit  pilis,  vcl  carnibus  pccorum ,  loco  viridis  coioris 
pingcbatur  in  fcrt ibus  fubnigcr,fiuc   ^      S ic  Thoftarus. 


TERTIA  DISPVTaTIO. 

^  quodfeat  lacob ,  ad  vtrgmim  mHlticolorium  obtutum fcca- 
des  generarent  verjicolores fwtiis ,  id ftterit  mtraculum  dtutnx  onu- 
mpotentUydneffcr'  ■  -''^'  i 

^hryfollomus homiUa  57,ait,id tranfccndifle  S.ChryfoJli 
' '  "^r^^   -  viiUjsX  ouimcm  natur^c,  &:  idcirco  aflignat  miraculo.  Sic 
cnim  fcribit ;  Ha:c  faciens  iuftus,  non  \  fc  ipfo  moucbatur, 
fcd  infpiranti  mcnti  eius  fupcrna  gratia.  Non  cnim  iuxta 
.  ^  ; — ^  natura:  ordinem  crat  quodhebat,  lcd  valdc  admirandum, 
6c  naturx  modumtranfccndcns.  Totum  autcm  hoc  fadlum  eft,vt  iuftus 
rc  ipfa compercam  haberct  Dci  cr^a  fc  prouidcntiam  r  &  Laban  liquido 
ccrr  mtam  Deigrariamhaberctlacob.HjecChryfoftomus.Iux- 

laC  :ni  opinioncm  eft,quod  fcribit  Thcodoretus  fupcr  hunc  lo-  Ttteod^rct^ 

cura.Nam  ciim  pofuilTct  hanc  quxftioncm,qux  cft  numero  88.  Cur  vir- 
'  decorticatas  bibcntibus  ouibus  oppofult  lacob  f  Adeam  fic  rcfpon- 
; .  ivf^as  dccorticatas  obiecit  ouibus  lacob,  non  illis  confidcns,(cd  op6 
diuinam  cxpcdlans  :  vndc  fadura  cft ,  vt  audicrit  Angelum ,  fibiiiccn- 
tem :  P^^de  oculis  tuls  hircoSyO^  arUtes  afcendentesfHper  oueSyCr  capr.ts :  Vidi 
c]U£fcc  'tt  tibt  Labart.  Cum  cnim  animalia  fufca,  &c  varia  fiiijs  Laban  com- 
miflacflcnt,  &  illorura grcgcs ,  trium  dicrum  itinerc  diftarcnt  i  Dcus, 
qui  ccrtat  pro  imuriam  paflis ,  oftcndit  lacob  variegatos  hircos ,  &  aric- 
tcs  cocuntcs  cumfcmcllis:vtpcrfpicuufierctper  cxpcricntiam,  quanta 

nn  j 


ttMtl 


^  Lu  ob  ex  caU' 
Jli  mturalt 


2U  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Dei  proiiidentia  fruantur ,  qui  Dco  omnium  auitori  confidunt. 

Theodoretus. 


Sic 


GaUntis, 


Hieronym. 


Verumtamen  conrraria  opinio  cenfetur  probabilior.  Intentiffimum  g 
enim  obtutum  in  aliquam  rem,cum  vehcmcnti  eius  rei  imaginai^one^in  ^ 
hpts  cxilUre  ipfo  ardore  cocunrium,&  in  arriculo  conceptionis,valerc  plurimu  ad  va- 
ric  colorandum  &  afficiendum  conceptum ,  ad  fimilitudinem  nempe  iU 
lius  rcijC]ua:  tunc  vifa  &  cogitata  fuerit ,  multis  audloritatibus  ,  certifquc 
^Umisi,  conftat  cxperimcntis.Plinius  libr.  y.cap.  ii.fupereareinhunc  modum 
fcribit :  Similitudinum  in  mcnte  reputatio  cft ,  in  qua  creduntur  multa 
fortuita  pollerc.  Vifus,audirus  ,  mcmoria ,  hauftxque  imagines  fub  ipfo 
conceptu  :  Cogirario  criam  vrriufliber  animum  fubiro  rranfuolans  effin- 
gere  fimilirudinem,aur  mifcerc  exiftimarur.  Ideoque  plures  in  homine, 
quam  in  cererisanimanribus  differenrix,quoniam  velociras  cogirarionu, 
animique  celcriras,&  ingenij  varicras  mulriformcs  noras  imprimir,-  ciim 
cercris  animanribus  immobilcs  finr  animi ,  &  fimilcs  omnibus,fingulif- 
quc  in  fuo  cuiquegenere.H^c  Plinius.Galcnus  in  libro,quem  fcripfir  dc 
Thcriacaad  Pifonem ,  narrar  muliercm  quandam  inruiru  pulchcrrima: 
pidurx pulchrum  infanrcm  cx  deformi  mariro  concepifTe :  Vifu,inquir, 
opinor,  narura:  imagincm  rfanfmittente.  Vcriim  luculenta  eft  fuper  hac 
ipfa  rc,&  a  pofterioribus  cxpofitoribus  celcbrataBcati  Hieronymi  oratio 
inTraditionibusHcbraicis  in  Genefimfuper  hunc  locum:Nec  mirum, 
inqiiit  illchanc  in  conceptu  focminarum  eflc  naturam,vt  quales  perfpe- 
xennt,fiuc  mcnte  cogitaucrintin  extremo  voluptatis  a:ftu  ,  inquo  con- 
cipiunr,talcm  (t^bolcm  procrecntrcum  hoc  ipfum  etiam  in  cquarum  gre- 
c)mntdtanm  S^'^"^  ^P""^'  \^^'P^"^s  ficri  dicatur.Quintilianus  certe  in  ea  controuerfia, 
in  qua  acculabatur  matrona,quod  i£uhiopem  pcperiflet,  prodcfenfione 
iilius  arg  jmcntatur,hanc  conceptus  eflc  naturam ,  qua dudum  diximus. 
Hif^l^ocrat.  Et  ^criptum  rcperitur  in  libris  Hippocratis,fuiflefoeminam  quandam  fu- 
fpicionc  aduhcrij  puniendam  ,  quod  pulchcrrimum  infantcm  peperiflet 
vtrique  pirentigcneriquediflimilem:  mfi  mcmoratus  Mcdicus  foluiflet 
quxft:o:iem,admoncns  vt  quxrcrenc ,  fi  fortc  talis  pidlura  fuiiret  in  cius 
mulicris  cubilo:qua  inucnta,mulier afupplicio ,  &  fufpicione libera- 
ra  e  ft .  ^ 

s.Au^^pn^  SimihaHicronymus  vclporiuscadcm  tradit  Auguftinus  inQuxftio- 
nc  P3.in  Gcnefim,ita  fcribcns.FadoIacobmulta  dicuntur  fimiliter  fie- 
rnn  animahum  fcetibus :  Sed  &  mulieri  cuidam  traditur  fimile  quid  ac- 
cidifle,ficur  in  hbris  antiquiflimi  &  pcritiflimi  Medici  Hippocratis  repc- 
ritur:  il]acnimfufpicioneadultcrijfucratpunienda,qu6d  puerum  pul- 
chcrrimum  pepcxiirct,vtriquc  parcnti,generiquc  diflimilem,nifi  memo. 
ratus  riicdicus  foluiflct  quarftioncm  ,ullis  admonitis  qu^rere  ne  forrc  ali- 
qua  tahs  pidlura  cflet  in  cubiculo  •.  qua  inuenta,  mulier  i  fufpicionc  libe- 
raracft.Sic  Aiiguftinus.Animaduertit,opinor,  leaor.hxc  adverbumex 
bss  nn-  J^^^.ronymo  Auguftinum  cflc  mutuatum.  Idcm  Aug.lib.  1 8.de  Ciuitatc 
mcn  Aeg:ff.  |^ei ^a. 5;<imilc  quid  eius,quod fccitlacob in  ouibus,&  capris,fcribit do- 
osc  kcifle  Da. moncm  in  Api  boue ,  quem  pro  diuino  numine  colcbant 

iCgyptij, 


ti9rt*m 


G  ENE  S  IS  C  AP.  XXX.  287 

^Egyptij. Auguftini  verba  hxc  funt:llle  autem  bos,quem  mirabili  vanita- 
tedecepta  *£gyptusin  honorcm  Scrapidis,dchci)s  affluentibuscolcbat, 
quoniamcum  linc  farcophago  viuum  vencrabatur,  Apis.non  Scrapis  vo 
cabatur.Qupboue  mortuo,c]uoniam  quxrcbatur,  rcpcricbarur  v:ru- 
lus  coloris  ciufdem,hoc  cft,albis  quibuiclam  macuhs  fimuitcr  mfignitus, 
mirum  quiddam,^:  diuinitus  fibi  nrocuratum  cflc  crcdcbant.  Non  cn:m 
magnum  crar  dxmonibusad  cos  dccipicndoSjphanrafia  talistauri.quani 
rolaccrncret,oftentarcvaccac  concipicnti,atqucpra:gnanri :  vndc  libido 
matris  attrahcrer,quod  in  cius  foctu  iam  corporalitcr  apparcrct :  Sicut  la- 
cob  dc  virgis  variatis,vt  oucs,6:  caprx  vari.T  nafccrcntur,  cffccit.  Qi!od 
cnimhomincs  coloribus&corponbus  varijs;  hoc  Da:moncs  hguris  h- 
Aisfacillimc  ponuntanimalibus  concipientibusexhibcrc.  Sic  Auguftin. 
His  prxtercafunt  adijcicnda  qux  in  candcm  fcntcntiam  lcriprarcli- 
'^5?  quitlfidorusfubfincm  primicapitis  lib.i  2.  Etymologiaram,imc  Origi-  Jf^i^^r*^' 
V'  •  '  Autemillc  fcribit:Iacob  contra  naturam ,  fimilitudmcscoloru 
:,nam  oucs  illius  talcs  foctus  concipicbant,qualcs  vmbras  aric- 
tum  defupcr  afccndcntium,in  aquarum  fpcculo  conrcmplabanrur.  Dc- 
•  -ic,5c  hoc  iplum  in  equarum  grcgeficri  dicitur,  vtgcncrofos  obijciat 
.)s  vifibus  concipicntium,quo  fimilcs  eorum  concipere  dc  crcarc  pof 
fint.  Nam  <Sd  columbarum  dileftorcs  ponuntpulchcrriinas  columbas, 
ijfdem  locis,quibus  ilLr  vcrfantur,quo  vidclicet  rapicntc  vifujfimilcs  gc- 
ncrcnt.  Indc  cft ,  cjuod  quidam  grauidas  mulicres  vctant  intucri  turpifti- 
mosanimalium  vultus,vt  cenoccphalos,  &:  fimias ,  nc  vifibusoccurrcn- 
tes ,  fimilcs  fcerus  parcrcrc  faciant.  hanc  enim  forminarum  dicunt  cric 
naturam,vt  qualcs  pcrfpcxcrint,fiuc  mente  cogitauerint,  in  extremo  vo- 
luptatis  a:ftu,dum  concipiunt,talcm  fobolcm  procreent.  Ercnim  anima 
m  vfu  vencrco  formas  cxtrinfccas  mtus  tranfmittit,  corumquc  fatiata  ty- 
pis.rapit  fpccics  corum  in  propriam  qualitatcm.  Sic  Ifidorus. 
5 1  Mcmorabilc  m  primis  eft ,  quod  lcgi ,  cxcmplum  cuiufdam  fcrmin.T.  2,f,^,rMbsU 
Hxc  lon^c  abfenrc  mariro,quatuor  filios  gcnuit  cx  adulrcro,  lcginmi  vi- 
ri  diirxmitlimos,  quam  ob  caufam  iUe  adultcrinos  reputans ,  pro  filijs  fuis 
minimc  habcbat.  Eadcm  poftcamarito  itcm  abfcntc,adultcrinoconcu. 
bita  filium  '^cnerauir^non  adultcn,fcd  lcgitimi  mariri  fimillimum.Cuius 
fimilitudinfs  caufa  fuerat ,  quod  in  fingulos  dics  mariti  aducntum  expc- 
dans^diu  multumquc  fupcr  co  cogiraucrat ,  yaldc  anxia ,  &:  vchcmcntcr 
m;;tuens,ne  inopinato  illius  aducntu  opprclTa,  dcprchcndcrctur  in  flagi- 
tio.  Ex  quo  fadum  eft,vt  imagincm  dc  fimilitudinem  viri,  quam  tanto- 


exetrpLntn. 


pcrcanimo  &  cogirationc  vcrfaucrat,perfc(ftc  imprimcr< 
^  '  ilitudinisrationcdcccptus,huncfolumfili 


ctfa-tui.  Mari- 

tus  porro  limiiituainis  rationc-  dcccptus ,  nunc  loium  niium  ,  qui  tamcn 
ctiam  adultcriauscrat,tanquam  genuinum,&  vcrum,pro  fuo  habuit:cc- 
tcris  rn nquam  folis  adultcrinis,  rcietiis  6c abdicatis.Extant  (upcu  ca re  le- 
p-dillimi  vcrfus  Thomx  Mori ,  viri  tum  alijs  rcbus  inclyti ,  tum  maximc 
ob  marrvri)  gloriam,omnibus  fcculis  pr:Edicandi:quos  vcrfus,vt  tanti  vi- 
ri  memoriam  renouarcm  atquc  honorarcm Jv  ^  ^  -  -  adfcribcrc : 


^8S 


COMMENT.  IN 


-orm  Mori 


Quosante coninx  cjuatuor 
NatoSySnhineyfrotulit 
Mnltum^ecce,  dijfmiks  /  • 
Thos  nec  ipfe  deputas. 
Sed  cjiiem  tibipHeliulum, 
Enixa  iam  nuperrime  efi , 
Soliim  tibifimilli?num , 
Tro  cjHatuorcompleEleris: 
yldulterinos  cjnatuor 
Vocas,  rcpellisyabdicas, 
u4t6jttigraHes  tradunt  fiphi 
Qiwdcnmcjue  matres  interim 
Imaginamur  fortitcr 
Dum  liheris  datur  opera , 
Eiiis  latenter,c^notas 
Certasy^  indelehilesy 
ModiijHe  incxplicahili 


(QHibus  receptis  intimK 
SimulijHe  concrefcentihm^ 
A  mente  matris  infitam 
Nattis  refert  imagineyn, 
Qmim  tot  abeffes  millihtu, 
Dumgignit  vxor  quatHor  y 
Quod  ejfet  admodum  ttii 
SecttrajdiJJimiles  parit, 
Sed  vnm  omninm  hic piter 
Tui  refert  imaginem\ 
Quod  mater  hunc  du7n  concipit, 
Sollicita  de  te  plurimum, 
Te  tota  coaitauerats 
Dum  pertimefcit  anxia  r 
Ne  tUySahineyincommodH^, 
V diitcjue  Lupiis  infihulam 
S  Hperuenires  interim. 


e[t  m  pecudi' 
bus  Ltcob  ex 
ii^pcclu  ytrgiX 
rum  ,  idfmjfe 
fmpUctter 
turalej  fecun- 
dum  qaid  ath- 
tem  minime. 


!ofcf)hf44. 


h 

In  feincn  ipfuni  congeri. 
'  HiP/c  fatis  apparet.cx  prolis  dinimilitudine,aut  (imilitucline,argutncn- 
tari  falfum  cfle;aut  verum  parentem,infirmam  eflc,  ac Icucm,minimeq; 
probabilcm  argumcntationcm. 

Sed  reuertamur  ad  quarftionem  fupra  pofitam.Quarfitum  efl:,an  ilUul 
faftum  lacob fucrit  natura:  opus,an  fupra  naturam,  (^v:  miraculum  Diui- 
ncE  omnipotcntic.Nos  arbitramur,quod  in  animJibus  illis  faelum  cft  cx 
virgarum  afpc(5lu,id  fadlum  eflc  naturaliter,6<:  ex  caufis  naruralibus  \  ad 
id  cnim  pcrhcicndum,(ufliciens  in  natura  vis^<?<:  poteftas  crat  ^  vt cx  me- 
moratis  paulo  fupraaudoritatibus^cxpcrimcntifq;  manifcftum  cft.Qua- 
quam  non  tcmere  crcdi  potcft,illud  non  cfle  perfcdum  fine  interuentu, 
&  opera  Angcti,  qui  non  foliim  docuitlacob  arcanam  illiusrei  pcragcn- 
dx  artcmjverum  ctiam  cftecit,vt  pecudes  Iacob,in  fuprcmo  coitus  ardo- 
re,&  in  tcmpore  concipicndi,  virgaru  colorcs  cxtcrius  intcntiflimc  afpi- 
cerent,  eofdcmquc  interiori  pbantafia  vchcmcntcr  imaginarcntur ,  ad  id 
cas  incitando,&:  applicando.  Nimiru  quod  cgit  1  acob  dkliciflc  id  cx  An- 
gclo,nonobfcurc  fignificatur infra  Genef  3  i.verfu  i  2.vbi  narratur  ap- 
paritio  Angcli,(Sc  fcrmo  eius  cum  lacob  fupcr  ifta  ipfa  re.  Nam  quamuis 
appantio  ifta  mcmoretur  poft  facSum  iilud  virgarum  ,  &  partum  anima- 
fium,exiftimandum  tamcn  cft,antc  id  accidifl'c ,  &  id  narrari  pcr  rccapi- 
tulationcm;alioquic\'Tnutilis,&manis,6cnulliusrcifuifrct  illaapparitio 
Ergo  faftum  illud  lacob  fimplicitcr  naturalc  fuit ,  quodammodo  autem 
non  hm  naturalc.  Ad  cundcm  modum,Salomoncm  pcr  fcicntiam  rcrum 
mturahum  (loi  diumitus  traditam,  miracfticere  potuifle,atqucadco  pcr- 
teci(ic,non  cft  dubitandum,prarfertim  autcm  cum  eius  rei  tcftcm  habca- 
muslolcphumlibroocaauo  ludaicarum  antiqukatum.Similiteriuuenis 
illc  Tobias  admirabilcm  virtutcm  pifcis ,  quem  in  Tign  ccpcrat ,  Anijc- 
lo  Raphacle docente  cognouit.Sic  cnim  Tobix  dixit  Raphacl,vt lcgkuv 


GENESIS  CAP.  --8p 
capitc  feptimo  eius  lihn.Cordij  eint  particttlam  ft fupercarbonesponas^umiis 
'  f  diimomorttm  ,fel  atucm  eiits  valct  ad  vngendos  octt- 
^Oy  cj*  f.in,dffimtir.  Quanqiiam  rionnullis  vi(um  cft, 
iftiulmoiivirtutenwionfuilVcnaturalcm  pilci.  Veri\m  fuper  earc  dilpii- 
ratum  a  nobis  cft  copioscin  libro  quarro  Commcncariorum  noftroruni 
in-^^anielcm  ,  inexpoficione  Cantici  trium  puciorum ,  fupcrillis  vcrbis. 
^enedtcitc  C£te,(^  omnia  qitdi  moptcntHr  in  aqHiSipMmwo. 


Q^V  A  R  T  A     n  1  S  P  V  T  A  T  lO. 

loYi^m  concipicntcs  ,  r^C/mcri/n  fx  tus  Cimlcs  z^h-r-AYu??:  cohrihus. 

Vper  ifto  facto  lacob  clubicandi  ratioduplcxeft :  Lcgi-  AnftoteUi. 
mus  enim  in  veterum  fcriptis ,  pecudes  quarundam  aqua-  ■^i^-^ru  pott$ 
rum  potu  mutalVc  ipfas  colorem  ,  dc  item  fcrtibus  luis  ccr-  '^*''*^',"  "'^^ 
tum  quenJam  colorcm  impreirillc.  Id  quippe  ab  Ariftocc 
lclib.  3.  dchiftoriaanimalium  cap.  i  2.  hilccverbis  prodi- 
tam  eft:Sunt  aquo:  multis  in  locis,  quas  cum  oues  bibcrint,m6xquc  inic- 
rint,nigros  gencrantagnos:vt  in  terra  AlTyritideagri  Chalchidi  Thraciac 
facitamnis,quem  obnimiam  frigiditatcm  Pfychrum  vocat :  (Sc  in  Antan- 
dria  duo  funt  fluuij  .quorum  alter  cadorem,  alter nigriticm  pecoribus  fa- 
cit.  Scamander  etiam  amnis  flauas  reddere  oucs  crcdicur  ;quamobrcm 
Xanthura  pro  Scamandro  nuncupatum  ab  Homcro  autumant.  Sic  Ari- 
ftoteles.  Solinus  Varronem  laudat  au<3:orcm,  a quo  traditum  fit,in  litrore  y,^rro 
maris  Rubri  cflc  fontem  ,  qucm  fi  oucs  biberint,  mutent  vcllcrum  quali- 
larem;  &antca  candidas,  pofthauftum  fuluonigrcfccrc  colorc.  Hoc 
turcx  veteribus  monumcntis  notum  eft:fedqu6dpecudcs  in  concipicn- 
do,  obafpcftum  V       '   ^lorum  ,  foetumquoq;  colorarint  ad  fimilicu- 
dincracorum,id^ .  .    .  > ,  cxtra  facram  Scripturam,  in  nulla  vctcrum 
CKtat  memoria.  Dcindc,quid  habet  commune  facultas  vidcndi,fiuc  ima- 
ginandi ,  cum  facultar  ndi ,     cum  virtutc  formatricc  corporis, 

quxcft  in  femincfnam  .^.  .  rarumanimarum  ficulcates  lunt,ill^cnim 
fcnticntts  animac ,  hx  vcro  alcntis:&:  longc  funt  diucrfas  locis  ^  illx  in  ca- 
pite  fcdcm  habcnt,hT  autem  in  genitalibus  mcmbris. 
54  Emimucro  pcrfuafum  lcdlori  ccrtumquc  cftc  debct,pcrmagnam  cflc 
conucnicntiam ,  &  coniundioncm  ,  atque  confenfum  inter  facultatcm 
ima^inatriccm,&  gcncratriccm.ira  vtaltera  mora,continu6  alteram  quo- 
quc  moucri  manifcftii  fit.Etcnim  fi  gcnitalia  rcdundcnt  fcminc;  phanta- 
fia  quoq;Iibidinofis,&obfcacnisfcatct  imaginibus.  Et  viciflim  fiphan- 
taflaobfoenarum  rcrum  imagincs  concipiat,vcrfctquc,protinus  ctiam  gc- 
.jnitalia  turgcnt ,    iiritantur  ad  libidincm. 

r?  Illud  prajterca  mult}s,& cicrtis  expcrimentis  in  omni  xtate  cxploratum, 
Comm.inGcn.Tora.4.  00 


290  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

&:  compcrtum  eft,habere  animam  ad  dcmutandum,&  varic  afficiendum 
corpuSjfxpe  quidcm  propriu,interdum  vero  etiam  alienum,pcrmagnam 
vimatquc  potcllatcm  i  idque  vel  per  vehementem  ahcuius  rci  imagina- 
cioncm,  vcl  ob  aftcdum  aHqucm  potentiffimum,  6c  violetam  quampiam 
animi  pcrrurbationcm.Marrilius  Ficinus  inhbro  i  j.de  PlatonicaThco- 
logia  cap.  i .  nonnulla  eius  rci  memorat  cxempla.qu^  hic  breuitcr  adfcri- 
pta  noffc ,  non  iniucundum  encLc^ftori.  Phantafiam,inquit  ille,  quatuoi 
icquuniur  aftedus ,  Amor,  Gaudium,  Mctus,  Dolor,  hi  omnes  fi  fuerint 
vchcmcntiffimi,  fubito  corpusproprium  omnino  ;  intcrdum  veroetiam 
ahcnumafficiunt.  Quantos  ardores,veI  cupiditas  vindidvTaccendit  in 
corde,  vel  hbido  vokiptatis  in  iccore?  Immo  ex  immoderato  amore ,  Sc 
mira  pulfus  commotio  ac  variatio  exiftit,&  animi  atque  corporis  argritu- 
Erufrjlratk  do.  Eradftratus  nobilis  mcdicusagnouit  Antiochum  fihum  SclcuciRc- 
foUrtiA.  gi^  /\(]aj  ^  amorc  Stratonicx  nouercx  (wx  captum  eflc  ,  quod  ad  cius  in- 
grcnum,(3«:afpe£lUm,ilhco  vultus  regrotatis  ,  mirandum  in  modum  com- 
mutarctur.  Cupido  quoque  noccndi  ahis  per  frequentem  ac  mahgnum 
intuitum,quam  pcrniciosc  pueros,  ah6fque  tenerioresfafcinauerit,  mul- 
cis  experimentis  teftatum  eft.  Praegnantis  quoque  muheris  auiditas  ,  & 
vchcmens  imaginatio,  tencrum  fojtii  confignat,atqucinficit  rei  cogita- 
IX  nota.Quam  varios filiis fuis geftus, figurafquc.  & colores,&  quam  fibi 
diftimiles  impriniuntparentes,propter  vehcmetem  rerum  diuerfarum  in 
ipfo  coitu  imaginationcm?Ingens,  &  inopinataLrtitiainteritum  nonnul- 
A.Gtllim  lib^  lis  attulit.  Philippides  Comardiarum  pocta  haud  ignobilis,ciim  in  certa- 
^  ctf/.j/.  poetarum  pr:cter  (pcm  viciftec ,  &  laetiftime  gaudercc ,  inter  illud 

gaudium  repcnte  mortuus  cft.  Prxtcrea  in  Romanis  annalibus  fcriptum 
eft ,  qua  tempcftatc  Apud  Cannas  exercitus  Romanus  caefuseft,  anum 
matremnunciodcmorte  filio  allato  ludtu  atque  macrore  affeftam  cfle. 
Sed  is  nuncius  non  verus  fuit :  atquc  is  adolefccns  non  diu  poft  cx  ea  pu- 
gna  in  vrbem  redijt:anus  renente  filio  vifojCopia  atquc  turba,&  quafi  rui- 
naincidcntisinopinatigaudij  opprefla  exanimaraqueeft.  Moleftiaitem 
ex  tctro  &  fo^do  aliquo  fpcdaculo ,  interdura  inficit  guftum ,  8c  prouo- 
catnaufcam  folo  afpcdu.  Quid  mifcricordia ,  qux  dolor  quidam  eftex 
alieno  dolorc?  nonnc  mifcrantis  corpus  ita  nonnunquam  male  aflicit ,  vt 
mifcri,<Sc  miferandi  alterius  corpus  affeutum  videritfMuIti  (anguinis  hu- 
maniafpcdu^fpiritu  dcficicntc  labuntur.Qujd  metusfnonnc  altis  c  fcnc- 
fl:ris  in  tcrram  defpicientes  caligamus  prae  formidinc,  &  contrcmifcimus, 
&  nonnunquam  ctiam  ruimusfpallent  repent^ timcntcs.trepidat illis  cor: 
arredx  ftant  conhx: vox  faucibus  hxret :  deficit  intcrdum  vita,  vcl  morbi 
diuerfi fequuntur.  Nonnunquam  vero  morbos  quofdam  curatmetus,& 
fingultum,&  quartanam  fcbrim.Haftenus  cx  Marfilio. 
s.J^luft.        Eodcm fpedtare videtur ,quod  aB.Auguftino rraditum cft  librodeci-  . 

moquarto,capitcvigefimotertiode  CiuitatcDci,  dcquodam,quiquan. 
documque  ei  piaccbat ,  ad  imitatas  quafi  lamentantis  cuiuflibet  hominis 
voccs ,  ita  (c  aufcrebat  a  fenfibus ,  &  iaccbat  fimillimus  mortuo ,  vt  non 
folum  vcllicantes  ,atquc  pungcntes  non  fcncirec ,  fed  aliquando  cciam 

ignc 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X.  zgi 
igne  vrcretur  aclnioco,finc  vllo  doloris  fcnrujnifi  pofl:  modum  ex  vulnerc- 
Hunc  porro  non  obnitcclo,(cd  non  fcnticndo,  non  mouifTc  corpus  fuum, 
co  probabacur,qu6d  taquam  in  defunfto,  nullus  inueniebatur  anhclitusr 
hominuni  tamcn  voccs  ficlariiis  loqucrcntur,tanquam  dc  longinquo  in- 
audidc  fe ,  poftcarcfercbat.  Sic  Auguftinus.  Vcrifimile  autcm  cft,  illum 
honiinempcr  vchementcm  imaginationcm  ,  feipfumabftraxifTc  a  fcnfu 
rcrum  prxfcntium.  ^  ^atenuu 

Sedquemadmodu,&quatcnus,animapofliccorpuspropriumimmu-  ^  <jtttbtti 
tare,docet  S.Thomas  in  cercia  partc  Qiircft.i  3.arc.2.huc  in  modum  fcri- 
bens:  Imaginaconi,  n  tucric  tortis,  naturalitcr  obedit  corpus,  quantum  ad  jj^ commutare 
aliqua ;  puraquantum  adcafumdc  crabein  alco  poflca,  quia  imaginacio  corptis. 
nacaeft.eflcprincipium  mocuslocalis,vcdicicur  j.dcAnima.   Similiccr  ^'•^^'''^4^. 
eciam  quantum  ad  alccracionem,  qux  cft  (ecundiim  calorcm,  ac  friqus,  dc 
alia confequcncia:eo  quod  ex  imaginacione  confcquctcr  nacx  func  fubfc- 
qui  animac  pafliones,  (ccundum  quas  mouerur  cor ,  &  fic  per  commocio- 
ncm(pirituumtotucorpusaIceratur.  Ahxvcr6  difpofitioncs  corporalcs, 
qux  non  habcnt  nacuralcm  ordincm  ad  imaginationcm,non  tranfmutan- 
tur  ab  imaginationc ,  quantumcumquc  fit  forcis ,  puta  figura  manus ,  vcl 
pcdis,vel  aliquid  fimile.  H^ec  S.Thomas.  Ec  hucpcrcincc  quod  dixic  Do- 
minusin  Euan^^lio:  Ouis velhtm cogitans poteji .idijcere aciJhanKim  /?fj7n  \ 
cubttum  vnu7/. 

57  Cxccrum  apci  iciuia  racio,&:  caufa  cft,cx  qua  fiac,vc  qualis  fucnt  in  ai  - 
dorc coicus, &  fub  ipfoconccpcuvchcmcnsimaginaciogcnerancium,ca'  ^ 
lisfingacur  in  vcerofoccus.  Thoftacus  fuperhoc  capuc,  in  traftacu  qux-  ^  J^^o^^c^m- 
ftionis  dccimx,  rationemhuiusrci  huiufmodiaffcrr.Anima,quxcorpori  /j  cur  yehe- 
iunjfta  cft ,  principium  cft  omnium  a(ftuum  compofiti ;  Et  eft  principium  "^^^  tmagmH- 
quoddain  fuperius,dirigens  corpus  fccundum  fuam  nacuram.  Siquidem,  gcmrutny 
vt  ait  Philofophus  in  libro  fccundo  dc  anima  ,  vnitur  anima  corpori  tan-  -^^^*^  ^rnagk- 

r  o       r  n  *  nat^retjtmt' 

quamrorma,  <x  vt  nnis,atque  vt  motor  Proucaucem  cu  mocor  corporis,  Umfaciat. 
n:oucr ,  Sc  dirigic  ipfum,  aflfimilando  id  nacurx  fux  quancum  poccft.  Et  ArtjUttl, 
habcc  (q  ad  illud,  ficuc  arcifcx  ad  opus  arcificiatum:  ficuc  enim  arcifex  pcr 
formam  cxcmplaris,  quod  mencc  conccptum  gcrit ,  imprimit  fimilicudi- 
nem  ciusin  rem  fabricatam  :ica  fcnficiua  anima  imagincm  fenfibilem, 
quam  conccpic  in  ipfo  vlcimo  xftu,  &  ardorc  Iibidinis,  3c  fub  ipfo  concc- 
pcu,  imprimic  fcccui.  Non  quod  cunc  a(5tualiccr  calis  forma  fcmini  impri- 
matur :  color  namquc ,  vcl  crifpitudo  capillorum,  qu«  incerdum  fcrcibus 
concingunc,  propccrea  quod  macrcs,  dum  concipiunc,  calcs  formas  inccn- 
to  obcucu  conrcmplancur ,  non  poffunt  immcdiacc  formari  in  fcminc, 
quod  calium  colorum  ,  capillorum  non  cft  capax  :  fcdanimaip(a  qux 
principium  eft  dccidcndi,  acque  infundcndi  in  fomcn  vircurcm quandam 
formaciuam  faecus ,  eft  quoque  principium  dccidcndi  vircuccm  quandam 
in  fcmen,  fccundum  quam  in  foeru  iam  formaco  ralis  color . ralclvc  capilli  s.Augkfi 
procrcancur.Nam  vc  fcribic  Anguftmus  j.dc Trinirarc;  fTpcnumcro ad- 
hibenrurexcrinfecusqu«damcaufx,quacccfinon  finc  naruralcs  ,  camcn 
fecundumnaturam  adhibencur;vtcaquacin  fcctctonacurapfinu  abdita 

o  O  2 


frdnctfcm 
VdlUjius. 


Arijlot. 


nttaUs  femt' 
nis. 


jiriftot. 


xtme  imagh' 
natio  gene" 
rannsjfatum 
afjictat ,  Cr 
cnrtdraro 
(ont^ingat. 


COMMENT.  IN 

continentiir,  erumpant,  &  foras  cernantur,  cxplicando  menfura? ,  &  nii  • 
aicros  fuos ,  &  pondcra,  qux  in  occulto  acccperunt  ab  eo  ,  qui  omniain 
pondcre,numcro,(Sc  mcnfura  difpofuit.Hacc  Thoftatus. 

Atfert  eiufdemrei  duas  rationes  philofophicas  minime  afpcrnabiles  'i^ 
Francifcus  Vallefius  vir  in  ::etatc  noftra ,  Medicinx  fcientia,  vfuque,Sc  in- 
gcnij  operibus  clari(rimus,&:  Philippi  Secundi  Regis  Cathohci,comp'xu^ 
res  annos  Archiatros.  Is  capite  vndecimo  cius  hbri,qucm  dc  facra  Philo- 
fophiaconfcripfit,prioremrationem  eiusreiad  hunc  modum  contcxir, 
6c  exponit:Imaginari,non  eft  anima:  nequc  corporis,  fed  coniundli :  ficut 
odiflc  ,  amare ,  reminifci ,  vt  tradit  Ariftoteles  in  primo  hbro  de  Anima. 
Dcindeanimal  fcnticns,vel  imaginansquippiam,  fitcius fimile,  quod 
imaginatur,&cognofcit,immofitquafi  illud  ipfum,quiacognofcens  re- 
cipitin  fe  fpeciem ,  dc  fimilitudinem  rei  cognitac.Quamobrcm  dixit  Ari- 
ftotclcs,  Aniniam  effe  quodammodo  omnia,qu6domnia  cognofcat.  Er- 
go  vehemcnter  aliquid  imaginans  in  concipiendo ,  8c  generando,  fic  eiyfi 
rei  fimile  ,  3c  quodammodo  illud  ipfum  :  ex  quo  efiicitur ,  quod  intendi- 
musinam  gcnerans  facit  fibi  fimile,  hoc  enim  eft  generale  >  6c  quod  athu 
imaginatur  aliquid ,  eft  ei  fimile:ergo  quod  fimul  gignit ,  &  vehcmenter 
aliquidimaginatur ,  gignit  fimilc  fui,  non  fplum  fccundiini  naturam ,  fcd 
ctiam  fecundam  id  quod  imaginatur  a<5lu :  noncnim  animal  gencrat  libi 
fimile  fecundum  id.quod  fuit,aut  erir,fed  fecundia-n  id  quod  adiHB  eft. 

Pofteriorerrivero  eius  reicaufam  Audor  illphis^y.erbis  exponit:  Sc-  S!^ 
mcn  habet  agenerante  diuinam  quandam  vimfine;cndiomnia  membra, 
cSc  faciendi  tale,  qualceft  ipfum  generans,non  modo  fecundum  proprie- 
tates  (pccificas,  verum  etiam  nonnunquam  fccundum  indiuidualcs.  Eft 
tnim  lemen  potcntia  totumanimal  j  dc  quia  ex  omnibus  corporis  parti- 
bus  dcciditur,  omnes  quoq;  partes  corporis  fimilitcr  vt  rllo!  crant,efticicdi 
poteftatem  habet.  Talis  porro  feminis  poteftas,data  eft  a  generante ,  noii 
ratione  corporis,  fed  rationeanimas :  fi  quidem  facere  ac  mouere,ad  for- 
mam  fpcd:at;pati,&  moueri,ad  materiam,vtait  Ariftot.inlibris  dc  Genc-. 
ratione  &  corruptionc»Conlentaneum  igitur  eft:,vt  ea  potius  ex  generan- 
re  defcrat  fcmcn,  Sc  confcrat  in  foetum,  qucm  format,qu;t  generanti  in-- 
funt  fccundum  animam,quam  qu<^  illi  infunt  fecundiim  corpus,caquc  po- 
rius  in  corpus  rei^cnerandx  trasfcrat ,  quam  in  animam:quocirca in  cor- 
pore  geniti,fict  corporahter  quod  in  gencrante  quodammodo  erat  fpiii-: 
tualiter :  Atquc  hinc  fict ,  vt  animal  albnm  in  ipfoacSu  generandi ,  vchc- 
mcntcr  imaginas  nigrum  quippiamjgcncretnigrum^podusquam  album. 
f-ioc aurcm  tunc potiflimum continget,cum tam  mari,  qftam  focmin;v,in 
ipfoadu  gencrandi,vchcmcnseiufdcm  rei  imaginatio  finnvl accidcrit:. 
quodnon  obfcurc  indicauit  Scriptura  Gencf  30.  dicens  lacob  pofinfle 
virgas  anteoculos  arietum,&  ouium,vtin  earum  contcmplatfonc  conci- 
pcrcnt.  Ethoc  valde  congruitcum  opinionc  Medicorum  arbirrantiuni 
tam  marcm  quam  fcEminam,&  vim  cfticicntcm  dc  ^nateriam  confcrrc  ad 
gcncrationem  prolis.  Curautem  tam  rara  fintexempla  ciusquod  fecit 
Ucob^duplex  vidctur  eflc  caufa.  Altera,  quod  vtrumqi  parentcm  in  eiuf 


G  E  N  E  S  I  S  C 
dcni  rci  iaiaguatione  ,clum  funt  in  adlu  gCiiwi.aiiMi,  v  chcmentei-  hxicic, 
nonnili  fortuiro,3c  raro,vcl  diuina  tjiiaciam  ratione  accidit.  Alrera  ciuft 
eft , cjuod  hoc  in  animahbus  mutis  potius  quam  in  hominibus  aptum  ei} 
fieri*,  animalia  vcro  non  pollunt  imaginationcs  iuas^quas  id  tcmpciris  ha- 
bcntjiiKlicarc  nobis.HaL>cnii>  cv  VaHc^K), 

IgituL-  qiun Jo  pnmo  tcmporc  alccndcbatur  oues  ,  poncbat  y^^^ 
lacob  virgas  in  canalibus  aquarum,  antc  oculos  arictum,&: 
ouium,  vt  in  carum  contemplatione  concipcrcnt ;  quando 
vcroferotinaadmiirura  crat ,  &:  conccptus  cxtrcmus  ,non 
poncbat  cas. 

At  I  N  A  lcAiohuiuslociduas  foeturas  pecudum his verbiji 
/dcnotatrpriorem  vocansprimi  remporis  pofteriorcm  appel 
lansi'    '     •nadmifluram.Ncc  quatumadicntcntiam,quid 
qua;:,  .cdio  Hcbraica,cx:  Chaldaica.  Grxcaautcm  ic- 

ftio  non  ibliim  ab  lUis  diuerfa  ci\ ,  fcd  valdc  impcrfeckam  &c  mutilam. 
ncq':     '  '  lcntcm  continctf. '  n.  Sic  cnim  ad  verbum  habet:  Et- 


vi  iri  tempore^qHO  cu 


tOHCS  is  vtero  accipieriteSipo/jut  fa  - 
colf  virgas  coram  OHihus  in  canuUbnSyVt  ippt  conciperent fectwdum  virgaSyVHfn 
vero  peperi[fernoJ4es\nvnponebat,  De  qlia  lcdtionc  audiat  leClor  iudicium 
S.  Hieronymi ,  is  enim  cum  lcdioncm  huius  loci  cx  Hcbrxo  memorai- 
feCjfubditiHoc  in  Ixx.interprctibus  non  habetur,lcd  pro  fcrotinis  tem- 
,  ^  poraneis,ahud  ncfcio  quid,quod  ad  icnfum  non  pcrtinct,tranftulcrunt. 
Scd  quid  pcr  tcmporancum  fiuc  primitiuum  conccptum  ouium^quid 
item  pcr  fcrotinum  intelhgcrcoportct?  Vallcfiusloco  paulo  fupracom- 
mcmorato  ,  intcrprctarur  conccptum  ,  qui  fit  tempore  dici  matutino ,  &c 
quifit  vefpertino  :  dilputans  illum  cflefoccundiorem  &:  mcliorcm  Jiunc 
deteriorcm.Huius autcm  rci  dupliccm  affcrt  caufam,vnam  ex  rationc  vi- 
dus  animalium  dudam  ,  alteram  cx  natura  ipfius  tcmporis.  Coni^rcfl^iis 
emm  maris,^'  fccminx  matutinus,fit  poft  fomnum,  &c  antc  cibum  ;  manc 
autem  concodius  ell: ,  &  ccrcbrum ,  in  quo  prxcipuc  vi^ct  imai^inatio, 
purius  eft  a  vaporibus  cibi,&  vegetum  ad  fundlioncs  fcniuum. Si  quidem 
fomnus  concoftionem  cibimaximc  adiuuat,&  cerebri  vaporcs  confu- 
mic :  vigorcmquc  prxftat  animali  ad  fundlioncs  cius  proprias ,  qua:  funt 
fentirc,&  moucrc.  Quamobrcm  fcmcn  ob  mcliorem  concoc^lionera 
er it  fircundius :  6c  ima^inandi  vis ,  ob  reccntcm  fpirituum  cx  fomno  re- 
fedtioncm,  purgationcmquc  cercbria  vaporibus,  cx  vcntrc ,  multis& 
craflis  afccndcntibus ,  dc  grauantibus  caput ,  cfticacior  erit  ad  ima^man- 
dum.  In  tempore  aurem  vcfpcrtino  prorfus  contra  res  fc  habct.  Ex 
natura  iphus  tcmporis  idcm  patct.  Eccnim  tempus  dici  matutinum  ,  ref- 
pondcttcmpori  vcrno  anni ;  mcridianum  xftiuo:  vcfpcrtinumautumna- 
li :  nodurnum  hybcrno.  Sicutcrgocorpora  filubriora  funt  5c  valcntio- 
ra,  dc  ad  gcnerandum  validiora  in  Vere,  quam  in  autumnoj  ita  gencratio 

oo  3 


pnmt  tempo 
fis  conceptui 
ouiunif  quis 
item  Stroti 
nus. 

hWanctfcus 


nm 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


S.Hkronym. 
in  tradittoni^ 
bus  Hehraicts 
in  Genef 


jillegoria  hu- 
ius  hisioria 
tx  6,Gregor, 


2P4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

melius  fuccedit  matutinoremporc  inita,quam  vefpertino.Sic  ille.Cuius, 
vt  vera  fir  fentenria  ,  non  congruit  tamen  cum  hiftoria  huius  loci ,  in  qua 
perfpicue  indicanturduo  annitempora,  inquibus  pecora  concipiebanr, 
&  pariebantierant  enim  in  illa  regione,vt  funt  in  compluribus  ahis,pecu- 
des  bis  inanno  fcrtiferie. 

Communis  igirur  tam  Hcbrxorum  ,quam  Chriftianorum  expofito.  oa 
rum  fenrcntia  eft,pcr  temporaneam  admifturam,  fiue  conceptum,fignifi- 
cari  eum,qui  fit  verno  temporei  tunc  enim  pecora  robuftiora  funt,  Sc  vi- 
uidiora ,  &  gcncrandi  cupidiora :  ex  quo  fit,&:  numerofior,&  mehor  foe- 
tura.  Opriinaigirur  vcrborum  ScriptutcThuiusloci  expofitio  cft  ,  quam 
rradidit  S.Hicronymus  hifce  verbisiQuod  autem  hoc  loco  dicit  Scriptu- 
ra,hoc  cft  lacob  prudens  Sc  calhdus,iuftitiam,  &  a?quitatem,etiam  in  no- 
ua  aite  (eruabat :  Si  enim  omnes  agnos  &  hoedos  varios  pecora  procrcaf- 
fenCjfaifTer  ahqua  fufpicio  doh,&:  aperre  huic  rei  Laban  inuidus  conrra  if- 
fer.  Ergo  ira  omnia  remperauir,vr  ipfc  fruftum  fui  laboris  accipcret,& 
Laban  non  penirus  fpoharerur.  Si  quandoenim  oues ,  &  capra:  primo 
tempore  afcendebanrur,  quia  mchor  vernus  eft  foerus,  antc  ipfas  poncbac 
virgaSjVt  varia  foboles  nafceretur,qu^cumque  autem  oues,&  caprx  fero 
quaerebant  marem,ante  earum  oculos  non  ponebar  virgas,vr  vnius  colo- 
ris  pecora  nafcerenrur.  Et  quicquid  primum  nafcebatur,fuum  erat ,  quia 
difcotor,  dc  varium  erat ;  quicquid  poftca,  quod  vnius  effet  tam  in  nigro, 
quam  in  albo  coloris  pecus,ad  Laban  perrincbit.Sic  Hieronymus. 

Pulcherrimam  huius  hiftoria^  alicgoriam  aperit,  &  explicat  S  Grego-  > 
rius  in  libro  2 1 .  Morahum  in  fpfa  Praefationc  eius  libri:Quid  eft ,  inquit, 
virgas  virides  amygdalinas,&:  ex  platanis  anre  gregum  ocuios  ponere,ni- 
fi  pcr  Scriprurxfacrx  fcricmjantiquorum  parrum  vitas ,  atque  fcntenrias 
incxemplum  populis  prafbere  ?  qujE  quia  iuxta  rationis  examen  reikx 
funt,virg.^  nominantur,  virgis  autem  ex  parte  cortex  a  lacob  fubtrahitur, 
vt  inrimus  candor  apparear :  3c  ex  parre  cortcx  feruatur ,  vt  in  viriditatc 
permaneanr^variufque  virgarum  color  cflficirur,parrim  fubrrafto  cortice, 
6c  partim  co  rerento.  Ante  oculosenim  confidcrarionis  noftr^  pr^ce- 
denriumparrum  fcnrcnria?,  quafi  virgx  varix  ponunrur  ,inquibus  dum 
plcrumque  inrclledum  lirrerx  fugimus ,  quafi  corricem  fubrrahimus :  & 
dum  plcrumque  inrcllcdlum  lirterx  fequimur,quafi  corticcm  rcferua- 
mus.  Dumqueabipfiscortex  lirrcrx  fubducirur,  interior  allegoriar  can- 
dordcmonftratur :  8c  dum  cortexrelinquitur,  exterioris  intclligentia?  vi- 
rcnria  cxempla  monftrantur.  Bene  autcm  Lacob  virgas  in  aquac  canalibus 
pofuir.quia  &  Redempror  nofter  in libris  eas  facras fcienriae ,  quibus  nos 
inrrinfecus  infundttvur,  fixir.  Has  virgas  a(picienres  arietcs,  cum  ouibus 
coeunt ,  quia  rationales  noftri  Spiritus  cum  in  Patrum  vitis ,  3c  dodlrinis 
contemptandisdcfixifunt,fingulis  quibufquc  aiftionibus  permifcentur, 
vt  tates  fetus  operum  procrcenr ,  qualia exempla  prxccdcnrium  in  voci- 
busprxceptorum  videnr,&  duicrfum  colorcm  proles  boni  opcris  ha- 
beant,quia&  nonnunquam  fubtradlo  htter.t  cortice,acutius  interna  con- 
fiderat  j  &  fcruato  nonnunquam  hiftorias  tegmine,  bene  fcfc  in  cxteriori- 

bus 


G  EN  E  S  IS    C  AP.    XX  X  ip^ 
busformit.   Namquia  diuinx  fcntentix  aliquando  intcnus  rimanda: 
funt,  aliquando  cxterius  obferuandx^  proptcrca  did:um  cll  per  Salomo- 
nem  Prou.  70. Qui  foxtiter premit vberd ad eliciendum lAcexprimit bHtyrnm-  ^°^!*^  ^^*' 
^qni  vehementer  cmHngity  eUcit  ftngumem.  Vbcra  quippc  rortitcr  prcmi- 
inus  ,  cum  verba  facri  cloquij  fubtili  intcllcvflu  pcnfamus :  qua  prellionc, 
dum  lac  quxrimus,butyrum  inuenimus;quia  dum  nutriri  vel  tenui  intel- 
ledu  quxrimus ,  vbcrtatc  intcrnx  pingucdinis  vngimur.  Hoc  ramcn  nec 
nimle,  necfemper  agcndum  cftmcdumlacquxrimusab  vberibus ,  fan- 
guis  fequatur.  Plerique  enim  ,  dum  vcrba  facri  cloquij  plufquam  debenr, 
dccorticantjin carnalem  intellcftum  cadunt.  Sanguincm quippc elicir, 
qui  vchemcntcr  mungitiquia  carnale  crticitur,quod  cx  nimia  (piritus  dif-  VtiU docm^ 
cullione  fentitur.  SicGregorius.  Cuiuspaulo  fuprahxc  verba  (aluberri- 
mumeftdocumentum,omnibus,  qui  traftant  facras htteras  obferuatu  ^^'i*^' 
vtihflimum;  Intellcdtus,  inquit,facricIoquij  intcr  tcxtum,  &  myftcrium, 
canta  cft  librationc  penfandus,  vc  moderata  vtriufquc  partis  knce  ,  ncquc 
huncnimije  difcuflionis pondus deprimat,nequc  rurfus  torpor incuri^ 
vacuum  rclinquat.  Multx  quippcfacri  eloqui)  fentcntix  tanta  allcgoria- 
rum  conceptione  funt  grauidx ,  vt  quifquis  cas  ad  folam  cenerc  lii- 
ftoriam  nititur,  carum  notitiaper  luam  incuriam  priuctur. 
Nonnullx  vcro  ita  cxtcrioribus  prxccptis  hifcruiunt,  vc 
fi  quis  ca  fubtilius  penctrarc  conctur,  intus qui- 
dcm  nihil  inucniat  j  quin  ctiam  hoc  fibi 
quod  foris  loquuntur  ,  abfcondat. 
Hadenus  cxGrcgorio. 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P VT 

TRIGESIMVM     P  R  I  M  V  M 

s  1 

Xcuerftcf  lacob  ex  Mcjv^  .uutn.i  tn  Vhnnamtidem  am 
-    <vnmerf<x  fimlia  ftia ;     fa£ltm  inter 
ipftm,(^  Lahan. 

O  ST  QX^^  autem  audinit  verba  filio^ 
rum  Laban  dicetium:Tulit  lacob  omniaj 
quxfuerunt  patrisnoftri »  &  dc  illiusfa- 
cultate  ditittus ,  fadus  cft  incly tus :  ani- 
maducrtit  quoquc  faciem  Laban ,  quod 
non  eflct  crga  fc  ficut  hcri ,  &:  nudius  ter- 
tius ,  maxime  diccnte  fibi  Domino ,  Re- 
terram  patrum  tuorum  ,  &  ad  generationem 
^  tuam,  croquc  tccum.  Mifit5&:  vocauit  Racliel,  &  Liam  in 
^  agrum  ,  vbi  pafcebat  grcgcs  ,  dixitque  cis  :  Vidco  faciem 
patris  vcftri  quod  non  fit  crga  mc  ficut  hcri ,  &:  nudius  tcr- 

6  tius:Dcusautcmpatrismcifuitmccu.  Et  ipfaenoftisquodto- 

7  tisviribusmeisferuierimpatriveftro.  Sed&:  pater  vcfter  cir- 
cumuenitme5&  mutauit  mcrcedcm  meam  decem  vicibus: 

g  &:  tamen  no  dimifit  cum  dcus  vt  noccrct  mihi.Si  quado  dixit: 
Vari.T  crunt  mcrcedes  tux:  paricbat  omncs  oues  varios  fcctus. 

quando 


1 


GENESIS    CAP.    XXXT.  2^7 
quando  vcro  e  contrario  ait :  Alba  quxquce  accipics  pro  mer- 
ccdeiomnes  grcgcs  alba  pcpcrcrunt.  TuIitqucDcus  fubftan-  9 
tiam  patris  vcfl:ri,&:  dedit  mihi.  Poftquacnim  conccptus  ouiu 
tcmpus  aducnerat,!cuaui  oculos  mcos,  &  vidi  in  Ibmnis  afcc- 
dcntcs  marcs fupcr  fcrminas5varios,&:  maculofos ,  &:  diucrfo- 
rumcolorum.Dixitquc  Angclus  Dciad  mein  fomnisrlacob;  jj 
&:cgorcfpondi:Adfum.Qu^iait:Leua  oculostuos>&:vidc  vni-  j^. 
ucrfos  mafculos  afccndcntes  fupcr  focminas^varios^maculofos 
atqucrcfpcrfos.  VidicnimomniaquxfccittibiLaban.   Ego  ij 
fum  Dcus  BcthcKvbi  vnxifti  lapidcm,  &:  votum  votiifti  mihi. 
Nunc  ergo  furgc,&:  cgrcdere  dc  tcrra  hac,reuertens  in  tcrr^m 
natiuitatis  tux.Rcfpondcruntquc  Rachcl  &:Lia:Nunquid  ha-  H 
bcmus  rcfidui  quicquam  in  facultacibus5&:  hxrcditatc  domus 
patris  noftri  ?  Nonncquaiiahcnas  rcputauit  nos  ,&:  vcndidit, 
comcditquc  prctium  noftrum?Scd  Deus  tulitopes  patrisno- 
ftri,&  eas  tradidit  nobis,ac  filijs  noftris:vndc  omnia,  qux  prx-  ^ 
ccpit  tibi  Dcus,fac.SurrcxititaqucIacob,&:  impoficis  Iibcris, 
ac  coniugibus fuis  (upcr  camcIos,abi|t.TuIitque omncm.  liib-  jg 
ftantiam  fuam,&:  grcgcs,&:quicquidin  Mcfopotamia  acqui- 
ficratjpergcns  ad  Ifaac  patrem  fuum  in  terram  Chanaan.   Eo  19 
tcmporc  icrat  Laban  ad  tondendas  oues ,  &:  Rachcl  furata  cft 
Idola  patris  fui ,  Noluitquc  lacob  cofitcri  foccro  fuo  quod  fu-  20 
gercc.CLimqucabijficttamipfc,quamomnia  quxiurisfuic-  11 
rant,&:  amnc  tranfmifto  pergcrct  contra  montem  Galaad,nii- 
ciacum  eft  Laban  dic tcrcio  quod  fugerct  lacob.  Qui  affum 
ptis  fracribus  fuis,pcrfccutus  cft  cum  dicbus  fcpccm  :  Et  com  -  13 
prchcndiccuminiMonccGalaad.  Viditquc  in  fomnisdiccn-  24 
rcmfibi  DcumjCauc  nc  quidquam  afpcrc  loquaris  contrala- 
cob.Iamquelacobcxcendcracineodcm  Monte  tabernaculu:  ^5 
cumquc  iUc  confccutus  fuilfet  cum  cum  fratribus  fuis,in  Mo- 
tc (lalaad fixit  tcntorium.  Et  dixit  ad lacob  :  Quarc  ita  cgifti, 
vc  clammcabigcrcs  filiasmcas  quaficaptKiasgladio^  Curig-  ^7 
norancemefugere  voluifti,nccindicarcmihi,  vc  profcqiicrcr 
tecum  gaudio5&:  cancicis,&:  cympanis,&:  cicharisjNon  cs  paf- 
fus,vt  ofcularerfiIiosmcos,&:  filias:ftuIccopcracuscs:Ecnunc 
quidcm  valcc  manus  mea  rcddcrc  cibi  malum  :  Scd  Dcus  pa- 
cris  vcftri  hcri  dixic  mihii  Cauenc  loqLuris  concra  lacob 
quidqviaandurius.Efta,adcuosire  cupicbas,  &:  dcfidcriocrac  30 

PP 


ip8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

}^  tibi  domus  patris  tuircur  furatus  cs  Deos  meos?Rcfpondit  la- 
cob  ?  Qu^od  infcio  tcprofedus  fum^timui  neviolenter  aufcr- 

5^  res  filiastuas.Ciuod  aute  furti  mc  arguisrapud  quecuque  inuc 
ncris  dcos  tuos,nccctur  coram  fratribus  noftris:fcrutarc^  quic 
quid  tuorum  apud  me  inueneriS5&:  aufcr:ha:c  diccns,  ignora- 

^  bat  quod  Rachcl  furata  cfTct  Idola.  IngrcfTus  itaque  Laba  ta- 
bcrnaculum  lacob  &c  Lix,  &c  vtriufque  famula: ,  non  inucnit. 
Ciimquc  intraflet  tcntorium  RachcHs,illa  fcftinans ,  abfcon- 
dit  idola  fubter  ftramcnta  camcli5&:  fedit  defupcr  ,  fcrutanti- 

55  quc  omnc  tcntorium5&:  nihil  inucnicnti,ait :  Ne  irafcatur  do- 
minus  mcus  quod  coram  te  affurgcrc  nequco:quiaiuxta  con- 
fuetudincm  famiinarum  nunc  accidit  mihi.  Sic  delufa  folici- 

3^  tudo  quxrctis  cft.Tumcnfq;  lacob  cii  iurgio  aic:Qiia  ob  cul- 
pa  mea,&:  ob  quod  pcccatu  mcu  fic  exarfifti  poft  me,  &:  fcru- 
tatus  cs  omnc  fupcllcdile  mearQu^id  inuenifti  dc  cunda  fub- 
g  ftantiadomus  tux?ponchiccorafratribus  meiSj&c  fratribus 
tnis5&:  iudicct  intcr  me,&:  tc.Idcirco  viginti  annis  fui  tcciijO- 
ucs  cua'5&:  caprse  fteriles  non  fucrunt ,  arictcs  gregis  tui  n5  co- 
mcdi:nec  captu  a  beftia  oftendi  tibi,ego  danii  omne  reddcba: 
quidquid  furto  pcribat.a  me  cxigcbas^die^noauquearftu  vre- 
bar,&:  gclu/ugiebatquc  fomnus  ab  oculis  mcis,  ficque  pcr  vi~ 
ginti  annos  in  domo  tua  feruiui  tibi ,  quatuordecim  pro  filia- 
bus,&:fex  pro  gregibus  tuis:immutafti  quoquemcrccdcmca 

41  dccemvicibus.NtfiDcus  patrismei  Abraha,  &:  timor  Ifaac 
aifuiftetmihi/orfitan  modonudume  dimilil]cs:afflia:ionem 
mca,&:  laborcm  manuu  mearu  refpcxit  Dcus,&:arguit  te  heri, 

43  Rcfponditci  Laban:Filixmcx,&:  filij ,  &:  grcges  tui,&:  omnia, 
quxcernis,meafunt;quidpoirum  faccrefihjs,  &:  ncpotibus 
mcis?Vcnicrgo,&:incamus  focdus:  vtfitin  tcftimoniumin- 

4^  tcrme&:tc.TuliticaqueIacob lapidcm,&:  crcxit  ijluminti- 
tulum.dixitque  fratribus  fuis: Aftcrtc  lapidcs.Qu^i  congrc^an 

47  tesfeccrunttumuIum,comcdcriintqucfupcr  cum:qucmvo-^ 
cauieLabanTumulumteftis,&:Iacob  Aceruum  teftimonij, 
vtcrque  iuxta  proprictatcm  linguxfux.Dixitquc  Laban:Tu-' 
mulus  iftc  erit  tcftis  intcr  mc  &c  te  hodic  ,  &:  idcirco  appellatu 
eft  nomencius  Galaad,idcft,Tumulus  tcftis.Intucatur,&:  iu- 
dicct  Dominus  intcr  nos.quando  reccffcrimus  a  nobis,fi  affli  - 

jo  xcris  lilias  mcas,&:fi  introduxcris  alias  vxorcs  fuper easrmillus 

fcrmc 


G  E  NE  S  I  S  C  A  P.  XXXI.  -.99 
fermonis  noftri  ceftis  eft  ablque  Dco,  qui  pr^efcns  refpicit.Di-  J^- 
xicque  rurfus  ad  lacobrEn  tumulus  hic,&:  lapis  quem  crcxi  in- 
termeSJCC,teftiscrit:tumulus5inquam,ifte,&:lapislint  in  tc- 
ftimonium.fi  aut  cgo  tranfiero  illum  pcrgcns  ad  tc,aut  tu  prx- 
tericris  malum  mihi  cogicans.Dcus  Abraha,  &c  Dcus  Nachor 
iudicet  internoSjDcuspatris  corum.  lurauitergo  lacob  pcr 
timorem  patris  fui  Ifaaciimmolatifque  vidimis  in  montc^vo- 
cauit  fratrcs  fuos  vt  cdcrcnt  panc.Qiii  cum  comcdilfcnc^man 
fcrunt  ibi.Laban  vcro  dc  no£lc  confurgcns,ofculatus cft  filios 
&:filiasfuaS5&:bcncdixitilhs:rcuerfufquc  cftuilocum  fuum. 


Mutauit  mcrccdcm  meam  deccm  vicibus. 


Vers.  7. 


L  L  V  D,  dec€7n  vicibm^xnhM^  mo Jis  exponitur.Caictanus  pn- 
tateircdidlumhypcrbolicc  inoncnimtoties  cfTc  mutatam 
mcrccdcm  Iacob;fcd  quia  non  femcl,fcd  aliquotics  vulgan 
loqucndi  morcdixit  per  hypcibolcm^decies  mutatam  clTe, 
.  um  nihil  abfurdi  (it  fuirfe  mutatam  decics,ncc  id  repugnet  nar- 
rationi  huius  loci,imm6  quam  maximecongruar;alienum  vidccur,polt- 
habira  propria  verborum  fignificationc,ad  hyperbolicam,fine  caufa,  con 
fugcrc. Ahj  putant,pofitnm  efTe  numcrum  definitum  pro  indchnito,vt  fit 
fxpc  in  Scri  ptura,&  pofitum  effcdccicSjpro  fepiflimci  fiuc  fucric  dccies, 
fiuefepius.  SicdixitDcus.vtfcriptumcftNumcror.i^.  TtntaHerunt  we  i^^^  nnmtr. 
tamperdece?n  vicef:Ei  lob  capitc  dccimo  nono.£w,inquit,  decies  cofifnri'  x^.i7  hh>49. 
^mj»i^.SedenimHicronymus,& Auguftinus,&  hosfecuti  complurcs 

. '  ;  !(J  accipiunt  iWud^decem  vicihi(4^\t:i  vt  vcrba  fonant.  A  iunt  enini, 

i        .  V  ann!S,c]ii*bas  Licobpro  mcrccde  cuiauit  grcgcmLaban,dcc!CS 
ficaamci  merccdis  immuracionem  aLaban.Audi  Hieronymum  in  Tra-  S.f/ifr#i». 
dirionibus  Hcbraici'?  ftipcr  hunc  locum  ita  fcribcntcm  :  Pcr  fingulos  foe- 
tus  fcmpcr  Laban  condinoncm  milcabat.  Si  vidcbat  varium  nafci  pccus, 
poft  faetumdicebatiVolo  vc  infuturum  mihi  varia  nafcantur.  Rurfus 
cuni  vidclilfct  vnius  coloris  nafci  pccora  (Licobcjuippc^hoc  audito  ,  vii  - 
gas  in canalibus  non  poncbar Jdicebat,v:  futuros  fcctiis  vnius  coloris  fibi 
pccora  procrcarcnt.  Qmd  plura.^vfque  ad  dcccm  viccs  lcmpcr  a  Laban 
pccoris  fui,fiuc  Iacob,niutata  conditio  cft  :  Et  quodcumque  fibi  propo- 
fucrac  vt  nafcerctur,in  colorem  contrarium  vcrtcbatur.  Nccuiaurcm  in 
fex  annis,dccem  paricndi  viccs  incredibilcs  videantur ,  legat  Virgilium, 
l(]UodicituT'y  Bis^ra:tid.fpcc!ides,  Naturaaurcm  Italicarum  ouium  ,     y.rf  Uh.^, 
McfoporamicT  vnacfTc  traditur.Ha6i:cnus  cx  Hicronymo.Facitetiamab  (^rpr^K  . 
hac  interpreracione  lccSlio  huius  loci  fccundum  Ixx.  Intcrprctes ,  dc  qua 
deinccps  cft  diccnduin. 
2     Pro  illoydcccm  z/;c;^;^,lxx.Inccrprcces  nimium  quantum  diucrfa  incer- 

PP  ^ 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


^jo  C  O  M  M  N  T.  IN 

pretatione  poCxicvmtJeceffi  ^^w^<:quam  ledionem  S.  Hicronymus  qua- 
fi  mirabundus;Septuaginra,inqair,interpretcs,pro<ifcew  vicibw yVi  cft 
libroHebraro,  pokicrunt/im7w<^^;f^j :  nefcioqua  opinione  dufti  cuni 
verbum  Hcbraicum  Monim^  numcrum  magis  quam  agnos  fonct,  &  hic 
fcnfus  ex  confequenribus  magis  probcrur.SicHicronymus.Aquila  vertit 

s  Ah  h(1  ^^^^^^^^^^^  '^y^^^^^^^^^^^^^^^^  ^^*^^^^*  Scd  S.  Auguftinusinquse- 
*  ftione  9  ^an  Genefim  lcftioncm  hanc  feptuaginra  intcrpretum  ad  redla, 
dc  probabilcm  fcntentiam  cxponit.Audiat  Lcftor  eius  verbaiDccem  ag- 
nos,vcl  deccm  agnas,pro  dcccm  tcmporibus  pofucrijt.quibus  oucs,  quas 
lacob  pafccbat,per  fcxenniii  pepererunbis  quippe  pariebar  in  anno.Cotc 
erar  autc  vt  primo  anno,  quo  intcr  Cc  pafti  funt,  6c  ad  palcendas  oues  ac- 
ccflit  lacobjfcmcl  parcret  in  fineanni-,quia  cum  acccflit,ia  femel  pcpcre- 
rant  Rcucrdifquclcxto anno,id  cft,vIrimo,  cu  Cemel  pcperiflent,  cxorta 
ncceflitatc  profed:ionis,prius reccdercr,quarn  irerii  parcrcnrrac  pcr  hoc 
cum  primus  annus,aiq;vlrimusuJuos  ranrum  ouiii  parrus  fub  illo  habcrcrj 
mcdij  vero  quaruor  anni,binos,fiiuomnes  dcce.Nccmiru  quod  haccdc 
Virg.Eclo.i.  ^^^ri"»  rcmporanomincagnorum  appcllarunt.qui  ijfdcmtcmporibus;  naf- 
cebantur  vcluri  fi  quifpiam  dicar  pcr  tot  vindcmias,autpcrtot  mcflcs, 
quibus  numcrus  inrelligarur  annorum.Vndcquidam  dixir, 
^ToftiiUcfHOt  mea  rtgna  viAens  rniraborariftas. 
Per  ariftas  vidclicet,meflcs:per  mcfl'cs,annosfignificans.Pecudu  aute 
illius  regionis  foecunditas,ficut  fralorum  ,  ranra  ferrur,  vt  bisinannopa- 
riant.Tanrum  cft  qnod  cx  Auguftino  memorandu  in  hoc  loco  duximus. 


FRSV  ip 


rinuKjUAjlio 
^uid  Jigtffi- 
*  vox 
Itraphitn. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

Superfurto  Idolorum  Laban/acto  a  Rachele, 

Et  fuper  tllis  yerbis. 
Et  Rachcl  furata  cn^Idola  patris  fui. 

i£  c  vcrbatres  habent  quxftionesrquarum  prioreftfuper  ^ 
HcbrxavoceTtr*i//Wy;,quam  Latinus  Interpres,&  hoclo- 
co,(Sc  alibi^vcrrir  IdoU^si  in  libro  ludicum  capir.  1 7.^^:  1  8. 
In  primo  autc  lib.Rcg.  1  p.verrir  ftarua  in  cap.^.  Ofce  rc- 
rinuit  Hcbrxum  ipfum  nomcn  Teraphirn  prxcise ,  cum  in 
libroludicum^quibusdi.xilocis,  pofucrit  voccm  Tcraphim  ,  fubic<f}a 
cius  inrcrprerarione  Larina  pcr  voccm  Idola.  Significar  aurcm  Ic- 
raphi?n,  ima^mcs.iiuc  fimulacra,  fiuefiguras  qualcfcumquc, &qua. 
Itumcumque  rcrum,  fcdplurimi\m, vcl  hominum,vcl  dcorum  ,  cma! 
Idola  vocantur :  imagincs  dico,&  figiiras  ,  vcl  pcr  pidluram  ,  vcl  fcul- 
pturam,  vel  tcxturam  cxprcflas.  Huius  interpretationis  probarorcm, 

&au 


G  E  N  E  S  l  S  C  A  P.    X  X  X  I.  501 
&auftoremhabeo  S.Hieronymum,qui  in  Epift.i  i^j.fcriptaad  Marccl- 
Um  fuper  vocc  Teraphim  dillerit  liifce  vcibis:  Scito  Theraphim  ab  Aquil^ 
^f<pcifiXT3t  intcrpietari,qu^*  nos  figaras,fiuc  figurationcs  poflumus  dicere. 
Nam  i.Rcg.19.  vbidicitur  Saul  mifiire  nuncios ,  vt  capercm  Dauidcni, 
Ixx.fic  vcrterunt :  Er  venerunt  tiHntt^.c^  ecce  ^u^r^pu  inUn-o,  pro  ccnota- 
phiis,in  Hebr(^o  eft  teraphim  fignificas  puluinum  dc  caprarum  pcllc  con- 
lutum,quiintonfispiliscaput  inuoluti  in  ledlulo hominis  mcntirctiir. 
ApudOfcam  capitc  j.fic  eft  fccundum  Septuaginta:  Dieitis  niultis  fede- 
hunt  filij  IfrAeUjine  RcgCydr  Principefme  facrifcto  fine  altari ,  cr  fme  facer^- 
dotio  ,  cr  manifclfationihfs:  pro  facerdotio ,     manifeftatlonihfs ,  in  Hc- 
braroeftjfinc  ephod,&:  fine  teraphim,ficut  Thcodotion,  dc  Symmachus 
vertcrunt.  Ex  quo  intelligimus,in  Ephodiuxta^fcptuaginta  ,  qui  fcnliim 
magis  quam  verba  intcrprctati  funt ,  faccrdotium  interpretari :  in  tcra- 
phim  vcr6,qux  figuras,  vel  figurationes  dicmius ;  varia  opcra ,  qux  tera- 
vocantur,intelligi.  Nam  5c  in  Exodo,ceterlfq;  locis  vbi  dcfcnbun- 
tur  vcftcs  plumariaartecontext:e,opus  Cherubim  i  id  eft,  variiim,afquc 
dcpiftum,dicitur  cfic  fadum  :  itatamcn,vt  vox  Chcrubim,  litteram7'*«« 
non  habcat  \  quia  vbicumque  cum  hac  littera  fcribitur ,  animalia  potius 
quam  opcra  fignificat.Iuxta  igitur  hunc  fenfum,^  in  libro  Iud:c-:m  cap. 
I  y.Micha  cum  vcftc  faccrdotali,cetera  quoque,qux  ad  facerdotr.Iia  per« 
rinent ornamcnta,pcr  Tcraphim fcciflc monftratur.  Hxc  S  Hicronymus. 
Quod  autcm  fimulacrum  illud  Dauidis  in lcfto  pofitum  a Michol,  quod 
ibi  dicitur  Hebraice  teraphim  ,  feptuaginta  intcrprctcs  appellauerint  Ce- 
notaphium ,  fcitc  faftum  ab  illis  puto.  Eft  cnim  Ccnotaphium ,  inanc  C'»*''*/'^»''*"'. 
quoddam  fimulacrum , rcprefcntans  fcpultum  hominem,aut  impofi- 
tum  tumulo  ,  vt  fcpcliarur ,  cum  ramcn  ibi  corpus  hominis  mortui  nul- 
lum  fit. 

4     Cxtcrum  VKicamus  quiUnaiTi  l  kbrxi,  &  de  noftraribiis  qui  vocantur  ^^^^ 
Hebrxizantcs ,  fuper  ifta  vocc  Theraphim ,  commentati  fint.  Aben  Efra,  ^^'"j^/^*)],, 
qucm  fccutuseftAriasMontanusinCommentarijs  fuisinlibrumludi- 
cumh"  '        MU  (cptimum  eiuslibri,  arbitratur ,  vocc7err4- 

phim    ^  ..s,caliaftrorumquccertaobferuationeconfe- 

das,&:  ritu  lacratas ad  augurandi  &  diuinandi abufum.  luxta fcntcntiam 
hanccft  ,quodtradiditRabbi  ChimhiinlibroRadicum,T^r^;7fc/;wcflc  ^ 
imagincs,  pcrquas  futura  prxnofccbantur :  confulcntibus  cnim  ipfas, 
Diaboliartc,rcfponfareddcbanrur.Hancvocisciusintcrprctationc  ma- 
ximcprobans01cafter,huiufmodi  facitnotam  fuper  hoc  loco  :  Nonco-  <^^'^^'-"' 
ucnit,inquit;infcr  Hcbr^orum  dodorcs,quid  fignificctdidlio  Teraphim, 
quam  Idola  vcrtimus :  hoc  tamcn  ccrri  de  ifta  voce  habemus,quod  figni- 
ficct  l magines  hominum,qux  loqiicbantur.  Nam  Ezcchiclis  2 1  .dicitur^ 
Rcgcm  Babylonis  confuluiflcTcraphim  :  quo  fignificatur  fuiflc  imagi- 
ncs,quxconfuIcntibusrefpondcrcnt.  Et  Zacharixcap.  lo.fcriptumcft:    ^^^^^^^  f 
Qr  rhimlocinafuntmfndaciumTho(iitusboclocon^}:rat,c\\}emAd      ^^J  "^*^' 

ni  Liufmodi  fimulacra  pcr  artem  AftronomicamA  Nccromanti- 

cam  conficcrcntur  idonca  ad  rcddcnda  refponfa.Sic  cnim  ait;Erant  qux- 

PP  5 


Alhertfti  M4 


COMMENT.  IN 

dam  capica  ex  merallo  in  quoda  certo  tempore ,  &  fub  ccrtis  /Idcrii  afpc- 
£i:ibus,<&  coniundionibus  planctarii  fadaj vt  indc  virtus  e  calo  deriuare 
tur  in  illud  caput,ficretc]uc  potcns  refpondendi  confulcntibus,^^:  intcrro- 
gantibus  ipfumadquc  ficbat  partim  per  Aftrologiam  ,  &  partim  pcr  Nc- 
cromantiam.Fccit  huiufmodi  caput  Albcrtus  Magnus  dc  Ordinc  Pra^di- 
^r)*M,cv  .  19  c^jfQi-^jn^^qLiQj  Jif^ipuiujgjyj^  Yhomasquadamdie  confrcgic.  Dicunt 
Hchr^i.  cciamHcbraei,ficri  confueuiffe  Teraphim,zccipiendo  capucahcuius  pucn 
primogenici,(5c  facrificari  in  honorcm  Dgmonis;&  iftud  capuc  abfcifihmi 
falcCkaromacibuscondiebaciu-jVC  apucrcdineillxfum  diu  pcrdurarcr:^^ 
fuper  hnguam  eius  lamina  aurca  poncbacur,Da?monis  cuiufdam  nominc 
infignira,  6:  fic  dabac  rcfponfa  confulcncibus,  dc  inccrrogantibus.  Scd  dc 
veritacc,&  racionciftorum  lace  diflcruimusfupcrcap.2iJibriNum.Ha- 
ftcnuscxThoftaco. 

AnrtQr^  fin-    Licec  igicur  negari  non  poflic  vocabulo  Teraphim  fxpe  fignificari  Idola 
tentta.         Genciu,per  qux  non  raro  Diabolus  dabac  rcfponfa-,non  tamen  id  perpc- 
cuu  cft  in  Scriptura :  na in  1  .Rcg.ca.ip.Simulacrii  illud  Dauidis  in  \c6io 
pofitum  a  Michol,appellarur  ibi  Teraphim  ;  ncc  tamen  per  illud  Dxmori 
dabat  rclponfarnon  cnim  talc  fimulacrii  domi  fu^  habuiflet  Dauidiimmo 
vero  rapcim  fuiflc  cunc  illud  fa(aum,hiftoria  ipfa  loquicur.  lllud  ccrtum 
eft,  Teraphim  qune  furaca  cft  Rachel  pacri  fuo,fuiflc  Dcorum  fimulacra: 
de  iftis  enim paulo  infra  loqucns  Laban,qucnbundus  dixic  lacob:C«r/«- 
ratn^  es  Deos  meos  ?  Cui  rcfpondcns  lacob,  j^pud  quemcumcjHe,  inquit,/;;- 
ueneris  deos  tuos^necetur  coramfratribHi  nofhis, 
^ecundAqM^      Alcera  quxftio eft,quo  animo,&  confilio,&  quam  ob  caufam  Rachel 
fiio,  abftulcric  i  dola  patri.Quinq;  caufas  eius  rei  afFcrrc  poflumus.  Prima  cau- 

CurfHrata  flt      Ne  patcT  Idola  illa  infpiciendo ,  vel  confulendo  ,  per  quod  iter  lacob 
idola  abijller,cognofcerc  pofl'et.  Ethxc  placet  Aben  Efra:,ncc  difplicct  Tho^ 
AbT^  Efra     ^^^""'^'^''^  primum  cnim  nunciacum  cft  Labano^fugHfc  lacob,  protinus 
Tiiojiat'^.'         co"^^^'f^ildolafua,dcirinercquodccperacIacob;redca  non  inuenrc: 
ex  quo  piirauic,furrcpca  fibi  fuifle  a  Iacob,vc  ipfc  dixic  fuper  ca  rc  cum  co 
expoftulas.  Alcera  caufa  fuifl^c  dicicur,vt  fi  patcr  cos  infequcretur,&  for- 
tc  comprchcndcrct,ad  cius  Dcos  confugicntcs.ira  ipfius  dcprccarcntur. 
Hanc  rationem  tradit  lofcphus  lib.  i .  Antiquitatu  ita  fcribcns:figilla  vero 
DcorumfiiorumferebatRachcI,nonquod  Deos  colcret ,  quorum  con- 
i.fcfhHs.    tcmptu  a  mariK)  didicerat,fcd  vt  fi  fortc  patcr  fugientes  afl^equcrctur^ha- 
berct,quo  confugeret,vcniam  impetratura.  Sic  lofcphus.  Tertia  caufa  a 
multis  hxc  traditur.vt  ita  Rachcl  patrcm  dcduceret  ab  idololacria;&  hoc 
KMi  salo-  placetRabbiSaIomoni.Huiuscciafcncentixfunt  Bafilius,Na2ian2cnus 
Tfilu..      K  Thcodoretus.  Bafihus  fuper  initio  libri  Prouerbioru  difputans,vocaI 
NaX..m,n.s,  ^^'"'^^  ^^;^"^^'^       ^^"iper  malam  in  partcm  accipi,fcd  cfl^c,^  maram,& 
Ueodor.t^.  bonam  aftutiam,inter  alia  fic  ait:Bona  fuit  aftutia  Hcbr^orum  ,  quando 
^-yptios  decipicbant :  tunc  enim  mcrcedcm  accipicbant  ciuitatum  i  fc 
conditaru  &  fibi  ipfis  matcriam  fuppcditabant  ad  conftrucndu  cabcrna. 
U  u  ^^^^^^^^''^^^f^V'"^;»^  obftccricu  ^gypciaru  confcruantiu  mafcu- 
los  Hcbrororu.  Pulchra  fuitaftutia  Rcbccc;.,cu  magnam  illam  bcncdi- 

dioncm 


t.XOil.l. 


G  EN  ES  I  S  C  A  P.  XXXI.  303 
ftioncm  filio  minori  acquircret :  prxdara  fuic  aftutia  Raab,&  Rachelis; 
illius  quidcm  explorarores  laluos  preftantis-,huius  ver6,patrcm  decipicn 
do,ab  itlololatria  illu  liberatis.Sic  Balilius.  Nazianzcnus  in  Oratione  dc 
Sandto  Pafchate  :  Si  qua:piam,  inquit,  Rachcl  es  anima  patriarchahs,& 
magna,patris  tui  cu  inucneris  Idolajurripc ,  non  vt  con{crucs,icd  vt  de- 
lcas.Sic  illc.Acccdit ctiam  huic  fcntcntix  Lyraniisjdc mquc  fcnrir  Thco- 
doretuSjCuius  verba  paulo  inframemorabimus. 

6  Quarta  caufi  hxc  fuiffe  traditur ,  quod  Rachcl  quot]uc  IhidioLi  cllct 
Idololatrix,vt  qua:  a  puellari  xtate,pcr  cducationcm  ,  &:  inftitutionc  pa- 
tcrnam,cultur.T  Idolorum  aflueuiHct.  Hxc  eft  fententia  B.Chryfoftomi, 
&Rupcrti,&:  Caictani,atque  Olcaftri.VetbaChryfoftomiin  homil.57. 
in  Genef  hxc  funt :  Non  fme  caufa  diftum  cft,nobifque  propofitum,fu- 
ratam  efle  Rachel  idola  patris  fui:Scd  vt  fciamus,mulicres  illas  adhuc  pa- 
tcrnam  habentcs  confuctudincm,  Idolorum  cultui  addidlas  fuifle.  Ani- 
maduerte  cnmi  quantum  m  hoc  ftudium  impcndcrint ,  cum  nihil  aliu  J 
patriauferrc  voluerint ,  nifi  Idola  cius :  id  vcro  facicbant  ignorantc  viro, 
ncque  cnim  ille  ficri  id  pcrmififtet.  Hxc  Chry foftomus.Rupcrtus  aurcm 
lib.y.Commcntariorum  m  Gcncf  cap.  42.  hunc  in  modum  fcribit :  Hoc 
loco  primum  Script^ma:  au(floritas ,  idolorum  noracn,vcl  culiu comrac- 
raorat,&  rc  *  Mt.  Porro  Rachcl ,  qux  Idola  furata  eft  ,liquct,quia 
pcrfcclx  h.:  um  crat :  fcd  antcquam  obiret,  opportunc  admodum 
didum  cft  a  lacob^domefticis  fuis :  Ahijcitedeos ^Uefios ,  ejui  in  tnedio  ve* 
flrifHyit ,  dr  mtindamini ,  &  r/tfttate  ve^liwcntA  vejha.  [Dedertwt  ergo  ei':  at 
illetnfodit  eos frbter  terehinthum.Ncc  multo  poft  inibi  fcriptum  cft  :  Mor- 
tua  ejl  Rachel»& fepidia  eji  tn  via,  ejUd  dncit  Ephratam  :  hdtc  efi  Bethlehent. 
Nonigiturparuobono  fuo  Rachcl  virumfidclcm  fortita  &c  fccuta  cft^ 
cuius  nunirum  fide  faluata  eft  :  Sandificata  cft  quippc  mulicr  infidclis 
pcr  virum  fidclcm.  Qiipcircarc6tc,ac  rationabilitcrdidua  Paulo  cft  i, 
ad  Corinth.7 .5/  ^ui^  frater  hahet  vxorem  infidelcm,c^  hdc  confentit  hahnare 
cnm  eoyrjon  dirnittat  eam:(^  fi  qua  mulier  hahet  virum  infidelem,  cfr  hic  con- 
fentit  hahitare  cum  ea,non  dimittat  vtrumVnde  cnim  fcis  muiierfi  virum  faU 
uum  faciM^aut  vnde  fcis  virfi  muHerem faluamfactas  'f  Hxc  Rupcrtus, 

7  Adcxtrcmum  nonnuUi  arbitrantur ,  Rachclcm  abftuliflc  Idola  patri 
fuo,qu6d  ca  conftarent  cx  prctiofa  matcria ,  vcl  auri ,  vd  argcnti,vel  aha 
quapiam;tum  pro  merccdc,  qua  n)aritum  fuum  lacob  fraudaucrat :  tum 
pro  dote  libi,dc  forori  fux  dcbita ,  qua  ipfas  priuauerat ,  tradcns  fcrc  nu- 
das  marito,&  quafi  fcruas  vcndcns,ficut  indicat  carum  fupcr  ifta  re  quc- 
nmonja,quam  in  hoc  capitc  vcrfu  1 5 .cxpofuit  Mofcs.Ex  his  porro  quin- 
q;  caufis  mihi  quidcm  poftrcma  hxc  prxter  cctcras  probatur .  vt  planior, 
&  hiftortx  congrucntior.Ex  quo  itcm apparctjllud  non  fuiflTc  furtu:im- 
propric.autcm  hoc  loco  fic  appcllari,  non  ad  vcritatem ,  fcd  ad  cxtcrnam 
fpccicm  opinionc  hominu.Solct  enim  Scriptura  aliquid  appcllarc  talc, 
non  quod  talc  fit,fcd  quod  talc  vulgo  putctur  &  appcIletur.Excmpli  cau- 
fa,poft  longam  difccptationcm  vltro  citroquc  habitam  mtcr  lob,  & 
amicos  cius  ,  denique  Scriptura  fic  ait:  Ornifertint  autem  tres  vtri  tih 

rcifondere 


S.Chryfojiom. 
Rupertgf4. 

OUaihr 


Scriffturd  «o- 
nunc^uAtn  alt- 
(juid  rjjr  litClt 

taUy  non  quia 
tiU  fityfetl 
ijUturtiUutnr, 
V  putctur 
taU. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

rejpondere  lobyeo  cjHodiHfln^fbivideraHr.  Supcrquibus  verbis  B.  Grego- 

rius  diflrercs:Hoc,inquit,quod  dc  lob  dicitur,qu6d  luftus  fibi  vidcretur, 

lacrx  huius  fcriptor  hiflorix  ad  amicorum  illorum  iudicium  rctuHt,non 

autcm  beatum  lob  de  elationis  cumorc  rcprobauit. 

Tertia quxftio,an  illud  Rachehs  furtum  Idolorum,  arguat  fuifle  Ra- 

chelem  id  ccmporis  cultricem  Idololatrix  ?  Pnrter  lofcphum^cs:  Bafiliu, 

&  Nazianzenum  id  ncgantcs,  quorum  vcrbapaulo  fupra  commcmorata 

funciTheodorctus  qua-ftionc  89. in  Genefim,diferta,^  valida  argumcn- 

tationc  probac,Rachclcm  non  fuifle  cultriccm  idolorum. Ad  hunc  aute 

moduni  fcnbit :  Qu.idam  dixcrunt  Rachelem  furripuifle  Idola,  quod  ik. 

ipfa  Idololatria^  ftudiotcncrctur.  Ego  vero  contrafcntio,proprerca  patri 

abftuliftc  Idola,  quod  fic  vcllctpatrcm  ab  impio  Da^monum  cultu  libe* 

rare :  pictatcm  namque  eius  muhcris  fatis  docuit  Scriptura  diccns  Gcnef. 

I    Recordatm  eji  Dem  RachAis,  c^r  exaHdinir  eam,cr  apemit  etm  vuluam, 

Cum  cnim  audiflct  a  lacob  :  Nunc^uid  ego  tihifum pro  Deo ,  ^/ti  te priuauit 

fiu^H  i/wmf  Vchemcntiorcs  Dco  preces  obtulit,&  adepta  cft  quod  po- 

fcebat.  Qu^inctiam  poft  partum ,  fuam  in  Deura  pictatcm  demonftrauit: 

nato  cnim  filio  lolQphydixizi^bsitulitame  Depfi  opprobrium,cr  vocaHitno- 

men eii^  /ofpb.dicens ;  Addat mihi Dem  alterum jiimm^ Quomodo  igitur 

talis  m!jlier  in  DeumafFe(5bupraedita,IdoIis,  qUcT  non  funt  dij,infcruirc 

potuiflct^  Verum  arbirror  &  aliud  pcr  hxc  fignificari :  lacob  typum  Dci 

creatoris  omniumgercbat :  nam  duos  populos  Deus  habuit :  fcniorcm 

quidem,  habentem  fuper  cor  velamen  :  iuniorcm  vcro  ,  decore  fidei 

exornatum.  Ita  lacob ,  duas  vxores  habebat ,  Liam  vidchcct ,  qua?  ocu- 

lis  erat  infirmis :  Et  Rachelcm  fpecie  pulchram  ,  &  vifu  valde  formo- 

fam  :  &  feniorem  liberis  abundantem  :  iuniorem  vero  ftcrilcm.Ex  Gen- 

tibus  quippe  congrcgataEccicfia,ftenlis  anteafuerat :  fed  poftea,liberis 

maximc  fcecundata  eft,ficut  prasdixit  Ifaias  ^^,L<ttareJiefiUs,c^u£  non pa- 

risierumpe  c7  clama,ff£  non  panuri6,quoniam  plures  crunt  filij  defert^yCjuam 

eln^^qud  virum  haber.Quonlam  igitur  Ecclcfia,qua:  credidit  Dco  Salua- 

torijprimiriuum  Idololatria  crrorem  radicitus  cxtirpauit :  Rachc!  typum 

cius  gercns ,  furata  cft  Idola  patris  y  vt  in  co  quoque  vcritatem  adum- 

lirarer.  Hadlenus  ex  Thcodorcto.  Cuius  opinionem  cflre  vcram,non 

obfcurum  dat  indicium ,  id  quod  Rachelcm  fccilfe  Idolis  qux  abftule- 

rat ,  narrat  Mofes  in  hoc  capitc,verfu  trigefimo  quarto :  Cumcjue,  inquir, 

iritraffet  Laban  tentorium  Rachel ,  illa  fefinans  ,  abfcondit  fdola  fubter fra^ 

menra ca7ncli,&feditdcfHper,  At  fi  Rachcl  Idola  illa ,  vt  Dcos  fuos , co- 

luiflct.non  ita  indcccnter , ncquc  irrcucrcntcr ,  ncquc  abicdc  ca  tra- 
ftaftct. 

Vcrum  conrraria  eft  ft-ntcntia  Chryfoftomi ,  &  Rupcrti,caufam  illius 
fucti  anjgiianrium  ftudio  Idololatrix ,  quod  crat  in  Rachele ;  verba  illo- 
rum  paulo  (uperius  pofuimus.  Idcm  fcntit  Caictanus,ci]ius  verba  paulo 
infra  cxponemus.  Olcaftcr  iiem  hoc  Ioco,vcrifimiIe  id  cflb  fic  aroumcn- 
tarur.  Fuiftc'  Idola  in  domo  lacobxtia  poft  digrclfum  ri  Laban,  6?difcef- 
fmn  cx  Mc(opotamia,Scriptura  ipfa  indicat  infra,Gcncfis  3  5 .  vbi  lacob 

admo 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.    XXXI.  505 
admoncns  domum  fuam,  dicic:  u^hijcitedeos  alienos  cjHifufJt  irtmedio  vc^ 
flrt\ mnndate  V95,dr  mutAte  veflimentA  veflra-yCi'  dederiit  ipfi  facoh  ornnes 
deosalienos  quin-ant  i*t  Tn.i>tu  fliA^^ir  inaures  cjujt  erant  in  aPirihm  fiiis  :  cr 
ahf:ondit  ca  fubter  cjuaxnjn,  cju^  erat  apud  Sichem,  Noncft  autcm  crcdi- 
bilc  f(rminas,(Sc  fcruos,alio(cjuc  comiceslacob  Idolis  a(ruetos,ram  flicilc 
omnia  rcliquin'c,culrumc]uc  dcorum  fuorii  iic  cflc  oblitos,  vt  no  fecum 
Idololatrix  aliquod  vcftigiu  dcferrcf,pr^'fcTtnn  fiTcTaphmijid  cft,idoIa 
illa,futura  prcdiccbanr^quq  fcicdi  omncsfumus  auidiflimi. Sic  Olcafter. 
9     Scd mihi  prior  fcntcnt ia  probabilior  vidctur.  Nam  quod  obijcitur  de 
idolis  poftca  rcpcrus  in  domo  Iacob,T.5  eft  ncccfle  id  rcfcrre  ad  Raclic- 
lcnijlcd  ad  fcruos  aIios,qui  crat  in  domo  Iacob,ncc  fortaflc  idola  habue- 
runtcolcdi  gratia,fed  proptcrmaterix  prxftantia.  Et  vcrifimilc  eft,idoU 
illa  no  fuifle  allata  cx  Mcfopotamia.fcd  in  receti  dircprione,  ac  cxdc  Si- 
chimitarum  fuiflb  cu  cxtcra  praeda  cis  ablata.  Vcrum  Iacob,vcl  cognito, 
aliquos  dc  fuis  domcfticis  ca  Idola  colere,vcl  caucs  nc  quifpiam  liiorum 
in  eorum  cultum  dclabcrctur;abiccit  ea  cx  domo  fua,&:  luh  tcrra  penirus 
defodic.Q^mquam  autcm, vt dixi,fcntcntiam  hanc  propiorcm  vcro  cfle 
iudicem,non  tamen  prorfus  improbo ,  nequc  damno  poftcriorcm  opi- 
nioncm.  Immo  vero  non  fatis  iuftam,ncc  fatis  .rquam  ccfco  animaduer- 
/loncm  Cathaiini  in  Caictanum,impedio  arcrbius,quam  rcs  mcrcbatur, 
norationemquandam  Caictani,  fupcrhoc  lococxagitantisatquc  rcprc 
hcndentis.  Alcribam  hic  primo  verba  Caictani,tum  ccnfuram  Carlui 
ni.  VerbaCaicrani,intcrpretantis  illud:  Furata  efl  Rachel  idola  patris fm,  j^^i-^^t,^ 
huiiifmodi  lunt:Hmc  ^iarct,partim  D  E  V  M  vcrum,partim  Idoln  co-  cl^tll™ aI 
luifle  Laban,domumquccius:traditione  fiquidcmaui  fuiNachor  colc-  R^duLjLrtt 
bat  verum  D  E  V  M:  cxcmplo  autcm  Gcnrium,intcr  quas  viucbat,ilmul  mfiuilt^ ,  cr 
etiamcolcbatldola.  Hmc  quoquc  prudcns  Lcdlor  habcs  ,qu6ddilpan-  ('^ 
tas  cultas,n6  eft  ex  naturali  imp  impediens  c6iugium:cx  hoc  cnim  quod  J^tuian 
Iicob  vir  fidclis  &  iuftus  coniugium  iniuitcum  idololairis,&r  quod  vxor  1,1  ycutnmm 
cius  in  hoc  loco  idoloiarra  fcnbirur  ,dilcimus  connubia  fidclium  cum  n  «  i/zfr^. 
inhdvlibus  ficri,nonefle  aducrfus  ius  naturale.  lacobcnim  vir  iuftus  ^;"''  '»- 
noii  duxit  vxorem  conrra  i  us  naturx.  Hxc  Caicranus.  V  "^"'^*' 

Ai  r>    \  r  r.  'III  «  th.irnih 

o  Audi  nunc  Lacharini  ccnluram.  Sic  enim  lcnhir  libro  ^.Annotatio- 
num  in  Ciictanum :  Intcr  difparcs  cultu  non  cfle  illrcitum  naturali  iurc 
m  itrimonium  aflcrit  Caictanus.  (^od  vt  impium  dogma  notaui,  cum 
Apoftolus  idnaturali  rationc  prohibcat ,  fcribcns  2.Corinth.6.  JVoHre 
tHgHm  ducere  cum  inpdelibw :  c]H£  enim participatic  tufhtix  ctrrn  inicjuitate? 
aut  cjUA  focietas  luci  ad  tenehras?  cjUA  autern  conuentio  C  H  R  I ST 1  ad  Bt- 
lial  (  aut  cju£ pars  fldeU  cum  infidelt  ?  Dcindc  conhrmat  id  Catharinus  rc- 
/linionio  Ambrofij,&  ipfiufmctCaictani  fupcr  coloco  Pauli :  pofth.rc 
fubditCatharmus:Rachclemporr6  fuiflc  idololarram;  quam  incfficaci- 
tcr  collig  t  Caictanus,ex  co  quod  furripucrit  idola  parris  fui  LabanlNam 
Hcbrxa  vox  Teraphim,  non  fcmpcr  falfos  dcos  fignificat,fcd  quxhbct  fi- 
mulacra;vt  notatHcbrxi:&  crcdibilius  cft,Rachclc  ca  patri  abftuhflc,n6 
quod  ca  coleret  ipfa,(cd  vt  colcdi  ca,occahone  patriadmierer.Dcniq;  no 
Commcnt.in  Gcn.Tom.4. 


^06  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

foldm  fidelcm,(edpiam  fccminjm  fiiifleRachelcm,fatisindicathiftom 
capicis  ^o.  Gcnefis,narrans  eam  &  antc  paitum,  &  pofl:  partum  ,  Dcum 
ertc  precataxiiifque  preces  fuiflc  a  Deoexaudiras.  Uxc  Catharinus.  Sed 
enimlicetprobabilius  fit,vt  nosfupradocuimus  ,  Rachclcm  non  fuifle 
cultriccm  Idolorum;contraria  tamen  opinio,non  ita  efl:  improbabilis  ^  vt 
fadt  eam  Catharinus.Nam  dc  auftoritas  Chryfoftomi  ac  Ruperti  poreft 
eam  probabilcm  ficcreiiS:  racio.quam actulit  Olcaftcr ,  non  cft  plane  af- 
pcrnabihs. 

Qu.-^daucem  Catharinus  mipium  cfle  arbicracur  diccre ,  Coniugium  j  i 
incer  h  Jclem  Sc  infidclem  non  elfc  illicicum  ik  prohibirum  iure  naturali; 
Coi^tufidmter  fj  prxcisc  &  abfolucc  incel!ig.ic,vehcmencer  fallicur.Talia  quippe  coniu- 
^  'f'^^  *^  "*^^^  gianonpaucainfacris  licceris  memorancura  viris  (andtis  facia.  lofeph 
i  :t{r<  ^rodi'  vxoremdjxic  Afenech  filiam  PhntipharisSacerdocis  i€liopoleos.Gcncf. 

4 1  .Moyfes  accepic  Sephoram  vxorcm.filiani  Sacerdocis  Madian,  Exodi. 
2.Sam(bn  Dahdam  Philiftharam.ludic.  i^.Dauid  Maacham  filiam  rcgis 
Gcflur.i.Reg.^.Salomon  filiam  Pharaonis.  :j.Reg. 1 1.  Deniquc  Efthcr 
nupfic  AlTuero.Ifti  auccm  viri  cum  eflent  fandtifljmi,calia  macrimon:a,fi 
quidem  cllcnc  concra  ius  nacurcT,nullo  modo  iniuifl'cnc.Prxcerea,tale  ma 
trimonium  cfle  prohibitum  iurenaturali,  dnpliciter  potcft  intelligi :  vno 
modojvrctiam  (cclufoomni  iure  poficiuo,  cacummodo  fecundum  ius 
nacurale, fi  calc  macrimonium  fiar,efl'cc  irritum  acnullum.Scd  hocpcrf- 
picuc  falfum  eft.Sic  enim  fi  duorum  coniugum  infidclium  alter  conuer- 
terecurad  Fidem,macrimon!um  dirimcrecur  nec  poflcc  fidelis  manere, 
quafi  cum  coniugccum  infidcli  mulicre :  quodfcft  tamcn  contra  confiliu 
B.Pauli,fuadcncis  coniTigj  fidcli,ne  deferacconmgem  infidelcm,fi  tamen 
vclitcumeocitracalumniam  Dei,qucm  ipfc  colit,iranere.Sinautem  Ca 
tharinus  incclligic,cale  coniugium  eflc  contra  ius  nacura? ,  quia  fic  incon- 
ucniens  &  indecensA'  irracionabilc,  (Sc  pcriculofum  ,  &  idcirco  morcali 
pcccaco ,  qua  cale  cft  obnoxium  ,  id  libcnfcr  cgo  conficeor ,  &  aflcntior 
ipfi:&  ad  hocoftcndcndu ,  &  pcrfuadendum  pcrcinenc  vcrba  illa  Pauli, 
quar  ipfc  cicauit.Id  tamcn  non  prohibct .  quin  rcmoro  iure  pofitiuo ,  & 
ftando  tantum  in  iurc  naturali,poflct  talcmatrimonium  fien,non  modo 
hcite  &  honefte,fed  ctiam  ialubritcr  ac  laudabilitcr:tum  nimirum  ,  fi  vir 
fidelis  contrahac  cum  infidcli,fccurus  cmnino,fibi  nihil  cx  cius  fociecate 
&  concubcrnio,  mali ,  quancum  ad  religioncm  &:  mores ,  euencurum: 
'immo  permagnam  fpem  habcns,  pcr  tale  coniugium  infidclem  muherc 
ad  Chrifti  fidem  conucrfum  iri.  Vcriim  dc  hac  intcr  Cacharinum  &  Ca- 
iecanum  altercacione,quodhaacnus  diftum  eft,facis  Lcfton  fit. 

Rcftat  vtfcitam  huiushiftorix  allcgoricamexpoficionem  a  B.Grego-  12 
J5.Greger,j 4.  riotraditam  hoclocoadfcribamus.Sicaiitcm  aitlibro  30.  Moralium  fu- 
legrnca  hmus  pcr  illa  vcrba  (ob  S9'Clawor€mexaaoris  wo;7^w^z>.Poteft,inquit,pcr  La- 
ujionA  expo-  ^^^^  mundus  intclligi :  quicum  furore  pcrfequitur  lacob  ,  quia  Eleftos 
quofquc,qui  Rcdcmpcoris  noftri  membra  funt,pcrfeqA]cndo  opprimerc 
conatur.  Iacob,fiIiam  Laban abftulir,quia  Chriftus  Ecclcfiam  ex  Gcn- 
p/i/.^^.  tilitate  congrcgauiti&:  dcdQmopaterna  eamabftrahens,dicit  ci  per  Pro- 

phetam: 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  X  I.  307 
phctam:Olfliuifcerepopt{lumtuN7n,crdomtimpatris  tui,  Quid  vero  per  I- 
dola  qux  tulit  Rachcl,nifi  aiiaritia  dcfignatur,tcftc  PauIo:£f  auaritiayejus, 
eji idolorum reruitusfLdhmnon  inucnic  Idolaapiid  lacob ,  quia  oftcnfis 
mundi  thcfauris,  Diabolus  in  Redcmptorc  noftro  vcftigia  concupilccn- 
tix  terreiix  non  rcpcrit.Pcr  Rachel  cnini,qux^  ouis  intcrprctatnr ,  Ecclc- 
^ia  figuraturifcdcrcautcm  jcfthumihtatcm  pasnitcntia:  appctcre ,  ficut 
fcriptum  ell  Pfahno  \i6.SurgLtefollqHamftdcrttis , qkimanditcattspanem 
<^o/mV.Rachcl  crgo  Idola  fcdcndo  opcruitiquia Ecclcfia  Chriftu  (cc]u5s, 
tcrrenx  concupifccntix  vitia  poenirendo  texit.  Qup  fpcd:at  iUud  Plahni 
3 1  ,Beati  ejffornm  remtffe  funt  ini^uttates,C'  cjuorum  tefta  Junt  peccata.  Nos 
igiturRachcl  illa  fignauit;tunccnirn  Idola  fcdcndo  prcmimus ,  quan- 
doculpas  auaritix  poemtcndo  damnamus.Ncc  folct  auaritia  cucnirc  his> 
qui  in  viaDominiviriIitcrcurrunr;qu»bus  dicitur,P(a!mo  ^oJ^lriliiera' 
gne,(^confonet:ircor vejirumScd  i)S  maximCjqui  cffGcminato  grcffu  gra- 
dicnccs,per  blandimcnta  fcculi  rcfoluuntur.  Quod  fignificauit  Rachcl, 
ciim  fcdcns  (upcr  Idola,dixit  patri  fuo  fcrutanci:/;#xr4  confuetudinem  fa- 
minarum  nunc  accidtt  mihiSic  Grcgorius» 

Apud  qucmcunquc  inucncris  Dcos  tuos,  nccctur  coram 
fratribus  noftris. 

Vm  Tacob  non  habcrcttunc  aliosin  comiratu  fuo,nifi  v- 
xorcs,&:  filios  6c  (cruos;quxritur,quoInamhic  appcllctfra- 
trcs  fuosfCommunis  (cnrcntiacft  ,  qux  nititur  au(5toritate 
B  Hicronymijin  hocloconomcn  fratrumcllc  pofirum  pro 
cognacis.etiam  arcfliflima  ncccftitudinc,  qualiseftintcrauum  &:nepotc, 
& inrer  Parrcm  j^c  Filium,inuiccm  iundis.Ergo  filij  Iacob,quicrant  nc- 
potcs  Laban,vocanturhic  frarrcs  vtriu(quc.Adcundcmmodum,quod  fu 
pra  didumcftGenef  2  5.I(maeIemmorruumeflccoram  fratribus  fuis,de 
filiis  &  ncpotibuscius  inccrprctatur  Hieronymus  in  Tiaditionibus  Hc- 
braicis  in  Gcncfim  fupcr  cum  locum.  Idcm  porro  Hieronymus  inco  li- 
bro,quem(cribitin  Heluidium,  tradiCjfratrcs  diciin  Scriptura  quatuor  f^ifronymu4. 
modis,Naturi,Gcntc,AfFc(au,  Coenationc.  Natura,vc  lacob  &  Efau;  ^^j"/^'^'^^ 
Gente,vtoinncsIudxiinter  fe  ;  Aftc(flu,vcl  fpiriruali ,  vt  omncsinter  (e  " 
Chrjftiani,  vcl  naturali,vtomncs  intcr  fc  homines>  cim  candcm  ha-  ScnptHra. 
bcant  omncs  naturam,cundcmquc  Patrcm  ,  &  Crcatqpm  Dcum.  Dc- 
niquc  cognacionc  i  quacunquc  cnim  (anguinisconiundciOn?  fint  intcr  fe 
copulati  ,appellanturfratrcs;cxcmpli  causa ,  auunculus,&  filius  fratris^ 
vocancur  fracres.  vt  Abr.ham  &c  Loc,Gencf.  cap.dccimo  ccrcio  lacob,  5c 
Laban  Gcnef  cap.  25?.  Qujncciam  parcr ,  5c  filius ,  auus ,  &  ncpos  ap- 
pcllanrur  fracres.  quod  probac  Hieronymus  cum  cx  hoc  locaGciicf.  cap, 
trigefimo  primo.tum  ex  illo  Gcncf  cap.  vigcfimo  quinro.  Acquc  hxc  cft 
&  Beaci  Hieronymi,&  communis  cxpofironim  fenrcncia^  Qiiam  cgo  vt 
non  improbo,i(jprobabilioten7ccnfco  Thoftat?  opinioncm.  Qui  numi- 
fite  fratrum  inccrprctatur  cogiiatos  Laban  quos  ipfc  duxcrat  {ccumact 

qq  2. 


joS  C  O  M  M  E  N  T.     1  N 

in(cc]uendurti,&  capicndum  lacob,  ifti  enim,quia  erant  cognaH  Laban> 
crant  itcm  affincs  Iacob,&:  ex  confuctudine  illarum  gcniium  diccbantur 
fratres.  Omnino  illud  quod  dixit  lacob  :  Afud  cjnefncurtque  imteneris 
^Devs ruoSi  necetur  coKtm  frarnbuf  nofim,  Signiticat  voluilTc  lacob,  vt  illi 
fratrcs  eflcnt  arbitri  &  iudiccs,cum  poteftate  inquirendi  &:  cognofcedi, 
&  damnandi  qucmcunquc  dcprehendillcnt  eius  furti  reum.  Hoc  autem 
minimc  c5pctit  in  rilios  lacob.tum  quod  cftcnt paruse  xratis ;  maximus 
enim  eorum  nacu  Rubc ,  nondu erac  cranfgrcflus  dccimum  cerciii  annij, 
tum  quodoinncsiquicrancinfamihalacobjfufpcdi  habcbacur  cius  fur- 
tiySc  apud  cos  inquircndum,&  fcrucandum  crar.  Quapropccr  hlij  lacob, 
rum  propccrn:caccm,cum  propcer  hanccjuam  dixi,cau(Am,  minirnc  ido- 
ncifuillcnc^quicii]'^  controucrfixarbicri,  (:<ciudices  confticucrcncur. 


Nifi  Dcus  patns  inei  A braham,&:  timor  Ifaac  affuiircc 
mihi,torlican  modo  nudum  mc  dimifilll  ^ 


'     ivjpj^^  qtioqucinhoc  ipfocapice  Vcrfuquinqungclimorcr-  14 
Irf  -lodicirur  lacobiuraftc  pcr  cimorcm  pacris  fui  Ifaac.  Quxn- 

ur  icaque  hoc  loco,  quis  fucric  ille  timor  Kaac ,  qui  aftiiit  ipii 
^ ;  ^  hicob,iH<:perqucmIacob,tanquampcrquid  fancflum,  &:  di- 

uinum  iurauir.  CTuinquc  funt  huius  rci  cxpofitiones.  Prima  cft  cxpolirio 
iZfZ\t  q^^^i-u"^^'^""»  Mebrxorum ,  tcfcrentium  id  ad  timorcm  illum  maximum, 
quem  qo  temporc  habuit  Ifaac,cum  ligarus  a  parrc  fuo  Abraham,  im- 
polirus  (uper  alrarcvidit  fupra  fc  diftridum  gladiu,  quo  iugulandus  crat. 
Vcrum  hoc  Ijc  rcfcllitur :  illc  rimor  non  fuit  arbirrarius ,  &  voluntariusj 
lcd  planc  naruralis,(Sc  ideo  minimc  laudabilis,  ficucncc  viruperabilis :  ci- 
mor  vero  Ifaac,  pcr  quem  iurauit  lacob ,  &c  qucm  dixitaftuifle  hbi ,  erat 
quid  laudabiliflimum,  Dcoqucgratiflimum.  Secundacxpofltio :  fignifi- 
Gcncfzi.  cari  cimorcm,6^picraccm,quaipfc  Iacobcolcbat(S.' vcncrabacur  pacrcni 
fuum  Ilaac:inligni  enimpiccacc  eum  colcbac.D  E  V  S  aucem  bcneface 
rc  folcc  fihis  gracis,&  pijs  crga  parcnccsicalcmquc  fc  aducrfus  eos  exhibc- 
rcqualcs  hh|  lunc erga  parcnccs.Quod  auccm  iurauicpcr  cimorcm  Ifaac, 
fignificac  iurailc  pcr  ipfum  Iliac ,  qucm  ipfc  cimebac,  cimorc  fcilicet ,  vc 
vocanc,rcucrenciah,(!<cfiliali.  Similiccr  vulgo  folcnc  homines  lurare  vel 
pcr  vicam  pacris  {ui,vcl  pcrvicam  Rcgis,veralius  cuiufpiaperfonx-,qu'am 
iph  vniceaman^'  honoranr.  Non  eft  mala  hxc  expofuio^fedalix/quas 
lubijciam,{unc  apciorcSj^Sc  mcliorcs. 

Tcrcia  cxpo/icio,lignificari  cimorcm,id  eft  ,  eximiam  reuercnciam  & 
piccaccm,qua  I laac  c.oIcbat,&  vcncrabatur  D  E  V  M.  Nam  etfi  omne  ec 
nus  vircucibus  excellcbac  Ifaacinrcr  omncs  camc  rcIigioA'  piecas  aducu- 
fus  Dcum,cluccbac  maximc,acquc  cmincbac.  Quanquam  Hcbrari,cur  ta 
cicis  alus  virrucibus  Ifaac,lolus  cius  cimocc^^  piccas  erga  D  E  V  M  c6me- 
moraca  hc,  hanc  rcddunc  racioncm,  quc)d  Uiac  adhuc  viucrcc ,  quoad 
viuic  cjuilquc  morcahum,qu.a  pcccarc  poccft ,  viucrc^m  in  cimore 
ncccflc  cft.  Cclcbracur  enim  didum  illud  Sapicntum  Hcbrxocum: 

Sandlus, 


GE1«*ESIS  CAP.  XXXI.  jop 
Safiftu$,&:  benetlidiis  Dcus  non  tnbuit  nomcn  fuum  iuftis  acfliuc  viuc- 
tibus.  q]u ^  fignihcacc  volucrunc ,  Dcuin  appdlad,  niortuorum  Dcum  ^  ^ 
veriiis.quAm  viuorum.Qu^ut.i  cxpolitio  cft  Abcn  Eivx ,  cft  ctiAni  Caic- 
tani,qui  llgmhcari  purant,mcrito  timoris  l(aac,iil  cft  piecatis,^:  dcuotio- 
nis,qua  iUcpro  tilio  fuo  lacob  aftiJuc  ihpplicabat  Dco ,  fuiflc  lacob  fcr- 
uatum,cum  ab  alijs  calamiratibus  mjUU]Uc,  tum  a  fallacijs  omnibus ,  (S: 
fraudibus,  atquc  calumnijs  loceri  fui  Laban  ,  dc  infupcr  omnia  ci ,  ctiani 
fupra  votum,  profpcrc  contigiirc.  Atquc  hxc  mclior  prioribu:>  eft 
pretatio. 

Quinta,quacomnium  viJctur  optima  intcrprctatio ,  huiulmodicft:  j^fi,,,.;  * 
Timor  IfaaCjrtgnihcat  ipfum  Dcum.Solcc  enim  Sciiptura  Dcum  appcl-  fofiit»  cur 
lare  timorcm A'  tctrorem,quocl  maximc  cimcndus  llt,  fummcquc  ttrri-  ^'^^  '''^**^^'^ 
bilis,non  folum  propter  omnipotcntiam  &c  iuftitiam,atque  incuirabilcm  ''^'j^'"'* ' 
rcelcrum  vindictam  ,  quarum  rcrum  pauorc  plcriquc  morralium  ad  co- 
lcndum  Dcum  impclluntur :  Vcrum  maximc  proptcr  inhniram  cius  iiu- 
icftitcm,qu.r  rcucrcntiam,&  vencrationcm  exigit  quantam  humanusa- 
nimus  maximam  capcrc  potcft ,  immo  vero  infiniris  paitihus  maiorcm. 
C^-^d  autcm  dicatur  Dcus  timor,clarirtimum  habes  apud  llaiam  locum 
in  cap.S.vbi  (ic  cd.Sannficate  DominHDeum  IfraeLipfe  efi pakorvcfier,tpJe 
terrorveshrCcZL-nur)  in  huiufmodi  locutionc  moncndus  LcClor  cft,mo-    oircru  .r.c 
rcm  eflc  Scripturx,Dcum  diccrc  eirc  hoc.vcl  illud ,  non  quia  propric  fit  m«<^M#  /o..^ 
talis,rcdquiatalis  eft.vcl  ctFcdiue  ,  velobicaiue  ( lubctenim  ad  prxfcns  </«/cr»f 
loqui  more  Scholaftico)Hftcctiue  dicitur  Deus  cilc  aliquid ,  quod  fit  cf- 
ficiens  eius  rei:hoc  modo  in  Pfalmis  frcquenrcr  dixit  Dau;d,  Dcum  cifc 
fuam  luccm,falutcm,^:  fortitudincm,qu6d  cflet  illuminans  ipfum,&  lal- 
uum,&:  fortcm  facicns.Obicdiuc  aurcm  Dcus  dicitur  cncaliquid,qa6d 
in  ipfo  Dco,  vcl  circaipfum  Dcum  ,  illud  vcrfctur  ;  quo  (ignihcatudixit 
Dauid :  Dominus  fpcs  mea,patientia  mca,cxpc(flatio  mca,qu6d  ipfc  foc-  ^^^' ' ' 
rarctmDco  ipsumquc  cxpcdarctA'  fuftmcrcr.proprcr  ipfum  cuftodics 
vias  duras,  vt  iplc  dixir.  Ad  hunc  quoque  modu  didus  eft  hoc  loco  Dcus 
timorIfaac,qu6d  Ifaac  DeumcxmMO,ac  fmgularitimorc,plcno  vidclicct 
rcuercntij:,ac  pictacis  vnicc  colcrccac  vcnc  - 

Cumqiic  abijAcr,  &:  amnc  trafmiflb  pcrgcrct  contra  montcm 

Galaadinunciatum  cft  Labandictcrtio,qu6dfugcrctIa-  yp^'»  -  ^ 
cob.  ^'^i  allumptis  fratnbus  fuis ,  pcrfccutus  cll  cum  dic-  ' 
bus  fcptcm5&:  comprchcndit  cum  in  montc  Galaad. 

V  I  s  fuit  ille  amnis,hic  propric  innominatus,qucm  lacob  cx 
Mefopotamia  itcr  faciens  in  Palarftinam  traiccit  ?  Haud  du- 
bic  fuit  Euphratcs:hic  enim  venicntibus  cx  Mcfopotamia  in 

^  Palxftmam,ncccfliri6  traijcicndus  cft.  Euphratcs  porro  fo- 

icc  in  Scriptura ,  ad  dcnotandam  cius  praeftantiam ,  duplicitcr  appellari, 

^4  J 


iio  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vclfluuiusmagnus,vc  Gen.  i  5.EC lofue  i.velpra^cisc,&  fine  vlla  adiun- 
(aionc,F]uuius,vc  Iioc  loco  &  Exod.  2^.  &  lofue  14.  Vnde  illud  (  crans 
FIumcn)fatis  frequens  in  Scripcura,idem  fignificans ,  atqj  trans-Euphra- 
tcm,vnde  fcihcct  parens  gccis  Hcbr.To:  Abraham  vocacu  &  mflii  Dei  vc- 
nic  in  Palarfl:inam.  Tali  vcro  laude  dignacus  eft  Euphraces,  quod  cribus 
nominibus  fic  fluminum  nobiliflimusrprimo  quia  eft  maxinius  omnium 
ACix  fluminum .  quincciam  omniii  tctrx  fluminii ,  qux  id  temporis  nota 
^         cranc  Iuda'is,poft  Nilum,maximus  habcbacur.Deindc  quia  erac  vnus  de 
t^enefz.  quatuor  fluuijs  cx  Paradilb  emanacibus.Dcnique  quod  fucrat  a  Dco  de- 
ngnarus ,  <jc  confticucus  quafi  cermmus  ampliflimx  ditionis ,  6c  imperij 
quodpromifcrat  DeusHebrxis,fic  enim  dixerat  Abrahx  Gcncf.i  5. 5r- 
mmi  mo  duho  tararn  hanc^a fimuo  ^gypti,  vfcjue  ad flmuHm  magnum  Eu- 
^  rj     .  phratem. 

motts  UaUad.  .  ^etcnim  vcrba  illa :  Et  comprehendit  eum  in  monte  Galaad  :  requircre  i 
vidcntur  a  nobis,vt  de  montc  hoc  in  facris  litteris  percelebri ,  &  qui  pri- 
mum  in  Scriprura  hoc  loco  memoratur,pauca dicamus:&:  ante  aha  quid 
S.Hperonym,  deeo  prodiderit.  S.Hieronymus  in  hbro  delocis  Hcbraicis.  Hoc  autcm 
modo  illc  fcnbic  i  Galaad  mons,ad  que  fcpcimo  die  perfedionis  e  Char- 
nsjacobprofugus  veniceftadcergum  Phcenices&  ArabiVcoIIibus  Li- 
bani  copulatus :  cxccndicurque  per  defercum  vfque  ad  eum  locu,vbi  tras 
lordanem  habicauitolim  rcx  Schon  Amorrhxorum.  Cecidit  hic  mons 
Jn  forccm  filiorum  Ruben,Gad,&  dimidix  tribus  Manafle.  Sed  &  Hie- 
remias  Ioquiturcap.2  2.'C;^/.i^^  tHmihi  tnitium  Lihani ;  iquo  monre,& 
ciuitas  in  eo  condica ,  forcicacft  vocabulum ,  quam  acccpic  de  Amor- 
rhxorum  manu  Galaad  filius  Machir,filij  Manafl^ciNumerorum  26.Hxc 
Hieronymus. 

GaUad.  vocarur  Hippus,monrium  omnium,qui  trans  lordanem  funt,  altif- 

Ttolomanf.  linius  eft :  &  qumquaginta  circiter  milliaria  longus :  Ab  Auftro  iuxta  ci- 
u.tatem  laer ,  rup6fque  Arnon  initium  fumit :  &  verfus  Septentrionem 
per  duo  regna  Amorrha:orum  fcilicet&  Bafan :  adOricntcm  vcro  pcr 
deterta  loca  ,  dmerfis  cacuminibus  vfque  ab  Libanum  montem  por- 
rigitur ,  &  in  diuerfis  locis  diucrfa  forritur  nomina.  Namque  a  rupibus 
Arnon  vfquc  ad  ciuitatem  Cedar,vocatur  Galaad,  qua  pane  ciEteris  fer- 
t.l.or,&alrior  eft,vthicob  locieminentiam,rcIiquatum  parrium  caput 
cfle  v.dcarur.Dcinde  vero,qua  vfque  Bofram,f,uc  Phialati  fontem  p^o- 
tenditur,Seir  vocatur  J-lincporroTrachonitidem  rcj^ioncm  circumiens 
Hcrmon  appcllatuscft.  &cregioneC.Tfare^  Philippi  vfque  Damafcum 
cxcurrensXibano  monti  uingitur:quam  ob  caufam  Hicrcmias  ipfum  vo- 
AUituJo ,  &  cauitcaput  L.ba,ii.  Anteced,t  hic  mons  fcrtilitatc,  Sc  vbcrtatc  alios  om- 
ncs,qu,  vltra  lordanem  funt  montcs :  eft  cnim  arboru,aromatum,&  gra. 
mmis  feracffimus.  Abundat  pinis  vbertim  rcfinam  rudantibus,quaf  qui- 
dcm  optima  &  laudatiflima  olim  habebatur, vei  tcftc  ,pfo  H,ercmi..  cap. 
».&  46.  N,mfud refina.  mquit,,mefi  in  Gdaadmt  med,cu6  mn  efi ,9,f 

quare 


G  ENE  S  IS  C  AP.  XXX  1.  ^xi 
^HAyeigitHrnon  efi  obduHA  cicatrixfilU  populi  &alio  \oco\  Afcende  in 
GalaAdi(^  toUe  reftnam ,  virgo  filia  Aegyptr.fiH^lra  mtiltiplicaf  medicamina, 
fanita^  non  erit tthi,E(i  cnim  rcfina  humorex  arboribus,  pra*fcrtim  vcro 
pinis  diftillanSjCuius  mcdicamine  vulncra  curancur. 

9  Sed  qux fucrit  caufa  cur  ifti  monci  pofitum  fucrit  noiwn  Galaad,nar-  ^'''i^^^'^'^^' 
ratur  in  hoc  capite  vcrfu  48.  lacob  cnim  focdus  pcrcufluriis  cum  focero  "^* 
fuo  Laban,ftrui  iuflitaceiuum,fiuQ<umuIum  lapidu/upcr  quo  cpulantcs 
fcrdus  inuiccm  inierunt^iSv:  indeadj^ruum  illum  appcllaruntaccruum  cc- 
ftimonij :  fcd  vterque  fecundiim  pLoprictatcm  l-ingux  fu.r.  Nam  Laban 
Syriacc  vocauit  legar  Sahaduta ,  lacob  vero  Hebr.ra  lingua  nominauit 
Galhed,fiuc  Galaad,  vtroque  autem  vocabulo  ram  Syro ,  qulni  Hcbrieo 
idem  fignificatur,  nempe  accruus  teftimonij ,  quod  ille  accruus  lapidum 
fucurus  eflct  in  poftcrum  pcrcuffi  fcedcris  incer  eos  monumentum ,  ac 
velur  teftmionium.  Ex  eo  vcro  fadum  cft,vt  etiam  mons  ipfe^in  quo  id 
gcftum  crat,fimiH  ctiam  nominc  appeilarcturmec  foliim  mons,fcd  ctiam 
ciuitas  m  co  condita,&  regio  ciadiaccns. 

o     Moncndushoclococftlcdor  ,quodfcriptumcftvcrfu47.  Vter^t^e 
iHXtaproprietatemlingtu  ft4£  /iJi  non  cflc  nequc  inHcbraicis,  ncquc  in  ^[''fj^'^^^'' 
Grxciscodicibus,(cdladiedum  cflca  Latino  Interprctc,quodiftinaior,  n^,Gr4icl,o' 
&  dilucidior  cflct  fcntcntia.  Quemadmodum  contra  Latinus  Interpres  Hebratcd. 
non  habct,quod  eft  in  libris  Grxcis,5c  Hcbraicis,  in  noftra  cnim  tranfla- 
tionc  vnum  duntaxat  nomcn  lcgitur  fuifle  impofitum.-idautem  fuit,Ga- 
laad,quod  fignificat,vt  diximus,acerUu  teftimonij.  At  Hcbraicc,^^:  item 
Grxce  duo  nomma  lcguncur  fuiflc  impofica ,  vnum  quidem ,  illud  quod 
dixi,  Galaad,alccrum  vero  Mifpha,quod  propric  fignificat  (peculam-, vel, 
vtfeptuagintaverccrunt.vifioncm.Nam  quiadixerac  Laban:/;7r«f4r«r,(;^- 
uidicetDominHs  tnter nos ,  liue  vt  ad  vcrbum  fonant  HQhvxdL':  Speculetur 
Domintis interme.O' te.indc  appcllatus  cft  locus  fpccula,fiue  vifio.  Lcdio 
Jgitureiusloci  Hcbraica  huiufmodi  cft :  Et  dixit  Laban  :  Cumulta  ifle fit 
teslis  mterme ,  &  te  hodie ,  idcirco  vocauit  nomen  eii^  GMhed ,  cr  Afisj^ha: 
cjuiadixif.Speculetur  DominHs  interme,c^  r^.Grarca  vcro  eiufdem  loci  Ic- 
tho  huiufmodi  rcddir  fcntcnciam  :  Proptereavocatum  efi  nomen.Aceruus 
tefiaiiiY,^  vifio  cjuam  dixit,Rejptciat  Den^  inter  meyCjr  ^<r,qux  ledlio  pcrplc- 
xum  habuitS.Auguftinuminquxft.98.  inGenefim,ambigcntcm 
dc  qua  vifionc  id  cflct  incclligendumrfcd  candem  rcfcrt  ad 
vifioncm  Dei ,  quam  habuic  Laban  in  icincrc,  cum 
infcqucrctur  lacob ,  in  qua  vifione  Dcus 
cum  dccerruic  a  malcfacicndo,  ma- 
lcquc  loquendo  ipfi 
lacob. 


BENE 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

1  N    C  A  P  V  T 

T  R  J  G  h  S  1  M  F  M     S  E  Cr  ND  f  '.; 

G  F  S'  E    S  1  S. 

ARGVMENTVM. 

Uc0bpemmefcemfi:itrem  fmm  Efau,j>laca»di  em.comtlianMque  ft- 
bigratiaMgiUonem  ad eum  mtttit,  dr  dupltct  Angelorum  vifione 
confirmatur,&  nomm  ei  nomen  imponitur  ifrael. 

A  c  o  B  quoquc  abijt  itinerc  quo  coepc- 
rat :  fucruntque  ei  obuiam  Angeli  Dci. 
Quos  cum  vidilTcr ,  ait :  Caftra  Dci  funt 
ha:c :  &  appcUauit  nomcn  loci  illius  Ma- 
hanaim,id  cft,Caftra.  Mifit  autcm,&  nu- 
cios  anrc  fcad  Efau  fratrcm  fuum  in  tcr- 
4      .  Scir ,  in  regioncm  Edom,  pnecepitqi 

cis  dicens :  Sic  loquimini  Domino  mco  Efau:Ha'c  dicit  fratcr 
tuus  lacob :  Apud  Laban  percgrinatus  fum ,  &:  fui  vfque  in 
j  prxfcntem  diem :  Habco  boues ,  &  afinos  ,&  oucs,  &  feruos, 
&  ancillas :  m?ttoquc  nunc  lcgationcm  ad  dommum  mcum, 

6  vt  niucniam  gratiam  in  confpcdu  tuo:Reucrsique  funt  nuiv 
c.j  ad  lacob  dicentes :  Vcnimus  ad  Efau  fratrcm  tuum ,  &  cc- 

7  cc  propcrat  tib.  m  occurfum  cum  quadringentis  viris.Timuit 
lacob  valdc ,  &  pcrterntus  diuifit popdum  ,  qui  fccum  crat, 

grcgcs 


16 

r 


G  E  N'  r:  S  f  5   C  A  P 
grcgcs  quoque  &: 

dicens  cric  Hlau  ad  vi.         aani ,  &  pcrculicnt  cam,  ^ 

alia  tunna.v^uxrcliquacft,  raii.aL.iiar.  DixirqucIacob;Dcus  ^ 
patris  mei  Abraham,&:  Dcus  patris  mci  Ifaac^Dominc  qui  di- 
xifti  mihi  :Rcucrrerc  in  rcrrain  rnnm  ,    in  lociim  natiuirnri^. 
tuxj&bcnefa  ifcrado 
tuis,&  veritatc  tua  quam  cxpicuilh  i^nio  tuo.  In  bacul^ 
tranffui  lordancm  iftum :  Et  nunc  cum  duabus  turmis  r^gi c  n 
dior.Eruc mc  dc  mnnu  frarris  mci  rf ui^quia  valdc  cum  timco: 
nc  forte  vcnicns ,  |  jm  filijs.   Tu  locurus  cs  rz 

quod  benc^'         aiilu ,  &c  diiatarcs  fcmc  mcum  licii 
maris,qux  yix  nuildtudinc  numcrari  non  potcft.Cumqidor-  ^> 
miftet  ibi  noclc  illa,  fcparauit  dc  his  qux  habcbat  muncra 
Efau  fratri  fuo,capras  duccntas,  hircos  viginti,  oucs  dncciira 
&  arictes  viginri,  camclos  ftms cum  puUis  fui  triginr 
quadraginta,tauros  viginri,afmas  viginri5&:  pullos  carum  dc- 
cem.  Et  mifit  pcr  manumfcruorum  lliorum  fmgulos  feorfum 
grcgcs,  dixitq;  pucris fuis :  Antcccditc  mc,  &:  fit  fpatium  mtc 
grcgcm^&grcgem.  Et  prxcepitpriori,diccns:Siobuiumha 
bucris  fratrcm  mcum  Efau :  &c  interrogaucrit  tc :  cuius  cs?aur, 
quo  vadis?aut  cuius  funt  iila,  qux fcqucris?  rcfpondcbis :  fcrui  iS 
tui  lacobmiuncra  mifit  dommo  mco  Efui:ipfc  quoq;  poft  nos 
vcnit.Similiter  dedit  mandata  fccLido,&:  tcrrio,&:  cundis,  qui  I9 
fcqucbatur  grcgcs,dicens:Iifde  verbis  loquiminiadEfaucum 
inucneriris  cum.Et  addcrisjpfc  quoquc  fcruus  tuus  lacob  irc 
noltriifcquitundixitenim^placabo  illu  muncribus ,  quxpra: 
cedunt,&:  poftca  vidcbo  illum,foriita  propitiabitur  mihi.Pnc- 
ccflcrunc  itaq;  muncra  antc  cum,ipfe  vero  manlit node  illa  m 
caftris.Ciimq;  mature  furrcxinct,  tuli t  duas  vxores  fuas  &:  to- 
tidcm  famulas  cum  vndecim  ftliis ,  &:  trafiuit  vadum  laboch. 
Traduclifq;  omnibus  qux  ad  fc  pertmcbant ,  manfit  folus  2,zijl 
cccc  vir  luclabatur  cum  co  vfq;  mane.  Qui  cum  videret  quod 
cum  fupcrarc  non  poffcr,  rctigit  ncruu  faTOoris  eius5&:  ftatim 
cmarcuit.Dixitq;  ad  cum:  Dimitte  mc,iam  cnim  afccndit  au-  ^); 

rora.Rcfpondit;nondimittamtc,niiibcncdixcrismihi.Aitcr- 
go:Qu^od nomc eft tibi? Rcfpodit:Iacob. At illc: Ncquaquam, 
inquit,  lacob  appcllabituf  nomcntuum,  fcd  IfraeI:quomam 
fi  contra  Dcu  forti^  fuifti,  quantomagis  contra  homincs  prar- 

Comin    ' n.Tom,^. 


C  O  M  M  E  N  T.  IN 
i9  ualcbis?lnterrogauitcum  Iacob:Dic  mihi,  quo  appcllarisno- 
mine?RerpondiC3  carquxTis  nomcn  mcum?  Etbcnedixitci  in 
codom  loco.VocMukq;  lacob  nomen  loci  illius  P|janucl,dices; 
Vidi  Dcum  facie  ad  fliciem,  ic  falua  fada  cft  anima  mea.  Or- 
tiifq;  efl:  ei  ftatim  fol,  pofte]uam  tranlgreftlis  cft  Phanuel :  iple 
vcro  claudicabat  pedc.  Quam  ob  caufam  non  comedunt  ner- 
uum  filij  Ifracl ,  qui  emagcuitjn  femore  lacob ,  vfq;  in  prxfcn  - 
tcm  dic,co  quod  tctigeric  ncruu  fucmoris  eius,  &:  obftuffuerit- 


lacob  autcm  abijc  in  itincre,  quod  cccperat:fueruntque  ci  ob- 
uiam  Angcli  Dei.  Quos  cum  vidiflct ,  ait ;  Caftra  Dei  func 
hxc:&:  appellauit  nomc  loci  illius,Mahanaim,id  cft  Caftra 

E  c  cfttcrtiavifio  diuinajquajcotigit  Licob.  Nam  prima  vi- 
lo  fuitadmiradx  illius  n:aIie,Gcne(is  ^S.altcra  fuit.cum  Au- 
;clus  in  (bmno  dcmonftrauit  eiarietcs  afcendcccs  fnpcr  oucs, 
<\ conlpcdtum  diuerficolorum  virgarum  ,  Gcnef.  5 1 .  Tcrria 
.  1110,  qualirnam  fuerit,^  qucmadmodum  facfta^vtrum  fub  ipc- 
cic  vifibili,  an  tantiim  per  vihoncm  imaginariamiCfc  vtrum  in  vigiliaan  in 
ibmno,  incertum  e/t.Mihi  quidcm  Caietani  non  difplicet  conicdlura,  ad 
hunr'^v^'^im  iMpcrhis  vcrbis  fcribentis  .-Tertia  hxc  ellvifio  diuinala- 
cob  a  nihil  fcriptura  dicit  qualis  fuent ,  an  in  vigilia  ,  an  in 

fomno,CN:  vtrumin  Ecftafijan  vtendocorporah  vihonc.Librando  r 
vcrh  i  Hebraica  ,  apparet  nnn  faifT-*  v''0.nricrA  corpor     m  ,  U'(]  in-. 
[TebraicMcgitur . 

//;  t(y,  occurfum  figniflcat  liKciiiuivi.  /UuDiguum  LiincPi  icitjt,an  id  acc  - 
dit  vigilando,an  doimicndo ;  fedquia  nullahaftenns  narrata  cdvif  o  !  - 
cob  niii  in  fomnis^fufpicor  hanc  quoque  fuifle  in  fomno.  In  cuius  fic 
nulla  intcrceflit  locutio  Angclica  j  fed  fola  apparitio  per  modum  occui  - 
rcntiumcumintclligcntiaLicob,qubd  crant.caftra  Dci.  Hxc  CAirr.mi!  . 
HcbrcBi,quia  vox  Mahnnaimy  eft  numeri  dualis ,  putant  fuiflc  : 
Angelorum,vnaanteriora,  occurrentia  lacob  ingredicnti  PaLciLin.uii,  c\ 
crant  Angdi  cuftodes,  &:prxfides  illius  regionis,qui  lxti,<Ik  quafi  grarii 
labundi  cxcipicbant  eum,paratiadeius  cuftodiam,<?c  dcfcnfioncm.Altc  - 
ra  crantCaftra  Angelorum ,  qui  cx  Mefopotamia  dcduxcrunt  euni  in 
cum  vfquclocum.  Hancautcm vifionem  obiecit  DcusLicob,  vr  onv^ 
cum  timore^&angorcliberaret/intelligcntem  fibidiuina 
^c!;-i  protedojnihil  elfc  aquodam  mctuendum.' 

\dhanc  hiftoriam  fpcdtaflc videtur  Dauid  , .  nnPfaliv 
Immittet  An^elm  Dvrnim  in  circmtutimentinmeu^n  , . 
lo  Immtttet ,  Hcbr.xum  vcrbum propric  fi crn i ficat, Cy.  . n,, 
^/ci  bum  Gra:cum,quodinibi  cft,abca  fignificatione  rcmotum  eft.  Simi- 
?fs  quodammodo  Vifio  accidit  Helifieo,vt narratur  <ju  r 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  N  E  S  1  S    C  A  \r               f.  > 

oilenJic  jMici'0  mini  ^  ilcuudincni  igncorum  equo- 

rum.<^  cuiiuum  in  d^u ...i.>... ...  •^irurcxercitus  illc  Angelo- 

rum  quafi  equeftrisnirc  autem  tanquai  ,  is.  Et  in  Pfalmo  nonage- 

fimom  vnii              proteClion.  uullorumquam  habct  Dcus 

fingularc-^^  i. .r          r  -r 
de  tCyVi 

rum  cuilodu  ,  turcla  ctixiinus ,  mir.iuaum  iii  moJum  viro.s  lUiiv)^»  ic- 

creant,  i:^r.        '';!^''  ■t,--  .  mm  ip^nir       •.■,,ntijr  ,3^  pr^mantur 

grauiHi  >nehumana,& 

co:^  Lim  ,  ccrtum  nbi  ramcn  aitt)rc  tluiinum  auxilium;  in 

.rprLtacio  iuiius  ioLi.qiiCj*  c  li  apiul  Ivu-  l<f*lfirtu^ 

Cw.  .  ni  i>.  i  .  riaui  pLici- 

r.c  \v;'r'nL  •  uTu^ir  .  0\\ 

\i  cxrrp'  ;  r. 

^^^('h.Tt  diccns  lA^i' 
obcdienria, 

:       :  ai.:  .aii^c:  -  '»1,  ^  ;  ^ '  ici..uiu  >  (.juia  poft  ohe- 

c!"n:  i  datur  (upcrnisiplum  rcuclariombus  vifira- 

r.\;rcbravifionc  ,in  hacctiam  vita  rcmuntr 
....  loftcr poftquam  tcntationcs Diaboli  viccratjcx  M^uJi.^. 

ccpr  ?^  '  i\  .  >  \  lis  miniftrantibus  ci.  Sicpro  modulo  fuocle^f^i, 

qu.  mmibus  fiunt,ranto  propinquiorcs  Dco  cffcdi ,  a 

!  irio.atque  ctiarT  '^v!-^  ;  ^  friiuntur !  •    '    ;  1 
mn€.<  effc  adrn  ^  iyitHS 

/uLji.k  Ncc  vacat  myftcrio^quod 
.  la  cft,caftra(untappcllata.  Siquidc  ^ 
v'  in  qua,&  pcr  quam  tales  vifitationcs 
.cur,vt  caftrorum  acics  ordinata.  Sic  Ruj^crtus. 
i  ^nor.Mvltimobitcr,quod  dodliflimus  mtcr  Fic- 

brxos  I<  .,dcminiftcrio  Angeloruapud  homi-  ^^^'.  ^^^^ 

ncs  '  Hcbr(^M  vocc(ficutctiam  cr^ca^Aii   '      -^  " 

gcl  NV.r.  .Mircr^  !v.nv''v.->, ,1  (.r; .^^-^  > 


ru'. 


lor  ir.iti  pcr  luoit«uu.unaiiquam 

fn  ^        porcnrinm  vrficmoucrcntur, 

Inj^elnw /uup.  Ittftt  ora  LeoMum,  p^;, ,  , 

.tam,fucrunt  omncs 
r  r  2 


itn.  2  2, 
PfJ.103. 
Zxod  2^. 
Vctus  fenten- 
tta  Patrum, 

qujiiT^  Gcns 
jingelum  h.t- 
beat  ^rxftde 
yndtfttdf*- 


316  C  O  M  xM  E  N  T.    I  H 

pei  mand  Angcli.-Elementaquoq;  vltima  vocatur  Angeli,flcut  dixit  Da- 

uid:  Outfacit  yi>igclo^fnos:fpiritHs\  miwftrosfHos  ignem  vrentem.  Ange- 
lum  quoquc  Sciiptui-a  appellat  Prophetam ,  vt  cum  6\d\v,Mifit  Angehim 
fHumyClredHxitnosde^egypto  :Angelum  cnim  interpretantur  Mofem. 
Sic  ille.  Vctus  porro  omnium  fermc  patrum  fententia ,  cuiq;  genti  prarfc- 
dum  eflc  a  Deo  Angclum  aliquem ,  proprium  eius  Gcntis  cuflodcAn ,  ac 
prxfidcmjvideturjprxter  Scripturam  Danielis  cap.  i  o.  deriuata  ex  Can- 
tico  Mofis  in  Deutcron.  vbifecundum  tranflationem  Ixx.  iic  cft :  Gluando 
dtnidcbat  ylltiffmusgentesy  cjuando feparahat fiUos  Adam»  conflituit  terminos 
popidorum  iuxta  numerum  Angelorum  !Z)f/.*pro  quo  legitur  HcbraiceuWxM 
numerum  filiorHm-  Ifrael.  Et  apud  Daniclcm  cap.vij.  legimus  de  quatuor 
vcnris  CGcli  ,qui  pugnabant  in  marimagno,quos  ventos  ,  fupcrco  loco 
S.Hicronymus  interprctatur  quatuor  Angelicas  poteftatcs ,  quibus  prin- 
cipalia rcgna  commiila  fucrant ,  fui  quaquc  regni  fingularem  ,  ac  pr^Eci- 
puam  gcrcnte  curam.  Et  in  Apocalypfi  non  femel  legitur  de  fcptcm  (pi- 
ritibus  a  Dco  miflis  in  tcrram  ,  ad  minifteria  diuina:  prouidcntia:  potiHi' 
miim  curanda,6c  adminiftranda. 

Minor  fum  ciuiclis  mifcrationibus  tuis5&  virtute  tua 
quam  cxplcuifti  fcruo  tuo. 

A  N  c  T  V  s  Hicrony mus  m Traditionibus  Hcbraicis  in  Gcnc-  4 
fim  fic  legit  hunc  \ocur[\\Aiinor fmn  omni  mifericordia  tua,  cr- 
nni  veritate  tna ,  cjuamfecifti  pro  feruo  tm  :  Et  fubditrPro  co, 
*=rii^  ^Liod  nos  pofuimus,  AlinorfHm  :  aliud  nefcio  quid  quod  fcn- 
Lirbct.in  Grsecis,  &  Latinis  codicibus  continctur.  Vidctur  iftis  vcr- 
bis  Hicronymus  innucre  id,  quod  Grarcc  hoc  loco  fic  kgkuv.SHfficiat  mt- 
hi ab  omni  iuftitiayCr  ab  omni  veritatc^Ham  fcciftipucrc  tuo.Cuius  lcftionis 
hxc  eft  fentcntia:Satis  mihi  fupcrquc  eflc  dcbcret,  quod  mc  tot  tantifque 
ad  hanc  vfque  dicm  bcncficiis  profecutus  es.  Hcbraicc  autcm  locus  hic  ad 
vcrbum  reddit  fenfum  hunc  :  A^inor  fum pr<£  omnihus  mifericordtjs  ttusy  er 
prAomniventatetHa^e^HamfeciftifcrHotuo.YtC\t(cn(usslA\{cn^  tu;r, 
&  vcritatcstUcT,longcprarcclluntmcrita  mca."  Pcr  mifcricordias,  intclli- 
g!t  gratuita  cius  dona  ,  &c  .bcncficia :  pcr  vcritatcs ,  dcnotat  promilla  Dci 
ohfermtio  dc  '^^^'^  ^^?^ ' i?"^  ^^^^^^    P^"^  impleta.  Aduertcndum  autcm  eft ,  Hebr.Tis 
-pfi^  comparA-  ^^^^^ ^^^^* ^fum comparatiui,  fcd cius loco  vti cos  prxpofitionc  ,  a,vclab, 
adiundb  nomini  poiitiuo ,  quae  prxpofitio  Latinc conuerti  debet  in  pra:- 
pofitionem  pr^,  vel  fuper :  non  enim  Hebraicc  diccrctur ,  Melior  fum  tc, 
fcd, Bonus  fum  a te,id  cft,prx  tc.  Qnarc illud ,  BonHmefi-confidere in  'Do' 
7m?7o ,  cjHarn  confidcre  in  /7(7W/;7f .Hcbraifmus  cft,  pro  :  Melius  cft  confidcre 
in  Dco,quammhomine.  Sic  etiamintclligiturilludEuangclicumdc  Pu- 
b!icano.&:  Pharifa-o,  Difccfilt  hic  iHjhficatHs  in domtim  fuam  ab  illo  ,  id  eft, 
pr^  illo,  vcl,  magis  quam  ille.  Sic  hoc  loco:P^r«;//  fetm  k  mifertcordijstnuy 
id  cft,pra:  mifcricordiis  tuis,  d<.  vt  bene  vcrtit  nofter  interprcs:>^//';7o;'y//;/, 
mifericordtistin       X      >^NulIo  modo cgo mcrcor tantam mifcricor- 

diani 


Versv  10 


S.Hieronym. 


fitti  ii^ud 
Hebr^os 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  X  317 
diam  tuam  erga  me.Hcbraeum  autem  vocabulum  Hafrd  non  tantum  mi- 
fericordiam,  qux  compallioncm  animi  fonar/cd  plcrunquc  bencficia,  &r 
gratuita  dona  gratiarumjqux  largitur  Deus homimbus,  lignificarc  Iblct, 
Eximia  vcro  cft  animi  gratitudo,quam  illis  verbis  dcclarauit  Iacob,agno- 
fcereindignum  fc  diuinis  bcncficiis ,  immcrcntcm  :  ncquc  cnim  acci- 
picndis  bcneficiis  cfl:  idoncus,qui  non  cft  gratus  acccptis.Et  illud  fanc  do- 
cumentum  Caietani  vcrum,(5c  obfcruatu  dignum  cll :  Vera;,  inquit,  hu-  CM^tanm^ 
mihratis  theologica:  profcfliocft,quod  homo  ibleatrcdderc  fe  iplum  mi  - 
norem ,  quim  cxigunt  diuina  bcncficia:  fumus  cnim  imparcs  diuinis  bc- 
ncficiis;<Sc  ipfam  imparitatcm  nosipfi  cfticimus,  rumminiis  prxparando, 
C\:difponcndonosadfufcipicnda  Dci ' 
vlcndo  iam  accepris. 


diiabus  turmis  rc^^rcdior 


^iatifliimicrgaDcu 


•  ^^*^???^'   ^  ..  ^ 

j  lcntcm  virtutem.  Mcmoratillc  priorcmpauperratcmfuam, 
hmulque  prxlcntem  opulcntiam  ,  quo  mirabihorcm  vidch- 
^  cct ,  <3c  prxdicabihorem  oftcndat  cx  vtriufquc  inrcr  fcconi- 
paratione  Dei  crga  fc  bcncficcntiam.  Diccns  igitur  lacob ,  fc  in  baculo 
iuo  tranfiirc  Iordanem,fignificarc  vohiit,  fc  itcr  cx  Chananitidc  in  Mcfo- 
poxamiam  fccifle  finc  vllocuhu,  paratiiquc  rcrum  ac  famiharjmc  vcda- 
bulo,linc  fcruitioahquo,&:  comitatu,  fcd  fohtarium,  rcrumquc  omnium 
mopcm,libiq*,  baculum  (uum  fuiifc  pro  comitc,ac  vchiculo.  Vocat  porro 
duas  turmas,cum  quibus  rcgrcditur,vnam  quidcm  grcgum,  akcram  vcro 
armcntorum,vcI  vnam  animahum,akeram  vcro  rcruorum,&:  ancillarum. 

Cxrerum  iWuAiln  baculo^  non  cft  in  prxtcritis  rehqucndum :  illa  cnim  ti.  VarU  ft- 
prxpofitio  invizias  admodum  habct  in  facris  littcris  fignificationcs,  ac-  gnific.itnrii 
curateanimaduertendas  leclori  ,nc  in  Ic(5tionc  Scripturx,  carum  ignarus  }^^p°f^*onii 
paflim  h^rea.  Equidc  videormihiaflRdualccflionc  ficrarum  httcrarum 
duodccim  cius  prxpofitionis  vfurpationcs  obfcruaflc.  Primo,/;/,fTpc  po- 
niturpro,cum,&  fignificat  inftrumcntum.quo  aliquid  fit,vt  cumdicitur: 
Percutcrc  ingladio  ,  vcl  in  orcgladij;«S^  illudin  Cantico  Zacharia^ :  Scr- 
uiamHS  ei  in fiin^titatey     ittjliria,   Sic ,  6<:  hoc  loco  dix i t  lacob  :  bactth 
meoypio^  cumbaculo  meo.  Sccundo/;; ,  pro,pcr,vtpfaImo  62. 
hitntHr  omneSfijui  iirrant  in  eOyiA  cft,per  cum in  Pfalmo  ^^Jnrauiinfan- 
c7o w^(?,idcft,pcr  fandlum  meum.  Tcrtio, ,pro,pcr,dcnotandoramcn 
porcftatcm  &  opem,  vt  Pfalmo  i^jJnte eripuir.a tentatione^  or  in Deo  meo 
trAnfgrediar  mnrum ,  id  cft  pcr  tc ,  6c  tua  potcntia  adiutus  \  Et  apud  Pau- 
lumiOmnia poffum  in  eo^^ui  me  confortat :  Et  Adorum  ly./n  ipfi  viuimus,  pj,fi,p 
mouemnr,  c^fumus,  Quarto  in ,  pro,vr ,  vcl  ad,  vt  Pfalmo  155.  Fecit filc?ft  ^ 
in potefiatemdiei ,  ijr  lunam  inpotcstatcm  noHis.  Id  cft  ,  vt  illc  prarcffet  dici, 
&  hxc  noftf :  &  illumfccitad  illuminandum  dicm  hanc  vcro  ad  difcu- 

Quint6,i>f  pro,Proptcr,vcl  pro,vtpfaImo  30, 

r  r  ? 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


S  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

difcuciendds  nocftis  tenebras.Qu^^^^^^j^^jP^^j  Pi"opter,veI  pro,  vt  P/al.  jo. 
/V/  iHjhtia  tna  libera  me^id  cftjproptcr  iuftiriani  tuam:  Vox  autcm  Hebrara, 
qUcr  ibi  Latincreddirur,iufl;icia,figniticatbonitarem,  8c  benignitater«,  6c 
mifcricordiam.Et apud  Ofea cap. 5 .  'Rnent  in  ini^uttate  fua^  id  eft,  propcer 
iniquitatem  fuam.Et  apud  eundem  cap.2  i.dicitur  lacob  feruiflc  in  vxo- 
rc,<3<:  in  vxorcid  eft,  feruillc  pro  duabus  vxoribus.  Sexto,  in^i^xo,  contra, 
iri  In  rmnine  tito  fperncrnus  irifiirgentes  in  nohis ,  id  eft,  contra  nos. 

Septimo,  clle  in  aliquid,  vcl  in  alic|ucm,pro  elle  illud,  vel  loco,&  vice  il- 
liuSjVt  Pfal.^o.  E{h  mihiin  Deumfrotellorem ,  &  in  domum  refugi],  id  eft, 
Dcus  protcdlor,&  ranquam  domiis  refugij:Ec  z.Reg.cap.y.Ego  ero  illi  in 
patrerny  ille  crit mihi  in filiurn,  Od:au6,?;?,pro,inter5  vt  loan.  l  ♦  ZJerburn 
caro fath^imeftyi^ habitauitin  ;/(?^;>,pro,inter  nos.Nono,/;?,  pro  apnd,  vt  i . 
Pcrr,  ^,Pafcitec]uiin  vobis  cfinegemDei^prOy^pudyos  cutx  veftrce 
conimifllim.Decimo jpro^cxjM i :h r  v  - .  Qrti  fdificat Sion  in fanguitnbus^ 
Id  eft,ex  (anguinibus,  hoc  auten  1  pinis  pauperum,vnde  fequitur 

corum  mors,pr^e  paupcrtatc,&  miiciia.  Vndecimo  pro  coram,velante:/;^ 
rmn  ne  lefu  omne gennflettatur^\d  eft,  Antc  vel  coram:Duodecim6,/>?,  pro, 
fub :  vt  PlaUn.  90.  Gluihabitatin  adiutorio  ^ltijftmi,  in prote^tioneDei  cosli 
commorabitur^ld  cltXub  zdiu^  ' 


Vers  .11.    Enie  me  de  manu  fratris  mei  EfaUjquia  valdc  cum  rimco. 

ne*forte  vcniens  percuciat  matrem  cum  filijs. 

C    U'-  b     fF^^'^H;  profccto  ,  quaefuuq,  dignum  vidcri  poteft ,  pur  la-  6 

tZtlp<ti-  '  i        '^^"^^  fratrem  fuum  Efau  opere  metueret ,  ciim  certilfi 

m.*trn  f.utYc  !f  i  m^im  diuincC  cuftodia: ,  ac  protcc5tionis  fui  promifl[ioncm  ac- 

[»um  Lfutt.  u,  .„._-J  ccpiflct.  Etenim  amc  vigintiannos  ex  Chananitide  in  Mefo- 
poramiam  eunti,  vifus  pcr  quietem  Deus  dixerat  Genefis  vigefimo  ofta- 
uo:  Fro  cuflos  tuns  tjuocunque  perrexerisrnec  dimittam  te^n/f  complfuero  vni* 
uerfteiHAdixitibi.  Qujnctiam  ipfemct  Dcus  iufleratabireeum  e;x  Mefo- 
potamia,«S<:  rcgredi  in  terram  Chanaam,  fretumque  diuino  praeffdio  nihil 
timere.  Imm6  vero  proximaantc  eum  ipfum  dicm  novfte  viderat  An-^c- 
loriim  caftra.quiad  cuftodiam  &c  dcfcnfioncm  cius  prscfto  crant. 

Saiiiflus  Auguftinus  ait,  lacob  non  omninotimuiire,verum  illud  mo- 
docflc  verirum,nefinemagnafuorum  cladanon  poflct  manus  fr.itris 
cfliigere.  Sciebat  cnim  fcrociam  animi  cius,  fTUumque  ,  &  ad  csedcs  ho- 
minuui  propenfum  ingcnium,  nec  ignorabat  cum  fibi  cflc  infenfifll- 
numijob  pacernam  bencdidionem  prapreptam,ablatamque  primogenitu- 
%.AugHfi.  tx  dignjtaccm.  Qiue  Auguftini  fcntcncia  faris  congrucrc  vidctur  cum 
vcrbisScripruitE  quarfunr  hoc  loco.  Ertic .  ^  facob,  demanuEfaut 

cjuia  valdi  eurn  tirneo,  ne  fortc  veniens percHtL.  i  //;  cum  fdiis.  Auguftini 
vcrbacxquieft.iGZpin  Genefim,hxc  funt  5  Qua^ri  potcft,  quomodo  la- 
cob  fidem  habucrit  promilfis  Dei,dicens.6'i  venerit  ad  caftraprima:&  ex-^ 
cidtrit  ea^mi-.v  (^ecn.{:i  hi  ftdntern,  Scd  fi^  n'  nntn!-  ,  vr  rfm  cucrtcret  caftra 

ciu5 


G  E  N  E  S  I  S    C  T.  : 

cias,&tamtn  Dcus  poft  illaiTi  af:  libcraret 
qiixpromifit  .implcret.EradmoiK-.i  J.  ui.u  i,  ii.n  ^  v.  n^plo  ,  vtciuanuus 
crtdamus  iii  Dcum  ,  faciamust.imv-^n  nvx  f.M  Tndi  ("inr     lint^iifM^hii^  ''n 
prxfidium  falutis,nc  praitcrmittc, 

qucpofthxcvcrba,  lacobloquiiui  ca,<]  .  l>.i      .ij.iv.  Cv.  ipciii  iicibcic 
promiflusDciapcrtcdcmonftrat.  Q^uc  firis    u:  ,  ^^-  h't:min  \  vm  i  iv.f^i 
mitaSj&ficics  pic^atisapparct.  Sic  Augufi 
7     Lyranusfupcrhuncipfumlocum  ,qu.i!L  )]^  aj  Iviik.  Jiij^lu  uci  djiioi-  i  jr., 
uit.  Ac  primo  ait ,  caufim  rimoris  fuirfe  lacob ,  quocl  itcr  faclurus  cilLt 
per  montcm  Scir ,  &  rcgioncm  c|uam  habitabat,  cS:  obtincbat  Rfiu  ,  vbi 
nulla  difficultatc  circumucniri  ab  eo ,  atquc  omnibus  bonis ,  viraquc  ipfa 
(pohari  potcrar,pncfcitim  cum  putarct,cum  acccpram  iniun5,alra  mcntc 
imtcncrcfibiqucnccem^quoquomodopolTct  machinaturum. 
-iiicigirurcaufam  ingentimctu,vt  homo,  corrcptus  cft;  hcct  fui/Ict 
(Sc  diuinis  oraculis, &  Angchcis  vifitationibus  confirmatus.  Sic  Lyranus. 
1  quod  ait  Lyranus.Iacob  tranfiturum  fuilfc  tunc  tcrram  Efau,pro 
oio  fahum  cft:fiquidc  lacob  cx  Mcfopocamia  venienti  in  Chanani 
•  i  Jcm,valdc  ahenum,&  rcmotum,&  dcuium  crat  itcr  per  Iduma-am.pra'- 
latim  vcro  cum  lam  ipfc  tunc  rranfgrcffus  montcm  Galand.&  appropin  - 
'  -1-      ^tM*  Jpr-  T/:  ^crr  wv  rhanaam,  cxrra  quam  cft  iJumxa.  Alrcra 

s,  huiufmodi  cftrQuja  lacob  pcr  viginti 
^Laban  imeius ,  hominum  ncmpe 

.cium ;  ti:  m ,  nc  quam  ipfc  pcccato- 

Lim  tahb  :bus  domcftica  confuetu- 

_  in  i  jci  offcnfam  alK|Ljain  incurrilTct  \  quam  ob  cau- 
•n^T  d-!T!n.rpromirr!  vr>  rff.^1:!i :  nonenim  ignora- 
cflcconLi  icruataconditio- 
li-  -^a^cs.  Scdcnim  n.c  [  uinis  promiftis ,  finc 

v!  ;u%      .^bfolntc,prxci  datis,dubitarc potc- 

fct  in  graria Pciicum  talem  mctum.  tot 
. .  cLiiCv)aiai!i  ,  &  dcfcnfioncm 
pcnirn';  cxanimocius  cximcri 

Caufam  timcndi  lacob  fuiftqquod  audiiret, 
;.iunicilTimum, vcnircad  fccura  quadringcn- 
v.^  c']  Ffin  plncaro,6c  bcncuolo  animo  tunc  vcniHc 

ad  Inc  11 ,  id  quod  cgit  Efau  erga  lacob. 

^  L        .:..ii.^.:.U]icoIlum,(5(:  ofculatus cum fleuit, 

comitari ,  autpartcm  fui  couitatusad  cius  comita- 
rchnqucrc.  Vcnit  porro  Efau  cum  ranto  cquitatu  in 
cc. .  i  .Kii  la.     ..i  oftcndcndampotcntiamfuam,fimiilqihonorandum 
ipfiim.  Scdrcdcamus  ad  timorcm  lacob.  Qiii  ctfi  fccundum  rationcm 

promiffis  eruditam  &  confirmatam  fci- 
..  .iii  ii.n  ..1         ....  .um :  attamen  fccundum  partcm  infcriorcm, 
(^humanifcnfus,ac  iudicij  infirmitatcm  ,obicfta  ipccic  tanii  pcriculi, 

non 


f 


7 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


COMMENT.  IN 
nonfolum  fngruentis ,  fcdpropemodum  pr^efentis ;  naturalfs  cuiufdam 
pauoris  motu,icauque  quariebatur ,  ac  fcricbatur^  Tales  quippc  morus  ri- 
moris  naruralis  funr  non  foliim  vchcmentes  ac  violenti;,verum  fxpc  rapi- 
di  &  inconfulti,atque  ipfius  rationis  impcrium  praeuertentcs,  iudiciumq; 
ad  brcuc  tcmpus  ,  qiiafi  cohibentcs.  Moxtamcnvbi  fc  animus  collcgir, 
quid  in  tali  fpccie  terroris  infit  vcri,acutc  difpicicns.timorem  omncm  pc- 
nitus  difcutit,vigoremqueanimf,&  conftantiam  rctinet. 

Sed  quia  Stoicorum  dccrerum  eft^Sapienti,  etficerta  ratione  compcr-  9 
tum  fit,  nihil  fibi  clfc  timcndum,  poflc  tamcn  citra  vUam  eius  culpam,  ti- 
morem  accidere^  Et  Epictctus ,  probatiffimus  dc  nobiliflimus  in  difi:ipli- 
na  Stoica  philo(bphus,m  quinto  libro fuarum  Diflcrrationum ,  quatenus, 
&:  quemadmodum  cadat  in  (apicnrem  rimor,  cgrcgie  difputauit ,  non  abs 
Efineupr^-  refuerit,fummam  eius  difputationis  cum  facra  doftrina  mirificc  con- 
cUr.t  fenten-  ^^^^^j^^i.g^^^^^^-^     hoc  loco  apponcrc,  Vifioncs,  iuquir  illc,  animi,quas 
fAf>ienn  timor  phantafias  philolophi  appellant ,  quibus  mens  hominis  prima  Itatim  ipe- 
accidere       cic  accidcntis  ad  animum  rei  pcllitur,  non  voluntatis  funt.ncque  arbitrij, 
'jHC4f,         (^J  vi  quadam  fiia  infcrunt  fcfc  hominibus.  Probationcs  autem ,  &c  iudi- 
cia,quibus  eadcm  vi(a  nofcuntur,  &  diiudicantur ,  voluntaria  funt,  fiiint- 
quehominumarbitratu.  Proptcrca  ciim  fonus  aliqais  formidabilisaut  ^ 
coelo,  aut  ex  ruina, aut  rcpcntinusnefiiio cuius  periculi  nuncius,  vel  quid 
aliudciufmodi  faftum  eft,fapientis  quoqueanimum  paulifper  moueri,& 
contrahi ;  atquc  ipfius  os  8c  vultum  pallelcere  neceflum  cftjnon  opinione 
ahcuius  mali  praEcepta,fed  quibufdam  motibus  rapidis  &  inconfultis  ofli- 
cium  mentis  atque  rationis  praeuerrentibus.  Mox  ramcn  fapiens  ilfe  >vifa 
ifth^canimi  fui  tcrrifica  nonapprobat ,  fed  abiicit,  dc  rcfpuit ,  nec  ci  me- 
tuendum  efle  in  his  quicquam  videtur.  Atque  hoc  intcr  fapicntis,<S<:  mfi- 
picntisanimumdiffcrt,qu6d  infipiens  ,qualia  fibi  eflc  primoanimi  fui 
pulfu  vifa  funr,  fxua  nimirum  &c afpera,  talia  verc  cfle  putat,&  tanquam  fi 
vcrc  mctuenda  fintjfiia  quoque  aflenfioncapprobat.  Sapicns  autem,cum 
brcuitcr  &  ftriftim  colorc ,  atque  vultu  motus  cft,mox  fefe  reuocans,ne- 
quaquam  cis  ccdit,fed  ftatum,  vigorcmque  fententi.T  fux  rctinet:  Vi(a  cC- 
fc  iudicans  minimc  metuenda ,  fcd  frontc  falfa ,  &  formidinc  inani  terri- 
tantia.SicEpiilctus. 


Vr:Rsv  25 


torrem  ia- 


^J.Hieronym. 


Tranfiuitlacob  vadum  laboch^tradu^Hfquc  omnibus 
quxad  fc  pertincbant^tnanlit  folus  :  &cccc  vir 
ludabaturcum  eo  vfqucmanc. 

A B  o  c  H,  fluuius  erat  paruus,cx  finiftris  Galaaditidis  moi 
busproflucns  ,6<:in  lordancm  influcns  :  Qui  &  torrcn. ... 
Scriptura  vocatur.quod  ftatis  an^tcmporibus  ,aduentitiis 
aquis  in  modum  torrentis  cxubcret ,  ac  nifi  repcrto  vado,pc- 
dibustranfirincqueat.  Qupcircahic  dicitur  laboch  trafiuiflc  vadiicius. 
laboch  ( ait  Hicronymus  libro  dc  locis  Hcbraicis) fluuius  cft ,  quo  tranf- 
miflbjludlatus  eftlacob  aducrfus  eumquifibi  apparucrat :  vocatiifque 

cft 


1 1 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CA^P-  XXXII.  321 
cft  Ilael.FluicauccmiaccrPbiUdelphiajiH^  in  quarto  millia- 

^^,^  vltraprocddeoslorcjani  fluuiocouimircctur, 

Viiriiliihifitor-        .    ^   -      .  ,  '  t     '  'ciro,&  brcui  co- 

mMnunatoram.    ,    .   :.-chancqu:irftio- '^***'^''''^' 

^fifPj  94^  cli  incei;  quafftioncs  ciu^  in  Genclinrnoiugcrmiaprii«a:QiiJ- 
oSrcm  Ani:  '  '  '  •  -  lacob,  qiurftroni  hancinir  '  rc- 
viv^ndit.Voi .  .  iaj:e,qui  fratreui  cimtbat :     . .       - m 

"  '   V  v    '        '  .   .i{^)J  fil>i  Dcunidipt- 

 iclum  indicauito  foJo 

<^nW^^^tMflt  WjiQrm«Ki«xir.Atcf|imIacoblcm  viicuremciusjqui 
^        "    1  •  '  '    '  '     rabeo  bencdiclioncm,cpiamillc  dctltc,  fimul- 
.    lacobm  lW:i'(:\idict:{is:§lu,ia pyxuahtijfUomra 
l),  co^tsfj,  hjffffiia  fomsmsJZxxm  vcrp  cxpcrgcfadlus  cflccfc;. 

'     '   ^         claudicabat,  nepurarcr  id  quod  vidcrnt ,  c(ic 
liu  -d  cxa^liusnoiVcimyftcrij  vcriratcm.Scifcitanri 

a^r^i>j:^.4i;ob  *mmeo:ipiius>nonroliin>ttosijndicauicjccf  criam  obiurga- 
uit  c  r  ^  -  iiv  V !  \.n  cxccdcntwu natur.r  mctas.6^/ii  enim^  cjUitris^  nif>r«w 
MmtrMc:  Nocandum.cciam  c/l  ,qu6dcundcm  ho- 
mincni,^  Dcum  vocauic  Scriptura  diccns ;  PrdtudHij}i  contn%  Detmi :  Er 
;  it^^x  \^ob:f^idi,  Deiimft^cii ^dfii^icvti  Per  h«ec  amcm  omnia  doccmur, 
qppdcriaiTfihQGlocQ  vnigcni^-us  PeiFilius^  idcmquc  vcrus  Dcus ,  appa.- 
5lf ir,ipillAqqb^itii^<3^i>us  p\  Theoidorcto. 


P  R  I  M  A    D  i  S  P  V  T  A  T  I  O. 

.    ..  .NDA  porro  funr  cxtrcma  iftius  Commcntarij        ,    ^  . 
Fhcodorctt  verba,quibusair,eani,  qulfubfpccic  humana  J^j^^^Z]fa- 
ticascdcum  lacobjfuilTc  Filium  Dci.  Nimirum  in  hac  rftruntSoflf^ 
^  :nionc(ecucus.cft Thcodorctus  compfurcs vetcrum  Pa  tnretniTejia 
rram,quicenfuerunr,diuinas  vifioncs, 6c apparitiontfs  fa-  '"^«'y*'*'»''»^ 
in  vctcriTeftamcnto  Patriarchis,(Sc  Prophctis,  inqmbus  diciturvcl  /,„1"/)  '' 
Dcus>velcriant.Angclus  apparuillc  iiominibus ,  fui^reapparitioncs  Dei, 
ii?dproprie  non  Patris(tsenim  nunquam  hominibus  apparuit  irt  vctcri  Exod 
Xcft^iBcntojfcd  faiflc  Fihj  Dct.Quocicca  eum  quiapparuit  Mofi  in  ffa- 
ma  ignis ,  de  medio  rubi,liccc  Scripcura  fccundLim  lcftioncm  Grarcam, 
-  app^Jlct  AngelUn^  y  T?h!CodorBriis<amcn  'dupliciter  argumcmatur  fuifte 
;f  ilium  Dci,&  n  '    '  !»dium:  Tumqoiaipfcmet  dkit  fe 

e/rcDcumAbr.u  .  .  .  .  .  ,  .  .  ..  -  ):rumqu6ddcclarasnomcnfuum, 
sdtiB^^/iim^^u^ fum:i(iiYei:6  conucfjiccin  Angelum,nullo  modoqucur. 
Nec  mirUm  appeKari  Filium  DciAngclum,cum  llaias capitc  nono fccii-, 
Pwn  nfl  )r;r,nem  fcptuaginta,aperte  vocet  cum  magmconfilij  Angclu: 
Comm.in  Gcn.Tom.4-  ff 


J2a  C  O  M  M  E  N  T.    1  h 

Et  Mdlachias  capitc  tcrtio,  nomincreum  Angclum  1 
defiderarum.  Ncmpc  quia  Filius  a  Dco  Patrc  mi(Ui 
enunciaretliominibus  voluntate,  &  confllia,&:dccrcra  i  art  is;  Ik  uc  iple 
dixit  loa. 1 7.  Omnia  cjti,^  andiui  u  Pjitre meo.noU  fcci  vchis ,  idciri  o  nome 
Angelijin  eum  optime  congruit.Et  Thcodorcti  quidcm  liipcr 
putatio,paucisverbisa  nobis  comprchcnfa,huiu(modi  clK 

SeJenimcupiet  fortalTelcclornoll^''  .^TJi.nn  vcrcTMiu  ,  noKflforu 
iiifltttui  Audorum  iftius  fententia:  probatoi  'gitiir 
^        in  iftafentcntiafuiirc  luftinum  ManyiLn),vLo:ipur.iC  ip:^  111  icrmo- 
^      ^  ^  ne.quchabitua(ccuTryphoneIud^omandauitipfcI'rrcTivili:i  ciuoquc 
Htllrtus.  opinioni  acccftit  Tcrtulhanus  hbro  fccundo  contra  m.tSc  in  li- 

4,nbrojhs  bro  coutra  Praxcam,(Sc  Hilarius  hbro  quarto  <5c  diiodcx  li no  ac  Triiiira- 
^ir>nfoj}oym!i  cc,  Ambrolius  itcm  hbro  primo  de  Fide,capite  qumco ,  nccnon  i  'hr\  - 
yiua,'j:Ks.  foftomus fupcr  caput  fcptimum  Aftorum  Apoftohcorur,  Vnus 
porro  anccps  fupcr  iftare,ac  dubius  fuiftc  videtur.  DifputAj.^>  cium  m 
vtramqucpartcm,nihil  ccrtiftatuitac  deccrnic,  vtapud  cum  Viderc  eft 
hbrofccundodcTrinitate.capite  xiij.  &  fulius  in  traftatu  illorum  vcr- 
borum:Ego  fum  qui  lum,qui  ponirur  in  Sexto  Tomo  Operum  cius,quc 
fi  quis  fortc  ncgct  clfe  Auguftini.fcriptoris  ccrreprudcnris.ac  dodti  cire, 
inficias  non  ibit. 

^..chrhcoH-  ,  ^  ^  ^'S^  conrrai  ....1 iKcntiam  ccnfco  probabihorcm  cflc.  Na  quod  i  j 

iru  fenten- 

ab  iftis  Auctoribus  proditum  eft,  Deum  Patrem  nunquam  in  vctcri  Tc- 
ftamcntoper  ^'ifioncm  vllam,fmeimaginaria,fiuefenl]bilcm  apparuinc 
hominibus,vidccur  idmanifeftarix  falfitatis  argui  poHeauctoritatc  Da- 
niehsiis  enim  capite  fcptimo  narrat  apparuifle  fibi  ia  vifione  Antiquum 
dicrum  fedcntcm  in  throno,  qucm  circumftabant  miHia  miUium  mini- 
ftrantium,&  dccics  ccntena  milha  afllftentium  ei,&pofteaquafi  Fihum 
hominis  in  nubibuscoeh  venientcm  vfquc  ad  Antiquum  dicrum  pcruc- 
nilIe,(S:  acccpilfcab  co  rcgnum  xccrnum,<I^'  potcftatem  fuper  omn£  ter- 
i^m,cSc  vt  ei  lcruiant  omncs  gcnccs.  Palam  cft,  in  hac  vifione  Antiouum 
illum  dicrum^rcprxIencaftbDeum  Patrem  ,  &: iUum  Fihum  hommis 
fuillcChriftum,quipcrpa<rioncmfuam  mcruit cxaltari  fuptr  omnia! 
atquc  omnium  rcrum  dominatum,0<v:  impcrium  accipcrc.  Nnniru  quod 
iniftavUionc  paccfadum  cft  Danicli,  id  ipfum  multis  anre  fcculis  pro- 
phctico  (piricu  alflarus  prarcinuerar  Dauid/m  pfalmo  fecundo-  FtUHs 
rneHics  tu.cgohodie gcnmtei^PoshiUa  rnc,  ci^  dabo  ttU  iicmesh^rednatem 
ttium.r^^  poffelJionem  tPtarn  termtnos  ten^:  Et  in  Pfalmo  10 9. Dixi t  Domimis 
Domtno?neo.fcdc  .        /       '  ^'  -cpcr^Ammmicc.tHOsfi^^^ 


ClutM 


QnoA  autcm  in  appantionibus  qu.r  Patriarcliis,&  Mofi,&  Proplietis  ^4 
. uOcx  n.irrantur  m  Scriptura,is  ^ui  tunc  iHis  apparuit,immcdiat^,&  fcca 
/4  r  P"'^"^'" /'■?P".»"^  "«n f""'t  1-Iu.s  Dci .  fcd  Angclus quilpiain. 
LJJ,,.^  P"""'"  '""'^'^A-  hrm.s  rationibus  probatc.Vcrim  ncloneior  llm  clia.I 
auurn  i;ln,w>  aliquot  apcrt.ores,&  lirmiorcs.  Pri.,cipio,cum  qui  ludtatus  eft  cu  lacob 
Da.  fu.llc  An-clum  ,apcrtc nos docet  (>(c,s  c.prc  ano.Jccinv.  ita  loquen 


dc  laco 


1 1, 


15 


i;cm  illum  v 
tur  - 

Cli- 

lla; 

rm 

/imi  


InforiitHdinefna  dire^bi^ 
jfif^-tAtiu  eflyfieuity  rog.ihit 
.  cji  fiobif  ufn.  Eccc  tibi  luCh\ro- 
A 1,^- prxcisc  Ani;clum,quomodo  nul 
Ijttc^ijppclLui  Fiiium  Dci:  Nam  vbi  voca 
.  udiuni;itur  aliquid,quofignificcturnon  vocau 
:um  adpcrlbnam,  lcJquantumad  fimilitudinci\i 
igdici  i  (Siidcodicirur,  Afu^ni  confltj  ylngchts,& 
.  l  dcm  dici  potell  dc  co ,  qui  apparuir  in  rubo,  6c  in 
>il:iftumcniniBcatusStcphanus  Adlorum^.prxciscA'  ^(''f]  ^ 
ac  Angclum.  Ac  hcct  m  Latma  tranllutionc  prcT:cisc,&:  aifaytut 
.  .  iIcturinilIoExodiloco,Dominus,McbraicatamcnScri-  ui^uU  Moy- 
phrahs  Chaldaica,    Gracca  tranflatio,  Angelum  nominat:  fi»  non  Deu^, 
Etvcrovtroqucnomme  appcllari  potuit:quantum  cnim  ad  perronam,  M-^'*;  («^' 
Angclus  erat;quantam  autcmad  rcpr.Tfentationcm      audtoricatcm,  ^***^'^" 
Dcus  crat:  Angclus  cnim  voccmillam,&  verba  formabat,fcdvcrhaiIla 
non  Angc!um,rcd  cum  a  quo  mifTus  hicrat,  Dcum  hgnificabant.  Dicam 
itaqucbrcuitcr,^5c  apcrtt  more  Scholaftico  tPcrfonaliccr  crat  Ai\l'  !u^. 
reprxfcntacmcjaaAoritatiacquc  crat  Dcu 
T  «-  ta  rc  Sanfti  Grcgori|  lentciu:aai  iii  i^i.itacio-  ^  Qj.^ 

•  hnncmodumfcribcntis:Angclus,inquic,qui 
^  modo  Angclus,mod6  Dominus  mcmo- 

racu.  A  suic.iCv  :  piopcer  hoc,  quod  cxrorius  loqucndo  fcruic- 

bat:  Dommusaurcm  diciturAluiaintcrms  prxudens  loqucndi  clHtaci.i 
miniftrabat.Cum  ergoloqucnscxteriifl"abintcriorircgiturA'per  ob(c- 
qu:  *  '  \' pcr  infpirationcmDominusnominatur.HincDauid 
ai:  :::cfimo  [c^umo-.Atteyidite popule  meus  lcgcm  7;>r»/w;  At- 

qu  opulus  crat  Dauidis,fcd  Dei.attamcnpcribnameius 

lumcnsjipfius  audoriratc  loquiturxuius  infpiratio- 
jri  quotidic  ccrnimus  in  Ecclefia.Nam  flans  in  mc- 
dio  populi  icctor  clamat : Ego ftm Dens  AhrahamyDeiis  JfaACyDeus lacob. 
hi  ijuod  Dcus  ipic  htjVcrc  profcfto  noadicir ,  ncc  tamcn  pcr  hoc  quod 
•dicrt,vcritatis  rcgulamdcfcrit,quiacui  miniilcrium  lcdionc  c\hihcr,cius 
^omihfiim  vocc  prxtcndir.Sic  Grcgorius. 

Si quaporro in  Apparitionc  ,isqu(  app.in.i: ,  LAiih;..  u  u.^^ia  iJ^i 
Filius^idmaximcputandumcfilt  dcco,qui  appartutin monrc  Sina,  i<c 
dsdi:  lc^cm  I  icbra:us:fuic  cnnn  apparitio  illaonmium  nobiliflima,  6»:  cc-  ^  ^-^ 
Iebratiflima,&nonvnolocoScripturadicirdcfccndi(lcDcuminmonic  ^^^^^ 
vSina,&  dediflc  lcgcm.   Immo  vcro  illc  ipfc  qui  apparuit,  apcrtc  Deum  J^lVj^^f'',^^^ 
fcappclIat,&fuiaiTiorcmfupcromnia,(S:cultum,  ^cobfcquium,*:  lii.v  fmt  .lur.da^. 
lcgis  obfcruantiam  ab  Hcbroris  dcj>ofcit.  Non  fuiifc  tamcn  Dcum ,  qui 
apparuitimmcdiaicMofi,&:  pcr  quemicxilla  datacft,manifcltumfacirit 
vcrba  S.  Pauli,&:  B.Stcpliani.Illc  quippc m  cap.  ^ .cpiftolx  ad  Galatas  fcri 
birjcgemill.impcr  Angclosfuiifc  ordinat  \'n    M  •  \m'      ^  Vn  in^  - 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


5-4  COMMENT.  IN 

di>:i>,Tud.Ws!cgemaccepi(IcpcrdirporKionem  An^^ 
ver^  diftum  efft  plilr^nuo  nnmeto^pcr  Artg^lDsdata^neirc  legcm,id  cfl:> 
pcr  vnumcjucmpiamde  numcro  Angclorum;nc  fi  numero  fingubri  di- 
dum  elTctjpcr  Angclum/upradiidtx  iopinionis  aflcriorcs itl dc  Filio  Defi 
quinonnuiicjuam  appdlari  foler  Angclus,intcrpretarciitur^Scdluberad 
5.  Uie\-o>xfn,  huiusreiconficmationcm  adlcribcrc  in  hoclocavcrbaB.Hicronymict- 
planantis  locum  illum  Pault  ad  GalarasiSic  autcm  ille  icribit,  Qtiiod  aie 
Pflulusjlegem  fuiflcordinutam  per  Angclos,  hoc  vuh  inrcll^gi  y^dd  ui 
omni  vcteti  Teftamcnto,  vbi  Angclus  primum  viiijs  refcrtur  >  ^poftca 
quafi  Dcu^loqucns  in<kicjtur,Angclum  quidcm  vcrc  fuiflcvmim  dc  mi 
liiftris  plurimis  Def^cum  qui  vifosiit/ed  mllloTtiedi.irorcm  locutti  ^flc, 
qui  dixerit5'£^oy^«  Vens.Ah-ahdin^DeHi  IfaaCyVem  lacoh^i^t  mirum 
li  Deus  loquatXir  m  Angelis^  t?um'-ctihm  pcr  Angclos  ,  qui  in-  hominibus 
funt,loqUaturDtuViri'Prbphctis,d}centc^acharia:  Et\an  An-^ins 
bijnebantrw TWf^^ac cJcinc^eps  infcrcntc:  N^t  dicit  Dvminus  Omnipoieyity 
Sic  HieronymdslAd  h6e,4i  Dcus  immcdiatcappartiiflcr  iii  vifioftfbus  il 
Rcuelatfonibus  prc>pht'ci<iis^,cl<mprimis  fniflct conuerifcns immcdfacc  fa 
<5lamcflcDco  Dcipara:*  fe'mpcr  Virgini  Maria:  renclittioncm  Incarnatio- 
nis f  ilij  pci,ptoptcr  fummam  vidchcett-ijm  rcuclati royftcrijytum  pcrlo 
ncTcuiTeoclabaturd!gi1itatcm:atqui'rcuclati  f.>cT:d'mcfle*pcr  " 

Gabriclcm  Archangelum,loquifur  apcerc  H?ftoriaEuangcIica>,<:Hius  rei 
exempIo,&  argimieht':)  Gonfirmar  S,Bic^ 

hanc  noftram,:-vtmoxdicl:uri  fumtis.'     "   '    '     :  " 

Poftremogcneralisilla  (cnrcntia  Beari  Dionyfij  iampridcm  rcccpta,  i 
&probata  Scholaift!cfsThcologfs,Vidcrur  itcm  probancia  cflc  bmnibus, 
Affirmar  illc  vomiu^s'  dii^uias  vrifioncs^apparitioncs, &rcucinfi6nes  anfe 
Chrifti  aducntumvfok  in  LegCjfiuc  amc^Lcgcm  fadas.qualcfcuqticfuc^- 
rintA'qualiimicui^>querermTi  v&:  <}ui^  dbiriti^erin'*, 
cas  non  cni  a  Deo  !mmcdia'tc  profedis/ed  opcra,&  miniftcrio  Anoc^o*- 
nimpcra^as.Veiia  Dionj^fij  ili  capifeqnarrocius  libri,  qui  •^•ft  cSlcfti 
hicrarchfa,ita  fc  hdbentrldcircoji^  pro:  omnibus ;  AngelleCii  nrwih. 
A ■iMlisfen^ iticrucrunc ca'icftes'Spiuitus ,  quod  cliniin  cos  prini^ 'diuma- 
'^/rmu^s^/^^^  iunoscmm-cratione^sillas  fubhm  . 

nyftj  Areofa^  P^^ne  traijciant. Sic  cnim  &  Lcx;vt  Scri^iU'<l  dibinA^^ftatiii^Vper  Ari^^c- 
gtt^.  los  nob'is  indulta  cft  *, '  rnciyfofqMc  illo^ Paacs ni^ftros ,  qui  ante^ -Xct^c^  > 

yfc7or.7.  quique  fucnmtpoft  Lcgcm,  Angchad  Dcnm  fub\lcxcre  ,  fiuc  qutd  i- 
'  gciidam  e(Ict,aamonentcs,(S<:aberroCcfactilcgby  vitklt^  prdfaiiaacl  nr- 
^  (^himvcricatis  itertraducciitcs:fiucfaem'<^uxuis  inftftnta\L^  cctlcftfuni 
Sicramcntbhnri  dccultAs  vifioneSjfiut  drufhasialiqlTA^prcf  dic^tloncs  do- 
ccnHd^pandentcs.  Et  norihullis  iritcrpdficis  ^fubdft:'  Hiliufiuodi Vcr6.diui- 
nas  vifioncs.cclcbcrrimi  illi  Patrcsnoftrl,  mlnifteno*ca?1cftiurirvi^^ 
edifccbant,oppohit  alite  fibi  Diony^JHs.qu^d  Lcx^no  femel  in  Scripcurti 
dicaturdataedc  aDcd:An,iriquir,-rtoft  ipfam  qiidquc  Lcgis  fnricSionerh 
vt  cx  DeoMofi  tl-aditarn  Scripctiraf  faci^^^fr^iditio  locjuftifr^  -Af  ief<«t3rrf& 
aos  vcrius^nftiCuit5diuin.rillamfuiirc,facratiorlfquc  Lcois  cltifT^iem, 

Ex  quo 


^  Ihcodontf/i. 


G  E  H^ES  I S    C  AT.      X  X  I  I. 

Eit  qtlo,&^iHiia  %fchtlffu\1^^  th(?dldg!a  VidmiriHa 
idcircoillaLcxf  et  A'i^d(>^A<l^ds?tiu(^iJcfriShA«^tir,vt  id  feniftfffimx, 
acditunjeLc  ^actcfa):  y|*ioi:^  leqAiemibifSftcr  at^ 

ftcrnere.Ha.  uo.''  '        -  -r..^^  iu..:  ;.•).>  ..  i  );>:;; 

^ g     Reftat  Vt  duas (ilprapdlkii  Thc'ddot^i!i  T;Kldnti  >itiic  fctttMttlr  cbri^-  -^i^^^^  '''«^^- 

trariaSjbrcuiflihic  '  '   >  "  ^ 

vocari  Dca:di\  o  Tnagtftofr- 

tra  homines  ?  Quiilctian^mtcrrogantVlicob  dctidrtiinciphuSj-tcfpoTidici^ 
Qiitd  qutris  norhcn  nieiim ,  jmd  eft  ydrhlrabilc?  Vcr u m  dffi  cu  I ras-'  h u  i  U!J  o 
iccbionis,pcr  ca  c[\xt  docuimuSjpenirus  difcufft  cft.  NanTqtii  apparufr, 
ctfi  fccundum  pcrfoham  ^rat  Angclus,tamen  Dcrmaicftatcm-&:  aodlo- 
ritatcm  repras;lenr.tbat :  qubcirca  mirandum  rion  cft^cum  vor-  - 
&nomcn  c!usd!ci  admirabilc.Qinnquam  vcrba  ilId,^;W^yr  iU: 
hcct  in  multis  excmplaribus  Latiriis,5c  m  vetuftio!?tbus  Grxcis  IrgaiVtur 
ca  tamcn  ncc  Hebraica  fcripturaincc  Paraphrahs  Clxildaica,  nbc  Grxci 
trdnllatio  cotrcfta  nnpcr,^  Romac  cdira^nec  Latina  Biblia  iuflu  Sitri  V. 
chiendata,(Sc  publicata,  habcntinco  loco.  AltcraratioTheodorctffuiti 
tjuod  lacob  flagrantifiimc  concupiuit,  &fl:^gitauitbencdidioncm'cfas', 
qui  fibiapparuit,caq;  acccpta,LTtabundus,&  gloriabundusdicebar^;Wj 
ueumfAcie  udfAcicn:  7/7/7.1        Ncc  ra!  jnedi- 

ftioncmsib  Angch^p^  : n ..w... ,  ^am  dar^propriHm  1.:  i . ;  ncmpe 
dcquo  cccinit  Dauid ;  GratiamyC^gloriamdabit  Domimis  :  Sed  leuis  eft 
ifta  ratio  :  bcncdiccr:  tannim  Dci  cftjfcd     Angdli,d-  hdhit- 

nisjdiucrforamcnmo  .V  .^c;  :ii ccrtc lacobinfra  cap.^S.bcticdiccns filijs 
Iolcph,prccatus  cft  illis  primijm  bcncdiftioncm  Dci,  tum  etiam  AngcU, 
Itacnimiocutuscft:/'  crjtiamea.c^  u^fjaelH^.ejui 

trijxnitjnc  dc  cunllts  7/   —  ^  .    Ncc  foliim  ab  Angelo  be- 

hcdiftio  optari  &  petipotcft ,  fcd  eriam  gratia ,  &c  pax ;  non  tanquam  ab 
audorc  ,  &  largitorc  cius ,  fcd  tanquam  a  gtatiofiflimo  apud  Dcum  dc- 
prccatore,&  procuratore,&adminirtro. 

Audur,qua:fo,LcAor,penfitctquc  vtfibaft.  fodntjis^yjlii  fi  rj. 
Ap  ni  noftr.T  r  '  ' 

<jra'  .      .    .  ^   .  '   ^  Qiiierat  ^  .       .■  -rj^ 

Spirnihfff€jltt4  in  confpeifuthrvhi  Etcc  loanries,f»dn  foJiim  bene^ 

dK>  ;    ^  -   ^iDcidtir  5: 

pac.  .  .  ,  i.Nohnu        ,    .  .  ri- 

mim^PriihUliumsl^dam^ahfifcpccbiTTplares^iMtcrprct^ 

dcV  -  ,   r      .:r  ..      .   .  ,   ...^ 


e}uiefcet\^qii\t:fifereUm  ^SpiYiru^  fApie7iha.,c!rintelie^f^,c^c,  Vol  un  rigihfr 
r^fi'"    •  ■    '  I  r vw  ..     :  Vpa^firJ^Spiri-. 

tuS  .  ^  ^  ,  vrpcrfonaSp' 

rftusfandlipct  leptifortnttrt  ciuscfFcdtiim  In  Scr1ptdraiccldbraturrf  ,\l. 
notnra  fithoc  Idcd.Scder      '  -         '  '->f?tioncm  faciuntimpro- 

'J^ihi^cm.Drnim  chini  cft  'crr;lrrtcris', Vr^ratia  cV- 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


catur  prouenirt  5  (^prcm  rfonrs  Spirittis  fanrfir,  gratia  quippe  graeum f^^ 
cienSjCiim  /itqua/i  t'un<l.\inciitomiftorum<ionorum,caprapcepit  ortiinc 
juturx.Dcinde  i\luJl:{Jni  /V/  caffsfcfb^  throm  etMjtmtinon  porcft  apr<^  co^- 
^tiu%mftni  pcterejttifi  in  perfonam  quampiam,canique  miniftranrem,  i^'  inleniicn- 
fejftem^^ntm       Deo:quarc  nec  Spiritui  fanfto.ncc  fcprem  donis  cius  vcrcr  potcft  ac- 
'^xedttVef.    tribui.Vcnor  igitur  lcntcntia  eft,rcptc  Spiritus  ciici,muhicadiiKm  jplwm 
vniuerfitatem  Angelorum,cxconfuetudinc  Scriptur.r,rali  numcrou-' 
gnificantis  non  raro,  vel  vniuerfitatc  aliquaifi  rcru ,  vtl  magnjm  quam- 
AretMt.     piam  multitudincm.Quanquam  fatis  probabilc  cft  quoci  rradunt  Aretas, 
Lynni4*.   ^  Lyranus5&  antc  ip(os  Andrcas  Ca-faricnfis  Archiepifccpus ,  vctcrum 
AndTCM  Cd-  £^-^'^  Patrum  fcntcntiam ,  &  in  primis  B.Irenari ,  lcptcm  cilc  piii>cii>alcs 

fanenfts,  .  r     •  ^  i    •  ,      -     •  ' 

AngeloSjquiprimari)  lintmtcrcxtcros diuinarprouidcntJ.i-  <■!!  "^nt^r- 
nationeMundijVcl  Ecclefin?,miniftri :  Qups  haud  du.bic  U 
phacijcum  dixit  fc  clle  vnum  dcfcptem  Spiritibus.qu 
<^u  Dei,vt legitui  Tobia:  1 2.Ec in ipfo ifbro  Apoc;ily |^      '      .  ^  - 
minantur  fepccm  Spiritus,&  Angcli  miflla  Dco  in  omncm  tciram,^:  in- 
ducumur  vel  tubis  canenccs,verhabcnccs  phialas  pknas  irx  Dci.Sc: 
uercamuradhiftoriamluda^  Anf^chc.Tcumlucoh. 


SECVNDA  DISPVTATIO- 

C)udis ju,  lii  .i^jgelka  cum  lacoh,  corffordUfne /fnnuuiM: 

&  vtrum  cum  bom  Angdo,.xH  r^/w  V  \:ho!o. 

Superillisyerbuy 

Vf.r*^.  24.  Eccc  vir  hiaubntiir  cum  co  vfq;  mane ;  qui cum  Viaerct  qu6d 
^ ^  *  cum  fupcr.u-c  non  pofTctj&c. 

B  5  c  v  R  V  M  eftjqtiaex  occafionc,qu6vcmodoludaiIfain- 
rer  Angclu  6c  lacob  inita &  inccpta  h>crir,Quaproptcr  Caic 
^^""^^-"^P^^^^shunclocum:  In  fpccic>  jnquitrvin,apparuir 
U^^^ss^m  AngcluSjalTumpto corporc  ^  figura humana-.hiitquc ifta  ap- 
paritio quarta  earum,qua!  hGtx  funt  Iacob,&  fuit  fenhbi!is,vigilantc la- 
cob,&  corporeis  vtentc  fcnfibus,vt  quac  in  ca,&  gcfta ,&  dida  funf,aper- 
tc  demonftranr.  Qualitcr  autem  &  qua ratione  pi.ruia  fucrit  inita h;rc 
luda,  Scnptura  non  memorat :  vtrumnc  Angelus  prius  ad  ludlandum 
prouocaucrit  Iacob,an  ex  improuifo  apparens,'n6  vcrbis  ied  fa^is  ipfius 
corpus  inuadcns,atquc  compK  dens  prouocaucrit  ad  luaandum. 

Intcr  varia  ccrtamina  ad  excrcicationc  corporu  antiquirus  in  diucrfis  ^ 

 ^'^!'  ^P"^  ^^'^f^^s  8^"^«  infticura,  peructuftu&pcrcelcbic  fuitccrtamc 

c.^c^fn.re^  ^!^^^^^'*^^       Argiui,Grxci.x principcs.atq; c^rcgM  ^ 
n..NVi.       dacilunt.  Mos  autcm  crantla(f^antiu,vt  corporapulucre  fuic arena coa^ 
Ipergerenticcrtc  locu  in  quo  luftabamur^arcni  ftcrncbant,quo  fciiicct  fi 


ittfUyitquc  tn 


con 


:  I      ^is  c A p.  XX xn.  327 

c<^ii«^ !  dciT.anrin  rcvx  l  nrniio!ui,molliorciret  cafuSjininufqiic 

nmcndabarur  arcna  Nili ,  vtpotc 
.  ,  ;c.u>iCiCumpublicafamc  Vibs  vchc- 

mcntv-r  ^:\\x\  p.uicm.Niloticam  arcnam  lucbtori- 

l^u  ranquam  frumcntoonuftam  aui- 

vi.i.uonj  puIucris,inhacluctaIacob,non 
vcrbum  Ucbrxum  W/'»ir/;,quo(lLati'- 
luidam  purant  lignificarc  pulucrcm  ;  quia  lu- 
v  .i       ..u.  u.ii.  |)ulucrcm  cierc  folcantjVtaJ  vcrbum  ik  cxpo 
iic  poliit :  Ec  viralpcilus  cu  cocll  pulucrc ,  vcl  morc  LatinOjde 
iccndiccuin  co  m  arcnain:&:  aJ  hoc  qui Jcm  probantiiun,adclucunt  iocu 
)!l'iin  Dcuteronomij  cap.28.7)^i^*r  Votrjmns plHuiA7H  ierr<itH^^fulucrcm^ 

braicc  Vrru  .n  Olc^ftcr  cum  ifti^  diiIcmir,contcndcns  nomcii  '-^^^''-^" 

.  arc  porius  cxhaiationcmjtiue  ncbulam  tcnuc, 
o  .  ii  v  .  .  .  ;  vcibfi  lignihcarcprimo  acpropric'  idcmquod 

cxIt  i.itum  cmittcrciconic-qucntcr  autem  ctiam  luciari,jib  cucn  - 

ru  fcnuct  iucl3!,qu6d  ouiluvftantur,  proprcr  multum  laboccm  corporis, 
&  anxictaccm  animi.frcqucntcr  multumquc  anhclent,&  Hatum  cxhalct. 
Hocaurcmillcproduclisaliquoc  fcriptur.v  ccllimonijs  confirmarc  niti- 
tur.iicc  ramcn  ncgat ,  non  aptc  pofitum  cHb  a  Latnio  intcrprccc  vcrbum 
luctandi :  lcd  quodratiofignificationis  vcrbi  HcV'  •/ 'r.catur  A  pul- 
uerc,lcd  abanhclicu,fiuccxhalationc  ludantiun 

Cxtcrum  cxiftic  q  Jcxftio ;  An  lufta  illa  fucrit  corpoiahs  ^  cxtcrna,an 
intcrna^fpiriruahs,  tanquam  lacob  vilus  libi  lit  luctaricum  aliquo;&:      uiilu  i^, 
an  luclatus  lit  cum  Angdo  bono,an  vero  cum  malo  &:  cacodarmonc,ad-  p^^^^  IJrpc. 
yicr.'  :  ci  opcm  &  auxilium  tulcrit  bonus  Angdus  ,  vt  nonnullis  ralis  cr  tum 

^raLi..;.  ..   ..cclcfivT doftoribusvifumcft.B.ccrtcHicronymusJiuius  vi-  y^f^g^-io  Uuq 
dcruropinionis  fuifTc^ifi  quis  attcndatanimumadca  qux  fcribi^ ihCo-  "^''^:^  ^ 
racntari)sfuisinEpiftolamadEpl"  '    ns  vcrba  illa  Pauli ,  qu.i        '  » 

ihntincap.  6.ciusEpiftola::  iAtio  aduerfnf  carncyn ,  : 

fangHitter/hfid aduerfM  PrincipeSyCr potefiatcs,c^c.S'\c  cnim  ait:Dicat  qui: 
piain :  Hoc  quod  ait  Paulus  dc  lucfca  aducrfus  inuifibilcs  hoftc^ ,  idco  di- 
ci,vtdoceamur,nc  caquidcm,qu^  nobis  minillrari  vitia  putamuscx  car- 
ncjcarniscrtc  vclfanguinis ,  fcda  quibufdara  fpiritualibus  ncquiti)s  fug- 
gcri.  Suntcnim  quidam  Dxmoncs  amoribus  &  amatorijs  canticis  (cr- 
uicnrcs ,  quos  llgnificauit  Hofcas ,  capitc  4.  diccns :  SpintH  forntcatiorns 
feincU  fnnt.^^m  &c  barbara qua'dam  nomina  corum  cUc  dicuntur,vt  l\' 
pc  confclTi  funthi,quos  vcrc  vulgus  malcficos  vocafA'  incanrationcs,(Ji: 
colorcs  varij,<Ji!c  diucrfa  vcl  mctallorum  gcncra,vcl  ciborum  ,  ad  qux  in- 
uocat!  adiflcre  Darmoncs ,  ^infchccs  animas  capcrc  mcmorantur.  Alij 
vcr(^  iras,&:  furorcsi^'bcllacomoucrc:alij  pr.ccrtc  inimicitijs,(:<:  inrcr  ho 
niincs  odiaconcirarc  C^ionia  igitur  Paulus  doccrcnos  vult.non  cx  naru 
ra  c  >rporu,nequc  cx  matcria  carnis  ianguinis  hxc  vitioru  ^cnera  pro- 
crcari ,  lcd  vx  inftfndlu  Dxmonum  ,  proprcrcadixit :  A'oti  cjtrtobts  coHu  - 
• ,  }-,'-  r,r  r  Ci'i>T }''> ?f r?n  fcd  idHeYfis^PriricipAtus,^ Potcjhnej 

Idcc 


528  e  O  M  M  £  N      :I;N  ;  q 

Idco  c-^utem  niinc  eorunijqui  niagicisajrcibus  fenMunfsfe  fjiediiW  exenS'-: 
pJa  pro.ruIimu5  j  vt  recundamus  eorutTi  opinioncm,  qui  puram  pirmia  yi- 
tia  cilc  carnis  5t  &nguinis,&  nullam  habere  P^mpnes  p£)r4ftat€£«,vc  no^: 
indcent ad  pcccaca.  Taleni  ludationem  &  l^cob  Patriarcba^  putamua; 
fui(le,quAtHiorcman(itfolus,&:  luctabatur  cum  eo  homp>adiauans  eu, 
&corrobpt-aii^adueilUsalium,nimiofudore  dimicantem^tcijmulvide^ 
nc  fo^tcridiculi  fincquiarbinantur  in  ritumiuclanriu  >  cpta  ood:e  lacofr 
eftclu<3:>itiH?fi.  Qiiid  enim  grande,fi,vciiJiaiunt^luitan$.$iutfuperaueritii 
aiw  vidu^  C.t.^Sed  mxra  rationabilem,&  conueniencem  tanto  ir^atnarchar 
luftan>,raic!m  illi  ct)llL\6l:ationem  fuifte  cfedendinnefl:,.qualcmlii  hab>cDr; 
qt^ippfl  Ljfit  dkere:  Nm  efl,  mohi^  coUnilatiQ  adpterfiu  camm^^dr fiirjgninfmy. 
q^^.Sic Hi^ronymuS'».  \  ^  ^  .  - ,    .  ..  /;   -  ^vi  -  :  iic 

,rHa;:c  proouldubio  fententia  ex  ^  .lib.  Pcriarchou  Origenis  deproiT^pta  ^ 
eft^vbi  fkidlG  fci'ibit:Angelus]uaatu$  diciturrcum  lacob  iquodnos  noBu 
i5a,iincJJig4m.uSvquafi  ludlacus  fuerit  Angelus  cQntra  lacob ,  fed  quod  is,. 
qui  ei  falujt'is  eausaadcrar-,acque.eMiomen  Ifr^el  imponebat>fiIk  idcm  cu 
ipfo  liKSatusJd  rft,cum  magofre  &  iin cciframinc  (idiuuiteum  ^  cum  jGnc 
dubio  alius  quidaor cflct  adue^rfus  qucm  I^pb  dimicarct ;  dcni quc  L'au-^ 
lu^.noBdixirjiobiscflciuftamcn  cunTPrinciparibus^&PoccftatihusJed 
adii<?i:fts  Principatus,6L  Potcftaccs. Vnde,etfi  lacob  ludtacus  eft ,hoc:du.- 
bi^qduerilisaliquamharum  virtucuiu  Iu£bcus  cft,  quas  bumanogencn, 
6c  San61:ispra-cipueaducrfari,&  mouerecercaminjt Paulus  aftirmac,  Sic 
O  .  ''OGdpius:GazxcusmGommenrariohuiuslocirefert,accepif- 
.^quQdam.vjmi  pcodicum  dle  anoiuiuUi&iCum  lacob cer- 
taRe  £>iaboi«m.ijx  (pecicEfeuj  conantei)!  vii\cerc  cutti.f  C«ceru  a  lacobo 
ftetifle Angdgm  auxi]iQrem,&  tdcirco.Diabolum  prirualere  nonpotuif* 
io :  oe  aucpmi:^cofa  ptirarctfuis  vir i<b.u5iLe  prodligatiHB  ad uerfanum.fcd 
boniAngclijCataus  eftcincnm,)6i  craudicatiofubjTecuca.  Sic  ille..Hanc: 
ip.&ir\  opinionemLyraDus  afli^iaatHcbrc^i5, 

•  Ac  •cnimuero  lud^niillara,&  fuifle  corporalcm,6c  cum  bono  Ange-i 
Iaaaam,prcctcr  eomtnunem  PacriuBcamGra:cofumsquam3Lacinorum  ^ 
expofuQ^imifoncenDiam  ,hiftoriaipfa , qua: narracur  hoe  loco,  perfpicue 
ofliendjc.  NempQperadbcftkAa-YJgiWc  Ia;:ob,&  vccnre.fenftbus  ex- 
rcruis,^ciiuer.Iaifbmduadf?a  vjDlentejpercu^^      neruus  fcemoris  eft, 
vt.is  obxorpucrir  ,  &  ciTurcucrit  ,ob  idqiie  bcob  claudicare  coa<a:us  eft* 
Quineciam  idipfiuu  demonftraccorLtiuuatio  lucSa:  pcr  totam  wGti  vfqi 
aa.aiu-oramA  laudataeft  lacobiortitudo,  diccnt^  Angelo:Si7tfr//>j^<ii//  ' 
cf^Kra.  Dmm.cjuatito  rrugtsKanmt  liom'mes:d>c  ex  eo  inditii  ei.nomen  Ifrae- 
ltScHox|-prart(rrea;confirnmHofcas.oap.  12.  hancipfai^ 
ipcmoransA^  dclacob  dicens :  I,7yalmad  Aiigdum.&.wfortitHdinerm 

corporalem,  &  knfibilemaftidncmapert^^daclarant.  Qu^dautem  I  i- 
cob  noncu  Da:mone,lidcu;bQno  Aiigelo  kiaaru&/It.manifeftuex  mul- 
ti5  hcqiite  lahac  ipfa  bftaria  dicimfur :  vcluri quud di£k\xs  cft  fuiflb  for- 
us  contra Deiuorgo  conccndebat curpLDeo,fui0  Angelo,  fub  fpccie  viri. 

Dcia 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  I  L  ^ip 
Dcinde  quia  is,quicum  lu<flabatur,volens  difccdcrc  ab  eOjdixit :  Dimitte 
wi<?sat  lacob  reniccns,&recinere  eum  volens,dicebat:  A^^^;/  dimittam  te  nifi 
htncdixeris  mihi::i  bono  autem  Angelcnon  a  malo  benediclfonem  pere-  • 
bat.ld  quoque  liquct  ex  ipfo  nomine  Ifracl ,  quod  acccpic  lacob  ab  co, 
quicum  ludVabatur.Deniquc  in  hanc  fentenciam  conucniunr,  3c  confpi- 
rant  omnes  cxpofitores. 

5^     Ceterum  Thomas  Anglicus  fuper  hoc  loco,putat  non  fuiffc  illam  vc- 

ram  lu<5lam,qua(ifcinuicem  Angelus&Iacob  fmtcompIexi,&inuiccm  '■^^'^'^'^^ 
conftringendoatquc  coagitando  in  terram  proftcrncre  conarentur  :fcd  " 
fuilfe  in  modum  violcntx  cuiufdam  tradtionis  ik  rctcntionis,Iacobo  vi- 
dchcec  Angclum  abirc  volentem  tcaheread  fe,&  recinere  conancc,vrdiu 
liuscius  alpc(flu,v^  colloquiofruerecur  ,<5c  ab  co  bcnedi(5lionem  quam 
optabac,confcquipolfct.Talis  videtur  fuilTc  luda  mtcr  Mofcm ,  6s:  Dcu, 
quad  Mofcs  Deum  conllringcrer  ad  dcponendam  iram  aduerfus  Hc- 
brxum  popuIum,ciqucparccndum.Nam  quall  Mofes  conftridrum  tcnc 
rec  Dcum,dixic  Dc\iSyDi7nitte me.vt irafcatnrfitror meus  contru  eos,  Moles 
verdcontra,canauam  obnicens  Deo,diccbac :  Cur^Domirte  irafcttur  fnror 
tuHs  contra popnlftm  ceccra^qux  lcguntur  in  capice  crigefimo  fc- 

cundo  Exodi.  Vcrba  porrd  Thomx  cx  Commcncarijs  eius  fuper  hijc  lo- 

I  cum.h.uc  lunc :  Non  puco  qudd  lacob  eo  modo  ludtarctur  cum  Antrclo, 
quoloIentcommuniccrlu(5tandlcs:fcdpocius  (judd  Angelus,  fiucDcus 
in  Ipecie  hominis  ei  apparcns,prccibus,«5«:actraftiuismanibus,acqueam- 
plcxibus  ccnebacur  a  lacob.  Ciimq;  illc  ringcrec  fc  omnino  vellc  dilccdc- 
rc,cunceum  vehemencius  dc  firmius  Iacobj:ecinebac,&ad  fc  recrahcbar, 
quafi  nirens  ipfum  apud  fe  recinerc,qUou(que  prcces,  quas  pro  conlcrua- 
rionc  fui  &c  fuorum,5c  liberatione  a  manibus  Efau,ipfi  offcrcbat,  exaudi^ 
rct.Erhoc  Ibnanc  verba.qua:  Dcus  fubdidir,dicens:*Z)/7«;r/^  :  ^  quod 
dixit  lacohy  IS^on  dimittam  te  nifi benedixeris  mihiSxc  Thomas. 

Cui  V  '        riamRupertn     ^      ifi.Ponam  hoc locacius  vcrba,e:^  i^^^^^,^^ 

quibusi:.-    . ...am  cric  conlii.   as  dc illa Iu(fta  fuilTc  opinioncm; 

fimitlque  palam  crir  cuiufiiam  rci  lu(iiam  illam  fuifle  figuram,  prxfa- 
giu     '  irbicretur.Sicaucem  illc  (cribic  libroodrauoCommen- 

tariv  ^fim  cap.6.Famoia  ludla,&  cocius  ore  Ecclcfi.u  pcr  orbc 

vniucrfura  celcbraca,qua  homo  cum  Deo Iu(Sacus eft,  &  ram  diu cenuic, 
doncc  a  victo  bcnediccrcrur  ille  qui  vicic,<3c  accepca  bcncdi(flionc,vi(Sor 
claudicarecGepic.Rcs,cuiushocpra:(agiumeft,ab  cxicu  Hebrarorum  ex 
iCgypcOjvfque  ad  incarnacionem,  &  Pafiioncm  Chnfti  protra(5ta  cft:T.i 
longacolluiflatio  fuit  fortifiimi  vi<5toris  lacob,  6c  Dci  vi(51:i ,  qui  tamcn  Sttm.is. 
fi)rtifiimusprafdicatur(pinruum  vniuerfc  carnis.  Scdprimd  fcicndum 
cft.lu(5lain  fuilTe  ciufinodi,vt  Dcus  abirc  contendcret  ab  Iacob,&  lacob 
certarccabeuntcm  Domtnum  rccincrc:Sic  cnim  illcdifi:edcrcvoIens, 
aic:  Dimitte  me,iam  enimafcendit  anrora.  Scd  renicens  lacob ,  &c  rctincre 
cum  concendcns:  Non  dtmittamteyinquityniftbenedixerismihi.  Igicur  la- 
cobcum  DcoIu(5tacur,&  vi(5lorbencdi(3:ioncmexcorquer,quafi  inuico^ 
&  nolcncividclicecficfucurumcrac^vccommmarccur  Deus  recclTurum 
Commjn  GcmTom.4^  i  c 


COMMENT.  IN 
ff  a feminc  cius,  proprer  pcccata  eius  gentis  rcbellis ,  6c  incredulic ,  quod 
vbi  primiim  locutus  ert:,diccns  Exod.j  2.  Crwo  i^uod  populH^  ifte  dura  cer 
uicis  fitMrnitte  me.vt  irafcaturfHrormeids  coritra  eos      delearn  eosfaciam^ 
ijiue  te  ingcntern  rnagnam,  Moyfes  magiiirudine  pcriculi  percitus,&  quo- 
dammodo  brachijs  ilIum,morc  ludantium,  ardius  ftringens,  &  raquani 
dicens :  Non  dimittam  te,  nifi  pepcrceris  populo  ifti:  Ctir,  inquir,  Dcmi- 
rte.irafciturfurortttmcoifra  populurn  tuurn  f  Et  CcXtera  ,  qux  ibi  Icguntur. 
Tunc  igitur  in  conflarione  5c  adoratione  vituli  vehemens  colludatio  in- 
choata  eft.  Ex  eo  namque  tempore  Deus  ab  lacob  difccdere  conatus  eft; 
3c  quoties  peccaucrunt  Hebrsi  feruiendo  Dijs  alicnis,  toties  iratus  Do- 
niinus,&  aucrfus  ab  illis,quafi  ludando  fc  excuffir,vt  dimifTus  abiret.Scd 
nihilominus  perfeucrauitomni  tempore  fortitudo  Iacob:nunquaenim 
R<|.fp.  defueruntfidclesinillo  populo.qui  Deum  placarent ,  &  abirc  volcnrem 
rctinerent,  Itaque  cum  folum  fe  clfeputaret  Elias  reliclum  vcri  Dei 
cultorem,diccns:  Dorninealtarta  tua  deftyuxerurtt,cr  Prophetas  tuos  occidc- 
runt gladio,cr  dereli^Hs  fum  cgofoUs ,  cr  ejuarunt  animam  meam:  dixit  c : 
Dominus:  Relicjuimihi  feptem  millta  virorum  in  Ifraely  cjuorum  aenua  non 
/unt  curuuta  ante  Baal.  Longo  igitur  ludaminc  dctentus  cft  Deus  in  illo 
popuIo,nec  ante  dimiffus ,  donec  banedicerct  lacob,  id  eft,  compleret 
promiftionem  eius  fcminis,in  quo  benedicend^  erant  omnes  gentes:tuc 
enim  Dcus  reucra  bencdixit  Iacob,quando  de  feininc  eius  Chriftus  car- 
nem  affumpfit ,  tunc  antiquam  malediaionem  foluit,  &  vtramquc  bc- 
nedi(51:ioncm,id  eft,gratiam  Spiritusfandti  per  fuam  paftionem  efFudic. 
SicRupcrtus. 

SEDprofca6,nonvideturnegaripon^e,quinitIa  vereacpropriefuc- 2^ 
ritlua:a:hoc  enim  fignificatLatinum  verbum  luaart,  quod  hic  fimpli- 
citer  ponitur :  3c  Grxcum  ,  &  Hcbr:Eum  ,  athac,  dc  quo  fupra  di- 
ttum  eft,necnon  quod  verterunt  Aquila,&  Symmachns ,  qui  pro  lu^a- 
^atur  polucrunt  UuA/t^,  ideft  verfabat  fc ,  &  laAabat  cum  illo  :  Sicenim 
luclantesfacerc  folent:atque  hunc  in  modum  intcrpretaci  funt  Hebrxi, 
<^ra?ciqLie,&  Latini  cxpofitoresj  vt  a  tam  probabili ,  acceptaq;  inrerpre- 
tationc/cnruquc  temcra  recedcndu  non  fit.  Fletus  autem,  &c  preccs  la- 
C9b,quas  mcmorat  Hofeas  ca.  1 2.contentiofam  aliquanti  temporis  cor- 
poralem  u(aamlubfccutxfunt:nempa  poftquam  lacob  aduertit  auqu- 
ftius  quidda  homme,&  coelefte  refcrcs  vircute  in  co  cfl'e,  quicu  luftaba- 
tur.Quoma autem  ex  ea  ludta lacob  confccutus  eft  bencdiaionc  Dei  & 
raritam  fortitudinem ,  vt  finc  dubitationc  fperarec  prxualicurum  fc  om- 
nibus  aducrfanis  (uis^idcirco  dixitHofcas,Iacob  fuiflb  dircaum  Aneelo 
id  cft  profpere  ipfi  luftam  cum  Angelo  fuccclfilTe.  Ecenim  vcrbum  diri- 
gendi  ponicur  fepc  in  Scripcura  pro  co,  quod  cft ,  quo  quifquc  intendic, 
co  dircao  cendcrcac  fclicirer  peruenire,&  profpcros,     i  (c  opcaros  ha 

gcnai.  vcviameaprolperum  exicum  habeac,&  Pfal.ioo.        loauittir ini- 

<j.;d  ff^nificet  ^UAynondtrexttmconfpeau  oculortimmcortimAAcfk  AocmQViuhx\s  iniqua 
infcnj>t;,T4.   iion bcnc crit apud mc,nec in domo mca.Et Proucrb. 2 8.  Giui  ahfcondit 

fcclcra 


GENESIS   CAP.  XXXII.  ?jt 

fcelerafu 
ipfc 

cnm  lofcpii,^  erann  r  e  agens :  hahttinntqtte 

fHt^^ui  optirni  voueiw  .  .     cuvi  eOyOm?Jta  cjtixgereretyah  e»  diri^i  in 

mAmiilltns:  Et  paulo infra;  Futt Dominus cum  lofephy^dedit  ei  g' 
confpecbi  principis  carctris^i^  DominHi  erat  cum  illo^  er  omnia  o[ 
rigcbat.  ' 


iera pta,  non  dirigetur.^QiX  luculenti(limum  huius  rci  cxcmplum  in  hoc  ^^^*^'*^'^^'''*' 
fo  librccapite  ^9.  extat,  vbi  de  lofcph  ita  fcriptum  eft :  FHit^DommHs  ^^^71/*^' 
m  lofcph,^  eratin  r     '  'e  a^ens :  hahitaultqtte  in  domo  Domini 


TERTIA  DISPVTATIO. 

QupmoJo  inteliigendtmi  fit^Angeltm  non  fottiiffc  Ittilando  (t*- 
perare  Luoh^tjr  de  neruo  Licob,qiit  ta^tis  ab 
Angelo  C'>:  *'  y/>. 

Sufer  illis  a/erbts^ 

Qni  cum  vidcrer,qu6d cum  fupcrare  non  ponct^  tcogic 
ncruum  focmoris  cius,  &  llatim  cmarcuit. 


*     '     "        '  PE  Riftis  verbis  duxqu^ftionesrra(3:andapfunt;qiTarum 
lor  cll  huiufmodiiCiii^  minmius  omnium  Angttorum 
mio  valcntior  ^potcntior  fit,  quam  quivis  hominum, 
larri  dignum  eft,qui  fadlum  fif,  vt  Angclus  ludans  cum 
..^objuperarceum  non  potucrit.  Tres  huius  qusrflionis 
cxfoluenda^  rationcs  apud  Auftorcsrcperio  ,  Ac  primo  quidem,Tho- 
masAri  '  '^'      '^iisaiunt,  facilc  Angclum  potuilVe  fupcrarc  Ia~ 

cob,fcc:  ,  ^m  fimulartc  (c  fupcrarc  cum  non  pollc.  Itaquc 

fecundiim  iftos,non  fuit  vera in  Angelo  impotentia fuperandi  lacob,  fed 
(imuIara,(Sc  volQtas  ccdcndi  ci  in  illa  lufta,  vt  pcr  hoc  audacior  ficretla- 
cobad  reludlandu  «Sc  fidctior,atq;animofior  facflus,  ncc  fratris  fui  Ef^u, 
neccuiufquam  hominriiras,odia,minas,infidias,  vircfquc  pertimefceret. 
Vcrba  Thomre  funt  hacc:Cum  vidcrer  quod  cum  fupcrarc  non  poficr,id 
cft,non  vcllet  bono  modo;&  loquitur,ficut  ciim  dicimus :  Dcus  non  po- 
teft  fcipfum  dcncgarc  fuis  amicis.  Dixit  aurcm  non  pofTc  fuperarc,pro, 
no  1  polfc  3  manibus  illius  diuclli.  Thoftatus  autcm  ita  fcribit :  Angclus 
fingcbar/c  nopofTc  fupcrarelacob.qui  tamcn  facilc  potuiftctcum  vel 
brcuillimo  tcmpore rcdigere  in  pulucrem. Vcrumtamen  talem  fc  oftcn- 
debat  Angclus.quomagisanimuSj&audaciacixfccrct  lacob  ,tanquam  u  l!,''^ 
potenti  rcfiftere  AngdoDci  Ho^cThoftatus.  Atenim  iftacxpofitio  ma  ii.jt.uH, 
niftdc  difcrepat  a  facra  hiftoria,  qux  hoc  loco  nartatur ,  fi  quis  atrcndat 
verba  Scriprur.e  fccundiim  cum  fenfum,  quem  illaplanifllmc  rcddunt. 
Non  enim,ait  Scriptura,quod  Angelus  non  volcbat  fupcrarc  ,  fcd  quod 

it  2 


C  O  M  M  E  N  T.     I  N 
non  potefat  fiipefare.aiiud  autem  eft  non  velle,  &  aliud  non  poflerncc  i- 
ftaduo  vfpiam  in  Scripturapro  eodem  fumi,poteft  oftedi.Deinde  fi  fuic 
fimuIatiorci,&non  vcritas;ergoleuis,&:  futilis  ,  &  ridicula  fuit  laudatio 
Angeli,pra!dicantis  fortitudinem  Iacob,&  dicentis :  Si  fortisfuifli  contra 
DetimyCjuanto  magis  contra  homines prdHalebisi  Ergo  iplendidum  illud  no- 
men  Tfrael  ab  Angelo  inditum  Iacob,fignificans  Fortem  cum  Deo,  ina- 
ne  fuiffet^ac  nihili.Dicam  verbo,qux  in  hac  hiftoria,&  a<3:a,&  difta  fim- 
pliciter  memoraturjEa  non  vera,non  folida,non  finccra  fuificnt,fed  adu- 
brata,&  fimulata,&  fida^quod  fan^  refpuit  animus  crcdere,ac  (cntire. 
Hehr4:i      ^'^^^^  dilloluenda:  huius  qu^eftionis  ratio  ab  Hcbraris ,  vt  refert  Tho-  1 1 
'  ftatus,traditur,aientibus  idco  Angelum  no  potuifle  fuperare  lacob,  quia 
Deus  maiorem  vim,&:roburtribuit  lacob  ad  relu<Sl:andum,&repugnan 
dum  Angclo,quam  erat  vis,&  poteftas  Angcliadeum  profternendum  6c 
fuperandum. Si  autem  illud  obijcias ,  hominem  ex  corpore  morrali  con- 
cretum,  non  cfTe  capacem  maioris  virtutis ,  quam  fit  virtus  Angcli :  Rc- 
(pondcbiintjDeum  fimul  auxifle  capacitatem  Tacob,fimiilque  tanta:  vir- 
turis  incrcmentum  dedilTe:Non  difplicet  mihi  hac  intcrprctatio. 
CAietams.     Tcrtiam  rationem  profliganda:  huius  quarftionis  a  Caictano  traditam,  '^^ 
proprijs  eius  verbis  hic  exponam.Scd  qurcftione  non  caret  (inquit  Caic- 
tanus)qi]o  pa6to  verificetur,qu6d  Angclus  non  potuit  vincere  lacob  lu- 
<5t;\ndo.Solutiocft,qu6d  Angelus  vtiturpotcntia  fua  nonex  neccflitate, 
fed  fecundum  arbitrium,&  pra^fcriptum^praEcipuc  diuinx  volunratis ;  & 
quoddifpofitionediuinadecretum.faduraque  eft,vt  Angelusaflumeret 
corpus  intantamcnfuravirium,qu6dnon  poflcr,fecundum  eamlucSlan 
do  fuperare  vires  Iacob:&:  fic  verificatur  quod  Angelus  experimento  vi- 
dit,qu6d  non  potuit  fupcfare  lacob  ludando.Sic  Caiet. Ad  huius  rei  c5- 
firmationem  valer  quod  legitur  Gc.  1 9.  Angelum  dixifle  Loch:  Fefiina:(fr 
faUtare  ibi\(]ma  non  potero  facere  (^mccjuamMnec  ingrediaris  illuc.  Cur  non 
poterat  Angelus  facere  quicquam^prohibirus  videlicet  a  Deofuerat,non 
ante,gentem  &  regioncm  illam  euertercquam  ex  illo  exitio  feruatus  ef- 
fct  Loth.  Polfcr  etiam  dici, Deum  hacflenus  concurrifle  cum  virtute  Aq- 
geli  ad  ludlandum  cum  Iacob,vt  eumvehementcr  quidem  in  illa  luila  ia- 
dare  &  fatigare  poflct;non  autem  vt  fuperare  eum  poflet. 

Scquitur  alrcra  quxftio  fiiper  illis  verbis :  Tetigit  neruumfocmoris  eius*  3^ 
'  V nmit  quA-  (^jtatirn emarcHitAAc  eft neruus,ait Thoftatus,intcr  duas  focmoris  caui- 
(ho  de  mrHo  ^^^^3  latens  in  parte  fuperiori,vbi  crura  terminantur,multaque  carne  cru- 
\ucm percuffit  ^^^^^^  ^P^*^^^  lunt:atque  inibi  duo  lunt  oflafe  muicem  conea:entia,<Sc  vnu 
^ugelus.     cft  concauum,altcrum  autemconuexum:caputquc  vniusrotundum  in- 
riwjtatm.    traconcauitaltem  alterius  rccipitur ,  atquc  ei  conneditur:in  quibus  ofli- 
bus  tota  corporis  moles  innititur.Et  quia  os  alligari  offi  non  poreft  ,  cum 
fintdura,  nifi  mcdio  aliquovinculo,&  rctinaculo,cnafcitur  interca  ,  dc 
cartilaginofavtriufqucfubftantia,  quidamneruus,  vtrumque os  conne- 
<^cns,&continens:qui  quoniam  eft  in  concauitatc  vniits  illorum  oflium, 
cft  inuifibiIis,nccapparctnifiindilaniato,  &  dilaccrato  animali.  T-I^c 
Thoftatus. 

Sed 


GENE5IS  CAP.  XXXII. 
Scdcnim  proptcr  obfcuritatcm  vocisHcbrxae  (Caph)qnam  noftcr  in- 
tcrpres  vcrtit(ncruu  focmoris)  vacias  hic  locus  capit  expofitioncs.Scptua 
ginta  tranftulciunt,/.<r/Wi>fw  /a'wom,itcmquc  ParaphraftcsChald<j'US. 
Oleaftcr  rcdAk.cuy^fitatemfcrmoris:  Eft  cnim,inquit,locus,vbi  gcnulcur- 
uatur  ad  fimiUtudincm  volx  manus :  Et  idco  Vatabili  noua  tranilatio  ha- 
bct  hoc  loco:roUmfoemomet;^.Ncc  fanc  difcrepatCaictanus  ita  fcribcs;  ^*'^^^"^- 
luxtd  Hebra!u  habetur :  Tetigit  infhnine  coxjl  ein^.  Hebraicadiftio,quara 
mterprctati  fumus  Fcmcn ,  non  fignificat  ncruu,autlatitudincm,propric 
loqucndo  :  Si  quidem cft  illa  cadcm  vox,qux  fignificat  plantam  pcdis,(5c 
plantam  manus,5:  fimilitcr  plantam  co\x ,  fi  v(us  admitccret  plantar  no- 
men  in  coxa.Hanc  enim  coxx  partcm  fuprcmam  cx  partc  interiori ,  hoc 
eft,c  regionc altcrius  coxx, Angclus  tctigit  tadu  violcnto.Sic  Caietanus.  ^^^^  ^^^^^ 
RabbikimhiinRadicibusfuis,  fcribcns  fuper  hunclocum  Genefis ,  ad  '  '^" 
vcrbum  fic  habct :  Os  illud ,  in  quod  os  fccmoris  ingrcditur,  Cafh  voca- 
tur,eo  quod  rccuruarum  eft.  Alij  vcro  fcntiunt  fic  vocari,eo  quod  caro, 
quac  eft  circa  os  cotylx  fupcrioris  formam  habeat  manus  rccuruatx.  Sic 
ille.  Ncc  difljmilc  eft  quod  alij  dicunt ,  Hcbrxa  vocc  Cafh fignificari  of- 
fis  concauitatem  ,  in  qua  abfconditur,  &  innititur  illa  pars  fcminis,  quod 
Ifchion  Gnrcis  dicitur,&:  ctia  caput  illud  fGemoris,quod  in  ipfum  Ifchion 
infcritur.  Vidctur  igitur  Angclus  violento  quodam  idu  pcrcuftific  intcr 
lu(flandum,inIacob  locu  illum  focmoris  cx  parte  intcriori',  vbi  fuprcmu 
cruris  iungitur  cum  imo  feminis :  quo  fa<5bum  cft  vt  &  ofla  illa,de  quibus 
paulo  antc  didum  eft,Iuxata  finr,&  mufculus ,  atque  ncruus  motum  lo- 
calcm  miniftrans,rcfolutus,  atquc  debilitatus  fit  ,atque  indeclaudicandi 
neccfiitas  cxtiterit. 

I     SedcuritapcrcuflirAngcIusneruumlacob?  Ne  vidcliccr  (  vtThco-  Cur  Angelm 
dorctus  ait)vidcns  lacob  fc  fortitcr  relu(5lari,  d<  quodammodo  pr.ruale-  percujfent  na 
rc  Angelojibi  dc  fuo  roborc  nimium  placcns ,  &  prcxfidens ,  fuperbiretj  *^  ^-^^»^- 
fcd  agnofccrct  vidloriam  fuam  ,  &  fortitudinem ,  Dco  acccptam  fcrri  o-  ^''•'^«"'^'^- 
porterc :  fcnfit  enim  manifcftc ,  facilc  potuiflc ab  co,quicum  luClabatur, 
non  modo  vinci  k-,fcd  etiam  occidi,nifi  Dco  aliter  vifum,&  placiru  fuif-  ^^^^ 
fcr.Thoftatus  aliam  addit  rationcm.  Pcrculfit ,  inquit,AngcIus  neruum  ^ 
Iacob,vt  ci  maiorcm  faccrcranimum,&: audaciam ,  quod  quamuis  vio- 
lenrcr  percufl'us,&  grauircr  doIcns,non  ceflirtct  aducrfario,fcd  nihilomi- 
nus  in  ludando  fortiter  pcrfcuera(rct.  Vcl  id  fccit,oftendens,fc  quia non 
poflbt  eum  fuperare»  velle  ifta  rationc  ex  manibus  eius  aueIli,(S<:  ab  co  di- 
lcedcrc.Sic  enim  in  luda  fliccrc  folent  impotcntcs  fupcrarcaducrfiirium: 
conanrur  enim  quomodocumquc  cum  lardcrc  ,  vt  illum  a  fc  rcpcllcrc,6c 
diucllcre  ppflint.Thomas  Anglicus  huiufmodi  rationcm  affcrt :  Hoc  in- 
quit,fccit  Deus,vt  cflicaciam  fux  virtutis,pcr quam  facillimc  poteft  om- 
nibuspra:ualcre,fcnfibilitcr  cxpcrirctur  lacob,ctiam  tunc  cum  Dcopr^- 
ualerc  videbatur.  Deinde.id  fa£tum  eft,vt  vifionis  illius  memoria  vehc- 
mcntius  animo  cius  infigcrctur ,  &  poftca  in  poftcrorum  eius  notitia ,  <Sc 
memoriapcrdurarct:nc  putari  aquopiam  pollct^non  fuiflc  vcra  illjm  lu' 
£lam,fed  inancm  quampiam  vifionem,&  fallacem  imaginationcm  ipfius 

tt  j 


-?S4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

lacob.FaiSumeftidpraetcreain  figuram,&  myfterium.Nimiriim  carna- 
lis  concupifcentiahominis^qux  viget  in  fcemore,fi  diuina  virtutc  tanga- 
tur,protinus  torpefcit,&  languefcir.  Etitem  quodcaro  ludxoru,^  car- 
nalis  fenfus  Legis,&  litteriE ,  per  ludam,feu  pugnam  Clirifti  cum  eis,crac 
refoluendus  3c  exficcandus:ex  quo  claqdicare ccepit  Iudaifmus,quia  vna 
cius  pars  iuit  furfum  ad  Chriftum,&  cft  benedida  ab  co,  altera  vcro  iuic 
dcorli^m ,  dc  ideo  eft  ab  humore  gratix  exficcata.  Quaproptcr  veri  filj j 
Ifrael  non  comedunt  neruum  carnahs  littera:,&  intclligcntiar.quas  occi- 
dit.Sic  ille. 

Et  jianm  emarcuit.V aulo  infra  venit^olffiupHit.  Scptuaginta  vertcrunr,  ^ 
0^torpi!it.O\e:\{\.QV^ext€rjdit y?:Nam  vcrbum  Hebrjfum  /<tr^^rpropric  fi- 
gnihcarc  iit,idcm  quod  cxrendcre  fe ,  &  reccdcre  a  loco  fuo  :  licet  enim 
intcrdum  fignificet  fufpcndcrc,  idco  eft^quod  fufpenfi  extendantur  pcn- 
duli.Plerique  vertunt :  MotacfiSciWcci  loco  fuo,Latinc  diceretur,luxara 
eft.Hebraicerinquit  Caietanus jpro  illo  e?mrcuit,fic  eft :  Fuit  motmnfime 
coxd  ciH6 ,  proculdubio  a  difpofitionc  fua  naturali ,  &  quia  motus  locali^ 
infinuarur ;  foluta  illa  pars  a  naturali  vinculo  loci  fui  intclligit ur.  Ifta  igi- 
tfir  marcedojvel  torpor,veI  ftupor  ncrui  accipicndus  cft,non  quantu  ad 
fubftantiam,  fed  quantum ad naturalcm  eius  difpofitionem ,  &  quantum 
/K>  >*A  ..  u..     virtutcm  moiiendi  localiter.  Nec  tamen  ifte  dcfed:us,&  vitium  clau- 
dK^tio  tUA  la  ^icationis  pcrpctuum  Fuit  m  Iacob,aut  etiam  diuturnum ,  fed  brcui  lub- 
cob  dttraueut  latum  cft.  (mmo  fecundum  Thoftatii,die  proxime  fcquenti  iam  crat  fa- 
ficundumTljo  natus lacob :  fic  enim  fcribit :  Licob  poft  (olis  ortum  fanatus  cftabilla 
fiatum.        claudicatione  :  fiquidcm  illa  ipfa  dic  occurrit  fratri  fuo  Hfau  :  ncc  tamen 
tunc  claudicabar,fcd  redle  ambuIabat,aIioqui,ob  virium  ilIud,(St:fa-dita- 
temclaudicarionis,irrifui&  contcmptuicire  potuilTet  fratrifuo:&  ille 
occafioncm  h.ibuirtetintcrrogandi ,  vndc  ralisclaudicatio  ci  contigifler, 
cum  ramen  indignus  eftcr,vt  ei  myftcrium  vifionis,&  luftx^quam  habuit 
lacob  cum  Angclo,  reuelarctur. 


Caietanu^ 


fhUo. 


q^varta  dispvtatio. 

Beallegomgyd-trofologico  illiMlunx  lacob  cim  Angclo  traffatu, 

&  melle^ii. 

H 1 1,  o  in  libro  clc  prremijs ,  &  pcrnis ,  allcgorice  tradat 
c]iiadamtenushiftoria  iftius  ludlx,  difputans^duonon  exi- 
gua  bona  tunc  adeptum  cfTe  lacob :  quorfi  vnum  fuit  ma- 
gnihcum  illudnomcn  Kraelis  tunc  ei  inditum,id  cft.fupre- 
mus  gradus  contemplationis  &  cognitionis  Dei  :  Kbel 
cjuippe  Dci  v.l.oncm  denotat.Alterum  fuit,quantumad  res  humanas  & 
ter,x-nas,torpor  quidam,&  contradlio,atque  claudicatio,&  tanquam  im- 
ped,nienti,m,qnoab,ft.ufmodircruconfl.dationeretardabatur:&quo. 
niam  difcrta  c f} crud.ta difputat.o Philonis,placet  hlc cam,  circumc»- 

fis  qui 


G  E  N  ES  T  S    C  A  P.  X  XX  I  I.  5?5 
fis  quibufdam  apponcrc.  Facit  autcm  PhiloA'  diftinguit  trcs  gratlus  ho- 
miniim  comiofccntium^&colcntium  Dcum,infimum ,  mcdium ,  &  fu-  ,  Tnapnera 
prcmum,ita  lcribcns :  Sunt  q  uiclam,mquit,  qui  cflc  diumum  numcn,aut  y;.^„^^^;p^,^,^^ 
ncgant,aut  ambigunt.  Alij  fccuti  Maiorum  fuorum  ritus,&  inftituta  po-  ytltrti^hxia 
tius  quam  ccrtam  rationem  aliquam,  talcm  Dcum  cogitant ,  qualcm  di-  tio  {ognofcetf 
diccrunt  a  fuis  cducatoribus,atquc  ita  fe  cgrcgic  pios  cxiftimant,fi  fupcr-  Dcurr 
ftitioncm  pro  pictatc  amplctflantur.  Qm^d  fi  qui  adiuti  fcicntia,valueruc 
imaginariredlorem,atqucconditorcm  huius  vniucrfitatis  ,  ab  inferis ,  vt 
aiunt,proraoucmntad  fupcra.  Ingrcfti  cnim  hunc  mundum,  vcluti  pul- 
chrc  conftitutam  Rempublicam,  &:confpicatieorum  quar  in  cofuntad- 
mirabilcm  varictatcm,pulchritudincm,potcntiam,&:  ordincm,trad:i  ad- 
mirationc.C(Epcrunt  cogitare  tam  bcncornatas,ordinatafq;resnon  mo- 
ueritemcrcrvndcncccflario  col!igcbanf,cas  abaliquo  Mundiopificc  rc- 
gi  magna  prouidcntia.  Nimirum  lcx  narurx  iubct  ,cpificcm,(ui  opcns 
curam  gercre.Ca:tcriim  ifti  diuimorcs  ccteris,vt  dixi,ab  infcris  progrcf- 
fi  funt  ad  fupcra,quafi  per  quafdam  coclcftcs  fcalas,rationibus  probabili- 
bu^tendcntesad  ipfum  opificcm.  Quc)d  fi  qui  abfquc  vllo  cxtcrnoau- 
xilioporucruntad  hoc  (pcftaculu  cuadcrc;  hi  profe(fi6  intcr  (andos,vc- 
rcquc  pios  Dei  cultorcs  rcfercndi  funt.Intcr  hos  fuit ,  qui  Chaldaicc  no- 
minatus  cft  Ifracl :  qux  vox  intcrprctatur,Videns  Dcum,non  fanc  qualis 
Dcus  cft,id  enim  impollibilc  cft,(cd  quia  cii  cflc  a  nullo  didicit  vcl  tcrrc 
ftriiljvel  mortaliii,vel  immortahu,fed  ab  ipfo  foloattaftus,ncc  tamcn  c! 
gnato  apcrirc  fuam  eircntiam.  Id  vcro  qucmadmodu  contigcrit,  opcrx 
prcriii  fuerit  contcmplari  pcr  quandam  fimilitudinem.  Solemhuncvi- 
fibile,num  alia  rc,quam  (ole  ipfo  adiuti  ccrnimusfquid  ftellasfannon  fo- 
laftcllaru  opcafpicimus?dcnique  lucis  afpcdlu  nonnc  ipfi  luci  dcbcmus.^ 
Ad  ciidc-m  fincmodiicciam  Dcus  pcr  fc  iplum  illLjftrar  (ui  notitiam  co- 
operantcncraine,  quod  ca  rcs  exccdat  vircs  omnm.  Scdenimconiefto- 
rcs  ifti ,  qui  pcrcreaturas  pcrucnirc  contcnduntad  Crcatoris  cognitio 
ncm,perindefaciunt,ac  fi  cognito  binario ,  fcrutentur  naturam  vnitatis: 
CLim  contrapotius  ajjvnitate  proccdcrc  dcbuiflcnt  ad  confidcrationcm 
binarij.  Eximijautem  Dc:  cultorcs,&contcmplatorcs ,  Dcu,adiufi  Deo, 
quxrunt,&  lumcn  opc  luminis.Atque  hoc  pnrftantiflinni  Dcicognitio- 
nis  gcnus,quafi  maximii  virtutis  pricmiu  adcptus  eft  lacob,  &  ad  illuftrc 
eius  rci  fignificationcm,mutato  nominc,appclIatus  cft  Ifracl.  Scd  <5c  aliud 
acccpit  lacob ,  apud  non  incclligcntcs ,  ominofum  quidcm  diclu  ;  Si  ta- 
mcn  redte  intcIligatur,optimu  maximcq*,  cxpctcndii-id  nominaturfii^u- 
ratc  in  Scriptura  torpor :  taftus  cnim  in  latitudinc  fa*moris ,  obftupuit, 
claudicabar.Nepearrogantia  &:  fupcrbia  pcr  latitudincm  fignificatur, 
dum  fc  anima  difFundit,&  dilatat.  Pcr  torporcm  vero  fignificatur  faftus, 
dfC  tumcntis  animi,  acmagnificc  dcjc  fenticntiscontradtio.  Nihil  auccm 
vtilius,quam  cftufos  impctus,&:  animofas  contcntioncs,torporc  quodam 
rctundcrc ,  vt  immodicum  aftcftuum  robur  dcbilitatum ,  latius  prxbcat 
ipatiii  n Mori  P -irrr-  .rrri'  n.u^cn!!'  c-v  PI^ ilnnc. 

Saiictus 


Ittudo, 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

Sandus  Ai]gii/linushiftoriamiftiuslu<5lae,peraIlegoricaminrcrpreta' 
tioncm  conucrtitad  Chriftu,(S<:  gcntcm  ludaicam  y  vr  Angclus  illc  prac- 
hguraucritChriftujIacobaurcm,populum  ludaicum.Hic  enim  luclatus 
eft  cu Chrifto  peruicacitcr  ei  repugnando,  &  hoftiliter  eum  infcclando. 
Vifus  eft  autem  pra:ualere  ci,  quia  mortcm  ei  attulic:  veruntamen  neruus 
lacob  pcrcuflus  cft,&  fadus  eft  ipfc  claudicans,quia  poft  paffione  Chri- 
fti,pei:  Apoftolorum  pri'dicationcm  tada  &commotagens  Hcbraica^ 
partim  cius  iuftiticataeftcredens  in  Chriftu ;  partim  reprobata,obftina- 
toanimo  in  fua  infidelitate  pericuerans  :  (icutPatriarchailacobaltcr  pcs 
fanus  erat,altcr  vero  claudicas.  Et  illa  quidem  pars  HcbrarcT  gentis  clcda 
3c  fanata,qux  ad  Chriftum  conucrfa  eft  ,  benedidlionem  accepic  ab  ipfo 
Chrifto,quem  antca  odcrat,<Sc  vfque  adnecem  infedbatafuerac.Augufti- 
ni  vcrba  cx  lib.  1 6 .dc  Ciuicate  Dci^cap.^p.haec  funt :  lacob  nomen  lirae- 
lisaccepit  ab  Angelo  qui  fuit  cum  eo  in  itinere  de  Mcfopotamia  redcun- 
te  lucflatusiqua?  res  typu  Chrifti  euidentiflime  geflit.  Nam  quod  ei  prx- 
ualuit  lacobjVtiquc  volenti,vt  myftcrium  figurarcc,figniiicat  paflioncm 
Chriftijvbi  vififunteiprarualere  Iud.ti,  &  tamcn  benedi(f(:ioncm  ab  go- 
dem  AngeIo^queiTifuperauerat,impctrauit:acfichuius  nominis  impofi- 
tio,bcnedid:io  fuic.Interpreratur  enim  Ifrael,  videns  Deum,quod  ericin 
fine  prxmiuomnium  Sandtorii.  Tetigirporro  Angelusipfi  Iacob,vcIut 
pnrualenti,  latitudinem  fcmoris  ,  eiimque  ifto  modo  claudum  reddidir, 
Erat  itaquc  vnus,atque  idem  lacob,  5c  benedidus  &c  claudus.  Nimirum 
bcnedidlus  m  hisfqui  in  Chrifto  ex  eodem  populo  crediderunt :  claudus 
vcro  in  his ,  qui  in  fua  infidelitatc  manferunt.  Famoris  quippe  latitudo, 
generis,fiue  pofteritatis  eft  multitudo :  ptures  quippe  funr  in  ea  ftirpe,de 
quibus  prophcticcdidii  cft  :  £t  cUttdicauerunt kfemitis  futs.  Sic  ibi  Aug. 

Vcruntamcn  diftintflius,  exprcfliufque  fupereadcm  re  idem  diflcruir  j  ^ 
fermone  8o.dcTcmpore:Iacob,inquic,in  primacolludatione  cum  An- 
gclo  ludxorum  populum  figurabat :  Angclus  autem,qui  cum  illo  lufta- 
batur,typum  Saluacoris  noftriprxfcrebat.  Ludlatus  eft  populus  ludaicus 
cum  Chrifto,<S<:  quodammodo  vicit  v  quia  non  deftipt  eum  pcrlcqui,do- 
nec  morti  tradidit.Et  quia  non  tocus  populus  Iuda*oru  fidem  Chrifti  re- 
pudiauic,lcd  non  parua cius  mulcitudo  in  eum  crediditjidco  in  cius  rei  fi- 
guram, Angcius  cetigit  focmur  Iacob,&  claudicare  CGcpit:pes  cnim  ille  in 
quo  claudicabat,! udxos  non  crcdcntes  in  Chriftu  fignificabat :  alter  ve- 
ro  pcs,qui  fanus  remanfcrat ,  figurabat  eos  qui  Chrifti  fidem  reccperanr» 
Dcniquc  diligcnccr  actcndendum  eft,qu6d  lacob  in  illa  colludacione  & 
vinccbat,&  tamcn  benedidlioncm  vidor  a  vifto  pctebat,diccns:  A^ow  di^ 
rnittamte niftbenedixem mihi.  lacob  enim  vincens, Iddxos  perfecutores, 
&  occiforcs  Chrifti  futuros  pni:monftrabac,idcm  pcccns  bcncdidlionem 
ab  AngcIo,Iuda:os  qui  Chriftumadojacuri,  &  vencracuri  cranc ,  eiiifquc 
ccclcftibus  donis cumulandi ,  oftendcbar.  Denique  dixic  Angeliis  ei :  Ss 
contra  Deum  fortis  fniHi ,  ciuanto  magis  contra  homines  pr^tialehis  ?  Hoc 
tuncimpletumeft^quando  populus  luda^rorum  Chriftum  Dominiun 
crucifixic :  Dimitte  me,  incjuic  Angcius^/#ir/;  ensm  afcertdit  anrora.  i  hoc  iam 

refurrc 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  T  I.  557 
refurreClioncm  Domini  hgurauicqucm  conftac  antc  auroram  refurrcxif- 
feamortuis.  Nec  illudnon  pcrtinctad  candcmallcgoriam,quod  idcm 
lacob  dixit :  In  bxculo  ms&^tranfmi  lordanem ,  ct  (cce  cum  duAbus  turmis  re- 
gredior.S\cpTofc£t6  cftiBaculocrucisCliriftusapprchenditmundum,  tSc 
cumduabusturmis,idcft,cum  duobuspopulis,  lud.  i  ^  r  •  ' ' 
trcmrcdiircumtiiumpho.Hadlcniisex  Auguftino. 

36     S.Gregorius  eandcm  hiftoriam  fccundiim  Tropologicam  mcclligcn-  ' 
tiam  tradkans, docet  quod  in  exercitio  vitiC  contcmphitiwx ,  pcr  diuuias 
vfKationcs,(Sc  vifioncs,  quanto  Spiritus  humanus  magis  cxtollitur,  (Sc  vc- 
ectatur,ac  roboratur^tanto  macis  caro  dcprimitur  atqj  dcbihtatur  •,  idque  ,^  , 
hr,tum.proptcr  vehcmentc  Spiritus  a  carnis  locictatc  abltraCnoncm.6/>r-  exemti^ 
ritHs  enim  pyemptus  ejUcuro  ^iurcrn  infirma^zum  ad  cuftodicndam  humihta-  nu  cont^ni' 
ccm  rccndamque  mentis  clationem.  Nam  6c  Paulus  de  fc  dixii:  pl^itiux^t^uan- 

Ne  rf...^'.  ...io  reHeUiiunum  extollat  me ,  datus  efi  mihi  Jhmnbts  carnis  mc^.  ^^^^^'^f" 
&c.  Cumquc ,  vc  ea  molcftia  hbcraretur,  obnixc  rogaflet  Dcum,fale  ref- 
ponfum ab  co  accexni: Stifikit  tibigratia  meainam  virrus  in  injl)  jnitute pcr-  tatur,t.int9 
ficitur,  Ponam  hic  vcrba  Grcgorijex  libro  cius^.  Moralium  fupcr  illis  rt^-^p^  lura 
vcthisloh.csip.^Jbi  cejfauerunt  tmpij  atumulm,  cr  ibireejuieuerunt  fejfiro-  ^'Ij^^^^^r 
ii^r^.Humana  mcns^inquitGregorius)  dum  occultcTlocutionis  diuinaaf- 
pirationetangitur  :,a  ftatufua:  fortitudinis  infirmata,  ipfoquoabforbctur  . 
defiderio  liquatur :  &  indc  fe  apud  femctipfam  fcftam  inuenit ,  vndc  vltia 
fecflc  confpicit  fortitudincm  quam  confccndit.  Hinc  Prophcta  Danicl 
cap.^  c'Vt!  vifion -m  Dci  f:^  c^nrpcxitTediccrct,adiungit:£/*i//^«/,Cr 
t,iH:  ad  vrrtutem  Dei  mens  adftringitur,apro- 

pna  foriicudinc  caro  ia.\atur.  Hinc  lacob,  qui  Angdum  tcnuit ,  vno  mox 
pcde  claudicauit:  quia  qui  vcro  Dci  amorc  fublimia  refpicit ,  is  iam  in  hoc 
raudo  duplicibus  inicedere  dcfidcrijs  ncfcit.  Vno  cnimpcdeinnititur,qui 
folo  Dci  amorc  roboratur:Cui  ncccfte  cft,vtaltcr pcs  marccfcat,quia  me- 
t' ;  V  r^ii-c  crcfccntc,neccflc  eft  vt  carnis  fortitudo  torpefcat.Sic  Grcgor. 

j  -  ft  prajtcrmittcndaaltera  ciufdem  Grcgorij  in  alio  loco ,  Sc  ad  hi- 

'        .  .  i  y  r  !i!  1 T  r:  rr  i  '  '    '   logica di^putatio. Difputat  cnim  in  dc- 
Linia  qii  ii::;  icm , viros  fanftos  eximic deditos  ftu- 

dio  contcmplatic  locxcrcitio  contemplationis  magnam  kntire 

viciflicu  1!  vJc.L  t^uondamludam,&concertationcmcxpcriri.ln' 

tcrdum  c  )rc  fpiritus,  5c  fingularis  cuiufda  diuini  luminis,  &  gra- 

tiac  participationc  pra5ualcrc,ac  feipfos  fuperare  vidcntur,id  cft,tranlccn- 
derc  cuncfia  vifibilia,&  temporalia  ad  qucndam  vfquc  velut  profpe<5lum 
a:ccrnicatiseue6li.  Sxpevero  ahasin(irmicatecarnisgrauati,ac  dcficicn- 
tes  ,q'jafi  fuccumbcntcs  in  ludla  ,dcprimuntur,&proftcrnunturad  ima.  j^^^^^^-^-j 
SciibicauccmGrcg.  eoquemdixiloco,adhunc  modum.Eft  in  contcm-  ctjfitudo  prl 
platiua  vira  mac^n  \  qu.xdam  lufta ,  &  contcntio  j  cum  fefc  mcns  ad  cocle-  fictinat  ct* 
ftia  crii;  i  rebus  fpirirualibusanimus  cxtcnditur ,  cum  tranfgrcdi  ^'f''''^<^h 

nicitur  oji:i-  j-i  >Jcorporalitcrvidctur,cumfcfcancuftat,vtdiIatct.  Et  ^  """"^ 

1  1  I  o       I   jTl  l       r  cxerattoion- 

aliqu.ind  >  i  ]!ocm  vincit,  <x  rciuctantcs  tcncbrasiux  CcTcitatisexupcrar,  temriM.onn. 
vndc  cx  nfcripto  luminc  quiddam  furiim  ,&tenuitcr  attinj^ 

Coiuai.in  Gcn.Tom.4,  v  v 


ContemfUt' 
tionii  dnlce- 
do,  effici' 

Ci' 


338  C  O  M  M  E  N  T.  IN 

Sed  tamenad  femetipfam  protinus  mens  quafi  reuerberata  reucrt!tur,at  - 
que ab  ca Iace,ad  quam  Lcfpiciendo tranfijt,ad fuae  caecitatis  tcnebras  ful- 
pirandoatque  lamentando  redit. 

Hoc  bcnc  facra  hiftoria  defignat,cum  lacob  ludatum  efle  cum  Ange- 
lo  nariat.Rcucrtcns  cnim  lacob  ad  proprios  parentes,in  via  Angelum  in- 
ucnit,ciim  quo  per  ludam  magnum certamc  habuic.  is  autem,qui  ludan- 
do  ccrtac ,  aliquando  fe  aducrfario  fuo  fupcriorcm ,  aHquando  inferiorcm 
inuonic.  lacob  porro  &  Angcli  luda,  cuiuflibct  perfcdi  viri,  &  in  con- 
templatione  verfaucis  exercicium  dcnotat.  Cuius  quippe  anima ,  dum 
contemplari  Deum  nitituc^  tanquam  in  certamine  quodam  pofita ,  modo 
quafi  cxuperat/quia  intclligcndo,  &  fcntiendo  dediuinoluminealiquid 
dcgaftat:mod6  fuccumbicquia  &c  dcguftando  iccrum  dcficic.Quafi  ergo 
vincitur  Angelus  quando  intelledu  intimo apprchenditur  Deus.bed  no- 
fandum  ,  quod  idem  vidlus  Angclus  ncruum  fcemoris  lacob  tctigit ,  & 
marcefcere  ftacim  fccic  6c  ex  eo  ccmpore  lacob  alccro  claudicauit  pcde. 
Videlicet  Omnipotcns  Deus,ciim  iam  per  defiderium  3c  intclledum 
cognofcicur,  omncm  innobis  voluptatcm  carnis  arcfacic :  &  qui  prius, 
quafi  duobus  pcdibus  nicenccs ,  &  Deum  videbamur  quarrere ,  Sc  mun- 
dum  tcncrcipoft  agnitionemfuauitacis  diuina:,vnus  in  nobis  pes  lanus  re- 
manec ,  &c  alcer  claudicac :  quia  neceffe  eft ,  vt  quifque  dcbilitato  amorc 
mundi,conualcfcatadamorcm  Dei.  Si  ergo  tenemus  AngeIum,vno  can- 
tum  claudicamus  pedc  :  quia  dum  crclcit  in  nobis  fortitudo  amoris  inci- 
mi,paricerinfirmacur  forcicudo  carnis.  Omnis  quippc,qui  vnopedcclau- 
dicac ,  illo  folum  pede  nicicur ,  quem  fanum  habec:iimilicer  &  is ,  cui  iam 
dcfidcrium  cerrenum  arcfadlum  fuit ,  in  lolo  pedc  amoris  Dci  toca  vircu- 
cc  fe  fuftinec,6c  in  ipfo  ftac^quia  pcdcm  amoris  fcculi,qucm  ponere  in  ccr- 
ra  confueuerac,  iam  a tcrra  fufpcnfum  portat.  Et  nos  ergo ,  fi  ad  parentcs 
proprios,ideft,ad(piritales  patres  noftrotendimus,  teneamus  in  via  An- 
gclum,vt  fuauicatc  intima  apprehendamus  Dcum.Contcmplatiua  namq;  ^ 
vita,amabilis  valde dulcedo  eft,qua!  fuper  fcmetipfam  animam  rapit,  cce- 
icftia  apcrit , tcrrena  omnia  contcmpcui  cfle  dcbere  oftcndit, ipiritalia 
mcnrisoculispaccfacit,  corpocalia  abfcondit.  Vnde  bcnc  GtH^l:;  F.  ,  !  f:n 


^AiciziEgo dormiOyO'  cortnenm  vigilaty\g\\.mx\ 


iviv: 


iLii  per  hoc,  quod  interius  contcmplando  proficit , ab  inquicto  ioiis 
operc  quiefcit.Atquc  hxc  funt  mcllifiui  Grcgorij  verbadulciflfima. 

Vers  1(5  I^i^^^^d  eum,Dimitte  mejiam  cnim  afcenditaurora.Rcfpon- 
oy,  dir:Nondimittamtc,niribcnedixcrismihi.  Etintcrrogauic 

cum  lacob ,  Dic  mihi,  quo  appcUaris  nominc  ?  Rcfpon^ic 
quidquxris  nomcn  mcum,quod  cft  mirabilc?  Et  bcnedixic 

ci  in  '/odcni  loco. 

i  .  .  >  11  I  AMhuiuslocibreuuci  ^i..uuuLs  iofcphus  piuno  An- 3' 
1  tiquitatum:Cum  crafifi^et,inquit,torrcncem  laboch,  (Sc  rclidus 
-^S^  ab  agminc  manfiftcc  lacob  fohtarius,  incidit  iufpcarum,  prior 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


ipft'  vircii- 
'  aKiLti  i.  )ci  viccii^jicivjupciieilli 

i—  'icirars-  Mmq-ic  ems  nnllo  cem- 

poredefutui  nbusliomini;  iri.Iuflirtjue  il- 

!um  poftid  rcnipoiib  voc.ui  iiracIcmjCjuodHcbuLiijAugc  lo  reluchinrem 
lignificat.  Hxc  runtpr.r.^cli  T.ici/noic!  i-^^um roganti.  Cum  cnimlcnhf- 
fct  Angelum  eflc Dci  >  fatum liium  cognofccre  fibi 

'  '    '   •  MiiLkl  cuaiuut.  lacob  aurcm  lartusauditis ,  im- 

'^cl ;  id  fignificatDci  facicm.  ScdquiaLuum 
ncr  rlucl-andum  !  pfcpoft  co  ciboabftinuit  ,<?c  nobiseo 

cibo  'Ti  velci  uou  iic^t.Ha?c  loicphus.In  cuius  brcui  narratio- 

nc  nonu  ul  icrcenda.  Primo  Angdum  vifura  lacob,  vocat  (pc- 

ctrura,Gracc.  Phantafma,vcl  Idolum,qu6d  Angelus  vidcrctur  cf- 

fe  id,  quod  n  ju  vklebatur  enim  eficcorporeus ,  S<  natura?  humanx 
compos.cum  lccus  cfTet.  Dcinde  nomcn  Ifraciis  interprctatur,RcIuc5lan- 
tem  Angclo.  Adhxc  bcncdidioncm  ,  quam  lacob  petiitab  Angclo  ,  ap- 
pellatFa'  '  \^nsIacob  prccatum  eflc,vt  fibi  farum  fuum  aperircr,Fa- 
tum  app.  .linamdifpofitionem  eorurP!,qua?  vcnturacrant  lacobo; 

prosfcrtun  circa  frarrcm  fuum  Efau ,  cuius  illc  tunc  aducntum  valdc^  for- 
midabat.  Prxtcra  dicic  lacobum  cognouiirccum,  cum  quo  lu(ftabarur, 
Angclum  fuidb  Dci:&  idcirco  prcces  ei  adhibuifl'e;6(:  futuros  cuenrus,^5c 
cafus  fuos  ab  co  fcirc  voluiflc.  Ulud  autcm  vidctur  facrx  hiftorias  mininu' 
conlonum,quod  fignificat  Iacobum,fibi  ipfi  interludandum  Lrfiflc  ncr- 
uum  foemoris,quod  tamen  fadbum  eflc  ab  Angclo  pcrfpicuc  tradtt  Scri- 
ptura.  Ad  cxtrcmum  fignificat,criam  vf^uc  ad  fua  tempora^iliicitum  fuif- 
Ic  ludacis  tali  ncruo  foemons  vefci. 
^  ScdquidiIludcft,/*iwf;7/Vw^/rf;7^/>/i//mvf?Mcrir6cm'mqu:rri:^ 
Angclus  tam  follicitus  fiierit  difccdcndi  anre  auroram.  Ridiculum  cft,  ' 
quod  nugantur  hoc  loco  Hcbrxi :  aiunt  cnim ,  proptcrca  voluilfe  '  - 
lum  difccdcrc antc  aurorain,qu6d  illud  tempus  fit,in  quo  Angeli  t 
uerint  cantarc  diuinas  laudes ,  iuxta  illud  quod  didum  eft  a  Dco  it 
cap.  •^i.XJhi  eras  cnm  mc  laudarertr  adra  manuma ,  rjr  iuhilarenr  oTnf  \ .     , ; 
/)W)Tanquam  Angclus  diccrctrSinc ,  vthinc  difccdcns ,  pofllm  in  tc  i  .1  - 
p  ^rc  choris  Angelorum  manclaudanrium  Deum  ,  intereflc.  Qu^i; 
habcant  Angcli  certa  diei  tempora,&:  alia  canendi  laudcs  Dei,  aliaqu^ 
eo  cantuvacandi:ac  finon,qui  fempcrvidcnt  facicm  Dei,etiam  dum 
funtinterris  ,&  iniunfta  fibiaDeo  munia  exequunrur  apud  homincs, 
in  pcrpetua  Dci  laudatiorv    r  rf^  ntur  ^iSc  vt  fcriptum  cft  in  Apocalypfi 
cap.4.  nullam  requicm  1  idcft,  finc  vHa  ceflfiitionc,  aut  in- 

i^-^      '  .      ...  nus  concrrrriv  inqucm  vcrc  dici  qucat, 

quod apud  lob  j8.fcr/ptum  ediConcenr  lis dormire faciet? Glofla 

tris  fitcxponit  hunc  locum  :  Dixit  Angclus  :  'Dirnitteme  ,ijuia  ' 
>  .         ^^i/^^//r^r^.Quafidiccrcr;Iamtibitempuseftabinuifibilibus  & 
diuinis,adcorporalia&  humananegocia  tra6landa,dcfccndcdi:  tanquam 

v  v  2 


^.^o  C  O  M  M  E  M  T.   I  N 

no6tLU-numtcrapusvfqaeadcxorientemSolem  conuenicns  fitcontcm- 
plationi  rcium  diuinarum,&  fpiritualium  rerum  traaationiidiurnum  ve- 
ro,  tcmporalium  negotioru  fundionibus  &  officij^J^qure  proximo ,  vel  cx 
-  obli^anoncvcl  ex  caritate  pr^ftanda  funt.Conucnierer  (ane  iis,qu?  ceci- 
nit  Dauid  Pfalm.  105.  Ortus  efi  Sol,  &  congregatifHrtt :  &  in  cjihtlibus  futs 
collocibuntur.  Exthit  homo  ad  ofns fuum ,  &  ad  operationemfHam  vfque  ad 

oleaJliT.  ^,efveraw',  Olcafter  putat,  idcirco  Angelum  difcedere  voluifTc  antc  ortum 
Solis,ne  quantum  ad  cftigiem  cognofccretwr  :  nolunt  enim  Angeli  vuigo 
fui  videndi ,  auf  alloqucndi  copiam  faccre ,  ncc  familiarius  cognolci ,  (ed 
raro  admodum  ^  parce:quam  ctiam  ob  caufam  fcifcitanti  lacob  nomen 
fuum  indicare  noluit.  Prxcipuc  autcm  nolcbat  Angclus  vidcri  abaliis, 
quiilluccfccntedicventuti  crant  adlacob  :'huiufcemodi  enim  myftcria 
non  funt  publicanda,^:  inuulganda;  fcd  idoneis  tantiim,dignifq-,  fecrcro 
tradcndaThomas  vcro  Anglicus  hanc  reddit  rationem:Loquitur,  inquir, 

^  "  Angelus  morc  ahcuius  domini,grauis  &  honorati  viri,qui  erubefcit  vide- 

ri  ab  aliis,  agere  qua^  parum  condigna  funt,  vti  crat  lufta. Vcl  loquitur  ad 
fimilirudincm  alicuius.qui  feftinat  ire  ali6i&  caufam  cito  difcedcndi,  ob- 
tcndit  fcftinationem  fuam.  Et  quia  iftc  modus  loqucndi ,  humanitatcm 
quandam,  &  aflfabilitatem,  atque  familiaritatem  fapit ,  idcirco  Deus  cum 
cximiis,&intimis  amicis  fuis tali folet  nonnunquam  vti  locutione,  quo 
pcnetrabiliiis,  &  familiariiis,  &  fuauuis  in  eorum  fc  corda  infinucr,  atquc 


mgcrat. 


Quod  .lutcm  dixic  Angelus  lacob  qUc-ercnu  nomcn  ciu^iu.r/-  qudr^s  no~ 
men  wf«r/^?Thoftatus  fic  mtcrprctatur:  Voluit  Angelus  doccre  Iacob,non 
(vt  fit  in  hominibus)ita  effc  Angelorum  propria  nomina,  per  qux  alij  ab 
aliiscoenofcantur.Nam  cum  Anfreli  fe  inuicem  fecundum  fubftantiam 
diftindlc,acproprie  cognolcant, non  indigcnt  ngnihcatione  nominum 
quorum  tunc  cft  vfus ,  cum  circa  rem  quampiam  accidcre  dubitatio  ,  vcl 
arquiuocario  potcft.Sunt  autem  Angclis  impofita  nomina non  fccundum 
naturas  ipforum,  fcd  fccundiim  miniftcria,  <Sc  officia.  Et  quia  contingir, 
cundcm  Angclum  in  diucrfistemporibus  diuerfiicxcquiofticia,  poflunc 
cifimilitcrdiuerfi  nominaimponi :  cum  igiturquifpiam  noucrittalc  no- 
mcn  Angcli ,  &  ifta notitia  nec  fixa  fit ;  ncc  ftabilis  mutabitur  in  aliud, 
non  cognofcetur.Quodautem  in  multis  libris  Ccciimm -.Giuodefimirahiley 
cum  ncc  Icgatur,nec  rcpcriatur  in  Graccis,ncc  Latinis  libris  emendatiori- 
bus ,  licct  Theodorctus  id  Icgat  in  Quxftione 91  .in  Gcncfim,  non  cft  c\ 
ipfo  tcxtu  huius  fcripturx ,  fcd  cx  cap.  dccimo  tertio  tcrtioiibri  ludicum 
vbi  hoc  Icgitur,tran(poficum  cft  in  hunc  locum. 

Non  dimlttcim  te,nifibenedixeris  wi/7/.Senfcrat  vtique  Iacob,in  eo,cum 
quo  Iu(Sabatur ,  cffc quid  maius  hominc  ,  ac  diuinum  ,  vcl  ex  aliis  rebus 
eius,qu3e  hic non  mcmorantur,vc!  ex  notabili  percuflionc  nerui  foemoris 
fui,quanonmoda  corpus  cius  vehemcntcr  commotumcft  ,  fed  animus 
eridm  fuitmirabilitcr  afFcdbus:  vel  intcrioriquodam  fenfu,&inftind:u  fi- 
bi  diuinitus/ndiro,atqi  illuftrationcmcntis  cognouit  eum  cfle  Angclum 
Dci.Bcncdidlioncm  porro  iftam  Angeli  hic  tatum  dicitur pctiiffe  lacob. 

Ver  um 


S.BfUrtui 
ptitauit  An^' 
f^elum  ffitfff 
yUutm  Dv*. 


GENESIS  CAP.  XXXIl.  541 
Veruum  quim  ardentcr  cam  concupierit,  quam  obnixe,  &  inftanter  fla- 
gicauerit,  &c  cjuam  pic  ac  rcligiose  pro  ea  fupplicauerit,  multis  8c  prccibus 
fuds,  3c  lacrymisi  reticuithoc  loco  Mofes,  lcd  cnarcauic  I  iokas prophcta 
cap.  12.  ica  (cribens  de  Iacob://i  vtero fnppUntMiitfratrem fimm.O'  ^« y»^^^- 
tii  /  '  "  '  "  }  cum  Ayv^Ao \nHa\u,\t  aduerftts  ylfi^eluy  crfortattis 
eS  .  ^771.  S.Hilarius  hb.5.  dcTrinitatc  ,arbitratur  cogno- 

uille  lacob,  cum,  qui  luftabaturjfuilfc  Filium  Dci,  cumq;  pro  falute  ho- 
minum  aliquando  tadlum  iri  homincm,  ^  humiliandum,atqi  infirman- 
dum  per  pallioncm,^  mortcm.  Siccnim  fcribit:  AJcftonuncmecum  fi- 
d  ji  IMX  fpiritu,aduerfus  vcncnata  inSdclitatis  libila,San6le  Patriarcha  la- 
cob.qui  in  lucla  hominis  inualcfcens,benedici  tc ab  co  fortitcr  dcprecaris. 
Qii '1  iftud  eft,  quod  imbccillura  oras ,  quod  ab  infirmo  bcnedid:ionem 
cxp;;tis  ?  hunc  cuius  bcnediftioncm  rogas.  amplcxu  tuo  validior  elidis.  A 
grftiscorporis  cui ,  mcntis  cux  opus  dillidec :  aliud  profcclo  agis ,  quam 
fencis.  Tenes  in  luilacuahommcin  infirmumiSed  hic  cibihomo  ,Deus 
verus  eft  ,  non  ex  nuncupacionc,  fed  cx  natura  non  enim  adopciuis  benc- 
didionibus  benedici  cc  poftulas,  Pacriarcha,  fcd  veris.  Cum  homine  lu- 
€t  iriSjfed  Deum  facie  ad  faciem  ce  vidifTc  ceftaris,  non  hoc  oculis  cui  cor~ 
poris  ccrnis ,  quod  vifu  fidei  cux  fencis.  Infirmus  fecundum  cc  hcmo  cft, 
ledanima  cua  fecundiim  vifum  Deum  (aluaca  eft.  lacob  m  lufta  es  \  poft 
hdcm  poftulacx  bencdiftionis  ,Ifrael  es.Subdicur  cibifccundum  carnem 
homoad  myftcrium  pafllionisin  carne  ,Dcumin  carnis  infirmitatc  non 
nefcis ,  ad  facramcntum  bcnedicl:ionis  in  Spiritu.  Necafpcftus  impcdic 
quin  fides  manearjnec  infirmicas  auocac  quinbencdiftio  poftulccur;  ncc 
homoeificic  quiquin  homocft,Dcus  fic.  Nccqui  Deus  cft,non  Dcus  vc- 
rus  cft,quia  n^n  por.  ft  nnn  Dciis  vcni':  cHc.qui  Dcus  cft,*^:  ira  bcncdixit. 
Sic  Hilar: 

Vocaukque  lacob  nomca  loci  illius  Phanucl,diccn$,  Vidi  -sf^^^^ 
Dotninum  facie  ad  facicm ,  &  falua  fafta  cfl:  animamea.  51.32. 
Ortufquecftci  ftatimSol,  poftquamtranfgrcnuseft  Pha- 
nucl :  ipfe  vcro claudicabat  pcdc.  Quambrcm  non comc- 
dunt  ncruum  fili)  Ifracl^quia  cmarcuit  in  focmore  'acob  vf- 
quc  in  prxfcntcm  dicm,co  quod  tctigcrit  ncruum  foemoris 
cius,&:  obftupuerit. 

O  s  fuic  illorum  vctcrum,&  Sandorum  Patrum,infigncm  fa- 
nc  crga  Dcum  pictatem  eorum,atq;  animi  grati  eximiam  vir- 
cutcm  declarans, vbicumqucinfignitcraliquid  mcmorabilc 

 contigifTccipfisjCiloco^ex  cali  cafu,cuencuquc  nomcn  impo- 

ncre,  vt  perpccuum  vidclicec  apud  pofteros  monumcncom  eflcc,  tum  pic- 
tatis  ipforum  crga  Dcum,  tum  Dci  erga  ipfos  fingularis  bcneuolentiar,  ac 
munificenciae  i  vt  &  ipfi  tali  (pedlaculo  ,  <Sc  recordationc,ad  colcndum 
Dcum,  &  fuam  in  co  fpcm  omncm  collocandam  incicarcncur.  Hocncpc 

vv  ^ 


intelligendum 

Jacobfeyi- 
dtjje  Denm 
fAcieadfA' 
'iem. 


facie  adfacte. 


.:4i  Vet*t, 


.^2  COMMENT.  IN 

{l^cutus  lacob , .  bi  ab  Angclo ,  ciim  quo ludatus  fuerat,  fauftum 

Ifraelis  nomcn,&  optatam  bcncdidioncm  acceperatjndidit nomen  Pha- 
nuclis.  Quoin  locopoltca  ciufdtm  nominiseft  .-edificata  ciuitas  :  qux 
Gcdconis  cxercituit  vt  legitur  ludicum  8.panGS  denegaflet,parta  vi<ftoria, 

.  dcon  turrim  Phanucl  (iibucititjhabitatorefque  occidit,  fed  eam  multis 
,  ^)ft  fcculis  Icroboam  jedificijs  rcparauit.  Ifta  ciuitas  pofterioribus  rcm- 
nonbus  cx  vocabulo  Hcbr^eo  ab  lacob  indito  ,appellabatuc,  Facies  Dei: 
i  ;iiminitSrrabo  lib  16.  in  dcfcriptionc  vrbium  PhceniciXjCuiufdam  loci^ 
(|LM  fuo  ctiamtcmpore  appcllabatur  Facies  Dei:  Sicenim  fcribit;  Tripoli 
coniunda  eft  ca  qux  Dei  facics  appellatur,  in  qua  Libanus  mons  definir. 
Intcr  hxc  eft  locus  quidam  nominc  Tricris.Hiduo  montes  funt,quieum 
fliciunt,  qui  concautis  Angulus  dicitur,  quafi  intcr  (cfc  pares.Libanus  >  6c 
Antilibanus  paulo  vltra  mare  incipientes:Libanus  vltra  Tripolitanu  mare 
circa  DciFacicm:  Antilibanus  vltramarc  Sidoniu.definunt.  Hxc  Strabo. 

Sed  quomodo  vcre  diccrepotuitlacobillud  :  XJidiDominum  facie  ad 
faciem :  ciim  Dcus  ip(e  dixerit  Mofi  Exodi  5  ^.Faclem  meam  videre non 
terisy  nonenim  vidcbitme  homo,c^  viuet :  Et  fan^  quem  viderat  lacob ,  non 
erat  Deus,  fcd  Angclus  Dei,vt  fupra  didlum  cft.ac  ne  ipfum  quidem  An- 
ge4um  proprie  vidcrat,  fcd  tantiim  corpus  ab  eo  acceptum,  &  in  fimihtu- 
dinem  hominis  figuratum,  quod  nihil  profedlo  pertinebatad  naturam 
Angcli.  Hanc  qusftioncm  S.  Thomas  prima  partc  Qua*ft.  xij.art.  1 1 .  ad 
prim.itafoluit:Sccundum  Dionyfium,inquit,in  ^.capite  de  Cttlcfti  Hie- 
rarchia  dicitur  aliquis  in  Scriptura  Dcum  vidcre ,  in  quantum  formata: 
fuiit,&  obic(5tx  illi  aliqua:  figur3E,vcl  fcnfibileS;,vel  imaginari:^  fecundum 
aliquam  fimilitudinem,Diuinum  aliquod  rcpracfentantes.Quod  ergo  di- 
cit  lacob  :  l'^idi  Denm  facie  adfaciem  ,  refercndum  cft  non  ad  ipfim  diui- 
nam  Eifentiam  ,  fcd  ad  figuram  in  qua  repracfentabatur  Deus.  Et  hoc 
ipfumad  quandam  prophctia:  eminentiam  pertinet ,  vtvideatur  perfona 
Dci  loquentis,  vcl  Dcus  ipfe  loquens,licct  per  imaginariam  vifionem  ,  vt 
iiifra  patcbit,  cum  de  gradibus  prophedx  loqncmur ,  fccunda  fecundiie 
Quccft.clxxiiij.  Vclhoc  dicit  lacob  ad  defignandam  quandam  eminen- 
tiam  intclligibilem  contcmplationis  fupra  communcm  ftatum.  Sic  San- 
dlus  Thomas.  Verum  fciatlcdlor  ,  phrafim  efle  lingUc-e  HebrsEcX  peculia- 
rem,&  frcqucntcm  in  Scriptura,  vidcrc  aliqucm  facie  ad  facicm,  pro,  vi- 
dere  pr^fcntcm,6<:  clare,ac  diftind^inon  per  obfcuras  imagines,aut  fimi- 
litudines:fimiliter  loqui  cum  aliquo  faciead  faciem ,  cft praefetitis  vocem 
dc  verba  diftinfte  3c  exprcfs^  audire ,  licct  nulla  eius  figura ,  &  forma  vi- 
deatur.  Nam  Deuteronomij  5.  dicitur  Dcus  eflc  in  monte  Sina  locutus 
Hebrxis  facic ad  faciem ,  nec  tamen  illi.tunc  vUam  fpeciem  cius  aut  figu- 
ram  vidcrunt, vc  ait  Mofcs  Dcuter.^.Scd  qiiia  clare  dc  exprefsc  audicrunc 
voccm,<3<:  verba  Dci  loqucntis,idcircodicuntur  audifle  loquetem  Deum 
facicad  facicm.Similcm  habetfententiam ,  &  Intellecaumi  Loquioread 
os  cum  aliquo ,  quomodo  dicitur  Numerorum  12.  Locutus  Dcuscum 
Mo(c  :  Or^,inquit ,  ad  os  lo^uor  ei,&palamy  ct  non per  <cmgmata,  &  fignras 
DominHm  videtSim\\\i^t  negociari  cum  aliquo  facie  ad  facicm,  vcl  ore  ad 

os,eft 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  I. 
oSjClt  agcrc  noii  cum  abfcncc  peu  lictcras,  vcl  nuncios ,  vcl  procuratorcs> 
fcdimmcdiaf^cum  prxfcnci.B.Paulusprima^ad  Corin^h.  i  Vifioncm 
Dci  facie  ad  faciem,  vocauitclaram  diuinx  Eircncixacbcacificam  vifio- 
nem,  nimirum  Dci  llcuc  cft  opponcns  eam  obfcurx  vifioni ,  fcu  cogni-  ^'^^**'  ^""^* 
tioni,quam  pcr  fidcm  habcmus  in  hac  vita.  VidcrnnsAnqnit^mirjc  per fpe- 
ilum  in  (tmgmatrjnnc  a^tem  facie  ad ficicm:ldcob  igicur  quia  vidcrac  An 
gelum  fub  afpcftabili  fpccicac  figura  hominis,  ipfumquc  fimiharicci  ll- 
cam  loqucnccm  audicracdixit  fcvidiflccum  facicadfacicm. 

'qiiitm  y  Et filMafaila  efi anifna  mea.  Duplicitcr  hoccxponi  poteft: 


ino  (juidcm  vt  fic  hic  fcnfus:  Vidi  Dominum,ncc  tamcn  morcuus  fum. 


1 

'   1  ^i'uus,<3c  iucolumis  cuah.Vetus  enim,  &communis  erac  illorum  ho~ 
n  opinio,ncmini  mortalium  vifioncm  Dci,  cicramortem  cius  con- 
'  ^  ' is  \{oy{\:Faciem  meam  vidrre  non poterisy  non enim 

•  Qupcircade  Gedconc  in  libro  ludicum  cap.6< 
ptum  cf t  ^^edeon ^nod ejfet  Angelus Domini,  aity  Heu tni'Do- 

'  .m  Domini  facie  ad  faciem.  Dixitcjne ei Domi- 
?norieris,  Ec in  eodcm libro  cap.  i  j.de  Manuc 
cll  pvodizmniStatim  intellexitManke  Angehm  Domi- 
fftam ,  Afort;  '  ,7^77;. 

>  .traditur,!  1 . .        .     ,      .  .  .  .jomt" 

^  probanimHs  hodie :  cjHod  ioefHente  Deo  cnm  ho- 
'Sienini  iHsvltravoccmDo- 
'ilscarOyZ.  jocem  Dcivinentis^ 

^'ti  ry  ftcHt  nosaHdiHimHSy     pofjtt  vinere? hhcio  mo- 

r-.Itccrintcrprctariad  hunc  modum:^^/ 
meayxA  cft,vchcmctcr  rccrcatus,&:  con- 
:u  :  !  a!clarum,  &  profbcrum  Ifraclis  nomenaccipiens ,  & 

cionc  affcdus :  vcl  liberatus  fum  omni  folicitudine,ac 
11  m  fratris  mci  Efau  formidaLam.  Itaquc  quod  hic  di- 
c  1 : 11  i  /  anima  mea, lAQm  clTc  videtur,  quod  dixit  Hofeas  cap* 

,  ffortatHi  efl. 

Ob  cjuam  canfam.non  comedunt  nernum  filtj  If[ael ,  cjtti  emar- 
tocmore  Licob,  Non  nceatur  ( ait  Caictanus  )cfus  cuiuflibctncrui,  ^^".''"1'''; 

.  ,        .        .1,.  '    n  •    r      '  •  JliddorHah- 

'    'ixatillius  , quiclt  m tcminccoxx :  cuius  ncrui  incoxala-  (itneutiaah 
hoc  cft ,  motio  cx  naturalis  loci  difpoficionc ,  caufa  ci  fuit  ^O*  nerut cfUA' 
ciau.iicari  ii.Fi  i  apparcc,  quodqucmadmodum  non  quam 

cunri;  .     .  an  qua;  fcmen  dicicur,ita  cum  etiam  ipfum  fc- 

mcn  1  plurcs  parccs,carncm  fcilicet,  neruum ,  vcnas ,  &c 

ofla,  noii  Kutcm,  fedncruum  fcminis  violcnt» 

ctuhTfit  A      .  :    . ....      ...  .um  aaaturah  vinculoloci fui.  Vbi ciaic 

>idcs,qu6il  nulluscft  fcrmo  dc  mcmbro  gcncrationis , ficut  putarunr 
quidam  Hebrxi,vocabulo  ncruiinccrprccanccs  membrum  gcncracionis, 
^  'im  profcclo  infciccacftupidc:  nonenim  obhcfioncm  calismcmbri, 
il"  fuiffccpcdibusclaudicare  lacob.Hincquoque  liqucr ,  falfum  cflc 
quod fcripfic Rupcrtus.lib.S.Commcntariorum m  Gc  ludxos  Rupertm. 


C  O  M  M  E  N  T  I  N 
millum  ncruum  comcderc ,  proptcr  illum  vnum  fcrmons  ncruum  ,  qm 
caputAquoddamprincipiumcftomniumcorpons  ncruorum  ,  cum  ii- 
-natc , cVapcrtc  Scriptura dc  ncruo  tantiim foemoris  id  tradat.  Ncc  vero 
rftiulmodi  ab  cfu  ncrui  abftincntia,fuit  Hcbr^is  lcge  aliqua,aut  pr^cc^to, 
vcIcxvoto,fcd  rcligione&rcucrcntiaquadam  vltro  fufccpta  primuni, 
vt  cr<.dibilc  diau  cft . ab  ipfo Iacob,tum  a poftcqs  eius,  propterea  ncmpc 
...^dtalis  ncruusfuiffct  in  lacobpcrcufllisab  Angelo  :  &  vt  tali  oblcr- 
.  mtia,  ds:  mcmoriam  illius  lufta^ ,  &  noui  nominis  Ifraehs  impohtionis, 
.V  bcncdiftionis  Angclicar  pcrpctuo  cuftodircnt;eam  vcro  obfcruantiam 
ad  fuam  vfque  a^tatem  pcrduralfc  lofcphus  fignificat ,  afErmans  tolem  ci- 
bumapud  Hcbrioshaberipro  iliicito,vtfupra  didum  cft. 


QJINTA  DISPVTATIO. 

De  ^ermam  c^propria figmpatione  nomims  ifraeljquod  Pa- 
trtarcha  Jacob  impofttum  eft  ab  Angelo. 

Sptper  tllisruerbis^ 

Versv  i8  Aitergo,Qupclnoincnefttibi?rcfpoiidit;Iacob.  Atille  Ne- 
qiiaquam,  inquit ,  lacob  appellabiturnomen  tuum ,  fed  If- 
rael 5 quoniam fi contra  Deum  fortis  fuifti^quanromagis 
contra  homines  prxualebis? 


S.Hironym. 


V  p  E  R  vcrainterpretationc  nominis  Ifrael^difputatSa<aus4^ 
Hicrony mus  in  Traditionibus  Hcbraicis  fuper  hunc  locum 
GcncfisjCuius  difputationis,e  rc  fuerit,vc  hoc  locopcr  par- 
tcs  fcntentiam  ponamus,  fimul,  &  quamque  partcm  fcpa- 
ratim  excutiamus.  Primo  loco  refert  Hieronymus  inter- 
prct.itioncm  nominislfrael  traditam  alofepho  :  Io(ephus,aitHierony- 
inus  in  primo  Antiquitatum^lfracl  idco  appellatum  putat,  quodaducrfus 
Angelum  ftetcrit  j  quod  ego  diligcnter  excuticns ,  in  Hebraeo  penitus  in- 
ticnirc  non  potui.Sic  Hicronymus.  Vcrba  lofcphi  funt  ha^c:  luflitqi  ^nm 
(Augcius  fcilicetipfumlacob  )  poft  id  temporis  vocari  Ifraelem,  quod 
Hcbra^is^Rcludantem  Angclo  fignificat.H^c  lofcphus.Equidem  nefcio, 
cur  inrcrprctatio  lofc  phi  difplicucrit  Hierony mo  j  cum  eadem  ipfa  fit  ei, 
quam  tiadidit  Angclus  ,  quid  cnim  aliud  cft ,  validc  rcludatum  efTc  An- 
gelo ,  quod  ait  Io(cphus,nifi  quod  dixit  Angelus,  fortem  fuiflc  curo  Deo 
fiuecum  Angelo? 

Sccundo  loco  apcrit  Hicronymus ,  quam  putetipfc  veram  effe  nomi- 
nis  Ifrael  intcrpretationcm,docenSj  ea  vocc  fignificari,  TnncfVs  cum  Deo. 
Ecquid  me  ncccfle  cft ,  ait  Hicronymus ,  opiniones  quxrerc  nngulorum, 
ciim  etymologia  nominisexponat  ipfcqui  pofuit,  NQnvdcabitur^  inquit, 
nomen  tHum  lacob  *fed  IJrael  erit  mmen  tUHm,  quod  autem  fcquitur :  qnia 


G  ENES  IS  CAP.  XXXII.  545 
initaluifli  cum  Deo^i^  cum  homimbus  imaUbis.Sk  intcrprctntlis  eft  Aqui- 
la:     ^l^f  ttir«  eii,  Symmachiis  autc:    vl*"^^^'  ©toVlxx.vero  &c  Thco- 
docion  '''Ti  ul%vvxs  uiTA  0tJ.  SAriih  enim,quod  ab  Ifracl  vocabulo  dcriua- 
tur,principem  fonac.  Scnfus  itaq;  cft,non  vocabicur  nomen  tuum  lacob, 
hoc  cft,fupplantaror;fccI  vocabitur  nomcn  tuum  Ifracl,  hoc  eft  princeps 
cii  Dco:quomodo  cnim  Princcps  ego  fum,fic  ^  tu  ,  qui  mccum  ludari 
potuifti.princeps  vocabcris.Si  aute  mccum,  qui  Dcus  fum,  fiue  Angclus 
fquoniamplcriquc  varicintcrprctantur)  pugnarc  potuifti^quantomajpis  ^^'^<*p^'* 
cumhorainibus,hnccft,cumEfiu,qucm  formidare  nondcbcs  ?  Sic  ibi  !f'l"L,Vl' 
Hicronymus^VcrUm  iple  paulo  poft  ait,fignificari|eonomincidcquod,  yocn  Ifracl 
Rcdus  Dei,fiueRccfli(IimusDci,&  hoc idcm  fcribitin  Commcntarijs  ^*^^^- 
fuis  in  Rfiiam  fupcr  caput  44.Proprie,inquit,iuxta  HcbnTOS,6c  htcrarum 
lidcm,l<'ra<fl  rc^ftus  intcrprctatur:virautem  vidcns  Dcum,  vt  multi  cx- 
ponunt,nonin  elcmcntis,fcdin  fono  vociseft.  Vnde     libcr  Gencfcos 
appcllatur  hbcr  t^^^n*» :  idcft,rc(florum,fiuc  iuftorum,Abraham  nimirii, 
&  Ifaac,&:  lacob.Et  in  c.xi).Horca2  fupcr  illis  verbis:£r  in  fortitudiHefnd 
J/r^<^;^f7?a//'?2-/^;7^f/c*:Qiiia,inquit,dire<fluseft  cu  Angelo,idco  tJS-.TetrK, 
hoc  eft,d:i  igcntis,vcldirccli  nomcn  acccpit.  Et  in  primumcaput  Mala- 
chix:Ifracl,inquit,intcrprctatur  vir/iucmenscerncns  Deum;  liue,vt  c- 
go  mcliusputo,rct^iiIiinus  Dci.Hadenus  exHicronymo. 
48     Atcnim  Pagnino,vtprior  Hicronymi  intcrprctatiopcrplacecquod  If  ^**^'»""^- 
rael  Iit  idem,atquc  Prmceps  cum  Dco:ita  pofter:or,qu6d  /it  idcm,atquc 
re<au5,fiuc  reclillimus  Dci,minime  placct.  Sic  cnim  illc  fcribit  in  libro 
de  Intcrprctatione  norninum  Hcbraicorum,Ifracl,fccundum  D.Hiero- 
nymum  in  hbroHcbraicarum  qua-ftionum,intcrprctatur,  Princcps  cum 
Dco.Eccum  pofuiflct  vcrba  Hicronymi,  qux  paulo  fupra  funta  nobis 
commeraoraca,fubdit:H^c  ad  vcrbum  D.Hicronymus.  Dicitur  ergo  If- 
rael  a  Sara^cmw  puncto  in  finiftro  cornu  ipfius,//;/,  quod  cft  principatum 
habere.Vnde  Gcn.^zA\c\tm:Necptarjuam  lacob appdlahiturnome  tHumy 
fid  If>'a:l,cj'ii,i  SarnhMejKpriyicepsfHtJti  cum  Deo,  vel  ^^gclo,   Et  Hofca: 
1  2  dc  lacob dicitur,Sarah  cum  AngeIo,id  cft,Princcps  fuit  cum  Angclo. 
VndcIubditur,'<y/«/yi/rWwj/^c/vdcft,  c\'inualuitad  Angclum  ,  /icut  ibi 
vcrricHieronymus.  Idcm  tanicn  ipfe  fupcr  caput^^.  Elaio!  aic,  Ifrae!  fi- 
gniticarcrcftum  Dci^Ecicajy^/^jhabec pundum  indcxcro  cornu,(I<c  di- 
citur  a wc^r,quod  cft.rcclus,  vt  pfalmo  y.f qui  faluos  facit  irc^id  cft ,  rc- 
dloscorde.)Egoautcmccncndumccnfeo,  quod  ipfcdicic  in  libroHe- 
biaicarum  quxftionum  ,  motus  audloritatc  hbri  Gcncfcos,capirc  32.  & 
IWcx  1  2.1:t      n\!n'TK'  f  i  ib-rur  vhioMc  (  im  pundlo  111  finiftio  cornu. 
SicPagniir 

ETOaftcnt.Ji  I^aznino.  Wam  liccr  vox  iuacl  pro  variccate  Scrinturx  '"^ 
cius  accommodanpoJlirad  tignihcandum  rcct:um,vcl  rcdiflimum  Dei, 
iftiufmodi  tamcn  ngnificatio  nullum  hic  locum  habct.  Quidcnim,ap- 
pcllari  Rcdlum  Dci,conuenit  ciim  co  quod  cft  fortitcr  luctatuni  cHc  cu 
Deo,atquc  ob  cam  caufam  vocatum  ^111-  Ifracl?quid  itcm  appclbcio  ifta 
congruiccum  vocis  Ifraelis  intcrprccacionc,quam  tradidic  Angclus,^;/irf, 
Commcnc.iu  Gcn.Tom.4.  x  x 


C  O  M  M  E  N  T.     I  N  " 

mc\M\vft  fortif fuffii  corJtra  Deuw,  cjuatito  ^nagis  contya  hcmjries  prdualehis? 
Immo  Sc  illud,  quod  priore  loco  dixit  Hieronymus,  fi  probari  dtbet ,  ad 
hoc  ipfum  ad.ipcandu  vidctur,vt  reddat  hunc  fcnrum;Animos^,ac  genc- 
rosc  re(litifti,<S:  quodam  modo  prcTualuifti  Dco.Gcrmana  igitur,&  pro- 
pria  nominis  Ifrael  interpretario  ca  profedo  cft,quam  habct  in  hoc  loco 
Latina  i\'';{(\mo\fortcmelfe  cum  Deo\  prarfertim  vero  cum  ad  cundem  mo- 
dum  cam  voce  interprerati  fint  hoc  loco  Ixx  Intcr^ retcs,&  Symmachus, 
fiebr^uido-  ^ Thcodof ion.  Hcbrasus  ille,qui  docSor  Caietano,  &  didator  fuit  eorii, 
dorCuieunt,  ^^^^  p,^(f,m  jH^    fiijs  Commentarijs  hcbraizat ,  de  vocis //v?^/  etymo- 
logia  iraloquiturirroco  quod  Latinatranflatio  habcr:  Sicorjrra  Deumfor 
tiifuijhyCjuavto  magis  contra  homincs  praffAlehif?  in  Hebrxo  fic  cft:  tjuia  do 
minatmes  cum  Elffhim^c^  cumhomimht44potmfli:hi%  vcrbis  rario  nominis 
Ifrae!  redditur  i  dominatione,(S<:  polle,  Vbi  fcito,  quod  If  ael  cft  didio 
copofitaex  Ifray  quodcltdominarh&E  L,quodcft  Deus  ,&ex  vtraquc 
didtione  conflacii  nomcn  lignificat ,  Dominab'iCur  Deus.  Et  ex  hoc  quod 
tu  dominatus  cs  ludbando  cum  Angcloiprarualerc  enim,  fpecics  qua-dam 
dominationis  cft ,  &  quiaetiam  ceitando  cum  hominibus,  videliccc  cii 
Laban  'sk  confinguineis  potuifti,fiue  pr^uaIuifti,idco  Ifraelappcllabens: 
hoc  eft,Dw'US  d'jminabirur:ad  fignificandu,  quod  quia  Dcus  pugnat  pro 
te  aducrfusomiieSjidcotuprxualcbis.Sicille.  Scdcnim  vox  Hrae!  no  fi- 
gnifijac  dominantem  Deum,ic'd  dominantem  Dco,vel  cum  Dco,fecun- 
dum  primam  cxpoluioncra  B.Hicronymi.  Naquia  inlu6bando  ex  a:quo 
ludlatus  cft  cum  Dco,fiuc  Angclo;  immo  &quadamtenus  vifuscftprar- 
ualcre,idcirco  Jiclus  cft,Frinccps  vcl  Dominator  cum  Deo. 

Tertio  loco  S.Hicronymus  nnprobac  opinionem  eorum  qui  voccm  50 
Ifrael  intcrprctanturj^^ir^fiuc         'i//t^^;rjZ)f«w,Illud,inquir,quod  inli- 
bro  nominum  Hcbraicorum  interprctatur //r<iW,z//V,  fiue  Aiensvidens 
Deum,  &  omnium  penc  fermone  dctritum  eft,non  tam  vcre,  quam  vio- 
lenter  mihi  intcrpretatumvidctur.Hic  cnim /yrviW  pcr  has  littcras  fcri- 
bftur,  lodfij^resyalcphjamcd^  quod  interprctacur  Princcps  Dci,fiuc  dire- 
dus  Dei.  Vir  autemvidcns  Deum,his litceris  fcribitur,vt  virex  tribus 
littcris  lcribatur,^/f^/7,  iod,fin,  vt  dicatur  Is :  vidcns  vero  ex  tribus  itcm 
\incnsrefe,alcph      he.  Et  dicatur  n?/?^  denique  e  l,  idcft  Dcum,ex 
duabus  aleph,cr  Lamed,  Quamuis  igitur  grandis  auftoritatis  fint,&  elo 
quenticp,<?c  ipforum  vmbra  nos  opprimar,qui  IfraeljVirum,  fiuc  Menrcm 
Dcumvidcnccm  trdnftulcrnnt;nos  magis  Scripturae  &  Angcli,  vcl  Dei, 
qui  ipfii  Kracl  vocauit,audoritatcducimur,quam  cuiuflibet  eloqucntio: 
Au  "lores  ui  f^cularis.Hxc  Hieronymus  Audorcs  porro  quos  innominatim  fignificat 
mier^etltT  l^i^ronymus,  funt  complures,  vercrum,  atquc  in  primis  nobilium  Scri- 
fttnt  Ifracl,    PCorum:horum  princcpscft  Philo,  qui  fic  interpretatur  nomen  Ifraclin 
virvidciis     libro  ^/r  TfW///r;7r/^,  &  irl  libro  'Dc  congrefju  qudirendA  ernditiotits  oratia. 


N.iTiunKe.  pcrprimumcaputKaici-Nazianzcnus  oratione  fccunda  dc  Thcologia; 

Chryfo 


0. 
IttM 

ortm  O- 


51 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    XXXII.  547 

Chryfoftomus homilia  sS.in  Gencfim  &  iJ.in  loannem, Auguftinu*  '^''O/V 
lib.i6.deCiuir.Dei  cap.  jp.  Grcgoiius  lib. Expolitionis  m  caput  vij.  arc^onm 
libri  i.Rcg.^Sclibro^.incap.i.x-.eiufHcmlibri.  Q^uinctiamHicronynuis  rfc-met. 
ipfc  comuncm  viddicctac  pcrmulgatam  fcqucns  opinioncm,canr!t  po-  ^tcronym. 
nit  interprctationcfupcrcap.xij  Horcarfupcr  ilfisvcrbis  '.fH^trLtat-iic  in 
cap.5,IocIis,&: inlibrodc interprctationc  nominu  Hebraicoru (upcrli- 
bru  Exodi.Quanqua  ibi  lcftorcm  mittif  ad  lihru  fuum  Hcbtaicaru  qu;e- 
ftionum,quc  tunc  moliebarur,vt  indicattplc  iii  PrcTfationcciufdc  libri. 

luxta  iftam  Hicronymi  fcntcnriam,  cft  adnotamcntu  quodda  Eugu-  ^^^**^'^**^ 
biniinfuaRccognitioncvctcris  Tcftamenti  ad  Hcbraicam  vcritatc  fu- 
perhunc  locum  GencfisiPatct  hoc  loco,  inquit  ille,vcrum  cfTcquod  ait 
Hicronymus,quofdam  argutc  magis^quam  verc  intcrpretari  voluiflc  no- 
men  IJraelUyViyum  fiue  rncmefn  videntcm  1^eum\  quam  efie  fallam  inrcr- 
pretationcm,manifcftum  cft  cx  litteris  Hcbraicis:nam  Hcbraicc  Sam-Ao 
minari  fonat,  aquo  54r,  pnnceps  acdominitor  dicitur,idcm  verbum 
infuturoprofertur  //T-^i,  huic  futuro adiungitur  el, ideft  Dcus,a:que 
inde  nomen  Ifraei  conflatur ,  quod  fonai  dominitor  Dei ,  vel  princeps 
cum  Deo,qucmadmodum  ipfc  Angclus  hoc  locoappcllauit  lacob.Qua- 
rcqui  putarunr  If'ad  fignificarc  virum  vidchtem  Deum,dcccpti  funr  vo 
cum  fimilitudinc.Na  cum  IfmX\t  fucurum  a  5.^^,  vt  vidinius,  &  vt  ip(c 
littcrx  indicant,arbitrafi  funrifti  cam  vocemcduobus  elTc  conflar:!m,fci 
licetexr44;,quodeft  vidit,&:  /.f,quod  cft  virrquodcertccommenrd  cft. 
Fallirur  quoquc  Nicolaus  dc  Lvra,qui  nomcn  Kraclis  aiTcrir  pofle  inter- 
prerari  dircdlum  cum  Deoifiquidem  lshar,hoc  cft,  rcdus,u:ribitur  per 
fiin  crafTum :  ac  Iftael  per  fin  cxilc :  eo  quod  ducitur  a  Sara,S\c  Eugu- 
binus. 

52  Scd  tres  hoc  loco  cxiftunt  qua?ftiuncular ,  quarum  prima  eft  ha?c; 
Nonvidctur  Angclusoptatis,  3c  poftulatis  lacob  fatisfecilfe.  Nmiirum 
ille optaucrat,& pctierat  ab  A ngcfo bcnedi(a!onem  eius,ipfe  autem  non 
bencdixit  ei.fcdnouum  ei  nomenlfraclis  impoluit ,  nihil  perrircnsad 
optatam  bencdiflioncmifiqiTidcm  nomen  liradis ,  qiiod  lignificat  For- 
tem  efl'jcum  Deo,non  aiiquod  ci  bonum  cpntuhr,aur  promifit,  fcd  bo- 
num><Sc  vrrutem  forritudinis  qua:  fuerat  in  Incob,dcclarauit.  Ad  hoc  fic 
refpondct  Thomas  Anglicus  i  Impofirio  ciusnominis ,  fuit  bencdidlio 
com:nendans,&  confirmans  domim  g^ati.t  pnoris  datum  ,  6c  iic  animu 
lacob  amplius  Ixtificans ,  &c  confirmans ;  hor  amplius.inuidlum  fore 
lacobjfcmpcrque  vicStorcm  non  modo rcfpc<flii  fiatrisfui  Hkui.qucriic 
magnopere  timebat.fcd  omnium  ctiam  aiducrfanorum,  impofitio  illius 
nominis  promirrebat.  Atquc  in  hoc  ipfo  includitur  coi!arioeflicaci.T,& 
promiflio  a'.i\'il'j  conrra  omncs  hoftestperindcquafi  dixifiet  ei  Angclus: 
NL'paucas  !a:ob.fed  efto  fccunis,quippc  gui  ruis  violcns  precibusapud 
Dcu.quanquamrenitentc,ohftiniwfti,vtacfucifu5  hoftcs  ruos  fis  iniupc- 
rabiliSjck  vidlor.  Poflct  eriam  dici,Angclum,  poft  impcrfitionc  nominis 
Iftacl,fcparatim,ar  propric  bencdixiflc  ci:nam  dc  Angelo  InbditScri- 
ptura^  Etbenedixit  ei  in  c^dcm  loeo:Sic  Thomas.Ift5.  porro  bcncdidionc 

XX  2 


nam  fuerithe- 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

exponensCaietanus,QuaIis,inquit,fucricifta  benediftio  ,non  eft  fcn- 
Caietdrhfi,  ptumidubium  tamen  noneftfub  ifta  benedidlione  comprchendi  con- 
fortationemlacobj&excuflioncexcius  animo,timoris  fratris  fuiEfau, 
Vndc  dc  Hofcas  ca.i 2.  ntjnualmt ad  Angdtimy&  confortams e(l.  Quan- 
quamiftud,  Co;7/m^r«j f)?, non  adeftcdumbenedidionis  Angclicacre- 
fcrendum  videtur/cd  ad  magnitudincm  fortitudinis  lacob  ludatis  cum 
Angclo,  quo  vifuseft  quodammodo  valcntior  &  fortior  fuifle. 

Alteraqu.Tftioeft,animpoficionominis  Ifraclfucrit.hocloco  facfla;  5J 
antantummodoprxnunciarum  5c  promiflum  fit,fore  vt  ci  poftca  tale 
nomcnimponcrcturificutvidctur  poft  Ccxdcm  Sichimirarum,  dc  aducn 
tum  lacob  inlocum  Bcthcrfuiflx;  iftud  nomen  impofitum  Iacob:fic 
enim  legimus  infra  Gcncf.  5  5 .  Venit  lacob  Luz^am  cognomento  Beihd,cr 
apparuit  ei  Dchs  iteriiw,pi^ftquam  reuerfns  eft  de  Mefipotamia^  ^  hcnedixit 
ei  dicenSyNon  vocaberi^vitra  lacob/cd  Ifrad  erit  nomen  tuu7n,(-r  appellanit 
etim  //r.7f/.Tertiaqu.Tftiocft,  quomodo  vcrumfucrit  quoddidlum  cft 
Iacob,ipfiim  non  vltra  vocatumiri  Iacob,fcd  lfraelem:cum  poft  id  tcm- 
poris,&'  pcr  omncm  vitam  cius>  non  alio  fcrme  nomine ,  quam  lacob  hc 
appcllarus,<S*:  poftmortcm  ipfiuspcr  omncs  fcrclibros  vetcris,  &  noui 
Tcftamcnri,frcqucntius  nomine  lacob  ,  quam  Ifraclis  appcllctur. 
Vcrum  duas  poftcriorcs  iftas  qua?ftioncs  opporruniiis,  dc 
commodius  tradlaturi  fumus  infra ,  cum  ad  cxpo- 
fitionem  cap.^  5.ventumerit:earum  igitur 
quxftionum  tradlatum,explicatiimqi 
illic  a  nobis,  fi  Deo  placucrit, 
lcclorexpedlct. 
★^* 

BENE 


U9 

/ 

BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

1  N    C  A  P  V  T 
T  R  I  G  E  S  I  M  TEPM 

ARGVMENTVM. 

Idccb  mn.ii^.^^i  AC/m^  ionecor^orisyCr  verhorum  yjrAtrcmfuum  Efau 
honorans ,  non  modo pUcatum  eum  ^  fed  beneuolum ,  perhuma- 
num  experttis  ejl:  a  quo  d/grefff/^^iuxta  Salem  vrhem  Sichimorum 
hahitauit, 

Levans  .iiucmlacoboculosfuoSjVidic  i 
venicntem  Efau ,  &:  cuni  co  quadringcn- 
tos  viros :  diuisitquc  filios  Lix  &  Rachcl,  ^ 
ambarumq;  famularum:&:  pofuit  vtram- 
que  ancillam ,  &  libcros  earum  in  princi- 
pio :  Lia  vcr65&:  filios cius  in  fccundo  lo- 
co:Rachelautc,&:Iofcphnoui(rimos.Et  5 
ipfc  progrcdicns  adorauit  pronus  in  tcrram  fcpti(?s,doncc  ap- 
propinquarct  fratcr  cius.  Currcns  itaquc  Efau  obuiam  fratri  ^ 
fuo  amplcxatus  cfl; cum ,  ftringcnfq;  collum  eius,  &:  ofculans 
flcuit.  Lcuatlfq;  oculis  vidit  muliercs ,  Sc  paruulos  caru,&:  ait:  ^ 
Qu^id fibi  volunt ifti?&: fi ad  te  pcrtincnt  ? Rcfpondit;  Paruuli 
funt^quosdonauitmihiDeusfcruotuo.  Et  appropinquantcs  6 
anciilx,&:  filij  carum,incuruati  funt.  Acccflit  quoquc  Lia  cu  j 
pucris  fuis:&:  cum  fimilitcr  adoraflcnt,extrcmi  lofcph,  &:  Ra- 

XX  3 


Uo  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

8  chcl  aaoraucriint.  Dixkq;  Efau :  Quacnam  funt  iftae  curmar, 
quas  obuiam  hahui?Rcfpondit:Vc inucnirem  graciam  coram 

9  domino  meo. Atille  ait:Habco  pkirima,fratcr  mi,fmt  tua  tibi. 
Dixicq;  lacob :  Noli  ita,obfccro :  fcd  ii  inueni  gratia  in  oculis 
tuis,accipc  munufculum  dc  manibus  meis:Sic  enimvidi  fiicic 

"  tuam,quafi  vidcrim  vultum  Dei.Efto mihi  propitius,&fufci - 
pc  bencdictioncm ,  qua  artuli  tibi ,  &c  qua  donauit  milii  Dcus 
12.  tribucns  omnia.Vix  fratrc  copc)lcntc,fufcipiens,ait :  Gradia- 

15  mur  hmnl,cr6q;  focius  itincris  tui.Dixirq;  lacobjNofli  domi- 
ne  mi,qu6d  paruulos  habcam  tcneros,&:  oues,  &;  boucs  fa-tas 
mecum :  quas  fi  plus,in  ambulando  fecero  laborarc ,  moricn- 

H  tur  vna  die  cundi  gregcs.Praxedat  dominus  mcus  ante  fcruu 
futi:&  egofcquar  paulatim  vclligiacius,licut  vidcro  paruulos 
meos  polIc,donec  vcniam  ad  dominum  meij  in  Scir.Rclpon- 
^  dit  Efau:Oro  te,vt  de  popuIo,qui  mecum  cft ,  faltcm  focij  rc- 
maneant  vkq  tux.Non  cft,mquit,ncccflc:hoc  vno  tantum  in- 

16  digeo,vt  inucniam  gratiam  in  confpeau  tuo,domine  mi.Rc- 
Aicrfus  cft  itaq;  in  illo  die  Efau  itincrc  quo  venerat  in  Scir.  Et 
lacob  venitin  Socoth:vbi  ardificata  domo,&  fixis  tcntonjs 

18  appcllauit  nomen  loci  iilius  Socoth,id  eft,tabernacula.  Tran- 
fuiitq;  in  Salcm  vrbe  Sichimorum,qua:  eft  in  terra  Chanaan, 
pofttiuareuerfuseftdeMcfopotamiaSyri^,&  habitauit  iux- 

19  taoppidu.  Emitque  partem  agri  in  qua  fixerat  tabcrnacula,a 
io  hiijsHemorpatrisSichcmcentumagnis.  Etereaoibi  altari 

inuocauit  fuper  illud  fortiflimum  Dcum  Ifrael.  ' 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

^^'^^^^^        capius  flanedocet nos  extplo  lacob, » 

t..riru.,&  .  fgs^jl  "^^""d'^n'»">sho}mnHm,tatnetftaliemmbts,  antetiam 

iilmur!""'  'rmatq,tjinfenfiftterint.H^cars  &rat,o  hismaxim}re- 

''''^^oMtnetttrmm,^^^^ 

declarata :  Jffabtlttate  ttem,&  comttate  atqtte  dtilcedine  Ldamfer- 
^onts-J^J^onPandoprMcreacjuanttfactam^ 
lennam,&gratta^^^  .^«y^  lar^ten- 

^'^■rMttspfcchrehusettaagreftes&barbart,&fcrthomtmsde. 
^'*l^^'^''*r>''U'^''*Mttr,capm^^^ 

lacob 


GENESIS  CAP.  XXXII.  551 
lacob  dr  cnmuLite perfccijfe  ofteftdit  Mofcs  in  hoc  capite :  Prmctpio  a  /i, 
Ugatos  mififfe  Ltcob  ad  fratrem  fuum  Fftu,  qut  defuo  eum  aduetu  cer- 
tioremfacercnt:  Milit ,  inquit  Genef^z,  nuncios  anrc  fc  ad  Elau: 
prxccpitque  cis  diccns^Sic  loquimini  domino  mco  Efau ,  &:c. 
Deinde  vurit pr^mift  ad eum  munera.nam pauVo poflfupradiSta  ver- 
ba fuhdit Mofes :  Scparauit ,  lacohAo  his,qux  habcbat ,  muncra 
fratri  fuOjCapras  ducentas,&:  aricrcs  viginri,camclos  fatas  cu 
pullis  fuis  rriginta,vaccas  quadL-agmta ,  &c  tauros  viginti,  ali- 
nas  viginri ,  Sc  puUos  carum  dccc  i  &c  mifit  pcrmanum  (cruo 
romfuorumlingulos  fcorfmi  grcgcs.  Adkic  okuinrn  proccdcK> 
Jratri,feptieSyantequam  ad  eum peruenirct.promis  in  terram  adorauit: 
Et  ipfe  lacob  progrcdicns ,  adorauit  pronus  in  tcrram  fcptics, 
Aowcc  appropinquaret  fratcr  cius.  Ingentiprxterca  cum  cum  re- 
uerentiA  Jlocutus  eftfemper fe nominans  etus  feruum^ntcjue  ipfv.m  ap- 
pclLns  dominum fuum.Poftremo ,  quaniificerct,  quanto^\  oper:  hene- 
Holcntiam  cy^gratiam  cmsfiht  optaret ,  fitis  dtcUrauit  dlis  v^rhis :  Si 
inucni  gratiam  in  ocuHs  tuis ,  accipc  munufculum  dc  mani- 
bus  mcis :  Sic  cnuii  vidi  facicm  tuam ,  quali  vidcnm  vultum 
Dei.Eilo  mihi  propitius,&:  accipc  bcncdiclioncm,  quam  attu 
li  cibi.P^  tnjrajhoc  vno  tantura  indigco,  vt  inucnia  grattam  in 
confpcdu  tuo  dommc  mi.  Hacporroartc^tquc  hifcereLus ,  Jacoh 
adeojratris  anmum  dcmitigamt^mollimt,  permulftyCr  ex  veteri  odio 
tn  amorcm  conucrtitvt  de ipfo  Efiu  Scriptura  dixerit  Gen.s.^.Cuncs 
Elau  obuiam  fratri  fuo,amplcxams  cft  cum,  llringcnfq;  coUii 
ems,&:  ofculans  fleuit.  Partemquoque  fni  eqmtatHSyqmnettam  fc:- 
pfim  comitcmycrfocium  itineris  lacoh  ohtulit. 

Et  ipfc  progredicns,adorauit  pronus  in  tcrram  fcptics ,  doncc 
appropinquarct  frater  cius. 
Atinu  vcibii  adorandi/crc  non  cft  in  vfu  neq;  apud  Thcolo- 
gos,ncqi  in  vulgari  Chriftianorufcrmonc^nifi  in  vcri,loliu(- 
quc^DeicuIcu  At  vcrbu  Hcbrxu,5*i/;^/;,fignificat  ui  Scriptu 

 ra.tcucrcri,6c  honorarc  cijclechnationc  ahquacorporis  pcr- 

fonam  quampiam dignitatc  aut  potcftatc  cxccllcntcm,fiuc  diuinam,fiuc 
An^eHcam,r  '  ^na.Vcrumcadcrcplcnius  dilfcruimusin  ^.Tomo 
Commcnt  in  lin  Gcn.fupcr  cap.i S.Gcn.Num.y.Sc fupcr ca.2 

Nu.25.  Iftiufmodiporro  adorationcpcr  cxtcrna  fignacorpons  6.-  v( : 
borum  exhibita  quinquc  roodis  fieri  foHtam  lcgimus.Primo  ficri  folcb.  i 
corpore  prono,&:proftr^foad  tcrra :  Sic  Natha  Prophctadicirur  5  Rcg. 
c  I  .f^cnit  ad  Reire  Dauid^ft  adorauit  pronm  in  terram :  atqi  itidcm  1  acob 

dicirui 


552  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

dicitur  hoc  loco  honorafle ,  d<:  adorade  fratrcm  finim  Efau.  Alter  modus 
adorationis  ficbatpcrincuruationcm  corporis ,  declinando  fcilicct  caput 
cum  modica  corporisdemiflione.Tertius  modus  fiebatper  gcnuflexio- 
ncm,de  qua  Dominus  per  Ifaiam  45  .inquit ,  Mihi  cwuahitur  omne grnu^ 
&5.Rcgum  ip.  DixitEhacDeus,rcliquifle  fibi  feptciTi millia  virorum 
qui  non*curuauerunt  genua  fua  ante  Baal :  &  Paulus  ad  Phdippcnfcs  2. 
fcripht,Chnftum  itaexaltatum  fuiflJc  a  Deo,vt  in  nomine  [efu  omncfge- 
nu  flcciatur  coelcrtium,terreftrium,&:  infernorum.Quartus  modus ado- 
randihcbatohmjeo^quiadorabac  qucmpiam,propriam  dextcramad  os 
fuum  refercnte,&:  ofculante  coram  ill j^quem  adorabat:de  qua  confuetu- 
dine  fic  Plmius  fcribithbro  26.cap.2.In  adorando,dexteramado(cuIum 
referimus,totumque  corpusGircumagimus',quod  inlxuum  fccifle,  Gal- 
^  lix  religiofius  credunt.  Adquemmodumhauddubicfpcdanslobcapi- 

ii^Uhr^  te  trigcfimo  primo  dixit  de  fe:5i  vidi  Soiern  cum  fnlgcret  eSr*  Lunam  ince- 
lie^  cap.isf.  dentem  clare;^ Utatum  ejtyCiuc  vt  eo  ioco  fonant  Hcbrxa5&  GtxcaJaH^a- 
tam,iA  cfl:,deceptum,m abfcondito  cormeum.c^ ofculatus fum  manurn  rnearn 
ore meo,cjiu  ejt iniquitas maxima,c^'  ncgatio  contra  Deum  altijfimum.  Quia 
S.HierBnym.  f inquit Hicronymus  inprimohbro  Apologia;  aduerfus  Ruffinum}  qui 
adorant,folcnt  d?ofculari  m  anum ,  dc  capita  fubmittere  y  quod  fe  Beatus 
Iobelemeiitis,&  idolisfeciflcncgat.  Quocirca  &:  in  pfalmo  2.pro  illo; 
^pprehendite difciplinam :Hchi'X2.  fonant  ofcula?mniJiliu7n  ,idell: ,  ado- 
rate.  Etinterrio  Regii  cap.19.cum  dixifletDeusrelidla  fibi  efle  feptem 
millia  virorum  ,  qui  non  curuauerant  gcnuafua  ante  Baal ,  pofth.-ec  pro- 
^  ximc  fubiungir^ff  o?ne  os  quod  ?wn  adoraucrit  eunhofctdans  ma>Vfm.Q\nn^ 
tus  &  poftremus  modus,cumadorationcquadam  fupplicandi  ficbat,at- 
tingcndogenua,  &:  mentum  apprehendendo-.qucm  morem  rcpr.rfcnta- 
■''^^  uit  Homcrus  induccns  Thetidcm  Achillis  matrem  ,  adorabundam  fup- 
plicalfe  louiilxua  genuaattingcndo,  dextraque  mentii  apprchcndendo. 
McminitiSrhuiusmoris  Plinius  lib. i  i.cap.^^.Hominis  gcnibus  qucxda^ 
inquii  5  religio  incft  obferuationc  gcntium.  hxc  fuppliccs  attuigunt  :  ad 
\\£C  manus  tc  ndunt:hxc,vt  aras  adorant :  fortaflcquia  ineft  his  vitahras: 
namque  in  ipfa  gcnu  vtriufque  commiflura,dextra,Ixuaque  a  priori  par- 
tcgeminaquxdam  buccarum  inanitasineft;qua  perfoi]a,ccu  iuguIo,lpi- 
ricus  fugit.Incft  &  alijspartibus  quxdam  rcligio  ,  ficut  dextraofculis  a- 
uerfaappetitur,infideporrigitur.Antiqui'^  Cv  r  ■  ''i  fupplicando  incn- 
tum  attingcrc  mos  erat. 


Uomti 


Sic  vidi  facicm  tuamjquafi  vidcrim  vultum  Dci. 


Jacoi 
latus fit  t 


'    L  T  V  R  lacob  ifta  verba  dicens,non  folum  mentitiis,ve-  ^ 
'  im  ctiam  efFufus  in  adulationem ,  tanto  viro  planc  indigna. 
• .  Auguft.difputans  fupcr  iftis  vcrbis  in  Quxft.  105.  in  G c- 
_  iiefim,conatur  vindicarc  lacob  apeccatoadulationis.Sicau- 
^  ^oci\hunQ\cg\v,Sicvidifaci€mtua?n,cjU€madmodH7nvi 
faciem  Def  :S\im^  eius  difputationis,ac  fentcntia^.huiufmodi  vidctur:No. 

tncQ 


GENESrS  C  A  P.  XXXIII. 
iBcn  Dci  in  hoc  loco  non  fumi  propric  pro  vcro  Dco,fcd  more  Gccium> 
pro  ij?  qiios  tanquS  Deos,fiuc  coeleftcs,(iue  terreftrcs  colebant,  dc  quo- 
rum  beneiio'cncia,  c^raMam  fummopcrc  ambicbant.  Taliafunt  vcrba  5.^4«^«/. 
AugulliniiQujdlibi  vultqiiod  lacob  dixicfratri  fuo:  J^tdt  factern  tUArny 
Qucyn.idtnoiHm  cHm  vidstalii^nis  faciemDsi  ?  Vcrum  pauencis ,  &  pcrtur- 
bananimi  verba  vfq;  in  adulationcmprorupcrunt'  An  fecdndumalique 
inteJIcclum  fme  peccacodiclaacLipi  polTunc  j  ionjtdl:  cnim,  quia  didti 
func  ^  Gencium  dij.quae  func  Dxmonia,non  prxiudicaturex  hisvcrbis 
honori  Dci,nonenim  dixit,Qu^Lmadmodum  fi  vidcrcm  faciem  Dci,fed 
^crnAdmydurn  ch;4s  videtahcjnu  fuciern  Df/.Ipfc  enim  4//^^iJ,qucm  figni- 
h  jare  portk^inccrcum  eft,acque  ita  fortaftc  cemperaca  func  vcrba,vc&:  ip- 
fe  Eiau  fibi  dclacum  cancum  honorcm  grare  acciperec  ,•  &  qui  hxc  etiam 
aliccrinCvU  gcrcpofrinc,cum,a  quodicla funt,nullo  criminc  impiccaris 
argucret.Qirid(crfi  benTgno  animo  dicla  hxc  verba  fraterna  funr)quo- 
niam  :k  poftb  jnam  fufccprioncm  merus  ipfc  cranficrar;  potuicfic  dici, 
Qii.'madmodum&  Moy fcs  Pharaonis  Dcus  diclus cft,fecudum  id  quod  ^'^*^ 
dicic  Paulus  I.  ad  Corinrh.  8.  Etft  fum  c^ui  diCHntHr  dt^yfiue  in  cceloy 
fiue  intrrra^  f^ntenifndij  rnHltt  ^dr  domint  maxime  quia  finc  ar- 

ticuIohicpofitumeftinGrirco  nomcn  Dci:qu<3  articulo  cuidcntiflimc 
folct  vcri  &vnuis  Dei  fieri  fignificatio,non  cnim  dicit  :»e«V4;^«p  ri  ^i^zXcd 
wf4T^  :«p &i»z,  Facilc  hoc  incclliguiK  ,  qua  diftautia  df cacur ,  qui  Grarcum 
cloquiumaudircacquc  incclligere  foIcnc.Sic  Auguftmus. 
4  Thoftacus  aic,ifta  verba  elfc  dicla  p^-r  modum  a  lularionis  cuiufdam  h-  '^1^'^*^^ 
citx.Nam  quia  lacob  valdc  rimcbdt  Efau,vc  cum  placarcc  >dicic  fc  ica  ga- 
uifumeircafpcftueius^quafi  vidiftl-c  Angelum  Dei.  Vcl  poteft  incclligi» 
id  dixiftc  lacob  cx  animo,ac  finccrc:  Vcrum  cnim  erat,ciim  lacob  vche- 
menccr  paucrcr  aducnrum  E(au,  poftca  expcrruseius  bencuolcnciam ,  & 
humanicaccm,  pcrindc  Iscacum  elfe ,  ac  fi  afpcclu  Angeli  exhilaracus ,  & 

con  '    Ijt.Non  enim  cantumliberatus  cft  mctumorcis,  quam 

val..  ...  r,(cd  cciampcrhumanirer,acpcramanrcincceptus  eftab 

E(au,prxcer  omnem  eius  cxpedtacione.Haclcnus  ex  Thoft.ito  Sedcnim 
mihi  br:-  dica,  planaque  relponfio  hxc  cffe  vidccur  ;  locucionem 

circ  hyp.  :n,&:  in  communi  fcrmoncA'  in  ficris  Iirccris.Significa- 

car  enim  abandancia,&:  cxuperantia  quacdam  gaudij  ac  lacticia: ,  vc  fic  hic 
fenfuSjMoiorcm  in  modum  larcacus  fum  afpcdu cuo^maximoquc  aHcdlus 
fum  gaudio. 

Prxcedat  quxfo  dominus  mcus  antc  (cruum  fuum,  fccgofe-  Vfr^,  14. 
quar  paul.xtim  vclligiaeius  ficut  vidcro  paruulos  mcos  pof 
fcjdoncc  vcniam  ad  dominum  mcum  in  Scir, 

Vy£R  I  TVR  an  ifta  vctba  diccns  lacob  ,  mcniirus  fir :  nam  i^^^^i^p 
nec  poftca  iuifli  lacob  in  tcrram  Scir,fubfcquen',  hi^oria  hu  mtnutui  pu 
ius  Iibnortenditiac  ne  tumquic?cm  cum  ifta  dixit,  cogitairc, 
&vohnncilIucirc^fimilUmumvcro  cft.  Nimirum  magnx- 
Comm.in  Ccn.Tom.^.-  y  y 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


jy4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

impciidenciar  actemcritntis ,  fliixacatqiic  inftabilis  fratris  berteuolentfar* 
ac  hdci,qui  diu  antea ,  multumque  infenfus  ei  fuerat ,  fuam  fuoriimquc 
falutcm  crcdcrc.Ex  aducrfoautcm,qucmadmodum  fupra  cap.i^.Iacob 
a  mcndacio  vindicatus  eft,cum  eius  tamcn  vcrba  multo  apcrtius  menda- 
cium,quam  quac  funt  in  hoc  loco,vidercntur  contincrc,  ita  videtur  ctiam 
S^ugufl^     nunc  a  mcndacio  cxcufat i  eum  oporterc.  B.  Augnftinus  ait  in  Quarftio- 
ne  io6.inGcncfimJacob  ci\m  iftadixit,  cogitanc  ircin  tcrram  Scir  ad 
fratrem  fuum  E(au,fed  poftca  mutafle  fententiam.Sic  enim  (cribitrQuix- 
ritur,vtrum  mendacifcr  promifcrit  lacob  fratr!  fuoquod  vcnturuscflcc 
ad  cum  in  Scirihoc  enim  licut  Scriptura  deinde  narrat.non  fccit ;  tcd  co 
perrcxit  cx  itinere,qu6  dirigcbat  ad  fuos.  An  forte  vcraci  animo  promi- 
lcracfcdaliud  poftcacogitandodclcgit?Sic  Auguftinus. 
Tljoftatuf.        Thoftatusduas  eiufdc  quxftionis  aftcrt  folutioncs-.quarum  vnair,fub 
quorundam  nomine  memorat,fcd  cadem  cft,  atquc  ca  quam  tradit  Au- 
guftinus.   Adalteramfolutioncm  vidcturipfcpropcnfior,  quod  lacob 
mcntitus  fucritifcd  quia  mcndacium  fuit  ofliciofumjfuifteveniale  ac  leuc 
pcccatri,aquopcccati  gcnerc  non  cft  ncccirc  Patriarchascxcufare  ,  cum 
ncipfos  quidcm  Apoftolosvindiceraus.Harcautcm  funt  vcrba  Thofta- 
ti:De  lacob  fortc  melius  dicctur,ipfum  nunquam  intcndifle,  voluilTc 
irc  in  tcrram  Scir  ad  fratrcm  fuum  Efiu  ,  nc  cum  quideni  cu  id  promi/ic. 
Qinrcmenticuscft:fuittamcn  mcndacium  olficiofum,quod  non  eftnc* 
grindum  fuiifc  in  Patriarchis.Qiudam  tamcn  fliunt,Iacob  cum  ifta  vcrba 
dixit.non  eHc  mcnritum,quiatunc  intcndcbatire,fcd  poftcameliori  con 
fi!iocapto,qu6dfibitalcm  profcaioncm  pcriculofam  forc  profpcxit 
muca(rcfcntentiam:Falfumitaquedixit,fcd  noncft  mentitus,  Etaft"erut 
excmplumdeB.Paulo,quipromifitfc  iturum  inHifpaniam,  vt  fcribit 
ipfcadRomanos  i  S-P^^^^^^^™^^"  "cn  ju^t,Dcopropo(itum  efus,  &  vo- 
luntatcmimpcdicntc.Egoiftam  opinioncm.quantum  ad  facob  non  im- 
probo;quantam  vcro  ad  Paulum,quod  non  lucrit  in  Hifpaniam  ,  falfam 
puto.Nam  licecidallcratGratianus,  vt  patetin  dccrctisxxrj    Qhixd  i 

cap.Bcatus.MaiorestamennoftriChronographi,&Hiftoric!,oppofuum 
tcncnt,quibus  magis  quim  Gratiano  crcdcndiim  cft.Hoc  cnim  tradit  Fi 
dorus,&  LLicas  Tudcnlis  in  Chronicis  &  loanncs  /Egidif  Zamorcnfis 
jipojlolum      iibrodclaudibus  Hifpanio:.  Sic  Thoftatus. 
Taulum  tmjfe      Vcrum  cnimucr6,quod  fcntit  Thoftatus  dc  itione  B  Pauli  in  \A\Cr^  ^ 

;:.£r  "r"''  '^t'^^''  ^t''''  t  ^p^'^  p'"^'"^^  "^^'^^-^  -^^^''-s  S: 

H^PPoljt.s.    P'^^""^  auaontate  conhrmari:hoc  ncmpe  fcripcis  prodidcruot,  Hmpo- 
Athanajlu4.  ^y^us  in  Iibro  dc  Scptuaginta  duobus  Difcipulis:  Athanafius  ad  Dracon 
Cy.!l.s  tiuniiCyrillusHicrofolymitanusCatcchcfi  xvij.  Epiphanius  inHarrcfi 
cS  ^7Xhryfoftomus  hom.77  in  Mattha:um,  &  Jc  laLfibus  >a  h  hom  f 
m^i'  7-J>^"  Pra:fationc  in  Epiftolam  Pauli  ad  Hcbraros  S.Hicron ymus  ,n  ca 
itWe-  x^IfaKT:&m  caput  5.Amos, ^mu cpift..8.Theodorctus in  cap.vhuS 

^o,,r.n.-  '^'^'''Pf '"/.^\?^P^^-^^-  F^^--^  Epircopus  Hi' rofoIymicaU  n 
fcrmoncdcdie  Natah  ApoftolorumPetri,&Pauli:.^' S.CVcgoriushb" 

j.Mora 


G  E  K  I.  w  S    C  A  P.  XXXIII. 
5.  Moralium  cap.ii.vc  omittam  Ilidorum  ,Bcdam,  Mctaphraftem ,  & 
omnia  Martyrologia.  cjuancjuam  iftis  contraria  fcnfifTe  vidcntur  duo  ^^H^^i- 
rummiPonnficcs,Gc!a(lns,vtrcfc-rrurindecretis  xxij.Quctft.z.cap.Bea  ^'^(^.'^j-'  . 
tus.  Gclaruim  lequitur  S.Thomas  in  cap.r  ^  cpift.ad  RomanoSjcS:  Inno-    BaZm^s  i. 


centius  primus  ad  Decentium.  Scdiftorum  Pontificum  verba,quam  ad  Tomo  A 
fententiam  intcrpretanda  fint ,  ne  tot ,  tantorumcjue  parrum  audloritati  ^^^^  "* 
videantur  aduerlari  prudentcr,cS:  fcitedocct  illuftriffimus  Baronius  hoc  ^^'"'"'^'  ^ 
iploannOjCjuohxc  fcribimus,ad  Cardinalatus  dcgaicatem, maiorc  fuo  l'^  ,TMur!y 
mcrito  quam  gaudio,fublatus, 

Versv 18, 

Tranfiuit  lacob  in  Salcm,vrbem  Sichimorum^qux 
cftin  tcrra  Chanaan, 


HUron, 


V  o  N I  A  M  vox  SaUm  poteft  efTe  nomen  proprium  vrbi^^cu-  ^'^^^^."^ 
ius  nimirum  vrbis  regem  fuifle  Melchifedec,  fupra  Gen.  14.  C9jtt  numeu 
Icriptum  cflrpoteft  ttiam  cfle  nomen  appcl!atiuum,figniH-  fruprtHyriiu 
cans  pactm  ,  vel  intcgritatcm  ,afque  incolumitatem:idcirco 
duplicircr  poteft  hic  locus  cxponi:  primo  vt  fignificctur  veniffe  lacob  in 
vrbem,quxappellabaturSalcm,quarerat  interra  Sichmiorum ;  <!<s:  hoc 
modotam  Litinus  lnrerpres,quam  Ixx,  Interpreteslocum  hunc  intcllc- 
xerunt,<!k  vcrterunr.poteft  etiam  accipi  vox  SaIem,prout  fignificat  mtc- 
grum,{aluum,incolumen,itavt  reddar  hanc  fcntentiam ,  lacob  faluus,& 
i.icolumis,ac  nullo  luijfuoriimq;  acccpto  detrmicto,venitad  vrbem  Si- 
chem.  Atquc  hoc  intellccftu  interprctatus  eft  locum  hunc  Paraphraftes 
ChaldseuSjtis:  Pagninus :  ^Sc  quicunque  in  hac  noftraxtate  nominantur 
Hebraizantes,fic  vertcndumcftc  cenfucrunt,  quorum  (cntentiam  paulo 
infra  exponam.  Nequc  hoc  fugit  B.Hieronymii,in  Hebraicis  quippe  Tra 
ditionibusfuper  hunc  ipfum  locum  Genefis ,  fcribit  in  hunc  modum: 
Q^Tftio  obonturquomodo  Salcmappelletur  Sichem  ciuitas,cumHic- 
ruialcm.in  qua  regnauir  Melchifcdcc,Salc  ante  fir  di(Sa.  Aut  igitur  vnius 
vrraquc  vrbs  nominiscft,qnodctiam  depluribus  luda^arlocis  poflumus 
ineietiirc,vtidemvrbis  &  locinomen  maliaatquc  alia  tribu  fit.autccrtc 
jftam  Salcm,qu.r  nuncpro  Sichcm  nominarur,  dicitur  hic  interpretari 
conlummatam  arque  pcrfcdam,6<:  illam ,  qu.ir  poftea  Hierufalcm  di(Sa 
cft,pacificam  noftro  (ermonerransfcrri:vtrumque  enim  acccntu  paulu- 
lum  dcclinarohoc  vcrbum  fonar.  Tradunr  Hcbrxi  quod  claudicantis 
fcemur  lacob  ibi  conualucrit ,  (anatum  fit,  propterca  eande  ciuitarcm, 
curatf  atqucperfccli  vocabulum  confccutam.  Sic  Hicronymus .  Verum 
germanam  cius  (entcntiam,quam  prodidit  ipfe,  cum  fupcr  ifta  vrbc  Sa- 
lcm  lcrio,ac  prcffc  dilfcruiijinfraoftcndcmus. 
g  Hebra!i,atquchuius  (eculi  Hcbraizantcs,  negaqt  voccm  Salc  hoclo 
i^o  tiVc  noaijii  propnu  vrbis,fcd arbitratur  clfc  nomcn  appcllatiui]m,fi- 
gnificuns  Ulu  >m  inco!umc,pcifcaum:(8t  idco  fic  vertcndil  fuiftc ;  f^criB 


COMMENT.  IN 
Caieumus.  jacGbfiUiPUyfiueintegcrinSichem.  Audi  Caictanumhocloco:Ambigur 
tas,inquic,  vndique  confurgit ,  tum  ex  aequiuocatione  vocis  Salem,qu« 
interdum  eft  nomc  proprium  vrbis,  &  inrcrdum  cft  nomen  appellatiuu, 
fignificansintcgrum^fiue  c6plctum:tumexdcfedu  prsepofitionis ,  cum 
nulla  fit  hoc loco antecedens  voccm  Salera,vcl  ciuitatem.  Subiundla  ta- 
mcn  manfio  lacob  ante  ciuitatcm,teftatur  quod  Salcm  hoc  loco  eft  no- 
nien  appellatiuum,fignilicans  intcgrum.  Narratur  enim,qu6d  cum  man 
fiUet  lacob  in  Socoth  aliquandiu,nempe  fecundum  Hebrxos,  per  annu 
&dimidium,venitindeincolumis  quoad  coxam,  proptcrquam  claudi- 
cabatj&quantumadomnemfamiliam  &fubftantia  fuam:venit,inqua, 
in  vrbem  Sichem,qux  eft  in  terra  Chanaan:  Nam  Socoth  n5  cft  in  terra 
Chanaam,fcd  vltra  Iordanem,verlus  monte  Galaad.  fic  Caietanus.  Ncc 
Olea{Ur.  diftimilia  horura  fcribit  Oleafter  fuper  hoc  loco  Gcnefis  :  Sic  enim  lcgit 
hunc  locum ,  yctiit  lacob integer in  ctnitatemStchcm.  Et  fubdit,Significa- 
tur  iftis  verbis,vcnilfc  eum  cum  omnibus,qux  fua  crant,^  fine  aljcnius 
rei  dcfcAu.  Vox  autem,Salcm  ,non  fignificat  pacificum  efle,  vt  multi  * 
tam  cx  nortris,quam  ex  Hebraeis  arbicrantur ,  fcd  intcgrum  eflb  ,  &  cui 
nihil  dcfit.  Qiuirc  quod  noftri  interpretantur*:  Efl  ne  pax  f  tu  vertc:  Eft 
ne  integriroA  f  ^  fic  alias  fimiles  locutiones :  ad  quod  probandum  valet 
hic  locus,vbi  Salcm  non  fignificat  paccm,  fcd  intcgritatcm.  Scio  quolcla 
voluilfc  vocem  Salcm  bic  cflb  nomen  |  roprium  vrbis ,  dc  qua  didu  eft 
fupra  Gcn.i4,Sed  iftorum  ego  fentcntia  non  approbo.Ha^c  Oleafter. 
Thopatftf.  Thoftatus,qnauis  opinionis  iftorum  no  eflet  infciuSjVt  quam  ipfe  hocp 
locoindicauit,aflcntiritamen  maluit  B.Hieronymo ,  qui  nomen  Salcra 
hoc  loco  pro  nomine  proprio  vrbis  pofuit.  Scribit  autc  ille  ad  hunc  mo- 
dumiQuidam  ex  noftris  Dodloribus  volunr,iftam  vrbcm  Salem^eflc  ca, 
qua-  loan.j.vocatur  Salim,in  qua  loanncs  baprizabatinlordanc,vt  fcri^ 
ptum  eft  loan.  3 ,  At  ifta  Salcm,vcl  cft  vrbs  Sichcm,  vcl  iuxta  eam:qnarc 
diftat  alordanc.  Nccpotcftdiciiftam  Salcm  cfl'ceam,quae  didacft  Hie 
rufalem.  Siquidcm  harc  crat  adparrcm  Occidcntalrm  tcrrae  promifl[io- 
nis,illa  vcro  adpartem  Oricnta]e:&'  inrcriftas  crat  diftantiatrigintamil- 
lcpafluu.PutantauteHcbrxiiftud  nomcn  Salcm.nocflc  hic  proprium 
nomen  ciuitatis,fcd  cfle  nomcn  comunc  fignificans  Paccivt  fit  ha:c  fen- 
tentia:  rertit  lacob  in  paceSichnn,  id  cft  nullojn  itinere,affcftus  dctrimc 
to.  Verum  quauis  hoc  non  fit  improbabilcpotius  tamen  credendum  eft 
B.Hieronymo  quam  Iuda?is,quippc  qui  totam  illam  regione,  omniaque 
loca  cius,qua?  in  facris  Iibri's  mcmorantur,  adhibitis  Hcbrxorum  peritif- 

fimis,peragrauit,atque  obfcruauit  diligcf iflimc,  vt  fcriptum  ipfc  reliquit 
in  Prologo  Iibroru  Paralipcmcnon.  Mihi quidc  videtur  ifta  ciuitas  Salc, 
eflccadem  ipfa.quxappellatacftSichem,  vtilla  vrbs  fucritbinomia.fi- 
cut  etia  Bcthcl  dicla  eft  Luza.&  Scgor  appcllata  cft  Bala.HarcThoft: 


S.  Hieron. 


ttcfi4  loan. 


atus, 


C^tcrum  nome  Salem  in hoc loco  dcberc  accipi pro  nomine proprio 
vrbis  non  folum  B.Hieronymus  indicauit  in  traflationc  huius  loci  Gene 
fis,(ecutus  nimirum  lxx.Intcrprctcs,verumetiam,&:  multo  quidcm  aper- 
tiiisidoftcnditinEpift.i  zd.quamfcripfit  adEuagriu^vbiadhuc  modri 

lcribit: 


1 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.  XXXIII.  557 
fcribit:Salem,non  vt  lorephus5&  noftri  omnes  arbitrantiir ,  eft  Hierufa- 
lcm,nomen  ex  Graeco,  &  Hcbraico  compolkum  :  quod  abfurdum  eflb, 
pcrcgrinx  linguse  mixtura  dcmonftrat.Scd  cft  Salem  oppidu,iuxra  Scy- 
thopolim,quod  vfquc  hodicappcllatur  Salcmi&:  oftenditur  ibi  palatium 
Melchifedech,ea  magitudine  rumarum  antiqui  operis  oftcndcns  magni- 
ficentiam.Dc  quo  Gcnef.  j  j.fcriptum  QdJ^runftuit  lacoh  w  Salcm  cifiita- 
tem  regionis Sichem.qtid  eftin  terra  ChanaaNAc  quo  etiam  legitur  in  Euan- 
gclio  loan. 5 . Erat  loannes  baptiz^ans  in  yienon  ^iuxta  Salimy^uia  a^na  erat 
mult£  ibi.  Nec  rcfert  vtrum  dicatnr  Salcm ,  vcl  Sahm,  cum  vocahbus  in  ^P^^^  ^  ^'^ 
medio  httcris  perraro  vtantur  Hcbra:i,(3c  pro  voluntatc  le<florum , atque  hXIi^C 
rarictatc  rcgionum ,  cadem  vcrba  diuerfis  fonis  atquc  acccntibus  profe-  Uttens. 
rantur.Sic  HicronymusrSupcr  iKis  autem  vei bis,6^<£ eft  in  terra  Chanaa:  Tcrram  ch^- 
Sciendumeft,terramChanaan,(ipropri^accipiatur,  fuiftctantumcam,  '^"/"'^*- 
quxcrat  citra  lordancmadOrientcm ,  vtpatccNum.  ^4.  vbiponuntur  ^^^"^^^'f^- 
tcrmini  cerrae  promiftionis ,  quar  uon  tranfiuit  lordancm ,  vt  cft  in  cap.  ^ . 
Dcuter.  Verum  amplc  tcrram  Chanaan  accipicndo,vbicumque  vidcli- 
cct  habitabant  Chananxi ,  nonnulla  i egio  trans  lordancm  ad  Orienrcm 
diccbatur  terra  Chanaan,  nimirum  illa ,  quam  tenuerunt  duo  illi  Rcgcs, 
Og,&:  Seon,qui  erant  Amorrhxi,  ac  pcoindc  aiam  Chananxi. 

Emicqucparrcma^u  ,inquofixcrat  rabcrnacula,afiljjsHc-  Vlrs.  ig. 
mor  patrisSichcm  ccncumagnis. 


RiMvs  lacob  Sanftorum  Patriarcharum  legitur  cmKCc 
partem  tcrrx  in  rcgione  Chanaan,in  vfum  habirationis,<SL'  in 
paftum  animalium  :  Abraham  namque  ,  licct  cmiflc  agrum 
cum  duplici  fpclunca  didum  fit  fupra  Genef.  25.  non  tamen 
ad  habitandum,fed  in  vfum  fepulturar.Ncc  vcro  quia  pcrcxiguum  vide- 
tur  fuilTc  prctium  centurr!  agnorum ,  cxiftimare  conucnit  paruum  fuifle 
agrum  illum  :  amplo  namque  loco indigcbat  lacob  ob  amplitudinem  fa- 
milia:,<?c  copiam  animaHum  qu^ie  habebat.Sed  id  temporis.cum  tcrra  n5 
niultiim  cflcc  habitata ,  &  frcquentata  hominibus ,  multum  terr^  paruo 
vendcbarur!  Illud,^/////;  Heworfatris  Stchcm ,  duplicirer  inrclligi  poreft: 
Aut  cnim  fihj  Hcmor  crant  fratres  Sichem  ,  fed  quia  hic  erat  primogcni- 
tus,&  princcps  ciuitatis,idcirco  proprie  appellatur  Hemor,pater  Sichcm: 
& quoniam  agcr  poflidcbatur  nb  alijs  filijs  Hemor,proprerca  dicitur  cm- 
ptusab  illis:  vel  fili)  Hcmor  ,vocatur  populusei  fubditus,  prifcovidcli- 
ccr  morcquo  rcgcs,principcs.&  domini,appellabantur  patrcs;fubdiri  au- 
tcm,«5c  famuIi,diccbanrurfiIij.Lcgimuscnim  inlib.  ^.Rcg.cap.^.feruos 
Naaman,principis  milirix  rcgis  SynT,appc!laflc  dominum  fuum,  nomi- 
ncparris. 

i  Cxrerum  vcrbaiIla,r<r;7r«yw4^w/<,licigiulanihocIoco  habentquxftio-  -^-'/^  j'*f'^^ 
ncm.  Ercnim  pro  vocc  ilIa,^^{w^i,Hcbraicc  cft  Cheftta  ,  quam  vocem  Hc-  chcfiti^*^^* 
brcTij&Hcbraizantcs  contcndunt  fignificarc  hoc  Ioco,non  agnos,fcd  ge- 


55»  COMMENT.  IN 

nus  quodda  monetir^ac  pccunix,&:  idco  vcrtcndu  fuiffe  ccntam  nilmis, 
vcldonarijs,vel  obolis  :  Sic  Caicranus,  <5calij.  Scd  nemo  qui(c]uam  trc- 
(fliori  fupcrcillo ,  ac  feucriori  cenlura  Latinam  lcdioncm  luiius loci  im- 
iMguUm  n>  probatac  damnac,quam  Eugubinus.  Audiat  lecflor  cius  vcrba  iuper  hoc 
/^Untta.  ^^^^ .  ccntum  agniSjinquif^fcd  ccntum  dcnarijs ,  aut  obolis  vcrten- 
dum  fuit.Scd  noftcr  Hicrony.  cx  lc(tl.  70.  haufit  crrorcm  :  qua:  vt  nunc, 
ira  tcporc  {pfujs  corrupta  crat :  ipfi  cnim  rcddidcrunt  «««^^»'  ^f^f»» ,  id  cft, 
ccnrum  agnisiquanquam  puto  non  fic  vcrtiftc  Scptuaginta ,  fcd  fo^x  pro 
*f4^«» ,  id  cft,ccncum  mnis,ponendo  mnas  pro  quolibct  numifiTiate ,  huc 
pro  co  numojcuius  hic  fit  mcntio.  Vcrum  poftca,vel  incuria  librarioru, 
vel  iniuria  ccn}porum,pro ^»^"  poficum  cfle  «^^iilv.Hoc  mendum,iam  pri- 
<lcm  inolitum  fccutus  eft  Hicronymus,  in  voce  prxfertim  ambigua. 
Emendanda  igitur  noftra  editio  hoc  loco  cft,vt  pro  agnis  lcgatur  numis. 
Sic  enim  intcrprctandum  ctfc  hlc  vocabulum  Hcbr.Tum  cenfcnt  doclo- 
res  Hcbra:orum,atquc  huic  fcntcntiar  fidcm  facit  audoritas  B.Stcphani, 
<jui  Adorum  y.ait,  iftumagrumefle  emptum  pretioargenci.SicEugu- 
binus. 

At  enimuer6,&  Paraphrafis  Chaldaica ,  &  Septuaginta,  &  Pagninus,  ^  3 
fimiliter  vcrtcrunc,atque  Latinu^  lntcrpres:&  lob  vltimo  capite  candem 
vocem,qu^  ibi  cd.cfrvrtufiimf  juededit  ei  o«f7w,fignificarc,vc  Latinns  vcr- 
Rd,  xyahi  tit,ouem,affirmant  Hcbrxoru  dodbiffimi  Rabbi  AbrahamA'  Abcn  Efra. 
jiabh  Abcn     excrcmis  vcrbis  hbri  lofue  candem  voce  cranftulit  Latinus  I ntcrprcs, 
j/r4  noucUas  oucs.Scd  audi Olcaftrum  fupcr  hoc  loco  Gcncfis:Ignora eft jn- 

quic,  propriafignihcationominis  Chefttk.? toh:ii  autem  Rabbi  Achibac 
lignificari  ca  voce  numum,quoniam  obfcruauir  ipfc  Arabcs  numum  vo- 
care  Chefita.  Ex  quo  cognofcc  Leaor,  qucmadmodum  ludxi  fignifica- 
tiones  nominum  mcndicent  ab  Arabibus.  Mihi  vero  magis  probatur,fi. 
gnificari  ea  voccagnam,autpecudem  :  nam  lob^i.vbi  poriitur  ifta  vox, 
apcius  vertitur  per  ouem,quam  pcr  numum  :  mox  cnim  fubditur,bcne- 
dixifle  Deum  nouiffimis  Iob,magis  quam  primis,  &  fuuTc  ci  quatuorde- 
cim  miiha  ouium.Quafi  oues  illa:  paucx  dat^e  lob  ab  amicis,proptcr  Dei 
bcnedit5tioncm ,  m  tantum  crcucrint  numerum  :  dcinde  quia  tunc  tcm- 
porisrarus  cratnumorum  vfus.C6ncordat  etiam  Chaldxus  Paraphraftes 
t^pfoman,  cum  vulgato  intcrprcte  in  hac  fcntentia.Sic  Olcaftcr.Lippomanus  in  ca- 
tcna  a,t ,  Hebraram  vocem  eflc  homonymam,&  tam  pccuniam,  quam  a- 
gnam  fiue  oucm  fignificare,  &  vcra  potius  fignificatione  in  hoc  loco  ca 
vox  accipienda  fit,ipforum  ctiam  Hcbrarorum  variare  fcntentias.Scd  c6- 
icdtarc  le  ait,fuifle  gcnus  pccuniar,quod  nominc  agna:,vcl  ouis  appella- 
rctur:  ficut  apud  Balilecnfes,denarius  vocatur  coruus.  ^ 

ArgumcntumporrA  quod  putamnonnulli,c\inprimisAndreasMa-  , 
fius  in  extrcma  vcrba  hbri loluc.cfl-c  firmifflmum  ad  probandum  voc^m 

^tr""  ^^^'  ^''^  pccuniam,nop  agnan!  vcl  ouem,qu6d  B. 

Stcphanus  Ador.y.dixcritiftum  agrum  cmpcum  fmrtepretioLcnd- 

cutu5cftB.Stcphanusdecmp;:oneagnfaaaaIacob,<iu^narraturhoc 

loco, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.    XXXIII.  j^p 
loco  ,  fc J  Jc  ea ,  qux  fada  cft  ab  Abraham  ,  &:  commcmorara  fuic  fupra 
Gcncfi  j.IdautcmliqucctumquiaSrcplianus  fadam  cfTcdicir  cmptio- 
nemab  Abraham,non  aIacob:tum  quia  fadtam  ait  iii  vfum  fcpultura^ila- 
cob  autcm  non  cmit  agrum  ad  vfum  fcpulturx ,  fcd  ad  habirationcm ,  3c 
in  vfum  prxdij ,  ^  pafcuorum  :  quam  ctiam  ob  caufam  loan.  4.  vocarur 
pnTdium  lacob.  Vcrum  fupcr  ifto  loco  Stcphani  ampliflim^  diflcTuimus 
inTcrtioTomo  noftrorum  Commcntariorum  in  Gcnclim  fupcrca.2 
in  dilpucationc  2.&:numero  j  j.  &  fcqucntibus  Scdtn^mqu^cftio- 
ncm  afFcrt ,  quod  dixk  infra  Gcn.^S.Iacob  fiho  (iio  lofcph,  fc 
iftam  agrum  tuhrtc  dc  manu  Amorrhari  in  gIadio,5c  arcu 
fuo  :  vcrbacius  funt  hxc  :  Do  tihi partcmvnamex- 
t7'a  fratres  tnos  ,  ^njm  tnli  de  mariH  AmorrhiU 
ir^lAdiOyC^  arcH  mco.Scd  iftius  quarftio- 
nis  traftariira&  cxphcationcm 
incum  vfquc  locum 
difFcramus. 


BENE 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  1  A 

I  N    C  A  P  V  T 

rRlQESlMVM  A  RT  V  M 

C  E   N  E   S  l  $. 

ARGVMENTVM. 

DiKa  jilia  Iacol>,rapta,  vitiata  efia  Sichem prlncipe  Sichimitarum, 
qiiam  oh  caiifim jilij  lacob ,  Stcbimitas  dolocircumaentos  interfece- 
runtjVrbemque  vastarunt. 


^i^^^^jff^  G  R  E  s  s  A  efl:  autem  Dina  filia  Lix^vt  vi-^ 
derct  muHcrcs  rcgionis  illius.  Qu^amcu 
vidiflct  Siche  filius  Hemor  Heuxi,  prin  - 
ceps  terrx  illius,  adamauit  eam:&:  rapuit, 
&r  dormiuit  cum  illa>vi  opprimens  virgi- 

f'S^<  ^iJ^tJ^^  cajtriftcmqucdeliniuit  blanditijs.Et  per- 
^  gensadHcmorpatremfuum.  Accipc^inquit  ^mihi  pucllam 
y  hanc  coniLigem.  Qjaod  cum  audirtet  lacob ,  abfentibus  filijs, 

6  &:  in  paftu  pccorum  occupatis ,  filuit  donec  redircnt.  Egref- 
fo  autem  Hcmor  patre  Sichcm ,  vt  loqueretur  ad  lacob ,  ec- 

7  cc  filij  cius  vcnicbant  de  agro  :  auditoqucquod  accidcrat^ira- 
ti  func  valdc ,  eo  qiiod  focdam  rem  operatus  eflet  in  Ifracl  ^  & 

8  violata  filia  lacobyrcm  iUicitam  pcrpctraflct.  Locutus  cft ita- 
que  Hcm  jr  ad  eos :  Sichc  filij  mci  adhxfit  anima  fiJix  vcftrx: 

datc 


GLNESIS    CAP.    XX:J^IIII.  561 
datc  cam  illi  vxorcm:&:  iun£ramus  viciflim  connubia:fiiias  vc-  9 
ftras  traditc  nobiSj&hlias  noftras  accipitc.  Ethabitarc  nobif- 
cum:tcrra  in  potcftate  vcftracft,cxcrcctc,ncgotiamini,&:  pof- 
fidctc  cam.  Scd  &  Sichcm  ad  patrc,  &:  ad  fratrcs  cius  ait.Inuc-  " 
niam  gratiam  cora  vobis :  &:  quxcuqj  ftatueritis ,  dabo:augctc 
dotcm,&:  munera  poftulatC5&:  hbcnrcr  tribua  quod  pcticritis: 
tantum  date  mihi  pucllam  hanc  vxorcm.Rcfpondcrut  filij  la-  ^ 
cob  Siche,  &:  patri  cius  in dolo,  fxuicntcs  ob  ftuprum  fororis: 
Non  poflumus  faccre  quod  pctitis,  nec  dare fororem  noftram  14 
homini  incircucifo :  quod  ilhcitum,  &:  ncfarium  cft  apud  nos. 
Scd  in  hoc  valcbimus  foedcrari,li  vohicritis  cfTc  fimilcs  noftri,  i J 
ic  circiicidatur  in  vobis  omnc  mafcuhni  fexus;  tunc  dabimus,  16 
&c  accipiemus  mutuo  fihas  veftras ,  ac  noftras:&:  habitabimus 
vobifcu, erimufq;  vnus  popuhis:  Siautc  circuncdi  nohieritis, 
tollemus  fiham  noftram,&:  rccedcmus.  Piacuit  oblatio  corum 
Hcmor,  &:  Siche  fiho  cius:ncc  diftuht  adolcfccns,  quin  ftatim 
quodpetcbatur,cxplerct:amabatcnim  pucllam  valdc ,  &:  ipfc 
erat  inclytus  in  omni  domo  patris  fui.Ingrclfiq;  portam  vrbis, 
locuti  funt  ad  populu:  Viri  ifti  pacifici  funt,  &c  volunt  habitarc 
nobifcu:ncgoticnturin  tcrra,vt  cxcrccatcam,qux  fpatiofa,&: 
latacultoribus  indigct:filiascorum  accipicmus  vxorcs,&:no- 
ftras  illis  dabimus.  Vnumeft,  quodiffcrtur  tantumbonum: 
Sicircuncidamus  mafculc^  noftros ,  ritum  gcntis  imitantcs.  iz 
Et  fubftantia  eorum ,  &r  pecora,  &:  cun^fla  qux  polfidcnt ,  no-  15 
ftra  crunt :  tantum  in  hoc  acquicfcamus :  &c  habitantes  fimul, 
vnum  clficicmus  populum.  Alfcnfiqucfuntomncs,circunci-  ^4 
fis  cundis  maribus.  Et  ecce  die  tcrtio  quando  grauilfimus  2.5* 
vulncrum  dolor  cft :  arrcptis  duo  fili)  lacob ,  Simcon ,  &:  Lcui 
fratrcs  Din?: ,  gladijs ,  ingrcfli  funt  vrbcm  confidcntcr :  intcr- 
feLlifqucomnii3Usmafculis,Hcmor&:Sichcm,  paritcrncca- 
iicrunt ,  toUentes  Dinam  de  domo  Sichcm  fororcm  fuam. 
Qu-ibusegrcffis  ,irruerunt  fuper  occifos c(jteri  filij  lacoh  :&:  17 
dcpopulaci  funt  vrbcmin  vltioncm  ftupri.  Oucs  corum,  &:  18 
armcnra  &:  afinos ,  cunclaquc  vaftantcs ,  qua:  in  domibus ,  &: 
in  agns  cr int,paruulos  quoquc  corum,&:  vxores  duxcrunt  ca- 
ptiuas.  Qiiibus  patratis auda:i:er,Iacob dixit ad Simeon: Tur-  ^9  P 
baftis  mc.ic  odiofum  fcciftis  mc  Chananxis  &:  Pherezxis  ha- 
bitatoribus  tcrrx  huius:nospaucifumus :  ilh  congrcgati  pcr- 

Coaim.in  Gcn.Tom.4.  x  i 


C  O  M  M  E  N  T.  IN 
cuticnt  mc,  &:  dclcbor  cgo ,  &:  domus  mca.  Rerpoiidcruiit: 
N  unquid  vt  fcorco  abuti  dcbuerc  fororc  noftra? 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

Difputahode  fpS^^^^,  Y  OD  w  hoc  cap.  mrraturyid  cjuo  wnpore  acciderit,  an- 
tem^erf  quo    li^S^^^KW^  tc  dUa  dccUrandH  e(l  hoc  autem  manifeftum  petSt  oflen- 

accidtt  riXttm   ii  s^W^  |J1  r      r  •  r  f  r 

Vtnx,  &  c^-  m^^^sM  P^^f^^^^^  ^^*^^^  atatis  tunc  Dinafuerit ,  cr  ttemfratres 
des  stchmi'  ^^^^^^  ^^^^  Stmeon,c^  Leui,qui  tanquam principcsfaciendi  ca- 
^^Uxandir  '  ^     dcm  Sichimttarum  hicmemorantur:  ftmulcjtie ,  qtianto 

p^iyJnjitrre-  femporc  td etiencrtt pof  rcucrftoncm  lacob  cx  C^Tefopotamia,^  tncoe- 
feiutur,      ^^^^  hahitatlonem  eius  apud  Stchtmitas.  i^lcxander  Polyhifloryapud 
Eufebitim  Itb.p.de  Pr^paratione  Euangelica  cap.vltimo^ria  prodtditad 
fr.tfentem  quctfltonemperttnentta.   Prtmo  enim  ait,  lacob  poflreuer- 
fioncmfr(tm  ex  Mcfopotamta  ,manftffe  aptd  HemorprincipemStcht- 
mttartim ,  dccem  annis,   Deinde  facit  Dinam  futffe  lo.  annorum , 
quatuor  menftum  cum  rapta  efl ,    violata  a  Sichem.   Affrmat  pr^- 
terea^Simeon  ftuffetuncvnius  ^  &  vtgtnti  annorum ,  ftiperque  qtu^ 
ttiormenftum :  Leui  autem  vigtnti  annortm ,    fex  menfttm,  Sedau- 
Ihrtfte ,  proctddtihtofalftiseftinAtateDin£:tdqtieduplicttcr  oftcndi 
poteft,  Tunc  enim  Dina  pcr  atatem  iam  nubtlis  erat ,  vt  qtu  a  Sichem, 
tn  conttigem  tantopere  expetita ,  e^r  fta^itata  fticrit :  .itas  autcm  decem 
annorum , pr.fertim  in  illo  tempore ,  immattira  erat ,  mintmcquc  tdo- 
neaconiugio,  Adhoc  ,ft  rapttts  Dtndt  conttgitpoft  deccm  annosman- 
ftontsapud  Hemor ,vt ifte ait :,cum  antea  manftffct  lacob  aliquandtu 
ineo  locoqui  dtcftfs  eft  Socoth ,  cr  quidt?n  fecttndum  Hebrxos  ,per 
annum  &  dimidtum  poft  reuerfioncm  fiiam  ex  Mefopotamia;  hinc 
neceffmoefftceretttr ,  Dtnam  fuijfe  natam  in  Socoth  ,non  autcm  in 
Mefopotam}a;qttod tamen  aperttpmis  verbis  tradtt  Scriptura  Gencfjo, 
E^cutuurop,     Proputs  vcro  accefiife  videtttr  Catetanus ,  ctttt/s  fententia ,  vt  eam 
»ra  .^um.  dfttnaeexponam  ,bipartitacft,Primumenimatt,Dinam ,c}fm  Ltcob 
reuerfuseftex  Mefopotami,i!nterramChanaam  ,vtx  fuijfe  qttadrtcn- 
nem.  Id veroargumentatttrille  adhtmcmodtim:Iacot?  manftttn  Mcfo- 
Pl^tamiavtg^ntiannis,vtipftdtxitfoceroft(oLabanGenefv  Primis 
fptemannis,qtiiht.isfcrttitittpro  Rachel,non  cognotittvxorem  ,fedJm- 
tto  fectindtfeptcnnijcamcognoflercvxores,  & prtmum ^cntitt ex  Lia 
ft/tos.  Demtis./latim  crLtuo  anno gemitffe  Rtiben ,     mno  Stmcon ,  & 

dcctmo 


G  £  N  ES  I  S    CA  ilU.  'i6^ 

^tcimo  Lem ,  (jr  vndcawo  luddm :  hos  cntm  qHAtuorcontmentt  ferte, 
^  Juccefsione  genitos  memorat  Scrtpttira  Cencf^Q.  Hincapparet,Stmeo' 
ncm  ftit\fe gcmtttm  dtiodcctmo  anno  ante  dfcejfitn'  Ltcoh  ex  Mcfepota- 
mta,  Lem  autcm  vndcctmoicrat  tgttur  Simcon  dtiodccim  annorum ,  ^ 
Letn  vndecim,  cum  rcuerfts  efl  Lxcoh  ex  Mefopotamia  in  tcrram  Cha- 
naam.Poft  gemtos  porro  cjuatttor  pridtdosfltos^Lii  defjtparere:tdc]ue 
tempus  n$nfu'lfe paruumyfcd mtnimum ,  trium aut qttatuorannorumy 
eo patct,quod  Lia ptitans fe  non  ampltus partttiram.^  dcdit  in  comuztttm 
Licob  anctllam  fuam  Zclpham^Ttexea  faltcm  flios  fuf  iperct.  Dctnde 
tamen  Lia  gcnuit  duos  alios  filtos  Ijfuharcr  Zahtdon :  cr  deniqtte pojl 
hos^peperiffc  dtcitttr  Dinam.  Dina  tgitttrnata  efl  decimo Jepttmo  anno 
manftonis  lacoh  in  Mefopotamia.  St  quidcm  lacob  oitauoanno  ,  quam 
venerat  tn  Mefopotamtam.^  cctpitgcncrare^cr  octauo^nono ,  decimo.,  (y 
vndecimo gcnuit  contincnti  Juccef  tene  quatuor  filtos  ex  Lia.Rtihen^St- 
meOyLeuiyIi$dam.  Dcinde non paruo  tempore cejfautta partcndo.^  tta  vt 
ptitarct  fnonamplitis  parituram  ^quod  vtique  tcmpus  mtnus  quam 
qtiatuorvel trium  annorum  ejfc  non potuit.Pofh^cdecimo  qut/tto  anno 
gentttt  ijfachar  y  cir  dccimo  fcxto  Zahulon.  Et pof  hos ,  dectmo  f  pttmo 
anno  Dinam.  ^mcirca  e.xpletis  vigintt  annis  manftonis  lacohy  cum  ex 
Mcfopotamia  rcuerfus  cfitn  tcrram  Chanaam,Dina  vix  erat  quadrten^ 
nis.^tque  hxcfrtorcflpars  fententi.c  Catctani. 

Pojtertoreitifiem  fentcnttie  parsjj^c  cfOuod  narraturin  hoc  capite 
de  raptu  DinXyid  contigiffe  multis  annis poflredttum  lacoh  ex  Mejhpo- 
tamiay,  ^  vtmintmtim.^decem  iam  exa&ts,  Btenim  Dina  tunc  eratnu  - 
hdis:quarc  minor  dccimo  quarto  anno  ejfe  non  potttit :  erat  autern  femic 
quadricnnis  cum  venit  cx  Mefopot.tmia.Stmiltter  Stmeon.c^  Leui  mi- 
nores  vtgcfimo  primo  anno  ejfe  non potcrant :  quippe  qut  fuijfe  dtcantur 
primarij  efecfores  c^dis  Sichimitaruy  minor  vero  ^tas  tanto facinori  de- 
fignando.^patrandoj^ftttsidonea  mtninie futffct:atqui  cum  lacohredift 
ex  Mef)r)otamia ,  Simeonem  futffe  duodecimy  Leui  vndecim  anno- 
rum  ftipra  ojlenfum  cfh  Decem  itaque  annis  pof  rcditum  lacob  ex  Me- 
fopotamia  euenitquod  narraturhoc  capite.  Verha  Caietani Ji  forte  cupit 
ea  LecJorcognofcrCy  in  Comment.eius fuper  verha  illa  huius  capitis :  E t 
eccc  dic  tcrrio  qiiado  grauifTimiis  vulncrrT  dolor  cftj&c.Try/Tjj. 
huiufmodtfunt:  Confcrprudcns  Lefhryttptis  natiuitatis  Dinxy  dritem 
SimeonlSyic  LeuiyCum  temporc  egrcffus  lacoh  ex  Mefopotamia.^cr  inue- 
nieSyDinam  vix  quatuor  annortiyad fummufuijfc  tunCySimeone  autcm^ 
(Jr  Leuiduodecim  annorttm.Nam  lacobyVt  dtxit  ipfc  focero  fuo  Lahan, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL.  2.3.308 


AuSloris  opi 


564  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vtginti  annis  mdnfitin  Mefopfitamia, :  quorum  primis  feptcm  nullugC-' 
nmt flnmScd  efioyqaod Ihttm  oifauo  annogcnuerit  Rubcn,  nono  Si- 
meon,dccimo  Leui;clare  fatet.^quod  neuter  duodectmcratannoru  tem- 
forccgrcfffiscx  Mcfopotamia.  Dtnaporrocumfojtfexfilios  Ltdgenita 
fucrit ,  &  multum  tempris  intercefferit  inter  quartum  &  quintum  f- 
lium  Lt£  y  vfque  adeo  vt  ipfa putaret  fe  non  ampltus  partturami  ratto- 
nahilc  ejl,vttpfagcmta  fueritdectmo^ata pottus  vndecimo  anno  a  con- 
nuhio  matrts ,  ac  pcrhocin  egreffu  cx  Mcjopotamia  non  crat  quadrien- 
nis.  Multistgiturannispoft  redttum  ex  Mefopotamta  peraHts ,  accidtt 
quod  memoratur  in  hoc  capite.  Et  ad  mtnus  videtur ,  quod  anni Jltixe- 
rtnt decemwt  Dtna  ejfet tunc  nubilisy  ^  Simeon,  ac  Leui  ad hcllum 
dijpojiti  effent.  Sic  Caictanus, 

Ego  fententi.tm  Caietaniyquantum  ad poHcriorem  hanc  eius partcm^  3 
non  improho  fcd  quia  ille  dicit  Dinam,  in  reditu  lacob  ex  Mefopotamia 
in  Chananitidcmfaiffe  trium  anmrum,td quidem  minime probo.Satis 
enim  Itquctexordine  ac  Jerie  narrationis  Mojaic^  j  generationis  Jilio- 
rum  lacob^  quA  ftipra  in  cap,  so.poftta  eft ,  Dinamfuiffe  genttam  patdo 
antc  lofephyautccrte  eodem  fcrme  temporc.  nam  cum  memoraffct gene- ' 
mtionem  Din£  Mofcs ,  mox  fuhdtdit.^  recordatum  quoque  Deum  fuiffe 
Rachelis ,  c^  apcrutffe  vuluam  citts,  (Jr  peperiffe filium ,  quem  vocauit 
lofeph.Iofcph porro  natttm  ejfe fex  annis  ante  dtfccffum  lacob  ex  Mefo- 
potamia^  cum  fitex  narrattone  Scrtptur^  mantfefium,  extra  controuer- 
ftam  cfiiquare  Dina/ttm  lacoh  difceftt  cx  Mcfopotamia,  mintmumjex 
annorum  erat.  Nam  quod  argumentattir  Caietanu^,  temptis  tllud  inter- 
jclfum  inter gencrattonem  Itid£,cr  iffachar^  quo  temporc  ceffauit  Lta  a 
pariendofuijfelongum^td  ejlyvclquatuoryvel  trtum  annorumiidcredi- 
tu  neq;  necefariu?n  ejiyncc probabtlcfatis  cntm  ejiyfuiffe  tcmpus  vnttu 
anm.  Nam  quta  videratLia,fe prioribus  qtiatuorannisgentitffe  contt- 
nentt  fucccponc  quatuorjiltos ;  cum  co  anno  ntilltim  fltum  concepiffct^ 
putautt iam  fefaltam  efcetamyncc  amplius partturam.Hancoptmonem 
Hdr^orum  nosiram adtuuat ctiam  Hehrxortim  T raditio ,  qu^lcq^ittirin  Maiorieo- 
Traditio.  ^^^^  chronologta ,  quam  vocantilltfua  Itngua  Sedcr  Olam  Rabba, 
&  Latinercdditam,fupertortbus  annis  tdidittn  puhltctim  yftu  Chro- 
nologiA  adtunEtam ,  egregius  catholtca  do&rina ,  (jr preiate  vir  Gcne- 
brardus.  Traduntentm  Hchr^iy  omnesfuos  lacob ,  cr  ttcm  filiam  cttis 
Dinam.pr^ter  vnum  Benjamtn ,  ejfegcneratos  intra fecttndttm  feptcn- 
nium  feruttuits  lacob ,  ^  fex  annis  ante  dtfceffum  etus  ex  Mcfopota- 
mta.  Quin  etiam  tradtmtftngulosfiltorum  lacob  fepttmcjlri  partu  ^c- 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XXXIIII.  jfi^ 
fteutoseJ/c.SciatpKttera  Le^or,  Dimm  ,  quo  temforc  raptus  eiuscoft- 
tigttygrandiorem  natu  e(fe  non  fotmffc  dccimofexto  anno.  Suprk  enim 
oflcnfutncfi  y  Dinam  cffcnatam  codem  propemodumtemporc ,  quo  Jo- 
fephyaut  certe paulo  ante:at  lofeph  altquanto  tcrnpore  pofi  raptum  DinAy 
^  c^dem  Stchimitarum^  lc^iturinfra  cap.sjfuijfe fcxdccim  anrwrum, 
cum  vendttus  efia  fratrthus  fuis.  yeriftmile  igtturefi,  Dinam ,  cum  efi 
raptayfuiffe  qnindecim  circiterannorum,  vt  iam  matura  viro :  (jr  tdo- 
ncaconiugiorite  iudicari  potuerit.  Simcon porre :  qui  fex  annts  natus 
ftterat  antc  Dinam,  fuit  td  temporis^  vntii^,  dr  vigtntt  anncru?n ;  Leut 
atttem^viginti.  ^luare ftebit  animum  meum  vehementer  mirart pr^fe- 
rocem  ifiorttm  antnmm  ,  qut  vixdttm  adolcfcentiam  egreft ,  tam  atrox 
factnus,  c^animo  conceperint,dr  atidacif  imc  exequentcs  pcrfccertnt, 

Restatvt  indiccmus  ,quantotC7npore  id  conttgcrttpojtrcditum  la- 
cob  ex  Mefopotamia ,  incocpta?n  ctus  habttattoncm  apud  Sichimita^. 
Verum  idpaucis  expcdtri  potcfisi  Dina  fuitfcx  annorum,cum  egrcffus 
ex  Mefopotamia  cfi  lacoh^  cJ-  quindccim  annorti,  ctim  cfi  rapta,  O'  vto- 
lata:apertt'  concUdit/trfuiJ/c  tdge^ttm  nottem  annis  pofireditum  lacoh 
ex  McfopJtamia.Iacoh  autem  ex  Mefopotamia  rettcrfus,primhm  manfit 
in  Socoth,pofiea  vcfo  habitauitiuxta  Salem  vrhem  Sichimorum,vt  dt- 
^umefl fupra  Gencfss.In Socoth  porfo altquandiu  manftffccum  ,non 
ohfctire  (ignificat  impofitto  etus  nominis:  Certc  fecttndum  H^hrxos  tn 
fupradicia  Chronologta,manfit  tbipervnum  annum,(ir  dtmidium.  Re- 
liqtmm  i^ttur  tempus^  ex  quo  habitare  ccepit  apud  Sichimitas,  vfque  ad 
raptuni  Din.e,(^  cxdcm  Stchtmitarttm,fuiffe  apparet fcptcm  annornm, 
dr fex  menftum.Vcfum  de  his  fatis:c^  nos  aggrediamur ad  expUnan- 
d.vn  ^vHnri.vn  Iviiir:  cApitts planc  tragicam. 


Egrcira  cfl:  autem  Dina  fiUa  Lix,vc  vidcrct  mulicrcs 
illius  Regionis,&:c. 

Nd  t  c  ATMofcshisvcrbisoccafioncmraptusDinnPj^cx'- 
dis  Sichimiraru :  quod  Dina  cgrcfla  parcrno  domicilio quoJ 
cxrra  vrbcm  erat,vifum  iuir  ciuicarcm,&:  muhcrcs  cius  rcgio- 
nis,  &orioscxurioscqucvcrfara  inpubhco,  multorumparuir 
ocuiis,  :^'  hbidmi,ingcnrifqucmah,quodmox(S:ipri  conrigir.  Sc  plurimis 
ahis,faris  magnam  dcdir  occafioncm.  O  Dina(inquir  Bcrnardus)quid  nc- 
ceffe  eftvrvidcas  muhf.rcs  alicnigenas  ?  quancccflirarc?  quavtihrarc  ?  an 
fola  curiofirare?  quod  Ci  ru  oriosc  vidcs,fi'd  non  otiosc  vidcris.Tu  curiose 
(pedas,fcd curio(iu$  fpcdaris. Quis crcderct ,  tunc illam  tuam  curiofam 

z  z  2 


Vers.  I. 


Btrndrdui  m 
TraCl.  dt  (Jta 
dibui  HHtni^ 
litatis  ,  CT  in 
ffi  imo  gruUn 
frperbu ,  ^ui 
ffi  CHTioftas, 


lofephm. 
Uh.  I.  Ant. 


i66  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

oriofitatemjVel  otiofam  curiofitarem  forc  paulo  poftnon  otiofam.^fed  w 
bLtuis,  hoftibiifquc  ram  pcrniciolam  ?  Sic  Bernardus.  Mulicr  igitur  extr*'^ 
pdternam ,  vel  mariti  donnim  in  j>ublico  vagabunda  ,  &:  corpore  ,  oculis, 
aninioquc  errabunda  quanrum  libi,&  alijsfapenumcro  acccrfar5&  afciA 
car  malijVcl  vnius  liuius  Dina?  liqucr  cxcmplo.Salurare  igitur  eft  iliud  fa  - 
pientis  documentum:/7/M  uyifHntfirufi  corpus  illantm , riori  ojhridas  hi- 
Urem  faciern  tnam  ad  ULts»  Nempc ,  nulla  parentum  in  cuftodicndo  filia- 
rum  corporcac  pudorc5Cura5&:  vigilantiafatismagnacenfciidcbet.PrX' 
ic  rtim  vcio  inrcr  co:  Pharaones,Abimclcchos,  Sichtmos ,  atque  intcr  tot 
Thcfcos,  Paridcs,  dc  lafones ,  quot  in  omni  tcmpore  Sc  vbique  terrarum 
rcperiuntur,  muhebris  pulchritudinis,&:  pudicitix  acerrimoscxplorato- 
res,  infidiatorcs ,  raptores ,  corruptores.  Cur  autem  eo  potiflimum  tem- 
pore  inccflerit  Dinam  cupido  vidcndi  rcs  vrbanas,  &  muheres  illiusre- 
gionis,caufam  apcruit  Iofcphus,icribens,  runc  fcflium  dicm,  magno  ilhus 
regionis  hominum  conucnru,  luxuquccelcbrarum  fuiflcapud  Sichimi- 
ras.Et  cum  eflctcelcbritas,  inquit  Iofcphus,apud  Sichimiras  ,  Dina  vnica 
lacobi  filia  venit  in  vrbem  ad  vifendum  cultum  muherum  illius  regionisj 
&c  paulo  infra ait,  filios  lacob ,  Sichimitas  in  die  fefto.voluptati,  &  conui- 
uiis  dcditosjfacile  opprimcrc  poruifll.Pro  eo,quod  nos  lcgimusiZ/^r  vide- 
ret m^flteres illiHsrcgionis yZpud  Septuaginta  Graece  eft  ««r*f.«5ir» ,  id  eft ,  vt 
condifccret.  Siccnim  Latincrcdditlegit  Auguftinus  quxft.  140.  in  Ge- 
ncfim.  Sed  quid  voluit  Dina  condifcere?  Ingenia  videlicet,  <Sc  mores,  & 
ftudia ,  &  inftituta ,  6c  viftum,  &  habitum ,  atque  cultum  illarum  mulie- 
rum  ,  dc  quemadmodum  fe  in  confuetudinem ,  &  amicitiam  earum  mfi- 
nuarc,ac  penetrare  poflet. 

Et  conglutinata  eft  anima  eius  cum  ca,triftcmquc 
deliniuitblanditijs. 

I^^l  V  I  B  vs  blanditiisfexaggcrabatillevidelicet  flagrantifl^mu er-  5 
■S^^A  P^J^ll^ini  amorem  fuum  :  amor  enim  efiicax  illecebras  eft 
iVt^:::^  amoris:fimul  &  oftentabat ,  dc  magnificabat  fuam  nobilitatem, 
opulentiam,  &  potentiam;promitrcbar, fi  fua  eflVr  coniux,fore  eam  inftar 
reg^n^  ,  maximo  in  honorcA'  gloria ,  GmniiimqLic  bonorum  afflucnria. 
Dcniq;  ranrum  non  aureos  montes  polliccbatur.  Talibus  nimirum  blan- 
diriis  pucllas  ftuItccreduIas,vefani,(S<:  fallaciofi  amarores  pe*mu!cerc,  la- 
(aare,6c  ad  fua:  hbidinis  aflcnfom  trahere  folcnt.  Atquehoc  criaminfuis 
amarorijs  documenris  pofuir  potra  illc,  mala:  arris  peflimus  raaeifter ,  ta- 
les  enim  eius  ferunrur  ilh  verfus: 

Blanditias  fnolleSyaurcf^jue  iitHantia  verha 
^ffer.vt  jduentu  Uta  fit  illa  tuo, 
CrrerAm  fciar  Lccflor  pro  ilio ,  deUmuit  bUwdinu ,  fic  cfll-  ad  verbum 
Hvbraice,  r.ocutus  eflad  cor  puelU.Loqm  porro  ad  cor  cuiufpiam,  eft  He- 
ocus  Jfa.  <r  braifmus  non  mfrcquens  in  Scriprura,  fignificans,bladis  ^  dulcibus  ver- 
bis  confolan  quempiam ,  laeta  ei  ac  profpera  nunciaiido,  &  promittendo, 

omnau 


hRS.  J 


id  cor. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENE.SIS    CAP.  XXXIIII.  ^6^ 

omnwmque  mcrrorcm  ac  mctum  ci  aJimcndo.  Adlianc  nrmpc  fcnten- 
tiam,intclligondum  cft  ilkul  Ifaix  cap.40 .  Conflamirti ,  confUrmm  popu- 
lem:ns^  iicit  'DjmlnusJocjtiitnr.iiUflcorHieruf.iltm^  Kt  c(l,lxtA,ac  profpcra 
ei  nunciando  ,mcrrorem  ,  &  Jolorcm  cius  in  gaudmm,  &:  Ixtitiam  con- 
uertitc.  Simile  illud  etiam  ert  Apud  Hofcam  cip.z.La^Ubo  eam,  or  ciucam 
eam  m  folirn  iin€?n,cr  locj-^AVkd  cor  ^-iwj.Hcbraici  luiius  lcdionis  affinc  eft, 
qiiod  fc{^nuaginta  Interprctcs.prxdidlum  exprimcntes  Hcbraifmum,  hoc 
loco  po(ucrunt:Sic  enim  habcnt  Grarcc :  EA<«Ai»y.  ««t^th»  ^.xvgixv  riif  ztup8i*r 
•«••?;id  autcm  eft:Locufus  eft  fecundiim  fenfum  virginis  ipfi:Sic  enim  La- 
tinc  cirat  hunclocum  S.Augnftinus  Quarft.io  j.in  Gcncfim.  Scnfus  vc- 
ro  irtius ledioniSjhic  cft,Ea  locutus  pucll^  eft,qux  delc(ftabilia,&:  iucun- 
daeiaccidercnt  ,animumquceius,atque  intimos  fenfus  permulcerenti 
6c  macrv>rcm,doloLcmquc  cx  acccpta  iniuria,  &  dcdecore  pcnitusabftcc- 
gercnt,5c  voI'j:rAr;m  '^ikII  r,ad  cupiditatcm  corvn^'!  Sichcm  vchcmcn- 
.  ter  allicerc; 

•  Tropologicum  hiilonx  huius  traclatum  bicucm  ,  pulchrumque  fccic 
S.Grcgorius  in  Tertia  partc paftoralis cur(j,5c  in  Admonitione  trigcfima, 
hunc  fn  modum  fcribens:Plcrumque  hoftis  callidus,  mcntcm  quam  pec- 
cato  (upplantat ,  ciim  dc  ruina  fua  afdidlam  rcfpicit ,  fecuritatis  peftiferx 
blanditns  feducit.  -Tuod  figuratcexprimitur,  cum  fa<flum  Dma?  memo- 
ratur.  Scriptum  quippe  eft :  Egrefa  ifi  Dina  vt  vtieret  mnlieres  regioms il- 
ltus:<jiiam  cum  vidiijet  Sichem  jilius  Hemor  Hcnjci ,  princeps  tetrA  illius, 
adamaHity^j-  rupiiity.y-dorjj^uit  cum  ilLt^vt  opprimens  vtrgtnem,cr  congluti- 
natd  ejt animaeiHSCumca  ,tri(icmciHe  bLinditiis deliniuit.  Dina  quippc  vt 
muliercs  videat  extranex  regionis,  egreditur ;  quando  vnaquxque  mens, 
fua  ftudia  negligcns ,  a^flioncs  alienas  curan?  cxtra  habitum  ,  atque  cxtra 
ordincm  proprium  vagatur.  Quam  Sichem  princcps  tcrrarillius  oppri- 
mit.quia  videlicct  inucntam  incuriscxtcrioribus  diabolus  corrumpit.  Et 
congiutinata  ejl anima  ciuscumea  :  quia  vnitam  fibi  per  iniquitatemrefpi- 
cit.Er  quia  cum  mens  a  culparefipilcit,  ad  fe  ducitur,  atque  admiftum  tlc- 
rc  conatur ;  corruptor  autem  fpes,^  fccuritarcs  vacuas  antc  oculos  reuo- 
car,quatcnus  vtilitatcm  triftitia:  fubtrahat,  redlcillic  fubiungitur:Tr//?ef»- 
ijtteblanditiis  deliniuit.  Modo  cnimaliorum  fadla  grauiora ,  modo  nihil 
circquod  pcrpctratum  eft ,  modo  mifercordcm  Dcum  loquitur ,  modc» 
adhuc  tcmpus  fublequcns  ad  poenitcntiampollicctur.  Vt  dumper 
hcrcdeccpta  mcnsducitur  ,ab  intentione  ptrnitentia:  fuf- 
pendatur,quatcnus  tunc  bona  nulla  pcrcipiat,  quam 
nunc  mala  non  contriftant;  &  tunc  plcnius  ob- 
ruarur  fuppliciis ,  quar  nunc  ctiam  gau- 
dct  in  deliftis.  Hxc  San- 
dus  Grcgorius. 

Augcte 


3^8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Vers,  1 2.  Augctedotem,&:  miinera  poftulatc,  &  libentcr tribuam  quod 
petieritis:tantum  date  milii  pucllam  hanc  vxorem. 

V  p  R  AjCiim  cxplanaremus  vcrba  illa  cap.  29.  Seruiam  tihipre  7 
Rachele piia  ma  minore  feptem  amis :  latc  difputauimus ,  moris 
fuilTc  apud  Anriquos.vt  qucmadmodum  mulicr  nuptura  viro, 
afFcrcbat  ci  dotem  s  ita  viciffim  dudurus  vir  vxorcm  ,  pro  ca 
quafi  dotem  quandam,darct  parcntibus  eius  pecuniam .  vel  alia  quxpiam 
bona.vclYi  aliud  non  habcrcr,optram  iuam,&  laborem,  &:  feruitium  of- 
fcrrctrSicut  lacob.qui  paupcr  crat,  proconiugio  Racbelis  ,  obtulitpatri 
eius  fcptcnncm  fcruirutem.  Potcft  igitur  quarri  hoc  loco,  ciim dixit  Si- 
chcmiu^ugete  dotem  ,de  vtra  dotc  fit  !ocutus,mulicbrinc,  an  virili.  Er pri- 
mori  quidcm  fpecie,vidctur  locutus  dc  virili,id  eft.  de  co  quod  vir,inftar 
dotis ,  dare  folebat  parentibus  vxoris ,  qux  propric  appcllantur  dona ,  &c 
munerainonnunquam  tamcn  improprie  vocantur  nomine  dotis;in  primo 
autemlibroRcgum  cap.iS.nominantur  fponfalia.Quare,  quodhic  pro-» 
xime  fubditur  >  Etmunerafoflulate ,  videtur  cxpofitio  prioris  illius  di(fti> 
AugeteAotem :  Vcruntamen  nrobabilius  fortafte  didu  fuerir ,  fi  dicamus, 
Sichem  c/rc  locutum  de  mulicbri  dote  ,  quam  Dina  ,  fi  voluntate  paren- 
tum  ci  nupfiflet ,  affcrrc  ipfi  dcbuiflct.  Significat  igitur  Sichcm  iftis  vcr- 
bis,fe  non  modo  vclleacciperc  Dinam  prorfus  indotata  aparentibus,  fed 
infuper  vellc  dctem  ei  dare,qux  propria  ipfius  cflet ,  &  hanc ,  quantum- 
hbet  ipfi  poftulaflcnt.  Quinetiam.prxtcr  iftam^otcm,  daturum  fc  munc- 
ra  parcntibus ,  &  cognatis  cius,vt  mos  crat  tunc  facerc  viros ,  cum  duce- 
rcnt  vxores,  Nimirum  quia  Sichem  infigni  afFeccrat  iniuria  &  dedecorc 
tum  puellam,  tum  parcntcs,&  fratres  cius ,  pcr  vim  rapiendo,  &:  vitiando 
ingcnuam  ^  nobilem  virginem  jidcirco  voluit  ifta  ratione  talcm  iniuriam 
compenfarc,damnumque  famae  refarcire.Certc  poftcaper  legcm  Mofai- 
cam  in  populo  Hebrafo  inftitutum  &  prxceptum  fuit ,  vt  fi  quis  puellam 
'cduxiflet,  &  pudicitiam  eius  violafleti  daret  ei  dotem ,  &:  vxorem  ducc- 
rcr^quod  fi  pater  virginis  dare  eam  nollct  rxorem*,nihilominus  tamen  illc 
(iorcm  puellae  daret  \  quantum  nuptura:  virgincs  accipcrc  confueuerant. 
Vcrba  Scriptura:  fuper  ifta  rc  in  2  2.ca^.Exodi  hnec  funt Sifedtixerit  <juis 
'jirgmem  ntcdum  delfonfatam^  dormieritque  ciim  ea :  dotahit  eam^  ^  hahehit 
eam  vxoreyn.  Sipater  virginis  dare  noluerit :  reddet  pecuniam  iuxta  modum 
dotis  y  qnam  virgines  accipere  confuaterunt.  Vcrifimilc  itaque  eft ,  &  hoc 
ipfum  ante  legcm  Mofis.fuiflc  in  more  &  inftituto  apud  illas  gentes. 


Vr.Rs,  15 


flij  lacolj  yft 
fmt  cum  Si' 
€htmithff*if' 


Rcfponderunt  filij  lacob  Sichcm5&  patri  cius  in  dolo, 
fxuientesobftuprum  fororis. 

V  G  A  N  T  V  R  hoc  loco ,  vt  fa:pc  alias ,  Hcbi a  1.  Aiunt  cnmi  g 
iftum  dolum  ,  quo  vfi  funt  filij  lacob,  hon  fuifle  impro- 
bum  &  ^culnabilcm ,  fcd  honcftum  ac  laudabilcm.  Vo- 
lucrum  ill)  viddicet  ifta  rationc,  Sichimitas  per  facramcntum 

Circura 


GENESIS    GAP.    XXXIIII.  ^69 
Circucilionis,ab  impiafupcrftirione  Idololatria?^  ad  vni^veri  Dei  cul-  {^)''^^'^']^'^  ^ 
tum,6c  rcligionemtraducere.  Cur  igitur  poftea  Sichimitasintcrfece-  Zl%m7omm 
runt?  Quia,  niquiunt,  Hemor,  &:  Sichem  fregerunt  paftum^quod  per-  v«/m, 
cuflum  erat  cum  Hcbrxis,  habentes  in  animo  fpoliare  Hebra^os  om  1 
bus  fuis  bonis.Hoc  enim  affirmatc  dixerunt  populo  Sichimitarum  illis 
vcrbis,quaepaul6infra  memorantur:5//^//.r/;r//« ^0^/^,0^ pccora^(jr  cun- 
^ii  cpid pofftdent  noshra  erum:TAm pcrfidiofam  itaquc  pad>i  violationem, 
ylcifcendam  efle  ccnfuerunt  fihj  lacob  ,  ^  occupandunj  fcelus ,  quod 
ilh  iam^animo  dclignauerant.Sic  Hcbra:i.Sed  nngjc  iiint  ifta,  &  friuola 
commenta,qua! Scriptura  in  hoc  ipfo loco  aperc^  confutat.  Ait  cnim, 
fihos  lacob  per  dolum  fisciflepaftum  cum  Sicbimitis  ,  S^tncmes,  in- 
quit,o^  ftupram  fororis,  Non  igitur  zelo  lalutis  Sichimitarum ,  &  ccn- 
uertendieosad  cultumveri  Dci ,  verba  illa  dixerunt;fcd  quodindi- 
gniflimum  facinus  videretur  illis ,  ncc  finc vltione  prxtcrmittendum, 
quodfeccratSichcm  tarKo  cum  dcdccorc  fororis ,  &  totius  famihar. 
Quo  igitur  facihus  vlcionem  exequi  poflenc ,  dolum  iftum  de  necciTi- 
tatc  Circumcifionis  prius  inuicem,communicato  confiho,  machinati 
funt.  Non  enim  putandumc(l,ftatim  refpondiflecos  pctitioni  Sichc: 
quomodo  enim  poterat  idem  ipfum  confihum  fubito  venire  omnibus 
in  mentemf^Sed  fumpto  ahquanto  ad  dehberandum  temporc,  inter  fe 
confuhantes  concorditer  in  illum  dolum  confenferunt.  Deinde  cum 
lacob  increparec  fihdtfuos  de  casde  Sichimicaru,ilh  ad  cxcusaduillud 
facinus  non  funt  caufati  violationcm  padli,&  perfidiam  Hcmor,  ac  Si- 
chc;fed  iniuriam,&  dedecus  fororis,  qua  tanquam  fcorto  abufi  fucrac. 

Faifum  prxtercacft  quod  aiunt  Hebrasi ,  biemor&  Sichem  dixiflc 
populo  Sichimitarum,promififlc  Hcbrapos,&  pa6tosefle,fi  fierctillud 
coniugium,traditurosfebonaomnialuaSichimitis.  Namque  inhis 
verbis,  qua!dixiifeeosrefcrtScriptura,ni!v'  '  'l.  Ha?c  enim  fucrc 
verba  xWovumS ubstAntia  eorum,  cr pecorn^  c  7//^  poffident,  noTtra 

ernnt.  Quorum  tamcn  vcrborum  non eit  ts  (cnfus ,  qucm  fingunt  He- 
brarijicd^crmana  corum  iententia hxc  cft.-Hebrxorum  bona,  propter 
corum  negociaciones,&:  commcrcia ,  &  commutationes  rerum  fa^las 
cum  Sichimitis,communicatum  iri  cum  ipfis,  &  fore  ipfos  eorum  bo- 
norum  parcicipes,& quodammodocompotesj&quod  cxdiiigcntia,& 
indultria,  &  peritia  Hebraeorum  colentium  terramillam  deiertam ,  & 
incultam ,  ti  fertilem  pccoris ,  &  tritici,  &  vini,  rcrumqucaharum  fua 
cultura  reddeiitium,  plurimum  emolumcnti  pcrucnturum  ad  Sichirtii- 
tas.  Quoniam  igitur  bona  Hcbra^orum  nugno  fntura  crant  bono  Si- 
cHimitis ,  idcirco  dixcrunt  illi ,  bona  Hebrxorum  forc  Sichimitarum. 
Ad  hasc,hcct  iUi  dixiflent  ittud  Sichimitis,  ncquaquam  tamcn  eis  pcr- 
fuafiflcnt.quis  cnim  inducerct  in  animum  crcdcre,Hcbraros  fuis  fc  bo- 
nis  fpoliaturos,  caque  tradituros  Sichimitis  pro  vnius  muhcris  coniu- 
gioPQuod  fi  caufa  interficiendiSichimitas fuifletviolario illius  pacfti, 
fihj  lacob  duos  illos  tantiim  pafti  violatores,Sichem,&  Hemor,inter- 
feciflent.NamSichlmica5,qui  tahs  inpafti  violationcm  minimc  con- 

aa  a 


370  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fenierant,nullarat\oerat  interficcrc.Explofa  igitur  ifta  opinionc  He- 
bracorum,procuIdubio  cenfendum  cll,  dolu  quo  fili)  lacob  locuti  lunt 
Sichimicis,fui(remalum,imm6facrilegum,ai:que  impium:quippe,qui 
abufi  fru  facramcnto  circumcifionis ,  ad  cclandum  dolum ,  lcelufquc 
patrandum. 

Vers.  J4.  Nonpoflurnusfaccrcquodpctins,necdarcfororemnoftram 
homini  incircumcifo :  hoc  cnim  ilhcitum  &c  nefarium  cft 
apud  nos. 

Vtrum  ante  (F^^^  I  D  E  T  V  R  hls  verbis  fignificari ,  fiiilfc  interdidlu  Hcbr«is  9 
Ugtm  Mofts.  m^mS  M  conubiafaccrecumhominibusincircumcifis.  Idcertepu- 
m^tum  ei]a  WkM M      Caictanus  clare  ittis  verbis  oftendi.  Expones  enim  huc 
m^imomu  locumjta  (cribitiHinc  habetur,quod  decrcta  a  Dea  Abra- 

cum  inarcum  bgc  circumcifione  mafculorum ,  decretu  fimul  eft,  vt  foeminae  fcminis 
^'J^^'  Abrahx  non  nubercnt,nifi  p ircwmcifis.Hafc  Caietanus.Verum  id  for- 

^ctmfT  tafreportetnon  cemcrein  dubium  vocan.  Principio  ,  fuprain  cap.  17. 

Genefisjvbiprimiimdataelt  Abrahar ,  &pofteris  eius  Lex  Circumci- 
fionis,&  qu2c  circa  cam  obferuanda cfferjtjdiftinde  &  exprefte  prarce- 
pta  funt,  nullum  dc  tah  prohibitione  verbum  ibi  fadlum  eft.  Deinde, 
ifti  fentcntix  nonpaucaillorum  Patriarcharuni  excmplavidcniurtfle 
contraria  :  quippc  qui  matrimonia  contraxcruBt  cum  gcntibus  incir* 
cumcifis.lmmo  N^cro  ipfemet  Abraham,qui  primus  legcm  iftam  acce- 
pit,au6lor  fuit  coniugij  fiiij  fui  Ifaac  cum  Rebccca,qiia?  crat  de  gcnere 
incircumciforum  hominum  Gen.'24.&  lacob  vxoresduxit  duas  filias 
Laban,hominis  incircumcifi:&Iudas  vxoremaccepit  mulicrtm  Cha- 
nana?am,Gen.j8.&  lofeph  muliercm  Aegyptiam  Gcn.  41.  ^  MoTcs 
Madianitematque  Aethiopilfam  Exod.i.&  Niimerorij  li.Scdenim 
forfitan  qnifpiam  diceret,fuiflc  tunc  in  iftare  apud  Hcbra^osdiucr!*im 
rationem  fccminarum,atquc  virorum  :  fuiffe  cnim  ilHciium ,  teminas 
Hebrae^is  in  matrimoniumtradcre  virisincircumcifiMnpn  fimihtcr^u- 
tem  fuifTe  illicitnm  viros  Hcbrasos  coniugio  iiingcrc  fihi  filias  hominu 
incircumciforum:qnod  fohnn  probatur  rupradicl:is  extmphs.  Veiiim 
ego  rationcm  ahquam  probabile  iftiuimod*  dincrfitativ  adhuc  qi  a ro. 

IlJud  creditu  probabiHus  ponetvider»,filios  lacob  ,  non  fimpiu  utr 
locurosclfc  dc  ineundo  coniugio  cum  incircucifis^fed  prxter  hoc,  ad- 
iunxifl'e,habitarc  fimul  cu  ilhs  &  ficrivnu  populu  cu  ilhs.  Hac  enim  ra 
tionc,permutu  \  coiugia  fociari,mifcerique  cu  incircucifis/acilccrcdi- 
derim  fuifle  ilhcitu  tfic  ab  Hebrxis  habitij,n6  cx  ahquo  diuino  pracc«- 
pcoexprefbc  inistradito,redex  Traditione  Maiorii  fuorUjqu^*  vcl  cx  in 
fpirationc  diuina,vcl  etiaex  rcuclatione  quapiaorigine  habuerit  Kc- 
enim  confociatio,&  coadunatio  hominum  in  vnum  popuh»m,rcqui.  it 
vnitatem  Iegis,&  rcligionis,qua:  (i  diucrfa  fucrit,maie  coalelcct  popu- 
his  in  vnum  corpus,pacificc,& quietc  viuens.Hebrari  ver6,ctiam  tunc 
remporis  fuas  habcbant  pcculiarcs  capremonias  &leges3&  inftituta, 

pro 


GENESIS    CAP.    XXXIIII.  371 
propriolquc  rkus  a  Maioribus  luis  acccptos  >  in  primis  autem  Sacra- 
meiuum  Circumcihonis,quo  tanquam  inligni  quodam  dilccrnebatur  ^^^^j,^  ^ 
icetcrisgencibusjV  in  vnum  Dci  populum  coadunabantur.  Enimue-     ^  tuhuijf,: 
ro  dc  fanCto  Pacrurcha  Abraham,dixic  Dcus  Gcn.  vigefimo  fexto  fi-  profnas quaf-- 
lio  eius  llaac: £f  luoi  Ahrahjim  obcdierit  voci  rnetiyC^  cHjtodicrit practpUy  ^^*»''»  '^^^*  > 
Cr  niMhiau  cdre^nofjiaSylegcfcjPit fcruaucritMxc  vcro  quap  CiHodi-  ^^'''J''''"'*'» 
uic  Abraham,  ctiam  cuftodicnda  tradidit  poftL-rib  luis ;  id  naque  fuvSu  ''p^J^iZditos, 
rum  eum,pra?dtxit  ipfemct  Dcus,vt  legitur  Genefis  decimo  oftauo  il-  iich  /mr»$,c^ 
iis  verbis:5cf.>  <jitia pi\icept:rr{u  Jtt  fUis  fuis^^  domiifts  poji  Je,vt  cujhdiftt  finptps  mim- 
%i,mi  Domirjiydrf4ciant  iHdiCi:i?ny& ift/iiiiam.  <^o»H»^' 
3     Verumnonruntfilentioprarcereunda  verba  i.ia  ..iiius  capixb     .ci  ^'^omod^fln 
fii  17.  5i  .^utew  circnvictdt  nolnerttis ,  tolLfnusfiliam  nosharny     recederntts.  J^^y  jororem 
Mirum  enim  valde  lccitori  vidcri  pote(^,quomodo  fihj  Iacob(quorum  /«-/7»  Diuum 
harcfuntverba)appelicnt  hoc  loco  Dinam  fihamfuam,cum  ea  rihaef-  ^jf'^^^»*^^'''^ 
fct  patris  corum  Iacob,&  germana  loror  ipforunr;5»:  m  hoc  ipfo  Capi 
te  non  fcmel  nominc  fororis  appclletur.Quid  eft  igitur  illud  ,  TollcmHj 
fliam noftram}  Poteft  id  (quatum  ad  praefens  mihi  fuccurrit)tribus  mo- 
dis  exponi  .Vel  enmi  illud  nostram  idem  fignificat ,  atque  filiam 

patris  noltri,fiue  vnicatn  filiam  ,  qt;a2 1 ft  in  domo,&  in  famiha  nollra. 
Vel  ficut  nomen  patris  &:  nomcn  fracris  ,  fecundum  proprietatcm  ,  & 
vfum  linguai:  Hcbrar ar,Iatc  patet ,  &  ad  alios  quoquc  gradus  cognatio- 
nisapphcatur,itidcm  nomen  filij  vcl  filix,etiam  pro  fratre,  vel  forore, 
prx 'crtim  fi  minor  artate.fit  vfurp.uur.Vcl  denique>nome/7//^pofiturn 
fit  hic,pro  pMelUyM  fenfus  fic;  Tcllcmus  pucllam  noftram.Vocabuluxn 
cnim  filij ,  nonnunquam  poni  pro  pucrulo  ,  non  obfcurc  indicac  quod 
de  Saulc  fcriptum  eft  m  primolibro  Rcgum  cap.i5.fi//«.sinquit,^w//// 
artrtieratSauicum  regnare coepiffetwi  autcm  cft,vt  plcrique  interprecan- 
tur,eratSaul  cumrcgnareccrpiCjCanquampucr  innocens  vniusanni. 
Atquc  ha:c  fibi  Leftor  habear,quoad  mchus  aluid  repcreric. 

Eccccedietertia,quando  grauiflTimus  vulacium  dolor,&:c.   y^^^^,  ^5. 

OsEPHvsin primo libro Antiquitatum infideliter admo-  j^ji,^huiar- 
dum  hiftoriam  huius  loci  cnarrat:  quod  fccifle  cum  non  ra-  ^yuur  tvfae- 
roalibi ,  mcnui  alia»»  Lcdtorem.ld  vcrofccifte  eucxiftimo,  ^Utatts ,  «ire- 

 velobliuione,&  incuiiatunc  legendi  facras  literas  ,vcl  vt  t^rf^^^^ofacr^ 

grauiora  fuae  gentis  fcelera,&  crr  ita  filentio  celarct  Lcdorcs  Ethnicos 
fuorum  Scripcorum:  vcl  vtprobabiliora  illis,&  plaufibiliora  facerct, 
qux dc  fua gente  njrrabat,additis  dc fyo  nonullis. Atqueid  fana  in  hoc 
loco  viderc  cft.Pnmo  enim  lofephus  hittoriam  hanc  rcferens,diftimu- 
lat  dolum  filioriim  lacob  ,  &  pailum  pc:  fidioic  fadtum  abillis  cum 
Hcmor,&  Sichc  n',&  pcrfidiofius  violatum,nullum  vcrbum  facicns  tic 
Circumcifione  ,quam  exegerunt  filij  lacob  aSichimitis ,  vc  Dinam 
vxorem  darcnc  Sichem.  Ucindc  ,  racioncm  ,  qua  facftum  eft,  vc  filij 
lacokb  ,  cum  pauci  efleqt  ,  canta  fclicitacc  Sichimicarum  populum 


a  aa  2 


571  COMMENT.  IN 

trucidare  potucrint ,  non  refert  ad  recentis  Circumcifionis  vulnus ,  & 
dolorem,quoSichimitxpraegediti ,  &  quafi  vincuUsquibufdam  con- 
flri«5li,inuadentibus  lc  fihjs  lacob  repugnare  non  quiuerunt.  ficut  tra- 
dit  hoc  loco  facra  Scriptura.  At  ille  rationem  eius  rei  confert  in  diem 
quendam  fertam,quem  magno  luxu  in  conuiuijs,&  delicijs  agitabant 
Sichimitac,in  quo  tempore  Sichimitas  prorfus  inopinantes ,  atque  in- 
cautos,&  infupcrvino/omnoquecaptos,  dc  grauatos,non  fueritdiffi- 
cile  a  filijs  lacob,  &  feruis ,  &  focijs  eorum  armatis  »  fubita  irruptione 
opprimi,atqueinterfici,  VerbaIofephi(vtquod  diximus ,  planius  co- 
gnofcat Le6lor ^ha^c  funt:&  cum  cffct  celebritas  apud  Sichimitas,  Di- 
navnica tacobi  filiavenitin  vrbem,ad  vifcndum  cultum  mulierum 
eius  regionis:quavifaSichcmusHemorisregis  filius,raptxftuprum 
obtulit:Et  correptus  amore,patremfuum  rogauit,  vt  puellam  vxorem 
habere  hceret.Ille  morem  ei  gerens,vcnit  ad  Iacobum,rogans,  vt  filio 
fuo  Dinam  in  matrimonium  collocarct.  lacobus  vero,  qui  neque  ne- 
gare  poterat  proptcr  maieftar-^m  rogantis,neque  fas  putabat  alienigc- 
nx  filiam  nuptum  tradere,delibcrandi  fpatium  popofcit.  Rex  fperans 
Iacobuniaflenfurum,abijt.  Illcvcroindicatanhjsiniuria  fororis ,  & 
Hemoris  petitione,iuflit  cos  confultarcquid  fa£los  opus  cflct.  Maior 
pars  hajrebat,incerti  quid  cflet  agendum.Simeon  vero,  &  Leui  vterini 
puellae  fratrcs,taIcconfiliuminterfe  capiunt.Obfcruato  fcfto  dicquo 
Sichimita?voluptati,&conuiuijsoperam  dabant,inuafis  nodu  cufto- 
dibus,fopitos  contrucidant:atque  ita  facile  vrbe  potiti,mares  vniuer- 
fos  interimuntjvna  cum  rege,acfilio,foli$  parccntes  fgeminis.Quofa- 
cinorecitraconfcnfumpatrispcrpetrato,fororemreducunt.  Haec  lo.- 
fephus.Nimirum  tofephus,filiorum  lacob ,  id  cft Principum  fuse  gcn- 
tisjinprobum  dolum,&facrilegumobtentum,  atquc  abufumCircum 
cifionis,&  perfidiam  violati  pa£^i,&  ferina  rabiem  ,  atque  crudelitate 
in  tali,ac  tanta  ca^de  Sichimitarum,infamare  apud  Ethnicos  noluit. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

^^i^/itp^r^Jiu^(y propr/arauo.cr  cafifa^  curi^^  circHmcideba^itur, 
tertio  die poJJ-factam  circHmcifmKm  grauif  imus  dolor  accidcrct. 

SupertllisjpfisVerbisy 

Er  cccc  dic  rertio,quo  grauiflTimus  vulnerum  eft  dolor. 

V  ODSichimita2tertiodic,quamcircumcifi  fuerat,  gra-  i 
uiflimoaff^eftifintdolorc,  nonid  fuit  extraordinarium, 
&alias  infolitum,  quocique  cafu  aliquo  ,  vel  ex  fingulari 
quapiam  caufa  ipfis  cotigerit:  fed  fuifle  id  folemne  atque 
vfitatum  in  omnibus,qui  circucidebantur  /faris  indicant 

verba 


GENESIS   C  A  P.    XXXIIIL  57; 
verba  illa  %cx\^tmx:GyHando grauijfmft^  vulnerHmeJ}  dolor  \  quafi  co  dic 
femper  circumcUionis  viilnusgrauius  doleret.  Acque  hoc  verum  cfle, 
prxter  auiloritatem  diuinse  Scriptura: , &  quotidiana  Hebrxorum  ex- 
perimcnta,teftantureciam  auftores  Aethnici:in  primis  veromedicoru 
princepsHippocratesid  ipfum  affirmatjnon  fane  propric  ac  nomina-  Hipi^ocr.i. 
cim  de  circumcifioncjfed  in  vniucrfum  dcomni  genere  vulneiu,  atque 
vlcerum.Is  cnim  in  libello  de  fra6luris,hunc  in  modum  fcribic:Tercio, 
^  quarco  die  omnia  vulnera  fninimi  func  exagicanda :  &  vc  in  fumma 
dicam,lpecilli  quoque  omncs  admociones  vitadx  funt,  omniaque  a!ia 
quibus  vulnera  irricantur.In  totum  enim,tertius  &  quartus  dics  in  ple- 
rifque  vulneribus  exacerbationes  paric ,  &  qux  in  inflammaciones  dc  ' 
fordes  incicantur,&  qua^cunque  in  febrcs  tcndunt. Vnde  magni  admo- 
dum  momentijfi  quod  aliud,documentum  hoc  eft :  non  enim  pertincc 
ad  vlcer;\tantum,fcdad  aliosquoque  morbos  complures.Sic  Hippo- 
crates:qui  apertis  vcrbir  oftendit,in  omni  gcnere  vulnerum,  atquc  vl- 
cerum,  tertio,  &  quarto  die  grauiores  ficri  dolores  folere.  Atque  cius 
rci  caufam  fignificare  vifusclt  illis  vcrbis:  (  &qux  in  inffammationes 
&  lordcs  incitantur,&  quxcunquc  in  fcbres  tendunt)nam  quia inflam- 
mationes,  &  fl iixiones,&  febres ,  folent  tcrtio  &  quarto  dic  vulnerati^ 
partibusfupcrucnirCjidcirco  dolortunc  maximc  ingrauefciu  Ecenim 
prima  die ,  qua  quis  vulneracus  eft, dolor  cancum  accidere  folcc  cx  ipfa 
carnis  per  vulneracionem  diuifioncdum  aftu  vulneracur,auc  cum  vuU 
nus  ipfum  manu  chirurgi  crai^acur ;  poft  curacioncm  vcro  ftacim  con- 
quiefcit,ceflance  videliccc doloris  caufa.Ciim  enim  dolor  fic  fenfus  rei 
corrupccis,moueac  auccm  fcnfum  palfio  no  qux  fadla  cft,  fed  qux  a£tu 
fit,n5  accidicdolor  cum  fccla  ia  pars  corporis  cft,  fed  cu  a(flu  fecacur, 
^     Veruro  curn6ancecerciumdiem,aucpoftcumdiem,fed  ipfopocius  Curtertio  dtt 
certio  dic  iftiufmodi  caufa  granioris  doloris  aduenire  folcat,  no  dccla:  s^^^^f^^* 
rauit  aperte  Hippocratesifubindicafte  tamc  vifus  eft  extrcmis  illis  ver-  ^**"^ 
bis,qu]bus  dixit,quod  dc  grauiori  dolore vulnerum  in  tertio,&  quarto      dolor, ' 
die  dixerat,id  non  folum  ad  vlcera  &  vulncra,veiiim  ctiam  ad  complu- 
rcs  alios  morbos  pcrtinere ;  quafi  caufa  eius  rei  communis  fit  vi  hieri- 
bus  &:  vlccribus  cum  ali js  ctiam  morbis,qui  pcndent  ex  materia  &:  hu- 
morum  agitatione,&  fluxione.Hxc  enim  cft  natura  humorum,qui  co- 
moti  &  cxagitati  morbos  faciunt;  habent  cnim  certos  &  ftatos  circui- 
tus  fuos,vclquotidianos ,  veltcrtianos,velquartanos:eoqu6d  func  in 
corpore  humano  parccs  quxdam  paratx  reciperc  huiufinodi  fluxioncs  ^ 
huniorum,alix  vero  eas  mittcre.  Ec  prxparatio  quidem  partium  ad  re- 
cipiendum,eft  debilitasearum^&dolor  mittentium  ver6partium  ,  eft 
copia  fuecorum,aut  vitiofa  qualitas.Vulnerata  ergo  fioe  vlccrata  par- 
ticula  parata  eftrecipere;  fiquidem  neccflari6debilis  cft  ,ncc  doloris 
expers:njfi  crgocorpus  reliqiium  purgatiirimum  cfle  contineat,  nihil 
.  dccric  ad  humorum  influxus.  Ciim  autem  naturalis  quidam  nt  ordo  in 
-bumorum  influxu^influet  die  fecundo  pituita,fuccus  nimirum  mitis,§c 
inodcratuS)minimcqucirritans:(crtiodie,bilis  fl4ua,fuccusaccr,mo£- 

a  a  a  :2 


J74  COMMENT.  IN 

dax,&  impense  calidusjcum  quo,propter  dolorem  quem  infert ,  &  ca- 
lore,ncceffari6concurrit  fang.jis,paricque  fcbrcs.Q^x  cum  mitefcere 
intra  diem  vnum  non  pofrint,red,cihn  citifTime  ,  intra  viginti  quatuor 
horasineceflario  incidunt  in  diem  fequente,qui  eft  qoartus  ab  accepto 
vulnere.  Hxc  itaque  elt  caufa  cur  vulnerum  dolores  die  tertio  grauius 
acerbari  folent.Quam  etiam  ob  caufam  Chirurgi,vt  fupradi<ftis  verbis 
monuit  Hippocratcs,non  debet,poft  primam,fiue  admotione  labioru  , 
vulneriSjhue  confuturam,fi  ic  vt  rcs  exiget ,  vfque  ad  quartum  die  vul- 
nera  irritare,neque  ahter  tagercquam  leuiter;quar  inflammationes  ar- 
ceantadmouedo.Veruni  fiiper  huiufmodi  difputatione,quaf  planc  me- 
VuUjiHs'  ji^^  eft ,confulat  Leflor  doilififimu  artis  medicinae  Valefium  ,  ea  de  re 
diflerente  ia  i  ^.cap.fuse  ficrx  Philofophia?:ex  ciiius  pieniori  tradlatu, 
pauca  haec  delibata  exponere  hoc  loco  Le<5lori  cognofcenda,&  confi- 
deranda,nec  forc  iniucundum  ipfi  >  nec  alienu  inftituto  noftro  visu  eft. 

sicVNDA  DISPVTATIO. 

Jilif  lacobmtam  atrocifacienda  c^^dc  Sichimt- 
tarum^fcccauerint,  necne, 

Super  illis  nuerb^^ 

Vers.  i6.  ArrcptiS;duo  filij lacob^Simeon &:  Lcui^fratrcs  Dina^^gladiis, 
ingrcfli  funt  vrbem  confidcntcr :  intcrfeftifque  omnibus 
mafculisjHemor  &c  Sichem  pariter  necauerunt. 

I  D  E  T  V  R  diuina  Scriptura  occafionem  dedilfe  tra<Sa'  14 
toribus  facrarum  litterarum  ,  fuper  iftare  vtramque  in 
partem  difputandi;  quinetiam  contrarias  in  fcntetias  dif- 
cendendi.Ea  quippe  qnodam  in loco  cafdem  iftorum  Si- 
Lhimitaruminiprobat,&  damnatrin  alio  autem  loco  ean- 
dcm  ]audat,&  vt  au6lore,&  adiutoie  Deo  faftam  celebrat.Etcnim  Sa- 
itiis  Pjtriarcha  lacob,cum  iam  proximus  morti,&  prophetico  afflatus 
fpu  icu,quf  filiis  fuis  atque  eorura  pofteris  ventura  erantjpr^nunciaret, 
ca?dem  iftam,prxgpuefa£iam  aSn-neone,&  Lcui,n6  folum  vituperat, 
accufat,damnat;verum  etia  grauilfimis  maledictis  ,&  dcteflatioiiibus 
fuisdtfigit.Verbaeius  infracap.^p.a  Mofe  pericripta^harc  funt:  Sir/ieo 
Cr  LcuijrutresyVafi  tniejHUaiu  hdUrma  :in  cof/fiiium  eoyp/m  non  veniatani* 
ma  tnea     in  laiuillorum  non  jitgloria  mea^quia  infurore  fuo  occtdcrunt  zi- 
rurn,^  in  vohr/tAte fna  fujfodcrHrit  riurn^n-jnalcdiEiHs  furor  eortirn^ejuia  fer' 
ti*iax:(fr  ii^digyiatio eorum^quia  dunr.. Qvioxum  vcrborum  fcntentiam  nos 
diligt^nrer  explanauimus  in  eo  Lbro  ,  quem  fiiperibribus  annisde  Be- 
iiedii^ionibus  Patriarcharnm  ,  vna  cum  fccundo  Tomb  Commenta- 
riorumnoftroru  m  Gen.  edidmius.Iacob  igitur  Simeonem  &  Leui,au- 
ftores  jllius  eardis  datxat  iuiqiMtatis,fut'aris,pertinacix3&  crudehtatis, 

Ex 


«5 


T.ntus  Uiith 


GENESIS   CAP.   XXXITII.  j^? 

Ex  adiicrfo  autem,  admirabilis  illa  focmina  ludith  m:^gnam  in  lau- 
dcm  Sinieonis  cxdem  illam  interpretatacft.Sic  cnim  cum  dco  fuppli- 
caret,de  >fta  caedc  lociita  elt,vtlcgimns  \n  libro  eius  capitc  nooo:  Deus  ^*'^*^ 
fatris  mei  Simeon^  qni  dedtjH  tlligladium  iti  defertfiotu  m  alietugenarnm  ,  (jui 
vioLuores  extiteYHnt  in  coincjnindttonc  fnUy  {S-denudaueruifcewur  virginis  in 
confu/ionem:  :^  dedijh  mulieres  eontm  in  prddam ,  filios  iiiorum  in  caf  Hui- 
t^tefn^^y^omnemprddamindUitftonemferuistuisejui  x^cLmerunt  zelum  Juu. 
Apertc  his  verbistrialuditli  dixit,quxfaciut  adillitis  facinoris  appro- 
bationcm  &  commendationem.Primo  enim  ait,  Dcfi  dcdiflc  illis  gla- 
dium  in  vlcionem  patrati  fceleris ,  id  cft  ,  Dcum  incitafTc  eos  ad  vlciT 
ccnJutn  illud  fcelus,&  adiuuiire.Dcindcait,Dcum  bona  Sichimiraru, 
&:muliercs  caruni  rradidiflfe  m  prardam  &  captiuitatcm  filiis  lacob. 
Dicit  denique  eos  in  facienda  illa  cardc/.elauifTc  z.eli)m  Dci.  Ex  his 
vidctur  reilc  concludi,cardem  illam  iuHc  faclam  eflc  a  filiis  lacob. 

In  vcrbis  fupradiilis  lacobaducrtat  hc&QVy\\\\xAytn  defenfienem alU-  Ocfcndcrr 
mgenArhmyJi\St\\m  efle  a  Latino  inrerprete,pro,ui  vltionem  &  vindifla  njnnumcfu/ 
alienigenarum,idert,Sichimitarum.  Soletenim  Latmusinterprcsvcr  ponjtHr  pr^ 
bum  defendere^ifoy\txz  pro  eo,qliod  eft,vlcifci,aut  vindicarc  Hac  figni  ^^*^^'<:^re. 
ficatione  lcgitur  extremis  verbis  capitis  pnmi  libn  ludith:/^r/rMr(Na        /^  'I/ 
^□€^0^0^010^)/^^  thronttm^CT  yegtmtn  fuvm^cjnod  defcnderetfe  de  ommbm  /^^J^  iz 
his  regicmhuf^id  efl,qu6d  vlcifceretur  cas  gentes ,  qua?  cum  rccipere  re- 
gcm  &'Dominum  nolucrar.Er  in  cap.ii.epiftolx  ad  Romanos  fic  efl:: 
AV/  >jos  defendentes  carijft?nt,\d  eft,  vlcifcentcs,     vindicantcs  a  quibus 
Ijph  elHsrPco  illo  tif/«';/Jf'^//f/,Grxce  eft  «^«^'««'i-T^f^cuius  participij  no- 
me  '^<^'<':«,-,proicime  poft  Latinus  Interpres  vertit  vindic^am,  illis  ver~  Peut.fz 
bW.Mihivindi^ayCrego  retrthium,  qux  v:rba  ita  citat  Tertullianus  li- 
bro  i.contra  Mircioncm^Mihi  dcfittftm      egodefendam,  Atque  hxc 
fignificaf.overbi  defendere  fatis  vidcturcogruere^cum  cafigmficatio- 
ne  verbi ,  qua vfos  ctfe  veteres ,  &  cumprimis  clcgantcs  in  Latina  lin- 
guafcriptores,trndir  Gclliuslib.^.cap  i.  vfurparunt  enim  illi  verbum,  GdUui^ 
defend^re .  pra  coquod  cft,Arccrc,vcl  rcpellcrc:vt,  dcfcndcrc  hoftesi 
mocnibu$,«5<:  dcfendercvim  &  iniuriam  ab  aliquojdcft,arccrc,propul- 
fare.Similiter  dtfcndcre  fc  ab  aliquo,dixu  Latinus  Inrcrpres,pro,  In- 
juriam  fibi  ab  aliquo  faiiam  vlcifccdo  rcpcllcrc  a  fe.fcd  rcdeo  ad  pro- 
pofitanfi  quxftionem  dc  cardc  Sjchimitaru:  cuius  difficultas  cx  duobus 
fupradi<ftis  SLTipcura!  locis,qui  vLdenrur  in  fpeciem  contrarias  fupcrea 
r    !r  fjntenrias  cotinerc,  faris^demonftrata  t  ft.Dcmccps  igitur  varias 
rc  .^Uiftorum  fenccntias  cxponamus;noftrum  dcnique  iudicium 
Ct;a  i),atquc  fententiam  indiccmns. 

Aui^nr  liifto!  ijc  Scholaftica:,  &  Crathufianus  fuper locum  fupra  fnc-  J*rimA  opiniv, 
mora^  I udith,breuiter praflcntcm  quapftionemira  cxplicarunt:  ^^fiotM  S(h9 

Tripl^L.iL:  ,ui  ]niunr,c6fidcraripotcft  cxdcs Sichimiraru;  vcl  cx  partc  ^^'^  ^ 
Dei,cV  fic  proculdubio  iufta  fuit:dccuit cnim  Dcu  ta  fcedum  ,  &  turpc 
tlagitium  corUm  non inultum  dimiucrc.  Vcl  cofidcrari  poteft  ex  par- 
tc  Sichimitarum,quoramvel  a(rcnfu,Yclcciam  coopcratione  ,  fla- 


gitium 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


Secunda  ojji 
nio. 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

gicium  illud  admifTum  efl:,nec  poflea  de  eo  pcenitentiam  egerut;  &:  id- 
circo  digni  tali  fupplicio  fuerunt. Et  has  quidcm  duas  ob  caufas,cxdes 
illa  laudari  poteft,&  laudatafurt  a  luditli. Vel  deniq;  fpeaari  ca^des  il- 
la  poteft  ex  parte  Simeonis,  &  Leui  auitorum  eius  ;  &  fic  plane  iniufta 
fuit;quia  cum  dolo,&  contra  datam  fidem  fada  eft,qua  quidem  ratio- 
ne  accufarur,&  damnatur  a  patriarcha  lacob.  Sic  ifti.  At  enim  fiquis 
verba  illa  f  udith  penficulate  confideret,facile  aduertet  iftiufmodi  re- 
fpofo  mmime  propofitam  diflicultatem  exhauriri.Iudith  namque  lau- 
dat  Simeonem,qu6d  in  ea  cacde  facienda,zelum  Dei  zelauerit;fignifi- 
cat  igitur,etiacxparteSimconis,iuflafui{re  c3Edemilla,atq;Iaudanda. 

Caictanus  in  Commentarijs  fuis  in  Genefim.fuper  illis  verbis  huius  ^ 
CTL^^xXASiEtdepopuUtifuntvrbem  tn  vUionem y?w/?r/:prGpofitam  quaftione 
atcingens;huiufmodi  tradit  folutionem  eius.  Aduerte,inquit,qu6d  ram 
clades,quam  pra?daSichimitarum,poteft  a?ftimari,&  iudicari  duplici- 
ter,vcl  fecundum  rem,vel  fecundum  modum.Et  quiden?  fi  Pbrctur  fe- 
cundum  modum  dolofum.manifefta  eft  iniuftitia  modirqui  tamen  ex- 
cufatur  a  tanto,fi  non  a  toto.  Si  ver6  hbretur  fccundum  rei  veritatem, 
iufta  fuit  t£ cajdes, quam  praedaieo quod  ciuitas  crat  in  culpa  tanti  fce- 
lerismec  in  veritate  filij  lacob  pacem  cum  eis  fecerat,  fed  fi6lc,ad  hoc 
vt  poffent  vindidlam  exercere.Quapropter  modus,  vt  didum  eft ,  fuic 
iniquiis  valde.nam  fides  etiam  hofti  feruanda  eft. Sic  Caietanus.Cuius, 
&  illuddiftumfatisdubium  ,&incertumeft,  omnempopulum  Sichi- 
mitarum  in  culpa  fuifTeiUius  ftupri.Et  item  quod  ait,  filios  lacobnpn 
vere,fed  fidle,  pacem  feciffe  cum  Sichimitis ;  id  enim  non  minuit  pec- 
catum,quinetiam  auget  proptcr  mendacium,&  dolum,&  facrilegium 
Circumcifionis,illic  admixtum. 

Thomas  Anglicus  in  Commcntarijs  fuis  in  Genefim  traftat  fuper 
gUoti  rtftrt  hunc  locum  eandem  ipfam,qux  nunc  agitatur,quf ftionem.Tres  refert 
tres  optniouei  opiniones,quas  omucs  fatis-probabilcs ratus  (licet  in  tertiamaliquan- 
juperhM  topropcnfiorvideatur)melioris,acprobabiliorisiudiciri,eledionem- 
^  '  que  permiititLeilori.Cuius  ego  difputationemeruditevariam,atque 
omniapropemodumattingentcm,  qusE  in  huiustraftatum  quarftionis 
aptecompctut,adfcribamnoc  JocobreuibuSjfcd  proprijs  fermeipfius 
auc^oris  verbiscomprehenfam.Prima,inquitillc,opinio  eft ,  peccalTe 
fiHos  lacobjfic  interficiedo  Sichimitas.Prim6  quidem,ratione  immo- 
deratas  iiar,&  furoris  quo  vfi  funt.Secud6,propter  dolum,  quo  padum 
tecerunt  cum  illis,qui  dolus  praeterquam qu6d  in  omni  pafto  &  foede- 
re  illicitus  &  proditorius  eft,infupcr  fuit  illic  facrilegns,nempe  ad  eum 
cclaiidum  interpofito  Circumcifionis  Sacraniento.Terti6,  quia  poena 
excelTit  culpam;  non  tantum  interficiendo  illius  ftupri  reum  ,  fed  alios 
etiaminfo.ntes,atque  adeo  omnem  populumratque  in  eo  tempore,quo 
maxim^  erant  miferandi ,  videlicet  cumob  recetis  circumcifioniivul- 
nus,acriori  dolorevrgcbatur.Adillam'ver6  auftoritatemludith  ,ref- 
pondetur,nonquia  Deus  adiuuit  illos  infaciendo  ca^dem , ex co fe- 
quitur  eosnonpeccafle^quiaDeus  multis  ex  caufis  iuuattcmporaliter 

pcc 


Tcrtia  opimo. 


7l?omM  An 


GENES/S    CAP.    XXXIIII.  377 
peccatores.Et  zelus  ille.quo  bcne  moti  fucrat ,  proptcr  exceffum  mo- 

viniicandijin  niniiam  crudclitacem  vitiatus  &  dcprauatus  cft. 

Alceraopiniocrt,cxcicm  illam  fmccriminc  faftam  cfTcl  filijs  lacob^ 
ncc  cos  vfos  cfle  malo  dolo/ed  bona  cautior.c,prudentiquc  confilio.Si- 
chimita:  namcjue  illius  patrati  facmoris  participcs  fuerant,idc6c]uc  digni 
cranc  lupplicio.  Non  cnim  crcdibilc  fit,filios  lacob in  vniucrfam  plcbem 
propcer  vnius  hommis  crimcn  vfquc  adeo  ira  cxarfilTc  ,  &  tam  acrocitcr 
vindicairc.  Nam  quod  Sichem^&Sichimitx  confcnfcrunt  accipcrccir- 
cumcilionem,pociiis  idfccerunc  proptcr  carnalcm  amorem  puclla!,&:  vr 
gratificarentur  Principi,  8>c  Dominp  fuo  ,quam  propter  amorem  diuini 
ciiltuSj&rcIigioniSj&rinfupcr  coaddu(fli  func  ft:udioauartcivT,fpenimi- 
rumpromiiiieislucricx  bonisHebrxorum  adipfbs  dcuolucndis.  Ad- 
hxCyCi  fili j  locob  irtud  dolosc  atque  impic  fcci(Tenc,  fuifTcnc  vcique  apud 
Deum  &:  homincs  maxima  digni  pcrnamcque  fuflicicns  fuiffcc  increpa- 
liocorumobillud  fii(S:um,qua  vfus  cft  lacob  diccns,  TurhaJHs  me  y 
odioftm fecifiis  me  Churjanxis,  cfrc  Prxtcrea  hic  dicitunpoll  cxdem  filios 
lacob  depr^dacos  cfle  bona  Sichimicarum,  &  mulieres  earum  duxiffc  ca 
ptiuas,  hoc  auccminiquLlTimumfuiircc  ficxdes  illa  fuifleciniufta,  6c  la- 
cob iulTIircc ea  omnia  refticui ,  quod  camen  fecilTc  cum  norklegicUr.  Po- 
ftrcmoinfra  capice  quadragcfimoodlauo  lacob  iftum  a^rum  Sichimi- 
ticum  in  harrcdirariam  pollcflionemcradjdic  filio  fiio  loleph,  que  aicac- 
quifiuilfe  fc  in  arcu,(ScgIadio,{cilicet pcr  filios  fuos.lure  igicur  iufti  bclli 
id  faclum  eft.  Ec  hxc  quidem  opinio  duAa  vidctur  cx  vcceriquoda  libro 
apocrypho,cui  ciculus  erac  Tcftamcnrumdnodecim  Pacriarcharum ,  vbi 
Simeon,&  Leuidicuc  fc  fccilTc  id  bono  animo,necdeeo(caccu{anc,fcd 
commcndanrpotius.  Illaporro.contra  SimcoB  &  Lcui  rcprelienfione, 
&  malcdicbione  Iacob,ccnfentfuiflc  prophcnamde  Chrifti  mortc,  qua 
procurarunr  imprimis  facerdoces,qui  eranr  cx  cribu  Lcui:&:  Scribx,quo 
rmnplurimi  erancex  cribuSimeon.Hanc  morce  Chnfti  prophccico  Spi 
ritu  prxuidcns  Iacob,fub  nomine  Simeonis,&  Lcui,pofteros  coru,Scri* 
bas  ^  (accrdoces  prrcipuos  eius  mortis  audlorcs  accufat,^  damnat. 

Tcrtiaopiniointcrduas  fuperiores  mediaeft,vtramq;tcpcransacmo  /^^^^^. 
dcrans.  Eft  autcm  Ricardi,affirmantis  filios  lacob  primum  aDeo  motos 
fuilfead  facicnda  eamcxdem:fed  cospoftca  furiofo  quoda  impccu  zeli 
fui  vii^didl^'  modii  cxccfliire,ll!udfanedixerim,  aic  Ricardus,  flagitium 
flludmerico  difphcuifle  filiis  lacob.ncc  proptcr  fufceptam  Circiicifionc 
placari  potuirtc,vcqu*r  no  proprer  Dcii,fed  propter  Dinan>  fadlafuiflet. 
Culpabile  camcn  in  illis  fuic,fcucricacis  modum  exceflIlTe,&:  in  vlcifccn- 
<la  iniuria,xquitatis  mcnfuram  non  feruafle.  Mcrico  i^icur  lacob  iticon- 
fulcam  eoru  audaciam  redargui t,  feucricacemqi  indiicrctam  rcprchcdit. 
Ncc  mirandum,idcm  opus  aliqua ex  parte  rcdlum,  &  cx  zclo  proccdcns 
cflc,aliavcr(>  cx  partc  clfe  temerarium,inordinatum,atqiie  immodcratii:  loAnAi, 
cum  ctiam  didlum  Caiphx  qua  fuit  ab  occulto  Dci  inftundlu  ,  propheci- 
cum  fucric:qua  vcro a  malo cius animo  &  inccncionc  proccflrc ,  impium 
ccal.cacur..  Si  auccmquifpiamobijdat,zcIumilIum  filiorum  lacobbo- 
Comm.inGcn^Tom.4..  bbb 


jyg  C  O  M  ME  N  T.    I  N 

numcllcnon  potiiifTcquippe  qui  impulcrit  cos  ad  fnciendum  doloS^ 
padumjiprumque  violandum  fub  fpc  amicitiap,&  rcligionis:  Ad  hoc  re- 
fponderi pofletrquia  Dcus  videbat  cor  Sichtmitarum  in  c  o  pafto no  efle 
redum^fcd  prauum,C^  ad  carnalcm  concupircentiam,&  tetnporale  aua- 
ritiam  conuer(um,potius  quam  ad  ipfius  Dei  culmm,  &  rehgionem  fpc- 
(aans,Mccirco  non  ceffauit  mouere  cor  fihoriim  lacob  ad  zelum  vlrionis. 
Quanquam  quod  id  inconfulto,  atque  infcio  patre  fecerint ,  excufaria 
ludith  i^.  peccaro  non  porcft.  Qupd  fi  quis  dicat  ,t|uemadmodum  ludith  diuino 
£x0*i.i2.  inftindu  iufte  potuit  fimularcvelle  fe  vti  matrimonio  cum  Holofernc, 
vt  ficopportunitatem  haberct  eum  occidendi:  Et  ficut  Hebrari  pct  c- 
runtmutu^ab^gyptijs^quodnon  intendcbant  rcddcre  ipfis;  ita  fieri 
poruifle  m  ifto  fadlo  filiorum  Iacob:Ego  ifti  lcntentia: ,  inquir  Thomas, 
non  contradico:quamuis  non  ita  mihiclara  fit  in  hoc  cafu,  ficutin  illis. 
Hadenus  ex  Thoma  Anghco  ,  paucis aliquot  verbis  commutatis,quo 
plenior,  &  breuior  eflct ,  gratiorquc  Lcdlori  ha.'c  nofl:ra  di(putatior.is 
eius  commemoratio. 

Ego  non  abnuo  fihos  Tacob  a  primo  bonum  zelum  habuifl[e  :  nempe  ^ 
Auiloriffen'  odium  ftupri  fororib  jdcfideriiimque  vindidarranti  flagirijjVt  quieius 
audlores  fueranr,mcritas  luercnr  pGcnas:dolor  itcm  &  indignatio  ob  tam 
infigncm  fororis  iniuriam  ,  atqueinfamiam  ,  totiiifque  dedecus  familix: 
hxc,inquam,omnia,non  folura  non  improba,minimcque  culpanda  fue- 
runtiveriim  etiam  honcfta,rationique  &:  iuftitire  confentanea,merit6que 
laudanda,ficut  laudata  funt  a  fcrmina  fandta  ludith.  Sed  nihilominus  ta- 
mcn  finc  vlla  dubitatione  dixerim  ,  filios  Iacob,in  co  quod  egerunt  cum 
Sichimitis,multapcccafle  grauiflime.  Ac  fi  quisattente,  confidcrateque 
penfitct  Mofaicam  iftius  hiftorix  narrationem  ,  quar  pofita  cft  in  hoc  ca- 
OSlo.vdmue  pitCjOdo,  vel  noucm  pcccata  filiorum  lacob  fuifle  comperiet.  Horij  tria 
feccaufdtoru  prarceflerunt  cardem  Sichimitarura :  aliarria  circa  ipfam  caedcm  admifla 
Ucob  QtrcacA  funt ;  tria  item  aha  cxdcm  fadam  funt  confecuta.  Prirrum  eorum  pec- 
dcm  Stchtmi-  fQjc^  quod  inconfulto ,  atque  infcio  patrc  fuo  lacob ,  proprio  iudi- 

urum.  cio,&  aucloritate,cxc6que  impetu  animi,&  furiofo  confilio,  ac  temcra- 
TriA  feccau  Ho  aufu,facinus  illud  aggrcfll  funt.  Cum  tamen  iniuria,  acdamnumac- 
antz  QAd:m.  ceptum,propius ,  magifque  attingerct  patrem  eorum  lacob,  quam  ipfos: 
&  patcrnx  audoritatis  atque  oflicij  intercflet  prouidere  &  decernerc 
quid  in  ea  re  fado  eflet  opus :  ips6fque  oporreret  cx  patris  iudicio  &  fcn- 
tcntia ,  &  decreto  inftituerc  quap  agcnda  eranr,&  regerc,&  moderan,6c 
cxcqui.  Et  hoc  quidcm  minime  diflSmulauit  lacob  :  Siquidem  facinus 
corum  reprehendens,  dixit :  In  confiliu  eorum  non  vcniatamma  mea,^  in 
coetH  eorum  nonfttglona  mea :  Quorum  vcrborum  hxc  eft  fententia  ,*  Ab- 
fitvtego,vel  audor^vel  approbator , vel  etiam  confcius  fucrimtam 
atrocis  eorum  confilij  dc  cxde  Sichimitarum  :  abfit  item  ,  vt  iftud 
corum  facinus  ego  ad  honorem,  &  gloriam  meam  pertinuiflc  exifti- 
mem,quod  prorfus  auerfor  ,  &  dereftor.  Alterum  peccarum  eorum, 
fuir  mcndacium  perniciofiflimum  ,  &c  cum  peflimo  dolo  coiunftum :  ea 
quippc  locuti ,  &  padli  funt  cum  Sichimitis ,  qux  non  folum  ipfi  feruare 

nole 


G  FN  HS  IS  C  AP.  XXXIIII.  jyp 
nolcbant/ed  il  iis  contiaria  iam  animo  defignauerant:Volcntcs  ciurmodi 
fallacibii5  promilTis,  vS:  padlis  fuis  Sichimitas  dcccptos  trucidare.  Et  hoc 
Scriptura  non  tacuic.diLcns  in  hoc  ip(b  c:ip\iC:Rejporiderunt  ftltj  Fdcob  St- 
cb<;j/i,  p.itf  I  eti^4  in  dolo.feinientfs  ob  fiufrttm  fovQris.  Dolosc  autem  paflii 
faccre  ,  ctiam  cnm  hoftc,faaufnq;  pcrfidiosc  violarc  in  cius  pcrnicicm, 
ncfarium  apad  barbaras  ctiam  gentcs  fcmpcr  cfl:  habicum.Tertium  pcc- 
catum  fuit  tanquam  facrilcgium.  Sacramento  namque  Circumcifionis, 
quo  nihil  habcbant  illi  rdigiofius  &:  fan<flius  infcr  caTemonias  diuini 
cultuSjimpic  abufi  funt  ad  cclandurn  dolum  fuibi^  machinandum  cxitiu 
Sichimitis  :  ^  quod  in  Ulutem  hominum  comparatum  erat,ipfi  conuer- 
terunt  in  exitium. 

T  o  lam  vero  circa  ipfam  caedem  Sichimitarum  tria  eroum  fucre  peccata.  ^*"'"*  f^^^J^^ 
Primum  fuit  peccatum cxtrcma:  mhumanitatis,immo  tennae  crudelira- 
tis.Sichimiras  cnim  promillis  t?c  padis  eorum  circumucntos,atque  ipfo- 
rum  fuafu  &  impulfu  accepto  Circumcifionis  Sacramcnto,in  eorum  le* 
ges,&  rcligionem  tradudlos;  m  co  ipfo  tempore,quo  maxime  mi(crandi 
crant,  ncmpc  cum  propter  rccentis  circucifionis  vulnus  grauiffimo  cru- 
ciarcntur  dolore  ;  incrmcs,incautos,inopinanrc$,  ^  ad  rtfiftendu  pror- 
fus  inualidosjfuriosc  inuafcrunt,fTui(Iimcque  occidcrunt.Ncquc  hoc  in 
corum  faAi  acculationc  practermifit  lacob  Gen.49.  cu:n  dixit :  In fjtrore 
fUo  occiderunt  virHm,YLZ  Mcm.A^McdiEtits  furor  eorAm^^tiij pertinaxy^  in^ 
digruti^  eortim  ,  q:4iji  dura.  Si  forte  autem  putctur  hoc  non  fuilTc  peccatu 
fpccic  diucrsii  ab  homicidio,ccrte  fuit  circuftantia  raaiorc  in  modu  cx- 
d»'s  crudehtatc  cxaggerans,&  pracgrauans.  Altcru  peccatu,  f uit  notabilis 
admodu  &  culpabilis  vindiflx  exccirus :  nimio  cnim  maior  pccna  fuic^ 
qua  dc  Sichem  illi  fu:Tipferunr>quam  fucrat  peccati  eius  meritu,&  culpa. 

Quiuis  ennn  Sichcm  grauiflimc  pjccauerat,  pcr  vim  rapicndo  dc  vi- 
tiandj  virginem  ingcnuam  &c  nobilcm,  is  tamcn  poftca  turpitudincm 
flagirijmu'trim,diIucrat,fadlamquciniuriammulcisnaodiscompenfaucv 
rat.  Primum  cnim  voluic  puellam  a  fe  viciatam  duccrc  vxorcmrquod  ma 
trim3nium,cum  cflct  ilic  princeps  cius  ciuiraris,&  gcntis ,  pcrhoncftum 
&honorificumfi!ijs  lacobvidcri  dcbchat.  Demdc  voluitpuclbm  a  pa- 
rentibus  accipcre  mdocatam :  quin  ctiam  dorcro  ci  daturum  (e  promifit, 
quantamhbct  illi  poftulaflcnt.  Adhzc  cum  ncgaHcnt  illi,  fas  cdc  fibi  fo^ 
rorcmdarc  vxorcmhominiincircumcifoidarurum  aurcm  fc  promifif- 
fcnt  ci,fifecundummorcmritumquefuum,circumcidivcHet:ilk  Kibc- 
lcr&  confcftim  eam  conditionem  acccpit.  Ncc  (blum  ipfc  circumcifas 
cft ;  vcrum  ctiam  vt  icidcm  circumcidcrcnrur  ,  pcrluafic  omnibus  Sichi- 
mitis.Ex  hac  igitur  conditionc  &  pa<So  a  filij>  lacob  oblato,&  a  Sichcm 
acccpto  6c  firmato ,  liquido ccinitur ,  filioslacob  promififte,  non  folum 
condonaturos  fc  Sichcm  iniuriara  abcoacceptam;  fcd  etiam  fororc/n 
ci  rradituros  m  coniugcm.  Quarchis  rcbus  intcr  cos  lam  tranladis, Si- 
chcm,aut  nutl* amplius  mercbarur  pcenam,aur  ccrtc  non  talem  tanc.^m- 
q«t:,quanta  puoitus  ab  illis  cft.Qwiodaucc  intcrfiilios  Iacob6<:  Sichepro 
miffio  &  p4tam  mtcrcclTcrit ,  quod  dixi,  apcnc  narrat  Scriptura  in  hoc 

bbb  2 


3So  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

capite:hcEC  enim  funtverba  filiouum  lacob  ad  Sichem,&Hcmor:  Inho^^ 
valehimmfxderarivcbifcum{ivolHcmis  effefmdes  mftru  &  circumcidatuX 
in  vobU  omnis  mafcnlinifcxHs.  T tnc  dabimHS^cfr  ACcipiemH^  mutuo  filias 
(lrasc^noftra$\c!rhahitabmnsvobtfcHm,eri7HHf<jHe  vnus  populus.  Placui^ 
oblatio  eorum  HemoYyC^  Stchem  filio  eiu^  :  nec  diftulit  adolefcens  ejuin  ftatim 
(juodpetebatur explerer.Cumciue  iftam  conditionem  Sichem,  &  Hemor 
propofuiffentSichimitis^eam  quoque  ipfi  protinus  acceperunt,&  implc 
uerunt.  Subdit  cnim  Scriptura:  j^jjcnricjue funt  omnes ,  circumcifis  cun^is 
manbmiTtmun^  peccatum  fuit,quo3fili)  lacob  non  contenti  taatroci 
cxdeSichcm,qui  flagitijauftor  fueratjin  omnes  prxterea  Sichimitas 
crudelifllma  nece  faruierunt,homincs  quantym  ad  illud  flagitium,  planc 
infoni:es,&  innocentes. 

Na  quod  dici  foler,cos  fui(fe  a{renforcs,&  approbatores  patrandi  eius 
flagitij,idprofc!(5J:6  videtur  finc  ratione  dici.  Siquidem  nec  id  Scriptura 
lignificat,ncc  eft  verifimile.  Tllud  tantum  dicit  Scriptura,  cos  paftum  de 
fufcipiendacircumcifionefibipropofita,fuo  omnes  aflcnfu  approbafle, 
&  fidcliterferuafle.  Quodautemad  raptum,&  ftupruDinas  perficicdu, 
opcras  lilifuas  contu!crinr,necdic!t.nec  vUo  modo  fignificar.Immo  vc 
ro  iftud  no  fic  credibile.  Neq j  cnini  Sichem  ad  vnam  puellam,qurE  intra 
vrbcm  ipfius  vagabatur^rapiendam.dtmnimque  fua  deduccndam ,  opus 
habuitviribusomnium  Sichimitarumrfed  ad  id  efficiendum  fatis  fuper- 
que  fnmulornm  fuorum  opera  &  raTniftcrium  elTe  poterar. 
Teuaupofi     Poftrcmo  filij  lacob  poft  immanitatcm  patrata?  iam  ca^dis ,  nondum  20 

€dd€m,  'Cxfaturata  ira,  tanto  tot  hominnm  exitio  .  in  omnia  bona  Sichimirarum 
hoftili  furorc  graflati  funr:d.cpopubintts  corum  agros,depraedantes  cun- 
d:os  grcges,&armentax3iruentcs  mcenia  vrbis,vel,vr  lacob  dixit  Gcnef. 
49.  futFodientes  murum,diripicntes vrbcm,cun<5baque  vaftanres,qu^  in 
domibus  erant,6c  in  agris.  His  acccfllitalterum  peccatum,qu6d  tali  prx- 
da,tant6queexcidionon  contcnti,ctiamparuulos.6c  fccminasfubiugan- 
tes  captiuitati,inferuitutcm  abftraxcrunr.  Audi  Scripturam  ha:comnia 
breuircr  enarrantem;  Gltithus  egrcf[is,  irrueruntfiiper  cccifos  catcn  filij  la^ 
coh:(^  dcpopnlatiftwt  vrbem  in  vittonem  ftupriyoucs  eomm^  armcnta» 
ajinas^CHntidqtievafianteSiCjuaiin  dvmihtis  cr  i^  agris  erant  ^pamulos  cjuo^ 
fjue  eorum  y&  vxoresdttxerunt  captinai.  Tcrtium  peccatum  fuitjquod 
iftiufmodi  facinore,tantatemcriratc,furoreque  patratcin  fummum  dif- 
crimen,<S:  patris  fui,fuamquc  viram,6:  fortunas  omnes,  cundlamque  fa- 
miliam  prarcipitarunt.  Si  quidemhaud  dubic  futunim  erat,nifi  Deus  mi 
rabilitcraucrtiflet  vtabillius  tcrrx  habitatoribus,finitimifquc  gcntibos 
lacob  cum  filiis  omniquefamiliatrucidarctur,  ac  deleretur.Hoc  ipfum 
bcnc  profpiciens  lacob.cum  Simeon,^  Leui  de  tali  facinorc  incrcparer, 

EgregU  VU-  dixitvcrba  iWx.Turbaftis  mc^(^  odiofnmmefeciftis  Chanandis ^cjr  ^hdcre-' 

tonis  fentetia  z.diis  habitatorihfis  terra  huiu^^Nos pmci  ftimt^.-illi  congrcgati  percutient  me, 

de  modo ,  O'  ^  dclchor  ego,&  domtii  mea. 

menfura  m  W      pi      ^^^e  qrcnus  vindidlx.quali  aducrfus  Sichimitas  vfi  funt  filii  la-  n 


Rcpubli 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  N  E  S  I  S  C  AP.  XXXIIII. 
Rcpublica.  Facit  enim  li.  5  .dc  Rcpub.duplex  genus  bcUi  •,  altcru  propric 
diftum  bellu,quod  geritur  cum  gcntibus  prorlus  cxtraneis ,  6c  barbaris; 
qualia  crant  Grxcorum  bella  cum  alijs  gentibus  quas  ipfi  vocabant  bar- 
baras :  altcrum  vero  bellumquod  intcr  eosgeritur,qui  funt  ciuldcm  na- 
tionis  &  gcnti$,vt  cum  intcr  fe  bclligcrcbant  Grafci,  quod  negat  propric 
dici  dcberc  bellum,fcd  potius  fcditionem.  Atquc  in  hoc  gcnere  belli,liue 
potius,vt  dixit,feditionCj  iniquum  atque  impium  elTc  ccnfcr ,  promifcup 
in  omncs  fxuirc :  cum  fa:uirc  tantiim  oporteat  in  cos  qui  fontes  funt,  aut 
ctiam  tantum  in  eos  qui  ptcTcipui  fadac  iniurix  &:damni  auftores  funt. 
Dcpopulari  autcm  agros ,  omniiimqi  bona  dtpra!dari,fubrucrc  mocn'a, 
inccndcrc,aut  cucrtcrc  domos,vaftare  vrbcs ,  dc  rapinis,cxdibus,inccn- 
diifquc  gralVari,inhumanum,crudclc  atquc  impiu  iudicat:Iati(q;  grauilTi- 
mis  lcgibus  in  optima  Rcpublica,  quam  informat,vctandu  c(le  aflirmat. 
Ergo  Platoni.vindidtaquam  filij  lacob in  Sichimitascxcrcucrunt,mini- 
mc  placuilVct.Nam  ctfi  prius  fucrant  Sichimitr  Hebrjfis  cxtranei  3c  alic- 
nigcna!:poft  fadum  tamen  cum  ipfis  pa(aum,&  poft  fufccptam  circum- 
cihoncm  iam  fucrant  confccdcrati  cum  illis ;  &c  in  vnum  populum  ,  tum 
habitationc,turautuisinuiccmmatrimonijscontrahendis,rerumqi  om- 
nium  commcrcijs,&:  lcgum ,  atque  confuetudinu  coramunionc  congrc- 
gandi  atquc  confociandi. Vcrba  Platonis,in  coquem  dixi  loco  huiu(rno- 
di  funt :  Vidctur  mihi,ficutnominahxcduofunt,bclIum  fcditio :  ita 
duo  qu^da  duabus  fubclTe  difFcrcntijs,Dico  autcm  duo  hacc,aliud  quidc 
propTium,&:  cognarumi&  ahud  alicnum,atquc  cxtrancu:&:  inimicitiam 
qux  mtcrnos  cft,fcditioncm  qua?intcrextraneos,bcllum  vocari.  Talia 
lunt ,  &  qux  Graeci  intcrfc,tanquam  propinquosgencrc  dc  cognatione; 
&  qux  cum  barbaris ,  taquam  diucrfis  &  cxtraneis  gentibus  dimicando 
gcrunt.Itaquc  contcntioncm  fibi  aducrfusaliosGra:coscxortam,tanqua 
cum  fuis  geri  putabunt,feditionemquc  vocabuDt,non  bcllum.  Pia  quoq; 
fcntentia,&  tcmpcrato  animo  rcm  agcnt,non  ad  fcruitute  aut  ncccm  rc- 
fpicicnrcs,  tanquam  qui  hoftcs  minime  fint.  Non  crgo  Grarciam  ,  cum 
Gracci  fint,deftrut  nr,ncquc  domos  inccndcntmcquc  putabunt  in  fingu- 
lis  ciuitatibus  omncs  fibi aducrfarios circ,&:  viros,&  mulicrcs,&  pucros: 
fcd  paucos  admodum  inimicos  duccnt,cos,duntaxat, qui  fuerint  difcor- 
dix caufa.Quamobrcm  ncquc  rcgionan  vaftabunt corii ,  nequc  domos 
fubucrtcnt,(cd  eatcnus  dcccrtabunt,  quatcnus  qui  difcordix  caufam  dc- 
derunt,infontibus  parnas  foluant.  Ponamus  itaquc  lcgcm  hanc  cuftodi- 
bus  vt  ncquc  populcntur  agros,ncquc  ignc  xdcs  abfumant.  Hadlenus  cx 
PLitone. 

Tollcntcs  Dinam  dc  domo  Sichcm  fororcm  fuam. 

O  V  v  M,&  mirum  accidit  mihi,  quod  Icgi  apud  Rnpcrtum 
dc  ifta Dina  filia  lacob,  Ait  enini,poft  tragicii  illii  funcftu 
ftupri  Dinx,&  csedis  Sichimiurucafum  ,  ca  ffrminam  ilul- 
pfi{fe  saclo  virolob,&:  cx  eo  gcnuiflccos  filios,  d<  filias,qui 
inlibro  lobimcmoranturj  atquc  hanc  ipfam  hiftoriam,fiuc  traditioncm 
'  bbb  j 


382  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

PhilonisaiiAoritarc  confirmat.Sic  cnim  Rupcrtus  fcribit  lib.  S.Comm- 
c^ni^nufer  fuorum  in  Gen.cap.t  i.Hanc  Dinam,vxorem  fuifle  Iob,Philo alfcrir^Et 
yllllm  hi    hancefleexquaquatuordccimfilios,<3<:fex  filiasgenuerir,  fepcem  vide- 
txcutttHr.      licet  filios,&  tres  filias  anre  percuffionem,  totidemque  fihos^ac  totidcm 
filias  poft  percuffionem.Hsec  Rapertus. 

Veriim  iftaRwpcrtiopinio.fiue  Traditio,  mihi  quidem  falhtatis  ad- 
modiim  fufpcftaeft.Primum.xgre  po(runiinducercinanimum,  vtcre- 
dam,fan(fbum  Iob,virum  vtique  diuitiis,potentia,nobilirate,au(5orirate, 
fanditatcque,acfapicnti^fama  inter  omncs  illos  Orientalesprjccellcn- 
tem,&  quem  alij  omnes  qnafi  regem  qucndam  eximie  reuercrentur,  at- 
que  honorarcnt,vt  fcriptum  eft  in  principio  libri  cius,  &  fufius  in  ca. 2^. 
ciufdcm  libri,tatcm  dico,tantumque  virum,vxorem  ducere  voluiflc  fcc- 
minam  tam  fa;di  ftupri  flagitio  contaminatam,&  famofam  8c  cuius  cau* 
sa,tam  atroxj^Sc  immanis  fucrat  cxdes  tothominum  fada.Deindciftant 
opinationem  fuam  fiue  aliorum  traditionem  Rupcrtus  Philonis  firmat 
auftoritate.  At  fi  celeberrimi  nominis  Philoncm  illum  Hebrarum  intel- 
ligat,cuius  nunc  cxtant  opera,equidcm  nufquam  iftud  de  coniugio  Din^ 
lob  in  fcriptis  eius  reperi.  Nec  aliud  de  ifta  Dina  inuenire  potui ,  nifi 
quod  ipfc  my  Hco  quodam  intclle(flu,<5c  tradatu  de  hiftoria  huius  capitis 
difputat  in  extremo  libro,quem  de  migrationc  Abraha  infcripfif.quo  in 
Thilon^  my-  loco  hxc  funt  cius  verba:Viden' vt  &  qucrcus  proccra  in  Sichcm  cxcrc- 
f^t^/re^f/  "'t'per  quam  fubindicatur  firmum,folidum,nuila  vi  fleftcndumfatiga- 
nlnaXtttus'  diimvcrobur,  quod  viroad  perfedionem  tcndenti  ncccftarium  eftfe- 
\aj)tifs,        rendis  laboribus :  nc  animx  tribunaI,nominatum  Dina(vox  hacc  md'^ciii 
inrcrprctatur)  in  poteftatcm  veniataerumnofi  laboris,infidiatoris  prude- 
n\e.  Nam  Sichem,qui  nomcn  huic  loco  dedit,filius  eft  Hemoris ,  brutac 
vid jlicet  naturxiHcmor  enim  afimm  fignificat,qui  dcditus impudenti^» 
&  alumnus  trmLTitatis,iudicium  mentis  violare  fceleftus,&  corrumpe- 
rc  aufuseft.  Vcrum  celcritcr  prudentix  familiarcs  &  difcipuli,Simeon  & 
Leui,munitis  priiis  rebus  domefticis,cxpeditioncm  feccrunt3&:  occupa- 
tos  adhuc  voluptuano  laborc,nec  circumcifos ab afFe(flibus,repentc  op- 
JUuts^  prcfterunt.  Proptcroraculum  cnimquod  vetatmcrctricem  efTe  interfi- 
lios  IfraeUii  virginem  animam  eripuerunr.fortiter contcmpro  pericula, 
Vidcbaturcnimdcforevltorcsviolati  foederis.  Scderror  ille  mox  cutt- 
nuit :  mox  enim  res  ipfa  falfam  opinionem  coarguir.  Eft  profcdo  fcuera 
fcelerum  vltrix,&  inruriain  paticntium  aUxiliarrix  iuftitia:qux  fruftratur 
illudentes  virtuti :  quibus  pelTum Jatis ,  in  virgineam  integritatem  rcfti- 
tuitur  qu^  vidcbarur  conftuprara  anima.  Vidcbatur  enim;nunqua cnim 
corrupta  fuic:nam  vbi  dccft  aflcnfio^ncc  qui  patitur  ,ver^  patitur,nec  qui 
P  praetcranimifui  fcntenriam  Iaeditalium,reuscft  patrati  facinoris.  Hacle- 

nus  ex  Philonc. An  vcro  tcmpora,quibus  Dma,&:  quibus  lob  vixere,co- 
gruant  intcr  fc,ita  vt  vere  fynchroni  fucrinr,diligentcr  difputabirur  pau- 
16 infra,ciim  ad  cxpofitionem  j6.  capir. ventum  crit :  atque inibi dc gc- 
ncrc^atqiicartatc  Bcaci  lobdjfputabitux. 

BENE 


BENEDICTI 

PERERIl  COM- 

E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T  ' 


T  R  I  G  F  S  l      r  :  f 


9 V INTV  M 


A  R  G  V  M  E  iN  1  V  M. 

Idcob  Dci  iuffu  afcendn  Bethel:  idcU  apud  domeUicos  funs  repertd  dt" 
fodit  fiihter  terehtnthum :  Mmturtbi^&fepeUtur  Debbora  mtrix 
Rebecc^,Apparet  Donnnt^^s  lacobybenediccns  ei,mutans  nomcn  ci/u 
lacob  in  nomen  ifraclis.Rachel moriens parit  Bentamin;  (jr fcpeli- 
turiuxta  Bethlchem.Rubendormitcum  Balavxorepatr/sfuf.  la- 
cob  venit  Hebron;^  ibi  moritur  ifaac  centum  oB-ogtnta  natm 
annos. 

N  T  E  R  E  A  locutus  cft  Dcus  ad  lacob':  i 
Surgc,  &:  afcende  Bethcl ,  &:  habira  ibi, 
racquc  alcare  Dco  qui  apparuit  ribj  qui- 
do  fugicbas  Efau  frarrem  tuum.  lacob  ^ 
vcro  couocata  omni  domo  fua,ait :  Abij- 
citc  dcos  aUcnos  qui  in  mcdio  vcftri  siit, 
&:  mundamini,ac  mutatc  vcthmcnta  vc- 
ftra.  Surgite,  hc  afcendamus  in  Bcthcl,vt  faciamus  ibi  altarc  j 
Dco,  qui  cxaudiuit  mc  in  die  tnbulationis  mcx,&:  focius  fuit 
itincrismci.  Dcdcruntcrgo  ci  omncs  dcos  ahcnos,quos  ha-  4 
bcbant,&:  inaurcs  qux  crant  in  auribus  corumrat  illc  in- 
fodit  ca  fubtcr  tcrcbinthum ,  qux  cft  poft  yrbcm  Sichcm. 
Cumquc  profccli  cflcnt ,  tcrror  Dci  inuafit  omncs  pcr  j 

cir 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

^  circiiitum  ciLutates,&:  non  funt  aufi  pcrfequi  reecdentes.  Vc- 
nit  igitur  lacob  Luzam^qu^  cft  in  tcrra  Chanaan.cognomen- 

7  to  Bcthclripfe,  &c  omnis  populus  cum  eoiaedificauitqi  ibi  alta- 
rc,&:  appcllauit  nomcn  loci  ilhus.Domus  Deiribi  enim  appa- 

8  ruit  ei Dcus cum fugcrct  fratrcm  fuum.Eodcm  tcmporc mor 
tua  cft  Dcbbora  nutrix  Rcbcccx5&:  fcpulta  cft  ad  radices  Bc- 
thcl  fupcr  qucrcumrvocatumquc  cft  nomen  loci  ilhus,Qjicr- 

9  cus  flctus.  Apparuit  autcm  itclum  Dcusllacdb  poftquam  rc- 
lo  ucrfuscft  dc  Mefopotamia  Syrix,bcncdixitq;  ci^dicens.  Non 
n  vocaberis  vltra  Iacob,fcd  Ifrael  erit  nomcn  tuum.  Et  appella- 

uit  cum  Ifracl,dixitq;  ei^Ego  Deus  omnipotcs ;  crcfce5&:  mul- 
tiplicare:gcntcs,&:  populi  nationum  ex  tc  erunt^Rcges  de  lu- 
S-^is  tuis  cgrcdientur.Tcrramq;quam  dedi  Abraham5&:  Ifaac, 
13    14  dabo  tibijS^fcminituopoft  tc.Etreccirit  abeo.  Illc  vcro  cre- 
ij  xit  titulum  lapideum  in  loco,quo  locutusfucrat  ci  DcusrLi- 
bans  fuper  eum  libamina5&:  cftundes  oleum :  Vocanfq;  nomc 
loci  illius,  Bcthcl.  Egrcflus  autem  indc,venit  verno  tcpore  ad 
terram  qux  ducit  Ephratam ,  in  qua  cum  parturirct  Rachcl, 
ob  difticultatcmpartus  periclitari  ccrpit.Dixitq;  ei  obftctrixr 
ig  Nolitimerc>quia&:hunchabebisfilium.Egrcdicnteautc  ani 
ma  prxdolore,&  imminentc  iam  morte ,  vocauit  nomen  filij 
fui  Benonijid  cft^filius  doloris  mci:patcr  vero  appcllauit  Bcn- 
iS^.iamiUjid  cftjfilius  dcxtrx.  Mortuacft  crgo  Rachel5&:  fcpulta 
2.0  cftinviaqux  ducitEphratamjhacccftBcthlcem.  Ercxitq;Ia- 
cobtitulumfupcrfepulcrumcius:Hiccft  titulus  monumcnti 
zi  Rachcljvfquc  in  prqfcntem  diem.EgrefTus  indc^fixit  tabcrna- 
Zi  culum  transTurrcmgrcgis.  Ciimq;  habitarct  in  illa  rcgione^ 
a^bijt  Rubcn;,  dormiuit  cu  Bala  concubina  patris  fuirquod  illu 
2,3  minime  latuitJ.Erant  autem  filij  lacob  duodccim.Fili j  Lix:pri 
mogcnitusRuben5&:  Simcon  ,&:  Lcui,&:  Iudas5&:.Michar5&: 
H  Zabulon.Filij  Rachel :  Iofeph5&:  Beniamin.  Filij  Bala:  ancilLx 
M  Rachclis:Dan &c  Ncphthah.Filij  Zelphx  ancillx  Lix :  Gad  &C 
^6  'Afcr.Hi  funt  filij  lacob ,  qui  nati  funt  ci  in  Mcfopotamia  Sy- 
^7  ria'.  Vcnit  ctiam  ad  Ifaac  patremfuu  in  Mambrc,  Ciuitatem 
Arbcc,hxccft  Hcbron :  inqua  peregrinatuseft  AbraJiam  ,  & 
^  Ifaac.  Et  complcti  funt  dies  Ifaacxentum  oftoginta  annorii. 
Confumptufq;xtatcmortiiuscft:&appofitus  cftpopulo  fuo 
fcnex,&:  plcnus  dit^ru :  &:  fcpciierunt  cCi  Eiau.&:  lacob  filij  fui. 

VKM 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  C  AP.  XXXV. 


P  R  ^  F  A  T  I  O- 

0  R  VMqu.trjArr.wturhoc  cdpite  trigefimo  qmnto,quafi 
plcnum  quoddam  argumentumyCr  inff-dr  brcuis  CommC' 
turijcjfe  pojfuntyqux  fcripfit  lofeplm^  lih.  /.  Antiquitatu, 
paraphrjflica  hreuitate  hanc  tpfim  hifforiam  enarranry 
S crihitauteille  huncin  modumJacohu  ohjhpefaffum  tanta fliorum 
fuorum  audacia.atque  eorum  facimisindtgneferenfemyDeuSyperquie' 
temet  'vifiisjhonoantmocffe  tttfsity^lttftrarcpr.xccpit  domum^^fa- 
miliamfacrtfiatmique,quodoltmypofl  fomnittm  illud profcifienttfihi 
in  Mofopotamjam  ohL%tum^vouerat,perfoluere.  Dum  igitur  luffrat  fa^ 
miliam,reperit  Lahani  deos:nefctueratentm  eosfuratam  effe  Rachele. 
His  apudsicyn}a  de  fofsts  in  teria  fuh  quadam  qucrcu ,  prcfeflus  inde, 
facr  fcauttapud  vrhcm  Bethel,vhi  quondam  dtutnum  fomnittm  vi- 
deratyprofctfens  tn  Mefopotamia.  Progreffus  dcindetnagrHm  Ephra- 
iannmyRachelemexpartumortuam  ihi fepelit: folam  mommento  co- 
gnatcrumin  Hehrone  non  illatam.  ^uam  cum  vchcmentcr  lugcrcty 
edtttnn  tnfmtem  no?ninautt  Beniamin,  eo  quod  doloris  caufa  matn 
futfft.  Atquehic  eft fttorton  lacoh  numcrus:mares  dtiodecim^femina 
vna.  ExhisyOcfo  legittm!:fexe  Liayduoe  Rachele :  qttatuor  vero  epe- 
dt(fcquis,e fngttlis  duo.lnde  venit  Hehronem  in  Chanan£d (ttam^vhi 
jfaac  hahttabat.necdiiitumus  futteorum  conttiffus.  Non  enimmulto 
pofl  reditum  iacoh  mertuus  efl lfa.xc.^^ fepulttisa  fltjSy  iuxta  vxorem 
Rebeccam  tn  Hehrone ,  in  monumento  parentttm  fmrum :  exaffis  cum 
virtttte annis ocloginta  qtiinquefupracentttm.VirprofeClocarus  Dea^ 
(jr  magna  proutdenita  dtgnattts  ah  eo^poflAhrahamum  patrem  ipftus* 
Hacfenus  ex  Icfcpho^ 

'  Scd in  tflis  lofephi  verhis ,  quinqtte  funt  antmaduerfione  corre- 
Ihonedtgna.  Prtncipio  ait.fdolayqux  aptid  fuOs  repertt  lacohftitffeeay 
qtix  Rachelfurata ftierat  patri fuo  Lahan^vt  dtcium  eftfupra  Genefso, 
qiiod non effe  vcro ftmtle^paulo  tnfa  oHendemus.  Detnde fcrthtt^Iacoh 
filto  fuo  tmpofutffe  nomen  Bemamtn.,quod caufa  dolorisy^  mortis  futf 
fetmatrt  ftx.cum  Scriptura  dtcataperte  tnhoc  ipfo  capiteyappellatum 
quidctnfutffe  eum  amatre  Benoniy  tdeflyfltum  doloris.a  patrevero 
lacohynominattm  cffe  Bentamin^d  efi  filtttm  dexterx:Ex  qua  appa- 
retyqtiam  confuscy&mendose  lofcphus  hanc  htflortam  rctulerit.  Prx- 
tereayfolos  f  ltos  lacoh  ex  Lta^  Rachcle  ffccptos  y  dtcit  fmffe  leghi- 
Comm.in  Gcn.Tora.^.  c  c  c 


AniffuJltHT 
po  m  loft^ 


0 


.56  C  O  M  xM  E  N  T.    I  N 

nid$,iiifh  '^.v^iicunmjit ctum  flws  ancilLmm  lcgwmosfujfc itunf 
fjuid  matrcs  eorumjegitimafucruntvxcrcs  lacA^itum  quod  &  iffy 
ftuepofcneorumynonfecusac  fliffiue  pofleri  RacheliSy&  Li^yhare- 
dttartam  pojfefsione  iuffu  Dei  acccperint  in  terra prcmifsionis,  Adh^c, 
cenfctlofephusjacobumyvbiex  Mcfopotamia  redijt  ad  patrcm  fttttm 
ifaac^paruotcynporcftitffccumeoymexvideltcctfubfecuta  eitts  morte: 
atentm  manftffc  apud  eum  perannos  tredcctm ,  ojlendcmtis  fuh  fincm 
huius  capitis  trtgcfmi  qutnti.lllud denique apud  lofephum  mantfeHa 
habct  mendam  tam  in  LatiniSyquam  Gr^cis  eius  Itbris  :fed  qu£  Itbra- 
rto  y  vcl  typographo  videatur  afsignanda :  dictttir  enim  vixtjfe  ifaac 
ccntum  o£iogtnta  qtitnque  annis.  Verum  ijli  fumm^  annorttm  fpcrrf 
Ulud,quinque^vt  tn  fne huitis ca.ss  tradttur.qttamqttam  hijloria Scho 
'°  laftca  in  h/foria  Itbri  Gcn.ca.Ss-ijlum  ettndem ntimcru  attrtbuit  lofc- 
phoiftiit atitcm  ille  aultor  ante  annos  4S0.  Atque  hife  breuttcr  in  Icfe- 
phtim  dtfptitatis^ad cxpofittonem  capitis  ss-aggrcdtamur. 


Inrcrca  locurus  eft  Dcus  ad  Iacob,Surge,&  afccde  BerheL 
'  &:  habira  ibi,facque  alrare  Deo,qui  apparuir  ribi^quando  fu- 
giebas  Efau  frarrcmruum, 

OsT  horrcndam  illam  cxdem  Sichimitarum,  &agrorum 
depopu!ationem,vaft:ationemque  regionis,poft  dircptionc 
6c  excidium  vrbis.puerorumquc.ac  mulicrum  captiuitatem, 

,  1       ignarus  crat  lacob^fc  ac  fuos  fados  cflTe  fiaitimorum  no- 

pulorum  implacabiHodio,(?c  \xx  vchcmcntcr  obnoxiosrforc^^uc  profpi- 
ciebat,vtilHtamatroxgentis,cHcvrbis  Sichimitarum  exitium  vlturi,  in 
fuarn,&fuorum  necem  quamprimum  hoftili  animo  &  armata  manu 
ruerentiquibus  tamen  ipfe,long^  fcilicet  viribus  impar,propulfare  ebru 
impetum,aut  fuftinere  non  pollct.  Quaproptcr  cum  maximo  confliaa- 
retur  raetu  ^  angore  animi,inftantis  periculi  magnitudinc;ciimque  hu- 


pius  & lapienspaa.  ..wv^iui.i  iLjiJtuiansoc  cruaeiicatis  pccnas 
lueret.quamilh  inconfulto,  &  prorfus  infcio  patre  defio.naucrarit  •  fcd 
contripotius.vrCquemadmodum  Deo  dignum,  &  folcnne  eft)  filiorum 
peccata  patris  pietati  ,&  fanaimoniac  condonarentur ,  &  quod  ab  illis 
luuenilifurorcpeccatumfucraccximiaparris  innoccntia  &  pietare  cx 
piaretur.  Deusuaquc  lacobum  iamiam  hoftiumimpecumfcimmoani- 
mi  pauore  cxpeaatcm.iubct  in  locum  Bethcl  fccedcrc;  vbi  ncmpe  olim 
fratrcm  fuum  Efau,fugitabundus,diuinum  fibi  adfuilfc  pr.rfidium  mc 
rainerat.  Magnum  ccgo  hicprxuidicium  diuiniauxilij  iLob  acccpir,  vt 

vbi  iam 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  X  X  V.  387 

vbi  iam  fcmcl  diiiinam  opcm  expcrtus  fueratjbi  eandcm  fibi non  dctu- 
ruram  minimedubiraret. 

j     Obitruat/jconfuierania  funtilla  verba     •    iltareDfo.^ui  appamn  ^^'^^ylj'^ 
tihicjHArtiof^^gtcbAsEfiu.  Vidcturenim  his  vcrbis  nai'»  obfcurc  figiiifica-  ^,^,y,v.u;r; 
ri  diftinftio  duaru  diuinarum  pcrfonarumjvnius ,  <^ux  nunc  appaiuit^cSc  nt  hoc  b.o 
locutaeft  Iacob,iubcn5cumircBethcl.altcrius  vcro,cui  uibctcum  Licri  s.HiLt,hs. 
ficarc,&:  qua:  apparuit  ilh  ohm,cum  irct  in  Mjlopotamiam.  Dcu?  igiruc 
iubccfacrificarialrcri  pcrfonx.quam  tamcii  fimplicitcr  appdlac  Dcim. 
Bcatus  certc  Hilarius  hb.^.dc  Trinitatc^ex  hoc  loco  argumcntatur  Filiu 
DcicflTcyerum  Dcum,quippecumDeus  parcr  iubeat  lacob  facriiicarc 
Dco  qui apparucrat  fibi;vr  cnim  hoc  fignificarcturaio  dixit  Deus  quf  ap 
paruit  lacobjSacnfi.a  mihi,fcd  Dco,  qui  olim  apparuit  tibi  \  fignificans 
pcrfonamqua'&diftin(5lac(Icf,&  tamcn  DcuscflTct.Hilarij  verba,  hax 
funriDeus  honorcm  Dco  poftulat,&:  poftulat  cum  altcrius  fignificatio- 
nc  perfonx,  c^iii  appjirmt,  inquir ,  tibt^  ci<?n  fngeres  Efiu  >  nc  qua  pcrionatf 
eiufdem  confufio  nafceretur.  Dcus  ergo,tS:  qiii  loquitur  cum  lacob,di- 
citur  Dcus&:  dc  quois  Ioquirur;honorisconfcfiio  naturx  nomcn  noa 
difccrnir  quos  fignificatio  fubfiftenccs  crfc  diftmguir.Sic  Hilariusridcm- 
quc  ipfum  pluribus  rcfcrrproxime  fcqucnri  libroquinto.S.Auguftinus  ^-^^g^P* 
&:idcm  traJit  quod  Hilarius      monet  fortaflc  iftam  locutioncm  ellc 
Hcbrairmum.  Siccnim fcribit  quxft.iio.in  fiencfimtQujd  cft.quod 
nondixit.Fac  ibi  aram  mihi,qui  apparnitibirfcd  dixit  Dcus  qu.ifi  dc  alia 
loqucns,*Kiri*i  aratn  Dco.cfni  apparuit  tib^^  Vtfum  FiHus  ibi  apparuit, 
&  Dcus  Patcr  hoc  dixitf  an hoc  in  aliquo  gcncrc  locutionis  innumcran- 
dum  cft?  Sic  Auguftinus. 

4     Sciat  porrt>  Lc(aor,locutionem  cftc  pcculiarem  Hcbrj^o:  lir.- 
admodumfrcquentJtam  infacris  lirtcris,inducerepcrfonam  quampia,  ^^^^^  ^ 
fiucdiuinam,fiucangclicam,  fiuc  humanam  loqucntcm  dc  fe  in  tertia  ^^*"^^^^^ 
pcrfona,quafi  dc  alia  quapiam  pcrfona  loquercrur  :  verbi  gratia:  Dixit 
Dcus  \\\i%\Ti?nct€  Denm^:ir  mandaia  eins feruatf  :pvo  eo quod  cft ,  Timete 
7n:,cr  m.vidata  mcafcrxatc.  Proferam  vnum,&  alterum  Scripmrx  locii, 
vt  id  pcrfpicuc  ccrnat  Lecflor.  In  libro  Numcrorum  capire  duodccimo 
inducitur  Dcus  fic  loquens:  St  cfuisfHerit  ihrtrvosprophetaDotniniAAcfi, 
pvophcta  mcus,imtftoneappareboet,velperfomniu7n  loquar  ad  illum.  At 
non  talis  femusmeHi  Moyfesiore  enim  adoslocfUUYet,'^: palam  yQi'  mn  per  ^  ,  , 
£yiigmata,acfigurai  Dominumvidet.  ideft.me  vidct.  Similemlocutioncm  tm^gj^.j. 
repcncrLcdior  bis  in  eodem  fermcloco  vfurpataapud  Hitr  >.2 . 

lnducirurenimDeusiialoquensinIudxos:.V«;75^//d;w»  <  c(i 

tibi  cjuia  derelicjHifit  Dominum  Deum  tnu  eo  tempore  cjuo  duccbat  te  perviaf 
Et  pauio  poft:  Scttccr  vf^^  ^w'-^  mahm  &  amarumefi.relicfuiffe  te  Domi^ 
num  Dcurn  tuumy^ir  non  e[fc  ttmorem  ems  apud  te,  Sim)liter  igitur  hoc  loco 
dixit  Dcus  \2Coh:Facibiaram  Deo^^ui appamit  tibi,  ideft,mibi,quiappa- 
ruitibi.Quanqua  cupioLeftorc  mcmimffc  cius  docnmcnii,  valJc  profc 
fto  obfcruandi,quod  tradidimus  in  tcrrio  Tomo  Commcmariorum no- 
ftrorum  in  Gencfim,fupcr  cap.15^.  numeto  ^i.elVc  in  diuma  Scriptura 

ccc  s 


jSg  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

mulcas  locutiones,qua:  fccundum  proprietatcm  linguseHebraeae  fint  he- 
braifmi,&  elcganti(j  orationis,fccundiim  tamcn  uiuinam  ordinationem, 
laterc  in  illis  maximarum  rcrum  my ftcriarqux  non  vulgo  parerenc ,  fed 
illi  folumpcrfpicerent5&  intclligerent,qui  fmgulariter  a  Deo  illuminati 
eflencqualcsfuereinveteriTcflramentoSandi  Patriarcha?,  &  Prophe- 
tx.  Hx'c  igitur  locut:o,de  quadiximus ,  hebraifmus  eft  j  &  nihilominus 
tamen  myftologica  eft,diuinarum  perfonarum  diftin<Sionem  illumina- 
tis  a  Deo  viris  fignificans,  ciim  alij  tantum  per  cam ,  diuinx  fubftantia: 
vnitatem  incclligerenr. 

V E Rs.  2.  lacob  vcro conuocata  omni  domo fua^ait ;  Abijcite  deos 
alicnos^qui  in  mcdio  veftrifunt;&:mundamiui  acmutatc  vc 
ftimenta  veftra.  Surgicej&afccndamusin  Bethel^vt  facia- 
mus  ibi  altare. 


Ghv.Anolm  ^^^^^  C  c  E  tibi,qucmadniodumcxempIo  fmdli  lacob.cum  qra-  y 
^lUummre'  O  uifllmis  vigcmur  periculis,  immincntia  mala  propulfanda 

hHi  adHer/fs.  m  &  aucrtcnda  fint.  lacob  iuflit  domefticos  fuos  ,  Idola  qux 

W  ki.M^ufjl  pcncsipfoserant.abijcerc,&:  fcipfos  mundare,  ac  vcftimenta 
macarcd:^  fccum  irc  Bcthel  ad  facrificandum  Deo.  Similiccr  faciendum 
nobis  eftrnempc idolapeccatorum.  crronimqucac  malarum  cupiditatu 
cx  animo  penitus  abijcicnda  funtrmunditia  itcm  ac  finceritas,  non  inrc- 
rior  folum  animi  coram  Dco,fcd  extcrior  quoq*,  in  verbis  6c  fadis  apnd 
^^^^     homincs  confcruanda eft;Dciimque  in  Spiritu  dc  vcritate  condigne  ado. 
'rando,&coIendo.eiusnobisauxiiiumimplorandum  cft.Sicautem  prx* 
paratis,&afFc£i;isnobis.vel  nihil  mahaccider;vel, fi  quid  conringat,  ni- 
hil  fane  nocebir,quinctiam  magno  eritbono,marcriam  fcilic-ctpra:bens 
au^cndne  virtutisjcoeleftirqueamplificandi  pra:mij :  verumque  in  nobis 
OratioTccle-  ipUs  cxpericmur-eflc^quod  in  quadam  oranone  fua  canit  Ecckfia,dices: 
Tuerc  Domipe  populum  tuum  <^  ab  omnibus  pcccaris  clcmerirer  emu- 
fer.6.f>ojt  C/-  da:quiaei  nulla  nocebit  aducrfitas,  fi  nullaei  domincrur  iniquiras.  Sed 
»eres.         quarationc  cognouitlacob,  Idolacflepcnesdomefticos  fuos  PRupcr- 
Rupertfts.  ^^^5  pLicat,id  refciuiflc  eum  pcr  diuinam  vifioncm  proximc  habitam  Dco 
ipfum  ea  de  rc  doccntc,ac  moncnce.  Sic  cnim  fcribic  libro  oilauo  in  Gc- 
ncfimcapitcduodccimo.  Hac  eadcm  vifionc  lacob  tandcm  perdoccri 
potuit,cireindomofuafccIus  Idololatria\-nec  pofle  ftarefe  coram  ini- 
micis  fuis.cofque  fugare,quandiu  domus  fua  illo  contaminata  eflet  lcc- 
lerc.Qucmadmodum  Dcusdixitlofuccapite  fcptrmo:  iV^(?;;^(?/(pr/V^  in- 
quit,  /frael/Urc  ante  hoftcsfHos^evfcjnffugare:  ^uia  poUntus  eft  anathemate: 
von  ero  vltra  vohifcumJo?iec  conteratis  enm ,  cjuihuius  fceleris  rcm  eft .  Dic 
eis:  San^ificamint  in  craftinum.  hdtc  enim  dicit  Dominks^Anathema  in  wr- 
dio  tui  eft  Ifruehnon poterisftare  coram  hoftibus  tuisjonec  deleatur  ex  te,aui 
^4  fuerim      contaminatus  eft  fcelere. 

.'4fU  siu^ire.     Ceterum  fupcr  iftis  verbis  locus  quacftioni  eftjQu^nam  fuerint  Idola  6 

illa. 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.   XXXV.  389 

ilIa,qii2clacobrepcritapuddomcfticos  fuos  ?  lofephus  lib.j.Antiquita-  f*^*^^^^^^ 
tumCqux  communis  eft  multorum  fententia jfcribit  fuiftc  Idola  qujc  fu*  ^^Jf^pl]^ 
rata  Rachel  fuerat  patri  fuo  Laban  ,  vt  fupra  (criptum  cft  Gcncf,  5  i .  At- 
enim  lacob  non  apud  vnam  tantum  Rachelcm ,  fed  apud  ahos  complu- 
resdomefticos  reperifle  Idolafatisindicat  pluralis  numcrus ,  quo  vtitur 
hic  Scriptura  :  Sic  enim  dixit  lacob:  j^htjcite  deos  altems^qui  tn  medio  ve*- 
firi  fHtit .  Et  paulo  infra:  Dederunt  ei  omnes  deos  alienoSy^uos  hahi  tant.hn^ 
itio  vero,  non  fit  mihi  vcrifimilc  eo  temporc  fuifti  Idola  Labani  npud 
Rachelem  :  nequcenim  tantotempore  Rachd  ea  Idolacclarcpotuilfct 
virum  fuum  lacob  ,  nequc  fi  lacob  rcfciuiftct ,  paftiis  cflct  ca  domi  fuar, 
6c  apud  vxores,<^  hlios  cfic  :  vic  vtiquereligioiifTimus  ,  5c  (andiffimus, 
diuiniquc  cultus  obferuandiftimus.  Ab  eo  autem  tcmpore  ,  quo  Ra- 
chcl  furata  cft  Idola  pati i  fuo ,  vfque  ad  id  lemporis ,  quo  lacob  locutus 
eft  cum  luis  dc  abiicicndis  Idolis*,  anni  prxtcricrant  non  miniis  dc- 
cem  ;  vt  tanto  temporc  fuifle  apud  Rachclem  Idola,  lacobo  prorfus  ki* 
fcio,nequaquam  credibile  fit.Erant  igitur  Idolaillapcncsfamulos  ipfius 
lacob  *,  habcbat  cnim  numerofiflimam  familiam,  atquc  capotiflimum 
Idola  fuiflc  rc  jr,qux  rn  direptione  vrbis  rcpererant  apud  Sichimiras :  & 
cum  cctera  pr^ da  propter  magnificentiam  Sc  preriu  operis,  abftulerant. 

7  Sed  cur  ilU  vocauit  lacob  deos  ahenos.^An  quia  cum  Iacob,&:  fui  ve-  Cur  JJoU  u 
rii Dcii  colerent ,  alios  deos  fuxrcligioni  alienos  <Scextraneos  vocabant.^  cob..pi?ctiauf 
Anpotiusquod  alicnigena:,  (3c  gcutescxtrancsc  fanguini  Hcbrxo  iftiuC- 

modi  deos  colcrent ,  folaquc  gcns  Hcbrxa  vcri  Dci  cultum  tencrct  ?  Aii 
quia,cum rcucra  eflcnt  Dxmones,mentcs  arquc  animos  hominum  a  vc- 
ri  Dei  cognicione,cuItuquc  abalicnabant  ?  An  quia  fimulabant  fe  bene- 
uolos ,  &:  bcneficos  cfle  homini ,  cum  clTcnt  humano  generi  alieniflimi, 
inimiciflimi,&  hoftesacccrrimi An  denique  ,  quia  nomcn  Dei  prorfus 
alienum  illis,&:  nullo  modo  conucnienscrat  ?  Etenim  vcrus  Deus  eft,vt. 
&penumcro  prxdicat  Scriptura,  quifecit  ccclum,(5<:  tcrram  ;  ifti autcm 
eranthuius  Dcicreaturx,&:intcr  eas  pcflinii,abie<SilTmii,&  deteftatifl[i- 
liii. Audi  Hicremiam  cap.  10.  Dominwnoiler^  vnui  Deni  eji :  ipfe  eft  Deta 
viucns  y  cb'  rex Jcntpitern^  :  indignjitione  eiii^  commouehitur  terra.ry*  non 
fujlinehunt  ^cntes  comminutwncm  eim,  Glut  facit  terram  in fortitudine  fua^ 
Crprudentia  fua  extendit  coeios.  Sic  ergo  dicetis  eis :  Dij.^ui  coelos  terram 
non  feceruntypereant  de  terra^  CT  de  his  qujt  fub  coelo  funt.  ' 

8  Illis  porro  vczhis^Mundamtni^cJr  mntate  vefHmenta  vestra  :  Lacob  di2-  .^^^  j^^^i  -^. 
pliccm  impcrauit  munditiam:  altera  inreriorcm  ipfius  animi  ab  immun-  fnt  mutart 
ditia  idololarrine ,  alioriimquc  omnium  flagitiorum  :  alteram  vero  extc-  y^Jtimenta. 

*riorcm,qux  in  lotione  vcl  mutationc  veftium  pofita  erat,  fed  priorem  iU 
lam ,  nimirum  quantum  prxferat  huic  poftcriori  diuina  Scriptura,vidcrc 
eft  apud  Ifaiam  cap.  i  .Ycrbis  \\\is:Laiiamini»mundi  e/}ote,auferte m.tlum 
gitattonitmvestarum  ocuUsmcis.  Sed  ludxi  potiiTimiim  in  poftcriorc 
munditia  roti  verfabanrur,&  occupabantur.  Deus  legc  daCurus  HcbrxiS 
in  montc  Sina ,  iuflit  cos  fandificari  Sc  lauarc  vcftimcnra  fua :  Sic  cnim 
fcriptu  cft  Exod.c.  1 5?.  ^ade  adpopulH.c^  sacHfica  illos  hodie  cr  crasdauct^j^ 

L  C  C  2 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vcfHTnenta fua ,  fi^it  parati  in  diem  tertium  :  qux  verba  apre  refponflciTt 
ctiam  Ycrbis  lacob;  nam  illud fa?!Bificari  rcfpondet  illi  quod  dixic  lacob 
TnHndamini :  &  illud  lanare  vejHmenta y;/4>refpondet  ei  quod  dixit  I acob, 
rniftatevejhmentavejhaScd  cur  lacob  iuflTit  mutari  veftimctaf  An  cjuod 
cffentjtum  propter  idololatrix  immunditia,  tum  proptcr  ca:dcm  Siclii- 
miraru  polluta  <'  An  potius  vt  mundiorijcSc  decentiori  habitu  atquc  cultu 
corporis,ad  rite  facrificandura  Dco,paratiores  acccdcrcntf  An  vt  tali  ca:- 
rcmonia  cxtcriori>fingulari  quadamrcligione  mentcs  corum  imbucret, 
^  interio  rcm  aduerfus  Dcum  in  animis  corum  pictatcm  cxcitaret  ? 

At  ille  info  dit  ca  fiibtcr  tcrcbinthum ,  quxcft  poft 
vrbem  Sichem, 


N  N  o  T  A  T  fuper  hoc  loco  Olcaftcr,quia  dodores  HcbrTO- 
um  ignorant  proprias  fignificationes  nominumHcbrxoru 
ignificantium  ccrtasarborum  fpccies  ,  idcirco  cimi  nomen 
quodpiam  ciufmodi  occurrit  j  vidcre  cfl:  diucrfas  admodum 
dc  iiguincationc  eius  fcntcntias,alijs  ad  aliam  fpecicm  arboris  nomcu  il- 
hid  rcferentibus.Hoc  igiturloco  nomcn  Hcbra^umjE/^/^quidam  figni- 
ficarc  aiunt  qucrcum,alij  tcrcbinthum,alij  caftancam.  Si  tamcn  infpicia- 
cur  radix  eius  nominis,qua:  Q(i,alah,qux  fignificat  exccrari ,  fiue  malum 
imprecari  *,  cxiftimari  noixtcmcre  po(Iet,co  nomine  fignlficatam  cfic  ar- 
borem  execrabilcm,(Ss:  funcftam,idcft  talem,quales  erant  arbores,qua^ 
iuxta  Idolorum  dclubra plurimum  plantari  folebant :  atquc  ob  cam  cau- 
fim  lacob  (ub  tali  arbore  cxccranda,illa  Idola defodere  volucrir.  Tcrc- 
binthusporro  eftarbor  lcntx  materix,&:  nigra,lauri  folio,olear  floreXcd 
.  puniceo  :  baccis  primum  herbaccis,mox  rubris;(Sc  cum  maturucrint  ni* 
gricanribas,magnitudine  fabx,refinofis,&  fulphurofis ,  radice  valida,& 
in  profunduma(fta.  Eft  vtcrquefcxus;  fcdmas,Theophrafto  tefte,ftcri- 
lis.prxcipua commcndatio  rcfinx,fupcr  omncs  laudariflimar,propter  o- 
doris  atque  lcuitatis  cxccllc ntiam.Cuius  arl>oris  infignis  cft  in  Syria^tura 
copia,tum  proccriras.Vidc  Plinium  hb.  2  5. 

Scd  quxritur  an  iftiufmodi  Idolalacob  dcfoderit  intcgra  ,  &:  folida; 
An  priiis  liquefafla  &  fufa,vcl  refoluta  contrita.  Rationabile  cft ,  ait 
Caietanus ,  vt  accelcrans  difccffumxaruerit  lacob  commoditate  confu- 
mcndi  fimulacra  ignc:&  ideo  abfcondcrit  ea  fub  tcrra,vbi  crat  quercus. 
Vcrum  nemateriaxrca,vcl argentca,vel  anrca  Idolorum,  &:  ornamcn- 
rorum,  qune  in  illis  crant ,  rcmanerer  apud  domcfticos  lacob ,  dcmifit  ea 
fub  tcrra  dcfo(Ta,&  abfcondita.  Sic  Caictanus.  At  vcro  Thoftatus  con- 
tra  (cntit :  Fccit,!nquit,Iacob  magnam  3c  profundam  fonam,&  omncm 
Idolorum  mctallicam  matcriam  prius  liquefadam  ,  dciecit  in  jllam  fof- 
fam  :quaepcnetrauit  in  profundumpcr  vifccra  tcrrx  vt  inde  ancminc 
poneraccipi,  Noluitautcm  argcntura  &  aurum  illnd  transfiguratum  in 
aliam  formam ,  pcncs  fe  fuofquc  habcri  >  ne  quod  femcl  fuerai  dicatum 

cultui 


•  G  E  NE  S  IS  C  AP.  XXX  V. 
aiUui  (lxmonu\ji,iiliciua<ldo  id  vfus  hominum  applicarctur.  Hiftoria 
ScliolufticainhiftorulibriGenef.caji.8^  rriahimc  ad  locum  pertincn- 
tia,minfmc  probahiliarradtt  Primoait,ldolaquxreperit  Iacob,fuifle  il- 
la  qua^  Rachel  furata  cft  patri  fuorca  v.  ro  Rachcl  proprcrca  tandiu  cclii- 
uit  viru  fuu  Iacob,qu6d  ca  condita  in  terra  fub  quadam  arborc  haberet. 
Subdit  deinde  ,  idola  qux  defofta  funt  a  lncob,mulris  poft  laculis  a  Da- 
uide  fuilfc  reperra,<5c  in  vfum  ^dificandi  tcmpli  Hicroiolymirani  collata. 
Tcrtio  locoputat  eandcm  fuilfe  arborcm,fub  qua  fepulta  fuit  Dcbbora 
nutrix  Rebecca:,  vt  paulo  infra  dicirur  licet  illa  vocetur  tcrebmrhus  a 
tino  interpretc,ha:c  autem  qucrcus.  Vcriim  priora  illa  duo  futiliflima 
fiint  Hebrxorum  commcnta :  6c  hoc  tcrtinm  rcfellunt  non  folum  Larina 
nomina  diucrfarum  arborum,vti  funt  terebinthus  &  qncrcus  i  fcd  etiam 
Hebracavocnbula,£/JjJdcft,rcrcbinthus,(^^/(>;;,  ideft  qucrcus,vt  pro- 
bat  OJcaft.: 


Cu.      .piorcwci  circnc,  ccrror  Dci  peruafit  omnes  pcrcir- 
cuitum  ciuitates,  &  non  funt  aufx  pcife- 
qui  rcccdcntes. 

In  c  ad-i..:...  ii.^i  ; .^...c  .  i  2.  in  Genef.  Auguftinu':) 
quemadmodum  Deus  operctur  quod  vult  in  hommum  ir 
vm  m  BU  cibus.  A  quo  enim  tcrror  Dci  fa(flus  cft  in  illis  ciuitatibus.nili 
JfS^tX  ab  lilcqui  fua  promifla  m  lacob  filiifquc  tucbaturPEt  Chry- 
foftomus  homi.59.in  Gc/Vide,inquit,quantaprouidentia,&:q"*^»T^  eui"- 
dens  Dci  tutela  erat  crga  lacob.Nam  quia  timuerat  ille,  nc  ipfc  &  fui,qui 
pauci  crant  comparatione  illarum  gentuim  ,  ab  illis  dclcrcntur ,  idcirco 
Dcus  admirjbili  modo  cum  tutatus  eft,  ingentem  animis  eorum  tcrrorc 
immittcns ,  vt  quibus  illi  formidabilcs  vidcbantur  ,  cos  ipfi  vchementcr 
formidarcnt.Etcnim  quandoDeus  fuagratiaqucmpiam  dignatui;inua- 
lidos,fortiores  po:entibus-,&:  paucos,potentiorcs  plurimis  facitmihllquc 
bcatius  cft  co  ,  qui  fupcrnam  gratiam  aflccutus  cft.  Sic  Chryloftomus. 
Talitcrrorc  Deus  innumcrabilcs ,  &:  robuftilfmias  gcntcs ,  quar  terram 
promiirionis  rencbant,ab  Harbraris,  duce  lofucdcbdlari  fccitiqu^cmad- 
modum  ipfc  in  montc  Sina  promifcrat,vt  Icgitur  Exodi  i  p.diccnS :  T^r- 
rorern  menm  mittam  m prdcurfim  ruumydr  occidam  ommmfopuUtmyad  cjuc 
inrredieris:  cunBorHmcjue immicorum  tuorum  coram  tc  terga  zcrram,  emn- 
tens  crabrones  prih.cjui  fugahunr  Heudrum,&  Cbanan^eum,  cr  Herhxum^Et 
in  Deuter.cap.  ^  Jixit  Dcus :  Hodie  incipiam  mitrcre  rcrrorcm ,  arcjue  for- 
midincm  tuam  in  popuUfy^ui  habiranr  fub  omnt  ccelo:  vt  audiro  nomine 
tuopancanr^  ^  in  morcm  parrurienrium  conrremtfcant  jCfr  dolore  renean^ 
tur  Hoc  ipfum  quoquc  confcfla  cft  Raab  cxploratoribus  miflls  a  lofuc, 
vr  in  libro  eius  fcriprum  eft ,  cap.  2.  T^ui  (  dixit  illa;  cjuod  Dominus  tra- 
dldcrit  vobr^  renam  isUm:  eremm  irruit  in  nos  rerror  veihr,  &  elayjguerunt 
mif;c^hA!vt.irorejten'a.  Audmmf^  cjtiod  ficcaHerit  Dornmw  aquasmarU 


5P2  C  O  M  M  E  N  T.    I  N       _  _  ^ 

ruhri  advcFtrum  mtroitum,  (jHAfeceritis  duobtu  jimorrUAorum  YegtbMy 
qm  eranttrans  Tordanem,  Seon,  &  Og.quosinterfeciftis,  Et  hdc audtentes, 

pernmiiimuf,& elanguit  corncftmm  ,  nec  rem.infit  in  nohisjfiritu^  ad  tntroi- 
^xodA^.   tttm  veftYHm.  'Donnvu^  enim T)eui  'veftexyipfe ef'  Deus  in  calofitrfim ,  &  tn 
terra  deorfu^r 

Sediftiurmoditcrrons  diuini  illuftreadmodum  legimus  exemplum, 
^IuTdTui  ^^admirabilcm elfcCtum in tib.a.Paral.cap.i^.Commcmorabo id pro- 
h^^jicrpop2  P"js  Scnpturq  wtih'\i.Egrejfu4  f/?,inquir,mr^  ^^(lud^-os) ZaraAcihiops 
fm  terrore  tm  cum  excrcitu fito  decies  ccntena  millia ,  &  ctirribm  trecenits,  ^To)  ro  ^/f  fa- 
mijjo  profltga  ^i-ex  lud^) perrcxit  obniam  ei,^  inftrttxit  aciem  ad  bellum.cr  i^uocauit  Do^ 
refobtm  ftt.^  minum  DettmJicenSyDomincnon  eftapud  te  vlla  diftantia.vtrit  in  paucis  au 
xilieris,an  in plurihmiadiuHa  nos  Domine  Deus  nofter :  in  te  enim ,  (^7-  in  tuo 
nominehakemesfidttciamyvenimt^contra  hanc  mttltitudinem.  DomineDeus 
nofter  tuesjnon prdualeat  contra  tehomo,Exterruit  itacjue  Dominus  Aethio- 
pes  coram  ylfa^&  Ittda  ,fugeriintc]ue  ^ethiopes,c^  perfectttus  eft  eos  ylfa,cr 
popiilHS  cjHt  ciim  eo  erat^c^percHjferunt  ciuitates  omnes per  circuittim  Gerard: 
Grandis  cjuippe  terror  cuntios  inuaferat, 
.  Non  cft  filcntio  fupprimendus  huius  hiftoria?  brcuis ,  fcd  pulcherrr- 

ttJfftfioru    niusRupertitradlatusallcgoricuSjqui  eftapudeumlib.8.  Commentar. 
pulcherrnm      Gcnef  cap.  I  2.  Vcrba  eius  funt  huiufmodi :  Plane  hoc  ordine ,  &:  hii, 
-X  Ruperto.    profcctibus  afccndcndum  cft  in  Bethel ,  id  eft,in  domum  Dei ,  qua?  non 
cft  alia,qudmEccIcfia  Chrifti.  Primum  cft,priftinos  abdicare  crroreSj^c 
vnius  veri  Dei  profiteri  fidcm ,  quod  eft  auferre  dcos  alienos  dc  media 
noftriidcinde  baprizari  in  nomine  Patris,&  Filij,&  Spiritus  Sancftiiquod 
eft  mundari :  ac  dcinccps  ambulare  in  nouitate  vita*,quod eft  vcftimenra 
mutare. Et  lacob  datas  h.bi  inaures ,  qux  crant  in  am-ibus  fimulacrorum, 
mfodit  fubtcr  terebinthum,inaures  enim  babcbant  viri,more  c^terorur» 
oricnralium  populortmi.quod molIis&  efFaminati  animi  crat  inftrumc- 
tum.Significant  porro  inaures,falfr  dodrina!:  phaIeras,ferraonc  nitidas» 
fed  fcnfu  veritatis  vacuas:cuius  nos fabulofa  dicacitas,cum  cflcmus  jren. 
tes^ad  fimulacra  muta.tanquam  Sirenarum  cantus  pcrtrahcbat.Terebin- 
ihusauccmrcfinamgencrans  prctiofiflimam,Iignum  crucis,quod  virtu- 
tis  eft  optimap,fignificat ,  fubtcr  quam  omniapeccatanoftra  fcpeliuntur^ 
Yteorumvltranullumveftigium  reperiatur.  Cumque  id  fecifletlacob! 
terror  Domini  inuafitomncs  gentesper  circuitum ,  vt  eum  infequi  non 
auderent.    Non  igitur  fruftra,fed  valdc  vtihtcr  &  neccflirio  fui^^cftuni 
diuinitus  fuitbcato  lacobvtaufcrri  iuberet  de  domo  fiia  deos  ahcnos- 
nam  anrea ipfc  timidus ,  &  periculosc  inccdcns  adorabat  Efau ,  & 
doinus  eius  cardibus,  ac  (anguine  tuibabatur :  nunc  aur- 
temterrorDominiinuaJfitomnes.  &  nonfunt 
aufi  eum  perfequi  recedcntcm. 
Hailenus  cx  Rii- 
perto. 


Eodcni 


GENESIS    CAP.    XXXV.  393 
Eodcmtcmporemortua  cftDcbbora  nutrix  Rebcccx,& 
fcpulta  cfl:  ad  radices  Bethcl/ubtcr  qucrcum ;  vocatumq;  cft 
nomcn  loci  illius,  Qucrcus  fletus. 

^^^^1  V  o  M  o  D  o  Dcbbora  tunc  crat  in  comitatu  bcob?  Hanc  da 
14  1^^^  bitatiunculamtangit,^:  roIuitChryfo/l.Uib  rincm  homiliar  cJyryfoft$. 
AJ^^  5P.in  Gcncfim,italcribc-ns:Etquomodo,dixcrit  quifpiam,  ^pmodofue 
1^^^  iftaDcbboranutrixRcbcccx  fuit,  ciim  facob  tuc  prmnim  1*^' j^J^'^'^^ 
vcnenc  c  McfoporamiaP  Fortc  hoc  diccncium  cft,  quod  quando  a  Laban  ^j^^^y^^ 
difccflir  Iacob,hxcfmnil  cumeovenire  cupiucrit,vtpoft  longumtcm-  fuirtt Mt»o/4. 
pusRcbeccamreuifcrctifcd  priufquam  ad  illam  pcrucnirct^dcfunila  ht. 
Hxc  (cribens  Chryfoftoinus,fignificare  videtur,Dcbboram,cum  cx  Me 
fopotamia  profcdta  eft  Rcbeccain  tcrram  Chanaan^rcmanfilfc  in  Mclo 
potamia:*Sc  longifsimo  poft  tcmporc ,  cum  lacob  indc  difccflit,  voluiflc 
cam  cum  lacob  vifum  ire  Rcbcccam:quod  tamcn  vcrum  non  cft.  Dcb- 
boram  cnim  vna  cum  Rcbccca  cx  Mcfopotamia  vcniflc  in  terram  Cha- 
naan,apcncScripturatradiditfupra  Gcn,24.  Probabilior  itaquc  (cntcn 
tia  eft  Caietani:Siquxras,inquit  Caictanus.qualitcr  Dcbboracrat  cum 
lacob^quam  nunquam  Icgimus rcccfljfle  a  Rcbccca,cum  qua  vcncrat 
cxMcfopotamiaintcrram  Chanaan:Rcfpondctur,qu6d  mortua  Rcbcc 
ca,cum  audiflet  Dcbbora,Iacob  dilcdum  filiu  Rcbccca:,rcdi)flc  ex  Mc- 
fopotamiacum  vxoribus,(5<:  habitare  in  tcrra  Chanaanf  multis  cnim  iam 
annis  ibi  habitauerat)  vcnit  ad  eum,cupicns  vitam  agerc  potius  cum  mu 
hcribus  Mcfopotamix.vxonbus  lacob,quam cum  Chananxis,vxorjbus 
Efau.Tcmpusenim  mortis  Rcbecca:,quamuis  non  fit  fcriptum,cx  hac 
ramen  abfcntia  Dcbborx  a  domo  Ifaac  infinuatur:  non  cnim  fas  cft  crc- 
dere  Dcbboram  indc  rcccflilTc,viua  Rcbccca.  Sic  Caictanus  Hcbrxi  tra  Hcbrdi, 

Rcbcccam  mifilfe  Dcbboram  nutriccm  fuam  in  Mcfopotamia  ad 
.  .  ii  fuum  Iacob,vtindc  Cao&c  patris  nominc  reuocarctac  duccrct 
eum vnacumfamiliainterram  Chanaan,ficut  ipfa  promifcrat  ci,cum 
mittcrctcum  in  Mcfopotamiam.  Siccnim  fupracxtrcmis  pcncvcrbisca 
pitis  vigcfimi  fcpnmi  fcriptum  eft  :  Nnrtc  er^ofilimi{d]xiiKchcccA  filio 
fuo  lacob)  dudivoccmrneam^^  confHrgens  fuge  ad  Laban  franem  menm 
in  H :  '  '  ^  '^]tie  cum  ea  dies  paucosMnec  recjuiefcat  fnror  fratris  tniy 
^  cc  !.  .  ems.oblinifcvurqne  eorum.,ejHd fectfli  in  eum.-pojfea  mit^ 

tam  ^r  addHcam  teindehnc,  Dcbboram  porroanum  fuiflcannofiflima, 
cum  cft  mortua.facile  cft  cognofcerc  ex  ipfa  Scriptura. Ab  co  naque  tcm 
porc  quo  illa  vcnit  cum  Rcbccca  in  tcrram  Chanaan,vfquc  ad  hoc  tcm- 
pus,quo  dicitur  eflc  mortua  j^ri^^^nr-runt  anni  ccntum  viginti  fcptc.tunc 
autcmcrcdibilccft  nonfuille  mmorem  quinquagcfimo  anno  ;  quippc 
qux  nutrix  fucrat  Rcbcccx,qu^  tunc  nuptum  tradcbatur  Ifaac,ncc  mi- 
nor  erat  vigcfimo  anno,Ifaac  vcro  tunc  crat  quadraginta  annoru,vr  dici 
tur  Gcn.  1 5 . &:  fcxagcnarius  gcnuit  ipfum  Iacob,vt  ibidcm  traditur.Hoc 
autcmtcmporcquoDcbboraobijr.Iacobfuifle  annorum  circitcr  fcpte 
&ccntumfupraoftcnfumeft:cratitaque  Debboraciim  cxceflit,anno- 
rum  ccQtum,&:propco(floginta. 

Comm.inGcn.Tom.4.  ddd 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


3i^4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

S  E  D  pcrpendjmus  nomen  illud  rjktytcu.pvo  quo  in  Hcbraro  cft  me- 
^^'^u"nc  breuiterhoc  loco  difputas  Olcafl-cr,  ^  J 

cher  &La-  Omnes,inquit,npftri  hic  vertunt  nutnccm ,  (]Uod  non  prohibeo;(cd  di- 
/iwonutiix.  cfl:ioHcbr^apoteft:tamcoIla<a:ancam,quam  nutricem  fignificarc.  Ver- 
oicafier.    bum  cnim  Hebracum  proprie  fignificaty^/^^r^;  licet  in  hiphil  fignificct  It- 
(lareicuiusrciconicdluraeftmagna  illud  quod  lcgitur  Canticorum  8. 
/oriechy  id  eft,fugentem  vberamatris  mea:.  In  quarto  ramcn  libroRcgu 
cagite  vndccimo  ifta  vox  Hcbrara  non  poteft  habere  fignificationc  aliam 
nifi  nntricu,  ciim  dicitur,  lofabam  filiam  Regis  loram,  &  fororc  Ocho- 
ziic  de  medio  filiorum  regis  qui  interficiebantur,  tulifTc  loam  filium 
Ochozia:,&  nutricem  cius  de  triclinio,&  abfcondifte  cum  a  facie  Atha- 
lix  vt  non  interficeretur.  Sic  ex  Oleaftro.  Nec  fane  Latina  vox  nutriciSy 
vcl  mitricij  fignificat  altriccm  rantum,ve!  altorem  infantisrverum  etiam 


Acyu,  xiu  ^'^"""'"^''"'^''^'"■■'^'^'"^"einftitutoi-emtqua  fignificatione  Platolibro 
t""o  de  Republica  lcribit  Achillem  fuifle  nutritum  a  fapientiflimo  Chi 


tUto 


nnsjK^r  in  mc-  ^  i   ••-—••..4... « v-iii 

iifcfH  ronqaquo  nimirumetiamdoftrinamedicinserudituseft.  EtS.Hicro- 
Us  Chmms.  nymus  in  epiftola  quam  fcripfit  ad  Litam,hortando  cam  vt  filiola  fuam 
s.  Hsery.  Paulam  niitteret  Bcthleem,  vt  ibi  Chnftianam  difciplinam  mclius  edo- 
ceretur,(pondet fc illi  forc nutritiumA  magiftrom:  lpfe,inquit  Hierony 
rous.fi  Paulam  miferis A  magiftrumA'  nutritium  fpoedeo ,  aeftabo  hu- 
meris,balbufientiafenexverbaformabo:multo  gloriofior  muncfi  Phi- 
Jo(opliorfignificatAriftotelcm)  qui  nonregem  Macedonum,  Babylo- 
nio  periturum  veneno/ed  ancillam  &  fponlam  Chrifti  erudiam  re^nis 
coElcftibusoffcrendam. 

Cxterum  nutricem  non  idoneam  folum  ad  bonam  pueri  nutricatio 
primam  eius  inftitutionem ,  bono  ingeniojingua, 
n.7irb...      &.'"«"''"'  cireoportcrcred^ pr^cipit  Quinr.Iianus.Antc  omnia.Quin 
chrypp.       tilianus  inquir.ne  fit  vitiofus  (ermo  nutricibus,  quas  fi  fieri  poflct  (Wn 
.        tes  Chry fippus  optauit ,  cert^  quantum  res  patcretur,  optimas  eli/vo- 
Imt.Et  morum  quidem  in  illis  finc  dubioprior  ratio  eft .  redia  tamen 
etiam  loquantur.  Has  enim  primum  audict  puer,  harum  verba  efflnccre 
nn.tandoconabitur:&,naturaipfi,tenacifl]mi  fumus  eorum  qux  rud 
M4gnaoUm  bus  annis  pcrccpimus.  Sic  ille.  Ingehs  porr6  apud  veter^  r.J.  r 
f  .ous  .Um.  alumnorumerga  nutrices  amor,c\^bferuantiaS  p.et    non  "J' 

fea6quamergamatres.Doccrehocvolu.tVirg.CS^^ 
yriML?.     qu'  ex  Tro.ana:  yrb.s  excdio  fecum  in  Italiam  duxit  fortun.  (ba: «  W 
Ca.etam,nutr.ce  fuam:eam  in  Capano  littore  extin^la  ma.nifire  func  a 
u.t,exftruda  et.am  vrbc,qu.  nome  eius  ferret:vt  ill.  c.us  v^erfu  ndSr 
r»  ^Hoqne  UttonlfM  nojhis  Aemia  nutrix.  'naicat: 
A tternnm  rnoneus fama.-t.  Caieta  dediFH 
Rufirti     R  V  P  E  R  T  v  s  difputans  hoc  loco  cur  Mofcs  morr^m     r  t 

Rebcccartacucrit,quUdomol6aceratrterfamMrv/'P- 
tem  vcrd  &  fcpulturam  Dcbborx,qux  nm  x  &T,  ' 

ratccomemorLrit^huiufinodi  rlLe  a  l  gort.  ^^^^^^^^^^^^^ 

mentar.orumG.n.c.i3.Quidhoceft.inqu.t\u;eri^^^^^^ 


>orac 
nutricis 


s 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  XXX  V.  395 
nutricis mors  hic  memorix  commendatur:  (Sc  Rebcccac,  cuius  illa  nurrix 
fucrat.mors  nufqualcgicur  ^  Num  dignior  cxiftimata  ell  nurrix,  quam 
alumna^Ergo  hic  granum  (lib  nalf  a  c]u<rrencium  cft.Ncpc  llcut  Rcbecca 
Sr-r  riis fancli  gratiam  (ignihcauit,hc  Dcbbora*  lcgcm  Mofi^,  &  iuftam 
:tam  pr^lignauif.quod  cx  iplo  cius  vocabulo  hcct  inrclligcrerDe'^- 
tpo^u  namque,rf/?fi  intcrprctarur.Scimus  autcm  quod  apcs  ik  mcl  in  orc  i.Ce 
dulcifluum,&:  moleftum  llib  cauda gcftat  aculcum.  Sic  planc  lcx  (and>a,  ^"^^ 
m  facic  fuajquac  Inda^is  velata  cft,viuificantem  Spiritum  contineriin  po 
f^crioribus  aiitcm  ruis,qu:v  PauIusobliuifccbatur,occidcntcm  habct  ht- 
teram.  Igirur  Dcbbora:  quidcm,qux  Rebcccam  nurriuir,  mors  inucni- 
turrquia  vidclicct  alccndcntibus  in  Bcthcl ,  id  eft,  domum  Dci,occidens 
littcra  lcgis  rclinquitur  *,  viuificans  autem  Spiritusperleucrat,  &:  vbiquc 
glorificatur,  Dcbbora  fcpchrur  fubqucrcum:  quia  vidclicct  in  principio 
lurgentis  Ecclellar,<Sc  m  primodijs  Chriftianx  religionis ,  qux  tota  fpiri- 
lualis  eft,carnalis  fcnfus  icgis,  &c  cundlx  carnales  cxrcmonix  fub  ligno 
crucis  obruuntur.  Quoti  quia  vfque  ad  hanc  diem  a  ludxis  finc  laccrdo 
tio  iS:  finc  Tcmplo  fcdcntibus  dcplorarur,  rcclc  vocatum  cft  nomcn  loci 
"      <  ^  \  rns,  Ha:cRupcrtus. 

Apparuir  ircrum  Dcus  lacob  poflquam  rcucrfus  cfl:  dc 
Mcfopotamia  Syrixibcnedixitquc  ei,diccns  :  Non  vocabcris 
vltra  lacob/cd  Ifrael  erit  nomcn  tuu:&:  appellauit  eum  Ilucl. 

^  Rp/f^|2S9  Ll  v  D  ^^^^^''«ir/VfrKwi.nonfignificatjiftamfuifle  fccund  i 
apparitionem  diuinam  fadtam  bcob,fiquidem  hxc  feptima 
::rjEtenim  primo  apparuit  ei  Dcus  cunti  inMcfopotamia, 

 1  viilone  illius  fcaLv,Gcn.a S  Sccunda  apparitio  fuit  in  Mc 

fopotamia  ciim  in  forono  vidit  Angclum  dcmonftrantem  fibi  foccunda 
generationem  fuorum  pccorum,  Gen.^o^Tcrria  fuitctiam  in  Mcfopo- 
tamia,cum  Dcus  iuftitcum  abirc  cx  Mcfopotamia,(5<:  rcdire  in  terram 
Chanaan,Ccnc.  jr.  s^Juarta  fuitjCum  ei  iam  ingrcflb  Chanaan,iSc  valdc 
formidanriaducnrum  fratris  fui  Efau,occurrcrunt  Angeli  tanquara  mi- 
Jites  armati  ad  cius  dcfcnfionem,  &c  idcirco  locum  illum  appcllauit  Ca- 
ftra  DeijGenc.ji.Quintaappaiitio  fuit  fub  fpecic  illius  viri,quicum 
eo  hidatus  eft,vt  ibidem  mcmorarur.  Scxta  fuit,cum  poft  cxdem  Sichi- 
mitarum,vchemcnter  timcntcm  finitimorum  populorum  hoftilcm  in  (e 
vim&impetum,  Dcus  iufl^it  irc  Bcthcl,&  ibi  (acrificarc  fibi,  vt  in  cxor- 
dio  huius  capitis  rrigcfimi  quinti  didum  cft.Scptima  fuit ,  qux  narrarur 
hoc  loco.Illud  igitur,  Apparutt  tterum  refcrri  debct  ad  proxime  antccc- 
dcntcm  apparitioncm,in  qua  iufl[it  cum  irc  Bcthel  ad  Cicrificandum  fibi, 
ne  vidclicct  hacc  cadcm  putaretur  cfle  illi. 

Benedixitque  ei  dicensycirc.  Bcncdidio  ifta,  fuit  ca  ip(a  mutatio  nomi 
nis  lacob  in  Ifrael,quam  proximc  fubiungit.Et  quia  Bencdiccrc  Dci,eft 
benefaccrc,&  dcnorat  magnam quapiam  gratiam  ci,cui  bcncdixitD  cus, 
donari  idcirco  mutatio  iUa  nominis  fignihcauic  fuiflc  tunc  vbcriorem 

dda  z 


5pg  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

gratiam  datam  Iacob,eiimque  miitatum  fuilTc  in  virum  meliore,&  pro- 
uedum  ad  prieftautioris  virtutis  ftatum.  Antea  enim  tanquam  vir  pro- 
ficiens  in  ftudio  virtutum,maxima  ex  parte  verfatus,(S«:  exercitatus  eft  in 
vitaadiua-.nunc  autem  ampliori  virtute,&:  gratia  Dei  aud:us,ad  excelle- 
tiorem  vitse  contemplatuix  ftatum  prarcipuedeincepstucndum  &co- 
lendumpromotus  eft.Cuifententix,atque  intelligcnfix  mirifice  refpon 
9jlatu5.  dent  6(:congruuntnominaIacob,&  Ifrael.  Nam,vt  ait  Thoftatus,Iacob 
interpretatur  Iticl-ator,  fiue  fnpplantator^  talis  aute  eft  cultor  vita:  adiuac; 
qux  merito  vocari  poteft  luda,  in  qua  pugnatur  contra  concupifccntias 
carnis,&  concupifccntiam  oculorum,&  fupcrbiam  vitx,&  cotra  Darmo 
nem,mundum,(3ccarnem.NamquodIob  dixitca.y.  Milttia  efivitaho^ 
minis  ftiper  terrarn^  id  potiflTimum  competitin  vitaadliuam.Ciim  autem 
quis  dia,multumq-,  in  adiua  vita  excrcitatus,  quafi  pcrtranfitis  gradibus 
peruenit  ad  culmcn  vitcC  contcmplariua:,tunc  omnis  cura,  &  folicitudo 
humanicordisin  vnoDeoconquiefcitrficut  Magdalena  quieta  fedebat 
adped€sDomini,fruens  cius  fermonibus,interea  multum  follicita&  fa- 
tagcnte  Martha  fororc  circa  frequens  minifterium.  Tunc  felix  anima  cii 
fponfo  fuo  Chriftototo  cordelfftatur^cius  contemplatione  fatiata,qucm 
tamen  adhuc  in  xnigmate  vidct,quia  nondum  corporis  carcerc  cxfoluta 
eft,in  quo  dum  manct,magis  fibi  amare  Deum  videtur,quam  cognofce- 
re.  Ergo  fenfus  illorum  verborum ,  Non  vocahtru  vltra  lacob  yfed  Ifrael 
eritno?nentimm^h\c  eft:Antchac  principalitcr  fuifti  cultor  vita:adiu.T, 
&  minus  principaliter  vita:  cotcmplatiuar  ,id  quod  denotat  nome  lacob, 
quovfque  adhuc  vocatus  esjat  vero  pofthac  contra  fietmam  potiflUmum 
verfabcris  in  vita  contempIatiua:&:  idcirco  tali  ftatui  refpondens,&  con- 
gruens  nomen  habebis.  Vocabcriscnim  IfracI,quod  eft  nomen  conteni 
plantis  Alfiftimum  Deum;&gratia  praepoUcntis ,  &  prxualentis  apud 
Deum.  Sic  ferme  Thoftatus. 


s.p 


ftnio 


PRIMA  DISPVTATIO. 

SupertliU  '•verhis, 
lS(on  vouheris  vltra  Iacoh,fed  ifrael  erit  mmen  tuum. 
Quomodo  dicatur  hic  muratum  fuirTe  nomen  lacob  in  If 
rael,cum  id  antc  dccem  fcrmc  annos  fadum  fuerit  ab  Ancre- 
lo,qui  luaatus  eft  cum  Iacob,vt  fupra  Gcn.^i.proditum  cft!  • 


hxc  appar.t.o  d.uerfa  fucrit  ab  illa,  in  qua  ludatus  cft  An- 
ge  us  cum  lacob.cjuod  .n  ca  mutatum  fuia-c  nomcn  lacob 
.nm-ael  apcrt.s  verbis  lcripfcric  MoCcs.Dub.umm.hi  eft 
^jnquitOicaftcr  anh.rc.iouafuapparitio,  vc!  potiAsrefc 
ratur  ,lla  qua  Deus  antca     apparucrat ,  quando  cum  ^0^1  arennm 

<ie(ccn 


i4d.tot>ini0. 


GENESIS  CAP.  XXXV  597 
dcfccndit:  non  enim  vidccur  neceflaria  noua  impofuio  noniims.cum  ca 
ipGifucritantcaaDeofada.  NiUdicamus  Deum  conhrmaflc  nomims 
irnpofitionemfaaam  pniisab  Angclo.Sic  Oleafter.Sedprofedo  dub.- 
tarinonpoteft,hanc?pparitioncmfuinediuerlam  ab  illa  cflc  fadam. 
Illa  quippe  contigit  prms  c]uam  lacob  vcnirct  in  Socoth  habit.uct 
iuxta  Salem,  quibus  in  locis  propi  deccnnium  commoratus  cft.vt  lupra 
oftcnfum  cft.  Ha:c  autem  apparitio  fada  eft  poft  CTdem  Sichimitarum, 
& dikcflum lacob cx  iUarcgione :  Siquidem dilccdcnti  ilimc  lacob  & 
finitimarum  gcntium  in  fe  impctum  formidanti,apparuit  Deus,  &  luflic 
ire  Bethcl,&  ibi  facrilicare  fibi.vt  in  cxordio  huius  cap.  5  5 .  fcnptum  cft. 
Hoc  autcm  Dei  mandatumconfcftim  cxccutum  fgilTc  Iacob,paulo  poft 

narrat  Mofes:vcnifl'c  cnim  cu  Bcthcl  fcribit,  &  idihcaflc  ibi  alcarc  Deoi 

&  mox  fubdit  hanc  ipfam  apparitioncm.de  qua  nunc  agimus.  Non  itaq; 

in  dubium  vocari  potcft,an  harc  .ipparitio  diuerla  fucrit  ab  ca,  aux  com- 

mcmorarafuitfupraGcncfis  5 : 
3     Alteracftfcrmccommunislcau'ii:.a,lupr.iGcn.  5:.;.  .  . 

reuera  non  fuiflc  impolltu  ipfi  lacob ,  fcd  tantummodo  pra;nunciatu  & 
promiflum.nunc  vero  impoficioncm  cius  nominis  vete  fadl  cfle,  priorc 
prop    ■  •    do.  Huiusfentcnti.T:primus,&:principalisauaor  ^ 

vidc-:   >iiymus:cuiusintraditionibusHcbraicisinGcnc- 

fim  Ibpcr  hunc  locum.  hacc  funt  vcrba:Dudum  nequaquam  ei  ab  A nge- 
lonomenimpofitum  fuitifcdquod  imponendum  eflct  a  Deo  ab  ip(o 
pra.-didum:quodigituribifuturiimpromictcbatur,hicdoceturexplctii 
SicHietonymus.IdemfenfitAuaorHiftoria:Scholafticx:naminhifto-  • 
ria  lib.Gen.c.8  j.  enarrans  hunc  locum  ita  fcribit:Eccc  patct  qu6d  (upra  ^  ^ 
nomcn  Ifraclis  promifit  tantum,hlc  autem  impoluit.  Et  Thomas  Angli- 
cus  fuperhunclocumrcfcrt  iftam  opinioncm.  minimc  cam  imprc 
Supra,inquit,prius  promiferat  ipfum  fic  appcllandum  :.hic  autcm  . 
do  ipfi  nomcn  iftud  impofuit.  Horum  adftipulator  eft  Linpomanus  in 
Catcna  fupcr  his  ipfis  verbu  :  idque  conlirmat  vel  dcclarat  exemploB. 
Pctri  cuiChriftus  Dominus  cum primum  vcnitad(c,dixit : 7«  es  Simon  .. 
hliJlont :  T«  vocAberii  Ccphxi.  cjHod  interfretamr  Petrtti.  Quibus  vcrbis 
non  impofuit  ci  tunc  nomen  Petti.fed  promilit  tantum :  impoOiit  autcm 
poftea,cum  dixit  ei,vt  refcrt  Mattharus  cap.  1 6.  Et  ego  dtco  ttbt.  ^um  tu  es 
Fetrtu,6~fmr  hanc  petrAW  sdifcubo  Eccleftam  wmm.  Vcl  potius  tunc  no- 
mcn  iftudeft  impofitum,  cum  Chriftus  elegit  duodccim  Apoftolos :  dc 
tah  namque  lcribcns  elcftionc  Marcus  cap.  j.£t impofat  inqmt,  Smom 
„o,nen'Teir,^ ,  candcmquc  refercns  eleaioncm  Apoftolorum  Lucas  m 
cap  !,in(]xiiz,duodeci,nexipfs,^tios&^poJ}oloinom,namt.Smo- 

n  ij^norninaHitTetrum.iy^c,  , 
.runtcxplicatius iftam opinioncm  tradauit Caictanus,tHm fupra  C4..«4»«.. 
fupcr  cap  ?  i.vbi  taiis  impofitio  nominis  ifraclis  mcmoratur  ,  tum  fifpcr 
hoc  loco.in  quo  cadcm  impofitio  nominis  traditur .  lUic  cnim  C.aictanus 
adhuncmodumfcribir:  VxoxWo.NonvccaberUvltra  lacohfedlfrael ,  in 
Hcbrxo  cft :  Non  vocabem  vltr*  Ucob.<iHodf  Jfaeli  Non  hoc  loco  mu- 
• dddj 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


3i>8  C  O  Xf  M  E  N  T.    I  N 

tauit  Angelus  nopien  lacob  in  Ifracl ,  Ted  poftea  fada  eft  hjcc  mutatio  in 
loco  qui  dicitur  Bethel,  vt  clare  patetinfra  capite  trigefinio  quinto, 
Sed  hoc  loco  pr<vnuncfatur  nomen  iftud  imponendum  ipfi,  non  quidcm 
aflcrtiu^,  fed  cum  ambiguitate  quadam  tanti  nominis  fpcs  datur ,  admi- 
rationem  ingerendo,cilm  dicitur ,  Gimdfdfiaelentmmen  tuHrn  ?  Oratio 
nquidem  ambigua  elt.ipem  tamen  magnam  przbet.cx  futura  negatione 
nominislacob aflerta.  Sic  ibi  Caietanus.  Supcr  hoc  autem  loco  ita fcri- 
bit ;  Pro  illo :  Sed  Ifiael  erit  mmen  tufir/i.mxtn  Hebra:um  habetur  :  6}ucd 
filfiael  eritnomen  fwwryifljfdem  verbis  vtitur  Deus,nunc  quibus  vfus  fue 
ratanteaAngelusludator,fed  aiiaratione-quiaillead  inchoandamfpem 
^      tanti  nominis;hic  ad  paulatim  elcuandam  mentem  lacob  ad  tantum  do- 
numaccipiendum.  Eleuata  quippemcnte  ipfius  lacob  ad  tantum  donu, 
confcrturei  nomen  nouum ;  quod,vt  didu  eft,fonat,D«w«<iWr>f«.. 
t  Jc  quo  intclligere  poflent  omnes,&  ipfemet  lacob,  fignificari  eo  nomi- 
nc  diuinum  bencficium  in  Iacob,&  in  populo  eius,videlicet  non  huma- 
«um  ied  diuinum  bcneficium.Et  fic  verc  impletum  Iegimus:nam  quan- 
do  Deus  dominatus  cft  in  cordibus  eorum  ,  habuerunt  etiam  humanum 
ctominiumaDco:quandoautcm  abieccrunt  a  fcipfis  dommium  Dei, 
I  j-,r   .     f  f  ^''^""'"'^«'"'"'"•^''"manumiSiciitpluribusverbi^ 
lM,ut.f.  Joferni  Dux  Ammonitarum  Achior,  vtfcriptum  cftin  hbroludith.  Ha- 
ctcnus  ex  Caietano. 

M^,urr^  ^ll^Z^tuf^t'''''^^^^^^  Quamtamenduxresvi-  12 

ot,L  ^^"^"r -n^probabilem  facere.  Mutatio  enim  lacob  in  Ifracl  ,  vtroque  in 

•  kZ  T  t  P'°''^'^^'"  'P°ft"'"5  ""rem  collatam.  Nam  ibi  dicit 
Angelus :  IVe^ua^uamappelUl.,r,rmmen  tmmlacob  ,fidlfirael ;  hlc  au- 
tcm  dicitur :  Ncn  vocahcris  vltrk  Iacoh,fied  Ifirael  erit  nomentuum  Vtro- 

--re,t,a  ,p,n„      '^^''"^  ^^piiio  cft  Thoftati.Hicarhirrifni- k.-c  f  /T  D  t  I 
r..ftj     tum  nomen  [fraeljprimum  f  01^^30   ,  7- ^  ^'^'  ""P°^ 
nam  iftam impofit  onemTvT  c^'^    '^'""''^ ^"^ 5-  VcrQm bi 
r^A,,^  "  ratione,&  ad  diuerVum  nni^  fl^^.fi 


eum omnibus fuisTnim  asTrl.f  >    'PPc"'.'"' ^'^^^''^^ fignificaretur, 
crca  cum  An  Ju  dS^  -        "'"T''^''^^^"^  mfuperabilem.  Qup. 
fonem  iftius  iS"nTadS"d7         '""^'^'^  //r-/.prox,mka- 
M^.,-*antoma^con,Z^-„^^^^^^^^^ 
«omen  iterum  fft  impoficumTpX^^^^^^^  !;  ^v' 
N.n,trumvo,.tDeLa,isnoL;^;tpS 


ftatu 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  V.  399 
ftatuimperfcifiiori,  adliux  fciliccc  vitrc  , promoueri  dcberc  ,&  cleuari 
per  diuinam  gratiam  ad  (ublimiorem ,  &  pcrfcdiorem  ftatum  vitx  con- 
templatiua!,&  idco  nomcn  lacob.quod  fignificat  LnLlaroremycl  fuppla- 
utorem,  ob  Idquc  dcnotat  vitam  aftiuam ,  mutari  in  nomcn  Ifracl ,  quod 
t^SnidccLZ  eum]ijhi  vUct  Dcum  i  vcl  llgnificat  prifjcipcrn  ^  fiuc  fortcmcum 
^^^^,quod  haud  dubic  vitam  contcmplatiuam  adumbrat.  Vciba  Thofta- 
ti  hxc  funt:Qi^aeritur  quo  modo  dicatur  hic  Dcus  mutaffc  nomcn  lacob 
in  IfracLcum  ca  rautatio  nominis  iam  ancea  crtct  facfta  ab  Angelo,qui  lu 
^latus  cftcum  Iacob,vtdidum  cft  Gcncf  j  2.Rcfpondctur,iftam  muta- 
tioncm  nominis  lacob  inlfracl  bis  fuiflc  fadam ,  fcd  ob  diucrfas  ratio-- 
ncs.  Tunc  cnim  Angelus  fecit  illam  mutationcm,  vt  oftcndcrct  facob 
pcr  illam  luC^am ,  multo  fortiorcm  fuiflc  fadtum  quam  futratantca :  na 
antca diccbatur  lacob,  quia  fupplantaucrat  fratrcm  fuum  in  vtcro ,  quod 
crat  parux  fortitudinis,&:  dignitatis:  Angclus  vero  appellauit  cum  Ifrac!, 
quod  fignificat  fortcm  cum  Dco^qUcC  appcllatio  longe  maiorcm  procul- 
dubio  fortitudincm,  &  dignitatero  ipfius  arguebat.  Itaquc  poft  illam  lu- 
fta,nomen  Ifraclis  magis  ci  conuenicbat,quam  nomen  lacob.  Hoc  autc 
»n  loco  Dcus  mutauit  iUi  nomcn  lacob  in  Ifrael ,  ad  fignificandum  ftati 
perfedum  vuar,ad  qucm  iUc  tunc  cuchcbatur ,  nimirum  cx  impcrfcdlo 
rtatu  vitJC  a<ftiuaj,ad  pcrfcflum  ftatum  vitx-  c6-  tcmplatiuce :na  illa /igni- 
ficatur  pcr  Iacob,id  cft,  luftatorcm,vcl  fupplantatorcm  i  h^cc  autcm  pcr 
lG:acI,ideft,vidcntem  Dcum,qucmadmodum  in  hac  vita  videri  potcft 
pcr  contcmplationcm ;  vcl ,  Priincipem  cumj  Dco ,  quod  perfedli  con- 
tcmplatorcs  magn.r  fint  dignitatis  apud  Dcum ,  vel  fortcm  cum  Deo, 
quod  fottitcr  in  contcmpIationcDci  pcrmancntcs ,  nullis  abcacuris 
rcrum  tcmporahum  abftrahipoflint,vcl  quod  cx  tali  contcmplationc 
fortcs  cuadant  ad  debellandos  hoftcs  inuifibilcs ,  dc  vifibilcs.  Et  ad  hanc 
fcrmc  rationcm  Thoftatus. 

Vcrumopinioncm  hancThoftati  duplicitcr  quis  rcfutarcponet.i 
mumcnimnomcnlacobfccundum  propria  cius  vocis  fignificationcm 
iignificat  fupplantatorcm  ,  cultorcm  autcm  vitx  adiux  non  fignificat 
propric,  fcd  tancum  mccaphoricc.Similitcr  nomcnlfraclis  propric  figni- 
ficat  fortcm  cum  Deo ,  cultorcm  vcio  contcmplatiuac  vita: ,  non  nili  fi- 
guratc.  Ciim  igitur  oratio  Mofis  dc  mutationc  nominis  lacob  in  Ifracl 
jn  hoc  loco  fithiftorica,palam  cftoninioncm  Thoftati;cadcmautcm  vi- 
dctur  etiam  fuillc  Lyrani  fupcr  hoc  loco  )  qui  nomcn  Licob ,  &  Ifracl  in- 
tcrprctatur  vitam  a(iiuam  contemplatiuam,  non  congrucrc  cum  nar- 
rationc  Mofis  fccundum  littcralcm,&  hirtoricum  fcnfum,fcd  vcram  tan- 
rum  cffc  fccundum  myftologicum  fcnfum:quo  fit,vt  fccundiim  iftam 
pinionc  quxftio  fupcriiis  polita  ncquaqua  benc  folui  A  cxplicari  qucat. 
Dcinde  quod  Thoftatus  ait ,  impofitioncm  nominis  Ifracl  bis  c(Tc  fada, 
fcd  ob  diuerfas  rationcs  fupcrius  ab  ipfo  cxpofitas,non  vidctur  Szcxx  hi- 
ftorix  confcntancu  :  immo  vidctur  potiiis  vcritas  facrx  fiiftorix  dcmon- 
ftrarc  eandc  fuiffe  rationc  &:  caufam ,  &  tunc  nunc  apocllandi  lacob 
nominc  Ifraclis.Tunc  cnim Dcus  proptcrca  nomcn  Ifraclis  impofuit  ci, 

vtcx 


^oo  COMMENT.  IN 

vr  cxanimoipfiasdemeret  ingcntem  metiim  ftatris  fui  Efiu,  venfentls 
aclipfumcumquaciringcncis  cquitibus;Ht  idco  appellauit  eum  Ifracl, 
cjuod  fignihcac  forcem  cum  Deo ,  dicens ,  St  contra  Deum  in  lutUfortis 
fuifti ,  quanto  rnaqis  apud  homines prdualebps  f  Non  igitur  metucndus  tibi 
cft  frater  tuus  EUu.Confimili quoqucratione,6<:  ob  eande  caufam  nunc 
itcrum  appellauit  eum  I{raclem:crat  enim  nunc  lacob  in  magno  pauore 
&angorcanimi5  maiorcm  in  modum  formidans  finitimorumpopuloru 
contra  fe  hollilcm  impetum  propter  Sichimitarum  ca?dem  a  fuis  facflam. 
Rurfus  igirur  Deus  rcducicci  in  mcmoriam  nomen  Ifrachs  ipfi  ohm  im- 
pofirum;quafi  diccretjNoh  timere :  propterea  cnim  appellari  re  volui  If- 
raelem,qui  fignificatfortem  cum  Deo,vt  fciixs  te,meo  prasfidiotedum 
&  confifum,  fortiorem  omnibus  aduerfanjstuis  fore.  Ex  his  aducrtit>o- 
pinor,le(5lor,eandem  fuifle  &  tunc ,  &:  nunc  imponendi  nominis  Ifraelis 
rationem,6c  caufam. 

Qiiarraopinio,quaE  prioribus  videtur  probabiliorjiuiufmodi  efi: :  im-  25 

^arta  of>i-  pofirioncm  nominis  Ifrael  hocloco  fad:am,non  fuiffc  nouam,  fed  prio- 

nw.qHtm^fti  risjolim  faiftjT  renouarionem  quandam  &  confirmarionem  ,  quofcilicet  . 

%lrff"^  diuinx  promiffionis  per  nomen  Ifrael  fignificara:,fides  8c  fiducia  certior 
in  animo  lacob  firmaretur.Supra  igirur  Gen.3  2.vere  fadla  cft  impofitio 
iftius  nominis ,  vt  conrra  fccunda  opinionem  paulo  fupra  difputauimus*, 
nunc  aucemeiufdem  impoficionisrenouacio  <3c  repetirio  fit  ob  ea  quam 
proxime  anrc  caulam  diximus :  ad  eundem  namque  modum  ciim  fijpn\ 
GcDefis  vigefimo  o6i:auo,Locum,in  quo  lacob  viderat  illam  fcalam,  ap- 
pellauit  Bcthel ,  id  cft,  Domum  Dei :  eundcm  ipfum  locum  nunc  ,  ciim 
in  eo  facrificarct  Deo ,  appcllauit  iterum  Domum  Dei,id  eft  ,  Hcbraicc 
Uox  dit4hd  Bcthel.Non  cnim  inuficatum  aut  rarum  eft  in  Scriptura,eafdcm  promif- 

Srn/>mr«.  fiones,vel  pra?did:iones,vcl  rcs  alias  femel  iam  datas,&  commemoratas, 
poftea  diuerfis  temporibus  unquam  nouas  denuorradcre  ,  &  commc- 
morare.  Exempligraria,prominToncs  de  multiplicando  fcmine,  6<:dc 
pofiidenda  terra  Chanaan ,  primum  dara:  funt  Abraha? ,  cum  cuocatus  a 
Deoeftex  terra  Chaldaeorum  ,  vt  fupra  legimus  Genefis  duodccimo. 
Eafdem  vcro  poftca  itcrum  atque  iterum ,  pcrindc  quafi  noux  eflenr 
dedic  ipfiAbraha^,  vcparet  Gcncfis  i  5.  &  17.  &:  22.  Eafdemque  dedit 
lUac,6c  Iacob,quafi  etiam  nouas.  Nec  mea  tantum  eft  opinio  hxc,  idem 

enimfentitB.Auguft.inqua^ftio.ii4.inGcncfim,cuiusvcrbainproxi- 
me  fequenri  difpuratione  commemorabimus.  Idem  tradit  Rupertus 
Kapertu^,  libro  8.in  Gcneiim  cap.14.Nam  exponens  iWudyEt appellauit  eum  lfraeh 
iic  ait:  Vbi  votum  foluit  lacob,  bcnediftionem  pcrcipit,  qua&illud 
quod  in  fomnis  viderat,quando  votum  fecit  fugiens  Efau,&  id  quod  no- 
iu/rim(5  audiuit  cum  Deo  lu(aatus,repctitione  confirmatur :  NonAnquit 
vocaberps  Luob  Jed  Ifrael  erit  uornen  tmm :  Et  adiecit  Scriptura  dicens  ex 
ore  fuo,f  r  appeUauit  eum  Ifrael.c^xxo  dido  firmiflimam  vocabuli  audori- 
tatem  tenendam  cxprcfllt,quia  profedo  mutabilis  non  eft  vocatio  Dei 
Porroquodaddidit,  Ego  fm  Deus  omnipotens  Xrefce .  rnultipUcarc] 
crc  lam  ante  expofitum  eft  :  mulcis  cnim  vocibus  idcm  promiflbm 

cft. 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  V.  4^1 
cft ;  vndc  rcfte  non  iam  promiflioncSjfcd  propter  iterationcm  frcqucn- 
tem,diccrcpotiiis  dcbemus  rcpromiflionesDei.SicRupcrtus.  Adhanc 
ipLim  opinionem  propcnfior  cft: Thomas  Anglicas ,  qui  cum  fecundam 
opinioncmpaulo  fuperiuscnarratam  brcuitcr  commcmoraflct ,  fubdir» 
vcl  nomen  Ifrachs  fibi  antca impofiiu ,  nunc  plcniiis  confiimauit  Dcus; 
fuitque  id  in  fignum  pcrfedioris  rirtutis  &  amplioris  principatus  ipfius 
lacob ,  &  in  fignum  maioris  afllftcntiac  Dci  ad  ipfum ,  atquc  etiam  m  fi- 
gnum,qu6d  pcr  fupplantationcra  hoftium  fpirituahum  afccnditur  ad  vi- 
fioncm  fcu  contemplationcra  Dci  A  ad  infupcrabilcm  Dei  pruKipatum. 
Sicillc. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

Cum  lacob  poft  impoficione  nominis  lirael,  &:  dum  vixic ,  & 
poftmortcm/rcqucntiusappcllatus  ficnominelacob^qua 
Ifraclis^quomodo  vcre  diftum cft  ci ,  Non  vocaberis  vlcri 
lacob/cd  Ilracl  crit  nomcn  tuum^ 
%6  J^^fcS^S^S  Anc  difputationem/uprafiipcrcap.ja.Gcn.vbi primum 
ll  Wwiwii^"^?^^^"^  nominis  Ifracl  commcmoratur ,  propofuimus; 
B=^B  K  fedeiustamen  exphcationcm  hunc  in  locum  diftuhmus. 
S  Bl^M  li  Expo^^^"^"^  ^g^^^*^  brcuircr  Au^loi um  fententias,ac  deni- 
^"J^SSWnS       quid  vero  fimilius  videatur  nobis,  indicemus.  Prima  PWm^  •^;m> 
eft  fcntcntia  B.  Auguftini,qui  ponit  6:  foluit  hanc  ipfam  quaiftionem-.yc  A^fusun^ 
riim  folutio  cius  figurata  pormsquam  propriai&:  anagogica  magis,quair 
hiftorica  videtur.  Ait  enira  ifta  mutatione  norainis  lacob  in  liracl,ma- 
gnum  quoddam  myftenura  cftc  fignificatum.  Etenim  quianomcnla- 
cob figuificans  fiippLwtAtonfn^dcnOtsd  laborcs  &  certaminaprxfcntis 
yitx  V  nomcn  autem  Ifrael  fignificans  enmquividct  D^«m,fignificatCGc- 
'      >  rniumbcatxvifionisDei,quodinprxfcntivitapromittitur,ncc 
:  la  quadam  in  parte  darurifed  plane  dandum  eft  poft  hanc  vitam: 

idcirco^buius  rci  fignificandac  gratia,promittitur  lacobonomcn  Ifrach 

 cn  dum  vixit,rarius  quam  nominc  Iacob,appcllatus  cft.  Ponam 

.  ^jftinivcrba,qu«funtinli.quxfl:,eiusinGcn.inTra6tatuquxft. 
1 1 4.Scribit  autera  ad hunc  modum :  Iterii  Deus  ei  bcnedick,&  nomcn 
Ifraelis  itcrura  ci  imponit :  qux  rcpctitio  confirmat  magnum  promiaum 
'  hoc  nomine.  Namhocmiruracft^quibusfemcldiaumcftampliuscos 
non  cfte  vocandos  hoc  nomine ,  quo  vocabantur ,  fcd  nouo  nomi- 
iiequodcisimponcbatur,cos  non  amplius  vetcri  nominc,  fcd  nou^ 
cfle  appcllatos :  iftuautcm  Patriarcham,(Sc  pcr  vitam  fuam,  &  dcinceps 
poftvitafuaappcllatucftc  Iacob,cuitamennonfemclDcus  dixerat,7^ 
iav'y-  '  r.icolffed  Ifraelertt  nomentHtf.lJimitiictgonomth^ 
rc^ftL  itur  pcrtincre promiffioncjvbi  fic  videbitur  Dcus,quo  mo- 

do  no  cft  antca  Patribus  viius,vbi  no  crit  nome  Yctus>quia  nihil  rcmanc* 
Comman  GemTom^,.  c  e  e 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL.  2.3  308 


402  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

bir  vel  in  ipfo  corpore  vcruftatis  Dci  vifio  (uu  erirprffmiu.S ic  Augu* 
ftinus.  Scd,vtdixijiciuid6apparet  hancopinionem&rinterprctationcm 
Augaftini,non  eflepropriamA  hiftoricamifcd  figuratam,  6c  anagogica. 
Quaproptcr  propofita  qua:ftio  per  iftam  expofitioncm  minime  (oluitur; 
cuni  &c  fermoipfius  Scripturx  in  hoc  looo  fit  hiftoricus ,  &  confter  fan- 
dum  illum  Patriarcham  poft  id  temporiSjquodiftum  eft  t\yNon  vUra 
vocaberis  Licob.fedlfrael^  frequentiiis  nomine  lacob ,  quamlfraelis  cfle 
appcllarum. 

s^und:t  of>t  Altcra  opinioeft  Lyrani,  &:  Thoftati  fupcr  huius  loci  cxpofitione;  27 
mo  Lyran»,  Q^^j^j^^^  [\[[  putarunt  pcr  mutationem  nominis  lacob  in  nomen  IfraeL 
qu^  narratur  m  hoc  capite  trigehmo  qumto,lignincatum  elle  tranlitum, 
fiue  promotioncm  lacob  ex  vit;E adiux  ftudio.&  excrcicio,ad  ftatum,(Sv: 
cultum  vita?  contemplatiuaPjVt  fupra  nos  cxiftorum  fentcncia  expofui- 
mus.iccirco  nunc  ifti  fua^  opinioni  vidclicet  conuenienter  8c  con(equen- 
tcr  rcfpondcntcs  propofitx  quxftioni;dicunc,eum,qui  cx  vita  aCliua  tra- 
fit  ad  conccmplatiuam,non  omnino  vacare  ab  exercitio  vita^  SL£tiux ;  (ed 

f)roptercavocariconcemplaciuum  pocius  quamadl^iuum^qu^d  principa- 
ius  ficcontempIaciuus,minusauccm  principaliccr  fic  adiuus.  Sicuc  poA 
fadam  iftam  nominis  mucacioncm  ex  lacob  in  Ifrael,habulc  quidem  la- 
cob  vcrumquc  nomen,vetum  principalius  nomcn  Ifraelisi  minus  aurcm 
principalircr.nomen  lacob.  Adfcribam  hoc  loco  verba  Lyrani,cx  quo 
fumpficThoftacusquar  in  candcm  {cnccntiam  cradic  fupcr  illis  vcrbis: 
Nonvocaberisvltra  lacob^  fic  aic,cum  poftca  in  eodcm  capice  vocacus  fic 
pluriesIacob,qu2ericur  quomodo  illud  accipiendum  (icfSed  incelligen- 
dum  cft,non  vocacum  iri  vlcra  nomine  lacob canquam  nomine  princi- 
pali,non  camen  excludi  quin  vocandus  eflec  poftca  eo  nomine,canquam 
iecundario.  Echuiusratio  eft.quia  iftanominismucacio  fadla  cft  ad  defi« 
gnandqm  cranficum  lacob  ex  vita  adfciua  ad  coccmplaciuam,-  quia  adiua 
vita  impcrfeclior  cft;fcd  prarcedere  debcr  «5c  difponcre  hominem  ad  c6- 
Grr^or.  ^cmp!aciuam,iuxtailIudGrcgorij  in  Moralibus :  Quj  contemplationis 
arccmtcnercdefidcrant,ncceneeft,vtprius  fein  adionis  campo  cxer- 
ceanr,«Sc  probcnc:pugnando  vidclicet  contra  pafljoncs  rationcm  pcrtur- 
bantcs.Sicautcm  tranfithomo  advitam  contcmplatiuam  ,qux  pcrfc- 
aiorefttaliadione^ficutfinisrcfpcau  eius  quod  eftad  fincm.  Homo 
autem,quando  ex  adtiua  vita  tranfit  prxdido  modo  ad  contcmplatiuam, 
non  defcrit  fimplicitcr  ipfam  vitam  adiuanv,  fiquidem  ncccire  cft  ipf^jm 
PcracSiuam  vitam  cxerccri,nc  proptcr  ceflationcm  ab  adiua  rurfus  in- 
lurgant  paffiones  racionem  pcrturbanrcs.  Et  ad  hoc  dcfignadum,!acob, 
ctiam  poftquam  vocatus  eft  Ifrael,nihilominus  appeHatus  cft  cciamla- 
cob.  Hxc  Lyranus. 

rLr:;Vf  A^^^-ft^^piniototanimur  &  fuftentatur  priorc  altcra  opinionc  28 
mC.  Auaorum.quam  m  Traftatu  prxccdencfs  aifputationis  confu- 

tauimus:quod  mmirum  mutatio  nominis  lacob  in  Ifracl.fatla  hoc  ioco 
pnmo,&  pcr  fc  fign.ficaucrit  tranfirum  ,  &  promotioncm  lacob  cx  vita 
aama  ad  tontcmp!atiuam.Hoc,quia  falfum  eflb,fupri  oftcndimus;con- 

fcijuens 


GENESIS    CAP.    XXXV.  ^03 
fcqucns  cft  hanc  quoque  opinionem  q([c  falfam.Dcindc  hxc  fcntcncia 
Lyrani  <Sc  Tlioftaci  ncqiuquam  cohxrct  cum  vcritatc,minimcquc  (ubfi- 
ftic.  Si  qir;atm,vc  ifti  aicunr.qm  ex  vita  adiua  traofic  aH  contcmplatiua, 
licct  non  defmat  vitam  adiuam^propterca  tamcn  cft,ac  dicitur  conccm- 
plariiius  potius,quam  aftiuus^quia  frcquecior  cft  in  cutcmplatione,quam 
in  acbionc.  At  contra  cernerc  cft  in  illa  nnuationc  nominis  lacob  in  no- 
men  Ifrael  poftca  cnim  non  folum  ahquando  appellatus  cft  lacob.quo 
fin;nificabaturCvt  placct  iftis}vitaaaiua,fedmu!co  frcquencms  cftappcl 
la^cus  lacob,quam  Ifracl:cum  tamc  nomme  IfracHs,  vt  ifti  dTcuc^dcnoca- 
retur  vitacontemp!atiua,adqua  tum  tianfibat  &  promoucbatur  lacob, 
&  quam  frequcntius  &  principahils  cxerccre  &  colcrc  dcbebat. 
^    Tertia  fentcnt.a  eft  Caietan,,Vatabh,  &:  aliorum  Ifti  aiunt  cum  dici-  ^^,^,^/^,^. 
IMV,  Nonvocabtris  Iacoh,ffd  Ifrael.Cic  cftl- accipiendum  ,  vt  fubaudiarur  ^ 
aducrbium  tamHm.  hoc  fcihcet  infellc<au:Pofthac  no  vocabcris  tancum  ^r..r,;;.. 
Iacob,ficutantthac  vocarus  cs.fedetiam  cum  maiori,laudc,  &  dignitatL- 
tua  vocaberis  l  frael,quod  eft  honorificcntius  nomcn.N6  igitur  iftis  vcr - 
bis  decluatur  nei^acio  prioris  nominis  lacob,fed  additio  noui  ^  prxftan 
tions  Ifrael.  Audi  Caietanum:luxta  Hebrxum(inquit}habctur:  ;Vi^w^« 
tHHm  lacoh  fubuudi  f  cft)  norj  vocahttur  mmcn  tuum  adhtc  facob ,  fubaudi 
dimtaxat)  nonenim  prohibct  Deus  vojari  ipfLim  Iacob,kd  vulc  adijce- 
rc  ci  diuini  nominis  mfignia.  Sic  iftc. 

Scdenimiftam  cxpofitionem  planc  rcfpuunt  &  cxcludunc  vcuu 
iji.i  js  Scripturar,quibusdicitur:AV/i/or.t/'fr;<^'/;r4  /^C(?A;illudcnim  ad- 
ucrbium,i;irr4,apertcindicat  ncgationem  pcioris  nominis  in  pofterum, 
&  folam  noui  nominis  Ifracl,  quod  imponcbatur,appcllacioncm  cfic  fu- 
ruram.Sidixi(Tet,TuvocabcrisIacob:&  tu  vocabcris  llrael ,  nihil  crat  f 
quxftionisrnoncnim  ifta  locutione  tollcbatur  appellatio  prions  nomi- 
nis  Iacob;fed  promicccbariu-,vcl  pr.-enunciabatur  hmul  eciamaltcrius  no- 
mimsappellatio,ficutDominusdixit  Petro,  loan.i.  7i<  cs  Strnonfdiu4, 
hnu  &  tn  vQcuheris  Cephas.qtiod  interprctatur.l^etrH^:  ncc  tamcn  poftca 
dcfiir  appcIlariSimon,quanquamfrcquentius  Pctri  nomme  appcllatus 
cft  Mutarcporroaducrbium  'z;//r4(quo  vcicur  Scriptura)  maducrbium 
taniHm.vQ\  duntaxat^h  iftis auftoribus  adhibitum,non  cft  Scripturam 
cxponcre/cdexpofitioncmfuam  quoquomodo  probarc  ,acobtrudcre 

Dicamccobrcuitcr  quodmihi  fupcr  ifta  quxftione  ncc  femel,ncc  enarta 
mcuriosc  cogicanti  occurrir,  &  quod  cum  conruecudine  loqucndi  Scn- 
pturjc  valdc  confenticns,atquc adco  Cicis  probabilc  vifum  cft.Solet  bcn-  ^^^^  ^^^^^ 
ptura  dicercrcm  quampiam,vcl  perfonam,hoc  vcl  illo  nomme  vocatum  scrij.r.r^  >4 
iri,nonqu6dhabitura  fit  illud  nomcn,aut  tali  nomine  vulgo  appcHan.  •6/tr*a«- 
dafir;fcdqu6d  vereac  planc  habjtuia  fit  rem.tali  nominc  fignificatam: 
ifavtvcreatqueconaenientcrtalinominc  poflct  vocari.  Multafunt  \n 
facrishbrishuiusreicxcmpla.  Ego  vnum  (S:  altcrum  proferam  quo  rcs 
manifefta  3c  certa  fic  Lcaori  .  ifaias  capite  lcptimo  dixic :  Mciriam 
vocAUiiTi  iri  Emanuclcm:  Et  vocahitHr /lucixMt  ynomen  ems  Emanticly 

cec  a 


404  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

nectamenlcgimus,vuIgoappelIatum  cfTc  ifto  nominc  Dominum  no- 
ftrum.  Sed  quia  habiturus  crat  perfedc  id  quod  eo  nomine  fignificaba- 
tur(Emanueleniminterpretatttr,Nobi^cum  Deusjidcirco  tale  nomen 
«iconuenientifsimumerat.  Idcm  propheta  capite  odauo  ait,loqucns  dc 
Meflia:  Et  dixit  7)omitJU4  ad  me.voca  nomen  eius^Acceleray  fpolia detrahe, 
Feftinaprddan,  8c  capite  nono:  Et  vocahitur^mquit.nomen  eius  admirabi' 
lisyConfiliariHs^  Deus ,  Fortis,  Paterfuturi  feculiy  Prtnceps  pacis.  Et  Hierc- 
mias  cap.  2  ^.Er  hoc  eftnomenAncjmXy^uo  vocahttnt eumyDominus  iuftm  n9 
fler.  EtapudZachariam  capite  fexto.  Eccevir,  Oriensnomen  eius.  Ad  c5- 
fimilem  igitur  fententiam  &  intelli^entiam  interpretandum  eft  quod 
hic  dicitur,  7\[on  vccaheris  vltra  lacobfedlftael  erit  nomen  tuum:  lioc  ne- 
peintelled:u:Tantafortitudinis  pracftantia  donatus  6c  roboratus  a  Deo 
eSjVtnonfit  conueniens^  decensvocari  te  dcinccps  Iacob,id  cft,fup- 
plantatorem  fratris,id  enim  paruam  fortitudinem,&  dignitatem  fignifi- 
cat,fedappell3iidcbeslfrael,id  cft,  PrincepSy  \t\Fortis  cu?n  Deo  y  quippc 
qui  virtucem,&  fortitudincm  certandi  cum  Dco,  &  quodammodo  praj- 
ualcndi  habucris.  Non  eoinficias,  Dcum  volui^fe  appcllari  eum  dein- 
cepsnomineIfraelis,ficutreueraappcllatus  cft,fedaio,  illud  A^on  voca-^ 
beris  vltra  lacoh.quo  wev2m\mc\\\gcm'ni-r)  habeat,ad  prnfdidam  fen- 
tentiam  &  interpretationem  rcferendum  efle. 
Confuetudo      jn^j  prxtcrcalubct hicmonerc Le(fborem,confuctudinem  efle  Scri- 
^arerba  fu-  pf"r^/ccundum  proprictatcm  Hebrxa!  lingua?,  verba  futuri  temporis 
tun  tempons.  fepe  vfurpare,ita  vt  fignificent  dcbitum,fiue,  vt  Latini  loquuntur ,  offi- 
FranafcHs  Ri  cium,  &  conuenic  ntiam  quandam,  &c  decentiam.  Huius  confuctudinis 
beraSocietA'  animaduerfionem,ante mc prod!tam,a  noftro  FrancifcoRibera,  viro  in 
tts.lefft,       flmJio  facrarum  litterarum  pente  verfato^hic  apponam,vt ab  co  explica- 
ta  eft  in  primum  caput  Malachix  fuper  illis  verbis:  FtUt^  honoratpatrem, 
Futura,inquit  ille,apudHcbrxos  fa:pe  debitum  indicant ,  &  decorum,vt 
Gcnefisvigefimo,  6^<e  non  debuijH  facereyfeciftinohis.Hchiakt  eft  ad 
verbum,  0/7^r^  (^'«tf  nonfientyfecifti  77o^/^.  Latinus  igitur  Interpres  pru- 
dcnter  Hebraifmum,more  Latino,interpf  etatus  eft:quemadmodii  etiam 
Chalda:us ita  vertit:  Opera^cjtunon  erant  digna  fieri,feci(H  mecum:  &  in 
capitc  I  S.eiufdem  libri  dixit  Abraham  Dco:  Non  eft  hoc  ttium ,  cjui  iudi- 
casomnemterramynecjuacjHamfacies  iudicium  hoc,  id  cft,Non  2Equum  cft, 
nccdecens,vt  tu  facias  tale  iudicium.  Et  Malach.2.  Labia  Sacerdotis cu- 
ftodientfcientiarn:  id  eft,Cuftodire  dcbet.&  Matth.  1 6.dixit  Petrus  Chri- 
ftoDomino:  u4hfttateDomine,nonerit tihi  hoc\  idcftjnconuenicns  cft, 
&indeccns,&iniquum,vt  tu  innoccns  ifta patiaris.& Malach.  i.Filiiis 
honoratpatremy  pro  quo  Hebraice  eft,  Filius  honorahitpatrcm,  quo  figni- 
ficatur,filij  effc  officium,honorare  patrcm  fuum.Similitcr  igitur  accipie- 
dumeft  Sc  hoc:  Non  vocaheris  vltra  lacoh:  id  eft^non  crit  arquum, 
nec  conucnicns,  ac  decens:  fi  fpedetur  fortitudo  ani- 
mitui,vt  pofthac  voceris  Iacob,fcd 
vc  appcUcris  IliacL 

Illcve 


GENESIS    CAP.  XXXV.  4<^? 
lUc  vcrocrexitticulum  lapidcum  in  loco,quo  locutusfucrac 
ciDeuSilibans  fupercum libamina5&  cffundcns  oleum,  y^^^ 
vocanfquc  nomcn  loci  illius  Bcchcl  &  1 5 . 

I  s  ?  V  T  A  T  fuper  his  verbis  Thoftatas,  An  iftc  locus ,  qucm  An  Bethd 
'nuncIacobnominauitBethel,fitidcatque  locus  ille  Bethcl,  ^/«^ ''^'^^*^^ 
I  de  quo  proximc  antc  locutus  fuerat ;  &  m  quo,cx  Dci  man-  ^^^^^^  ^^^^^ 
K^^BsJ  dato,?dilicauit  altare  oco.quo  in  loco  mortua.Si:  fepulta  fue-  f4,„, 
rat  Debborathic  autcm  locus  appcllabitur aUo  nomine  Luza :  vbi  lacob, 
cumfugicnsfratremfuumEfauiretin  Mcfopotamiam,  vidit  in  fomno 
fcalam  c  terra  vfquc  in  coelum  ereaam.vt  fupra  Genef  28.  traditum  cft. 
Cenfet  autem  Thoftatus ,  hcct  dici  poflit  fuilfc  eundem  locum  bis  code 
vocabulo  Bcthclis  a  lacobo  appcllatum.  propter  binam  Dei  appantione 
inibi  fadram  fibijprioremquidem  cumiretin  Mefoootaniam;  poftcriore 
autem  Iioc  tcmporc.Probabihus  tamen  elTc,  fuiflc  diucrla  loca ;  &  hunc 
locura  fuilTcHicrulalcm.qui  non  folum  propter  iftam  appatitioncm.ve- 
rum  ctiam  quod  ibi  futurum  circt  Dci  tcmplum,fuifl"e  a  lacob  prophcti- 
co  fpiritu  appellatum  Rcthel ,  id  eft  Domum  Dci.  Ad  hoc  autem  pcrlua- 
dcndum.Thoftatus  aftl-rt  duas  rationcs.Primo  enim,inquit,quotie(cum- 
quc  fit  mentio  fupradicli  Bcthcl.adiungitur  altcrum  cius  nomen  Luza, 
Lo  prius  vocab uur,vt  patct  fuprl  Gcnef  iS.Sc  in  hoc  iplo  cap.tc  paulo 
lupcrius.Et in  Iibro  ludicum c. i . &:m compluribus aliis locis nifi  forte 
cum  Mofes  loquitur  dc  Bcthel  peranticipationcm.  narrans  hiftoriam  A- 
brahi  i  vt  fupra  Gcncf.  1 2.  &  1 3.  In  hoc  autem loco  prxcise  nominatur 
Bethcl  nonadiundoalteronomineLuza,quodcftfignunonfuifl;e  iftius 
^  Bcthel',  alterum  nomcn  Luzam ,  &  idcu-co  diucrfum  cfll- locurn  a  priori 
Bcthcl. Ac  mih»  quidem  vidctur,Thoftatus  inquit ,  hic  accipi  pro  Hieru- 
falcm-Siquidcm  cx  Bcthel  venifle  lacob  in  Bethlehem,  &  ibi  in  via  fepe- 
liilfc  Rachelcm ,  narrat  in  hoc loco  Mofes.  Diftat  porr6  Bcthlehem  ab 
Hierufalcm  rcr  duas  leucas  fiue  quatuor  milIiaria:At  Bcthel  de  qua  (upra 
didumcft,diftat  ab  Hicrufalcm  pcrdccem  vel  vndccimlcucas.  Addc 
quod  Rachcl  (cpulca cft  in  itinere  quo  venitur  a Bcthel  in  Bethlchcm ,  vt 
hlc  dicitur :  il-d  non  potcft  intcliigi  de  itinere  quo  venitur  a  fup"'05'  Be- 
thel  in  BethIchcmiErgo,&c.qux  plunbus  verbis  pcrfcquitur  Thoftatus, 
&  apud  eum  legi  polfunt.  ,  ^  ,        i  ^   ,  /•  ^ 

,  ,     At  enimuer6  probabilius  videtur ,  cundem  fuifTc  locum  hic  &  fupra  R,pu,^ 
"  nominatum  Bethehnec  cuius  htc  fit  mentio,eum  fuifrcHierufalem.  Hoc  I'""."-'- 
fcnfilTeBcatum  Auguftinum ,  dcclarant  vcrba  eius  inqu.-Eftione  1 16.  m 
Gcncfim  fuper  hunc  ipfum  ]ocum,quem  nunc  traaamus.Ponit  en,m  ibi 
unquam  ccrtum,&  manifeftum  fuiflc  eundcm  omninolocum  hic  &  lu- 
prl  nominatum  Bcthchfcd  in  dubium  vcrtir,  vtrum  crcaio  titu  1  lapidci, 
&  libatio,&  cffufio  olci.qui  hlc  mcmorantur.fucnnt  cadem  iUa  qut,-  (u- 
praGe  28  commemoratafunt;anvctodiucrfafuerint,&idcmbisineo. 
dcm  loco  diucrfis  tcmponbus  lacob  religios^  pcrcgcrit.  Sic  cnim  au 

cec    3  , 


406 


C  O  M  M  E  N  T. 


Aiiquft.Iteriimnf  facSum  cft  hoc  loco,< 


I  N 

ra  fadlufueracan  ifcfum 


Cai.lAUMf. 


,(]Uod  fupra 

comemoratum  eftf Sed  vtrumlibcc  horum  (it^uiper  lapidc  libauit  Iacob> 
nonlapiJi  hbauit.-non  ergo  ficut  Idololatrx  folet  aras  antelapidcscon- 
fticuets.  j(8<:  tanquam  dijs,libarc  lapidibus.Sic  Auguftinus.  Idcni  arbitra- 
cur  Caietanus :  nifi  quod  candem  quidcm  fuiflc  putat  rcgioncm  locijfcd 
non  eandem  partcm  loci.  Ad  hunc  enim  modum  fcribit  fuper  hoc  loco 
Genclis :  Paulo  fupcriiis  locum  altaris  appcllauit  lacob ,  Bcrhel,  proprer' 
antiquam  fcihcat  lcala^  angelicac  vifioncm :  nunc  autem  locum  tituli  a  fe 
crcvfti  appcllat BciloeL  Quocirca ^f/W, fuitnomen, a lacob impo/itum 
duabus  parcibus  illius  loci,loci  videlicet  altaris,&:  loci  tituli,fccundum  di 
uerfas  rationesmam  loco  aitaris,ratione  fcalas  vife :  loco  vcro  tituli,ratio- 
ne  diuinas  huius  apparitionis  &  locutionis.Sic  Caietanus.  Ab  iftis  aufto- 
ribus  facit  contextus  narrationis  Mofaicse  in  hoc  loco :  talis  enim  cft^vt 
non  obfcurc  fignificet^poftquamlacob  venitLuzam,  cognomcnto  Be- 
thel,in  eo  ipfo  loco  contigilfe  omnia  qux  ibi  narrantur  ,  vfquc  ad  profc- 
dioncm  eius  in  Ephratam,fiuc  Bcthlccm.NulIam  enim  inter  ifta  fignifi- 
cat  fadam  effe  a  lacob  mutatione  loci,  cum  tamcn  alias  cius  mutationes 
loci,&  tranfmigrationcs ,  diftinfte  &  apcrtc,&:  nominatim  in  hoc  capitc 
exponat.His  accedit,quod  nequc  vfpia  in  Scriptura  lcgimus ,  ncquc  tra- 
didir  vllus  eorum  qui  ante  Thoftatum,vcI  poft  de  locis  Tcrrx  fandlx  ac- 
curare  fcripfcrunt,  Hierufalem  fuilTevIlo  tempore  appcllaram  nominc 
Bethel. 


TERTIA  DISPVTATIO., 

y%  ad  ^^'^^''^  ^"f*^'"  inde,venit  verno  rcmporc  ad  rcrra,qu.T  dueic 
Ephratam:ia  qua  cum  parturirct  Rachcl,eb  diificultatcm 
partus  perichtari  ci£pit,&c. 

j€c  verbanonnullasgcncrantquiftioncs,  ftriilim  ^nch 
hic  tradtandas.Riru  pr.ma  cft  fuper  illis  verbis,  vnm  teporc' 
pro  quo  eft  Hcbraice  Mra.h ,  cuius  vocis  ambiguitas  fccir 
rTnr^    varie  adnwdum  hic  locus  cxponeretur,&  litieiofa  eiret  in 
r  hebra,zantes  d.fceptat.o.Pagninus  fic  ^.nk:  Erar  .dhJ.u.JiJZ 

ad  vcrbun  T      '  ^Ztt""^'"'"'         ^/'^''-'"jChaldaica  fic 
Kim.hi  in  libro  radicum,tantum  itineris  ea  vocc  ficnificari  nutat  ouan 
tum  a  mane  vfc,uc  ad  prand.j  rempus  commod<-  plff  rconfci   Hoc  f^ 
^"tusC-ranus,a\m  mcmoraflitfupad.da  ilFa vcrba Lat  .^. ""flt 

fiiit 


34 


V 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XXXV.  4»7 

fmtadhucficufpKwdiitmterr^advenicndum  inEphratfMM  \nc  dicitiir 
dc  remporc,fed  de diftantia  locali  a  Bctlilccm,tanto  vidclicct  fpatio  tcr- 
rx.quantum  pcragi  folct,donec  prandcatur.  A  tcmporc  itaqucprand.j  ^ 
quantitatcm  mterualli  mcnfurauit.Sic  Caictanus.Olcalkr  ita  putat  vci- 
tendtim; £f/«/> adhtic  »>uUum  terrs  {,d  efi.  vu)  ad  vcniertdum  irt  Ephraijt. 
Le<aio  Grarca  hoc  loco,oppid6  quam  diucrfa  cft.Sic  enim  bobcf  ProJe- 
chu  lacob  de  Bethel  \pxit  tabernacHlnm  fuim  vltra  terra  Gader.  Et  fiEhm. 
dHmappropinquaret  in  Chabratha  advemendum  in  Ephrata  ,peperit  Ka- 
cheL.S-c.Scd  illud  vltra  turrlmGader  rcfcrt  S.Hicronymus  non  vt  in  hoc 
loco  pofitum,fed  paulo  inferion,vbi  etiam  ifta  verba  habentur  in  vulga- 
ta,&  in  Hebra-o,nimirum  vcrfu  2 1  .Illi;-?  .uncm  Chabratha,po(itum  cft, 
pro  voce  Hcbr.ra,c-/;;/'>.«/t. 
? e  Cttcrum  iuuat  indicarc  Lcdori quid  lupcr  hac  rc  uu t  C.  Hicro- 
ny  mus,  quid  itcm  Eugubinus.&LippomanuT.atquc  Oleaftcr,vt  vcl  hinc 
apparcat  liquido  redam  cfTe  hoc  loco  atque  inculpabilcm  noftram  Tra- 
ftationem  Latinam.  In  Tr.tditionibus Hcbraicis  in  Gcncf.  (upcr  hoc  iplo  ^ 
loco  ita fcribit  Hieron vmus :  Vcrbum Hcbr.Tum  chibra-.h.m  conlcqucn- 
tibus  vbi  lacob  loquitur  ad  lofcph  :  Ego  autem  cum  vemretn  dc  Mcfpo- 
tamia  S)  ru,  mortua  eft  rnater  taa  R^chel  ,n  tcrra  Chanaan ,  tnyta  H.ppo- 
Jmm,w^'rmr.w£/.fc.v.^^nefcioquidvolentcs,H,ppodromufcptuag.n- 

ta  Intcrpretes  tranftuLrunti&  ftatitn  ibi.vbi  in  Hcbra:o  d.citm: Etfepdu 
rurtteam  m  vta  Ephrata,hofeJtBeihleem.  Rnrfus  kptu.igmta  pro  Ephrata 
pofucrunt.Hippodromum  :  cum  vtiquc  fi  Chabratba .  H.ppodromus  cft, 
Ephrata,Hippodramus eft-cnon  poirit.Aquila  autc  ita  tranftul.tiEt f..du 
cft  «*-;j.,ri,^;r,  ideft.in  itinerctciTXintioitr.siiiE{l-.rata.S<dnulius 
cftVi  transferatur,  /«  clech  terr^tepore .cu  introiret Ephrata.  Porro  vernu 
tcmpus  llgnificatcum  in  florem  cunaarumpuntur,&  anni  tcmpus  elc- 
clum  cft :  vel  cr.m  tranfeuntcs  pcr  viam,carpunt  &  cl.gunt  cx  v.cin.sa- 
gris quodcumqucad manus  vener.t.diucrf.s flor.bus  inu.tati. Sic  Hicro- 
nymas.  Non  foli\m  igitur  ita  vcrtit  Hicrony mus .  vt  habct  Latina  Tran- 
natio,fcditaLatin^vcrtioportcrcvcrbaHcb.aica,dc.r.onftr.unrcxpo- 

''YucubinusinRccognitioncPcntatcuchifupcrhoc  loco,atqiic  iplum  r^„i,„^^ 
fecutus  ctiam  ad  vcrbum  Lippomanus  in  Catcna  ciim  P xnarianciu  va-  L,;v  om... 
nascxpofitorum  intcrprctationes  ill.us  vocabul.  Hcbr.x-.  Cktbrath.  a  no- 
bispaulo  fupcrius  commcmoratas  •,  fubdunt  caufa.n  tant.r  diucrfitatjs 
mtcrprctationum  ,  fuiHe  ambiguitatem  vocis  a,i,4,i;:  qua:  vcl  potcft 
accipi  ranqu.im  cx  duabus  vocibus  coniunaa.vcl  tanquam  vnius  dunta- 
xat  iocis  rationcm  habchs-,qucmadmodum  apud  nos  d^a^ofuU.ncamtis 
poteft  accipi  tanqunm  vna  vox  a  verbo  Suftinctc ,  vcl  tanqu.-uii  cx  tnbus 
Vocibuscomrofita,videiicct/«//;;;.^.r«'«.S.m.l.tcrCfc/^M^ficon.una^ 

leeatur,  fign.ficat  interuallum  fi..c  fpat.um  pura  vcl  vnum  m.ll.arc  ,  vcl 
alfud  cni.d  fimilc.Si  .nutcm  lcgatur  d.fiundcsvt  l.ttcra C.f/.  noo  (itlitte. 
ra  fubftant.al.s  hu.us  d,<aionis.  videlicet  Cht,  herath  .  (^'^^''T,  ~ 
ca  vet  ,  vcl  circa  viriditatcm  ;  cum  agcr  pafcuus  cft  ,  &  cibum  dat 
*■        '  tcrra,a 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


4o8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

terra,a  vcibo  harah  defcendens,qiiod  citare  fignificat.  Prior  opinio  qui* 
bufdamnon  valdcplacec,quiadicunt  non  lubere  fimile ,  vnde  chibrath 
fignkficatlpacium,nififorredudlum  )Lchubtrc[\iod  fignificat  7nHltHm\yt 
fignificetur multum  terra?,fiue icineris  fuifl!e  vfque ad  Ephratam.  Abcn- 
E(ra  vtramque  ledlionem  &  interpretacionem  cius  vocis  &  refert  &  ap- 
probat. 

^UAjicr.  Oleaftcr  porro  fimiliter  pra^narratis  ciufdem  vocis  Hcbr^as  variis  in- 
tcrpretationibus,ex  fuo  fenlu  fubcexic  vcrba,qua!  hic  fubieci:Non  miror^ 
quod  ifti  in  cales  inciderinc  expoficioncs/ciim  nolucrinc  fignificacioncra 
radicis  eius  vocis  accendere.Conftacaucem  Chabar  eiTe  per  le  radicem,<5«: 
fignificare  w^/m^^^i-^e^jvcpaceclob  8.&  i  5.&  51. &  j^.&Ifaia:  i6.Talis 
aucem  fignificario  opcimc  quadrac  in  vocem  Chibrath,  hoc  loco  pofitam. 
Mofes  enimracionemvoluicredderecurfepultafueric  Rachel  in  via  ,  & 
non  pocius  incra  vrbcm  Ephraca:dicic  aucem  ideo  fadtum  effe  ,  quoniani 
adhuc  mulcum  erac  ccrra:,id  eft  icincris  ad  veniendum  in  Ephraca.Quare 
fic  vercendum  fuic  \  EtfuitadhHc  rnultHm  terrx  ad  veniendHm  in  Ephrata. 
Ec  mirum  eft,iftos  verciffe  milliare:cum  ncquc  Barach  neque  Chebir.qu^ 
radices  cius  nominisab  iftis  ponuncur.vfpiam  fignificare  videancur  ,mil- 
liare.  Sic  Oleafter.  Cuius  incerprecacionem  excludere  vidcncur ,  qux dc 
Bmardui.  toco,  &  ficu  fepulcri  Rachelis  prodidic  memori^  Borcardus  in Defcripcio 
ne  Terrac  Sadix  in  Prima  Parce,capice  fcpcimo,  numero  quinquagefimo 
fexco  his  verbis:Scias  fepulcrum  Rachelis  non  efle  in  ciuicace  Bethleem, 
fed  foris  iuxca  viamjqux ducic  Hebron  ad  dexceram,ad  iacflum  vnius  ar- 
cus  excra  Bechleem.Non  igicur  cx  loco,vbi  fepulca  cft  Rachcl  ,  mulcum 
terrx/iueitineris  fupererat,  vfquein  vrbem  Ephrata^ficut  habct  intcr- 
pretacio  Oleaftri. 

^""^^' '^*'"'  '^^^  ycrhaiCHmpartHriretRacheL  ob  ,8 

>ir4  mBTuli^  ^^^^^^^c^^iftQria><^exemploIacob,ficuceciamomniumcemporum  ac- 
hm  foienms  q^c  omnium  gcncium  frequencifrimis  expcrimencis  comprobacum  eft 
cryt^^cjK  res  morcalium,gaudij  &  criftici^c ,  dolorifque  ac  volupcacis  &  fpei  ac  ci ' 
moris  vcih  quadam  viciflicudmeac  temperamentoconftare ,  nulliquc  in 
hac  vita  fohdum  fincerum,&  pcrpetuum  gaudium  contin^erc,fcd  tri- 
ft  na  fubinde  dobrequ^  dilui^acque  interrumpi.Ecce,Iacob,duodecimo 
Ia     P^^"^ J^i5"^^"^^  auaus,ingcnci  Lrcicia  &  volupcate  aftidtus  eft 

'^*' E„  '^'  ^''''"^  ^S^'"'  ^""^  ^"'^P^^^^  ^^^«^     3  mcritoque  cclc- 

Gaudcre^atijHe  dolere  necejfe  ejfi 
Mortalis  enim  es.Sin  tn  nolis^ 
Canfd  diffi(  id  Tarnen  eHeniet.Sic  diisplacitum  • 

ZZ         .  S^dquxritur.vnde  mulicribus  in paricndo  tanta difficultas.  &  dolor 

,„  &  nonnunquam  mors  cfam  accidat.ficut  Rachcli  contigi(rc  narratSr  ^9 
f^.nd.      hoc  Ioco.Complurcs caufas  cius  rci  licct afFcrrc.Primo  namque  idTotcft 

»ccdcrccxanguftusvtcri,vcIciusal.aciuapiamafrcaioncm;3LKe 

potcft 


GENESIS    CAP.    XXXV.  4^5; 
id  cucnire  ob grandiorcm  folito  foctus  magnitiuiinem,aut  frequcntio- 
rcm,&  validiorcm  eius  in  vtero  agitationcm,vcl  ob  aliam  eius  finiftra, 
&aduerfamaffcdionem.  Adhaec,  fi  partus aducniat  mulieri  grauidar, 
cum  ca  graui  aliquo  tenetur  morbo.Duas  prjctcrca  c.iuQs  licet  adiun- 
gcre  ex  Arillotelis  dodlrina ;  vt  quarta  caufa  fit ,  dcfidiora  nimis  vica 
mulieris.  Quinta  vero.fi  nimio  longiorcm  in  cnitendo  moram  trahat. 
Ponam  hic  vcrba  Ariftocelis  ex  hbro  quarto  de  Gcnerationc  Anima-  ArtjtcteUs. 
lium,capite  fcxto.Tn  fercndo,  inquit.vtero ,  homines  cum  ceteris  ani- 
raalibus  diirident.  Cum  cnim  cctera  plurimimi  tcmporis  valcanc  cor- 
pore,cum  fcrunt  vtcrum:muhercs  magna  cx  parte  argrc  dcgunt.Cuius 
rei  caufa  aliqua,vcl  ad  vitam  rcferri  potcft.  Cum  cnim  muheres  vitam 
otiofam>&  fcllulariam  quandam  dcgant,plus  contrahunt  fibi  cxcreme- 
ti.Nam  quibus  gentibus  folitum  eft,vc  mulicrcs  fufcipiant  labores,ijs 
ncc  vterus  tam  ditficulter  geftatur,  &  partus  facilis  eft.  Deniquc  qui- 
bufuislocis,muliercs.quxlaborareconfucucrunt,facilius  pariunt:  La- 
bor  cnimexcremcnta  coniumic  ,quaein  mulieribusotiofis  augentur. 
Ciimque  parturigo  laboriofa  fit;  labor ,  &  cxcrcitatio  aflac  vitae  facit, 
TtfpiritumpotTmcrccinerefmqui  re  facihtas  partus  conciliatur.  Scd 
maximc  caufa  cft,qu6d  ciim  cctcns^aut  cxigua  purgatio,aut  nulla  ma- 
nifefta  fiat,mulicri  plurima  eucnit.Qux  cum  pcr  vtcri  gcftationcm  dc- 
ficrit^infcftat  atque  pcrturbatiquippe  cum  ctiam  no  grauidis,  nifi  pur- 
gationes  fiant^a-gritudincs  contingant.Paucis  vero  quibufdam  mulie- 
ribuseucnit,vtprxgnantesmelius  corporcyalcant:vidclicct  iis,quaru 
in  corporibus  cx-gua  contincntur  cxcrcm€nta,quac  abfumi  poffunt  cfi 
alimento,quod  foetui  miniftratur.  Sic  ibi  Ariftoteles.  Et  in  libro  pri- 
mo  de  Animalibus ,  difficultatem  ait  pariendi  ctiam  acciderc  propter 
dilationcm  longiorem.  Nam  &  nunc,  inquit,muhcres ,  fi  in  partu  vcl 
ofciiando,veI  aliqua  huiufmodi  caufa  rctrahunt,difficilius  pariunt.  Ec 
lib.7.fcribit  Plinius  ofcitationcm  in  cnixu,lethalcm  elTe  mulieribus.  p^^,^^^, 
40     Tcrtiaquacftio  mCcitur  c\  \\\'is\cvhis:Egredierjte  Amwapr£  & 
immincnte  tam  viorte ,  vocAutt  nomen  filijfHi  Ben  ont,  id  eji^fiitus  doloris  mei: 
Pdter  vereappelUHitenm  BentAmin,  idefiyfilihs  dexterd.  Vcrf.18.  Qu^ri- 
tur,cur  nomen  Ben  oni,id  eft,  filius  doloris  mei,  adco  difplicuerit  la-  sp^dofx  no- 
cob,vtidconfcftim  abiccerit ,  &  proeo  pofuerit  nomcn  Beniamin,  mvu  m,pov 
quod  fignificat  filium  dcxccrac  ?  Nimirum  cx  profanis  luxta  facrilque  ^y;^^^^^^^ 
hiftorijs  cognofcerc  ert,vctcribus  iHishominibus  magno  ftudio,&  cu-  ^^^^  ^,^^^^^^ 
IX  fuilTc  ,  nomina  imponcrc  pulchra,&:  apta  rebus  ipfis,  &  prarclarum  ^,^,. 
quid  atque  fauftum  prxfignantia,  &  quafi  promittencia,  nomina  vero 
i  namGena,&  trifte  quM,  vel  abfurdum  fignificantia,  &  tanquam  infau- 
ftumqujdpiampo.tcndcntia,vchemcnierexhorrui(re,&  prorfusrepu- 
diaffc.Strabo  lib.u  de  Theophrafto  fcribcns :  Thcophraftus ,  inquit,  Strabo. 
prius  appellabatur  Tyrcanus,  qucm  Ariftotcks  magiftcr  ,  eius  mutato 
nominc  nominauitlacophrtftum:  fimul  prioris  nominis  abfurditatc 
offenfus,fimuI  ctiameius  linguac  facundiam  fignificare  volcns.  Trifte 
igitur  &  infauftum  Patriarch^*  lacob  vifum  eft  nomen  Ben  oni  a  matrc 


410  '    COMMENT.  IN 

ittipofitum;  vt  quod  accrbifllmum  cafum  coniugis  inenlxu  ciusfihj 
cxtinitaB  perpccuo  fibi  rcprxfenurct,  &  idcirco  mucauit  in  nomen  Be- 
iamin/ucura? habens  fortitudiniSj&profperitatis  fignificationcm.No- 
men  enim  dexterdi ,  in  facris  litteris  fignificat  intcrdum  robur  ,  &  prof- 
pcritatcm ,  3i  honorem.  Veterum opinio fuit ,  prxfertim apud  Roma- 
nos ,  fortunatos eos fore  ,  qui ,  enc^a  in  partu  matrc,  nati  cflTcnc ;  Sic 
aiunc  priorem  Africanum  efle  natum:Sic  etiam  primus  CaEfarum,a  cg- 
fo  matris  vtero  appellatuseft. 

Dcgernaanaporrofignificationc  atque  intcrpretationc  iftoruno-^ 
mwwxm  Benoni,^  Beniarniny  prxcerea  qu.r  craditSadus  Hieronymus 
OttAjler     Quaertionibus  Hebraicis  in  Genefim  fupcr  hunc  locu,OIeafter  h^c 
fcribir:Diftio  On fignificare  vidctur  fortitudincm,&  laborem,qu6d  in 
labore  oftcndatur  hominis  fortitudo,vnde  ita  poflet  hic  verti :  Voca- 
uit  nomcn  eius  Filium  labori$,id  eft,in  cuius  partu  mulcum  laboraffet 
^hus  dex-  "^^^^r:vei  tilium  tortitudinis,  quod  fuiliet  matre  fortior,  &:  qui  mor- 
tcr«.  tua  matre  fuperuixiflet.Quare  autcm  pater  vocauerit  eum  Filium  dex- 

tcraf,duplexporeftaflignariratio.  Alcera,  quod  cx  co  cognofceretur, 
adhucinipfo  eflerobur  ,  &  forticudinem  gencrandi  filios ;  folet  enim 
robur,dexter«  vocabtilo  fignari:Sccunda,quia  pueri  vlcimo  naci,folct 
cfle  fere  femper  ad  dcxteram  patris  fui,qu6d  cos  tenerius  amarc,&  ma- 
iorem  curam  eorum  habere  videantur. 

Cjteriim  ha»c  hiftoriam  de  morte  Rachelis  in  partu  Beniamin ,  & 
Ruj^nti  45f-  vtroque  eius  nomine  fic allegorizat  Rupertus  lib.S.in  Genefim  capitc 
^*""*-  Ij.  Quemadmodum  fupra,  inquit,  di(ftum  eftnon  carere  myftcrio, 
qu6d  mors  Debbor«,quaf  niitrix  Rcbccc^  fuerat,  coramemorata  fit, 
tacitaipfiusRebcccacmorte:fic&nunc  fcicndum,non  fruftra  mor- 
tem  Rachelis  inucniri,cum  Ux  mors  fcripta  no  fit:Qiiid  enim  Rachel, 
nifi  primitiuam  ex  Hebrxis ;  &  quid  Lia  ,  nifi  colledtam  ex  Gentibus 
ngnat  EccIefiam?Moritur  ergo  Rachel,&  mors  Lix  filcntio  premitur: 

quia  vi^dehcet  Synagogapalam  per  infidclitatcm,a  vitx  gratiaexcidit. 
hcclelia  vcro  Gent.um  viuit  pcr  fidem  vfque  in  finem  fecuh.  Et  nota- 

Rm  11  r '^^^'.''''a''  ^"'^'^^ P^'^"  obijtjnam  Synagoga  tunc  mortua cft,qua^ 
(loC.hriitum  &  ciusApoftolosemifit,6^f.£^'w;;7^.t/7i/7>,;7f/6;,  in^  Pau- 
Ins^mfivtuex  monuis^VndQ  Rachel egredienteanimaciusprxdolore 
vocar  fihum  fuum  Ben  oni,id  cft,filium  doloris  mei:doluit  cnim,id  eft' 
inuidit;&  dolenda  forte  inde  mortua  eft,qu6d  ex  ipfa,vita  aflum- 
pca  iic.Pacerautem  vocauit  eum  Beniamin,  id eft  filium 
Fphcfr^  dcxtcr?:quiaprofca6illeeftfilius,Apoftolorum 
Chorus ,  qucm  confedcrc  fecit  cum 
Chrifto  ad  dexteram  fuam 
in  ca^leftibus. 


GENESIS    CAP.  XXXV. 


C^VARTA  DISPVTATIO. 

Stiperillis  yerbis^ 

Morcna  cfl:Rachel,&:  fepulcainvia,qnxducitEphratam,hxc  Vers.  19. 
cft  Bcchlccm.ErcxicqucIacobticulumfupcr  fepulcrueius:  &  20. 
hic  eft  ciculus  monuracnti  Rachcl  vfque  in  prqfencc  diem. 

P  H  R  A  T  A ,  &  Bethlccm  (  ait  Hicronymus  in  Traditio-  ^'^^^^^^' 
nibus  Hcbraicis  in  Gcnefim  fupcrhunclocumjvniusvr- 
bisduoruntvocabula,fub  conlimih  tamcn  intcrprcta- 
tione:fiquidcmEphrata;intcrpretatur/r«^«/^r^-,  Bethlee,  ^^^^^^^^  ^ 
Jo;/i«j;'4;;ijvcrtitur,proptereum  panem,qui  de  ccelo  de- 
fccndiifc  fc  dicit.  Idcm  in  libro  dc  locis  Hcbraicis:  Bethlecm  ,  inquit, 
ciuitas eft  Dauid,in  lortc  tribus  Iudx,in  qua  Saluator  natus ert;in  fex-  i^utth.z, 
tomilliarioab  Aelia,ideft  ,  Hicruralcm,contrameridianamplagam,  Luc  z. 
iuxta  viam  qusc  ducit  Hcbron,vbi  &  fcpulcrum  Iclfe  ,  &  Dauid  oltcn- 
ditur,&  mille  circitcr  pafTibus  procul  eft  turris  Ader ,  qux  intcrprcta- 
turTwrrij^rrjij^quodamvaticinio  paftorcs  Dominicx  naiiuitatis  con-  ^**^ 
fcios  antc  fignificans.Scd  &  propc  candem  Bcthleem ,  regis  quondarn 
ludxff  Archelai  tumulus  oftenditur,qui  fcmitar  ad  cellulam  noftram  e 
via  publica  diucrtcntis  principium  eft.Vocabatur  autem  Beth!eem,& 
fihus  Ephrata,id  eft,Mariz,vt  in  Paralip.libris  plenius  legimus.Sic  eo 
ioci  S.Hieronymus.Et  idem  paulo  infra,Ephrata ,  inquit ,  cft  in  tribu  J  . ^^*"*'  '^" 
Iuda,licct  plcrique  male  exiftiment  effc  in  tnbu  Bcniamin  ;  cft  autem 
iuxta viam,vbi  fepulta  cft  Rachcl,quinto  milliario  ab  Hicrufalem  ,  in 
co  loco,qui  a  feptuaginta  vocatur  Hippodromus.  Legimus  Ephratam 
in  Paralipomenon  libro,ficut  fupra  di(t>um  eft.Sic  Hicronymus. 

Eftautemdcorigineiftorumnominum  Ephrata&  Bcihleemquap-  u,^^.^:^,,, 
ftio  &  dilceptatio  Thoftati  cum  Lyrano.  Lyranus  enim  fccutus  Rabbi  lUjtAU  ct^ 
Salomoncm,ait,vrbcmiftamfu!(reappellatam  Ephratam  abvxore  Ly^mo  fup 
Caicb  fic  nominata,vt  lcgitur  1  .Paralipomcnon  cap. 2  .Fuit  autem  ille  ^Er/T 
Calcb,filiusHtfron,qui  cum  auofuo  luda,&  proauo  lacob  patriarcha  ^  ^;^,;;; 
defccndit  in  Acgyptum,vt  habes  Genefis  quadragcfimo  fexto.  Poftea 
vcro  iftam  ciuitatem  pucat  vocatam  cflc  Bethlecm,qu6d  poft  eam  ftc- 
rilitatcm ,qux  contigit  in  temporc  Elimec  mariti  Noemi,  &  tcmpore 
Ruth,extitit  ingens  frugum  copia;  ibiquc  quafi  horreum  coftitutu  cft 
propter  tritici  abundantiam;vndc  traxit  nomcn  Bethlecm.quod  figni- 
ficat  domnm panif.Sic  ifti.Sedenim  vtruque  diftum  iftorfi ,  manifeftis, 
'  vt  videtur  fibi,argumcntis  refcUit Thoftatus.Na  illud  nomcn  Ephrata 
no  potuit  imponi  ci  vrbi,nifi  poft  ingrefsu  Hcbraeoru  in  tcrra  promif- 
fionis:  in  quam  nequc  Caleb,  neque  vxor  cius  Ephrata  itigredi  potuc- 
runt.Hcfron  quippc  patcr  ipfius  Calcb,&  foccr  Ephratae,  defccndit  cu 


er 
nomf' 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


401  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

lacob  in  Aegyptum  ,  cx  quo  tcmpore vfquc  ad cgrcflum  Hebrafornm 
ex  Aegyptccranfierunt  quindecim  &  ducenci  anni,  vt  ctiv  m  nos  oflc- 
dimusin  tertio  Tomonoftroincap.  i;.  Gencf.  luper  illis  verbis:  £^ 
fHhijcievteosferHitHti»  &  affitgent  cjHadringetitis  annis .  Khcort{{v\  porio 
Hebrajorumex  Aegypto  ,  vfquc  adingreffum  eorum  in  terram  pro- 
mi(Tionis,prxtericrunt  anni  quadraginta  percgrinationis  corum  in  de- 
ferto.Ergo  ab  ingreffu  Hefron  in  Aegyptum  ,  vfque  ad  introitum  He- 
brxorum  in  tcrram  promi(Iionis,fluxerunt  anni  ducenti  quinquagmta 
quinque.  Ponamus  autem  Hefron  annis  viginti  poflfuum  in  Aegyptu 
ingrcflfumjgcnuiire  filium  fuura  Caleb:  ex  quo  fequeretur  ab  ortu  Ca- 
leb  vfquc  ad  ingrelTum  Hebrarorumin  terram  promiffionis,  tranfiflc 
annosamplius  duccntostriginta.Nonigitur  ifte  Caleb,  nccvxor  cius 
Ephrata  intrare  potuerunt  Terram  promiifionis ;  ncmo  enim  in  illa 
aptate  tamdiu  viuebat;quare  vocabul».'m  EphratayV\on  e(i  impofitum  ab 
vxoreiftaCaleb.  Pia?terea,iftud  faftum  efl^ec  aliquandiu  poft  mortem 
Mofis;cum  tamen  vcrumque  nomen  eius  loci  non  fcmcl  Mofes  in  hoc 
libro  commemoret.  Nec  firmwm  eft  quorundam  refponfum ,  Mofem 
fpiritu  prophccico  prxnolccccm  fucura  ifta  nomma  eius  loci,per  anci- 
cipacioncvfurpaflc.Non  cnim  oracioharc,&  ScripcuraMofis,prophe- 
tica  eftjfed  hiftorica,tradita  HebrjiSjqui  tunc  viuebarjcrqi  jbus  ignoca 
prorfus  fuiflenc  ifta nomina>  vcpoci  tali  fpiritu  piophecico  carcncibus. 

Acqt]e  hocipfumargumencum  valecconcraalcerumdiilum  Lyrani 
&  Rabbi  SaIomonis,aflirmancium,nomc  Bechlcem  poficum  cflc  ci  lo- 
co  propcercopiam  frugum  quac  accidic  temporc  Ruch  :  fi  quidem  id 
accidit  plus  duccncis  annis  poft  mortcm  Mofis ,  vc  hoc  loco  argumen- 
tatur  Thoftatus.Non  igitur  calc  nomen  nocum  fuic  Mofi;auc  fi  nocum 
fuiflet,vt  ipfi  dicut,  per  prophccicum  lpiritum,erac  certc  prorfus  igno- 
tum  omnibus  gencibus  eius  ccmponsiprapfcrtim  vero  Hebra?is,quibus 
ha:c  fcribebat  Mofes.Conciudic  igicur  Thoftacus,  cani  nomen  Ephra- 
Ca,  quamBechleem  ,  fujfleanciquius^nc  n  folum  Mofis,(ed  eciam  laco* 
biarcacc.SicexThortaco.  Cuius  camen  argi:mencatio  non  admodi  m 
validaeft.  Poteft  enim  fieri,  vc  nomen  Bethlcem  mulro  poft  morcem, 
Mofisccmpore  impofitum  fic  ci  vrbi,cius  autem  commemoratio^qua: 
hic  ponicur,non  fic  a  Mofe  cradita^illa  dicuc  verba^i^ar  cft  Bcthleem  ,  & 
Kcm  infra  Genefis  48.  luxta  viam  Ephrata.  cju^  alto  ncntine  apvelLmtr 
Bethlcemi  M  adiunaa  fit  a  fapiencibus  Synagogar ,  qui  auaoricate 
jplius,&  diumo  afflaru  pIeni,hbros  Mofis  concinnarunt,expofiti^  qui- 
bnldam  quar  propter  vetuftatcm  iam  erant  obfolcta  ,  &  in  alia  nomina 
iamtuerantcommutata,quadercmcmini  non  femel  in  fuperionbus 
tomisin  Gencfim  me  monuifl-e  Leaorem.In fuperiore  loco  prioris  li- 
bri  I  arahpomcnon  nominatur  quidam  Salma  pacer  Bcchleem,  &  Ca- 
leb  nepos  prioris  Caleb  ,  de  quo  paulo  ante  diximus :  hic  cerram  pro- 
miftionis  lurauic,  &  potuit  ex  nomine  auise  fuse  Ephrara  fimile  nomen 
imponerevrbi,quardiaacftBethleem;irtius  enim  Calcb  ,  criam  in 
odtogenaria  ^tace,  propemodum  incredibilcrobur  corporis  &  vigor 

animi 


GENESIS    CAP.    XXXV,  41J 
ammimemoraturinlibrolofuccapitei^.  ttam  ahqul 

44     Circa  lUa  verba:  cjlergo  Rachel,  &  fefulu  eft  m  via ,  cfu^  ductt    ^^^^  J^^^ 

£;?/;K,if4,aJucrcat  Ledor  tum  ex  hoc  loco,tu  ex  altero  loco,qui  cU  in-  ^,y? 
fraTub  finem  capitis^^.apercc  perlpicsRachelcm  aliq"anto  temporc  ci  <  m  Ka- 
obijlTepriusquimLiam.  Hmc  enim  apparet  Rachclcm  e(Tc  mortuam  chdn. 
priufquam  lacob  peruenirctin  vrbem  Hebron,qu6  tendebat  ati  patre 
fuum  Uaac.  At  iUi  dicitur,  Liam  fuilTe  repultam  in  Hcbron  cu  Abraha, 
&  SaLa,&:  Rcbeccajnempe  poftquam  lacob  vcncrat  iam  Hebron,&:  a- 
hquandiu  mafcrat  apud  patrem  Ifaac.  In  maiori  chronologia  Hebr?o- 
rum  craditur  Rachelem  mortuam  efle,cx  aftis  j^.cjcatisfuae  annis,cum  f  ^;;;;;^ 
nuphirecIacobo,agens  i2.annum.&  in  eius  macrimonio  manh(lct  an-  n,^^^ 
nis  quat uordecim.Sed  hoc  falfum  cft,  manfit  cnim  cum  viro  fuo  lacob  rum. 
in  Melopotamia  tredecim  annis,quia  ftatim  vc  tranfadliim  efi  primum 
fepcenmum  feruitutis,datacllin  poccllaccm  Iacob,Gencfis  zp.hic  au- 
tcm  pcr  annos  viguui  moracus  cil  in  Mcfopocamia:a  difccrtu  auccm  ex 
Mcfopotamia  vfque  ad  mortem  Rachehs  anni  no  minu^  deccm  fluxe- 
runc,vt  lupra  oftenfum  eft:manfic  iguur  cum  viro  annis  viginci  tribus. 
Quirc  fi,cixm  nupfic,crac  viginci  duorum  annorum.eam,cO  obi;r,fuif- 
fe  annorum  amphus  quadragmca  nccefle  cll.Uludice  falfumcft,  quod 
in  cadem  chronologiacrad»cur,Rachelem,&  Liam  fujife  gcmcllas  eo^ 
dem  partu  editastquippe  fupri  Gen. ip.apcrtis  verbis  dixic  Mo(es  Ra- 
chelem  minorem  fuifle  nacu,Liam  vcro  fororcm  fuifle  maiorcm, 
Ae    Qurrictiampoceftfupcrcoquodhicdicicur,Iacobercxiflctitulum  Cur  Utoh 
fuper  fepulcrum  Rachehs:cur  id  feccrit  lacob.Scd  nimirum  dcclararc  rcx»t  tuulu» 
voluit  ca  re  lacob  amorcm  fuum  ,  quo  Rachclem  comugcm  fljgran-  ^^^7,//^  "^* 
tilfimc  ac  pcrleucrantiirimc  dilexcrat:  fimiilquc  apud  poftcros  n.cmo- 
riam  ram  carx  vxoris,m  perpetuum  ,  quantum  in  ipfo  crat,prorogarc. 
Diiabus  enimrcbus,eorum  qui  mortui  funt,mcmoriam  infuturu  pro- 
lacare,&:  quodammodo  immorcalcm  facere  pofl"umus:prim6  magnifi. 
ca  cis  condendo  fcpulcra,  ahave  nominis  corum  prxclart  monumenta 
ftacuendo.  FuilTe  autem,  Troianis  cciam  cemporibus^apiid  Echnicos 
morcm  facicndi  morcuis  fepulcra,fepulcralefquc  titulos,  non  obfcurc 
indicat  Homeru5>cuius  funt  ilh  verfus  Latine  redditi: 
rt  te  fepeliJirjtfrAtres^ij'  fod^les 
pulcrccT  tttuloieflenitn  hoc  prdmiummoriemium, 
Hodicque  dicuncur  ludari  hmile  quid  facere  in  fepulcris  fuorum,in- 
fculpcntcs  ea  verba  qujc  Abigail  dixit  Dauidi,vt  legimns  primo  Regu 
cap.  15.  SttammatHaligdta  infAfctculoviuemiumapud  Dominum  Deum 
tHi4m.  Verumenimuero  morcuorum  mcmoria,6c  nomen,ac  fama  per- 
pctuacur  maximc  ingcnij  operibus.cum  difertilTunis  fcriptis,  fempcr- 
quemanfuris.vel  hiftorijs,vcl  carminibus,corum  virtutesfa6taquc  cc- 
lcbrantur.Sic  Achilli  &  Acneaf  quodammodo  immortahtatcm  dederc 
Homerus     Virgilius.Difputari  polTet  hoc  loco,quaIis fucrit  ille  titu- 
lus,qucrm  lacob  crcxit  fupcr  fepulcrum  Rachclis:vcriim  fuper  ca  rc  dif- 
putatum i nobiscft  fupra,cu cxplanarcmus  vcrba illa capiiis  18.  TuUt 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


4  14  COMMENT.  IN 

cob  ltpUein,oiuem /iippo/HeratcapinfuOy& erexit  in  titHlumfurjdens  oleuiH 
^jVy7//7mBorcardusinprimaPartec.7.numero  56.  tradit  fuperfepulcro 
B^fc^rdtii.  Rachelis  erexifle  lacob  pyramide  pulchram  nimis;&  in  eius  bafi  duo- 
decimdifpofuiireprfgrandes  lapides,fecundum  numeru  filioru  fuoru, 

Vers.  21.  Egrefliisiiide  Ifrael,fixit  tabcrnaculum  trans  Turrcm  gregis. 


Cumque  habitaret  in  illa  regionc,  abijt  Ruben ,  &:  dormi- 
uit  cum  Balavxorepatris  fui  :quod  illum  minime  latuir. 
Erant  autem  filij  lacob  duodccim,&c. 

iVo  D  hicdiciturdchabitationelacob  trans  Turrimgregis, 4^ 
&lcgituridcifj  Hcbraicc,&  Chaldaicc;id  nohabentin  hoc 
locoGrxci  eodices ,  fedpaulo  fupra  Verfu  i6.habentifta 

 '  verba,  alieno  nempe  loco ,  fic  enim  illic  ad  verbum  habent 

habent  libri  Gr^ci :  Et profe^ius  de  Berhel,  fxit  tabernacula  trans  Turrim 
GaderStA  quis  locus  crt  ifte  Turrisgregis ,  fiue ,  vt  eft  Hebraice  ,  Turris 
S.Hieronym.  ^i/^?Soluit  breuibus  hanc  quarftioncm  B.  Hieronymus  in  Trad^tio- 
nibus  Hebraicis  in  Gcnefim  fuper  hunc  Iocum,ira  lcribens ;  Hunc  lo- 
^sfuerT'^  cum  Hcbrafi  cfle  volunt,vbi  poikatemphim  xdificatum  eft :  &  turrim 
Tarrir^Grc-  A^I^f»^"^""!  g^^^gis  fignificare,hoc  eft,congregationis,&coccus:  quod 
gis.  &  Propheta  Micharas  teftatur  diccns:£f  tnrrisgregis  nebulofa  ,  fiHa  Sion: 

M.chex..;  Illoque  tempore  lacob  trans  locum  ,  vbi  poftea  templum  xdificatum 
eft^habuiffetentoria.  Sed  fi  fequamurordinem  viar ,  paftorum  iuxta 
Lu(.2,  Bcthleemlocuscft, vbivel Angelorumgrcxinortu  Domini  cecinit; 
vel  lacob  pecora  fua  pauit,  loco  nomen  impones:  vel,quod  verius  eft! 
futurum  iamtuncmyrteriummonftrabatur.  Sicibi  Hicronymus, qui 
ctiam  in  Inbro  dc  locis  Hebraicis  ait,Turrim  iftam  Ader  mille  pafl^ibus 
procul  fuifl^e  ab  vrbe  Bethleem.  Neque  ver6  Hieron .  negat  templum, 
vel  vrbem  Hicrufalem  appellatam  quoque  fuifle  Turrim  gregis ;  cum 

idperfpKucdixeritMich2asfupradiaisverbis,quxHieronymuscita- 
uit,&adeamfententiaminterpretatuseftincommentariis  fuis  fuper 
Michxam :  ied  hoc  tantum  ncg^t  Hieronymus,  turrem  gregis  hic  no- 
minatam ,  fuifle  m  monte  Mona,  vbi  templum  poftea  scdificatum  eft- 
patetemmfijiflcpropevrbem  Bethleem.  Ergonomen  TurrisAder' 
leu  gregis>  in  duobus  locis  dicebatur ;  &  in  eo  qui  erar  prope  Bcthlee ' 
&miplo  templo,  fiuevrbe  Hierufalem.  Tcmplum  porro  vocabatur 
rurnfe,quod  m modum,&  figuram rurris acdificatum  eflct.  Dicebatur 
item,  Ader,fiucgregis;velqu6d  illuc  rel.gionis  causa^ccetus  &  con-rc- 
gaticjnesHebrxoruinfimilitudineGreguconucniebant  ;vel  quod  c6 
ducebanturgregesouiumadimmolandum  Deo.Verum  turns  oregis 

f^r^!t^^''"T"'  '''"P"^  P^''^^^  vbcrrimus,&  grandibus  oleis^re: 
fertus:m  quo  poftea,m  memoriam  Angchci  exercitus ,  qui  paftonbus 

curr S''"'''"'^';'        '"'"^  ^^-^'-^  ^-^^^  -  Bethleem   d  . 


GENESTS    CAP.    XXXV,  4»5 

Scd  cxpendamus  illa  vcrba,>^/^nr  Rtiben  ,  &  domruit  chth  BaU  con- 
cnbifJA  pAtrls fuk.oinod  tpjitm  yntmrnc  latuir.Vcrf.  \  i.  Polt  illiul ;  cjttod  tfffjn 
miftmc  Utuit :  addidcrunt  dc  fuo  Ixx.lntcrprctes :  Er  maUm  vifum eji in 
oculis  fi«j,qux  ncc  Latini,ncqueHcbr3ri ,  neque  ChaKiaici  codices  ha- 
bent.Noneft  dubium,quin  pcr  illud  ,7)<?rw://.';rrwf/J , /igniHcetur 
carnalis  concubitus:  adid  namque  fignificandumixpiflimc  calc  phra- 
fim  vlurpat  Scriptura.  Atquc  ita  debcre  intcHigi,dubitarc  neminem  fi- 
nit,qu6d lacob  mtVa  oen.  49.  ob  iltud  flagitium  malcdicens  fiho  iuo 
RubeQ,dixit,£///y«i  esficutaqua,  non  crefcas :  cjuia  afcemlifli  cnbile patrts 
tHi^r^mACHUjHjhutnmeius.Qi^^        nuga:  meracfabulse,  quod 

Rabbi  Salomon^eiufquc  alfcctacores  quidam  iupcr  hoc  loco  dixcruiit, 
Ruben  non  viciartc  vxorem  patris  fui,fcd  leilum  cius,quem  lacob  cra- 
ft  ilerat  in  tabcmacuhim  Lii^matris  Ruben,ex  eo  loco,Rubc  indigna- 
bundum  cxpuhlVc:atq;hoc  in  fuam  contumeham  acccpitfe  lacob.Uiud 
porro^enusflagitijdormicndicum  Nouerca ,  etiam  apud  Ethnicos, 
turpilIimum,&probrofilfimumduccbatur.Audi  B.  Paulum  i.ad  Cor. 
5 . Ommno  attdhttir  inter  wosfornicatto.cr  ralisfornicatio,  ejualis  nec  inter  Ge- 
tes/tta  vtvxorem patris fm  ali^uts habeat.dr  vos tnfiati  efits.cr  non  magis U-  ^'^'^'J^ ' 
ilum  hahuifiisyV:  tollatur  de  medio  vefirum  ^ui  hoc  opus  fectt.  Nec  vcro  non  ^ 
rcctc,&  cum  laude  fecifle  putaiur  rex  Salomo  in  Adoniam  fratrc  vin- 
dicans,qu6d  AbifaagSunamitem  patcrni  tori  fociam ,  in  yxorempo- 
ftulaucrit. 

Ec  vcro  modcflior  multo  quam  Rubcn  fuifle  videtur  Antiochu$,fi-  ^  ^^^^^ 
lius  Scleucircgis  Afix  ,qui  Straconicx  nouercar  fuac  infanocapcusa-  AntfthiH. 
morc,cacicus,vuhius  occultum  venis  alebat ,  &  cacco  carpebatur  igni, 
doncc  ob  cam  caufam  in  grauilTimum  morbum  incidens,a  lolcrciffima 
mcdico  Erafiltratocaufamorbideprchenfacn:.   Quid  cgodicam  dc  Ersjifirot, 
Hippolycor^cuius  pudicicia,  impoicntilfimx  libidini  Phxdtx  noucrcac 
fuz  alTcntiri  nolencis,fummis  in  tragcedia  laudibus  celcbrata  clt  ^  Cc- 
terum  verifimile  elt,lacob,po(t  id  temporis,remoui(fc  a  thoro  fuo  Ba- 
lam:&  in  perpccuum  ab  cius  concubitu  ab(tinuilfe:  quod  eciam  multis 
47  poft  feculis  fccilfe  lcgimus  in  i.Rci^um  cap.io.Dauidem  ,  deccm  fuis 
concubinis  a  fiho  fud  Abfalon  fimilitcr  vitiacis  atque  fcedacis  Erat  au- 
tem  eo  tempore  R uben  minor  vigefimo  quarco  annoihoc  enim  cucnii  ^^^'^ 
ante  vcnditioncm  Iofcph,qui  tuncfuit  fcxdccimannorum  Gcncf.  jy. 
•Ruben  autem  ,  fepccm  cantiimannis  maior  nacu  erac,quam  lofeph  ,  vt 
ex  cap.29.&  ^o.Gcnefis  colligicur.Mirumquc  videi  i  poceft>Iacob  ita 
dilfimulalfe  illud  facinus,  vt  nec  filium ,nec  vxorcm  caft igaucrit. 
Vcrum  non  omnia  lacob  di6ta,fa6taquc  fcriptis  a  Mofe 
prodita  funt.Non  camen  impuni  tuh(fe  id  Rubcn, 
fcd  grauilfimo  fupplicio,non  ipfum  modo, 
fcd  cius  quoque  poflcros  ob  id  clfe 
punitos,fupradi(fta  in  cum 
malcdidtio  Iacob,ma- 
jiifcftcdemoftrat. 


Cmimj  dtAtis 


1 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


Vfrs.  i6,  Hi  fuiufilij  lacob^quiin  Mefopotamia Syrix. 

c»r  hic  mc'  jyf^fMi  V  R  hoc  loco  recenfuit  Moles  niimerum  filiorum  lacob?  4^ 
moretur  nu-  ^^^fM  An ex  occafione  flagitij,quo(l  admilerat  Rubcn?  cuius  foc- 
mcrus  jdiorH  R  f^^BI  ditatem,arquc  indignitatem  vehemetius  exaggcrare  volcs, 
^"^^^^'       IpS^SO  oftendit  fuilTe  eum  primum  natu,  &  principem  omnium  fi- 
liorum  Iacob.An,vt  placet  quibufdain,vt  latenter  fignificaret,poft  il- 
lud  flagitium  Rubem  ,  lacob  abftinuiffe  fe  a  gencratione  filiorum ,  & 
coniugali  concubitu?  Anquod  mox  initio  fequentis  capitis  expofitu- 
rus eifec  ftirpem  ac  pofteritatem  EfaUjVoluit  antc,  omnem ,  qua?  tunc 
erar,progeniem  lacob  commemorare?Sed  cur  inter  hberos  Iacob,no 
Cur  mter  /#-  "^^^^oratur  filia  eius  Dina  ?  An  id  fadtum  ex  confuetudine  Scripiura?, 
heros  lacob no  c\ux  in  defcribenda  geneaIogia,non  fa:minarum,fcd  virorum  dutaxat> 
fit  tiotmnuta  mentionem  facit? An  eam  confulto  hic  reticuit  Mofes,propter  foedita» 
Dma,         tem  &  atrocitatem  cafus  eius  apud  Sichimitas ,  cuius  in  illa  fuiffe  non 

^      minimaraculpam,negarinon  poterat? 
^^iTnime      Cetcru  illud  plus  habere  videtur  dubitationis,cur  inter  filios  lacob, 
TAtmfit  mter  qua  dicuntur  ei  fuiffe  nati  in  Mefopotamia,numeretur  Beiamin,quem 
fliof  Ucoh  »4  cx  hiftoria  huius  capitis  conftat/uiffe  natum  in  terra  Chanaam,  prope 
tosmMefopo-  ciuitatem  Bcthleem.Necfanc  verum  eft,quod  Chryfoftomus  homilia 
^"""clryfoj}    ^^'     Gcnefim  dicit,  idemque  fentire  Cyrillum,  ferturin  Catena  in 
c^rtuls.    Genefim;Bemamin  fuiffc  quidem  natum  in  terra  Chanaan,fcd  tffc ta- 
men  fatum,&  conceptum,in  Mefopotamia,co  nimirum  tempore,  quo 
lacob  difcelTum  inde  adornabatrhoc  dico  falfum  effc.  Poft  difccUum 
enim  lacob  ex  Mcfopotamia,vfque  ad  ortum  Beniamin,  decem  circi- 
ter  annos  practerijfle^fupra  oftenfum  eft.Eodein  modo  iftam  opinionc 
S. Auguftinus loco  paulo  infra  citato  refellit.Nos  igitur  dicamus,in  il- 
lis  verbis:  Ht ftint  filij  Iacob,qHi  natifitnt  ei  in  Mcfopotamia  Syria  :  Illud: 
Hifkntfiltj  lacob.rekvn  debere  ad  omnes  eius  fihos  proximc  raemora- 
tos.Illud  vero  ^ninatifnntin  Mefopotamia .xtkxcnAum  efle  ad  omne«, 
cxcepto  Beniamin ,  quem  non  fuifle  natum  in  Mefopoiamia ,  Ledor 
ignorarc  non  poterat,cum  proximc  ante  diaum  eflet,  fuiflc  natil  pro- 
pe  Bethleem.  Sed  illa  promptior  &  planior  cft  folutio >  qux  B.  etiam 
s.  AHiHfi,  Auguftinomaximcprobaturin  Qu^ftioneiiy.  in  Genefim  ,  roorcm 
cfle  Scriptur»,quod  omnibus,praecer  admodum  paucos,conucnit ,  id 
fimphciter,&g0neraliter  attribucre  omnibus  •  cuius  moris,pafl"im 
obuia  funt  legenti  fcripturam  exempla, 

Veics.  27.  VenitautemIacobadIfaac,patrcmfuuminMambrc,ciuita- 
^  •  tcm  Arbce;  hxc eft  Hcbron,  in  qua  pcrcgrinatus  cft  Abra- 

ham,  &:  Ifaac.Et  complcri  funt  dics  Ifaac  centum  oaogin- 
ta  annorum. 

Noa 


GENESIS    CAP.    XXXV.  417 
N  cft  vcrifimilc.niinc  prinuim  Iac(^b ,  poftquam  rc Jicrat  cx 
- . ropotamia,vifiim  iuiflc  patrcm  luum  IfaaCjCiim dcccm  cir- 
citerannos,  cx  quo  rcgrcHushicrat  cx  Mcfopotamia,  manfif- 
r  rn  terra  Chanaam.  Tunc  igitur  primiim  vcntt  cum  omni 
commorationc  manfurusapudpatrcm  fuum.  Verum  non 
abs  rc  facnt,vt  hoc  locoftri<aim  indiccmus  totius  vita-  Ifaac  Chronolo- 
giam.Ifaac  natus  eft,patrc  eius  Abraham  c^tenario.Gcncf  21 .  Quoniam 
autcm  Abraham  natuscx  annoducentcfimo  nofiagcfimo  fccundopoft 
diluuium  .  rt  coHigitur cx  c^p.xj.  Gcncf.confcqucns  c;ft ,  Ifaac  cfic  narum 
poft  diluuium  anno  trcccntefimo  nonagefimp  fcciiridojEt  quiadiluuium 
faClum  cft  anno  millcfimo  fcxccntcfimo  quinquagcmo  fcxto  a  mundi 
crcationc  j  hincapparct  Ifaac  fuifle  natum  anno ,  poft  orbcm  conditumy 
bis millcfimo,  &  quadragcfimo  odauo ;  cxccfliflc  autcm  anno  bis  millc- 
fimo  ducentefimo  vigcfimo oftauo ,  obiji  cnim  cxadlis  vit;r  annis ,  1 80. 
I(aac  porro  dudtus  a  patrc  fuo  cft  in  montcm  Moria,vr  immolaretur  Deo, 
annos  natus ,  audorc  lofcpho,  viginti  quinquc  ,  vel  fccundum  Hcbraros 
inmaiorifuaChronologia,trigintafeptcm.  Rcbeccam  duxit  vxorcm, 
anno  xtatis  qu.adragcfimo,  &  pcr  viginti  annos  nullam  cx  ca  prolcm  fuf- 
cipicns,dcn!quc  cum  fcxagcnartus  cftct,  lacob  dc  Efau  procrcauif.vtrmi- 
quc  proditum  cft  Gcncf.  25.  Natus  vcroannos  centum  triginta  fcptcm, 
prxter  opinioncmfuam,bcncdixit  filio  fuo  Iacob.&:  primogcnitum  con- 
ftiruit,putans  cflc  Efau,vt  fupra oftcndimus  circa  initium  cap.iy.  &  iuxta 
idem  tempus,mifitfihum  fuum  inMcfopotamiam.  Gcncf.28.Ex  co  tem- 
porc  vfquc  ad  obitum  ipfius,  per  annos  fcilicct  trcs,  &  quadraginta,  nihil 
de  eo  proditum  eftiacris  litteris.Cum  mortuus  cft  Ifaac,crat  lacob  anno- 
rum  centum  vigintiiquippc  qui  fexagcnaric  Ifaac  natus  fucrat,vt  diftum 
cft  fupra  Gcncf 2  y .  Et  quoniam  feptimum  &: cctcfimum  circitcr  annum 
aqcbat ,  cum  poft  reditum  cx  Mcfopotamia  vcnit  ad  patrcm  funm , vt  cx 
fupradidlismanifcftumeftjhinc  apparetfuiffccum  pcrtrcdecim  annos 
cum  patrc  fuo.  Falfum  iiaquc  cft  ,  quod  traditur  ab  Hcbracis  in  maiori 
Chronologia , lacob  tunc  miniftraflc  patri  fuo  pcr  viginti duos  annos.Il- 
lud  dcnique  hoc  loco  aduertat  Lcdlor ,  manifeftam  hic  cfTc  hyfterolo- 
n  ,  &:  inhiftoria  anticipationem.  Siquidem  hicprius  narrarurmors 
1  .aac  i  poftcrius  vcro  infra  Gcn.  37.  mcmoratur  vcnditio  lofcph. qux  ta- 
mcn,  tr^ decim  annis,  cxceftum  Ifaac  antcccflit.  Etcnim  fexdccim  anno- 
#  rum  crat lofcph cum  cft  vcnditus ,  vt  fcripti»m  cft  Gcncf.  37.  lacob 
autcm  tunc  crat  fcptem  (3cccntum  annorum,ncmpcgcnucrat 
cum,accatisannumagcns  vnum  dc  nonagefimumj vt 
fupra  oftendimus , cum  cxplanarcmus  caput  30. 
At  vcro  cum  cxccflit  Kaacannorum  erat 
lacobjvcpaulo  fupcrius  docuimns^ 


Kxfyonitur 
Chron'jl'-gta 
ytt*  JJuu(. 


Genef.21. 

lofe  Ub  t, 


ccntum  vigmti. 
Cc  nr.  rn  f  n  t  .in  G  rn .  Tom  uj^. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


BENEDICTI 

PERERI  I  CO  M- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  AP VT 

TRIGESIMrM    S  E  XTV  M 
G  i:  N  E  S  J  s, 

AR  G  VMENT  VM. 

R€cenfeturfrogcmes,&  fofierius  Efxu. 

A  funt  autcm  gcnerationes  Efau  ,  ipfc 
cft  Edom.  Elau  accepit  vxores  dc  filiabus 
Chanaam :  Ada  filiam  Elon  Hcthxi ,  &: 
Oolibama  fiUam  Aux  fiHa:  Scbcon  He- 
uxi :  Bafcmath  quoq;  fiham  Ifmacl  foro- 
rcm  Nabaioth.  Pcpcrit  autcm  Ada  Eli- 
phaz :  Bafcmath  gcnuit  Rahucl:  OoHba- 
ma  gcnuit  Iehus,&!: Ihclon  bc  Core.  Hi  filij  Efau  qui  nati funt 
^  ciinterraChanaam.  TuHt autcmEfau  vxorcsfuas&:  fiHos&: 
fiHas,  &:  omncm  animam.domus  fux,  &:  fubftantiam,&r  pcco- 
ra,&:  cunda  qux  habcre  potcrat  hi  tcrra  Chanaam :  &:  abi)t  in 
7  altcram  rcgioncm ,  rcccfiitq;  a  fratrc fuo  lacob.  Diuites  cnhTi 
erantvaldc,&:limul  habitarc  nonpoterant:nccfuftuicbatcos 
g  rcrrapcrcgrinationis  coium  prxmultitudine  grcgum.  Habi- 
^  tauitquc  Efau  in  montc  Scir ,  ipfc  cft  Edom.  Hx  autcm  funt 
1  o  gcncrationcs  Efau  patris  Edom  in  montc  Scir ,  &:  hxc  nomina 
filiorum  eius:Eliphaz  fiHus  Adx  vxoris  Efau  :  Rahucl  quoquc 
n  filius  Bafcmath  vxoris  eius.Fucruntquc  EHphaz  filij  Thcman, 
u  Omar,Scpho,&:  Gathan,&:Zcncz.Erac  autcmThamnacon- 

cubina 


^  :  ;  s  :  ^  c  A  P.  XXXVI.  419 
cubina  Eliphaz  fili)  Eiau:  qux  pepcrit  ci  Anialcch ,  hi  funt  hlij 
AdavxorisEiau:  Fih)autcmRahucl,NAhath&Zara,Sani-  ^5 
ma&:  Mcza.  lii  iih)  Balcmath  vxoris  Efau.  lOi  quoqjcrant  fihj  H 
O  ohbama  tihx  Anx  rihx  Scbcon ,  vxoris  Elau,  quos  gcnuit  ci 
Ichus,&:  Ihiclon,&:*Corc.  Hi  duccs  ftliorum  EHuKFilij  Eliphaz 
primogcniti  E(aa,  dux  Thcman,  dux  Omar ,  dux  Scpho,  dux 
Ccncz,dux  Corc  ,dux  Gatham,dux  Anulcch.  hifilij  Eii-  16 
pha^z  m  tcrraEdom,&:hifiIij  Ada.  Hi  quoqucfihj  Rahucl  fi-  17 
lij  Elau  :  dux  Nahath ,  dux  Zara ,  dux  Samma,  dux  Mcza :  hi 
autemduccsRahucl  intcrraEdom:ilb  filij  Bafemath  vxoris 
Elau.  Hi  aute  filij  Oolibama  vxoris  Efiiu:dux  Ichus,  dux  Ihc- 
lon,  duxCore.  hiduccsOohbamafilix  AnxvxorisElau.  Ifli  if! 
funt  filij  Efau ,  &:  hi  duccs  corumnpfe  cft  Edom.   Ifti  1  unt  filij 
Scir  Horrcijhabitatorcs  tcrrx :  Lotam,  &c  Sobal,  &:  Scbcon,  &:  10 
Ana,&:  Diron,&  Ercr,&:  Difanihi  duccs  Horrci,filij  Scir  in  tcr-  11 
raEdom.  Faftiruntautcm  filij  LotanrHorri  ,&:  Hcmau.Erat  11 
autcm  foror  Lotan,Thamma.Et  ifti  filij  Sobal :  AIuan,&:  Ma-  1 ; 
nahat,&:  Ebal,&:  Scphoi&:  Onam.  Et  hi  filij  Scbco:  Aia  6c  An 
Ifte  eft  eft  Ana ,  qui  inuenit  aquas  caHdas  in  rolitudinc ,  cum 
pafceret  Afinos  Sebeon  patris  fui.Habuicquc  filium  Difon ,  &:  2> 
fiham  Oolibama.  Et  illi  filij  Diron:Hamdan,&:  Efcban ,  &:  Ic- 16 
thram,&:  Charan.   Hi  quoque  filij  Efcr:Balaan,  &:  Zauan ,  &c  ij 
Acan.Habuit  autem  filios  Difan:Hus  &:  Aram.Hi  duccs  Hor-  z8 
rxorum:dux  Lotan,dux  Sobal,dux  Scbcon,dux  Ana,dux  Di-  29 
fon,duxEfcr,  dux Difan : ifti ducesHorrxorumquiimpcra- 
ucruntin  TcrraScir  ,Rcgcsautcm  qui  rcgnaucrunt  in  tcrra 
Edom,anrequa  habcrcnt  rcge  filij  Ifracl,fuerunc  hi :  Bcla  filius 
Beor,nomenq;  vrbis  cius  Denaba.  Mortuus  cft  autem Bcla, &:  ^5 
rcgnauit  pro  co  lobab  filius  Zarx  dc  Bofra.  Cumquc  mortuus  ^4 
clTctloaab,  rcgnauitprocoHufindctcrra  Thcmanoru.  Hoc 
quoq;  mortuo,rcgnauit  pro  co  Adad  filius  Badad,  qui  pcrcuf-  ^6 
fic  Madiain  rcgionc  Moab:&:  nomen  vrbis  cius  Auith.Cumqi 
mortuus  cfTet  Adad ,  rcgnauit  pro  co  Scmla  dc  Mafrcca.  Hoc 
quoquc  mortuo  regnauit  pro  coSaul  dc  Huuio  Rohoboth. 
Cumq;  &:  hic  obiilfct^fucccfTit  in  rcgnum  Balana  filius  Acho-  38 
bor.Iilo  quoquc  mortuo,rcgnauit  pro  co  Adar^nomcnqnc  vr-  39 
bis  cius  Phau :  &:  appcllabatur  vxor  cius  Mctabcl,  filia  Matrct 
fihxMczaab.  HxccrgonominaducuEfauincognationibuSj  40 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

41  &:locis,&:vocabulisfuis:duxThamna,dax  Alua,  dux  letcth, 
42.  dux  Oolibama,dux Ela,dux  Phin5,dux  Cenez,  dux  Theman, 
45  dux  Mabfar,dux  Magdiel ,  dux  Hiram :  hi  duces  Edom  habi- 
tanccs  inrcrra  impcrij  fui.ipfc  cftEfaupaterldumxorum. 


P  R      F  A  T  I  O. 

EscRiBiTVK  hoc  capite progemes  ,  pojferitas 
Bfwyar^plitudine,  ac pott'tia;regalis  etiam  dignitatis an- 
tiquitate  yac  dititurnitatememorahills:indKatHritemre- 
gio  circa  montem  Seir^  quam  (jr  ille^  pojleri  eius^  habi- 
tationeyjimul^  dominationetentiertitiqujipojlea  ahBfaUyCuieratetiam 
nomen  Edom,appellataefi  idumAaMonet  San^us  Augufiinus^quA  hic 
narrantur  de  multiplicatione  feminis  Efaupofi  mortem  ifaacy  mcmora- 
ri  perrecapitulationemiea  qnippc  magna  in  parte ,  ante  obitum  ifaac fa- 
cfa funt.  Augufiini  vcrba funt  hxc  in  qu.ifiione  ijS,in  Gencfim:^upd 
pofinarrationem  mortis  ifaaCy  narratur  qu^ts  vxores  Efiu  acceperity  cr 
quos procreauerit yrecapitulatio  intelligendaefl.  Neque enim pofimor-' 
temlfaacidfiericcepit  yCumiameffinttuncEfau  (^lacob  centumvi- 
gintiannorum ;  quippecum  eos  fexagenarimlfaac  Jiifceperit^  vixe- 
rit  annos  centum  ocfoginta.  Sic  Augufiinus.  Ne  vcro  Lecior^  aliquot  lo- 
cifi  h^fitetin  lectionc  huius  capitis  ypropter  magnam  nominum ,  qu^  m 
eo  recenfentur,varietatem^atcpieohfcuritatem;proponam  eiperutile  do- 
cumcntum  hktradittim  a  Caietano:  Circa  nomina  propria  [tnmit  Caie- 
tanus )  tam  mulicrum  ^  quam  virorumy  qud  in  hoc  capite  recenfentury 
aduertat  prudens  Leciory  tantam  effe  varietatem  y  Vtdiuinare  quo- 
dammodooporteat.Vxoresenim  Efaualijs  nominibus  appellanturhic^ 
quamfuerantappellatJt  fupertus  cap.26.  Etfimditerparentes  earum  ali- 
ter  hic y  at  que  ibi  nominantur.  Et  quoniam pcrfonam  aliquam  confiat 
multis  nominibus  nominariy  mtdtis  modis  contigijfe  apud prifco  s  ra- 
tionempatcrmtatis &fltationis ,  efiam  antc  legcm  Mofisi  tdeonullm 
Leeforis  mensturhcturfed  accommodetfenfumyVtmehus  ei  videbitur: 
tntelUgendofctlicetvel  de filto  naturalt.vel  de  filio  UgaliyVeladoptiuoi 
fuifie  namque  in  more  atque  vfu filiationem  le(ralem ,  etiam  ante  le^em 

Mofatcamyclarcofiendtthifioriarhamar,m{ru5ludainfracapitd^^^ 
•  mrata.fUcCaictanus.  ■ 


Tuli^: 


GENESIS    CAP.  XXXVI.  ^ii 


TulicautcmErauvxoresfuas,&:  filios,&:filias,&:omncmrub- 
ftantiam,&:  cun^a,  qux  habcrc  potcrat  in  tcrra  Chanaam*  ^ 
&C  abiit  in  altcram  rcgioncm,  rcccfsitque  a  fratrc  fuo  lacob- 
Diuitcs  cnim  crant  valdc ,  &:fimul  habitarc  non  potcrant, 
ncc  fuftinebat  eos  tcrra  habitationis  eorum  prx  multitudi- 
ne  grcgum.Habitauitq;.  Ef\u  in  montc  Scir^ipfc  cft  Edom. 

^  ^l^t^  I  c  locus  quarftioncmhabct :  vidctur  cnim  hk  figiiitK.au ,  pii-  J^n^ofrt- 
ffl^S  "^^"^  difccfllffc  Efau cx  Tcrra  Chanaam  in  montcm  Scir ,  pofl  ^^^^  Zhu^ 
f^S^  mortcm  Ifaac,&:  tunc  ibi  primum  fcdcm,j?c domiciHum  colio- 
cafle  :  Atfupra  GcncCji.  cumlacobrcdiit  cx  Mcfopotamiadicitur  mi-  s^ir. 
fifle  nuncios,  8c  muncra  Fratri  fuo  Efau  in  montcm  Scir,  vbi  tunc  illc  ha- 
bitabat:Et  cap. 5  j.fcriptum  eft,cx  co  loco  vcniflc  Efau  cum  quadringcn- 
cis  cquitibus  obuiam  tratri  fuo  lacob.  Id  autcm  contigit  viginti  tribus  an- 
nis  antc  mortcm  Ifaac.  Siquidem  tunc  lacob  crat  nonaginta  feptcm  an- 
norum,vt  fupra  diftum  eft :  cum  autem  mortuus  cft  Ifaac ,  natus  erat  an- 
nos  ccntum  viginti.  Hancquxftioncm  brcuitcr,fcd  fubobfcur^,  folucns 
Caictanus,Complcmcntum.inquit,fa6li,non  initium  narratur  poft  mor-  CaittMmi. 
tcmlfaac.Multisnawiqucannis ,  viucntc  adhuc  Ifaac.Efau  habitaucrac  ia 
monte  Scir,vt  teftatur  occurfus  eius  ad  lacob.fcd  complcto  officio  fcpul- 
turx  patcrnx,tanqiiam  primogcnitus,acccpif  facultatcs  Ifaac&tranftu- 
liccas  in  Scir.Sic  Caictanus.  Significaticaquc  Caietanus,Efau,poft  mor- 
cem  Ifaac ,  complctc  &  omnino  rcccfliirc  a  Tcrra  Chanaam  in  monteiti 
Scir,non  amplids  illuc  rediturum:  namantcahccthabitaueritin  monte 
Scir,venicbat  tamcn  in  tcrram  Chanaam  vifcrc  patrcm  fuum  ,  prxfcrtim 
aurcmpoftrcditumlacob,  &  cum  dcgraui  Sc  periculofa  xgrotationc 
parns  au  Jiflct.  Apcrtior  eft,(5v:  diftin(flior,&  plcnior  folutio  eiufdcm  qux- 
ftionis ,  quam  rradit  Sanclus  Auguftinus  in  quxftionc  1 1 9.  in  Gcncflm,  S.Auiufi. 
hunc  in  modum  fcribens :  qusftio  cft ,  quomodo  Scriptura  dicat ,  poft 
morccm  Kaac,  abfcefllflc  EfaudeterraChanaam,&  habitaflcin  montc 
Sciricum  vcnicntc  dc  Mcfopotamia  Iacob,lcgatur  fupra  iam  illic  habitaf- 
{c  cu.Proindc quid  ficri  potucrit,  vc  Scriptura  ncc  fallcre,ncc  falli  creda- 
cur,in  proptU  cft  cogirarc,qu6d  fcilicct  Efau  poft  difccfllim  lacob  in  Mc- 
fopotamiam ,  nolucrir  habitarc  cum  parcntibus  fuis:fiuc  cx  illa  comotio- 
nc,qua dolcbat  fe  bcncdiaionc  patcrna  fuiflc  fraudatum:fiuc quod  vidc- 
rct  vxores  fuas  odiofas  fuis  cflc  parcntibus ,  vcl  ob  aliam  quampiam  cau^ 
[im-ySc  ita  ccepcrit  habitarc  in  montc  Scir.Dcindc  poft  rcditum  lacob  cx 
Mcfopotamia,  fadla  inter  eos  concordia  ,  reucrfus  cft  Sc  ipfc  ad  parentes: 
&  cum  mortuum  parcntcm  fimul  fcpclii(rcnt ,  quod  cos  plurimum  dita- 
tos  Tcrra  illa  minimc  caperet ,  abfceflit  rurfus  in  Scir ,  &  ibi  propagauic 
gcntem  Idumxorum.  Sicibi  Auguftinus. 

^     Dicamusigirur,Efau  poftdifccfliim  facobinMcfopotamiam  ,  fcccf- 
fiOTc  inmontlScir;poftrcditumautcmcius,rcdiifleintcrramChanaam* 

SSg  3 


■ 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.  IN 

&  adfuiflc  moricnti  patri ,  &  vna  cum  fracrc  fuo  lacob  curaffe  patcrnutn 
funusi  fa(ftaq;  c«m  eo  patcrnorum  bonorum  diuifione  ,  vehcmcnter  efic 
locuplecatos :  ciimquc  prx  multitudine  gtcgum ,  Sc  armcntorum  ,  tcrra, 
quam  inhabitabant,  angufta,(5i  incommoda  eflct  illis  propter  infuflicien- 
tiampafcuoru,fimuletiamcaptum  amoreprioris  habitationis,  quxexcr- 
cito  vcnandi,  cui  a  pueritia  deditus  fuerat,  opportunior  crat ;  dcreliquiflc 
Terram  Chanaam  fratri  lacob  ,  &  priorcm  in  monte  Scir  habitationcm 
repeciilTc.  Quod  profcfto  fmgulari  confilio  Dei ,  &prouidcntia  fadum 
eft ,  in  vtriufque  fratris  vtihtatem.  Si  enim  Efau  manfiflct  in  terra  Cba- 
naam,crcbr2e  occafiones  cxtitiflent  diirentionum,6<:  rixarum  inter  ipfos, 
vel  inter  eorum  paftores,  ac  feruos :  quamobrcm  Efau,  tum  quod  iracun- 
do  eflet  ingenio,  &  feroci  animo,rum  rcminifccns  iniuriar  ohm  acccptar, 
yehemcntcr  irritatus  cflct,atque  vexaflet  fratrem  fuum  lacob.  Nimirum 
confimili  ex  caufa,legimus  fupra  Genef.i  5.  fuifle  Abraham,  ^  Loth  do- 
micilio,  &  habitatione  inuicem  difiundos,  &c  feparatos.  Fuit  prxtereaid 
nonfolumvtilelacob,fedinrcmquoquepoftcrorum  Efau.  Etenim  fi 
E(au  manfiflct  in  tcrra  Chanaam ,  pofteri  eius,  qui  numcrofiflime  multi- 
plicati  funt,  magnam eius  tcrrae  partem  fibi  vendicaflent.  Qupcirca,  ve- 
nientibus  poftea  Hebrapis,  ideft,  pofteris  lacob  ad  eam  terram  pofliden- 
dam,ficut  Dcus  Abrahac  fxpius  promifcrat ,  neceflc  fuiiret  expellere  po- 
fteros  Efau,quod  finc  bello,  &  intcritu  eius  gcntis  fieri  non  poterat:nole- 
bat  autem  Deus  pofteros  Efau ,  qui  femcn  erant  Abrahx  perire,ac  deleri. 
Quapropcer  dedit  eam  mctem  Efau,vt  pofthabita  Terra  Chanaam,  pr-c- 
optaret  habitationem  in  monte  Seir.iuuitque  eum,vt  Chorrxos,antiquos 
cius  regionis  habitatorcs,  fedibus  iUis  exrerminarct,  ficut  legitur  in  Deu- 
teronomio  cap.2. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

F mm  Anaftientfrtmm  inumor,  dr  aucfer genera- 
tionis  mulorum. 

Suptrillii  <^erbii'f 

Iftc  cft  Ana,qui  inucnit  aquas  calidas  in  folitudine,cum 
palccrct  afinas  Sebcon  fratris  fui. 

T  olimfuit  apuavecerps.hodi£-qucapud  rcccntiores  liti 
g.ofaqua?ft,o  cftm  hoc  loco .  fupcrHebr^avoccricmim) 
quam  Latmus  intcrprcs  vertit  aquas  cahdas ,  alij  mana ,  fiuc 
^frs^^  't'>gna:HcbraEi  vero.atque  hcbraizances  aHcuerantcr  dicunt 
^  ^       '^'i'^"  «""'os.  Hmc  datur  nobis  occafio  difputandi. 
anprimusomnium.fteAna,geaerationemmulotumadinucncrit,cquos 

adnair 


GENESIS    CAP.  XXXVI. 

admitrcuio  alinis.Ua  vtantc  id  tcmporis,niillus  in  omni  tcrrarum  orbc 
maUis  vnquam  fuerit.  Vcru  primo  loco  dc  germana  illius  vocis  Hcbr^x 
notione  dillcrendum  cft.Hcbrxorum,vt  dixi,atquc  hcbraizantium  con- 
llans,&  concors  cft  opinio.ca  vocc  fignificari  mulos.  Et  hanc  fignifica- 
eioncm  putantLyrauus,&:Caictanusaptiorcm,  &congrucntiorcm  cflc 
fcntcti.i:  huius  loci,proptcr  vcrba  illa  mox  adiunfta,  Cumpafccrct aftna>^ 
patrls yl</.quafi  cx  ea  occafione,  atque  opportunitatc  ,  ncriclitari  volucrit 
commixtioncm  cqui  cum  afina/i  qua  fortc  prolcs  inde  cxiftcret.Tradut 
prrterca  Hcbrxi ,  iftum  Ana  fuiffc  manzcr.id  cft  fpurium  ,  cx  damnato  ^ 
c oiru  natum ,  fuUfe  cnim  hlium  fratris  fui  Scbconis  ,  qui  dormicns  cum 
matrc  fua  hunc  genucrat  hlium,  fimutque  fratrcm.  Vt  igitur  ille  fuit  dc- 
gcner& illegitimus,itaconatuscftm  natura  produccrc  animal prartcr 
naturaai.Chald:eus,pro  mulis  pofuit/(/rro:idcm  haud  dubic  fignificansi 
cft  cnim  mulusanimalrobuftillimum. 

Eugubinus  in  fua  Rccognitione  Pcntatcuchi,fupcr  hunc  locum.pror- 
fus  abijcic  Latinam  lcdioncm,  &  lcgi  oportcrc  mulos.prxfradc  contcn- 
diLncc  dubitac  diccrc  tamHicronymum,qu.imlxx.  Intcrpretcs  ab  He- 
braica  vcrttatc  difcordare  :  ncquc  vllam  hic  dc  aquis  calidis  mcntioncm 
hrn^fcd  dc  co,quod  er.\c  mirabilius,de  originc  fcilicct  gcncratioHis  mu- 
huam.Putct  vcrci  Hicronymi  tcmporc,pro,  Icminjquod  fignificat  mu- 
los,  codiccs,  quibus  eft  vfus  Hicronymus ,  ha^^uilfc  ,  vcl  ^Maijm)  id  eft, 
a-  T  !  aamm)id  cft,maria.Cur  autcm  vertcritf aquas  calidas)  ex  hc- 
:  o  nulla  rcddi  potcft.Dcindc  rcprchendit  Eugubinus  Ixx.  Intctj 

prcces,qtt6dvoccm  Hcbrxamricmin,)pcrmdequaficirct  nomen  propriu 
alicuius  hominis,vt  cft Iacob,&  Ifaac,hic  rctinucrunt,ita  reddentcs  hunc 
lo  Jiun  :  Iih  eji  An.t ,  cjm  irjucmt  lamin  in  dcferto.qtiando pafcebat  inn^cnta 
»*irm /«/.SicEugiibinus. 
4     Atenim  longe  diuerfa  eft  fententia  Oleaftri,qui  fc  icrmonis  Hcbrjci,vt 
qui  maxime,ftudiolum,pcritumque  profitctur.  Audi  vcrba  cius  in  Anno- 
tamenris  cius  fupcr  hunc  locumihnpingunc  hic  omncs  (  ait  Olcafter  )  in 
vulgatum  intcrpi-ctem,  quod  pro  lcmin,  id  cft  mulos ,  legcrit  Mai jm  ,  id 
cft,^acjiias,  ^  dc  fuo  addidcrit  culHas ,  &  curn  attexuilTct  fupcr  hac  re  S. 
Bicronymi  vcrba,qux  nos  paulo  infra  mcmorabimus-,  Subdit :  Vt  autem 
c-oc:iim,quoddchicrcfcntio,djcam,arbitrorhic:lcmim)non  mulos, 
n  )  lani  dicunt,fcd  maria  fignificare.Moucorad  hoc,  quod  radix  vq- 
cis  Limin)fit(lam)quodi«confc(roeftfignificare,marc.  Nequeobftat 
idqaodnoftriobijciunt,cumfigmfic.atmaria,fcribi(Iamm;non(Iemm) 
namvariapunaaturainnominibusciufdcmradicis,  non  lcmpcr  variat 
fi-nificationem.  Etcumhoc  probartit  Oleafter^produais  ahquot  Scri- 
r^Mrarlocis,adiugir.Facit  pro  hoccitata  fcntctia  Hi(ironym.dicentis  ci(dc 
ris  fcnbi  mar^ia^quibusctiahic  fermo.Eftautcm  aducrtcndum,  Scri- 
pruram  hoc  loco,  inucutioncm  iftius  viri ,  quafi  rarum  quippiam  cnarra^ 
re    N  m  eft  autcm  rarum  inucnire  ftagna  in  fohtudinc  :  quarc  corum, 
qni  intcrprcrati  func,  vel  aquas ,  vcl ftagna,  rcijcicnda  cft  intcrprcta- 
tio.  Intcrprctari  autcm  mulos  ,  vt  plcriquc  ,  cquidem  non  audco. 

'  Nulqtiam 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Nufquamenimin  Scripturis  co  vocabulo  fignificari  mulos  tcpcvi  iSc 
proptcr  paucos  Hcbrxos ,  qui .  vt  &pG  tcftatus  fum ,  conieduns  potius, 
quam  lingux  pcritia  ducuntur ,  non  puto  nomen  iftud  a  propria  iax  radi- 
cis  fignificatione  alienari  dcbcrc.  Exiftimo  igitur ,  iftum  Ana  inucniflc 
venain  aqux  faUx  ,  quam  hic  mare  Scriptura  vocat ,  ficut  quamlibct  col- 
lcdlionemaquarum.Etenim  rariflfimumid  eft  inuentu.Sic  itaque  vertc- 
rcm  huc  locum.7/?^  efi  Arta^ciui  ime?7it  maria  in  deferto^  id  eft.venas  aquac 
fallx.Qu;^d  forfitan  vfque  ad  illud  tempus,  neque  vifum,  ncquc  auditum 
fucrat;&:  idcirco  memorandum  efle ,  Scriptori  vifum  cft.  Si  autem  Scri- 
pturafignihcare  voluillctmulorum  gcncrationem,non  dixifTct,  inueniflc 
hunc  mulo5,fed  gcneratione  muIorum.Neq*,  talcm  gcneratioHcm  inucn- 
tam  efle  in dcferto.potius  quaminalio  quouisloco,  mirii  videri  debebati 
quod  tamcn  Scriptura  indicarc  hoc  loco  voluit.Hadenus  ex  Oleaft;ro. 

S.Kimn^^rn.  Scd  vidcamus  quid  fupcr  hac  re  S.  Hicronymus,quem  nihil  corum  la- 
tuit  quae  fuper  hac  quaeftionc  varie  difputantur,  fcriptii  rdiquerit  in  Tra- 
ditionibus  Hcbraicis  in  Gcncfim  fuper  hoc  loco.Multa,inquit,  &  variaa- 
pud  Hcbrxos  dc  hoc  capirulo  difputaturrapud  Grarcosquippc,  &  noftros 
fuper  hocjfilentium  eft.  Alij  putant(Iamim)maria  appellata ,  ijfdem  cnim 
lirreris  fcribuntur  maria,quibus  &  nunc  hic  fermo  defcriptus  eft.Et  volut 
illum ,  dum  pafcit  afinos  patris  fui  in  defcrto ,  aquarum  congrcgationem 
rep:rifi'c,qune  iuxta  idioma  lingux  Hebra?a^,maria  niicupcntur;  quod  fci- 
hcet  ftagnum  repererit,cuius  rei  inuentio  in  eremo  difKcilis  cft.  Nonnulli 
putantaquas  cahdas,iuxta  Punic»  lingua:  viciniam,quac  Hcbrara?  conter- 
mina  eft,hoc  vocabulo  fignari.Suntqui  arbitrentur ,  onagros  ab  hoc  ad- 
miflbs  efle  ad  afina;»,  &  ipfum  iftiufmodi  rcperifle  concubitum ,  vt  velo- 
cifl[imi  ex  his  afini  nafceretur,qui  vocatur(Iamim.)Plcriqucputanr,quod 
cquarum  greges  ab  afinis  in  dcferto  ipfc  fccerit  primus  afccndi ,  vt  mulo- 
ruminde,nouacontranaturamanimaIia  nafcerentur.  Aquila,&  Sym- 
machus  hunc  locum  Ita  traftulerunt;  ipfc  eft  Anas,qui  inuenit  W  lufiu/i^^ 
quac  interprctatio  pluralcm  numcrum  fignificat.  Scptuag:'nta  vero ,  & 
Thcodotion  fimiliter  tranftulerunt ,  diccntes/c».  iuf>cuu^  quod  indicat  nu- 
mcrum  finguIarem.Hadcnus  cx  Hieronymo. 

5.  Bierrjm.       Hieronymus  igitur  Latinam  ledioncm  huius  ioci  &  commcmorauit,  6 
limulque  originem,  ac  rationcm  cius  indicauit.  Nempc  cum  obfcura  ef- 
fet  vocis  Hebrar :r  fignificatio ,  &  ca  vox,  Punica  lingua,  qux  valde  affinis 
eft  Hcbraea?,fignificarct  aquas  calidas :  prudentcr  fiine  Latinus  Intcrprcs 
itidcm  vcrtir  :j)rxfcrtim  vcro  cum  inucntio  aquarum  calidarum  in  foli- 
rudinc  raracflct,ac  mcmorabilis  vider-tur.  Aquas  porro  calidas  cquideni 
intcrprctor  thermalcs.fiucbalncalcs  aquas.-quarum  virtus ,  quod  curan- 
dis  vulneribus  ,  mitigandis  doloribus,  fanandlfqucmorbis  pereflicax  & 
falutaris  cflc  folcat ,  magno  cft  in  pretio ,  magnaquc  in  cclcbritate  homi- 
mm  :  prorfus  yt  talc  inucntum  ,  &  ipfum  inuentorcm ,  &  locum  taliun^ 
aquarumvaldcnobilitcr^iSccelebrcm  rcddat.Nccopinioncm  Hebra^o- 
xum  dc  mulis  tacuit  Hicronymus ,  quam  tamen  minimc probabilcm cfTe 
reac  argumcntatus  cft  Oleafter,  Laboram  fanc  vchemcntcr ,  ac  fudant 

Hcbraci 


GENESIS  CAP.  XXXVI.  4^5 
HehfJEiin vcftigando  notionem  vocisleraim,  provt  fignificat  mulosrfeJ 
planc  incaflumlabor  eorum  omnis  recidit;cu  m  Scripturanihil  quod  cis 
faucac  rcpcrirc  qucant.Crcbra  eft  profefto  in  facris  littcris  muloru  mcn 
tio;vcrum  nijfquam,ac  nc  femel  quidcm,  fub  ifto  vocabulo  (  Icmim:) 
qiiod  magnocftargumcnrOjiftA         '  ''-nificari  mulos.  ^ 

Illudprxcerca,Hcbr3Corumu.  ^^*g^^^'^"^^^^;l^  ^^^^^^ 

ipfi, Anam  illum  fuiffe  primum  inucntorem  gcnerationis  rhulorum.  No 
j^irur  ante^eta'       '      •  pc  fueratvnquam  in  omnitcrrarumorbe  mu /«rMm  j;«K7i» 
lus  ,per  annu^  .  liiis  bis  mille  duccntos.  Scdenim  id  pugnat  tor^m. 

cum  vcriutcfacrx  repugnatpcrfeftioni  ipfiusmundi,fi  tan- 

•  :i  aiiiinalis  ci  dcfucrir.  Lcgimus  iufliircDcum,cum 

,cn.i.vttcrra  producerct  iumcnta,  &:  rcptilia,  &  bc- 
ftias  fecundumlpccicsfuas.  Mulusautcm  ceofctur  intcriumcnta;  cxcc- 
ptaqipotcftatcgcnerandi,parcuiuis  perfc(ftorum  animalium.  Nccquia 
mulus  non  i  hbi  fimili,fcd  cx  diuerfarum  fpccicrum  commixtionc  pro- 
creatur,negandueft  fuiflcin  prima  rcru  gcncratfone  jprQcrcatum,cum 
eti.rn  .i:v:n  ilia.^nx  purri  ex  materia  gignuntur,  tunc  ruilTc  creataaffir- 
ni.:  ^  .ashom.y.tnGcn.Qapd  fiquis  pugnet  non  fuillc  tilc  pro^ 
crcatiim  muluiccrictamdiuin  mundo  non  cflcfacla^m  generationc, 
ncquaqu.icrcdibileeft.Naquoc^  lir-- ^  ^  1-.'  ' '  mq,  tradit  Rupcrtus, 
gencracioncm  muli  cfle  contra  -la  lcge  daranatarn, 

&idjirconon  cfle  fadtma  ^o,  muuaic  Vvrum  cllc  puco.  Ponam  Iilc 
V  '    rricxcapitcrlrimo  JkimilibriCommentariorii  eij^smGc- 

..nquic,qu.vdamanimaliacxdiuerfa  naturaru  pcrmixtione, 
tanqudad  ilccrina;vtde^uo  ,5cafina,murus-,  de  hirco  6c  ouc  nafcitur 
Tityrus.qwadhominuminll^clu  ficri,Icx  diuma  vetat,  dicens,vt  fcri- 
prum  cft  Leiiif.  1 9  •  /«w  ntA  tud  non  fucUs  coire  CHmaltmusgenerif  amniX^ 
tibuu  Hoc  primus  fecrirc  fertur  Ana,filius  Srbeon.filij  Efm, qui  equaru 
f>  '  ^nisfcc  cpr^^^  /cencfi,  vtmulorum,indc  noua  contrana- 
i la  nafcci  ^ rmn  tamen  &  bcftix,qux  fub  hominum 

magilkiiononfunr,contraiuturam,diucrfis  cx  fpeciebus  permifcetur, 
vt  Lco  aiixtws  par  \  -  ^--v  rarLcopardum,  <k  Lupus  cerux  commixtus, 
procrcat  Lynccs.  'hyficijvipcfa,  nequiflimum  genusreptiliu,& 

fupcr  omnia  ferp  itum  ,  vbi  coeundi  cnpiditate  ardcr, 

mufznxmarinn.       ^  ..  .  )  ^  .^..rcrprogreframque ad  litrus,fibilofua 
prxfcntiam  fi^  .:h  irc.ncc  murcnamdeefre,fcdvcncnar«ferpenti^ex- 
pctitosconiunttionis  fux  vfus  impcrtiri.  Sic  Rupertus. 
8     At  ego  fine  dubitatione  dixerim,falfiim  circ  quod  ifti  aiunt,genera-  ^^^^^^^.^^- 
tioncmmuIicflccontranaturam.Sicnim  generatio  muli  conrranatura  ^^^^,^,,, 
eft,cr^ofimilitcrcqui,bouis,Elephanti,  6<:cuiufuis  aliorum  pcffcdo-  fecundHmuu' 
rumanimaliumgcncratio,contrAnaruramcflct:omniaquippc  in  gcnc-  turam. 
rarione  muli  repcrire  eft,qux  arguur,&faciunr  gcnerationcm  nacuralc. 
Principio  ,  naturalc  cft  prmcipium  admum  gcncrationis  muli ,  qui  cft 
cquus,&  principium  pafliuum  ciufdcm,qux  cft  afina,6c  vtrumquc  natu- 
ralcmhabctmutux  coniunftionisappctitum.Scmcn  itccquioum,  quqd 
Comm.in  Gcn.Tom.4.  li  li  h 


425  C  O  M  M  E  N  T.    l  N 

vim  habetefficienJi5& {cmena(ininiim,quod cft tanqiiam  materia; ha" 
ruralia  lunt,&:  naturalem  liabcnt  potC!itiam,vt  ex  vtroque  gencretur  mu 
lus.Deinde.naturalia  funt  inftrumcnta.qu?  dc(cruiunt  gcncrationi  muli; 
locus  item.vtcrum  dico,&:  marricem  focmininam-.modus  quoque  gene- 
rationis,(iuequi  fit  extrinfrcus  in  ip(a  vtriufque  animalis  coromixtione: 
fiue  qui  fit  intrinfccus  intra  fcemin.-E  vterum.  Adhacc,tepusgenerationis 
mulifccundiimnacuram  dcfinitumcft:  aconceptu  enim  vfque  adpar- 
rionem.certum  &  ftatum  (ecundum  naturam  tempus  eft  iicut  in  aliis  ani 
malibus.  Talis  quoquegencratio.vel  (cmper,vel  vtplurimum  fuccedit: 
arquecontranaturam  funt.non  fic.fedraro  eueniunt.  Prartcrea  mulus 
ipfe,resqux-dameftnaturalis,habens  in  fenaturam,'qualis  definitur  ab. 
Arqotcts.  Ariftotele,Principiummotus  in'co,in  quo  eft.  Et  cum  inter  perfcdtas 
animalium  ('pecks  cenferi  dcbeat.per fe  intenta cft  a  natura,vrqux  fi  dc- 
e(let,genus  ipfum,&  vniueriitas  animalium  ,  completa ,  &  perfec^ta  non 
poflet  habeii.Nec  vero  obftar,quod  mulus  non  po/5t  generare  fibi  fi- 
mile,cum  idem  in plancis,&  permultis  animalibus  infit,  non cnim  iftud 
pertinerad  rationegeneiacionis  naturalis,  vrquod  ifta  coditione  carcar, 
uidicadum  rit.no  fieri  fecundum  naturam.  Neque  huicrationi  adiieda- 
tur,qiioJmuIusnongcnerecurafibifimili  {l-cundum  fpecicm:cu  idcm 
accidatpl3ncis,&  aliisanimalibus.quiEnoncx  femincfua:(pcciei,  fcdcx 
piitri  matenagenerantur.  Ac  licat  mulus  non  genererur  i  principio  Cnni- 
Ii  (ccundum  fpcciem  v!timam,generatur  t*me  a  fimili  fecundum  genus 
Ar,jl>u.  Suoddai^  proximum  innominarum,qaod  cft  commune  cquo,&  afino 
&lecundum  quod,mulusa(nmiIarur  vtrique  princioio  fua;  -cncratio- 
Ucm  t«,f.  ""^''cuttradic.Ariftoteleslib.y.Mctaphyfic.tejctu  28  °  9 

"  ^^"  •■  ^"'^«'^'■"f  Po"?  ^Jiuina:  Scriptura:  in  cap.  1 9.  Leuinci ,  quam  nobis 
opponunt,n.h.l  oAcithuicfententix: J.ni(.„^,i,e;^oco  Sc^^^^ 
ptura; ^on  factes  coire cmnaltmHsgenem^nirnmuhm.<>>eA  borum  vcrbo 

'"^^'■P^"-^^'?"'^™»  &  intelligcntiam  tradit  S.Thomas  i, 

r2qux(^.io2.art.6.h,sverb,s:c.rcacoir.oncmani,iuliumdiuer(i-fpc- 
oe.  raco  Iicterahs  rnplcx  rcddi  potcft.  Vna  quidcm  ad  deteftatic^a  do 
bIatr.x^gypr,orum  quidiuerfis  comm.xcionibus  planraru,7  &  ant  ' 

."nZnritbrnt  d"  ^^^»"' d.uetfatcon: 

undtiones  habenc  diu.  rfos.cfFedus,&  iuper  diuerfas  fpccies  cerum  A I 

tiocft,adtollendam  vn  uerfa  ircr  ocraf^nn^.^  .  .."  -^^^"^^ia- 

cnin,diuerfarumfpec,erumnorfa"?t^^^^^^^^ 
per  homines  procurecurrin  afpcdu  autem  coims  .nm,ll  ' 
homini  concupifcenci^e  mocus- Vnde  &  „  Tr.T,     l  T;  '^''''"^"'^ 
KM,M.r  rcfercRabbi  Moyfcs  prTciDiturv  "'^"'  'udxorum.vt 

Jibus  cocuntibus.  F  guS  S  r  ttE  """"^  T^^' 
.deft,popularesho.4.escocrn;iS/o"^^^^^^^^^^^^^ 

S"oqucv.ia,6.errorcspcrtralZrHTcfTrc;m:r'''^ 


Caicta 


G  E  N  E  S  l  S  C  A  P.    XXXVL  4^7 
Caieraniis  quoque  fupcr  cockm  Lcuitici  loco  ira  fcribic :  Perfpicuum  Caiet^nm. 
cft  ifto  Dd  prTcepco  f>on  prohibcri  -  mcm  mulorumtrum  quw 

haiufmoaianimaliumvruslcgicurap'.   .os,hcuc  parct  i.Rcg.cap. 

i8..\'  ^Rcg.cap.i.<?c  iS.tSc  i,Efdixcap.2..^apud  Kaiam cap.6<5. 
r.r.i:  r  |uia  B.Paulus abturdum rcpurac  l.ad  Cor.p.  quodDcus 

i  iLv.uai  oobus.C^archoc  prxcepcum  duphciter  incclligi  potcft, 
,vjrfticiosc,vcl  parahohcc.  Superlliriose  quidc,  vt  incclligacur  pro- 
hiBcrnmicaciofuperftu  !ium,vc  qucmadmodum  in  Euan- 

,  J\  •car:  OrufJta  v  .  <cjtn,ficf4tt  Ethmcifaciuriryiia  inteni-. 

^  lohibcricon  nimahum  diucrfac  fpcciei:nonabfoIucc, 

lla  morc  kchnicorum.  arabohcus  tft  fcrmo ,  ficuc  c\m11c: 

-  A;5  os  houi  tritHrAfii  ;  . .  ^  .  i npcu  eft  rario  huiuhnodi  parabola::pi  o- 
irenim  ca  fimilicudine,vt  homo  abftineat  pcnitus  anouuatibus 

^  ,  ..  '    '  nparit  animalj&neutrius 

^  '  ^    '  :at  quod  Hcbrsi,  cradunr. 


um  Leuinci  locum  explanances.  Voluic,  inauiunt ,  Deus  ifto 
'  '  .riojfiueconfufio,  fcd 

malalingua,  fimultas, 
ciesanirqj|lium  abHcbrxis  permi- 
idi:aciK  uQemfi.^       ^    •      '   ^  '  - 


SECVNDA  DISPVTATIO- 

/jn  be.it!! <  J(^h  fHcrit  ex  ^cnere  aefhrpe  Bfm. 

SuverAlisipfisyeriiSy 

MorcuuscftBcU.&c.regrtauitpro  co  lobab  hlms  VsRs-jy. 
ZaracdcBofra. 

^-^^^  o.Ersolvam,&:  prarftabo  Lcaori  hoc  loco ,  quod  mc  Tfima  rpm,o, 
^  -       ..Jrcercmcmimincci llS^^L 

^^oiummGcncfir..  c-'m    cnccntiam  ca-  ^^^^^^^^^^^^ 

niris  xxij.  cx;  ^turus  cnim  lum  de  gcnerc,  ^^,,^ 

B.lobjdc.jUL  Lcmpuic,quoisvixic.S.Hieronymus  /^. 
....     o     . .  :i  fcripUtad  Euagrium,duasfupcr  gcnerc  lobrc-  SM»cror 
fcrc  opinioncs,vna  quidcm  Auftoru  Ecclcfiafticori,  gcnus  lob  accerfeu 
tiumab  Efau:alceraver6r  '  tuu^i  aNachor 

Syro/rarrcipfiusAbrahar.  ,     •     ,  .nretur  ipfc,no 

m  licauicco  loco.Super  hocautclocoGcn.memoris  fupradidtaScriptu 
rarvcrba,ficait:HuncIob  ireircIob,vtm  fine  volumi 

nisipfiusadditumcft.Conc.   ncdc  Nachor  cu  ftirpc gcnc 

tarum,vtiam  fupridiau  cft.Rcmutitigirur  HieroDymusLeaorcadid, 

hhh  z 


428  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

quod  ipfe  annotaiicratin  Traditionibtis  Hcbraicis  in  Genefim  fuper  ex- 


pnmogenitu.«-..**w..v,.  .w.    ,  — —  v*w.*w*«, 

Huz  ftirpe  lob  dercendit ,  ficut  fcriptum  efl:  in  exordio  voluminis  cius; 
Plrfiiitinterra  Hnl^ynomirie  Iob\lAd\c\g\tm  quidam  cxiftimant  lob  de 
genere  eire  Efauifiquidem  quod  infine libri  ipfius  habetur,  ipfum  fuiflc 
quartum  ab  Efau,&:  reliqua  qux  ibi  continencur ,  in  Hcbrxis  volumini- 
bus  non  habentur.  Frater  iftius  Huz,  fuit  Buz ,  quem  Septuaginta  Bauz 
transfcrre  makierunt.  Ec  ex  huius  gcnere  eft  Balaam  ille  diuinuSjVt  He- 
br.Ti  tradunt,qui  in  libro  lob  dicitur  Eliurprimum  quidcm  vir  fand:us,&' 
Prophcta  Dci,pofteapcr  inobedientiam,  &  dijRdcrium  munerum,  dura'. 
Ifraelmaledicerccupic ,  diuino  vocabulo  nuncupatur.-diciturq;  in  libro 
/ob:  Et  iyatiis  Heitu  jilius  Barachiel Btizites:  De  liuius  vidclicist  Buz  rac?i - 
cedcfcendcns^ficHieronymus.AtquehcEC  cft  Htbrxorum  fentcntia. 
^  vtrefertvbiqueyieronjrrnus. 

»^"r1  s.X'-     Q<i?"qiwm  Rabbi  Salomon  vt  mcmorat  Tholhtus  fuper  caput  2  2 . 
monis  hhfuif  Genci.  affirmat  lob  fuilTc  Chanananim A'  paulo  ante  quam  Hcbrxi  tcr- 
/e chunMm.  ram  Chanaan  ingrcderen|^r,ilhim  cfle  mortuum.Nam  pro  co  quod  no, 
legimusNuincr.14.  etrectfitabipfisoj-         IhUum,  Hebraice  Icgitur 
ad  verbum:  Errecefftt  ab  eis  vmbra:  Iii  ;ur  porro  ifte  Rabbinus 

hanc  vmbram  fuiflcBcatum  lob.cuius  nempemeritis,quafiq8od.iprar- 
fidio,&vmbracuIo,abardore  diuioa:  ir.-c  ac  vindicl:a;,ne  fuis  exfedibus 
peilercivur  Chanansi^adillud  vfque  tempus  fuerant  proi^di  •  Sentcn 
/rtw  "^*"  Hcbrjeorum/ecutus  cft  Philippus  Presby 

->   •  ter  in  principio  Commentariorum  fuorum  in  Iob,quem  Gcnnadius  fcri 
G«».A,«  D'tfu'«eoptimumaud.tc.rem  B.Hieronymi ,  &  Commcmarios  in  lob 
Rup^rtus.  "mpliciiermonekriplilTe.  Accelht  itcm  huicopinioni  Rupertus  lib.^, 
WJlonu  icho  Commentarioru  in  Gencfim,capitetrigcfimoquarto,&:  HiftoriaScho' 
itl.  "P"'  q°'"q"--'g^-''mo  oaauo,fuper  l.brum  Gcncfis,  &  Lyranus 

fiiper  cap.2  2.Gcncfis.piicipuevero  inprimum  caputlob.  vbinon  ddfei 
tamt  dicere,in  humimodi  quiftione  crededum  efle  potius  Hieronvmo 
T.m-.,  0/,««  ^"^^'^*'^"^™  »'''=>  <l»'bi'»^ibet.  ^  * 

cuetum  ni.  Caietanus  in  primum  caput  Iob,inccrtri  cfFe  fcribit.  vndc  lob  eenus  i  t 
hl  urtu  ejji  duxcrit,non  folum ob  varietatem  opinionum,  fed  eo  maxim^  auod  f„ 
<tn--n  uh.  per  ea  re,nihil  ex  diuina  Scriptm:a,quod  probabile  fit,  afFerri  queat  A udi 
Caicr.anum,exquagentcpaternumgcnus  duxeritlob.incertum  eft-no 
fo  um  carationcquodalij ex  gcnere  Efau.ali,  cx  genere  Nachor frairis 
Abraham  illim.  generant,fcd  potifl.mS ,  qu6d  nulla  coniedurx  ratio  ad 
genus  lob  habendum .  fufFragatur  cx  Scriptura  facra.  Ncc  id  cx  Datria 

c.us,quxvocaturHi,z.c5icaaripoteft.FuiircauteregnumintcrraHuz 
patetex  xxv.Cap.H.erem..e.S^aeratHuzin  ArabiaPetrxa  inconfinic; 
Idumex.f.cut  coll.gitur  ex  verbis  Hieremiar  Threnorum  4.  G..:de,&  1 
tarefilia  Sdon.^it.  hubitas  m  terra  Htr^,hoc  eft.qux  extcndis  h.-ibitatbne 
tuam.comprehcndcndoctiamterramHuz.  Si  quidcmapud  Hicrcmiam 

cap.25. 


GENESIS  C  AP.  XXXVI.  4^9 
cap.  a^.fcparatimnorainanturrcgcs  tcrrxHiiZjScEdom.  Etquamiiis 
muUos  homines  norainc  Huz  appellatos  in  Scriptua lcgamus ,  vidclicct 
vnum  cx  gcncre  Chorrxorii ,  qui habicauerunt  in  monce  Scir  ante  Elau, 
vti;T:prumcftGenel'.36.alterum,quifiliusfuitNachor  fratris  Abrah.r, 
vtdiciturGen.22.&multo  -  hlium  Aram,  filij  Scm,h- 

h j  Noe,  ab  hoc  tame  vltimu    ^  ^minatam  fuillc  tcira  Huz. 

Fuic  iraque  lob  Arabs>ex  Arabia  Pctraca,ad  differentiaqjitam  Arabis  de- 
lcrtx,quara  ' 

2    Cxtcrumco;  ,    ^    ,  .  Patrum,&Auclorum 

Ecclcliafticorum,Iob  fuifledeftirpe  Efau,&  proncpotcm  iprius:  hqui- 

T   Rahuclcm,hicZaram  ,  cx 

:  ^     ,  ..    .   .         lodcniminhoccapucdic!-^'*'^'^' '''-^^'^' 

regMUhtfro  co  lohdh  pltuf  Z^tr^Af  Bofra :  ic^ 
^,rcpcritur  inpriori  1:1  '  •   -  • 

 ....inturdeB.lob.Ethui.  ^ 

rcm  laudarc  poflum  antiquiflimum ,  Ariftxura ,  quiludaicam  hiitciiam 

fcrirfit  ,^;:incadeIoh'  ^  '    '  us  fuit Efau, habi  

iniaumxa,atqucAral   dinini<; prTct- 

ratufque  diuinitus  maqnis  calamitatibus :  ad  qu. 

r  "     '   nr.  Ml. 

l    .  capitc  ^ 

dxus  in  libro  fup^r  Gcnelim  ,  vt  refcrt 

mum  cap-  ' ■  .  ■  ■  , ;.  ., , 

v  .,vtrcfcrt 
Thr  cmcius:  cxtantiphus, 

:   •  ^  vxorem 

b,  ando- 

I\  rpc  tlau.ldcm  prodicum  cltai 

(  ,tamlongiorum, «-  -  :  ^  hrcuiu: 

.  .:hanafiusinSyn(v  nmemoratio- 

nc  hbrorum  lacrx  Scnpturx,in  li.  1 7.  fcribit  lob  cx  poftcris  fuiflc  Eiau, 
^  '     ■         '         r  uicmeftChryfoftomifcntentia/cuius  m  c/>/  v>j?. 

]  .  funt  vcrba :  Scriptura  dicit  B.Iob  fuiflc 

de  tL  proumcia  Efau.    Quo  difcas ,  quibus  cx  mahrix 

c  •  ^  '     '  c  rupcrit:  nam  Sciipturaquinrum  ab 

c]uippegenuitlfaac,lfaac  Efau,Efau 
:  1  Zaram ,  Zara  1  ob :  (ucccflioncm  igitur  ab  Abraham 
pci  i--ui  iia.  u  [  b.lohuSicChryfoftomn^ 

Conhmiliatradit  S.  Aoguftinuslib.*'  cDei,  cap.  47.  Cuius  S.AuiuTifn 

vciba,qu6dpixtcr  id,quodc  nunc  .iiandamcontincnt 
fcntcnriamTl^  :.iiii,hiclibctaci..i  u.i .  .  1  x  auincs,  inquit,quofda 
non  tcrrcna.i^  ti  Societatc.ad  vcros  Ifraclitas ,  fupcrnxciucs  pa- 

trix  pcrtincntcs ,  ctiam  in  alijs  gcntibus  fuiflc ,  ncgarc  non  poflimt  Hc- 
brri.  O  -  Mnt, facillimc  conuincuntur dc  fandlo &  mirabili  viro 
1  jL>  •  <iui  .  ^ena,ncc  profditus ,  id  eft  ,  aducna  populi  Ifracl  fuit, 

hhh  5 


I'  tn 
m. 


TbtnitrttiM. 


4^0  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fcd  ex  gente  Idum;Ea  genas  duccns  ibi  ortus,ibidcm  mortuus  eft.  Qui 
diuino  (ic  faudaturcloquio ,  vr  quod  ad  iuftitiam ,  pictatcmque  attincr, 
nullus  ci  bomo  fuorum  tcmporum  coarquaretur.Qujc  tempoia  cius, 
quamuisnon  inueniamusinChronicis,  colligimus  tamenexlibro  eius; 
tertia  gcncrationc,  fuillc  poftcriorcm,qua  irr.icl.  Diuinitus  autcm  fuiflc 
prouiliim  non  dubito,vt  ex  hoc  vno  fcircmus,  etiam  per  alias  gemcs  eflc 
potuiflc,qiii  fecundum  Dcum  vixcrunt,clque  placucrunt,pcrtincntes  ad 
fpiritualcm  Hicrufalem.  Quod  ncmini  conoeflum  fuifle  credcndum  cft, 
nificuidiuinitus  rcucIatuseftvnusMcdiator  Dci ,  &  hominum  homo 
Chriftus  Iclus,qui  vcnturus  in  carnc  fic  antiquis  fandis  pr?nnnriabatur, 
quemadmoda  nobis  vcnilfc  nunciatus  cft:vt  vnaeadcmq;  fides  pcr  ipsu 
omnes  in  Dciciuitatc.in  domum  Dci,  in  Dci  tcmplii  predcftinatos per- 
ducat  ad  Dcum.Sic  Auguftinus.  Quod  aurem  dicit  Auguftinus,in  libro 
Iobhaben,fuifleeum  tertium  poft^Ifracl ,  fiuc lacob,  mtclligcndum  eft: 
dc  hb.  lob  lccundum  tranflationem  70.  Intcrpretum ,  *  Thcodotionisj 
qua:  (ub  hnem  cius  libri ,  habet  id  quod  citat  hoc  loco  Auguft.  quod  ta- 
mcn  ncc  Hcbraica  fcriprura.ncc  vulgatacditio  Latina  contincr. 

Supcriorum  Audoiumadftipulatoreft  Theodorctus  in  quxft.o-  m 
Genel  Vndc,inquit,Iob  originem  traxit.' Ab  Efau.Hoc  enim  docet,qua: 
dceofcr.ptacfthiftoriaJV,r^r,inquit..«-,r^^^^^^ 
monftrau.t  B.Mo)l.s,dcfcr,bcnsfuccc/fioncs  eorii,  qui  regnaucruntpoft 
£(au  Aicm-.AfortHu^  eJlBM,&regmmt^roeoJokal>.filiHi  ZarUeBof-a. 
S.GrcioriM.  UiL^ onin.a confentiunt cum hiftoria.Sic Theodorctus  Ec  B  f 
initio  Commentariorum  fuorum  in  lob  boc  ipfum  pro  certo  f  ■ 
m.K  a"]  f  ■  SU-'^  ha"c  proxima  fcr  ommcmorabi- 

mcis.-^dlupradidosauaorcsaduingereoportet  •  -onv 

mus  m  Epiftola  ad  Euagriura,qux  eft  1 1<5.  Hinp, 

Eufcbium  C^faiicn(em,&Emiflenum,Apolli,,arium  irem,&  Euft 
pttS""  '^'P'-"»''^-"----^'        -   .r.uurfupcr  z..ca- 

^"^^^^ 

r.n,  &s.H,t.  °P  "'«"^n^.ta".  .llani  B.H.cronymi,& Hebixorum,  quim  commr     ^  ' 
it U .       Parrum  prox.me trad.tam,&  cxpofrtam.  Ait S.Hicr^nvmu '  n^lT. 
f.tr^it^^  f^^^f^^-^-^^->^<^\^  cfl-edegcicrcEfau,  cum  indicetS 
i^..Ur.    fu.fll.  dc  ft,rpe Nachor.Pr,nc.p.o  n6  fueuint  qnidi , ' 
m.nut.audores.qu.gcnus  Iobrctulcn',tadE?au,  pan 
cc-n(mmusampl,nsduodecimaudorcs,&antiquitati. 

iob.Vcr,^margu.nentatiol"  ^  ^  ' -'^'■'^^''"'■'^'•'S'"^"^^"^'^ 


14 


iu.n 

X 


igitur„..j,. 

uerfistcmpor,bus,"nomi;;-£'!;;.i  .  .  ^'^■"'■'^^■^f^hom.nesd.- 
OKiminc/Tr.  r.\.  n        ""^^i'I'-''.it^^  icpcn.nusm  Scriprura , pri- 

prrogcnurNachor  ^^^^^^^  f '""^  '"P""'^^  'P''-  ^^'^  =  altefum^.ftL 
P  m  £^'"'"f^«l>oi,GencI.2j.tcraumintcrHott^cos/methorrh.T05, 

vt 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    '  XXXVI.  45^ 

vtle^itnrGcneris  :^6,Nullaigiturratiocft,pioptcr  fimilituilincm  nomi- 
nis  Hus.ceriam  ^ '         •  fuit  parria  lo'  :nare  conairam  fuiflc  po- 

tius  abHushlio  i^n.^r  '  ,  vcl  ab  illo  Chorrxo,  Im- 

mo  vcro  ipfcm  isTraditionibusinGcnehm  (upcr 

cy  citc.aui  ^uicconditoremterrxHusfuifl  ' 

H..         :cm  ipUu  >   .    .  »  -  c  f7 

Dci  v\c ait  S.Hicronvmus,Hcliu,vnum  de ahiicis Iob,& cum  eo  diU  n^ir^nym. 
pni^^y/  '       ■  n  cxcademftirpcNa- 

oliQ^  ^  i      .  ,   Buz,  Genel.  22.  At- 

qui  70  faduncipfimi  ex  tcrra  Huz  ,eJcIdumxum  ,  aip. 

j^/  '  .  -1  codcni  in  loco  dixit 

|_^.  .  11  ariolum,  qui  malc- 

^icert  voh;  >  Hcbr.co,dc  quo  fcriptuclk  Num.  1  ^  &  g^jdio  in- 

rereprusci:  '  ''^  Mofis',  vtvidcre  tftNu- 

caput  j6Xicnc')sficiif 
p  :iumipliusH 

crunc  anniduccuti  6«.  u  .  vlq; 

' -  V  nteccllit .  -  •  ^^ixc- 
f,  .  hx  (]Uo  j  ,  11 

Aiu  fmc  B-Uaamarioius,ipfum  vixillc  an  ccntos ,  «i>»^  quin- 

q  <;,qLiodincotempore  ,  .  ^uigit.Opinio  igi- 

ui  maluitBeatus  Hieronymus,quam  antiquam, 
&  comraunem  Pacrum  fencenciam ,  nulla  probabiii,  &  firma  racionc  ni- 

cinir.  '  r     •  f 

4     \ '  ■    ,:^nrcntia,niTT  cft  communis  Parrum ,  &  veccrnm  Auftorum, 

Limentis.Principio,<Scin  Iioccap.^6.Gcncr.  ^^^,;,  ,  ^ . 
.  i^iralipomenon,pcrfpicue  craditlir ,  lob,  liuc  ^u^^.ijunitdt 
.  Lidom  ,  6c  fuilfc  rcrtium  ab  Efau  ;  dicitur  cnim  jtirpe  ljah, 
ihu*Zarx,Zaram  autem  gcnituscflc  aRahuclc,filio  Efaii.Vcriim 
'  -rmare  ,  6^'  labcfadarcconati  funr  Lyranus ,  Olea- 

[^^  ^i^qniCcn.^^.nominatur  lobabjfuiflchotriincmdi- 

uerfum  a  Bcato  lob,vcdocec  vtriufq;  nominisHcbraica  Scripciira,  c]ux 
jj^j  -    '    ^  1  >\  • '  !  ..ranusquidcminprimumcapuclob.ciime-  l-y^nns, 

um  lob  ex  ftirpc  Efau,fubdic:Scdin  hoc  vi 
iiium  Hicronymo,6:  Hcbra:is,dicctibusdcfccndiflc 
I  .  Abraha:,quia  fucrunc  illi  magis  tnci  incalibus  hi- 

lis.  Nccmociuumaliorum  valct  dc  fimilitudinc  no- 
[ob,dc  Iobab:quia  frcqucrer  contingit  duos  homincwaldc  diuer^ 
'  ,  r    '    ,  , '  >  r  nam  prorius  cadcm  appcllan  nominc, 
,1  prardida  nomina  fiilt  valdc  fimilia, 
raicam  fint  multum  dilTimilia  ,  hocc- 
■  •     A!'':^^\  r-i^iv.r V( I(">b     f^cr  T , 

n. 
S. 


COMMENT.  IN 
Similiter  Olcafter  fuper-illis  verbis  huius  capitis  )6.  Mortuu^  efi  Bdx^ 
C^' regmvfit pro  eo  hhah  tiU^ Zane  de Bo/ra,  ita  fcribitromnes  ferc antiqui 
lancli  arbitrati  funt  hunc  lobab  fuillc  B.Iob ,  qucm  putanc  fuiiTe  r-^r  m, 
vc  hk  dicicur.Scd  non  fic  efTcjoftenditur  ex  difcriminc  npmini' 
lobab  fcribicurcumprimalitcera  lodjobaucem  primalirtcracft  /\icph. 
Pundus cciam,fcu  vocalis  lobab^cft  chole,  priorautcm  lob cft  iii  He- 
oleajitr.  braico  HincgadoL  Sic  Olcaftcr.  Q^itamcn  fubdit  cxfacra  Scriptura 
manifcftum  eirdob  fuillc  Iduma?um,citans  locum  quendam  Hicrc  mig 
ex  4.  cap.lamcntationum,qui  paulo  infraexponctur,  Sedenim  ipfcmct 
Olcafterpaulo  ante  confirmauerat  ,nonfempcr  varip.m  nommum  fcn- 
^  pturam,variam  argucic  corum  nominum'fignificationcm.Prisckrtim  au 
tcm,  cum  ficri  potucnt ,  vt  antiqoum  ,  &  primum  nomen  fucKu  Iobab> 
quodpofteabreuiorisjfimulquedulcioris  (oni  gratiajdcciinatum,  ac  de- 
mutatum  fuerir  in  lob.         ..     .      ^  . 

Altcra  ratioiv  qua  communis  baec  firmatiir  opinio^duc9a  cft  -  i 

l.x.immAtur  rit^^tctrdnflationis  ^o.Interprctum':  qua;  in  extremo  libri  lo\ 
jnterpretttm   "^''^  vcrba.qu.t  ncc  in  (criptura Hcbrdica.  ncc  in  Latina  cditionc  lcgun- 
m  fuie  Lihr$    tur ;  illis  autcm  vctbis  apcrtc  teftarum  cft ,  cnndcm  fuiflcr  Iob&  lobab, 
ioh,uj}atium      f^iile  dicitur  hoc  loco  dc  progcnie  E(au.  Vcrbsiilla,{unt  huiufmodi:» 
{elrl^^^   Hicmrerprct:ltioncrcdditurcxIibroSyriaco,intcrra  quidcm  Aufitidc 
habitans,!n  finibus  IdumciEA'Arabia?:&crateinomcn  lobab.Cup  au- 
tcm  aceepifict  vxorera  Arabifiam  ,  gcncrat  filium ,  cui  nomen  Eiterfion. 
Erat autc  ipfe,cx  patrc  quide  Zara,dc  filijs  Efau  filius ,  matris  autc  Bofo- 
rar:ita  vr  ipfc  fir  qumtus  ab  Abrahd.  Et  hi  funt  Rcgcs,qui  rcgnaucrunt  in 
^Edomjcuiusregionis  etjam  ipfc  cJominatuS  cft  Amici  autem,qui  ad  eum 
veiierunt,EIiphaz  de  filijs  Efau,  Thcmanorum  Rcx  :  6c  Baldad  tyrannus 
Sauchi'orum:<?cSophar  rexMma:orum.Sic  ibi  habetU'anflatio  70.  In-  ' 
tcrprctum.S.Hicronymus  non  alicer  fcriptur^m  hanc  eludit,  nifi  dicen- 
do,eam  non  rcpcriri  in  libris  Hcbraicis.  Fuifle  ramcn  eam  magnx  audlo 
ritatis  apud  Antiquos  Ecclcfix  Doca:orcs,co  manifcftum  cft  ,  quod  cam 
jithanafi^.  cum  honore  citauic  Origenes  in  Epiftola  ad  Africanum  :  (Sc^chanafius 
^ugujh       ^t^Synopfi,&:  Auguftinushb.i8.dcCiuicaccDei,cap.47.&Chrvfofto- 
clnyfojl^.     musHomilia  2.dc  PacicnciaIob,&  Thcodorccusquxft.p2.1n  Gcncfim 
v,cod9re.         omnesrinquam)vc parrem  S.Scripcurx,6cIibri  lob.agnofcunt ,  &  ci-^ 
tanr.Quanquam  illud  videtur  iftius  Scriptur^  fidcm  cIeuarc,quod  in  an- 
norum  numcro,quos  vixiffc  facit  lob ,  poft  dcpulfioncm  illius  ihx  cala- 
mitatis,  multum  difcrcpct a  Scriptura  Hcbraica  &  Latma.  A it  enim  ipfa 
lub  fincm  hbri  lob ,  poftquam  illa calamitate  hbcratus eft ,  vixiiTc  annos 
centu  feptuaginta.6c  omnes  annos  vitg  cius  fuiflb  ducentos  quadrafiinta- 
at  in  hbns  Hcbraicis,cV  Latinis,in  eo  ipfo  loco  eftjob  poft  iUam  pleam 
vixiflcannosccntumquadraginta.  ,  ^  ^ 

Tercicratio,comm«ncmlententiamvaldaconfirmans;|ixceft-  Ex  1 
initio iibn  lob  apparet,ipfius patriam  fuilfe  Hus,vbi  fcilicct  natus ,  cdu- 
catus,  &  verlatus fuit.  Eratporr6  Hus  in  rcgionc  Idumcx ,  quod adeo 
perfpicuc  docet  Hicreraias,vt  dubitandum  nullo  modo  fit:in  l.cnim  ca. 

Lamea 


GENES  IS  C  AP.  XXXVL  4?? 
Lamcntationum  fic  aiti  Gaude  &  Utare jilia  Sdo.ijtu  hahitas in  tena  Hh4: 
adtetjuoejtiepemfmet  CalixAnebriahem  ^Atqne  rjHdAbeYU:c[\uhm  vcrbis 
cleclaruur,ldumxoshibiialVctcrramHiis  tanqii.im  rcgionis  fuxparte. 
Hoc  autcm  magno  cft  argumcnto,B.Iob,genre  UUimxum,&:  cx  proge- 
nie  Efaufuiire. 

Hanc  ipfam  communem  fententiam  Thoftatus  antcponft  opinioni 
Hcbracorum,&B.Hicronymi,gcnus  lob  repcicntiuma  Nachorftatre 
Abrahx\Supercaputenim  vigchmum  fccunciumGcncfis  hunc  in  rno-  il^^ZTli 
aumdifputatThoftarus.vicktur  probabilius,  lobfuilfc  dcgcncrc  E(;^n,  prcLuLm 
&fuiffccum,quidicitur  Gcnefis  trigcfuno  fcxto,Iobab,  &  ponitur  fc-  jabp,,/]; 
cunclusrcx  in  tcrra  Edom.  Primo,c]uia  initio  hbricius «iicirur  fuiflccu,  gfm^^.icfiif 
pvx  cxrcris  Oricnrahbus,porcnrcm  <Sc  diuitcnv.  1<1  vcro apcc  conucnit  ci,  ^l^*** 
fidicaturfuifreRcxinldumararnam  poftcri  Nachor  in  Mcfopocamia, 
ncctaiitarumfi    '       n.ncc ranta:  potcntia^  fucrunt. Sccunda,quia  ip- 
fcmerlobnon  .         indicatfc  fuilTcrcgahprjfdirumauaoritatc  ac  di 
pniiatcfic  dc  fc  iplb  loquens  cap.  ip.  Quando procedebatn  ad  vortam  ciui- 

l,^  ■  ■  ■        '  -•tcAthedr^   ^       "  l^i^ir.prirjci- 

pc   ^       jumjtipc.  Jibcb.irtt 

dttces^(frltnguaeorumguttHrifHQaxhdrcoMt.  Ec  mrcr  .^uot  vcrbis, 

fubdit:5j:  ^ ire  adeo^  •  •  :  vnmHi:cuv9cf:tc  jLA- u>/hcircu?nlhi/itft 
exercituycr.   .        irnftrenu.  «Mr.Tcrtio.amicosIob.qui couenc 

runt  ad eum cc^nfolandum,fuiac  rcgcs,fcriptum cft  in Ub.Tob.cap  2.  !»c 
traditu  ab  Ariftxo,vt  fupra  memorau!mus,&:  proditumin  Trandirmnc 
Ixx.Inrcrpretum  liib  fincm  hbri  Iob,vt  pauK>  fupcrius  diclum  cft.  Cum 
igirur  ilh  fuerintrfgcs,&:ilium  nonmodo  amaucrintvtamicum,lcd  vt 

aud:orirarc,(5c  d  -fuperiorcm  colucrint,ac  rcucriti furr"p:,r  risca 

rcs  magnum  f  :um,Tpfum  quoquc  lobfuiflc  rcgcii 

Qu;rc6,patriaIob,fuitterraHus;hacvcro  fi)iiTc  in  rcgionc  Uiumen:* 
'     •  joftenfum  efttcftimonioHicrcmix  Quinro.rresilhamici  lob 
d-  d  funt  a  cribus  ciuitaribus,qux  cranr  in  Idumxarprimus  nomi 

natur  Ehphaz.Themanires^alccr  Baldad  Suhitcs^rcryus  Sophaz  Nanma- 
thitcs.  Dcquarumciuitarum  firu,fcriprum  cft  in  libro  diuifionu  Tcrr« 
Sanclx.Ccrcc  ciuitatcm  Thema  fuiflc  m  1  dumxa,pcrfpicuc  dicit  Amos 
Prophct* ca.i.Sicut  ciiam  Bolram^vRdcfuifrediciiurlobGcn.^^.Scx- 
ro,c]uia  fepulcrn  R.Tobctia  hoc  tcmporc  vifuur  apudlordanc  in  magna 
planicicin  confinio  Palcftmx  &  Idumex,&  magnogenrium  illaru  culcu 
ac  rcligionccelcbratur  S(  primo,quifaciuntI<)bcx  ftirpcNachor,  infir- 
mi/nmararion  ^  ^  '  -Dinandumdudifum^quianimirum  primogcnitur. 
ip!ius  Nachor  2.Gcn.  appcllcturHus,    ab  boc  argumentantur 

f  ondica  fo»(P:  tcrra Has,  qux  parrla  fuic lob:  lob  gcnus  duxiflc-  a  Na^ 
chorpatrc  iftMisHus:ir*P3ul6  fuperiusdcnwnftratucft^fuiflein  rcgionc 
Idu.TixatcrraHiJ>,5<  fuifrealiosduosiftonomincHusappcllaros.aquo- 
rum  iif.rurroorigo  tcrrx  Hus  aptc  duci  poflit.  HaC^lcnus  ex  Thoftato. 
^9  \\..  ,  I  .,ncommunifcnrcnti^,lubcntiaiiimofubfcripfcr.\nMuL 
ta  m  fcncentiam  trahunt:in  iJbm  Hcbrarorum  prx>cr vnuna 

CommanGcn.Tom./^.  iii 


4  C  O  M  M  E  N  T.     I  N 

Annnr  feqm  s.Hicronymum,prorfus  nihil  mouet. Trahit  me  in  primis au^loritas  Ixx» 
tur  cnmuncm  intcrpretumrcum  enim  efTent  viri grauiflimi,&  fapientiffimi, quod  fcri- 
^lTalZ^Zt  pferunt de B.Iob,&  libro eius  adiungcndum  cenfucruntjid puto cos  ex- 
pra  €xpo  t  .  pj^^^^^^^^  ^  compertum,vcI  cx  Maiorii  Traditionibus  ,  vel  ex  probatis, 
quaetuncextabant,  fcriptishabuifle.  Huc  etiam  impcHit  me audoritas 
diuinar  Scriptura!;non  obfcure  fignificantis  terram  Hus,qua?  patria  fuit 
lobjpertinuiile  adregionem,&ditionem  Efau,quam  eius  pofteri  non 
habitationefolum,fedetiamdominatione  tenuerunt.  Mouet  mcpluri- 
mum  ctiamgeneralisconfenfustottantorumquepatrum,qui  fuper  eare 
non  obfcure;nccdubitantcr,fed  aperte.«5caflcueranter  fentcntiam  fuam 
pionuntiauerunt,fcrjpnsqueprodtderunt.Ad  extrcmum  opinio  illa  hc- 
brxoru,quam  fcqui  voluit  S.Hieronymus,nihil  habet,exccpta  vnius  hic- 
ronymi  audtoritatcxcrtum  acfirmum,dcbiliq-,  admodum  nititur  funda 
menco,vtfupra6ftendimus:&:  paruam,vel  ex  (acra  Scriptura,vclexau- 
dloricatibusnobilium  Scriptorum,  vel  ex  verifimilibus  aliquibus  argu- 
mencis,aut  conied:uris,fidcm,aut  probabilitatem  habct. 

TERTIA  DISPVTATIO. 

DetempQreyinqtip  njixitlok 

nilo.  J^^^Q^  T  verum  eflet  quod  Philo  fcripfit,vtreferut  Rupertushb.  - 
8  Commentariorum  in  Genefim cap.i  i.  <5«:  Thoftatus  in 
primumcaputpriorislibri  Paralipomenon,  Dinam  filiam 
lacob^fuifle  vxorem  B.lob  ;hinc  plane  fequerctur,  lob 
fuiflexqualem  patriarchx  lacob.  Etiuxtatioc  tcpusfuiflTe 
Arip4tM.  '^idecurlob,fccundum  Arifta:um,cuius  fcntcnriam  -n  (u'^  t  ion  difputa- 
tione  mcmorauimus-.Facit  enim  lob  filium  Eiau  fr..  .b, nifi  forte 

nommc  filij  fignificarc  voluerit  vnum  aliquem  de  poiu  i  is  Hfau.  Ad  hxc 
^  Hterony.  autcm  tempora  videtur  a?tas  Iob,fecundum  B.Hicronymum  eflTe  refere- 
da.Scripfic  enim  ipfe  in  fuis  Traditionibus  in  Gencfim,  fuper  capuc  jd. 
qui  in  eo  capicc  nominatur  Eliphaz  filius  Efau,  eum  fuifle  vnu  de  tribus 
illis amicis  Iob,eo  ipfo  nomine  appcllacum  in  libro  lob  cap.  2.  Hinc  au- 
temefficcretur,Iobfupparcm  fuilVe  Efau,&  lacob. 
Fam  puuiur  r  '^l^^""^  lob  fuifli aiunt compofitum  iMofcqux  eftcommunis  2] 
/Jr..^m«5,  ^en;enna,vtaitfalsopucatusHieronymusin  Commetariis  fuisin  Iob;ne. 

ceflc cft  iftos  faccre lob  antiquiorem  Mofc.  Scucrus  Sulpitius lib. i .  Sa- 
lob.  cr?  Hiftorix  facit  lob  fynchronon  Mofi.  Idcmque  dicere  debuit  Rabbi 
sulpttim  ^''^'^"^^"^q^if^cjceum  Chanan.Tum,&dixit  fuifle  mortuum ,  cum  hc- 
^ah/domon,  brx^etlentmdefcrto,&:  pctcrcnt  Tcrram  Promiirionis.  Idcm  quoquc 
diccre  oportuitS.Hicronymum,ficxfuo  fcnfu  dixit,quod  in  Traditioni- 
busHcbraicisfupcrcaput  ii.Gcncfis  fcriptum  reliquit.  Ait  enim  ibi 
EIiuBuzitem,vnumdetiibus  illisamicis  Iob,fuifl'c  Balaam  arioIum,de 
quofcriptumcftJNum.i^.qucmin  codcm  l1b.Num.31. conftat  paulo 
antc  Mofis  exccUum,fuiflcgladioab  ncbrxis  intcremptum. 

Sandtus 


V  credtt 
Beda  in 
Seuerus. 


>ore  Utd$' 
cum  Hcbr<$ 


GENESIS    CAP.   XXXVI.  455 
»»    S^ANCTvs  GrcgoriusmprincipioCommcntariorufuoniminlob,  ^'^f'"f^'^^ 
fcribit  floruiiTe  cum  poft  datam  Hebrxis  legcm,&  antcquam  Hebra:!  ha 

forij  aientt^ 

bercntreges,tcmpore  vidclicet  ludicum.  Id  autcm  vidctur  Grcgorius  hh florutfjc^ 
colligereexhoc  36.cap.Gencris,vbinumeraturrcges,quifucruntintcr-  tem^or 
ra  r '         iufquam  Hebr^i  haberent  rcgesrintcr  illos  autem  rcgcs  tcr-  '^^^^ 

rx:   .jndusnumeraturlobab.Quiautcmproximcinrcgm^mcpa 

puUHebrjeiantecefferunt  reges,cos  fuiflc  conftat  ludiccs.  Atcnim  ex 
co  quodScript"  '  '  *  \Iob  fuifTeante  rcges  Hcbrxorum,  non  vi- 
dctur  rcaecon..  ^  .aiflcillum  tcmpore  Iudicam,potuitcnim 
cilc^vcl  antcMofem^vel tenaporc  ipfms  Mofis.  Sed vcrba  B.Gregorijcx 

lob.huiufmodi  funtrlntcr  multos  fa:pc 
q,;  hflbcatur.Etali|quidem  Mofcm,aIij  vnu 

quemhbet  ex  Prophetis  fcriptorem  huiusopcris  fuiffc  fufpicamur.  Quia 
enuTi  in  hbcoGcnc  * '.lobab-dc  ftirpc  Efau  dcfccndiftcA  Bala:  fi- 
lio  Bcor  in  regnum  .  defcribitur;hunc  B.lob  longe  antc  Mofis 

tempora extitiffe  crediderunt:morcm  profedo  facri  eloqui)  nelcicntes, 
quod  in  fupcrioribus  fuis  partibus  folet  brcuitcr  loogc  poft  (ccutura  pcp 
ftnngcrccum  ftudct  ad  alia  fubtilius  cnuncianda  properarc.  Vndc  &  il- 
lic  lobab,priufquam  rcges  in  Ifrael  exiftcrcnt^fuilfc  memoratur.Ncqua- 
q  .      ritiflc  anteIcgcmcognofcitur,quilfracIiticorumIudicum 

r'.  _  fignatur.  Quod  dumiquidam  minus  cautc  confiderant, 

Molcn^cftorunfiIIius,qualiI©ngcantepofiti,fcriptorcm  putant.vtvidc- 
licct  is,qui  potuit ad  eruditionem  noftram  Icgis  prxccpta  cdcrc,ipfc  cre- 
daturctiamcxGentilisvirihiftoria,virtutis  ad  nos  exempla  mandallc. 
HxLZ  Grej^orius.  Scdcnim  vchcmcntcr  miror  quomodo  S.C  > 
ortatem  lobreijciatin  tcmporaludicumHcbrxi  popuh,cum  L 
agnofcat  eum,qui  dicitur  in  hoc  capicc  lobab,  proncpotem  Efau.  Ab  eo 
namque  temporc  vfque  ad tcmpora Iudicum,prxxerierunt  anni  amphus 
duccnti  quinquaginta. 
2 3     Cartcrum  nos  qui  in  (upcriori  difputationc ,  auiloritatcm  Ixx.  Inter-  j^^^orisfer^ 
prctum  &  communcm  fentcntiam  Patrum  fccuti  coclufimus,  lob  fuifte  tentui  ubfutf 
cum  qJi  nominatur  hoc  capitc  lobab,  cx  ftirpc  Efau,&  tcrtium  ab  ipfo; 
fuit  cnim  filius  Zar^xuius  patcr  Rahucl,  filius  fuit  Efaumos^mqua^opor  P^^^r^  ' 
tet  confequcnrcr,&:  conucnientcr  huic  opinationi  drccrc,irratc  lob  mci-  ^^,,^,^ j, 
(] -  in  id  tcmpus,quo  lacob  vixit  in  Acgypto  pcr  dcccm  &:  fcpte  annos:  dcfccndn 
i\  lemm  tcmpus,pcrtincrc  vidcturtertiagcncratio  Efau,in  quaconti-  Atj^f^tum 
nctur  lobab.  Ponamus  itaquc  ortum  lob  in  co  tcmporc,quo  lacob  cura 
omni  familia  fua  dclcendit  in  Acgyptum^cx  quo  tcporc  vfquc  ad  cgrcf- 
fum  HebrjEorum  cx  Acgypto,ducc  Mofc  iam  o(aogcnario,excurrerunt 
anniduccntiqumdecmi,vtalioloc<>  anobisdcmonftratum  eft:&quod 
hinccftconfequcns^vfqueadortum  ipfius  Mofis  anniccntum  trigmta 
qumquc.Hiiicporro  concludi  poteft  ,Iob  peruenift^c  vfquc  ad  xtatem 
Mofis  &  per  octoginta  duos  annos,Synclironon  ei  fuiffc.  Si  quidem  re- 
f>erimus,lob  vixific  annos  duccntos  dcccm  5c  fcptcm.Etenim  Dcus  poft 
iUam  inficincm  calamitatcm.reddidit  B.Iob  omnia  qux  prius  habucrat. 


um  omn» 


111  2 


43«    COMMENT.    IN  GEN.  CAP,  XXXVI. 

etiam  cluplicara,vt  fcriptum  eft  fub  finem  eius  libri.  Sicut  igirur  teddiiit 
ei  facuItatesduplicaraSjica  credibileert:  reddidifTe  etiam  annos  duplica- 
tos:fed  reddidit  ei  annos  cetum  quadraginta,vt  traditur  in  fine  libri  lob* 
ergo  antea  vixeratannos  fepcuaginra,tot  enim  annos,dupIicato  numero, 
continent  centum  quadraginta.  Sedhis  adijcere  infuper  oporretannos 
o^w/»W>r»s     tolerarx  caIamicatis,quos  Oiympiodorus  dc  Suidas,aliique  faciunr 
feptemannos.  Exiftet  igitur  tota  fumma  annorum  vita: 
lobanni  ducenti  dccem  &  fcptem.  Si  lobigitur 
natus  eft  eo  anno,quo  lacob  dcfcendit  in 
i£gyptura,vixito(5boginta  duos 
annos  poft  orrum 
Mofis- 


BENE 


4?7 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  1  A 

I  N    C  A  r  V  T 


lofeph  .tdolefiens  fexdecim-annerHnt,pr«pefuit,'vtprs  inuidia,&  od/a 
occtdereturj  fratnbmfm:  verumtamen  lud^  interceftene  vendt- 
tus  MadMnttis,  ducfus  eft  inAegyftitm. 

A  B I T  A  V I T  aute  lacob  in  tcria  Chanaan,  i 
in  qua  patct  fuus  pcregrinatus  cft.  Et  ha:  sut 
trcnerationcs  cius:Iofcph  cum  fcdccim  cflct  2- 
annorum ,  pafccbat  grcgcm  cum  fratnbus 
fuisadhuc-pucr:&:  erat  cumfiHjs  Balx  ,  &: 
Zclphx  vxorum  patris  fui  :  accufauitquc 


fratrcsluosapudpatrcmcrimincpcfl-irao.  Ifraclautcmdih-  J 
acbat  lofeph  fuper  omncs  fihos  (uos,co  quod  in  fencautc  gc- 
nuifrcreum:fccitqueci  tunicam  polymitam.  Vidcntcs  autcm  4 
fratres  cuis  quod  a  patrc  plus  cunftis  fihjs  amarctur  ,  odc- 
rant  cum  ,  ncc  potcrant  ei  quidquam  pacificc  loqui.  Ac-  y 
cidit  quoq'  vifum  fomnium  rcfcrrct  fratnbus  (uis: 

nux  caufi,maions  od.j  fcm.narium  fu.t.  Dixitque  ad  cosc  6 
Audicc  fomnium  meum  quod  vidi.  Putabam  nos  hgarc  7 
manipulos  in  agro :  &:  quafi  confurgcrc  mauipulum  mcum  &c 
(lare  vcftrofquc  manipulos  circumftantcsadorare  man.pu- 
lum  mcu.Rcfpondcrunt  fratres  eius:N unquid  rcx  noftcr  cns?  % 


111 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


^.8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

aut  fubijcicmur  ditioni  tux  ?  Irlxc  crgo  caufa  fdmniorum,at- 
9  quc  fcrmpnum ,  inuidicT&:  odij  fomitcm  miniftrauit.  Aliud 
quoque  vidit fomniuni ,  quod  narrans  fratribus  ait :  Vidi  pcr 
fomnium,  quafi  Solcm5&:  Lunam,  &:  ftcllas  vndccim  adorarc 
me.  Quod  ciim  patri  fuo,  &: fratribus  retuli{ret,incrcpauit  cu 
pater  fuus,&:  dixit:Quid  fibi  vult  hoc  fomnium  quod  vidifti? 
niim  cgo^&:  matcr tua,&:  fratres  tui  adorabimus  tc  fuper  ter- 
raAi  r  Inijidebantci  igftur  fratrcs  fui :  pater  vero  rcm  tacitus 
confidcrabat.Cumqucfratrcsillius  inpafccndisgrcgibus  pa- 
^5  trismorarentur  inSichem,  dixit  ad  eum  Ifracl  :  Fratrcstui 
H  pafcunt  oucs  inSichimisrvenijmittamtcadeos.QjLip  rcfpon- 
dcnte^Prxfto  fum^ait  ei :  Vade ,  &:  vide   cunda  profpcra  lint 
erga  fratrcs  tuoSj&pccora:^:  renuncia  mihi  quid  agatur.Mif- 
fus  dc  vallp  Helpron.,  vcnitin  Sichcm :  inucnitq;  c.um  vir  er- 
i6  rantcm  in  agro5&:  interrogauit  quid  quarreret.  At  illc  rcfppn-- 
^7  ditjfratrcs  mcos  qu^rojindicamihi  vbi  pafcant  grcgcs.Dixit- 
quc ci  vir:Rcccirerunt  dc  loco  ifto  :  audiui  autcm  cos  dicctcs: 
Eamus  in  Dothain.  Pcrrexit  ergo  lofeph  poft  fratres fuos ,  &c 
i8  inueniteosinDothain.Quicumvidiftcnt  cum  proculjantc- 
i5>  quam  accederet  ad  eos  cogitaucrut  illum  occidcre,  &:  mutuo 
2.0  loquebantur lEccc Somniator vcnit,vcnite oceidamus eum> 
&  mittamu^  in  ciftcrnam  vctcrem:diccmufque ;  fcra  peflmia 
deuotauitcum:&:  tuncapparebit  quid  ihi  profiut  fomnia  fua. 
Audiens autcm  hoc  Rubc ,  nitebatur  liberare  eu  de  manibus 
corum,&: dltrcbat :  Non  interficiatis animam  cius,ncc  cftun- 
datis  fanguitiem.Sedproijciteeum  in  ciftcrnam  hac,qux  cll 
in  folitudine,  manufquc  veftras feruatc  innoxias :  hoc  autem 
diccbat  voles  eriperc  eum  de  manibus  eorum,  &c  rcddere  pa- 
23  tri  fuo.  Coiif^eftim  igitlir  vt  peruenit  ad  fratres  fuos ,  nudauc- 
2,^  rut  cum  tunicatalari,*&:  polymitarmifcruntquccumin  ciftcr- 
nam  vctcrcm,qu^  non  habcbat  aquam.Et  fcdcntcs,vt  come- 
dcrent^ancm ,  viderut  Ifmaclitas  viatorcs  vcnirc  dc  Galaad 
&  camclos  corum  portantcs  aromata,&  rcfmam,&:  ftaften  in 

16  ^gyptu.Dixitcrgo ludas fratribus fuis : Quidnobis prodcft 
fi  occidcrimus  fratrcm  noftru,&:  cchuerimus  langumc  ipfius^ 

17  Mehus  cftvt vcniidcturlfmaelitis,&:  manus noftr<^  no  poHua^ 
28  tur,fi;atercnim,&:caronoftracft.  Acquicucrut  fratresfermo- 

nibus  illius;&:  prxtercuntibus  Madianitis  ncgociatoribus.cx- 

trahea 


GENESIS   CAP.  XXX>Vn.  43P 
traheiites  cum  de  cifterna,vendiclerunt  eumlfmaelitis  vigin- 
ti argcnteis.Qui duxerut eum in ^gy ptum.Rcucrrufq; Rube 
ad  cillcrnam,n6  inucnit  pucrum ,  &C  (cilVis  veftibus  pergcs  ad  5° 
fratres  ruos,ait:Pucr  non  comparct,&:  cgo  quo  ibo  >  Tulcrunt  3^ 
aiitcm  tunicam  cius,&:  in  languine  hcrdi,qucm  occidcrat,tin 
xerunt,mittentcs,qui fcrrent  ad patrcm,&: diccrcnt:Hanc  in- 
uenimus :  vidc  vtrum  tunica  filij  tui  lit,an  non.  Quam  cum 
agnouiftct  parer,  ait:Tunica  fihj  mci  cft,fcra  pcflima  comcdit 
cum,bcftia  deuorauit  lofcph.  Sciisifque  vcftibusindutuscft  54 
ciUcio,Uigcsftiiutiifuummultotcmpore.  Cogregatis  autcm  jj 
cundis  libcris  eius,vt  lcnircnt  dolorem  patris,noldit  confola- 
tioncm  accipere,fcd  ait :  Dciccndam  ad  filium  mcum  lugcns 
ininfcrnum.Ec  illo  pcrfcucraiitc  in  fletu ,  Madianitx  vcndi-  5<^ 
dcruntlofcph  in  ^gypto  Phutipharo  Eunucho  Pharaonis, 
masiiftromilitum. 

P  R  ^  F  A  T  I  O. 

/  2^c  facitimtium  Mofes fcribendnenarrandtquc  hijh- 
riam  lofepb :  qu^i perfequentia  omnia  capita ,  pauctfimU 
exceptisfcfqne  infnem  huius  ltbri,ab  eo  pertexttnr.  ^^ua 
vartorumne  cafuum  lofeph  narrattone,an  mtdti  tttgis  vir 
tntis  ettfs  expolhione,  an  infperatortm  in  vtramque  partem  euentortim 
commcmorattone,iuctmdtor  LeHori ,  ac  mirabtltorftt,incertt(m  eft.  Et 
altfqutdem  filtf  lacob.nontamlu/s.quampofterorumfiiorufa^lsy  atq; 
euentisnobilit  ^  '  '  '  '  Htefuis  ipferebfisclartis,& pr^dtcabtlis 
ftttt :  tnzenio  /, . .  .  ^  .  .  /  • .  ^  //i  moru probttatCyac  virtutum pr^Jhn- 
tta  venerabilis ;  magnis  vtrinfquefortunA  cafthus  memorabilts ^&  hu- 
mana.dr  diuinafapientfa^inomni^tto  admirabtlis.Verumtnterpltiri- 
ma  ett^viriyqtu fummamlaudcmmerentiir  6* ^dmirationem.q:'  - 
v  \;  /•  •    ■u  .:cximiariimftilferunttnfgnia,caJhtattSy?y.  .  . 

^.^  .  .'isclr  confantt^  antmt  tn  rebtis aduerfis partter, 
&  fcundisypoltttCA  itcm  prtident}te,ac  iujftti^  in  regendts,  ac  adminl- 
ftradis.imperifs;ac  dcmum  coelefHs ftpientia  in  rebtts  occuVttftmis per- 
utdendisfiiturffque  pr^uidendis.Vcrum  adhdc  tlluflrandafflcndtdam 
B.Amhoft)  fententiam,&  orationem  adhtbeanm,  Lihrum  illc fmm, 
quemfcripfttdelofeph  Patrtarcha  ^cxorftu  eflhis  vcrhisiSanctorum 
vtta  ceteris  norma  vtucndt  efl.  Idcoque  dtgefiamplentus  acceptmi^s fc- 

ricm 


440  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Yiern  Smpturarum/vt  dum  Ahrahamjftac.c^  lacob^mcrofque  mHoSy 
kgcndo  cognofctmt44yVelut  qucndam  innocentU  tramitcmy  njirtnte  eo^ 
rim  refratum ,  imitantibm  vefligijs frofequamur.De  quibfd^  mihi  cu 
jrequcns  traffatf-is  fuertt ,  hodie  S,  lofeph  hiHoria  occurnt :  in  quo  ctim 
plunmd fuerintgenera  virtutum.pr^cipue fulfit  infigne  castttatis,  Itt- 
Jlum  eft  igitur^vt  cum  in  Abraham  dtdiceritis  imptgram fidei  deuotio- 
nem,  tn  ifiacfncer^mentis puritatem , tn lacobfingtdarem animt ia- 
horuy^>'quc  patientia;  ex  illageneralttate  virtutum  tn  ipfas fpecies  dtfci' 
plinarum  intendatis  antmum :  Nam  licet  illa  fwt  difft^fiora.tamen  ijta 
exprefiora  funtieoqHc  factlius  mentem penetrant^quo  magis  fcripta, 
determinata  funt,  Sitigiturnobis  propofittu  SanBus  lofeph  tanqnam 
fpcctdum  cafiitatis:tn  eit^s  entm  moribtis^tn  eit^s  afitbt-i^  IttcetpHdtcflia, 
dr  qtiidam  Jjlendet  castimonid  comeSy  nitor  gratia.  Vnde  ctiam  a  pa- 
renttbt^s  plufqtum  ceterifilij  diltgebatur  ;  qux  tamen  res  innidt£  fuit^ 
quod ftlentto  pYMeretmdHm  non  fuit.hmc  enim  argumentum  totitis  hi- 
fiortJiprecef  tt:  ftfmd.vtcognofcamus  .perfe^tim  virum  mn  mcuen 
dolore  vlctfcend.t  intHrix^necmalorHm  rependere  vicem.  Vndcy^  Da- 
uidait :Si  rcddidi  retribuentibus  mihi  mala.  T^equeemm  lofeph 
mertttis  efietprtferriceteris  ,fi  atttl^dentes  l^fiffet  ,aut  diltgcntes  di- 
lextffet :  hoc  entm  plertque factunt  :fedillud  mirabilcfidiltgas  intmi- 
ctim  tuum.qitod  Sduatordocet.  lure  ergo  mirandi^ ,  qui  hoc  fecit  ante 
Euangelmm,vtUft4sparceret,appetitm  ignofceret.vcndtttis  nan  rcfer- 

retiniuriamfedgratiamproco.ntumcliafolueret,quodpofiEuan^ltum 
cmnes  duimmH6,^fcruart  mn  po(fiimti^,Difcamr46  pr^terea  cr  San- 
aorum  int4idiam,vtimitcmtirpatientia:  dr  cognofcamnsjllos  non  na- 
Ur^pr^Hmtiorisfuiffe  ,fed  obferumonis^.nec  vitta  nejct(fcjedemen- 
da(p.  ^odfi inttidia  etiam  San^fos  adtifitt ,  qiunto  ?na^is  cattcndum 
efi  ne  mfiammet  peccatores^Sic  Ambrofiii^s. 

Trtbus  autem  dc  caufis  folitis  omnitimlacob  filtorum,  lofph  copios} 
^ddtgenterperfcripfitht 

Jtorta  tntclligtttir,  qua  ex  caufa,  drquo  euentu filt/lfraelm  AeaPttm 

^enef^s.    '^f  /.*^///^«^  wW^^ 

7^  opprefum  trt  m  terra  noj^fua.  Occafio  t^iturU  qui 
filt)  ^frael^leueneruntm  Aegyptttm^futtvendttto  Iofeph,e)i^fcuie  exaU 
tatto.  DetndeproptereaMofescoptos}perfccuttis  e(l  h^iloriam  Ufeph^ 
^iodeaomnegenHsvtrtutu^^  reJirtafitexemplis:tdeSque  folusinter 
fi^atresfuos  dtgntisfuttlofeph^vt  vita  etus  pofl  exempla  Mrak.jfaac, 
&laccb,  ommbusvenDet, &verartm,perfeaartimqt4evirtt^tum 

itdto 


GENESIS   CAP.  XXXVIL  44^ 
cultoribi4S/»ultum  commend,mtur,  &    exemflum  mitdndum  om- 
pr(^foncreturHucadde,quod  lofeph  multis  rebt4s  inftgnem.atq^^ 

.mChrif  '  '  ^  ^^'t:quocircaeiu6moreSydhis,C!r 
\.  .  .csc^Cih  -  Accmwu declarare ofortmt. 


Habitagit  autem  lacobln  tcrta  Chanaam,inqua  paterluus 
peregrlnatus  eft:  Et harfunt  gencratiQncs cius. 


J  r  oft  hsec  vcrba  Mofes  non  dcfcribat  gcnerationern  Ta- 

;  >b,ideft,progeniemApofterirat^m,vcdc<}uaPaulofupr.l 
I  ocncfis  trigciimo  quinto,  breuitcr  dixcrat,cnumcrans,  6c 

|_  J  nominans  dupdecim  eiu5  iilios;fed  proximc  fubiungat  hifto 

riam  rcrum  lofcph,vcndicionem  ciusfaAam  afratribus  enarrans:qtur- 
ricur,quomodo  dicac://rf  funt gencrationes  /^jco^f  Caiecanus  aicrlUud,  Caietanits. 

vel,  Ha  fwtgcnerationes  lacob :  Rcfcrendum  efte ,  non  ad  proximc 
(ubrcquenna,fedacllongcpoftmcmorandadcfili  Ticob, 

tum  Gcne.46.cumdcinccps.Pronomcn(  Ha:)  iiuj    nion 

ftradongc  infcriu'^  rccenfcndasgCncraciones.  Ica  vcduo  proponat  cra- 
c^anda-.cum  gcfta^habi'  '  ^^b  m  tcrra  Chanaam;&:hUc  fpcdat  illud, 
Huhttauit  Ucobinterr..  .  ■  ..TW.tumgcncrationcs  dcfccndences  ab  eo 
lontTc  poftenirrandas.  Sic  Caiecanus.  Scd  profcao  vis,&:  propriafigni- 
h.Mnoilliuspronomir.     ^       '  ' '   ^  -x,wiWQxhix\\zJjhfHntgene 

yAUoncsLicob.iQ^iituc   .  bfcqucntia,nccadIongcrc- 

mota  commodc  aptari  pollint.  Ruperrus  huiufmodi  quandam  intcrpre-  R«/>m«5 
tacionem  afflrr.N  "  ^  lofcs  dicere  dcgcneraciom- 

bus  Iacob,vnius  a   .     iibrcxat.  Licet  enim  duodc- 

cim  fueriiit  lacob  filij.mvnotamen  Iofcph,fuam  lacob  gcnerationcm, 
'    ^  nsfuditpulehritudmc.Namficutparcripr 

IacobcxfteriliRebccca,naturam  ftenlc  ^^'J''^'' 
foecundante  gratia  progenitus ,  &  diuina  bencdidlione  donatus,patrum 
'  '  nicificIofephnihilominuscxRachele  ftcnh,dono 

,^   _  ;  ,  ..rusciufdcmbcnedic^lionishacres^&foluscxomni- 

busfiliis,patcrnorummorum,atqac  virtucum,pcrfcdus  imirator  cxtitit, 
(^ju^iproptcr  folus  ctiam  filiorum  Iacob,dignus  fuir,qui  fihus  Ifrael  dice 
rccur,6ccuius  nomcn  poftericaci  commcdarctur.  VKlcar  Ledlor  Rupcr- 
tumhbrooaauoCommcncarioruminGencfim^capiredecimooftauo. 
Vcriim  ifta  expoficio,myftoIogica  pocius  cft ,  quam  hiftorica,  &  hccefa- 
lis.  llla  cft  igicur  mulco  probabilior  interprccatio,vocabulo  gcncrationis, 
dcnotari  hoc  loco  cafuSjCucntaA  quarcunquccontigcrunt  ipfi  Iacob,&: 
filiis  cius.  Non  cnim  poft  hxc  vcrba fubrcxic  Mofcs  gcncalogiam  ftirpis 
Iacob,fed  potius  triftia  cucnta,    mifcrabilcs  cafus  eius.  Simihtcr  acce- 
ptumeft  fupra  Gcne.6.nomen  gcnerationis,vbidi£lumeft:///^y«/;fie-' 
Comm.in  Gen,Tom.4^  kkk 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nerationes  7^e.  Talem  vim  fignificandi  habet,  &  verbum  gigncndi,/iuc 
pacicndi  in  Irbro  Prouerbiorum  capite  17,  rbifGriptum  cft:  Negloneris 
dc  diecrajtlrj^^cjHia  nefcUcjuid  ventHrapariat  diesi  fignificatur  cnim  non 
c<regloriandumeadere,qua:  futuraeft,  ciim  multa  poflint  intcrcufrc- 
rc,  quaecuentum^atquc  cfFcftum  ciusrci  pra^pcdiant.Ergo  fenfusifto- 
rum  vcrborum  eftilfta  funt^fcilicct  mox  fubiungcnda)  quae  contigerunt 
lacob  in  gencrationibus  fuis,id  eft,in  filiis,p1urimum  vcro  in  lofeph. 


PRIMA  DISPVTATIO. 


Super  £tate  Idjeph,m  qua  is  crat^cum  efivenditu^  a  Juis 
fratnhm, 

Supr  illisrucrbis^ 

lofeph  cum  fexdccim  cflct  annorum,  pafcebat  gregc  cum 
fratribus  fuis  adhuc  puer :  &C  crat  cum  filiis  Balx ,  &:  Zelph^ 
vxorum  patrisfui. 

VoD  Latinusintcrpresdixitjofcphfuiirctunc  fcxdccim  4 
annorum,  inlibris  Hcbraicis,  Grxcis ,  &  Chaldaicis  eft, 
fuifie  ipfum  deccm  &  fcptem  annorum.  Veriim  nihil  nc- 
gocij  cft,quantumad  vcritatem  vtriufquc  fcntcntix,  ifta 
conciliarc  intcr  fc.  In  promptu  cnim  cft  dicerc  .  lofephi 
fuilfttuncdecimumfcxtum  a:tatisannum  iam  explctum  ifuiirc  autcm 
decimum  fcptimum  tantummodo  inchoatum:  &  Latinum  Intcrpretem 
voluifie  defcribcrextatem  lofcphab  annisciusiamcomplctisj  alios  ve- 
ro  ab  vlrimo  eius  anno  iam  inchoato.Ncmpc  frcquens  eft  apud  Hiftori- 
cos,^  Chronooraphos  talis  computadi  diucrfitasivt  alij  annos  duntaxat 
cxaa:Gspcrcenreant,alij  etiam  inchoatos  tantiim.  Illud  fortafle  cuipiam 
videri  pofl^et  plus  habere  dubitationis,  vel  admirationis ,  vndenam  com 
pcrrum  fuerit  Latino  interpreti,annum  dccimum  fcptimu ,  qui  fienatur 
Hebraice,&  Gr?ca,&  ChaIdaice,non  fuiflc  compIetum,fcd  inchoatum. 
&curmaIuerithocIoco  fingulariter  ,&  diucrs^  abaliis  xtatcm  lofcph 
dcnotareperannum  dccimum  fcxtum.  Enimucr6  fubit  nonnunquam 
ammum  mcum  cxiftimare,in  tranflationc  Latina,  quam  loneo  Ecclcfi^ 
vru.&  Tridcnnni  Concilij  nuftoritate  comprobatam  habcmus,quxdam 
o^culto  inftmau,&  afflatu fandi  Spiritus  cfli:  pofita,quorum  ccrtam  Z 
tioncm,non  racilelit  human»  iniieftigatione  repcrire 

Citcrum  fupcr  artate  lofcph,  quar  memoratur  hoc  loco  ,quxftio  oc-  e 
catnt  mm.mc d,ffimulanda:Quomodo  vcrum  eire  potuerit,vt poft  mor  ^ 
tem  Ilaac  (poft  eam  namque  Ii.xc  narrantur  a  Mofe )  eflct  lofcph  fcxdc 
«m  annorum.Iacob  quippc  cencum  vigimi  .innorum  crac  in  obitu  Ifaac, 

ab  co 


GENESIS    CAP.    XXXVII.  44? 
abeonamquerexagenariogcnitus  fuerat,vt  diftum  eftGencf.25.  Kaac 
vcro  ccnrumoaoc>mtanatusannos  mortcm  obiuit.Iacob  porro  anno 
srratis  dix  vno     nouagefimo,  vt  fupra  docuimus  ,gcncrat  hlium  (uum 
lofeph,a  quotempore  vfquc  adccntefimum  vigchmumanniim  lux  xta 
tis,in  quem  annum  incurnt  mors lfaac,numerantur  anni  vigmti  noucm; 
totigiturannorum  fuilfe lofcph,cum  mortuus  eft  Ifaac,ncccflimicft- 
Nam  fi  tunc  fuiffet  lofeph  fcxdecim  annorum,cum  lacob  uurauit  itgy- 
ptum,&  repcrit  lofcphum annorum  S9*yt fignificatur  infra  Gencfis  45. 
fuiiVct  ipfe  lacob  tunc  annorum  centum  quadraginra  triumrit  ipfc ,  regi 
itgypti  de  fua  «tate  percontanti,refpondit,annum  fc  tunc  agcrc  ccnteiu 
mum  trigcfimum,vt  fcriprum  cft  Gene.47. 
6      S.Auguftmusinhbro  QUirftionum  in  Genefim  m  quafftione  111.  ^•^•W- 
fu(e  ac  fubobfcurc  tradlat  hanc  qUc-Eftioncm,^  foluit.  Nam  cum  mulris 
vcvbis  ciufam  diftlcultatis  expofuift^ct/ubdit: Aut  ergo  eodcm  anno  deci 
mo  feptimo,aut  enam  ahquanto  maior  venit  lofcph  in  Acgyptum,ac  pcr 
hocfipoft  mortemlfa.icvenit,vtrohbct  modo  permanct  quxftio.  Si 
cnim  decem  &  fcprem  annorum  fuit  poft  mortcm  lfaac,quo  tcmpore  pa 
tcr  cius  centum  viginti  fuit  annorum-,  profcdo  anno  cius  trigefimo  no- 
no,quandolacobvenitinAegvptum,ccntumquadraginra  duos  annoj 
idem  l  acob  agcrc  dcbuit.  Fuit  autem  tunc  lacob  ccntum     triginta  an- 
norum,acpcThocfidcccm,&fcptcmannorum  lofcph  in  Aegypto  cft 
vcnduus,ante  duodccim  annos,quam  morcrctur  auus  cius  llaac,vcndi- 
tus  inuenitur.  Dcccm  cnim  &  fcptcm  annorum  cftc  non  potuit,nifi  ante 
duodccimannos  mortislfaac ;  &  in  centefimoodhuo  annovirx  p.itrj% 
fuilacob.Hiscnim  ann»s  cum  adieccrimus  viginti  duosannos,quibus 
Iofcph,vrqueadaducntum  patris  fui.fuit  in  Aegypro,  ficnr  xtaris  ann^ 
lofcph  rrii;inta  noucm,&  ipfius  laoob  centum  trigmta ;  &  fic  nulla  cnt 
qu^ftio*  SedquoniarBScnpturapoft  morrcm  llaac  ifta  narrauit,puratur 
lofcph  poft  mortcm  Ifaac ,  dcccm  &:  feptcm  annorum  fuifrc.  Quapro^ 
pter  intcllfc^amusdc  vitalfaactanquam  multum  dccrcpin  fcnis,tacuifrc 
ScripturamVun^  iamdclacob,^  eius  fihis  loqueretur  :  vmo  ramcn 
Ifaac,  dcccmiSc  fcptcm annorum  clfc ccrpitlofeph.  HaCicnus cx Au- 

cuftino.  ,         1  n  /1 

Manifcftaigirurcft  in  hoc  loco  hyftcrologia^ideft^pra-pofterarerum  ^^fj.rrf  fiiu 
'  7  ^eftarumnarrario-.poftmoriccmmlfaacnarratur  vendinolofeph,qux  „*c,«^jr;r«rs 
tredecimanniseamprxccfrerat,Scd  enim  quxrat  quifpiam  cnrMofes  cr^r.H,>,o' 
intcrucrtcrctemporisordmcm  voKicritf  Nimirumdixerat  fupia  Mofes  ^f''''^ 
fubfincmcapitis  3^  lacobpoftfuumexMcfoporamiaregreffumintcr 
rim  Chanaam,vcnin'cinvrbemHcbron  adpatrc  fuum  lfaac:&  qma  ni- 
hil  an^phus  fcriprurus  erar  dc  lfaac,voluitconcludereh»ftoriameius,nar 
randomortcmA  fcpiihura  jpfius.  Quoniam  vero  Efau  fihu^  erat  Ifaac, 
&  vna  cumIacob,patris  funus  fecerat,&  femcn  crat  Abrahx,&  quada- 
tenus  pcrtinebat  ad  promiffrones  Abrahae  datas  a  Deo^dc  muhiplicando 
cius  fcm!nc:idcirco  Mofcs  voknr  curfim  indicirc  progeniem,  &  poftcri- 
wtcmEfauiVtorigogcntis,&P«^P^^^  Idumxorum.de  quibus  &  vpfc 

kkk  Z 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


444 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


poftca  non  fcmcl  loquitiir,&  alibicrebw  in  libris facris  fir  mcntio ,  per- 
norefccrct.  His  iraquc,tanquaiiipcr.(ligreiru)nem,  in  capite  j6.  Gcnefis 
axpofitis^rcdit  Mofes  hoc  capir/jy.ad  inftkutum  narrationis  currum:&: 
pcrfcquitur  hiftoriam  corum  quJEiacciderunx  lacob ,  poftquam  venerat 
Hebron,incipiendo  a  vcnditione  lofcphjqua^^dii  lacob  ibi  morarctur,fa 
da  cftjtredccim  annisante  morte  Ifaac.  Sed  curfignate  dcclarauitMo- 
fcs  aztate  Iofcph,dicens  fuifle  eum  fexdecim  annorii.''  Chryfollomus  hu- 
iu/modi  reddit  ratione.Quam  ob  cau(am,inquit,Mo(es  annorum  lo/eph 
numcru  defignauit/^vt  fcias  artatem  adolefccntix,non  elle  virtutis  impedi 
mentum:&  quo  pleniuscognofcas  adolefcentis  erga  patrem  fuuobedic- 
tiam,<Sc  in  fratrcs  fuos  bcneuolentiam;iIloruni  c6tra,inhumaniratcm,& 
crudclitatcm  in  ipfum.Neqi  enim  eos.a  tanto  fcelere,quod  defignarunt 
in  lofeph ,  cohiberc  potuit  beneuolentia.qua  ipfos  profecutus  fuerat,& 
teneritudo  atq;  infirmitas  a:tatis,qua:  dcbebat  eos  ad  comfniferationem 
prouocare.  Immo  vcro  iftis  ipfis  rcbus  in  eius  inuidiam,  &  odiij,<Sc  pcrdi 
tionem  incirati  (unt.Hirc  Chryfoftomus  in  homil.6i.inGencfim. 

Verum,ni  fallor,illud  probabilius  didu  fuerit,idcirco  Mofcn  tam  di-  ^ 
ligcnrcr  fignaffc  cTtatem  Iofeph,vtcx  co  intelligr  poflet,quandiu  illeca- 
lamitarcm,&  n^rumnam  pertuhflct,  nimirum  per  annos  quatuordecim. 
Erat  quippe  fcxdccim  annorum,cum  cft  veditus  a  fratribusrcum  aurcm 
e  carccre  edudus  cft,<5c  ad  principalcm  dignitatcm,(S<:  pra^fedura^gy- 
.  pti  eued:us,fuiflc  diciiur  infra  Gcncfis  quadragcfimo  primo  ,  annotum 
triginta.Omneigitiir  tcmpus  intcrmcdium  quatuordecim  annorum,in 
feruitutc,a:rumna,&rcalamitatetranfegit.  Nec  jlludauttemerc,  aut  fu- 
perflueadditumcfta  Mofcquodpoft  fignatam  fftatem  lofcph  fcxde- 
cim  annorum.adiuxit,  adbuc pHer:  fatis  cnim  fignificata  erat  puerihs  ^eras 

eius  antc,dicendo,fuifleeumfexdeci4iiannorum.Non,inquitRupertus 
:Rupems.  libro  ocSauo  Commentariorum  in Gcncfim  capite  decimo  nono:fuper- 
fluitinhoclocofermo  Dei,dicenslofcphfuiflefexdecim  annorum,  & 
filifleadhucpucrum,quafi  non  fempertalis  ^tas  clTct  puerilis:fcd  voluit 
fignificarc  ritam,&  celerem  iuftitiar,ac  mcriti  lofcph  pcrfe<aioncm,qu£ 
continuofubtcxitur:quocirca  fignate  vtrumquc  didum  cft,&  fuifl^c  fex- 
•decimannorum.&fuifleadhucpuerum.  Continuocnini  fubditur,  eum 
accufafle  fratrcs  fuos  crimine  pefllmo.  Hoc  nempc  puernon  fcciVct  fi 
•  nonpuritatisamorem,zeliimquciuftitia'  iam  tunc  habcrct :  quodqui- 
dcm  inpiicro,veladolefccnte,vtmaximelaudandum  eft,itararum  eft 
mirumquc.SicRupcrtus.Equidcmreor  iftudobeam  quoque  caufan/ 
fuifleadiun(ftum  a  Mo(c,vt  fignificarctqualis  fuerit  m  pueritia  indoles 
lofcph.  Noa illc  pueritiam,,^:  primam adolcfccntiam,inerte,atque  otio- 
fam,&  vagam  tranfcgitmcque  iocis,  ludis,  3c  dclcaamcntis  puerilibus 
ahorum  morc,dcditus  fuit:fed  duram  dc  labonofam.cV  m  paftoraliarre 
honcfta,fimulque  pcrutilicxercitam,primam  fuamartatem  excgit. 

Circa  illud;  £r  erat cumjjUjs  BaU,6-  Zclph^  vxorum  parrts  L^xxmo  9 
notandum  eft,Balam,&  Zelpha,quas  fupra  vocauerat  Scriptura  concu- 
binas  Iacob,hic aperte  &c  fimpliciter  vocari  vxores  cius :  vt  mtellioatur, 

fuiflc 


1  I 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.  XXXVII.  44? 
fuirtc lceitimas  vxorcs.quanquam  non  fuerint  matres  familias  &  pruici- 
pales  vxores.ficut  crat  Lia,  &  Rachel ;  &  idcirco  didas  cflc  alibi  concu- 
binas.Qiianquam  lUud  habuerunt  ift.c  fupra  conditioncm  concubuiaru, 
quodcarum  hhi  fimiHtcr  vt  fihj  Rachchs.&:  Lix,  participcs  fucrunt  ha,- 
rcditatis  terra:  promifllonis,&  fuas  ipfi  quoque  tnbuscondidcrunt.  .Vd 
cur  Mofcs d.xit  fu>flc  lofcph  cum  fih,s  Balx,&  Zclphx.'  Aud.  Rupertum 
loco  proximc  citato:Quod  Mofcs  ait,Iofcph  fu.flc  cum  hhjs  Mx,tk  Zel- 
pha:,infinuare  voluit  .-cmulationcm  fiatrum  loleph,qu.  nat.crant  cx 
Lia.  cum  qu.bus  ipfc  vcrfari  non  audcbat.  lU.  en.m  cum  el  cnt  de  hbera 
matre  nati,grandiorcsfpir.tusgcrebant,&  lolcph.hhum  d.lcdt?  Rachc- 
lis  &  quam  lacob  plufquam  matrem  ipforum  dilcxtrat,non  qquoan.nio 
afp.cicbant :  &  infupcr  filiosanciUarum  dcfpcdui  habebant,&:  pro  lcruis 
ducebant.  loleph  autem  cum  &c  ipfc  natus  cfltt  cx  hbcra  matrc..&:  pr.r- 
cipua  vxorcnon  defpicicbat  eos ,  quos  i  patre  luo  fil.orum  loco  habcf. 
ccvncbat.  Apparct  igitur .  &  prudcntia  lolcph  dechnant.s  inu.diam  fra- 
rrum-&  animi  modcllia.non  proptcr  .ngcnuitatem  luam,  &  pr.Tapuu.n 
amorcm  quo-d.ligcbatur  a  patrc  aucrfant.s  congrcflum ,  &  conlm.tud.- 
nem  filiorum  Bala:  &  Zclphx.fcd  cum  illishbcntcr  vcrlaniis.H.nc  ct.am 
liquet.vndcautquomodovitiafra.r  •  oucntlolcjh.qi.^  ue- 

x-r-  ,  >  ^urcm,vidclicctqu6d  veii;.  =  palccndogrcge. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

QHodmmfuerit  pefmum  illud  crtme»,de  quo  lofefh  apudp^trem 
accufmt fiatr<  '  ' 

Sufer  illis  yerbis^ 
K ccuiauitq;  fiatrcs  fuos  apud  patrem  crimine  pcfrimo.      V  e  r *.  ^ 

.^:^><^  P  T I M  A  M  lofcphi ,  vcrba  hxc,indolcm  dcclarant :  vt  qui 
tantopcrcodcrit.ncc  fcrre  potuerit  vitiafratrum  fuoru,  led 
\  emendationicorum  ftudens ,  fimulque  confulcns  patr.s  & 
f,ni.h:Efu.Tfami,corumvitiadctuIcritadcommuncmpa. 
^  crcm:vtis,quafiprudcm.fllmusmedicus,tftlcaccm,aclalu. 
tarcm  med.c.nam  facerct.Nec  potu.t  non  cfle  .ucud.flJmum  lacobo  talc 
lofcphi  odium  &  dctcftatio  vit.orum.tal.s  ardor  corr.gcd.  fratres.talc  ftu 
d.u.n,&  cura  patcrnx  &  domeft.cx  famx.ac  dcmum  talc  ofllcium  dcfc- 
rcnd.  ad  ipfurri.qux  in  rcm,&  honorcra  commiAcm  domus  fuac  v.debat  m  Ai.lfU. 
clTc  Tcrcntianus  hlc  Dcmca.cu  duos  habcrct  fihos,  Ctefiphontem.pro- 
bum  &  frugi  adolcfcctcm,&  vtfchincm.nequam,  &  perd.tu.B  ho.rt.nc: 
aud.ens  Ctcfiphonteraiurgioadortum  cilc^lchmem  apudforum,& 
clanfllma  v«occ,&vcrbis  grauiffimis  dixifli:  ci,.£fchincs.h^cc.nc  fl  i 

'  K  Iv  Kk  ^ 


DiuerJttM  U- 
ilionis  70. 
Inter^utunh 


Chryfofttm. 

Jfidor$44  Peln 
fiota. 
Di9dor/44. 


€Usfler, 


.^uodfHerit 
trmen  de  ^uo 
Jofeph  accH- 
Jauit  jratres. 
Cmetanus. 


446  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

&cere  re?HcTC  tc  admittcre  indigna  gcncrc  noftro  ?  Non  tu  hoc  argcntu 
pcrd{s,(ed  viram  tiiam.  Ha?c,  inquam^audiens  Dcmca,&  nimio  gaudio 
lacrumans,  faluus  fit,inquit,{pero :  Similis  eft  maiorum  fuorum.  Simili- 
ter  lacob  contcmplans  indoIem,&:  mores ,  &  fa6l:a  lofephi  ctiamnum  in 
prima  adoIcfcentia,vehementer  gaudebat,(perans  cum  virtutibus  Maio- 
rum  fuorum  Abrahae  &  Ifaacegregic  rcfponfurum. 

Sed  ante  alja,lc<5lio  huius  loci  perpendenda  eft  diligenter.Septuagin-  1 1 
ta  Interpretcsdiuerfam admodum,  &  penc contrariaminboc  locorcd- 
didere  fententiam :  aiunt  cnim  non  lofeph  accufaire  fratres  ruos,fcd  ipsu 
contra  ciTe  acr ufatum  a  fratribus  apud  patrcm:nam  eorum  vcrba,Latine 
reddita,  huiufmodi  funt :  DetuUritnt contra  lofefh ,  vituptrAtionem mdam 
tid  IfraelfMremfHum.^^cc  fubcat  cjuempiam  lufpicari  non  ita  verrilTc  Se- 
pruagiota,fed  eorum  codices  efle  corruptos :  Expofitores  quippc  Grzci, 
hunc  locutn  itidem  legerunt, atque  interprctati  funt ;  vt Chryfoftomus 
homil.6 1  .in  Gencfim  j  &  Theodoretus  atquc  Ifidorus  Pelufiota,&: alij, 
vtreferturin  Catena  Grxca  in  Gencfim.Quanquam  Diodorus  nondif- 
fimulaucrit,in  Hebrsis  libriscontrariam  effc  le<aionem ,  ita  fcribens,A- 
quila  &  Symmachus,&  Syra  editio  pro  eo,  quod  nos  lcgimus  detulerunt, 
habent^/#rw/,>.  fignificantesipfum  lofcph  accuferc  folitum  fratres  fuos 
quod  non  fe  proba,ac  modefia  gererent.Sic  illc.  Et  eade  Thcodorcti  eft 
lententia.  Equidcm  miror,  tanrara  diuerfitatcm  ledionis  Graicx  ab  Hc- 
braica  non  animaduertifle  S.Hicronymum,aut  prxtermififrc  eam  tradc- 
re  m  Quiftionibus  fuis  in  Genefim :  cum  in  hoc  gencre  obferuationum 
&annotationumfoleatc{rediligentifllmus,  &  accuratiflimus.  Sed  pro- 
culdubio  le(ftio  noftra  Latina omnino  confenticns  cu Hebraica,&  Chal- 
daica,&a  plerifq;  patribus  vfurpata,&  intcrpretara.pro  vcra,&  ecrmana.  • 
ac  propnaleftione  huius  loci  ccnfenda  eft.  C^uanqua  ledio  Hcbraica  ad 
verbum  pro  ^\\^swivVxs,Criminepe(f,moMh<:;ii(malam  famam)  Etretulit, 
inqmt,adpammmaUmeorumfamam.  Scdquiapeccata,qn.-E  creant  infa- 
rniam.funt  peflima  crimina ;  idcirco  Latinus  Interpres,  fentenriam  .pdm 
^cdtans,pro  mfanm,pofuit,crimen  peflimum ,  prxfertim  cum  Hebrau 
&  comparariu.s  &  fuperL-itiuis  careant.  Oleafter  obfcurum  ait  cfl-e  hunc 

QuoZf  nf "  P5T'^  fignificationis  H.br.Ti  vocabuli, 

quod  h,c  fonnnrJUah,  quod  aliquj  infamiam,fcu  famam  malam  ;  ali 

oblocut,onem,fiuebonam,fiucmalamfig„ificarcdicunt.Ccrtumcftfi 
gn^cue  rumorem ,  fcu  rem;,  qua:  auditur :  6c  cx  multis  Scnpturx  Idc  s 
apparet,quod  propri^  fignificct  oblocutionem ,  id  eft,rumorem.ve  fe  ! 
monem  vulgo  ,a<ftatum,fiuc  bonum,fiue  malum. 

Verum  exiftit  quxftio.quod  genus  criminis  fuerit ,  de  quo  loferh  ac 

;nfcruit«ct"-T^^^^^^ 

gnincauit  tniHe cr  raen  infame,acpefl]mum.Quocirca Caietanus  Onn 
feph,fed,nfinuathu,ufmoc}imfamiammnotuifle  lofcph  cxcoquodco 
fc.Tur,qu6d  erat  pcccatum  ioS^, :  &  rc.rm-  qu6d  non  om«es  frJcsS 

fiUj 


1 


2 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


CUjfa  Irttcr 


CTENESIS  CAP.  XXXVII.  447 
Kij  tantCim  concubinatum  dclati  Uint :  proptcrca  cnim  Molcs  vcrfatuni  ^^^^^^^^ 
elli  lofcph  intcr  illos  narrauit.Sic  Caictanus.  Tl.codoretus  m  Caccna 
gn.hcat,n6  accufallc  loCcph  dc  vno  aliqao  ccrto  crimmc  fratrcs  fuos,  led 
ftivniucrfum  indicalVe,cos  fuillc  mor.bus.mprobis ,  &  flag.t.ola  vita, 
immodefte  agerc.  Rupcrtusauc^oricatc  ilU.rtnum  v.rqru.nconhrmat, 
peffimum .llud crimcn  dc quo lofcph acculauit fratrcs,fu|^rev.c.um ne- 
Ldum.Sic  cnim  fcr.bic  l.b.S.  Commcnc.in  Gcncf.cap.  i8.Dc  quo  cr.- 
minc  accufauit  lo-cph  fracrcs  fuos,  qui.i  non  c.xphcu.c  bcriptura.vagar  o- 
pinioni  locus  dacus  cfttmulca  namquc  func  vitia.quoru.n  con(um.T.atum 
opus.pcffimumoft.  Aiumtamen  vin.lluftres  cn.nen  Sodo.n.nc.  fu.llc 
fceleris.  Sic  Rupcrcus. VerAm  non  vidctur  crcd.bile  Pacr.archas  illos.  & 
filios  lacob.tanci  flag.ci|  turpitudinc  c6caminatos.&  ta:datos  tuirte.  Prar- 
fertim  cum  id  tem?oris  pcn^  rccens  mcmor.a  efTct  ex.ti,  Sodom.ta- 
rum  ineaipfaregionc  m  qua  ilh  verlabancur :  vb.  horrcnda  f^c.cs .  & 
afpcc-tus  coilcftis  vindiftx  m  .Ihs  locis .  ingentem  .Ihs  pauorem  .ncutcrc 
potuit:  vcquotum  fada  imitatentur , corum  quoquc  cx.;us  pcthorrc- 

^''Gloiralntcrlinearis  crimcn  illudpcftlmutriplicitcr  mtcrpretatur.  vcl 
'  ^  inccftum  Rubcn.qui  torum  pacemum  fcrdau.t.dorm.cns  cum  No.,crca: 
vcl  beftialcm  concub.cum,&:  commixtionern  cum  iumcncis:vcl  dift.^^^^ 
&  iuraia  3c  rixas  mtcr  fratrcs  fuos.filijs  Lix  ddp.c.em.bus  &  n,  cdant.- 
bas  fihos  anciUatum.  Sed  priores  duas  intcrprctac.oncs  rcfclht  Lyranus. 
Nceat  eoim  polfc  intell.gi  accufatum  fuilk  Rubcn  3  lolcph :  non  foh.m 
oHod  plurah  numero  vtcns  Mofcs .  indicauit  non  vnum  ahqum  fracru. 
?edaut  omncs .  aut  plcr6fquc  clTe  accufatos  i  lofcph ,  veriim  ob  .d  max.- 
mc,qu6d ,  vt  paulo  infri  in  hoc  ipfo  capite  narratur  vnus ortm.um  Ru- 
bcn  oppofuic  l  fratribus  volct.tibus  occiderc  lokph ,  obn.xc  conatus  e- 
nperc  eum  manibus  ipforum ,  &  rcddcre  ratri.  Hoc  aucem  ille  cam  ftu- 
di05c,&  fedul6  non  fccillccf.  fu.Ucc  i  lofeph  accufacus  de  cr.mine pcft.- 
mo  apud  patrcm.Nec  vcro  fas  cft  fentic«,Patr.archas  .Ilos  tam  .rrat.ona- 
bili  &  infana  l.b.d.nc  fuifl-c  inflammatos ,  vt  cum  .umcnc.s  m.fccrcncur. 

Aicmm  Thoftatus  fatis  propcndet  in  hanc  opinioncm ,  affinnans  vi- 
tium  .llud  fatis  cftc  frcqucns.&  fam.liare  paftoribus  cxtra  vrb"  &  foc.e. 
tatcm  hominum  verfant.bus,  qualcs  cranc  hh,  lacob  Nam  cum  one «- 
te,&  congrcfl-u  mulierum  careanr,  &  fcmper  .n  confccftu ,  &  ad  manus 
habcant  omnc  genus  pccora,*:  iumcnta .  procl.ucs  U  m  .ft_ud  v.t.um. 
&  cum  animahLs  cmT^.xt.  &  cuc6;&  pro libico  vcfanam  hb.d.ncm  cx  n.fi.^. 
faturant.  Audiamus  vcrbaThoftati:  Non  valct,  .nqu.t  tac.od.ccnc.um, 
tanram  curpicudincm  non  cflc  cr.bucndam  .llis  Pacriarch.s.-fucrunt  nam- 
quc  illi  hotnincs  valdc  imperfca.,&  in  iuucnil.  artatc.admodum  flag.t.o- 
l  Hoc  ncmpcindicatcoitusRubcn  cu  Balavxorcpacr.sfui.ipfo  v.ucte: 
q^antum  cn.m  fuifl-c  putamus  libidinis  eius  xftum,  quem  ab  eo  flag.c.o. 
5erccund.apacris,  &  talispatrisnon  reuocaucr.t>Iudas  quoquc  cum 
nuru  luo  Thamar,  tonquamcum  mcrcu.cc .  quanta  hbcrtatc co.u.t> 


I 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


44?  COMMENT.  IN 

s  Ucr ,  &:  Onam  >  qui  fcmen  fundebant  in  rcrratH  >  antequam 

ad  vxoicm  acccdcrent ,  ne  fufcirarent  fcmcn  frarri  fuo,  pef;imos  fuiffe , 
arque  ob  id  ellc  a  Deo  interfedos, teftarur  fcriprura  Gen.  38.  Sed  quod 
fcclus  comparari  poteft  malitix  iftorum  filiorum  lacob ,  qui  fratrem  fuii 
lofcph  immerencem, atque  innocentem,omni  non  fblum  fraterns  cari- 
ratis ,  fed  ctiam  humanitatis  fcnfu  prorfus  abiedo,  crudehter  interficerc 
voluerunc;&  pro  magno  beneficio  duxcrunt,condonara  ei  morte ,  ven- 
dcre  ipfum  extancis  gentibus  f  Satis  igitur  probabihrer  dici  potcft,crime 
ilkid  pcfllmum  fiarrum  lofcph ,  fuifle  beftialcm  coitum.  Hadlenus  cx 
s,t\imM,  Thoftato.  B.  certe  Thomas  in  22.  quxft.i  54.art.  1 2.  in  refponfione  ad 
4.  fequcns  Gloflam  interh'nearem,crime  illud  pcfl^mum  fratrum  lofeph, 
non  aliad  intcrpreracur,nifi  beftiahratis  peccatumjta  fcribensrlntcr  vitiaj 
qux  funt  contra  naturani,  infimum  locum  tenet  peccatum  immunditi^e, 
quodconfiftitinfola  omiflfionc  concubitus  ad  alterum.  Grauiflimum 
autem  eft  pcccatum  bcftiaHtatis,  quia  non  feruatur  dcbita  fpecics.  Vndc 
fuperilludGenef.  ^-j.  Accufamtfratres  fuos crimine pejfimo ,  diciz  Glofla 
quodcumpecoribusmifcebantur.SicB.Thomas.quitamcn  iftis  verbis,  * 
non  ram  fuam  rradidir.  quam  Glolfafcitauit  fentcnriam.  Idcmque  nadit 
Uuio  sy^a^.  Hugo  Sandi  Viaoris. 

Ego ex  tam  mulus,&:  variis  interpretationibus,  crcs  c^tcris  pra:fcrcn-  j 
das  cenfeo,Prim6  quidcm  illam  Theodorcri  fupra  expoficam,&:  Diodo-  ^ 
ri,qui  purarunr ,  lofcph  non  accufafle  fratres  fuos  de  vno  quopiam  certo 
crimincfed  invniuerfum,qu6d  flagitiofam  vitam  agerent,  &impuris,ac 
foedis  moribus  eflcnt ,  ira  vr  male  audirenr  apud  aliqs ,  arque  infames  cf- 
fcnr  Hocenim  fignificare  viderur  lcdioHcbraica  huius  loci,qu^habet, 
lofeph  malam  fratrum  fuorum  famamdetuliflead  patrem.Alcerairideiii 
interpretatio  probabilis  cft,lofcph  accufaflc  fratres  de  inteftinis  odi js  & 
frcquenrifllmis  iurgijs ,  5:amarifl]mis  rixis,qua!  erant  inrer  filios  LicR, 
&  fihos  ancillarum:  Tcrria  quoquc  inrcrnrcrario  magnam  habcr  pro^ 
babil^tatem,  lofephaccufaflV fratrcs,  quod  fe  vchemenrcr  odifluir  ^ 
grauirer  yerbis  iuxra,faaifqnc  infcftarcnrurmec  aliam  plan^-  ob  cau(^m 
nifi  quod  difliimlis  corum  cffct,  atque  eorum  vitia  fibi  difnlicercnt  •  tum 
cciam,quod  ipfc  pra?  illis  omnibus  diligeretur  a patre ,  quamobrem  irrc- 
ucrenfcr  ipfos&  contumcliosc,&  criminos^  de  patrc  loqui  folitos  H«c 
igitur  probabiha  cogitatu ,  &  dicSu  vidcntur,c^  in  quolibct  iftorum 
tnum  quadrat  appellatio  criminis  peflimi  ,  vt  patct  fupradidta  penfi- 


Sci num rcae fectlofcph  accufando  fratrcs-fuos dc cnminc  pc/nmo  ,  ? 
apud  patrcm  >  V k  ctur cnim  fpccicm  habcre  mali.accufarc  fratrcf  fuos-fi  ^ 
.]URk;mhu,ufmoa,  tanc,uaminfignis,dcnotaturin  Apocalyphcapit. ,  z 
mahtu  D.abo  ,:fcnptum  enim  >bi  cft :  Proiea^ efi  JcufalrfranLfl^^^^ 
rHm.ci'.u accH(:,batdos.antc cc»jpeaumT)eMc.ac die.  Deinde non  lcgi- 
tur  antc  dcnuc.at.oncm  criminis,Iolbph  priuatim.ac  fccrct.i  admonuaFe 
Ws  fu,  cnmm,s:qu.  autcm  non  pra:m>lla  admonitione  crimcn  aS 
publ.cat,is,  vt  a.t  Augull.nus,non  correilor  cft .  fed  proditor.  Corripc 


a.t 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


-ENESIS    CAP.    XXXVIL  44P  ^ 

aic  Auguitinus,delinqiicnccin  incer  cc,^^  ipfum  rolum,ftudcns  corrcaio-  f^^^J^^^l^^' 
ni,parccns  pudori.  Nam  fi  folus  nofti,  quia  pcccauic  in  ce,&:  cum  vis  co-  Domtni, 
ramomnibus  arguere,non  cs correpcor^fcd  prodicor.Forte  enim  prx  vc-  Matth.iS. 
rccundia  incipiec defcnderc peccacum  fuum ;  &c  qucm  vis  corrediorem, 
facis  peiorcm.  Sic  Auguftinus.  SimilicerHieronymusmcapucdecimum  Himn^^m. 
oaauumMacchei.Corripiendus,inquit.eft  feorfum  frater,ne  fi  femel  pu- 
dorem,&  verccundiam  amifcricpermaneat  in  pcccaco.MuIci  eaim  ftudio 
boni  nominis,  &  mctu  infamix ,  a  flagiciis  cocrccntur ;  qui  fi  publicacis 
fuis  flagiciis  infamacos  fevideant,  quafi rupto , &  abicdlo  fr^no,toto 
impctu,&:  libertate  animi  ruunt  in  flagitia.Sanc  Tboftacus  rcfcrt  opinio- 
^  nem  HcbrcTorum,peccatiargucncium  ^.V  damnancium  lofcph,  quod  fra- 
tresfuosdecriminepeflimoaccufafle 

Scdcnimaccufacioncmillamlofephnoninodofuifle  inculpjbilem,ve-  ^f^^J^^^^^ 
rum  eciam  laudabilcmiminimc  dubicandum  cft.  Ipfa enim  corredlio  fra-  '^^/^..^^^y^^ 
tcrna,a(aus  cft  caritatis,ac  mifcricordix,  tendes  ad  cmcndationem  dclin-  f^^^^^^  aj^ud 
quentis,&remocioncmpeccaci,6ceft  fpiiicualis  quxdam  clecmofvna 
tanco  quidem  pracftancior,  &  vtilior,quamcorporalis,vtaEgrocantem  cu- 
rarc  ,  aut  pafccre  cfurientem,  quanto  grauius ,  &  pcrniciofius  malum  cft 
animi  pcccarum ,  quam  corporalis  morbus,  aut  famcs.   Vcrum  bonicas 
correpcionis  fiatcrnx  poccft  corrumpidupliciccr :  vel  malo  animo,  6c  fine 
corripicntis  j  vcl  indebito  modo  corripicndi.  Dcbcmus, inquit  Augufti-  -rf«|«n»;i. 
nus,araando  corriperc,  nonnoccndi  auiditatc,fcd  ftudiocorrigcndi.  Dc 
neutro  auccm  mfimulari  poccft  lofcph.  Quiscnim  inducatin  animiun, 
adolefccntcm  abomni  fcclere  purum,atquc  innocentcm ,  cupiditafcno- 
cendi  fratribus  fuis  ,  maligne  concinnaflc  accuiacioncm  eotum,  dc  ad  pa- 
trcm  dcculifle  ?  fed  prjcuia,  inquics,  defiiic  priuaca,  &  fccreca fracrum  ad- 
monicio.Qui  fcis  dcfuifle?  Non  cft,inquics,a  Mofe  fcripcum.  Quafi  vcro 
omniaillorum  Pacriarcharum  fadla^didlaqucficrarum  Ucccrarum  moni- 
mcncisconfignaucritMofcs.  At  prxmonitos  fuifle  fratresa  Iofeph,affir- 
mat  hoc  loco  Thoftatus ,  ^  ante  Thoftatu  B.Thomas  idcm  fcriptum  re-  ^/^,^'^';,; 
liquit  in  i.i.quarft.jj.  anic.7.  inrcfponfionc  ad  lccundum  hifce  vcrbis: 
De  lofeph  crcdendum  eft ,  quod  fratrcs  fuos  quandoque  admonuerit ,  li- 
ccc  id  non  fic  fcripcum.  Quanquam  non  crac  ncccflaria  pnrmonicio  fra- 
trirm,ciim  cfljt  crimcn  eorum  pubIicum,<Sc  ob  id,illi  iam  eflcnt  infames: 
dcirco  cnim  fecundum  leaioncm  Hebraicam  huius  loci  dicitur  lofeph, 
^nalam fratrum  fuorum  famam detuliflc  ad  patrcm.Ncc  fanc  pcccataco- 
rum  m  vulgus  enunciauic , ncque ad publicum  iudiccm  dcculic, fcdad 
communem  pacrem,vt  1$  patcrna  caricate,&  prudcncia,&  auaoritate  eos 
corripcret,fimulque  corrigcret,finc  vUo eorum,  ycl  fpiricuali,vcl  corpo- 
rali  dctrimcnto  ,tempcftiuam ,  &:cfficaccm,  <l<c  ialucarcm  morbis  corum 
curandjs,  fanandifquc  mcdicinam  adhibens. 
17     Equidem  rcor  prudcnccr  omififlc  lofcph  piiLULani  aanioniiiunL  Ua-  ^  ^^,,^,-^^ 
rrum  fi  ramcn  cam  prarccrmifitjquod  non  dubic  pucarcc, eam  non  inuti- 
lcm  modo  faturamfratribus, vcriimetiamj)crniciofam,qu6dillum,  vcl  rcct^ouLi^uo- 
proptecxratcm  dcrifuri,  &  contempcuriefl^nt,vcl  maioricciaodio  ipfius  rum. 
Comment.in  Gen.  Tom.^,  '  1 1 


I 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

ncralequid  eueniat,vercmur,tunc  caritatiscftomitterccorredione-  im- 
pudentia? ,  atque  temeritacis  adhibere.  Enimvero  fuper  illis  vcrbis  Salo- 
Trofierl>  9.     iiionisiNolt  ar^iiere dcriforemy  rie oderit  te.G\o(i\Gc  ait,N6eft  timendum, 
G/».}a  ordi'       ^.j^.  ^  ^^j^^  arguicur,contumclias  infcrat :  fed  hoc  potius  proui- 

***'^'^*  dcndum,  ne  traftus  ad  odium,inde  fiat peior.  Valent  mirifice  ad  confir- 
S  Auguji,  mandam  ,  &  illuftuandam  hanc  fententiam  illa  B.  Auguftini  verba ,  qua: 
funt  in  cap.p.libri primi  de  Ciuicace  Dci: Plcrunque,inquic,ab  iis,qui  fla- 
gitiosc  viuunt,docendis,admonendis,aIiquando  etiam  obiurgandis 
corripiendis  malc  di/limulatur,  vel cijm  laboris  piget,  vcl  os  eorum  vere- 
cundamurofFendere,  velcum  corum  inimicitias  dcuitamus ,  nc  impe- 
diant,&  noccantin  iftis  rcbustemporahbus,  fiuequas  adipifci  adhuc  op- 
tacnoftra  cupidicas ,  fiue  quas  amictere  formidat  infirmitas.  Nam  fi  pro- 
pterea  quifque  obiurgandis ,  &  corripicndis  male  agencibus  parcit,  quia 
opportuniiis  tempus  inquirit,  vel  eildemipfis  metuit,nc  deteriorcs  cx 
hoc  efficiantur,  vcl  ad  bonam  vitam,&  piam  erudiendos  impediant  infir- 
mos  alios,  5c  premant  atque  auercant  a  Fidc ,  non  videtur  eUe  cupiditacis 
occafio,(cdconfilium  caritatis»Sic  Auguftinus. 


Vers.  3 


TERTIA  DISPVTATIO- 

A/T  frmcipalis  caafa  diligendi  lofephpr^  c^teris filtts  ,fuerit  la- 
coboyquodin  fenc^ute  genuiffet  eum. 

Stiperillis  njerhiSy 

Ifracl  autem  diligcbat  lofeph  (lipcr  omncs  filios.co  quod 
in  fcneclutc  genuilTct  eum. 

/•  7  1^^^^^  T  I  M  I  eft  hiftorici ,  veras  &  proprias  eorum ,  quos  r 
S  euencorum  caufas  euolucre.ac  dcclararc. .  a 

J  '"^^^/^^^^f    ioco,indicans,  cjuibus  cx  caufis  incitati  at- 

fratnkmfm,.  1®^^»^  ^^""^  ^"^""^  f"^'^'^'  lofeph  in  cius  inuidum ,  atquc 

odium :  qum  ctiam  ad  voluntatem  eius  necandi  tantopcrc 

mcubuennt  Jucre  autcm  tres  cau&:prima,quod  ipros  apud  patrcm  a  cu- 
faueratdccnm.nepeffimo.  Altcra,  quodplusomnibus  dil.-icreturi  na 
tvc : atque  m  pra.apui  amoris  paterni  (Ignum  fuilfet  ab  eo  /fnqulari  qL- 
dam.&pr./bnd.vcfteornatusTcrtiacaula^  S 
cus .  qu.busportcnd.  v.dcbatur.forc  ipfum  principcm.  &  dominum  fra" 

trum  (uorum.Hoc  autem exemplo  crudiu.Kur  in  primiUc  doccnt™  Da 
rentes.  vt  fi  qucmpiam  filiorum  fuorum  plus  cetc^s  d.li^  ,  k  ouXLT- 

ro  ccrer,s  amab.I.or  fit.  cclent  id.  anim^uc  inclufum  c^.bcam.  ^.rc"^^^ 
tc  ,ta  .^odcrentur,&  tcmpcrcnt.nc  cctcros  offcndant.Etcn.m  plerunquc 

v.,msfiI.,exuperant,aamoris.aI,orum  fihorum  contcmptusreC^^^^ 
nim.u.  .mor  vn.us ,  multorum  crcat  inmdiam,  &  odium  inccnSit,  plu% 

parcn*^ 


G-ENESIS    CAP.  XXXV  n. 
pareas  aununn  oftentanJo  ainorcm,nocct  filio,  quam  h  cum  od.llct.i  o- 
lum  hic  dilbrtam  tupcr  luc  rc  B.  Ambrofij  brcuem  dilputationcm,appn- 
vtilkim  parcntibus.rcfertam  pr,TCcpforum  ac  documcntorum  In  li- 
bro  dc  [ofcphcap.i.ita  fcribit  Ambrofuis.  Inltruimur  (cxcmplolciiiccc 
lacob,  &  lofcph)  qualis  elVc  dcbcatalTcClusparcntum ,  filiorumquegra- 
tia.  Amarc  libcros  ,dulcc ;  &  impenfius  amarc ,  pr  vdulce  ell  ,  (cd  trc- 
qucntcr  amor  ipfc  pr.rius ,  nifi  modcracionem  tcntat.noccc  hbcris :  li  aut 
nimia  indulgentia  dilcC-lum  rcfoluac ,  aut  prilatio  vnius ,  cctcros  ab  cttc- 
<au2crmanicacisaucrcat:plusacquititur  filio.cui  fratrum  amoracquititur. 
H.rc  prarclariormunificcntia  patrum  i  ha:c  ditior  h.Trcditas  libcrorum. 
Iun<^at  libcros  arqualis  gratia,  quos  iunxit  iqualis  natura.Quid  nuraris.U 
propter  fundum.aut  donum  oriuntur  inter  fratrcs  iurgia.quandoproptci 
{unicaminccrfanailacobfilios  cxarfic  inuidia!  Quidergo.^  reprcl.cn 
dcndus  lacob , quia  vnum  cacrcris  prxfcrcbac  i  icd  ncc  Iibcrraccm  pollu- 
musauferre  parencibus .  nc  eoj  diliganc.  quos  plus  crcdunc  mercn :  ncc 
filiisrcfccarcdebemus  ftudium  pUisplaccndi.  Ccrte  lacob  iUum  plus 
amabat ,  in  quo  maiora  vittutum  infignia  priuidcbac :  vc  non  cam  filium 
paccr  prituliirc  vidcatur ,  quam  prophcta  my fterium:  mcntoquc  variam 
tunicam  fccit  ci ,  quo  fignihcarct  eu;n  diucrlarum  vircutum  amidlu  tra- 
tribus  prxfcrcndum.Sic  Ainbrofius 
^9    Sed  perpendamus  iUa  verba://^^  a.Ugth.xt  hfcfhfiipncmnes  filwifms,  ^^^. 
eo  auodmfeneautegtnuiffeteHmLTM  lacob  vnius,&  nonagincaannorum, 
ciim  cenuic  lofeph.  Cum  cnim  intrauic i€gypcum , agcbacannum  cence-  fefhfwjjcua- 
fimumtrigefimum.cumlofcpheotempore  agerettrigdlmiimnonum,  .«^ 
vt  infra  dicitur ,  &  fupri  non  lcmcl  i  nobis  expofitum  cft.  Ec  quia  omne 
tcmpus  vitx  lacob  fuit  ccncum  quadraginta  fepccm  annorum,  hinc  hquec 
vixiffe  eum  quinquaginta  fex  annis  poft  gencracum  lofeph.  Quocirca  gc- 
nuiclofcphin  principio  fux  fcneaucis.  Ncc  fanc  magnafuit  tempons 
ditrercntia.inter  gencrationem  lofcph ,  atqi  alioru  filiorum:omnes  cnim 
fihi  lacob;  nifi  v^s  Bcniamin)incra  idc  fcptennium  generanfum:Ruben 
quidem  initio  fepccnn.):  lofcph  autcm,in  fine,alij  vcro  inccrmcdiis  annis. 
Ariftocclcs  libro  fcptimo  Politicorum  ,  fcnbit  fcniorum  parcntum  fi-  ^'J 
lio$-.&  corpore,  tk  mcnte  dfc  impcrfcdos  :  ob  idque  illud  maxime 
tempus  jECacis  idoncum  cft^cad  gcnerandam  prolcm ,  in  quo  Sc  robur 
corporis,  &  vis ,  ac  vigoranimiprxpollec.  Idauccm  cnccdefinicin  pluri- 
mis,  circa  annum  quinquagefimum ,  vc  Poccarum  quidam  dixcrunc ,  k- 
pcenario  numcro  icaccm  dimccicnces.  Itaquc  hanc  aetatcm  annis  ali- 
quot  fupcrgrcfli.a  dando  opcram  libens  vacarc  dcbercnt.nc  corporc 
pariccracquc  animo  infirmam  &  impcrfcdam  prolem  gcncrarcnt.  Sic 
Ariftoteles.  Cuius  opinioncmrefcllithiftorialanailacob,qui  nonage- 
nariusgcnuic  lofcph ,  &  maior  cenccnatioptocrcauit  Bcniamin :  quan- 
quam  dici  potcft,nec  pauca  qu.Tdam  cxcmplaconcraria,  vcruaccm  genc- 
rahum  fentcntiariim  &  prarccptotum  cucrtcre ,  qux  dc  his  funt ,  qui  vi 
plurimum  cucniunt :  nec  prifcorum  hominum  longiuitaccm  cum  poftc- 
lioru  horoinum  brcuitatc  vic?  comparandam  cdc.Enimucro  pr(,rnrnono 


451 


COMMENT.  IN 


totius  viw.quamvixit  Iacob,qux  fuitannorum  centum  quacJraginta 
fcptcm ,  a:tas  vnius  &  nonaginta  annorum ,  in  qua  lacob  genuit  lofeph, 
apte  rcfpondet  astati  pofteriorem  hominum ,  quz  eft  circa  quinquagefi- 
mum  annum  ,quorum  nempe  vita ,  oifloginta  circiter  annis  determina- 
tur.  /Etatera  porro  quinquaginta annorum ,  valde  commendat  Ariftote- 
IcSjVtdiximus,  tanquam  generationi  optimxprolis  maxim^  idoncam,  & 
accomraodatam. 

Ca:terumperpendendaeftcaufa,quamrcddit  Scriptura,cur  lacob  fu-  20 
per  omnes  fjlios  diligeret  Iofeph:£tf  ^uod,inqak,  in  feneilutegenuiffeteum, 
Namcur,obfecro,  infenedtute  geniti,amabilioresfuntparentibus?  In 
Caiitanm.  ptomptu cau(a eft,inquit Caietanus, quare in feneftutegenitus , dihgitut 
magis  a  parente:quia  nimirum  diutiiis  eft  feruaturus  efle  paternum.  Ge- 
niti  enini  in  iuuentute ,  non  apprchenduntur ,  vt  longe  poft  vitam  patris 
vi£tau:Ccd  infencdutegenitus,apprchenditur,vt  vidturuslongo  tempo- 
repoftmortempatris,acperhocdiuconferuaturus  efle  paternum.  Sed 
obiicitur,  quod  hac  ratione  debuiflet  lacob  magis  diligere  Beniamin.So- 
^  lutioeft,qu6d  Beniamineotemporenonerat  adultus ,  fed Infans forti 
trium  annorum,  fi  iam  natus  erat;  ac  per  hoc  non  erat  capax  adhuc  tant^ 
diledionis ,  fed  vclut  impcrfcdum  quid  habebatur.  lofeph  autcm  iam 
adultus  erat,  &  patriobfcquentiflimus,  habcns  a;tatem  communcm  cum 
aliis  Iratribus  adultis:&  pr^eter  hoc,erat  genitus  in  fencdtutepaterna,  no- 
lh.h.  nagdimofcilicct  anno  patris.  Sic  Caictanus.  Philo  in  libro  de  Abraham 
exponcnscaufas,cur  Abrahamflagrantifllmiamaret  filium  Ifaac.intcr 
prascipuas  hanc  memorat :  Aderat,inquit,&  aliud  vehemens  amoris  inci- 
tamentum,quod  m  fenedute  ei  natus  fucrat:nam  fcro  natos  impotentius 
parentes  adamat,vel  quia  diu  defideratos ,  vel  quia  nullam  pofteA  fperant 
prolcm,naturaiamcffoeta,&ad  extrcmum  perduda  tcrminum,vclqu6d 
oU.n.r  r"'T' S^"*^"?' '^'^  ^tantur.fe  in  ipfa  fcncdute  robuftos  efl^cac  valen- 
OU.^pr.  tes  ad  gcncrandum.  Oleafter  hanc  reddit  caufam :  Solent ,  mquit ,  fcnes 
amarc  pucrulos ,  &  corum  vcrbis  ac  iocis  maxime  deleftari &  n  „a  eo 
cZZf '^'''""'V  '^"^'^       '"'"^^"^-  '''^  'ft"'^ «'"nes  fil  o 
Snt'"'"  ""'P"""''  ^^"^«^"^^  Patris 


Atenimconiplirribusnoneftvifa  pra^cipui  amoris  lacob  er<ra  lofcph 

genuiflet,fcdal,as  fmflegrau.ores,potiorefq;  caufa^vifum  eft  Nam  ouan 
tum  ad  ^tatcm  lacob.perexiguum  fuit  genirationis  lofcph  aro^Z"' 

h  ru  J    ^  ?       f"'flct,qux  ponitur  a  Mofe,  aut  fola,  aut  principa 
min.ucriTcoh  ^'^"V^"'"'"""''^^^^ 

mm  qucm  lacobquindccim  annis  poft  Iofeph,procreauerat  Vcrum  la 

tTm  Wrtu  i?ri''"' ^'"'^^"''"r  '"S^"')'^^  moium ,  &  ibpra  ^ta- 

n  mia  ^  m  '^^'P'^^^"^  &  contemplatio  fenilis  ^t.  tis  fu^ 

'n  qua  cumgcnucrat.Curigitur  fola  hanc  Mofes  Jaufam  cxprcflit.^Qilo!] 

lianc 


21 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GE  NES  IS    C  A  ?.  XXXVII.  45J 

hanc  folamlacob  prx  le  fcrrct,  atcjuc  obtcndcrct;taciiis  aliis ,  potioribus 
quidcm/cd  qux  fi  prodcrentur,ingcntcm  apud  fratrcs  inuidiamexcitare  clfnfof 
poiVcnt.  Chry foftomum audi  in  Homilia  6 i.hoc  ipfum  quod  dixi ,  cnar- 
ratc  fcribcntem.Sunt  fanc,aitChryroftomus,amabihorcspucri,qui  in  (c- 
ncdute  generantur,maiorcmq-,  patrum  bcneuolcntiamaUcquuntur.Scd 
vc  intcUigamus ,  non  hoc  folum  fuide ,  proptcr  quod lacob  fuper  ahos  fi- 
hos  eum  diligcret,docct  nos  Scriptura,  poft  lofcph,  fuillc  gcncratu  ahum 
fihum  lacobiquarc  U  iuxta  naturalcm  amorc^dilcdio  illa  procdhflct,  po- 
ftrcmus  natu,  fuiflcc  vtiq;  magis  diledus,  quam  lofcph,  vtpote  vere  fcne- 
(ftutis  fihus  cxiftcns,&  tunc  natus,quando  ad  poftrema  fcncdutem  vcne- 
rat  lacob.  Quid  igicur  eft  dicendumMupcrna  quxda  gratia  fuit,quac  ado- 
lefcentcm  amabifem  rcddcbat ,  8c  proptcr  animx  vircucem,  cundis  prx- 
ferri  faciebat.Idc.  in  Scripiura,caufaamoris,  pofita  cft  xtas  (cne- 

ducis,vt  nonmati.  i^rercc  odium  fratrunv,  grauis  cnim  hxc  afFcdio 

eft,  & cum  animum  incefleric ,  non  prius  cum  rchnquic ,  quam  in  extre- 
mam  inducac  abfurdicacem-,&  laedens  animam  vbi  nata  eft,ac  rcfidct,om- 
nino  ahtcr  eum,  cui  inuidct,  cflicit,quam  vulcncmpe  clariorcm,  nobiho- 
rem,illuftriorcm  reddic.Sic  Chryfoftomus. 
1 2    lofcphus  caufam  canti  amorts  lacob  crga  lofcph.facit  prxftantiam  vir-  lofcphm, 
tucis  lofcphi  cacitacaula,quam  ponit  Scriptura,quod  filius  cflet  fencftu- 
tis.Sic  autem  ille  fcribichbro  prnno  Antiquitatnm:  lolcphum  c  Rachelc 
fibi  natum  ,  pater  rumob  corporis  prxftantiam,  cum  obanimi  vircuccm, 
(erac  enun  prudcntiflimus jprx  cxtcris  hbcris  amabaf.is  parentis  afFcdus, 
odium.6c  inuidiam  fratrum  in  eum  procrcauit.Philo  in  co  hbro,quem  in- 
fcripfitde  Iofcph,fiuede  vita viri ciuilis  ,dcmonftrat  lofcph  imaeincm  PW#, 
faiifc  optimi,    prxclariffimi  viriciuihs.  Scripturus,inquit  Philo,  fum  dc 
vica  ciuihraqua  vnus  e  Phylarchis  noftris(Iofcph;maximc  commcnda- 
cur,  qui  e  cencra  arcatc  in  cam  incidit.  Cocpit  enim  in  hoc  gencrc  vcrfari 
annos  natus  dcccm  ^  fcprcm,prxfcdus  curandis  grcgibus ,  quac  difcipli- 
na,cum  ciuili  maiorcm  in  modum  conucnit.  Et  hoc  cft,  opinor,cur  Poc- 
tx\ rcc^cs  vocant  paftores  populi.  Nam  qni  fummus  eft  m  arte  pccua- 
rialfacilebonus  rex  cuadet ,  pulchcrrimo  grcgi  hominum  pr«pofitus, 
approbata  induftria  in  minore  negotio.  Qucmadmodum  cnim  futuro 
Imperatori ,  ncceflaiia  funt  cxcrcitia vcnatoria:fic  admouendis  ad  curam 
Reipublicx ,  propric  paftorahs  ars  congruit ,  velut  prxludium  quoddam 
magiftratus.  Prcindecum  lacob  in  filio  fuo  lofcph  Mmanimum 
con1idcrarcc,&maiorcm,quampropriuata  fortun^.  Mtur,foue. 
bitque,diligenscum  prx  cxteris  fihis  ,atquc  eo  magis quod  prolcs crat 
fcrotina,quinoncxiguus  cftad  bcncuolentiam  ftimulus  :  i<c  quia  delc- 
dabaturhoncftatcpueri  ,acccndcbatciusingcnium  accuratiorc  trada- 
.  tionc:ne  prcmcrccur  diutiiis,  fed quamprimiim  cluccfccrcc.  Hadcnus  ex 
Phflone:cuiuscgrcgiasfcnrcntiasfupcrhachiftoriaIofcph,quod  fxpe-  . 
numcro  commcmoraturifumus,iuuat  prxmonerc  hocbcoLciaorcm,  aaim^g^yw 
facercPhiloncmciuflis  viri  pcrfcdam  efle  imaginem  ,fandlum  lofcph;  uciudiu 
acquc  omnia.qusc  narrantur  a  Mofe  de  lofeph ,  ca  pulchrc  accommodarc 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


iilltllM-^ 


C  O  M  M  E  N  T.  TN 

ipfum  ad  oftcndendam,qiialiacflrcdcbcanrftudia,6<:  inftiruta, quales 
ircm  mores  atquc  virtutcs  eius,qui  pcrfc(5lus  vir politicus  Jiuc  ciuilis 

ellcvclir.  r  r  u 

Ru^crm.      V^-rumenimuero  Rupertus ,  quod  Scriprura  dicit ,  proptcrca  lolcph  2  j 
fuiffc  maxime  diledum  a  Patre ,  quod  in  fcne(5tutc  cius  fuillct  genirusj 
id  non  rcfert  ad  corporalcm  fcncautcni ,  fcd  ad  fcncdutcm  moralem.5c 
fpiritualem,qua  pra:ditus  fucrat  Iacob,cum  genuit  lofcph.Sic  cnim  ait  m 
libro  8.in  Gencf.cap.i5^.Sed  valde  notandacft  caufa  patern^dilcdionis, 
quam  Scriptura  commemorat :  Eo  ejiiod  in  fenellute gcnHtffet  eum,  Num- 
quid  fccundiim  corpus  fencx  crat ,  quando  gcnuit  eum ,  iuuenis  autcni, 
quandocctcrinatifunt  ?  Siquidcfn  pra^ter  Beniamin  ,  infra  quatuorde- 
cim  annos(mclius  dixiflet  Rupert4is,infra  fcptcm  annos)  cundos gcHUC- 
rat.  Reftat  igitur ,  fcnedutem  illam  hic  lignificari  de  qua  in  libro  lapic.n- 
tict  cap.4.  fcriptum  eft  :  Sene^us  venerahtlis  eft,non  diutnrnay  neejue  anno^ 
rum  nHrncro  computata.Cani  enimfk/n fenfiu  hominis:^  dtas  fene^Htis,vit4 
immaculata,  In  illa  itaque  veracitcr  fcncftute  Ifracl  genuit  lofeph ,  quia 
propter  illam  iuftitiac  fux  fenedutem ,  habere  talcm  mcruit  hapredem. 
Ncc cnim  vir  iuftus  Isetatur  in  multitudinc  filiorum,fi  mali  funr,(ed  in  co 
rantum  agnofcit  fe  patrem,  fi  filium  rclinquat  poft  fe,qui  iuftitia:  hxredi- 
ratcm  confequatnr,  Vnde  eft  illud  Sapientis,Ecclefiaftici  50.  Mortuus  eft 
p^ter  illius ,  ^  ejuap  non  eft  mortuHsfimWem  enim fihi  relicjuit po[i- fe.  In  vita 
fua  vidify     Utatw  eHyCum  illo  in  ohitu  fito  non  eft  contriftafus.  Dignam  er- 
go  ob  caufam  lacob  diligcbat  lofcph  :  &  tanquam  perfcdlo  ,  iamquc 
pleno  dicrum ,  id  eft ,  virtutum ,  fecit  ei  tunicam  poly mitam  ,  id  cft ,  vir- 
turum  arrificis  mira  varictate  diftindam,  vfque  ad  talos  pcrtingentcm, 
videlicct  ob  virtutum  multiphcitatcm ,  &  iuftitiae  pcrfeftionem.  Sic 
Rupcrtus. 

Pro  eo  quod  Latina  Lcftio  habet :  Ginpd  in  fencElute genuijfet  eum ,  ad  ^4 
PrfW.  3itrge'  verbum  Hcbraicc  cft  :  Gimd filius  finc^utis  fihi :  Et  cft  hcbraifmus  ,  cuius 
^i.  hunc  eftc  vult  fcnfum  Paulus  Burgenfis ,  quod  eflet  fcnili  prudentia  ,  ^ 

maturirare  &  modcftia.&affcduum  fedarione,&  morum  grauitatc*,hanc 
cnim  fuiflc  vcram,  &:  propriam  caufam  ,  cur  cum  tantopcre  dilexcrit  pa- 
tcr,  non  autcm  quod  in  fcnili  a:ratc  gcnuilfcr  eum.  Vnde  tranflatio  Chal- 
daiczh^bQV./f  jel  diligehat  lofphyco  quod  eJJetfiliusfiviesfthiiapQitc  figni- 
ficans  nomine  fencdlutis  intelligi  oportere  fenilcm  (enfum,^^  pruderiam, 
^•*f'     iuxra  'iWviA^Camfum fcnf.is  hormmsy^fr  ftnUlus  vtnerahilts^vita  immacuUta: 
Ncque  enim  vidctur  efle  caufa  fuflicicns,curIacob  plus  cctcris  filiis  dih- 
gcret  Iofeph,qu6dgcnuitfet  eum  m  fcnedutc  :  nam Bcniamin  multis 
poftlofeph  annis  natus,  multoetiam  feniorepatrcgeniruscft  j  &  Ifla- 
thar.arq;  Zabulon  vno  ranriim  circirer  anno  nati  funr  anre  lofcph ,  vr  ex 
cap.  1 5.  porcft  colligi.  Quare  caufa  pr^Ecipuce  illius dilcdionis potius  vi- 
dcrut  attribucnda  fapicntue,  fcu  moribus  lcnilibus,  qui  iam  quodammo- 
dovidebanturvigere  in  ipfo  Ipfcph :  fiquidem  licct  cfletiunior  ccteris, 
iam  tamen  ftudcbat  corrcdlioni  fratrum  maiorum.  illud  igitur: 6^«i4  filius 
y?/«^i»«/w<?/(rrjdemvalct,atquc,qu6dfiimsfapien^  Ex 

coautem 


GENESIS    C  A  P.    XXX  VIT,  4^s 
aurcm,  qiiod  rubdicar,///»i ,  intclligiiur ,  viria  fuorum  fratrum  lofcpli  nou 
publicaflc,  nec  dc  corrcdionccorum  cgifTc  apudalium  qucmpiam  ,  nifl 
apudfolam  pacrem,  adi]acm  corum  corrcdio  pcrtincbat,  &  ideo  foli  pa 
tri  principalicer  conftat  de  fapicntia  iphus  lofcpli.  Acquc  in  hunc  modum 
fcrmc  dilputat  Burgenfis . 
^  S     At  cgo  probabiliorem  paco  primam  intcrprerationcm,fupcrius  mulris 
aacboricucibas  confirmacam.  Nonequidcm  ncgo  id  quodhabcc  lciflio 
Hv-braica  ^iiod  filius  fe^ftlntis  ^jferrrFaccor  cflc  Hcbraifmum  :  fcd  cius  ger 
m  uiiim  inccllcftum  eire  dico  ,  non  quem  cradic  Burgcnfi?,  fed  qucm  cx 
prciTic  Lacinus  Inccrpres,non  cnim  aliad  cft  ,  fiUusfenethntts ,  nin  filius  fc- 
niliparrcnatus,<Scin  fcncclutcpatrisgcnitus :  ad  hanc  cnim  fcntcntiam 
folct  Scriptura  appellarc  filium  lencftucis,  &  filium  iuucntutis  ,  &  viruni 
adolcfccnti.rappcltat  vxorcum  ,  quifcadolcfccnculam  in  marrimonium 
acccpcrat.Ncc  vcrum  eft  quod  ait  Burgenfis,  natum  cfte  in  fcncdFute  pa- 
tcis ,  non  elle  caufam  fufficicncem  ,  cur  pater  tancopcre  dilexcric  lofcph: 
fupra  cnim  expofuum  eft,  iftud  cftc  grauem,  Sc  vchcmentcm  caufam  di 
ligcndi.  QuiSus  adiici  poflunt  brcuillima  vcrba  Lyrani  id  ipfum  confii  - 
m mtis :  Vircus,  inquit,  gcneratiua.in  fenc*fliite  debilior  eft :  Et  idco  tunc 
foicnr gv-nerari  pueri  magis  defcdaofi,&  imperfcdi. At  fofcph  c  contra- 
rio,  crat  fratnbas  fuis  gratiofior  moribus ,  ^  corporc:  idcoquc  vidcbarur 
hoc  proccderc  cx  fpcciali  dono  Dci ,  proptcrouodcrarpatri  magis  ama- 
bilis.  SicLyranufs.  Dc  Bcniamin  auccmquod  obiicitur,  ita  diluendum 
cft  iBcniaminfuillc  tunc  infancem  vnius  circitcr  anni :  quamobrcm  non 
fuiirc  capaiccm  talis  dilcftionis,  quali  lacob  profcquebatur  lofcph.  Nam 
quod  patant  qaidam  non  fuiftc  tunc  gcnitum  Bcniamin,manifcftc  refcl- 
Kin-ur  a  Mofc:qui  f ipra  cap.  55.  fcripfic,  Rcniamin  elTc  narum  in  ipfo  iti- 
rr::-  ,  c]-i6  ib.it  lacobmvrbcm  Hcbron  ad  parrcm  fuum  Kaac :  &  in  hoc 
n©n  obfcure  fignificar,ciim  cft  vcnditus  Iofcph,Iacob  cum  familia 
...u  iiabitaffein  Hcbron.  Vcndiroporro  lofeph,  qucmlacobcxtindlum 
putabat,  totum  amorcm  fuum  transfadit  in  Bcniamin  ,  adeo  vt  illius  ani- 
•  \  .  X  aniina  huius  pcnderc  diccrctur :  ficut  dixit  ludas ,  illis  vcrbis  qux 
noraait  Mofcs  infracapitc  44.  Si  intruHero  ad  fernum  tvumpatrem  no- 
jtntm,  dr  p*^cr  defHerit:CHm  anima  illtHs  cx  hnius  animu  dependeat^  morietur^ 


Pccicqueci  tunicam  polymitam, 


I  vs  M  OD  1  vcftisiignumcrat  praccipui  amoris  lacob  crga 
lofcph,Pro  voce,  polymita, feptuagintapofucrunt  n^UiXef^id 
ft.variam,  fiuc  varicgatam:  Aquila  intcrprcratus  cft.  tu- 
nicam  talarcm:Symmachus ,  tunicam  raanicatam :  fiuc  quod 
acl  talos  vfquc  defccnderet  ,  3c  manibus  artificis  mira  cfTct  varictatc 
diftinfta  :  fiuc  quod  habcrct  manicas  ^  Antiqui  cnim  magis  vtcban-  s.Htertnym. 
tur  colobiis.  Harc  Hicronymus  in  traditionibus  Hcbraicis  fupcrhunc  c^iUltittm. 
locum  Gcncfis.   Colobium  porr6,cuius  hlc  mcminit  Hicronymus, 

GraCca 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


Ctcera. 
Cafiunm, 


jinftlmus^ 


Tetrui  CU" 
(onhfs. 


TUnius, 


\Aphlciui. 
Oleafier 


Lipfoma. 


COMMENT.  IN 
Grarca vox eft,fed  aLacinis etiam  vfurpata,  fignificans tunicam finc ma- 
nicis.Seruius  Aeneidos  nono  ad  illud: 

Et  tunicdi  mamcas^cr  habent  redimicula  mithra, 
Tunicar,inquit,vcftr^  habcntmanicas,quodctiam  Ciccro  vitupcrat, 
dicens,  manicatis  ac  talaribus  tunicis  ,  nam  colobijs  vtcbantur  Antiqui. 
Cafiianus  libro  prmio  dehabitu  Monachorum  cap.5.  fcribit  Monachos 
Acgypti  colobijs  lineis  fuiffc  indutos,qu:e  non  omnmo  manicis  carcbar, 
fed  hx  citra  cubitum  dcfincbant,  cuiufmodi  hodic  in  vcftibus  facris  dal- 
maticas,fcu  tunicellas  vidcmus.  Anfclmus  antiquus  dccrctorum  colle- 
dor  ha!c  tanquam  cx  Eufcbio  citat :  A  findo  Silucftro .  Sc  Prcsbyteris 
cius,Colobiorum  vfus  fumpfit  initium,6c'  Marcus,  &  lulius ,  &c  Libenus 
co  ordinc  funt  vfi.Poft  hos  autem,Colobia  in  dalmaticas  comurata  funt: 
vifum  eft  cnim  melius  huic  propofito  conuenirc,  quod  accuratiiis  magis 
afpediBus  placere  valcat.Sic  illc.  Uxc  ego  dc  antiquo  vfu  colobiorum 
muruatus  fum  cx  notationibus  in  Caflianum  do(aifl^mi,&  amiciflimi  vj- 
rrPctri  Ciacconij:cuius  dum  vixitjfolertiflimum  ingcnium,Iiifiatiflimu- 
que  iudicium,&  multiiugamac  perpolitameruditioncm  amaui,&  colui, 
diaturnaquc  cius  confuetudine  familiaritcr  iucundcque  vfus  fum:vt  mi- 
rum  vidcri  non  debcat  Ledori,fi  talis  viri,6c  amici,  quacumquc  data  oc- 
cafionc  ,  memoriam  infcriptis  meis  recolerc ,  ac  nomen  celebrare  ftu- 

deam-  r  27 

Vox  Tolymita^c^ucL  vfus  eft  Latinus  Interprcs,graeca  eft ,  compolita  cx  / 
wcxl  quod  eft  multum,&:  f*iT<..-,quod  fign ilicat  liciu,quafi  cx  varijs  &  ver- 
ficoloribus  hci  js  cotexta.Erat  igitur  vcftis  varic  colorata.&  vt  placet  qui- 
bufdam.etiamvarie  pida  &:  figurata.  Phniuslib.  8.C.48.  dc  huiufmodi 
veftibus  fcribcns:Colores,inquit,diuerfos  piftur?  intcxere,Babylon  ma- 
xime  celebrauit ,  3c  nomen  impofuit.Plurimis  vero  hciis  tcxcre,  qu^  po- 
lymita  appellant,  Alcxandria  inftituit.  Phiyges  quoquc  ,  veftcs  inucne- 
runt,  qux  acu  pingebantur,cx  auro  6c  coloratis  filiis  exprimcntes  homi- 
num,  &  animalium  effigies  in  veftimento.  Vocabatur  hx  vcftesbarbari- 
cx.Artifices  vero  dicebatur  Barbaricari),fiuc  Phrygiones.Vnde  cft  illud 
Apuleij  lib.  7  dc  afinoaureoi  ln  modum  Paridis  Phiygij  paftorisin  bar- 
baricisamiculis,humcris  deflucntibus,pulchre  indufiatuR  adolcfccns. 
Olcaftcr  jpcrics  notioncm  vocis Hcbrxa:,  quam  Latinus  Intcrprcs  Grac- 
ca  voceexpreflitjdicens  Folymitam ,  ita  fcribit:  Diclio  Hebraica>  Pas  feu 
P^y^,  vidctur  propric  fignificarc  partem,feu  parriculam:  vt  patet  PCilm. 
7i.Erit7^/pr^4r,idcft  particula  frumcntj  intcrra.  Vndc  vidcturquod 
tunica  illa  lofcph  fucrit  non  cx  diucrfis  filis  diuerforum  colorum,  fcd  ex 
diuerfis  particulis diuerficoloribus.  Quare  vertcndum arbitror ^  Fccit ei 
tunicam  partium,vcl  particularum.  Idcm  nomcn  habctur  lib.  2.  Samue- 
hs,cap.  1 5  .vbi  dicitur  dc  Thamar,  quod  crat  induta  talari  tunica,  &  quod 
fcidcrit  tunicam  /74;j|//w ,  ideft,  paitium  diuerfarum.  Sic  Olcaftcr.  Cui 
confimiha  fcribit  in  carcna  in  Gcncfim  Lippomanus.  Latinus  Intcrprcs, 
quam  hic  vocauitpolymiram,paulo  infra  in  hoc  ipfo  cap.  appellauic  tala- 
ffem  fimu!,&  polymita^dicens:  Ar«^^«^r«^  eii  sunica  talarhCr  polymita^&c, 

ScA 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  V  II.   ^        457  ^,;^,^^^,;^^^^^^ 
28     Sed quid  ifta tunica lofcph  polymita  fccundum alfcgorica  intelligen-  ^J^^^^^^^^y, 
tiara  fignificatfPhilo,quifacitIofcph,vtfupradiximus,imaginemperfe-  jj^  pol^^miu 
fti  viriciuilis,multicolorcmtcxturamilIius  veftispulchre  accommodat  ufe^h. 
admultiformcm  folcrciam,(Sc  prudcntiam,&  induftriam,  quam  in  viro 
ciuilijiSc  rcdlorc  populorum  clVc  oporrct.  Sic  cnim  in  libro  dc  viro  ciuili, 
fcudc  lofcph fcribitiVitaciuilis.quxgraphicc  dcpingitur,  &:  prarfigura- 
tur  in  magno  viro  illo  Iofcph,quod  Dci  augmcntum,  fiuc  additamccum 
fignificat,appofitillimeconucnithuic  propofirorcft  cnim  rerum  naturac 
vclutaudbariumquoddn-njciuilis  adminiftratio  qua  vtunrur  populi.  Et- 
enim  mundus  hic,cft  vclut  magna  ciuitas,vnam  Rcipublicx  formam,& 
vnum  ms  habcns.  Contincntur  aurcm  cdifto  naturx  iuHa  dc  agcndis,»^ 
vetita dc non  agcndis.  Ad  id  ius.ah j  alias  Icgcs,  i^c  inftitudoncs adijciunr: 
cuius  varietatiscaufa,eft  fcparacioaharumgcntium  ab  aliis,  non  folum 
Grxcorum  a  BarbariMfcd  &  Barbarorum  a  fc  inuiccm  ,  (5c  Grarcorum  a 
fux  nationis  hominibus.  Itaquc  mcrico  additamcnta  naturalis  iuris,cen- 
fentur  inftituta  parricularidm  ciuiratum.Nam  Icges  oppidarim  reccprar» 
funr  appcndiccs  rationis  re(5lx  a  narura  nobis  infirx  ficur  ^  ciuilis  vir, 
auclariumcft  hominis  fccundiim  naruram  viucnri^s.  ricc  alicnum  cft  a 
propofiro,quod  runica  varia  vcftirus  dicirur  fuifte  lofcph.  Ncmpcrc- 
rum  ciuilium  adminiftrario,rcs  cft  muIrimoda,»S:  varia-,mulrasrccipicns 
murarioncs  pcrk)narum,rerum,cau(arum,fcqucftrorum  proprictares,Io- 
corumque,ac  temporumdiucrfitates.  Qucraadmodum  cnim  gubcrna- 
tor  nauis,  pro  varia  rationc  ventorum ,  varic  ctiam  mutat  nauigationis 
fubudia,  non  vno  modo  naucm  dirigcs :  !k  mcdicus  non ad  omncs  mor 
bos  vtitur  remcdio^ac  nc  in  vnoquidcm  morbo  ,fi  is  variet  fcd  obfcr- 
uans  intcntioncs,remifl[iones,replcrioncs,vacuationcs,  caufarumquc  mu 
rationcs,muIta  adfalutcm  variat,nunc  hocnunc  illud  expcricns:Sic  opi 
nor,  &Rcipublicx  modcrator  dcbct  clfc  mulriformis ,  &  multiplcx, 
alius  in  paccahus  in  l>eIIo,alitcr  fe  paucis,alitcr  mulris  opponens  ad- 
uerfariisjconrra  paucos  conftanrerrcgcns,muIros  vero  flcftens  perfua- 
fionibus.Idem  vbi  periculum  publicum  poftular,  ipfe  remagcr :  mini- 
ftcria  vcro,quxiaborcrantum  indigenr,  pcrmirrct  aliis.  Hadlenus  cx 

Philonc.  .  . 

*P      Veriim  magis  pia  ,  &'Chriftiano  viroaptior,  &:vtiIior  cft  allegoria,  ^^^^^^l^' 
quam  fupcr  eadcm  ifta  veftc  polymita  lofcph^traaat  S.Grcgorius in  f^jj|„vr/]e 
primolibroMora!ium,exponcns  illa  vcrba  lob  capitis  ^nmi^^Sic  facie^  lofeph. 
but  loh  ainUts  diebiPi  vnx  fid,  Vulr  autcm Gregorius,  vcftc  illa  talari  lo- 
fcphf  ficcnimillcpro  polymitalcgit,  fccutus  intcrpretationcm  Aquilx, 
quam  mcmorat  S.Hicronymus,&  alij  quidam  patrcs  fccmi  funt)  figni- 
ficatam  efte  pcrfeucrantiam  in  bcnc  agcndo  vfque  ad  extrcmum  vitx,& 
ad  vfqiic  vltimum  hominisfpiritum.hanc  enim  cffe  virtutcm.quxcxtc- 
ras  omnes  coronet ,  &  fine  qua  cxterarum  virtutum  labores  &  opcra, 
quamuis  prxftantiftima,nullius  grarix  ac  mcriri  dcniquc  fint  apud Dciu 
C^rcn;orij  verbahuiufmodi  funtrlncaflum  bonum  agitur,  fi  antc  vitxtcr- 
viiiQum  deferatur :  ficut  &  fruftra  vclocitcr  currit,  quiprius  quamad 
Comman  Gcn.Tom.4.  m  m  in 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


45?  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

meram venjar,(Ieficir.Ideo<dicitur de  reprobis  Ecclefiaftici  i.VaijSy^Hl 
perdtderunt ftijiinemUm\  3c  veriras  dixit  Eledis  fiiis  Luc.2 2.  rbj  eftts^  ^hi 
perrnanjtftis  memmin  tentAttombns  meis,  Hmc  Io(epIi,qui  inter  fratres  vf- 
que  infineiuftusperfeuerartedefcribirur^folus  talarem  runica  habuiffc 
F*W.  perhibetur.Na  quid cfl: talaris  tunica,nifi  adlio  confummatafQuafi  enim 
Uum.).  protenfatunicatalum  corporisoperit,cum  bona  acaioante  DciocuFos, 
v(q;  ad  vitae  nos  tcrminiitegit.Hinceft  quodper  Moyfen,  caudahoftiar 
inaIrariofferreprcccipimur,vt  videlicet  omne  bonum,qu6d  incipimus, 
etiampcrfeueranti  fine  compleamus.  Bcneigitur  ccepta,  cunftis  diebus 
agenda  funt:  vt  cum  malum  pugnando  repellitur,  ipfa  boni  vi(3:oria,con- 
ftantia:  manu  tcncatur.Harc  S.Gregorius. 


qjvarta  dispvtatio. 

T>c  imidia  frntrnm  lofefh ,    de  inuidis ,  ^  dctefhandis  iniiido- 
rum  hominum  proprictatihM. 

S^perillis  'T/er^isy 

Videnrcs  fratrcs  cius^qiiod  a  patrc  plus  cudis  filiis  amarctur, 
Veks.  4.     odcrant cunijncc poccrant ei quicquam pacifice loqui. 

R  ^  c  I  p  V  A  lofcph  apud  Patrem  gratia,&:  pra^ftaria  vir- 
tutum  eius,graui(Iimamin  fratrumeius  animis excitauic 
inuidiamiinuidia  odium  inflammauif:ex  odio,  aduerfus  eu 

Tratcrnx  h    ^^^-^WSi  ^^^^^^ '"''^^  ^^"'^"^     ^^'""^^^^""^  nccandi  eum,ac  dc- 
neuXnL      ^^^^  mum  ad  venditionem  eius  impulit.  Nihil  profedo  eft  fra- 
Qocordia.qni.  ^^^^  ^^^^^    bencuolentia,&:  concordia^ncc  parentibus,  nec  ipfis  fratri- 
tnm  boKum.    bus,nec  vniuerfcC  familia?,aut  iucundiiis.aut  vrilius:iiihil,vel  ad  fui  cofer- 
uarionem,vel  ad  amplificationem.  rei  familiatis,  vel  ad  nominis,&  famae 
claritatem,ac  celebritarem  aptiuSr&  valentius.  In  trihns  placitHrn  eft fptn- 
Lacui  Eccl.  ttiimeo  ,  ait fapicns  ille  in  libroEccIefiafticicap.25.  G^rfyjf;?/^^^,^^^^^^. 

ram  Deo^o-  heminib^^cocordia  fratru.c^  jimor pyoximonimic^  vir  ^  rnU' 

Locui  fal  ''^^^^^^y^*^^^^/^^^^^^''^"^- ^P^^^^^  illud  Dauidis  prx- 

/)/4.^^^.^^^^^^^^^.  amoris&concordix  in  Pfal.  i  ^^.Ecce  cjuambomim,^ 
(jukm  iucundim  hahitare  fratres  in  vnum:  id  eft ,  intcr  fe  amantes  &  con- 
cordes.  Bonum  dicit,fignificans  vtilCjtSc  ad  plurima  conducens:iucundu 
appcllauit,c|u6dtalifocicratc,&concordia  nihil  in  humana  vitaoptabi- 
*iius,&  dulcius cffe  vidcatur.  Hanc  fuauitatem  mox declarauit  Dauid,c5 
liuiti.S.   parationc  eius  cumpretiofiflimo,(Sc  fuauiflimo  vngucnto,  quo  inunftus 
cft  fummusPontifex  Aaron:vtilitatcmvcr6  fignifi^cauir  fimilirudinero- 
ris,vtiliffimcfGecundantisterram.  Deniquc  vbitalis  eft  fratrum  concor- 
dia.iftuc  dixitDeum  mitccrc  bcncdidioncm^id  cft^afflucriam  bonorum 

omnium 


GENESI  S   CAP.  XXXVII 


c6cordia,ita  lctibens-.Qui  abvnofemine  nati  (unt.&ab  vna  matre  edu- 
cati,quique  ctiam  in  cadcm  domo  creuerunr.candcnKi;  matrcm.atci;  cu- 
dcm  patrcmappellantcs;t]uomodo  non  ctiaintcr  lc  ainantinimi,&;  iami 
lianflimi,&  coniunttliirimi  fucrint.^No  igitur  qua:  dij  fiatnbus  ad  mutua 
beneuolcntia,&:  f.v          -C  cwulciunf.cavos  vnqu.i  vanafaccrc  vcU- 

tis-.fedfupcrhisalia  csamicitia-opcra,infupcrabdcfacictisamia 

tu  vclli.\.C>ui  cnim  fratris  loUicitus  eft.limul  cn.i  lciplum  curat.  Sic  illc 

'     At  vcro  c V  aducrfo,f^atrum  intcr  k  odia,  &  contcnnoncs,&  inlcita-  c.,.  ;  .- 

tioncs ,  plufne  molcllix  &  acerbitat.s ,  an  dctrirncnti,vcl  ignorn.n.x  ha-       cr  .«r 
bcant,incerrumcft.lUudccrtum,acerbitatc|no  cft.arum,&  doloru,dam  -  ^^^^^ 
idinc,nccnon&  turpitudincdcdecoris,atquc.gnon)inix, 
jC  fiqu6daliud,maximcaucrfandum,atqucdctcftandum.       «iw  .  w 
Solcnrporro  imer  max.mcamicos,^  fanguine  con.unc1os,qux  inardc-  jU,»fiM.n, 
fcut.t  odia,ca  afperiora  ciVe  &  implacabiliora.quam  qu?  inter  extraneos:  ^''J  • 
omnis  enim  mutat.o,vtdocciu  Phyfici,  cxcontrario  Et  in  contrar.u.n. 
Atquc  huius rci  Ariftotelcs in lib.y.Polyticorum  capitc  (cptimo,non,il- 
lamcire,a.t,rat.oncm.  Magis.inqu.t,  irntatur  animus  coi.tra  bm.lures 
&  amicos.  quam  contra  .onotos.fi  ab  iUis  contemptum  ile,aut  l«fum pu- 
tct   Oiuproptcr  Archilochus  rcftc.cum  amicos  incufarct.ad  animum 
fuum  irquens,inqu.t:  N6nnetuab  amicistransfixus  cs  lanccis.'  Ethoc 
nonf.nc  rat.one  contingit:aquibusenim  dcben  fib.  benchc.um  cx.- 
fti^ant.abeifdemnon  lolum  priuar.bcncficio,fed  ...fupcrlxd.  (cccn- 
fcat   Vndc  in  piouerbio  dicitur:  Ftatium  contentiones  &  .rae,lunt 
acetbifl"ima:i&  qm  Ce  nimium  amant,hi  fc  nimium  odio  habcnt.Sic  An- 

?i  ^"sed^aoarc.;  ,  .  ..  .raairc  difputationem hoc  loco  propofitam fupcr 
vitiof.s  .nfi.dorum  hommum  affeaionibus.&mor.bus, &,vt  vocant, 
proprictatibus.  Hictradatus  non  paruam  affcrtvtil.tatcm.tum  vttaU 
moiboaff-ftos.ftat,m  agnofcamus,&  fugiamus ;  nofquc  tal.um  homi- 
num  ficr.  fim.lcs,vehcmcntcrcaueamus:turn  ctiam  vtiUiS.ac  nobis  etia 
ipfis.fi  quandoeiufmod.  pcftc  correptos  effenos  atquc  corruptos  con- 
tLrir,  efficaciter,ac  falutanter  mcden  poflimus.  Princip.o  autcm  com- 
p«emas  inu.d.am  cum odio; nam  vulgo  putantur  cflcadmodum  l.mi- 
lcs  &  cocnata:  affcdioncs  an.mi.cum  c.-irumtamcn  fit  uiultiplcx.  m.i- 
gn*umq'ic  d.fcnmen.  Ego  carpt.m  hoc  loco,  &  ftr.aim  cxponam  con^    ^ , 

Surcs  d,ff.  rcnrias  inu.d.x,atq-,  odij.dcquibusin  hbro  quem(cripht  dc   ^ 

Inuidia,diircritPIutarchus:vndeliquid6proprietatcs  mu.doru  hom.nu 
cnotefcctK.  Prima  d.ff.rcnt,a,Improb.tas,&  malma  lH)mmum, ycl  fim- w^^^^^^^^^^ 
pliciter,vcladucrfusnosg.gn.tod.umcoru:contravcro,bonorti  abun-  ^r;?-- 
dantia  &  infignis  prolpcr-tas  al.quorum.crcat  aducrfus  eos  uiuidia.  Ita-  ,j„_.,„,„,..„ 
ouc  malum  ft  caufaodipbonum  vcr6mu.dia?,.lludpcr{c  hocpcrac-  i.„m..«.f«- 
cidcns  &o3prauam  iniudcntisaffcaionem.  Et  odium  quidemkmpet  um^. 
'       '  mmai  2 


4^0  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

definitur  fubicito  aliquo  ccvto.dc  definito  malo,in  quod  incumbitrinm- 
jnuuUd/tmi'  Jja  autcm  vidcturefre  infinitum  quippiam,  &  fimilis  OphthalmiiCjquaf 
ln  oj^hthal'  vitiofa  oculorum  arFcclio:  ficut  enim  hxc  omnibus  rebus  immodicc 
(plendidis,&:lucentibusofFenditur,ac  laediturjfic  inuidiaomnibusalio- 
rum  bonis,fccundifque  rebus  acerbatur  ,  &  tabefcit. 
be:':n.Lt  diffe  Sccunda  difFcrcntia.  Odium  concipitur  etiam  in  bruta.  Sunt  enim, 
rentiA.  qui  fcles,canthirides ,  &  ferpentes  odciunr.  Germanicus  quidcm  certe 
GerrnAmc,  Impcrator  galli  gallinaccijneque  vocem,  nequc  afpe<5l:um  ferre  poterat; 
jmperator.    MincskcmMafii  Pcrfarum  odcrant,^»:  intcrficicbant ,  &:Dco  inuifos 

Ahfres  caerut  i.     ,  ^         ,  *     i  i 

M.igi,  Actht9  eUe dicebanr:quos itidem,&  Arabes  omnes,atque  ^thiopes  abominan- 
pe^yO'  Ara-  tur.Sunc  ctiam  inceranimaha,fuacuique  odia,excrcentque  ininiicitias, 
^^^-  &  acrocia  bclla ,  vt  inter  aquilas     dracones  :  probabile  etiam  efi:  Iconi 

e^i  ^ldiiCf^d  ^xo^u^^^^^^cgallumj&murcm  elephanto-,  ob  mctum  fciIicet;quod  enim 
non  inuidium.  timetur,id  ctiam  odiofum  eft.  Atinuidia,foIius  hominis  aducrfus  homi- 
ncm  eft.  Nam  nequc  homines  inuidcnt  brutis ;  ncc  bruta ,  aut  homini, 
aut  inter  fe:nequc  cnim  de  rebus  fecundis,vel  aduerfis,  nec  de  bona,aut 
nialafama  quippiam  imaginantur,quarum  rcrumopinionc  cxafpcratur 
inuidia. 

Tertia  dtfe-  Tcrtia  difFcrcntia.  Odium  aliorum  fxpe  iuftum  eft^odiflTe  improbos, 
ZTu       /}  ^  bonum,(S:  laudabile  eft,  quinetiam  fi  qui  tales  non  ode- 

efel^IXui  ^""^<^'gnoscfteodio  cos  ipfosiudicamus.  Laudantibus  mulcis  Chari- 
dut  jte<jL-  '^""^ Sparcx  rcgem,vc  benignum,(S<:  manfuecum,modeftiimque  regem; 
^ttAm.  collcgaciusconcra,  C^omodo,inquic,ifte  vir  bonus  efFc  poceft,qui  non 
^'^rirt7'  ^^^^  ^"^probos.^  Rcaiflime  igicur  Dauid  pfalmo  1 58.  No^nc  cjui  oderunt 
nlZm.  fip^^  inimicos  tttos  tJibcfcebaml p&rfeEto  odio  oderam  illos.  Ira- 

que  mulci  prx  fe  ferunc,&  vcrbis  oftentanc  odium,  quod  gerunt  taquam 
a:quum,&  laude  dignum.  At  inuidia  nuquam  iuftc  fufcipicur,ncc  vc  res 
iufta  laudari  poccft.Quam  cnim  pcccac  is,cui  inuidecur,qu6d  bonis  abu- 
dcc,qu6d  profperos  habcacrerumfucce(rus,vt  propterea  eiiuftcdebeat 
inuideri?  Quaeciamob  caufam  nemo  facecur  fe  inuiderealiis,fed  quan- 
tum  potcft,inuidiam  celacanimo ,  quamuis  aliam  pra:cendens  afFcdio- 
nemanimi,vel  mecum,vclodium,vcliram:quod  eft  argumencum,inui- 
diam  nunquam  cflb  pofte  iuftam  &  laudabilcm/icuc  dle  poflunc  aliquo 
niodo,&  odium,&ira,&  mecus.  ^ 

Quarca  difFcrencia.Quo  raaior  eft  improbicas,  &  inalicia,  co  maiiis  fic 
odium:contra,tanto  magis  crefcit  inuidia,quant6  ma^is  crcfcit  vcl  boni 
'/re  LmdUuci  tas,vel  profpcritas  eius  cui  inuidctur.  Quarc  inuidiofum  cfl^e  ac  tale  vr 

per  yertitur. 

X  ncniiitociiS(littum;quidiccbat,ie,cum  eflct  adolcfccns,nuIlum  esre 
Themtjiodes.  gmm  facinus,&  prxclarum  fecifl^c^eo  qu6d  fibi  tunc  ncmo  inuidifl^er 
^mt.  diff.     QuintadifFercntia:Extrcma  malitia,cScad  fummu  pcrduc5ta,nih,l  mi- 
n--dium;imm6extrcm^.uget:idque  manifcftumL  cxcpl^ c.hln^a. 
^nu^fi.&exoji  forum  &accufatoru  Socratis,quos  poft  cius  ncccm,  populus  Achenicfis 
fnersntAthe-  vlq',  adco  inuifos,6c  cxofos  habuit,vr  ucmo  illis,ncq;  ignem  accendcrct 
ncq;  interrogantibus  refpondcrct,neq;  in  balneo  aqua  vcerctur  eadcm; 

fcdqua 


^em 
ChartlaHm. 


^artJt  dtffe 
rentia 

Inwdiofum. 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESI  S    C  AP.  XXXVII. 

fcd  qualauiflcnt  illi,cam  quafi  pollutam  iubercnt  a  miniftris  effunai:do-  f2l7ix!!f 
ncc  illi  tam  atrocis,&:  pertinacis  odij  publici  impaticntia  leiplos  fufpen-  ^y^^^^ 
dercnc.  Profperitatis  vero  exccflus  non  augct  inuidiam  ,  fcd  plcrumquc  mdtam, 
minuit,ac  prorfus  extinguitiVndc  folct  vulgo  dici,aliqucm  fuperaae  lam 
inuidiam.  Et  vero  non  cft  crcdibilc,AlcxandroMagno,aut  Cyro  impg- 
rij  Pcrlarum  condicori ,  poftquam  clati  funt  ad  fuprcmam  fortunam^  iii- 
iiidiffc  quemquam.Sedquemadmodum  Sol,quorum  pcr  verticc  tranfit, 
in  eos  diffufo  luminc,auc  nullam,aut  cxiguam  vmbram  facit:ita  qui  pro-  ffjj'''^''^'' 
fpcricatc  clati,fupracaput  jpmulorum  cmincncfplcndorc  fuo,corum  pf- 
fufcant,&obruuntinuidentiam.  Odiumvcro  cxupcrancia  potcnti.T,ac 
fclicitatis  inimicorum ,  minimc  minuitur :  vc  illum  ipfum  Alcxandrum, 
cuincmo  hm  !nuidcliat,multioderanc,  quorumdcniquc  pecicusinfidiis 

OCcidit.  Sextadtfere- 

Sexwd.uav:iuia.Aducrfa:rcS(5v:cdia^i..:v)ixinuidiamtollunt,autccr- 
te  diminuunc,odia  vcro  ncquaquam  perimunt :  nam  etiam  dcicdtos  mi- 
micos,&:  calamicofos  odcrunc.Ncmo  auccm  inuidec  mifcrisA'  calamico- 
fis;  quineciam  admiferandum  facilcs  func  inuidi.Odium  icaquc  ncucram 
forcunam  relinquic,fcd  vcramlibct  inlcaacur  :  inuidia,vcriufqucforcure; 
exccUencia  minuicur&clangucfcit.  '  Se^umA  dtfjc 

Septimadiffcrcntia.Odium,&inimicitiatolluntur,velvbiiidesfitn6  r.ntu, 

effc  nos,a  quibus  pucamus  la:fos:vel  vbi  quos,vc  malos  odcramns,  bonos 
cffcincelligimus:veldcniquefiquo  infigni  ab  illis  bcncficio  affcdti  fu-  ^^'^i^^*- 
mus:vlcima  enimgracia,vc  Thucydidcs  inquic,cametfi  minor  fic ,  ccmpc- 
ftiuc  camen inica,poceft  maius  ettam  crimen diluere.  Horum  primum  no 
rollit  inuidiam,inuidccur  cnim  ei,  a  quo  nihil  iniurix ,  vcl  dctrimcnci  ac- 
ccpcum  eft.Opinio  iccm  &  fides  probicacis  aliorum  non  aufcrc  inuidiam 
eorum,fcd  augcc,  cum  rerum  bonarum  ,  vnde  oritur  inuidia,  optima  fic 
vircus.Ncc  inuidiam  cxtinguit  bcncficium,ab  eo  cui  inuidctur,  acccpt n 
quineciam  augecmagis  &  irricac:hoc  cnim  ipfis  xgrc  cft ,  indigcrcfc  bc 
nefi ccncia  aliorum ,  al  iofquc  adco  prxccllcre ,  vt  bcnefaccre  fibi  pofiint,  ^^^^^^J'^ 
icaquc  inuidenc  iUisi  &  voluntatcm  bcncfaciendi,&  faculcaccm:  quorum 
illa  vircuci  dcbccur,hxc  fclicicaci.Pr^clarc  igicur  Bafilius :  Inuidia,inquic,  BafiUus  in  U 
malum  cft  intraaabilc,acque  infupcrabile.Namcumbcneficencia,cciam  rnsUudcifwt^ 
qui  infcftifiimi  func ,  faciac  miciorcs :  inuidum  tamcn  magis  irritat,&  ad 
odium  inflammacquancoquc  magis  bencficijs  oncracur,ianco maior[,ex 
inuidia,prcmicur dolorc,  atquc  luftu.  Et  quibus  deuindi  bencficijs  funt 
maximis,  non  folumbcncuolos  fc  in  illos ,  &  gratos  cxhibcrenon  cogi- 
tant:fcd concra  maligni,5c  inimici  magis  func,&  in  illos  vchcmcciiis  a(pc 
rantur.  Quam  igitur  bcftiam  immanitate  morum  non  fuperat  inuidia? 
Quod  animal  tani  agrcftc,  &  truculcntum  cft,quod  fua  fcritate  non  vin- 
catrCancs  cducacionc  manfuefcunf,  Lcones  obfcquio  &  officio  craftabi- 
lcs  fi unc,&  obfcquibiles ;  inuidi ,  ipfis  ofticijs,6c  bcncficijs  agrcftiorcs,&: 

inimiciorcscuadunc.  Oclauadiffc. 

Odauadiffcrcncia.Valdcdiucrfum  cft  eorum  qui  odcrunt,&corum  ^ 
qui  inuidcnt  propofituin,&  infticutum.Ecenim  cius,qui  odit,animus  cft, 

m  m  m  3 


9dit 
orcm 


C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

3c propofitumjmalcjfi poffit,ei  faccre  quem o<iit;fic  enim  odium  defim'- 
ri  (oltr,animi  alfediojpropofitri  habens  male  facicndijciiifcjuc occafionc 
yndecun^jue  captandi.  Hocautem  longc  remotumeft abinuidia.  Alulti 
cnim  domcfticis  ruis,&  familiaribus  inuidcnt  propter  excellcntiore  con- 
ditioncm,&profpcritatemeorum,  quos  tamcn  pcrire ,  velcalamitatibus 
vchcmcntcr  contcri  nollcnt :  tantum  cnim  molefta  ipfis  eft  notabihs  eo-, 
rum  prorpcritas,&  fplcndor.graue  autem  incommodiK  &:pcrniciemeis 
accidcrc,non  dcfidcrant;contcnti,vclutcxcelfa^  domus  eam  partem^qua: 
lumini  ofticit,dciccifle. 

Ex  (upradicSis  odlo  differentijs  Inuidiaf,atque  Odij,facile  eft  animad- 
ucrtcre ,  ik  adnotare  ofto  paritcr  Inuidia:  proprietates ;  quibus  adijcere  5  J 
Kona  dtffere-  '"^^^  ^^^^ '  ^^'  quatuot  alias  difcrte  tradatas  a  Bcato  Bafilio  in  eo  fcrmo- 
tiTmiiTr  "^;^"^  Difputationc,  quam  de  Inuidia  fcripfit.  Nona  igitur  fit  ha:c  pro- 
inmJii  torme-  prictas  luuidia?.  Vuicum  inuidi  folatium,(5<:  rcquies  cft,in  fummb  ma-ro- 
tum  eji  frojfe  ie,&c  dolorc,quo  iutimis  animi  fcnfibus  cruciatur  &  tabcfcit,cui  inuidet, 
^e^^utr^^lb  ^^"^.^^^  ^""^     S"^"  foclicitatis  rucre  in  calamitatcm,  Sc  miferiam.  Hic 
Ltlum^ai^-  ^"'^  "1"^'^^^  cft  >  fi  mifcrum  cx  bcato ,  &  infelicem  cx  fortunato  vidcat. 
mitM  0-  mtfe  Tum  dcmum  cum  co  fa;dus  iungit,  &:  amicus  cfticitur,fi  lacry mante  vi- 
ri4  torHm,    dcat,aut  fuos  qucritantem  cafus,  ^  lugcat  infortuniumrlibcntiijs  luoen- 
tcm  milcratur  &c  folatur,quam  gaudcnti,  &  florcti  coll:ttetur  vcl  applau- 
dar.  Diuitias  miratur  ahcnas,fcd  poft  calamifatem,iam  araiflas :  formam 
&  robur,(cd  poft  morbum  laudat,&  cfFcrt:pr:cfentibus  fempcr  rcbus,& 
faluis  inimicusiamiftis,&pcrditis,amicus  &  mifcricors.  Quid  igitur  i'n^ 
uidia  magis  pcrucrfum,&  pcrniciofum  ?  quiE  eft  intcritus  vits,pcftis  na- 
tura:,bonis  omnibus  aduerfa,  Sc  Dco  contraria.Nonne  hiec  Dremonem 
mftigauitad  pcrdcndum  primum  homincm?  Nonneimpulit  Cain  ad 
fratricidium  ?  Nonnc  hxc  Saulcm  incitauit  ad  infcdlandum  Dauidcm 
dc  fc  optimc  mcritum  1  Nonne  lud^os  ad  necem  S^luatoris  Mrjidi  in- 
nammiuit  ? 

Decima  pro^  Decima  proprietas.  Inuidus  inuidendo  non  folum  non  L-cdit ,  fcd  p!e- 
prseta..  rumquc  clariorcm  &  fdiciorem  facit  eum  cui  inuidct.  Fratrcs  Iofcph,& 
iriuidcbantcivchcmcnrer,&odcraiueum.vcrcntcscnimilli,fomniorri, 
Me  Upe  T  ^^^'^^^^;'^^^^^^'^'^^"^'^^  feccrunt  fratrcm,  vt  ita  nunquam  eu  qua/i 
^at^:  '^^'^'^  dcbercnt.Quod  fan^  contri  accidit :    diuino  conf,- 

k>H4mmdetHr.  »'o,GalUdum  corum  confiliumin  contrarium  cft  mutatum.  Nampcr  ea, 
quibus  impediri  diuinum  propofitum  cxiftimaucrunt,ipfum  porius  pro^ 
mouerunr,& ad  exitum  perduxerunt.Nifi  enim  vcndirus  fuiflc^ 
GV»  ,p.  nillctin  .£gvptum,ncc  propterimpudicitiam  dominx  conicftus  cfTctin 
carccrcm,nec  ibi  mimftrorum  Pharaonis  fomnia  veridic^  narrafl^ct :  ncc 
mjnum  illudfomnium  Pharaonis,quod  cum  vald^  folhcitum,&anxifi 
nr^.  n  r  ad..iratione  ipfnjs  Pharaonis  explicuiirct,atque  ea  ratione, 
Lrronr  '"^"'^^^^^^.fgyptoadeptus  eflic:ac  dcnique  a  fratnbu; 
lurs,proptcr inopiamrei  frumentari^e  ad  ipfum  venicntibus ,  adoraius 

u...^r;W..  '  Vndccimaproprictas.Inuidus  fibi  plurimiimi cui autem inuidcr,nibil 

plaac 


GENE^IS  CAP.  XXXVII.  "^^.^^,,,-^ 
plancnocct.  Nihilmoruliumanimis,aitBafilius,inuidix  afFcdu  pcrni-  ^^^^^^l 
ciofius  contingit,  qux  antc  omnia  ipfi  nocct  au<aori,ali  js  vcro  quam  mi- 
nmium.Sicut  enim  rubigo  cft  fcrn  quafi  vcncnunv.fic  inuidia,quos  poU  BafiUui. 
fidet,eos  conficit,atquc  conlumit.  Et  qucmadmodu  vipcras  dicunt,rupto 
matris  vcntre  nafci^fic  3c  inuidia  concipicntcm  (c  animii  roderc ,  &c  cor- 
rumpcrcfolet.Non  cnim  eft  aliud  nuudia,nifi  dolor  dc  proximi  prolpc- 
ritatcfauftoquc  rcrum  fucceflu,conccptus.  .Omnia  proximi bona ,  qux 
pcr  fc  gaudij  ac  btitia:  matcriam  pr?bcnt,inuidum  triftitiaA'  dolorc  op- 
primunt.Ex  quo  apparct,inuidum  c(lc  fimilcm  hominis  nudi,qui  omniu 
hculis  atquc  idibus  pctitur.  Hoc  igitur  fohm  in  hoc  malo  quifpiam  for- 
taffc  Iaudauerit,quod  inuidus,quanto  m  ptoximum  vchcmenrius  incita- 
tur,  tanto  fibrmet  maius  afcifcit  incommodum.  Quemadmodum  cnim 
(agirtx  magna  vi  emiflae ,  fi  foric  in  durum  quodpiam ,  &  repeUcns  cor 


tnut 
iHr 


pusincurrerint,in  t:mittcntcm  rcflc£luntur:ficinuidia  rr  ffirum  nl 
quaquam  aflcrt,follquc  oflicit  inuidenti.  Scitc  igitur  ilK 
InHidia  Siculinon  inuenire  Tyratmi 
TormentnmmAiui. 

Quinquam ,  iuxta  vulgarem  hominum  opinioncm  ,  putantur  inuidi  ^,^^^  ^ 
nonuunquam  noccrc  multum alijs,  vel  ipfo  maligno  obtutu.  Scd,t?c  qui  ^ 
raorbohuiufcemodifunt  afFcfti^Bafiliusinquit,  longc  pciores  vcncnatis  >j 
iaculis  cxiftimantur,quod  illa  pcr  plagas  virus  inferunt,  atquc  ita  noccnt,  <^j^f-tu^ 
dc  paulatim  quod  infcdtum  cft,dcpalcuntur:at  inuidos,crcduntnonnul'  '''''' 
li,non  alijs  modo  rebus/cd  ocuhs  ctiam  nocerc  alijs. Vndc  &:  corpora  vc 
gcta  pubcfcentium,atque  a:tate,&:  forma  florcntium,&  profperani  habi- 
tudinem  inficiunt  atque  corrumpunt.  Statim  enim  cx  corum  luminibus, 

Ecrnicie  quadam  deflucntc  atque  contaminantc,videas  contrada  mcm- 
ra  dccorcac  pulchritudinc  flaccfccnte.arcfccrc,ac  languerc,&:  dcbilita- 
ri.  EcTo  horum  fcntcntiam  dimittam  ,  vt  vulgo  ia(aatam,ac  pcr  muhcrcs 
vctalas  longc  latcquc  fparfam,mulforumquc  cclebratam  (crmonibus.il- 
lud  dico,Djemoncs  omnis  boni  oforcs,  poftquam  voluntates  inuidorum 
vidcrunt,fibi  crtc  omnino  conformes ,  illis  prorfus  ad  omncm  fuam  Iibi- 
dincm  ,atquc  itactiam  ;'lor-m  ncii!is  ad  infhnmcntum,  ac  miniftcrinm 
propnx  voluntatis  abu 

Duodccimapropricta..  iaaiuu.  clt  magnus  iiauiLioi,^^ vii  .uiplex  ^^^^^^^.^^ 
animo,aIiud  m  ore  promptum  habens,aliud  mcntc  gcrens  Nonnc  vidcs,  ^^^^,,,,^' 
inquitBafilius,quantummalum  fir  limulatiorEthxc  muidux  frudtus  cft.  ;„«,^,^,om./, 
Niin  morum  dcin^  Mlicitas,cx  inuidia  plcrumquc  hominibus  ac-  tmmo  efH^^ 

cidit.  Qujodium.  .iacordisrctincntcs,fpcciemcaritatisorcipfo  ^fi  ^-H^r. 
pr;Ercfcrunt:fimiles  profcao  faxis  &  fcopulis  marinis,qui  modica  opciti  ^*' i''*'''^^''- 
aqua,m  ignum  &  coccum,  non  obfcruantibus  cxitium  afferunt.  Et  cum 
bonaproximi  animum  inuidi  vchcmcntcr  fcriant ,  prcmitthmcn  cordc 
doIorcm,diflrimilcmanimovultum,&:oAiducns.  Simulat  gaudium,(?c 
fccum  tamcn  tacite  rumpitur.  Coram ,hilaritatcm  prrrfcrt,  intus  inuidiar 
vcncno  captus,mocrorc  tabcfcit.  Morbum  intcrrogatus^  manifcftaic,sc- 
quc  inuidum  accufare  vcrctur;morbum  in  imo  cordis  finuabrodcntcm, 


4^4  COMMENT.  IN 

arcjue  cpnfumentem  vifcera,moefl:us  fouet  &  alit.Itaque  talis,nec  medi- 
cum  morbi  fui,ncc  medicinam  ad  eum  fanandum  idoncam  inuenirc  po- 
teftilicec  mcdicamentorum  ad  fmandum  omne  genus  morbos  ror  refcr- 
ti  fintlibri.Cum  igiturex  inuidia  nobis,tanquam  ex  ftygia  palude,tot  ta- 
taque  dimancnc  mala,credamus  Apoftolo  dicenri :  Neftmns  inanis glorid 
Ad  Gale.  cupidi.imucem prouocantes , innicem  iumdentes  ^fed magis honh&  rnifericor^ 
des ;  donantes  intiicem,c^  hondre  inutcem prattenientes. 

Ad  fupcriores  duodecim  proprietates  inuidi^c ,  adijciamusitem  duas 
.  alias  a  B.Grcgorio indicatas,^:  luculccc  tradatas.Decima  tcrcia propric-  34 
^^''^'n^nT^  tas.  Inuidus,hoc  ipfoquod  inuidus  cft,  pufillianimi  eft,angufti  cordis,& 
ingenij  vitisacqucabiedti.Inuidcndonamquealijs,  oftenditfe  illismino- 
in;^:A'^>^':^jnu  tem,&:  iufcriorcm  efle :  fuamque  paruitatc,  &  paupertatem  prodir;quod 
awmi.  cr  abfe  cnim  inuidcr,ncc  ipfe  habet,&  habcre  vchemcter  concupKcit.Hoc  Gre- 
eh  efi.         gorius  in  lib.  5  .Moralium  fupcr  illis  verbis  Iob,capitis  5  ,Et  parHhlnm  oc- 
S.Gregorms.  ciditimiidia ,  dcclarat  hifce  verbis :  Inuidcre  non  poflumus  nift  eis,  quos 
nobis  in  ahquo  meliores  putamus.  Paruulus  ergo  eft,  qui  liuore  occidi- 
Genefi.         '  'P^^^  ^^^'"^  ^'^'  tcftimonium  pcrhibet.quod  eo  minor  firxuius  inuidia 
torquccur.  Hinc  eft  quod  hoftis  callidus primo  homini  inuidcndo  furre- 
pftr,quoniamamiirabeatitudine ,  minoremfeimmorralitate  illiusagno- 
jnfia       u^t^-Et  Cain  ad  perpetrandum  fratricidium  corruic:quiadcfpc(fbo  fuo/a- 
crificio^r^Iacum  fibi  infremuit,cuius  Deus  hoftiam  accepit;&  quem  rae 
Gen.27.  lioremfccftecxhorruicjnc  vtcumqueefiet,amputauit.Hinc  Efauad  per- 
Suprais^  fecucionem  frarris  exarfic :  quia  primogenitorum  bencdicftione  pcrdita 
fquamtamcnproefulenticulxipfe  vendidcrat)minorcm  feeoefle,  que 
i.  Reg.i^.   nafccndo  pr;ribar,ingemuit.Hinc fratres  lofcph  tranfeuntibus  Ifmaelitis 
ipfum  vendiderunc :  quia  cognico  rcuelacionis  my fterio,ne  ipfis  fieret  ille 
meIior,cius  profedibus  obuiare  conati  funt.Hinc  dcnique  Saul,Dauide, 
lanccamintorqucndoperfequicur  :  qucm  enim  magnis  augeri  qnotidic 
vircucum fuccefiibus  fenfic ,  vlcra  fe  excrcfcere  cxpauic.  Paruulus  icaque 
cft,qui  inuidia  occidicur j  quia  nifi  ipfe  infcr ior  exiftcrec,dc  bono  alccrius 
non  dolerct. 

Vecima  ^tsar  •    P^^^"^^  ^^^^^^  P^^P^^^^^^.  AfFcdio  inuidl^^ 

ta  pro^r^etxs.  "^^^^^^  vcncnis ,  non  modo  animum  inuidcncis  vehcmencer  conturbet, 
inuidta  <jram  turpificet ,  &  difcrucict ,  fed  foras  erumpcns,corpus  etiam  inficrnicer  de 
^«r-  formcc,&curpcc,&aftligar.  Quamuisperomnevicium,quod perpcrra- 
l"/r£f  ^^^^^^i^G^^g^^^^is.h^ii^^anocordianciqui  hoftis  virus  infundirur:in  hac  ta 
^  •  menncquitia,totafuavifccraferpcnsconcutit,&adimprimendamma^ 
u^.  2.  ^^^^^  P^fte^^  mouct.Dc  eo  namque  fcripcum  eft :  Inuidt^  Diaboli  mors  in^ 
tramttn  orbemterramm,  Namcumdcuiaum  cor  liuoris  pucrcdocorru- 
perit,ip{a  quoquc  cxccriora  indicant ,  qu \m  grauitcr  animum  vefania in- 
Itigac.Color  qmppe  pQllore  afficitur :  oculi  deprimuncur :  mens  accen- 
dicur ,  &  mcmbra  frigefcunt :  fit  in  cogitatioiie  rabies ,  in  dcntibus  ftri- 
dor  :  cumquc  in  latcbris  cordis  creftcns  abfcondirur  odium  ,  dolore 
ccrco  rcncbrar  confcicntiam  vulnus  inclufum.   Nihil  Ixcum  dc  pro- 
prfis  muat ,  quia  tabcfcentem  mentem  fua  poena  fiiuciat  ,  quam 

fcelicitas 


GENESIS    CAP.    XXXVII.  4^$ 

forlicitas  torquet  alicnarquantoquc  cxtranci  opcris  altius  fabrica  tollitur, 
tanto  fundamcntum  raentis  liuidx  profundius  fufFoditur :  vt  quo  alij  ad 
mcliora afccadunt,eo  ipfo  dctcnus  illa  ruatiqiua  ruina  vidclicet  ctiam  il- 
luddcrtruitur.quod  inaliisaftibus^perfcdo  opcrc  furrcxillc  purabatur. 
Naminuidia.c  .  ■    '      ic,cundUqu;i:inucncrit  bcnc  gefla  ^^^^^^^ 

conruauQ.!Vn.u  ......  .   ^[ndicitav:  Tita  carmHm  yfa^nnt^  cor-^  routr.i^. 

dU\ pHtrcdo  o(fii(m.muidja.  Rcde  profca6  inuidia  dicitur  puticdo  ofliu: 
quiapcrliuoris  vituim,antc  Dci  oculospcrcunrcriam  fortia  adtavirtu- 
tum.  Oila  quippc  pcr  inuidiam  putrcfccrc,cft,quxdam  ctiam  in  adibus 
virtutum  robuiii  pcrire.  Sic  Grcgorius, 
^       Cartcrum  lanando  inuidix  morbo  quodnam  idoncum,  atquc  cfticax  ^^^^^,^^ 
rcmcdiumcirepo(lii,oftcdamus.RafiIius,&:Grcgoriusprarfcntiflimum,  ^,^;^ 
atquc  f  nicum  clVc  rcmedium  cenfcntdcfpicicntiam  bonorum  omnium  tcmptum  bo- 
r.-mporalium: vc pcrfuafum  fibi  quifquc  habcat,ccrtiimquc,ciufmodi  bo 
na  ncc  magni  pcndcnda  c(rc,ncc  valdc  cxpetcnda.  Id  porro  facilc  fuum 
in  animum  induccr,fi  rcputct  fecum,  quam  fint  Huxa,  i=c  caduca :  quod 
plcrumqucinpcflimishominibus  abundantiiis  infinr:qu6d  adbcnc  vi- 
ucndum,illjs  carcrcponus^quamabundare  conducat.  Ncmpedifficilli- 
mum  cft,in  magna  corum  copiatcncre  fc  animum,  nc  vcl  in  fupcrbiam 
efflTarur,vcl  ad  voluptatcs  cfduat.  Contcmptio  igitut  iftiufmodi  bono- 
rum  prorfusarcct  iiuiidiamiquxobcorum  maximc  in  aliis  cxubcranria 
cxiftit.  Sapicnter  cnim  illud  a  Salomonc  dicitur  Proucrbiorum  iS.Vtr 
<jHi  feftin^t  dituriy&  stUts  tnutdct,  quafi  nimia  diuiriarum  cupidttas  pariat 
inuidiam.  Audiat  Lcctor  Bafilium  in  co,  qucm  fupra  nominaui  fcrmo-  BafdiH*  m 
ne,dcinuidia  ita  dirtcrcntcm.  Quidcrgo  nobis  factcndum  ,  vt  hanc  pc-  {^'J^'^'^ 
ftcm  animi  ab  initio  cuitcmus:aut  ll  ca  forralTc  capri  fumus,a  nobis  lon- 
ge  rcpcllamusrPrimiim  quidcm.d  nihil  rcrumhumanarum  magnum  aut 
vcrhcmentei:cxpctcndumputcmus:non  porcntiam,nongloriam,nondi- 
uitias,noacv>iporisncc  fanitatcm,  nec  robur,ncc  pulchritudincm  :  non 
cnim  in  r^bus  fluxis  veriim  bonum  conftitucndumcft^fedxtcrnoru  bo- 
norum  participario  toto  ftudioappcrcnda,omnlquc  conatu  confccfbanda 
cft.Iroque  nec  diucs  inuidcndus  cft  proptcr  diuitias :  ncc  potcns  ob  di- 
gnitatis  arque  honoris  culmcn.ncc  fortis  ob  corporis  robur:nec  eloques 
obcl  :ultarcm.rn!]         '  '      '         -jtum  rcftc  vtcntibus, 

nou.  .    ..  .  jnboni,ncdu.    . ntia.  Quj  vcr6  ita  fuc- 

ritanimatus^vt  nihdvnquam  humanum  ac  tcmporale  admirctur,nihil 

y^^j  '   critinuidia.  Siquis  vcro 

itagi  ^.   •  I  iccupiar  ,necvUi  fcpa- 

tiatur  ccdcrc,maximam  profedo  muidix  occafioncm,  cauHimquc  prx- 

bcbir.  Sic  Bafilius.  .     r  u  G^n^r- 

37     Confimilia  Bafilio,pIcniorc  tamcn  orationt ,  concinitGrcgorius  fub  deremedio 
fincmlibri  quinti  Moraliir.ad  hunc  cnim  modum  fcribit:Scd  cur  harc  di  wutdi^. 
cimus,finon  ctia '     '         ^     '      curctuc,innmcmus^  DilKcilc  eft, 
vthocaltcri  non  .  .  .       ^       .  altcr  cxoptat .  quicquid  cnim 

temporalitcr  pcrcipitur,tanto  tit  minus  hngulis,quant6  diuiditur  pluri- 
Comm.in  Gcn.  Tom 


4<?<5  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

i>us:&  idcirco  defiderantis  mentetnliuor  cxcruciat,quia  hoc,  quod  appe 
tic,auf  funditusalteraccipiens  adimit.aut  a  quanritate  reftringit.Qui  er- 
go  liuorispefteomnino  carercdeiiderat.illam  hxreditatem  diiigat,  qua 
cohinedura  numcrusnonanguftat:qu«E  &omnibusvnacft,3i:  fingulis 
tofa:c|u>e  tanto  largior cire  oftcnditur,quanto  ad  hanc  percipicntiu  mul- 
titudo  dilatatur.  Imminutio  ergo  liuoris,eft  efFcdus  furgens  intcrni  dul 
cedinis:&  plena  mors  eius,eft  perfeftus  amorjctcrnitatis.  Nam  cu  mens 
ab  eiusrei  appctitu  rctrahitur,qux  accipientium  numero  partitur,tanto 
magisproximum  diligit,quant(j  minus  ex  profcd:uillius,fuadamnaper- 
timefcit.  Qu;T:  fi  pcrfc<fl;c  in  amore  cocleftis  patria:  rapitur,plene  quoque 
in  proximi  dileaione  fine  vlla  inuidia  folidatur:  quia  ciim  nulla  terrena- 
dehdcrac.nihil  eft  quod  cius  erga  proximum  caritati  contradicat.  QiuE 
nimirum  caritas.quidcftaliud.quam  mentis  ocuIus.'quifi  tcrreni  amo- 
rispuiuerefangicur,ab  intern.-E  iucis  mox  intuitu  Ixfm  reucrberatur. 
Qu.oniam  .lutem  paruuius  cft.qui  tcrrena  diligir.magnus  vero.qui  .r:er- 
naconcupilcif,potcfteciam  iliudquoddixic  lob:  Partmlum  occidit  inni- 
dia,  ficuon  incotuicnicntcr  intciiigi.quod  huius  pcftis  languore  no  mo 
ntur,nifi  qui  adhiic  in  dcfidcriis  infirmatur.  ,Sic  Gicgorius. 
B4,lij  iu».     Non  d\  in  prxfentia  inuoiuendum  filentio  prudens  &  falut.ue  prxce  ,2 
-'»"""•      ptum  .ic  documentum,quod  tradit  S.Bafiiius:monet  cnim  fuiricnda  cflc 
amicitiam  &  focicfatem,& conuidum  hominum  inuidorum:tuin  nc  ma 
tenam  inHamm.id.c  magis  corum  inuidia:  fuggeramus  iliis:tumnc  quid 
nos  ex  corum  locietare  detrimcnti  capiamus.Nimirum  haberc  illud  (cnx 
percordi,&memori:coportef,quodfapicnter  priccpit  Salomon  Pro- 
Z«», «  <^^P'^<^  v.gefimo  tertio.^.  ^^^^^^^^..inquit..^^  homint  inuido, 

rr.u.2j.  f  '^^M;"  eiHs:  ^Homam  i„  fmiUtHdinem  arioli  er  conialoris  exi- 
Jhmat  cjHod  tgnorat.  Comede,& bMcet  tiK&  mens  non  efl  tecum  Ci 
hos  ^Hos comcderas,euomes:o-perdesp,dch-osferrnones  tnos.  Qncm  Latinus 
Interprcsappellathoc  loco  inuKlum.isdicitur  ibidcm  HcB^aic^,  malus 
oculo.vei  maiusocuIus;qu.xphrafis  lingu.x  Hebr.Tx ,  figniilcat  mali- 
gnum  ocuIum&,nuidum,q„,alienabona  .xquisoculis  vfdere  non  po- 
Ctft:qual,s  fait  ille.cu,  diclum  cft  a  Domino  in  ilia  parabola  EuansrdS. 

Yigefimo  fcxfo,Philift.cos  inuidentes  profperir.iti  Ifaac  Dlunf-,r;,m 
ccrcconatosc.le.0^^..inquit  Scrip^tura 

^uuntur  ibi.  Scd  ponamus  hk vetba  Bafii,, :  Sapi^ns  profcSifuSr 
ait  Bahlius,  quicumque  cum  inuido  minimc  con-^reditur  K- r  ' 
rar,nec  ctiam  in  eadem  c.Ic  cum  co  menfa  i^n^^^^t^t 
l<qua:  v,ta:  comercia  vitari  non  facil^-  qucat  Oucm-,rl?-nn^  ' 
cem  fvlu..m  aut  m.cr.am  quamp.am,n'or  ;^;Zt^^^^^^ 

tioncs  anoftiaaiTi.c.tiarepcllcre.vt  cxtra  vcncnatas  eorum  Amttas  f^ 
cur.us  ag.,mus.Ncquc  cnim  polHb.lc  cft.vt  hoc  malono  .2^^^ 
/lilw  fam,hantcrconmnd,fucrimus:quoniam  cxfentcntia  s£Zis; 


G  E  N  E  S  1  S  C  A  P.  X  X  X  V  IT.  4^7 

Zeluj  homims  ex  focio  ipfins.Et  profedo  lic  rcs  habet.Non  enim  itgyptio 
inuiaetScytha,fcdfuxgcnticjutlibet:&:in  '  -entc  non  ignotis, lcd 
familiaribmA'  vicinis,&:ciu(dcm  arris  hou  ,.iutahade  caufacon- 

1  unclis,&  his dcnique  co3euis,cognatis,  amicis  6c  frarribus.  Et  omnino^vc 
xrugo  fi:umcnticftvaftatio:ficinuidia,amicitixpcftiscrt.SK  V  '  ' 

Dixit  lofcph  fratribus  fuis ,  Auditc  fomnium  mcum  quod  vi- 
di.Putabam  nos  ligare  manipulos  in  agro ,  &c  quafi  confur-  ' 
gcrc  manipulum  mcum,  &:  ftarcvellrofcjucmanipulos  cir- 
cumftantc^  vlo^arc  manipulummcum. 

I  M  p  L  E  X  adolefccns ,  arquc  innoccns  Io(eph,  nihildum  fuf- 
picans  mah  dc  fratribus  fuis,  narrauit  eis  duo ,  qua:  fibi  acci- 
dcranr  ,fomnia,  vnum  quidcm  dcvndecim  manipuhs  fra- 

 rrum,adorantibus  fuum manipulum  :  aUcrum  vcto  de  vndc- 

cim  ftcThs ,  &  itcm  Solc  ac  Luna  ipfum  adorantibus.  Huius  hiftoria:  bre- 
ucm,&:  paraphrafticam  cxpofitionem  habcnt  Philo.&  Iofcphus,qua:  fuc- 
cin(ai,acdilucidicommcntari|vicem  prxftare  Leftoripoteft.  Philofic  pL 
ait  in  hbro dc  vita  viri  ciuihs ,  fiuc  dc  lofcph.  Icfcph  innocenter  fimplex, 
non  intelhgens  domcfticas  fratrum  inimicitias,  vifo  fomnio  non  irrito, 
idapcruiiiUisvt  amicis,  Vidi ,  inquit ,  mefll  me  prxpofi(um  ,  ^  cmncs 
nos  in  campo,ad  coUigcndas  mcflcs  prxft6  fuiflc  cum  falcibusj  ibi  rcpcn- 
ic  mcum  manipulum  crcaum  conftiriflb  :  vcftros  autem  tanquam  cx 
compofito  ,  accurrilfc  ad  cum  vcncrabundos  ,&  rcucrcnrcr  adorafle. 
Tum  fratrcs  illius,  prudcntia  Dollenrcs,cS:  fignificarum  fomnij  pcr  conic- 
cluras  veriflmiles  vcftigarc  idoncitPutafnc ,  mquiunt,  rcgcm  tc  forc  no- 
ftrum  5:  dominumi  id  cnim  emcntita  vifionc  fubindicas.  Atqi  ita  odium 
iUius  ma^ris  ac  magis  acccndcbatur  in  corum  animis,  &:  in  dics  augcbarur 
onotidianis  occahonibus.  Scdcnim  lofcph  nihil  fufpicans ,  altcrum  iUis 
s  ftupcndum  fomnium  enarrauit,  quod  vifus  libi  cflct  vidcrcve- 
.:cm  ad  fc  Solcm  ,    Lunam  ,  &  ftcllas  vndccim ,  3c  ab  illis  adorari, 
Hoc  pateraudicns,dcmiracus,cumanimofuo  rcputabat,  dccucntuprx- 
faeii  (olhcirus.  Grauiter  tamen  obiurgauit  filium  timcns  nc  quid  illc  pcc- 
carct.  Potcftne  ficri,inquit,vt  cgo  ,  &c  marcr,&  frarrcs  adorcmus tcf Nam 
hoc,tuo  ifto  fomnio  vidctur  fignificariiCauc  nc  iftud  in  mentcm  tibi  v  n  - 
quam  vcniat :  tradc  potius  obliuioni  nefarias  vifioncs  iftas.  Nam  fperaic, 
6c  cxpcdarc  principarum inrcr  domefticos, rcs  abominanda  cft,  mc  ludi- 
cc:nccalitcr  iudicare  putocetcros,quibusa:qijaliratis,&:  cogitauonisiur.i 
nota  funt.  Vcritus  porro  lacob,  ne  fortc  pfa^fcntibus  omnibus  filiis,  ali- 
quidlcdirionis  inrcr  eos orirecur  ex  ingraca  fomniorum  mcmoria,  illos 
ableeat  ad  pafcua ,  hunc  domi  rctinct  ad  tcmpus :  non  ignarus  quod  aflc- 
au\m\,is:  morborum  animi,tcmpus  dicatur  mcdicus,cS:  lua:uitollcnJo, 
& furoii  fcdando,  &  timori difcuticndo  pcrcfficax  :  cundb  cnim  rcddit 
meliora,ctiam  qux  non  facile  fanantur.HaEC  PhiL 


^68  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Jofeph.     lofephiislib.i.  Anriquicatum  commemorans  fomnium  de  manipu- 
lis,ait,fiarresIofcphaudito  eofomnio,licet  eius  fignificatione  fatiscon-  ^ 
iecT:arent>nihil  tamendixiflc.Sicenim  fcribit;  At  iUi  nihil  tale  lofepho 
funr  interpretatijdiffimulantes  fe  intelligerc:fed  taciti  precabatur  irritum 
fieri  prcxfagium ,  ipfiimque  maiorietiam  odio  profequebantur.  Verum 
Deusaduerfuseoruminuidiam  contendcns,  altcram  vifionem  lofepho 
immifitjpriore  magis  admirabilem.  Vidit  enim  Solcm  cum  Luna,  Sc  vn- 
decimftellis  defcendere  in  tcrram,  &  adorare  ipfum.  Hocfomnium  in 
prxfentia  fratrum  nihil  malidc  illis  fufpicatus  indicauit  patri , rogans  vt 
interpretaridignarctur,quodei  magna^  fuitvoluptati.  Praefiigium  cnim 
fomnijreputans,^'  fapientereuentum  conijcicnSjgaudcbatjCo  quodin- 
gcns  filioportendi  foElicitasvidcrctur:vemurum  videlicctolim  tcmpus, 
quando  tam  a  parentibus,quam  a  fratribus  dignus  adoratione  haberetur, 
Intclligebat  enim  pcr  Solemac  Lunam  fignificari  patrcra  ,ac  matrem: 
qu6dalteraaugeretomnia,&  alcretialtcr  formam  rcbus,&  vim  mdcret. 
Porro  ftellarum  nomine,fratres  eius  interprctabatur;  tum  proprer  numc 
rum;tum  quod  vim  a  Sole  Sc  Luna  habcat  ftella?,  ficut  a  parentibus  filij. 
Etpatcrquidcm  ralcm  inrcrpretationem  non  irnprudenter  attulir.  Fra- 
tresautcmvalde  conrriftauit  illud  pra'fagium  ,  haud  alitcr  (anc,quam  fi 
alicno  cuipia  hapc  fcliciras  portendcrctur,ac  no  fratri;cu  quo  paritcr  om- 
nib.fortunis  frui  poflent,ta  felicitatis,  quam  generis  foci).  Sic  lofephus. 
fephqmdpZ  prioris  quidcm  fomnij  veritas  manifcfto  eucntu  comprobara  cft.  41 

fguraueunt  I^tatrcs  cuim  tofcph.proptcr  inopiarei  frumentarix^gyptum  petentes, 
deChrtjlo.    lofcphum  ^gvpti  pr incipcm,<&:  qui  fummam  rei  frumentaria:  poteftate 
RupertM.     habcbat,fuppliccs,&  venerabundi  adorauerunt,vtinfraca.42.  &  feque- 
tibus  capiribus  narratMofcs.  Depoftcrioris  autem  fomnij  veritate ,  & 
euentu,infra  dicetur.  Ifta  porro  fomnia  lofeph  ,  licct  duo  fuerint,  quan- 
rum  ad  diucrfiratcm  remporum,&  fimilitudinum,qua:  in  vtroq;  fomnio 
figuratcc  &  oftcnfse  funr:arramen  quatum  ad  fignificationcm,vnum  fuic 
fomnium:idem  ncmpc  fignificans,exalrationcm  dicolofcph  fupra  fra- 
tresfuos.Iraquede  iftisduobusfomnij^;  rcdc  dici  potcft,quod  ipfe  io- 
fcphdixit  i^haraoniide  duobusitcm  fomnijs,qua:  eiaccidcrant  ,vt  lcgi- 
tur  infra  Gencfis  41 .  Sommnm^  inquit  lolcph,  regis  vnum  efi:  cjuod  autem 
vidifli  fecunda^ad  eandem  rem pertincris fommum,firmitaris  indicium  efi:  eo 
ejriod  fiatfermo  Dei ,     velocius  impUtur.  Et  prius  quidcm  fomniu  lofeph 
e  terra,vel  ex agro  fuit,pofterius  vero  fomnium  fuir  e  ccelo,  quia  videJi- 
cet adorada  a  fratribus  lofcph  foelicitas  eius,non  de  terra  tantumJed  dc 
calo;non  folum  cx  hominibus,fcd criam  ex  Deo;  immo  prnnam  ma- 
ximam  ex  Deo  laudcm  erat  habitura. 

Vcrriquialofephpcrmultis  rcbus  figura  Chruli  hiir,oitcdamus  fom-  42 
niumillud  dc  manipulis,  quidnam de  Chrifto  prafigurauerir.  Qu^is  eft 
manipulusChrifti,prxfiguratus  ifto  fomnio(aitRupcrrus  libro  odrauo 
in  Gcncfim  capitc  vigefimo  fccundo)  nifi  ab  ipfomct  Chrifto  feminara, 
&  ad  mcftcm  vfque  pcrdudla ,  Sc  perduccnda  fides  cuangclica  ?  Quid' 
m.uiipuli  fratrum.adorantes  manipulum  lofcph   Lcdionc^s  ytiquc  ihm 

Jcgis 


GENESIS    CAP.  X^X VII.  4^9 
lcgis  &  Prophctarum,qiias  ludaei  legcntes,  quafi  manipulos  colligunt  dc 
ligant.Eccc  palam  omnibus  cft     dc  toto  mundi  agro  (pcdatur  manipu- 
lus  Chnfti  ftans.Et  manipuh  fratrum  eius  circumftantcs  &:  adorantes-,id 
eft,Euangehum.fida  meflis ,  &  frumentum  optimum ,  fohmi  dc  vnicum 
Chriftiaftercns  impcrium  :  omncsLcgis  &:  Prophctarum  leaiones,  illi 
tcftimoniorum  prxbcnt  obfcquium  ,  dcbitiimquc  adorationis  famulatu. 
Imitcntur  ergo  fratrcs  inuidi  manipulos  fuos,faciantq;  nunc,quod  quan- 
doqucfaftun  funt,cum  adorando,  cuius  manipukim  manipuli  ipforum 
iam adorant.  Ha:c  Rupcrtus, qui  prxccdcnti  capite  difputauerat,ifta s©- 
nia lofcph  fuifl'c  admodum  congruentia,  &:  coniona  quibufdam  parabo- 
iis  Saluatorisnortri;habcntenim  fomnia  nonnihilconucnicntia:,ac  fimiw 
litudinis  cum  parabolis.  Etcnim  ficut  in  fomnio,  ita  &  in  parabola^dum 
aliud  dicitur,aliud  intcUigitur  :  qucmadmodum  6c  aliud  vmbra  cft,  &:  a- 
liud  corpus,(5c  tamcn  nonnumquam  ex  vmbra  corpus  cognolcitur.  Scd 
ncc  illud  dubium  cft  ,  quin  ficut  in  lofcph  commemoratio  fomnrorum, 
ita&in  Dominum  noftrum  cxpofitio  parabolarum  ,  maiorisodij  fcmi^ 
narium  fucrit,maiorifquc  inuidix  fomitcm  miniftrauerit.Et  ficur  pcr  ifta 
fomnia  fignificata  cft  dignitas  &  potcftas  lofeph  fupra  hatres  fuos:  ita 
Dominus  pcr  parabolas,maxime  vcro  pcr  illam  dc  vmca  locata  agricolis, 
quam  refcrt  Matth^us  2 1  .capitc.prxmonftrauit  cxaltationcm  fua.  Nam 
qucmadmodum  cminemiam  lofeph  prxfignauit  manipulus  ercdlus,quc 
ahorum  manipuh  circumftantcs  adorabant :  ita  Dommus  noftcr  cxccU 
lentia fua  finem  parabolx  oftendit,  diccns-.Nurj^uid lcgints  tn  Scriptuns: 
LavicUm  cjucm  reprobauertwt  ddificarttesMc  faBifi  eft  tn  caput  anguU.a  Do- 
minofaBum  eft  isittd,&  eft  mtrahtle  in  oculis  no^ris :  Et  ficut  ilh  coni)cicn. 
tcs  quid  fibi  vcllct  fomnium,vehcmentius  inuidcntcs  ei,interhccrc  cum 
voluerunt :  ita  &:  ludxi  intclligcntcs  intentioncm  parabolarurti  Chrifti, 
vchcmcntius  in  cum  incitati  funt:quxrcntcfquc  eum  tcnerc( inquit  Eua- 
gclifta)timucrunr  rurbas^quia  ficur  Prophctam  cum  habcbant^Hadenus 

3     c"  terum  quantur ,  an  lolcph  pcccauerit ,  narrando  fomnia  fua,  qux  ^^^-f^J/M 
pcrtinebant  ad  gloriam,qua  fratrcs  fuos  antcccfluius  erat.  Sandus  Bcr- 
nardus  in  Traftatu  dc  gradibus  humilitatis ,  in  cxplicando  primum  gra-  ututpcr  ina^ 
dum  rcfpondct,aut  non  pcccaflci  aut  fi  pcccauit,fuiflc  lcuc  pcccatum,&  nem  glormm. 
tot  tamikiue  pcftca  confccutis  cius  virtutibus  ac  bcncfaftis  obkuiatum,  s.£cr«.r<i^. 
&  calamitatibus quas  cft  paflus,cxpiatum.  Sic  cnim  icribit :  lolcph,  cum 
prauidifl^ct  cxaltationcm  fuam,  nontamcn  prarlciuit  (ui  venditioncm, 
quamuis  propior  cfl^ct  vcnditio,quam  cxaltatio.  Non  quod  tantum  Pa- 
triarcham  in  fupcrbiam  crcdidcrim  incidiflc,  fcd  vt  eius  excmplo  patcar^, 
quod  hi,qui  futura  prxuidcnt  pcr  fpiritum  prophctix,etfi  non  omnia,no 
idco  tamcn  putandi  funt  nulla prxurdifl^c :  Qupd  fi  quis  contcndat,  in  co 
quod  fomnia  fua  lofcph ,  adhuc  adolcfcentulus  narrabat ,  quorum  tunc 
my ftcria  ignorabat ,  vanitarcm  polTc  notari ,  ego  tamcn  myftcrio  magis, 
fiuc  fimplicitati  pucridcputandum  arbitror,quam  vanitati.  Quaf  tamen 
fiquafuit,pcrea,qu;Kpaflus  lcgitur,potuit  cxpiari.Nonnullis  cnim  qux* 

nnn  5 


470  C  O  M  M  E  N  T.  r  N 

dam  aliquando  dc  fc  per  reuelationem  iucunda  monftranrur  jquc  erfi  ha- 
manusanimusabfque  vlla  vanitare  fcirenon  potcft ,  non  mintis  tamcn 
idco  euenit  cjuod  monftratuni  eftrfic  tamcn  vt  illa  vanitas,  impunica  non 
lit,  quade  magnitudinc  reuelationis ,  aut  promi/Iionis ,  in  fe  vci  lcuiter 
cxultauit.Sic  Bcrnardus. 
jt«[l,c.     piacet  mihi,quod  luper  hac  rc  tradit  Thomas  Anglicus.trataans  hunc 
locum.  Ait ,  {icut  illa  (bninia  fucrunt  lofepho  diuinitus  inicda,fic  ad  ca 
narrandafuiflc  eum  diuinitus  inftindum  atquc  incitatu  :  vttanta  lofcph 
exaltatio  a  Deo  prardcftinata,&pcrfeaa  cfl'c  intclligcrctur,  vt  qua:  mul- 
to  ante  fuiflet  pcr  huiufmodi  fomnia  mirabilitcr  pn-Efignata,  dc  pra-nun- 
tiata.Sut  h.-uc  Thom^  verba:Nunquid  malc  facicbat  lofcph.talia  fomnia 
refcrcndo,quibus  portcndebatur ,  ipfum,caput  cflb  debcrc  fratrum  fuo- 
rum.atquc  ctiam  parentum?Diccndum,qu6d  ficuteiufmodi  fomnia  fue 
runteimifraaDeo,vtfururaipfiusfubIimatio  plcnius  in  poftrcmum 
cognofcerctur  a  Dco  fuint  pncuifi  &  pr.-cordinat, :  ita  ob  candcm  cau- 
fam  .mpellcbaturillc  a  Dcoad  refcrendum  ea  fomnia  fratribus.  &  patri 
luo.  Vndc  fignanter  Scriptura  fubd.t :  Pater  hoc audu>u,re>n  tncitn.  Lg- 
djrabat :  tanquam  vt.que  fentiens,magnum  quippiam  portcndi,ac  pra4- 
p.ficari.pato  ct.a.^,quod  cx  quadam  pura.&  imioccnti  fimpliata!c,h„- 
lufinodi  fomn,a  referrct ,  ncquaquam  mal^  facicbat;&:  id  abfquc  vllo 


clvinta  dispvtatio. 

^'''^do^^r^p^tter^&materlofepheumadorauermt. 
StipertllisrverbiSi 

P  Vidipcrfomnium,quafiSo!cm  &:Liimm  va.ii.c  -i 
adoraremc.(^oV^mpacnIuiS^^^^^^ 


narrauh  ht  fomni^t;  '   "'^^^^  lofeph  v,uerct,cum 
n.v  ouVadnrT     r     '         ^"'«"t  fimilitudoLu- 

vero  .am ,  ,d  tcmporist iflf  Z.?.  '  ^^7""  "'^''•''^'^"'^  "  Contra 
militudo  vndecm  fte  1      fiS      '  ^f''^'''^ '  P"'?'^"^ «^«^"«^" 
numcran  Bcn.am.n  n  ccS  cr"a  ^  "'^r""  '"'"^P''>'"'"  'J-^ 


GENESIS  CAP.  XXXVIl.  47^ 
aitum  eft.  Altera  quxftio  eft  h.rc :  Ifto  fomnio  prTnotabat«r,patrern,& 
matremlofcpU  adoraturos  ipfum :  at  matcreius  nunc]uamfuit  in  /tgy- 
pto,vb.  adoranaus  erat  lofeph.Cca  mult..  ann .s  ante  aclcenfum  lacob  >n 
Aegvptum.ob, jt  in  tcrra  Clunaan.Iacob  vero  pater  loieph  nufquam  le- 

4c     R„pertuspr.mocon,uuseftvtramquc  hanc  qnxn.onem  fecuncJum 
hiftoricum  fenfum  exphcare:fed  cum  id  non  fatis  ci  bcne  procedercT.co- 
uci-t.tfead  allegoricam  .ntcrprctat.onem  ,  qui  pert.net  ad  Chr^oiT..  ^^^^ 
Verba Rupert.  cap.te  r  2.  Hb.  8.  Commcvarioram  .n  Gener..n  hu.uf- 
modi  funt :  COm  lacob  fciret .  matrcm  Toleph  Rachel  ,am  ob.,(le ,  quo 
modo  illam,qu.^  dcfunfta  fuerat,adorarc  polTe  (ent.cbat  .'an  matrem  e- 
4US  hlc  appellat  eam  qucc  fupcrerat,vxorem  (ua  L.am.qoa:  cum  eflct  ma- 
tertera..d  cft,quaf.  altera  matcr.  redc  mater  eius  appellar,  potu.t Pater 
.utem  eius .  nufquam  lcgirur  quod  adorauent  eum  ^^^^ ^r^^'!^^ 
lofeph .  quod  patrcm  condcrct  .n  lcpulcro  \ra.oru.i.  lacob  adorau.t  fa- 
ftiaimn  virg  r  c.us.vt  habet  tranftatio  70.  Interpretu  G  cncfis  ^y.Quan^ 
quam  mel.us  Hcbraice  cft  ibi  quod  adorau.t lacob  Dcum  conuerfus  ad 
S.  caput.Ergo  pro  pattc  totu  pon.tur  ,  vt  qu.a  omnes  fratres  eu  ado- 
rarun  etfa  vn.uerla  fa.mlia.&:  pater.qui  caput  e.us  crat.adoralTc  d.catur: 
iel  m  ll.gitut  patcr  adoraflc  ctrleftem  gtat.a.T.  filjo  donat.,m .  pro  fil.o 
.  a nas  aindo:quodr.ne  dubio  fcc.llct  .nater.f.  adhuc  v.x.iret.  Quod 
Sum  Httera  ii  hac  partc  inhrma  v.detur ,  firm.ter  fc.end..m  cft  quod 
Z  fm  tu.lem  fenfum.ver.tas  ift.us  ibmnij  omn.no  eft  .n  Chr.fto  pcr- 
f  S  Ks  en,m  patcr  e.us  pcr  Solcm  dcl,gnatur,n.fi  anter.or  populus. 
de  quoS  ncarna^tus.'Qui  a  die  rcfurrca,on.s  e.us.,n  c<rleft.  regno.  nro 
p  rte  Elcaorum  fulgeTircut  Sol.Et  qux  eft  Luna^.fi  pra-fens  .n  Ecc  c- 
a  qt.e  mutab,l.tat,  lubiacet.&  minus  lucct.quand.u peregnnatur  ,r  hac 
^,'^  linRuli  autcm  Elcftotu  ftcllx  funt;  fecundam  (c  qu,dcm,,.r,perfe- 
"quafi  m  vndenarionumero.ledeoru  perfcd,o  eftfte^^ 

ft  la  inqiam,pcrfcaa,&  matutina,,pfe  Chr,ftus  frater  .Uorum^Omncs 
Sadoranttllum.Sol,&  Luna,&  ftellx  omnes :  cunda  ccrleft.a.  v„,  - 
uer  r?erreftria  ,  mliora  .  &  minora  .llum  vcncrantur  ,  &  adorant.  .    ^  ,  ^ 

pcrrus.  .  niiUum  fchuiusquxftionis  idoneum 

rcpcrirc  cxiai,cv  lu  hiftoria  pcccndam ,  fcd  quarrcnda, 

OuXn  s  iz  j.in  Gencf  Nifiin  al.quo  myftcr.od.dum  hocaccp.a- 
quomodo  poteft  .ntclligi  dc  matre  lofeph.qux  ..yrat  mottua  nm- 
n ot?  c  .rAc^?TtocumIoaTh  fubl.marctur,putandu,neft  fomn,u,l- 

u    a,  ircomplctu .  quia  neJ  pater  cum  adoramt.  quando  ad eu.n  vcmt 
Uiiuaiiic  coni|     i>  1        ./^j^rnrf»  pumnotu cvrquiMam  olim  vi- 


47^ 


COMMENT.  IN 


€1  nomertjqtiod  ejl-fnper  omne  nomen,vtin  nomine  IefH,omne genu fle^tatur  cce^ 
lelHnmyterreftriumiC^-  infernorumSic  Auguftinus. 

Lyranus  explanans  hunclocum  Gcneliscenfet,  quo  tcmporc  lokph^y 
habuit  fomniumjiam  fuilTe  eo  tempoie  mortuam  Rachclem  matrem  e- 
ius:idautcm  probatdupliciter.Ciimenim  lofcph  habfht  illudfomnium, 
6c  cum  venditus  ell  a  fratribus,habitabat  lacob  in  vrbe  Hebron ,  vt  colli- 
gitur  ex  hoc  ipfo  capiterat  Rachel  obi|t  in  itinerccum  lacob  iret  Hcbron 
ad  patrcm  fuum  IfaaCjVt  fupra  Gcnef  3  ^.fcriptum  e/l.Idcm  patet ex  nu- 
mcro  vndccim  ftellarum,qua^  vidit  in  fomnio  Io(eph:qui  numerus  con- 
llare  non  potcft  finc  Bcniamin :  viucbat  igitur  tunc  Bcniamin  i(3<:  quod 
ncccflario  confcquens  eft  ,  mortua  iam  fuerat  cius  mater ,  vt  qua:  in  eius 
parru extinfta  fit^vt  diftu cft  Ge.3  5 .  Qupmodo  igitur  lacob dlxkiNum 
ego  &  mater  tua  adorabimm  rd^r Rcfpodet  Ly ranus,ca  yerba  dixiflc  lacob, 
vt  irritatos  fcatru  animos  in  lofcph  complacaret  (Sc-dimitigaret.  Vidclicet 
oftendere  voluit  illis  vcrb-s ,  vanum  efle  fomnium ,  &  pro  nihilo  ducen- 
dum  vtpote  quod  impoflibilia &  incrcdibilia  contineret.  Siquidcm  im- 
poflibile  erat,vtmatcr  eius,qu?  iaerat  mortua,adoratura  cflct  ipsurquod 
autemipfe,quipatcr  erat  eius,adoraturusipfum  eflct>videbatur  incredi- 
bile.  SedreftatdifticuItas,quomodo  verum  fueritfomnium ,  fi  Luna^id 
eft ,  mater  Iofcph,non  adorauerit  ipfum  ?  Refpondet  Lyranus ,  matrem 
non  in  lc  adorafle ,  fcd  in  filio  fuo  Bcniamin ,  qui  adorauit  ipfum  lofcph. 
Vel  fecundum  Hebrxos,mater  lofcph  fignificatur  hoc  loco,non  Racher, 
jed  Bala,quaf  fucratancilla  Rachclis:ha:c  enim,  &  quia  vxor  lacob  patris 
Io(eph,&quiaIaa:aucrat  &  nutrierat  ipfum  lofeph,  ritepotuit  mater  e- 
Uis  nominari.Hadenus  ex  Lyrano.  Simihte;:  Ly fano  fentit  Thoftatus:eo 
tantum  diironans,qu6d  per  Lunam  ncgat  fignificari  potuilTc  Rachclem, 
ytpotequae  cum  lam  mortua  cflct.non  pofll-t  adorare  lofcph.Nam  quod 
Lyranus  dixit,adorafl^c  eam  in  filio  fuo  Beniamin,friuolum  putat  Thofta- 
rus:Sic  enim  Beniamm  duas  perfonas  reprarfcntafl^ct,&  mntrem  in  Luna> 
&c  feipfum  in  ftcllis,quod  cft  abfurdum.  Arbitratui  igitur  Thoftatus ,  per 
Lunam  fignificari  Balam  ancillam  Rachelis,&  vxorem  Iacob,qu.T  ladta- 
uerat.&nutriueratIofcph:atquehoc  duphci  nomine noninepte dici  po- 
rerat  matcrlofeph.  t  ' 

Caietanus  primi  cxpofita  diff5cultatc  huius  qurrftionis ,  foloit  cam  ad  4^ 
hunc  fcrc  modum  Probab.hus  cxiftimat,ttmc  vixflfe  Rachclem  Sflt 
cunc grauidam  ipfo  Beniamin :  atque  ita  bene  confiftere  veritatf  fomnij 
quantu ad  Lunam,  6. quantu ad  vndecim  ftellas.  Secundo  loco  ait  S 

n  nS^^  la  tuncnatus  erat  Bcniamin,6c  mortua  Rachel, 

qu^  non  iW       «"^^l^tudmem  Lun.^  fignificata  efle  vxorcm  lacob 
CrhS 

iZiZir?^^^^^  illis  cmm  vcrbis Ucoh:^^,mego,<^ mater tua 4- 
c^^rab^mu^  r.f  apparct  quod  viuebat  tunc.  Idcmque!patet,quia  lofcph 

didtusi 


GENESIS    CAP.  XXXVII.  47J 
di:-Vus  ci\  hiius  fc-ncautis .  &  dilcdlus  fupcr  omncs  filios;quo  fignificatur, 
non  tuille  alium  minorem  ipCo.ncc  fuiHc  tunc  n.itum  Bcniamin.Similitcr 
fi  fomuium  iplum  Ipcctctur,  pcrplcxitas  occurnt  Nam  Sol,  &  Luna, 
ftcllx  vndccim  hoc  cft.patcr,  matcr.  $c  vndccim  fiatrcs ;  nodum  taciiint 
infolubilcm-.eoquodm  natmitate  Bcniaminmcrtuacll  matcr  Rachcl. 
Quo  fit.vt  fi  rtellar  vndccim.crgo non  Luna :  Et  fi  Luna  cigo  non  ftcllx 
v^ccim.  Solutionon  habcturclara  quoad  vitam  Rachclis  tunc :  vcrba 
tamenhtterxfonantmag.s,quoaRachelviucbat;quamuisMofcs  adtcr- 
minandum  hiftoiiam  gcnitorum  Uacob.pr.-cnarraucr.t  n.^iuitatcm  Bcn- 
lamin  cum  mortc  Rachclis.  Ad  nodum  autcm  (omni)  folucndum.perpcn- 
dere  oportet.quod  f.ue  viua,  liue moruiafuerit  tunc Raclicl  ,nihil  refert 
id  ad  vcrificationcm  fomnij :  conftat  cnim ,  nunquam  Rachelcm  vcncra- 
tam  ellc  lofeph ,  vt  qux non  defccndciit  in  /tgyptum.  Qupad  vil.oncm 
autcm  fomn.)  poirumus  fufpicavi ,  quod  R achd  cflct  tunc  gr.iu.da ,  &  fic 
vidit  patrcm .  &  matrcm ,  c^:  fratrcs  vndccim  adorarc  fe.  S.  autcm  tunc 
Beni.-imin  iam  crat  natus ,  c\  Rachcl  mortua;  pcr  Lunam  non  Rachcl  dc- 
term.natc,  fed  vxor  patris  in  gencrc  inteUigcnda  vidctur.  Sic  Caictanus. 
Sedcnim  Caietanus  omifit  Tolut.oncm  fccunda:  qu.Tftionis :  non  enim 
r    •       ^quando.&quomodoLiv-.      S.-!.  i>l .  I>  m.itcr  .5:  patcr  lo- 
1  lauerintipfum. 
49     Oleaftcr  affirmate  dicit ,  vixifl"c  tunc  Rachcicm  ,  uiquc  probac  macm  o... 
i-  "       !mcntis,quibiisvfuscftCaietanus.   Dcindc  dilputatquomodo 
1  .        matcr  lofeph  adorauerint  ipfum.Et  primo  refcrt  opinione  quo- 
rundam  Hebriorum, aientium  vcrcacpropric  Solcm  cVLunam  ado- 
rafl^e  lofeph,  non  in  perfona  ipfius ,  fed  in  pctlona  lofue.  qui  fuit  de  tribu 
EphraimA'  ex  poftcrislofeph,  ficut  in  hbro  lofue  fcriptumcftcapitc  io.  H<-' 
Hocrefellit  Oleafter ,  quod  Scriptura  dicat  Solcm  &  Lunam  obcdifle 
voci  lofuc,  non  autcm  adorafl^c  ipfum.  Et  vcro  in  iUo  fomnio  Sol  &  Luna 
non  propr.c,  &  pro  fe  ipfis  adoraucrunt  lofeph ,  fed  vt  figna  patris  &  ma- 
tris  Iofcph;quos  cflc  ipfu.n  adoraturos,.lla  limilitudinc  fign.ficabatur.Vc- 
rum  quomodo  matcr  lofcph  adorauit  ipfum ,  qua:  tanto  ante  mortua  cft 
in  tcrraChanaan.^Putant  al.quiCait  01caftcr)mtclligi  dcberc  Balam  vxo- 
rem  lacob :  fed  ncquc  hanc  lc<?imus  adoraiTc  lofcph.Pater autcm  eius  po- 
teft  dici  adorafle  ipfum,  quando  pcr  hlios  fuos  mifit  ei,  tanquam  Prmcipi 
yt..ypti muncra,  vt  lcgitur  Gcnefis^?. &  fic  in  patre  intelligi  potcft  ado- 
raflc  matcr ,  cum  vtciquc  ccnfcatur,  ciufdcm  eflc  condirionis  &  rationis 
quanrum  ad  fubieaioncm.  Vcl  non  cft  ncccflc  ,  omnia  qu*  contincntuc 
in  iUo  foranio.figillatim  vcrificari.ficut  ncc  in  parabolis.  Vcl  illud,  adara. 
«.',cum  d\amr:r.d,/olcm.&  /  '■  rim  StdUs adorare  mr.xckin 

dcbettantumadid.quodpro.x  tnim.rum  ad  vndecimftcUas, 

non  autcm  ad  Solc.n,cV  Lunai. 

,Scdponamushlcvcrba01caftii,pr,.  •       '  u.iKnns.quibusprobat 
tunc  vixifl'e  Rachclcm :  Sunt  cnim  proi  m  ,  atquc  Ca.ctani  vciba 

paulo  fupcr.us  commcmorata.  Multiim , inqnit ,  placet  inihi  corum  opi- 
nio ,  qui  dicunt  tunc  vixillc  Rachclcm ,  ciim  ilia  fomnia narrauit  lolcph. 
Comment.inGcn.Tom.4.  0°° 


474  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Scdalins  inrnrgit  nodus  difficilioiis  folutionis,  quomodopater  6*:  matcr 
adoraucrint  Iolcph:nam  ncc  patcr  legitur  adorallceum  ,  nec  matcr  ado- 
rare  potuit ,  quar  morrua  eft  priufquam  lacob  defccndcret  in  yEgyptum. 
Quidam  Hcbra:oium  aiunt,vere  folcm  (!<c  Lunam  adoralle  lofcph  non  in 
propria  eius  pcrfona,fed  in  Iofuc,qui  fuit  dc  tribu  Ephraim,&:  dc  poftcris 
lofcph,  vtfcriprum  eft  in  hbro  Iofue,cap.io.Vcrum  quia  ibi  non  dicitur 
^      Solcm  6:  Lunam  adorafle  lofue,  fed  voci  eius  obcdi{lc,idconon  multum 
illi  folurionitribuo.  Alij  dicunt ,  pcr  matrcm  non  Pvachelcm  intclligi  de- 
bcre,  fed  vxorem  lacob;  pra^fcrrim  autcm  Balam  Rachclis  ancillam ,  qux 
nutrierat  Iofcph,vclut filium.Sed  ncquc ifta  Bala lcgitur  adorafle  lofcph. 
lacob  aurcm  potcft  dici  adorafle  lofcph ,  quod  pcr  filios  miferit  ei  munc- 
ra ,  tanquam  dominanti  in  i^gypto,  vt  lcgitur  infra  capire 4  j .  quod  qui- 
dem  fignum  fuit  non  folum  obfcruanti?,ac  rcuerentix.vcriim  ctiam  non- 
nullis  fubieftionis ,  &  adorationis.  Et  fic  in  patrc  dici  pofi[ct  ctiam  mater 
adorafi*e  :  quippe  qUc-e  reputatur  in  fubicaionc,  idcm  cum  patre.Aut  dici 
poficr,non  efie  opus,omnia  quo:  in  illo  foranio  oftendcbantur,poftca  ve- 
rificari:fed  fati^  efle ,  fi  maior  pars  eorum qux  fomniauerat ,  vcra  fuerint. 
Praclcrtim  cum  primum  fomnium  de  manipulis  nihil  habuerit  ad  patreml 
vel  matrcm  pcrtmens/cd  tanriim  ad  frarrcs.  PoflTet  ctiam  dici,  vidiah  lo- 
fcph  Solem,  5c  Lunam,  3c  ftellas  vndecim;  fcd  non  quod  omnia  ifta  ado- 
rarcnt  ipfum,fed  folum  ftellx  vndccim.Haacnus  cx  Oleaftro. 
AuHomfa^  ,   ^Jeafententiaf  itidicaboenim  breuitcr  Lcftori  meumquoque  fupcr  $0 
untu.        hac  qua^ftione  ludicium  )  duplex  eft.  Ac  prim6  quidcm  licer  lofephus 
primo  Iibro  Antiquitatum,  &  complurcs  Hcbrjeorum ,  adquos  inclina- 
revidctur  etiam  Thomas  Anglicus ,    itcm  Caietanus  atquc  Olcaftcr 
opinantur ,  cum  h^c  fomnia  narrabat  lofcph ,  vixifib  Rachclcm  matrem 
eiusregotamenaficntiorpotiiis  Sancfto  Auguftmo  ,  &  Ruperto  dcLv 
rano,  atqueThoftato,  aflSrmantibus  tunc  morruam  fuifie  Rachelem 
Hanc  enim  opinionem  efleprobabiliorcm  ,  magno  cft  argumentoquod 
Zc^lr^^^^^^^  Hebron,vel  circa^inhoc  n^amque  cLtc 

pauloinfradicitur  lofcph  l  patre  miflus  dc  valleHcbronad  fLcs  L  ^ 
vifitatum  cos:R^  ver6  mortuam  fuifi^e ,  antequ.m  lacob peru 

oufil^n'"'  Hcbron,pcrfpicua  oftendit  fupra  Mofcs  capite  trigefimo 

lacob  ex  Mefopotaruia  vfque  in  Hebron ,  notatis  locis  ad  cn.T  m  eo  n 
ncre  vcnifie  lacob ,  6,  in  quibus  aliquant.fpcr  manfific  m  n^^ratur  n 
Scnprura,  Principio ,  profcclus  cx  Mefopotamia  d.citur  GcnSs  S  i 
mopnmo  ,  vcniire  in  montcm  Galaad,  ibique  comprchenfus  1(^1^  ' 
ban^Hmc  venitad  locum  nominatum  Mahanaim  ,  Gcncfis  rrile  mo  f^ 

6  ujs  jiKic  ucob  hxit  tabcrnaculum  trans  turrcm  grc- 

gis, 


G  E  N  E  S 


XXXVIL 


475 


g?f.  E.t  quo  loco  diTccacns,  dcnaiuc  vcuit  ad  Ifaac  patrcm  fuum  inMam- 
bre  ,c.uiratem  Arbc  ,c]ux  cft  H.bron.  Hxcautcmomniaclilcrtis  vcrbii» 
ira,vt  a  mc  commemorara  runt,ni  trigcfimo  cjuinto  capite  huius  libri  pro- 
cltta  funt.  Intclligic ,  opinor ,  Lcdor  cx  luc  brcui  dcfcriprionc  itmcris  la- 
cobcx  Mcfopotamiain  vrbcm  Hcbron ,  Rachclcm  cHc  mortuam  priul- 
cjuam  lacob  vcnitlet  in  vrbcmHcbrun  :  vbi  iam  habitabat ,  cum  ca ,  quo: 
hic  narrantur  dcfomniis  lofcphcontigerunt.  .  .     ^  ' 

Verbaporroilla  lacob,qux  vidcnturhuic  fcntcntLU aducrlari  xNum 
ego.^Jr  matcr  tu.i  adoruhimus  td  quJbus  apcrtc  indicari  vidctur  tunc  in  vi- 
uisfuiabRachclcm:  equidcmcommod  >ni  6c  inrclligipoflcrcor 

vt  cft  traditum  a  Lvrano,  6c  Thoftato.lli   ciba  dixit  lacob  ,  fimu- 

lans  irrillim,&:  conrcmptum  iHms  fomnij  lofcph;  &  oftcndcre  volens cflc 
vanumA  futilc,atquc  inconfiftcns :  quo  fcUicct  aUorum  fiHorum  aducr- 
fuslofcphexciratum  inanimisodium  &  indignationcm  fcdarct,  ac  mi- 
nuerec.Hxc  igitur  cft  illorum  vcrborum  fcntcntia:Somnium  iftud  cH  v.i- 
niflimum,&:  pro  nihilo  duccndumivtquodrcm  impolTibilcm  incrcdi- 
bilcm  dcmonftrct.Nam  quod  cgoqui  fum  patcrtuus,  fimadoraturus  tc, 
quis  non  videt  cfle  incrcdibilcfQuod  autcm  matcr  tua,  qux  iam  cft  mor- 
tua,fitadoraturatc,prorfuscftimpoflibi!e. 

Alterafcntcntix  mc.x  pars,  harc  cfti  Quarftio  fccunda,quam  propolui- 
^  ^  mus  fupra  dc  adoratione  lofcphi  a fuis  adhibcnda ,  faciUimum  habct  cxi- 
tum,quantumadfratrcscius-,nccdifticilcm/  '    Madpatrcm.  Dc 

fubmiflloncfratrumlofcph.coramco,^  ac.  Int infraMolcf, 

cap.42.hisvcrbis:  CumadoraJfenteumfratresfHi.&c.  Etadmngit  Molcs, 
tuncIofcphrecordatumfuilTefomnion'    ^  dautcm  cft,tuncco- 

gnouiflb  cum,quod  antc  ignoraucrat,  ili  ^^nificatam  cfle  digm- 

taiis  &  potcftatis  fux  fupcr  fratrcsfuos  cxccUcntiam.Et  in  cap.45.  Molcs 

narrar,ircrumcospronosinrcrr.i,.^   uos  adorauirtc  lofcph.  Quo- 

modoau^cmpateradoraucritcum,  .  >ccft  cxpcdiri-,fi  dicamus  tunc 
adorafle  pcrhlios,  ciimmuncramificeivtprincipi  &  dommo,  ^Muflit  h- 
hos  nominc  fuo  cum  r  honorificc  falutare.  Intcrrogati  cnim 

alolcphofratrcseiusu  ^  .  Lim,anadhuc  viueret,icarcfpoderunt; 

<  rnese(tferMHStHHspaternolhr,&adhucvtutt;& incuruatt  adorauerunt 
eum.To'  il:iovcrfaiurinmarrc,quacnonadorauitcum:nonfa- 
n^R;ici.  j  ^  .  •nditioncmeiusiamfucracm6rtua:nccLia,qua:fc- 
cundum  Hebrxos  in  Maiori  Chronologia,obiic  co  ipfo  anno,  quo  lofcph 
^.ft.  -rovxoreslacob,  BaIam,&:Zelpham,nufquamlc- 

.j,^  ,h.Qu()dauccmquidamdicunc,illuddcadoracione 
Ioreph,rcfcrn  dcbcrc  tanium  ad  vndecim  ftcllas,  id  cft ,  fratrcs  cius ,  non 
auccm  ad  folcm  .'k  Lunam,id  eft,ad  parcccs  eius-,co  fic  improbabilc, quod 
ifta  racionc/upcruaciic ,  ac  fruftra,in  fomnio  oftcnfa  cfllc  fimilixudo So- 
lis,&  Lun.xlCum  cnim  finis  cflec,fignificarc  fucuram  adorationc  lofcph, 
fiSo!  3c  Lima,idcft.r  '  iusnonadoraucruntcum,nihil  ipfipcrtinc- 
bant  ad fomnium^qci  u  didu  abfurdu  dc  fomnio  diuinitus  milTo, 

&ad  fignificandlpr^ccUcntc  lofcph  fucuradignitacc  pr?cipuc  inftitucio. 
^  000  1 


47^  COMMENT.  IN 

Q^id  igitur  dicemus?  Mihi  fane  videcur,plani(rimam  fore  illius  fomnij 
fenrcnriam,&  interprecationem,fi  dicarur ,  eo  fomnio  id  fignificarum  ef- 
fe,Iofeph  cuedum  iri  ad  cancum  dignicatis  dc  poceftacis  faftigium ,  vt 
comparatione  condirionis  5c  ftacus  ,  in  quo  eranc  fracres  &  parences  eius, 
abiUismericoadorabihs  &adorandus  forcc.  Incancumenim  Rcx^^y- 
pcijhonoreacpocenciaexcuhclofephjvcipfum  honorari &:  adorari  iufleric 
ab  omnibus ,  eciam  principibus  yEgypciorum.  Icaque  ficuc  fracres  eius, 
ciim  in  i£gypcoadiiflenc  cum,  nefciences  efle  lofeph,  maxima  fubmifljo- 
ne  dc  reuerencia  adorauerunc  eum ,  ica  quoque  pacer  eius ,  fi  conueniflec 
eum  in  iEgypco,  ignorans  efle  filium  fuum  lofeph ,  proculdubio  vencra- 
bundus adoraflcc  eum.  Idemque  diccndum  cft  de  macrc  eius  Rachele ,  fi 
tum  vixiflec,vel  de  aliis  vxoribus  Iacob,quas  nonnulli  pucanc  nomine  ma-. 
tris  efle  appellatas.  Portendebaturigicur  eofomnio  tanta  honoris  ,  &  im- 
perij  lofeph  fublimitas  futura,vt  habito  eius  refpeftu  &  ratione, veneran- 
dus,6<:  adorandus  foret  non  foliim  ab  hominibus,qui  eflcnt  ciufdcm  con- 
ditionisjcuius  erant  fratres,  &parentes  ciusj  fedab  aliis  etiam  longe  ho- 
noratioris  &prxftantioris  conditionis.  Veriim  pergamus  ad  aiia. 


Vers.  II, 


Patcr  vero  rcrn  cacitiis  confiderabat. 


T  s  I  lacob  ,  vt  piacarct  filios  vehementer  in  lofeph  incita-  ^ 
tos ,  vifus  eft  illudcre  atque.ifpernari  fomnium  illud  lofeoh,  ^ 


, .  ..u^  ...t  iiiui.ii.iE  aivjucuipciiiaii  lornnuim  uiua  loleoh, 
vt  quod  rcm  cjuampiam  incredibilcm  acque  impoflibiIem'ii- 
ia=:^--v  •'zsi  gnificaret :  ipfe  tamen  poftea  tacitus  fomnium  illud  animo 
reputabat  &  penfitabat.ProcoquodLatinus  intcrprcs  vcxwcenfidcr.xbAt 
GrxceSc  Hcbraice  eftvcrbum  fignificans  Latinc  s^yfm.i^.jr,  vidclicct' 
aut  cxpcaans  fomnij  exitum ,  aut  animo  difquircns  &  cxaminans,  an  pro' 
vero  &  diuino ,  an  potius  pro  futili  &  vano,  vt  plcraquc  funt  fbmnia,  lia- 
bcndum  cffct.  Et  vcrd.duplcx illud  fomnium,  idcm  fignificans.fidcm  fa- 
cere  v.dcbatur  vcritatis  &  certitudinis :  Illuflris  quoquc  in  poftcriori 
fpS     "  a'""  '^*^"''^"" reprxfcntatio.  ^xim^ium  quidpiam  a" 

Iplendidum  prxmonftrarc,  non temere  cxiftimari potcrat.  Confidcrabit 
pra.tcrc,a  lacob  virtutcs  lofeph,  &  prudentiam  fupn  xtatcmjqu  J  on  int^ 

ncmalFercbant  illumaDcoWL,  deft,natu.^q„cadcg  S 
gnia  inuncr,;  &  facmora:idquc  Dcum  multo  ant^ prxfignifioue  vSu   ' ' 
ne  poftca.  cum  eucnirctquod  fueratpr.x-monftratL ,  fut  fortuico  S 
g  fteputaretur;aut humano  confiI,o.&  induftri.-e  aftlgnarctur.  R  pacba 
n  mona  lacob  fomn.a  quondam  fibi  diumitus  cblal ,  qu^  fucrL  eo. 

caufisque nafcuntur . 3c homini accidunt:ita vari^  funt  xf^m^nZ  nl 

^n-n  mcrit,^  contcmncnda  funt ;  qu.rdc^rprurnV  o^^^^^^^ 
«°""""^.«iamrcligiosacoIcnda,&h;i?oranda  ^  ^^^^^^-^^^^: 
S.Grcgonus Jib.8.Moralium,cuftans  illa  vcrt,a  lob  cap.y.  Tcrrchis n,e  5 


CAH 

rum 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.    XXXVII.  477 
perfomrtia.c^rpervifiones  horroreconcHtiesSQ\  caulas,vndc  lomnia  nafcan- 
tur,  enarrat,  ad  hunc  modu  fcribensicxquircdum  cfl:,quot  modis  tangant 
anunum  imagincs  Ibmniorum.  Aliquando  fomnia  ,  vcntris  plcnitudinc, 
aliquando  inanitatc ,  aliquando  illufionc ,  aliquando  cogitationc  fimul  & 
illufionc ,  aliquando  rcuclationc  ,  aliquando  cogitationc  fimul  rcucla- 
tionc  gcncrantur.  Sed  duo.qux  primadiximus,  omncs  cxpcrimcnto  co- 
gnofcimus ;  fubiunfta autem  quatuor,in  facrx  Scriptur.v  paginis  inucm- 
mus.  Etenim  nifi  fomniaplcrumquc  a  Dxmonc  pcr  illulioncm  ficrent. 
ncquaquam  Sapicns  dixifl'ct  Ecclcfiadici      A  f^ltos errarefecerHrjtfim- 
ma,  dr  lilHfionesvaru.  Ncc  fcriptum  cflct  Leuitici  1 9.  Non  aHgtirabirnini, 
necr'  ^     '■  isfomnia,  Qifibus  vcrbis ,cuius  fint  dcteftationis , oftendi- 
tur,  j         ,arus  coniunguntur.  Rurfum  nifi  aliquando  cx  cogitationc 
fimul     illufione  procederent  ,  Salomon  non  dixiflct  Ecclcfiaftes  5. 
MJtascuras fifjuHntnr  fimnia.   Et  nifi  quandoque  fomnia  ex  myftcrio 
reuclationis  oriretur,  lofcph  prxfcrendum  fe  fratribus  per  fomnium  non 
vidiirct :  nec  Maria:  fponfum  ,  vt  ablato  pucro  in  /Egy ptum  fugcrct ,  pcr  ^mi 
fomnium  Angclusadmonuiflet.  Rurfum  nifi  ahquando  fomnia  cogita- 
tione  fimul  i!<c  reuelationc  procedcrent,  nequaquam  Danicl  vifioncm  '^" 
Nabuchodonofor  ediirerens,aradice  cogitationis  inchoaflet,  diccns ;  7« 
rc'v  c?::tarecoepifci  tnflratotHOy<}Hideifet  fiitHrnrnpof} haCy  &c.   Ergo  ciim 
U: ui: ■  i  rot rcrum  quahtatibus  altcfnent ,  tanto eis  crcdi  difficihus  debct, 
quanro&cxquoimpulfu  vcniant.difficihus  eluccr.  Sarpcnamqucmali- 
gnus  fpiritus his.quos amorc vitar  praefcntis  vigilantcs  intcrcipit,  profpera 
cciam  dormienti^us  promittit,  &  quos  formidare  aduerla  confidcrat,  cis 
hxc  durius  fomnij  imaginibus  intentat :  quatenus  indifcrctam  mcntem 
diucdaqualitatc  afticiat;  eamgucautfpc  fublcuans,  autdeprimcns,timo- 
reconfundat.  Sxpcquoquc  lanftorum  cordaafticerc  fomnijs  nititur  vt 
ab  intcnrionc  cogitationis  folidx  ,  ad  tcmpus  faltcm  momcntiimquc  de- 
riuctur ,  quatcnus  ipfi  protinus  animum  ab  illufionis  imaginationc  difcu- 
tiant.Scd  hoftis  infidians,  quo  cos  vigilantes  minus  fupcrat,codormicn. 
rcs  grauius  impugnat.  Qui  tamen  talia  mal  "  rc  fupcrna  difpcnfa- 

•tioncbcnigncpcrmitiitur,ncincIc<aoruni  is ,  vel  ipfca  p;.frionis 

prxmio  fomnus  vacct.Hadlcnus  cx  Gregorio. 
54     Cum  igitur  fxpe  a  Dco  mittantur  fomnia ,  difquircbat  lacob ,  an  c lug 
^cneris  fuifn^t  fomnium,quod  filio  fuo  lofeph  contigcrat.Et  fit  mihi  crc- 
dibile,  valdc  inclinafle  cum  ad  cxiftiraandum  ,  fomnia  illa  fuiftc  cx  Dco. 
Ncc  tamendixerim,cumfpiritu  prophctico  tunc  inrcllcxiflc  propriam 
illorum  fomniorum  fignificationcm ,  futuram  dicolofcph  cxaltationem. 
Si enimcam  habuiftctprxcognitam,ciimpoftcacx  filiis  fuisaudiuit  lo- 
fcph  dominari  in  .tgvpto,  non  tantopcre  miratus  cflct,  ncc  adco  cunfta- 
tus  cflct  crcdcrc.  Sicenimait  fcripturaGcnef.45.  EtnHncianerunt  ei.di- 
centes:  fnfeph  fdiHS  tuHS  viuit ,  &  tpfidominatHrtnomni  terra  j^e^ypti.  Qho 
aHditola:o(f,qHafide^raHifomnoc      '      '  mtnn  n  credclrateis.Uon  itcm 
fidcmhabuiirctfiliisdiccntibus,  fuilfc  intcrfcaum.  Namcum 

mifirtcnt  ad  cum  tunicam  lofcph ,  fanguinc  tindtam  i  illc  ^ignofccns  cam 

000  3 


47^  *      C  O  M  M  E  N  T.    I N 

dixit :  Tnnica  filij  mei  efl^fera  pejjlma  comedit  epi?nybe^Iia  dcuoramt  lofeplh 
Iftorum  poiTofomniorum  lofcph  intclJigciuia ,  nec  ipfi  lofcph  ,  nec  uhj 
CLiipiam  hominum,aLit  tuncaut  pof]:,a  Deo  patcfa;fta  cil.-fed  ipfo  euentu, 
renimquc  fucccHu  cum  fomniis  omnino  congruenti,vcritas  dcnique  eo- 
rum  fomniorum  cognita  eft^atqj  comprobata.Id  autem  primus  omnium 
animaduertit  ^  compcrtum  habuicipfc  Iofcph,vt  narrat  infra  Mofcs 
capite42. 

Qui  cum  vidinent  eum  procul ,  cogitauerunt  illum  occidcrcj 
&:  mutuo  loqucbantur ,  Ecce  fomniator  venir ,  occidamus 
cum,  &:  mittamus  in  cifternam  vcterem  rdicemiifquejFcra 
pcflima  dcuorauiteum:&  tuncapparebitquid  illiprofint 
fomnia  fua. 


EaPENDENDVMcft  illud  :  Lcce fomniatoYvenit,  Iftiufmodi  j  j 
enim  appellatio  fatis  indicat,  quam  ilH  fucrint  aduerfus  lofcph 
amaro  &  inimico5&  infcfto  animo.-fbmniatoris  cnim  appclla- 
tio  tumprobro(a,timi  criminofa  crat.Sed  cinTi  nomcn fomnia' 
toris  dcnotct  frequemiam,&  quafi  habitum  fomniandijlofeph  autcm  non 
alia  retuliflet  fomnia  fua^nifi  duo  tantiim;quomodo  appellarut  eum  fom- 
^'^-  niatorem?  Rcfpondct  dupliciter  Thomas  Anglicus:vel  quod  alia  quoquc 
fomnia,prxter  illaduo,  retulcrit  fratribus-.haec  tamcn duo  fpcciahtcr  nar- 
rata  effe,  quod  ca  poti/rimum  inuidiam  fratrum  excitalTcnt,  atquc  incen- 
diflent.  Vel  poteft,  inquit ,  illudetiam  dici^proprium  cflc  inuidorum  ho- 
mmum,rcs  augcre  fupra  verumrmcns  quippe  muida,etiam  parua  &  pau- 
ca  exaggcrat  A  multiplicat.Sic  illc. 

^lcemufqHe.FerafeJfmadeH^r^^^^^  hJc  eratad  patratum  r6 

icclus  opcricndumobtentus.  Tcrracnim  Syria,  cuius  parseft  Pal^ftina, 
abundat fcris, maxim^  vcro  vrfis,  &  leonibus,vt  indicat  Scriptura  i  Re- 
gum  ly.&r^  Reg.  cap.i.Et  Lcuit.26.  pro  magno  bono  prominit  Deus 
i)s  qui  cu/lodirent  eius  lcgem,libcrationem  tcrrx  corum  i  beftijs  &  feris. 
Dabo.  mquit.pacem  infimbus  ve^his-Jormietis,  &  mn  erit  ^ui  exterreat:  au- 
ferammalas  befi^as  de  tena.  Comrl  ver6  pro  ingcnti  malo  calamitatc 
ac  fnpplicio ,  minarur  Deus  violatoribus  legis  fuo: ,  milTurum  fc  bcftias  in 

vos^nr'"''  Dominus)^«.  confimant 

vos.^pecora  veflra.     adpaucttatem  cunc^a  redigant,dtfert,n\  fiant  vi^  ve^ 
Hancitemobcaufamtamfrcqucntesfunt  infacris  littcris  fimilitu- 
dmcs  cx  Lconibus  dudce ;     comminatione.  de  beftiis  in  tcrram  &  re- 
gioncm  Iuda:orum  immittendis. 

E^^^^^^^  I"^^^over5,  6  amentcs  ^  „ 

L  S^^^^^^  prxmonftratum  illis  fom- 

Zmt^  Pnncipatum,  afque  dominatum  maxima 

promouebitis,acqueperdacetis.Sicprofcft6cft,vcdaitBafdius,interalia 

inuidorum 


GENESIS    CAP.  XXXVII.  479 

iiiuidorum  fupplicia,  hoc  erte  admodum  notAbilc,quod  quibusconfilio- 
rum  fuorum  machinationibus,  quoquo  modo  gloiiam  oblcurarc ,  &:  im- 
pcdirc  profpcritatem  conantur  eorum  quibus  inuident:  his  ipfis  eam  ma- 
ximc  illullrant  atque  amplificant :  quin  ctiam  ncc  volentes,  ncc  fcicntcs, 
f  inc  illis  tanquam  admiaiftri  &  adiutorcs  comparandx  &  confequcnda: 
corum  fclicicatis.Vcrum  lucuIcntiflTimcfuper  earediflTcruit  S.Gregorius  > 
libro  fcxto  Moralium:pcrcradl:ans  cnim  vcrbaillalob,  qux  funt  in  cap.  5. 
Qji'  comprehcndtt fipicnces  in  ajhttia  eorHm\^  confdia  praHorum  difipat:  ad 
Ivmc  modumfcribit:Sxpe  nonnulli  humanafipicntiainflati,dum  defidc- 
nis  fuis  diuina iudicia  concra  fe  confpiciunt,aftutis  machinationibus  rclu- 
c}:\ti  cisconanrur :  ^quovim  fupernx  difpofitionis  ad  votum  fuumin- 
corqueant,callidis  cogicationibus  infiftunt,  &  fubtilioraconfiliaexqui- 
runc.  Scd  iiidc  voluntatem  Deiperagunt ,  vndehanc  immurare  conten- 
dunt:3c  Omnipotcntis  Dei  coiilio,dumrefifterc  nituntur,obfequuntur: 
quia  ftpe  &  hoc  eius  difpoficioni  aptc  militat,  quod  ei  per  humanum  ftu- 
dium  friuol^  refultat.Sapicntescrgo  Dominus  mipfaeorum  aftutia  con- 
prchcndit ,  quando  cius  confiliis  humana  faiSa  ,  ctiam  tunc  congruc  lcr- 
uiunt , ciim  rcfiftunt.  Quod  melius  oftendcmus , fi  pauca  in  mcdium  rc- 
1  irum  exempla  profcramus.  lofeph  fomnia  vidcrat,qu6d  fuo  ma- 
nipufo  fratrum  eiusfe  manipuU  proftcrncbant :  fomniumitcm  viderar, 
quod  fe  Sol ,  &c  Luna  cura  reliquis  ftcllis  adorabant.  Qux,quia  purc  fra- 
rrib js  rctulit ,  eorum  corda  protinus  fururx  dominationis  inuidia  furor- 
que  percuflic.  Ciimquchuncad  fe  venirc  confpicercnt,  malitia  fxuicntes 
dixerunt : SccefimmatorvenU^vemte occidamHS  enm,  er  videamHS <jutd  tlU 
r>'^''-n  ^7r;/ fua.  Cumquc  fe  domino  eius  fubiici  mctuunt ,  fomniato- 
rcm  m  paicam  dcponunt,  cumque  Ifmaiilitis  tranfcunribus  vcndunc. 
Quj  m  itgvptum  dudtus,  fcruicuti  fubditus,  luxurix  accufatione  damna- 
-         liutus ,  prophctix  iudicio  crcptus ,  omni  i£gypto 

j   _   _.nam  vcro  fipicntiamprouidus  ,  frumcnta  congcf- 

fir;  &  futuro  pcricuio  nccelTitatis  obuiauit.  Ciimque  lacob  dc  alimcnto- 
,  '  •  foUicitus  filiosfuosini£gyptummilinct,hifrumcn- 

r   ni  prxpofitum  lofcph  nclcientcs  ,  inucniunt  :arquc  vt 

mcrercncurahmcntapercipcre,eorum  difpenfatorcm  compulfi  funt  pro- 
msintcr: '  ,s adorarc.  Pcnfemus crgo gcftx  rciordinem.Pcn- 
fcmLis  4'j  -nres  inipfa  fuaaftutia  Dcus  comprehcndac :  Idco 

vcnditus  ab  iUis  fuerat  lofeph,  nc  adorarctur :  fcd  idco  eft  ador^^tus ,  quia 
V  '  .  Aftunamqucaliquidagcrcaufifunt,vcDci  confilium  muta- 
i  i  diuino  iudicio  quod  dcclinare  conati  funt,renitendo fcruierunt: 

inde  coadi  func  Dci  voluntatcm  pcragere,  vndc  hanc  moliti  funt  aftu- 
rc  murarc.  Sic ,  fic  diuinum  confilium  dum  dcuitatur ,  impletur.  Sic  hu- 
mana  Sapicntiadumreluc^atur,comprehcnditur.  Timueruntftatrcs  lo- 
fcph,  He  fupcr  eos  illc  excrcfccret:fcd  hoc  quod  diuinitus  difpofuum  fue- 
rat,caucndo,  faa:um  cft  vt  cucniret.  Hxc  Grcgorius. 

Profpcr 


480  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Profper  in  libro de  Promiflionibus  8c  Pracdi^aionibus  Dci,  confilium  5 
illm\,dc  collocutioncm  intcr  fc  filiorum  lacob,  confpirantium  in  ncccm 
fratris  fui  Iofeph,illuftrem  fuifle  ait  figuram  confpirationis  ludivorum  in 
Lcm Sapien'  Chrifti Domini  necem.Horum  enim  fimile  confilium  ,  6c  fermo  memo- 
tUc4^.2.      ratur  in  libro  Sapientix,capitc  {ccimdoiV emte,occidar»tis  uiflum,cjuomam 
infHauis  efimbis,  Promittitfefeientiam  Dei  haherey&  filium  Deife  nominat: 
videamm  fi fermotics  ilUm  veri  fitnt ,  ^  tentemns,  an  fuccedant  quA  ventura 
funt  aii.  Et  qux  fcquuntur.  In  illa  quoque  parabola  Euangelica  de  vinea, 
Matth.  2 1  .agricolac  de  filio  Domini  vinea:,qui  ad  ipfos  miffus  fueratjdi- 
xerunt:  Hic  sfi  hares.venite  occidarnus  eum ,  (fr  nofira  erit  h<creditas,  Huc 
ctiamfpe<flat,quodinfiguraSaluatorisnoftridixitde  fe  Hieremiascap, 
vndecimo:  Cogitauerunt  confiliayfitper  me  dicentes:  Aftttamtf^  lignum  in 
panem  eiusyiS'  eradamus  eum  de  terra  viuentium ,  ^  nomen  eius  non  memo- 
retur  a  mplius, 

JExcutltur  fen     Caetcriim  Sanftus  Ambrofius  videtur  fratrcs  lofeph  a  voluntate  fra-  59 
tentiaAmbro  tricidij,tant6que,&  tam  immani  fcclerepurgare  vclle:Scribitenimfuif- 
^tir  excufarl'         infigncs  viros,6c  populi  Dci patriarchas^  &  idco  extra  fidcm  cfire, 
peccatumfra'  tantum  cos  fcclus  conccpilTe  animo5&  dcfignafTc  voluifle.  Putat  igitur, 
trum  Jofeph,  qux  illi  aduerfus  lofeph  &  feccrunt  &c  dixcrunt^ca  non  ex  proprio  fcn- 
ui  ac  voluntatc  dixifle  ac  fecifle ;  fcd  typum  gercntcs  futur^e  olim  plebis 
IudiEoru,tant6  ante  pra?figuraces  quod  populus  ludaicus  in  Chriftii  Do- 
minum  noftrii  impie  di£lurus  &  crudcliter  fadlurus  crat.  Atcnim  iftiuf- 
modifratrum  excu{atio,&  purgatio  parum  probabilis  videtur.Na  quod 
illijijs  quaj  dixer unt  &  fecerunt  in  lofcph,  prxfigurauerintjncc  volentcs 
necfcientes  futuramin  Chriftum  Dominumludxorum  fa:uitia;id  nec 
purgat,necexcufat,neceIeuateorum  inhumanitatem,  atq;  impietatem. 
Ncmpe,non  eo  confilio  8c  animo,  vt  ifta  illi  praefigurarcnt,tam  impic  & 
crudcliterfratrcm  fuum  lofeph  tradaruntjfed  inuidia  dc  odio  obcxcati, 
&  in  rabiem  cfFerati.  Et  quamuiscoanimo,&:  confilio  iftud  fcciflcnr  ni- 
jbilominus  tamen  fratricidij  criminis  rci  fuiflent. 

Proponam  hic  Lcftori  confideranda  Ambrofij  vciba:Nunquia  t^:  ipii 
fratres tam  impij  erantCAmbrofius inquit)vt  fratrem occidcrentrEt  vn- 
de  tantorum  merita  Patriarcharum^vt  grcx  totius  pIebis,eorum  vocabu- 
lodcfignareturfQuomodoconucniuntpictatisnomina,  &  fcdcris  infi- 
gnia?  Sed  etiam  iufti^typo  populi ,  non  animi  fui  vitio  laborabant.  Ideo 
omnisinuidia,&  parricidij  meditatio  per  figuram  ,pictas  per  afFcdlum. 
Et  interpofitis  quibufdam,dcniquc  fubdit:Compcnfatur  ergo  in  Patriar 
chis  inuidia  pcr  gi-atiam:qui  dc  cxcufantur  a  culpa  A'  reuclationis  munc- 
rc  confccrantur.  Non  cnim  tam  culpabilc  cft  dixifle  qu^  plebis  funf 
quambeatum,vidirt^^  qua^  Chrifti  func.  Subicrunt  perfonam  pcccatons 
popuIi,vtacciperentgratiam  Domini  Redcmptoris,  Cert^-culpamabo- 
leuir^ratu;gratiam  culpa  non  minuit ,  &  vt  cognofcamus  omne  hoc  de 
^^^^//iludafto, &  dc Domino  lefii  myftcrium cilhVimtc Mit.ven^ 
populo  lofeph  Ifmaehtis.  Hadlcnus  ex  Ambrofio. 

Audiens 


GENESIS  CAP.  XXXVII.  481 
Audiens  autem  hoc  Rubcn,  nitcbatur  libcrarc  cum  dc  mani- 
bus  corum,&:  diccbat:N5  interficiamusanimam  cuis,ncc 
cftundamus  fanguinem;fcd  proijcite  cum  in  ciftcrnam  vc- 
tcrcm,quxeft  infoIitudine,manufq,  veftras  fcruatc  inno- 
xias.Hocautcm  diccbat, volcnscripcrc  cumdcmambus 
eorum,&:  rcdtlcrc  r.irri  fuo 

Vnc  Uiiin  lu  l'n,:ouu...L.i  ratrcslofeph  procul confpi-  ^*''» 
cati  eum  vcnicnrcm,mutu6  fe  incitabant  ad  cum  pcrdcdum: 
tamum  cnim  irarum  conccperant,vtincidemcius.finon 
imes.ccrte  plures  confpiraucriDt.volenteseurambarathru 
crc,  ne  dcp'rehendcretur  facinus..  Sunt  porro  in  illis-  locis 
mult.i:cHtcrni  admodum  profundx:itaque  minimum  ahfucrunt  i  fra- 

trj^.j,!  1  folusfratrum  maxunus xgrc difluafit ,  lubcnsabftmcrcnt 

ib  i  lcelcre,&  in  vnam  quampiam  ciftcrnam  cum  nroijcercnt; 

dc  falute  mmirum  adolefccmis  cogitans,vt  poft  aliorum^  difccflum  ip(c 
nitrieum  reftitucretincolumcm.  Quo  impetrato,  venictcm  complcxus 
eft.  C.etcri  hoftiliter  comprehcnfum  fpoliam  •,  fpoliatum  demittunt  pcr. 
funcminprofundamfoucam.SicPhilo.  ^^r^rA 
Pro  ilto.  mtekuHT  UhcrArc  cHm,  Sc  Hebraicc,&  Chaldaicc ,  &_Gra:ce 
eft:'cnpuit,f.uc  libcrauiccum.)  Id  autcm  f.c  imclligcndum  cft:No  quod 
omninol.bcraucrit  cum  ,  fed  qu6d  l.bcraucriteum  nccc,  quam  ei  volc- 
bant  mfcrre:fuaden5  potiusproi,ccre  cum  in  c.fternam  ,  qu.im  intcrhce- 
ic  Idque  obtinuit:nam  cum  cfTct  primogenitus  magnx  apud  cos  audto- 
ritatis  &vencrarionis  erat.  Ad  hanc  quoquc  fcntcm.an, ,  tmcrpretans  ^ 
hunc  locum  Aug  .ftmus  in  libro  Locutionum  Gcncf.s,  cum  c.taflct  vcr- 
ba  hxc  fccundum  tranflationcm  Scptuag.nta:.^»»  -«d^/Tr/  f^f^f''-^' 
u^tc.mdcmar^b,^eorHm,^d^-it.y  '  rHir,ar,ma.Mn^(c, 

Nonergohbcrauitcum,&.ndeho.  ,,c  d.ccndo,l.berau.teu. 

Pr.us  cr-o  dixit  Mofcs :  LihrAuit cum:  &Ldcmd<: breu.  rccap.tulat.one, 
quomodS  cum  Iibcraucrit,.nf.nuat.  Cam  autcm  add.tur  2^^««  fenarr,^ 
fum  in  4m«.4.vocabulo  mm^.sM^  corporis  animat.  fign.ficatur.per  cfti- 
Jc  t:.^  dcnotando  idquod  cfficitur.Sccu6dum  hoc  ^^^^-^-^^ll^.^ 
xlluddiabolo  didumcflbdelob:  ^       •  .«,«^f«*^.'^',.d  cft.Nc  occi 

dsc«m:Namfccundum.llamfig,  '''''^''''''''TTl^Z 
.oratur.iUudaDominc^ic.tur:  — 

Trrorn-   ;":.t..«.:Hcbra,fmu^cftfrcquctif- 

fimus  in  Scriptura,&  vcl  an.ma  ponitur  pro  homine ,  vt  f"  fen  "s:  Non 
.  occSamuscu.n.vel.v  niturprov.ta,idcmq;fenfus  eft;Ne  vua.U. 

cr?piam.is:.dautemc:,        ..rfic.amuscum.Sun.lem reddum  fentcn- 
tiam  illaqux.crcbto  lcgumurinfacrislittcris;  Quxrerean.mam  al.cu- 
n4re  animam:  Infid.ari  animx:  Fcrrean.mam  m  mambus  fu^. 
2ft,v.ram  v.uc-re  perpctuu  mortis  periculo  propofitam  &  obnox.at^. 
Cammenr.in  Gcn.Tora.^.  P  P  P 


4^1  C  O  AI  M  E  N  T.    I  N 

Lippomaniis  aic ,  Sadducaeos  qui  cenfcbant  mortales  efTc  animos  homi- 
num,id  argumcntari  folitos  ex  his  verbis,  Ne  wterficiamtu  anim^im  eiu^: 
Sed  incpte  profe^fto  atquc  inlipienter:Conftatenim,phrafim  efle,  vtdi- 
ximus  Hebraicam,&:  nomine  anima:  fignificare ,  vel  nominem,vcl  vita: 
Eaque  phrafi  fimihter  Prophetx  vfi  funt,  quos  tamen  Sadducaei ,  docere 
animos^  hominum  eflc  immortalcs.non  ibant  inficias:Imm6  vero  ob  hac 
caufanifcriptiseorumfidcmnonhabebant/olosMofis  hbros  profacris 
colcntes.  EtvtdeProphetis  vnum  ahquod  profcram  exemplum  ,apud 
Hicremiam  ita  legitur  cap.40.  Scito  cjuod  Baalis  rex  filtorum  Ammon  mi^ 
fitlJmaelemfiliumNathamdipercutereAnimarntiiam.El  i^2in\6  'inivh  Ne 
interfictat  anmnm  tuamy  ^  dijfipentur  omnes  luddiyqui  congregatifunt  ad 
te.  Sane  potuiflent  Sadducari ex  hoc  ipfo  capitc  hbri  Gen.cognofcere  im 
mortahtatcm  animx,per  Mofem  perfpicuc  indicatam :  facit  enim  lacob 
loqui  vcrbailla:  Defcendam  ad  filiummeum  lugens  in  infernum.  Quibus 
verbislacob  oftendit,fupcrftitem  efle  lofephi  animam  poft  mortem\& 
fuamquoque  fore. 

Quod autcm  fubiunxit  Ruben,  Nec^uefundamH^ fanguinem,wanufc]ue  62 
veftrasferuate  wnoxias:  hoc  dixit,ad  vchemcncius  compefcendum  eos,& 
dcterrendum  a  fratricidioiquafi  admoncns  cos  diuini  iudicij.  quo  ftatim 
poft  diluuium  fentcntiani  mortis  in  eos  pronunriauerat  Deus ,  quicuquc 
humanum(anguinemfudiirent;Dixit  enim  Noe  &fihis  eius,  vt  fcriptii 
eft  Gene. 9.  Sangumem  animarum  vefrrarum  requiram  de  rnanu  cunElarum 
beftiarmn  &de  maniihomini^y  de  manu  viriy  (&  de  manu  fratris  eiw  reauira 
ammam homm.s.Gluicum^uefuderit hnmanum  fangmnem.fundctur fanzuis 
tflnmadtmaginemciuippeDeifaausefrhomoA^^^^^  rnanusvefrraJ feruatc 
*«^.x/^.;fignificat  nihilefl^equodmagis  inquinet,^ac  fa^det  &exofum 
reddat  hominem  apud  Dcum,  quim  crudehtatem  in  fratres,  ^  humani 
i...c.^r.  fangumis,prxrbrtimautem  fraterni  efFufionem.  Propterca  apud  Ifaiam 
dixit  Iud^is:C«^  cUmauervtk  admeynon  exmdtam  vos;  manusenim  vellr^ 
]anguineplen<t  funt,  < 

^irltlZ  R  ^^^^^^        ^°  aduertenclum  eft,quantu  profueht  lofepho .  vnius 

f.,non  faru,n  plane  "t  de  Io%h.  Apparet  igitur,  (ipe  nialorum  inter  le  dinenfio- 

W».  f°".'^P.^f"'"f^'";Q"'den.m  mal,  non  defignalTcnt  filij  Adam  cum 
turnm^Ilam  Babeltanto  ftudio  &  conatu ,  ta.Ttoque  opere  mZlnZ 
mfi  l.nguas  eorum  Deus  confudiflet .  &  „,uiccm  diftS    c  igjru* 

Viri  fi-a 


GENESIS    CAP.    XXXVII.  48? 
)Mres,t^o  Phariftm  fim.fiUiisPh,mfihdefpe& refirreaione  moriuo- 
'     •         hM  dixiJfet.faSla  eft  dtjfenfio  inter  Tharifios,dr 
■'•l.iido. 

un  Ruben  ad  fratres  fuos  clc  non  interficie  . 
luucis  ve.  ois  comprchcnfam  &:  narratam  i Mofc.latiiis  cxpo- 
:  .  .  '  „j:iprimolibroAntiquitatiim,crcbris,aptifquc,&gfauibiisor- 
luns  fenccntns.  In  quonimirum  imitari  voluit  facundiirimos Latij,  &; 
ihxcx<i  HilWos;quidifertasorationes,mu!tifari.\m  mlcrcndo  hiUo- 
r:.v,m.ij;n.im  cloqucnti.Tbudcm  mcrucrunt.Etquia  non  eritinuicun-  ^^^^^^  . 
dum  Lcclori,c<;regiam  lofephi  orationein,vt  ab  eo  fcripta  cft.cognolce-  ^  ^^^,,^^ 
rc;mcmor.ibocamin  hoc  loco:  Sic  autcm  ille  fcribit.  Ruben  mterha-  ,,fc,„,„„,;, 
tresfuos  natu  maximus,vidcnseos  confpiraflcin  ncccm  lolcph.cona-  yi;,<,,w.r«» 
baturcorum  impetum  retardarcidoccns  .quantum  facinus  nriohrcntur,  /^"^'V^';-; 
Idque quanram  ip(U  inuidiam  &  infamiam  pariturum  ellct.  Ncf.is  habc      '  /  ^^^^ 
ti.iam  Dci,quamhomrnumiudicio,cidcm  hominisctiamextranei,&  ,, 
i.^noti-crimenautemnccis  fraterni  prorfus  immanc  ac  dctcllandu  cll 
Nccem  lofcph.noneifoliim  noccrc- fcdeofublato.in  patrcm  quoqr-- 
cam  iniuriam&calamitatcm  rcdundarc  •>  matrcmque  in  pctpctuum  lu- 
aura,&  djr.im  orbitatcm  conicdum  iri.  Parcntcscms  rcfpiccrcnt,repu 
ra  eis  calamitatcm  allatura  cffct  mors  filij,tum  op-  - 1 

:  minimi.  Quinetiam  Dcumreucrereiitur.fpcfta- 
ramncfarij  corumcontrafratrcm  confdi).  Dcum.li 
i.  .. .  ...ui.u  defiftant,acceptutum  corum  panitentiam ,atquc  i  .  .. 

Lnri  im:finautcm  tamatrox  conhhum  pcrgant  explcrc,ficrinon  polic 
quin  ab  eis  erauiffimas  parricidijpccnasexigat.Nihil  Dci  prouidcntiain 
larcrcpoircfiuc  in  foHtudinc  quid  admittatur,liuc  in  ciu.tatc:Vbicum. 
quccnimfunt  homines  ,indubie  credcndum  ibi  adclTcDcum.  Scd  ^ 
propriamconfcientiam.poft  tantum  fcclus  admilIum,graucm  ilhstote 
aducifariam:hanc  nunquam  recedere :  nunquam  t.-iccrc  i  fiuc  bona  it, 
fi.tc  t.ilis  ,quiiis  futura  circt  ipforum,fi  fratrcm  mterficcrcnt.  Adilc 
1  ..t.fas  nonefle  germanum  fratrem  occiderc,etiamh 
•   II  in  illos  c(rct;fatius  elVc  darevcniam  amic. 

>bum  vero  nihil  m  eos  peccaflci  quin  tpncra  ci-os  sc: 
r  ationem  Uius mcrebatur ,  cuius &:  ipfos  tutores  ac  protcAorc.  uu. 
oivortcbat.  Caufa  porr6  ca:dis ,  fcelus  corum  vchcracmms  grauabaf. 
n'u>a  obinuuliamfuturac  fclickatisci  vitamadimcrcnticumeatelic.ta.. 
r  .nroptcr  fratcrnam  cognarionem  fruietiam  ipfis  licerct.  Dcbcrc  it.i 
cos  cxiftimarcipforum  eircqu.dquid  profpcri  lolcrho  larg.rctur  Deus. 
Proindccogitandum,&gr.iuiorcm  forc  indignationem  Dci,  h  cum, 
qacmipfeomni  digoumfortunaiudicafl^ct.intcrin-     '  di- 
uinibeneficcnti.-E  fubttahcrent.HicRubcn.&h:   ,  no- 
rans  conabatur  abftrahcre  cos  iparricidio.  Vcrum  le  n.hil  prohcere 
animaducrtcns.videnfquc  cos  ad  cxdcm  omnino  inccnios,fua(jt  vt  mo- 
dum  filtcm nccis m.tiorcm  cligcrct:Sic  cnim  &  ipfos  voti  (m  compotcs 
forcfimulquc  tamattocis  crimm.s  probrumA  lufamiatn  euitati  poac. 

PPP  * 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Sarius  igitur  efTc  tcmperare  a  manibus ,  3c  proieftum  in  proximum  pu- 
tcum  illic  extingui  fincrentivt  faltem  manus  ab  cfFufione  fraterni  fangui 
nismundasfcruarent.Ha^cRubenjcuiusconfilium  &fententia  placuir 
cxtcriSjducaumquc  lofephjRuben  fune  religatum  demifit  fcnfim  in  pu 
tcunr,crat  enimfatis  ficcus:&:pofteaiuitaIi6  qua^fitumpafcua.Haftenus 
ex  lolepho. 

.  '  *  Confeftimigiturvtperuenitadfratrcs  ruos^midaucrut  eum 
tunicatalan,&polymita:mifcruntquc  eum  iii  ciftcrnam 
vetcrem,qux  non  habebat  aquam. 
». 

^^^^^  ^  ^       incipit  crux  CandifBmi  iuuenis  lofepli.  Sua  cniin 

Saneioriifmt  M  ^gig&^  '^^r^"^ '  <lcftinata,&  compaiata  eft.  Suam  cruccm  habuit 
P  Abel/uamNoc,Abraham,iraacJacob;ruamitem,&be- 
j^^-^  nequidem  grauem ,  &  aljjcram  habuit  innoccntiflimus 
iylcpi),!utcromnes  filios  I/cob  diriscalamiratum  percuflusid:ibHS,nia- 
gni/qiie  tentationibus  confliclatuSialiis  internn,  qui  fceleratiflimi  erant, 
tranquiIle,profpereq;degentibus.  Vcriim  ira  folet  Deus  feruos  fuos  tra- 
dare:aamquo  mjgiseos  vultexaltare,hocprofund:i;s  depnmit,ac  deij- 
cit:&  quibus  prxitantiora  bona  krgiri  conftituit ,  cos  pluribus  arauiori- 
bufque  nialis  &  xrumnis  vexari  &  afflidtari  finit. 
A,lZ'<;h  u-  ^"P"'"*^^^"^'''^-  NHdMerumtHm  tmlcataUn& PohmiuvMxcku 
iufsJll      Ly^;'^."^:,^  Hcbra:o  fic  legitur :  Er  exjf>onaueyHr,t Lm  t.mcafua  ,  <^  ^4 
an^nMtan.  '«'"^^Aw^i Ex  quo  vidctur  loft phhabuiire  dupliccm  tunicam,  vnam 
tHmduraxc.  limplicem,&  alteramfericam;&vtraque  illi  abftulcrunt.  Hcbrii  vero 
per  hmphce  tumcam  intelligunt  camifiam.Sic  Lyranus.  Veri\m  ncc  eft 
Hebraiccquod  alt  dc  tunica  ferica,fed  ab  Hebraris  trad.tum  eft:nec  po- 
teftco!l,gicxhoclocohabuiflHofephduastunicas,eandcmqu 
cemHebrxam  quam  paul6(upraverterat  H.eronymus.wiihk 
interpretatus  eft  dupl.ci  nomine,  vocans  talare,  &  polymitam:deno  ans 
pnor,  vocabulo  e.us  quant.tatcm,qu6d  erat  prolixa\4,     ta los  pofte- 

mterpretan  funt  Ixx.quod  eflet  v.u,a.  Vnam  igitur  veftc  duntaxat  adcnv^ 
runtIofepho:nec  tamen  inficior.pluribus  eui^  veftibusfuiS?  ncknu  " 
nam  neque  putaucnm  eum  fuifle  plan^  nudum  in  cifternam  dem  Snr 
& cii.n  veftcm  ems  polymitam  hoedi  fanguine  tindam  miferum  ^d  ^^^^ 
r  eut;""  nSn  omn.no  nudum  "ndidt 

r^fi^rmh  .    "^'fi"*"!  ^f»'"  cjhmam  vetcrem^mmn  haMatamiS.  Erant  in  i\U 
rcgioncmult.rariamco.nplurcscifterna'- ir.,»..  I,  „       'j  /^"""a 
IftUfrfhL.  vetuftatemri,nofx&deft  u(5ti  &au7nonl.fl  K 
n  aquam:dc  qu.bus  fcl.cct  H  e  -SS ap  .  0^  /       ""^'"^  ''''''T' 

■W'^V'«^.&fodern.tfibicil}Tn^^a^^^^^^^ 

Ima^tias.  Rabb.  Salomon  trad.t,  ciftctnam,  in  qua.'  miflbs  cft  lofeph; 


(cpli 
fmirc 


GENESIS  CAP.  XXXVII.  4S5 
^uilTc  plenam  ferpentum,  &  fcorpionum:quod  non  eft  incredibile  diclu, 
>ri  tali  folicudinc,  &  in  tali  ciftcrna.  Eius ,  quod  in  lofeph  a  fratribus  cius 
fadum  cft ,  fimilc  quid  multis  poft  fcculis  in  Hieremiam  prophetam  fa-  ^^^^^^ 
ftum  cft  aludiis :  TiWf n<»^inquit  Scriptura,er  protecerunt etm tn  locum, 
&fHbmiferHnt  etmfHmbM  in  lacHm,tn  quo  non  erat  a^ua/ed  lntum;  defcen- 

ditqHe  Hteremias  in  ccemm.  ,     r  ■      ^      •  j  l 

5  Ouidporro  egentlofcph.quldvcdixcritfratribusfuis ,  cum videbat 
ab  iiuTic  truculentcr  ac  futibundc  fpoliari  veftibus ,  &:  iri  proiedtum  m 
cifternam,  tacet  in  hoc  loco  Mofes :  Vcriim  cx  his qunc  infracap. 42. lo- 
qucntcs  inducit  fratrcs  cius ,  facilc  eft  intcnigcre ,  loiephum  tunc  multis 
precibus,multifquelactymisobfccrairceos,ncfe  fratrcm  fuum  pcrditu, 
ircnt  •,  &  tam  mifcro,&  cruciabih  exitu.immcrentcm  fc  atque  innoccntc 
depcrirc  vcllent.Nam  ciim  tunc  lofeph.fratrcs  fuos,quibus  crat  ignotus, 
vchcmcmcropprobrairct.atqucaccufairet,  '  '  u  rci  frumcnta.- 
rievcnUlent.hoftihaniinoexploratumterra  ,  ,  .tuncinirecoi- 
dati  malorum  qux  fcccram  in  lofcph ,  &  quod  milerandis  cius  prccibus 
atquc  lacrymis  nihil  fuilTcnt  commoti ,  3:  ad  co-  .tioncm  cius  in- 
ricxi    diccbant  intci  fc  i  Mertio  htc  patimur  caiumns  tn  fra- 

trtm  nrlr:vn  .vidmtes  anirnsliam  anim*  illiitt  dumdeprecaretur  nos ,  & 
mn  mdiuimi*! .  •        ^    '  ^  ^         vnut  RHhen 

aif.XimciHidno  .       .  mpuerum,&  non  auAislisme^ 

■  tins  txtjHiritur. 

Ecfcdcntesvccomcdcrciup.incm,v"-"-i>i'-'- ii"  -'-"^  "  '"1.0-  *  tK.  : 
res  vcnirc  dc  Galaad,  &c  camelos  corum  portantcs  aroma- 
rcrinam,&:  ftaaem  in  i€gvptum. 

•  Ikv  m ,  pocuaij  --u'.  .  i.jfephtam  1.1...;  ..  .  j  ..lato fcc- 
lcrc,impcrturbato  animo,&  tranquilla  mcntc  conliftcrc.ne- 
Jum  iucundeatquehilaritercpulari.  Vcriim  ficcft,ficpro- 
.'cAo  cft ,  vbi  quis  vctcrator  fuent  in  pcccatis ,  aut  ybi  adco 
icm  humanitati5cxucrit,ferinumquc  mducrit  animu,vtfan- 


euincmhumanum,nonalicnorum  modo.fed  etiam  luonim  profundcre, 
p,.,  •   !  ,  '  .bc.it;  isquograuiuspcccat,  hoc  vchcmcntiusgau- 


at.  UtAnntr  f  inquit  Salomon)  cummalefccermt^  &  Froncrb'^ 
iw/V.Etalioloco,  *  rrifiim.f  itur.  Ei 


cxitit.vi:  tn  rehus pcjftrms. 

o\ioizi:m\oco,  Nffndortniunt.nifichm?^^^  _  rint:&no  ..,  .  fomnHS 
nb  eis ,  nifi  ckm  fHpplintaucrint :  comednnt  panem  tmptctatis  >  &  vwum  tm^ 
o'titati6  bihunt.  Magna  cft  crudclitas^innoxiu  homincm  occidcrc :  maior, 
CM  '  ■  -m  innoccntcm:maxima,exmircrabilifratiiscruciatu&  intc- 
ru  rioncm  &  voluptatcm  capcrc.  Dciedus  in  cifternam  ficcam 

lofeph^tn  horas,mortcm  pcr  incdiam  &  fitim  expcaabat:&  fubindc  fle- 
bihbus  vcrbis  fratru  mifcricordiam  &  opcm  nnplorabat ,  lcd  illoru  aurcs 
pcr  'nuidiim  obftru(aa:,cius  voccs  non  exaudicbant:qumctiam  uiftrudlo 
*  PPP  3 


^26  COMMENT.  IN 

^uiiiio  5  inrer  epulas  8c  pocula  Ixti  ac  fccuri ,  fratris  cxinum  no  curabaf . 

ViderHrJt  Ifrnaelitas  viatores  vemrede  GaUad,  Non  habirabant  lihiae- 
litae  terramGalaad  ,eam  nam^quetenucrunr  Amorrha:i ,  priufcjuam  He- 
brcTivenirenrin  Terrampromiflionis.-quam  abftuhteigenti  Mofes ,  de- 
bellatis  duobus  cius  gcntis  regibus,Og,(S<:  Seon,  &  a/lignauit  tribui  Ru- 
benj&  Gad,&  dimidia?  tribui Manaffej/jcutin  c.j.  Dcut.  fcriprum  eft56c 
Nu.  j2.Habitatio  autem  Ifmaelirarumjfuit  ab  Eui!a,vfc]ue  Sur  ,  quar  re- 
fpicit  i€ayptum,vt  fcriptum  cft fupra  ca.2  ^.h^c  rcgio  extcnditur  Orie- 
tem  ver/us,<!<<:  cft  magismeridiana^cjuam  terrapromiftionis.  Etcnim  dc- 
fcrtum  Sur  coniunftum  eft  Mari  rubro.ex  ca  parte ,  qua  Hcbrxi  tranfte- 
runtMareRubrum ,  cum  egredercntur  ex  i4^gvpto,  ficut  legitur  Exodi 
i^.  Incipitveroterralfmaclitarum  ab  ifto  dclcito  Sur ,  &  porrigiturad 
Orientem  vfqueEuila:  iravtdefcrtum  Sur  fuerirpars  Occidentahs ,  pars 
vcro  Orientahs  fuerit  Euila.Ex  quo  apparct ,  rcrram  Ifmachtarum  fuiflc 
magis  Orientalcm^quam  Terram  promiflionis.Extcnditur  autcm  ifta  re- 
gio  per  longitudinem  fohtudinum  Arabiar ;  &  tota  ifta  rcgio  pcrtinct  ad 
Arabiam:quo  lit,vt  Saracenos,quiab  Ifmachtis  origincm  (!^^gcnus  duxe- 
runt,appellcmus  Arabes,&hnguameorumArabicam.  Ergo  iHi  viatorcs 
Ifmaelitx  vcniebant  dc  Galaad  portantes  aromata,  quorum  ibi  inges  erat 
copia,(Sc  prxcipua  bonitas.  Iter  autcm  iftorum  cx  Galaad  in  Acgyptum, 
eratpcr  Dothaim.vbi  nvorabantur  fihj  lacob.Siquidem  Dorhaim  eft  ahl 
quo  modo  cotra  meridiem  tcrrar  promiflionis.  Galaad  ver6,eft  ad  orien- 
temiAegyptus  vero  ad  meridiem:(&:  iccirco  iter  Ifmaehtarumex  Galaad 
in  Acgyprum.rcdum  (Sc  conueniens  eratper  Dothaim. 

J^ortmtesarom^ta.rJrrefinam.&fiaEh^  Pro  iftis  tribus  /:q 

qu.dam  verteiunt  OpobaIfanum,ceram,&  lacrymam  myrrh.T.Quidain 
Hebra!i,vt  refert  in  hoc  loco  Thoftatus,dixerut  vcrba  Hcbrsca  fi^fica- 
ll''^:^:^^^^^^  glandcs^fiue caftancas:quam  interpretanoncm 

re^e  Thoftarus  confutat  P.rr^;,/,,^.,;,,,,,.,.  p^tar  Oicaftcr  Hebrxo  vo- 
cabulo  figmficari  pretiofa  qu.^que.Na  Hebrxi  dicunt  eflc  a  radice  N^^ 
chayo^  hgn;ficat  pretiofi^iT.  vel  dcfidcrabile.Lcgitur  cnim  in  4.  libro, 
NfcLltT  "^'^f  ^^Satis  rc.is  Babylonis  ,  omne  fufdomu 
^../..r.,id eft,terum  pretiofarum  &  deiTdcrabihum-^c^  fubdit, arccrum 
&  aurum,,^aromara:vbi  frtiftri  adderct,  arom.ata,  fi  Nechatl^.t^:. 
gnificaret.Qu.nquam  %nificata  iftiufmodi  nominu^Hcbr.-eis  &  noft m 
ignota  funt,vt  in  R  egulis  admonuimtis :  ideo  tam  va  ia:  m Z\  £cot n 

'lT7;r'/!''"c  ^'.^^^'^'  ^'^^^'^^^  recurrendum  puto.  Sic  Oleaftci  S 
|llnd  Ncchoto  S.H.cr.in  co  loco  li.^.Reg.vcrtit  Ln.Lm^^^^^^^    4  f 

ip(ummer  n  )mcn  Hebrxum  retinuerun"  Dcinde  vcr6  HicrZ m^ 

gamcn 


Jhofiatus 


GENESIS  CAP.  XXXVII.  4^7 
gamen  quoddam  ad coUigandas ,  &  conglutinandas  fraduras  mcmbro- 
rum,&  vulncra.Eft  autcm  refma  humor  tenax,cx  arboribus  dcflucns,at- 
quc  in  eifde  hxrcns.ftomacho  c6duces,&  fanouinis  rcicdioni.In  primis 
aute  laudabatur  qu.c  a  tercbintho  arbore.  tertbinthina  cft  appcllata  Frc  - 
qucs  erat  in  Arabia,Iudica,Syria,&  Cypro.  Sed  tefina  tcrrx  CiUad  pcr- 
celcbris  erat,qu6d  ibi  copiofiflima  nafcerctur  &  optima.Eius  rclinx  me- 
minit  Hicre.c.S.cimi  ait:A'%«i<i  rejiiu  nan  eflin  Calaad.  ant  mtaiCM  non 
eflibl .?  Gtu.treigitMr  non  eflohduaa  cicatrixjHUpopuU  mei.  Idcm  cap.46. 
^f-tndc  i»  Gal.t.td ,  &  tolle  reflnam  virgo  f.li.t  ^egypti  .f  usha  muttii^  lu.u 
mra:camina  .ftrnt.u  non  erit  t.ht.  Ex  his  vcrbis  hquct .  ^Egypt.os  relinam 
potiflimum  tcrrx  Galaad  eraerc  fohtos ,  vt  non  mirctur  Ledor  quod  hic 
dicitur.lfmaehtas  porcaflc  rcfinam  cx  Galaad  in  y£gvptiim. 
70  Sequitur :  &  ftacten  ,  Hcbrxa  vox  Ut,  inquit  Olcaftcr ,  i  Lut  ortum  ^^^^^,^ 
habct,quod  fignific.it  inuoluerc  &  opcrire,  &  vtdeturfign.ficare  ahquid 
muolutum&opcr  ;nobrcmnonnullicaftancam,vclglandemm. 

terprctati  funt.vt  C  :  Ah|  ftaacn  cfle  dicunt,qux  cft  myrrh?  gut- 

u.Nomcn  Arabicum */./«f  caftaneam,aut  glandcm  iignificat :  Nos  cciam 
"         vocamus.  SicOlcaftcr.Scdbcnercfclhtiftam  mter- 
.tatusincap.jo.Exodi.vbidcfcribiturfignificatu  iftius 
vocisHebrxx,quod  non  poreft  in  glandcm ,  vcl  caftancam  conucnirc-, 
irenim.quodinpulucrcmminutiflimum  contundebatur ,  &  hcbat 
.hvmiimafuauifllmiodons.  Eftautem  ftadc^tefte  Diofcoridc.pin-  p^yv,,;^. 
guitudorccentismyrrhx  cumexigua  aqua  tuCv  &organo  cxpreflxi  a 
dift.llandoficd.aa,  quodGrxci.««.d,cunt,qn-r.  !>!'l.':m  d.mt.ixar 
my  rrha  fiat,quam  Thcophraftus  opponit  fac^lit.a 


Slitf1c<juiJ. 


<;rvT\  TMSPVTATIO, 


a  Jratrihus  flm. 
SuperiUis  T/erbisy 
Etmxuuiu..'.:     ...j.initisncgotiatoribus,  extrahcntcscnm  Vers.  28. 
dc  cillcrna,vcndidcrunt  cum  Kmaelitis ,  viginti  argcntcis: 
Qiii  duxcrunt  cum  in  itgyptum. 

,    ,  .  admodiim  loquitur  Scriptura  dc  i)S  Iiominibus, 
quibusnarratvcnditume(rcIofcph.Noi>cftdubium,quin 
vcnditusfucritpr^rcrcuntibustunc  viatoribus,&  ncgocia- 
toribus ,  cx  Galaad  portantibus  mcrccs  in  itgyptum  :  fcd 
:  iftosfuilfc  IfmaclitasdixitMofcsfupravcrfu  i^.inhis  vcr- 
bisqux  mcmorauimus  in  titulo  huius  difputationis.  Fuiflb  itcm  lofcph 
vcnditum  lfmachus,dicitur hic  vcrfu  27. &  iS.m  capitc  j^.vcifu  primo 


w  y  I 

Early  European  Books,  Copyrigh.  ©  201  2  ProQuest  UC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3.308 


488  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

dicirur  ciiiiijc  lofephum  Pluicipliar  Eunuchus  de  manu  Ifl-nacliraru.  At 
in  exrrcmo  hoc  capice, verfu  ^^.fcriptu  cft.Madianicas  vcndidifTe  lofcph 
Phuriphari  Eunuchojergo  emeranc  ipfi  eum  a  frarribus  eius,  npn  auccm 
Kmachcr.  Vidcc,  opinorjcdor,  Scripcuram  varicloqui  dehominibus, 
cjuibus  vcndicuscft  loreph,&  qui  vendidcrunc  eum  in  i^;gypco,eosnuc 
vocans  Ifmacliras.nuncMadianicas.  Conftac  aucem  diuerlam  cfiTegeccm 
IfiTiaehrarum,acque  Madianirarum;vt  quarum  diuerfx  fuerinc  regiones, 
diuerfaque  gencns  origo.  Nam  ccfi  vcraque  gens  primam  origincm  ac- 
ccpc-ricex  Abraham:fed  Ifmaelice.per  Ifmaclcm  fihum^eius  ex  Agar,que 
genuic OclogenariuSjGencfis  i^.Madianica:  veroper Madian^fihu  eiuf- 
dem  Abrahxjqucm  genuicexCecura,anno  a:cacis  Cux  cencefimo  crige- 
fimo  fepcimo,Gcncf.2 5.  Vidcamus  igicur  qucmadmodum  ab  aliisj  Au- 
ftoribus  fueric  h^cqua^ftio  exphcara. 
Aagttfl.      Sanftus  Auguftinusin  quxftione  1 24.1^  Genefim,  breuitcr  extricat  72 
difliculcacem  hanc,ica  fcribcns:Q^uvritur  cur  Scripcura  I  fmaehcas  vocas 
eos,quibus  lolcph  vcndicus  eft  a  fracribus,  mox  eos  appellec  Madianicas, 
CLim  Ifmael  fit  de  Agar,fihus  Abrahac;  Madian  vero  dc  Ceturaf  An,quia 
'"•"^^*  Scripcura  dixeracGcne.25.  Abraham  dediffc  muncra  fihis  concubina- 
rum  fuarum,Agarfcihccc,&:Cecura?,(?cfcparafleeos  ab  Ifaac  fiho  fuo, 
dimiccenseos  in  terram  Oriencisjpropcerea  vnam  gentem  ex  vtrifqucfa 
(ftam  ellc  ihcelhgere  oporrcc  ?  Sic  Auguftinus.  Vulc  igicur  Auguftinus, 
quia  vna  gens  crac  Ifmaehcarum,  &  Madianicarum ,  promifcuc"m  Scri- 
pcura  nunc  hocnunc  illo  nomine  appellari;quare  non  efle  mirum,fi  em- 
pcores  Iofeph,(5c  vendicores  eiufdcm  in  Aegypco^nunc  Ifmaclitce,  nunc 
Auflor  mo  ^^^'^'^^^^^  vocencur. 

ruscholajii-  Aucfcor  Hiftorix  ScholafticaK  fuper  libro  Genefis  itsi  (o\uk  eandcm 
C4..  quieftionc  ca.Sy.Eofdcm  Scripturayocac  Madianicas,&  Ifmaelicas.Ma- 

dian  camen  filius  Abrahx  fuic  dc  Cccurajfmacl  vcro  de  Agarj^:  hos  lc 
gicur  Abraham  fcparafleab  inutcem.Forre  feparati  prius  poftea  rediei 
m  vnum,&fa6lifuncvnuspopuIus,retinentcs  vcriufque  parentis  nomc. 
VclcerteveraeftHcbrxorum  opinio,qui  dicunt,Agar  i!<c  Cecuram  vna, 
acque  eandem  fuilTc  mulicrem,&  ira  force  nunquam  feparari  fucrunt  ab- 
muiccm.  Sic  irie.  Verum  duplicirer  fallitur.Tum  quod  aic  Madianicas  & 
Ifmaelicas  fuifli  per  Abraham  ab  inuiccm  feparatos.  Cum  non  iftud 
Scripcura  dicac,fcd  pociws  feparafle  vtrofquc  Abraham  ab  ipfo  Ifaac,<3c 
diinilifle  eos ad  plagam  oricntalcm.  Fallitur  item,quod  probat  opinione 
Hcbraeorum,dic.cnrium  eandem  fuiflemuliercm  Agar  «Sc  Ccturam-qua 
nos  cflc  falfam  demonftrauimus  in  Tenio  Tomo  fupcr  caput  2  .  nu  o 
J^^^^^^.^"gli^"sl^oclocoait:QuiaIfmael  &  Madian,eiufde  patris  fihi 
tuerunt,idcirco  nomen  Ifmaelitarum  intcrdum  tribui  Madianitis^&  coii 
tf a.  Vel  tx)rraftc,,nquir,ifti  crant  Ifmadirx  cx  gencre,Madianit«  vcrd  ha 
biratione,quia  fcilicct  mancbant  in  rcrra  Madianitarum. 

Caicranuseandemquxftione  adhunc  modu  cnodat.  Pro  co,inquit, 
quodLarmusInrerprcshabet:t;/VW  viatores  J/W/m.  ,  in  Hebrxo 
c(l.Eividenm:^,cceconrt  r^.r  rr.  «  ' r  .^;;.Vbi notanducft,n6 folos 

Ifip.achras 


G  E  N  ^  >  I  S  C  A  P.  X  X  X  V  ri.  .\^9 
Ifmaclitas  narrari,  lcd  comitatus  irmaclitarum,crant  cnim  diucrlaru  na- 
cionum  mcrcatotes  fimul  inccdcntcs;fcd  vniucrfa  focictas  dcnominaba- 
nirablfmaclinsifrcqucnccr  cnim  fimiliaaccidunt.  Sic  ibi  Caictanus.  Et 
naulo  poil  fupcr  illisvcrbis:  PrdttereumtbHs  ALiduniris  negottATonbtis, 
vcndidaMntcumIfrnjtUtis.Mo{^sXn(\m^  vtitur  in 

hac  nc;;ojiationcMadianicisarquc  Ifmaclitis.  Narrat cnim,  Mcrcatorcs 
taiiic  Madianitas,&  lofcph  vcditum  fuiflc  Ifmaclitis :  quia  rcucra  ctiani 
Madianitx  dcnominabantur  llmaclitx  a  nomine  comitatus.  Dcnique 
iupcr  cxtrcmis  illis  vcrbis  huius  capitis:  A  fadiamt^  vendiderunt  lofeph 
in  u^egypto.  Hmc  (  aic  Caictanus )  clarc  apparct ,  ncgotiatorcs  Madiani- 
tas  ,q\i:crant  inlocictate  Ifmachtarum,&  lofcphum  emifleafratribus 
-»rtca  vcndidifle  in  ^gypto.RTc  Caictanus ,  putans  cm- 
^  ..  .  aicctfcs  Iollph,propric  Madianiras  fuiflc:fcd  quia  ilh  cnmt 
in  comuatu,^^  focictate  IfmacIitarum,idco  cam  cmptioncm,  quam  vcn- 
ditioncm  ^   -  -  \ '   -     ...  tiam  Ifmaclitis. 

Non  d   .  .cani.Sedcgopropofitx  quxftionis 

^  folutioncm  paulo  dillindius atque  explicatius,pleniii(quc  tradcnda  ccn- 
[co.^'  'Mcft.Ptimumaio,Scripturamnomini- 
bas  I  ;  jlicaru,  non  raro  vtipromifcuc6«:indifte 

rentcr  ad  figmticandara  candcm  gcntcm.Huias  rci  caufam  eflx:  rcor,du- 
;n  intcr  fe  coniuntJioncm  magnam;  altcram,gcnc 
^irionisiS:  habitacionis.  Etcnimvtraquc  ifta  gcns 
la^encrisradicc  puUulauit.Abraham  dico,  pcr  cuius  duos  filios,aI- 
^  '     '  •   5s:altcrum  Madian,ift»Tgcnfcs  profcminatx  &progc- 
j  ^oniunclio  carum  fuit  (ccundum  habicationcm,vtra- 

qne  cmm  gcnus  mcolcbar  rcgioncm  Arabiq,&  muhifariam  pcrmiftas  ha 
h  '      '  !cs  &:domicilia.  C^o  faclum  cft,  vt  Ifmaclitx*ac  Madiani-  curlfm.id, 
i.^  .       ,nturArabcs,cxtcrravidclicctquaincoIcbant.  Philofanc,quos  uo'  ^u^*^ 
hoc  loco  Mofcs  Madianiras  &  Ifmaclitas  vocat.appcllat  Arabcs:  &  itcm  n,t^Mhfmt 
'   '  '         no  libro  Antiquitatum ,  hanc  hiftoriam  narrans ,  nominat  ^^j^^^^^J 

.  licici  gcncris.  Arabiam  cgo  inccrprctor,  qux  Hcbraicc  di-  j,;)'/^'''^"' 
citUE  Chus.&r  Arabcs,  Chufijm.  Qux  nomina  Scptuaginca  Interprctes,  lofe^h^, 
r    .     I'    -     T  -M '  ►  '  nrcs^rcuiccrprctari  funt  yEchiopiam,& 

nccs  Acchiopiam  Oricncalempropinqii.1 
Acgypto,  nor^autcm  Occidcncalcm  longiflimc  rcmocam :  huius  cnim 
1  \    '  .iiclorcm  laudant  HomcruiTr,&  poft  cum,  Hcro- 

(L^  Plinius.quadc  rc  diflcruimus  nos  in.  fccundo 
Tomo  noftromGcncfimhb.i  ^.numc.i^.  Scd  poftVrioribus  tcmpoii. 
r  icn  Acthiopix  &  Acthiopum-,mucacum  cft  in  nomcn  Arabix  & 

Vidc  S.Auguftinum  in  hbro  Qurftionum  fupcr  Numeros,.  s.^/*^f/j7, 
quxftionc  :  6.  Atquc  hinc  ctiam  dilucct,cur  vxor  M.  n  fuiflc  Ma 

dianicci  '        '     Exodi  manifcftum  cfl  - , '     '  ^ 
voccrui  . .         -ifa^fiuc  Arabifla. 

Alteraparslcntcntix  mcar,propiusattingens  quccltionis  propohcxfo 
iutionem,huiufmodieft:Arbitror,comitatum  illum  fiucturmanc-  ■ '  - 
Comm.in  Gcn.  Tom^.  q  q  q 


4po  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

lofeph  re  forum  fiuc  mcrcatorum  illorum,c]uibus  vendirus  cfl  lofcph,  fuifTe  mix- 
fttus  fit  if'  ^^^^     Madianiris  &  IfmaclirisiVcrum  prvYcipue  appellaram  eire  Ifiiiac- 
MadUmusy  litarum,aurquia'illi  piures  numero  cllcnt.aur  quod  cllcnr  mcrcium  co- 
anytrtfjtit.  piofioreSjatque  opulcnriores.  Ncc  (blum  puro  Madianiras  coniundtos 
fuilfe  cum  Ifmaeliris  in  illocomiraru  &c  focierarcveriim  criam  fimul  cti 
illis  concurrirtc.tum  ad  emprionem  lofcphjrum  ad  vendirionem  cius  in 
Acgypro.fcd  ita  vr  vtroque  in  ncgorio  priores  ac  poriorcs  parres  fucrinc 
Ifmaelirarum.Ad  hoc  igirur  dcnorandum  dc  fignificandum,Mofcs,licet 
emprionem  3c  vendirionem  lolep-h  prxcipucatrribuar  IfmacliriSjVrriuf- 
quc  rameii  eriam  Madianiras  fccit  parriccps,  lllud  quoquc  in  hac  narra- 
rioncMofis  animaduerrerecftjViarorcsillos  &  negoriarorcs  ruc  prcTter- 
euntcs,ciim  frarrcs  lofcph  de  eo  nccando  dcliberabanr,  Mofem  primo 
appclla(rcIfmaclitas,mox  vcro  Madianitas:quod  ille  comirarus  vrraque 
gente  conftarcr5&  propter  earii  gcntium  coniuiidlioncm ,  vt  paulo  anre 
didumcftjvrrolibet  nomine  appellari  poflet.  ludas  porro  fuafit  frarrx- 
bus  fuis  vt  vcndcrenr  lofeph  Ifmaeliris,cum  quo  prn^fenri  cum  morri  eri- 
perer,cafrei:is  frarribus  ad  voluntatem  necandi  eum  obfirmate  incum- 
benrihnsirum  criam  rarus,clementem  ac  liberalem  ei  forc  feruirurc  apud 
Ifmaeliras  6c  Madianiras,vr  qui  cflent  ei  propinqua  fanguinis  neccfiiru- 
dineconiuncli.  Ifaac  enim  auus  lofephi ,  frater  fuerat  Ifmaelis,  Sc  item 
Madian^a  quibus  Madianirarum  3c  Kmaelirarum  generario  proceflerar. 
Sed  cur  non  porius  ludas  feruauir  lofephum  incolume,  5c  parri  refl-iruit? 
An  quia diflidit  id fc  confequi  poffcjC^rcris  fratribus  concorditer  ad  per- 
dendum  lofephum  obfl:inatis,  &  abeo  propofito  plane  incuocabilibus? 
An  quia  ipfe  quoque  vrebatur  inuidia  Iofephi,&  vir  ingentis  animi,ha- 
buit  fufpedra  lofcph  fomnia,tanquam  prarfagia  fururx  felicitatisf  Quo- 
circaexiftimauir,per  eiufmodi  venditioncm,  &c  \\tx  lofeph ,  &  timori 
fuo  pulchrc  confultum  &c  cautum  fore. 


Vers.28 


SEPTIMA    DISP  VT  A  T  I  O. 


De  fretio^quo  lofcph  vendituscfi. 
Supertllis^erbiSy 

Vendidcrunt  eum  viginti  argcntcis. 

E  prctio,quovenditus  cft  lofeplvam  in  facris  codicibus 
quam  inter  auftores  non  pauca  vidctur  dillenfio.  Codiccs  7  5 
Hebraici  dc  Chaldaici,&  Latinorum  emendatifHmi  habet 
Uiifle  eum  vcnduum  vigmtiargcteisifedin  aliis  codicibus 

An.hr.f  nus  &  Ambrofiusihicin  libi-o  dc  lofeph  cap.,^ille,  in  fermone  de  fem- 
Ad  rln.t.  pore  8i,  Ambroiij  vcrba  fichabenr:Quis  igirur  fub  figura  lofcph  ven- 

dicus  cjft 


GLNESIS   CAP.  XXXVII.  ^pi 
ditu5  eftjnifi  illc  qui  ciim  in  forma  Dei  eflTec^non  rapinam  aibitratus  eft 
eftc  lc.rqualem  Deo-,(ed  femetipfum  cxinaniuit  formam  fcrui  accipiens? 
Nv;q  jc  cnim  nos  eum  cmilVcmusnili  vcnJidiircnc  liii .  Malc  vcnelRkiut, 
pcius  cmerunt. Vcndidcrunc  ncgociatoribus  boni  odoris.emcrunt  a  pro- 
ditoribus.  Vcndiditcum  Iudas;cmerunt  Ifmaclitx,qui  fignificantur  La 
tina  interprctationc  ,odio  habcntes  Dcum  fuum.  Idco  alibi  viguni  & 
quinquc  aureis,alibi  triginta  inucnimus  cmptu  lofeph.Nctn  cnim  omni- 
bus  vna  xftimationc  pr^ualct  Chriftus^fcd  aliis  minus,aliis  amplius.  Fi- 
dcs  cmcntis.incrcmcnrumcft  mcrcis.  Rcligiofiori,  pretiofior  cftDcus: 
pcccatori^pretiofior  rcdcmptor.Pluris  &  illi  valet,qui  plus  habct  gracix. 
Cui multa  donata  funt,pluris  valct:quippe  cui  plus remiftiim  eft,plus  di-  Luc.?- 
ligit^ficutdemulicrcillapcccatncc  dixit  Chriftus.  Intcrdum  diucrfita- 
tel  pretii,nonfoliimquantitatishabcnt,fedetiamnumcriexprcflioncm: 
quaIceftillud:P(?f/<f/  hoc  vennrjdari  denarijs  trecentlf:  C{i}0  numcro,non  •  '•^' 
i;iMntitatis,fcd  fignificatio  crucis  videtur  exprcfla.  Ita  hic  quoquc  diucr- 
li:..sivcl  viginti,vcl tnainta  aurcorum,veI  argenteorum  habct vel gemi- 
nat.x,veltrTplicarxpcr?ca:ionisindicium  Namv!i  nquc  aurci  lu- 

bilci,qui  cft  remiftionis  numcrus,  fignificant  prct  n  portioncm. 

Sic  Ambrofius,quifatis  indicat  varialfc  codices,fic  quantumad  numeru 
pccunix,  &  quantum  ad  matcnam  cius ,  contincndo  vcl  argcr- 
aureos:Scvelvic;inti,velviginciquinquc,vcltriginta.  ^  ^  _ 

-  S  miliafcribit  Auguftinus.Ytcamutuarum  circ  eum  ab  Amorolio,  - 
nontera>:rccrcdiqucat.  Sicautcmfcribit:lofcph.pcr  confilmm  ludx,rr 
eintaargcntcisdiftrahitur;&  Chnftus  pcr  cqnfilium  ludx  llcariotisscc. 
dcm  numerovcnundatur.  Quod  autcm  a  diucrfis  tranflationibus  non 
scquali  prctio lofeph  fcribitur  vcndicus;  fcd  alij  dixerunt ,  viginti  argcn- 
tcis,ali)  rriginra,hoc  fpiritualitcr  fignificatur,  quodChriftus  non  .xqua- 
litcrab  omnibus  credcndus  ,aut  diligendus  eiTct.  Dcindc  etiam  nunc 
mEcclcfiaali|cum  plusdiligunt,alij  minus.  Eiquippe  plus  valct  Chn- 
ftus?qui  maiori  cum  charitatc  dilcxcnt.    Hxc  Auguftmus.  Mirum  au- 
tcmcrt,ncc  fatisdifpici  poteft,  quid  fccuti  fucrint  Ixx.  Intcrprctcs ,  qiu 
hoc  locopofucrunclofcph  cffc  vcnditum  vigintiaureis,cum  in  Hcbreo 
non  fintaurci.fcdargcntci.valctautcm  argcntcus  quatuor  drachmas:au- 
rcasvcro,minimum  dcccra.Cur  igitur  argcntcos  mutarc  vo  ucrint  in 
aurcos^c^-qurfiui  fxpc,atque  ctiam  nunc  in  quxrcndo  lum.Nequehoc 
rantiimloco.vcrumcciam  mfracap.45.protrcccntisargcntcis  vtcftHc^ 

braicc.ipfi  verrcrunt trcccnrosaurcos.  flicronymus  ccrtc  de  hoc  rcpre- 
hcndit&damnattran  ^         m  Septuaginta,tum  in  TradjtionibusHc- 
braicisinGcncfimfuf .         iocuraitum  fiipcr  i6.caput  Marrhxi.  Exjminatttf 
z     Scdcnim  longius a  vcntate  lcdionis  Hcbraic(^  difccftit  Ioicphus,fcri.  fcnt^ttu. 
7  bcns  vcnditumdrcl  /  '      -nti  minis.MinaHebraica  pcndcbat  fexa-  Hp^^^^;^^ 

 ificlos,vccftapn.i  .  .       o  ipi.45 .  Etquoniam  ficlus,  hcut  ftatcr,&  ^/^^^^ 

ucus,pcndcbatquatuordrachmas,vt  oftcndimus  in  tcrtioTomo  y,,uiitHsejt 
-:oinGcncfim.fupcrcap.2^numcvo  ip.hinc  apparct,vnam  minam  loji-ph. 
•  ;raicam^alui(l'  v;^-''^^'  -nr.riior  nummos  aurcos  i    prctium  viginti 

qqq  2 


COMMENT.  IN 

minarumjquo  venditus  dicicur  lofephjfuifle  quadringencorum  odogiri' 
ra  aureorum :  nimio  iafic  maius,  quam  eft  pretium  viginri  argenteorum» 
ficut  habet  Hebraica  6c  Latina  ledio  id  autem  cft,o(5to  duntayr^t  aureo- 
rum.Sin  autcm  lolcphus  non  de  mina  Hebraica,  qu.T  pendebat  ducenras 
quadraginra drachmas^vel^vt  diximus,viginti quatuor  aureos,fcd  de  w 
lu  vel  Attica,vcl  Romana  locutus  eft ,  multo  minus  erit pretium. 

De  mina  crfim  A  ttica  in  lib. 2 1  .ca.vltimo.ad  hunc  modum  fcribit  Pli  - 
nius,Mna,quam Noftri  minam  vocant,pendetdrachmas  Atticas  ccnrr 
Drachma  Attica  (fcre  cnim  Attica obfcruatione  Mcdici  vtunturj  dena- 
^i^^^Tlm-*  ^^'  ^^'8^'^^^^^  ^^'^^^^  pondus.  Sic  Plinius.  Vcrum  apud  Cornelium  Celfum 
[''^Celft^u^n  I^b.^.cap.iy.fk  Scribonium  Largum  ,  drachmieargenrea:,qux  Romani 
tum  ad  pon  denarij  funi  feprcm ,  vnam  faciunt  vnciam.  Quare \n  libra ,  quc-e  duodc- 
dusdrachrnx,  cim  vncijs  conftat,odoginta  quatuor  drachmas  numerari  neccflc  eft.  Ac 
:  r  min^.     y^^^  diachma:  Atricap,fiue  medicx ,  odo,  vnam  cfficiunt  vnciam ,  qua- 
propcer  in  Iibra,drachma:  numerabuntur  nonaginta  fex.  Secundiim  igi- 
tur  a^ftimationem  Atticx  mina!  traditam  a  Pliniojofephus  fcribens  ven- 
ditum  eflc  lofc^ph  viginti  minis,fi  de  Artica  mina  locutu:  eft,  fii^nificauit 
venditum  cflc  ducenrrs  aureis  nummisjfi  tamen  cuilibet  numo  aureo  dc- 
cem  tantiim  drachmx  argentea:  afligncntur.  Cur  igitur  Tofephus  in  prc- 
rio  venditionis  lofeph  tnm  longe  difccfllr  a  verirate  Gcrar  hiftorise  ^  Sanc 
vel  crratnm  fuit  Scriprons ,  qui  primus  dcfcripfit  autographon  lofephii 
vel  Iofephus,in  comiDcndationcm  tanti  Parriarchx ,  nimio  plus ,  vendi- 
tionis  cius  auxitprctium. 

Illuddcniqucperfuafum  Lcdori,certumque  fit ,  finceram,atquc  in- 
tegram,&pIana  .veramlc(aionem  huius  loci,eam  eflc^qwam  habct  Scri- 
ptura  HcbraicaA'  noftra  editio  vulgata  Latina :  in  quibus  cft Jofcph  cfle 
vend^tum  viginti  argentcis,  id  autcm  cft ,  odoginta  drachmis  arecnreis 
quxhciuntoaonQmosaurcos.  Putamus  autc  par  ferme  fuifle  pondus 
6c  prctiu  drachmx  argente?,arque  eft  lul, j  Romani  atque  Realis  Hifpani 
ci.  L^cet igirur  venditio  lofcphJigura  fuerit  venditionis  Chrifti  Dommi 
nolti dilpar  tamen  vtriufquc  venditionis  pretiu  fuit,fiquidem  Chriftus 

trigintaargcnreisvend,tuscft:qua:rcsnonnuIlosfcfelhr,cxiftimantes 
quia  hg^^^  fig,,^,^^  j^^^ 

cacn^u^ca  argcntcis,lcd  rcclamat  Scripcura :  nec  eft  neceire,  qu^  in  h- 
guram.d,ctmrur.adamuflImomniacompecerc,6cquadrare  inrcmfigu- 


ratam. 

An  tcr  lofe 


"53»:i.5«1*-  fr«.*u,  fc  vc,,d,,,,„cS  " 


hrt^oru  o 
titttr. 


;  ^'--l-ti. : Secundum.  vcnditum  c& dicunt ab  l^^^Z  v  nd.X 

L        ^""t cum  Madianitis :  Tcrt.um ,  vcnditum  ciTc  l  MadSrPhSph^^^^ 

E""^'>°-P--^vcnd.tioapertctraditurinhoccapitc,vcrru  8  Et"^^ 
./.^...t  ,nvcr(u,5.h^^^ 

Ui  o cxpuma &:tcrt.a  vcnd.t.onc.  Si  cnim  Madianitx  vcndiderunr  lo 
Tcph  Phut,phar,,crgo  prius  cncrunt  cu  ab  irmachtis  bis  nc^^^^^^^^^^ 
mum  vcnd,tus  tucrat  i  fratr,bus  cius.  Sic  .Ih.  Vcrum  hl' .."opinTonrm; 


G  E  N  I S  C  A  P.  XXX  VIL  4P? 
fallam  vtiquc  iftos  adduxit  igtioratio  eorum  qux  traftauimus  in  fuperio- 
rcdifputatione.  Docmmus  cnim  mhac  venditionc  &cmptionc  lolcpb, 
procademgenteaccipcrcl''  '  -icMadianitasoportercieandcm 

qucfcntcntiamhabcre,Iliu  .      cmptores  &:  vcnditorcslolcph, 

atqucipfosMadianitas.  Nonigiturtcr,  fed  bis  tantumyenditus eft  lo- 
fcph,primiim  enim  a  fratribus  fuis  vedituseftlfmacUtis  luie  Madianitis, 
fecundumab  iftis  vendituseft  Phutiphari.Etprctiu  quidcm  prioris  ven- 
ditionis  pianifefte  traditur  in  hoc  loco  fuiife  viginti  argctcorum,  dc  prc- 
tio  autem  :  ^  ^   S  nuUu  in  Scriptura  fit  verbum :  (ed  non 

tcmcrccuc   ,  ,c  multomaius. Solentcnim  ifti,reucndi- 

tores  vulgo  di(ai,prxfcrtim  puerorum,quos  Latini  Mangoncs  appellanr, 
^        ^  re,  quamemcrunt:  in  iftoquippc  magonicus 
ph  ipfc,ob  eximia  corporis  6c  animi  bona,vir- 
tutcfque  eratraaxime  vcndibihs ,  &:quantiuis  prctij  apud  xftimatorem 
ccrtc      "         n,cupidumquetahum  mcrciumemptorem. 

lui.    .  ..us,fiuediceremauisTrogumPompeium,cuiusiU' 
-78  hiftonamlc!teprudenterquebreuiauit,inhbro  36.  hanc  Hiftoriam  lo-  ^^^^i^^jj^^;^^^ 
r  '  '     liter  enarrans ,  fcribitlfraclcm  deccm  fihorum  proucntu  Maio-  j^feph^  trtpU- 
I.        ,  clariorcmfuilfc:  atquccorumminimumfuirtclofcph.  Cmv^  cutnrrAmt. 
excellens  ingenium  vcriti  fi:atres,clam  interccptr 

I  ididcrunt.  AquibusdcportatusinAcg);   ...   -  - 

itiingeniopcrccpifrct,breuiipfircgipercharusfuit.  Verumin 
paucis  vcrbis,t^ria  luftinus  peccauit  in  hiftoria,cuius  anima  cft  vcritas.Pri. 
mo  dicit  dccem  fiuire  fiHos  lacob  \  fuerunt  autcm  duodccim  prxter  v'na 
foeminam.  Aitdciudc,  lofeph  fuifte  minimum  natufihorum  lacob  :  fcd 
cononpaucisannispoftcriornatuerat  Beniamin.  lUuddenique  nequa- 
.  -  . in  fcrcndum,  quod  ait  lofcph  pcr  artes  magicas  fibi  rcgis  bencuolcn- 
.  c\'CTratiam  comparafic.  Tantum  cnim  abfuitlofeph  aftudiomagi- 
carum  artium,quanrum  luftinus  a  vcra  cognitione  rerum  Iudaicarum:in 
quibus  eodem  illo  loco  mcmorandis  plurifariam,&:  turpiter  errat. 
Bcatus  ChryfoftomusHomiha6i.in  Genefim  confidcrate  pert>en- 

7P  dcns,atque  dctcftans  fratrum  lofeph^qui  eum  vi-   ntcis  vcrdide-  Chr^ifojlomi, 

runr  jauarifiimamcrudchtatem,  crudeUflimamq'.  .  lam ,  cxclamat 
hifcc  vcrbis :  O  iniquam  commutationemlo  damnolum  lucrumlo  iniu- 
ftifllmum  opuslEum,qui  vobis  fanguine  coniundiflimus crat,quem  pa- 
ter  vefter  flagrantiflimcamabnt,  qui  ad  vifendum  vos  vcncrat,  qui  vos 
nccrc  vUa,nec  verbo  vnquamofFcnderat ,  vcndcrc  rentaftis,&:  vendcrc 
hominibus  barbaris,&:  in  Acgyptu  defccndcntibus  r  Qua:  tanta  infania? 
quisiftc  tam  inauditus  huor  ?  Si  mctulomnioruid  fcciftis,pcr(uafi  om- 
nino  euenrura  eius  fomnia,qux  fuit  dcmentia  veftra  tcntare  impofllbiha; 
&:  fadlis  vcftris  bcUum  fufcipcrc  contra  Dcum,qui  ciprxdixerat,  &  pra:- 
monftraucrat  iUaPQuod  li  eius  fomniapuraftis  vana, dormicntium 
dchria  •  cur  iftud  feciftis ,  quod  pcrpctuam  vobis  inurat  maculam ,  •J^  in- 
<Jcficicntcm  patri  vcftro  lucflum  affcrat  ?  fcd  o  grauc '  um ,  immo 
mcntcmfan2uinarianvV--  nM:r  .luprrraro^.^iu  ..piisaggrc. 


4P4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

<litur,is  obruitur  a  cogitationibus  abfurdis ,  ncque  anre  oculos  fuos^  pro- 
Ponit  libi  diuinum  oculil  ccrnentcm  omnia ,  nec  cernere  vnquam  quiet- 
Centem^aut  conniuentcm :  neque  reueretur  naturam  fuam ,  neque  atren- 
dit  aut  cogitat  quidpiam ,  quod  cum  ad  commiferationem  poffit  infle- 
ftere.  Hasc  ipfacontigiflbcernimus  fratribus  lofephrnon  cogitarunt  effc 
fratrem  fuum ,  effc  in  tencraadolcfcentia?  xtate ,  cjnTe  patrichariffimum, 
iiunquam  in  terra  ahcnavixifle,ncqueconucrfatum  cumahcnigenis;ve- 
ditum  porro  ab  ipfis  in  remota  regione ,  &  inter  barbaros  habitaturum. 
Nihilhorum  cogitarunt  iHi.-fedomni  prorfus  abieda  cogitatione  ho- 
nefta  jVnuiTi  illucl  duntaxat  curJrunt,cjuciiiadiTioHutn  inuidiani  fuain  ex- 
plerent.&fimoriruobeneconrulcrent,  &infortunium ,  quod  illisfom- 
nijsportendcbanturipfis.quoquomodoauertcrent.  Et  iiliquidem  men- 
te,anim6que  fratricidx  erant:qui  autem  hacc  ab  eis  paflus  cft,omnia  for- 
titer  tulit.Cuftodicbat  enim  eum  manus  Domini,  &  omnia  difficilia  red- 
dcbat  ei  facilia,&  leuia.Quando  cnim  fupernam  gratiam  habcmus,etiam 
mtermedios  barbaros,&  in  aliena  regione  mdius  &commodius  vcrfari 
pollumas,quamquidomi(ux  habitant, &:quibus  fumma  curamini- 
itratur  a  multis.Contra  vero  licct  domi  noftrx  vcrfcmur  commodiflime, 
&  omni  commoditatc  frui  vidcamur.fi  tamen  fuperno  prxfidio  deftituti 
/imus,  infirmi  &  mileri  fumus.  Hxc  Chryfoftomus.  Ad  cuius  extremam 
oranon.s  fcntcnt.am  firmandam,atque  .lluftrandamiac.t  quod  fcriptum 
cft.n  l.b.Sap.cnti3E  cap.io.his  verbis  :  Hac,  Sapicntia,W,/«^,w4lo- 
lcpli,«.«  dereUqm/ed  apeccatonb^  Uberauit  eum :  defiencHtaue  cum  ,Ua  in 
foueam.&tnv.nculumndereUcjHHtlLum.  donec aferret  .llifieptntm  recmi 
&potemtam  aduerf^  eos  ^ui  eum  deprnnebant.Et  mendaces  oLd.t  Jji 
macHlauerunt t'dum ;  &  dedit  ilU  clariiatem  mmam.  ^ 

Vers.  2p.  ReuerftrqueRubenadciftcrnam,non  imiciKc  pucrum  & 
fci(r,s  veft,bus,pergcns  ad  fratrcs  fuos,a,t :  Pucr  non  com- 
parct;&cgo  quoibo? 


Vnc  locum  fic  enarrat  lofephus  libro  primo  Antiquita-70 
Z'  I  r  l"  ^,^"'  /"^^^'^^  ^''i^  f"tnbus ,  vt  abftinentc"  ^ 
cxdc  loleph ,  demittercnt  cum  in  cifternam  )  no<au  ad  pu 

ifrarr,bus.cosvchemcntcrSS  vlr' 
lugerc  dcfi  t.  Sic ille.  vZ porrfon;  R         "^S"'^"  '1"''^  ^"^'^'fl"» 

l4ph.atqLeumr:;uIocX:d1c^^^ 
Of.u.  R^bc,  fcrt  Moics ,  qu,\m  pauca  .lla  on-r  in  u]l  )      r      '^'"^"f.non  plura  rc- 

-^'^^^-■^«-"---r-V  Z^^^^  .  Jidfratres  ^ 

f<fh .nan^r-  f  [, ,  loneiorcm  ill.  V  n  .T T       ^'•■'^'^n""  l'h'Io  in  libro  dc lo- 
"^, 4««,r«      r  7  '""b'°rcin  1111 ,  &  p/anc  pathcticam  oracionnm  ^fi;„..v   t  " 

rhU.nc.      ^t'P^^f'--"b«,  fuithuiufmodi:  Atnatu  ina^    ,!  '  ''"^' 

Acnatu  ino^iraus ,  quiabfucratintcrim. 


intro 


GENESIS    CAP.  XXXVII.  495 
introrpexit  cifternam,ncc  viait qucm  paulo  antc  ibi  rcliqucrat;  quocirca 
vocifcrabatur,&  funbundus  difcurrabat ,  lciflls  prx  dolorc  vcft.bus,  ca- 
pilloshbivellcns.&qu.d.iccidiirct.pcrcomans.  Viuunc,.nqi.icns  pucr, 
nn  cxtindus  cft  ?  Si  non  fupercft^faltcm  cadaucr  oftcnd.tc,  vt  dcploran- 
do  calam.tatcm ,  faciam  kuiorcm.  Solatium  crit  vidc.;<^  vc!  mortuum. 
Cur  mortuum  quoque  odio  profcquimur?  Ccrtc  mortu.s  nemo  mu.dct. 
Ouod  h  vuut ,  quo  ab.)t  ?  apud  quos  fcruatur  r  nam  mc (ulpcaum  noii 
ojniorvt  ctiam  dcmca  fidc  dub.tari  dcbeat.  lHis  vcro  faft.s  vcnd.tum. 
&  pretiumprofcrentibus,Bclla,inquit,ne^ociatio.  Part.amur  lucrum; 
cS:  prxdonum ,  quos  mal.c.i  vinc.mus ,  icK-ramus  prxm.um.  Egrcg.a 
vcri  crudclitatis  paima,  quar  nobis  mcrit^.  placct.  lHi  m  al.cnos  conlp.- 
rant ,  nos  in  domeft.cos ,  &  chariflimos.  Adm.flum  cft  probnim  max.- 
mum,.nf.gne  dedccus.Maiorum  nofttorum  probitat.s  monumcnta  nul- 
Quamnon  cxtam:rel.nquaraus  &  nos  inluimanitatis  pcrhd.aq;  maculas 
•iiibiicsapudpoftcros.  Voiatcnim  vb.que fama, nunciamagnorum 
t.K  norum,  iion  linc  admirat.onclaudab.l.um,&:  noxiorum  v.tupcrat.o- 
nc.  Quomodo  communis  patcr  hunc  cafum  accipict  ?  Cu.  cctcra  bcato 
f  '        ■  triftc  aftcrt.c  txdii.m  vita:  Ul.iifnc  m.lcri  (cru.tutcm.an  noftra 
..Eu.t.am :  Noftram  «tcem  magis  dolcbit .  (u fcio  quando leuius 
malum  cft  pati,quam  .nfcrre  miuriam.  Nam  altcrum  lublcuatm  duobus 

 ,mcdi|s,fpc,atqucm.fcrat.one.  Altcti  autcm  obnox.us,danr,na- 

co  .uort.d.um  lud.c.o.Scd  quid  cgohic  clamitofpracftatfilcrc, 
ne  m.h.  quoquc  al.quid  obucn.at.quod  no  iubct  d.cerc.Exalncrat.  cn.m 
cft,      ■  •  ]->,l.ter,c\'pal.\mlpirat,^!rv,n>u':..m.F.tlixcqu.dcm,(ccuii- 

dui.:  nifuitRubcnoratio. 

Tulciuntaur.in canic.iii. ciu.,.v  ... ..inguinelurdi^qnemoc- 
cjderanr,tinxerunt:mittcntes,qui  fcrrcntad  patrcm,&  di- 
cercnr :  Hanc  inucnimus :  vidc  vtrum  tunica  hiij  tui  lit,  an 

ni>n. 

TvLTAM  fuilicul..mfratiumIofephdiirimul.irr,  .k.i.,:  . 
,16que  confiiium.quocclarccos  voiu.flcvendit.oncr.i  !  ■ 
cph.narrat  hoc ioco Mofcs.oftcndit Chryfoftomus :  Qu.d, 
„qu.t,decipitis  volmctiplbs,  6  infcnfati.?  N..m  iicccpaticm 
.     ....pcrc  pofl]..s,nontamcnfailctisIud.ccmiiIuqu.dcc.p.nc- 
:,u,t".  Non  i  Jorab.tquod  fcciftisvos  in  loleph,  &  quod .gnoran  vult.s  a 
parrc  cius.dminus  .llc  ocuius,qui  ni.quam  dor.ii.tat,  quem  max.mc  om- 
Lm  fot.;idarcoportebat.Vcr..m  .talchabet  humana  .iatura;.mmo  fic 
11-  habct  muitorum  i.ifipicntia.  vt  hominum  t.morcm  ,  &  pr.T(cnt.s  v.tar 
confufioncm  maxim.  faciant;mcntc  autcm,&  cogicat.onc  non  repr^fcn- 
tcnt  fib.  tcrr.b.ic  .ilud  Dci  tribunal,  &  intoicrab.lcm  ptrnnm.   Scd  hoc 
vnumcuranc .  qucmadmodumcffugcrc  poflint  humanamreprchcnl.o- 
Zl  i  animaducrfioncm :  .d  quod  &  fratrcs  lofcph  cgcrunt .  cum  pa- 
trcmfuum  Jw.pcrc  volucrunt.H.xcCliryfoltomus. 


496  C  0  M  M  E  N  T.   I  N 

De  ifto  conlilio  fratrum  Iofeph,imponcndi  parri  fiiOAd  hunc  modum 
'7'"^'  fcribic  lofephus  hb.  i .  Anriquitarum  :  Vcndito  lofeph.fratrcs  cius  conful- 
tarc  cocpcrunrquomodopacris  fufpicioncm  a  (c  alicnarcnt.  Placuitran- 
clem,runicam,qua  mducus  lofcph  ad  cos  vcncrar ,  quamquc  dcmirtcndo 
cum  in  putcunTjdctrp.xcranr,  kccraram  priiis ,  (anguinc  hircino  inficcre, 
atquc  ica  patri  allatam  oftendcrCjVt  u  feris  dcuoracum  putarct.  Quo  fa- 
fto  vencruntad  fcncm  non  ignarum  de  infortunio  fihj.  Aicbant  autcm, 
lofcphum  nequc  vidifle  fcjncqucfcirequid  illi  accidiflctjtunicam  ramen 
illam  inuenille  Iaceram,&:  cruentam:quamobrcm  fufpicari  fe  bclluarum 
incurfu  pcrijfle  illum ,  ii  tamen  cam  indutus  tunicam  domo  cxiflbr.Iaco- 
bus  autem,  qui  haftenus  leuius  malum  fpcraucrar ,  captiuumquc  aliquo 
pucrum  cxifl:imabar  abdudlum ;  opinioncm  hanc  cunc  abiccir ,  euidcns 
fenten  ^^8""^^^^^"^  necis,runicam  illam  ratus.  Sic  lofcphus. 
:amm4-     ^cd  in  rolcphi  verbis  nonnulla  funt  obferuanda.  Primo  air ,  runicam 
lofeph  tincfliam  fuifle  fanguinc  hirci :  noflra  tamcn  leftio  Latina,&:  Gix- 
ca  ,  (Sc  Tranflatio,quam  fcquicur  Vacablus ,  acque  ali^,  pr.xcer  vnum  Pa- 
gninum,qui  fimilicer  vcrcir  pro  hocdo  hircum  ,  habcnc  tincTram  fuiffc  illa 
runicam  (anguine  ha-di.Et  a  lofcpho,  &  Pagnino  faccre  vidctur  Hcbr^ra 
vox  ra??ghtr,qux  cfl:  hoc  Ioco,qua?  quidcm  vox  fignificat  hircum,vr  vidc- 
re  eft  Leuitici  4.^:  alijs  quamplurimis  locis .  Hoedus  cnim  Hcbraice  dici - 
imghedL  Scdcnim,  cum  &  Sanc1:usHicronymus,(Sc^  Sepruaginra  ,&ali| 
Hcbraice  doc^ifllmi  incerprccati  finc  hoc  loco  hoidum,  fcire  conucnic,li- 
cet  ghedi  hoedum  rantummodo  fignificer^y^i/T^/i/Vramen  hircum  quidcm 
frequentcr,fcd  nonnunquam  etiam  hcedum  ficrnificarc. 

Demde  Iofephusair,veflcm  lofeph  mifl^am^ad  Iacoh,non  folum  fuif- 
ie  tinftam  fanguinc,fcd laccratam  etiam ,  & difcerptam ,  idcmquc  rradit 
ndo,  1  hilo.Hoc  non  dicit  Scripcura :  fed  admodum  vcrifimilc  cft ,  frarres  lo- 
feph  quo  cerciorem  pacri  fidem  faccrenc,difcerptum  deuorarum  a  fc- 
nseilcloleph^deinduftrialaccrafl-eveftemillam.  Id quoque fianificant 
Hcbra:avcrba  :  nam  pro  coquod  Larin^  hoc  loco  lcc^itur  :  Fmt^W 
comeduenm.benUdcuoraunlofeph.UQhv^^^^^  eft  ad  vcrbum  :  AVi?,> 
maUdeHoruHneurnr^^^^^^^  raptn^  eft  lofiph:  fiucjifierper^do  dtfcerprys  efi 
.  7ofiph:Ki  ha.c,fcribir  Iofcphus,ipfofiner  filios  lacob  znuM,  vcftc m  lo- 
<cph  laceraram  &  crucnrataad  lacob.  At  conrrari.u  docct  Scriptura  illis 

txtremum  dcnique  lofcph  diaum  animaducrfionc  dianum  cft  •  ait 
cnim  ante  nuncium  filiorum  fuoru  dc  ca:dc  lofcph ,  ipfum ^lacob  fciuifl^e 
qnandam  calamitatcm  ^  infortunium  conrigifl^^Iofcph^fcd  pu 
mfn  umV        'T'''''  ^  -P^^-^^^^^n.,non  aurcm  inccricum:  Vifa  ra- 
Sumden^^H^^^^ 

loSht  S  in^  "'^^  "S'"  ^ "-^^  dcprompfenr,aur  cognouerit 
car  it^^^^^^^  "^^^^  ^^^"^^^^^^^  '^"^  '^-^^^^     cciam  llibindi- 

SamTft  vr  m,r"'^  t"^  "'Sotjum  lofcphi  inccr  folos  eius  frarrcs  pcr- 


Atirmu 


<  }   S  :  S    <      \\    XXXVII.  45^7 
j8     Mirum  ai«u,rcdhdemmiiiimccapiens,mihiq'iidcvirum  clt,quod 

fupcr  hoc  loco  cradit  Rupertus.  Ait,lacob  cognouUfc  humaiia  racione  prohubUn  opt 
&conicaura,mendacium  cfle  quod  dcneccc  loieph denunciabanc  Kano  RuptrN 
fibi  fil.j  fui:  fcdputadc  fui(fccum  perinuidii&  odiumab  illis  inrcrfc-  J*^  J  Jj-^'^^^^^ 
aum.  Verumtamcn  id  altilTima  diirimulationc ,  pcrpetuoque  hlentio  *^  '"'J'  '^r 
fupprciriirc:qu6dviderct  proderc  id  ,  &  manjfcliare  nullius  forcvtiH- 
tatis;&ingentispericuh&raali  caufam  efle  polTe.  Qw:d  enim  iuua- 
rec  tancum  fcclus  cxprobrarc  fihis ,  quos,  vc  par  erat,  tunc  punirc  non 
potcrat  f  Quinetiam  inflammarct  potius  eos  ad  odium  lui ,  &:  afc  ve- 
hcmenccrabahcnarct.  Verba  Ruperti,equibus  fentcntiam  cius,quam 
dixi,  cognofcct  Lcftor  ,  huiulmodi  funt :  Scd  nunquid  vd  fic  tam  dili- 
gentem faMere  potucrunt  ?  Nam  etfi  Sanao  ilh  viro,  circa  illud  ncgo- 
cium  prxtcr  humanam  nihil  adfuit  conicdturam :  numquid  tamcn  to- 
tum  eiiis  fpiritum,  fux  faliacia:  tcnebris  obuolucrc  valucrut?  lllc  nam- 
que  dixit  cis  portea,  vt  fcriptum  infra  eft  Genefis  quadragcfimo  quar- 
co  :  Vos  fcitts  cjuod  duos  filios  genuent  wiht  vxor  mc .  •  .f  ejl  vnus ,  ^ 

Mxifiif^Be/tiadcftorautreHTn.Qmdcfi  Wlud  yEtdix  .1  Summififtis 

cos  qui  diccrent  mihi> Ergo  illa  fera  peflima,  illa  beftia fxuiflima,quar, 
quantum  in  fe  fuerat,deuoraucrat  Iofeph,quahs  cflet,non  omnino  pa- 
trem  latcre  potcrat.  Scd  quid  agerct?quahtcr  fcram  illam  conflnnge- 
ret?quomodo  de  vcntrc  bcl^iar  illius,qucm  dcuoratum  putabat  fihum, 
cxtrahipotTe  putaret.^Taccndi  potiiis  &diflimuiandi,  quod  coniicxrrc 
poccrac ,  ccmpus  ilii  eracine  fi  notam  fibi  illam  ficram,  id  efl  ,fihorum 
audacem  atque  violentam  inuidiam,  querclis  mamfcftis  exagitarct, 
maiorcminrabicmdenicscius  acucrcc.  Itaque  in  accrbiflimo dolore 
vim  fibi  faciens  » &  vcrba  fua  moderans ,  dicebat :  Ferapejfma  comcdit 
cumhjitadfHorAuit  lofeph.  Ncc  hoc  diccns,fairus,aucmcntituseft.  Ta- 
lis  na.Tiquc  filiorum  f  imma  in  lofeph  faruitia,  ferar  ac  bcftia:  vocabulo 
rc»f>ilTimc  arquiuoca-  i  potcrat.Haittenus  cx  Rupcrro. 

Vwrum  ifta  Ruperti  opina  io nec  veracft,ncc  vcrilTimiiis.Licet enim 
lacob  fciretlofephcfrc  inuifum  fratnbusfuis  :nuila  tamcn  erat  ratio 
exittimarc  ,  odi.>m  ili«.d  in  tam  immancm  cuafurum  crudelitatem  ,  vc 
fracrcm  fuum  ipfi  ciucidarcnt,&  fccommunem  iplorum  patrcm,acer-. 
bilTimo  Iuitu,&  dolore  obriiemcs,in  maximum  vitar  difcrimcn  prxci- 
pitarcnt.  Ncc  fan^  dtrccbat  parrem  ,  tantx  apud  fiiios  auftontatis  atq; 
rcucrcntiae ,  tam  atrox  eorum  lcclus  pcrpetiio  diflimuiare,  &  filerc  :  & 
non  aliquando  per  occafionem,  quat  plgnfariam  ci  ofFcrri  potuic,  ob- 
iur^^are  cos, accufire  ,  caftigarc , &  ad  pcrnttentiam  taoti  cnminis  vr- 
gere.Ncc  vcro  pwncul«im  crat  vllum  ,  nc  lili  a patrc  caftigati  ad  odium 
cius&  perniciem  incitarcntur.  Immo  vcro  illicredcnics  idcflc  patri 
patefadVim  ,  vc  aha  multa , per  diuinam  rcuclationcm  ,  commoti  fuif- 
fcnt  ac  poe iitcnf  im  ac  fcle  ad  pedes  patris  abieciflent,  vcniam  ab  co 
fupDliciter  poftnIaritcs,&  fui  pcccati  mcritum  deprccateifupplicium. 
PrjeVcrtim  vcro  fpcrantcs,  non  parum  irt  placatum  lacob,  cum  cx  ipfis 
audirec  nonciTvrocifumlofcph,  fcd  venditum,idcnim  doIorcm,acquc 
Commwnt.in  Gen.Tom.4.  '  r  r 


An  Tacob  ali- 
ijuuiido  rC' 
l^rfJfendertt 
jiltoi  de  eo 
qtHfd  feccrant 
tn  hfcjfh. 


Cenefso. 


VfiRS.  J^, 


Ordtf9  Ucoh 

defftoratis 

tertti4m  lofc- 
yht^ex  Philo- 
*te. 


45)g  COMMENT.  IN 

indignationem  patris,maiorem  in  modum  cxienuaflet  atq;  eleuartet. 

Sed  quaeratfortaflequifpiam  ,num  lacob,  vbi  compcrium  habuit  84 
fcelus  filiorum  fuorum  in  Iofcph,aliquando  cos  incufauerit,  atque  ca- 
ftigauerit.Equidem  fcrorad  opinandum.nunquam  id  cflcfa<ftum  a  la- 
cob.  Ncmpe  fit  mihi  verifimilcfilios  lacob,  vbi  fccluscorum  patefa- 
<Sum  eft  jingenti  dolorc  ac  pcenitentia  captos,  fummo  ftudio,ac  fub- 
milfionc  animi,atc];  iiitimi  doloris  fignificarione  pctiifle  veniam  a  pa- 
tre.Ipfe  porro  Iacob,reputans  fecum,ac  penfitans,quantum  in  bonum 
Dcus  peccatum  fihorum  fuorum  conucrtifl'ct,vcnditioncm  lofcph,  dc 
feruitutem,  &  carccrcm  vidclicct,  in  fummam  gloriam ,  &  potentiam 
commutandoi  &  per  cum,fibi,fuarque  familia!,  multifquc  regnis  atquc 
gcntibus,  falutcm affercndo;  hocinquam,  lacob  attcnte  confidcrans, 
non  potcrat  adiiccrc  animum,ad  filios  fuos  fcucrc,afpcrcquc  caftigan- 
dos:fed  totus  mente  atq*,  animo  intcntus ,  6c  defixus  in  contemplatio- 
nem  ,  & admiraiioncm ,  &  prardicationem  admirabilis  confili j ,  &  Sa- 
pientiar  Dei ,  qui  cx  occafione  tanti  mali,  tantum  boni  cfFcciffec ,  a  fi- 
liorum  obiurgatione,ac  punitionctcmpcrandum  fibi  iudicauit.Nimi- 
rum  illud  ipfum  animo  fuo  volutabat,&  dc  filiis  cxiftimabat,quod  di- 
xifle  illis  lofeph  infra  legimus  cap.45 .  Nolitefit\quiz,paHere,necjiie  vobii 
dHrum  ejfe  videatHr,<}Hod  vendtdtftis  me  tn  his  regionihus :  pro  falute  enim  ve- 
ftra  mifitme  Deusante  vos  in  Aegyptum.  Nonveftro  confdiofed  Detvolun^ 
tatehtcmiffHsfHm.  Et  cum  port  mortcm  lacob  fratrcs  cius  vchcmen- 
tcrtimcrcnt,  ne  tunc  lofeph  vlcifci  vellet  iniurias ab  ilhsacceptas,  ille 
difcuflb  pcnitus  cx  animis  corum  mctu,fic  ipfob  aflFatus  cft :  Nolite  ti^ 
mcre :  num  Dei  pojfHmHs  reftftere  voluntati  >  Fos  cogitaftis  de  me  maltim  ,fed 
Deus  conuertit  tllnd  in  bonnm ,  vt  exaltaret  me,ficHt  in pr^fentia  cemttis , 
falHosfaceretmtiltospopulos.  Hoc  ipfum  itaq;  perpendens  Iacob,facinus 
filiorumfuorumpcrpetua-obliuione  delendum  putauit.  Quofaaum 
crtcrcor,  vtcumlacobinextremovitajfua?  grauiter & afperc  Ruben  • 
deinceftu,acSimeoncm  &  Leui  de  cardc  Sichimitarum  accufafl^ct 
atqucctiammaIediaisdefixifl"ec:dcpeccato  tamen  filiorum  fuorum 
in  lofeph  vcrbum  fcccrit  nullum, 

Tunica  filij  mci  cft ,  fera  peffima  comcdit  cum, 
beftia  deuorauir  lofeph, 

E  R  B  A  qitar^  lacob  dixit ,  vifa  tunica  lofcpli  concerpta  6i  8  f 
crucnra;  idcoque  haud  dubi^^  ratus  ,  difccrptum cum  fuifl;: 
a  fcns,  breuifl?mi  narrat  hoc  loco  Mofcs :  fcd  ca  longiori 
orationc  Philo  commcmorat  ,qua!  hic  afcribcrc  •  re^^um 

vcnd.cuni  cfTc  lofcphfeJ  commentum  illud  de  abfumpto  eo  a  bcftiis 

obmutuKpcr  longum  temporis  fpatium,  nec  caput  quidem  ralens  at- 

tollcrc 


GENESIS    CAP.  XXXVll.  45^5^ 
tollerc  fupprclTum  tanca  calatnitate.Tandcm  repemc  cfFufus  iii  lacluy- 
mas,velucefontc  vbertimprorumpentes,  plangcbat,pc(ftus  &  facicm 
pcrcutiens ,  &  fcifTis  veltibus  lamcntabundus ,  talia  loquebatur :  Non 
um  mortem  tuam,tili  mi,dolco,quam  fepulchri  iaifluram.  nam  h  tibi 
fcpulchrum  c5tigilTet  in  tcrra  propria,  ncc  mihi dcfuillct  folatmm;or- 
ficioseaflediffcmaegrotantiantc  mortem :  impendilTcm  moricncicx- 
trcma  ofcula :  claulilfem  morientis  oculos:  mortuum  lauiflcm  lachry- 
mis :  cxculilTem  magnihcc :  nihilciue  de  iuftis  atque  etiam  magnificis 
funcribus  omififfem.  Atquectiam  fi  percgrc  dcfunaus  efres,dixiHem 
ipfcmct  mihi,Pcrfolutum  cil  natura:  dcbitum.  Noli  triftari,viui  habcc 
fuas  patrias :  mortuorum,  omnis  teri a  fepulchrum  cft :  brcuis  aeui  func 
omncs  homines.  Nam  qui  maximclonga^uus  fuic ,  quanto  tcmpore 
vixitillc,fi  ad  setcrnitatcm  id  conferatur ? Vcl  fi  omnino  moriturus 
cras  pcr  vim  &  infidias,  leuius  fuififct  exungui  manibus  homi^num,  qui 
mortuufaltcm  miferati,  obruiflcnt  terra,&  cadaucrtumulaflcnt :  Aut, 
vc eflfcnc  crudeliflimi,quid  amplius  potuiflent,quam  infcpultum  proii- 
ccrc?  Qucm  camcn  mox  viator  aliquis  prxtcricns ,  communis  mcmor 
naturx,mifcratione  ta(ftushuma(Tet.Nunc,vtfcrtur,immitcs  &  carni- 
uoras  bcftias  pauifti  &  faturafti  mcis  vifceribus.  Haaenus  multos  la- 
borcs  inopinatos  cxantlaui,  in  huiufmodi  mifcriis  abundc  fum  cxerci- 
tus,ccrtando,pcrcgrinando,mcrccdc  fcruicndo,durafcrcndo  imperia, 

&  vfquc  ad  vit?  pcriculum  cxagitatus,a  quibus  minime  oportuit.Mul- 
ta  vidi ,  multa  audiui  ,  multa  lum  paflus  grauia ,  quibus  ad  paticndam 
crudituspcrduraui.Scdnihil  pr«fcnti  cafuintolcrabilius,  qui  totum 
animi  mei  robur  fubucrtit,atq-,  proftrauit.Quis  enim  lu^us  potcft  c(- 
fc  maior  ,  aut  mifcrabilkor  ?  Vcftis  pucri  ad  patrcm  pcrlata  cft :  cx  ipfo 
non  mcmbrum,non  fruftum,non  vcl  minimar  rcliquix:totum  dcuora- 
ucrunt  beftix  :  nihil  fupcrcft,quod  fcpulchro  infcratur.  Ac  nc  vcftcm 
quidcm  reccpi,  nifi  vt  ad  cius  afpcaum  rccrudcfcat  doloris  mcmoria, 
nc  vnquam  tantar  calamitatis  obliuio  mihi  poffit  obrcpcrc.Sic  illc  lor- 
tcm  fuamdeplorabat.Hadtcnus  cx  Philonc. 
86     THmca fiU]  mei eft,  Hcu  nimium  crudelcs  fili j  lacob  qui  vcftcm  lo- 
fcpho  dctraaa,atq;  hccdino  fanguine  pollutam,paternis  oculis  oftcn- 
tari  feceruntico  mmirum  confiho,vt  5c  a  fe  fcelus admifl^um  mendaci- 
ter  amolircntur,fimulq;  vt  paterna  vifcera,  tanquam  in  rc  pracfcnti,vc- 
hcmcntius  dolorc  c5raoucrcniur.  Mifcrationcs  cnim,  &  lacrymx  non 
folum  diccndo,vcrum  quaedam  facicndo,intcrdum  vchcmcntius  exci- 
lantur.Vndc  &  produccrc  in  publicum  ipfofmct  qui  pcrichiatur,fqua- 
lidos  atque  dcformcs ,  &  infuper  libcros  corum  ac  parentcs ,  in  morc 
quondam  fuit  in  grauiffimis  caufis,&  ludiciis.Qucmadmodum  &  illud 
faaitabatur  ab  accufatoribus ,  oftcndcrc  crucntu  gladium,  cxtraaaqi 
de  vulncribus  ofla,  &  vcftcs  fanguinc  pcrfufas,vulncra  itc  rclolucrc,  & 
vcrbcrata  corpo:  a  nudarc.  Quarum  rcru  maxima  crat  vis,  audientium 
animos  vcl  ad  odiu&in  iignatione,vclad commifcrationcm,  &opi- 
iulacionem  innamraandi :  Populum  Romanum  in  rabicm  &  furorem 

r  rr  z 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


Vcjltl  occift 

topere  com- 
m&uertt  Po 
putitm 
num. 


500  COMMENT.  IN 

cgiiredicitur  inocciforesCaij  Cacfaris  ,  veftisciusprolata  in  forum, 
fanguine  madcns.Scicbant  ilU  interfcdlum  Cacfarem,corpus  ipfum  le- 
(So  impofitum  aderaf.veftistamen  illa  fanguinoleta,  itarepraefentauit 
faftae  cafdis  imaginem,vt  non  occifusfuiffe  C«far  ,  fed  tun^  occidi  in 
c6lpc»5lueorum  videretur.AudiatLeilor  Dionem  fub  fincm  libri  44. 
qui  extrema  verba  orationis  Antoni  j ,  in  commifcrationem  Caefaris, 
Rom.i'  &odiijocciforumhabitac,referthuiufmodi:Heu  mihi,canos  tuos  fan- 
guinefocdatoslheu  vcftem  tuam  laniatam,quam,vt  videtur,in  hoc  fo- 
lum  acccperas,vt in  ea  confodereriblHaec  Antonio  perorante,  populus 
irritatus  primo  cft:deinde  ira  vehementius  commotus:  tandc  ita  cxar- 
fit,vt  pcrcuflores  Casfaris  qua^fitum  ad  necem  irent.Sic Dio.lulia  quo- 
que  Caefaris  filia,&  Magni  Pompei  j  coniux,vifa  Pompei j  v  efte  afper- 
fa  fanguine,rata  ca^fum ,  fubito  metu  cxterri  ta  concidit ,  partum  infu- 
pcr,  doloribus  obortis,  abegit:  &  paulo  pift  animam  ctiam  expirauit. 
Haec  dixi,vt  oftendercm,magnam  fuifle  ratione,cur  lacob  ,  vifa  lofeph 
tunica  difccrpta,ac  cruenta,tanto  conflivftarctur  dolorc. 
^'ifdrud^'  ^'^^^^«J  >  indtitus  efl  ciiicio.  Pcruetus  c^remonia  fuit  apud  ^7 

Vcbrlos  de^  Hebrafos,diIacerareveftes:quiaprifciilIi  homincs  animum  fuumdo- 
mt^irat.  difcerpi,ac  dilacerartteftificabantur.  Is  autem  dolor  interdum  cx 

ingentiquapiamcalamitate  ludliique  nafcebatur  :  atquc  hoc  modo 
legimusinhocloco  lacob  fcidiffe  veftesfua8.&  infracap.44.  filios 
cius:  &Leuitici  ii.vetatur  fummus Pontifex,  vllum  ob  priuatumca- 
fum  fuum ,  & dolorem ,  fcinderc  veftes :  &  lob  capite  primo  nunciata 
atrociflima  calamitate ,  qux  fibi  contigerat ,  fertur  fcidiflc  vcftimenra 
fua.Nonnunquam  dolor,cuius  index  &  teftis  erat  fciflio  vcftium,orie. 
batur  ex  magna  quapiam  indignatione ,  atquc  criminis  atrocita:e:ve- 
lut  fi  quisimpie,&  contumelioseaducrfus  Deum,  vel  loqui.  vel  faccre 
quippiamaufus  eflVt.  Hanc  ob  cauflam  legimus  Numerorum  14. 
lofue  &  Calcb  fcidifl^e  veftimcnta  fua,&  Matthsei  6.  Caiphas  di- 
cens  Chriftum  blafphemaflc  ,  fimiliter  icidit  veftimenta  fua  :  &  in 
Aftis  cap.14.  Piiulus  &  Barnabas,  aducrfuseos,qui  fibi  tanquam  Diis 
iacnficare  volebat,  fcidifl^e  veftimenta  fua  memorantur.Hunc  morcm 
HiTodotm  de  «  Hcbr^is  permaiiaflc  ad  alias  gentes,credibilc  didu  cft.  Id  certcfo- 
Perdsfande.  cnnequondam  fuifle  apudPcrfas ,  quibufcum  vcrfati  perdiu  fuerant 
Hebr.i,oftcnditHerodotuslib.3.huLinmodum  fcri'bens:PcriL  v^ 
KcgemCambyfem  vehcmcnter  iamentantcm  confpcxcrc  ,  vniueiri 
tum  veftimcntarcfcinderc,tum  efi^ufo  ploratu  vti. 
EugHbmus  m  ^'^^l^^^s  ffl  ctctlio.Ponamhk  quoddam  Eugubini  non  afpernandum  88 
Recogna^one  "P"  ^^o^ loco annotamentum:Quid  refert,inquit  iHcGuod  Hcbraicc 
l^gatur,Iudutuscftfacco,quoetiammodoChaldaiciqcouur,&Gr^ 
li\  "f"^  ^^^"J.l^.'^^"^^^"^  '^^^i^nis  fit  fcnfus ,  N,fi  fortc  quilp lam  fcru- 

aha  mat  r  a  cofuatur,faccus  vcro  cx  canabo,&  co  quod  ccrra  nafcitur. 
Scd  facilcha^c  confundutur.Eft  autcm  Hcbraicc  Aquae  vox  in  plu: 
rcsalias  linguasdenuatacft:fimiJKercmm  duiturGj;ecc,&  Latin^ 

(addcre 


GENESIS    CAP.    XXXVIL  ^oi 
ctiarapoterac  ltalice,Hifpanicc,Gallici,  GermaniccjPcrraulta  emm 
vocabula H:braica  in  cecens  linguis  rcmanferunt.  Quod  prxlcrtim  \n 
lingaa  It  ^lica  nos  obfcr  iauimusinam  vt  omicac  muita  alia  quem,mef- 
chiau  n  lcali  appellanc,vidcliccc  pai  percm,  &  calamitolum  ;  finiiliccr 
Hv:braiced!Cicurwi:/ci!7.7?i:Almaquoque  lingua  Punica,  dicicur  Virgo, 
ficuc  eciam  HcbraicC,virgo  inquam  ahlcondica.Sic  Eugubinus. 
8p     Siccum  vcro  tijc  cilicium  inducre  roLbaiu  gcntes  illx  Orientales,  J^^^'"^'^ 
quo  declararcnc  mgcntcm  animi  fui  dolorcm  ,  fufceptum  vcl  ob  infi-     l^^^fam  \n- 
gncm  quampiam  calamitatcm  acceptam,vei  ob  magnum  aliquodfcc-  dHekstur  /a<*^ 
lusabillisadmilTam,vciliocam  vili  Scabicaoiiabicu  teftificarcturde-  ceJ^Mc 
miirioncm  :k abiec^ioncm  ammi  fui  coram  eo,queni  placarc  voiebanti 
&adfui  commiferatione  veniamqueimpertiendam  commouerc.  Ha- 
bemusprjclarahuiusconfuecudiniscxempiaduo  in  cerciolib.Regum, 
vnum  dc  legacib  BenaJad  Regis  Syrix;  aitcrum  dc  Achab  Rege  Ifracl. 
DciUo  icalcnprumcll  in  capicc  vigefimo  cius  iibri.  "Bcrtadad  fngiens 
'        -     ioderAtir        '        n. 'Dixeytivtcjue 

.   i  ^csIfraeL  panetH^situqHe 

ficcosin  lumhtsnoflriSy&  fHmcHlosm  capitibtu  noltns.cr  egrediemur  tid  RC" 
.    '      '   ^        '    '    •  '       '  '  rnhos ftiosii^ 

y  ;  y&CDc  A- 

th^b  auccm  m  vigefimo  pnmo  capicc  ciuldcm  libn,  hxc  prodica  func: 

(  •  ^  .•  '         •■    :  ^  .    -  '     :t  ctltctocar- 

capite,  Et 

fiitltis  eji  ferrno  Dornsni  ad  Eiiam  dtcens-.Nonnevidtflt  htimtitatnm  tAchah 
ccramrn  '  '       .  ^us eji  mei  causa-^non ind^f  >'  -^"  le^ 

bitsetHs:^  amdomkietHS. 
90     LHgensfiUHmjHummMltotempore.Qainioicmport}  nimirum  pcrtrcs 
&:  v ginci  annos.Siquidcm  cum  lofeph  d\  venditus ,  crat  fexdccim  an- 
norum,vtcradicur  hoc  capicc:cum  autcm  cognitus  eH  a  tratribusin 
Acgypco,atq<je  id  lacob  dcnunciatum  clt ,  crat  lofeph  triginia  nouem 
annorum,  vt  cx  capitc  quadragcfuno  primo  ,  &  quadragcfimo  quinto 
colligi  potcft.  Ergo  a  decimo  fcxto  anno,vfquc  ad  trigcfimum  nonum 
Iofcph,(quamdiu  ncpe  putatus  cft  a  patrc  mortuus)  pcrdurauit  luitus 
lacob.  Scd  nunquid  tam  diuturnus  luitus  indcccns  tuit  &  culpandus? 
Mmime.Nam  &  amiirio  taiis  fiiij,qui  patri  quafi  lumen  erat  oculoru, 
&  baculus  fcneftutis,  atque  ob  eximiam  indolcm ,  cgrcgiamque  in  ca 
xtatc  prudentiam,pracltaccfquc  virtutcs,  muito  cctens  hii js  amabilior 
erat^atrocilTimum  prxtcrea  gcnus  mortis  ,  quo  crcdcbatur  a  fcris  dif- 
ccrptus ,  &  dcuoratus ;  hacc  inquam ,  mcrito  ingenti  dolorc  patcrnum 
pcctu5  fcrirc ,  atque  oculos  iargo  &  diuturno  fletu  pci  fundcrc  dcbue- 
runt.Ex  naturali  ctiam  corporis  tempcramento  quibufdam  accidit,  vt 
prompciflfimifinta  llacrymandum,&  in  lacrymando  diu  multumquc  ProJ^Jio  U(rj 
vcrfan queant.Et quanquam dolor cft caufa lacrymandi;eft"ufio tamcn  '^^^^^'^l^^^^^ 
ipfa  lacrymarum  haud  paruum  cft  doioris  lcuamen.  Contra  vcro ,  la-  UHu!Ln7um: 
crymarum  vioicnta  cocrcitio  Sc  comprcrtio^dolorem  ipfum acuit  ma- 

rrr  5 


502  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

gis  arquc  contendir,&:  infuper  valetudini  nocet  plurimumivt  per  efFu- 
nutJ.i.  J^Qi^cfji  lacrymarum,dolorex  animo  efflucrc,  &:quodammodo  exhau- 
'      riri  videatur.Non  male  igitur  pocta  ille  dixit: 

EjlaU{juidfatale  rnAlum  perverba  lenare: 
Etitcrum: 

StrangHlatinclufiu  doloriattjue  exdtftuat  intm: 
Cogitur  q;'  vires  multiplicare Jiias. 
Verum  iuper  hac  rc  Magnus  Bafilius  in  Homilia  ^.de  Gratiarum  a-  9 1 
dione,diferte  admodum,eruditcque  difputat :  cuius  partcm  quandam 
diiputationis^varia  &  iucundaeruditione  arperfam,&:  ad  id,quod  nunc 
agitur,proprie  pertinentem,  ^dlcribere hoc  loco  ,  confentancum  fore 
inftituto  noftro,gratumque  Ledori  exiftimaui.  Lacrymari  contingit 
(ait  Bafilius^  cum  particulcc  cerebri  concaua? ,  cuaporationibus  ex  tri- 
ftitia  collcftis  differta?  quafi  per  eliccs  quofdam,  canalcfve  per  mcatus 
oculorum,pondus  illius  colledliti j  humoris  cgcrunt.Vnde  &  poft  rcru 
triftiuminexpedtatamatqueinopinatamdelationem  mox  fe  in  aurcs 
infinuant  fonitus  quidam,&  vertiginofa^  reuolutiones,tcnebrarumquc 
ob  oculos  cfFufio :  &  iccirco  caput  obuerti  vidctur  vi  vaporum  ,  quos 
furfum  vcrfus  remittit  calor,qui  fe  in  imas  partes  retraxerat.Et  qucm- 
admodumnubibusaerdcnfatur  in  guttarum  afpergines ,  fic&  vaporu 
craflamcntuminlacrymasrefoluitunhincquoque  marentibus,  &in 
lu<ftuconftitutisclamerepensnonnihilla:titix&  iucunditatis  obori- 
tur:per  flctum  exinanito,eo  videliccr,  quod  dcgrauabat  capwt.  Huius 
mtx  rationis  vcritatcm  comprobat  reritm  qua?  fiunt  do6lrix  cxpcrien- 
tia.Ipfi  cnim  nouimus,  no  paucos  calamitatibus  deploratis  vtiquc  nec 
curabilibus  circumuallati,cumrcprcfli(fet  per  vim  lacrymas,fibi  tcm- 
peraffe.  Hi  porro  in  varios  &  imrocdicabiles  morbos  inciderunt ,  ceu 
funtapoplexia&paralyfis.  Alij  vcroin  mortem  prorfus  collapfifunt: 
ac  fi  fulcimcntoquopiamdcbih  nitercntur,fubtritis ,  &  diffraftis  coru 
yiribus  immodico  pondere  triftitiar.Hoc  ipfum  Hcct  in  flamma ccrne- 
re,quac  introclufionc  propri j  fumi  fufFocatur ,  qui  cum libcre  no queat 
cgrcdi,implexam  flammam  fuo  ambitu  opprimit.  Non  fccusjlli  con- 
tingere  afferunt  in  ea facultatcquac  in  animali  difpenfat  vitalcs 
aftiones,&  moderatur;nimirum  intabcfcerc  cam,  & 
cxtinguivehementiorcacrimonia  doloris,fi 
nulla  ei  ad  cxteriora  perfpiratio 
concedatur.  Haftenus 
cx  Bafilio. 


OCTA VA 


GEMESIS   CAP.  XXX\ 


503 


OCTAVA  DISPVTATTO, 

vox  hehrjea  Sccol  ,  tjujm  Latinus  Interpres  hocloco  lnfernufy\ 
Cr  althilnfcros  foletmterprettri  .fempcnn  Scriptura  ,  vtcjmdam 
contenduntyfigmficct  foffam  velfcpulcrum,  nnnquam  autcm  locHm 
infcrornm. 

Super  illts  ^erhiSy 
Defccndamad  filium  mcumlugcnsinlnfcnuun.        Vbrs»  jj. 

T  olim  quzficum  cft,  hodicque  intcr  facrarum  litteraruai 
tradlacorcs  quaeritur, An  vox  hcbrxa  Sceoi  fcmper  in  Scri- 
pcura  fignitkcc  foflam  vcl  fcpulcrum :  an  etiam  vfurpetur 
pro  loco  inferoru ,  qui  creditur  cflfe  injprofunJilfimis  ter- 
r«  partibus;vbifunt(vanjstamcn  difclufilocis)&  fuppli- 
cijsdamnatixcernis,  Cs:  purgatorijs  pocnisad  tcmpus  cxpiandi :  &  vbi 
ante  Chnrti  aduetum.Sanitorum  anmii^»  dctincbantur.  Et  primus  qui- 
dcm  locus  vocatur  proprie  Infcrnus:fccudus  nominatur  Purgatorium: 
tcrtius  appcllatur  Limbus. 

Duaelupcrhacquartlioricfuncfcntcntiaf.Vnacft  Hcbrarorum,&  dc 
riftianis,multorum  inhac  xtate  noftra,maxime  vcro  Hxrcticorum  ^Jl^^'^" 


Ch 


affirmannum  voccm  fceoi  non  fignificarc  aliud  in  Scriptura.nifi  foflam,  ^  ^ 

fiue  fcpiilcrum  ,  &  ex  hoc  falfo  argumcntantium  ,  Dominum  noftrum  Hjtrettcorum, 
nondcfcendiffcad  Infernum.Quam  fentcntiam  fecutus  Eugubinus  in  Eugubm^s. 
fua  R;;co^nitione  Pentateuchi  fupcr  hoc  loco,illud  in  InferHm  cxponit 
foiram&Ycpulcrum.Ncquid  (inquit)  prauumhoc  loco  fufpiccmur  dc 
Iacob;qu6d  ipfe  vir  Dco  amiciiTimus^dicat  fc  dcfcenfurum  nd  infcros, 
VbicumqucigiturHieronymusacScptuaginta  InfernHm  intcrprctati 
funt,jbi  eft  Hcbraicc  Sceol,\\oc  cft  fo(ia,fiue  fcpulcrum.  Ncquc  enim 
ca  vocc  fignificatur  locus ,  vbi fccleratorum  animas  recipi  Antiquitas 
opinata  ell.  Is  enim  locus  a  rcccntionbus  Hcbraris  Gehennd  vocatur: 
quod  nomcn  vidcntur  a  nobis  acccpilTe,cum  in  Vcteri Tcftameto  nuf- 
quam  inueniatur  vox,^^/i7^«^4,locum  ammaru  quac  damnatar  funt  arter- 
nis  fupplicijs,fignificare.Quade  rcRabbi  Mofes  Aegyptius  in  lib.de  R^-W"- 
Refurre(flionehoc  modofcribit:Suppliciu,quo  fcclcrati  cruciabutur, 
afferuncclTe  gehcnnam  :  Quemlocum  dicunteflc  flamis  ardentc,  vbi 
vni  cu  corpore  funt  coburcdi  impi j,n6  vno  quidc  fupplicioru  gencrc, 
fed  adco  vari  js  &  exquifitis,vt  longu  fit  rcfcrre.Sic  illc.Qiiarc  no  pro- 
pnc  Sceol  fignificac inferos.  Et  Aben- efra  hoc  loco  rcprehcdit  editio-  iuJ,.Ayhfr, 
ncm  Chaldaicam,quaE  voccm  Sceol  vertu  in  Gchcnnam:cuatque  varia 
^cripturaru  loca,  c  quibus  cognofcitur  Sceol  scpcr  fignificare  fcpultu- 
ram^vceft  illc  apud  l(i\i:§lu$anoinfeniuscofit€httHrtibi:Eti^^        lob  DfajS. 

capuc 


Caietanits, 


504  COMMENT.  IN 

capice  26  A^tidns  ejl  irtfernus  cora  tllo.Vtvohiq;cmm  fmc  dubio,  defof- 
fa  vel  fepulcro  habetiir  fermo.Ha^c  diximus,fnhih  facietes,  quae  dc  hac 
rc  fomniauit  Nicolaus  de  Lyra:verc  enim  figmeta  funt,  qua:  de  Limbo 
fcribit  hoc  loco.Hasc  Engubinus,  valJe  profedo  imprudenter  ;  nimis 
audaiter,&  oppidoquam  imperitc,vt  ex  ijs,quac  paulo  infra  difputatu- 
ri  fumus,manifeftum  crit.Somnia  ver6,&  figraenta  vocat  Lyrani,  quar 
fcribir  hot  loco ,  cum  ca  veram  &:  catholicam  doflrinam  contineant. 
Verbii  Lyrani  fuper  ilhs  vcxhiS-.Dffcendam adfilium  meumlugens  in  infer- 
mt7n,(u\M  huuifmodi:Hcbrapi  exponunt,in  foueam  vel  fepulcrum  :  Ca- 
tliohciautem  melius  exponunt  dicentes,/;7/>;y^rw«wJd  eft,ad  Limbum 
Sandorum  Patrum,qui  locus  eft  f  pcriorpars  inferni.Sic  Lyranus.ca- 
de'mque  eft  Theologon  m  fententia. 

Ad  hanc  item  Hebrxorum  opinionem  Caictanus  mcntcm  fuam,  &  93 
alTenfum  appuIit.Hunc  enim  locum  Genefis,que  tra6^amus,exponens, 
ficait,Didtio  interpretata/;7/fr;;//w,foflam,feu  fepulcrum  fonarc  dici- 
tur,&hocquadrat  (enfui  gcrmano.Manifcftaturenim  qi  id  fuerit  >  la- 
cob  renuere  confofetionem  ,  videhcet  velle  perfeucrarc  in  ludlu  vfquc 
ad  tempus  (cpulturc  propria?;hoc  enim  fignificatur  diccndo:  Dcfcen- 
dam  triftisin  fepulcrum ,  ad  fiimm  meum  iam  defundlum  cundo.  Sic 
VmaUus.  Caietanus.Vatablusexponitetiamfepulcru,veIfoffam,  &  ait,iftaver- 
bacontinerc  Hebraifmum,cuius  hicfit  fenfus:Mortuo  filio  mco  ,non 
poffum  amplius  viucre,fed  lugendo  ipfnm^moriar.  Itidem  intcrprcta- 
Lippoman.  tur  Lippomanus  in  Catena^Etiftorum  verborum  talem  hunc  facit  fen- 
fum:Ha:c  res  mihi  fincm  vifa?  afFcrct;ne<:,quoad  moriar,finem  lugcndi 
faciam.  In  eadcmfujfleopinione  Pagnmum  ,  dcclarat  eius  tranflatio; 
locum enim  hunc  ita  vertit :  Defccndam  ad  filium  n»eum  lugcns  in  fc- 
pnlcrum.  Ncc  ab  ea  opmione  abhorruiffe  vjdetur ,  vir  multo  illis anti- 
quior  Albinus,difc»pi4iusBedap,&  magifter  Caroii  M^gm-i  Qujrftio- 
nibus enim  fuis  m  Genefim  fuper  hoc  loco  fic  aM:,\n  cnam  mft  rni  jio- 
mine  fepulcrum  figmficauit?  Quafi  diccrei,  In  luftu  manebo  ,donec 
me  tcrra  fufcipiat,hcut  illum  rccepit  fepukrum. 

P^"'"*^  Fjgius,damnatae  memorix  fcriptor  (qui  Paraphrafim  Chal  P4 
bmptor  daicamin  Pentateuchum  ,appofitis  adca  v  nor.i.ullis  Annotamentis, 
poiitbnM-  interdum  parum  Cathohcis,cxplicauu3>'f^fi  foluT»  irbitratur  vocabu- 
lo Sceel non  aliud  fi^nifican  mfi  fcpulcrum,vcium  iiani  Hgei eiicorum 
iioftritemporicadft'ipuhtor,de  Chrifti ad  ii.fcius  def.en!u,mdoaa, 
atque  tmp!(Jdifputat.  Exponcnsigitur  d  ud, r:;  ».,  S>uc,vt  lcgit 
ipfe  infoueamSuhdnAA  autcm tft  in  K  pnk  rnm.  quafi  dicai ,  Filio  meo 
lolepho  mortucnon  pofllim  amphu^  vioeu .  Vrcaiur  ci.ten»  Hcbi«is 
iepuicrum  Sceol  i  SarhA  id  cft,prrci.do,eo  quod  femper  petat,&  nun- 
quani  fatietur,iuxta  illud  Prouerbiorum  ^nT  ^t  rxim.m^inon  faturan^ 


Taninfif. 


Afhinm. 


fauilui  Fa- 


.  ^^'T'    (ii)ir  ^qptdnon  faturan- 

tur,^  intcr  ea  numcratur  infemus,  vc!  poiius  (J  pulci  um ,  eo  quod  non 
iaruratur  cadauer.bus;&  capite  vigcfimo  Irprimo  diciiur  Infcrnus: 

&peiTfit,onuquamlaturari:qu)busvcrbisfign'ficaturanimiE&corpo 
mdiiiolutjoA  ipfa  mors,cmomnc$  homintts  obnoxij  funt.No  igitur 

SccqI 


GENESIS  XXXVII.  5^5 

Sceoiym  Uoc  loco  fignificat  infcLiiLiiii,ia  Lit,  locum pcenai  um.&  dam- 
natorumiad  hunc  cnim  non defccndk  lacob:fcd  potius  ad  communcm 
illum  ftacum  omnium  defun6lorum,tam  piorum,quam  impiorum  ho- 
minum:idq;  mukiscxfacrae  Scripcura:  locis  m.inifcftum  elt.  Hinc  ta- 
cile  incelhgicur  arciculus  ille  fidci  nortr(,squi  cft  in  fy mbolo,in  quo  Je 
Chrifto  dicauviDefieriditAdinferosiciiXO  fincdubio  fignificatur,Chrifti 
morcem  non  fuiftc  fiaicia,  fed  veram ;  &  illum  veri  fuift^c  morcuum,  & 
fepulcum,  communcmq-,  illum  defunaorum  ftacum  pro  nobis  pecca- 
toribusdcguftarevoluiflc.  Chriftus igitur  defccnditad  infcros,quia 
poft  mortcm  dcpofitus  eft  in  fepulchro,&  anima  eius  non  eft  derehda 
in  infcrno.id  cft,  in  fcpulchro.  Nomen  enim  anim^  fignificac  vita  na- 
curalem,&  fenficiuam^quxHebr^is  vocatur  AV/?fc<fr/?,quaChriftus  pcr 
morcc  pn  ' t  in  criduo,  quo  iacuic  corpus  cius  in  fepulchro.  Er- 

goillud:A  .ifiqnes nnimA7nm€A?nm  i;7/fr;;(?,quod  ex  Pfal.  i  5.  cita- 

uit  dc  Chrifto  Petrus  Aa.i.non  aliud  fignificat,nifi  hoc:Non  permic- 
tcs  corpus  meu  mancre  in  fepulchro  priuacum  vica  naturali  fcmper;  ed 
vira  illapoft  triduu  refticues  mihi.Ad  hac  fcrmc  fenceciam  ifte  Fagius. 
.eafter,  quancum  ad  fignificationcm  vocis  Sceol^  aftentitur  Fagio, 
•11  ipfe,non  vc  nos  h  JocxnusJjigens  in  infernum  ici^iyltigens  infi- 
.  ,&  vulc  illud,j;;/^/?///ti?> «w,effe  diftu  pro,vfque  in  fcpulchrum: 
Yt  fit  hic  icnfus  Lugcndo  fihum  mcum,  defcendam  ad  fepulchru: vel. 
Quoufque  fcpeliar,lugebo  filium  meum.  Verum  quacum  ad  intcrprc- 
■    tationem  Articuli  Fulci  de  defcenfu  Chrifti  ad  infcros  ,  confictam a 
Fa^^iOjOleafter^vt vir  Cacholicus,non  folum  diifcncic  ab  illo ,  fed  cum 
acrucr  oppugnac.  Oftcndic  enim  apercc,incerprccacioncm  cius  aducr- 
fari  ccxtui.  Nam  ipfeait  ,per  dcfcenfum  ad  infcros  fignificari  Chri- 
rtumfuiflevcre  mortuum ,  &  fepultum  :  in  '     '    '  \  Apofto- 

lico  fic  eft :  CrHcifxHS ,  momtHS,    fepnltHS ,  i  ^  :  Aliud 

igitur  cft,  dcfccndiirc  ad  inferos,&  aliud  fuilTc  mortuum,  &  (epultum: 
namfielTctidem,ciim  iam  diy  -fjuperuacuc,  ab- 

furdequep6ftadiungerctur:Z),  .  )leaftcr.Ad  cxcrc- 

mum,H2retici  noftri  temporis,qui  ncgant  animam  Chrifti,poft  mor 
tcmcius,defcen.-  nferos ,  ciim  vrgencur  aCichoIicisfencencia 

illaDauidis:iVi. .     ^     ^nes  anim^immedm  in  inferno  :  Prxfra<ftc  con- 
tendont ,  voccm  Hebracam  Sceol ,  qux  Latinc  illic  rcddita  cft  InfemHs 
fi-:iificarc  fepulchrum,  non  aurcmlocum  fubtcrraneum  animarum. 
Arquc  hxc  de  priori  opinione  fatis  di(fta  finc. 
96     Alcera  cftfcncentia  cxploratxccrtxq;  veritatis»  vocemHebra?am 

Sceoly^c  Lacinam  ci  rcfpondcntem  infernnsy^  in  hoc  loco  Scripcurar,  &  r/;.:,... 
ahbiVxpenumcro  fignificarc  non  foffam  vel  fcpulchrum  ,  fcd  locum  ^^ru. 
infcrorum ,  &  fubtcrranca  loca  ,  in  quibus  funt  animar  poft  mortem. 
HancfententiammuIciscV        '  laoriracibus&rationibuscom- 
probarevoIumus.Princip.  ,         ,  utalnccrpreces vocem  ( W)  &  ScptHA^mta 
hoc  loco,&  alibicxprimunt  vocogr^cae^^^tf^quaf  vox  fignificat  locum  i»^r;r  ^ 
infcrorum  ,  nec  apud  vlluraauftorcm  Grarcum  probatum  inuenitur 
Cum-ViCfr.iii  Gcn.Tom.4.  i  1 1 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


50^  C  O  M  M  E  N  T.  IN 

vfurpata  pro  fepulchro,quod&  a  Septuaginta  ,  &  abaliU  declaratur 
PAr,ij>hr(tfs    ^Q^g  Gidcca  Tci^o^.  Paraphafis  etiam  Chaldaica  vocem  Hebram  SceoL 

Cl).lldaiC(l.   /^.I   _        1  '     r        i   i  ii  i 

.S.  Hicromf». 

1 


vertit  in  Gehcnnam  ,  quod  nomen  in  fepulchrum  nuUo  modo  conue- 
nit.& S.Hieronym.voccm  Sceol  vbiq-,  reddit/VT/i-r^^^jfiueiV/fm.-non  au- 
tcm  Sepulchrum:  erat  autcm  Hieronymus  Hebraici  dodi/Timus  ;  Qui 
in  Epift.i  I  9.  quam  fcripfit  ad  Dardanum,hunc  ipfum  locum  Genefis 
citansfic  ait :  Ha:c  crt,vtdiximus,terra  viucntium,  in  quafani^is  viris 
bona  Domini  prscparantur ^  quam  ante  aduentum  in  Carne  Domini 
Saluatoris,nec  Abraham,nec  Ifaac,nec  lacob,  ncc  Prophetar,  ncc  alij 
.  iufti  viri  confcqui  potucrunt.  Deniq^  &  Abraham,  licec  diucrfis  locis, 
cumLazarovidetur  apud  hifcros:  &  lacob  vir  iuflus  dicit :  Z,«^^;7jer 
Luc  16.  g^^^^^^^^<^fi^^^^^^'^^^firmrn:%in^    Chrifti,clauis  Paradifi  eft,dicen- 

tis  ad  hdiixontnv.Hbdic mecum eris irj P aradtfo,S\c  Hieronymus. 
Augufl.  S.Augurtinusinqu2eft.i26.  inGenefim,  traftans  hscc  ipfa  verba  la-  97 
cohiDtfcendam  adfiltum  meumiHgcnsin  infermm ,  pro  certo  ponir,  no- 
men  infcrni  hic  locum  inferoru  fignificarc:  &  fufcitat  quxftiunculam, 
Cum  Infcrnus  fit  locus  pocnarum,quibusinibi  puniuntur  mali ;  quo- 
modo  fandiirimus  vir  lacob  dixit  fc  illuc  defcenfurum;  &  purauit  cfle 
illic  filium  fuum  lofeph  \  Auguftini  verba  funt  hxc :  Solct  cire  magna 
quxftio,  quomodo  intelligatur  infernus ;  vtrum  illuc  mali  tantum,  an 
etiam  boni  dcfcendere  folcant.Si  autem  taciim  mali,  quomodo  lacob 
ad  fiiium  fuum  fe  dicit  lugendo  velle  derccndere  ?  Non  enim  in  pccnis 
Iqferni  eum  efTe  creclidit.An  perturbati  &  doletis  vcrba  ifta  funt.mala 
fua  etiam  hinc  cxaggerantis:-  Sic  illo  loco  Auguftinus.  Et  in  libro  i  2. 
de  Genefi  ad  litteram,  cap.j  \  .fimilirer exponit  verba  illa  eiufdem  la- 
cob,  qua:  funt  in  cap.^^.Genefis  :  Deducetis ca.no smeos  cum dolorc ai in^ 
Cor.  2.  ^m.  Videtur  Iacob(ait  Auguftinus^timuifTe .  nc  nimia  riiftitia  fic  per- 
turbaretur,  vt  no  ad  rcquiem  beatorii  irct,  fcd  ad  infcros  pcccatorum 
Nequeenimparuum  animas  malum  eft  triftitia  ;  cum  Apoftolus  cui- 
aam  tam  follicitc  timuerit,nc  maiore  triftitia  abforberctur.Sic  Augu 
limusrqui  hc^t  tam  in  hoc loco,quam  in  Epiftola pp.ambigcre  videa- 
tur  anlocusmquo  crant  poft  mortem  animse  Sanaorum,ante  Chri- 
itUecundum  carncm,aduentum,e{ret  in  Inferno,  an  alibi,&  pofl^it  vo- 
cabulo  mfcrni,vel inferorum  appellari :  ipfcmet  tamen  in  libro  20.  de 
L.iuit.i:)ei,  cap.  I  y  .affirmat,  animas  Sanaorum  fuiffe  in  inferno ,  loco 

tamenlongcatormentisimpiorumremoto,huncinmodumfcnbcns: 
Non  abfurdc credi  videtur,antiquos  ctiam  fandos,  qui  vcnturi  Chri- 
ftitenncrunthdemJoc.squidemat^ 

ed  apud  infcros  tamen fuifTc :  donec cos  indc  fanguis  Chrifti , &  ad  ca 
locadelcenfuseruerct  >v^«uta 

narta 


Cloff.  orl..     GlofTaOrdinaria  fuper  hoc  loco  Genefis ,  cum  rctuliiret  Aueuflini 
verba.adu,ng,ch.c :  Cred.b.le  eft.apud  infe^nfi  qu.dan^  ocl  fcr  " 
&  .n.nus  poenalu  ante  padlonem  Domin.  fuiffe.ad  qux  etia  Sanit  de 
fccndebant:q„,a  nullus  paradifum  ing,-cdi  poterJt^don  c  Chr  (ts 
ron,pha.am  ,gneam  amouerct.Rupcrtus  hb.s' n  Gcncf.cap'a  5.  fic  ait  • 

fuper 


GENESIS    CAP.    XXXVII.  5^7 

fuper  hoc locorQuialacob  mortuum dle pucabat filium fuum  lofepli,  ^^^^^^^ 
omnes  autcm  mortui,  quamquam  iufti,  aiue  Chrifti  aduetum  delceii-  ,  ^ 
debant  in  infernu :  idcircodixit:r>(/?f«^^w;.//«/>r««w  adftUitmmoim.y 
Pro  eo  vt  diccrctjCum  vita  meafiniam  prffentcm  liiaum.nec  nih  mo- 
riendo celTabo  higere  fihum  mcum.  Hiftoria  Scholaltica  m  cnarracio- 
ne  libn  Genefis  cap.  87.  fuper  hoc  loco :  Erat,  inquit,  tunc  in  Interno 
quidam  locus  Sanaorum  longi-  rcmotus  a  locis  pcrnalibus :  qut  ob 
quiccem  &  feparationcm  ab  ahis,  finus  vocabatur.ficut  dicimus  finum 
maris.  Appcllatus  prartcrea  eft  finus  Abraha:,quia  etiam  ibi  Abraham  j.^^^„„, 
fuitin  cxpcaationevfqueadaduentumChrifti.  Lyrani  pcrfp.cuaeft  . 
fcncen tia  ex  his,  qux  fupra  diximus  dilputanccs  in  Eugubuium  Expo- 
nens  enim  hunc  locum ,  ait :  Pcr  infcrnum  Hcbra;i  expommt  foucan. 
vel  fcpulcbium;lcd  mclius  Cacholici  incerprctanturLimbumSanao- 
rumPatrum,quieltruperiorparsinferni.  Lyranum  (ecutns tftTho-  i/,,;?.,,,.,. 
rtacus ,  &  Thomas  Anglicus.  Ac  ne  fim  longior ,  cadem  eft  lcncentia  2W..u  An. 
Theologorumrqui  demonftrare voletes ancc  Chrifti  aducncum,  eciam 
viros  fanaufimos  poft  morcem  dcfcendifle  ad  loca  infprni.nec  patuil- 
fe  cuiquam  ad  coclcttem  gloriam  aditiim :  id  cofirmant tum  ahis  Scri- 
pturslocis  ,  tum  m.-.v     "  •  •  '  c.'-  T  -       T  <  ■■.{  n-  .,1  •  ,r:.:nn 
liigens  in  infernHm, 

OQ   Csetcrum  firraiorc  huic  fcntcnti^^ccrtiorcmq;  hdcm  aitruunt  com- 
plures loci  Scriprurxiin  quibus  liquido  ccrnitur,voccm  Hebrara  Scc' 
&:  Latinam  i?ifermis,  ci  refpondcntcm ,  pofuam  eiTc  non  pro  lepulchr.  ■ 
fed  pro  loco  inferorum.Primus locus  fit  in hb.Num.cap. i6.vbi  dc  ui- 
teritu  Datham  &  Abiron  ita  fcriptum  cft  :  Dirupta  efi  terntfib  pedthts 
eorum,  &  aperiens  os  fmm  deuorauit  illos  cum  tabemaculis  fuis ,  &  vntuerfi 
fubjtantia  eorumAefcendawitciue  viui  in  'mfernuTn:operti  hnmo,  &  periemnt 
demedio  multitndints. Uoc  in  loco  Latinum  nom€  Infcrni ,  &  Hcbr? um 
5cro/,tam  Epiphanius  in  Anchorato,quim  Hicronym.in  ^.cap.  epill.  ^^^ronjm. 
ad  Ephef.  intcllcxerunt  de  loco  damnatorum:cS:  fanc  fuit  vtcrquc  per- 
calIensHebr9xlingux,idqueresipfaIoquitur.Nam  cum terra  dehif- 
ccns  &profundi(rummfacicns  voragincm ,  eospenitus  ablorbuiliet, 
nonpoteaintelligi,  cos  dcfccndiire  mfcpulchrum.  QMocircaPagni- 
nus  qui  hoc  m  loco  Genefis  verterat  fepulchrum>non  cft  aulus  ilh  vo- 
ccm  W,intcrpretari  fepulchium,  fed  vcrtix,infernum.  Et  itidem  ha- 
betTranflatio  VataWi.  Quin  ctiam  Oleaflcr  ibi  fatctur ,  voccm.W, 
intcrdum  fignificare,infcrnum,.\:  haiu-  fi-nificationcm,  ci  loco  aptio- 
rem,^  conucnicntiorcm  cfl' 

Altcrlocuseltin  Pfal.p  in  lih^  vcioi. ;  C.  .^u/ /  6cr,//^M.^  //. :  .y  /  • 
num.i^iutm  locu exponcs Gencbrardus(c«ius animarequicfcat in pa-  ^^,^^ 
ce:nuper  enim  dc  obitu  eius  allatum  eft)ita  fcribit :  Hic  Sceola  in  Dcras 
cxponitur6V/7^;i;7o^/,idclt,Gehena.ThaImudicidicuntTo,Hc,finiad- 
ditu  elTc,  ad  fignificandu,  (luod  non  folum  ad  infcrnum  dcfcendunt,id 
cft,Gchenium,fedetiam  ad  infimumlnferni  gradum.  Hasccotra  No- 
uatorcs,qui5c^W,prof(ppulchrofolcntcxponcrc.SicGcnebrardus. 

5SS  1 


.i<5. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


5o8  C  O  M  M  E  N  T.    r  N 


Tertiiis  locus  infignis,&  percelebris,eft  in  Pfal.  \  y .vbi  funt  illa  ver- 
ba:  N^o?7  derelincjues  ammarn  meam  in  infemo^  nec  dabis  San^tm  tptnm  vi^ 
dere corrHptionem,  Qnx  verba  di£ta  eflc  dc  Chrifti  refurrcftione  ,  teftis 
cftBeatus  Petrus  in  Ailts  ApoftoIorum,cap.  a.Chriftienim  Domini 
poftmortemeius,triduofuitanimaapudinferos ,  &  corpusiacuit  in 
fcpulchro  :  fed  die  tertia  afcendente  ex  inferis  anima  ,  &  iterum  vnita 
corpori,cui  nihil  corruptionis acciderat,a  morcuis  Chriftus  refurrexit. 
Hifce  vcrbis  Dauidis  aperte  dicitur,  animam  Chrifti  fuifte  in  inferno, 
nec  ipfa  tamen  fuit  in  fepulchro,fed  corpus  eiusrergo  nomen  (infcrni ) 
&(Sceoi;non  poteft  hic  accipi  pro  fepuIchro,fed  pro  loco  inferorum. 
Non  enim  obfcure  Dauid  verbis  illis  diftinguic  animam  a  corporc, 
&  infernu  a  fepulchromam  de  illa  dicit :  mn  derelincjues ammarn  rneArn 
ininfcrno:  De  corpore  autem.quod  erat  in  fepulchro ;  Non  dabisSa?7- 
[bnm  tmtm  videre corrupttonem.Ez  hoc  manifeftius  fic  ex  lecftione  Grjca. 
Nam  in  Aftis  Apotfclorum  cap.i.verba  illa  Petri ,  qux  Utine  ita  le- 
guncur:        necjne  derelt^us  efi  in  inferno  ,  neqtie  caro  eius  vidit  corruptio- 

.      nem.GxXch  C\c\\2AyCt:On  o(i  KXTuXitpB-n  ij  ^v;^n  mvTH  tis  u^ov:$v^\  fUfikvTiil- 

A  c^.^^^&.V.:  Id  a^ure  eft  Lacin^  ,  Neq;  dereliaa  eft  anima  eius  in  infcr- 
no,neq;  caro  ei*'  vidic  corrupcionc.  Liquec  igicur  anima  fignificari  hoc 
loco,  canqua  reni  diftinaa  a  corpore ,  ipfam  videlicec anima  racionale. 
jyuplex  H^t  3udi  qux:o,&  ride  facis  Herjccicorum  fuper  hoc  loco  cauillum. ' 

retKOTHm  Quidam  enim  eorum  aiunt ,  cum  hic  dicitur :  JVon  derelmcjHes animam 
udlm  reftnx-  meam in inferno.nomcn  anima?  pofitum  efl^e  pro  vita  naturali,  &  fenfiti- 
ua,qua  viuit  corpus  humanum,^^  homo4pfe,  &  qua  priuatur  per  mor- 
tem.Illorum  igitur  verborum  hanc  efl^e  volunc  fencenciam:  (Non  dere- 
linques  vicam  mcam  in  fepulchro)  id  eft,  non  fincs  corpus  mcum  pcr. 
petuo  vica  priuatum  iaccrc  in  fepulchro.  Sic  ifti.Equidem  no  inficior 
incerdum  nomen  amm^  in  Scriptura  poni  pro  vica  ;  fed  ica  in  hoc  loco 
accipi,id  ergo  pernego:Si  enim  ica  acciperecur,falfam  redderc t.  &  ab- 

Chrifti  defcendifle  in  infernum,  idem  erit,  atq;  vitam  cius  naturalem, 
&  lenhciuam  quam  ifti  volunc fignari  vocabulo  anima^ ,  dcfccndifl-e  in 
fepulchrum.  Poft  mortem  igicur  Chrifti ,  vica  eius  defcendic  m  fepul- 
chrum:fed  quid  abfurdius^Mors  cnim  eft  priuac.o  vitcr:  quomodo  iPi- 
tur  poltChnfti  mortcm,vita  cius  fuperftes  defcendit  in  lepulchruir  ^ 
B^jceptatsa      /^^^^^  ahj  ,  qui  argutiorcs  oftcntarc  fc  voluerunt,c6menci  func  in^" 

cor-  "^-^"^    fcpu  chro.Poni  autc  animam  pro  corporc,araumerancur^ll 
,.>e...  ad  hunc  modu:Ccrcum  cft,poni  nomen  hom  nis  pro  amn"  v    Q  dV 
m,Homo  eft  nKelliges,morcalis,  ad  imagine  Dei  fa^us.  Sicu  cfiam 
man.fcftum  eft.poninome  hominis  nonnunqua  pro  corpc'c  V^^ 
d.  icur homo  conftarc  quatuor  elcmencs  ,  vcl  homo  fcpdir  I n  5  6 

man;feftu,animamfa.pcvlurpariprohomu.c,vccudicuLfepi^^^ 
anmus,  qu.  fueranc  egrelf.  dc  fcmorc  facob,u,grdfa:  c^ 

^'EiTvpcum. 


GENESIS    CAP.   XXXVII.  5^9 
Aegvptum.Nec  dubium  eft.corpus ,  vcl  carncm  poni  pro  homine  ,  vc 
cum  aicitur:n^^/^irow«//C4ro  ftluuire  'DclEz  illud:  rerfHm  carofathm  ^ 
efl.  Ponituretiamcorpusvelcaroproanima,vtIoelisi.  Fjfyndamde  j^^^^^ 
Spirku  meo fttperomncm  c^rtcmM  ea,iupcr  oinne  animam;  neque  enim 
caro  diuini  fpiricus  capax  eft.Cum  \\xc  icaque  fic  habcant,conicqucns 
eft,vt  anima  quoque  polTit  pro  corpore  poni:nec  fohnii  pofTit,  vcrum- 
ctiam  polita  fic  in  facris  htteris.Nam  in  Leuitico  cap  2 1  .vbi  nos  legi- 
mus  vcrlu  pnmo:  A^f  contamlnctur  Sacerdos  in  mortibus  ciHmmjHorfi  Hc 
braice  fic  cft  ad  vcrbum:5///7^r4»/>w:iw  noncontaminahitfc  in poptdisfuis: 
Ec  mfraverfu  1 1  nos  legimus  :  Momncm  mortuHrnnon  ingredtctur ,  pro 
quo  in  Hcbrxo  t[\:Ad  omncmantmammortHi  non  tngrcdictur:Qn\hw%  m 
locis  manifcftum  eft,  nomcn  anima?  pofitum  cfle  pro  corpore  liuc  ca- 
dauere:hoc  cnim  cangcndo,efficiebacur  Saccrdos  immundus,&  pollu- 
cus,fecundumlcgem  Mofis. 
>    Accnim  iftiufmodi  argumentacionen»  facile  eft  difroIuerq&  quidcm  s»lut,otim 
cribus  modis  Pnmo,  hccc  incerdum  nomcn  anim^  ponerccur  pro  cor-  r^uonn  c^ua 
porcfic  camcn  poni  hoc  loco,nec  ipH  probant,ncc  proban  poteftitalc  probut.j 
q.ipne  figmficacione  fupradida  verba  Dauidis,&  B.Petr.  prorlus  ex-  "^XJcT 
chuiut.  In  illis  cnim  vcrbis  propric  &  apertc  diftinguicur  annna  a  cor- 
porc,fiuc  a  carne:Sic  ennn  dixic  B.Pecrus:AV^/^^  anima  ctus  derelt^a  cfl 
%n  tnfe,'no,neat4e  ct^o  eius  vidit  corrttPtionem :  Vides  animam  &  carne  hoc 
loco  canqiiam  duas  incer  fe  diuerias  rcs  commcmorari?  Deindc,fi  ani- 
ma  fignihcaret  hic  corpus,vcl  cadaucr;ergo  nomcn  infcrni  non  fignih. 
carec  infcrnum  propric  diaum,fed  fepulcru;  neque emm  corpus  Chri- 
rti  dcfcendic  ad  mteros,ied  iacuit  in  iepulcro.  Ec  ifti  quidcm  annuunt 
hoc:fed  renuunc  3c  reclamac lxx.Incerpreces,qui  eo  loci  pro  illo,  tn  In^ 
/tf/w^habent    «j^»".  vox  aucem  ««^'sf  nuiVjuam  apud  bonos  au6lorcs  in- 
ucnmir  pro  iVpulcro  ,  ied  pro  loco  infcroru,vc  iupra  etia  oitenfum  eft. 

lam  vcro  ad  locum  illum  Leuicici,  in  quo  ilh  fe  iaaanc,&:  exulcant, 
&quafipartavi(5loria  criumphanc,  doctc  refpondec  Genebrardus  in 
^  :one  illorum  vcrborum  pfahni  xv.  Non  derclinqHes  animum  mea 
..Duo,inquit,func  hoc  loco  infignia  Rccenciorum  erraca.  Pri- 
mum  eft,quod  vocem  Sccol  inccrpretantur  icpulcrum;  cum  propric  fi^ 
anificec  infernum  animarum,  vc  hbro  tertio  de  Trinicacc  ex  Tahnudi- 
cis,&:  Rabbinis  docui.Sccundum  crracum  cft ,  quod  animam  poni  di-  ctn.i,:^ 
cunc  pro  corpore,&:,vt  unpunus  loquitur  Bcza,cciam  pro  cadaucrc:al- 
lci^anccslocumquendamcxcapite^i.  Leuicici.  Vcium  ilhc  Hcbrxa  ^^^, 
vo^  Nephesh.iA  cft  anima,T>on  ponitur  pro  corporc  ,  fcd  pcr  Sy necdo-  cap.n 
chcn  oro  homine  morcuo  :  vcl  potius  pcr  mctonymiam  pro  hominis 
m.»rtui  funerc  iumitur,  pro  cuius  anima  ficbat  fuprcmum  illud  officiu: 
vbi  cftmyftcriu  curxantiquatviuoru  pro  morcuoiu  animabus.  Mofcs 
icaque  animain  appellauic  ilhc  officiu  riiprcmum,pcraari  pro  mortuo: 
nequc  refpcxic  corpus,fiue  cadauer:non  cnmi  cius  causa  illa  parcntalia 
ta(olcniccrfuiirenCperaaa.Quidigiturcft?0t4»/WW  cotaminarctur 
Sacerdos^Hoc  ncmpe,ob  morcui  hominisfunus,&  cxequias,  in  quibus 

flf  j 


m 


Sio  COMMENT.  IN 

pioaniina  eiusparetabatur.SimiliterLeuit.ip.verfii  vige/iiiio  o(flaua, 
Htbraicc  fic  cA-.lncifionemob arnnumnonfucu-tis i»  carne  vejrra. Launui^ 
auteiii  Interpres  fic  liabct:  Supcrmortuo  ne  incidatiscarnes  vejhras,  id 
pro  niortui  anima.  Namque  iftis  locis,  vt  dixi,  anima  non  fimplicitet 
figmficatmortuum  ,  fcd  animam  mortui,  proqua  irta  peragebantur. 
Nimirum,&  olim  Amorrliari  pro  rcquicanimarum  fe  incidcbant,  pu- 
tantes  id  prodeflfe  ipfis:iSc  Romani  pro  ijfdem  fcbruabant,&  dicm  ani- 
marumceiebrabant.  Sic pollutns anima  dicitur  Aggii  2.  verfu  dccimo 
quarto,  id  eft,  tadtu  lioininis  mortui,cuius  funus  agcbatur.  Vnde  non 
repcritur  in  hac  notione  nomen  animar ,  nifi  quando  agitur  de  funeri- 
bus,&  exequijs^quafi  illa  ficrent  proprie  propter  animam,  &  in  fauore 
anima-,non  autemcorporis.  Hoc  pluribus  explicare libuit,  vt  illumi- 
narem  M.  fisfcntcntiam.paucisperfpeaam,  &  ab  illis  corruptam  ,ac 
ncfarie  ad  fandliilimum  Ciirifti  corpus  tranllatam:quod  proinde,cada- 
uer,aufi  funt,  pcr  fuum  Bczani,  nominare,  citatis  Leuitici  locis ,  nihjl 
cumhoc  commercijhabentibus.Hadenus  cx  Genebrardo. 

Quartuslocuseftinpfalmoi^S.inquofuntillaverba  Dauidis.  Si'°^ 
LocHsffil.  afcenderoinccelum,titillices;ftdefcenderoininfernum,ades.  Vbi  opponun- 
turmter  fe  duo  loca  diftantiffima  tum  inter  fe ,  tum  a  fuperficie  terra: 
vbi  habitanthomine*.  Vnus  locus  eft  diftantiffimus  fecundum  altitu- 
dinem,quod  eft  cxlumjalter  locus  cft  difiun«aiHlmus  fecudum  profun- 
ditatem,qui cft  infernus. Liquct  igitur  non  poffc  accipi  hic nomen  in- 
terni  pro  fepulcro,quippe  quod  parum  diftat  a  iupcrficie  terr«,&  Ioh- 
gifl.meabeftaprofundiffimis  terra^locis.  Et  fic  interpretanturhunc 
R.t.X;mA..  V"^"'"  doaiiHmi  Rabbini  Hebra^orum  Kimhi ,  &  Aben  Efra 

R.-i.  Ab,n-  hu.us cft  illud Saluatoris  noftri  di^um  in  vrbcm  Capharnaum' 

.    dlfilndes'''"' """^""^        "'^         cxaltabms?vfquc  ad  infernum 

Ucu.Tro.^.  ,  3^"""^'o<^"'co'nple<SiturduasfcntentiasSalomonis  deinfcrno:,„, 
.;.crM...  J^^'^j"'"P'-'«'-traduurProucrbiorumcap.i5./«/.^„^^^^ 

f^j<'^^,^?-^6.'I^ndu,eflt„fernuscoramillo,^-nullHmefioper,rnemurn 
pcrdmont.  Argumentatur  Sa!o.non  eoloco,  Dcumnone  corda  ^0^^- 
nu,_ama,oriad.n.nus;quafidiccret,Maiu5  cft  muIto&  diffic.I.us  ^Z^ 
locu  mfern,,atque  eos  qui  in  co  f„nt ;  vt,  quod  .bi  fint.  quomodo  fi,  t 
qu.d  agant,pat.anturvc.   Scd  hocapett.fHme  nou.t  DeusCid  cnhn  fi 
%^;^^^^^^f--Ir.fern^ 

corarneo.jErgo  multominusambigendum  eft,Deum  nofl-c  corda  filtn 
rum  homun.m.Hk  non  potcft  int^Il.gi  vocabulo  ««/rT  fcpulc7um^5 

cond  tum  cft,  vt  ex  co  tantopere  commcndari  dcberct  cognitio  De.> 

implccur, 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GEWEStS  CAP.^XXXVtt.  511 
implccur  ,  noa enim  eft  capax nifi  vnius  cadaucris , auc  paulo  plurium, 
qnx  quoad  abrumpleric.alianopoteft  caperc.  Ridiculuiw  icaque  efict; 
addenocandum  amplirtimam  capacitatcm  ,  comparare  cam  fepulcro, 
cum  in  promptu  elVec  capacicas  &:  inlaciabilicas  maris,quod  omnia  flu-^ 
mina,omnerqucaquasrecipit,ncccamcn rcdundat,  vc micio  Ecckfia- 
ftes  traditum  eft.  At  vero  in  locum  inferni , in quem  defccndunt  animaf 
poft  mortem,bellilTime  quadrat  fentcntia  illa  Salomonis.  Cum  enim 
tot  mdliaanimarumab  iniiio  vfquc  mundi  receperit,  ncc  dum  cameu 
capacitas eius  impleta  eft,fcd  in  poftcrum  totidem, atquc  ctiam  plurcs 
cjpcre  poceft. 

Sexcus&vlcimuslocusconcinctvcrba  illa  lacob  quar  nunc trafta- 
mxx^yD.efccnd^m  Ad  fditimmeumiugensininfernum,  Quorum  vcrborum, 
vc  qua:  vera  cftetA  germana  fencentia  ,  manifeftum  lc6lori  certumquc 
faccremus,  in  hanc  luper  Hcbr3Pa  vocc  Sceol ,     Lacina  lyjfernu^ ,  cum 
quibufdam  malc  hebra»zancibns,concercacioncm  defcendimus.  llloru 
porro  verborum  ,  reda  &  plana  conftriiaio  acquc  ordinacio  ,  hxc  cft: 
Lutrens  defcendam  in  infcrnum  ad  filiummcum  lofeph.Ec  eft  fenfus, 
Proptcr  huc  acerbiirimum  filij  mei  cafum,  maximo  cum  lu6lu  moriar: 
Et  ica  defcendam  in  locum  infcrni,  in  qucm  defcenduc  omncs  morcui, 
^s:  vbi  eft  filius  meus  Iofeph,qui  iam  morcuus  cft.  Sccundum  hanc  or- 
dinacioncm  vcrborum  Iacob,&:  fcncenciam  ,  liquec  nominc  inferni  no 
polTc  incclligi  fepulcrum  :  nam  ncque  omncs  morcui  defccndunc  in  fe- 
pulcrum,S:  lacob  pucabac  lofcph  non  fuifle  condicum  fcpulcro,vc  quc 
dilaceracuni  a  bcftijs,&  deuoratum  credebac.  Acque  hac  racione  nomc 
inferni  hoc  loco  incellexerunt  omnes  fupcriorum  temporum  ,  atquc 
ctiam  hums  temporis,  przteradmodum  paucos  plus  nimiohebraiza- 
tes , Cachohci  traaatorcs  huius  loci.  tft  porro  friuolum  &:  leuc  argu- 
roentum  illud.quodquidam  opponunt  huic  intcrprecacioni.  Aiunt  no- 
mine  inferni  hgnifi^ari fempcr  locum  damnacorum.  Quod  camcn  vc« 
rum  non  cft:nam  ecfi  fuper  ca  rc  nonnunquam  ambigerc  vifus  efl  Au- 
cuftinus;apercc  camen  &  aflfirmacc  in  libro  10.  de  Ciuitace  Dei  capice  ^-^W'»- 
I  5 .fequcns  communem  Theologorum  fcntentiam,diftinguit apud  m- 
fcros  loca  poenarum ,  &  loca  quietis ,  diuerfa  inibi  faciens  rece- 
ptacula&  manfioncsbonorum,&  malorum.  Sedcnim 
animas  Sanaorum,&finum  Abrahapfuiflc  inlo- 
cis  fubterraneisance  Chrifti  aducncum, 
fubtilitcr  &  cxa£l^  difputare, 
non  eft  huius  loci,nequc 
inftitutinoftri. 


NONA 


COMMENT.  IN 


NONA  DISPVTATIO. 

De  viro  K^cgyplo.qtn  emit fwflum  adolefcentem  lofephy 
An  is  vcrc  fuerit  Eumchm. 

SuHrilUs  yerbis^ 

\  £Rs.  ^6.     }s\2i^[ni^mzx vendider unt lofcph  in  AcgyptO;,Phutiphari 
Eunucho  Pharaonis,magiftro  Mihtum. 

$  I  D  E  R  E  eft  in  hac hiftoria  lofeph  eximium  diuinrt  pro-  lo^ 
^  ui Jentiar  exemphim^Iofeph  enim^principem  -<4Fgypti  fu- 
turum,per  ignominiam,ad  gloriam  j  &  ad  dominatione, 
perferuitutemprouexit.  Nimirum  earatione  illuftrior 
exiftit  Dei  potentia  per  contraria  perducetis,  quo  defti- 
nauit  feruos  fuos.  Idque  non  parum  lofepho  profeduru  erat  ad  xqui- 
tatcm  dominationis ;  namquopoftca  ciuihori  &  clemcntiori  animo 
imperaret  ahjSjherih  prius  fubieftus  eft  imperio ,  &  quod  poftea  prin- 
ceps  adurus  erat Jd prius feruiendo  didicit:fuis  enim  ipfe  mahs,2erum- 
nifque  varie  doftus  &  exercitus,vfu  compertum  habuit^quemadmodu 
fimihbus  afFe6los mahs  tradlare  deberer.  Hanc  ob  caufam  ele^^antifTi- 
musPoetafimulqueprudentiflimus,Didonem  Tyroprofugaf&  ahc- 
r/Vr.  AeuA.  "'^  ^^"^^  condentem  fedes ,  Troianos  itidemprofugos  &  cr- 
rabundos,alloqui  facithifce  verbis: 

Me  cjHoque per  multos /imiUsfirtuna  laboreSy 
I uclatam^hac  demum  voUtit  confislere  terra: 
N on  ignara  maU^mifiris  fuccurrere  difco . 
VerumfupradiaaverbaMofistresferuntq-jaeftiones.Harumprima^ot 
eft.Quomodo  verum  elTe  poflTit  quod  hic  dicitur, Madlanitas  vedidif- 
fe  loleph  Phutiphari  ^gyptio;  cum  fupra  didum  fit  in  hoc  ipfo  capit. 
lofcph  fuilTe  a  ftatribus  luis  venditum  ,  non  Madianitis,fed  Ifmaelitis. 
Lt  infra  initio  c.jp.fcriptum  fit ,  iftum  ipfum  Phutipharem  cmilTe  lo- 
^ph  ab  nmaeluis.Sed  iftam  quf ftionem  fupra  copiose explicuimus  in 

Dilputatione 6.fuper  hoc  C.57. Altera  qu?ftio  eft,Quomodo  ifte  Phu- 
nphar  cmptor  Iofcphi,dicatur  fuilTe  Eunuchus,  fiuc  Spado ,  vt  habent 
Septunginta,cum  infra  cap.^p.memorctur  iftius  Phutipharis  vxor,que 
An  PW  lofephum  lUQtauit  ad  flagitium.Ego  varias  Auftorum  fuper  hac que- 

^r^Tr'  ^''"'''^'"'^""^^^"^^^^^"^^•""^-hiinterpretationesexponam,  ac 
lofeph  f.ent  demquc  meam  quoque  Leftori  fententram  indicabo. 

,  ^•^''''^';y'™^i^Tradition.busHebraicisinGenefim,fuperhoc 
trad.t^one  ^^^^^^  pr^fcnti quxftionc  ita  fcribit:Qu^ritur  quomodo  hic,qui  dl- 
H.yr.or.m.  ^I^^^^Eunuchus.pofteivxoremhaberedicatur.TradfitHcb^^ 

ab  ,fto  Phut,phare fuKTe  lofeph  ob  nimiam  pulchritudinem ,  i^n  tufpc 
lcjJicet  minifterium:&  a  Dno,virihbus  cius arefaais,poftea clcaa  effe 

iilum 


lagius 


GENESIS    CAP.  XXXVII. 

itfum,iuxtamorcmHicrophantum,in  pontificatumHeliopolcos :  &hu- 
ius  filiam  cfle  Afcnech.quam  poftea  lofcph  vxorc  accepit ,  vt  traditur  in- 
fia  Gcn.41 .  Sic  ' '  VaraWi  cranflatto  noua  pro  Euf.ncho  Phur^ 

raomsA-idky^tCur   ./(?;i/5,&  vero  nomc  Eunuchi  primodidu 

cftacu(lodiacubihs,vt  vox  ipla  Grxca  indicat.Pagnmus  vertit  PriKcipt 
TktrAoms:  fimihter  habcr  tranflario  Chaldaica:cuiu$  explanatotFagius, 
Hcbraicc,inc]uit,vocem  SaAris,  quam  Eunuchum  intcrpretantur,cc;lcnt 
non  iempcr  vulgu  didum  Eunuchum,id  eft,caftratu  fignificare,  fed  ali- 
quandoprincipcm,5cPi  '   •  '\c;nificationc  eam  vocemacci- 

pihocloco.  Vndo(ScPai  .  .ns,  ca  vocem  peri?^^'/'^  tran- 

ftuhr,quoddominum  &prmapcm  &  magiftrum  fignificat. 

Cai(Jtanu5  pucat  r      "  '       ncm  fuifleminiftru  Pbaraonis. 

Sicenmifciibithov  ^  .  xqumocum  efli  ,  gatet  ex  eo, 

quodiftuminfradicitur  habuifle  vxorem ,  qu.^  adamauit  lofeph.  Vndc 
autcmhuiufmodi.r.     '  '  -       •  oiperindetamen  didus  cft 

EunuchusPluraoni.  i  Pharaonis.  ^^^^ 

Necdiflimilceftquod  hoc  locotradit  Lyranus.Eunuchus(ait  illcjah-  - 
quando  accipitur  pro  caftratoiahquando  vero  pro  miniftro  vel  fcruo  ah- 
cuius  Prmcipis:tahs  autem  vocatur  Eunuchus,eo  quod  dcbet  cfle  caftus 
^  honeftus:&  hoc  modo  accipitur  hic:vt  infra  cap.40.  pinccma  regis  6c 
piftor,fimihter  vocarur  Eunuchi. Idem  fcntit Thoftatus. Scd  is  prxterea  ^^^^^^ 
^rqumcntatur  .  Phutipharcm  iHum,  cui  vcnduus  cft  lofcph,non  hufle 
vcTj  vc  vuIg6accipitur,Eunuchum:qu6d  cumtria  fintgenera  Eunu- 
chorum,m  nullo  corum  gencrum  ifte  Phutiphar  rccenfcri  queat.  ^ 

Eunuchus  tripliatcr,thoftatus  inquit,accipi folct.Eft  Eunuchus  a  na  2f„y?4f*^. 
tmitate  impotens,&:  neccfritate  caftus,quantum  ad  adum.  Ahus  cft  a  fe- 
vcl  ab  aliis  caftratus.  Tcrtius  cft,qui  voluntarie  proptcr  Dcum,&:  rc 
.  .icoelorum,quoclammodo  caftrauit  fc,amputatis  omnibus  concu- 
pi{ccnt!is,&:  dcfideriis  carnis.Scd  nullo  iftorum  modoru  Phutiphar  crat 

1  .   rimomodo,quiatalisEunuchus  non  poteftgcnerarc, 

,  _;cncrauitfiliam,quamduxitIofcphv.xoremj(Scobhac 
ipfam^caufam  ncc  fecudo  modo potuit  dici  Eunuchus.  Ncc  tcrtio  modo 
'     '        '  ,^tumqu6diftemodus,apudHcbrxos  potius,&mIacris 
: ,  fit,quam  apud  alias  gentes:  tu  qu6d cx  TraditioneHe- 
:c  Phutiphar  libidjnofiflimus  fucrit.Appcllatus  igitur  cft  Eunu 
^  r,vcl  fcruus  rcgis:generahtcr  cnim  miniftn  omncs  Do 
um,vocari  poflunt  Eunuchi:qucadmodum  infraGen. 
.opincerna&pirtorregisPharaonisappcllaturEunuchi.SicThoftatus. 

Oleafter,licctdubiranterloquatur,cxiftimatHcbra:amvocc54m,fi-  r-  .n,, 
rnificarc  potius  cuftodcm  domus  aut  pcrfon<^,quam  Eunuchum  propr; 
aidum^adhunc  moduip.  fcribcnsfupei:  hoc  loco  Gcncfis :  Tam  noftri, 

I   runt  hicvoc€m5^mEunuchum:  lcd  ftatmicxcitatur 

qurftio  i  v        ..as,Cvtinam  tambcnefohita,quamraora)qua!itcrhic 
f^ucrirEunuchus,qucmconftathabuifrcvxorcm,qu9dcpcnbatIolcphu,. 
HimcquxftioncmRabbi  Dauid  inlibroRadicii     J         -  /  im.vr  f  d.. 
Comm,inGcn.Tom.4' 


tcHtta 

T/        tens  Eunuc 


514  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

rilem  quidem  habuillc  neruum ,  fed  amputaris  tefticulfs ,  quod  gcnus 
Eunuchorum  etfi  feminare  nequitjConcumbere  tamcn  poteft. Alij  dicut, 
eam  vocem  non  ioliim  lignificare  Eunuchujfed  Principcm.  Verum  ob- 
ftare  videtur  illud  quod  legitur  libro  ^.Reg.cap»  24*.vbi  (ic  cft;cr  Prirjci" 
peseini  ( dr  Sarifau)id  efi  Eurfkcbfis  eiH4:Vhi  (i  lecudo  loco  Principes  ver- 
raSjinutil^  facies  repetitionc.Mihi  vero  vidctur  didlio  HcbrcXa  fignifica- 
tre  cuftode  domus.aut  pcrfoncT.-ficri  tamen  potuit,vt  tales  ctia  eflent  Eii 
nuchi,&  quod  ea  didio  vtruq^  fignificet,res  nondu  mihi  plane  certa  eft, 
quaecufueritjndicabojintcrim  vtamui:  comuni  expofitione.  Sic  ille. 
Ego  meam  quoque aperiam  Lcdori  lcntentiam.Tria  tradi  in  facris  li-  ^ 
(UU  enter  ^^^'^  Euuuchorum  gcncra  ignorarc  non  poteft,nifi  qui  earum  litterarum 
expltcatfts.     pl'^ne  indodus  eft  ac  rudis.Eteninj  Saluator  npftcr  id  docuic  verbis  illis 
Varta  j^encra   qUcC  rcfcrt  Matth,cap.  I  9.  Su»t  Eumichiyqtti  de  matris  vtero  fic  nati  fimt, 
T.unHchornm»  ^ finntEunuchi^quifad^i fiuntah  hcminihui:^' fiunt  Eunuchiy  qui  fieipfioi  ca-- 
(tranernnt propterregnum  coelorum.  Natiui  Eunuchifini  faciuntquida  duo 
gencra:alios  enim  nafci  Eunuchos,virilitate  priuatos,ficut  nonnuHi  finc 
oculis,vel  auribuSjVel  alioquopiam  morbo  na(cuntur;aIios  vero  dici  Eu- 
nuchos  naturaliter,qu6d  ob  prarftigidam  cius  parcis  confticutioncm  im- 
pocentes  finr  rei  vcnerca:.  An  prioris  gencris  fic  nunc  aliquis  Eunuchus^ 
aut  fuerit  vnqua,qui  fine  virilibus  a  natura  faftus  fir,nec  inficiari  aufim, 
nec  affirmare.  Equidem  non  mcmini  legere  apud  vHum  audorcm.-nam 
PIinius,quica.2.1ib.7.multiformes,(S(:monftro(as  hominum,apud  varias 
gcntes.figuras,(?(:  fpccies,copiose  commemorat,-de  iftiufmodi  Eunuchis 
nihil.Quanquam,cur  naturaih  hominum  genere,  ficutalia  monftra,fi- 
militerhuiufmodi  Eunuchos,pcr  quandam  in  operando  aberrationc  (vc 
^ufd!uTx  Ariftotcles)gcnerarc uon queat,non fatis  vidco. 

f^ts^^cajl^andi  .  A'^^^!"^  gcneris  Eunuchorum,quod  fit  ab  hominibus,  quadruplcx  fd 
homines,  ciedi  finis  cft.Caftrantur  enim  homincs,vel  ad  diuturniore  alienx  libidi 
nis  paticntia,  conferuato  puerilis  form^  dccore:vel  quo  pucrilis  vocis  in 
canendo  tenuitas,&  fuauitas  diutius  feructur:vcl  morbi  cuiufpia  inibi  fe 
uicntis,nec  ahtcr  curabilis,propulfandi  gratia:vel  quo  pucroru  &  mulie- 
rum  cuftodia  iftiufmodi  hominibus  tuto  demandari  poftlt.FuifTe  autc  va 
^il"  ?  "  7r  Tv']  (vt  Gra:corum  modo  loquarj  Eunuchizandi, 

21:^:^:0  ^f''''  P'^"'^^^g/^^^^  docet  ilhs  vcrbis:Facicndi  eunuchifi..!  erant  co- 
m,ne<^  plutcs  modi.Quidam  fiebant  excifione  teftium:quidam  verctri  etia  cum 
tcftium  amputacioncqui  mingcbant  pcr  fiftulam  a:neam,vt  nunc  quoq. 
quibusobmorbumeaparsfcdaeft.Quidam  etiam  ficbat tcfticulorum 
attntione.Ea  vcro  crat,pucllo  in  balnea  demifib,  paulatim  tefticulos  at- 
tcrcrc  vfq;  dum  vclut  difiipati  cuancfccrent,atquc  ita  contorquerc,vt  ve 
na  qua.al,mentumillisdcfert,velut  nodo  interciperctur,atque  ita  i  1,  ta^ 
befcercnc.  taque  erant  Eunuchi,yel  folis  ceftibus'  cxcifis.vel ctiam  cum 
vcrctro,vel  ttftibus  attritis.  Sic  ille. 

Locus  Deute.     Ethofce  porr^i  Eunuchifmi  modos  ctiam  diuina  Scriptura  indicat  in 
cap.25.Deut,vcrbis  illis:  Non  mrahitEumtch^.ttritu:^^^^^^ 
fttcul^.^  dfitj:o  vcrctro  Ecclcfiam  Dom^^n.Ncc  foli\m  in  hominibus  Eu- 

nfu:hi(?T)Ui« 


G  ENE  SIS    C  AP.    XXXVIT.  515 

riuchirmum  aucrfabacur  lcx  MofisjVerrictiam  in  animalibus  quar  offcrc- 
•u  Dco.Sic  enimLcui.2  2.0w^7^ velcotn  run" 
^  ■  ■  '■'ln\j{jHe  tcflkdu  eji  ynon  offeretis  Domy>'   "  '^'     .    ^  j  ,uhuc 

ctis.  Hmc  porro  cnocefcit  ,antiquioL  n,  quam  qui  -  ^''^'^^^^^^ 

uam  pucant,eunuchifmum:principcsenim  auftorcscius  quidani  faciut 
rcgcs  Pcrfarum,(Sc  Mcdorum:cum  eius  tamcn ,  vt  iam  pridcm  faftirarij 
.^:  vntati.mcntioncm  f^iciat  lex  Mofis:haud  paulo  fancgenuu  illarii  iiVi  - 
periis  vetuftior.AmmianusMarccUinushb.i^.primaEunuchifmi  or^gi'^^^,^„. 
ncmrefcrtadSemiramidcm  Ninivxorcm,i?<:rcginam  AfTVri-viim  hxuc  y 
cnim  ait,primam  omnium>mares  caftrarecapiflc. 

Carteriim  varia  ohm  Eunuchoru  apud  Prmcipcs  nuuicia,     miniiic-  ucii>  Lunn- 
i  afuerunt.Ervttacea  infandumcorporisobfequiu,&  fcruitiun^  ?\'rnx  ^^''^^^^ ^^^^^^^^ 
libidinis,tria  Eunuchorii  minifteria  raemorantur  in  lib.Efther  c  ^Cmi^Jrl^ 

nim  dicuntur  fuiflc  principes  confi''  ,  6c  qui  facic  ciu..  va-  rtwnjUtia. 

.  ^   .,cum  quibusfcihccrprarcipualmpL.  ^       .6municabat,<l$c  quorii 
in  rcbusarduis,&  confiliu  exquirebat,5c  fequebatur  fcmcntiam:&  hi  ic- 
crant.Ahj  diciitur  fuiflc cuftodcs  &C adminiftri Rcginx  cS- 
L  ivegis.Commcmorantur  itcm  ahjduo  lanitorcs  PalacijRe 
.ft  Grxcexuftodes  corporis  Rcgts.  Quartu  minifteriu  Eunu- 
:  prxfcCtum  cubicuh  Principi^  w 
.  .c  Vagao  Eunuchujcgimus  in  !  . 
iKcuram  gerere  dc  cuftodia  thefauroru  Principis: 
'  hu bnptizarum a  Phi!  • 

r  ^cxtuminiftcriumrcfle 
djccs piiiHipcsnnl  Kexludarorum  Scdcchiasprin- 

i),vc  Hicrcmias  atrcftaturcap.52.ta- 

  .    .       .  .  .iariphar,dc  quonuncagitur,perfpi- 

iicitur  fecundumtrailationcmLatinainfine  huiusca.37.  vbivoca-. 
'    '  '        vbi  .ippellatur  Princeps  cxcrcitus 

 :  um  Rcgc  plurimu  audoriratc  &  po  otodarm. 

chu,&  Diodorus  Sicirltis  narratlib.i6.  &  hb.  Snnlm, 
nminiftcriurcuftodem  cflccorporis  ^47'';*^- 
ilias  memoriar  prodidir,  Cyrum  ccn- 
i,quafimulris  dccaufis  fidiiTimohomiiui  gc- 
uicrcdi  oporrerc.Odauum  miniftc- 
^rcdtorcs  itcm,primarumqi  httcia- 
:iuchos,docct  Platolib.j.  dc  lc 
Uorum,  maximo  ilh  in  prctio 
acmccrtcm  Vrania  fcribit,apud  Hcroaotm. 
.  cs,&:  honoraiiorcs  fuiflc  Euauchos .  non  c  i 


.seffcnt  pcragcndx rci  vcncrcy,cius  ^^^'^y/''''^'** 
upiditate  ncquaquacaruiflc,vcl  vnuilludB.Auguft.te 
•cdemo  "        lacconfiimar.lscnim  hb.6.c6:ralu-  y^,^ 
..in.i^  Namvciqucconrnnilccrc,  viuemis.  -^1*42«;?. 


^i^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fentientlfquenaturajefttita  vtnondefit  cocupifcentia,quam  fpadonum 
quoque  caftitas  frxnetrminus  quidem  illa  laboriofa,  quia  vbi  matctiam> 
de  quaoperetur,non  inuenit,minus  aducrfus  cam  libido  confurgit.Eftta 
men,pudici^que  compnraitur:neconcumbendi,quamuis  irritus  ipfe  co- 
natusineamturpituaiacra  veniat,  propter  quam,Caligonum  ,  Valenti- 
niani  iunioris  Eunuchum ,  gladio  nouimus  vltore  punitum ,  mcretricis 
confefTione  conui6lum,Nequeenim  in  libro  Ecclcfiaftico  adhibcretur 
inde  fimilitudo,atque  diceretur:  Videns  oculiSyC^  ingemifcens ,  quafifpado 
compleltens  virginemy^  fttfpirans^md  dc  x^Cx  moucrcntur  concupifcentiac 
carnahsafFcdibuSjIicet  deftituti  carnis  cftedtibus.  Sic  Auguftinus.  E6- 
'^'uZT'     dcmfp<^^^t       Terentiana!  Pythix; 

'  ^/?(?i(Eunuchos)  andiera yinquit,  amatores  ejje  mHlier/m2',vel  maxumos: 

Sed  nihil  potejfe. 

Veriim  reucrtamur  ad  Phutipharcm  cmptorem  lofephi ,  qui  didus  i 
Resp9nfio  ad      '^^^  ^^^^  fccundiim  Latinam  tranflationem,Eunuchus,cum  tamen  & 
l^rmcipaUm    habucrit  vxorem,&  fihamgenuerincuiuscxfolucndx  quxftionisgratia, 
quAjUoncm,   ad  brcuem  dc  Eunuchis  difputarioncm  paulifper  digrcffi  fumus.C^rre- 
trZl^^^^difhs  ^^^^^  igitur,qnomodo  vere  appellari  potucrrt  Eunuchus.  Nam  multifa- 
/fT 'Znuclm.  ^^"^  Eunuchifmus  fupra expofitus,  ifti  haudquaquam  aptari  potcft.  Du- 
•plex  igitur  foluendre  quxftionis  ratio  ad  pra:fens  occurrit.  Vcl  enim  fc- 
qucnda  eft  Traditio  Hebrxorum,quam  hoc  loco  mcmorat ,  nec  impro- 
bat  Hieronymus,affirmantium,iftum  Phutipharcm,qu6d  obfcoenc  coof- 
tafret de lofephojarefac^tis pen^ru >  a  Dco  virilibus faftum  cfle  Eunuchu. 
Hoc  fi  admitiimus ,  dicamus  ncceirc  eft ,  vocatum  cfle  hoc  loco  Eunu- 
chum  per  Anticipationem:  na  quo  tcmporc  cmit  lofcph,  co  tcmporc  no 
eratEunuchus,rcd  poftcaincuftodia  pudiciticc  Jofcph^fadlus  aDco  cft 
Eunuchus.Qu;:)d  fi  Lcaor  in  hac  Traditione  Hebrseoru  minime  acquie 
fcit,feqaarur  h.ctopmioncm  Lyrani,Thoftati,Caietaniatq;  alioru.  qui 
traduncEunuchinomenambigux  fignificationis  &  vfurpationis efl^e-na 
dc  pro  coqui  caftratub  cft  vfurpari,&:  pro  principali  miniftro  apud  Reee 
riuc  in  eius  PaIatio,fiue  extra,fiue  domi.fiue  militix,etiafi  caffratus  non 
hient.NaquiaEunuchiprincipaIia,&  intima,nccnifi  fidclifllmis  credc 
da  regu  miniftcria,&  negocia  tradl:abanr,propterea  fadlu  cft ,  vt  poftca 
qui  cade  muMcra  obirent,nomc  Eunuchi  rctinerent,etiamfi  vcre  no  ef 
lcm  Eunuchi.  Vcri^im  ad  altcra  huius  difputationis  quxftionc  pereamus' 
ccunda  qu^.     Altcra quxftio,fiiper  his  verbis :  Mugislro  militHm.  tradlranda  eft  Vn  '  tt. 
iUo  AnPhu^  catur  Phutipharhoc  loco  fecundCim  Latinam  tranflationem  vuloatl^" 
S/r/:  ?J^S^^l-/-li-- :  -  Ixx^lntcrprctes  Gr.cc  vocant  cum  Z^X^ 
tum.anpr.fe.  r  T  P^^^^^^T  ^^^^^"^  ^     cuim  intcrprctantUT  Fhilo 

co,u.r,     hbro  de  lofeph,  &  lofcphus  in  libro  primo  Antiquitatum ,  ^  Sandus 
Haraon.     Ambrofius  in  hbro  dc  Iofcph.Scdenim  B.Hicronymus  in  T  ad^tiom? u 

^-'-^^^'        '^^^^^^^  cft  atquc,  Mag^Jhr  mLmMn  habc 

LatinaTranflatio  Siccnimkribit:  In  plcnfqut  locisArchima.iro 
cftcoquoruprincipes,proMagiftriscxcrcitus,Scripturacomn;;;^^^^^^^ 


GENESIS  CAP.  XXXVTl.  517 
•H«v«f «Iw  quippe,  G  rice  intcrpretatur  occidcrc.  Venditus  eft  itaque  lo- 
feph  Principi  cxercitus  &  bellatorum  Pharaonis,  Sic  Hieronymus:in  cu- 
ius  fententiam  vjdctur  fatis  propenderc  Auguftinus.Nam  ciim  in  Qiu:  ^  ^ 
ftionc  I  ij.m  Gcncfim  citaiTct  Ledioncm  Gr.ccam  huius  loci !  rendidc- 
rHTtt  lofeph  Petreft  Spadom prtpofm  cofiornm,  fubdit:Nolunt  quida  prx- 
pofitum  coquorum  interpretari ,  qui  Gricc  ylrch,magiros  dicitur  :led 
Pra.'pofitum  maiti.x-,cui  ellct  poceftas  occidcndi.  Sic  cnim  appcliatus  eft 
etiam  illcquem  Rcx  Nabuchodonolor  milu,pcncs  qucm  potius  inucni 
tur  primatus  fuillc  mihtia:.  Sic  Auguftinus. 

Supcr  vocis Hebr?.c Taktch  fignificatione,quam  vertit  Latinus  Intcr- 
prcsMagiftrummilitum,dinentin  Inmc  modum Oleaftcr  i  Ex noftris  g, 
•    '  •  -;itantfuifreeumprincipemmihtix:ahjprxfcdumcoquorum: 
Lim  ,  »d  cft ,  qui  plcclendorum  hominum  damnatorum  curam 
habet :  Verbum  Hcbraicu  tabach  fignificat  maa..  ■   1  cm  mor- 

tuan^   rituraml"cindere,vti.Rcgum2  5./'..      ■  .7«-^""^^- 

bacl.  itlaui  lonforibusmeis.Condit  igitur,vcrbum  iftud  (ignihca- 

rc idcm  quod  laniarc.aut  iugulare.  Scd  an  vox  tab^.rh  fignificct  eiini,qui 
animaha  iu"ulat,fiuc  laniat.vel  potius  qui  homines,  ccrtum  non  cft  :  Na 
I  Regum  p.Icgitur  Samuclcm dixift"e cat^bach.idcH  Jamo.ftuc coquo, 
qui  carncs dccoqucndas  laniatj  vc  partcm  catm  '  orcm  feruaret 

Sauli..'\pudHtercmiamverocap.5p.diciturdcN  .in,quocIIue- 
rit  princcps  tabachm.id  cft.militum :  conftat  cnim  fuiflc  eum  Principem 
mihtix.vt  ibidem  dicitur.  Mihi  autcm  vidcturqu6d  iftc  Phutiphar  fuit 
rrinceps  !aniorum,non  quidcm  coquorum,{ed  corum qui  homincs  ple- 
ctcbant,&iuguIabam,potuittamen  fimuletiamcfle  prmccps  militix. 
Etenimdc  Danaialcgitur  ?.Rcgum  cap.2.qu6dfucrtf  prmccps  militix 
Salomonis,qui  tamcn  miflus  ab  eo  cft  ad  occidendum  loab.  Quare  cre- 
dcrem.tunctcmporis  mimus  lamandi  reos  demandatum  fuifleprinci- 
pibus  militix,&:  hoc  fignificarc  voluit  Chaldxus  vertcns  hoc  loco,Ptin- 
c:pcm  intcrfedorum.  Sic  Olcaftct.  A  quo  non  difcrcpat  Caictanus,  ita 
f  'rhcns  InHcbr.TO  eft,  Prtnctpi  occifornm:  Sei  in  dubium  verritur,an 
lit  fcrmo dc occiforibus hominum,.^    '    '  nt  miniftti  iuftitix,qui  car- 

mfices  vocantur:an  dc  occiforibus  .n.qui  lanij  appcll.-itur.Con- 

fonat  jote  magis  minifterio  Pharaonis .  vt  iftc  intelligatur  Princcps  cxc- 
qucntium  iuftitiam  m  criminibus.potius  qu.\m  princcps  laniorum.  l  ri- 
mum  enimoflicium,Pv-v.  cun  cx>c;it,altcrum  vcro  in  milla  apparcc 

curia.Sic  Caictanus. 

Lyranusnoftram  tr.inlLitioncm  cum  Grxca  Sci  :.ia^;....i 
tum  &  cumcxpofitioneHcbr.Torum  componensatquc  concihans,  hc 
liabct  fupcr  hoc  loco:  Pro  Ma0ro  mUmm,  Hcbrxi  exponum ,  Magi- 
ftro  carnificum.vcrbum  cnim  Hcbrxum,  propric  fignific.it  maaarc,  vcl 
Umxre.  Atquchoc  quidcm  potcftcompctcrc  milKibus,aui  homincs  in- 
tcrficiunt  in  bcllo,c^  hunc  knfum  fequitur  noftra  tranllatio:  Compctit 
ctiam  carnificihus.fiuc  laniis.  qui  madanr  animalia,  ^  hunc  (cnlum  ic- 
quunrur  ' '  '  ■         ^   lcm  rcdit  diaum  Io(c|.h,;ippcUantis  rhutiplu- 


5i8  C  O  MM  ENT.  IN 

7Mgithinus.       prificipem  coquotum.Hcec  Lyranus.  Audiamusctiam  Eugubinum: 
cuiuSjVttcrc  folcr,veftigijsinfifticLippomanus  in  Catcna.  AiTiiniacHc- 
biiram  voccm  fignificare^occidercac  ma^tare :  hoc  aurcm  6c  ad  madia- 
tionem  animalium^cjuod  eft  Ianiorum,vel  coquorum  ,  &  ad  occifionem 
hominum  in  bello,quod  eft  militum.aprari  potcft.Ex  quo  diuerfiras  cxi- 
Itit  Latinx  tranflationis,&  Grxcx :  Harc  enim  veitit.  Principem  coquo- 
rumiilIa,Magiftrum  militum.Huiufmodi  porro  ambiguitatem  vocis  He- 
bra?se,etiam  declarar  Abcn  Efra,his  verbis :  Inucnics  hanc  vocem  ram  ad 
occifioncm  rcfcrri ,  quam  ad  idquod  fpeftatad  culinam.  Et  vero  pro  v- 
traque  interpretatione  funt  idoncce  rationes.lnfra^enim  legitur:£^  tradi^ 
diteH7nincii$hdiam  Frincipis  Haiabachim:\AQ(i.,m\\\tuv[),[QU  carnificum: 
nara  coquorum  Principcm,cuftodiam  habuiirccarccris.abfurdum  didlu 
vidcrur.Rurfum  cum  Phutiphar  dicarur  fuifiTcEunuchuSje  gencre  vide- 
licer  hominum  imbelli ,  6c  effceminaro  \  non  cft  crcdibile  ,  fuifte  eriam  a 
Rcgc  prxfcdum  militibus.Videtur  igirur  is  fuiiTcprsefedus  Regis  fica- 
rijs,&  carnificibus ,  quiquc  danatorum  hominum  plc6iendorum  curam 
haberet.In  hanc  fcrme  fcntentiam  Eugubinus. 

Vcrum  nobisrcquenda  cft,tucndaquc  Larina  lediohuiusfoci ,  qrr 

iH.er9nynn  ^-"^  ^^"^^ Hicronymi audlorirarcviri  fanc  Hebrai^um,&:  facrarum  iic- 
tcrarum  diligcnriflimi  arquedodiflimi :  qui  obcam  caufam,teftimonio 
ipfius  Ecclclhc  adco  laudatur ,  vt  is  fuifle  dicatur  in  cxponcndis  facns 
Scripturis,Do(a:ormaximus,diuinaprouidenriadatus  Ecclefia:.  Dices: 
AHnoris  fen^  ^igo  Ixx.  huerprctcs  crrarunr  hoc  loco  ,  qui  vcrrcrunr  Archimaairo ,  id 
^'T^^.l''  eft,Principi  coquorum.^Minime  vero.Nam  vox  u4rchimaziros^i%^\-\i  fi- 

eftoc 


OCCi- 

.   , ,  Latinus  In- 

terpres  vcrrir-/^/..^/./?ra^/;i^^^^^^^^^  funrocciforcs  hominum  propter  eo- 
rumcrimma,ranquampublica.  iuftiti^adminiftri  &  exccutorcs ,  quam 
interpretanoncm  fecuti  fnnt  Hebr^i,c\'  multi  dc  noftris,fupra  memorati. 
Vcl  lunt  occibrcs  animalium  ad  coquendum,  &  comcdcndum  ,  vt  funt 
ianij  &  coqui  :.cui  cxpofirioni  Philo,Iofephus,&  Ambrofius  inftircrunt. 
Cum  iguur  vox  ^rchmagtros  ,  quavfifunr  Septuaginta  Interpretes, 
ties  iftas  lign,ficarioncs&  mrcrprerariones  capiat ,  Tranflatio  Septua- 
^mra  Inrerpretum  cAion;  noftrar  Latinc.  aprari  commodifllme  pJrcft- 
M^ Zr'""  SanausHicronymus  affirmcr,  Archu.agiros  pro 
M^iftusexcrcrus  ,n  plen^nuc  locis  diuinam  Scr,pruram  commemo- 

Me.ortctc-  .  ^^"'''-'M'-^^-^^f^^nio))]iiilimxlHiiusHiftorixIofcph  pra:tcrmitte.,r 

-      fi  Srl  f  i  f^^;^^^'^  Sandum  lofeph  ranquam  imaginem  quandam  & 

vSi^^^^  P'-^H-  ^'^P^^---  >  SU^a  lofcph  fit 

yciulirusafutubus,quod  putacus  fit  a  beft.js  dcuoratus .  &  qu6d  lu 

^syp 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  X  X  V  II.  V9 

'  no  vcnditus  fit  cuidam  Eunucho  ,  &  ptincipi  coquorum  5  hxc  ^^^^^^^ 
n  .Philoperalleqoriam  accommodansad  virum  rcrumciuihum 
: :      rorcm,  &  admindtratorem  ,  hunc  in  modum  difpmat  m  .ibro ,  qui 
aaolq.h,riue  dc  v.ta  viri  duihs  inl"cribitur.Rcac  aicuui.ciuilcm  homi- 

ncm  vcndi.Nam  qui  auram  populi  captans.concionaturus ,  locum  fupc- 
riorcmaiccndit;ficutvcnahtij  (cruus  fit  cx  ingcnuo, proptcr  honorcs 
vtiquc,quos ambit.addiccns  Cc  innumcris  dominis.Idcm  a kr.s circum- 
ucntus  inducitur :  quod  homini  ciuili  infidiatut  imman.s  bcftia ,  vana 
sloria ;  corripcrc ,  ac  dcuorare  talcs  folita.  Sed  cmptorcs  loU  ph  cum  rc- 
ucndunt,quoniam  non  vnuscft  dom.nus  tiaaannum  Rempubl.cam. 
fed  vul"us,  ali)s  poft  alios  dominis  fuccedent.bus  Qui  autem  tcrt.o  ven- 
duntur,  hi  ncquam  mancipiorum  morc  mutant  Dominos ,  non  fcrendo 
priorcs  proprcr  faftidium,vt  rerum  nouarum  cupidi.  Qu.  emit  lofcj  h  in 
Aecvpto,dicitur  fuilTc  Eunuchu$,&  princcps  coquotum.  -Nam  emptor 
hominis  ciuilis,quod*^    '  Eunuchuscft.  Et  v.detut  qu.dcm 

haberc-enitalia,rcd  v.   .ilituitur,qucmadmodum  qui  iuftiu 

fos  hab?nc  oculos.orbad  fuBt  corum  clficacia,n6n  v.-»lcntc$  ccrncre.  Scd 
fiuxnam  cftfimilitudointcr  vulgum,&  EunuchosJquod  vtiiqucftcnlcs 
Sapicnti.T ,  vittutcm  tamen  appiobant.  Cu.n  cnim  conHu.t  prom.lcua 
multitudo  hominum.loquuntur  vtoportet.fed  fapiunt  contrarui.poftha- 
bcndofynccr.-  '  >„,ftudentcsfo!umcx.ft.mat.om 

tucndx.vctan-..   .        cs.H.nc.quod  m.rens ,  (cqu.tur 

vt  Eunuchus  vxorcm  habeat.  Nam  vulgus  ded.tum  cft  concup.  ccnt..-c, 
ficut  vir  mulieri.in  cuius  gratiam  dicit,  facltquc  omnia :  in  conl.lium  cla 
Sc  palam  hanc  adhibcns .  &  in  rebus  minimis  arquc  ac  maximis ,  rat.oni 
vero  nu  fquam  obtcmpcrans. 

Rcacquoqueprinceps  coquorumvocatur  cmptorlofeph.  Namvt 
coquus  nihilal.udcurat.nifiinutilcsacfuperuacancas  vcntr.s  volupta- 
tcs  •  eodem  modo  populusdat  fctotura  oblcdamcntis  aur.um ,  pcr  qux 
roenns  intcntio rclaxatur , &  nefcio q«o pado cnctuatur an.ma.  Qmd 
autem  inter  mcdicos  &  coquos  interfit ,  quis  non  vidct  ?  llli ,  qu.cqu.d 
adfanitatcm  conducit,  etiamfi  molcftum  igroto ,  &  mgratum  v.deatur, 
&  confulunt,&  magno  ftudio  comparant.  H.  contra  fiiauia  tantum  cu- 
ranr.&  vtilia  neglieunt.Ergo  mcdicis  fimiles  funt  m  ciu.tatc  lcgcs.&:  ma- 
natoies.aciudiccsprouidcntescommuni  laluti  ac 
, ,  autcm,iuniorum  &  vulgi  turba  ert  fimilis,  qui  fc- 
curi  dc  coiTmiodis,prxfcntem  tantum  voluptatcm  vcnantur.  Hadcnus  ^^^^ 
ijcxPhilone. 

Beatus  Ambtofiusinlib.dclofeph.ca.^.hanc  ipCan  Hiftoriam  h^cph 
alIc<roriz.n  fcdadChriftumDominum  accommodando.Duaus  eft.in- 
quit^.n  Acgyptum  lofcph,  &  emptus  i  Pr.Tpofito  coquorum.  Non  cft 
^  o&pcrlSL,qt.=.crudac.borumcoauerct:vtcpularcnturan.m.,vi- 
icct  fidcifuauitatc:niUUis  cnim  cibus  fc.cnt.a6c  doen  ^  dulc.or. 


otio 

aci 


E  rat 


520  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Erar  ante  ur^gypto  cruda perfidia,  quam  niillus  diuinac  cognitionis  at- 
dor.dc  verc  fcicnciae  cupiditas  molliuerat,rion  cloquia  Domini  ignita  dc- 
coxeranc.  Venditus  eft  lofeph  in  i£gypto,quia  Chriftus  vcnturus  crat  ad 
-'^'•V/^-  eosquibus  didum  c(k,Teccans  ve/ins  venditiesiis :  Ez  idco  fuo  fanguine 
CQhlJlttj.s.  j-gjgj^jj.  q^Q5 propria  peccata vcndiderunt ,  chiroeraphum  (bflulit ,  foe- 
neratorem  remouit ,  exuit  debicorem :  Vnus  cxfoTuit  quod  ab  omnibus 
debebatur.  Non  licebat  nobis  exire  {eruitio.  Sufcepit  hoc  illc  pro 
nobis,  vtfcruitutemmundi  rcpellcret,  hbcrtatcm  Paradifi  reftitueret, 
gratiam  nouam  ,  confortij  fui  honorcm  rclinqueret.  PIoc  de  my- 
fterio. 

Idemautem  eodcminloco  adiungit  moralem  eiufdem  hiftoria^tra- 
£l:atum;exIofjph  exemploilluftria  <S^Talutaria  profcrens  in  medium  do- 
cumenta,&  folatia  ijs,qui  vel  cx  coiiditione  fua,  vel  ex  infortunio  aliquo 
Amhrofij  ^^^"ituce  prcmuntur.Et  Ambrofij  quidcm  moralis  fuper  hac  hiftoria  lo- 
Trofolog.    fephdifputaciohis  verbis  ab  eo  traclatur :  Ca^teriim  quod  ad  moralem' 
*.  Tm.z.   pertincr  locum,quia  vult  Dcus  omncs  faluos  ficri ,dedit  per  lofeph  etiam 
ijs  qui  funt  in  feraftuce,folatium  *,  attribuit magiftcrium, vt  difcerent  etia 
in  vlcima  conditione  pofie  mores  efie  fuperiorcs ,  nec  vilum  itatum  im- 
raunemcfte  virtutis,  fianimus  cuiufquc  cognofcat  catnem  fcruicuti  fub- 
di^m  eHe,  non  mcncem  :  mukofque  feruuTos  cfle  dominis  libcriores ,  fi 
in  fcruicucc  pofici,a  fcruilibus  purencoperibus  abftincndu,  Scruile  enim 
eftomncpeccacum,libera  eft  innoccntia.  An  fcruus  aon  cftauarusqui 
pro  exiguo  pccunias  luccllo  fcipfum  audionatur.^Nonne  &  ille  fcruus  eft 
qui  feruit  Iibidini  ?  Suis  enim  ardet  incendijs ,  d>c  pcccati  fui  facibus  exu- 
ritur.  Sufcipit  omnes  mctus :  infidiatur  fomnijs  fingulorum ,  &  vt  vnius 
cupidirate  potiatur ,  fit  feruus  omnium.  Nihil  tam  Ipeciale  fcruitutis  eft, 
quam  fempcr cimere.  Conrra  vcro  in  quauis  conditione  fcruitij  illc  fem- 
pcr  hber  eft  qui  amore  non  capitur ,  nequc  auaritix  vinculis  rcnettir,ne- 
quealligacur  timore  criminis,qui  fccurus  fpcdlatprxfentia,  qucm  futura 
non  terrenc.NcHinc  videtur  hic  tibi  in  fcruitutc  dominari,ille  autcm  m  li- 
bertate  feruire  .^^ Seruiebat  Iofcph,regnabat  Pharao,fed  beatior  illius  fer- 
uifus^quam  regnum  huius :  Deniquctota  Ac-vptus  collapfaeflct  fame, 
niri  rex  feruili  confilio  fuum  rcgnum  fubdidiflct.  Habcnt  ieitur  vndc  elo 
nencuroriginalesfcruuIi,Scruiuit  &  lofeph.  Habcnt  vndcfcconfokn- 
tur,qui  cx  Iibcrrate  in  fcruitutc  aliqua  ncccflltatc  vencrint.Habent  quod 
imicentur.vc  dilcanc  conditionem  mutari  pofl^c^non  morcs^circ  in  vcrnu- 
Us  Iibcrratcm ,  &  m  feruitute  conftantiam.  Habcnt  etiam  domini  quod 
pei  Icruulos  bonos  fpercnt.  Abraham  filio  fuo  per  vcrnaculum  in- 
iienit  vxorcm:bcncdixit  item  Dcus  domum  Aecryptij 
propter  Iofeph,itavt  dominus  omniafua  iii 
leruuli  manum  tradcrct  gubcrnan- 
da,  Sic  Ambrofius 


BENE 


BENEDICTI 

PHRERI  I  CO  M- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  AP  V  T  • 

T  R  I  G  E  S  I       r  M     0  CT  AVr  M 

I  s. 

A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 
Mmoutitrconiut^ium  Iudx  cHmmuhcre Ckwunx.i,^  ..  fdios inde 
n.ttos  Dei  'vinduh:iNccfius pntterea  Tkimarcum  focero  fito  luda, 
Cr  mrra  duoriim  filiorim  eiiis^rocreatio. 


O  D  E  M  ccrapore  dcfcendcns  ludas  a  fra-  , 
tribusfuis,diucrrit  advirum  Odollami- 
tem,nommeHiram.Viditqtic  ibi  filiam  i 
hominis  Chananxi ,  vocabulo  Suc:&:  ac- 
ccpta  vxore , ingrclfus cll  ad  eam.  Qnx  J. 
conccpit,&  pepcritfilium,&  Yocauitno- 
'  men  cius  Hcr.  Rurfumquc  ccnccpto  foe-  4 
tu,narum  fihum  vocauit  Onan.  Tcrt.um  quoquc  pcpcrit,  j 
qucmappcllau.t  Scla,  quo  nato ,  parcre  vkra  ccdauu  J^cdit  6 
autcm  ludas  vxoa-m  pnmogenito  fuo  Hcr,nommc  Thamar. 
FuitquoqucHcr,pnmogcmcusIudx,nequam  <^^*P<^^« 
Domnn :  Et  ab  eo  occ.fus  eft.  D.xit  crgo  ludas  ad  Onan  fi-  7 
hum  fuum  :  Ingredere  ad  vxorem  fratns  tui ,  S^fociare  .lh,vc  8 
fufcitcs fenicn  fratri  cuo.IUcfc.cns  no  fib. natci  fihos  uitro.cs  9 
ad  vxorcm  fratris  fui,femcn  fundcbat  in  terram,ne  hlxn^fra- 
tnsnomiiic  iiafccrcncur.Ecidcircapcrcullic  cum  Dominus. 
Coraman  Gcn.Totn.4. 


\ 


523  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

quodrem  deteftabilem  facerct.   Quamobrcm  dixic  ludas 
II  Thamar  nurui  fux,Efl:o  vidua  in  domo  patris  tui,  doncc  crc- 
fcat  Scla  filius  mcusrtimebac  cnim  nc  8c  ipfc  moreretur,  ficuc 
fratrcseius. Quxabiir,&:habitauitin  domo  patrisfui.  Euo- 
lutis  autem  multis  diebus^mortua  el\  filia  Suc,vxor  luda::  qui 
poft  ludum  confolationc  fufcepta ,  afcendcbac  ad  tonforcs 
ouium  fuarum,ipfe  &:  Hiras  opiUo  gregis OdoUamites  in 
Thamnas.Nimciatumquc  cft  Thamar  quod  Socer  ilHus  afce- 
derctinThamnasad  tondcndas  oues.  Qux  depofitis  vidui- 
tatis  vcftibus,aflumpfit  theriftrum:&:  mutato  habitu ,  fedit  in 
biuio  itineris^quod  ducit  Thamnam:coqu6d  crcuiflct  Scla, 
ij  &non  eum  acccpiflct  maritum.  Qu^am  cum  vidiflTct  ludas, 
fufpicatuscft  eflc  merctricem:  operuerat  enim  vultum  fuum 
ne  agnofccrctur.  Ingredienfq;  ad  cam  ait :  Dimittc  mc  vt  co- 
eam  tecum:nefciebat  enim quod nurus fua cffct.  Qu^a  refpon 
dentc:Qmd  dabismihi  vtfruaris  concubitumeo?  dixit:Mic- 
cam  tibi  ha^dum  de  grcgibus.  Rurfumquc  illa  dicentc.  Patiar 
quod  vis,fi  dedcris  mihi  arrhaboncm,doncc  mittas  quod  pol 

18  hccris.  Ac ludas^Qind  tibi  vis  pro  arrhabonc  dari?Rcipondit: 
Annulum  tuum,&  armfllam,&:  baculum'  quem  manu  tencs. 

19  Ad  vnum  igitur  coitum  muher  conccpit:&:  furgcns  abiit:de- 
pofitoque  habitu  quem  fumpferat^induta  eft  viduitatis  vefti- 
bus.Mifitautemludas  hocdum  pcrpaftorcm  fuum  Odolla- 
mitem,yt  rccipcret  pignus,quod  dcderat  muhcrijqui  cum  n5 
inucniflet cam^hitcrrogauit  homines  loci  ilHus :  Vbi  cft  mu- 
herqua:fcdcbatinbiuio?Refpondcntibus  cundis :  Non  fuic 
mloco  iftomerecrix.Rcucrfus  eftadIudam,&:dixicci-Non 
inucni  eam:fcd  &:  homines  loci  ilhus  dixerunc  mibi,nunqua 

^  lcdifl-eibifcortum.  Aicludas:Habcacfibi,ccrc^  mcndacijar- 
gucrc  nos  non  poccft:ego  mifi  ha^dum  qucm  promiferam  •  &: 

^4  cu  non  inuenifti  cam .  Eccc  auccm  poft  crcs  mcnfcs  nuncia- 
uerunc  Iudx,dircnces,Fornicata  cft  Thamar  nurus  tua,  &  vi- 
dcturvterus  illius  intumcfccre.  Dixitqucludas :  Producite 
cam  vtcomburatur.Quxcum  ducerctur ad pcrnam,mifirad 
focerum  ftium,diccns:Dc  viro,cuius  hxc  funr,c6ccp  i.^^^^^^^^ 
fcc  cuius  fit  annulus,&:  armilla,&  baculus.Qui  agnitis  m  nc 
nbus,au:Iuftiormccft:quia  non  tradidicaSdafiFiol^crr^^^ 

^7  camcn  vltra  non  cognouit  cam.Inftante  aucc  parcu,  appamc^ 

runr 


-^ST<^  CAP.  XXXVIII.  jir 
runc  acm.ai  ui .  u  .o;.vtq;  in ipla effuilonc  infantu  vnus  procu 
lit  nununv.in  qua  oblktrix  li-auit  coccinum,dices:Iftc  egre- 
dictur  prior.  Illo  vcro  rctrahcnte  manu ,  egrcfTus  cft  alcerrdi- 
xitq;  mulicr;  Quarc  diuiCi cft  proprcr  te  maccria?  Et  ob  hanc 
caulamvocauitnomcneius  Pharcs.  Poftcacgrcduscfth-atcr 
cius,in  cuius  manu  crat  coccinumrqucm  appcllauit  Zara. 


P  R  v£  F  A  T  I  O. 

orfui  fiterut  hiffori.m  lofeph ,  mox  eam,  abrupto  mrr.i-  ,,,^„5  i  ha- 
twmffilo,omittens,mterpofuerith,ftortam  comgijlud^,  Z;^,'^^ 

 (4^^e„erattomsiilwrumeiHS:pr.tferttmautem  ,cuM  de  j^,^ 

nulkJwrum ftltorum  lacoh^nijNe  iof^ph,Mofestaltacommemorauc-  i  t. 
ritrer)im  fctre  co»uemt,vt  hanc  hiftorufcriberet  MoJes,cMifarfffuiJJe 
.  '  .       ,  r  ;.  r,pcridi.uomriespopu!iHcbrMtribns;cxqtu 

,tq;adeo  Mepas  ipfe,generadterj»t:cutu4 
\dmirabilis  pri^rigo  ex  incefiu  nurus  cumfocero,prtmaquefiltorH, 
nonftne  mtr.iculo,generatto,'vtfae/fMofthaudquaqua  rettce»d.i.  Ncc 
adeamhtffortammemm^-    '    ltm,nondt,nno  conftlio,&protu- 

dentta  tnat.tt,,s e/}  Mofes:   ett^  contempUtto  plurtmurnva- 

l:redebekttaddeprimend.,m  lUdjiorum  arrog.tnttam,dc  Jtugeneris 

claritate  mendaciter^loriant„m,  quorum  tamen  pr,ma  gener,s  pri- 
mordtafad,ftm.t,&  ftne  qttam  pudertda ,  &  prohroft  fucr.int.  2io.n 
Vtidtitteos  ducre  CHR  ISTO  Domtm>no/ho,vt  eft  tn  [.u.tngelto 
joannis  captte  och,to:  Nos  fcmcn  Abrahx  lumus,&  ncmm.  fcr- 
uiumius  vnquam.  Etp.tttto  tnfra:  Nos  ex  forn.cationc  non Ju- 
mus  nati  •  Sed  vtrumque  apertumfuit &tnft' 
&  fepifstmeferutcrunfTentihtis ,  tam  vicnts ,  r^...-.,..        ^'qtiis ; ^ 
prtma  nobthfstn^  trth,.s  eorum  cr,go ,  ex.dtentgcna  mttlterefutt  ,& 
ex  tnceflu  nurt^s  cumfoccro.    V.tkt  etuxm  id  ad  commcndartdam 
C  HRISTI  Domint  htt»ttl,tatem,qut  vtpro  peccttoribtts  tur- 
ptfstm.tmorteaffici.tta  ex  turptfstmtspecc.,tonbt.s  fccttnd,tmcarnem 
^Jentu  dttcere  non  eruhutt   Sunt  pr.eterca  qu.edam  ,n  hac  NtJo  . 
t>erm,ra  &  coimtu  fth,brta,&mernor.ttud,gn,fstma  Sedctirfta- 


524  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

qtkenarranturmh^ccapite  trigeftmooHauo  ^ea  pflvendittonem  lo» 
fefh  fupra  exfofitam  euenerunt.  Mofes  itaque  njolens  ordinem  feqttt 
temporisyquo  resgefta  erat,narrata  venditione  lofefh.froxime  Hifio- 
ri^  huius  expofitionem  adiunxitimaxime  vero^quod fofiea  htfioria  lO" 
fephyvfqne  in finem  libri  continenter fcrme  fertexenda  erat. 


PRIMA  DISPVTaTIO. 

Superquxfiionejierardua,(^  admodum perplexa,de  tempore  qm 
euenerunt  qua  mrrantur  hoc  Capite. 

S^^perillis^z^erbis, 

Vers.  I.  Eodemremporedcfccndcns  Iiidas  a  fratribusfuiSjdiucrrit  ad 
virum  Odolkmircm,nomincHiram.  Vidirqueibi  filiam 
hominis  Chananei,vocabuloSua,&:accepta  vxore  ingrcf- 
fus  eft  ad  cam,  Scc. 

"         ^  *  ^^'^^^-  ^"^^  tempore  dcfcendens  ludas  a fratribM  8cc. 
■\  obfcuriflimam,  &c  implicatillimam  quaeftionem  continent. 
j:  Nam  \\\ud,Eoderntt>nporc,  fignificat  circatempi]s,quo  ven'- 
Jij  Hitus e(t  Iofcph:i'dqiie  duplitcm  habcrc inrelle<ftum  pote/l 

i  luevenditionem  lofrph.vc;  poft^^intur  an  qu.T  narran- 

tur  hoc  capite,cuenerint  ante  vcnditionem  iofcph,an  poft,  Verum  duo 
antc  conftitucnda  funt,qu.T  pro  vcrisi&ccrns  haberi  dcbcnt.  Primo  po 
ncndumcft.quxnarrantur  hoccapirc  38.  gc-fta  cftcantc  inercfrum  la- 
cobcuniomnifamilia  fuain  ^gyptiim.  Hoc  cn.m  duplic.tcr  man.fc- 
ftum  cftitum  quia  quae  narranrur  hoc  capirc,  ada  funt  in  terra  Chanaan 
ad  quam  vt.que  luda  poft  nigrcfl-um  cum  patre  fuo  in  ^gyptum  ne' 
^Mumtt.  quaquanieft  rcgrcflus:rum  etiam  qu.a  mcmoratur  infra  Gcnc  46  1., 
for.s  mterfl».  das  intrafle  .n  Aegyptum.cum  duobus  filiis  fuis  Pharcs  &  Zara  ■h.ii.Z 

<r  ,n,r.r ^!"  tcmpore.quo  venditus  eft lofcph  ad  .d  teinpori  quo 

/-««        ,n  I^cob  mtrau.r  AegvPtum,vocatusabipfoIo(cph,pra:tcr.flcannos?r« 
pyfu,„.    &  v,g,nt,.  Etcnim  lof^ph  fcxdcc.m  natus  annos  cft  vendi  u  Ccnl 
o.«M.      cumautem  lacob intrau.t  Acgyptum . agebat  loll; W  ^nnuc^-  J' 
gefimum  nonum,quoaexcanitc  AT  A^nn^^r     /  '^^^^^'^annum  tri- 

aRcge  prxpofituscft  Aegypto.IndcI^curi  C,Ll  f      •^""«^ "f".  <-um 
Erpoll  fo,.il-ptcmal,j  ftcf.l.L.  I £^0^^^ 
fuir  trigcfimus  nonus  lofcph Jacob  voratusTXl 
vrcraditurGc„.,,AtemUKa,u.v::il^^^^^^^^^^^^^^ 

ingrcrtus 


GENESIS   C  AP.  XXXVIII. 
ingrcffus  lacob  in  Acgyptum,fluxerc  viginti  trcs  anni.  Scd  hifce  duabus 
fcntentijsconftitutis,reucrtamur  ad  propofitam  v^uacftioncm. 
3     Quxrcbatur  fupra,anqu^narrantur  hoccap.jS.cucncrint  antc  vcn- 
ditioncm  lofcph,an  poft :  vtrumcumquc  cnim  dicatur,magnis  id  cft  im- 
plicatum  diftlcultatibus.  Nam  fi  antcicur  non  ctiam  ante  Mofcs  cxpoluit 
hanc  hiftoriam  f  Id  cnim  cxigebat  ratio temporis,idquc  pofccbat  redus 
fcribcndx  hiftorixordo,atquc  id  fi  fccilTct  Mofes ,  mchoatam  hiftoriam 
lofcph  non  ftatim  intcrrupiiVct :  fcd ,  quod  crat  aptius  &  commodius,v. 
niucrfam  ad  vfquc  fincm  continentc  (erie  pertcxuilVct.   Sin  autcm^  poft 
vcnditioncm  lofeph  contigcrunt,qu2  mcmorantur  hoccapitc,  cjui  hcri 
potcft,vt  intra  viginti  trcs  annos  ( tot  cnim  a  vcnditione  lofcph,  vt  proxi- 
n^^^!       ^    '    ^ '      vclTum  vfquc  lacob  in  Acgyptum  computantur) 

oi^nKi  .  -   .  .iccommcmorantur,coniugiumluda?,gcncrario 

fuccclliua  trium  hliorum  eius ,  adulta  corum  iam  a:tas ,  6c  matura  coniu- 
gio,quod  ahus  poft  ahura  ini jt ,  viduitas  Thamar ,  &  diutina  manfio  cius 
m  domo  patcrna ,  quoadfihus  ludx  adolcfccret  in  xtatcm  matrmionio 
idoneam,firmamque;pofthxc  mceftus  Tharaar  cum  Iuda,&  indc  gcnc- 

ratioduorumhUorum.  .v-    rr       j:  j  n 

H£c  omnia  intra  vigintijcrcsannos  non  vidcntur  gcn  potuiftc.  Hanc  s.Augujt. 
faneobcaufaraB.Auguft.quxft.iaS.inGcncf.fupcrhacquxftioncplu- 
j.  1        '■   '       3  niqucco  propenhor  cft,  vthxcantevenditionem  lo- 

j.   ct.Cjupmodo,inquit,hxc  omniaintravigintiduosan- 

nos  hcri  potucrmt,merito  mouet.Nifi,vt  fone  folct  Scriptura  pcr  rccapi- 
tula tioncm,  ahquot  annos  antc  venditum  lofcph  hoc  ficri  capilfe  intcl- 
lii^i  veht.  Et  paul6  mfra  fub  fincm  cius  quxftionis  fubdit  hxc  :  Nifi  forte 
cr^cdimus hoc  enim  fieri  potuit)  mox  vt  adolcfccrc  ludas  ccepit ,  cum 
incidiilc  inamorcm cius quam duxit  vxorcm, norJum  vcn.-!'r<) loicph. 
Sic  Au^uftinus. 

S.  : ::n  .  tAn^.  .'yiicuhatcm ,  quamtantopcrccxaggcrat  Augullinus, 
noa  ma-ni  ik -oti)  cllc  videtur  exphcarc.   Pofito  enim  ,  hiftoriam  huius 
capitis  lcqui  ordinc  tcmporis  vcpditionem  lofcph ,  Ucet ,  quae  narrantur 
hoc  capite,intravigintitrcs  lUosannos  inter  vcnditioncmlofcph^  &  in- 
ercHum  lacob  in  Acgvptum,omnia  concludcreadhunc  modum  :  Qup 
anno  vcnditus  eft  loieph,eodem  ipfo  ludas  duxit  vxorem,  fiUa  Sua  Cha- 
nanxi,&:  fub  finem  cius  anni ,  gcnuit  primum  fiUum.cui  nomcn  Hcr ,  & 
indc  ahos  duos  fucccfliuc.Hcr  deccm  6c  fcptcm  annos  natus,  duxit  Tha- 
mar  vxoicm.  id  cft  anno  poft  coniugium  patris  dccimo  o<aauo :  fcd  quia 
pellimus  crat,occifu$  cft  .i  Dco  fub  fincm  anni  cius  dccimi  o(flaui.  Initio 
annidcciminonifucccflit  in  coniugium  cius  altcrfiUus  lud.c  ,  vocatus 
Onan ,  qui ob  ncquitiam  ftatim  codcm  lUo anno  peri|t.  Tunc  coada  cft 
Thamar  cxpcdarc^doncc  Scla,rertius  ludx  fiUus,nragis  adolcfccrct :  po-. 
namui id  tcmpus  fuifle  duorum  vcl  trium annorum.tunc  cnim  Scla  fuif* 
fet  annorum  circitcr  viginti,maior  ncmpc  prioribus  fuis  fratribus :  expc- 
aauit  igitur  Thamar  vfquc  ad  vigcfimu  fccundu  annu  a  coniugio  lud.v. 
Tunc  vidcns  fcfruftrari  (pc  habcndi  Sclam  maritum,  quxhuit  pcc  hmiir^ 

v  V  V  3 


iufiori/  folu 
inf  duplex Jh^ 
feriQTn  dijji- 

€ttlt,UH, 


y.6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

lacionem  concubirum  Iiuir,<&  indc  duos  filios  gemcllos  gencrauir,anno 
videlicct  vigefimo  fecundo  poft  coniugium  ludcT.Annopoftea  vigeiimo 
lerrio  e»pIeto,inrrauit  luda  cum  duobus  filijs  mi£gyprum.Hinc,opinor, 
aducrrit  Led:or,difficulcatem  exagitatam  a  B,  Auguft.eo  modo  quo  dixi- 
muSjdiflblui  pofle. 

Atenim  eft  alrera  difficulras  mulro  impedirior,  mulrocjuc  pc  rpk xior. 
In  hoc  enim  ipfo  libro  Genefis  infra  ca.46.  vbi  mcmorarur  ingrclfus  la- 
cobin>£gyprumcum  omni  familia  fua, rradirur,  Tudam  inrraffe  runc 
iEgyprum  vna  cum  rilio  fuo  Phares,&  duobus  eius  filiis,fuifque  ncpori- 
bus,Hefron,&:  Hamul.  Hos  cum  genuic  Phares ,  non  poruir  e/fe  minor 
anno  decimo  fcxro:fed  ipfe  genirus  fuerar,vr  paulo  anrc  oftcnfum  eft,an. 
no  circiter  vigcfimo  fccundo  poft  coniugium  patris  fui  luAx  cum  mulfc- 
reChananxa,vtnarrarur  inexordio  huius  capitis  58.  Ergo  aconiugio 
illo  Iudas,quod  fuirpoft  vendicionem  lofcph  ,  vfquc  adingrefl^um  ludx 
cumfilijs&nepotibus  fuis  in  Aegyptum ,  fluxiflenr  anni  triginraofto, 
duo  (cilicer&  viginri  vfquead  orrum  Phares,  ^canni  fexdecim  vfqucad 
generarionem  filiorum  eius :  cum  ramcn  fupra  dcmonftrarum  fir  ex  ipfa 
Scriprura,non plures  viginri  rribus  annis  computari  a  venditionc  lofcph 
vfqucadingrcfl[limIacobin  Acgvprum.  ' 

Si  quis autcm,vc  hanc  euitct  difficultarem,d;car  coniugium  il! ud  lude 
fuiflc  antc  vcndirioncm  lofeph.annis  quindecim,roc  videlicet  vt  fumma 
illa  vigmti  tnum  annoru  ri  vcndirione  lofeph  vfque  ad  ingrefllim  lacob 
in  Aegyprum  firma  confiftar:is  profedo,;^  fcrrur  prouerbio, 
Incidit  in  ScyiUm.cupierjs  vitdre  Charybdim. 
Sic  enim  nccefllimcrir  dicerc,Iudamcum  illam  duxir  vxorcm  miin. 
quc  dutaxar  fuifle  annoru.Ercnim  ludas  quaruor  tanrum  annis  prior  na- 
tu  crar  quam  Iofcph,vr  colligirur  ex  cap.  2p.6c  30.  Genef.  Siquidcm  lu- 
das  narus  cft  anno  vndecimo,quim  parer  eius  lacob  vcnerar  in  Mcfopa- 
tamiam  :  lofephaurem  annodccimoquarro  iam  exadto.  Erap  fi  lofcDh 
cratfexdccimannorum,cumeft  vcndirus,vt  dicitur  Gcnef  T7,crartum 
ludas  viginti  annoru :  quare  fi  quindecim  annis  ante  vcnditione  lofcph 
12 conuigium  dlud  cum  mulicre  Chanan.a,neceflc  cft  mitum  eS 
iugiu,&  ex  eo  gencratos  hlios  ludx'  anno  ^tatis  cius  quinro  •  hoc  autem 
non  folum  incredibile  didlu,fed  impoffibile  fadu  cft^nifi  qu  s ad  d" 
Omnjporentix  miracu  a  temere  confugiat.Siuc  igitur  iftud  I udx  coTu 
gium  locetur ante  venditioncm  Iofeph,fiue  poft ;  vtrooue  fanrnWo  n 
cxtncabilis,vt  videtur,exift.t  qu^ftio        ^  ' 

filijs 


I  c 


k 
hi 

toj 
Gi 


i 

:i 
li 

a 
q 

C( 
CQ 

P 

Ql 
l 


GENESIS  CAP.  XXXVIII. 
filiisIud.Tr  scncracis  iu  tcrtaChanaam.vt  dicitur  in  hoc  capitc :  Imrn6  de 
&lm  Ruben,Simconis,&  Lcui.idcm  d.ccndum  cftccum  enmi  lacob  dil- 
ccffic  cx  Mefopotimia,Ruben  erat  annorum  trcdccun,  Suiiecjn  duodc- 
cim.Leui  vndecim.Iuda  decem .  m  quaa:tacc.  non  cft  crcdOjilc  um  cos 
ccncralVe  filios :  quam  forcallc  ob  caufam  fupri  Genel.  3  5  .vbi  rcccuiccur 
proaenies  lacob.foh  numerantur  cius  fih).  nec  vUius  corum  nomuiacur 
fihulErco  quod  dicicur  de  hh|s  &  nepocibus  Lix.ab  ea  gcnms  m  Mdo- 
potamiarinterprecandum  eft  de  fih^s  quidem  Lia;.pcr  (e  acque  numedia- 
t^.de  nepocibus  aucem  eius.mediacc  ,  5c  in  eorum  pacnbus,  qui  naci  tue- 
rancin  Mcfopocamia.Adl>unc  fcihcecmodum  foluitiilamquarftioncm 
Ausaftmus  in  quxftionc  i  5 1  .m  Genef.  Magna,inqu.t,qu.cftio  eft.quo- 
mo^o  trie^nca  trcs  anima:  ex  Lia  gcnici  fucnnc  in  Melopocamia  :  nil,  ^ 
quiailla  locucio  confirmatur.  canquam  ibi  omncs  ortx  fmt ,  quarum  pa- 

rcnccsibiorcifuiu.  .    .        -     v        t  t. 

Quod  autem  incer  eos .  qui  ingrcfll funt  m  Aegypcu  vna  cum  lacob, 
'  &  r^nfcncur  i  Mofc  infr.\  Genef. 46. aliqui  fuennc  ibi  commcmorac, 
nondum  tunc  naci.fed  mulcis  poft  anmsjmanifeftum  facic  commcmora- 
tio  fihorum  Bcmamin  eo  loco  pofica.Numerac  Mo(cs  deccm  hhos  Bcnia 
minjfic en.mHcbraica  &  Lacinaledio  appcllac :  quos  tamcn  omnes  non 
fuifii  a  Beniaram  r.roxim^  genitos,fed  quofdam  fu.ftc  ncpotcs.&  pronc 
potes  cius  .perfpiai^dcmonftratlxx.  Imerprctum.neolococranllat.o. 
Nam  hcct  fecundum  Hebraicam  &  Lacinam  lca.oncmGcncf.  46.  Bcla 
&  Gcra.&:  Arcd .  nomincncur  filii  Ben.amin.atcamen  Scpcuaginca  ,  qu. 
hicd.ftina.us&enucleacmsdelcnpferunc.Belam  fac.unthlium  Benu- 

minjGeram  aucem.fihum  Bcl.c,  &  nepoccm  Bcn.amin;  Arcd  vcrd.fihum 
Gcrx.&  pronepotcm  Bcniam.n.Bcniarain  porro.cum  mtrauit  Aegyptvi. 
vizefimum  cercium  annum  suus  non  exccdebac  1  fiqu.dem  natum  cllc 
oftendimus  fupra.coanno  quolofcph  vcndituseft.aut  •ux^.Non  pocu.t 
iRitur  fieri.vt  Beniamin  mtra  v.gmti  trcs  xtatis  fu*  annos  &  hlm  habuc- 
nt  &  ncpotcm.ac  proncpotem :  fcd  ncccfTe  cft  nepotem  &  proncpotem. 
aliquot  annis  poft  ingrcHum  eius  in  Aegyptum  clle  natos 
8     AJtcra  ciufdc  quift.on.s  cnodandx  ratio  ind.cata  nob.t  cft  a  B.  Aug. 
Is  enim  quxftione  vltima  in  Gcnefim  docct,pcr  mgreflum  lacob  m  Ae- 
cypcum .  non  eflc  iUud  cancum tcmpus  prxcisc  mcell^cndum .  quo  .p(c 
p  imum  mcrauici  fed  quoad  ipd-  v.x.c in  Acgypco  poft  ^f^^^^r^^''^' 
Ls  (chcct  decem  &  fcpcem.  Vel  poc.us  pcr ,  hnn  mgreflum  lacob  ntel- 
l.gere  oportet  omnete.npus.quo  vix.t  lolcph  poft  ..igreflum  parr^ ,  per 
..nnosnempcvnum&r         nta.  Namquialolcpho  vocantc , &pro- 
LranteapudRcgcm,  1        -n.t  in  Aegypcum,&  .bi  humaniterac- 
ccpcus  a  Rcce ,  ac  libcraliter  traaacus  eft .  acque  m  onci.no  Acgypc.  folo 
coliocacus:  idcirco  fign.ficatio  &  vfurpacio  ingrcflus  lacobm  Acgy- 
pcl  cxcendicur  vfqucadfinem  V.CX  loicph.  Lc  hac  rac.one  Augu  h- 
Lsfoluit  d.fl^cultatem  .  qua  vchcmcntcr  prem.  v.dcturtranflat.o  Ixx. 
Interprctum  in  cap.  a6.  Gcncf.s  :  vbi  omncs  an.mas  qux  mgrcft.T 
cZZTu.oh  .nVgyptum  .  tradunt  fu.flc  (cptuag.nta  quinq^ 


5  28  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cum  Scriptura  Hebraica ,  fepcuaginta  folum  enumeret.  SeH  illi  addide- 
rutei  numero  quinque,partim  nepotes,parcim  pronepotes  lofcph,  haud 
dubic  nacos  poft  mortem  lacob.  Ex  quo  argumentatur  Auguftinus ,  per 
ingreffum  lacob  in  Aegyptum  fignificari  omne  tempus,quod  ab  ingref- 
fu  lacob  proteditur  vfquc  ad  fincm  vitae  lofcph.Idcm  traditur  ab  ipfo  in 
lib.  1 6.dc  Ciuitace  Dei lub  finemjca.^o.  Atque  hxc  func.qux  fupcr  pro- 
pofica  qua:ftione>m  prxfencia  diccrc  habui. 

SECVNDA  DISPVTATIO. 

De peccdto  HeYpnmogemti  Ind^ ,  cjuem  Scriptura  dtcitfuijfe  nequam 

in  conlfc^u  Dci. 

StiperiUis  ^erhis  ^ 

Ve  as.  7.  FuitHerprmiogcnitusIudxjncquarninconfpe^lHDomini: 

Ec  ideo  ab  eo  occifus  eft: 


^ljiod  frerit 


R  I M  A  quiEftiohictradlanda  cft-,quodnam  fuerit  peccarum 
Hcr :  Scriptura  enim  nullum  eius  peccatum  nommatim  ex- 
ponit^contcnta  diccre  in  vniuersujfuifle  eii  ncquam  in  con- 
,  ■ ,  -  fpc(5l:uDomini.B.Auguft.hb.2  2.contraFauftum  cap.^^.fi- 
gnificat  pcccatum  eius  fuilfe  crudehtatis  &  fxuitiaf,diccns  fuiffe  eum  ma 
lignum  Sc  faeuum.  Cum  enim  duo  finc  gcncra  hominum,vnum  nocen- 
tiumahjs;alterum,prodcfteahjsnolcncium  :prius  genus  hominum  fi- 
gnificatum  efle ait,per  filium  Iudae,nominc  Hcr,qui  crat  malignus ,&  f^- 
uus :  pofterius  antem  genus  hominum,cfle  figurarum  per  altcrum  filium 
ludcT.vocatum  Onan,  qui  ne  gignerct filios  fratri  fuo  mortuo ,  accedens 
ad  vxorem,ante  fundebat  fem^n  in  terram.  Sed  huius  opinionis  fuae  fe- 
eiatores  nonhabuit  Auguftinus.  Alij  conieftant/uifle  pcccatum  conrra 
naturam,quod  admitrcbat,abutcns  vxore  extra  vas  muliebre.  Conicdlu- 
ra  iftoru,huiufmodi  eft: Ift^  dicitur  fuifle nequam  in  confpeftu Dei ,  & 
idcm  dicitur  fupraGenef  i  dc  Sodomitis :  Homhies  SodGmir^  ( inquit 
5criptura);?f//?wi erant,& peccAtores  corarn  'Dontino  w/>/;/>;Sed  prxualuiffc 
videcur  Traditio  Hebraeorum,quam  plcriquc  Noftrorum,etiam  fequun- 
tur.  Aiunt  ifti,Thamar  fuiffc  pulcherrimam  foeminam  ,  camquc  perdite 
adamatamefleabHer.  Qui  quo  diutius  illibataciuspulchritndine frui 
pollct,fciens  per grauidationes,&  partus deflorefcere  decorc,&  vcnufta- 
tem  muhebre  in  congredicndo  cii  Thamar ,  effundcbat  fcmen  extra  vas 
jjHis^negrauidaripoifct.HocfecutusCaictan.CUia^ 
Hcr,non  dicit  Scriptura :  Sed  Hebrxi  tradunt ,  malitiam  eius  fuifle  ftu- 
diumimpediendi  impnTgnationcm vxoris,proptcr  nimiu  amorisardo- 
fcm  crgailla :  Vndc  &  fignificanccr appellarur  malus  in  oculi^Ichouah, 

hoc 


GENESIS  CAP.  XXXVIII.  5»^ 
hoc  cft,  fontis  cflendi,  fcttiinando  cnim  ita ,  vt  gcncratio  non  fcqaerc^ 
tur.malemcrcbaturdefontccirendi.Sicille.  ,  c»Si*m%. 

,    Cafl"unuspeccatumiftudHer,fpcciemtacitformcatiortis,nomma-  a 

natam  a  Theologis  moUiticm  ,  &  a  B.  Paulo  immunditiam.  Scribit 
enimincap.  ii. Collationis  oftau;  dc pcccato  Onam,quifrater  fuit 
Her,(rimilc  autem  fuifl^e  peccatum  vtriufq;  creditur)ad  hunc  modum: 
Fornicationis  tria  funt  gcnera.  Primum,  quod  per  commixtione  lexus 
vtriufque  perficitur.  Altcrum,quod  abfque  tcemineo  taau  fit,  pio  quo 
Onati?,filiuspatriarch«  ludac  .\  Domino  percuiais  cg'^f- "«S'" 
Scripturis  fanftis  immunditia  nuncupatur,de  quo  Paulus  ad  Cololl.j. 

mu»ditium.&c.Et  ad  E^hcC ^.Fortiicatio ,  &  immuttditia nec  ttommturm 
vobu.  Tcrtium  genus  fornicationiseft,quod  animoac  mcntc  concipi- 
tur.dequo  Dominus  in  Euangelio  Matth.5£«.  W*r»V,inquit,w«/««w 
Md  concupifcendHm  eam.iAm  moechatus  efi  eam  in  cordefuo.  Hacc  Caflianus . 

Imminaitis  rero  peccatum.cenfctur  aTheologis  pcccatum  contra  ^  ^^^^^^ 
naturam,  quod  rcpugnct  ordini-naturali  adus  vcnerci,ord«naii  ad  ge-  e^,„,ji, 
nerationem prolis.  Peccatum enim contra  naturam , vt docet  S.Tho-  ^„c..r»m 
mas  in  Secunda  Sccundf  quxft.i54.art.i . .plunfariam  potcft  ficri.Vel 
fi  abfquc  omni  concubitu .  caufadcleaationis  vcnerex ,  pollutio  pro-  f^^^^^^^l^ 
curctur,quod  pcrtinct  ad  pcccatum  immunditiar;quam  quidam  niolh- 
tiemvocant.  Vclfifiatpcr  concubitum  cum  renon  eiuldem  Ipeciei, 
nuod  vocatur  bcftialitas.  Vcl  fi  fiat  per  concubitum  cum  non  debito 
fexu.vt  maris  cum  mari.  vclfccminx  cum  foemina,  vt  Apoflo  us  ait  ad 
Romanos  primo,  quod  appcilatur  vitium  Sodom.ticum.  Vcl  den.que 
fi  non  feructur  natural.s  modus  concumbendi,  aut  quantum  ad  inltru- 
mentum  non  dcbitum ,  autquantum  adalios  monftrofos  &  bcftiales 
concumbendimodos.  Inter  iftaautempeccata  contranaturam ,  inti- 
mum  locum  tcnct  peccatum  immunditiac,  grauilT.mum  autem  elt  pec- 
catum bcftiahtatis.poft  hoc  vero  eft  vitium  Sodomiticum,&  poft  hoc 

cft  .cumnon  feruatur  debitus  modus  comcumbcndi.  Mag.s  autcm 
pcccatur,  fi  non  fit  dcbitumvas.quamfi  fit  inordinatio  fecundum  aha 
fcrt.ncntia  ad  modum  concubitus.  Hacc  cx  Beato  Thoma m  prsdiaa 

quirt.artic.ii.vtdiximus.&item  11.         ...    .     .        ,  •  ,•  Hct   

» >     Altcra  quacftio  eft,quibus  modis  peccaucrit  Hcr,&  quam  multipli- 
ciprauitatcaftuscius  '  '  ,rusfucrit.Videturpccca(rcqu.nq;mo- 
d.s.Prim6quide.T.,pc:  .  .  ^.nerc  .ntemperantix.  In  co.i.ug.o  cmni, 
pofthabito  proprio  cius  finc,  folum  fpeaauit  &  quarfiuit  fcn  um ,  acq; 
Puftum,&,  vt  in  Schohs  loquimur,  fruitionc  deleaationis  ac  volupta- 
f.s  vcnereac.  Atquc  id  non  fecit  repentina  quapiam  &  vchcmcnti  per- 
lurbat.onc  animi  correptus  &  .ncitatu$,vtfacerc  tolcnt  incontmentes, 
fedconlulta  opera,firmoquepropofito,arque  ex  clca.one;talem  l.bi 
vi Jel.cct,  homo  nequ.lTimus.coniugij  finem,  fruaumque  proponens. 
Deinde  peccauit ,  magnam  Deo  ipfi  iniutiam  facicns ,  qm  in  humana  G.».y:i.c/ 1 
natura  vtrumq;  fcxum  codidit,  &  omnia  qux  ad  gcncranonem  prchs, 
Coniment.in  Gcn.Tom.4.  ^** 


530  COMMENT.  IN 

non  folum  neccrtaria/ed  eciam  vtilia  gcncradx  proli  futura  eranc,  co  - 
piosilTimc  8c  aptiflTune,  &  ordinatilTimc  eidcm  naturae  indidit;&  vt  fe 
GcMf.S.  gicimcfieretgeneratioprolis,  ftatim  inexordio  mundi  Matrimonium 
inftituic,  edicens, vt  per  illud  crefcerent  &  mulciplicarentur ,  ac  reple- 
renc  terram.  Her  igitur, quantum  in  ipfo  fuit,  tam  faniftam  Dei  Sc  vti- 
lem  inrtitutioncm  fruftrabatur. 

Ad  hxc,tnaximam  vxori  Ciix  Thamar  iniuriam  &  concumeliam  fa- 
ciebac ,  prxpediens  cius  foecundicatem  ,  priuanfq*,  cam  ingenti  bono, 
&  gaudio  &  ornamento ,  quod  ex  generatione  prolis  mulieribus  accc- 
dicmcc  ca,vc  coniuge vtens  ad  generacionem  prolis,  fcd  taquam  vilif- 
fimo  fcorto  abutens  ad  turpiirimam  voluptatcm.Prxtcrea.fibi  ipfe  in- 
iuriofiftimus  &  nocentiffimus  crat,adimens  fibi ,  quo  nihil  in  humanis 
bonis  optabilius  homini  acciderefolct:  quid  enim  optabihbus  ijs  qui 
funt  in  coniugio,  quam  mulcx  ac  pulchrx  prolis  parences  fieri :  Per  fi- 
lium  enim  pacer,eciam  mortuus,  quodammodo  viuit,  ac  feipfum  pro- 
EccUr     P^S^^-  Monuusefipatery  inquit  Scnpt\irz;£tquaft^077  mortuus  ejfet  :Jimi* 
'  AnjUib.l'.  ^^^^ ^^^^  reliciuitfibi,  Et  Ariftoccles  perfeaum  cffc  ccnfet  vnumquodq; 
Meteor.o'  2.     ^iucutibus,  cum  fui  fimile  potell  produccre,&  alio  loco  naturaliffi- 
de  Amm.     mum  effc dicit opcrum  in  viuentibus,qua:cumque  perfefta  funt,  facc- 
Ttxt^^.      reaJiud,quaIeipfum,vtipfi  fempcr  & cffediuinoparticipent,  prout 
po(funt:omnia  enim  illud  appecunt,  &  illius  caufa  agunt  omnia ,  quae- 
cumque  agunt  fecundum  naturam.  Et  quia  nihii  contingit  corrupti- 
Iium,idem  &  vnum  numero  permanere,permanet  non  ipfum,  fed  qua- 
le  ipfum,numero  quidem  non  vnum,fpecie  autem  vnum.Sic  Ariflote- 
Ics.  Poftremo,  ingenti  damno  afficiebat  gcnus  humanum,  quantum  in 
ipfo  erac,  plane  deftruens  illud  ac  tollens  de  medio,  quippe  qui  coniu* 
gio  ad  propagationem  humani  generis  infticnco  ,  non  ad  hunc  finem 

^•^«^'^A  ^^'^bns  eft  illa  B.  Auguft.  fcnccnciain  lib.  debono  coniugij  cap.Ki 
Quod  eft  cibus  ad  falucem  corporis ,  hoc  eft  concubicus  (  coniugalis 
icdicet &  Jegitimus>d falucem  humani  generis.His  icaque  modis  era- 
uiflimepeccauicHer.  ^  b 

SrlfJs  a  J''''''^''''^'^'^'^'^^^^^^^^^^  Tho- 

in  c6rpcaii  tebat aJiis,led  lolus  Deus ,  prasccr  ipfum  &  vxorem  eius  confcius  ill  us 
Dc,  vcl  co.  flagm;  crat.  Et  idcirco  Deus  occultc  occidit  Hlum ,  tali  tamen  pla.a, 
-  Dco.     qu^  latjs  md,carct,mortem  eius  «on  ci  naturahter  contigifl-c.  Afenm 
.dem  Thoftatus  luper  illis  verbi.  cap.i^.Genefis:^.^.^^^^^^ 
csram  Domtno  ^/;;;.c:contrario  modo  exponi t  Coram  Domt.o  ,  videl  cet 
pro  co  quod  eft ,  palam  :  ^  public^  fine  vllo  pudore,  atque  hominum 

cZZ^^^^  obferuaui  ,n  Sc^iptura ,  ^hqui^d  dici 

Ph  i ter^  ^^^^^^^^^  fi»^- 

pliciter  &  maximc  talc.  Nam  cum  Deus  pcrfeaift'im^  connofcat  res 

omnes,&  vt  .pf.  iunt,ita  de  .pfis  fent.at  ac  fudicet:idcKco  c^um  ahqm^ 

dicitur 


GE  NES  IS  C  A  P.  XXXVIII.  53» 
dicitur  eflfe  tale  coram  Deo  ,  fignificatur  id  dle  vera,  &  «7^'';"'  f 
maximc  tale. Ad  hanc  fentent.am  Nemrod  d.dtus  eft  Genef. lo.robu- 
ftus  venator  coram  Domino.Lucascap.t.ait  Zacharram  &  Ehzabeth 
fuiffe  iultos  ante  Dcum  ,  &  filium  corum  loannem,  fore  magnum  co- 
ram Domino :  &  apud lonam  cap.  i.  dicitur  Hcbra.cc ,  N.n.ue  fu.ffe 
ciuitas  magna  Deo/.ue  coram  Deo. Verum  fuper hac  re  .,os  plur.bus 
diffcruimus  in  Tertio  Tomo.ioftrorum  Commentar.orum  .n  Gene- 

fim  fupercap.  r  3.num.34.&  J^  Ergo  di^i^i^."^"'""^"^^!"'';";;": 
ram  Deo,id  eft.veri.  atque  vt  ita  loquar.perfeae  nequam.Ulud  por.o 
quod  adiungit  Mofes :  £r  .darco  occifus  rfiaDeo :  fign.ficat  .ion  mo  tc 
mturali  occ.diffe.  fed  tah  genere  mottis,  vt  fatis  apparerct  .d  c.  v.nd.- 
aV.&  lupplicijcaufa  fui^e  diuinitus  illatum.  Ncctemerc  credcrec 
qulfquam,  ad  cim  modum  illum  fuiffe  occifum,  quo  narratur  .n  hbro 
Tobi^cap.6.feptemvirosS.uarfu.aeinterfcaosperD?.«one.n.Sco. 
ptun'»  ca-  ibiert ,  Angelum  Raphaclem  dixiffe  Tob.. :  0//.«^.;«  n  . 
Ini  funt  cahHS  poteft  prZuUrc  D^rnomurn.  Hi  naw^HC .  fn  comug.um  ua 

fcufeciuus,  6-  mulus ,  ^uihus  non  eft  intelUaus,  habet foteftatem  D.mcntum 

I  /"^S^>«a  qu3eftio,Quid  muheris  fuerit  illa  Thamar ,  q"'""?';^  fi;*;^ 
lud^ex  qua  gent^^er.t ,  cuius  conditionis ,  qu.bus  mor.bus  ^  Hu  c 
ceoqu^ftion.  «fpondebovcrbis  Philonis.qu^funtmhbroe.us  de 
ffiuatcHanc  ..ob.htatcm.inquit  Philo.non  folum  v.r.  Deo  char.. 
fcd  e  am  „  uhcres  * mulatz  funt ,  oblitar  rud.tatis ,  ac  f.mulachrorum 
ix  o3  infti^ut^  vero  ad  vnius  Monarcha  nont.am  cu.us  lo- 
&per.omundusrcgitur.ThamarnatafuitinPal?ft.naSyr.xedu^^ 

cata  in  Patria  cuUricc  multorumnuminum:vb.  omn.a  plena  erant  fta- 
^uis,  &  dclubris,  &  .d  genus  c«er.s  fupcrft.tion.bus.  Sed  poftq-m  e. 
con  .a.t.velut  c  profundi(r.ma  cahgine  paruum  quendam  fplendorer« 

S  a  piccre,capit.sfuipericulo  ad  pietatem  transfug.t ,  n.h.l. 
pcndens  rium  ,  f  non  daretur  bene  viucrc :  rcftam  autem  v.tam  .n  eo 
J  amcen  bat,fi  daretur  cokrc  adorar6que  vnum  Auftorem  rerum 
omLm  H^c  duobus  dcinceps  fratribus.ambobus  fccleft.s  nupf«^ 

pr  on  puella;pofterior.  vcr6,exdccreto  .ud.cum,  qu.apr.or  f.nc 
^  hbens  decffferat.  Ea  porro  mulier ,  feruata  v.tx  .ntegr.ta te. 
,um  ipfa  in  bona  ex.ftimat.onc  fu.t .  tum  pofter.s  fu.s 
omn.bus  nob.litatis  cxordiumpribu.t.  Etquam- 
uis  alienigena  effct  ,  fuit  tamcn  .ngcnua, 
ncc  fortc  obfcuris  natahbus. 
Sic  Philo. 


ht!rfi4crtt 
Ihamar, 

Phtlo. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


  COMMEKT.  IN 

TE  RT  I  A  DISPVTATIO. 

De  peccafo  dteriusflij  luddyCftifime»  Onan. 
Super  tllis  <-L>erbu^ 

Dixitludas  ad  Onam  filium  fuumrlngredcrc  ad  vxorcm  fra- 
tris  tui,&:fociare  illi,  vtfufcitcs  femen  fratri  tuo.  IlJe  fciens 
nonnafcifibifiliosjintroicnsad  vxorcm  fratris  fui,femcn 
fiindcbat  xn  terram ,  ne  filij  fratris  nomine  nafcerentur  j  & 
idcircopercuffit  eum Dominus,eo  quodrem  detcftabi- 
lem  faceret. 

I  Rl  MAquaeftiohlcagitandaeftfuperillisvcrbis:  fngre 
I  dere  ad  vxorem fratris  m ,  vtfnfcites femen  illi.  Cum  cnim 
fuerithocprxceptumperlegcm  Mofisdatum  Hebraris, 
vttraditurDeut.ij.quificri  poteft,vtirtalex  fiueprx- 
ceptum.plus  ducentis  triginta  annis  ante  Icge  Mofis  iam 
yigeret,  &vimhaberet  obligandiJconcefTu  enim  omnium  primaLex 
a  Ueo hominibus  data  fuit.qux  per  Mofen  lata  cft.  Sed  brcue  refpon- 
lum  eftmonfuifle  idantekgcm  M ofis  prxfcriptum  8d  prxccptuin  le- 
ge  ahqua  fcripta  &  laca  diuinitus,fed  cx  more  &  confuetudine  &  tradi- 
tione  Maiorum;  quam  tamen  ex  diuina  infpiratione  primam  habuiffe 
ongmem  nontcmer^exiftimatur.  Nimirumvoluit  Deus,  Patriarchas 
iIlospopuIiHebrii  multaobferuare  corum,qua;pofteaperIcacpr2- 
fcribenda  eorum  pofteris  effent:  quo  fcilicet  maiorum  fuorunfcxem- 
plo ,  moll.ora  ipfis,  &  leuiora  leg.s  prarcepta  ficrent.Enimuer6  diftin  - 
«.onem  animalium  mundorum  &  immundorum  ad  vfum  facrificandi 

al«  L"m  cT  ^^'T"  ^ri^-         P"*^  d.luuium:ercaionem  i  em 
fe  SZemT^A      lap.d.bus  atque  eorum  vnaionem  &  quafi  con 
lecrat.onem,faaam  lcg.mus  a  lacob  Genef.i8.&  ab  codeiT;  votiuam 
decirnarum  obIationcm:hxcautcm  omniaper  lcgcm  Mofis  n  Z 
poft  fecul.s  fancita  &  conftituta  funt.  ^  ' 

bmcohabiuntiU,  JZ  "r  '     '^'"""'■•'''S»  mcntiodt  ftatri- 


TJs  mortui  cen- 
fcatur 


GEMESIS   CAP.    XXXVIII.  JJ» 
fcatur,  id  pcrtinet  ad  vetuftifTimum  morem  denominandt  fiUos  cx  pa- 
tribus,  vfque  adeo ,  vt  quorundam  virorum  illuftrium  propria  nomma 
ignoraretur,qu6d  vulgo  non  alijs  quam  patrum  nominibus  appellarc- 
tur.Ecquiahocprxcipucobferuareftuduit  Antiquitas  ,  idcirco  filius 
primo  natus  cx  fratris  mortui  vxore ,  rite  cogebatur  fcruare  illius  no- 
mcn,quando&ilUus  quoque  fiebat  harrcs.  Signate  autemnominatur 
nonfiUusabfolute  ,  fedprimogenitus:lex  cnim  merito  cxigcbat,vc 
primogenitus  cius  qui  duxcrac  vxorem  fratris  defuniti,  ficut  lUius  fu- 
turuscrat  hxres,italegalis  filiuseius  cenferctur,  &  nomen  ciusferret. 
Reliquos  autem  filios  ex  eadcm  vxorc  fufceptos,  liberum  putat  Caic- 
tanus  fuilTe  pacri,vel  fibi  cos,vel  fratri  mortuo  arrogare- 
,^    SedduoillilegifiuecofuctudiniopponipolTunt.  Primo videtur  in-  pi^^ot/V^i*- 
honertum  atqueindeces,vt  mulierqua:faaaeratvna  caro pcr  coiugiu  contratBS 
cum  vno  fratrcea  iungeretur  fimilitcr  alteri  fracri;&  ille  reuclaret  tur-  ''f'!^'^^^^^ 
pitudincm  fritris  fui.Similia  cnim,aut  ctiam  minora,  vetita  reperimus  1' 
peclc         '  AhS\c cmmlc^\mu%Ltu\z A^^Tiirphudme^ 
tui  noK        ^  .  ries,qHta caro  efi patrts  tm.  T Hrpitudtrtem  forons  matns  tHA 
mn  renclabis.eo  tfHod  fit  caro  matris  tHdXHrpitHdinempatrui  tui  rton  rcueU' 
bis^nscac  xorem  eiHs.cjuxtiht  Affimtate  comungitur.  Si  talia  igituf 

coniugia,-  c  concubitus  turocs  ccnfentur,fimilitcr  cenfcri  debc- 
retconiugium  fratris  cumvxore  tratrisfui,  cum  in  hoc  non  minor  c5- 
iunaiomsratioficquaminilUs.  Immo  vcro  coniugium  hoc  fratns 
cumvxorefratrismortui  ,  conceptis  vcrbis  codem  in  loco  Scnpturx 
i.iterdiaum  t^XHrpitudinemAnQ^uvuvxorUfrAtristHinonreuelabts ,  quia 

ufobieaioncsbenKoluitCaictanus:prio^^  ^''"'li^If^ 
fupcr  caput  hoc  ^S.Genefishifcc  verbis :  Nifi  fuiffet  mos  vc  defunao  ^;™^;^ 
f  icre  fine  liberis,Leuir accipcrcc  fratriam  in  vxorem  ,  non  dixiHct  lu-  camun^. 

hxc  vcrba.Sed  arbitrati  funt  Antiqui ,  quod  modica  larfio  honoris 
mortui  fratris,  qux  interuenit  in  hoc  ,  quod  vxor  cius  cffcaa  vna  caro 
cum  ipfo,cognofcitur  afratre,vincitur  amaiori  bono,imm6  a  bench- 
cio  inipfum.Magnumfiquidcmbcneficiumccnfuerunt  conferri  mor- 
tuo  finc  libcris,fi  frater  mortui,vices  mortui  agerct  cognofcendo  rcli- 
aam  vxorcmad  fufcitandum  femcnmortuo.  Ethinc  patet,non  mcce- 
piffe  tcmporc  Mofis  lcgem  hanc,qux  a  Mofe  fcripta  ctt  Deutcro.  2  s . 
Sic  ibi  Caictanus.PolVcriorcm  vcro obieaionem  idem  (oluit  (upcr  ca- 
put2rDeut.adhuncmodumfcribens:Recoleprudens  Lcaor.Leui- 
tici  18.  inhibitum  eflfc  connubium cum  reliaa fratris vxorc,  fuiacquc 
punitum  Lcuit.io.Sed.vt  ibidem  di^um  cft,ibi  cft  fcrmo  de  connubio 
inter  Leuirum  &  fratriam ,  in  gencre :  hoc  autcm  in  loco  fermo  cft  dc 
connubio  intcrLcuirum,&:fratriam,invnoduntaxatcucntu.  Etpro- 
ptcrea  lex  ifta  non  aducrfatur  legibus  illis :  fiquidcm  fecundum  legcm 
Mofis  ilUcitum  erat  tale  connubium,abfolute  loquendo;licitum  autc, 
imm6pnTccptum,incucntu,quofratcrdcfunausfui(Tetfincfilio:qiiia 

Lcuir  ad  excrccndum  officium  fratris  fui  dcfunai,  tanquam  viccs  cius 

X  XX  5 


fJ4  COMMENT.  IN 

gerens,iungebatur  fratria?.  Acpcrhoc  non  folum  ceflabatratfo  legi^ 
promulgata:  in  Leuitico,iniuria  vidclicetdefundhfrati  i , ,  ^0,1  officiuiri 
potiiis  prarftabaturfratri  defun(5lo.Ha?c  Caietanus. 
'.or,[LUt^     Philojvt  ex  verbis  ciuspau)6fupra  memoratis  manUclium  eft,  fi-  , 
gnificat,iftud  de  fufcitando  l*einine  fratris  mortui ,  non  folum  in  more 
apud  Hebrxos  fuifTejfed  fuilTe  id  temporis  inftitutum  atque  legc  Cha- 
nana?orum ,  in  quorum  regione  tunc  ludas  verfabatur.  Scribit  cnim, 
Thamar,mortuo  fine  liberisprimo  marito,  decreto  iudicum  illius  ter- 
rx  nupfiife  fratri  eius,vt  fufcitaret  femcn  fratri  fuo.Sedcnim  extremum 
hocdiaum  Philonis  dupliciter  refellitur.  Etcnim  narratio  ipfa  Mofis 
in  hoc  loco  aperte  dcmonftrat ,  quod  Thamar  nupfcrit  fecundo  fratri, 
id  faftum  effe  auaoritate,fententii&  voluntatc  luda? ;  non  autem  de- 
creto,&  prxcepto  iudicum.  Dcinde ,  fi  res  ifta  pcndebat  a  iudicio ,  & 
dccrcto  iudicum  ;  cum  Thamar  vidit  non  dari  fibi  in  coiugium  Selam, 
tertium  fratrcm,vti  oportcbat,&  promiflum  a  luda  fuerat;  adijffet  ipfa 
ludiccs^egiffetquevt  fibi  daretur  Sela,etiam  rccufante  luda  :nec  »lla 
confugiffet  ad  turpe  illud  confilium  &  commetum,  per  fimulationem 
merctriciam  concumbendi  cum luda  vt  ex  eo  filios  {ufciperet, quando 
non  poteratex  Sela. 

Vter  fratrum  ^ 

Altera quiftio  breuibiis  tra(ftanda eft  circa xWivtvhn-.Idcircopercuf- 
f.:0rtunu    P"'»'Do»'i"us,<^»odremdeteS}al>,lemfaceret,verf.  i  o.  Vter  fratrum  plus 
H.r„e,an    & grauius  peccauerit, Her  iic, an  Onan.  S.  Auguflinuslib.  ao.contra 
TZ«ti.»    ^^^"'^""''"P-H-fignificat  peiorem  fuiffe  Her,  quam  Ona:  illum  fuifTe 
U'»-    malignum  &  facuum ,  &  peccaffe  nocendo:  hunc  autem  peccarrc,  pro- 
defle &  luuare  nolendo.  Non funt,  inquit  Auguftinus ,  nifi  duo genera 
hoTOinum.inutilia  geneti  humano;vnum  noccntium,altcrum  prodeffe 
nolentium,&  fi  quid  boni  habent  in  hac  terrena  vita,perdentium  &  ta- 
quamin  teriamfundentium.  Etquoniamin  malopeioreftquinocer 
quam  ille  qui  no  prodeft:ideo  prior  frater  diftus  eft  malienus  &  feuus- 
dealteroaute_mdiaumeft,qu6d  fundebat  femen  interram.  Atque' 

idipfumindicateorumnomina.SiqtndemHerinterpretatur,/'WW 
qualibus  fcihcet  tunicis  induti  funt  primi  homines,&  in  pcenam  dam- 
nationisfunt eieai cx Paradifo.  Onavero interpretatur W.r..r2 
corum  nempe,qu,bus  nihil  prodeft ,  cum  habeat  vnde  prodcfl-e  queat' 
£,!  fi^°"pT  '"^""='"^'"'  P«"6  malum  eft  ablatx  vitjr,  quod 
A?g'  ft?nu?  fignificat  Mceroreorum.  Sic 

.It^^:  enimt2r^^*''"^^'t'"''S"uius  pcccafl-cOnanquamHer.Hoc  18 
Me  p.cca.i;  f'^'n^'"dicat  Scriptura  ipfo  modoloqucndi,quo  vtriufquefaaum  dc- 
Cnan.juam    "°''«f-'g'"^"'0'-'b"s cnim  vcrbis  arguit  faftum  Onan.quim  Her  Nam 
f^cTef  r"''  ^"^ftandum,qu6d  rem  deteftabile 

tacaetjhoc  autem  grauior.s  crim.nis  nota  eft  ,  quam  illud.  Deindc 
Onan  fratr.s  u.  v.ndida ob  fimilepeccatum  dctc.reri  debebat  pec- 

cct,  fratns  /uppl.c.o  ante  oculos  eius  pofito,i  fim.Ii,  vcl  etiam  maiori 

pccca 


GEMESIS    CAP.   XXXVIII-  s?5 
pcccato  non  fe  abftlnuerit.  Hac  fanc  rationc  Danicl  Regcm  fealcafarc    ^"^*'  ' 
grauius  pcccaflc  oacndit,qu6d  contemptor  fuilVec  Dci;eo  quod  a  tali 
impictatccohibcri  6:  deterreri  debuerat  ,cxcmplo  parns  fui  Nabu- 
chodonofor ,  quia  aliquot  antc  annis  proptcr  fimilcm  impietatem  ,  ex 
altiirimo  humanae  prolperitatis  gradu,in  profundilTimam  calamitatum 
&:  miferiarum  abyffum  dciedus  fucrat.Cumenim  Danicl  commemO' 
raiVct,quantam  in  calamitatem  &  miferiam  pater  cius  ob  fuperbiam  & 
impict Jtcm  prsccipitatus  c(Vet,fubdit  \\xc:  Tu  c^HOCjue fdti^  eius  'Balt.^fir, 
non  hnmiltalri  cortHnm/umfctres  hxc  omma  :  fei  aduerfii^  Dominatore  co^li 
eletiaM  es^&c.  Prxtcrca  grauius  pecca(Vc  Onan  quam  Her,licet  argu- 
mentari  ad  hunc  modum:Hcr  pcccauit  inordinata  hbidme  dclciftacio- 
nis  vencrc« ,  vc  fupra  cxpofttum  cft:at  Onan  peccauit  mahgna  inuidia 
fraternibon!  ,  ne  primogenitus  fuus  videhcct  aflignaretur  fratn  fuo. 
Tantaquc  crat  maluia  eius,vt  ne  fratri  attribucrct  primogcniiu  fnum, 
ipfc  fc  omnino  priuaret  hbcris:  &  nc  cx  partc  prodcflct  fratri ,  ex  toco 
nocebat  fibi:excepto  namque  primogenito,ceteri,qiJOS  generaflet,fi- 
li j,ipfius erant,ncc  eos  quoquc alVignari  fratri,aut  in  morc tuc  crat,  aut 
poftcalcge  fancitumcft.  ^    jiufubuU  tU 

19    Ex  hoc  fado  Onan  femen  fundentis  in  tcrram,qiiidam  conicdtaruc,  ^^J ^^„^,^1,^ 
natumertcpoccicuiniUudfigmcncumde  prodigiolo  Ericthonij  ortu,  „^  ^ngtnem 
qucm  ferunc  cx  fcmine  Vulcani  m  terram  profufo  cfle  gcneratum.Ra-  /mWi^  ex 
tioncm  huius  fabulx  brcuitcr  exponit  La^antius  in  hb.  primo,  qui  cft 
de  Falfa  Rchgionc.Habcbat  Acthnici  intcr  tot  dcos  fuos,Dcafquc foe- 
dilVimis  contaminatas  flagitijs,duas  tantum  muhercs  Deas  ,quas  vir- 
^incs  fuifl*c  ia6tabant,Pal!adcm  dico,&  Dianam.Vcrun.  nc  illas  quidc 
rihbatam  feruafle  virginitatem,docct  La(ftatiu$  eo  loco  his  ycrbis:Scd 
nc  illscquidemvirginesilhbatamcaftitatcmferuarc  potucrunt.  Vnde 
cnim  putcmus  Erichthonium  cfle  natum?  An  ex  tcrra ,  vt  Poetac  videri 
voluc?At  res ipfa  clamat.Nam  ciim  Vulcanus  Dijs  arma  fcciflet,  ciquc 
lupiceroptionemdcdifletprxmij  quodcumque velletpoftulandi  ,iu- 
rafletqucjvt  folebat,pcr  infcrnam  paludem,fc  nihil  ci  dencgatuiu  tum 
fabcr  claudus,Mincrux  nuptias  poftulauit.  Hic  lupiter  Optimus  Ma- 
ximusjtanta  rehgione  conftriflus  abnuere  non  potuit.Mineruam  tamc 
monuit  repugnarcpudicitiamquc  defendcre.Tum  in  illa  colluilatio- 
ne,Vulcanum  in  terram  profudiflc  aiunt  fcmen,  vndc  fit  Erichthonius 
natus ,  idquc  illi  nomen  irapofitum  -'r.  1»  'ieA^(^  KSH?c6c*oi^  id  cft,  ex  ccr- 
taminc,atque  humo.Sic  Laftantius:  nam  cetcra  ,  quac  fupcr  ea  re 
perfcquitur  Lailantius,  potcft  Lc^or  ex  co  loco  requi- 
rere.  Scd  quia  ex  fcmine  Onan  fufo  in  cerram, 
nihil  cflc  nacum  Iegimus,non  vidctur 
fabula  Ericchoni  j  cum  fadlo 
Onan  probabilcm  con- 
ucnienciam  ha- 
bere. 

QVARTA 


COMMENT.  IN 


Vers.  ip« 


(^VARTA  DISPVTATIO. 

An  concuhitm  Thamar  cum  ludafueritfeccatum^nec  nel 

Superillijverbisj 
Ad  vnum  igitur  coitum  mulier  conccpit. 


E  s  ipfa  nihil  fecundum  difcipIinamT  heologicam  haberc 
videbatur  difficultatis ,  nifi  obftitiflet  auftoritas  grauiffi- 
morum  Do£torum,tam  ludam,  quam  Thamar ,  vcl  certe 
ipfam  Thamar  a peccato  vindicantium.  Ac  Thamar  qui- 
dcm,prim6  non  leuiter  peccauit,fimulans  fe  meretriccm, 
&  libidini  tranfcutium  expofitamitali  namque  fpecie  atquc  ornatu,tu- 
dam vehementer  ad  peccadum  incitauit.  Meretricius  quippc  habi tus, 
locique  ipfiusatquc  temporisopportunitas,magnam  ad  excitandam 
libidinem,patradumquc  flagitium  illccebram  habuerunt.  Deindc  c6- 
cubitus  ille  nurus  cum  focero,non  folum  malus,fed  etiam  peflimus,at- 
que  detcftandusfuit.  Ncque  prauitatem  eius  diluit,  quod non  ardorc 
libidinis,fedcupidineprolis  eum  cocubitumThamar  appetierit.  Etc- 
nim  fi  opus  quod  fit ,  gencre  fuo  malum  eft ,  etiamfi  optimum  ob  finc 
fufcipiatur,  &  fiat,non  proptcrca  moralitcr  bonum  erit ;  bonum  cnim 
conftat  ex  intcgra  caufa:ncc  bonum  erit,  fi  dc  i js ,  qux  requiruntur  ad 
bonitatcm  adusmoraIis,velvnum  quidpiam  dcfuerit.Alioqui  nullum 
e{retflagitium,nonfurtum,nonhomicidium,nonfacrilegium,quinfa- 
ccre  id  liceret  ob  bonu  finem,  vt  ad  lareiendam eleemofy nam ,  ob  fcr- 
uandam  vitam  corporalcm,vel  fpiritualem,  vcl  ob  confequcndum  bo* 
M  R«w.^  numaliquod  publicum. At reclamat  Apoftolus,  doccns ,  Non  elTc  fa- 
cienda  mala,vt  inde bona  eueniant.  Erat  fane  bona  cupiditas  habcndi 
prolem,qua  Thamar  flagrabat;  fi  tamen  cam  rc6la  via ,  &  lcgitima  ra- 
tionehabcrevoluiffetiateam  cxfoceri  concubitu  cxpetcre,turpc  ,nc- 
farium ,  cxccrandum  fuit.  Satius  enim  fuiffet  nunquam  matrcm  ficri, 
quam  fic  fieri  matrem,ctiam  numerofiflimar,ac  pulchcrrimsc  prolismo 
cnim  hdi\\  aliquod  cefetur  bonu ,  quod  ex  eo  magnum  quodpia  bonu 
fccutum  efl-.fed  quia  ipfum  bene,atque  vt  oporcebat  ficri,faaum  eft, 
€>^m.lo  in  n-       ^^"^  ^^6"^^  "^"  peccafl^c  Thamar,qii6d  ludas  dc  ca  dixcrit://!.  2  j 
T^icdtm  ft  {j^^^^C/f^quafi  cam  iuftamfuifle  iftis  vcrbis  fignificans.  Nam  rcac  S. 
thamurfmffe  »^ieronymus,&  Auguftinus,iIlud,//<i?/V.interprctanturrminus  mala  & 
fujiiore  qnkm  ciilpabilis.)Minus autcm mala iudicatur  Thamar,quam  ludas,qu6d 
ilfa  maritofibipromiflb^&debitofraudata,  &flagrans  cupidiiatcfuf- 
cipiendi  prolcm  ex  ftirpe  illa  a  Deo benediaa ,  ad  illud  fac icndum  cft 
addufta.  At  vero  Iudas,&  pcrfidiofus  in  Thamar  fuit,non  dando  ci  Sc- 
lammantum,vtipromifcrat,atquecx  more  dcbebat:neq;  appctiit  cius 

con 


,10. 


exct4- 


GENESIS  CAP.  XXXVIII.  537 
concubituinacfidcrioprolis.fcdturpisardorclibidinis.  Adrcribam  ^ 
hicverbaHicronymi,&Auguftini.  lilc  in  Traditiombus  Heijraicis  ^,^ 
inGencfimficait:In  Hebriocft:/K/?i//V4f4f/*xOT#,nonquod  lufla 
fuerit,fed  comparatione  illius  minus  malc  fecerit.nequaquam  vaga  ad 
turpitudinem.led  liberos  rcquircndo.Hic  vero  lib.i  i.contra  Faiiftum 
Civ.6 iMoc  modo  fcribit :  Magis  illam , quam  fe  iuftiticatam  clle pro- 
nunciauit  ludas ,  quod  ei  filium  fuum  ,  maritum  coniungerc  noluiflet: 
quadeftitutione  compulfa,illo  modo  potius,quam  nullo  modo.pofte- 
ritatcm  non  aliunde  quam  ab  eadem  ftirpc  conquircret.In  qua  fcnten- 
lia,  non  eam  iuftificatam.  fcd  magis  quam  fe  iuftificatam  dicens ,  non 
ipfamlaudauit ,  fcd  in  fui  comparationeprafpofuit:defiderjum  fcilicct 
lubendz  prolis  ,  quo  duaaillafc  focero  fuppofuerat ,  muius  culpans, 
quamlibidinofi  concubitus  ardorem  ,quo  ipfe  velut  ad  meretncem  ^^^^ 
vidus  intrauerat.  Sicut  quibufdam  per  Ezccluclem  didtum  clt :  lnjtifi- 
c4iiisSodom.tmM  eft :  tantum  peccaftis.vt  vobis  Sodoma  comparata, 
iuftavideatur.Sic  Auguftinus.   "  ,i  j  u- 

ludam  porro  in  illo  cum  Thamar  concubitu  peccafle,nulla  dubitan- 
di  ratio  cfle  poteft:nam  &  faaum  ipfum  pcr  fe  malum  erat,&  mala  fa-  ,„f^ri  ».« 
cicntisintentio.  Nempc  merctricius  concubitus  per  fe  malus  cft :  lu-  folf^u  f.^u- 
dasiccmnulla,vel  infpeciem  honcftacaufaimpulluseftadconcubi- 
tumThamanfed  improba&  libidinofa  mente,accedcns  ad  cam.qi:  n, 
putabat  meretricem.lola  explenda:  libidinis  caufa.  Nec  prauitatc  t.  -ia 
ludx  elcuat  ,qu6d  pofteatantopere  is  a  Iacobolaudatusfuerit,omm- 
bufq:fratribu>  fuislongcprxlatus.quinetiam  aDeoclcaus,vccxcius 
ftirpe  gcnerarccur  MefTias.Non  enim  propterea  no  peccauit  Gedeon,  J^/J^"^, 
qu6d  a  B.Paulo  laudatus ,  &  inter  Sanaos  recenfitus  fucnt:nec  Daui- 
dis  adulterium.  &  homicidium,non  fuic  peccacum;qu6d  is  poftcaam- 
pliflimis  laudibus  a  Deo  commendacus,maxinnlq;  benehcns  cumuU- 
tus  fueric:nec  ideo  putandum  eft  non  peccafleB.Petrum,quod  poftea 
Princcps  fucrit  Apoftolorum.fimulque  paftor  ac  reftor  Ecclehi.  Ni- 
mirum  priora  hominum  peccata.rite  perpocnitentiam  cxpiaca ,  n.hil 
obftant  dandisi  Dcopoftci  bcneficiis.  Necfaaumludx  proptcrca 
malum  non  fuit.quia  pcr  illud,facrum  quodpiam.magnumque  mylle- 
rium  prifiguratum  &  fis^nificatum  fit:  id  enim  non  volente  ac  dcli- 
enantcluda  faaumcft  ,Yed  ordinantc  Deo:cuius  tancaeft  bonicas  & 
potcntia,vtmalahominumfaaa.r^  .umbonorum  eftca.oncm 

&fi2nlficationemordinarcpofl"it,cv  ,  ^..v...^... 

a?     PolTuntcaqujcdiximusfirmariauaoritatcB.Auguft.ciulqucgra-  ^^,,^;  ^^^^ 

uiflimisacvercTheoIogicisfcntcntits.verbifciwlluftrari.  Depeccaco 

iaicurThamar  itafcrib.c :  Ac  Ula(ThaMnr  'quilocerumfcfellic,non  H.a- 

carniseiusconcupifccncia,nccm.  .nerccdis  cupidicatepecca  -r 

uif  fed  cxipfofanguineprolem  roiauui.  ,ex  quoduobusiamtratri- 

bul  nupta,  tertio  qnoq-,  denegato,haberc  non  potuitjpacn  eorum,  lo- 

ccro  fiio  foecundaiKtum  corpusfraudc  fubiccic,  pignorc  quidcm  incr- 

cedis  accepco ,  quod  non  tamei»ad  ornamentum  ,fied  ad  teftimonmm 

Comment.in  Gcn.Tom.4.  yyy 


COMMENT.  IN 

icici luiuit.  Mclius  quidem  fine  filiis  remanerct ,  quam  finc  iure  matrl- 
moiiij  mater  heret:Longe  tamen  aliaintentione  peccauit ,  quod  filiis 
fuis  patrem  prouidit  focerum  fuum ,  quam  fi  eum  fibi  cocupiffet  adul- 
terum.  Ncquc  vero  cumeam  ludas  iulliorem  quam  fe  pronuntiauir, 
quafi  iurtam  Iaudauit,fed  vt  minus  culpabilcm  fibi  pra?pofuit:quac  quia 
in  procreandis  filiis  ovdinatam  focietatem  non  cultodiuit,  merito  cul- 
pabilis  inuenitur.  Qjiod  fi  laudata  ab  illo  fuit ,  quid  mirum  fi  ^mulier 
peccatrix  ab  liomine  peccatore  laudatafit?  Sic  dc  xhamar  Augurtinus. 
Jttguft.docet     Idcm  Auguft.  eodemloco  fuper  peccatoluda:  ad  hunc  modumdif- 
prccajfe  iudj,  putatrCofulta,  inquit,  xterna  illa  lcx,qu3e  ordinem  naturalcm  confer- 
uari  iubct,  perturbariqi  vetat,  nou  nifi  propagarionis  caufa  ftatuit  ho- 
minis  concubitumfieri :  &  hoc  nonnifi  focialiter  ordinato  connubio 
quod  no  pcrucrtat  vinculum  pacis.  Quocirca  proftitutio  focminarum 
non  ad  fubflitucndam  prolcm,  fed  ad  fatiandam  libidinem  propofit^- 
rum,diuinaatqueasterna  lcgedamnatur:  omnem  quippc  dchoncftac 
emptoremturpitudo  venalis.Quapropterludas^tiafi  grauius  pcccaf- 
fet,fi  nurum  fciens,  cum  ca  cocumbcre  voluifTct^tamen  eum,quantum 
in  ipfo  crat,deformiter  cum  mcrctrice  cubafTcjnon  dubium  eft.  Hxe 
Auguft.cap.i^i.eiuslibri.  Cap.aute  ^^.fubdit hapc:Sed(inquiunt)Ma- 
nicha:i)ifte  ludas, qui cum  fua  nuru  cocubuit, inter duodecim  Patriar- 
chas computatur.Quafi  vero  &  ille  Iuda5,qui  Dominum  prodidic,non 
inter  1 2.ApoftoIos  numeratus  fir,&  cum  eis  ad  pra?dicadum  Euanae- 
lium  miffus.Sed  rcfpondent  illi,lfte  ludas  poft  tale  facinus,Iaqueo  kjo 
peremptus ,  8c  Apoftolorum  Coliegio  exemptus  eft  :  ille  ver 6  ludas, 
poll  tantam  turpitudincm  ,  intcr  fratres  fuos  a  patre  fuo  pra:c»pue  be- 
nediaus,&  fuper  omnes  laudatus  eft.Immo  ver6(ait  Auguftjhinc  ex- 
preffius  apparet,  non  ad  ipfum,  fed  ad  Chriftum,qui  ex  cms  tribu  prae- 
nuntubatur  fecundum  carncm  venturus ,  illam  pertinere  prophetiam. 
Et  idcirco  magis  flagitium  eius  diuina  Scriptura  tacerc  non  dcbuit,fi. 
cut  non  racuit,vt  in  rerbis  patris  eius,quibus  poft  illud  dedccus  tanto- 
pcre  Iaudatur,quia  ipfe  non  agnofcitur,aiius  requiratur. 
Et.i  ^.r  Deinde  Auguft.in  c.8  j.difputat,quamuis  fafto  illo  lud^  prarfi<ni-  i 

''^'"^    Prxfignificatum  fuerit  ingcs  quoddam  bonum  futurum:  non 

UgluflCAt  fU' 

propterca  tamen  id  noii  fuilTecuIpandum ,  &:  damnandum :  non  enim 
/,.«../„/«..  proplietica  illa  fignificatio  facta  eft  luda-  peccantis  intentione  fed 
h...  ,l,^g,.  l  rophetxfcribentis.NequecnimIudas',aitAHguft.)  cum  ad  Tliamar 
concupifccntia  vidus  intraret ;  hanc  fua:  libinis  intentionem  crercbat 
vc  inde  ai.quid  figivficaretur ,  quod  ad  falutcm  hominum  per^tineret- 
.iicut  ncc  ludas  illc  qui  dominum  tradidit.hoc  intcndit.vt  aliquid  indc 
gerereturquod  ad  eandem  falutem  hominu  pertinerct.  Ad  fianifican- 

ntercft,  cum  volo al.qu.d legcndo  cognofcerc,  vtrum^m.nio  repe- 
namicnptosn.gros  ^thiopes,&  exatramento  candidos  Gal.W  Va- 
run>tamcn,fi  „o,,  fcripturain,fcd  piduram  talcm  vidcrem,fine  dubira- 
tationercprchendcrem:itainfadlishominu,qua:ad,mitandum,vitan. 


ipnar 


GENESIS    CAP.  XXXVIII.  SJP 

diimvc  proponnntur ,  magni  intereft.bonanc  an  niala  fmt.  Quat  autera 
ad  fic^nificandu  fcnbuntur,  fuie  dicuntur,  nihil  refert  quam  laudcm  re- 
prehcnfioncmvc  mereantur:fi  modo  habct  aliquam  rei,  de  qua  agitur, 
necefiariam  prifigurandi  cogrucntiam.  Ergo  taaum  ludxfecundum 
illius  libidinem  malum  fuit^fcdillo  ncfcicnte,  magnumbonum  hgm- 
ficauit.  Hoc  autem  quod  de  luda  diximus,  non  foliim  ad  illud  eius  ta- 
(5tum,  fcd  etiam  ad  cxtera  valcat/i  qua  occurrcrint  mala  opera  horni- 
num.quibus  bonum  aliquod  a  narrantc  prophctatum  eft.PofthKC  Au- 
euftinu$cap.84.decIarat,quidnamboniprjEfiguratum&rignihcatum 

fit  malo  illo  ludx  fafto.  Haaenus  ex  Auguftino:cuius  fententiam  vni- 
uerfaTheoIoeorumfcholamagnoaffenfucoinplexaeft. 
16    Atenim  , p^rilluftres in Ecclcfia Chrifti.vencrand^quc auaontat.s  '^'^,^^ 
DodVores  S.Ambrof &  Chryfoft.incontrariafuilfe videnturfcntetia.  ^^^^^^y-^  ^„ 
Chryfoft.ccrtcin homil.62.in Gencfim,duphciter cxpurgat fa^tuil-  y„ijcnji. 
lud  Thamar  i  tum  quod  non  libidinc  voluptatis  venerex ,  lcd  honcfto  r.nt  Am  r^ 
prolisamoreinccnfaidfecerititumquodid  tacicndo,  defermcnt,  nc-  c  chrjMt. 
fcicns.diuinxdifpclationi  &ordinationiicxt3lifaao  magnumquod- 
dambonumfignificarc>imm6eIicercvolentis,generationcdicoMel- 
fi«,&  mvfticam  fignificationem  duorumpopulorum,Hcbra:i  &  Oen- 
tilis. Vcriim  iftas  rationcs ,  vt  infitmas ,  &  leues ,  fupra  confutammus.  ^ 
Vcrba  Chryfoft.huiufmodi  funt:Thamar  furari  voluit  focen  concubi-  — 
tum ,  &  ex  illo  filios  procrcare ,  non  Iibidinem  explcre  concupiiccns 
(abfit  hoc  )feddifpcnfatioerat,quod  ficbat.  Nullusitaq;  audiens  hic, 
condcmnetThamarnam,vtdixi,difpcnfationiillaminiftrauit;&K!eo 

nullam  indc  meretur  reprchcnfioncm ,  ficut  ncc  ipic  ludas  criminibHS 
foitobnoxius.  Ecceenimhacvia  procedcns.inucnicscxpucnsinde 
procreatis  a  luda,  Chriftum  fecundiim  carnem  gcnus  ducerc. PrxtCrea 
duo  ifti  filii  pcr  cum  nati . duorum  populorum  hgura  fucrum ,  &  pra- 
diitio  quxdam  vitx  ludaicx  &  fpiritualis.  Sic  Chryfoft.  Scdemm  ali- 
biChryfoft.  nonobfcutcThamararguit  &  damnat  peccati.  Quippc 
homdiaprimainMatthxum,Thamar&Bethfabee,muhcrcsappclLi 

de  pcccato  cclcbratas.  Et  homilia  tertia ,  commixtioncm  iUam  Tha- 
mar&  ludi.vocatturpeadulterium.  t  ■  rrc  o 

Ne  ii-itur  tantO  D odore^contraria fupcr  eadera  re rcnpfiflc,&  aper- 
tifl-imum  pcccatu  non  vidiffe  putemus ;  hoc  potus  inodo  mente  &  fcn- 
fumeius  interprctemur.  In  co  quod  fecit  Thamar,  dua:  rcs  confidcran 
noffuntivel  ipfum  per  fc  faau,quod  haud  dubic  malum  fuit;ncc  a  pcc- 
cato  vindicandu:vel  perfoni  facientis  animus,confilium,intentioiqu; 
ciim  direaa  fuerit  ad  bonum  finem ,  inculpata  fuit ,  &  honcfta ,  &  pcr 
quamfinonatoto,faltemacanto,vtIoquuntur,facinusTlumarcxcu- 
fari  poffit.  Chiyfoftomusitaque  de  Thamardilkrens,nonilludpnus, 
fcd  poftcrius  hoc  tantum  confidcrans,excufat  illam,&  laudat. 
i7     Ad  hocautemquoddixidcmentcChryfoftomiprobandum&pcr- 
fuadendum,non  parum  valctfententiaThcodorcti.qui  ftudiofillimus 
fuit  Chryfoft.feaator,&nonrar6velut  breuis  quidam intcrpres. Is 

yyy  t 


540  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

enimquruft.p^.inGenefim,  vnclclaudari,autexcufari  poffit  fa(Sum 
Thamarjhifceverbisoftendit.QuareThamar  ornata  mcretricio  habi- 
tu  focerum  deccpitPNcmpe  illuftrc  nimis  erat  genus  Abrahar.  propter 
cam  quam  colebat  pietatcm.  Quod  probi  fciens  Thamar  ,  ftudebat  ex 
ea  progcnie  libcros  procreare.Cum  igitur  focer  non  cam  derponfaflec 
fiHo  fuo  poftremo ,  mctuens  ne  decederet ,  quemadmodum  &  fratrcs 
cius;coa^taeft  illa  furariprocrcandar  foboJis  occafiones,coqu6d  illas 
palam  fumere  prohibcrctur.  Pr^terca  redarguit  illa foccrum  luLjmjqui 
ciim  minime  tempcrans  eflct ,  cam  tamen  fcruarc  temperantiam  co- 
geret;quod&  illeconfefluseft,  diccns;Iuftiorcmil!am  cfTc,  quam  fe, 
Indicant  porro  qux  fccuta  funt ,  fobolis  caufa ,  non  voluptatis ,  illud 
eius  fuilTe  commcntum.  Neque  enimpofteavcl  ludam  ,vei  alium 
qucmpiam  attigit ,  fed  contentafuit  vocari  mater  corum  ,qui  cxillo 
femine  nafccrcntur.Sic  Theodoretus. 

Ad  eundem  opinor  modum  interpretanda  funt,  &  an  (anu  rcftum-  ^  8 
$,Amhrof,Hs.  quc  intellcftum  accommodada,qu2e  fimilitcr  vt  Chryfoft.  deThamar 
fcripfit  B.Ambrof.mIib.3.  Commentariorumin  Lucam.  Nam  cxpo- 
nens  verba  illaLucse  ca.  ^.GluifmtPhareSy^Hifuit  Ifidayiu  fcribit:  Non 
otiose  vtiq;  huius  mulieris  Euangclifta  nomcn  infcruir.  Nam  fi  veris 
intcndasanimum,nonharcmulicr  tamfamofa,quamiufta.  Non  enim 
tcmporalisvfum  libidinisrcquifiuit,  fed fucceflionis  gratiam  concu- 
piuit.EratcnimdeformCjlibcros  nonhabereiquodctiam  legumciui- 
Iium  fuit  auftoritate  muiaatum.  Promiferat  cam  fiiio  fuo  ludas ,  fcd 
diupaftarumfcrderadiftulerat  nuptiarum:&  pcr  moram  promifTi  dc- 
fundus  cft  fponfus.  Nondumvirginitatis,  nondum  viduitatis ,  antc 
Chrirtiaduentum,  vernabat  gratia.  Dolcns  fcfine  filiis  rcmanfirrc, 
dolum  ftudio  generatiomscommenta  eft  ;  &  ludam  confilio  prxuer- 
tit,  vt  ei  fe  ofFerret  ornatam,poftquam  defunaam  cius  cognouit  vxo- 
rcm. Vides  vbiq;  mulieris  vitam  probam;qu6d  non  alicnum  pra:ripuit 
thorum;non  meretricio  ftudio,quafi  merctrix  adomatacft.  Non  enim 
vagam  captauit  libidinem ;  fed  diu  foceri  fraudata  promiffis  ,  ex  ea  fa- 
rnilia  quam  delegerat,  conuerfo  dolo,  fruftum  voluit  fucccfTionis  adi- 
pilci.Quis  itaquc  caftior?  illa^qu.T  tamdiu  expeaauit  promiffum^an  il- 
le,qui  amorem  ferrc  non  potuit  obIatum?IIIa,qu2  fpofi  famiiiam  non 
refugit;an  ifte,qui  mcrctricem  putauit?illa,quac  oram  fui  corporis  vo- ' 
lentibf"  •^-•^ -^^  1  7  .        ^  iDvu 


lentibus  non  pcrmifit  ad  copulamjan  ifte,qui  quod  ftudio  ccepit  erro. 
ris,adfucceffionisgratiam,caftitatcm  mulieris  conrummauit?illa,Guar 
filios  nonhabebat,&tempus  conceptionis ,  coniugij  mora  timcbat 
cxc ludi;& qux  grauitatem maturioris  clegit aetatisran  ifte,  qui  ;ctatem 
adolefccntioris  adamauit^llle  vnius  horar  impaticns.qui  annosl  pueU 
lacxepatcaftu^^^^ 

n  illu  n  accufcmus :  Imm6  vtrumquc  cxcufamus :  non  aut.m  nos,  fed 

ZltrT  'P^r:^"^^  ^,^P"'^  frudus  expreirit:generauit  enim 
muhcr  Pharcs  &  Zaram;5c  ca^tera,  qua:  dcinceps  fubtexit  Ambrofiu^ 

Sed 


10 


GEMESIS   CAP.   XXXVnr.        54^     .   ,  . 

Sedcnlm  animaduerfione  digniim  cft,quod  m  iftis vcrbis  dixit  A m<  .^..jj^,^' 
brofius^Selam  ludx  filium,cui  dcrponfatafucratThamar,objjtk  diem  ^^,^7^^ 
fuum,priufquam  Thamar  facin  is  illud  cum  ludafaccret ;  injmoillius  AmbfofK 
pociirmuimmortcadduaam  effcad  idfacicndum.   Hoc  cgo  diflum 
Ambrolij.haudfcio  an  diicrcpet  facrf  hiftoriac,  tum  in  h.^c  loco ,  tum 
ahbi.Hicdiciiurvcrf.i^.Thamarco  vohiilleornatu  mcretricio  fallcrc 
ludam ,  quod  iam  creuilTct  Sela.&  non  eum  dediffct  fibi  maritum.  Si 
autcm  tunc  mortuus  fui(fet  Scla,  hoc  ipfum  potius  illa  dixilict,  &  cau- 
fatacflfct.Etvcrf.ifi.  idipfumnonobfcurc  fignificauit  ludas  ,  diccns: 
iHsliormiejtqiiiu  non  tradidieam  SeU  filio  meo:  quodnon  dixiHct  ludas, 
fi  iam  dcceiMct  Scla.  Deinde  infracap.  46.  numcrantur  qumquc  hhj 
Iuda,Hcr,Onan,Scla,Pharcs,&  Zara:quorum  duo  dicutur  fuifle  mor- 
tui,Her  &  Onan,in  tcrra Chanaan,anrc  difccffum  lacob  in  i€gyptum. 
Non  igituribimortuusfueratSela.EtNumcrorum  i6.fic  tihFneyrwt: 
filt)  luda  per  co^nAtionesfuas;SeU,k  ejuo  familia  Scleirarum;  Phares ,  a  quo 
fitmili.t  ?harefirarum'yZures,k  cjy  Zareirarum.  Vixit  igitur  Scla 

poftilludficinusThamar;&a.  i  vxore  filios  procrcauit ,  &  nu- 

mcrofam  rcliquic  progcnicm. Pr5Cterca,fi  iam  tunc  mortuus  fuiffct  Se- 
!a,foluta  fuiffec  Thamar  vinculo  matrimonij  cius,atque  idcirco  fuiflct 
cxtra  potcftatem  ludarmon  igitur  ludas  ius  &  potcdatcm  habuiflct  iu- 
dicandi  &  condcmnandi  eam,vti  fccic. 

R.abbi  Simeon  lochai  in  Commcntarijs  Pentatcuchi ,  quos  Zoar  Refclliturfm' 
praefcripfit,libcratThamaromnicnmine:aitcnim  non  cxplcndar  libi-  J^-^^/^j/J'" 
dinis  gracia  id  cgilTc  cam,fed  pio  quodam  inftinau,ncmpc  vt  cx  luda, 
cxpcAatum  Mciriam  concipcret.  Sed  iftud  nihil  habet  vcrifimihtudi- 
nis:non  cnim  mulier  alienigena ,  &  rcccns  afcita  in  Hebr^x  gcntis  fa- 
miliam,  fcire  potuit  tunc  myftcrium  illud  dc  MclTia gcncrado  cx  luda: 
id  cnim  nec  ipfc  Iudas;ncc  alius  mortalium  quifpiacunc  noucrat.  Etc- 
nimprimitusa  Dco  rcuclaium  id  fuitbeato  Iacob,cum  iam  moribu- 
dus  prophctico  afflatus  Spiritu ,  illuftriflimum  illud  dc  MclTia  cx  luda 
ftirpc  gcncrando  vaticimum  cdidit. 

INTA  DISPVTaTIO. 

iNjh  fueritfententia  lud^,  Thamardam- 
nantis pcena  ignis, 

Supenllis  yerbiss 
DixicqucIudasrProducitccamvtcomburatur.  VERs.24, 
R  I B  V  s  cx  rcbus  aeftimari  poflec  iniqua  fentcntia  ifta  lu- 
dae:prim6 ,  quod  nullam  vidctur  illc  habuifle  potcftatcm 
ludicandj  &  damnandi  capitali  posna  ,  atque  abfolucndi: 
tum  quod  poena  combuftionis  vidccur  impcndio  grauior 
dcIi6lo  Thamar:  ac  dcmum  quodimquifllmumvideatur, 

yyy  j 


QV 


37  5^1 


legttmum  po- 
fsjt.ttem  h.i- 
hmru  damn,t 

Ihamar, 
Thojlut/ts. 

Burgenjis. 


C'4r  d/tianuta 
fhirit  TIja- 
marpcena  co- 


iif  traJitio 


54^  COMMENT.  IN 

mulierem  grauidam,priurqnam  pariat,morti  addicere.Trailand^  funt 
icaquc  in  liac  Difputatione  tres  qua:ftiones,quaru  primt  ha?c  efl;Qua- 
na  auvftoritate,&  poteftate  ludas  danauerit  poena  capitali  Thamar ,  cu 
ea  potertas  pertineret  ad  Principem  ;  &  ludices  eius  loci,in  quo  luda 
aduena  erat  &  peregrinus.  Huic  quacftioni  tribus  modis  refponfum  ab 
Auiloribus  reperio. Thortatus,Paulus  Burgenfis,Caictanus,01cafter, 
aliique  putant  poteftatem  illam  fuifle  delatam  luda?  a  Chanana^is ,  in- 
cer  quos  verfabatur,tum  ob  pra;ftantem  eius  prudentiam,  atque  virtu- 
tcm  multis  in  rebus  fpeftatam  illis ,  probatamqueitum  quod  propter 
niacrimoniu  quod  fecerat  cum  filia  viri  Chananxi;cui  nomen  Sua,  qui 
eius  loci  princcps  erat,aut  certe  primarius,  magno  erat  ibi  in  honore, 
nec  iamvt  alienigena,fed  tanquam  Chananseus  habebatur. 

Si  hoc  refponfum  non  pcrfuadeatur  Leftori,propterea  quod  prseter 
fidem  videatur,Chananaeos,gente  vtique  impiam,fceleratamque,tan- 
tam  detulifle  poteftatc  homini  alienigenx  &  peregrino,  &  diuerfx  ad- 
modum  religionis,  morumque :  accipiat  fecundum  hoc  refp5fum  tra- 
ditu  a  Thoma  Anglico Dominicani  ordinis,viro  do(Sto&  pio.Hic  ait: 
Verbaillaludar:  FrodHcite  eamvt  comburatHry  non  eflc  verba  hominis, 
fuaau6loritate  iubcnris  eam  comburi ,  tanquam  pro  imperio  quod  in 
cam  haberet:fed  cfle  verba requirentis,  &  volentis  publicam  iuftitiam 
exerceri  in  Thamar.Sic  enim  ille  fcribit: Non  oportet  intelligcre,Iuda 
dixifleiubendo,vtcombureretur;fedpotiusrequirendo  iuftitiam  ab 
ijs,quorum  intererat.  Idcirco  autem  rcquifiuit  iuftitia  aduerfus  illam, 
quod  infignem  fibi  & filijs  fuis  videbatur  Thamar  iniuriam  feafle. 

Si  nequehoc  refponfum  Leftoris  explebit  animum,tertium  hoc  for- 
:airenondifpIicebitei.Opinanturquidara,nec  ego  ab  ca  opinioneab- 
i^orreo;fuifle  id  temporis  in  more  apud  illas  gentes,  vt  qui  princeps  c- 
r3c,capurque  totius  famili^,in  eos  qui  eius  famili^  fub  illius  ruberna- 
none  eflent,pIenam,&abfoIutam,  vitaeiuxta,  necifque  potcftatem  ha- 
beiet:quemadmodum  apud  mulcas  gcntes ,  viro  in  vxorem  adulteram 
animaduertercius  &  poteflas  erat.  ludas  porro  caput  erat  fainilix  ,  ad 
quam  1  hamar  tanquam  nurus  cius  pertincbat. 

Alteraquaeftioeft,Anpa:nacombuftionis,quaThamarda  31 
elt,hieritiufta.yideturenimnim^ 

1  hamar  enim  fimplicis fornicationis  apud  ludam  accufata  fuerat. A^«. 

ctaiierHtlHd^{zit  ^cn^i\xx2)dtcemes,FornicataeftThamar»^^^  tna  Sim- 

plcx  atitcm  fornicano  non  meretur  pnenam  cobuftionis:  nec  apud  vlla 

gentemtantovnquam  fupphciopunitaeft.  Hebraei  facil^hoc  expc 
diunt:Traduntem^ 

.pfi  fuiffeputant  Sem  filium  Noc.Lex  autem  erat,Saccrdot,s  fil  am  m 
ftupro  deprehenfam  flammis  cxuri  deberc:  Sicut  traditur  Lcuiticil  ,^ 
vbi  iunt  harc  vcrba:5....^.m//,./^.^.,^,,,^^^^^^^  ^J^J^ 

afl^umunt  ifti ,  Melchiledec  fuifl-e  eandcm  perfonam  acquc  Scm ,  quod 

nos 


GENESIS    CAP.    XXXVIIL  54? 

nos  euidcnter  argumentati  fumus  in  3  .tomo  Comment,  nof^rorum  in 
Gcnelim,  fuper  cap.i  4.&:  numero  marginali  6  j. 

Sed  ello,  fuerit  Melchifedec,  Sem:  nihilominus  iftam  traditionem 
funditus  eucrtet  ratio  temporum ,  &  veritas  facrar  Chronologia:.  Sem 
namque  vixit  poft  diluuium  quingentis  annis,vt  fcriptum  cil  Gcn. 1 1 . 
hoc  autcm  fadum Thamar ,  euenit  plus  quingentis  &  odloginta annis 
poll  diluuiu:  erat  igicur  mortuus  Sem,  amplius  oftoginta  annos  priuf- 
quamThamarhoc  fecit!  Nonigiturilla,  quae  puellacrat,fiha  Sem  d\c 
potuit.Quod autem  dixi  de  obitu  Scm  ante  oiloginta  annos,hoc  mo- 
do  colligitur  cx  Scriptura.  A  diluuio  vfque  ad  ortum  Ahrahac ,  nume- 
rintur  anni  api.Gcncfis  1 1 .  Ab  ortu  Abraha?,vfquc  ad  gcncrationcrn 
iraac,centumanni,Gcnefi8  21.  Ab  ortu  lfaac,vfquc  ad  gcnerationerh 
lacob,  anni  fcxaginta,Gencfis  2  f .  Cum  autcm  contigir  quod  hic  nar- 
ratur  de  Thamar&:  luda  ,Iacob  annum  agcbat  ccntcrimura  &  prope 
crigcfimum,  vr  ex  iis,  qux  difputauimus fupra  in  i.D ifputat.  fuper hoc 
icmanifertum  cft : lltorum  vero  annorumfumma  cft  ^So.Prxcer 
/.jiliudquoqucvanitatem  HcbraicxilIiustraditionisoftendir,qu6d 
filiam  Sacerdotis  ftupri  conuiclam,  comburi  deberc  ,  fiiic  aliquoc  (x- 
culis  poft  iftjd  fa^um  Thamar  l-ge  Mofaicaprxfcriptum  Sc  (anciui. 
Quareeriamfi  fhamar  fuiftet  filia  Sacerdotis  ,non  propterca  opor* 
tuilfec eam  comburi :  fed  debercnt  Hebrzi  probare , ctiam  ante  lcgem 
fuidi  iftud  in  vfu  &obferuantiaapudi!lasgenccs. 

I     Lyianus  &  Thoftacus,&  Thomas  Anglicus,argumentantur,crimcn  ^'^^^^J''^*'^^ 
Thamar  no  fuiftc  fi^npliccm  fornicationem,fcd  adulccrium:  erat  enim  yj^^jX/,^"^* 
iamdcfpotifaca*.^  coniun£Va  Sclx  filio  ludaf ,  fecundum  illamlcgcm, 
fiaeconfuccudincm  de  fufcitando  femuie  fratri  mortuo  fine  liberis. 
Putant  autem  ifti ,  coniundionem  Thamar  cum  Sela,  fuiffe  inftar  ma- 
trimonij  per  verba  dc  pra?fcnci  contravfti,&  iam  rati,fed  nondum  con- 
fummari.  Audiat  Lc6tor  Thoftacum  :  Thamar  non  damnabatur  ad  iT^onW^. 
i^ncm  propter  fimpliccm  fornicatione,fedpropccr  adulcerium.  Sicut 
cniin  mulier  per  macrimonium  iuncta  viro,  &  ab  co  cognita,  fi  alio  cu 
riro  mifceatur,ple(Situr  capite:  ita  fi  folum defpofata  fit viro  per  verba 
dc  prxfcnti,&:  necdum  ab  co  cognita,fi  ab  alio  cognofcatur,p1c6lcnda 
capite  eft.  Thamar  auccm  defponfata  crat  Scla?  fiho  Iuda:>non  quidem 
pcr  verba,  fed  per  mandatum  legis,  fiuc  confuetudinis,  de  fufcitationc 
feminis,  quar  vetabar,  vxorcm  defunili  fine  filiis,matrimoniu  inire  cu 
alio,nifi  frater  mortui  rcfpuerct  cius  coniugium,  fic  enim  obfciuatum 
fuiftc  colligitur  ex  c.  2  5 .Deuc.&  c.^.libri  Ruth.  Sela  porro  no  detrc- 
itauerat  coniugium  Thamar,neque  pater  cius  !uda:quocirca  obnoxia 
cric  Thamar  matrimonio  Scla:,&  peccans  cu  alcero  viro,canqua  aduU 
tcrapuniri  debebar.  Sic  Thoftatus:cui  confonat  Thomas  Anglicus. 
Licct,inquit,Thamar  non  cflct  aftu  copulata  Selx,erat  tamc  in  fpe,  & 
fortiori  vinculo,quam  fit  contraftus  fpolalium.  Nam  cadem  lege,qua 
poft  vnum  fratrcm.fccudo  nupferat;  ordinatum  erat, vt  nuberet  tertio. 

5     Veriim  iftorum  Au(Sorum  opinionem  confutat P. Burgefis  in  addi-  Burgtnfn. 

tionc 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tione  ad  Poftillas  Lyrani,fuper  hoc  caput  trigefimum  oaauum  Genc-  ^  j 
fis.Nonvidetur,alcille,ThamarcommifilTeadulteriumpropriedi6tu: 

nequc  ob  id  dcbuiffe  tali  morte  puniri.  Siquidem  mulieres  qux  crant 
alligatse  fratribus,fiue  cognatis  mariti  fui  defunfli/i  alij  copularentur. 
licet  illicitc  feciflent,non  tamen  morte  puniebantur  fecundum  lcgem: 
alioqui  Noemi non  confuluiflet  nurui  fuar  Ruth,  vt  remaneret  in  terra 
Moab,&:  ibidem  cum  alio  contraheret,  vt  dicitur  in  libro  Ruth;erat  c- 
nim  ligata  ipfi  Booz,vel  alij  cuipia  dc  cognationc  mariti  fui.  Ncc  fanc 
fuiflet  excufata  Thamar  ab  occifione,  fi  fuiflet  adultera ,  propter  hoc, 
quod  non  fucrat  data  in  matrimonium  Sclfinon  enim  propterca  excu- 
fatur  mulier  ab  adulterio ,  quod  vir  fuus  nolit  ei  reddcre  debitum.  Ec 
quamuis  illa  fuiflct  adultcra,  non  tamcnmercbatur  comburi ,  fcd  alia 
leuiori  poena  puniriipoena  enim  combuftionis  in  folas  filias  Sacerdotu 
fornicantes,fiueaduIterantes  conftituta erat,vt  pater  Leuit.  Illud 
igitur,quoda  quibufdam  Hebra^is  traditur,  verifimilius  eftiluda  fuiffc 
in  loco  illoquafi  Principe,&  poteftatem  habuiflciudicandi,&  damna- 
di^non  fecundum  aliquas lcges  fcriptas,fed  pro  arbitrio,&  iudicio  fuo: 
quod  ex  eo  apparet,qu6d  a  principio  ftatim  eam  damnauit ;  &  vbi  ref- 
ciuiteius  innocentiam,ftatim  etiam  abfoluit.Sic  Burgenfis. 
AuSlorls  fen-^  Etfi  Burgcnfis  opinioncm  illud  pra^tcrea  adiuuac,qu6d  ludas  ftatue-  34 
tmia,        rat  de  non  darc  Selam  in  matrimonium  Thamar  >  imm6  dedit  ei  aliam 
vxoremiex quo  videbatur  Thamar  foluta  vinculo  matrimonij  quo fuc- 
rat  alligata  Selse:  illud  tamen vald^  pugnat  contra  Burgenfcm :  fi  cnim 
itafuiflet,vt  ipfe  ait,iam  Thamar  nihil  pertinuiflct  ad  ludam,  nec  ob- 
noxia  fuiflet  eius  poteftati,eiufque  fententisc  &  damnationi.Nequc  lu- 
dasoftenderat,nollefedareipfiSeIaminmatrimonium  ;  neque  caufa 
non  dandi  ei  Selam.vfque  ad  illiid  tempus,fuerat  voluntas  dandi  ci  alia 
vxorem;fcd  confilium  & voluntas  longe  diffcredi  tempus  matrirrionij, 
quofciIicetmagisadolefceret,&:  robuftior  ficrct  Sel;»;ne  propterinfir- 
mitatem^tatis  idemei  contingcrct  quod  accidcrat  fratribus  cius.Cur 
jgitur,dicct  aliquiSjIudas  poft  ha^c  non  dcdit  Selam  maritum  ipfi  Tha- 
marPAnquiavifum  cft  indccens  ac  turpe,vt  fihus  eam  mulierem  duce- 
ret  vxorequar  cum  patremixta  fuerat,atque  ex  co  filios  genucrat?  Vc- 
rum,cur  fi  tanquam  adultcra  damnata  eft,  non  potius  fupplicio  lapida- 
tionis,  quodfecundumlcgem  decretum  fuit  in  adulteram^Deuter.  22. 
quam  poenaignis  damnata  eft?Scd  lcx  illa  Mofis  nondum  crat  lata  :  & 
^      iudicium  iliud,  &damnatio  fafta  eft  ,  aut  fecundum  mores  &inftituta 
illius  rcgionis,&  gccis:aut  quia  ludas  caputeratfamiliaejfecuduni  pro- 
prium  cius  arbitrium  ac  voluntatcmTs  aute  indignicate  flagiti j  maiore 
in  modu  comotus  ac  perturbatus  pra^cipitauit  fenceciam  &  atrociorc, 
quam  a^qiium  crat ,  pocnam  ftatuit.  Probabilis  itaquevidetur  opinio 
Lyrani,Thoftati,&  Thomx  Anglici,quam  fupra  expofuimus. 
Aitfu*rit int-     R^fl^it  tcrtia quapftio;  Au  illadamnatio  Thamar  pra?gnantis,&  foe- 
^Mum,  morte^        ^^^^  auimatum  gcrcntis  vtero/uerit  iniqua  &  crudelis?Caietanus, 
^timnArt  jfiA  &  Lippomanusin  Catcna  non  dubitant  diccre,  iftam  luda:  fentetiam 

fui^Tc 


w 


I 

i 
t 

■ 
I 

I 

h 
t 

i 
■ 


!; 


GENESIS    CAP.   XXXVIII.  545 
ftii^rcnimisfx'  qiiarn.Ermfrito.Neclaborandiimeftincxcu.  ^^^yn:,  cum 

fanJo  ladamab  atu  p.ccato,ricutiiccexculamu'-.  cum  apcccato  F^>i^ni- "^**^ 
cduoius  cum  1  hamar,nec  a  pcccato  pcihdia!  non  fcruando  qua:  promi-  cmeLnt^s. 
fcracnuruifujeTlumarinccapeccatovendifionis  lofeph,  cuiushfu  iljc  Uppoman, 
audloi  n  capicalis  damnatio  Thamar,cunc  grauida:,n6  cxpe- 

^^"^^  -  •  ^   iic  iniqua,tribus  modis  probari  poccftj  auftoricacedi 

jnpcuric,ratione,6c  nobihllimaru  ac  prudcntidimaru  gcntiu  infti 
tiici^              Scripcurx  lentcnciacuidenter  cocrariacft  fenccntia:  lud^ 
inTha..  ^dSCi\impczEzQch.c.ii.:i\v,Amma(jH£peccMi€mipfj^nw^^^^ 
rietHr:tilim  non portakit  im^Hitatern  patrisy  cr  pMr  no  portabit  inicjuitate^n  "^*^^* 
f'l-  ■  pereum  erit.\nh\s\cvh\^ 

r   .      ipcura. Apcrccigicur  Deus 

crbis  dcclarat,vnuquemq;  puniri  debcre  pro  peccaco  fuo,non  au^  Ro7n.inorum 
tcaiproal  r.ircdcbo  P^^^'is  fuij(!  cft  hiere  ^^/,^„i^„^,-^' 

poeiiaspccv.     ^   .iicas  dcb;.  .  :  namquenon  raro  in  Aeij^norHm 

Scripcura  vocabuhim  iniquitatis  vfijrpari ,  non  foh\ra  pro  culpa  pcccaci,        /^^f  ' 
fedcc:  iiiobnoxiumcftpcccatum.  ct^muUu. 

H  ;   lccucacltlcxMohs,  vecans,propcccat!S*^;,^„  ^,,^^^ 

parencum,occidi  tilios  innoccntcs.Vcrbalegis  in  cap.24.  Deuter.huiuf-  a/ partii  ei^. 
Cn  ^  ■  ' ihfti.-JedvTit/pfHif- 

(j.;  .   .  .    .     .lo  cnim  Tli.imar 

ad  igncra,voluit  cciam  tihua»  m  vtcro  eius  contencum ,  ob  matris  pecca- 
ci!  "  Mo  modoerac,necare.ldcmqtioqvconfirma- 

 .  .  .Lcft,  nccclfario  rcfpondeccuI[»a:ancecedcci: 

nam  vbi  nulla  eft  culp,ibi  pa-nacfte  non  poccft  nifi  iniulbiin  fiho  aucc 

T'  ^   "  fuicculpa.  nulla  igitui  ei  debebacur  poenarquare  xquah 

lu  .matquehlium,idcft,noccncemacquc  innoccnccm  dam- 

nareplaneiniquMm,&:liuum  Sc  barbarum  fuic. 

Eiu  iiicatis&  inhumanitjtis  ,atque  cai.i-..catis  magnum. 

^   eftari:  lodid  ipfum  gcnrium  inftltucis  acque  legibusrepu- 

diacum,atqiie  mcerdidum  fuit.  Ecenim  prxgnancis  muheris  vhimo fup- 

R 

Clemcns  Alexandrinus  hLz.ftromacum:  Idque  Quincihanus  {c\ic ac- Clcmem  AU 


t  aam  Romanonim  k  gibusdiflferri  quoad  peperiirec, 
cispcricis  ignocumeftc  non  poceft.  Hooemm  ccftacur 


•  '  '  ■  -iTientumeiusDeclanv^cioniSjCUiciculuseft^Vrf^Wii^yj  ^^^^ 
:o  propriumhocius  fuicRomanorureonamqi  ancea 
vios  efte  Athcnicnics.indicio  eft,  quod  muliciem  prxgnantem,vencficij 
apud  Arcopagicas  accufacam,ciim  capicis  damnanda  eftct,  de  concihj  fen 
Ccncia  fcruaca  fuic  qjoad  parcum  cdidiflec.  Hoc  enim  licccris  mandauic  ^^^^^, 
Achanus  hbro  quinco de  varia  hiftoria.cuius  hxc  funr  verba,  Arcopagirx 
v  n  .iijam  muhercm  capcam  ncwiprius  mortc  muldabant ,  quam  edi- 
(1  : iJquodconccpcrac,cumcapCafait.Acqueica  innocuuminfanteni 
a  fupphcio  hberantcs  ,cam  qux  mcruerat,punicbanc.  Idipfum  fuifte  in 


^clegibus  vetcr; 
liuis  vindida. 


11  A(- 


radit  Plutni 


ConttmentjaGcn.  Tum,^. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


I 


*  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

OuocircaexccrandafuitClaudijImperatoriscruaelicas,que  ne  fup- 
Vi^H^Cajr.  plici^quidempra:gnantiummulierum  abftinuifTc,  D10n.l1b.57.  prodi- 
difcumtameniuris  tanAio  non  capitalem  modo  poenam  fumi  ied  ne 
qukionem  quidem  dc  prxgnante  habcri  patiatur.Eft  pr^terealex  vi- 
eefima  oftaua  in  Titulo  de  ftatu  liominum,Digeftorum  libro  primo.hij 
verbis:Imperator  AdrianusPiiblio  Marcellorercripfit:liberam,qu^pr 

gnans  vltimo  fiipplicio  damnanda  fit,liberum  parere,&  fo  itum  efle  (er- 
uarieam,dumparcLmiederet.  Eft  item  Lex  tertiain  Titulo  de  Poenis 
lib.48  Digeft.inhaiicfencenciam:Pra!gnancismulieris  damnacx  pana 
difFertur,quoadpariat.Egoquidem.&nequ2ftiodc  ea  habeatur  ,  fcio 
obferuariquandiuprargnanseft.Exhis  liquido  apparec ,  fententiam  il- 
lam  ludx  fuifle  iniquam, 

Inftanteautcm  partu,apparneruntgcmini  m  vtero:  atqucia 
ipfa  effufione  infantum  vnus  protulit  manum :  in  qua  ob^ 
ftetrix  ligauit  coccinum,diccns :  Ifte  egredictur  prior . 

Xplorate  cognofci potuitjtum ab  ipfa prasgnantc , tum 
ab  obftetrice,duos  cfle  intra  vterum  infances,partim  ex  diuer 
fomotu,quemfimulilli  diuerfas  partcs  vcrfum  faciebantv 
_  partim  cx  mutua  collifione,qua  fe  inuiceni  ji^itabant,  ac  tru- 
debanc  in  vtero.  Fuic  igitur  confimilis  generatio  horum  infantium,gcne- 
rationiIacob&  Efau:nam&:illosinuicem  coUifos  efle  intra  vtcrum,& 
quafi  concertafle,vter  egrederetur  pnor,fupra  narrauit  Mofcs  Gene.2  5^ 
3c  vtrobiquepartus  prodigiofus  fuitificut  enim  iUic^Efau  priusegredicD 
tem  proxime  fubfecutus  eft  lacob,  plantam  pedis  eius  tenens  manu:  ita 
hic  vnus  manum  extra  vtcrum  proculic,  quafi  prior  egreflurus :  fcd  fta- 
tim  rctrahens  manum,  &  quafi  primatu  natiuitatis  cedens ,  locum  alteri 
dedit  prius  nafcendi. 

Circa  illud,  In  cjua  obftetrix  ligauit  coccinum:  Oleaftcr  huiufmodi  fa- 
cit  adnotamcntunijMco  iudicio,inquit,  Sani  non  eft  a  Sen^  quod  eft  des, 
&  ebur,fed  a  Sayialh  quod  cft  duplicarc:(5(:  fignificat,aut  duplicatum  co- 
lorcm,  id  eft,valde  intenfum,vel  duplicatum  filum.quac  fignificatio  mi- 
hi  arridet  magis.  Sic  cnim  accipitur  Prourrb.^r.  Omnis  dornm  eim  indu- 
ta  eftScanimJd  e(i  duplicibw:  Et  fecundo  Samuelis  capite  primo;  6^/  />;- 
dercfacicbat  vos  Scanium  ,  id  eft,duplicatis,fcilicet  veftibus  p6tius,quam 
coccincis.  Vndchicpoflctvcrti:  c^r  UiaHitfupcrmanum  eiu^  dupUcatum 
fcilicet  (lUtm^  quar  mihi  videtur  germanior  leftio.  Sic  Olcafter.  At  enim 
omnes  vcrterunt  coccinum  ;  Scptuaginta,&: Hicronymus ,  &  Intcrpres 
Chald.rus,<5<:rccentiorcs  Intcrpretes:  filum  cnini  coccineum  >  infignior 
cratnota  diftinftionis  quam  vtiquc  obftetrix  faccrc  volebat. 

Thoftatus,exponcns  voccmillam  Coccinum,  quod  ait  fuifle  filium  val 
dc  nigrum,  Coccus,inquir,cft  nomcn  (crici  ,quod  poftca  ad  rubbrcm, 
vcl  nigrcdinem  valdc  tingitur,ita  vt  color  ille  non  facile  diluatur.  Fccir- 
coDeusquafi  promiraculo,  dixitapud  Ifaiam ,  capitc  ptimo:  Si  fuerim 

peccata 


OUafler. 


'tlwjlafus. 

Locus  Ifai, 
caf,i. 


CFMAGL  2.3  308 


GENESl  :\    XXXVIII.  547 

ptccatavejhra  vtcoccmHmyejHafinix  d^alLibiwfkr:  id  eft ,  fi  fuerii 
gra,vteftcoccusbistinClus,<lcalbabuturvtnix.Erquod  hicfumacui  cuc 
cinum  pro  niero,cUrc  oftcnditquod  proximc  adiuncitur  taquamquid 
diucrium:  Et  ji  fnertftt  rubra  vt  verimcHlnf^erHm  cjuaji  Una  alba.  5ic  1  no-  ^y^oy^a/i. 
ftacus.  Verum  falfus  eft  duplicitcr,putans,coccum  cffc  fericum ,  &  coc- 
cinumfumiprovaldcnigrotvtrumqueenimfalfum  cft.  Coccum  porro 
Grarcisvniuerse  fignihcatgranum,fcdpropter  excellcntiam,vfurparifo- 
let  pro  grano  valdc  rubro,&  rotundo,cuius  vfus  eft  in  tingedis  veftibus. 
Eftautcmarbufcula,in  quanafciturcoccus,fimilis  ilici.  Plinius  libro  9.  ;  . 
cap.4i.Coccum,inquir,Galatix  rubcns  granum,circaEmcriram  Lufi- 
tanix,  in  maxima  laudeeft.  Anniculo  grano  languidus  fuccus:idcm  a 
quadrifno  cuanidus.  Ita  ncc  rccenti  vires,ncque(cnefcenti.  Et  inlibro 
2 1  .cap.S.Cocci  colorcm  cfle  ait,qualis micat  in  rofis,gratius  nihil  tradi- 
tur  afpec^lu.  In  his  granis  feu  coccis,parui  &  nigri  vermiculi  gignunrur, 
optimi  odoris,qui  paulo  poft  coccis  exeuntes,  6c  prarftanti  vino  albo  in- 
fpcrfi,m6xque  arcfacli ,  contunduntur  in  pulucrem ,  rubcfaciendis  lanis 
laudatiflimum.  Hcbrxis  vcrmis hic  dicitur  Tholaad,  nomine  communi- 
teromnibus  vcrmibus  conueniente:dc  quoeft  illudllaix  capiteprimo: 
Etft  fkertnt  ruhra  ^nafi  vermicHlm^velHt  Una  alha  erunt.  Vcftes  aute  coc- 
cinea:,nobiliumerant  arquc  diuitum  :  vt  patct  fccundo  Rcgum  primo, 
Thrcnorum  quartoA'  Mattha:i  vigcfimofcptimo. 

Qu^arc  diuifa  cft  proptcr  tc maceria  ?  Et  obhanc  caufam  vo-  Vrr.s.28 
catum  cft:  nomc  eius  Pharcs.Poiica  cgrcfTus  cfl  frater  cius, 
incuius  manucratcoccinumrqucm  appcUauitZara. 

Vnc  locumexponcnsfandusHieronymus  inTraditioni-  Hieron^. 
bus  in  Gcncfim:  Pro  maccria,inquit ,  diuifioncm  Aquila  & 
Symmachus  tranftulcrunt ,  quod  Hebraice  dicitur  Pharcs. 
Abeoigitur  quod  diuifcrit  mcmbranulam  fccundinarum, 
diuUioms  nomen  acctpit.  Vnde  &  Pharifari,  qui  fe  quafi  iuftos  a  populo 
feparauerant,diuifiappclljbantur.  Nomcn  autcm  Zara , intcrpretatur 
Orlenr.  qui  fic  didus  cft,quia  primus  apparuit ,  vcl  quia  plurimi  iufti  CT 
co  natifunr,vtin  hb.Parahp.continctur.Sic  Hicronymus  Eft  porro  Ma 
ccria,parics  ex  lapidibus  tcmere  congcftis,fine  calcc  aut  luto  coftrudus, 
quo  circuquaq;  vincx  claudi  folcnt.Grarc^  cft  ^fiyf^^  id  cft  fepes  &:  rcpa 
gula.Hebrxa  hoc  fon.int  ad  vcrbu:  Quare  proptcr  te,vel  fupcr  tc , diuifa 
tft  diuifiofChaldxus  diuei sc  admodum  vcrtit  hunc  locum,fic  nimirum> 
(;)i^m?nHUatthtfurtii^U^  efi.vtpr^Halueris?  Vocabulo  igirur  maccrinc,vcl 
^is,veldiuifionis,fignificaturmcmbrana,qua intravterum  obuolutus 
^  contc(auscftfatus:hancrumpendo,&  ruptam  rrahendo  fecum  fo- 
rai,exitfa;tuscx  vtcro.quam  inembranam  Latini  vocant  fccundas,ycl 
fccundinas.  Germana  igitur  horum  verborum  fciitcntia ,  harc  cft:  Cur 
mcmbranaqua  opericbai:is,rupifti,vt  prodires  ante  fratrcm  tuum  >  Sum 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


54«  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

autera  hxc  verba  obftetricis ,  a?gre  ferentis  prsereptum  efle  Zarae  a  Pha- 

fcs  exitum  ex  vcero,&  confequenter  ius  primogeniturac. 


sexta  dispvtatio. 

Dc  Allcgoricacxpofitionecorum,  qux  fupcrgenerationc 
Pharcs  &:  Zarajhiftorice  tradita  funtaMofe. 

E  R  M I R  A  fuit gcneratio  Phares  Sc  Zara,non  minus  quam  4^ 
Iacob&  Efau,(3cquantuad  commixtionem  parentum,& 
quantumad  modijgenerationisipforum.Qupcirca  Parrcs 
laud  quaquam  dubitarunt,  quin  operrum  huiufinodi  hi- 
itoriaingcns  contincrctur  myfterium.l  Ac  dc  eoquidcm 
conuenit  inter  omncs,iftos  fratrcs  prxfigurafle  duos  populos  poftca  ven 
turosjludaicum,^^:  Gentilem;fcd  vtcr  fratcr,  vtrius  populi  figura  fucrit, 

difcordanrPatres.IrceneuSjChryfoftomuSj&TheodoretuSjZarani^figU' 
ramfaciuntpopuli  Gcntilis,  Pharcs  autem  populi  ludaici.  Contravcro 
S  lnn^w.  CyrilIus,Ifidorus,&RupcrtusT^onam  hic  vcrbalrensei,  quiE  proptervc 
tuftifllmi(:<<:fan6l;iflimifcriptoris,&  martyrisaudoritarem,  venerandam 
referunt  veluti  imaginem  quadam  antiquaj illius  ccclefiaftic^  docflrin-^. 
In  lib.4.  aduerfus  haerefes  ca.42.  ita  fcribit:Hoc  etiam  per  Thamar,Iud^ 
iiurum,typiceoftenditur.Cum  cnim  concepillctgeminos,aIrcr corum 
prior  protulitmanumfuamrvtcum  obftetrix  putarct  eum  primogenitil 
efle,coccinum  alligaret  fignum  in  m  hiu  eius.Ciimautem  ille  retraxiflet 
manLiinfuiprior  cxiuitfratcreius  Phares,&dcindcfecudusille,in  quo 
eratcoccinum,Z:ua:clare  manifeftantc  Scripturaeumpopulum,qui  ha- 
bcbatcoccin'mrfignum,iden:.eamfidem,quar  cftin  pra:putio, prxoftc- 
fam  primum  in  Patriarchis:p6ft  deinde  fubtradam,  vti  nafcerctur  frater 
ciusiDeinde  fic  eum,qui  prior  eflct,fccundo  loco  natum.  Hic  eft  cocmi- 
tuspcr  fignumcoccinum.quodquidcm  eftpaflio  Chnfti,  &  initioptarfi 
gurata  in  Abcl,&  defcripta  a  Prophetis,perfe<aa  vero  in  nouifllmis  tepo 
^nbusaFilioDci:  Oportcbatcnimquarda  prarnunciaripatcrnaliter  a  Pa- 
tribus,quaedam  autcm  pra:figurari  lcgalitcr  a  Prophctis:qu:Eda  vero  dc- 
fo  rmari  fccundum  deformationem  Chrifti  ab  ijs,qui  adoptioncm  pcrcc- 
pcrunt.  Siclren. 

S,chr:^foft,  SqA  hoc  ipfum  apcrtius  &diftincaiustradit  S.Chryfoftomus  in  Ho- 
milia  62.inGcncfim,huncinmodum  fcribens.Quodno  temerc  &  fine 
caufa  hxc  flifta  fint,fcd  quod  figurx'  futurorii  fucrint,  res  ipfx  daclarar. 
Noncnim  iuxta  naturar  ordincm  hxc  fada  funr.  Quomodo  enim  erat 
poflibilcvt  poftquam  Zaraprotuliflet  manum  extra  vtcrum,atq;  ea  coc- 
cino  ligata  eflet,lianc  illc  mox  retrahcrct,&  darctpofteriori  tranfitu,nili 
diuina  quordam  virtus  h.-cc  priiis  difpcnfaflct,  &  ficut  in  vmbra  quadam 
prxfiguraflct,qu6d  ftatim  ab  initio,Zara(id  aute  eft  Oricns;  iigura-cflct 

Ecclefix 


GENESIS  CAP.  XXXVIII.  54P 
Ecclefix  &:  fidelium  ame  legcm }  Fucru nc  cnim  ficut  Zara  y  qui  rnanum 
protulit,&  in  ca  coccinum  habuit,Noc  &  Abiaham,  &  antc  illos ,  Abti, 
&  Henoch ;  quibus  magnum  ftudium  fuif,vt  placcrcnt  Dco.  Poftquam 
vero  in  multos  propagati,multa  pcccatorum  oncra  collt  gcrunt ,  quo  vcl 
paruam  aliquara  conlolationcm  habcrcnt ,  data  cft  lcx  tanquam  vmbra 
qu:rdam,non  peccata  tollens,  fcd  tantum  dcmonftrans.Vcriim  quia  nc- 
quc  Lex  cis  profuit,fcd  nihilominus  pcccatis  immcrgcbantur,aducnicns 
communis  Dominus  noftcr,fpiritualcm  hac,  &  virtutibus  claram  vitani, 
humanogenerilargituseft,cuius  figuram  Zara  implcbat.  Non  igirur  in- 
confitlcrate  tranfcamus  quas  in  diuinis  Scripturis  {untprodita,ncque  fu- 
pcrficictcnus  falutcmus,fcd  in  profundum  corum  penctremus :  vr  cum 
diuitias  ibi  reconditascognoucrimus ,  glorificcmus  Dominum  nofti  Min 
qui  cum  tanrafapientiadifpcnfat  omnia.Hadlenus  ex  Chry  foftomo. 
Chryfoftomum  fcqucns,vt  folct,Thcodorctus,ponit  hanc  qu^cftioi.c , 

3UX  eft  num.9 5.carum  quxftionum,quas  in  Gcnchm  (cripfit :  Quid  in- 
icabatquod  Z  irx  dc  Pharcs  acciditf  Adquamrcfpondens,fubdit:dcno- 
tabat  duos  populos,Pharcs  populum  Iudaicum,Zara  vero  Gcntcs ,  qux 
crcdidcrunt.Nam  antclcgcm  fueruntctiam  plcriquc  pictatis  alumni. 
cundumfidcm,nonfccundumlcgcmviucntes.  Quocirca  Zaratale 
genus  dcmonftrans,manum  porrexitipcrmulti  cnim  fucranc  ante  lcg. m , 
vtdiximus,picratis  &  virtutis  ftudiofi.  Funiculus  auccm  coccincus  Anti- 
quorum  facrificia  dcnotabat:nam  &  illi  facrificijs  Dcum  placabant,vt  A- 
bel,Hcnoch,Noc,Mclchifcdcc,Abraham,  liaac,  6clact^b.  Dcindccum 
Zara  manum  rctraxiffct ,  cgrcfllis  cft  Pharcs.Lcx  cnrm  inrcrccflTit  mcdia 
inter  cosquiantc  lc^^cm  & poft  lcgcm fucrunt.  Quaproptcr  B.  Paulus 
inquit:  LcKmtem  "  '     '  antc  lcgcm  fccundum  fidcm 

mftificatosclTc:^:  .-.  -  ,  un  Dci.  Sic  Thcodorctus. 

\  At  vcro  candcm  Hiftorix  allcgoriam  contrario  modo  tradl:arunt,&: 
expofucrunt  Cyrillus  ^lfulorus,  6c  Rupcrtus,  Zaram  facicntcs  figuram  ^^^^.^^^^^ 
popuh  Iudaici:Pharcsautcm,populi  Gcntilis.Cynlli  vcrba^vt  mcmoran- 
tur  in  Catcna  in  Gencfim  ,  huiufmodi funt :  Quod  Pharcs  prior  cgrcflus 
fit,non  obfcurum  fignum  cft,Gcntcs  priiis  ad  fidcm  vocandas.quam  gc- 
nus  Ifracl.Coccinum  vcro  fanftiflHiium  Chrifti  fanguincm  fignat.  Quis 
autcm  maceriam  foluit,nifi  Chriftus  ?  Ifidorus  autcm  lupcr  hoc  loco  ira 
fcribir  ,Zara  !■      '    Satantiquum  Ifracliticum  populum  fub  lcgecon-  / : 

ftitucu '  qui  pi :   manum  emifit,quando  didis  prophcticis,&  lcga 

libus  facrificijs  natiuitatem,&  paflloncm  Domini  in carnc  pr.Tmuniauir. 
Sed  inftantc  partu  manum  fubrraxit :  quia  aduenicntc  plcnitudinc  icm- 
norum  crcdcrc  in  Dci  Filium  noluit :  &  cum  in  prxfcnti  pofitu  dcfpcxic: 
dc  nuo  nmcn  mulca in  poftcrum  prxdixit.Pharcsporro  ,  qui  mtcrprcta. 
-ns .  priiis  cgrclfus  cft :  quia  poftquam  cxcitas  in  Kracl  fada  cft, 
,  .  ,  Gcnnnm^introiuit ,  6c  fic  poftmodum  Ifracl  filuus  crit.  Sic 

Ifidorus.  -o 
Vcrum  huiuuno.u  Huaprctationcm  cnucU.,.  n.  uadtauitKupertus . 
S.Commcntariorum  inGcncfim  fiipcrillis  vcrbishums  capiri 

ZLL  l 


Rom.  r. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  6  M  M  EN  T.    I  N 

InfiantefartUyapparHeruntgemtm  in  vtero  eiti6:S\c  enim  ibi  fcnbit :  Tem' 
pus  eftjvel dics  partus,hoc  tempus  acccptabile,&  hic  dies  falutis  ab  hora 
paflionisChriili;  cuius  amaritudoC  fic  enim  interpretatur  nomen  Tha- 
mar)id  eft,mors,omnem  hominem,tam  luda^um  quam  Gentilcm  ad 
ternam  vitam  parturiuit.  Nam  ifti  funt  duo  Gemini,qui  in  vtero Thamar 
repcrti  funt  mtcr  fe  difcordantes,6<:  quafi  de  priuilcgio  nafccndi  contcn- 
dentes :  quos  Apoftolus  exaequare ,  6c  ad  pacis  concordiam  formare  cu- 
piens,partim  exterret  minis,  partimdcmulcet  promiffis :  Ira,  inquitjC^ 
indignatto  ^  (fr  tribmatiOi  &  angufiia  inomnem  animam  horninis  oferamvi 
maliimyfHdAiprimum  cr  Grd,ci,  Gloria  autem,^  honoryC^pax  omni  opcranti 
honHm^Hddio primmn,  &  Grdcornon  enirnperf  inarum  ditiinElio  apttd  Deu: 
Sed  quid  prxfignat  quod  in  ctfulione  infantium  vnus  protuHt  manum? 
Nimirum  ifte  manum  profercns ,  prxfignauit  ludiTrum;qui  primus  Lege 
accepir,(3c  cui  primum  oporrcbat  loqui  verbum  Dei .  At  ille  repuHt  illud, 
&  indignum  fe  iudicauit  xternx  vira:.Manum  crgo  coccino  hgatam  cito 
retraxitjid  eft^confcicntiam  Chrifti  (anguine  polluram  auertit,  ahcr  pro- 
tinus  egrcffus  eft,quia  Gcntihs  populus  ad  luce  Fidei  venit,6c  Deo  natus 
cft :  OHare  dinifii  cfiprcpterte  maceria  ?  Hoc  illa  profe<5i:6  non  a  femetipla 
dixitjfcd  verum  prophetauit  quod  nunc  palnm  fad:um  eft.Ca'citas  vide- 
hcetcx  parte  contigitinIfrael,donecpIcnitudo  Gentium  intraret ,  6c  fic 
omnis  Ifrael  ialuus  fieret.  Ha?cintcrruptio  Kracl,  diuifio  maccria?  eft  qua 
ik  fignificat  Phares  ^  quod  intcrpretatur  £;^;«/y/<?.  i*yflterum  appeUauit  Za- 
ra?n^Quo  nominepellenda  dcfignatur  cxcitas qu.-e  contigit  in Ifracl: 
vt  poft  pritfcntem  infidclitatis  nodlem ,  videat  veram  lu- 
cem,refpicicns  ad  Orientcm  qui  eft  Chriftus 
Dominus  i  Zara  nanque  intcrprc- 
tatur  Oriens.  $ic  Ru- 
pertus. 


BENE 


^51 

I 


BENEDICTI 

PERERI  I  CO  M- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  APVT 
TRIGESIMVM    N  0  N  V  M 


c;  t  N'  i 


ARGVMENTVM. 

Iof'plw  i»  Ae^Vptim  dum  ,proJpere  fultapud  Domimm  fmm: Sed 
auia  fjefaru  Ubtdtm  domtmfit.t  affenttrt  f!oluit,apud  domtmtm  ab 
ea  falso  accufatnsjetrufn^  efiin  carcerem :  ^bt  tame»  afud  Prmci^ 
fem  carcerls  ^attofus  fuit. 

G I T  V  R  lofeph  dudus  cft  in  Acgyptum,  » 
cmicquc  cum  Phutiplur  Eunuchus  Pha- 
raonis,princcps  cxcrcitus,  vir  Acgyptius, 
Je  manu  IfmacUtarum ,  a  quibus  pcrdu- 
aus  erat.  Fuitq;  Dominus  cum  co,&  crat 
vir  in  cunaris  profpcrc  agcns :  habitaulrq;  ^ 
in  domo  domini  fui ,  quj  optimc  noucrac 
Dominum  cfTc  cum  co :  &  omnia,qua;  gcrcrct,  ab  co  dirigi  iu 
manuiHius.  InucnitqucIofcphgratiamcoraDommofuo,&  4 
miniftrabacci,aquo  pr.tpofitus  omnibus.gubernabat  crcdita 
libi  domum,&  vniucrfa  qux  ci  tradita  fucrant :  bcncdixitquc  f 
DominusdomuiAcgvptij  propter  lofcph,&multiplicauitta 
•in  .rdihus  quam  in  agris  cunaamcius  fubftantiaavncc  quid- 
quamaliudnoucrat,nifipancmquovcfccbatur.  Erarautcm  6 
lofcphpulchrafacic&dccorusafpcau.  Poft  multos  itaquc  7 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

diesiniccit  dominafua  oculos  fuosinlofcphj&ait :  Dormi 
g  mecum.  Qjuinequaquam  acquicfccnsopenncfariojdixitad 
ca:  Eccc  dommusmeus^omnibus  nuhi  traditis,ignorat  quid 
9  habcat  in  domo  fua :  ncc  quidquam  eil ,  quod  non  in  mea  fit 
potertate.vei  non  tradiderit  mihi ,  prartcr  te,qux  vxor  eius  es: 
quo  modo  ergo  poflum  hoc  malum  facere&:  peccare  in  Deii 
meum?Huiufccmodi  vcrbis  per  fingulos  dies  &C  mulicr  molc- 
fta  crat  adolefcenti,&:  illerccufabat  ftuprum.  Accidit  autcm 
quadam  dic  vt  intrarct  lofeph  domi^i ,  &c  operis  quippia  abfqi 
12.  arbitris  faceret :  Sc  illa  apprehenfa  lacinia  vcftimenti  eius,  di- 
ceretjDormi  mecum.Qjui  reHdo  in  manu  cius  palho  fugit;&: 
15  egreffus  cft  foras.  Cumque  vidillet  muher  vcftem  in  manibus 
fuis5&:  fe  cfle  contcmptam,vocauit  ad  fe  homines  domus  liij^, 
^4  &c  ait  ad  eos :  En  introduxit  virum  Hebra:um,vt  ilkideret  no- 
bis:ingreflus  eft  ad  me^vt  coiret  mccum:cumque  ego  fuccla- 
ly  mairem;,&:  audiflet  vocem  meam,rehquit  palhum  quod  tcne- 
i5  banij&^fugit  foras.Inargumentumcrgo  fidei  retentum  pal- 
ij  lium  oilendit  marito  reuertcnti  domum,  &:  ait :  Ingrcflus  eft 

18  ad  meferuus  Hcbrxus  queadduxifti^vt  illuderet  mihi:cumqj 
audilfet  mcclamarc ,  rcliquit  pallium  quod  tcnebat ,  &:  fugit 

19  foras.His auditis  dominus5&  nimium  crcdulus  verbis  coniu- 

20  gisjiratus  cft  valde :  tradiditque  lofcph  in  carcercm ,  vbi  vin^ 

21  di  regis  cuftodiebantur5&:  erat  ibi  claufus.Fuit  autem  Domi- 
•  iluscumIofeph,&:mifertusiIhus,dedit  eigratiamin  confpe- 

11  ftuprincipiscarccris.  Qui  tradidit  inmanuillius  vniucrfos 
vinftos  qui  in  cuftodia  tenebatur :  &:  quidquid  liebat  fub  ipfo 

^3  erat.  Nec  nouerat  aliquid  cundis  ei  creditis :  Dominus  enim 
erat  cum  iIIo5&:  omnia  opera  eius  dirigebat. 


P         F  A  T  I  O. 

Delaudibus  caftitatis  Sandiiuucnis  lo  feph. 

F  0  mfacrislittemmdunmferinftgnia  caHittsexem- 
flaialtcrum  in  lofefh^virgine^  caHitatis^^altcrum  in  Su- 
fima.comugalls  puduUtd:.  Vtritfque  porrocaHttas  perfe- 
ikydupUci  argumento  explorata  atque  probata  cjlinam  dr 


G  E  N  E  S  r  S  C  A  P.  XXX  IX.  55^ 
"fterq;  Uttbjhe  metu  pccnd  titfjHe  infamlt  peccare  potHit:(^  m  feccnrej 
fine  maximo  vit^^c  fanu  difriminc  no  pottfitSed  illud  maiu^  in  lo- 
y?//'       '  -  '     /   '   ■  '  ''yrt acrioruhubuit incitamentajmenile 
<cr....      .         .  ,        '  .Uatemtemporisyfcc/ir/tatemcrimin/syjlt' 

^.wtif  irniun  domm.t fux  voltmtatem  vltro  cxpctentis,atqHe  adco  in- 
ftanterjhgitantlsicHi  nempe  Jialfentirctnrjngentialpcrarccomrr/oda 
potuit;Jirepugnarety  extrcma  timere  mala  dcbuit,  rcrt/m  dc  cafimo- 
niaSnfanr    '  '  <  -  -  >,  •    ^  '  clfin  i<;.CommcntartorHmno[lrflritm 

libro  in  D.u   .     , .  :o  lofeph  dicencltim,  Inf^rds  porro  c^ 

exccllcns  ca(tit,u  non foltim  in populo  Dei^  verttm  apud  Ethnicos  ctia 
ma^no  fcmperin  honore.&admirationefttitinam  tftto  rariorkacapud 
tllosTtrtHS,eo  admirahilior  glorioftorhahehatHrPatica  quidemfttnt 
apud  i^'  ' ' '  ^antis  excmpla caf  imcmtx  j fed  ea  tamcn ftmnnis  celC' 
brata  i.  in  caehonejferuntHr:  Ego  aliqtiot^  qux  mcmoratifima 

funtjjtc/frtcfim  attingam,vtex  comparatione  pudicitia  lofeph  cLi- 
rihs  cxfplendcfcat. 

Aehantis  lihro  ti, i..^     /        i ni^^ria^hxc li/.^.!i.i,\,  .  ./>;,/.c/>;..l  Acnanus. 
atqite  cximi.eptidicittx  memorat  exempla;  AmabaWytnqtut y  Cytha-  ftitansapud 
rccdtiSytanta  ftiitcaftttateyVt  vxorem  yejtiam  formoftfstmam  habebat,  ^^"^'^ 
nunquam  attigerit,  Diogencs  Tragoedtanmachr y  fimtliterab  vxore  oiogcn-:?. 
terpcttib Ce  ablhrmn.Fuitin  Ctitomacho  Pancratiafle  tanta  conttnetia,  Clitomac 
vtftfortecancs  coeuntcs  vtdiffct,contintiovultttrn  aHcrtcret,Cy^ji  quis 
interconuitiiaimpudtcmfermo  efjhxifet yConfefltm  illinc  deccderet. 
Idem  ithro  dedmo  quarto  de  ArchitA  vcrectindtay^  pudicttta  kccfcri 
bi?:  Archit^  adeo  modeftds.csr  conttnens  erat,  vt  verha parum  dccO'  ♦ 
ra  abhorreret.  Cum  atttem  aliquando  nefcio  quid mtntis  honefton  coge- 
retur  dicere.non poiutt  adduci  vt  idftceretfed  omnino  rettcuit :  tllud 
vcro  in  pariete  dcfrtpfttioflendens  fe  quamuis  coaffumynon  tamen  di- 
xtfc  idqttodmaxime  cogereturettcereVerum  memorabtlttis  illttd  cjh 
quoddeSpurtnaqttodamEtrufcoJtbro  qttarto  prodidit  Valertus  Ma-  ValciiusMa 
"  inh^  vcrba:  Cum  in  ea  regtone  cxccUentis  e(fet  pidchrttttdinis  ^'""^^* 
.    fccns  mmtnc  Spttrtnayatqtte  ob  eam  rem  compltirium  famina- 
ntm  illttfirium folltcitaret  octilosMeoqtiC  viris^c  parentibus  earttm ft- 
fpecJtisefetyqtto  talcmftifpktonem  amoliretttr^oris  decorem  vtdneri- 
hti^  conftditydeformttatemque ,  fanaitatis  fu^fdcm ,  quampulchri- 
^iudincmform.ejrritanientti  alten.elthtdtnis  effe  maluitJnltb.o.  faci- 
*  nus  Hipponisfcvmin.it  Cr.ece  mire pKcdtcat:nit  cumilla  ho/iumc/ajfc  Hippp, 
clJetcxceptaM  mare  fe,  vtpudicitta  morte  tticretttr^tbiectuCuitisJan- 
Comm  jn  G  cn.Tom,  . 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


COMMEN  T.  IN 

etmw  glommdternA  mdtuxm  mtmonAfir^cU  lattdihusfuls  cclelm 

doquotidteflorentiorem  efecit.Sic  Valertus  Maximm.  Conflmileftat 

Lucreti^ facinti^yRmanorum fcripis,nccfatis  iufta  caufa,  drfne  mo- 

dolaudatum.  .  . 

mcfuntde  inftgnihtd^caflitate^viris.&foeminisinantiqutsmm  ^ 

corum  hiftorijs  frodita.nam  qu^iaaanturdecontinentia  Bellcrofhonj 
tis&  HiffohtihicfrMcreunda  fintMnquamfahulofa  PoctarumcO' 
mentafortajfc  adfrnilttudincm  eorum,qu£  in  hoc  loco  narraturdecon 
tinentia  iofefh,ab  illiscompoftta&confiBaXtver\aliquotf£Culis  an- 
tiqmorilitsfuit  lofeph.  cr  qt^i  ea  comentt  funt  Foet^Jjaud  paulo  Mofc 
pofteriores  extitcrunt.HM  igitur  exempla  caftitatis  ah  Ethnicis  celchra 
taftvera  fm.eqnidcm  digna  effe  commcmorationCy  &  comendattone 
nonahnuo.vcrum  ea  mhtlad  iofcph-^cuiusprofeifovtrtfis  quanto  fue 
rttpr^(lantior^in  ipfo  tracfatu  &  explicatu  hiftortA  citi^  oftendemt^. 
Nccfane  caflttas  lofephvtrttisqu^dafoittarta  fuitfed  alijs  plurihtis, 
ijfqueclariftmis  comitata  (jr  condecorata  virtutihtis.Ruperttis  certc  do 
Kiipcrtas.  ^g^^V^  ^^^^ f^^^^  ^^f^P^  quatuor  eminere  ac  elucere  extmias  vir- 

Qiiatuorin-  futcsdMc  funtenim  in  Ithj.  Commcntartortimin  Geneftm^cap.s^,  eius 
!«"lorcpir^  ^^'^>'ha:In  hac trihulatione  Iofcph,in  hoc  abfcondtto  tcmpcftatis  dtfcrimt 
nCyvhi  vehementer  exercitus  (jrprobatus  eft^qttatuor  agnofcimtis  vir- 
tutes  eius,temperatiam,ittftittamfortitudtncm,prudcntia.  £)uid  entm 
temperantius  eo^qui  non  cuilthetfcd  domin^ fu^  dtcenti,  Dormi  me- 
c\xm  fum  adolcfcens  e([ctynon  tnciinauitantmu? ^uid itfttus  eo  quod 
ille dixit:^ccc  domimis  mcus^omnibus  mihi  traditis , ignorat 
quid  habeat  in  domo  fuarncc  quidqua  eft,  quod  n5  in  mca  fit 
poteRate,prxter  te.qux  vxor  cius  es:quomodo  ergo  pofTum 
hoc  malu facere,&r  pcccare  in  dominum  meii?  ^dforttus  ca 
perfeuerantta,quavfq'y  infinem  coftanterrcftitit  domtn£ fcpitis^^  in- 
ftaniius foUicitantt  ficutaitScriptura:  H uiufmodi  verbis  per  fingu 
los  dics  loqucbatur,&:  muHcr  molcfta  crat  adolcfccnti ,  &  illc 
rccufabat  ftuprum?  ^)uid prudentiuseOy  qui  cum  apprchcnfo  a  mti- 
liere  paUto  fuo,ad  jlagittum  copeUereturireltiTo  in  manthus  etus paUto^ 
aufugit.e^  fe foras  proriputt?ttitttis  nempc  ittdtcauit,  veftimentti  futim 
aimtcmporaii  diftendio  excutcrCy^  ignc?n  frocula fe  abijccn ;  quam 
flentio  diu flammafwmincam  in  ftno  fuo  aUigarc  ctmi  periculo  aniniA 
fu.RcBc  tgituY  hunc  rfalmifta  vtrum  nitcupauitjdicens:  Milit  antQ> 
cos  virum.  HaBenusex  Rttperto. 

Conchdahanc  caftitatis  lofeph  laudationcmhreutetufde  viri  atq;  3 

eleganti 


I 


f 


GENESIS  CAP.  XXXIX.  ss5 
ele^Mi  fYMonioyquod  S.AuguJl.tn  fermJ^Je  T ['m^ore fcriftum  reih 
q::  luid  ex  B.Anibrofin  lib.dc  lofcph/.s.mAxima  ex  pArU',iff 

d  hisynv  modofcntentijSyfumptu  z^idctur  Sic  autP  fribtt 

A,-^  .  .  :<  crfdcl/s  Domint fimulus  Iflfcfh,  tnbuUtionibus  iu-  VixcoM  ca 
fliorcJhnditHr.  Qtnfrirnof^^^  in fcruuaddi-  f^pf^"^^^^*" 
Hhs-^O'  iib eis vcndittis^i qutbus fe vtderatadortindii-^dctndcAegyftio  $ . Auguit. 
domino  tradttusfcmfcrtamen  ingenui  animi  tcnuit  bonitatCydocunq; 
excplo  fuo  cr  fcruosycr  libcros  tn  pcccado  no  condttionc  xquales  c/fcfcd 
mcnte.CH?neJptfacie  decort^^dr  fpcctof^  valdc,pulchritudine  fuano 
dd  aliena  deriuauitiniuriafdadf^agrattam  confertiauit:hoc  fpul- 
chriorem  iudtcanSyfnon  difpedio  ca(lttatiSjfed  cultu  pudoris  fpeciofor 
prohareturc^  t//u  effc  vcrum  decort',quino  altenos  oculos  captarct,ncc 
mentes  fragtles  vulncraret.Magnus plane  viryqui  venditus  fcrtnre  tuc 
ncfctutt'yadamatfis.,non  redamautt^rogattis^on  acquieuttiapprehenfis, 
aufu^it.ConcttpifitHradolefcens  a  domtnajed ad concupifccntia prouo 
catus  CT  ro^attis^rcfugit.l/iayqud: in  cctcris imperabatyVna  hacin  rc bla 
dtcndo  Jjumdtter fuppltcat.Scd  tlle  noucrat  vtdcre  qux  il/a  no  videbat, 
Pu/clmorerat  tntt^  lofph  quam forisypulchrterin  /uce  cordis  quam  tn 
faciecorporis/jtio  tl/tusfvcmtn^  ocultis  non  pcnctrabatyintbi  fua  ipfe 
pulchritudtne  frttebatur.  Intuens  ergo  interiortm  pulchritudinem  caf/i 
tatis  in  fpcculo  conftcntis:  fuxyquomodo  t//am  maculari^quomodo  vto- 
/ari  fa  mtnea  tcntatione pcrmittcrct?  I/jecAugufintts. 


Inucnic  lofeph  gratiam  cora  doraino  fuo ,  &  miniftrabat  ei^i  y  e  r  s  v  4 
quo  prxpofitus  omnibus  gubcrnabat  crcditam  fibi  domu, 
&  vniucrfa  qux  ci  tradita  fuerant. 
f^f  !^  V  N  c  locum  pulchrc  ad  hunc  modu  Philo  cnarrat:  lofcph  in 
i^H      Acgvptum  abduclusAEunucho  in  fcruituiem  tradirus.-cum 
^  iintc  paucos  dics ,  cgrcgia:  honcftatis,  &:  gcncrofitatis  magnu 

^^JgJ^  dcdiflci  fpccimcn:c61cruiscftpra'pofitus,curatortotiusfami 
lix.  lam cnmi  hcrus  multis  argumcntis  liquido  cognoucrat,  cu  non  finc 
^iiuinaprouidentiafingulatumdiccrcjtum  faccre.  Ergo  in  fpccicm  ab 
emptore  fuo  domui  prx pofirus  cftjreuera  aute  a  natura  cociliatc  illi  ma- 
^nx  gctis  ac  rcgionis  principatu.Oportcbat  cnim  futuru  adminiftratorc 
Rcipublicx  pnus  cxcrccn  in  rcbus  afconomicis:na  domus  cft  qunrda 
paruaciuitas-,&:  ccconomiacft  vclutcopcndiola  Refpublica:  ficutctiam 
ciuicaseft  magna  quardamdomus;&:  Politia  cft  comunis  qua:daOcco- 
nomia,  Ex  quo  facile  intclligitur,cundc  cffc  idoncum  &:  apru  dilpcnfa- 
tioni  domcftic3e,atquc  publicac  adminiftrationi',quamuis  hxc  mulricudi- 
ne  &  macriiKudincditfcrant.ld  quodetiain  pi(aura.&  tiAura  vidcrccft: 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


55^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nam  bonus  ftatuarius  vel  pidlor,  fiue  colofleas  magnitudines  faciat,  fni^ 
parua  opera,eandcm  artem  oftendir.  Sic  Philo. 

Vers.  6.  Nccquidquam  aliudnoucratjiiifipancm 

quo  vefccbatur. 

^^^^  JE  c  verba  pofiunt  referri ad  Plnitipharcm,&:  ad  lofcph.Rek- 
Rahlfi  Snlo'  l^^R'"^^^  Phutipharem  tripHcitcr  cxponuntur.Primacxpofitio  eft 
mms.  ^^|^^RabbiniSalomonis,quinominc/7^wMmetaphorice  fignificari 
putatvxorem.r&vulthunccfTe  iftorum  vcrborum  fenfum  iPhutiphar 
nihil  rcrum  fuarum  curabat,omnia  pcrmittcns  curx  dc  induftria:  lofcph; 
cxceptavxore,quamfolamineiuspoteftatcm  minimc  tradiderat.  Nam 
&c  hoc  lofcph  dixit  dominse  fux;  Ecce^omnibii^  mihi  traditiSidominm  mem 
ignonu  qmd,  Jit  in  domo  fiia^necej} aliqwdy  quod  'non  mihi  tradiderit  yfrdter 
te,c^H<tvxoY eiHses.  Quodautem  nomine/?^m/nonnunquam  fignificetur 
in  Scripturamulier,probatifte  Rabbinus  verbis  illis  Salomonis  Prouer. 
5?.  Aqn^  fHrtiHS, dnlciorcs fnnt^cr pants abfconditus fnaHior ,  quibus  vcrbis 
fignificaturvxor  aliena,  quamocculte  quifpiam  cognouit.  Verum  h;rc 
interpretatio  nimis  dura  cft,  &  talis  locutio  tam  allegorica  a  fimplicitate 
6c  pcrfpicuitatc  narrationis  hiftoricxlongc  vidcturrcmota  6calicna.Al- 
AbenE/ra.  tcra  cxpofitio  cft  Abcn  Efror ,  fic  interprctantis  hxc  vcrba  j  Phutiphar 
omnia  fua  communicabat  cum  Iofcph,prarter  panem,id  cft,  cibaria.qu.r 
nolcbat  habcrccommumacum  iofcph:fiquidcm,(Si  infradicitur  Genc. 
4^.  illicitum  crat  Acgyptiis  comedere  cum  Hebr^Eis,  &  profanum  puta^ 
banthuiulmodi  conuiuium:Tertiaexpofitio,qux  fimplicior,  ^rcdior 
&  apcrtior  eft,idc6que  probabiIior,liuiufmodi  eft:Phutipharem  adco  cu 
ram  omncm  rcrum  (uarum  contulifle  ia  Iofeph,vt  ipfe  nihil  prorfus  cu 
raret,nifi  edere,&  bibcre:  vt  fit  Hcbraifmus,fignificans,cum  fuifle  omni'. 
no  vacuum  a  cura rerum  fuarum,  nihilquc  earum  follicitum 

Si  autem  vcrba  ifta  rcfcrantur  ad  fofcph,vt  quidam  putant  rcferri  de- 
bcre,hanc  reddunt  (cntentiam:Iolcph  ciim  in  potcftate  fua  haberet  om- 
niabonadomim  fui,cumque  multa  ex  illis  dcriuare  pollcc  in  emolu 
mcncum  kutm,nihil  plani  fumpfiftc  fibiex  illis;fcd  pro  tam  fideli,&  inl 
duftno,6c  laboriofo  icrnitio  fuo,  nihd  mcrcedis  accepifle  prxter  quoti- 
dianum  cibu. Atqi  hunc  fuiflc  nancm  ficcum.qui  erat^bus  feruorfi  Hoc 
autem  Scripturam  commemorafle  quci  admirabilius  eflbt  quod  mox 
fubdit,cumfuiflcdcco^  focicciimtam  pauco&  ^ 

ibo  vefceretur:videlicet,fimilc  quid  conti<rit  lofcDh  ein^  nu^A      A  r 

aquam  bibcntes,p,ngu,oLcs  cunt  atquc  pulchriorcs  qu.\m  alij  qui  dbt 
tu&potu  rcg.onutr.cbantur.Lrgo  fign.ficatur  illis  vcrb^s,  iZh  pro 
fcru.tutc  fua  &c  laborc  nihil  mcrcedis  prxtcr  dinrnnm     ^      I  ^ 
^^^^cibum,,cruispr.bcrHol.tumacccpiflA^^^^^^^^ 

rum,cap.  j^quahs  c.bus  potuiquc  prxbcndus  fit  rbruis ,  hunc  in  modum 
prarcp.t:  Quon.am  vm,  potus  et.am  I.bcros  ad  infolentiam  impclk, 

&  apud 


'GENESIS   CAP.  XXXIX.  557 

&  apud  multas  nationcs  ingcnui  quoque  ab  illo  fc  abftinent ,  vt  Cartha- 
gincnfcs  dum  m ilitant :  patct ,  vini  aut  nihil ,  aut  perparum  dandum  cffc 
fcruis.  Tria  vcro  cum  fmt ,  opus,cibus ,  caftigatio ;  cibus  quidcm  fme 
caftieatione  &c  operc  pctulantcs  rcddit  feruos :  opus  vcro  &  caftigatio  fi- 
nc  cibo,violenta  res  cd.Sc  infirmum  facit  feruum.  Reftat  igitur  vt  opus 
facicndum  ilh  tribuar,5c  cibu  fufficicntcm:fme  mcrccde  enim  dominan- 
dum  non  putant  *,  mcrccs  autcm  fcrui,cibus  cft.  Oportet  item  indulgcrc 
ilhs,&  pcrmittcre  fmgula  fccundiim  merita,&:  cibum,^  veftemA'  quic- 
tem,&: caftigationcm  verbo  (Sc  opcrc.  Ha^c  Ariftotcles. Cuius  fentcntiar 
mirc  confona  funt  qux  lcgimus  in hb.Ecclciiaft.cap.  j  ? .his  vcvhisiCiU' 
ria,^  virga,rir  ontis.Afino  :p/inis,c^  difcipl  inay& opHS  feruo. 

Erat  autem  lofcph  pulclua  faGic,&  decorus  afpcftu.       V  e  r  s.  (5. 

Vnc  locumtradlansChryfoftomushomil.62.inGcncfim:  Chryfo/iom, 
Mala beftia,inquit,  cft  Diabolus:Yt  primu  cnim  vidit  lofeph 
atiofum  eflc  apud  dominum  fuum,«?c  in  rcbus  aducrfis  cla 
^^,^ _  . .  )rcm ficri  frcmit  dentibus,^'  infanit,ncc  vidcre potcft  iu- 
ftum  ni  dics  magis  clarefccrc.  Quocirca  profundum  barathrum  ctFodir, 
&  horrendumprxcipitium  parat,quo  illum  maximo,vt  fpcrabat,damno 
prxcipitet:&:  i;rauiflimam  tcmpcftatem  excitat  vt  violcntum  illc  naufra- 
giunifaciat:  lcddcnique intclligit ,  &contra  ftimulum  calcitrare,  &  in 
damnum  fuum  rcciderequx  parabat  in  cxitiu  illius.ccce  tibi.cx  pulchri- 
tudine  lofcph  occafioncm  capit  pcrdcndi  eum ,  vndc  fubdit  Scriptura< 
Erat  lofepl) pnlcher  (^ecie.&  formofw  alpeau :  Hxc  enim  dc  co  narrat  Scri- 
ptura, vt  oftcndcrct  pulchritudine  adolcfcentis  captam  dominan^  1  "1 
nefarium  cius  concubitum  fuilTc  incitatam.Hxc  Chry  foftomu  ^ 

Mcmoratur  igitiu  in  hoc  loco  infignis  pulchritudo  Iofcph,prxtci  cau  , j;^^,^!* 
fam  proximc  dicTram  cx  fcntentia  Chryfoftomi ,  duas  alias  ob  caulas.  Ac 
primo  quidem  fic  maqis  commendatur  virtus  caftimonix  Iofcph,qui  ta- 
ta prxditus  pulchritudine,nihilominus  ftudiosc ,  ac  rchgiose  caftitatc  a- 
nimi&corporiscolcrct.  Pulchritudo  ncmpccorporis  plcrumqucma- 
^num  eft  caftitatis  periculum,5c  laqueus  DiaboliA'  illcccbra  yoluptatis, 
&  irriramcntum  pcccati.Pulchritudo  itcm  fupcrbiam  gignicilupcrbia  fa- 
cit  inco-itantiam,cSc  incuriam  fuiA^rcrum  cautcagendarum  uiiprudcn- 
tiam,atque  ncgligcntiam  ncgligentia  porro  procliuitatcm  ^acit  ad  labe^ 
dum  in  flacTitia.   Itaque  pulchricudo  corporis  fmc  animi  pulchritudinc, 
quam  facit%irtus,non  folum  hominem  non  dccoraj,  verum  frpc  mgens 
occalio  eft  maioris  eius  deformitatis  5c  turpitudinis.  Audi  Salomoncm 
Proucrb.I  I.  Circulf^ aurefH  ,  mc[\ik,in  nanhmSmmHherpHkbra^^fa^ 
tua  Quim  fententiam  apcrtiusitarcddidcruntlxx.5.r«n^^«m.im4r« 
narihurSuisJic  mHlieri  vecordipHlclmtHdo :  Cuius  fimihtudinis,  &  com^ 
pararionis  hxc  cft  vis  &  fentcntia :  ficut  annulus  aurcus  pofitus  in  nan- 
lus  Suis  ,non  ornat,  nec  decorat  Suem;  fcd  contra  Sus  nitoremeius 
confpurcat  &  focdat,ridu  tcrram  fodicndo,&  narcs  carno  immcrgcndo: 
^  a  aa  a  ^ 


55«  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

\u  mulier  pulchra,  fed  improba  ,  pulcbritudinem  corporis  dedccorat  & 
turpat,animum  flagirijs  inquinans.  Haud  talis  profcdo  lofcphus  fuit,in 
cuius  pulchro  corporc  pulchrior  animi  virtus  habitabat :  nec  tam  homi- 
nibus  ob  corporis  pulchritudincm ,  quam  Dco  propter  pulchritudinem 
animac  gratus  &aniabihs  crat. 

V  E  K  s.  7-  Poft  multos  itaque  dies  iniccit  domina  fua  oculos  fuos  in  lo- 

fcphj&aitjDormi  mecum. 

^^T^^&^  T  s  T  o  R I A  M  huius  rci  breuibus  fic  enarrat  PhiIo:Poftqua  y 
phUo  inlihro  $i^^nm  ^^^^r^  egrcgiam  laudem  in  difpenfatione  hcrihs  domus, 
dtlofiph.  2  inSiri ll  omniumque  rcrum  eius  confecutus  fuerat ,  mfidias  hcrihs 
llw^S^fl  vxoris  pcrtuh't,infano  amore  corrcpt^.Capta  fi  quidem  cft 
Srfti^VS^feC  adolefcentis  pulchritudine :  affcdu  indomito  rabida,  de 
ftupro  cum  tcnrauit  repugnanrem  valide,  ac  ne  audire  quidcm  talc  (ufti- 
ncntcm,proptcr  innatam  fibi,&:  continua  meditationeconfirmatani  ho- 
ncftatem,atquc  tcmperantiam.  Sed  vbi  crcfccnte  in  dics  flamma  cupidi- 
nis,  atquc  incefta  concupifccntia ,  continuc  tcntando  , femper  rcpulfam 
paffa  cft  mulier ,  tandcm  impotcns  animi ,  atque  impatiens  hbidinis  ,  ad 
vim  conucrfa,in  adolefccntis  pallium  manus  ccniccit j  magna  illum  con- 
rentione  trahcndo  in  thalamum  fuum  ,  robur  vidclicet  dante  afFedione, 
qux  foIct,ctiam  timidos  &c  dcbiles,audaccs  dc  fortcs  facerc.  Sic  illc. 

Pofimfiltosdies,  id  eft^multo  poft  tempore,quam  vcnditus  fuerat  lo-  ^ 
^ando  eue-  fgph  Phutiphari  Acgyptio,<S:  magna  cum  laudc  hdci,&  induftria?,&:  dih- 
nertt  h^c  ten-  ^^j^^j^  jj^  domo  eius  vcrfatus  fuerat.  Scd  quot  annis  poft  eius  venditio- 
nem  euenit,quod  hic  narratur  ?  Decem  rortailc  vcl  vndecim  circiter  an- 
nis,vt  quo  tcmporc  tcntatus,&  follicitjtus  eft  a  domina  fua,  iuuenis  fue- 
ritfeptimum  &  vigefimum  circitcrannum  agcns ,  nempein  iploiuuen- 
tutis  flore.  Hoc  autem  colligi  cx  ipia  Scriptnra  polTer  ad  hunc  modum: 
Cum  venditus  eft  ifti  Phutiphari,nondum  expleucrat  decimum  fcprimu 
annum,  vt  cx  fuperiori  cap.  ^7.  manifcftum  eft  :  ftatim  autem  poft  hanc 
renrationem  domina:  fuae  mifihs  cft  in  carccremj  vbi  non  muhopoft  ex- 
pofuit  fomnia  pincernnc  &c  piftoris  rcgis  Pharaonis,vt  patcr  ex  ca.40.Ge- 
nchs :  poft  duos  autera  annos  edudtus  cft  decarcere  vt  interpretaretur 
fom.nium  Pharaonis,quo  tempore  jo.erat  annorum,vt  ex  ca.41 .  perfpi- 
cuiim  eft.  Videtur  igitur  tcntatio  ha:c  caftitatis  lofeph  accidiflc  triennio 
fcrme  antcquam  e  carcerc  cduccrctur ,  id  aurcm  cft,  anno  astatis  fux  vi- 
gefimo  fcptimo. 

I/necit  domiriafua  octilos fiios $n  fofeph.  Eccc  nbi  noua,(3cprioribus  pe-  p 
nculofior  tcntatio  &  vexatio  lofcph.  Vixdu  rcfpirauerat  a  prioribus  ma- 
hs,  5c  malum  aliud  atrocius  &  formidabilius  in  cum  inuadit.  Non  enim 
patitur  Diabolus  fanftos  Dei  fcruos  quicte  agerc,fcd  infcftat  &  vexat  eos 
identidem ,  vt  aflidua  tentationis  moicftfa  inquictans  ac  perturbans  eos, 
de  propofito  dc  ftudio  colcndae  virtutis  dccrahat :  nam  quo  magis  crcfcic 


corum 


GENESIS   CAP.  XXXIX.  559 
corum  virtus,  hoc  magis  crcfcit  eius  inuidia ,  &c  cupido  pcrdcn  Ji  bonos, 
Sedenim  tcntatio  lofcph  partim  a  Dco  pcrmifla  cll ,  quo  magis  excrcira 
&  probataeiusvirtus  crelcerct  mcntis  dc  prarmijs-,  &:  clarifllmum  cius 
caftitatis  excmplum  maximo  efiet  poftcris  ad  cius  virtutis  ftudium 
cuhiimquc  incitamcnto.   Partim  tcntatio  illafuit  a  Diabolo,  conan- 
tc  per  muhebrcs  lafciuias  &  illcccbras  ,  &  dulcem  carnis  volupta- 
tcm  fandifllmum  iuuenem  pcrdcre.  Vfus  porro  cft  ad  idpcrficien- 
dum  muhcbri  inftrumcnto,frpius  nimirum  cxpcrcus  id  fibi  cx  voto  fuc-  ^  ^ 
ccfliflcinam  (Sc  pcr  Euam  pcrdidcrat  AdamumA'  pcr  fpcciofas  mulicrcs,  ^ 
filios  Deiiquam  obcaufam  exitium  hominum  pcr  diluuiucuenerat.  Con 
fimilitcr  nunc  ad  expugnandum  (andliflimi  luucnis  animum  adhibet  do- 
minam  eius  ad  id cflicicndum,&:  mulicbri  pnlchritu  Jinc  ac  Iafciuia,hcri- 
Ijque  audoritatc,  gratiaquc  prxpotentct^ 

Sedpcrpcndenda  funtverbailla: /;//Vt/.  -u...-  .  .   ;    ^   ..^  .  .. 

muhcrlafciua  intcntis  oculisatquc  animo  pulchritudincm  lolcphafpc 
xilTet,noncumtamin(ana,ac  pcrditcadamaflet.Mors  itaqucadcam  pa 
fcncftras  afccndit,&:  oculus  cius  dcpraedar.us  cft  animam  cius.Non  igicur 
lofcph  afpcdum  dommx  ambiuir ,  non  fc  oculis  cius  obircir ;  non  afpc- 
ftari  &  amari  ab  illa concupiuir :  illa  pctulantcr  afpcxit,illa  lafauos  ocu-  ^'^«W 
los  m  caftum  iuuencm  coniccit  impudcntcr.  Rcftc  iraquc  B.  Ambrolius  ^  ^'M"' 
hoc  ipfum  pcnfitans.  Illa  pctulantibus,  inquit.afpcxit  oculisilhus  crimcn 
folius  cft  qu2c  malc  vidit  •,  non huius,qui  fc  malc  vidcri  noluit.  Nec  in  co 
quodvifuseft.culpacft:  noncnimcratinpotcftatcfcruuh  vt  non  vide- 
rerur ,  maritus  caucrc  dcbuit  oculos  vxoris.  Scd  quia  hic  nihil  timcbac 
de  coniuge  ,  arbitrabatur  lofcph  teftimonium  cflc  caftimonix  ,  non 
nioncm  iniurix.   Difcant  ctiam  viri  caucre  oculos  fcrminarum: 
utur  cnim  ,  ctiam  qui  noluit  amari  :  dcnique  adamatus  eft  lo- 

lo- 


fua  capta cft:laqueos  fuos  fparfir,&  fuis  ipfa  h^-fit  vincuhs.Sic  Ambrofius. 
1 1  Tria  porro  procacis^Mafciux  mulieris  tela  lunt  qux  vibrat  m  vecor- 
des  amanrcs.Primum  tclum  cft  oculorum  ipfius,alterum  vcrborum  tcr^ 
tium  aflldux  inrcrpcllationis,  &c  follicitationis.  Hilce  tnbus  tchs  voluiflc 
aominamIofcphanimameiusconfodcre,nonoblcurcuadicatScnptma: 

nan.  ac  primo  tclo  ait:  fmeat  ocuhsfiios  in  lofeph :  dc  fccundo:£r ^/f  dor- 
mi  mocumAt  tcrtio,fc//////c^;«^^/  verbi^ ,  perfingulosdtcs  lo^ttchattir,&  rnn- 
Iter  molcfln  erat  adolefcem.  De  tribus  autcm  huiulmodi  tchs  eleganrer 
Ambrofius :  Pr)ma,inquir,adultcrx  oculorum  tcla lunt :  fecunda  vcrbo- 


nim 
fenfi 


Scd  qui  non  capitur  ocuIis,porcft  vcrbis  rcfiftcrciSuppetit  cnim  dc- 
...jo  vbi  adhuc  libcr  cftaftc(aus,idc6quc  fcriptumcft,  tliemhnt. 
Primum  ieitur  lofcph  congrcfllone  mcntis  (uperauit,tanquam  fcuto  ani- 
mi  tn  fc  rcpcllcns  irruenrcm  :  dcindc  fcrmoncranquam  hafta  vibrauit,vc 
fcillarcuocarct,  Etdtxit  vxoridomtni  fHi.Kcacvxov  domini ,  non  ip(a 
Domma  dicitur  ,  quia  non  potuit  cxtorqucre  quod  voluit  impcrare. 


^6o  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Nam  quo  mododomina,qua!  feruulis  incentiua  libidinis  priiefbbat  ?  iJf^ 
Dominus ,  qui  amantis  non  exccpit  faces  j  qui  lenocinantis  vincula  non 
fcnfitrquemnuUamortis  formido  pertcrruit :  qui  maluitliber  criminis 
mori,quam  criminofo^  potentia:  cligerc  confortium.  lllc  Iiber,quLturpc 
credidit  vicem  grati^  non refcrre.Sed  tanquam  bcneficij  hcrilis A'  inno- 
centia:  fua:  debitor  fugit  crimen  ingiati jpcccatique  labem5&'  culpa!  con- 
tagium,,quafi  iuflus  horrcfcit.  Tertium  fpiculum  adultera  intcrpellandi 
afliduitate  vibrabat:fcd  lofcph  non  audiebat  eam.Habes  poft  prima  ver- 
ba quid  caueas.  Non  folum  lubrica^fed  etiam  procax^^Sc  importuna ,  3c 
petulans  eft  libido,  nec  habet  qucd  vereatur  adultera ,  qua^  difpendia  pu- 
doris  prius  non  doluit^infidiatur  vtcapiat.  Hadenus  ex  Ambrofio. 
CtcAdtuceiu  Etait,  Dorrni  mmm :  Verum  clfe  animaducrto  in  hac  muliere ,  quod  i 
lib.^.EiftH,  quidam  feftiue  dixit:Qui  fcmel  verecundix  fines  tranfierit,  eum  benc  ac 
nauiter  oportet  cfTe  impudcntem,  Adeonc  mulier  ifta omnem  penitus  a- 
nimo  atque  orc  pudorem  exuerat,vt  tam  apcrtis  Sc  obfcocnis  verbis,  rem 
adeo  flagitiofam  6c fGedam,atque  probrofam  a  feruo  luo  flagitare  non  e- 
rubuerir  ?  Scd  qun: pudorcm  ex  animo  &  oculis  abieccrat ,  quid  mirum^ 
eam  in  vcrbis  tam  inucrccundam  atque  impudcntcmfuiflc?Habes  igitur 
in  Dominalofcph  exemplum  mulierisinfigniter  impudcntis,  dc  lafciuo^; 
cuius  contemplatione  admirabilior  exiftit  virtus  Gaftimoni.T  6c  conftan- 
lix  animi  lolcph. 

Vers  8  &  nequaqnam  acquicfccns  opcri  ^cfario ,  dixit  ad  eam, 
p     *  Ecccdominusmcus,  omnibusmihirraditis,  ignoratquid 

habcat in  domo  lua :  ncc  quidquam  cft ,  quod  non  in  mca^ 
fit  potcftatCjVcl  non  tradidcrit  mihi,  prxtcr  tc^qux  vxor  c- 
ius  cs:quomodo  crgo  poffum  hoc  malum  facerc,  &  pccca- 
rc  in  Dcum  mcum? 


^  O  s  !•  r  II ,  cum  domum  &  omnia  bona  itgypti j  domini  fui  ^  3 
s.  Scrnxrl  ^Mcreditafciret  faitBernardusfermonc  ij.in  Cantica)do- 

■  mam  non  ignorauit  excepta5&  ob  hoc  non  acquicnit  con- 
.igcre  eam. Muliercm  quippe  nouerat  gloriam  eilc  viri ,  6c 
i.Cor  ii.    miquum  libi  iudicauit,vice  contraria,  inglorium  facere  cum  qui  fe  fecc- 
ratgloriofum.Aducritnimirum  Iofcph,vir  fapicntiaiDei  prudens ,  virfi, 
vxorem fua  (ortiter^tanquam  piopriam  zelare  gloriam,  fiblquc  ipfi  reti- 
nuiffc  feruandam,non  alij  credidifle,&  idco  manum  ille  ad  non  concef- 
fum  extcndcrcnon  prrefumpfit.Sic  Bcrnardus.  Vcrum  fuperiftiufmodi 
S.Gregor.  yerbis  lofcph ,  pleniori  ac  luculcntiori  oratianc  difputat  SanftusGre- 
goriuslibro  30.  Moralium  cap.  1 8.  vel  fccwndum  aliam  cditionem  cap, 
9.  hoc  modo  fcribcns  :  Eccealius  dum  mundi  huius  fucccflibus  pro- 
ficit  ,  lcnocinante  cordis  Ixtitii  .  tcntari  fc  luxuria:  ftimulis  fentit. 
Sed  fi  lofcph  fadum  ad  memoriam  reuocat ,  in  arce  fc  caftitaiis 

feruar. 


GENESIS    CAP.  XXXIX,  <6i 
fcruat.Qui  cum  fibi  a  domina  c5fpicerct  pudicitise damna fuadcri ,  ait, 
Ecce  dormnHS  mcus,  omrttbHs  mihi  traditis ,  tgmrat  qHidhaheat  in dom§  fna: 
Qttjbus  verbis  oftenditur,quia  bona  qusc  aflfccutus  fuerat,rcpcnte  me- 
fnoritc  intulit;&  malum  quod  fe  pulfabat,  euicit;8:  quia  perccptae  gra- 
tia:  meminitjYim  culpa:  imminentis  frcgit.  Cum  cnim  voluntas  lubri- 
catencat  in  profperis,harc  ipfa  funt  profpcra  aculeo  tentationis  oppo- 
nenda ,  vt  eo  rubefcamus  praua  committerc  ,  quo  nos  a  Dco  memini- 
mus  gratuito  dona  pcrccpiffeiiS:  illatam  gratiam  extcriorum  munerum 
vcrtamus  in  arma  virtutum,vt  nnt  antc  oculos  quae  pcrcipimus;»?^  qux 
nos  alliciuntjfubiiciamus.  Quia  cnim  voluptas  ipfain  profperitatena- 
fcitur,eiufdcm  profpcritatis  cll  confideratione  fericnda,  quatenus  ho- 
ftis  nofter,vnde  oritur,  indc  moriatur.  Confidcrandum  quoquc  cftj  nc 
acccptum  munus  vertamus  in  vitium ,  ne  per  fauorem  vitac  nos  abfor- 
beat  voragonequitiar.  Iram  namque  contra  nosfupcrni  ludicis  incx- 
linguibihtcr  acccndimus ,  fi  contra  bcnignitatem  illius  ,  ctiam  ex  ipfa 
fua  largitatc  pugncmus.Sic  Grcgorius. 
j\     Cxtcrum  orationcm  lofcph  tale  flagitium  recufawtis  atquc  aucr- 
fantis ,  paucis  vcrbis  expofitam  aMofe  ,  Pliilo  multis  atque  illuftribus 
fcntcntiis  cxornans  atq;  amphficans,ad  hanc  fcrme  fcntentiam  fcribit: 
lofcph  pra:fcntem  importunitatem  muhcris  fortitcr  fubmoucns,in  has 
libcras,  &  fuo  gcnere  dignasvoccs  crupit.  Quid  molcftaes  fbonis 
moribus  &:  legibus  vtimurnos  Hcbrzi.  Alia^  gentcs  pubcribusi^. 
annum  xtatis  cgrclTis  permittunt  vfiim  fcortorum:apud  noftrates,nul- 
la  eft  meretrix ,  capitali  fupplicio  propofito  talcm  quxftum  cxcrcenti- 
bus.  Antc  Icgitimam  copulam,aIios  congrcffus  cum  mulicre  ncfcimus: 
cafti  caftis,&  virgines  virginibus  c5iungimur,  no  voluptatis,  fcd  libc- 
rorum  conquirendoium gratii.Qui  ad  hanc  dicm  purus  manfi,non  in- 
cipiamab  adulterio  lcges  contcmnere,  flagitiopeftimo  ,  qui  ctiam  fi 
alias  perpcram  cducatus  cfiem  ,  &  obfccutus  aetatis  cupiditatibus ,  aut 
veftram  imitatus  lafciuiendi  licentiam,non  tamen  deberem  alicno  in- 
fidiari  matrimonio  ;  quod  cnmcn,  cui  mortaliura  non  cxAx,  vindican- 
dum  vidcturi^nam  de  cxtcris  dilTentire  folent,in  hanc  folaomnes  con- 
fpirant  fenrentiam  :  ita  vt  vbique  gentium,  &  terrarum,  capitale  fcelus 
pronuntient  adulterium.&  deprehenfos,iniudicatos  dcdantei  quila?- 
fus  eft,necandos.  Tu  veroquafi  rcs  ifta  per  fe  parum  damnata  fit ,  eam 
tcrtio  fcelere  cumulas,cogcns  me  non  tatum  ad  adulterium,  fcd  ctiam 
ad  tori  hcrilis  iniuriam.An  ideo  in  vcftras  ardes  veni,vt  rehdtis  feruili- 
bus  miniftcriis  inebricr,  &  debaccher  in  fpes  domini  mci,  coniugium, 
famiIiam,cognationcm  eius  adulterans?At(jui  no  lulum  officium  ei.vt 
hero,  fcd  &  honorc  vt  bcnefaiftori  debco,  qui  omnia fua  comifit  fidci 
meae,nihil  cxcipicns,nifi  te,amorcm  fuum.Hanccinc  igitur  gratiam,vt 
illi ;  efcram,au6tor cs?Bonam  fcilicct  gratiam, dignamque  ilhus  mcri- 
tis.Herus  me  cx  captiuo  &  cxtcro ,  fua  bcnignitatc  libcrtutn  &  ciucm 
rcdJidit,  tradlatu  hbcralitenego  vcro  fcruus  domino  iniuriam ,  ne  ca« 
ptiuo  quidcm  &  cxtero  tolera Jam  infcram^  Et  qua  frontc  potero  poft 
Commcnt.in  Gcn.Tom.4*  b  b  b  b 


Thdo  in  lib. 
Ufeph, 


562  COMMENT.  IN 

admiflumtantumfcelus/illumafpicerc^  Confcientia,carnlfex  intefti- 
na ,  non  finet  me  oculos  in  illum  erigcre ,  etiam  fi  nemo  alius  prodat 
flagitium.Quanquam  non  deeruntqui  prodant,  praefto  funtenim  la- 
tentescxploracores  plurimi,q(jibus  filcrc  non  licec.Tacco,qu6d  licet 
faflum  nemo  enunciecvcl  fenciat,ipfe  meus  ero  proditor,colore,afpe- 
6lu,voce,detegens  confcientiam.  Sed  fac  nullum  delatorem  forc;  aflfi- 
dentem  Deo  iullitiam  res  cunftas  infpicientemnon  timebimus  ,  non 
rcuerebimur,non  perhorrcfcemusrHadtenus  ex  Philonc. 

Verumenimuero  ponderanda  funt ;  magnamenim  habentcmpha- 
fim  verba  lofeph  domina;  (ux  libidini  affcntiri  nolcntis.  Duabus^enim 
rebus  tanto  fcelercadmittendo  fe  prohiberi  ait.-primoquidcm  infigni 
beneficcntia  domini  erga  fc:cuius  rot  &  tanta  bencficia,fi  tanto  malc- 
ficiorependat,ingratiflimus&  iniquiffimusfuturus  fit ,  &  nullo  non 
digniflimus  fupplicio.  Dcinde,  ab  eo  fccieredetcrrcri  fe  affirmat  con- 
templatione ac  reuerentia  Dei  praefentis  in  omni  loco ,  cundlaquc  in- 
fpicientis:cuius  fcientiam,vt  nullum  potell  fallere  peccatum  liominis; 
Chryfojl.  iuflitiam  eius  vindiccm  fcelerum  impun^  poteft  effugcre.  Ecce 

domirtPis 7neHs,07nmbHS7mhi traditis  O  gratitudinem  animi!  ait  Chryfoft. 
Enumerat  beneficia  domini  fui ,  vt  doceat  quantara  ipfe  gratiiudinem 
&c  reuercntiam  crga  dominum  &  coniugcm  cius  habere  debcat.  Num 
ego,inquit,famuIusfum?num  percgrinus?  num  captiuus?  Tantafruor 
domini  mci  fecuritare,  vt  omnrafua  in  manum  meam  tradidcrit,nulJo 
exccpto.pr^ter  tei&  cum  aliis  omqibus  ego  prxfim,tibi  fubiicior,que 
extra  mcam  es  poteftatcm.  Dcinde,  vt  lethalem  ei  plagam  inferrct ,  i 
recordari  faceret  viri  beneuolentiam  ,  &  perfuaderct  ci  nc  tam  ingrata 
crtet  erga coniugem  fuum  ,  adiunxit ,  G^ua  vxoreins  es.  Quibus  verbis 
oblique  ac  latenter  admonuit  eam  conditionis  Tuse,  &  oftici j,  &:  fidei, 
quam  in  vxorio  contracftu  promifcrat ,  &:  debebat  marito  ;  Non  cnim 
vxor,audore  B. Paulo,poteftatem  habct  corporis  fui,fed  vir. 

Ginornodoergo  pojfHm  hoc  malnm  facere  f  Magnum  nempe  malum  tft 
adulterium:  nam prarter  illicita?  voluptatis  turpitudinem ,  cft  praeterca 
cum  ingenti  coniundlum  iniuftitia,  propter  infigncm  ,  qux  marito  fit, 
iniuriam;vioIata  fcilicct  vxore,qua  nihil  eft  illi  coiunflius.Eft  quoquc 
in  adultcrio  cxccrandum  pcrfidiSE  crimen  ,  nefarie  prodita  hdc  coniu- 
gahs  pudiciti^.  Eft  item  magna  iniuftitia  aduerfus  mariti  prolem.  fi- 
quidem  non  raro  fit,  vt  ex  adulterio  gcniti ,  pro  vcris  marai  filiis  ha- 
bcantur:&  adulterinus  filius  intcrdura  cenfeatur  primogcnitus ,  fitquc 
bonorum  hcxres;  legitimis  filijs  atq;  hxrcdibus  pcr  fummam  injunam 
haeic4itate  fraudatisatquc  priuatig.  Sed  quid  cft        ,  Quomodopotnim 


j.t^v*.ui,  uui,  luiuiiiucxiDui.  iNumiitucldiccnslolcph  oblitus  fui 
h^^mx  fragilitati8,atq;  propenfionis  ad  peccandum,de  qua  nimii 
didum  a  Dco  fucrat,vt]egimusGen.8.5t:;7/?f/,  cr  co^iutio  hnmam 


:rat 
mirum 

.  ^  ,         co^ttiitio  hHmant  cor- 

dis  wmAlHm  pronafnm Mb adolefcentia fna.  Enimucro  jn  arduo  cft  vir. 

tus. 


•4 


1 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  EN  E  S  IS    C  AP.    XXXIX.  5<5j 
tus.peccareauteminprocliui&  lubr  -ic  tamen illuddixitlo- 

fcphnioaqu.demhumanam  hbcrtat.  i. , natiuam  eiusad  malum 
prochuitatc  abiiegando,  fcd  aha  rationc ,  quam  hJc  paucis  apcncmus. 
Hoc  ncpc  inter  homines  improbos  atq;  probos,&  lanaos  viros  jnter- 
ert:  quodiUis  male  facerc,  promptu  eft.ncc  modo  facilc ,  verum  etiam 
iucuudu,/<tM«f«rf«/';;»,inquit  Scriptura,  cu»t  TnACefecerbihexnltanr  mre- 
hHspelfimis,  cr per  rifim  atqne  iocHfcelus operitur.  Contra  vero  bcnetacc- 
re.eftiinsdifficilhmibquinetiamquodamodoimpoiribile.Sicenimdc 

huiufcemodi  hominibus  loquitur  Hier.  c.  i  j .  5;  mHtare potefl  Acthwps 
pdUmfH4m,autpardusvamtatesfias:&vospoteritisbcncfAcere,crimd,di- 

ceritis  maltim.Kt.  vero  fanfti  viri  promptilTimi  &  vclociflimi  lunt  ad  fa- 
ciendum  bonum;malum  autcm  faccrc.videntur  hbi  nec  kire,nec  pof- 
fe :  Simphccs  vtiquc in  malo,&  prudcntes in  bono.  Tanta quippc  ad 
bonum  propenfio  eorum  eft,  &  auerfio  a  malo;  &  ita  per  Dei  grat.am 
ftabihti.&firmatiinbono.&alienatiamalolunt,  vtidem  v.deatur 
ipf.s  fieri  aliquid  non  debcre,atque  non  poffc.  Vuig6et.am  .t.dcm  lo- 
qu.mur:  namquem  vnica  dilig«mus  ,deeo  lolemus  diccre,Non  pol- 
fum  ei  non  bene  vclle:contra  autem  quem  valde  od.mus.dic.mus  non 
polfe  nos  eum  afpicere,nec  humaniter alloqui:Hoc  fane  modo  Gene- 
fis  ,7.  fcriptumertde  fratnbus  lofeph:  Odcynrtt  crn  ,mc  mcrartt  » 

quicauarnpaciiicele^tii.  c     n-  r,  ; 

»7     ffprcMrf/wD^/wwww.  Triafuntquafivincula.quibu^viriSana.  'r^Ous 

fortilfmK  conftriaos  fe,atquc  compeditos  fentiunt ,  ne  poif.nt  Deum  ^^^p^f";; 
oftendere,  Primum  vinculumeftreuerent.a  diuina:  maieftatisvbique  ,^„,„,„^ 
prarlentis ,  &  cunaa  cerncntis.  San^i  enim  viri  lemper  mconfpcau  , 
Dciambulantcs,videmurfibi  non  poffe  non  omnia caflc fanacquc  c, 
facere,&  ne  pratfens  numcnvIlareoffcndant,ab  iisomnibus.  quardif-  /> 
plicent  ei  relig.ofilTime  cauere  debcre.  Contra  quam  laciunt  homincs 
improbi:de  quibus  dicitur  Pfalm.53.  Nott propofimwt  Deum  in  confpe- 
iiu  fHC  Et  VUl^.NoneJl  Deusin  confpeilu  tius.in^mnatsfunt  vu  ilhus  in 
cmnitetnpore,aufiruntHriudici.if4a  ^/4f«>««i.Etdefcnibusillisaccula- 
r^,  '>usSulannjcfcrirf  'Ti  rll  D.m.i      EuertcrHnt  fenfHmfuum  .declt- 
.  r,t  oculosfHOs ,  Coelum ,  neque  rtcordartntur  sHdiciO' 

ruwuijiorHm.  .  .  ,  n  ■  n- t\ 

o  Alterum  vinculum,  quo  ita  fortitcV  fanai  viri  obftr.ai  Deo  tcnen- 
tur  vt  videantur  fibi  non  pofll  in  cum  peccare.eft  recordat.o  beneuo- 
lc.u.i  ac  bencficentiar  De.crga  ipfos, &  beneficioru  e.us.part.m  lam 
acccptorum,  part.m  .n  futurum  promilforum  :  Vahd.lTimum  eflc  hoc 
v.nculum.declarauit  Dom.hus  pcr  Oicam cap.  a  i .  ilhs  verb.s :  rnfHnt- 
culis^damtruh.imcos.invincHlischaritaiis:QmdclltrMhaTneos?imm 
violcntcr  ?  r.equaquam;  lcd  cflicacitcr  moucbo  eos ,  &  omn.no  vcnirc 
ad  me  mihiq;  adhaerere  faciam:  ficut  in  quad,im  Oratione  dic.t  Ecclc- 
fia  Etnollrasadterebcllcscompellepropitius  voluntates.  QH'^*  ^tt, 
JnfnnicHlis  AdamM  cft,  .js  fun.bus.qu.bus  trahilolcnt  homincs.  bft 
enim  co  loco  Domen  Ada  non  propriu  primi  hominis  fed  comunitcr 

bb  bb  a 


iljlncli,  cr 
colnbenttir  a 
Hccamlo. 


5^4  COMMENT.  IN 

fignificans  homlnem : funt  autem  huiufmodi  funes&  vIncula,amor 
beneficia,vnde  fubdir,/«  vinculis  charitatisiHoc  etiam  in  vulgari  fcr- 
monevfurparifolet  ,vtciinidicitur,Obhgauit  vel  obftrinxic  me  fibi 
amore  &  beneficiis.  Si  autcm  lofeph  propter  aUquot  beneficia,quaj  i 
domino fno  acceperat, adeo fe  obligatu  illi,  atque  obftri£lu  fentiebaf, 
vt  ex  animo  diceret,fe  in  eum  peccare  non  pofle;  quanto  magis  vidcri 
nobis  deberet  impoffibile  in  Deum  pcccare ,  cuius  in  nos  tot  &  tanta 
AclorAj*  exftantbeneficia,pr5terita,pr3efentia,futuraq;?&  inquo  viuimus,  mo- 
ucmur,ac  fumus;&  cuius  eft  beneficium,  quicquid  boni,corpore,  ani- 
moq-,  habemus? 

Tcrtium  vinculum ,  eft  timor  Dei ,  quem  generat  in  animis  noftris  j 
contemplatio  feueriHimi  iudicij,&  inflcxibilis  iuftitias  Dei  incredibili 
rigore  vindicantis  peccata,nec  vllum  relinquentis  impunitum.Recor- 
datio  i:em  iudiciorum  Dei  aduerfus  multos  peccatores,quos  etiam  in 
hac  vita  grauiffimis  &  atrociffimis  fuppliciis  puniuit.   Veriim  fuper 
omnia  apeccando  reprimit ,  &:  quafi  refracnat  intenta  confideratio  il- 
lius  generalis  atque  horrendi  iudicij,  quo  Deus  poft  fseculi  confuma- 
tionc,  mortales  omnes  iudicaturus  eft,  &  redditurus  cuique  fecundum 
opera  eius.  Quod  quide  iudicium  prohetica  oratione  graphice  depin- 
Locui  Ulmi      Dan.c.y. Acque hoc  probc  intelligens  Dauid,  flagrantiffime  opta- 
^ocui  pja  mi  j^^p^  ^^^y^  obnixc  pctebat ,  hoc  Dei  timore  non  foliim  conftringi  ani- 
mumfuum,fed  etiam  configi  carnes  fuas.Co;/^^f,inquit,  timore  rno  car- 
nesmeas^aiHdiciis enirntuis timHiX>t  huiufmodi  porro  timorediuini  iu- 
dicij,quovehemeccrreprimimurapeccando  ,grauiliimam  &:difertif. 
fimamMagni  Bafilij  orationem  lubet  hlc  adfcnbere  :  quam  equidem 
dumIego,itamotibus  qmbufdamdiuini  timoris^pulfibufque  animum 
MemorahiUs  i^cum  quaci^afficiquc,  atq;  inhorrefcere  fentio,quafi  coram  iudicium 
fententiA  B.  iHud  fpeftarem.Vcrba  Bafilij  fuper  illo  verfu  Pfal.^  j.  renitefiltj.uttdite 
Bafd^.        me^timorem  Domini  docebo  vos,  huiufmodi  funt :  Cum  te  appetitus  inua- 
feritpeccandi,  velim  cogiies  horribilc illud  &  intolerabile  Chrifti  tri- 
bunalin  quo  pra^fidcbi;  ludcx  in  alto  &  excelfo  throno:  aftabirautem 
omniscreaturaadgloriofum  ciusconfpeaum  contremifcens.  Addu- 
ccndietiamnosfurausfinguli ,  eorumquse  in  vita  geflTimus  rationem 
rcddituri.MoxiIIis,qrii  multamala  in  vita  perpetrarunt,tcrribiles  qui- 
dam  &  deformes  afTiftent  Angeli,  igncos  vultus  pr^e  fe  ferentes,  atquc 
Jgnem  fpirantes ;  ca  re,propofiti  &  voluntatis  (ux  acerbitatcm  oftcn- 
dentes :  nodliquc  vultu  fimiles ,  propter  moerorem  &  odium  in  huma- 
num  genus. Adh^ccogita  profundum  barathrum3&  inextricabiles  te- 
nebras,&  ignemcarentcm  fplendore  ,  vrendique  vim  habentem  ,  fcd 
priuatum  Iumine:dcinde  vermium  gcnus  venenum  immittens,  &  car- 
ncm  vorans,inexpIcbiIiter  efuriens,neque  vnquam  fhturitate  fentietis, 
atque  intolerabiles  dolores  corrofionc  ipfa  infigcns.  Poftremo,  quod 
fupphciumomnium  grauilTimum  eft,confidera  opprobrium  illud  & 
confurionemfempiternam.  Ha?ctime,&hoc timoreinftrudus ,  ani. 
mam  a  peccatorum  concupifcentia,tanquam  frscno  quodam  reprime. 

rum- 


11  r» 


VERS.IO, 


10 


GEKESIS  CAP.  XXXIX-  i6f 
Sic  Bafilius.  Hoc  igitur  triplici  funiculo  &  vinculo  ,  quod  difficilc 
rumpitur,  acko  fe  conftri<3um,  atquc  impedituni  fcnticbat  lofcph  ,  vt 
diccret  fc  malum  illud  facerc  in  dominum  fuum  non  pofTe. 

Huiufccmodi  verbis  pcrfingulos  dics  loqucbatur,  &:muUer 
molefta  crac  adolefccnti :  &:  illc  rccufabat  ftuprum. 

Mportvna  rcscft  niulicr,ncc  acquiefcens  vnquam, 
quoad  opcatisfuis  annuatur      fatisfiat  poftularis.  M  licr 
cnmi  Iibidinofa  &  lafciua  facilc  vincit  ctia  fortifTunos,  vcl 
procacitatc  petcndi,vel  importunitate flagitandi.  Penllu- 
ftrc  habemus  exemplum  huius  rei  in  Samfone ,  quem  inui<aum  atquc 
infupcrabiicm  hoftibus  petulans  illa  muHcrcula  Dalida  alTuluitatc, 
atque  importunitatc  precum  vicit  ,&  pcrdidit.  Sic  cnim  kgimusiti 
lib.Iudicum  cap.  dccimo  fexto  :  CHmcjHemoleiUeJfet  ei  (Dahda)  (i^per 
multo s  dies  ingiter  adh^reret^  jpMium  ad  cjHietern  non  tribHenSy  defecit  anima  4, 
eirn  (Samfonis)        mortemvpjue  laffata  efi.  Tuncaperiensveritatemrei 
dixitai  eam,d>:c.  .^eftima  hoc  loco,  prudcns  Lc£lor,  robur  virtutis,  at- 
que  animi  conftantiam  lofeph.  luucnis  erat,  quse  artas  feruore  fangui- 
nis  , &  ardorc  cupiditatum  procliuis  cft  ad libidincm  :  incicabatar ,  Sc 
follicitabatur  a  domina  fua,  a  qua,  fi  ci  affentiretur,  ingentia  expc6tare 
bonapotcrat:fin  aucem  rcpugnaret ,  grauilTimas  calamitates  &  raala 
timcre  debebat.  Nec  fcmcl  tantum  ,  aut  leuiter :  fed  vehcmenter ,  & 
inftanrcr,&airuluefollicitatuscft.  Eciam  ingentes arbores  magnis 
crebrifque  percufTaf  iftibus  concidunt:  etiam  duriffima  faxa  minutiffi- 
mis  affidue  cadentibus  guttis  excauantur:quanto  magis  homo  magni- 
tudinc,&  alfiduitate  tentationum  fuperabilis  eft:cuiuscaro  noncft 
xnca,vt  inquit  Iob,nec  fortitudo  cius  eft  forcicudo  lapidum?  Hoc  igi- 
tur  cxcmplo  lofeph  facis  apparer,  nulia  eft^e  ncc  luftam ,  nec  idoneam, 
nec  probabilcm  peccandi  cxcufacionem:  non  humana:  nacurar  infirmi- 
tatcm  ,  non  ad  libidincm  iuuenilis  ztatis  procliuitatcm,  non  obicaas 
cxtrinfccus  occafiones ,  non  illeccbras,  non  irritamcnca ,  non  magnas 
fpes  commodorum,  non  ingcncem  mccum  calamicacum ,  &  malorum 
tcrrorem,  non  affiduam  atquc  importunam  follicitationem  :  his  cnim 
omnibus  erauiffimc  tentacus  eft  lofeph :  &  hifcc  quafi  machinis  vehc- 
mcnter  appctitus  ,  validc  oppugnatus ,  diu  multumquc  vexatus ,  ncc 
vinci  potuit , ncc  de  propofico  colcndar  cafticacis ,  vel  craniuerium ,  vt 
aiunt,vnguemdi!Tioueri.Malumigitureftpeccare,ledpeccacum 
exufando,  aut  eleuare,  aut  penitus  a  fe  amouerc  conan, 
infignis  eft  prauitatis :  quam  abciTc  cupiens  a  fe 
Dauid,  prccabatur  Dcum,  dicens :  Non 
dcdines  cormeHm.tn  verha  maliti^, 
ad  excufanda6  excufationes 
in  peccatis. 

bbbb  3 


p/4/  f . 


5(?(5  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vERs.ii.  Accidicautem  quadam  die,  vt  intrarec  lofcph  domum^&r 
operis  quidpiam  abfquc  arbitris  faccrcc:  &:  iJla  apprchcnfa 
lacinia  veftimcnti  cius  diccrec,  Dormi  mccum. 

rci,qiiam  ftridlim  attigit  Mofcs ,  hidoriam , cnu- 
cleatiusjplcniurque^appofitisquibufciam  circumilantiis 
Sc  illuftribus  fcntentiis,  enarrat  lofephus  i .  libr.  Antiq. 
'  'nc  in  modum  fcribens:  Muliefem  femel  datartpulfa, 

,   agis  etiam  accendcbat ,  quod  non  putaret  lofcphum 

rcpiignaturum :  &  non  ceflante  morbo,  fecundas  illi  pergicadmouere 
machinas.  Ergo,  pubiico  fefto  inftante,  cuius  celebritatcm  a  foeminis 
quoque  frequentari  mos  erat ;  fingit  illa  morbu  apud  maritum,captas 
^'^**!!*/ Iw*'  ^'^'i^"^^i^^^"i>&  adfollicitandum  lofephopportunitatem.Quam  na(5la, 
^     '^•'^^  *  fupplextalibus  eumblanditiis  adoritur:  Satiusfucratprimis  meispre- 
cibus  cedere;  idque  vel  dignitati  precantis  deferrc,vel  amoris  fljgran- 
tia?,qua  cogente,oblita  me  domin  aefle,  ad  tam  abieda  verba  defccdi. 
Sapies  tamcn  ,  fi  vel  nunc  cedes,  &:  prius  erratum  corriges.  Siue  enim 
iterum  rogari  cupis,iam  id  facio  nuc  etiam  vehementiusquam  antea; 
nam&adhocfimuIauia?gritudincm,&:  fefti  lartitiam  tuacaufacon- 
tempfi  :  fiue  prius  diflidcbas  ,  tcntari  te  putans  malitiose  ;  nunc  certo 
potes  argumento  colligerc,  ex  animo  me  agere ,  atque  in  eadem  per- 
ftare  voluntate.Quare  aut  elige  ipea?  obfequi  voIuntati,&  amanti  mo- 
rem  gerere,maiora  in  dies  commoda  expc£lans ,  aut  odium  meum,  dc 
vindiftam  perhorrefce,fi  meaf  gratiaf,caftitatis  opinionem  &  ftudium 
antepones.  Nihil  ea  te  iuuabit ,  mihi  crede,  fi  ad  maritnm  te  deferam, 
&  me  de  ftupro  a te  appellatam  dicam :  quantumlibet  tua  veriora  fue- 
rint  verba,  mea  tamen  credibiliora  erunt  marito.  AdhsEC  verba,Iacry- 
marqiieverborutcftcs,necbIanditiisiIIici,  ncc  mifcratione  fle6ti,ncc 
terrorecogipotuitlofeph,quominusperftaretinfuo  tued^pudicitix 
propofito:conftanterquereftititintentantiiniuftamaffliaionem,ma- 
lcns  acerbiffima  qu^^ue  perfcrre,  quam  obbtis  pcrfrui  voluptatibus: 
non  ignarus  iufto  fe  dignum  forc  fupplicio,fi  quidquam  talc  in  muhe- 
ris  gratiam  admitterct.  Haftenus  cx  lofcpho. 
^puUis^de  ^  f''!''^'^  aiitecitiada  dic,vt  imr.tret  lofeph  do?ni%^ c.  Solirudo,&:  fecrc-  2  2 
jlfmoaHTco.     ioci,permagnum  cft  inuitamentum  peccati,atque  incitabulum  hbi- 

dmis.Mulier  qu:f  da  mccfto priuigni  fui  amore  capta,talibus  quibufda 
verbis  eum  mc.tabat  .-.d  patrandum  flagitium :  Habcs,  inquit,foIitudi^ 
nis  plenam  fiduciam  ,  habes  capax  admittcndi  facinoris  otium  Nam 
Omd.H4.  quod  nemo  noui  t,pene  non  fit.  Pocia  etiam  ille,turpium  amorum  do- 
dtor  fimul  &  medicus ,  docet  folitudinem  amantibus  appnm^  pericu^ 
loUm&aoxiamcirctutiufqucclfe  in oculis omnium  vcrfari- 
giuife^tmarna^  {locafla  noccm)  loca fila caneto. 

§iuofitgts  f  in popnlo  tutiorejfc potcs. 
T^arn  t>bifecretos  augemfecrcta  furores. 
EJhpt^aHxilio  UnrbafutHra  tibii(t. 

Hanc 


GE>JESIS    CAP.   XXXIX.  ytf; 

Hanc  ob  caufani  Homcrus  honeftas  &  pudicas  matronas  inducit 
cummagnofamularumcomiutu,  &  nunquaincomitatas  folafquein- 
ccdcntcs:tanquam  folitudo  mulicris,impudicitiac  fufpcdia  fit.Pro  illo, 
Of      '    '    •   '  'i^  arbitrisfAccret,C\\i\(k3i\cct{i\rt'wueJt'i^^ 

r,i:.    .   ;neft,  vttanquamdifpenfator,procurat6rqucbo- 

norum  herihum>  cxquircret  &  fcrutaretur  hbellos  dati  &:  acccpti.Non 
igitur  ingrcflus  iftc  lofeph  in  domum  hcri  fui  culpabihscft  ,  vtpotc 
otficij  fui  cxcquendi  ncccintatc,vcl  diligentia  fai\us. 

Qin  rcliclo  in  manu  ciiis  pallio  fagit,&:  cgrcflus         Vers.  i  i, 

0(1:  for.is, 

Chr^foJlQm. 


O  N  tiui  daiiiiuu  i.c  lUii  ,  vt  ;nLii  \  ..Uiiii  ^  .iic  ^Jii)  lu.io  ^^^^^ 
mus  hom.6i.in  Gcnclim)  tresillos  iuuenes  inmcdiis  Ba-  "  '^* 
bylonicx  fornacis  flammis  illarfos  atque  intaftos  perman^ 
.  fifTe ,  quam  admirabile  &  rarum  eft  hoc  ,  quod  de  fan£lo 
lofeph  dicitur :  qui  nc  retineretur  veftimentis  ab  illa  polluta,&  lafciua 
mulicrc,  rehiftis  propriis  vcftibus  in  eius  manibus  ,  rcfiliuit.  Sicut  au- 
tcm  trcs  illi  pueri  pi  opter  virtutis  fuac  prarftantiam  ,  fuperiorcs  ignc 
fucrunt :  ita  «Sc  hic,  quia  qjod  erat  in  fcofferebat  Deo,&  continentiar 
certamina,  magno  roborc,  &  conftantia  animi  peragcbat ,  idcirco  m- 
fuperabili  prxfidio  Dei  muniebatur:  ncquc  cnimpotuiftet ,  nifidcx- 
tcra  Dei  proteitus,  &  adiutus,tantum  ccriamen  fuperare,&  cx  rctibus 
illiuslibidmofxniulienseuaderc.  Vidcreigitureratadmirabilcm  iu- 
uencm,mjdum  quidcmcorporisvcftibusexircfed  prctiofis  contincn- 
tix  vertimcntis  pulchrc  indutum  atque  ornatum ,  &  quafi  ab  inccndio 
illrfumcfFu(Tcrc,ncc  folum  non  adullum ,  fed  multoctiam  dariorem 
ac  fplcndidiorcm  fadlum.  Sic  Chryloftomus. 

Sandius  Hieronymusin  lib.  i .  aduerfus  Iouinianum,hoc  excmplo 
Iofeph,qui  apprchenfus  pallio  a lafciua  mulierc,rehquit  ipfum  in  ma- 
nibus  eius,  ne  vcl  cam  tangeret,  vel  ab  ca tangeretur,  docet,  vcl  ipfum 
muhcris  taaum,  quafi  contagiofum  &  vencnatum,efle  vuo  fugiendu, 
nonminiisquam  rabidilTmix  canis  morfum.  Vcrba  Hieronymi  hxc  ^^  fj^'^ 
funt.  Animaducrtcnda  ert  Apoftoh  prudentia :  Non  dicit :  Bonum  eft 
vxorcm  no  habcre,fcd  :  Bo^um  cftmuliercm  non  tangere^c^u^h  &  m  taftu  u,r^  u  _ 
p-riculum  fu,  quodqui  illam  tetigerit,noncuadat,nempcquxviro.  quapcontag^i, 
rum  preciofas  animas  rapi t,  &  facu  adolefcentiim.  cuolarc  c^^^^^^^ 
gabit  quis  in  finu  igncm,&  non  comburetur  ?  aut  ambulabit  fupcr  . 
carboncs  ignis,  &  non  ardebit  ?  Quomodo  igitur  qui  igncm  tettgeric 
il  icim  aduritur :  ita  viri  taftus  &  foeminx,  fentit  naturam  fuam  ,  &  di- 
uerfuatcm  fcxus  intclligit.  Narrant  &  gentilium  fabulx  .  Muhram,  & 
Erichthonium,  vel  in  lapide,  vcl  in  terra dc  lolo  xftu hbidinis  cftc  gc- 
ncratos.  Vnde  &:  noftcr  lofcph  ,  quia  tangerc volcbat eum  Aegyptia, 
fusiccx  mambus  eiu6;&  quafi  ad  morfum  rabidilTunx  canis,nc  paula- 
rim  virus  ferpcrct,palUu  quod  tctigerat.abiccit.Hvc  cx Hicrony mo. 

^  lolcphus 


jgS  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

CrMto  lofeph  lofephus  lib.l. Antiquitatum,egrcgiam  refert  orationem,qua  vfum  24 
reH.c4»rW^^^  efle  aitfandlum  iuuenemlofeph,  anefarioillo  propofico,  turpique  li- 


minam 


i tHT^^  ^TofO'  bidine  dominam  fuam  reuocare  conantem.  Iplam  quoquc  rauherem, 
fttoyO' Ubidi'  Iofephusinquit,admonuit  fanftusiuuenis  lofeph  olTicij  fui,iurifque 
ne ,  Ahthore  coniugaHs  ac  confuetudiuis : fuadens,  huius  maioremhabereratione, 
K^/^'^'  quam  momentanea:  Hbidinisihuic  enim  pracfto  cffe  poenitcntiam,qux 
fadlum  quidem  doleat,infe(ftum  autem  reddere  non  poflTit:  adcffe item 
continuum  timorem,qui  pro  magno  habeat  non  prodi  fuum  dedecus. 
At  coniugalis  confuetudo  voluptatem  habec  &  honeftam,  &  fecuram, 
&  confcientiar  fiduciam,tam  apud  Deum,  quam  apud  homines.Quin 
etiam  conducibiHus  ilH  efle  affirmabat ,  fi  impoHuta  ipfa  manens,  ha- 
beret  fe  heriH iure  fubditum  fibi ,  potius  quam  flagitij  communis con- 
fcium :  fatius  enim  effe  confcientiaredle  faftorum,quam  peccati  late- 
bris  fidere.  His  &aHisfimiUbus  verbis  impetum  muHerisretunderc 
conabatur,camque  a  praua  cupidine  ad  vc&x  rationis  arbitrium  reuo- 
care. Aft  illa  vehementius  inftabat,&  cum  verbis  nihil  proficeret,inic- 
itis  manibus,adolefcetem  ad  fua:  libidinis  aflenfum,  atquc  obfequium 
cogere  nitebatur.  Ibi  vero  lofeph  intemperiem  mulieris  vlterius  non 
ferens,  reliila  etiam  interula,  ex  qua  retinebatur,profiluit  ex  cubicu- 
lo.  Ha(5tenus  ex  lofepho. 


De  duplici  allegorico  traolatu  hifloru  huius^  altero 
Thilonis  ^plane  philofophico  &  politico: 
altero  Ruperti^  Theologico. 

H I L o  beatum  Iofeph,vt  fupra  non  femcl  di(3um  eft,facit  2 5 
ceu  imaginem  quandam  viri  ciuilis,  qui  verfaturin  admi- 
niftrationc  Reipublicx  ,&  publica  tradlat  rerum  ciuiHum 
munera.  Dominuslofephi,  fignificat  populum,  penes  quc 
fupremiuTieft  ius,&:  poteftas&  dominatio ,  vel  ex  toto,  vel  magna  in 
parte.  Vxor  domini  lofeph,  fignificat  concupifcentiam,  &  libitiinem 
animi,  qua  populus  &  vulgus  hominum ,  plurimum  duci  &c  rcgi  folct; 
&  qua  vd  maxime  impelHtur  ad  agendum  ,  vel  ab  agcndo  reuocatur. 
Multa  porro  incidunt  intcr  adminiftrandum  Rempublicam ,  quibus 
tentatur  &  folHcitatur  animus  viri  ciuilis;  vt  populo  gratificari,  &  vo- 
liitati  atque  cupiditatibus  eius  obfequi  ftudcatjomiffo  honefti,&  rc(Sli, 
iuftique  refpci^u  ac  ftudio  :  hinc  enim  multa  fpcrari  pofle  commoda, 
contravcro  timerideberepopuli  off^enfam,&  qux  hanc  confequuntur 
incommoda.  At  vir  ciuilis ,  fi  bonus  fit , &  finccrus  publici  boni  ama- 
tor,&  confultor,curat6rque,quiduis  perferrc  potius  inducct  animum, 
quam  contra  fidem,c6tra honeftatem  &  iurtitiam,&  contra  publicum 
bonum  atque  vtilitatc  quidqua agcre  vel  dicere.  Verum  hsec  ipfa, qux 
hic  pcrftrinximus,  mirum  di(itu,quanto  maiora  &  illuftriora  fiant  am- 
plitudine  illa  grauitateq;  Philonianx  orationis:  ca  vero  huiufmodi  cft. 

Quemad 


GENESIS    CAP.  XXXIX.  5^5^ 
ImoJiim  impudicaillamulicr  cattumadolefcctcm  lofcph,  ^l'^^""^^^^^^^ 

. .   ^  ilcciuiaviruii)  ciinlemadamac,ficeumalloqiics;Quidagis?  t;/aiUgorica 

prodi  a<i  vulgus  cum  quo  habicas :  obliuifccre  morum  cuorum.ftudio-  fupirhac  ht. 
rum,diaorum,faaorumq-,in  quibus  educatub  cs ;  mihiobfecjuereane  y|^^rM^^^^ 
cole,agc  quicqui^l  mihi  placicum  fueric.  Nam  hominem  terricum,  te-  [^f^pi"*},^ 
nacem  propofiti  fui  ,  vcricacis  amicum,  rigidum,nunquam  flexibilcm,  ^,,,,//; 
pubhca  commoda  cancum  fpcAacem,  nihil  follicicum  quid iucundum 
lu  a -diconbus ,  nou  fero;ficuc  ncc  quorundam  calumnias ,  qua:  defe- 
runcur  ad  vulgus,  maritum  meum ,  &  dominum  cuum.  Vidcris  adhuc 
nimisabnfushbercaccoblicufquctcfcruire  tyranno  domino.  Si  fcires, 
libcros  fuum  agcre  ncgocium.  feruos  autem  alicnum  \  HUellcxiffcs, 
omiiri  tua  pcruicacia,me  concupifccnciam, domini  cui  vxorem,  fupcr 
omnia  colcndam,  mcoque  arbitratu  facicnda  tibi  clfc  omnia ,  vt  cha- 
rus  fis  domino  cuo.  Atcnim  vir  ciuilis,  ccfi  non  ignorac  pcncs  populum 
crtc  poicltacem  tanquam  dominum  *,  fe  tamcn  non  proficetur  fcruum, 
fcd  hbcrum  ,  fuiquc  arbitrij  &  voluntatis.ltaquc  rcclamans  dicct ,  Po- 
puli  fiuorcm  aucupari  nec  didici,  nec  vnquam  volui ;  fcd  magiftratum 
mihi  commiffum  bona  fide  gcrcrc.vt  bonum  dccct  procuratorcm,  aut 
patrcmbcncuolum  ,abfquedolo,&  mihifcmpcr  inuifa  fimulatione. 
Haac  mcam  voluntate  pcrpctuo  rctincbo,  mhii  fubcrahcns,  aut  celans 
furis  in  morcm;fcd  confcicncia  vclnt  in  Solc  ac  lucc  apcnens  cft  cnim 
lux,vericas.  Nccme  cerrcbic  v  lum  incentacum  pcriculum ,  ne  mors 
quidem  ipfa:mori  malo,  qium  fimularc.  Cur  cnim  fimulcm?8i  popu- 
luscft  dominus,ego  ccrte  ingcnuus  fum,qui  cumprimisin  ciuitatcm 
optimam  atque  maxima.hunc  dico  mundum,afcribi  cupio.Cum  cnim 
nccmuncribus,necprecibus,nccambitioni,ncc  arrogantix.nec  fimu- 
lationi,nec  luxui,ncc  timon,nec  vlh  affcaui  ,  autvitio  feruiami  cuius 
timcrcdcbeo  dominum?  An  fortaffe  hominum?'>t  hi  porcftaccin  cor- 
pus  mcum,non  in  mc  habenc.Ego  vero  mc  a  poforc  nrici  parte  ccnfeo; 
iuxta  quam  decrcui  viucrc,  parum  follicitu.  de  mortah  corpore,  quod 
in  concl^  modum.adhaercns  mihi,ctiamfi  contcracur  a  quopiam,  non 
cquidem  feram  xgr^  moleftis  me  afFcdt.bus  animi  exlolui,  &  cffugcrc 
ncccfruacem  grauiifimam.  Ergo  fi  u.dicandum  mihi  cnciudicabo  fin- 
ccr^  ac  iuftc ;  nec  diuui  propccr  opcs  gracificans  ,  ncc  paupcn  propcer 
niifer.cordiam;fcdomi(rorcfpe6tum.icnarum,.ncorruptepronuncia. 
bo  quod  .uftum  apparebic.  hi  Scnatu  auftor  cro  fcnccnciarum  Rcipu- 
bhcle  conducibihum.ctiamfi  pan.m  .ucunda.  a.iditu  fucnnt.Pro  con- 
cioncquoque,fidicendumcru,adulationesrclinqu.maliis,verisacqi 
vnhbus  vccnsfencetuiis&  vcrb.sj.ncrcpansadmoncns.caftig  ns,non 
Irroai,ucm.uqucinfinim,fedfobr,am,&  graucm.&finccram  prat 

me  rcrcnshbcrtatcm. 

Si  Quis  porro tales  callig it, -^iKs  nou  ainac,rcprelK iMrentcs,& 

tutorcs  &  prxccptorcs,  &  omncs  curatorcs-,  hi  cmm  ti.os  hberos,  pu- 
pi  los,  &  difcipulos  obiurgare  no dcfinunt,.ntcrdnm cc.am  verbcrarc; 
ncaamen  f^uirc  ilh,  fc  1  a  nuucr  cartigarc  dicuntur.  Indignum  planc 
Commenc.in  Gen.Tom.4.  c  c  c  c 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

facinus  effct^fi  cum  fidei  mex  com  miffa  Reipublicac  adminiftratio  fir, 
in  prouidendis  comparandifque  eius  vtilitatibns,  cederem  cuiuis  mc- 
dicinae  profcflori.  llle  quippe  in  apgroto,quem  fufccpit  curandum,nul- 
lam  fplendoris fortunx rationem  habetmec  quod  pcrnobilis,  aut  prac- 
diues,aut  praEpotens,aut  ctiam  rex  fiiivnum  hoc  fpc  ftat  quomodo  fer- 
iiare  queat  hominem,ac  fi  fort^  opus  eflfet  viderit  fcftionc,  vel  vfiionc, 
fecat  vritq;  principem  fuum  ac  dominum/eruus  ipfe,atquc  eius  omni- 
no  fubicAus  poteftati.  Ego ,  qui  non  vnum  virum  curandum  fufcepi, 
fediatcgramciuitatem,  laborantem  morbis  impendio  grauioribus, 
contraftis  cx  multipUci  concupifGentia,quid  agere  debeo  ?  Num  pro- 
dita&defertavtilitatcpubhca,huius,vel  illiusaures  mulcercadula- 
tionc  iHibcrali,&  ne  feruo  quidem  decora^Emori  pra?flat,quam  loqui 
ad  gratiam,diflimulata  vcritatc,&pubhcavtilitatenegle£Va.Vfurpan- 
dumefthic  diftumilludPoctxTragici. 

Accedat  ignisj^iccedat  (^gladtus, 

Comhure  carnem  hanCyConcrema^repleto  te 

Meo  cruoreinam pritts  vel fidera 

Ttrram fiibibunt^tsrra  vel fcandet  polum, 

gluam  Trwllis  k  me  extorqueatur  vox  tibL 
Hanctam  virilem  mentcmab  omnibusahenam      inuidam  afFc- 
^ibus.  non  fert  in  viro  ciuiH dominus populus : led  homincm  amicum 
atque  beneuolum , pro  inimico  arripitmcc  tam  illum  *,  quam  feipfum 
afficitpocnagrauiflima,  videhcet  infcitia:  quippe  quinon  didicit  id, 
quodinomnivitavtiliflimum  eft,vtilitcrimpcrata,libentcrfaccre;vn- 
de  imperandi  quoque  fcientia  difcitur.Sic  Philo. 
Ruperti  alle^     Rupcrtus  vcro  hanc  eandem  hifioriam ,  allegorice  transferens ,  &;  26 
goria.        accommodans  ad  Chriftum  &  Synagogam,muliereni  ^gyptiam,qux 
pulchritudincm  lofeph  carnaliter  &  turpiter  adamauit ,  interprctatur 
S^^nagogam  ludaicam ,  vaticiniaProphetarum  de  imcomparabili  pul- 
chritudine  &  magnificentia  Mefllas,  &  dc  amplifllmis  bonis,  qu^  alla- 
turus  erat  populo  fuo,  carnalitcr  intclligcntcm ,  &  Mefliam  expcdan- 
tem,tanquamregem  quempiam  opulentiflimum  &  magnificentifll- 
mum ,  toti^ue  terrarum  orbi  dominaturum ,  &  in  tcrrcna  Hierufalem 
fplendidifllme  regnaturum ,  &  ludasos  omnibus  bonis  terrenis  Cumu- 
laturum.fedtalcm  fenfum  carnalem ,  talcmqucfuiexpedVationem ,  & 
amorem,&  cuItum,Chriftus  Dominus  afpernatur,&  rcpudiat,  dc  abii- 
citi&  moribundx  Synagogx  relinqucns  tanquam  palIium,quo  teaus 
&vclatusin  Propherarum  vaticiniis,& cseremoniis legisoccultaba- 
tur,egrefllis eft  for5s,id  cft,dercliaa  Synagoga  fe  contulit  ad  Genres, 
&inEcclefiacxGentibus  coIIeaa,infpiritu  &vcritate  agnofcitur^ 
adoratur,&  coIitur.Scribit  autcm Rupertus  in  libro  8.cap.  j^.ad  hunc 
modum:Re6K-Scripiaradixit,lofeph,rquifuitChriftj  hgura  )  fuiflc 
pulchra  facic . & decoro afpeftu.  Omnc  enim  quod  de  Chrjfto  praedi- 
cat  Scriptura,pulchrum  ac  decorum  cft,  fcd  non  abfq;  eo  quod  intrin- 
fecus  latet ;  Vcrbi  gratia,  illud ;  Domwabmra  mari  vfque  ad  mare  ,  cr  k 

fumi 


GENESIS   CAP.   XXXIX.  f^i 

fiumine  z-fj^e,td  termiriosorbls  terrarurn.  Cor.vn  illo prtcident  Aethiopts,^-  ^^"^''^,^ 
inimici  eiiis  terram  lingent  reges  TharfiSy&  infuU  munera  oferent.reges  Ara- 
hum  6~  Sabadona  adducem.  Etquicquid  aliud  ciufmodidc  Chrifto  ca- 
nitur  &  legitur .  decorum  raldc  &  pulcluum  eft.  Sed  vnam  eandcmque 
pulchritudincm,  aliter  Synagogacarnalis,  &  aUtcr  Eccicfia  fpiritualis 
intuita  cft.Illa ,  quam  nihil  dcleilat  nifi  quod  in  mundo  pulchrum  eft;' 
qui  dicitur  concupifcentiacarnis,&  oculorum,&  ambitio  fpiritus,&  ,.f,^„^. 
fuperbia  vitx-,llla,inquam,cum  lcgerct  venturum  MefTum,  futuiuniq;  pfdm.^^. 
rcgcm  magnu,  &  fpeciofum  forma  prac  filiis  hominum,  totum  hoc  in- 
teUigebat  carnaliter,rpcras  eum  temporaliter  feffurum  in  folio  Dauid, 
&  corporaliter  regnaturum  in  Hicrufalem  ,  &  dominaturum  vlquc  ad 
extrcmos  terrarum  terminos.cunaifque  gentibus  ofifcrentibus  ci  mu- 
nera,&  auaritix  ludaici,  fub  tantoregc,feruientibus.  Nimirum  talia 
de Chrifto  carnaliter  fentire  &  fpcaare,  id  crat.petulantem  mulicrcm 
iaccftosoculosinpulchrumlofeph  iniiccrc.  SedChriftus.ftiufmodi 
carnalem  intcUcaumnon  admittit:imm6taliter  mtelligentem& ien- 
ticntcm,&  cxpeaantem  Synagogam  fpreuit:effugicnfque  cum  fuo  vi-  ^..Cr.j. 
uificante  fpintu ,  folam  illi  occidcntem  litteram  rchquit.  Berc  igitur 
lofeph  rcUao  in  manu  adulteri  pallio ,  aufugit ,  &  egrefrus  eft  foras. 
Fugientiscnim  Chrifti,&  aSynagogarecedcnt.sfuareverba  .lla:£f-  ^  J- 
ceirUn^ueturvob.sdomusveJhadeferta :  Et^Aufirtura  vob.sregnum  Det, 
(frdabiturfenti  facienttfuaus :  In  argumcntum  ergo  fidei ,  mulic-r  .lla 
rctcntumpalliumoftenditmaritorcuertentidomum,&a.t:/«^rff«if/^ 

admevtitluderetmihi:S\c  iUaSynagoga  quafi  pallium  Chr.ft.  often- 
dens  coram  Prifide  fuo.vana  protuUt  contra  eum  teft.moii.a  bcnpiu-  ,^ 
rarum.quod  cft"et  feduaor  &  iUufor,  iVo^.nquiunt) /.^fw  habemus ,  & 
fecundi^n  le<rem  debet  mori. ^uontamfihuw  Deifefecit.  Et  item  :  Conmomt 
vniuerfam  /udx.tmjocens  a  GaliUa  vfiue  huc ,  &  dtcensfe  Chnftum  re^em 
cffe.  P.latus  vcro ,  vel  potius  Czfar . talis  Synagog*  tunc  mar.tus  fmt, 
qualcmpcr  Eunuchum  yEgyptium  fignificari  dccuerat.Nam  ficut  .lla, 
quimaritumhabe<  Eunuchum,.KC  vcrcmar.tu.n  habet, nec alcge 
;,ri  folutacft.vt  cu.cumque  volucrit,nubat:S.c  ludxatunc  ncc  Deum 
ycr^  colcbat.  qui  f.  mar.tum  eius  per  Prophctasfxpe  vocau.t :  neque 
unquam  vidua  fiue  virgo  erat ,  qu.a  Rcgcm  fuum  non  habens  Deum 
fm.m.adulando  ambiebat  quafi  Czfaris  con.ug.um,d.ccns :  Non habe-  ^^^'^■7- 

X7    S  Ambrorcgrigiu  hoc  facinus  Iofcph,cxempJumqi  fingularc  caft.- 

tatis  admirabunaus,maximis  effert  laudibus.Magnus..nqu,t,profeao  ,  ^,,,^^^^  .„ 

virIofeph,quivend.tus,feru.letamcncfciuiti.igcn,um;adamatus,nonj,tj,,,^,^fc. 

redamauit^ogatus ,  non acquicuit ;  apprchenlus  aufug.t. Qu.  cum ab 

rxore  domini  fui  conuenirctur.tener.  vcfte  potuit.an.mo  cap.  non  po- 

tuit •  ac  nc ipfa quidcm  vcrba diu  pafl-us  cft.  Contag.um  en.m  .ud.ca- 

u"    fid.ut>as.norarctur;  ne  pcr  nunus  ad.dterx  l.bul.n.s  .ncent.ua 

u  ;fire.n.Itaquevcrtcmcxu.t,crimcnexculT.t,&rcl.a.squ.bi.stene- 


1  RS.  1 1 

vique  ad 


J$fe^h 


Oratio  mulic 
rii  apud  ma- 
ritum  faho 
accufuntii  lo- 


Amhiof  in 
Ihde  lofeph.s» 


Van.  i  j 


571  G  O  M  M  E  N  T.  IN 

indiimento  pudoris :  non  efl:  enim  nudus  ,  nifi  quem  culpa  nudauerit. 
Reliquic  igitur  veftimenta  lofeph,  &  nudauit  adulterae  inucrecun- 
diam,qua^  poftea  laterc  non  potuiii&  ca:cera,quae  ibi  perfequicur  Am- 
brofius. 

Ciimque  vidiflfet  mulier  veftem  in  manibus  fuis ,  &:  fefe con- 
tcmptam,  vocauit  ad  fe  homines  domus  fua!,&  ait  ad  illos: 
En  introduxit  virum  Hebr^eum ,  vt  illuderet  nobisringref- 
fus  eft  ad  me:vt  coiret  mecum :  Cumq;  ego  fucclamaflcm, 
&c  audilfet  vocem  meam ,  reliquit  pallium  quod  tenebami 
&:fugitforas.Inargumentumergo  fidei  retentumpallium 
oftendit  marito  reuertenti  domum ,  &:  ait :  Ingrefliis  eft  ad 
me  feruus  Hebrxus,  quemadduxifti ,  vt  illuderet  mihi: 
Cumque  audiffet  me  clamare,rehquit  pallium  quod  tene- 
bat5&:  fugit  foras. 

L  V  R  A,quam  hic  a  Mofe  commcmoranturjdixifTc  mulic-  2  8 
rem  illam  ,  accufando  lofeph  de  intcntato  fibi  ftupro  ,  re- 
fert  lofeph  lib.i.  Antiquitatum ,  his  vcrbis :  llla  partim  re- 
pulfse  dolorc.  partim  mctu,  ne  fuam  impudicitiam  maritus 
cognofcerct  jdccreuic  prior  lofephum  falso  deferrre  ,  &  hac  ratione 
vindidam  de  eo  fumere;(lignum  rata  muliebri  aftucia,fi  accufacionem 
prxoccuparet.Icaque  fedebat  mosrcns  6c  percurbata,&  dolorem  fuum 
ex  fruftaca  hbidine  vere  natum ,  efle  indignacionem  cencaca:  pudiciciar 
fua:  fimulabac.  Marico  aucem  domum  reuerfo  ,  &ad  hunc  afpedum 
curbacojcaufamque  fcifcicance,  Ne  viuas,  inquic,  marite  ,  ni  fceleftum 
iftum  feruum,cubile  tuum  riolare  conatum,  digna  poena  mulilaucris*, 
obhcum,  &  qualis  in  a^des  noftras  veneric,  &  quanca  beneuolencia  ,  & 
gratia  fit  a  ce  dignacus.Hic  cum  ingracifTimus  habedus  cfTeCjnifi  omni- 
bus  modis  femodeftum&  frugalem  gereretin  domo  cua:  nc  a  con- 
iugio  quidcm  cuo  iniuriam  abftinwic,  idque  die  fefto,obferuaca  videli- 
cec  abfencia  cua ,  vc  facile  appareac,  modcttiam,  quam  prius  illc  prsc  fe 
fercbac,ab  herili  mecu  ,  non  a  refta  indole  fuilTe  profe(aam.  Quod  vt 
auderec,a  te  prjeter  fpem  ac  meritum  indulgente,corruprus  eft.Videns 
enim  omnia  tuabona  fideifua^  ac  difpenfationi  eflecredita,  feque 
grandioribus  fcruis  pra?pofitum,a^quum  putauit  vxorem  quoque  tuam 
attreaare.  Sic  illa :  &  vt  verbis  fuis  fidem  aftrucret ,  protuht  tunicam 
Iofeph,quafi  in  colluaatione  ab  co  rcliftam.Hgec  lofephus. 

S.  Ambrof.  hoc  ipfum  enarrans,Iofepho,inquit,  foras  egrcflo,  mu- 
her  adulterij  fui  tcntamcnta  vulgauit,cxaltans  voce  fuam,  qu6d  rc- 
h6t.s  veftibusHebra^us  aufugerat.  Ipfa  igiturquod  celarc  debuerat, 
prodebac,vc copofico  crimine  l3?derec  innocencem.Iuftus  autc  accufa- 
rc  non  nouit; &ide6  impune hoc mulier  impudicafacicbat,  IUa  igicur 
egoverc  exucamdixcrim,cciam  alienavcftimcnta  fcruancc.qufomnia 

amircrat 


GENESIS  CAP.  XXXIX.  57J 
amiferat  velamina  cafticatis :  illum  contra  fatis  ornatum  ,  fatifque  de- 
fentum ;  cuius  vox  non  audicbatur,  &  innoccntia  loquebatur.  Sic  Su- 
fanna  tace^  in  iudicio,melius  locuta  eft  oraculo:&  idco  Prophetx  me- 
ruic  dcfenfioncm,quac  propriavoceauxihum  nonquaefiuic.Sic  Ambr. 

Hisaudicis  dominusnimium  credulus  vcrbis  coniugis ,  ira-  ^p^s 
tus  efl:  valde :  tradiditquc  lofeph  in  carccrem ,  vbi  vin^i 
rcgis  cuftodiebantur,&:  erat  ibi  claufus. 


^9 


H  V  T 1  p  H  A  R.  autcm  viftuj  oratione  ac  lacrymi^mulicris 
i  fait  lofephus)  &  coniugis  amori  plus  a:quo  tribues; pmiffa  uf^i,^ubt. 
1  ampliori  veritatis  inquifitionc ,  coUaudataquc  vxoris  fide,  Amiq. 
,,i  I  audacis  facmoris  lofephum  damnatum  ,  in  maltficorum 

carccremcomecit:atque  ob  vxoris  pudicitiam  ,tanto  ejtpenmento 
fibi  probatam  ,  magis  fibi  placcbat ,  tellis  etiam  ipfc  compcrti  ipfius 
honeftatis.  lofcph  porro  mnocentiam  iuam  Deo  committens ,  nequc 
fe  defcnderc  curauit,  nequc  rem ,  ita vt  gefta crat, indicarc :  fed  vincu- 
lor.i  n  ncceirKaiem  tacitusfcrcns,vnafehaclpe  cololabatur&  iulkn- 
tabu.nimiru-npotentioremeire  Deumiis  qui  lc  vmcirent.  bt  lanc 
fpcfuanequaquamfrurtratus.moxeiusfingularemergaleprouiden. 
tumexpertus  ei\.  Hxc  lofcphus.  Supcthoc  iptolocod.irercns  Am-  ^'"'-^- 
brofius,  ita  fcr.bit.-Illumegobcat.oremdixerim  ,  cum in  carcercm     i  f 
mitterctur,quiafubibatprocartitatcmartyrium.Bonu.ncn.nimunus 
pudicitia:fcdminorismcnti,cum  pcriculum  abelt  :vbi  vero  ct.am 
falut.s  per.culo  dcfe.uUtur,.bi  pleniiis  coronatur.  Inaud.ta  caula,  inex- 
plorata  fide  vcri ,  tanquam  reus  crimin.s  in  carcere.n  lo.eph  mittirar: 
fed  cum  Dominus  ncc .n  carccre  defcrebat. Sic  Ambrohus.  ^^^.^^ 
Sed  qiizrat  fortaiTe  quifpiam ,  cur  Dominus  lofeph ,  crcdcns  illum  ,„y, 
tanti  crim.nis  elTe  rcum,  no  .ulTer.t  occid.:  dig.n.s  en.m  ob  tatn  aiidax  «c 
^      •  .i,mfcelusc3pitahluppl.c.o  vidcrie.  dcbuit.  Rcfpondct  San-  cW,. 

;  ufoftomus ,  Dcum ,  qui  crat  beati  lofeph  tutor  &  proteaor, 
non  eflc  palTum  id  fier.,ncquc  .d  ven.re  in  mcucm  dom.no  lofeph:fed 
animii  cius  demitigaffe ,  &  compl.caflc  aduerlus  lofcph  a  co.ifiho  & 
voluntate  necand.  eum  prorfus  auertendo.  Pofl-ct  ct.am  d.c.,.Ilum  m- 
dulfirt^c  hoc  fingular.  bc.icuolcmiar  atquc  amori ,  quo  d-u  mul.u.nque 
ddexcrat  ipfun"  maxime  vcro  .d  codonafle  .nult.s  &  mag.ns  c.us  crga 
fc  officis  l  mcrit,s;quippc  qui  fidci.lfima fib.  &  hberal.mmam.atquc 
vtil.fT.mam  fcruitutcm  mult.s  ann.s  feruicrat.  Verba  fupcr  hac  re  beat, 
Chryfoft.in  hom.6i.in  Gcn. harc  funt : Confidera hoc  loco  Dc.  m.fc- 
ricord.amcrgalofcph.  S.cut  enim  a^atribuscumcr.pmtvolcnt.bus 
intcrficcrc  ipTum :  &  primo  quidcm  cffcc.r,  vt  .uxta  confihum  Ruben  . 
demitterctur  in  c.fterna,&  poftmodu  ex  confil.o  luda  negoc.ator.bus 
vendcretur,vt  pr?fignificatus  eucntus  fomnioru  coplerctur:.ta  &  nunc 
fupcrnl  Dc.  manus  barbaru  Uium  dciinuit , nc  in  luft.  c^dem  rucrct. 
*^  ccc  C  } 


574  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Quia  anm  aliud  prohibuiflet  hoc  eum  facere,  cum  intelligeret  atteii- 
talfe  cum  violare  thorum  fuum?  Vci  um  omnipotens  Deus  tantam  fc- 
cit  illi  exhibcri  clementiam,  vt  inieflus  in  carcerem  ,  etiam  iHic  fuatn 
declararet  virtutcm ,  &  ficad  principatum  Regni  perueniret.  Si enim 
ille  non  credcbat  rcum  cffe  lofeph,cur  in  carcerem  coniecit?  Si  autem 
crcdebat  verum  cffe  quod  vxor  dixerat ,  tunc  non  carcere  dignus  ,  fcd 
cxtremo  fupplicio,  capitaliqucpoenaiudicandus  erat.  Verum  quando 
fuum  auxilium  dextra  fupcrna  ollendit,  omnia  fiunt  leuia  &  facilia,  & 
quantumuis  feroces  animi  manfuefcunt.Scd  vide  quanto  filentio  &  k- 
nitate  animi.Iofeph  bene  fibi  confcius  innocentias  {ux  tulerit  calami- 
tatcm  illam.Scitis  enim,eos,qui  non  fibi  confcij  vllius  fccleris,tanqui 
rei  condcmnantur,magna  fxpe  vti  confidentia,&  dicendi  libertatc  fu- 
pcrbircsinfurgentes  c«craeos  qui  infontibus  crimcn  intentarunt.Non 
fic  Iofeph,fed  corde  tacito,  mens  cius  benc  fibi  c6fcia,c6ferijabat  mi- 
fuetudinem,&patictiam,cxpcaans  Dei  auxilium.  Sic  Chryfoftomus. 
lofephnonfo-     lofcph  porro non  folum in  carcercm cfle detrufum,fed  ctiam  durif- 
rTJeduum  ^^^'^^  vinculis  &  compcdibus  fuifl^c  conflriaum ,  liquido  intelhgitur 
in't.incHl,i  &     duobus  Scripturx locis :  tum cx  Pfal.  104.  lum  ex  cap.io.libri  Sa- 
compedtbffs    pientiaf  Jllic  ita  fcriptum  t^yMifit ante eos virum^w  feruumvenhndatw 
fmfji.  sfl:  lofeph.  HumiliaHtnint  tn  compedtbu^ pedes  tiu^ ,  ferrnm  fertranfiit  ani^ 

»;^7/?^///^>idcft,fcrreisillisvinculis&compedibus,a!iifquecaIamiia- 
tibusanima&  vitaciusvaldeaffiida&cruciataeft.  Hic  vcro  fic  cft: 
//£r  (Sapicniia)  venditum  iu(lum  (lofeph)  non  dereli<^uit.fed  a peccatort- 
bH4  liberatitt  eum ;  defcenditque  cum  tllo  infoueam ,  cfr  in  vtnculis  ncn  dereli- 
qutt  tllum :  donec  afferret  iUi  fceptrum  regm ,  ^  potentiam  aduerft^  gos ,  qtii 
iumdeprtmebant,  &  mendaces  oflendit  ^ui  macuUuerant  illum,  &  dedit  tlli 
iUriratem  ttternam* 


vfqJe'iSfi  ^"'^^^^^"^^^"^^^^"5  cumlofeph^&mifcrtuseft  illius,&dc- 
«cm  cap.  grariam  in  confpcftu  principis  carccris ;  qui  tradidic 

inmanu  illius  vniuerfos  vinaos  qui  in  cuftodia  tcneban- 
tur :  &L  quicquid  fiebat,  fub  ipfo  erat.  Nec  nouerat  aliquid 
cundis  ei  creditis.  Dominus  cnim  crat  cum  illo,  &  omnia 
operacius  dirigebat. 


^^emadmo' 
«{um  fem  car^ 
€€Te  ^cjfertt 
infeph  ex  Vht 
ione. 


P  P  o  s  1 T I  s  s  I  M  A  ert  atque  grauifnma  ,  &  difertifflma  ,0 
huius  loci  atque  hiftcrii  ei.arratio,qu?  cll  apud  Philonem  ^ 
in  hb.dc  lofeph.ati  hunc  modum  luper  hoc  loco  difnutan 

 tem:Adolcfcens  loleph  ab  infana  amatrice  apud  hcrum 

acculatus  cruninis,quod  inipfam  competebat,  rnauditus  in  carccrem 
,  duc.tur, vbrtanta vittutis ed.dit  excmpla,vt et.am facinorofis  illis mi- 
raculo  e(rer,adfui calamitatisiolatium  credent.bus  eum  fibi  viruclTc 

dat,.m.NJotacIlcu(lodumcarceriscrudclitas;quiingeniofcroces,ma- 
gis  efFcrantut  alTuetudinejin  dics  crefccntc  f«uitia,dum  nihil  boni  v  i- 

dent 


GENESTS    CAP.  XXXIX.  575 
dent,ncc  dicunt,  nec  faciunt,fcd  Txua  omnia  atquc  violeta.  Nam  ficuc 
benc  compafta  corpora  firmantur  magis  exercitatione,  &  robuftiorc 
atquc  inuidam  habitudinem  acquirunt :  ita  ferox  &  immitis  natura, 
occupata  lui  fimilibus  ftudiis,  duplo  fit  durior,&:  tnacceffa  mifericor- 
dia,quivnus  affcdus bonus  & humanus  eft.  Et  qucmadmodum qai 
cumbonis  virishabcnt  fimiharitatemi  ex  iocundiirimocoruconuidlu 
in  mclius  proficiunt  moribus:fic  ctiam,qui  cum  mahs  vcrfantur,afFri- 
cant  fibi  corum  vitia :  facilc  cnim  conluetudo  abit  in  natursc  fimilitu- 
dinem.  Degunt  autem  carccris  cuftodcs  inter  plagiarios,  furcs,homi~ 
cidis ,  adulteros ,  &  facrilegos,  ahorumquc  fcelerumturpiftimis  notji 
infignitos  ;  a  quorum  finguhs  nonnihil  nequitiae  contrahunt,vt  ex  hu- 
iufmodi  collationc ,  &  mifcellanca  ,yna  quxdam  conficiatur  fcclelb 
malorum  colluuics.  Ac  cnimucro  cuftos  eius  carceris  ,  in  qucm  mno- 
ccns  lofcph  deicC>us  fueratjhonertifTima  indolc  adolcfcetis  mitigatus, 
q6  folum  fccuritatcm  &  otium  ci  prxftitit,  fcd  cciam  vinftis  omnibus 
cum  prxfecic,  ica  vc  penes  ipfum  fpccies  nomcnquc  cuftodis  c(ret,rem 
autcm  &  officiumadolefccnti  ccdercc:id  autcm  non  parumcarcerc 
inclufis  profuic,  dcinccps  c^nm  locus  illc  non  cam  carcer ,  quam  difci- 
phnr  mcducorium  fuit.OmifTis  cnim  cormcntis,quibus  antea  die,no- 
diiquc  cruciari  folcbant,variis  malis  obruti,admonebatur,atque  cru- 
dicbantur  fermonibus&  prarccptisphilofophicis:  fed  maxime  ipfius 
dofVoris  excmplis  vtihifimis.  Poftquam  cmm  fuam  ipfe  vitam  ,  conri- 
nentir  cactcrarumque  virtutum  plcnam,  canquam  in  tabula bcne  pidla 
imagincm,fpe6landam  illis  in  mcdium  pofuit;conucrcicctiam  eos,qui 
Tidcbantur  infanabilcs,inuctcracis  ncmpc  morbis  animi afFc(5los,ica  vt 
iam  damnarencvicamprxceritam, txprimcntes  has voces rcfipifcen- 
tiz;Vbi  cancum  bonumtamdiu  lacuic,aquo  camdiu  aberrauimus? 
Eccc  iam  effulgcntc  hoc  tanquam  in  fpcculo  ,  noftra  dedccora  vidcu- 
tcs  erubcfcimus.  Haftcnus  ex  Philone. 
j  I     In  candem  fcrmc  fcntcntiam  fpeaat  quod  fcribit  B.  Ambrofius ,  in  l.Ambr^f, 
librodcIofeph,cap.  5. hanc  ipfamlocihuius  hiftoriam  pcrtraftans: 
Inaudita  caufa, inquit,  &  inexplorata fide veri,  tanquam  rcus  criminis 
in  carccrcm  lofcph  mittitur, fed  cum  Dominus  ncc  in  carcerc  dcfcrc- 
bac.  Non  turbentur  innoccntcs, cum  falfis  criminibus  appctuntur ,  & 
opprefla  iuftitia  detruduntur  in  carccrcm  :  Vifitat  Deus ,  &  in  carcerc 
fuos;  &  idco  ibi  eft  plus  auxilij  vbi  cft  plus  periculi.  Sed  quid  mirum, 
fi  vifitat  Deus  in  carccre  pofitos,  qui  fcipfum  in  fuis,  in  carcere  inclu- 
fum  e(fe  mcmorauit,  ficut  habcs  fcripcum  :  In  carcereeram y&mnvi^ 
f:r.%llt<Tne.  Quo non  pcnccrac diuina  mifcricordia  ?  Inueniclofephhu- 
lufmodi  graciam ,  vc  qui  fuerac  claufus  in  carccre ,  ipfe  pocius  carccris 
clauftra  fcruarcc :  cedercc  munere  clauicularius ,  &  indufos  omnes  in 
poteftatem  cius  committerer.Itaquc  lofeph  non  folum  carcerem  non 
fcntiebatjfed  alios  quoquc  carceris  leuabat  xrumna.  Sic  Ambrofius. 

Cxterum  Rupertus  allcgorici  intcrprctans  de  Chrifto  vcrba  illa  ^^p^^tis 
^  qux  hoc  locofcripta  funt  de  lofeph  :  T>edit  eigratiamin  con^fe^tu  legtrm. 
^  Pnncipii 


576  C  O  M  M  E  N  T.    T  N 

Vritjcipis  carcerisi^nitradidit  i?i  ^nanu  illit^  vniuerfos  vwlhos^  6cc.  Dirpil- 
tac  etiam  hac  in  re,Ioleph  infignem  fuiife  atque  illuftrem  Chrifti  figu- 
ram,icafcribens :  Chrifto,qui  propter  peccata  noftradcfcendit  incar- 
^i^^''^'  <.ei.em  mortis;lcimusqnia  Deos  Patermaximam  gratiam  dcdit;  Scri- 
lo4».i  pfU'"  enim  ^(tqiiodG.atia&verirasperChriftHmfa^ta  ejh  Etitcm:  Vi- 
Ihidem.  dimns  erjim  eum  cfnafivnigenituma  Patre^plenumgratiit  &  veritatt^. Dcdit 
autem  illi  gratiam  m  conlpeilu  Principis  carceris,  id  eft,  in  confpedtu 
fuo,qui  folus  potertatem  habet  vitaf  &  mortis.  Quamuis  enim  fecun- 
dum  hirtoriae  ventatem,ahus  homo  fuerit  Rex  Pharao,&:  ahus  qui  fub 
illo  Princeps  erat  carcen  :artamen  fecudum  fpiritualem  hunc  fcnfum, 
vnus  idemque  ,  &  alciffimi  folij  Rex  ,  &  inferni  princeps  carccris  eft. 
Dici  quidem  potert  Diabolus,  ficut  dicitur,  princcps  mundi  huius :  at 
non  ita  princeps  eft  carceris,  vt  a  carcerali  pcena  &  vinculis  fit  ipfc 
liber,qncmadmodum  libe.  erat  illc  cuius  gratiara  lofcph  innoccns 
habuit :  fcd  fic  cft  Di  boUis  pnnctpb  carcens  ,  vcl  prarpofitus  mortis, 
vtprincipalcm  accipiat  iple  daninaiionisfcnrcntiam.  Idcirco  aurem 
in  carcercm  paffionis,vt  obcdirct  Pati  i s  pra:cepto,def€cndii  Chriftus; 
vt  gratiam  inucnirct  apud  Deum,&:  mi<cricordiam  oportrnam  capti- 
2faid^9  uis  impctrarct,diccrctquc,  luxra  Prr  phctam  :  /i^ ^uiz in^i erant.exite: 
C^fis  ejui  in  temb  is ,  reut  lamtni.  Bcne  autem  in  Chrifto  compcrit  quod 
hic  dicitur  de  lolcph  :  Tradidit  in  manu  tffns  vniutrfus  vinttos  :(t  cjuiC" 
qutdfitbat  .f.h  tpfoerat.  Hoc  nimirum  eft  ,  quod  dixit  ipfc  ,priufquam 
tradcretur  palfiom  :  Etego  fi  exaltatns  fuero  a  terra  ,  omnia  traham  ad  me 
ipf  m.  Oinnia,  inqua,  &  coeleftia,  &:  terrcftria,  &  inferna  vt  in  nominc 
eius  ,  ficutait  Apoftolus  ,  omne  gcnu  fle£iatur,coe]cftium,  terreftrium 
&  infcrnorum.  Scd  prius  infcrnorum,  &  deinde  coelcft4um,&  poft  hxc 
terreftrium:  prius  cnim  ad  inferna  dcfccndit,&:  mortuis  vitam,vin6^if- 
que  folutionem  reddidit.  Deindecoelos  afccndit  adorandus  ab  om- 
nibus,qui  crar  in  ccelo.  Et  poft  ha?c,pr«dicatum  cftjiomen  eius  Gcn- 
tibus,vtadorarenteum  omnes  Rcgcs  terrap,&:  omncs  gentes  feruirent 
ci.Conftat  igitur  quia  princcps  carceris  vniuerfos  vin(Sos  tradidit  in 
manu  eius :  ncc  quidquam  ille  noucrat,  cunftis  ei  traduis:  Patcr 
cnim  non  ludicat  quemquam  ,  fed  omne  iudicium  dcdit 
Filio;  qui  in  iudicio  nullius  perfonam  accipit,fed 
cum  lequitate  iudicans,  &  cum  iuftitia> 
rcddit  vnicuique  lecundum 
opera  fua.  Hxc 
Rupertus. 

^  BENE 


B  hlN  bDICTl 

PBRERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 


1  N    C  A  r  V  T 


r-         r    >f  1/ 


A  R  G  V  M  L  A  1 


lcflffj  m  urcm pr.tfidens  carcen>.& wter .us  uutr^Muyi^rcunii 
dHo  fomr.'U,fkHr.ir,m  rerumpr^igunalterumptncern^regis  Ph.i 
'  ■    ■  '       "  r:.:n-os  (uoitu  iffoverttiXtcrnwterpretiitiomf 


Is  icagcftis,  accidit  vtpcccarcntdaoEu  i 
nuchi,pincerna  tegis  Aegypti,  &:  pift*, 
dominofuo.Iratuai;  contra  cosPharao  i 
nam  altcr  pinccrnisprsecrat,  alter  pifto- 
ribus )  mifit  cos-in  carcercm  principis  mi 
Htum ,  m  quo  erat  vinaus  &  lofcph:  At  j 
«  ^„    ^  ^ w  ^  cultos  carceris  tradidit  cos  lofcph,  qui  & 
mmiftrabatcisrahquantulumtcmporis  fluxcrat,&:ilU  in  cu- 
ftodia  tcncbanrur.  Vidcruntquc  ambo  foninmmnoac  vna  4 
luxtamtcrprctationcmcongruam  fibi:ad^quos.cUm  mtn 
fetlofcph  m'mc,8^v.d.flcicostr,ftcs,fcifatatus.eftcos,.di- 
ccns-CurtrHlioreft-hodiefohtoiacrcsvcftracQuircfpondc- 
runtJommuvidimus^&non  cftqui  intcrpvcrcturnob.s  D.- 
rquc  adcos  lofcph.NunquidnonDacftnuaprctano^  rc- 
.  •■  SiquidvidcritJS.Narrauitpriorprxpohcuspii 


Coinm  jtvGcDiIoiB.4 . 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 
lo  riim/omniam  fuumrViicbam  coram  mc  vitem Jn  qu^  cranc 
tres  propagincSjCrcfcere  pauLitim  in  gcmmas ,  &:  poft  flores, 
"  vuas  maturcfcere:caliccmquc  Pharaonis  in  manu  mea:tu!ier 
go  vuas,&:  cxprcfTi  in  calicem  quem  tenebam ,  &:  tradidi  po- 
J2,  culum  Pharaoni.Rcfpodit  Iofcph:Hxc  eft  intcrpretatio  fom- 
ij  nijiTres  propagines,tres  adhuc  dies  funt :  poft  quos  rccorda- 
bitur  Pharao  miniftcrij  tui,&:  reftituet  te  in  gradum  priftinii: 
dablfquc  ei  cahcem  iuxta  officium  tuu,ficut  anre  faccre  con. 
14  fueucras.  Tantummementomei^cumbcnetibifuerit^&^fa 
ly  ciasmecummitericordiam  rVtfuggeras  Pharaonivt  educat 
medciftocarcere:quiafurto  fublatusfum  deterra  Hebrxo- 
y:u,&:  hic  innoccns  in  lacum  miffus  fum.Vidcns  Piftorum  ma 
giftcr,qu6d  prudcnter  fomnium  diftbluiflet^ait :  Et  ego  vidi 
fbmnium;  Qnpd  tria  caniftra  farinx  haberern  fupcr  caput 
mcumrEt  in  vno  caniftro  quod  erat  exceHius,portare  me  om 
nes  cibos  qui  fiunt  arte  piftoria,auefque  comedcrc  ex  eo.  Re- 
:8   19  fpodic  Iofcph:Ha:c  cft  intcrpretatio  fomnij:  Tria  caniftra,crcs 
adhuc  diesfunt:poft  quos  aufcret  Pharao  caput  tuu,ac  fufpe- 
20  det  te  in  crucc,&:  lacerabut  volucres  carnes  tuas.  Exinde  dies 
ccrtius  natalitius  Pharaonis  cratrqui  faciens  grandc  conuiuiu 
puerisfuis,recordaaiscft  interepulasmagiftri  pincernaru5&: 
piftorumpnncipis.Reftituitq;altcrum  in  Iocumfuu,vtporri 
geret  ci  poculum:alterum  fufpendit  in  patibulo,  vt  conicdo- 
ris  ycritas  probaretur.Et  tamcn  fuccedcntibus  profpcris.prx- 
^3  ^fitus  pincernarum  oblitus  eft  interprctis  fui. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

ISU^r^dUonis  loco  liihet  hkapfomre  hrcuem/edcomtn^ 

Jofcphus.  d^';'^fofephoinfrtr^o  libro  Amtqmtatum:,ea  nwppt 

%^r^^^^  dilncidiorematqueexprefsiorem  faciet  hums  htftori/ac 
Mojatc^  narratioms  tntelltgenttam,  llle  atUem  fcrtbtt  adhunc  wodu- 
Cuftoscarcerts^tttmfidern  &  dtltgentiam  lofcph  inahfohendis  openc 
fenftsconftderans^timform.tdtgnttatem^,folttensetim  Ttnctths  cala^ 
rnttatem  etmatque  mtfertam altcfua^ito  ietitoremreddtdtt rJi^u  tn^ 
fHfercommodiore  qtiam  reltqtm  vincJos  vti  eum  permittcns.  C^te^ 

rum  ijs 


G  E  N  E  S  r  S    CAP.  X  579 
riw  ijs  qui  in  eodcm  eram cjrcere,quotifs  Ithcrtnterr^iitteretnr^enft' 
ldantibt46yttx  vtfolentytmfcrimm  focijs^(^ fix  damndtion/s  rauftm 
innicem pcrcontantibus^vincerna  regi  charuSyper  iram  ah  Ulo  damna- 
tus  ad  compcdcSyfimiUaritatem  cum  Jofpho  contraxit.Et  quia  fxga- 
cem  cr prudcntem  cum  noueratyVifnm  a  fcfommum  expofut  chorans 
indicarct^f  (juodfuhefctpYxf\^tumyftmuU]iit  dcplorans  funminfor- 
tunium^cuinon  fatis  ejfet  malt,tndtgn.itiorcgis,mf  fomntjs  etia  per 
qttietemturbaretur  Atehat.fin  qutctevidijfe  trium  palmitnm  vitis 
vuas  ;e  fi/j<iul:spalmitihus  natas  penderc grandcs  iam  cr  vindcmi.f 
tcmpftiuas.cafqt^e  fc  cxprtmcrcfuhdcnteregc  phiala?n,colatftmq;in- 
demufumfe  regtohtulijfe,atque  tllum  perlibentcrhibiffcNarratotalt 
fomnio,rogabat  lofcphum  vtfqmd fctcnttd  dattim  fht  a  Deo  haherct^ 
tnterprctart  ciufnodi  vtftonem  dignaretnr  At  lofph  hono  ammo  ho- 
minem  cfp  tnhct,cr  expc^are  intra  trtduum  folutioncm  a  vtnctdis,rc' 
^e  tpfo  minifcrium  cttis  requirentCyad  quod  eidcnuo  redcundum  ft. 
InterpretabaturenimyVitcmafferrefruBu  mortalthtis  tn  bonu  vjum^ 
quandoqiiidem  eoconctluntefdes  cr  amtcitiainterhomincs  fncta-' 
tur.cr  tmni    '     '       mtur^ad hAcmolefli.a acmarorcsianxtetatcf 

auc  vft  eius    <  ryttqne  in  carnm  locum  hUaritas  c^*  Utitiaftc 

eedant.  Scttoigiturbonum  tihi  fomnium  ohlatum-j&fgntfcarcMtMs 
miferid  tu^  remifsionem  intra  tot  dies,ex  quot  palmitthus  fruclum 
vindcmia(ii  tn(omntjs.Tuveromemcntomei,poftquam  cucnttistpfe 
fauflam  hanc  pradicrtoncm  meam.veram  futfc  comprohauerit.  Neque 
tntm  nos  tnLc  vincula  fontes  contcnifumusfcd  obvirtutem  acmo- 
defHam.qtufmalcfici  punimur.qtihdpottorem  hahucrimus  honorem 
domusyinqua  verfahamur,atquc  eitts,qui  nos  huc  dctruft ,  quampro- 
priam  voInptatcm.Alitts  veroqn!d.im,rcgis  piforihfispr^poftus,&  in 
afdemvinculisdegenscumpincernaycx  tamfaufa  lofepht  interpre' 
Utionebonam  fem  animoconcipiens/um      tpf  fomntnmvtdtjfcty^ 
ro^atvteifisfintfcationemfthtettamexponeret,  Erat  autcjn  fmntu 
h\}ufmodt:TmyaiehattlleyCantflraftiper  caput  gefarc  miht  vidchar: 
ex  his  duo  plena  crant  pamktis.tertium  carnibus,&  vartjs  edulifSyqna^ 
lid  regihus  app.trari folcnt.Tu  vidi  deuolantes  aues  ahjnmpfffc  omniay 
me  licet  vchemcterarcente^d  deterrttas.His  di^fisfmtlepriort  prt 
ft(riiiexpca.fbat.  Tiic  lofepfH^yeoiechir^fomniffac^i.pr^at^fq',  qnod 
mallctei  Utiora prtnuntiar         vt.i:  fmninm  portcndcrct ;  dtxity 
duostantnm  dtes  vit.etpfifr  .  ^,.  .ijecemmjignifcarccantfraycrn^^ 
^jcry    '  !    ^^i-ifr. ,  ih  aiiihtti  dcuoratum  trtyqnjs  a  f  arcere  no  pojjct. 

idddd 


5S0  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

Necalitermmtvtrifq;,quamfuerata  lofefho  fr£dt6ium.Adfr<sifcn 
ftam  enim  in  fomnijs  di£m  rex  natalitium  efulum  celeiransypr^poftii 
piforum  in  crucem  egitipncernam  'vero  exe?nptH?n  ^vinculis  ypriUino 
rejtituitminiferio^ac  dtgnitati.  Ha6tcni44  ex  lofepho. 

Vers  1  &  '^^^  ^^^^^^^gcl^^v^icciditvtpeccarcnt  duoEunuchi^pinccr^ 
*  '       regis  AegYpti,&:  piftorjdomino  fuoJratulq;  cotra  cos  Pha 
rao/nam  alter  pincernis  pr^eratjalter  piftoribusjmifit  eos 
ia  carccrcm  principis  militii,in  quo  erat  vjn£tus  &:  lofeph. 

V  AN  T  o  tcmporc  poftquam  lofeph  coniccflus  eft  in  carce-  ^ 
i  cm^accidcnncea  c[\xx  narrancur  hoc  capitcincerrum  eft.Sed 
vcrifiniile  fir,n6  diu  poft,  fcd  primo  ilio  anno  carceris  lofeph 

 ^^cueniflc.  Latina  lcdlio  initiocapitis  vocat  iftos  ,  Eunuchos; 

quoiu;minctamennccHcbraice,  nec  Chaldaite  ,  nccGrsece  hocloco 
appcllanrur.  Vcrum  eos  fuilfe  eunuchos ,  paulo  poft  indicat  Scriptura, 
ibi,  Iratm  corrtra  eos  Pharao:  fvo  quo  Hebraice  cft :  Iratus  contra  Eunu- 
chos  Pharao.  Latinus  igitur  intciprcs,nomc  Eumichi  pau!o  poft  Hebrai- 
cc  po/itam,ma!uit  in  principio  hiftoricT  poncrc ,  quo  apcrcior  cflet  nar- 
S  Hieron  ^^^^^'^!'^  nomine  pwcernd:,  l  x  X.  intcrpretcs  habcnr  Frdpofturn  vina- 
*  '  rwr«7W,{upcrqualcd:ione  hiEc  annotauitfandlusHieronymus  inTradi- 
tionibusHcbraicis  in  GcncfimiPro  pnncipe  vinariorum,  Hcbraicc  fcri- 
ptum  cttir/j.tfchech  iikid  verbum,quod  in  nomine  ferui  Abraham  fupra 
lcgimus  Genc.i  5.  No5  autcm  poilnmus  morc-vulgi  vocarepmccrnam, 
Nccvile  purctnrofliciumicum  apud  rcges  barbaros  vfque  hodie  ma- 
ximx  digmcatis  fit  rcgi  poculum  porrigcrc. Poecx  quoque  dc  Catamiro 
&Ioue  fcripcitancquod  amaflum  fuum  huicofliciomanciparir.SicHie- 
ron ymus.  Aduertcndum  aurcm  cft  hoc  loco  cundcm  hommem  hic  vol 
cari  principem militum,  atquc  principcm  <Sc  cuftodcm  carccris. Ex  quo 
licetintclligcrcpeneseundcmhomincm  fuiflb  ifta  duo  muncra.idque 
ob  id  fuiflc  inftitutum,quo  videlicct  tutior  cflct  cuftodia  carceris  valido 
militum  prarfldiomanita,  ^ 

Ve  vettfjlitte       tt  -  ^  v 

.'mer^  Hinc  pQiTo^apparcr quam  vetuftus  pincernarum  vfus  fuerit  in  mcnfis 

ernamn.     PrincipiKvtno  tcmcrc quifpiam  crcdidcrit,tanta  cius  muncris  vctuftate  ^ 
addudu  cflc  Homcru,vt  nc  Dcos  ipfos  coclcftcs  pocillatoru  oblcouio  in 
fuis  conuiuiis  carere voluerit;Ganymedem  louis  pinccrnam  faciens  cx 
Homer.  tcrorum  auccm  dcorum  Hcbcn  iuuaicucisJcam.  Dc  iUo  fic  ^^^.^^^  '  ' 
UAdoi  y.         Egregiu6  forrna,raj)tti6  fublirnis  in  attras, 

^  ffiperi^s  coelopoftffsjiuurn  interhenores, 
Tulcher^vt  ante  loucrn  rnifceret  pocida  rnenfis. 
Dchac  vcrojfic  aic: 

(iArne  loHcrninterea^Ditinm  couuenerat ordo 
Sydcrcarn  infcdcrn.ctwtl  fcjtie  locjnemibt^s^Hcbe 
NcciariosfuilTnr}  jnircibut  diua  licjiforcs. 

Hanc 


G  E  N  E  S  1  S    C  A  P.    X  L.  jSi 

"Hanc  poeticamHomerifidioncm  carpensin  primaTufculanaCicc-  ^^^^  ^^^^  ^ 
to,longeadiuinamaieftatcclTc  ;putat,nc(aare&ambroriaviaitare,&  a  """" 
poculis  miniftroslubcrc.Non  enim.inqutt,  ambrouaDeos.aut  ncdlarf, 
autuiucntutcpoculaminiftrantela;tari  arbitror.  Ncc  Homcrum  audio, 
quiGanymedemadijsraptumaitproptcrformam,vtIouipociilaadmi- 
niftraret:  noniuftacaula  cur  Laomcdonti  ranta  fieret  iniuria.  fineebat 
h.rc  Homerus ,  &  humana ad  Dcos  transfcrebat ;  diuina mallcm  ad  nos. 
Sic  ibi  Cicero.Vctcres  Mcdotum  rcges^audlore  Xcnophonte.pocillaTo- 
res  habebant  mira:  dcxtcritaris  in  vino  infundendo  &  porrigendo ,  cle- 
gantcrvinumadminiftrando,&mundcinfundcndo,at<]uctribusdigitis 
phialam  fcrcndo:donec  qui  bibiturus  erat.poculum  apviflimc  accepiflct. 
Eofdcm  pocillatorcs ,  ait ,  vbi  phialam  implcucrint,  cx  1II.1  in  cyathum  in 
ftniftra  m  itvi  fi:ni-!.Te  uquc  foibcrc ,  vt  fi  vcncnum  infuium  eflet,  infis 

obeiret.  . 

Antiquaiunusuem  pirioaim  v,u>  .i.-v  .0.0  cognolcitui  . .  u...  >,:u  • , 
fK,tandiu  iftorum  miniftcrio  caruiflcpopulum  Rom.inum.Audiatic.ftor 
Plinium :  I*iftorcs,inquit ,  Romx  non  fucrunt  ad  Pcrficum  viquc  bellu, 
annis  ab  Vi  1-  '  m  fupcr  quingcntos  odoginta.Iph  panem  faciebant 
Quintcs:m..  .  .  ;ucidopuscrat,ficut  ctiam  nunc  in  plurimis  gentiu. 
C^uimqueeft,  Atrei) Capitonis  fententia.toftum  panem  Laut.onbus 
coqucrcfolitos :  p.ftorcfquctantum  cos,qui  far  pinfcbant.nominabant. 
Ncc  coquos  vcro  habcbant  in  fcruiti)s,cofquc  ex  macello  conducebant. 
Sic  Plinius.Scd  antiquitus  apud  multas  gcntcs  lctuitium  molcndi  trit.ci, 
panlfquc  conficicndi  &  infctcndi  mcnfis,non  virorum,fcd  niul.c-ru  fu.t; 
vt  multis  in  locis  indicat  Homcrus ,  &  Plinius  v«bis  prox.me  pofit.s. 

Sed  qu.d  .lli  Eunuch.  pcccauerant  in  regc'"^Q»}^  fcr.pturaid  tacu.r, 
affirma^c  fupcr  co  quidquam,  planc  diumare  eft.  N.i.  forte  lcdor ai.d.at 
Hcbracos.qui  more  luo  nugantur,.llos  cflc  damnatos  a  rcge.quod  .n  po-  ,. 
tu  repcr.flbr  mufcam,&  .n  pa.K  lap.llum.Sc.licet  crcd.b.lc  cft  adco  ftul- 
m,  &  barbarum ,  &  cruiclem  fu.flb  i  lum rcgem ,  vt  ex  mulca  facicns 


18.CU, 


elcphantcm,ficut  dici  folct ,  &  ex  vno  lapillo  olympum  montcm,ob  le- 
Smam  caufam  tam  atroc.  cos  fi.pplicio  damnauer.t.  Equ.dcm  crcd.- 
deri.rr™ibct  diuinarcpeccafl-c  cos  ..ifidclitate.vel  m  regis  vitam  ,  vcl  in 
£  au  l..xur.osc  p  od.gendo ,  aut  auari!  .n  fuum  cmolume.Kum  de- 
SdHt  infideles  muncris  &  min.ftcrij.quo  fungcb..ntur,  difpcnfato- 

sfucS.H'ccon.cClura:a 
damnatos  cflc  ,  quod  non  rcdc  miniftcr.js  fuis  fungcrentui. 

Numqu.d  noii  Dci  cft  ,ntcrprct.atio?  Rcfcrtc  mihi  qu.d 

vidcritis. 

R  I  A  h.s  vao:  .,.:.ificantur.  Primo  indicatur  ,  fomniailla 
non  poruifl-c  fagactatc  ac  rationehumana  exponii  (cd  corum 
n3rcrationemexDeopctioportun1e.  S.gnihcau.t  ctf.nm 


Vr 


'   ^S2  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

iolcrux  coiiieftaris^vel  fuggcftu  Diaboli  i  fed  in(piratu,acrcucfat!onc 
Dei  fomnia  illa  interprcraturum.  Illud  pracrcrca  indicauit  non  fuiHe  an- 
tea  fibi  reuclatum  ,  qualia  ipfis  fomnia  contigiifcnt ;  alioqui  vltro  ipfc 
prarnarrairct  illisfomnia  eorirm,  quo  nimirum  maiorcm  apud  cos  inter- 
pretationis  fiia:  fidem  facerec:  ncc  dixiirctillis,vtfcriptura  refert  hoc  lo- 
co :  Referte  mihi,^HidviderituA\h  porro  firntcntia  loleph:A^u?r2^jfiid  Dei 
non ejiinterpretatio  f  concordatcum  alteraeiufdcm  (entcntia,quam  duo- 
bus  poft  annis  dixit  Pharaoni ,  fimilirer  fomnium  eius  interpretaturus. 
^tntf,  Q^^-^^  jj^^  ^ j  (Jixiflet  Pharao :  l^tdi  fomnia^nec  ejl cjui  edijferat :  qua  attdmi 
U  fapiennffme  conijcere :  re(jpondit  ei  lofeph :  ylbfcjue  mc  Dcpt^  rcfpondebit 
^  prolperaTharaoniMis  quoque  confona  funt,quie  Danicl  regi  Nwbucho- 
donofori  dixit  enarraturus  eius  fomnium  :  A  fyslerinrrf  ( inquit )  cjtiod  rex 
tntcrrogatiSapientes,Aia^t,Ar]o\i,(jr  Arnf^icesnecjHeunt  indicare  regi:  Sed 
ejt  Deus  in  coelis  reuelans  wyfieria,  Mihi  cjuocjue  non  in  fapientiayCjUA  cji  in  mt 
plufcjHam  in  cuntHs  viuentihif^  ijry  .  y,,f^;tr>/i  h  r  rc"  '  'ty.m  cQ  •  C:.]  -  r  'lyytrr^ 
pretatio  regi  rnanifes'i:a  ferti 

Vers,  14.  Tanrutn  memcnto  mei ,  cuni  tibi  Lxnc  lucnr :  Cv  raLia^  quxio 
mecummifcricordiam,  vr  fut^TCras  Pharaoni,vt  cducae 
medeiftocarccrcrquiafurrim  fublatusfum  dctcrra  Hc- 
bra;orum,&:  hic  innoccns  in  lacum  miflus  fum. 


Vtat  S.Auguftinus.cum  lofcph  illaverbadixitjpeccafTe  5 
eutn,  plus  niinio  confidendo  promiflis,&  gratix,&:  beneuo- 
lentia:illius  pinccrna',minorcraque  quam  oportebat,diuin:e 
prouidenna:&  auxilij  Ipem  &  fiduciam  habendo.  Quapro- 


DifcHtitm  epi  | 
me  S.  Augufl. 
ixiJiKnMtis 

fec:.lJfeIo/iph, 

eitmyerbt  il*-  .  r—  •  ,  '  r   — .^..^.^.  v^ui-ivj- 

iixit.  Ptcr  vtabeopeccatopcrduiturniorefti  tribuIatiQnempurgaretur  loicph, 

noluitDeus  eamcitolibcraricarccrcircdliberationem  eiusin  biennium 

•  -h^iopnu^.  vlquc prorogauit.Qu.t  in  hanc  fcnrentiam  fcripta  rcliquit  Auguftinus  m 
Sermone  quodam  dc  tcmporc  ,  qui  numeratur  82.  huiufmodi  funt- 
Quamu.s  fcrui  &  amici  Dei  capitalia  crimina  vitauerint ,  &  m.iira  opera 
boiia  tecennt;eos  umcn  fine  minutis  pcccatis  fuifle  non  crcdimus.  Non 

uZ.:.  '^-  e/^^f'"''^'"';:''''//''''^''''''     ^'■'''''^'  vtiquemctitis  non 

erat  inferior  finao  lacob ,  aut  lofeph  .  clamans  dicu  :  Si  dtxmmus  .„U 
vecctunn r,on^habe7nus,ipfimsfedticmHs,&  venui  m nohi6  rton  tfi.  Quonii 
X t.dej.         '"^c  ift.s ro.n.mis peccatis  Sanfti  non  viuunt.volenj  Deus  p^Tua  il- 
zyv»i  Heh.  I-  peccataia  hoc  mudo  ignc  tr.bulationis  confumere.implet  in  illis  quod 

ht  .'kul :  ^LgeU  DeHs  ommw  filium  ^nem  recivit. 

■ !  oc  autcm  apert^  licet  intclIigcTC  .n  fando  lofeph.Nam  cum  Domi- 
r.u.  clfet  cuin  co,& gratiam  ci  opud  dominum  fuum .  &  apud  principenx 
.  rcer.s  ded.lH.t, vt  a.t  Scriptura  GcneLs  5  9.  &  40.  pnru  ntuf  tuncT 
vtamag.ftu,p.ncernarum  aux.l.umpoilularet  jiccnsci :  Mcmen.ornel 


Early  European  Books,  Copyrigh.  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenfrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  ENE  SIS  C  AP.  XL.  585 
'cum  tibi  hene  ftterlt^  cr  fipplica  Tharaorjt ,  vt  educat  rne  dc  iffp  carcere,  Et 
quia  nondum  fcriptum  erat :  Ihmm  elr  jferare  in  7)ormriOy(jtfam  jperare  m  ^f- 
hominey  cum  in omnibus  Dci  grarbm  mcrnifTct ,  fubrcprum  eft  illi  vt  ab 
hominc  auxilium  pcccrct.Pro  qua  rc  additi  funt  duo  anni,  quibus  adluic 
tencretur  in  carccre.Tanquam  dicerct  ei  Deus.Ego  tibi  oftendo,vt  mi- 
gis  a  me.quam  ab  hominc  dcbcas  auxilium  poftularc.Sinc  vlla  enim  du- 
bitationc  crcdcndum,  quod  pro  caftigationc  landi  lofcph  non  pcrmilk 
Dcus  magiftrum  pincernarum  recordari  eorum  qux  lolcph  cxcunri  ipff 
de  carccrc  fupplicaucrat.Et  quiactiam  ipfc  lofcph^quamuis  San(aus,tuc 
finc  peccato  cllc  non  porerat,  idco  tanco  tcmpoic  fuic  in  carcerc  cfauius: 
vt  in  eo  implcretur  <^od  fcriptum  zdxEgo  qms amo,  arguo ;  cr  quos diligo,  ^ 
cafligo.Hxc  S.  Auguftinus. 

Sedenim  vidctur  mihi  potiXfTe  Tofcph  illud  dicere  ,  &  auxilium  illud 
poftuIarcapinccrna,fine  vllo  pcccato.Etcnimad  ingcns  aliquodmalum 

'   jKandum  ,  vcl  magnum  quodpiam  bonum  fibi  comparanduiTi 

,  m  vtrumquchoncftum6s:iuftum  fit  )  vti  hominum  induftna, 

beneuolentia,gratia,potcntia,aliifve  humanis  artibus  &  prarfidiis,&:  ad 
-ir-v  '  '  !pand:r  cftambitionis,fcd  laudanda:  prouifionis  &cau 

|;  prudcnriar.  Tahbusenim  hominum  adiumenris  vfos 
cfle  legtmus^no  foliim  in  vctcri  Tcftamcto  Patriarchas  ^  Prophctas,vc 
-  :  ictuinNouoTcftamcnto  Apoftolos,ali6fque  cclcbratnTmia:  fancl:i 
.  >  viros.  Huiufmodr  namque  adiumcnta  vcl  naturalia,  vel  humana,in 
ipfa  prouidenria  ^  prxdcftinationc  diuina  contincntur ,  pcr  qua-  vidcli- 
cet  Dcus,finftos  viros ,  ad  prxdeftinatos  cfFcftus  &  fines  promoucre  & 
prouehcrc  fxpenumcro  folct.  Tahum  igitur  rcrum  vfus,  fpem  &  fiducia 
diuini  auxili)  ncc  tolIir,nec  minuit :  quin  potius  excquitui  &  implct  Dci 
proiiidcntiam  ac  prxdcftinarioncm,&:  fpcm  ac  fiduciam  diuini  auxihj(h- 
cut  a  Dco  fucrat  dcftinatum )  ad  opratos  cfFcaus,&  exirus  perducit.  lo^ 
fcph  porr6,cum  iUa  vcrba  dixit.pcccan'c,vcl  dilfidcntia  diumi  auxilij,  vel 
nimia  fiducia  &  confidcntii  humani  adiumcn-: ,  n-c  proban  potcft  ,  ncc 
dcram  fandoviroarbitranfascft. 
7     Scd  quid  cft  illud  quod  dixit  lofcph :  Gihux  iHrtpnfibUtusfum  de  terra 
Hehrjtorum?\(xnxc\MX  fiquidcm  ,  a  quibus  loicph  m  .tgyptum  dudus 
eft  cx  tcrra  Chanaan  ^quam  ipfe  vocat  hic  tcrram  Hebrxorum  ,  quod  in 
ca  poftcri  Abrah^c  ,  qui  primusappcllarus  cftHcbrxus  Gcncf.  14.  lacob 
dico  acpoftericius,tunctcmporisvcrfabantur,noneum  hirio (ultulc-  .Tr^/o/.^/.^^ 
runt  indc,fcd  palam,&:  ccrto  pretio  cmptum  a  fratribus  eius  deduxerunt  dentc^  iu.n. 
m  ^gvprum.Non  eft  profcclo  furtu  iftud  lofcph  rcfcrcnc  um  ad  Ifmnc  re^^^p^ 
htas  fcdrcferridcbct  ad  fratres  ems,qui  vcndcntescum  Ilmnchtis  ft^r-  'f/-/ 
tum  fecilTc  dicunrur,idquc  duplicircr.Nam  hominem,ncc  lufta cmpr.o- 
ncncc  iurc  bclli,nec  vllius  criminisrcarufcruum  faaum  fcd  planci  hbc 
rum  arque  innoxium  caperc  ac  vcndcre  inuirum  furar,  cft ,vr  loqui  (olet 
Sacra  fcriprura.Sic  cnim  lcgirur  Exodi  2 1  .^ifuratusfuera  hommern^cr 
vendiden  eum  ,  conuiOus  nox.  ,  morte  mortetur.   Dcindc  lolcph  cum 
nondum  cmanciparus  elTct  .  fed  m  lure  ac  poccftatc  patns  c  c 


\ 


584  C  O  M  M  EN  T,   I  N 

dc  iccirco  efler  vclut  pofleffio  quxda,  &  res  ipfius  patris  fui,quema(lmo>- 
Arif.oteles.  j^^^  fcribic  Ariftot.ljb.  5 .  Erhicorum  dc  filijs  nondum  emanciparis;fra- 
tres  cius  aufcrcntes  eum  parri  fuo,  &c  vcndentcs  alij ,  vere  dicuntur  furati 
eumrquid  cnim  cft  aliud  furtum,nill  rci  non  fux^  muito.eius  domino,vci 
ablatiOjVel  tctqntio^vel  alienatio? 

\  ERs.  1 8.  i^cfpo^jjj.  lofephiHxx  efl:  intcrprctatio  fomnijrTria  caniftra, 
trcs  adhuc  dies  fiint,pofl:  quos  aufcrct  Pharao  caput  tuum, 
&  fufpcndct  te  in  crucc ,  Sc  lacerabunt.  volucrcs.  carnes 
tuas. 

On  temercquifpiam  credar,  lofeph  vrbane  ,  comitcrque  S 
pr^fatum  cflbaliquid  anre  fomnij  cnarrationcm  ;  quo  prap- 
inirct  animum  illius  pifloris ,  cui  acerbiiCmum  cafum,  atq; 
exitium,  fomnioillo  pra?monftjatum  ,  denunciaturus  erar. 
Ncmpehoc  fecir  Daniel  rriftiflimum  arque  calamirofiflimum  fomntum 
Regi  Nabuchodonofor  enarrarurus.  Cum  enim  rex  fomniumquod  libi 
accidcrar  expofuiflet.Danieh"  fubdit  fcriptura:T/<«c  Damei  coepit  intr^  /?- 
^  mettpjnm  tacitas  cogitare ,  qHaji  vna  horor :  &  cogttationes  eim  conttirbavant 
ettm^lR^ondem  atttem  Kex  aitjBAlthafar ,fomntHm,&  imerpretatio  ein4  nm 
contnrhent  te^Rejpondit  BaltafiTyC^  dixit:Domine  mifemninm  his  cjui  te  ode^ 
Thtlo  ^^^^'dr^^^^^f^^^^^^^  eiiU,hos}ihH<  ttti<  fit.  Philo  ccrrc  in  hb.de  lofeph  refert 
lofeph  anre  fomnij piftoris expo(uionem,ad  pra: mulccndum  cius  animu, 
huiufcenBodi  qua:dam  efle  prarfarum: Vhnam  ralc  fomnium  non  yidilTes, 
aurnoncnunciaflcs !  aur  finarranduerar,procul  amcis  auribus,ne  cxau-' 
dircm  qucd  non  hebc.Pigetenim  mc  infocliciratis  ruj^*  nuncium  cflciquia 
compariormiferis^memorcommunis  forcis  hominum.Sed  quiafomnio- 
rum  coniedoribus  veriras  cft ncccflraria^ranquam  varibus  oraculorum 
inrcrprcribus  nihil  cclabo  :  quandoquidcm  mcndacium  vbique  fugrcn- 
dum  in  facris  confulrarionibus  etiam  rehgio  vetat  admittere.Et  h^c  apud. 
Philonem. 

Girca  illud :  Sttfpendette  in  crttce^vdwt  pauto  poft  dicitur,  inpatihklo,  ^ 
arftimcr  led:or,quam  fir anriquum  Crucis  fupplicium:imm6-primum  om 
DeamqmtA'  ^,^^^^  fupphciorum  ad  punicndos  fonrcs,  mcmorarur  in  Scriprura  fuppli 
te  a/ronM/ei  cium  Crucis;anrehuncenim  locum  ,  nuUius  fupphcij  hominumfadla 
atqt4,  i^notKir  mcntio  cft.  HocauremCrucis  fupplicium  femper  eft  habirumarrocifli- 
ZT;!        nium,fimiilque  ignominiofiflimum.  Qaocirca  bcarus  Paulus  cxagqeras 

lIcv^  PaHlr  ^hrifti  DotTM4ji  obcdienria ,  dc  ImmilitMmAixiuHumiliattitfeme^tf^^^ 
4d  vhiUpffe.z.  f^^i<i  ohediens  vf^tte  ad  mortem ,  mortemmtem  Crticis.  llla  repctitio,  T/jor- 
-^--N  ^M^.f.z  tematttemcructs.m^igmm  habctemphafim  :  quafi  dicerct,  non  quam- 
hbcr  morrem,Jbd  rurpiflimam  ,  dc  probrofifllmam..  Et  in  hbro  Sa- 
pienri^  cap.  2.  inducunrur  loquenrcs  impivUidxi ,  de  morre  quaChri- 
ftum  condemnaturi  eranr,A/o^tf,inquiunr ,  turpiffima  condemnemnxenm. 
Idem  quoque  apud  Eihnicos  dc  tali  fiipplicio  fcnfn^  iudicrum.fuirr 

¥irgt 


G  ENESIS    C  AP.  XL.  58 J 

Vfrpilins  natibuli  mortcm  appellat  informr m  >  quafi  dedccorem  &  pro- 

Li  f:u  ium  ;  '  'In  trabi  r:aii:  ..^  ^H'*'-- 

Hinc  illatantopctL  .        .caCiccronis  fenrcntia,.cum  magnacomplo-  ^.^^^^ 
rationc  cruccm  Rommi  ciuis  clctcftantis:Facinus  cft^inquit ,  vincirc  ci- 
viemRomanum.fcclusverbecare.-propeparricidium  n     '    .  nin 

in  cruccm  tollcrc?  ,  ,      .  , 

Qu^\muis  autcm  (ccundum  legem  Tudxorum, qui  iufpcnii  tucrant  in 
patibulo,coipfodicclcponidcberenr>idcnimprxcepcrat  Dcusvcrbisil  iocu4  Deute 
lis:  Qi^ndo pcccakcrit  horno.quod  morte  pletUrnUm  tjt,& adiMdkatw^  wor-  ronomij  c*,zi, 
ti  appenfM  fuerit  irtpMtbulo^non  pemtanchtv  cadaner  eius  in  ligno^fcd  in  ea- 
'  ^       .    ,    '  •  •',^ia'Deoefl  qHtpcndetin  l:g?io:nequa<]iiam 
^  DojninHS  Deiu  tiiits  dedcnt  tibi  in  pojfef- 

W;»,quamuis,mqnam,hvK  lege  Mofis  fancitum  cflct,&  aludxis  rcli- 
'  ^  1  nonitidirm  tamcn  obfcruabatur ab  aliis  gcntibusifcd 

I  .    .  jalo,rcrmqucbantinibi  vfquc  ad  putrcfa<aioncm  cada- 

ueris.&  laceiationem  auium.  Vndc  hJc  didumcft  :  LacerabHnt  vvlucres  . 

r<.  Atque huc fpec^ at  illud Theodori Cyrenxi pcrcclcbrc di6lu, 
.     .     .  nachorcgi  mortcm  miniranti  non  quamlibct,lcdcrucis^clpon  ^.^)^^,^,  j^;^^^ 
dit:Terribilis  h.xc  lit  purpuratis  tuis:mca  q^uidcm  nihil  intcrcft^humnie,  ub,6.c^.2. 
an  fublime  putrcfcam 

Exindcdicsrcrtius  natalinus riuuaomscrar: qui  la^.v.isgra-  y^^^^^^^ 
dc  conuiuium  pucris  fais,rccordatus  eft  inrcr  cpulas  nvagi  ^^.  r^. 
ftripiiiccrnarumA-pirtorum  pruicipis.  Rcftituitq; altcra 
in  locum  fuum^vt  porrigercc  ci  pocuUim ;  altcrumlulpcn- 
dic  in  patibulo,vc  conieaorisvencas  probarccur. 

iD-F  quam  fit  antiqua  fiipcrftirio  b.-rc  ^pud  principcs  :  .  i.  .i..,..r,< 
■nundi,d.cm  fnuin  naralcm  mgcnti  magnihccntia,  uxucT;  ce  ^ 
cbrandi.Fuithocin  morc  apudant.quos    os Pcr(as,totius ^;^^^^^^^^^^ 
^.(ia:re«^natorcs,vtmcminiiPlatoin  pnmc  Alcibiade.  eum 
unnuittfaiiisrcginatuifuentAcu.usrcgnum  cftfaturum,  „,^„„d,. 
titalcmeiusprlocolcbanTomncsciuiitTrcgia  a,nt.&  ""^- 
3?mirtarus^c(l:acindcmrc-I,qm.mtcrn^^^^^ 

nis  Afia  cclcbracA'  lacrificat.  Idcm  faCbullc  rcge.  McHorum.qui  ante 
Pcrfa   n  pcrar..m  Ah^.imelligerc  licet  cx  pnmo  hbro  Xcnopbont.s  dc  * 

SSctsra,uam.vcrLadPh.loloi.hosctum  A^qu^^^^  -.rar.  eft 


marT^c    d  ^^^^^^^^  omnium  pcrtincrc  v.dcrctur. 

Sum  c  rS  Ciccrolcur^  ac  fcftiuc  inccllit.quod  ou,  animos  ho 
mC.X      ".ortalcs.nihilquchomin.s  poft  mortcn  ('upcrcffeccn- 
?^     r,^.^aaTcurat^acd.Iilcn  i 
^T'  vZnZT^cm^  q"^^^q"«  annis,adnatalcm  fuum  mcnlc-^Ga-  c.  ui 
£:SXXmconfL.lH.c  cgo..nqu.cC.ccr.  non  poflun. 


585  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

dicercnonc(rchominis,quamuis  &bcHi,&  humani:fapientis  vcro  nul- 
lomodo:Phyfici  pra^fertim,qucm  fe  ille  vult ,  putare  vlliim  cflccuiuf- 
piam  dicm  natalcm.  Qnid  f  vercnc poteft  eflc  dics  fipius.qui fcmel fuit? 
Ccrcenonpotell:.  AnciufdcmmodirNcidquidcm,nifi  ciim  multaan- 
norum  intcrcc  flcrint  millia,  6c  omnium  fydcrum,c6dcm ,  vndcprofc- 
da  finc,fijt  ad  vnum  tcmpus  rcucrfio.  Nullus  eftigitur  cuiufquam  dies 
nacalis.  Acquc  hac  rationc  Ciccro  vanillimi  hominis  fupcrfticioncm  con 
futauit. 

Idrm  morisfuifTcpoftcaapudRomanorumTmpcratorcs,  cx  Roma- 
Suetffmm  m      hiftoriis  notum  cft.  Monftrum  illud,  &  pcftis  humani  gcncris.  Cali- 
Caligul.       gjjj^  Impcrator.Confulibus Romanis  oblitis  dc  natali  fuo cdiccrc,abro- 
Gellttts  S^^^*^  magifttarum.  Rcfcrt  Gellius  Epiftolam  Augufti  C^faris  fcriptam 
Auguftui  Ca  ^*^^  Caium  ncpotcm  in  hanc  fententiam  :  Auc  mi  Cai,  mcus  occcllus  iu- 
[ar.  cundifiimus^qucm  fcmper  mediusfidius  defidcro ,  cum  a  mc  abes  ,{ed 

pri€cipacdicbustalibus,qualis  eft  hodicrnus,  oculi  mci  rcquirut  mcum 
Caium:c]ucm,vbicunquc  lK)cdie  fuifti,  fpcro  Ixrum  &:  bcnc  valentcm, 
celcbraHc  quarcum  &  fcxagcfimum  natalcm  mcum  :  nam  ,  vt  vides, 
K'Ay,^xKr^.^cc  commuiicm  fcniorum  omnium,tcrtium  &  fcxagcfimum  an- 
num  euafimus.  Sic  ille.  Amici  etiam  amicorum,  quin  etiam  multo  ante 
^nnui  Clima  morcuorum  hominum,quos  videlicct  maximc  dilicrebanr,^-  honorabar 


^     1   vj>.w^*.»*  ilWilViUUcll, 

7imms  ^'^™  agebaiK.  Plinius certe  lib.^.  Epiftolarum  fcribit, Silium 

'"""*  Italicum  vfque adco  Virgilij  mcmoriam  coluifle.vt  natalcm  eius  reliqio- 
/lusquam  fuum  ce]ebrarct.Neapolanaxime,vbimonimcntum  eiusadi- 
re  vt  templum  folebat. 

At  enimucro  nemincm  cfFcndimus  in  facris  litteris,  (quantum  in  ptx 
fcns  fuppeditat  mcmoria)  laudara;  virtutis  &  fanditatis  virum  ,  natalcm  " 
iuum  cclcbraflc;(cd  id  tantum  dc  duobus  memorari  regibus ,  Pharaone 
&  Herode;altcro  Gentili,in  hoc  loco;  alteto  ludjco ,  fed"  improbo  arque 
iragio.apudMarcumcapitefexto.Immo  vcr6  lcg:mus  fanaifllmos  vi- 
ros  conccptum  &:  ortum  fuum  multis  &  lacrymis  dcploraflb ,  atque  ctia 
malcdidis  infe«aatosefle.NotaeftquerimoniaiIla  loh :  Perear  dUs  in 
^uamtmfHm.&mxincitMdmwneJlyConceptmefl-homo.  Et  cctera  aux 
locu^ubca.      iJ^bduntur.Similiseft  comploratio  &  querimonia  atque  infeftatio 
i,O-H,.r.20  apua  HmeimimiMalediiJa  (inquit )dies  i»  qua  natus  fum-dies  inqua 
pepentmematermea.nonft  benedtUa.  Hxc  fcilicct  fanfti  viri  dicebant 
cum  animo  fuo  reputantes  fe  conceptos  &  natos  cfle  cum  peccato  &  na 
tura  hhos  irxjc^  m  hunc  modum  tanquam  in  xrumnofifilmum  &  cala 
mitohflimum  cxilium  veniflc plurimis  &  grau.fl^Imis  dolonbus  ac  mife 
nimu,Muo  r'<sobnoxios,cuiusrei  man.feftuefli  fignum  a.t  Plinius,  folum  an.ma" 
Ubny.        l.um hom.nem,cum  planau  yagituque  nafci.  Homincm  tantO.m.inqu^t" 
nudum,&  ,n  nudahumo  natali  dic  nbiicit  ad  vagitus  ftatim,&  planaum 
natura,nullu.nquc  tot  an.malium  aliud  ad  lacrymas ,  &  has  protinus  vf 
rx  pr,nc.p.o.  Ncc  r.Ius,ctiam  prxcox  >IIc  &  celerrimus,ante  quadra.c- 
fimum  d.em  vll.  datur.  Er  paucis  interpof.tis;  Itaquc  multi  exft.' £re  fn 
quit,qui  non  nafa  opti.num  cc.ifuerunt,  autquim  ocifllm^-  abolcri' 

S.c 


GENESIS    CAP.    XL.  5S7 

Sic  Plini 

rcligiosc  ccIebrat,Chrifti  Domini,Dciparx  Virginis,6<:  Prarcurlori^s  Uo 
mini  loams  Bapriftcc.Cur  autem  id  faciat,&  iulh  &  manifcfta  caula  cfh 
Nanvvt  alia  taccam  ad  ortum  Saluatoris  noftri  cclcbrandum,  Angcloru  ^^^^^^ 
excmplo  documcntoquc  incitatus  cfl:.  Scriptum  cnim  cft,  nato  Dommo  ^^^^  ^^^'^^^ 
dixiflc  Ani;clum  paftoribus:  Ecce  euangeliT^e  vohis  oauditim  T/ugmt  y  cjuod  „^y?„^ 
crit  c-      '     '     '^M  nMHi  ej}  vohis  hodie  Saluator,  ^ni  efi  Chrijha  'Doini'      heau  rir 
cllcH7nA?izclo7mdtttHdom]iuutcotlejh<  laHdarninDeH,  ^'"'^f/f'^'' 
&  dieemitm.Glona  in  altipmis  Deo:d-c.  de  beatiirjma  Virginc  canit  Lc-  „,^t„,„ 
(.^■■f\2'  N^.mtiit.is  tna  DetGenitrixVirgo  ^gandinm  annw.cimit  vntHerfo       i^a  scri- 
r    •d^-ex  te  enim  tr.vtt^  efifil  ti,(itti<t  ChrtjtHS  Detts  ttofter,  8cc.  De  fandto  ^r-r..  ob.ter 
prrcurforcBaptifta  Angeliis ^mnZich^nx-.V xortMaEltfuhethpartetti-^  1«!".'"""'' 
hi  fi!inm.&  voc.tbif  nemen  eim  loannem:  &  eritgaHdium  tibi  &  exnltatto, 
Cr  mnlti  in  nattuttate  eiusgaHdehttnt,erit  enim  magnus  coram  Domino.Cx- 
terorum  vcro  Sanaorum  Ecclefia  non  ingrefTum  in  hunc  mundum  cc- 
lebrat  redecrerTum  ex  hoc  mundo  m  calum.atquc  cum  diem  vereap- 
pcJlat  eorum  natalem:quippc  qui  noncos  mundomifcrosedit.fcdcoe- 
lo  parit  bcatos. 


De  (iupltct  all^goria  Ivtm  In^ioru :  alteraPhilomfy  qu£ 
efl  VhUofophica  &  poltttca :  altera  Ru- 
pertiyTheologica. 


H  I  Lo  fupcrintcrprctatione  duorum  fomn.orum pmce  -  ^ 
nar  &piftoris.quamillistradidit  lofcph,philofophica  ciu- 
ditionc  &  crauitate  difputans,docet,humanam  yitam  .rtlqi 

JfcS^  mortal.um  fomniorum  cffe  fim.llimas:  vt  fcit.fl.me  d.dum 
,S!^'conc  homi.;um  fpcsfomnia  c(re  v.g.Iant.um.  Hu..,fccmod. 

lu  m  iimn.or;.  idoneamWc  ac  per.tum  In-P---'-;';;^'" 

•  (T./O-ic  /l-aictis     moribus,6c  calibus  luis  tampro- 

fcd"qu'i  .na^gnum  Id  Vc^ ^^^^^^^^^ 
,ant.m.aondorm«h.. 

ou.d  mcnt.ar  vita  ^«''^  J"'"^^^^^^^^^^  ,  loqucntcs  non  loquimur, 

^cntesnonv.dcmusaud^cntc^^^ 

dcambulanrcs  7"^"~  maniter.finc  vllis  vcris  ob.cais, 

menrcucrataletacimus,mcna  iciuv.wt  --ec  2 


588  COMMENT.  IN 

fingcnte  fibi  fimiilacra  rcrum  non  cxiftentium  tanquam  exiftctium,  Eo- 
dem  plane  raodo  vigilantiu  imaginatioacs  fomniis  funt quam  fimillim;^: 
veniunc^abeunt^occurruntjrcfugiunr,  &  priufquam  comprehendantur, 
auolant.  Difquiratquifqueapudfc,&:  domifua!  rcftimonium  huiusrei, 
etiara  me  taccnre,inueniet,prxiertjm  fi  fuerit  xtatc  proucftior.  Fuit  ip(e 
primo  inFans,mox  puerjtum  adolefccnsjdein.^c  iuucnis^poftca  virjdcni- 
que  fcnex:fcd  non  fimul  ifta  omnia.  Nonnc  infaub  pucrp  ccdit,puer  ado 
Iefcenti,adoIcfccns  iuuenijuucnis  viro,vir  feni,fcnc(flus  mortifAc  fingu 
Ix  quidcm  xtatcs  deccdcndo,quafi  prxmoriuntur,  natura  nos  paulatim 
docente  non  timcrc  mortem  extremaiTi  omnium,quando  facile  rulimus 
occafuminfancic,pucritia:,adoIcfccntiar.iuucntutis,viriIitatis;qucomnes 
a:tates  ance  fcncdutcm  euanuerunc.  Quid  alice  rcs  corporis,n6nne  fom- 
oia  funtfNonncpulchrirudo  momecanca,penc  priiis  marccfcir quam  flo 
reatffanitas  vfquc  adco  fragilis  ik  tot  morbis  obnoxia:Robur pcr  occa- 
fioncsplurimas  cxpugnabilc. 

Quid  dcrcbuse:xtcrnisdicamfingentes  opes  fepe  vna  dies  abftulit: 
multi  antea  honoraciffimi,vcrfis  rerum  vicibus  in  viliflimum  vcncre  co- 
tcmpcum  atqucignommium;imperiaRegum  maxima,  brcui  tcmporis 
^J^^^-J^^  meisvcrbisaftruitDionyfiusquon- 
'^''""crct/u^.  f    ryrannus  SiciIix,mox  pulfiis,&  Cotinthum  profugus,Iudi  magifter 
e  tanto  Principe  fadu?;.  Atccftatur  6l  Cra^fus  rex  Lydia:,  3c  rcgum  ditif- 
'fim'is,qui  fijcrans  dch^curum  fe  Pcrfanim  p{ncnriam,non  modo  propriu 
regnum  amjficcS:  viuusipfe  irjpoccftatcni  hoftium  vcnit,  fcd  minimum 
abfiiicquin  cxureretur.Tcftimoniu-n  quoq-,  hutc  vericati  humanorum 
fomniGrum  pcrhiSrrnc,non  llngui!  umiin  homincs/edciuitatcs,^Tentes 
regiones,Gra-cia,B;irbana.Iniii!;trum,atquccontincncisinco]a:,Afia,Eu! 
^  ropa. ARica,Oricns,&Occiaensrn[hiI  cnim  vfqu.im  permanet  fui  fimi- 
le.  Acgypcus  quondam  multas  in  gences  impcrium  habuicmunc  ipla  fer- 
uic.  Maccdoncs  aliquandiu  canto  florucrc  impcrio,vt  iura  toti  orbi  red- 
Ttolem^rum  derent:nunc impcrjtas  adominis  pccunias ,  qu.^ftonbus,  tribuci  nomil 
famUia,       ne,quorannis  numcrant.  Vbi  cft  illa  PcoIcma:orum  fami  lia,cuius  fplcn- 
dorpcr  fingulosfucccflorcs,ad  extrcmos  tcrriE,marifquc  tcrminos  cmi- 
cuit?Pcr(ae  Parthis  impcrauerunt:nunc  eis  feruiunt ;  vcrfa  rcrum  huma 
narumaIca;AdcoinftabiIis  ^anccps  eft  fortunaj  rcbus  humanis  tan 
quam  in  ftarcra  pcndcncibu^c^  inxquali  pondcrc  nunchuc  ,  nunc  i'Iiir 
vcrgentibus. 

SicprofccL>LU:uuK|uamalciim  dormicntcs  crramus/non  valcnrcs 
quicquam  rariocinacionc  vc!  pcnccrare,vcl  ccrt6  comprchcndcrc  quod 
cmnia  vmbris  fpcdlrifque  fint  fimilia.Et  ficuc  ci\m  pomp.r  traducumur 
prima  quxquc  confpcdum  pra>tercunt,&  iccm  in  corrcncibus ,  fallcnre 
vflum  cclcricaccrndx  prxtcrHuunc:fic.vitx  humana.  ncaoria  n^cquictl 
curremia,I,ccc  vidcancur  mancre,pra:tei-Iabuntur  ramcnrncc  puc^i  nui 
demtempons  ineodcm  ftarupcrmanenria.  Hocipfum  criam  in  coani- 
tione&  fcienriacerncrcliccr.nam  &qui  vigilanr/quanrum  ad  incciTam 
rerumperccptioncm  attinet,nihil  a  dormicntibus  diffcrunri  cum  (cipfos 

fallant. 


GENESIS  C  AP.  XL.  585? 
fallant,  putantcs  fc  naturas  rerum  pcrfpiccre ,  quamuis  interturbant.lnis 
fcientiam  fcufibus  pcr  fpcdaculoru,  (aporu.odorum ,  fonorumque  ille- 
ccbrasiquibus  incfcatus  animus,non  fuiitur  rcde  atque  inoftcnsc  pcr  via 
publicamvcdtatisprogrcdititaqucconfufisaltiscumhumilibus.magnis 

cum  paruis ,  obfcuris  cum  lucidis , cxoritur  ingcnsquxd      ■  vrMialitas 
crairurimamanimtscaligincmatquevertiginemaffcrens. 
I  j     Cum  igitur  tanta  in  pcrturbatione  atque  obfcuntatc  mort.ilumi  vita  jO'^  -  '  J^ 
vcrfctur,oportct  intcrucnirc virum  ciuilcm,  tanquam  doeium  lomnioru  ;„ 
intcrpretcm,quivalcathumanafomnia,vifioiicfquchominum  quivigi-  ,ntert.re,  /,«- 
larc  (Ibi  vidcntur,duudicarcconie<auris  vciifim.Hbus,&  per(uahon.bi.s  ™'"/»'» 
rationi  confcntancis.quid  facerc  qucmquc  oportcat.quid  fugcre.pcr' ua- 
derc  fingulis.Sapicns  igitur  vir  ciuiUs,  qui  eft  opt.mushumanoruin  lom 
niorum  intcrprcs,  iftiufmodi  fomnia  vigilamiii  hominum  prudcntcr  cx- 
ponat:&  plerofquc  mortalium  vaninimarum  opinionum  crror.bus  Mbc- 
rans.dicat :  Hoc  honcftum  cft ,  illud  turpc :  hoc  iuftum ,  iUud  .n.uftum: 
hoc  prudentcr  faftum,  iUud  fortircr :  hocp.e  &  fande  &:  vt.hrcr :  cx  ad- 
ucrfo,hoc  faflum  imprudcntcr,timid^-,impic,ambitiosc,nox.e.  Itcm  hoc 
alicnum  crt,ncconcupifcas :  hoctuum ,  vtcreeo,&  caucabuti.Affluunt 
opcs ;  impartirc :  nam  diuitiarum  pulchritudo  non  in  arca.vcl  m  crumc-  » 
nis  cft.fcd  in  cgcnt.um  aux.lio.  Pauca  poflldcs  fcaucinu.deas  d.u.t.bus, 
ncmpc  .nuidum  pauperem  nemo  qu.fquam  mifcrabitur.  Hotioratus  cs> 
fu<.e  infolcmiam.  Ignobais  csatque  humihs?  nol.dcfpondcrcan..mim, 

necadviliaabijccrc^  ".^'^"^^"'"♦'^'"'^"oS^^ 
cWta  fortuni  inconftamiam ,  mutat.onemquc  t.^pe.  OtFcndis  (arp.usJ 
bcne  fpcrato :  nam  rcs  humanx  mutantur  in  conrrar.um  Solar  rcs  co:- 
leftcs  Sol  &  Luna,cxtcraquc  aftra,&  calum  vniucrium, pcrpctuo 
^an  m  c  dcm ,  vcris  dcfiniti  rcgulis ,  ordinatis  mot.bus.aptis  &  mtcr  fe 
optS  congru  ntibus.  Contra^cro  rcs  terrcna:  funt  pcrturbatx  .n-  * 
cSmpofu^  ^inord.nat.-c .  &  quas  profundifTimis  tcncbr.s  merias  cfle  h- 
rrrc.  S..uis.gitur^^^^^^^^^^^ 

ci hnrproptcr  ccrtas  &  iirtquictas  vittb,       1    ,.r  _  „rjf„nfu..  &■ 
^  k  ,.  At  vcrotcrrcftr.a  &  humana,  ct.amfi  paul.fpcr  cxc.tcntu. , 
a  bus.  At  vcro  tcrrc.  ^    .^^ata  in  fomnum  drc.dunt,defic.cn. 

tanquam  «P^gf""'"'^',^"^  •        Ifllm  oftcnfarc.Hnftcnus  cx  Phi- 
tc  vifu  animx :  vr  crr.  nc  m.cv.  [ 

'"T-^Rimcrti  fupcreadcmhiftoria  d.fputat.o  allcgor,...  ivuiu^c:uu-  K«,../.,.i.j. 
Scd  '^"r""  »"P"^"  profundifllmum  Thcolog,^  myftcr.um  r.a  aJ  myj,. 

^  uinx  Scr.pturx  congrucnt.oi,£5C  proi.J     u„m,num  propiie  atting.t.A.t  f-"'-!'^ 
„r,.^fftimtioncinacTcprobanoncmnominumpiu]  "tai    j,  „j,„„u,rrrr 

circa  P^'^^,'^"'";"^"^^'^^»  .ftorum  cunuchorum  ^pcrmfigncm  fuiflc  i,„„,„,,„ 
Rupcrtus  '^■'t^';  Dci  fupcr  hominum  ,  ahorum  qu.dcm  L.„, 

(  '  *  c  c  e  c  ? 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

accufare  &  rcprehcndcrc  non  vcrentur.  Erani:  illi  duo  Eunuchi  ciufdem 
rcgisferui:pcccaucrantin  cundcmRcgemrvtrifqueRex  iratus  cft:am- 
bo  dctrufi  funtin  carccrcmr&ambomortisfujppliciocrant  obnoxij:co- 
rum  tamcn  altcrum  carcerc  libcratum  Rcx  in  luum  minifterium,  prifti- 
namq;  dignitatcm  rcftituitraltcrum  profequens  odiojdanauit^e^c  fufpcn- 
diopuniuit.  Vtcrque  fupplicium  mercbatur:neuter  gratia  Rcgis  dignus 
crat:Rex  tamcn  ncc  grariam,  ncc  fupplicium  vtriquc  tribuit  (cqualiter, 
fcd  cui  voluit^gratiam;  ik  cui  Iibuit,fupplicium;ncquc  in  co  quifqua  me- 
rito  iudicium  Rcgis  rcprchcndcre  potcft.Confimili  ratione,ciim  omnes 
homincs  proptcr  peccatum  originalc  pcccatorcs  efircnt,atque  inimici 
£J>M2'  Df^i^y^  Paulas  loquitur,natura  filij  ira;,&:  rei  mortis  xternxrcorum  tamc 
quofdam  ab  .Tterno  Deus  di!igens,clegit  ac  pra^deftinauit  in  vitam  a?ter- 
namjalios  vcro  in  illa  perditionis  mafta  dcreliquit,ac  pcrirc  deniquc  per- 
mifit.  Omnibus  dcbebatur  fupplicium,nulli  gratia:Fuit  igitur  mifericor- 
dix  diuin^^quorundam  mifcrcrijfnitiuftitix,alios  derelinquere  &  fincre 
in  perditioncm  irc. 

locHi  Ex-o  2i  Vciba  Ruperti  fupcr  hac  huiufinodi  funt.  Equidem  ab  cis  qui  iudi- 
Jd  Rom.ii  fcrutari  3c  reprehendcre  audct,  qualc cft  illud  dicentis  ad  Mofcn , 

Aiifirebor  cm  voluero,cjr  clemcns  ero  intjuern  miht placuerit^  de  quo  diccre 
(o\cm:Ergo  cmvultmiferetur,& cjttem  vultindurat:  Ab  iftis  inquam  diui- 
norum  iudiciorum  fcrutatoribus  &  reprehcnforibus  qu^rendum  cft  in 
lcclionc  huiushiftorix ,  An  Pharaoncm  quoquc  de  co  quod  fccifte  dici- 
rur  ilhs  Eunuchis.rcprchendcrc  vclint  ?  Ambo  quippe  in  cum  pcccaue- 
rant :  ambobus  iiatus  illc  fuit:ambos  in  carccrem  mifit.  Exindc  rccord*- 
tus  amborum,alterum  corum  rcftituic  in  priftinum  gradum  ;  altcrum  in 
patibulo  lufpcndit.  Eccc,&hic  rcx  mifcrtus  cftcui  voluit;  &  clcmens 
,    fuit,m  quem  fibi  placuit.  Potcrat  vtrique peccatum  condonare  &  remic- 
tcre  iuprlicium,quoniam  aducrfus  ipfum  vtcrque  pcccaucrat.Hoc  nam- 
que  iudici  conccdit  iuftitia,vt  fadam  fibi  iniuriam  doncc  cui  vclit:&:  h^c 
donatio  non  folum  non  eft  rcprchcnfibilis,vcrum  ctiam  valde  laudabilis. 
Communcm  ergo  iram  vtrique  infligere ,  vcl  communcm  vtriquc  pote- 
ratcxhiberc  clcmcntiam :  neutrum  tamcn  ,  pro  fua  poccftatc ,  faccre  vo- 
luit  5  fed  mcdium  tencns,iram  quidcm  erga  altcru  :  crga  altcru  vcro  cle- 
mcntiam  oftendit  An  hoc  inillo  rcgc  quiVquam  mcrito  rcprchcndat^Mi 
mme.  Nam  ficut  clcmcntia  honor  cft  Principis  s  fic  &  honor  rcgis  iudi- 
//4/p5.  cium  dihgit. Siquidcm  vbi  totum  punitur,rcgia  feucritas  crudchfatc  pol. 
luitur :  vbi  vero  totum rcmittitur ,  facics  maicftatis  finc  mctu  difciplina: 
conrcmnitur.  * 

Quis  porr^  ncfciatmundum  vniucrfum,  totamquc  humani  gcncris 
ma Jam  fic  fuiilc  m  manu  Dci,tanquam  duos  illos  rcos  vincflos  in  ma- 
nu  Rcgis  f  Eccnim  cx  quo  patcr  omnium  Adam  pcccauit ,  vniucrfi  cfus 
poftcti  prontcr  illum  rci  fuimus  ^  vindi.Ergo  duo  funt  rc   fcd  vnus  af 

...  .  ^""''T  ^^'^^^^^^-  'Si--^o  homo,quis  cs  V     fpScr  Sco 
i^-.  P.  cnm  Pharaon,  fimditcr  facicnti  rcfpondcrc  non  poftis:^ Quomam  om^"; 
rci,&  omncsfunt  vmdi  ;annon  habetpotcftacc  Dcus^cJITtra  qucr^atus 

admilTus 


I 

.  Copyrighl  ©  201 2  ProQuest  LLC. 

f  coortBsy  of  the  Biblioteco  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 


GENESIS    CAP.    X  L.  591 

a.i.ii..;...  .ft,falcem  xquc vcPharao,  vnidonarc ofFcnfam  ,  ab  alio  aucem 
posnam  cxigcrc; Immo,c|uoniam  homo,qui  pcr  giaciam  fadlus  fuerac  ad 
gloriam imagmis  (5c  UmiHcudinis  Dci ,  pcr  fuum  ipfc  pcccacum  facTrus  cft 
iucuminon  habcc  Dcus  poccftaccm,vt  ait  Apoftolus.iiuafi  figulus,clc  co-  ^f'^^'^^- 
dcm  luto  faccrc  ahud  vas  in  honorcm,&  ahud  in  concumcham  ?  Non  e- 
nimdixicPaulus;  Non  habcc  aurifcx  fcu  argcncarius  poccftaccm  faccrc 
de  eodcm  auro,fiuc  dc  codcm  argcnco,ahud  vas  in  honorcm, &  aHud  in 
concumcham,  quia  id  forcallc  indignum  poftct  iudicari :  kd  a  figulo  kici 
argumcncum  hmihcudinis  compcccnccr  (umpfit.Figuhis  namquc  kiri  ni- 
hil  luco  dignicacis  aduiMC,fi  cx  ipfo  faciac  vas  \n  concumcham,cum  ipfuni 
per  fc  lucum  vilc ,  6c  quafi  concumchofum  fit :  multum  autcra  ilh  digni- 
tatis  confcrt,fi  faciat  ex  eo  vas  in  honorcm ,  '  n  :  Et  nunc  Domhje 
(m  t(aias) pAternofber es  ^,07*  nos Utitrn-.Cy  /-  ''\& op^/^ rpa^it^Hm 

tU4rum  cmncs  nos.  Lutu  fumus,  non  foh\m  quiadc  lufo  fadki  fumus,quod 
ad  qucrclam  noftram  non  pcrtinct :  vcrumcciam  quia  cum  argencca  ra- 
tionc,vel  aurcaplaftc  noftri  Dci  fimihcudinc  fplcndcfccrc  dcbuimus,  p.i 
rcntc  primo  noftro  peccantc,omncs  cum  illo  in  lutum  recidimus,&:  mc  1 
talcs  fadli  fumus.  Quod  vtrumquc  vir  fanftus  lob  dolcns,  dixir :  6«;^- 
pAratHS  fttm  luto  y  c;- ajJimilMHS  fetrn  fMtill^ ,  dr  cinevt.  ^  Obftruicur  ita- 
que  omnc  os  r  nihil  cnim  Dcus  adimit  cis  ,  quos  eflc  vafa  contumc- 
hxpcrmiccit,  quia  fuo  vicio  lutum  fafti  funt:facit  autcm  grarisquod 
non  dcb  '"'  •  cv.-^.  c\  -Mfi  <;  contumchx  ahquacominurat  in  vafahonons 
ficglori  . 

Adh.cc  Rupcrcusad;)cic,candcmhanchiliori.m  duorum  Lunucho-  LocusLuc,?; 
^  ^  rum  fuiffc  prxccrca  hguram  cius  quod  cucnit  Chrifto  Domino  in  cruce 
intcrduoslatroncspcndcnti.  Sicut  enim  lofcph  in  carccrc,&  intcrduos 
vindlos  pofirus ,  vni  corum  fauftum  praedixit  lucccflum,altcri  cxitiofum: 
ica  Dominus  in  crucc  pcndcns  intcr  duos  Latroncs ,  alccri  Paradik  fah- 
citatcmpromificaltcrum  infuo  pcccato  dcrcliquit.  Vcrba  Rupcrtific 
habcnt.  Pulchrc  lofeph  duorum  mcdius  vinaorum  mcarccrc,  &'  v- 
rrMUC  fomni)  fui  congruam  profcrcns  intcrprctarioncm ,  inhocquoqiic 
h-'iraeftvclvmbra  Saluatoris  noftri,qm  duorum  mcdiusmcrucc !a 
rronum,vtriquciuxcafidcm,vcl  mcricum  fuum  dignamdcd.;c  (cnccn 
riam.  Et  illicquidcm  figura,hic  autcm  cxcmplum  cft :  fcd  vtrobiquc 
myftcrium  latct.  Nam  ficut  pincernam  Pharao  rcftituic  in  prift.num 
miniftcrium,&:  honori.  gradum : magiftrum  auccm  piftorum  kiljKn- 
dic  in  paribulo :  &  ficuc  larronum  alrcr  confircns ,  Paradifum  cum  Do- 
•   mino  inrroiuit,altcrver6non  credcns  mortuus  cft  inpcccatoluo:fic 
ncr  Chrifti  paflloncm  Gcr-'-  '   n^Ius  m  grariam  rccipicur ,  &:  \ udajcus 
in  iram  mHfus  cft.  Vndc  s  huic ,  canquam  pinccrnar  pocuhun 

rc-i  fuo  laudis  porrigcnci ,  vcl  tanquam  latroni  Paradilum  inrrocunti  mRo.  . 
dixic  •  yide  ercro  honitatem ,  &  feueritatem  ^Dei :  in  eum  ejuidcm  <jut  re- 
cidit  \  fc.entatem  :  m  te  antem  bonitatem  De.  ,  /?  permanfirr.  tn  ho^ 
mtate  •  &  cxtcra.  Quod  autcm  lofcph  cloquio  D  f  i  inflammanis,  rfsUo^. 


5px  C   O  M  M  E  N  T.    I  N 

vc  dixit  DauiJ,occulta  fomniorum,qua»  nemo  apcrire  potuerat,folus  in- 
terpretatus  ficid  quoque  ad  myfterium  &  typum  Filij  Dei  pertinetrfuper 
qucm  fcptiformis  Spiritus  adco  rcquicuitjVt  Prophctias  omnes  adimple- 
rct,  fcnsiimq;  Apoftolis  fuis ad  intelligcndas  diuinas  Scripturas  aperiret* 
Nimirum  ipfe  cft;  Agnus  ille,quem  vidit  loannes  in  Apocalypfi^qui 
librum  fignatum,qucm  nemo  aperire5&  fignacula  eius  fol- 
ucrc  potuitjfolus  apcruit,&  qux  in  co  contineban- 
tur ,  manifeftauit.   Atque  harc  eft  allego- 
rica  Ruperti  fuper  hac  hifto- 
ria  difputatio. 

lENE 


B  E  N  E  D  I  C  T  I 

PERERII  COM- 


M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T 


ADRAGESfiMVM    P  R 


!  .V  r  .1/ 


1.7«  ■ 


lofepheducfuse  cdrcere,fi^.^f'Ur  i/,u,^,.iA:.iS  eJldMorr\tKr.  j 
nitfuturx  i»  i^egypto  feptennts  abundantta  ,&  pop^i  totidcnt 
annortim fertlttathprdfagta :  quam  ob  caufam  valde  honoratns  a 
Rege,&  annonx  tn  vmuerft  Aegypto prxpofttusefi  }  diicJ.iqiie 
vxore  Aegyptiajuos filtos  procreatttt. 

OsTduosannosvidit  Pliaraofomnium.  i 
Putabat  fc  ftarc  fupcr  fluuium  ,  dc  quo  i 
afccndcbant  fcptcm  boucS  pulchrce  ,  & 
cralTx  nimis:&  pafccbantur  in  locis  palu- 
nbus.  Aliar  quoquc  fcptem  enicrgebant  ^ 
;c  flumine,fa-da:,  confeda-quc  macic :  &: 
_    _  'a  pafccbanturinipfaamnisripainlocisvi- 
rcntibas:dcuoraucruntque  cas,quarum  mira  fpccics,  &  habi- 
tudo  corporum  erat.Expcrgefaaus  Pharao,rurfumdormiuit,  4 
&L  vidit  alterum  fomnium:fcptem  fpic?  pullulabant  in  culmo  j 
vno  plenx  atquc  formofr:  alix  quoquc  totidcm  fpicxtcnucs,  6 
pcrcuflW  vrcdmc  oricbantur,  dcuorantesomncm  priorum  7 
pulchritudincm.tuigilans  Pharao  poftquictem,&faaoma-  8 
nc ,  pauore  pertcrritus ,  mifit  ad  omnes  coniearorcs  Aegypti, 
cunaofquc  fapicntcs :  &  acccfitis  narrauit  fomnium,ncc  crat 
qui  inccrprctarctur.  Tuncdcmum  rcminifccnspinccrnarum  9 
Commcnt.in  Gcn-tom.^,  f  ^  ^ 


zo 
11 


^^.^  COMMENT.  IN 

10.  II  niagiftcr,  ait :  Confitcor  pcccatiim  mcum :  Iratus  Rcx  feruis 
ruis,mc&:  magiftrum  piftorum  retrudi  iuflit  in  carcerem 
principis  militum :  vbi vna no£te  vterque vidimus  fomnium 
prxfagum  futurorum.  Eratibipuer  Hebrarus  eiufdemducis 
militum  famulus:cui  narrantes  (omnia ,  audiuimus  quicquid 

13  poftea  reiprobauitcuentus.  Egoenim  rcdditus  fum  olficio 

14  meo :  &c  illefufpenfus  eft  in  cruce.  Protinus  ad  Rcgis  impe- 
rium  edudum  de  carcere  lofcph  totunderunt:  ac  vefte  muta- 

if  ta,obculcrunt  ei *Cui  ille  ait:Vidi fomnia,nec eft  qui  cdiffcrat: 
16  qux audiui  te fapientilTime  coniicerc.Refpondit  lofeph; Abf- 
i/quemeDeus  refpondcbit  profpera  Pharaoni.  Narrauitergo 
18  Pharao  quod  vidcrat :  Putabam  meftare  fupcr  ripam  flumi- 
nis ,  &c  feptem  boues  deamne  confcendere^pulchras  nimis3&: 
^9  obeliscarnibusjquarinpaftujpaludis  vireftacarpebant.Et  ec- 
ce,hasfequebanturalixfeptem  boues  in  tantum  deformcs 
&:macilenta:5Vtnunquamtalcs  in  terra  Aegypti  viderim^qu^, 
deuoratis  8c  confumptis  prioribus ,  nullum  faturitatis  dedere 
vcfti  gium ,  fed  fimili  macic  Sc  fqualore  torpebant.  Euigilans, 
rurfus  foporc  dcpreflus,vidi  fomnium :  feptem  fpicx  pullula- 
bant  in  culmo  vno  plcnx  ate];  pulcherimx.  Alix  quoq;  feptem 
tcnues  &  percuifa:  vrcdine  oriebantur  e  ftipula:  qux  priorum 
pulchritudincm  deuorauerunt.  Narraui  conicdoribusfom- 
nium,&:  nemo  eft,qui  ediircrar.Refpondit  Iofcph:Somniuni 
Rcgis  vnum  eft:qux  faaurus  cft  Dcus  oftcndit  Pharaoni. 
Scptcm  boues  pulchrx,&:  fcptcm  fpicx  plcnx',fcptcm  vbcrta- 
7  tis  anni  funt,eandcmq;  vim  fomnij  comprchcndunt.  Scptcm 
quoque  boues  tenues,atqucmacilcnta:,quxafccndcrunt  poft 
cas ,  &  feptcm  fpiccE  tcnucs  &  vento  vrente  perculfx' ,  fcptcm 
I.)  annivcntur.c  funtfamis.Qu,i  hocordinccompIcbuntur.Ec- 
--c  (cptcm  anni  vcnicnt  fertilitatis  magna:  in  vniucrfi  tcrra 
u  'V^^f'"'  '^^"^^^"^'^"'^"tiir^eptemanni  alij  tanta:  ftcrilitatis ,  vt 
3  obliuioni  tradatur  cunda  rctro  abundantia:  confumptura  eft 
cnim  famcs  omncm  tcrram ,  &  vbcrtatis  magnitudincm  pcr- 
,^  aituracftinopiarmagnitudo.Quodautcmvidifti  fccudo  ,ad 
candem  rcm  pcrtinens  fomnium :  rirmitatis  indicium  cft ,  co 
5j  quod  h.xt  fcrmo  Dci,&  vcloci^is  impleatur.  Nunc  crgo  proui- 
deat  Rcx  virum  fapicntc  &  induftrium,&  prxficiatcum  Tcr- 
rx  Acgypn : Qui  conftituat  prxpofiros per  cunaas rcgioncs: 

&: 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  LI.  5P5 
&  quuitam  partcin  frucliui  pcr  fcptcin  annos  fertilitatis ,  qui 
iam  nunc  futuri  funt,congrcgct  in  horrca :  Et  omnc  frumcn-  35 
tum  fub  Pliaraonis  potcftdtc  condatur,  feructurq;  in  vrbibus. 
Et  prxparctur  futurx  feptC-  annorum  fami,  qu.x  opprcfliira cft 
Acgyptum,&:  non  confumaiur  terra  inopia.Placuic  Pharaoni 
coiihum,8d  cundis  miniftris  cius:Locutufq;  cft  ad  cos :  Num 
inucnirc  potcrnnus  talcm  virum  ,  qui  fpiritu  Dci  plcnusfic? 
Dixit  ergo  ad  Iofcph:Quia  oftcndit  tibi  Dcus  omnia  qua:  lo- 
cutus  estnunquid  fapientiorc  &C  conhmilcm  tui  inucnirc  po- 
tero?  Tu  cris  fupcr  domum  mcam,  &:  ad  tui  oris  impcriu  cun- 
auspopulusobcdiet:vnotantum  Rcgni  foho  icprxccdam. 
Dixitq;  rurfus  Pharao  ad  lofcph :  Eccc,conftitui  te  fupcr  vni-  41 
ucrfamTerram  Aegypti:tuUtq;annukim  demanufua,&:dc-  4^ 
dit  eum  in  manu  cius :  veftiuitque  eum  ftola  byflina  ,  &  coUo 
torqucm  aurcam  circumpofuit.  Fccitque  cum  afccndcre  fu-  43 
pcr  currum  fuum  fecundum.clamante  pra:cone,vt  omnes  co- 
ram  eo  frcnu  flcclcrcnt,  &  prxpofitum  elTefcircnt  vniucrfa; 
Tcrrx  Aegypti.Dixitquoq;  Rcx  ad  lofcph:  Egofum  Pharao: 
abfque  tuo  impcriononmoucbitquifquammanumautpc- 
deminomnitcrrxAcgvpti.  Vcrtitq;  nomcncuis     vocauit  4J 
Lincua  Acgvptiaca.Saluatorcm  mundi :  Dcditq;  ilh  vxorcm 
Afcncth  tiham  Phutipharis  Sacerdotis  Hchopoleos.  Egrcflus 
eft  itaq;  lofcph  ad  terram  Aegypti  ( triginta  autcm  annorum 
crat  quando  ftctit  in  confpcdu  Regis  Pharaonis  &  circuiuit 
omncsrcgioncs  Acgypt..Vcnitqucfcrtihtas7.annorum:&m  47 
mampulos  rcdaclx  fcgctcs  cogrcgatx  funt  in  horrca  Acgvpti. 
Omnis  ctiam  frugum  abundantia  in  fmguhs  vrbibus  condita  48 
cft  Tantaquc  fuit  abundantia  tritici ,  vt  arcnx  mans  coxqua-  49 
rctur  &copiamcfuram  cxccdcret.Natifuntautcm  loicph  h-  jo 
li,  duo  antcquam  vcnirct  famcs :  quos  pcpcrit  ci  Afcncth  hha 
Phutipharis  Saccrdotis  Hchopolcos   Vocauuquc  nomcn  5« 
pnmogcniti,Mana(rcs,  dicens :  Obhuifci  mc fccit  Dcus  om- 
niumlaborummcorum,&  domusp.uris  mci.  Nomcn  quo-  5 
quc  fccundi  appcllauit  Ephrann  ,  d.ccns  :  Crclccrc  mc  fc- 
c.t  Dcus  in  tcrra  paupcrtatis  mcx.  Igitur  tranfadis  fcptcm 
vbcrtatisanmsqmfucratmAcgypro:caperutvemrclcptcm^ 

anni  inopi?:quos  prqd.xcrat  lolcph:&  m  vniucrfo  orbe  tamcs 
prxualuit,m  c&aa  autc  tcrra  Acgypt.,panis  cratX^ia  clunccc 


5p6  COMMENT.  IN 

j6  clamauicpopulusadPharaonem,alimcnta  pctens.Qiiibus  il- 
le  refpondit:Ite  ad  Iofcph:&:  quidquid  ipfe  vobis  dixerit,faci- 
tc:crcfcebat  autcm  quotidie  fames  in  omni  terra :  apcrukque 
lofcph  vniucrfahorrca,  &:  vcndebat  Acgyptiis :  nam  &:  illos 
opprefleratfames.  Omncfque  prouincia^  veniebant  in  i£gy- 
ptum,vt  emercnt  efcaSj&:  malum  inopix  tcmperarent. 


Vers,  I. 


Poft  duos  annos  vidit  Pharaofomnium. 

N  D  E  N  A  M  ifti  duo  anni  funt  compu tandiPIofephus  com-  i 
putat ab eotempore,quo  mifluseftin  carcerem  lofeph: 
cenfet  enimbiennio  duntaxat  fuiffe  eum  in  cuftodia.  Sic 
jft^jg^^^^^gt^i  enim  fcribit  hbro  primo  Antiquitatum :  Iofephum,poft 
I  bienni j  tempus  in  miferia  carceris  exa(ftum,nihilque  interim  ab  ingra- 

to pincerna  adiutum  ,  Dcus  eripuit  tali  via  ad libertatem,  &  principa- 
lem  digniratem  perftrufta.  Verum  probabilius  di6tu  cft,quod  ab  aliis 
traditur,illos  duos  annos  putari  debere  ab  eo  temporc,quo,fecundum 
interpretacioncm  lofephjpincernareftitutuseft  minifterio  &  dignita- 
ti  fu«;piftor  autem  fufpefus  cft  in  patibulo:  Hoc  enim  non  obfcure  in- 
dicatjfi  quisatcendatanimum,contextusnarrationis  Mofis,  exordium 
huius  capitiscum  extremo  antecedentis  perfpicu^  connedentis  at- 
que  coniungentis.  Opinantur  Hebraei,  proptercalibcrationem  lofeph 
e  carcere  in  biennium  elTe  proIatam,qu6d  illc  maiorem  quam  oportc- 
bat.fpcm  ac  fiduciam  pofuiflec  in  beneuolentia  &  gratia ,  &  promillis 
illius  pincernsE.Quorum  opinacioni  apcrtc  fuffragatur  Sandus  Auau- 
fiinus  in  fermone  de  tempore  82.  Cuius  verba  paulo  fupcrius  fupenl- 
lis  verbis  capitis  40.  Tantum  memento mei cnm  tibi  benefuerit:  commc- 
morauimus,nec  probauimus  tamen. 

Vers.  14.  Protiiiusad  regis  impcrimiicdiiaumcle  carcercIofeph,ro- 
5'    •         ronderunt,acveft:e  mutataobtulerunt  regi.  Cui  illc  ait: 
Vidi  fomnia^ncc  efl:  qui  edifleratrqua^  audiui  te  fapicntiiri- 
me  coniicerc. 

Ph>lomUh.  P^^^^  ^  c  pluribus  verbiselegantcr  appofitequePhilo  &  lofc- 
"^'^'^'^^'  '  ■  y  P'^"senarrant.Philoadhuncmodum,Rcx,inquir,hisau.^ 
1;^  h':^  y  •'^^^^'^"'^^^P^°P^^^^^^^^^»""e"cm:miniftriattonfumpott 
l^^mj  longam  carceris  illuuicm,&  detraflis  fordidis pannis,  elc- 
ganccrveftitum,ceterifciueniroribus  cxpolitum,  adrcgcm  mtrodu- 
cunt.  Qui  pnmo  afped^u  iudicans  hominem  ingcnuum  &  honcftc 
natum,(eIuccntcniminipfafacienotar  ingcnij  ^  anum  hominum, 
non  ommbus  tamen  confpicu«,fcd  folis  pcrlpicaccs  mcntis  oculos 

habcntibus) 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESTS   CAP.    XLL  $97 

habentibus)Priragit,inquit,mihi  animus,  nonfcmperin  obrcuro& 

operto  fore  quod  tcgitur  romniorum  ambagibus :  prx  fe  fert  enim  hic 

iuiienis  fapientiam.qui  veritatem  tanquam  lumen  tenebris  infcrens,a- 

periet.Si  dia  fcientia ,  noftratium  fopliiftarum  infcitiam  detegct  atque 

abiget:Hxc  Philo.Confimilia  fermc  Iofcphus:C6fertim,ait,iuuenem 

accerfitum  rex,manuque  apprchcnlum  comiter  his  verbis  alloquitur: 

Bone  iuuenis ,  quandoquidem  te  prudentem  indicio  famuii  mci  te  a- 

gnoui.enarrafomniotum  meorum  prxfagia,  quemadmodum  ilh  pru- 

denter  ac  vcrc  narrafti.rem  gratiflimam  fadurus  mihi.Caue  autem  vel 

mctu  quicquam  fupprimas ,  vcl  ad  gratiam  ac  vohiptatcm  loquaris, 

fcd  vera  omnia,ctiam  fi  fortaffe  non  Ixtanec  grata  mihi  futura,  hberc 

ac  fidenter  eloquere.  Hxc  lofephus. 
3     nJi/57«r»M,M<(:r/f,^«»^.:ii//fr4f  .•Traditlofcphus.Pharaoneminfonii- 

nononfolumduasillas  vifiones  habuilTe  ,  verumetiam  intcrpretatio- 
nem  earum  vifionum:poll:ea  tamen  cxpergifcetem  atquc  euigilantem, 
fomniorum  quidcm  mcminifle,  intcrpretationis  autem  eorum  no  cflc 
rccordatum.  Vcrba  lofephi  ,hxc  func :  Pharao  cum  eadem  noae  in 
fomno  duas  vifiones  vidirtct,pariterque  interprctationem  earum,hanc 
obhtus.fola  fomnia  retinuit  mcmoria,nihil  lxtum,vt  coiiccre  ipfe  po- 
terat,fi^'nificantia:  conuocatifque  prunaiuce  doaiirimis  Aegyptioru, 
interpretationcm  rcquirebat.Sic  lofephus.Scd  quod  ait,habuilk-  Pha- 
raonem  fomniorum  interpretationem  ,  id  profedo  ex  luo  fenfu  hnxic 
ipfccam  ncc  tradat  id  ,  nec  fignificet  vllo  modo  Scnptura :  qum  po- 
tiiis  contrarium  ex  vcrbis  ipfius PharaonisinteUigi  poteft.  Is  cnim  bis 
loquens  de  fomnio  fuo.ait.fc  vidifli  fomnium ,  dc  uitcrpretationc  au- 
tem  eius.quam  habuerit.nullum  facit  vcrbum,nequaquam  taciturus,ri 
eamhabu.rt"et:prx!crtim  vcro  poft  enarrationem  lomni,  traditam  a 
Iofep'i  cum  interpretatione.quam  prius  iple  habuerat,&  polt- 

eaobli  at,omninocongruereadmirabunduslaudaflet.  Ncc  id 

Mofcsknbcreprxtermififl^et^cum  ad  maiorcm  intcrprctatioms  lo- 
"      ,  &approbationcmidfaceretplurimum. 

n  pLriomsvethhfms:  Qu^taudtmtcfaptemijpmecompce-. 
re  •  Satis  indicat ,  fcnon  habuifl"e  lofeph  tanquam  diuinum  vatem.qui 
diuinitus  prophetico  fpiritu  aiflatus  futura  prxnokcret:fcd  vt  hom.nc 
folert.fl-imum  atque  fagac.fl-imum ,  qu.  per  idoneas  atque  probab,  es 
conicaurasacutcdifpiceretfomniorumfign,ficat.ones,&prudenter 
r     -  retur:iuxtavcterem.llamfentent.am,  ^,  l>c.e  com.cu .  h.nc  C^^  Ui^J 

nmum  perh.l,ao.  Mquc  hxc  Pharaon.s  de  lofeph  ex.H.mat.o 
permanauitad  pofteros.  Eadcm  namquc  multa  poftlxcula  ,fu.t  apud 
Lhnicos  Scriptorcs  opimo.quorum  vnus.  &  celcbrat.flum.s  h.l ior.a- 
rumfcriptorTrogusPompe.us,inlib.36.memor.xtrad.d.t,Iolcphu 
^.Igici"  art.bus  fu.lTc  erud.tum.atquc  adco  .n  exponcndu  fomn.,s  ex-  -^-'A^;- 
cclluifll-  vtartemquoquc.ntcpreand.fomn.acond.dcr.u  Ponamhk  ^^^,^,,, 
fententiam c.us,qucmadmodum eam  Iuft.nu$brcuiatorTrDg.,Lat.,.c  ^,,^  ^rU^. 
reddid.t.Loq..cus  cnim  de  lukph  a  fratr.bus  lui^.  ^^nd.t^o ,  A  qu.bus,  i^ju;. 


5p8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N  ^ 

inquir ,  deportatus  in  Aeeyptum,  ciim  magicas  ibi  artes  percepifTet^ 
breui  ipfi  regi  pcrcharus  hjit.  Nam  &  prodigiorum  fagacilTimus  erat 
&fomniorum  primus  intelligentiam  condidit:  nihilque  diuini  iuris 
humanique  ci  incognitum  videbatur :  adeo,vt  etiam  fterilitacem  agro- 
rum  anue  multos  annos  prouidcrit^periilTecque  omnis  i€gyptus  fame, 
nifimonitueius,rexedi6lofcruari  pcrmultos  annos  fruges iufliffet: 
cancaque experimenta  eius  fuerut,vt  no  ab homine,fcd  a  Deo  refpon- 
fa  dari  viderencur.  Sic  illc. 

Ad  hancporro  dc  fe  hominum  opinionem  difcuticndam, lofeph^ 
dixi t  Pharaoni  verba  illa :  Ahfcjue  me  Dei^  rejpondehit projpera  Fharaoni, 
quorum  hic  eftfenfus :  N6  mihiarrogohanc  fapientiam,vt  ex  me  ipfe 
interpretari  poffim  iftiufmodi  fomnia :  Dei  eft  hoc  opus,non  humanac 
fapientia?  :is  per  me,  quafi  perorganum  fuum,  declarabit  tibi  eaqua: 
faciunt ad  regni  tui  falutem. Atque  ita  lofeph  occafionem  libcnter  cc- 
pitregem  Aegypti  adducendi  in  cognitioncni  veri  Dci.quem  ipfeco- 
lebat.non  igitur  negat  lofeph,fe interpretaturum  fomnia,cum  id  mox 
fecerit :  fed  air,cam  interpretationem ,  fine  naturali  vel  humana  folcr- 
tia&fagacitatcfuafuturam,tocamqueexDci  reuelatione  proucntu- 
ram.  Atquc  hunc  fenfum  clare paraphraftes  Chalda^us  exprelTic,fic  red- 
dens  hunc  locum ;  Nonex  mea fapientia,fedafacie  Domini  refpondehirur 
paxPbaraoni.  Septuagintainterpretes  ita  verterunt :  Sine  Deo  non  re- 
S.meron.  jfondehiturfalutarePharaoni.  S.Hieronymus  in  Traditionibus  Hcbrai- 
cis  fuper  hunc  locum  Genefis  fcribit,in  Hcbrxo  fic  efle :  Stne  me  Detu 
reff)ondehit  pacem  Pharaoni.  Symmachum  autem  ,  morc  fuo ,  apertius 
U:in9L\^\\{U^Nonegofed  Deti^ refpfMit pacem  Pharaoni.Dcchr ^uit  ita- 
que  Iofeph,fe  nonmorealiorum  conie£torum,ied  per  Dei  reuclatio- 
nem  fomnium  illud  interpretaturum.  Hinc  porroliquet,  lofcph  antc- 
quam  veniret  in  confpedum  Pharaonis ,  fciuifle  per  diuinam  reucla- 
tionera,qualcfomniumaccidiflet  Pharaoni,  &:  quid  fignificaret  in  fu- 
turumralioqui  non  tam  fidenter  ac  ccrto  dixiflct  Regi ,  Deum  pro- 
fpera  fibi  refponfurum :  id  eft,  fomnio  illo  fuo  praemonftrata  cfle  pro- 
fpcra,quap  illi  ventura  erant. 
^tVSi  ,  S^d  curCnam  hocfortafl^efubibit  Lcfloris  animum  )  lofeph  non 
fommumt  ha.  ^^f^^^^^xit  qualefomnium  cotigiifct  Pharaoni,priufquam  id  Rex  nar- 
raomanteti^a  rarct :  id cnim  maiorcm  fidcm  interpretationi ,  quam  tradituruserat 
4b  eo  narre-  aftrnxifl^etiidquc  poftca  fccit  Daniel  1< cgi  Nabuchodonofor ,  vt  lepi^ 
^wKn:  ^"V^^^^f  meritouinon  fcct  lofeph:tum  quia  Nabuchodo- 

k.dJonofor.  ^ ^""^  ^y^^r^^^m  fomn,j,c\'  ideo  neccfl-e  fuit  in  mentem  ci  rcuo- 
cariaDaniclc:  AtPharao  bcne  rccordabatur  fommj  fui:&  idcirco 
iuperuacancum  fuifl^ct  id  praenarrai  i  a  lofcpho.Tum  etiam  quod  fom- 
n.uip  Nabuchodonoior  fignificabat  ea  qux  longo  poft  tempore  furu- 
ra  crant:  quarc  vcritas  intcrprctarionis  Daniclis  non  potuifl^ct  tunc 
cuidens&ccrtafierircgi,nifiperexpofitionemfomn.;m^^^ 
lehabucrat,^prorfusfueratoblitus.Somniumvcr6  Pharaoni  fignifi. 
cabat  id  quod  mox  futurum  erat:  vbcrtas  cnim  illa  fcptcnms ,  illo  ipfo 

anno 


GENESIS  CAP.  XLI.  5PP 
anno  incapit,id  eft,  ftaiim  poft  interprctationem  fomnij.  Vcritas  ita- 
que  intcrprctationis  loleph  ,  mox  cognofcenda  &  comprobanda  erar. 


PRIMA  DISPVTaTIO. 

Kyfn  fonmium  tllud  Pharaonis  fuerit  propheticum  y  &ob  id  vocari 
ipjfe  popt  Propheta:&an  tlla  fcrtilita^  y  prtlitas  fcptennis^ 
naturaUter  faUa fity  an prAter  ordinem  natttrx. 

SuperiUU  <i^erl?isy  vERs.if, 

Rcfpondic  lofcph :  Somnium  Rcgis  vnum  cft  :  qux  fafturus 
eft  Dcus  oftcndir  Pharaoni. 

X  illis  verbis:  giu^faauru^  efionedUPharaom.Vi^^^  Sommum  vh* 

nium  illud  Pharaonis  fuiflc  prophcticum:  apert^  enim  fi-  raonts  fmjfe 
<ynificatur,^'fuillc  a  Deo  miflum  Pharaoni ,  &:  ad  prarfi-  prophettcum, 
|nificandum  futura  que  Deus  ipfc  faaurus  erat.  Non  ta-  "^^J^^^^  ^'^^^^ 
menidcircopropric  dici  potcft  Pharao  foifle  Prophcta: 
quod  eiusfomnij  fignificationem  per  fe  non  intellcxerit,  fed  a  loleph  y-,^  mtiTpreti 
acccpcrit,cui  potius  nomcn  Prophctx  conucnit ,  quodpcrDci  reue-  eiu^fommjU 
lationem  fomnium  ilKid  Propheticu  intcllexerit,  &  interprctatus  fue-  fip^'-^ 
rit.  Bene  hoc  dcclarat  S.  Auguft .hb.  1 1.  dc  Genefi  ad  hfic  modnm  fcri-  '  ' 
bens  :  Quibus  figna  pcr  ahquas  corporaHum  rerum  fimiHtudincs  de- 
moriftrabantur in  fpiritu ,  nifi  acceiriflet  mentis  otficium,  vt  ctiam  in- 
tc!!igercntur,n6dumiHierant  Prophet2E:magifque  propheta  crat,qui 
liucrpretabatur quod  ahus vidilTet^quam  ipfc  qui  vidiflet.  Vnde  appa- 
ret,magis ad  mentem  pertinere  prophetiam  ,  quam  ad  illum  fpiritum, 
qui  cft  '  '  im  animge  infcrior  mente ,  in  quo  rcrum  corporahum 

fimihtu  .  ..primuntur.TtaquemagisIofcphpropheta,quiintelle- 
xcrat  quid  fienificarent  fcptcm fpica?,&  feptem  boues ,  quam  Pharao 
qui  eal  vidit  in  fomnis.  Huius  enim  fpiritus  informatus  cft  vt  vidcret; 
iHius  mcns  illuminata  eft  vt  inteliigeret,ac  pcr hoc ,  m  iHo  crat  hngua 
in  ifto  prophetia,quia in  illo  imaginatio  rerum,in  ifto  imag.nationum 
intcrprctado.Minus  crgo  Propheta  cft,qui  folafigna  rerum^  fignifica- 
tarumpcr  corporalium  rcrum  imagincs  vidct :  magis  vero propheta 
crt.  qui  folo  iliarum  imellcau  prxditus  eft  :  lcd  maximc  Propheta  cft, 
qui  vtr^  rccllit,vt&videatinfpiritucorporalium  rerumfigni- 

ficatiu  1  ^>dines,  &  cas  viuacitate  mentis  intelhgat/icut  Danic- 

liscxcelIent!atcntara&probatacft:quiRegi  &  fomniumquod  vi- 
derat  dixif  &  quid  fignificarcr,  apcruit.  Nam &  ipfae  corporaUs ima- 
giiles^^^^^  cvprcft'^  funt ;  &  carum  intellcaus  reuclatus  eft  m 

mentc.Sic  ibi  Auguftinus.  Confimi 


6qq  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Gregomi.     Confimilia  fcribit  Gregorius :  explanans  cnim  verba  il!a  Tob,  qu« 
fuiit  in  cap.  i  3 .  Ecce  omnia  hdc  vidit  ocuUts  meHSy     audtuit auris  mea  ,  (37- 
iyitellexifi^gHlu:\tdL(cnh\i  \n\\hAi.  Moral.  In  illo  vidcbat  lob  alTiften- 
tia  quoe  in  tempore  fecutura  erant,  cui  nec  futura  veniunt,nec  prxteri- 
ta  difceJuntifed  cun6la  fimul  ante  cius  oculos  alTiftunt.Et  quia  ea  ipfa 
quas  ventura  erant ,  alia  efle  vidit  in  operibus,  &  alia  in  di(Sis>ideo  re- 
de  fubiungitur:£/  vidit  octihis  TneHS,(y  andluit auris  mea:StA,  vtilitatem 
ifta  non  habent,fi  intellcftu  carcnt.Vnde  congruc  fubditur;£r/;;r^//fX7 
friguUi.  Cum  enim  aliquidoftenditurvelauditurjfi  intellcftusnon  tri- 
buitur,prophetiaminimceft.  Vjditcnim  Pharao  per  fomnium  ,  quae 
eranr  Aegypto  ventura:  fed  quia  nequiuit  intelligere  quod  vidit,pro- 
p4M/e      ph^.j2  pQj^  f^if ^       afpexit  Baltafar  articulum  manus  fcribentis  in  pa- 
rietCjfed  prophcta  non  fuit,quia  intcllccSum  rei  quam  viderat^non  ac- 
cepit:Vt  igitur  B.Iob  propheti^  f]piritum  fe  habere  teftetur,non  folum 
vidifle  rc,&  audiflejfed  etiam  intellcxifle  omnia  aflerit.  Hxc  Gregor. 
S.Jbomas»    Horum  Do£torum  veftigia  infcqucns  S.Thomas,in  eandem  fenten^  6 
tiam  prxdare  difputat,in  Secunda  Stcunda^quxtt.iyj.artici.  Docet 
enim,quemadmodi!m  in  humana  dcftrina  ccrnere  ett  duas  re$ ,  &  re- 
prarfentationcm  in  intelleftu  intelligibilium  rerum  pcr  fpecies  intel- 
Jigibiles;&  itemiudicium  intelk<ftus,de  rebus  fibieo  modo  reprjfen- 
tatis;&  hoc  pofteririS  multo  prarftantius  eft  priori,  vt  quod  principali* 
ter  &  dodi  inam  pariat ,  &  hominem  faciat  fcientem  ita  rem  fefe  ha- 
bere  in  prophetia.  Eft  cnim  inea  repraf  entatio  imaginum  &:  fimilitu- 
dinum,  per  quas  figurantur  &  fignificantur  futura  ;  &  efl:  inielligentia 
iftiufmodi  fign'ficationum,&  hzc  propDc  fatit  prophctam,nec  fineea 
quilpiam  pi  opheta  proprii  dici  poteft.  Qiiocirca  fubdit  ha?c  vctba  B, 
Thomas:  Horum  duorum  principalius  eft  primum  in  prophetia ,  quia 
iudicium  eft  complementum  cognitionis.  Et  ideo ,  fi  cui  diuinitus  fiat 
repra^lentario  aliquarum  rerum  per  fimilitudincs  im.Tginarias,  vt  Pha- 
raoni&  Nahuchodonofor  ;aut  etiam  per  fimilitudines  corporales  & 
vifibilesjvt  BaItafar:non  eft  talis  cenftndus  prophera .  nifi  illuminctur 
cius  mens  ad  iudicadum.Sed  talis  apparitio  eft  quiddam  imperfedlum 
in  genere  prophetia?:vnde  a  quibufdam  vocatur  cafus  prophetia:,  ficut 
&  diuinatio  fomniorum:  Erit  autem  propheta  cciamfi  folum  illumine- 
tur  intcllc6tus eius  ad diiudicandu  ea  qux  ab  aliis  imaginarie  vifa  funr, 
vt  patet  de  lofeph  qui  expofuit  fomnium  Pharaonis.  Vcrum  ficut  Au- 
gurtin  )s  dixit  hb.  1 2.fuper  Gencfin  ad  Iitteram,maximc  propheta  eft, 
qui  vtroquc  prf cellit,&  videns  corporalium  rerum  fignificatiuas  fimi- 
litu  Jines ,  &  eas  viuacitate  mentis  intelligens :  &  caetcra ,  qux  ibi  S. 
Dodtordcinceps  pcrfcquitur. 

Illudpraftcrca  exverbis  eifdem  illislofeph :  G^u^  faauTH^efl  Dens 
oHendit  Pharaom.  plan^Mntelligitur/eptennem  illam  abundantiam  ,& 
poltea  lcptennem  quoquc  flerilitatem  Atgypti,  .1  Deo  fingulari  qua^ 
dam  &  propria  rationc  efl^c  faftam ;  id  enim  clar^  oftendit  illud  :  Qu^ 
S^ttHm  ejt  DCH4.  Atqueidipfum  fignificauit  Dauid  in  Pfulmo  lo:^. 

com 


G  E  N  £  S  1  S    C  A  P.    X  L  I.  6oi 
comr  s  hanc  hiftoriam,ait  Qn\n\:Focauit{DeHs)fitmcmJtiperter' 

YAm  .  .  ::eQS  vmim^  in  feruum  vemnddtus  ejl  hfcph:  Dixit  aiitem> 
rflr4«*f/wwfm,fecuiidiimphrafim  Hcbraicam,  pro  co  quod  cll ,  mifit, 
vclfccitc''  '  '  eft  illudetiamPauIiad  Rom.^.r^^c^^^^'??^'^ 

mnjlnt.iu  Scdcnim  dubitari  poflet ,  an  iHa  fcrtilitas 

&  ftcrilitas  Aegypti  fit  a Deo  fad^a  modo naturali ,  &  pcr  caufas  naru-  ^ fi.rtUus 
rales^an prxter  modum.&:  ordinem,curfumq; natura:.  Dicerct  fortafle  JEgypt»  naut 
quupiam,  faftam  fuilTc  illam  fertiHtatcm  5c  fterilitate  ab  ipfo  qqidem  rAbteranpr^ 
Deo.fed  modotamenaturaH,&:ordmc.Deusenim,quiexomnixter-  ''J"/^^^^^^ 
nitate  coftitucrat,vt  illo  tempore  eflet  vbertas  illa  &:  famcs:cum  crea- 
uitmundum,  ita leriem  &: ordmcm  caufaiumnaturahum  ,tam  coele- 
ftmm,qwam  fublunarium  inftituit  ac  difpofuit,vt  illo  tepore  caufa:  na- 
turales  cfficientcs  abundantiam  in  Aegypto  per  feptcm  continuos  an- 
nos  cocurrercnt ;  &c  poftea  per  totidcm  annos  coucnirent  caufae  natu- 
rales,famcm  in  Aegypto  affcrrc  folitf .Hac  itaque  ratione  hqnct,ferti. 
lirarcmillam  ,&:ftcrihtatem  Aegyptiacam,  fuifle  profeftam  a  Dco, 
hi.  k-que  tamen  modo  naturah,  &:  fecundiim  ordinem  naiurac  fa6\am. 
S    \'c.rum  contraria  opinio  propior  vcritati,  &  facrnc  Scripturx conue- 
niccior  videtur.  Etenim  diuina  Scriptura  euetum  ilhus  vberratis  &:  fa- 
mis,  tanquam  pccuharc  quodda fa^um  Dei ,  &: quafi  miraculu  quod- 
dam  fin^ularis  prouidentuT  diuinx  circalofcph  &:  lacob  commemo- 
rat  &:  prxdicat.  Quod  fi  illud  1  aftum  cflct  modo  naturali,&  per  caufas 
naturalcs,ficutcxpofitucft,potuiflctfcrtiUtasilla&:fterihtasperaftro. 
loaicas,&phyficas  rationes  &:  coniefturas  prxuideri  acprardici;  con- 
t'        -1  in  hoc  loco  no  obfcure  Scriptura  indicat.Et  ver6,prarter  or- 
^  modum,atquc  curfum  naturxcft^maximam  abundantiam 

rcrum  omnium  in  eadem  rcgionc  pcr  feptem  continuos  annos  pcrdu- 
-oft  cam  proxim^,per  feptem  ahos  continuos  annos  fummam 
^:m,  &:famem  fubfequi.  Ccteriim  quo  mclius  intelligatur 
quemadmodum  illa  fcptennis  vbcrtas  &  fterilitas  a  Dco  fada  fit^fcirc 
conucHt,  Nihinundationccaufam  cflcm  Acgyptotumabundantia?, 
tum  fterihtatis,fcd  contraria  tamen rationc.Exundatio  cnim  Nih mo 
derata  caufa  cft  abundantixinimio  aut  parcior,  aut  contra  cxubcran- 
tin.  caufa  cft.  Audi  Piiniu; ^'ilus,  inquit,certis  anni  diebus,  ^^,,, .  ^^^^.^ 

t      1    .o.pcrtotamfpatiatus Aegyptum,tcccundusmnatatterrx. 

Cau'as  hu'us  incrcmenti  varia*>  prodi.icre:  led  maxime  probabiles  E- 
co  tcmporc  cx  aducrfo  flantium,  rcpcrcuffum  vltra  ora  aclo 
:  imbres  Acthiopiar  aeftiuos,  iifdc  EthefijS  nubila  ill6  ferenti- 
bus  erchquo  orbc:auaus  Nih  pcr  putcos  mefurae  notis  deprehendun- 
tur  luftum  mcrcmentum  eft  cubicorum  fexdccimiminores  aqnaejion 
omnia  ricTant,amphorcs  dttment,tardms  rcccdendoihx  lercndi  tcpora 
abfumunlfolo  madcntc-,illar  non  dant,  fitiente.  Vtrumq;  reputat  pro- 
uincia  In  duodecim  cubitis  famem  fennt:m  trcdecim  etiamnum  cin- 
rit-quatuordccuiicubitahiIaritatcmafFerunt:quindccimfecum^^^ 
fcxdccim dclicias.Max-miim  incrcmctum fuit  ad hoc  a^m,  cubitorum 
Commeivc.m  Gcn.Tom^.  g  g  g  6 


6oz  C  O  M  M  E  N  T.    l  i\ 

decem  &ofto,Claudio  Pnncipe:Minimum,quinquc,Pharfalicobet- 
lo,veluti  necem  Magni,prodigio  quodam,  fluminc  auerfantc.  Sic  Pli- 
nius.  Fccit  igitur  Deus  praeter  vim,&  modum,&  ordinem  nattirx ,  vc 
illo  tempore  incrementum  Nili  per  feptcm  coHtinuos  annos  fieret  vl- 
tra  fexdccim,vel  deccm  &  ofto  cubiia :  vnde  tanta  illa  fertilitas  Aegy- 
pti  fecuta eft.Contra  ver6,vt  per  annos  feptcm  proximi  fubfcquentes, 
pcrexiguus  Nili  eflct  auftus ;  infra  duodecim  cubita,aut etiam  quinq; 
ex  quo  fummam  famcm  accidcre  ncceffc  fuit. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

CurduoPhamnis  fcmmd  fufrmt}cum  idemvtro- 
lihetfigmfcitretur. 

E  D  quid  eft  illud  quod  dixit  lofcph:  Sommum  rtgts  znim  4 
f/??Scripturaenim  duofuiffe  narrat  fomnia ,  diuerfa&'^ 
temporibus,&  vifionum  difrimilitudinc.  Vcriim  fic  pro- 
^^j^^^,  fe6l6  res  habet.Fuit  vnum  fomnium  fecudum  rcm  figni- 
HWJFvUj^Fr^  ficatam,  vtroquc  enim  fomnio  fignificabatur  vbertas ,  & 
tterilitas  futura :  fucrunt  autcm  duo  fomnia  fccundiim  diucrfitatem 
temporum,  &  diuerfitatcm  fignorum,quibus  idcm  fignificabatur.  Sed 
cur  Deus  geminauit  fomnium,  fi  vtroq*,  idem  fignificabatur futurum? 
f'ddur/om  Qiiatuorrationcsafferri  pofTunt.  Principio,id  valuitad  certiorcm  fa- 
ma  Hltm  >-  ^iendam fidcm  futuri  euentusfomnij ,  vtomnino  futurus  crederetur. 
iwficantia    Licct  enim  in  Dci  vcrbis  &  di6^is,refpe6lu  ipfius,a?que  ccrtum  fit  vni- 
m.fertt  pha^  cuiTi  &  fimpltx  diftum  cius  &  promilTum,quam  fi  millits  idcm  ipfum 
diceret  atque  promitteret,cum  fit  prima  &  fumma  vcritas,  prorfufquc 
jmmutabihs:attamen  refpcau  noliri,non  itidemrcshabet.  Noscnim 
plus  crcdimus  hominibus  idem  farpius  affirmantibus  aut  promittenti- 
bus,quam  femel  dicentibus:&  plus  crcdimus,  fi  verba  &  promifTa  iu- 
reiurando firment,quam  fine  iurciurando.  Ex  quo  fit ,  vt  Dcus  fermo- 
ncm  fuum  accommodans  ad  conditioncm  naturx  noHrscquod  ccrtif^ 
hmumi  nobishaberivulc,autfpcrari,id  multipHcata  dtnuntiationc 
&  promimonetradat,autiureiurando  adhibito  confirmet.  Et  quiafx 
pe  DeusahqnidfuturumpriEdicit  promittendo, aut  comminadoinon 
ablolutc,  (cdconditionaIiier-,quod  non  eft  implendum  nifi  poiua 
conditione,  guam  ponerc,  in  voluntate  &  poteftate  hominum  cH  •  cx 
TLJ  V        '''^'  P^^Ji^tiones  diuinar  nonnunquam  prsrd .dlum  non 
habcant efrcaumjcuius  gcneris  prxdiaionum  excmpla  rcperies  apud 
IWmiamcap.i8&^^^^^  ^^j^^P   J  P^^ 

m re  nrlr^  P-^»f ->ncs  conditionalcrr^.e  fortc  ^u.fpiam  rx.ai 
maret  prardi6honcm  futurx  vbertati5,&  ftcrilitatis  in  Ae^ ypto,ex  ifto 
gencre  pra.di(aionum  cffe ,  geminatum  eft  fomnium ,  idLque  l^s 
prariiguratum,  vt  omnimoda  eucntus  futuricertitudo  deciararetur. 

Dcindc 


C«r  Deus 


GENESIS  CAP.  XLI.  6oj 
Deindc  talcs  geminata:  locutioneb  vel  vifioncs  in  Scripturainter- 
dum  (ignificare  lolcnt  celcrem  rei eiientum ,  id  cft ,  non longinquum, 
fcvl  lam  propinquum  Scinftantem.Quodeciam  in  vulgari  confuctudi' 
nc  loquendi  aliquando  vrurpatur:qijcm  enim  inftanter  vocamus,&:  tc- 
ftm^  ac  cito  venirevolumus,gcminationc  vtentcs,diccrc  lolemu5,Pc 
tre  Petrc,  vcni  vcni.  Ergo  gcminacionc  lomni j  fignificabatur  propin- 
quus  atquc  inftans  cucntus  reirnempe  paulo  poft  illud  fomnium,atquc 
cius  intcrprctationcm  ,  fcptennis  illa  vbcrtas  incocpit.  Atque  has  duas 
caufas  gcminati  fomnij  ipfemet  lofcph  reddidit  Pharaoni  illis  vcrbis: 
GUiod  autem  vldHltJicundo  ,  ad  eadeni  rem  ferttfWJS fimninm.firrnttatis  m- 
dicmyn  ejh  co  cjuod  (iut  fermo  Dei,&  velociiis  implcAtur, 

TcrtiamrationcmLyranusreddit  huiufmodi :  Pcrvtrumquc  fom-  ^ 
nium  coniunftc,  id  cft,  per  boues &  fpicas  fignificari  dcbuit  fcrtilitas 
&:  fterihcasierist.  Duplcxcnimcft  caufafertihcatis tcrrx,  tum  bdna 
fcminatio^quam  faciunc  bona  &  multa tritici  grana;quam  dcnotabanc 
fpicx multipliccs  &  plenac :  tum  bona  terra?  aratio ,  &  cultura ;  cui 
defcruiunc  in  primis  &  conducunc  boucs  vahd?,&  arado  idonei:  quod 
prxfigurabac  vifio  pinguium  boum.  Contraria:  autem  res  funt  caufa 
fteril°ati>imala  nimirum  f«mentis ,  quam  fignificabant  fpic^  lUx  fic- 
c«,&  vcco  vrentc  perculfz,  quac  vcl  nulla,vcl  perpauca  &  vitiata grana 
tritici  fuppeditarc  poterant  in  vfum  feminandi:5i:  itcm  mala  terra:  ara- 
tio  &  cult  jra,quod  pracnotabatur  illo  in  fomnio  priori,per  vaccas  illas  ^ 
macdcntas  5c  imbcciUas.Qu  irta  ratio  harc  traditur  a  Thoftato.  Ferti- 
litas  tcrrar  pcrtincns  ad  vfus humai;jr  v>2,duabus  in  rcbus  potiffimiim 
cft  pofi:a,in  frugibus,&:  in  animalibus.  Et  ficut  intcr  frugcs,quantum 
ad  viaumhominum,principatumtcnetfrumcntumificintcranimalia 
dcferuicntiahuman2vitx,primoloco  ccnferi  dcbcnt  bouesproptcr 
coria  ad  uucgumentum,  ^  carncj  atq.'C  lac  ad  efum  ,  prxcipue  autem 
proptcr  arationcm  terrx  atquc  culturam.  Aptiffime  igitur  fertihtas  & 
ftcrilitas  tcrrac  pcr  illas  potiffunum  duas  ics,boucs  duo  &  fpicas  triti- 
ccas,duobus  illis  fomnii<^  prarhgurata  cft. 

Niincergo  prouidcac  Rcxvirum  {:apicncem,&  induflrium, 
&:prxficiac  cumrcrrx  Aegypti,qui  conftituatprxpoficos 
pcr  cunaas  rcgioncs:&:  quintam  parcem  fruauum  pcr 
k-pcem  annos  fcrciliraris,qm  iam  nunc  futuri  lunc,congrc^ 
gct  in  horrca:  &c  omnc  frumentum  fub  Pharaonis  potcfta- 
te  condacur,fcructurc]uc  in  vrbibus. 

V  LC  H  R  fc  iocum  hunc  enarrat  Philo.  Nam  cum  com- 
mcmoraffcc  qucmadmodum  lofeph  intcrpretatus  fuUWt 
illa  fomma  ,  fubdit  eum  poftea  talc  quoddam  confi- 
^  lium,adoccurrcnd'  mfutuiar  fami, dcdiflcPharaoni. Haec 
rZ^r  a.ic.r  lofeph,' qux  fomnia  prxmoncntifcd  mihi  nuc  quoddam  lup- 
oetU  rerncdii  m  tantis  malis  faluccm  affcrrc  queat.  Vrbiu  ac  re- 
^  gggS  ^ 


(^04  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

gioniim  exitialis  tnorbiis  eft  fames,  cuius  vires  oportet  fragere,  ne  ni- 
niirii  ingrauefcens,  deleat  incolas.Succurrendum  autem  huic  periculo 
elt,ad  huc  modum.Ex  feptcm  annoru  fertilitate,  quod  fupererit  homi- 
nii  latiecatijhoc  ell,  quinta  pars,  reponatur  oppidatim,  vicatimq^jnon 
transportando  fruges  alio  longius,fcd  vbi  dcmetuntur,ibi  aflcruado  in 
vfum  eius  loci  hominum.Eas  porro  fruges  cefeo  cum  fuis  fpicis  &  ma- 
nipulis  condendas ,  non  autem  trituratas  ncc  purgatas :  idque  quatuor 
Z  ^3"^^^  faciendum  arbitror.  Quarum  vna  ell,nc  citius  vitiat»  nudc- 
^mTpurgMly  tegmine :  altera,vt  per  figulos  annos  renouetur  priftinse  copix 

fedmjfiCfsO'  n)emoria,rufticistriturantibus,&  fruges  euentilatibus.  Tertia,ncini- 
mampt*lt^  co-  ri  polfit  frumcaci  numerus,  dum  incertum  cft,  quatum  fpicap,manipu- 
fer^%nd^^!r  ^*^"^ ^^"^^"^^"^'^^^^  colonos  deficiat  rcputantcs  quantumab- 

yemtn  4  ej'  fumptum  fic ;  fcd fecuritatc nou  mmus  quam  cibo  fefuftineant:  fpes 
enimalitcumprimis  ,graue  penuria^  malum  fubleuans.  Quarta  caulli 
cft,vt  &  iumentis  condatur  pabulum,quibus  ariftx, palea^que  ,  purga- 
menta  t:rugum,pro  alimento  funt.Hjc  cura  committenda  eft  viro  pru- 
denti,nec  auaro ,  qui  poflic  fine inuidia &  reprchenfione  exequi  niunus 
hoc,tanta  dexteritate,vt  nihil  populo  de  famc  futura  fuboleat ;  durum 
eft  emm  iam  ant^  a^gris  animis  fpem  in  futurum  adimere.  Si  quis  por- 
ro  caufam  fcifcitctur,refpondeatur,oportere  ficut  in  pace  paratur  qua: 
belli  tempore futura  funt  ex  vfu ;  fic  in  frugum  copia  profpicere  in  fu- 
turum  inopi.r;incertum  aucem  elfe  quando  bellum ,  vel  fames  im  mi- 
ncat,quidvefuturum  tcmpusferat.  Paradum  igitur  mature  fubfidium, 
(^u.iu  prin-     ^^^'^  ^^"^  ccmpus  poftulauerit.Sic  Philb. 

cur^  Sedperpendamusilla  ytxh3i,Promdeat  Rexvirumfaptentem,  g  ^fnui^ 
clfcdebeatpn^  pif^rn,& pr^clat eumTerr^  ^egyptiMultum  intereft  prudentis&:  boni 
hhca  annona.  prmcipis  praccipuam  annona^  publica;  rationem  &  curam  fufciperc  ac 
gerere:nempc  huius  incuria  ac  ncgligentia  multa  populis  incommoda 
&:mgentiafertmala;necrar6etiam  magnas  in  plebe  turbas  &  fedi- 
tianes  iulcitat,agicatque  in  furorcm  populos  aduerfus  reaores ,  atquc 
inuilum  reddic  Prmcipcm,&  exofum.  Eft  igitur  in  Rcpubhca  princi- 
palis  cura,prouidere  &  comparare,  quibus  abundc  populo  viftus  fup- 

petat;nctrugesdeficiant,neplebsfametabefcat,nefrumctariivelfup. 
preftioncfrumenti,vclcnormitateprctii,efurientes  pauperes  oppri- 
ttnt  ;;^^^^>^;^^^^-^^que.  Romani  quondam  in  primis  public^e  annona:  ranl 
^^^^  f  ncm  habere  oportere  cenlentes,  eius  procurandsc  vn'um  qucmpiam  dc 
pnncipibus  Reipublica.  viris  pr^efeaum  crcabant.Primus autem  pra:- 
tectus annona:(vt  lcribit  Liuius)  creatus  eft,L.  Minutius ;  eo  vide  ice  t 
tcmporcquo  cata  Vrbem  inopia  inuafit,vexauftquc,vt  multi  cx  plebe 

cttrrinrTir""""^^^  obuolutislfefc  in  TiberiiJ  ^r^! 

cipuauerint  Eftenimmi(errimumgcnusmortis,famemori.      ^  ^ 
Frocuratioan  ...^"'"^r'  "''"^  ^aximi  fuiffe  momenti  atque  digni^ 

....  7--^J,^^^^^P"^lR^"^^"o^[atisargumetifit,eamPompei 
rye,a       ^^5^anspiratas,debcllatumqucMithridatem,atquc  Onenceni  Ro 

mano  Impeno  fubiugatu,  trcf^  orb.s  ,u..s^lo.S^u^^^^ 

fuilfe 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  L  I.  57S 

fuilTc  dchtam',ncc  minus  ci  quam  fuperiora ,  glorix  addidiffe.  Is  vero 
annonaria  cxpcditionc  fufccpta,cum  magnam  frumenti  vim  cx  Lybia, 
Sardinia ,  Sc  Sicilia  colledlam  ad  cfuricncem  Vrbcm  mari  coportaret, 
ingenti  oborta  tempcUatc,nautifque  timorc  cunilabunJis,  inlcendes 
nauim,&  anchonm  cueUi  iubcns,cxclamauit,Nauigadi  neceiricas  eft, 
non  viucndi  necefTKas. Lubet  hic  adfcribcrc  vcrba  Phni j  cx  Pancgyri- 
co,quibus  hxc  cofirmari  atque  iUuftrari  poffunt.Sic  ille  fcnbit ;  In(lar 
cgo  perpctui  congiarij  reor  affluentiam  annonx.  Huius  aliquando  cu- 
ra  Pompeio  non  minus  addidit  glorix ,  quam  pulfus  ambicus  campo, 
cxaAus  hoftis  mari,Oricns  triumphis  Occidenfquc  luftratus.  Ncc  vc- 
ro  lUc  ciuilius ,  quam  parcns  noftcr,  auC^loritate,  confilio,  fidc  rcclufit 
vias,portus  patcfecit,itincra  cerris,lutoribus  mare, liccora mari  rcddi- 
dicidiucrfarquc  gcnccsica  commcrcio  mifcuit,vt  quod  gentium  ciret 
vfquam  ^idapudomncsnatumeflevidctctur.  Nunc  fincvUius  iniuria 
omnibus  vfibus  noftris  annus  cxubcrat :  quippc,  non  vt  cx  hoftico  ra- 
pcx,pcricurxqucinhorrcis  mcfl^cs ,  ncquicquam  queritantibus  fociig 
aufcruntur :  dcuchunt  ipfi  ,  quod  tcrra  genuit ,  quod  fidus  aluit ,  quod 
annus  tulic ;  ncc  nouis  indiaionibus  prcflijad  vctcra  tributa dcficiunt. 
H:nic  fifcu5,quicquid  videturcmcrcjindc  copix  ,  indc  ajinona,dc  qua 
iiiccr  liccnccm,vendentcmquc  conueniac:inde  hic  facictas ,  ncc  fames 
vTquam.  Acgvpcus  alcndis,augcndifquc  fcminibus  ita  gloriata  cft  ,  vt 
imbribus  cccloquc  dcbcrct.  Siquidcm  proprio  fcmper  amnc  pcr- 
fufa^ncc  aho  gencrc  aquarum  folirapingucfccrc ,  nifi  quas  ipfa  dcuc- 
Kcrat:tantis  legetibus  inducbatur,  vt  cum  fcracillimis  tcrris ,  quaU 
nunquam  ccfl^ura ,  ccrtarct.  Hxc  inopina  ficcitatc  ,  vfquc  ad  iniuriam 
ftcrilitatis  exaruit  ,quia  pigcr  NUus  cunc^antcraluco  fclcac  languidc 
cxtulcrac,ingentibuslicct,ctiam  tunc,illc  fluminibus  contcrenduSp 
Hinc  pars  magna  ccrrarum  mcrgi  palanci  amnc  conlucca,alco  pulucrc 
incanduit.  Fruftra  tunc  Acgvptus  nubda  optauit,  coelumquc  relpexir, 
cum  ipfc  fcecundicacis  parcns  contraftior  &  cxihor,  nfdcm  vbcrtatcm 
ciusanni  anguftns ,  quibus  abundantiam  luam  cohibuifiet.  Nequc 
cnim  foliim  vagus  lUc  cxpanditor  amnis  intra  vlurpara  fcmpcrcol- 
lium  fubftiterat  atque  hxfcrat ,  fcd  fupino  etiam  ac  dccinenti  lolo,pIa- 
ctdofc  moUiquc  lapfu  rcfugum  abftulcrat ,  nccdum  fatis  humcntec 
terras  rcddiderat  arantibus.   Hxc  Plinius :  cuius  longiorcm  paulo  hic 
rctuli  orationcm,vt  ex  ea  cognofccrcc  Leflor  proprias  Acgypci  fcrti- 
hcacis,&  ftcnlitatis  c    '       quibus  paulo lupri  di/pucac^um  cft. 
X  z     Et  qHmtam  vana^  mperfptcm  amos  fcruUtatis  cvgreget  w  hor^ 

rc  t  >Eftima  quanta  fucrit  iUa  fcptcnnis  abundantia;cui  dcmpta  qum- 
ta  nartc.nihil,n on  modo  dcfucrit  fatictati  Aegyptiorum,  fcd  ctiam  fu- 
nerfucrit.  Scd  cur  quinta  pars  rcfcruataeft  ,&  non  potius  mcdictas-, 
NoncnimquintaparsfufficicnsvidcturfuturafuifTeviauiAegypno. 
rum  in  feptcm  annos.  Scd  refpondcndum  cft  ,  fatis  illam quintam  par- 
tem  fuiffc :  nam  ctiam  in  tempore  ilhus  ftcrilitatis,  ahquantulum  lere- 
ba^ur  &  metebatur.Si  quidc  iuxtanpas  Nih aliquanto  Ipatio  proptcr 

Bggg  i 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


6o6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

modicarn  Nilicxundationem  fcri  &:  meti  aliquid  potcrat:  nam  &  dc 
bobus  macilentiis  diftum  ti\  lupra,qu6d  pafcebantur  in  ipfa  amnis  ri- 
pa,in  locis  vircntibus.  Sed  quia \i\ud  perexiguum  erat,  rcfpcftu  totius 
Aegyptijidcircoducebaturpro  nihilo,&  loreph  dixit,per  totum  illud 
repcennium,nec  feri,ncc  meti  potuifle.  Deindc  diuires  potentcs  vi~ 
rijtemporcfertilitatis  ingentcm  copiam  cibariorum  referuauerant  in 
fubfidiumfutura?  ftcrilitatis,  vndc  non  folum  ipfi,  fed  complures  alij 
fultentabantur:  Adiice,  quod  temporc  famis  multo  parcius  viucbatur 
quam  tempore  vbertatis^necelTariis  tantum  degcndar  vitat  cibariis  co- 
tentis  hominibus.  Verumquaerat  fortafle  quifpiam  ,quemadmodum 
frumenta  conleruari  tunc  potuerint  per  quatuordccim  annos ,  nimi- 
rum  a  primo  anno  vbcrtatis,vfque  in  vlcimum  ftcrilitatis.Refponden- 
dumeftjidcirco  potuitfc  conferuari  ,quia  frumenta  non  condebantur 
ante  trirurata,  &  a  palcis  purgata,fcd  reponebantur  fafciculi  fpicarum 
cum  fuis  ftipulis,&  ita  perdiu  conferuari  potcrant ,  quod  ille  naturalis 
cffctlocus  frumenti.  Quanquam  falfum  eft  jfuifTe  frumcnta  refcruata 
in  quatuordecim  annos,  fcd  tantum  in  feptem.  Nam  qua?  primo  anno 
vbcrtatiscoIligebantur,feparatim  reponebantur  invfum  primi  anni 
fterilitatis  :&  quxinanno  fccundo  fertilitatis  collcila  funt,fcorfim 
reponebancurin  viilum  fecundi  anni  fterilitatis;&:  fic  deinceps  in  aliis 
annis. 


.  Placuit  Pharaoni  confiliiim ,  Sc  cunQ:i$  miniftris  cius :  Lo- 
cutufquecniadcoSjNuminiienire  porcrimus  talcmvirij, 
qui  Spiritu  Dci  plcnus  fit?  Dixit  ergo  ad  lofcph :  Qu.ia 
oftendit  tibi  Dcus  omnia  qu^  locutus  cs,  nunquid  fapien- 
tiorem^&confimilemtui  inucnirc  potero  ?Tu  eris  fuper 
domum  meam,&ad  tuioris  impcrium  cunAus populus 
obedict:  vnotantum  Regnifolio  tcprxccdam.  Dixkque 
rurfusPharaoad  Iofcph:Ecce  conftitui  te  fupcr  vniucr- 
fam  Tcrram  .«gypri :  tulitquc  annulum  dcmanufua,  &: 
dediteum  in  manu  eius ;  vcftiuitquc  cum  ftola  byffina,& 
collo  torquem  aureum  circumdedit.  Fccitque  cum  afcen- 
dcrcfuper currum  fuumfccundum,clamante  pra:cone  vt 
omncs  coram  co  gcnu  flcacrcnt,&  prxpofitum  cffe  fci- 
rcnt  vniucrfxTerrx  Acgvpci, 

Vlcherrimvm  huius  hifWtraaatiicxpIicatum^iJ 
que,tumlitteralcm,tumallcgoricumtraditPhilo  ineo 
qucm  fa^pe  commcmorau,mus,l.bro,  qui  fcribitur  Dc  lo ' 
leph,f,uedevirociuili.  Sic  autem  iUe  fcnbit :  Rcx  audita 
fommorum  uuerpretar.onc  apti(nma,&  vencaci  maxime  coi^rna ,  fi! 

mulqur 


GEMESl         Al»,    XLI.  6oj 
mulquc  con(Hio,vt  apparcbat,'n  luturiim  vtilifTtmo  ,  familiaribus  fuif 
3cciti5,fubmi(ra  vocc  dixit :  Num  inucnieinus  taleni  hominem  afflato 
diuinitus?  Cumquc  vidercteisfuam  probari  fcntcntiam,conucrfusad 
lofcph  propi  ftantcm  ait,  Ptopc  cft,c)uc  quatri  iubcs :  tion  longc  quar- 
rcndus  cft  homo  iftc  ,  quem  dixifti ,  prudcns  atquc  induftrius,  qui  tua 
exequatur  monita :  tu  is  es:  nec  cnim  (ine  numine  harc  vidcris  locutus 
Htc  prxferturam  palatij  mci  fufcipc,  fimiilquc  totius  Aegypci  procu 
rationem.Ncc  cft,cur  quifquamhanc  meam  facilitatcm  acculec,quafi 
digniorcm  feiudicans.  Nam  cxcellcntes  naturxf^ott  habcHt  opus  ad 
cxperimentum  longo  tcmpore ,  ncc  uidocilem  vfus  djfciplinam  defi- 
derant,fcdinci)nilantcrferebu$  ingerunt  :&  pr^fens  ftacu^  moranoii 
pa:icur,immincntenccc(ruatc,cuiocyusprofpicietTdum  eft.His  diilis, 
cuin  proregc  inftituit ,  vel  Rcgem  potius ,  reh«fto  fibi  folo  Imperij  no 
minc,poteftatcm  illi  ccdens,noc  quicquam  no  dcfercns ei  quod  ad  ho- 
norcm  cius  pcrtiacret.  Dedic  quipp^  rcgium  ei  annulum  fignatorium, 
veftcm  augurtam,torqucm  aurcam,currumqiic  lccundum  a  rc  gio:  at- 
que  ita  mbct  cum  per  vrbem  circumuehi,  prxcedente p^xconc  , atquc 
indicante  noui  magiftratus  clei^ionem.Nomcn  quoquc  nouum  indi- 
dit  ci,quod  Inrerpretem  figiiificat  hngua  vernacula ,  &  vxorem  dedir, 
fiham  clarilTimi  apud  Acgyptios  viri ,  qui  Sohs  gcrcbat  faccrdotium. 
Atquc  hxc  aili  Tunc  circicer  annum  actatis eius  trigefimum.  Ecce qua- 
lcs  fint  euentus  piorum  virorum  :  impcnuncur  ilh  quidem  fxpc,  &  dc- 
cl'.nancur,non  tamcn  corruunt,rcd  firmitcr  ftant,ne  fupplatari  cjucant. 
Quis  enim  cxpeilifrct ,  intra vnam  diem,  c  fcruo  Dommum,  e  vin Ao 
prmcipem  ommum ,  c  carccran j  vicario,  proregcm  fieri,  &  regiam  in- 
habicarc  pro  carcerc  ,  excremaignommiain  fummumhonorem  com- 
mucaca?  Faaafunttamcn  ha:c,&  ficnc  (arpius,quando  Dco  placncrit: 
modofubfidatahqua  probitatis  fcincilla  in  anima  ,  quam  neceffecft 
peroccafionem  candercere.  Hxc  Philonis  difpucacio  ad  hiftoricum 
huiusloci  tra<ftatumpertinec.  r  l  i-  u 

14     Allegoricamporr6ciufdemhiiioiuL  interprctationcm fubdic hanc 
Philo :  infignia  honorum ,  &  ornamenta  quar  Rcx  concuhc  in  loftph, 
h ''uram  gerunt &  imagincm  corum  quac  viro  ciuih  concingnnc.  Dici- 
tu^r  lofcph  in  fccundum  a  regio  currum  afccnd.lTe ,  &  qui  Rcnipnhh. 
cam  traaat/ccundus  a  Rcgc  habccur , cum  ncc  pr.uatus  fic,  nec  Rex, 
fuus  mamborum  confioio  ,priuato  ciue  pocior ,  rcg.a  poceftaic  intc. 
nor :  fubieaus,  tanquam  Regi,  populo,  cui  per  omn.a  vu  t  gracihcari 
hona  fidc  ac  fcdulo.  Fertur  antem  fubhmis,  fcu  fclla  curuh,cum  a  nc- 
eotiis ,  tum  \  multitudine  in  altum  clacus ,  prarlercim  cum  m jgna  par- 
uaoue  fu  cedunt  ex  fcntentia ,  neminc  rcflance,aut  opronence  le  ,  tcd 
vt  m  nauipationc ,  Dto  omnia  gubcrnantc  falutaritcr.  Annulus  a  regc 
datu.^infienc  cftfidei  magiflracum  intcr&  popuUim  mtercedentis. 
Cxtcrum  ^.rques  aurca  non  ad  glona  foUim ,  fed  &  poenam  pertinc- 
re videcur  OuaikIiu  enim  adminiftranci  Rcmpubhcam rcs ciuiles bc- 
nc  procc  dun t-,  placet  fib. honoratus  a  ctutbus :  cuai  autcm  aduerfitas 


6oi  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

acci Jit  non  volenti,  quod  damnandu  cfTct;  fed  fortuito  quod  merctur 
veniam  •>  nihilominus  nnqua  inicvfta  in  torquem  manu  trahitur;  quafi 
eum  fic  increpante  populo  domino  fuo:Hanc  torquem  donaui  tibi,or- 
namentum  quidem  in  profperitate ,  fcd  quafi  vinculum  &  catenam  in 
aduei ficatc.Hadlcnus  fuere  Philonis  verba,qu3e  commemorata  funt. 

Admirabilem  hanc,quam  in  lofeph  cernimus,metamorphofin,  fu-  i  \ 
bitamque  in  contr irium  commutationcm rcrum,  vt  eodem  die  ex  fcr- 
uo  &  claufo  in  carcere,in  principem  &  dominum  Aegypti,fumni6quc 
honorc  ac  poteftatcwpr^ditum  euaferitjfcitiffimc  Dauid  cccinit  in  Pfal- 
mo  104,  illis  verbis :  rucanit  famem  fuperterram ,     omne  firrnamentum 
pants  contrmit.  Mifit  ante  eos  virHm,  in  ferHum  vcnundatus  e[t  lofeph.  Hh^ 
miliaHerunt  in  compedibi^ pedes  eius  ^feyrnm  peftranfit  animam  eiHs,  donci 
l'eniret  verbnm  eim.  EloqHutm  Domini  infla?nmaHit  eHm.AIifit  ReXyCfr foUiU 
ettyn :  prtnceps  populorum  ,     dimifit  enm.  ConHituit  eum  dominum  domm 
fMy&  princfpem  omnis poffcffwnis  fud :  Fterudiretprincipes  eius^ficut fimet- 
ipf^miQjrfnes  eim  prudentiam  doceret,  Confimilia  traduntur in libro 
Sapientia:  cap.  i o.vbi  hxc  fcripta  funt  de  lofeph:  //^c (Sapientia)  ven» 
ditum  iuftumnon  dereli(jHit  ^feda  peccatoribm  liherAuit  eum  :  dcfcendltijHC 
CHm  illo  in  foueamy  &  in  vincuUs  non  dcreUquit  Hlum.  Donec  ajfcrret  ilUfce-- 
ptrum  regni ,  &  potentiam  aduerfus  eos  tjui  eum  deprimcbant :  &  mtndaces 
oftenditcjui  mctCHlauerunt  illum^&  dcditilU  claritatemxternam.  Circa  illud 
diclu  Pharaonis;  Mum  inuenire poterimm  talem  virumyejui (firitu  Deiplc" 
AugitWm.  ;/;/^///?annotauitB.Auguftini|s,iam  tertium  in  diuinaScriptura  vfquc 
ad  hunclocum,  effe  infinuatumSpiritum  fan£lum.  Auguftini  verba  in 
qu^ftione  1  j^.in  Genefim,huiufmodi  funt :  Eccc  iam,  nifi  fallor,ter. 
tio  infinuatur  nobis  in  hoc  libro  Spiritus  fanftus,  id  eft,  Spintns  Dei 
Primoin  exordjo  huius  libri,cum  diilum  cft  : Spiritm Detferebaturfu- 
peracjuas.  Secundo  cum  dixit  Deus  ^oc :  Nonpermanebit  Spiritns  metfs 
inhominibm  ijtis.quiacarofunt.  Et  tertio  nunc,cum  Pharao  dixic dc  lo- 
feph ,  efTe  m  illo  Spiritum  Dei.  Nondum  tamen  lcgimus ,  ncc  inueni- 
Deant^  uita  '""^  "^'^^"'^^""^  ^P^^^^""i  f^niilum.Sic  Auguftinus. 
$e\plTnlt  ,  ^""^''^i  "^^^^'^^f^^^d^  ^^^^ fia,  &  dedit  eum  in  manu  ^ 
loTHm.o^di  «e'Uur  argui  pofl^i  falfitatis , ac refclli  duo  Plinij  difla.  Primumait, 
ilHm  quoiHa  femporebclliTroianinonfuifl^cvfumannulorumicumhoc  loco  men* 
Pj/n^  e^.utH  tio  fiatannuli  Phuraonis,  traditi  lofcpho :  id  vcro  faftum  eft  non  mi- 
nus  fexcentis  annis ante  bellum  Troianum.  Deinde  fcribit  vfum  annu- 
iorum  m  fignando  non  fuifl^c  apud  Aegyptios :  atqui  Pharao  annulum 
luumtradidit  Iofepho,obid  pr;ecipue,vt  co,qua!cumquc  firnaret  iUc 
tanquam  rcgia  mandata  3c  iufl^a  haberentur.  Ponam  dc  vtroque  verba 
Phn.;,qua.  funt  in  cap.  i  .lib.5  3.  Nec  Iliacis  temporibus  ,  inquit,  vllos 
Juifle  ann.los  vidco :  nufquam  certe  Homerus  dicit ,  cum  &  codicil- 
Jos  m,(luatosepirtolarum  gratia  indicet ;  &  conditasarcis  veftes  ,  ac 
vaia aurca  &  argccea,&  ea  colhgata  nodi,n6  annuli  notd :  fortiri  quo- 
quecontra  prouocationes  duces  non  annuhs  tradit.  Fabricam  etiam 
«eum  Hbul^,&  alia  muliebris  culius/icut  inaures  in  primordio  fadi  - 

taffc 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS   CAP.  XLI.  609 

rarte  fine  mcntionc  annulorum.  Idcm  paulo  infra:  Non  fignat  annulis 
Oriens,aut  ^tgypcusctiam  nunc,littcris  contcnta  folis.Ucmquc  traciit 
Strabo dclndislib.i  5.Ncccommifli,ncc dcpofici  iuravlla  habcntlndi:  StrAh». 
ncc  tcftibus  indigcnt^nec  figillis;  fcd  vcrbis ,  auc  littcris  fimpliciccr  crc- 
dunt.AnnuIorumporro  vfus  prx»cipuus  fuit  duplcxituni  in  digitorum 
ornamcntum,ac  dignitatcm  perfona::vndeapud  Roraanos,cqucftcr  or- 
do  a  plebe,annulorum  infigni  diftingucbatur. 

Vcrvim  frequcncilTimc  vfus  annuloru  fuit  fignadi  gratia,vcl  epiftolas, 
vcl  mandata,vel  cdi(fla,refquc  pretiolaSjquas  incadlas  cfle  volcbanc. Alc- 
xandcr  Magnus  poftdebellatum  Darium,  &:  Afi.r  impcrium  compara- 
cum.duobusannulis  fignandi  gratia  vtcbatur.  Litterascnim  fuas  inEu- 
ropam  fcripcas  vcrcris  annuli  fui  gemma  obfignabatiquas  vcro  in  Afiam 
mittcbat,&:  ad  gcntcs  qux  fub  Dario  faerant,his  Darij  annulus  impone- 
bitur:vt  apparerct  vnum  annulum  duorum  tancorum  Rcgum  no  capc- 
rc  fonunam.Erat  icem  annulus  fignum  dcliberatx  voluntatis    uTjpcrij>  CmttHi  Uh.s^ 
imo  fignatacxequi  oporcerct.Qupcircacum  Babylone  iam  moribun- 
dus  Alexanderinrcrrogaretur  ab  araicis ,  quem  impcrij  fiii  defignarct 
h.rrcdem:rc(pondit,Opciraura.Idcm,fcxto  poft  die  prccclufa  vocc,cxcm 
ptumdigitoannuluraPcrdica?  tradidit:quar  res  prxiudicium  quoddam 
fucceftorisabeo  dcfign.ati  vidcbarurcflc:nametfinoirvoce  nuncupatus 
h.rreSjiudicio  tamen,talique  indicio  vidcbatur  elcdus,  Ergoannulus  i 
Pharaone  datus  Iofepho,fignum  fuit  nonfolum  principatis  cuiufdam  ho 
noris  ac  dig'Mtatis;fed  audoritatis  infupcr  atquc  potcftatis :  vrquxcun- 
quccofignata.iS'!!'-  cfljnr.pr*^  Rce'*^  mand.iri'^^  iufsisquc  accipcrcntur 
abomniDus. 

cumjiuLxi?)fsuui.h\i\\xii:ii  tciiuuiimi  acque  candidifllmi 
qcnu^  .  ..  :mmaximo  inprctioiSchonoreac  delicijs  habitum.&digni  ^f^^^^'^*^ 
tatis atqae  honoris  gratia principibus viris,&  facerdotibus vfitacuraA'  in 
rcb  is  (acrisacdiuinisadhiberiloIirum,incuiuspoftca  locum  fucccfliflc 
V  :  rur  purpurr  vfus.  Erant  huiufmodi  byflinx  ac  lincx  vcftcs  apud 
/L  '  ntiospr.rcipuxdignitatis,^  quibusmaximc  conftabat  Sacerdotalis 
vcfticus.Scribit  Plinii  '  '   *  " ^ni,qucm  alij  gofipon  vo- p/,;,  /,^^S. 

cant,plurcs  xilmon,Jc  .  vocari.cx  quibus  vcftes 

Saccrdotibus  Acgypnis  gratiflimx  funt.  Et  collo  tor^Hem  aurcum  ctrcun- 

'\  Intcro'  ^       harbarxgcntesin  bellis  quondamvficari  Aunitor^ 

io:i:[unr,toro    cgimus,quascollo,oftcntanda:  opulcntix  ^tw 

oratia.  circundabanr.  Gallos  Romanum  Capitolium  oppugnanccs  au- 
P.'istorquibus  candidafuacolkobuindb'  habuifl  ..orix  prodicum 
cft.  Vn  Jc  Vu'gilius, 

yiraatu  lucent  Saiulmtum  U^eA  colU 

^uro  innettnntur.  ^ 
Celcbris  fuic  apud  RonvanosTiri  Manlij  Romani  pugnacontraCal- 
lum-quem  iIIe,Romanosad  fingularc  ccrtamcn  fupcrbc  prouocantem, 
fineularivircutcoccidicjto      ^  ^uc  ,  quaornatus  crat,  dcrraaam  illi,. 


.guinolcncaih.  Lollum  mdidic.  Ex  quo  illc,poftcnqf., 
Comm.inGcn.Tom.4.  hhhlv 


6io  COMMENT.  IN 

eiiis  cognomentum  Torquati  promcruerunr.DariusPcrfarumRcx  pr«- 
lium  confeucurus  cum  Alexandro,excrcitum  habuit  purpiira,  argcntoq-, 
6c  auro  pra:fulgcntem;&  milites,quos  Pcrli  vocabant  immortales ,  au- 
reisincollotorquibus  infignitos,barbarx  opulcntia:  infignia,  &adma- 
turandam  vidoriam  accrrimaMaccJonibus  incicamcnra. 

Fecltcjue  eum  afcendere fnper  CHrrum  fmm:  Sccundii  videliccrjad  often 
tationemdigniratis&glorix.  Vocabatur  autem  fecundus  currus,quod 
Rcx  duos  habcret  prafcipuos  currus:vnum,quo  folus  ipfe  vehereturral- 
terumquemafcendere  iubebatcum  quem  pra:  cxteris  honorare  volc- 
bac^quiquc  proximus  ipfi  erat  dignicate^ac  poccftate  in  regno  fuo;&  quc. 
cum  rex  dabat  fe  in  publicum,&  cum  magnificcntia  prodibac  foras,  fo- 
jijfiterus,  lumomniumincurrucomitemhabebac.  Afluerus  Mardochxum  iuflic 
^Jiher  6.  af^^cndere,non  fuper  currum,fed  fuper  equum  fuu.  Et  forraflc  antiquio- 
ribus  temporibus  &  apud  rcges  Acgypti  pocior  erac  vfus  curruum,quam 
equorumiconcra  vcro  poftcrioribus  cemporibus  &  apud  Reges  Perfa- 
rummaioris videcurfuiflchonoriSjCquo  pulchre  ac4nagnificc  fellato, 
(^udnitmolim  o^"^^^que,quam  curru  vehi. 

I^orummji'  Animaducrcat  Lccftor  quacnam  fuifle  doceat  Scripcura  apud  Princi- 
gma  homnn-  pes,antiquis  illis  tcmporibusjionorum  infignia,&:decora  ,  &  ornamcn- 
bm  de  fe  hene  ta,quibus  homincs  maxime  honorari  &  decorari  folcbanr.  Hoc  loco,le- 
merius  Trtnct  gin-jus  fandum  lofcph  fuifle  honocatum  a  Pharaone  annuloregio,&:  fto 
%t  byflina,&  corquc  aurea,&  curru  rcgio  fecundo ,  Sc  vt  clamancc  prae- 

concomncs  coram  eo  gcnu  fledrercnt ,  &  prxpoficum  efle  fcirenc  vni* 
ucrfae  ccrr.-e  Aegypci.  Non  diflimili  honoris  gencrc  ab  Aflucro  eflc  afFe- 
d:um  legimus  Mardochaeum  in  libro  Efthcr  cap.6.in  quem  collacus  a 
regemulciplexhonorenarracurhifceverbiseo  loco:  Hcmo  cjnetnrex  ho^ 
norare  ctipitydebet  indutveflihHS  regtjs:(^  imponi fnper  equum  ,<^«/  de fella  re^ 
gis  eft :  accipere  regiurn  diadema  fuper  caput  fHurn:^  primus  de  RegU 
principihus  ac  Tyrannis  teneatecjuum  eiusy(sr per plateamciuitatis  incedens^ 
clamans  dicaf.Sic  honorahituryCjuemcumcjue  rex  voluerit  honorare.  Ec  apud 
Danielem  capicc  quinco  fcripcum  eft,  Regem  Balcafarem  edixifle :  6^i- 
cuncjuelegetScriptttram  hanCy&  interpretattonemeius  mamfeflammihifecc' 
ritypurpuraveflieturyC^torcjuemauream  habehttin  coUo  tertius  in  regno 
meoerit.  In  priorislibri  Machabocorum  c.i  i.prodicum  cft,  Antiochum 
Regem  filium  Alexandri ,  mififle  lonachx  honoris  caufa  vafa  aurea  ia 
minifterium,&:  dcdifle  ci poceftaccm  bibendi  in  auro,&:  vc  purpuram  in- 
i^irflUih.^,  duerer,&haberccfibulamaurcam.  Eftaurem  fibulaproprie  ornamen- 
'Acnetd.  tum  cinguh  ad  vcftcm  fubIigandam,quod  oftendit  Vugil.ille  verfus, 
Aitrea  purpuream  fithneiiit  flhula  veflem. 


TERTIA 


GENESIS   CAP.  XLT. 


TERTI  A  DISPVTATIO. 

fignificatHcbraica  di^io  Abrcch. 
Super  illis  ^erhisy 
Clamantc  prrroncA-r  omncs  coram  co  gcnu  fleacrent. 

Ro  lii  j^cv;;/  juctererjt, Uchvtiicc  cft  jlmch,ciuoA  omifcrunt  cctyox  hebr^a 
Scpmaginta  lnrcrprctcs-.ficenim  vcrterunthunc  locura:  * 
Et  clamamt  ante  eum  prdco,^  conjiituit  em  fifper  omnem  ter 
ram  >^r^)/>f/.Symmachus ,  ipfum  Hcbraicum  nomcn  reti- 
ncns  ntv\i\u\\t\Et  clamauit ante  eumyAhrechy  fc<ldi(5lio  ifta 
Hcbraicavaricaccipitur,&  exponitur.  Quidam  interpretantur  gcnu  fic- 
aere.  vti  vcrtit  Aquila,&  habct  noftra  tranllatio  Latina.  k\\],Pat^r  Rcgt< 
vt  habct  paraphrahs  Chaldaica.Multi  Fater  rrr7fr,qucmadmoduin  intL  ^ 
pretaturS.HicronymusinTraditionibusHcbraicisfupcr  hunc  locum,  ^,y-j^,„,,.,„„- 
cumqiio  fatis  concordatThargum  Hicrofolymitanum  ,  fic  expruiiens  o/Mjhr. 
fcntcntiam  huius  loci^  Et  ecce  pracomz.ahant  coram  Iofeph,&  dicebant: 
Vtuat pater  regis^eim  ejl  princeps  in  Sapientia^iy'  tenertn  annts,  Audiat  Le 
<aor  an-  •  ^     -rum  quoddam  Olcaftn  fupcr  hoc  loco,minimc  afpcrna. 
dum  n,mquit,Hcbraicam  4^^^/;  quidam  compofitamarbi- 

t'.v):  u  cA  .t^,quod  cft/^4rrr&  w/;,quod  cft  ff«rr,quafi  vocarenteum 
pitrcm  tcnci  um-.patrcm  quidcm ,  propter  fapientiam  ;  tcnerum  autem, 
proptcr  iuuentutemicum  quo  congruit  quod  mfra  dixit  lofeph ,  (c  con- 
ftitufum  ciTc  a  Deoquafi  Patrcm  Pharaonis.  Alij  vcro  (mipliccm  pntat 
cffc  di^-  ^  ^<  hiturum  vcrbi  harach ,  quod  figaificat  bcnedtcere,  & 
,  m  henedicamAded  hcnedicue.Tl^JiTZum  vertit  hocloco 

"     >i.i/.Etquia  ^^r.irfe  figmficat  ctiam  gcnu  flc(flerc ,  ideo  priorcs 
U   v.rrcrunt.Egoiftisfubfcrlbo^vnicam  diaioncmcflc  putans  ,  &:huc 
cffc  (vnfum^cr  cLimaHerunt.ante  eumgenufieaam.  vcl  diccbatur  illis  genn 
'  chtc.  fi  tamcn  vcrtos  bencdicam  ,  non  prohibco  Vltimo  verti  pollcr 
V  auar,  quod  eft  eieuare,  cui  cxpofitioni  congiuit  qaod 

\l  ir  Et pr^pofult  tttm  fnper  vniuerfam  terram  Aegyptt. 

Vcrbaporro  Sana.H.cronvmimTradttlonibusHcbraicism  Gene-  S.u.r.n. 
Om  fupcr  Lc  loco  haiufm.>di  fum:  Aquila  tranftuht,  Et  clarnamt  tn  con^ 
r  c  Jeui.  ad^rr.c:'h!une.. .  Symmachus  ipfa  Hcbraica  verba  rctmens, 
:t.  Et  cUwamt  ante  eum  ,  ^br^ch,  Vndc,mihi  videtur  non  tam  adgeni- 
\  '  .^infa!u:aiui)veladorandalofcphoaccipipoteft,mtcUjgcn. 

a  quod  H jbr.ci  rradatit  diccntes,  Patrem  tcnerum  cx  hoc  fer- 
' "  «  rr.n^f^rri     yib  quippc,  ^^i/frdicitur/fc^^^dclicatuSjfmc  tencrri- 
I™  "  £"  =  ^cr.  .ufr:/u6d  u„,.  prudcn,«m  quuUj.  P«cr 
c™..i,..S  fjcfn  fcd  mm  zmcm.  tci«:minus,adolckc„s,&  puci. 


S.  Hierony-a, 

in  Genefimi 
nonni*ttc]t*>im 
difcrepat  a.  rtd 
gata  transU' 
tfone  Latma, 


S.AuguJl' 
S.Gregor. 


6ii  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Sic  Hicronymiis.  Sedenim  obijcere  quifpiam  poflTetjSi  tranflatio  Latina 
huius  libri,eft,vt  crcditur,Beati  Hieronymi,in  qua  ille  voccm  ahrech,  ver 
tit^^/^wy^^^d-r^^^quomodo  idem  in  Traditionibus  Hebraicisin  Genefim, 
hanc  intcrpretatjoncm  improbans^vertendum  potius  cenCet^Paterterjer? 
Refpondcri  potcft  dupliciter^vel  Hieronymum  mutafle  fcntetiam,quod 
vnolocodixerat,in  alteroioco  corrigcndo.  Potior  tamen  habenda  eft 
fentcntiaquamfccutuseft  in  tranflatione  Scripturac  *,  cum  ea  tranflatio 
tot  Patrum  fufFragiis,6(:  vniucrfalis  EccIe/i^Eauftoritate  comprobata  fic, 
Vel  dici  potcft^tranflationcm  huius  libri,Iicet  maxima  ex  partc  Hierony 
mi  fueritjin  ea  tamen  rcmanfifle  quardam  permixta  ex  antiquifllma  qua- 
dam  editioneLatina,quam  Sandlus  Hicronymus  in  caput  quadragcfi- 
mum  nonum  Efaiiir,communcm;  Auguftinus  lib, 2.  Doftrinar  Chriftia- 
nx,Italam;  S.Grcgorius  in  Epiftola  dedicatoria  Moralium  ad  Lcadruni: 
Veterem  appellant.Ex  quo  fit  vt  in  Latina  tranflationc  facrorum  librorij, 
quam  accepit  Ecclcfia  a B.  Hieronymo,  multis in  locis  quxdam  fint  ali- 
ter,quam  intcrprctatafucrant  aHieronymo,  ibireli<aa  ex  Veteri  illa,& 
communi,&  Irala  tranflarione.  Atquehanc  opinioncm  etiam  fccuti  funt 
Auclores  Praefationis ,  quae  prarpofira  eft  Bibhis  Sixrinis  Romx  nuncf 
ediris. 


C^VARTA  DISPVTATIO. 

De  nomme  illo  Saluatoris  mundi,  quo  Jofefh  vecatus 
eJlaPharaone. 

Supenllis 'Verbis, 

Vers.  45.      Vcrtitquc nomciieius ,  &  vocauit  cum  lingua  Acgy- 

ptiaca,Saluatorem  mundi. 

IcNiFicATVRhis  vcibis,Pharaonem,nomen  Hebrjeu, 
quod  eratlofcph.&quoantcavocabatur^mutafTeinaliud 
nomcn,  quod  crat  Acgyptiacum ,  fignificans  Saluatorem 
mundi :  quoniam  ipfc pcr  (apientiam  ,  &  induftriam  fuam 
feruaucrat  a  famis  cxitio  vniuerfam  ^gyptum ,  complu- 
rclqucal.as  proumcias.  Pro  illo  Salnatorem  mundi,m  hbris  Hcbraicis 
luntdua:d.(aioncs  Zapha„at,^haamcha,  quas  voces  qu.dam  intcrprc- 
tm{»mSalHatoremmttndi,  ficut  habctnoftra  tranilatio  Latina,&  ita  ex 
poncnducenfet  S.Hicronymus  in  Traditionibus  Hcbraicisin  Genefim 
1  lcr.que  tamen  .nteiprctati  funt ,  Abfconditorum  intcrpretcm .  fiuc  rc^ 
uelatorem:quod  obf^curafomniorumpr.xfigia  fagac«cr  intcllcxi<lLt,& 
prudcntcr  mtciprctatus  cfTct;  &  hoc  modo  intclhgcndas  clfc  illas  duVs 
voccs putarunt  Ph.lo  m  I.bro  dc  lofcph,  &  lofcplfus  i  .hb.  Antiquita"?, 
&al.|  Rabb.n,,&  Chryfoftomus  arquc  Thcodorctus,  fuper  hC,c  locum,' 

&  S.Augu 


G  ENE  SIS    C  AP.  XLl.  613 
&S.Aug.iaQu.^ft.i34.  inGencf.  candemqueinterprctationcm  habet 
Paraphrafis  Chaldaica,&:  tranllatio  Pagnini,ac  Vatabli.  Idemque  figni- 
ficalle  creduntur  Scptuaginta  Interprctcs  ,qui  pro  illis  duabus  vocibus 
fubftitueruntvnam  hanc  TfimthophaH€chy(\wmi  Patres  interprciantur 
Occultorum  interprctcm. 
2  2     Huius  porro  varictatis  caufa  eft  ,  quod  illx  dux  voces  poffunt  accipi 
vel  tanquam  voccs  i£gyptiaca?,&:  ita  fignificant,Saluatorem  mundi  \  vcl 
tanquam  Hebraicx,6c  fic  dcnotant  Ablconditorum  rcuclatorcm,&  ma-  ^^^^ 
nifcftatorcm.  Oleafterfupcr  huiufcemodi  varictate  hxc  (cribit:  Rabbi  ^^1^"^^ 
Abraham  in  commentarijs  ita  dicit:Si  didliones      fmt  i€gypti2,ncfci- 
mus  carum  Ggnificationcm.Thargu  vcrtit,  rocauit  eum  virum^cm  abfcon^ 
dit.t  fHjn reueUta.  K\hh\  Salomon,Abfconditorum  expofitorcm.  Mihi 


t.>  un^»nu..v   magisdubitacur.quodea  tblum 

lioc  iocrrcpcriacur ,  Rabbini  tamcii ,  &  omncs  alij  putant  fignificarc  rc- 
uclatorcm.Et  poftquam  nuUa  cft  alia  conicdura.ad  venandam  proprism 
cius  ri'»nific.itioncm,tcncnda  cft  commuais  fcntentia.  Sic  Olcafter.  Vc- 
rum  in  iftiufmodi  rcbus,  anteomncs  crcdendum  eft  B.Hieronyrao ,  qui 
fupcr  iftarc  in  Traditionibus  Hebraicis  in  Gcncfim  ad  hunc  modu  (,cn- 
bit  •  Licct  Hcbraice  abfconditorum  rcpcrtorcm  fonet ;  tamcn  quoniam 
ab  ^eyptioimponitur,cius  lingu*  dcbcthabcre  rationcm.  Intcrpre- 
tanturi4urduxillxdi(a.oncs  (?rmonc  Aegypti^o  (S;^luatotmund.jco 
quod  orbcm  tcrrx  ab  immincnti  famis  excidio  libcrar.f.  Hxc  S.  H.ero- 
nymus.Scdenim  cum  in  tcxtu  fctipturx  huius  loci^dicatur.vocatum  elle 
lincua  Aegvptiaca,Saluatotcm,nullus  videtur  fuiffclocus  opinands 
duLllasdiaioncs  fuilfc  Hcbraicas :  fed  neccflc  fuitex.ftimare ,  fuiflc 
Acgyptiacas.  Verum,fciat  Lcftor^vcrba  WKLingua  ^egyfnaca,q,vcmt 
fn  fitina  Tranflationc.non  cfle  in  ali.s  libr.s.nec  Hcbra.c.s,ncc  Chalda.- 
cis  ncc  Grxcis:fcd  appofita  cflc  i  Latino  Intcrprctc ,  quo  apertiorcm  fa- 
ccrct  fcntcntiam  Molfs  m  hoc  loco,fccundum  cam  opin.oncm.quam  le- 

S»;a"wu^^^^^  ""^«^  ^^^TT  "  K '  .  ; 

'  *  Sando  H  aony mo  vchcmcn!cr  approbat  &  commendat  Eugubinus  .n  r«,.U-.. 
RccocnUione  Pcntateuchi.fupcr  hunc  locum  ita  fcribcns:Voccs,qux  m 
H  bXon"  nturhoc loco, &quas  Scptuagintanon intcrprctatas om,- 
"rum  qSafi  coru  fignificationcs  ignorarcnt ;  aut  Acgyptiac3.,aut  Chal- 
daTcx  funt  Abcn  Efra  fatctur  ignorarc  fc  quid  propne  ^g...ficcnt ,  San- 
iri::atnHicronymus.ntcrj^ta.sc^ 


a  j.il'  •  Cui  ctiam  gratix  plurimx  funt  habendx  ' 

;!:;;an;  ,    -  Scptuagi..ta  'gnoracam^^ '  &  ab  Hcbr«c.s, 


tfi4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nobis  nperuerir.  Siinr  autcm  hx  voces  corrupra:  apud  Sepruaginra  Inrer- 

pretes:nam  pro  illis  pofuerunt  ipfi  PfimthopbanccbyniCi  fortc confulto  eas 
immutarunt,  quod  cx  Aegyptijs  intellexifrenr  apud  Hebrxos  porius  eifc 
corruptas :  quocl  mihi  non  fit  vcrifimilc.  Sic  Eugubinus. 

Rupertus  lib.S.cap.^o.  docethonorum  infignia&ornamenrain  lo- 

Kuptrtfis  ^^pi^  collata.ignominijs  6c  a:rumnis,quas  antea  pcrpefTus  fuerar ,  aptifll- 
me  refpondcre :  atque  ea  rarione  voluiffe  Deum,  mala  quibus  ille  fuerat 
afFjClus^plurihus,maioribufque  bonis  compenfari.  Pro  compedibus^in- 

/4  lo^  ^^^.^  ^  quibus  humiliaueranr pedes  eius ,  rorqucm  auream  acccpir :  pro 
feruili  nomine  habitu,regium  portatannulum :  pro  carcerishumilita- 
rCjflipcralrum  fedctimperij  currum.Sed  hoc  ipfum  milleannisanteRu- 
pcrrum  ob(cruau)?rar,  &  fcriptum  rcliquerar  Philo  :  cuius  in  libro  dc  lo- 
feph  h.TC  funt  verba :  Qu^is  expedlaflcr,  intra  vnam  diem,e  fcruo  Domi- 
num;  c  vindo,prxftanriflimum  omniumje  carcerarij  Vicario,Prorcgcm 
ficri :  (Sc  rcgiam  inhabirare  pro  carcere ,  &  cx  ignommia  extrema ,  in  fu- 
prcmum  honoris  culmen  afcendere  f  Qucmadmodum  autcm  lofeph  fi- 
cut  alijs  plurimis  rcbus ,  fic  etiam  in  hac  fua  exaltationc  illuftrcm  Chrifl:i 
gcflcrif  figuram :  &  quod  quaruor  illa  ornamcnta  lofcph  a  Regc  collata, 
annulum  dico  Regium  &  ftolam  byflinam,&  torqucm  aureum,&  regiu 
currum  prxfiguraucrint  quatuor  maximi  honoris  &  digniratis  infignia, 
qu?  Chriflo  Dominopoft  paflioncm  &  rcfurrc(3:ioncm  ipfius  a  Dco  Pa- 
trc  donata funt ,  difcrte  Rupertus  difputat  libro  proxime  commemoraro 
a  capitc^o.vfquc  in  fincm  cius  libri. 


(^vinta  dispvtatio. 

Super  illis<-verbisy 

Vers,  45 .  Dcdlrquc  illi  vxoicm  Arciicth,f5liam  Phutiphans  Saccrdotis 

Hcliopoleos. 

^^^g^  Vivs  MODi  coniugiumcofcciiRcxPharaOjquomaio-  2 
m  honorarct  lofcph :  erat  cnim  ille  Phutiphar, 

Wi  lifiKJI  W  ^.""'^'' Philo,  intcr  Acgyptios  ^onoratifllmus  atque cla- 
^H^^^l:  rilTimus.  Pnrauitttiam  hocnouo  bcncficijvinculo,maeis 
libi  deuinaum  atquc  oblig.itum  fore  lofeph.&proptcr  v- 

ior.s&fil,orum,neceffitudnieuiKiuev.ncu!a,rct^ 

pto.natahfque  lol,,fu.rqucgcntis  amorcm  in  Aegyptiacam  gentei-,rc%. 

co.nmucau,rum.  VcrC.m  gtau,s  hoc  loco  ex,ft,t  qlS^ 

, W  "f  plmm  n  "''"'"^  dctrufit  codcm  nominc  Phutipharem  fu  fle  1. 

fi  liZl  fulrca^Joh  d"T'  'P^^  c,ui'd,citur  hoc  \olo 

Jtj         ruuie  loccr  ioleph.Dua:  fupei  humfraodi  .lusft.one  funt  opinioncs.Hc- 

brxi 


GE>lt  SI  S    C  AP.   XLI.  615 

brii  tradunt  fuiflc  cundcm  homincm :  HcbrarosfcquiturS.Hierony-  ''^[^'Jnlbif- 
mus,  cuius  opinioni  fubfcribunt  Rupcrtus,  Hiftoria  Scholaftica  ,  &  ^J.i„l: 
Thoftatus.  Vcrba  S.  Hicronymi  hxc  func:  Notandum  autcm  quod  i'„„,^  „p,m, 
domim  quondam ,  &  cmptoris  fui  filiam  vxorcm  acccpcrit  ,qui  ad  id  HtZ.)«r«m. 
locorum  pontifcx  Hcliopolcos  erat :  Nequc  cnim  abfquc  Eunuchis  ido-  l^"^'""^""' 
li lUius cfte antiftites :  vt  vera  iUaHcbr.xorum  fupcr co.quodantc iam  di-  ^'j/^^^i^yj,,. 
ximus,  fufpicio  comprobctur.   Suipicioiiemautcm  tftam  Hcbrxorum  ji^yi^,,. 
paulo  fupra  idcm  rctulerat  Hieronymus  iUis  vcrbis ;  Tradunt  Hcbr.Ti, 
emptum  fuifle  a  Phutiphatc  lofeph.ob  nimiam  pulchritudinem,  in  rnr- 
pe  minirterium:5c  a  Domino  virdibus  eius  arcfadis.poftcaclcdum  cfte 
iu.\ta  morem  Hierophantum  ,  in  pontificatum  Hcliopolcos :  &  haius  fi- 
liam  clfc  Afeneth ,  quam  poftea  lofcph  vxorem  acccpcrit.  Sic  Hicro- 
nvmus.  Si  hxc  vera  elTct  opinio  ,  xftimct  Lcilor  quanta  fucrit  g!o- 
ria  lofcphrcuitradcrc  filiam  fu.im  gloriofum  duxcrit  is,qui  ante  pro 
fcruo  cum  cmcrar,&  tot  annos  habucrat .  &  vt  grauiftimi  criminis  reura 
in  carcerem  drrrurcr.u^pro  miii^no  bcncficio  ,  non eum  fupremo  fupph- 

cioaffici.  ^         ,      f    • ' 

aj     A'  ur.W.:-.::un:.omplua-s..,).rhilocerte,atquc;orephushac 

hifto.  jTentercommemorantcs.tanquam  dcdtuer(ohominclo-  ^„^uji,Ly.i. 

quunrur,haud  dubic,fi  eadem  fuift"ct  perfon3,non  tacituri  rcm  adco  me-  mj  .fpomM.,, 
V      •  '      •     Mlofcphpcrhonorificamatqucglorio(.im.  S.Augufti-  OM'". 

:aper  h.icipfaquxftioncd.fputat;mult'ifqueanatisra-  'ffi"'^"^""' 
tiombus  in  hanc  denique  videtur  opinioncm  efl^c  propenfior.  Nam  & 
rationcsaffcrt,  quibusoftcndatprobabiUusefl"e ,  non  fuiflecundcm  ho- 
m.ucm  ,  carumquerationum  folutioncsab  aliistraditasaccuratdrefcllit: 
Licctadcxttcmum  dicat ,  contrariam  opinioneni.nontanquam  (acrx 
prurirepuenantem.efl^cdamnandam.Itidem  ftnfit  Lyranus:quan- 

.  n  proptcr H.eronymi  rcucrcnriam ,  folu.r  dcniquc  ranoncs  opinioni 
eius  contrarias.  Idcmque  arbitrantur  Olcafter  &  Lippomanus ,  &  Ha- 

rus.  Adfcribam  hlc  vcrba  S.Auguftini  cx  Qaxft.onc  1 36.  m  Gcnc- 
1;  Quxri  folct,cu.us  Petcphrc  (  dc  enim  lcgit  Auguftinus  Tranfla- 
tionenSx.  Interprctu.n  fccutus  )  filu  duxcr.t  lofcph  vt  cu .  l.us ,  cuius 
kicrat  fcruus .  an  alrerius.Scd  credib.lius  cxift.matur  hnfl-c  altcrius:nam 

dc  Ilo  c^r  non  crcd.uur . mulra  funt .  qux  moueant  P"-"-;.^- 
id  tacuirt-ct  Scriptura ,  cum  .ad  lofcph  non  paruam  glonam  p  t 

domini fui  fil.am  duccrer  vxorcm.  Dc.nde  ,  quomodc,  Spado  fil.am  ha- 
bcrc  potuit  ?  Sed  rcfpondetur ;  quomodo  vxorcm  habcrc  potu.t  poftca 
ieitur  crediturabfcifl-us .  vcl  cafu  vdneris.vcl  propria  voluntate.  Ad- 
hrc  aZ  ille  efl-ct  princcps  co,uorum ,  vel , yt  ali,  intctprctat.  lunt. 
p  n^-cps  mihtix :  hic  autcm  ,  Saccrdos  Heliopoleos   Q^anquam  ctiam 

rcfponieri  pofl-er,  duos  illu  -   '  ^^^-^"  •  Saccrdotinx, 

Solis ,  &c  militix  principatum.  Sc 
qui  piarpofitiisfuitcuftodiarum 

rerAnrum  Prxtcrca non  fimpliciivL  v^.ww.... —  ^  ^l^^ 

SoltrcJin  ciu.tateSol.s,  qL  vocatur  HcUopol.s.hanc  vcro  vrt^em. 


6i6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tllcitui^amplius  viginti  millibus  a  ciuirate  Mcmphi ,  quae  tunc  rcoja  erar 
abeflb.Qupmodo  igiturdefertoofficio  facerdotij  fui,  potuit  ftrenue  regi 
fcruire  in  militixprincipatu  ?  Acccdit  etiam,  quod  Acgyptij  Sacerdotes 
pcrhibcntur  nunquam  ieruiflc,nifi  in  templo  deorum  fuorum ,  ncc  aliud 
quodpiaip  officium  cxercuifre.Verum  fi  fortetucalircr  fuit^credatquif- 
quc  quod  placet.Non  tamen  eft  qU(^ftio  cuius  exicus  fit  claufus^fiue  vnus 
fuerit  ille  l\'tcphrcs,fiue  duorquodliber  enim  horum  quifque  exiftimer, 
non  eft  fidci  periculofum,nec  contrarium  veritati  Scripturarum  Dei.Sic 
Auguftinus. 

Lyranus  porro  fupercademre  huncinmodufcribit:DicuntHebriPi,  26 
quos  fequituL*  Hieronymus,  iftum  Phutipharem  fuiffe  illum  qui  fuerat 
dominus  lofcph,  de  quo  fupra  Gcnef.  ^p.  fcriptum  eft.  Et  cum  proprer 
pulchritudinem  lofcph ,  intcndcret  aburi  co ad  turpe  vitium  :  Dominus 
eum  infrigidauir ;  quam  ob  caufam  a  principatu  mihtis  poftea tranfiatus 
eft  ad pontificatum  Hcliopolcos,  ad  qucm  nullus  promouebatur  nifi  ca- 
ftratus,vel  fimpliciter  infrigidatus:attameniftcgcnueratantea  filiam  di- 
Oii  Afcncch.Sed  contra  hoc  videtur,qu6d  in  Hebraro  nomen  iftius  Phu- 
tipharis  habet  vnam  litteram  plus,quam  eius  nomcn,de  quo  eft  fupra-ha- 
bet  enimhtteram  Ain  in  fine,quam  nonhabetpnTccdens,  &  ideo  vidc- 
tur  eflc  alius  homo  a  prxdido.  Si  quistamen  velit  fequi  didlam  opinio- 
nem ,  poteft  diccre ad hoc.qu6d  idem  nomen  proprium  folet  aliquando 
yarian  in  Hebraro  &  Latino ,  maxim^  in  fine,ex  aliqua  addirione  vcl 
iiiDcradione,ficut  fupra  didum  cft fuper  caput trigefimum  fexrum  Sic 
Lyranus. 

«adK  hunc  fu.(re  ab  ,llo  dmcrfum  hominem ,  hxc  funt  cnim  cius  vcrba' 
VtRcxaccumuIcchonorcm  Iofcph,dat  cifil.am  Pctcphrcir^  vxorcm 
Dcindc  qu.a  c.ufdcm  nom.nis crac  iftc  cum  co qui  fucrat  dominus  lo- 
fcph ,  ad.ec.t  .Ilud  Saccrdom  HdMos.Hxc  ChrvfoHom,,, 
nam  cft  noftra  fcntcntia  f  Eou.dc/.  lubcntius  ad  CTh/^fStS;'!: 
Auguft.n,op,n,oncma(rcnfummcumfidcmc,ucappIicucrim  Namctfi 
v.dconcutramfcntcnnam  ncc  manifcftis  Scripcury tcftimoni.  nc^al 

modumccrt.s,at.on,busautprobari.autimprobaripo(rc.pXb'nor1 

An  P/m».-    .  ^fj^f."'^  ctiam loco indicandum vidctur. anx fucrit  ill .  ri  ^7 

fhar  licn  s.  u.tas  Hchopohs,  cu.us  faccrdos  fu,flb  dicitur  foccr  lof^jr  olll 
'jofifh  fuerit  "ondefuntciu.proSaccrdoteWantprinciDcm-  firnTk  ^'"^"f"'» 
frofr,^.  /-«r  fis  Chalda,ca,6c  vccfio  Pagnini  ac  Vatibli  S       '^'^^" l'h=>"pl"a- 
hcct  frequcnccr  in  Scriptuu  fi^  Sa  c^^^^^^^^^^^  ^'^'^' 
fignificac  Principem,fiSc  pri.nadum  v„         T  "'"^'^ 

,ucpcrfpicu^.co!;,g,turexErrc  76^^^^^^ 

).  Tom.  Commcnuriorum  nortrorum  in  S^cf  f  n  ^^^'"^ 

-.ginal.  50.  A..n.mift„m  O^Z^ ^^lt^S^l^i:::^^ 

praetcr 


i.Chryfofi. 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  L  I.  617 

rrrrr-  vK%rir:^tcm  LarinxacGrrecaelxx.  Interpretutranflationis^con- 

.is&Iofephi;quoriimillc  in  librodelofcph, 
lUciiii.o.  in  adcucranteridtradunt.  .^. 

Sedrc.  jcia  diceiedeciuitatcHcliopolis,  Sciat^'?;'|*  "J^'/^* 

Le6tor,pi  bulo  Hcllopolis^  quod  Latine  fignificat  ciui-  ^,1,,  jr^, 

■  >        '  cautcm  vocc  0«  S.  Hierony-  /'ft>. 

nt:  OA/,vrbs  eft  in  Acgypto,qux 
Hehopol  tcltciuicasSolis;quaaixdificaucrunt  filij  U- 

'  •  '  Alioqui  id  inHcbrxis  volumim- 

liquidem  antcquam  lacob  ingredc- 
,tu  .rextrucl:aiftaciuitas,qux&(acerdotem  ha- 

ieth,vxoris  lofeph.Hoc  modoHietonymus. 
^  Ixx.  Intcrprctes  dixerint  Hcliopolim  fui(- 

recxtrtKUmabHcbrx.::fciar  id eflfetraditum  ab  iUis  in  i.cap.  Exodi. 
S  "  '  '    -  -        -  Tranflationc:E/rf^iy7>^tfrr«w/^/;///7-*ir/c/- 

m,^  Ramejfts,&  On^cjUA  eft  HeUopoUs.  In 
quo  forradc  quUpiam  mcmoriam  Ixx.  Interprctum  dcfidcrarc  poncr: 
Namcu  -  "  ^  -  \l).Gen.dixcrinr,focerum  lofcph  fuifldaccr- 
dorcm  H  ;itur  iam  m  co  tcmporc  Hcliopolis,antc  ingrcf 

fum  Hebrxorum  m  Acgyptum:quomodo  poftea  in  principio  Exodi,ta- 
'^hti  ciusquodprius  fcripferant, dixcruntHcliopolim  fu[fl.  nb 
exnucbam  in  Aegypto  ?  Ni  fi  fortc.autduac  in  Acgypto  f 
ciufdcm  il!iusnommisvrbes:autiIla  iptafucritprius  cafu aliquo  euciia, 
^'n        ■  iiu6  Hcbrxorum'Iaborexdificata. 

1  :c  apud  Ethnicos  fcriptores  vrbs  Heliopolis  perccleb: 

^^cercUriiii.ius  Ac<;vpti  vrbcs:dcquainhunc  modum  Strabo  in  Iid.i 
fcnbic.Efl:  in  a:;gc^e  in  -  -^'  -ofira,&  Solis  tcmplum  habet ,  &  Mncui 
boucm,qui  inTfpto  r  :ritur,&abHchopolitanis  pro  deoDco  I1 

bctur,vtApisi>'  ..Vidim       '    '       '  '  Ias,inqui- 

I  .  ^  ,ic:imm6:-  .lim  Sacer- 

:m;hominum  vtiq.Philofophix  6c  Aftroiiomix  dcdito- 
'  -  ^nrcardusincxtrcmo 
i.y,  _       .  .iptioncmponit,h^c  ^^'^*^*'^'*' 

cftopulcncflL,&diucs,fedimmunita  :  om- 

,iviilxi:  '  ■  driam.&Raby. 

,    ,    j   .i)s:Caflia  fiftu- 

adfcx  ix^ucascft  Babylonia, 
•    '11  Nili  littore  aquilonari. 
,  .jx,fublimcs,quxcrcdu- 
illasfunt  ruinx  ciuitatis  Thcbxx  y  ad 
'   '  ^  >fcrc  locoefthorrus 

.inis  autcm  ,iac^ula- 
.ruulofonte,fcd  vbe- 
'  l  icslauiflc  ,pani- 
cciuictumHcro 

Comnient.inGcn.Tom.4.  i 


11 


H 


6i8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

dis.Eft  item  eo  in  loco  lapisjfuper  quem  dicitur  cofdem  panos  exficcalTe: 
AtquchxcomniaChriftiani  iuxtaSaraceniquevencrantur.  Hxc  Bor- 
cardus,&  aha  qux  inibi  (ubijcit. 

SEXTA    DISP  V  T  A  T  I  o.  " 

De  AtAte^tn  quci  erat  lofephycum  eductm  \  carcere ,  totius  ^cgyptt 
Pr^feifus  dr  fnncefs  conftitutu^  efi, 

Su^ertllis^erbiSy 

Rs.  4(5.      Triginta  autem  annorumerat,quancio  ftctit  in  con- 

fpcdu  Pharaonis. 

/     I^S-^|fe5^^^^"^  ^  lib.i.Antiquitatum,ait-,annum  illum  trigefi- 
vhilo        '  mum  aetatis  Io(cph  fuifle  iam  expletum.  Philo  fcribit  in  li- 

brodelofephjfuilTeannum  circitcr  trigelimum.  IlludnV- 
citer  trigefmum  idem  valet  atque prope  trigejimtim ,  &  ideo 
poteft  triphciter  intelligi.  Vel  quod  prope  abfuerit  ab  in- 
choando  trigefimoanno,  vel  quod  prope  abfuerit  ab  cxplendo  iam  in- 
choatum.  velquod  abcoiam  expleto  proxime  abfuerit.  Sed  quseritur, 
curhocloco  diuina  Scriptura  fignanter  exprefiequc  volucrit  indicare 
aftatem  Iofeph,in  quafuit  adtantam  gloriam  eueftus.  Refpondendura 
eft  huic  quxftioni,ob  quinque  caufas  id  efle  fadtu  a  Scriptura.  Pr imumj 
vtmanifeftum  fieretquanto  tempore  lofephin  feruituteac  calamitatc 
verlatus  fuiflet^per  annos  videHcet  quatuordecimttot  enim  anni  prxte- 
rierant  ab  anno  dccimo  fexto  astatis  Iofeph,in  quo  venditus  fuerat  a  fr* 
tribuSjvfque ad  rrigefimum annum  exaltationis  fux.  Dcinde,vt  notefcc- 
ret  quanto longior  &  maior  fuerit  profperitas  cius,quam  arrumna  &  ca- 
lamitas:&:  quam  abundantem  &  cumulatc  Deus  laborcs  atque xrumnas 
eius  compenfaffctifiquidem  calamitas  eius  durauit  annis  duntaxat  qua- 
tuordecim,profperitas  vcroper  annos  odoginta.  Ab  anno  enim  trigc- 
fimo dcinceps  per  totam  vitam,id  eft  vfque  ad  annum  centcfimum  dc- 
cimum^quo  mortuuseftjGcne.^o.  inpcrpetua  tramquillitate^gloria,  ac 
profpcritatcfuit.Et  hocpracfigurabat  id  quod  fanftisviris  in  hac  vita 
contingit:  quorum  nempc  labores ,  &  paflioncs  in  hac  vita  perbreues 
tocu4  i.ad  ^""fipr^emia  vero  in  altcra  vita,fempiterna.  Sic  Paul.dixit:/^  ^iwd  wpr^ 
Cor.s.  O'  ad  y^^"  ^fi  rnomentaneum  &  lefie  tribHlationis  nofira.fipra  modnm  in  fubUmi^ 
^9.8.  tate  dternuntgloridi pondui  openmr  in  nvht<:  Et  idcirco  vt  idem  Paulus  di- 

xit:  NonfnntcondignA  pafsiones  hmus  temporisyadfutHramgloruyn  qu<t  rc- 
Helnhitnr, 

Tcrtiacaufafuit,vthinc  tria  cognofccrentur ,  ad  Chronoloj^iam  lo- 
feph&Iacobpertinentia.Horum  primum  fuit ,  quando  lacob  intrauit 
Acgyprumiuilfe lofcph  triginta  noucm  annoru.tunc  cnim  iam  tranfic-^ 
rantfepte  anni  vbcrtaris,&duo  ftcrihtatis,cuius  rcliqui  erantalij  quinq; 
anni,vt ipfe dixit fratribusfuis^Gcnc.^j.Altcrum  eft,Iofcph  fuiffcgene 

xaturn 


GENESIS  CAP.  XLI.  619 
ratumalacobannum  agcnte  vnum  &:  nonagcfimum.  Si  enim  lofcph 
crat  triginta  nouem  annorum,cum  lacob  intrauit  Acgyptu,vt  diximiis; 
co  aurcm  tcmporc  lacob  crat  ccntum  triginta annorum,  vt  ipfc  dixir  Pha 
raoni  Genc.47.  fcquitur  fuilVe  lofcph  ab  eo  gcncratum,ciim  is  agcret  no 
n  igefimum  primumannum.Tertium  cft ,  lacob  vcniflc  in  Melopota- 
miam  anno  fua:  xtatis  f '  '  '  'nno  fcptimo ,  &  inde  rcgrcffum  cllc  m 
Chananitidcmannono;  ofcptimo.Hocitapatet.Iolcph  natus  vi\ 

vt  diximus,anno3Ctatis  lacob  nonagefmio  primo ;  &  natus  cft  dccimo 
quarto  anno  poftquam  vcncrat  lacob  in  Mefopotamiam,vt  colligitur  cx 
ca.jo.Genetis,^  ibi  anobisoftenfum  cft:  poft  gcnitum  autcm  lofeph, 
manfit  m  Mcfopotamia  fcx  ahos  annos,vt  ipfemct  lacob  dixit  focero  fuo 
Laban  Gene.51.ex  his  manifcftc  concUiditur  quoddiximus. 

Quarta caufa cur  mcmorata  lit  in  hoc  loco  a:tas  Iofcph,illa fuit,vt  ap-  ^ 
parcret  qualis  vir  &  quantus  fuerit  lofcphjcuius  in  luucnili  a^tatc^clariHi 
\vr  vrarent  plurimarum,maximarumquc  virtutum  facinora,&  cxc- 
r  -  ^  u  nimirum  manfuetudinis  aduerfus  inuidiam  &  raalitiam  fra- 
'crum  fuorum:(jngularis  fidei,&  induftrix,cS:  prudcntix  in  regcndahcri 
fu:  domo  ac  re  familiari  augenda ,  &  adminiftranda :  prxdicandx  omni 
x-uo  ca:iitatis  inaucrfando  tanra conftantia  animi ftuprodominx fuar: 
infupcrabilis  paticntixin  tolcrando  ignominiam&  mifcriam  carcens, 
in  quem  innoccns,&  ob  virtutis  ftudiumfucrat  decrufustdRiinx  (apicn- 
ux  m  cxponcndis  fomnijs  aDco  profcdis,  &  futurarum  rerum  prx- 
faeijs :  admirabihs  prouidcntia:  in  profpicicndo,  &  comparando  lalu- 
.  r     ^    rfiisfeptennem  famenin  Acgypto  fururam:rariirima! 

\  ,  ^  eo  viro,  intra  vnum  dicm  cx  abiedliirima  &  mi- 

fcrrimalcruitutisac  carceris  conditionc ,  inaltiftlmum  honori^s  glorix, 
rrin:  '  potentKX  faftigium  fublato.  Ferunt  lulium  Cxlarcm, 
ca'ii  .  Oades ,  animaducrfa apud  Herculis  tcmplum  Magni  Alc 

xandriimamncingcmuifl^r.quafi  pcrtxfum  ignauiam  luam  ;  quod  ni- 
hil  dum  a  fc  r-  ^Hile  aftum  cffct  in  xtate,  qua  iam  Alexandcr  oc^ 
bem  tcrrarun:  ,  .^t.  At  lofcph  in  minori  xtate,ycrarum  &  folida- 
ium,maximeq«c  mlignium  virtutum,fac^is ,  excmpha|ue  admirabilior, 
y  .1       *  VrTimodoinuidiofior  fuit. 

^  ,  Chryfoftomo  fcriptum  cft  inHom.  6^.  in  Gene- 

fim,cum  hunc  iplum  locum  Genefis  explanaret  Nc  temcrc,jnquit,putc. 

•  ,;n  cfrcnumcrumannorumIofcph-,fedhincdi(camusnc- 
.  cm  nailam  cfTe  cxcufattoncm.  Quid  enim  f  Obtendct  iu- 
uenrutem^EcceiUcnon  folum  uiueniscrat  ,fcdetiam  pulchemma  fpc- 
cie  &formofifllmus:6c  quafiin  ipfo  iuucntutis  Borc fcruus c^c  captiuus 
fa.4Liscft,nimirumdeccm  &  feptem  annos  natus fucrat  venditus ,  5c  m 


Inji^nia  yirtu 


IhUo 

(  ,  ■ 


B.Chryfof. 


nonScT^^^  ^^^'  '^^^^li '  '''''''  ^'"'^^: 

nonioium  r],Tyfoftomus,Iokphitaq;virriucanimi, 

1 11 1  i 


raiuc  fc  fupcrna  graiiam J 


6io  C  OMMENT.  IN 

jirtjloteles-  egregijfque  fadis  tranfcendit  setatcm/uperauitannos ,  vicitcommunu 
iuuenum5&:  quafi  natucalia  vitia.  Qux  pluribus  verbis  pcrfequitur  Ari- 
ftot.lib.2.Rhctoricorum.Horacius vero  in  artepocticapniK  is  hifcevcr-. 
bisfciteindicauit: 
Horuti/4f.  Jmberbi^s  inHen    •  :7noto, 

GaudetequisyCu       ,     -    ;  ^  - gr^^vv^ie  crimriu 
Cerem  in  vitimn  fle^Himonitoribm  afj 
ytiliumt^v  ■     '       ^  fy^^ 
Sublimis,,  ^     .      ,  Aincjuerevemix , 

6>tunam^U5     Qi^"^^^  ^^"^^  fuit,vt  hoc  cxemplo  lofeph  fignificaretur  qua:na  ^tac 
'^^^mimatn'  bominis  iam  maturaefle  incipcrct^atqueidonea  pubhciSjatquegrauifli- 
V  .  c  tdon^A  misobeundis  muneribus,vclregendi  alios,  vcl  docendi ,  vel  etiam  pro- 
tncipiAt    phetandi.  Certe  Dauid  in  hac  a:tate  fuit,cum  iniuit  regnum  popuh  He 
'  ''^^^     brxijvt  lcgitur  hbro  i.Reg.cap.  5 .  Eiufdcm  a:tatis  fuit  Ezcchicl^cum  d:  - 
uino  aftlatus  Spiritu  vaticinari  capitjvt  ipfemet  tradit  in  exordio  pro- 
phetiaj  fuic.  Prarcurfor  Domini  loannesEaptifl:a,&  fpfe  Mundi  Saluaror 
Chriftus  lefushac  eadcm  pra^diti  a^tatc  piadicarc  popphs  ccrpcrunt. 
Immovero  'diuinaScriptura  quafi  maximam  populorum  calamiratem, 
&atrocifIImam  diuin.-^  iuftiriae ,  ac  vindlfta?  anim'aducrfione  memorar! 
redorcs  populoruefTe  pueros.£r,quod  mirerc  magis^Salomon  ipfc ,  qui 
puer  admodum,&:  vt  creditur,duodcnnis  ccpitimperium,boc  ipfunico- 
firmauit  in  lib  Ecclefi.cap.io.ita  fcribens:     tibt  terra,tuiHs  rex puerell^ 
&pri'r7cifesmarjecomcditnt.  Idemquc  legerecft  apud  Ifaiam  capj.  vbi 
jnteraliamaIa,Dcusqu«  intcrmmarur  HebrxisA' hoc  mcmorat  diccs; 
Babo pueros  principes  eorum,&  ejfceyntnau  dominabuniur  ci 
Pidcherrima  ^  P^nam  hoc loco  docft.fljmam  B.Grcgorij  fuper  hac  rc  cliipurationcm,  S 
difp.tatio  B.  huc  exHomiliainEzcchielemfecundatranfpofitam.Traftansenim  pri 
'  flTi^t:'  T  f  Etfaaumefitn  trigefimo  annoM  bucmo- 

f'"!  ^'P'l f  ^^.^  ^'^^^^^  Gregorius.C)uod  Ezechiel  in  trigefimo  anno 
Cbnjlsanusdo  y»^^^"^  Prophctix accepcritjndicat  aliquid  nobis  confidcrandum-vi 
Uor&pr^d^,  dchcctquiaiuxta  rationis  vfum  docftrincE  fermonon  fuppetit  nifiin  a»ta 
te  perfeda^vnde  &  ipfc  Dominus  anno  duodecimo  ortatis  fui  in  medio' 
ciodtorum  fcdens.non  doccns ,  fed  intcrrogans  voluit  inucniri:  vt  cnim 
non  audcrcnt  homincs  in  infirma  xtatc  pra:dicare,ille  anno  duodecimo 
mtcrrogarc  hommcs  dignatus  eft  in  tcrra.qui  pcr  diuinitatem  fuam  fcm- 
per  Angelos  cfocet  ,n  ca-Io  Quod  Moyfcs  quoq;  mb  allegorix  m)  fterio 
admonct  d.ccns ,  Non  arabu  mpnrnogemto  hsups :  Primocenitum  bouis 
accjpimus,minfirmaa^tate,priminoftri  temporis  bonaof 
qua  tamcn  arandum  non  eft.  Cum  cnim  prima  adhuc  fur 
vchuucntutis  noftrx  tempora,nobis  apra^dicationeccflandum  eft 
voincr  hngu.  noftr.  profcindereno  aud.at  terram  cordis  alin!  ( 
adulque  enim  infirmi  fumus,contincre  nos  intra  nos  mctiplbs  delx 
nc dum  tcncra  boiu  citius  oftc\iimus,amittamus.Nam&ar^ 
ii  pnus  in  tcrra  radicata  non  fucrint,manu  tadla  citiCis  arcfcCurat  fiS el 
radicem hxcrmt,manus  ca tangit.&  tamcn mhil  ofi^cit:vcnti  imnclhn  t 


Luc  2, 


licc  ta 


GENESIS  CAP.  XLl. 
ncc  tamett  impcllcntcs  Ixdunt.  Et  conftiu(Jf  parietcs/i  impellannir,c- 
ruuntur ,  nifi  a  fuo  prius  fucrint  humorc  liccati.  Mcns  icaquc  quoulquc 
ab  humorc  prauitatis  fuae  non  fucrirperfcae  cxficcara,ahcnx  hngux  ma 
nu  tangi  non  dcbet;ne  pciufquam  plenc  pcrcipiat,perdat  fohditatcm  lua, 
ne  impuha  ruat,nc  velut  arburtum  fmc  radicibus^dum  plus  quim  tolcra- 

rc  va'   ' '  -     cfcat.  "  , 

A   non  funt  oftcndcnda  nifi  qux  firma  funt :  liqutnc 

prius  conuaicfcercdcbctmcns&advtihtatem  proximorum  poftcadc- 

1-         '  i,cumia          •  crUudemcleuatacorruat^nccpcr  vitupcratio- 

1  ailfacon:  >JametfiTimothco  dicituriPj^rfC//^^?  fctfc:,Or  ^'^?- 

ce:HemoadoUfcemiamtuAm  c(^«ffry7W4/;Sciendumtamen  eft  <^u6d  in  iacro 

cloquiononn  •   '  '  '       ; .  — iuucntus.Vndckriptum cft, 

L . . Icf  11.^.  .  ofea6  i-itur  vt  oftendatur  ^;;-- 

cuiusauaoritatis  litm  prxaicatio:  r  cacdclcnbirur,qua- 

^cn-       -  ^-irituomniaquA  ..^-udumcongruunt,con-  iop,mt,no,j]e 

'  ccontrah^cqucmpiamraoucrcdebetquodHic-  tr,ihen<ia  «« 

rcmusatqucDamelr  :ixcpcrunt:  quoniami-  ^l^  - 

'    '  imo.   da.  Ommpotcnscmm '^p  .^ 

afantium  fcc  >rc  infantium  atquc  la-  54;  lo. 

(aentmm  pcrfccitlaudcm.  Scc  '  vluatquc 

^  -    '  ,/dicm.us,6:  ^-^!  '  :nuscxb. 

t  "'II''"  rlin— 

Vnixfupcrhiftoriahu.uscap.    ,         ^  ,s:v.cW 
.  moratu  a.^na.ncquc  cognitu  iniucunda  Leaor.  futura.  Argu.t 
illcpart.minfc.uamRomanor  ,ihanchiftor.amIo(cph, 
■.spluribusmcndac.jvi..   ....         .  ...K:part.m  mal.t.am  Ae- 

•  qui  tantam  lofephi  fapientiam ,  &  tot  cius  tantaquc  .n  Ac- 
'.T   .     j.  '  •  •  vx,&ncidredundarcnn 

cvptiosmcrita.inuidia,.  ..v.otnt  .^^^r.-^ 

o.  r  •         A  :um  .omninolupprcilc-  • 

r:?:TrofSr.moH.aoria:fux,cap.^ 
oZL  :  Antc  annos  condita-  vrbis  m.llc  &  odo,  fu.lTc  pr.mum  .n  Ac- 
-  '  .am,faft.dicndamquc  vbcrtatcm ;  dc.ndc  .ugcm.a.:quc  .nto- 
mcm.cui  lofcph.vir  iuftus  Sc  fapicns.  d.uinaprou.fionclub- 
u  n,t;Pompciush.rtoricus,c:      '    ■nator  luftinustrad.dcrunt.Et  cum 

t,.  n,t,l  ompc^  ^  ^^^^^^     ,  l,b. 36.ca,qux  nos  fupra ad  nu- 

lcmtcrtiumrctul.rous.inquibusvcrbis,nonpaucataho 
^  ca,inquam,verbacommcmorai- 

 an  hxc  ipfa  idcm  Mofcs,qucm  iftt 

■  cftantur,p!cn.us,vcriufquc,ranquam  pcr  fc  fuofquc  gc- 
acprinmmcusr'        .c.auaor.tarc,  quamc-t.a.Ti,ft.  pro- 
"„0^.^.^00.1,  .     ,,rqucfuppkndacft:dc.ndc  faccr- 
rum  fallax  malitia  confutanda  cft.H.  ncmpc  cu.dcntcm 
ord.am  vcri  Dei  mcmoria:  fubtr.ihcrc  conat,  lunt,pait.- 
.nfufi-  nc  in  contumcl.am  Idolorum  fuotum,cum 


:aiiai  c 


■■■.■coi 

"1  1111 


621  C  O  M  M  EN  T.    I  N 

inerito  colcndum  oftenderenr,euius  &  confilio  pra^nunciata  mala  {\\%^ 
auxilio  euirara  docuiflenr :  vel  forrc,  vt  indulgenriiisaccipiamus  ,obliti 
ruiK.   I!liusenimnoftriIoreph,quffuitveriDeifcruus,6<:  pro  creatura 
Dominifui,pieintenreque  follicituSjprouifionCjilliabundabantfrugibus 
qiiafi  (acerdotes/ed  quia  falfi  ficcrdotes  crant,  cum  cctcris  cfurientibus 
no  dolebat.EnimuerOjCui  placet,obliuifcitur,cui  doIet,mcminit.Quan- 
quam  huiusiemporis  argumcntum,ctiam  hiftorijs,fa(Sifqucreticeribus, 
ipfi  fibi  rcrra  ^gypri  rcftis  pronunriar :  qux  runc  rcdudta  in  porcftatcm 
regjam ,  rcftitutiquc  cultoribus  fuis  ,  cx  omni  fruflu  fuo  vfque ad  nunc, 
quintae  partis  inccftabilc  vcdigal  exfoluit.Hunc  Iofeph,qucm  fccii  Dcus 
if  gvptijs  conlcruatxfalurisauftorem ,  quis  credarirabrcui  corum  exci- 
dide  memoria ,  vr  filios  eius ,  arque  vniuerfam  cognarionem  paulo  poft 
feruitio  addixerint ,  laboribus  aftlixcrint ,  intcrnecionibus  profligarinr? 
C^amobrem  non  eft  mirandum,fi  nunc  quoquc  aliqui  rcpcriantur, 
qui cum  a  ccruicibus  fuis  impcndenrem  gIadium,pra:renro 
Chriftianonominc,aucrtcrint,ipfum  nomcn  Chri- 
fti,quo  iolo  feruari  funr,aut  diftimulcnt,aur 
infamenr:grauarique  fc  corum  tem- 
poribus  afterant.quorum  me- 
ritisliberantur.  H:ec 
Orofius. 

BENE 


BEN  EDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T 
Q  V  AD  R  A  G  E  S I M  V  M  SECrNDVM 

G  E   W    E    S  I  S. 

ARGVMENTVM. 

fi/ff  lacob  njdxma jrumentt  tnofta  yfameqtic  opprcfipetuntAe^yptrt, 
zht  frttmentavendi cmntbtis  audierant : nec  agnofcentcs  fratrcm 
futtm  lofeph^ab  eo  agmtiydure  admodum  traffantur:^'!  "  ^  v - 
turyntft  relicloytanquam  ohfide.fratre  fuo  Stmeone. 

V  D  I  E  N  s  aurcm  lacob  quod  alimcnta  t 
vcndcrcntur  in  Acgypto ,  dixit  filijs  fuis: 
Quarc  ncgligitis  ?  audiui  quod  triticum  ^ 
vcnundetur  in  Aegypto:dcfccnditc,&:  c- 
mite  nobis  neccfraria ,  vt  poflimus  viue- 
rc,&  nonconfumamur  inopia.  Dcfccn-  ^ 
_    ^  dcntcs  igitur  fratres  lofeph  dcccm  ,  vt  e-  ^ 

mcrcnt  frumcnra  iniEgypto,Bcniamin  domi  rctcnto  a  lacob, 
qui  dixerat  fratribus  cius:Nc  fortc  in  itincrc  quicquam  patia- 
turmali:  ingrcfllfunttcrram  itgypti  cum  alijs,qui  pcrgd^at  y 
ad  cmcndum.Erat  autcm  famcs  in  tcrra  Chanaam.  Et  lofcph 
crat  princcps  in  tcrra  iCgy  pti ,  atque  ad  cius  nutum  frumcnta 
popuHsvcndcbantur.  Cumqueadoraflcntcumfratrcs  fui,&:  7. 
agnouiflct  cos,quafi  ad  aHcnos  durius  loqucbatur,  intcrrogas 
eosrVndc  vcnirtis?Q^ui  rcfpondcrunt :  Dc  tcrra  Chanaam,  vt  ^ 
cm  iniiK  vic>ni  ncrcflaria  Et tamcn fratrcs  ipfccognofccns,  5> 

noii 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

10  non  cfl:  cognitus  ab  cis.^Rccordatufq;  fomniorii  qua^aliquan- 
do  vidcrat^ait  ad  cosrExpIoratorcs  efusrvt  vidcatis  infirmiora 

11  terrar  veniftis.Qui  dixcrunt.  Non  cft  itajDomne^fed  fcrui  tui 
IX  vencrunt  vt  cmcrent  cibos.Omnes  filij  vnius  viri  fumus:paci- 

fici  vcnimus,ncc  quidquam  famuli  tui  machinantur  mah. 
^5  Quibus  illcrcfpondit:AHtereft:Immunitatcrra:  conlidcrare 
14  veniftis.  At  illi :  Duodecinijinquiunt/crui  tuijfratres  fumus, 
filij  viri  vnius  in terra  Chanaan :  minimus  cum  patre  noftro 
eft^alius  non  eft  fuper.Hoc  eft/aitjquod  locutus  fumrExplora- 
torcseftis.  lam  nunc  cxpcrimccum  vcftri  capiam^pcr  falutem 
Pharaonis  n5  egredicmini  hinc,doncc  veniat  fratcr  vefter  mi 
ig  nimus.Mittite  ex  vobis  vnum,&:adducateum:vos  autemeri- 
tis  in  vinculis,doncc  probcntur  qux  dixiftis  vtrum  vcra  an  fol 

17  fa  fint:alioquin  pcr  falutcm  Pharaonis  cxploratorcs  cibs.Tra- 

18  diditcrgo  illoscuftodix.tnbusdicbus.Die  autcmtcrtiocdu- 

19  dis  de  carcere>ait.  Facite  qux  dixi^&^  viuccis :  Deum  enim  ti> 

20  nieo.  Si  pacifici  cftis ,  fratcr  vcftcr  vnus  ligctur  in  carcerc :  vos 
autcmabitc,  &:fcrtcfrumcnta  qux  emiftis^indomos  vcftras: 

21  Et  fratrcm  vcftrum  minimii  ad  mc  adducitc,vt  poftim  veftros 
probare  fcrmones5&  non  moriamini.  Fccerut  vt  dixcrat,&:  lo 
cuti  funt ad  inuicem :  Mcrito  hxc  patimur ,  quia  peccauimus 
in  fratrcm  noftrum :  vidcntcs  anguftias  animx  illiuSjdum  de- 
prccarctur  nos^Sc-non  audiuimus:idcirco  venit  fupcr  nos  ifta 
tribuIatio.E  quibus  vnusRubcn  ait:Numquid non  dixi  vobi 
Nolite  peccarcin  puerum:&  non  audiftis  mc?Enfangui 

24  cxquiiitur.Ncfciebant  aute  quod  intelligcrct  Iofeph:eo  quod 
2j  pcr  intcrprcte  loqucrctur  ad  cos.  Aucrtitquc  fc  parumper ,  &c 
2(5  flcuit:&  rcuerfus  locutus  cft  ad  cos.  ToUcnfquc  Simeon5&  li- 
gans  iUis  prxfcntibuSjiuflit  miniftris^vt  implcrent  eoru  faccos 
tritico  5  &  reponerct  pccunias  finguloru  in  faccuhs  fuis ,  datis 
^7  ftipra  cibarijs  in  via :  qui  fcccrut  ita.  At  illi  portatcs  frumcta  in 
^8  afinis  fuis  profcdi  funt.  Apertoq;  vnus  ficco,  vt  darct  iumcto 
pabulfi  in  diucrforio,contcplatus  pccunia  in  orc  {acculi^dixit 
fratribus  fuis  :Redditacft  mihi  pccunia,cn  habcturinfacco. 
Et obftupefadi turbatiq; mutuo dixcrCit :  Qu idna eft  hoc^qd 
fecit  nobis  Deus?  Vcncruntq;  ad  lacob  patre  fuu  in  terra  Cha 
naa5&:  narrauerut  ei  omnia  qux  accidiflent  fibi,dicctcs:Loca 
tus  cft  nobis  dfis  terrx  durc  ,  &:  putauit nos  cxploratores  cfle 

prv^ 


GENESIS    CAP.    XLII.  62^ 
prouincix.  Cui  rcfpondimus :  Pacifici  fumus ,  ncc  vllas  moli-  5^ 
mur  infidias.  Duodccim  fratres  vno  patrc  geniti  fumus :  vnus  3- 
non  cft  fupcr ,  minimus  cu  patre  noftro  cft  m  tcrra  Chanaan. 
Qu^i ait  nobis:Sic  probabo quod pacifici cftis:  Fratre  veftrum  53-34 
vnum  dimittite  apud  mc,&:  cibaria  domibus  vcftris  fumitC5&: 
abitc/ratremq;  veftrum  minimum  adducitc  ad  mc ,  vt  fciam 
qu6dnonfitisexploratorcs:&:  iftum  qui  tcnctur  invinculis, 
rccipcre  polfitis :  ac  dcinccps  qux  vultis ,  cmcndi  habcatis  li- 
Gcntiam.  His  didis ,  cum  frumcnta  cftundercnt,  finguli  rcpc-  55- 
reruntinorc  faccorum  ligatas  pccunias :  cxtcrritifquc  fimul  ^6 
omnibusjdixit  patcr  lacob: Abfquc  libcris  mc cfTc fcciftis,  lo- 
fcph  non  cft  fupcr , Simeon  tcnetur  in  vincuUs ,  & Bcniamin 
auferetis :  in  mc  hxc  omnia  mala  recidcrunt.  Cui  rcfpondit 
Rubcn.Duos  fihos  mcos  intcrficc ,  fi  non  rcduxero  illum  tibi.  57 
Tradc  ilUim  in  manu  mea ,  &:  ego  illum  tibi  rcftituam. At  illc,  ^ 
No  dcfccndct ,  inquit,  filius  meus  vobifcum:fratcr  cius  mor- 
cuuseft,&ipfcfolus  rcmanfit : fiquid ei  accidcrit  intcrra  ad 
quam  pcrgitis,dcducctis  canos  mcos  cum  dolorc  ad  infcros. 

PR-^FATIO- 

N  r  F  aliM  inexpofitiomhtmiscapitis  traa.wda  yillnd  ^^^^^^^ 
^    ^      '  primo  loco  vtdetur  irjqutrendim ,  ctir  mc  loj cph  per  tllos 

V  tres  dri'igi»ti  mms,qHtbHs,frmfqium  ajius  cfct^gm-  'p^-^J'!^^ 
-       ^  tns  ,fnit I»  Ae^ypt0,ccrtiorcm  dcfiatu  fiio  fccit fatrcm       y-„^  ,„ 
ha,rr,Amm»tg»orarct,CHm,,ff,mcaufa,rnagno  tn marore  & dolorc  ^iy^-^^j^^ 
verCm  nec  tdei  De»s ,  cjHt  toties  et  apparucrat,  &  arcanajua  patefece- 
ratyVnqHam  indtca,t,t.  SanBts  ^„g„fttnus  tdfaElum  effe a,tfingu-  r„ „ 
Ur<  conftlto  &  vohntate,  ac  d,JJ>cnfit,onc  Dc, ,  qut  volutt  tandiu  , 
coh  w  c„(s  ret  ignorattone  vcrfvn^uo  diuturnion  mwrore  acdolore  af 
flmrctur,&ptrd,ut,namtnamaff,monem,flquottd,amsdcl,nisM- 
utbufq,iepeccatts,q,nbmettamfann,f,mor,,mv,ror,mv,tanonva- 

cat  mtz^  ac  m.t  -  •  ^■^Mur,  &  tanquam  aurum  exploratum  &pu- 
rtLtum  tgnt,  a ,  p,mor  &  tRuftrtor extftcret ;  eiufj.  augefce- 

renttn  terris  merita^ampltorafierentincxlispr^m! 

ponam  hk  B.K^uzuftims fupcrea  re  dift>,itat,oncm.q,um  is  tnjcr-  5^,^.^,, 
m»e  g2.de  temporefcriptam  reI,quit:eavcro  huiufmodi  eft:  I»beato 
lacohfr.ttres  char,f,m,,&  ,n  fxnno  eitisfilio  Jofcph,  qut  Mgemrat- 
Commenc.inGcn.tom.4-  kkklc 


676  C  O  M  M  E  NT.    I  N 

ten^iityfcnt  ntmls  admirdhilem  Deum fecijfe  cognofcit  Prtmum  no  cre- 
dofuilfefmecMftyquod  Dominus  ,  quifetoties  di^natusfucratojlen' 
dcrc  heato  Idcoh  ,pertotannos  noluitei  indicare  quod  lofe^h  fUus  eius 
viueretyfcd fermtft  cumlonga  affli£tione  confumi,  T^cfiltus  eins  lo- 
fcph  y  tn proximo  loco  pofitus^permiffus fit patrefHttm ftcere  certiorcm^ 
non  fotim  de  vita  fia,verum  etiam  de  homrc    gloria.Ah  eo  ent?n  lo- 
co  vhi  erat  lacoh/vfque  in  Aegyptim^  vix  cranttrcccnta  miHiaria : 
frequcnttfime  cx  Aegypto  in  terram  Chanaam^  cjr  hinc  in  Aegyptttm 
magna  fehathominnmcommeatio  (^concurfus.  Siquis  dicat^  lofepb 
ohlitumfuiffe  ftiorum ,  qiiod paruus  admodum  ah  illis  difceftffet ;  non 
vere  hocdtcetyiam  enim  eratttinc  fexdecim  annorum :  ^  tantttm  ahefl 
vt  fuorum  ohlttus  effet  yVt  cumprtmumvtditfratres  fuos  yjlattm  eos 
agnouertt.  Nec  dicipotejl ,  non  hahuiffe  etim  facultatem  vcl  opportuni^ 
tatem  mtttendt  adpatrem  futim:nam  vtnon  hahtteritydum ftitt fertms; 
at pcr  illos  nouemannos ,  qtitht4^s  ftimmo  honore     poteftate  ret^ehat 
Aegyptttm,  non  hahttiffe  cum  factdtatem  iflam,  nimis  ahftirdum  efl  dt- 
ceretfed occulto  iudicto  hoc  Dominus  fert  nopcrmifit ,  intanttim  vt  nec 
ttmcfe  manifejlaretfratnhus fuis,qtiando  ad  emendum  trittcttm  vene- 
rant  ad  ipfttm :  qutntmmo  dtirifime  ei  loqttens ,  ^  fratrem  eortim  in 
vincultstenens,adpatremfutimeos  ctimingenti  dolore  redtre  tufit. 
Attendite  adhticmaius  altudmiractdum :  videte  qucmadmodum  lo- 
fiph,qtitpatremftitimnoueratpro  fe  intolcrahilem  amartttidirem  fu- 
fltncre ,  adhuc  dr  Beniamtn  et  fectt  auferri ,  qtio  vttquc  fach  muerat 
eum  mtiltipliccm  paffnrtim  c(fi  dolorcm. 

^f^^cegoftneSptrttusSanmdtJpenfittoncfacJaefencncredo.Dctis 
entm,ctitti6  tudtciaplerumque  funt  occulta,  ntinquam  tamc  inttijha;  qut 
heato  lacoh  nolutttndtcarejtltum futim  vtuere;  ille  ettam  Sanaum  le^ 
feph  nonpermtftt  vt  et  fiamgloriam  ntinciaret,qutntmmo  imptilit,  vt 
Stmeonemtnvtncults  tencndo ,& Bcntamtn aufcrendopatri< ftit  in- 

confueu,jfe    g^^^^dt  mtjcrtcordta  Deumfectfeagnofcemtis.  Ah  tnitto  enimmtitcdt 
^''^'^^^^^^^^^cJts  ft^  quodtnheatolacoh  magna  cumpte^ 

ruu  ^'^^^  compleutt.^amuts  entm  fcrtii  dr  amict  Dei  capitalia  crtminavi^ 

lob.         J^^^JI'      credtmus.qtiia  non  ejlmentitus  illc  ',qui  dtxit :  Non  cft  m\ 

70.  inter^e^  ^^"V*       foa^ncs  Fjiangcltjla ,  qui  merttts  nonfuttvtique  tnfertor 
Sanclo  Iacoh,cLmat:Si  dixci  imiis,  quia  pcccatum  no  liabcmus 


'iENESIS  CAP.  XLir.  ^27 
ipU  iK>s  fcducunus,  &  vcricas  in  nobis  noncll.  EtMi^jinptim 
r/?,lufl:us  (cpcics  cadic  &:  rcfurgic.  Qmnutm  igiturfine ijhs mim-  p„«  ^^. 
tis  pecc.it  is  Licob  effe  mn  potuit^  -volens  Dciis  ilLi  pariia  peccata,  1»  hoc 
CtcHb^igne  tnbuLitiom's  confnmcre :  impleuitineo  qiiod ipfc  per  //.';/- 
tiwt  Sanc7um  dixerat :  Vafa  figuli  probat  forn.nx ,  &:  homincs  Jfn,l,i 
uiftosccncicio  cnbulacionis :  Flagcllac  Dcus  omncm  Mh.,.f 

hUum,  qucm  rccipic:£V///«a':Pcr  mulcas  cribulacioncs  oporccc 
nos  incrare  in  rcgnum  Dci.Vtcrgofwchim  Ltcob  Detis noficr,ve- 
liit  aurum  pur^atum ,  i» futuro  ludicio  pr.tfentaret,prius  ab  illo  omnes 
macitUs  pecctiorum  .ibficrfit,  vtin  eo  ignis  Ule  arbitcr,  quod  exnrcrct, 
tnuenirenonpo(fet.HMB.Augufitnus. 
i  Thcodorctus  veri)  altam  eiufdcm  qu.tfiionis  folutionem  tradtt, 
altamqtte  caufam  reddit.  ^it  pr.tdi.\-tfe  Deum  ,  pcfieros 

(tusperegrinaturosin  terra  aliena ,  atqite  ibt  dttrifima  fcruitute  .tffl: 
Ifatiim  iri :  idvero  eis  contigit  in  Aegypto.   Hoc  Dei  prxdi^tum-mr 
-yletnm  ,fi  I.tcob  fctu'  f  t  ftliiim  fttum  lofcph  viiiere ,  &  fr 
u  :    .  <  inAe^npto  :fi.itim  enim  quantolibet pretio  curafict  eum  redh 
mi,&  quamprim)imadfereduci.  J^ocirca  niilla  titncftiiftt  occtfio 
tpft&  fil^  tius  tranfmiqr.xndi  in  Aegyptttm  ,  &  tbi  pofieris  eortim 
eiemendi,  qu^ prMi ftter.int.Tandiu igitiirvoluit  Detisfi.ttum  lo- 
feph  iTnotiim  effe  patri  eins  lacob ,  qtmd  lofcph  fiimmam  aptid  Aegy- 
tios  d!  rmtatem&fotcntiamadepttis,patrem  adfi  cum omm familta 
dccerferet :  .itqite  tbt  eoriim pofferis  mirandum  in  moditm  multipLcatts 
contin^rerenteaqtu  diiimofuerant  oraculoprxnunciata.  Verba  Theo- 
doretthMfuut :  Curtanto  tempore  nec  lofph  certiorem  fcctt p.itrcm  de 
fertt:t,ttefua,neque  Deus  idper  reueLttior^mp.ttefecit  Iacob?^on.'am 
Deit<  fecitndum  qttodAbr.tb^pr.Mim  erat,denuntiaueratipji  Lmb 
defcenftrumipfitm  m  Ae^^ypttimvna  cumfiltfs  &  ncpotthiis:qiiijiJci- 
uifn-t  qu^  acciderant  Iofeph,indubi},mifo  redemptionisprctio,eum  r.  • 
Ju^^fTet.  H.icdecaiifiDcusnon  magnopcreciirauitquodLtcob  v.tlAe 
luJet,quo  videlicctdifpcnftt{onemfttam.idimplerct,  atqtte  ipjum 
Lvoh  eiftfqite  pofteros  ,  in  lucundmc  vit^  r.tttonepofiea  corifiiuteret: 
N.tm  &  'Pfe  lofeph  i/f.tm  Dei  difpenfttionedocuttfratresftm ,  diccns 
Ce„efM  Vc  vuicrccis  mific  mc  Dcus  ancc  vos.  ^odetiam  D.t- 
uidcecmitpftlmojo^.  Ec  vocauic,/«f«/r,famcm  (upcr  ccrram, 
&  omnc  firmamcncum  pams  concrmic.  Mil.t  ance  eos  v,- 
rum  in  fcruum  vcnundacus  eft  lofcph  ,  &c.  ^tqtit  fi  lacob 
ferutttttem  lofeph  nottifct ,  tllum  vttquc  rcd^mHf^ :  rcdemptus 


628  'COMMENT.  IN 

autem  arcerem  nunqmm  intrajfet ,  atque  ita  minime  inter^retiitm 
e(fet feruoru  Pharaoms fomnia:hac  autem  nifi  effctinterfretatus,mini' 
mcinnotmffet  Pharaoni:  incogmtm  Pharaoni  perfomnia  prophetiam 
nonaperuiffet:  hocautem  nonfacfo^regimen  Aegypti  non  effet  confecu- 
tus:quod  nifi  accepiffet.minime  patrem ftaim  cum  tota  familia  duxiffet 
in  A€gyptu?n.Ergo  a poftremo  euentu  difpenfationis  diuinA  decl^ratur 
A  si  risfen-  ^^^i^^^^^-^^^^heodoretus. 

tentfa,  Equidcm  non  difmulaho  Lc^teri  fuperhac  re  opinionem  meam, 

Fitmihi  quidem  admodum  verifimile.Beum  per fingularem  aliquam 
reuelationem  indicaffe  fancfo  lofeph  qnod  tpfc  fieri  fuperea  re  conjli 
tuiffet quemadmodum  vellet  vt  lofeph  gereret fe  erga  patrem  cr 
fratres fuos,  Pr^dixitenim forCy  vtfratres  eiuSy  cogcnte fame ,  emendi 
frumenti gratia  ad  ipfum  adirent  *y  iufttquevteosaliquantifper  dure 
dr  afpere  tracfaret :  quo  videlicct  per  huiufmodi  vexationem  in  veram 
criminisa  fe  contra  tpfum  admip  ^flimationem  ac pcenitentiam  addu- 
cerentur.  Deinde  vero  vtfe  illis  manifeliansypatrem  cum  omnt familta 
in  Aegyptum  accerferet:  vhi  dr  ipft ,  eortimque  pofieri  longo  temport 
tranqutlle  acproJ}ere  manfuri  erant.   lofeph  igitur  qu£  in  patrem^  cr 
fratres fuos  egttyeayipfnm  antea  in fptratum  aDeoJo^fumque  atque  tn- 
citatum  feciffe  reor. 

Tiyomas  An^     Hanc  meamopinioncm  reperipoftea  ante  ducentos  annosplacuijfe 
g^^cHs.        ThomA  Angltco  .(^aheo preditam  effe  m  hreuthus  illis fuis  Commen- 
tarijs  in  Genef  fuperhoc  tpfum  caput.hifce  verhis:Ftplentus  aduertasy 
lofeph  cjr  tn  his  (jr  in  alijs  dtumttus  effe  mottr^nota  inter  c^tcra/valdl 
effemirahtlein  tllisvtgtntttnhus  anntSyquthus  inAegypto  futtinfcio 
patre,  nunquam  perlttteras  ,velper  ntincios  aliqtuddefe  patri  ft<rm- 
fcdJfe,ettampoflqt4ampernotiemannos  fuerataPharaone  fuhltmatu^s 
fupertotam  terram  Aegyptt  j  ct$m  tamen  non  ignormt  quanto  in  moc- 
rorepater  etuspropteripfum  verfaretur.  Ex  quopatet  expc^affc 
lofephtempus ordtnatnmaDeo  quoreuclaturus  crat fc 
ipftm:nam  pcr  fpirttum  prophett^  fctehat  fe  mif 
ftm  effc  tllttc  pro  falute  fuo- 
rtm,  Sic  ille. 

PRIMA 


GENESIS   CAP.   XLII  'irf 


PRIMA  DISPVTaTIO. 

Cnrlojephmicsjrjtres  ftm  ttimverhis,t"»'  ^O  ^/W- 
atque  ajpcre  tra^Mterit. 
SiiperiUis  rzferhiiy 


Dumque  adoraiVcnt  cum  fratrcsrui,&:agnouilluvw,,.i-;.ui  j 
ad  alicnos  durius  loqucbatur. 

V I V  s  tanti  in  fratrcs  fuos  afperitatis  Iofeph,duas  cau- 
las  affcrtS.Auguftinus.  Primo  quidcm  in  Sermone  82. 
dc  Tcmporc.huiufmodi  caufam  reddit:V.t  nimirum  pcr 
p=  huiufmoaialfliflionemreduccrctur  inmcmoriampcc- 
^3  caci  Uii ,  contraipfum  lofeph  tam  impii  commilfi ,  di- 
idolore, cius.vtioportcbat,  pccnitcntcs, veniama 
:ur.  Quo  fadum  eft,vt poftquam  id  cognouiffcnt ,  ac 
vcrc  doiuiflcnt,  manifcftauerit  fe  illis ,  ingcnti  gaudio  ac  fpc  implens 

os.  Sic  autem  fcribit  AugulVmus :  Cum  lofeph  fanflus  7  /f.^u/J 
j  alfli^it  fratres  fuos.non  quod  cos  odiflct,autde  illis  vii. 
diaam  fumere  vcltet :  fed  per  huiufmodi  tribulationem  fatigatos ,  ad 
con<"cirioncm  criminis,  &  ad  medicamentum  pccnitcntii  ptouocaret. 
Dcn>quc  cum  ingcnti  dolore  dixcrunt  illi.fe  mcrit6  pat.  lUa.quia  pec 
cafl-ent  in  fratremfuum ,  videntes  anguftiam  animi  ous.Et  quiafcic- 
bat  B  lofeph  ,  qu6d  fratribus  fuis  parricidij  crimen  fine  grandipoe- 
n.tentia  indulgeri  non  pofl-ct ;  &  femcl.  &  fecund6 ,  &  tert.o  illos  mc- 
dicabili  thbulationctanquam  fpiritali  quodam  ,gne  decoxit:  iion 
vt  fe  vindicaret ,  fed  vt  illos  corrigeret ,  &  de  tam  grau.  cnm.ne  hbc- 
rarct.  Dcnique  priufquam  peecatum  fuum  confitcrentur ,  &  crimen 
quod  admiferant.mutua  inter  fc  caftigatione  cofuniercnt,  nec  agnof- 
cen:Ium  eis  fe dedit.ncc pacis  ofculum eis  mdu  f.t.Cum  vero  .Ilos pro 
pcccato  quod  in  ipfum  admifcrant,humilitcrv.dcretaffliaos,deofcu. 
latuseft  fingulos,&perfingulos  flcuit:&  paucnt.um  colla  p.o  oculoru 
rore  p  rfundcns  odium  ffatrum  charitat.s  lacrymis  abluebat.  Quoi 
c^eo^ ofcph  crga  fratres  exercuit,hoc  etiam  nos  m  .U.s  qu,  contra  iios 
peccauenmt, dfbemus  implcrc,vt  n5  ip  os,  fed  pcccata  eor"m  ftuf « 

Ls  odirt-e :  &  ita  vclimus  fecundum  culpx  "^^^^^  ^ 

tionecoscorripetc,vtfimuleosftudea.nusmver.tated.hgerc  Harc^JG. 

.?  m  fi  facimusVratres  char.fllmi.implebitur  in  nob.s  .llud  quod  fcn- 
p:um  cft :  fmiclm  onn.  v  ■  7. .  r.  .  .  .  ^  ''r  .^d.nplehn,-  Lcgm  M. 
Sic  ibi  Aueuftinus.  .      /•  r 

Idcm  porro  in  quscft. . ^'^.la  GcncUn),ai.am  nauian  ic.  caulam  at- 
fcr  •  hanc  nempc,voluifl-c  lofcph  d.flfcrcdo  man.feftat.oncm  fu.,&  eo9 
S  qu  ndiu  af4cndo ,  plcnius  atque  exuberant.us  facere  gaud.um 
qurpfo  mox<ognUo,eiiifqucbcn.snitatc»i  ac 


6^0  COMMENT.  IN 

cuinulandi  erant.Hxc  funtverba  B.Auguftini :  Non  ncgligencer  cort- 
fidcranda  puto  tantam  miferiam  in  hac  pcrturbationcfratium  lofcph: 
quos  illc  quamdiu  voluit,terruit*,&:  quanta  voluit  mora,protraxic:  non 
cos  vtique  faciens  calamitofos^quorum  tantae  mox  futuras  lartitias  exi- 
tum  cogitabat.Totum  quippe  hoc  quod  agebat  vt  coram  gaudiu  dif- 
ferretur^ob  hoc  agebat  vt  eadem  dilatione  cumularetur^tanquam  non 
efTcnt  condigna?  palTIones  eoru  in  toto  illo  tempore  quo  turbabantur, 
ad  futuraiii  gloria  cxultationis^qua?  in  eis  erat  reuelanda/ratrc  cogni- 
to,quem  a  fc  perdjtum  fuifle  arbitrabantur.Sic  Auguftinus. 

Tcrtia  caufa  cur  lofcph  durc  &  afpcre  traftauerit  fratrcs  fuos^huiuf 
niodi  f-uit;vt  hacratione  de  ftatu  patrisfui  &  fratris  fui  Bcniamin  ex 
corum  relponfis certior  ficri  poffct.  Nam  quia  non  vidit vna  cum  ipfis 
veniffcBcniamin  jveritus  eft  ne  fortcvel  occidilfentipfum,  vel  vendi- 
diffent  fimilitervt  in  fe  fccerant:nouerat  enim  inuidum  eorum  inge- 
nium,&  prar  inuidia  malignu  &  ffuum.Quocirca  non  antedcftitit  eos 
atfligere,  quam  ad  ipfum  perduxflfent  Bcniamin.  Atque  huius  opina- 
tionis&coniedlurae  auftorem laudare  poflum  lofephum  inlib.i.  An- 
tiquitatum  ita  fcribentcm ;  Decreuit  lofeph  varic  fratres  fuos  tentarc, 
quali  menteelfent  prapditi;  nam  &  frumeti  emendi  poteftatem  eis  ne- 
gault,&'pro  fpeculatoribus  coprehendi  iufTit.Dicebat.n.couenifle  eos 
e  diuerfib  rcgionibus,quauis  mutua  fimularct  cognatione.nam  qul  fie- 
ri  pofl^et^vt  vir  vnus  priuatus,tot  &  tam  infignes  fihos  no  genuerit  mo- 
do,  fcd  tales  educauerit,  quacfa-Iicitas  vel  re*gib.  ipfis  raro  cotinaertt? 
Id  vero  taciebat illc,vt  dc  patrc  fuo  cognofccrcc,qu6ve  in  ftat u,pcr  fu5 
abrentiam,  res  cius  interim  fuerint ,  prxfertim  vero  quid  de  fratre  fuo 
Ccniamin  efl^et  faaum:follicitus  enim  crat,ne  fortc  &  ipfum  qucmad- 
modum  &fe  perdere  voldcrant,de  mcdio  fuftulifl^ent.Sic  lofephus 

Hanc  eandem  caufam  redddit  Chryfoft.  in  Hom.64.in  Gcnefim*& 
ab  eo  MiutatusetiamTheodorct.  inquxft.  loo  in  Gcnefim,harc  fcri^ 
bcns :  Cur  ftatim  vifis  fratribus  fe  duriorem  prscbuit  ? Mcmor  lofeph 
corum  quac  in  ipfum  commifcrant,cum  no  vidcret  Bcniamm  vna  cum 
iplis  veniflv-;  luipjcatus  eft  tale  quippiam  ctiam  in  illum  eos  perpeiraf- 
le.At  vbi  cognouit  illum  fuperclfctum  vcnia,tum  omnimoda  fubucn^ 
tione  jIIos  excepit.Ita  Thcodorctus.  Horum  quoque  mfiftentes  veHi^ 
gns  Lyranus  &  Thoftatus  idem  tradiderunt. 

Sed  abfolutiinmc  omnium  (Scholaftica  luct  orationis  brcuitatc  ac 
fimphcitate)fuperhac  rc  d.fputat  Thomas  Anghcus.  Nambreuitcr 
comcmorans caufas ab  Auguftino  trad.tas,&  a  nobis  paulo ante  cxdo- 
fitas  ahas  praetcrca  ipre  dc  fuo  ad- l,t ,  ad  hunc  fcrmi  modum  lcribenr 
Multjplexratiopotcft,eddi,curIofeph  non  ftatim  fe  mamfcifuer  [ 
fra  nbus  fu.s ,  immo  cos,quafi  ahenos ,  &  tanquam  explorator  dur^ 
raaaucn  Auguftinus.  Pnma  cauf  fui^ 

adcond.gnamquandam  pumt.onem  &  purgat.onem  crimin.s  co  um 
ontra  fe  commiffi.  Secundafuit,vt  ex  longt  fufpcnfioncac  d 
icuclat,on.  fnr  ,  per  huiufmodi  duritiem  veheieuuu.  occulu  Apfa 

deia 


16 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  L  I  I.  631 

dcin Jc rcuelatio  plcniori  gaudio  cumularetur.  Tcrtia  fuit,vt  beati  lo- 
fcph  romnia,5:lapientia  ,  6c  fupcrfratres  fuos  magnificcntia  ab  ipfo 
pracdiit>a,  &  ab  illis  dcrifa,  &  quantum  in  ipfis  fuerat,  cxtindla,plenii!s 
naagnificarctur  in  illis  &:  fuper  illos  :  ob  \A  fccit  eok  coram  fe  incurua- 
t\y6:  conticmircerc,&  pro  libito  incarccrari :  &  quadam  profunditatc 
fapicntixcircumduxitcosquafi  ftultos,  &  malitiofos.  Hoc  autcmvo- 
luic  cis  facerc ad  tcmpus  brcuc ,  doncc  opportunc  reuclarctur  eis :  in  - 
tcreaenim  co  ipfo  quod  ille  agebat,potcntiam  &  fapicntiam  cius  ma- 
j  s  ac  magis  admirabantur  &  timebant ,  dc  pcccato  fuo  praftertto 
dolere  ac  poenitere  compellcbantur. 

lofcph  porro  inhis  omnibus,aUifq;  memoratis  in  hac  hiftoria  Mo- 
!is,  diuinitus  agebatur,&  rcgcbatur.Ob  hanc  cnim  canfam,  pcr viginti 
cres  anaos,qu  bus  in  Aegvptofuit  infcio  patrc,  nunquam  pcr  littcras, 
vc!  pcr  nuncios  aliquid  dc  fe  patri  fignificauit.  Nimimm  exped  ibac 
ille  ccmpusaJidfaciendum  a  Deo  ordinatum  :  fiqmdcm  per  fpiritum 
prophctix  fcicbat  fc  illuc  miiTamelTe  pro  fahitepatris  fui  ;quauis  etia 
iUa  fuiocciiltatio  rion  fuit  abfquc  ratione.  Per  hoc  quippe  confuiuit 
modcftiacac  rcucrcntiarfratrum  fuorum,nolcns  eoruniuidiam,&  ma- 
liciam.  d:  crimen  contra  <*c  comiifum  prodcrc  in  pubhcu.DcinJcpIa- 
w  auit  coru  muiJia,&  cohibuitmA!itia,qua  fortatVc  potuilTcnt  indigari 
1 J  machinandu  aUqui J  c5tra  vita  cius,  fi  fciuiflcnt  illum  viucrc  in  ma- 
r,n  !  p-(y  pfritare  &c  gloria.Tcrtio  prouiJit  fapicnter  tempus  idoncum 
non  .riricij-  ac  falubrisrcuelationisUn;tepus viJchcet  in  quofratresfui 
nccciritacc  prciri  compcllcrcntur  venire aJ  ipfum.Longinquitas  ctiam 
'  r  occultationis  reJJi Jit  plcniorem  &.^Jmirabiriore  gloriam  rc- 
:  lonis  ciusita  vt  ex  hoc  hqui  J6  notcfcerct  &  vcn Jitionem  eius,&: 
cxaltationcm  a  Dco  fuiffe  or Jinatas.  Prztcr  hoc  autem  in  his  latcbant 
multa  futurorum  myfteria.HajScnns  cx  Jlhoma  AngJico. 
7     Rupertushoc  cx.nnplo  lofcph  fratreruiosafpcre  traaantis,quo  in  ^emndmo^ 
fui  criminis  cognitioncm  &  JcteiiationU  venirent ,  docet  Principes  JT;^^^^^^^ 
Chriflianos  quemadmodu  &  ipfi  ludaros  luo imperio  lubieaos  traaa-  ^,^^^^ 
rc  Jcb;:at:nonquidecosoccidendo,fedduretra(ftando,&vcxando,  fi  ^^,  traaare 
fort^tahs  vcxatiodctiUisintellcftufuar  cxcitatisj&parricidij  Maio-  debeant 
rumfuoru,quotantaimpietateaccrudeUcateDominuocciderunt:at 
quecarat,onercfipifcat,&conuertanturadDominum.Rupertivcrba  .^^J^J^';;: 
lunt  huiufmodi :  Hoc  cxemplo,hodicquedignu  eft  vti  Principcs  Chri-  Ruf.ertut 


p,i  ''t  rnei :  fcd  di>  fcrge  illns  in  virtHte  tUA.  Non  crgo  illos  occiderc 
ir,fcdadcognitionem  fuircatushoc  cxcmpio lofcph  rcuocarc. 
N  n  "Mlli  tunc  aJorauerunt  Principem  Aegypti ,  nefcientes  cflTe  lo- 
fcph  q  ijmvcnJiJcrar:fichoJicIuJa:iChnltianisPrincipib.(ubieai 
funt  nc^dcnteshoc  moJofc  effc  fubicaos  peJibus  Chrifti,aucm  ne 
c^antcs  patrcs  coru  crucifixerunt.  Ergo  ficut  lofeph  ilios  in  vltione  fui 
'  non 


COMMENT.  IN 

non  occidltjfedpiatortura  ad  pcenitentiam  compulit,vt dicerenf: 
Merltbh<tc  fatimir  ,cjuia  feccaHirnns  tn  fi'atrem  ^tofhffm :  Sic  dc  hodic 
ChriftianosPrincipesnondecctjVtcaptiuos, vin6l6fque  Chrifti  lu- 
dajos  occidant;  fed  vt  multiim  ad  poenitentiam  compellant.Quod  fru- 
dluose,  fimiilque  falubriter  interdum  a  Sandtis  Patribus  aftum  eft,fci- 
licctvt  patnmoniorum  fuorum  rufticos  luda^os  ad  Chriftum  venirc 
minime  c6fentientes,tanto  penfionis  onere  grauarent,vt  ex  ipfa aftio- 
nis  fux  poena  compellerencur  ad  fidem  feftinare :  &  e  contrario ,  per- 
du(ftisiam  ad  Chrifti  gratiam  ,  pcnfionis  onera  protinus  releuarent: 
quia  etfi  ipfi  minus  fideliter  veniunt , hi  tamen,  qui  de eis  nati  fuerint, 
iam  fidcljUbbaptizantur.Aut  ipfos  ergo,inquiuntjautfilioscQrum  fa^ 
lubnter  I  crabuntur.Sic  Rupei  tus. 
c^itf^     Scd  qiil  fieri  potuit ,  vt  loreph  agnofcerct  ftatlm  fratres  fuos :  ipfi  ^ 
fuerty  curio^  y^f^  toties  cum  eo  fermocinantes  non  eum  agnouerint?Id  enim  Scri- 
^*nrZ\  /ra"  P^"^^  ^^^^^       loco  2  Ettamen  fratres  ipfe  cogno[cem,non  eft  cognitHsab 
whmfHis,    ^l^ci^^  Refpondeojcaufam  fuiffe ,  quod  lofeph  tunc  valdc  mutatus  erat 
ab  eo  qui  fuerat ,  cum  eft  venditus  a  fratribus.  Mutatus  quippe  fuerat 
quinque  modis :  prin?um  ftatura;  tuncenimcum  puer  eflet  fexdecim 
annorum  ,  erat  parua?  (tarura? :  nunc  autcm  grandi  &  procera  ftatura 
crat,annum  vtique  nonum  &:  trigefimum  iam  agens.  Tum  facie ;  tunc 
enim  fuerat  miberbis,.nunc  autcm  barbatus  erat.  Prseterea  veftitu  ,& 
ornatu  :  tunc  enim  puerili  habitu  ,  &  more  Hebraico,  vel  Chananseo 
vtcbatur :  nunc  veltitu  &  ornatu  Aegyptiaco,e6que  principali,  qualis 
decebat  totius  Aegypti  Prxfeflum  ac  Principem.  Adha^c  voce :  tunc 
enim  pucrili  fijeratvoce  ttnui  &  acuta;  nunc  vero  virili  &graui ,  tum 
ob  a:tatem,tum  ob  dignitatis  &  maieftatis  fuse  decentiam.  Poftrcmo, 
lingua  &  fermone:tunc  enim  Hebraico  fermone  vtebatur,nunc  autem 
Aegyptiaco  ;imm6  diffimulabat  ignorantiam  linguar  Hebraica?  ,Io- 
quens per  rnterpretem  cum  fratribus  fuis.  Ob  has  igitur  quinquc  cau- 
fas  lofeph  non  eft  agnitus  a  fratribus.  Quibus  illud  etiam  poteft  adii- 
€i,nunquamvenirepotuille  in  mentem  fratribus  lofeph,  eum quem 
ipfi  vendiderant  &  feruum  fecerant,in  tantam  fuifle  elatum  gloriam  & 
potentiam  & magnificentiam,quanta  pracditum  ccrncbant eum qui 
loquebaturipfis. 

lofeph  porro  facile  potuit  agnofcere  fratres  fijos,qu6d  in  illis,  par- 
tim  nulla,partim  exigua,neque  notabilis  fa<5^a  eflet  mutatio.In  habitu 
cnimacvcftitu,infermoncitem  nulla  erat  fa6la  mutatio  :  in  ftatura 
vcro  &  facie  &  voce  pcrexigua  mutaiio  fafla  :  fiquidem  cum  lofeph 
ab  jlhsdifcefllt,iamerant  grandesa:tateacftatura,&barbat  .  Ruben 
quipp^  non  minortunc  cratvigefimo  tertio  anno.  Acccflit  e6dem, 
quod  lofeph  videns  omnes  fratrcs  fimul,facillime  potuit  cos  agnofcc- 
re,cx  vno&  altero  in  aliorum  notitiam  deueniens:  fi  autem  vnum 
quemlibet  illorum  feorfum  vidifl^et/ortaflc  non  tam  facilc  cum  asno'- 
wiflet,  ^ 

EXPLO 


G  E  N  ESIS    CAP.    XLI  L  6^} 
uoi acorcs  cfl:is,vt  vidcatis  infirmiora cerrx  vcniftis.      Vers.  io. 

V  o  DN  A  M  munus  fit  exploratorumjatq;  vtid  ritcobeanr,  euod  ft  mu 
quidtaccrceosoportcat,  exadc  defcribiturin  Jib.Numcr.  "«^  e.\fiorat9 
cap.13.vbi  narratur,qucmadmodum  Molesmiferit  duode-  ''^^^'^'^ 

 cimviros  ad  explorandam  tcrram  Chanaam.  Qua^autem 

ip  fiscircaterram  illam  rpcculanda,  &:  obkruandaefllntjhuiufccmodi 
.  erbis  docuit  eo$  MofcSyyi fccMtey\nq{i'\typerrneridiana?n plagam,  CHmcj'^ 
■  ■  -  •    ^vf   terrarn  cjualis fit,  cr  populttm  ,  cjui  habitator 

'mtis:paucirmmcro^anplnr€5:ipfaterrahona^an 
?nala^vrhes  cjnales^muratac  ne  an  fine  rnuris:humus  pifiguis  an  Jterilis^vemoro^ 
^  "      ■  '  h{s.Confortaminiy<:^affertenobisdefnt^iibusteri'£.l-lxc 
.  xploratoribus.Crimcn  autcm  cxploratoris  &  fpecu- 
latoris  m  rcgioncalicnagraueadmodumducitur,  &  odiofum,  &  fup- 
plicio  vmdicandum. 
10     VcrumquidelliUud.-f/i/xWMm  infirmioraterr£:qmd:itn  illud  infir- 
fw/or^  ffrTifintcrpretantur  populum  &vulgus,  quod  in  i€gyptofatis 
]mbclle&  infirmum  crat  ,&  ciim  Niliinundatio  tcnerct  omnia,  otio- 
fum  ac dcfi  iiofumircmiiris  cnim  opcribus  rufticis ,  cpulis  ac  volupta- 
tibustoto  pcdorc  indulgcbat,vt  fcribit  Diodorus  Siculus.Imbclliam 
vero  &  ignauiam  populi^Acgvptiacijteftatur  Photinus  apud  Lucanum 
li  j.S'.cum  abfcntcmPompeium  ficfuribundusaffatur: 

Glujt  te  nofiri  fiducia  re^ni 

H::c  ^rif  i  'sinermem, 

^riu\]^.vt\  .   ^  ,  iNilo? 

lofephicaque  calummam  hanc  intenditfratribus  fuis  ,infimulan' 
cos  ,  quafi  exploratum  vcniircntfocordiam  &  ignauiam  gcntis  Aegy-  ^  .  . 
ptiac:r,  quo cam traduccrent in  Syria , aliifq; apud  gentcs, non  parum  ^Jl^p'^  ^ 
earationc  incitando  casad  inuadcndum&  dcbcllandum  Acgyptios^ 
^lijpci  '  ■.nficari&intelligivoluiupatentesin Aegy-  mtn. 

r^vv-^  r. .   iioitus:qiiavidelicctabcxtcrnis.faciIcinuadi 

\  nanpoflet.  Ouanquam,vixaliamtcrraruminuenireeft,quac 

hac  rationc  itamunitafiT impenetrabilis  fit^vt  Aegyptus.  Pompeius  a 
Cxfare  vidus.Lcntulo  Conlule  fuadente,  in  Aegyptum  fe  potiflimum 
contulit ,  maiorem  ibi ,  quam  vfpiam  alibi  fecuritatem  fpcrans.  S.c 
cuimlor  '  lUulumlib.S.Lucanus; 

.sttitaeflylegyptns:atinde 
.tpiJus  mare  fitbmouet  amni 
loicp-ausUD...       ■       '   '   co,quimfuvu.uiucmunita&tut.  . 
AesVPtus,his  vc. .  - ^  Acgyptus,cont.neiui  inacce{Ia,& a 

mad  importuofa.Ab  occidentc  obiacent  Libys  arida:amcr.die  Syenc 
cft  aua-  Aetvptum  ab  Aethiopia  dirimit,&  Nili  cataraai.Ab  oriente 
ad  Rubrum  mare  vfque  pcrtingit.Borealc  latus  quod  cft  Syria.vocatur 
pekeusAecyptium,quodomncimportuofumclt.  Acgyptus  itaque 
omnis  frc  vndique  vallata,&  munita  cft.I  Is  c  lofephus. 

Commenc.inGcn.Tom.4.  ^^'^ 


! 


^  j4  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

Sed  gcrmanav\detur(S<:  propriaexpofitio  per  infrmiora  teryrf/intcr- 
pretari  loca  immunita  atq*,  intuta,qux  facile  ab  hoftibus  inuadi,&  ex- 
pugnari,&  capi  poflfent.Latinus  certc  Intcrpretes  in  hoc  ipfo  cap.pau- 
16  infra,qusB  hic  dixerat  infirrnioresterrd^  appellauit  immunita  r<rrr^e,lxx. 
Interpr.multo  fccusreddiderunt  hunc  locu,appellantes  veftigia-terrac; 
cuius  ledlionis  hic  poflfet  effe  fenfus-.Exploratii  veniftis  per  qua?  vefti- 
gia,vel  loca,velvias  facilc  intrari  poftit  in  i€gyptu.  Vcrbum  Hebrsefj, 
quod  Latinus  Intcrpres  vcrtiti;;,//rw/(7K4,  vtMrnmiinita^  fignificat  nudi- 
tate,  vacuitatcm,dcformitate  terraJ.Ex  quo  fequitur  necefifario  ipfam 
clTeinfirmam  6»:  immunitam.  Paraphrafis  Chaldai ca  habct  rz//7r«r^w> 
terr£y(]uo  fignificatur  terra  inermis  &  immunita,&  ad  quam  facilis  ho- 
fti  patcat  aditus/aciiequc  fit  expugnabilis. 


11 
t 


11 


ca 
ba 

bii 
ft4 


An  excufari 
a  menditcio 
poffithfc^h, 
cum  dtxU  fra 
tres  juos ,  ex 
plorutores  ef- 


^ui  authores 
dixerunt  lo- 
fcph  fffe  me»' 


i.loannis. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

An  lofepli  mendaciopeccauerir,diccns  frarribus  fuis 
illa  verba,  Exploratores  eftis. 

Vae  R  iT  VR  anlofeph  mentitus fit,vocansfratres fuos  j 
Exploratores.videturautem  nicndacium  dixi{rc,&  vero 
pernicio!um;fciebat  enim  lofeph  falfum  efle  quod  dice- 
bat,idquecontra  fenfum  animi  fui  loquebatur.Et  vo  - 
cansfratrcsfuosexploratorcs,  pefiimi  coscriminis  infi- 
mulabat,acque  infamabat,&  quafi  obnoxios  fupplicio  argucbat;quod 
nonad  officiofum  vel  iocofum  ,  fed  perniciofum  mendacium  pcrtine- 
bat.  Nos  igitur  oftendamus  quidfuper  hac  qua^ftionc  arbitratifint 
Doilores. 

Duas  ego  fupcrhac  re opiniones  repcrio. Vna  eft  fcntentia  quorun- 
dam,quinon  dubitant  dicere,  lofeph  efle  mentitum  mcndacio  iocofo 
&  idco  pcccaflc  vcnialitcr.Non  cnim  efi;  neccfle  ab  oriini  medacio  cx- 
cufarcIofeph;cum  nec  ipfos  quidem  Apoftolos,multo  vtique  fanftio^ 
resquim  Patres  veteris  Tefl:amcnti  ab  omni  peccato  etiam  veniali 
cxcufarc  fit  neccfl^cvcrc  conficente  dilefto  Icfu  difcipulo:  Sidixernni.s 
cjHtapeccatnmnonhabefmts ,ip(i rjosfedttcimt4s ^Cr  veritasin  nobis  non  ejii 
Arq^hfceft  opinio  Lyrani  &:  ihoftati  in  huiusloci  Gencf.expofitione. 
^  Scd  duo  pofllmt  contraobiici.  Primum  cnim  vidcturfuilTc  mcnda- 
cunnperniciofum.pcrtines  fcilicetad  infamiam  fratrum,&  ad  fuppli- 
cjum  corum.Verum  non  ita  rcs  habct.  Nam  lofcph  fcicbat  nullam  cx 
eo  vcmuram  infamiam ,  aut  calamitatcm  fratribus  fuis:  cum  mox  ipfc 
manifcftaturus  cfl^ct  veritatem.  Deindc  potcft  obiici,n6  fuiflc  fimplc  x 
mcndacium,  icd  fuifl^c  pcriurium ,  quod  omne ,  cft  peccatum  morral. : 
hrmatum  cnmi  cft  illud  mendacmm  iurciurando  per  falurem  Pharao- 
n!s dido.  Atcnim,fccus  rcs  cft.  Nam  illud  iufiuradum  non  cft  f.auni 
I  .  conhrmandum  illos  cfl^e  cxploratorcs,fcd  ad  illud;  Ni/l add^xeritts 

fratron 


nd 

ul:  .1 

taq 


«0 

t.t; 

0'); 


GENESIS    CAP.    XLi  (^55 

frutrem  ve(irH  mimmurn.vt  prohetur  cjUd  dlxifiis  ver,i  ijjtiLxjyi  ^  rAtores  ejlis. 
Id  ert,habebimini  taquaexploratorcsjvcl  potiusrcferturadilIud:A^6^; 
cgrediemini  hncomnesjonec  venutt  fratervejhr  mtnimus.  Sicenimha- 
bent  vcrba  Scripturx;  fam  nnnc expeyimentumveilri  c^tpi^m : perfiltitem 
Pb.iraonis  non  egrediemini  hinCydonec  veniat  hitc  fratervcihr  minmus. 
11     Altera  eftopinio  niultorum,&  cft  fermc  communis  fentetia,Iofcph  ^arU  expoft- 
cum  illa  verba  dixit,non  cflc  mcntitum:  quemadmodu  autcm  illa  vcr-  r^J 
ba  non  ^ontinent  mendacium  ,  vane  exponitur.  Prima  expolitio  clt  ^^^^  ^.rildi 
RabbiSalomonis^quiait  Iorcphnonc(rementitum,rcdvfume{rcam-  cem  ,  non  ft 
bigua  locutionc  ,quam  ipfc  fccudum  vnum  vcrum  fcnfuin  profcrcbat;  mentitus, 
fratres  autem  eius,^'  qui  audicbantjfecundum  dlium  fenfum  longe  di- 
ncrfum  cam  intclligebant,Iofeph  enim  vocans  eos  exploratores ,  apud 
fc  intclli  ;cbat,eos  inquifuiifTc  diligentcr &  exploraifcbreuiorcm,  & 
tutiorcr.i ,  acquc  commodiorcm  viam ,  qua  cx  terra  Chanaan  irent  in 
Aegyptum  ad  emendumfrumentum :  Atque  hoc  fenfu  vocabulum  il- 
lud  Exploratoris,  nihil  habcbat  calumniar,aut  infamia?,  &:  veram,  red- 
debat  fcntenciam.  Ac  vero  illi,nomen  exploratoris  acccpcrunt  propric, 
vt  erat  in  communi  loqucndi  vfu  ,  pro  co  qui  hoftili  animo  it  explora- 
tumarquc  fpeculacum  tcrram  alienam.  Sic  iftc  Rabbinus:  qucm  fanc 
Lpanus  &  Thoftatus  mcrito  rcfcliunt.Iftam  cnim  expofitioncm  aper- 
tc  verbaqu«  adiunxit  Iofeph,cxcludunt,dicens:rY/?/<?r/ir(?wry?ii,z/r -i/i- 
^  ■        '  c:&  paulo  ii6({:j4literejt :  Immtmita  terrdi  hti- 

 .,propric  acccpit  lofcph  nomcn  exploratoris^ 

in  malam  vtique  parcem.  Adiicc  ,qu6d  hoc  dixit  lofcph  durc  loqucns 
cum  fratribus,&  afperc  traftans eos,  volcnfquc  aliquantifpcr  eos  affli- 
gerc  :  ad  hoc  autcm  nihil  facicbat  fi  pcr  cxplorarorcs ,  intellexiPfct  in- 
quifitorcs  bonac  via?  cx  Chananitide  in  Acgyptum. 
1  j    Sc:cundaexpolitioeorueft,qui  iUud  E\;^/,?r^rom^y?// intcrprctantur,  ^^^^^^^^^ 
habcbimini ,  &:  vulgo  cxiftimabimmi :  quarcius  verbis  vfurpationon  ^J";"/''' 
cft  in  facris  litfcris  inufitata.in  libro  enim  j.Rcg.cap.  i  S.Hclias  dixit; 
^  -  -m.i>y?//rD(r«i, idcft,habeatur&credacur^Deus. 

icftex  B.  Auguft.  inlibro  Quacftionum  inGe-  ^,,^ 
ncrim, quzft. i ?p.  quam tradunt  ctiam  S.Bonauetura  in tertio  Senten-  5 
tenc!arum,&:Thomas  AnglicusinCommcnt.huiusloci.        ,  .  ,  ^ 

TcrciacxpofuiocftGratiani22.q.i.c.6iI5^^4«/^r/^,  qui  eo  lofcph  rert,a  e.po 
cxcufacimendacio,qu6daic  eum  fic  locutum  cifcnon  fcrio,icd  pcr  ij' 
eliocofim  fimulationcm  ,  ob  idque  non  habendum  ellc  pro 
}Mxc  autemGiatianicxpofitiocxB.Auguftinoexprompta  j^^^.jnn. 
ci  iiiniQurft.  \4f.fimilc  ahud  diaumland^i  lofephhac  ratione 
vi  1  li cat  a  mcdacio,quia  non  ferio.  fed  ioOo  dift  un  ab  co  fuerit.  Mcn- 
a  loa  cnim,mquic,a  mcndacibus  feri6dicuntur,non  ioco.Ciim  autcm 
nir  1  )  1  Uint,tanquam  ioco  dicuntur.non  reputantur  mendacia. 
\  /  .nificiocradicuretiamaB.BonauGcurain  ^Scnc.Dift.^8.  ^^^^^^ 

aici  ;\ilIaverbaIofcphfpcciehabeatafRrmandi&a(reueradi;  p:^,,  ^ 

verc  tamc  n6  fuilTe  a4fcucrado  didb  ab  co,fcd  quafi  tentando,&  inqi-  ^ 

1 1 !  I  2 


M/f  n. 
tiOtUHcnt. 


fojttio  Ruper 


g^6  C  O  M  M  E  N  T.  I 

rendo-.ad  cum  videlicet  modum,'quo  facere  folent  iudices.  In  iudlciii 
enim  enunciationes  loco  interrogationum  viurpantur :  interrogantes 
autem  non  menriuntur :  nihil  enim  cenfentur  aflerere/ed  vt  veritatem 
jlyom.is  An-  eliciant,pertentare.  Ad  hancitem  expofitionem  adhxfit  Tliomas  Aa- 
glictti.  glicus^italcribensrefpondendoadpraefentem  qua^ftionem:  Potefl:  di- 
ci  quod  lofeph  in  his  &  confimilibus  non  loquitur  aflertiue,  fcd  folum 
tentatiuc  &  probatiue:vt  fub  tali  modo  tentatiuo  occafiones  accipiat 
capiendi  eos,&  veniendi  ad eorum  fccreta ,  quafi  ad  fibi  ignota.  Talis 
ver6modusloquendi,potefl:aliquando  ex  rationabili caufa  aflumi  a 
Sapiente ,  &  prxcipue  a  ludice ,  potiflfimum  autem  a viro  prophetico, 
qualis  vtique  lofeph  erat.  Sic  ilie. 

Quinta  expofitio  eft  Auperti,qui  ait  lofeph  dixifle  ifta  verba  figu-  ^  4 
ratc  &  impropric,&  perabufum  aliarum  vocum  pro  aliis,  finitimarum 
tamen,&:  quantuad  fignificationem,aliquo  modo  confirailium.  Nam 
vocauit  eos exploratores,fignificare  voles fures.Dixit  etiam,velle eos 
vixlere  infirma  &  immunita  terra?,  fignificare  volens  peccatum  eorum 
contra fe admiflum:quippe  qui  videtes  cum  puerum  infirmum,  omni- 
que  humano  deftitutum  pr^fidio,dixerut:r?;;/V^,  occidamus  eu?7j^zd  hoc 
refpeftu  &  fiduciainfirmitatis  eius  addu(5li.Ponam  hic  Ruperti  verba 
ex  cap.  j.lib.p.Commentariorum  eius  in  Gcnefim.Sic  autem  ille  fcri- 
bit :  lofeph  in  agnofcendis  fratribus  fuis ,  imaginem  geflfit  viri  iufti  fi  - 
mul&  manfueti,  ac  per  hocfiguram  Filij  Dei,  qui  in  Cantico  Epitha- 
lami j  dicitur: Intende pro/pereyprocede,c^r  regna^propter  veritatern,(:fr  man^ 
fnetndinem^O'  itiftitiam.  luflitiae  namque ,  &  conuenientis  fuit  feuerita- 
tis,qu6d peccatores  fratresfuos  tandiu  lofcph  flagellauit,  &  corripuit 
verborum  fuorum  ftimulis;clauifqueacutistandem  c6fixi,donec  pec- 
catum  fuum  cognofcerent,&  dicercnt^i^/^-mi?  hdc  patimur^cjuia  peccani^ 
mus  infratrem  noftrtm.  Et  crimen  quidem  eorum  fatis  vicino,licct  non 
proprio  nominefignificauit,diccns:£x;?/(?r^/<>?-fj<?/?/j5pro  eo  vt  dicerer 
Furesellis\^2.m  feccrant  furtum,imm6  facrilegium,fanao  Patri filium' 
vnice  dileftum  furati,&  alienigenis  vendentes.Proinde  ciim  enarran- 
tcs  progeniem  fuam  i^\y:\^t\u\Minirmts  filiHs.cum patre  noftro  eft,(^  alius 
noneftfuper:Coimnub  lofeph  zdlccit :  Hoceft,  inquit,  tjuodlocutus fum: 
Exploratoreseftis.  Ex  eo  enim  quod  dicitis  vnum  illum  filium  non  fu- 
perefl^Capparet  vos  cxploratores,id  eft,  fures  fuifl^e.  Notanda  porr6  cft 
loquentis  lofeph  calliditas  &  prudentia :  cum  enim  dixiffct: Explorato^ 
res  eftis ,  continuo  verbum  commutauit:non  enim  dixit,vt  exploretis 
f^d,Ftvideatisinfirmaterra,vcniftisAnRvmt:itcmivan)qi\ctcTvxv'i^^^ 
venerant,fcilicctqu6d  non  adco  infirma  eflet  etiamtemporc  famis 
qum  ipfa  fuo  prjefidio  aliis  terris  fubnenire  pofl^et.  Alias  autem  &  vc  ' 
re,quando  loleph  patris  fui  pra?fcntid,cunftifq;  arbitris  deftitutum  vi - 
dentcs  dixerunt:r(^«/>^ ,  occidamusenm :  Immunita  terrae  confidcrauc- 
runt&inrpexcrunt.  Proinde  redudoin  fedigitulo,  fine  mendacio  di^ 
cere  potuit  loiQph:Immunita  terra  huius  conftderare  veniftis.  < 
Veritati igitur  &  iuftitia: affJgnadum  eft  quod  quafi  ad  alicnos  dui c 

lofeph 


GENESIS    CAP.    XLIL  ^57 

loleph  &  alpcrc  locutus  cfl  fratribus  fuis.Porro  maiifuetudjnis  eius  o- 
pera  quis  expHcare  poflic  ?  Inter  illa  ipla  fcucricatis  cius  afta,  &  dida 
ikuit;&  tandem  cunfta  qua?  potuit  bona  pro  mahs  reddidit.N5  igno- 
rabat  rem  fore  difticilem,  vt  fratrcm  fuii  minimum  abllrahcrct  a  patrc, 
&  ad  fe  adduceret:  immo  &  ob  ca  ipfam  caufam  id  ab  ilhs  cxigcbat;  vt 
cx  rci  diflicultatc  laborantes,meritafuaperpendcrcnt,vt  iam  ctjcpcrat, 
iWccntcs :  Aferitohxc pariwH}\  '  vj.  quiSc 

portmodumdic\uricrant:7)t./  ,  >^ww.Na 

licut  illi  animam  &  corpus  lofeph  cruciauerut,fcnptum  enim  eft 
104.  ■  cdcs  ei/Hy\:^ferrkmperfra?ifitarjim/im 

v.^..  ^   .  .    -      ^   uumhumihauit  incompedibus  eo- 

rumpedcs;  &  propter  illum  fratrcm  minimum,  ficut  fequentia  decla- 
rant,fcrro  ti' "  tuitanim         m:vfque  dum  pictatc  fuperatus 

rcputarecian.          '  .udicioLi  iclum.  Nam  nifi  ad  hoc  tendc- 

ret,potcrat  vtique  primo  intuitu fiatrcm  fefratribusfuis oftcndcre. 
Haclcnuscx  Rupcrto.  Mihi  pfior  fentcntia  minimc  difpHcct/Ex  va- 
riis  autcmpoUcrioris  opinionis  expoficionibus  tertia  expofitio  prar 
ceteris  probatur. 


T  ERTI  A  DISPVTATIO. 

An  ^crinrinmcotincanc  veibaillaquxdixiclofcphfratribus  Vers.  u  . 
Aliocjuin  perfalutem  pharaonis^Exploratorcs  eltis, 

~  X  fuiffe  verum  pcriurium:  Qutd  enim  eft  periuriu 

ili  fahumiufiurandum?  Falfum  autem  erat,fratres  lofeph 

'nrcs,idvcr6  ille&dixit,&iureiurando,per  ^*^'"^»'^ 
;  aonisfa£lo,firmauit.  Nonnulli  putant,iiul-  J"^^^/^'^ 

luni  fuilk^pcriurium.  Tum  quianullum  cft  iufiurandum  inquo  Dei 
contcftatio  non  exprimitur,ficut  hic  nulla Dei  mcntio  fafta  eft ;  tum 
quia  lofephquafipcrdcrifum  &contcmptum  dixit  illud  TerfaUttem 
Pharaonis :  Salus  cnim  &  vita  Pharaonis ,  vt  cuiufuis  mortalium ,  nul- 
lius  c ft  penc  momcnti,cum  fit  res  admodum  fluxa,5c  caduca,  &  fragi- 
lis,&  vc  D. lacobus  dixit ,  ficut  vapor  ad  modicum  parens ,  &  mox  ex-  ^^'Jl'  ^/^^^^ 
tcrminandus.  Quemadmodum  igiturSocrates  dcicrabatpcranferem  5,^^^^^^ 
3^^^    .        '  '3num;&ZcnopcrCapparim,in  contumcliam  fcili-  TertuBfan$f4, 
cet,.  JudibriumDcorum,  quos  plcriquccolcbant, vt in- 

terprctatur  Tertulhanus  in  Apologctico :  ita  lofeph  iuraffc  putandus 
cft,pcr  falutem  Pharaonis ,  fiue  vt  habet  Hcbraica&  Chaldaica  Scri- 
pcura,pcrvitam  Pharaonis.  Namproco  quod  nos  legimus :  Prry^//^- 
tem  f/^^r^^^wkqucmadmodumetia  habent  lxx.Intcrprctcs,ilhc  cft,ri. 
uit  Pharao :  id  eft ,  Per  vitam  Pharaonis :  fic  cnim  folebant  Acgyptij 
iurare,mutuatividclicet  idab  Hebr^^is :  quorumillaerat  folennis  lu- 
randi  formula,  Viuit  Domirtt^  :  Tradunt  autem  Hcbraei,  hodicquc 

1111  i 


63S  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

moris  efle  in  Aegypto ,  vt  fi  quis  iuret  per  caput  Regis ,  &  non  Drse- 


...^.-^^..^  ...  ^  ,  -  -  ^  ~-  -j^--jv^tiwij  ui«jt;-» 

l}et,morte  plecftatur, nec  permicti ,  vc  vcl  auro ,  vel  vila  alia  re  vitam 
fuam  redimat. 

Verum  iftamopinioncm  dupricitcr  fallam  efTe ,  tum  qLwLUicic  nul- 
lum  efle  iuramentum,nifi  exprefl^e  per  Dei  coteftationem  fa6lum,tum 
qua  addit  illud  Per falutem  Tharaonis  dixilfe  lofeph  non  feri6,fed  ioco, 
immo  per  irrifum3&  contemptum,  facile  probari  poteft.  Nam  contra 
hoc  pofterius  facic  eximia  virtus  fanch  Ioreph,maximc  vero  grati  ani- 
mi  otficium  quod debcbat  Pharaoni,a  quo  tanto  fuerat  honore  &  glo- 
riaornatus  jtantiTquc  cumulatus  beneficiis,  ingratifTimi  fuiffet  igitur, 
&  iniquiifimi  animi,taci  benefadloris  fui  falutcm  &  vitam  pro  cotem 


S.Angufl.  ptu&ludibrio  habere.  Audiquidinhanc  fententiam  fcribat  B.Augu- 
ftinus :  Quid  eft  quod  lofeph  vir  tam  fapiens,  nec  folimi  hominum,in- 
terquos  viuebat  teftimonio,  fed  ipfaetiam  Scriptura  tcfte  laudatus, 
ita  iurat  per  falutem  Pharaonis,  non  exituros  de  Acgypto  fratres  fuos, 
nifi  fratereorumminimus  veneritPAn  etiam  bono&  fideli  feruovilis 
fucrat  falus  Pharaonis ,  cui  fidem ,  ficut  primitus  domino  fuo  feruabat 


na  de  fuppita 
modo  ntrandi. 


,  ,  ^  ......  .i^w  twi.  uuwyuw 

in  omnibus?Qiianto  enim  magis  ipfi  qui  eum  in  tanto  honore  locauc- 
rat,fi  illi  feruauit  fidem  qui  eum  feruum  emptitium  pollidebat  ?  Quod 
fi  non  curabat  Pharaonis  falutem,nunquid  &  periuriuni  pro  cuiuflibet 
hominis  falute  vitare  non  debuit?  Sic  Auguftinus. 

Pofteriorem  vero  illius  opinionis  partc,  qua  dicitur  nullius  effe  p 6-  ^  7 
deris  iufiurandum  quod  cxpreffam  non  habetdiuini  numinis  conte- 
ftationem,faIfam  cflc  ofteduntverba  Domini  noftri  apud  Matthseum 
cap.  5.  quibus  vetat  ille  iurare  non  folum  per  Dcum ,  verum  etiam  pcr 
coeIum,per terram,per  ciuitatem  Hicrufalem,aut  per  caput  fuum .  luf- 
iurandum  igitur,  etiam  pcr  creaturas  non  folum  rationalcs,fed  irratio- 
nales,prouc  aliquid  diuini  numinis  relucct  in  ipfis,  fieri  poteft.VeriflTi- 
macnim,maxmicqueobfcruandaeft  doarina,quam  fuperea  re  tradi- 
dit  B.Thomas  in  2.2.  quarft.Sp.  art.6.  Docet  enim  dupliccm efl^c  mo- 
dum  lurandi,  vnum  quidem,per  fimplicem  contcftationem,qua  fcili- 
cetceftmioniumDeiinuocatur:  alterumvcroperexecrationem  ,cui 
fubiicitur  creaturaahqua,vt  in  ea  diuinum  iudicium  exerceatur.  Et  in 
prioriquidem  luradi  modo  principaliterinuocatur  Dei  teftimoniunr 
lecundano  veroetiam  adhibentur  aliqux  crcaturx  non  pcr  fe  ,fcdea 
ratJone,vtm  cis  prima  vcritas  manifcftetur. Addit prarterea  S  Thomas 

lunurandumfaaumalofephperfalutcmPharaonisvtrouisnrrJi^,  ' 
rum  duorum  modorum  intelligi  &  accipi  pofle. 

VerbaS  Thom^huiufi«odi  fermc  funt :  Duplcx eft  iuramentum: 

vnum,quod  fit per fimphcem  contcftationem  m  quotcftimonium  Dei 
inuocar.ur.Et  hoc  mnititur  diumar  veritati  ficut  &  fides.Sicut  autem  fi- 
des  pcr  lc quuicm, &  principahtcr  eft  dc  Dco ,  qui  e^i  ipfa  vcritas ,  fc- 
uindario  autem  de  creaturis  m  quibus  vcritas  DcM  relucbt:  ita  ^ 

.uramcnrum  prmapaIuerrcfcrturadDeum,cuiusteftimonium  n^ 
catur ;  fecuqdano autem  aflumuntur  ad  iuramcntu aliqu^ crcatu;a;;n6 

fccun 


GENESIS    CAP.   XLIL  (fjp 

fccuiuliiin  ic,icd  vt  in  eis  diuina  vcritas  manifcftetur.  Sic  iuramus  pcr 
Euangclium  ,  id  cft,  per  Deum  cuius  vcritas  in  Euangelio  manifefta- 
turtiuramus  irem  per  Sanclos-qui  hanc  veritat^m  credidcrunt  &  ob- 
fcruauerunt. Alter modus  iurandi  eft  per  cxccrationcm;  in  quo  induti- 
rur  crcatura  ahqua  ,  vt  in  qua  diuinum  iudjcium  cxcrcearur.  Sic,  quis 
i  iratpercaput  fuum,  aut  perfihum  fuum  , aut  pcrahud  quidpiam  fibi 
'  '  '  *  '  .Sic  Apoftolus  iurauit,  2.ad  Corinth.  1  diccns  : 
.  .  .0  in  antm.i  mcdm.Qnoii  aute  lolcph  pcr  faluteni  Pha- 

i  aonis  iurauit,vcroque  modo  inrcUigi  potcft ;  vel  pcr  modum  exccra- 
Mfi  falutcm  Pharaonis  obhgaucrit  Deo:vel  per  modu  contc- 
,quafi  coteftando  vcritate  diuinar  iuftiti^  ad  cuius  executionc 
Principcs  ccrrae  coftituuntur.Hadlcnus  cx  B.Thoma.Cui  fimilia  Tho- 
\ng!icus :  lurauit  lofeph^inquit^per  falutem  Pharaonis,tanquam 
iiraone  venerans  rcgiam  potcftatem  ipfia  Deo  datam:&:taa- 
quam  pcr  quedam  notabilem  Dei  cfFc(ftum,qualis  profc£l6  crat  Pha- 
is  vita  &  lalus,qu(^  vtique  fecundum  Deumeratfibichara,&  ama- 
,3:  venerabilis.  Hunc  autcm  modum  iurandi  fignanter  airumpllt 
lofeph,qn6  magis  occultarct  fe  ipfis,  magifquc  icrreret  cos  per  au6^o- 
titatem  &  familiaritatem  Pharaonis,  quam,  tali  iuramcnto  vtcns ,  ha- 
bcre  fe  dcmonftrabat.Sic  illc, 
i8     Tradamus  i^^itur  vcram  propofirarquarftionislolutionem.  Sciendu  Ver.t  fiUui^ 
eft,bis  iuraftc  fofcph  per  falutem  Pharaonis ,     ad  duas  rcsdiuerfas  ^^^^^'^  '^' 
comprobandas.  Primum  ita  lurauir,  aftirmans  eos  non  egrefTuros  in-  ^ 
de,  nifi  priiis  adducercnt  fratrem  fuum  minimum,dc  quo  dixerat;  ha?c 
:  •       n  ei us  vcrba  :  Per  fdutem  Pharuoni^  non  cgredicmini  hinc , doncc 
:  fi  utervcjhr  minimt^ :  Et  hoc  iufiurandum  fcruatum  cft  a  lo- 
fepii :  non  cnim  omnes  tunc  rcgrclfi  funt,fed  vno  corum  rctcnto ,  cx- 
teridimifllfunt.Nonenimdixit  lofeph,  NuIIus  veftrum  cgredictur 
hincjfi  enim  id  dixiflfet ,  non  vtique  iufiurandum  fuiflet  complctum: 
fcd  indcfinice  dwitylVon  egredicmini  hinc :  ad  cuius  fanc  vcritatem  fcn- 
tentiar,  fatis  eft  non  omnes  cfle  regreflos,  fcd  vnum  eorum  rcmanfilTc. 
Ac  primo  quidcm  oftcndit  lofcph  velle  fe  vnum  tantum  eoru  rcgredi, 
vcadducerct  Beniamin,ca:tcrisapud  fe  retctis :  fic  cnim  dixitcis,/i//f- 
tite  ex  voht<  vnum.&  addticateum.vos  aufcm  critis  in  vincHlu  Aonec probcn- 
tHrcjiu  dtxifHs  ,vtrumverAanUlfafint.  Pofteatamen,quo  fc  oftcnde- 
rcccumiUis  clementer  atque  humanitcragerc ,  fatis  cfl^e  fibi  dixit ,  fi 
-  -s  eorum  remancrct,ca:teris  rcgredicntibus.7)r«;w,inquir,  ttmco  :fi 
ri  cs7ii ,  frater  veshr  vnni  Ugetur  in  carcere :  vos  autem  ahtte ,  ^  ferte 
•        V'  /  cjiia  emirtts :  crfratrem\eslrttm  mtnimnm  ad  mc  addttcite,  vi  pof 
h  n  V     n  probare  fcrmoncs ,  &  rton  moriemini.  Huiufmodi  folutionem 
S  Aucuftinusin  quaeft.  i^p.  in  Gencfim  tradit  hifceverbis;  Annon  s.Augu[l, 
cft  ncriurium.^tenuitvnumeorumdoncc  venirct  Bcniamin  ,  &  vcriim 
faaum  eft  quoddixcrat :  Nonextbttts  hirtc.nif  venenc  frater  vefler.  Ad 
omnes  quippc  hic  non  potuic  pcrtinere :  quomodo  cnim  ille  venturus 
ciTct,nifi  ad  cum  ducendum  aliqui  corum  rcduflent?  Sic  iUe. 

*  Iterum 


6j^o  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Iterum  porro  iurauit  lofcph  per  falutem  Pliaraonis,confirmare  vo  ^ P 
lens  illos  effe  exploratores :  non  quidem  abfolutc/cd  ca  c6ditione,nifi 
adduxiflent  fratrem  fuum  minimum;  vc  hoc  fcilicet  experimcnto  pro- 
bari  poffcc  eos  vera  dixiflc.Hxc  aute  func  verba  lofeph  :  Miititeex  vo- 
bis  vfiHTn ,  er  addricateim ,  vosautem  eritts  in  vinculis,  donec  frobemur  cjUA 
dixinis^vtmm  vera ,  anfalfa  ftnt :  aliocjuin  perfalutem  Tharaonis  explorato  - 
res  cBIs.SqA  qualis  eft  ifta  confequentia  ik  probatio ,  Si  no  dixiliis  vera 
depatre&fratre  veflrominimo,ergoeftis  cxploratores ?  Nam  fieri 
poterat,vt  &:  illi  fallum  dixiflent ,  &  nihilominus^xploratores  non  ef- 
lent.  Vcrum  huius  probationis  vis  in  eo  cft :  Si  mendaces  dcprchcnde- 
mini  in  his  qux  dixiflis  de  patrc  &  veftro  minimo  fratre,  mcrito  etiam. 
profeito  mendaceshabcri  Jcbecis  ineo,quodnegatis  vos  effe  explo- 
ratorcs:deprchenfum  cnim  mendacium  veftrum  vehemetem  &  admo- 
dum  probabilem  faciet  fufpicionem,&  vt  dicitur,praefumptionem,vos 
SAjtuft         expIoratores,&  idcirco  dignos  eflc  poensiexploracorum. 

^  Hanc  quoq.ie  folutionem  prodidit  loco  proxime  citato  S.  Augufti- 

nus,affirmans  ilIud,^x^/o>'^/owd'i//i,idemvalere,acque,Merit6a:ftima- 
bimini exploracores  efl*e,&  digni  pcena  cxploracorum.  Sic  aucem  fcri - 
bic :  Quomodo hoc  verum  ert,fi  non  vcrum  dicicis,expIoracores  eftis: 
cumeciamli  mencicieflenc,ry3ncamcn  exploracores  eflenc  ?  Sed  hoc 
eftquoddixiicadiSum  tff^CyExploratores eBps.qiLSiCi  dixiflec,  hxploia- 
torum  poena digni  eftis^ hoc  aute  eft  ,  Exploracores  deputabimini  me- 
rito  medacij  veftri.£i?^,autem  potuiflc  dici,pro  habebimini,&:  depu- 
^'Re£,iS,  tabiminijinnumera?  fimiles  locutionesdoccnt.Vndeeft  illa  Elise^^i- 
CdiftMns,  citncjue exaHdieritinigne/ipfe  erit  Deu^JHon  cnim  tunc  erit,fed  tuncha- 
bebitur.  Sic  Auguftinus.  Similiter  hunc  nodum  exfoluit  Caiecanus, 
itafcribens  fuperhocloco  :  In  cexcu  Hcbraro  nonhzhtiux lExplorato- 
resefi-isyCcd  Exploratoresvos  ,&  fubauditur,  habebimini  >  fcilicec  ex  ve- 
ftro  mcndacio.Nam  eo  ipfo  quod  obicdum  illis fuerat  efle  eos  cxplo- 
ratores>&ad  talem  obic£lioncm  purgandam  illi  dixerant  fe  haberc 
fracrem  minorem,fi  in  hoc  mencici  fuiflenc ,  reddidiflTcnc  fe  fufpeftos 
quod  cxploratores  eflcnt.Ec  fic  vcrum  iurauit  lofeph.  Quod  fi  no  dif- 
cernercturperhoc  veracitaseorum,  haberencur  cx  proprio  mendacio 
exploracores.Hscc  Caiecanus. 

^  7-  Tradidit  crgo  illos  cuft:odix  tribiis  dicbus. 

cttr  VRtribusdiebus,&nonpluribus,veIpaucioribus?Lv- 


Uodiafratui  IT^^H  ranus  & Thoftacus huiufmodi  quadam  reddunc  racionem; 

sffiixmt,  M^fi^M  ^^'"^^^  lofcph  peccaca  fracrum  fuorum  condigna  pcena 
tf^^"^Ml  quodammodopunirc.  Illicripliciccr  aduerfuslofcph  pcc- 
caucrant,  primum  deliberaca  voluncaccc  eum  occidcndi,cum  dixerunt: 
Veniteoccid^tmt^eHm^Gtn.^-j.Dtindc  in  cifternam  eumdeiicicndo,vc 
inibi  famc,  ficiquc  cruciabili  admodum  cxicu  periret.  Adhaec  cum  in- 
nocentem,  &:  fracrcm  fuum ,  quafi  feruum  fcelcratum  vcndiderunt 

alic 


GENESIS  CAP.  XLII.  e^t 

:t'en'gcnis.Hoc  igitur  rriplex  coruni  crimcn triduana illa cuftodia  & af-  • 
.ie,puniriquodammodo,cxpiarlquevoluitlorcph.  Sic  ifti.  Qjiicf 

^  v'"  "  ••umA'tri|^ar- 

.    ,^  .jnc ,  &  latis- 

Kidioncconliften5?Sant  quiputcntcxhactriumdierum  cuftodra,qua 

'      "         *  3crationc?,quas  ,  , 

 ...^      .  ^^v..  .   ^   -  .  .  •  -raEcepcrunc.Ha.  ^^y;.^ 

:  im  vna  Yocatut  emcndatiovcum  adbibetur  pacna ,  caftigandi  &  emen- 
'  '  '     .  .    T  rura,atc|uccorr.cfl;ior. 

m  idcircoanimaduer- 
audkoritari  cinsin  qucm  cli  pcccatum ,  fatisfiat  :  nc 

  '        '    !^ariat,  &:  honorem  clcucr. 

.!  punitur  pcccatum  in  cau.- 
onem  t  cxtcn  a  limiirDus  peccatis ,  qure  pro- 

'      rdeterrcantur.  Quocirca 
oenisdiccbant.  Vcrum  hac 
plcnius  diflcrir  cx  lententia  Wiiloiopiiorum .  Gelliuslibro  6.  ca-  A.GeSm*, 

VilL  14.  r  n  t 

Vcrum<iuifpiam  fortafle  quxrat,  cur  Tol^ph  fratrcm  fuum  Rubcn, 
ciuipeccarialiorumfratrumconfors&particcpsminimcfucrar,  paritcr 
^       '    r  .  •  ^  •.  '  .  '  ,S:afflici,&puniriiuilcrit.  Ni- Cur  lofrph 

.  caucrat ,  fedoptimc  dc  illo  mc-  fi-^rcm  fu.m 
:  ,m  &:  ob  .itribus  nccarc  volcribus \oUj.h:  ^ 

•       :  .  vcndituscflct  lofcphjg^  auilTimc /cWmenfj* 

Qninetiam  nunc,audicntc ipfo  lofeph ,  cx-  M^t^r  cmw 
crimcr  "  '  ,  al^frarnbr*., 

r  :  ^  crimCK  at  axtrK» 

■   \         ..^...j.    .    V  i  -  commc!:  .1 
ifbfrjait.-Xu^cjuuinondixi  vobtSyNo- 
j  ^ttnnf-.  'ifur.  Scd 

■  -^\fC. .  .  .Namcum 

lorum  fratrum ,  fi  cum- vnum  lolcph  lcparal- 

•         0      —  .;..-*r,/^nr%tv'^nra1  '  indicaflct  fe  ipfum 

;ocicratc&panicipat!oncpo2na:a  rr  t  r  i 

  ^,  Tcionem    .amcfTcIofcph^dc 

uben.Iofcph  porro  manifcftationcm  (ui 

1  u  .       ,  -abahjsfratribusfciun- 
^irt-crrc  vo  eoat.Qu'j-.  aua  , 

.  -   -  '  humanitcr  accepiflct . 


aoqucvclaamu-anoncm/vc.aJDicationcmLeaonaiicriciH^      ,  ^  

■       ^    .  ..ranquamobl^srctmendus  cfem  Acgypto ,cut- /-n..  .y.. 
:  Simconcm  potiiis  quam  Rubcn  c^m  crat  pnmo-  J 
.cnitus.vcl  ludam,qu,  cqteris  :  auftoritatc,  &  giatiaantccclle.  . 

rTcnitus,vci  luu     ,^   :n, qux cft iutcc  Quncftioncscius  nctdon, 

'  ■  nida:Qua de caufa,inquit, fccundum c fratri- 

b;s&nonprimogen.umrecludn.andauitIofcp 

Comm.m  ucn.lom. 


6^1  C  O  M  M  E  N       I  N 

prope  fcicbat qmnta  dcfenfione  pro  eo  vfus  effet  apud  frawcs,  &  quanta 
Ulxtrafrctpro  ipfius  lalute.Quja  vcro  Simeon  ipfi  Ruben  proUberatio- 
uefuilaborantinonadfuitjiureprafccepit  cumrecludi.  Nihilominus  a- 
beuntibus  fratribus  illum  omni  ftudio  curauit.Sic  Tbeodoretus.  lofeph 
itaquenonretinuitRuben,vel  obhonorem,&reucrcntiam  primogcni- 
tur«;vel  quia  optirae  fucrat  de  fc  meritusivcl  ne  eius  rctcntio  »cei  bior  & 
cruciabilior  cflTet  patri  fuo.  Ncc  rctinui  Iudam,tum  quod  etiam  ipfe  bcne 
fucrai  dc  fc  mcrirus;tum  quia  licct  ludas  ob  laudcs ,  virtutcsque  corporis 
atquc  animi  proprias  tpfius  prxllabat  csercris  fratribus ;  principatu  tamc 
atque  honore  generationis  3c  originis  ccdebat  Simconi.  Retcntus  igitur 
Simeon,quod  fccundum  Ruben,  primus  natu  a  ideoque  honoratiffi- 
rauscirctfratrum. 

Quanquam  illa  grauior  ,  probabiliorque  retinendi  caufa  fuit  (  fi  vcra 
tradunt  Hebrari Jquod  ipfe  mter  fratres  qui  oderant  lofcph,  &  cwra  per- 
derevoliierant,primas  tenuit>  vehementiorque  ad  id  incitator  &  impul- 
foreorumfuit.lnhanccerteopinioncmpropenfioreft  Philoita  fcribcns 
rhih.  inhbro  de  lofcph :  Et  fortaffe  ma^rima  pars  culp^  fuit  in  eo  (  Simcone) 
tanquara  audlore  ncfarix  con(pirationis;qui  cohortcm  fratrum  anima- 
ucrit,&  ad  odium  lofcph  incitaucrit.Nam  fi  fratri  fuo  Rubcn,bcnc,  clc- 
mcnterquc  confulcndi,  (quo  vnominor,c^ccris  cratgrandior)  fuum  ad- 
iunxi^fct  fufFragium,vix  admifium  fuifletfacinus,pr2cualcnte  perconfcn- 
fum  honorc  actatis  &  ordine,  prxfertim  vero  in  tanti  momcnti  negotio. 
Ai  illc  maluit  a  mcliore  partc  ad  dcteriorcm  deficcrc,&in  duram  &  cru- 
delem  fcntcntiam  difccdcre;tanta  fane  contcntionc,vt  cius  duSku ,  horta- 
tiiquc  fine  mora  perpetratum  fit  impium  facinus.Hoc  igitur  cft  cur  ei  fo- 
Ji  exomnibus  fratribus  inicdla  fuifle  vincula  cxiftimo.  Sic  Philo.  Verba 
Scr ipturac,quibus  rctcntio  Siraconis  memoratur:haec  CuTiV.Tolloifque  Si* 
mcoH  &  ligans  ilUsprafemitus.&cc.  Eft  autem  vcrifimilc  admodum 
quod  dixit Thcodorctus,Simeoncm  fuifle  a  Iofcpho,poft 
abfccirum  fratrum,  humaniter  &  bcnigne  tradta- 
tum ;  non  lamen  ei  fe  ipfum  indicauit  lo- 
fcpli.expe<aans  vidclicet  ad  fui  ma 
nifcftationcm,meIiorcm  oc- 
cafioncm  atquc  op- 
portunitatcm. 

V 


GENESIS    CAP-  XLIt 


QJ/  A  11  T  A     D  1  S  P  V  T  A  T  l  O. 

admirihiit^uodam,maxi?niquefduhri  trthuUtioms  ijjuiu ,  - 

fHdpo   !c  tlltimware  oculos  ammt:fuper  tllts  verhis,  qux .  /- 

rcrfe  ^  lentes  dixeruntfratres  lofeph. 

Wqxko  hxc  patimur,quia  peccauimus  in  ftatrcm  noftrumtvi- 
dcntesanguftiasanimx  illius.dum  dcprecaicturnos ,  & 
non  audiuimus:idcirco  vcnit  fupcr  nos  ifta  tribulatio. 

Nte  r  complurcsaliosralurarcstnbulationis  tficdus.^c 
'atquefrudus,illcpra:cipuuseft>ciu6d  apcrit  &  illuminac 
oculosanuTii,  facitquc  multatunc  horaines  rcminifci,&: 
aducrtcre,(I<<:  mtclligcrc  qux  rcbus  profpcris ,  vcl obliuioni 
•n^^ww^»^  rraditaciant,velnonaduertcbantur ,  vel  pro  Rihiloducc-  €^ilmuhn$ 
bantur.Enimuerb  prorpciitascft  ficut  nimia  pingucdo  hebctans  ^^'i''^ '^^Jj^^rt 
jransvirum,vclcftvtnimiuslucisfplcndor  prxftringcns  acicm  o-  ^^^^^^^  . 
.um:cfttanquamilludftcrcus  hirundinis,quodTob'xoculos  excac-  ^^rhcraSifm 
'.Ex  aduerfoautcmvexatiodai  intellcaum,  vt  Ifaiasdixic  cap.  28.  lartqu^at, 

■  :riCodcm\n\oco  )cr^iieTn  intelhgere  Tob.2, 

 ;^«iyjj     v/F^ri/^wj.Eft  tribulatiocjua- i-^*^*'' 

rum,quodpcrcutiensfihcemhumanicordis  pcccatis  obduraticx- 
:cxco2  quo  illuminctur  &:  conualefcat  ad  poeni-  ^^^^^  ^ 

lam-Eftci   .abElilioproicauminaquaslordanis,fcr 

ia  in  profadoaqua^um  dcmerfum  fursii  enatare  facies,idcft,ex  profudo 

r  -  .  atorum  homincm  cxtrahcns  ad  afpeftum  lucis,  hoc  eft ,  cognitionc 

1  i      Dci  Efttanquamlutumillud,quoDominusvnxit  oculoscaeci,vt  ^^^^^jj. 

vidcrct.Eftvelutcollyriumillud,dequodixit  loanncs  Apocalypfis  3. 

^    ':uos,vrvideas.  Veracft  igitur lUa  cclebns  Grcgorij 

lciuciiru':  O.uiosqaos  culpaclaudit ,  poenaapcrit.EtiUaB.  Auguftmi: 
Tribulatiocxcitattorpctcm,hamiliatfupcrbiente;purgatpcrnitcic,U^^ 
^  -  ^  .,nnoccre.Vcreitaqucfimilisdicipotcfttribula 

■   \  ohix  oculi  vifum  rcccpcrunt.  Sic  cnim  legitur 

Tobix  c  I  l  .7Sr>^ri  Toi^as  de  feliepffc^sdimH^tocHlosfatrisfm.  &  fujh^ 
.  j^cctVttAlbugoexecHlpseiu^.cjHaftmembranaout^ 
^^'^^  ,  TiibiasMaxit  dh ochUs  etHs/fiatlmijue  vifum  re- 

Di^baiiue  Tohx^is.BencdicoteDormne^Dcus  JfraeUquiatH  cafiiga^  Tmfacitho^ 
(kimrc^rtcceezovideoTobiamidtummcum.  mnemcogn^j- 
TruDorru  nos  cognoftere facit  tubulatio  A  &  nos ipfos,&  Mth 

uufi  Sltihh&recakimmu 


644  COMMENT.  IN 

incralfAtus,impinguatus^dlUtatus,dereU<juit  Detm  faUorem  fuum ,  ^  rtteT- 
UiUiQcHter.  iifa  i)cofalutartfno.  Deumejuitegenuii  derehcjuifii ,  ^  oblitus  es  Domim 

^Reboam.  <^*^^'^^"  '"'  ^"  ''^'0  i.Paralipomen.cap.  1 2.R  oboam  Rcx  Iuda,&  popu- 
lus  eius  prxuaiicaci  legem  Domini ,  multis  malis  afflidi  funt :  ac  denique 
quafi  oculos  apeiientes,clixcrunt,  luftuseft  Dominus :  &  Dominus  di- 
xit:^'<«  humiltatifHnt,»ondiferdam  eos.  V erumtamen feruient ei  (  Selac 
Unaffti  ttx  Rcgi  hegy^t\{Vtfciatdiftantiamferuitutis-mea,c^ feruitutfsregni terrarit. 

trtbuUtio-  Veruniadid  declaradum,probandumque-nihiIgrauiuSjatqiieilluftrius 
'  femtMii  ^''^^"P'°  Manaflis  Regis  ludx.qui  fuit  impi)flimus,&  crudeli/Timus  rex: 
.-.jem  tn  tu         ^■^  cauliim  captus  ab  cxercitu  Rcgis  Aflyriorum,vindusque  catc- 
nisatque  compedibus  .duduscft  Babyloncm.  Dequofic  eft  inlibro 
2.Para!ipomcnon  cts^.zy.Toftquam  coanguftatM  efl.orauit  DemimtmDeH 
fuum,(y  egitpcenitentiamvalde  coramDeo patrumfuorum,(^<:ogncuit Ma- 
naffequodDemimsipfceftDeus.h^wA  Danielcm  cap.  4.  Nabuchodono- 
for,propterimpietatem&fuperbtamcieaus  non  lolum  regno,  veriim 
etiam  focictate  hominum,&in  bcftiam  transformatus:deniquc  ad fe  rc- 
wtdasAixiv.NmcegoN^ahuchodonoforlaudoo-  v  oRcoe 
cceli~.(juiaomnia ofera eius vera.& cmnesvi£ eius ^i.  ^  ,   ....  ...  ^nTutcr 

jfntkchm  biapotefl  W/ww.LucuIcntifl]muitem  eft  excplu  Amhiochi  Epiplv; . 

!/>,/>/«»«  nis  memomtumincapitc6.priorislibri  Machab.Torum.Hicpropter  ilc 
lerain  populum  Dei  crudelitcr  patrata^infanabili  ac  lethali  morbo  pcrciu' 
lus  a  Deo,agnouit  veram  fua-  calamitatis  caufam,  dicens :  Nunc  reminH 

cormalorum,c,u^feciinHicrufalcm,vndect-ahftHliomniafpoli.,aureA,rirar- 
gentea,  cju^  erantmea,&  miftauferre  habnantes  ludtam.jlnccaufa.CoenoMi 
^£'f"-'lproptereain,.encr,mmem.'laifta:E,ecceper^ 
r^WDepopuIoHebroro  Jic-:tur:a  -       ■■■'nadDcminufn  ch» 
Vf^  Z'  '^^-"^.^«^^  '"'^^ret  cos,^..r.  ..t^reuertebantur^ci- 

JfAl. '«««^,  W;..Hucfpeaat  illud  Ifaix,  DorrLin  ang,flialo,,Zrum 

ir«,.t..Li»-  ^^'"'^"^^^  ^ffljtt"s,tumdcmum  recordatuscftpatrisfu.  diccns 

P^i^^^^C^-^^oadpatrcmmettm^c-^dkamei^Taterpeccamincalv^^ 
rt]stuts:EtpirgcnsvenitadpatremJuum.  ae  mcrcena- 

rrct  moHi  V,-    /^^»'^^""^^^"  ColIat.5.c.4.  trcs  ait  cflb  modos  quibus  homincs  voca-  *  S 
cM,o„n  hom,.  n  folcnt  ad  Dcum.Horum  primus  cx  Dco  cft  •  fecundn,  n J 
numadD,um  tertiusexnecefnMrr  Pv  x^L  »ft  '^cundus  pcr  hommcm; 

«  Catnuno.  '^"'"^^'^  necclHtatcEx  Deo  eft,  quotics  inipuatio  <iua-dam  immifla  in 
'1       cor  noftrum,nonnunquam  etiam  dorm.entes  nos  ad  delld  i^m ifcn  ^ 

'     n  l^^"'^'^^^'^^"'"^"^  <"'^q"i>&  cius  inhxrere  pra-  cr^  s  c^ 
punaioncfilubernmacohonanxur.SiclcPimusGcTef .  /aK 
Dom,nica,dcgcnitalifolo,&tot,uscognat1on;raff^^^^^ 
moeuocatu:dicentectDomino.£.v,Vrrn-n,..«,  iuiZl'^;. 


C  dixi 

nnis 


GEN  E  SI  S    C  AP.   XLIT.  64? 
muSjcAmvcl  cxcplis  quorunJam SaftorUjVcl monitisinftigati,ad  clcfi- 
djii  j  L.ladsacccnHimur.  (^omodo  &:orclincctiainScnptiiris  SX^h 
pciMoicn  filios  Ifraddcafflidione  itgypti  legimus  liberatos.  Tcn:us 
dcmuvocationiSTnoduscft.qui  cxnccciritatc.defccndit:ajm  diuitijs  mu 
di  huius ,  vel  voluptatibus  obligati ,  ingruentibus  rcpcnte  tcntatioii;bi:s, 
qux  vcl  mortis  pcricula  comminantur,vel  amiflionc  bonotum  ac  piolcii 
ptionc  percutiunt,vcl charorum  mortc  compungunt,ad  Deum>quem  fe- 
qui  inrcrum  profperitate  contempfimus,faltcrm  inuitiptoperarecompel- 
nmur.Sic  ibi  CaiTianus.  Et  fequenti  capirc  hunc  vocationis  modum  iUu- 
ftrat  cxcmplo  Abbatis  Mofis :  qui  metu mortis,quac  ci propter  horaicidij 
crimen  intcntabatur,impulfus,ad  Monafterium  decucurrit :  qui  nccefli- 
xatcm  conuerfionis  fic  arripuit,vt  eam  in  voluntarem  prompca  animi  vir- 
tute  conucrtcns ,  ad  pcrfeaionis  faftigia  fumma  perucncrir.  Ha^c  Caf- 
iianus 

""Armie  ■attonis  pcT  tribulationcs  &affliaionesJi. ^^^^^^^^ 

ect  uncriorduobus-prioribusdignitatefu.efttamcn  multofrcquennfli- 
mus:pluiimi  namqucperliancvia      •    '  '  perdticuntur.  „?f;i^,j,., 

I-o-'  ia  nl'inmos  vcrcUiciportct   -  a;t ,fic larr.cr,  ujjim^. 

.  '   7^-.Chiocirca Dauid Ctmerfm fum ,mf{mt , m<tnmnamea.  '^Cori. 

■      ■  '  •  •    onapprcph.-iiun     '"^  '  ' 

f/ins  afictetit.i 

'oncepimNS,&  quafifarturiHimpis  ifmmmfuuns :  Et  Baruc  cap.  2 . 
.    ;  .  >       '  f  trirds  elt  Juper  magnUHdine 

itionem  Domino.  RcpuracumanmnotuoLcaor,qiiod  ^,^^^^^ 
^  ^  .vocatotii  adcanam^&aduertcshu- 

Q^jjQ5  ..tos  ad  coenam ,  nequaquam  vcniflc: 

vililtrrtantum  cxcos  &  claudos,&  dcb.Ics,&  compulfos  intt-arc-Dauidi 
quoquc  fug.cmi .,,„,„adituriJlc5..2.adhxfiflchommes 

'^"STtrtrfelutarecft.d^^^^^^^^^^ 

'^l'^"'  '  :  acfperati  cmcndationis  &  falutis,no 

.rcmoueri.  VndcHici-emiascap.  s- 
■.„dcluemnt:attrtHislim.&ru,lHeru^^^^^^^ 
\.  •   •  ■'\ouerb.i5.figutatuorationedidtuelt: 

.uaftfopttm  guberitator  armjfo  clauo,& 
>  "      In^-^erHrtt  meJid  non  Mnt :  traxermt  n,e,&  ego  mnfcnft.Y^ciri  fe 
i        wc^r^         sUcm qucndam mcndicum:inflig.t cn.m  .pfc 
m.  ;;Xtlucmnccefr.tatctrac'li,alidolorcma 

'  iiberari ,  &  amifl-am  rcc«pcr.uc  fanitatem  cupientcs » ad  .pfum 

^iiDeran,ot  noftrorumpetamus.Eftitemvc- 

adeamii  ,(ipientcs  pucros ,  vcrbcribus  c»- 

•         .;n;arcfchoiamvirtut.s'.d:add.fccrcmll.tiamDc.:quoclbeac  U:tt,Ji.% 
.cntare  farcbatur,  .'i  vn- • "  •:.•.'•"  rn.k  quu  hu- 

1 

..•  .1-  ^  .  'jrjesttfit^i 
maajumc  mmmai  3 


M  C  O  M  M  E  N  T.   1  N 

"^iiaUtitaf    Alterum  potro  quod  hominem  facit  tribulatio  cognoftere,»ft  ipremcr 

ftrthtminyt  homo,aft'trt  cnim  vtiiiflimam  ilii  cognitioncra  quam  in  profperitatc  non 
jrtfMnem/»».  habcbat.Duasaiitem  resfacithomineminfe  cognofcere.Alteraeft  vili- 
tas  &  infitmitas  conditionis  naturx  fui:&  quam  fragilis  fit  valeiudo,ro- 
bur,puIchruudo,ali£Eque  corporis  virtutes.  quibus  pr<Tfidebat,vancglo- 
riabatur.fuperbe  iadabat  fe  cum  aliorum  contemptu,  &  ad  patranda  fla- 
gitiaimprobeabutcbatur.  Huiufmodicnimrcs  cxperimcnto  docet  tri- 
bulatiOjijuam  (int  fluxar,fragilcs,caduca: ,  ac  nihili :  &  idcirco  alia  quae- 
rcndaefle  homini  folidiora,&:  fiimiora  bona.  Veriim  illud  prafcipucdo- 
cet  tribulatio  cognofccrc  hominem  dc  fc.an  fit  xgcr.an  fanus,id  eft ,  bo- 
nusanma!us:rctcgitenim,&  repracfematanimo  &  virtutes,fi  qua:  funr, 
&  peccata  atque  vitia :  in  tribulatione  enim  liquido  apparet  quam  bcnc 
vel  maia  aniino  affedus  fit  quifque:  Eft  itaque  velut  illud  fpcculum  So- 
cratic.um  quod  repraefcntat  .xquc  turpitudinem  &  focditatem.atque  pul- 
chritudine.Crim  ijritut  quiiqu.i  vehementi  aliqua  tribul^ionc  affligitur. 
ftatim  rccordatur  prxteritorum  peccatorum  fuorum,  proptcr  qus  mcn- 
to  tiinc  feaffligi  credit.Quemadmodum  quigraui  morbo  corripitur,fta. 
tin,i  recordatur  prajtcrita:  intcmperantix  fua:  in  cdendo  &  potando ,  vn- 
dcillum  iibimorbucontigiHeputat.  Etcum  quis  ex  inopinato  captus  a 
ra.igiftratu,ducitur  in  carcerem,rtatim  memoria  repetit  fcelera  priusad- 
mina,de  quibus  timctfe  accufatum,&  propterca  tunc  detrudi  in  carccrc 
Clarifllmum  huiuseftedus  tribulationis  exemplum  habemus  in  fratri- 
bus  loleph.qui  dureadmodum,afpercquetraaati  a  Iofeph,&  in  carcAC 
coniedi  confeftim  rccordati  funt  fcclerisquod  in  lofeph  admil"erant  i- 
deoque  fc  merito  illapati  confefli  funt,dicctncs:.WmVfl  h^cpmmHr,qui.t 
feccauimjii  ,>,fiafrem  noftrii,vtdemes  ang^fiias  amm^  iUiu^JH  deprecaretiir 
nos,&maudmmus:idcirco  vemtfupernos  t^ia  tr,hulatto:l.t  Rubc  dixit  il- 
lis,Au<jmd  mn  dtxt  vot,s,ncltt*peccare  inpHeru,&  non audtliU me?en  fan. 
^««m.«^«,r,f»r.Propter  ha:c  autem  verba,qua:  prarcipuum  tribulatio- 
n  effeaumcont.ncnt,hancnosdcTr,bulationcdifputationemtrad^^^ 
t  ir    Tn     °'  """^  ^''T  '^'""^  =  J'r,uft,>i'>v,humil.arer. 

aZT  T  "^""^'"""^■""^'V  «  cum  mortuujeputatus  es  cum  defcen. 
fnt,h,ts'.n,nferj,um?Eyonunu6lM^^^^^^  calamitatis caufam  ,  DeZ 
l'^'*f',m^m,fontemfap,ent.a :  narnftin  v,a  De,  amhulaffes.habitaf 

fpfi^-r'rnHlvhfttUng,n,rnita..i:a^^^^ 

gratmS f^fl^^od qu^dam  Epiftola  fua fcribit Plinius: 

pecca  i       ^^^^^^^^  =^8r«"ntis  pr;eterux  vu«  fu« 

Sumq  JarbV   rfS  m^  pcrmtcmiam  ,,rgencran- 

ftcrumviucndionti"'^^^^^o^^^^^ 

^  nuis  »«>».colendifquevittutibus,eoium,quatLu.s  fubcUkmas& 

ingcraa 


G  E  N  E  S I  S   C  A  P.  X  L  n.  647 

do(5li{Gmasdifputationcs.VerbaPlinij  .quoniam  memorattl  ob&ruatu-  ^"'^"^" 
que digna fuot.vbct hic adfctiberc.Sic autcm illeaic : Nupcr me cuiusda 
amicilancuoraJmoniii'  H- nos  dum  infirmi  fumus.  Qiieme- 4mm»/it 

nim mtirmum.aut  au.r.   j  foUicitat.^non  amoribus  fcruit,  non  ctr- 

appetit  honores.opes  negligit:  &  quantulumcumque,  vt  relidurus,  (atis  j'!^'"  of^iO*' 
habet.Tunc  Dcos  elfc ,  tum  hominem eire  fe  mcrainit ;  inuidct  ncmini»  **' 
ncminem  miratur.nemincm  dcfpicit.ac  ne  fcrmonibusquidcm  malignis 
aut  attendit.aut  alitur:  mollcmque  in  poftcrum  &  pinguem  ,fi  contingat 
cu.idcrc.hoceft.innoxiam.V  '  <:Uvitam.Pofl'umcgo,quod 

pluribus  Vcrbis ,  plunbus  ci  .  ■  Philofophi  doccrc  conan- 

lur.ipfebreuiter  tibi.mihiqucpricipere:  vtralescflclani  pctfcucrcmus, 
qualesnosfuturosprofitcmurinfirmi.HajcPlinius.  TrAuUutf^, 
*8      Tcrtia  cognitio  quam  tribulatio  parit  homini,eft  ipfiu!  mundi.  Pro-  cit  li,mm,m 
pterea  vcro  tribulatio  notificat  homini  raundum.quod  eum  a  mundo  (c-  rectg»<,fcert 
eun  ''  mem &afFc(aumquoeipcnitusadha;rcbat,  difiungit:  ^ 

antci  jpcnitusimmcrfus.liquido  vidcrccum  non  potcrat. 

Niinirum  vcra  eft  illa  Philofophorum  (eMenur.Senfhileftcpyafen/iim  p$- 

/V  •   r  »1 ;  hoc  autem  prxcipuc  vcrum  cflc  conftat  in  vi- ^^^^^^. 

j  ,uumillum,quemrctum  omnium  cfFcftorcmac 

dominatorem  faciebat  intellcdum  .ccnfcbatcfleoportcrc  fegrcg.atum 

abo  tomniaordinare.&regerc.&perficercpofler.EtuArifto- 

t^:  >  umcfleputauit  vt  inicl!c<ausnofternonefletmixtuscor- 

por.vt  pollctomnia  cognofcere.Tribulatio  igitur  quia  homincm  fcparat 

imando,cuimi.xtuseratpetaft"e<aum,facitvteumpoflitcognofcere.Si- 

tula  qu.i  cx  putco  hauiitui  aqua,dum  eft  intra  aquam ,  non  fentitur  ciu$ 

pondus  tametfi  plcna  fit  aqua :  cum  foias  cxtiahitut ,  tunc  plane  fcntitur 

cuim  crauis  &  ronderofa  fit.  Sed  quxnam  dc  mundo  docet  hom-ncm 

Tnbuiatio.'  Qumquc  videlicet,  Quam  fit  vanus ,  quam  fallax,  quam  m- 

ftabtlis.quamamarus.&quammalus. 

DcmundivanitatediflcrcnnSalomonifuperomnes  crcdcndumcft:  r^nUai  m«»> 
*^  non  folCim  quod  de  ea  re  librum  fcripfit,prxnotatum  Ecclcfiaften ,  eiuf-  '• 
ouelibriireumentum  fimul&cxordiumpofuitcelebrcm  illam  fentcn- 
r^am  -;f./r«w,dixit  Ecclefiaftes  ,va>iitasvamtutum  ,& otnma 

vamt  u  ■  eam  maximc  caufam,qu6d  illc  omnia  mudi  huius  bo- 

na  comparare  fibi  voluit,eiquc  pcriclitari  qualia  c(rcnt:quidautcm  pofli- 
den,'     •     •qucpetfruendiscxpcrtusfit,ipfcmctfinccrcconfitctur,at-  ^^^^^  ^^^,^ 
a.je  jis  enairat: Dixi  ego  in  corde  meo:Vadam  <t  affitam  dehctis.  ^^^j^, 

^rfmarhnts,0-vtd,^uodhoc„e4etvam^^^^^^^ 

,  dixi.pu,dfrtt/}radeciperf^!Et(]whuaMmcipo{ius,  paulo  poft 
c  hxc^O^«»'« defidcrauerwit  oculi  mei^non negaut  ets ,  necpro- 
htlmicormettmtjutn  omm  volHptatefrHcretur.&Maretfen,  iis  eju.pr^- 
r  traueram    Cumme  mc  conuerttffem  ad  vniuerfa  opera  cju^fecerant  mavui 
'rlr  r6-adUorestnc,uthm  fruftrafudaueram.vid,  inornmbusvamtatem  & 
-    %onemar,imi,&nMpcrmar,crcfuhf^  Mcrito  igitur  d.mna  Scr.- 
•        ^lctvanicatiiamarorr'^  ^Tcdtatores.Vndc 

funt 


VPtl  nS. 


^48  COMMENT.  IN 

fti n t  illa ,  OdisH  ohJcruA^nes  vanitatcs fnperuacHe  j  &r ,  Fllij  homimm  v/^ue 
10  grani  corde  f  vt  ^Niddiligitisvamtaiem ,  dr  quAritis  mendacitm  ?  Sicut 
;n  Coma-dijSj&c  TragocdijSjqux  agunturjVcra non  funr/ed  imagines  ta- 
tum  !k  fimulacra  rerum:ad  eundcm  moclum  h:ibenr  fc  bona  huins  mun- 
di:non  cnim  talia  funt,cjualia  putantui 

Adhocilluftrandum  facitquodB.Uic^oiiL::.  iciiuu  in  iib.^,  Lxpoli- 
tionisin  caput  1 2.  primi  hbri  Regum  ,  exponcns  illa  verba ,  qiix  populo 
Tfjtdara  6r-  ^^br^o  dixit  Samucl :  NoUte  dccUnarepoftvana^ejuanQnprodidernmz  o^ 
conjfenuntia  hts,  Stulcc^mquit,  appetuntut  bona  f£cuh",qui^  abappctitoribus  fuisnon 
.1,  ya^uute    potcrunt  diutius  tcncri.E.t  notandum^quia  dc  futuro  dicitur: A^o;/  prcde» 
-  •        y.fritvohii.^Nunc  enim  prodeflfe  videcur  ;fed  cum  in  futuro  pro  eis  puniri 
ca;pcrintjtLic,quam  non  profucrintjapcrte  iutclhgcnt. Vnde  bcnc  fiibdi- 
tuviiVccjiie  eructvoSyCjPiia  vana fu?n:  quafi  dicatjdcirco  vos  non  adiuunr, 
quia  cum  mundd  deficiunt,&  poft  feculum  non  habentur.Multum  qi.i- 
dcm  feculi  bona durant ,  fi  cum  amatore  fuo  vfquc  ad  cxtremu  vita?  ciui 
pcrmancant :  Poft  fecalum  crgo  non  profunt  qua-  finem  vitiE  rranfiren5 
pofiunt.Inhac  quidem  vicafuos  amatores  peccatis  obh*gant:fed  tunc  non 
erucnt,vbi  quidem  pcr  meritum  funt,fcd  per  auxilium  non  funt.Qua  in 
rc  cautc  notandum  cfl:,quia  cis  temporalia  bona  non  prodcrunt,qui  poft 
ha^c  declinarc  pcrhibcntur.Poft  bona  cnim  tcporaha  dech*narc,eft  in  co- 
rum  ap^etitum  deAaerc,amorcmquc  illorum  diuino  amori  pr^ferrc, 
Merito  igitur  illfs  vana  non  prodcriu,  qui  ea  co  ordinc  qao  condita  fun% 
habcrc  nolucrunt.  Scd  quo  fruclu  vana  dcfpiciantur,|infmuarur ,  Etndn 
derelmrjuct  Domlniis  populitm  fiumpropternorncn  funn  w^^w// w.Magnum 
vtiquc  malumharc  vanapoft  fc  dcclinantibus  ingcrunc,  qiiia  dum  inor- 
dinatc  tcL-rcna  appetunt,a  fummo  &ommpotcmi  Deoad  fuftinenda  fu- 
tura  tormeta dcfcrcrntur.  Qui autcm  pro eius  amore hxc  vana dcfpiciur, 
a  vcris  malis  eruuntur,&:  cx  fidc  prom.ifiionis  diuinx  mercedcm  accipiut 
ajtcrnx  hirrcditatis.  Populmnquippc  Dominus  facit ,  quem  ad  xtcrnx 
bcatitudinisgaudiafuftollir.lbi  qLiippereuclara  maieftatis  fux  gloriaillc 
prxfidcr ,  qucm  in  mundo  ab  amore  vanitatis  pcr  occultam  crn-iam  af^ 
fumptum  tcnct.Hxc  B.Grcgorius* 

Inconftantiaporro& inftabilitas  mundi  ...;u  .  V  1   iic.v.  wj.^    >  \ 
^    ^  :um  omnii>m  teniuum  tcftimoHio ,  &  quotidianis  expcrimcnris  ac- 

que  cxcmplis  compcrtiiHma  &  notifllma  cft.  Hinc  ilk  in  Scriptu- 
mtPrMrit  fi^nra  hmusmtindi,  ^iTrauft  mmdns.cfr  corf-  :u 
cifff.  Nec  fohui^boni  &fapicntes  viri  inftabilitatcm  mundi  .  , 
fcd  ipfi^mct  mundi  amatorcs ,  hcct  fcro  fibi  coguitam  apcrte  profitentur] 

&  inutili  Pocnitcnria  fe  mundum  dilexifti  arqiic  coluilfc  vchcmentcr  do' 
lent.  Audiamus,qucmadmodu  ab  ipfis  vanitas  8c  inftabilitas  raundi  era* 
phice  dcpingatur  ijs  vcrbis.qux  iti  lib.  Sap.  c.5.  mcmoranmr  ilhdixifTc, 

cum  cflcnt  in  infcrflo:  6^^'^  ml;is  profitit  fupcrbia^aut  dit^tianr      '    -  ■ , 
qtiidconttdit/iohts  ?  Tranferunt  ornmaMLla  taticjunm  vrnhra ,  c  . 
ntmtiti^prsxtmens  yx^tanciuamnatiis  c^us.  pertmnftit  fluHuantem  aquarn,. 

^  "     h  -  -r  r^  >'  --'C f?nitA?n  ■ '  '  ■" 


i.  l^.in 


CUei/ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL  2.3  308 


GENESIS   CAP.  XLIL  tf^p 

tn JluSlihus.jltit  tanijtiJtm  atttSyCjHd  tran/iioUtin  aere cnius nHltum inuenitur 
argumcntHm  ttinerts  tlltusfed  tantttm  fonitus  aUrit  z^erherans  leuem  ventttm, 

■'  '  '  '    ''•senimaer  yConttnHoin 

fe '  ,   .  .  ^  .AtiyContimiodefinimus 

cffr.dr virttitts  cjtttdem  mdinm fignum valHimus  oftendere:m malignitatc  au^ 
tr       '  '    .    '  '     iixerunt  tn  Infernohi^HipeccaHernnfcjHO 

......  ^     :.^Hdtavento  toUitur  ^0- tanqnayn  ^^u?na 

c  \icilij  cftix  aprocella  dtlpergttur^  tanqHam  fHmus  cjuiavento  dtfftifeiseft: 
.    ,  sdiei.prittereuntis.  Pcrpendc  quxfo  Le- 

c:  .  .11  appoficiuSjidonclfque  limilitudinibus 

rxpofita  fit  vanitas,6i:  inlhbilitas  bonorum  huius  mundi,in  quibus  con- 
k  ^     '    '  ]'<;,5cpcrfrucndis,  homincs  impij  omnc  ftudium, 

c.  L.nquc  fcchcicaremfuam  coUocaucrant.  Fcrtur, 

quendam  cordatum  6c  prudcntem  virum,cum  plunbus  in  dies ,  maiori- 
bu!'iac  iRc-e  fuo  bencficijs  aflficcretur,  incetrogarum ,  quidamphus 
oprarc  polLc:>Jihilahutircfpondiire,nifi  clauum  vnum:  fignificare  vo- 
lcmem,timerefcvolubilitatcminiusrota:,&:mundanxfchcitatis,nequi 
in:ummocratrotx,moxadinfimaprxcipitarctur:quocirca  opcabaccla- 
uum,quo in  roram infixo.eius  volubiliracem  fiftercr.  Huiufmodi autcm 
inftabilitatis  mundi  dcchnandae  gratia,pulcherrimAm  fimihrudincm  re- 
pcnctLrftoraDamafceno  tradrram  in  Hiftoria  Barlaam'  &  lofaphat, 
cap. !  4,quam  ego,licct  iucundiflimam  Icftu ,  cognicuque  ad  alia  tamcn 
fcftinans,hic  mermM*arc  fuperfcdi» 

Nccfincnon  aptiflimc  quifpiam  a.  v.:.L,inundum  hunc  fimilcm  efte 
maricum  ob  inftabilicacemqujraccidicei  extam  multis  varilfque  vcntis,. 
quibus  eft  obnoxiiLidcncidc  agicantibus  &  tucbantibus  ipfumttu  ob  gra- 
-       '     cripfum  nauigantibusimmincnriaacqucetiaminftan- 
.  icula quatuor  ex  caufis  accidunt.Primum  ex  procellis 
&  tcmpcftatibus,tum  ex  hoftibus  aut  prxdonibus;  dcindc  ex  fragilicace 
•  i:e,  mulcifq ;  foraminibusquibuspertufa  cft  nauisquavehimur; 
cftcorpusnoftrum.&vica  morcaIis,quamhic  agimus.  Acde- 
mum  cx  impcricia acque negligcncia  nauclcri,  id  cft.racionis  noftr.r ,  ha- 
-  1       rinaturalemtelleftus,tum(upcrnaturalc  hdci  propcer 
m  cupidicacum  cahgincm  valde  obfcutacum.Ec  qucm- 
admodum  mare  fcquicur  mocumLuna^i  iramu^idus  vaniffimas  vul-i. 
'    - :  I m  homi num  ftulcifllmas  opinioncs  &:  aftcaiones.  Rcdtc  li- 

u  t[k  St:dtus ftctit  Luna  mHtatur.Lt<\M:im\m  plurima cxcm-  ^^^^^^ 
plainftabihcatis  mundicommemorari  pofrinr,nulIum  tamcn  videtur  il- 
:  i'tiius ,  ^admirabilius,  quim  exemplum  Aman&Mardocha:i,quod 
'  Vilcis  vcrbisinhbro  Efthcr  luculentercnarratur.  Namibihquido  cer- 
ncrecftjncrcdibilcmhumanafuraretum,breuiflinu)tcmporcin  contra- 

riosfucccfTusviciflltudmcm.acvolubUitatcm.  AfWi 
lam  vcro  laborcs  &moIcftias,atquc  amaritudinem  huius  mundi.quis,,  mud.. 
' '  pcrindc  ac  rcs  cft,cnarrarc  valcat  ?  Laboriofum  cft  atque  amai um  bona 
Lindiacquircrc:amarius,ram  partatucri  &  conferuarc  ramanflimum,. 
Commcnt.iaGen.Tom.4  nium 


650  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vbi  ea  poflidere  &  frui  coepcrint,cit6,vel  per  morrc  !io  qtiopiam 

Hcclef.ii.  cafu,bonis,ranto  ftudio  expetitis  &  conquifitis,tanioq;  Ubore  coparatis 
fpoliari  ac  priuari.  O  mors,  inquic  Sapicns,  cju^irn  arnura  ejt  rmmona  tua  ho 
mmipaccm  hAbmtiin  fiihfluntijsfuislTvd^iiiium  cftmemoria?  ,quend;im! 
ex  olitorc  fadium  cflTc  Rcgem:  cum  ex  co  rcquircrcnt  quidam^qua  ra- 
tionc  piioris  vicjc  inopiam,*Si:  incommoda  toleraflcr;  refpondifle,  Rcqui- 
rere  potius  deberetis,qucadmodu  coleraturus  fim  acerbitates  vitas  r^ gi?: 
Etcumimpofirum  fibidiadcma  rcgium,  ponderandoexpertus  cflet.di- 
xifle  £um,Hui,tam  grauc  hoc!  Fingunt  Pocrs,  loucm  duo  habere  dolia, 
vnummcllis,alteriarclHs;&de  illo  quidcm  guttatim  diflillare  inrcrras, 
dc  hoc  vcrojlarge  &vbertim  efFundcre.Hoc  ipfum  etia  confitcntur  ama- 
torcs  nmndijfed  fcra cognitione.atq;  inutili  pGenitentia,iIloru  enim  in  li- 
.  bro  Sapientia:  huiufmodi  funt  voccs:  Ergo  errauimu^  k  via  veritatis^^  iu 
flitidi  limen  non  Utxit  nohis,  (jr fil  tntelligentid  non  eft  ortus  riobis,  LajfanfH" 
mt44  in  via  ini^tiitatis  ^ perditionis,c^  ambulauimus  via6  dtfjjciles.viam  au^ 
SfiiKw  Dfmo  Dominiianorauimm.  Prudentior  iftis  Dcmofthencs:a  quo.pro  breuif 
*  hmitempons  voIuptatc,cu]ngens  pecunix  pretium  depo(cerctur,pru- 

dencer  futuram  prouidens  pcEnitcntiam,dixit:  Non  emo  tanti  poenitcre. 

Ergo  vcrifllme  in  hunc  mundu  dici  poflrcr,quod  a .  Mofc  diftum  eft  in 
Cantico  fao.  VuafellUyVua  eortimycjr  botrus  amartfimm.Fel  draconum  vi 
numeorumycj^vencnumalpidum  tnfamihile.  Salomonin  lib.EccIef.com- 
Deutjz,  memorans,qua:  putantur  bona  huius  mundi,fubinde  adiugir  in  omnibus 
eflevanitatem,&aftli(aionem  fpiritus.  Et  ca.io.eiufdcm  hht i:  LaborJn- 
quity flultorum  ^ffllget  eos.qui  nefciuntad  vrbem pergere,  Sapienter  hoc.Na 
quodhomines  tantoperc  concupifcanc,&  confc<acntur  bona  huius  mun 
di,proticnit  cum  ex  naturali  appctitu  beatitudinis.tum  ex  ignorantia  vcre 
bcatitudinis:quirrunc  cnim  cam,vbi  non  eft,ncc efle  potcft,  idcoq;  labo- 
rant  incaflum,<5c fcfe  vchcmcntcr  fine  fruftu  maccrant,&  aflligunt:  ouia 
nefciunt  ire  in  vrhem^mo^mi  SaIomon:id  autem  eft,quia  aberrarunt  atia 
quir  diredo  tendit,&  finc  crrorc  pcrducit  ad  vcram  bcaritudmcmA  ci- 
uitatemHierufaIem,qu2  in  cccliseft. 
fcat»,  tu,de«.     ■'^^""^^'  porroamaritudo  multis  &  fignis.cxpcrmicntirq-,  cxplorara  & 
t  r  amantHdo  coiTipcrta cft.Mundi cnim  mala.plurimis  contmgunt ;  bonap.-iuciflimis 
f„«nd,  hmu4.  Maium  eius,multoplurimum,&copiofifllmumcft,&muItiplcx  atquc 
diuturnum:bonum  vcr6,paucum  ,&  paruum  &  brcuc;malum  pcr  fc  ob 
u.um  cft,&  cxpofitum  &  faciI<:-aducnit,.Tgrdc);propuiraturibonum,dif' 
ficil-tcr  paratur.&  fac.lhma  pcrditur.  Bonum  dcniquc  mund. ,  cft  impu 
rum.m.llequcpcrm.xtum  malis;malum  autcm.  purum  cft  &  boni  cx 
pcrs.Tr.bulat.oig.tur  faatnoscognolccre  mundi  amaritud.ncm  quol 
n.am  &pe  oritur  cx  ill.s  .pfis  bonis  mundi.qu.x  vcl  am.fla  dolorcm  no- 
ZlT.tT  f """^'^^'57  ^^bufum  corum  in  fcclcribuscomm,ttcnd° 

pa-n.s  &  fupp  .C..S  nos  rcddu.K  obnoxios.  Sunt  itaquc  fimillimn  pulchcrl 
».R.g  .8.  raii.s  .II.S  capi  l.s  Abfalonisrdc  qu.bus  illc  farpius  van^ ac  fupcrb^-  oloiia 

tus.den.que.llis.pfisfufpenfus.mifcrrimeintcriit.  t> 
MHdifaawa     Manifcftat  prstcrea  tribulatio  mult.pliccm  mundi  fallaciami&  quan- 

topcrc 


G  ENESIS  C  A  P.  X  Lir.  C^t 

topcrcfl\llantur  mundiamatotcs,  Fallax  enim  cft  mundi  £>ratia,fallax  piil 
chritudo,fallaccs  diuitix,honoics,voluptatcs:t"alla  fpes,  fallus  amoi,fal(a 
promilVa.Promittit  mul:is,&  dat  paucis:promittic  multum,&  dat  parum: 
promittit  fatictatem,&:  augctmagis  fitim^promittit  glorian),  &  (ivpcnu- 
niero  caufieft  ignominia:,&  probrolIllim,v  mortis.  Et  quia  peccatis  cft 
plcnusmundus,  pcccatumautem,  pcr  vo1upt.itisiIlcccbr3m  ,fall.icia  cft 
mentisincccire  eft,mundum  &  fallaci)s,&:  mendaci)s,&  dolis,  cS:  fraudi- 
h'.is  cffe  refcrtum. Apoftolus  ccrtc,pcccatum  elTc  fallaciam.oftcndit  illis 
■.■cthis:rtdetef).ttres,vt  mn  ohdiiretur  ejuis  cx  vobisfallacut peccati.  Ergo  in 
au!tosmundiamatores,quiciusfallacijs  obdudi,  miferrimum  ftacum  'l^J/J^J' 
hium  non  .ignofcunt,vere  dici  poflet  quod  fcriptum  cft  in  Apocalypli:  caf 
Dicis  cjMcd  diucs  fum  cr  locuplctatHS,&  nullius  egco :  0-  nefiis  mia  tu  es  rni-  Gsncf.t}. 
fcr,^fnifcrabilis,dr  pauper,&  c*cus,cr  WK<i«J.SimilcsfuiK  Lotli,amatores 
tuiius  mundi;£/t«.t"i  Lot  oculis,MX.  Scriptura,  vidittrnnem  ctrca  regiomm 
l .  >its,<jHiC  vniucrfi  trrig:tbatur,antee]uam fubucrterct  Dominus  S odomam 
Cr  Gomcrrhamficut  Taradifus  Domim,& ficut ^eg^ptiis  venientibus  in  Se- 
^o^.  FUgltfie  fibi  Loth rcgioncm  circa  lordanem.  Atcnim  deceptus  cft  Lot 
Vpccif  iliius  amoenitatis .  breui  enim  tota  iUa  regio  funditus  fubuerfa  & 
coelitusexufta  cft;ip(equc  maximum  in  vit.x  dilcrimcn  vcnit ;  ncc  ex  tali 
exitio  euafiffct.nifi  fcruarus  clTctab  Angclo.Similcquidpiaaccidit  mudi 
amatoribus,inanem  eius  pulchritudmem  .«iamcEnitatem  ftulte  confe- 
dantibus.Sxpe vcro.etiam  inh.Kvita,&  ipfiaduettunt  fallaciammun- 
di  &  fe  dcceptos  eflc  cognofcunt.experti  fallas  fuiflc  fpcs  fuas,&:de  prof- 
peritatts bonis.aut  nihil,aut  contraria  potius  mala reportafll-i&  contigif- 
(:  fibi  quod  lc-itur  apud  Ifaiam  c. ap.  Sicut  fomniat  efunens.dr  comcdit,cH 
.  .  ,  ,  cfadn!,vacuacli-animacius,& fiCHtfirnni.it fmcns,&  bi- 
cxpcrgcfaSitti,laJfftsadhucfitit,&  anima  ciusvacua  cfl. 

Etcetera  Dum  cnim  homincsmundi  amore  capti  tcncntur,velut  altifll- 
mumdormiuntfomnum,expergcfiuntaurcmplcruquc.nftanteiamor- 

fc  aut  certe  poft  mortem  in  infernum  detrufi.  Tunc  enim  inclamant  il- 
ludquodcftiniibroSapicmix:E''r-,,'/;;.«.'-»t'Mff 

E«remoloco,tribulatioeuidcnteroftcnd.t  quam  malus  fith.c  mun- 
dus  Tr.aquippefuntciusmala:lgnorant.a,concup.fcentia,&maht..i 
Proprer.gnorantixtencbras,comparaturAegypto:propterfcrd.tatecon  ,,„„^ 
cup;fcennx,nom..urur  Sodoma  &  Gomotrhavproptcr  prauitate &  ma-  i,. 
1,  .am  fir-^c  appcllatur  nominc  Babylonis.Qux  maior  ignorant.a,qu.im. 
Dc^mand.  Scaorcm,&  reaorem,&:  cofcruatorem  no  agnofceref 
cerfanacy.  Dominus:  mun.hu  tc  non  cogn.uu,&cJn  rnundo  erp&  mudtu  -  7- 
eurnnon  cognouit.  Si cognofccrcm  mundi  amatorcs,Dcum cfl-c  veraccm, 
m^itidum  vero  mendacc.f.  Dcu  cffe  omnipotcmc,munduvcro  infirmu; 

Dca  circ  imm.nfum  pelagus  bonoru,mundu  autcm  fe«tina  &  c  oaca 
^ il*u  crcdcrent  vtique  mag.s  Deo  quam  mudo, eiq;  fcru.rc  &  placere 
c         So  ftudcrCt.Scd  iU.  adco  funt  inf.picnrcs  &  vqcordcs.vt 

EiuaTraS  c^^^^^^^ 

TpXX^oncft  Dc,^.Dcf(rd.(rimisport6,qu.busmudus  xftuat  P/.h,. 


6^1  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

concupifcentij^Jjnihil  attinet  dicere.Malitia  item  eius ,  &  per  fe  manifefla 
eftjeoquemanifeftioreffepoteftjquod  Chriftus  Dominus,&  Apoftoli 
/04»  17.  eiuSjde  mundo,quafi  de  re  pellima,&  abominabili  dc  execrata ,  loquun 
I lCjVf       ^  prrccipiunt. Audiat  Ledor  ahquot/cd  celcbrcs  fententias.  EgOyin 
Rom.i2.       Dominus,;;^;;  fim  de  hoc mundo:MnndHS  odit  me :  Regmm  meum  non 


Ttt.2. 


 efidc  hoc  mu>]do.Et  item  ilh.Totus  mnndHs  in  maligno  pofitus  efl:Nolite  con- 

Gal.i.  formari  huic feculo:Chriftus  dedit femetipfum pro  nohis.vt  nos  eriperet de pr£- 
fentifecHlonequam,AduUeri,nefcttis^uia  amicitiahuius  mundi  inimica  efi 
Urm.st.  Dei? Quicun^ue  ergovoluerit amicus  ejfe/eculihuius,  inimicus  Deicenftitui- 
tur.Reitgio  munda  dr  immaculata  apud  Deum  crPatrem  h£c  eft,vifitare pu- 
pillos.Qr  vidum  in  trihulatione  e»rum,(jr  immaculatum fe  cuftodire  abhocfc- 
culo.Fugite  de  medio  Babylonis,  dr  faluet  vnufcjuifcjue  animarn A  diicr- 
tat  porro  Ledor,in  hac  Di(putationc  vfurpatiim  cfTe  a  nobis  nomcn  mun 
di,nonpro  naturarerum  .quacfuntin  mundo/ed  partim,pro  bonistem- 
potalibus  huius  mundi,qus  multi  ftulte  amant,&  admirantur  priferen- 
tes  eabonisxternis:partim  pro  hominibus  mundi  huius  amatoribus  atq; 
fe6tatoribus,qui  abiedo  Dei  timore,&  amorc,omnia  ftudia  ,  &  fpes ,  ^ 
curas  fuas  in  diligendo  &  colendo  mundo  collocarunt. 

Apud  Damafcenutn.in  eo,qui  proxime  didus  cft,  libro ,  Barlaam,  ap-  54 
pofitillima  fimilitudinc  arguit  ftultitiam  eorum,qui  mundum  hunc,  cu- 
ius  proximeante,vanitatem,&malademonftrauerat,pcrdite  amant',  & 
TuUherrlma  ftulte  colunt.pofthabito  Dco,  in  quo  vno  cft  verum  ac  fummum  homi- 
ttwi!      ^'«""'"•Similicudo  aiitem  qua  illc  vtitur,huiufmodi  eftjQuamobrcm 
Lu,ama,..  ^°Vtiqutr,quitampeft,fcroac<rudclidommoferuiunt,  qd^ea  bono 
rumargmtur.     Dcnigno  Deo  per  fummam  dementiam  fe  ipfos  remouentes,  rcbus 
BarUm  a  piarfentibus  inhiant.ncc  futura  vllo  modo  cogitant ,  verum  ad  corporcas 
r«l«rf '  f  ^'^^•^^«'"^"^«fin^  vllaintcrm^ftlonefefe  conferunt ;  animas  autem 
h.j,J.       T  ^^'."^,^°"fici.^^ '"""'^"i'^  n,nlis  coMan  finunt,  hos  ego  homini 
afuretis  Vn.cornis  facie  fugict.s  fimiles  eile  cefco:qui  c,'i  clamoris  ipfius 
ionum^tqoe  hoirendos  mugitus  fcrre  «cqueat,  magnoimpctu  ,  neipfi 
in  pr^dam  cedat..aufugu.Dum  autcm  celcriter  curr,t,m  inecntem  quan- 
dam  fcrobem  ru.t^c  ruendo  manus  extendcns,  arborcm  qunndam  arri- 
p.t.catnqucara.nim^  rctinet,  atque  gradu quodam  fiimatis  pedibus. 
pacata  dcnccps  omnia  &  a  periculo  al.cnn  cnb  arbitratur  Rcfpiciens  au 
tcm,duos  mures  cernit,altcrii  candidum,altcra  atru.arboris  iHius  quam 
arripucrar,rad.cem  perpctuo  corrodcntes,  iaquc  pen^  eam  ampJtanteT 
Atque  ,nfupcr,con,cais  in  ilh,m  fcrobcm  octd.s ,  Lrrendum  du  onem 
cofp.cit  al^edu  ipfo  .gnctn  fpirantem.ac  toruis  oculis  ip(um  intucnter 
horrendcquc  ipfi  deuorando  inhiantem. Ac  rurfum  in  gradu  illo  cu  pT-' 
des,pfius,nn,tebantur,ocuh>rumaciedcfixa,  quatufr  alpidu,;  c  p^^a 
v,dct,cparicte,inquoconfiftcbat prommcntia.  Rurfum  autcroCE 
conucrtens,nonnihil  mellis  cx arbons .Ilius  ramis  Ce  ccrn    0^  r 
ca  calamitatum  carum.quibus  vnd,qucobfidebatur,&  vrgcb  tuSi 
confiderationcnimirum  quonam  pafto  extcrnc  quidcm  .%nicorninc 
hementi  furore  pcrctus  eum  deuorare  quarreret.  ab  infcriori  autlm 

partc. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLII.  6y,^ 
parte,acerbus  Draco  eum  deglutire  vehementer  cxpetcret,  ac  rurfus  ar- 
bor  ea  quam  arripucrat,iam  umque  amputanda  eflet  pcdcs  dcniqi  ipfius 
quam  lubrico,&  inhdo  gradui  innitcrcntur :  horum ,  uiquam,tantorum 
pcriculorum  oblitus ,  in  cxigui  illius  mcUis  dulcedinc  pcrcipicnda  fc- 
ipfum  occupauit. 

Hxc  eorum,  qui  prxfcntisvitxludibrijs  intabefcunt,figura  cft :  cuius 
quidem  explanationem  protinus  tibi  cxponam.  Vnicornis  igitur,mortis 

-   Tit ,  qga:  fempcr  mortalium  gcnus  perfequitur ,  atque  arripere 

.  i.Scrobs  autcm,mundus  eft,qui  omnis  gcneris  mahs,  ac  morti- 
feris  laqucis  fcatet. Arbor ea,quam  comprcflis  manibus  tenemus,  &  qus 
a  duobus  muribus  indchncnter  arroditur ,  cuiufque  hominis  vitx curri- 
culum  cft :  quod  quidem  per  diei ,  ac  nodlis  horas  abfumitur  &  confici- 
iur,ac  paulatim  ad  excifioncm  accedit.  Quatuor autcm  afpidcs,humani 
'        fuper  quatuor  lubrica,&:  inftabilia  elemcnta  conftitutionem 
:  qux,  cum  immodcrate  fe  habent ,  ac  perturbantur ,  corporis 
compages  diiroluitur.  Ad  hxc,Draco  horrcndum  Inferni  ventrem 
adumbrat ,  qui  cos  fufcipcrc  gcftit ,  qui  prjefentes  voluptates 
futuris  bonis  anteponunt.  Mellis  vero  guctula  diftillans, 
mundi  iucunditatcm  &:  dulccdincm  fignificat, 
pcr  quam  iUc  amicos  fuos  ludificans ,  cos 
faluti  fux  profpiccre  minimc 
finit.    Sic  illc. 

n  n  n  n  j 


BENEDIGTI 

PHRERI  I  CO  M- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T 
RAGESIMVM     T  E  R  T  I  IM 

G   E   N  E    S  1  S. 

ARGVMENTVM. 

Fil^  lacobyahfumpts  tjuod  ex  Aegypto  deportauerat jrumentOyperfeuc 
ranttquefameinterra  Chanaam^  duffo  fecum  Beniamin  reucrtun- 
turad Iofeph,a  quo perhumanitertraUati^  lautoque  conmuio  acccpti 
funt. 

N  T  E  R I  M  famcs  omnem  terram  vche- 
mcntcr  premcbatrConfumptifque  cibis, 
|uos  cx  i^gypto  detulerant ,  dixit  lacob 
ad  filios  luos:Rcucrtimini3&:  cmitc  nobis 
pauxillum  efcarum.   Rcfpondit  ludas; 
Dcnunciauit  nobis  vir  ille  fub  atteftacio- 
ne  iurifiurandi.diccns :  Non  vidcbitis  fa- 
cicmmcamjniiifratrem  vcftrum  minimum  adduxeritis  vo- 
4  bifcum.Si  crgo  vis  cum  mitterc  nobifcum,  pergemus  pariter, 
&:  cmcmus  tibi  ncceffariaifi  autcm  non  vis,non  ibimus:vir  au 
T  tcnijVt fxpc  diximus,denuntiauit nobis  diccnSjNon  vidcbitjs 

6  facicm mcam  abfque  fratrc  vcftro  minimo.Dixit  cis  Ifracl:  In 
meamhoc  fcciftismifcriam,vtindicaretis  ei,&  aUum  habcre 

7  vos  frarrcm.  At  ilh  refpondcrunt :  Intcrrogauit  nos  homo  pcr 
oi  dinem,  iioftram  progcnicm ,  fi  pater  viucrct ,  fi  habcrcmus 
fratrem:&nosrcfpondimus  ci  confcqucntcr  iuxtaidquod 
fucrat  fcifcitacus:nuquid  fcirc  potcramus  quod  diauruscflct, 

AddJ 


GHSESIS    CAP.  XLir. 

A   itrcmvcftrumvobircum^Iudasquoqucdixitpa-  g 

tn  luOjMiccc  pucrum  mccum,vt  proficifcamur,&  poflimus  vi 
ucrCjaemoriamurnos&paruulinollri.  Egofufcipio pucru:  ^ 
dc  manu  mca  rcquirc  illij,niri  rcduxcro ,  &:  rcddidcro  cii  tibi, 
ero  pcccati  rcus  in  tc  omni  tcmporc.Si  non  intcrccfllllct  dila- 
tio,iam  vicc  altcra  vcniflcmus.  Igitur  Ifracl  patcr  corum  dixic 
ad cos :  Si  fic  ncccflc  cft,facitc  quod vultis :  fumitc  de optimis 
ccrrx  frudibus  in  vafis  vcftris ,  &c  dcfcrtc  viro  muncra ,  modx- 
cum  Ycimx  ic  mcllis,&:  ftoracis ,  ftadcs,  &  tcrcbinthi,&: 
amvgdalarum.  Pccuniam  quoquc  dupliccm  fcrtc  vobifcum, 
Sc  illam ,  quam  inucniftis  in  facculis ,  rcportatc  ,  nc  fortc  cr- 
rore  faclum  fit^fcd  &:  fratrcm  vcftrum  toUitc,  &:  itc  ad  virum. 
Dcusautcm  mcusomnipotcnsf.iciat  vobiscumplacabilcm,  H 
&:  rcmitcat  vobifcum fratrcm  vcftrumqucmtcnct,&:  hunc 
Bcniamin :  Ego  autcm  quafi  orbatus  abfquc libcris  cro. Tulc- 
runt  crgo  viri  munera ,  &:  pecuniam  dupliccm ,  &:  Bcniam^in: 
dcfcendcrimtquc  in  i£gyptum,&:  ftctcrunc  coram  lofeph. 
Qiios  cum  illc  vidiflct,&:  Bcniamin  fimul,  prxccpit  difpcnfa- 
ton  domus  fux,diocns :  Introduc  viros  domu,  &:  occide  vidi- 
mas,&:  inftruc  conuiuii^i:quoniam  mccu  funt  comcfturi  mcri- 
dic.Fccit  illc,quod  fibi  fuerat  impcratum,  &:  introduxit  viros  ij 
domii.  Ibiquc  cxtcrriti,  dixcrunt  mutuo :  Proptcr  pccuniam,  ig 
quam  rctuhmus  prius  in  facculis  noftris,introdudi  fumus ;  vt 
dcuoluat  in  nos  caKmiam ,  &:  violcntcr  fubijciat  fcruituri  nos 
&C  afinos  noftros.Quamobrc  in  ipfis  foribus  acccdcntcs  ad  di-  ^9 
fpcnfatorc  domus,locuti  funt:Oramus  dominc  vc  audias  nos. 
la  antc  dcfccndimus  vt  cmercmus  cfcas:quibus  cmptis,cii  vc- 
nilfcmus  ad  diucrforiii,apcruim^  faccos  noftros,&:  inucnimus 
pccunia  in  orc  faccoru ;  qua  nuc  codc  pondcrc  rcportauimus: 
Scd&:aliudattulimusargcntri,vtcmarausqua'nobis  ncccfla  12. 
ria  func ,  non  cft  in  noftra  cofcicntia  quis  pofucrit  ca  in  marfu 
pijs  noftris. At  illcrcfpondit :  Pax  vobifcii,nolitc  timcrc:Dcus 
vcftcr,&:  Dcus  patris  vcftri  dcdit  vobis  thcfauros  m  faccis  vc- 
ftns.na  pccunia,quadcdiftismihi,probatacgo  habco.Eduxit 
q;  ad  cos  Simcon.Ec  incroduclis  domii,attuht  aqua,&:  laucriit  14 
pcdes  fuos,dcdltq;  pabulii  afinis  cori:i.  Illi  vcro  parabant  mu- 
ncra  doncc  inc;rcdcrctur  lofcph  mcridic:audicrat  cnim  quod 
r      v>icfturicfsctpanc.Ii;itnringrcfluscftIofcphdomiifua,  2.6 

obtu 


6^6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

obtuleruncquc  ci  munerajtcnentes  in  manibus  fuis :  &  adora- 
uerunc  proni  in  terram.  At  illcjClementer  refalutatis  eiSjinter- 

^'^  rogauit  eos,dicens:SaIuus  nc  cft  pater  vcftcr  fcnex,de  quo  di- 
xeratis  mihi  l  adluic  viuit  ?  Qui  rcfponderunt :  fofpcs  crt  fcr- 
uus  tuus  patcr  noftcrjadliuc  viuit :  &c  incuruati,  adorajuerunt 
cum.  Attollcns  autem  lofeph  oculos^vidit  Bcniamin  fratrcm 
fuum  vterinum,&:  ait:Iftc  eft  frater  vefter  paruulus^de  quo  di- 

jo  xeratismihi?Etrurfum:Deus,inquit5mifercatur tui  fih  mlFe- 
ftinauitquc,quia  comota  fucrant  vifcera  eius  fupcr  fratre  fuo, 

31  &c  cruinpcbant  lacry  mc:&:  introiens  cubiculu.flcuit.Rursum- 

31  que  lota  facic  cgrcflus^continuit  fc5&:  ait :  Ponite  panes.Qu^i- 
bus  appofitis,  feorfum  lofeph ,  &c  feorfum  fratribus ,  iEgyptij 
quoquc  5  qui  vefccbanturfimul,  fcorfum  f  illicitumeft  enim 
i£gy  ptijs  comcdcrc  cum  Hcbrxis,&:  profanum  putant  huiuf- 
cemodi  conuiuium)Scderunt  coram  eo ,  primogenitus  iuxta 
primogenita  fua^&c  minimus  iuxta  xtatcm  fuam.Ec  miraban- 
tur  nimis,  fumptis  partibus  quas  ab  eo  acceperant :  maiorquc 
pars  vcnit  Bcniamin,ita  vt  quinque  partibus  cxcederet.  bibc- 
runtquc  &c  incbriati  funt  cum  co. 


P  R  ^  F  A  T  I  o. 

[  7^  Vrxfationis  loco  lubet  hk  appovere  fulcherrimam  San- 
6H  Gregorijmcralem  diJ}utationem  ^  fuferhipria  lofeph, 
&fratrumeiustamfuperioricapite,quamhoc43.  a Mofe 
'  tradtta.DiJputatautem coftose., pe  ..prudentcr doHeque  B. 
Gregoriits  de  virtute  Bifcretionis ,  & faluhn  temferarnento  feuerttatls 
fanteratque  lemtatis^quo  vti  debet  Chrifiianus  altorum  hominum  do- 
itord're^or:nevelfeuentatenimia,quos  erudtt,&  cornpit ,  perdat 
magis,  quam  corrtgat  j  ncve  immodica  lenitate  atque  tndulzentta  cor- 
rumpatpotiusquam  emendet.atque  conferiiet.ldporro  docetille  &  con- 
firmat  exemplo  beatt  Iofeph:qut  primim  qutdemfratres  fuosdure 
^prequetraaautt.vttdisvexattodaretillistntelleaum.&poenttenl 
ttam  quandamfceleris  ab  tpfiscommtfu:  deindeverohumantter,  & 
^^^»d<^^&f^bdtta 

fitstpfos  obturgattonis  afierttatem  pr.fcrens  Meriorcm  ierl  ctiam 
tunccarttat/serga  tpfos  dulccdtnemcufiodiens. 

Vethik 


C;  r.  N  E  S  I  s    ^  A  1\     \LI  IL  6)7 

/^c      ..  .rit^vtDo^orregu.lamdtfcifitrUy(jiumlcitdocere  ^n^  b. 
nereicnyn  atit  mmio  z.elo  motu6,  minns Jepermufiettidinem  tempcrat^  Wrcu«  DT 
atitmmia  manftiettidincplactdusyminnsje  contravitiaperzelijftmti'  crccionis, 
lumtnflammat  Ma^naemmconfideratione  debemuspcfare  qnodfcri'  ^i^^^tonbus 
;>//*w  (/?./Ar  vafs  entm  temph  intcrcororhts,crpUcfas,Boiies ,  CT  Lco-  rcaonbus 

,  c>"'  Chernbtn  exf  ttlpta  sut:plecU autCyCcordt^ vnanimitateftgnat:  apprimc  nc- 
Chertibinveroplenttudofctentt.t  dtcuntnr  Saccrdotes  enim  atqtte  Bo- 
ffores^ntercoronas^cjr plelTa^ytd  ejlytnter  fortttudine  bom  operisyquO' 
ad  vtcfortam  currunt ,  &  charitatis  concordtam ,  qua  a fe  viciftm  non 
difircf.vn.vcY  Boffrs.c^  Leones,atqtte  Cherubtn  deftgnatt funt.^^nta 
im:rplL)i:iuAi}^o^.fienttdi.,quamhabent,ncceffe€flvt  (jr  Bottmman 
fuetudinem  habeant,^  fertmem  Leonttm :  qtiatentu  in  difctplinam^ 
qtiam prtdicant,dr  ex  fan^fo  :{elo  accenf  ftnty^T  ex  paterna  dulcedi- 
ne.tr.inqtitlit.^titbus  ettam fubtcrfe  lora  dependeantyVt  dtfctpltn.tftx 
retinacida.qnibtis  tpf  Itgatt  funt^ettamftibiciJisfiis  folitcttetmpcndat. 
Stiper  eos  cntm  lora  dependere  ,  ejl  cajlodtx  vtncttla  tn  Jubditis  tenere. 
Quxttinc  reife  feruanturyCum  necboum  manfuetudo  ytn^^lt  fcruore 
amtttitur,nec  Leonttmterrorjn  manfuetudtnern  dedtnatur.Tata  quip- 
<        '   ^  '  ^retio.vtnecdtfcipitnaniynta  ynecipfa  qtioque  mifri- 

, , ,          ,    .  ,   ..Nef  tnordinate ctilpa  dtrntttttttry  is  qtu  eft culpabUts., 

in  reatugratwisajlrtngatur.  EtrurJUs  ,ficulpa  immoderate  rettnetur^ 
tantOyqtn  corrigtturfat  deteriory  quanto  erga  fe  y  nihU  ex  benigmtatis 
gratia  agi  corifiderat :  exhtbenda  ttaque prattts  ef  afpcritas  tn  oftenfio- 
ne.caritAS tn mente.vtcr  dura oftenfio deiinquentem coerccat :  dr cari- 
trris  cuftodia  mercedem  manfuetudtnts  non  amtttat 

EccedumhAicloquor.IofephantmumptilfatyVtad  oftendendaye]u.t  Gcncf.jy. 
dicojpfteftis  ventat.Certefommumyqtiod  deprofcittifuo  videratfra- 
tribus  n.irrans.per  hoc  quodinnocentcr  retultt ,  maltti^  contra  fefttmti- 
los  exctiautt.ldem  a  fratrtbus  venditus  ifmacitt^,  &  tn  Acgyptum  du- 
ctus/ntra  Det  omnipotentis  dtfpenfattone  in  Aegypto pr^lattis  eft.Cum- 
qtie  in  terra  Chanaa  fames  exfurgeret.fratres  ad Aegypttim  vententeSy 
lofeph prdaturn  Acgypto  repererunty  eumqtte fummifts  ad  terram  cer- 
utctbtts  adorauerunt.quem  ne  adorarentytdeo  vendiderunt  ^  adeo  conft- 
iiumDcimtttartnon  valtitt.  Tunc  lofeph  fpirttudtfcrettonis plemiSy 
coqTiouttfratres  non  cognitus.Sed  memorcttlpcit^&  remtfforimttri^.ma- 
lafratrttm  nec  reddere  f-uduttynec fine  cafttgattone  laxare.  Nam ffpe- 
ita  voce,prottnti^dtxit:Eyip\oratovcs  cftis ,  vt  vidcaris  infirmiora  GcncfHi. 

C    f^r    rfnGcnJOm  4'  ^^^^ 


638  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tcrrrc  vcniftis.  0  iMilimincordelPeregrimveneYant^fimis pericu- 
lum  fugicb7tt^frtmenta  qtu  qumbant.non  acceperant-^cr fcrin  ,fe 
fupcriacfatiQne  criminls  videbant.  Jnterhjcc  dticuntur  ad  carcerem  ^ 
pofttriduum,adhuc  in  eade  ajfcritate  terrentur.Iam  rediturad  cer.iant 
culpA  memoria  pulfat  animumiatque  inter fe  inuicem  loquutur:  Meri- 
rito  hxc  patimur, qnia  pcccanimns  in  fratrc  noftrnm  ,  vidcn- 
tes  angnftiam  animx  illins,  cum  dcprccarctnr  nos,&:  non  au- 
dinimnstidcirco  venit  fuper  nos  ifta  tribulatio.  In  his  autem.cor 
lofeph  amorevincituryfeccffum  petityfoluitflcndoy  quod pietati  dehuit, 
Seuermad fratresreuertitur/vtcruciatas eorum animas a  cuipalthera' 
ret.  Pojlhdc  yvnus  relinqmtur  invinculis  ^dimittuntur  C£teri  cumfru^ 
mentiSyVtvnus  fraterveniatyquem  minimumhahere fe  dtxerant^  qui 

Gentp.^^.  etiampo(hnodum  ventt.Vincehatmentem pietaSyCumfraterinnocens 
videretur :  fed permanehatin  ojlenfione  afperttaSy  vtfratres  noxijpur- 
garentur.Frumcnta  dantimfcyphus  in ftcco  Beniamin  ahfconditurfur- 
iipofi  eos  qtuflio  mouetur.  Mittitur  vt  reducantur  in  feruituton  \  de- 
ccrnitury  apud quemfcyphus  fuiffetintientus :  in  ficco  Beniamin  inuc- 
niturytttnc  Beniamin  reduciturafflifft  omnes fratres fequuntur.  O  tor- 
menta  mifcricordi.ilcruciat y  cr  amat.  Rcuerji igitur^  in  terram  cttm  la- 
crymis  projlrati  y  veniam  pojfulant.  Mcmores  enimyqutd  de  tllo  patrt 

Cevef^y.  promiferant.mccrorc  intolerahi/t  tahefcchant.T %nc fe  vltra  cohthere  non 
valenspietasclaufayprorupittn  mediumydr  cxcuj^itcaritatts  lacrymas 
.  de vultu feuerttatts.Beterfa  ejtiray  qt/£ apparehat,  dr  noerat.-o/lenfa  cjh 
miferieordiay  qu£  cratydr  mn  apparchat.Sic  vir fwchts.ficinus  fratrti 
Juortim ,     dimtjity  (jr  vtndtcautt.Sic  in  rigore  clcmcntiam  tcnmt ,  vt 
^  delinqucntthus fratrihus  non ftne  vlttone  ptus  exijierety  ncc ftnepictate 
diflrtctus.  Vxcehocejlmagtflerium  dijctpltn£:vtculpts  ^  dtfcrctcnO' 
ucritparcere ,  &  cas pte  refecare.  Qui  autcm  difcrettonem  fpirittis  mn 
hahcnt.aut  ftc  dimittunt pcccata vt  non  corrtgant :  attt  (ic  quaft  corri- 
frcndo fcrtunt.pjt non  dimittant,  Hactenus  vcrhaf^u  rc  'p. Cr-:- ^ '^r-/ 


Dixitqnc  HracI:In  mcam  hoc  fcciftis  mifcriam,  vt  indicarctis 
c\,S>c  ahum  habcre  vos  fratrcm. 

V  B  finefupcrioris  capitis  Moyfcs  narrauit  primum  omni-j 
norecufalTelacob  mittere  Beniamin  cuni  reliquis  filijs  in 
Aegyptum  :  &  dixifTe  verba  illa  accrbilTlmi  doloris  plcna: 
ylbf^He  lihens  me  effefcci(Hs:Iofiph  mn  eflfupcr,  Simeon  tenctur 
m  vincHUs\rj-Bemamtnauferetis:in  melKfcommareciderunt.Et  paulo  infri- 

A"'^  n 


c   K  N  E  S  I  S    C  A  tr^p 

l.i,  ,    ,  /intcrrci.iidcjHampergitis^dednce' 

tiscAnosmeoscHjndoloreak  inferos.  Philo  prstcr  ifta  verbalacob ,  quae  ^'forri!*^' 
meniorat  Moyfes,rcfert  dixifTc  lacob  quxdam  aha,fed  ad  eandem  ta-  ^^'^' 
menfcntentiampercinentia.Sicenim  fcnbit:Tunc  icncx  [lacob)  ge- 
mitum  trahens  ex  imo  pc£lore:Qiiei^  ^go  primum,inqiiit,dcplorabo 
filiorum  meorum?  Penultimumne.fed  primum  ,calamitatum  ordincr' 
An  fecundo  genituni,  qui  miferia  primo  proximus,non  prius  mortcm 
fenfit,quamvincula?  An  minimumnatu  ,cui  abominanda  profeftio 
fufcipienda  eft;  fi  modo  proficifcctur:fratrum  infortunio  faftus  nihilo 
cautior  ? Intcrim  ego  mcmbratim percoinam  parcntum  parccs  funt  li- 
beri.  Modo  numerofa ,  fchcique  prole  ftipatus ,  ad  orbitatem  recido. 
SicPhilo. 

^  Veriim  qu^ri  poflct ,  qucmadmodum  ver^  lacob  dixerit  illud  filiis 
fuis  :  In  meam  hocfeciftis miferiam :  cum  illos  non  fecifre  id,  vt  mifcrum 
reddcrent  patrem  fuum ,  &  hiftoria  ipfa  plane  oflendat ,  nec  lacob  du- 
bitare  potucrit.  Sed  enim,di£^um  illud  Iacob,non  prcfle  ac  propric  ac- 
cipicndum  eft,fed  iuxta  vulgarem  loquendi  confuctudineni,quam  non 
raro  fequitur  Scriptura.  Cnm  enim  ex  fadlo  alicuius  pcrfonje,  aliquid 
eucuit,  etiam  prxtcr  confilium,  &  voluntatcm  eius ,  vulgo  creditur,  & 
dicitur  id  faftum  cfle  ab  illa  perfona^  quafi  ca  voluerir,  6^  defignaucrit 
illud.  Verbi  caufa,  cx  pcccato  mortali  fequitur  pernicics  &:  exitiu  ani - 
mi.quanquam  igicur,  qui  peccat,non  intcndit  exitium  anima:  fuor,  nec 
odit  cam:attamcn,  quia  facit  id,  cx  quo  animar  fux  cxitium  accidit,di- 
citur  odifl^c  animam  fuam,  &:  voluifl^e  ac  qua^fiuilfepcrditionem  luam: 
ad  quam  fententiam  mtcrpretandum  eft  illud,  quod  in  Pfalm.  i  o.fcri- 
ptum  cft:  Gluidtltgit $mtiuitd[cm,oMt amtriam ftAm.  Quanquam  iftic  le- 
pendumefl^eputat  Sandus  Hicronymus:0^/r/i;/;>^.i>.t:Vt  illud  ,^^/;".  S.Hieronym, 
rnAfta,  rcfcratur  ad  Deum:hoc  fenfu:Anima  Dei  odit  cum  qui  diligit 
iniquitatcm.Scnfus  igitur  illorum  verborum  lacob:///  mcarn  hocficljns. 
w;^r/'^r/f,hiceft,Exco,quod  vosfeciftis, indicando ifti  Praefcdo  Ac- 
PVpti  remanfilTcapud  mefratrem  veftrumminimum,faaumeft,vtil- 
lc  lufferit  eum  duci  ad  fe,quo  abduao,ego  fiam  mifer,tiracns  ilhus  in- 
tcritum,vel  captiuitatem. 


Igitur  Ifracl  patcr  corum  dixit  ad  eos :  Si  fic  ncccfiTe  cft ,  facitc  ^ 
quod  vultis :  Sumitc  dc  optimis  tcrr.r  frugibus  in  vafis  vc- 
rtris,  &c  defcrtc  viro  muncra,  modicum  rcfinx&:  n x  111«^  & 
rtor'  i'  V  n  vlcs,&:tcrcbinrhi,&amygdalarnrp. 

V  N  c  lacum  referens  3c  cnarrans  Philo ,  ita  ici ibic :  lacob 
ciVmelfctvirfapiens  ,  rcpucans  cum  animo  fuotolcrabi- 
hus  effc  vnius  filijincertum periculum,quam  tot  filiorum, 
fuamq;  pcrniciem,  quar  propter  domum  fame  opprefTam, 

O  O  O  O  2 


ERS.  i  I 


66o  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

vicari  non  potcnntjrefponditrCedendum  eft  ncce{fitati,vt  video  ."For- 
tailc  naturaviam  liacratione  munit  ad  melius  aliquid  ,  quod  nondum 
prsBuidcre  mcnte  fumus  idonci. Tte»  &  minimum  quoque  fratre,  quan* 
do  ita  videtur,  aflTumite.  Verum  aliter  eundum  nunc  cft  y  quam  antea. 
Tunc  pccuniatantum  opus  eratignotis,ad  emendum  frumentu  eunti- 
bus,neq;  vllam  palTis  iniuriam.  Nunc  adiungenda  funt  munera,tribu$ 
de  caufis:ad  parandam  praffed^i  annonx  gratiam,(tui  vos  innotuilTe  di- 
citis:  tum  ad  fratrem  citius  redimcndum  e  vinculis :  ac  demum  ad  tol- 
lendam ,  quantum  fieri  poteft  ,  explorationis  fufpicionem.  Proindc  ex 
optimis,  qua?  noftra  regio  fert,ccu  primitias ,  fcrtc  iftihomini :  &:  du- 
plex  pretium,  annumerato,  quod  retuliftis  proxime :  fortaflis  enim  per 
alicuius  ignorantiam  idaccidit.  Egofauftis  precationibus  abeuntes 
profequar.commendansfalutem  vcftram  Seruatori  Deo :  vt  &  apud  il- 
lius  regionis  indigenas ,  hofpitibus  concihet  gratiam  ,  &  vos  reftituat 
incolurnes  in  patriam,vna  cum  fidcicommifto  ,  quod  parenti  debctis; 
tampriorem  in  vincuhs  rehftum ,  quam  hunc  ,  quem  nunc  abdu- 
citis  adolcfcentulura ,  per  artatem  ,  imperitum  rcrum  omnium.  Sic 
Philo. 

Vcrba  Hcbrsea,  quse  Latinus  imcrpres  hoc  in  loco  interprctatus  eft,  6 
reJinam^ftorttcemfiachn,terebinthH?n,(:^ amygda^^         Hcbrari,  quam  de 
Caietams.  ftudiofi  &  pcriti  hnguar  Hebra:ar,varie  admodum  interpretatur: 

quam  varietatem  ftriftim  indicauit  Caietanusad  hunc  modum  :  Pro 
r<?/&4,ahjtheriacam,ahj  balfamum,  ahj  terebentinam  intcrpretantur. 
VrolhraceyzW]  ceram,ahj  aromata  intclhgut.Proy?.?(r/r,ahj  caftaneam, 
ahj  mafticem,ahj  guttam,  feu  florem  myrrha?  exponunt.  Pro  terehin- 
r/7(7,apud  omnes  lego  Pineas.  Et  his  iunguntur  amygdala?,vt  in  vulgata 
Cur  Uceb  ^^^i^m  cditionc  hat)etur.Harc  Caictanus. 
nolutt  cnmtt'     Carterum  qurcri  dignum  eft  ,  cur  lacob  ad  dimittcndum  Beniamin  7 
^'ZrT""  P^^"^^^"^^""^^po^^"s  oratione  ac  promilTis  ludx  ,  quam  ipfius  Ru- 
Jed^commfit  '^^"'^"^ ^"^^^     pcticrat obnixe a patrc, & vt videtur,grauiori fe  ob- 
luid.         ftrinxerat  conditione  ad  reducendum  Beniaminincci  offerens,  &  qua- 
fi  deuouens  filios  fuos,nifi  Beniamin  rcduccret  ex  Acgypto  ad  patrem 
fuum.Hfc  enim  fuit  oratio  Ruben  ad  lacob  fub  finem  capitis  quadra- 
gefimi  fecundia  iVloyfecommemorata:  C«ir<r/^W/>  Rnbcn  iDuosfiUos 
meos  interfice, fi  non  reduxero  tllum  tibhrade  tllftm  in  mayiH  mca,  cr  e^oeuyn 
tibi  reftitnam.  Atille^IVon  defcendetAnquxt.filius  mefiszotifcurn.  ludse  au- 
tem  oratio  &  promilTio  mollior ,  ac  leuior  videtur  fuiflc  :  Sic  enim  lo- 
cutus  eft  patri  fuo  ,  vt  in hoc  capite  fcribit  Moy fes ;  Alitte ptierurn  me- 
cumvtproficifcamur,^'  pojfimus  viuere ,  ne  monamur  nos  ^&tn,&  par^ 
utdi  noftri.Ego  fufcipiopuerMmJe  manu  mea  recjuircillum.NifiredHxero.c^ 
reddtdero  eum  tibi,  tro peccats  reus  in  te  omni  temporc.  Si  mn  interceffijfet  di^ 
latto ,  iam  vtce  altera  venijfemus.  /gttfir  ffracl pater  eorum  dixit  ad  eos :  Si 
fic  necejfe  eft.facfte  cjuod  vultis.   Videtur  itaque  grauius  illud  ,  quod 
dixit  Kuhzn-.Duosfilios  meosinterfice  ,fi non  reduxero  illfim  tibi.-qxvam  hoc 
quod dixi t  ludas:  NifiredHxcro, & reddidero eum tibi^ero peccati reus tn tc 


oTnnt 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  L  1 1 1. 
dmni  tanfcrc  .  lacob  tamen  ,orationc  ludx  flexus  eft ,  non  autem  Ru- 
ben.Philo  innuit  caufam  huiurmodi,qu6 J  ludas  potetior  eflct  ad  per- 
fuadendum :  quonia  intcr  omncs  fratrcs  ingenio,  animo  ,  au£toritatc, 
&tacundiacxcellebat ;  &:  verba  illadixit  patri  non  fuo  taHtijm ,  fed 
aliorum  omnium  fratrum  nominc. 
8     Equidcm  reor,trcs  rcddi  poffc  cius  rci  vald^  idoneas,&  probabilc$ 
rationes.Primum  enim  Iudas,gratus,&  carus  erat  patri,&:  proptcr  eius 
prudcntiam&  grauitatcm  morum  fidem  eius  diilishabebat.  Ruben 
cotra,  ingratus  &inuifuseratpatri,proptcrinceftumabeoadmi{lum,  ^^.^^ 
violado  thorum  paternum.Ec  hanc  caulam  tradit  Theodoretus  qua?tt.  x/^ctKi^e/. 
ioj.Quarc,inquit,noluit  lacob  committerc  Beniamn>  ipfi  Ruben.^ 
Quoniam  fufpeausiUi  crat  propter  illegitimum  congrcffum,&  petti' 
hnci.im  m  cubile  patrisconimiilam.Tgnorabat  autcm  lacob  quantum 
laboralVcc  Rubcn  pro  confcruando  lofeph.  Sic  Theodorctus.  Dcindc 
conditio,quam  offcrcbat  Ruben  ,  necemdico  filiorum  fuorum  ,erat 
\'  abfurda,&  irrationabihs,  &  a  lacob  no  folum  non  accipien- 
n  ctiamauerfanda&cxccranda.ConditioveroIudareratgra- 
uis,&  rationabilis,&:  ad  moucndum  patrem  perefficax.  His  addc,qu6d 
quando  ludas  illud  dixit  patri ,  crat  maior  frumcnri  mopia  ,  vehemen- 
ciorquc  fames,quam  antca  fuerat,cum  Ruben  dixit  illudpatri fuo.Ia - 
cob  icaquc  roaiori  permotus,  viaufque  necefifKate,  nc  ipfc  cum  omm 
familiaperirct,coaau5cftairentinIudaf,&  dimittere Bcniamin. 
9     Nonuulli  hac  ratione  doccnt,  tanco  grauiorem  fuiffc  conditioncm. 


curacrat,cit6quetranfitura:  At  ver6  pccna  quale  obligauit  Iudas,di. 
cens-  .V/Y/ rcduxcro  cnm  ribi^cro pcccAti  rcns  m  tc  omm  temporc :  Futura  ipfi 
crat  infcparabilis  &  perpetua.-C^Uiis  autcm  non  mallct  brcui  &  pr^fen- 
ci  pcena,ctiam  mortis, icmel  defungi,quam  femper  pauidam,  &  dolo- 
ri  obnoxiam  vitam  agcre?  Qui  autempeccati  reusell  omni  tempore,  ouid 
nerpctua  folicitudine  &  an-orc ,  &  cofcicntix  trcpidatione  lulpeniam  Fon, 
vitain agit.Scitum  cnim cft  quod ad  hanc  fentcntiam  fcnpfit  Ouidius: 
Aftnns  illc pcritjkbita  cjtii  mcrgttnr  vrida, 
Q  uam  fua  qui  ttmidi^  brachia  lajfat  aqms. 
Mericoque  cclebratur  illud  Sencca::Nemo  tam  ell  tinmlus,vc  pcn- 
dcre  femper  malit ,  quam  femel  caderc.  Origenes,more  fuo  h^c  refc-  On^en. 
rcnsadmVicamtnt!:lligcntiam,docctpraccereagrauioremf^ 
cob  ^ftimatam  conditionem ,  quam  offerebat ludas^  quod  hacc  figu- 
rarccpcrnamxcernam,quamluuntperpetuon^pij  poft  hanc  vi tam, 
quippe  qui  funt  peccati  aducrfus  Deum  rei  omni  temporc.  Conditio 
Jutem  a  Ruben  oblata,fignificabat  rcmporarias  pr^fencis  vitac  parnas, 
qu.  quancumuis  graucs  &  acerb.  finc,breui(fim.  tamcn  ac  ni^.ih  ccn- 
?cri  dcbcnt.prx  quam  funt  improborum  pcen^.  poft  hanc  vitam. 


66i  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Vfrs.  11.  Et  ait :  Ponitc  pancs.-quibus  appofitis/eoifum  Iofeph,&:  fcor- 
vfque    in      ^^^^  f^^j^.jb 

iis ,  Acgypriis  quoqiic  ,  qui  vcfccbantur  fi- 
iiemcap.     ^^^^j  ^  c^^j-fi^^j^^  (illicitum  cft  cnim  Aegyptiis  comcdcrc 

cum  Hebrxis5&  profanum  putat  huiufccmodi  couiuium j 
fedcrunt  coram  co ,  primogcnitus  iuxta  primogcnita  fua, 
&:  minimus  iuxca  a:catcm  fuam5&:  mirabantur  nimis/um- 
ptis  parcibus ,  quas  ab  co  acccpcrant :  maiorquc  pars  vcnit 
Bcniaminjita  vt  quinquc  partibus  cxccdcret.  Bibcriintque 
&  incbriati  funt  cum  co. 

IsTORiAM  huius  conuiuij  ad  hunc  inodum  enarrat 
Philo:Vilo  lofeph  fratre  fuo  vterino  Beniamin,non  va- 
lens  afFectum  animi  reprimere ,  priufquam  eum  prode- 
ret ,  auerlo  vultu ,  &  fccedens  quafi  ad  aliud  negocium 

 =  (nondum  enim  erat  apcrienda  veritas )  in  quodam  an- 

guloeffuditk  inlacrymas.tumablutus,&:dolorem  rationi  fubiiciens, 
adhofpites  epulo  accipiendos  reuertitur ,  edudo  Simeone  ,  qucm  in 
vinculisjtanquam  obfidem  illorum  retinuerat-.adfuerunt  &  alij  conui- 
ua?^optimatcsnempc  Aegyptiorum.  Traaatio  eoru  fuitiuxta  morem 
cuiufque  patria? :  durum  enim  vifum  cffct,  difcedere  a  confuetis  mori- 
t)us,pri^fertim  in  conuiuio,vbi  maxime  couiuarum  hilaritati,&  iucun- 
ditati  feruitur.  lufli  deinde  funt  iuxta  gctatis  ordinem  federe  :  nonduni 
enim  difcumbcndimosreceptuserat.Illi  porro  mirabantur  quod  Ac- 
gyptij,non  aliter,quam  Hebraei rationem  setatis  haberent  in  honoran- 
dishominibus.etiaminconuiuiis.  Sic autem cogitabant fecum  : For- 
tafTe  hlc  Prxfeaus  Aegypti,pro  fua  prudentia,non  modo  feriis  &  ma- 
gnis  rebus  ad  pacis,&  bclli  fiudia  fpcdantibus,  inducit  dccorum  ordi- 
nem,verum  etiam  honertatcm,&  decentiam  in  iftis  leuioribus,  &  penc 
ludicns,quar  Aegyptij  haftcnus  rudiores  nefciuerunt.  Nam  in  conui- 
uio,reruaca  grauitate,l;ctitia  quarritur  in  primis.  Intcrim  cibi  no  valdc 
lauti,apponuntur,qu6d  lofepho  nonliberet  vti  deliciis  in  publicape- 
nuna. Et hoc  ipfum  prudctes homines  in  laudcm  vcrtebant ,  vitari  lu- 
xum  intempeftiuum,(Hc  inuidiofum  :  probantes  confilium  Iofeph,me. 
moris ,  quid  vel  prarfentem  lartitiam,  vel  publicum  ftatum  deceret  & 
vtrique  c  accommodantistcmpori.  Fuititaque  opportunus ,  &  mini- 
me  inu,diof»isconuiuij  apparatus,  &  quod  ad  luxum  dcerat,fiu,pleba. 
turholp,cahcomit^te,la:tispropinationibus,fauftis 
ad  hilaritatem  hortationibus,&  id  genus  iucundis  inuicem  confabula! 
tombus:mmi^^^^ 

CfjJ 7     V"'^^^^ a"'"  "^^Sni  pcndcndx,  nifi  alfud  iftos  epul 
loncs,&  vaniirimos  luxus  oftentatorcs.Sic  Philo. 

R  IMA 


GENESIS   CAP.  XLIII, 


66  s 


P  R  1  M  A    D  I  ^  1  V  T  A  T  lO. 

Supcrcomuuio ,  cfuod  fecitlofeph  f\itrifms  ftus^  cr  fupcrvcrbu 
Scripturx proxime  anie pofitis, 

V  I  s  fratrum  lofcph  in  animum  fuum  inducerc  potuiffec, 
fpcrare  quod  accidit  cis  ,  tantam  vidclicct  tam  breui  tem- 
pore  futuram  vicifluudincm  rerum  ,tantamque  inanimo 
lofcph  erga  ipfos  mutationem  :  vt  quos  ille  antca  vt  hofti- 
les  cxploratorc5,dure,atquc  afperCjCriminoseque  traitaiTct ,  eos  nunc 
non  modo  humanitcr  &  bencuoli  acciperct ,  veriim  etiam  conuiuio 
fuo  dignarctur  ?  Vcrum  fupcr  co  couiuio  quxlliones  aliquot  curfim  & 
carptim  traclandz  funt. 

Prima  quxftio :  qucm  ad  fincm  lofcph  conuiuium  illud  fccit  fratri-  ^'»»-^ 
bus  fuisrHaud  dubic,vt  oftcndcret  ac  perfuadcrct  cis,  quamuis fcucr^  l^'. 
ac  durcpriuscos  travftaffct  jfetamcn  nec  odioipfos  nec  contcmptui  uiumm 
habere :  cuius  rei  nulhim  poterat  illuftrius  facere  indicium  &  argumc- 
tam,quam  adhibendo  eos  conuiuio  fuo.  Apud  omnes enim  getcs  fem- 
pcr  habitum  ci\  conuiuium,  ccu  illuftre  quoddam  fymbolum  ,  pretio- 
fiimquc  pignus  amicitiac  & honoris  ,  prxferiim  autem  couiuia  Princi- 
Pum.Rominos  legimus  a^^cre  quoranis  effe  fohtos  conuiuia,qu?  Cha-  C^jnHu 
riftia  appellabant,quibus  intercllc  non  liccbat,nili  iis,qui  languinc  in- 
tcr  fe  iunfti  crant ,  vel  arfta  propinquitate  affincs  in  huiufmodi  autem 
samicos  inuicem  fermoncshabebant,&:amjcitiam,tcmporis 
.  ;i:uria,  veUha  quapiatn  caufa  diflutam  farcicbant :  ac  fi  quod 
foTtcirttcripfo^cxortum  cfretdiffidium ,  mutua  benignitate  inuicem 
con.!      '     -  SuperquarcquodbrcuitcrprodiditValeriusMaximus,  y^i,^^^ 
hica[  j      .  ..C6uiuium,inquit,  Maiorcsnoftrifolemneinftituerunt,  xtmuihb.  2. 
idquc  Charirtia  appellaucrut :  cui,prattcr  cognatos  &  affines,nemo  in- 
r  '         vtfi  quaintcr  nccefTarias  perfonas  querelae(fetorta> 

•i  ,  .   ;j(if^,3c  interhilaritatcmanimorum,fautoribusConcor- 

dlx adhibitis,tollcrctur.Sic  illc.Eodem  pcrtinent  illi  vcrfus  Ouidi j: 
' "  dixe  re  Charijha  cari, 
ocios  tnrba  propincjua  deos. 
JJtjs  ftertcrts  datethnra  boni :  Concordia  fertur 
!llo  pr£ciptte  mitis  ade/fe  die. 
Vidctur  igitur  hmilc  quodammodo  fuiffc  illud conuiuium  lofcph, 
fimiliquc  dccaufaab  coinftitutum. 

S-cunda  qurftio ,  Quonam  fuerunt  ordine  in  illo  conuiuio  lofeph  SecHnda  quA^ 
ci,rt>ofiti  couiux?Indicat  hoc  Scriptura  illis  verbis:6^/W/.;^.y7/;^^^^^^^ 
f,f'n  !yM  ib,4f,j4egypni^  e,Hoeitie,^Hivefcehatur  ftrnHlfeorfuTmfcderynt^^cora  ^^^^^^^^ 
V primogenita fna,  &  minirnus  iuxta  ttatem fuam,  Hinc 
ere,qui  ad  ordinem  illorum  conuiuarum  pertinent; 
alterum  cft  .C08  non  invna  omnes  mcnfa  confcdiffc,  fcd  in  tribus 

diftin 


cap.t. 

Omdt$4S  Ub.t. 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

diftin£lis  &  feparatis  menfis :  id  enim  apertc  fignificatur  illis  verbis, 
Seorfittn lofeph ,  & feorfumfratribHs.&fiorfnm  Aegyptiii.  Erat  igitur  vna 
menfaprincipalis  ad  quam  Tolus  lofeph  fedebat ,  tanquam  princeps  & 
dominus.Vt  exhoc  loco  appareat,quam  fitantiquus  mos  &  ohm,ho. 
dieque  a  Principibus  vfurpatus ,  vt  etiam  in  pubHcis  conuiuiis  non  fe 
Principesiungant&mifceant  cxteris  conuiuis:  fed  pro  dignitatcac 
maielbte  fuajpropria  habeant  menfamaadeamque  foli  refidcant.Hoc 
autem  fecit lofeph ,  quod  idcm  antea  faftitare  apud  Aegyptios  folitus 
c(ret;acvthacctiarationeoccultaretfefratrib.fuis,fimulans  Aegyptiu 
fe  effe;  ob  fdque  more  Aegyptiorum ,  cum  Hebrxis  confidere  in  con- 
iiiuio  nollet.  In  altera  menfa  erant  Aegyptij :  non  fanc  quilibct  Aegy- 
ptiorum/cd  viri  honorati  ac  primari  j,qui  olfici  j  &  honoris  gratia>Qflc- 
elabantur  lofeph.De quibus illud  quod dicitur :  Gjivj  vefcehanturfmul, 
dupliciter  potefl  intelligi :  vel  vt  illud fimul  refcratur  ad  illud  conuiuiu, 
ad  quod  lofeph  primates  Aegyptiorum  inuitalTctjquo  magis  honora- 
rct  fratres  fuos,&  fuam  illis  magnificentiam  &  maieftatem  demonftra- 
rct.VelilIudy7/w«/denotat,illos  Aegyptios,  folitos  comedcrc  cotem- 
pore^quo  lofeph  comedebat,qu6d  effent  viri  in  primis  honorati ;  non 
autcm  de  numero  famulorum  Iofeph,qui  miniftrabant  cius  menfaf,at- 
que  eo  minifterio  perafto ,  poftea  comedebant. 

Tertia  menfafuit,in  qua  erat  fratrcs  lofcph;  &  hanc  menfam  lofcph 
coram  fe  apponi  iuffit,vt  hic  narrat  Scriptura,maioris  nempe  bcnigni- 
ratis  declaranda?  gratia;  quo  videlicet  eos  viderc,&  ab  ipfis  videri  pof- 
fct:&  fi  quid  fermocinari  lubcret  cum  cis  ( per  interprctem  vtique )  id 
commodius  &  iucundius  poflet.  Erant  porro  fratres  lofeph ,  ordinati 
fecundum  ordinem  aetatis  cuiufquc  (  &  hoc  eft  alterum  illud ,  quod  ex 
fupradidis  verbis  Scriptura?  colligitur)  vt  prior  natu,priori  loco  fedc- 
rec ;  &  minimus  natu ,  vltimo  loco.Primus  itaque  in  ea  menfa  fedebat 
Ruben,vltimus  autem,Beniamin:  Et  hoc  Scripturavocatin  hoc  loco, 
(fedcre  iuxca  primogenita  fua,)  id  eft,vt  quifque  primogenitus  fuerat, 
Ji,utritU  iH-  ita  primo  loco  ibi  fedebat.  Atque  hunc  morem ,  priorem  in  conuiuiis 
TmTcsZTd  '<^cummaioribusnatu  deferendi,plenum  videlicet  vrbanitatis  &  mo- 
vetereiLmA-  ^^^^^^^^  reuerentia-jCtiam  a  veteribus  Romanis  rcligiose  cuftoditum 
cfle  ,  legimus  apud  Valerium  Maximum  eodem,quo  proximc  di(Sum 
yAeriufM^'  efl,Ioco.Sene(ftuti,aitillc,iuuentusitacumulatum  &  circumfpeaum 
^mfn.        honorem  reddcbat,  tanquam  maiorcs  natu  adolefcentium  communes 
patres  effcnt.Inuitati  ad  coenam  diligenter  qu2crebant,quinam  ei  con- 
uiuio  eflent  i ntcrfuturi,  ne fenioris  cuiufpiam  aductum  difcubitu  pr^- 
cnrrercnt:fublataqucmcnfa,prioresconfurgcreeos,&abire  patieban- 
tur  E  quib.apparet ,  coena:  quoque  tcpore,  qu.im  parco,&  quam  mo- 
delto  iermone;prf fentib.{enioribus,foliti  cfset  vti  adolefcetcs.Sic  illc 

/C-io"  u  ^'''^^''"^"^^•^"^^^gyP^U  t^ntopereauerfabanturfocietatcHc-  14 
H --^rfli  b^^o»^»"^  "1  conuiuiis,teftantc  Scriptura,  illicitum  putafl^e  Aegyptios, 
tur  conu,ma  atquc  profanu,  comcdcrc  cum  Hcbrxis?  Quida  referut  hoc  ad  faftum 
Hebr^^rum,   &  fupcrciljum,&  fupcrbiam  Aegyptioru,qui  cxteras  gctcs,&  omnium 

maximS 


^  E  N  E  S  1  S    C  A  P.    X  Llll.  .  66^ 

niiA  ...  . ;  .  :xos, vtignobileSj&obfcuroSjvilcfqjhominfsfaftidie- 
bancacq^  arpcrnabantur:  cum  tiimen  ipfi  Aegyptij  propter  impurifTi- 
mo$  mores,&:  abrurtiiffima  inllicuca,legcrq;,Sc  vaniflimas,atqueexe- 
cranJas  fuperrtitioncs,omnium  mortaliu  vanidimi,  contcmptiflimi 
haberi  debercncDauid  cerci,propterhas  caufas  Acgypiios  appellauii 
populum  barbarum,dicens:/«  exitu  Ifracl  dc  yleg^pto^donms  lacobdc po- 
j-idoharkno  Vcrum  probabilius  diftu  fueric,proptcrca  Atgyptios  tan- 
copcrc  abhorruifie  a  comcdcndo  cum  Hebrafis,qu6d  Aegy pcij  no  vef- 
ccrencur  carnibus  pecorum;quin  cciam  pccora  ipfa,  quafi  dcos  diuino 
culcu,&:  honorc  vcnerarentur,  ob  idque  eorum  occifione  perhorr4:i'cc- 
rcnciHebrxi  vcro  pccora  ma6tarent,tum  ad  cdendi,tum  ad  facrifican- 
di  vfum.Hoc  aute  duphcicer  probari  poteft  ex  ipfa  Scriptora:prini'  - 
ex  hoc  loco ;  vbi  dicitur  Aegyptios  conuiuia  Hcbarorum  habuillc  y : . 
ilhcitis  &  profanis  :  profana  enimputabaiit,.idcrt,impia,&  contrarla 
pietati  Sc  reiigioni  fux^qua  ipfi  colGbancca,  prodiis,quibusoccil- 
coctis  vtebantur  Hcbrasi  pro  quotidianis  cibis.Deindeprobacur ; — 
excap.  8.  Exodi  :  dicenci  cnim  Pharaoni^.vt  Hcbraei  facrificarent 
Dco  fuo  in  A  >        x  f 

potcjt  it.z  icrr.r.   •  -  . ; 

irnnaauuerimusca^ti^colut/Eqypty  cvraeis^Upndibusnos  ohruh. 
5     O^i-lioquarcafuperil!       '  '      Vier mos aitci.  -^7;  \ 

qaiorruitinconuiuiis,(ea.  ''^^^^^^^^^^^^^^^  mJm  conn^ 

pcurx  loco,  vt  primum  meniio  fii ,  quo  ftatu  corporis  cftent  in  conui-  anuquior 
uio,  dicicur  in  conuiuio  lofeph  fcdifle  fracrcs  eius  &  fupra  Gencf.  37.  futnt  ftdtndi 
lcgicur,fratresIo'cphfedenccscomedilfe.Eundcmqucmorcm  cenuif-  wM«^cc«m. 
fc  vetcres  Romanos,&  itcm  Lacones  atquc  Crctepfesi^in  ^miquis  mc-  '* 
moriisc.l  '  'Virgihj: 

/  c  mcrjfis, 

Ita  fcribic  Scruius:Pcrpctuis,  inquit,menfis ,  id  cft,  longis ad  ordmen) 
,  'Mjm.Maiorcs  cnim  noftri,fcdcntcsepulabacur;qucm 

j,^     ca  Laconibus,(ScCrctcnfibus,vt  Varrodixitinhbris  M.r.trr(,. 

dc  ecntc  Populi  Romani,in  quibus  docct,quid  a  quaq;  traxcrinc  gcrt - 
j  rn.Sicillc.Idemqueconfirmactlidorushbro  Ecymo- 

j  ^  ii.Immovcr6apudHomerum,Hcroesinducuturii. 

conuiuiis  fcdentcs.  non  accumbences,  vc  notat  Athcna^us  lib.  1 .  Et  ad-  ^tl^^n..^. 

►.jrdumetiam  feruafl^e  Alexandrum  Magnum  ,  qui; 
uos  duccs,in  fclhs  aurcis,&  argentcis,vefte  pur- 

purca  ftratrs,fcdentcs,ac  rechnatos  conuiuio  cxcepit.  Sed  hxc  plenius 

'  -  -  .irn^doailTimumquevirum  Pctrum  Ciacconiumin  P'-'r«sCuaa 

.  fuode  Trichnio  Romano.Actasporr6fan<aiIofcpJi. 
amphus  qumgentosquinquaginta  annos  belh  Troiani  tempus  ante- 
c-'Xv     '     c  facis  appareac,quanca  fic  vetuftas  felhonis  in  conuiuio,vc 
fratrcsIofcphinconuiuioeius,proditumfitaMofc 
Odintaqu2ftio,fupenlhs  vcrbis:  Etrnirabdntttrmrms/umptispu  vu-  jf;;  ^;^,^ 
bus  qlias  ab  co  accepcrant.  Quar nam  fucrunt  partcs  illae .  quas  tracrcs  lo-  bu^ , .jr^tiia. 

Commcnt.ifiGcn.Tom.4.  ri^pp 


666  C  0  M  M  E  N  T.     I  N 

\e^h  diditfra  f^ph  in  conuluio  acceperant  ab  ipfo^Fuiffe  puto  fercula  qu^  apponun- 
tuhuifHii,    ^^j^  conuiuiis,&:  quos  Latini  vocant  Mifliis.Quanquam  nomine  etiam 
\urem  futjfe  partlum  appcllari  a  Litinis  Scriptoribus,oftcncJit  Suctonius  itafcribes 
FrmctpMtTy    de  Caligula ;  Qui  epulatione  ,  equiti  Romano  contra  fe  hilarius ,  aui- 
mitterepartef  diufqj  vefcenti,partcs  fuas  mifit.Fuiflcautem  olimfolcnne  in  couiuiis, 
enm  qui  inuitauerat,p3rtes  mitcere  ad  conuiuas.pra^fertim  honoratio- 
reSjfibique  cariores  non  folum  pra?fentes,fed  etia  ablcntes,  apud  Grap- 
cos  &:  Latinos  Scriptores  legimuside  Cyro  ha?c  fcnbit  Xcnophon  lib. 
•^^  '  8.Si  apponeretur  fibi  fuaue  qnid,non  folus  ipfe  id  comedebat,  fed  im- 
pertiebaturetiam  pra:fentibus.  Frequenteretiam  mittebat  abfencibus 
amicis  de  iis  cibis,quibus  ipfe  deleitabatur.  Quinetiam  vbi  coenatum 
erat;reIiquiasomnes  mirtebat  Cyrusdemenfa  fua.  Traditum  etiam 
AiefiUHi.  nicmoria!eft,RegcmiIlumpercclebrem  Lacedxmonioru,  Agefilaum, 
duplicc  in  conuiuiis  partewi  accipere  folitumon  vt  ipfe  vefceretur  vtra- 
que,fcd  vt  mittcret  alceram  amicis/ibi  altera  referuas.  Dicebat  enim, 
ideo  Regi  duplicari  obfonia debere,n5  fatietatis  fua?  caulajfed  vt  quos 
Pertinax,  vellet,fic  honorare  pofTet.Et  Capitolinus,  Pertinacis  Imperatoris  par- 
cimomam  enarrans:  Amicis,inquit,fuis  fi  quando  de  prandio  mitterc 
voluit,mifit  ofFulas  binas,aut  omafi  partem,  aliquando  lumbos  galii- 
naceos.fafianum^nunquam  priuato  conuiuio  comcdir^aut  alicui  mifit. 
Sextd  ift4^j}.    Sextaqua:ftio:Quot  numero  fuere  partes  illae,fiue  fercula,  &  milTus  \j 
^rir^^rZ  ^^^^  ^^^^^^bus  lofeph  ?  Thoftatus  fignificac  fuifle  quinque,  idque  con- 
dlufrtm-^  ^^^^^     co,quod  Scripcura  dicit  hoc  loco,  Beniamin  quinq;  partibus 
bui  lofcph.v  plusaccepifle,quam  vnum  quemlibet  fratrum  fuorum  :  quafi  cuilibet 
dentimtrofer  fratri  dataT  fuiflcnt  quinque  parces ,  fed  quia  pars  quaelibet  iftaru  quin- 
mumZ  '17  Bcniamin,  erac  duplo  maior,  quam  aliorum  fratrum,  ideo  ad 

ret7rei^^"  vltimum Beniamin quinque partibus fuperauit alios.Circa hoc  autcm 
fuifle  magnam  apud  vcteres  Romanos,parcimoniam,o{lendit  Seruius 
fuper  illum  verfum  Virgilij: 

Fitftrcpints  ten:is,voccwque pcr       ^  — 
uitria. 

AHgujim  Cx  Scrjbit  enim,  Vetcres  Romanos,  vt  traduu  cft  a  Cacone.&:  in  atrio,  & 
far,  duobus  ferculis  epulari  folitos.De  Auguflo  quoqi  Carfare  fcripcumcft, 

ccEiuireeum  ternis,vc  plurimum,  fcrculis,auc  eum  abundaciffimc  fenis 
prarbu!flc  conuiuium.  Cuius  frugalitati  quancoperc  cotraria  fuerit  in- 
TntiL    "'P''^""^'  ^  '"'^"^  Elagabali  demonftrat  Lampridius  ita  dc  co  fci i- 
moiftnguiT         Exihibuitaliquando  tale  conuiuium ,  vt habcret  viginci  &  duo 
^^J^i''aingencHimepularum,&perfingula,  manus,quafi  iamcome- 


ujuis  fingulas  partes  feparatim  &  propri(}  afrignandi.' VerlS^er  h^ 
^;^^"^^^'^^^^'^  fioaeagitatinvtramquc  partem  Plurarchus  in  lib.  : 
S<y7/W4  Qti3!itionum  Sympofiacarum,quseft.io. 

r*^Jiio,^4  Scpfi"iaqua:rtiofuperilJisvcrbis:FrTA';V.^A.^.7Av 


G  E  N  E  S  :  A  P.    X  L  I  1  1.  «^7 

■'.r.it:m.i:.,        ^  venit  BeniAmtn.  Cur,  aut  quid  miia-  ^^^^^^^ 

  ,  ph  ?  Lyranui  &  Tho(htus  amtu ,  illud  miiatos  eire  ^-^,/,_ 

fratres  loCeph,  quod  lofcph  quemipfi  credcbantextrancum,&  Acgy-  Lyranus. 

ptium,?c  fuotum  morum  atquc  inftitutorum  planc ignarum,ita  cos  le-  "'^jl^l^'-^. 

dere  fcciiTet.vt  icdcrc  ipfi  i»  domo  patris  fui  folercnt:  &  quod  fine  cr-  ^        '  " 

rorc  cos  fecundum  ordincm  JEtatis  in  fedcdo  difpofuiffct.  Sic  iUi.Qui 

bus  fuft*rag.iri  videtur  Philo,  itafcribes:  luiTi  dcinde  fcdere  iuxta  .vtatis 

ordinem,mirabantur,quod  Acgyptij,non  alitcrquam  Hebrii.ratio- 

nem  itatis  habcrcnt  in  honorandis  hominibuf^idque  tribuebant  pru- 

ocnn.clo  nonfolumfcriis,&  magnisrcbus  adpacis,beUiquc 

rccta  mui.  .  ^    .antibus.fcdctiam  domefticis  &Iudicris,&  conuiua- 

libus  decorum  or  Jinem  induxiffct.cuius  antea  rudcs.expertefquc  tui  f 

fcnt  Acqyptij.Sic  Philo.Contraria cft  fententia  Caietani, arbitrantis, 

idcirco  miratos  cfle  fratres  lofeph.quod  in  accipiendis ab co  partibus. 

tanto  fupcrior  ipfisfuiflet  Beniamin,  hcct^tanquam  natu  minninis,  vl- 

timus  in  fcdcndo  fuifl^ct.  Admiratio  iUa  fratrum  lofcph ,  inquit  Caie- 

tanuj ,  non  quadrat  fcirioni  eorum  ordinat»  (ecundum  jt tatcm  cuiuf- 

que.non  enim  rc s  hic  digna  fuit  admirationc:fcd  quadrat  diftributio- 

ni  fubiuna.-  partium,in  qua Bcniamin  prilatus  appaiuit  omnibus.Sic 

,Hc  EtJioc  Cidetur  congrucre  cum  verbis  lUis  Scx\^nxxz:EttmrAhAmur 

mmis,fumptisfArttbtt,,<iHasab(oacccfnHmmMir^Htpun^^^^^ 

partibus  excedcret. 

i  j         uiiftio.Qu->niodo  intcUi^endum  cft,partc  Beniamin  tan-  ^^y, 
'^to  raaiorcm fuift^e  partibus  aliorumfVatrum,vtquintuploexccderet, 
ficut  au  Scriptura:^/../<!r^«.;>^n  ven.t  Bcmamr, : .ts  vt  t^ui.^ue f  art.b»s 
rvc.^mv.Quatuor id  mod.s poteft intclligi.Pnmo.vt cuilibet a horum 
fratrum  vnum  duntaxat  ferculum  apponerctur;  Bcniaroin  vero  lcx  fer-  ,j„,„,^ 
cula  Sed  hoc  non  eft  ciedibile :  nimis  enim  iJlibcrahicr  tradtaUct  tra-  m.;„r<rm 
trcs  fuos  lofeph  in  tam  magmfico  conuiuio,quo  volebat  &  tuam  crga 
illos  bcnignKatcm.fuamque  magnificentiam  declarare:  -n  huiu(.iiodt 
enim  conuiuiis  prxc.pua  ratio  multitud.n.s  &  vanctat.s  terculoru  ha- 
betur.O«Hl  quod  infignem  fccilTe  v.deretur in.ur.am  fratr.bus.&  pra: 
vno  Bo^Tamm  al.os  omncs  contempfift-e.^pc.nde  ex.ft.mar.  poflct. 
par.aqu.dcmn^mcro  fmfl-comn.bus  data  fercula .  vcrum  quodhbct 
Lculum  datum  Bcniam.n ,  fu.iTc  quintuplo  ma.ui  quodhbct  fcrculo 
aliorumfratrum.  Vcrum  ncchoceft  vcrifim.lc.  Nam  cum  quodhb  t 
ferculum  al.orum  fratrun.  fati,  dfet  copiofum  pro  ^^g"'^""" 
l.us  conu.un  nimis  profcfto  fupcruacancum  fuiflct.quohbct  fcrculum 
rnaminfi^^.lfequ;ntuplomaius.Pritcreacogitar.pofl-ct,cu.l.bctce- 

fc'ro rum  fratr,'.  plura  efl-c  data  fercula ,  verb.  gratia,tria;  at  vcro  Ben.a- 
m  n  tanto  plurS  cfte  data.  vt  quinq-, fcrculis  c:.tcros  fratres  exccdcrct. 
Tc  blRratLatacifu.rt-eoao  fercula.  Ethoc  fane  n.hi  habetabfur- 
d^  Ad  cxtremum ,  ex.ft.mar.  poteft .  cu.libct  fi atrum  data c(Tc  a  lo- 
fepho  qumque  fe  ct.la  .  fcd  hoc  d.fcr.mine  ,  vt  quodhbct  fcrcu- 
l7mBe2  ol,  duplomaius  cffet quohbet tetculo  al.orum fratrum-, 


PPPP 


^68  COMMENT.  IN 

itavttotumquod  datum  efl:  Beniamin,  duplo maius  cffcc  quam  erst 
totum  datum  (ingulis  fratribus/ed  in  co  tamcn  quod  datum  eft  Benia- 
min,ciuinquepartes,fiue  medietates eranc , fupraidquod  datum  erat 
cuilibct  fratrum  eius.  Quapropter  vere  dici  poteftj  id  quod  datum  eft 
Beniamin,quinquepartibusfui(Tc  maiuseoquod  datu  efl:  cuilibet  fra- 
trum  eiu$;&  itemnihilominus  vere  dici  poteft,quod  datum  eft  Bcnia- 
min,id  duplo  tantum  fuiffe  maius,  quam  quod  fingulis  alioru  fratrum 
loftphv.s.  datumeft.ExquofacilcintelligiiurJorephumfcribetemin  i.lib.  An- 
tiquitatum,vbi  referthanc  hifl:oriam,  lofeph  in  illo  conuiuioliberali- 
ter  tra£la(Te  alios  fratres,fed  Beniamin  duphcibus  partibus  honorafle, 
,  non  difcrcpare  recudum  rci  vericatem  ab  eo  quod  Scriptura  dicit  hoc 
^fhcT  ^'"^  locOjBeniamin  quinque  partibus  exceflifle  aHos  fracres :  hac  certc  ra- 
tione  di^tum  illud  lofcph  Auftor  Hiftoria?  Scholafticx  intcrpretatur. 
Nona  qu2eft:.Cur  id  faccre  voluit  lofcph  erga Bcniamin,vt  is  quinqj  lo 
,  cur  ita  partibus  excederet  alios  fratres ;  Apud  Eufeb.  hb.p.  de  Pra^par.Euan- 
prycrre  I9-  gehca,cap.vlt.  Alcxandcr  Polyhiftor  rationem  redditeius  rei  ncqua- 
fLlreZfuHm         ^oc  loco  rcticcndam.Sic  cnim  dc  co  fcribitibi  Eufeb.Qufftio- 
Bhannn  alns  "^"^  ctiam  mouct ,  cur  in  prandio  quincuplas  germano  fuo  Beniamin 
framhus.      parccs  lofeph  apponi  iuflerit.  Refpondct ,  proptcrea  id  fadtnm  eflc  ab 
^/rxjfi/fr  Vo  eo,quoniam  fepcem  fihos  Lia  parri  eius  pepererat  (fex  mares,&  vnam 
iufZ  ''^"  foeminam)  Rachelautcm  matcr  fua  duos  tantiim.  Proptcrea  lofeph, 
Lyaimi.      quhique  partcs  dcdifle  Beniamin,  &  duas  ipfe  fibi  accepifre.-vt  feptem 
etiam  ipfi  partcs ,  quot  &  Lia^  fihj,  habcrent,nc  domus  macris  iu«  mi- 
nor  viderctur.  Sic  ille.Lyranus  &  complures  alij  putant  id  elTe  faaum 
^fsV'  ^/o^eph ,  vt  tencarec animos  fracrum  fuQriim  crga  Bcniamin  ,  explora- 
rctque  num  inuidcrent  ei ,  apgrcque  ferrent  fibi  prselatum  efle  in  con- 
uiuio/icut  inuidcrat  fibi  quod  plus  ipfis  diligeretur  a  patrc.Sed  quan- 
quam  hoc  videtur fatis probabilitcr  dici ,  contra  id  tamen  facit ,  quod 
poftquam  lofcph  iam  fe  manifcftauerat  fratribus  fuis ,  &:  liquido  co- 
gnouerat  in  periculo  Beniamin  fuifle eos peramantes  eius,&  pro  falute 
ipfius  fatagentes  ac  fohcitos ;  fimiliter  tamcn  illis  prxtulit  Bcniamin- 
cum  cnim  fingulis  dedifl^ct  binas  ftolas,  Bcniamin  dcdit  quinas,  &  in- 
fupcrargenteostrecentos.  SimiUus  igitur  vero  eft  id  fecifl^e  lofcph 
quod  Beniamin  fibi  coniunaior  efl^et,  &  carior  cxtcris  fratnbus,  cii  m' 
eflet  frater  fuus  vterinus ,  &  vnicus  eodem  patrc  matreque ceneratus- 
&  quod  m  fui  locum  fuccert^fl-ct  apud  Patrcm,quantum  ad  finPularem 
amorem  &  curam  cius. 

Ifto  pra^terea  faao  lofeph  erga  Beniamin,prarfigurata  cft(fecundum 
Ambrofium  &  Profpcru )  hitura  fupcr  omnes  cocleftium  donoru  in  B. 


Paulo(qu,fu,tctnbuBcniamin)  cxuperamia.Is  cnim  finguhri  quada 
Apoftol.c,  munens  gratia,&  cocleftis  fapictii  pra:fl5tia,&  perpellmne 
Iaborum,.n  prgcl.cando  Euangcl,o,&  rc  Chrirtiana  per  omnem  terr.v 
rum  orbem  promoucda.videtur  aliosexcefr.ire  ac  fuf  crafrc.  Vnde  ipfc 

msfap,e»sd.c.'r!,, , Vide  ipfum  i.Cor.  i  ^.Sc  t  C' 


na 


I  / 

Early  European  Boc4(s,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze. 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  NES 


.^»^.     ipfc  confirctiir.  pertn 

yir^at,\t\(]yi'\t^hercle  verhu  fnihi  data funtwictt  vinmn  quod  hihi-  p^^^^^ff^  ^^^^' 
At  dum  ACCHbabam^qHam  videbar  mihi  ejfe  pulchre  fobrtHi 
Po<}.j:utm  fnrrexiyncque pes^yieque  7nensftti<  fuurn  of;ici(fmJ\u:'. 
Sed     "n habcc,nec  pcccati  ebrictatis  accuranJuscrt  loleph.Ve- 
niir  lenitjverbu  inebriandi,fecnnJum  proprietate  Hngua!  He- 

bri^  ;:nero  idc  fignificare,quod  large  &c  abundater,&  hilariter, 

circi    aciscamen  vitium,bibcre:  frpcque  transferri  adresetiarri 

irratiotiales ,  ad  fignificanJum  ingcntem  copiam  & abundantia  cuiuU 
pi  i!n  rci.  Audi  Bcatuin  Hicronymum  fuper  hacreita  lcribentem:ldio-  5,  Htenjny.  n. 
m  iliiigiix  HcbraiCvT  e!^,vt  cbnetatcmpro  fatietate  ponat.Sicut  ibi:/«  traditiomh,** 
■^r  !':idu6  eiui  inebriabitnrgerminans :  haud  dubium  quin  terra  pluuiis  ir- 
r:  _vita.  Sic  ille.  Ad  candam  fcnceutiam,fed  latiiis  &  diftmaius  S.  Aug. 
hi w  fcribic  in  quxrt.  144.  in  Genefim  :  Solcnt ,  inquic ,  ebriofi  homi-  5.  ^^^^^y^ 
ncs hinc  fibi  adhibcrc  tcftimoni j  patrocinium, non  propccr  illos  fihos 
I iracl,fed  propccr  lofeph,qui  valde  fapiens  comcndatur.Sed  inebrian- 
di  V wibum ,C<c  pro  lacietace  folere  poni  m  Scripcuris ,  qui  diligencer  ad- 
ucrtcrit,mulcisinlocismucniec.  Vndeeftillud,^1i/'M/'  trir^tm&ine-  Uam  Pp^ 
UrliTi  eam :  multiplica/H  ditare  eam :  Ec  quia  in  laude  benedi(ftionis  hoc  74 
poiuumeft,&  canquamdonum  Dei  c6memoracur,facis  apparecebric- 
tacis  vocabulo  ibi  faciccaccm  hgnificari.Nam  fic  inebriari,vc  inebria- 
tur  cbriofi,ncc  ipfi  ccrr?  vcilc  eft;  quoniam  m3iore,quam  fatietati  fuf- 
ficif ,  humorc  corrumpitur :  ficut  vita  ebrioforum  qui  non  fatietatc  fc 
nlent,fedmerguncdiluuio.Sic  Augurtinus.  v,rhum  \nr 

o    ^Hrgovcrbuminebriadiduplicitcrinfacris  littcris  vfurpatur.Tntcr  ^[-^^^^1;' 
^   dum  cnim  accipitur  iuxta  vulgarcm  confuctudincm,  ca  rationc  vt  00-  ^,,^^  ^^^,^ 
nitur  in  vitio:  fignificat  enim,m  tatum  repleri  vino,vt  &  corpus  in  fen-  ptHT^  yfur^A- 
fu,S:  motu  pcrturbctur;&animus  in  rcAo  rationis  vlu.Nimio  enim  vi-  tnr. 
no  fumpto,&:  furfum  vaporante,caput  oppletur  ;  &  quia  inde  fenlus  & 
motus  ad  vniucrfumcorpu5deriuatur,perturbato  cfercbro,nccefle  cft 
motu  &  fenfum  aut  impcdiri,aut  deprauari :  inde  ert  ntubatio  hngua?, 
&  vacillatio  pedum.  Ac  licct  intellcftus  nofter  non  fit  aftixus  organo, 
fcd  incprporcus  fit  atque  immatcrialis;indiget tamcn  in  opcrando,ob. 
ieaiue,  vt  bcne  aflFcaa  fit  phantafia;nece(rc  cnim  eft,auaorc  Philofo- 
pho  intclliaentcm  Phantafmata  fpcculari.Hinc  fit,vt  nmno  vini  potu, 
Pcrcurbato  ccrebro,  confufaquephantafia,funaioncs  itidcm  mcntis  ^^^^^^^^^^^ 
!;o'inindantur »  &  viticntur :  quo  pertinct  illud  celebrc  Ariftotclis  di-  uh  yd.Anm, 
a  Jm :  Intelli^ere  &  f^eculari  marceftt.alicjtio  tnteri^  corrupto.  ipfum  autem  r.xr  ,9^ 
..;;;.//?^,7..//.Huiufmodi  porro  cbricratis ,  notabiHs  turpitudmis  effe-  ^^^^^ 
aiis  paucis  vcrb.s  attigit  Plinius,ita  fcribcs:  Hinc  palIor,&  gcna:  pen^ 


CtUSpaUClS  VCl  L^t:»  atwi^.t  i   —  y     i  -     ^  .  ^,'  /; 

dul/oculorum  vlcera,tremula:  maiius,labantcfque  pcdcs,  &  (  q»a^  Hi^Ui  14^ 
pcrnaprxfcns)furialcsfomrti,&inquicsnoaurna.Prarmmmquclum.  c-^... 

i       r  pppp  j 


ItrentUn. 
'Eunuc. 


670  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

miun  ebrietatis,Iibido  portentofa,ac  iucunckim  netas.  lyoltera  dic ,  cx 
ore  halitus  toetidi ,  ac  Ferc  rerum  omnium  obliuio  morfqiie  memor:x, 
Sic  Plinius.  Vcrum  in  luiiulmodi  tam  curpem,&  danofamjprobrofim- 
queebriecatcmincidilfe  fandum  lofeph,nequaqua(n  exiftimandu  elL 

Alcero  modo,&  fanc  frequencer,  verbum  inebriandi ,  vfurpatur  in  2j 
Scriptura  citra  vitium,prout  fignificat largc  &  copiosc, &  cum  magna 
animi  iucunditate,&  voluptatebibere,illa^fatamen  mentis,&  fenfuum 
integritate:  &,vt  dixi,non  foIum,fic  vfurpatur  in  hominibus^led  ctiam 
inrebusrationecarcncibus:  In  Pfalmo eninid^.  vcrbum  inebriandiy 
'  hacfignificacionevlurpacum  farpiiisinueniet  Ledtor.  Huncctiamin- 
telledtum  habenc  illa:  [nebriabuntur  ab  vberuite  doniH^  tHoi:  ide(t,reple- 
buncur,&  faturabuntur.  EtyComediFfi^-,c^  non  efHs fatMti :  bibiftisy(ir  rton 
^  eliis  i/iebriati,  Id  autem  cH;  Non  ertis,rcftin(5la  fiti ,  plane  repleti  &  fa- 
^  turati:&  item  illud  :  Nolite  incbrianvinOyin  quo  eft  luxuria.  Id  eft,  noli- 
tc  repleri  vmo,vel  large&  abundanrcr  indulgere  vino:  ex  eocnim 
ebullic  &  efferuefcic  larciuia,&  libido :  fiquidem  venter  madens  acquc 
xiiuans  vmo  ,  facilc  defpumac  in  libidincm  :  ficuc  concra ,  parcus  vini 
vfus  arcet  libidinem :  verum  enim  eft  illud  comicum: 

Sine  Cerere  cjr  Bacchof-iget  Venn^. 
Ergo  illud :  in  quo  eftluxuria,  non  refercur  ad  vinu  pr2ccise,fed  ad  illud: 
NoUte  inebriari  vino,  id  cft,  repleri ,  quafi  larga  &  exuberans  vini  poca- 
tio  parens  fiduxuriar. 


SECVNDA  DISPVTATIO, 
quceeftPhilonis. 

mms  ehmtas  in  njitto JttyO*  omntno fugienda 
m^iro  Sapentt. 

VoDhicnarrat  Moyfcs  de ebrietate fandli  lofeph^&i^ 
fratrum  eiuSjadduxit  me  ad  voluntatem  commemoran- 
di  hoc  in  loco  difputationem  quanda  Philonis  dc  cbrie- 
tatcpcrpulchram  fanc,ncc  alienam  hoc  Ioco,&  gratam 
Ledorifucura.  Difputacaucem  Philo  in  eo  libro  quem 
infcripfitdePlancationeNoe,Vtrum  omnis  ebrictasvitiofa  fit,  &  fu- 
gicndavirobono.&  fapicnci,anvcr6aliqua  eflc  poffit  inculpabilis, 
nccSapienti  viro  indccens  :  Eft  autem  copiofa ,  &  perquam  erudita 
difpntatio,&  his  fermc  verbis  ab  eo  explicata:  Quacritur,inquit,vtrum 
fhtlo,  Sapiens  aliquado  inebriabitur.  Lft  autem  duplex  ebrietas, ahcra,  vino 
s^HpUx ebn,^  rcpleri  &  madere , altera pro  vino delirarc.  Super  hac  qucftione  difle- 
ruere  multi  ac  nobilcs  Phdofophi :  quorum  alij  ncgat  vel  nimio  mero 
vfuru  Sapiencem,vcl  deliraturum  ob  pocula  :  hoc  enim  manifeftu  cfTc 
peccatum:illud,  peccati  caufam  cfle,  vcrumquc  porro  boni  viri  officio 
contrariu.AIij  cocedunt  bono&fapienii  viroindulgcre  intcrduvino, 

fcd 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENES  TS    C  A  r.  XL  LIL  C-;) 
fed  dclirare  ^rx  nimio  potu>  ncquaquam :  Prudentiam  enim  eius  fufli- 
cerc propoUandojfi  quid nociturum  videatur.Tantam enim Prudentia 
vim  habet  ad  rertingucndos  affciflus ,  fmc  fcruenti  amoris  oeftro  in- 
flammatoSjfiue  mulco  vino  calentcs,vchis  omnibus  euadac  illa  fupe- 
rior.Qucmadmodu &  in  profundo  flumine,  vcl  in  alto  mari  vrinanccs,  J*^^'^^!^*'-.!* 
partim  pcrcunt,imperiti  vidclicec  natindi,partim  natationis  gnari ,  G 
ncpericulo  &  luborc  liufum  cnatant.SimiUter  nimium  vinu,  torrenci' 
modo  jinundans  animam ,  nunc  opprcflam  in  imum  vfque  fundum 
ignorantiaedemcrgit :  nunc  a  falutan  cruditione  fubleuatam  aon  po 
teft  vllo  modo  lardcrc. 

Sed  iftorum  Phdofophoru  altcri  non  fatis  animaducrtcntcs  cii  qua- 
to  malo  fipicntcm  fuum  componant,c  fubUmi  eum,  taquaiTWUcupes-, 
in  tcrram  detrahunt,vt  in  calamitatcs ,  quibus  ipfi  laborant,  inducanc. 
Alceri  diucrfam  temperatiac  virtutcm  intuentes>fatcri  coguntur,  quod 
qui  hauntvinum  immoderatius,impos  fui  fa6lus,aberrabitfacilc  :  ncc 
roanus  folum  ,  ficuc  achlccx  vi£li ,  demittet  *,  fed  ccruicc  quoque  ac 
capicedefluencc,gcnuquclabantc,ac  peffum  eunce  toco  corpore,pro- 
cxdcz.  De  hac  igicur  rc  prxmonicus ,  non  temerc  in  bibacitaris  cerra- 
men  vltro  dcfcendcc:nifi  fortc  propter  magnam  vtilitatem ,  puta,falu- 
tem  patriz,aut  honorem  parentum,aut  Ubcroru,  aliorumque  fibi  con- 
iundilTimorum  fecuritatcm:aur,vc  dicam  in  vniuerfum ,  ob  ingens  ali^ 
quod  &:  magni  momcnci,vcl  priuacum,vel  publicum  negocium.Nun- 
quam  enim  fuftinebir intra fc rcciperc  vcntnum  mortiferum ,  nifi  ad* 
modum  iniquo  tcmporc,per  quod  ex  vita  profligetur,  tanquam  ex  pa- 
tria.  Nam  hoc  vini  vencnum  (  fic  cnim  appeUari  verc  potcft )  fi  non 
mortem ,  certe crcat  infaniam ,  diccrcm  etiam  mortem ,  cuius  acceflu 
przcipua  noftn  pari,mens  quodammodo  interit.Nam  quantum  equi- 
dem  inteUigo^fvparatio  corporis ab  anima , quac  eft  mors ,  leuior  du- 
cenda  ert,quam  alienatio  mcntis,  &  rc£ti  vfus rationis  priuatio.  Et,  fi 
cui  detur  optio,ilIa  potius,quam  harc  eligcda  fucrit.  Quapropter  prif- 
ci  Grxci  artcm  vini  parandi  a<5^^m4oV  hoc  eft  ,  infanientem  vocarunt, 
fcoccupatas  hac  arcc  Bacchas ,  Ma-nades  dixcrunc :  quod  infanixac 
'    - •  ciuix  caufa  fic  vinum  immoderace  fumpcum. 

■  ledeamusadduasillas  Philofophorum  opinionesdccbrietatc 
'  fupra  poficas :  alceris,fapiencem  admifllirum  ebriecacem  aiencibus,  al- 
teris c  diuerfo  id  conftancer  pcrnegancibus.Prior  opmio  his  argumen- 
tisnicividecur.  Qurdam  cftc  homonyma,  aUa  fynonyma  vocabula 
conllat :  hxc  lunt  mulcx voccs,fcd  eandcm  rem  figmhcances,vc iagit- 
ti  ccIum,fpicuIum;itemfcipio,virga,baculus.  Homonynia  yox ,  vnt 
qmdcm  cft,  fed  diuerfas  admodum  res  hgnificans :  vt  vocabulu  canis, 
d\  homonymum.;  nam  &  tcrrcftre,latran5  animal,canis  dicitur,&  ma- 
rina  beftia,&  coclcfte  fydus,quod  Autumnalc  Voax  vocant,  quod  in- 
cunce  aucumno  cxoriacur,macurandis,perficiendifquafruaibus :  Ari- 
ftippus  quoque,  &  Diogcncs ,  acquc  horum  difcipUnae  fcftacorcs, 
r-5n;r.  ■  ' '  '"i  r  "1-  ^u^u  funr.  ConfimiU  rationc, vmum,&  merum, 
^y"''^  &temc 


inum 


1 


.tm  ct4m  p 
\te  cotuui 


6^1  C  O  M  M  E  N  T-    I  N 

t.  temecum,(yiionyma  fnp.^  i  lcm  fignificancia;  nom 
apud  Poccas  paflim  obu;  qua?  igitur  hinc  deriuantur,n6  re/cd 

voce  difcrepant,vt  vini  latuncaij :  &  temulencia :  qux  vtraque  nimium 
vfum  fignificant,multis  de  caufis  bono  viro  fugiendum.Qu^i  fi  vino  re- 
plebiturjparitcretiam  temulcntuserit,necgrauiiis  lsedetur,quam  fi  vi- 
no  fimpliciter expletus  fit.  Atque  ha?c  eft  vna  Pliilofophorum  fenten- 
cia  de  Sapientis  ebrietate. 

Alceravero  aliorum  Philofophorum  fentetia  talis  eftj  Noftra?  tcm"- 
peftatis  hominesjpaucis  cxceptis,nihil  prifcorum  hominum  haberc  fi- 
mile ;  fed  verbis,  &  faitis  plurimum  ab  illis difcrepare,  longilfimeque 
diftare.Nunc  enim  vfque  ad  animi  atquc  corporis  languorcm  potant, 
abfque  refpiratione  bibentes :  6c  vltro  pincernas  vrgcnt ,  6:  indignan- 
turillis  ceflantibus,dum  caldam,quam  vocantj  frigcfaciunt,&  delira- 
mentumillud  Homericum  ,fcihcet  potandi  certamen  conuiuiis  fuis 
reprsefentant.  In  quo  certamine  vehemcnter  confliftantur  y  auriculas, 
nares ,  manuum  extremos  digitos ,  &:  alias  corporis  partes  fibi  prsero- 
NoM  Pn/co-  dcntesinuicem.AtquehsEC  {unt,vtvidemushuiusnoua:^qtja?nunc  in- 
^'^^'^^^'  trodu£laviget,conuiuahslaEtitia:,  atquehilaritatispra^mia.At prifci 
[^^^  homines  ,omnis  honefta?  aclionis  initium  a  facris  fadiebant ,  ita  de- 
mum  fincm  optatum  fperantes.  Et  quamuis  rei  gerendap  tcmpus  segre 
cundtationem  pateretur; ante  omnia  tamen  curabant,vt  votis  rite  per- 
adlis  licaretur,pro  lucro  moram  hanc  rcputantes  ;  inconfulta  enim  ce- 
leritas  nocec ;  cun6iatio  autem  faepe  aflfert  vtilitatem  :  fcientes  icritur 
quod  vini vfus  magna  cautione  opus  habeat ,  nec  afFatim  ,  nec  femper 
adhibcbant  vinum,fed  decenter,&  fuo  tempore.  Peradtis  enim  votis 
&facrificiis  placato  numine ,  poft  purificationem  corporum  &  ani- 
niarum,aquis  abluti  ,&  imbuti  facrarum  legum cognitione,hilares 
&  lapti  ad  remiffiorcm  vi(5lum  fe  conferebant,  farpe  nc  domum  quidcm 
repetentes,fed  intcmplis  vbi  facra  fecerant,permanentes,vt  &  facrifi- 
cij  mcmores,&:  locum  reueriti,  facrofandum  reuera  cclebrarent  con- 
uiuium,necvcrbo,  nec  fafto  vllo  peccantes.  Ex  hoc  more  natam 
aiunt  efTe  vocem  u,&'.i,,  quafi ^ ro  ^W.,  quia  poft  facra,  demum  prifci in- 
dulgebant  pocuHs.  Talis  vfus  vini,  cui  magis ,  quam  viris  fapicnribus 
conueniat,quibus  nunc  quoque  debctur  ea,qux  potationcm  pr^ccedit 
iacrorum  operatio?  ' 

Tertia  ratio  fit  per  diuerfam  etymologiam  probabilis.  Suntcniir 
quidam , qui  putant huic rci  non  idco  tanrum  elfc datum iftud  nomen 
quialoleatfequi,&  fieri  poft  facra  :  Scd^^.r^.^iWa..,,  ideft,iremif' 
hone  anmii.Relaxatur  porroinfipicntium ratio,  & animus  ad  peccan- 
dum  licenrius :  at  eorum qui  reac  !apiunt,potu  vini  relaxatur  mens  ad 
trucndu  tranquilhtate  atque  hilarltarc:fit  cnim  vir  fapies,vino  macera 
tus,feipfo  luauior:proinde  ne  hoc  quid^  modo  crrabimus  fi  ei  potario- 
nc  coccdemus.Huc  acccdit  &  ilIud,quod  fapientia  no  eft  rcs  dura,  nc- 
que  tctrica,neque  deuinaa  cogitarionibus  trirtibus,fcd  perpetua 
tranquillitate  hilaris,plenaque  gaudioac  lartiria;vnde  &pe  prorumpit 

innon 


^7 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  L  1 11 1.  6^^ 

in  non  inruUoslufus  &  clidcria ,  coniunfta  tamen  femper  cum  grauicatc 
feWa:qacmadmoduiu  in  bcnc  tempcratalyra  conttari)  foni  in  vnam  me- 
lodiam rice confonant.  Ccrtc iuxta facri  Moyfts  opinioncm.Sapicntix 
finis.lufus  &:  rifus  cft  non  iitc.  quo  pucri  dclc(5tantur ,  fcd  quo  homincs 
cani.qui  non  fam  confcnucrunc  tempore ,  qn.im  bonis  confilifs.  Nonne 
vides  hlium  Abrahx  nominatum  clVe  Ifaac,  id cft ,  non  nfibilcm  tantiim, 
quod  eft  communeomniumhominum,  fcdipfum  rifum  &  gaudium? 
quem  conucnit  ludcrc  cura  tolcrantia ,  qux  cft  v.xor  eius  Rcbccca ,  hoc 
enimHcbriisnomcn  iftud  intcrprctatur.Diuinum  auccm  lufum.animo 
plebeio,non  cft  fas  viderc;foh  Regi  licct,cum  quo  diu  habitauit(etiam  fi 
non omni  ocuo;Sapientia.  IsappcUatur  Abimclcch,quiprofpicicns  per 
fcncftram.idell.pcrapcrtum.&luciferummcntisoculum.Ilaacviditlu-yioni^ 
dcntem  cum  Rtbccca  v.xore  fua.Quod  enim  aliud ncgotium  lapicntcm 
decet  magis,qu.\m  bene  fentiendo  S;agcndogauderc,exhilarari  &:lude- 
re  cum  honefta  tolcrantia? 
»8     Ex  his  concludicur,fapicncem  fore  aliquando  tcmulcncum ,  quatcnus 
temulcntia  confcrct  ad  bonos  morcs,&  affcrct  coniundam  vtilitati  rcla- 
xationcm:vidctur cnim  vmum  ca qu.x  cuiquc  a  n.aturalunt  mdica,augc- 
rc,&  intendcrc  fmc  bona,fmc  mala  fmt,  nam  &  hoc  ahx  item  res  plcrx- 
qucfacmnt.Siquidcmpccuniabonoviroauaorbonorumtft;maloau- 

cem  concra.ingencium  cft  malorum  fcminarium.Gloria  quoquc  mfipic- 
cis  mah-iam  reddit  illuftriorem-.ficuc  iufti  vircuccm,nobihorcni  hcic.  S»- 
mihtet  Sc  vinum  infufum  corporibus.malas  tcmpctatanimt  aftcaiones; 
bonas  vcro,benignas,&:  clcmcntiores  cfficit  Ccrtc  ncmo,  non  planc  ru- 
dis  Philofophix,nefcit,c  duobus  contrarijs.fi  vnnm  plerilquc  conueniat, 
ct.amaltcrumncceiran6conucnire  -,vt  album  &  nigrum  funt  mtcr  fc 
contraria:f.  album  bonis  promifcuc  malifq;couemt.&  nigcu  .te  vtrifque 
LiI.tcrc6uen.et,necfotr.maltens:fobrietas  auce  &cbnecas  concrana 
func  incer  lc,func  aucem  fobrictatis  participcs,vt  Ma.orcs  docct.bon.  ma- 
,V  ,vtrifqac  igitur  etia  conuen.et  ebr.ctas:crgo  .ncbr.ab.tur  etia v.r  bo 
SLe^lIo^irtutisdetnmento.  Quod  fi  tanquapro  m 
foim  al-umentis,fed  etiam  tcft.bus  vtcndu  eft,mulcos,&  .n  pnm.s  lau- 
ScoTi  medicos,&  ph.lofophos  commcmor.uc  pofru.nus,qu.  non  ver 
S  modo  fcd  ecam  Lo,^.  hu.c  fcnccntix  fuffragat.  funt.Multos  enim  rc 
hrrant  Commentar.os  imitulacos  de  ebriecate :  quorum  confc fr.o..c 
co\S  muL.amnonc(reaI.^ 

ncftamAvflcmnonnunquamcftir. 

Comra.inGen.Tom.4.  IWJ 


BENEDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A     V  T 

SU"  ADRAGESIMVM  A  RT  V  M 

O  £  X  E  S  I  S. 

ARGVMENTVM. 

lofephfcyphummfacco  Bemamin  ahfiondi  iulef.quo  mox,  mufi  furto 
effetfublati^sMigenterqu^tc&deniqHe  mfacco  Bemaminm- 
uento ,  eum  tanquam  furtt  ram  dctincre  lofeph  njolente  vehe 

menterf,tagit&  Uborat  ludas  apud  ipfum ,  pro  Uhcrando  Ben- 
tamin. 

Rv€CE  PiT  autcm  lofcph  difpcnfatori 
,domusfuar,dicens:  Imple  faccos  corum 
frumcnto ,  quantum  po/Tbnt  capere  •& 
ponepecuniam fingulorumin  fummita- 
te  lacci.Scyphum  autcm  mcum,&:  prctiu 
quod  dcdit  tritici,ponc  in  orc  facci  iunio 
?    .rr  r  ^ '''^-  ^•'^'^""^^"certita.&ortomanc  di 

4  miffi  i^^";£cumafin,sfuis.Iamquevrbcmexierant,&:proc;iTbI 
rant  pauluh.m,tunc  lofcph  accrfito  d.fpcnfatore  domus  Sur- 

y  ge  ,nqu^,&:pcrfcqucrcviros,&  apprehcnfis  dicito  Ouare 

5  redd,d,ft,smalumprobono.Scyph:,squcm  furat  cft^^^^^ 

7nem,ocutusc.C^.rcfponrmK^^^^^^^^ 
8  nus  noftcr,vt  icnu  tui  tantum  flag.taj^mmaferint^Pccurm 

quam 


Ifl 
ro 
afl 
Iii 
b 
ia 
ni 


te 


n 
fc 
ti 
ii 

i 
D 
m 


GENESIS    CAP.  XLIIIT,  ^75 
quam  imicnimiis  in  fummitatefaccorumjreporrauimnsad  te 
de  tcrra  C  hanaamr&quomodo  confcqucns  eft  vt  Rirati  fimus 
dcdomodomini  tuiaunimvcl  argentum?apud  qucmcumq;  9 
fuerit  inuentum  fcruorum  tuorum  quod  qua:ris,moriarur ,  &c 
noscrimusDomini  noftri.  Quidixitcis:  Fiat  iuxtavcftram  10 
fcntentiam:apud  qucmcumquc  fucrit  inuctum,  ipfc  fit  fcruus 
mcusjvosautemeritis  innoxij.Itaquefeftinato  dcponcntcs  in  " 
terramfaccosapcriicrunt  fmguli.Quos  fcrutatus,  incipicnsa  12. 
maiori  vfquc  ad  minimum ,  inucnit  fcy  phum  in  facco  Bcnia- 
min.  At  ilh,fcirtis  vcftibus,  oncratisq;  rurfuafmis ,  rcucrfi  funt 
inoppidum.  Primufquc  ludas  cum  fratribus  ingrdTuscft  ad  ^4 
Iofcph(nccdum  cnim  dc  loco  abierat;omncfqucante  cvi  pari- 
tcrintcrracorrucrut.  Quibus  illcait:Curficagcrc  voluiftis?  ^ 
an  ic^noratis  quod  non  fit  fmiilis  mci  in  auguradi  fcientiai-Cui 
Iudas:Quid  rcfpondcbimus,inquit,  Domino  mco  ?  vcl  quid 
loqucmur,aut  quid  iuftc  potcrimus  obtcndcre  1  Dcus  inuenit 
iniquitatem  fcruorum  tuorumjcn  omnes  fcrui  fumus  domini 
mci,&:nos,&:  apudqucm  inucntuscftfcvphus.RcfponditIo' 
fcph:  Abfit  a  mc  vt  fic  aga,qui  furatus  eft  fcyphu,ipfc  fit  fcruus 
mcus:  vos  autcm  abitc  libcri  ad  patrem  veftrum.  Acccdcns  au-  18 
tcm  propius  ludas,confidcnter  ait:Oro  dominc  mi ,  loquatur 
fcruus  tuus  vcrbum  in  auribus  tuis,&:  nc  irafcaris  famulo  tuo: 
tu cs  cnim  poft  Pharaoncm  dominus  mcus.Interrogafti  prius 
fcruos  tuos,Habctis  patrcm,aut  fratrcm^  Et  nos  rcfpondimus 
tibi  domino  mco:Eft  nobis  pater  fencx,&:  pucr  paruulus ,  qui 
infcncctutcilhus  natuscftjcuius  vterinus  fratcr  mortuus  cft: 
&:ipfum  folumhabctmatcr  fua,parcrvcrotcncre  diligitcu. 
Dixiftiqucfcruistuis:Adducitccumadmc,&:  ponam  oculos  n 
mcosfupcrillum.Suggc(rimusdominomco:Non  potcftpucr 
rclinqucrc  patrcmfuum:fi  enira  lilum  dimifcrit.morictur.Et  2.5 
dixifti  feruis  tuis :  Nifi  vcncrit  fratcr  vcftcr minimus  vobilau 
non  vidcbitfs  amp)ius  facic  mca.Cum  crgo  afccndilfcmus  ad  14 
famulu  tuu  patrc  noftru,narrauimus  ei  omnia  qucj locutus  cft 
di^s  meus.Et  dixit  patcr  noftcr:Rcuertimini:&:  cmitc  nobis  pa 
ru  tririci.Cui  diximus:Irc  no  poftlimus :  fi  fratcr  noftcr  mini-  2.6 
mus  dcfccdcrit  nobifcu,proficifccmur  fimul:alioqui,illoabfc- 
te  no  audcmusvidcrcfacicviri.Adqucillcrcfpodit:Vosfciris 
o,  duos  gcnucrit  mihi  vxor  mca.  Egrcft^us  cft  vnus  &  dixiftis,  ^3 


6^6  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

^9  Bcftia  d[eiiorauiceu:&:  hucufque  no  coparet.Si  tulcritis&  iftu 

&:  aliquid  ei  in  via  contigerit,  deducctis  canos  meos  cu  moe- 
3^  roreadinfcros.Igituriuntraucroadferuu  tuu  patrcm  noftru, 

&c  pucr  defucrit  (cu  anima  illius  cx  huius  anima  pcndcat )  vi- 
5^  dcritque  eu  non  efTe  nobifcii,morictur,  &  dcducct  famuh  tui 
5  canos  cius  cii  mo^rore  ad  inferos.Ego  proprie  feruus  tuus  fim, 

qu  i  in  meam  hunc  recepi  fidcm,  &:  fpopondi  diccns ,  Nifi  re- 

duxcro  eum,peccati  reus  cro  in  patrcm  mcum  omni  tempo- 
33  re.Mancbo  itaquefcruustuuspropucroin  miniftcriodomi- 
j4  nimei,&:puerafccndatcumfratribus fuis.Nonenim poflum 

redire ad  patrcm  meum ,  abfcntc  pucro ,  ne  caJamitatis ,  qux 

oppreflura  eft  patrem  mcum^tcftis  affiftam. 


VEas.  2.  Scyphum  autcmmcumargentcum,&:prciium  quoddcdit, 
in  orc  (Acci  iunioris.  Et  fa(2um  eft  ita. 

"il^^^'!^  W^M^T  r'^'  quo  animo  Iofeph,  qucmvcad  finem  huiuf-  ^ 

tus  commctus  l| 

^^|«inodicaIumniam  inllruxerit  aduerfus  Beniamin  ?  Sed  veram 
eji  aJuerfM  I^^^P^'  Fop"»»^!  rationem  cxpofuitThcodoretus.Ciim  cnim  po. 
S,mam.n     ^^^.ruifTet qua'ftionem  hanc,qua-  in  numero  quxftionum  cius  in 
Mn.  Gencfi,n  eftcentefima  quintn.AdquidfabuIam  fcyphi  commentus  eft 
lofcph.-Rcfpondct  .pfe  hunc  in  modi'. :  Experiri  volens  lofeph  animum 
:  fratrum  erga  Bcnumin,.  &  hquid^  noflc  an  Beniamin  calumnia  paflbm. 
ex  an,mo,&  acmcr  dcfenderenr ,  ob  id  in  ems  facann  abfcondi  fcvphil 
imperauit. At  vbt  eos  non  tantum  illi  patrocinari,fed  etiam  pro  eo  ^ehe 

depofita.ftatcrnum  vultum  ,nduit,&-  bcncuolentiam  oflfendit ;  frarreso 
trep.dantcs.&  tantumnonterram  fibi  deWfccre  exoptantes   ipfe  bo: 

Vfdeatur  cjuod  vcndtdtflts  mr.nAm  vtvmerens ,  mipt  me  Dem  huc  LZT 
r.'..  SicThcodoret.IdcmqucmultoanteThcodore{um  feS^^^^^^^^ 
dclofcph  .ta  fcr,bens  :  Scd  harc  omnia  .  quafi  tentan/enta  qSm 
crant  loicphcxplorarecupicntc  an.mos  fratrum  fuorum  cr^a  Bcnl 
m.n.ycicWen.m,.equodintercos  mtercederct  odium ,  fiue  in^- 
d,a.vt  ,n  fa....I.,s  (a-pc  acc.d.t  prognatis  cx  diucrfis  matribus  honore  ta 
men  .ntcrfcpar.bus.  Idco vtexploratorcs  incufabar : ncc  d.mXeos' 
mfi  obfide  re,tcto,donec  adduccretur  fib.  d.Ieftifllmus  frater  Sm^' 
Quc.i,,obcandcmcaufam,cx-terisin  conuiuio  prstul.t  ilir  Ir 
uans  fi.,gulo.„m  vultus .  cxhis  11^1.0^^^"^^^^  Ubc(^^ 
Cu.nqucvid.flctgauderecos,acfauerehonoripuT.Vccr^^^^^ 
cxpcr.mcntum  commc.,tus  eft,  intcntato  furrirrimine  Bc.  amm  v  T 
lorumprococuram&  fol.citudincm  cxploraret.Atquc his  ar^umen  L' 


ccrtu 


GENESIS   CAP.  XLIIll.  <77 
cctto  pcf  fuafus,paternam  familiam  nequaquam  feditione  domcflica  im- 
pugnari,  ratiocinatus  cft ,  quod  in  fc  fratrcs  admifcrant ,  non  tam  corum 
pcrhdiaaccidilTcquam  prouidentia  Dei  profpicicntis  futurum,&:  ventu- 
ta  non  minus  ccrnentis,qu.im  prxfcntia.Sic  Philo. 
2     Verum  hinc  exoritur  qu.xftiuncula :  Num  pcccaucrit  Iofcph,furti  ar-  f^n^''''.  ^;^ 
gucns,5:  infamans  innocentc  Bcniamin Audiat  Lcdor  vera  cius  qux-  JJ^J,^ 
ftionis  folutioncm  a  Caictano  traditam.  Quarftio  cft,  mquit  Caietanus,  b,„,^„,„. 
quo  pafto  cxcufcturlofcph  dc  peccato  mottali,  imponendo  furti  crimcn  Ca,ctaw>fr- 
fratri  fuo  Bcniamin  innoccnti.  Scd  (blutio  quxftioms  eft,nullatn  fuifle  P" 
ibi  calumniam  formalitcrjhoc  cft,cx  intcntionc  calumniandi:vt  clarc  pa- 
tct  cx  co.quod  in  fratris  d.lcaifllmi  facco  poculum  argentcum  luflit  po- 
ni.  Intcndebat  cnim  lofcph  cxplorarcan  fratrcs  fuiparuifaccrcntferui- 
tutcm  Bcniamin:calunia  igitur  tJntum  matcriahter  illic  intcrucnit:quar, 
quia  cocnofccbatur.quod  in  malu  nuUum  Bcniamin  redundarct ,  vtpote 
intra  breuiflimum  tcmporis  fpatium ,  immo  vcro  ftaiim  vcritate  patcb- 
ai,m  lucem  prodicns.i  pcccato  contra  bonum  proximi  manifcfte  excu- 
fatur,  quarauis  ofl^ciofum  mcndacium  intcrucnit.  Hxc  Caictanus.  bgo, 
&  a  tal.  mcndacio  libentcr  vindicaucrim  fandlum  lofeph :  non  cnim  ifta 
cx  animo,&  fctio,&  aflbuerando,fcd  tcntando ,  &  interrogando  tantum 
{■vtfaccrciudiccsfolcnt)fa(aa,diaaquclunt. 

Provocabulo/affc.-,Hcbraicceft^.^-.dccuitisfignificat.onef,cO. 

Icafter:  Verbum  Cah  a  q«o  Gcta  id  ^ft.f^yP,^'"^'^^^"^'^^ '  1 
vero  elcuationcm,&  indc  collcm,quod  fit elcuatus ;  vndc  Af.g^ot  qnod 
Noftr.  tiaras  fcu  mithras  vcrtunt,  quod  clcuatx  ellcnt  ad  '"«dum  colh.. 
Hinc  ctiimgabia.id  eft  fcvphus,non  qualifcumque.fcd  qu.  fotmam  col- 
Lshabcat,vLtoVormai/habcbat,dimid.xaiygdaKsfiuc^.^^^^^^^^^ 
ci.Hcx01caL.lxx.lntcrprctcsprocavoccpofuerunt,^..<f-,Condy,(u-^ 

per  qua vocc  Hicrony mus  c.tans  leaioncm  hanc  lxx.Interpretum:£r/.<.-  5.  ^  .„ 

ncArgcmxm      ^  ,    ■  '    ■  Hieronymus .  peronem,vel  follcm 

f.tcculiim  mmoru :  rro  laccuio,.nquit,niciu  ;        r  ^  . 

Hcbrara  Iiabcnt  •  pro  condv,id  cft,  pro  poculo ,  quod  ct.am  .n  Ua^a  lcg.- 
mus  AiaSphum^Svm^achus .  ph.alamtranftulerunt  Sic  H.cron. 

f ocus  a^txm  I^  fignificatus  hk  ab  H.crony.no  cft  apud  cum ,  fub  fi- 
Locus  aurcm  iiaix  .•  ,,    .„„  UaUpt  noftratranilat.oLatina:£<:- 

rc  ddas.Lat.nc  cft :  Ecce 'f^^^^mmd non  efl-c  Grxcam.quod  indi- 
Voccm  coody  porro,tradunt  G"<^fJ  vb.dcvariis  poculoru 

rnt  «iam  forma  cius  nom.n.s.  Apud  Athcnxum,voi  <.i<.     1  |  . 

/n.l^sSitcumcxcmpl.sGrxcorum  Scr.ptoru.m,ment.o  fit  c.us  -p^^^^^^j 
gencr.bus d.lieru ,  ^    .  f    j  juccretur  olim furr.pcrc fcy-  „ 
vocis.Quant.  autcm  oppiuu..,  ^  ■  ■  ,u,„i,nfis.aui  r>cr  cali'i- 

phum  Prmcipis,fcisl.qun  «cmplo D  oxirp' ^ 

li'«'P"*;;;"""X^^  conuurio  ,litcr,s  co..fc..p.» 

^;rra£;:terfc,irc.nir.E^ 


«7^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

aaudij  Cxfatis  aureum  fcyphum  furarus  crcdcbatur,  in  diem  pofterum 
ad  conuiuiui:euocato,calicem  fiailcm  apponi  iu/Ut  CiEfarrquod  oppro- 
briumjiomini  non  planc  impudenci,  inftar  maximi  fupplicij  cll'c  debuic. 
hJnTSZ  r  '"'^'  ''f''  f"""'^  argencea  vel  aurea  Principu,renuiflc  primas  fcyphos, 
rum.  1^"^  pocuIa,ex  monumencis  antiquitatis  manifeftum  eft:quoru  antiquif- 

fimus  vfus  vel  ex  hoc  Scriptura^  loco  pcrfpicue  cognofcitur.  Apud  Ho- 
Bomer,  Jliad,  merum  in  primis  celebratur  fcyphus  Ncftoris,qucm  illc  fcribir  aureis  cla 
defi:yf>ho    uis  fuifte  interpunftum  duphci  fundo ,  quatuor  velut  auribus  rcdimiru- 
Ntl7  ^         j''""'''  ^"8"'''' ^^'""^ba:  aurejE  pafci  videbanrur.  Erar  aurem 
ille  adeo grauis  &  ponderofus ,  vr  rcplcrus ,  vix  ^  mcnfa  ab aho  quopiam 
moueri  poftcr  s  quem  ramen  Neftor  porarurus ,  faciia  in  manus  rollebar 
Mcmorariftimi  quoque  fuerunr  duo  fcyphi  Ncronis^pretiofiffimi ,  atque 
ei  gratiftimi,quos  ille  Homericos  a  CTlatura  carminis  Homerici  vocabaf 
eos  autem,nunciata  fibi exercituum  defeftioncper  fummam  iram  atquc 
indignanoncm,(oIoiIlifit.  ^ 


HetjnNero. 


Ver  S, 


deyaria  lchio 
nt  0'interf>re 
tatione  huiu^ 
ioci. 


PRIMA  DISPVTATIO. 

^omodoimelligendufttlofefha^^  fcypho  argentco. 

StiperiUis  uerbisy 

Scyphus  qucm  furari  cftis ,  ipfc  cft.in  quo  bibit  dominus 
mcus,  &:  m  quo  augurari  Iblec. 
d.fputario  rrcs  haber  qu^fftiones :  quarum  prima  eft, 
Qu^nahrgermanafcntenriailloruverborum://^/,.^^^^^^ 
r7/    o  u'"''"'''  eft ,  locum  hunc  ab  Inrcrpreribus  vfrie 
—~~  ^^ddi  cx  Hebrxo,varieque  exponi.Quidam  vertunt .r^./ovz- 
Jicur  Latinus  Inrcrpres  fccurus  Ixx Jnrerpreres  Ahj,.,;,e//r..r.;;;rjl;.. 

uinos,  Noftr^  lcdionis  Latin-r  h^rTf  augurcs ,  &  di- 

.c..,..,ach„„.„-.aE::rs;i:^^^^^ 

pro 


iil 


ra 
rd 

cti 

Vi 


tis 
fa 
Qi 

pi 

IK 

a 

ca 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  L  :         i  S      CAP.    XLIIII,  6^9 

propric  fignificet  verbu  Hcbrxii,  quodhic  Latin^  interpretatu  eft  augu- 
^  rarijciitpiuac  Oleaftcr  fuper  lioc  locOjqnem  Lcdtor,fi  Iubct,vidcrc  potcft. 
^     Ahera  c|ua:ftio  cft  ,  Kx\  vcri  ac  piopne  lofcph  augurari  folerct  per  illil  ^!,^*''^^  ^^^S^- 
ijyphum.Duolcx  eft  lienificacio  ram  nominis  AHq^Hr^Hm^c\\\\m  vcrbi4«-  ^*^^*^*  ''^^ 
gnf\irt :  altcra  propna  j  altcra  vcro  minntic  ,  lcd  hi;urata  6c  metaphonca,  /'«iauguran. 
Ain  uirari  propne  iign.ficat  diiiinare  ex  auium  vcl  volatu ,  vcl  cantu ,  vel 
paftu :  hxc  cnim  tria  erant  augurij  gcnera,  qux  in  auium  vel  volatu ,  vel 
p  ruabantur.  Huiufinodi  aiigurum  crat  honornri/Iimum  Roma^ 

C  >...^  1  .  • ^  K^d  clanftimi  Romanorumallegcbanrur :  quorum  du- 
plicitcr  crat  honor  (Sc  dignitas,tum  proptcr  fummam  auftori- 

tarcm  <?c  poCv:l:aCjm  ;  tum  quod  is  honor  non  cflct  tcmporarius.fcd  per- 
pctuuSjncc  quoad  viucrctaugur,ci  adimendus.Autfloricatcm  potcfta- 
tem  auguru dcmonftrat  vcrba  illa  xij.Tab.qux refert  Cic.Iib.  2 .dc  lcgib.  ^dnta  ejfct 
(unr  aiitcm  hxc  :  Quxaugur  iniufta,ncfafta,vitiofa,d!radcfixerit :  irrita 
infccbaquc  funto.Qui  non  parucrit,capitalis  cfto.Ncc  raro  bdlum  eft,vt  qJ^'^^' 
augurum  obnunciationepraccipuimagiftratusctiam  Confules  fe  abdica- 
renc  m.igiftratu.Dc  pcrpctuitatc  autcm  huius  magiftratus,audiatLedor 
vcrbailUPIinij  fcribcntis  Arriano:GratuIaris,inquit,mihi.qu6d  accepe-  p/,.;^  ^  j;;'; 
rim  auguratum:iure  gratularisrfacerdotium  enim  ipfum,cinTi  prifcum  dc 
reli^iolii  cft,tu  hoc  quoq;  facrii  planc      infigneeft,  quod  noadimitur 
ViLicrici.Nam  cxtera,quamquam  dignitate  propcmodii  paria,vr  tnbuun- 
cur,fic  auferuntur :  in  hoc  ,  fortunac  haftenus  licec  vt  dari  poflit.  Sic  illc. 
ViJcicLcftorfiiper  hoc  ipfo  eruditam  Plucarchi  difputationem  in  libr.  Pluurck 
Qacic.Romanar.qua'ft.pp.&antca,quxft.  72.  &  73. 
7     Altcra  fignificutio  cft  verbi  angHrarhnon  propria,fcd  pcr  tranflatione, 
v!urpando*i"  ro  eo  quod,in  vniucrsii  dicftur  Diuinare,fiuc  pror- 

fag  icanimo,:  .      .  jcre futura,quocumque  idmodo  fiat.  Hac  fignifi- 
cacioncvfuscftaugurandi  verbo  PliniusfcribensCornelioTaciro  :  Au-  r^i/^. 

•      ncc  mcfa!Iitaugurium;hiftoriastuas  immortalcs  futuras. 
5  .  n  vcrbum  vfurpauitCiccrofcribensCsecmnxiNonexalicis  ^-^pfi- 

inuo!acurmquic)ncc  h catu  liuiftro  ofcinis,vt  in  noftra  difciplina  eft,neq; 
tripu  f  p  fo!;ftimis,  aur  fomnijs  tibiauguror,fcd  habcpalia  fignaquaroh- 
fcruciu  :quxctfi  no  funtccrtioraillis,  minus  tamc  habentvclobfcurita- 
tis,  vcl  crroris.  Hoc  item  figmficatu  Anftotelcs  primolibro  Ammalium  ^,,y,^,^^^ 
fcripfir,  fternuramcntum  eirc  facrum  anguriumlanitatiscapitis  huma-  ji,r,mi an.hu 
ni ,  irafcnbcns :  Srcrnuramcntumquod  flatus  vniucrfi  eruptio  cft  cxca  nH^i^rA  fgnH 
pircpcr  narcs,  figuumcftauguralc,  &vnum  cx  fpirituumomnium  gc-  f^^^^^^r  jam^ 
ncribiis  fanclum  &  facrum.rdcmquedixitcxprcfscin  Problcmatum  fc-  '^''^^^f"'*- 
clione  trigcfima  tcrcia  problcm.9.  Stcrnutamcntum ,  inquit  ,bencualcrc 
capurfortcqueconcoqucrc,naturaIe  indiciumcft.   Cumenim  capitis 
calor  humorem,^piritumque  pcruincit,tunc  moucri  folct  ftcrnutamcn- 
tum  Quamohrcm  monbundos,inrcrdum  ftcrnuratorio  cxcitamus,tan- 
qu^m  fi  hoc  affici  nequcant,  fpcs  nulla  falutis  fit.  Pcrindc  igitur  ,  quafi 
bon^  m  iiciu  valctudinis  partis  optimx  atquc  (accrrim;c,  ftcrnutamcntu 
adount.bcncqiaugurantur.SicAnftotcIcs:qui&:auguran,.^augurium 


uinatio  per 


6%o  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

fumprit  pro  naf  urati  indicio,&  pro  eo  quod  cft  naturaliter  indicare.Cum 
igitur  in  hoc  loco  dicitui  lofcph  auguratus  in  fcypho,non  fumitur  au^u- 
randi  vcibum  priori  modo,(ic  enim  augurium  non  per  fcyphum/ed  pcr 
aues  ficbatifcd  poftcriori  modo  fumitur ,  pro  eo  quod  cft  diuinare ,  fiuc 
profpiciendo    p.rxnunciando  f utura ,  fiue  prartcrira  vel  prxfentia ,  quas 
cffent  occultiflima,penetrando  intelligentia,#6<:  alijs  manifcftando, 
Cuiufmodi     Tcrtiaquitftio,  Qua  rationediuinatioillapcr  fcyphum  fiebarapud  8 
iCgyptios?  Hoc,nectradit,necfignificatScriptura  ,nec  cgo  reperi  apud 
Hcrodotum,Diodorum,ah6fquequi  fubtiliter  morcs,& mftituta,  &  le- 
gcs  i€gyptiorum  expofuerunt.  Sedenim  talem  diuinandi  modum  fuific 
in  vfu  id  temporis  apud  Acgyptios,  non  eft  dubitandum.id  cnim  faiis  in- 
dicant  verba  illa  loleph ;      igrjoratis  quod  non  fitfimllii  tnei  in  aHgurandh 
fcienti^Ei  apertiiis  hoc  habettranflatio  Ixx.Interpretum:  A^t?«  fatiscjuod 
augnrioaugHrabkptrhdmo  qualisego  f  fignificans  hifce  verbis,fui  fimiles  in 
Aegypto,id  eft ,  primarios  ac  principes  Aegyptiorum ,  tali  generc  augu- 
randi  vticonfucuifie.IIIa  porro  diuinandi  ratio  pcr  fcyphum,ad  Magiam 
VarUjj^eciei,  pcrtincbat ,  cuius  multas  &  varias  fpeciesfiuemodos  perccnfet  Plinius 
iufecund^m     ''^'^''''^' "^^^^"^'t Hoftanes,fpecies  Magiar  plures  funt.  Namque  dc 
iHm.ex  Ivjh.     ^fl^^o^ ex  fph^ns,&  ex  aere,&  ftellis,&:  Iucernis,ac  peluibus,  fecuri- 
nabb.so.€,2.  bu(quc,ac  multis  alijs  modis  diuinapromittitipraeterca  vmbrarum,infe- 
ronimquc  coIloquia;qus  omnia,cttatc  noftraPrinceps  Ncro,vana,faIsa- 
que  comperit.Et  interpofitis  aIiquor,fubdit:Proinde  ita  perfuafum  fit,in. 
teftabilcm,irritam,inancm  efTc,  habentem  tamen  quafdam  veriiatis  vm- 
bras;fed  in  his  vcncficas  artes  poIlerc,non  magicas.  Sic  Plinius. 
Mu^Sire-     VerumcamenfcirccuperetLe(aor,quomodoperfcyphum  Aeeyptii 
tViS  t)}^"'''?'-^^''''^  ^"^^  '^S^  ^P"d  quendam  ,minime  malum  auftorem 
F..,,u/M».  AfiynosIegimus,inquiMllc,&  Chalda:os,&  Aegvptios,peIuesaQuis  rd 
plere  folitos(  idem  feciffc  eos  in  fcyphis,non  temcrc  exiftimari  poreft)  in 
quibus  argentcas  Iaminas,lapidcfque  pretiofos  certis  charaderibus  fi-na 
tos  poncbant,&  quibufdam  verbis  pronunciatis ,  Dxmon  aduocabafur: 
qui  vocem  inftar  fibili,ex  aquis  edebat  refponfa  eorum,dc  quibus  confii- 
iebatur,rcddcns.Ex  nitidis  ctiam  terslsque  rebus  alijs.in  quibus  quxfita- 
rum  rcrum  imagines  aDiaboIoconfiftx  vidcbantur,antiquitus  diuina- 

batur.lulianumlmpcratorem  Apoftatam,hocpotifiImum  diuinandi  ec- 
ncre  vfum  efib,  quidam  tradiderunt.  Confimilecft,quod  a  quibufdam 
hodicvel  in  cryftallis,cV  vitreis  vafis  aqua  replctis,vcl  in  fummis  digitoru 
vnguicuhsexercetuninquibusre^^ 

ne  a  Diabolo  confi6he,i  certis  perfonis  videntur.  Huius  generis  fuilfe 
V  detur oraculum  cx  fontc  Cereris  in  ciuitatc  Patras:in  quo^micftoSc' 

fotiusfMo^  S^^^^^^^^^  MirabiIib.Mundi(qui  Ariftot.fal- 

infontec.  ^^jf^^^  mcmoratur  fons  quidam  Palifcorum  :  in  quo  pcr  dolum 
;:S,t:fr  /^^"^^  ^nCcnpia/i  ponebantur,  continu6  abfor?cbantur,bona 

i.iaUf.ru..  autemfideacfynccrciurata^ipernatabantaquis.  Sicillc. 

SECVN 


I 


I 

i 
1 


ce 


10 


n  i 


GEN  E  S  I  S    C  A  P.   XLIIII.  (St 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

"•{)■  ilhs^-uei  his, 

An  ignoratis  quod  nonfitfimilismci  inaugurandiicicntia?  -^^^^^  j, 

X  iftis  vcrbis  minimc  lcuis  cxiftit  qn.rrtio.quomodofadiis 
lofcph  illud  dixerit.quod  non  fotum  crat  mendacium  qua- 
lccunque,fc-d  ipfi  ctiam  valdc  perniciofum.  Nam  nec  veru 
erat,ipfiimaiigurari  folit  )m  pcrfcyphum,  &  cultorem  ha- 

 J  bcri  vcllc  artis  illicitx  &:  damnatar.non  vacabat  peccato.ip- 

fique  apud  viros  pios  infamc  ac  probrofum  efle  potcrat.Suocr  hac  qu3c- 
ftionc  varias  Auftorum  opinionespcrcenfcbo:ac  dcnique  breuitcr  !en- 
rentix  mex  Ledorem  faciamparticipcm.Primacftopinio  B.Anguftini 
aientis.id  lofcph  dixifte  non  feriojncquc  cx  animo ,  fcd  per  iocum  ,  fiuc 
pcr  iocularem  quandam  fimulationemmon  tamcn  ciufmodi  iocum  v(ur- 
palTc  fandum  lofeph.finc  fcnfu  ahcuius  my ftcrij,  iftiufmodi  ioco  vdati 
&  occultati.Hanc  opinionem  Auguftini  fcquuntur  ,  &  Audor  Hiftoriae 
Scholaftici  in  Hiftoria  Gcnefis  fupcr  hunc locum,  &  S.  Thomas  in  Se- 
cunda Sccundi quxft.p^-^tic.y.Verba B.Auguftini inqua:ftionc  cxlv. 
m  Gencf.m  huiufmodi  funt :  QuTri  folct,quid  hb.  velit  i  lud  quod  dix.t  r^-  ^f 
fratribusfuisIofcph:.Vr/a.^.«u..^«u  augur.o  auguramr  homc  ^ual.s  fgo?  ^  /  /  ^  ■ 
(edquianonidfcrio.fediocodiaumabcocft.vt  cx.tus  docu.t ,  non  eft 
habcndum  mendacium.mcndaciacnimfcrid  amcdacibusagiintur,  non  s.n.m*. 
ioco  Ciim  aurem  qux  non  funr,tanquam  ioco  dicumur,non  deputantur 
mrndaci.i.Nccver6Iofephfic  fratresfuos  lud.ficafTet    nectanta  expe- 
aatione  fufpcnd.flet^nif.  magnum  al.qu.d  .fto  quaf.  ludo  figniftcaretur: 
nam  ncquc  (apicnti?  iliius  viri  grauitatc  idcondic»num  erar,ncc  Scnptu- 
ra  cnfmoJi  commemorarct^vt  in  qua  tanta  fir  (ana.tatis  auaoritas  & 
prophccandorum  ranta  intentio  futurorum  :  qux  cxcqui  modo  non  fuf- 
^    '^nus/edadmoncre  tantum  voluimus ,  quod  hic  oporteret  inquir..- 
.  J    por  6  illud,vacare  arbitror,quod  lofcph  non  d.x.t,^«^«r«,  .^o  (ed, 

t,onis,in8cripturxcorporch.T»acahquidrc.      p^un.  cft.  Hac  B.Au- 

'°^1i?rndaopinio,nonabf.mil.s,Thcodorct.c(l,aft.r.n.mt.s,idIofep^^^ 

j  ,r  n.r(^^ioncm&f.mulationemquandam;quo  vidclicct  facilius  W-,o, 
t^o^ncpct  -afo  quo mtendeblNcc fibi  lofeph  arrogafTefci  -  l^^- 

commcnt.inGen.Tom.4. 


68i  COMMENT.  IN 

autemdiccbat,non  quod  vaticiniovel  augurijs  vteretur ;  fcd  fcrmoneni 
cffingcns  iuxtamateriamfubicdlam  Conuenit  autem  admirari  cxquifi- 
tam  eius  loquendi  rationem.  Ncque  enim  vcl  fimulando,  augurij  peritia 
/ibi  palTus  eft  tcibui ,  fed  cuipia  altcri,  cui  fumma  impcrij  comniiffa  cflet, 
jficut  fucrat  flbi.Non  enim  A\xix.,u4ugttror,{e^,^ugMande avguratur  quif 
<juam,jictit  ego.S\c  Theodorctus.  Extrcmamhanc  Theodorcti  admoni- 
tioncm  fecutus  videtur  Gra;cus  interpresin  Catcna  Lippomani  citatus. 
Qui  locum  hunc  fic  vcrtit:v^«  ne}ino}iis,/juod  diuirtando  diuinaivir,  ^ui 
fmilts  mei  f/?.'Et  fubdit.Hoc  autcm  cft  ,ac  fi  diceret :  An  ignoratis ,  quod 
viri  excellentes.ac  principcs,qualis  cgo  fum,cx  huiufmodi  rerum  amif- 
fionc,omina,&  auguria  captarc  folcnt.'Sic  ille.  Nihil  igitur  dc  fe  lofcph 
iftis  vcrbis  dicit  affirmate,fed  illud  tantum  fignificat ,  fummatcs  Aegy- 
ptioram,qua!isipfeerat,foIitos  iftiufmodiaugurijs  vti,  &per  ea,res  vel 
Tert.a  cpmio  ^miflas.vel  fibi ablat.-is  inquircre, 

Kuperti.  Tcrtia  opinio  cft  Rupcrti,qui  ait  ifta  verba  dixifle  lofeph  ferio ,  &;  l  v  ' 

animo,(u6quc  fenfu:fed  in  cius  vcrbis  augurari ,  non  proprie  accipicn- 
dum  cfle  pro  fupcrftitiofi  auium  obfcruatione,vcl  alia  quapiam  Gentiliu 
fuperftitionc,(ed  in  vniucrfum  pro  eo,  quod  cft  diuinarc ,  &  futura  mx- 
uidcrc ac  pr.Tdiccrc:in  quo nemincm  fuiflc  apud Acgyptios  fimilcm  cius 
minime  dubium  vel  obfcurum  eft;habcbat  enim  (piritum  prophcticum 
quo  futurapr.-Euiderat.atquc  prxdixerat. Vcrba  R  upcrti  funt  hxc  cx  lib' 
p.in  Gen.io.Augurariquidcm,GcntiIium  cft,  &  cxlcgeDci  iilicitficft' 
attamcnrcmdiuinam,idcft,futurorum  intclligcntiam ,  qua  aratia  ipfe 
prajditus/omniorum  quoquc  verus  erat  IntcrpVes,  vcrbo  augurandi  re- 
dc  illum  fignificafle  non  dubium  cft.  Ergo  quicquid  hadcnus  in  fratres 
iuoscgit,inpr.x(cnsquidcmaIiquantula  illis  pana  fuit :  fcd  rcucranon 
tanquamaugur,fedtanquamDeivates,  exintuitu  futurotum  tunc  illa 
gcflit.Scicbat  enim,qu6d  pro  culpa  fux  vcnditionis,  (cruituri  cflent  Ac 
S/TtU^-n^i^-busgenerationibusfuis^gencrationeaute  quarta  rcuerfuri 
Infra.o.  Vndcmoruurusipfcdixitfratribusfuis:  Pofl  mortem  meam  vtfttahit  vos 
DeHS,&  afcendere  vosfaciet  de  terra  ifta  ad  terram,^„am  turautt  ilbraham 
Jfaac  G-  Iacob^ajportateyohtfcumoffamea  delocoifio.  Nec  vacui. fcd cuni 
magna  fubftantia,multoque  auro  &  argcnto  cduccndi  inde  crant  Bcn^- 
igitur  in  prophctia  trium  generarionum.qux  fcruitura:  crant  in  AecvDto 
&  ablationis  auri  8c  argenti  Acgy ptiaci,  tribus  illis  dicbus  in  cuftod.a  te ' 
nu,t,&  abcuntibusargcnteum  fcyphum  fuum  impofnit.Itcm  in  aufricio 
Acgypt,orum,qui  fog,cntcm  Kracl  pcrlccutun  crant ,  mifit  executor  s 
E.olt,  Poft>IIos,quicos  cumnimiaturbatione,  quafi  ..d  iudicium  rcuocarcnt 
Etficutcantatur.cramfil,,   frael  dicentcs,  C.;;,.,...  .^^^^^^^^^ 
IW..,.  '^'««'«''.?«'^'*''"C/?ttare<ac&,pfetriftitiamfratrum  inop,nab.li  Ju 
dio  tcrm,nauit,d,ccns:£^«y?,w  lofiph fratervefler.Sic  Riwcuus 
^jtaruopi.      Quatta opinio eft  Thoftati aftirmantis  lofcph  dixiflc  i!l,„l  fin^^^j 
•  ^^'fi-ulando.Scdq..,avoluittaIisafratr.bus4Sm^  " 

ra  non  crar,mcnt,tu  lu.flc  eum,ofliciofo  tamcn  mendacio ,  .-.d  inou  1 
dait,  nmiirum  ver.tatcm  ,quamnoflb  cupicbat,  &  .dco  pcccalfcrnlc,?„' 

vcnialir  cr. 


GENESIS   C  AP.  XLIIII.  62; 

venialircr.Fingcbat  &  fimulabatTofcph^iftud  dicens  (aitThoftatus )  lo- 
quensfcihcct  proutdc  illo  cxiftimabanc  Acgyptij  habcntcs  iHum  prx- 
ftantillimumconicdborcm  futurorum  per  artcm  augurandivel  Necro- 
manti.r,fic  enim  dixcrat  ilh  P\ur.xo^f^1dt fimnui.necejicjui  edifferat,fu  au 
diui  te fapieritifjime  coniicere.Si  qu:tras,an  lofcph  ita  loquens  fit  mentitusf  ^^"^- 
Rcfpondet  loannes  Galenfis  non  fuilfe  eum  mentitum^quia  oratio  eius, 
cum  fucrit  intcrrogatiua,nihil  affirmauit,vel  negauit ,  6c  idco  ncc  vcrum 
nccfalfum  lignificauit.Scdhoc  non  valctmam  hcet  oratio  interrogatiua 
fimphciter  &  ex  toto  noQ  affirmct  vcl  negec,  attamen  cx  partc  ,  &  prout 
pr<^'fupponitahquid,cft  artirmatiua,vcl  negatiua:Vcrbigratia,hcc  oratio, 
ignoras(]Hod  Chrijha  mortmts  efly  (3-y^?T^x//?fupponit  Chriftum  mor- 
tuum  elle,&  furrexillc.  Tahs  fuit  oratio  illa  lofeph  :  An  ignoratis  qitod 
non  fit  meifimilis  in  augurandi fiientia?  Idem  Au<flor  refpondct  ahtcr,  vcr- 
bum  augurandi  hic  non  fumi  proprie  pro  fupeiftitio(aobferuatione  auiii, 
&  per  eam  diuinatione  futurorum  fcd  fimphciter  pro prxfcientia &  diui- 
natione  futurorum,  quam  fmc  dubio  lofeph  per  (piritum  prophcticum, 
&diuinamreueIationem  habcbat.  Vcrum  nequchocrcdlc  didlum  cft. 
Tofcph  enim  illa  verbadicens,tahshaberi  voluitafratribus  fuis ,  qualcm 
rcrba  eius  propric  accepta  fignificabantjidcft,augurem  vere,ac  propric 
diClum.Diccndum  igitur  eft,Ip(eph  voluiflc  haberi  a  fratribus  uiis  vcrc 
.10  propriiaugurcm,&  ideo  mentitum  efte:fcdqaiatale  mcndacium  ne- 
que  iUis  fuit  noxium,<S<:  fibi  conducebatad  inquirendam  vcritatem,qua 
jcupiebat,  idcircofuit  mcndacium  quodammodo  officiofum ,  & 
.  .  ..ale  p.\-c '.-i^^/.aquo excufarelofcph  non  cftncccnTc.   Haftcnus  cx 
Tho/hr 

Atcnim  YKlctur  mcndacium  illaJ  tuillc  pcrnicioLum  ipfimct  lolcph,  ^,^-^^,,^^,^4 
bonam  Jpfius  famam  f(rdans:vclle  enim  haberi  a  bonis  viris ,  &  veri  Dei  ^,^, 
cultoribus,quales  erant  cius  fratrcs,illicitar  ac  damnatx,  &  diabolicx  fu-  Th  ^ftati, 
um  cuItorem,non  eft  Icue  ac  vcniale  peccatum ,  vtdi- 
_  •       L>  .:ndc,non  bene  rcfellit  fccundiim  rcfponfum  loannis 
Galcnfisjimmo  videtur  cftc  admodum  probabilc.  Dici  enim  potcft ,  lo- 
*  vfum  cfte  oratione  ambigui(quod  fine  peccato  intcrdum  ficri  licct) 
1'  '.an  fcicbatfratrcseius,atque  Aegyptios,qui  audicbant,.acccpturosfc- 
cunddm  vnum  fenfum  a  fc  non  intetum,id  eft,  de  augurio  propric  dido: 
veroeamorationem  r     '     ^     '  nirioamplcdiAo^proutfigni 

Lxt  vniuersc  quamhbet  d  n  hcitam  fandam. 

y  Paulus  Burgenfis  in  Additionc  quadam  fua  ad  Poftillas  Lyrani  fuper 
hoc  loco  ,  aic  cx  texcu  Hcbraico  elici  ,  fententiam  vcrborum  lofcph  tI,,^,^^,^^». 
fuiirc  hanc ;  Ncfcitis,  primarijs  &  principibus  viris ,  qualis  ego  (um,fa- 
cilcac  promptumclfc  confulcre  augures  &:  diuinosf  quorumtunc  in 
Aegy pto  magna  erat  tum  copia,tum  audoritas  )  &c  per  cos  fccrcta  &c  oc- 
c  ufta  omnia  cognofccrcfHinc  igitur  apparct ,  fic  intclligcndo  verba  lo- 
fc  ph,nihil cire  loci  reliclum  quiftioni.  Vcrba  Burgcnfis  funt  hxc:In  Hc- 
braicahtteranon  dicitur:^^;^  innoratiscjmdnonfitfimilisrnci  in affguran- 
difc':-  :  '  ;"S  '  ponunturahaquxdam  vcrba,quorum  hcEccft  fcntccia:An 


r  i  r  r 


Sextd  opinio 
Caietani, 


684  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

ignoratis  quod  homo  mci  /imilis  facile  pofTer  per  aaguria  talia  fcire  ?  Et 
hoc  videtiir  magis  confonum rationi.Fratrcs  enim  lofeph  non  habebant, 
vnde  fcire  deberent  Jofeph  effe  maximum  augurcm  :  tcd  bene  potcrant 
exiftimare,cum  illetam  porens  eflet,  habere  pofle  augures  quofcunquc 
vellet,qUos  de  occultis  confulcret ;  prc-efcrrim  cum  in  ^gypro  multi  ef- 
fent  coniedlores  &  talium  artium  profeirorcs,  vt  ex  multis  Scriptur^e  lo- 
cisperfpici  poteft.  Secundiim  vcro  S.  Auguftinum  &  S.  Thom.  in  2.2. 
quxfpjJofcph  iftuddixitnonferio.fed  referensad  id,quod  vulgus  Ae- 
gyptiorum  opinabaturdeipfo,credcns  lofcph  talium  artium  cfle  pcri- 
ti/linium.Sic  Burg. 

CaietanusexcufatIofcphamendaciopcrniciofo,qii6d  profe/Ho , &  14 
munusaugurandi,in  i!lo  tempore,  3c  apud  illas  gcntes  non  cHctinfame, 
fcdhonorihcumrquocircadicens  lofeph  fc  cfle  augurem ,  nonfc  ipfum 
infamauit.Vtrumautemexcufaripoflitlofephab  omni  mendacio,  pri- 
mum  dubiratCaietanus:vcrumdeniqueputatdupliciter  cxcufari  poflTe; 
primumqu6dperillaverba,nonflbi  attribuit  fcientiam  augurandi ,  fed 
alijs  kii  fimilibus,id  eftprimarijs  ^gypzi  viris  eam  attribuit.  Dein  Je,quia 
Ucet augurari  propric  diclum,fit  illicitum;  attamcii  amplc  fumprurri  pro 
diuinare,quocumque-idmodofiat,fiacbene,  fiucmale,  potcftcflt  finc 
viticcum  bene  fit.  lofcph  aurem  &  diuinabat  futura,&  bono  modo  diui- 
nabar,nempe  afllatus  diuino  fpiritu.  Verba  Caictani  fic  habcnt  .•  Quarftio 
cft circa auguriiquod  finxircSjfimulauit  h)feph,quo  pafto  excuf^ri  pofllt 
lofeph  a  mendacio  perniciofo  in  lcipfum,  fimulando  fe  eflV  diumatorem 
in  vaie  argenteoieft  cnim  hxz  fpecies  diuinandi  inexcufabilis.  Verum  fo- 
lutio  quxftionis  eft,qu6d  huiufmodi  diuinationes  tunc  temporis  infames 
non  erant  fcd  honorabiles ,  &  ideo  non  eft  aduerfus  propriam  famam 
locutus  lofeph.  Et  quidem  qu6d ipfe  efll-t  diuinator,  reftabatur  diuinatio 
lomniorum:vndeprofitcndofcAuinare,verum  dicebar.  De  modoau 
temdiumandi,vidclicctin  m  argenteo,an  fecundum  vcritatem 

excufabihs  fit,nefcio,credidcrimtamcncxcufabiIcm  fuiflc.ncfas  cnim 
fiJwnr''^^  fuogcncre  peccatum  morralc, 

fibi  ipfi  impofuerit  lofcph.Idem  Caietanus  perpendens  vcrba  illa  Latinc 
Tranflationis :  tgnorans  c,Hod  mn  frfrnUu  rna  in  augurMunua? 
fubdirlKcc,IuxtaHcbrxum 

nat  vtrftctit  cgdnon  (unt  verba  prcrfercntis  fe  ali js,  fcd  diccnris  commu- 
nem  efl^e  diuinauonem  fibi  fimil.busrmodcft^  fignificans ,  qu6d  Princ^ 

pibus  qnaliscrar.pfc  nondcc(fctduunatio.NccexpIicat,an^^^^ 
aliosdiuinet^Etquia^ 

Dei,&  quandoqucbcm^hciona^  i^"caC^ficri ,  idco  mhil  illK  iti  de  fc 
protuhtlofeph.SicCaietanus.  ^^niKm  dc  lc 

Se/ftimaopimo     Eippomanus  in  Catcna  fua  in  Gpnrrtm  rr 

daica.conaturpropofitam  difficultatcm  cxpcdire  Siceiim  f  1  ?u 

ttntcn 


15 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS     CAP.   XLIIII.  ^85 

fcntentiam :  Nefcltis^eiMiaugurlo  augHrAtur{(t\i)diuinand^  vir 
^juiftcutego  (yz\)ii'nUtsmtt  ^ncc  dilTimilcm  habe:  fcntentiam  translatio 
\x\Aniez!^rQi\in\^<\\\x(ichd!o(:v.Nmifcttif,<jitUa^^^ 
(jHAUs  «•^ofqiufi  dicat:Cogitandum  vobis  eiat,  me  ob  lecretorum  cogni- 
tionem  a  Pharaone  cclcbratum  nominc  &  officio,ctiam  vcftri  furti  con- 
fcium  me  futurum :  idcoque  a  tanto  flagitio  dcfignapdo  cauendum  crat 
vobis.ciim  idfacile  pcrucftigarc  ac  deprehcndcre  podit ,  quicunc]ue  mei 
fimilis  fuerit.  Chaldaica  lcdio  fic  habet :  Nefcichuiis^  cji^cd  iniffi'gani 
inueftnaretvir.ftcutegn?  Qiubus  verbisalter  innuitur  (ciifm  ,  hic  nimi- 
•rum  :"Abftmcre  vos  dcbcbatisab  hoc  fcclerc,  vel  illud  faltem  cogi- 
tantes.quod  maxima  in  co  detegcndo  vfurus  cStm  diligcntia :  qucm..d- 
modum  facerefolcntmcifirailcsin  perucftigandis  rebus  libi  fartofub- 
latis.  Hinc  igitur  patct .  finc  mcndacio  dixifle  iUud  lofcph.Sic  Lippoma- 
nus.Scd  quia  Lippomanus  tacitam  pra-tcriuit  lcdioncm  Latmam,fccun- 
di\m  quam  tamen  praefens  qu.-Eftio  potiirimum  mota  cft,&  in  qoa  niaxi- 
m^-  verfatur  ditficultas,idcirco  eius  folutio  munla  &  impcrfcaa  cft, 
^     Ouod  cgo  fupcr  hac Qirr ftionc fentio, non  tam  fupenonbus  fcrcn-  ^^^^^;;/- 
tiisd;^crfumeft.qu.\mexearumanquotapt^compofiturn,atqueconRa-  cr.r,. ... 
tum.Arbitrorcquidem,cumIofcphdixitvcrbailla,nih!lcumcflcmcn-  f,fi, 
titum.pofl-unt  enim  verbaiHa  quatuor modis commode ac  verc  ita expo^  yc«»„. 
n.,vt  mcndacii  nihil  plan^  contineant.Primum  cnim  dici  poreft ,  loleph  '^X^^iJ. 
dixifl-e  illud  non  feric\,fed  pcr  iocum,fiue  iocularcm  quandam  limulatio-  , 
nem:qux  autcm  fic  difllmulanter  &  ioculariter  '"^"'^^: 
cijs  nequaquam  habcntur :  Et  hxc  cft  fcntentia  B. Auguftin.,&  Hiftorix 
s!holaftici,&  S.Thomx,vt  fupra  didum  cft.  Dcnde  potcft  dic.Iofcph 
non  cfl-elocutum  affirinatC-  &  afleucranter.  led  intcrrogando ;  ncc  fibi 
vcndicando  fcicntiam  augurandi ,  fcd  afllgnando  eam  vir.s  pnnc.pibus 
&fui  fimilibus.H,.cautem  fuitop.nioThcodorct,.&Gr?c.  interprc.,s,  ^  ut,,. 
&  loannis  Galenfis  cum  honorc  citati  i  Thoftato ,  &  ,tcm  Cam  in  I ibro  0,,«,. 
tundo  dc loc,sThcolos.cis cap.  A,.\\\^^ pr^tcrea d.c.  porcft  lofeph  d,  - 
xiMa  non  ex  fuo  fcnf^,  fed  ex  opinione  atque  exUt.matione  omn.um 
vpuorum .  qui  vidcntcs  lofcph  prxcxtcns  vatibus  &  con.edonbus 
l^vm  U  (^^enlr  occultiflima  ,ntcrprctari,&  furura  pra.fagire ,  puran- 
tf (fuc  d  um faccrc ,  morc aliorum f per artcsmagicas.ad quas perrinct 
luSd   f^^  ■^'"^^'bant  cum  atquc  prxdicabant ,  tanquam 

aug  irandi  '"P^"^'     '  hancopinionem&folutioncm  atngitS. 

p.r,tiflimum  augurcn  Atquc  ha^c  p         ^.^^^^  .jj,,,, 

Tho.  m  z.  z.  qu:Eft.  95;  ^"'^•  7- '"'J  ^,^ba,llaIoicph  continerever,fl-|- 

Tc^:^o^^  auium  d,umare,  quomodo  htc  non  acc,pi,fupra  cui- 
f  nrcr  oftcnfum  cft  :  fed  at,a^uran  fumatur  in  vn,ucrlum  pro  eo  quod  cft 
dcnrer  oltcnium  c  .  .3    ,ocunque  id  modo  fiat,fiuc  pcr  d,- 

'^"^^^f:.Ttrfmchrau-fiu;'d,aboli2um 

uinum  fpiritum,liuc  numa  ^„e,u...nai  (upra  c  cmonftratum  cft. 


€S6    COMxMENT.    INGENES.  CAP.  XLIIIT. 

rcm,propter  quatuor  foinniorum  veriflimam  interpretationcm,&  futu- 
rx  fcrtilitatis,ac  ftcrilitatis  praedidlionem. Veriflimum  igitur  erat ,  ncmi- 
Jiem  eo  tempore  fuilTc  limilem  lofcph  in  fcientia  augurandi ,  id  eft  diui- 
nandi.  Scd  illud  aduertat  Ledlor ,  quam  prudentcr  &  caute  locurus  illa 
vcrba  fucrit  lofeph :  non  enim  dixit  ncminem  cffe  fimilcm  fui  in 
augurando  perfcyphum,  ficutanteadixcrateiusminiftcr, 
id  enim  falfum  fuillet ,  ciim  ipfenon  auguraretur 
pcr  fcyphumrimmo  ab  ifta,&  ahis  hoc  genus 
fupcrftitionibus  vehcmenter  abhor- 
rebat;  fed  pra*cisc,abfolutcque 
dixit^nonefTe  fuifimilem 
in  fcicntia  auguran- 
di,id  eftjdiui- 
nandi. 


BENE 


BENEDICTI 

PERERl  I  CO  M- 

M  E  N  T  A  R  1  A 

I  N    C  A  P  V  T 
G>  r  AD  R  A  G  E  S  I  M  F  M  ^/iVT 


ARGVMENTVM. 

■Demqne  lofeph  man^efiauit  fe  jratribus  futs :  eofqne  remittens  i»fa~ 
triamjito  &  Regts  rharaontsmmttte  ,fatrem  cumomnifamilia, 
w  Aegyftum  accerfiuit. 

.  _  .  ^  '  -  .-^,  On  fc  potcrat  vltni  cohibcrc  lofcph  mul-  i 
tis  coram  albntibus :  vndc  prxcepit  vt  c- 
/  .  gredcrentur  cuntSi  foras,  &  nuUus  intcr- 

clfctaUcnusagnitionimutux-.Elcuauirq;  ^ 
5  ■  voccm  cum  flctu,quam  audicrunt  Acgy-  ^ 

pti),omnifque  domusPharaonis.Etdixit  ' 
vfiatribusfuis:Egofumlofeph:adhucpa- 
Kr  mcus  viuit?Non  poccrant  rcfpondcrc  fratrcs  nimio  tcrrorc 
nertcrriti  Adquosillcclcmcntcr:Acccditc,mquit,admc.  Et  4 
cum  accclfiflcnt  propcEgo  fum,au  lofcph ,  fratcr  vciU-r,quc 
vcndid.rtisui  Acgvptum.Nolitcpaucrc,  ncquc  durumvobis  j 
clfc  vidcatur  quod  vcndid.llis  me  m  his  rcgiombus :  pro  lalu- 
rccnimvcftramifumcDcusantevosinAcgyptum.  Bicnnui 
clt  emm  quod  capit  famcs  cflc  in  tcrra:&  adhuc  qumque  an- 
ni  rcftmt  quibus  ncc  aran  potcru,ncc  mcti.  Prxmisitquc  mc  7 
Dcusv     fcruemun  fupcrterram  ,&:cfcas  adviucndum  ha- 
h     pnniris.  Non  vcftro  confiho,fcd  Dci  voluntatchucmi^  8 


6SS  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fusfumrquifccicmequafi  patrcmPharaonis,&dominum  v- 

9  niucrfr  domus  cius ,  ac  principcm  in  omni  cerra  iEgypti.  Fe- 

10  ftinatc,&:  afccndite  ad  patrem  mcum,&:  dicctis  ci :  Hxc  man- 
dat  filius  tuus  lofeph  :  Dcus  fccit  mc  dominum  vniucrfx'  tcr- 
rx  .^gYpti :  dcfccndc  ad  mc,nc  morcris :  &:  habitabis  in  terra 
Gelfcn ,  erifq;  iuxta  mc  tu,&:  filij  cui,&  filij  filiorum  cuorum, 

11  oues  cux  &c  armenta  cua,&:  vniucrfa  qux  poflides.  Ibiquc  ce 
pafcam  (  adhuccnim  quinqueanni  rcfiduifunc  famis)  ne&: 

»i  pereas,&:domuscua,&:vniucrfaqux'po/Iides.EnocuH  vcftri, 
&:  oculi  fracris  mei  Bcniamin  vident  quod  os  meum  loquacur 

^  ad  vos.Nunciace  pacri  meo  vniuerfam  gloriam  meam,&:  cun- 
fta  quxvidiftisin^gypro  :  fcftinate&:adducitecum  ad  me. 

14  Cumque  amplcxatus  rccidiflct  in  coJIum  Bcniamin  fratris 

ij  lui,flcuit:illo  quoque  fimiHter  flcnte  fupcr  collum  cius:Ofcu- 
latufquc  cft  lofeph  omnes  fratres  fuos,&:  plorauit  fuper  fingu- 
losipoftqux  aufifuntloqui  adcum.  Auditumque  eft;&:cclc- 
bri  fermone  vulgatum  in  aula  Rcgis:Vcncrunt  frarres  lofeph: 
&c gauifus eft  Pharao  atque omnis  familia  cius.  Dixitque  ad 
Iofeph,vt^mperaretfratribus  fuis,diccns :  Onerantcs  iumcn- 
ta ,  ite  in  cerram  Chanaam ;  Et  tollite  inde  patrcm  veftrum  &: 
cognationem,&:  venite  ad  me:&i:cgo  dabo  vobis  omnia  bona 

19  A.egypti,vtcomcdatis  mcduUamterrx.Prxcipectiam  vttoU 
Jant  plauftra  de  tcrra  Acgypti ,  ad  fubueaioncm  paruulorum 
fuorum,coniugum:&  dicito :  Tollite  patrem  vcftrum,&:  pro- 

10  pcratcquantocyus  venicntes,Nec  dimittatis  quicquam  dc 
lupellcaih  vcftra:quiaomncsopcs  Aegvpti,vcftrxerunt :  Fc- 

11  ceruntque  filij  Ifracl  vtcis  mandatum  fucrat.Quibus  dcdit  lo 
fcph  plauftra,  fccundum  Pharaonis  impcrium:&:  cibaria  in  iti 

1Z.13.  nere.Singulis  quoq;  proferri  iuflit  binas  ftolas:Beniamin  ver6 
dcdit  trccentos  argenteos  cu  quinq;  ftolis  optmiis  ,  tatundcm 
pecuni<j  &c  vcftium  mittcns  patri  fuo,addcns  &:  afinos  deccm, 
qui  lubuchercntex  omnibus  duutijs  Acgvpti:&  totidcm  afi- 

M  nasdccem,triticum  m  itincrc,pan<:-fq;  portantcs.DimKit  crga 
fratresfuos,&proficifccntibus  ait^Neirafcaminiinvia.oSi 
alccndcntcs  ex  Aegypto^vencrunt  in  tcrram  Chanaam,adR- 

z6  "emluumIacob,&:nunciaucruntci,diccntcs:  lofcph  filius 
tuus  v.uit:&:ipfc  dominaturinomni  tcrra  Acgvpti.  Quo 

2-7  auditoIaGob,quafi  dc  grauis5no  cuigi!.as,tamcn  no  crcc&t 
eis.Ilh  c  contra  refcrebant  omnc  ordinem  rci.  Cim\q;  vidilfct 


\ 


:  aH 
tJA 

m 

i  ^ 

]  01 

j  k 

■i  m 

'  m 


/- 

rti 

lan 
k 

t 

Vi 


I 


GENESIS  CAP,  XLV.  6Z9 
plaiiftra ,  &:  vniucrfa  qUcT  miferac ,  rcuixit  fpiritus  cius ,  bc  ait: 
Sufhcit  mihi  fi  adliuc  lofcph  fiUus  mcus  viuit:vadam  &:  vide^ 
bo  illumantequammoriar. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

R  AE  F  A  T I  o  N I  s  tnhoc  caput  vkemmplcbit  comin- 
na  Ohirutio  hums  hiflorua  Phtlone  pfijita  in  eo  libro^ 
cfuem  infcriplhde  lofeph.Is  autern fcribitad  hucmodum: 

^ ,  VarijS  iam     certls  perfuafus  ar^umentis ,  atque  experi- 

mentis  a  fe  prudenterfa^ts  Iofeph,paternam  familiam  inteflinis  difi- 
dijSyC^  domejtica  feditione  nequaquam  impugnari\conuerfu6  ad recon- 
altationem.nec  diutius  diuturnam  illam  difimulattonem.c^fui  occuU 
tationem  fuflmcre  valens^fuccubuttdenique  amort^quo  ardcbatfrater- 
no.  Acnefratribt46  propter  veterem  inttmam  obuemret  aliquod  dede- 
cus^  noluit  primA  agnttioni  quenquam  Ae^pttorurn  intercffe.  S cmot 0 
igiturvntuerfo famtilatu.,repenteprofuftSytanquam  efonteyvhertifn  la- 
crymisydextrayVt proptus  acccdercnt,  tnnutt,  nc forte  verba  eius  exati- 
dtri  ab altjs altquomodo  poffcnt.  Tuncftc  eos  allocutus  ej}-:  Rem  longo  Ontio 
tempore  teffam,& obltutoni,vt  vos ptaabatts.mandatam,  nunc  rette/a-  ^    r  'j^ 
turt^folus foles  appelloSratre  quem  in  Aegyptu  vedtdiJltSy  me ipfiim  fran  1  bu s 
prtfentemntipxccerntte.  Egofum  lofeph.  Hactam  tnj}erata  voce  per-  ^rctiuo' 
cu!fs,cr perterritisy  cr  taquam pnigraui  onerCy  vultus  ad tcrram  detj-  nc. 
cicntibi^-Ndltte  trtjlart,  tnquit  lofeph-^obltutonem  omntum  qud  adticr- 
fum  me  patraHisJubenterac  liheraliterpolliceor^nullo  vobts  deprccato- 
re  opws  efl,  Mea  Jjfonte  in  grattam  vos  rcctpto ,  duabus  de  caufis :  ttim 
proptcr  ptetatem  erga  patrem,cuiplurtmt4m  debcoytumpropternattira- 
itter  tnfttam  mihtatqtie  perpettio  in  omnes  exercttam  clementtam  dr 
humanitatem,qtiaomneSypreferttmfangtiine  contunffos  compleffor. 
Meumporro  m  ferabilem  cafum  atque  calamttatem  non  vobis  tmputOy 
fedad  Dctim  refero :  qtn  me  fuorum  benefciorum  dtfjkillimts  temport- 
hus  humano  (^enert  exhtbendorum  ,min!frtim  atque  executorcm  efe 
voltHt:tdvert4m  e(fcMs>  qt^^  octdis  vejhris  cernitis,  credtte,  Tottus  Ae- 
apti  ^ubernatto  miht  e/f  commfffa.Rex  honorcm  mihi  habet  extmium, 
^C^  qtiamtit s  jetate  fenior ,  me  fiium  quafi parentem  veneratur.  Color  & 
obferuornontantum  ah  indigenis  Jcdaplurtmis  etiamgenttbtis,vcl 
proiiincialth!^ ,  vel  Itberts :  omnes  quippc  opus  hahent  mco  fubfidto 
Commcnt.in  Gca.tom.4-  ^  ^  ^  ^ 


6go  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

froptar,  '.  oin.i/n.AigetJttm  cr  aurum^cr  quod his  mmis  < ji ^  Lufninc.v 
iiiSydpudrne  folum  repo?Juntur  difirihuendi  in fingulosyquatum  cmque 
Ad  necejfariu  vitct  vfum  fatis  efi ,  vt  nec  ad  deUcias  fuferfit  quicquam; 
'  '/fecadfamis  remedium ,  atque  etiam  fatietatis  voluptatem,  ^upd  non 
i.iclanterdicofed  vt  intelligatis  yneminem  mortalium  potuijfe  ferud 
tantam  conferre  fwlicitatem  ,  feruo  quidem  in  carcerem  detrufo: 
nam  dr  vinifm  fui  quodam  innocens,  inique  paff^s  calumniam.  Dem 
fllefuit  ^qui  extremam  calamttatem  acmiferiam  in  fummamvertit 
felicttatem ;  qui  foltiseflOmmpDtens.  id  cum  mthi  perfuaftjumtim fit, 
non  eflcurvas  quicquam  timeatis :  deponite  omnem  folicttudinem ,  cy 
quantam  maximam potefiis^captte  ammis  vefiris  Uttttam  atque  volu- 
ptatem.  Nunc  propere  redeundtm  vohis  ejl  ad patrem,  vtavohispo- 
tius  quam  fama  tam  Lttum  de  me  inuento  nuncium  accipiat:Solet  enim 
ftma  velox  ejfe.,atqtie prMirrere. 

Ttim fratres  ccrtattn  collaudahant  lofeph^alto  aliam  cttij  z  niutem 
prxdicantey  clementtam^  caritatemy  ^  prudentiam:pietatem  vero  etus 
omnesyvnooreincivlum  ejferehant  yfelicem  euentum  ad  Deumauclo- 
rcm  referentes  y  ^ prifiinos  c^tis  ferentes  dtqtio  animo,  Nec  minus  ilh 
mirahantur  infignem  eitis  modefitam  ac  patientiam:qtii  neque  feruiens 
mali  vnqttam  locutns  efide fratrthtis  futSytanquam perfidis fut  vendi- 
torthus:neqtte  in  carcerem  detrttfuSyprx  dolore  vlkm fecretum  effutittit: 
neqtie  tam  longo  tempore  tntervinitos  agens ,  vtmiferi  folent ,  fuum 
detexit  infortunitim.  Acnctuncqtiidemy  cum  vel  Eunuchis ,  velRe^i 
fomyiitim  interpretareturyOtcaftonem  ccpertt  apcriendt fuam  ingenutta- 
tem.  Inrmo  ne  tunc  qtiidem  ycum  vtcariam  Regis potefiatcm  accepit, 
vnitjerfe  pKefefft^  JegyptOyqtiicqttam  de  ftiigeneris  nohilttate  indtca- 
titP.vt faltem ignohilitatis  atqtie ohfctiritatis  opimonem  a fe  amoltretttry 
doces  non  vcrnamfe  effe,  fed honefio  dr  cLtro  natum  gcnere.verum  in- 
fdtjs  qtiorundam  domefticortim  ingrandes  ^irumnas  ac  mifcrias  detio- 
luttim.Adhits  latides  accedehat commemoratio  cr  admiratio  ^quttatisy 
^  prtidentidac  dexteritatts  eit^s  in  publtcts  miinerthtis  ohettndts  iConfe- 
rentes  enimeumcum  vulgata  altortim  magtfhatutim  arro^antta  cr 
imperitia ,  mtrahanturoftcntattonts    pomparttm  tn  viro  tam  c(rrcrr:o 
contempttim :  (jr  qtiod altcnus  ah  omm  maleficio  tragico ,  quamuis  "po- 
tuiffet  tpfosmox  inprtma  profemone  agmtos  opprimere  ^aut  ccrtefa-  ^ 
me  peretintthusfrumentttm  non  pr^here  y  adeo  panam  omnem  ah  ipfis 
ahfitnuerity  vttanquamhenede  femeritisdarct  munerayreddttofru 
mentiprctto  quod  attulervit. 

IK 


G  EN  L  S  IS    C  AP.    XLV.  69X 
InUintum  ^orrOypcrfidi.^Mquc  impictAtisfrdtrtim  lof  pu  ^'diratum 
quenddm  fccltts  htuttomncs.vtoptimatcs  Acgypti  lofeph  gnituUrcn- 
tttr fratrum  fuorum  prjifnttam^  quaf  tum primum  vemffent.  Quihjis 
tlU  hojpttaltter  ac  Uheraltter  acceptis,  rem  indtcarunt fio  Regi  propcrc, 
tta  vt  omnia  plena  effent  grattiUtionthtis ,  CT  ptihlica  Utitia:mn  alittr 
faney  quam  ftfeltci  quoptamfrugum  proucntu  prstfns fimcs  in  ahuK'- 
d.iritiam  efflt  commutata.Rc\\cogntto,patrcm  lofcph  adhuc  effe  fiper- 
flitem  y  S'  numcrofam  illt  effc  familtam ,  hortatusef  vt  in  Acgyptttm 
vniuerficommt^arent.vherrintaAegypti  partcm  eis fe  donaturu  polli-^ 
citHs.Moxj,  lofcph  miilta  carpeta  &  pUuftra prcttofts  veftihn^^multoi 
aurOyCr  ar\cnto p'.  ■  '  '  -nr  frumenti  coptS-,    iumenta  ad fuhuecfio- 
nem  vfut  futurayyr  .■   .   .  :tcm  atque  honefttim  datfamulttiumy  vtpa- 
tremfecure  &  commode  ad fe  deducant.HacIenus  ex  PhU one. 


Non  potcrant  rcfpondcrc  fratrcs nimio  timore  pcrtcrriti.  ^ 

I  r  .  illis  maximum  faciebat  tum  confcientia  tanti 

fccleribcontralofephcommiirirtumconteplatiopotentiar  S.T/;'^;/..:  :  > 
lofeph  a  quo  facile  quocunque  vellct  illc  moao,&:  quanto-  ]^l^f^'f^f,, 
lummmmmm  cunque  vellct  fuppIicio,puniri  poflent.  Inges  porro  timor 
rigcntcs ficic  homincs,ac  rtupcntcs,&  taciturnos,&:  quafi  mutos.Cu- 
ius  rei  caufam  huiufmodi  reddit  B.Thomas  ,fane  quam  probabilem  c  . 
Ariftotelis  doarinain  ProbIem.tradita,depromptamj  Timbr,  inquit, 
proucmtex  imaginacione  alicuius  mali  immincntis  ,quod  difficulrcr 
rcpellipotefl.Quodautem  aIiquiddifficulterpolTitrepelIi,proucnit  t>; 
dcbilitate  virtutis;  virtus  autem  quanto  eft  debilior,  tanto  ad  pauciora 
fepotert  extcndcre,  &ideoexipfa  imaginationc  qua^facittimorem, 
fcquitur  quxdam  contraaio  caloris  &  fpiriius ,  &  hinc  rctentio  vocis. 
Sicut  cnun  in  moricntibus  ,  natura  propter  virtutis  dcbilitatem  ad  in- 
tcriorafc  recipit:&  ficut  in  ciuitatibus,cum  ciuesvaldc  timentexrcr- 
num  hoftem,  retrahunt  fe  ab  cxtcrioribus  ,  &  rccurrunt  quantum  pol- 
funtad  interiora,  itain  timcntibus  calor  cum  fpiritibus  adintenora  i^.frciuui 
contrahitur  Hoc  porro  intcrcft  in^er  iratos,&  timentes:  quod  in  iratis  irMorym  ,41  ^ 
propter  calorcm,8^  rubt.litatem  fpirituum,  qui  proucniunt  ex  appeti  - 
tu  vindia5C  ,  intcrius  fit  fpirituum  motus  ab  infcnonbus  ad  fupenora, 
&:  idcAcongrcgantur  fpiritus^  calor  circacor :  ob  idquc  fit,  vt  irati 
reddantur  prompti  &  audaccs ad  inuadendum.  At  vcro  m  timentibijs, 
fniritusaiouencur  a  fuperionbus  ad  infenora  propter  fngiditatcm, 
quac  crafTiorcs  facit  Spiritus.Hxc autem  frigiditas  accidit  ex  imagma- 
nonc  dcfcftus  virtutis;  Quocircain  timentibus  non  multiplicatur  ca- 
lor  &  fpiritus  circa  cor,  fed  magis  a  corde  refugiunt^idcoquc  timcntes 
nonpromptcinuadunt,fu^  '>ia-s  rcfugiunr. 


6ci^  COMMENT.  IN 

Hoc  item differunt  timentes  a  dolcntibus,  quod  dolcntes  in  voccm 
prorumpunt,  cimcntcs  autem  non  cmittunt  vocem,  fed  magis  reddun- 
c«r  iUtnui  turtaciturni.  Cuius  rci  caufam  rcddithanc  Ariftotelcs  in  Problcma- 


a,uum  ^""^  icdlione  27.  Problcmatc  nono :  Quamob  caufam,inquit,cum  &: 
y/iere  /o/eu»/,  mctus  &  dolor,qua?dam  fit  3egritudo,qui  dt)lec,  clamanc:qui  mecuunt, 
tx  Aript.    filcnc: An  qui  dolent  fuum  rctincnt  fpiritum  ?  Is  vero  vniuerfus  erum- 
pens  cum  clamore  emittitur :  Metuentibus  aurcm  corpus  refrigeratur, 
calorqueima  petit^qui  fpiritum mouct.  Quoigiturhic  fc  contulelit, 
ibidemfpiricum  pocilfimum  cxcicabic :  quapropccr  vcnccr  eorum  qui 
mccuunc,  obcrepare  folicus  eft.  Vox  aucem  cft  fpiricus  furfum  verfus 
elatus,parribus  quibufdam,ccu  inftrumcncis conficiendus  &  abfol- 
uendus.Caufa  vero  cur  homines  dolences  fuum  rctincant  fpiricum.cft, 
quodomnesindicisa  nacura  pra^fidiis  cum  affcili  decrimenco  aliquo 
fumus,fincvllacogitatione,nacuralidu(ftu  &  inftinftu  vci  folemus. 
Id  cmque  in  cacceris  omnibus  vidcrecft  animancibus :  zVix  namq;  cor- 
nibus,ali2cdentibus,alisevngulisrepugnanc,  fefequcdefendunc.Acqui 
dolores,vcl  omnes ,  vel  plurimos  calor  adiuuat ,  quem  profefto  is  au- 
gcc,qui  fuum  cohibec:  calefacicenim  caloris  incicabula,  concrafto  in- 
trorfus  calore  pcr  fpiricum  ,  acque  excoquit.  Haftcnus  ex  Ariftoccle. 
Mulciplicacis  icaquc ipiritibus  introrfum  atquc  calorc ,  nccefle  eft ,  vc 
emittantur  per  vocem ,  &:quafi  cxhalcntur :  quapropcer  dolentcs  vix 
concinerc  fe pofTunc  quin  clamenc.  At  vcro  in  cimcntibus  fit  mocus  in- 
terioris  caloris  &  fpirituum  a  cordc  ad  infcriora,vt  didlum  eft.Et  ideo 
timor  aduerfatur  formationi  vocis,  qux  fit  pcr  cmifiTionc  fpirituum  ad 
iuperiora  per  os.Et  hinc  fit,vt  timor  taccntes  faciat:&i  item  vt  corporc 
membrisqi  trementes  rcddat,  vc  difpucac  Ariftocelcs  in  fupradiaa  Se- 
(ftionc,Probl.fcxco  &  feptimo. 

Vers.  I.  ^^'^.^^ P^^icrciicquevobisdurumeflcvidcaturqnodvcndi- 
&  6.  diftis  mc  in  his  regionibus :  pro  falutc  enim  vcftira  mific  mc 

Dcus  ante  vos  in  i£gypcum.  Non  veftro  confilio ,  fcd  Dci 
voluntate  huc  mifllis  fum ,  qui  fccit  me  quafi  patrcm  Pha- 
raonis,  &c  dominum  vniuerfx  domus  eius,ac  principcm  ni 
omni  tcrra  iCgypti. 

X  T  E  N  V  A  T  lofephj^  quoad  cius  fieri  pocefl,peccatum  fra- 
crum  fuorum,vc  cos  prj  nimio  cimorc  confternacos  animis, 
omni  libcret formidine.  lubct  enim  cogitarc  eos,  non  quid 
•pfi  ,  quantiimve  peccauerint;  fcdquantum  inbonumcon- 


ucrtcrit  Deus  ipforum  pcccatum.  Ex  illo  cnim,  lici^t  improbo  coruni 


feruata?  fuifTcnt.  *     *       *  '^^^' 

Variaporrofuerunt  apud  Vctercs  cxciifacionu  gcncra,quibus  inuicc 

vccbantur 


GENESIS  CAP.  XLV.  ^o? 
vtebantiir/i  quid  diiridij,vcl  oftcnfxjvel  cuiulpiam  detnmcnti  aut  ca- 
lamitatis  exoitam  efletjcuius  iam  pxniterct,  &  obliuionem  in  pcrpc- 
tuum  capere  vcllent.Non  enim  mala,qu3P  acciderant,ipfis  afTignabat, 
&  impiitabat,lcd  vel externis  caufis,vcl  fupcrioribus  principiis ,  a  qui- 
bus  res  mortalium  arcano  confilio  ditponerentur ,  &  ad  fines,  incogi- 
tatos  homiiii  dellinarentur.  Ab  Homero  inducitur  Priamus  fedensin 
moembusvrbisTroix,  6cadfe  vocansHelcnam,  atquceam  appellans  ^'^j^^^* 
caram  fibi  filiam:calamitatcm  vero  belli  Troiani,atque  imminens  cxi- 
tium  vrbis  Sc  impcri j  fui,no  imputans  illi,  fed fatis  &  Diis.  Hsec  cnim 
verba  illum  cum  Helcna  loqui  facit: 

NecjHC ctitm  tc diua malornm 
yltjucrim  '.fupcrUfatisfors  iFlafetic^A 
Detita  erat  nofh<ty& Tcncris  lacrymabilc  btllHrn. 
Apud  Grxcos  antiquitus  proucrbij  loco  crat  \  Ate  Homerica:  quam 
iUe  Deam  facit,noxas,&  turbas,&  dilTidia.aliaq;  mala  inferente  atquc 
immifcentem  rcbus  mortalium,eamquedicitpcracribusefl'c  oculis,ac 
praruelocibus  pedibus ,  infuperabili  robore ,  inimicam  , cxitialcmquc 
mortalib us.  Cum  igitur  intcr  amicos  vel  fanguine  iunaos  mali  quid- 
piafu  excitatum  erat,quod  lanarc  ac  tollcre  vellenr,  ad  iftam  Homeri- 
cam  Atem  refercbant,diccntes,non  illorum  hominum  confilio,  &  vo- 
luntatc  id  accidifle.fcd  Ates  malignitate  contigiiTc. 

lofeph  igitur,  vir  fcilicct  pius,&  rcs  mortalium  plerumquc  quidcm 
occulto,femper  autem  iufto,rea6que  Dei  iudicio  &:  confilio  difponi. 
adimmarari,&  geri  probc  intelligens ,  quod  a  fratribus  luis  contra  fc 
aaum  fuerat,arcano  Dei  c5filio  imputat:qui  magna  facpe  mala  m  lon- 
Pc  maiora bona  pro  infinira  fuabonitate,&  fapientia,potentiaque  mu- 
fare  folet  Hoc  cnim  proprium  e(l  diuma:  bonitatis  &  lapientiar,vt  ipfis 
ctiam  malis  bcnc  vtatur,  conucrtcndo  ca  ad  reaitudincm  alicuius  or- 
d  nis  •  no  cnim  poccft  hominum  confiho  aHquo,vel  potentia  impcdiri 
diuina  prou!dctia,fed  qualitcrcunq;  homo  pcr  malum  recedere  a  Deo 
conctur,rurfus  per  alium  ordincm  nccefrario  ad  cum  rclabitur.Scitum  ^^^^^^^ 
cnim  valdc  eft  mcrit6q;  celebratum  quod  egregi^  dodus  &  difertus  t.jfenttt,. 
Roecius  lib  4.de  Confolationc  Philolophica,fub  fine  fextx  Prol?  fcri-  e^cuau 

ptum  "l!q  't  hifcc  vcrbis :  Sola  cft  diuina  ^^^^^-^^^^Z:^  ^'^^^- 
funt,cum  cis  compctentcr  vtendo,  alicumsbomclicit  cfFcaum.Ordo 
cnim  quida cunaa  compleaitur :  vt  quod  ab  art^gnata  ordinis  rat.one 
d,fcefrcrit,hoc  idcm,licct  in  alium,tamen  )n  ordinc  rclabatur :  nequid 
inrcanoprouidentixliceattcmcritati.  Naturarum  quippe  omnium 
On.ritor  Deus,  ad  bonum  dirigens,  cun^a  difpomt :  dumque  ea quar 
protulit  in  fimilitudinc  rctinere  feftinat ,  malum  omne  de  rei  publicat 
Fux  termi ms,per  fatalis  fcriem  necefTuatis  climi nat.  Quo  fit,  vt  qu^  m 
tcrrisredundare  creduntur,fi  difponentcm  prouidcntiam  fpeaes,n.h,l 
vrauammalie(recomperias.SicBoctius.  •   .  ;  • 

.    \uper  iHis  autem  scthW^§B^fccit  me  ^uafpatrem  Tharao.ts.o- dom^ 

\umLuerf.domu4CtH^.&pnna^^^^ 

s  s  s  s  ? 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


Caieranus :  V  oiiiiL ,  inquit,  Rcx  Pharao  ,  vt  lolcph ,  quali  ciiec  pater 
iplius,cura  haberet  domus  &:  regni  iiii.  Itaque  loleph  rclariuc  adPha- 
raoncmjfungebaturofficio  paterno;relatiuc  autem  ad  familiam  &  do- 
mum  Pharaonis,  fungebaturofficio  domini  rrclatiucautcm  ad  tcrraui 
Aegypti  fiingcbarur  officio  Principis.Et  hoc  ipfum  ab  initio  eoftitue- 
rat  &  decrcuerat  Pharao,cum  primum  exaltauit  lofeph:  dixit  enim  ei, 
vt  fupra  Gen.41  .fcriptu  c(t :  Th  eris  fuper  dorniirn  mc^niyfy  ad  tui  oris  im- 
ptrinm  CHnthf^ popn!ff.f  ohediet-.eccc  conflituite  fuper  vniuerftm  terra  uiegy 
ptivno tatum  rcgni fjlio,te p7\ecedam.Ex  fupradi6tis  porro  verbislofcpli, 
quib.dixic fe eflc  velut  patrem  Ph jraonis, quidam  conie(5i:ura faciunt, 
Pharaonem  fuilfc  tunc  adolefcente,cui  Iofeph,vir  nempc  humanaru  & 
diuinarum  rerum  confultiffimus,  tanquam  pater  acceiTerit^a  quo  benc 
adminiftrandi  regni  formulam  accipcret ,  &  cuius  prudentia  in  dubiis 
&  arduis  rcbus  regeretur.Magnis  namque  principibus,ob  a?tatem  c6- 
filio&:  prudentiaminimc  pollcntibus  mos  fuit  apud  veteres  viros  ad- 
iungere  fcientia  reru  humanarum  prasftantilTimos;  qui  Principibus  bc- 
ne  viuendi,  &  diccndi,&  agcndi  magiftri,  &:  quafi  patrcs  e{fent.  Apud 
Homerum  legimus  Achilli  datum  clTe  Phccnicem:  Agamcmnoni,fuif- 
fe  VIy(fem,Ncftorem,&  Chalcantem;Dario  Zopyrum:  Ep.^mir.ondr 
Lyfia:PIatonem  Dioni:  Ariftotcle  Alexadro :  Zenoncm  Antigono:Se- 
necam  Neroni.Quanqua  iWud.^uafi patrem  Pharaonis  :  no  tam  ad  tenc- 
ritudinem,atque  infirmitatem  atatis  Pharaonis,  quam  ad  excelletiam 
prudentiar  &:fapietia!lofcph  referri  debet :  propterquam  Pharaoeum 
quafi  patrem  reuerebatur  &  obfcruabat^eiufque  confiliis  lubens  regc- 
batur,monitifq;  eius  &:  documetis,  no  fccus  ac  paternis  prxccptis  ob- 
temperabat.Nimirum  fortunati  Principes,  quibus  probos  ac  prudetcs 
haberc  confiliarios,  &:  quafi  vitae,  &  fui ,  aliorumque  regiminis  maai- 
(iros  concingir,&:  quorum  ipfi  fcntentias  libetcr  audiunt,&:  fcquuntur 

YfcRs.  16.  gauifus  eft  Pharao ,  atquc  omnis  familia  eius. 

R  E  D 1 B  I  L  E  eft  ,  duas  ob  caufas  Pharaonem  vehemcnrcr  4 
e(fcgauifum:tumqu6dvaldcamabat  lofeph  tam  proptcr  ^ 
eximias  virtutes  eius,  &:  naturales ,  &  morales ,  &:  fuperna- 

 turalcs,quam  propter  fumma  cius  in  vniuerfam  Acgyptum 

mcrua :  tum  quod  audiens,fratre^  lofeph  cire  viros  ingcnuos,  &:  daro 
genere  natos ,  &:  multis  animi  atque  corporis  virtutibus  infigncs,  oau- 
dcbat  delecam  eft^e  notam  ignobiiitatis  atque obfcuritatis lofeph,  quse 
.in  ^.ud,um  gloriam  eius  nonnihil  apud  Aeoyptios  infufcabat.  An  vcro  Paudium 
^/fSl  ^'gyP'^^'""^  >  pracfcrtuii  vero  magnatum  &  aulicorum  Regis ,  fuerit 
trum  lo/eph,  vcrum  ac  finccrum ,  an  fucatum^:  fimulatum,  quofcilicct  gaudenti 
r^ent  yer^m,  Rcgi  fimiliter  8d  ipfi  gaudchtcs  gratificarentur ,  inccrtum  eft  merito-. 
.njr.nMu.  quc in dubium  vcrti poffct.  Nam  ficx  co,  quod  fieri  plurimum  folct 
jn  aulis  Princjpam,faccrc  iudicium  velimus  dc  gaudio  iftorum  Aeay. 
ptiorum,  non  tcmerc  credi  poflec,illos  non  cx  animo,  fcd  fia^^aduTa- 

torum 


GENES  IS    C  AP.  XLV. 
torum  morc^qui  nunquam  apud  Principcs  defunt )  vulcu  magis  &  in 
fpccicm  gauclium  practuliffc,quam  conccpifle  ,  ac  geiriile  animo.  Mos 
cnim  cft  Aulicorum,alios  inuidere  aliis,fed  iis  maximc ,  qui  ex  humili 
-  '  icione  adakilTimum  honoris  gradum  quafi  rcpcntc  prouchuncur: 
.  iirorum  cnim  hominum  vel  rcpcntina ,  vel  nimis  t-eltinata  ad  ho- 
nores  proucsitio  femper  inuidiofa  atque  odiofa  fuit.  Si  tales  fucre  pro- 
^  ^res  Acgvpcicrgalofeph,verifimilecrt,cos  non  ferio &  fincerc,atquc 
cx  fuofenlu  lartatos  clVe,  fcd  induiffc  vultu  laetitiam  ,  vc  rcgi  placercnt. 
Rlt  cmm  adulator  propJ  vt  fpeculum,quod  omnium  in  fe  colorum  at- 
quc  formarum  imagincs  accipit :  adulator  itidem  corum  quibu'cum 
viuit,artcelus  omnes  in  fcipfc  fimulat,&  c^uafi  cflrigiat,gaudens,dolcns, 
u afcens,metuens,denique  ad  omnia  fefe  componens  6c  transformans, 
vci  atfed>um  viderit,cui  adulari  in  omnibus  inflicuit. 

Mihi  tamen  fimilius  vcro  fic,gaudium  illud  Acgyptiorum  fynccrum 
3c  verum  fuiflfe  :  atque  hoc  cffe  pcrmagnum  argumentum  atque  tctU- 
monium  praeftantillimz  virtutis  &  humanitatis ,  &  fuauitatis  morum, 
dextcricacis  in  agendoA'  modcftix  in  adminiftrando  impcrio  ipfius 
lofcph  :  quod  homo  alicnigcna ,  &:  vc  pucabacur ,  fcruilis  condicionis, 
fubito  ad  fummam  poccnciam    gloi  iam  ,  l^cundum  regcm,  clacus, 
omnibus  camen  proceribus  Aegvpci ,  omnibiifquc  aulicis  cariffimus 
effet.  Quis  cnim  ncfciat,quam  inteftino  odio  inter  fc  dirtideant  aulici, 
&  quantoperc  intcr  fe  clam  inuideant,&:  odcrinci  ccrcacimque  concen- 
danc  primum  obtincrcapud  Prhicipem  bcneuolcntiat  gracia?que  lo- 
cumr  Thrafo  illcTercncianus,  cum  fingularcm  crgafc  Regis  bencuo-  Terent,u4 
lentiam  &  gratiam  iaaabundus  prxdicalVec,  mox  de  aulicis  fubdic:  T.unuch. 
Ifinidere  omnesmihi :  mordere  cUnculu?n. 
6  Magnar  profcao  virtucis  &:  fclicicacis  cft,vt  cum  omnes  honorc  ac  po- 
tcciafupcres,ommbustamen  nihilominusiucundus  <?ccharus  fis.Qui- 
busautcmartibusfoleanc  iftiufmodi  homincs  aliorum  fuorumriua- 
lium&quaficompctitorum  non  folum  inuidiam  acquc  odium  dccli- 
nare,fcd  eciam  beneuolenciam  &  graciam  demcrcri ,  paucis  vcrbis 
docuit  Simon  illc  Tcrentianusin  pcrfona  fui  Pamphili,  hxc  de  eo  di-  ^ndru 

I  c  vita  iratyfacile  omnes  perferre,  acpati 
Cum  €\uihni  erat^cumque  vna  hisfe  dedere: 
'  '    '   '  l.is^adHerfiPfnemini: 

is  fc  altis.  Itavtfacillime 
ine tnutdta  laudem  inuenias,(y  amicospares. 
\  i  uunc  iocum  crcdibile  cft  vicam  fuam  infticuiffc  lofeph  ,  vt  Acgy- 
;,i,s,cuiufcunqucc(rcntconditionis,bcn^evolendo,bcncquc,quoad 
noirct,faciendo,&  fauendo^gratiflfimus  eflfct  omnibus,idcoquc &  gau. 
d,um  eius  verc  gaudcrcnt,&  laetifTimo  fratrum  cius  adiiencu  ctiam  ipfi 
vchcmcntcrlaftarcMnur. 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Ego  dabo  vobis  omnia  bona  i£gypti.  Verju  dccimoo^auo. 
Etpaulo  injra  Verfn  vigcfmo.   Omnes  opcs 
-/Egypti  veftrar  erunr. 

O  N  fuit  haec  promiflTio  Pharaonis,vituperandaj  prodigali 
tatis, fed  perfeila?  ac  fummc  laudanda?  liberalitatis.  lllud 
enim  cnmpnmis  obfcruandum  eft  in  liberahtate ,  vt  bcnc- 
ficia  potillimum  in  eos  qui  digni  funt ,  &  dc  nobis  bcnc- 


mcriti  ,conf  rantur.  Qu» s  autem  beneficentia  Pharaonis  digniorin 
Aegypto  erat,qu.im  lolcph?  Auc  quis  melius  de  Rcge,&  regione  vni- 
uerlaquc  gente  illa  mentus  fuerat?  Dederat  ^gy ptiis  no  opcm  catum, 
fed  confihu.m  quo  feptennem famem  depellcrent :  foretque  Aegypcus 
fola  frugibus  abundans,cetcnTque  gentibus  fame  laborantibus,ac  mi- 
fcrc  pereuntibus,qiiafi  horreum  cocius  Orientis,quo  fcilicet  cx  vicinis 
rcgnis  fnimcntatum  veniebant  plurimi.  Adiice,qu6d  fingulari  proui- 
dentia  Ioieph,fifcus  regis  maiorcm  in  modum  auilus  fuerat ;  omnifqi 
cerra  Aegypti  pofTcirioni  regis  atque  dominationi,ipfis  etiam  volenti- 
bus  aclubcntibus  i€gyptiis,fubie(Safuerat  Ha:c  omniaprudeter  cum 
animo  fuo  repurans ,  atquc  acllimans  Pharao ,  non  folum  in  lofeph  cot 
rantorumque  bonorum  aucSorem  liberalis  elfe  voluit,fed  in  patrem  & 
fratres  eius,omnemque  familia,  liberalitatis  luar  fontcs  dcriuari  opor- 
cere  iudicauitrindignu.n.cenfebat  vt  fame laboret  qui  a  fame  liberauc- 
rant  Aegyptum  :  neque  honeftu  effcjVt  famelici,more  aliarum  gctium 
in  Acgyptum  vcnircnt  frumentatum ;  qui  aliis  gentibus,  vt  eo  frumeci 
cmendi  caufavenirent,per  lofeph  pr(^iiitcrant:nec]ueferendum  cffcvt 
illi  bonis  Aegyptiis frui  non  poflent,qui  eorum  bonoru  caufa  fuilTcnt. 
xnm.       Eft  opinio  Hebra^orum,quam  in  hoc  loco  Ly ranus,&  Thollatus  rc- 
'iMus.  ferunt,Pharaone  dicente  verba  Wb.Omnes  opcs  ^egypti  vcjhd  erunt,  in- 
fciente,  fed  a  Spiritu  fanao  motu prophetaflc  fpoliation-  m  bcnoruni 
Acgypti,qua  poft  ducetos  &  quindecim  annos  faauri  erat  Hebr«i,cu 
ex  Acgypto,duce  Moyfcdifcefl^erunt^ficut  in  lib.  Fxod.cap. i  i.fcriptu 
cft.  Pharao  itaque  dices  illa  vcrba,fignificare  volcbat,cognatos  lofepb 
omnium  bonoru  Aegypti  fore  participes.ac  Spiritus  fandus ,  qui  eum 
ad  talia  verba  dicenda  mouebat,fignificarc  vokbat,  futuram  pofl  duo 
lecula  bonoru  Aegypti  fpoliationc  pcr  Hebrseos^quos  feruitutc  Acpy- 
ptiaca  Iiberatun  s  trat,ficnt  ipic  prai^dixerac  Abrahx  Gencf.  i  k  Dfdu 
igitur  illud  Pharaonis  prophccicum  fuit,  ipfe  c.mcn  propheta  u6  fuit 

quia  non  incelltgcbat  verba  qiiaf  dicebat  rccumlum  ifta ficn.ficatioiic' 
Qucmadmodu  Caiphas,vt  efl  apud  lohan.ca.  i  i.dicens  vcrba  illa-£x- 
peuu  vt  vntis  mortatur  homopro pcfulo.c^  non  totagens pereat  prophetafl-c 
ilicitur,qu)a  Chriflus  monturu.etatproredcmptionc  &  falutehuma- 
nigcner.s,qu,a  tamen  ipfe  nequc  hoe  intcndebat,nequc  intelliPcbat 
non  proptcrea  verc  potelt  dici  propheta.  Et  h^c  quidcm  pro  A  opi! 
n.one  Hebra.oru  difta  fint.(^a  tamen  non  .mmenro  cofutac  Tholta- 
tns.  Bonacnimilla,  quasab  Aegypta  reccdcnte.  Hebr^i  abHulerunt 

Aegy 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.     X  L  V.  69J 

Aegyptns  nec  to5>  ncc  tata  fucre,vt  vcrc  A\c\ polTct^abftulilTc  eos  om- 
nes  opcs,  &  onmia  bona  Aegypti.  SiquideniHebrxi  nonhabitabant 
rparse  pcr  vniucrfatn  Ae(;yptum  ,  fc(i  habitabant  tantiim  feparatim  in 
tcrra  quadam  ,  qux  vocabatur  GelTcn ,  &:ib  Acgyptiis  qui mixti  cum 
Hebrxis  inibi  quoque  jubitabant,  bona  illa  conuiioJato  accepcrunt, 
nonautem  abahis  Aegyptiis  ,  nifi  fortcab  iisqui  in  vicino  <Scproxi- 

mo  erant.  . 
7     Superillisautem  verbis:  G^ib^i^ dedit  lofefh  fiaHftra  &  cih^rUiniti'  ^'»*^ronym. 
«frf.Vcrfu'2i.noncft  filentio Jnuoluendum  B.flicronymivtile  quod- 
dam  annotamentum.  Sic  enim  fcribit  m  Traditionibus  in  Genefim 
fuper  hunc  locum;  Vcrbum  Hcbrajum  z.cday  quod  hic  omnes  orc  con- 
fono  i»*»'ri*/*er,ideft,cibaria  ,vclfitar(?iainierpretatifuntiinPfaltcrio  ^J"" 
quoquelubctur.Vbienimnoftrilegunt  rtduam  eini  bcriediccns  bcrjc- 
dtcam  ,  hcct  in  plcrifque  codicibus  pro  vidnahoc  eft,  pro  Grncca  voce 
jf  e^'  nonnulIilegant3^'e?»».in  Hebrzo  eft  z.eday\(^t(iyCibariiieii^bmedi' 
censhenedtcam,  Porro  ^"'e^  venationem  magis  poteft  fonare,  quam  fru- 
ges.  Tametfi  moris  fit  Aegyptiorum,^>;'e^  etiam  far  vocare ,  quod  nuc 
ctiam  corrupto  vocabulo  Aegypti j  nucupant  athera.  Sic  B.  Hicrony. 

Dimiiit  crgo  fratres  liios:  &  proficifccntibiis  ait: 
Nc  irafcamini  in  via. 
Vaer  I  tvr,  cur  lofeph hocfolumabcuntibusfiatribus  ^^^^ 
prarceptum  dcderit.  Thomas  Anghcus  huiufmodi  reddit 
rationem.DixithocIofeph  fratribus  probcfciens,vitium 
iste— s*-«'hocrixandi&  ahercandi  difficultcr  in  via ab  hisquifaciut 
itcr  vitari  poffe.Concitatio  enim  corporalis  motus.&  laintudo  ac  mo - 
leftiacorporiscx  itincrc  ,  &  communis  libcrtas  atquc  garruhtas  iter 
facicntiumdant  farpc  occafionem  inuiccm  altercandi  &  nxandi.  Sic 
illc  Vcrum  multo  credibihus  eft  >  multoque  couenicntius  &  grauitati 
ac  prudentix  lofcph  ,  &  ingeniis  ac  moribus  fratrum  cius  ,  id quod  a 
multis  &  arauibu5virisproditueft.Nimirumpr?uidebatIolcph.quod 
mdubic  futurum  crat,vt  fratres  eius  in  reditu  contenderent  interfe ,  & 
altercarcmurfupervcnditionc  fua,quisipforum  magis  minufTC  cu 

pabihs  fuiffct,  &  idcirco  magis  mmufvctimere  fibidebereta  lolcph. 
Fnimucrohocpkriq-,  ingeniolunt,  vtreacfaaorumg.oriam,quiiq; 
ad  fe  traherc  ,  fibiquc  vindicare  ftudcatifi  quid  contra  pcrpcram,vcl 
crrorcvcl  ftultitiaadmiffum  eft  ,  id  quifquc  amoliri  a  fc,atque  in  ahos 
transfcrrcconctur.  ErantfratrcylQfcph,quatum  ad  cius  vendmoncm, 
non  in  cadcm  omncs  caufa  :  quapropter  vt  fibi  quifquc  bcnc  vcl  malc 
conrciuserat,itavcirpem,vdmctumammoconcipicbat  EtRuben 
quidcm  exrra  omnem  crat  noxam,  quippe  qui  pcrpctuus  fucrat  falutis 
lofcph  defcnfor,  ^  necis  cius  diffualor  ac  dctcftator  ludas  vcro,  cuius 
pcrma^maeratapud  ceterp.  fratres  auftoritas ,  vt  lofeph  ab  intcntu 
Erct,vcnd;tioncm  eius,quafi  miaas  m.lu  pcrfuafit  fratnbus.  Cc 
tcri  fratrcs,vno  omncs  cakulo  mortem  lof^ph  dccrcucrant :  quocirca 
Comment.in  Gcn.Tom.4.  ^  ^  ^  ^ 


Thomai  An 
ui. 


tjpS  C  O  M  M  E  N  T.    l  N 

pciori  erant  conditionc,maioriq-,  in  mctu.  Hoc  igitur  ctim  prudentiC-  | 
fimum  virum  lofeph  mimmc  lateret,  vt  rixarum  ac  iurgiorum  qua:  in-  ^ 
ter  fratres  cxcitari  potcrant,  caufam  omnem  praf cidcret ,  fapienter  ,  & 
amanter,&falubriter  ,abcuntescohortatus  eft ad vitandas  in  rcditu 
rixas  &  altcrcationes ,  colendamquc  manfuetudinem  ,  &  m iituam  bc- 
ncuolcntiam. 

Chijfoft,      Hoc  autem  quod  diximus  non  obfcurc  fignificauit  etiam  Chryfoft.  ,  jo 

hom.64.in  Gcncf.harc  ipfa  vcrba  pexpendens.  Ne  iraframmt  m  viaW- 
de,inquit,  prxchram  mentem  Iofcph,&:  fanflilTimos  eius  mores :  non 
fokim  ipfe  rcmifit  iram,&  iniuriam  fratribus,  &  a  criminibus  eos  hbe- 
rauit:fcd  &  ipfos  admonuit,  nc  irafccrcntur  in  via,nec  de  his  qua?  fecc- 
rant,inter  fe  contendercnt.  Nam  cum  fteterunt ante  lofeph,  dixerunt: 
Mtrito  hxcpatirmr,  (jHiApeccaitimti^  irtfratrem  noftruTn  .•  Et  Rubcn  dice- 
bat  ilhs  :  NHnquidnon  dixivobisyNolitefeccare  in puerftrrfyCr  non  audtftit 
me  fMultoigiturmag^s  vcrifimileerat  quod  in  via  intcrfc  altcrcaturi 
&  rixaturi  edent:propterea  reprimens  corum  iram  ,  mutuamquc  con- 
tencionem,  dixit  eis,  Ne  irajcamtniin  via  :  fed  cogitate, quod  cgo  cri- 
men  veflrum,non  pro  criminc  vindicauerim,fcd  gratuito  condonauc- 
rim.vos  itidcm  decct  fuper  eo  non  intcr  vos  rixari ,  fed  mucua  vos  be- 
ncuolentia  complefti.  Quis  pro  dignitatc  admirari  queat  huius  viri  ' 
vjrfutem,qui  noux  legis  philofophiam ,  tanto  ante  &  pcrfedle  cogno- 

Matth.s.  uit,&  cumulate  adimpleuit.^^Nam  quod  Chriftus  docuit  difcipulos.Di- 
ligiteinimicos  veftros  :hoc  ipfum  lofeph,  &:  multo  amplius  fecic.  Non 
cnim  folum  tantam  declarauit  charitatcm  crga  eos  qui  fe  occiderc  vo-  '-^ 
luerunf,fed  omnia  fccit ,  vt  dcmonftraret  eis  quod  nihil  in  fe  peccauc-  i 
rant.  Non  vos ,  inquit  ha?c  mihi  feciftis ,  fed  Dei  crga  me  prouidcntia 
ha:c  fieri  difpofuit ,  vt  mihi  fomniorum  mcorum  euentus  cocederetur. 
O  fapientia?exceIIentiam!0  magnitudinem  bcncuoIentia:!6  dileftio- 

Ruptrtm,  £)^|  hrgitatem!  Sic  Chryfoftomus.  Idem.  fed  breuibus, Rupertus: 
Ne,inquit,irafcamini,aut  rixemini,  ne  dum  alius  alio  iuftior ,  vcl  inno- 
centiorviderivultj&afeinaliumcrimen  depcllcrc  contcndit ,  inui- 
cem  prouocetis,&:  contra  inuiccm  diuidamini.Sic  illc. 

Vkrs.  18.  Ciimquc  vidifTet  plauftra,  &:  vniucrfa  qux  mifcrat  lofcph,  rc- 
uixitfpiritus  cius:&:ait,Sufficit mihi,  fi adhuclofcph  fil 
mcus  viuit:vadam,&:  videboillum  antcquam  morKi 


111  ^ 


Cr  IPTVR  Ahoclocoait,acccptonunciodefiliofuo  To 
feph  ,  non  folutn  viucnte ,  vcrum  ctiam  quodammodo 
gnantc  in  Aegypto,tanto  lacob  eflc  gaudio  completum,  vt 
quafi  ex  mortuo  renocatus  eftc  viderctur  ad  vitam.  Antca 
enim  prar  mocrons  &  doloris  migmtudine,tanquam  morruus  videba- 
tur;po{teavcr6inlocum  mocroris  lartitia  ctiam  maiorc  fucccdcnte, 
vi/uscftrcuixifreipintuseius.  Hanccgoin  lacob  mutationcm  animi 
minime  mironpotiiis ,  cum  tato  &  tam  rcf  cntino gaudio  con  pletum, 


tii 


12 


non 


c:,  E  N  L  S  1  S   C  A  P.    X  l  V, 


1 1 


noa  .tnricu.atqiie  animam  cxrpiiaire.  Etcnimiii  Romanis 

Annalibus  lcriptum  legimus,  quo  temporc  Canncnfis  catdcs  Romani  ' 
cxercitus  ab  Annibale  faaacft,  anummatrem  ,  nuncio  dc  morte  filij 
allato.luau  atque  moerorc  affedbm  cfle.Scd  is  mincius  vcrus  no  fuit: 
&  filius  eius ,  non  diu  poft  cxca  pugna  in  vrbcm  rcdiit.  Qap  repentc 
vifo  matcr.copia  atque  tutba,  &  (vt  Gellianis  verbis  vtar)  quah  ruina 
incidcntisinopinati  gaudij  opprcfla.exanimacaquccft. 
^°     S.Cliryfoftomuspro  eo  quod  nos  legimus.  Reuixit  fpiritus eim .  'lU  Centf.jy- 
citat  hunc  locum  .•  Rtexcttatns  eftfenex  decrcpitus,  terram  jpeaaus.  Et  fic 
interprctatur :  Quid  eft,  Reexcitatus  efi}  ficut  ignis  in  luccrna ,  quando 
dcficit  olci  alimonia ,  &  iam  extinguituri  fi  parum  quis  olci  infuderit, 
rcpcnce  quod  extingui  putabatur,  clariorem  cmittit  luccm :  ita  &  fc- 
ncx  ille  prae  trifhtia  cxtmgui  videbatur:8ic  cnim  de  co  dixit  Scriptura: 
Noluitconfilationejn  accifere  dicens  .Defcendamlugensin  infernu/n.  Vbi 
aucem  cognouic  quod  viueret ,  &  quod dominaretur  in  tota  Aegypto, 
&  vidit  plaurtra  ,quafi  rcaccenfuseft,&  iuucnisex  fcne  fadus  clt.  Dc- 
pofuic  mceroris  ncbulas.difpuUt  cogitationum  tcmpcftatem,&  in  ma- 
cna  tranquill.tace  conft.tutus  cft.  Hic  autem  omnia  eo  deftmabat ac 
difpenfabat  Deus  vt  luftus  laborum  luorum  conlolationcm  acc.pcrct, 
&  particep.  ficret fcel.citatis  fili j  fui :  & practcreaTt  fomn.um  nnplere- 
turillud,quodipfeintcrprctatusd.xcrat:A^«»^«.^t'f'«^ww'^«,e^^«rf- 
terttta.&f>atrestu,,-t  tadoreTnus  tcmxcChryioaomus. 

Aud.amus  ct.am  fupcr  hoc  iplo  loco  Genefis  breu.ter  .ta  difle- 
rentemRupertum:Cumeft  nunciatum  lacob  ,  fihume.us  loleph  vi-  ^  „,^„„j,„ 
uerc  ,  &c  do.mnari  in  omni  tcrra  Aegypti;  fubd.t  Scriptura ,  eum  qua-  „^ 
fide  grauifomnoeuig.lantcm.noncredid.fl-etah  nu.K.o.  Quomodo 
autcmtamxrei  paternuncium  acciperet ,  ait  Rupertus ,  compend.o 
Scriptura  pulchrc  fic  cxpreir.t,  vt  nuUo  verborum  circuitu  mehus  ex- 
phcari  potucrit,6L*i-'y^^^^n«m.inq..it,/o;««o  eutgtUns.Qu^hs  cn.m 
Sftat ,  qu.  dc  grauifomno  rcpcnti  exc.tatus ,  euig.iat  >  Atton.tus  vc.- 
auc,&  ftup.dusadi.'.telligcndum,velad  rclpondcndum ,fcgms& he- 
bes ,  pr* niortuis  fenfibus.  Vnde  prot.nus  cum  necdum  crcdent,  refcr- 
rcnt  omnem  ord.nem  re, .  &  Ulc  v.d.fl-et  plauftra,&  vn.uerfa  qu*  m.fc- 
«t  eadcm  propr.etace  v tens  Scriptura duit  de  eo ,  Reu.x.t  fptrttus e.us; 
Zcd  .  D.fccrncndi  facultatcm  rccepit,vt  mult.tud.ncm gaud.orum 
Lrum  capere  poirct,&  rationcm  habere  cum  e.s  fc,ret:quorum  nem- 
p.  re^ent.Ls  aducntus ,  imparatum,  n.hilquc  tale op.nantem,  magna 

*   t.t  •  Et  cef[au.t  cor  luJ.  ScUcct  l  natural,  motu  fuo.  Verbum  emm 
HVbrxum       non  plcne  notum  eft Hcbrais :  ex  varns  tamcn  bomfq; 

-  AK^£,ficarcvidetur,demquodcelfarc&qu,elccre.Dequo 
Rl?,  rb;  &  m  cLencar.is  Habacuc  pr,mo,vb.  hunc  locu  citat,  K^t. 
r    h^t  oi"cmporcquo  v.u,thomo,pulfat  corcius  .nmcd.o  '"""• 

;;ttaqtnS;rc^ 


t 

Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC^ 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


oo 


C  O  M  M  E  N  T.    I N 


eius  &non  pulfabat ,  quia  cerritus  conturbatufquc  erat ,  vndc  infcrius 
dicitur,fpiritum  eius  reuixifrc.  Sic  ifte  Rabbinus,referente  Oleaftro. 
Paraphrafis  Clialdaicaprortf«/>/>y^m>«/f/;/r,  fic  habet  ad  verbum:  i  > 
iTehr^orunt   Q^ignit  SpinvHs fanclns fuper Incoh patrem  ipforkm.Woc  exponentes  He- 
Cnmmentum.  brjEijtradunt  cx  eotcporc,quoIacob  trirtari&:dolerc  cocpit  dc  amif- 
fo  lofcphjvfque  ad  hoc  lempus  quo  nuncium  accepit  de  vica  & potcn- 
tia eius ,  non  fuifTc  eum  afflacum  Spiritu  prophetico.   Cuius rei  hanc 
rcddunt  caufam:qu6d  Spiritus fandus  non  manet  in  hominibus  trifti- 
bus,&:  dolcntibus ,  &  ignauisiignauum namq;  reddit  triftitia  &  dolor: 
fcd  in  alacribus&  ftrenuis5&  expeditis.  Vndevulgoapudillos  hxc  eft 
iadlata  fcntentia:  Spiritus  fanitus  nonquiefcit  nifi  fupcr  hominem 
alacrem.  Atquc  ob  hanc  caufam  videre  cft ,  omnes  fermc  prophctas 
fuiflcpotiusiuuenes,quamfenes:qu6diuucncs  promptiorcs  fint  & 
alacriores  ad  res  peragendas :  fenes  vero  plcrumquc  cundlabundi  & 
tardi,&  pi^ri  funt.  Exciperc  tamcn  oportct  Moy fem,  &  Aaron,  qui  in 
fcncdute (ua,  fupergrefli  iam  oclogefimum  annum ,  diuino  fpiricu  ex- 
cellenter  prxditi  funt:Verum  hoc  fingularc  quid  fuit,&  quafi  miraculo 
aflignandum.Quoniam  igitur  lacob  fupra  modum  triftabatur  de  amif- 
fione  lofephjideoper  illudtempus  defijt  in  illo  Spiritus  pro- 
phetici  operatio :  ea  ver6  redi jr,  cum  lacob,  audito,  lofeph 
viuere  &  dominari,maximo  gaudio  complctus  eft.Sic 
ifti  Hcbrji^quibus  folemneeft  mira  dicere  finc  vlla 
rationc  &  probationc,&  fabulofis  com- 
mentis  mirandum  in  mo- 
dum  deledari. 


BENE- 


BENEDICTI 

PERERII  COM^ 

M  E  N  T  A  R  I  A 

I  N    C  A  P  V  T 

.  '  n       //  G  £  ^  /  .U      V     V  i-;  -V       .  • 
G  £  -V  E  i 

A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 

jMoh^tdor.tto  frth/ofnltoque  Deo,profafcitur  m  Jegyptum.-quo.vfii 
cum  tpfo  tntr.tueriint  mmero fcxagtnta  fptem.^  Ftt  Uttfimus  la- 
cob  &  lofeph  tn  terra  Geffen  occurfus  :prxmonetejue  lofcphfratres 
fuos.vtfe  nonaium  ntfipasfor.tlemcolerc.irtcm,apttd Pharaonem 
profiteantur. 

R  o  F  F.  c  T  v's  QXE  Ifracl  cum  omnibus  i 
qux  habcbat,  vcnitad  Puteum  iurameti: 
&:  madatis  ibi  viairais  Dco^  patris  fui  ^ 
Ifaac ,  audiuit  cum  pcr  vifione  noais  vo- 
cantcm  fc,8c  diccntcm  fibi,  Iacob,Iacob; 
cui  rcfpondit :  Ecce  adfum.  Ait  illi  Dcus: 
~   -  Ego fum fortiiBmus  Dcus  patris  tui:  noli  , 
uZZ.  dcfa^nlc  in  ^gy ptum ,  quia in  gcntcm  magnam  ta- 
c  am  tc  ibuEgo  acfccdam  tccum  .Uuc ,  &  cgo  mdc  adducam  4 
tc  rcucrtcntcm :  lofcph  quoquc  ponct  manus  luas  lupcr  ocu 
lostuos.  SurrcxuautcmIacobaPutcoiuramenti:tulcrun  q.  J 
cu  fihj  cu  paruuHs  &  vxonb.fuis  in  plauftris  qua:  mifcrat  Pha- 
r^oad portandufcne^omnaquaTolTcdcratmTcrraCha-  G 
na^m  yaiitq.m  ^Egvptucuomntfcmincluo.filMcms  &:  nc-  7 
;S«;Scaaa?i^ulprogauc..Hxcfuncaute^ 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308 


To:  C  O  AI  M  E  N  T.     I  N 

filiorumirracl,  qiii  ingrcinfuiitin  ^gyptiim  ,ipfecum  Ubc- 
risiliis.  PrimogcnitusRuben.  P'iIijRubcn:Hcnom&:Plial- 

10  lu,Sc  Hcrro&  Charmi.  Filij  Sunco  lachuel  &:  lamin  &  Ahod 

11  &  lachin  ik  Sohar  &  S.uiil  hhus  Chananitidis.Filij  Lcui:Gcr- 
Ibn  &r  C;;ch  Mcrari.  Filij  Iuda:Hcr&:  Onan  &:  Scla  &:  Pha- 
rcs  &:  Zara.  mortui  iunt  autc  Hcr &: Onan  in  tcrra  Chanaam. 

'5  Natiquc  funt  iilij  Phares  Hefro  &:  Hamul.  Filij  JlTachar  Tho- 
la  &:  Phua  &:  lob  &:  Scmron,  Fili)  Zabulon :  Sarcd  &:  Elon  &: 

,j  lahcIcI.Hi  fihj  Lix  quos  gcnuit  ni  Mcfopotamia  Syrix  cu  Di- 
na  filia  fua,omncs  animx  filiorii  cius  &:  filiaru  triginta  tres.Fi- 

16  lij  Gad :  Sephion  &:  Haggi Sc  Suni  &:'Efcbon  &: Hen  &:  Arodi 

17  &:  ArcIi.Filij  Afcrjamnc  &:  Icfua  &:  lefrui  5c  Bcria.Sara  quoq; 

18  foror  coru.FiIij  Bcria :  Hcbel  &:  Mclchicl.Hi  filij  Zclphar,  qua 
dedit  Laba  Lix  fux.Et  has  gcnuit  lacob  fcxdecim  animas.Fi- 

i^.  10  lij  Rachel  vxoris  Iacob:Iofcph  &:  Beniamin.Natiq;  sut  lofcph 
fihj  in  Terra  ^gypti,  quos  gcnuit  ci  filia  Afcneth  filia  Phuti- 
zi  pharis  facerdotis  HeIiopolcos:Manaires  &:  Ephraim.-Filij  Be- 
iamin:  Bcla  &  Bqchor  &:  Asbcl  &:  Gera  &:  Naaman  &:  Echi  &: 
Ros  &:Mophim  &:  Ophim  &:  Ared.hi  filij  Rachcl  quos  gcnuit 

ij-  H  lacob :  omncs  animx,  quatuordccim.  Filij  Dan :  Hufim.  Filii 
Ncphtali:Iafiel  &:  Guni  &:  lefer  &  Sallem.Hi  filij  Balx  qua  de- 
dit  Laba  Rachcli  filix  fux:&  hos  gcnuit  Iacob:omncs  anima: 

16  fcpte.  Cunaxanimar,  qux  ingrcfl'x  funt  cu  lacob  in  vEgyptu, 
&:  cgreflxiunt  de  femorc  illius,abfque  vxoribus  filiorum  eius 

17  «cxagmta  fex.FiIij  autem  Iofcph,qui  nati  iunr  ei  in  terra  ^gy- 
pti ,  animx  dux.  Omncs  animx  domus  lacob ,  qux  ingrelTa; 

18  i^mtin>Egypcu,fuerefcptuag.nta.Mifitautem  ludamantefc 

19  adloieph,vtnunciaretei,&:  occurrcrctin  Geflcn.  Ouo  cum 
pcrucn.fl-et,iunao  lofcph  curru  fuo,afccdit  obu.amT^tri  fuo 
ad  eundem  locu :  vid^nfque  cum,irruit  fupcr  collu  eius,&  in- 

jo  tcr amplexus  fleuit  Dixitquc.  Patcr  ad  lofeph:  lam  Ixtus  mo- 

3  n-ir.quuvidifacicmtua^&fupcrrt.tGmtcrelinquo.Atille  lo- 
cufus  eftad  fratrcs  fuos,  &  ad  omnem  domum  patris  fui  •  Af- 
ccndam,&:  nunciabo  Pharaoni,  dicamque  ei :  Fratres  mc.  &: 

^  P".s  mei,  qui  crant  in  Tcrra  Chanaam,  vcncrunt  ad 

nic:&:funtviripaaorcs  ouium  ,curamque  habent  alcndo- 
rum  grcgum:pecora  riu,&:armcnta,&:omniaqux habere 

}}  potucrunt,adduxcruntfccum.  Cumquc  vdcaucnt  vos  &:  di- 

xcrit: 


1 


0 

fc 


1 

M 
n 

jr, 
ta 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.    XLVr.  yoj 
xcrittQu^od cft  opus  vcfl:rum?Rcrpondcbitis :  viri  paftorcs fu-  H 
mus  fcrui  tui,ab  infantia  noftra  vfquc  in  prrl'cns,&:  nos  &:  pa- 
trcs  noitri.Htjc autcm  diccris,vt  habitarc  polVitis  in  tcrra  Gcf 
fcn :  quiadctcftantur  Acgyptijomncs  paftorcs  ouium. 


P  R       F  A  T  I  O- 

O  s  E  p  H  V  s  Ithro  frimo  Antiquitdtum,  enarras  hijloriam  lofeph 
huiHscafitis  yhunc  inmodum  fcrihtt :  lacob  cogntto,  non 
folum  viuere filtum  fuum  lofcph,  ejuem  tandiu  luxeratyve- 
rum  eti.tm  cum  magn.t^loria  (jr  potentta  viucre ,  drfecun- 
ditm  re<Tem ,  domin.tr i  Acgypto ,  facile  ifia  credtdit ;  cogttans  ntmirum 
nu^nifcentiam  Dei ,  &  fingitl.trem  erga  fefauorcm ,  tametft  .tliquan- 
tilper,vtvtdekttur,intermifum :  nec  dtu  meratus,iteraggref[tu  cjl,  ad 
lofephum  properans.rhi  vero  .td  Puteum  turamentt  venit,pie  adtnodu 
rtco  f.iirifictum  ohtultt;  eiiu  ntmirum  crconftlium  voluntatcmj,fuper 
h.tc fua profecitone  noffe  cupiens,  .ttqite  etus  etiam  protccilonem  tmplo- 
r.iHs.Timehatenim  ne  fihk fuis,proptervhertatem  Aegypti ,  eius  regto- 
nis  h.ihttandje  amorecaptis  .poficrttM  fita  non  redtrct  in  Chananaami 
tu.xta  Dei  promiffa,  e.im  rsgtone  occupatitra :  ncve,inconfulto  Dco,  mi- 
^Kitione  pr.(f»tt  ftciafamtlta  tpjttts,clade  altqtta  afficeretur.ad  hsc  ne 
yorte  ipfcpriufqu.tm  lofeph  ajpicere  contingeret,  ex  hacvita  excederet. 
Taiuvolut.intt  cumanimojuo,  dr fomnograuato^Deuspervtfioncm 
affitit^eumque  lis  mminatim  inclamauit.  ^o  rogatc,  Ouifnam  ejfct? 
A;i^nqu:t,nonagnofcis  lacob,  Deum,pcrpetuum  t.im  tuim,  quamtuo- 
ruMi  M.iiorum  protcciorem fimul  &  au.xiliatorcm?  Oiti  cotra  patris  tui 
propofttum,principcm  te  confiitui  famtltdicr  cumjolusires  in  Mcfepo- 
t.!mtam,effeci  vtcomugium  naniisfortunatum,rcdires,& Itheris  mul- 
tis  crficttltatthm  aiiclns.  Incolumem  etia  fcrtuitt  progenicm  tuam:dr 
Jcm  .tmififfc  vtcleb.irts  lofcph filtu,adtamfuhlimc  dtgnitatt.<  fafitgtt1 
rtc  Ki,vt  no  multum  a  rcie  Aegypti  differat.Nunc  quoque  m  hoc  vent, 
vtme  ducem  i/fius  itincris  tut  haheas:vtq,  ttbi pr.muncii;Tc  tnterma- 
ms  dtlehi  lof  ph  c  vita  e.xitttrum^&po^critatcm  tH.im,permulta  fe- 
cu't  ,potentem  forc atquctlli<Hrem;occupaturamque tcrram ,cutu^  ct 
foffftonem &domtnattonem fum politcitiis.  Hoc  fomnto  hcne.tmma- 
ttts&co»frm.ttits  lacob^fretitfjnetanto  Detpr^fidto  multoluhenttus 
i„Ae^yPtumcumfilttsacnepotibttsfutsproperabat:htautcmeranttn 
vmtferfum  Septuagtnta.Eorum  nomina,cufint  paulodurtcra,no  erarn 


704  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

htcdclfcYiftnYm.mfi  pYoptcYCjuofdam.cjm  myms  mfciemeY  ms  Aegr 
ftios  oYi^tne  e[fe  comendum.mn  autem  Mcfofot.vncnos.EYgo  lacob fi~ 
ItjfucYe  duodectmjC^  ccteYdyqiudcinceps  thifiiktexit  lofef  hus. 

S.Augusftnti4,qti0temp0Ye  lacobcum  ommfimtlia  tntYauit  Aegy- 1 
pttim.quid eo  tempOYC  tn  OYbe  teYYaYttm  tnfgne  ac  memoYabile  conttge- 
Yit^paucls  veYbis  admonetyOr  tYadttltb.iS.de  CtutU  Dei,cap,4.&  S- 
fcYibens :  Secundoanno  feptennis  feYilitatts  Aegypti-yqtta  feptennem 
fcYtiittatcm fYOXtmc  fubfcuta  cj{ ,  lacob  in  Acgypttim  cum  fuisomm- 
htis  venit  ad  flium  fuum  lofeph.natus  annos  centHm&tYiginta :  cum 
lofeph  ageYcttttnctYtginta  &  nouem  y  adtYtgtnta  fcilicet  quos  agehat 
quando  a  Ycge  honoYattis  ejtyaddttis feptem  vbcYtatis  annis  y  duobt46 
famis.His poYYO  tcmpoYtbm  Rex  AYgiuoYum  AptSynauilm  tYanfuecfm 
tn  Aegyptum^(^  cum  ibt  moYttms  e(fet  yfaB^tts  efiSeYapis  omnitim  ma- 
ximu6  AegypttoYum  Detis.  CuYautem  pojt  moYtem  mn  Apis  ^fed  Se- 
^  .    ^      rapis  fity  hanc  Yeddtt  Yattonem  VaYYO :  Nam  quia  AYca.  in  qua  moYttttis 
fticionis  Ac  ponituY  (  qtiod  omnes  lam  orcx^ncfaycv  vocant  y  Gy^cc  dtctturo-cfcSi  (y* 
gyptiorHm       ^,^^^^  vcncYaYt  fcptdtumcoepeYunt ypYtufquam  templtm  etusvlhim 
cius  bouis,  ^jj^^  exjtructttmyvelut 7 cfaTri^.pYtmo,  detnde  vna IttteYay  vt pt^comu- 
qui  vocj  ba-  tata^ScYapis  diftt^.  Ille  autem  boSyquem  mtYabtlt  vanttate  decepta  Ae- 
t  jt  Apis.     gypi^^iyi  honoYcm  ScYaptdis  deltciis  affltuntibus  alebatyqnoniam  eum 
ftne faYcophago  viuum  vencYabantUYyApis^non  ScYapis  vocabatuY.  Qud 
boue  moYtuOyquontam  qti^YcbattiYy  e^  YepeYtebatuYvitulm  coloYis  ettif 
^    ^     demyhocejly  albis  qutbtifdam  mactdis  ftmtltter  tnftgnitus : miYum 
*^^*  qutddam  crdtutnttus  fibi  pYOCUYattim  effe  CYcdebant  Aegyptij.  Sed 
ncn  CYatmagnHm  D^moni  ad  eos  dectptendos  yphantafam  talis  tauYt, 
quam fola  ccYneYet^osientaYe  vacdt  conctpientt^atqtie pY^gnanti  ^  vnde 
Itbido  matYis  attYahcYCt  quod  tn  eitis fuetu  iam  corporaliter  appareretyfi- 
cutlacob  de  vtrgis  variatis ,  vtoues  dr  capr^  VMrt£  nafcerenturyeffectt. 
£luod  enim  hommes  colortbu^    corporthu^s  vcrisy  hoc  D^monesfgu^ 
rts  fi^is  faalltme  poffunt  ant?naltbus  concipientibus  exhibere.  Hac 
AtirruHinus. 

o 

fo  v^Hcb'?^  ^''^  egoleitorem  ammadncrtcre  cnfio,  ejtwmacum  ilehrxi  tmrarut 
pau^ir V'ft  ^fgVpfu^^ir^ue ibi perannos paulo amflih ducentos comorati funt, z,- 
tgreflain  cx  Kcratto  cf  cHltus  tltm  houis  Acppttj ,  (jHi  'uocabatftr  Apif/ecenserat, 
tf  ?ffima:n  ^^^''P'*^ ^egjptios  vaUereligwfa  6- pcrcclehris:  ex  co  fac7uefe,vt 
M  ,1  .latrii  mhr^i,  cum  egrefifuM  Aepptu,cr  ad  montem  Stnai  coriftitiffcnt,  tn 
/.nVerint'.  ''^f'*P^''^^'_f^<>'>lr^^t'i»t6perecelebrariab  Aeppttis  'vidcrat,turpiftme 
Eiod.  }i.  frolapfifint^capufvitulttnfimihtudine  Apisdiiftnocultu adorantes. 

PlO 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  L  I  1 1  I.  765 

Profeftufque  Ifrael  cum  omnibuSjqux  habebat,vcnit 
ad  Puccum  iuraracnti. 


E  c  L  A  R  A :  ^rimo  cft.quifnam  locus  fuerit ,  qui  vo- 

cacur  hic,Puccus  iuiamenti.  Demdc  cur  in  eum  iocumla-  ^'^^'"^^ifi*^ 
cobpotillimumiueritfacriticatum  Deo.  Putcus  iuramcnti,. 
,  ,  ,  propric  vocabatur  nominc  Bcrfabec ,  vt  ex  capite  vigelimo- 
primo,&vigehmo  lcxta  Gencfls  manifcftum  eft.lllic  enim  fcriptum  eft:. 
J dcircovoctitus  €j} iocHS  illcyBerfibee.cjHU  iki  vterejHc  iHrauitMic  autcm  fic 
cft:  Et  nornftt  vrbi  impofitum  efi  Berfdhee  vfquein  prjtfentem  diem,  Vox 
porro^cr/ui^f^comporicaeft  ex/^rr  quod  fignificarputeum ,  &:ex  vocc 
/iAr,quodfignificarepoceft  tam  feptcm^quam  mramentum:  quocirca 
vocem  Bcrfabce  intcrpretari  licet ,  ^  Puccum  feptcm,  &  Puteum  iura- 
nicnti.  Et  fortaflc  ad  vtrumque  fignificandum  tale  nomen  impo- 
ficum  cft,quod  circa  Puccum  illum,  vcrumquc mter Abimclcch  & 
Abraham  faftum  cft.Nam  &  feptcm  agnas  eledas  Abraham  dedit  Abi- 
mcicch.in  rcftimonium  quod  ipfc  fodifict  putcum  lilum  :  &:  indc  voca- 
batur  Putcus  fcptcm.Et  icem  iuxca  eundcm  puteum, AbimeIech,<Sv:  Abra 
ham  inccr  fc  fcedus^adhibito  iureiurandojpercufterunticx  quo  appcllacus 
eftPutcusiuramcnti.Exill'  nuteo  ciuitas  fimilem  craxit  appclla- 

tioncm,vC(?cipfadiccrctui  .  j.Eratautcm  ilIaciuitas,vltimatocius 
terrx  promiflTonis  vcrfus  Auftrum,  &  iuxta  Gcraran  mctropolim  Pal:E- 
ftinorum;&v  :lh  folicudini ,  in  quadiu  oberrantcs  Hebrxi 

vcLlacifunc.Sc   -  hacciuicate  diximus  inTertio  TomoCom- 

inencariorum  noftrorumm  Gcncfim  fupcrcap.22.Num.23. 
4     Vcrumcur  lacobin  eumpraccipuc  locum  vcnit,  vc  ibi  facnhcarct  ^^^^^^^^ 
Dco,&dcitmcrisfui  fucccaucumconfulerct?  DuascaufasredditTho-  j),^  tn^,,are 
ftatus  Etcnim  locus  illcire  volcntibus  ex  vrbe  Hcbron ,  vnde  lacob  dif-  confuUre 
ccfTr  in  Terram  Acffvpnim,quo  ire  volcbat,eft  in  rcfta  via.  Scd  pocifll.  Ww.r./ potsf^ 
nia  caufa  fuit  .lla,quod  mutatio  ftacus  in  hominibiis,rcs  eft  pcrmagni  mo  f;-"'^ 
mcnti;  maximc  vcro  Ci  quis  c  terra  fua  cum  omni  familia  tranfmigret  in    J  p^^^^^ 
tcrram  lonj^inqaam,^  alicnam.Quam ob  caufam  Iacob,mcertus^&  du-  ianmcnti. 
hius  dc  huius  profcaionis  facccflb,  ad  folitum  fibi  confugit  fubfidium;  lUM^. 
id  autem  erarfad  confulcndum  Deum,  fufis  prccibus  ad  Dcum  ,  riccque 
^         .        -  hcio,qucmadmodumaIiasfarpefecerat,magnum 
V'    '  ,  3c  folatium  cxpcrtus.  Quoniam  aucem  locus  ille, 

nTtocIbacurPuteusiuramcntr,fan(aus  admodum  &  rclrgiofus  erat; 
SquiPpeauusc.us  Abrahamcrcxerataltare,  & .nuocaucratDcum,  vt 
fnn?i  diclum  cft  Gcncfis vigcfimoprimo;ibi  etiam  patcrciuslfaac,fimi. 

uTtantam  eiusfoci  rcligioncm  3c  fanaitatcm ,  in  co  po.flimum  lacob 
I>cum  vcncrari,5:  dc  profcdiomc fuaconfulerc  voluit. 

Comin.in  Gcn.Tom.4-  w  v  \r 


■jo6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Vers.  \6.  Audiuit  euni per  vifionem  no£le  vocantcm{c,&  dicentem 
fibi,Iacob,Iacob:Egofum  forti/fimus  Deus  patris  tui:noli 
timere,defcendein  Acgyptum :  quia  in  gentem  magnam 
faciam  tc  ibi. 

9>Mm  ■vim  ^SHSILl  A  qu? Grarcc dicitur  AnadipIofis,id eft.Gcminatio eiuf-  5 
hukeat  gemt         |e§5  '^^'t^  ^o<^'S ''^"^^''^'^o^itriplicein  liic  habuit  vim :  prim6,cx- 
nati»  lUu ^l^^i  citandimcntemlacob,  (Scaducrtcndiad  eaqujc  didurus  ei 
<tk,Ue'i-      l^^i^ig)  Deus  erat,qu6  attentius  ca  perciperet ,  tum  declarandi  ma- 
gnam  certitudinem,&  firmitatcm  eorum  quar  dicenda  ip(i  erant :  ac  de- 
nium  demonlhandi  cclerem  earum  rcrum  cucntum ,  effedumque .  Ad 
eundem  nempe  modum  geminationem  romni),quod  viderat  Pharao,fu- 
UJifhu*'  praGencfis  ^i.interpretatus  eft  lofeph. 

Noli  timere.Cm  lacob  tunc  profcaurus  in  Aegvptum  rimuerit ,  tres 
caulas  tradit  lofephus  libro  fccundo  Antiquitatum.  Primam ,  ne  pofteri 
eius.terrar  Acgypci  vbertatisamorccapti.reuerti  nollentm  tcrram  Cha- 
naanixuius  illis  po/rcflloncm  Deus  promiferat:  Altcram,  ne  tam  nume- 
rolafamiIia,quamducebatfecum,mfigni  aliquo  damno&  calamitatc 
,     afliceretur:Tertiam,ne prius ipfe  vita  cxccdcrct, quam  dilcdum  filium 
fuum  lofcphviderepoirer.  Rupertus  huiufmodi  rcddit  caufam.  lacob 
cum  haberct  fpiritum  prophcticum,praruidi(re  quam  duram,&  afperam 
&tyrannicam,  fimulque  diuturnam  fcruimtcm  in  Acgvptc  fui  pofteri 
leruitun  eiTent.quantique  diHJcuitate  ac  labore  cffent  ex  Acgypto  edu- 
cendi,&  ad  poiTcmonem  tcrra:  Chanaam  perducendi.  Nequccnimie- 
norabatlacob  oraculum  iHuddiuinumdatum  Abrahar.vtfuprinarrauit 
Moles  capite  decmo  <^yi\mo.Sc.tof>r^mfccm.  ^uod  pnegrinHmfHturum  fit 
fi'^'"'""^'^''rra»onfia:c^fih^c,emcosfiruituti^ 
^m......Etadprxfignificandamhorrendx  illius  fefiutis  m^nitu- 

^nem,pra:m.flum  fucrM-.ctm^uefoloecHmteret/opor  ir^uttfuper  Jhraha 
&horrormagrtus&  tenebrcfuswuafiteum.  EtpauI6infri: 

pra:uidens  lacob  euenturum  pofteris  fuis  in  Aegvpto,vald^  timeban iluc 
proficifa.Supradiais  caufis  hanc  item  licet  ad,,cere:Timcbarvctm  „. 
rerlacob,ne<uipoftcriob  d-utinamcum  Aegyptijs  conuerfationer^  L 
corum  impunfllmos  morcs,&  vamflimas.  abiurdiflimifquerpcS^^tb" 
^,n,.io  in  n«  degcnerarent.Quod  autem  IM.mUnaetttem  ;«...L/.cLr,  T 
f.ntemmainS  vcrifllmc ,  cumulatiflimequc  completum  cft    N,m  7'"/'*"'"»«'«''- 

multitudinem,eiufdcm  tamen  generis  &  «^^1^  ^.  "  " 
D<«»..io.      & fenum.Et hoc ipfum  Dei bencficTumr...?  '  paruulorum 

Moyf«di.K:4..,.^^^^^^^^^^^ 

P'''rn,&ucenHncm,Mpl,ca,iittcDcHstuis,ficHtufiraLlu  ^'^^' 

Eg» 


GENESIS  CAP.  XLVI. 


•oj 


Egodcrccndamteciim  illucr&egoindeadducam  rc  reuer  V^ers.^, 
tcntc.Iofeph  quoquc  ponct  manus  fuas  fupcr  oculos  tuos. 

R  1  VM  rerum,quasIacobvchementertimcbar,Denscime- 
cum  hifcc  verbis  pcnicus  adimit.  Timcbat  illc,nc  in  illa  rrai- 
migrarione  <5c  profcdione  in  Aegyptum ,  aliqua  fibi  fuifq; 

 calamitasacciderei.Hoc  rcmouet  Deus>dicens,£^o  dcfievda 

tecum  tilHc .Quid  autcm,comite,<?c  cuftode,  ac  proreftoie  Dco ,  mali  po- 
teft  timeri  f  Tmicbat  prxtereane  poftcri  fui,terrx  Acgypri  amore  capti, 
nolleiu  poftea  in  Terram  Chanaam  reuerti  iHocetiam  amoliturDeus 
illis  vcrbis,  Et  ego  indc  addncam  te  renertentem\  quod  ^ropric  ad  poftcros 
cius  pertincbat  lllud  dcmum  metuebat  Iacob,ne  prius  ipfc  morcrerui  in 
irincrc  illo.quam  pcrueniret  ad  cernendum  fruendumquc  filium  fuum 
diledlum  poftctrfed  hoc  eum  mctu  libcrat  iUis  vcrbis  Deus :  lofiph  qna- 
^t4cp§nct  munus fuas fitper  ccnlos  tuos. 

Ego  defcedam  tecum  tlluc.Qm  hxc  vcrba  locutus  cft  patriarcha:  lacob, 
is  erat  fecundum  perfonam  Angelusrproutautemrcpr^fcntabataudto- 
riiitcm  eius,a  quo  miflus  fucrat,ik-  cuius  nominc  ifta  loquebatur,  appel- 
larur  in  hoc  loco  Dcus,&:  Deus  fortiflimus.Qiuproptcr  hociEgo dcfccn^ 
d>imtecHm  tllucXx  rcfcratur  ad  pcrfonam  Angeli,propric  accipicndum  cft. 
Angcli  cnim ;licct  alitcr  quam  homines)moucntur  cx  vno  loco  in  alium 
locum,dcfcendunt  dc  ca\o,^  rurfus  afcendunr  m  coclum,  &  pcrambu- 
lanttcrramrquarc  potcrat  criam  cum  lacob  dcfccnderc  m  Acgyprum. 
Sju  autem  rcftVatur  ad  Dcum  ,  cuius  nominc  ^  auaorirare  illc  loquc- 
bariir,non  poreft  illud  ,  E^o  dcfcendHm  tccumtUuc^pro^vic  ^ccipi  :  Cum 
cnim  Dcus  vbiquc  fit  prxlcns,ca;lum  &  tcrram,omniaquc  implcns.  non 
porcft  propric  dici,vcl  dcfccndcre  ahqu6,vcl  afccndcre ,  vcl  aliqu6  ire: 
fcd  ifta  dicunrur  h?urarc  dc  Deo ,  non  fecundum  ipfum  ,  (cd  fccundum 
cfFcclusipfius.  NamquiaDcusmanfioncmahcuius  homims  in  aliquo 
loco  vcl  dcfccfum  cius  cx  aliquo  loco,  vcl  profccaioncm  eius  in  aliqucm 
locum,cuftodir&regit,atqueadiuuat-,idcircochciturDcusmw^^^^^^ 
aio  hominc ,  Sc  difccdcrc  cum  illo ,  ^  prohcifci  cum  co  :  d<  hac  iridcm 
racionc  dicir  patriarchx  lacob  ,  fc  delcenfurum  cum  iplo  m  Acgy- 

^Tluid  porrc,  /  '  t^.iuAucam  te rcucrtentem. duplicit^r  exponitur ,  vcl 
de  ipfomctlacob.nonquidem  viuo,rnam  poft  idtemporis  non  amplius 
rcd^t  in  Chananiridc,fcd  mortuus  cft  in  Acgy pto  ;  vcrum  dc  iplo  lacob 


|uidemviuo-/nam  poft  idtemporis  non  amplius 
Ird  mortuus  cft  in  Acgypto  ;  vcrum  dc  iplo  lacot 
ius  poft  mortcm  rcportarum  cft  m  tcrram  Clm. 
naam-,3c  fcpulrum  in  icpulchro  Abrahx  5c  ifaac,  iuxraHcbton ,  vt  infr. 
rradrcuTGcnefis  qumqi.gcfimo.  Hanc  inrcrprcranoncm  mulri  fequun- 
rracticur^cnc    q      i  ^  ^  ^     j,^  excludunt  ,  AdducxmtercHertenttm^ 


tur  a-iamtamenapcrrcvcruaiiia   , 

ho :  ?n,a.  ac  cadau^cre  lacob  apce  d.ci  ncquaq.va..  poreft 

irarc 

I».o!>.ulcMdTcbr.o;:7os  poft  auccmos  ci„.ndcc.m  aunos  Dco. 


Y  VV  V 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


7o8  COMMENT.  IN 

cduxit  cx  Aegypto,&  reduxitad  terram  Chanaa.  Multa  namque  a  Dco 
promilIailIisPatriarchis,nonipfis,  fedpofteris  eorum  pr^eftanda  crant. 
cxempli  gv^iii  illiidyDaho ribijerram  haric, quod  dixit  Deus  Abrahae  Ge- 
nefis  decimo  tertio,&Ifaac  Gcnef. 2  6.&Iacob  Genefis  vigefimo  oftauo> 
non  in  illis  xribusPatriarchis  impletum  cft,  fed  multo  poft  corum  mor- 
tem  tcmpore  in  eorum  poftcris  complctum  cft. 

Carterum  dihgentcr  confidcratcqucpcnfitanda  funt  vcrba  ilh Jofeph  g 
{juocjne pimetmamis  fuas  fuperocnlos  tuos.  Duphcem  enim  vcterum  more 
circa  morientes,hifce  vcrbis  tangit  Moyfcsialtcrum^claudendi  moricntiii 
oculosialtcrum,vt  id  ficrct  ab  co ,  qui  mortuo  coniund:iiIimus  aut  dile- 
ftiflimus  fuillet.  Acpriorem  quidem  morem  fuifTcapud  Romanosetia 
rUnlus,  facrum,teftaturPhniuslibro  i  i.cap.jy.ita  fcribcns :  Moricntibus  ocu- 
los  operire,rurfufquc  in  rogo  patefacerc ,  Quiritum  magno  ritu,  (acrum 
eftritamorc  condito,  vt  nequeab  hominc  fuprcmum  eos  fpcdtari  fas 
'  fit,&  coelo  non oftcndi  nefas.Hxc  Phnius.Eius  autcm  confuctudinis  (a- 
ris  profedo  rcftam  &  probabilem  rationcm  Thoftatus  rcddit  huiufmo- 
dijCiim  mortuus  eft  quifpiam,membra  corporis  frigcfcunt ,  &  rigefcunr> 
Thojlatns.  atquc  obdurcfcunt;  ita  vt  commodc  flcdli  &  plicari ,  &  componi  non 
busdaudunt»r  queant.Nc  igiturpartes  corporis  poft  morrem  hominis  dcformes  cffenr, 
^cuU.  ftatim  vt  quis  moritur,dum  etiam  tilc  caloris  aliquid  cft  in  corpore,clau- 

dunturoculi  cius  acircunftantibus,  &  aliamembraapte  componuntur; 
ne  poft  ciim  iam  frigidum  cadauer  fadtum  fuerit^beneflcdli  &  plicari  & 
componi  poflint* 

Pofterioris  autcm  moris,vt  morientium  oculi  claudcrent ur  a  coniun-  p 


foU 

un  conMf-  magiium  iiuiiiana:  iiirciic:caus  cxcmpium,noc,quaIi  magnum  mortis  fue 
iJmts.  folatium.a  hho  fuo  Polydoro  exoptat,quem  tamcn  ignorat ,  an  is  viuat • 
BecHba  apud  fed  a  filia  fua  Polyxene  viucre  eimi  cognofcit ,  &  fuprcmo  claudendi  o- 
iHTfpidem,  moricnti,officiofundlurum  promittir. 

Vir  iUus  l  b        yitiityinQ[W\l^pr€metcjue  morttiA  tihi  lumtna, 

trgtm  /  .9.  VtcftapudEuripidcminHccuba.EtapudVirgihum,Euryahmaterplan 
git  fc  filio  occifo  operire  oculos  non  potuiflc. 
— Nec  te  tuafunera  mater 
Omdius  m  E-  Troduxiypreffive  oculoSyatit^ulnera  laui. 

ptftolfs.       Et apud  Ouidium,Pcnelopc rcuocat fuum  Vlyfl^em  in  patriami  vt  Laerti 
patriiamgrandxuo,&morti  proximo,  fuprcmumhoc  perfoluat  ofK- 
cium.  * 
lucanw.  jRefpice  Laertem.Q^  iam fua  lumina  condas, 

Extremuynfati  fuflinet  ille  diem. 
Apud  I  ucanum  lib. ?.in  Bcllo lulij  Caefaris  contra  MaflIliam,Arous  oui 
dam  lcthalitcr  vulncratus,patrcm  fuum  xtatc  iam  fcflbm ,  cum  ^ort^:  v, ' 
diuct,hocabcocrgalcofficium  cxpetiit; 

 Tacito  tantum petitofcula  vultu, 

Imiitdtci.patris  claitdcnda  ad  lumina  dcxtram. 

Memora 


GENESIS  C  AP.  XL  VI.  709 
Memorabile  inhoc  gencre  videturexemplumcuiufdani  fcKminXjCU- 
ius oculacus  fuit  teffis>Valerius  Maximus^id  commcmorans  hifcc  vcrbis: 
Fortc  tunc  euenit ,  vtprimariac  dignitatis  fcemina.,  fcdvltimar  iam  knc- 
dlutis  ,,redditarationeciuibus  ,  cur  exccdcre  vitadcberec,venenocon- 
fumcrefedcftinauit.Tunc  igitur  dcfufis  Mcrcuriodchbamentis,&  inup 
cato  eius  nominc,vt  fc  placido  itincre  in  mchorcm  fedis  mfcrn*  deduce- 
rct  partem:cupito  hauftu  mortifcram  traxit  potionem-,ac  fcrmone  figni- 
ficans,quafnam  fubindc  partes  corporis  fui  rigor  occuparcccum  iam  vif- 
ceribus  cum,«5c  cordi  immincre  eflet  locuta ,  filiarum  manus  ad  fuprcmu 
opprimendorum  oculorum  officium  aduocauit :  noftros  auccm  >  tamctfi 
nouo  '  ~  loftupcfacaicrant/uftufostamcnlacrymisdimifit.Hadc- 
nusc.v  .  ..  jMaximo.  Illudigitur:/o/?/7/i  ponctmanHi  fuxifitferoculos 
f«o/,idcm  vaict,ac  fi  diccrct :  lofcph  tibi  moricntioculos  claudct.Et  hoc 
feciirc  lofephmin;  '  -andum  ,  quanquam  infraGcncf.50.vbi  nar- 
ratur  mors  lacob, '  a Iofcph,rcticuit  Moyfcs.  Sic cnim ibi fcriplit 
dc  lacob :  CoUegit pedcs fttos fuper le^ttlurn  er  ohtjt.giupd  cemens  lofephyruit 
f  hofcHlanseum.  PrdcepitqHefcruisfHismedicisvt 


VaUrtni  Ma- 

ximn4  lib.2. 


PRIMA  DISPVTATIO. 


10 


De  nomimbpis  mtm  qtn  vnacum  lacoh  inmuertint  Aegjftttm. 
SuperiUi 

Hxc  lunc  auccm  nomina  filioriim  iiiaci,  qui  uigrclli  iuiu 
i£gypcum :  ipfe,cum  hbcnsfuis. 

Ommemorat  io,quam  facit  in  hoc  loco  Moy  fcs,corum, 
qui  vna  cum  lacob  ingrcfli  funt  i£gyptum,complures  habec 
quxftiones  ac  difliculuces,quas  diftindc  tradarc  ^  cxplica- 
re  conucnic.  Prima  quaeftio  cft,dc  difcrcpancia ,  qux  vidctur 
'      '  ^cnoncap.4.abhoclocoGcncfis,fuper.numero 


Vers.  8. 


Sc  nomiii..   1  Slmeonis:  idautcmapparebit.vtnulqucloci  vcr-  j,^;;,^^;„^- 

bis  hic  appofins. Hoc  ioco  fic  eft :  Ftl^j  Simton.Ifmad  c~         &  <:Ahod        ^,, ^„^. 
O-  lachm,  &  Sohar  &  Saul pliu^  Chan.witielti.  Memorantur  igitur  &  (ex,  ,„  p^r--;,/.. 
&  his  nominibus  hh)  Smicon  in  hoc  loco. At  in  i  .hb.Parahpomenon  ca.  mmorau,. 
4  fic  lcKimus:f*/9  Smeon:NamAcl,&  lamin.dr  Ianb,Ant,Saul.B  ic  mc- 
morantu:  c tantum  hhj  .Simeon, &  longi-  diucrfis  nommibus. 

Hancqui  .1  itafoluitfalso  nominatusHicronyrnus  m  Traditioni- 
bus  Hcbraicis  in  lib.Paralip.In  hbro.mquit,  Gcncfi  fcx  dcrcribuntur  fihj 
Simcon :  hlc  aurcm  fcxtus  fihus  toUitur ,  eo  quod  nuUa  progcnies  de  co 
proccllcnt :  mutanturvcro  nomina  quaedamfuisrationibus.  InOeneii 
i  vvvv  ; 


710  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

icribicur  Ifrnacl  qiiod  inrcrpretatur,  Marc  Dei :  in  Paralipomenon  voca- 
tur  A^.r^/rf/<e/,  idcftjloqncnsfcum  Deo.  Alius  in  Gcncfi  dicicur  Ohad, 
qaodinterprccatur  Laudatio:in  Paralipomcnon  incerprctatur  /^r/^,id 
cft  licigans,quia  de  cius  progenie  exiuic  Zambri,  qui  cum  fcorto  Madia- 
fiitidc  peccans ,  a  Fhineecs  peremptus  cft.  In  Gcnefi  nominatur  lachiv^ 
id  auccm  cftpra?paratio:in  Paralipomenonappellatur  Z<ir^,idautcm  fo- 
nat  idera  atquc  ortm.^zwX  vcr6,qui  codcm  nominc  in  vtroquc hbro  c6- 
Cufh^immo  ^^^'^"'^raf^^^r  Jnhf>cIocofiIius  cffe  Chananitidis  tacctur.  fic  illc  Audlor. 
fttuT  Her,  <^     Altcra  quxftio  cft  fuper  filijs  ludx  habcns  tres  difficultatcs :  quarum  1 1 
QrMn  tntertn  prima eft^Cur intcr filios  ludx  dc  intcreos,qui  ingrefli funti€gyptum, 
trantet  Aegj^  numcrcntur  Hcr  <3<:  Onan ,  cum  ifti  multis  annis  mortui  fucrint  m  trrra 
ftum^qmmu  ^^^^  ingrcflum  lacob  in  i£eyptum  ?  Vcrum  ifti  mcmorantur 

tm  fuerant.  quod  dc  numcro  rucrmt  mcrantium  Aegyptum ,  cum  manifcftu 

iit  multo  ante  fuifte  eos  mortuos :  Commcmorantur  autcm  ,  vt  appareac 
quos  filios  iam  gcnuiflet  ludas  ante  ingreflum  lacob  in  Acgyptum. 
Quod  autem  ifti  duo  non  pertincant  ad  numcrum  intrantium  Acgyptu, 
eo pcrfpicuc argumcnto  patct,qu6d  paulo infradicitur  poftcroslacob 
cx  Lia,id  cft,  partim  cx  ipfa ,  partim  ex  filijs  eius  &  nepotibus ,  fuiflc  tri- 
ginta  tres.At  fi  commemorciitur  intcr  iftos  duo  ilii  Her  &:  Onan  filij  lu- 
dcCjcflcc  amplior  numcrus,nempe  triginta  quatuor. 
Cur  inter  in^     Alccra  difficulcas  cft ,  cur  memorencur  hoc  locb  intcr  intrantcs  Aegy-  1 1 
trantes  memo  pcLim  duo  fili)  Phares,Hefron  &  Hamul,  qui  multis  poft  annis  quam  in- 
rJtturfilij  pha  grefllis  fucrat  lacob  Aegyptum,nati  funt :  Siquidem  Phares  natus  cft  vcl 
pojianmi  na^      iploanno,quo  lacob  ingrcflus  eft  Acgyptum  ,  vel  vno  tantcim  anno 
ttfunt.        ante  quemadmodueuidentcr  oftefum  eft  a  nobis  fuprafuper  c.^S.Gcn. 

adnumerum  marginalcm  ^.Nonpotuitautem  Phares  minorefle  fcxde- 
cim  annis  cum  genuic  iftos  fiIio5,crgo  ifti,minimum  quindecim  annis  na 
ti  funt  poft  ingrefllim  lacob  in  Aegyptum :  fcripcura  porr6  prxmifcrat 
mcmoracuram  feeorum  nomina  hoc  loco,  qui  cum  lacob  ingrcfli  func 

tra- 
nati 

T^,  ^  .         *         .  f  ,   pacre 

1  harcs,quivcre  mtrauit  Acgypcum  ,  cciam  ipfi  cxiftimancur  incrafle 
Aegypcum.  Similiccr  cnim  Moy fcs  paulo  p6ft,cnumcracis  filijs  ncpo- 
tibus  Lix  fubdic :  /;  filij  LU^cfHos^^enHit  in  Mefopotawid :  cum  camen  ma- 
nifcftum  fic ,  filios  luda  non  in  Mcfopocamia ,  fcd  in  tcrra  Cbanaam  eflc 
natos :  idcmque de  filijs Rubcn,Simconis  &  Lcui ,  aliorumque  filiorum 
Liicdiccnducft.Scd  quiafcx  filij  Lia:  nati  fuerant  in  Mcfopotamia^ifto- 
rum  fihj  dicuncur  cflc  illic  nati,rationc  vidclicet  fuorum  parcntum.  Sic 
S.  Augufi.  Auguftmus  in  qu^ft.  i  5 1  .in  Gen.  Altcro  ctiam  modo  ifta  difi^cultas  folui 
potcft Jicut  cam  foluit  Auguftinus  quapft.  vltima  in  Gencfim;pcr  inercf- 
lum  acob  in  Acgvptum,non  cflc  incclhgcndu  pr.Tcis6  icmpus  illud  quo 
ipfc  lacobincrauic  Acgvpcum  ^  fcd  quoad  ipfe  vixic  in  Acgypto  poftin- 
grcflum,pcr  annos  fcilicet  dcccm  &  fcptcm  :  vel  pocius,inccIhgcre  opor- 
KC;,  omnc  tcmpus ,  quo  vixic  lolcph  poft  inqicflbm  patris  fui  Ucob  ,  pcr 

annos 


\i 

nil 
lai 
m 
cra 

1 

tt 

a 

M 

a 
n 
di 
h 
nx 

liii 


1" 


n 


i 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENE  SI  S  CAP.  XL  VL  711 
annos  vnum  &  feptuaginta.  Na  quia  vocante  lofcph  &c  procurantc  apud 
Pharaoncm,  lacobintrauit  Acgyptum,  &  ibihumanitcrachbcrahtcr  a 
rcgc  traftatus  cft  cum  omni  famiha  kia ;  idcirco  figiiificatio  &  vfurpatio 
ingrcdiis  lacob  in  Acgyptam,cxtcn Jirur  vfque  ad  tinem  vitx*  lofcph.vi- 
dc  cundem  Auguftinum  in  hbr.  16.  dc  Ciuitatc  Dci ,  fub  fincm  40.  ca-  ^-^«^*/^- 
pitis. 

Reftat  tertia  difficukas,  cur  Moyfcs  memorauerit  fihos  Pharcs ,  non 
' "  autcm  Zarc  &  Salc,nam  iftos  quoquc  ecnerafte  fihos,&:  fuam  rchouifle  . 
pofteritatcm,apertc  dcmonftrat  hber  Numcrorum  ,  reccnlcns  vtruilque  uapatJnem 
iftorumfamiham.  Rcfpondcndum  cft,idfcciirc  Moyfcn  proptcr  digni-  manoraurf- 
tatcm  8c  nobihtatem  poftcritatis  Pharcs,qux  ius  &  digniratcm  pruiiogc-  iif  i  hura  pc- 
niturx  inrcr  poftcros  ludx  tenuit:&  cx  qua  proceflit  rcgahstamiha,  cu-  '^'^***^^]^ 
ms  caput  fuit  Dauid,ciufque  poftcri  pluri  mis  anni  rcgnum  in  ca  obtmuc  ^^*^^"* 
runt.Ex  hac  item  famiha  &  per  ipfum  Pharcs,gcnus  <S:orig''ncm cx  luda 
traxit  Dominus  nofter  Icfus  Chriftus,ficut  oftendit  gcncalogia  Chrifti  a 
Matthaco  dcfcripra. 

Tcrtiaquxftio  fupcr  ihis  \cth\s:Omnesnnim£filiortme!m  &  fili^r^^^^ 
m^intAtres.Wtx(^  \  ^.Poftcri  lacob  cx  Lia,tam  fihj  &  filia:,quam  ncpo- 
tcs  hic  numcrantur  triginra  tresrcum  tamcn  ex  nominibus  corum  diftiir 
paulo  fupra  commcmoratis,aut  plurcs  fuiircaut  pauciorcs  ncccflcfir. 
Nam  fi  inter  iftos  numcrcntur  duo  ilh  fihj  luda  Hcr  &  Onan,crunt  plu- 
ics  triginta  tribus,  ncmpe  triginta  quatuor.Sm  autcm  ab  ifto  numero  illi 
remoucantur,crunt  tantum  triginta duo.  Hoc  autcm.quo  apcrtius  Lc^ 
<aorintclhgat,ponamhic  diftindlc  numcrum  iftorum  poftcrorum  Liar. 
Primo  Rubcn  cum  quatuor  fihis,qui  funt  quinquc.  Sccundo  loco,Si- 
meon  cum  fex  fihis,qui  funt  feptcm.  Tcrtio  loco,  Leui  cum  tnbus  filns, 
qui  funt  quatuor.  Quartoloco  Iuda,prxtcrHcr&  Onan,cum  rribus  fi- 
!iisiJcduobusncpotibus,quifunt  fcx.  Quintoloco  Iirachar  cumfihis 
quatuor,qui  fum  quinquc.Sexto  loco  Zabulon  cum  filns  tribus,  qui  funt 
•lor  His  addc  vnicam  Lix  filiam,nomine  Dinam.lftorum  omnium 
;u,cft  duorum  tantum,&  rriginra,  quod  fi  iftis  addcrc  vclis  duos  il- 
los  Hcr&Onan,  prxtcrquimquod  facies  contra  propofitum  Moyhs, 
ciim  ifti  multis  annis  ante  ingrcfium  lacob  in  Acgyptum  mortui  fucrmt, 
cffic.cs  numerum  maiorem  quam  tradit  Scr.ptura,  ncmpe  tr.ginta  qua- 
tuor.  Qu  rritur  igitur  quo  modo  bcnc  conftet  iftc  numcrus  tr.g.nta  triu 

,/lL™h^^^^^^^ 

^  pri  in  titulo  huius  difputationis :  H.cfint  nemmn  fiUorHm  Ifiruel .  ^u.      /^^^^^^  ^.^^^ 
\re\rifiintAersVtumMcc^rn  /.W.^^;duoConcluditad pix^^^^  u..n 
ftio,/cm  pcrtincntia.  Primo  cnimcx  illis  vcrbis,  ^«//^^^.^«^^^^7-  u^^n^^  Jit. 
Lm  .  concludit ,  hlc  rationcm  mortuorum  habcri  non  dcbcrc ,  qu.ppc  Ca.un^. 
qu,  nec  tucncc  poftca  ingrcfll  funt  Acgyptu,ncc  fucrut  .n  Acgypto:arq; 
ob  hac  causa,duos  illos  fihos  ludx  Hcr  &  Onan ,  qui  multo  antc  mortui 
fucrant  n terra  Chanaa,! numcro  ingrcdicntiu  Acgyptu  cflc  rcmoucn- 


711  G  O  M  M  E  N  T.   I  N 

rum  ti  iginra  triiim  aMole  traditu  hoc  loco  includi  dcberc  ipfum  lacob'*' 
atque  hac  ratione  bellc  numerum  iftorum  rriginra  trium  conftare.Vc;  ba. 
Caietani  hoc  loco  fic  habcnt:  Occurrit  qu;cftio  ,  quo  pafto  verifica- 
tolirrera  hxc  dicens :  Omncs  amm^s  filiorHm  &  flUmm  Lid  fmjfe  mgin- 
i.itres,   Nam  fupputando  fiipra  nominatos  in  Htrera,  reperiunrur  tri- 
ginta  quatuor,comprchcndcndo  duos  defundos  fihos  luda Her  ^  Ona: 
vcl  iftis  excluiis,tantiim  triginta  duo.  Nec  dici  poteft,non  fuppurari  Di- 
namirum  quia  expcefsc  dicirur  hic  filiorHm  ^filiarnm  eim ;  tum  quia  pau- 
Idinfcrius  clarcfuppuratiir  fceminanomine  Sarainrcr  filios  Afcr ,  fume- 
do  animas  fcxdccim,  vt  patet  fupputando.   Solutio  eft ,  qudd  verba  ifta 
ScriprurT  non  funr  inrelligenda  fola,vr  fonanr,fed  vr  pendcnt  ex  antece- 
dencibus  illis  vcrbis :  hUc  rnritmmina  filiorum  f/racl,  cjni  ingreffi ftint  Ae^- 
gyptumjacobc^filij  eitfs.  Nam  ex  '\\\o,cjpu  ingrrjfifunt  Aeg^ptHm.cxcludvL* 
tur  duo  illi  defundli  filij  Iuda:ex  illo  autcniy/acob  & filij  f //^,comprehen- 
dendus  cft lacob  in  hac  computatione.  Et  fic  optimc  fubfiftit  illa  fumma 
rriginta  triuni:adiunftus  enim  lacob  triginra  di:  jbus  fihjs  viuis  (?cLia,cf- 
ficit  fummam  rriginta  rrium.  Sic  Caieranu 
De  dtjtrepu'     Quirra quxftio  ,  fuper  pofteros  Bcniamui,  qui  m  hoc  capite  commc- 
tur  ejfe  mter  «^oranrur  vcrtu  2i.HcDraica  namquelecbo,(X  Larina  tranllario memo- 
lechonem  He  raut  dccem  poftcros  Bcniamin      vocanreos ,  fihos  Bcniamin.  Ar  Ixx. 
fcr4/cu,cr  trt  inrcrpretum  trannatio  numerans  ircm  dccem  pofteris  Bcniamin,non 
unam.atque  Qj^j^^g  f^^jj  ^^^5  f^\[Q^  .  f^.^j  pattim  filios  Bcniamin ,  partim  ncpotes, 
pojhrosBemaP^^^^^  etiam  proncpotes.  Licer  cnim  lecundum  Hebraicam  &  La- 
min,  rinam  ledionem  ,  Bcla  6<:  Gcra  ,  &  Arcd  .nominenrur  filij  Beniamin, 

atramen  Ixx.  inrcrpreres ,  qui  hxc  diilinftius  ,arque  cnuclcariiis  tra- 
dereVofwerunt-,  BelamquidcmfaciuntfihiiniBeniamin,Geramverofi- 
lium  Belc,4Sc  a^potem  Beniamin,  AEedautem,filiumGerx,(S:pronepo- 
tem  Bcniamin.  Hinc  porroardua  exiftir  quxftio,  quomodo  potucrit 
Beniamin  id  temporis  habcrc  nepotcs  &  pronepotes.  Siquidcm  Benia- 
min ,  cum  lacob  intrauit  i€gvptum  ,  vigefimum  tertium  annum  xtatis 
Cux  nonexcedebar:ncmpefuifl'ccumnatum,aut  co  inanno,  quolofcph 
vendituseft,  autiu^ra  idtemporis/upraoftenfumeft.Atcmporeautcm 
venditionis  loleph ,  vfque  ad  ingreffum  lacob  in  i€gyptum ,  viginti  tres 
anni  prc^nerierunr^runoenimlofcphjcrar  fcxdeciin  annorum,nunc  aurem. 
triginra  noue.Non  igirur  fieri  poreft ,  vt  Beniamin  intra  viginii  tres  an- 
nos  a^tatis  lux ,  non  modo  filium  habucrit ,  fcd  ncpotem  etiam  ac  pro- 
nepotem :  fcd  nccefrari^  fatcndum  cft ,  nepotcm  ac  proncpotcm  aliquot 
annis  poft  ingrcftum  eius  in  if.gyptum  efte  natos.Huius  quarftionis  folu- 
tio  hacccft :  Conccdendum  cft,nepotcm  ac  proncpotem  Beniamin,non 
fuiffe  tunc  natos ,  fcd  per  anricipationem  hic  memorati ,  &  dici  intrafte 
Aegyptum  non  infc,{edin'patrc,vel  auo,7cl  proauo ,  ipfum  dicoBcnia- 
min  ,qucir  1  ^-m  paulo  fiipra  diximus  dc  ilhs  duobusfilijs  Phares, 
nominatis  I  .  x  Hamul ,  quos  tunc  non  cflc  natos ,  fupra  oftcnfum 
fft.Et  hoc  modofoluitquxftioncm  S»Auguft.in  Jib.Quicft.in  Genefim>. 
qua^ftione  1 51. 

QuintA: 


GENESIS      CAP.    XLVI.  713 
J ^     Qujnta  quxftio  fuper  poftcris lofcpli,  qui  commcmoranrur  illis  vcr- 

h\%\Ndtiejuc  funt  lof^vh  fiUj  in  terrn  ATgyptuManaff^      Ephrai?^:  vtTlu  ^**^f^fff'^^''^ 
lo.HebraicaA'  Chal(1aicaA^.'Lntinalcdlio  (iuostantum  hoc  loco  mcmo-   |  . 
rant  poftcros  Ioleph,daos,inquA  cius  filios,ManalIc  ds:  Hphrami. At  tra-  mora^irnn. 
flatiolxx.Interprctunumerat  fcptCfpartim  filios,  partim  ncpotcs  6c  pro-  f^ojierosiofiph 
ncpDtcs  Sic  cnim  habct:rwfr//r lilij  lofeph  in  tcrra  j4enypti,A^7iaf[e 
phraim.Fueriit  aute  jiltj  AianaffcyCjuos prpertt  ei  cccuhina  SirayA  fachir.j^^fa-  ^  [ 
chir  dute genuit  Gaiaad^Filtj  vero  Ephrahn fratris  A4anajfe  SutaUa  cfr  l^a, 
Filii  autem  Sutalaam  £  Jr;/f:f5c  habct  Grxca  leftio.   Conftat  porro  iftos 
filios  6c  ncpotcs  M  malfe  &  Ephraim  nondum  fuiftenatosco  tcmporc, 
quo  rcmporc  lacob  intrauit  Acgyptum;  Tuc  enim  Manaffcs  dc  Ephrain 
maiorcsnonoannoactatis  cftc  non  poterant.Iofeph  enim  ,cum  intrauit 
lacob  Aei;vptum,crat  trigintanoucmannorum  ,  vt  colligitur  cx  vcrbis 
illis  pt^cc^cnu%C2p\t\s^^,y4dhuccjuincjueannirefjH$fiint  faw 
tii^inta  crat  annorumciim  vxorcm  duxit,&:  iftos  filios  gcncrauit,vt  fu- 
pri  Gcncfis  4 1  .proditum  cft  Poftca  fecuti  funt  fcptcm  anni  fcrtihtatis  & 
duo  ftcrihtatis    Siccnimipfc  lofcphdixit  Gcncf  quadragefimo  quin- 
to  ,  Biennuttn  efi.ex  ejuo  ccepttfames  cjfe  in  terra ,  cr  adhuc  cjutricjue  anni  re- 
/hnt.cjL  his  plane  diluccr,tunc  Manafte  &  Ephraim,cum  vix  nouem  fuc- 
1  nt  annorum,  non  modo  proncpotes  aut  nepotes ,  fcd  nc  filios  quidcm 
habcrc  poruiftc:vcrum  iftos  longo  tcmporc  poft  ingrcflum  lacob  in  Ac- 
gvptum  clfc  natos.Dc  his  namquc  fcriptum  cft  in  cxtrcmo  hoc  libro  Ge- 
ncfis :  ^txit  lufeph  centum  or  decem  annts:&  vidit  flios  Ephrahn  vfcft/e  ad 
tn^iii^nerationrfiliicjtiocjueAiachirfiliiAfayiaffe  natisut  in gembus  lofef.  h. 
17     Atcninvcro  pro  dcfcnfione  Scptuaginta  Intcrpretum  dici»dcbet 
idciTi,quod  paulo  fupra  diximus  dc  poftcris  Beniamin  :  iftos  vidcliccc 
quinciuc  poftcros  fofeph  effc  hic  commcmoratos  a  Scptuaginta  per  anti 
cipationem.viuimuis  autcm  multo  poft  fucrint  nati,numcrantur  tamen 
intcr  imrantes  Acgvptum.non  folum  rarionc  parcntum  fuorum,  qui  in- 
trarunt^rcaetiam  quod  nominc  ingrcfT-Js  in  \cgvprum.accipicndum  fit 
omnc  tcmpus,quonoft  ingrcftum^Iacobin  Acgyprum,  vixitnon  (olum 
hcob  fcdctiamloicrph,  vtfupra  docuimuxex  ibntcnria  R.  Auguftini, 
quam  uadit  ipfc  in  libro  Queftionum  in  Gcnefim,qua:ftione  vltima. 

Scdvn^lc  iftorum  quinquc  nomma  ,  quae  in  libro  Gencfis  non  lunt 
prodita,fcpruagmta  mtcrprctibus  compcrta  fucrunt?Haud  dubic,  vcl  ex 
annqu's  Hc  br.rorum  monumcntis  (k  rradirionibus,apud  quos  lcnprur? 
comincntcsgcncalogiasfamilwrumcuiufque  tribus ,  diligcntiflimc  cu^ 
ftodicbanfar:vcl  cx  capirc  feptimo  prioris  libri  Paralipomcnon ,  ybi  no- 
mmafthorum,&ncpotumManafle  tphraim  fimihtcr  fcrmc  com- 
mcmorantur.  Crcdibilc porro  cft,iftos  quinquc  ,  hcct  nondum  cftcnc 
nati  porifllmum  commcmoratos  eflc  i  fcpruagmta  hircrprctibus  m 
honorem  loflph ,  quo  viucntc  nati  funt ;  lofcph  ncmpc  vnu;cr(am  pa^ 
in  yE^yptum  acccrfiuerat :  &  dum  iplc  vixit ,  pacihce  6c  pro. 
iibifii'C  Siq-ii^c^i^ar^vjacriplurcs  Ephraim  poftcros  fuiflcnacos 


tcrnim  11 


rpcrcinibiHi'C.^iq 
"  jh  ,  qti 

'  Gammcnt.in  Gcn.Tom.^. 


^           T:  r  jh  ,  quamqui  mcmorantur  hocloco  a  Scpruarrmta  ;  nam 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cxtremis  pcne  vcrbis  huius  librifcriptum  eft ,  lofeph  vidifle  poftcros 
Ephraim  vfqucadrertiam  generationem  :hicautem  non  mcmorantur 
nifi  dux  gencrationcs  Ephraim  :  plures  igitur  quam  quinque  mcmorari 
hoc  loco  dcbebant  de  poftcris  Manaflc  &  Ephraim.  Scd  rcfpondcndum 
cft  tres  illas  generationes  ficaccipi  oj>ortcrc  ,  vt  prima  gencratio  intelli- 
gatur  ertc  ipfius  Ephraim  ex  lofcphriccunda  vcr6,fi!iorum  Ephraim:tcr- 
tiaautcmnepotumeius.  Ethacratione  non  rcperientur  plurcs  poften 
Manafle  &  Ephraim,qui  nati  fuerint  viuentc  lofeph^quam  quos  hoc  lo- 
co  rcccnfucrunt  Ixx.intcrprctcs. 
Notahilii  Ai'     Miratur  S.Auguftinus,quomodoIxx.Tnterpretesin  hocloco  facien- 
mirdm,&     tes  fummam  poftcrorum  lacob  ex  Rachcle,dicant  fuifle  dcce  &  odo, 
gujhnt  fuper  cum  rcpcriantur  dccem  &  nouem,o6to  vidciicct  loicph  ,  ^  poftcrorum 
numeropojh'  eius;&:  vudccim  ipfius Bcuiamin  &  pofterorumcius-,&  ciim  lofcph  fi- 
roTum  lofeph  niul  cuui  poftcris  fuis  non  fiut  plures,quam  odlo  ;  Scptuaginta  tamcn  in 
na(Ut7'a^hcx  corum  fumma,dicunt  faifie  noucm.Huius  rci  in  explicabilcm  putat  cfle 
jnterpretibm.  Auguftinus  rationcm  fccundiim  hiftoricum  fenfum  ;  fed  confugicndum 
cfleadoccultas  rationes  myftcriorum,quibus  fcpe  confecrati  fiint  numc 
riinfcriptura.Beati  Auguftini  verbahxcfunt  in  quorftionc  i  52.  inGe- 
ncfim.Vidcndumcftquid  fibi  vclit,  quod  cum  lofcph^cfilij  cius  non 
ampliusquam  oAo  mcmorcntur,Beniamin  vero  3<^  filij  cius  fimul,vndc 
cimrcpcriantur;nondecem&  noue  omnes,ficut  funt  oc^o  &  vndecim, 
fcddcccm  &:o6lorcfcrantur  in fumma:&poftca  lofcph  cum  filijsfuis, 
Jh*omo(lo  hic  non  o(flo,fed  nouem  fuiflc  dicantur,ciim  o6to  tantum  inucniantur.Hxc 
dicantHrfexa-  omuia  qux  indiflblubilia  vidcntur,magnam  contincnt  finc  dubiratione 
^'"^•^^^      rationcm.Sedncfciovtrumpoflint  cu<Staadlitcram  conuenirc-DracciDur 
ptum ,  cum       numcns,quos  m  lcripruris  cflc  dcratiflimos  &c  myftcriorum  'plenifli- 
moxfubiu^at  mos^cx  quibufdam,quos  indc  noflc pocuimus,digniflimc  crcdimus.  Sic 
Moyfes  fuifje  Bcatus  Auguftinus, 

fefftuagmta.  Scxta  quxftio  fupcr  illis  vcvhisiCunEldtanimACjHdwgrelfdtfHm  cnm  la- 
cob  In  Aegypntm ,  cr  earejf^funt  defocmore  illius  ,  ahfcjtie  vxoribus  filiorum 
eius/exaginta  fexiycrlu  26.Quomodo  dicantur  fuifle fexaginta  fex  in- 
grcfli  Acgyptumcumpaulopoft  dicuntur  fuiflc  Septuagfnta  .^*  Si  dicas 
hic  excludi  lofcph  &  filios  cius,qui  iam  crant  in  Acgypto;&  rantiim  nu- 
mcraricos,quivnacumIacobintrarunt  Acgyptum  ;'paul6  autem  infra 
comprchcndilofcph&poftcroscius  in  illo  numcro  fcptuarrinta^fi  hoc 
inquam,dixcris,ncfic  quidcm  difficultatcscxhaurics.Nam  fnllis  fexat^in 
ta  fcxaddas  lofcph  cu  duobus  filijs,nc)  fcptuaginta  fcx,fed  fexacTinta  no- 
ucm  hominum  numerum  cfficics.Dcindc  iftorum  fcxaginta  fex,Gui  nu- 
mcrantur  hoc  loco  non  vidctur  numerus  conftare  poflc.  Nam  paulo  fu- 
pra  intrantes  Acgyptum  ex  pofteris  Ux  recenfuimus  triginta  trcs,poftea 


illos  triginratrespoftcros  Li^K.commcmorati  funt  Gad  cum  fcptem  filijs, 
&c  Afcr  cum  fcptcm  poftcris,&:Bcniamincumdecrm  poftcris:&  Dan 

cum 


GENES.  C  AP.  XL  V  I.  71 5 

CUmvnOj&Nephchali  cu  quatuor.  Horum  fummaeft  triginta  quatuorj 
qui  fupradiCtis  triginta  tribus  additi.efficiuntfexaginta  fcpcem. 

Vcrum  folutio  quxftionish.-eceft  :  In  hocnumero  fexaginta  fex  non 
comprehendi  lacob/icut  diximus  fupra  comprchetifum  cdlMn  illo  nu- 
merotriguuatrium.Manifeftc  namquc,numero  illofexaginta  fex,  Scri- 
ptura  exclufit  ipfum  Iacob,cum  dixit:C«/;(3^/iw/w,  cjna  wgr€([<iCHrnckm 
lACob  in  A*gyptHm^dr  ^g^^flf^  funt  de ftxmorc  illiHS fexagiytta  fex:\\\\\A  :  £- 
grc^x fnntde  fitmore iaiw^.pror fus  excludit  lacob,  &  tantum  comprchen- 
diteiuspoftcros.  Atin  illam  numerum  Septuaginta  includitur  lacob. 
noncnim  ibi  nominantur  cgrefli  exfoemore  lacob ,  fcdomnes  animac 
domus  Iacob,cuius  domus  ipfe  capur  erat, 

Scdenim  duas  res  in  hac  <:ommcmoratione  corum  qui  intrarunt  Ac- 
gyptum  cum  Iacob,fubit  animum  meum  vchemeter  admirari.  Primum 
cnim  dignum  videtur  admirationc,cur  fandus  Moyfes  intcr  eos qui  Ac- 
gvptum  intrarunt  cum  lacob ,  numerare  voluerit  complurcs  nondum 
tunc  natos/cd  multis  poft  annis  genitos/icut  de  filijs  Phares  &:  dc  pofte- 
ris  Betiiamin  fupra  didlum  eft:&  cur  iftorum  tantiun  duorum,Bcniamin 
dico     Phares,pofteros  tunc  nondumnatos,memorarc  voluerit  potius, 
quam aliorum.vt  Ruben,Smieonis,Leui,ik  aliorum.Dcinde  illud  etiam 
non  caretadm!ratione,cur  mtcr  intrantcs  Aegyptum  cum  lacob  nume- 
rarc  rolucritlofeph^qui  viginti  tribus  annis  antc  ipfum  vencrat  in  Aegy- 
ptumA  duos  item  tilios  eius,qu»  nati  fuerant  in  Aegypto,  ncc  aliquando 
faerant  extra  Aeavptum.Ciimquc  Moyfes duplicem  faciat  enumcratio- 
•icm  eorum  qui  mgrcrtl  funt  Aegyptum^vnam  in  verfu  26.  fexagmta  (ex 
hommum-,aIrcram  in  verfumoxiequcnti  iy  Septuaginta  hominum:mi- 
rumvideripollct  curinpriori  cnumeratione  excludcre  volueru  lacob 
-  ^lofeph.duofqueeiushlios,  in  poftcrioreautemeosomnes  mdudere. 
Ha:cfunt,qu^nonnihiladmirationis  habent     altiori  atque  fubnliori 
^  ^  ntconfidcrationcrquanquamomniaqua:  fandlus  Moyfes  in  animo 
sdum  hxc  fcribcrct,non  funt  nobis  compcrtavncc  nota  cflc  necel- 


:t. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

D^difcrepnua,  qux  videturejfc  hocloco,  Ltmonis  GrscA  4  Lattna, 
UebrMca,  &  Cljaldaica^fupernumero  eorum  qiti  m  Jegyptum  cum 
lacobingrepfunt, 

Supenllwverbis, 

Omncs  anima:  domus  lacob,qu.T  ingrcflxfunt  m  Ae- 
gyptum  fucre  fcptuagmta. 
Vemadmodvm  hic  numcrus  feptuaginta  intrantium 
Accvpuimcongruatcumproximcfupcriorc  numcro  fcxa- 
emtafex.ncc fecum Moyics.niftisauobus numcns  pugnct, 
paulo  nnrc  acclaratum  cft.  Nunc  igitur  dicendum  eft  de  hoc 

*  VY  Y  X  2. 


O^inio  Fu^ii- 


\ 


7'^  C  O  M  M  E  N  T.  I  N 

numerofeptuagmta  hominum,  quidicuntur  intraffc  cumlacob  Aepy- 
ptum.Idem  porro  numcrus  ponituretia  initio  libri  Exodi ,  ciim  dicitur: 
£ r.wt  omnes  amnii.  eorum  cfHi  cgreffi  funt  defnmore  lacohfeptuagintit.  Et 
item  lub  tinem  capitis decimi  libri  Deutcronomij,  hxc  dixit  Moyfcs  po- 
pithHcbixo-./nfeptuagintaanimalfHsdefcef/derumpatres  tuiin  ylegyttn. 
■&  ecce  nunc muitiplicaMt  te  Dominus  Deus  tuus ficur  afirx  cali.At  vcro  Irx. 
Intcrpretesin  hoc  locoGcnefispofucruntrcpruaginta  quin<jue,difcrc- 
pantesaScripturaHebraica.fic  enimhabet  corum  trandatio ,  fi' Latinc 
eam  rcddas,Ow;»«  anirnx  domus  Iacob,<^udt  '"g^fjf"'  fint  in  ylegyptum  fep. 
ruagmtatiuinque.Eandemciuc  numeruponunt  inpriticipio  Exodi.  Qiia- 
quaminlibro  Deuteronomij  ca.  lo.  nequaquam  difcordantcs  ab  He- 
braica  Scnptura.fcptuaginta  tantum  commemorant.  Beatus  autcm  Stc- 
phanusapudS.Lucam,Ador.7.numeracircm  fepruagmta quinque  Sut 
cnim  h.Tc  eius  vcrba: Mittens  autem  [ofeph ,  accerjmt  lacob  patremfuum 
C  ommm  cognationemfuam.inartimabusfeptuagma  ^um^ue.  Harc  itaquc 
cum  fic  fe  habeancmerito  quarritur,An  tranflario  Ixx.inrcrpretum  in  ifto 
numcro  d.fcrcpans  ab  Hcbraica  &  Latina  Icdione,  cenfen  mendofa  dc- 
beat,nec  vindicari  abcrrorealiquo  modo  poflit. 

Eugubinusin  RccognitioDcvcterisTeftamentiadveritatemHcbrai-  2«, 
camfuper  hunclocumcap.46.Genefis,qucm  in  manibus  habcmus  du- 

p  i.c.tcr  rcfpondct  propofitar  quarftioni.Primum  ait  dici  pofle,  numerura 
cZrT^V  «^F^^-ginra ,  tam  in  Grxca  tranfiationc 

Gencfis46^Exod.  ..quimapud  B.Lucam  Adorum  y.mcndos^  ac 
perperam  cfl-e  adiu<aum,inlcitia  vtique  vcl  incuria  Iibranorum .  Scd  hoc 
cus  refponfum  nulio  modo  eft  probabile :  fiquidem  &  oiim  hodilaue 
omncs  Gr.ci  cod.ccs  fic  habuerunt.&  habent.ncc  ante  Eugubmum  Tu! 
penorun,  vllus  Dodlorum  in  Tradatu  huius  difficultatis.ad^.llud  .nTc'i  L 
I.branorum  afylum  confug.t :  fic  cnim  n.hil  cfi-ct  nesotij  oua-ft  nn« 
omne,.quantumuisarduasexpcdirc.Verum.IludmaxS'a;g^rit^^^^^ 
LS'""  f  "''""^  Eugubini,qu6d  Gr.ca  tranfiatio  non  S  3bc 
adiundum  illum  numerum  quinquead  fcptuaPinta  vpr/,„, 
n.t ,  qui  fucrint  .11.  quinquc.VclLndo  qSm  Lr  nt fili  To'J" 
fingul  nommibuspropricappcllarentur^otumau  c^m^^^^^^^ 
cfl-e  a  L,brar^s.&  ^ipturar  infcrtum.vltra  omncm  fidcm  c  j ' 

AlterumEugubinirefponfumcft.inhoccrraflblxx  Inrernr.r^ 
rum  qu.acorum  tranflatioapud  omncs  gcntcs  mu,  ^  " 

ceIcbrata.magn^queauaor.tatis,&  vcnS  1  s  B  '"'"r"" 
fuifl-epropterlnu^tcratam  Ixx.  In^rprctuT  apt  f^^^^^^^^^  i""^"'"" 
nim.o  fane  maiorcm  id  temporis.  quL  ^lTL  aXr.ta"s     h 'T"' 
non  aufum  fuifle  eum  k  Icdionc Ix v  Intcrnrrm^  ju«or.tas  :  ob  .dque 

l:rdun'y„.  dctcftationcdignum.  Nam  vttaccam  quam  fir  l^n      .  ' 

n.s.tam  .nfignc  vc!  mcndaci,,vel  infc.tii  JS^cn  sltP 

B.Lucam,  Scr.ptorcm  Canon.cum ,  qui  afllatu  l  dldu  Spiritus  fanS 

^cripfit. 


»1 


1« 

ca 
Ii 

a 


bd 

H( 

bi 

til 

hl 

ti« 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.  X  L  V  I.  717 
fcripfit.fairum  aliquid  fcripfifle ,  aut  fcicnter.aut  infcicnter ,  tcmerarium  'J^ 
eft.nc  dicam  impium:fi  enim  hoc  femcladmittatur,continu6  totiuj fcri- 
pturx  fides  &  audloritas  labafcet. 

Ponam  <n  hoc  loco  vctba  Eugiibini,vt  cx  his  etiam,  non  folum  noftra 
commemoritionc  fentcntiam  cius  Lcftor  agnofcat.  Non  difl"cntit,ait  Eu 
gubinus,in  illo  numeto  Septuaginta  a  Latina  tranflationc  Scriptura  Hc- 
braica.  At  Interpretcs  Ixx.  addunt  huic  numcro.Quinque.  Ha:ccorru- 
ptcla ,  fiue  a  Libiari js  profeda  fit.fiue  ab  ipfis  Interpretibus,fecit  vt  ctiS 
AAorum  Apoftolorum  capite  feptimohic  locus  mali  legatur.Netjue  o- 
pinindum  cft  S.Lucam ,  I  lcbraica.quomodo  fe  habcrcnr  ignorafli ;  fcd 
vcl  hunc  locum.vt  fc  habebat  eo  tcmporc  citaflc ,  vel  eandem  ibi  corru- 
ptelam,qua:  &  hic ,  a  Librarijs  accidiflc.  Hxc  ergo  eft  eius  nodi  folutio: 
quemdicuntquidam  ligaflepotius,quam  foluiflc  Hieronyraum,  dicen- 
tem.quod  locus  ille  diflcntiat  ab  ifto  in  noftra  cditione  :  vt  ibi  habcatur, 
lacobdcfcendiirecum  fcptuaginta  quinquc  animabus  .hlcautcmcuin 
fcptuaginta  tantum.Vcrum  facilis  erat  folutio,fi  editio  feptuagintaom- 
nfcus  in  locis  cfl"et  animaduerfa,  quippc  qu.r  in  commcmorandis  numc- 
tis  fit  mendofifllma.  Quod  autem  non  fit  profeftus  hic  error  a  Scptua- 
ginu,  indicio  cft ,  qu6d  ipfi  in  Dcuteronomio  hunc  numerum  fiinUitcr 
ponunr,  atque  eft  fccundum  Hcbraicam  veritatem.  Neque  illud  cft  ve- 
rum.  quod  ad  excufationcm  eorum  alFcrtur ,  Scptuagmta ,  illos  qumquc 
addtd.lfe  pcr  anticipitionem :  Alioqui  &  alia  crrata  cadem  cflent  rat.one 
dcfendenda.  Magis  icaquc  pium  &  verum  cft.crrorcm  a^nofccre ,  cum- 
quc  nonSeptuig.nca.fcd  L.brariisadfcr.bere.Lucas  vero,fiuc  quod  He- 
braicc  nefciret.fiuc  quod  ad  doccndos  homines  n.hil  rcferre  putarct,  ab 
Hebraicaveritateal.cubid.fl-cntirc,&  fcqui  pot.us  ed.tioncm  Scptua- 
ginta.id  temporis  vb.que  rcccnt.fllmam,  max.maque vc""«'°."^  ^a- 
b.um,teft.monium.vt  erat  iam  vulgatum,,  citau.t :  quod  &  reliqui  Apo- 
Secerant  mag.s  iuxu  editioncm  Scptuag.nu,  quim  «  Hcbu.ca  ve- 
ritatetcftimoniac.tando.HaacnuscxEugubmo. 

SanSus  H,cronymus  .n  Tud.cion.bus Hebra.c.s  m  Gencfim  .  fuper 
'  hac  .Xquxft.onebrcuitctdifpucans,triaqu;rade.uspert.ncntcxpl.ca- 

donem  Trad  t.  Pr.m6  cnim  numerum  fcxaginta  fcx  intranrium  Acgy- 
™m  acob  priore  loco  pofitum  i  Molc  ,  docct  non  P^g--- 
Jumc  o  ?cptu,.ginta  intrantium  Acgyptum  ,qu.  paulo  po^^^^^J  '^ 

'S^vX^:£^:^^^^t  cxccpto  iV.^ 
lilinc.  vcroa  o.  t^^^     j         c„,mnre  Ucob  cercflx  introicnnt  Ac- 

?„7J:itn"  .4.f.o.  H.ncm.„.fcftu™cft.  o.ncs.„.n,.r. 


71S  COMMENT.  IN 

qux  ingiefla:  funt  yEgyptum  cum  lacob.fuiflc  fcptuaginta :  Scxaginta  e- 
nim  fc.x  cum  eo ingreffi  funt,  8c repcrcrunt in  i£gypto  tres  aninias,Io- 
lcph  fcilicet,  &  duos eius  filios :  Scptuagefimus  autem,  ipfc  fuit  lacob. 
SicHieronymus. 

Dcinde  B.Hicronymusoftenditquomodo  Ixx.Interprctes  difcorda- 
tcs  ab  Hcbra;o,illinumerofeptuaginta,addiderint  quinquc.Ait  enim,il- 
los  quinque  efle  additos  pet  anticipationem:non  enim  tunc  iam  erant  in 
/EgyptOjfed  poftca  nati  funtjeos  tamen  Ixx.  Intcrpretcs  per  anticipatio- 
nem,vc  diximus.hic  commemorare  volucrunt.  Nam  quod  ille  numerus 
fcptuaginta,qui  eft  inlibris  Hebraicis.fit  verus ,  atquc  incorruptus,con- 
ftar,etiam  ipforum  Ixx.  Intcrprctum  audoritatc:hi  namque  in  Dcutcro. 
cap.  I  o.pofuerunt  defcendiflc  in  .^Egyptum  fcptuaginta  animas,  ita  vt  eft 
in  Hebra:o.Scd  audiat  ledor  ipfum  Hicrony mum :  Illud.quod  apud  Sc- 
ptuaginta  legimus :  Fa5H  fHnt  fili}  Manaffc  tjuospeperit  ei  concubina  Syra, 
M.ichtr.  er  Machirgennit  Galaad.   Filij  autem  Ephraimfratris  Manajfe. 
Sutalaam  ^  Taam  .-filif  vero  Sutalaam,Edem:V{oc,mc[\.\i,iom  eft  additii, 
Siquidc  id  quod  poftea  legimus,quafi  per  anticiparione  fadii  efle  dcfcri 
bitur.  Neque  enim  cum  inrrauit  lacob  ^gyptum  ,  Manafle  &  Ephraini 
ineaerantxtatevtiamfiliosgencrarepotuiflent.  Hanc  rem ,  ne  videa- 
mur  aduerfus  Scripturx  audioritatem  loqui ,  etiam  Ixx.  Intcrpretes  in 
Deureronomio  tranftulerunt,  dicentes ,  quod  in  Septuagintaanimabus 
ingreflus  (it  lacob  m  ^gyptum.  Si  quis  igitur  noftr.T  fentcntia:  refraoa- 
tur.Scnpturam  inter  fe  contrariam  facict :  ipfi  enim  Ixx.Interpretes  qui 
hic polucrunt  feptuaginta quinqueanimas ,  per s-f.'^.,^-",  id eft  anticipa- 
tionem,  loleph  &  pofteros  eius  commemorantes ;  ijdem  in  Deutcrono- 
niio  (eptuaginta  tantum  intraire  memorarunt.Sic  Hieronymus 

Tert.o!oco,curB.LucasAdorum7.rcfcrensnumerum  imrantium 
cum  lacob  ^gyptum.dixerit  fuifl-e  feptuaginta  quinque  animas,fcqucs 
nim.rum  Ixx.  luterprctum  tranflationem ,  potiufqu^im  Hebraicam  Scri- 
pturam ;  hmus rei  dup  icem  Hicronymus  reddit  cauCm  :  vnam  quidem 
cx  fua  fentent,.n,&  vald^-  probabilem.quod  Lucas  Scripturam  Ixx  Intc^ 
pretum  tunc  tcmporis  apud  gcntes  multo  magis  vulgatam ,  &  celcbral 

tam,quam  Hcbraicam  fequ.  malucrit.Altcram\er6  caufam  redd.t  ex  o- 
pinione  ahorum  non  fanc  probab.lcm,qu6d  Lucas,  vt  qui  profelytus  cf- 
fct,Hebra.ce  non  efl-et  peritus,  fed  Grxce  doftus ,  Gniam  Scr.pm  am 
fecutus  cKaucrit.Sic  autem  fcribit  Hicrony mus:Q^od  fi  ^  contr^r  o  no 
bis  opponatur ,  quod  in  concione  Stephani  ad  poHum ,  m  aftt 

ApoftoIorum,d.canturfeptt,agintaquinqueaniLintrari^^^^^^ 
facdisexcufat,o  eft :  non  cnim  dcbuit S.Licas  illius  Scriptor  hiS  & 
.n  Gentes  votumen  illud  cmittens,fcribere  contrarium  aliquid  sS„ 
rar  Septuaginta,  quar  iam  fuerat  Gentibus  diuul.ata  Zo  um  an^? 
illo  tcmpore  maior  crat  an\m  r  ""'0«^ .  quorum  audlontas 

dci  m  Nationibus  d  ceC   Ho  ^  ^  7'"^ '  "^^  "^^8"^ 

quod  vbicumqS  SanS  Apoftoh  urZVr"*'''  obferuandum, 
pulos,i,s  plcrumq;  teftimoniis  abutuntur,qux  ia  fucrant  ,n  GentSl  dt 

uulgata.  V 


\ 


s 

1 

I 
t 

t 

n 


bi 

ifl 


a 


hi 


10 
Cl 

le 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.  XLVI. 


V9 


uulgata.  Licetplcrique  tradant ,  Lucam  Euangcliftam ,  vt  profclyrum, 
Hcbraeas  littcras  ignoraflc.  Acquchacceft,  fuperhac  quafftionc.Hiero- 
nymifcntcntia. 

S .  Auguftinus  tantum  abfuit  ab  opinando ,  vllum  efte  in  illo  numero 
Scptuaginta  quinquc,  aut  librariorum,aut  ipforum  Ixx.  Intcrprctum  cr- 
rorcm  ,vtcum  numcrum  non  fme  afflatu  Spiritus  prophetici ,  nec  finc 
myftcrij  alicuius  figniticationc  a  Ixx.Intcrprctibus  pofitum  eflcarbitre- 
tur.  Sic  cnim  ait ,  Quxftionc  i  5  2.  Nec  Ixx.  Interprctes  mihi  in  hoc  nu- 
muero  crraflc  vidcnrur  :  qui  proptcrahquam  myfticam  fignificationcm, 
quadam  veluti  prophetica  hbertate  ,  horum  numcrum  complcrc  voUic- 
runt.Et  in  quqftionc  vltima  ciufdcm  hbri:  Vnde,inquit,conftat  ccrri  my- 
ftcrijcaufa,inum  numerura  fcptuaginta  quinquc  Scripruram  commcn- 
darevoluifle. 

An  vcrotaHs  numerus  fccundum  vcrirarcm  hiftorisr  conftare  pofik, 
cura  ilh  quinque  additi  ad  Scptuagtnta,  dicantur  inrraflc  cum  Iacob,/£- 
gyptum,qui  multis  poft  cius  ingrcfliim  annis  nati  funt,vchcmcntcr  du> 
bitar  Auguftinus  in  illa  ipfa  Quceft. i  5  i.fignificans  id  videri  incxphcabi- 
'  -  «ic  infolubile.Ncque  cnim  dici  potcft,  propterea  illos  quinquc  dici 
Ic  cum  lacob,  quia  eo  viuenrc  in  Acgypro  ilh  nati  funt:Iacob  cnini 
poft  ingrcflum  Aegypti  vixit annos  dccem  &  fcptcm :  cjuarc  in  cius  obi- 
tu  Manlifle  &  Ephraim  maiores  vigcfimo  fcxto  anno  efle  non  potcranr. 
Namquc,vt  fupra  dic^um  cft ,cum  lacob  intrauit  Aegyprum,  ifti  nonum 
annum  exccdcrc  non  potcrant.In  xtate  autem  viginri  fcx  annorum  non 
potcrat  Manafl^c  habcrc  ncpoccm  Galaad,  nequc  Ephraim  ipfum  Edcm, 
qui  intcr  illos  quinque  mcmorantur.  Qupcirca  putat  Auguftinus  omifla 
hiftorix  confidcrarione,ad  my ftcnj  rarioncm  rcfcrri  ammum  oporrcre: 
hxc  enim  funt  Auguftini  vcrba:harc  omma  quce  indiflolubiha  vidcnriir, 
macnam  contincnt  fine  dubiutione  rationem  :  fcd  ncfcio  vrrum  poflint 
cunda  ad  hrrcram  conuenire:prxcipue  in  numeris,quos  in  Scripruns  eU 
fe  facratifllmos  ^  myftcriorum  pleniirimos ,  ex  quibuldam ,  quos  indc 
noflcpotuimus,dignifliraecredimus. 

At  enimidcm  Auguftmuspoftcain  Quxftionc  vlrima  eiufdemjibri, 
hac  ipfa  re  accurarius  vidchccr  pcnfitara ,  adinuenir  rarioncm  quandam, 
auaiiuclli-i  &  dcclaiaripofllt  qucmadmodum  illi  quinque ,  hcctrunc 
^ondum  cflcnt  nati ,  vcrc  tamen  dici  pofllnt  inrrafle  Acgyprum  cum  la- 
cob.Exiftimat  cnim  nomcn  ingrcfllis lacob  in  Acgyptum,ad  omnc  tcm- 
pus  quo  poft  ingreflum  lacob  vixit  lofcph,  cxtcndi  oportere.  Nam  quia 
Kh  audor  fScrar  ingrefl-us  lacob,  ^  omnis  famil.ar  cius  m  Acgyptu, 
d  rcotempusilhus  inlrcfl^usparircr  cum  tcmpore  vir^  lofcph ,  dem. 
ep  prorocfarum  &  finitum  eft.  lHos  porro  quinquc  cflc  naros  viucnre 
S  parer  cx  poftremis  fcrme  verbis  huiqs  hbri  Gcncfis.  Sed  ipfun.- 
m   '^^^^^^^^^^        hxc  ftndim  \  mc  didla  apcrrc  docentcm  audiamus.St 
r  S  inauit  exieir  qucmadmodum  criam  fccundum  hiftorixfi- 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


710  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

intrafre,clicemiis,non  illo  vnodie  quo  lacob  venfc  in  ^gyptum,ingref- 
fum  eius  intclligi  oportere:fed  quia  in  filiis  fuis plerumquc  appcllatur  la ^ 
cob,hoc  eft  in  pofteris  fuis,  &per  lofeph  conftateum  intrafle  itgyptu, 
introitus  eius  accipiendus  eft  quamdiu  vixit  Iofeph,pcr  quem  fadum  eft 
vt  intraret  ille.  Toto  quippe  illo  tcpore  nafci  3c  viuere  potucrunt  omnes 
qui  hic  commemorantur,  vtfeptuaginta  quinque  anima:  complcantur 
vfquc  ad  nepotes  Beniamin.  Sic  enim  dicit  Scriptura,  numerans  omnes 
pofteros  lacob  ex  Lia :  Hifunt filtf  LU,^hos pcpem ipfilacoh  in  Mefopou- 
miaSyrU.lmcr  quos  tamen  multi  numeratur  n5  ibi  nati:fed  quia  illic  pa- 
rentcs  ipforum  nati  fuerant ,  ibi  eos  perhibuit  effc  natos ,  quoniam  caufa 
qua  nafcerentur  ibi  nata  eft ,  id  eft  parentes  eorum  quos  Lia  ibi  pcpcrc- 
rat.  Similiter  igitur  quoniam  caufam  intrandi  lacob  in  /£gyptum  prse- 
buit  lofeph  ,  totum  tcmpus ,  quo  in  Aegypto  vixit  Iofeph,^ngrcftio  erac 
lacobin  Aegyptum  ,  per  fuam  videlicet  progcniem  ,quo  illo  viuopro- 
pagabacur ,  per  quem  fadlum  eft  vt  ingrederetur.  Hadlenus  ex  B.  Augu- 
ftino.  ' 

unnl"'^''^     ^^^^  ^S^  Ledori  opinionem,fcntcntiae  B.  Hieronymi,&  B. Auguft.  ^ 

Sullumejfe  confonam,  quadripartito  breuiter  exponam.Primum  cenfeo,in  illo  nu- 
trrorem  millt  mero  icptuaginta  quinquc,nullum  efle  Librariorumerratum.Non  cnim 
nmtfo  rantiim  illc  numcrus ,  quinqae,additur  ad  feptuaginta ,  verum  etiam  di- 
ftmac,propric,ac  nommatim  dcclaratur,qui  fuerint  illi  quinque,^:  quo 
rum  fucrmt  filij  ac  ncpotes.  Sic  cnira  Icgitur  hoc  loco  in  Gr^ca  Tranfla- 
tioneiF^erHntpltf  M^najje.  A<fachir:Machir autem genutt  Galaad:Filtjau^ 
ttm  EphraimSutulaarn,  er  Taa^n.Ftltj  amemSutaUam  £^^rw.H^cautem 
omniaerrorcLibrariorum  fuiflbinferta  Scripturx,non  capit  fidcm  Prx- 
fertim  vero  cum  taliscrroris  &  mendrc  nullym  cxtet  vcftigium ,  nul- 
lumque  vel  ex  vno  aliquo  Grarco  codice  fuppetat  argumentum  ,  & 
olim,  hodicquc  omnibus  Gra^cis  Iibris  hunc  numerum  habcnnbus: 
nulloque  fuperiorum  remporum  dodlorcde  fidc  eius  numcri  dubi- 


cante. 


Affirmodcmde,Septuaginta  Interprctes  intradendo  co  nume- 2 
ro  leptuagmta  quinque,nihil  prorfus  errafl^e.  Principio ,  ncc  S.  Hiero- 
nymus  ncc  Auguftinus,ncc  Auclor  vllus,  reuerendor  aucfloritatis ,  fupcr 
hac  re  di (fcrens^auc  dixic ,  aut  dubicauir,auc  fignificauit,Septuasinta  In- 
terpretes  in  eo  numero  errafll-.  Adha^c  ,  fi  ttraflcnt  illi ,  non  vtique  S. 
Lucas,  qui  fandlo  Spiritu  mcntem  eius  illuminante  ac  rcPcnte  ,  fcripfic 
errorem  .Horum  auc  ignorafl^ec,  auc  fciens  ,  volcnfquc  fecutus  cfl/c  in 
Scnptura  Canomca quam  condebac :  nec  crrorem  B.Srcphani,qui  cefti- 


ellct  q  ,od .  1.  qumquc.tunc  cu  kcob  intrauu  Acgyjii .  r.ol  crant  na  i 
fcJmulropoft  tcporegencratifunt.Atqui  ob  canf  L^adiccndS? 


ctiam 


I  E  N  H  S  1  S  C  A  P.  XLVl.  yn 
ca  n  '.:.l  -)y  ..a  crraffe  in  illo  numero  Scptuaginta , quos  dixit  cum 
lacob  intraflc  Ac^yptum :  (iquidem  intcr  intrantes  cumlacob  Aegy- 
ptum  numerauit hlios  Phares,qui  tunc  non  erant  nati,&  itcm  complu- 
res  dc  poftcris  Bcniamin  nodum  co  tempore  gencratos,vt  liipra  often- 
fum  elL  Quod  li  nemOjnifi  planc  impius ,  audcict  Bcatum  Moylcn  er- 
roris  argucrc*,  cuius  eft  vclinrcitiaf,vcl  impudcntiac,vcl  amcnti2e,lxx. 
Interpretes ,  qui  eadem  in  caufa  funt  crroris  accufarc  atque  damnarc? 

16  His  addo,eos,qui  vna  cum  lacob  intraucrunt  Acgyptum,(fi  prefse  '^^'P^^^^^^f 
ac  propricloquamurXuifrciexagintafcx;&  qui  duxcratcorum  lacob,  t.^^y-^l^^^^ 
fuilfc  fcxagcfimum  fcpiimum.   Et  hunc  quidem  numcrum  tradidit  grejfos  jF.ry 
Moyfes  in  hoc  capitc,  Vcrfu  i^.Iofcph  namque  tunc  crat  in  Acgypto,  i^tum. 
antc  ij.  annos  illucduclus :  Manafle  ver6,&  Ephraira^nati  fucrantin 
Aegvpto,ncc  vnquam  extra  Aegyptumfucrant.  Quod  autcm  proxi- 

mc  poft  in  Verfu  27.  adiunxit  Moles^fuifrc  leptuaginta  qui  ingrciri  ^^op^*^'' 
funt  Aegyptum,itafcribcndo,Ow«rj*im77Mt^7;7^///*«co/^,^//4/?/^r^^^      J.^^^^^  ^"r^^. 
in  ^gypnimyfnirc  ^ '       '-na  :  Hoc  inquam  tripliciter  licet  interprc-      \Jn  u- 
tari.  Primo  vt  illud  -ita  non  rcferatur  ad  illud  i^greff^ p.m(L/£'  coh^ngrejjl 

gyptumS^i  ad  illud  dofnus  iucoby  vt  fit  hic  fenfus:Omnes  anima?  domus  f^^t  JEg-^ptu. 
lacob  erant  tunc  fcptuaginta.  Et  hoc  apertius  fit  cx  eo,quod  fcriptum 
cft  initio  Exodi  in  hunc  moA\\\w.ErantomnesamrHdeoYtimqHiegreffifunt 
ds  faemorc  lacohyfeptuagtntiiilofephautem  in  ^gypto  erat.  Scd  quia  pro- 
ditiim  eft  cap.io.Dcuteronomij,Patrcs  Hcbrari  populi  dcfcendifTein 
Ac^'vptum  cum  fcptuaginta  animabus  *,  fuppetit  altcra  ratio  intcrpre- 
randi  verba  illa  Mofis.Solct  non  raro  Scriptura,quod  plurimis  conuc- 
nit,  immo  omnibus,  paucifTimis  tantum  cxceptis ,  id  quafi  conucnircc 
omnibus  ,  gcneralicer  enuntiare.  Quoniam  igitur  cx  numcro  illo  Se- 
ptuaginta,duo  tantum  non  crant  ingrefll  Aegyptum  ,  Manaffcdico  & 
Ephraim,  cxteri  aute  fcxaginta  ofto  ingrciTi  fucrant  Aegyptum,idcir. 
co  ScripturaingrciruminAcgyptuomnibusillisfeptuagintaattribuic. 

17  Tcrtiaratio  intcrprctandi  fcrbailla,huiufmodi  cft,Eos  qui  tunc  non 
fucrantingrefriAcgyptum,dici  ingrclfos  effc  non  quidemin  fc,fed 
in  patribus  fuis  qui  tunc  intraucrant  Aegyptum:  nempe  Manafle 
&  Ephraim  in  patre  fuo  lofcph  :  &  itcm  Hcfron  &  Hallu  in  patrc  iuo 
Pharcs. Scc  dura  Leaori,atqi  mfolcs  huiufmodi  locucio  videri  dcbet: 
cll  cnim  non  mfrcqucs  in  Scripturaiquod  ego  tnbus  cxemplis  confir- 
mabo,  Apoftolus  enim  ad  Hcbrxos  fcptimo  (cribit,  Lcui  dccimas  de- 
dilfe  Melchifcdcch-,  non  fanc  pcr  lc  ipfum  ,  quippe  qm  annos  amplius 
cccum  &  quinquaginca  poft  Mclchifedech  natus  eft;  lcd  m  proaiio  fuo 
Abrahi,qui  dccimas  obtulit  Mclchifedech,vt  lcgitur  oenci. . ^.Dein. 
dc  Mofc.  Gcncf. 1 1  .dixit ,  Arphaxad  gcnuiffe  iplum  Sa lc:atqui  fccun- 
diam  trannationem  Sepcuaginca  lacerprctum,  &  fccundum  B  Lucam 
in  terciocap.hiftorixiua^Euangchc«Arphaxadgenuitnon  Salc,(cd 
Cainan  Vcrum  quia  Cama fuit  pacer  ipfius  Salcidcirco  Arphaxad  ge- 
ncrado  Caman,dicicur  gcncraffc.Sale  crgo  Salc  memoratur  quafi  pro- 
ximc  ecnitus  ab  Arphaxacnon  quidc  in  fc,fcd  in  patre  fuo  Cainan.  In 

Comrncnt.m  Gcn.Tom.4.  7  7  77 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

hoc  pr^tcrea  cap.Gencf.cum  Mofcs  omncs  filios  &  ncpotcs  ac  prone- 
potesLiae  commemorafrct,moxadiunxit:///y%  Li^^y^HosgetJnlt  w  A/e- 
fopotamia :  ornnesanimdt filtonm  fliarnm  eins  triginta  tres.  A tenim ,  prse- 
ter  fex  filios,&  vnam  hliam,naros  in  Meropotamia,rciiqui  omncs  ge- 
nerati  fuerant  in  tcrra Chanaam  :  qui  tamen  ra: ionc  parcnrum  fiiorum 
dicuntur  nati  in  Mcfopotamia. 

Illuddeniqi  fit  mihi  verifimile,&:  Mofcm  inter  inrrantcs  JL<^)-^^  \'m\ 
numcraffe  filios  Pharcs,qui  tunc  non  erant  nari;.^:  item  Ixx.  Intcrprct. 
commcmorafle  illosquinq;  partim  ncpotcs  partim  pronepotes  ipfit  s 
lofeph;  quodex  Pharcs  prouentura  erat  rcgahs  progenies ,  quinetiam 
ipfc  Mciiias :  lofeph  autcm  princeps  fuilTct  fratruni  fuorum  ,  &  duas 
condituruseffet  tribus,mult6fq;ex  fuartirpe  principes  habiturus ,  fcd 
non folum  obhanc  caufam  commcmoratiiunt  illi  qui  nondum  erant 
nati ,  vcrum  ob  eam  maximc  caufam ,  quod  i(li  nati  clllnt  in  Aegypto 
viuentibus adhuc  Maioribus fuis qui  Aegyptum  intrauerant. Exempli 
gratia,  viucnte  Pharesnati  funtin  Aegypto  fihjcius  Hefron  &  Kallo: 
&  viuentc  Beniamin  nati  funt  nepotcs  ^  pronepotcs  cius ,  qui  com- 
mcmorantur  hoc  loco.viuente quoque  lofcph  nati  funt filij  &  ncpotcs 
Ephraim  &:  Manafrc.&  filiorum  cius. 

Quanquam  nottra^  opinationi  vidctur  illud  aducrfari,  quod  Lcui 
tertius  filiorum  lacob,  quo  tepore  ingreflfus  cum  patrc  cli  Acgyptum, 
agcbata^tatisannum^z.  trieimio  quippc  maior  natu  erat ,  quam  lo- 
feph.Is porro  vixit  annos  centum  trigmta  feptem,vt  proditum  elt  in  li- 
bro  Exodi,cap.5.quapropterpo(t  ingrcffumpatris  fui  lacobin  Aeqy- 
ptum  ,vixitipfepcr  annosy^.  in  Aegypto:  totoautein  hoctempoVe, 
cx  tribusfiliiscumipfoingreiris  Acgypcum,Gerfon  ^'Cahath^  Me- 
rari  nullos  fufcepiflc  nepotes  aut  proncpotcs  ,  qui  port  ingrc^fum  cius 
in  Acgyptum  nati  fucrint,  efl  profeao  difficile  crcditu.  Si  autem  talcs 
ei  ncpotcs  & proncpotes  nati  funt,  cur  non  funt  commeinoraii  fimili- 
liter vt  pofteri  lofeph  &  Beniamin  ,  dc  quibus  diaum  cH  >  Praefcrtim 
vcrocumLcuipcrinfignis  fuerit  pcrfona, vtpote  parens  Lcuiticx  tri- 
bus , penes quam'  folam fuit  faccrdotium  ,  &  adminiltratio diuini  cul- 
tus.  Verum  neque  omnia  refecari  ad  viuum  ncceire  eft:&  nos  huiufmo- 
di  quarflionum  &  difficultatum  quafi  Labyrinthos ,  aliis,  maiori  qu\m 
nos  fumus  ingenio  &  do^rina ,  atquc  indullria  prxditis ,  fine  cnore 
obeundos^atque perluftrandos,Iibcntcr  relinquimus. 

ZZtl'  f  ^•'"'^"^P°^^^"?>^^"^""^^"i^^^PotuiflcIacob,cumtotpartim  fi  50 

^»^«>P^^timncpotibus,acpronepotibus  Aegyptum  mtrarc.  Scnbit 
rmentefro^   ^"^"^  ^(^"^"s  lib.y.  cap.f  5.  Caium  Ctifpum  Hilaru  cum  fiiiis  noucm 
i^ag4t,o.       nepotibus  27.  proncpotibus  29.  ncptibus  noucm  ( omnes  crant  Ixx' 
Fhn,n.  quatuor.&  ipfe  feptuagcfimus  quintus ;  pra^lata  pomp. ,  immolalfe  in 
CapitoJio.  VcrbaPhnij  harcfuntiln  Aftis  temporum  Augufti  inucni- 

'^"'^  ^"'^^^^  ^^"^  CoIlega,ad  tcrtium  Idus 
Aprilis,^..Crilpum  Hilarumex  ingenuaplcbe  Fefulana,cum  fiUis  no- 
ucm  (m  quo  numero  filia:  dua:  fucrunt)  ncpotibus  viginti  fcptem.pro. 

ncpotibus 


G  EN  E  S  IS  C  AP.  XLVI.  713 
B^potibus  viginti  noiieni,neptibus  noucm,pr«lara  poinpa,cum  otnni- 
bus  his  in  Capitolio  immobfle.  Hic  Plinius, 

Ruliculumcrt  quod  dc  Manethone  rerum  Acgyptiacarum  pcrue-  ^'■'^^^J^, 
tufto  fcriptorc  rcfcrt  lofephus  in  priori  libro  a^iuerfus  Appioneni.  ^^"mf^Junt 
TradiditilIc,Partores  (fic  autcmHebrii  vocabantur  ab  Aegyptiis,  ^^;y/,(„',fr<« 
quod  illi  no  aliam  tenere  fc  artcm  ,  atquc  cxcrcere  profclfi  elTent  apud  ixjiinta  tna- 
rcgcni  Aegypti,cum  illuc  primum  vcnerunt  vtfcnptum  d\  Genef.46. 
&47. )  maxima  muUitudine  veniffc  in  Aegyptum:6iiubiugalfe  fibi 
Aegyptios  ,&  rcgnalfc  inibi  perannostrcccntos  nonaginta  tres.  Ve- 
rumquotfunt  iftius  Audtoris verba.totpropc  funtin  veritatcin  Hi- 
ftorist  pcccata.  Nam  ncq;vcncruntin  Acgyptum  Hebrari  cur.u.iaxi- 
ma  multitudinc.fed  paucioresfeptuagintahominibus:ncquefibi  fub- 
iugarunt  Acgyptiosifcd  contrafcruit«tcmillisduri(fim.-im  fcn'''crunt: 
ncquc  regnarunt  pcrannostrcccntos  nonagintatres ;  cum  ncquerc- 
gnaucrint  vnquam  ibi  •,  nequc  manferiiit  in  Acgypto  amplius  duccn- 
los  quindccim  annos. 

Cumque  vocaucrit  vos ,  &  dixcrit :  Quod  cft  opus  vcftrum?  y  ^ 
rcfpondebitis,  Viri  paftores  fumus  fcrui  tui  ab  infantia  no- 
ftra  vfquc  in  prxfcns,&:  nos  &:  patrcs  noftn. 

V  R  tantopcre  cuperct  lofeph  fratres  fuos  a  Regc  Pharao- 
ne,&  ab  Aegyptiis  haberi  paftores;& vt  tales,ab  illis  tra^a-  y„, 
ri  ,'multa:  fuetunt  caufi ,  quas  hic  ego  carptim  exponam: 
I  II,        iiriiiiiiiii  verebatur ne Rex faceret eos vclbelIatorcs,vcl au- 
lico^-  atq;earationcdiflociarcnturinuiccm,&  diftraheretur.  Dcinde, 
nc  permixti  Acgj'ptiis ,  quibus  prarftabant  multis  anim,  corponkiue 
virtutibus,  corum  contra  fc  inuidiam  atquc  odium,  lufeaationcmque 
concitarent.Has  duas  caufas  attig.t  lofephus.in  libro  prmio  Ant.qui- 
atum  ita  fcribens :  Percontatus  eft  rcx  lotephum  .  quibuinam  ftudus 
fJlues  eius  pof.fl-imum  delcaarcntur;refpondit,paftoralem  artem  cal- 
cJc  cos ,  &  nihil  aliud  exerccrc.  Id  autem  co  confilio  rcfpondit ,  tum 
nc  d.ftrahcrentur  inu,ccm,fcd  vt  dcgcntcs  vna  curam  patris  haberenu 
tum  ncqua  iH.s  ;rmulatio  cum  Acgyptiis  intcrucn.ret ,  fi  crca  eadcm 
cum  ai?s  ftudia  vcrfarcntur :  nam  c,  g.nti  non  crat  hctum  gregcs  aut  . 
nS  curarc.Sic  Ipfcph.  Ad  bzc  timuit  Io(epl,,nefratres(u,  ex  con-  uf-fhm. 
E  au  ac  familiaritatcAegyptiorum,impurr(r,miscorummoribus  V,- 
•  r    .  infic^rcntur  •  ntrve  prauis  corum  inft,tut,sco,rupt, ,  ,mp,jique 
'^^^"rVflerft,  ,oniCa  La,(r,mo  ver,  Dci  cultu  quc  maiorcs  co- 
llTc  .c  ojfrmrcuftod,erant,paulatimdegcneratcsabal, 
Ad cxtrcmum^  co  confilio  id  fecit  lofcph  ,  vt  iui  cum  c  paftores  cllc 

^.tt^nt.  q^^^ 


..,4  CO  MM  ENT.  IN 

ciiiia ccrras  Clianaam;ob  idque  ad  futiirum  eorum  olim  cx  Acgypto  in 
Chananitidcmregreffumjopportuniflima. 
Lain  drtis  CT     Hqc  loco  paftoralem  artcm  dc  vitam,  vt  maxime  honeftam  &  quie-  j 
lli^^x^s^AH^  t^"^>^^q; amultismagnifq; vitiis  remotam,in  illis  Pa- 
'  triarchis  commendari  nobis  acute  vidit ,  &  confidcratc  perpendit 
Auguft.adhunc  mSdum  fcribens  in  quxft.153.  in  Genefim.  Comen- 
daturinPatriarchis,qu6dpecorumnutrjtorcs  erant  apucritia  fua& 
Noultlfsfen-  ipfij^  parentes  corum.  Ec  merit6:nam  hxc  eft,  fine  vlla  dubitatione, 
tenuaB.Ai4-  iufta feruitus5&  iuftadominatio.cum  pccorahomini  feruiunt,&  homo 
gupj€i>rima  pecoribus  dominatur.  Sicenimde  homine  didumeftcum  crearetur: 
7t4n7rAt%one  ^^^'^^^-^  hominem  ad  imaginem ,  ^  jiynilitudinem  nofiramy  cr  haheat pote- 
fermtutii  ho^fi'^^^^ pifiijif^  ^^aris  volatUium  C(xli     ommtim  peconnn  cjtufunt  fnperter- 
mtnum.       rd7n.  Vbi  infinuatur ,  rationem  deberc  dominari  irrationali  vitse.  Scr- 
Genefi,  uum  autcm  hominem homini,vel iniquitas,vel  aducrfitas  fecit.Iniqui- 
jnfra       tas  quidcm ,  ficut  diftum  cft  :  MaledtH-ns  Chanaam ,  erit feruusfratribus 
*y5//"r.aduerfitas  ver6,ficutacciditipfiIofeph;vtvenditus  afratribijs  fer- 
uus  alienigenar  fiercc.  Itaque  primos  feruos,  quibus  hoc  nomen  in  La- 
tina  lingua  inditum  eft.bclla  fecerunt.Qui  enim  homo  ab  hominc  fu- 
pcratus,iure  belli  poffet  occidi;quia  fuic  fcruatus,feruus  eft  appellatus: 
inde  &  mancipia funt  divfta  ,  quia  manu  capta  funt.  Eft  enim  ordo  na-' 
curalisinhominibus,vcferuiancf(rmin.Tvins,&  filij  parencibus  :quia 
&illiciufticia  efthxcvt  infirmiorracio feruiac forciori.  Harciaiturin 
dominationibus,  &  feruitutibus  clara  iuftitia  eft ,  vc  qui  pr^celTunt  ra- 
cione ,  excellanc  dominacione.  Quod cum  in hoc  f^culo  per  iniquita- 

tem  hominum  percurbatur,vel  per  naturarum  carnalium  diuei fitatem, 
ferunt  iufti  cemporalem  peruerficatcm ,  in  finem  habituriordinar^ir/ 
mam&  fcmpitcrnam  felicitatem.  Ncc  mirum  ,  paftores  fuifl^e  abomi 
nabiJes  Aegyptiis ,  in  quibus  vtique  figura  eft  pr^fentis  feculi ,  m  quo 
abundat  miquitas:quoniam  abominatio  eft  homini  iniquo ,  vir  iuft 
Ha?c  Auguftinus.  ^ 


Vers.  j4. 


■ntopcrc  He 
rxntradt 
itrram  Uef- 
ftrf$  ctiperet. 


H^c auccm  dicctis,  vt  liabitarc  pofsicis  in  tcrra  Gcfifcn: 
quiadctcft:Jintur  AegyptijomncsppfT(^-.-^  ^m,,. 

At  i  s  indicant  ha^c  vcrba  ,  quanti  faceret  lofcph  terram 

Geften,quantoqucftudiohabitarieamafuiscurarcc  Ncc 
immcrito :  optima  cnim  erat  alcndis  pecoribus,in  quo  erat 

omniscorumresfamiliaris,omnifq;eorum  vita  ^xerceC 
tur,atq;occ^^^^^ 

ioribufq;  Aegypt,ciu,tanbus,&propinquaterr^  Chanaan^Xts' 

N^^^^^^^^^  '''''''  ^^"^ '''''      ^-di  habitLr. 

i^ccputabat,regemeamdene<^aturum,  aut:rfrrA  ^^n.n 

-1  ipfi  oftendcrent,  vel  kderentur  ab  UliXlong^  ab  JLl^coXcal 


rcmo- 


GEMESIS  V  XLVI. 
rcmoucnJoseflc>conuen\ensvidei*ccurJn  hacterra  Geffcn.Tacob  pc 
tens  Aegvpcum  ,cxpcsihuit  lolcph  ,  vtrupradiftum  eft  verfu  28.  iUis 
vcrbis  :  Alifu  fjicoh  I udum  »vite  faid  [ofcph^vtnuntiarei  ci^ci^flle  occurre- 
ret  in  Gejfen.  Erat  cnim  Gcffcn  quafi  in  introitu  Acgypti  vcnicntibus  c 
terraChanaan,quocirca  iHic  lacob  pr^llolari  vohjitoccurfum  lofeph, 
vc  ibi  ab  eo  docerecur  dc  modo  ,  quo  gercrc  fc  apud  regem  ,  &:  Acgy  - 
ptios  dcberct.  Inhac  tcrraHcbraci  habitarunc  pcr  duccntos  quinde 
cim  annos:  eaquc  omnium  cerrarum  Acgy  pci,  inta(5>:a  fuit  dccem  ilhs 
acrociirimis  pljgis  Aegypci.Magna  porro  Dei  prouidentia,  ingentiq; 
Flebrzorum  vtihcacefacium  eft,vt  ccrra  Geflen  Hebra?ishabitada  tra- 
dcretiir;  quo  videhcct  ilhs  expeditior  atque  fecurior  indc  in  Chanani- 
tiLlcm  cflct  regreflus.  Si  cnmi  Hebrxi  habitauiflcnc  in  extrcma  partc 
Acgypti,  qi»ar  remotilTima  efl  a  tcrra  Chanaan ,  &  vergit  ad  meridicm, 
ciim  terraChanaan  fic  verfus  Septentrionalcm  plagam  Aegypri,nccef- 
fefuiiretjHcbrzosmrcgrclVucorumex  Aegypto  in  tcrram  Chanaan 
pertralirc  totam  fcrmc  Acgyptum.  Tunc  vcro  Aegyptij  infurrcxiflent 
aduw-rfus  eos,&  voluiflcnt  cos  vcl  opprimcrc,vel  pcr  vim  detinere.  Na 
fi  ciVn  eos  dimiliflcnt ,  immo  quamprnnum  abire  compuhflenc ,  mox 
timcn  addufti  pce.iirentici ,  armati  eos  vfque  in  terminos  Aegypti ,  & 
peripfummarc  Rubrum  hoftihter  infc£lati  funtrquanto  magisidfc- 
ciflcnc,flneceflcfuifl'ct,Mebrxosmc<((^am  fermc  Aegypcum  pertranfl-  rWr^. 
re?  Adiicc,qu6d  ciim  Hcbrxi  fuoptc  ingenio  timidiflimi  cflcnc,&  Ae- 
i;vpciorum  in  fe  cruJcUcaccm  diu  muhumqn  :  '^MUcxperti,pcr  mc- 
diumeorum  tranflrenullo  modoeflent  aul 

Pro  tcrra  Gcdca  Ixx.  Interpretcs  habenc  tci rani  Ramefle,  &  vrbcin 
3  5  Hcroum.S.  enim  Hieronymus  in  Tradic.  in  Gen.  huiufmodi  cicac  Ixx.  ^^W^m». 
Inccrprccum  lcctionem  fuper  hoc  \oco;  Ft  occnrreret  ei  ad  vrhe  Herourn, 
in  terrAm  R.im:  f  \  Ec  fubdic,in  Hcbrxo:Nec  habecur  vrbs  Heroum  nec 
terra  Rameflc,  fed  tacummodo  Geflen  (fic  cnim  appcllacur,quam  nos 
vocamusGeflcn)  Nonnulli  ludxorumaflerunc  Gofen  nunc  Thebai- 
dcm  vocan:&  id  quod  poftea  fequicur  jD^-^i/V eii -.vt poffidercnt  Aegypti 
opnmam  temim  m  Ramejje  \  pagum  Arfcnoiccn,fic  ohm  vocacum,autu- 
mant  S.Aur^uftinus  in  Locuiionib.  in  Gen.num.  88.  cum  citaflctlc-  S.Augufi, 
ctioncm  Ix^^.Incerprecum^quxhichabec  vrbcmHcroum,rubirigit  hxc 
verba  :  NLfcio  vcrum  nomcn  I^eroum  facile  in  Scripturis  reperiatur. 
Euc^ubinu^  in  Rccognicione  huius  loci  arbitratur,  cx  errorc  non  ipfo-  ^'^g^^'»- 
rumSep:uagmta,fcdalioruaccidiflc,  vthic  ponerecur  vrbs  Heroum: 
cuius  vrbiSjUiquicquia nequc  facer  contexcus  meminit ,  nequc  Inccr- 
prctes  alij  quicquam  fupcr  ca  rc  tradiderunt  ,fateamur  occelfeefi  ad- 
,  licum  id  eifc  ab  aliis  fiue  pericis,fiuc  impericis,ficuc  ctiam  S.Hitrony- 
mus  annotauit.  Acenim  \\6  cfle  iftiufmodi  leaionem  ab  aliis  corrupca, 
fed  gcrmanam,&  genuinam,  ipforum  Ixx.  Inccrprccum,  prxccr  Augu- 
flmum^^  Hicronymum,quivccalem  commemorarunc  eam,conftat 
etiamau<?^oritateHuoruantiquiinmorumScripcoru,Iofcphi  in  i.hb.  lofephta. 
Anciquicacum,&  Philonis  in  libro  dc  lofeph  ,  qui  cam  lc6tioncm,non  i /,»/•. 

yyyy  s 


725     COMMEHt.    IN  GENES.  C  A  P.  XLVI. 
autem  noftra'm,quac  congruit  cum  Hcbrxa/ecuri  funt. 

Sed  cur  Aegyptij  Hetcftabantur  paftores  onium  ?  Rupcrtus  caiifam  -^6 
rctertad  Aegyptiorum  arrogantiam  &  luperbiam  :  nam  quia  Aegy- 
ptij  vchcmenter  giudebant  &  gloriabantur  multicudine  cquorum6c 
curruum :  iccirco  humilc  gf*nus  paftorum  cotcmnebant,&:  auerlaban- 
tur.  Ruperti  verba  in  hb. 9.Coinmentariorum  in  Genefim,cap.Lp  hirc 
funt;  Aegypcijdetellabantur  paftores  ;quia  videhcet  ipfiinequis  & 
curribus  fuperbicbant  phis  c^tcris  gentibus ;  &  idcirco  humile  pafto- 
rum  genus,veluti  ignominiani  defpiciebant,&  detcftabantur.  Sic  Ru- 
pertus.Sed  contra  haiic  (entcntiam  obiicimus;  Primum,quia  ohud  eft 
contemnere,&  aliud  deteftari:  Scriptura  non  ait,  Aegyptios  contem- 
pfiire  gcnus  p  iftorum  taquam  humile,&  vile,fcd  deteftatos  eflfe,  nem- 
pe  tanqu  \m  impij  clTent  paftores,&  religioni  Aegyptiorum  contrarij. 
Dcinde,no;i  omnes  paftores  deteftabantur  Aegypti j,non  inquam, pa- 
ftores  eqi:ocum,afinorum,&  camelorum,fedtatum  pcrpaftores  ouiu: 
quaquam  vc>:  abuloouium  hic  oportct  intelligere  &  arietes,&  capras, 
&bouesatq'icvaccas.  l.rant  pra^terea  in  Aegypto  alia  non  paucaho- 
minum  generu  non  minus  humilis,&  abicdta?  conditionis,quam  eranc 
paftores  ouium.  Nonigitur  humilitas  conditionis  paftoralis,  caufa 
tuit  Aegyptiis  deteftandi  paftores,fed  alia  cius  rei  quasrenda caufa 
eft. 

Vera  itaque  caufa  eft,qu6d  in  genere  ouium,arietum,  caprarum ,  & 
boum ,  Aegyptij  numina  aliqua  haberent,  quac  diuino  cultu,&  hono- 
re  venerabantur :  quapropter  huiufmodi  animalia  non  folum  occidere 
aut  percutere  non  audebant ,  fed  ea  reuerebantur ,  atque  honorabant: 
oderantque  vehcmenter  alienigenaseorum  animalium  paftores ,  qui 
ea  occidere,&  occiforum  carnibtjs  vefci  fine  religione  vlla  foleret.Sed 
obiicietnobis  quifpiam,Si  verumhoc  cfTet ,  quodde  Aegyptiis  dixi- 
mus,  nulli  profcvSo  fuilTent  apud  Aegyptios paftores  ouium  :  at  fuifle, 
fatis  indicant  verba illa  Pharaonis  ad  lofeph  de  fratribus  eius  Gen.47. 
Si  nojh  eos  ejfe  viros  indHftaos^confiitue  illos  magislros pecorum  meontrn.  Ad 
hoc  refponderi  po(fet,nomine  pecorum  intelligi  eqnos, afinos ,  &  ca- 
mclos:cuius  gencris  animalium  fuiffe  paftorcs  in  Aegypto  ,  non  eft 
dubium.  Verum  nos  quisvrgcre  vehementer  poflct  verbisillis,  qua? 
pauloinfrain  eodem  capitc  leguntur  ,quibus  dicitur ,  lofephdedifle 
Aegyptiis  alimenta pro  equis,&  ouibus,&  bobus,  &  afinis :  Scripturse 
verba  funt  haec :  DediteisaUmenta pro  equisy  (fr  ouihus,  cj-  bohtiSy  (fr  afinisy 
fuHentauttcjHe  eos  ilLo  anno pro  com?nutationc pecornm.Diczmus  igitur  ctia 
Aegyptios fuiffe  paftores  ouium  &  boum ,  non  quidem  ad  efum  ipfo- 
rum,velvtca  inalium quempiam  vfum  occiderent  ;fed  vcl  propter 
cfum  ladis  &  cafei ,  vcl  propter  lanam  ad  conficiendas  vcftcs ,  vel  in 
vfum  agriculturx  ad  arandam  tcrram,vel  oblcdamcnti  gratia ,  aut  ho- 
norisjficuthabenturcancs&cqui. 

BENE 


B  E  N  E  D  I  C  T  I 

P    RERI  l  CO  M- 


M  E  N  T  A  K  1  A 

I  N    C  A  I'  V  T 


A  11  G  \^ 


N  r  V  M. 


Inttodmtur  Ucoh  ad  Regcm  Aegypti ,  &  henedicit  el :  Datur  Hchr^u 
ad  hahitAndum  tcrra  Gejfcn:  lofeph  vniuerfam  tcrram  Acgypti 
^  '  .     ^  '  "c:t:  lJcoh,.ipprcp:/!r]uanre  morte^adiurat 
''.'(Kifua  intcrra  Chanaam. 

S    R  K  s  s  V  s  crgo  lolcph,  nucKiuit  Pha-  t 
luonijdiccns :  Patcr  mciis&:  fratrcs^oues 
coram&aniicnta^&cuncia  quse  pofli- 
dcnt,  vencrut  dc  tcrra  Chanaam :  &:  cccc 
cofiftunt  in  tcrra  Gcflen.  txtrcmos  quo-  ^ 
qucfratrum  luorum  qumquc  viroscon- 
ftituit  coram  Rcgc :  quos  iHc  intcrroga- 
uic:Quid  habctis  opcris?  Rcfpondcrunt:Paftorcsouiufumus  5 
ferui  cui ,  &  nos  &:  pacrcs  noftri :  Ad  pcrcgrinandum  in  rcrra  4 
ciu,vcnimas :  quoniam  n5  cft  hcrba  grcgibus  fcruorum  tuo- 
ram.ingraucfcctc  famc  in  tcrra  Chanaam;  pctunulquc  vt  cfTe 
nosuibcas  fcruos  tuosinterra  GcfTcn.  Di-xit  icaque  Rcx  ad  y 
lofcph :  Paccr  cuus  &  fracrcs  cui  vencrimc  ad  ccTcrra  ^gy pci  6 
in  confpcctu  cuoeft  :inoptimoloco  faccoshabicareS^  trade 
cis  ccrra  Gcflcn.Quod  fi  nofti  in  cis  tflc  viros  induftrios^con- 

ftitue 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

7  iticuc  ilios  iiiagiftros  pccoru  mcorum.Poftlixc  introduxit  lo- 
icpli  patrcm  l\n\  ad  Rcgcm^^:  ftatuit  eum  cora  co :  qui  bcne- 

8  ^iccns  illi5&:  intcrrogacus  ab  co :  ^^ot  funt  dics  annoru  vita: 

9  tux?rcfpodit:  Dies  peregrinationis  mex  ccntu  triginta  anno- 
rum  funtjparui  &c  mali,&:  non  pcrucnerimt  vfque  ad  dics  pa- 

ro  trum  mcoriijquib.pcrcgrinati  funt.Et  bcncdiclo  rcgc  egrcllus 
II  eft  foras.  lofcph  vcro  patri  &:  fratrib.fuis  dcdit  poftcflionc  in 
^gypto  in  optimo  ccrrx  loco,  RamcfTcs ,  vt  praxcpcrat  Pha- 
12,  rao:&:  alcbat  eos  ^^omncmq^domu  patris  fui,  pra:bcns  cibaria 
^3  fingulis.In  toto.n.orbc  panis  dccrat:  opprc/Tcrat  famcs  terram 
H  maxime  i£gvpti  &  Chanaam.E  quib.omncm  pccunia  cogrc- 

15  gauit  pro  vcditionc  frumcci5&:  intulit  ca  in  crariu  rcgis.Cum- 
que  dcfeciflct  emptorib.  pretiu ,  vcnit  cun€la  i?:gy  ptus  ad  lo- 
fephjdiccns^Da  nobis  panes:quarc  morimur  cora  te^dcficictc 

16  pecunia?  Qu^ib.illcrefp5dit:  Adducitc  pecora  veftra:&:  dabo 
ij  vobis  pro  eis  ciboSjfi  prctiu  non  habcris.Qux  cu  adduxiflent, 

dedit  eis  alimeta  pro  cquis,&:  ouibus,&:  bobus5&:  afinis:fufte- 
18  tauitq;  eos  illo  anno  pro  comutarionc  pccoru.Venerut  quoq; 
anno  lecundoj&:  dixerunt  ci :  Non  cclabimus  dominii noftru 
quoddcficictepecunia^pccora  fimul  defcccrunt:nec  clam  tc 
eft  5  q?  abfq; corporib.  &:  terra  nihil  habcamus.  Cur  en^o  mo- 
ricmur  te  vidente?&:  nos  &:  terra  noftra  tui  erim?uscmc  nos  in 
fcruitutc  rcgiam5&:  pr^bc  feminajue  percuntc  cultorCjrcdiga- 

10  tur  tcrra  in  folitudinc.Emit  igitur  lofcph  omne  terra  i^gypti, 
vcdctib.  fingulis  polTcflTioncs  fuas  pra-  magnitudinc  famis^fub 

11  iecitq;  ca  Pharaoni,&: cudos  populos  eius  a  nouifl^imis  termi- 
nis  JEgypn  vfque  ad  extremos  fines  cius,prxter  tcrra  facerdo- 

11  d\,qux  a  rcge  tradita  fucrat  cis:quib.  &  ftatuta  cibaria  ex  hor- 
rcis  publicis  prxbcbatur,  &:  idcirco  non  fuiit  copulfi  vcnderc 

zj  pQfltflioncs  fuas.Dixit  crgo  loicph  ad  populosjEn  vt  cernitis, 
&:  vos  &c  tcrra  veftra  Pharad  poflidct:accipitc  fcmina  &c  fcrite 

24  agros, vt frugcs habcre poffitis.Quintam  patrcm  regi  dabitis, 
quatuor  rcliquas  pcrmitto  vobis  in  fcmcntem ,  &cm  cibum 

xj  famiUis&:hbcrisveftris.  Qui  rcfpondcrunt ;  Salus  noftra,  in 
manu  tuaell:refpiciat  nos  tancum  dominus  noftcr,&:  Ixti  fcr- 

z6  uicmus  rcgi.Ex  eo  tcmpore  vfquc  in  prcfentc  diem  m  vniucr- 
la  terra  i£gypti,rcgibus  quintaparsfoluitur,&:faaucrtquafi 
inlcgcm,abfq;  tcrra  faccrdotah^qua:  libcra  ab  hac  conditionc 

fuit. 


GENESIS    CAP.   XLVII.  ^ip 
fuic.Habitauic  ergo  Ifrael  in  Acgy pto,id  eft,in  terra  Geflen5&:  2.7 
pofTcdit  cri:audui'q;  cll ,  &:  multiplicatus  nimis.  Et  vixit  in  ea  2.8 
dcccm  &:  fcptcm  annisifaLliqi  funt  omncs  dies  vit^  illius  cen- 
tum  47.annorum.Cumquc  appropinquarc  cerncrct  die  mor-  ^9 
tis  fuxjvocauit  filium  fuum  lofeph,  &:  dixit  ad  eum:  Si  inueni 
gratiam  in  confpcftu  tuo,pone  manu  tuam  fub  fcrmorc  meo: 
&:  facies  mihi  mifericordirt&:  veritatcnijVt  non  fcpeHas  mc  in 
Acgy  pto:fcd  dormia  cum  patribus  mciSj^  aufcras  me  dc  tcr- 
ra  hac,  codafq;  me  in  fcpulchro  maiorum  meoru.Cui  rcfpon-  3» 
dit  Iofcph:Ego  facia,quod  iufsifti.Et  illc:iura  ergOjinquitjmi- 
hi.  Qu^o  iurate,adorauit  Ifrael  Dcu,  coucrfus  ad  ledluli  caput. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

ISTORIAM hniu^ capit/s Phth brcuitcr atque elegan- 
tercommemorat ,  hoc  medo fcribens :  Hoc  audito ,  lofefh 
froptnquanti  Iacob(non  Jpeculatores  dr  nuncios  in  ttine- 
-t*-«>  ▼.«^^     dtfpofuerat)  circa  regni  fines  occurrit  obuiam.Qhnque 
cont^ntffent  ctrca  vrbem ,  quam  vocant  Heltopolim ,  effudcrunt  fe  in 
complexus  mt^tuos,  vbertim  vejfes  rigando  lacrymisuitque  ita  haretes 
altquantifper,dttuinum  explebantdefderium;drtandem  vna  conten- 
debantadregiam.  ibi  rex  conjpicatus  venerandam fenis ficicm^non  vt 
prxfeclt fuifedvt fuum  patrem  excepithonortjice.  Extnde  pofi folcm- 
nta  humanttatis  officta  donauit  eis  agrum  vbertatis  prmptiA :  cr  quta 
eiusfitos  audtcrateffe pecuartos  .factdtatefqtte  tllorum  confiare  pecori- 
bus  .^fuorumquoqtiegregum  dr  armentortmt  curam  eosgerere  volutt. 
lofeph  porro  tanta fide  vjksefitn  publtcis  tlltus  regni  negotijs  admtnt' 
firandts  'yVtchm  ratio  fllorumtemporuplurtma^seioccaftonesprdtiif 
fet  coacerttandje  pecuntA  ^potuiffctque  omntumfut  temporis ftctle  ditif 
Jimus  euadere.adultertnis  diuttijs  veras pr^ttilcrit^drc^cisperjptcaces: 
totum  argenttim  &  aurum  efrttmentipretio  colleffum,  referens  tn  the- 
f.wros  regtos ,  nc  drachma  qutdcm  fttbtracta ,  contentus  tantum  donts 
qutbtts  eum  rcx  Itberaltterremunerabatur.  Necaliterquam  Aegyptum, 
omnemqiie  ett4sregntproutncias,externas qtioqtte gentesfameprefi^, 
^jirhtcntmqttamfattslatidatusciiratiitypatcrnaproiitdetiadi 
tllis  aiimenta/uturtfj^  eorum  necefittattbus  projpictens.  Nam  tncunte 
Mnoegcfiati's(eptimo,accttisagrtcolis{  iamenim  vbcrtatis  J}es  afui 
Commcnt.in  Gcn.tom.4.  z  z  2  z 


7jo 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 


gcbat )  dcdit  hordeum  dr  triUctmadfcmentem ,  ddtgenteY  cauens  ne 
qnid  /w  alium  in  vfum  verteret,  appofltis  etiam  cuflodtbus  ex  optima- 
tib!'!S,qui  fattonem  ohferuarent.Sic  Phtlo. 

^)tibd autcm  in  pojieriori  huim  capitis  parte  fcrihitMofes.exponens 
quanta  lofeph  pritdentia  ^  aqtiitate ,  ^  quanm  cum  rcgis  vtilttate 
^^^^^^'^^- frnmentavendiderit Aegyptfjs  extreme  laborantibus  fame  Jjoclofe- 
phtis  in fectmdo  libro  Antiqtiitatum fcite  enarranSy  ita fcribttiFamcs  in 
Aegypto  crefcehat  in  dieSy  nullumque  rcmcdium  adcraty  neque flumtnc 
agros  rigante^  neqtie  vllis  de  coelo  plutiijs.  lofeph  autcm frumenta  mn 
dabat^  ntfinttmeratapecunia-yqu.t pojlqtiam  defecit,pecudes  acmanct- 
pta pvo frumento permutahant.  £luihus  atttem  agrt  erant,  partem  ali- 
qtiam  rerum  in  prettum  alimentorum  regi  decidebantxumque  adhunc 
modum  omnes  eorum  poffcfiones  in  iu6  regis  deuentffentyalius  alto  mi- 
grabant^quo  certius  effetregis  domintum  ifoli facerdotesimmunttatem 
Cr  agros  retinuerunt.  Pofi-remo  tanta  fuit  necefitas ,  vt  non  corpora  fo- 
Ihmfed  animos  ettam  illttis  gentis  in fcruttutem  redigerety  ac  nihtl pti- 
tarentturpe.qtio  vtctu^  parari  poffet.Poflquam  atitem  ceffamt farnes^C' 
riganteflumine  adprtfiinamterra  fertilitatemredijt ylofeph  regionts 
vrbes  obeundoyConuocataperfingulas  multitudine yagrortimyqutht^s  iL 
It  cefferant^vfumfru^tim  tllis  rejlittiitjwrtatus  vtnon fecus  qtum  pro- 
prtos  colerentuufittquc  qutntam partem  frucluum  regi  pendere ,  quje  et 
ttire  dominij  dcberetur.lllt  injperata  refittutione  agrorum  UtiyCtdturam 
eortimfirentic  aggreditmtur.  Atque  hocpaHotum  lofcphi  afi^ortLis, 
tum  eimgentiserga  regem  heneuolenttanonmediocntercreutty  (^  itis 
qtiint£ partisfrugttm  ctiam  pcr  F^-^f^}  •  r -    r  -     fncccifoyc  •  ' 
fit.Hac  lofephffs. 

LxtiLuios  ^iioquc  fracrum  fuorum ,  quinque viros 
confticuit  conim  rcrc. 

Eptvaginta  Interprctes  noii  habent  illam  voceni  <  -  , 
tremos:  qua:  vox ,  ob  ambiguitatcm ,  ciim  duplicitcr  accipi 
pofrit.duplicem  item  rcddit  fententiam,  duf  liccmque  parit 
hums  loci  expofitioncm.  Extremitas  namq;  dnpliciter  Inc- 
ttan  potcft,vel  a  parte  (•uperiori;&  idem  eft  atq;  primum  &  lummum; 
vclaparrc  mtcriori,&  uicm  efl  atque  infiamm  &  vltimuni :  vtroquc 
ITeZ  f  '^'^•^"'^^''^'•^'"itas.Iofeph  igitur  ftatu.nc  cora  rege  quinc; 
extremos  fratrum  fuorum  ,  dupliciter  potelt  intclligi :  vel  vt  cLcvi*t 
^umque  ommum  fuorum  fratrum  primos :  primos  dico  vel  arratc ,  vcl 
.ormxatquecorpori$pra:flanti5,  vcl  loqucndi  facundid,  v^rlagendi 

prudcp 


GENESIS    CAP.   XLVII.  73^ 

i .  vc  cx  illis  rcx  atquc  procercs  Aegyptiorum ,  gencris  lofeph  ^^^^^^ 

 cm  atque  chncacem  cognolcerem:2c  ad  hanc  fentcnciam  in- 

cerpretaucur  hunc  locum  Lyranus,Tholhcus,&:  Thomas  Anglicus.      rijomas  An- 

Poccft  etiam  hic  locus  in  contrariam  fententiam  exponi ,  vt  pcr  ^.v-  gUdis. 
rrcmos  intcliigamus  infimos  atque  vlcimos  fratrum  ,  vcl  xtate,  vel  ahis 
rebus  proximc  memoratis  :nc  rex  vidclicct ,  propter  eorum  pra^lan- 
tiam  vel  corporis  vel  animi  facerct  cos  vel  bellatores .  vcl  auhcos.  Hu- 
ius  interprctationis  auaores  funt  Hebrxi ,  quos     Oleaner  &  Hame-  ^/^«^'•^* 
rus ,  ahique  funt  fecuti.  Et  hoc  mihi  fimihus  vero  fic :  nimirum  voluit  ^/Jj/^. 
lofcphjvc  ilh,  vel  ipfo  corporis  habitu,atque  ipfa  facie,  fidcm  faccrent 
rcgi,  acque  i£gypciis  fc  paftoxes  eflc,  &  in  paftorahs viccc  hiboribus 
excrcitosapueritia.  Ergo  mirari  cft  hoc  loco  fingularcm  prudenciam 
^  ^  cph.omniaqux  fucuraeflcnt  in  rem,acque  in  vfum  fracrum  fuornm, 
.  i  ter  profpiciencis ,  dihgenccrquc  curancis.  Non  cnim  fatis  habuic, 
tradi  fratribus  luis  ad  habitandum  terram  Geflcn ,  optimam  vidclicct, 
&  rcmotam  ab  ^gvptiis,  nc  profanas  eorum  fuperftitioncs,  impurifli- 
mofque  mores  fpedarcnt  atque  c6difcerent:vcrum  infupcr  omni  ftu- 
dio  atquc  cura  egit  ne  fratrcs  fui  rcgix  aulx  infcrcrenrur/ed  magis  do« 
mdlico  i;audcrent  otio,&:  fihorum  fuorum  cultum  procurarent.Hanc 
uaciueobcaulam,extrcmos&infimosfratrumfuoruminconfpeaum 
rec^is  adduxit :  nempc,  qui  ncc  corporis  dotibus  muhum  commcnda- 
rentur>nequcfacichabituquc  ipfo  cgregiam  animi  indolem  prae  (c 
fcrrent:nc  rcx  fcihcet  cx  vnius  lofeph  mgenio  ,  &  ammo,  virtutequc, 
dececeriseius  fratribus  itidem  exiftimandum ,  iudicandiimquc  puta- 
rct  Caietanus  diuerfum  huius  loci  excogitauit  intcrpretamentum.  Sic 
enimfcribit,!uxtaHebra^um  hzhctux:Etde extremo  framm 
rrpir^«:/2^/^t;im.Scnfuseftambiguus.  Crcdiderim  tamenego,mAiO- 
resex  finguUs  vxoribus  Patris,  quatuor  cum  ludaaflumptos  tuiflc,  & 
appcllatos  cffe  de  cxtrcmo,  hoc  eftA  extremitatibus  pnmis  cuiufque 
vxoris.SicCaictanus. 

PRIMA  DISPVTaTIO. 

Dics  pcrcgrinationis  vicx  mcx,  ccntum  tnguita  annorum  y 
funt  ,parui&:mali:  &:*non  perucncrunt  aJ  dics  patrum 
mcorum  quibus  pcrcgrinati  funt. 

PpTVAGiNT  Alnterpretes  fic  verterunt  hunc  locum:  ^ 
DiesannorHm  vita  mea  .  cfHOS  tncolo  ,  centtim  tngmta  anm  ^^^H^l' 
pttfdll  &  maU  fuemnt  dies  annornm  vita  me<e ,  non  pcrtiene^ 
runt  ad  dies  annorum  vitdL patrttm  meorum  ,  cjhos  dtes  incolHC' 

 ri^nt  Quam  kaioncm  lcquens  &exponcns  S.Auguft. 

m  quaeft.centefima  qmnquagefima  fcxca  in  Gcn.  Qmd  cft^,  mquit, 


7^1  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

qu6d  dlxit  lacot  PharaonijD/Vj  anmruvitdi  meA^cjuos  >V;co/o.Slc.n.habcc 
Grceci,pro  quo  Lacini  habccvel  ago  vel  habeo,vel  fi  quid  aliud:vtrum 
igirur  ideo  dixit  qnos incolo^c^mdi  in  ea  tcrra  natus  eft,  quani  nodum  po- 
pulusjdiuinae  promiflTione  hxreditatis  acceperat ,  &:  ibi  vitam  ducens, 
vrique  in  aliena  terra  eratmec  folum  quando  pcregrinabatur  in  Mefo- 
potamia>verum  etiam  cum  ibi  erat,vbi  natus  eft?  An  potius  fecundum 
2.  Cbt.  1(1  accipiendum  eft,quod  ait  Apoftolus:  giuandiu p.imus  in  corpore^pere- 
PfalmjS.  gyi^^^^^fjr  a  Doynino  ?  Secundum  hoc  &  illud  in  Pfalm.  didlum  incelligi- 
iwx\ IncjHilinus  egofum  in  terrayC^ peregrinus  ftcm  o?nnespatres  w^i.Simili- 
terintelligendumeft ,  quod  deindeadiunxit  lacohiJVonpertienerunt ad 
dics  amwrHm  vitx  Patrum  7neorHm,quos incoluerunt:  N5  cnim  aliud  voluit 
intelligi  per  illud incoluerunt  nifi  vixcruntrac  per  hoc  fignificauit,  hanc 
vitam  clTe  incolatum  fuper  terra,  id  eft,peregrjnationis  habitationem. 
Sed  credo,Sa6lis  hoc  potiiTuTium  coucnire,quibus  Dominus  videlicet, 
aham  patria.cceleftem  vtique,  a?ternamq;  poIIicetur.Ha?c  Auguftinus. 

luxta  hoc  Auguftini  dicftum excremum  ,  eft  quod annocauic  B.  Hie- 
ronym.in  Epift.  cxx  i  x.quam  fcripfic  ad  Dardanum ;  in  Scripcura  Ha- 
bicacores  cerra?,appellari  pcccacores,  non  autem  iuftos,  hos  namq;  ad- 
/rrrJ  ucnas  &  peregrinoi,&  incolas  vocari  folcre.  Pona  in  hoc  loco  partem 

eius  difpucationis,  quam  fuper ea re  illic  craftac  Hieronym.  Illud  quo- 
peccatorei  no  que,inquic,foIIicica  mcnte  cravSemus,  vc  Scripcurarum  nos  doceac  au- 
AHtem  hjlos  dtoritas,  fandos  non  fuifle  habitacores  eius  ccrr^,  quam  ludtci  cerram 
^/k^rir '  ^^P^^"^^^^o"^^  aucumanc,  fcd  fuifle cahcum  incolas , acque  peregrinos. 

^"^^  ^/^^  legimus  perfona :  ^duena  ego fum ,  er  peregrimts ficut  omncs 
LocHs.  P^^^^^  wa;  vbicumq;aucem  habicator  terr^  lcgicur,fi  priora,  &  media, 
^poc.  8.  &  extrcma  fpeftcmus ,  liquido  fcripturarum  poterir  h^c  rennla  com- 
Ff^lm.sS.  probari.femperhabitatores  terrae ,  peecacores  appellari :  de^^quibus  in 
Apoc.lcripcum  cft:^^  bal^itatores  terr^:B.Stciph:inus  dixic,  Abrahx,  cui 
ccrrar  Chaiiaam  pofl^eflTio  a  Deo  promilfa  fuerac ,  ne  vcftigium  quidem 
pedis  cius  cerr^  dcdiffe.  Ac  ne  quis  putarec  quod  non  fucrac  dacum  pa- 
renti,  eflc  id  pofteris  rcdditum.  Apoft.id  rcfellit  in  Epift.  td  Hebr.  de 
Abraham,alnrque  Patriarchis  (cribcns. Fide peregrinatus  efiin  terrapro^ 
rniponis^cjuafiiHallenaJn  tabemacuUs  hahitans  cum  Ifaac  &  lacob  coLre- 
dtbHseiufdempromiffionis:expeaabatcnim  fiindarnentumhabentem  Ciuita^ 
tem.ctnusartifexdr  conditor  Deusefi :  ^cumSmaos  aliquos  commc- 
niorafler,deniqueadiunxit:/;/xY4/^rr/7W(?rr;//y;w/;;WW,?;o^ 
ptis  repromijfwntbus  Jed  k  longe  eas  expeclantes  &falutantes :  confitentes 
quiaperegrtm  &  aduenAeramfuper  terram:%\c  cx  Bcato  Hieronymo. 

^^^^sp^nregrtnationisvit^me^:^^^^  ^ 
tuifle  percgrinatione:  non  foIi\m  quo  modo  Sandi  omncs  vocat  fe  pe- 
regrinos,etia  fi  in  natali  folo  dcgant;qu6d  terram  hanc  non  pro  patria 
ipfi  habeant,fcd  pro  diucrforio  vcl  potiCis  cxiIio;&:  ad  terra  illa fcmper 


itrei 
um 

rrt- 


GENESIS    CAP.    XLVII.  jij 

mutare,&  natalemterram  relinquerc.Primumcnim  vt  decUnarec  infi- 
dias  fratris  fui  Hfau ,  dercliila  terra  vbi  natus  erac ,  &  paterna  domo, 
abiit  inMefopotamiam,  vbiperviginti  annos  fcruiuit  Laban,vt  fupra 
narrauit  Mofcsca.i8.&  feq.lnde  difccdes,venit  Soccoth,&:  pervnum 
annum  ac  dimidium  inibi  habitauit :  ex  quo  loco  venit  iuxta  Sichem, 
dcmoratufque  ibi  eft  annis  circiter  nouem,  Genef.  j  j.  vnde  venit  Be- 
thcl,&  Ephratam,&:  denique  Hebron,vbi  erat  patcr  cuib  Ifaac.Ex  quo 
loco,ad  cxtremum  inopia  rci frumcntarix,famcquc,  dcmigranit  in  w€- 
gvptum.Vides  igiiur  quam  inftabilis  fuerit  habitatio  Iacob,vc  mcrit6 
vita  cius  di£la  fit  peregrinatio.Veriim  perpendamus  quod  fequitur, 
A     CentHTn  tri^irJtu  dunorum  fnnt :  Hinc  liquido  cof^nofcuntur ,  &:  valid^  '^®- 
probantur  quinqueres,qua:lacramChronologiam  multum  illultranc,  ^^^^  jacobcii 
'  -12  conhrmant.Primum  hinc  apparct,  quoto  actatis  lacob  anno,Io-  tmraHn  Aegy 
-    1  natusfucritifuitenimisannusnonagcfimusprimnsJEtatisIacob.  ftum,<jmn^ite 
Si  cnim  cunc  lacob  crat  centum  triginta  annorum ;  lofeph  autcm  erat  ^l/Zcin^^^ 
triginta  noucm,vt  colligitur  ex  cap  4 1  .&:  45  .Gcnefis,detraais  trigin-  {^^'^^  ^'/^^*' 
tanoucm  annis  lofcph  ,  ex  annis  ccncum  trigintalacob ,  rcliqui  funt  „,,ues. 
vnus  &  nonaginta.Hinc  etiam  liquet  ,Iacob  fuilTc  fcptuaginta  feptcm  Cnt^f  ^t^u 
annorum  cilm  venit  in  Mefopotamiam:Iofcph  enim  natus  eft  poft  ad-  '^^^ 
uentumeius  in  Mcfopotamiam,explctis  annis  quatuordccim,vt  colli-  ^^^^^^^^ 
f-itur  cx  cap.50.Gcn.oi  quia  cxailo  priori  fcptennio  feruitutis  in  Me-  j^^^^tu! 
fopotamia ,  acccpic  lacob  vxorcs  ,  ex  quibus  filios  generarc  cocpit, vt 
vidcrc  in  cap.  29.  Gencf.manifeftu  cft,confummationem  coniugij  la- 
cob,&:  primam  filiorum  eius  generationem  competerc  in  annum  arta- 
tis  cius  odlogcfimum  quartum.Prxterea  hinc  quoque  enotefcit,cuius 
atatis  fuerint  alij  fratres  lofeph,  cum  lacob  intrauit  Acgyptu:  Si  qui- 
dem  omnes  fili  j  lacob  (pr^tcr  vnum  Beniamin)  nati  funt  in  Mcfopo- 
tamia  intra  fecundum  fcptennium  feruitutis  lacob,  vt  colligitur  ex  fu- 
pradiais  incap.29.&  30.Gcncf.&:  Ruben  quidcm  natus  cft  in  princi- 
pio  iftius  fcptennij,Iofeph  autem  in  fine.Erat  igitur  Ruben  feptcm  an- 
nis  natu  maior,quam  Iofeph:f^d  lofeph  erat  triginta  nouem  annorum, 
vt  didum  eft,  quo  tcmpore  lacob  intrauit  Aegyptuicrgo  Rubcn  tunc 
crat  quadra^inta  fcxannorum.  EtquiaSimeon  vnofuit  anno  pofte- 
rior  natu,  qu^im  Ruben,  Leui  autc  duobus  annis,Iudas  vero  tribus  an- 
nis-hinc  apcrtc  cocluditur ,  Simconcm  fuiffe  tunc  quadragmta  quinq; 
annorum,  Leui  quadraginta  quatuor,ludam  vero  quadraginta  trium, 
atqueindidcmfubfcqucntiumfratrumartascompcrtaeflcpotca. 
.     Ex  hac  item  xtatc  I acob  ccntum  triginta  annoru  apparct,quot  anni 
'  prxtericrint  a  prima  promifTione.quam  dedit  Abrahx  Deus,  vbi  euo- 
cauic  eum  ex  Chaldxa,vfque  ad  ingrcffum  lacob  in  Acgyptum:fuerut 
cnim  anni  ducenti  quindccim,quod  ita  probatur :  Erat  Abraham  cum 
accepit  a  Deo  primam  illam  promifTioncm,  annoru  feptuaguna  qum- 
quc,ho:  cnim  proditu  cft  Gcn.ii.poft  viginti  qumqueannos  genuit 
Ifaacncmpc  ciim  efret  centenarius ,  vt  diftum  cft  Gencfis  1 1 .  Poft  id 
tcmporis annis  fexaginta,Ifaac  genuit  Iacob,vt  legitur  fupra  G cn. 25. 


7j4  COMMENT.  IN 

lacob  porro  cum  intrauit  Aegyptum,  annorum  erat  centum  triginta, 
vt  in  hoc  loco  traditur.  Si  ad  hos  igitur  centum  triginta  annos  lacob 
addas  illos  viginti  quinque  A brah^e ,  &  illos  fexaginta  Ifaac,  conficies 
numerumillum  quem  diximus^annorum  duccntoru  quindccim  a  pro- 
miflione  Abrahsejvfque  ad  ingrcflum  lacob  in  ^gyptu  lam  ver6,cum 
B.PauIusad  Galatas  j.rcribat^quadringentis  trigintaannispofl  illam 
pi  omjirionem  Abraha*,datam  fuilfQ  legem  Moyn  in  montcSinai,  tcr- 
tio  nimirum  mcnrc  port  cgrcllum  Hebrxorum  ex  y£gypto ,  vt  fcripcu 
e(l  Exod.  ip.  hinc  liquido  cognofcitur,ab  ingreflu  lacob  in  -^£gyptf/, 
vfque  ad  egrcfTum  Hebra:orum,  duce  Mofe,ex  ^gypto,annos  dunta- 
xat  quindecim  dc  ducentos  effluxilfe  :  Et  quod  hinc  neceffario  confc- 
qucns  eftjHebr^eos  non  amplius  duccnris  quindecim  onnis  in  ^gypto 
manfiflcjficut  nos  etiam  fuper  ea  rc  difputauimus  copiofifllme  in  Ter- 
tio  Tomo  Commenrariorum  noflroi  um  in  Genefim  fupcr  caput  dcci- 
mum  quintum,in  SextaDifputatione. 

Scd  quid  eft  illud  quod  dixit  lacob  de  annis  vitae  fuXyp^rki  cr  mah} 
quomodo  parui?  an  ipfius  anni  minores  &  breuiores  fuerunt,quam  ari- 
ni  vel  Ifaacvel  Abrahse?minime  vero ;  totidem  enim  menfibus ,  toti- 
dcmque  diebus  finguli  conftabant.  Difti  funt  igitur  parui,pro  pauci, 
vt  fitfenfuSjNumerusannorum  vic2e  mexparuus  &  cxiguusfuit,  com- 
paratus  cum  numero  annorumquos  vixerunt  patrcs  mei.  Eft  aute  vfi- 
racum  in  Scriptura  fecundum  phrafim  Hebraicam,diem  &  dies  pone- 
re  pro  tempore :  Ergo  dicere,  Dies  vitx  fuifle  ccntum  triginta  anno- 
Lim,  pcrindceft,quafidixiflet,  tempu^  vitx  mcaefuit  centum  triginta 
^iunorum.  Verum  habet  diflicultatem  quod  mox  lacob  adiungit,  fe  no 
perucnifle  ad  astatem  patrum  fuorum.  Nam  vnde  compcrtum  erat  la- 
cob.non  pluribus  in  pofterum  vidlurum fe annis,quam  vixerant  patres 
iui?feddicendumeft,Iacob,qu6deflet  grauiiam  fenio  oppreflus,5eta- 
tcque ante-aft^  vitse  multis,magnifque  iaboribus,  atquc  ^rumnis  c6- 
flidtata  &  contrita,  putafle  breui  fe  moriturum ,  &  idcirco  omnem  vi- 
tam,2catcmquefuamilliscen:um&:  triginia  annis dcrerminafle.  Vi- 
!?it  tamen  poftea,dccem &  feptcm  annis :  &  fic  etiam  verum  fuit quod 
dixit,  lenon  perucniflcad  dies  vita:patrum  fuorum  :  Si quidcmpater 
eiuslfaac  vixerat  annis  centum  oaoginta;  Abraham  vero  auus  eius, 
centumfeptuagintaquinquc,vtfupratraditumcft  Genefis  i^.&^^. 

Verum  cur  dies  fuos  vocat  malosPhaud  dubie  fignificare  voluit  la-  7 
boriofos,a:rumnofos,calamitofos:  hacenim  fignificatione  nomc  Ma- 
;;n  &  Malitia,fxpe  in  Scriptura vfurpantur.Vt  aurcm  leaor  agnofcac 
quam  fuerit  vita  lacob  laboriofa,6c  crumnofa,  curfim  hic  percenfebo 
.abores,&  dolores  quibus  affl.datus  eft.  Primus  fuit^cu  ob  infidias  fra 
tnj.  fu,  Elau  nece  fibi  molientis,  coadtus  cft  patria,  domiimq-,  paterna 
rehnquere,  &  folus  ac  pnuper,&,  vt  ipfedixit,cum  baculofuo  lonaum 
uer  vlque  in  Mefopotainiam  pedibus  conficerc.  Sccundus  fuit  in  Me- 
ropotamia,vbipervigintiannos  afperrima  fcruitutem  foccrofuoLa- 
ban  fcruiuit:auxicque  miferiam  cius  iniquitas  Laban  dccics  mercedem 


M  E  S  I  [\     XLVir.  7JS 

eius  comniutantis,vt  traditur  Gcn.  5 1.  Tertius  fuitjriirfus  ingcns  me- 
tusfratris  lui  Efau  venicntis  ad  fc cum quadringcntisequis  Gcncf.ji. 
Quartus,ob  cocdcm  Sichimicarum  a  fihis  fuis  fa(ilam  ,  timorcmquc  fi- 
nitimarum  gcntium,Gcnef.54.Quintus,ob  mortcm  dile£tifrim{  vxo- 
rib  Rachcl.SextuSjobfoediirmiumconcubitum  fihj  fui  Ruben,cu  vxo- 
rc  fua  Bala.Gcn.35.  Scptimus  ob  venditioncm  lofcph,  proptcr  quem, 
it^  lurtu  &  moerore fuit  pcrviginti  trcs  annos,  Gcncf.  57.  Odtauusob 
leparationcm  a  fe  &  abduftioncm  in  itgyptum  filj  fui  Bcniamin  ,  dc 
cmusvel  mortc ,  vcl  captiuitatc  vchcmcntcr  follicitus  &:anxius  crat. 
Nonus,ob  Simeonem  filium  fuum  a  Pracfedo  i£gypti  in  caroercm  in- 
c!urum,atque  in  vinculis  detcntum.  Dccimus,  quod  ob  famis  neccflTi- 
tarcm  cogcretur  terram  Chanaam  derclinquere,  &:  cum  omni  familia 
dcmigrarc  in  /Egvptum,qua  terram,gcntemquc,  tam  ipfc,  quam  Ma- 
iorcs  cius  ,  fufpcftam  fempcr  habuerant.  Vidct,  opinor,  lcdor,  quam 
verc  dixcrit  Iacob,dies  fuos  fuiiTe  malos. 

Sed  quod  illcdixit  dc  fc,idcm  profcclo  inomnes  mortales  vcrilTi- 
mc  dici  potc(l:quoru  ncmpc  dies  &  parui,&  mali  funt.Vcriffima  enim 
cft  illa  Be^ati  lob  ihM^nzh:  H&mo riAtus  demulUre^lfreutvinensteMpore, 

lltitrci^  conteritptr  fit^rltvclur 

,    .  .  .  ..  ,         .  :Et  pauloinfra:  ^rfWi-i^/Vj/;^- 

Tnini.sfunt,nHmert44  menftueiuiapud  te  ejt.ConftituiJti  terminoseiftf,quipra- 
:criri  ncn poterunt :  Quatuor  porro  funt  gcnera  malorum,quibus  morta-  ^atuor  ge- 
iiam  vitacircumuallatur,obfidctur,  &:  oppugnatur.  Sunt  mala  corpo  neramJortitn 
iis,vt  fitis,famcs,  nuditas,  morborum  multitudo  &  accrbitas ,  mortif  rimuUu 
quevarij  cruciatus.  Sunt  mala  in  rcbusexternis,quas  ad  paupcrtatem 
&  c^^ertatem  pertinent ,  vel  ad  ignominiam  &  opprobrium.Sunt  item 
animi  mala,vt  vitia, &  crrores, &  perturbationes  animi,  cuiufmodi  cft 
-  1  anxictas,&hoc  gcnuscompIura.Suntdcmummala 

: ,  vcnientia  cx  pcrfonis  nobis  carifiimis  &  coniun- 
cVilfimiSjVt  ex  parcn:ibus,filiis,vxorc,fratribus,  amicis. 

•  lofcph  vcro  patriS^fratribus  fiiisdcdit  pofTcfsionc  in  iEgy- 
pto,  in  optimo  tcrrx  folo  Ramclfcs,  vt  prx-ccperat  Piiarao. 

^^^^^TPharaoprafCcperatdari  fratribus  lofcphTcrra  Geflen. 
:enim  paulolupra  fcriptumeft ,  ipfum  dixiflc  lofepho: 
ade  (is  terratn  Gcjfcn:  &  hanc  ijpfam  tcrravchcmcnter  cu- 
icrar,&  curauerat  lofcph  dari  fratrib. fuis.  ha:c  funtenim 
vcrbVloleph  ad fratres fuos , quc  fupra  fub  fincm  capitis  ^(^.pofita 
nt:  Hxc.wtemfatietisyVthahitarepoJfitistnterraGeJfen:  Ipfi  quoque 
icres  lofcph  hanc  fibi  terram  dari  peticrunt  a Rcgc,dicentes ei,  vt  in 
Ao  capite  paulo  fuperius  proditum  eft :  rctmt^rot  cffe  nos  tuhcas 
tuos  in  terra  Geffcn  :  Hxc  igitur  cum  ita  fe  habeant ,  quomodo 
.h  diciturtradidifTc  fuis  ad  habitandum  tcrram  Rameffes ,  &  pro 
atione  fubditur,  quia  ita  praccipilTet  Pharao.  Vidit  hanc  difficul- 

tatem 


COMMENT.  IN 

AnterraRa-'  ^^^^^  San(Sus  Auguftiiius , fcd  cius  folutionetn  qu2erendamLcftori 
meljeufr^rtt  ^.^1}^^ jt^sjc  enim  ait  in  quaeft.i  ^y.in  Genefim :  Quaerendu  eft,vtrum 

Geff&n.      terraRamefles  ipla  ht  Gcflen:iplamenim  petierant,&  iplameisPha- 

s.  Aitgujl,  raodariprzceperat.Sic  Auguflinus. 

Caieunus.  Caietanus  putat ,  Ramcffes  fuifle  partcm  quandam  TerrxGeflen, 
rlionatu^.  fedmeliorem,&  vberioremca^teris.  Idem  tradit  Thoftatus :  fed  addic 
Ramefles  fuifle  ciuitatcm  multis  annis  poft  ingrcflum  lacob  in  Aegy- 
pcum  a^dificatam  ab  Hebraeis  in  tempore  duriffimae  feruitutis  qua  pre- 
mebacur  ab  Acgyptiis,vt  traditur  Exod. i .  Quo  igitur  tempore  lacob 
incrauit  Aegyptum,  non  erat  ifta  ciuitas  Ramefles,  fed  hic  per  Antici- 
pationem  commemorata eft.Sed  enim  cum  hunc  hbru  fcripfit  Moyfes 
(fi  eum  fcripfit ,  vc  multis  vifum  eft  ,  poft  egrefTum  popuh  Hebrari  ex 
Aegypto,iam  eratxdificat3,eratque  notiflimaHcbrxis.  Eft  itaque  fe- 
cundum  hanc  opinionem  illorum verborum  ha:c  fententia:Iofeph  de- 
dit  fuis  ad  habitandum  optimam  terra:  Geflen  partem ,  qux  nunc  Ra- 
mcfles  vocatur,  cx  nomine  Ciuicatis  quam  ibi  poftea  a^dificarunc  Hc- 

brxos  habttaf     Gum  autcm  m  hoc  loco  dicitur  terram  Geflcn  efle  aflignacam  He- 
fe  mterraGefbvxis  ad  habitandum ;  ncmo  puteta  folis  Hebra^is  eam  terram  fuifle 
fen,fed  multss  habitatam :  nam  &  ante  Hebrseos  ilUc  habitauerant  Aegyptij ;  &  vna 
Atg^^^tm.  ^yj^  Hebra^is  mulci  etiam  poftea  habitarunc  Aegypci j ,  idque  duplici 
argumencoprobacur.IuflitenimDeus,vtIegiturExodi  12.  Hebrxos 
fanguine  agni  pafchaHs immolati,tingere  poteft  ianuarum  fuarum  ,  vc 
cofigno  domus  eorum  difcernerentur  adomibus  Acgypciorum,  & 
Angclus  percutiens  primogenica  Aegypciorum  videns  domos  fangui- 
netindas ,  innoxie  eas  tranfirct.  Habitabant  igiturin  eodem  oppido 
vel  Ciaitatc Hebra?i  mixti  cum  Aegypciis.Deinde  legimus  Exodi  5 1 . 
&  1 2.  in  feflino  illo  Hebraeorum  cxceflu ,  quem  Aegypci j  vehe- 
mentervrgebant,Hebrxos&  Hebra:as  mulieres  a  vicinis 
Aegyptiis  pcciiflc  vafa  aurea,&  argencea,multam- 
que  vcftcm.  Quid  multaPcum  cerra  Geflcn 
vbcrrimaeflec  acqueopcima  pafcuis, 
non  eft  credibilc  non  fuiflc 
cam  habicacam  ab 
Aegyptiis. 

SECVN 


GENES  IS   CAP.  XLVII. 


7?7 


SECVNDA  DISPVTaTIO, 

De  mmumme  SActrdotum  Aegyfti . 

Superillisyerbisy 

Emic  igitur  lofcph  omncm  tcrram  Aegypti,  vcndcntibus  fin- 
gulis  poflcflioncs  fuas  prx  magnitudinc  famiSjfubiccitque 
cam  Pharaoni:  prxtcr  tcrram  Saccrdotum,quxa  Rcge 
tradita  fucrat  cis :  quibus  &:  fl:atuta  cibaria  cx  horrcis  pu- 
bhcis  prxbcbantur :  Et  idcirco  non  funt  compulfi  vcndcrc 
poflcliioncs  fuas.  Ferfu  22.  Etpaulo  mjra  verfu  26,  Ex  co  tem- 
pore  vfqucinprxfcntem  dicm  invniucrfa  terra  Acgypti, 
rcgibus  qumta  parsfoluitur  ,&:fadumcftquafiinlcgcm: 
abfqnctcrrafaccrdotaH,quxhbcrafuit  hac  conditionc. 

E  M  o  R  A  B  I  L  E  fuit  Chriftianis  ctia  Principibus  imi- 
tandum,  hoc  rcgis  Pliaraoniscrgadiuini,vt  putabatur, 
cultus  adminiftros  faccrdotcs,rcucrcntiar,ac  benignita- 
tis,  pictatirque  excmphim.  Cum  cnim  vniucrfa  Aegy- 
ptus  extrcma  laboraflet  famc,  comparandiquc  frumenti 
gratiacogcrcntur  Aegyptij  vcnderc  poflTcfriones  fuas,  &  le  Rcgisad- 
dicerc  fcruitio  :  foli  omnium  faccrdotcs ,  a  neccnitate  vcndcndi  terras 
quibus  donati  a  Rcgibus  fucrant, foluendiquc  tributi  fucrc  immunes: 
quin  ctiam  in  fumma  omnium  inopia,famequc,alimentis  l  publico  fi- 
bi  datis  abundabant.Rcac  igitur  Caietanus:Hinc  apparer,inquit,  in- 
tceritas  Pharaonis,  qui  nc  in  tanta  quidcm  omnium  penuria  fubtraxit 
folita  ahmenta  facerdotibus ,  qui  diuino  cultui  addi^i ,  &  fpeculatiuis 
fcientiis  mtcnti  erant.  Et  Olcaftcr,Clamat,inquit, locus  hic,  pubhcos  0/^;?^^. 
mmiflros  Dci  alcndos  cffe  a  populis,prxfertim  vcro  a  Rcgc:  quan- 
tx  Rceibus  curx  miniftri  facTrorum  c(redcbeant,etiahahundchabeat, 
vnde  fc  pofrint  fuftcntarc :  quia  ncmo  fuis  ftipcndiis  mihtareilebct. 
Thoftatus  in  candcm  fcntcntiam  grauioribus  ctiam  verbishxc  lcribit:  -T^^oM»^, 
Sicut  nunc  dccimits  i  Communitatc  datisfaccrdotcs  fuftcntantur :  ira 
tunc  hcct  dccimr  non  darcntur,  in  qualibet  tamcn  Communitatc  fta- 
tuebantur  horrea  frumcntaria  cx  horrcis  Communitatis^vndc  cibaria 
faccrdotibus  fufficicntcr  tradcbantur.Nam  quia  faccrdores  ciant  pcr- 
fonx  pubh cx,  adminiftrantcs  cuUum  diuinum  pro  falutc  totius  Com. 
munitat's  obidcx  bonisComraunitatishiftcntaridcbcbant.Tanioq; 
ft,erc  tuncapud  Acgyptios  in  honorc  facerdotes,  vtcis  darcnt  Reges 
tcrras  adhabtandum  &colcndu,&mfupcrcibariaexpubhcishorrcis 
Comni.in  Gcn.Tom  4.  a  a  a aa 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


738  C  O  M  M  E  N       I  N 

pf  jrbcrcnt;ne  proptcr  inopiam  ad  alias  fe  negociationes  conferre  co- 
gcrentur.  InquoReges&  Domini  huius  noftri  temporis  admodum 
exprobabiles  redduntur :  quippc  qui  ecclefiis,  in  quibus  Sanftiflimus 
veri  Dei  cultus agitur,qui  apud  Gemilcs  non  fuit,  non  foluni  bona  n6 
confcrunt;  fed  etiam  ab  antiquorum  principum  deuotione  collata,au- 
ferant  miniftris  ecclefiafticis ;  exa6liones,extra6lioncfque,partim  pu- 
blicas,partim  priuatas  imponentes ;  Vt  iam  idem  Rex  ,  Epifcopus,  & 
Papa elfe  videatur : at  vaidc abominandum  eft  vt  hliorum  feruituti  pa- 
tres  fubiiciantur.Hasc  Thoftatus,qui  ante  annos  propc  ducentos  vixir. 
jlnodoret.  jsj^^  diflimilecft^quod  multis  feculis  antiquior  iftis  Theodoretus  pau- 
ciffimis  verbis  fcriptu  rcliquit  in  tradlatu  Qua?ftionis  centefimar  fext^ 
in  Cenefim ,  his  verbis :  Sola  terra  faccrdotum  Aegypti  a  pr^Eftando 
tributo quintx  partis  fragum  immunis  relidla  cft :  vfque  adeo  venera- 
banturhomines  impij  eos ,  qui  non  erant  dij :  at  vero  facerdotes  Dei 

Cuf  racerdo   ^^"^"^^^  "^"  g^"^^*^^        ^"^"^""^^^^^-^^C  ThcodorctUS. 

'^us  A^p^i     IlhsporrofacerdotibusiCgyptioru  beneficium  illud  immunitatis 
r.itafitnnmu'  ^  viftus  cx  publico  proptcrca  propenfius  indultum  eft,qu6d  illi  coti- 
•M> ,  cr  yi-  nenti^ac  fapientiae  fama  &  laude  prarter  ccteros  celebrarcntur.  Ac  dc 
■''fcxpHbU-  infigni  corum  continentia  ita  fcribit  S.  Hieronjrmus  hb.  i.  aduerfus 
6.  lucrot.  c.v  ^^"^"'^"""^•ChcremonStoicus^vireloquentiflimuSjnarratjifgypti 
cheremene.    antiquos facerdotes,omnibus  mundi  ncgotiis,curifq;  poftpofitis,fcm* 
per  in  templo  fuifte  ,  &  rerum  naturas,  caufafque,&:  rationes  fydcrum 
contemplatos  eflemunquam  fe  mulieribus  mifcuiire;nunquam  cogna- 
tos,6(:  propinquos,  ac ne  liberos  quidem  vidifle.  Ex  eo  autem  tepore, 
quo  coepiflent  diuino  cuitai  deferuire ,  carnibus  &  vino  fcmper  abfti- 
ncbant ,  propter  tenuitatem  fenius  &  vertiginem  capitis,  maximcque 
proptcr  appetitum  libidinis,qui  ex  eo  cibo  &  potu  nafcitur.Raro  vef- 
cebanturpancne  onerarent  ftomachum,&  fi  quando  comcdcbant,tu- 
fum  p.iritcr  in  cibo  fumcbant  hyfopum,vt  efcam  grauiorcm,  illius  ca- 
]ore,decoqiiercnt.01eum  in  oleribus  duntaxat  nouerat,  idque  parum, 
propcer  naufcam  &  afpcritatem  guftus  lenicndam.Ouum  etia  vitabant 
&c  Lac  :  quorum alterum,carncs  liquidas.alterum  fangumcm  cifc  dicc- 
banc,colore  mutato.Cubilc  de  foliis  palmarum,quas  i]a'ias  vocantjCu 
tcxtum  crat :  fcabellum  accliue  &  e\  vna  parte  obliquum,pro  puluillo 
in  terra,capiti  fupponcbant:bidui,triduique  incdiam  'bftincbant.  Hu  - 
morcs  corporis,  qui  nafcuntur  ex  otio,  &  cx  mafione  vnius  loci  nihiia 
vidus  caftigatione  ficcabant.Ha:cdc  contincntia  vctcrumyEgypti  fa- 
cerdotum,ex  Chercmone.  S.Hierony  mus. 

Erant  pr^tterea  facerdotes  ^gyptioru,  infignes  admodum,  &  celc-  1 1 
bres  ftudio  &  profefllone  fapictix- ;  cius  maximc,qux  ad  cacrcmonias 

rirufque  colcndi  Deos  pcrtinebat ,  &  ad  fcientiam  mathcmaticarum 
]^th^Lut^:l  ^''^^^^'^"^''"'"•^^^^^oinuetioncmcarum^l^cerdatib 
ru>nfu.tsa-     ^*^^^^^^^  ^'^'^totcles in  princ. Mctaphyfica-^cum  ita  fcribitrCirca  A.«- 
cerdotcs  Ae^  g.Y ptum  mathcmaticar  artcs  inftituta:  fuut :  ilhc  enim  Gei.s  facerdotfi 
gy^ti.         vacarepermiira  eft.Et  Strabohb.17.aic,  gentcm  Acgyptiorum  trifa- 

riam 


G  E  N  E  J  T  S    C  A  P.    X  L  V  I  I.  739 

riam  cffe  diuifam;  &  alios  qui Jem  efle  militcs ,  alios  agricolas,&:  alios 
facerdotes :  &  hos  exercuiUc  Philofophiam  &  Artronomiam  ,  &  cum 
Regibus  diuerrari  ioHtos.  Et  DiodorusSicuhis  hb.i.  tradit ,  nobilcs 
pueros,&  adolefcentes  Aegyjniori.m  crudirifoUtos  a  facerdotibus,&: 
ab  his  doccri  potiilimum  hctcras,qua!  appellabantur  facrx;  &:  item  do- 
6irinamGcometriaE,Arithmcticx,&  Aftrologix.  Quod  autcmfacer- 
dotibus  Acgypti  ctiam  in  a?tate  Herodoti  &  Diodon  viclus  c  pubHco 
darctur,  atque  iHgcniia  fuppeditarcntur  commoda,ex  eorum  lcriptis 
manifcltum  ell.Herodotusenim  m  Euterpe^fiue  hbro  fecundo:Aegy-  ncrodu 
ptiorum,inquit,facerdotes  non  exiguis  afticiuntur  c5modis  :  nam  nc- 
que  ahquid  e  re  domcllica  contcrunt ,  ncque  crogant,  fed  linguhs  eo- 
rum  quotidie  cibi  Gcri  co6li  piarfto  funtjS^  carncs  bubula? ,  &  anferi- 
nae  fatis abundequef  ppeditantur^vinum  quoque  vmeale  traditur.  Er 
Diodorus  hb.  l.  ad  hunc  modum  fcribic:  Aegypti  vc  ftigahbus  trifa- 
riam  partitis,  priorcm  eorum  portionem  percipii  Collcgmm  facerdo- 
tum,  magna  apud  incolasaLdioritatcti-m  propter  Dcorum  curam, 
tum  propter  dodrinam  qua  plurcserud'unt.  Hac  paitem  vcdiigahum: 
tum  ad  lacnficiorum  minirteria.tum  ad  pnuatxvitxcommoda  impjr- 
tiuntur :  neque  enim  Deorum  cultum  omittendum  putant,  neqi  e  pu- 
bhcicojihhj,&:  vtilitatis  miniftris ,  apquum  ccnfent  viia:  commoda 
deefie. Adfunt  enim  facerdoteSjgrauiUis  rebus,confilio atque  ope  ip- 
fis  Rc^ibu«,futura  prxuidentes  ac  prxdicentcs,tum  perficnficia,tum 
per  aftrorum  pcritiam,cx  hbris  pr^tcrea  facris  Pnori^m  gefia  referunr, 
vnde  Regcs  difcar^t,qu{  in  rebus  agcndis  prodetTe  qucant.Sacerdotes 
itaqueonines  in  Aegvpto  immuncs  funt,  fecundumque  poft  Regcs, 
honoris  &:  dignitatis  locum  tcnent.Hadlcnus  cx  Diodoro. 
II     San(ftus  Thomas  in  commentariis  fuisinepiftolamad  Romanos  ^ 
fupcr  illis  vcrbis  capitis  x  1 1 1 :  Ideo  &  trihina  prdytaiis  :mmistri  niim 
Dei  funtyii  l>oc  tpfttm frmerjtes :  egregie  probar,hbertatem  Clericorum 
atquc  immunitatcm ,  maxime cofcmaneam  cfle  naturali  xquicati.Vn- 
de  ctiam,inquit,  apud  G cntiles  libcri  cranr  a  tributis  ilh  qui  vacabant 
rebus  diuims.LcgnMUs  enim  Gencr.  ^y.quod  lofcphfubiecitPharao- 
ni  totam  tcrram  Aegypti  prxter  terram  facerdotum,qrx  a Rcge tradi- 
ta  fuerat  eis :  quibus  &  ftatuta  cibaria  cx  horreis  publicis  prxbeban- 
tur.  Etinfradiciturquodinvniuerfa  Aegvpto  quintapars  folucbatif^ 
Regi,abfque  tcrra  Sncerdotali,quf  libera  ab  hac  conditionefuit. 
Hoc  autem  omnmo  f  qiium  eft.  Sicui  cnim  Rcgcs  rolhcitu- 
dujcm  habent  dc  bono  publico  in  bonis  tcmporahbus, 
ita  miniftn  Dci  in  bonis  <pintuahbus.  Et  fic,  per 
hoc  quod  Dco  m  fpiritualibus  miniftrant, 
rccompenfant  Regibus,quod  pro 
«orum  pacc  laborant.Hfc 
San6tus  Tho- 


mas. 


aaaaa  i 


740  C  O  M  M  E  N  T,    I  N 

Vers.  ij.  DixitergoTofcphad  populos,  En,vt  ccrnitis,  &  vos  &:  terratn 
&  2  4.         veftram  Pliarao  ponidetjaccipitc  femina,&  ferite  agros,  vt 
fruges  habcre  poiTitis :  quinta  partcm  regi  dabitis:  quatuor 
rehquas  pcrmitto  vobis  in  fementcm,  &  in  cibum  famihis 
&  Uberis  veftris, 

IcET  aliqiiis,Adqucmfinem, vfumvededit  lofeph  Aegy- 
ptiis  frumencum  ad  ferendos  agros?  Siquidem  in  feptem  il- 
lis  annis  fterilitatis,  terra  Aegypti  ncque  arari ,  nec  feri  po- 
tuit;  hocenimdixitlofcph  fratribus  fuis,  vtfupraGen.^f, 
fcriptum  cft :  BienniHm  <?/?,inquit,^«J^^^  coppitfames  ejfc  in  terra ,  cr  adhHC 
qmnque  anni  rejlantyqnilns  necarari poteritnec  meti,  Verum  fciat  Lcilor, 
inprioribus  fex  annis  illius  fterilitacis  lofephnon  dedifle  Acgyptiis 
frumentum  ad  ferendos  agros ,  fed  tantiim  in  vfum  cibi  &  vidus ;  cum 
cnim  terra  propter  fummam  ficcitatem  nihil  pofTet  gignere ,  fruftra 
terris  mandata  effent  fcmina.In  feptimo  aucem,  &  vltimo  illius  fterili- 
tatis  anno,  quem  proxime  confecuturus  erat  annus  fcrtilis ,  prudenter 
•  ih  ^^''^P^>^^9"^°PP^^^""^^'^"^^"^^^di^*q"ibusagri  confiti  copiofum 
J^  /lVA^^^^  ederent.  Atque  harc  noftra  fen- 

'  tentia  firmari  potcftauftoritate  Philonis,itafcribentis :  Ineunte  anno 

egeftatis  feptimo,accitisagricolis(iamenim  vbertatis  fpes  afFuIge- 
bat)dedithordeum&triticumad  fementeru:  diligenter  caucns ,  ne 
quis  hxc  in alium  vfum  verterct ;  appofitis  etiam  cuftodiis  ex  Optima- 
ribus,qui  fationem  obferuarcnt.Sic  Philo. 
Anfuertt^-     Sed num xquafuit illa conditio  fiuelex , qua Tofeph  obftrinxitAc- 
qHiilex€xige-  gxptios  vt  quintam  partem  omniumfrugum  Regi  quotannis  tributi 
re  ubA.gy  nomincdarent?  xquifTimara  fuilTe,ac  bemgnitatus  pleniffimam^co  pa- 
iartemZc"^     '  '^"'''^  ^egypti;  omncm  terram  vcndiderant  Pharaoni ,  ac  fe  ipfos 
r      P  l"'  quoquceiusleruitioaddixerain:quocirca,vtferuori]m,fic  Aegyptio- 
rumbonaomnia  Regiserant.  Infianisergofuit  benignitatis, &  fuas 
quibufque  terras  redderc ,  &  rcmiflis  quatuor  partibus  proucntus  fru- 
gum,quintamduntaxatexigere;faccrcquc  deferuis  penfionarios  ,& 
vt  vocant,ccnfualcs.Cum  autcmterr^admodumfcrtiles,coIedjealijs, 
pf o  medietate  fruauum  iuft^  tradantur  :  Aegyptus  autem  non  foliini 
edct  maximc  fertilis,fed  ctiam  terra  cius  fine  magno  laborc  coleretur 
quantx  fuit Iibcralitatis,tcrra? Aegyptiis  colendas ,  non  pro  medieta- 
tc,led  pro  quinta  folumpartefrugum  tradcrc? 

S.Greg  confideratc  perpendeni  quod  in  hoc  loco  narratur ,  lofeph  14 
non  ante  ded.fTc  femina  Aegyptiis  ad  fcrendos  agros ,  quam  illi  terras 
luas  vcndidiffent  Pharaoni,&  fcipfos  fcruituti  eius  dediifcnt,ex  eo  pul- 

cherrimum  excudit  moralc  documentum  :  prarclare difputans ,  fem^ 
vcrbi  Dci  his  dar,  vtilirer  ad  pra-dicandu  ,  ali.s  qui  fe  fudq;  omnia  Dei 
reruitut,  addixerunt.  Na  qui  fc  a  vitiis  abftinct, fuifq;  fr^nat  cupidita- 
tcs.vitapiq;  honeftc,atq;  innocetcr  dcgunt,cosait  Greg.  maximc  ido^ 


iieos 


GENES  IS    C  A  P.  XLVir.  741 
ncos  cffe  ad  prxdicanduni  aliis,perl*uadendunique  vitioru  fugam,  om- 
niumque  cupidicatum  ca(ligationcm,&  vit^  morumquc  integritatem. 
HarcautcmTunt  verbaB.  Greg.  hucfranflata  cxlib.6.  Moral.  vbitra- 
itat  illa  vcrba  lob  cap.  ^J^^ifitans  ^cckm  tuamynon  peccahis ,     fc^es  ejuo- 
num  mklciplcx  efifcmm  tuum^c^  progcnics  tua  quaft  hcrha  tcrr^,Qum  a  vi- 
tiis  caro  reftringitur,ait  Crcgorius,&  mens  in  virtutibus  cxercetur,rc- 
ftat  vt  loqucndo  quifquc  doceat  vitam  alios  ,  quam  ipfc  moribus  fer- 
uat.  Ule  naque  vbercs  frudlus  pr^dicationis  coUigic,  qui  fcmina  bcnac 
operatianis  prafmific.Ule  namquebcne  loquendi  facundia  accipit,qui 
finum  cordis  ad  pcrfevSe  viuendi  ftudia  cxtcndic ,  nec loquentcm  cou- 
fcicntia  pra?pedit,cum  bona  cius  vica  lingua  anceccdic.  Hinc  cft  quoJ 
Aegypo j,  lofcph  difpcnfante,  cum  iuri  regis  femetipfos  tradentcs  hu- 
mihant,frumcntaeciam  ad  fcmen  rcportant,diccntc  illis  Iofcph:E;7,t:J' 
vos     tcrram  vefira  FkurAo pojfiM  t :  accipite  fcmina^^^^-fo  ite  agros ,  vtfru^ 
ges  haherepoffuif,  Frugem  quippcad  cfum  ctiam  hbcri  accipimus,  cum 
&i  facro  cloquio  pafcimur ,  &:  tamen  ad  quxdam  qux  in  hoc  mundo 
appccimus  in  noftiis  voluptatibus  vacamus.Sed  ferui  fa6li,ctiam  ad  fc* 
mcn  frumcnca percipimus.quia  dum  plene  Deo  fubdimur, etiam  vcr» 
bo  prardicationis  rcplcmur.HafC  Grcg. 


TERTI  A  DISPVTaTIO. 

De  Chronologia  totm  vitjt faniti  Patrianha  lacob. 

Super  tlltsn^erbtSy 

FacVlquc  func  omncs  dics  vitx  illius,centum  quadiaginta 
fcptcm  annorum. 
i€c  Difputatio.aliquotdifcuflisquacflionibus.explica-  ^^^^ 
bitur.  Primaquzftio:  Quotoanno  poft  diluuiumNoc 
natuseft  lacob?  NatuseJ^Iacobannopoftdiluuiuqua-  cr  fojt  m»n. 
drint^entcfimoquinquagefimo  fecundo.  Hocautcmita  J»-» 

 prob^atur :  A  diluuiovfqueadortum  Abrahac.numeratur  J" 

'n  cap.i  I .  Genefis,anni  duccnti  nonagintaduo.Abraham  centenarius 
eenuit  Ifaac,  Gcncfis  zi.  Ifaac  vcr6cum  fexacintaefletannorum,  gc- 
nuitEfau&  lacob,  vt  trad.turGen.  ij.fi  igituradiilos ducentos no- 
nacinta  duos  annos ,  a  diluuio  vfquc  ad  ortum  Abrahar,  addas  centura 
annos  Abrahr,&  fexaginta  Ifaac  vfque  ad  ortf.  lacob.cflicies  lummam 
illam  quam  dixi.quadringentoru  quinquaginta  duoium  annoru.qu.b. 
a  d.luuio  cxaais  natus  cft  lacob.  Quoniam  autem  ab  cxo.d.o  mund> 
vfqueaddiluuiumNoe,cxcap.5.  Gcn.fis  coputanturanm  millefex- 
ccnt,  quinquaginta  fcx:  qui  additi  ruprad|ais  quadr.ngent.s  qmnqua- 
Cin ta  duobus,eificiunt  numeru  annorum  b.s  m,  lc  centumquc  &  0^0: 
Lc  apparct.  lacobnatumcffcanno  poft  .nundum  co.,ditubis  1 108. 


742  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

SecuJaquitflio,cuiiis  aetatis  fiiit  racob,cum  peciit  Meropotamlam, 
^  ibi  vxorcs  ciuxit,&  filios  gencrauic ,  &  po(l  viginci  annos  regreflus 
cft  in  terra  Chanaam?ManfitIacob  in  terra  Chanaam  ,  &  in  domo  pa- 
terna,&  fereiuxta  Hebroujper  annos  fepruaginta  feptem.  Annum  ita- 
que  ngens  feptuagelimum  lcptimum  ,  vt  infidias  fratris  fui  Efau  decli- 
naret ,  vxoremquie  accipcretnon  ex  terra  Chanaam,fed  ex  gentilibus 
matris  fua!,&  ex  Ibrpe  Nachor  fratris  Abraha:,  cuius  poftcn  habitabat 
in  vcbe  Mcfopotamise^quse  diccbatur  Haran;  has  inqua  duas  ob  caufas 
lacob  in  ea  qua  dixit  aetate  periit  Mcfopotamiam.  Ibi  pofl:  feptcnium, 
quo  fcruiuit  Laban,  accepitvxores  Liam  &  Rachelem  ,  &  Cx  Lia  pri- 
mum  filiorum  gcnuic  Rubcn  :  Hoc  autem  tempus  competitin  annum 
setatis  Licob  qoartuiu  &  oitogefimum.Intra  fccundum  autem  fepten- 
niu.n  feruitutis  generauic  vndecim  fihos ,  &  vnam  filiam,  quorum  po- 
ftrcmus  natu  fuit  lof^ph  ,  natus  vtiqne  anno  decimo  quurto  poft  ad- 
uentum  lacob  in  Mcfopotamiam,  &  anno  setatis  eius  nonagefimo  pri- 
mo.  Deindc  lacob  leruiuit  fex  annis  focero  fuo  Laban  in  pafcendis 
eius  gregibusrexadifque  in  Mefopotamia  viginci  annis,inde  cum  om- 
ni  famiha  rediit  in  terrain  ChanaarTi;cum  jpletunc  eflet  annorum  no- 
nagintafeptem:  fiquidcm  cum  veiiitin  Mefoporamiam ,  fuifl^c  eum 
fcptuagintafcptemfupradidlumcfl.  Harcpoiro  vcra  eflc  oftendimus 
fuprain  prima  Difputationc  huius  capitisjfuper  tllisverbis  :  Bies pere- 
gnndtiont6mei,^centHrnmgmrAamcnm  funt,  Expletis  prspterea  dccem 
anni%quibus  partim  in  Soccoth,partim  iuxra  Sichem  habitauerat  la» 
Gob,contigit  immanis  illa  Sichiniitarum  caedes,vt  anobis  dcmonftra- 
ttim  efl  fupra  in  Pr^efatione  fuper  capnt  trigefimum  quartum  :  &  fub 
id  temporis ,  quo  pergebat  ad  rrbem  Hebton  ,  ad  patrcm  fuum  Ifaac, 
mortua  eft  ipfi  dileailfima  vxpr  RacheKSc  natus  eft  Bcniamin,vltimus 
natu  fihorum  eius :  quo  tempore  lacob ,  annum  setatis  agebat  circiicr 
lcprimum  &  centefimum. 
f'uitmi1Ciy  ,  Y^^"^^  quaftio,Quid  in  orbe  tcrraru  infigneadmodum  &  memora-  >7 
j.^contig,t.o  bileaccjdiceo  tcmpore,qno lacob  manfit  in  MefopotamialDuo  per- 
.1T>X  memorati(rm.a  in  co  tempore  contigerunt.  Primum  cnim, 

hMtnr  m  hle 

quc  tcmpore  lacob  verlabatnr  in  Mclopotamia,  cuenit  Diluuifi  Ogy- 
g;s,quod  port  iliud  Noeticum  fuit  maximuni  &  antiquilTimu ,  &  apud 
< jricos  cclcbratiirmium  :  quo  diUiuio  terra  Attica  vfquc  adco  cH  va- 
ftata,vt  per  annos  centum  nonaginta  nor.cm^vfqnc  ad  Cccropem,fine 
rege&pencdclertafu.fiVperhibcarur.  De  lioc  Diluuio  leecndaiunt 
quirraditEufebiuslib.  io.de  Pra:paratione  Euancclica ,  tar.  vlt.  Et 
S  AuRutWmnb.8.dcCiu.tatcl)d,cap.8.&qu«  nos  Ler  co 
Diluuiod.lputauimus  in  fecundo  Tomo  noftroium  commeiuatio- 
rum ,n  Gei^fim.in lib.i  1.  ad numerum  margmalcm  ^p.Incid.t  porr6 
IJ.Iu.  lum  Ogyg.s  m  ann.s  artatis  lacob  circitcr  oaogcfimum  oda- 
i>um;,d  ,utcm  probari  potdl  ad  liunc  modum.Iului.  Afr.can.s m  I.b 

J.Anna  .um,multorum,atqucnobil.u  ..Scnptorumauaor.tatcdo-' 
cet,DituuMjm  Ogy^i  prxceiriflcmillcvigimi  aunispnmam  Olym. 

piadcm. 


G  E  NES  IS    C  AP.    XLVII.  74? 

piaJ.c:n.Nosautcm  hi  hb.ii.no(Vcw:iw)i  Commcr.tariorumin  Danie- 
lcm,in  qiKTlt.2.argumcntatirumus,  inicium  Olympiadum  concurriffe 
cum  oftauoanno  regni  AcUaz  regis  luda.Si  igitur  ab  odlauo  anno  !  c 
gis  Achaz,  retro  prjetcriros  annos  percurrens ,  computes  mille  viginti 
annos,iUiufmodi  computacioncm  finies  in  anno  xtatis  lacob  odogc- 
fimo  o6tauo.  Ab  odlauo  enim  anno  Achazvfqucadicrtifiannum  rc- 
gni  Salomonis  quo  cocpcum  cft  a^dificari  Templum,in  ^.lib.  Re^ 
gum  colhguntur  anni  duccnti  oftoginta  tres.  Ab  .cdificationc  autcm 
tcmplivfqucadegreflum  Hcbrarorum  ex  ^Cgypto  ,  reccnfentur  in 
hb.Rc.  ^  >.ej.anniquadringentio£toginta.  Hmcautem  vfque ad 
ingrel;  .  b  in  itgyptum  ,  numcrantur  anni  ducenti  quindccim, 

vt  fupraortenfumanobiscft.Denique,ab  ingrclTu  in  >£gyptum  vfquc 
ad  ovtV      '    111  osftauumcttatis  eius  annum ,  computanturanni  qua- 

dragiiK   ^at  cnim  Iacob,cum  incrauit  -*gyptum,ccntum  trigin- 

ta  annorum,  yt  fcriptum  eft  in  hoc  quadragcfimo  fcptimo  cap.Gcnef. 
Ex  his  vero  numens  omnibus  intcr  fc  iunilis,  elficicur  numetus  anno-  ^ 
rum  mille  viginti ,  quibus  Diluuium  O^vois,  vt  probanit  Africanus, 
pr^ceirit  primam  Olympiadcm. 
18  Ergoquodidcm  luhus  A[iicanusproiiiaii,\ :  ictcic  i:.iiub.loco  fu-  -^'^^WtiH^r- 
pra  citJto.Ogygis  Diluuium  hiilum  clTc  in  xtute  Mofis,quo  temporc  ^»*^'*^ 
vidcliceciscduxit  Hebrxosex  i£gypto,idprofefl6manifcftacfalfica- 
cis  argui  &  conuinci  poteft;in  eo  namque  Africanus  bo  folum  contra- 
dicit  vcritati, fed  etiafecum  ipfe  pugnat,  (uafque  prorfus  euertit  fente- 
tias  Etcnimipfeponit  initiu  Olympiadum  in  principatu  loathan  regis 
luda;a cuius  rcgni  initio^vfquc  ad  principium  ardificationis  templi  Sa- 
Iomoni5,ex  j.i  ^.hb.  Rcg.  computaturanni  ducenti  fexa^inta.Hinc 
porro  vfque  ad  Mofcm,  Hebraeorumque  ex  ^gypto  difcellum,reccn- 
fcntur  in  5  hb.Reg.anni  quadringenti  oiloginta.Ergo  Moles  (fecun- 
diim  Chronologiam  ab  Africano  traditam)  antecclm  primam  Olym- 
p  a  Iliti  annis,duncaxac,  feptingentisquadraginta.At  Diluuium  Ogy- 
g:s,au clorc  ipfo  Afiicano,  milie  viginti  annis  anteiuit  primam  Olym- 
pudem.Exquo  conduditur ,  DiluuiumOgygisfadum  elleannis  du- 
centisfcxagintaantc  Mofcm.Vcrum  fuper  hac  re  phnibus  difputaturi 
■  •  •  ^nmo  Torao  tlcctatuQu^^ft>«nu,quem  poft hunc  Quartu 
.  Gcncfim  (beneuolcnte,  luuantcque  Deo)  in  lucemcftere- 
nquoq  ^  ad  Chronologiam  pertinentes,quatuor  hbris 

rchenfas, :  .  .  . . .cr,enuclcatcque  traaabimus.  ,«^?/;W- 
rftio  quarta,Quodnafuit  magnum  illud  in  calo  portcntu,quod  tcnto  <^uod  m 
in  xcate  Ogygis  &  sTfacob  faftum  cfle  perhibctur?Proximc  didlu cft,  ^ute  lacoh 
Iacobxqualefuiflc,atqucvtGr^-civocaiu,SynchrononOgygis,quo  # 
re;;nare  Diluuifi  vulgo  diaCi  Ogygianu  accidit.In  ?tate  igitur  Ogy gis,  [\[~ 
^"S.Iacobi^int^enSjmaximcqueadinirandumincgelopoitcntum  coti- 
«^itjftclla  namque  Veneris  vifa  cft  mutaflc  coIorcm,magnitudinem,fi- 
eura,curfumquc.Hoc  qualc,quantumquc  fuerit  portentum,S.  Aug«ift. 
primum  verbis  Marci  Varronis,tumexfuofcnfu  dcdaratinhb.  21.  v^n,, 

deCiui 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

MATctd^,     Ciuitate Dci,cap.8.ii:a  fcribcns:Eft  in  Marci  Varronis  Iib.quorum 
infcripcio  t^de  Gente popHli  Romani^  quod  ciUlem  verbis,quibus  ibi  le- 
gitur,&  hic  ponam  :  In  ccElo,inquit,  mirabile  extitit  portentum :  nam 
in  ftella  Veneris  nobililfima  quam  Plautus  Vefperuginem ,  Homerus 
Hcfperon  appellat,  pulchcrrimam dicens ,  Caftor  fcribit.tantum  por- 
tentumextitifrc^vtmutaretcolorem,magnitudmem,figuram,  curfum; 
quod  faftum  ita,  neque  antca ,  neque  poftea  fit.  Id  aucem  eflTe  faftum, 
Ogygc  rcgnante ,  diccbant  Adrattus  Cyzicenus,  &  D ion  Neapolites 
S.^«^«/?.  Mathcmatici  nobiles.  Subditpofthasc  Auguftinus  cx  fuo  fenfu,  Quid 
cft,inquic,ita difpofitum  ab  Aucftore  naturx  coeli  &  terra:,quemadmo- 
dum  curfus  ordinatiffimus  fiderum  ?  Quid  ta  ratis  lcgibus  fixifque  fir- 
matumfEt  tamen  quando  ille  voluit,qui  fummo  regit  imperio  ac  po- 
tcftatc  quod  condidir,  ftella  prac  casteris  magnitudinc  &  fpendorc  no- 
tifirima,coloiem,magnituaincm,  &:  quod  eft  mirabilius ,  fui  curfus  or- 
dinem ,  lcgcmque  miitauit.  Turbauit  profefto  tunc,fi  vlli  iam  fuerunt 
canones  Aftrologorum,qiios  velut  inerrabili  computationc,dc  praete- 
ritis  ac  futuris  Aftrologord  motib.confcriptos  habent:  quos  Canones 
fequcndo  aufi  funt  dicere  hoc  quod  Lucifero  contigit,  nec  antea ,  nec 
poftea  cotigiftc.Nos  aute  in  diumis  libris  legimus  etia  folem  ipfum  & 
Ujitcio,  Lunaftetifle,petentehoc  a  Dco,Iofue,donec  certupreliu  vicfloria  ter- 
Jiff  js.  minarer;&  rctrorfum  abii(fe,vtregi  Ezechise  ad  viuendu  anni  i^.ad- 
diti,hoc  etiam  prodigio  promiffionc  Dei  fignificarentur  adiunfti.Scd 
ifta  quoq;  miraculajquae  meritis  fcimus  cocefla  Sa(ftoru,quado  credut 
ifti  fa£la,magicis  artibus  tribuunt.Sicut  eft  illud,quod  dixit  Virgilius, 
VtrgiliM,  Sisiere  acjuamfluHii6,^vsrtercfyderaretro, 

Nam  fluuium  ftetifle  fupcrius ,  inferiufque  fluxiffe,  ciim  Hcbra?i,duce 
lofue  crafirentIordane;Scretrouerfum  fuiffcfolc,  tegnate  EzcchiaJn 
lofue  S'  facris  literis  lcgimus.Quod autc  de  Lucifcro  fcripfit  Varro,n6  eft  illic 
didlualicuihomini  petcnti  id  fuifle  coceflum  Ha6tenusex  B.Auguft. 

Qu^cftioquintadeaptatelacobpoftRachelis  mortem,&  ortu  Ben- 
lamin ,  vfque  ad  extremum  cius  diem.  Dictum  eft  paulo  fupra  ,  lacob 
fuiffc  annorum  circiter  feptem  &  centum,cum  natus  cft  Beniamin.Eo 
jpfoanno,autproximevenQitus  cftafratribus  lofcph ,du(Sufque  in 
Aegyptum :  cuius  Iacob,vt  ipfe  putabat,  intcritum,  per  tres  &:  viginii 
annos  incofolabili  luxit  moerorc. Hoc  autem  ita  probatur:  crat  lofcph 
fexdecim  annorum  cum  eft  venditus,vt  traditur  Gcncfis  jy.Scd  natus 
fueratannoprimo&  nonagcfimoIacobjVtfupradiilQcft:  Ergo  cum 
Iofcpheftvcnditus,agebat  Iacobannumfcptimum,&  centefimumifi- 
nem  vero fecit  lugendi  Iofcph,cum  cognouit,cum  viuerc,&  dominari 
in  AegyptOjftatimque  profcd^us  eft  in  Aegyptum,  annos  natus  cctum 
trignua,vtfcriptumcft  Gcnef47  luac  pono  mortuus  cft,cum  lacob 
agerct  ccntcfimum  &  vigcfimum  annum :  fiquidcm  Ifaac  vixit  annos 
cencumoaoginta,Gcn.55.ScxagenariusaucegcnueratIacob&Efau, 
Genef.  25.  lacob  poft  dccem  &  leptcm  annos ,  quam  ingicflus  fuerat 
Aegyptum,  inibi  morcuus  eft,  cxadis  vitaf  annis  cencum  quadraginta 

feptcm. 


GENESIS    CAP,    XLVII.  745 
(cptcm,vtin  hoc  ipfacapitc  ^y.fcriptum  cft.  Rcliquit  filium  fuum  lo- 
fcph  quinqiiaginta  fcx  annorum;tot  cnim  anni  numcratur  a  nonagefimo 
^rimoannoquocumgcnuerat  vfque  ad  ccncefimum  quadragefimum 
teptimum,quomortalitarcmipfcfiniuit.MorsdcniqucIacob  ccntum  no  ^^^^  ^**^^^' 
na^ntaocfloannisprxcctritcgrcffumHcbrxoracx  Acgyptojortum  ve^  VffJlt^lltlf-- 
ro  landb  viri  Mofis^annis  ccntum  dccem  &  odo.Hoc  autcm  cx  eo  ma-  frm  Hcbr^oril 
nifcftum  fit,qu6dab  ingrcfTu  lacobin  Acgyptum  ,  vfquc  ad  cgreffumi  -^W^» 
Hcbrjeorum  ex  Acgypto  fupra  conputauunus  annos  duccntos  quindc-  <^ 
cim:Moy(cs  autcm  odiogcnarius  erat ,  cum  cduxit  populum  Hcbrasum 
cx  Acgypto,  vc  prodirum  eft  in  libro  Exodi  capitc  (cprimb.  In  xtatcm 
porro  lacob  quam  egit  in  Acgypto,incidit  octus  fandliffmii  lob,  qui  ad- 
mirabilc  fuit,omnlquc  prxdicaDduma:uo,paticntiaeexcmplum.  Etquia 
lupcrxtate  lob  copiolc  dilputauimus  fuprain  Tertia  Difputarione  fu- 
pcr  caput tngefimum  fextum Genefis,  prxcipue  vcro  ad  numcrum  mar- 
ginalcm  2  j.idcircoeadcm  in  hocloco  iterare  fupcruacaneum  effct^ 


Q^V  ARTA  DISPVTATIO. 

Ckrlacobtdm  cnrioftts  (^follicittis  fHerttfeptilturdcorporisftii  mterrx 
ChtxnAixm^  An  id  Uudahtle fuerit. 

StipertlTts  n^erbuy 

Si  inucnt  gratiaminconfpcau  tuo  ,  pone  manumtuam  fub  Vek 
fccmore  meo,&:  facics  raihi  mifcricordiam &:  vcritatcm,vt 
nonfepelias  mcin  AcgyptOjfcd  dormiam  cum  patribus 
mcis;&:  aufcras  mede  tcrra  hac^condafque  me  in  fcpulcro 
patrum  meorum. 

E  cacrcmonia  ilta  poncndi  manum  fub  fcemore,amp!iflTmc 
difputauimus  in  j.Tomo  fuper  caput  2  4,  Gcnefis,  ad  nu- 
merummarginarcm  S.Vcriim  q^uxri  dignum  cft ,  cur  tan- 
topcrc  ccpiucrirlacobfcpclirrcorpus  Uium  m  terraCha- 

  naam-Duplcx  caufa  rcddi  potcft,quarum  alicra  t ft  liiera-^^^^^ 

Iic,a!fcravcr6cftmyftica.  Littcralcm  caufam  Thcodoietus  hu'ufmodr 
rcddir,Cur,inquit,mand3uit  lacob  fepcliri  corpus  fuum  in  HebronfNon 
quoddcfcpultiua  valdc- foIlicituseftct,vtquidamputarunr,  fcd  vt  fami- 
liam  fuam  confolarctur,&  doccrct,  Dcum  illos  omncs  tradudlurum  cx 
Acgypto,&  daturum  ilbs  rcrram  promifTam.vnde  poftca  idcm  dixitipfi 
Iolcph;£w  cff^o  mortor^dr  erit  Dchj  vobifcurnM^cetijfie  vos  in  terrampatrH  ^^^^y:^, 
x,W?^-(?r/<w.Et  lofephinftantc  iam  morrcdixit  fratribus  fuis  iVojtmortcnt 
meam  Deus  vifitahitvos ,  &  afcmdenfaattdeterr^  ^uam  ittrtiHtt  Ahraha.  infrci 
iraacdr  Ucob.CitmcjHe  admralfct  co^,at(jHe  dixifet.-Deus^viJitahtt  vos  :af 
pmatcoJfumeAvohifcumdelocoil}o,mortuH^  cjl^expletixcenmrndecem  VM 
Comra.mGcn.Ton>.4,  bbbbb» 


\OTttHU> 


74<5  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

Oleaper.  yj^^ a„„is.Sic Thcodoretus.Placet  mihi  quod  fuper  hoc  loco ,  5c  fupcr  co 
quod  nunc  agimus^adnotauir  Oleafter.-quod  proprijs  cius  vei bis  hic  po- 
nam.DuIcis  cfl:,inquit,adeo  patri.T  amor,vt  non  (oliim  viui  eam  dtfiderc 
mus,du  abfumus,verum  etiam  mortui,n6nifi  in  ea  quodam©do  requief- 
cere  nos  putemus.  Qu^od  Ci  altius  rem  hanc  cogitatione  repctas,hinc  co- 
gnofces,quanti  fit  folatij,anima  e(rc  in  luftoru  &:  Bcatoru  focietate;  ciim 
eis  mortuis  fecundum  corpus  fociari ,  tantopere  ab  ijs  viris  defideretur: 
V  xf  Sic  ille. 

fujchoUjiic^,      ^"amredditlane  permiraeiufdercicaufam  Audorhiftorix  Schola- 
iticx  cap. loo.fuper  lib.Gen.hoc  modo  fcribens.Cura  fuit  fandtis  iliis fc- 
pcUri  in tcrra  Chanaa,in  qua  fciebat  Chriftu morituru  dc refurrefturum 
Genefjs.  rcfurgerent.Diftat  vero  Abrahamium(id  cft,Iocus  ille  vbi  fc- 

pultus  fuit  Abraha  iuxta  Hebronja  montc  Caiuarix ,  triginra  ferme  mil- 
haribus.Ha-c  ille.Hoc  ipfum,fed  pluribus  verbis  rradir  Lyranus.  Non  fo- 
Lyranus.  Iiim,inquit  Lyranus,  proptcr  Abraha  (&:  Ifaac  ilhcfepultos ,  defiderabat 
lacob  ibidem  fepeliriifcd  principalitcnquod  in  illa  terra  redeprio  gene- 
ris  humani  peragenda  erac  a  Chrifto,qui  in  ea  cerra  nafciturus,&  conucr 
faturus,&  moriturus,&:  rcfurrediurus  erac :  dc  quibus  lacob  habuit  fide 
&  notitia aliqua.Forfitan  ecia  videbac  in  Spiricu,Chrifto  refurgecc,  raul- 
tos  de  mortuis  cu  co  rcfurrecfturos.de  quorum  numero  etiam  fe  fore  fpc 
rabat.SicLyranus.Thoftatusautcm  non  folum  idem  referr,(S:  approbatj 
fed  prxtcrea  i  Ilud  adiungit,crcdi  ab omnibus  Catholicis  ,  cum  Chriftus 
rcfurrexitamortuis,vnacum  cctum  alios,  tum  etiam  fandum  Patriar- 
cham  lacob  refurrexifte. 

S.Auguft.fignificarc  videtur  rationem  cur  lacob  tanro  ftudio  &  cura 
tencretur  (epulturx  corporis  fui  in  terralChanaam  non  efle  petcndam  cx 
hiftorico  fenfu,quem  reddunt  vcrba  lacob  propri^accepta ,  fed  ex  my. 
fticofenfu.contmentemagnumquoddamyfterium  vcrbis  illis  conucla- 
tum  atque  opertumrid  autcmeft  huiufmodi  i  Sepultura  corporis  mortui 
figurarremiflioncmpeccatorum  linScriptura  ctiam  idcm  eft  peccata 
lcpehn,&  abfcondi,&  tegi  a  Dco,atque  remitti  ab  eo,ac  deleri.  Hoc  vi- 
dere  eft  in  illis  verbis  Dauidis  Pfal.j  i  .Beati  qtiorum  remtp  fim  wicjuita^ 
tes.&  cjHornmteaafHmpeccata.  Eccc  coniuguntur&  confociantur  inter 
fc,peccata  remitti  &c  tegi  \  Dco.Et  Viou^ih.io  Vninerfa  deli^a  overit  ca^ 
rttas.  lacobitaquctamftudioscmandansfepeliricorpus  fuum  in  tcrra 
Chanaam,prophetice  fignificauit  rcmiflloncm  peccatorum  humani  pc- 
neris  peraftum  iri  a  Chrifto  in  terra  Chanaam  per  mortcm,  quam  ibi  fu- 
biturus  crat.Ergo  tantopere  defiderar^e  corpus  fuum  fcpcliri  in  terra  C  ha 
naam  prophcticc  defignabat  defidcrium  remifllonis  peccatorum,&  fuo- 
rum  atque  vniuerfi  generis  humani  pra:ftandam  l  Chrifto  pcr  mortcra 
(  uam  m  ea  tcrra  obcundam.Et  ha^c  quidcm  eft  fumma  fententior  ac  difpu 
tacioni^  B.  Auguftmi.Cuius  verba,nc  ea  Leftor  defidcret,hic  ponam. 
AugHji.  ^  Sicautenifcribit  Auguftinusin  Quxft.i6i.in Gcn.  Quidfibi  vcJit  i 
tato  viro  tafolhcita  corporis c6mcdatio,vt  no  in  Aegypto  icpcliacur/e d 
in  terra  Chanaa  luxcapatrcs  fuos,mirum  vidcri  poflcc,  &  quafi  abfurd  u , 


nc  c 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  L  V  1 1.  747 

nec  conucniens  unta:  cxcellcntint  mentis  prophcticae,  fi  hxc  cx  hominii 
confuetudine  metiamur.Si  .lutcm  in  hisomnibus  (acmmenta  qiiaeramus, 
maioris  admirationis  gaudium  ipfi  qui  inucncrit ,  orietur-,  cadaiieribus 
quippe  mortuorum  peccata  fignificari  in  legcnon  dubium  cft:iubcntut 
cnim  homines  poft  corum  cjualcmcumque  cotadtum  purificari.  Et  hinc 
dudla  eft  illa  lententia; CJh<  haptizjitur  a  ?nortuo,cr  iterum  tagit  tUum,  cjtiid 
p.vficit  l.ttiatio  eiHsfJic  cr  <]ui  ieinnat  fuperpeccata  fiia ,  (^riterumarnhulans 
htceadcmfacit.Sepiikuta  igitur  mortuorum,rcmi(noncm  fignificat  pec- 
catorumxo  namque  pertinet  quod  dicSum  eft :  Beaticjuorum remiffa fnnt  ^"'i- 
iniqiiltates,(^  quonim  telia  fiint  peccata.  Vbi  ergo  fepelienda  erant  hoc  fi- 
gnificatia  cadauera  Patriarcharum,nifi  in  caterra  vbi  ille  crucifixus  cft, 
cuius  fa^guine  eftfa(flarcmifliopeccatorum?mortibuscnim  Patriarcha 
rum  pcccatahominum  figuratafunt.Dicuntautem.abeolocoquod  A- 
brahamium  vocatur.vbi  iunt  illacorpora,abclTe  locum  vbi  crucifixus  cft 
Dominus.fcretriginta  miliaribus ,  vtetiam  ipfe  numerus  fignificariin- 
teliigitur  qui  in  baptifmo  apparuit  fere  triginta  annorum;&  fi  quid  aliud 
derctanta,vclhocmodovelfublimiusintelligipoteft.  Dummodo  non 
fruftra  arbitremur  tales  ac  tantos  homincs  Dei  tantam  geflifle  curam  pro  „rfrcui,»  i, 
fcpeliedis  corporibus  fuis:cum  efle  debeat  Fiddium  ifta  fecurias.vbicum  ^«f.jii» 
quc  corum  corpora  fepcliantur,vcl  infepulta  etiam  inimicotum  rabic  re- 
linquamur-autpro  eorum  libidinedilacerataabfumantur,nonideo  vel 
miniis  intcgra.vel  minus  gloriofa  in  eorii  refureaione  futurxH^c  S^Au 
cuft.  Oiiuf  if^a cxpofitio.vt fit  vera,& pia,& dofta.ficut  profcdlocftjca 
tamcnmyfticamefl-epotms,&allcgoricam,q«amlittcralcm,velnobista- 

centibus,pcr  fc  leftor  fac.leanimiaducrtcr.  Ncque  enim  rccededum  cft 
i  propria^ .nificationc  vcrborum,prxfcrtim  vero  in  h.ftorica  narratio- 
nf  Jl\  quid obftet  aut  veritati.aut  pierati:quorum  neutrum  in  vcrb.s  & 
m;ndat1slacobdcfepulturacorpor.sfu.oftcnc^.p^^^^^^^^^^ 


"i^rA^cg^r^^^^^ 

afFcrcmus.   


fui  cadauerisinterra  Chanaa  ficripotius. 


C^VINTA  DISPVTATIO. 

X  occafioncfupctiorisdifputationishxc  in  mediu  afFcrtur: 
S=iaus  A°  uftimis  m  l.b. /.de  C.u.tatcDe, . m  cap  1       .  3  • 
-u.  a  ctirfte  fupcrhacqua-fticnc  d.flcru,r:cu.us.fihoc  loco 
»  n^rexDhcatcquef  ntcntia  cxpoluer.mus.  quodin hac 

11^^  ^^''^'"•^^^'  ^  itur  leftori  p  anc  cognitu,cxplot.ucH> 

difputit.one  proponitur ,  &  quccruur.iector  P 


748  C  JD  M  M  E  N  T.   I  N 

pcrceptu erit  Ac  primo  quide  Augufl.doa^  argumetatur.  fi  vcl  necerE- 
pr,bauxp'"i'  ^'^.^<g"^P'^'Vel Infidcliu crudclitate fcpultura corpus priuandum  fit;nihil 
Hat,omfcf«l-  °°    quempiam  ma:rere,&:  dolere  deberciquod  nihil  in  eo  danini  fiat, 
turx  nihti  ho-  nihilquc  inde  mali  homini  mortuo  accidcre  queat.  Ad  id  autem  proban- 
w*m  acadert  dum,afFert  grauiflimam illam  Dominifententiam,quam  refert  S.Lucas 
Zm^dl^r  ^"^P^^^ duodecirao:iV^e terreamimAnquit Dominus,^^  his qui occidum cor^ 
LocHs  LwQ.  P^^^&poflhdicnon  habem  ampliHsquidfaciant.OflendamaHtemvobis^Hem 
csf,iz,        timeatis:timete  eumyqui  poftijHam  occideritMabet  poteftatem  mittere  ingehen^ 
namJtadicQvobts,hHnctimete:Si  quidquam  igitur  obelTet  futura:  vits 
vel  noceret  ei  qui  mortuus  eft,quicquid  inimici  eius  in  corpus  ipfius,qui 
tumuiscrudchterfacerent,velreIinquendo  infepulcum ,  vel  crcmando 
vcl  in  marc  demergcndo,  vel  vfquequaque  difcerpcndo  ac  dilacerando' 
vel  obi)ciendofcrisdeuorandum:Si  ha:c.inquam,xftimari  deberent  ma' 
la  &  damna  mortui,nequiquam  de  iftis  dixiffet  Dominus ,  iftos  poft  in- 
teritumhominisnihilamplius  habere  quodin  cum  facerent  rhabcrcnt 
enim  multa  &  magna  in  eum  facerc.  Sed  quia  iftorum  omnium  neque 
fcnlusvlluscftincadaucre;neque  quicquamartingit  animam  acorpore 
feparatarajidcircoveriirimedixiteosnihilampliiishaberequod  faciant. 
Nam  quocumque  corpus  proijciant.aut  quocumque  modo  deftruant  ac 
diifipentjnihilobcft  idfuturxcorporumrefurrea:ioni:non  enimpofllint 
ea  vel  in  nihilum  redigerc,vel  extraanibitum  &  complcxum  Cceliproij- 
ccTc,  nec  obftare  potcntix  Dei,qui  totum prxfentia  fua  implcns  mun-  5 
dum,nourt  vnde  refufcitetquodcreauit.  ^ 

Deinde  idcmargumenratur  Auguftinus  excontrario.Sialiquidpro- 
dcft,mquit,.prctio(a  fcpulturaimpio,obcritpiovilis,autnulIa.  Prarciara^ 
profcdo  cxcquiasin  confpedu  hommum  cxhibuit  purpurato  iHi  diuiti 
Luc^is.  turbafamulorunvfed  multo  clariores  inconfpecau  Domini  vlccrofo  illi 
pauperiminiftcriumpr^buit  Angelorum:  quicum  non  extulerunt  in 
marmorcumtumulum,fed  in  Abrahiegrcmiumfuftulcrunt. 

Ad  h^cidem  iplum  confirmat  Auguftinus,ipforum  etiam  Ethnicoru 
tcftmionijs  (Srfententijs.ScpuIturar  curam Jnquit,  etiam  eorum  Philofo 
phi  contcmpferunt^  quinetiam  fxpevniuerfi  exercitus,  dumpro  tcrrena 
patna  morerentur,aIacrcs  in  eum  profedi  funt  locum, vndc  fe  numquam 
rediturosfcircnt:&vbipofteaiacerent ,  vel  quibus  beftjjs  efca  fiercnt 
Mec(tms.  mmime  curauerunt,VcrficuIus  iUe  Meccsnatis  in  primis  laudatus  a  Vc- 
tcribus  &  celebratus  eft: 

Nec  tHmulum  CHrofepelitnaturarelt^los. 
Plmm.      Phniusmirifici^IaudansAvtmaxim^  fortunatam  ac  feliccm  pri^di 
cansgentemHyperboreorum;decorummorteacfcpuItura  ita  fcribif 
Mors  eis  non  nifi  fatietate  vit.'e;epulatis,delibutifque  fcnibus  luxu  ex  oua 

----  ''^-7  M  r  r  ^^''^"^^^^"^  "^^  g^^.^"^  ^^^P"!^"^^-^ bcatifilmum.Sic  Pli- 

Xcre^''      ^''''''^''^^  '  approbatione,  plaufiique 

 Tabefie  cadanera  foJuat: 

n  rogHs,haud  refert;placido  natura  reveptat^ 

Cun£ta  . 


GEKESIS    CAP.  XLVI. 

Curt[la  fmu, 
-"'Capit  omma  tellm 

^^g^^**^f'  Cotlo  tegitur.eiui  non  habet  vrrjam. 
Si  hxc,inquam,magno  plaufu  dixit  pocta,quanto  minus  debent  infi- 
deles  dc  corporibus  inlepultis  infultare  Chriftianis:quibus  &  ipfius  car- 
nis,membrorumque  omnium  reformatio,non  folum  ex  ter  ra,verumctia 
cx  aliorum  elementorum  fecretillimo  fmu  quo  dilapfa  cadaucra  rcccffe- 
runt,in  temporis  pundlo  reddenda  &  redintcgranda  promittitur? 

1 5  Poftrema  Beati  Auguftini  ratio  ad  idprobandum,huiufmodi  eft:Si  ea 
qus  fuftentandis  viuentibus  funt  neceflaria,vt  cft  viftus&  ami6tus,qua- 
uis  cum  graui  affliaione  defmt ;  non  frangunt  tamen  in  viris  bonis  pcr- 
ferendi  tolerandlque  virtutem,  nec  eradicant  ex  animo  pietate,fed  exer- 
citatam  faciunr  fGccundioremjquanto  magis,  cum  defunt  ea  xjua?  curan- 
dis  funeribus,  condedifquc  corporibusdefuncftorum  adhiberifolent,no 
cos  efliciunt  miferos,in  occultis  piorum  fedibus  iam  quiefcentesfQuan- 
do  igitur  ifta  cadaueribus  Ch£iftianoruiin,vel  in  illa  magnac  vrbis  (  Ro- 
mx  )  vel  etiam  aliorum  oppidorum  vaftatione  defuerunt  \  ncc  viuorum 
culpafuit,<iui  non  potucrunt  ifta  prxbcrcmecpoena  mortuorum  qui  no 
poiruntiftafcntirc. 

Vcriim  obijciet  fortalfe  quifpiam,  in  Scriptura  priuationem  fepulturac 
dcfundorum  inftar  magnx  calamitatis  atque  infelicitatis  commemorari:  0^'<^ 
Sic  cnimcftin  pfalmo  leptuagefimo  o^^mo:? ofpteruntmorticiniaferuorit 
tuorum  efcas  volattlibm  coeliy  carncs  SanUorum  tuorum  beftiis  terra.  Ejfude- 
runt fanguinem  eorum ficut  aquam,  in  circuitu  H  'terufaiem:&  non  erat  (juife- 
pr/i>^/;Sediftacommemoratio  ad  exaggeradam  potius  crudeliratemeo- 
rum  qui  ifta feceruntpertinct,  quam  ad  declarandam  infoehcitatcm  co-  * 
rum  qui  ifta  perpcfli  lunt.  Quamuis  enim  haec  in  confpc^au  hommum 
dura  &  dira  videantur ,  fed  pretiofa  in  confpedu  Domini  mors  Sandbo- 
rum  eius  cft.  Proindc,inquit  Auguftmus,  omnia ifta,id  eft  curatio  fune- 
ris,conditio  fepulturx,  pompa  cxequiarum,magis  funt  viuorum  folatia, 
quam  fubfidiamortuorum.  ,  r  « 

z6  Atenimvero  ,  fi  facultas  fuppetat  fepeliendi  corpora defundtorum, 
maximcque  luftorum  atque  Fidelium,quibus,tanquam  organis  &  vahs, 
ad  omnia  bona  opcra  Spirirus  Sandus  eft  vfus , eorum  nullo  modo con- 
tcmneda  &  abiicicnda  cft  fepultura.Hoc  Aug.  probat  quatuor  argume- 
tis:prim6qucargumentatur,vtvocantaminoriadmaius,hoc  modo :  M 

p  terna  vcftis  &  annulus,aut  fi  quid  aliud  huiufmodi  eft,  tanto  canus  eft 
5  ris,quanto  maior  erga  parcntes  fuit  affcdus ;  nequaquam  profedo 
Cnendafuntcorpora,qux  multo  vtique familiarius, atque conmn- 
Es  quim  qu^hbct  indumenta geftamus.  H^c enim  non  ad ornamen- 
rtm;vdaL^torium,quodadhibeturextrmfccus,^f^^ 

niagniface  cekbracas.prouisamque  lcpulturam.  -^^^^    ^  r 


Tob.12, 


7V€>  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

(fti  viri,dum  viuerctit,dc  fepelicndis  vel  ctiam  transfercndis  fuis  corpori- 
bus,grauifljma  dedere  mandata  filijs  fuis,iure  iurando  etiam  ad  id  facien- 
dum  obftncais :  vt  de  lacob  traditur  Genef.  47.  & 4p.&  item  dc  lofeph 
Genef.  50,  Quid quod  Tobias infigni pietatc fepelicndimortuos,Dcu 
promeruifle^tcfte  Angelo,  commcndatur  ?  Et  in  Euangelio  laudabiliter 
commendantur,c]ui  corpus  Domini  de  crucc  depofitum  ,  honorificc  te- 
gendum,&  fepelicndum  curarunt.  Sedenim  fupradidis  vel  argumentis, 
vel  exemplis  non  id  probatur,qu6d  infit  vllus  cadaueribus  fenfus  :  fed  iU 
lud  declaratur,ad  Dei  prouidentiam  pertineremortuorum  quoquecor- 
pora,'clque  placere  talia  pietatis  officia ,  propter  fidem  Refurrcftionis 
aftruendam.  Quod  fi  neque  apud  Deum  perit  quodcumque  cxaminis 
hominum  membris  oflicium,  diligcntiaque  pcrfoluitur:quantam  forc  a- 
pud  Deumputamusrcmunerationem  pro  cleemofynis,quas  viuentibus 
&fenficntibus  cxhibemus?Sed  pergamusadalia.De  tanto  ftudio  &cu- 
ra  lacob  circa  fepulturam  fui  corporis ,  egregtam  Ruperti  rationem  vidc 
infra  ad  numerum  marginalem.  2p, 


sexta  DISPVTATIO- 

De  ciifcrepantia  lectioms  Gr^c^  feptuaginta  Interpretum,a  Latina^ 
Chaldaica  ^  Hebratca  le6tione. 

^  Su^er  illis  njerhis^ 

Vers.  ylt.        Adorauit  Ifrael  Deum ,  conuerfus  ad  Ie£luli  caput. 

V  A  M  fentcntiam  habet  loco  Latina  tranflatio  ,  candem  2 
prorfus  habct  Paraphrafis  Chaldaica  &  fcriptura  Hcbrai- 
ca:  at  Editio  Grarca  Septuaginta  Interpretum  ,  longe  di- 
uerfam  continet  fententiam.  De  hac  igitur  difcrepantia  & 
diflbnantia  difputationem  hanc  inftituimus  :  in  qua  primo 
cxpendemus  gcrmanam  fentcntiam  Latinae  leftionis;  tum  de  diuerfitate 
learionisGr^cedifleremus.  Quxnam  igitur  eft  illorum  verborum  fen- 
tenti^  i^darauit/frael  Deum.conuerfHi  adleatili  caput  ?  Caietanusfic  in- 
terpretatur :  Senex  Iacob,ait  Caietanus,fn  lcclulo  lacens,  fuper  caput  le- 
dtiili  ic  incuruauit,vel  iuxta  letaulum  fedens,  furrexit ,  dc  non  incuruauit 
fe  fuper  terram  ,  quoniam  difficile  hoc  erat  fcni ,  fed  incuruauit  fe  fuper 
caput  lefti ,  gratias  Deo  agcns.  Oleaftcr  hunc  ipfum  cxponenslocum, 
Credrcicrim,rnquit,  fenem  incuruafle  fc  fupcr  ceruical ,  quod  erat  ad  ca- 
put  lcdluli,&  gratias  Deo  egiffcquod  adeptus cflVt  id  quod  maximc  cu- 
picbar,vt  fcpeliretur  in  tcrra  &  fepulcro  patrii  fuornm.Ei  diftio  Hebrai- 
ca  M^ttah  eft  iiV^r^/;,quod  eft  extcndere:&  fignificat  Icaum:vcl  qu6d 
L^jran^.  co  cxtcndatur homo  iacens,  vel  quod  leaiftcrnia  extcndantur.  Lyra- 
'iWi^;/^.  nus  &  Thoftatus  fic  exponunt :  lacob  adoraiurus  Deum,conuertit  (e  ad 
orientem,videlicctverfusterramChanaam,qux  rcfpe<aui€gypti  erac 

Orientalis, 


GENESIS    CAP.   XLVII,  751 

Orientalis^vctuftiffimus  enim  mos  crat  piorum  hominum,adorare  Dcu, 
conuerlos  ad  onentcm.  Sicncmpe  rehgiofi  ludxi  orabantpoft  faftum 
tempUim  Salomoms/pcftantes  terram  Chanaam,&  locum  Hicrufalcm: 
idque  vbicumquc  locorum  cflent,in  rcmotifllmis  etiam  rcgionibus,vt  pa 
tec  cx  cap.6.Danichs.  Hoc  porro  inde  natum  cft,qu6d  Salomon,vbi  te- 
plum  ardificauit^lupplicitcr  atque  obnixe  rogauit  Deum.vt  fi  Iud:^i  apud 
cxtcras  &:  longinquasnationesmanentcs,conucrtcrcnt  fevcrfiis  ilhidte- 
plum  ad  fupplicandum  Dco,ipfe  preces  eoru  exaudirct,  votifque  annuc- 
rct  i  vt  fcriptum cft  in  j.hb.  Regum,cap.8.In dcferto autcm  poft faftum 
Tabcrnaculum,  locus  in  quo  Hcbrari  orabant,non  erat  verfus  orientem, 
fcd  contra  occidentem,vt  coUigitur  ex  cap.26.Exodi,&  i6.Leuitici.Sic 
ifti.  Vcrum  multo  antiquior  iftis  Sanftus  Hieronymus,  in  Tradicioni-  s.Hter$wj. 
bus  Hcbraicis  in  Genefim,ita  locum  hunc  intcrpretatut;  Sand:us,&:  Dco 
dilcdlus  vir  lacob ,  opprefliis  fenc(5tutc,fic  habcbat  lcdulum  pofitum  vt 
ipfc  uccntis  habicus  abfque  difficultate  vUa  ad  oiationem  cflet  pa- 
ratus. 

Quid  autcm  ador.iucrit  lacob.quinque  reperio  apud  Auftorcs  intcr-  ^m<]i« «. 
prctationcs.  Prima  eft ,  iftiufmodj  adorationem  lacob  fa(5lam  elfe  in  bo-  fijnionei  hu 
norem  lofcph,  co  quod  fummum  in  /Ceypto  magiftratum  atqtjc  princi- 
patum  gereret :  atque  ita  ccnlent  completum  hime  lomnium  loleph  ,  in  ' 
quo  vilus  erat  Sal  adorare  ipfum.Dcbcre  autem  parentes,  ciim  priuatam 
agunt  vitam,  honore  cedcrc  filijs  fuis ,  publico  magiftratu atque  imperio 
fungentibus,cruditam  AulusGclhusrefertdifputationemTauriPhilo-  ,  j 

fophi.5ccunda  expofitio  quorundam  eft  Hebracorum,aientium,Iacob  ea 
adorationc  vfum  cflc  in  rcucrcntiam  Diuinitatis  in  omni  loco  prxfcntis, 
fcd  quam  ipfi  prarcipue  ad  caput  xgrotantis  in  le(ko  aftiftere  fuperftitio- 
si  opinantur.  Tertia,hoc  loco  verbum  adorandipofitum  efte  pro  collau- 
darc,&  gratias  agerc ,  qua  fignificatione  non  raro  in  fcriptura  vfurpatur. 
Vt  fic  fcnfus  ,  lacob  pro  co  quod  impetrauerat  a  lofeph  vt  fe  in  fe- 
puicro  Maiorum  fuorum  conderet , collaudafle  cum,atquc  eigratias 
eeifl"c.Et  hunc  fcnfum  cxprcfllt  Thargum  Hicrofolymitanum  ;  ficenim 
habet.Et  laudauit.fiue  gratias  cgit  Ifrael  fu^er  caput  leauIi.Quartamon. 
nulli  ex.ftimant .adorationcm eflb fadam  alacob^b  rel.g.onem .uramc 
ti  a  fil.o  fuo  lofeph  prxftit.iqu^d  in  iure  lurando  Dci  cotcftat.o  &  inuo- 
catio  ficret.Quinta  expofitio,ncc  dcfunt.qui  <*^<.rW,  verbum,hoc  .n  lo- 
coaccipiant&Vxpona;  pro  eo  quod  eft  fimpl.citcr  .ncl.nare,vcl  .ncurua- 
rc  co  pus-qu6d  a^doranfes  caput  incl.nare  &  corpus  .ncuruare  folerent: 
Vt  fu  hic  fenfusilacob  fcn.o  confcdus.morboque  grauatus , ob  longum 
cum  lofepho  fe  moncm  habitum  defatigatus ,  fc  rurfusad  caput  leduls 
cum  ioiepn  Hanccerte  interprctat.oncm  fecuta  cft. 

rcquicm  "^"^"^"^^^^'j^^bet  &  interprecacut  Vatablus.  Sic  enim  vertit  ^,,,,^^. 


7r-  C  '0  M  M  E  N  T.    I  N 

neque  contentus  fueric  limplici  affirmatione,vel  promiflione  lofeph,  fed 
volueric  eum  iure  iurando  hrmare  quod  promitccbac  j  huius,  inquam,rei 
Rupertus.  egregiam  Rupcrtus  in  libr.p.  Commencariorum  in  Genefim,cap.2 1  .ra- 
tioncm  rcddit  huiufmodirNum^inquicJacob  iurare  iuflic  Iofeph,canqua 
eius  obedicncia:  difli(us,nec  ahcer  fecurus  promiflionis  eius?  Non  vtique 
fic  y  fed  rationem  m  eius  ore  ponere  voluic ,  quam  in  transfcrendo  patris 

Genef.fo.  ^^^P^^^  habcret  coram  Pharaone  &  feruis  eius,  compcndio  dicens ;  Pa- 
'  ter  mem adii4rapatme:Atciuc  ica  fufpicionem  fugerec,ne  ahenum  ab  amo- 
re  Tetx  -^gvpti  viderctur  animum  gerere.Scd  cur  cancus  Patriarcha  ci- 
uis  Coehjcui  viuenci  totus  mundus  exihum  fuit,cancoperede  corpore  fuo 
curauic,valde  folhcituSjquo  loco  puluis  in  puluerem,  &  cinis  in  cinerem 
reuertercturf  videhccc,qu6d  Terra  promiflionis  donum  erat  Dei,qui  ca 
terram  daturum  fepoftcris  eius,&:  fibi,&:  Maioribus  fuis  f^pius  promife- 
rat.Donumautem  Dei,qualecumque  fit,fiue  magnum,fiue  paruumifiuc 
CGe!cfte,fiue  terrenum  ;  pro  honoreatquecharitate  dantispreciofum  cft, 
&  dcbet  efl!e  in ocuhs fapientis. Si  ergo  moribundus  lacobpromifliones 
terrac  quas  acceperac ,  canca  cum  graciarum  aftionc  veneracus  eft,vc  faltc 
mortuo  corpore  illam  tenere  cupcrec :  quanco  magis  viui  pofleflbres  cu- 
rare  debuerunc,flqui  in  ea  cerra  viuerenc,vt  non  iracus.Deus  donum  fuu 
ingracis  rurfus  auferrec  f  Exemplum  cnim  viuis  morcuus  dedic  ,.vc  in  fpe 
patriar  cceleftis  pignus  amarenc  xtevnx  hxreditatis.Sic  Rupertus. 

AH^uft,  hadlenus  quidem  exphcacio  eft  Latinorum  verborum :  Adorauit 

Ifrael  Denm,  comierfm  ad  le&Hli  caput,  quam  Leaionem  memorat  San-  ' 
ftus  Auguftinus,ncc  parum  eam  probac  &c  laudac,cum  aic ,  fccundijm  ea 
le(a:;oncm,nihil  efle  loci  quarftioni,  cum  ea  ptaniflimam  habeac  fencen- 
tiam.Sic cnim  fcribiCjCraftando  qua?ft.i6i.in  Genef.  In  Hcbrxo  facilli- 
ma  huius  quxftionis  abfolucio  efle  dicicur,  vbi  ficrfcripcum  perhibenc:£r 
adorauit  Ifael  ad  caput  leHiAn  quo  vtique  lecao  fenexiaccbat,6<:  ita  pofl- 
tum  habcbat,  vt  in  eo.fine  labore,quando  veiIec,orare  poflec.Ncc  idco  ca 
men  quod  Sepcuaginta  interprecati  func,  nullum  ,.vel leuem  fcnfum  ha- 
bereputandumeft.Ha^c  Auguftinus. 

Sequitur,vt  deinceps  Gra^cam  leAionem ,  notabiliter  difcrcpantcm  a 
Latina,ChaIdaica>&  Hebraica  excutiamus,ac  diligenter expendamus.Ea 

S,HHrony,  ^^^^  f^chzhQti^dorauitlfraelfuperfummttatemvirg^eiH^^qusLnqu^iTn  fu- 
per  ifta  lecSione  variabant  tcmpore  Hieronymi  &  Auguftini  Codices 
r,acinicontinentes  cranflationem  Ixx.  Incerpretum  Latine  rcdditam.  S. 
Hierony mus  fic  legit :  Adorauit  contra fummitatem  virg<teim ;  S. Auguft. 
ait  varic  legi,vel  in,velad,vel  fuper:&  itcm  velfummitacem,vel  faftigiu, 
vcl  caput,vcl  cacumcn  virgx.  Et  prortcrea  pronomen  illud eim  in  cmen- 
datis  codicibus  Xe^xfuA :  nam  Grxcc  «^^rJ  fi  lcni  fpiricu  fcribacur,  fignifi- 
cat  cius  velillius :  fin  autcm  fpiricujafpcro  fcribacuE«4T«i;.fignificac ,  fui, 
idcm  valens  acque  t«#T#/. 

PonamhicvcrbaB.Auguft.excra<aacuquaeft.i(?2.inGcncf.qu^funt 
huiufmodi:Qupd  habet  Latini  codiccsiEtadorauit fupercaputvirga  eipn: 
aonnuUi  codiccs  cmcndatius  habent  fuper  caput  virga  fu^  ;  vet  in  ci- 

pitc 


GENESIS      CAP.   XLVII.  755 

picc  vlrgxfux.velincacumincvcirupercacumen.  Fallitenim  eos  vcr-  ^•^«^«'A 
bum  Grarcum.quodeifdem  liccrisfcribirur,fiue«V^,fiue,y7/^;  fcdaccen- 
tus^vcl  potius  fpiritusjdifpares  funt ab  cis  qui  ifta  noucrunt,  non  con- 
tcmnuntur.valcnt  enim  ad  magnamdifcretioncm:quamuis  dc  vnam  plus 
liccra  haberc  poflct,fi  ellcr y;/ce,vt  non  eflet  «^ocf fed  W^cT.  Ac  per  hoc  me 
rito  quxritur,quid  fic  quod  diftum  eft.  Nam  fi  legamus fna ,  facile  intel- 
hgicur,fenem,qui  virgam  ferebat  co  more,  quo  illa  cetas  baculum  folcc, 
vcfcincIinauitadDeum  adorandum  ,id  vtique  fccifle  fupcr  cacumcn 
virgc  fu9,quam  fic  ferebar,vt  fuper  eam  caput  inclinando  adorarct  Dcu. 
Sed  quid  Q^t-.AiQraHit  fupcY  cACHmenvirg^  eiitsni  eft,filij  fui  lofeph?  An 
fortc  culerat  ab  eo  virgam,quando  eilurabat  lofcph :  &  dum  eam  tenec, 
poft  vcrba  iurantis  nondum  illa  reddita,moxadorauit  Deum.  non  enim 
pudebat  eum  ferrc  tantifper  infignc  filij  fui,vbi  figura  magna:  rci  fucurx 
prxfignabatur.Sic  Auguftinus. 

Ergo  pro  varietace  illius  pronominis  elm  vAfH&  triplex  intelledus 
Gr^c^  Icdionis  exiftitivct  quod  lacob  virga  fua nixus  adoraueric  Deum, 
vcl  quod  fumpca  virga  lofcph,quam  is  gercbac  ceu  infigne  fui  Magiftra- 
tuSjfupcr  c:us  faftigium  inclinans  fe,Iacob>adorauit non  Iofcph,fcd  Deu; 
&  hanc  interpretationem  fequicur  Auguftmus.vel  quod  ofculando  fafti- 
gium  virgx  lofeph  ipfumadoraucrit,ideft ,  reuerencer  honoraueric,  vc 
primarium  AcgyptiRccTiorcm  &:  Pnncipcm  ,acqueiracompIctum  fuc- 
rit  foranium  cius,in  quo  vifus  fucrat  fol  adorare  cum.Et  hunc  quide  in-  Henef.^?. 
tellcclum  ledionis  Grxcae  fccuti  funt  Cb;y foftomus  &  Theodorctus  Jl- 
IcquidcminHomiliafexagefimafextam  Genefim  ,  explanans  hxc  ipfa  Chr^ffeji.muu 
ycvbziAdorunitlfraeUdfAlhgiHmviri^^        hunc  in  modum  fcribit: 
Vide  decrepitum  Patriarcham  adoratione  fua  honorem  exhibcre  hlio  luo 
Iofeph,&reipfaimplcrcvifioniscius  eucntum  Videratenim(olem  ,& 
Lunam.(qux  fignificabac  patre  &  matrem  eius)adorarc  fe  Vcrum  dicac 
quifpiam/Quomodo  matcr adorauit  cum  qux iampndem  dcfand^^^^^^ 
ratfScdcnim  pcrpetuus  Scripturx  moseft,  a  magis  P"n^;Pf^^^^^^^^^^^^^  ,c..„. 
enificare.Q uoniam  igitur  caput  mulieris  eft  vir,cum  capuc  adorauic,e  la 
fo  um  ^o^^^    hac  ratione  a\tigit ;  &  fine  dubio  fr  vixifl^et  illa  multo 

Jenam  adoraff.c iUum.Hxc Chry foftomus.  Cui  fimile  Theodore  ^^^^^^^^^^ 

ad  Conft^antinum^  ircrve^''\lH  ccccc 
Comna.inGenaom^. 


754  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

pidarariim  Sc  imaginum  coloribus,  fcd  animum  dirigi  oportere  in  pro- 
eon  tm.  torypaiicjque  probat  cxeplo  Iacob;qui  virgam  lofeph  adoras,non  ipfam 
virgam,(ed  cuius  erar.filium  fuum  lofcph  (pedabar.  In  eodem  Concilio 
ex  Leonrij  hbro  quinto  Apologi:^  aducrfus  ludxos  profcrrur  fragmenru 
quoddam,in  quo  vindicar  ille  Chriftianos  Imaginum  veneratoresab  Ido- 
lolarrix  fcelere,exemplo  fimul  &argumcnro  lacob  Patriarchic  ,  qui  vir- 
gam  lofephfilijfui  adorans,non  virgx,  fcdhlio  eum  tribuit  honorem. 
CiuidplurafSanausPaulusincapite  vndccimo  Epiftol^c  quam  fcripfit 
ad  HcbrxosjocumhuncGcnefisfccundum  interprerationem  Ixx.Inter 
pretum,citans  maximam  ei  inrcrprerarioni  fidcm,&  au(aoritatem,addi- 
tocm  VauU  '^^^' ^P^^^'^  ^erba  hxc  CmtiFtde  lacob moriens  ftngulos  fiUorHm  lofeph  be- 
ad  Hebr^os  adorami  faJttgiHm  virgA  eius. 

cup  f ,.  Tanta  porro  diucrfitas  GrjEcas ledlionis  a  Latina,ex ambiguitate  vocis 

rnde  natnfit  Hchtxx  uata  cftrca  namque  per  fe  ac  prxcifS  fumpta,id  eft,punftisrqua: 
HonU^a^i  r  "'''^  prarftant  vocahum  iindiftinaa ,  ambigua  atque  inditFerens  eft  ad 
Gr^c^.  ^^g^in^^ndum  leftum,&  virgam-,pro  varietarc  enim  pundtorum,quibus 
norarur,conrrahiruradproprie  fignificandum^autvirgam  tantummodo, 
aut  lcChim. Si  cnim  fcribarur  J/^rr^^/^^fignificat  virgam:fin  aure  A^ittah. 
fignificarlcdumiprioremitaquc  fignificarioncm  eiusvocis  fccuti  funt 
lxx.rntcrprctcs;poftcrioremver6  Latinus  Interprcs-,  fcdpaulo intcruallo 
poft,initiopioximcfcqucnris  capiris^S.eandcm  ipfam  vocem  Hcbrcam 
ipfimctScpruagintainrerpretati  funtle^um, 
S.Hierommu^     Scdcnim  B.Hicronymws  in  traditionibus  Hcbraicis  in  GcncfimJedio  ?3 
j,xcmturam  ncm  hanc  Ixx.Intcrprctum  improbarc  vidctur.  Cum  enim  mcmorafTct 
w^duerfto  S.  cam  hMccvcrhisi^doratitr/fraelcsntrafimmitatem  vir^^  eiusSuhAxi  •  Et 
"     Joc  loco  quidam  fruftri  fimulant^adorarTc  lacob  fummitatem  fceptri 

terpretiitione 

lo(eph,quod  viilelicct  honorans  filium  poreftatem  eius  adorauerifcum 
hmm  U,.  ramcn  in  Hcbra-o  multo  aliter  legatur.fic  nimirum:£/  adorauit  Ifraelad 
f^/?w/^<7«/;,&paul6poftS.Hieronymusreferens  ledioncm  illam  Ixx 
Intcrpretu  ,qux  eft  wiitio  capit.^S.f  /  confortatus  If  adfiditfuper  leEhli 
fubiungit  hanc  cau(am;Cur  Ixx.Interpretes  idem  verbu  Hcbr^um  aliter 
paulo  (upra ,  &  aliter  hlc  ediderint ,  ne(do :  hoc  autcm  audafter  dico 
quod  ipfum  vcrbum  rrtittah  quod  ipfi  hoc  loco  in  leaulum  tranftulerur' 
lupra.vbididlume/Hacobadoraflevirgampotius  quam  leiaulum  no* 
mmauerunt.Sic  B.Hieronymus. 

Vcrumenimuer6,  fi  vox  Hcbra-a  fine  pundis  fumpta^vtriufque  fieni- 
ficationis, vt  lupra  oftenfum  eft,  c«pax  eft,  nefcio  cur  tantoperl  miratus 
Iit  S.Hicronymus,conuertiac  cam  vocem  Ixx.  Interprctes  al.quando  in 
virgaiii,&  ahquando  in  leaum.nec  video  cur  potiiis  hoc  loco  m  Ic<aum 

crt aMu(e,&:  Icaa eft  a  Scptuagmta.  quinctiam  a Hicronymo:vfus  enim 

l^unaotum  port  eius  xtatem  inolcuifl-e  vidctur.Et  vcro  audoritas  B. Pau 
I.  vtcnt.slcd.unc  Ixx.  Intcrpretum,  multo  prarpondcrat  audoritatcra 
Hieronymi ,  cogitque  (cntirc  ledtionem  iUa  Scptu.iginta  veriftima  cfle 
C?terum  nec  diflimularc  poflljm  hoc  loco ,  nec  fatis  admirari  confi- 

dcntiam. 


tl 

a 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENE  SIS    C  AP.  XLVII.  755 

dentiam,&:  audaciam  Eiigubini.quem  fecutus  eft  Lippomanus ,  qui  non  ^r^^^l^^f^' 
cft  veritus  dicere,Septuaginta,vocis  Hcbrxre  deccpros  ambiguiracc,  fal- 
lam  hoc  loco  lcntenriam  rcddidirtctaudi  ip(iim:Scpruaginra,inqiiir,xqui  ^ 
uocatione  dcccpti  funt.Nam  eadem  diftio  fine  pundorum  diftindlionc, 
&  leflum^&baculum  fignificat:atfipundisdiftinguatur,nihilambigui- 
tati  relinquitur  loci.Sienim  fcribarurrm/r.^j/jjfignificar  le^lumjfin  aurem 
7/;.irrrfc  baculum.  Ergo  cumhic  vcrrcndumellcr  J:if»^/7«//ci^?;<// ,  ipfi^^i 
f/i/7«f z;irf<£,iuterpretati funt:quodquam abfurdum,&non  intelligibile 
fit,fatis  eft  clarum.EfTcrqueidmirum  ,nifialia  huiufmodipenc  infinira 
in  eorum  rranilarionc  occurrcrcnr.Sic  iftc. 

Atnon  fic  Auguftinus,quietfiIaudauitHcbra!camleftionem,proxi-  s^Auguft. 
mc  tamcn  adiunx'r,non  idcopurandum  cfle,quod  inrerpretati  funtSe- 
ptuaginra,aut  nullum  aut  lcucm  habcre  fcnfum.  Quantx  porro  tcmcri- 
tatis  cft,duosillos  &  lxx.Intcrprctes,viros  nempc  lapicnrilfimos,rorpra? 
terca  Patres,qui  corum  interprctationem  fccuti  fiinr ,  reuexendx  profe- 
dlo  veruftatisjadmirandaeque  dodrinap,ac  veneranda!fan(flitatis,ab  vno 
Eugubino,imprudcntiaB  arque  infciriacdamnari?  Salrcm  cohibuifier  eii 
audloritas  B.Pauli.interpretarionem  illam  Sepruaginra  vfurparis  in  com- 
mendationem  fidci  lacob  i  nifi  forrc  non  purauir  Eugubinus  epiftolam  ^dHei,  n. 
illam  ad  Hcbrxos  cffe  Pauli,aur  fcriproris  Canonici-,aur  cerre  no  animad 
uerrcns  hocpcr  incogiranriam,arquc  ofciranriam,  prxcipirauit  iudicium 
&  fenicntiam  fuam  in  Ixx.Interprctes. Si  enim  vox  Hebrxa  fine pundlis, 
vt  fatcrur  ipfcindifferenrer  fignificar  ledlum  &  virgam;  fine  punais au- 
rcm  lc^^crunream  Sepruaginra  Inrcrpreres  ,cur  cos  dicirefle  dcccpros, 
quod  virgam  porius  hoc  loco,quam leftum  rranftulcrunt,  cumvtralibet 
fianificario  ad  hunc  locum  Gencfis  bcH^  quadrcr.? 
"Sedcnimnoneftleucnecpronihiloduccndum  ,  quod  polfct  contra  <^l^^^^;>l 
^  ^  fcntentiam  hanc  obiici.  Cum  enim  aliud  fir  adoraflb  lacob  fuper  capur  ^^,^^ 
ledi.^c  aliud  cum  adoraft-c  fupcr  virgam  Io(cph,ncc  porucnt  vtruinque 
fimul  fccilTe  lacobXcd  alrcrurrfi  ranrummodo:cum  fic,mquam,res  habe 
at  ncccirc  profcft^  eft  alterurram  lcdioncm  huius  loci,id  eft  vel  Gr^- 
cam  vel  Larinam  efic  falfam. Verum  non  ira  eft:vrraque  enim  lcdio  vera 
cft  &  vrrumquefaaumeftHacob.  Poftquamenim  lolcphiurans  cum 
inufcat  one  &  comeftarione  nommis  Dei ,  promififfer parri  (uo  lacob, 
J^^"rJm,lmra  corporis  fui  ab  ipfo  pctierar;lacob  prehendcns  virgam 
quod  dc  ^^P"'^^^^^^^  Te  fd  capur  lcdi  paululum  inclinans  cor- 

"""^Jr^nl^^^^^^^^^  Deum,grarias  ciagcs 

pus ac ^'^''''''''^^^^^^  vc  adorauir,id cft,cxrrcma illa corpo- 

^•''^  rnartn3  ^^^^  ^"""^  ^^^^^P'  proprcr  fupre- 

ris  inclmarionc,  ac  ^^*^''^^"^  Aecvpro,  Sc  proprer  oprarilfimam, 

^amdignitatc^^^^^^^^^^^^^ 

Iacob:nam  ^ "^  *"    r         ,rinalc(ftio,i  ud  mmirum ,  de  con- 
Ac  adorationc  lacob  luper  taltigiu vi  i       t  ^ 


756    COMMENT.    IN   GENES.  CAP.  XLVIL 

illud  lacobjpcrvtramqueleftionem  coniun(fle  fumptam  integre  ac  plc- 
ne  declaratur. 

^ument^^  uod  excrcmo  huiuj  difputationis  loco  vidctur  adnotandum,ex  eo  quod  36 
jrriH^^rc-  Sanftus  Paulus  hunc  locum  Gencfis  citauit  in  Epiftola  ad  Hebrxos,non 
fijywi.  vt erat in  Scriptura Hcbraica,fed  vt  eum  verterunt lxx.Interpretes,ma- 
nifeftum  eflc,non  perpctuo  vcrum  clle  documcntum  illud.quod  tradidic 
S.HieronymiisinEpill.centcfimaquinquagc/imaprima^quamfcripfitad 
Algafiam,in  Refponfione  ad  fecundam  cius  quxftionem,huiufmodi  vcr- 
bis:  Vbicuquedc  vctcri  inftrumcnto  Euangeliftx,  Sc  Apoftoli  tcftimonia 
protulcrunf,diligcntius  obfcru.mdum  cft,non  eos  vcrba  fccutos  efle,  fcd 
fcnfum ,  Sc  vbi  Scptuaginta  ab  Hcbraico  difcrepant,  Hebr^um  fenfum 
fuis  exprcflifle  fcrmonibus.S ic  B.Hieronymus. 

At  enim  in  quo  drfcrcpat  hoc  loco,vt  vult  Hieronymiis,  tranflatio  Se- 
ptuagintaab  Hebraica  Scriptura;ApoftoIus  Paulus  non  Hcbraicam ,  fed 
Graccamledionem  Ixx.cuauit.Non  me  fugit  afFerripoflead  dcfcnfionc 
illius  documenti,  quod  idcm  ipfe  Hieronymus  fcriplit  in  Traditionibus 
Hcb.  in  Gen.fupcr  caput^^.his  verbis;  Illudgeneraliter  obferuandii  eft, 
quod  vbicunquc  Sandi  Apoftoli  aut  Apoftolici  viri  loqnuntur ad popu- 
los,ijs  plcrunquc  teftimonijs  abutuntur,quas  ia  fuerant  in  Gcntibus  diuul 
gata,vidclicet  pcr  tranflationcm  Scptuaginta  interpretum.Hxc  S.Hiero- 
nymus.Sed  hoc  Hicronymi  prseccprum  vel  monitum  non  baber  hic  lo- 
cum :  non  enim  Apoftolus  in  concione  ad  populum,  fed  in  Epiftola  c^ra- 
uifllma,&:  doftifllma  ad  Hebrxos  fcripta,citauit  tcftimonium  illud  ex  li- 
bro  Genefis,non  fccundum  Hcbraicam  ,  fcd  fecundum  lcaionem  Se- 
ptuaginta.Quanquam  fi,vtreseft,Ioquivolumus,nec  Paulus,  nec  Sc- 
ptuaginta  in  coloco  Gcncfis  a  fcntentia  Scriptura? Hebraicx  difccf 
fcrunt,ac  difcrcparunt.Vox  enim  Hebra:a,vt  fupradidum 
eft,per  feac  fine  punftis  fcriptaambigua  eft,  & 
capax  vtriufque  fcntentinujtam  eius  quam 
reddidit  Latma  tranflatio,quamc- 
ius  quo!  per  Gr^ecam  ex- 
preflfa  eft. 


BENE 


BEN  EDICTI 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  A  P  V  T 
OVABRAGESIMVM  OCTAVVM 

G  E  N  £  S  1  S. 

ARG  VMENT  VM. 

l.icob,i4m  mortiproximui.,duos  IofephJiltos,Bphraim  &  Manaffcnft- 
ht  adoptatfiltos:quthpn  benedicens.Efhraim  frspofuit  Manajfe ,  & 
fartem  qitandam  hmdttatts  ,extra  communem partem  fltorum, 
donatttt  lofeph. 

Is  ita  tranfaaiSjnunciatum  eft  lofcpb  i 
quod  xgrotaret  pater  fuus :  qui  affumptis 
duobus  filijs  Manafte  &;Ephraim,irc  per- 
rcxit.  DictumquceftfcnirEccefiliustuus  r 
lofcph  vcnit  ad  tc.  Qu^i  confortatus  fedit 
in  lcdulo.Etingrefro  adfeait:Deusom-  3 
V  «^^^  ^  ^  -  ^  nipotcns  apparuit  mihi  in  Luzaquxeft 
inTerra  Chanaam.Bcnedixitque  mihi,&  ait :  Ego  tc  au^gcbo  4 
&  multiplicabo ,  &C  faciam  te  in  turbas  populorum :  daboquc 
tibi  tcrram  hanc,  &  femmi  tuo  poft  te  in  pofrcffionem  fcmpi- 
tcrnam.Duo  ergo  fUij  tui,q«i  nati  funt  in  terra^gyij. ,  antc-  j 
nuamvcmrcmadtcmaerunt,  Ephra.m&Mana(rcs,ficu 

Rubcn&Simconrcputabuntur  mihi.  Rehquos  autcm  quos  6 
ecnucns  poft  cos,tu.crunt,&:«omincfratrum  fuorumvoca- 
hZur  in  poiTcflionibusfuis.  Mihicnim,quandovcmcba  de  7 
Spocamtmor^^^^^ 


7S8  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nere,cratque  vernum  tempus,&  ingrcdicbarEphratam,&:  fe- 
pcliui  eam  iuxra  viam  Ephrata? ,  qux  alio  nomine  appcllatur 
g  Bethlehcm.  Videns  autcm  filios  eius,dixitadeum :  Qui  funt 
^  ifti?Rcfpondit ;  Fihj  mei  funt,quos  donauit  mihi  Deus  in  hoc 
loco. Adduc,inquit,cos  ad  me,bcnedicam  ilHs.Ocuh  enini  If- 
rael  cahgabant  prx  nimia  fenedute:&  clare  videre  non  potc- 
rat.  Apphcitofque  ad  fe  deofculatus  &:f:omplexus  cos,dixit 
n  adfihumfuum:Nonfumfraudatus  afpcdlu  tuo:infupcroftcn 
11  dit  mihi  Deus  femcn  tuum.   Cumquc  tuhflet  eos  lofcph  dc 
J3  grcmio  patris,  adorauir  pronusin  terram.  EtpofuitEphraim 
ad  dextcram  fuam,id  eft,ad  finiftram  IfracI:Manairen  vero  in 
finiftra  fua,ad  dexteram  fcihcetpatris,applicuitquc  ambos  ad 
14  cum.   Qui excendens  manum  dextcram,  pofuit  fuper  caput 
Ephraim  ininoris  fratris:fmiftram  autem  fuper  caput  Manaf- 
^5  fc,  quimaiornatuerat,commutansmanus.BencdixkqucIa- 
cob  filios  Iofeph,&ait:Deus,incuiusconfpcau  ambulauerut 
patres  mei  Abraha&:  Haac.Deus  qui  pafcit  meab  adolcfcen- 
tiamcavfqucinprxfentem  diem :  Angelus,  qui  eruitmedc 
cundis  malis,  benedicatpucris  iftis:&:  inuocetur  fupcr  cos  no 
menmeum,nomina  quoque  patrum  mcorum  Abraham  & 
Ifiac,&  crefcant  in  multitudinem  fuper  rerram.   Videns  au- 
temlolcph ,  quod  pofuiffet  paterfuus  dexteram  manum  fu- 
per  caput  Ephraim,  grauiteraccepit:&apprehenfam  manum 
patris  lcuare  conatus  eft  de  capite  Ephraim ,  &  transferre  fu- 

18  per  caput  Manafl^c.Dixitque  ad  patrcm:Non  ita  conucnit,pa- 
tcr,  quia  hic  primogenitus :  ponc  dextcram  tuam  fuper  caput 

19  cius.  Qui  renuens,ait :  Scio  fili  mi,  fcio :  &  ifte  quidem  erit  in 
populos,  &  multiplicabitur :  fed  frater eius  minor ,  maior erit 
illo,&  femen  iUius  crefcet  in  gentcs.  Benedixitque  eis  in tem- 
pore  illo  dicens ;  In  tc  benedicctur  Ifracl  atquc  dicetut :  Fa- 
ciat  tibi  Dcus  ficut  Ephraim,&  ficut  Manalfe.  Conftituit- 
quc  Ephraim  ante  Manaflbn^Et  aitad  lofcphfiliumfuum: 
Enegomorior,&  erit  Dcus  vobifcum ,  rcducetquc  vos  ad 

XX  terram  patrum  veftrorum.  Do  tibi  partem  vnam  cxtra  fra- 
tres  tuos ,  qua  tuli  dc  manu  Amorrhaci  in  gladio  &  arcu  mco. 


PRIMA 


GENESIS    CAP.  XLVIII. 


75P 


PRIMA  DISPVTATIO. 

SuperiUis  <uerhis^ 

Qn\  cxtendcns  manum  dcxtera,  pofuit  fuper caput  Ephraim  y^^^  ^ 
minoris  fratris :  finiftram  autcm  fuper  caput  Manaflc,  qui  * 
maior  natu  erat ,  commutans  manum. 

JEc  Difputatio  duarum  quarftionum  tradationem  con- 
unet.  Ac  prmio  quidem  Thcodorctus  annotauit  in  vetcri  .  -^''^*^''*''^^ 
Teftamcnto  ,  immo  etiam  ab  initio  vfque  mundi,  apud  7)iGcLfm 
prifcos  illos  atque  infignes  viros,  feie  minorcs  natu  filios 

 maioribus  fuiffe  antepofitos.  Animaduertendum  eft,  in- 

quir  Theodorctus  ,  paftim  Primogenitis  pracferri  natupoftcriores :  etc-  i.  Keg  r^. 
nim  ipfi  Cain  prarpofitus  cft  Abel,  &  ipfi  laphet  antepofitus  eft  Sem ,  cu 
hic  enctfccundus,&:l(maehprxlaruseftiraac,&:  ipfi  Efau anrelatuseft  ^^^^"^  1^4 
Iacob,&:  ludas  atque  lofeph  antepofiti  funt  ipfi  Ruben  :  &:  Ephraim  c6- 
ftitutus  eft  ante  Manaffcm^Moyfes  quoquc  pr^latus  cft  Aaroni,&  Dauid 
feptem  fratribus,licct  omnium  cflct  poftremus  natu.Sic  Theodoretus. 

Vcrum  quaeritur,cur  itafacStum  fit,&  permutatus  ordonaturahs.  N6 
fane  ob  illorum  hominum  mala  vel  bona  merita :  nihil  dum  enim  lacob 
6c  Efau  boni  vel  mali  egcrant ,  immo  nondum  nati  erant ,  de  quibus  ra- 
mcn  didum  cft  a  DcoiAfaiorferHtet  minori  Nec  de  Manafle  &  Ephraim 
id  poteftdici,nihil  enim  de  iftis,vel  infignis boni  vel  mali  proditum 
cft ,  vt  ob  id  prxferri  alter  dcberct altcri.  Immo  vero  pofteritas  &  tribus 
Ephraim  ,  non  folum  peior  fuit  tribu  Manaffc ,  verum  etiam  Idololatrix 
nnpietatealias  tribus  ^lipcrauit ;  vt  in  qua  poft  difccflionem  decemtri- 
buum  a  tribu  I  uda.idololatria^  fcelus  maxim^  viguit  ac  regnauit.  Ex  hac 
ncmpc  tribu  prodiit  Draco  ille ,  primufque  inuentor ,  ^  audor  publicx 
Idololatn^  in  Ifrael,Rex  Ieroboam:cmus  illud  in  Scriptura  pcrpetuum 
cft  n.fi^;nc,atqi  clog.dm^ pccc^re fectt  IfraeUvdcs  enim  .nfaiiaregnan-  ^{^^^  ^ 
di  hbidine,  n.hil  hu.nani  diuinique penfi  habens ,  pr.mus  m  Dc.  populo 
pubiica:  .doIolatr.;r  architedus  fuit,cuius  deinceps  qu.  .nfecut.  funt  re- 
ees  impietatcfequutifunt,fceIeribusfceleracumuIares.Hu.usinaufp.ca 
i-c^nCi  Ifrael.tis  fuit  maximaru clad.um  &  calam.tatu,fuprcmiq;  caula 
cxc.d"i.Ipfa  porro  tr.bus  Ephra.m  proptcr  Idololatria,ahaq;  fce lera  adeo 
fnu.fa  Deo  fdt,execrataque  fanftis  viris,vt  ob  id  credant  nonnulli ,  Bea- 
Z  loannem  in  ApocaWpfi  capite  feptimo ,  in  commemorando  Prarde- 
ftTa  o  vnrcx  fingulis  tnbubus  populi  Hebr.i  tacitam  pr^tcr.ifle  tn- 
h  ,m  EDhraim  Et  illud  auget  adm.rat.onem,  qu6d  cum  Ephra.m  prxpo- 
firu  f li ob^ueJit^     Manafl-e,  Beatus  tamen  loannes  eo  loa  cum  pro- 


myjterium. 


Loctds  r.  Reg. 
cap  iS, 


Locus  Apofl. 
ad  Hebr.c.2. 
^mnque  mo 
di  tranJlatiO' 
num  rerum  in 
fignium  aby 
na  perfona  ad 
aUam  m  fcrt- 
ftura  percelc^ 


760  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nontamcii  luij  liu.uaie  Ephraim,  fed  fubnominepatriseiuslofeph  :  cu- 
ius  fane  propria  in  populo  Hcbrxo  nulla  fuit  prncter  fiHoru  eius  Ephraim 
dc  Manalfe  ,  tribus  y  hinc  igitur  apparct ,  tranflationem  primogeniturac  a 
prioribus  fihis  ad  pofteriores  non  ob  maiora  aliorum  prx  ahis  mahy  bo- 
navc  meritaeHe  fadlam. 

Cur  igitur  id  fadum  ert:  ?  videhcet  vt  ea  re  quadruplex  adumbrarctur  i 
Sc  fignificaretur  myfterium.Primum  fuit  diuinx  eledionis  horamum  ad 
gratiam,&:  ad  vitam  arternam,  quam  eleclionem  nullo  eorum  hominum 
proprio  mcriro,veI  naturaH,vel  morah  fieri,  fed  gratuito  proficifci  ex  bc- 
nignitate,acmera  Dei  voluntate,copiose,grauiter,do£leq;  difputat  Apo- 
ftolus  in  cap.p.eiuSjquam  ad  Romanos  fcripfit,epiftolzB. Alterum  myftc- 
rium  fuit,vt  ea  ratione  fignificarctur  quam  diuerfa  fint  Dei  iudicia  homi 
num  iudiciis  ac  (ententiis,vt  vere  in  Scriptura  dixerit  Dommus ,  cogita- 
tionesfuasnoneire  ficutcomtationes  veftras.nec  viasfuasefTe  ficutvias 
hominii.Cuius  rei  pcrilluftrc  habes  exemplum  in  Dauiderqui  natu  mini- 
musomnium  fratrum  cum  eflet,ip(e  tamen  a  Deo ,  pofthabitis  c^teris 
omnibus,ele(9:us  eft  Rexpopuli.ltaquc  cumSamueliufliiret  venircadfc 
omnes  filios  Ifai,  &  venirfet  primus  natu  Eliab  ,  putans  eum  defignarum 
fuiffe  a  Deo,Samuc!  dixit: N um  coram  Domino  efiChnfii^  ^//^fSedrefpo 
dit  Dominus  Samueli :  Ne  rejpicias  vultum  eiu^  >  neque  altitudinem (laturA 
eimiqHoniam  abieci  eum.  Nec  iuxta  intuitHm  hominis  ego  iudicoiHomo  enim 
vtdet  ea  qut parent.Dominm  autcm  intueturcor.T crtium  myfterium,vt  fic 
pr^notaretur  fore  vt  Gentilitas,qua^  pofteriorad  veri  Dei  cultum  &  gra- 
tiam  vocata  eft,  praeponendacfletHebraco  populojqui  tanto  antc  a  Dea 
vocatus,&:  eleftus  fuerat,&:  idcirco Primogenitus  Dei  appellatus.Quar- 
tum  myfteriu  fuit  huiufmodiific praefignatum  eft  id  quod  euenit  in  crea- 
tura  intelled:uali,qua!  duptex  eft,  Angelus  &  homo.  Siquide  propter  in- 
carnationem  Filij  Dei,homo,quinouiflimusomniiiconditusfucrat  prx- 
latus  eft  Angclo ,  qui  primus  fuerat  crcatus ,  fecundum  illud  Apoftoli: 
Nnfcjuam  u^ngetos  apprehendityfed  femen  Ahrahx  Apprehtndit, 

Sciat  port o  Lcdlor,  Tranflationcm  rei  alicuius  prasftabilis  admodum,  j 
atque  infignis,vnaex  perfonaad  aliam  quinque  modisefle  fa(5lam,in  fa- 
crislitterisrcpcriri.  Primatranflatio  fuit  Primogcnituraf  ,cmaiote  filio 
adminorem,vt  Scripturanarrat  dc  Efau  &  Iacob,Gcn. 25.61:  27. &  item 
dc  Ephraim  &  Manafle^Gcn.^S.Secunda  tranflaiio ,  fuit  pontificalis  di- 
gnitatis  6^potejftatis,  qualis  fadla  cftab  Abiathar  ad  Sadoc>vtfcriptucft 
iii  j.Rcg.cap.  i.Tertia  traflatio,fuit  nuptialisconnubij,  qualcm  a regina 
Vafthi  adpuellamEfthercflc  fadamab  Aflucro,traditur  inlib.Eftherc. 

i.Quarta  tranflatio,fuit  Regalis  folij  &  principatus,cuius  memora- 
bilc  extatinfacris  litteris  exemplum  m  Saul&:  Dauidc  rabillo  quippc 
ad  hunc  tranflatio  rcgni ,  cur  &:  qucmadmodum  fadla  fit ,  narratur  in  i . 
Rcg.cap.i  5.  &  1 5.  Quinta  tranflatio,  fuit  primaria^  dignitatisA'  gratiar 
&:  potcftatisapud  Rcgcm ,  ab  vna  perfona  ad  aliam  :  talem  cffc  fa6hm 
tranfl.itioncmab  Amanad  Mardochxum,in  Iib.Efther  c.6.6c  S.proditu 
cfl:  (^urnamporro  fubiftis  qir'iKiiK  Tr.mn  irionibus  hiftoricis  operta 

lateaut 


hi 


ha 
(ri 
reii 
loc 
dci 
ar( 

Dl 

id 

ted 

i\\ 
mi 

da 

! 

dt 

[i 
Of 
ho 
ta 
iz 

tTB 
fll 
U 
PI 

b( 
ct 


GENES  IS    C  A  P.  XLVIII. 
latcant  myftcria, euoluit  expomtquc  Thomas  Anglicusin  breuibus 
Commcnrariis  luis  in  Genefim,fupcr  hoc  capitc  48. 
^     AlceraquactUotradlandaeftfupercommutatione  manuum  lacob, 
poncntis  dextcram  fuam  fupcr  Ephraim  minorem  natu,qui  fibi  erat  ad 
hniftra ,  finiftram  vero  fuam  extcndentis  fuper  Manaifc  maiorcm  natii, 
quifibi  crataddexteram.Qua?rituritaque,curirtiufmodic6mutatio-  Cur  dcxur^ 
nem  manuum  feccrit  lacob.  Duplcx  reddi  poteft  ratio,vna  fecundiim  ^^^«^«r 
hiftoricum  fcnfum,alterafecundum  intelledu  myfticum.Ac  ratio  qui-  ^«'^^ 
dem  hiftorica  huiufmodi  eft:  Nimirii,ea  rc  voluit  dcckrare  lacobjprse-  honcrabiUor. 
latum  iri  Ephraim  maiori  fratri  fuo  Mana(fe:ficut  dextera  pr^ftantior 
habetur,quam  finiftra.Quod  autc  dextera  potior  &  honorabilior  apud 
homincs  liabeatur,quam  finiftra,caufaeft  in  ipfanatura;qu?  dexteram 
tribus  rebus  pracftantiore  fecit  finiftra.Fecit  enim  robuftiore  &  agiHo- 
rera  ,fccit  prmcipiu  vnde  proueniret  motus  animahs  qui  fit  fecundum 
locu,vi  cgrcgic  probat  Anftot.  in  lib.de  inceffu  animahu  c.^.&ihb.  2. 
dc  ccelo,textu  8  fccit  dcniqi  dexteram  principale  quoddaorganum, 
atque  inftrumcntu  omniumfermc  operationuhominis  corporalium: 
namquoddixit  Ariftot.  manum  c(fe  inftrumentorum  inftrumentum,  "^'^ 
id  potiffimum  in  dcxtera  compctit.Hinc  igitur  faftum  eft,vt  apud  ve- 
teres,  nomcn  dexteraf  eximiu  quid  6c  honorabile  fignificaret.  Qu.ine- 
tiam  dextera,&  fortitudinem,&  fidem,&  auxiliu,  6c  dignitatis  ac  do- 
minationis  exccllentiam  denocat :  idcoque  in  danda  fide  porrigitur 
dextera;Scin  fignum  vencrationis&  fubieiiionisaucrfaappetitur. 
5     IndminaporroScripturaoilo  obreruauimusdextcra?  fignificatio-  oc7(»y?^mj?- 
nes,atque  vfurpationes.  Primapro  roborc  &  fortitudine^vtPfalm.io.  cAtiomi  Dcx 
Dextcra  tua  inHeniat  omnes cjm  odernnt:^  V^dlm.^^.Bracchmm  eorum  non  ttr^  m Str»- 
faluamt  eos/cd  dextera  r«*?;Secunda  pro  auxilio  &  adiutorio,  vt  lob  14.  P'^^'''  ''''^^" 
Operi  manuHjn  tuarurn  porrige  dexteram:T cvth  pro  exupcrantia  quadam 
honoris  &  gIori3C,vt  PCzlm.i 09 >  Dixit Dominus  Dommomeofede  a  dex- 
teris  rmi^ :  6cM :izthc\  2  f .  dicuntur  Elefti  indieiudicij  collocandi  ad 
dcxteram  Chnfti,&  ^ .Rcg.cap.i.Salomon.quo  magis honoraret  ma- 
trcm  fuam,voIuit  eam  federc  m  throno  ad  dextcram  fuam.Quarta,pro 
frae  annaquadam  cximijamon8,vt  C^micom -x.Dexteranhusample' 
X  ihitnr m  Qamtzpxo  diuinae  voluptans  ac dulccdinisexuberanna,vt 
Pfalm  is.Delet}at$onesin  ^fx/r^      rSexta vfurpatur  pro  eoquodeft 
bonu,&  reaum,&  fanftum.  Contra  vero  vocabulum  Smiftr^,  pro  eo 
nuod  cft  malum  &  prauum  ,  &  peruerlum,  vt  Prouerb.  41  •  r^as^u^a 
dexterisfnnt  nonit  DominHS  ;  perne^fr  vero  fnnt .  cjh^  a  fimftrvs  funt  :V  vx\go 
«iam  fiiiiftrum  vocatur quod  malum  eft atque  iniquum,vt  finiftrafuf. 
oicio,fimfter  oculus ,  &  finiflrum  iud.cmm.  Sepnma ,  maxima  bona, 
E  xfcrtim  vero  ^terna,per  dexteram  fign.ficantur :  per  fiml  ra  autem, 
L,mmabona.&tcporalu:harcpulchr^m(^icauuSd^^^^^ 

2dmeaidterumfig'Mficauit  vtique  Salomon  beatarvitar  a.tcrmta. 
^^^^^^^        &  ,rorum,humana  &  teporaha  ^^f-^l^--  bona. 
^      Commcnt.in  Gcn.Tom.4.  <i  ^  ^  ^  ^ 


76:^  COMMENT.  IN 

i^cuij.M.     oaaiiamfignificationcmDextcraecoiuhictillaSalomoniifenten-  ^ 
^^*        t\x,Corfapiernis,m  dextera  ems  iflidti ,  in  fmiftra  illms :  Proculdubio  hxc 
Salomonis  oratio  figurata  cftmam  fi  propric  loquamur5&  fapicntium 
&c  ftultorum,  atqi  omnium  hominum  cor  in  finiftra  corporis  partecft ; 
&  contranaturamelTec,  haberecor  indextera.  Quid  igitur  Salomon 
illis  verbis  fignificare  voluit?Hoc  nempe,  fapiecis  viri  cogitationcs,  dc 
vota,&  verba,omncfque  aftiones  dexteras  e{re,id  eft  honeftatis,inno- 
centia^,ac  prudentiar  plcnas:omnia eum  faccre  prudenter,aptc,tempe- 
ftiue,atq;  erticaciter,ac  profpere.  Contra  ver6  ftulti,&  mens,&  lingua, 
&manus,finiftrafunt;omniaq*,  facit  incaute,ineptc,intempeftiuc,arqi 
improlperc.  Eciavulgoquofdahominesrocamus  dextros ,  id  eft  pru- 
detcs  atq;  induftrios,in  loco  atq;  tepore  omnia  agetcs:alios  vcro  mini 
mc  dextros,ideftimprudetes,ac  ftolidos,ineptofqi  atq;  improlperos* 
VerumtamenS.Hieronym.  fententiamhancSalomoniscxplanans, 
in  cap.io.Ec'  i^pientem  habere  cor  m  dextera,  mterpretatur  contemplari  cum  &  fa- 
cUftAflA,       pere  qux  furfum  funt,id  eft  cocleftia &  xterna  bona:ftultum  autem  ha- 
bere  cor  in  finiftra,faperc  qux  funt  fupcr  terram,id  eft  temporalia  tan- 
tum  bona  expetere,atque  fedari.Ponam  hic  verba  B.Hieron.qu»  func 
huiufmodi:Iuftus  finiftri  nihil  in  fe  habct.fed  totum  in  co  dextrum  eft. 
Et  iudicante  Domino  mundum,agni  erunt  a  dextris,ha;di  vero  a fini- 
Matth.  2s,    ftris.Et  in  prouerbijs  (cnpiii  tdiDexteras  via  nonit  Dominus  ;  cjn^autem 
Froucrk^.    perHerfifunt.a  fimftrisfHnti  Qui  ergo  fapies  eft,femperde  futuro  feculo 
cogitat,quoddqcitaddexterara.  Qui  autem  infipiens  eft,  de  prifcn- 
ti  tantum  follicitus  eft,quod  pofitum  eft  in  finiftra.Et  hanc  ipfam  fen- 
^    ^         tentiam  fecutus  idcm  Philofophus  &  Poeta  ait: 
^m^d  Dextera,cjU£  magni  Ditts  fub  mocnia  dncit: 

Hac  iter  ElyfHm  nobis:at  Uuaymalorum 
£ xercetfctnaSyO'  ad  tmpia  iartara  mutit. 
Firmianus  quoqucnofter  in  ptiEclaro  Inftitutionum  fuarum  opcrc 
grxca?  litterar  Y  mcminir,&  de  dcxtris  ac  finiftris,hoc  cft,de  virtucibus 
&  vitiis  plenillimc  difputauit.  Ncc  putcmus,huic  fcntentia^  illud  fcri- 
^  pturx diftum eftc  cotrarium: A>^f<r/i;7^>-f  addexterarnynccjnc adfniflrann 
Vrou,^.  l^iccnimpars  dextera  probonaaccipicur,  ibi  vero  non  tam  dextera, 
quam  dcclinatio  dcxterae  accufatur  :  nc  videlicet,plus  fapiamus,  quam 
nosfapcrcneccflceft;  quiavirtutes  in  mediofunt :  iScnimictas  omnis 
in  vitio cft.Haaenus  cx  B.Hieronymo. 

Sed  vt  difputationem  noftram referamus  ad  id,quod  a  primo  doce-  7 
rc  voluimusjcollocarealiqucaddexteram,  alium  veroad  finiftriccr- 
tum  eft  fignura  &  argumentum,  illum  prxfcrri  huic.  Quanquam  apud 
lijmphonlth.  vctcres  Pcrfascontrariil  fuiflcmorem  ,  vfiimq;  cxiftimare  licetex  ver- 
cy^^^dius.  bis  illis  Xenophontis ,  qux  de  rcgc  Cyrohunc  in  modum  fcripta  funr: 
^.«ci  Pw.r«  Vbivcnirrentquaead  coena  eius  vocati  erantnon  fortuitoillos  collo- 
hZorJt^rdu  "'^^^'^^^^  q^'^  maxim^-  honorabat,  illf,  ad  finiftram  fua  federe  iubebat; 
ccbMnrqukm  tanquam  harc  magis  obnoxia  fit  infidiis  quam  dcxtcra;  fecundum  ad 
^  ,  /  .       dcxtera  conftituebat,tcrtium  rurfus ad  finiftra ,  quartu  iterum  ad  dex> 

terani 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  L  V  I  1  I.  7(^3 
teram  ac  fi  plures  fuiflentjcode  modo  agebat.  Videbatur enlm  ei  pul- 
chrum  eiTe,li  hoc  padlo  dedararet,  vt  queque  amaret.  Sic  Xenophon. 

Hailenus  expofica  eft  ratio  hittorica ,  &  vc  vocant,  litteralis ,  iUius 
commutationismanuu  lacob  fuper  Ephraim  &  ManalTe :  deinccpsra- 
:io  ciuldem  rei  myllica  declaranda  elt :  Ea  vero  fuic  huiiirmodi  lacob  ^HormAtiQ 
inftinau  Spiricus  Sanai,antcponere  volens  Ephraim  maionfratri  fuo  ZhTZlTx 
Manafle^extendcnrque  fuper  iilos  manus  fuas,itacas  comutauic  atque  lleffiTfnna^^^ 
cont-ormauit ,  vt  figuraret  fignum  &  imaginc  Sanfta?  crucis  ea  re  pra:-  t7-«cis. 
fignificans  myllerium  crucis  Chrifti,pcr  quodGetilitas  praepofitaeft  ^**/'^'^**^- 
ludaifmo:  illa  namque  humiUtatem  Crucis  deuotafide  cftamplexata, 
hic  vero,  vt  grauilfimu  fcandalum  impic  auerfatus  eft.  Hanc  rationem  ^ 
pulchrc  RupertusexpUcat,inc.24.Ub.9.in  Genef.  Sinedubiojinquit,  inncf.^g. 
tranfpofitio  manuum  lacob  ,  Crucis  exprelfit  figuram.  Numquid  fic 
commutando  manus,cafu  figurauit  crucem^^nunquid  non  poterat  Ma- 
nalTen  ponerc  ad  finiftram  ulam.Ephraim  vero  addcxteram  ?  Poterat 
fanc:Sed  propheta  crat,  &  prophetico  fpiritu  fciebat  quod  pcr  crucem 
componenda  clfet  benedidio.quam  venturus  legiflator  darct,vel  qua, 
in  ferainc  Abrahae  bcnedicerentur  omnes  gentes.Nam  qui  de  Chrifto 
prx  Jixerat :  Lmabit  in  vino  jhUm  fium.iS'  tnfavguine  vnd pallinm fnnm: 
num  poterat  ncfcire,  quaU  torculari  vua  iUa  efletpremenda,  &  vinum 
foret  cxprimendum  ?  Ergo  tanquam  Propheta  fimul  &  Patriarcha, 
quemadmodum  verbis  prophetare  potuit ,  Ephraim ,  qui  erat  iunior, 
maiorem  fucurum  Manarte:Sic  &  manuum  pofitione,CrucemChrifti 
prxfigiitare  fciuit:  per  quam  vtique  ludaico  populo  fcniori  praeferen- 
dus  erat  iunior  popuhis  GentiUs.Haec  Rupertus. 

Ec  ante  Rupertum,Ifidorus,ad  eandcm  fententtamitafcripfitfuper  ifdorm, 
hunc  locum:Iofeph  pofuit  Ephraim  ad  finiflram lacob ,  Manalfe  vero 
ad  eius  dexteram.At  Iacob,cancellatis manibus,myfteriii  Crucisprx- 
ficuran5,tranflata  in  Ephraim  dexterafua,  &  finiftra  mManafte  ,&fic 
CrucisfimiUtudinefupercapitceorumdenotata,futurumIudxisrcan. 
dalum,Chnrtiams  verofuturam  gloriam  pr^ignauit.Et  feniorem  po-  ^-n.^.^ 
pulum  ludaicum,  ex  dextro  finiftrum,  iumorem  vero  populum  Genti-  ---^ 
lem,ex  finiftro  dextrum  per  crucis  myfteriumforepra.monftrauu.  Sic  ^'^^ 
fidorus.Prm.um  .guurmhoc  Scripturatlocopr^fignatumeftmyftc 

Crucis,quaiuumadfimiUtudinemvidehcet&figuran.eius,  G<n.p.. 
,m  quancum  ad  rem  ipfam,  &  my ftcrium  in  ipfa  comp  c 
cum„ance  cencum  oftoginca  annos  praefi^uraca  fuerat 
crux  Domini  per  iUa  Ugna  qu?  humens  luis  porca- 
uic  lanaus  iuuenis  Ifaaccum  a  pacre  luo  du- 
cerecur  in  moncem  ,  vt  lUis  la- 
crificarctur  Deo. 


num 
nam 


*  ddddd 


ly  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

ges  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
vAAGL.  2.3  308 


COMMENT.  IN 


Vers.vlt. 


SECVNDA  DISPVTaTIO, 
Supertllis  verbisy 

Do  tibi  partem  vnam  cxtra  fratres  tuos,  quam  tuli  de  ma- 
mi  Amorrhxi  iii  gladio  &c  arcu  mco. 


i€  c  verba  duas  minime  leucs  ferunt  Quaeftioncs.  Prior  ^ 
Quaeftio  eft,  quxnam  fuerit  illa  pars,quam  lacob  extra- 
ordinariam  dedit  filio  fuo  lofeph.  Pofterior  quaeflio  eft, 
quomodo  intelligcndum  fit ,  lacob  eam  partem  aequifi- 
uiflfe  fibi  in  arcu  &  gladio^id  eft,per  ius  &  vim  bcllicam, 
cum  peromnem  vitamfueritvir  pacificus,&  a  bellis  abhorres.Ixx.  In- 
terpretcs  ita vcrterunt hunclocum,ficut  refcrt  S.Hieron.  in  Traditio- 
S.  Hieronym,  nibus  Hebraicis  inGen.  DotibiSichimam  pracipuam  fuperfratres tuos: 
qHamaccepide  manibus  Amorrhxerum^  ingladio  meo  &  fagitta.  Subdit  S. 
Hicron.Sichima,inquit.iuxtaGrarcam  &  Latinam  confuctudinemde- 
clinata  eft:  alioqui  Hcbraic^  Sichem  dicitur ,  vt  ctiam  loanncs  Euan- 
gelifta  tcftatur,licet  ibi  vitiosc,vt  Sichar  le^^atur,error  inoleuit :  Siche 
porro  cft  nunc  Neapolis,  vrbs  Samaritarurn.  Sic  Hieronym.  Vox  He- 
TrSf.itt$lxx.  bra:aS/cif;wambiguaefignificationiseft:nam  vteft  nomen  proprium, 
Jnttrpretum  fignificat  vrbcm  Siche  cuius  meminit  fupra  Mofes  Genef.3  3  aliubi 
fui>cr  hoc  U'  frequens  in  facris  littcris  eft  mcntio.Si  autem  accipiatur  vt  nomcn  ap- 
P^"^fi""ni,fignificat  Latine  partcm :  &  fic  inicrpretanda  effe  cam  vo- 
loxn  4.  ^^"'^F^t^^^u^^oncatem  Hicronymi  &  HebrcTorum,&  Latinse  tranf- 
lationis,  conuincit  etiam  adiunftum  illud  nomen  w^w,quod  dc  parte 
quidem  apte  dicitur,  &  commode  •,  de  vrbc  autem  Sichcm  non  poteft 
dici;abfurdum  cnim  cfretdicere,do  tibi  vnam  Sichem,quafi  plures  cf- 
fent  vrbes  Sichem  in  terra  promiflionis. 

Atenim  leptuaginta  Interpretcs,rctinentcs  nomcn  Hebrxij  Sichem, 
Vdl  Sichima,videntur  accepilfe  pro  vrbe  illa  Sichem.  Veteres  ccrtc  Fx- 
pofitores  de  voce  Sichem  interprctati  funt  hunc  locum,affirmantes  la- 
vuma  exj^o-  cobdediffe  filiofuo  lofephvrbcm  Sichem  ,  quam  per  arma  filiorum 
fuorum,invltionemftupriDinx  ^occifis  Sichimiis  acquifierar.  Nam 
facinus  filiorum  fuorum,quafi  fuum  reputat:quod,Iicct  primo  detelKi- 
tus  fit ,  pollca  tamen  intellexilTe  vidctur  id  faftum  cfTc  Dci  voluntate. 
Inhocautem  lacob  prxcipuum  amorem fuum  erga  loleph  oftcndit; 
quod  licet  Simeon  &  Leui  auftorcs  fucrint  illius  bclli  &  viaorise,  non 
tamen  cis,fed  lofeph  eam  vrbe  in  hafreditariam  poifcffioncm  donauit. 
Ethxceftintcrpret,itio&fententiamuItorum,vtEufebij,cuius  vcrba 
cwJJ'  ^^^^"^"^ C^t^n^  Lippomani  fuper  hoc  loco  ,  &  item  ChryfoHomi, 
SeMa  cxpol  cums  vcrba legi  poffunt  in  homilia  eius  in  Gcncl.  fexagefimi  feprima. 
iitto,  qu^  ej}     Sanftus  Auguftinus  in  quxftione  167. in  G enefim,fuperiorem  expo-  10 
s..ft^hn,.  fitionem,«quc  opinionem  Doaorum  comcmorans,non  cam  piobar, 

co 


GENES  IS  CAP.  XLVIIL  ^tfj 
co  maxirn^-  duftus  argumeiuo,qu6d  lacob  facinus  illud  filiorum  fuo- 
rum  ui  vrbem  Sichcm,vehementer  dtteftatus fit,  non  lolum  tunc  ctim 
clt  patratum,verum  etiapoft  hxc  ipla  verba,quae  dixitfilio  luolofcph 
cum  Simepni,  &  Leui propterillud facinus maledixit,  vthabcsinfri 
Oenel.49.QuocircaputatAuguftinus,inteIhgentiam  horum  verboru 
lacob  m  prophetico  aUquo  Sacramento  concmeri ,  quod  forcaffe  fuic 
huiulmoduloleph  prarcipue  Chriftum  prxfigurauit :  dacur  lofcph  illa 
terra.vbi  lacob  dirperdiderat  deos  alienos, obruendo  eos  terra  •,  vc  per  ^^""'f- 
hoc  inceUigacur  Chriftus  poftenurus  fuiffe  Cences ,  qux  rennntiances 

diis  pacrum  fuorum ,eranc  in  ipfum  credicurae.Sic  enim  praediaum  fue- 
ratiDauidc  inducencc  Deumpacrem  ita  loquentem  fiUo  iD^ia  ttbi  ^f^^- 
Gemes  hdrediuieem  tuam,c^  pojfejjtonem  tuam  terminosterr£, 

Veriim  ne  Leilor  Auguftini  verba  defiderct,ponam  ea  in  hoc  loco; 
Sunt  autcm  huiufmodi :  Q^iod  lacob  dixit  fiho  fuo  lofeph,  darc  fe  iUi 
Sichimam,  quam  ipfc  poflederat  in  gladio&  arcu  fuo:  Qua:ri  poceft 
quemadmodum  valeat  ad  licceram  conuenire:  cmit  cnim  cencum 
agnis  pofteftionem  illam ,  non  aucem  cepic  cam  iure  vi Aorix  bcUicar. 
An  quia  Salcmciuicatcm  Sichimorum  filij  ciuscxpugnauerunt ,  iurc 
bcUi  pocuic  fieri  vC  illa  vrbs  ci  acquirerecur  ?  luftum  enim  bcUum  vi- 
debatur  aduerfus  Sichimicas ,  quia  cancampriores  iniuriam  fecerancin 
cius  fiha  contaminanda.  Cur  non  ergo  terram  illam  dcdit  filiis  fuis  Si- 
mconi  &  Leui  qui  eam  pcr  vim  bcllicam  expugnauerant  ?  Deindc  i  fi 
modo  ob  lUam  vidoriam  glorians  lacob  darct  eam  terram  filio  fuo 
Iofcph,curcidifplicuerunttunc  fihj,quihoc  commiferunt?  Curdeni-  ^^lf^^' 
que  ctia  nunc, cum  filios  fuos  bcnedicerct,  exprobrando,id  comemo- 
rauit  m  faitis  eorum  ?  Proculdubio  igicur  aliquod  hic  latct  propheti- 
cum  Sacramentum.  Nam  &  lofeph  prjecipua  quadam  fignificationc 
Chriftum  prxfigurauic :  &:  ci  datur illa  cerra ,  vbi  lacob  difperdiderat 
Dcos  ahenos,  obruendo  eos  terra :  vt  Chriftus  intejligatnr  poffeifurus 
gentcs  diispacrum  fuorum  rcnunciantcs,&credentesinipfum.  Ha6lc- 

nusex  Auguftino.  ^    .  '  .     .  ^  , 

I     S  Hieronym.prioremquafftionenontraaauit,noenimapertcde-  TcrtUexpofi- 
clarauit quxna  cft'et  iUa  pars  qua  lacob  dedit  lofeph.Pofteriori  aucem  ^o. 
qu  rft  iom,qua  qu^ritur,  quomodo  lacob  lUam  partcm  acquifi^^^^^^^^ 
arcu&cladio,refp6dethocmodo:  lacob  dicensparccm  lUa  pofledille  ^^^^^^ 
in  arcu  &  elad«o,arcum  &  gladiu  vocauic  iufticialuam,  per  qua  vtiquc 
mcruicvc  percgnrms  &  aduena,incerfeao  Siche  &  Hemor,dc  pericu- 
Iohberarecur.Timuitcmm,vtfupraIcgimus  nevicinaopidaatq;^^^ 
ftclla  ob  eucrfione  cofoederatx  vrbis,aducrfurnfc  colurgeret:Sed  Do 
n    u^^^^^^^^      cis  poteftare  vt nocerec  iUi.  Vcl  ccrte  fic  intelhgcdum 

uam  mulcolabore  &  fudorc  acquifiui.  Quod  .Mf^^^^^^^ 


7^^  COMMENT.  IN 

Gen.ait,partem  illam  fuifle  emptam  a  lacob  centum  agnis,  vtdicitur 
fupra  Genef.5  j.Sed  cum  propter  necem  Sichimitaru  debuiffet  illi  au- 
rerri ;  Deo  mirabiliter  efi  protegentc,  terrorcmq;  hollibus  incutientc, 
femper  ea  in  fua potcftate  habuir :  &  hpc  efl:  quod.dixit  I acob,  ea  fe  in 
arcu  &:gIadio  poifedilfe. Verba  illius  Auitoris  h^ c  suttSane  emerat  illa 
parte  I acob  centu  agnis  a  Regc  Hemor:  Sed  cu  propter  necc  Sichimi- 
tarfi  debuiflctilli  aufcrri,femper  tame  eapoteftatiuc  obtinuit.Sic  ille. 

Paraphrafts  Chaldaica  diuerfe  admodum  couertit  hunc  locum  :  Sic  ^ 
cnim  habet :  Sgo  autem  dcdi  tibi partcrn  vnam pr^ccipHam  fuperfratres  tnos; 
^ji/am ttdi  dc  rnAmt  ^moyrh^i,oratione  mea  cr  obfccratione:(\gn\ficnm  hac 
led:ionc,|lla  verba  lacob,  In  arcu  ^^'gladio  rneo^now  proprie  accipienda 
efle,  fed  figuratc  ;  &  fignificare  religiofiffimas  &  ardentiflimas  preccs 
lacob/ulasad  Deum,quibus  petebatferuarife  ab  hoftibus:qnod  pla- 
ne  obtmuit ,  terrore  Domini  mir.^bilitcr  hoftibus  eius  incufl"o,vt  nihil 
contra  eum facerc,aut  tcntare  auderent.Et  hoc  ampliuSjquod  per  ora- 
tionem  itide  impetrauit  a  Deo,vt  &  vrbs  Sichem,&  ager  Sichimitai u 
in  potcftate  fua  eflct,ncc  eius  pofleflionc  fpoliaretur  ,  atq;  priuaretui: 
Porro  hacinterpretationcfecutuscft  Rabbi  Aben  Efra  &  Thoftatus. 

Nec  videri  cuipiam  debet  huiufmodi  interpretatio  vel  dura  ,  vel  in- 
foIens:cum  ca  fit  rationi  confentanca,  &  conluetudini  facra:  Scriptorae 
latis  c5ueniens.Illud  namque,per  quod  hoftes  fiue  inuifibiles  ,  fiue  vi- 
fibilesjnbello  fiue  corporali,fiuerpirituali,debcIIantur  atque  profli- 
gatur,  quis  appcllarc  dubitec  arma  bellica  ?  Per  eleuationem  manuum 
Mofis  orantis  Deum  vifti  &  casfi  funt  Amalecita?,vt  legitur  Exod. 1 7. 
Si  quis  igitur  quserat  quibus  illi  vi£li  fint  armis ;  nonne  refponderi  ve- 
riflimc  poteft,  perillam  orationem,&  elcuatione  manuum  Mofis  fuiflTc 
fuperaros  f  Sanvftus  quoque  Apoftolus  docet  panopliam  quadam  Spi- 
ruualcyi.  omnis  generis  armatura,  Chriftianis  aducrfus  inuifibiles  ho- 
ftes  perpetuo  decertatibus efle  ncceflariam.  Ad  hunc  enim  modu  fcri- 
tpH,      ^P^^^^^  •  ^^^«5^^«^^  armaturam  Dei ,  vt pofttif ftare admrfus  inftdias 
Diaboli.-indHti  lorica  Iitfittia:calceatt pedes  in prdiparationem  Enanghj pacis: 
w  ommhu^JmnentesfcHtiifidei^  in  cjno pcfttis  omnia  tela  necjuifmt  tgnea  ex^ 
t  ':?iguere:&galeafalHtis  alfumite:dr gladium  SpiritHS-,  ^uod  e[iverbum  Dei: 
psr omnem  orationem  (fr  obfecrationem  orantes  omni  tempore  in  Spiritu. 
Kah  sJomoth    ^  Rabbi  Salomon^quem  fcquitur  Lyranus(fuitenim  eius,  tanqua  fui  H 
LyrunM.      c6patriotx,vt  ait  Thoftatus,  valde  ftudiofus)  fix  cxponit  hunc  locum: 
/  .vM  ^xpdfi-  Ciim  propter cxdeni  Sichimitaru,v rbifqi  excidium vchementer  lacob 
limcrct  incurfum  vicinarfi  gentium  aduerfus  fe ,  cofifus  Dei  auxilio  &: 
prarfidio,armauitfc,fu6fque,&  ftetitin  porta  Sichem,expcaasadutD. 
tum  &  infultu  hoftiu.Sed illi  penitus  a  Deo  pauefadi  ac  perterriti  ado- 
riri  cum  no  funt  aufi.  Atq;  hac  ratione  obtinuit  lacob  iure  belli  terra 
illa,quod  cft  acquifiuifle  ca  in  arcu  &  gladio  :  Sichimitis,  propter  vio- 
latione  Dinar,  &  vita, &  vrbemmerito  perdctibus . Fuifle  porro rcgio- 
nemillaSichimitarupofteorum  ca?de  in  potcftatc  Iacob,claro  eft  in- 
dicio,qu6d  fili j  lacob  deinde  pafccbant  greges  fuos  iu  Sichimis,vt  Ic- 

gitur 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GEN'ESIS  C  A  l\  XLVrii.  f^j 
guurGcncfis  jy.tanquam  in  teiii  iuris&  potertatislacob.  Sicifle 
^alomon.  Veann  merito  cum  rcfcllit  Thoftatus,  qnc^d  enim  lacob  ar^ 
nuuerit  (e,  omncmque  familum  fuerit  in  porta  Sichem  expc 

etans  aduetum  hoft,um,nufquam  traditum  eft  in  Scriptura,fed  ab  ido 
Kabbino, maKimo  fabularum  &  menchciorum  architcfto  planc  cofi. 
dtum  eft.Deinde  non  proptcr  illud  diccretur  S,chem  acquifita  in  arcu 
&  gladio,  lcd  potius  propccr  cx.km  Sichimitaru  vrbifque  coevfionem 
antea  taftam  a  filiis  lacob. Ad  \\xc  non  crat  decensneque conucnicns 
modeftix  ac  pietati  lacob  ,  prxdicarc  fortitudinem  fuam  belhcam/i  - 
bique  vicVoriam  illam  arrogare,ac  non  potius  eam  tribuere  Deo,qui 
eius  auiftor  fuerat  mirabilitcr  compcfccns  hoftes  ne lacob  Isederc ,  aut 


etiam  aggredi  audercnt. 


5  Caietanus  vtramque  qn.eftionem  breuitcr  tra^-ac  &  foluit.  Priori 
qua:ftioni  refpondet,partem  illam  a  lacob  dita  lorcph,fuifte  prxdium 
quoddam  (uum  in  Samariaiuxta5ichem  ,qnodlacob  dediffefiliofuo 
lofeph  teftatur  San<ftiii  loannes  tn  Euangeho  cap  ^.Poftcriori  autem 
qua:ftioni  quomodo  acquiherit  eam  partem  lacob  in  arcu  &  gladio, 
refponiet  Caictanus,  iftcid  factum  lacob  n6  effe  proditum  in  Scriptu- 
ra,ficut  nec  aliamulcafi6l.i,  diilaillorum  Patriarchariim.Fuifreau- 
tem  iftudfacinus  lacobdiuerfum  a  cxdc  SichuiiitanY,&  vrbi^  Sichem 
cuerfione,paret  dupliciter :  nam  illud  narratur  tanquam  proprium  fa- 
cinus  lacobjhoc  autemnon  eius  fuit,  fed  filiorum  iphusrqudd  ctia  ve- 
hementcr  ei  difplicuit,tacum  abeft,vc  id  fibi  attribucrit.Deinde  lacob 
dixitfe  acquifiui{fe  eam  partem  de  manu  Amorrhari ;  Sichimita?  vero 
non  erant  Amorrhaei ,  fcd  Hcu?i,vt  fcriptum  eft  fupra  Gencf.34.  Hxc 
eft  fententia  Caietani.  Vcrba  cius  funt  huiufmodi :  Hebraica  drftio, 
Latinc  interpretatn  p^trtnnySc  eft  nomen  proprium  loci  Sichem  ,  &  cft 
nomen  ,  appcllatiuum  fignificans  partem  :  hic  vcro  cflc  nomen  appel- 
latmum  teftatur  lilud  adieftiuom  vrjA?n.  itquiuocatio  itaque  eius  no- 
minis  occafio  fuit  vt  tcxtus  ifte  cxponcretur  de  vrbe  Sichcm  Dua^  igi- 
tur  funt  quxftiones :  vna,qux  fucrit  illa  pars  data  lofcph  :  altcra.quan- 
do&  qnomodo  eam  lacob  acquificrit  iurebcli  dc  manu  Amorrhxi, 
Ecprima  quidcmqueftio  aliqualiter  nota  eft  exToannis  Euangelio 
capice  quarto  ,  vbi  dicitur  pr^dium  a  lacob  datum  lofeph  fniffe  m  Sa- 
maria  iuxta  ciuitatcm  Sichar.Sccundae  autem  qu?ftionis nullam  peni- 
tusnotifiam  habco,quia  nullibi  lcgiturlacobpugnaflecum  Amor- 


rhco  Verum  &  hfc  littera  infinuat  multas  rcs  a  Patriarchis  effe  geftas, 
quas  Moles  tacuir.  Significantcr  autemdixi  nufquam  legi  Tacob  pu- 
PrtafTe  cum  Amorrheo,  adexcludendum  fcilicet  mfultum  aduerfus  Si- 
chimitas  faftam  non  a  lacob ,  fcd  a  filiis  eius :  Siquidem  Sichimitar 
non  Amorrhxi,fed  Heuaci  erant,vt  patct  ex  fuperion  capit.  j.  Genefis. 

^'^/^'{Z^alm^^  in  Commentariis  fuisinlibrumlofuefuperextre.  oaauM 
n.is  pene  verbis  capitis  vltimi,ad  numcrum  32. traaat hanc  ipfam  N-^. 
^.xftionem.    Ac  primo  quidem  refert  aliquot  expofitiones  hmus 


7<5«  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

loci  ab  Hebrafis  traditas,  quas  nos  paulo  infra  c5memorabimus.Tunc 
aitjfatis  videri  fibi  probabilcm  expofitione  B.  Hicron.fupra  pofitam, 
qui  illud  inarcu  &gladio  meo  interpretatus  eft  infortitndirtemea  ;  id  au- 
c^m  c(t,in  peciinia  quam  multo  labore  &  fudore  acquifiui.  Deindc  o- 
rtendit  vehementerdifpUcerc  fibi  expofitionem  prmio  loco  fuprapo- 
firam ,  corum  qui  putarunt ,  lacob  i(Hs  verbis  fignificaffe  facinus  illud 
filiorum  fuorum,  c^dem  dico  Sichimitarum  vrbilque  vaftationc.De- 
niquc  prodit  fententiam  fuam;exiftimans  lacob  primum  pretio  emiffc 
partcm  illius  agri  a  filiis  Hemor,in  quo  ciim  fuis  mancre  po(fe,vt  fcri- 
ptumert  inpiaGen.  j  :j.Dcinde  ex  vicino  agro  expuliffe  Amorrhafos, 
qui  cum  per  vim  ceperant.  Itaque  quod  lacob  dixit  de  arcu  &  gladio 
fuo,non  ad  priorem  emptionem  a  filiis  Hemor,fed  ad  hanc  quam  dixij 
cx  vicino  agro  eieftionem  Amorrha^orum  referri  debet.  Verba  Mafij 
fic  habet:Exjftimadum  eft,Iacobum  redemiffc  primum  prctio  ab  He- 
moris  popularibus  exiguum  fundum  in  quo  cum  fuis  manere  po(fet, 
vt  legiturGen.  35.  Dcmde  ver6,paulatim  ex  vicino  agro  pepuliflc  A- 
morrhx  siqucm  illi  agrum  non  iurc  ,  fed  armis  cripuerant  Sichimitis» 
ciim  lordanemtranfmififlent populabundi.  Nequeenim  lacobaitfc 
abHemoreum  agrumarcu  &  gladio  quarfiuilTe ;  fed  ab  Amorrha?is: 
Hemor  autcm  &  Sichc  fui^fe  Heua^os ,  facris  ipfis  teftatum  eft  verbis> 
fupra  initio  cap.  j^.Sic  Mafius. 
Nonj,  expofh  Sunt  prafterca  huiui  loci  aliquot  cxpofitiones  H tbrxorum  quas  hic  ij 
^'^-  ftridim  attingam.  Prima  eft,Iacob,  tanquam  vatem  dixiflt  ha?c  verba 

per  Anticipationem:  vt  illud  ^juam  tidi^  diftum  fic  pro ,  Quam  nepotes 
fiue  pofteri  mei  acccpturi  olim  funt  iure  beIlico,cum  vniucrfam  expu- 
gnabunt  Chananitidem,  Nomcn  autem  Amorrha?!  pofuit  pro  vniucr- 
fis  terra?  Promiflionis  habitatoribus,qu6d  omnium,  propter  infigncm 
Decimaex0O'  f^^^'^"*^''"^"^  corporis  proccritatem,celebratilfimi  eflcnt.  Sccunda 
jttto.  cxpofitio;  hmc  locum  efle  intelligendum  de  lofeph  :  cuius  nempe  filij 

duas  partes  in  Diuifione  Tcirx  promiflionis  accepturi  erant:  atque  ita 
Vndecimaex  vidctur  lofcph  acccpifl*e  pariem  vnam  vltrafratresfuos'Tcrtia  expofi- 
fojitt9.        tio,gIadium  &  arcum  Iacob,diuin.jm  fauorem  intelligi  oporterc;  quo 
nimirum  ille  apud  Sichimitas  graiiofus ,  agrum,  in  quo  fixis  taberna- 
culis  confideret,obtinuit,haud  magno  pretio,cum  eflet  alioqui  homo 
percgrinus,&qui  plunmo  pecore,grauisvideri  indigenispotuit  adue- 
Vt4odectmaex  na  Quarca  cxpofitio,credibile  cfltjcum  lacob  filium  fuum  lofeph  hoc 
fojiuo         3g,^  donaret,  proicftis  illum  verfus,  aliquot  fagittis ,  gladioque  pro- 
ienro,f()lemni quodam  ritu  Barbaros  ilio&,fpccie  tenus  ex<jifle  'ua pot 
ftflionc,bcIliiure:fimiliteratq;  Elif^iiulfu,memoratur  RcxIoas,emif- 
fib  fagictis.percufloque  terrse  folo  ,  Syriam  certa  fpc  veluti  debellafle. 
DecimAtcrtia      ^S^  meum  fupet  hac  quxftione  opini.oncm  tnbus  propofitionibus  18 
expofttw,      breuirer  comprehenfam  explicatamquc  Leftori  aperiam.  Prima  pro- 
tj.Auaorps,   pofitio:Pars  illa  quam  lacob  dedit  filiofuo  lofcph  ,  &quam  dixittu- 
liflc  de  raanu  Amorrhari  in  arcu  ,  &  gladio  fuo,  non  fuit  vrbs  Sichem, 
quafi  cam  filij  Iacob,iure  bclli,ftupru  vidclicct  fororis^lcifccntis,  fibi 

&  patri 


GENESrs   CAP.  XLVirr. 

&  patri  fuo  iurtc  acquifierint.Haf c  praspofitio  dupH 
Ac  primo  quidem  conftat ,  facinus  illud  filiorum  lacob  in  Sichimitas, 
tuifle  iniquiiTimuni  ac  fceleratiflimum :  nec  vnum  modo  ac  fimplex 
tuilTe  peccatum,fcd  nouem  habuiffe  fecura  complicata  peccata,6c  con- 
tra  omne  lus  &  iuflitiam  bclhcam f  atfe  patratum,&  hoc  quidem  nunc 
demonftrare  fuperfcdcmus,cum  id  mukis  &  manifeflis  ratiombus  fit  a 
nobis  lupra  comprobatum ,  ciVii explanaremus  cap.34.  in  difput.i.  8i 
ad  num.mare.  1 8.Si  igitur  faftu  illud  in  Sichimitas  fuit  iniuftiflimum, 
non  fuit  protcflo  per  illud  fadum  vrbs  Sichem  iurc  belh  acquifita  ipfi 
lacobrncc  de  illa  vrbe,  nec  de  iUo  fafto  filiorum  lacob  poteft  intclhgi 
quod  ipfc  dixitiijtiam  tuU  de  rnanu  jimory  hdiin gladio  (jr  arck  T^^o.Dein- 
de  illud  facinus  Simeonis  &  Leui  in  Sichimiras ,  &  in  eorum  vrbcm, 
lacob  tunc  valde  improbauit,vt  fcriptum  eft  fub  finem  cap.j^.Genef 
ilhs  verbis :  G^jhus  perpctratis  audacler^  lacob  dixitad  Simeon  cr  Leui: 
THrbaflis  me ,  ^  odhjkm  feciftis  me  Chanan^is ,  (ir  Pherez,<tis  hahitatonbHS 
hniHS  terra,  Nos  pAUci/Hmiis,illi  congregati perctftientmCyC^  delehorego ,  (fr 
domiis  ;wM.Quomodo  igitur  facinus  illud,quafi  fuum  fuiffet^fibi lacob 
tanquam  gloriabundus  affumeret^^IpfcveropoftquamhfiEc  verbadixit 
lofepho ,    huiufmodi  dono  eum  prae  cjtcris  fihis  locupletauit  fimul 
&:  honorauit;  iam  moribundus,  in  co,quem  cum  filiis  nouiirimum  ha- 
buit ,  fcrmone ,  facinus  illud  in  Sichimitas  vchementer  deteftatus  eft, 
grauiftlmifquevcrbis  illius  auflores  Simeon  &  Leuiaccufauit,atque 
damnauit;ncc  ad  fe  illud fa(ftu  vllo  modo  pertinuifTe^ncc  fibi  vlla  ratio-  G^ntf.  49. 
ne  adfcribcndum  cffccoteftatuscft.Et  verbaquidemlacob  huiufmo- 
di  fuiit\Simeon  &  LeuifratreSyVafa  tnicjuitutis  bellatia^in  conftlium  eorum 
mn vemat anima mea.  Et  cactcra  qua:  fequuntur.  Quomodo filij  lacob 
acquifierunt  iurc  belli  vrbem  Sichem ,  cum  lacob  appellet  eorum  ar- 
ma  ,  arma  tnicjHitattshellantia  ?  Aut  qiiomodo  lacob  fadum  illud ,  tan- 
quamprxclarum  &  gloriofum  fibi  attribuiffct ,  cumfeab  illofuilTe 
ahem(rimum,&pcnitusabhorrui(reconteftatusfit? 
9 1    Secunda  propofitio.  Pars  illa^quam  lacob  dedit  Iofcph,non  fuit  nifi 
pars  apri,qua  multos  ante  annos^rcgreffus  cx Mcfopotamia,&  habitas 
iuxtavrbem  Sichem  emerata  filiis  Hemor  ,centumagnis.  Siccnim 
fcriptum  eft  fupra  Gencf.  3 7.  Tranftuit  lacob in Salem  Sichtmorum ,  qtii, 
td  interra  Chanaam,poftcjuam  reuerftts  eft  de  Afcfipotamia  Syrt,,&  habtta. 
LtiHXtaopptdum.emitejuepartemagri^nciuatixerattabeniac^^^^^^^^ 
rnorpatrtsSichem,centumagnts,&eret}oalt^^^^^^ 
rtmum  Dcum  //r^./  Hunc  agrum,fiue  fundum.fiue  pr?dium,ejfe  a  lacob 
drtum  Iofeph,apertc  indicat  S.Ioannes  in  Euageho  cap.4.  ilhsrerbis: 

Ld  t  la  oh  iiio  fHo.  Erat  autem  tbtfons  lacob :  Et  pau  0  mfra  Samaritana 
j  X   Dommo:^^^^     ru  mator  espatrenoftro  lacoh  c,ut  dedttnobts pu^ 

w/nbUBo^  in  defcriptione  Tcrra.  lanaann  pnma  parte,  BoM 

itafcnbit^borcnar^^^^  Sichem  AuftraMuantumbisiaccre  polTet  ar- 


cap.7.»"'^-^7-AportaSichem^ 
^  C0mmcnt.inGen.t0m4. 


I 


CJnmht. 


770  C  O  M  M  E  N  T.    T  N 

c«s,cft  fonsTacob,fupcr  quem  fatigatus  ex  ttincre,  fedit  lefus,  cx  quo 
petiuit  aquam  a  Samaricana.  Fons  ille  effofus  eft  in  via,  qua  tendimus 
in  vrbem  Hierufalem  :  fupra  fontem  ,  ad  dextram  mons  ell  prsecelfus, 
habcns  duo  velut  capita;quorum  vnum  mons  Garizlm,  alterum  mons 
Hebalnuncupatur.Sic  ille. 

Fuirteautem  agrum  illum  emptum  a  filiis  Hemor  cum  ip'um  qui 
datus  eft  lofeph  a  lacob  ,  fatis  manifeftum  eo  fit  argnmento  ,  quod  in 
eoipfopotilfimum  agroofla  lofeph condita funt  a  fitiislfrael,  cum 
rcucrfi  in  Terram  Chanaam,  debellatis,  excerminarifque  antiquis  eius 
terrse  habitatoribus ,  pofti.lcre  eam  terram  acquc  obcinere  cocperunt. 
Sic  enim  legimus  fub  finem  hbri  lofuc :  Ojfa  cjnocjHc  foftph  ^Uct  tHlerarn 
filij  Ifrael  de  <iy£gyptOy  fepelierHnt  in  Sichem  in  parte  agri ,  cjHem  emerat  la^ 
cob  k  filits  Htrnor patris  Sichcrn,  ccntum  noHelUs  oHtbns.  Nulla  porro  erat 
ratio  vt  ofla  lofeph  conderentur  in  eo  agro  quem  emeratlacob  ,  po- 
tiufquam  in  alio  Ioco,pra?fertim  vcro in  aliqua  nobili  vrbe  earum  qua: 
percinueruntad  fortem  Ephraim  filij  lacob,  nifi  quod  iger  ille  fuilfct 
is  C]uem  lacob  donauerat  filio  fuo  lofeph.  Re£tum  enim  ludicauerunt 
efle  proceres  Hebrarorum  ,  vtineopotiflimiim  loco  fepelircntur  olfa 
loicph ,  quem  locum  ei  lacob  fingulari  quodam  munere ,  extra  forres 
&partes  fratrum  eiu^iam  morti  proximus  donauerat.  Nectemere 
profeito  opinatur  Dauid  Chimhi ,  cumprimis  nobilis  Hebraeorum 
dodor ,  lacob  fepultura?  caufa  dcdiflTe  hunc  locum  lofeph  :  quod  ani - 
mum  cius,  quem  ipfe  moriens ,  fux  apud  ca^teros  filios  auvftoritatis  & 
poteftatisjcurasq;  quafi  vicarium  relinquebat;  vellet  modis  omnibus  a 
rerum  Aegyptiacarum  amore  prorfus  abalienatum ,  in  promiiTx  rerrar 
Gogitationem  &  ftudium  auertere. 

Tertia  propofitio.  Illud  quod  dixit  Ucob  Jndadio     arcu  meo ,  du 


.'«ry.r/r..  plicitcr  potcft  accipi ,  vel  proprie,vel  fiaurat^ac  metaphori^e.Si  pro-  ^ ^ 
0  inuso'  P^^^^^^^P^^tu^^^fc^reconuemtjfoIeredmmar 


Cur  in  fcri- 

P 

uo  Ara<s  c  prjeaccipiatur,icire  conuemt,  lolere  diuinam  lcripturjm  ea  locurione 
gla.i  } requentcr  fignificare  in  vniuerfum  arma  bellica  ,  quod  apud  iilos  ve- 

.cres  Hcbrafos,arcus  &  gladij  pra?cipuus  eflet  in  bcllis  vfus.  fignifica- 
curctiamiftis  vcrbis  ars &prudentia  militaris ,  &:  item  roburac  forti- 
cudo  belHca. Ad  hanc  fanc  fcntentiam  intcrpretandum  cft  illud  pfahni: 
locui  pfid.^f  Non  in  arcu  mcojjferaho ,  crgladiHS  mens  non  falualnt  me,  hoc  autcm  eft, 
Tigo  fpem  tuendae  falutis  ac  vitae  mea:  non  in  mei,s  armis ,  nec  in  mea 
prudentia  velfortitudinebellicalocatam  habeo  ,  fed  in  Dei  prarfidio 
ac  prore<flione.  Legereitem  cft  in  multis  Scripturar  locis ,  conterere, 
vcl  confringere arcum  ,  pro eo quod  eft  robur ac  vires bellicas  frange- 
re,&:  ad  nihilum  redigere.Pra:terea,  effe  arcu  eruditu  &:  dodum ,  idcm 
cft  in  facrislittcri$,atquepcritumeflcbellandi,6c  ftrenuum  ac  fortem 
eflc  bcIlatorem.Hinc  itaque facile  eft  intelligcre,quam  fcntcntiam  ha- 
beat  iilud  quod  dixit  Dauid  in  plan^ftu  qucm  fecit  fupcr  nece  Saul ,  &: 
lonathx.  Sic  enim  fcriptum  eft  in  libr.  fecundo.  Reg,  cap.  i .  Pr.<cepit 
[Dattid)  vt  docerent fdiQs  htda arcnm  :  ideft,  vt  doccrent  ludsros  difci. 
plinam  milicarcm,artcmque  bellandi,vtpraDuaIerepofrent  Philiftxis, 

aquibus 


Locus  2. 
Reg.  caf>,i. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENES  IS    C  A  P.  XLVIIL  771 
'iqulbustunc  canta  fuerant  clade  profligati  &c3Eri. 

Siproprieigituraccipiarurilliid,/;/^/^.//:«t^-^ra^  ?neo  erit  hicfcn- 
ius,  Q^em  arniis  meis  &  bcllica fortiiudine  ereptum  Amorrhaeis  mihi 
acquihui.  Verum  id  quando,&  qua  ex  caula/iue  occafionc&quomo- 
doid  faclum  fit  aIacob,nufquam  traditumcft  in  (acrislictcris.Scdvc- 
nfimile  eft  quod  dixit  Mafius ,  primo emptum  fuiire  eum  agrum  a  la- 
cob;p6ft,  ex  vicinio  &  cotermino  agro  , qucm  per  vim  Amorrhaei  Si- 
chimitis  cripuerant ,  lacob  cos  vi  bellica  expuliffc  ,  atque  ita  priorem 
agrum  amplificaflc.  Vel,  cum  iplum  agrum  ,  cifn  poft  difceflum  fuum 
ex  vrbc  Sichem  inuafirtcnc  atque  occupaflent  Amorrhfi ,  lacob  armis 
fuis,fuorumquc,excerminatis  illis,recupcrafle  fuum  agrum. 

Sin  au:em  illud  ifiarcu  crgi^dio  mcoynon  proprii,red  figurat^  ac  me- 
taphorice  dixerit  lacob,  tribus  id  modis  cxponi  potefl.  Duos  modos 
accigic  S.Hieronymus  a  nobis  fupra  expoficos.  Primo,  vt  per  ea  verba 
fignificecur  iuflitia  lacob,  ideft,innocentia,qu6dab  iilo  fcelere  fiho- 
rum  omnino  alienus  &  mundus  fuiflet;  &  idcirco  mcruericvc  hofles 
eius,aDeo  videlicet  cocrciti  ,nec  ipfum ,  nccbonaciusaccingere  au- 
dcrent.Deinde,vt^^r^rc;rwer^W///?wfignificeturforcitudo,id  ert,pe- 
cunia  ,  quam  lacob  multo  labore  &  fudore  acquificrac.  Port:icm6 ,  vc 
idem  fit  ingUdio  cr  arcn  meo ,  quod  ,  pcr  orationem  &  obiecrationcfii 
meam;  ficur  vertit  Paraphrafis  Chaldaica  :  vi  fic  hic  fenfus ;  Cum  pro- 
pterc^dem  Sichimitarum  acque  vrbiseorum  cuerfionem  in  maximo 
cflem  periculo  pcrdcdi  agrum  illum,quem  emeram,quin  cciam  vicam, 
omncmquefamiliam;arripui  folica  ii^ihi,vfi:acaque  arma,ardencesdi- 
co  ad  Dcum  preces ;  quibus  in  cantum  Dei  benignitace profeci ,  vc  & 
vit^  difcrimen  euafer.im,&  agrum  illum  adhuc  obcinuerim,  liccc  inui- 
tis,&  atrocia  minatibus  vicinis  populis.  Erant  porro  illi  populi,  fi  pro-- 
pric  loquamur,non  Amorrhxi, fed  Chananaei  &  Phxre2.a?i,vt diftum 
eft  fupra  Gcnef.j^.Veriim  hic  vocabulo  Amorrh{orum,fignificantur 

in  vniuerfumgentes  illgfeptem  babitantes,&  obtineiues  tunc 
Tcrram  PromilTionis.  Caufam  vero  eius  rei  ,&  paulo  fupra 
indicauimus ,  &  fufius  expofuimus  in  tertio  Tomo  no- 
ftrorum  Gommencariorum  in  Genefim  ,  fu- 
per  capuc  decimum  quintum,  ad 
numerum  margina- 
lemS;. 


BEN  EDICT I 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  R  I  A 

IN    C  AP VT 
ADRAGESIMVM    N  0  N  F  M 

G  E  N  E  S  I  S, 

ARGVMENTVM. 

San^uslacob  dimno  frofhetU  fpiritu  flenus ,  iam  morti  froximuSy 
fr^diatflijs fuis  multa  eorum  fofterisJLonge  fojl^ventura. 

O  c  A  V  I T  autem  lacob  filios  fuos ,  &  aic 
cis:Congregamini, vc  annunciem  qux 
vencura  func  vobis.Congregamini5&:  au- 
dicc  filij  lacob ,  audite  Ifrael  patre  veftru. 
Ruben  primogenitus  meus ,  tu  fortitudo 
mea ,  &  principium  doloris  mei :  prior  in 
donis ,  maior  in  imperio.  EfFufus  es  ficut 
aqua^non  crefcas :  quia  afccdifti  cubile  patris  cui,&  maculafti 
y  ftratum  eius.Simcon  &:  Lcui  fratres ,  vafa  iniquitatis  bellatia. 
^  In  comilium  eoru  non  veniat  anima  mea ,  &  in  coctu  illorum 
n5  fit  gloria  meajquia  in  furore  fuo  occiderut  viru,  &:  in  volii- 

7  cacefuafufFoderucmuru.Malediaus  furor  coru^quia  percinax 
&  indignacio  eoru,quia  dura:diuida  eos  in  lacob,  &:  difperga 

8  eos  in  Ifrael.  luda,  cc  laudabuc  fracres  cui:manus  cux  in  cerui- 

9  cib^inimicoru  cuoru,adorabuccc  filij  pacris  tui.Caculus  Leo- 
nis  Iuda;ad  pr^da  fili  mi  afccdifti:requiefccs  accubuifti  vc  lco 
U  quafi  Lca:aa,quis  iufcicabic  eu^No  aufcrccur  fccpcru  dc  lu- 

da 


GENESIS    CAP.    XLIX.  775 
da,&:  dux  dc  tocmorc  cius,  donec  venuu  qui  mictcndus  cft,  &c 
ipfc  cric  cxpcdacio  gccium.  Ligans  ad  vinea  pullu  fuuna,&:  ad  n 
vitcm,o  tili  mi,afmam  fuam.Lauabic  in  vino  ftolam  fuam ,  &: 
in  fanguine  vux  pallium  fuum.Pulchriores  funt  oculi  cius  vi- 
no,&:  dentcs  eius  ladc  candidiorcs.  Zabulon  in  liccore  maris  ^ 
habicabit,&:  in  ftationc  nauiumpertingcs  vfqucadSidoncm. 
Iiracharafmusfortisaccubansintcrterminos.  Viditrequiem  ^ 
quodcllct  bona:&:  tcrram  quodoptimar&fuppofuithumeru 
fuumad  portandum,fa£lufquecittributisferuicns.Daniudi-  16 
cabit  populum  fuum  iicut  &:  aha  tribus  in  IfraeL  Fiat  Dan  co-  17 
lubcr  in  via,ccraftes  in  fcmita,mordens  vngulas  equi,vt  cadat 
aiccnfor  cius  rccro.  Salutarc  tuum  cxpcdabo ,  Domine.  Gad,  18. 19 
accinclus  pra^Uabicur  ancc  eum,  &:  ipfe  accingetur  recrorfum. 
Afcrpinguispaniscius,&:pr?bcbicdcUciasrcgibus.Nephchali  2.0.  zi 
ccruuscmiirus,&:danscloquia  pulchricudiuis.  Filius  accref- 
ccns  Iofcph,filius  accrcfccns,dccorus  afpeaujfiU^j  difcurrcruc 
fupcrmurum.  Scdcxafperaucrunceum &iurgacifunc,inui-  H 
dcruncquc  illi  habences  iacuIa.Sedit  in  forci  arcus  eius,&:  dif-  ^4 
foluca  func  vincula  brachiorum  &C  manuum  illius  per  manus 
poccncis  lacob :  indc  paftor  egrciTus  cft  lapis  Ifrael.  Dcus  pa^  ^ 
cris  cui  eric  adiucor  cuus ,  &:  omnipocens  bencdicct  cibi  bcne- 
dic^ionibus  cccli  dcfuper,bcnediaionibus  aby  (fi  iacccis  deor- 
fum,bcncdiaionibusvberum&:vulux.  Bcnediftioncs  pacris  ^6 
tui  conforcacx func  bcncdiaionibus  patrum  eius ,  doncc  ve- 
nircc  dcfidcrium  collium  xcernorum:  fianc  in  capice  lofeph  ic 
in  vcrciccNazarxi  inccr  fracrcsfuos.  Bcniamin  lupus  rapax:  7 
manccomcdcc  prxdam&:vcfpcrcdiuidccfpolia.  Omncslu 
in  tribuslfracl  duodccim:  hxclocutuscftcis  paccrfuus,be- 
ncdixicqucfmgulisbcncdictionibuspropriis,  Ec prxccpic cis,  ^ 
diccns:Eeo  congregor  ad  populum  mcum:rcpchcc  me  cu  pa- 
fnbusmfis  in  fpclunca  duplici  quxcft  in  agroEphron  Hc^ 
h^  comraMambrc  inTerraChanaam,quacmic  Abraham 
cun^il^m  ab  Hcphron  Hcchxo  in  poflcffionem  epulchri:^^^^ 


fcDehcmiit  cum"&  Saram  vxoremeiusr  ibifepultu^  cu  .u...  ^ 
c^^^J.Rebccacomugefua:ibi&Liaconditam^^^^  F.mt.fque 
ma^da«squibusmlsinftruebat,collcgupedesfuosr 

SuumVobhc:appof.ufquceftadpopd^^^^^^^ 


COMMENT.  IN 


Ambro^ius. 
Ruffiaus: 
Thcodorct. 


P  R  ^  F  A  T  I  O. 

O  V I  rba  quic  froximm  morti  lacoh  dixit  i 

duodecimfdiiSy  cjuipatriarchafuerunt^  &parentcs  duo- 
decim  tribmim^cx  qutbu^  omnis  Hehrdti6 populm  confta- 
hat},iampndem  zfu  rcccptnm  efl^  vt  Bencdi^iones  duo- 
decimPatriarcharum  infcribantur&  appcilentur/umtamen,  vtverc 
monmt  Amhroftt44  mlihro  de  Benedi£ltonthm  Patnarcharum  cap.2.& 
Ruffnus  in  lihro  eitijdem  tnult  ad  PaHlinttm ,  nec  non  &  Thcodoretud 
tn  Qiixftionihtis  in  Gencfim,qn.^Jl,v[t.mtnime  congrtiatis  titultu  cum 
ipfa  orattone  lacoh.per  quam  maledicitur primogemto  Ruhen ,  &  item 
Simeoni  ac  Leui.j^amohrem  Amhroft^s ,  Prophetta ,  inqtiit,  dicenda 
eft  oratio  Iacoh,nonhenedtEiioftqmdem,Prophctta,eftdenuntiatio  fu- 
turorttm;Benediaw autemfinclifcationis, &grattarum  vottua  colU- 
tio.Declaranthocipfum  verha  qnihtis  lacoh  primo  ajfatt4s  eftfiltosiQo- 
gregamini,/;?^////,vc  aunucicm  qux  vcnrura  lunt  vobis  in  dic- 
bus  nouiffimis.:\^;zm;;?^/A://;Vtbcncdicamvobis,y^^,vtan- 
nuncicm  vobis  que  ventura  (vmi.lllud qnoqae  adhtitu4  rei  confir' 
mationemvalet,quod Mofes  foftverha Iacohfuhtungit:Uxc  locutus 
eftcispater  fuus,bcnedixitqucrmgulis,  bcncdidionibus  pro. 
priis :  ergo  qmeprus  loctUt4sfuerat,nonfuerant  henediaiones  Sedprd- 
dichoncs. 

Necftmnis  ratio  eft ftipremorum  verhoru  quA  Meyfsproxinie  ante  i 
mortcmfuam  locutt4^  eftfiliU  ifraeUvtlegttur  Deut.33,  tlle  entm  aper- 
tifimts  verhis  henedtxitftngulis  trthuhusStc  enim  eo  loco fcnptum  eft: 
Hqc  cft  bcncdiftio  qua  bencdixit  Mofcs  feruus  Dci  filiis  Ifracl 
antcmortem  fuam.  Atque  hxc  quoqne  fententtaeft  apnd  Hehrjios 
.  G^a' hoc  ^^'^^'  Ahraham,d'  Ahen  E^^a.  ^od  autem  comemmithocloco  Tho- 
lcl        P^^^>  ^^^{IP  qtiofdam  Itid^os ,  eorttmque  Ruhhtnum  Sdomoncm,  la- 
cohparatum  qutdemfmffe  henedtcere  fdtis ;  fed  recedente  ah  eo  Sptrttn 
Det,tnctdtffe  i^de/tnu?n,eoquefac7nme(J7>  vtqnthufdam  hencdtceret, 
altis  maledicerct',rtdtcuhim,ahfnrdnm,  impinm  efl^Sedvnde,  inqutes, 
commums  de  tllo  tittdo  fentetta  ort^tnem  hahutt  ?  Vtdelicct  quia  vlen  f 
quefilttslacobhona  &  fauHadenuntiautt  ^vtfum  efl  orationem  eitfs 
ex  matoreparte  poffc  henedt^ionem  appellart.  atemm  hona  qtu  tllis 
lucoh  dcnunttautt,non  optando,  & precando ,  cjuod  cfthenedtcere  ;  fcd 
pr<^di(endo,qnod  eftprophctare,  hcuttis  efl. 


lU 

loco> 


Fnit 


GEKESIS    CAP.  XLIX 
Fuholim  non  incelebris  Hherhoctitnlo  pr.vnota^m.-Or^m  vcl  narra- 
tio  lofefh  filij  lAcoh  patriarch£,aptulvctercs  ta?n  Uehr^os.^uam  chrh 
fiunos  ndparum  habcns  auHontatis.  Eum  lihrum  vouit  Origencs  Mr  "^^^^ 
fi!c  im  orattonem.  Ncc  mirum plactfjfe  ipjt ; frjfragari  cnlm  vtdehatur  '^'^g^^^*- 
W  cius.  Tiamqtic  in  fccttndo  tomo  explanattonis  Ettageli/  hm-  Z^n.tn.s pu 
^  Ith    '  "     '  .  -  -  ^ 


ant- 


'tjftmpfjfc  htmianii  corptts 
mtim  credidit.Et  in  tomis  explanationts  lihri  Gencfcos,  cx  eo  tpfo  lihro 
dernonjlrmvolens  yomnes  htmanorum  eticnttmmfg^nficationes^ 
:s  in  ajlris  adi  tantjnarn  tn  Ithris  lcgipoffe  a  perttis  ftderum 
.  -  .\  j  /(msyidhtincmodum  fcrtpftt :  vntuerfum  calu  e/l^uaf  /iher 
qft:  'lam  aperttis  omnia  futttra  tn  fe  vehit  pr<ifcrtpta  cr  pnenotata  con- 
ttnens.  QuocircainOrdtione  lofeph  ftcintelltgt potef  illtidcjuod  lacoh 
dixit fiitts  ftits;  Legi  irftahulis  ca'lt^rfu.ecumtjue  contingent  vohis  cr fi- 
itis  vestrts.  verha  ex illo  tpfo libro  fumpta refert  Ettfchitis  ithrJ. 
Euangcltc^  prj^parationts ,  &  Procopitfs  Cazjnfs  tn  expoftione primi 
capitislihriGenefos. 

ycrnmcnimvero  eam  orationem  (Jrfcrtpturam  ahttctt  Athanaftis  a^^^^^^^^^"''- 
Synopf  y  &  tnter apocrypha  fcriptareitcit :  nimirum  necajlrapr^f- 
^narcpoffunt  futttros  euentnshomirmm ,  vtanohts  diJptitatumeJHn 
primo  tomo  Commentartorum  nosirorum  in  Geneftm^cap.4.  eitis  dif^ti' 
tattomsquam  contra  AHrologosfcrtpfimf^s:&vtaHrapr^fgnifcarent 
re  sfutunts ,  lacoh  tamen  non  per  Ajlromantiam ,  fd  dititno  afflatu  dr 
(hiritu.qti.t  commemoratur  hoc  loco  pr^dtxtt.  Nec  tlhtd  tgnoret  Lcclory 
'  'lofephum  htstoricum  Hchrxum ,  qui  in  cxtera  Patriarcharum  hifforia 
n.irranda  minime  ieitinm  efl.extremam  hanc  orationem  lacoh  vix  at- 
tizjijfe.ln  Ithro  enim  fecundo  ludatcarum  anttquttattim  hoc  tantum  de 
^  ea  fcribit :  lacob  feptm  &  decem  annis  tn  Aegypto  exaElts  intcr 
nLimis  fitorum  vttamfniuit.precattis  eis  prius  projpert- 
itcm  crabundantiam;  &  vaticinatus  qttod 
fingtilorum  pofleri  tn  partc?n  peffef  ionis 
■  ^chananjiorum  terrd  effcntpcrucntu- 
rtitdquod ftifttm  efl  aitquan- 
topofltempore.HM 
ibi  lofephtis. 


77^  COMMENT.  IN 

Vfr7i  ^&  Vocaiiitlacob  filios  fuosj&ait  eis,Congregamini  vtannun- 
ciemqux  vemurafunt  vobisindiebus  nouiffimis.  Con- 
gregamini  &:  audite  filij  lacobjauditc  Ifrael  patrem  veftru. 

O  s  fuit  prifcis  patribus  veteris  Teftamcnti,cum  fc  pra?-  ^ 
fentirent  vicinos  morti,  conuocatis  filus  &  pofterisfuis 
vcl  amicis,aut  quorum  ipfi  praccipuam  gerebant  curam, 
luprcma  verbaloqui  ,quibus  aut  ventura  ipfis  pra^nun- 
tiarent,aut  falutaria  benc  viucndi  prxcepta  &  documen- 
ta  traderenr.Aclicet  primus  omnium  idfeciffe  legatur  in  facrislittcris 
lacob  patriarcha;  credibile  tamcn  fit  idem  feciffe  AdamumjNoc, 
Abraham  &  Ifaac.SedquianouilTimaillorumoratio  nihilhabuit  ihfi- 
gne&  notabiIe,vclad  prxdicftionem  rerum  futurarum  ,velad  fingu- 
larcm  aliquam  poftcrorum  eruditionem,  ob  cam,opinor ,  caufam non 
cll  illa  literis  &  memoriajprodita.  Licet  autem  valde  infignis  fuerit 
benedidio illa  qua  Ifaac  benedixit  lacob ,  vt  narrat  Mofes  Genef.  27, 
ca  tamcn  no  fuit  nouifiima,&  imminentc  mortccollata,vt  hxc  lacob. 
Exempium  patrisfuilacob  fecuti  funtfilij  cius ,  duodccim  dico  Pa- 
Tefiamtttttim  ^^^^^^^^^  populi  Hebra^i.  Sanc  ferebatur  olim  peruetuftus  liber  hac 
pAtrtanbaru.  i^^f^^ jp^ione ,  7^if4w;^«f«w  duodecim  PatriarcharHW,  In  eo  muliaerant 
prophetica  oracula,  graues itcm  ad  ftudium  virtutis  j  Ddquc  cultu  ex- 
hortationesmonnulla  ex  libroHcnoch  inferta  vaticiniade  iis  qua^  filiis 
&  nepotibus  duodecim  Patriarcharum  euentura  crant,dc  futuris  Hc- 
brxorum  fcelcribus  &  pccnis ,  dc  mundi  Saluatore  ab  Hebra:isocci- 
dendo,&  de  Iuda[:orum  ob  illius  necis  vindidlam  euerfione,  captiuita- 
tc,acper omnesgentes vniuerfumque  orbcm  lerrarum  difTipationc. 
Origenes.      Meminit  huius  Iibri  Origenes  homilia  15. in  lofue ,  &  Procopius  Ga- 
Frocoptfu,     zxus  in  Commentariis  tuis  in  Gencfim. 

Ca^^fptf.  Moy fes  quoq;  fub  finem  vita?  fuae  nouiffima  oratione  qua habuir  ad  j 
filio^  Ifrael,&benedixit  illis,  &  vice  tcftamentimulta  reliquit  futura- 
rum  rerum  oracula  &  perutilia  documenta :  vt  vidcre  licct  in  cxtrcmo 
libro  Deuteronomij.  Idcm  feciffe  lofue,  dcclarat  libereius  cap.  14. 
idcmqiiefecit  Samuel  i.Regum,cap.i 2.Dauid primi  Paralipomcnon 
diiobus  vlcimis  capitibus,Tobias  cap.  5.  &  Mathathiasprimi  Macha- 
bxorum  cap.  1.  Au6tor  porro  &  conditor  noui  Tcftamenti  Chriftus 
Icfus  poft  nouilfimam  ccenam  quam  mortalis  egit  cum  difcipulis  fuis, 
ad  morcem  perges,fcrmonem  habuit  bene  longum  ac  plane  diuinum, 
acccelcftium  oraculorum  atque  prafceptorum  rcfertifiimum.  Cuius 
exemj  lo  mcitatos,  legimus  idem  fccifTc  niagiftros  &  patriarchas  Mo- 
nachorum  ac  ReligioTbrum  hominum ,  Antonium  dicojBcnediftum, 

Anmam  ho-  Francifcum,Domimcum,ali6fque. 

mm^s  jub  tc      Inolcuerat  quidem  olim  apud  multos  fatis  graucs  &  nobiles  philo-  6 
fu^m^rtffdt-  fophos  ca opinio,animum hominis,  appropinquantc  morte,diuiniore 
utnutrice  fjje  euadere,&  vi  quada  afflari  &  affici  diuinadi  futura:  vnde Xenopho  lib. 
multdrumjcd  ^•^7'"  mclucit  viciou morti,amrmante lub  tcpus  mortishominisani- 
f.iij.t.         mam  e(fe  diuinatricc ;  &  Plato  in  Apologia,Socratcm  ha^c  loqui  facit: 


GENESIS  CAP.  XLIX.  777 

In  iltud,inqu[t,tempus  inciJi^quo  homincs  maxime  folent  ventura  prx 
diccre,cum  iam  morituri  runt.Scd  ca  opinio  vana  3c  futilis  cfl ,  quanqua 
cam  apud  Ciccronem  libro  i  .de  Diuinationc ,  Qujntus Ciccro  eius  fra. 
ter  multis  exemplis  probarc  ac  firmarc  conaturivcriim  ea  vcl  fabulofa 
conhc^-i  lunt,vcl  artificio  &  fallacia  dxmonis  compofita.Ncc  vcrum  cft 
animum  hominis  propinquante  mone  diuiniorem  cffici.quin  potius  co- 
ira>quia  tunc  maxime  deficitur  corporis  ac  fenfuum  viribus ,  &  morbo- 


acrius 

contingat ,  id  vcl  ad 
magnam  prudentiamA'  rcrum  ciuilium atque  humanarum  pcritia  lon- 
giflimo  vitx  dccurfu  ab  illis  comparatam,  vel  ad  carleftem  Dei  afflatum 
&inftin(aum  refcrri  conuenit.  Vcrumexpendamusverba  lacob  fupra 
nobis  ad  explanandum  propofita. 
7      InfupradiAisverbisIacobbisponitur  verbum  illud  Congregamlmj 
&  illud  AuditeSciWcQi  ad  maiorem  emphafim&:  vim  orationis,6c  ad  ma- 
iorem  captandam  docilitatem  &  attentionem;fignificat  enim  non  tatum 
congrcgationem  corporum  &  attentioncm  aurium,(cd  intcntione  mcn- 
tis,ic  vt  itadicanijCongregationcm  cogitationum,neali6  diucrtanturat- 
que  diffipentur.Quo  indicauit  Iacob,maximi  momenti  efte ,  atque  eoru 
plurimum  intcrcire,qux  didlurus erat,ea ipfos perccpta  &  cognita  habe- 
re.Rupcrtus  libro  p.Commcntariorum  in  Gencfim,cap.2  5.  aithis  vcr-  -^uptrtits. 
bis  dcnotari  duplicem  congrcgationcm,&  auditioncm,altera  fccundiim 
corpus,alrcramfccundumanimamtEtquiafilij  lacobalij  funtfilrj  fccu- 
dum  carnem.&: ali)  fecundiim  promifiionem ac  fpiritum,vt  diuine Pau- 
rusdifputatadRom.^.&p.&adGalat.^.  idcircoputatipfe  hxc  lacob 
oracula  &  vaticinia,fccundum  hiftoriam  qurdcm  ad  Synagogam ; fccu- 
dum  vcro  allcgoriam  &c  fenfum  a  Spiritu  fandlo  principalicer  inrcntum, 
adChriftiEcclcfiam  pertinere.Proillo:rr^«w/;7//Vw  t^o^y/Hebraicecft, 
Emimiubovohis:v^n\m  fignificantius  eft  vcrbum  Hcbrxum.  Namque 
Va^ath,  fignificatanteconfpe(aum6c  anteoculosponereiindeenimeft 
prxpofi^tio^W^r/^^fignificans  coram,&  e  regione, 
8     Sequirur- ventHY^  fmt  in  nom{fmis  diebus:  Fuit  igitur  hxc  denun- 
tiatio  Iacob,prophctia  diuinitus  ei  data  :  nam  futura  contingcnria  nofle, 
folius  Dei  cft.Habuit  autcm  hanc  Iacob,vt  licct  conijccrc,non  modo  cn 
fibili  nccpcrvifionesimaginarias,fcd  pcr lupcrnaturalcm  mentis  lUu- 
ftrationem,qaodeftcxcellcntifiImum  propheti:.genus.Ha.c  a^^^^^ 

non  caS  nequenatur..  ncccfluatc,fcd  Oci voluntate^c  ordinanone  co- 
r.^r  DrSimautemvthabcrem  Hebr^i  certifllmum&  mamfcftif^ 

5  cerncrcnc  fceptrum de  Iuda,&  Duccm  dc  fcrmore  cius. 

^""^^l^^:^^  aut?mdics  intelligcre  oportcr  poftcciora  tcmpora 

C  r ronfccuti  funt  id rcmporis.  qu.,  lacob  hoc  vaticiniu  cdidit.  ,a/,^.,. . 

^    comm.inGcn.Tom.4.  ""^ 


er 


77^  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

foribHs  &fia4lis.Cmc  qua?  lacob  deniinciauit  filijs  fuis,  eorum  quxdam 
exituinhabueriinceo  tcmpore  quo  duodccim  tribus  tcrram  Chanaam 
forcitione  diuifam  poflTedcruntrad  hoc  enim  tcmpus  fpcdlac  quod  lacob 
la  tc  li  jj^i^  j^.  Simcone  6c  LcuiiDimdam  vos  in  /acohjdc^dijpergameosin  Ifiacl: 
Et  illud  de  Zabulon;/^?  linore  maris  kibitabit  Zabulon ,  er  in  fiatione  na- 
uiHm pertingens  vpjue  ad  Sidonern.  Aha  vcro  contigcrunc tcmpore  ludi- 
cum,vc  illud  detribu  D^infDaniudicabit popuUirnfuhm  .ficut  aliatri- 
bus  in  ffruelyFiat  Dan  coluberin  via,<:frc.(\u\s  non  videt  pcrtinere  ad  Sam- 
fonem^quiortuseftcxtribuDan  &  ludcxfuit  populi  Hcbr^i ,  quique 
frcqucntcr  acvarie  occurfans  Phihftaris  vehcmenter  eos  afflixit  atque 
contriuit.^quanquam  hoc  vaticinium  multi,&  in  primis  clari  Pacres  incer 
prccaci  func  dc  Ancichrifl:o,vci  diccmus  cum  vcntum  cric  ad  eius  loci  ex- 
poficionem.lHud quoque  quod  de  luda  dixic  UcohiluJa  te  laudabunt fra 
tres  tur.rnams  tua  in  cernicibus  inimicorum  tuorum  ,  adorabunt  te  filij patris 
tHi.Catubis  leonis  l/tda:adprxdamfilimiafcendi/H:  ncmo  cft  cam  imperi- 
cusiacrarhiftoria:,  vcnonanimaducrcac  cfTc  id  complccum  in  rccribus 
Iuda,pr;Efcrcimaucemin  Dauidc.Deniquciillud,  2V(?;;^///frm/ry?<?r^^^^ 
de  I udaydr  dux  defemorc  cius.donec  veniat,cjui  mittendus  ^/?,er  ipfe  erit  expe 
^./r<o^f??ri;/w;prxmonrtraccxprcfseccmpus  Mcftiie.Exitus  igitur  &  c5. 
plemencum  huius  propheci?  lacob  diucrds  admodum  ceporibus  accidic. 

Nec  (olum  hoc  loco  nouiilimi  dics  fignificanc  quod  diximus,  fcd  alijs  9 
quoque  mulcis  locismobis  vnum  &  alccrum  indicaflb  facis  fueric.  Apud 
Daniclemcap.fccundoinccrprccacurus  Daniei  vifionem  ftacu^,  quam 
rex  m  quicce  vidcrac,pr^facuscft  iilud:/A7^/r^f//>r/^/  Df«j,^^^x-,^^^^^^^^ 
turafuntin  nomjfmistemporibus.  vbi  ill  ud  nouifimis  temporibus  fignificat 
idcm  acque  [poftcrioribus  ccmporibus  qux  cuam  .Tcaccm  cuiimquc  im- 
perium  confecucura  func.]  Vnde  quod  hic  Daniei  dixit:/>;  noutfimis  tem^ 
;'m^;//,paul6mfraquafiexponcnsdixit:  Dcusofiendtt  regi  cju^ventura 
funt pofiea.QioQ  idcm  eft,^/^^  ventura funt  in  noutffimis  diebus.siCy  au£  ven^ 
/«My^;;/;;^7?f4idcft,pofttuumimpcrium.  Ccrte  monarchia  Porfarum 
qux  proxHTicfubfccuta  eft  Imperium  Chald.rorum ,  exorta  cft  tribus 
tantum  ^  fcxagintaannis  poft  vifioncm  illius  ftatU5c,cuiuspedlus  &  bra 
cliia  argcntea,monarchiam  illam  Pcrficam  figurabant :  at  verc>  monar- 
chia  Gr^corumfignificatapcr  vcntrcm&  fotmora  xrea  illius  ftatu^ 
mcnus  trecentis  annis  exftitic  poft  vifionem  iliius  ftacux.   Alcer  lo* 
cus  eft  in  Nouo  Tcftamcncoapud  B.  Paulum  prioris  Epiftolar  ad  Ti- 
mocheum ,  capitc  quarco ,  &  poftcrioris  capice  cercio;  quibus  locis  pi^. 
dicii  fore  vc  m  nouilTimis  dicbus  cxurganc  homincs  fe  ipfos  amances  dc^ 
hcicnccs  a  fidc,actcndentcsfpiricibuscrroris,&  docflrinis  d;i^moniorum 
&cnouifiimiaucemdies  fignificacii  Paulo,  fuerum  cempora  oroxim^ 
fubfccucaxtatcm  ApoftoIorum:namque  homincs  illi  i  Paulo pra^fcnpti 
&  pra:fignati,fucre  (ccaatorcs  Simonis,oV  itcm  Gnoftici ,  aluquc  fimiies 
ha:retia.Qiiocirca  B  Judas  in  fua  Epiftolaquam  fcripfic  poft  exccffum 
Apoftolorum,fignificac,nouiffimos  illos  dics  pr^cdidosab  Apoftol,s  fua 
«cacc  iara  vciiiilc.  ^ 

Non 


Si 


ci 

l 
i 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL.  2.3  308 


I 


G  E  N  E  S  I  S      C  A  P.   X  L  I  X.  779 

N- on  me  fngit,Rabbi  Dauid  Kimhi  fupcr  recundiim  capur  iQiix  af-  »ouiffirm 
fumarc,quoDcs  in  Scriprura  nominantur  nouidimi  dies ,  vcldicitur  ,in  '^''Ja''"  f 
hne  aut  in  termino  dierum/ignificari  rempus  Mefllx;idemquc  docuifle  c.T'ir/j. 
eo  loco,&:  Michxj:  ^.B.Hicronymum  ,  Lyranum  aliolcjue  nec  paucos,  tempui  Mtf^ 
nec  minutos  auftores  :  tempus  aurem  Mcflix  ac  legis  Euangclica:  pro-  f'^- 
ptcreanouiflrimum  appellari,qu6dfucrirfinis&  terminus  fl:atus  ludai-  ^^.tti^'*""^ 
ci,quantum  ad  legem,Saccrdorium,&:Regnum  ,  &  finis  prophcriarum  Hteron. 
ac  figurarum  vereris  Tcftamenri;  &  quia  poft  legcm  Euangclicam  non  Lyrunus. 
erar  cxpedlanda  alia  Lex,ncc  aliud  facerdorium,nec  alia  Sacramcnra.No  '^^^^rgumHtej 
cft  omirtenda  interpretatio  huius  loci,quam  habcr  Thargum  Hicrofoly- 
miranum,qu.T  Larine  conucrfa  hanc  reddir  fcnrcnriam  iCongregamini 
doceho  ves  fincm  reconditHmyarcana  dr  ahfcondtra;^ pramiHrn  qnod  manet 
iuflosypctnam  item  rmpiorum ,  atijHe  felicttatem  horti  Eden  (jttmaTn  tlla fit, 
Sic  cft  ibT.Sccandum  quam  inrcrprerarioncm  liqucr  ,  hanc  Prophcriam 
lacob  non  ranriim  ad  bona  remporalia  ^  rerrcna ,  verum  ctiam  ad  fpiri- 
ruilia  &  fempirerna  pcrrinere. 
9       Ifidorus  Pelufiora,difcipulus  B.Chryfoftomi,vir,in  fuaa!rate,celcber-  ^^.^^^ 
riminominis,fcripfir,au<aoreSuida,  triamillia  Epiftolarum  ad  diuinx 
Scriprurx  inrerprcratione  pertincntiu.  Mihitresduntaxar  vidcre*adhuc 
concTtt  Epiftolard  cius  libros,induftria  <5cdiligetia  erudicifljmi  Billij  collc 
ftos  (S:  Latinereddiros.Inhorum  primo  libro,&  in  Epiftola  rrecenrefi-  p.-miM-^»-*. 
mafcxa-efimaquinta,&trecenrefimafexagefimafcxra,permirum  quid,  damop.mo  ifi 
phivzGiic  paradoxum  fcnbir.Aircnmi,fancftum  Iacob,eoconfilio,arque 
animo  ciim  Mm  proximus  eirer  morti,couocafre  omnes filios  fuos,  vr  eis 
futurum  mvftcrium  incarnarionis  Filij  Dei,&  defcenfus  cius  1  n  rerns  ad 
rcdimcndum  qenus  humanum  exponcrer.Scd  quia  ranrum  ilh  myftcnu 
audircnoncranr  digni,  repcnte  Dcus  menrem  eius  murauit  :  fecitque 
vr  prorfuseorumqu^diccrcparauerar,oblirus,non  pramiinriarcr  ilhs 
furura,fcd  prTrcrira,&  iampridemgcftacommcmorarer.  Hanc  porro^;^. 
(uam  V:nioncmfirmat  auclorirare  tcft.mon,6que  ifaux  prop^^^^^^^^^^^ 
rum  prl'ftat  Ifidori  vcrbahic  apponere,Lcdoriarrenre  conhdcranda, 
r  Xndaq        vero  funr  huiufmod. :  Cum  lacob,  qui  futura  didu- 
pcnliranciaquc  w  ^-^-^  ^^^^^,,, .  ^ontra  ea  qux 

:Z.ZZ^^  Dcid,g.to(cnfus.p-  ^ 

fuop.ctatcmhAb.tun  lunc  ;  ^i^^.r.tinllituti  (crmon.s  mtcr- 

ruptioncm  dum  aha  quim  '  4  ^^^^ 

fffff 


\oru4Vclik'' 


'MitiHMcmm,  &abfce(f,tame. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


780  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

chariflimum  habebat ,  eripuit,  praeter  eam ,  cle  qua  dixi ,  ipdus  ad  filios 
poUicitationemjobpietatis  rcicaionem  quamin  ipfis  fore  profpiciebar. 
Ha:c  Ifidorus. 

Sed  ego  iftam  opinionem  poflum  ahquot  argumentis  oftendere  nc- 
quaquamcongrucreacconfentirecumijSjquaedc  nouifljmoillo  lacob 
ad  filios  fuos  fcrmone  Sc  vaticinio  fcripfit  in  hoc  capite  Mofes.Principio 
vndecompertumfuitlfidorojacobvoluifle  tantiim  exponere  filijsfuis 
myflieriaventuri  Mefliae?nifi  forteex  illisverbis  qua?  dixit  eis  Iacob:C?- 
gregamint.vtamHntiem  vobis  cjha  ventura  fmtin  nowjfimis  diel?Hj.Pmauit 
forcafle  lfidorus,per  nouiflimos  dies  non  aliud  intelligi  debere,nifi  rem- 
pusMeflix,qu6ditafxpe.appclleturinScriptura.  Atenimpaulo  antco- 
ftenfum  eli,<5<:  in  hoc  loco,&  alibi  frequenrcr  in  Scriptura  , pcr  nouifli- 
mos  dies  fignificari  non  tempus  Meflia^,fed  in  vniuerlum  tempora  futu- 
ra poft  id temporis,quo illud  dicirurifiue tcmpora illa fint  priora  reinpo- 
re  MeflTLejfiuc  pofteriora.Deinde  ait  cum  lacob  vellet  futura  prxdicere 
filijsfuis,rcpcnte  mutata  diuinitusmente,commemoraflc  tantum  prxtc- 
rita.Sed  hoc  cflc  falfum  narratio  ipfa  Mofis  qux  in  hoc  capitc  tradirur,a- 
pertc  dcmonftrat.Nam  cx  vndecim  prophetijs  lacob  hic  cxpofitis ,  o£to 
iol  as  conrincnt  prafdidiones  futurorum  ;  in  tribus  porro  ,  quarum  vna 
pcrtinet  ad  Rubcn,altera  ad  Simcon  &  Lcui,tcrtia  ad  Iofeph,licet  qux- 
dammemorenTur  pra:terita,adijciuntur  tamen  etiam  quxdam  aliafutu- 
ra,nec  ilia  pr:etericadicuntur,nifi  inordine  adfutura.&  hoc  liquido  ccr- 
netLedorattenteprophetias  ilIascGnfideransJ\dhcTc  dicit  Ifidorus,vo- 
luifle  labob  exponcre  filijs  fuis  myfteria vemuri Mefli^ejfed  id  faccrc pro 
hibitum  eiTe  a  Dco,qu6d  ilh  tantorum  m\  fteriorum.cognitione  prorfus 
cflcntindigni.Atin  ipfis  his  prophctijs,  quas  hoc  capite  fcripfit  Mofcs, 
multa  extancprxdiaa  lacobdcMcflia.  Tcmpus  quippc  aduentus  eius' 
apcrtc  [nxmonih;imz,d'}Ccns:Nonatiferetm'fceptrum4e  Inda  ,  donec  -z/r- 
viat  cjui mittendusejl-Mcffiam  porr6,non  ludreorum  modo,fed  Gentiura 
ctiam  Saluatorem  forc,pcr(picueindicauit  lacob  iWisvcthisJpfeeritex^ 
pedlatto  Gentiu7?:.Uin  vero  fecundum  cxpofitionem  omnium  fcrme  Pa- 
trum,vcrbis  iUis  lacoh, Lauabttin  vino Jiola?n  fnam,  c^-  in fanguine  vuapal 
linm ftium.fuiutAMdTix  fanguinolenta  paflio  6c  morsprxfigurataeft.Si 
cut  etiam  verba  \\\x,Adpr<idam  afcendijh:recjuiefcensaccuhutJHvt  Leo , 
&(jHaftLe£na:^utsfitfcifal;iteum?wid:ovumMc(iixvcfurg^  adiibrat, 

iuxtailludrriarLfo^iirm^^/wi/^.Tcftimoniumdcnique^illud  iGix,quo 
fuam  Ifidorusfirmarcopimoncm.voluit;nonpcrtinctad  pcrfonam  ip- 
fius  Iacob,fcd  ad  poftcritatem  eius,  &  populum  HcbrcTorum  ,  qui  firpe- 
numero  in  Scriptura,nomincIacob  &  Ifraclappcllatur.  Valcntautcm 
illa  verbaadconfolationcm  populi  Hcbrsetmc  propter  ingentes  calami- 
tates,malaqucgrauiflima,quibiis  erat  aftcdus  &  afflidus,  putarct  om- 
*efcrtum a  Dco^&proicdrum  cflc. Vcrum  qux  fuperifta  opinio- 
i  hadlenus  difputata  funt,fatis  Lc(fbori cflc  dcbcnr. 

PR  IMA 


nino  fe  c 
nc  Ifidori 


GENESIS    CAP.  XLIX. 


PKIMA  PROPHETIA 
De7{uhen. 

Rubcnprimogcnitusmeiis,tuforticudomea,&principium  Vers  ? 
doloris  mei,prior  in  donis,  maior  in  imperio.  tfFufus  cs  fi-  &  4, 
cut  aqua,non  crefcas :  quia  afcendifti  cubile  patris  tui ,  &: 
maculall:i  ftratum  eius. 

AcoB  in alloquendo filios  feruat  ordinem  generarionis 
&  ortus  eorum  quantum  ad  primos  quatuor  &  duos  vlti- 
mos,quantum  vero  ad  ceteros^inime.  Et  ordo  quidcm 
gencrationis  eorum,vt  patetcxcap.  29.  &  ^o.Gcnefcos, 
hic  fuit:Ruben,Simeon,  Leui,Iuda,Dan,Ncphthali,Gad, 
Afer,Illachar,Zabulon,Iofeph,  Beniamin.  Miratur  Ruffinus  inhbr.  de 
Bcnedidionibus  Patriarcharum,cur  fcriptura,quoties  mcmorat  duode-  ^^^"'^' 
cim  fihos  lacobjfere  diuerfo  eos  ordine  recenfeat,  vt  vidcrc  hcet  Gcnef. 
30. 46.49. Numeror.  1.2.7. lo.i  2.1 3 .26.^4.  t)cui^^rono. 27.55.  lofue 
I  5.  Orfus  cft  igitur  lacobprophctiam  a  Ruben ,  quod  is  prunus  cfTct 
fiUorum,FomWo  wi-^.Diciturqui  crat  primogenitus,fortitudoipfius  la  ^^^^^- 
cob,qu6d  eumgenuiiret  Ucob  cum  erat  vahdo£orpore  6c  florentixta-  „  tus  dtcAtur 
re, agcns  annum  circitcr  odogefimum  quartum ,  qux  actas  florcns  jrfti-  fortitudo  yel 
mari  debet  comparatione  totius  vita:  Tacob,  quac  fuit  centuquadraginta  ^olorpAtm. 
feptem  annorum.Vel  dicitur  fortitudo  patris,  quia  in  ipfo  apparuit  virile 
robur  &  perfe(flio  patris.  Namrunc  demum  vnumquodquepcrtcdum 
cft,cum  gencrarc  poteft  fibi  fimile,vt  docet  Ariftot.  hb.^.Meteororum. 
Vel  nominatur  fortitudo  ,  quia  ipfum  maxime  decebat  elTe  robur  ac  fir- 
niamentum  patris  fui,  &c  quafi  baculum  feneclutis  eius. 

nnciptum  dolorts  meiy  ita  dicitur ,  quia  Rubcn  ob  inceftum  cum  no-  ^ 
ucrca  fua  commiflum ,  dolorcm  patri  grauiflimum  inuflit :  vel  quia  ipfc    '"^J  ^^' 
primum  attulit  laborcm  cSc  folicitudincm  patri  vt  rebus  eius  profpiccrcr. 
Sic  cnim  natura  comparatum  cft,vt  parentes,  ftatim  vt  genueruntfihos, 
curainccflitcS:foIhcitudoconfulendiipfis,corumquerebusprouidendi. 

Vc!,vt  intcrprctaturThoftatus,primogenitu$  fihus  dicitur  dolor  patns,  ^^^^^^^ 
quod  in  virginibus  primus  congreflus  no  hnc  dolore  ac  pcenitentia pera-  ^^^^^  gc»./. 
Citur-id  quod ctiam dixit  Plin. lib. i o.ca.^j.Homini tantum,inqui^pri.  rUn.s^. 
mi  coitus  poenitentia,augurium  fciHcet  vitar  a  poDnitcnda  orig:ne.  Hanc 
interpretauonem  fi  admittimus,ctiam  illud  inte!!:gere  !icet,quanta  hic- 
rit  IacobGiilitas,quiantcprimumvxoriscongrciTum,iamgrandisnatu  ^ 
nullam  muhcrem  Ligerat.Pro  his  autcm  verbis,Pagninus  &  ah,  exHc  F.,n.^. 
brxo ad  vcrbum flc  vcrtunt :  PrirjapsNm rohom veiUbom yneuVo^ cnim 
Hebr^a  on  fi.nificatrobur.&  laborcmropus  cnim  roborc  cft  ad  fcrendu 
labo"mChfldaicccft/^.>.>^^^^^ 

Vcruntamcn  in  hac  Icaionum  vanetatc  cadcm  cft  lcntcntia. 


11  ^ 


7^2  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Triorin  donif.maior  in  tmperio.  Snpplcndum  cft  illud  ^f/tf  deheh^,  &  I  ? 
his  quidcm  verbis  duplcx  tangitur  pracrogatiua  prirbogenitirquarum  al- 
cera  pcrtincbatad  vtilitatcm,ngnificata  illisvcrbis^Pr/orm  donis  '^Qienm 
in  diuifione  ha:reditatis  patcrnar,  primogcnitus  pra:poncbatur  cctcris  fi- 
liis.accipicndo  duas  partes  ho^rcditatis  ,  &  dc  bonis  patcrnis  dabantur  ci 
cundta  dupliciaihoc  cnim  prxccpcrat  Deus  Deuter.  2 1  .Dahit,mc\\ik,pa' 
ter primogenito  fuo  de  tjs  <jUA  hahuerit,  cun^ta  dnj>licia,iHe  eft  enim  principiS 
liherorum  eim ,  (fr  huic  dehentur prtmogenita  ,  atque  hoc  quidcm  feruauit 
lacob  erga  filium  fuum  lofcph  ,  ad  quem  tranftulit  ius  primogeniturx 
Ruben  quantum ad  hoc :  vide  c.48.1ib.Gcn.&  cap.  ^.lib.  i .  Paralipom. 

Altera  prn^rogatiua  primogcniti  pertincbat  ad  honorcm  &  dignitate, 

qunc  fignificatur  illis  \Qxh\s,Mawrin  imperio,  Habebat  enim  primogeni- 

tusquafi  regalem  quendam  principatum  atque  dominatum  in  omncs 

fratres:  id  quod  licetperrpicere  cxjijs  verbis  quasdixit  Ifaac  Genef.  27. 

bencdicens  filio  fijo  lacob ,  ciimque  conftitucns  primoeenitum. 
Ofto  pnmoit       r\jn.  ^  c   rr      ■  ■      ^         ^  .. 

mtoTum  antt'      ^^^^  P^^*^^  mcmorantut  tuiflc  primogcnitorum  prxrogatiux  m  po-  14 
qmtus.pr^ro-  P^^^  Dei,etiam  antc  legem  Mofis.   Prima,  Erant  Saccrdotcs,6v:  idcirco 
gattH^,        Leuita?  aflfumpti  fiint  vt  eflcnt  Saccrdotcs  in  cultu  Dei  loco  omnium  pri- 
mogcnitorum  Iftael,vt  2.c.Numcr.traditur.  SecundaiPrimogenitus  fe- 
dcbat  primus  in  menfii,mai6rqi  portio  ci dabatur:vide  42.c.Gcn.Tcrti.i: 
Benediccbat  illc  alios  fratres,&  ipfi  fubmittcbant  fe  illi,  &c  adorabant  eu. 
Quarta:Habebatimperium  &  dominatil  infratres,vt  Gen.  ^y.indicant 
vcrba  Ifaac.  Quintaaccipicbat  duplices  partcs  patcrnorum  bonorum,vt 
traditur  Dcut.  2 1  .Sexta  :  Primogeniti  redimebantur  quinque  ficlis ,  ali j 
vero  filij  mmime,  tanquam  illi  fpccialitcr  efTcnt  Dco  confccrati  dc  addi- 
ai.ScprimaiVtcbaturfinguIari  quodam  vcftitusgencrc,id  cft,prx  cetc- 
ris  fratribus  delicato  &  pretiofo :  quamobrem  lacob  induit  veftcs  Efau. 
Odtaua  &  vltima  pr:erogatiua:Primogenitus  fingularitcr  bcncdicebatur 
a  patre  ia  moribundo:atquc  has  fcr^  omnes  prxrogatiuas  perdidit  R  ube. 
Faraphrafts  vndc  paraphrafis  Chaldaica  fichabcthocIoco:Tuiicrat  vraccipcrcstres 
ChMalca.  partes  potiorcs  pr^  fratribus  tuis,faccrdotiu,primogenitura,&  regnu:fcd 
quia  pcccafti,data  eft  primogenitura  Iofcph,rcgnu  Iuda,facerdotiu  Leui. 
Pro  fupradidis  wcrhis^Priorin  donis.maiorirj  imperio,  Pagninus  vcrtit,  j  ^ 
^hlntZ     ^^^^^^^^^^^^'^g^'^^^^i^>^^ceUentiafr^^  Montanus  fic  rcddit :  Excel- 

HitlZjm(*9.  '^^^'^ extollendi,excellentia  forti^.  B.tamcn  Hieronymus  in  Traditionibus 
Hebraicis  in  Gcnefim  ita  tranftulit  cx  Hcbra^o  :  Maior  adportandum,0' 
mainr  rohore ,  Verum  multo  diflimillima  cft  leftio  Grxca,quac,vt  hic  re- 
fcrt  Hicronymus,fic  habct:  DurHsad fercndnm.c^r  durus procacitate  in- 
Ruffinas.  ^'«^'i^.Ruffinus  'm\cgiv. Durns  tn  conuerfatione,  dr  dut^  temerarins contn- 
meliam  irr<7^^i?/.Romana  editio  Grarca  qux  ad  fidcm  &  vcritatcm  vetu- 
ftorum  cxemplarium  ccnfctur  cmendatifllma,ita  expreflTit :  Durus adfe- 
rendum ,  dvirus peruicax  fecifli  contumcliam :  qua?  vcrba  nihil  fane  fa- 
ciuntaddcclarandamdignitatcm  futuram  Ruben,fi  is  non  pcccaflet; 
fedvalcnt  potius  ad  cxaggcrandum  pcccatum  cius:quafi  dicat,ipfius 
fcelus  fuilk  valdcdurum  dc  intoIcrandum,ex  maxima  temeritate  Sc 

contu 


GENESIS    CAP.  XLIX. 
contumacia  natum ,  &:  cum  liimma  patris  iniuria  atque  contumelia  con- 
mndum. 

^       Sequitur :  Ejpiffi^  esficnt  acfua.non  crefcas.  Hierony.ex  Hebrxo  habet. 

Eptfii^  es  ficnt  a^HU.ne  adijciM.P^ipVmus  vertit ,  Leuis ficut  acjua.  Monta-  ^*'»'*-  ^»"^- 

nus yFesTinatio  ficnt  acjna.  Verum  ha:c  omnia  eodem  recidunt ;  ienfus  e-  f^'""'^'^ 

nim  eft ,  Non  potuilli  cohibere  tam  ncfariam  libidincm ;  fed  pr^ccps 

ruens  ad  lcelus,cftudilli  ea,&  vt  ait  Hierony mus,  quafi  aqiia  qua:  vafcu- 

lo  non  tcnetur,voluptatis  eftufus  es  impetu.  Ergo  his  vcrbis  dcnocatur 

intemperancia  libiduiis  Ruben  ,•  qui  ne  a  nouerca  quidcm  fua ,  patre  ad- 

huc yiucntctemperaie  ubi^&libidinem  coercerc  pocucrit.Ceterum  di-  LyrliM 

ucrfa  cft  apud  Lyranum  interprccatio  horum  verborum.Hoc  intcreft,ait 

Lyranus ,  mter  aquam  6c  alios  liquores ,  vtvinum,olcum  ,atramcntum,  Difremia  li 

quod  hi  dum  ex  vafe  quo  continentur ,  cftunduntur  ,fcmpcr  aliquid  fui 

relinquuntinhaercns  vafi  i  velfubftancix,  vtmcl;  vclfaporis,vt  vinum; 

vel  colorisjvratramentumivel  odoris  (?cpinguedinis,vcolcumi  acjua  vc- 

ro  cffufa  nihil  horum  rclinquit,non  faporcm,non  colorcm,non  odorcm, 

fcdomnino  vacuum  rclmquitur  vas.Putat  igitur  Lyranus  eo  fignifican, 

Ruben  fuo  fcelere  pcrdidiftc  omnes  prxrogatiuas  primogcnicorum.At- 

enim  Thoftatus  (ic  exponit :  aqua  erfufa  noii  attollit  fe  fuper  ccrram,  fcd 

ad  dccliuiora  dc  humiliora  loca  tcrrae  dcfluit :  Sic  Rubcn  ,  cum*  proptcr 

ius  primogcniturx  extolli  debuiftct  fupcr  ceteros  fracrcs ,  propter  fcclus 

ab  ipfo  admiifam  dcprefl^us  &c  deiecTius  cft. 

17  lUudporroquodfubditur  ,  A^(?« cr^/r^  ,  prophetia  eft  eiusquod  fu- 
rurum  erat,dic3:um enim  eft  xV(?«  crefca^^pvo  Non  crefccs.  Qjjid  eft  aucc 
A^on  crefcasj  Non  crcfcas  dignitatc,fupcremincndo  aliis,vel  noncrcfcas 
propagationc  familiaf ,  videlicet  numcrosc  multiplicata  poftcritate.  Atq; 
hic  poftcrior  fenfus  videtur  conuenicntior:namq-,  vt  ex  lib.Numer.liccc 
animaduertcre,tribus  Ruben  non  ^quc  ampla  &:  numerofa  fuit  ficut  cc- 
terx  tribus,pr^fercim  autcm tribus  luda.  Quaproptcr ctiam  Moyfcs  fpi- 
ritu  prophetico,vt  cft  in  Deuteronom.cap.55.  de  tribu  Rubcn  loquens: 
ViJat^mcimiM^rt.&^''''^'''^^^^^^ 

fic  habet :  Sicut aqua non  cff*eruefcas,vel  vt ali)  legunt ,  non  cbullias ,  id 
cft  non  extoIlari5,nequc  crcfcas,vt  foletaquabullicns,&  effcruefccsivcl 
non  calefcas  ad  multipIicandamproIem.Sic  cnimexponitTlicodorctus. 

Vcrumqu?rataliquis,QupmodoIacob  virnempcfancftiffmiu^^  ^   

lcdicat&imprecctur malafiliofuo,  cum id nem iplos quidcm mimicos  l^^^^ 
fiVridcceat?  Scdfaciliscftrcfponfio:S?penumcroquidcm  mfacrishtc.  ,,,, 


^nod  inGen. 
09  C  ^lt. 


,  ^lmn  failfc  ftnaorun-.  hominuin  ,mprcca„oncs  autvoia,  fcd  pr«. 

l„,,„,,„„ocircsvcrbaoptaliaiinodidcchtinaafuntpcr 


784  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

illa  mala  cflc  irripi)s  xrcrno  Dei  decrero  parara  &  confl:icura ,  conforma- 
teslcadeius  voluntatatcmjVoliincidquod  vclle  Deum  norunt:quinetia 
fe  ipfi  offcrunt  &  cxhibent  diuin^  iufi:itix  ac  vmdiftx  miniftros:ficut  fc- 
cit  Elilxus  4.  Rcg.  c.  2. aducrfus  eos pueros  qui  ei illudebant  ck:  infulta- 
AcPs.  '^''^"^•^^S^^-^"gufl:.lib.i  z.contraFauftumjCa.^j.Similitcr  beatus  Pe- 
trus  fraudcm  &perfidiam  Ananix(^  Saphira:  repcntinamorte  puniuit: 
dc  Paulus  contumacia  Magi  Elymx  pra^dicationi  cuangelicar  rcpugnan- 
tis  fubita  c.Tcirate  percufljt.  Adijcc  quod  non  fere  folcnt  fandti  imprecari 
mala  fpiricualia,fcd  tantum  corporalia,qux  fcilicet  futura  fperant  impro» 
bisjtanquam  medicinam  fanandis  morbis  animi,  ac  vclut  frarnum  coer- 
cendis  ac  rcprimendis  eorum  cupidiratibus ,  dc  quafi  acres  quofdam  fti- 
mulosincitandis  eorum  animisad  ftudium  virtutis,  Deique  cultum  & 
pfal.Bi.  l^g'S  ^^^^  obfequium.  Vnde  Dauid :  Imple fitcies  emim  ia^cmi?7ia,c^  quA' 
P/4/.77.  rent  nomen  mtm.Domine.Et  vmCusiCfim  occideret  eosy  qmrchant  eumyQ^  re- 
pftUi.  uertekintur :  &C  alio  loco  loqucns  de  ipfo :  BonHmAn<iuiiymihi,quia  hpimi- 
liasii  meyVtdifcam  itijHficationcs  tuas. 

Reftant  cxtrema  illa  verba  huius  vaticinij  de  Rubcn  explicanda:.g«/^ 
afcendifti cubilevatris  tuiycir  maculasti ftratum  eim.  Quibus  verbis  indicat 
lacob  iuftam  fibi  fuifle  caufam  maledicendi  filio  fuo  Rubcn:Hiftoria  rei 
huius  nota  eft  ex  cap. 5  5 .lib.Gcnef.  vbi  traditur,Ruben  dormiuiflc  cum 
Bala  vxore  patris  fui,nec  id  latuifle  patre.In  quo  fcclcre  multa  erant  im- 
plicata  crimina , primum  aduIterij,violando  alicnam  vxorem,  tum  ince- 
ftus,conftuprando  nouercam  fuamj  ad  ha:c  fummar  ingratitudmis  atqac 
irreucrenti.c  ^  infigniscontumelia^aduerfus  patrcm  fuum.Quocirca  B. 
Paulus  I .  ad  Corinth.  5 .  cxaggerans  huiufmodi  peccatum,  vchcmenter 
obiurgat  Corinthios ,  quod  tale  peccatum  non  feueriflime  caftigaflcnr: 
Auditurt  inquit ,  inter  vos  talisfornicatio  ,^ualis  nec  inter gentes,vt  httibcat 
tjuis  vxorem patris  fui.  Et  vos  tnflati  eififyCr  non  magis  lunrurn  habuiftis ,  vt 
toUathrde  mcdio  vcfirum  qui  id operatm  efi.Ei  fubd?t,fe  decreuifTc  eum  ho 
minem  tradcre  Sathanae  in  intcritum  carnis.Pagninus  fic  vcrtit  hunc  lo- 
cum  :  ^fcendifh  cuhile patris  tui.tuncpolluiFhifiratHs  mem  cxcifn<fiut :  Et 
(ic  vidctur  legendum  fecundum  punduationem  Hcbra^orum;  id  eft,in- 
quit  Kimhi,&  Ab€nEfra,./^^/>  qtiotupolluiflifiratum  meum,firatpu  mcm 
fuit  cxcifm  veldcfecit :  quo  fignificatur,poft  id  temporis  lacob  Runquam 
rem  habuiflTe  cum  Bala,  fed  eam  a  fuo  thoro  fcparafle.Simile  fccit  Dauid 
dcccmfuis  concubiniSjCongreflTu  Abfalonis  forde  violatis  ,vteft  in  2. 
Regcap.i^. 

inioB.Am  VerumAmbrofiushb.de  Bcnedidronibus  Patriarcharumca.i.hanc  i 
roji]  expert'  noftram  intcrpretationem,qux  vcrehiftoricacft,vtfalfam  &:  abHcbr^is 
confidam  improbat.  ludxi ,  inquit,  putant  lacob  dixiflTe  hoc  ad  Ruben, 
quia  cum  concubina  fua  Balaconcubuerat,  6c  patrium  thorum  pollue- 
rat.  Scd facilc refclluntur :  hoc  cnim  erat  antc  gcftum.  lacob  autc,no  ca 
quxecfta crant,fcd  qu? ventura crant  in nouiflimis diebus,profcflus cft 
fe  efle  didurum.Ergo  lacob  videns,perfcquentibus  Iuda?is,futuram  Do 
inini  paflGionem,  execratur  immancm  primogcnitx  plebis  audaciam, 

c[ux  iii 


GENE  SIS    CAP.   X  L  I  X.  7^5 

qux  incrcdula,nec  legi  Dci  fubdita,iugum  Chrifti  dura  nefcicns  portarc 
ccrmccauaorem  vitx  non  folum  fcclcrcnecisjcd  criam  f.cnlcga:  inful- 
cationis  affccit  iniuria.   Sic  Ambrof  us.Scd  profcdlo  Ambroli^j^cxpofi^ 
tio  m  y  ftica  potius  eft  quam  lueralis,vt  manifcftum  cft  cuiuis  cam  pcrpe- 
denti.  Nec  cius  refutatio  noftrac  interprctationis  firmacft ;  Scclus  cnim 
Rubcn  iampridimadmiftLniiiiic  memoratur  ilacob,  vt  iuftam  efle  o- 
ftcn dat  caufam  eius  pcena:  fcu  vindidla:  ,  qua  eum  punitum  iri  prxdicit. 
Pco  pheria  igitur  lacob,pcenam  &  vindiiflam  Rubcn  refpicit  vt  futur.r, 
vt  cius  autem  caufam  &:mcritum,narrat  flagitiumRubcn  iam  patratum. 
Non  igitur  fecundum  hanc  expofitioncmcontra  propofitum  &fcnicn- 
tiam  fuamfecit  lacob.Concludam  hunc  locum,  fubijciens  quafi  para- 
phrafticam  eius  cxplanationcm  aHieronymotraditam  inQuceftionibus 
Hcbraicis  in  Gencfim.Senfus,inquit  Hieronymus,  loci  huius  eft  hic  i  Tu  ^'''^''J""^*' 
Rubencs  primogenitus  meus  maior  in  hberis-.&fedebas  iuxta  ordincm 
natiuitatis  tuae,&  hxreditatem  qu^  primogcnitis  iuredebebatur ,  fncer- 
dotium  fcihcet  &:  rcgnumaccipere  debcbas :  hocquippcin  portandoo- 
ncrc  &:prxuahdo  roborc  demonihatur.Verum  quia  pcccafti,&  quafi  a- 
qua  qaa:  vafculo  non  tcnetur,voluptatis  effufus  cs  irnpetu,idcircoprctci- 
pio  tibi  vt  vltra  non  pecccs,fifque  in  fratrum  numero  poenam  ex  pecca- 
to  lucns,qu6dprimogenitiordincmperdidifti.SicHicronymus.  AllegmcAin^ 
1 8     Atque  hiftorica  quidem  huius  vaticinij  cnarratio  itafe  habct.  Myfti-  ttrprctatio  tri 
caporr6,id  cft,allegorica&:  iropologicaquoqueattingcndacft.  Allego-  pUx. 
ricatriplexaPatribus  traditur.Etcnim  Ambrofius     Ifidorushanc  pro-  ^!^^'^^- 
phetiam  applicant  ad  populum  Hcbrxum  &  Chriftum  Dominum.  Naq-, 
in  Exodo  &  apud  Ofeam  populusHebrxus  appellatur  filius  &  primoge- 
nitus,prior  vtique  iti  donis,&«^ii>or  in  impcrio.-multas  cnim  magniiquc 
prxro^atiuas  aDeo  accepit,quas  prioreparte  Dcutcronomij  Molcsco- 
mcmorat,<Sc  Paulusad  Rom.p  eafquc  nos  fufiiisexplicauimus  lib.quar- 
to  Commcntariorum  in  Danielem  fuper  iUa  verba  Cant^trium  pucroru:  ^^^,^ 
Bencdicat  Ifrael  DominHmUidct  & /liperexaltet  eHm  in  fccHU  h  autcm 
populus  pcrdidit  omnia  Dei  bencficia,&  a  Deo  maled.dtus  eft ,  qu.a  al- 
ccndit  cubilcDci,&ftratumcius  commaculauit,quiafuit  contumcliolus 


'^RuS2f;rScTn;;rpre.nonen,qa.  pcrcinec  ad  popdun. 
H.bium  fed  cl.fcoraac  co  quod  .llua  dc  cubil.  macularo  &  ftraro  pol- 
Hcbr^um  lea  ^  de legc  Mofa(ca,per quam Legcm 

Iuto,non  de  <-*''^'''''  "^"P'"  &  reouiefcebat.  Eam  potri  ludii  ^ 

n.Mic  in  coDOPU btaquamhabitar)at«requK-n.tuai         Y  ^ 

?       mtcalaLnt  quatuor  mod.s:primo.non  eam  obferuando; tum  >.  -  ^,^^, 
legem  ^^"i*;""^^'^^^,,^!,,^  &  Lunduml.tera  qua:occ.d.t,no(ecu- 
,ell.gendocatamum  an  a  K^^^ 


7^6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

gratiam,Iud^i  pnxtulerunt  legcm  gratiq  Chrifti ,  &  mnluerunt  cffc  fub 
cllt  »"gol^gisquamfub  Clirifti  libertatc.  poftrcmo  lud^i  vane  &  fuperbe 
gloriabantur  de  externa  lcgis  obferuantia,nullo  rcfpedu ,  nullaque  cura 
M4t.9.&2i.  habita  fidei.charitatis  &  iuftitiseiqu^res  prccipuus  crat  icgis  fruftusac 
finls. 

GloffAordmA^  Tcrtia allcgoria tangitur  in  Gloffa,  pcrtincns  ad  Lucifcrum  vcl  Ada- 
rw.  mum.Etenim  Lucifcr  fuit  quafi  primogcnitus  intcr  ahos  Angclos ,  am- 

pliflimis  Dci  muncribus  fuper  omncs  ornatusiqui  tamcn  cfFufus  cft  ficut 
aqua,de  fua  felicitate  fibi  vaniflime  placensA'  fupcrbifllme  mfolcfccns: 
quocirca  cfFufus  cft  de  caslo  ncmpe  dcturbatus  ac  deicdus,  quia  afccndit 
cubile  Dci.honorem  fcilicct  foli  Dco  dcbitum  afFccaansnd quod  fignifi- 
'^f^-U'  cant  vcrba  eius apud  Efaiam:/« ccelHm confcendam^uper afira  Dei  exalra- 
yofuliHmmeHmyfimiliseroAltijfmo, 
ropo  ogicu     c^f^j-^j^  fecundum  tropologicum  fenfum  ,poflunthxc  accommo- 
dari  ad  Prcudoprophetas  8c  hxreticos,vtfacit  Rupcrrus.  Rubcn  quippe 
typus  cft  Ha?rcticorum,qui  videri  in  Ecclcfia  volunt  tanquam  primogc- 
niti.gloriantcsde  Spiritu,dc  puro  verbo  Dci,de  magnis  donis  cloqucnriic 
ac  dodlrina^^atque  ob  id  alios pra:  fc  contemncntcs,  Vcriim  quia  ledum 
patris fui  pollunnt.id cft,Ecclcfiam,  &  confcicntias  fimplicium ac  rudiu 
hominum  falfis  dodrinis  maculant  mcrito  diuinis,  &  Ecclcfiafticis  ma- 
lcdic5l:is,cxccrationibus  &  pcenis  plcautur.Similc  quid  dici  potcft  in  ma- 
los  Pra^latos  Ecclefia? ,e6fque  magis  quo  ^unt  maiorcs  :  fiquidcm  in  po- 
pulo  Chriftiano  Prxlati,funtvelut  primogcniti,honoribus,deIicijs,om- 
nmmque  bonorum  copia  afllucntcs;verum  cfFunduntur  ficur  aqua,quia 
ciimadamorcmcoeleftjumrerumoinncftudium  fuum  confcrrcdcbe- 
rcnt,tcrrenarumrerumcupidiratibus  dcprcfl^ ,  dcfluunt  ad  amorcm  & 
confcftationcm  bonorum  huius  mundi.Hi  maculant  cubilc  Dci,hoc  cft 
Ecclefiam  fuo  excmplo  dchoneftant  atque  turpant,&  tantcE  dignitatis  fa- 
ftigium,excmplo  vitx  valde  foedant. 
^atuor  t/c-     Portunt  hinc  prxrerca  quatuor  clici  pcrutilia  documcnta;primu: Boni  3 
Ti^ma.      patris  efle  flagitiofos  filios  afpere  tra(aare,&  pro  meritis  corum  caftiga- 
rc:namqui  tahbusfilijs  indulgcnt ,  iufto  Dci  ludicio  per  ipfofmet  filios 
grauitcr  puniuntur,vt  contigit  Heli  pontifici  &  rcgi  Dauidi :  Alrcrum, 
vindiftam  aJmiflTi  fcclcris  femper  efle  timcndam,  nam  ctfi  fa:pc  lcnta  & 

f.R.^.j.  fera,nunquamtamcnirritaeft.Ecce,fccIcris,Rubcn,poftquadiacTintaan 
^'^'g^8  nos  quam  fucrat  ab  co  patratum  ,  &  alacobdiflimulatum  ,  vindida  & 
Cener.z    po^"^  P^^"""^^^^^        Tcrtium,  quam  vih  dc  caufa fxpiflfimc  homines 
HebrVz.  pcccandoplurima  &maxima  bona  pcrdant.Nonnc  Ruben  omnia  pri- 
mogcniturx  bona  amifit  brcuiflimx  voluptatis  turpiflima  mcrccdcfque- 
admodum  Efau  quoque  edulio  lcntis  vcndidit  primogcnita.  Quartunr 
Genefg.  qwantum  fit  fcclus  &  ncfas,contumaccm  &c  contumcliofum  cflc  ni  pare- 
2.Reg.t8.  tes:cuius  reitria  funtpcrilluftria  in  facris  litcris  cxempla,  vnum  Chain  fi- 
lij  Noc,aIterum  Rubenfilij  Iacob,tcrtium  Abfalonis  filij  Dauidis. 


SECVN 


A 


GENES.  CAP.  XtlX.  787 


SECVNDA  PROPHETIA, 
DcSimeone  &Leti'L 

Simeon  &:  Lcui  ii.iaLS5vaui  H4iquicatis bellantia.In  confilium  ^^"'Ap- 
corumnonveniatanimamea,&:  incacu  illorum  non  (^^^''^^'^'^ 
gloriamea;quiain  furorcfuoocciderunt virum,&:  in  vo- 
lu  ntatc  fua  luflFoderunt  murum.  Maledi£tus  furor eorum 
quia  pcrtinax;&:  indignatio  corum  quia  dura:diuidam  eos 
in  Iacob,&:  difpergam  eos  in  Ifracl 


*  5  r^^CT^^WI  D  inrclligenria  Fiuius  prophetix,mcmoria  lepcterc  opor- 
f.'  \<  ■•      '^)!  K  t  hiftoriam  cxdis  Sichimitarum  fadtam  a  filijs  lacob, 
rcipue  tamen  a  Simeone  &:  Leui,  quam  narrauit  fupra 
M.)fes  capirc  tr:gcfimo  quarto  huiuslibri.Hocigitur  eo- 
;  jjrum  facinuSjVrplcnum  iniquitatiSjfuroris  &  crudeliratis, 

detcitatur  lacob  hoc  loco.  Ac  licet  omnes  fih)  eiusad  Cicdcm  illam  fa- 
cicndam  concurrcrint :  quiatamen  eius  caidis  faciendx  impullores ,  au- 
<a  ores  &  prmcipcs  fucrunt  Simeon  &Leui-,proptereaeos  cantiim  cutpar, 
&:  incufat  lacob.Signate  vero  appellauit  eos  fratres ,  non  quidem  carne> 
namque  ea  racionealij  quatuor  fimiliter  eranr  eorum  fratrcs,  eodem  fci- 
licec  pacrematrequegenerati;fed  fratres  vocantar  focictare ,  &  concor- 
dia  (ccIeris.i;^/:i/V7/^«;M/;j6W/^;/rM.Vocabulum  vas  in  Scriptura,prout 
vari js  cum  rebus  iungitur,varias  item  habct  fignificationes ;  (cd  in  vni- 
verfum  fignificat  idemacqueinftrumentumivndevalabellantia  vel  bel- 
lica  fi2nificantmftrumcntabcllica,ideft,armaic^vafapfalmi  id  eft,in. 
ftrumcnca  mufica.  Abominacur  igitur  T acob  arma  bcilica,  quibus  imque 
vli  funt  Simeon  &  Leuiad  cardem  Sicbimitarummam,  illud,^  aju  tm^ui^ 
A^m  Hcbraifmuseft,pro,vafainiqua,veIiniqueadhibica. 

?nnL  rouam        in  ca  cxdc  illorum  iniquitas  ?  San^  multiprcx  ^^rn  muU. 
10     SedquacocquanririnciiJcaLci.ja  -1  ^  rr^nrr-y  u-^cf  t^^^-' 

dar?m&  Paaam  initum  cum  Sichimitis  rdcmde  perdolum&  fraudtm 
tcrl^pi  m  non  fincerc  (cd  fimulata  ,quo  fac.l.us  ac  vchcment.us 
£rs£rm«ac,ue.ncauro^^^^^^^^^ 
^afuam.p^rum^^^^^ 

'  f  .eruXtrqu.auaotfuerar  ftupri.fedomncs  .nfuper  c.ues, 
interfecerunr  Mcnem  ^ui  au  n^^J-i  mrririncs-ad  cxtremnmjio 

fat.sfu.cnec.dareho...n^^^^^^^^^^ 


^    .       788      ^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

u$^f'r,t'Z  exiftitqu:Eftio,qi.emadmodum  lacob  cidem  illam  Sichi-  l? 

J«  i,Kh,m,u-  m'f'»rum  tantopcie  dcteftetiir.cum  eam  Cmfta  illa  mulier  ludith  non  fo- 
r»,n      „.r  lum  commendet.verum  etiam  DeoaucT:ore  atquc  incitatorc  facSam  prs 
dicetjNamqucc.p.librieius  ineaprccationequamhabuitadDeum.b^c 
.c«.  W,»/,,  Simeoms^cjui  dedifH  tlligLidinm  in  dcfetifonc 

'  M*f»fSentrum  ^ui  violatores  extiterunt  in  cowijutnatione  fua ,  denudane- 
nmfxrnHrvirgtnis  in  confuftonem,&  dedtfh  mulieres  illorum  in pr<edam,& 
tilt^sUlorumtHctptiHitatem.&omnetn  prxdam  mdiuiftonem  feruistuis  aui 
z^laueruntz.elumtuum.Ak  igitur  ludith.Deum  dedifle  Simconi  gladium 
in  vltionem  Sichimitarum.nam  hoc  fignificat  illud,«>r  defenfionem alieni- 
genarum.fteciucns  enim  cft  Latino  Interpreti,pro  vlcifci ,  defendere ;  & 
pro  vltionc  dcftnfioncm ponerc,vcIuti ad  Roma.i  z.A^S  vofmettpfis de- 
pndentesfeddate  locumira:&c  ludith  cap.primo.  /urauitperjhronum  fuH 
<ptodfedeftnderetabtllisregiot,tbusMt  item  Simeonem  eo  fadro  zelauiflc 
zelum  Dei.Deumquenon  folum  approbando,  (cd  ctiam  remuncrando 
illuafacaum.dedifleiniqiiafimcrccdemoperis,  mulieres&  virginis  ia 
captiuitatcm,omnemque  rupclledlilem  in  prsdam. 
M.gifi.h,ftor.     Magiftcr  Hiftorias  Scholaftic:c,&  Dionyfius  Carthufianus  fupcr  cuin  , « 
fW?:     '"'"'"^"'''^'^'^''''^^•""^'""cdiflicultatcm.&adhuncmodum  expcditi 
•     poflcputarunt.Cxdcs,inquiunt,Sichimitarum  triplicitcr  cofideraripo- 
teft:  vel  ex  parte  Dei,&fic  iufta  fuit.decuit  enim  Deum  fcedi/rimum  illud 
ftuprum  non  inult  um  dimittere:vel  ex  parte  Sichimitarum,  qui  quoni£ 
dc  (cclcre  vel  ab  ipfis,vel  apud  ipfos  commiflb  nullam  egcrant  pocniten- 
mm,digniprofc(a6crantiupplicio:atquchac  duplici  ratione  cidesilla 
laBdaripotcft&laudatacft.\Iudith:velexparteSimeonis&Leui  &  fic 
planciniuftafuit,quiacumdolo&contradaram  fidem,  &poftfcedu$ 
ac  pacem  in.tam  fada  eft;&  hac  rationc  eam  lacob  dSnat  ac  deteftatur 
Vcruntamen.fi  quis  confideratc  pcrpendat  fupradida  vcrba  ludith  ad- 
Hertct,hoc  iftorumrcfponfoncquaquam  exhauriri  propofitam  difiicul- 
tatcm.Dicit  enim  ludith  Simeonem  zelafl"c  zclum  Dci,crpo  videtur  lau- 
dare  ca^dcm  illam.etiam  ex  parte  Sinieonis, 

Lyranus   v  .  .^"'^i"  ^"^'!'".^/"°  f ^ ^^«"''um  Lyrani.qui  explanam 
^«n,r,>  fin.  ludith,iubet  nos  in  lila  cxde  du  as  res  confidcrare;quarum  altera  cft  zc 
I.isquo.ncenfiiuntill.ad  facicndamc.rdcmialtera, cftmodus  quem  in 
hcicnda  carde  tenuerunt.Zclus  quidcm.fuitodium  ftupr.  fororis  .quod 
iuftum  erat &  laudab.le,voIuntas  ctiam  vlc.icendi  tantum  fcelus  hoc  eft 
vt  non  ab.rct  inuultum  &  impunitum,&  hoc  quoque  bonum  fuit:den.- 

qucftud.umrcpeIlend..n.uriam(ororiillatam,quodcrathoncftum  Ac 
dc  h,s  qu.dem  laudatus  eft  Simcon  .\  lud.th.  Atenim  modus  quo  ifta  fut 

f.n>Ti'f  if'^"'''  perduxerunt,prauus ,  perucrfus  &  abominabilis 
fuit.id  cft,vt  d.x.mus,pcr  dolum,&  cum  lumma  crudclitatc.  Quamo- 
brcm &  cx-dcm,&  cxdis auftorcm  mcrit6 dctcftatus  cft  lacob 

Sedpurgnmusqu.-efbquunturcxponcre,/«m,y,V.«;„.<,.«;„;,„^,„y^,,,, 
aKtma  mea,crtn  cwttt  tU<,rt.m  nonfrgloria  mea.  Scniiis  eft  :  Abfit,  vt  cpo 
tanto  fcclcn  vlla  rationc  afleufus  fim,&  tam  iniqui  confilij  participationc 

focda 


G  E  N  E  S  I  S   C  A  P.   X  L  I  X.  789 

fcrJaucrimgloriammcam.  vehAbfir,  vtfadumilludad  laudcm  &:gIo- 
riammeam  pcrtinuiire  putetur.Totum  hoc  eofpeaatjVtdcmonftret  la- 
cob.le  ncquc  tunc  particincm  fuifle  illius  icclcns^iSc  nunc  ipfum  dctcfta- 
ri.  Alij  fic  exponunt  ^  Nolit  Deus,vcl ,  Aucrtat  Deus,vt  in  concilium  ac 
coctum  eorum  aliquando  veniat  anima  aut  gloria  mea  ?  nam  vt  funt  tc- 
mcrarij  3c  furentes,  ne  mihi  quidem  parccrcntrquod  itadiccremus  Itali- 
cc :  DiogHitrdi  Li  vita  e  l'ho?]or  mio  dalle  confidte  C  conqregationi  loro *Yox 
ConfiUum ,  Hcbraice  fignificat  non  modo  confih'um,(ed  quicquid  occul  - 
tum  &  fccretum  cft. 

Rabbi  Salomon  illud,/«  confiliHm  eorHm  non  veniat anima  meaM  fpc- 
dlarc ad  facinus  Zamri  qui  infpedante  Mofc  cum  vniucrfo  populo  inrra  - 
uit  lupanar  vt  coiretcummulicrequadam  alicnigena:  quamobrcmDci 
zclo  incenfus  Phinees,vtrumquc  gladio  perfodit. Vide  c.^z ^.Numer.Ita- 
quc  pro  confilio  lcgit  &  intclligit  Salomon  fecretum  locii^d  cft,lupanar: 
hoc  crgo  fcclus  prxuidcns  lacob  fpiritu  prophetico ,  illis  v^rbis  abomi- 
natus  cft.faitautem  Zamri  dctribu  Simconis.Qupd  autem  fubiungitur, 
Etincoetu  illorumnon  fitglona  jnca,  idcm  Salomon  pertinercexiftimat  ad 
feditioncm  illam  quam  Core,qui  erat  de  tribu  Leui ,  concicauit  aduerfus 
Aaron  arroc^arc  fibi  volcns  dignitatcm  &  poteftatcm  lacerdotalem :  cu- 
ius  rci  Mofe^^s  hiftoriam  fcnpfit  c.i6.Numer.  Sedenimcum  ea  mtcrprc- 
tationc  ncquaquam  confonant  vcrba qux  proxmie  fcquuntur :.  /n  furore 
fuo  occidermt  vWum.&  '^n  volHntatefHafufoderHntmHrHm:quod^dhi(to^ 
namZamricVCorcminimcquadrat.  .  ra^j 

i  Qtua  in  fHrorefHOOCCtderHntvtrHm,&  tnvolHntatefiafuffodertmtmHrH. 
Illufc™el  didum  cft  pro  vms^d  eft  Sichimitas  omncs,  pofito  fin- 
^ulat^i  pro  plural^vel  occidcrunt  virum,idcm  valet  atque.fuerunt  homi. 
adx  •  vcl  potius  fingulariter  didum  eft  ,  occidcrunt  virum,proptcr  Si^ 
chcm  IJn auaorcm,cuius  vnius  vlcifcendinm.ia cupitate,ct,a  ad  ahos 
omTc  cms  ciucs  cxdcs  illa  .rallata  eft.H  ud/#^....r  ;.«n.;.,hanc  ha- 
n  ,a :  Tanto  furore  dcbacchati  funt,vt  non  contcnti  fucrint  cx- 

Vcealiquavrbis:ve  po^^^^^^^^^ 

^^nv.Gju,b^  '-^'■fcTraXsvcrbiscxiftimarel.cet.Sitneoncm  & 

t um  d.rcptionis  &  vaftation.s  SuhncrHauerunt  taunm :  nl 

,     Pro  .llo,5«/.f ^'''^'"r^^^:^^^^  ad  fignificandu  tauru 

vox  Hebrxa  5«-,frequcnter  ^^"^/  cft,infirmare  vircs 

&roburtollci:c.l'crtaui:uui  5  ^g^.gg  ^ 


Gen.^z 
Caietan 


Genef^S. 
Infra  -ff, 


Ex  trthu  Si 
meonis  frfjfc 
p^da^o^iS  Cr 
ma^tsiros  ptte 
rorum. 


790  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

eirecpollebatroborecorporis.  Hebr^i  fignificari  putantlofephum ,  ad 
quem  occidendum primi omnium  Simeon&Leui  confpirarunr ,  &ce- 
tcris  frarribus  in  eiusnccem  confpirandiaudores  fuerunt:nam  licet  hoc 
m  lacris  hreris  exphcate  non  tradatur ,  eft  ramen  valdc  verifimile.  ncque 
enim  minores  frarres  aufi  efltnr  tantum  fcelus  tentare,  nifi  eius  faciendi 
priores  &  maiorcs  frarrcs  principes  fuificnt. 

Ac non  fuifie  c^dis  eius  auftorem  Ruben  nequc  Iuda,eo  Iiqucr,qu6d 
Ruben  adnixus  eft  Iiberare  lofcph  de  manu  aliorum  fratrum,&  ludas  vt 
neccm  eius  aucrteret ,  fuafit  eum  vendi  Ifmaehtis  :  confequcns  igitur  cft 
principes  eius  fceleris  fuifle  Simeone  &  Leui.  Ad  huius  quoque rei  coa- 
hrmationem  facit,  quod  ciim  lofeph  in  i€gypto  infimulafret  frarres  fuos 
prodinonis  quafi  cfl^ent  cxplorarores ,  &:  idcirco  vnus  eorum  relinqucn- 
dus  efll-r  quafi  obfes  in  poreftare  lofcph  ,  reliaus  eft  Simeon  ,  vr  qui  au- 
(aorfuerarconfpirarionis  aducrfus  lofeph ,  ipfe  prar  cercris  eius  fcelcris 
ponas  luerer.  Arque  hunc  in  modum  argumenratur  Caietanus  cui  etia 
luliragatur  Thargum  Hierofoly mitanum,fic  habens  hoc  loco :  irafia 
occiderHnt  virmn,     m  volumate  fna  vendiderunt  lofcph ,  c^ui  affmiiUtf^  ejl 
/'£>«i.Comparatus  eft  autem  tauro  lofcph ,  propter  dignitatis  &poteftatis 
cius  excellcntiam  primiim  ipfi  puero  in  fomnis  demonftrar.a,poftea  com- 
paratam  in  ^gypto.Mofes  ccrte  Dcuter.  3  j.bcnedicens  lofeph,  compa- 
rat  eum  primogeniro  rauri. 

Acenimucro  ha-c  interprctatio  pra^terquam  quod  continet  fentcntia 
ieuibus  nixam  conicduris  ,  ctiam  non  congruit  cum  eo  quod  adijcitur, 
OcciderHntvirmn  >non  enimlofephab  illisoccifus  cft.  Dicitur  porro  fu- 
ror^eorum  pertinax,&  dura  indignatio,quia etiam  poft  pacem  fedla,  foe- 
dufquepercu(rumpcrdurauit,neque  exfaturari  potuit  mediocri poenaj 
iiecnifiomniafundituseuerrendoac  delendo  explcraeft. 

Diuidam  eos in  lacoh ,  &  dtfpergam  eos  in  Ifrael ,  His  verbis  continerur  5  } 
propheria  lacob  pcrrinens  ad  poenam  fccleris  corum,nam  fuperiora  faci- 
noris  eorum  expofirioncm  fimiilque  dereftationem  habet :  fcnfus  autera 
horum  verborum  cft :  Quia,inquit,  fceleratiflimam  ifti  duo  coierunt  fo- 
cictarem,idcirco  non  habitabunt  fimul  in  Terra  promifllonis,fed  difiun- 
fti  erunt  inuicem  :  quod  ita  euenit.  Simcon  enim  non  habuit  feparatam 
hasreditatem,fcd  cam  acccpit  in  mcdio  tribus  luda ,  vt  traditur  lofue  1 9. 
tribus  autem  Leui  difperCi  erat  pcr  omnes  tribus:nam  quia  nulla  eft  data 
Leuitis  hxreditas^aflignaticfunt  illis  ciuitatcsad  habitandum ,  fparfx  per 
ahas  tribus.Hebrxi  tradunt  ex  tribu  Simeonis  fuifle  pxdaaogos  ik  maei- 
ftros  puerorum  populi  Hebrxi^qui  viftus  parandi  &  lucri  faciendi  caufa 
cetcras  tribus  peruagabanrur  in  docendis  &  crudicndis  pueris  occupatf. 
Cui  traditioni  adeftThargum  Hicrofolymitanum,  inquo  locushicita 
exprertbscft:DixitpaternofterIacob,Nonconuenit  vt  hxc  caftra  fimul 
hnt:aIioqiii  nulluspopulus  ,  nulliimque  regnum  poteritconfiftere  cora 
cis.  Diuidam  ergo  tnbum  Simeonis,  vt  fint  Scribar  dc  doftorcs  lceis  m 

Synagoga  Tacob:tribum  veroLcuidiftribuam  vtpr:Efitconcionibus,vel 
contentionibus  inter  filios  Ifrael. 

Vcrum 


fo 
rii 


ci 
cc 
te 


G 
m 


m 
k 


hc 
Si 


l 


^     GENESIS    CAP,   XLIX.  ypi 
34     Vcrum  illud  inquifitione  &  explicationc  dignu  eft,ciir  Mofcs,  Deur.  ^^^^^^^^^  cur 
33 .omnibus aliis tnbubus benedicens/ola tribum Simeonis fine benedi 
aione  prqterieru.Nec  eft  probabile  refponfum  eorum  quiaiuncquiala^  L^rtltZ 
cob  maledixerat  Simeom ,  propterea Mofen  noluiflfe  eius  tribui  benedi-  hm^pr^tenc^ 
ceremamque  ob  eandem  caufam  nec  tribui  Ruben,nec  Leui  benedicere  '"'^  ^»''^''"' 


meonu. 


fed  quia  hoc  probari  non  potcft,magna  fidem  non  habct.Illud  igitur  ve-  y^rarolu  ' 
rius  diclu  fucric,quia  non  multo  ante,vt  eft  in  hb.Numcr.cap.  2  5 .  Zamri  ^*^'*' 
princeps  tribus  SimeoniSjfpedlante  Mofe  atque  vniuerfo  populo,Iupanar 
Madianitarum  ingreflus,  cum  quadam  Madianite  concubucrat ,  fummo 
cum  mcerore  totius  popuh    principum  indignatione ,  atque  infigni  Dei 
contumeha :  quia  etiam  huius  facinoris  recens  erat  memoria,ad  eius  dc- 
tcftationcm  Mofes  ei  tribui  fuam  benediftionem  impertiri  noluit. 
3  5     Dicendu  pr^cerea  nonnihil  eft(vt  curiofo  ledori  fatisfaciamus)de  va-  VauetasUeiii 
rieratelcdkionis  huius  loci:S.Hieronymus  inTraditionibus  Hcbraicis  in  ni^- 
Genefim,hanc  cicat  lecaionem  huius  loci  ex  interpretatione  Septuaginta  ^'^^»»:  ^f^- 
inrerpretum:Simcon  &  Leui fratres  confummauerunt  iniquitatcm adin- 
uentionis  fux :  In  confilium  corum  non  veniat  anima  mea,in  congrega- 
tione  eorum  non  xmulctur  iecur  meum,  quia  in  furore  fuo  incerfecerut 
homincs,&:  in  dcfiderio  fuo  fubneruauerunt  taurumrquam  ledionem  ait 
difcordarcavcrirate  Hebraica  quje  hanc  rcddit  fententiam  :  Simeon  & 
Leui  fratrcs:vafa  iniquitatis  arma  eorum.In  arcanum  eorum  non  veniac 
anima  meaA'  in  conucntu  eorum  ne diflbluatur  gloria  mea :  quia  in  fu- 
rorc  fuo  interfecerunc  virum,&  in  libidine  fua  foderuncmurum.  Signi- 
hcac  auccm  his  vcrbis,inquic  Hieronymus,non  fui  confilij  fuiffc,quod  ilh 
Sichimicas  focdcracos  viros  incerfccerinc^contraque  iuspacis  &  amicitia- 
rum,(aneuinem  fuderinc  innocenccm,&  quiaquodafurore  huc  crudeli- 
cace  rapci  muros  hofpic^  vrbis  euercerinc.  Illud  .^mdarneostn  [acob.& 
difhJam  cos  in  ffracL  bcnc  congruit  cum  euencu.  Lcui  ^^^^"^.  ^^^^/J^^^^ 
propria  non  acccpic/ed  mccr  alias  cribus ,  paucas  vrbes  adhabitandu  na- 
buit :  S.meonquoqucvccft  'nlibrolofue,proprium  funiculu^^^^^^^ 
confccutus,fed\tr,buIudaquiddaaccepit.Ecini.Paral^^^^^^^^^^ 
cft.cum  multiplicata  ciret  tribus  Simcoms,nec habercc K^^^^^^^^^ 
ex.ffc  in  dcfcrcum  ad  quarrcndum  fibi  locum.Qu.dam  P^^hecice  nccx^ 
fcL  homincs,  Apoftolos,&  fubncruacum  cauru  a  Pharilxis,  Chriftum 

mfprnretancur.Haacnus  cx  Hicronymo. 

K  afi  ver^>  Chaldaica  pro  .llo/«  c.r,f,liHm  corum  non  ven^.ta- 
m  1  arapnrdii  vci   V.  .   r^^ci  fn  ferrecis  eorunoi 


5« 


im  consreKtmmr  ipfi  vtitent,  non  Mait  ae  glo- 


Z,nin;rn,c.,&cto=on™o„.ntipfi.tit^^^^^^^^^^^^^^ 
ri.n,ca.Sete=mN5confuTuct„n,me,nadoco„^^^^^^^^^ 


Bx^ofitio  my- 

AmhroftHt. 
IfulortiS. 

Matt,  20. 


Ku^trtta. 


Morde  docu- 
mentum  d€  re- 
primtndo  ttp- 
fetitu  ymdt 


7i^*  C  O  M  M  E  N  T.    1  N 

tcmporis habueram ; vcl ,  Non  rcccffiaDeo quicftgloria  inea,vt  tnlc 
quiddam  contra  illius  voluntarem  defignarem  ;  vel ,  Non  fum  dcdudlus 
de  fententia  Sc  propo/ito  animi  mei,  probe  fcicns  quid  acquu,iuftum  ho- 
ncftum  &  gloriofiira  faAu  eflct  aut  non  effct.  lam  vero  pro  illo  :  Occtde- 
rmtvirumyin  Hebrapo  fic  eft :  Occiderunt  occifione,id  eft  ingente,atro- 
cem  horrendamque  hominum  caedem  fecerunt :  geminatio  cHim  illa  ad 
exaggerationem  facit. 

Reftat  vt  quacad  myfticum  vaticinij  huius  fenfum  &  intelligentiam  - 
pertinent,carptim  dicamus.Etallegoricaquidcm  huiuspropheti^  inter- 
pretatio  eadcm  feretradirur  ab  Ambrofio  ,Ruffino,Ifidoro ,  Rupcrto. 
Aiunt  lacob  fpiritu  prophctico  vidiflc  execrandum  conciHum  in  quo 
Scribar  &  Saccrdotes  denccandoMcftiadclibcraturi  cratrdodores  aute 
legis  &  Scribac,vt  placet  Hebra^is,  erat  de  iribu  SimeonisjSacerdotes  au- 
tcm  detribuLcui.  [ftosporro  narrant  Euangeliftx  concihum  feciffe  vt 
lesu  morti  traderet.&  Dominus  noftcr  dixit:F/7/;«  hominif  trddeturprirj- 
cipibH6  Sacerdotum  &  Scribis,^  condemnabHnt  enm  morte.  A^uledtclus  fuit 
illorttmfuror^cjuia  pertinax,  nimirum  toties  vehementcr  cupiente  &adni- 
tente  Pilato,Iefum,vt  plane  innocentcm  dimittere;illi  contra  obnixe  ob- 
ftiterunt  cIamantcs,ToIlc,  crufige  eum.  Nimis  quoquc  dura  fuit  corum 
indignatio,quia  Barabbam  homicidam  dimitti,audorcm  aurcm  vitx  oc- 
cidi  flagitarunt. 

Rede  iei  tur  de  ipfis  dicitur  Occideruntvirum ,  ^  fujfoderuntmHritmy 
id  eft,  corpus  eius  Hagellis ,  clauis  ac  lancea  lacerauerunt atque  perfodc- 
runt :  aut  quia  tato  fcelere  admiftb  meruerunt  ipfi,vt  proftratis  mcenibus 
vrbs  Hierufalem  funditus  euerreretur,  &  fuprcmo  ipfi  opprimercntur 
cxitio.  VndefequitLir  :  Dittidameos  in  facob  ^  dtfperj^am  eos  in  Ifrael: 
Defieruntenim,vt  inquit  Rupertus^elfc  veri  filij  lacob,  incoriim  locum 
fuccedentibus,  &  hajreditaria  promiflionis  bcncdiAionem  cerncluibus, 
qui  ad  fidem  Chrifti  ex  Gcntibus  conuerfi  funt. Vel,Diiiidam  cos  per  ci- 
uiles  difcordias  &  intcftinas  fcditioncs,  qux  audore  lofcph  in  vltimis  li- 
bris  ludaicarum  antiquitatum,&  in  ijs  quos  de  bello  ludaico  fcripfir,an- 
tecefTcrunt  bellum  Romanorum  aduerfus  ludoeos ,  &  Hicrofolymitanu 
cxcidiuni.  Sane  iWud  difpergam  eos,  veriftime  contigit :  namqueco  bello 
vi Ai  captlquc pcr  omnes  terrae  plagas  miferrime  diffipati  funt:quod  pr?- 
didum  fueratper  Dauidcm  pfal.  5  8.  D^/#^,inquit,  oBenditmihifuperini- 
micos  meo5,m  occida^  eos.  Dijperge  illos  in  virtute  tua. 

Licetprxteramoralcquoddam&perutilcdocumentum  ex  hacpro-  38 
phetia  capere,omnem  fcilicet  immodcratam  vindiclam,etiam  quar  vide- 
tur  zclo  iuftitiac  concipiat,fufcipi  ftudio  repellend^-  iniurix  &  recuper^di 
bonoris,cfle  repudiandam  atque  fugienda  :  fed  illam  tamen  tam  lcge  di- 
uina  quam  humana execranda  c(re,quar  ad  fimilitudmem  illius  vindidx 
Simeonis  6l  Leui  his  quoque  circunftantiis  infignita  fucritrPrima,  fi  fiat 
pcr  dolum  &  fraudem,  maxime  vero  fub  obtentu  pacis  &  amiciti> :  Se-^ 
cuiida,fiaduer(ushomincs  incautos,incrmcs,& ad  refiftcndu  inualidos: 
Tertia ,  C\  aducrfus  eos  qui  verfantur  in  fummis  .xrunis  6c  calamitatibus, 

auc 


GENESIS   CAP.   XLIX.  795 

aut  magnis  animi  corpoyfve  [doloribus  cruciantur :  Quarta.  fi  ea  vindi- 
tta  redundct  in  contemptum  &  iniuriam  religionis:Quia ta,fi  magnitu- 
do  vmdia.e  grauitatem  fccleris,&  iniuriar  menfuram  excedat,null6que 
relpechi  humanitatisbarbarafc  fcrina  crudelitate  fxuiatur. 


TERTIA  PROPHETIA. 
TDeluda. 

Iuda,tclautlabuntfratrescuiimaniistuain  ccruicibus  inimi-  ^'"'A»- 
corum  tuorum,adorabunt  te  filij  patris  tui.CatulusLconis  \7.il'^' 
Iuda,ad  pr.-Edam,fili  mi,  afcendifti :  requiefccns  accubuifti 
vtLco,&  quafi  Lcxnatquis  fufcitabiceum?Nonauferetur 
fccptrum  dc  Iuda,&:dux  de  foemore  eius,donec  veniatqui 
mictcnduscft,  &:ip(ccrit  expeilatio  gentium.  Ligansad 
vineam  pullum  fuum,&  ad  vitem,  6  fili  mi ,  afinam  fuam. 
Lauabitin  vino  ftolamfuam,&in  fanguine  vua:  pallium 
fuum.Pulchf  iores  funt  oculi  eius  vino,  &  dentes  eius  lade 
candidiorcs. 

i£c  Prophctia,quam  de  luda  ediditIacob,&  Moiespo- 
(leritatiliterarum  monumentis  confignatam  prodidit.vt 
eft  nobiliflima  &  celebcn  ima,fic  eft  aliqua  in  parte  obfcu- 
nJTima&adexplicandumdifficillima.  Exhaceuidens  fir- 
mumqj  ducitur  argumentum  ad  redarguendos  ludaeos 
qui  M  -iTiam  adhuc  venifle  negant:&  perfpicua  lationeconcluditundo- 
ininumlcfum  Salu.itorcm  noftrum  vcrum  effcMcftiam.  Sedenim  veri- 
tatem  huius  Prophetir  cuni  ipfo  euentu , rerumque  fucceflii  comparare 
atquc  componcre.valde  arduum  &  impeditum  opus  eft.quo  maiori  ftu- 
dio  &  cura  cnitendum  &  perliciendum  nobis  eft.vt  quemadmodum  fe- 
cimus  in  aia  Danielis  de  Sept  uaginta  Hebdomadis  prophctiaiita  quoque 
veritatem  huius  prophetiar.quoad  eius  fieri  pofl.  t,  man.feftam  &  planam 
kdori  faciamus  JVc  primo  qu.dem  fingula  vcrbi (ubt.l.ter  ac  d.I.genter 
excutienda&  ponderandafunt,vt  germana&propr.a  eorum  fentent.a. 
rv%ocant.liLal.slcnfusenotcfcat,dei^ndefen(usquoquemyft.cusin- 
Scab.tar-poftrcmo  duas  infigncs  adm  odum  qua-ft.onestraaab.rnus.al- 
«ramconL  ludxos .  vtrum  hxcprophetiadcnotet  tempus  aduemus 
vf  K     .   .      cum  Chriftianis  D o  dlor.bus.queadmodu  hxc  mophe- 
'''X  &  interpretada  fit ,  vt  eius  veritati  euerus  apte  relpodcat. 
'"sDedatporr6h.^c  prophetia  ad  laudem  lud^  vel  porius  poftcr.ta- 
SusC:nam  in  lldam  qui  films  fuit  lacob  pcne  n.h.l  compe- 
;;:."ort;m^^.hicd.cuntur.  Pr.^^^^^^^^^^ 

Comm  in  Gen.Tom^- 


7P4  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

ciusvfqucad  Me/Iiaj  aJuentumjqui  ex  eatribu  generandus  crat  .  quar- 
cam  ,incredibilisabundantiae  bonorum  temporalium  ,  maxime  autem 
vini  ^cladlis. 

M.tfWnicT.  ij^fia,  te  UHdabunt fr^tret /«i.Hebraice  eftjuda  tu  diceris  Iuda,6c  iuxta 
nomen  tuum  quod  fignificat  laudem  vel  confefi^ionem  laudis ,  contingct 
tibi^nam  te  laudabunt  fratrcs  tui.  Vide  ^^.cap.  Gcnefeos.  Sic  Dominus 
dixitPmoilH  es  Petrus^(^  fuper  harjc  petYarn  ddificabo  Ecclefurn  meam^ 
Paraphrafis  Chaldaica  fic  habet  hoc  Ioco;Iuda,tu  confeflus  es  &  non  eru 
buifti;in  te  confirebunturfratres  tui.  Quid  illud  fucrit,quod  Iiidas  con- 
fiteri  non  cribucritjdifiicile  efl:  diuinarc.Quidam  rcfcrunr ad  fadlii  Tha- 
mar,quod  ille  non  abnuit,fed  fimphciter  c6fcirusdixit,///7?/(?rw?tf  f/f,,3s:c. 
Gcnel.jS.Ahjrefcruntad  hbcratione  lofcph  a  ca:dcquamci  cctcri  fra- 
trcs  mohcbatur,Gcncf.  37.  Vcl  xWuAyCortfejfns  eSyCT  non  eykbKtfi  i^polnum 
eft  pio  futurojconfitcbcris  &  non  erubcfccs^morc  fcihcct  prophctiarum, 
in quibus  proptcr  ccrtitudincm  pr^tcrita ponuntur  pro  futuris.  Uludjin 
tc  confircbuntur  fratrcs  tui,intelhgi  porcft,vcl  in  te,  vcl  proptcr  tc  :  vcl 
fimphcitcr,Tc  conficcbuntur  fiuc  laudabunt orancs  fratrcs  tui,  ex  no- 
minc  tuo  vocabunrur  omnes  ludxi. 
uditb,i.  Manus  tua  in  ceruicthus  tmmicorum  tuorum:  Hebraice  fingularitcr  cft,  41 

inccruicc,fcnfuscft:Subiugabistibiinimicos  tuos.  Hoc  implctum  cft 
iiyipfatribuludaftarimpoftmortcm  lofuc:  hancenim  monitu  Dci  du- 
ccm  fccutae  aliar  tribus  dcbellarunc  hoftcs  fuos:fcd  cuidcnrcr  ac  pcrfcdle 
copletum  cft  in  Dauidc,ficut  patet  lcgcnti  i  .&  2.1ib.Rcg.  Id  quod  ipfc- 
mecde  fc  confirmatpfal.  i  j.Perfecjuar^  inciuiVytntmicos  meOs  ,  &  compre- 
hendam  tllojic^  non  conuertar donec (iefciant,Confri?igam  tllos,  nec poterttt 
fiare.cadem  fubtus pedes  meos.  Ei  inimicos  meos dedifti mthi  dorfum  (  Hc- 
braice  t{t,Qiixuictm)Commimiam  eOs  vt pulneremantefacim  venti^vt  Ih- 
tum  platearum  dclebo  eos.Populus  cjuem  non  ccgnoui  feruiuit  mihiy  in  attdU 
tti  auris  ohediutt  »7; A/.Idcm  quoquc  cotigit  quibufdam  ah js  rcgibus  lada, 
Mra  '^'  ^^^^^'^^^^^'^^/^^^^^'^^^•^^^^'^^a^^^^f^^ftjM^nus  tua  prarualcbitho- 
^Rei\9  ^'^"^  cuisjdiflipabuntur  inimici  tui,cruntvcrtcntcs vcrticcm  coram tc, 
^     prxucnicnttcpctituripaccm  tuam.  Peterc paccm tuam  ,  vcl  fignificat, 
honorificc&amantcr  falutarcpaccm;  hoccftfalutem  ,  &  omnia  faufta 
prccandojvclambirepaccm  alicuius  vchcmcntcr  optando  in  pace  cfle 
cum  aliquo.Hancquoque  ludavidriccm  hoftium  fuorum  fortituding 
fignificauit Mofcs  Dcut.35.  illis  veibis ,  quibus  bencdiccns  luda  dixic, 
Manusciuspugnabunt  proco, & adiutorillius  concra  aducrfarios  cius 
ciic,  W^it7r^^;<;7/r^///*/r«i:Hcbraiccproadorabunt,eft.incuruabunt  fc  ti- 
bi.Hinc  apparct,iusprimogcnitura?  pcitincnsad  honoccm  &c  poteftatc, 
cx  R  ubcntranflatumcflcadrudam.fiquidcm  IfaacGencf.iy.vtprimo- 
genit  o  dixit  Iacob:S>r«/^w/  tihipopult ,  &  adorent  te  trihus  :  efto  domtnus 
frat  ru  m  tuoiumycr  tncuruerjturaritc  tefiltt  matris  ttidt. 

Ca  tHlus  Lcomsli4da:\r\oQpoti:(\.conuQniiQ  ctiaminludam  qui  filius^^ 
fuit  I  acob,cum  ncpetraduntfuiflcomniumfratrum  fuorum  fortiifimii 
encrofiflimum:  Et  in  pnmo  hb.  Paralip.cap.  5.  fic  cft :  Ittdas  crat for- 
^  ttffimtts 


G  E  N  E  S  I  S     C  A  P.   X  L  I  X.  7.^5 
ttlfimuslmnfratresfuosxdefiirpeetwfrlncifts  generati  fuvt.  rcde  autem 
comparaturLconiquieftfoni(nmusanimalium,&  illis  maxime  tcrri- 
bilis.de  quo  fcriptum  cft  in  Proucrb. F.eo  forriJJlmns  beftiarnm  ,  ad milliui 
p.<iuebitoccurft:m.5c  Aino^i.j.  Lco  ritgiet^qHinon  timehifi  Catulus  porfo 
Iconis  ctiam  audaciorcft.vel  vt  cotrariarum  &  validiorum  virium  incx- 
pcrtus,velvtacutioribusfirmioribufquedcntibusinftrudus ,  vel  vt  cibi 
prxdxqueauidior.  NomcnveroCatuliLeonis  pricipue  conuenit  in 
Dauidcm  de  tribu  luda  generatum,  C|ui  ctiamnum  adolefccns  pugnabat 
curn  lconibus  &  vrfis.coftiue  fupcrabat,  &  Goliath  gigantcm ,  terrorem  '-^^i  '7- 
,  Hcbraxjrum.dcuicit.  ^*"''"" 
-*     j4d prxdam  fili  mi  afcendifli,  Hcbraicc  cft,  exprida ;  vcrbum  autem 
Hcbriumpropric  fifrnificatraptum,& dilaccratum,  vtcum  leo  beftix  „ 
alicuius  mcmbrum  dUceryfu  &  rapuit  libi  in  cibum.  Hicronym.  Icgit,  Tt.Umomkm 
ex  captiuitate :  fcd  in  idcm  rccidir.   Septuaginta  vertcrunt  Ex  germme,  H^iraicu. 
qnod  nullam  habet  cum  Hcbr.-Ea  &  Latina  ledlione  conuenientiam, 
ncc  videoqucm  fenfumreddatfecundum  hiftoriam ;  nifi  fortc  fignifi- 
catur,ludam  nihil  dcgcncraffe  a  maioribus  fuis,  fedmoribus  fadifquc 
oftciidiflc  ex  fandorum  fe  ac  fortium  virorum  ftirpc  gcncratum.  Hoc 
loco  paraphrafis  Chaldaica  hanc  habetleaionem :  Poteftas  crit  rn  prin- 
cipio ,  &  in  fine  magnificabitur  regnum  de  domo  luda  ,  eo  quod  a 
iudicio  occifionis.fili  mi,animam  tuam  abftinuifti:fcnfus  cft;  Primo  non 
erir  plenum  rcgnum  in  Iuda,fed  magnificentia  quidam,&  poteftatis  at- 
queimpcrijcxccllemiafuperaliasrribus:proccflu  tamen  temporis  in- 
iufti  reeni  faftigium  affuigct:&  hoc  meritus eft  ludas  propter  iquitatcm 
&iuftitiam  quavfuseft,  rum  libcrando  nurum  Thamar  ab  incendio;  Wio. 
tum  cripiendoinnocentem  lofcphcx  manibusf.atrum  intcrficereeum  H^-i?- 

^^TL^^uiefe^^^ 

eft  lncuruauitfe  &  accubuit:alluditur  ad  morem  leonis ,  qui  poftquam 
apu  t  pSm  Jncuruat  te  fuper  crurar-d  eniin  Hcbr.utn  verbum  fign.- 
ficKcubarnec  vult  furgcre,l,cct  tranfeantaiia  an.malia ,  quafi  nul- 
hcat;&cut.ar,nec  vu       »  Labi.fien.ficans  leonem  ma.orem. 

lum  t.mcns.Pro  l^^^^  ^'X^^^    fe^,„inam  ,  dic.  poteft  in  fin- 

Scd  qu.a  ea vox  in  pl"^^''  ^J^^^^'  S.H.cronymus  fcre  vert.t  lcxnam. 
gular.  f.gn.ficar.  vtrumqu  fcx^n  ^  V         V      ^         ^  ^^^^f^^^^^ 

Pro  >^^^-SLV^f''fi"^^^^^^  omn.bus  ho- 

cum.^:acft.Qj,s.m^^^^ 

ftibu.fccurc  '"'l^"?^^J^7ph,i,U.s.Moahit,s,Amm  & 
^ultas  v-aon^^'!^^''^;;^ ,  n,„in,^fub  Salomone  pax  floru.t.  lcge 

Sy ris.vfqu=  ad  .E^P^^^^/^';;  "^^g""^  ^enfus  igitur  cft  :  Profli- 

quartum  &  qumium  caputl.b  ^     8  ^-^^^, 
g^rishoftibnsinfecura^^^^^^^^^ 

l^^^^r^t  olfc    S  fo--'^-  '^^-'•^"«^ 


79^  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Vers.  10.     Nonaufereturfceptrum  dcluda,&:  duxde  famoreeius. 

Vpertvs  lib.5  devidoiia verbiDeicap.p.aithanc  efle 
tertiam  Dei  proniifTioncm  daram  homini  de  aduenru  Mef- 
Gx.  Namprima  exprcfla  eft  ijs  vcrbis,  qux  Deus  fcrpcnti 
dixitGcneCj.lnimicltias  pon^m  imertfementmtm  femen 
Tnulieris-.i:^  ipfimconteretc^iput  ^//«w.Secimdapromiflio  data  eft  Abrahse 
Genef.i  2./;/ fmine  tuo  hencdice^iruromnesgentes.TcvnaprotniiriOydc  qui 
dem  prioribus  mulco  cxpreftior,per  lacob  his  verbis  pronuntiata  dc  mun 
dopublicara  eft. 

Zfter.f.&iS'  Pro,^(?;7^/y/tfm«r,Scptuagintahabent,Non  deficiet.  Hebraice  eft, 
Non  reccdct,a  vcrbo  Sur.qaod  fignificac  recedere ,  dechnarc ,  feparare. 
Sceptru?7i,Hcbv2Lice  Sheueth  figmficans  virgam  regiam  ,  quale  eft  fce- 
prrum,&  qualis  erat  virga  Alfueri.ln  Pralm.44.  dicitur :  Firgadire^ionis, 
virga  regni  r///.'fignificatur  igitur  regaHs  dignitas  &  poteftas,ideo  Septua- 
ginta  vcnQVumilVon deficte.  princepSydc  Ionarhas,rf^fj.SoIet  nonnunqua 
in  Scriptura  nomen  virgx  poni  pro  afflid:ione  &  opprefiione,  vt  in  Pfal. 
l.Reges  eos in  virgaferrca:&c  apud  Efaiam, ^y//<r  virgafuroris mei:Sc  apud 
Vm\um  - QuidvuUisUnvirga  veniam  advoSyC^c.  Verum  ea  fi<ynificatio 
hiclocumnonhabet,  vtmanifeftumeftex  ijsqux  proxime  fequuntur, 
quctdcclarant  lacob  loqui  dc  principatu  &  dominatu  ludse  ,  omniaiili 
Ixcafanftaque&gloriofaprarnuntiando.  Ncc  verum  elTct  non  rcceflfii- 
ram  fuifte  a  rribu  luda  virgam  afflidtionis  vfqiie  ad  Mcfl^x  aduenru-ciim 
eaTribus,rcgnanribus  Dauidc  ^  Salomonc.florenrifljma  &  fdicifljma 
fucrit.T)^  Inda^oc  cft  dc  fami!ia,poftcritate  6c  tribu  luda,  Onkelus  ^ 
lonathas  vercerunt,de  domo  luda. 

Etdux,  ficetiam  Septuaginca.  Hcbraice  eft  Mechochech,  fit^nificans 
cum  qui  facicfcribcre  leges  ik  decreta.hic  ponicur  pro  legiflacore.  idem 
nomenPfalmo  5  9.Latinus  rnterpres  vertit  regem,ibi7^/£^^  rex  meiu,  Eft 
autem  munus  fummi  principis  ac regis,fancire  lcges,  &:  decreta  condcre. 
Ifaias  certe  cap.^j.tnbus  gloriofis  nominibus  Mefllam  infio-niuit ,  ludi. 
cis,Legiflatoris  <5c  Kcgis.Dominus^inqmtMexnofi-er^T^omtntis  legifirno^ 
p-er^Dominusrex  nofirer,  ipf  faluabitms.De  fcemore  eim  ,  Septuagmta:  De 
foemoribus.Hcbraice  ad  wcthumiDe inter pedes eius,  fenfus  igitur  eft:Hx 
femine  vel  ex  ftirpe  eius.Onkelus  &  lonathas  habent :  Dc  filiis  filiorum 
cius.S.Hieronym.honeftatiaurium  confulcns  ,  ne  nominaret  genitalia 
quod  proximum  erat  pofuicDc  fa;morei& alibi  dicitur,Ex  vtero, etiam 
in  viris,vtGenef.i5.&  i.Reg.i6.certe  locusvirilitatis,vtcftintcrfcemo 
ra,fic  eft  inimo  ventris. 

Donec veniat cjuimittendus efi.lWud  donec cxprefCius  reddiderunt  On-  4^ 
kclus  &  tonathas;IIIe  quidcm,  non  dcficict  in  feculum  feculi  vfquc  dum 
veniatMefl[ias,hic  autcm,  vfque  ad  tempus  quo  venict.  G)ui  mittendus 
(?/?,Mcfrias  fciIicct:namhocnomcnexprcfle  hic  Onkclus,  lonarhas  & 
Pagninuspofucrunt.CerteMcflfias  hoc  vocabulo,  ^///i/,  f^pe  infioni- 
tur  in  Scriprura  :  nimirum  inttr  6mnia  qux'  Deus  mifit  hominibu». 
Chrifti  mifliio  fuic  maxime  optata,&  expedtarata ,  promiifa  ,  ^  faluraris' 

homini 


tn  GeneJ, 


GENESIS   CAP.'  XLIX.  797 

hominibus.  Hcbraicc  eft  Shtloh  obCcuvx  adnioaum  Sc  ambigu^  fignifi- 
carionis:nam  prouc  varia  cx  origine  feu  radicc  ducitur^fic  ad  varias  figni- 
ficationes  applicatur.  Etcnim  quia  SaL  filium  fignificat,quidam  vcnunt, 
doncc  veniat  filius  eius :  intelligi  volentes  Mefsiam,Oleafter  reperit  ori- 
ginem  eius  a  Sd^/i:^,  &  fignificari  vulteo  nominequietum,fccurum  3c 
pacificum,quo  nomine  Meflias  commedatus  &:nobilitarus  eft,tum  apud 
llaiam,tum  apud  Zacha.c.p.Eft  prxterea  Shtloh proprium  nomen  cuiuf- 
da  loci,quierat  inforte  velin  tribu  Ephraimjvbidudkae  funt  fortcs  fupcr 
diuifione  terrx  promiffionisjlofue  i B.mafit  quoque  co  in  loco  arca  Do-  ^ 
mini  vfquc  ad  Samuelcm,vide  Pfal.77.&:  Hier.  cap.  7.  Eugubinus  putat  ^jjg,pn, 
tempore  S.Hieron.non  fuifle  fcriptum  Shilohy  fedS4//<ic^,vtIocohttcrae 
hc  fucrit  chet.Sc  ita  fignificari,vt  ipfe  vertit,Miflbm. 

Septuaginta  verterunt: D(?wf c  veniant  ijk£  depojita  fHntei  Sic  enim  fe- 
cundum  ipfos  legit  Auguft.libr.i  a.contra  Fauftum,cap.42.6clib.  17.de  ^"^"f"^^' 
Ciuit.Dci,cap.4 1  .Cyprianus  lib.  i  .contra  I udxos  legit  Depofita  tUi .  alia  j„nAtiti^. 
Ledtio  habet ,  Donec  ventat  cui  repofttHm  eft.  Sic  legit  Ignatius ,  Irena^us,  irtnAtu, 
TertulIianus,ATnbrofius,Leo  Papa,&  S.Hieronymus.  luftinus  Martyr,  T.^tidUanm. 
&  interpres  Origenis  vtraque  leftionem  agnofcunt:m  Codicibus  Theo-  ^^vflT 
doreti  raanufcriptis,m  vlr.quxft.in  Gen.bis  c(i,Giuirepruat'^ry'.  A  Gluod  uuro^  ^^mM, 
refeTHattir  Hsec  circa  tranflationcm  Scpruaginta  huius  loci  annotauit  Fla-  luilmu^. 
minius  Nobilius ,  qucm  eeo  virum  propter  magnam  probitatem  ik  do-  "^yodoretm. 
<arinam,&  meam  multorum  annorum  cum  co  hmiliaritacem.amoris  li- 
mul,(Si:  honoris  caulalibenternomino.  Engubmtu. 

Opinatur  Eugubinus,  Septuaginta  diuiram  legiflc  didlioncm  illam 
Shtlohin  Sf <.quod  iignificat  relatiuum  ^uis ,  ^ua , cjuod. :  Sc  in ptonomen 
Zo.quod  fignificat.e»  vel  tpf(,vt  fenlus  fuerit:  Donecveniat  f:od «,(upple- 
uilVc  autc  ipfos  fcptuagtnta  illud  repofmm  ./.Dicuturaute  repofita ,  qu? 
funr  nobis  valdi  cara  &  prctiofa ,  &  quia  nihil  erar  canus  aut  pretiofiiis 
aducntu  Melsix,  aut  quod  xque  illuftraturum atque  nobil.taturum  eflet 
tribum  Iuda,idcirco  dicitur :  Dovec  venmt  ^uod  cft  «  repoftutn.  Mc  Hias 
porrd  crat  rcpofitus  fiuc  depofitus  inpromifsis  Dei ,  in  praed.aionibus 
Vatum,  dcnique  in  mult.s  figuris  &  fign.s , atque  in omn.bus  pene  cerc- 

Id  eft,obeiient  .11. popuh  &  accipicnt  lcges  eius;quod in  parte  con- 
t^Wt  Dauid.  vt  dc  fe  .pfc  teftatur  Pfal.  1 7.  Popul^  ^uem  non  cognou^^pr. 
^^^Lttu  i.^.^...W..«^;:fcdomnino  completueft.n  Chn- 
fto  Domino.cu.  dixit  Deus  pater  Pfal.2.  T^oMa a  me,^ dubo  t^hg.ntes 
«0  .  £    r  .  J  ,  MorabHnteum  omnesregesterr^  ,omnes 

';e:t'P/::^<^^       Pfal-  44-  fauftis  vocibus  ei  acdamatun 
Zroere  mcede,&  regna.  RabbiSalomon  ait  vocem  Hebraram 
r"tZfSZ^n^^  populorum,&indicari  multos  populos ad 
f,gn.hcare  cong  egat         P  P         .^.  ^        ,i,quatenus  cucn.t  m 

;-LtarDaSa::rq:-fc/entcsp.^^^ 

cocgit.  hhhhh  J 


2.  Re^,  12. 
Hifrc.i»  Tra- 


ChripM4  expe 
iiutio  fmrit 
Centmm^cum 
ilU  nmlUm  ud 
HcntftsChrtfli 
nottttam  ha^ 
bnertnt. 
lujit,  martyr. 


798  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Hieronymusinvnalirtetafcnfum  mutauitinamvoxAicft^vcrbo  Aj- 
cha,  &  habetpra-diaam%nificationem.S.Hicronymuscleriua(reeam 
Videtm  a  Chaua,  quod  figmficat  cxpcdare ,  &  frequcnter  littcra  Hc  po- 
nitur  in  loco  rau ,  &  tunc  habet  fignificationem  qua  vfus  eft  hic  B.Hic- 
ronymus,quod  tamen  proptcreanon  grobaturperitislinguzHcbrax, 
quod  taha  nomina  quar  fiuntpcr  prxpohtioncm  literx  /«a  pcrquam  ra- 
ra  funt.ncc  fere  iunt  nifipropria  nomina.qirale  non  cft  in  hoc :  ncc  rcpc- 
ritur  ha:c  voxahbiquaminpraEfcntiloco,  &  cap.  so.Proucrb.Onkelus 
habet ,  Et  ipli  obedicnt  Gentes.  lonathas ,  Subiicicntur  eiomncs  reces 
terrx.  ° 

CxterumLatinaLediohancfertquaEftioncm  ,  Quomodo  Mcftlas  4P 
fucnt  expcdatio  Gentium  ,cum  is  ante  fuum  aducntum  nullomodo 
cflct  Gcntihus  cognitus.Namquc  apud  Ifaiam  cap.  6  5 .  (idcmquc  vfur- 
patumaPaulocftadRomanosdccimo)dc  GcntibusloquensDeus  ait- 
rHHentH,  fHma  nart  <jH^rcr,iibHs  me ,  paUmappamtm  rne  no»  intlrro- 
£a(>4nt.Eidem  difficultas  accidic  loco  illi  Agg.-ci  cap.  2.  Tcrtiet  defideraius 
cunaisgcmibHs.Tnhus  modis  hic  nodus  folui  poflet ;  primo.vt  fbluit  lu- 
ftinus  mco  Dialogo  qucm  habuitcum  Thriphonc  ludxo,  interpretan- 
do  hxcVcrba  non  de  pnmo.fcd  dc  fecundo  aduentu  MciTlx ,  qui  hcut  in 
pnmo  aduencu  fuit  expcdatio  ludarorum ,  ita  in  fccundoaducntuent 
cx-pcdatio  Gcntium  qux  in  ipfum  crcdidcrunt.  Similircr  eundcm  lo- 
cumexpoIuitAuguftinusfcnbcnslibr,8.deCiuitateDci,cap.  lam 
vero.inquic,  quod  fcquitur:  Etvcnict  dcfideratus  cunats/cnttbus- de 
Bouiflimocius  cxpcdaturaducntu.  Vtcniaidefideratus  efletexpcclan 
tibus ,  pnus  oportuit  cum  dilcdum  cfl-e  credentibus.  Idcmque  rcpctit 
cap.  48.  eiufdem  l.bri.  Non ,  inquit,prioraduentus  cius  defidcratus  crat 
omnibusgentibus;nonenim  qucm  dcbcbant  dcfiderarc  ,  fcicbant  in 
qucm  non  crcdidcrant  Sed  hanc  profedlo  luft.ni  &  Auguft.ni  cxpofi- 
tioncm  verba  illa  lacob  excIudunt,quxproxime  antcccircrunt  A^«« 
Mifcreturfceptrurn  Ac  Inda.&c.  domc  vmiat  ^h,  mittcndus  >jh.anihv,s  ver- 
bis  manifcftum  fit,non  dc  fcqundo,  fcddeprimoMcfllx  aducntu  lacob 
Jocjui, 

Altcra  ratio  explicandi  hanc  difficultarcm  illa  cft.cum  dicitur,Gcntcs  ,0 
dcfiderafl-e  &  cxpcdlafl^e  aducntum  Mcflix.non  cflc  propriam  ,  fcd  fiau-  ' 
ratam  &  rtictaphoncam  locutionem.qua  fclicct  illud  fign.ficetiustan^^o- 
pcrcGcntcs.ndiguifl-caducntu  Mcflix  in  tcmcdium  malorum  quibus 
opprcflk  tcncbantur,vt  fi  nouiflcnt  ipfum,  proculdubii  ardcncflim^e- 
lus  aducntum  dcfidtrafl-ent  atquc  cxpcaaircnt.  qucm.idmodu  frcqucns 
eftcum  in  facris  tum  in  ptofanislitcns  dicere,terram  dcfidcrarc  vcl  cx- 
pc<aarc  >mbrcs.(olcs,vencos,ngn.ficandotcrram  iftiufmodi  rcbusvche- 
mcnccr  .nd.gcre,  quo  fruftus  optatos  &  cxpcdlatos  homin.bus  fcrre 
qucat^Hac  e.us  voc.s  fignificationc  vfus  Mofcs  dixit  tcrram  pt^m.ffionis 
«pcdarc  dc  c<.Io  pluu.as.Dcutc.cap. , , .,d  cft,,ndigcre  pluu.is,&  cas  n 
lcmporcaccipcre,  ^     ^  * 

Ncc  fane  tertuilla  via  difToluenda^  huius  quarftionis  rcpudiari  debet, 

vota 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


*  GENESIS   CAP.   XLIX.  ypp 

vocabulum  expcftationis  hoc  loco  cflc  pofitum  pro  fpe  &  fiducia,&  se-  Scrif^tma  cK- 
tentiam  lacob  intelligi  dcbere  dc  Gentibus  iam  ad  Chrifti  fidem  conuer-  ^*''-^'' 
lis: mos  cnim  lcripturnc  eft  conucrfos  cx  Gentibus  ad  Chriftu  ctiam  poft  ciinL^ia 
conuffrfioncm  appellarc  Gcntcs  i  ad  diffcrentiam  videlicet  ludgeorum.  pojlVnZ^rfc- 
Audi  Paulumloqucntem  cumGentibijsiamChriftifidemamplcxis,ad  n.-m,  nomm^f 
Ro.  1 1 .  r$btt  dicoGentibHs,G)uamdiu  cjuidem  ego  fum  Gemiurn  y^pofiolus,  ^*"^^' 
mmUlreriHm  meHm  hortorificalfo,(3r  c.ScnCus  igitur  cft :  Non  tantum  ludaei, 
fcdmult^  maxime  Gcntes  Mt  flia  tccipient,  atque  in  co  fuara  fpem.om- 
ncmcjue  fiJuciam  collocabunt:qucmadmodum  pridixerat  Ilaias  ca.  1 1. 
fccundum  tranflationemfeptuaginta  :  Eritradixlcffe.c^  confurget nutfit 
frinceps  Gentium.cr  in  eo  Clenies/perabunt. 
5 1     Ligans  nd  vinram pulluni fHHm,(fr ad vittm  afinafua.Viis  verbis  &  aliis 
proxime  fequcntibus  prxdicit  lacob  fertilitatem  eius  rcgionis,qui  in  di- 
uifione  terrae  Chanaam  fortc  obuentura  erat  tribut  luda.  Tria  vcro  po- 
nuntur  fummi  fertilitatis  cius  tcrra:  argumenta:  primo  quidem  quod  ta 
gran Jes  habitura  circt  vites,  eafque  adco  vuis  onuftas ,  vt  poflet  afmus  ad 
vnam  vitcm  alligari ,  &  cx  illa  fola  vuis  onerari ,  cui  rei  fidcm  facit  quod 
prodidu  Mofes  in  Iibro  Numerorum ,  cap.  1 3.  Deinde  tantam  fignificat 
fore  vini  abundantiam.vt  id  non  modo  fufficiat  bibendo.fed  etiam  fuper- 
fit  ad  lauandas  vc(K-s:  quod  acci  picndum  cft  quafi  hyperbolice  dicaum, 
ncque  enim  figiiificatur  veftcs  ertelauandas  vino  ,  fcdindicaturabund^ 
fuperfuturu  vinu  no  ad  bibedu  tatum.fed  vt.qucmadmodu  aqua  voftes, 
fic  eo  lauari  pofllnt:poftremo  tatam  fore  fignificat  vini  &  laftis  copiam, 
vt  habiturifinthominesoculpsrubicudos  pra:nimiapotationevini:idc- 
queafllduc  &  afFatim  lade  vefccntes,  habituri  fintdetes  ladci  candoris. 
>     Onkclus  &  Rabbi  Salomon  cenfent  quidem  hi(ce  verbis  demonftra- 
ri  fertilitatem  rerrx  luda,  verum  aiunt  ca  vetba  non  preprie,  fed  figuratd 
&  parabolica  accipienda.Nam  illud:  Ltians  adv.neamfttUumfuum  .  cr 
ad  vttem  4/7«..«/rI.w.fignificat,tam  iuucncs  quSm  fenes  in  mbu  luda  fu 
turos  ,uftos,adhxrcntes  legi  &  dodrinx  Dei.  I taque  pul lus  fign.ficat  fi- 
Uos,afina  parenres:Iigarc,eft  adh^rerc:vitis,eft  lexivinca,(ynagoga  Illud, 
Lauahn  tLnofiolI  fuam ,C.5-^f:c.t  principes  luda  vfuros  prenofis  ve 
ftibus ,  ex  pupura  &  ferico  quod  fit  t.n<aum  cocc.neo  colore:per  oculo 
rubros  a"v,'^o^,fignificantur  montcs ,  ex  quibus  vfqucquaquc  longinquus 
fir  rrX<aus-qui  montes  in  tcrra  ludaabundatur.  erant  v.tibus  &.  v.no. 
dT„  eSe  ■C,ficantcolIes,campos^ 

J  •  nr  A  n  oorer  vbcrtatcm  ac  bonitatem  pafcuorum  greg.bus  Sc  ar- 
daount ,  &  proptcr  v bcr  atcm  ,„  Jh.n^  interpretationem  ex 

n,cnt.s  copiofa  """^.^^^l^^lXTejh.c  funt  cius  v^rba  :  Circun- 
.pfamct  paraphrafi  ^^^^'^^'^^'°f  «aificabittcmplum fuum,eruntquc 

,uft.  m  c.rcu.tu  c.us.&  »      ■     ^^^^^^^  tmdtum  cocc.no  va- 


Onkelem, 


erir  vc 


cft  Jbi.  Sed 


8oo  COMMENT.  IN 

Scd  paululum  cxpendamus  fingula  verba  :  Ligans  ad  vlneam  fuRnm 
fiium.or  ad  vitemafinam  fuam.Hchxsdcbgephe  fignificat  propnc  virem,& 
item  locum  in  quo  funt  vites.Vox^//^?ir  fignificac  pullum,non  quemlibct 
fed  aiini,<3<:  aliquando  etiam  muli ,  proptcr  cognationem  quam  is  habct 
cum  alino,Vox5ow^^t  ,quam  Interpres  Latinus  vertit  vitem,fignihcac 
vitem  optimam,nobiIem,pr^ftantcm:poteft  etiam  defledii  ad  fignifican- 
dum  ramum  (eu  palmitem,  qucmadmodum  vcrrit  Pagninus.  Scquitur: 
'bhtIIZ  ^'^"^^^^ ^^'^^^^^^^^^^^^fi^'^^^'^^'  Thoftarus,  Burgenfis  &  Carthufianus 
C^rtlwjik  ha:c  verba  fecundum  literalem  fcnfum  non  dici  in  tribum 

Iuda,ncc  fignificare  fertilitatcm  tcrra:  fortis  eius ,  fcd  intclligi  debere  de 
Meftia.Cum  enim  illud  participium,//^^;;^,  fit  tertia^  pcrfonacnon  potcft 
referri  ad  ludam  ,  de  quo  locutus  fucrat  lacob  in  fecunda  pcrfona ,  fcd 
iungi  dcbct  cum  eo  quod  proxime  anteceflit :  Donecveniat  cjui  mitteridm 
efi,&  ipfe  eritexpe^atiogfntium.  Scd  hoc  leue  eft,fiquidem  lacob  etiam 
de  luda  locutus  cft  in  tertia  perfona,dicens ,  Giuisfufcitabit  eum  f  Ei^Non 
aufereturfccptrum  de  luda.  Conftat  pra:terca,in  prophctiis  ctiam  in  code 
fermonc  frequentifllmum  efle  trafitum  ex  vna  perfona  in  alias.nihil  igi- 
tur  prohibet,  quinimo  perbelle  conucnit ,  verba  ha?c  interpretari  de  fin- 
gulari  &  eximia  fertilitate  fortis  luda ,  qua:  ciim  aliorum  bonorum ,  tum 
ladlis  &  vini  feraciirima  fuifle  dicitur. 


M  YSTIC  A  VATICINII 
de  I uda  explanktio. 

Xplanato  igitur primo loco Hterali fcnfu  huius  vatici- 
nij,fequitur  vt  (ecundo  loco  myfticam  quoque,  fcd  breuem 
M  fuccindam  eiufdem  prophetiae  intclligetiam  &  interpre- 
g^L^^TOjjf  tatione  tradlcmus./w^^^  te  laudahuntfratres  /«/.Nomen  lu- 
^'^^^^  da,fignificans  confcflionem  fiue  laudem,  mirifice  conuenit 
Chrfto  Domino,qui  ab  cxordio  vfque  conceptionis  (ux  nunquam  defti- 
titconfireri&IaudareDeum,quippe  quiftatim  vt  miidum  ingrcfliiscft, 
Tfdm  ^9.  ofFcrens  Deo  Patri,dixit ,  Ecce  vemo ,  In  capite  Ithrifcrtpuin  efi  de 

Hebr.  10.  Tne,vtfaciamyDeHs,vo\untatem  tuam.  Omnesautem  eled:i,fiuc  homines, 
fiue  Angeli ,  fratres  Chrifti  funt  pcr  gratiam  adoptionis  :  ficut  etiam  ipfc 
filius  Dei  eft  fccundum  naturam ,  fic  illi  per  gratiam  filij  Dci  fadi  funr. 
Quapropter  appellatur  ipfe  primogcnitus  in  multis  fratribus. 

Laudari  vero  Chriftum  ab  omnibus  fuis  fratribus ,  hcct  inrclligerc  ex  ^  r 
co  quod  narrat  loannes  Apocalyp.cap.  5.  vidiflcfc  circa  thronum  Dei 
quatuor  animalia,&  viginii  quatuor  feniores ,  per  quos  omncscledli 
tam  vet-ris,  quam  noui  Teftamenti  fignificantur :  &  mfuper  milliamil- 
hu'n  '\ngelorum  ,  &  hi  omnes  concinebant  6c  celebrabant  laudcs  Agni: 
quin  etiam  viditomnemcreaturam  qua:  m  coelo  eft,  &  fuper  terram  ,  & 
fub  terra  AiCcm^m^Scdenti  in  throno,&  yigmyBenedtdliOyhonor,  cr gloria, 
&potefias  infccHUfecnlorum.  Vniucrfa  itcm  ecclefia  tu  militas^tum  triu- 

phans* 


6' 


GENESIS  CAP.  XLIX.  8oi 
phansDeumlaiidatpcr  Chriflum  Dominum ,  quemadmodum  ipfa- 
mcc  canit  Ecclefi  .:Per  quem  maieftatcm  tuam  laudant  Angeli ,  ado- 
rant  Dominationes,tremunt  poteftates. 

Veriim  de  quonoftrumhuncludamlaudant  fratres 
ipfo,inquit  Rupertus ,  quod  fecit  iplos  fratres  fuos:  cum  enim  mimici  f  7 
effcnt  Dei,per  ChriLtum  fafti  funt  non  tanium  amici,fcd  etia  h^redes  '^'^' 
quidem  Dei,cohaeredesautem  Chrifti:vnde  loanes  primz  Epift.cap. 
3 ,ridete,a\tyC]uale?n  charitatem dedit nohis  fater^vt fili)  Dei  nominemuro' 
fintHs:^  apud  cundcm  in  Apocal.  cap.5.  myftica  illaanimalia  &  fenio- 
res  laudant  Agnum:gui*i,inquiunt ,  redemtjh  nos  Deo  in  fmgnine  tno^ 
/ct  iy/ !  ^:os  Deo  noftro  regnuyn.c^  facerdotes,^  regnahimus fuper  ter,\im, 

5  AdordhitnttefiUjfatristui.Lt^t  Pfal.^i.inquo  multa Dauidcecinit 
dc  adoratione  ac  veneratione  Meflise  ,  fcd  hoc  ipfum  exprelfiiis  Paulus 
ad  Phihppcn.i  J^r/w  n^rnine  eiHSAV\c\\\\i^omnegeHU flen^atur  cocleftiHmjcr' 
reftrtHm  infcmorHmy&c.  Cum  qua  Pauli  fententia  Hebrsa  le£lio  hu- 
ius  lociconucnientior  vidctur.fic  h^hcns :  IncHrHahHntfe  tihi  filij  fatrls 
r«i;fequitur.\^*i//«/  tud  in  cermcthns  inimicoru  rx/(jr«w.Mirabihter  Chri- 
ftus  omncs  fuos  inimicos  fubiugauit,  Diabolum, qui  ci  neccm  mohtus 
fuerat:Tudxos,qui  eum  rcpulerunt;Gentes,qu{  ei  cotradixcrunt.Itaqj 
illud  Dauid.in  Pfal.  lop.magna  in  parte  ia  complctu  cdiConfregit in  di€ 
trd fud  reges.  ludicahitin  nationihus:tmflehit  ruinas ,  eoncjuajfahit  capita  in 
terra  multorum.  &  in  Pfal.^^.S^^/Vr^c  tH£  acjita,  pofuU  fuh  te  cadet  in  corda 
intrnicoru  regis.Hot  figurauit  apud  Dtn.cap.i.lapis  ille  percuties  atque 
in  pulucrc  redigens  ftatua,quxregna  mudi  huiusrepra^fentabat.C^///- 
Iks  Leoms  //<^^^.  Appellatur  Cbriftus,inquit  Ambrof.Catulus  Leonis,  vt 
intelligitur  Chriftum  effe  fihum  fuum  conaturale  &  confubftantialera  "'^' 
Deo  patri;ficut  CatulusLeonis  parcnti  fuo  leoni.  Scd quia nomen  ca- 
tulividcturfignificareparuura,quid&minus  Patre  ,  ne  cui  fufpicio 
incideret  Filiumcffe  minoremPatre, ad eam  fufpicionem arcendam 
mox  fubditur :  Accuhuifti  vt  Leo,&  <juafi  Le^na. 
M  pr^dam  fili  mi  afcendtfti:M:i%'Mr\\is  prxdator  fuit  Chriftus,&  pra?- 

^  dandi  caufain  mundum  vcnit :  quocirca  iuflTit  Deus  per  Ifaiam  cap.  8. 
imponici  nomcnprxditoT\s',f^oca^nqu\tynomeneius,Acceleralpohad^ 
tr  / c  /  i  napr^dart.Qnim  multos  Chriftus  depraedatus  eft  &  rapuit 
de  manu  &  faucibus  D^monis  !  Hcbraica  leaio  habet:Ex  captiuitate 
.rcendifti:  quod  pulchre  competit  in  Afcenfum Chnfti.  cum  exinfer- 
no  in  terram,tum  ex  terra  in  coelum :  Afcendens  enim  in  altum,  capti^ 

eius&fepultura.£f.;mquit,^™^(:^/^~^^^^^^ 

eftChnftus  vtLeo,  quia  fortuudmcm  fuam  plufquam  leonmam  m  ^tH.^ 

T'^  concuT^r,  tremcfecitatque.c^^^^  maxime,quod 
tZZt^^n^nlo  dcftruxit A  cadensitpfe^diabolum  proftrauit. Vnde  uu^.. 

C0mmcnt.mGcn.t0m4. 


'Ruffmm  miru 
reftrt  de  ca- 
tulg  Uonis. 


Matth.  >lt. 
Amlfrajlui. 
loan.  fo. 


i.  l\m  tf. 
hUtth.  yll. 
SuprA  16. 


Ttt  2, 


Tfhtf.i, 


Efhe/.s. 


8o?  COMMENT.  IN 

eciam  Samfon,tu«m  maximc  dcmonflrauit  roburfuum,cum  intraciui- 
tateni,qnafi  carccrc  quodam  inclufus  tcncri  videbatur:&  ciim  demoli- 
tus  columnam,  moricns  ipfc  pariter hoftes  fuos  intercmit. 

Refert  hoc  loco  Ruflinus  tradi  a  {fliyfiologis  hanc  eCTc  catuU  leonis 
naturain,ci\m  natus  elt^triduum  dormirc,tcrtio  autero  dic,  fremitu  pa- 
tris  trcmefa(^o  cubili,excitari.  Hoc  bellc  quadrat  in  triduum  mortis 
Chrirti,&  in  eius  refurre(9:ionem,potentia  Dei  patris,cum  magnb  cu- 
flodum  fcpulcri  tcvvovc  fz&im.^jiisfnfcitabit ^ww<^Quafidicat;non  in« 
diget  aliena  potentia  vt  refurgat.  Propria  audloritate,  ait  Ambrof.na- 
tus  eft,proprio  arbicrio  morcuus  cft,propria  poteftate  fufcitatus  eft.Ec 
hocipfc  Dominus  diJLCt2Lt,Potefiatcm  ^  mqmt ,  habcoponenManhnam 
rneam,(^  iterum  fumendi  eam, 

NonanfeYetHrfceptrum  de  luda  ^  dnx  defcemore  eiusi  Non  dcficict  g 
regnu  Chrifti,quod  eft  Ecclcfia,  nec  regni  eius  princeps,  qui  cft  Pon- 
tifex  fummus,  eius  Vicarius :  qui  dicitur  de  foemore  eius,vel  quia  ficuc 
filius  fucccdit  in  dignitatem  &  auftoritatem  patris,ita  fummus  Ponti- 
fex  fubit  vicem  Chrifti  quantum  ad  dignitatem  &  audtoritatcivel  quia 
fcriptum  eft  in  Apocal.  Chriftu  vifum  efTc  loanni  haberc  in  veftimcto 
&  in  fcemore  fuo  (cn^tvLiRex  regnm  (fr  Dominns  dominantii4m;\nAt  fum- 
mus  Poncifex  cantam  habct  dignitatis  &  poteftatis  vim&  excclletiam, 

Denec  veniat,{jHi  mittendtis  ejf.  Vfque  ad  dicm  iudicij  ftabit  Ecclcfia 
mihtans,&  in  ea  fummusPontificatus:ideo  Dominus  dixit,  Ego  vobif- 
cum  fnm  omnihus  diebns ,  vfqne  ad  confummationem  ftcnli :  &  Petro  dixit, 
Th  es  PetrHSytj-  fuper  hanc petram  adificabo  EccUfiam  meam,  porta  inferi 
non pr^nalcbnnt adnerfHS  eam.  Ipfe  erit  expeEiatio  GentiHm.  Tota  expefta- 
tio  miHcantis  Ecclefiae  eft  fccundus  aduencus  Chrifti ,  ficut  Paulus  ait: 
Expe^antes beatamjfcmcr  aduentHmgloru  magni  Dei,  Hacc  icidem  Ec- 
clefixtriumphancisexpeclatioeft  propccr  confummatam  totius  ho- 
minis  fchcit*acem.  Vnde  loannes  in  Apocalypfi  audiuic  animasSan- 
dlorum  magno  clamorc  expedlanccs  Dei  iudicium.  Ec  refponfumeft 
ilhs ,  vc  rcquicfcerenc  &  expeilarent  adhuc  tcmpus  modicum  ,  donec 
conferui  &  fratres  corum  complcrcntur. 

IJgans  ad  vmeam pHlhtm  fnumy& ad  vitem  afinam fuam,  Pullus  figni-  ^ p 
ficat  populum  Gentilcm,afina  Iudaicum:vitis,cft  ipfc  Chriftus;vinea, 
Ecclefia  qur  ex  gentibus  &  ludxis  congregaca  eft.  Chriftus  enim  fuic 
I  ipis  angiilaris  coniungens  vtrumq;  parictcm,  &  faciens  vtraq*,  rnum. 
Duplcx  autcm  eft  hgamcn fidchum,vnum  ad  vitem,  id  eft,  cuni  Chri- 
fto  per  fidcm,  fpem  &  charitatem;  altcrum  ad  vmeam,  id  eft,  cum  Ec- 
clcfi  a,  pcr  vnitatem ,  paccm ,  &  concordiam :  prius  ligamcn  rumpunt 
Hacrctici,pofteriusSchifmatici. 

LuHabitin  ^'/>/(?y?<?/^yiir.t:ftoIa&  indumcntu  Chrifti,fidelc$  funt.legltur 
in  Ecclefiafticis  hiftorijs,B.Petro  Epifcopo  Alexadrino  visu  el1c  Chri 
ftum  cum  vefte  lacerata,&  dixiffc;  Vcftis  mea  Ecclefia  cft ,qua  peruer- 
fis  &  impiis  opinionibus  Arius  dilacerauit.hanc  Ecclcfiam  lauit  Chri- 
ftus  fuo  fanguinc,/>4«4»;  n^s  4  deldlisnojlris  in fanguine  fuo^  vt  lcgitur  in 

Apoca 


G  E  N  E  S  I  S  C  A  P.  X  L  I  X.  8oj 
Apocalypfi  cap.  i idco  lauit  Ecelefiam ,  vt  nec  maculam,ncc  rugam 
habcus  vllam,  pura,immaculata  &  fandla  efTct.  Signarc  autcm  dicitur 
In  vmo,  quia  fanguis  Chrifti  fuit  Ecclefiar  lauacrum,prctium,  &  potus. 

PHlchrioresfiimocHli  <r/«j  WPaulus  ad  Ephel^.ait ,  Deu  dcdifle  Ec  ^!'H'-<^ 
clefi»  Prophetas,  &  Apoftolos,Doaores  item  &:  paftores  ad  ^difica- 
tionem  corporis  eius  qux  eft  Ecclefia,ne  tanquam  paruuli  fluauantes 
circumfcramur  omni  vento  doarinx.Oculi  igitur  Ecclefis,Prophet2e  o,«/,  Ecdef. 

Apoftoli  fueruntmam  ficutoculi  celfilTmiaparte  Iocati,regimenha.  rl^Lu  & 
bcnt  cotiuscorporisjfic  Prophetx,&  Apoftoli,fupremumdoced3e,re-  ^pojloU. 
gcndx,  tucdacque  Ecclefix  dignitatis  ac  poteftatis  gradum  tenuerunt. 
Sed  cur  ifti  oculi  dicuntur  pulchriorcs  vino?  equidcm  quatuor  in  vino  .^^*^"^ 
laudari  video,colorem,odorem,faporem,vim  prxtereacxhilarandi  & 
roborandi .Talia  quxdam  fuilTe  in  Apoftolis  licet  animaduerrere :  co- 
lorcm,quidcm,fanaitatcexterioris  vitx  &  conuerfationis:odore  ,  vir- 
cutum  intcriorum  fragantiam:faporcm,  dulcedincm  doarincT,  prsedi- 
cacionis,&  fiubernationis:virtute,exhilarandi  (5c  corroborandi.effica- 
ciam  eoru  &  patiendi,&  tacjedi  magna,m  miraculis  prxlertim  patran-  ret  <^  Uoct» 
dis,quibus  Eeclefia  maiorcm  in  modum  recreabant,atq;  cofirmabanr.  m  Eahj'!^. 

Dcnteseius  UBe  candidtores.  Pcr  dcntes,  nec  ineptum  nec  alienu  fueric  '^"/''^** 
incelliiiere  paftores&  Doaores  Ecdefi.x.  triplexporro  dentium  mu-  ^^"^ 
nus  cft:conrenmc  emm  ad  commmucndum  &  contcrendum  cibum,h- 
ne  quo  attritu  non  polTct  is  poftea  bene  concoqui:vuIgatum  eft  enim, 
&  fertur  in  primis  apud  mcdicos  iuxta  ac  Philofophos,primam  fieri  in 
orc,ac  per  dentcs  cibi  concoaionem.  Deferuiunt ,  ctia  dcntes  procu- 
dendx  lingux  a-c  formanda?  locutioni  &  fermoni.  Valcnt  denique  ad 
mordendum.Similitertriplcxeft,fecundumallegoricaintel!igcntiam, 
munus  paftoris  ac  doaoris  Ecclefia? :  primu  eft  loqui,ideft,  pra?dicare 
&:  doccrc  ,  qux  plebem  Chriftianam  noflc  non  modo  ncceffe  eft ,  fed 
ctiam  quoquomodo  expedit :  Deinde  mordere,id  eft,caftigare, repre. 
hendere:Vnde  P^u\jsAi\\iT\moih.Pr£dk^verl;um,infiaopponHne,im' 


portHn^ar^He.ohfecra,increpa  Adh^c.cihin  ^  ^^^^^^^ 

os  audientiu  ingerere:non  quidcm  eundem , codemque  rnodo  confe- 
aum  &  comparatum  pr^bere  omnibus,  fedaccommodatc  ad  fmgulo- 
rum  habilitaccm  atq;  captum.ideo  Paulus  duit  eidem  Tim.5./;or.  r«-  ^ 
ra  teipf^mprobahdem  exh^here  Dea,  operanum  mconfufihdern  re^e  trattan- 
temverhiiverttatts.  Pro  illo.r.^^ rr4^^^r.r/;,Gr?calcaio fignificat,  rcac 
fcindctemrquibufdam enim  fohdior,aliis  tenerior  ac  mollior, quibuf. 
dam  copiofior,aliis  parcior  &  fcindendus  &  tribucndus  eft  cibus. 
Explicantur  Av\x  difpucationes ,  alcera  contra  ludxos, 
altera  vcro  cum  Chriftianis  Doaoribus. 
Xpos  I tvs  eft  a  nobis  haaenus  vaticinij  huius  deluda  fenfus, 
^  intelleaus,tahiftoricus  quam  myfticus ,  reftatjtextremo 
loco  duas  traaemus  difputationes ,  qu?  ad  eiufdc  propheti? 
vim  &  verkatem  penitus  cognofcenda plunmum  conferunt. 
VHiiw  iiiu  2 


terijfje  anms 
169S  yfque 
dd  Chnjtt  tiM 
tem  ortum 


804  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Sed  ante  omnia ,  duo  praenotanda  funt  qux  in  earum  difputationu  tra- 
datu  larpius  vfui  nobis  futura  funt.Primum  igitur  fcire  conuenit,ab  eo 
humspZlhc-  ^^"^P^J*^       ^^^^t>  edidit  hoc  vaticinium,  idert,  abeius  morte,vfque 
tZ]\f^Vld  a^i^^teporis  quodefecitomnino  principatus  ludaicusad  alienigenas 
ludaia  prm  tranflatus,  prxterijffc anno6  mille  fexccntos  uonaginta  0(fto;  vfqucad 
apxtus  def-  Meflixvero  aduentum  ,  ideft  ortum  Chrifti  Saluatorfsnoftri ,  annos 
aionem  prx~  miUe  feptingentos  trigmta  quinque :  qui  numerus  annorimi  ad  hunc 
moclumcoUigitur.  Amortclacob  vfquead  egreffum  Hebraeorum  cx 
^gypto  anni  fluxerunt  ccntum  nonaginta  06I0 :  namq;  a  promifsionc 
diuinitus  faifta  Abrahar  anno  aetatiseiusfeptuagcfimo  quinco  (vtfcri- 
ptum  eft  cap.  1 2.  Genef. )  vfque  ad  legem  datam  Hebrxis  per  Mofem 
( Lcx  vcro data  eft  certio  menfe  qnam  egrelTi  fucrunt  Hebrsei  ex  ^gy- 
pto) tranfierunt  anni  criginca  &  quadringentit" tot  enim  memorat  Pau- 
lus  cap.  5.  Epift.  ad  Galat.)  lam  vero  afeptuagefimo  quinto  Abrahse 
anno  vfque  ad  mortcm  Iacob,cx  ipfo libro  Genefeos  computare  licet 
ducentos  &  criginra  duos  aimos :  ex  quo  manifefte  c6cludicur,a  mor- 
te  lacob  vfque  ad  cgreflfionem  Hcbrxorum  ex  Aegypco  ,  vcl  vfque  ad 
legcm  dacamxencum  nonaginca  06I0  annos  cxcurriffc. 

Rurlus  ab  egreflu  Hebraforuni  ex  i€gypto  vfque  ad  sedificationcm 
templi  Salomonistranfa6lose(fequadringctosatq;  odoginta  annos, 
in  fexto  capite  libri  tcrtij  Regum  proditum  eft  :  hinc  porro  vfq;  ad  li- 
berationcm  popuh  Hebrari  ex  captiuitatc  Babylonica  fadam  primo 
anno  monarchia:  Cyri,quingencos  annos  exados  efle.  tercius  &  quar- 
cus  liber  Reg.aperce  docenc-.a  reuerfione  auce  Hebrxoru  ex  capciuita- 
te  vlq;  ad  defcftum  impcnj  ludaici  tranfifie  annos  quingentos  &  cri- 
ginca,co  liquec,qu6d  primus annus  monarchixCyri fuic cciam primus 
annus  Olympiadisquinquagcfinise  quincse  ;  imperiuaucem  ludaicum 
defccicoccifo  Ancigono  hidaica?  ftirpis  vlcimo  Regelu.  aeorum ,  & 
Herode  alienigena  iinperium  ludaicum  rapieterquod  cuenic,  tcftc  lo- 
Ufiphuu  fcpholib.i4.Iudaicaruajitiquitatu,OIympiade  iS^.Coff.M.Agrippa 
&  Canidio  GaIlo,quorum  cofulatus ,  vt  conftac  ex  faflis  Capicolinis, 
compccic  in  annum  vrbis  condicse  fepcingecefimum  decimum  fexcum. 
a  c^de  aurem  Ancigoni,&  exordio  regni  Herodis pacifici  vfque  ad  or- 
tum  Chrifti  domini,  id  eft ,  vfquc  ad  annu  quarcu  Olympiadis  cencefi- 
ma? nonagefimar quart? , triginta 8:feptem  anni  prftenerunt.  Ex  hac 
igiturcompucacioncfatisapparecverumcfle  quod  fupra  diximus  .ab 
co  ccmpore  quo  lacob  cdidic  hoc  vacicinium,vfq;  ad  id  ccmporis,  quo 
primumdefecicfcepcrum  Iudaicum,effluxifle  annos  millc  fexccncos 
nonagincaoao:vfqueadMcfll{ver6aducncum  &  orcum  Saluacoris 
noflri,annos  mille  feptingentos  trigiutaquinquc. 

IUud  prftcrca  Leaorc  ignorare  noIumus,regime  popnli  Hebrei  non  6 2 
vnius  femper  modi  fuifl^cied quadruplice diftingui  pofl^c  foima  ^uber- 
nationis  eius  populi.Primum  enim  fuprema  poteftas  &  dominjtus  pe- 
Deut.29.  nes  Duces  fuit ,  Mofen  dico  &  lofuc ,  per  annos  66.  nam  Mofem  qna- 
draginta  annis  praffuifTc  populo  Hebrseo/acris  litteris  tcftatu  eft;  lofue 

aucem 


i 

i 

li 


6j 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.    X  L  I  X.  8oy 
autemvigintifexannosferunt  eiufJem  populi  principatum  tenuiflc.  ^'^"cip^^t^ 
Demdefuitpenes  Iudices,i.ab  Othonielc  vfque  ad  Samuelem,peran. 
nos trecentos  triguna: AdS?c  pcnes  Reges,a  Saule  vfq;  ad  Scdechiam,  f,"'!^' 
pcr  annos  cjuingcntos  tredccim:  Nouifllmc  fuit  penes  Pontifices,  hoc  ms  luduesan 
ell,poftreditum  Hebra:oru  ex  captiuitate  Babylonicavfque  ad  F^ero-  »^ no  p^nes 
dc,per  annos  quingcntos  viginti.Hinc  fi  detraius  centu  odoginta  an-  ^'^^" 
nos  captiuitatu qux  narrantur  in  libro ludicu, & captiuitatis  Babylo-  7L?ad'^^^^^ 
nicx,  itcmq;  annos  deceminterregnipoft  morte  Iofue,vt  figiiificatur  r^deL^nnJ^ 
in  Itbro  Iudicum,&  aperte  traditur  a  Iofcpho,reliquum  erit  tepus om-  y^o. 
ne,quod  Iuda:i  principcs  habueruntfux  gentis  vfquead  Hcrodcm,an-  -^''M^- 
norum  millc  treccntorum  &  deccm.  Atque  his  praemifTis  &  coftitutis, 
aggrediamur primam  difputatio-nem  qux  contra  ludfos  tradlanda  eft. 


dispvtatio 

contra  ludseos. 

Denotanhac prop^etia  Iacoh,certHtempui  aduentHf  Mef- 
y?<<,d^  ex  ea  concludt  euideter  iampride  <z>enijfe  Mefsta. 

^4  BBfflHj  V  D  jC  I  qui  fuerunt  poft  aduetum  Chrifti,cum  i  Chriftianis, 
ES^fl  MelTiam  veniffe,  &  hunc  effe  Saluatorem  &  Dominu  no- 
0^53  ihum  lefum  Chriftum  oftcndunt,  cum  aliis  diuina;  Scripturx 
teftimoniis.tumhocvaticinio  lacob  vchementervrgcrenturatq;  pre- 
mcrentur:  multiplici  tergiuerfatione  vim  huius  vaticinij  eludere  atque 
efl^uf  crc  conati ,  varias  huius  prophetia;  interpretationes  cofinxerunr, 
■quibus  apertamre(ftamqueeius  fentcntiam  quoquo  modo  infufcaret 
atque  pcruertercnt.has  eorum commentitias  expofitiones  volumus 
hoc  loco  commcmorare.ac  refellere  breuitcr,fideliter,diiigentcr. 

6  f  Prima  Iud?oru  interprctatio.  Aiunt  vocc  Hebrfa  Shcueth  qua  Lati- 
Hus  Interprcs  vcrtit.fceptru  fiue  virga.fignificare  hoc  ioco  no  virgam 
dominationis  ac  principatus,  fcd  virgam  cribuiationis  &tyranK*  op- 
prelTionis.  Vt  fit  iVnfus :  Kon  reccdet  a  tribu  luda  vexatto  &  opprtdio, 
Suoad  veniac  Melfias.Verum  hac  intcrpretatione  fallam  effe.liquet  du 
pliciter:tum  O;  poft  iHud,  Nt aufmtur fceptru di  /^-«.lubditur:  dux 
dc  fcrmore  eiu^.  Ergo  ioq-itur  lacob  dc  virga  principatus  &  domjnat.o- 
„is,non  aute  oppreftlonis,  &  vexationis  Qu.nimo  v.dere  l.cet,  omn.a 
oue  lacob  in  hac  prophetia  den.mtiattr.bu.  luda,eflfefaufta,profpcra, 
2cgloriofa.tumetiamperfpico^falf«meftnunqulrcce(Tlfrcatr.buIu- 
da  vcxationcm  &  tyram.ica  oppreir.onc  vfque  ad  M.Ifiar  aduentu :  Si- 
nuidc  ex  l.bris  Reg  palam  cft ,  fuifl^.  penes  tr.bu  luda  a  Dau.de  vfquc 
?rSedech.am,pcr!Jnos  fcr^  quingentos.regalcm  pr.nc.patum  &  .m- 
ntu^m  &  aliquandiu  potenrifllmum  etiam  atque  f^o.ent,lfimum. 
SSerpr.tari^  non  eum  elTe  huius  prophct,^  fenlum  quem 

'  ialancctuUanlfcdplanec6c«r,um:Nequecn.m 


Early  European  Books,  Copyrighl  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  ol  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


8o($  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cipatiim  in  tribu  luda  nunquam  defefturum  vfque  ad  Mcffiac  aducntu, 
kd  illud  potius  fignificatur,pott  aduentum  Meflia?,  nullo  tepore  dein' 
ceps  fceptrum  ludae defedurum  :  aducnicns  cnim  Meifias  reftituet  tri- 
bui  luda  regnunvdque  in  pofterum  ita  firmabit,vt  nunquam  deficiat. 
Sed  illaexporuioneplanecorrumpiturac  peruertiturfcntentia  lacob. 
Nam  ipfe  M^NondeficietfieptrHm ,  donecveniat  Mejfias ,  ifti  exponunt, 
Non  deficiet,poftquam  v cncnt :  donec autentvenerit y  SCypofi^uamvene^ 
>v/,valdc  diuerfa  funt,illud  enim  refpicit  futurum  Mtffix  aductum,hoc 
'Ufem,iam  pra*teritum. 

Tertia  interpretatio  Rabbi  Salomonis.  Coccdit  iftc  fignificari  hoc  6y 
vaticinio,manfurum  in  tribu  luda  fceptru,donec  veniat  Meffias,ncgat 
tamcn  venifTc  adhuc  Mefliam,quia  manet  adhuc  in  tribu  luda  fceptru 
&  imperium.Sed  vbi  terrarum  aut  gentium  fceptrum  5c  imperium  ha- 
bct  tribus  Iuda?Rcfpondet,in  his  regionibus  qux  funt  circa  Mediam, 
Afryriam,Babyloncm,&  circa  montem  Caucafum.  Hanc  opinionem, 
vt  fuo  tempore  a  ludxis  vulgo  iaftata  mcmorat  Origencs  initio  lib.4. 
Je  Principiis.  Sed  quem  non  magis  iuuct  ridere  iftius  hominis  impu- 
dentia&mcndacia,quamc6futarc  fententiam.^Eflo,habeat  fceptrum 
3c  imperium  in  illis  regionibus  tribns  Iuda,muhiTque  f^culis  habuerit, 
non  proprerea  tamen  non  impletum  eflet  vaticiniu  Iacob,quippe  qui 
loquitur  dc  principatu  &  impcrio  quod  trib.  luda  habitura  erat  iu  tcr- 
ra  promjfTionis.  Id  qaod  planu  eft  ex  his  qua^  fubiugit  lacob  de  fercill- 
taie  terrx  qua»  fortc  obuenit  tribui  luda  in  diuifione  tcrrap  ^mifllonis. 

Scd  profedlo  impudentimu  cft,minimcq;  fercdu  ift:ius  Rabbini  me- 
daciudc  imperiotribusluda  in  illisregionib.  Ex  omnibus.n.hiftoriis 
liquido  c6ftat,cx  co  teporc  quo  ludxi  m  captiuitatem  du6k'\  funt,  fiuc 
dcce  tribus  prim6,fiuc  dcinccps  tribus  luda,  fempcr  illas  regioncs  fub 
^lienigenaru  regum  fuilfe  imperio.  Primum  enim  fucre  fub  Aflyrioru 
&  Chaldforu  imperio,tu  fub  Medoru  &  Perfaru,dcindc  fub  Alexandri 
niagni  &  Grf corujpoftea  fub  Parihoru,ad  hzc  rurfus  fub  regibus  Per- 
faru ,  hoc  autc  feculo  pariim  lunt  fub  imperio  Turcarum  ;  partim  fub 
ciusqiii  vulgo  appeUatur  Magnus  Sophi  ,&eft  Pcrfarum  Impcrator. 
Quarta  intcrpretatio.  aiunt ,  verbum  illumd  Shtloh  pro  quo  Latinus  6i 
f.tg'i'  Intcrprcs  pofuitr^i mittend/i^  efl:  fignificarc  vrbcm  Silo,in  qua  multo 
tcmpore  fuit  arca  Domini ,  &  in  cadem  vrbe  primus  rcx  Hcbraorum 
Saul  creatus  cft,  &  multis  poft  annis  inibi  rex  eleftus  eft  Hicroboam 
qui  feparauit  deccm  tribus  ab  imperio  rcgum  Iuda;volunt  igitur  hunc 
cffc  fenfum  prophctiar ;  Non  reccdet  principatus  a  luda,  doncc  vcniat 
Shiloh,idcft  ,donec  in  Silo  vngjtur  in  Rcgcm  Snul  qui  erat  cx  tribu 
Beniamin  ,  in  quem  tranflatus  eft  principatus  ex  tribu  luda.  Similitcr 
donec  vcniat  Shiloh,id  cft,Hicroboam,qui  in  ca  vrbc  aflumptuscft  in 
regniim  decem  tribuum. 

Sedcnira  iftam  expofitionc  falfam  cflc,multis  argumentis  conuinci- 
tur.Principi6,dcftruunt  ifti  reftam  vcrborum  prophetiar  conftruaio- 
ncin.Iacob.n.dixit  no  defuturu  fceptru  donec  vcniat  Shiloh,  quod  no 

poteft 


GENES  IS    CAP.   XLIX.  «07 

pdceft  miclligi  de  ciuitatc ,  incerprctari  autc  doncc  Saul  aut  Wieroboi 
atlumantur  m  rcges  m  ciuitate Silo,non  cft  aliud  quam  ex  fuo  fcnfu  nc^ 
uam  lcntcnciam  adiiccre  prophctia:  lacob.  Quid  quod  fallum  eft.Sau- 
lcm  &  Hicroboam  crcatos  effc  rcgcs  in  Silo  >  Siquidcm  Saulcm  cre.v 
tum  cQc  regcm  in  Mafphat.Hicroboam  vcro  in  Sichcm.apertis  rerbi^ 
tradicur  m  i .Reg.cap.  io^i  m  ^lib.cap.i  i.  Qiiomodo  praeterca  qua- 
drat  in  Saulc  &  Hieroboa  quod  fcquitur :  Ei  ii.fe  mt expdlatto gemium^ 
Dcniqi  quod  ab  iftis  dicitur,  ad  Saule  traflatum  fuifle  imperiu  ex  tribu 
Iada,&  tunc  vcrc  fccptru  luda  defccifrcpcrfpicue  falfum  cft :  Tu  quia 
proxime  ante  Saule  principatus  Hcbrzi  populifuit  pencs  Samuclcm 
}U  Heli,  aliolquc  iudiccs qui  n5  fucrunr  ex  ti ibu  ludaitu  ctia quia  poft 
Saulem  ,  tantum  abcft  vt  dcfeccrit  fccptrum  in  tribu  I uda ,  vt  maximi 
cunc  imperium  in  ca  tribu  fundacum  (it  pcr  Dauidcm  qui  fuccefftt  Sau 
Iijfirmatumquc  fit  in  poftcris  Dauidis  pcr  auuos  ferme  quingcntos. 
6^     Quincaintcrpretatioqux  ccfetur  probabilior  cacteris,perillud,^i 
mittendHieji ywow  fignificatum  cfle  Mefliam,fed  Nabuchodonofor  Rc- 
gem  Chaldxorum  ,qucm  naiflum  efleaDcoad  punicndafccicra  lu» 
dxorum  aperte  prodidcrunt  Hieremias  &  Ezcchiel.  Volunt  igitur  huc  ^*^^- 
clfc  verum  germanumquc  huius  propheti.T  fcnfum.-Habebit  tribus  lu-  ^^^^ 
da  rcgaleni)pcrium,donccvcnictrcx  Nabuchodonofor:  is  cnim  rc-  ^'^^^ci^lum 
galeimpcriuAi  adcmic  tribuiIuda,capto,efrofsifque  oculis,du(So  Ba- 
b)  loncm  regc  Sedechia,poft  qucm  nullus  deinde  poftcroruDauidis, 
aut  cx  tribu  luda  regnauit  apud  ludxos. 

Atquc  hac  etiam  j-atione  vaticinium  hoc  lulianum  Apoftatam  &  luUanm 
hoftem  Chriftianorum  intcllexiireex  verbis  quje  commcmorat  Cy-  A^olUta. 
rillus  Alcxandrinus  Lb.  S.eorumdeccm  quos  aduerfus  illum  confcri-  ^^^^^*^', 
pfit,licctintelligere,qu2fic  habcnt:Quod  non  dehciatpnncepsde 
luda ,  ncque  dux  dc  fcmonbus  eiu5,non  dc  Meflia  vel  de  Icfu  A\S(u  eft, 
fed  de  regno  Dauidis,quod  ceflafle  conftat  in  Sedcchia,nouiflimo  po- 
flcrorum  Dauidis  rege  ludaforum. 

Verutamc  procul  vero  hac  efle  interpretatione,eo  maxime  patet  ar- 
liumcco,quod  nullo  modo  copeticin  rege  Nabuchodonofor,idquod 
p^oximc  lacob  fubiecit:£nr/f  ^hV  ex^etUtiogentik  tantu.n.abeft  vt  eu 
G  entes  dcfidcrauerint,&  expe6tauerinc,vt  tanqua  jnfenfiflimu  hoftem 
&  tvrannum  cruda.flimn  vehementer  oderint ,  ciufque  calamiratibus, 
jnforcuniis  &cxitio  incrcdibiliter  la^cata?  fint,quemadmodu  figmficat 
Ilaiascap  14.  O.ianquamautem  Deus  mifcric  Nabuchodonoiorad 


melcm  cap.    appcHat  iniuftifTmiu  &  pe(Tlmurn  vltra  omnem  terram. 
7 .     Sexta  iLrpretatio.  Aiunt  quida  vaticimu  hoc  pernnere  ad  Mcflla, 
&  ad  perpetuitatcm  principatus  in  tribu  luda  vfque  ad  MelT,?  aduentu. 

.rt^  dTcunt  non  eflc  prophetiam .  vt  vocant.prgdcft.n.it.on.s.  .d  eft. 
:S^ca:a;%omLo^mplcndam,fcd«(reprophet,an,cod^^^^^^^ 


Matth  i. 

Luc  f 
Matth.u 


VAn.9' 


808  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nalem,quales  funt  multx  cotinentes  Dci  promifTiones  aut  corainatio- 
nes,qux  non  fimpliciter  &  omnino  impleri  debent,  fed  fub  coditionc, 
qu2  fi  abeftjdeftinatum  non  habentexitum.  Promiferat  Deusludxis 
flEterna  terra?  Chanaam  pofTcfTione  &  habitatione/ed  fub  ea  tamen  ce- 
ditione,fi  viciflim  ipfi  pietatem  &  iuftitia  coleret,  legcmq;Dei  cufto- 
dirent:quod  ipfi  quia  no  praeftiterunt,  propterea  diuini  promifli  parti- 
cipes  no  funt  facSi.  Simihter  igitur  Deus  per  lacob  promifit  tribui  lu- 
da  principatu  vfq;  ad  Mcflia?  aduentu;no  tamen  abfolutcc/ed  fub  codi* 
tione^fi  a  Dei  cultu  &  obferuatia  diuinae  lcgis  no  recederct,quod  quia 
fecus  euenit,idcirco  minimc  peruenit  ad  efFei5lu  hoc  Dei promiflum. 

Atenim  duo  faciunt  cotra  hanc  expofitioncm:  tum  quod prophetiac 
conditionales  vel  expreflfam  habent  illa  c6ditionem,vel cx  aliis  diuinf 
Scripturx  locis  ea  coditio  elici  poteft  &  cognofci:at  vaticiniu  hoc  la- 
cob  neq;  conditionem  habet  vlla,neque  quod  ea  intelligi  debcat  con- 
ditionaliter,vfpiam  in  facris  literis  fignificatur.  Dicere  jgitur,noncfle 
prophetiam  abfoluta,eft  temere  loqui,&  pro  fuo  arbitrio  fingere  quod 
fibi  placeat.  Accedit,quod  ficut  prophetia:  de  aduentu  Mcfliar  fuerunt 
abfoluta?,^  vt  dicunt,prafdeftinationis ,  fic  etia  propheti^e  omnes  qux 
denotabant  varias  circunftatias  aduentus  Meflix:exempli  gratia,  quod 
eflet  futurus  MeiTias  ex  femine  Abrah^,^^  ex  ftirpe  Dauidis  efle  gene- 
r.indus,qu6d  eum  Virgo  cflet  paritura ,  qu6d  nalciturus  eflct  in  Beth- 
Itliem.Quemadmodum  igitur  hx  prophetiac  fuerunt  abfoluta?,  no  au- 
tem  conditionales ,  fic  ctiam  haf c  prophetia  ccnfenda  eft  qux  tempus 
Mefliaj  aduentusex  defeftu  principatus  in  tribuluda  cognofci  voluit. 

Nam  licet  lacob  non  exprcfle  dicat  principatum  in  luda  tunc  defc- 
£lurum,cum  venict  Meflias,perfpicue  tamen  fignificat,fi  quando  con- 
tingat  deficere  principatum  ni  luda,  tunc  ccrtilfime  aduentum  Mefliaj 
expevftari  oportcre.  Nam  fi  non  deficiet  donec  veniat  MeflksjCrgo 
cum  iam  defecerit,necefle  eft  iam  venifle  Mefliam.Quod  fi  hoc  vatici- 
nium  dc  tcmpore  aduentus  Meflix  non  cft  abfolutum,fed  conditiona- 
lc;  confimili  profeft6  rationc  nobilis  illa  prophctia  Danielis de  tem- 
poreaduentus  Meflix;feptuiginta  hedomadis  denotato  acdcfinito, 
non  abfoluta,fed  conditionalis  fucrit. 


7i 


7+ 


DISPVTaTIO  cvm  christianis 

Do&oribt4^y  qHemadmodu  ^ent^shum prophetU  cnm 
ipfoeuentU/erumquefucceJfu  congruat  attjue  confentiat. 

Isc  vsslis  aqiueprdfligatisludscorum  commcntitiis  in- 
r«  rpretationibus,  altcrum  &  quidem  grauius  ac  difficilius 
cumChriftianis  Docftoribus  fubeundum  eft  certamen.  Eft 
cnim  vald^  operofum &  arduum  liquido  oftendere,quemadmodum 
prophctiac  huius  vcritati  euentus  &  r^s  ipfa  plane  rcfpondcrit.  Hac  in 

rcplu 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLIX.  8op 

te  plunmi  maximlque  viri  vehementer  laborarunt  ac  (kfudarunt^quoru 
tamcn  omnium  vix  vnum  reperies  ( vt  ex  hac  noftra  airputationc  Lcdlor 
intdligcOqmfcopum.vcritatisattigerif.mulcos  autem  videre  hcctqui 
ab  eoIongillimeabcrrauerint.Summadifficultatis  buiusin  co  verfatur, 
quod  populus  Hebrxus  ftatim  poft  egrefilim  ex  Aegvpto  8c  lege  a  Deo 
acccptam.pnncipcs  gcntis  (aq  habcre  coepicdifllmih  tamen ,  diuerfis  te- 
poribus,pnncipatu.Namprimi  principes  eiuspopuli/ucre  duces ,  Mo- 
lcn  dico  &  lofue.qui  fummo  cum  imperio  ei  populo  pr.Tfuerunt  peran- 
nos  fcxagintafex;quorum  ncutcrfuitcx  tribuluda,  fed  Mofes  ex  tribu 
Leui,lolue  autem  cx  tribu  Ephraim. 

75  Dcindepnncipatus  fuitpcncsludices  vfquead  Saulcm  primumrc- 
gcm  per  annos  plus  trcccntos:toto  autcm  co  tcrapore  dc  tam  multis ,  id 
eft,quin Jccim  iudicibus,duo  tancum  fuerunt ex  tribu  luda , Othoniel  & 
Abclam.perannos  fcptem  5:  quadragincaprincipatu  dcRin(fli.Poft  Iia:c 
impcrium  fuit  pcnes  Reges  quorum  primus  fuit  Saul  ex  tribu  Beniamin:  ■  ^'i- 
poft  quem  rcx  creatus  cft  Dauid  ex  tribu  Iuda,in  qua  tribu  nMnfic  rega-  ^^'^ 
lis  principatuspcncs  Dauidispoftcros  vfqucad  captiuitatem  Babyloni- 
cam.per  annos  quadringentos  feptuaginta  tres.  Poft  reuerfioncm  autcm 
Hcbrxorum  cx  captiuitate  Babylonica  in  patriam  (uam.vlque  adHero- 
dcm,  perannosquingentos  viginci  fummus  ludxorum  principatus  in 
manufuitPontihcumquierantdetnbuLeui.  Namquodfcripfit  lufti- 
nus  iibro  trigefimo  fcxto,Iudacorum  eofdem  eftc  reges  dc  facerdotes,  ad 
Ik)c  rempus  tanciim  pertinct. 

7+  Ex  hac  igitur  brcui  narratione  apparet.cum  principatits  lud.eorum  ab 
cgrelTueorum  ex  Aegypto  vfquc  adHerodem  fteteritannos  millcqum- 
gei  -  .'ocotcmporcannosduutaxac  quingcntos  viginti  principa- 

  cribum  luda.Ergoante  Dauidcm  principacus  ludaicusex- 

tra  tnbum  luda  fuit  perannos  quadringencos ;  poft  reuci-fionem  autem 
cxc  ■  -c.fuitetiamcxtratribum  luda,  praeter  vnum  Zorobabcl, 
qua  lacns  litterispoteftintcUigi.&fuitpenescribum  Leui  per 

annos  plus  quingcntos  vfque  ad  Hcrodem  &  ad  Mcflia:  aducnmmiquo- 
modo.-iturconftarepoteftveritashuiusvacicinij ,  quo  ligmficaturfu- 
turum  in  tnbu  luda  pnncipatum  vfque  ad  Mcfllac  aduencum.'Hic  nodus 
valdc  torfit  viros  dodlos ,  qui  nullum  non  moucrunt  lapidcm ,  vt  com- 
moaam  eius  foluend.  ratioiem  aliquam  inircnc.  Var.as  igicur .adhibucrut 
^asL-at.ones,quibusexpI.carencpropofitamd,ftcultaccm,&ver.catc 

hu,u7vatic.nij  .^c  cum  cuentu  componere  acque  concordare  pofl-enc: 
.«no.ndDi-ifcns  exponciTiusdihgcnccr.&expcndemus. 
, ,  cE  ncia^kuicbi,  Ca:fLnf.slibro  oa.uo  dc Dcmonftra- 

^  '  ri  Je  Euan-clica,c^  D lodor.  Tarfcnfis,vt  citatut  in  Catena  .n  Genefi.t^.  p.,/ 

ASfantuS    cob  non  fign.ficare  hac  prophctia  .mpcnum  popul. 

HbrSu^^ 

rlZ  ndu:afl-c  ttibum  luda  comparacam  cum  al.,s  tnbubus,forc  lein- 
Pldigniuce&honorcpr^^ 


Cyrillus. 
AUxadrmm 


Liranut. 

Thojlatus. 
Car$huftanus> 


810  C  O  M  M  E  K  T.    I  N 

IdemfignificatHugoSaiKfli  Viaorisin  annorarionibus  in  Genefim 
luper  hunc  locum,ira  fcribens.  A^e;;  anferetnr  fceptrurn.id  eft,  dominium 
qiioddam;ficur  quod  prima  rribus  luda  inrrauit  mare  ruhrum  ,  5c  prima 
obruliroblarionemindeferro,  vbi  conftruftum  eft  Tabernaculum  ,  & 
&huiufmodi alia  qua?piam  parua  prxhtio. 7) o»ec  veniat,cjHimmendus  efi\ 
in  Hebraro  eft  donec  veniat  SiIo,vbi  Saul  a  Samuclc  inundus  cft  in  Rc- 
gem.Et  eft  fcnfus, Vfque  ad  Saulem  &  poft  cum  habebit  luda  principa- 
tum,quia  eripuit  lofeph  dc  manibus  fratrum  fuorum.Sic  Hugo. 

Vcrum  hsBC  fcntentia  non  eft  probabilis.nam  illud  vocabuIum,y?f/;/rAf 
vel,vt  Hebrara  fonat,virga  regia,&  vt  verrerunt  Ixx.Princeps,6^  jlla  vox 
ti^/x,vcl  vt  fignificant  Hebr3ca,legiflator ,  manifefte  denorant  fummam 
principatus  &  imperij  poteftatem.Ncque  illud  rationi  cofenraneum  eft, 
fi  fuprcmum  imperiumdiu  fucritcontmuatum  inalia  tribu  ,  non  fuifle 
eam,quo  tcmpore  principatu  pofiebatur,ceteris  nobiliorem  &  honora- 
tioremrfupremus  enim  principatus  longo  tempore  continuatus  in  aliqua 
familia,faciteammuIto  nobiliorem  cxterisquac  eo  principatu  carcnt. 
Quis  igitur  dubitet  credcre  ,  cum  poft  reuerfionem  Hebr^orum  cx  ca- 
ptiuitatc  B.ibylonica,perannos  plus  qumgenros,  Pontifices  qui  erantdc 
cribuLcui,fummum  imperium  obtinuerint,&pIerique  rcgalem  maicfta 
temfimulcumdignitate  pontificia  coniundam  habwerint,  fuiflcapud 
Hcbraroseoremporcrribum  Leuiomnium  nobiliffimam  arque  hono- 
ratiflfimam? 

Altera  fcntcntia  Beati  Cyrilli  in  lib.8.  aducrfus  lulianiim  Apoftatam. 
■  Ncgat  Cyrillus  poft  captiuitatem  Babylonicam  defecifle  fceptrum  & 

principatum  in  tribu  Iuda,quinim6  putat,  ftatim  vc  lud^i  reuerfi  func 
cx  Babylonicacaptiuitatc ,  principcm  eorum  fuifle  Zorobabele  qui  erat 
de  rribu  Iuda,vt  apud  Efdram  &  Zachariam  videre  licetieumque  princi- 
patum  dcinceps  in  pofteris  cius  vfque  ad  Hcrodcm  eflc  perpetuatum. 

Scd  pace  tanti  viri  didum  fit,non  videtur  verum  quod  fumit.  NuIIus 
cnim  pofterorum  Zorobabclis  fummum  habuifle  principatum  apud  lu- 
dxos  Iegitur,vcl  in  facris  Iitcris,vel  in  hiftorijs  Iofephi:fed  contra  legirur, 
fuifle  id  rcmporis  imperiu  eius  populi  penes  Ponrificcs,  qui  eranr  de  tri- 
bu  Lcui.Quid  quod  Cyrilloaducrfari  viderur  Hieremias  cap.ii.quippe 
qui  praedixit  nullum  lechonia:  pofterorumf fuit  autcm  Zorobabel  nepos 
lechoniae)potcftatemhabituruminiuda.Hxcfuntverba  Hieremix  de 
Iechonia;5 cnhe  virHm  ifitnn  ftertlemyVirum  cjui  in  dtebus  fuis  non  projpera^ 
hiturjiecenim  eritdefemineeiusviryCjuifcdeatfuper  filium  Dauid.cr  pe^ 
teftatem  haheatvitra  in  luda.V crnm  vt  darcmus  CyriIIo,a  Dauide  vfquc 
ad  Hcrodem  fuifle  principatum  in  tribu  Iuda,non  proptcrea  tamen  om- 
nino  cxpcdita  cflet  diflicultas  propofita:  Quid  enim  Cyrillus  diccrct  dc 
eorcmporcquopnncipatusHcbrarorum  ab  cgrcflb  corumex  Acgypto 
vfqueadDauidcmfuitpcncs  alias  tribus  pcr  annos  fcrmc  quadringcn- 
toSjVtfupra  diximusf 

Tcrtia  fcntentia  Lyrani,Toftati ,  &  Carthufiani  hoc  loco ,  quam  ah/  ^ 
pcrmulti fcquuntur.Neganc  ifti  ctiam  poft  reditum  lud^orum  cx  capti- 

uitatc 


GENES.  C  AP.  XLIX.  8ir 

mtate  Babylonica  tribum  luda  omnino  perdidifTc  fccptru,  6c  imperium. 
Nam  hcet  tunc  pnncipatus  fuiQc  vidcatur  pcncs  Pontificcs ,  ipfi  tamen 
1  ontihces  paterno  quidcm  gcnerecranr  cx  tribu  Lcui,  fed  mAtcrno  erat 
ex  tribu  Iuda:proptcr  nobiHtatcmenimharum  duarum  tribuum  mutua 
Huer  illas  mifcebantur,&:  iungcbantur  connubia.  Idquod  planum  fite- 
xemplo  Aaronis.qui  primusfuit  Pontifcx:is  enimduxit  Ehfabcth  vxo- 
rem,hham  Aminadab  principistribus  luda,  vt  habes  in  hbro  Exodi  ca- 
pite  (cxto,6c  poftcrion  iibro  Parahpomcnon  traditur  lofabcth  fiham  lo- 
ram  RrgisIuda,vxorcm  fuiffc  loiad^pontificis.Ergo  pnncipatus  ludai- 
cus,etiamquotemporefuit  pcncs  Pontifices,  fuitahquaex  parte  pcnes 
tribum  Iuda,cx  qua  ilh  Pontifices  gcnus  trahcbant  matcrnum. 

77  Scd  hxcopinio  facilem  habctconfutationcm.Primum,ctfi  aliqnando 
Pontifices  vxores  ex  tribu  luda  duxerint,fempcr  tamcn  ,  aut  plurimum 
duxiflc  eos ,ncc  ifti  oftcndunt,ciim  probare  tamen  dcbercnt ,  nec fanc  o- 
ftendi  poteft;quin  contra  folitum  fieri,  vtexfuatribu ,  qua?  nobiliflima 
erat,propter  imperium  vxores  acciperent Pontifices ,  crcdibilius  vidctur. 
Sed  eftOjfemper  aut  plerunquc  Pont ificcs  vxorcs  cx  tribu  Lcui  duxcrinr, 
non  proptcrca  tamen  difficultas  toIlitur:quippe  fccundiim  hanc  prophc- 
tiam  fceptrum  fore  praedicitur  pcncstrtbum  luda  j  apud  ludxos  autcm 
nemo  ccnfebaturhuius  aut  ilhus  tribus  efle  proptcr  gcnus  matcrnum, 
fed  tantummodo  propter  paternum ,  quapropter  genealogicT  illorum 
nonnili  per  gcnus  paternum  contexcbantur. 

78  Nam  fi  fecus  ertct,ratio  illa  B.Pauii  qua  in  cpiftola  ad  Hcbrcxos  cap.  z.ParaUi. 
7.argumetatur,Chriftum  Dominu  non  fuiffc  (acerdotcm  cx  tribu  Leui, 

&  fecundum  ordine  Aaron,quiaChriftus  fuit  ex  tribu  Iuda,ex  quanuU 
lus  vnquam  facerdotio  fundlus  cftihxc.inqnam,Pauli  ratio  infirma  cfTet: 
Namqueficcioccurri  pofTctjmatrcm  Domini  noftn  fuiffc  quidcm  ex 
tribu  Iudapatcrnogenere,fed  maternoex  tribu  Leui,&  idcircoChriftia 
participcm  faifTc  vtriufque  tribus,&  in  vtraque  tnbu  ccnfcri  poffc.  Scd 
illud  meo  iudicio  aduerfus  iftius  fententia!  fcaatorcs  non  parum  valct. 
Fatcntur  ifti  fceprrum  fuiire  pcnes  Pontificcs,qui  patcrno  gcnerc ,  id  cft, 
(imphcitcr  cranr  ex  rribu  Leui,matcrno  autcm,id  eft,fecundum  quid  ex 
tribu  Iuda:crnrofceptrum,&  impenumtoto  eotempore  nonnifi  iccun- 
aum  quid  fuit  penes  tribum  Iuda,fimpliciter  autcm  &  propric  fint  pc- 
ncs  tr^um  Leui.Ex  quoredcconcluderetur ,  prophctiam  hanc  lacob, 
vel  magis,vcUqucfaUcm  pcrtmuifTead  tnbumLcui,quamad  tribum 

^"Nonnulh  .Ttatisnoftrrt,viri  ^"^"^ ^^^J'^^'^^^^^^ 

rauerunt,&  fcnptis  prodidcrunt,Machabxos,  ludam  d.co,  lona  ham  &  ^,^^^^^^^^^^ 
S^^maner^ie.ufqucpoftcros,q.i  prmcipatum  fummum  m  populo  ludai- 


covfqiieadHerodem  obnnu«unt,etiam  paterno  gcnere 


fuifle  de  tri-  ch*li. 


u  I  ll  R  ^An  en,m  illi  pro  lua  prudentia,&  doarina  animaduerterunt, 
f^M  chlfge^^^^^^^^^^^^^  -tc^num  dux.flcntex  tr.bu  luda  .d ne.ua- 
„>^m  fie!e  vt  principatus  tunc  fuifle  d.catur  penes  tr.bnm  luda,  f.cut 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


8i2  C  O  M  M  E  N  T,    I  N 

Iuda,duplici  argumento  pcrfuadcre  volunr,prim6,au£loritate  B.Cyrilli, 
qui  libro  oftauo  aducrfus  lulianum  affirmat  princip  atum  ludaicum  etia 
poft  captiuitatcm  Babylonicam  permanfiflc  in  po  ftcris  Zorobabclis ,  6c 
Dauidis.vfqueadHcrodcm.Sedegohanc  Cyrilli  opinioncm  paulofu- 
pra,valide(vt  opinor)confutaui. 

Tum  id  maximeprobare  contcnduntex  quibufdam  verbis  qu<^funt 
in  priore  libro  Machabi^^orum  fub  fincm  quinti  capitis^vbi  agitur  de  qui- 
bufdamIuda:is,quiinconfultc,ac  tcmereinito  cum  hoftibus  conflidu 

4m-»Mm  ^^^^^^^^^^'^^^^^^^^^^^'^^^^  ^^^^^  illorumper 
gelmelZlTu  f^osfalusfaild  efltn  IfraelEt  viri  luda  magnijicatifunt  valde  tn  conffeUtt 
Jtida  duxermt  omms  IfaeU& gentium  omnium  vhi audiebatur nomen  eorum.  Illud,£f  viri 
luda Xtcnnium  illos  haud  dubie  fignificat  viros  ex  tribu  luda,  nec  alios 
fanc,aut  certcpotiflimu/iuda^cfratrcs  eius:er5tigiturillidetribu  luda. 

Scd  rion  cft  hoc  firmum  argumcntum:tum  quia  altcra  ledio  eius  loci 
fic  habct:£r  vir  Iudas,c^fratres eius  magnificati  funt.  c^c.  tum  vero  quia 
etiamfccundumcam  kdtioncmnihillocus  hicadiuuat  eorum  fcntcn- 
tiam.fignificatur  cmm  illis  vcrhis.V t/t  luda.id  eft,  qui  fequebantur  du- 
ccmcius  bclliludam-militesfcilicetj&comites  atquc  adiutoreseius  in 
eobcIloifignificarur,mqua,eos  viros,quicuIuda  militabar,proptjercgre- 
gia  ab  iUis  parrata  facinora  cflc  apud  omncs  magnihcatos,  &  celebratos. 
^faclmb.anon     Enimucro  principatum  ludaicum  non  abucnifle  Machabrcis  iurc  hx-  7P 
'ZlTtTt  ^^^^"^'^'^"^''^"^^'P^^^^"^^^^^^buIuda6ccxDai^ 
a'!Lemp^lu      f"^^^^  P^^  clcdioncm  popuhjnec  fimplicitcr,fed  quoad furgeret  pro- 
crad  nmptis  pbeta,quiex  Dei(cntcntiadoccretquidfa(5l:oopuscflet,  apertis  verbis 
frmcipatum    traditur  in  priore  libro  Machabxorum,in  cuius  cap.p.fic  cR::Etcongrega' 
accet>ertmt.     tifintx)mnes  arnici  luda,  cr  dixerunt  lonathdi ,  Nunc  te  hodie  eligimus  effe 
nobis  invrincipem,  cr  ducem  ad  bellandum  beHumnoflrum.  Etin  capitc 
14.  eiuklcm  hbri  fic  lcgitm: luddi.c^facerdotes  conjenferunt  Simonem  effe 
ducem  fitumyCtr  fummum  Sacerdotem  inaternujonec fnrgat  prophetafidelis. 
Ccrtc  Bcatus  Hicronymus  fupcr  caput.  2 1  .Ezechiclis  non  femel  afle-  80 
mHs.      ^*^'  "^**^^^^^     rcgnum  luda,^:  Dauidis  omniiio  finitum  cfle  in  Rcge  Scde 
chia,qui  fuit  vltimus  ante  captiuiratcm  Rabylonicam,nec  vltra  fuifl^e  :  na 
quamuis  poftca  Machabxorum  poftcri  ,&  rcgnum,6c  pontificatum  obti- 
nucrintjnon  tamen  ipfisiure  debitumfinflc,necin  ipfis  locum  habuiflc 
prophetiam  illam  l^coh,NonaufereturfceptrumdeIuda.  Non  fum  ncf- 
cius,cundcm  Hicronymum  fupcr  primum  caput  Sophonix  fcriptum  re- 
liquiflc,vfqucadtempuspafl^ionis  &:mortisDomini  noftri  perfeucraflc 
Rcgcs  luda  dc  ftirpc  Dauid,fccundum  illam  prophctiam  lacob.-A^^?;;  dc- 
ficiet  princeps  de  Iuda,necdux  defemoribw  eiusjonecveniat  cui  repofturn 
efl,&  ipfe  eritexpeaatiogentium.Vemm  quod  co  loco  dixit  Hicronymus 
6c  obitcr  A'  in  tropologica  cxpofitione,&:  ex  aliorum  fortaflc^vt  plcrun- 
quc  folct,fcnfu,non  valdc  curandum  cft:pra^fcrtim  cum  id  manifcftc  fit 
falfum.Ncmo  enim  eft,qui  ncfciat,muIto  antc  paflioncm  Domini,id  cft, 
pcrannosfcptaaginta,principatum  ludaicumcfle  ad  alicnigcnas,quo- 
lum  primus  Hcrodcs  fuit^tranllatum, 

Qu^od 


GENESIS   CAP.   XLIX.  815 

8 1     Qupd autem  Machabari  paterno genere  fuerint  de  tribu Leui,non de 

tribu  Iuda,vt  lupradiftis  audloribus  vifum eft^adeo  pcrfpicuis  veibis do-  ^^^^^^^^^^tp'* 
cet  lacra  Scnptura,vt  ncminem,qui  animum  modo  aduertat  ad  eius  ver-  ['^"'^y^iZ 
ba,negaturum  putcm.  Loquens  in  priore  libro  Machabasorum  fub  initiu  Zix,j]}  d^c\ 
lecudi  capitis  de  Mathathia,qui  parer  fuit  Machabseorum,  eiiifque  genus  Scrtptura. 
indicanSjfic  ait:  / n  diebm  illis fitrrexit  Mathathia^  filtns  loannis  filtj  Simeo- 
ntSyfacerdos  exfiiiis  loarim :  id  cft,cx  vice,&  familialoarim,  qu£  intcr  vi- 
ginti  quatuor  famiHas  pofterorum  Aaronis ,  forte  prima  exiit,vt  habes  i . 
Parahp.ca. 24.<3c  lofcphus  idem  narrans  hb.  1 2. Antiquitatum,dicit  eum  ^"fiP^'- 
fuiffe  facerdotcm  cx  vice  loaribi. 

DcindeB.PauluSjVtpaulofupradiximus  ,fimphciterait,nullum  vn-  ^ 
quam  dc  tribu  luda  lcruilVe  altari :  cx  quo  argumentatur^Dominum  no-    ^  ^ 
ftrum,  qui  fuit  cx  tribu  luda ,  non  fuiffc  facerdoccm  fecundum  ordincm 
Aaron,fcd  fccundum  ordincmMclchifcdech.Et  quiaDeus  inhb.Num.  py;^^^ 
dc  alibi ,  grauiflimis  vcrbis,quinetiam  pcenis  vetuerat  qucnquam  mini- 
fteria  faccrdotum  tra6l:are,qui  non  eflet  ex  tribu  Leui,  &  femine  Aaron, 
propterea  non  m(»d6  vccitum ,  illicitum  & inauditum  eratapud  ludacos, 
clVc  aliqucm  cx  alia  tribu,quam  Leui,vel  Poncificem,  vel  etiam  faccrdo- 
tcra,vt  id  munus  vel  traftare,impium  &  cxecrandum  haberctur,&  non- 
nunquam  mirisa  Deo  prodigiis  cditis  feuerillime  vindicatum  eflet ,  vt  :s^um.ig 
oftcndunt  exempla  Dathan,(?c  Abiron ,  &  Ozia:  Rcgis  luda.  2.  Fard.26. 

8 1  Qj^arta fcntentia.  Quidam aiunt,illud vocabulum sheueth.quoi Lati- 
nus  interpres  vcrtit,fccptrum ,  alij  virgam ,  nonnunquam  in  facris  hteris 
ficrnificarc  tnbum  fiue  familiam :  quod  Oleafter  probat  ex  iUisverbis  Oicaft. 
plalmi  70.  Trthm  Ephraimnon  elegitfedelegit  trtl/Hm  Inda.  Vbi  pro  illa 
voccf  tribum;Hebraicc  cdsheueth:  hac  igitur  fignificatione  eam  vocem 
cffc  pohtam  hoc  loco: vc  fenfus  prophetiic  fic:Non auferetur  cnbus  luda, 
ideft,Permanebitvfquead  Mefliam.  ^ 
Scd  contra  hanc  inccrprctationem  facit  communis  (cnlus  Hebrxoru, 
&  Patrum ,  paraphrafis  icem  Chaldaica ,  tranflatio  Scptuaginta,<5^  tcre 
omncsverfioncs,qua:vocabuIoimperij,fceptri,rcgm  pnncipatus,regah^ 

vir^x,eam  voccm  expreflaunt.Demde  (ecundum  iftam  expofitionem 

Icobnihfldixiflcteximiu^autfingularedetnbulud 

ouoquc  tribus  communitcr,&:  xquc  ccnucniat.nam  (vt  dc  ahis  caceam) 

Smbus  Leui  vfquc  ad  Domini  noftri  aduencum,non  fecus  quam  u  1- 

fidcirioannis  Ann,,  in  Brcuiario  tcmporum ^^'^'^'^''^.^^^^  ^f^:  ^ 

„  ,nbu  I,.d.:&  l>oc  colkgiu  Tocmt  ''^'•^l^^l^i J,„  Mo,fi ,  C„e 


*M  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

vocabac  Cabala,quoa  verbum  fignificat  Rcceptionem^qufideadoftri^ 
nanon  per  publicamdifcipIinam,(Sc  fcripta  acciperetur,  fedper  fecretam 
i#  Mirandul  ^^^^'"^"^"^  fpcaatis  probatifquc  audicoribus  commendaretur, 

loannes  Mirandulanus,ait  tale  fuifle  illud  Collegium,qualc  eft  in  Ec- 
cleha  Collegium  Cardinalium ,  eofque  viros  appellari  folitos  in  facris  li- 
teris  feniorcs,quorum  traditiones,&prxcepta  lud^ci  fumma  obferuantia 
reucrcbantur3&  cuftodicbant.de  his  intelligi  volunt,quod  cft  in  Pfal.8  r . 
Veiisjletttinfynaooga  ieQrnm^^c^  luiCnsiEgo dixhDtj  eftis.&  filtj  Excelfi 
4mnes.Dc  hoc  igitur  Scnatu  qui  totus,vt  diximus,erat  de  tnbu  Iuda,cen- 
fent  ifti  prophctiam  hanc  lacob  efte  intelligendam :  Siquidcm  pencs  huc 
Scnatum  manfit  fuprema  potcftas  vfque  adHcrodem  ,  qui  pauloante 
Chnfti  orrum  omncm  ei  fenatui  auca:oritatem,ac  potcftatcm  adcmir. 

Sed  in  hac  opinione  multa  funt  animaducrfione  &  caftigatione digna.  ^4 
Principi6,acbcrec  ifti  oftcndcre  cx  facra  Scriptura,  vel  probatis  hiftoriis, 
talcm  fuifle  vnquam  in  populo  Hcbrxo  Senacum,qualcm  ipfi  dcpingut. 
& permanfifle  eum  vfquc  ad  Herodcm.Cerce  apud  lofcphum  diligcntii'- 
fimum  ,  Sc  curiofifl^miim  ludaicarum  rcrum  fcriptorcm  ,  mirum  dc  ifto 
Scnatu  filcntium  cft.-ncc  Philo  quicquam  prodidit ;  nam  iHud  Breuiariu 
temporri,non  veri  Philonis  fuit ,  fcd  Philonis  Anniani,  id  eft,vel  ab  ipfo 
Annio,vcl  ab  alio  quopiam  confidum ,  vt  a  nobis  dcmonftratum  cft  lib. 
I  2.Commencariorum  noftrorumin  Daniclcm,qu2eft.i. 

Vcriim  demus  iftis,talem  fuifl^e  aliquado  fcnatum  in  populo  Hcbrxo:  S< 
illud  tamen  non  eft  cis  conccdcndum,illum  Senatum  fuiflc  totum  cx  ho 
mmibus  tribus  luda.nam  nec  hoc  ifti  probant,  ncc  eft  fane  probabilc: 
qum  magis  credibile  eft,fi  talis  fuifl^et  Senatus,eum  non  ex  vna  iribu  lu- 
da  fed  cx  omnibus  fuifle  deletftum  atque  conflatum;quo  fcilicct  cunftis 
tribubus  fatisficret,vt  omnium  ratione  habita,iudicia,&  decrcta  illius  Se 
natus propcnfius, ac  libcntiiis  omnes  amplccacrcntur.  Sic  enim non  fc- 
mel  apud  Hcbrxos  efl^c  fadum^rcplicantcm  facros  annales,  facilc  cft  in- 
tclligerc.  Quptiefcunque  enim  cx  vfu  illius  populi  fuit ,  ccrtum  aliqucm 
numcrum  virorum  prudcntium  &  proborum  deligere ,  vel  ad  res  ciuiles 
prudcntcr  rraaandas  adminiftrandas,  vcl  ad  grauifsimum  aliquod  ne- 
goc!u,(5^ ad  publicu  bonu  fpc<aas  expcdic^,&  vcdc  conficiendu,fcmper 
fuiflc  cos  viros  lcgimus  non  ex  vna aliqua  tribu/ed ex  omnibus  clccaos. 

Huius  rci  ahquot  funt  in  facris  litcris  cxcmpla.Primum  Exodi  cap.  1 8. 
vbi  narrarur,  Mofen  ex  confilio  foccri  fui  Icthro  confticuiflc  fupcr  popu- 
lum  principcs,&iudicesextotoIfraelc.  Alterum  exemplum  Numcroru 
cap. 1 3 .dc  duodecim  exploratoribus  mifsis  i Mofe  ad  fpcculandam  terra 
Chanaam  ex  qualibct  tribu  vno  eorum  dclcfto.  Tcrtmm  exemplum 
ndrraturab  Ariftca,Iofepho,  &  Eufcbio  de  duobus  &  fcptuajrinta  in- 
tcrpret.bus  facr^e  Scripturar,  quos  rogatu  Philadclphi  Reeis  ^eypti  mi- 
fitElcazarus  rud.eorum  Pontifcx ,  fenos  ex  qualibct  tribu  omniim  fa- 
picntilsimos  d.ligcndo,  ad  conucrtcnda  facra  Biblia  cx  Hcbroro  fcrmone 
mOr^ccum:ncc  vfpiamlcgiturin  facris  libris  talcs  aliquos  fcptuaHnta 
Virosexvnatantum  tribufuiffc  adcaos.  Nam  quod  ifti  profcrunt  cx 

hb. 


GEN  ESIS  CAP.  XLIX.  815 
Iib.  Numcro.dc  illis  leptuaginta fenibus auos  delcgit  Mofcs,corum  opi- 
nioni  mmmii  lufFragatur,  quin  potius  refragatur.  'Dcus  cnim  iuffitillps 
lepruagmta  viros  elegi  de  fcnibus  Ifracl.  Audis,de  fcnibus  Ifracl,non  au- 
tcm  dc  ienibus  luda?  Vocabulo  cnim  Ifracl,antcquam  dccem  tribus  fpa- 
rcntur  a  Iuda,vniucrfus  populus  Hebrxus  Ggnificabatur. 

Quid  multa  }  liberalircr  cum  iftis agam  fucrit  fanc  iftc  fcnatus  in po- 
pulo  Hchvqo  vfque  adHcrodis  tempora,fueritquc  vniucrfus  cx  tribu  lu- 
damon  proptcrea  tamcn  propofita  difficultas  circa  hanc  prophctiam  cx- 
hauritur.Siquidcm  lacob  loquitur  de  fceptro,,Sc  fuprema  potcftarc  atquc 
imperio,tale  autcm  fccptrum,&  impcrium  no  crat  in  ifto  Scnatu,  fcd  vel 
in  Ducc ,  vel in  ludice,  vel  in  Rege ,  vcl  in  Pontifice ,  penes  quos  in  di- 
ucrfis  tcmporibus  fuit  fummus  Hebraei  populi  principatus.  Illi  cnim  fc- 
ptuaginta  viri ,  erant  tanquam  confiharij  Principis ,  &  vt  iudices  populi, 
nec  penes  illos,  fcd  pcnes  Principem  crat  fccptrum  &:  imperium.  Simili- 
tcr  ncmpcvt  in  rcgno  Galhac^fub  Regc  Galha?  cft: ,  quod  vulgo  appcllat, 
Parlamcntum :  &:  in  rcgno  Hifpaniae  (ub  rcge  cft ,  quod  vulgo  appcllant 
Concilium  Rcgium  fcu  Concihum  ftatus :  &  Romx ,  atquc  in  Eccicfia 
fub  ipfo  Papa  cft  Concilium  Cardinahum,  &  ohm  apud  Romanoscrat 
Scnatus ,  tcmporc  Impcratorum. 

Scxta  opinio  Caictani  hoc  loco.  Caictanus  tracfi^ans  hanc  ipfam  quam 
in  manibus  habcmus  qua?ftioncm,  ad  hunc  modum  fcribit :  (  volo  cnim 
propria  cius  vcrba  adfcribcre  ,  quo  planius  &  ccrtius  cius  fcntcntiam  Ic- 
dor  inteIligat)Difcurrc,inquit,&difcuto,Nouitie,cxpofitioncs  omncs  ti 
Hcbrsorum,quam  aliorum,  &  rcpcries  nulla  quadrarc  vcrbis  ilhs  lacob: 
iSTffn  auferetHrvtrga  ^if /w^4,nifi  hancmcam,hoccft,[Nonaufcrctur  pe- 
nicus  principatus  de  tribu  Iuda,doncc  vcniat  Mcflias. ]  Ablatus  fanc  fuit 
antea,fcd  non  penitus:impcditus  cft  ad  tcmpus  principatus  cius,  fed  non 
totahtcr  defi)t,fiquide  rcmanfit  fempcr  certitudo  Mcfllx  nafcituri  dc  tri- 
bu  Iuda,ad  diffcrcntiam  reliquarum  tribuum  , quod  in  rchquis  tribubus 
potuit  omnino  dcficcre  principatus,  ita  qu6d  nunquam  amplius  rccupc- 
rarctur:intribu  autcm  ludaquicunquc  &  quotcunquc  accidcruntdcfc- 
dus  principatus,fiuc  Rcgahs,fiuc  Ducalis ,  certa  tamcn  crat  fpcs  princi. 
patumcficrcddcndumtribuiluda. 

Illud  ^ui^m'.T)onecvematMejfia^\nont(i  ficaccipiendum,quafi  poft 
Mcfilxaducntumdcfcdlurus  fitprincipatus  luda  immotum  max.mehr 
mandus  crat  3c  pcrpctuadu.  in  xtcrnum.Verum  fat.s  fuit  tollcrc  id  quod 
potcrat  cire  ambiguum:non  cnim  potcrat  cfl-e dubium,  regnum  K^^^^ 
L  futurum  cfTet^ternum  ,  fed  an  principatus  I uda.cus  vfquc  ad  Mcfsia: 
ducnt^^^^^^  futurus  cfla  pcrpetuus :  &  ad  hoc  tollendum  dubium  prxdi. 
xit Tacob  quamuis  imperium  luda  non  cfl-ct  confirmandu  vfquc  ad  Mef- 
r  m  non  dfc^^  pcnitus  aufcrendum/cd  certifsima  cxpcaationc  ci 
^um  cVeT^^  "^"'^^^^  "^^"^  Iuda,nafccretur  fihus  qui  rc 

pcdlandum  ^^^^>^^H     l  cjttcrasexpofitioncs ,  &  inucn.cs  in  illis 


8 1  (5  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Acque  hxc  quideai  Caietanus,cuius  opinionis  hxc  eft  fumma,dupH- 
CA^ctan/^.  ^-j^j.  p^jyjQ^g  aufcrri  fceptrum  de  tribu  luda^vel  fecundum  adum  ad  tc- 
pus,  vcl  omnino  hnc  vlla  fpc  itcrum  aliquando  ipfum  recupcrandi.-priori 
modo  ncgari  non  pollc  aliquando  dcfeciffe  fccptrum  luda  i  tcd  pofte- 
riori  modo  nequaqua  dcfeciffe  :  femper  enim  manfiffe  in  tribu  luda  cer- 
nnimam  fpem  nafciturum  cx  ea  tribu  Mcfliam,  qui  principatum  eius  re- 
pararct  ac  firmarct  in  c-etcrnum. 
ReftitatioC  4  ^^^'^^Ti  ho^c  fententia  Caietani  5  fi  recfle  penfetur ,  paruam  autpotiiis  gg 
nullam  habcrc  probabihtatem  rcpcrietur.  primum  cnim  dubitari  non  po 
tcft  quin  lacob  lcttutus  fit  de  principatu  3c  imperio  luda  terrcno  &:  rcm- 
poraHjnon  autem  de  fpirituah,  fiquidem  poteftas  vere  fpirituahs  nunqua 
fuit  in  populoHcbrxoineque  cnim  lex  Mofis ,  necfaccrdotium  Aaroni- 
cum,nec  lacrilicia,cetcr.rquc  Icgales  cxremoniae  vim  habuerc  producc- 
di  vllum  fpiritualcm  ctFcdbum  •,  vt  ex  illa  difputationc  quam  tradatBca- 
tusPaulus  in  Epift.ad  Hcbrctos,pcrfpicue  hcctcognofcere.  Et  vt  fucrit 
talis  potcftas  (piritualis  in  populo  Hebrxo,  ea  tamen  non  fuit  in  tribu  lu- 
da,fcd  in  tribu  Leui,penes  quam  folum  erat  facerdotium  dc  Pontilicatus. 
Mancat  igitur,Iacob  efle  locutum  de  terreno  &  remporali  principatu  lu- 
da.  Talem  autcm  principatum  poft  captiuitatem  Babylonicam  omnino 
pcrdidit  tribus  luda,tam  fcilicet  quantum  ad  aftura,quam  etiam  quantu 
ad  (pem  rccupcrandi , nunqua  enim poftea  principatum recupcrauit.Na 
Mclfias  cumvcnir,  nonrcparauit  tcrrenu  dc  temporale  rcgnum  ludaaut 
loan.iS,  Dauidis,fcd  fundauit  3c  firmauit  fpirituale ,  nempe  Dominus  ipfe  teftifi- 
catus  eft  regnumfuum  non  cffede  hoc  mundo,  &:  Hicre.2  2.cap.priEdi- 
xerat,neminem  futurum  ex  femine  lechonix  qui  ampliiis  regnaret  &  po 
teftatem  habcretinluda,videlicet  temporalcm  &c  terrenam.  Dominum 
Matu,  autem  noftrum  fuiffe  de  ftirpe  Iechonia^r,non  fmir  nos  dubitare  gencalo- 
gia  eius  quam  defcripfit  Matth^Eus. 

Illudprxtcrea  valdeofficit  fententia?  Caictani.,  quodfecundumeam,  ^ 
lacere  vidcrctur  caufa  Chriftianorum,(S(:  contumacia  ludxorum  exulra-  ^ 
ret  ac  triumpharet.  Etenim  argumcntatio  qua  Patres  omnes  vfi  funt  ad 
conuinccndos  ludicos  de  aducntu  Meflie  cx  hoc  vaticinio  lacob  contex- 
ta,inlirmifrima  cflet  ac  plane  nuIIa.Sic  enim  illi argumentatur: lacob  va- 
ticinatus  eft  noa  defedlurum  principatum  luda  donec  veniret  Mcflias; 
fed  dcfccit  tempore  Hcrodis,quo  tempore  natus  eft  lefus  y  iam  igitur  ve- 
nit  MeflTiasinec  is  alius  fuir  quam  Dominus  Icfus.Hanc  Iuda:i  argumen- 
tationem  facilc,fecundura  Caietani  expofitioncm  eludcrcntidicerent  e- 
nim,temporc  Hcrodis  defeciflcprincipatum  ludaquatumadadtum,  fcd 
non quantum  ad fpcm  rccuperandi :  cxfpcdari  cnim  ab  ipfis  adhuc  Mef- 
Cix  aduentum,  qui  principatum  luda  non  folum  reparabit,fcd  multo  ma- 
xime  amphficabit.Non  igitur  ex  dcfcdliu  imperij  ludaici  qui  contigit  tc- 
porcHcrodis  6(:Domioi  noftri,  conuincipoirctiamveniflcMcfsiam, 

Adijce,qu6d  Caictanus  non  fatisfacit  diificultati  quantii  ad  illos  qua- 
dringentos  annos  ab  cgrcflli  cx  i€gypto  vfq;  ad  Dauidcm,qui  principata 
fundauitin  tribu  luda.  Pcr  illos  cnim  annos  prrncipatus  non  fuitpcncs 

uibunQ 


GENESIS    CAP.   X  L  rx.  8,7 

tnbum  Iud.i.fed  pcnes  alias  tribus:quocirca  non  poteft  dici  quod  ait  Ca  - 
letanus.cam  rametfi  pcrdidcrit.principatuin  (juantum  ad  artum  non  ta- 
mca  pcrdidiHc ,  quantum  ad  fpem  recuptrandi. 

ScptimaopimoMclchioris  Canilib.i.de  locis  theolo<»icis,c.  1 1  in  -^''"WC*. 


fol 


►cllcrcjfacilius  hunc  nodum  expcdiemus/i  cx  {nimo  Machabxoiui.. 
)romtcnigcmus,popuUmi  ludxorum  ducatum  Machabxis  tradidifle 
non  tanquam  proprium  hacrcditarium,fed  ad  lcgem  dcpofiti  confcr- 
uandum,vt  vidchcct  l frachticam  plcbcm  interca tuercntur,doncc  fur^e- 
rcr  pi  opheta  tidehs  qui  eos  inftrueret,vcl  qucm  dc  tribu  luda  venturum 
cxpcclabant:qua  cx  re  fccptrum  dc  tribu  luda  non  aufercbatur ,  dc  prx- 
lcrtim  quod  ipfa  quoquc  tribus  luda  in  hoc  popuU  condiftum  c^cfentcn- 
tiam  aprincipio  faltcm  crcditur  confenfiflc.Ita  Canus. 
p  j  Vcrum  harc  opinio  fmc  coniedurajmultiphci  patct  confutationi.Pri- 
mum  Canus.fortaflc  nolcns,  delabiturin  opinionem  Caictani  a  nobis 
paulo  fupraconfutatamicogiturenim  dicere  quodilledixit,  tribum  lu- 
da  perdidilTc  principatam  multis  fiecuhs  antc  Mcfiice aduentum-,  perdidif 
fc,inquam,quantum  adaftum  fiuc  quantum ad  vlum;non  tamen  pcrdi- 
didc  quantu ad  proprictatc  &c  ius,fiue,vt  ille  dixit,  quatu  ad  certam  fpem 
itcrurccupcrandi.Ergo  fecundum  expofitioneCani,n6polTet  hac  pro- 
phctia  lacob  pcruinci  conrra  ludxos  iam  venifle Mcfiia  proptcr  defcdlu 
principatus  m  tribu  luda:dicerctur  cnim,pcrdidifire  tribum  luda  iampri 
dem  principatu  quantum  ad  adu  fiue  vfumiretincrc  tamcn ipfum  quan- 
tum  ad  ius  6c  proprictatcm  qux  in  aduentu  Mcflia:  reducatur  ad  adum. 

Prxtcrca  quid  Canus  dicct  de  Pontificibus  qui  ante  Machabt^os  fum- 
mum  in  populo  ludaico  principatum  poft  reditum  ex  captiuitate  Baby- 
lonica  obtinuerunt.^ncquc  cnim  probare  poteft^ilhs  fuiflc dclatum  com- 


mun 
fe 


qua  j, — 

Duccs  &  I  udices  cx  ahjs  trtb  .bas,quomodo 
«iiltatemintcrprctatioCanivalerepotcft.?  Hero 
Deniquc.vt  d.x.,cxhacprophet.a  "«"f     f  ^"'^''^"^.  "^^^^^^^ 
dis  ouo  natus  cft  Domin  us.vcnturum  fu.rfe  Mcfnam^&  hunc  fu.fle  Sal; 
U  torm  .ioftrum,in  quo  vno  vat.cin.um  hoc  lacob.  f.cut  om...a  ahoru 
uatorcm  non  "  '  ^        r  n»mirum  tunc  pr.nc.patus  ludai- 

"ITfrcTttaTu  x^^ 

lum  ad  .»a jm  :sc  vium.x  fpA  ,  onantum  ad  .us&  fpcm  rccupcrad., 
lacob  intellig.  ''rjf^tepJ  fH^rp  inc.patus  i.^  tr.bu  Iu5a ,  lcd 
cuqu.anonpr.mudfccu^^^^^^^ 

^r^SoS^^^^^^^^^^^^  aahuc^upercactr.bu.  lud.. 

^  Comm.inGen.Tom.4. 


8i8  COMMENT.  IN 

dc  fpem  icerum  obtinendi  principacum,cum  fcilicet  vencrit  Meffias^quc 
illi  ctiamnum  vcncurum  expcftant.Verum  de  aliorum  opinionibus  cit- 
cahuius  vaticinij  intelligentiam6c  interprctationem  fatis  adhuc  fucrit 
anobisdifputatum. 


AVCTORIS    I  VD  I  C  IV  M     DE  VERO 
acgermanQ  fmus prophetU  lacoh  tntclleciu  (jr  fententia. 

1  V^N  AM  igicurcftnoftrafententia?Brcuiterdicam.Crc-P2; 
'  doequidcm  vaticinium  hoc  intelligi  debere  in  vniuerfum 
deiptagcnte  ludaica^qux  duodecimintribuscrat  diuifa: 
,  de  tribu  autem  ludanonnifi  fccundum  congruam  quan- 
dam  applicationcm^fiuCjVt  in  fcholis  loquimurappropria 
tioneminccllrgidcbcrcautpofle.vthic  fit  prophetix  huius  intelleftus^ 
futurum  fempcr  in  gentc  ludaica,&penesviroseius  gentis  principatum 
donec  venirecMclTias.IlIudy?w/7frnonfignificacpcrfeda  continuacionc 
temporis,  cxcludens  omnem  interrupcionem;conftacenim  cempore  ca- 
pciuicacum  amiffum  eiTe  principacum  abfolucum  &:plane  liberij;fed  quia 
id contigit  ad  brcue  tempuSj&rurfus  poftea rccuperatus  eft  principatus, 
idcirco  illud  pro  nihilo  ducitur.Scmpcr  igitur  vujue  ad  tempus  Herodis 
ortum  Domininoftri,  qui  principatum  tenuerunt  in  populo  He- 
brxo,fuerunt  cx  ca  gcnte  &  non  alienigena^ ,  fiue  fuerint  ex  tribu  Leui, 
vtaccidicpoftrcJitum  ex  ciptiuicacc  Babylonica;  fiuc  dccribu  luda,  vc 
tempore  regum  a  Dauidc  vfque  ad  Scdechiam  ;  fiuc ex  alijs  cribubus ,  vt 
euenic  poft  egrefliu-n  ex  Aegypco  vfque  ad  tempora  Dauidis. 

Cur  igicur,dicet  aliciuis,Iacob  hanc  prophetiam  proprie  de  tribu  luda  p  j 
pronunciauit,  fi  non  ei  proprie  conuenit ,  fed  in  commune  pertinet  ad 
omncmgentemludaicamfDicamdchoc  paulo  infra,  &  caufas  eiusijei 
valde  probabiles  exponam.Sed  prius  oftcndcreoportct  vcram  efle  hanc 
interpretationem,5^prac  ceterisomnibus  a  LedoreampIedlcnda.Quod 
fane  duplicitcr  poteft  dcmoftrari.haec  cnim  interprecatio  redditprophe- 
tiam  lacob  planam  facilem  intellcdlu  atquc  creditu,nihil  continct ab- 
furdi,nihil  confidlum  habct,nihil  gratis  6c  temere  diftum ,  non  inuolui- 
lur  difficultacibus  quibus  alix  cxpofitioncs  inexplicabiliter  mtricat^e  fur, 
nullispremitur  incommodisquibusalia!  omnes  vehementer  vrgentur; 
dcniquc  mirifice  congruit  &  confentit  cum  cuentu,  &  ipfo  rcrum  fuc- 
ceflu.Siquidem  quicunqueantcHcrodcm  tenucrunt  apudHcbnxos  im- 
pcrium,cxgcncre,&:  ftirpc  ludaica  fuerunt ,  primiifquc  alicnigenarum 
Hcrodes  nonper  cledlionem  popuIi,fed  pcr  vim  &  pcr  audloritatem  & 
potcftacem  RomanorumjOccihs  Icgicimis  Principibus  impcrium  ludai- 
cumfibivcndicauic. 

Confirmacur  hocipfumprrccerca  auftoritatc  vetuftiflfimoru  fcripto-  P4 
rum  EccIcfiafticorum,&  grauiflimorum Pacrum,qui  fimiliccr  vt  nos  hoc 
vacicinium  intellexcrunt<l<c  explanarunt  j  &idcirco  nullam  circa  ipfum 

•"^••^  inouc 


GENESIS     CAP.   XLIX.  8rp 

moueruntquxftionem^nullamquefenreruntdifficultatemJuftinusMar 
tvr  m  co  (crmone  que  habuit  cum  Tryphone  ludxo,^  fcriptis  prodidit,  -^"■/^'««^ 
lic  aitilacob  patnarcha  duos  Chrifti  aduentus  pra:dixit,&  in  primo  fore 
ipIumpaaibilcmipoftqucm,nccprophetamvllum  vos  habituros,  nec 
rcgem  qui  fit  veftri  gencrisfaudis  illud,veftri  gcneris  id  eft  ,  ex  generc 
ftirpe  IudaicaJ3c  cum  luftinus  memorafTet  hoc  vaticiniil  lacob,  fub- 
dit:Certenon  eftistam  impudentes,vtnegareaudcatisprophetas&  qua 
lelcunquc  principes  nunquam  vobis  dcfuifte  vfque  ad  aduentum  Chri- 
fti:fcdpoftquamChriftus  Dominusin  gente  veftra  exortus  &  necatus 
eft,nunquam  prophetam  habuiftisnechabctis,imm6  ne  regcmquidem 
proprium.Sic  luftinus.Vides  igitur,qucmadmodumIuftinus  intcltexe- 
rit  fempcr  futuros  principcs  generis  Sc  ftirpis  ludaicx  ,qualefcunque  illi 
fucrint,id  eft,ex  qualicunquc  rribu? 

Venim  apertior  cft  bac  de  re  fcnrentia  Eufcbij,qui  libro  primo  Hifto- 
rix  Ecclc(iafticar,cap.6.ad  hunc  modum  fcribit  :  Eodcmtcmpore  ciim 
Herodesprimusextero&pcregrinogenerc  orrus  ludaica;  gcntis  rcgnu 
obtinuiflct,prxdiftio  lacob,  Non  deficietprtnceps  dc [Hda,^c.^v\Qm  vi- 
dcbatur  conlccura^tantilpcr  enim  prc-edidiio  illa  cucntum  non  habuir, 
dum  fub  principibus  ex  ca  gente  prognatis  potcftas  cflet,qui  quidcm  ini- 
tium  imperij  ab  ipfo  Mofc  capicntes,vfque  ad  Augufti  regnum  duraue- 
runt,fub  cuius  imperio  Herodcs  primus  externc-e  gentis  ftirpe  procrcatus 
Iuda:orum  principatiim  a  Romanis  adeptus  eftiad  quem  cum  pcrucnif- 
fetregnum  Iudxorum,pro  foribus  iam  is  adefle  fentiebatur  fecundum 
Prophcrse  oraculum  qui  futurus  eflret  genrium  expedatio :  quippe  ex  illo 
temporc  principcs  qui  fucceflione  vfque  ab  i pfo  Mofe  deriuata,  ludxo- 
rumporirentur  imperio,deficereac  prorfus  euanefcere  videbantur.  Na 
antc  captiuitatem  Babylonicamgens  ludaicafubieaafuitKegibusrante 
Reeumvero  tcmpora,Iudicibus:poftrcditum  autemex  captiuirate  Ba- 
bvlonica  Pontificcs  fummam  rerumadminiftrarunt  vfqueadHerodem: 
cx  quo  rcmpore  principes  &  Duces  ex  Iuda,hoc  eft,ex  ludx-orum  fami- 
lia  &  rrentc  proenati,RcmpubIicam  illam  regere  dcftiterunt:arque  hoc 
ipfo  ccmpore  aducnitpromifllisaDcoMcfriasSaluator  noftenvtin  ea 
com^>!cram  efl-c  prophctiamlacobdubitarinullomodo  poflit.Haacnus 
cx Sfcbio^qui  clanflimis  vcrbis  pcr  principes  ex  luda ,  interpretatus  eft 
princ^escx\entc6cftirpcludaica,^  pcregr.na&  cxterna. 

^  ConlJm^^^^^^^^  Achanaflum  intellcxifl-c  hoc  vaticinium  non  ob- 
fcuSenTfi  ant cius  vcrba  in  Iibro  dc  Incarnatione verbi,  ait  enim  hoc 
rcurciignincan^^^^^  crat  rcgnumludai- 

non  obfcuie  'f»^'"^ 'P"'''" ^''P  inrerDrctms  iHud ;  Non  deficiet  Dnx cx 
lHd^donccUkvcmat,zitYC<l^^^dotmm:>»mi  ^^^^^ 


1 


Chnfiftomus 


810  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

fionis  apud  lud.Tos  integra  cfle  confcruata,poftea  vero  per  Hcrode  adul 
reraca  (ucccflione  pra?rogatiuam  dignitatis  amifit.Ergo  hoc  ait  Ambro- 
fius  (ignificaftc  Iacob;fcruatum  iri  in  ludicibus  8c  Rcgibus  ludxorum 
intcmerat(^  fucceflinnis  h^rcditatem,donec  vcnirct  Meflias.  Vult  igitur 
Ambrofiusproptcrcano  dcfecifle fccptrude  ludavfq;  ad  Mcflia,  quod 
ludxi  viiquc  ad  Heiode  proprios  dc  iu(^  ^^entis  principcs  fepcr  habucriit. 

S.Chryfoftomus  hom'.!.67.in  Gcnehm  exponens  illa  vcrba,  Nofi  de- 
ficlet prtncepsin  /A'^/./:Manifcftc,inquit,declaratur  his  vcrbis  tcmpus  quo 
aducnturuscrat  MclT)as:randiuenirn,aiclacob,durabunc  ludaica  &  prin 
ceps  I  ud.i:orum,quoad  illc  vcncrir.  Idcm  in  eo  libro  qui  infcribicur:De- 
monftratio  aducrfus  Gcntes  quod  Chriftus  fit  Deus.Scriptura,inquit,c- 
tiam  tcmpus  quo  vcnturus  erat,manifeftauit,diccns: A^c«  defcict princeps 
ex  /Wrf,nam  cunc  comparuic,cum  iam  dcficercnc  Principcs  ludaici ,  & 
^  ^^'^pJ^risRomanorumfubdcrcncur.Beacus  Auguftinus libro  iS.dcCiui^ 
'  tace  Dci,capir.45.  itafcribicde  ludaris  :  Deinde  Hcrodcm  alicnigenam 
rcgem  habcre  meruerunt,quorcgnaiite  natuscft  Chrrilus:iam  cnTm  ve- 
ncrat  plenitudo  cemporis  fignificataprophecicofpiricu  pcr  lacob  ,  cum 
dixic  -y  Non  defiaet  Princejis  ex  luda^CrcNon  enim  dcfuic  I udxoru  prin- 
ceps  ex  ipfis  Iud;tis  vfquc  ad  iftum  Herodem,quem  primum  acceperunc 
alienigena  rcge.Thcod.q.  vlc.in  Gcn.cxplanans  prophccia  hanc  lacob: 
Hocmquicaduentus  Domini  indiciu  cft  clariffimu :  cum  cnim  Chriftus 
na(ccretur,dcfcccrut  lud^oru  Rcgcs,Principes  facerdotu ,  dc  Prophetie, 
&  impcrabanc  ludxis  rcgcs  ex  alia  cribu.  Vbi  Theod.  pcr  aliam  tribum' 
(vc  manifcftum  cft  confidcranci  fencenciamcius)  incellcxic  aliam  fami- 
liam,ftirpem,genus,id  cft,non  cx  gencre&gcnrc  ludaica. 

Rupcrcushb.p.Comenc.  in  Gcn.cap.  ap.cradas  hoc  vacicimri  lacobp^ 
dc  Iuda,huc  in  modu  fcribic:la  vcro  quafi  quxrcretur  quado  illc  Meflias 
vcnier,&  quod  fignu  tcporis  aductus  cius,c6tinu6  kquitur :  No  ajiferettir 
fccpjrnde  /W^.o^^^.Quado  ablatu  cft  fccptrum  dc  luda.^ex  tuc  videliccr 
quadorcgnuIudoEoruRomanistradctibusadcptuseft  Herodcs  alicni- 
gcna  patrc  Iduma^o,  matre  ortus  Arabica.  Et  Rcgcs  fane iadudu  defecc- 
rat  a  teporc  captiuitatis  Babylonicx:Duccs  tame  qui  crat  cx  gecc  illa,per 
fcucrariit  vfq;  ad  cotcntioncs  Hyrcani  &  Ariftobuli.qui  cx  comiftis  m"- 
bubus,faccrdotali  fcilicct  & Rcgiaorti,Rcgnu  &  Saccrdotiu  difcordib' 
i«tcr  fe  animis  diuidctibus  c6tcdcdo,&  inuice  pugnado,  tade  occafione 
porrcxcriu  Romanas  potcftatiilocuq;  aperucruc  ahcnigenx  Hcrodi. Vn- 
de  prudctcr  n6  tantura  didlu  cfi:NoaHfereturfcepmtde  luda ;  fcd  additu 
Luc  1  ^"^>^^^«^'^^/^^^^^^^^''^-^Tuc  primumfublatucft  fceptru  de  Iuda,quado 
tulitillud  Hcrodcs,quivtiq;Iuda^usnoncrat.Tucaucem  lefus  Chriftus 
2,?€t.i.  '^''"^  Bcthlche  luda dc  virginc  matrc  nafci  dignatus  cft.  Cu  creo 
i\\\i,NliatifcretHrfceptrHdeIiida,(rrc.fin^^  fcrmonc  prophcticu  fandif- 


Tiic^dorctus 


limus  Prophctarum  lacob  quafi  luccrna  m  caliginolo  loco  luccntcm  ac- 
coIlit,vt  fciat  inquifitor  rcgni  Dci,quando,vcI  cx  quo  ccrtus  cflc  dcbcat 
dcaduencu  ciusqucm  laudarc cS:adorarcdcbeancomne«  fracrcs  cius. 

Huic  luccrnac  fcu  prophccico  fermoni  Simco  fcncx  attcndcns,cum  vi- 
dcrct  rcgnance  alienigcna  ablatu  cflc  fccptrum  dc  Iuda,intcllcxit  tcmpus 


,8 


99 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


CENESIS  CAP.  XLIX.  821 
cffe  vt  venif et,qui  mittcnaus  e(reti&:  idcirco  ianuas  ca^lorii  vndc  vcturu 
lUum  iperabactandiu  fuipenCt  prece  pulfare  non  de(litit,donec  rcfponsu 
acciperct  a  Spintu  bnfto^non  vifurum  fe  mortc,nifi  pnus  vidcret  Chri- 
ftum  Oommi,&  viditx^  ficut  lcgebat  in  hoc  Scriptura:  locn;  ipfi  eritex^ 
peclMto  GenttHm  ,  ita  credidit  &  confeffus  cft  eum  cflc  lumen  ad  rcuela- 
tionem  Gcnnum.Vndc  autem  fcirc  porcrat  lacob  illum  fore  Gentiu  ex- 
pcdationcm.^Ex  Dco  vidclicct,  non  folum  quia  prophcta  crat ,  fcd  quia 
ecum  Dcum  Abrahx  auo  fuo  promiflflc  meminerat,/^ femine  tno  hemdi^ 
certturomnesgem^.Utcn  Rupcrtuslib.^.de  viftoria  verbic.p.hoc  ipfum,  Gcnef., 
paucionbus  quidcm  verbis,fcd  non  minus apertis  traditjnam  illud  ftonau 
feretHffcejftrHmde  Itidu ,  no  intelligit  ipfc  de  tribu  luda  propric,fcd  intcr- 
preratur,non  defuturum  principc  ex  Gcnte  Iudaica.Hn?c  Rupertus.  Ap- 
parccigicur  ex  fupradiclisau(floritatibus,iIlud,A^tfw<i«/fr^r«y  fceptrHmde 
/«^^•,Patrcs  non  mtellexilTc  de  vnatantunitribuluda,  fcdin  vniucrfum 
de  gentc,ftirpe  &:  gcnerc  ludaico.  Ad  veritatem  igitur  huius  prophcticc 
comprobandam  fatis  fuerit  oftcnderc,nunquam  lud^os  vfquc  ad  tempo- 
ra  Herodis  habuiffc  regcs  alienigcnas ,  fcd  habuifle  fcmpcr  Pnncipes  cx 
ftirpe  &:  gente  Iudatca,qualicunque  ex  tribu  illi  fucrint. 

9^  CiTteruaduerfus  hac  noftra  interprctationc  in  proptu  eft  fane  grauis  ^'''^*'" 
iSc  in  fpecie  prxualida  obic(5lio.Na  cu  lacob  nouiflimo  hoc  fermone  que 
cum  filns  fuis  habuit  ligiliatim,  propric  ac  diftindc  qux  fingulis  filiis  ac 
pofteritati  coru  vCtura  erant  prxnuciauerir,ratio  ip(a  cogit  crcdcre  cum 
in  hoc  vaticinio  alloquitur  luda,  pronrie  filium  ludam  <^  tribu  eius  allo  - 
qui,nonaute  vniuersc  cudum  populum  Iudaicii:aIioquifolus  omnium 
filioruIudashocfermoncpropheticoaPatre  fuo  lacobeflet  pra:tcritus, 
ncque  hoc  vaticiniu  ad  fingularem  aliquam  dignitatem  &  prxrogatiuam 
tribus  luda,  potiusquam  aliarum  tribuum  cuiuflibctpcrtinuiflrct. 

99  Dcindc  in  hoc  vaticinio,qu3e  antecedunt  illud,  A"(?«  aifereturfccptmrn 
de  /ndaMh  dico  vcrba :  iHda  te  laudabHntfratres  tttiyadorabunt  tefiltj patnf 
r«i,non  in  communc  pertinentadpopulum  Iudaicum,fcd  propricad  lu- 
dam  (Sccius  tribum.Similitervcrbaillaquas  confcquuntur,/./^^;?/^^^/'- 
tem pttllH^n  fHttm.cr-c.propvi!:  denotant  fertilitatemrcgionisin  tcrraCha- 
niam  qun»  tribui  luda  fortc  obuenif.auare  fi  prima  &  extrema  huius  va- 
ticinij  propric  fpccftant  ad  tribum  luda  ,  etiam  illud  quod  intcr  hxc  me- 
dium  cft :  NonaHfretHrfceptrum  de/uda^zd  eandem  tnbum  proprie  ij^e- 
dabit.RidicuIum  cnim  &  abfurdum  cft  dicere ,  lacob  pnmis  cxtremif- 
quc  varicinij  verbis  allocutu  cfl-e  filiu  ludam,  mcdiis  aiitcm  vcrbis  dcflc- 
xVe  fermonem  prophcticum  ad  vniucrfum  nopulum  ludaicum.Et  vcro 
nuila  ratio  eft  cur  lacob  loqucns  dc  tribu  lu Ja  potius  quatn  de  alia  quali- 
bcttnbu,dixeritillud,A^.;/^A.A>'^r«r/../.rr«;^  id  non  propnc  & 

fin.ulari  cr  ad  tnbum  Iuda,fed  communiter  atque  indifFcrcntcr  ad gca- 
''"r>  .        .  n  :  ;^:r.,rt,  c  iKnbirtniionismeoclr, 


dixc-nralloqucns  film  ludam  potius  quamalu,inqucuc 


821  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

podus  adiungere  illud  voluerit  cTtcrisquse  de  luda  dicebat,  &applicare 
ad  tiibum  luda^quam  ad  aliam  tribum. 

Veriim  commode  refponderi  potefl: ;  cur  id  fecerit  lacob,  tres  afFcrri 
pofle  caufas  valdc  probabilcs.Prima  caufa  hxc  cftrpr^nouerat  lacob  fpi- 
ritu  prophctico  principatum  ludaicum  futurum  penes  tribum  luda ,  3c 
longillimo  tempore ,  &  florentiflimum  atque  potentiflimum  ,  fuit  cnim 
pencs  tribum  ludaper  annosquingcntos  viginti.Kam  primum  tempore 
ludicum  ,  per  annos  fcptcm  dc  quadraginta  fuitpenes  Othonielem  & 
Abe{a,viros  dc  tribu  Iuda:poftca  a  Dauide  vfque  ad  Sedcchiam,  fuit  pe- 
ncs  candcm  tribum  luda  pcr  annos  quadringenros  feptuaginta  tres,  quo 
tcmpore  imperiu  Tudaicum,maxime  vero  fub  Dauide,&:  Salomone  am- 
pIifsimum,florentifsimum  acpotcntiflimum  fuit, prxflantifsimlquere- 
ges  clarucruntjbcllica  quidcm  gloria  Dauid,fapientia  Salomon,fan(5lita- 
reacpietate  Iofaphat,Ezechias  &  lofias.  Rcdeigitur  lacob  vaticinium 
de  principatu  I udaico  prxcipue  ad  tribum  luda  voluit  applicarc. 

Altera  caufa^prxuiderat  item  lacob  eodem  fpiritu  prophetico,fore  ali-  i 
quando,  vt  vniuerfus  populus  Hcbra'us  atribu  ludanomen  accipiens, 
non  iam  ,  vt  antca ,  vcl  Hcbr.Tus,vel  Ifraelita ,  fed  ludaicusappcllarctur: 
quod  primum  accidit  audlore  lofepho,  pofl:  reditum  ex  captiuitate Baby 
lonica.Etenim  poft  id  tcmporis  omnes  appcllati  funt  ludrei,  &:  rcgio  eo- 
rum  nominata  eft  IudcTa,(?c  rcgnum  Iudaicum:cuius  rci  fuit  caufa,qu6d 
cx  captiuitare  non  alia  tribus  rcdierit  quam  tribus  luda ,  mixta  tamen  cii 
tribu  Beniamin:&:  rcgio  tcrrx  promiflionis  quam  tenuit  poft  reditum  ex 
captiuitate,plurimum  ea  fuit,quxad  fortcm  tribus  luda  pertincbat.Non 
igitur  alienum  fuir,quod  lacob  de  vniuerfo  populo  Hebrxo  vaticinaba- 
tur,id  accommodafle  ad  tribum  luda, 

Tertia  caufa,eaque,vt  opinor,poti(sima  3c  probabilifsiraa,iIla  fuit:licet 
poft  reditum  ex  captiuitate  Babylonica,qui  (ceptrum  &  principatum  te- 
nuerunt,Pontificesfuerintdetribu  Leui,  ipfum  tamen  fceptrum  &  im- 
pcrium  fuit  in  tribu,^  ex  tribu  luda.Hoc  vt  plane  intelligatur,fcire con- 
uenit,cxcaptiuitatefolamtribum  ludareuertiflc  in  terram  Chanaam,& 
itcm  rcgionem  quam  tunc  &  deinceps  vfque  ad  Herodem  poflcdcrunc 
ludxixam  fuifle  quse  aut  tota,aut  maximacx  parte  ad  fortem  tribus  luda 
pertinebatj  nam  alia^r  pGttes  terra:  Chanaam  olim  carteris  tribubusafsi- 
gnatx,pofsidcbantur  id  temporis  a  Samaritanis  alafque  gentibus. Pra:tc- 
rca  ciuitas  rcgia  &c  caput  ac  fcdes  regni ,  vrbs  crat  lerufalcm ;  qux  vrbs 
poft  Dauidcm  ad  tribum  luda  pertinuit.itaque  licct  perfbna  qux  tenebac 
fccptrum,eflet  de  tribu  Leuijattamcn  ipfum  rcgnum  &  ditio  regni,&  ci- 
uitas  regia,&  fubditi  ci  rcgnoad  tribum  ludapcrtinebant.Dcfecitigitur 
perfona  dc  tribw  luda  femper  principatum  tcnens ,  ipfum  tamen  fceptru 
non  dcfecitin  tribu  Iuda:nam  iWud  quod  (uhdkm t  dux defocmore  eins, 
intelligi  poteft  fub  hac  difiundionc,nunquam  defcdurum  de  tribu  luda 
vel  Principcm ,  vcl  principatum  dc  fccptrum.  Etcnim  vel  ipfi  pontifices 
qui  poftreditum  ex  captiuitatc  fuaimam  in  ea  potcftatem  habuerunc, 

quam 


GENESIS   CAP.   XLIX.  823 

quamuis  cffet  de  tribu  Lcui,  non  tamen  appellabantur  Reees  aut  Princi- 
pes  Leui/ed  luda.  ° 

,0  j  Ponam  cxemplum  cuiuis  manifcftum,quo  rcs  ha:c  ncmini  non  clara  & 
ccrta  lit.Sccptrum  &  impcrium,  &  vt  vulgo  dicitur  .CoronaHifpanis, 
abhmc  circiEcr  ccntum  annos  tranlkta  videtur  ad  pcrfonas  Auftriacs  fa 
mihae  ohm  cxtrancaE  (anguini  Hifpanico,fed  pcr  connubiu  loanni  Fer- 
dmandi  Regis  Cathohci  fiUx,&  Phihppi  fihj  Maximihani  hnperatoris  in 
rcgiam  ftirpcm  Hifpanicnfem  infui:non  ob  id  tamen  verc  dicetur  defe- 
cilVc  fccptrum  vcl  corona  Hilpanica;  nam  licet  perfona:  fuerint  extrancx 
gentis  &  familix ,  ipfum  tamen  fceptrum  eiuiqueamplitudo  5c  potentia 
dommationis,Hifpanica  eft,  manctque  eadcm  corona  Hifpaniae ,  ctiamfi 
penes  diuerfi  generis  ac  gentis pcrfonas  fuerit.Quanquam  hoc  cxemplii 
co  dehcit  a  vcro,qu6d  qui  dc  gcnte  Auftriaca  impcriii  Hifpanicu  tcnuc- 
runt ,  hodieque  fcHcifsmic  tenent,hcet  paternum  genus  habeat  Hifpanis 
extrancum  ,  maternum  tamen  Hifpanicum  eft ,  quod  apud  Hifpanos  ius 
habct  ha^reditarium ;  quocirca  propter  maternum  gcnus  dcbebaturilHs 
iure  hacreditario  Hifpanicum  imperium.  EfTct  igitur  ad  id  quodagitur, 
magis  accommodatum  exemplum  imperij  Polonici ;  quod  nuper  vidi- 
mus  poft  exceflum  nouifsimi  Sigifmundi  Regis ,  in  Hcnricum  Vallcfiu, 
poft  hunc  in  Stephanum  Battoreum  Principem  Tranfyluanix  tranfla- 
tum,ncc  ob  id  tamcn  fccptrum,&:  rcgnum  in  Polonia  tunc  defcciflc  dici 
poflet.Ad  eundcmigitur  modum  dcfceptroac  principatuHcbr^i  popu- 
li,ac  de  tribu  luda  cogitare  &  fentire  conuenit. 

Illud  porro  fcire  oportet,  quo  teporc  cocpit  Hebrasuspopulushaberc 
^"^"^  Principcs  fux gentiSjfuilfc  primum  principatum  non  pcnes  tribum  luda, 
fcd  pencs  tribum  Leui  in  Mofc,^' pcncs  tribum  Ephraim  in  Iofue,qui  fc- 
cundum  Mofcn  tenuit  principatum :  confecutum  dcinde  cft  tempus  lu- 
dicum,qui  vfquc ad  Saulcm  primu  regem  fuere quatuordecim  j  Horum 
primusOthonicl,&nonus  Abefan  fueruntdetribu  Iuda,*ceteriexalHS 
tribubus.  Vcrum  eotcmporectiamfineprincipatu,fummaeratin  tribu 
luda  dienitas  &  audloriras  i  nam  cum  forma  gubernationis  eiustempo- 
ris  cflct  Anftocratia,id  cft,  optimatum  dominatus  in  co  ftatu  pnmas  hne 
c^ntrouerfia  tencbat  tribus  luda.  cuius  rci  clarum  &  certum  cft  i  lud  ar- 
gumentum,  quod  poft  mortcm  lofuc  confultus  Deus  ab Hcbra:is,quem  ^^^^^ 
mecrcndo  bcllo  aduerfus  hoftes  ducem  ac  P^i^^^P^^  5-^™^"^^^^^^^  cum  PeUtum 
fpondit  vt  fcquerctur  ludam,  ficut  fcriptum  eft  in  exordio  Iibn  ludicu.  M^^^r^ 
STod  ;utcm'co  tcmpore  Pohtia  Hebrxorum  ^^^^^^^^  ^ 
beTct  tcftislocupIcscftIofephus,quilibro  fcxtoludaicarum  Antiqu ita- 
tum  d  hunc  molm  fcnbitl Sub  Mofe  3c  loiue  Optimates  Rempubhca 
dmmiftrabant :  poft  lofue  mortem  ,  oftod^cim  annos  populus ^1  Jnc 
tZl%(irl ,  deinde  rurfus  ad  pnft--  formam  r^^^^^^^^^^ 


uir,appelbuctuntIudicura.SicIofephus.  ■ 


coni 


Cur  nec  Chri 

nec  Apojtolt, 
nec  EuAngelt 
P^K  yfi  aliLjua. 
dofmt  hocra 
ttomo  JA(ob. 


tionn. 


824  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

SedvnuscriamnuncrcftateximenJuslcilorircrupiilus.  Dicctenim 
aliquisjCumhaecprophetiaIacobeuidentillImum&  vahdiflimum  c6- 
tra  ludxos  de  aduentu  Mcflix  prxbcat  argumcntum  ,  qui  fadbum  fit  vt 
hoc  vacicmio.comraludxos  difputando^ncc  Dominus  nofter ,  nec  Eua- 
gehftx,nec  Apoftoli  vfi  finti  qaostamen  plurimis  Vatu  oracuhs  &c  tcfti- 
monits  vlos  cfle  coftat. Verum  in  proptu  eft  caufam  reddcrc.cx  hac  enim 
prophecia  iUud  tantii  c6cludipoteft,quo  tepore  natus  eftSaluator  nofter, 
eo  tcporc  vcnturu  fuiflc  Mefliartuc  enim  primiim  defeccrat  prirrcipatus, 
cx  getc  ludaica  tranflatusad  Herodcalienigenamrfed  hoc  ludari  non  nc 
gabant.Qu-n  etiam  pro  ccrto  habebant  tam  docai  quam  ipfum  vulgus,in 
proximo  cflc  Mcflu-e  aduentum.  Vnde  Samaritana  dixit  loan.^.Scio  quia 
Mcfllas  venit. At  vcro  hominem  illum  qui  dicebatur  Iefus,filiufn  Mari^, 
&  vt  putabatur,Iofeph,  illum  inquam  hominem  vcrum  cflc  Mcfliam  quj 
cxpedabatur^quodluda^i  negabant ,  8c  aduerfus  cos  vrgcbant  Apo- 
ftoli;hoc  inquam ,  argumentari  Sc  concludere  non  licetcx  prophctia  la- 
cob.Non  igitur  mirum,  ca  non  cflc  vfum  ncc  Chriftum  Dominum  ,  ncc 
Apoftolos. 

Summaigituropinionisnoftrar  cres  potiflimim  rcs  contincf,  primo 
cnimarbitramur,Prophctiam  hanc  lacob  fi  vniuerse,&  in  commune  in- 
tclligacur  de  ipfo  populo  Hcbrico,efle  omnino  vera,&  hanc  cflc  cius  fcn- 
tcntiam ,  Hcbra^os  fcmper  vfquc  ad  McfCix  aducntum  habicuros  cx  fua 
ftiipc  ac  gcntc  principcs:atquc  ica  prorfus  eucnifle  compericc/iquis  mc- 
Hioria  repctac  principes  eius  populi  omnes  a  Mofc  vfquc  ad  Hcrodem,ac 
quc  liac  racione  plerique  Pacrum  cam  propheciam  intcrprctati  funt.Dein 
de  cenfemus,de  nulla  duodccim  tribuum  Ifrael  proprie,vt  ab  aliis  tribu- 
bus  diftindla  eft ,  vere  dici  poflc  in  ea  fuiflc  fceptrum  &  fuprcmum  impc 
rium  ludaicum  ab  initio  vlque  ad  Mcfsix  aduencum  .Siquidem  cribus  lu- 
da  (dc  qua  id  magis  dtibicari  poflct  quam  de  alia  quauis  tribu  )  a  MojCc 
vfque  ad  Dauidem  ,  per  annos  plus  quadringentos  trigmta ,  non  habuit 
xmpcrium  in  eo  populo  nifi  in  duobus  tantiim  ludicibus ,  Ochonielc  & 
Abefa,&  in  iftis  pcr  annos  duntaxat  qoadringenca  feptcm.  Poft  redicum 
aucem  (rx  captiuicace  Babylonica  &  Zorobabclis  principacum ,  vfquc  ad 
regnum  Hcrodis  ,  per  annos  fcilicct  amplius  quingcntos  cum  fum- 
mo  imperio  prjcfuerunt  ludaico  populo  Pontificcs  ,qui  crant  de  tribu 
Leur. 

Tcrtio  loco  iHud  ctiam  affirmainus,licct  h.vc  prophecia  non  in  vna  ta- 
tum  8c  fola  tribu  luda  cfFectum  fuum  cx  toco  habitura  eflct ,  vere  tamcn 
rcftcquc  applicaiam  fuiflc  eam  tribui  luda  potius  quam  alicui  aHaru  tri- 
buu,duas  obcaufas,tu  quodfceptru  &  impcrium  Tudaicum  longiftimo 
temporc,id  eft,pcr  annos  plus  quadringcntos  fcptuaginia  continuatu  Ric 
m  m  ciibu Iuda,e6que remporc  poicntifsmium  &  gloriofifsimum  fuerit: 
lu  qu6d,ctfi  poft  reditum  cx  Babylonica  capciuitate  qui  fccpcru  &:  prin- 
cipacum  ccnucrunt,  Pontifices  fuerunt  qui  crant  cx  tribu  Leui ,  attamcn 
ipfumimpcrium,&,vtvulg6dicitur,Corona,  crat  tnbus  luda.  Nam- 
<|ue  &  ipfum  ccgnum  ,  icf  cft  rcgio  ,  qux  pofsidcbatur  ,  vel  tota, 

vcl 


IK 

h 
0 
R 
il 
ri 


ui 
it 
m 
M 
ri 
U 

l 


VI 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


GENES.  CAP.  XLIX.  825 
vclmaxima  ex  parte  ad  fortem  tribuluda  pertinebat;&  qui  fubditi 
crant  ei  regno,  homines  erant  tribus  luda;  ha^c enim  fola, admixtis  fibi 
15cniam,tis ,  rcutrfaeftex  captiuitatc:Ciuitasquoq;  regia&  fedes  atq; 
caput  regm,id  cft,vrbs  Hierufalcm.a  Dauidis  vfque  tempore  pertinuit 
adtnbumlud..  Quo  faaum  eft ,  vcpoft  reuerfioncmcx  camiuitate 
Babylonica  &  tota  illa  gens,Iud?orum  nomine appellata  fit:&  quam- 
uis  qui  tcnebant  imperium  cfrcnt  de  tribu  Leui ,  attamen  nec  ipium  re^ 
gnum  dicebatur  Leuiticum ,  fcd  ludaicum.nec  principes  appellaban- 
turregesLeui,fcdIuda.  ^  jrr 

Dicam  hoc  ipfum  paulo  etlam,fi  potero, exprefTius,  &  brcuius  •  cu- 
picns  fciiicet  vt  noftra  hxc  opinio  facifius  in eoru  qui  legent ha!c,'ani- 
mis  imprimatur,  &  pcnitus  hsereat  impreifa.  Prophctia harc  dupliciccr 
intelligipoteltrprimo  quidcm  incomuni  devniuerfopopuloHebrso: 
vt  fententia  illorum  vcrborum,  NorjauferetHrfceftrHmdeluda.arc  harc 
fit,Nondefinctpopulus  Hebrzus  haberc  principes  quorum  imperio 
regatur  ex  fua  ftirpe,gente,ac  fanguine,quoufque vcniat MefTias.Qup 
circa  illud  de  lHday\dc  valetatq;  depopnlo  ludaicoy \t\de  /W^,fignificat 
proprie  tribum  luda ;  fed  pofita  eft  pars  ilhus  popuH  nobihffima  ,  pro 
toto  populorvt  interdu  Hierufale  vcl  Sion  pro  ludxis,  &  Babylonpro 
Chaldxis  in  vniuerfum,&:  Samaria  vel  Ephraim  pro  rcgno  decem  tri- 
bufi.  Atqi  hac  ratione  intellccla  harc  Prophetia,fimpliciter  atq;  omni- 
no  vera  efte  liquido  perfpicitur,a  Mofe  cnim  vfqi  ad  Herode,imperium 
ludaici  popuIi,non  alij  quaniqui  ex  ftirpe  ac gentcHebrf orum  erant, 
obtinuerunt.Et  hanc  prophctia?  huius  intclligentiam  fequuti  funt  fere 
Patres  qui  antc  millc  anno^  fucrut.Cur  autcm  lacob  vaticinium,  quod 
in  vniucrfum  pertinebat  ad  populu  Hebra:um,tunc  potiftimum  volue- 
rit  pronijtiare,cum  loqucbatur  dc  tribu  luda^caufas  fupraexpofuimus. 

Altcra  huius  prophetiar  intcrpretatio  cft,non  minus  quam  fuperior 
probabilis  ,quinctia  plaiiiorad  intclligendu,&:adcrcdendum  proeli- 
uiorrtotam  hanc  Prophetiam  proprie  ad  tribum  luda pertinere:&  fen- 
tenriam  eius  cflc  hanc,  Cum  tribus  luda  principatu  in  populo Hebraro 
naifta  erit,  tencbit  ipfum perpctuo, ncc  pcrdct vnquam  quoufq;  veniat 
Melfias :  quod  ita  plane  eucnit.  Etenim  primo  adepta  eft  regale  impe- 
num  creaco  regcDauide  •,  idq;  tenuitin  poftcriseius  vfqueadcaptiui- 
tate  Babylonica.  Poftea,  licet  perfon?  tenetcs in eo populo fceptrum, 
fucrint  Pontifices  de  tribu  Leui;attamen  fceptrum  ipfum  atquc  impc- 
nam,&:  vt  vulgo  A\c\tuxM  CoronayCrai  tribus  luda.namq;  ipfu  regio  & 
ditio'eiusregni,&fubditi,&fedesregni,&ciuitasregiacranttribus 
luda-quapropter  appellabantur  reges  &  regnum  Iuda,non  autem  Leui. 
Hoc^autcm  fccptrum  &  imperiu  Iuda,licet  Herodcs quoquehabuerit; 
ouia  tamen  non  habuit  legitime,id  eft.nec  hcreditario  iure,nec  popu- 
li  confcnfu  &  cleaionc:fediniqu^ribideIatum  aRomanis,etiatiiper 
vim  ipfe  ranuit.idcirco  verc  dicitur rcgnantc  Hcrodc  ablatum  efl^  fce- 
ntrum  dc  luda.Pr^fcrtim  vero  ciim  lcge  Mofis  vetitu  c(ret,nequisahe- 
P      ./....i,c  .r.r H.rodes^rcx  fieret Hebraeorum.Siccnim  fcriptum 


nipenarqualis  eratHerodes)rcx 
^     Commcnt.in  Gen.Tom.^,  m  m  m  m  m 


Genrf.  ^Q. 
Vfrs.  I  5 


826  C  O  M  M  E  N  T.    \  N 

efl:  Deur.  17.  CotijlUucs  rcgem  tibt  de  nurncro  fratrum  tuorum.  Non  foten^ 
alreriv.sgerjtis  hominem,regcmfacere,cjni  non  fttfrater  tuus,  Veruni  coiura 
fuperiorem  interpretationcm  noHram  illud  poflec  opponi ,  invatici- 
nio  lacob  duo  eflc  coniunfte  pofita,  &  no  ablatum  in  fceptrum  de  Tu- 
da,3c  non  defucurum  duccm  dc  foeniorc  cius ,  donec  vA»niret  Mcflias;at 
poft  reuerfioncm  ludjeorum  exBabylonica  captiuitate,  duccs  &:  prin- 
cipescius  populi  non  fucruntex  tnbu  Lcui,fed  ex  luda.  Verunramen 
hocitafoluitur :  illud  Donecveniat  .qui  mittendus  e/t  yvcftnur  ad  illud 
fniis  y  Non  aufereturfceptrnm  de luda  ^now  autcmad  illud  pofterius,  Et 
dtix  dcfosmore  eius.  Solet  enim  fcriptura,ciim  plura  coniunilc  pra^mific, 
cxtremo  locoponerealiquid,  quod  non  ad  omnia  illa  prxcedcntia/cd 
ad  vnum  aliquod  eorum  tantumreferatur.Cuius  rei  exemplu  in  prom- 
ptucft  excap.  i  5.  Gencfis.  Dixit  Deus  Abrahae ,  Pcrcgrinhmertt prncn 
Uium  iu  terra  non  fua:0'  fuhijcient  tllud  feruituti ,  &  affiigent  illud  cjuadrin- 
gentisannis.Woc  c\ucm\xn^yCjuadringentis annis, idinimrx  rcfertur  ad  illud 
pv'\m{in\yPeregrinumeritfementtiu?n  in  terra  non  fna:  No  aurem  ad  illud, 
Suhiicie^^t feruituti  cfr  affigentySi  quidcm  feruitutem,8^  affl  dionen  hc- 
braeorum  fub  i£gyptns,etiam  duccntis  annis  breuiotcm  fuiflt^non  fe- 
meIfupraoftendimus,&in  tertioTomofuperillud  caput  •  5.^  inhoc 
quarto  Toino  non  vnotantum  loco.  Manferunt  cnim,  Htbraet  quinde- 
cim&ducent!$  tanriim  annis  in  iCgvpto  :  in  q  ubus  pcr  fcpruagMUa 
annos,quibus  vixit  lofcph  poft  ingreflum  lacob  m  i£gyptum,  quietc 
ac  feliciccr  fuerunt  in  .<£gypto. 


CLV 


ARTA  PROPHETIA- 
TDeZabulon. 

Zabulon  in  littorc  maris  habitabit,&:  in  ftatione  nauium 
pertingens  vfquc  ad  Sidoncm. 
A  B  V  L  o  N  dccimus  fuit  ordine  gcnerationis  filioru  Tacob.  jq^ 


l^xtus  corum  quos  gcnuit  Lia.  Huic  pra?fcribens  lacob 
^^^^^^  fitu  cius  regionis,  qua  cius  poftcritas  &  tnl 


ibus  in  foninone 

&  partitionc  tcrrx  Chanaam  poflenura  erat.  fignjficat  eam 
fore  maritimam&:  confine  Sidoni.Hoc  quamuis  exiguu  C<c  lcuc  vidca- 
tur;m3gni  tamcn  intererat  prardici,opulcntam  &  abundatem  fore  for- 
tcm  Zabulon,propt^r  maritima  commercia  &  mcrcatutx  negotiatio- 
nem;fcihcctvc  intelligcrenc  Hebrxi^qua  tcrramChanaaipfi  obtinuif- 
fenc^ea  neq;  cafu  obtigilfc  illis,  ncc  humana  prudcntia  &  potcntia  ,  fcd 
diuina  gratia  ^  opcrquippc  cum  animaduetterent ,  tot  feculis  ante ,  & 
promiffnm  &  pra?di<Su  ci^  fuiffcquam  quarq;  tribus  cius  tcrrar  poitio- 
nem cuius  conditionis  atq;  qualitatis  poffcflura  eflrct,idc|;  cerncrcnt 
tam  diftin(?^c,propnc  atq;  cxprcifc  pcr  lacob  fuiflc  pi^rfignatfF:  idcoq; 
nihil  ipfi  dubitarct  de  cius  rcrr^  c6fccutione,neq;  vbi  ca  a^  cpti  efllnr, 
vlla  cum  habiutoribus cius ,  vel  ob  mctfi, vel  ob  fccuricatc  coi:  cnt  fo- 

cietaccm 


10? 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze, 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS   CAP.    XLIX.  827 

^^ictatc/crdurve  inii-nt.  Quo  fuit  profeao  deceaabilior  rud^oru  dif- 
naciuia    peruicacia,qui  audita  proceritate  ac  foriitudinc  habitatoru 

eiusterr?,protiHiisderperataeiusacquiruionc,inAgypturearcdicon- 
ltituerunt,vt  in  lib.Numcrorum,cap.3,&  i^.fcriptum  eft.  Ncc  minCis 
cxecranda  fuit  eorum  ignauia  qui  Chanana-is  toties  a  fe  tamq;  mirabi- 
liter  profliaatis,tamen  curpis  hicri  paaione,contra  Dei lufla  peperce- 
tutA'  vna  fecu  habitare.quos  lulli  fuerat  penitus  exterminarcpafli  funt. 

7  SexexpcdamusverbahuiusprophetiXj&anceomniavarietatemle-  ^''^rK^tas  U- 
ftionum  qux  vix  eft  notabilis.Pagninus  ita  vertit:Zabulo  in  portu  ma-  ^*'"""*- 
ris  habicabit,  &:  erit  in  portu  nauiu ,  &  termuius  eius  vfq;  ad  Sidoncm, 
vcl ,  vt  alij  reddunt ,  Laterc  fuo  ad  Sidonem  pertinger ;  vel ,  vt  habet 
Olcafter ,  Ad  finum  marium  habiiabit ,  &  ipfe  ad  finum  nauium ,  ter- 
niinus  eius  fuper  Sidon.  Dixit  autem  numcro  multitudinis  ^  ad  jmu??i 
7;j.iri«;w,quiainfinu  fiuc  porcu,duo  videntur  quafi  mariaialterum  quod 
finu  concluditur,&  altcrum quodcxtra  finum  eft.  Septuagintafic  ha- 
bent :  Zabulon  iuxta  mare  habitabit ,  &  ipfe  fecus  acceffus  nauium,  & 
pcrtendet  vfque  ad  Sidonem.  Paraphr^fis  Chaldaica  huiufmodi  ef- 
fert  fcntcntiam:  Zabulon  in  littore  maris  habitabit,  ipfe  fubiuga- 
bit  regiones  nauibus,bonumc|ue  maris  comcdct ,  &:  terminus  eius  per- 
tiiiget  vfq;  ad  Zcdon.In  vocabulo  iabiilo?ii^\:Ac\\r2i  ficannominatio,fi- 
gmhcatenim  habitationem  :  pulchrc  igitur  dicitur,  Zi^tbnlon  habttabit. 
Pro  vocabulo  //r/ar/.<,Hebraice  cft,C(y/?/3,fignificans  &  littus,&  porcum. 
&  finum:  fignificacur  igicucregioncm  cius  forc  maritimam  &  portuo- 
fam,vel  finuofam.Pro  illo  autem,  £t  in ftatione  ^Hchxiick  cft  eade  vox> 
quae  fuprajO/^/^jdufta  a  verbo  Caphaphyquod  fignificat  tcgercabfcon- 
dere  feu  protcgcrc  ,  quia  portus  protegit  naucs  a  furorc  vcntorum ,  Sc 
idcirco  naucs  appcUuntur  ad  portum  quo  finttutx  ac  fecurac ,  vnde 
feptuaginta  vcrtcrunt,iuxta  acceiTum  nauiwra. 
'  Pro  illo:/'fm»a^;7/t'y^«^^^'^'^^'^^w-Hebraiceadverbum  eft:Ethtu$ 

^  cius  fuper  Sidon.vox  Hzbr.ra  I^r^cfc/ignihcat  foemur  &  Iatus,&  poni- 
tur  ad  fianificadum,plagam  terrac  Zabulon  fpeaaturam  Sidona,id  efl, 
tcniiinumciusforeverlusSidone.Vcrumquiainlib.Iofucca.ipxurn 

fubtilicer  defcribuncur  fines  &  cermini  forcis  &  regionis Zabulo,  nulia 

fit  mcntio  Sidonis  quam  tamen  cum  circt  vrbs  ^Haantiquifl-ima  &  no-  ^^^^^^^^ 

biliirrna,tacitamimmepraEtcri(TctIofue:proptereaexiftimatAndreas 

Mafius  in  Comcntano  cius  capitis,S.doncm  non  fu.flc  tcrminu  iort.s 

Zabulo  neq-  aliud  fi-nificare  hoc  loco  voluifl^  lacob,  quam  pofteros 

ualibus.atq;  mercaturafaaurosapud  Sidon.os,  &  cum  Sidoniis  illam 
3pGm  marJ  ora  tcncntibus ,  ac  mcrcacoribus  toco  orbe  cclcbcrnmis: 
efquo  futura  erat  iUius  tribus  Zabulon  ingcns  opulentia  &  rcrum 
ex  quo  ^"^"^  ^  indicauit  paraphrafis  Chaldaicadicens, 

omn.um  abundantia._^^Quod  ma^^^^     Lns  comedct :  fimiliaquc  fi-  p.,. 


^.Kir  rppiones  nauibus  &  bonum  maris  comeact :  nminacjuc  n- 
.nti"auit  mSs  D^^^^^^^      3  ^cu-  bcnedicens  Zabulon  dixit:L... 


828  COMMENT.  IN 

niuigatuvos  ad  fora  rerum  venalium,rcmque foris  ac  peregrc fa(Slaro5, 
Subdic  Mofcs ;  Inimdmoncm  ynaris  cjuafilac f<ge-t,     abfcontiitos  thefauros 
arenarnmwiow  obfcure  ligmficans,per  mare  imporcatum  iri  in  eius  re- 
gione  mulca  &  magna  bona,tum  ad  vidum  eius,  tum  ad  opulentiam. 
Arque  ha?c  fuit  temporalis  &  terrena  fcelicitas  fortis  Zabulon.  Verum 
ZabuLoJ^^^^  temporeChrifti  Domininoltri  habuit  triaetiam  ad  laudem  &  decus 
infignia.Primum  enim  in  ea  tribu  fuit  mons  Thabor  gloriofa  Domini 
transfiguratione  nobilitatus :  fuit  item  ciuitas  Nazarecl)  antc  alias  vr- 
Mauh  17.      ^'^^^  ^  veneranda  propter  ortum  Deiparae  Virginis,  Conceptio- 
Luc.i,  nem  Domini  noftri  &  educationem,muItorumq;  annorum  inibi  habi- 
tationem.  denique  in  ea  terraDominus  uofter  exorfus  eft  prsedicarc 
Locui  MM"  Euangelium,vt  traditur  Mat.^.quamobrem  quafi  I^tabudus  Ifaiasc.p. 
^^^*'-  dixit.-T^TT^  Zahnlon  cr  terra  Nephthaliy  via  mans  trans  lordanem  GaliUa 

Gentifim.  Poptdus  tjni  ambulahat  in  tenebrisyvidi^  lucem  magnam:hahitamt^ 
businregionevmbrAmortisylux  ortaefieis,  Quibus  verbis  fignificatur,fu- 
turosper  idtempus  quoMefiias  prxdicaturus  illis  cflcc  Euangclium, 
Zabulonitas  vitiofiflTimis  atque  corruptiflimis  moribus. 
. .  Nimirumanimaduerterclicet,ciuitatcs&2entesmaritimas,pluri-if(5 
wentes  fere ^    ^^^»  "i^^oriDus  quam  mcditcrraneas  vitus  eiie  obnoxias,tum  pro- 
ttofiores  medi  P^^r  fupcrbiam  quap  nafcitur  ex  fiducia  virium-,funt quippe  maris  prx- 
terrAneii.      fidio  munitac;tum  ob  auaritiam,qu6d  ad  lucra  mcrcaturac  incumbunt: 
I  deniq;  ob  rapinas  &  pra:das,ad  quas  opportunitace  rnaris,  &  naualium 

commodicace  inuitantur:  adiicc  quod  cum  fint  emporia  &  aduenarum 
rcceptacula,facile  peregrinis  moribus,  vitiis  atque  erroribus  inficiun- 
tur.QuapropternoIuit  Plato,ciuitaccm,quam  Republic^defigna- 
bat  futuram  MctropoIim/tflTe  maritimamjicd  minimum  decem  millia 
pafTuum  mari  remotam ;  huberc  tamcn  vicinum  portum,  vt  ca  rationc 
necextcrnis  moribus  prauis,aut  vihbus  facile  corrumperctur,nec  om- 
ninotamcn  vtilitatc  maris  iucundiratcque  priuarerur.  Talemfuiife 
Hierofolymitanae  vrbis  ficum  qualem  defiderabat  Plato ,  docet  Eufe- 
bius  hbro  l  2.de  Prc-eparatione  Euangelica  cap.  27. 
Aile  oricA     ^^'^0'^^^^^^  huius  prophctia?  de  Zabulon  incerprctationc  copiosc  ^ 
ex^ofuT/'^'^  &elcgantcrtravSatB.Ambrof.in  hb.de bencdiaionibusPatriarcharu, 
Ambrojius.  cap.  f  .quam nos,quo  plura  breuiorioratione  compIe6lamur,non  ver- 
bis  A mbrofij,fcd  nofli is,lic^t  minus difertis exponcmus. Harc  prophe- 
tia  de  Zabulon,fccundiim  allegoriam  .  pracclare  ad  Chrifti  Ecdefiam 
accommodarur,in  quam  bencconucnit  nomen ZabuIon,,fignificans 
habitaculu  fiuehabitationcm.  Namq;  in  Ecclefiam  vcrifiimc  dici  po- 
teft  illud  quod  in  Plal.  -^o.Slegit  Dominus  Sion,elegit  cam  in  habitationem 
fthi.  Hac  requies  mea  inftcHlum  fcali.htc  hMtaboy^uoni.im  clegi  eam.  Eft 
enim  Ecclefia  omnium fidelium  &  ipfius  Dei  habit^irio  in  terris.Dici- 
^alisfftEc  ^"''aute  Hcclefiahabitarcinlirtore  maris.Significar.n.mare,mundum 
cUjia  Catho  tempcftaribus  &  procellis  vitioru  rurbatum  &:  agitatum,  iuxta  queeft 
i»^^'  Ecclefiaina licet  in  mundofir,no  cft  tamen  de  mundo  fed  eft  in  iirrorc 

&in  ccrra,firma  fcilicet  &immobihs;pulfarurquide  fluiSibus  mundi, 

fcd 


£ufeli 


Mattf}. 


GENESISCAP.   XLIX.  829 

no  fcangitur,quinim6  quafi  fcopulus  ipfos  fludhis  fragit  ac  difTipat: 
hmuhsdotiuii  tundat^x  ,non  funev  arcnam  ,  lcd  fupcrfirmam  pet  am, 
cums  mlupevdbilem  firmicatem  dclcnpfit  Dominus  in  Euangelio. 
^     Ellautem  iuxtalittus  Ecclefia-.prorpicitcnim  Hxreticorujudaoru 
&  Paganorum  naufragia,periculorum  ipfaimmunis  &  expcrs&  quafi 
prompca  &pafata&velut  obuia  excipiendis  ex  naufragio  mundi  ad 
kc jru  iplius  porcum  confugientibus.  Ei\  pra^tcrea  mercatur:e  dedita: 
ncq;  enimaliudin  cerrisagic  Ecclefia,quam  fpirituales  merces  inter 
D  cum  &  homines  tradare;m  quam  fane  verius  competit  quam  in  Za- 
bulonitas,quod  Mofes  d»xit  D tut. 3  ^ . L^tare  Zabnlon  m  exitn  ttmimn- 
dationnn  mAri<  qHafiLic  fuges  ,     thefmros  ahfcondttos  arenarum ,  Id  cH; 
Foelix  eris  &  nimium  foelix  Chrifti  Ecclefia,cum  ex  ludxa  ad  Gentili- 
tatem  cxibisrpcr  totum  enim  orbcm  terra  marique  dilataberis,&  prar- 
cipuas  mundi  dchcias  diuitiafque  poffidcbis.  Suges  lac  gentium  ,  & 
mammilli  regum  la£labcris:accipies  pro  a?re  aurum,  pro  ferro  argen- 
tum,pro  lignis  ac  lapidibus  fcrrum.Qu_od  autcm  fubdit  Iacob:P^m>j-  ^/^"f^-^^* 
gens  vfque  ad  Sfdonf?n,non  id  vacat  mylterio.  Sidon  enim  fignificat  ve- 
nationem.  Significatur  igitur, hcclefiam  Chritti  no  folum  quia  futura 
crat  iuxta  mare  ,  habicuram  pifcatoreb  hominum,fed  etiam  venatores, 
idcft  ,cx  omnibus  infalis  &  regionibus  terra:continentis,innumera- 
bilet  ad  cius  magifteriu ,  cultum  &  obfequiu  elfe  venturos.  Quare  huc 
accomodari  polfctquod  cft  apudHicrem.  cap.l6.  Ecce  egoTnittarnpif 
catores  midtoSyCr  pifcabHntnr  eos :  cr  pofihxc  mittam  ei^  multos  venatores, 
z  enabuntHr  eos  de  ornni  motite^  &  de  omni  colle  &  de  cauernispetrarHm. 


C^V  INTA  PROPHETIA. 

De  IJfachar. 

Ilfachar  afinus  fortis  accubans  inrer  terminos.  Vidit rcquicm  Of«/4>. 
quod  cifet  bona,  &  tcrram  quod  optima :  &  fuppofuic  hu-  Vers.  14. 
mcrum  fuum  ad  portandum ,  faaufq;  eft  tributis  feruiens.  5- 

R  iCN  vN  ci  AT  lacob  in  diuifionctem  Chanaan.  tribu 
IfTachar  fortitursn-.  &  fcrtilitate &amcenjtate  foli  regio- 
nen^  optimam  ac  fcehcifllmani;&  idcircodetUtosfore  Ifla- 
charitas  agricultu,  x ,  adeoqoe  natali.  fol.  amantes  ac  tcna- 
ce^  tnturos,vt  quidui! pafl-uri  pot.us  fint.qua  fe  a  fed.bus  fu.s  a.lkahu 
"  emndmodum  cl.teUarij  m.l.  qnatumu.s  onuft..fi^ta  gram.na.qux 
quernai.inu  ,  onere,nec  ctia  fulbbus  facile  pro- 

SLntKmilefft  :rqSe^ac,pfatr.bud.x. 

nCrtionefldeleaatos.hben^^^ 
lolneg^otiationiscaufiprofcauros.       ^^^^^^  ^ 


dreU», 


Montes 
boe. 


rtim. 


Gel 


S30  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

E/-     Argumcntumbonitatis  terrx  lifacliar,  vel  vnus  campus  Efdrelon,"^ 
maxima  ex  parte  intra  Ibrtem  IlTachar  contentns,efle poteft  :  nuUus 
enim  eo  per  totamCliananaf  a  terram  locus  cft  amoenior  atque  vberior, 
abundat  enim  frumento,oleo,vino ,  atque  omnium  rerum  copia  ,  quac 
ad  vidum  cultumque  hominum  conferunt.  Erant  pra^terea  in  forte  If- 
fachar  montes  Gelboe,propter  ca^dem  Saulis  &  lonatha:  maledicfti.di- 
rilque  a  Dauide  rcge  affe6ti ,  quafi  propter  necem  tantorum  virorum 
inibi  beiam,  digni  eflent  qui  pcrpenderent  naturalcm  fertilitatem  ,  & 
amcenitatem^qua  proxime  commendabantur. 
VariiUiUcliQ     B.Hieronymus  in  traditionibus  Hebraicis  in  Genefim  ,  hanc  citat  ''-^ 
lefti  onem  huiusloci  cx  Scptuaginra  Interpretibus:Iflachar  bonum  dc 
fidcrauit  rcquiefcens  inter  medios  clcros,&  vidcns  rcquicm  quia  bo- 
na  efl:,&  rerram  quia  pinguis,fuppofuit  humcrum  fuum  ad  laborandum 
&  factus  eft  vir  agricola.Subdit  Hieronymus:In  Hebr^eo  ita  legi,  Ifla- 
char  afinus  ofleus  recumbens  in  tcrminis,&  videns  requicm  quia  bo- 
na  ert,&  tcrram  quia  piilchra  cft,inclinauit  humerum  fuum  ad  portan- 
Aum,&c  faftus  cfl  in  tributum  feruicns.  Interpretatur  autcm  appellari 
afinum  ofleum,qu6d  in  cultura  tcrrae  &  vehedis  ad  marc  oneribus  eo- 
rum  qux  in  fuis  finibus  nafccbantur,plurimum  laboratus  eflTctjregibus 
quoquc  tributa  pcnfitaturus^Hcbr^os  porro  tradere  his  verbis,per  me- 
taphora  fignificari  quod  Iflachar  Scripturas  fandtas  dic  ac  no6te  medi 
tans,plurimum  in  earu  ftudio  claboraturus  cfret,&  idco  omnes  tribus 
ei  feruituras,quafi  magiftro  dona  portantes.ParaphrafibChaldaica  hu- 
iufmodi  habct  le£lione;Iflachar  diues  in  facultatibus ,  &  pofl"eflio  eius 
eritintertcrminos,viditq.partemqu6d  bonacrat,&  tcrram  quod  fru- 
ftifera  crat,  fubiicietq.  prouincias  populorum  ,  &  dcleuit  habitatorcs 
carum,&  qui  relidi  funt  in  cis',ferui  &  tributarii  eius  faiti  fuerunt. 

Sed  expendamus  figillatim  verba  huius  prophetix  fecundum  noftra 
lec^ionem.^j^;;;/i/(;m.f,Hebraice,afinus  ofli$,feu  ofleus,id  eft,magno- 
rum&  firmorum  ofllum:in  quo  eft  roburanimalium.Olcaftcrait  voce 
Hcbrapamfignificarcdorfumfeufpinadorfi:&  idcovertit,  ^fviusdor. 
//,ideft,habens  robuftum  dorfum  ad  fcrendaonera.  Cur  autem  pro, 
-^y7;///^yomi,Scptuaginta  ^Qi\xtv'mt.,bomimdefderaHity\^t\\OQ,  loco  Eu 
gubinu.Onkclu8rcddidit:diu€s  in  fsLCuXi^iixhus.Accuyansmter  termtnos 
Septuagintavcrtcrut,inter  cleros  fiuc  fortcsmaquc  llTacharita:  amcri- 
dic  contcrmini  crant  Manaflenfibus.a  fcptcntrione  Zabulonitis.  Vcl 
hoc  di6lum  cft,quia  tribus  Iflachar  intra  nobiles  admodum  lerminos 
interiacebat»habcnsad  occidentcm  mare  Mcditerrancum&  montcm 
Carmelum,ab  Orientc  ver6  marc  Tibcriadis,qaam  etia  perlueb'at  tor- 
rens  Cifon,  non  incelebris  in  Scriptura  ,  que  humor  partim  cx  monte 
./rhabor,partim  ex  Hermon  &  Gelboc  deflnens  geminum  faciebat,al- 
tero  alueo  ad  occafum  in  mare  Meditcrrancum,  altcro  ad  Ortu  in  lacu 
Gencfareth  decurrcntem.Kimhi  &  01eaft:er  pro  tWfrm  w;>/oj,vertunt, 
inter  farcmu  fea  (j;;<T^,aflfirmantes  id  propric  fignificari  vocabulo  Hc- 
bra?o:fignificariautcm  afinumfortem,qui  ctiamcumrcquicfcit,  non 

leuatur 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nozion 
CFMAGL.  2.3  308 


1; " 


GENESIS    CAP.    XLIX.  8m 

n  It.c.s  labonbiis  torc  alT.duos  atqne  ..idefcflo.:adeo  vt  laborem  &  cu 
ram  agnculturx  in  loco  (olatij  3c  quietis  C.nt  habitur..Vcl  ,llud:Cuba- 
b.t  unct  term..ios  ,  fig.nficat  fore  vt  Hracharitje  inter  terminos  fui  re- 
g!on;  ,  conriHaiu,necexternasnegotiandi  caufa  tetras  petant. 
I  ..it  recjuum  quod  ejfn  hona,c^  terram  cjuod  optma.Uifi,  eleoit  vii 


gm ticac  vox  Hebra:a,pulchrum  &  elegans  forte  contigerat.De  quieto 
actorcunito  agricolarum  ftatu  elegans  eft  apud  Virgilium  fecundo 
Ocorgicorum  digreftio  quac  incipit: 

OfQrtHrjiitl  ntmMm.fuaft  bona  norint, 

ylmcolA. 

Qua  dc  rc  multa  quoquc  &  prxclara  Homerus  libro  6.  &  7.  O J)  flcse,  VtrgtUtts, 
Cato,Varro,&  Columellain  cxordio  fuorumvolummumdc  re  Kulii  "^'^"'^- 
ca,Pliniuslibro  i  S.primis  aliquot  capitibus  prodidcrunt.  Etfufpofiiit  ^J^^J^ 
himerum  fium  ad portanciHm,\jt\  recundum  Scptuaginta,  ad  laborandu.  CoUmeUA 
Pert^ac  in  rnctaphora  de  afino  fbrti ,  &  fignificat  libenter  Iflacharitas  lUmHs. 
fubrturosomnem  laborcm  atq.  c  molcftiam  in  cultura  tcrrar  propter 
vberrimos  cias  prouentus:  vcl  quia  abundabant  bonis  maximi  vcndi- 
bilibus  &  cxpetitis  a  mcrcatonbus,folebanr  ea,  vcl  fuis  vcl  animahum 
liumcris  dcportarc  ad  mare,vt  mdc  mcrcatoribus  vcihta  cxportarctur. 

Fa^efi-  tributis  finpens.  Scptuaginta  diuerfam  reddidenmt  fcntcn- 
tiam,trinsferentes,fa5us  eft  vir  agricola.  Paraphrafis  Chaldaica  con- 
traiium  planc  fen  um  exprefrit:Subijcict,inquit ,  prouincias  populoru 
&dcIcbithabitatoresearum,&qui  relifti  fuerint  ,fcrui  &  tributarij 
tis  crunt.  Verum  cur  propcipuc  dicantur  Iffacharita: futuri  veitigalcs, 
triplcxratiopotcftadferri.Brenimcumpropterfertihtatemfux  rcgio- 
nis  omnifi  eflent  ditiffimi,  folebant  a  regibus  plus  ceteris  tribubus  onc 
rari&grauaritributis.Ipfiquoque  nc  ab  externis  hoftibus  infcftare- 
tur,vcl  afuisregibuscuocareturadmilitiam,velad  aula,&:  patriololo, 
fertihirimo  fcihcet  ^  amoeniirimo,abfcedcre  &  abtffc  cogei  etur,libe- 
terhancrcdimebuntvexationcmlargicndismunenbus  &  penfitandis 
tributis  Adh2rc,cxa!iistnbubusplurimi  fcruicbant  Regi  vel  inaula 
vcl  inmilitia,  vcl  aliisquibunibet  muncribus  regiis  iquapropter  vcl 
immunitatcm  mbutorum,velrcmi(T]onem  a  Rcge  mcrcedisloco  co- 
fcoucbanrurrinacharitar  autem  bellicumlaborcm  ac  moleftiam,&  au- 
I.cam  ambitioncm  auerfati^fuifque  bonis  contcnti,ncc  immunitatcm, 
necallcuationemvcaigaliummerebantur.         ^  _ 

H^cprophetiadc  tribu  IfTacharCneintcIhgcmiacius  myfticaom-  Uyfiu.tnt^^ 
nmo  pr^Lcamus^pulchr^ aptaripotcft advirum  i".»^"^."^^"^^^^ 
humiLn&mitemlurtoenimbcncconucnitnomelflacha^^^^^^ 
mcT  etm  cui  cnim  mcrccs  in  cclis  a  Deo  parata  cft  nifi  lufto^  hinc 


.ltt>2l. 


8^1  CO  MM  ENT.  IN 

Matfh  ^  ^^^^^  adinuemionH fnanm  comedet :  Et  Chriftus  in  Euzr)gt\io:Beattpai^^ 
peres fpiritu.quoniaTn  ipforttm  efi  regnum  coelorum :  Beati  mitcsy  cjuoniam  ipfi 
pofidebHnt  terrarn.  His  confona  funt  quj?  dc  cadcra  tribu  dixit  Mofes 
Deut.  j  5 . L4£tare^\nc\w\iyljfachar  in  tabernaculis tuisy  quafi  dixeric :  La?ca- 
Vfalm.iij  rc/iufle,fiquidem  vc  Dauid  ait :  Fox  exultationis,  ^  falutis  in  tabcrnacU'^ 
Ffilm.  72.  iufhr^m,  ^fn/^forti^.  Quam  bene  quadrat  fimilitudo  ?  Ft  iumentkm 
fiEins  fnm  apnd  ^inquit  DauidjCj-  ego  femper  ffrww.Saluator  nofter  vnu 
omnium  animaliu  infedit  afinum:Et  fane  nullo  in  hominum  genere  li- 
bentiiis  quam  in  humilibus  acquiefcit.  Afinus  elt  animal  humile,man- 
fuctum,totumque  hominis  addi6lum  obfequio  &:  vtilitati:  talis  eft  er- 
ga  Denm  humilis  &  manfuctus.fd?rm,Nihil  eft  quod  ad  tolcrada  ma- 
la  quamlibet  multa  &  ardua  ,  magis  hominem  robuftum  firmiimquc 
rcddat,quam  humilitas  &  manfuctudo  *,  nam  qui  de  fc  humiliter  fentit, 
is  nunquarn  fibi  putat  iniuriam  ficri,  nec  fe  indebita  fibi  atque  imme. 
rita  mala pati.Manfuetus  porro  nullis  iniuriis  nullifque  malislaccflitus 
commouctur,ncdi'm  ad  iram  vel  vltionem  incitatur. 

^ccubans  inter  terminos.  Propterea  iuftusnunquam  non  cft  Ixto  &:ito 
tranquillo  animo ,  tam  fecundis  rebus  quam  aducrfis,quia  cubat  inter 
terminos."Profpicit  enim  quis  poft  hanc  vitem  finis  bonorum  &:  malo- 
rum  futurus  fic ,  cernitq;  improbos  brcui  voluptate  fempiternu  emcre 
doloremibonos  contra  temporario  labore  coparare  fibia:texnamfeli- 
citatem.In  horum  cofideratione  tcrminoru  conquiefccnsjnullu  dctrc- 
(Sat  laborcm,  nullu  pcricu  lum  recufat,  nihil  fibi  graue  3c  acerbum  vel 
intolcrandum  duck, Suppofitit  humerumfuum  ad portandum.Duos  habc- 
mus  humeros ,  quia  duplex  cft  laboris  genus:alij  labores  pertinent  ad 
animu,ad  corpus  alij,vir  iuftus  vtrumque  humerum  fupponit  ad  labo- 
radum,quia  corpus  pariter  atq;  animu  offert  ad  quoflibet  labores  pro 
Chrifti  gloria  &:  hominu  vtilitare  pcrferendos.  Fa^lus  efl tributis feruics. 
luftus  tributum  debet  &  foluit,  Deo,  Proximo,&  fibi :  Deo  tributum 
amoris^religiofi  culcus,obedientiae  &  paticntia?:  Proximo,dileftionis, 
iuftitiscjcopaffionisiac  mifericordix  ;  fibi  mortificationis  &  cocineciar. 


SEXTa  PROPHETIA. 
T>eDan. 

Vers.  1 6.  iudicabit  popiilum  fuum  ficut  &:  alia tribus  in  IfraifKFiat 
17.18.        Dan  coluber  invia,ccraftes  in  femita , mordens vngulas 

equi,  vt  cadat  afcenfor  eius  retro.  Salutarc  tuum  expefta- 

bojDominc. 


R  AE  v  I D  E  N  s  lacob,  tribum  Dan,qu3E  fatis  alioqui  ob- 
fcura&ignobilis  futura  crat,  maioic  in  modu  a  Samfone^**^ 
qui  cx  ea  tribu  fuit,illuftratu  ac  nobilitacu  iri,propterca  va 
ticiniu  hoc  de  tribu  Dan ,  cocu  rcculic  ad  Samfoncm.  Fuit 


aucem 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


4 


GENESIS    CAP.  XLIX.  855 
autc  talls  rcuera  Sanifon  robore  corporis  ac  fortitudine  anlmi ,  quale 
tuiilc  Hercule  ambitiofo  mcndacio  finxerunt  Gr^ci.Et  vero  vtriufque  J^^foet^ 
tempora  non  mukii  difcrepant:  namq^  fuiffe  cos  propemodu  fy nchro  ^'^^'"^'^  '^'^ 
nosJndicatEufeb.inChronicis.ALatinaleaionchuiuslocinihildif.  isZlumejjl 
cordat  Grxca,  8c  Hebraica  ledio-,  nifi  quod  pro  illo,  Cerajhsinjbnlta,  qu^  de  Sam^ 
Hicronymus  legit,rfg«/«j,pro  illo,  Saltture  tttum  expethyDotnlney  lcdio  ^^'^rr.in^ 
quam  fequitur  Ruftinus  ,  &  quam  habet  nouiiTima  Septuaginta  Incer-  |^|^:",','J'7;'* 
pretu  editio  Romana  fic  habet:5rt/«rfw  Dornini  fx/?f(^/ti,quod  refertur  Treplle. 
vel  ad  equitem,vel  ad  mordentem  vngulas  cqui.  Paraphrafis  Chaldai-  huf*:biuf. 
cahanc  reddit  fentcntiam :  Detribu  Dancligetur&confurget  vir.  In  Mf''"*^' 
diebus  eius  rcdimetur  populus  eius ,  &  in  annis  eius  requiefccnt  fimul 
tribus  Ifrael:  huius  terror  irruerfuper  populos,&  cxdes  eius  pra^ualc- 
bit  in  Philiftxis : Tanquam  ferpens  &:  coluber  quiefcct  in  via ,  &  tan- 
quam  afpis  infidiabitur  in  femita :  interficietrobuftosin  caftris  Phih- 
ftaroru,  equites  cu  peditibus:eneruabit  equos  eoru  &  quadrigas,  &  dc- 
ijciet  afccfores  corii  rctrorlSn.  Redeptionc  tua expeftabo,  Domine. 

Dan  ittdicabit popHlH7n/iiumT,Jim  er  ^/m  trihns  y/T^f/.Alluditur  ad  no- 
men Dan ,  fignificans  iudicare  feu  vindicare :  nam  Rabbi  Salomon  fic 
intcrprctatur: Vltionem  capiet  populi  fui  de  PhiliftsisA-t  cum  dicitur: 
Dorninns itidicabit poptdu fnum.  Et  ex  hoc  vaticinio  &  fuperioribus  atq;  ^^"'-^^V- 
poftcrioribus  quibufdam  apparet  agnominatione  vocabulorum  in  his 
oraculis  cdcndis  deleftatum  elfe  IsLCoh. S ictn  cralia  tribttsin  Ifrael.  Ex 
multis  aliis tribubus  fucre iudices  populi  Hcbrxi,prxterquatuor,Ru-  ^^^^^ 
bcn,Simconis,  Gad,&  Afer.  Putat  quidc  Caictanus  Icphte,  qui  ludex 
fuit^de  Gad  fuiffe^fcd  fimilius  vero  eft  fuiffe  eum  de  tribu  Manaifc :  fi- 
quide  is  fuit  (vt  traditur  in  libro  ludicu)  de  Galaad  ,  quas  terra  cecidit 
in  forte  ManafTis,  vt  habet  lofuc  17.  Nam  Barach,  que  intcr  ludices  ac  ^^^^^ 
Duces  populi  Hcbraei  rcccnfet  Samuel  1  .Reg.fuit  de  tnbu  Nephthah.  ^^^^/,  ^,^;,,,, 
iM    Fiat  Da  coltiher  iu  vta^ceraHes  in fe7nita,&c.  lllud,^4r,more  prophetico 
pofitum  cft  pro,fiet,vcl  crit :  Hasc  autc  verba  nonnulliexiftimatfacere 
ad  vituperatione  tribus  Da,quafi  ea  futura  cfTct  valdc  aftuta,  infidiofa, 
fallax  &  ferpentina  malitia  pollens,  cuius  rei  nonnullu  extat  argumen- 
tum  in  libro  ludicum ,  cap.18.  Sed  verius  diaufuerit,caverbarcferri 
ad  Samfonem:qui  comparatur  colubro  &  cerafti ,  vt  fignificctur  quam 
is  fuerit  ternficus  &  formidandus  hoftibus.  Quemadmodum  cnim  nc- 
mo  audet  ingrcdi  pcr  ca  viam  ,  ^  fcmita  quam  fcit  a  vencnatis  fa^uifq; 
Fcrpetibus  obfidcri:  ita  populu  Hebra:um  duce  ac  propugnatore  Sam- 
fon  '  nullus  hoftiu  audcbat  infcftare:aut  quia ,  ficut  ferpentcs  latent  m 
vhs;&  inopinatoaggrcffi  homme  fcnunt  mortiferc,KaSamfonmc^^^^ 
ro.  nec  opinantcs  algrclTus  hoftcs,magnasf^pe  corum  ftrages  edKlit. 

ColuberHe^ 

114    ^^^"'^^'  inrantarc ;  vel  quia  ferpentcs  norunt  incantatorum  artes, 

&voccsefFugeevt^^^^^^  ^^^^^.^^ 

commc1n.i11Gcn.tom4. 


8^4  COMMENT.  IN 

//J,?Jir'"  d^ig^^^i"^  cornicula ,  quoru  oftentacionc  velut  ad  efcam  ilciaas  aucs 
perimif.nam  rcliqua  corporis  tcgens  arcnis,nullu  fui  pr^bet  indicium, 
nifi  ex  ea  parte  qua  inuitatis  ad  paflu  auibus  necc  affert.B.  Hieronym! 
pro  CeraUelegic,Bafilicus  feu  Kcgulus, A^fordcnsvngulas  ecjuiy  vtcadat 
afcerifor  eiHs  retro,  Significatur  aRutia  cius  ferpencis,etia  quos  non  tan- 
gitinrerimcncisjficutrerpcns  mordens  calcaneum  equi ,  ncc  tangcns 
cquite,dciieit  ramen  ipfum  in  cerra  &  occidit.Spei^ac autem  h.Tc  ora- 
tioad  extremu  facinus  Samlonis,omniiimq;  fadloru  eius  celcberrimu 
iti':uh  i6.  cumcolunastheatri,quodPhilitta?oruprincipib.cratcopletri,demo- 
Lecm  j>erob  '^^"^'^^^^  millia corum  ruina  oppreffa,  fimul  ipfe  occumbes,intcrfecir. 
fcurus       '  j'*^^^  q^^^  icquicur,perobfcuram  habet  fcntencia;.W;/^^r^'m//;;;  r^s 

expeaabo.Dompje,  Hcbraic^  ad  verbum  c(l;,falute^Chaldaica  paraphra- 
oUafiri  tres     habct,rcdemptioncm; Ali j,Saluatorcm.  Veruncame  pcrobfcura  cft 
rxpojhiones.  hxc  rcncencia:&  argumencum  magnjc  obfcuritacis,efi  mulciplex  inter- 
prctandiciusracioa  Docloribusexcogicaca.  Oleafter  crcs  huius loci 

expoficiones  ponic/ic enim  fcribic;Quemadmodu  folcc  fenes  & ^aro- 
ti  inccr  vcrba cmicccrc  fufpiria,ica lacob  fccic ;  qui  feffus  incer  coc  ver- 
ba,vocem  illam  emifit  ad  DeumiSalutc  tuam  cxpeao,Domine-id  eft 
Spcro quod  fanabis  mc;auc,Sana  me,Dominc,  quoniam  falutem  tuam 
fpero.Si  vero fencentiacum  prarccdetibus  iungcre  vis,tunc  fenfus  cric- 
Qwoniam  hanc  cribum  Dan  ferpcntma  mahtia  prxJitam  fore  vidco' 
fpcro  Domine  vt  me falues  ab  ea,  quemadmodum  dc  Simeonc  &  Lcui 
dixcrat:/«  conftlutmeornTnnon  veniatanima  rnea.  Prior  tamen  cxpofirio 
mihi  magis  germana literae  vidctur.Eft  &  tcrcia;  Salutc  tuam  expcdo 
Domine ,  vc  fciliccc  ha:c  mea  vacicinia  implcancur  pcr  Mefi^am  qui  eft 
falus  cua.Sic  Olcaftcr.  Verum  has  incerprecationcs  effe  pcrquam  leucs 
vcl  me  non  diccnce,pcr  fc  Lcdor  incelhgcc.  * 
^ru  expo     Alij  cxiftimanc  hxc  verba  lacob  coininere  prccacione  qua  vfus  cft  lU 
/"'^.  Samlom,cumficiadmodufacigatusacpropemodummoribundus  po- 

tum  a  Dco  pQ(iuhuk.Sitiens  valde Sarnfen Anqmt  Scriptura.clamat!!tad 
M  rr  ^''^^,''^'''^^''''^'^^^  tmfilmem  hancmaximam,  CT en 

•  mjiti  rnmor,iHcidamc]^  m  mamis  inirnicorHm  iftorttm,c^-c,yt\ potius  verba 
illa  rcterri  debcnc  ad  nouiffimas  prcccs  Samfonis ,  vt  eft  in  eodcm  lib. 
c^^, 17. Samfon,  inquit  Scriptura  ,  imocatoDomino,ait:DQmineDcusmcl 
.  ,  .  '''^'^^'^'^^'^^(y-^^^dernihrnu^^^^  prftinam.vt  vlcifearme  de  hoHi. 

f^tso,     ^        mets^crpro  amiffione  dnortim  lnmmnm  vnam  vltionern  recipiam. 

Hu-reuyn.     B.Hicronym.cumqi  fecuti  Rnpertus,LvranusaIiiquc  coplurcs  pu  '"^ 
^^"^^^^^^^P^"Pl^^\i<^ofpiritucontcmplantcm  cximias  &admirandas 

virtuccsSamfoniscIariflruii4q;facinora,incidi{fcincamcoaitacioncm 
num  forcc  Samlonfuturus  cfTec  Mcff^as;Vcrum  quia  intcHcxic  cfi  poft 
morccm  non  ftacim  ad  vicam  rcdicurum  ,  poft  cius  principaumi  ni- 
hilominus  Hcbrxos  dudH  iri  in  capciuicaccm,  liquido  agnouic  nequa- 
quam  illum  fore  McfTia.  Ec  idcirco  procinus  excIamauic,.SW;./^r.  Lm 
c^petUl^oDomtne^.quaGAkcrct.AUum  cgo  cxfpcflo  Saluatorcm  po- 
puh  mei,quam  vel  Gcciconcm,  vcl  Samfonem.  Adcft  huic  cxpoficioni 

Thargum 


GENESIS  CAP.  XLIX.  855 
Thargum  Hicrorolymitanum ,  in  quo  fic  cft  ad  verbu  hoc  loco;  Dixit 
Paternoftcrlacob,  Non  cxpefto  redempcionem  Gedeonis  .qua^ eft 
lalus  temporalis,ncque  rcdcmptioncm  Samfonis ,  qu3f  cft  falus  tranfi- 
tona.fed.cxptdo  redcmptionem  MefTixhlij  Dauid,  qui  ventuius  cft 
vt  adducat  libi  Hlios  Ifrael,  cuius  redemptionem  expc^aat  &  dcfuierac 
anima  mea.  Sic  ibi.  eadcnui;  iri.lem  hubencur  in  paraphrafi  Chaldaica 
cditionis  Complutcnfis. 

S  Hanc  intcrpretationem  iiuminO  probabilcin  eflc  cenfct  PaulusBur-  -^^"^*^- 
genfii  hoc  loco.Non  enim  tahs  vel  dubitatioAcl  ctiam  fufpicio  laco- 
bi  animum  lubire  potuit;ei  nempc  notum  crat,&  ipfc  panlo  ante  figni- 
ficauerat^Melfiam  futuru  de  tribu  ludamon  iguur  Samfon  qui  erat  de 
tnbu  Dan ,  Meflias  efle  potcrat.  Ac  hcct  maximi  roboris fueric  Sam- 
ionjiaud  magni  tamen  confihj  &  prudentia:  fuic;&  qucdam  gelTit  facis 
inconluhc  acque  imprudcnter,qux  in  Meiriam  cadcre  non  potuiflcnt. 

9    Eft  aha  qucdam  huiusfententiac  interpretatio.Iacob  fecutu  efle  mo-  r 
rem  Prophecaru;qui  quotiesloquuturclepcrionaaliqua,velde  rcqua-  f,t,o. 
piam  quas  illuftrcm  vetun  Meflice  fimilitudinem  &  imaginem  gcreret: 
rcpcntc  in  cius  vcl  defideriu  vel  prxconium.  vcl  rcrum  ad  ipfum  perci- 
ncncium  prorupere  folent.Samfon  porrodece  rebns  Mefliam  mii  ificc 
prsfigurauit.Prnno^conceptio  Samlonis,vt  etiaChrifti,fuitdiuinitus 
per  Angelu  paretibus  nuntiata.  Sccund6,fuit  Samfon  Nazar^us^id  cft,  Sitmfon  deci 
cofecratus  Deo  ab  infantia  vi*que  ad  morte,nihil  immundum  aurquod  r^f'**jhy-''^ 
inebriarc  poflet  bibcs,vel  comedcs;  neqi  nouacula  afcedit  fupcr  caput  {"l^^/)^*"^^^^^ 
cius.Tcrtio ,  duxit  vxore  Gcntile  contra voluntate  parenLum,prartcrG;  x  ^  J. 
fas  lc^^is  Mofaicac,verum  Dei  confiho  &  inftin£tu.  Quart6,robur  cius 
5^  fortirudo  dicitur  fu  lfe  in  capillis ,  prxfercim  yero  in  fepte  crinibus. 
QLiint6,  lcone  in  fc  ferociter  irruente  manibus  fuis  in  frufta  difcerpfic. 
Sext6,afini  maxilla  occidic  mille  Phihfta^os.Scprim6,petetiaDeo  po- 
tu,cx  maxilla  afini  ad  bibendu  aqua  fcaturiuit.Oaau6  condufus  intra 
ciuicate  ab  hoftibus ,  mcdia  nofte  furgcns  euulfas  cardimbus  forcs  ci- 
uitatis  cum  poftibus  &  fcris  in  apice  montis ,  humcris  fuis  deporcauit. 
Non6  trecctas  vulpcs  caudis  inuicem  colligatas  cum  facibus  inccifis 
immifi't  m  areas  Philiftinor,  quaeu  no  fegetcs  tantum omnes,fed  etiam 
vincas  &  olcas  incendio  pcrdiderunt.  Decim6,  duas  columnas  quibus 
domus  Phihftarorum  principibus  complcta  fuftincbacur,  fuis  mambus 
apprchcndens  arque  conquaffans  dcmohcus  eft  :  caque  ruina  moriens 
ipfcplurcs  hoftiumquam  Jum  vixeratincercmit.Iacob  igiturdum  va- 
fc.nabaturdc  Samfone,qu6d  is  muitiphcem  fcrret  fimihtudinem 
M  in^,flagransaducntus  eius defidcno &  cxpcaat.one ,  oranonem 

X  mihi  non  illaplaccthuius  fentcnti,-  mterprcratio,Iacob  luminc 
rsec  mim  r  j    Hcbrxus  vehcmentrr ab  hofti-  ^,}-,,, 

tllft  J  vetS  Dcum  co  tcporc  Samfoncm  viru 

r ir  1? rcbus  fubucnirct ,  &  firmifl-imu  Hebra.is  aduer- 


COMMENT.  IN 

tempore  id  fa^fluru  Deum,fcci  quotiefcunq^  illis  magnis  in  periculis  3c 
angudiis  verfarentur,fi  pic  ac  fidctcrad  mifericordiri  Dei  prqfidiumq-, 
Sepnmj  cxpo  confugerent,  milfuru  Deum,qui  eos  periculis  &  malis  eripcrent,  <Sc  ab 
hortibus  defenderentrquod  fxpe  faftu  cfle,  liber  ludicu  oflendir,  tales 
cnim  tucrc  Othonicl,Gedc6,  Iephte,aHicj;  quos  propterea  in  eo  hbro 
Sahiatores  efle  appcllatos  legimus.Iacob  igitur h^c  animo  profpicien- 
tem  atq;  conremplantem,ex  occafionc  Samfonis,  de  quo  praecedentia 
vatieinatus  erat,generale  illam  fcnten"iam  pronuntiafie:  Sahitare  tuum 
expethaboyDomine^qa^fL  dicerct,Non  tantum  in  illa  perfecutione  Phili- 
{\xoTu  quos  profligabit  Samfon  ,  fed  in  omni  alia  perfecutione  hollili 
cxpedabo,id  elt,popuhis  meus,cuius  ego  caput  fum  (  nam  loquitur  de 
populo  Hcbrseo  fub  nominefuo)  expedabit  vel  cxpeftare  debebit 
lalutare  tuum ,  id  eft^abs  te  vel  falutcm  vel  faluati onem  &  redcmptio- 
nem,vel  laluatorcm.  Ac  mihi  quidem  hx  dux  po  ftrcma?  intcrprctatio- 
o^aud exp»  "^^  fecundum litcralem  fenfum  videntur omnium  probabilifTima?. 
fitio  de  Antt^    Rertat  vltima  interpretatio  multis  probata  celebrataque  quae  hoc  va- 1 j i 
chnjlo^&an  ticiniodixit  lacob de  tribu  Dan,non  tam  ad  Samfone pertinercquam 
tiU  futurus fit  ad  Antichriftu,  etiam  fecundumfenfumhiftoricu,  velcertcfecundum 
'^^  Z'i  "^^*"^'  myfticu  intra  cortice  illius  hiftoriae  inclufum,  &  a  Spiritu  fandlo  prin- 

IhoJtatUS.  t  -f,  --n.  r   •        '  n  r-  ^ 

oliajier.  op^iiter  mtentu.bumunt  aute  litius  expolitionis  audtorcs  quan  certu, 
Caietanus.  dc  tribu  Dan  futuru  Antichriftum.Hoc  inccrtum  cffe  dixit  Thoftatus: 
jren^us.  fecl  Olcaftcr  longius  procedens,ctiafabulofuai  cfle  aufus  eft  dicere.fed 
liifpolyt    quai^  obfecro  cft,.vctuftiirima  in  populo  Dci  traditione,  plurimorum, 

jimbrof.  ..         ....        r    .  ^    ^  .  r 

jiu^uji.    ^^^'     prmiis  nobilium  icriptorum  auCtoritate  nrmatam ,  fcriptilque 
Vrofper.    ptoditam^tanto  faftidio  ac  fupercilio  reiicere?quanto  cautior  hoc  loco 
Theodor.   Caictani  fuit  opinio,qui  licet  hoc  non  planc  certum  atq-,  indubitatum 
^»Tm5    ^^^^^^'^^  tamcn  pofito,afleueranter  dicit  &  euidenter  oftendit,eiulmo- 
Ccfanenf     expofitioncm  cijm  fententia  vcrborum  lacob  aptiflime  congruere. 
Arcta.       Hoc  igitur  vaticiniu  lacob  de  Dan,intellcxeriit  atq;  interpretati  funt  i.u 
Haymo.     dc  Autichrifto  Iren.  lib.  5.  aduerfus  ha:refes,Hippoly t.Martyr  in  orat. 
K/cW.       Confum.feculi,Ambrofinlib.deBcnedi(ft.  Patriarch.c.y.  Auguft. 
"■'''^'    quxft.  21. inlofue, Profperhb.de  Promilfionibus  &  prxdidionibus 
Dci,Parte4.Theodoret.qua:ft.vIt.in  Genef  Greg.hb.  jo.Moral.c.i  8. 
Dcniq-,  fupercap.7.1ib.ApocaI.Andr.Ca!faricn.&  Arcta,Haymo,  Ri- 
chard.  AnicI.Rupcrt.&  coplurcs  alij.  Ciim  cnim  eo  loco  lohanncs  re- 
cefitis  omnibus aliis  tribubus  Iuda!oru,folam  in  ea  tribu&  cnumeratio- 
nc  prxtcrmifcrit  tribum  Dan,id  fcciife  loannc  dicunt  Patres  in  odium 
ac  detcftatione  Antichrifti^que  ex  tribu  Dan  futuru  eire  cognouerant. 

Neq;  obeft  huic  Patru opinationi  quod  apud loanne  eo loco  in  com- 
memoratione  tribuum, ctiam  tribus  Ephraim  practcrita  videatur.  noi\ 
cnim  prxterita  eft,fiquis  rem  paulo  attcntiiis  confidcrct,fed  ea  fignifi- 
ficataeft,  fiquis  rempaulo  attentiusconfideret ,  fed  ea  fignificata  cft 
pcr  tribum  lofeph;  fiquidem  non  alia  crat  tribus  lofeph  ,  quam  tribus 
Ephraim& tribusManaffe.  Cum  igitur  diftindlc  nominata  fit  tribus 
Manafle^cofcquens  eft,ea  quj  appellatur  tribus  Iofcph,n6  alia  debere 

intelli 


GENESIS    C  AP.    XLIX.  8^7 

incelhgiquimtribum  Ephraim.  VcrumvtcuqucficAntichriftum  eire 
tucuru  dc  tribu  Dan,hccc  ex  facra  Scripcura  non  pofTit  cuidencer  often 
dj,accamen  propcer  anciquilhmam  eius  fei  craditionemAtot  ac  canto- 
rum  Patrum  confenfum,fidem  meretur. 
^•4     C3Cterumquomodoverbahuiusprophet\a:inAntichriftum  copc-  Ueodor. 
tant,& Theodoretus qu? ftionc vltima in Genefim,&S.Gregorius hb.  Gregonw, 
lo.Morahum  fufc  oftendunt,nos  hic  fummatim  coprchedemus.  Dart 
tf^dicMtpopHlu?nfuHm,Antichn(lum,qm  cx  tribu  Dan  futurus  eft,vt  re- 
gcm  fuum  primi  omnium  ftudiofc  (cquciui[Ucbvx\'£mautlficfitcolH^ 
ber  in  vu,<^  Cerafies  iti  femlta.Pcv  viam  fignificancur  filij  huius  fecuh,  la 
cam  volupcacum  &  viciorum  viam  terentes;iftis  erit  Antichriftus  qiiafi 
coluberinvia,id  cft,peftifcra  doftrina,vcnenum  erroiis,&  impietatis, 
lcnocinijs  &  blanditiis  voluptatum  imbutum  eorum  animis  infundet. 
Per  lemitam  fignificantur  homines  arftioris  &feuerioris  vita?:aducrfjs 
quos  infurgct  Antichriftus  vt  ccraftes  quadrigemina  cornua  ferens: Si- 
militcr  Antichriftus  quatuor  maximc  rebus  redatores  ac  profcirores 
virtutis  &picratis  feduccrc  conabitur,primum  fimulatione  fanc^itatis, 
tum  oftentitione  fcientia?  &  eloquentix,deinde  mirabihtatcprodigio 
rum  qua?  faciet:ad  extrcmum  terrore  potentia:  (ux  ,  ac  tormentoruna,- 
quibus  aducrfantcs  fibi  cruciabit,immanitace. 
'SS      Alordens  vngulas  eqtityVt cadat  afcenfor  eiii4  mri.Equu5,animal  eft  ma 
gni  faftus  &:  ambitionis,«3c  alacre  ad  bella:qua  re  mundu  hunc  defignat 
calcaneus  equi,extrcmum  cft  mundi  tempus  quo  veturus  eft  Antichri- 
ftus:morderecalcaneuequi,eftnouilfimoillo  mundi  seuo  atrociflima 
perfecutionem  concitare:afccnforcs  equi,Principes  funt  mundi,bonis 
&  dcliciis  cius  affluentes,quos  facilius  cxteris  in  fuam  fententia  &  ob- 
fcquium  pertrahet  Antichriftus. Retrorfum  caderc,in  folos  couenit  re-  -^''^^»- 
probos.Cadunt  fanc  boni  aliquando,fed  in  faciem  fuam:nam  ctfi  non-  ^^^^^^'fl**'  ""^ 
nunquam  labuntur,lapfum  tamen  fuum  agnofcunt,&  fcrio  poenitentes 
crrati  fefe  profternunt  coramDeo,peccatumfuumamareflentes,&di- 
ccntcscu  Dau\dc:Peccatummemicontrameefifemper:M3.\i  veroretror-  p/^/.^o. 
funi  cadunr;nam  neque  quid ,  quantumue  peccaucrint  confiderant  aut 
xftimant,neque  dc  refipifcendo  ac  refurgendo  per  veram  poenitentiam 
curant.Impius  nempe,vt  dixit  Salomon,ambulat,&  ncfcit  vbi  corruat. 
•  ^      Salut  tre  tHnm  expe^.ibo  Domine Azcoh  prxuidcns  ludxos  pro  Meflia  Vrou,^. 
reccpturos  A ncichriftu,ficut  illis pra^dixit  Dominus  noftcr  loa. 5.  Ego 
vem  in  nomtne  Vatrh  mct,&  non  recepifits  me:alt^  veniet  m  nomtne  fHo  & 
tlltim  rectpietts.Ulum  alium  qucm  recepturi  lunt  Hebr^i,  Antichriftum 
foreintcrprctatifunt  Patres.Hocigicurprouidcs  Iacob,&  coco  ammi 
fenfn  abominacus,exclamauit,Abfichocamc,noncgo  Ancichnftum 
ecipiam,fed  cum  ille  venerit,tum  ego expcaabo  Sa  uatorcm,aductus 
rcLipia    >   ^«...-^«;nniiinf!<;rhriftiad  ludicium: 


triftiffimum 

uis  igirur  cempu:>  xxuw.v  j^-^j,         .  ^ ^^^^ 


tempus  Antichrifti  propter  eius  perfecucioncm 


Locf^sDthtcr 


8.?8  CO  MM  ENT.  IN 

&  acerbiirmium  entjhoc  tamcn  afFeret  folatij  Sandtis ,  qu6d  fcient  in 

proximo  cfTc  aduentum  Domini, 

ConcludamhancprophetiamdeDan,fi  adiecero  breuifTima  expo 
fuioncm  eorum  verboru  quibus  Mofes  benedixit  tribui  Dan.qua:  ver- 
baMofis  trigcfimo  certio  capite  Deut.fic  habent :  Dan  catnl^  leom<, 
flnet  largiter  de BAfanSxc  quoque  vertit  Pagninus.Scd  alij  pro  'xWoyflnet 
(icB aflm^cctcnt  ex  Hebra^o  vertcndum:  Exilict,vel,profihet:&  vero  ita 
vercerunc  Septuaginca.Horum  verborum  duplcx  eft  interpretatio.  Al- 
tera  eft  Lyrani  &  Caiecani:Defcribitur,  inquit  Caietanus ,  fitus  fortis 
Dan;in  eancmpe  ciuitatequa:  dicebatur  Lachis,  qua  Danitne  detribu 
fua  appellaucruc  Dan,vc  prodicum cfl;  in  libro  ludicum  capit.  decimo 
odlauo. Aiunt  enim  effe ibi  tontem  principium  fluminis  lordanis,  qui 
fons  fubcerraneo  meatu  fluicexquodamalio  foncequi  eftin  terra  Ba 
lan;&  propterea  dicitur  quod  Dan  faltabit  dc  Bafan. Aqua  cnim  fcatu- 
riens  in  vno  fontc,qua!  occulco  mcdtu  procedens  inijenicur,fcacuriens 
in  alio  foncc,dicicur  falcare  dc  loco  ad  locum.  Ica  Caietanus.  Similia 
lcribit  Lyranus. 

Hanc  interpretationem  valde  adiuuat  paraphrafis  Chaldaica ,  quar  j^g 
fic  habet  eo  loco:Da  fortis  ficuc  caculus  Ieonum,cerra  eius  irrigacur  a 
torrcncibus,qui  fluuncde  Machanan.Appellac  Chaldarus  paraphraftcs 
lerra  Ba(an,Machana,non  folum  ibi,fed  vbiq.Cuius  appellacionis  cau 
fam  inueftigansMifius  fuper  capucduodecimu  lofue,  fufpicacur  eum 
pofuiflepro  Bethy  quod  eciaapud  Grarcos  non  eftinfolens; 
auc  forcalfis  quia  eius  interpretis  tepore  fic  vulgo  appellaretur;Iam  ve- 
ro  Sehin  ni  Tatt  conacrterejvfitatirtimum  eft  Chalda^is  &  Syris.  Memi- 
nit  quidem  Eufcbius in  lib.dc  locis  Hebraicis  vrbis  Machanan,  fed  lo- 
cacae  ad  Arnonem,id  eft,excraBafanitidem.Quod  autem  fupra  didum 
cft  lordanis  fonrem  fuiffc  in  Dan,confirmac  Hebrxi  qui  hanc  efle  aiuc 
explicacioncm  vocabuli  lordanis, /<rrft^  min  DanwA  aucem  cft,fiuens  ex 
Dan.lh  locus  poftea  nominatus  eft  Panxas^fed  Philippus  Tetrarcha  tc 
porc  Saluatoris  noftri  inftaurata  vrbem  de  Ca^faris  &  fuo  nominc  Cx- 
faream  Philippi  appellauit,quas  abcft  a  Sidone  vcrfus  Orientem  millia 
pafluum  circiter  triginta  quinque;&: quia  verfus  Septentrionem  habet 
a  tergo  monceLibanum,quo  cerminabaiur  Chanana?a  regio,propcerea 
fa?pc  m  facris  litcris  Dan  pro  ccrmino  cerra:  fanrta:  Aquilonari  dicitur, 
ficu  c  Berfabea  pro  Auftrali. 

Alcera  incerpretatio  eft:In  regione  Bafan  robuftiflimos  &  rapacifli- 
mos  fuirtc  leones;qui  ex  infidiis  improuiso  fxpc  in  h©mincs  &  iu- 
mcnta  pracdac  caula  exilicbant,Danitas  igitur  compararileonibus  pro- 
lilicntibus  ex  Bafan,quo  fignificatur  eos  fore  audaces,robuftos ,  belli- 
cofosviolencofque&pracdaeauidospariceracrapaces,  Verum  pcrga- 
mus  ad  alia. 


140 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


ft 


G  ENE  S.   CAP.  XLIX. 


5P 


140 


SEPTlMA  PROPHETIA. 

De  Gad. 

Gad  accinftus  prxliabitur  ante  cum,&  ipfc  accin- 
gcturrctrorfum. 

O  N  multum  diflrert  a  fentcntia  noftri  leaionis  Paraphra- 
luCi)aIda.c3,quxfichabet  :  dc  Domo  Gad  caftra  arn.ata 
enmt.quado  trandbunt  lordane  ante  fratres  fuos ,  ibunt  ad 
bcllum,&cum  multafubaantia  reucrtentur  in  tcrram  fuam 
I  ta  vertci- jnt  Septuaginta:Gad,tentatio  tenebit  eum .  &  mfe  tentabit 
cum  luxta  pedcs.  Rcatus  Hieronymus  refcrt  hanc  leaiontm  Gad  la- 

ttuuculuslatiocinabitureum,&ipfc!atrocinabiturplantam.Pagninus 
hoc  modo  traftuht:Gadexercitum  luccidet,&  ipfe  fuccidct  crilcanefi. 
cudum  Montanu  fic  legitur.Exercicus  fupe.rabiteum,&  ipfefupe 


Vers.  19, 


Se 


bit.candem  fecundLim  OleaftrumiGadcxercitus  excrcitabit  eu,  &  ipfe 
cxcrcicabicur  in  finc,feu  a  cergorEc  fcnfus  ett:Liccc  magna  difficultace 
cxpercuri  finc  Gaditic  in  debellandis  Chananaeis ;  ad  cxrremnm  tamen 
eos  dcbellabu  nc,&:  eiicienc  de  terra ad  quam  obtinenda prscgredientur 
ipfi  rcliquosfiacres  fuos.Videcur  autem  hic  alludi  ad  nome  Gad,quod 
fignificaccongregarecxercicnm.Illud,^(:r/>7(r7//j,fignificatarmatum  vel 
cxpedirum  &  ab  omnibus  impedimentis  vxorum,libcrorum,gregum, 
armencorujcetcr^q.fupelleililisdomcfticar  vacuu:nahfc  omniaGadi- 
IX  dcreliquerunt  antc  trafitum  lordanisinterra  rcgum  Og&  Sehon, 
quam  illis  afiignauerat  Mofcs  in  pofTellionc. Ac  licec  id  comune  fuerit 
illis  cu  Rubenitis  &  mediatribu  Manaftc  \  attribuitur  tamen  Gaditis, 
quia  lacob  voluit  Rube  tantwm  increpare  &:  incufare  ob  fcelus  admif- 
fum.DcMananc  veio  ficutecia  de  Ephraimnuilu  verbum  hicfacic  la- 
cob,fed  de  folo  lofeph  loquicucqui  fuic  corum  parer.lllud  porroquod 
fequicur,£r  i^y?  accingetHrretrorfHrn.HchvdiXci  hanc  reddit  fentetiaripfe 
ducec  cxcrcicu  in  vcttigio,feu  per  vcttigia,vel  recro  fiue  a  cergo.Id  au- 
ce  cft;PoftquaGadica?dcuicerinc  Chananaros  &cerrameoru  fracribus 
fuis  fubiecennCjCunc ipfi  pcreadem  veftigia  feu  pcr  eandem  viam  redu- 
ccnt  cxcrcicum  fuum  redcunres  in  fuam  haercdicarem. 
/4/  Verum  excuriamus  fcntentia  noftr^lecSionis.PutatCaietanusquar 
hic  dicuntur,refcrri  ad  Iephte,qui  fuic  primo  dux  latronum,  cum  cle- 
dlus  Duxab  HebrajiSjexpedicius  pugnauic  concra  Ammonicas^deinde 
coarftus  cfl  ctia  pugnare  contra  cribum  Ephraim  :  lege  hiftoriam  eius 
in  hbro  ludicu^ca."!  i  .Probac  aucem  Caiecanus  eu  fuifle  de  cribu  Gad,  ^,, ;^^/,^^^^ 
quod  in  capicc  quinco  prioris  libri  Paralipomenon  fcriptum  fit,Gadi-  nt  de  trthH 
cas  habicaflc  in  Galaad  &  in  Bafan,Iephce  vero  fuifle  ex  Galaad,docet  c,ad. 
Iibcr  ludicum  capicc  vndecimo.  Atenim  fimilius  vero  eft  fuifle  cu  de 
tribu  Mana(Tis:fiquidc  in  libro  lofue  ca.  i  y.fcripcu  eft  terra  Galaad  ce- 
cidirtc  in  fortcm  Manaflls.Hieronymus  igitur  &plerique  alij  hac  volut 
cfTefcutcntiamhuiusprophetix,  Gaditas  expedicos  &armatosante 

alias 


CaietanHf. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courresy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


840  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

alias  tribuslntraturos  terram  Chanaam ,  nec  dimifluros  fratrcsfuos, 
donecdebellatishoftibus  pofrideant  illi  terram  fu^  quifquc  fortiaffi- 
gnatam;quofa6loreuerfuros  poftquatuordecim  annos  inharreditatc 
luam,&:  grauifTima  bella  cum  finitimis  fibi  gentibus,felicitcr  tamc  ge- 
fturos.Quocirca  WlwA-^retrorfum  accwgeturyfxc  exponitur^armati  &  acic 
inftrufla  redibunt ,  vel  onufti  prxdis  opimis  magnifque  opibus  reuer- 
tentur.Reuerfio  Gaditarum  narratur  in  libro  lofue  cap.i 2.1n  priori  li- 
^**^'^(jl<ufir"  bro  Paralipomcnon  cap.  f  .illuftre  Gaditis  bellicx  virtutis  teftimoniu 
riu   u  I      p^rhibgj-nrjappellantur  enim  viri  bellatores  fcuta  portantes&  gladios, 
&  tendentes  arcu,eruditique  ad  pra:Iia:&:poftha?c  memoratur  cclebcr- 
rima  eorum  vi61oria  dc  Agarxis  parta,captis  camelorum  quinquagin- 
ta  miIIibus,ouium  duccntis  quinquaginta  millibus ,  afinoru  vero  duo- 
busmiIIibus,hominum  denique  centum  milhbus. 
Txbofttio  alle    ^^^undum  allcgoricum  fenfum  hxc  prophetia  poteft  ad  Chriftum 
gortca.        applicari.    Etenimvocabuli  Gad  duplex  eft  interprctatio:  fignificat 
enim  accindtum,&  expeditum,vt  interpretatur  Hieronymus  inTradi- 
Pfal.^^*    tionibus  Hebraicis  in  Genefim,&  quadrat  in  Chriftum  cui  dicitur:-^r- 
Ffal.92.    cingere glndio  tno fuperfoemHr  tmmpotentifsime ;  &  vur(us:Dominm  regna^ 
mt,decore??2  induityinduitDominmfortitudinem  (fr  frdcinxit  fe :  Eft  autem 
praecingere,  veftcs  deorfum  prolixe  demiifas  attollere  ,  &  ad  medium 
Curfeprxcm'  ^^^^^^  apprimerc  &  adftringere.MuItis  porro  de  caufis  fefc  accingunt 
^teT  ""'''^'"*^^'vcl  precingunt  homines;veI  ad  iter  facicnduivel  ad  falcandii^vcl  ad  cur- 
rendu;vel  ad  laborandum;veI  ad  miniftrandum,  &  feruiendum  ,  vcl  ad 
lu^iandum  aut  pugnandum.  Chriftus  crat  veftitus  longiflimis  vcftibus 
/>j/f/.2.  gloria?  &  decoriSjficut  dicitur  Pf,  103.  Cvnfcfsionemcfr  deconmi?:dtiifiiy 
ami^iislu7ni?jefcutveftimento.Chx\Rus  autem  in  mundum  venit  prfcin- 
(ftus  vel  potiiis  exinanitus,prxcifis  omnibus  huius  mundi  bonis  &  vo- 
i,Keg  17.  ]iiptatibus,pauper,humilis,&  paflibilis.Sic  ncmpe  conuenicns  fuit  no- 
ftrum  Dauidem , pofthabitis  Saulis  armis  ,accin(Sum ,  cum  baculo  & 
funda  procedere  ad  certamcn  contra Goliath. 

Secundiim  aIios,Gad  fignificat ,  cxercitum  congregarc  aut  ducere: 
&  Dominus  nofter  appclIaturDominus  cxercituum.  Eo  nimirum  in- 
grcdiente  in  coelos  interrogantibus  hngdxs^Giuiseftifierex glorid,  ?rcf- 
Tfal  z^.  ponfum  c(\yDominHifortisy  Dominn^ potcnsin pr^lio.  Significat  prafterea 
Gad,felicitatcm:nam  eo  nato  dixit  Rachel,feliciter.Et  quifnam  obfc- 
cro  felicior  Chrifto?  nam  qua  Deus,felix  eft  fecundum  effcntiam,&  au 
'    ^  6\ov  omnis  felicitatis:qua  eft  autc  homo,etia  feliciflimus  fuit,  is  quip- 
pe  ab  exordio  fux  crcationis  perfe6lam  habuit  fcIicitate,quod  alij  c6  • 
tigitnulli,nec  homini,ncc  Angclo.  Et  ipfe  accingetur  retrorfum.  Rctro 
Chiiftum  eft  Ecclefia,qua:  eum  fcquitur,credendo  eius  doilrina:,  fan- 
diimoniam  vcnerando,admirando  prodigia  &miracula  eius  excpla  vi- 
Matt.ic.      morumque  imitando,dcniquc  poft  ipfum  cruccm  fuam  portando. 

Ecclefia,ver6  accindta  eft  &  armata,&  eft  tcrribilis  tanqua  caftroru  ^^'^ 
Cant.<i.  acies  ordinata:cuiusfigurafuitledulusille  Salomonis  Canticorum  3. 
quc  ambibani  fcxaginta  fojtcs  cx  fortilsimis  lfrael,omnes  tcnctcs  gla 

dium. 


^    GENESIS  CAP.  XLIX.  84, 

ptcr  cimores  noaurnos.Figara  quoque  Ecclefi?  fuit  turris  illa  Dauid  que 
cle  cr.b1rurCant1corum4.cum  inexpugnabihbus  ardificata  propujma: 
culis,cx  qua  mille  pendcnt  clypei,  &  omnis  armatura  fortiun>.  oSatia 
porro  imt  EcclefL?  arma,pra^clai:eoftcndit  Paulus  2.ad  Corinrh.ior^^- 
r^^t.inqmurmbtum^fhr^non  CArnaliafHntfedpotenna7)eo  ad  defimaionc 
rmimtioniinixoyifiU  defirHemev.O'  omnem dtitHdmem extollentem fe  aduer^ 
J^sfcienttxmDeh^incaptiuitatem  redigentes  omnem  intelleclHmtn  obfe- 
^utnmChnfit,^  inpromptu  habentesvfcifci  omncm  inobedientiam. 
»4S  ,  ^^^^''P^P^^cisfenfummoralem.Mihtiaeftvitahominisfuperterram:  ^«f^^^»'*' 
tchx  igitur  qui  fcmper  eft  armatus  &  paratusad  pugnam  contratres  ho-  ^"^-^* 
minumhoftcs,Carncm,Mundum,Diabolum.Oportetautemnos  accin- 
ftos  i5c  armatoseirc.tamantc,qu.im  retro:  Antc  ,  vt  longc  profpiciamus 
in  poftcrum  peccata,in  quxtabi  poftumus,&  fedulo  prxcaueamus  ;  Re- 
tro  aurem,prop:cr  prxteritapeccataqux  fubindc  rcputlulant,&:  ob  lon- 
gam  confuetuduiem  animum  rcflcdunt  «Sc  retorqucnt  ad  malafcmel  de 
relicta.Vclaccirigi  rctror(um  ,  efta  Deo  inftrui  ^carmariaducrfus  infi- 
dias  ,5«:  tela  inuifibilium  hoftium,qux  vitari  non  poflunt  fine  Dei  quada 
fingulari  prote(flione,quam  ipfe  pollicitus  cft  Dauidi  dicens  i  lnteUe^Hm 
tibi  d*ibo,\:^  inflrnam  te  in  via  hac  cjua gradieri^^firmabo  fnper  te  ochIos  meos^ 
Itaque  accindtos  nos  cfte  bportet  ficuc  dixit  Dominus :  Sintlumbi  vefiri 
prdcin:Hyid  eft,  cx(bIutosatque  expeditos  ab  omnibus  omnium  terrcna- 
rum  rcrum  curis  atquc  cupiditatibus,quge  funt  velut  impedimenta  8c  o- 
nera atque  vincula,quibus  fi  fucrimus  implicati  ac  prxpediti,  bene pros- 
hari  non  poterimusjquin  per  caDxmon  facilius  nos  capiet&  vinilos  te- 
nebit. 

Reliquum  cft  vt  hic  quoque breuiter  explanemus  fcntentiam  eoram  ^^^^,  ^^^^^^ 
Tcrborum  quibus  Mofcs  bcnedixit  Gad  Dcuteron. ^  j.ita  diccnsiB enedi-  unomijcap.^i 
llits  in  latitudtne  ai^.quia  latiflimam  regionem  in  diuifione  terrx  Cba- 
naam  forriiis  pofTcdit^vtpatetex  c.  i  ^.lofue.^^A leoYeqHiemt',:^AQoioi^ 
m^Jabilis&terribiliscrir  hoftibus,  vtnullus  eum  irritare  aut  lacefrere 
aufurus  ficnonmagis  vtique  quamcubantcm  leonem.  Cepitcjue  brachiii 
Cr  vertuem  Adcovobixdi  &ftrcnui  gladiatores  futurifunt  Gadita?  vt 
vno  idu  capur  fimul  &  brachium  abfciflari  fint.Fortafle  eft  hyperbolica 
lacutio,ficutinlibro  ludicum  ca.20.dc  Gabaonitis  fcnptum  cft,  fuifle 
cos  tam  pcritos  fanditorcs,vt  nunquam  j6tu  abcrrauerint  ab  eo  quod  /T- 
L  fcricnSum  defignaflcnt,etiamfi  tenuiflTmus  cfT^^ 
ri  em  fignificantu^r  principcs  ducefque  belli,per  brachia vero  robufti  bc 
htores  S  militcs:&  vtro(quc  Gaditx  vicerunt atque  contnuerun  .y/^.r 
IZZatum  n,um:co^^novuz  fc  bcllica  virtute  prxftare  cxteris  vel  huc  ha- 
r  Xri  r  principatum  quod  in  fua  forte,Mofis  cfll;t  fcpulcru; 

per  Gad.tarum,quamuis  quo  loco  eius  montis  corpus  Mo- 

Comm.m  Gen.Tom.^- 


140 


—  - 

r 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Ce 
CFMAGL  2.3  308 


COMMENT.  IN 

^i^«j/?o^/<//,Gadirx  rcliquas  tribus  rranfeuntcs  lordancm  comitati  func 
armari,neceosclefcruerunc,quoad  illi  dcbcllatis  hoftibus  promilTam  fi- 
bi  cerram  poifcdcYimi.Etfecit  nijfitias  Domirji^  &  iudicivim  fuum  cum  If- 
raeLQupA enim  Gadirae  cora Diio,Mori  &  rcliquo  populo  promiferanr, 
vt  narraturNu.  ji.idplenifrimeeosprxftitiflcjliquct  ex  2i.c.lib.Iofue. 


VfiRS.  20 


OC  T  AV A    P  R  O  P  H  E  T I A 

DeAfer. 

Afcrpingiiis  paniseius5&:  prxbebirdcliGias  regibus.-f 

Ebraicb  eft,ex  A(er  vcl  de  Afci.Vocabuloautcm  pa- 147 
nis  lignificatur  omnis  cibus  &:  alimcnrura.Pro  pmgui,He- 
braicum  vocabulum  iignihcarpinguedinem  ex  olcojqua- 
li  propcer  olei  abundanriam  omnis  eorum  cibatus  futurus 
fit  olco  delibucusiflmile  cft  quod  dc  Afcr  dixit  Mofcs  Deu. 
'^if.Tiugat  in  olco  pedtm  fminrSxffixfiCTin^it^nium  ci  fupcrfucurum  clci,vt 
polliccnam  pedes  o!eo  cingere,qucmadmodum  fupra  didum  cft  dc  lu- 
daiLanabit  in  virwjioLim Juam^Sc  de  le  lob  dixic  cap.  i^.Lauaham  buiyro 
pedes  meos,cfr  fenafuvdebat  miht  riuos  olei.  Scquicur  inPtophccia  lacob, 
Frdbebit  deltcias  regthpif^lA  eft,Terra  eius  procrcabit  res  vfquc  c6  dclica- 
tas  «Sc  preciolas^vc  cas  fibi  rcgcs  tanquam  fummas  delicias  cxpecimii ,  & 
comparacuri  fmc.Alij  Icgunc,&:  ip(c  fructur  dclicijs  rcgum,fic  vcrtit  Pa- 
gninusj&itidcm  habctparaphrafis  Chaldaica.Etfcnfus  cft;Fructur  bo- 
nis  terrae  fua:  optimis  ,  talibufque  ,  vt  vcl  ipfis  regibus  dcliciarum  loco 
fucura:  fmcauccircpoflinc.  Oleaftcr  refcrcadoleiim  ,  cuius  fcracifljma 
cracrcgio  Afcritarum.  Pra:bcbic,inquic,olcum  ad  conficrenda  prcciofa 
vngucnca,quibus  rc^^cs  pro  lummis  dclicijs  vcuntur.Vfus  cnim  vngucn- 
torum  apud  Principes  frequenciflimus  erac  in  rcgionibus  Oricncisivndc 
habes  in  {^[dX.Oleuteccateris  noimpinguet  caput  meS^dc  referece  Luca  Do 
^Luc^°  mmus  dixic  Ph^iuixo-fileocaputmeum  riomnxis}iyo\  Madam,a  voca- 
^  buloEdcndufta,fignificacvoIupcate  &  dclicias,  vcl  potius  re  quarparit 
voluptatem  aut  dclicias;namq;cft  folene  HebraMS  vti  sdbbus  proobie- 
(flis,^^  contra. 

Moyfes  Deuceron.jj.poftquam  dc  Afer  A\\Qi?x:Tingat  inoleopedcm 
fiiumXuhimg\t;Ferrumcrascalceamentumeius:  Significans  tcrwim  cius 
tribus,abundantcm  ac  prxdiuitcm  forc  venis  fcrri  &  xris:cuius  ici  argu- 
mentum  eft  Sarcpta  cius  fortis  ciuicas,a  metalli  officinis,  id  cft,a  purgan- 
dis  conflandifquemetallis  appclIata.Quantum  porro  frumcnti,olci,aIja 
rumque  dcliciarum  inibi  fucrit,proditum  cft  ab  ijs  qui  ca  loca  pcracjra- 
runtmamqucinrcr  aliafcrtur,vallcm,  Afcrincrcdibilis  cifc  amcrnitatis 
omnilquc  gcneris  fruduum  frugumquc  fertilicacis.Iofcphus  quoque  li- 
bro  4.de  Bcllo  ludaico  fcribic  ciues  Gifcala!,qua!  vrbs  forcis  fuit  Afcrica- 
rum,6<:  fccundiim  B.Hicronymum,pacria  B.Pauli,picrofquc  onmcs  fuif- 
fc  agricolas,acquc  in  ccrrems  frudibus  forcunas  fuas  omncs  locacas  ha- 
buillcquod  (anc  vbcrcatisccrtiflimii  cft  teftimonium.  Subdicprxtcrca 

Afofcs 


lofefyhui. 
Huron^mu$. 


ni 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL.  2.3  308 


GENES.  C  AP.  XLIX.  843 

M:>fc  ^  ^tcutdies  ifiHemutisTH^Ma&ferie^HstHaSinn^^^  forc 
dccoros  atque  robuftos  non  folum  in  iuiicntute,  fcactiam  in  fcncdlurc. 
rulic  cMim  Atcriuuenes  formofilTimos^virginefque  pulchcriimas  &  i- 
dco  lupra  de  co  dixit  Mofes  Benedidus  infilijs  j4ferU  cft  omncs  lauda- 
bun-^  Aler  propter  pulchritudinem,&decorem  filiorum  cius.  Et  fic  pta- 
cens  t  atnyHsfHisSci\\cQZ  proptcr  ftliarum  pulchritudincm.  Quidamta- 
men  fuperiora  vcrbaficpurant  ex  Hebrnco  interprctanda:  a<o/^i/>i 
tor    .'."wxr/<-f,qua(idiccrct:Futurum  cfttibiomni  tempore^um  vetcri- 
4^  bus  p:*lTclTiorium  tu.irum  colonis  perpctuum  certamen.  AlU^orU, 
^  Allrgoriahuius  prophetiar  tam  c6mode,qMam  quaj  maxime,ad  Chri-  ^^^"ff'^- 
llu  applicatut.Alcrfignificardiuitias.EtquisditiorChrifto,  inquofunt  ^ 
onmes  thcfauri  fapientiac  &  fcientix  Dei  quiquc  cum  diucs  cflet ,  pro  ' 
nob'S  eg^nus  fadus  cft,vt  nos  per  illum  diuites  cfticeremur.  Rc6lc  Am- 
bro(ius:Paupertas,inquit,Chrifti  nos  locuplctar,humilitasglorificat,  in- 
firmitas  roborar,morsviuificat,fcpultura  rcfuicitat.Et  quis  eft  panis  eius,  loAn  6- 
nifi  caro  iphusPquam  vocat  ipfe  pancm  qui  de  ccrlo  defccndit ,  qui  vere  Pfi^  io^. 
cor  hominis  confirmar;vt  quicunqueeum  manducat,  viuat  in  ctrernum.  ^*''^-^-^- 
Eteft  fane  panis  pincruis.omnium  fcilicctdiuinorum  charifmatum  abCi-  , . , 
dantiarefcrtus:pinguisautcmexoleo:nampra2cipuaratiocondcnc1i  la-  pj-^i 
cramentum  Euchariftix  fuit  immsnfa  Dci  ergi  hominem  chariras  &  t>ap.i6. 
mifericordia./i/^/«ori^r/i  enimfecit  miraiUiHm  fHornm  mifricors.^mifera' 
tor  Domi^usefcA7..dedittimentthHsfe.  Ergo cum  Dauidc  dicamus :  Sicptt 
adipe  &  pingtiedtnerepleatHranimamea.W\c  paniS  delicias  prxbctRegi- 
bjs;continc1enim  in  fcomne  deledlamentum  &  omnis  faporis  fuaui- 
tatem.  Sedcnim  dclicio:  funt  non  fcruispeccatorum  ,  qui  amplcxantur 
ftjrcora  fuarum  voluptatum  tanquam  delicias,  fcd  Regibus  qui  fuas  re- 
cum  cupiditates,cifque  rationi  &  legi  diuince  fubiedas  &obedientcs  te^ 
nent.quippe  canunt  illud  canticum  Apocalypfis,  capite  quinto.F.r/// nos 
D^.  no  h"J  rea^2Hm,&facerdotes.&  rcgnabimHS  fuper  tcrram.   


NONA  PROPHETIA. 

De^epkhali.  vers.  21. 

^  aIiceruiisemiirus,&danseloquiapulchritudims. 

f  \KiAi  lcdiohuius  loci.Septuag:nta,rcferente  Hie- 

I  ronymoKa>crtcrnnt:Neph,l4l.,vngultun,  refoiutum,  v^^u.ua. 
Llngcncrar,oncp^chruudmcn,:Vel,vticg,tAn,^^^^  - 

:  us,vK.trcn,,fla  porr.gcns  m  germ|ne  ^'^^^;^^^  A^M- 
Scr.ptura:,nudore  H.ero.,ymo,ha:c  eft  (cntc.it^a.Nc. 

pi,:a.hagc.ang..uscl/nseloju.apuLW 

Ll.d..nlanarcunturtr,bu;auequ^^^^ 

ta  lordanis  irriguafK.  Hcbra:.  "  P  J  {  pi,lchritudinis 
v.d.batur  habete  -''-^  ^^^^j^X^  S„fv  rt,  vt  haLr  Lat.n..  le- 

aiOyCeruHi  emijlH^  ,  qu^  ^c"^''         ^        i>  o  o  o  j  2 


Trtflex  inter 
fretatiot 


i 


844  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

tcrrx  vberioris.Scd  mclius  fiicrit  ad  dodlrinam  Saluatoris  cundla  refer- 
rijquod  ibi  velmaxime  docuerit^vtcxcap.^.Matthari  &  tertio  Marcili- 
cetcognofccre.  Sic  Hieronymus  in  Traditionibus  Hcbraicis  in  Genef. 

Noftr^^lcdlionis  Latinx  triplex  interpretatio  eft  j  quarum  prima  eft 
Hebrajorum  cxiftimantium  hxc  vciba  fpcdaread  Barac,qui  ex  manda-  ' 
to  Debbora:  vatis  fimul  &c  ludicis  Hcbrxi  populi ,  collcftis  decc  milli- 
bus  exNephthalitistribulibus  fuis,expcditc  magnoque  impctu  inftar  cer 
uiad  bcllum  fuit  contrarcgcm  Chanaam  ,  &  Sifaram  eiusbelH  ducem 
fugauit  atquc  ad  interium  compulit.  Comparatur  igitur  ccruo  cmiftb 
propter  celeritatcm  eius  infufcipiendo,&:conficiendobello.  Quodau- 
cc  (cquimr ^Darjs  elo^tiia /?«/r^7/V«<ii^/>.fignificat  pulchcrrimum  Epiniciu 
carmcnob  viftoriam  paitam  ab  ipfo  Barac  8c  Dcbbora  dccantatum. 
Veriira  obijcicur  huic  iRtcrpretationi.Barac  non  prompte&  alacritcr/cd 
cunctantcr jtimidc  atque  ignauc  id  bclli  fufcepilTe : nimirum  conteftatu, 
nifi  pcriculi  fociam  haberct  Debboram,in  id  fe  bcUi  nequaquam  iturum> 
Cui  Debbora  refpondit,ituram  fe  quidem  cum  iplb  ,  vcrum  non  ipfi  vi- 
ftoriam^fcd  fibiaiTignatum  iri,quo  videtur  tacite  timiditatem,  ignauiam 
dc  tcrgiucrfuioncm  eius  reprehcndcrc  volurfle.  Qiianquam  verba  Ba- 
rac  in  aliam  pofllcnt  vcrti  &  accipi  fententiam,vt  ca  (cilicct  dixerit  Barac, 
non  mctu  addu6l:us,fcd  rcligione  quadam,quod  fpcraret  fi  Debbora  fce- 
mina  Deo  pcrquam  familiaris  (Sc  cara,bclIo  adcfict.de  vidoria  nullo  mo- 
do  efle  dubicadum.Namque  Barac  acerrimo  animi  impctu  adillud  bel- 
lum  cotendifTcjnon  obfcure  indicat  vcrba  illa  qu^  funt  in  Catico  Deb- 
hovx,ludicun\.ciuinto^7)nces  Ijjacharfrere  cumDehhora,^  Baracvcfii- 
gia  funt fecutiyCjui  ejuafi  inpr£C<:j>s  ac  harathrum  fe  difcrimini  dedir. 

Altera  noftnr  lctflioms  interprctatio  eft :  fignificari  fummam  rerrx  j 
eius  tribus  fcrtilitatem  dc  abundantiamjn  quafllud  etiam  fingulare  erat, 
quod  in  illa  priufqua  in  c^teris^frudus  nafcebantur  8c  maturcfcebat :  & 
hoc  fignificac  fimilitudo  cerui,emifli  qui  tata  cft  curredi  velocitate  Sc  cc 
lcritate.vt  curfu  c^teras  animantcs  facile  anteccdat.Et  quia  ibi  frudlus  ac 
frugcspriusnafccbantur,  idcirco  cx  ipfis  potiftimiim  deferebantur  in 
templum  oblationes  primitiarum,propter  quas  facerdotes  pulcherrimas 
Dco  laudcs  concinnebant.Faucre  huic  intcrpretationi  videtur  paraphra- 
fis  Chaldaica,qux  fic  habct  hoc  locp:NephthaIi,in  terra  bona  cadetfors 
cius.&  poffcftio  crit  fruaifcra:Iaudabunt.&  benedicent  fupcr  cos. 

Tertia  interprctatio  cft  Andrca:  Mafij  in  commentarijs  fuis  fuper  c.ip  1  n 
lofucjarbitrantis  fignificari  his  vcrbis  lacob  ,  Nephthalitas  in  tuta  atquc 


L0CU4  D<Ht, 


dunt.Qupd  vero  fubdit;Z)^?7j  elocjuia pulchritudims :  denotat  Nephthali- 
tas  inomni  fcrmone  fore  comcs,bLidos,cIcgatcs,3ftabiIcs,  8c  hnmanita- 
tis  atq-,  vrbanitatis  gratia  omniu  fibi  animos'^&  ftudia  facilc  cocil/aturos. 

Cum  hac  intcrpretationc  fatis  congruere  videtur  quod  dixit  Mofes 
Deucer.j  3,huic  tnbui  h(in^i\CQn%:Nephthali,mciuk^abHdatta  j?erfruetur, 

&  plenus 


I 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fii 

CFMAGL  2.3  308 


GENESIS    CAP.   XLIX.  845 

Cr  fUnu^  erit  benedtaiomhia  Domim.mare    meridiem poJfidehit.Cuius  o  - 
racionis  extrema  illa  yerba :  mare  &  meridiem  foffidebit ,  eo  difficilem  ha- 
bcnt  cxplicatum.quod  Ncphthalita:  procul  mari  Medirerranco,quod  oc 
cidentale  ludxis  erat,&:  Meridic  rcmoti,ad  diucrfam  prorfus  partcm, A- 
quilonem  dico  &  Oricntem  ,  habitabant.  Chaldaicus  quidcm  inrcrpres 
non  de  mari  Mcditcrranco,fcd  dc  marc  Tybcriadis  interprcta^us  eft.  Ve- 
rum  iUa  expeditior  &  planior  cft  interprctatio ,  proptcrca  Nephthaliras 
niarc  &  Mcridiem  poUcfluros ,  didlum  efle  a  Mofe,qu6d  hcet  ilH  a  locis 
maritimis  &  mcridianis  difliti  cflcnt ,  tamcn  pcr  focicratcm  &commer- 
ciu,&:  quod  apud  orancs  gratiofi  eflent,ab  ahis  tribubus  eflcnt  participa- 
luri quicquid  apud  illas  boni  habcrctuc.  De  his  tribus expofitionibus,cu 
omnes  fi  nt  apta:  ac  probabilcSjCa  quifque  dcligat  qux  fibi  magis  arrifcrit. 
;  c  ^     Sccundum  allcgoricam  intcrprctationcm  rcfertur  hoc  vaticinium  ad  ^^'^^"^- 
Chriftum,qui  Euangclium  in  tcrra  Nephthali  prardicarc  orfus  cft :  vnde  ^^^' 
do(5lrina  cius  quafi  ccruus  emifl^us ,  omnem  terrarum  orbem  incredibili 
velocitate  percurrit:&  quia  nihil  Euagelico  pulchrius  &  la*.tius,vnde  etia 
nomen  acccpit  idco  (uhiizur ydans  elo<juia pulchritndims,  id  cft,pulchra: 
Chrifti  cnmi  doilrinx  pulchritudo ,  vbi  fe  oftendit,  tantos  in  hominum 
animis  cxcicauit  &  incendit  amores,vt  quo  cam  adipifcercntur  atque 
tuercntur,  innumcrabilcs omnia  quae  poflidcbant  bona , quin  etiam  fan- 
guincm  ac  vitam  profundcrcacpcrdcre  nondubitauerint.Chriftuspor- 
ro  refte  aflimilatus  cft  veloci  ccruo ,  fcilicct  de  eo  fcriptum  cft  Cantic.  2. 
Ecce  isle  ventt filiem  in  montibHS  tranfiliens  coUes.Simtiis  en-Oydde^emt^ca- 
predylmimdicjne  certtorum.Qx^A  autcm  pulchrius  Chrifto,cuius  &  formx 
&  eloqui)  pulchritudincm  prxdicauit  illis  vcrbis  Dauid  Pfal.44.  Specio- 
r  .  . ,  cii. .  L  .«-.•^  n.fr,^ri  ^il-  nr^ti^  in  Uhiis  tuls.  vropterea  benedi 


ticis  celebrat  Spo«fa. 


DECIMA  PROPHETIA 

Deloft^k 

FiliusaccrercensIorcph,filiusaccrefccns&:decoriisafpeau.  vers.  ai. 

—  V  E  M  A  D  M  o  D  V  M  fupra  kcob  in  filio  fuo  Iuda.ita  nunc  in 
lofeph  copiofus eft  laudum  e.us  pr^d^cator.  Namque  &  •  Hu 
proplKticofpiritu  fciebatprincipcm  futurumpopul.Hebnri 
|['2S3W  ;atr6mquc  Mcfll.i::&  hunc  codem  fpiritu  noucrat  caput  \ozt 
duamJ^ibuum,  .nultorumquc  ducu  ac  principum  Hcbra-crgcnt.s  pa- 
lntcr.i  ultis  .tcm  rcbus  ipfius  Meflix  frgnz^m.Fdm accrefccns^jofefh, 

Stl'fcuiusmagn.tt.ao.dcnotatursemin^^^^^ 

•€r  1       ^rnr  Ccit^r  lofeoh  auctus  clt  nam  in  le  ipi^^  p^'-'" 


M  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

&  auftus  eft  m  fua  progenieac  poftericate,quippe  qux  diiasnnmcrofi/ri- 
mastribus  frrael,tribudico  Manaflis  (3<:  Ephraim,  amplcxata  cft.  Pagiii- 
nus  verrir:Iorcph  vt  ramus  crefces.  M5tanus:lofeph  fihus  frudcfces.Ra- 
cio  huius  varietatis  cft,quia  vox  Hcbr^Ea^^/ifilium  quidcm  fignificat,ve- 
ram  cii  n  non  iungitur  cum  rclatiuo  reali ,  vt  dicunt  Hcbrxi,id  cft,cum 
vocc  patris  vel  matris,ahas  habct  varias  fignificationcs,6c:  dicitur  dc  par- 
uulo  vel  paruula  in  variis  rcrum  genenbus.Hic  fccundum  Kimhi,fignifi^ 
cac  ramij,(Sc  eft  in  foeminino  gencre.  Eft  autc  ramus  quafi  filius  arboris. 
Pro  co  autem  quo  Latma  lcftio  habet.decortii  aff>eclt4.  Hebraicc  eft/u- 
er  vel  iuxtafontem,eft  cnim  integcr  fcnfus ,  lofcph  auftum  iri  ad  fimi- 
itudinem  ramofar  arboris  proprcr  fluenta  aquarum  fatce  :  cuius  arboris 
fcrtihtas  dcfcribitur  Pfal.  i .  Icrcmiar  1 7.  Et  hanc  fentenriam  exprcflir 
paraphraftcs  Chald^us  hifce  vcrbis  Fihus  meus  lofcph  muhiphcabitur 
tanquam  vitis  quxplantatacftad  fontcs  aquarum:du^  tribus  egrcdicn- 
tur  dc  fihis  cius,&  accipicnt  partcm,atque  hxreditatcm.Dc pulchritudi- 
nc  autem  lofeph  fcriptum  eft  fupra,c.  5 9.  Erat  lofephpulchrafacte  &  de- 
cornf  ajpe61ii.  Fit  autcm  mctio  cius  pulchritudinis,qu6d  ca  fuit  illi  magna 
occafio  tentationis»Scaini(aionis,fimiilquematcriesingentisgloriar.^ 

Csteriim  tota  haec  prophetia  de  lofeph  apertifsime  &  aptiflime  fe-  1^7 
cundummyfticumfcnfumadSaluatorem  noftrum  accommodatur.  Ec 
quidem  lofcph  mulripliccm  Chrifti  Domini  pr^rulit  figuram  &  imagi- 
nem,fuit  ille  Patiri  fuper  omnes  filios  dileftus :  fuic  ab  eo  vefte  polymita 
indutus :  vcridicus  eft  a  frarribus  fuis  :  ex  feruitutc  atque  carccrc  cue(51:us 
ad  (ummam  digniratcm,ac  potcntiam  :  orbcm  a  fame  libcrauit,&  i€gy- 
pti  Saluator  appcllatus  cft.Rcd:e  autem  dicitur  Chriftus,filius  accrefces, 
quippe  qui  fupcr  omnes  porentia,fapientia,  gr.uia  &  gloria  creuir,dc  quo 
dixit  Baprifta  :  /lnm  oportet  crefcere ,  me  auttm  mintit":  cuius  audus  figura 
fuit  lapis  ille  Danielis  cap.i.a  primo  quidcm  paruulus  ,  fed  mox  in  tanta 
cxccdcnsamplitudincm,vt  omncm  terram  implcucririfuicque  Dominus 
fimilis  grano  finapis  quod  minimum  cft  olcrum  \  vcrum  in  tancum  crcf- 
cir,vt  propeadaequer  magnitudinemarborum. 

FilivX  difcnrrcrunt  fupcr  murum ,  fcd  exafperauerunt  eum  ,  &r 
iurgaci  funt^inuidcriuitquc  ilU  habcntcs  iacula. 

Ro  illo:F/7/rf^^/y?«rrmm,Hcbraicccft,filiarinccdcbat,innu-ij8 
.ncFO  (ingulari,quia  morc  Hcbraico  fir.diftriburio  in  fingulis, 
vt  fidicas,  Quaelibetpuellarum  dcambulabatpcr  murum  vel 

 l  pcr  alialoca  vndc  pulchrirudincm  lofeph  vidcrc  poffenr.Pa- 

Ki,^ertu4,  ^i:^  hocrcferri  addominam  lofcph,  pofitonumeroplurali  pro 

Orti-y.ip.  ""o^il^rsqu^amofceius  capta,  vbique  eum  vidcre  gcfticbat.  Vcrbum 
AifcHrrendt  fignificar  muliercm  vagam  atquc  pctiilanr.  m,  6c  pcr  loca  pu- 
blicapercrranrem  qualisdcfcnbitur  Proucrb.y.Pro  illo  ,  Exajperaticw, 
HcSraicc  cd.umancaHerum  eum :  &  pro  /^/«/Wrr//;'//,Hcbraicc  cdMio  ha^ 
bHerunt-.Wo.habhesautem  w«/*i,Hcbiaice  t&,dornhn figittarum.^ui^  lo- 

cucio 


Allegorta. 


lofeph  fgUYA 
Glmjh, 

Genef.  ^j. 
Ibtdtm. 
Infjg  40.4/. 
loan.j. 


Vbrs.  23. 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLIX.  847 
cutio  frequcns  eft  Hcbraris  etiam  aliis  in  rcbus,vcluti ,  domini  alarum,& 
dommipennarum  dicuntur  vo!acilia,Sc  pennata.Sentcntiahorum  vcrbo 
rum  clara  eftrpcrtinet  cnim  ad  inuidiam  ik  odium  ,  quo  fratrcs  loreh  in 
le<aabantur  ipfum,  adeo vt ,  ficut  legitur  fupra  cap.  ^y.non  poflcnt  illi 
quicquampaciticeloquii(Sc  cum  procul  videruntillum,dixcrunt :  Eccc 
lomniator  vcnit,venicc,occidamus  eum,&:  videamus  quid  profmt  ci  fom 
«la  lua.Iacula  vero  appellac  verba dura  &  afpera  atquc  mortifera,  quibus 
illum  confodere  &perimcre  volucrunt. Alij  interpretantur  hoc  dc  domi- 
no  &  domina  Iofeph,qui  cum  innocctcm  afperrime  tradtarunt  dctrudc- 
ces  in  carcere . Moris  autcm  eft  in  facris  litteris,verba  dura,perniciofa  & 
exirialia  ,  per  fimilitudinem  nominare  iacula  aut  fagittas ,  vt  in  Pliilmis : 

9     Qu^od  li  mjfticam  huius fcntentix  fcrutcmur  intclligentiam ,  per  h- 
liasditcurrentcs  fuper  murum  ,  noninepte  intelligcmus  animas  (an(5la$ 
vcteris  Tcftanienti,qux  cupientcs  animo  vidcrc  pulchritudincm  vtnturi 
McftiXjdifcurrcbant  fuper  murum,id  eft,longe  tranfcendcbant  humana 
cognitionem  qux  originem  &fundamentum  habet  in  fenfibus  corporis. 
Eftenimcorpushumanum  quafi  murus  vndiquc  circundans  &  conclu- 
dcnsanimum:iftx  igirur  fpiritupropheticopulchritudincmMcfsia;  per-  a/^m^. 
fpeaam  habentcs,eum  videre  cupicbant,ficutDominusdixit:i^<r;//riPro  Lucio^ 
fheu  cr  Reges  voltieyuntviderecjUAVOS  videti^s  &  de  Abraham,Ex7//^/2///V,  ^^*'"'^- 
inquir,i'r  videntdiem  mcu7n:&vidit& gaulfiis  e(t.  Fuifle  autem  Dominu 
a  fcribis  &:  Phari&is  ex odio  ^  inuidia  vchcm cntcr  exaccrbatum,vel,vt 
eft  Hcbraicc,amaricatum,id  cft ,  fadifsimis  iniuriis  &  blafphcmiis  onu^ 
ftum  vexarumque  ,quinetiam  felleamarifsimopotatum  ,  docet  hiftona 
EuantTclica.  Lingux  autem  eorum  fuerunt  iacula,quibus  Chnftum  iph, 
fi  non  manibus  fuis.ccrte  votis  &  clamoribus  crucifixerunt,cum  tam  ^^^^ 

ftantcr  cffla-icabant  a  Filato,Tolle  tolle,crucifige  eum. 

o 

Scditinfortiarcos  eiiisA-dino!utarumvincu!abrachioru&  V,;... 
m.inuuni  illnis  pcr  manus  potentislacob. 

I  c  F  T  fratres  loferhcxtrciniseum  malis  opprimere  vo- 
ucrint,Deustamen  ca  mala  .n  max.mum  .H.us  bonum 
Xr  amquc  conuertit.  Ergo  fcnfus  cft ;  Arcns  e.us  .d  cft. 

™  W..  /«"'  fcf'""      2  '  Lmenra  quibns  i  Pb.raonc  o,na..s 


848  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

dc  decoratus  eft,vt  narrat  Scriptura  Genef.41 . Atquc  hnc  fpcdauit para- 

phraftes  Chaldxus,fic  hunclocum  interpretarus:Quia  feruauit  lcgem  in 
occulto,pofultquc  Forrcm  fiduciam  fuam,tunc  pofitum  eft  aurum  (uper 
brachia  eius^pofieditquc  rcgnum  &  confirmauit.Hoc  ipfum  exprefse  di- 
dum  eft  in  10 j^Jnfimitm  vemtrjdameftlofifh.Humiliauern^jtin  co- 
pedibi4^  animam  eiH6  .ferrnm pertranfiitanimam  eiH^ydonecveniretverhHm 
eiHs.ElocjHitim  Domini  inftammauit  eHm,mift  rex  folmt  eHm,princeps po^ 
pulorHm  Cr  dimifit  eum,  Conftitmt  eum  Dominum  domus  fud, ,  cr  principcm 
cmnis  pojfejjionis fiu^vt  erudiretprincipcs  eim  ficut femetipfum  ,  &  fenes  eiiu 
prudentuim  ^/oc^m.Simiha  horum  traduntur  in  c.  l o.hb.Sapicnt.  Sapien-* 
tia  y  inquit ,  venditum  lofiph  non  derelicjuit,fed  a peccatorihm  liherauit  eum: 
defce?2ditcjne  cum  illo  infoucamyCr  in  vi?7CuUs  non  dereli^uit  eumMnec  affer-»' 
retillifceptru7n  ■'cgni  cJ-  potentiam  aduerfm  eos  (jut  eum  reprimehantyC^-rneda 
ccs  oflendit.qui  maculauerunt  illum,c^dedit  illi  claritatern  £ternam.  H  2  c  1  bi, 

Indcpaftor  egrefTus  eft^lapis  Ifrael. 

Llvd  Tnde  tripticiter  exponitur,Primo  quidcm,vt  referatur 
•  ad  vincula  (3c  carccrcm  lofeph,quibus  ille  fokitus  &  ad  prin- 

'^'  cipatum  afibmptus,paftor  fuit  i£gypti ,  dira  fame  eum  hbe- 
I  ;ns  fua  prudentia.Et  lapis  Ifrael ,  id  cft,firraametum  domus 

luci: ,  quippj  qui  patrem  ik  fratrcs  fuosnon  tantiim  famis  tempore  aluit, 
verum  etiam  in  optima  i€gypti  terra  coIlocatos,quoad  ipfe  vixit ,  &  poft 
mortem  fuam  fama  nominis  fui  lofigo  tempore  fuftcnrauit. Alij  illam  vo- 
ccm  Inde  refcrunt  ad  lofcph,  interprctanres ,  lacob  his  vcrbis  prasdicerc 
prodituros  ex  ftirpe  Iofcph,qui  finc  paftorcs  &  lapidcs  Ifrael,  id  cft,Du- 
ces,Iudices  ac  Reges.Ex  lofeph  enim  progenie  fucsunt  Iofue,Dcbbora, 
Gedcon,  Abimclcch,Icphte,lair ,  &  duo  reges  decem  rribuum,Icroboa, 
&  Nadab:poftquam  vcro  diuifum  cft  ac  feparatum  rcgnum  Ifrael,  id  eft, 
decem  tribuum  a  regno  luda? ,  caput  rcgni  Ifracl  fuit  Ephraim.  Tertio 
modoillud/;/^^ fi^cexponitur,vt  rcfcraturad  manum  6c auxilium Dci 
fortis  y  curus  mentio  proxime  anteceflerat  i  &  fignihcctur ,  quia  lofcph 
omnem  fuam  fpcm  in  vno  Deo  locauerat ,  idcirco  non  modo  eum  cun- 
ftis  malis  &  calamitatibus  efic  libcratum,  fed  infuper  in  tantam  efle  glo- 
riam  &  potcntiam  elatum,vt  non  tantum  populi  fui ,  fed  aliarum  quoque 
gentium  paftor  ac  lapis  exifteret.  Huic  interpretationi  adha:fit  paraphra- 
ftes  Chalda?us,hanc  fcntcntiam  ita  cxprimcns.  Hoc  contigit  ci  a  confpe- 
<ftu  Dei  fortis  lacob,cuius  vcrbo  cibauit  parcntcs  &c  filios  ,  femen  Ifrael. 

Obferuarunt  Hebraer  vocabulum  £«fw,pro quo  Latinc  cft,  lapis ,  cfle 
voccm  myfticam,quia  occultc  &  inuolute  continet  duas  didiones :  dici- 
tur  enim, £«r;7,quafi  au,^  hen,\A  cft,patcr  6c  filius.Et  vero  lofcph  fuit  la- 
pis,  qui  fuftcntauit  &  patrem  fuum ,  &  omncs  cius  filios  fratrcfque  fuos. 
Ad  hunclocum fpcdkat quodcft  dc  lofephin  ca.49.Iib.  EcclcClofiphAn^ 
i^miyprinceps  fuit  frairhmfrmamentHm  gen(is,reltorflratrum,ftabtliTn€ntum 

fopuU, 


^  GENE  SIS    CAP.   X  L  I  X.  84^ 

popul..Ke6kh autem  principcs  &  rcAores  populorum.  appcllantur  pafto- 
re  :dcbcntcn,m  .tarcgcrcpopulos  fuos.vt  paftorproprias  ones ;  ,ac,uod 
Ariltotclcs  l.bro  S.Ethicorum  firmataudoritatcHomeri,  qu.  Asame- 
noncm.iDouum  lc.I.cct  iuftum^ue  regcm  appellauit  paftorcm  populoril. 
lamvero  quamapt^  conueniatinChriftum  dominura  vocabulum  pa- 
llor.s  &  iap.d.s,notiuseftquam  vtLcaoriopusfit  admonitionc  noftra, 
nedumexplicationc. 

Deuspatristuicrit  adiutortuus ,  &:Omnipotcns  bencdicct  Vers.  2 
tibi  bencdiclionibus  ca-li  dcfupcr.bencdidionibus  abyffi 
iacentis  deorrum,bcnedidionibus  vberum,&:  vulux. 

L  L  V  D  Deus  patris f«/,fignificat  Dcum  fore  adiutorem  eius 
tum  proptcr  propria  cius  merita,tummaxime  propter  mc- 
ritapatrislui-.lliudOww/^o/fwHcbraiceeft  Shaddai,  quod 

  fignificatrobuftum,&r  fortern,a  verbo  Shaddah,qi]od  cft 

pr.tdari  i5c  rapcre.Eft  autcm  nome  hoc  vnum  dc  dccem  nominibus  qui- 
busapudHebr.rosDeusvocatur:quinoraina  ftridlim  expofuitB.Hie-  ^'"'"3'" 
ronymus  Epiftola  i  36.  quam  fcripfitad  Marceila.ii.vbi  nomen Shaddai, 
interpretatus  robuftum.&ad  omniaperpctranda tuflicicnte.il.  quanqu.^  ' 
Olcafter  putar eo  no.iiinc  hoc  loco  potius  fignificari  bencficum  fcu  .nu- 
nificuin.Verbaporroquatfequuntur,contincnt  bcncdiilionem  lofeph 
in  abundantia  omnium  terra  nafcentium ,  &  in  foecunditate  animalium 
ac  filiorum.  Ad  eftic.cndam  vero  coptam  corum ,  qux  tcrra  nafcuntur, 
duo  maximeconcurrunt,&conferunt,fupernequidcm  coelum,infern^ 
autcm  abyfTusdcorfum  i.icens.calum  dicotam  aftrifcrum.vndelume, 
calor,variiquefidcrum  afpcdus  &  defluxus;  quam  ccelum  aereum, 
vnde  [mbres,venti,niues,rores.Per  aby  iTum  autem  lacentem  deorfum.in 
telli  'cre  onorter  molem  terrx  &  aquce,  qux  fc  inu.ce.ii  complcx ^".1 
elob  im  efficiuntiacentem  circn  mundi  centrum.-  Vocabulo  aute  abyfti 
iacentis  deorfum  nominantur.vel  quia  locatx  funt  circa  centrum  mud., 
locum  omniumqux  fum  inmundoprofund.fli.iiumiVcl  proptcrpro- 
fund.tatcsterrx&aqux  mult.fariam  .mpenetrab.les  bon.tas  vero  Sc 
Eas  rrxin  coeft.vt  fit  p.nguisacfert.l.s,acceptaque  fem.na  ma- 
Ino  eddi  cum  fa=nore:fit  quoque  copia  terrcftr.um  aquarum  ex  fon- 
rlSSus  &lacubus:necdefint  commodaquxpermare  deue- 

S,m; cui  ex,ft..Ticnt  Tacob his verbis  prxfignafl-e  bonitatem co=li ,  & 
h^hLre  ol.m  erant  dux  tr,bus,ex  vnius  ft.rpe lofeph  profe- 
^."Sin.^^"  M  -(fcs:vt  fit  fcnfus.Progcn.es  lofcph  hab.ab.t  .n 
V^l^   .nTob  ben.gnitatem  cceli .  frequentiam  ..nbnum  &  ror.s, 
tcrra  fn.aum  prouenrus ,  magnkmque  gregum 

agros  '"iguos  "umero  o.q^^^^^^^^^^      P  ^     ^^^^  ^^^^  .  ^^^.  ^ .  ^^^^^,^^^^. 

^homuium  f"''^""'*'  fign.ficat  numerofam  gcne- 

""-'^■^^^£!::.;nGcn.To.n.4.  PPPPP 


Allegoria. 


Matt.iS. 


2ach.9. 


^so  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cducationem.NonnuIIi aibitrantur  his  vcrbis  quatuor  res  defignari ,  cx 
quibusfolctvulgushomines  ahquosIautUre  &:quafi  bearos  prxdicare: 
Solet  cnim  diccre^B^-^itus  dies,in  quo  illc  natus  eft:beata  terra  qua?  illum 
tulitrbcatus  venter  qui  illum  gcnuir:bcata  vbera  quse  illum  ladlaucrunt. 

Cxtcrum  benedidiohxc  lofeph  multo  venus  &  cumulatius  Chrifto 
Dominocontigit.Etcnim  ipfe  fupcromncs  habuit  bcncdiftioncm  cxli 
&  terr^,quia  (uper  omnes  tam  in  cxlo  quam  in  terra  magnificatus  6c  glo 
rificatus  cft,ficutipfcdixit:D^/4  eftmihtcrnmspoteftas  in  coelo  ^  in  terra. 
lUum  in  ccL*lo  laucJant  Angeli,qu6d  eorum  ruinas  rcparauerit  atque  im- 
pleucrit:illum  in  rcrra  laudant  homines,qu6d  eos  rcatu  pcccari,  necefifl- 
tatc  mortis  (Sc  diaboli  poceftatc  liberauerit:illum  in  abyflb,  id  eft  ,  in  in- 
fcrno  laudarunt  fandi  Patres  quos  eduxit  de  lacu,in  quo  non  crat  aqua; 
vcIcoelumfignificarinChriftoanimam  cius&  fupcriorem  aniroa^  par- 
tem:terra,corpus  &  carnem  eius.Benedicaus  igitur  fuir  in  ccelo dcfupcr, 
quia  fccundiim  fuperiorem  animx  fux  partem  ab  initio  conccptionis  fu^ 
in  carlo  fuit  bcatifica  Dci  vifione  frues:bcncdi(ftus  quoquc  fuit  in  abvf- 
vhthp.i.  fusdeorfumiacente,ideft,incarne  fuaquas  appcllatur  abyflus  dcorfum 
Gew/i-  iaceris,quodfecundum  eam  Chriftus  leipfum  profundiflimc  humilia- 

u^^.fif^^  vt  Pauli  verbo  vtar,ex*ma:iiucrif.  i^;^ 

Duplcx  porro  fuit  carnis  Chrifti  bcncdi(aio,aIrera,qu6d  fine  peccato 
conccptacft,nec  vIIaconcupifccnticT  foedirate  inquinata  ,  nec  lubicda 
maledi^aioni  Adx;alrera,qu6d  caro  cius  vnita  eft  Dci  verbo  ,  &  inde  fa- 
aacftcibus  hominum  viuificus  &  prarftans  immorraliratem.  Benedi- 
(ftionem  illam  vberum  &  vuluar  Chrifti  declarauit  f\n(fta  illa  fGemina 
dicens:J?f4r«i  vemerc\ui  teportauit,  cb*  tiera^ua  /uxifti.TapUccm  porro 
bcnedi(5l:ionem  Chriftus  habuir  in  vrero  marris;primam,qu6d  gcnerarus 
cftfine  femineviri:alreram  qu6d  nouemmenfibus  geftatusin  vrcro  eft 
finevllamatris  molcftiaitertiam  ,qu6dcIaufomatris  vtero  &C  fine  eius 
dolorc  editus  eft.Fuit  ircm  benedi<aus  in  vbcribus ,  nam  cum  fit  prxter 
naturam,virgincmla(aeimplcri;fan<a!flimatamcneius  mater  ciim  vir- 
eo  cfll^t  ,eum  la^Sauit;  quocirca  Ecclcfiacanit  :  Virgo  nefciens  virum 
fine  dolore  gcnuit  filium,fola  virgo  la(aabat,vberc  de  ccelo  plcna.      '  Uj 

Rupertusrefert  hoc  ad  Ecclcfiam  Chrifti  fponfam  :  vt  Chriftusbe- 
nedicendusfit  proptcr  vbera  &  vuluam  fponfar  fux;  per  vuluam  intclli- 
gendo  fcEcundirarcm  Ecclcfix  qux  innumcrabilcs  filios  Chrifto  crcnuir. 
Compara  vuluam  Ecclefix  Chnfti  cum  vulua  Synagogx  Mofis^,  hanc 
dices  ftenliflrimam,illam  foecundiflimam^cuius  incredibilcm  facCidita- 
tcmprxdixirIfaiascap.49.L^  ^o.Duo funrautem  Ecclcfix vbera,diumc 
bcncdi(aionis  la^ac  plcniflima, Vcrbum  Dci  &c  vfus  facramemorum.  De 
his  vbcnbus  dici  polfet  quod  eft  in  Ci\ntic\s:lntervbera7nea  comrnorabt^ 
Mem.  turdtlethts  rn:uSy5c,Meliora ftint  vhera  tua  vtno.fra^^rarnia  vn^ttcntis  opti- 
w7/.f.nam  licC-t  htjc  dicaa  fint  dc  vbcribus  fponfi,cadcm  tamen  funr,diucr- 
Infra.^.  fa  rationc,vtriulquc  vbcra.Non  fucrc  talia  Synagogx  vbcra  ,  de  qua  di- 
CMUwSorornnjha  paruula  eft,cr  vrnbra  non  habct.U.xhuk  quidc*  SynaaocTa 
cti5  Sacramc  tajfcd  quia  crat  virtutc  propria  incflicacia  fpirirualis  gratix, 

dici 


Luc.ii. 
Ifa.7 


Rtipertus 


Cant.i, 


tit 


tb9 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS     CAP.   XLIX.  Se, 

diciparcTatybcraarcnt^  Scnpcuras: 

led  antc  Chnfti  aducnrum  crant  ,lb plcrilqiie  claufc  &  vcluri  obipena- 
tac.nec  lugcre  fuauiflimum  lac  fpiritualis  inrclIigcnticT  cuique  dacii  crar. 

Bcncdiaioncs  patris  tui  confortatx  funt  bcncdiaionibus  pa-  Vers,  26, 
trumeim,donec  venirct  dcfiderium  collium  xrernorum; 
fiant  incapite  lofcph  &:  invcrtice  Nazarxi  intcr  fratres 
fuos. 

Erobscvrvs  efthic locus,&: obfcuritas cius varias  cx 
mgcnijs  explanatorum  interpretationcsexcudit.  Prima  in  ^^'rfia  mter- 
tcrprctatiojChaldarus  Paraphraftcs  fic  vcrtit  hunclocum:  P^^^^-*^'^- 
Benedidioncs patris tui addantut fuper benedidioncs qui  a?Muna^ 
bus  mc  bcnedixerunt  patres  mci , quas  optancrunt princi- 
pcs  qui  a  lacculo  fucrunt.Eft  autem  hic  fcnfus:Contingant  tibi  non  tan- 
tum  ca:  bcnedidtiones  quas  in  te  nunc  confero,verum  etiam  omncs  bc- 
ncdi6lfoncs  maiorum  meorum,cju^  tales  fuerunt,vt cas  fibi  accidcre  an- 
tiquiflimi  principcsoptaucrint.Illud  igitur,^;/f     deftderium  coUium^ 
fic  videtur  ChalduEUS  intcllexifTcjTanti  fuere  pi'etij,tamque  optabiles  be 
ncdi<^ioncs  maiorum  meorum.vt  cas  colles  mundi ,  id  cft  maximi  qui- 
quc  principcs  defideraucrint. 
S     Sccunda  interprctatio;Rupcrrus  hanc  putat  cfTc  huius  loci  fcntcntiam:  secunlx  inter 
Noli  lofcphdubitaredecfficacitatc  &  ctFcdu  mcarum  bcncdidlionum  p^/^r/o. 
quas  impcrtior  tibi;fiquidem  bcncdidiones  mcar  confortatar  funt  bcne-  Rt^^ertft^, 
didiionibuspatrummcorum  id  cft,  cx  illis  habcnt  robur&  cflicaciam: 
nam  quia  maiorcs  mci  bcncdixcrunt  mihi,proptcrea  cgo  quoque  vim  ha 
bco  ciHcaccm  bcnediccndi  filijsmeisi&  ficut  bcncdidioncs  patrumco- 
rumcompletx  funt  in  mcitabcncdidioncsmcx  complcbunrur  in  rc, 
I3CC dcficienr,donec  vcniat  dcfidcrium  collium  afternorum  ,  id cft,Mc(- 
fiasdcftmatusabmitio  mundi,fiuccx  quo  funr  collcs  &  montcs  fupcr 
tcrram:vcl  dcfidcratus  ab  antiquis  patribus,qui  proptcr  pietaris  &  lufti-. 
tix  fubhmitatcm  fucrunt  inftar  collium  &  montium.  Mcflias  cnim  non 
i  quibus  hbct  cxprcflc  cognitus  ac  defidcratus  cft  ,  fcd  ab  infignioribus 
virtutc  5c  fapicnria  viris,vt  fuere  Patriarch.x  &  Prophctar, 
Plerique  ramen  illud,0;//.rMr^^''^  W'^^^^^^^ 
'  piunrquafidiaumcomparate:quamhabct  exprcfl^am  comparationcm 
l.ctio  Hcbra.ca  qux  ad  vcibum  hanc  rcddit  rcnrcnriam  :  BcnedN 

aioncsiuc^y  Ip/>ioncduDlcxinterprcratioexftitit,  vttcrtia 

nbuT nb  ma.o.es  funt  bcned.a.on.bus  quas cgo  accep. patr.bus  [ 
mm.vtnarraturhocl,brocap..7-bened.x.tb^^^^ 
mcis.iiaac  ciiMii.  ^,,rf  m  in  hencdidlionc  vbcrum  <x 


Tt  rtia  tnter- 
xtio 

lns  I)»r- 


^^arta  inter 
Rab.Salomon. 


^mntainter' 
pretatto. 
Lyranus. 
Hwjlatus. 


Burgenjts. 


Luc.t6. 
loan.f. 


Qenef.iy. 


852  C  O  M  M  EN  T.    I  N 

fcntcntiatnamque  Ifaac  cum  dimitteret  lacob  in  Mefopotamiatn  ,  bene- 
diccns  ei,dixit:D^«J  crefcere  tefactat  arcjue  multiplicet.vt  jis  in  turhas popu- 
lorum-yC^  det  tibi  berjedi^tonies  ylbraha^  ^  femini  tuopoftte  :  Sicut  legitur 
hoc  libro  capite  iS.Videtur  prxterea  bcnedidlio  quam  lacob  accepir  i 
patre  fuo  lfaac,eo  nominc  fuilTc  maior  bencdifcione  quam  ipfe  tribuic 
filio  fuo  lofcph,qu6d  per  illam  lacob  conftitutus  cft  primogenitus  &  do 
minus  fratrum  (iiorum  ,quam  prscrogatiuam  non  continet  benedidlio 
lofeph. 

Qjiarta  interpretatio:fignificari  illis verbis  benedidtioncm  quamac- 
cepcrat  lacob,  fuifle  maiorcm  benedidionibus  quas  accepcrant  maio- 
res  ciuSjVt  Ifaac  6c  Abraham.Et  hoc  dupUcitcr  exponitur;(iquidcm  Hc- 
bra.M,vt  Lyranus  &  Thoftatus  refcrunt,&:  patet  cx  Commentario  Rab- 
bi  Salomonis,aiunt  Deum  plura  promifilTe  lacobquam  promiferat  A- 
brahx vellfiacihisenim  tantum  promiljlfe  Deum  pofleirioncm  terr^ 
Chanaam,vt  videre  hcct  ex  capite  1 3  id.hbri  Gencfeosjilh  vero  pro- 
mifiife  dilatatum  iri  eum  ad  Orientem,Occidentem,  Sep-enrrioncm,  8c 
Meridicm;quo  fignificabatur  dominatum  vniuerfi  orbis  delatum  iri  po. 
ftcritati  Iacob,maximc  in  aduentu  Mclha;.  Atque  hoc  indicauit  Deus 
per  Ifaiam  capite  50. &  s  8.dicens:C/^^^o  te  hicreditate  lacoh patris  tui ,  & 
nondixitjAbraham  vel  Ifiac.Veriim  interpretationem  hanc  vehcmen- 
teroppiignat  hoc  locoThoftatus  Et  vcroquilegat  iS.&^S.  caputlibri 
GenefeoSjperfpicueintellieeteandem  piane  faftam  effe  lacobpromif. 
fionem  terra?  atquc  prius  fada  f uerat  1  faac  &  Abrahae.  Nam  illud  , 
Orientem.dr  Occt  ienrem^M.ridiernySeptentrtonem^non  debctaccipi  fim- 
pliciter  &  vniuerfe  refpcAu  totius  terr.-ejfed  habito  refpedu  ad  terrrani 
Chanaam,quomodo  frequenter  vfurpatur  in  lacra  Scriptura. 

Quintainterpretatio,  cui  potiflimum  adh^ret  Lyranus  &  Thoftatus:  171 
Aiunt  ifti,bencdi(Sionem  quam  accepei  at  Iacob,ca  ratione  fuifle  maio- 
re  bcnedidlione  Ifaac  Sc  Abrah.^:,  quod  lacob  plures  a  Deo  percepit  rc- 
uelationes  coelcftium  myfteriorum  pertmentium  ad  Mcfliamj&  ad  ^ctcr- 
nam  beatitudine.Etenun  fcientia  reru  diuinaru,  &  fides  reru  cceleftium 
in  dies  per  interualla  tcporu  increuit,pluraque  pofterioribus  reuelata  fiic 
quam  fuerant  prioribus.Scd  hoc  refcllit  Burgenfis:neque  cnim  ait  credi- 
bilc  eftc  Abraham  infcriorcm  fuilTe  quam  lacob,  quantum  ad  cxccllen- 
tiam  fidei  Sc  reuelationem  myfteriorum  perrinentium  adMcfliam,fcien- 
tiamquererumdiuinarumtcumis  propter  fingularem  fidei  pra:ftantiam 
rnaximc  laudatus  fit  a  Mofc  GencC  1  5  .mcrueritquc  pater  omnium  fidc- 
lium  appellari',in  cuius  finu  dicebatur  rcquiefcerc  omnes  qui  deccderes 
cx  hac  vita.^ternam  (alutcm  confequcbanturidequo  etiam  Dominus  no- 
ftcr  dixit:  Abraham  exultattitvt  vtdcrct  dtem  meti?n:vidityC^  gauifUi  efi. 

Vcrum  vtcunque  rcs  habcat(nequc  cnim  omnia  qux  hic  obitcr  inci- 
dunt,ad  viuum  nobis  refccanda  funtjcerte  ncgari  non  poteft  .  plurima 
Iacob,(5<:horum  non  pauca,fingulariabcncficia  diuinitusaccepifle.  Pri- 
mumcnimcumis  nonencr  pnmogcnitus,  rcicdo  primogcniro  Efiu, 
iusprimogcniturx  \  Dcoaccepit:namqac  vtPauIus  di/putat  ad  Roma- 

jaos 


1 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLIX.  «j^ 
nos  nono,  CHmmhildHm  homvel  maliegiffentlacob&F.fiHjixitDam 
lacobdilexi^EfiHaHtemodio  habni.  Deindelongcnumcrofiori  prolcqi'a 
patrts  cius  multiplicatus  eft,quippe  qui  duodccim  filios  procreauit.e  qui 
busyniuerfagcnsHcbrxaprofeminata  cft.Adh;Kcfiliu (uum  loCi  h (fe- 
cudumregcm)viditfuprcmum  itgypti  principemac  dominum.habuit  ^'"v- 
prarterea  complures,ca(quc  valde  mirandas  vifionesivt  ilhus  fcala:  a  terra 
vfque  ad  coclum  pertingcntis  &  in  ea  rcfidcntis  Dei, Angelorumque  fur- 
fum  deorsiimquc  dircurrcntium,^:  illius  Angcli  cum  quo  ludbatus  cft  vf 
quc  ad  auroram.ExccUuit  deniquc  multiplici  prophcti^  dono,nec  tatum  ^"A^^i^- 
per  vifiones  imaginarias,  fcd  ( quod lummu  propheriie  genus  a:ftimatur) 
per  folam  mcntis  diuino  futFuGc  lumine  illuftrationem  ;  vt  in  hifce  vati- 
ciniis  aniraaducrterelicet. 

Do  ncc  vcniret  dcfidcrinm  collium  xtcrnorum. 

R  o  voce  rlhydejtdemim,  vox  Hebrara,prout  ex  varia  ducitur 
radicc,fignificat&:dcfidcrium&tcrminum.  Hcbraei  »5v:  Pa- 
gninuslegunt  tcrminum,ita  hunc  locum  intcrprctantcs.-Bc- 
nedidliones patris  tui confortatx funt  vfquc ad termfnu col-     ...  ^  . , 

,.     _  ,  ,.   .  xt-tI-    1      Ji  Rabbi  Dauid 

lumla^cuh  :  Quo:  verbaduplicitcr  cxponuntur.NaKimhi  ad  nunc  mo  x^m/)/.  i^ut&i 
dum  cxponit :  Bencdidioncsmex  pcrmancbunt,  5c  firm^c  crunrtjuoad  i^aUmm. 
durabunt colles mundi.Rabbi Salomon  hanc  vult  circ  fcntcntiamiBt-nc- 
didlioncs  tnex  non  concludentur  intra  vnam  rcgionem  Chanaajfcd  dif- 
fundcntur  vfqueadomnestcrminos  montium  &  tcrrarum.  Sin  autcm 
legatur  deftderium  ea  quoquc  lcdio  dupliccm  habet  explicationem:fiqui- 
dcm  Chaldxusparaphraftes  Icgens  vfjue ad  defderium  colUumfcHli ^in- 
tcllcxit  fignificari  tantas  fuiffc bcnediaioncs  Iacob,vt  ctiam  Rcgibus  & 
Principibus  mundi  maximeoptabiles  circnt.  Latini  fcre  intcrprctantur 
dc  Chrifto:qui  c ur  appcUctur  dcfidcrium  collium  setcrnorum ,  fupr\  di- 
dtum  cft.ciim  interprctationcmRupcrti  enarrarcmus. 

Eft  quoquc  aha  intc rprctatio  huius  loci  apud  Thoftatum  fuper  ca. ^  j.  Thofl^tu^. 
^  Dcut.vbi  explanat  illc  bcnedidbione  lofcph  tradiram  a  Moic:rcfcrt  enim 
verba  hxcadtcrramqux  forteafllgnanda  eratfiliis  lofcph  ,  Ephraim  & 


i7f 


De  benedtchone  Domim  terra  eim,de  pomi^  cceli  &  rore  atqne  abyjfo  fuhiacen^ 
te-de  pom^-strucliium  Solis  ac  Lun^M  vertice  anttqnorum  montiHmdc  fomis 
colliHm  Atermatm,&  de  f^Hgibus  terr^,  &  deplcmtHdwc  ctHS. 
Fiantincapitecius&inverticeNazarxiintcrfratresfuos.   Vers.  27, 

P  T  A  T  his  vcrbis  Licob,vt  bona  qu^  prccatus  eft  filio  fuo  To- 
fephjfiant  fuper  caput  cius,  id  eft ,  abundc  atque  cumulate 
contingant.  Vocat  autem  lofcph  Nazara:ijm  fratrum  fuorum 
(quo  modo  eum  quoque appcllat  Mofcs  Dcut.5 ^.yfignificas 

PPPPP  3 


i 


«54  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

cum  fcgregatum  &  fcparatam  tvifTc  a  fratrihus :  nam  id  apud  Hebr^os 
Gtns7-  fignificacvocabulum  Nazar^us.Fuiciiutem  lofcph  iam  indc  apuerocum 
cflet  in  domo  patris/eparatus  a  fratribus  fuis,  id  eft  ,  ab  improbis  corum 
^ftudiis  &  moribus ,  ciim  eos  crimine  peflimo  apud  patrem  accufauic :  dc 
fratrcs  viciflim  ab  eo  fe  parati  erant,id  eft,alicnati  &  auerfi,ita  vt  non  pof- 
fent  cu  eo  pacific^  loqui .  Cum  aute  a  fratribus  vcnditus  ,  &  in  >£gypta 
dudlus  cft,longo  tcmpore  ab  illis  fuit  fcparacus.  Ergo  vocabulum  Naza- 
rjcus  ad  prc(cns  commune  eft  :  fpecialiter  autcm  apud  Hcbrseosquidam 
appellabantur  Nazar^i^qui  ex  voto  certis  qujbufdam  caprcmoniis  confe- 
crati  Deo,fcparabant  Sc  abftinebant  fe  multis  a  rebus,quarum  rerum  vfus 
aliis  hominibusnon  eratillicitusihuius  generiserant,non  tonderecapil- 
los,non  bibcre  vinum,  non  accedere ad  funera.ncc  tangcrc  mortuos,eri  i 
parentes,a!iaquenonnuIIaquaein  ca.6.Iib.  Numeror.  commemorantur . 

Sunt  qui  purcnt  hoc  loco  vocabulum  Nazar:ti  fignificarc  prapcipuum 
decorcm  atque  honorem  ,  fanftitatifquc  profcflionem  atquc  cxiftima- 
tionem  :  tales  enim  apud  Hcbrjcos  crant  Nazarsei ,  vt  indicant  verba  illa 
Hieremias  Threnorum  4.  Candidtores  Naz.arai  eint  niue,  rjitidtores  la^e, 
rubicimdtores  ehore amicjHOy  faphire pnlchriores. hx.lntcrpves  per  vocabulu 
JVazarfi  intellcxerunt  principcm ,  Sc  ducem  fracrum  fuorum  ,  fic  cnim 
expreflcrunt  hunc  locum  :  Erunc  fupcr  caput  lofcph ,  &  fupcr  caput  fra- 
crum  quorum  dux  fuit.In  capite  autcm  5 ^.Deut.  vbi  nos  habcmus  ,5«- 
ferverticern  Naz,arai  fratrhm  fiiorumy  ipfi  vcrterunt:Super  verticem  glo- 
rificatusin  fratribus :  fuitenim  tanquam  princeps ,  &:  dominus  fratrum, 
&  ex  eius  ftirpe  prodierunt  Principes,&  Regcs  populi  Htbrxi. 

Moyfes  porro  Deut.^j.prxtcr  illa,qua^  fimilia  dixit  Iacob,addit  hoc, . 
quod  non  vidctur  intadum  eflcprxtereundura.g«^yi,inquit,;?r/w(?^f«/Vi*^^ 
taHn  pHlchrttiido  eiu^ ,  comua  Rhtmcerotis  cornua  illiffs :  in  ipfis  verjttUbit 
Gentesvfcjue adtermimsterYHix  Primogenitus tauri  cft pulcherrimus ,  fi- 
mulque  robuftifl^mus,ac  violentifllimus ,  quippc  cui  robur  patris,  vr  pri- 
mum,ita  maximum  tnbutum  cft.  De  Rhinoccrotc  autcm  pauca  h:pc  a 
PIinioIib.8.cap.2o.&Solinocap.53.proditacognofcatLc(aor:Animal 
cfle  buxci  coloris ,  vnum  in  nare ,  idque  rcpandum  habcns  cornu,  quod 
fubinde  cautibus  artritum,Iimatumque  in  mucroncm  excitat  pr^liaturus 
aducrfus  Elephantem  ,  par  ci  propemodum  longirudine ,  breuior  tamen 
cruribus :  in  qua  dimicatione,  naturali  co  tclo  aluum  Elcphanri  pcrit ,  vt 
molliorem  eius  partcm,folamquc  idlrbus  fuis  pcruiam.Ergo  primogcniti 
tauri  &  Rhinocerotis  fimilitudine  exaggcratur  dccor  &  pulchritudo  rc- 
ga!is,roburquc  ac  fortitudo  bcllica  in  poftcritatc  lofcph  futura,  maximc 
vcro  in  tribu  Ephraim^qtix  magnos  principcs  ac  Rcgcs,  &:  gloria  virrutis 
mitiraris  inclytos  tulit.Quo  fpedlat  illud  quod  eft  in  Pfal.  5 ^^Mens  efl Ga 
laad,cr  mcm  eft  Afartafjes.i^^r  Ephrnirnfi-ifccptio  capitis  mei.  Et  huic  quidc 
intcrpretationi  aftinis  cft  valde  paraphrafis  Chaldaica  qux  eo  loco  fic  ha- 
bet :  Maior  naru  filiorum  cius  (id  cft,Ephraim  primogcnitus  lofcph)de- 
corem  habet,&  magnalia,&  qux  f  .aa  funt  a  facic  Fortis  ^  Excclfi  ,  cu- 
ius  fortitudine  intcrficict  populos  vfuue  ad  fiucs  terric. 

VNDE 


'Rhhoceros . 


1?J 


GENESIS   CAP,  XLIX, 


8S5 


VNDECIMA  PROPHETIA 

De  "Bemamin. 

Beniamin  lupus  rapax  manc  comcdct  pra:damj& 
vcfpcre  diuidct  fpolia. 

EpTVAGiNTA,  refcrente  fancSo  Hieronymo,fic  habet; 
Beniamin  lupns  r3pax,mane  comedct  adhuc,  dc  ad  vefpera 
dabit elcam.  Noftrx  ledbionis  cjuintuplex  ede  poteft  incer- 
pretatio :  duas  ponit  Rabbi  Salomon ,  nam  ait  vel  effe  pro-  ^'^1**^ 
phetiam  de  Bcniamitis ,  qui,vtnarratur  libro  ludicum  cap.  RaU.salom^. 
1 1  .prodeuntcs  ex  vincis  rapuerunt  fibi  in  vxores  filias  Silo  cgreflas  mo- 
re  fuo  ad  dacendos  choros,quas  poftea  diftribuerunt  inter  fe.  Vel  pcrti- 
ncre  putat  ad  Saulcm  &  ad  Mardochxum  Sc  Efthcr,qui  fuerunt  ex  tribu  Fpher  z. 
Bcniamin.SauI  enim  mane  comedit  prxdam,quia  in  exordio  regni  Krac  9. 
lirici.cuius  primus  ipfe rex  creatus  cft,ampliflimas  egic pr^das  ex  Amalc- 
chitis,aliirquc  ludxorum  hoftibus :  Verpcre  autem,id  cft,multis  poft  f^- 
culis  ex  cadem  cribu  Bcniamin  progcnerati  Mardocheus  &  Efther,  Gon^ 
trito  penitufquc  delcto  Aman ,  &  eius  fcdacoribus ,  omnes  corum  opes  ^ 
boniquc,IibcraIitace  rcgiaad  fctranfmouerunt. 
r9     Tcrtiam  intcrprctationcm  Bcatus  Hieronymus  in  Traditionibus  He- 
braicis  in  Gcnehm  aflignat  Hcbra:is,quorum  fencentia  eft,hoc  vacicinio 
lacob  infinuari  templum  ludaicym  in  quo  vidtim?  immolabancur,idquc 
ficrnificari  vocabulo  Kipi  rapacis :  quod  illud  tcmplum  innumerabilcs 
animalium  viaimas  quafi  dcuorarct,&  abfumerct, ob  idqucdiciturdc 
co,mar>c  comcdet  prardam,quod  animalia plurimum  macutino  temporc 
immoIarencur.Quodauccm  fequicur:  £f  ^/^//^^r.^m^^^^^^ 
drac  ad  hanc  ipfam  inccrprccationem :  fiquidem  reliquia:  oblacionum 
qux  f^ax  crant  m  tcmplo  ad  facerdotes  pcrcmcbanc,quas  ipfi  parcieban. 
tur  inccr  fc.  Quoniam  aucem templum  ludaicum  ,  &  vrbs  Hierufalcm 
in  fortcm  Bcnlrmin  pnm^>  cccidit ,  vt  vidcrc  licet  apud  lofue  capitc 
dccimooftauo,idcircovaticiniumhoclacobrcdacompecitmcribum 

«  ^Tv^jSadma^^namciuscribus  laudcm  facicbac ,  quod  cim  in  omni 
%enc  H  brxorum  vnum  duncaxat  cemplum  efl-cc,  id  fucnc  incra  fortcm 
E  miXethuic  incerpretacioni  Chald.us  paraphraftes,apud  qucm 
fircfthoc  oco:  Bcniaminin  rcrracius quielccc pr3:(cntiadiuimcatis,  & 
-n  nnfl^^^^^^^^        edificabitur  fanduarium^manc  6c  vcfperi  offerent  Sa- 

diuinitACis  appcliatL.naiaxu5/\i  wau  ^^^^^ 


0 


Kei  10. 


Prophetia  de 
Bemamin  per 
tinere  Ad  S. 
Paulum.seten 
tiA  Fatrum. 
Arnbrof. 
Hteron. 
Chryfojl. 
Rujfinu^. 
Hjeodoret. 

Beda. 
pMptrtf^. 
At*^uj}. 


856  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

pitiatorium  ,  vbiquafi  rcfidens  Dcus  -f^c  nvl^  oiaculisreddendifciuercf- 
ponfis  praefcntiam  (uurn  dccbrabat. 

Ad  hanc  qnoquc  inttrprctationeni  Ipcctare  videtur  quod  Mofes  Dcut. 
35.de  tribu  Beniamin  vaticinatuscft  :  Bcrjiamm Auc]^uii^amantijjmits  Do- 
mini.Fuit  nimirumBeniamin,qu6delletnouiffimus  filiorum  &:in  fene- 
dutc  patris  gcnituSjei  diledliirimus.  Dcus  quoque  fingularem  aduerfus 
eam  tribumamorem  fuum  ortendit,  cum  primum  regem  Ifraclitit.T  ge- 
tis  delegit  Saulem,nec  ab  ea  tribu,fi  Saiil  non  pcccafict,  rcgnum  ipfea- 
mouiflct.  Ex  eadem  tribu  multa  poft  fxcula  cxcitauit  Efthcr,&  Mardo- 
chxum  infigncsadmodum  charitatc  fux  gcntis  animi  magnitudine; 
&:  quod  admirabih  prudentia  popuhim  fuum  a  fuprema  intcrnccione  h- 
berarutfsculorum  omnium  pua^dicationcdignifiimos.Hisacccdit  quod 
in  ea  tribu  iufl^t  Deus  xdificari  tcmphunBin  quo  vno  tatum  fibi  a  lud^is 
cuUum  adhiberi  voluit.  Sequiturapud  MoicniHabitabitconfidentcr  in  co, 
ideftjin  Dco  \  cum  enim  in  terralua  haberct  templum,in  quo  Deus  fin- 
gularircr  habitabat ,  ipfe  quoque  fingulari  prouedione  &c  pracfcntia  Dci 
confifus  quafi  expcrs  pcriculi  la^tus  6c  fecurus  erat.  Subdit  Mofes :  Qiyi/i 
in  thalamo  tota  die  morahitur^inier  htmeros  eiu€  re^uiefcet.  Morabitur  icili- 
cet  in  templo  quod  vocabitur  thalamus  Dei.  Alludit  autcm  ad  fitum  te- 
pli  Dei  quod  erat  in  fublimi  partc  montis  Moria,  non  tamcn  in  eius  ver- 
ticCjfed  vtplacet  Hcbraeis ,  quatuor  dc  viginti  cubitos  infra  eius  apicem. 

Quarta  huius prophetix  uncrpretatio vidctur  quidem  allcgorica  po-181 
tius  quam  hiftorica  Sc  literahs,fed  eam  tamen  plcrique  Patrum  prar  ccte- 
ris  amplexati  funt,Ambrofium  dico  ,  Hieronymu,Chryfoftomijm,Ruf- 
finumjTheodorerumjBedam  &  Rupertum  hoc  loco,necnon  dc  Auguft 
Serm.  i  ^.de  Sandis,  qui  cft  primus  Sermonum  eius  de  Conuerfione  B. 
Pauli.  Horiim  fcntentia  cft,  hanc  prophctiam  fpcftare  ad  B.  Pauhim,cu- 
ius  d-uplex  ftatus ,  prior  anre  conucrfioncm  cius  ad  Chriftum  ,  poftcrior 
autempoftconucrfioncmhicadumbratuseft  fublupi  rapacis  fimihtudi- 
ne,mane  rapicntis  dc  difcerpcntis  prt^^dam,  vefpcre  diuidcntis  fpolia.  Fuit 
finc  Paulus  cx  tnbu  Bcniamin,vttcftatur  ipfe  in  Epift.ad  Rom.ca.i  i.& 
ad  Phihp.cap.j.Fuit  lupusrapax,id  cft,vir  ingcnio  accr  &  ardcns,animo 
fcrox,ore  parircr  atque  opcrc potcns  ac  vchcmcns.  AfaneM  eft,priu(qua 
ad  Chriftum  conuerteretur ,  rapiebat  3c  comedcbat  pra*dam  ,  fuit  cnim 
valde  contumchofus,vt  ipfe  fatetur,  5c  blafphemus  in  Chriftum,6c  atrox 
Chriftianorum  infcftator  ,atquc,vt  verbis  vtar  Luc^' Aftuum  9.  fpirans 
minarum  Sc  cqdis  in  difcipulos  Domini.  At  vefperc,  id  cft,poftquam  ad 
Chrifti  fidem  conuerfus  eft,diuifit  fpolia ,  id  cft  ,  fortiflimus  fuit  Chrifti 
bellator ,  acerrimiifquc  Ecclefi^  propugnator,  &  plurimarum  gentium 
quas  ad  Chriftum  conuertcrat,vidlor  ampliflima  rctulit  fpolia.  Rupertus 
per  fpoliaintelligiteloquiaDei,ficut  eft  in  Pfal.i  18.  Lditabor  egofnpere^ 
locfHia  tHa,fcnt  cjui  innenit fpolia  muita,  Diuidebat  autem  h^c  (poha,quia 
diuinarum  rerum  dodrinam  pro  captu  audicntium  ac  difcentiom  tradc- 
bat^quibufdam  lac  tantum  praebcns,aUisfolidura  cibum. 

Nec 


Eorly  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze, 
CFMAGL.  2.3  308 


^  GENESrS    CAP.    XLIX.  857 

'  ^     ^^^*"P^"l""^^^o"apte-copetitquodinhocipfolib.Gcn.c.2^dc  '•^•'•i- 
benumin  proditu  eft ,  Rachel  matrc  Beniamin  cum  in  eius  enixu  ani- 
mam  ageret,appellauiflecum  Benoni,idert,filiu  doloris  mci;atIacob 
vocalTe  eum  Beiamin,id  cft,filiu  dextrar.Enimvero  vcrunq;  nomc  prae- 
clarc  conuenit  Paulo.  Is  enim  pcrfidiofxfynagogaequ^fuerat  mater 
cius,magnoru  dolorum  caufa  fuit,  quinetiam  interitusiat  Chriftus im- 
pofuit  ei  nomcn  Beiamin,quod  fignificat  filiu  dexterse.  Vocabulu^fA:- 
tera  in  facris  literis  dcnotatrobur  &  potcntiam.  quanta  vero  potentia 
polleret  Paulus  indicauit  ipfc  ciim  d\x\t:OmmapOjfHm in eo ,  ejui  me  con- 
fortat.Et  quia  conuerfio  B.Pauli  fuit  valde  miranda,  &  in  qua  Chriftus 
Dominus  vim  &  potentiamfuam  clarifrimedemonftrauit,&  perquam 
Paulus  repente  in  magnu Dei  feruu,  cgregiumq;  praedicatorem  Euan- 
geli j,  6c  inuiclum  Ecdefix  propugnatore  ac  defenfore  euafit,  rcftc  dc 
fc  Paulusillud  dicere  i^otuxuDextera Domini fecit virtutemydextera  Do-  pj-^i^^^j 
mtniexalraHit  me.  \\\\xd  \tem:  Hdc  mntatio  dextera  excelf,  Deniquchoc  Tfalm.yel 
ipfum  Dominus  fignifieauit,cum  Ananix  de  Paulo  dixit JW^r  quoniam  Atl.9, 
vas  ele^ionis  eft  miln  ifte^vt portet  nomen  menm  coramgetibf^yC^  regtbus,  (^r 
flijs  Ifrael.  Ego  enim  oftendam  illi  quanta  oporteat  enmpro  nomine  meo pati. 

Reftat  quinta  &  vltima  interpretatio,quam  libenter  equidcm  c£te  ^"'^'^  '"'"^ 
risomnibus,quodattinetadfenfum  IitteraIe,prsctuIerim.Hanc  fequi-  ^^'^^^7?^"* 
tur  Thoftatus;  fed  multis  ante  eum  fxculis  in  quxft.vltima  in  Genefim  pUcetMch- 
Theodorctus  attigit.  Reor  igitur,  lacob  figurata  oratione  fignificaffe,  ri. 
forc  Beniamitas fortcs,robuftos  &  bellicofos : id  enim fimilitudo  lupi  '^'^'f^^r^^^^^^ 
rapacis  indicat ,  qui  cum  valde  vrgctur  famc ,  audax  &  violentus  eft  ad 
rapiendam  efcam.Illud  ^uttmyMane  comedetprddam.&veffere  diuidet 
fpoUa  :  fignificat  cos  forc  in  bcllis  fclices :  profligatis  enim  hoftibus 
onuftos  pracdis  diuitefque  fpoliis  redituros.  quamquam  illud  ;  mane  dr 
ve(pere  dch^nare  poteft  cclcritatem  confc(fti  belli ,  part^qi  vi(ftorix. 
Grccaleaio  lubct^vejperi  d.thitefcam,c\\xoA  refert  Theodoretus  ad  bel- 
lum  quodecfnireBeniamitascum  casteris  tribubus  ,narraturin  libro 
ludicum  cap.20.  in  quo  bello  primum  illi  bis  viaores  fuerunr ,(cd  ad 
cxtremum  taraen  vifti,  prxda  eorum  fucrunt  quos  yicerant. 
,S f    Vcriim  quam  fuerint  Beniamita?  feroces^fortelq^  bellatores  vel  vno 
eo  exemplo  quod  in  libro  ludicu  cap. 20.  memoratur,mamfeftum  eflc 
noteft.Cum  cnim  Bcniamit?  immanc  quodda  fcelus  a  Gabaonitis  qui 
cx  ca  tribuerant  admilTumpunirc  noIuifTent^aduerfuseos  vindicandi 
cius  flaV.tij  caufa  c?terx  omnes  tribus  arma  rapuerut ,  &  ad  quandrin- 
!enca  afmatoru  millia  coegerunt :  contra  vero  Beniamita.  aciem  fuam 
gema  armai  feptineetorum  virorum  inftruxerut:cumq;  tam 

dlSi^s^n  iJc^^^^^^  vni  cuilibet  Bcniamiccaru  fex- 

S  ex  alTs  cr.bubus'opponcretur;  cancu  in  Ben.a.nu.  ca.en  rob^^ 


decm  ex  ^^^^^^^^^^c.  confl.au  ad.,erfarios  profliga- 
an.mr,&  v.rtus  '^1  '""^;";^^,  Pi„ii,i,,pofterioriautcmdecem  & 
'r''  C  cSe  un  Tafd  r.ai  c.f.^  funt.  fcd  no  virtute  verum 

:xtst."pe^^^^ 

Cominent.mGen.Tom.4-  HH^H^ 


8s8 


COMMENT.  IN 


Vers.  28. 


(vt  diximiis)Bcniamica!,narrat  Scriptura,  viros  fuiffe  ftrenuos  Sc  perl- 
tosiita  vt  acquc  (iiiiHra  manu  ac  dexcera  praeliarenturjtales  vero  fundi- 
torcSjVt  lapides  fundis  iacercnt  fine  errore  vllo  vel  ad  tenuifTimum  ca- 
pillum.  VerumquacdcBenedi(5^ionibus  Patriarcharum  anobishoc 
locoexplicanda  &  difputanda  vifa  funt,hic  finem  habeanr. 

D£  O^BITF  PAT7{^1A7{CHAE  JACO% 

Hxclocutuseftcis  patcrfuus,  bcncdixitqjfingulisbcnc- 
didionibus  propnis^&c.  if^ue  adfmm  capitis. 

In  c  apparet  fuperiores  non  fuiffebenedidiiones^fcd  pro- 
phetias  rerum  futurarum  ,vt  fupra  docuimusin  principio 
huiuscapitismam  3i:quf  dixerat  Ruben  &  Simeoni  acLe- 
sSBuijObiurgationem  potius  &reprehenfionem  quam  benedi- 
£lioncm  continebant;  &  hic  non  obfcure  fignificatur,  portquam  fupe* 
riora  locutus  fuerat  lacob  bcnedixiffc  cum  fihis  fuis:vt  fi  quid  fortc  in 
fuperioribusanimos  ahquorum  pupugerat,id  fubiunilisad  excrem.um 
fingulorumbcnedi<ftionibus  valde  mitigaretur.  Appcllat  autem  pro- 
prias  fingulorum  benedi6liones ,  per  quas  conuenienxia  cuique  auc 
etiam  ventura  bona  precatus  eft;aut  falutaribus  quemque  documentis 
erudiuit,ex  quo  fnagnam  iUis  &  vtihtatcm  &  Ixcitif  voluptatem  acci- 
dilfe  non  eft  dubitandum. 

Scc\\\\i\xxiEtpr£cet>it  eis  dicenSySepelite  me  cum patribus  meis  in fpelunca 
dupliciyCrcxuv  hoc  de  fepultura  pra?cipit  ahis  fihis,cum  id  ipfum  antea 
rogando  peticrit  aIofepho,diccns  ei ;  Si  inueni gratiarn  in  conjpe^iu  tuoy 
CfHtf.^y.  facias  mihi  mifericordia     veritatemyVt  non  fepelias  me  in  tyfgyptOyfed  dor- 
miam  cumpatrihusmeisy^c,  Cur  inquam ,  hic  quodanimodo  prccibus 
vfuscft,idemver6mandansc^terisfiliis  pacernac  au6toricatispra?ce- 
ptum  adhibuerit?  Anquia  mandatis  lacob  magis  aftrid^i  erantcaeceri 
filij  quam  Iofeph,quippc  qui  femper  cum  ipfo  fuerant,  &  ab  eo  vxores 
&  bona  omnia  aceperantjlofeph  autem  in  Aegypco  fuerat  &  nihil  mu- 
neris  apatreacceperat  ?  Anquialofcph  magno  erat  in  honore  ac  di- 
gnitatc  ciim  effct  torius  Aegyptigubernator ;  alij  aucem  fratres  priua- 
tap  perfonx  erant?quare  iuftu  erat  illispr^eceptu  imponere, huicpreces 
adhibcre.  An  quia  funus  lacob  valdcfumptuofum  crait  futuru,nec  pera- 
gi  finc  magnis  impenfis  poterat,quas  lofeph  fuppeditaturus  crat,&  et- 
fcAurusapud  Pharaone»& Principcs  Acgypti,vt  nofolumfeac  fratrcs 
fuos  extra  Aegyptum  irc  ad  curandu  funus  finerenc ,  verum  etiam  ma- 
gnapopa  &  honorifico  apparatufunus  ipfi  comitari  5cornare  vcllent? 
C<#r  Patriar-      Verum  quxrat  aliquis ,  Cuf  tantoperc  cupiucrit  lacob  repeliri  in 
cb^fepehrttn  ^^^^^  Chanaam,vc  id  primum  fibi  intcrpofitb  iureiurado  a  filib  fuo  lo- 
tantepere  cu.  ^^P"  promitti  vcllct ,  dcmde  idc  quoq*,  a  cartens  hhis  iuis  fien  prxci- 
fnHermt.       peret:idemq-,  fub  fine  huius  libri  lcgitur,Iofeph  appropinquate  mortc 
voluiffc  fibi  fratres  fuos  proinitterc  ac  iurciurando  firmarc?MuIfas  li- 
ceccius  rci  caufas,fi  quis  inucttiget  folertcr,inuenirc,  Principio  cupie- 

"    •     '  "  banc 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLIX.  gjp 
bant  ilh  corpora  fua  eflTc  in  ea  terra ,  quam  poftcros  fuos  fciebant  pof- 
lclluros  &  longinTimo  tcmpore  habitaturos,  in  qua  fola  omnium  tcrra- 
rum  orbis,verus  Dcus  qucm  ipfi  coluerant ,  pubhca &  fmcera rdiaio- 
nc  coleretur.  ^ 

Deindcvt  eorum  fcpulchra  omnibus  pofteris  eiTent  fidei  &  pictatis 
quam  ipfi  erga  Deum  habuerant  6c  profcfti  fueranc,  clarifruna  monu- 
menta,&  ad  eafdem  virtutes  maiorum  fuorum  ampleftendas  &  profi- 
cendas  accerrima  incitamenta.  Ad  ha!C,vt  eftent  diuinarum  promiffio. 
num  quas  Dcus  ipfis  3c  pofteritati  coru  dederat  tcttimoniarafpicien- 
tcs  cnim  horum  Pacriarcharu  fepulcra  in  terra  Chanaam  quam  poffide- 
baift  Iuda:i ,  liquido  cerncbat  quam  abunde  ik  cumulate  promifTa  Dei 
Patriarchis  datadc  pofTelfione  tcrra?  Chanaam  tradcndacorum  poftc- 
riSjin  ipfis  cffent  compltta.  Ncc  illudnonflagrantilTimameiusrei  cu- 
pidicacem  in  animis  corum  cxcicabac,  quod  prophecico  fpiritu  diuini- 
tus  impleti  noucranc  in  ea  cerra  Meiriam  nafeiturum. 

Accedebat  &  ilic  rtimnlus(fi  verum  cft  quod  refertThoftatus)ilIos  l^ioftatHs. 
cclcbres  Pacriarchas  non  lacuiflc,  rcfurgence  Chrifto  domino  poft  cri- 
duum  fux  morris  ad  vicam  immorcalcm,vna  quoquc  multos  dc  fanvftis 
viris  inibi  fcpulcis  cum  eo  relurreiluros  (  quod  ica  fadum  efle  narrac  ^'''^'f-'^ 
Maccharus  cap.  17. -dc  quorum  numero  fc  fucuros  efle  fperabanc.  Quid 
plura  ?  ad  hanc  cerram  Dcus  Abraham  cuocauerac ,  pofthabico  narali 
folojomnique  cognacione  fua  dcreliftarhanc  cerram  ex  omnibus  mun- 
diterris  dclegerat  qu^m  daret  poflidcndam  populofuo  ,  quem  rt  fi- 
lium  primogenitum  diligebat :  hanc  deniquc  poftea  magnis  farpe  lau- 
dibus  commendauerac:appcIlans  cerram  egregiam,  fpeciofam  ,  cxcel- 
fam,flucncem  lac  &  meljquam  Dominus  Deus  fempcr  inuifit,&  ocuh 
illius  in  ea  funt  a  principio  anni  vfquc  ad  fincm  cius. 
91    lam  vero  dc  illa  fpelunca  in  qua  fe lacob  fepeliri  mandauit,  fcriptum 
cft  Gcnef.2  9.ibiq;  diaum,  in  ca fepultamefl^e  Saram;  in  eadcm  autem 

fepultum  cfl^e,  nufquam  fupra  exprefl^a  proditum  cft  ;  fed  quia  cap.  5  5- 
tradicur  ,  in  loco  illius  fepulcura?  morcuum  efl^e  Ifaac,  &  a  duobus  hhis 
fuis  lacob  &  Efau  fepulcum  ex  eo  ipfo  incenigitur,  in  ea  ipfafepulcura 
effe  conditum. Rcbcccam  porro  &  Liam  eodem loco fepultas  cfle,ah* 
biquam  hic  nufquamm  facrishterislegitur. 

Finicifque  mandatis  quibiis  filios  inftruebac,  collcgic  pc-    Vers.  3 : 
dcs  fuos  fuper  ledum,  &:  obut. 

V  ^  fueru.t  illa  manciata  lacoh?  Illa  opinor  qu^  dc  fepul- 
turaru.coruoris  deaiirecutn  fil.isfu.s  lcr.pf.tMofes:n.fi 
ct.am  iuuat  credcre ,  «Pulta  fandlifT.mum  .llum  fenem  ma..- 
5  rfil.isfuispertinent.a  ad  pacem  &  concord.am  mtcr 
,os  ^d.ll.t ,  venn(,.e  Dei  c^Uum  P^rpe^^^^ 

:Saf^ffitn::;.al^^^^^ 


Dct*t.  i(.  c 
12. 


6)utd  fit  co- 
eiccari  yel 
apponi  aa 
populam 
fuum. 


Ltjhca. 


Iuc.i6 


Eccl.  il 


Lyranut  fu- 
per  cdp  20. 
Gentf. 


^60  C  O  M  M  E  N  T.    I  N  ^ 

fuper  ledutTijfignificatur,  eum  fuperiora  locuta  fedetem  fuper  lc£^um, 
habentemq;  pcdes  extrale£lum  dependentes :  indicaturquoq;  quanta 
animi  quietc  &  tranquillitate  ,  quantaq;  corporis  compofitionc  &  de- 
ccntia  fefe  comparauerit  ad  mortem.  Pro  illo  verbo  ohijtt^  verbu  He- 
bra:um  fignificans(vt  annotarunt  Hebrsei)  molle  ac  facile  dulceq-,  ge- 
nusmortis  per  lentam  quandam  refolutionem  &  defeftum  paulatim 
labentisfpiritus ;  planc  contrarium  ei  quo  intercunt  multi ,  longo  & 
molefto  morbotabefcentcs;autetiam  robuftos  corporc,  crudaq;2Cta- 
tepra:diti,vioIcnta  mortc  rapiuntur. 

Appolitufquceftacl  populum  fuum. 
V  p  R  A  dixcrat:£^(?  congregor  adpoppilHtneum :  nunc  MoyfeSi^i^ 
ait  eum  obij{fe,&  appofitum  eflc  ad  populum  fuum:idcm- 
quefupradi£lum  eft  de  Abraham&de  Ifmaele  cap.  15.& 
de  Ifaac  cap.j  5.  de  Aaron  quoq;  in  lib.  Num.  cap.20.  eiuf- 
dcmque  libri  cap. 3 1  .idcm  proditum  eft  de  Moyfe.  Quis  autcm  fuerit 
populus  illcad  qucm  Patriarchae  illi  dicutur  appofiti,vidctur  obfcuru. 
Magiftcr  hiftoriae  fcholafticx  in  cap.ii  ^.hiftorij  fuar  fuper  hbrum  Ge- 
nefeos  interpretaturfrequentiam  ic  focictatem  Angelorum,  ita  fcri- 
bens :  Appofitus  eft  ad  populum  fuum  ,id  cft  ,  ad  Angclos ,  tunc  certa 
fpc,poftea  tandem  in  rc.  Notum  quidem  eft,  appofitum  effe  lacob  ab 
Abraham  &  Ifaac  patres  fuos,fcd  tam  pauci,populus  dici  non  poffunt. 
vel  populus  dicitur  congregatio  omnium  ab  Adam  vfque  praedeftina- 
torum,qui  erant  in  finu  Abrahx.Sic  illc. 

Eandcm  plane  fententiahabet  Glofla  interlinearis  fuper  2  f .  &  49. 154 
caputlibriGencfeos  ,qua:  Glofla  fumptaeft  cx  Auguftino  idcm  fen- 
ticnte  atq;tradente  inhbro  Quxftionumfuper  Gencfim  ,quaeft.268. 
Auguftini  verba,fieaIcftor  nofle auet,h aec funt:Eccede  lacob  iaqui- 
dem  mortuOjfcd  nondum  fcpulto  diftum  cft  quod  appofitus  cft  ad  po- 
pulum  fuum:fcd  ad  quem  populu  appofitus  fit ,  non  in  promptu  eft  vi- 
dere.Ex  lacobenim  populus  natuseft ,  qui  didlus  eft  populus  Ifrael: 
qui  autcm  e«m  pra:ceflerunt,tam  pauci  iufti  nominantur,  vt  eos  popu- 
lum  appellare  cunilemur.  Nam  fi  didtum  cffet, Appofitus  cft  ad  patrcs 
fuos;nulla  quxflio  ficret.  An  fortc  populus  cft  non  folum  hominu  fan- 
6lorum,veurm  &  Angelorum?populus,inquam,ilIiusciuitatis  quse  de 
C5I0  cft,Hierufale,ficut  Paulus ad  Hebr.fcribcs  c. i  z  ,^cceffi/hs^iuq\\\ty 
0id  montem  Sion ,  &  ad  ciuitatem  Dei  Hiemfalem ,  ^  ad  millia  ylngelornin 
exultantiHm.  Huic  populo  apponuntur ,  qui  poft  hanoitam  placeiires 
Deo  fiunt;tunc cnim  dicuntur  apponi,  quado  nulla iam  remanct  folli- 
citudo  tentationu  &  periculu  pcccatorum:quod  intucns  fcriptura:-/^;;- 
temQrtemy\n(\u\t^elaudes  hominem  ejuencjuamS\cto\oco  Aiiguftinus. 

Atenim  vero  Lyranus(ignorans,vt  opinor,efle  hac,&:  GloUx  &:  Au- 
guftinifententiam)oppugnat  MagiftruHiftorif  Scholafticf  ,quafi  vni- 
cum,vcl  certc  principem  cius  interpretationis  auftorcm:Non,  inquit, 
verc  dici  poteft,San6Vos  illos  Patriarchas  appofitos  cflc  ad  fociccatcm 
Angeioru;quippccum  cMnncs  dcfccnderintin  Lmibu,nccante  Chrifti 

afcenfum 


CENESIS  CAP.  XLIX.  i6i 
arccnfum  m  ccelo8,quifquam  hominum  in  cceleftem  ciuitatem ,  &  an- 
gelicam  locietetem  admiffus  fuerit.Ncc  valet  dicere,iIIos  elTc  appofi- 
tos  lecundum  certam  fpe,licet  non  fecundum  rcm:fimilitcr  enim  idem 
poliet  dici  dc  luftis  qui  adhuc  in  terris  verlantur,  falte de  pr.^deftinatis 
&  confirmatism  gratia-.cumtamen  Scripturaid  nondicat  nifi  derao- 
riet  ibus  vel  etia  mortuis  .Quamobrc  Lyranus  redUus  didhi  putat,popu 
lu  illu  ad  que  apponebatur  Saai,intelligi  debcrc  omnes  iuftos  quicfiq; 
ab  exordio  mudi  fucrut  vfq;  ad  Iacob,qui  vna  omnes  erat  in  Limbo,vt 
Adam,Abel,Seth,Enos,Noc,Sem,&  Mclchifedec,Abraham,&  Ifaac. 

Paulus  Burgefis  in  Additionc  ad  Poftillas  Lyrani  huius  loci  ait,Ap- 
poni  ad  patrcs  fuos,fcripturam  antcAbraham  de  nullo  hominum  vfur- 
palfciob  eam  caulam,qu6d, Apponi  ad  populum  fuum,  fignificet  mori 
vacuum  &  purum  ab  omni  culpa  quac  purgatorio  igne  fit  expianda,  & 
ftatim  poft  mortem  refta  &  fine  mora  irc  ad  Limbum.Quanquam  igi- 
tur  iufti  qui  prxcefTerunt  Abraham,ex  hac  vitadeccfterint  cum  gracia 
Dei ,  fcrebant  tamen  maculas  &  fordes  quorundam  peccatorum  per 
ignem  purgatorium  abftergendas:quaproptcr  non  eft  di£lum  illos  ef- 
fc  appofitos  ad  populum  fuum. 
\9S      Verum  hocfatis  inconfideratc  vidctur  aBurgcnfidi£tij,nequc  enim 
apponi  ad  populum  fuum,fignihcat,finc  omni  prorfus  culpa  deccdere: 
fiquidem  hoc  ipfum  Moyfcs  fupracapite  vigefimo  quinto  dixit  dcll- 
maelc,qu6d  appofitus  fit  ad  populum  fuum:lfmaclem  vero  nequc  con 
ftat  eflc  faluum,ncc  fi  faluus  fuerit,credibile  tamen  eft  eum  omnis  ex- 
pcrte  culpx  obiifTe.Quis  autc  affirmare  audeat,Noe  poft  mortc  n5  rc- 
Cta  delcendiire  in  Limbu,cuius  fan6limonia,&iuftitiano  minusdiuina 
Scriptura  c6mcndat,quam  Ifaac  &IacobMe  eo  ncpe  fcribcs  Moyfcs  c. 
6,NGey\f\C[mtyVir tnfin^  Atejue perfe^usfuit ingeneratiombm fiiis ,  cum  De9 
ambuiauit.eicjue  dixit  DeuSyTe  vidi  iu/lum  coram  me  ingeneratione  hac. 

Mihi  no  dilplicct  quod  quibufda Hebraice  doaKTimis  viris  placuif- 
fevideo,congregari  velapponi  adpopulum  fuum,dormirecum  patri- 
bus  inc^rcdi  viam  vniucrfae  carnis  vclterrae,phrafes  effc  peculiares  Scri 
pturx  vetcris  Tcftamenti,quibus  fignificetur  idem  quod,obire  vcl  dc- 
ferefe  ftatum  viuentium,&tranfirc  feu  pcrtinere ad  ftatum  defunaoru: 
ricutinnouoTeftameto,dormirevelobdormireinDomino,fcutra^^^ 
re  exhoc  mudoi&apud  Latinosexccderc,decedcre,vita  dcfugi ,  fado 


itarc. 


defunpi.demigrarc,exuercmortalitate,vitacumortecomui 
doretu^s  tamen  quxftione  qux  eft  vltima  fupcr  Genehm ,  &  Caietanus 
fup^-r  2^caputGencfeos  aiuntex  co  quod  Scriptura  dicitde  moricn. 

bus  eos  congregari  ad  populum  fuum,manifcfte  fignificari,&  necef- 
rar    ^atione  concludi  immorraUtatem  animorum,quin  etiam  corpo 
r  mcertiirimamfpemrefurreaionisaliquan^^^  ^ 
h  Tipra  qudlioncplenius  &  accuratius  diffcruirnus  m  5.  Tomo  no- 
ftro  iS  Genefim , fupcr  cap.  Difputat.ad numcrum marguu. 

qqqqq  3 


i6i 


B  EN  tUiCT  I 

PERERII  COM- 

M  E  N  T  A  K  1  A 

I  N    C  A  P VT 

CU^I^  QJ^      G  E  S  I  JilF  ^ 

G  E  N  E  S  l  S. 
ARGVMENTVM. 

Narratur  hoc  capite  fHnehris  apparattis  ^pompdy  qu£  ddfepeliedum 
lacob  adhibita  efiiitem  hemgnitas  lofcph  erga fratres fuos,  verentes 
ne pofimortem  patriSyoffcnfam  ah  ipfis  acceptam  vlctfci  vellet:  ad 
extremum  mors  lofephyCxactis  cetum  ^  decem  vitx  anniSye^  ma- 
data  eius  de  ofsihns fuis  in  Terram  Chanaam ,  cum  ad  eam profici- 
fcercntury  afportandis. 

iVOD  ccrncns  lofcph^ruit  fupci  facicm 
patris^flcns&dcofculas  eum.  Prxcepirq; 
ieruisfuis  mcdicis  vt  aromatibus  codircc 
patrem.Quibus  iufla  cxplentibuSjtranfic- 
irutquadraginta  dicsrifte  quippc  mos  crat 
cadaucrum condicorum;  fleuitque cu  i£- 
^  1/«-^  ^^"^^'^-^gyptusfcptuagmtadicbus.Et  cxplctopla- 
y  dus  tcmpore^locutus  eft  lofcph  ad  familiam  Pharaonis:Si  in- 
ueni  gratiam  in confpcftu  vciho ,  loquimini  in  auribus  Pha- 
raonisrco  quod  pater  mcus  adiuraucrit  mc,diccns:En  morior, 
in  fepulchro  mco  quod  fodi  mihi  in  Tcrra  Chanaam,fcpehcs 
mc.Afcendamigitur,  &:  fepcHam  patrcmmeumjacrcucrtar. 
d  Dixitqi  ci  Pharaor  Afcende,  &:  fepeli  patrem  tuum^ficut  adiu- 

ratus 


GENESIS   CAP.  L. 
ratuscs.Quoafccndcnte,icruntcumeo  oranesfenes  donius  -, 

Uiaraoms,cunaiqucmaiorcsnatuTcrrx^crvptis:domusIo-8 
leph  cu  fratnbus  luis.abfquc  paruulis&  grcgibus  atque  armc- 
ns  qux  rchqucrant  m  Tcrra  Gcflcn.Habuic  quoque  m  comi-  9 
tatvi  currus  &  cquitcs:  &  fada  elt  turba  n5  raodica. Vcncrutq.  lo 
ad  Arca  Arad,qux  Hta  cft  trans  lordanc,  vbi  celcbrantcs  cxe- 
quias  planftu  magno  atque vclicmcnti ,  impleucrunt  feptcm 
djcs.Qu^od cum vidillcnt habitatorcs Terrx Chanaa,dixctut;  " 
PlaAus  magnus  eft  iftc  vEgyptijs.Et  iddrco  vocatu  eft  nomcn 
bci  ilUus.Plaaus  iEgypti.Fccerutergo  filij  lacob  ficut  prece-  li 
pcratcis.Et  portantcs  cuinTerramChanaa,fepclicruntcfi  in  15 
Ipeluca  dup!ici,qua  emcrat  Abraha  cum  agio  in  poftcllionem 
icpulchri  ab  Ephro  Hcthxo  contra  facie  Mabrc.Rcucrfusque  14 
cll  lofeph  in  iEgyptum  cii  frattibus  fuis,5domni  comitatu,fc 
pulto  patrc.Qu^o  morruo,timctcs  fratrcs  cius,&:mutu6  collo-  17 
qucccs:N'e  fortc  mcmot  fit  iniurix  quam  paflus  cft,  &  reddat 
omnc  malii  quod  fccimus,madauerunt  ci  dicentcs:Patcr  tuus  i<» 
prxccpit  nobis  antequa  morcretur,vt  h<jc  tibi  verbis  i  llus  dicc 
rcmus:Obfccro  vtfobliuifcaris  fcclcrisfratrum  tuoru,&pccca  rj 
ti  atque  malitix  qua  cxcrcucrut  in  te :  nos  quoquc  oramus  vt 
feruis  Dci  patris  tui  dimittasiniquitatchanc.Quibus  auditis 
fleuitIofcph.Vcneruntqueadcufratresfui,&:  proni  adoratcs  18 
in  Terra  dixerunt:Scrui  tui  fumus.Q£ibus  ille  refpodit:Noli-  19 
tetimcrc:num  Dci  poirumusrefifterevolutati  ?  voscogitaftis  io 
dc me  malu,fcd  Dcus  vertit illud in bonu,vt  exaltarct  me ,  fi- 
cut  in  prqfcntiarum  ccrnitis,&;  faluos  faccret  multos  populos. 
Nolite  timcrcEgo  pafca  vos  &:  paruulos  veftros ,  conlolatuC-  ii 
que  eft  eos,&:  biade  ac  lcniter  cft  locutus.Et  habitauit  in  i£gy 
pto  cu  omni  domo  patris  fui:vixitquc  centum  dece  annis.  Et 
vidit  Epliraim  filios  vfque  ad  tcrtia  gencradone.  FiJij  quoquc 
Machir  filij  Manaflc  nati  funt  in gcnibusIofcph.Quibus  trar  -  • 
i.lis  locutus  cft  fratribus  fuis:Poft  morrem  meam  Dcus  vili 
t  ibit'vos,&:arccnderc  vos  facict  de  tcrra  ifta  ad  tcrra  qua  lura- 
u,tAbraham,iraac,&Iacob.Cumqueadiurafletcos,atqucdi-  M 
xiiret:Dcus  villtabit  vos:afportatc  ofl-a  mea  vobifcum  dc  loco 
ifto-mortuus  eft,cxpletis  ccntum  deccm  vitx  fux  anms.Et  co-  ^ 
ditus  aromatibus,rcpofitus  in  loculo  in  ^gypto. 


VeRs. 


C  O  M  M  E  N  T.    I  N  

'  PIT I  M  A    D  1  S  P  V  fA  T  I  O. 

De  ratme fepeliendi  momos  afud  vetcres  Jegyptios . 

Superillisyerbis^ 
Precepic  fcruis  fuis  mcclicis,vt  aromatibus  condircnt  patrem. 

R  G  O  antiqintus  apud  A^)  ptios,  in  feruorum  loco  ha-  i 
bcbatur  mcdici.Similiter  apud  veteresRomancs  primum 
quidem  nullo  in  vlu  fucre  medici,tum  indudi  &  afciti,fa- 
cis  lujmiliinlocoerant:veriimpofleafupra  quam  credi 
po(rit,&:  opibus  &  honorjbus  au^i  lunt.Lege  Plinium  in 
cxordio  libri  i^.Videturtamenhoc  Ioco,non  proprie  vocabulumMe- 
dai  eirepofitumrfiquidem  Medici  rflficium  el^,corpus  viuum  ,  vel  ex 
2egrofacerefanum,velfanumtu6ri;nonautem  mortuorum  corporum 
condituras  vel  fepulturas  'raftare.  Vctuftifrimus  auftor  Herodotus  in 
librofecundofcribit,fuifllapuditgyptioscertum  quoddagenus  ho- 
minum  ad  condienda  cadauera  conaitutum.-idcmque  tradit  Diodorus 
lib.2.cap.5.(iui  funera,inquit,moituorum  apud  itgyptios  curanr,eo 
cxercitio  a  maioribus tradito ,  funeris  impenfam  domcfticis  dcmortui 
feruntfcriptam,fcircitates  quanto  velint  fumptu  cekbrari  funus.  Tres 
cnim  fcpulcrorum  vcl  funerum  erant  fpeci(  sifumptuofajmediocris,  & 
humilis  ac  tenuis.ln  primam,argcnti  talentum  impendebatur:in  fecu- 
dam,minx  viginti:tcrtia,per  exiguo  coftabat  fumptu.Eorum  vero  qui 
corpus  mortuoru  curabat.ali j  erant  fci(fores,qui  lapide  quodaitthio- 
pico  latus  corporis  mortui  mcidebant,quo  aluum  exinanixbant  tScpur 
gabant:hi  non  folum  contcmpti ,  verum  etiam  exofi  8c  execrati  erant 
apudi£gyptios:quaproptcr  failafciffura^indc  celeri  fuga  cuadebant, 
talidc  inlequctibus  qui  aftabat,lapidefque  cum  execratione  in  eos  ia- 
cientibus,fciliceta!ftimantibus,amici  corpus,vulnerc  illatOjefTc  afc  il- 
lis  violatum.  Ali j  crant  corporum  curatorcs,  quos  appellabant  faliro- 
res,magna fanc  in  exiftimationc  &  honore.  Septuaginta Intcrpretcsj 
quos  Latinus  Intcrprcs  ,  vocauit  medicos ,  appellarunt  i^nL^piu^^s^ 
id  eft,fepultores:quamquam  nomen  fepultoris  non  exprimit  vim  illius 
vocis  Grxc«,vt  annotauitB.Auguftinus  in  lib.locuiionum  fuperGe- 
nefim.-nonenim  illi  fepeliunt,id  cft,tcrraemandant  corporamortuoru: 
fed  id  agunt  illi,quod  exhibetur  corporibus  humandis,vcl  condicndis, 
vel  ficcandojvel  inuolucndo  6c  alligando:in  qiio  opcrc  maxime  opera 
ytgyptiorum  pra:cellunt;ncc  inuenitlinguaLatinaquemadmodu  pro- 
pri^  appellaret  '.«"«<^*«w,Romani  Libitinarios  appcUabant  eos  qui  lo- 
cabantautvendebanteaqujad  pompam  funebrem  effent  neceffaria, 
vcl  qui  curam  habcbant lepclicndorum  funcru,  traflo  nomine  a  Libi- 
tina  Dea.in  cuius  «de afteruabantur  qux  ad  inftruiftionem  funcbrium 

pompa- 


GENESIS   CAP.   XLIX.  fitfj 
pomparum  erant  ueccflaria.Habebant  autcm  Libitinarij  domi  feruos, 
quotu  opera  vtebantur  ad  poiincienda,  iioccftadabluenda.vngenda, 
&coiiluenda  cadauera,  qui  PoUiidores  nominabantur,  a  poliendis 
cadaueribus :  Defignatoresautem  dicebantur.quiordinabant  pom- 
pam  fuiiebrem.cuiquc  locum  &  modum  incedendi  prsfcribentcs. 
^     Circa  illud.vf  aromaiibus  condirent  patnm ,mov.tdu%  eLi  Le(ftor,quo- 
m -^do  liic  dicitur.Tacob  &  lofeph  fuiffe  aromatibus  coditos, eo  modo 
neminemlegi  in  ScripturaveterisTeftamenti  fidelium  &  cultoru  Dei 
fuifle  conditum ac  fepultum,  nec  ante  lacob  &  loU  ph.nec  poft  eos  vf- 
quc  ad  Afaregem  luda.quem  traditur  Wh.z.  Paralipom.  cap.  i6.  poft 
mortem,pofitum  efle  fuper  lc(5tu  luum  plenum  aromatibus  &  vnguen- 
tis  mcretriciis,qu2  crant  pigmcntariorum  arte  confefta ,  qua:q;fuper 
cum  ambitione  nimia  combufta  funt.  Mos  igitur  ille,  primum  Aegy- 
ptioruinfuitjtumab  iUis  manauitadcxteras  gcnies.  Vfumccrtela- 
uandi  &  vngendi  corpora  mortuorum.fuiffe  Troianis  etiam  tempori- 
bns  apud  Gra:cos  &  Troianos ,  teftis  eft  Homerus  in  funere  Patrocii, 
&  Virgilius  in  funcre  Mifleni  Troiani ,  quinetiam  idem  moris  valuifle 
aprimoapudRomanos,Ennianu5illeverfus  declarat: 

T.v  ftini  corpits  hoMfietnina  lauit  £>~  vnxit.  tH-.u:nH<. 
9   Quemadmoduaute.£gyptij  defunftorumcorporaaromatibuscon- 
diret,difertis  verbis  exponut Herodotus  lib.i .  &  D iodorus  libro  item  ,^  . 
i.Ante  omnia.inquit  Herodotus ,  incuruo  ferrocerebrum  pernares  ^fui  jEiy 
educunt.vt  quamq;  partem  educentes,ita  locfi  eius  medicamentis  ex-       «  h«- 
plentes.  Deindeacutifl-imolapidey£th.opico,circailia  confcindunt,  '^'^^»»'"  i"» 
atque  iUac  omnem  aluum  extrahunt :  quam  vbi  repurgarunt ,  ac  vino 
Phoenicio  expleuerunt,  rurfusodoribus  contufis  reficiunt:tum  ometa 
compientes  cotufa  myrrha  pura  &  cafia.&  caEteris,exccpto  thurc,odo- 
ribus.iterum  confuunt.Vbi  h^c  fecerunt,ialiunt  intra  abditum  feptua- 
einta  dies ,  nam  fal.re  diutius  non  licet exaftis  feptuag.nta  d'ebus.  ca- 
dauervbiIbluerunt,findonebyfl^^na,totum..Kifisloris,nuoIuunt,gu- 
S  linicntes.quo&  ipfiglutinislocoplerumque  vtuntur.  Eode.nde 
iotrp  opinqu.  ligicam  hominis  effigiem  faciunt.in  quam  mox  ,n- 
f  un  Sl  inclufumquethefaurizant,ideft,rep 
S-Ts.  «undum  quem,  mo. tuorum  corpora  feptuag.nta  diebus  lal  e- 
ban  urapudAegyptios.D.odorusver61cribiteospret.ofis.     ■  ■  ... 
T'  ro,vS^eremortuorumcorpora,d,csampl.ustr,gmta. 

fo.itos  ^"S'^'^^^'"""      r   n^rum  corpora  non<remauennt,vt  af.ud  „„m,<  c...i4- 
4    Cur  a"tcm.€gypti)  Jefuntto  umco  ^^^^^^^^^^^^^  ^^^^ 

n.,.ltas  gentes  faihtatum  l^g'"  "^'^^  «"^^^^ ^  cr.mari  cada- 
ref:sXclba^cXer.bu%a.c.  Deum  :^apud  ho^^^^^^^^^^^^ 


mortuos  traJ 

Comment.inGen.tom4- 


Ci  er9. 


Vkrij  mores 

Genti  im  m 

tra&dndis 

mortuoruyn 

C^rparihus 

ex  Silto  lU^ 

UC9. 


NifloriA  Scho 
lalhc. 


%66  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

uoretur  a  vermibus.  Similiter,  nec  apud  Romanos  mos  cremandi  fuit 
vfque  ad  Scylhm,vt  indicat  Cicero  lib.i.de  legibus  &  Plin.  li.y.  in- 
deperduraflevidetur  vique  ad  Antoninorum  Imperatorum  tcmpora, 
polkaexoleuit;certcMacrobij  tempore  nulluserat.  In  populo  He- 
braco  morem  cremandi  mortuorum  corpora  nunquam  fuiHe  legimus. 
Apud  Chriftianos  eiufmodi  mortis  genus ,  probrofx  &  infamis pcenae 
loco,nefandx  libidinis,  &  obfirmaiar  hsere  feos  rcis  infligitur. 

Diucrfas  autem  variarum  gentium  tradlandi  poft  mortcm  corpora 
hominum  confuetudines  & ritus , partim  fuperft itiofos  &  foedos,  par- 
timetiam  immanes  atque  impios ,  magifque  feris  quam  hominibus 
conuenientcs.SiliusItalicuslibroPunicorum  dccimo  rcrtiohis  verli- 
bus  breuiter,nec  ineleganter  expofuit. 
— namqiie  ifla  per  omnes 
Dijcrimen fernatpopulos,variat{jHe  iacentum 
ExeqHtas-.tHmuli     cinerum fententia  difiors. 
Ti'llure,vt perhikent^is  mos  antiquus  Iberay 
Exanima  obfioenus  confumit  corpora  vultur, 
Regia  cum  InmenpofiHerHnt  membra,prohatHrn  eft. 
Hyrcanis  adhlhere  canes:ty£g)ptia  tellw 
Clatidit  odorato  poflfunus  flantia  fiaxo 
CorporayC^  a  menfiis  exanguem  haud  fieparat  vmhram: 
Exhauflo  inflttttit  Ponttis  vacuare  cerehro 
Ora  virmn^i^  longum  myrrhata  reponit  in  auHm. 
^luid^cjHi  reclufia  nudos  Garamantes  arena 
Infidiunt^cjHidlejuifiAHo fepelire  profitndo 
Exanimes  mandant  Libycis  Nafamones  oris} 
.At  Celt£  vacHL  capitis  circumdure  gaudent 
Ojfa(nefas)aHro'.(^  mcnfis  ea poctda ficruant^ 
Cecroptddt  oh  patrium  Mauortts  fiurte  peremptos 
Decreuerc fiimHl  commHnihus  vrere flammis: 
Atgentein  Scythica,fiuflixa  eadaueratruncis 
Lenta  dies fiepelitputri  liquentia  taho, 

Tranficruntquadragintadiesrin^e  quippe  moscratca- 
dauerum  condicndorum. 

ExRvsComeftor  Hiftorixfua:  fuper  Genef.  c.^  -  ■ 
hunc  locumtra6lans,itafcribit:'MoseratEthnicorum,cor- 
pora  mortuorwm  incondita  feruarc  noucm  diebus ,  per  fin- 
gulos  dies  plungcndo,  caque  fouendo  calida  aqua,  quo  cx- 
plorarcntvtrumanimapenitusegrcfla  corpore,  an  tantum  in  eofopi- 
ta  e(fct:condita  vcr6  ,  pcr  dics  quadraginta  feruabant.  Hcbracib  mos 
cratinconditaferuarcdicbusfeptem,  condita  aucem  dubu^  triginta. 
Seruauerunt  igitur  &  ipfi  corpus  lacob  diebus  triginra^morc  fuo, 
quemadmodum  morc  Aegyptiorum  fcruati  fuerant  dicsquadrrgmra. 

1  caque 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS  CAP.  XLIX.  %6j 
1  taque  fub  vtnufque  geiitis  obleruatione  propriae  confuetudinis,traa. 
Iicrunt  diesfeptuaointa.  Chriftiani  autem  quiamortuosfuos  fide  & 
viriutibus  conc  itos  credunt  triginta  diebus  eos  plangunt ,  id  eft  ,  fpc- 
ciales  Miilaslubrot  diermn  numero  pro  ipfis  cclebrant.  quidamter- 
tiam  dicm  'naxim^  celi'brantprofpiritu,anima  &  corpore :  Alij  fepti- 
inam,quiatran(cuai  mortui  ad  fcprlmam  quictis,vel  pro  feptenario 
animx&corpons.-aianempetriplici  potentiarationali  maximc  infi- 
gnitur,  hoc  aurem  quatuor  ex  elementis  coagmentatiim  cft.Sic  illc. 

Verum  ab  illo  numero  quadraginia dierum  quia  pud  Aegyptios  in 
condituracorporumtranfigebantur,difcordare  videntur  tum  Hcro-  ^^«^^- 
dotus,tum  Diodorus,  vterq;  lib.i.fuz  hiftori^.hic  affirmans apud  Ae-  'ZuTJfcor 
gyptiosin  vi>auracadauerum  infumidies  amphus  triginta  :  ille  vcro  filfe. 
lcribcnspoft  condituram ,  fahri  corpora  intra  domus  pcnetralia  per 
dies  yo.Sed  nulla  hic  fubeft,fiquis  attendat  animum.difcrepantia.Mo- 
fcscnim  loquitur  hic  de  vndluraSd  conditura  corpoium ;  ficut  etiam 
Diodorus ,  qui  diccns  in  ea  tranfigi  folitos  dies  ampliiis  triginta ,  vel 
cundem  qucm  Mofes  quadragenarium  numerum  fignificauit,vel  certc 
abeoproximc  abfuit :  Herodotus  vero  ioquiturde  confiietudine  fa- 
licndi  corpor3,qu^  poft  eorum  vnfturam  &  condiruram  feparatim  ad- 
hibebatur.  Quanquam  non  vana  fucrit  conieflura  ,  morcm  curandi 
corpora  mortuorum  ctiam  apudeandem  gentcm  itgyptiacam  ,  fa?- 
pius  quantum  ad  locum  ,  tempus  Sc  modum  varialTe ,  fciiicet  pro  tem- 
porum  &  principatuum  diucrfitate. 


SECVNDA  DISPVTATIO. 

De  more  lugendimortuos. 
Superillis  yerhis^ 
Flculrqu^ci  niiEgyptusrcptuagiiitadiebus.  ^^^^ 
O  Neft  intelligendum.Aegyptiosper  feptuaginta dies 
con;inentcr  lacrymasfudinc,  nam  ne  ipfe  quidem  Hera- 
clitus  etiamfitotuslacrymisexftiltaflkt.tandiulugendo 
aKIIfl^-K  cffc  potuiiTet.  Vocabu!oigitur/«c?A/j(ignificaturtotum 
^8©^  id quod  circa  funus  cxhiberi  folet; nempe  cum  homtnes 
habitu  &  Perfona.  cultuqucfunebri  amicH.  prodeunt:  quod  hod.eque 
.  rrhrfft.anosfolcnne  cft»  vtamortc,max..T.c  prop..,quorum  & 
apud  '^''^        i  pullatique  aliquandiu  incedant.  Quo- 

Charorum  '-^"''""  "^J^^^.^rub.em  iU  cultumqucgef- 
niam  igitnr  tanto     j        &    j         propterca  mortem  cius  eo  Tgyfu,  m». 
fcrunt  A-jgye^SS.r  Aegypt.,  necefla-  .54«,... 

temporelux.fle  '  'tent ,  d.ft.na^atis  &  en  bret..- 
,i  rumfuorum  --^^^^  "f^  ^,„^,,,3  ,  vterquc  l.bro  fecundo. 
terque  narrant  Merouwtu   ^  ^^^^^ 


%6%  C  O  M  M  E  N  T.   I  N 

Defun£lo/inqmunt,aliquodoraeftico&neccfrario,prapfcrtim  alicuius 
momcnti ,  omnis  muliebris  fexus  familia  caput  fibi  &  vultus  oblinunt 
luto.  Deinde  rclifto  domi  cadauercjipf^  per  vrbem  vagantes  fe  plan- 
gunt,fuccin5ta:,nu'Jatifquc  mammillisialceraex  parteviri  &  ipficxpc- 
doraci  fe  verbcrantjlugenteTque^ciuicaccm  quoad  mortuus  lepeliatur, 
circumeuntjintcrim  neque  lauanturj  neq;  vinum  aut  cibum,  mCi  vilein 
fumunt,neque  veftibus  vtuntur  fplendidis. 
LaHdAb  'em     ^^^^^^  porro  &  planftus  qui  fuper  mortuos  fit ,  ni:,       .  ..itionem  ^ 
i-gi^ldHm    "lodumq;  proccdat,  inculpatuseftmamque  cum  humanus&  naturalis 
monHiiYum    affedlus  exprimit  homini.  Solonis,  vnius  dc  feptc  Grarcias  fapicntibus 
modnui jtt,  elogium  crtjVt  apud  Ciccronc,inquit  Cato,quo  lc  ncgat  velle  mortcm 
Cic.Ub.  dcje'  fy^pn  dolore  amieorum  &  lamentis  vacare.  Ad  hoc  probadum  fatis  ar- 
gumcnti  elledebet  confcnfus,&)quafi  magiftra,  duceqi  natura,cofuc- 
tudo  omnium  gcntiu  ,pr2etcrnefcio  quas  natalc  hominisdiem  lacry- 
mis cxcipicntes;fupremum  aute,  gaudio  & L^titia profequentes.  Hanc 
maximc  lirmat  confuetudi^ne  diuinae  Scripturae  audoriras ,  qua? lugcri 
Locui  E:  i '  "^ortuos  noa  tantum  non  V€tat,fcd  iubet  etiam:5//^^'r  7nortHH7n^\n<]u\z, 
^  iS.     *  plora^defecit  emrn  Ihx  cius:^  rurfus;F///,w  mortuuproduc  lacrymasy(^  cjuafi 
dira  paffns  incipeplorare,  C""  fecundum  iudiciumcontege  corpui  illiuSy^non 
deipicias  fepulturayn  illiuSydr  faclu^HmfccudHm  meritum  eius,  Certe  Hic- 
rcmias  quibufda  improbis  hominibus,pro  magno  raaIo,probro,ac  de- 
decore,minatus  eft  forc,vt  mors  eoru  a  nemine  cflct  lugenda;  Aiorien- 
tur^\nc^\\\tygrandes  (^parui  in  terra  iJ}a:non fipelientur neque plangentur^^i^ 
non  fe  incident  >  neque  caluitium  fietpro  eis^     nonjrangent  inter  eos  lugenti 
vanem  ad  confolandum  fitper  mortuo:(^  non  dal?unt  eispotum  caliciSiad  con- 
felandhm  fuper patrefuo  er  matre* 
Simulatus  &    Atq*,  is  quidc  moslugcndi  mottuos,  adco  vifus  cft  Antiquis  ncccfla- 
conduHus  fu  rius.vt  ctiam  alienos  &  hiftriones  quofdam  conducerentjqui  fimulatis 
fer  mortuos  lacrymis  mortuos  deploraret.  Mulierii  hoc  potiftime  munus  erat,quas 
^M  Xul  TUto  Ro"^^"^  Pr2eficas,eiulantes,&  Icftlim  habences  appellabant,quarii  Ci- 
*  ceroIib.2.dc  Icgib.  mcntionefacit:faciutquoq;  fcriptorcs  facri.  Eun- 
demq;  morem  fuiffe  apud  Gra!cos,Plato  indicat  in  Minoc  illis  verbis: 
AntequamfunuscfFcrebatur,hoftias  ma6tabant,&  Pr^eficasaccerfc- 
banc.Vnde  vero  oa  hominibus  acciderit  opinio,  vt  morcuos  ctia  fidtis 
&  conduftis  lacrymis  deplorados  efte  putarcnt,mihi  quide  non  liqucr: 
ni fi  forte  eo  fpev5taucrint,vt  ficut  exordiu  humang  vitas  a  flctu  ducitur, 
fic  eius  finem  5c  intcritumexiftimarint  lacrymis  cofummari  oportcre. 
^  v^anto  autc  tempore  lugendi  fint  mortui,  diuerfa  fucre  non  tantum  1 1 

'^/  'tt»/  *  ^P"*^  diucrfas  gctcs,  fcd  apud  eafde  quoque  dinerfis  teporibus  inftitu- 
iLr/J/.  5^  confuctudincs,Numa  Popilius  ludtum  qui  fupcr  mortuos  fit,ccr- 

rintarc.  in    tis  a?tatibus  &  teporibus  definiuit,  vt  pucru  trimulo  minore  nequis  lu- 
N^m4.       gcret,maiorcnc  pluresmcnfcs  quam  ille  annos  vixcrat,ncmine  ramcn 
vltradecemcnfcs; quofpatio  teporis  voluitpoft  mortc  viriabflincre 
viduas  a fecundis  nuptiis.  NoTinulIos  tamcn cximios,  &  de  Republica 
optime  racritosviro«  annuo  ludu  brrtaroslighnusyvtluniu  Brntum 

^  va 


I 


G  ENE  S.   CAP.   XLIX.  85p 
&  Valerinm Publicolam  &  Aiiguftum.In facris litcris non  «quale tcm- 
pusluaustraaitur;namlncdicuur  yF.gyptios  mortc  lacob  primolu- 
xi(Tcleptujgiiitadics,cum  autem  perueniflcntadarca  Aradjruifuspla- 
xiflc  eum  lepte  dies.ln  lib.Numer.c.20.&  extrcmo  ca.Dcutcronomij 
proditum  crt,Hcbraeos  pcr  triginta  dies  luxifle  Aaron  &  Mofen.  No- 
ciimquecft  exlib.2.Paralipomenon  cap.j^.quam  magno  &  diuturno 
planchi  deplorata  fit  mors  rcgis Iofix,fijper  qua  ctia  Hieremias  lame- 
cationes  edidit,quas  c5plures  annos  a  catoribus  lugubri  Uiftu  decata- 
tas  lcgimus :  luda  quoquc  Machabaeu  &:  lonatha  magno  diuturnoque 
plandtu  cfle  honoratos^docet  primus  liber  Machabxorum  cap.p. i 
1 2     Veruin  Rupertus  benc  perpcndes  quod  hic  fcriptum  eft,  y€gyptios  '^''Z"'*'''^ ''-^' 
fcpcua^intadiesflcuiiTelacob  ,adhunc  modum  fcribit;  Noncilhoc  ^^^^'"'''^ 
jmitandumexcplum  i)squile  pcregrmos  &holpiteslupcr  terram  cfle  Kumeroruzo 
profitentur,qui  hic  manentem  non  habentciuitatem  ,l'edfuiuram  in-  D^uttr^nom 
quirunt.Nam  quod  filij  quoque  Ifracl  Mofen  &  Aaru  triccntis  diebus  ^^^- 
flcuiflcdicuntur  ,  hoc  ex  yEgyptia  confuetudine  populo  i^.ondum  eru- 
dito  fupcreratjdeinccps  quippe  mehoribus  paulacim  afluefad;us,ab  il- 
h  fupcrftitionc  dcfciuit>fcripturadiccnte  ;  Modtcumploraftpermonuu, 
cjuvntr.^          ■  'itdnttnsaiitem  ynorttdffptemdies :  Planftus  autcm  &  flc- 
cusin             Ji  nonfempcrpropn^  diciturifuntnamquc  &  ludifu- 
ncrci,qui  planftus  nomine  fignificantur.Cxterum  vcri  plan(aus&  vcri 
fietus  viris  dignis  mediocritcr  exhiberi  conccduntur.Vndc  &  quidam 
Sapicns  dicit: F//i,t^z  mortuum  produclacrymAs^&-faclud:nm  fecnndum  mc 
rattmciM  vnodtevel duobnsiNc cnViriim  ,  i€gyptios  adeo  flcuifle  pla- 
(Su  magno  &  v^hemcnci,vt  inde  locus  ille  cognominatus  fucrit  Plan-  HoraunArfi 
ftus  /£^^ypti:Etcnim  vcrum  cft  quod  dixit  Horatiu 
^t  qni  condutti  plorant  infimerc^dictint 
Et faciunt  prope  plura  dolcntibtis  ex  animo.Sic 
Deriforyvero plt^  UndAtoreymoHetur, 
HailcnuscxRupcrto.    

TERTI^      ISP  V  T  A  T  i  O. 

Ouomdo  mtclltgendim  fitjacohfodtjfefibtfcfulchrum  m 
^     tcrra  Chamam. 
Suferillis'-uerbis, 
In  fcpulcro  mecquod  fodi  mihi  in  terra  Chanaam. 

B  s  c  V  R  VM  habetintcIleaum,quomodo,velquan- 
Ao  lacob  fibi  foderit  fepulchrum  in  terra  Chanaam:num- 
nuam  enim  talc  aliqu.d  proditum  eft  in  hoc  l.bro,.n  quo 
tamen  vniuerla  eiue  pcregrinatio  memoratur,  &  .pfemct 
nrriens.vt  fupradiaum  cftfub  finem  cap.t,s ^p.manda- 
uicfepcHrico^us  fuum  Jfpelunca  duplici ,  quan.  .n^fcpulcrum fu. 


T,ottm, 


Early  European  Books,  Copyright©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


870  C  O  M  ME  N  T.    I  N 

fuorumquccmcrat  Abrahani  ab  Ephron  Hctha^o.B.Auguflinus  qux- 
fiione  clxx.  ponit  dubirationem  ,  quomodo  verum  (n  lacob  fodiHc 

Censf.zj.  fcniilchrum;cum  ul  nufquam  ahbi  lcoarur,&  locum  illu  fuif- 

le  cmptum  ad  vlum  lepultur;r  comparatum  ab  Abraiiam,  perlpicuc 
fcripcum  (u  in  cap.i  ^.huuis  libri.ReCpodet  AuguiHnus,pro  ccrto  cre- 
dcndume(fe,Iacob  fibi  fodilfe  eo  loco  fepulcrum,  cum  id  cxpreffehic 
dicatur:nequeobflarequodalibi  non  fiathuiusrci  metioj  neque  enim 
omniaqusc  gclU,  didavc  funt  a  Patriarchis,nequeeo  ordinc  quo  ada. 
fiintjfcriptis  produiit  Mofes. 

<;Hi^ida  nollri  fcculi  diligcntes  &:docii  iacrarum  htteraru  explanato-  H 
rcs  putant,verbum  \\\udfo4ert  fecundum  proprietatem  &  vfum  fcrmo. 
nis  Hcbraei  idem  valcre,atquc,emere  vel  copararc  fibi:hanc  cnim  vim 
habct  apud  Olcam  cap.tertio  illud,£f/o^^^  cam  wihi  cjuindecim  argenteis: 
id  t[\  mcrccde  comparaui  &  poffedi  eam  mihi.  Lt  Deuteronomij  cap. 
itcundoi^^uamcmpta  hai^riem  i:^ bibeti<:Wthrz\ch  cft,  Aquas  ab  eis  fo- 
dictis  argento.  Putanc  igitur  intclUgendum  efle  de  fepulcro  mSichem, 
quod  fibi  lacob  defignaucrat  in  agio  que cmerat  a  filijsHemor,de  quo 
fic  eft  lofue  vltimo;0/4  hfeph  cjud  tulerant  filij  Ifraelde  ^tyEgypto/epeUe- 
runtin  Sichcrn.in  parteagri  cjuern  ernerat  lacobatiliis  Hcmorpatris  Sic  hcm 
centum  noHtUts  ouihH^ :  idemque  proditum  eft  inlibro  Gencfcoscap. 
3  5.  Verum  ifli  lapfi  funt,n5  quide  pcr  infcitia,fed  per  incuria  atque  inco 
gitanriam.Iacob  enim  mandauit  corpus  fuum  fcpeliri  non  in  agro  Si- 
chem,fcd  in  agro  Ephron  HechjEi  quem  Abraham  emerat ,  vt  fub  finc 
quadragcfimi  noni  capitis  Gencfis  fcriptum  cft;atque  eo  ipfo  in  loco 
fuifle  lacob  fepultum  a  filijs  fuis,in  hoc  ^o.capite  confirmat  Mofes  il- 
lis  vctbis^Sepelierunt  lacob  in fpelunca  duplici^cjuam  emcrat  Ahraham  cum 
a^ro  tnpofejjionem  fcpulchri  ab  Ephro  HtthAO  contrafaciem  Alambre. 

Lyantis.  Quemadmodu  igitur  cxfolucnduscft  hic  nodusPMihi  quidc  no  dif- 
plicec  duplex  eius  folutio  quam  attingit  Lvranus-,Altcra,vt  hic ,fodcre, 
pofitij  fit  pro  emerc,namque  hanc  vim  &  fignificationcm  habet  id  ver- 
bum  apud  HebriEOs,dicatur  aute  lacob  emiflc  eu  locum,qu6d  eu  eme- 
rat  Abrahacius  auusjcuius  erat  ipfch.crcs,&iurehxrcditario  ide  ipfc 
in  eum  locum  ius  &  potcftate  haberet.  Altera folutio  eft  ,  vt  propterea 
dicatur  fodiflc  fibifepulchru.quia  multoantcdcfignaucratfibi  in  eo 
agroce  tum  locumadfepulturam  fuicorporis:crat  cnim  fpclunca  illa 
amp!a&  latcpatcns,multorqmque  capax  fepulcrorum. 

Vers.  10.     Vcncruntqudarcam  Arad  quxfita  cfttranslordancm. 

Hicron.  '^m^S^^       Arca  Arad  B.Hieronymus fcribcns  in  lib.de  locis  He- 

braicis,fic  ait:  Area  Arad,locus  tras  lordanem  eft,in  quo  pla-  ^  ^ 
xerunt  quondam  lacob  ,  tertio  ab  Hicrico  lapidc  duobus 
millibus  ab  Iordanc,qui  nunc  vocatur  Bctagla  ,  quod  intcr- 
prctatur  locus  gyri,co  quod  ibi  more  plangcntium  circumierint  in  fu- 
ncrc  lacc  b.VocabuIum  autem  Arad  non  eft  nomcn  proprium  fcd  c6- 
£Dunc  figHificans  carduum  &  fpinam  grandiorcm  qua:  nominacur rha- 

nus: 


GENESIS    CAP.    XLIX.  S71 
nus;.nde  eft  illud  in Pfalmolvij:PW./^,,^r.i;zrW/^  ^.ejh.rha^ 
/«^/i.-riuxverbaexplanansaccuratc  Gcncbrardus,Rhamnus,inquit  eft       W  . 
pina  maior,q..uT  tpcciem  arboris  fcre  gerit,noftns-dicia.r  rubus,  acu- 
lcis  acunnuTiis  &  prxduris  in  reftum  extenfis,  vnum  ^  gcneribus  lcn- 
tum  aiperrimum,cum  fpin^  ipfa?  tcneriorcs  fint.Fruciccm  fpinis  hor- 
naumtacit  Diolcorides  ,  duorumque  gencrum  ,  album  &  nicrrum  ^"'M''^ 
lcmpcr  vircntem,Theophrafto,inrtar  lauri,v t  fcnfus  fuiPriufqua  fpina:  '^^''"^^'''^^'^- 
veftrx  crefcant  in  mcnluram,acutiem  &  duricicm  rhamni,id  cft ,  antc- 
quam  perueniatis  ad  proucdam  artatcm  ,firmumquc  robur ,  Deus  vos 
perdctacdelebit:ficGenebrardus.ErgoIocusille  appcllatus  eft  area 
Arad  ,  quod  elTct  ilhufmodi  fpinarum  &  rhamnorum  fepimento 
vallatu  s,vcl  illi$  fpinis  obfitus. 

I  5  GloilainterIinearishabcthocloco,idcmq.mcmoratKiftoriafcho-  ^v?^,^^^^^^ 
Iaftica,aream  illa  fuifle  eundem  ipfum  locum,in  quo  multis  annis  poft,  lajh], 
Hcbrxis  contraDominum  indcfcrto  murmurancibus ,  multa  corum 
milliaigne  confumptafunt.  Quarc  plandus  illcnontam  ad  mortcm 
lacob  pertinuit,qiiam  adlugeiuiam  Hebrxi  populi  futuram  &  impic- 
tatcm  &  cladem. Vcnim  huic  inteipretationi  non  conftat  racio  Choro 
graphie:Siue  cnim  loquamur  de  inccndio  Hcbrasorum  quod  narratur 
in  lib  Numer.cap.i  i  .fiue  de  eo  quod  mcmoratur  ciufdcmlibri  ca.i6. 
ncutrius  locus  conuenit  cum  area  Arad  qux  erat  trans  IordaneiTi,vndc 
remotilTmia  erant  illa  loca,  vt  raanifcftum  cft  confidcratc  lcgcntihi- 
ftoriam  Mofis  in  illis  duobus  locis. 

I  ^  Sed  quarrat  aliquis,cur  ilhim  plan^lum  (?ccxcquias  fcpte  dicrum  no 
fcccrint  in  duplici  illa  fpelunca  vbi  fcpcliendum  crat  corpus.Rcfpodc- 
mus,i£gyptiob&Hcbrxosnolui(fctotdiesmancrein  terra  Chanaa> 
verctes  ne  fortc  armatamanu  in  eos  irruerccChanan^iiin  illa  vcroarca 
Arad,cum  cflet  inprincipio  terrac  Chanaam,  fi  quidpericuli  a  Chana- 
nxis  ingrucrct,potcrat  facilc  tutoquc  pedem  refcrre  \  quamobre  inibi 
ieptedies,pcragcdiscxequijsc6fumpfcrunt,quosinlocofepulchri  trS- 
figcrc  dcbebant.Paululumdiuerf3,eodem  fcrmc  rpeftantiaicribit  Au-  Augujiin. 
Puft1nusquacft.171.in  Genefim:Quorfum,inquit,  ciimircntad  fcpe- 
iiendum  lacob  in  fpelunca  duplici  (\ux  erat  contra  Mambre,  vcnerunt 
ad aream  Arad  qux  crat  transIordanem,ibiquc  lcptcmdics  luclum  & 
planaum  feceruntPPrxtcrgrciri  cnim  funt  locum  illum  in  quo  mortuus 
erat,milfa  na(fuum,ficuc  pcrh:bentqui  noucranc,  plulquam  quinqua- 
.mta:tantum  quippc  ipatij  c(l  plus  minus  ab  co  loco  vbi  iepulti  fucrat 
Abraham  &  Ifaaci&  cum  ipfis  poftea  lacob  ,  vfqucad  cum  locumquo 
•\os  vcniffe  narratur.  Vndc  pcraao  fcptcm  dicrum  planau  rcdierunt 
ad  locum  qucm  pr^tcricrancrurlus  lordanetraieao.  Nifi  fortc  quis 
LataliqiLim  hoftiumvuandorumcaufa,per  eremum  co  vcniffe, 
aua  v^^  e^tiam  Hcbraros  duxit  Mofcs  ab  .Egypco  libcratos.  Ulo  quip- 
TZlrc  vt  plurimum  circumitur,  &  per  lordancm  vemtur  a.  Mam- 

Vt  autcm  trans  illa  loca  ad  oricntcm  verius  tr  :  

&  mde  ad ea  per  lordanem  vcmrctur^d-nificatioms c. 


872  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

credendum  eft ,  quod  ad  lordanem  venturus  effec  ad  eas  terras  poftca 

lacob  cum  filijs  fuis. 

Super  eo  autem  quod  dicitur  luxiflTe  ibi  laccb  feptem  uies,  NeiCio,  >  7 
inquit  Auguftinus  ,  an  in  fcripturis  vfpiam  legatur  cciebratum  cfle  lu- 

Ncuenl  sihcin  Sanftorum  nouem  dics,quod  apudLatinos  Nouendial  ap- 

pellanc.  Vnde  mihividentur  ab  hac  confuetudine  prohibendi ,  fiqui 
Chnftianoru  iftu  in  mortuis  fuis nnmeru  feru5t,qtii  magis  eft  in  Geti- 

'^'-^'f^^  liu  cofuetudine.At  fcpte  dieru  lu£lus  auaoritatcm  habet  in  Scriptura: 
kripcu  enim  dhln^lH^mmuifepu  ^/>r^:etcnim  feptenarius  propter  fa^b 
bati  facramentu,prKcipue  quietis  indiciu  cftivnde  merito  mortuis  ta- 
quam  requiefcentibus  exhibetur.que  fane  numeru  in  lu£lu  lacob  decu- 
plauerunt  i£gyptij,feptuaginta  eum  diebus  lugentes.  Sic  Auguftinus. 

QJ/ARTA  DISPVTATIO. 

Vc  moYc fe^ehcndt  njcrtuos  extrn  Vrbes. 
Stiper  iUis  njerhis  > 


Vers,  /i.Sepelieriint  cuminfpeluncadiipliciquamcmernt  Abraham 
cumagrojin  poffefllonem  fcpulcri.ab  EphrcnHetharo. 


Vtrum  antt 
Chriflfsnos 
fttcrtt  aliiubi 
mos  fepe.tandf 
iHortuos  tntra 
iiMttatcs, 


AE  C  verba  explanans Thoftatus,ait  fignatedici  fpelun  ^  ' 
camil!amemptaminiusfepulcri,fuiftein  agro  &  extra 
ciuitatem,quia  nunquam  fuit  mos  fcpeliri  corpora  mor- 
tuorumintraciuitates,nifiapudChnftianos,  qui  intra 

  ciuitatcm  &c  propc  tepla  habent  loca  in  vfum  fcpeliendi 

mortuos  facrat3,quar  appcllant  ccemeieria ,  &  fccundum  dilpofitionc 
Ecclcfia:,pars  aiiqua  pcena:  remittitur  bonis  fidelibus  ibi  icpultis.  Ex 
quoilludboniaccidit,  vtfideles  qui  Hcclcfias  vifitant  propterv^um 
Sacramcntoru  &  cclebratione  Mifl^aru  atque  horaru  Canonicaru,coh- 
fpeftis  ibi  mortuoru  fepulcris  ,  comoueantur  ad  prcces  pro  illis  apud 
Deumfundendas:quonia5^wi?7.i  cfrfiluhn^  cogitatio  efl pro dcfnntlhorarc , 
vtkpcccatis y2///^;7r«r; quemadmodirm  traditur  lib.i.Machabforu  cap. 
1  i;Hxc  Thoftatus,qui  ca?tera  qutdc  rc6te,illud  taracn  non  rcfte^cy.^o  l 

putat,antc  Chnftunos  nullo  tempore,nullaque  in  gentc  morcmjii  lic 
fcpeliendi  mortuos  intra  ciuitate5,viuorumque  domicilia.cquidc  non 
CU  Uh  4  ip  i»ificior,id  quod  ait  Thoftatus,&  antiquiffimum  ,  &  in  plerifque  genti- 
F4w'  busvfitatiftimumfuifle.  QuocircaScruiusSulpicius,vtfcribit  ipfc  in 
quadam  Epiftola  xd  Ciceronem  miffa^ab  Athcnienfibus  locum  fepul- 
turar  inrra  vrbem  vt  darcnt ,  impctrare  non  potuit,qii6d  rcligione  im- 
pedivi  fc dicercnt,nec  id  antea  cuiquam  elfct  conccft'jim.  Idem  mor is 
fuiCfe  apud  Sicyonios,Plutarchus  tradit  in  Arato . 


GENES.  CAP.   L.  87^ 

Platovcro  librofecundodefcgibus  non  mod6in  agris  iiibet  mor-  ^^'^' 
tuos  (epehri,fed  agros  ctiam  fteriles  nullique  a!i)  futuros  vfui  dcftinat  fe- 
pultuns,vc  qux  finedctrimcto  viuorum,recipit  morcuos,  eaporiflimiim 
terracompIeatur:quarautemtcrrafrugesfcrre,vt  matcr  cibos  homini 
luppeditare  poflir,cam  vetat  m ortuorum  corporibus  occuparimon  enim 
cllc  conlcntaneum,vt  mortui  viuorum  minuant  vtilitatcs.Hisaddit  Cr- 
cero  libro  lccundo  dc  legibus,  Athenis  vfquc  ab  ipfo  Cecropc,  eum  per- 
manfiflc  morem  &  ius,vt  cum  cadaucr  tcrra  inieaa &  obdufta  cflct  c5- 
ditum,ca  demde  frudlibusobfererctur ,  vt  finus  &gremium  quafi  ma- 
tris  tnb'ierctur  mortuo,folum  aucem  frugibus  expiatu  viuis  redderctur. 

•  ^  Apud  Romanos  quoque  intra  vrbem  fcpehri  mortuos,  lcgc  xif. tabu- 
larCi  proh:bcbatur;in  qua  fic  eratiHomine  mortuia  in  vrbe  nc  fcpchto,ne 
ve  vrito. Ex  quo  illa  vcrba  dc  mortuis  in  vfu  loquedi  vencre,cducere,  cf- 
ferre.Huic  etiam  rei  fidcm  faciuntantiqua  Romanorum  fepulchra  ex- 
tra  vrbem  in  agrisiuxta  viaspublicas,Flaminiam  praEfcrdm  &  Latinam 
conflruAa,qu orum  inlcriptioncs  Sc  Epitaphia  fcre  appcllant  viatorcm: 
crant  pr.etcrea  cercis  qurbufdam  fignata  notis,quot  agri  pedes ,  quodque 
fcpulcrum  tcncrct,fignificantibus. 

Curautcm  in  id  confenferintfcrcgcntes,  vtextra  domicilia  viuorum  Carapud  om- 
mortui  conderencur,trcs  poriflimum  rcperio  caufas :  primam  ,  ne  rctro  ncsfrmtgen- 
cadaucrumodore  (Schomines  infcftarentur,&aercorrupruspcfl:iIens  &  tei  extru  ciHt* 
cxicialisexiftcretrAlteram,  vcillactranfeuntes  ,adclarorum  hominum  [l^^^^llT"' 
mcmoriam  reduccrcntur  &  imicationcm  acccndcrenrur:tercia ,  ne  ciucs  ^,.^.  ^^^j-^^ ' 
patcrcnturiniTiaioi-um  fuorum  monumenta  graflari  hoftcs;  quocirca 
cosaiacriorianimoa  maenibusarcerentatquepropulfarent. 

2  I      Non  igicur  inhcias  co,(eputmras  cxtra  vrbcs  exftrucndi  morem  fuifle  JUod  etiam 
andqaiflfn.jm,C^aplcrifque  gentibus  feruacumi  fcd  illud  cquidem  ab-  ^^nnn^uus 
neg'>qaodaflIrmatThoftatus,fepclirimorcuos  intra  domicilia  viuoru,  X'!3rr«fr^ 
ita  propriutneflc  ChrirtianoruminflntutL?m,vranrc  Chriftianos  a  nulla  ^^^, 
e-ntevnquam  vfurpatum  fit:quinapud  Romanos  primum  in  morefuic  fepdn.n- 
in^rravrbem&  domumcorporadcfunaorum  conderc.  Namque  hinc 
extitit  religio  Iarium,qui  ca  dc  caufa  domi  ab  ilhs  colcbantur.  Idemque  ^^^^^^^;^ 
firmat  Ifidoruslibroxv.  Ecymologiarum,capite  xj.  Diodorusquidem 
ccrtcl1br02.de  Aegyptijsfcribcns.fcpcIiunc,inquir,quifqueruosveiin 
proprijsfcpulcrfs,  velquibuscadcfunt  domi  apud  hrmiorcm  parieccm 
r;2^ciponsercaa:qmautemcrimineaIiqu^^^ 
hibet>tu r,domi  abfquc arca  ponuntur;quos  poftcri  d.tiorcs  fa(5li,&  dcbi- 
uaqTecriminaIucntes,honorific^ 

Sues  fiios,inaiorefquc  magnifice  fepultos  eifc.  Quibns  id  quoque 

travrbem  monimcnu.  ^vnfoinducunt .  pidturaque  Flutarch. 

Comm.inGcn.Tom,4> 


«74  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

ci  e  V irro  quod  apud  illos  miiltum  eft,&  facile  ctFoditur,  circumdant :  in 
cuius  medio  mortuus  inteilucet,nihil  odons  ingrati  aut  foftidi  exhibens- 
Huac  cippii  propinqui  intra  a^des  annum  tenent ,  ofFcrentcs  ei  omnium 
rerum  prunitias,hofl:iafque:annoexa<ao,cfFcrunt,circaque  vrbe  ftaruuc. 
Lycnrg^  yo'  Vcrum  nihil  ad  hanc opinionem  vel  municndam,  vcl  illuftrandam  auc 
Z'riZlZtra  ^^*"^'"^'^^^^  luculcntius  adfcrri  potcfl:,quam  inftitutum  Lycurgi  legifla- 
^  ^  toris,concenuomnium,prouidenriftimicautiftimique.Is ,  vtm  Lycurgo 


ctuitatem. 


pTo^e  temjfU.  f^adic  Plutarchus^omnem  circa  mortuos  fuperftitionem  fuftulic,&:  fepe- 
lirimortuosinvrbc,eorumquelepulcra  prope  cemplaefle  minime  vc- 
cuitjVt  corum  afpcdrus  condocefaccrcr  iuucnesmon  tiir.ere  mortem,  ncc 
purarcjinquinari  homincs,qui  vel  mortuum  corpus  cocingerenta  vel  per 
fepulcra  tranfircnr;&  vt  recordatione  virturum ,  rcriimque  a  claris  viris, 
quorum  fcpulcra  intuebanrur,geftarum,adcorum  imitarionem  incirare- 
tur.Hanc  Lycurgi  de  condendis  corporibus  fenrcntiam,legcmque  verc- 
nbus  Chriftianisplacuifrcccrrum  eft,qui  morcuos  incra  viuorumdomi- 
ciliacondi  terra,pie  inftituerunt,nonquemlibet  promifcuead  vfum  fe- 
pulturx  locum  deligcntes,fed  aream  confecrato  tcmplo  vicinam ,  quem 
locum  vocabuloGraeco,appellaruntffl'r^fm7W/,nimirum  vocc  fidei  ac 
pictatif  plcna,  refurrcftionis  vidcliccr  fpcm  teftificante  i  dcclaranrcquc 
Dciomnipotcnriam,  qui  ranra  facilirare  poflitmortuos  ad  vitam  reuo- 
carcquanta  potcft  quilibet  nofttum,excitare  dormientcm.  Cctptu  vero 
efle  iam  ante  Auguftini  tcmpc/ra  fidelium  defundorum  corpora  infcrri 
cemplis&  propeMartyrum  mor]umcntacondi,vt  EccleficE  precibus  dc 
facrificijs,martyrumque  fiifFragijs  mortui  apud  Deum  iuuarentur,  docet 
Augiift.  ipfemec  Auguftinus  in  capice  quarco  cius  libri  qucm  de  cura  pro  morcuis 
agenda  confcripfic. 


VER5.p.&  QE^bus  ille  rdpondit,  Nolitc  timcrcrNiim  Dci  poflumus  rc- 
lillere  volutati  ?  vos  cogitaftis  dc  mc  malumrfcd  Deus  vcr- 
titilludinbonum. 


20 


I D  E  T  v  R  his  verbis  lofcph  cxcufarc  voluifle  quod  fracres 
ciusaduerfumipfumfcceranr,quafinonidex  eorum  malc- 
uolcntia(3<:malignitatcprofcaumc(rec,  fedpocifl^mum  cx 
pei  voluncacc  ac  dccrcco  accidiflctiac  proindc  iniquum  elfe 
propcer  id  fucccnfcrc  fc  illis,qu6d  voluntatc  Dei ,  cui  refifti  non  potcft, 
conftirutum  eflbt;prapfertim  vcro  ciim  id    ad  ingcntcm  fibi  dirrnitatC 
atquegloriam,6«:  ad  illorum  incolumitatcm  ac  falutem  profcciflc^r.  Vi- 
Vnde  refiitu^  clerur,inquam,hac  orarionc  Io(c'ph,fcclus  illud  fratrum  eius,alioqui  ^rra- 
ioyrlpraui  uiirimum,non  tantum  clcuarijed  ctia cxcufari.  Veriimmulto  fccus^eflTe 
meorHm  ./«^.  vidctur.Rcditudo  cnim  &  prauitas  alicuius  facT^i  fpcclari  acquc  xftimari 
ZtZ^nLli  debccexconfilioacvoluntatcfacietis.-nonaute  excoquod  ficH  ipfum, 
^^^;  .!cindc.peraccidc:ns,idcftpr.rtcrmcnrc&volunrarc  facicnris  c^fccutii 

Gnr  V  Lft.Certii  autc  cft/rarrcs  lofcph  pcrucrfo  animo.  pcflimoquc  confilio  <?c 

voluiflc 


GENE  SIS    CAP.  X  L  IX.  S75 

vol uifTe  eum  occidcre in  cifternam  deieciflTcatque  in  fiiicm  vcdldif- 
lc  IlmaelinsXcilicct  id  cupicntcs  &agentcs  vt  is  vcl  c  medio  tollcrctiir, 
vel  ccrcc  ad  prarmofthatam  ci  pcr  fomnia  fcrlicitatem,  (c^us^  rcs  eorii  in- 
uidix  ,5c  odi)  in  ipfum  caufa  fuit;nullo  modo  pcruenire  poiTet.  Neque 
Deus  ad  id  faciendum  eos  vel  cocgic  vel  inci tauit:in  ipfis  fuit  dc  facere  & 
non  faccre;&  ad  faciendum  propria  voluntatc  addudii  funt.  Qiiod  autc 
mala  qux  machinati  funt  lofepho  ,  in  eius  dignitatcm     gloriam  Dcus 
couerterifjid  non  eorum  virtutis  5c  prudenti.-e  fuit,fed  diuinx  bonitatis 
&:  potenciae:cuiuseft,cxquamHbct  magnis  malis,&  poftc  &vcllema- 
xima  bonaelicere:quemadmoducx  proditioncac  venditionc  ludx  &:Ia 
dceorum  parricidio,fummam  Chrifti  gloriam ,  dc  optatiffimam  humani 
generislibertatem,ac  falutcmcxtulit.   Veriflima  quippe  illaeft  deDci 
prouidentia  Boctij  knzcmi:i:SoLu'inqukye/t  dihinavis.ati  mala  cjuoquebo' 
pnticam  eis  competentcr  vtendo,alicuius  boni  clicic  cfFcdlum.  Ordo 
cnim  quidamcunftacomplc(Situr,vt  quodabaflignata  ordinis  ratione 
difcefTcritjhoc  idem,Iicec  in  alium,tamcn  ordinem  relabatur,ne  quid  in 
regno  prouidentix  liceattemericati . 
24     Affine  eft  huic  noftrar  interpretationi,qu6d  Ruperrus  bpc  ipfa  verba 
lofeph tradans  hbro  ix.Commentariorum  inGencfim,capite  xlij  fic  ait, 
Ingenit^  clemcntias  laus  cft  lofcph  ,  quod  auditis  verbis  frarrnm 
fuorum  hurailiter  dc dolenter  veniam  fceleri  ab  ipfis  commiflb  impiora- 
num,honfo!iimcisignouerit;verumetiamdolorcm&:  flctumcum  illis 
communicauerit.Sanftiflimumprofeaoremiflionisgcnus  hoc  cft,  ijs 
q'ji  peccauerunt,non  flentibus,fed  tantiim  confitcntibus,foIum  flcre  il- 
lum  qai  peccatis  offenfus  indulget;  &  orantibus  pro  indulgentia  pias 
quoque  reddcre  lacrymas  cum  venia. Attamcn  vbi  mulcct  pietas,ilhc  pa- 
rircr  pungit  veritasiuc  ficdc  remiffioneeiusquilae(uscft,fratresgaudcat 
vc  i  folliacudmc  iudicij  Dei  mcntis  oculos  claudant:.V./ir.,  inquit ,  r«.^ 
tuere:num  De.  poffumusrej.fierevolurnanmoc  planc  pietatis  eft.S^^  quod 
Lbdit.K..r../J^/^^ 

rf  V  iutis  cft  Vtile  omnibus  qui  pr.-efunt  hinc  cxcmplum  fumen dum 
S  vt  S  quidcm  in  fe  peccantibus  remittant,6.  in  upcr  bona  pro  mahs 
m^bu.nr?vcr^        ,^dicioDcipeccacores  nimium  lecurosclTc  non 

'  C:;:rumfcncetiailla,A^.I)./^^--^^^  ...  . 

videturelTcinHebr.o,quamtamenv.^^^^^^^^^  H.. 

nem  conuerterunc  ^nterpretes.qu.dam  fi  c 


cercr  u  qu.u  ^.^^^^-^  ^elviceDeiM  clt ,  Num  ucus  egu  .luu, 

Al.,vero.ta:..r;:^^^^<?;-^^^^^^ 

vcpotu.rimd._(pofitione  S.0  dm    e^^^  noflra  Lanna 


potu-iimu  ij^— rr[,^rlp(^iofacisc6cruit  cu  noiaa  L.a.'na 


I 


M 


9j6  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

nc  ex  Hcbraea:<j"0  Vfiloco  D^<>^o?renrus,inquir,intcntus:quia  ego  partcs 
Deiago(rationem  enim  rcciditquarc  nihil  timeredcbeant)quia  c  regio- 
nc  d*ifponentibus  vobis  (5c  Deo^vobis  quidem  aducrfus  me  maUim,Deo, 
autem  pro  me  bonum  ad  communcm  filutcm^cgo  partcs  Dci  fcquor:,  & 
ad  id  quod  Deus  fccit  attendo,non  ad  id  quod  feciftis  vos.Ne  autcm  ar- 
rogans  vidcretur,noluitaffirmatcdicerc,<^«/^  loco  Dei  ego/Hrn/cd  pcr  in- 
tcrrogationem,modcratus  cft  rcrmonem.diccns:^«(?^i'y/  /(?ro  Det  egoi^quz- 
fi  ingerendo,Qujddiccretis,  fi  ego  vices  Dci  ago?  modcfte  per  lioc  fi- 
gnificanSjfe  Dci  fcntcntiam  dc  voIuntatem,non  illorum  mcntcm  6c  c6- 
filium  attcndere.Chaldaice  fic  ^H^dixltcjue  ets  /ofeph,  Ne  timeatis,  cjHonia 
€go  timco  a  facie  DeiM  eft,quia  cgo  Dcum  rcuereor,qui  vetat  iniurias  in- 
iurijs,mala  malis  rcpcnderc;propterea  nihil  vobis  a  me  timendum  cft.Ec 
adhancfentcntiam  (pci3:are  videtur  tranflatio  Scptuagintafic  habcns: 
7)ei  enim fim  egoihoc  (  ft.Dei  feruus  ego  fum,  nihil  contraeius  volunta- 
Mcniofd  Z#-  tcm  flidurus  fum,quare  nihil  vobis  timcndum  eft.  ^ 
feplu  narrAtio     ^^^^     [^a^  nrcrtcrcundum^mendosc  lofcphum  in  libro  fccundo  An-  ^ 

hmushijtoru.    .      .  i   n     •       i    •     i     ■  •       •       r  .        ,        «  ^ 

tiquitatum  hiftonam  huius  loci  narrare;aitenim  ,rratrcs  lofeph  noluifte 
ex  tcrra  Chanaam,vbi  fepclierant  patrcm  ,  rcuerti  cum  eo  in  Acgyptum; 
veritos,iie  ipforum  iniuri^arquc  otFcnfa:  mcmor,  cosvtimcriti  fucrant, 
vlcifci  vell(rf.Fratribus,  innuir,recufantibuscum  eo  reuerti  ,qu6dtimc- 
rent  ne  dcfunfVo  patrc  in  fe  vindicarct ,  cum  non  amphiis  efict  in  cuius 
gratiam  d  tt  rum  veniam  fpcrarcnr:iufliteos,pofito  metu,nihil  fiifpicari-, 
&  rcdudis  fecum.m.^gnaspoflLfljoncslargitus  cft;nec  v;iquam  eos  fum- 
mabcneuolcntia  profequi  dcftitir.Vcrum  hanc  loiephi  narrationcm  fal- 
fitatis  coarguit  narratio  Mofls.qui  dc  timorem  fratrum,  &  confolationc 
lofeph,poft  reditum  eorum  in  Acgyptum  fuiffcdocet  perfpicue  illisvcr 
hxs-.Reucrfiis  efl  loftph  tn  u4eoyptum  cum  fratribus  fuis.O'  omnicomitatH.fe^ 
pulto patre.cfHo  mortuo  timentesfratres  eiusy  mutuo  coUocjuentes ,  Ne  forte 
memor  fit  tniuriit  cfuam paffus  eji:3c  cxtcra  quae  fcquuntur.nec  cft  credibi- 
le,noIuirte  reuerti  in  Aegypt  «m,cum  ibi  vxores,libcros,omniaque  bona 
fua,vt  fcribit  Mofes,reliquiflent. 


QVINTA  DISPVTATIO. 

De  chromlogia  viu  lofeph. 
Super  illts  njerhtiy 
Vixit  autcm  lofcph  ccntum  dccem  amiis. 

Vr  Mofestam  fubtilitcr,exa6lcqucannos  Tofcph  cxpo-  ^7 
fuit.^An(qucmadmodumannotauit  Chryfoftomus)  vt  le- 
ftor  intelligcrct,mala  &  calamitatcs  quas  nullo  fuo  meri- 
to  innocentiflfimus  lofcph  paflus  fuerat,  quam  Dcus  abu- 
danter  cumulatequcctia  in  tcrris,  cofccuca  dcinccps  feli- 

citatc 


Vers.  12. 

Chryfojlom. 
HomUia.  yl- 
tmam  Gtnef. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  20)  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS   CAP.   L.  877 
citatc  corapcnfauerit  ?  Eccctibi,pcr  annos  quatuordecim  in  magnis  pc- 
riculis  &  srumnis  verfatus  fuerat,ab  anno  fcilicet  decimo  fexto  qiio  vcn- 
ditus     duftus  cft  in  i£gyptu,vfque  ad  annu  trigefimum  quo  ex  carcere 
ad  pr^^feftura  itgypti  proueftus  eft.  Verum  hmc  vfque  ad  extrcmu  fpi- 
ritumpcr  annos  oaoginta,continua&  illibata  felicitatepotituseft.  Itaqj  f?*/^;  - 
felicuatis  tempus  fex  ferme  partibus  laborum    miferiarum  rempora  fu-  rlTy.ticjui 
pcrauit.   Intcrrogatus  lacob  a  rcgc  itgypti  annosvits  luiE,re(pondit:  etu^  maiorcSj 
Dies  peregrirjationis  viumea  cerJtHm  trigima  annorHm funt  ^panci  dr  mali,  fr^^ra 
&  non peruenerunt ad  dies patrum  meorum  (juihtfs peregrinatt  funt:Yixk  au-  ^^^'^' 
te  poftca  lacpb  feptem     dece  annos.  Quanto  m.agis  hoc  diccre  potuit 
lofeph  i  cuius  vita  breuior  fuit  quam  patris  fui  lacob  triginta  fcptem  an- 
nis  i  quam  auicius  Ifaac  feptuaginra;  quam  proaui  Abraham  fexaginta 
quinque?  Quinetiam  crcditur,vitam,omnium  fuorum  fratrum  btcuifll- 
mam  v  ixifleividctur  enim,fibi  eos  rehquifle  fupcrftites;quippe  cum  mo- 
ricns  mandaflc  dicatur  fratribus  fuis  de  oflibus  fuis  ex  itgypto  tranfpor- 
tandis  in  terra  Chanaamjomnes  autem  fratres  Iofeph,excepto  Beniamin, 
grandiores  natu  erant  quam  lofeph.  Lcui  certe  vixilTe  centum  triginta  y^^^ 
lcptem  annis,inhb.Exod.ca.6.proditumeft.Sed  curtambrcuisfuitvita  «^^  ^,^^ 
lofeph  ?  An  quia  viridem  aetatem,  eam  dico  qux  a  decimo  fextoanno  feph. 
procedit  vfque  ad  rrigefimum ,  maximis  vitae  pericuhs  atquc  calamitati- 
bus  contritam  traduxit,rchquum  autem  vitae  fpatium,vt amphflima  cum 
dignitatc,gloriaque,ita  pariter  grauiflTimis  cum  laboribus,  ^anxiis  cu- 
ris ,  quarum  plcna  cft  ,  pubhcarum  rerum  &:  imperij  adminiftratio,  per- 
egi't?  Eniravero  quod  aitdiuinaScriptura,vcriflimum  cft-.0w;;^//7or^;/-  ^^^'•'o- 

tatn^ybrcHisvita.  ....  i-         ^>  chronohztA 

c    Sed  a^c,Chronolo,;iam  vicx lofeph  hoc  locopaucis  exphcemus,Cum  ^^^^ 
lofeph  ?flct  fcxdecini  annorum ,  vcnditus  eft  Ilmachtis  &  dudus  m 
eyptum,Gen.27-In^^^  P^^  quatuordecim  annos  m  laboriofa  &  periculo. 
fa  feruitute  fuit ,  fcihcct  vfque  ad  trigefimum  annum ,  quo  anno  produ- 
ftus  ex  carcere  ad  fummam  fecundum  Regem  dignitatcm  ac  potefta- 
^cra  m  ^eypto  eucdus  cft,Gcn.4 1 .  Poft  id tempons  vfquc  ad  excemim 
cx  hac  vitf  per  annos  odog.nra  cu  magna  glona  6.  fehcitate  vixit.  V.r,  upu^U.^. 
^,q.mIofep^ 

Sus  &  fumma  poteftatc  opt.mc  vfus :  qu.bus  artibus  fadbum  eft ,  vt 
nmmu5,<xiu        r  nrior  eiusca  am  tasquicquamoffecenr, 

1  cc  3  &  ancc  omL  .pfius  Mof.s.fexag.nca  quacuor  ann.s.  Cu- 
pto.ducc  Molc,<x  a  r         ^ -  jn licct.  Ab  orcu  Ifaac  vfq; 

,  ,emporjsrac,onm^^^^^^^ 

adexttum  Hebrarorumcx  ^^^^..iorum  noftrorum  in  Ge- 

ti  anni,vt  oftcndum.s  m    To..ogm^^^^^      ^^^^^^^^^^^  ^^^^^  ^^.^^^ 

ncfim,cum  "P'^";  XX^^J  p.Lr.erunt  ccncum  nonaginca  anni: 
,d  .ngreflum  '-^"^J^f^  f  ^;;,*^!  „enuic  lacob.Gcnef.  ^^.hk  aucem 


878  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

Reftanc  igifur  vfque  ad  cxitum  Hcbra^orum  tx  i£gypto  anni  duccnti 
quindccim.Ex  his  dcme  vnum  &  leptuaginta  ab  ingrcflu  lacob  in  Acgy- 
pcumvfque  ad  mortem  lofeph  exaaos,erat  enim  lofcphnoue  5c  trigin- 
ta  annorum  ciim  lacobintrauit  Acgyptum,Gcnef  ^^.Vixitauccm  vfque 
ad  centcfimum  decimum  annum^Gcn.  ^o.Ergo  poft  mortcm  lolcph  vf- 
quc  ad  exitum  Hcbra?orum  cx  Acgypto  fupcrfucrunt  anni  ccntum  qua- 
draginta  quatuor.  Hinc  detrahe  odtoginta  annos  Mofis^odogenarius  e- 
nim  crat.Mofcs  cum  eduxit  Hcbraeos  cx  Aegypto,  Exod.  7  .rclinqucntur 
fcxagmta  quatuor  anni,  qui  inter  mortem  lofcph  6c  ortum  Mofis  inter- 
fluxerunt. 

Ex  his  apparet,  lapfum  efTc  Thoftatu  hoc  loco  in  compucatione  huius 
temporis ,  affirmantem  a  mortc  lofcph  vfquc  ad  exitum  Hcbrcxorum  cx 
Acgvpfo  excurrifTc  annos  ccmum  quadraginta  fex  ;  ad  ortum  vcro  Mo- 
fis,(cxaginta  Cex;^  iWi  quidem  caufa  crroris  fuit ,  quod  a  trigcfimo  nono 
anno  artatis  lofcph  ,  quo  anno  ingrcflus  eft  lacob  in  Acgypcum  vfquc  ad 
obitumIofcph,idcft,adannosaetatiscius  ccntumdcccm,  nonplurcsco- 
putat  annos  quam  fcxaginta  nouem,cum  manifeftum  fic  vnum  3c  fcptua- 
ginta  computari  dcbcrc. 

S^T7uihm  r  ^-"'^f^>;.^^^^^»'ib^^equ^I"ftinus hiftoricuslibr.36.de  patriarchalo- 
InftoTic»  de  ^^pnvehnfcicnter,vclmaIitiose,  acque  impudcnccr prodidcric mcnda- 
FatrurJ74  cia :  vCiubhoc  excmplo  mcclligac  lcdor  quam  infidclicer  Echnici  cam 
Jofeph.  Gvxci  quam  Romani  fcripcores  dc  rcbus  ludaicis  fcripfcrint ,  vel 
ignoratione,  vel  odio  ,  contcmpcuque  genris.  luftinus  igitur  de  fi- 
liis  lacob  fiuc  Ifraelis  loquens,  ica  fcribic :  Mmimus  inccr  fracrcs  seca- 
te  loleph  fuit,  cuius  excellens  ingenium  vcriti  frarres,  clam  interccptum 
percgrinis  mcrcatoribus  vcndidcrunt.  A  quibus  dcporracus  in  Acgyptu 
cum  magfcas  ibi  arccs  folcrci  ingcnioperccpifrcc,brcui  ipfi  Rcgi  pcrcha- 
rus  fuic.  Nam  <?<:prodigioriim  fagaciflTimus  crac,  (Sc  fomniorum  primus 
incclligcnciam  condidit ,  nihllquc  diuini  iuris  humanique  ei  incognirum 
v!dcbatur:adco  vtetiam  ftcrilicaccm  agroriim  ancc  mulcosannos  proui- 
dcritrncriifsctque  omnis  Aegyprus  famc,  nifi  monitu  cius  rcx  cdifto  fcr- 
uari  per  multos  annos  fi  uges  luffillct :  cancaquc  cxpcrimcnra  cius  fucrur, 
vc  non ab  homine,fed  a  Deo  dari  vidcrencur.Filius  cius  Mofcs  fuic,qucm 
cciam  pricccr  parernae  fciencix  hsercdicaccm^formx  pulchricudo  comcn- 
dabac.Sic  luftmus,  cuius  in  tam  pjucis  vcrbis  quacuor  liccc  dcprchcnde- 
re  mendacia,primum,qu6d  lofcphum  facic  minimum  nacu  omnium  fra- 
trum,cumpofteum  nacus  fueric  Bcniamin.  Alcemm  ,  quod  aic  fracrcs 
propcer  excellcnciam  ingemj  cius  vendidifle  eum,cum  caufa  vcndicionis 
fucric,qu6d  prap  cxrcris  diligcrctur  a  pacre ,  &  fc  fucurum  principcm  fra- 
trum  fuorum,diccrcc  fibi  in  fomnis  prxmonftracum.Tercium,qu6d  mi- 
raqHae  dixir  &  fccic,aflignacmagicaium  arcium,quas  exccllcnccr  illc  cal- 
Iebac,fcicnciar  ac  poccnriar.  Quartum,qu©d  filium  cius  facic  Mofcn,cum 
Iofcpb,vt  paulo  (upra  diximus,  fcxagtnca  quacuor  annis  morcuus  fic  ance 
orcumMofis,  conftccquc  Mofen  proncpoccm  fuilfe  Lcuiqui  fraccr  fuit 
iofcph.LtuienimgcnuicCaac4i,  cxquo  orcuscft  Amranpaccr  Mofis. 

Quibus 


2p 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 
Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioleca  Nazion 
CFMAGL.  2.3  308 


ale  Centrale  di  Firenze, 


G  E  N  E  S  I  S    C  A  P.   L.  Syp 
Quibus  tranfaais,!ocutiis  cll  lofcph  fracribus  fuis,  Poft  mor- 

tcm  mcam  Dcus  vifitabic  vos,&:  afccndcrc  vosfacietde  y^^^^^!' 
terraiilaadtcrramquamiurauic  Abraliam,Ifaac &: lacob.  ""^"  ^  '^' 
Cumquc  adiuraiTcrcos^atquedixilfct,  Dcus  viiicabit  vos, 
alportatc  ofla  mca  vobifcum  dc  loco  ifto.  Morcuus  cft  cx- 
plctis  centum&;  dcccm  vicx  fux  annis. 

) ^^BjSfl  V  R.  tantoperc  cocupiuciint  Patriarcha:  fcpelin  iu  tetra  Cha-  Cur  ufcfi  1,6 
■  ffi^H  naam.fupra  cxpofui  ahquot  caufas  kib  fincm  C.47.&  ^o.Cur  '"•"^''""/••<- 
■LV^gH  autcm  lolepn  noluerit  Itatim  polt  mortem  corpus  luum  tral  jiai„„fi>jhr^ 
6^*^»!  fcrri  in  terram  Chanaam ,  lecl  diftcrri  eius  tianilationem  vfq;  ttmfu^m  ctt- 
ad:d!:cmppr;squoHcbr.riex  .\cgypto  difccderent,  troscaulasadferre  f»u  fuu -rMf. 
licct:primam  vt ca ratione  vehcmentius  firmaret  fpem  fidemque  promil  {^'^"^;"' 1'*^ 
fionum  Dei.quipromiferattnbusillisPatriarchisdaturumfeporteriseo         "  *' 
rum  poircnionem  terr.e  Chanaam  ;  Sc  idcirco  lofeph  noluit  ante  reditii 
Hcbr.i:orum  in  tcrram  Chanaam  eo  transferri  ofla  lua.   Altcram.quia  fi 
fratres  lofcph  tentallcnt  corpus  eiusex  Acgypto  tranfportare  in  terratn 
Chanaam  .valdc  otFcndiirent  Aegyptios.quinetiam  id  fieri  fortafle  illi  no 
elTcnt  pafsi.volentes  apud  fe  haberc  monumcrum  lofcph,  quem  proptet 
fingulirem  eius  fapicntiam  mirifice  coluirant,&  cuius  memorijm,  pro- 
pter  cximia  eius  in  Aegy ptios  bcncficia  atque  merita ,  m.igno  iionore  & 
pietMC  confcruabant :  Tertiam.quia  pr.Tuidcbat  lofeph.id  magis  forecx 
vfu  &  vtilitate  fratrum  fuorum,quibus  fpaabat  Aegyptios ,  beneficioru 
qux  ab  ipfo  accepcrant  mcmorcs ,  dum  in  eorum  animis  vigerct  ipfius 
memor.a  fotc  bencuolos  ac  bcncficos.  F.dcm  porro  quam  fratres  lofcph 
iurciurando  firmatam  ci dcdcrunt,poftcri  eorum,cum  Hcbrxus populus 
cx  Ae-ypto,duce  Mofc^grciTus  eft,plane  l.berarutit,  vtfctiptucft  Exo. 
I  2.nlr.  inquit  Scriprura,  Mofa  olfa  lofMurn.eo  ^juodadu^raJfetfiUos 
/LlMcenrherte  oL  mea  hwc  voh.fium.-m^ch  fratres  lofeph  qu.ad- 
£  fueranTiureiufando,  -ampr.dem  cxccfs.ftent.quippe  cum  amorte 
oCh  vfque  ad  egrcn-um  Hebr'a:orum  ex  Acgypto,  centu.t,  quadragin- 

quc  ill.  oblcruare  d^bebant  _  ^^^^^  j^C^^^ 

.„  cu.us  cxrrcmo  capite  hc  elt.l^y J  ?     ; ^^^^^^ 

Scd  cur  olla  'fl^^lT^^^  Z^^^^     folcmne aure  fu.t  prifcis  iUis  pa- 

volucrat  lacob  cft-c  I^^^P  ""^;  ,^  poirefs.oncm ,  qu.n  ctiam  opinatur      ,„  s.hl. 

ttibus,vt  qu.fquc  in         "^^j^^P      locu  Iofepho,c.\m  eiusanimu 

Kimb,,Iacob(epultur^ca.sadcd.l^^^^ 

vrl!crinodisomnibusabAcgyp"acaru  . 


An  ojft  ynde 

ihjritm  ftnt 

tsrr.im  Ch.i- 
n.iam,0' 
ditm  fepiilta. 


Hierony, 


8So  C  O  M  M  E  N  T.    I  N 

in  promilTj?  cerrar  cogirarionem  ,  amoremque  traducerc.  Piitat  item  hic 
Rabbinus  Jofephiim  fibi  locum  iUum  quo  humari  vellcc,delegifre,fratri 
hiifquc  fuis  de  co  in  mandacis  dcdiflc.Vcrum  quia  fux  opinionis  nulla  ad 
fcrc  racioncm  ,  fidem  ncquaquam  mcrecur.  Alij  dodores  Hcbra:orum 
lcribur,idcifco  Hcbraros  cxiftimauiHc,  lofephi  olfain  Sichem  condcnda 
enc,quod  eo  ipfo  loco  vendicus  illc  fuidcc  a  fratribus  fuis,  &  inde  dcpor- 
tatusinyEgypcurn.  xAtenim  in  lib.Gcncf  cap.j  y.farisapertc  fignificatur, 
noninSichcm/ed  apudDothain  diatdicumcire  lofephum,  quo  nempc 
grcgc^s  fuosex  Sichem  abcgeranc  fracres. 

Illud  quoque  in  quarftionem  vocari  po{rct,an  vt  lofeph  oflajfic  etiam  S  ^ 
ccccrorum  vndecim  Patriarcharum  extulerint  in  tcrram  Chanaam  He- 
br.Ti,cu!n-y£'^rpto  profe(fti  funt.  Ac  ipfa  quidem  Scripruradj  folius  lo- 
fephi  offibus  afporcacis  ex  i£gypco  &  fepulcis  in  Sichem  mencionem  fa- 
cic:de  cxcerorum  auccm  Patriarcharum  ofllibus  vel  afporratis  vel  lepul- 
tis,nullum  in  vececi  Teftamenco  verbum  fic.  Ec  vero  diuina  Scripcura 
culiarem  cau(am  reddic  cur  oiralofeph  fincafportaca  ;  Qu_'a ,  inquit,filij 
Ifrael  dehocab  eo  adiurati,idei  promiferant ,  quafi  nifi  mreiurando  illi 
efTcnt  adftriv5ti,non  fuificnc  id  fafturi.  Cum  igicur  calis  caufa  non  fueric 
alporcandi  ofiaaliorum  Pacriarcharum  ,  probabilc  videcurea  nonfuilVe 
afporcaca.  Verumcamen  concraria  fencentia  omnino  probada  eft.Etenim 
B.Stephanus  Adlorfi  7.  teftificatur,Patriarchas  fepultos  cfie  in  Sichem, 
idemque  confirmat  B.  Hicronymus  in  Epitaphio  Paulx  ad  Euftochium, 
&  de  Opcimo  genere  incerprecandi  ad  Pammachium.Ergo  credibile  cft, 
fui  quamquecribum  Pacriarchx  olTa  afporcafie  in  cerram  Chanaam ,  Sc 
fepcliiire  in  S  chem,  vbi  eraccondita  lofcphi  ofta,vcomniumduodecim 
fracrum  Sc  Hebrsei populi  Pacriarcharum  vnus  locus  ofla ceneret.  Quod 
aucem  dixercquidam,  ance  egreftlim  Hebrxorum  ex  i€gypco,  aliorum 
Pacriarcharum  ofla  fuifie  dcportaca  in  cerram  Chanaam,minimc  fit  cre- 
dibile.Cur  enim  fepclirent  in  Sichem,ac  non  potius  in  Hcbron ,  vbi  pri- 
morum  triumPatriarcharum  ofta  fucrunt(cpulta.^No  me  fugit,Iofephu 
Iib.  1.  Antiquicacumcradcre  vndecim  Pacriarcharum  ofta  fuifle  condica 
inHcbron  j  Verum  fuper  earenos  accurace  difpucauimus  in  3.  Tomo 
noftrorumComment.in  Gcnefim  fupercap.13.  admarginalemnumer* 

Et  conditus  aromatibiis  rcpofitus  cft  in 
loculo  in  -^gypto. 

On  cft  illatus  {epulcro,fedadfimiIitudincmdepofiti,loculo 
inclufuSpVt  in  tcmpore  exportari  nullo  ncgocio  poflet.  Locu 
lus  autem  fignificatcapfam  vclarcam  fiue  conditorium,quo 
I  mortuoru  ofla  &  reliquiae:  c6duntur,qua  fignificatione  vfus 
rltn.  Uh.y^     vocabulo eft  Pli.cfi  de  regc  Py rrho  loqucs  ita  kribit,Quoruda  corpo 
rc,partes  nafcutur  ad  aliqua  mirabiles,  ficut  Pyrrho  regi  pollcx  in  dexcro 
pedcjcuius  taftu  licnofis  medcbacur,huc  cremari  cu  reliquo  corpore  no 

potuiflc 


loftph 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


GENESIS    CAP.     L.  ^Si 
tradunt:coiiditumq;Ioculo  in  templo.  Caietanusverifimileputatjo.  Canurws.. 
culum  illum  ,  fiue  vt  interpretatur  iple,  thccam ,  fuiffe  marmoream:at 
emm  mihi  Iumhus  vero  fit,fuifle  hgncam.quo  lcilicet  ciim  opus  effet, 
mmori  labore  maiorique  facilitatc  quocunq;  hbitum  effet ,  tranfpor- 
taripoflct.  Vetcres  HebrjBi  commentati  funt  duas  fuiffearcasvna  in- 
ccdentcs  in  dcferto,  alteram  diuinitatis,altcram  lolephi ,  illam  fcilicet 
arcam  foederisihanc  vcro  ,  locolos  quibus  lofephi  offa  ex  Aegypto  af- 
portabantur  in  regioneni  Chanaam.  Vetum  cuius  dementiac  elt,  con- 
dilorium  mortui  corporis,&  arentium  oflium,  cum  Dei  facrario  com- 
parare,vc  ex  acquo  incederent?  fcilicet  id  rcligiofiirimus  Mofes  feciflet, 
aut  etiam  faccre  pafliis  cflet, 
^  +     Non  cft  hic  tacendum ,  quod  prodidit  auftor  Hiftorif  Scholaftic^  fJI^'/ii''^  ^'^* 
cnarrans  hiftoriam  lib.Exod.c.^y.Cotigit  femel,  inquit,  vt  Nilus  plus 
folito  cxcrefcens  inundaret  terramjvbi  erat  loculus  ille  lofeph,  cuin^; 
locum  aquis  torumobrucret:obftri£ti  autcm  fuerantiureiurando  He- 
brari .  cum  Acgvpro  difccderent ,  ofla  eius  vna  fecum  deportare.  tunc 
igitur  Mofcs  fcriptum  in  lamma  aurca  nomcn  Dei  tetragrammaton  in 
aquas  mgeflit,quibus  fupernatans  lamina ferebatur ,  quoad  ftetit  fupra 
locum  vbi  eratloculus  lofeph  :  inde'que  fuftulerunt  Hcbrxi  eius  olfa: 
qux  prophecafledicunturdiflicultatemitineris  quam  perpeflurierant. 
SediUud  fabulofumac  ridiculum ,  quod  nugantur  quidam  Hebrsei, 
cum  conditorium  lofeph  nonreperircntHebr2Ei,repentc  illisaftitifle 
oucm,quae  humano  modo  locuta  cius  conditorij  locum  dcmonftrauit, 
quocircaHcbrcei  fecum  multo  tempore  eam  ouem  duxerunt  perde- 
fcrtum,appellantcs  ouem  lofeph ,  de  qua  mtelligi  volunt  quod  in  pfaK 
79  fcriptum  ei\: Q^id  dednais velut ouem  lofephY trumhxc  &  alia  innu- 
mera  Hebraeorum  figmenta ,  eo  commemorari  non  eft  planealicnum, 
vt  cxcaecJtionis  corum  clariflimum  fit  argumentum ,  quod  mendacij, 
&  falfitatisamantes,vcritatemaucrfentur,nugifque  ac  fabulis  mirifice 

oblcdenturatquepafcantur.  .  ^      .  rr  r  r  u  a 

i  S     Ouod  autem  lcpitur  in  libro  Ecclefiaftici  cap.  49.  ofli  lofeph  poft  l,,,,  eccu^ 
mokm  prophctaffcnon  ita  cft  accipicndum,vt  credatur.ofl^a  eius  hu  y?.y?.c.^  ,9. 
mano  fermonclocuta  oraculum  feu  vaticmmm  ahquod  ^didifl-eifed 
iUud  tatum  fignificatur,cutn  Mofes  afportauit  cx  ^gy  pto  ofl^a  lofeph 
tunc  cfl-.  complctum  &  rc ipfa  comprobatum  vatKnnum  lofeph ,  qui 
Zrtip  oximS  ,forcpr^dix^^^^  Deusv.fitaret  fihos  If- 

didtumeftoaa  cius  prophetaffc. 

F   J   N   I  S, 


Comment.in  Geii.tom^. 


ttttt 


1 


Hunc  quartumTomum  Au- 
dlor  iple  primumediditRo- 
,  annum  fexagefimum- 
tertium  agens  ,  &:  ab  ortu 
Domininoftri,Annoi598. 

LausDco^O*  T)ei  Genitrici  femper  ^Uirgini  Marii. 


A  L  P  H  A  B  E  T  I  C  V  S 

MEMORABILIVM  RERVM 

ET   VERBORVM5    QJ/  AE  TRACTAN- 

turinhoc  quartoTomo. 

Nota  piioris  numcri  fignificac  caput  libri  Generis;fecun(li,paginamipoftremi  vcro,  (lue  i^ 
vnus  Uc  jfiuc  plurcs,  lignificat  namcros  marginalcs  adicdlos  ad  Comcncariu  illius  Cap. 

A  Aetatem  triginta  annomm  incipere  iam 

Bimeiec  Rex,de  quo  Genef.  maturam      idoneam  efe  docendoy 

20.  cf;-  26.  anfucrit  idem  &  regendo,  ^jjip.^t 

numerccs'  q*iod  tale  no-  Aetatem perfeElam  ad  docendu  cr pra- 

  mefifcrit comrmne oltm  dicandum  qualemrequirat B.Grego- 

Reaurn  PalelHnd,                 26,61.2  ritfs.  ^1.620.32 

Atrahx  quatuor  eximiafuentnt  merita,  Agri  pleni  odor  latidatus  ab  Ifaac.qua^ 


ob  qu£  tam  magnifica  ilU  promijje  a 
Dco  funt  data.  26.6 j.S 

'Ahrahanum  bejifidixerit fiUo  fuo  Jfaac, 

27.J62.S7* 
jiccinRam  efey^tiid  in  Scriptura  figni- 

fi.  49*^99-^04 
AdorA.iyf^i^  cxterioris  cjuiHCjue  modi.  S5 

Mnentn^Chrifti  duplex  cfuomodo  ex- 
peaatui  crdefderattfs  fuernaCen' 
tib^.  ^9*7i7.2S 
Mulatoreefe fimilefpcculo.  4^  09^-4 
jiegypt^)  ignaui  atq\  tmbelles.  42^63310 


lisftt.  27^  i49'(>7 

^griculturs.  laus.  2jy4i,6r 
Menati  vel  irati  honines  cjuibm  rebns 
placari  cr  condliari poffmt.  ^s-SSO^i 

ALLEGORIA. 

ALlegorizjtndi  optima  ratio  ,  ^k<c- 
namfit.  26.101.62 
Super  Ifaac  ioco  cum  Rebecca  allego- 
ria.  z6M,iS 
a^llegoria  fuper  puteisfoffis  ab  I faac  in 
terra  PaUftinorum.  26.77 -79-^0.30. 
33-34 


^f^^^^^  Mlegonafuperdt^^^^^^^ 

A  jibtmeieccumlfaac.        26.85. 43 


corporacxHerodato&Vwaor,.}         J^j^-, /Ji,,  „.^6.7^.70 


j    AnmmortHos  luii-  B.GrigorijalUgoriafuperfimnoJdcoh 

rcnt. 


ttttt  X 


I 


I  N  D  E  X. 

^mbrofijfententia  vindicantis  a  pecca-  Angelis  non  ejfe  impofta  nomina  fecun^ 

to  cjHod  fecemnt  fratres  lofeph  in  ip-  dnm  eoru  naturaslfed  fecundiim  eoru 

fmn^anfit  probabilis.       S7»4So.s9  operationes  c^  mini^eria»S2.S4o.  40 

Ana  vtrum  innentor  fuerit generationis  S.Gregori]  difputatio  quomodo  idem  di^ 

mutbrum  fuse  difputatur.  $6.  421,  catur  ,  ^  Angelus  &  Deui  ,  fine 

423^3- &fi^i*  mendacio.  32.323.1;, 

Animum  hominis  morti proximumyna" 

A  N  G  E  L  V  S,  turaliterprduiderefuturayOpinwnem 

fuijfe  plurium  Ethnicorumyfid  fal- 

N  Angelis  quomodo  fit  vita  aSHua^  fam.  49*776.777,6 

&  contemplatiua»    28.191.192. 24  Anima  vox  num  aliquado  in  Scrtptura 

Angelorum  cuftodia  viros  iuflos  mirifice  ponaturpro  corporCjVel  cadaHere.37, 

recreari.c^  confirmari.      32.  314.1  J09.103 

de  Angeli^ ,  ciui  in  fimilitudinem  mili'  Annona  puhlicA  quanta  cura  Vrincipi^ 

tum  c^r  caftrorttm  ,  apparuerunt  la-  bus  effe  deheat,  &  de  PrdfeSlis  anno-^ 

toh,inculentaRuperti  dtfputatio.  32.  ndtapud  Romanos,  41.604.11 

J/J.  2  (^yinnulorHm  vfus  cjuam  antiquus fit, 

de  Angelorum  minifterio  non  folrim  er-  an fuerit  tempore  helU  T 'oiani,diJpH' 

fa  homineSyfed  etiam  animalia,Rab^  tatio  contra  Plinium.^r.    608. 609.16 

i  Moyfis  Aegyptij  non  contemnen-  Annulis  ad  quem  finem  vfa fit  anti^ui^ 

dafententia.               323^^*3^6,3  tas.                         41.608. 609.16 

Angelumfuiffe  non  filinm  Dei ,  ^ui  /«-  Antichriftu prafigmficatum  effeperpro- 

Hatus  eft  cum  lacoh.  32.  322.323, 14  phetiam  lacob  de  trihu  Dan,  49.836. 

Angehm  fuijfe ,  cjui  apparuit  Moyfi  tn  837.131.134 

Rf^^'  .                   3^'  3^2.323.14  Antigono  occifd  ,  ^  Herode  inuadente 

LhmfuiJfeyijuiapparHit Moyfiin  regnum  ludaicum^tum primumfuif 

dedit  legem.   323.23. 324.16  fe  ablatum fceptrum  luda.  49.8c4.62 

Angelorum  minifterw  fa^as  effe  in  ve^  Apirn  colendi  ^uafiierit.Qr  ^uando  ori^ 

teri  teftamento  omnes  apparitiones  er  go  apud  Aegyptios.          46.704. 1 

vtftones ,  cjUA  narrantur,  B.  Dionifij  Apis  Argiuorum  rex ,  quo  tempore  in 

^reopngitA  valde  obferuanda  fen-  ty£gyptum  venerit.  46.704.2 

tentia.                        3^  324*^7  yipoftolos  tribus  de  caufis  reEle  appellari 

Ab  Angelis  cjuomodo gratiamc^ pacem  oculos  Ecclefid.  49.803.60 

poftulauerit  S .  loannes  in  primo  ca-  Arad  area  vhi  planxerunt  lacoh  cjuis 

pite  aApocalypfis.            t9.32s.1p  locus  fuerit.  so.871.16 

per  Angelos , fiuefpiritusfeptem  rnemo-  Arcam focdtns figntpcan  locabulo  pra- 

ratos  m  Apocalypfi  dr  alihi,  cjuid  in-  fintia  Dei,  49,8ss*t8o 

telUgere  oporteat.            32*32 J^tp  ^rcus  curinter  arma  Hebrdorum  tam 

Angelumnonpotuiffe  luElando  fupera-  frecjuenter  nominetur  in  Scriptura. 

re  lacob ,  ejuomodo fit  intelligendum.  48.770.20 

32.33J*27.&f€Cj,  Argumentari  ex  ordine  narrationis fi(pe 

Angelus  cur  in  lnUando percuferit  ner^  non  effe  firmil  in  Scriptura          <  g 

uum  lacoh.                   32^333-3^  f^tde  fenfus  Scrlptura. 

Angclus  lu6ians  cum  lacoh  cur  volue-  Afcenfionis  Chriiti  praclara  prophetid, 

Tu  difcedere  ante  anroram.  32.33^.39  49 -801, $7 

-^ttgtirtum 


I  N  D 

•  ' '  C  ^^'-^i l  iiri  j  cjuomodo  vfur- 
p'inurinScriptHra.  30.271.26 

Aiigurandi  verhnm  qtiomodo  accipia- 
tur  apud  facroSy  prophanos  au- 
^^^^•J-  4^-679.6 

Aiigtmim  ijtunta fiieritau^oritas  apud 
Romams.  44.679.6 

AHgttrari  pcrfcyphos  moremfHiffe  apud 
Aegyptios ,  qnomodo  id  fieret,  44, 
6SC.8 

AnlicorHm  moremejfe,  bene  dijfimHlare 
&  inHidere  alijs.  4S*69S'4 

6 

BEnedtBiones  Chrifti ,  vide  Chrifli 
benedit}iones, 
Benediclio  Ifaac  collata  in  lacob  chm 
per  errorem ,     deceptionem  data  ei 
fnerit^an  e(fet  valida.  27.160.S4 
B.Panlt^^  cjHomodo  neget  nonobtmHijfe 
ECvi  hcy:C'.iiLlionem  a patre,nec  inue- 
nijc  locum pcenitentitcciim  videatiir 
contrariHm  fcribi  Genefis.  27.167.96 
I  ctnr  interfiltos  la- 

potamia,CHmnatf^s 
fnerit  in  terra  Chanaam.   sS-4^^  49 
Beniamin     BenoninominHm  expofitio. 

35.4^0.41 

Beniamin  (jHincjHe  parttbus  excejjtjje  a- 
lios  f  ■■■■■■  '  fomodo intelligendHfub' 

tiit  itatur.  4S.667.i9*&fi^' 

Beniamtn  pojhri  aliter  memoratur  afep- 

tHaffinta,qHae(l  in  lecHone  Hebraica 

Cr  Utlna  ,  ftne  falfttate  tamen.  46 - 

:^i4'fs 

Ecihauen  anfuerit  locpu  diuerfu^.&ciHa 
tttmdtflanskBethel.  28.219^60 

Bethel  lccH  effe  longe  diuerfHm  ab  Htem 
r  2S.7S.6 

Bcthcl  &  LtM  anfrerint  duA  vrbes  an 
vna  difputattir.  2S.2i6.sS'&fifl-^ 
S  HteronymHS  mHtauttfintenttafua 

detnbH/n  cjua  eratBethel.  28.2i7-s6 
Andre^  Mafis  optnio  de  Bethel  excHts^ 

z8*2i7'57 


E  X. 

Bethei  curin  Scriptura  dicatnr  Betha' 

^^^*  28.219.6 
Bethel  memorata  Genefts  sj.anfuertt  le- 

rtifalemjijputath  inThoflatum.  ^j. 

40S'5^*&fici. 
Bonos  cadere  infaciem  ,  malos  retrorflim 

cadere.egregia  dt^futatio  S.Gregorij, 

49'SS7.i3S 

Ftrbonn^quanta  tn  gratia  ftt  apud 
DeH7n, ^0.270.2^. 

C 

CAdauera  kominum  traBadi  varij 
mores  apud  diuerfisgetes.jo.  jSj.^ 
Caro  in  Scrtptura  ,  qHid  fignificet.29. 

Caflitas  viri  moffiiK^^i^  yxorij  amorU 
coagulum.      ,;v^,.^.  7.7 
Caflitatis  inftgnia  exempla  apud  Ethni- 

39>SSS't 

Caflitas  memorabilis  Spurin^  adolefcen^ 
tis.  .  39.ihid. 

Cento  curcoparetur  ChriflHi*49.84S'tS4 

Chartflia  quale  frerit  conuittium  apud 
Rom.  43.663.t2 

in  Conuiuiis  quantafuerit  reueretia  iu^ 
niorum  erga  feniores  apud  Romanos. 

Chrifti  benediliiones  de  caloje  abyjfo^de 
vulua  >  &  de  vberibiis,  cjuales  fttcrint 
(^cjuemadmodu  intelligedd.49.8  so.i6s 

Chrifto  quemadmodii  pulchre  accomrno' 
detar.quod  vattcinatHs  eftlacob  de  fi- 
lio  fuo  luda.    49.800.s4  & fiquent. 

Chriftifeu  Mefid  dies,CHrdicantur  in 
Scriptura  nouijfimi.  49.816.89 

Circumcifionis  &  aliorum  vulnerum  cur 
tertiadieelfet  grauijfimHS  dolor^am- 
pla  diffutatio.         34  372-37 3*^2. 

Cifternayin  quademijfns  eBIofeph^qua- 
lisfuerit.  37^484-^4^ 

Claues  cjuatHor  propriA  ipftus  Dei^quma 
fintfecundum  HebrMS.  30. 2s8.2S9'S 

Clerictspro  bonis  ^iritualibtis  cjuAtra- 
duntyrependi  oportere  bona  teporalia, 
B.Augufiini^Difptttatio.  27J09.9 
ttttc  } 


I  N 

Clcncontm  lihertrtem  cr-  tmrmmtatem 
maxime  confemanea  ejfe  7'ationi ,  er 
dqnitati  natnrali,  47 -7 39»  12 

Coccum  qHtdfignificet  in  Scriptnra .  ^S, 

Comparatmi  vfiM  non  efl  Hebrais ,  fed 
eius  vice  viutur pr<£pof^io7iibtis  a^vcl 
ab^vel  fuper.  32-^16,4 

Coniugio  cjuix.  ata4  matura  idonea  ce- 
featur,exfententia  ^riftotelis.2Sf4'3 

Coniugium  vniii^  foerninA  cu  pluribt^  vi 
m  an  fuerit  vnquam  licitJi.2p.2SD,S4 

in  ConteplatiuA  vit£  exercitio  quato  ma- 
gis  eleuatur,c^vegetaturjpiritHSytato 
rnagis  caro  deprimitur&  debilitatur, 
ptdchraGregvifpdifputatio.^2,^37.36 

Contemplationis  exercitio  rniram  femiri 
viciffltudinem  tum  proficiendi ,  tum 
deficiendi.  B2'337'37 

Contemplationis  quanta  ftt  dulcedo  <^ 
efficacia,  3^-337.36 

in  Conuiuns  mos  fedendi  antiquior  fuit, 
quam  recurnbendi.  43-66; 

in  Couiuiis  mittere partes  aliis  etia  abfen 
tibns  morisfuijfe  apnd  Frincipes. 
666.16 

sn  conuiuiis  quanttis  ejfe  foleret  numertis 
ferculorum,  43.666,17 

in  Couiuis  rnore  dadifngulis  couiuiisfn' 
gulas  partes^antiquiorern  fiiifeyquam 
in  comrnune  ac  de  eadem patina  vef 
cendi.  43.666.17 

in  Qonuiuii^  prifcorurn  hominum  tempe- 
ratia  cUpietate  coniunEla. 43.672. 26 

Conuiuii  tempus  idoneum  efifie  reeincilia' 
tioni  amicorumydr  ignofeenna  ojfcn- 
farum,  26.89. 47 

Epulare  conuinilii  cur  Graci,  drHe- 
br^i  a potado  appellauerint:26Jp.  4S 

Conuiuium  Iftac  quidallegorice  fignip" 
cet.  26.91.101. S0.&  62 

Sanflorii  horninit  cuilibet  ab  intio  vfque 
mundifuamfuijfie  crucem. 37. 484.6^ 

Crucif  fu^plicium  quamfuerit  antiquuy 
cjuam  atrox  ^  infarnc*  40.JS4.9 


D  E  X. 

Cmx  Chrifii,quando  prirnumprafgnifi' 
cata.  48.763.8^ 
D 

Dhborct  rnortc  cur  mcmoraucrit Mry 
fes^  tacens  mortcm  Rachcli^.^y, 
394'39f'i6 
Dari}  Regis  Verfarum  execrabilu  fen  - 
tentiadc  mendacio.         27  J  32.42 
Dexterarnpotiorcm  haberi  qua  finiHra, 
tx  ipfa  uaturaprouenireyVt  docet 
rifioteles.  4S.761.4 
T)extera  oUo fignificationes  in  ScriptU" 
ra.  '  4S.761.S 

Dexteraminus  fuijfe  honnorabile  apud 
veteres  Perfas,  quam  finiftram 
Uore  Xenophonte.  48.762.7 
ConfulehaturDeus  in  veteri  Teftament^ 
quatuor  modis,per  Prphetas^per fom- 
nia^per  fortes  ,  csr  perSacerdotes.  2S. 
t4.2i.&feq. 

Modiconfulendi  T)eUin  veteri  tefta- 
mento,\&  mirabiliter  aceipiendi  ref 
posit  ab  eOjCjuado  defecerint.  2 s »17.26 
CurDeus  in  Scriptura  prdcipue  ac 
proprie  appelletur^ew  Abrahd.i^. 
^3^3S 

De  diispropriis  variartigentiit.26,83.39 

Deum  omni  tempore  cotra  nouas  hdtrefes^ 
exorientes  excitajfe  nouos  etia  ^egre^ 
gios  Do[tores^& propugnatores  catho 
licadonrina.  26.99.69 

Deum  nec  au^orem,nec  fuaforem  men- 
dacij  ejfepojfe.  27.1 33-44 

Detis  cur  in  veteri  Teftarnento  benefa^is 
dignis  mercede  £terna,ternporalia  ta^ 
tum  bona peomittebat.  27.130,49 

Dei  cognitionis  per  fide  a  cognitione  ciuf 
de  fecundumdomum  caritatis ,  difte- 
rentia  fecudum  B.Gregoriii,2S.2o8.43 

T)etis  curdicaturejfe  timor  cr  terror  ho- 
minis.  3^-309*1} 

§luilu^atHs  eftcii  lacob,eurnfuiffe filiit 
'Deifub  jjrcic  humana ,  T^icodoreti 
opinio.  32.32s.1i 

Inveteri  Teftamento  nimquamT)eurn 

Txtrer» 


I  N  D 

FatYem  xpparuiffe funStis  Jed filiHm 
Dci ,  ccif:r^\:'>r.'hi  Patrumfentetitia 
cxciititH  32>S2iM.&feq. 
Dei  cognofcendi  triplex  ratio  c^gradus. 

Deum  ncmini  mortaliuycirca  eius  morte 
apparHiffeynifi per  miracuUirn  ,  row- 
^mmemfiu    veterH  HebrAOYHVi  opi^ 
nionern.  32,343,44 
Denm  cnm  alicjuo  afcenderevel  defeen- 
dererjel  projicifei ,  quomodo  fitinter- 
tnterpretandum.  46,707,7 
Dkcs  noHffmi  quid fignificent  in  Scri- 
ptura,  49*777,S. 
Dinamftiiffe  decem  annorit,CHm  vitiata 
efiyprodiditAlexanderPolyhifloryfed 
refellitHr,  34'3^^'i 
Dinam  fuijfe  fex  annornm  indifcejfu 
lacob  ex  Mefepotamia ,  qHindecim 
verOyCitm  eslviolata.  34-363'3 
Dinam  effe  violatam  nonem  annis  posl 
re^reffwn  lacoh  ex  Mefepotamiu  in 
terram  Chanaam,  34*3^4-3 
Din.t  curiofitatemy  maii,^Hod  ei  accidit, 
fitiife  catffim,  ^  ^  34- 3^^ -4 

Vr  ^.^/hi^iditUsfiiijfe  delinitaaSichey  S. 
GregoriHS  lucnlete  interpretatHrfecu' 
dii  tropologica  intelligentia,  34^^7-6 
Dirinendt  verbu  prAcipuacfHandaftgni' 
ficationehabere  in  Scriptttra.32.330,26 
Diferetionis  virtus  qua  fit  necejfaria  do- 
cloriydrreaori  alioriiyB,  Gregoriidif 
putatio  non  folUm  lcgenda/ed  edifee- 
^^a,  43'^s6j.&fe^. 
Ditiinatiomsfupershtiofeperacjuas.va^ 

ria  exempla  vetcrum,       44*  6^0. 8 
DlHiti.ufejHnat.u  .  nec  ejfe  inculpatas 
nec  dmturnM,  nec  fme  tnmdta.26. 


D^uuialummcdiocritatemvtilioremef 
fe  homini.^Ham  affluentiam.  28.223. 
224.66,67  ^  ., 


E  X 

mitUyynalum  fHiffe^^culpanduyCotra 
opinionem  HebrAootim.  34.368.36^,8 

Domuf  vocabuliiyquid flgnifixet  in  Scri- 
ptara.  30-273.28. 

Dotem  antiquiitis  viri  dabant  vxoribm, 
fiueearurn  parentibpis.  2^,23^.11 
Super  dotibus  matrimonalibus  varia 
quondam  Gentiuinflituta.  2^,236,13 
E 

EBrietas  an  nonnunquam  deceat fa- 
pientemyCOpiofadijputatioPhilo" 
nis.  43'676.24,^fe^, 
Ecflafls  qHidfino'  qiiottiplex.  27.157-80 
Entaphiafla  qui  cjfent  ex  D.Atigtifl  ,jo^ 
864,1 

Ephod  cjtiidfueritin  veteri  teflameto^efr 

cjtiid  applicare  Ephod.  2^,16,24 
EphratiZ  ac  Bethleem  nominum  origo  & 

caufa.  3^'4H'42.drfeq. 
Equtimanimalejfiefymbolum  fafius  ^ 

fuperbi^  mundiydijputatio  S.Gregorii 

49'^57'^3S 

E  S  A  V. 

ESautribus  modis  ferutiffcipfi lacob^ 
fecundum  cxpofitionem  B.Thomd, 
25,27^0 
Efau.vide  lacob. 

Tria  illa  nominayEfaUyEdon,&Seirde- 

clarantur,2^.3^'SS' 
Seirmonsexponitur.  2j,38,Sf^ 
Efau  propterfoltim  edtilittm^  lentis,  &n§ 
propter  aliud  ingens  pretiu.vt  nugatur 
Hebraiyvendidit fua primogenita,  jy. 

Efau%ot  modis  peccauerit  vendendo 

primogenita,  ^S'5  4-82 

Efauduodecimrebuspr^figurauit  con- 

ditioneSy&  mores  repreboru,2S,s6.8s 
Efau  dedit"  venationi ,  quomodofigura 

fueritamatoruhuiusmudi,  2SA3'^4^ 
Sfau  quando  iuerit  habitatum  in  rnontc 

Seir.  3^-42i.2.&fei}. 
Eunuchivox  cfmdfigmficet,&  devartts 

Eunuchorugenertbus  &demulttpltci 

modo  EHnHchizJdi,37'St^'f09^&fif 
Eunuch§ 


I  N  D 

EmJHchorH  ofto  mnnera  antiquitHf  apud 
frincipes.        v  37-3iS'Hi 

Eumtcborum  illorHm  dHorHm,qui  erant 
cum  lo/eph  quodnam  fuerit peccatM 
4o,sSo.3 

Exploratoru  hofHlis  terra,  qualejit  rnH- 
riHi,  4^-^  3  3  9 


F 


FErtilita6  aliquarHm  regiomm  mira, 

Fertilita^  illa ,  ^ flertlitas  fepterims  Ae- 
gypti  ,  quam  fuerit  pr^ter  ordincm 
CHrJimque  natura  dif^HtatHr.^i.doo. 
7'&  feq* 

Filiorum  irreuerentia  in  parentes,  quam 
graue  peccatum ,  &  a  Deo  punitum. 
27Ji3'f4 

Forntcationii  triplex JpeciesexCnJfiano, 
38.^29.10 

Filtj  minores  cur  fere prdpofitifint  maio- 
nbn^  apud  prifcos  tllos  patrtarchas, 
exponitnr  qHadruplex  ratiomyftica, 
48,760.2 

Fulgornoum  lapidnyn  in  rationali  qHo- 
modo  prdrnonftraretfutHra fecHndum 
lofephitm.  2j.16.2s 

Fratris  nomen  ,  qaot  modis  vfurpetur  in 
Striptura  3^*307.13 

Fratema  bencaolc/ua  &  concordia  qua^ 
tum fitbonumxontra  vero  odium ,  & 
difcordia  quantHrn  malnm. 37. 4^8.30 
Inter fratres  cjr  arnicos  cur  atrociora 
edia  cfr  dijfidia  e(fe  folcant,  qtta?n  in- 
terextraneos.  37  4^S  466.31 

Fratrum  lopph  crjpiratio  in  neccm  eim, 
CHiH^  rei  figurafucrit,       37, 4S0.J8 

Fiidatorescr  quafi  patriarchdordtnH  re- 
Ugioforii quatdt gratid  (fr  meriti  fue^ 
ritapud  DrHm.rrfpeEh  ordims fui, 
26.6j 

Fnnera  cnranui  tn^Ux  ?NOiltii  aptidAe- 
gyptios fecitdmn  homwHtnfacnltutcs 
(X  Diodoro,  so.864.1 


E  X. 

V^erbafutHri  teporis  in  Scriptttra  fpe 
fignificant  debttum  fue  ojjicium. 
3S.404.31 


G 


Gu^laadrnontisftHsJongitHdoy  altt 
tudoy  fertilita^  ,  origo  atque  caufa 
no minis,  3t  310.1  feq. 

Genethliaci  redurgHnntur  argumeto  la^ 
cob  &  EfuH.       2S'44'4S'66,dr  67 
Gcntilitm  fuperftitiones  fuper  vnElione 
lapidtirn,  28.214,^^ 
Gerrnanicns  Imperator  galli  gallinacei 
neque  afpe^tumj^eque  vocemferre  po 
terat.  37-4^0.32 
CuUpeccatHm  fex  modis  feripoffe ,  aw 
6lore Beato  Gregorio,  2^^4.82 


H 


HAbitutorcs  terrdL  m  Scnptura  VO' 
can  foiere peccatores  ^  non  autem 
iujios yuu^ore  S.  Hieronymo.47.732.2 
Htbruifrnos  effe  non paucos  in  Scriptura 
plenosmyjreriorum,  3S '3^7-4- 

H  E  B  R 

HEhrdorumfabHlaicii propheta  va^ 
ticinanturtn  Idttmdos  fignificat  os 
fktjfe  eonomine  Romanos.     2S.tp  2f 
an  H^brAis  fcemtm^  tllicitw  fuerit  ntibe- 
re  vtris  incircHmctfts  ante  legcm  ,  ^ 
poftlegern.  34  3^^-9 

Hebrdii  currecens egrefftj4egypto,in  ido- 
latriam  lapft  caputvitHli  adoraUerint 
potiui.quamaUud  quippia.  46.704,2 
Non  folos  Hcbrdos  yfed  mixtos  cum 
ylcgyptiis  hubuijfe  terram  Gejfen,47^ 
738.8 

Hebrdopopulo  qftemadmodum  coueniat 
maleditHo  Rttkn  ,  (jr  Simeonis ,  (jr 
LtHi49.7S6.792. 21.37 
Htbrdi  quando  prirnitm  iHdaorum  no* 
men  habuerint.  49822.101 

Hibrai 


H 


I  N  D  E  X. 

'•orxipopHu  qtiMTHpUx  fuijfe  regt^  /acol; eUaio  (^reprobatio Efau^^uomo^ 

49'^o^Jos,63  do  pr^jigHrauerint  elcBionem &  re* 

Heliopolis  an  conditafuerit  ah  Hebrats,  probationem  hominum  rejfe^grati^ 

vt  tradunt  feptuaginta  Interpretes.  er  vit^  £ternd,  25.32,46 

4^,016.27  lacob  cur  ditt^  fit fipplarator.js, 3^.57. 

Her  peccdturn  qualefuerit  difptitatur.  lacob  retwensplanta  Efau  egredientem 

SS.S28,p  ex  vteroyquidfgnificauerit,  ^s.^o.jii 

Her  ante  congreffum  cum  vxore  effun-  lacobvtrumpeccaueritinducendo  Sfau 

dendofemen  in  terram  peccajfe  ejuin-  ad  vendenda  fihiprimogenlta.  2;, 41. 


que  modis.  38,529.11 
Her  peccatum  an  fucYi*  frr^^tuius  cjuam 
frat  ris  eim  Ona?  S8.SS4''7 
Her     Onam  cur  mtm^^rtntur  inter  in- 
trantes  Aegyptum  ^  quiante  rnultos 
annos  mortm  fuerant.  46.710M 
Herculem  fniffe  eodem  prope  temporcj 
quo  Samfonem.  49-8 SS'^^^ 

Hiemfaiem  nunquam  fuit  nominata 
Bethel.  28,180.9 
Homo  boni  pedisy  qttid  prouerhialiter  fi- 
gnificet.  3^-^72.27 
Honefii^s     honeftare ,  pro  Ucuples  cr 
locupletare  ^tnterdumvfurpat  Lati- 
nus  Interpres.  28.186.16 
Honorum  infignia  &  omamenta  qualia 
fuerintapud  antiquos.  4j.610.1S 

lACOB. 

Iyicob  natHs  eft  cjuindecim  annis  ante 
mortem  Abrah^  :  Uch  ortta  eini 
narretur  k  Mofe  poft  mortem  A- 
braha.  ^^'^;} 
de  lacob  cur  tam  multafcnpfent  Mofes 
er  tam pauca  de  ffaac^         ^J  S-^ 
lacob  cumfueritpnideftinatHs.&gcne' 
ratio  eiHs  promiffaa  Deo  .quomodo 
dicaturcoccffa  precibHs  Ifaac.2S-7'8.9 
UcobcoHiftocumEfau  tn  matnsvtero 
num  naturalis.  ^^'9  '^ 

j^cob  non  ob prsuifa  bona  eini  opcrafu^ 
tnraMcaumcffeaDeo  2s.20^'^^^^^^^ 

ema  lacot.  ^  . 

matrhfui^ 


61.  Cr  feq. 

lacoh  fimulans  hahitu  Sfau ,  qutdfgni" 
ficauerit  allegorice.  27'US>t7*  &feq' 

lacob  fimulans  habitum  Efau^npecca^ 
uerit.  27'ii7'20.& feq. 

lacob  mentitum  effepatrifuo ,  &  venia- 
literpeccaffeyqui  au^ores  dixerint,& 

quihus  argum€ntis.27'iS4'^SS-^S'^^- 
lacob  mendacium  anfuerit  perniciofum 
ipfi  EfiiUy& iniuriofum  patri fuo.  27. 
136.48 

lacob  vindicandum  effe  a  mendacioy  qui 
Au^ores fenferinty&  cur ,  quibus  af 

titur  Au^or.27.JS7'49'&  f^^^ 
An  dixerit  fine  mendacio  Tatri  fuo. 
Ego  fum  Efaujer  ttem ,  Fcci  (icut 
praccepiftimihijComede  devena- 
tione  mea.  27.i40»S4&fi^' 
lacob  fimulationey&fraude  Fatrisyobti- 
nere  henediclionem  einscur  voluerit 
Deus.  27-147-63 
Jacob  feptuaginta  feptem  annorum  eraty 
quando  profe^HS  eft  in  Mefopota- 
miam.  28.17^-^76.1 
lacob  non  habuit  vifionem  iiliusfcaU  in 
monte  Moria  vhipoftea  fuit  templum 
lerofoiymitafjum.  i77'4'&fe^^ 
lacob  curincomitatHS  &  inops  miffus  fit 
a  parentibus  in  Mefopotamiam.  28. 
rSiriq.&feq^ 
Iacobp^ipertas&  humilitas  pgurafuit 
Apoftolorumeuntiuin  vmuerfurn  or 
be  adprddicandH  Euangeliu.28j8i.h 
lacob  dormiens fuper  lapide ,  quid  alle- 
gorice  fignificet.  28  14 

lacobvngcns  lapidem  >  &  erigens  tttn- 


Commen.*mGen.Ton).4 


V  V  VV  V 


IN  D 

luw  ^fiihil  fcchfipc  rjtitiose  ,2S  aS  4,s  2 
lacob  votnm  expcridittir.  28.160.  6i.  ^ 

fecjuentih. 
lucoh  cniftam  cUturHS  emt  dccirnxSy 

cjtta^vouit.  28.122.64. 
lacob  an  honcfle  ac  decenter  ofcnlattis 

fiwrit  Rachelem  puelUm,  nuncjuam 

ante  fibinotam.  2g,220J 
lacob  ofciiUns  Rachelern  iuxtaputeumy 

cjtiid  allegorice  figmficauerit  fecun- 

dum  ttgufiimim.  2g.2S0,s 
lacob  matrimonium  cum  Rachele  quan' 

do  confecium  fuerit ,  initione  prioris 

feptenmj  an  in fine.  2^.2^.1  s 

lacob  feruitt44  feptennis  cum  Rachele, 

quid  alLegorice  fignificauerit.  zg. 

238.16 

I  acob  cjuomodo  per  totam  noElem  non 
agnoucrit  Liarn ,  &  hocejfe  cafiitatis 
lacob  magnum  argmnentu.  2^,246. 27 

an  lacob  intemperantiam  arguat  cjuod 
fitnul  habuerit  quatuor  vxoret.  2^, 
249-33 

lacob  coniuginm  cum  duahus  fororihiis 
Lia  ^  RacheUiCjuid  allegorice figni- 
ficet.  29.249.36 

lacoh  cjuomodo  citra  i^i^antUm pradi^ 
cauerirfuam  iufiitiam.  30,278,37 

lacob  an pcccaueritfacicns  fuo  illo  art/- 
ficio  verficolores  fcetiM  in  damnum 
Laban.  3^*279*3^'&  fi^^ 

lacob  opponens  verficolcres  virgas  asf>e- 
BihHs  ouium  concipientiurny  cjuid  al- 
legorice  (iguraucrlt,  30.294,63 

lacob  cnr  tantopere  timuerit  £fau,  B, 

y!uguftini  er  LyranifententU.  32,318. 
319.6.7 

lacob  ln6latum  e[fe  non  cum  bona^ngc- 
lo  ,fed  cnm  Dxmone  figntficarc  vide- 
titrS.Hieronym.  Origenem  fccutH4, 
32. 32.721, & y?f 

lacob  luEUm  fnijfe  corporalem  (fr  ctim 
hono  Angelo  probatur.  32.  328.2:;. 

&fiq^ 

lacoh  nqn  potuijfe  in  luRa  fuperari  ab 


E  X. 

Angclo ,  quemadmodfim  intelllgcn^ 
dum  fit.  32*33J-27.&fiq. 
lacoh  U^ans  cum  Angelo  ,  ^ttid  allego- 
rlce  fignificauerit  fecudum  Philonem, 
S.  Augufiinum ,  &  S.  Gregorium. 

3^'334'33'&fe^' 

lacoh  vidtjfe  Dctimfacie  adfaciem  cjuo- 
modo  fit  intelligendum.  32.342.43 

lacoh  dicens  vidijfe  fe  faciem  Efau  tan- 
quain  faciem  Dei ,  an  per  aduUtio" 
nem  mentitus  fit,& peccaueritydijpu- 
tatio.  33-3S2.3S3  33&fiq. 

lacob  cum  dicitur  emijfe  agrum  centum 
agnis  pro  cjuo  Hchraice  efivox  Che- 
fita  dijputaturan  ea  vox  fignificet 
agnum^vel  potiiisgenus  cjuoddam  pe^ 
€uniA:&  Latina  verfio  acriter  defen^ 
dituraduerfmmultos.  33.3S7'3SS,t2. 
&fiq. 

Ifraelis  nomen  quid  proprie  fignificet, 
ampU  difputatio ,  vhi  &  lofephi ,  ^ 
S.Hieronymi^  &  compUnum  Pa- 
trum  &  Tagniniatcjue  Oleaftri , 
Caietant^&  Eugubmi  aiiorumcj^  opi^ 
niones fitbtiliter  examinatur,  32.344. 
4^.&fec}. 

In  nomine  Ifraelis  contentam  effe  hoie- 
diBionemy  (jttam  lacob  petijt  ah  An- 

g^^^'  32'347Jj2 
lacob  afcenfm  in  Bethel^uid  allegortce 

fignijicaueritipulchra  Rupertidiffu* 

tatio.  3S-392^i3 
Ifraelisnominis  impofitiofa^U  lacoh  in 

Bethelfuernne  dnierfa ,  an  eadem  eiy 

cjU£  narrata  ejtGcnefis.  62.3^,398.22 
Ifaeli^  nomen  an  his  impofitt/m  fuerit 

lacohy  an  tantum  fimeL^s,  39S.  399. 

^S'&fi^> 

Q^modo  diEhim fit,  non  vltra  vocatum 
irilarchyfed  Ifi-aeL  cum pofi  id  tefn- 
poris  frecjnentius  appelUtus  fit  \acoh, 
cjuam  IfraeL        3S.27.402,& feq. 

lacobdichttn  Ifiuelis  nornine  v^candtts 
pofius  ,  cfuatn  \acob  non  propter  ctp^ 
pelUiioncm  nominumifcd propter  rcs 

nomi 


i 

I 

J 

i 

Uc 

i 

; 

l4a 

U 
c 
4 

« 

Ua 
r 

1 

hc 

i 

u 

j 

u 

u 

I, 


Early  European  Books,  Copyrighr  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courtesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Cenlrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


,    .  IND 

lacob  viu  6-  rcru?ngcjhirH?n  Chronolo^ 

i^cob  vtrnrn  inteUexerit  figmficatio-- 
nem  fommornm  lofeph  ,  cum  ab  eo 
narratafHnt.  37.477.S4 

/*iCob  an  vncjnayn  reprehenderit  filios 
fnos  de  eo  qnod  peccauerant  in  lofeph 
37.49S.84 

lacohluxitfilium  fuum  lofeph  per  vi- 
gwti  tres  annos,nec  tamen  tantus  lu- 
Hti^  erat  culpandus.  27.s01.90 

lacob  cur  tantopere  tirnuerit  ire  in 
gyptuyn  ,  exponuntur  quinqne  cauf<t. 
4^'7o6.  6 

lacob  ingrefus  in  ^gyptuyn  te?npus 
quemadmodum  interpretetur  S.  Au- 
guftinHS,  46.7i2.7i9.i7>22.2^ 

lacob  (juomodo  dicatur  a  Mofe  primmn 
intraffe  t^dSgyptum  cum  fexaginta 
fex ,  mox  vero  cum  fcptuaginta.  46. 
7t4-f9- 

lacob  decem  Ubores  dolores  infgnes, 
ijHos  in  vita  fua  tolerauit,  47. 734.7 

lacob  dtas  centum  triginta  annorum 
cnm  intrautt  t^gyptumyCjmncjue  res 
aperit  adfacram  Chronologiam  per- 
tinentes.  47-733-4 

lacob  totif^  vitA  rerurn^jue  ab  eo  gefra- 
rum  Chronologia  expUcatur.742.47> 
i^.Crfecj. 

lACobtempore^elLam  Veneris  mutatam 
efifie.  47.443-^9 

lacobmorscjuot  annis  prAcefifierit  egref 
fum  HebrAorum  ex  Aegypto  &  or^ 
tum  Mofts.  47.744-20 

Ucob  tam  follicitiu  defepultura  corpo- 
ris  fui,anfuerit  culpandusjate  dijpu- 
tatur.  4^-74S.2t.&fe^. 

Ucobcur  voluerit  filium  ftum  lofeph, 
ejued  fibiprornittebatdefepnlturafui 

J.i  corporis  ,  iureiurando  firmarc.  47- 

}  Job  cL  conuerfHi  ad  caput  lcMi 
adorauit\vtrnm  adoraHcntUfeph  an 


E  X. 

Deumjisfutatur,  47. 7^0,27, & fiq, 
lacob  cur  beriedi^rns  Ephraim  &Ma 
nafie.comutauerit  manusconfonnans 
in  fimiUtudinem  crucis.  48.  7sg.i 

lacob  in  illa  cornmutatione  manuit pra- 
fig^fajfe  crticeChrifti^&  tunc  pri?nu7n 
fuiffe  prdfignificatam  cruce  Domini, 
ejuantum  ad  eius  fimilitudinem  & 
figftratn.  48.763.B 

lacob  quomodo  accjuifierit  in  arcu  & 
gladio partem  illam ,  quam  dedit  Xo- 
fiph;&  qU(C  fuerit  illapars.^S.^S^.p, 
&fiq.  ^ 

lacob  nouijfma  verha ,  cju&  dixit  filiis 
fiiis^  appellartne  debeant  benedi^Ho- 
nes,an  prophetidi.        49-774.1. & 2 

lacob  prophetia  cjua  pradixit  futura 
lijs  fuis^  cjudis  fuerit,  4^.777.8 

lacob  cjuornodo  dixcnt  fe  fodiffe  fibi  fc- 
pulcrum  in  teyra  Chanaam  chn  locw 
ille  emptus  fuerit  ab  Abraha?n  in 
vfum  fipulturA.  ^0.866,13 

De  \dolts  lacobjqu<£  narrat  hiftoria  fcho^ 
laftica,ejf€  mira  rnjjis  quarn  vera.^j. 
sgojo, 

Idola  cjUA  repcrit  Licob  apud  fuos an 
fHermtldola  Laban  furrepta  a  Ra- 
chele  3  an  inprdda  Sichimitaruabla- 
ta.  3^,389. 6 

Idolacurlacob  appellauerit  Deos  alie- 
nos.3J. 389.7 

Idola  cjuomodo  lacob  defoderit  fiibter 
therebinto^  an  integra  &  cornminuta 
^eilicjuefa^a,  3S -390*^0 

Idumdii  cjuandiu  perrnanferint  fub  iugo 
lud^orSy&  quoties firuierint  illis,  27. 

822. !C9 

Gju^tndo  Uumdiy  &  quamdiu dominati 
funtUd^is.  28.822JOJ 
lephtheanfiieritex  tribu  Gad,  49, 839, 

hnaginatio  vehcmens  quantam  vtm  ha- 
beat  immutandi  corpus.    30. 28 9. s 4 
Imaginatio  cjuatemis  &  in  cjuibu^  poffit 
vvvvv  2 


I  ND 

iTnmntarecorfus,  30.2pt.j6 
Imaginatio  vehcmem  concipicnns ,  cur 

foerum  reddat /imiUm  rei  imaginat\f^ 

tjuxriturratio  phyfica,  30.2pt.s7 
Immundicia  .ftue  mollicics  cur  dicatur 

peccatum  contra  naturam :  c^r  hmuf' 

modi  peccatum  quotuplex  ft  ex  B. 

Thoma.  3S.r2p.to 
Imprecari  mala  impiis  q  uomodo ppefi- 

leant  San^i.  ^^,784^7 
Impij  quomodo  fanEli  imprecentur  mala. 

In^prapojinonis duodccim  repern  ifigin-' 
ficationes  in  Scriptura.  32.3^7.$ 

Inehriandi  verbum  &  cum  vitio,  ^ fine 
vitio ,  vfurpari  in  Scriptura,  43, 
66g,zi.(:^fiq. 

Inferni  nomen  in  fcriptura  an  femperfi- 
gnificetfojfam  vel  fipulcrS,  an  etiam 
locum  animarum  apud  tnferos ,  qui 
triplex  tunc  erat^amplijfima  difputa- 
tio.  37'SC3  9^ 

Infernus  non  femper  pgnificat  loctidam- 
natorum^fid  interdum  etia  limbum^ 
in  quo  detinehantur  San^orum  ho- 
minumanimA.  37-5^1. 107 

Innocentia  jpeciesduplex.  27-114-16 

Inuidia ,  qualcmalum     quantum.  26. 

74-24' &fiq' 
Inuidia  non  ed  aduerfus  hruta ,  ddium 

autem  ejfe  poteft.  37-461.32 
Inuidiamnimius  exceffm  tam  aduerfi- 

tatisyqukrn  pofteritatiiy  ohruit  cr  tol' 

lif'  37.4S9'J3^ 
Inuidpts  ddit  henefaSiorem  fuum.  37, 

4/9-3^ 

Inuidia  valde  nocet  inuidejiti  ,  fipc  au- 
tem  prodeft  ei,cui  inuidetur.  37, 
462.33 

Inuidiic  comes  vel  effeilus  eft  multifor- 
misfimulatio.  37*463,33 

InuidereeftpufilUc^ahieSi  animi.  37. 
464-34 

Inuidia,c!r  animum,^  corpus  turhat  ^ 
^ffl^git-37>464*3S 


Inuidid  remedium  frdifintiflmum ,  eft 
contemptus  honorum.  temporaliuw^ 
fccundum  Bafilium,^^  Gregoriumy^ 
amorrerum  coeleftium.     37  467*39 

Inudorum  confuetudo  conuiSltu  au- 
Store  Bafilic  eftfigiendus.  37.466. 38 

Inuidict  atque  odi)  exponuntur  compiu- 
res  dijfrrentid.      .  37-459>32.& feq, 

Inuidia  fimilis  cphthalmia.  37.460.32 

I  O  B. 

10  B  an  genns  duxerit  ah  Efau,vtha- 
het  communis  opinio  Patrum,  an 
vero  k  Nachor  fratre  Ahrahd^  vt 
,    tradiderunt  Hehrdi ,  quos  fcquitur 
SanEt.Hieronym.amplifima  difpu- 
tatio.  36.427.10.^  feq. 

loh  fuiffe  Regem ,  tres  illos  eius  ami^ 
coSyO,  quibm  vifitatus  eft  fuiffe  reges. 
36*4331^ 

loh  fcpulcrtirafuiffe  in  confinio  TaUfti- 

na,(^  Idum^A.  36.433.18 
loh  quonam  tempore  vixerityfuse  difpu^ 

tatur.  36'43J'22:drfeq. 
Ich  ejfe  natum  circa  id  tempus  ,  quo  la^ 

cob  defcendit  in  ty^gyptu.36.43s.23 
loh  per  feptem  annosfuiffe  in  illa  cala- 

mitate.  36.ibid.23. 
lob  vixiffe  o[loginta  annos  poft  ortum 

Mofis.  36Jbid.23 
loh  vixiffe  annts  ducentis  decem  cr  fi- 

ptem»  36.ibid.22 

I  O  S  E  P  H. 

IOfiph  venditio  quid  prdfigurauerit 
fecundiim  allegoriam ,  tropolo' 
giam  tam  fecnndum  Philonem  quam 
fecuTtdum  Ambrof37.  si9»tS.  feq. 
S.Iofeph  cafiitatis  Encomium.  39.s6t.14 
I$feph  conftantia  in  refiftendo  lafiiuiay 
&  importuna  muUeri  declarat  mtU 
lam  effe  txcufationem  peccandi ,  non 
atatem,non  opportunitatcmy  non  prA- 
miapcccandi.  39*5 6s. 20 

lofeph  in  illa fua  tetatione  comparatHr  k 

Chryfo 


ti 


li 


1 

I 

1 


i 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  D 

Chryfojlomotribiiipueris  inignefor^ 
nacispofttis.  ^9-5^7.2$ 

fofeph  certamen  cum  domina  impptdica, 
quQTHodo  Philo  referat  allegorice  ad 
virum  ciuilem.  39-5 ^8, 2s 

l ofeph  hifloriam  hanc  reluElantis  domi- 
na  fud^  cjuemadmodu  Rupertns  egre- 
gie  fecundHmallegoriamaccommodet 
ad  Chrifli4.crfynagoga.s9yS7o,S7i,26 

lofeph  occufatHS  tetati  adultertj  apud  do 
minum  fuum  curnon  fttaheo  occifM. 
39573*29 

lofeph  in  carcere  inueniesgratiam  apud 
Frincipem  carceris,^  multum  iuuas 
vin[los,(juomcdo  fecundum  allegoria 
figurafuerit  Chriflhpulchrc  declarat 
RupertM.  39'S76.32 

lofeph  an  peccauerit  commendando  fe 
pincerndtVtputauit  S.  Auguflinn^^ 
dijputatur  abAu^ore.  40'j82,s 

Ufeph  ejuomodo  vere  dicantur  fratres 
eiMfuratieffe.  40'SS3-7 

lofeph  interDretans  fomnia  pincemd& 
ptflorisjecundum  Philonem  allegori-^ 
ce  flgmficat  virucitiilem  optirnu  reru 
humanarum  interpretem  40.sS6.sSS. 
i2.&fe£j. 

lafephfaptettam  Ethnici  tribueruntma 
gicks  arttitts.  4i'S97'3 
lofeph  quando  natHsfucnt.  30.269.23 
lofephi  natiuttatis  temptis  bene  notatum, 
cje  quafl  clauem  ^uandamChronole^ 

.upcob.  i''''f:'t 

lofeph  hifloracurtamfHbtiliter&dtUge 
terperfcripferitMoyfes.  37-440-2 

lofeph^tatem  cum  eftvenditus  afratrt- 
L.cur  ftgnanter  exprejfertt  Moyfes. 

37. 440*7  y&S 

lofephfutlfepr^uterisfiUt^dtleauma 

lacob^ciuta  ejfet  genittu  tnfcneaute 
ctH^Jomodofttintelltgendummru 

opimones&expoftttones.  ,-^.4^2.21. 
uZhlut^e  perfeftam  tmugtnem  vtri 


E  X, 

453'^i  ^ 

lofep  veflts  polymita  (jUalisfuerit  .cf 
quid  allegorice  fecundnm  Philonem 
ftgnificaueritt& fecundltm  S.Grego- 
rtum.  37^457ASS.28.&  29 

lofeph  fomnia  magnam  haberc  fimiUtti- 
dinem  cum parabolis  Chrifliy  anSbre 
Ruperto.  37-469.42 

lofeph  narrando  fomnia  fua,anpecca- 
ueritper  vanamgloriam,  37,4^0.44 

lofcph  quando  adoratui  fuerit  d  Patre 
^  matre  fua^vt  fignificabatur  in  vi- 
fionefolis  Lun£yampla  dif^utatio. 
37^47i.4S'&fe^ 

lofeph fueritne  venditus  IfmaeUtis ,  an 
Madianttis^n  vtrtfque  fimuLcopi^- 
fediffutatur.  37»4S7»4S8.7i.& feej. 

lofephfueri  Ine  venditus  viginti  an  tri- 
gintaargenteisyvel  aureis ,  vel  minis 

37*4S7.7S 
lofeph  an  terfuerit  venditus.vt  tradunt 

Hebrai.  37-492-77 
lofephi  hifioria  mendaciter  narrata  k 

luflinOyfiueTrogo.  37»4S3-7t 
lofeph prdfe^ura  tn  Aegyj^tOt^uid  alle^ 

gorice ftgnificet  fecundum  Fhilonem. 

41.607*14 

lofeph  atas  triginta  annorum.cum  efl  ad 
pr^feEluram  Aegypti  eue^us ,  curex, 
pofttafueritaMose,  traduntur  quin- 
quecaufi.  41,618, 2' 

lofeph  curpertot  annos  non  fecit  certiop 
rempatrem  de flatu  fuo ,  pulchra  dif 
putatio  B.Attguflini ,  &  Theodoreti.- 
42.62S.udrfeq'^  ^ 

lofeph  cur  tam  dttre  &  afpere  excepertt 
fratres  fuos  ampla  difputatio.42.s29. 

4'&fi^' 

lofeph  quincjue  de  caufis  nonfuijfe  agni^ 
tuma  fratrihHs  fuis.  42.632.8 

lofephvocansfratres  fuos  exploratores, 
num  mentitus  ftty&peccauerit  faUem 
veniaUteryfusediffutattir.  42-634. 

lofeph  dicensfratrtbusfiis,  Per  falutc 
Pharaonis  exploratores  cftis ,  an 
vvvvr  3 


I  N  D 

fenunum  admiferit  dijputatur.  42. 
63,918  &fiq, 

lofcph  curtriduanacufiodiafratresfHos 
affiixerit.  42-640.20 

I ofeph  cur  S  imeone  potius,  quarn  alinm 
fiatruynfuorHmrctmm  iujfent.  42. 
641.22, 

Iofe^'hcurfratnht4i  fuis  c  onuiuium  exhi- 

45:663.12 

lofph  ejuinciue  ferculis  excepit  fratres 
fitns  in  illo  conuiuio.  43,666,17 

lofiphcur  ftritxertt  calumniam  illam 
fratri  fno  Bcniamin  defurreptofcypho, 
&  an  in  eopeccauerit.  44.976.1.^  ficj. 

lofiph  qmmodo  jibi  tribuent  fcientiam 
auguralem  fine  mendacio  etiam perni^ 
civfoyfusl  difputatur.  44. 681. 9.  (fr fiq, 

I ofeph  cpubus  .trtibns  tantam  apud  Ae- 
'  gypttos  benetiolenttamy& gratiam fi^ 
bicomparauit,  4S*69S'S 

lofieph  cur  dixerit  abeuntibu^  fratribtfs 
fuisy  Ne  irafcami-ni  in  \\^,4s,697.8 

lofieph  pofleros  cur  Septuaginta  ^  plu- 
res  quam  memoratMofies,^qui  ncdti 
erant  nati  cojnmemorare  voluerint.  46 
7i2.7/3''yi6 

lofieph  cur  tantopere  cuperet  fratresfnos 
exlftimaripaftores  ab  Aegyptijs,  46, 
72331 

lofiphan  iufiamlege  tulerit  Aegyptiis, 
cogens  eos  cjuintarn  partem  fntgum 
annui  tributi  nomine  nddere  Pha- 
raoni,  477.^./^ 

\ofi'pbprophetia perfartesaptiffime  ap- 
p^icattirad  Chrifiii 49,8 4^.1  ss»  &  ficf. 

lofiph  ctircomparetur  Rhinoceroti,  ^ 
Tatiro,  49-8s4,i77 

Jofiph  totiui  vitaChronologia  exponitur. 
%  0,8  7  6. 27 

\oficph  bretiiore  vitam  vixit  cjuam  ma- 
'iores  ipfiuSyC^  cur,  so.877.27 

\ofieph  cur  noluit  curpi^  fiuttrn  ihttim  poft 
Tnortetransferri  in  tenarn  Chanaam. 
So.879^30 

lofiphoffa cnrfipultafmtin  Sichem.^o. 


E  X. 

879^3i 

Patriarcharu  duodecim  offa  mmafpor" 
tatafint  in  terram  Chanaam,  ^vbi 

fint  illa  fepulta.  s  0,880,32 

lofiph  ojfa  pol}  morte  prophetaJfe,vt  legi- 

turEcclefiafiict  sp-q^emadmcdum fit 

intelligendum,  so.88i.num.vltimo, 
lofiphum  Hebraum  fipefacras  htfioria^ 

hattdcjuaquam  fideliter  in fiuis fcriptii 

referre.  27'isi.70 
\ofephu4  arguitur  infidelitatis  in  com- 

memorandis fiacris  hiftonjs.  34.370,9 
\ofiphi  Hebrai  aientis  \ofeph  fuijfe  ven^ 

ditum  viginti  mini6,examinaturfen^ 

tentia,  ^  37'49i'76 
Iratorum  hominUduo  genera  fecundHm 

Arifiotelem,  27.172, toj 

\raficentes  ^doletes  cur  clamare foleant, 

timcntes  autem  conticef  :ere.  4^-961,1 

I  S  A  A  C. 

15  aac  vtruTM  ob  monogamiampr^fere* 
dm fitpolygamo  Abrah^,  2S.7.S 
Ifaac  iocus  cum  Rebecca,(]uem  vidtt  rex 
Abimelec  tjualisfuent.  26.67,12 
\fiiac  conuitiium  fatlum  regi  AbimeleCy 
quid  alUgoricc  fi>^v!^cet,  26,91.^01,^0» 

&62 

\faac  qrtoto  anno  ^tatis  benedixcrtt  filia 
fuo  \acob.  27,ios.l 

\faac  cur  benediElurtts  filio  fuo  Ffau, 
requifierit  ab  eo  cibatum  ex  venatio- 
27'io8,8,crfieq. 

\faac  cur  tafffts  maxime  indicio  explo- 
rarevoluit,an  loqHensftcum^eJfet 

fi^'        ^  27  >i  44-5  9 

\faac  decipi  circa  benediBlonem  filij 

fui  primogeniti  cur  paffns  fit  Dens. 

27, 14^*146-6). 62 
\fiaaccHrpo^lbenedi[Honem  \acob ,  nott 

itidem  potuerit  benedicere  Efiiu,  27, 

162,163.86.88 
De  centtiployquod percepit  \faac  in  terra 

T^Uhina.  26.70,18 

\fiac 


IJaac  CHrprohibituffnmta  Deo  ne  iret 
in  Acgyptn,:Jr  depntcipna prouiden^ 
tuiDci  er^a  fcuosfios.  2^,  ^;,f^4,6. 
&7. 

lnd^f  ankihiterit  legitim.im potciLttem 
darnnayjii  c.^piuli pcena  nnrHm fuam 

UdA  (entetniAm      Thamar  fuHfe ini- 

\Hd(tos pnncipibui  Chriflia^iis  fubiettos, 
dure  ab  illis  tra^ari  debere ,  Rnpcrti 
c!r  aliontm  fententia.  42.631.7 

De  timore  extremi  iHdicij  egregia  Ba/t- 
lijorario,  39.^63.17 

lurandi  duplex  mod^,         42 . 638,17 


LAhaJl  peccattm  qnam  graue  fnit 
&  midtiformej  pro  Rachelefup' 
ponentis  Liam.  29,247. 2S 

Lachrymarnm  effuflone  le/iari  dolorem 
pulchra  Baflij  difpHtatio.37.S0US02, 
90.91 

Lens  Aegyptiaca  ,  qnalis  fnerit.  2S. 
46.69. 

Lcntictila  Zenonif,  2S»4^»  69 

Leonis  Catulus  cjuomodo  prafgHret  re- 

furre^llonem  Chrifti.  49-^02.S7 
Lia  num  peccauerit  dum  fe  pro%achele 
dedit  lacob.  29.244  24 

Liber  cur  appcllatHS  fueritinHentorvi' 

ni  apiid  Ethnicos.  26.90. 4S 

Lihitinarij  ijui  effcntapud  Romanos  & 

^iod  eorum  munm.  so*S64.t 
L^ppituitnis  duplexgenu^.  20.233,9 
Super  lippitudine  &  alhugine  fpiri- 

tuali pHlchra  diJpHtatioS.  Gregertj. 

27.233.10 

LiciHorum  interfe  diffcrtna.  4^783- [6 
L.oca  auM  certa  pranpue  facratafiiif 
'  feDeoinomnittporeMcetDeHSvht^ 
quefit,atqHe  vbiqne  colcdns  &  tnHO- 


D  E  X. 

^^«^*^-  2S.2c7.42 
LuEid  certamen  cjttam fit  anticjuum ,  ar 

devfuaren^  ineo.  32.326.20 
Lh&hs  mortHorum  an  fit  laudandus. 

SC.S6S.P 

Lu^Hi  mortuorum  quamdiu  durare  de- 
^^^^-  S0.S6S 

£onfueui\fe  etiam  viros  prdflamiffimos 
relaxandi  animigratia  dtfcmdere  ad 
ludos  etiampuerileSyaUquot  cxcmplis 
oflenditur.  26. 78.31 


M 


MAdianitas  c^  \fmaelitas  dr  inui" 
cem  confundi ,  nonnunquam 
^rahes  Aethiopes  appellari.  37. 
489-73 

Afagiflros  padagogospuerorumapud 
Hehraos ,  fuijfe  ex  trihu  Simeonls. 
49-790.33 

Quomodo  rnali  licet potentioresferuiant 

tamen  honis.  2 s. 20. 39 

Mali  cur  plures  fint  honis ,  dtfputa^ 

tioJVaz.ianz.eni.  2s.21.33 
Malorum  hominum  inter fe  difjenfio yi- 

pe  multum  prodefl  viris  honis.  3^. 

48 2.62 

De  Mandragord  virtutihus  er  efleffis 

ampla  difpHtatio.30.261.9.  vfc}\  ad  20 
An  Vlinim  ,  quA  fimili^  fcripfit  Diofco- 

ridiyca  fumpfeyttex  itlo.  30.262.to 
MaridragorA  radicts  an  reprdifentent 

humanam  e^igitm.  30-26^.13 
Mandragoram  cur  Pythagoras  vocaue^ 

rit  Anthropomorphon.  30.  263. 13 
Madragoramfahulose  di^iam  effe  Cir- 

cdam ,  qnod  vim  haheretconciliandi 

amorem.  30.2&sa6 
De  Mandragoradi^um  Eptphanij  in 

Philologo  excutitur.  30.26^,16 
Mandragora  licet  per  flnon  conducat 

fcecunditati  mulierum  ,  peraccidens 

tamen potefl  conducere,  26^^266.17. 

&iS 

Mandra 


I  N  D 

ALindrugors.  verA  natura.cr  proprieta- 
tes ,  virtHtes  ,  ejfe^a  tradnntur 
ex  AuStori^s  fententia,  ^0,266,1^ 

Manipuloriim  vijio  lofeph ,  quid prafi- 
gHruuerit  allegorice fecundhm  Ruper- 
tum.  27281.42 

Manethonis  antiqui  fcriptoris  rerum 
Aegjptiacarum  tria  notabilia  errata 
circa  ingrejfum  Hehraorum  in  Aegj- 
pturn.  46.723.30 

Marfilins  Cagnatpfs  infignis  medicHS 
laudvtur.  30.262.10 

Matrimonitm  fer  coemptionem  quale 
fuerity  2^.560.12 

Matutini  temporis  quanta  opportunitas 
admulta^  26.^0.4^ 

Tlatonisopinto  de  aliquo  mendacio  in- 
terdum  licito.  ^7^24. 2^ 

OrigenesfecutHs  eflTlatonem  de  men^ 
daciointerdumlicito.       27^2;. 31 

Eufebij  Bpinio  fuper  fententia  Tlatonis 
de  mendacio  nonnunquam  licito.  27. 

124y3f> 

Cajfiani  opinio  de  mendacio.  27^2^.32. 
Chryfoftomi  fententia  de  mendacioeX" 
^  CHtitur.  27-126.12^.33.34^ 
Mendacium  omne  ejfe per fe  malum,nec 

vnqpiam  fieri  po[felicitum,probatHr. 

27j27j28.3j.36 
Jnnocenttj  Tertij  fententia  de  mendacio. 

27J27  35 

Ari^l.egregia  fententia  contrx  menda^ 
cium.  27J29.37 

t.Gregoriifententia  demendacio  obfie- 
tricum  Aegypti  expenditur.  27* 
129.39 

5.  Thomas  quomoda  interpretatur  di 
[tuTnB.Grcgonj  de  rnendacio  obBe- 
tricHm.  2jJ3i,4^ 

MendaciHmofficiofumanpoffit  efferne' 
rttorium  apud  Deum  aUcuins  boni 
temporalts.  27^3^-4^ 

JieguU  aliquot  internofcendi  qudtfint  in 
Scriptura  pro  mendacii6,habeda^quA 
HHtem  imtiimh  47  »122,^7 


E  X. 

Morialiquern  vel  mortuum  effe  quibtU 

phrafibm  enunciare foleat  Scripturac 

49.861  jg8 
Mofes  num  difcrepet  ab  Herodoto  dr 

Diodoro  in  nurnero  dierum  quibtis 

Aegyptii  atrabant  mortuorum  corpo- 

ra.  SO'866.6 
Quantopere  cauendi  fint  oculifceminaru 
de  tribtis  telis^quA  lafciuA  mulieres 

vibrant  in  VACordes  amantesj  egregia 
.  oratio  Ambrofii.  39*SS9J0»&  u 
Mulieris  lafciudt  infigne  exemplum.do^ 

minalofeph.  39.^60  J2 

Mulieris  tahum  quafi  contagiofum 

venenatum  effe  viro  fugiendum ,  cx 

S.Hieronymo.  39  •S  67*23 

Mulorumgemrationis  vtrum  primm  in 

uentorfuerit  Ana,exjlirpe  EfaH.36» 

322.3.c^feq. 
Mttlorugeneratio  an fit  fecundumnatU' 

ram.  36.42SJ 
Mulorumgenerationem  non  effe  diuina 

lege  vetitam.  36.426.9 
Mundi  amatorum  ftultitia  declaratur 

pulcherrima  fmilitudine.  42. 6^2.34 
Mures  cur  oderint  Magi,(^  Aethiopes 
er  Arabes.  37 '4S  9-52 


N 


NAbuchodonofir  Regis  tempore  hn' 
plettmfuiffe  illud  vaticiniumy 
Non  auferetur fceptrum  deluda.&c^ 
opinionem  futffe  quorundam  Hebrxo- 
ram^dr  bdianiApo^iatdyfedfalfam» 
49.807.6g 

Natalem  diem  celehrandiy  cr  fuum  CT 
altorum.quamfuerit  antiqua  confue- 
tudo.  4o.s8s^fo&feq 

Natalem  diem  fuum  in  Scriptnra  nemi- 
nem  piorum  virorum  celebraffe  legi- 
?ntts.  40.s86.li 

Natale?n  diem  trium  dttmtaxat  Chri' 
Jhani  celebrant  Chrijh  Domini ,  B, 
f^trginis,  (j- S.Uannk  Baptifta  ,  ^ 


I  N  D  E  X. 


40» 

iyr atalem  ditm  fanUofum  hominum.cHr 
vocet  EcclefiA  c$rHm  mortem.  40. 

NiUim  Aque  canfam  effefertilitatis , 
fierilitatu  Aegyftiyfed  diHerfar.i' 
tione.  2S,6$.s 
Nouedial ,  cfHidfHerit  apnd  Latinos, 
an  in  iH^bi  mortHornm  ohfernari  de- 
beat  k  Chriftianis ,  diffutatio  S.Ah- 
gHftini.  50.S72.17 
Cnm  noHcrca  inceftns  crimen  qHamgra- 
ue(it.  3S'4'S'47 
A^uptulis  conHiHt]  fnmptM  quemadmo' 
dum  diminHeritTlato.  29.24.^.22 
Nnptiaritm  c^nHiHalU  celehritas  cjnam 
fnerit  antiejuitns  folentSy  cr  ^not  die- 
hin  ageretur,  29242-247.21.28.29 
XKpttaie  ccHiHiHrn  Alexandri  Mugni. 

29.243-^^ 
Nfitricis  nofnen      nntntij  tjHam  ha- 
beant  fi'/-r':.vioyic?n  .pr^tervtilga- 
rem. 

NHtrix  (]Ha\ts  efjedeheat,  &  cjitatafue' 
rit  oUm  erga  nntnces  vcl  ntitrictos 
pietas  alHmnorttm.  ^^'Q-t-^S^^S 
O 

OCttlos  claHdendimonentibusmos 
exponttur.  4-^.708.8 
OchIos  claiidcre  muncntibifi  cur  perjb- 
nt  vel  fangnine  comunatM  dtlccta 
prdciPHe  foierent.  4^.7cS.9 
O^conorntcam  gubernarioncm  compen- 
dium  elfe  polittcA  gHbernaaonis  pui- 
chritraJaturaFhilone.  39^SSJ'4 
O  r.ytsdilsitti^tm  conttgiffe  eo  ternpore, 
Itruh  verftbattir  in  Mtfopota- 

'^'^;  47-742^7 

/.iW  ^i^^^r.ci^M^  dicensMHUtuOgy' 
""''''L..  ^^^^Scrr^ra 


Opufculoru  fexgenera  repeririin  Scri' 


tura. 


29.229.2 


0>ariones 


4S.766.13 


rttfctnt. 


29.233^ 


Quitspartes  corporis ofculari rrws  fiterit 
apudanticjuoSy(i' cur.  29.2^0.4 
Oues  candidd,      nigra  magnifebant 
in  Aitfotfotamia  yftcut  verficolores 
in  Paidtfttna.  30.277.34 
Oues  (jttomodo  confpe^  virgarum  ver~ 
ficoiorum  ,  concipiebant  verficolores 
foetpfs.  s^'2Ss-46 
An  coioratio  foetuum  ouium  ex  afpetiu 
virgartm  j  fit  naturaitrcrfa^a  ^  an 
prctternaturam,  so.2Ss.47'S2 
Otittim  coionrnrnutari  potu  aquarurn. 
30.2S9.s3 

P 

PAcis  vocabitimn  cjuam  varias  ha- 
beatfgnificationes  in  Scriptttra. 
26.SS.46 

Panis  vocabuium  qttot  modis  furnatttr 
in  Scriptura.  2S  .223.6) 

Parere  fupergenua  aiicuias ,  qaid fit  in 
Scriptura.  so-2^c.S 
PartHshuminisincapir  '''pedesfit 
ne  naturaiis.  .39-^6 
PartHs  doiores  in  muitercquihHS  ex  catt- 
fis  accidant.  iJ.^^^.^^ 
Paretes  quemadrnodum  futtrn  erga  (liios 
arnorern  declarare  dehent.  27.111.11 
Parentttrn  irnprecaiio  adtterfus  filtes  ir- 
reuerentesy  non  eftinefficax,  neme 
contemnenda.  27Ji4'if 
Paftores  curfuerint  Aegyptijs  ahorntn^- 
hiies.  46.724'72o.S2'36 
Perfi  morem  fcindendt  vefum  in  dolore, 
acceptjfe  videntur  ab  Hehr^is.  S7. 
SC0.S7 

Pharaonem  non felum  habuiffe  iiiafom' 
niayverumctta  eerum  tnteiitgenttam, 
cuiHftamenpoftea  obltti^fit  .tradit 
Iofephtis,&  refllitur.  4i'597'3 
qn^araonem  non  fjitfprof  hetam ,  itcet 
fimmttm  dmfueritprophatcnm.  4'. 

pharaonicurDeus  mtfirn  dao  fimrtta 


Com.inCen.tom.4. 


xxxxx 


Fhares  cr  Zare  gcrieratio ,  chIhs  rclfi- 
gnra  fuerit,  sS.s^S.^ct^^feij. 

Phares  filij  CHrmernoreritHr  a  A^ofein- 
ter  eos  ,  ijiu  cim  lacob  intraHnHnt 
u^egyptHrny  cnm  pojl  id  temporis  rtati 
fHeriat.  46.710.12 

Pbntiphar  Aegyptii46y  qui  emit  lofeph^ 
a?i  vere fnerit  ^Hn.Hchit-s.  ^7.jf2jcp 

PhntipharanfHerit  Princeps  cocjuorum 
an  Tmlitum  difpHtatnrpropter  diner^ 
fitatem  Latim  leEHonis  k  Gr<eca.  S7» 
P  6.11 4,0- fecj. 

Phntiphar focerlofcph ,  anfnerit  idem^ 
atcjite  emptor  eiHS ,  codem  appellatns 
nominCydisfHtatHr.  4i.2S,(^ fe^. 

Pilorum  copia  in  homine,CHins  reifitin- 
diciHm,  2S.SfSJ33 

PinccrnarHm  mnncris  magna  fnit  tum 
antiqputas,tHdignitas.4o.s^o.2.  ^  5 

PiflorHm  vfi4^  apud  alias gentes  fuitan- 
ti^uijfimus  i  non  tamen  apud  Roma- 
nos.  40.SS0.2 

Poenitenti^  vocabulHmquid  denotet  in 
Scriptura»  27^66.^4 

Idum^oru  ingenia  &  mores.  27a67.<)6, 

Tolygamia  an  ft  cetra  natura,2g. 24^.^2 

Polymita  vejiis  qitalis  fuerit.  ^7*426. 27 

Pr^deflinatio  ^  proutdentia  Dei  an per 
caufa<fecundas  iuuari  poJfit,fy  (juo- 
mcdo,  2S.7.p 

Pricdcflinattonis  hominum  -,  repro- 
bationis  iliitflrem  fmjfe  fguram,quod 
acciditdHobtis  illis  Eunuchisin  car- 
cerem  detrufs  ob peccata\  cjuoru  cum 
cffct par  caufa  ,  aiter  nihilominw  efl 
liberatu^,  alter  damnatuSy  prxclarif 
fiimadiiffutatio  'I^up,  40,^8^.14 

Pradicatores  quifint  optimi^maximeque 
idonei  ad  doccndos  alium  feciindum 
B.Gregoriurn.  47.740.  ; 

Prafcas  cur  Rornani  CBnducerent  ad  lu- 
gcndos  mortuos,  soJ6S,io 

Pragnantibfts  cjuall^  exercitatio  corporis 
profitfecHndumArifiotelem. 


E  X. 

Prxgnantis  mulierts  a.imnata.  dijfcni 
poenam  qucadp^eriffet.in  morefuij^ 
fe  apud  rnultas  gentcs.  3S,  S4S'  36.& 
fecjitent, 

Primogenittu  cur  dicatur  fortitudo  pa- 
tris  :  cur  principiurn  deloris.  4p, 
7S1  11.12 

PrimogenitO/ttm  ante  legem  MofiSjO^lo 
pratrogatiuiz  mcmorantur.  4p.  782, 

Propagatio  numerofa  paflerorum  ex  vno 
homine  viuente ,  h6. 7  22,^0 

Prolis  dcfiderium  inja ?ni//a ,  vnde  tam 
ardens,  30.2^7.2 

Prophetarurn  variam  fuijfeanimiaffe^ 
ifionem,cum  ab  alijs  cofulebantur.2S* 

IS.22 

Prophetia  lacob  cjHalisfuerit.  4^.777,8 
Prophanus ,  \^ prophanare  quidfgnifi^ 

(icent.  2S>S2.79 
ProtecHonis  diuimc  cjuanta  fitgratia^c^ 

de  cjuatuoreipis  7nodis.  26.84.40 
ProuidentiA  Deivarij  rnodi,  2^.  188. 29 
Prouidentia  diuin^  ^uanta  fit  fortitU" 

do^fimulque  fuauitas.  28.  iSg.^i.c^ 

fecjuent, 

Curn prouidentia  Dei  exaftijfma  rerum 
omniitm  ,  cjuumodo  coh^reant ,  tam 
multa  mala,  qu^si  co  nuntnr  in  mHdo^ 
28,189.21 

Deprouidentia  Det  praclarifiima  ^io^ 

nyfi)  Areopagitii  fententta.  28.190,22 
Prouidentijc  dttnna principales  admini" 

flros  effe  ylngelos.  28.190,23 
Prouide>itia  mundi  an  ^endeat  a  folo 

Deo^an  etiam  ab  alijs  caufis,  28. 192. 

193.26.27 

^Deprouidentia  Deifalfa  opinio  Plato^ 
nicorum.  28.J93.27 

Prouidentia  Deiftpeper  contraria  per- 
ducit  feruos  fuos  ,  cjuos  deflinauit, 
37>Sf2.  fc8 

Prouidentia  diuindt  ejficacitas  etiam  ma- 
la  vertentis  in  bonumypraclare  decLt- 
ratur  a  Boetio.  4^.69^.2 

Purchri 


Vulchritudi 


I N  D  E  X. 


I 


u>fm  nmunt  corpom plui  ha- 
Pv 

Y)  !uviu  pjtris 

J^*icbtLancoiuent  idala,  Sf^SO-f  SO^J.p 
Cutharim  contraCaietanHm  difceptatio. 
an  Rachel  fuerit  infideUs  :  er  an  co?i^ 
iMgiumfidelis  cnm  infiJclifitvetitHrn 
iurenatHrjL.  5i*30y\g 
Rachel furripiens  idola  patrU  fti ,  cjtiid 
catterit  .pHichradif 

RacheUs feptdcrHrn  vbifuerit,  3S»4o8.37 
Rachel  vtrHm  rnorttta  fnerityCH?n  lofeph 
vidit  illa  foTnnia.  5,^.         )\ri-  fe- 

^HCntHHf. 

Rame  fft  s fneritne  eadcM  to  ra  y  ac  lerra 
C^^:fifi,  47^73S*S 

Rebecca  {^nomodo  cvfdnerit  DcHmy^ab 
coy  yn  acceperit.  Jj.ttjf 

RtjpL  .  yc  in  Scriptura  idernfgni- 
ficare,aHod  reddere  cnipiam  pro  eitis 
merito.  30, 177*36 

Rinoceros  ijtiale  animal ft.  49.874,  r /7 

Roris feUifs  crnon plHUiJt ,  ninis  O'  aUo- 
rum  CHrmeminerit  Ifaacin  henedicc 
dolacob,  27JS2,72 

In  PaUjiina  nonfere ,  nifi  duobus  ami 
temponbns pUserefedVorern  ibigcre- 
re  vicem  pluHid.  27 -15  3-7  2 

Rufns  celor  qnis  fit.  25.37*53 


SAcerdotium  an  fuerit  ante  Ugem 
Mofts  femfer  coniun^um  cum 
primogenttttra,  25.5i.77'&7S 
Sacerdotitm  Aegypti  immunita^.dr  vi- 
aus  ex  pubUcoJiUgenter  expUcatur, 

47.737*9  ,    .  . 

Sacerdotes^egypn  ^uaUs  fuenntan- 

tiejnitus  y  tHm  contimntU,  turn  do- 


tirlndfama,€x  'R.Hieronjmo.I-fero^ 
doto.^^DiodoroSictdo,  '  47.7 jp',^ 

Sach  i  ox  Hebrsia  ficcnm  ftgnificans, 
7fntUti  in  Unguis  fmiUter  zf'iri\i!a, 
37'Soo.SS  ■  ' 

Sacco  vel  ciUcio  indn  '  r       ,    ,  ; .  ,  _ 

37A01J9 

SH7nfunem  daem  rcbas  jiguram  fHijfe 
^Mf^'^'  494>-^i29 
^^^gtitiinScriptura^Hidfgmficet.  29, 
^33'S 

S  C  A  L  A. 

SCala  lacob  fcundum  Uterakrn  fen- 
ftirn  figura  fuit  dittina  prouidcn- 
^^^'  2S,iS7.i8.&fe^. 
Scala  lacob  fimilis  fnit  aure£  Catcna., 
ejttam  lotii  tribuit  Horncriis  28. 188.19 
per  Scalam  ilLim  ^ngelontm  afcenfus 
&  defcenftts  fiidftgnificaHerit.  28. 
191-23 

Scala  illa  ^uomodo  ftterit  figura  Ecclc- 
fi£  Chrifi,  28,19  7.31 

Scala  lacob  tjuomodo  prccfigHrauerit.vi' 
tam  dfcipUnarn  rcUgioforttm  ho- 
minnm.  28,198.32,07  fej, 

ScaU  iUius  tripUx  interpretatio  aUega* 
rica  Phihnis.   '     28, 203.38. c^fi(j, 

Scalam  iUam  Origenes interpretattts  efi- 
dedefcenfi  animarli  c  ccelo  in  hHma- 
nacorpora.  2S.203.39 

Scala  fmbolHmfortttnd,  28.206.^1 

ScaU  iUius  vifioyCjHomodo  pertintierit 
adprdtctpHameruditionem  er  confo- 
lationernlacob.  28.193.28 

Scala  iUa  lacob ,  cjuomodo  prdfigttraue^ 
ritincarnationcm  Chrifli^^  hnmiU" 
tatem  conuerfationis  cir  pafiionis 
eiu4.  28,194.195.29,30 

Scepirum  cr  virga  ejuid  fiignificsnt  in 

ScriptHra,49.  796-8c8. 45.74 

Scifioveli-iHmapudHebrdios  ^uid  de^ 
notaret,  37-500.87 

.   XXXXX  2 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuesl  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioleca  Nazionale  Centrale  di  Firenze 
CFMAGL.  2.3  308 


I  N  D 

ScrivtuYA  confuetudo  in  dandis promif- 
ponihus,  27'tS5-77 
Scriptura  felet  interdnm  dicere  alicjuid 
ejje  tale,  non  quia  tale  Jitjed  cjHta  vi- 
deturejfctale.  3^ '303-7 

Scripturs  mos  ejl ,  cjHod plnrihtis  conHe- 
niiyOjuafi  omnihus  conneniret ,  enun- 
ciare,  46.721.26 
Scriptura  interdum  folet  trihuere  jilijs 
ea  cfHdipropriead  patrcseorHmperti' 
nent.  46,721.27 
Scyphorum  vfu^  ,  antiquitas  honor 
apnd  Principes.  44.678,4 
Sem  JiliHsNoe ,  ^tiando  mortHUs  ftt ,  (^r 
refiliiturTho/latus.  2  6.^6.;  7 

Senatus  feptuagmta  viromm  a  Mofe 
tnJhtHtw.  49*813,8^ 
Sexdecim  mala  dr  incommoda feneSa^ 
tis.  27.106.2 
Senc^utis  viridis  ac  vegetd  raru  exim- 
plum  difertifjime a  B .Hierony,  expo- 
fitum,  27.106.^ 
Senectutem  delicatiorihHS  cihis  ejfe  fifil- 
ciendam,  27.108,7 
An  B.PanlHs  ad  Romanos  g,locHm  Ge- 
nefisde  lacoh  &  EfaUy  citauerit  fe- 
CHndmn  hijioricum  fenfHm,an  mjfii- 
cum,  2S,so,  4S'&  fi'q, 

Tauli  argumetationecx  eletJione  lacob, 
&  reprobatione  Efim ,  ctiam  fecun- 
dumfinfHm  myfticumejfe  validam, 
25,29.46 

Gi^jfinamficnfiui  myfticm  fiitprincipali- 
terintentm  a  Spiritu  fan^o.fiitcj^  va- 
lidm  ad  argumcntandum.  2 5,^4. 49 

Vter  firnfim  in  cxponenda  ScriptHrapo- 
tior  hahendm fit,  htftorictisncyan  rriy- 

ftlCHS.  2S»36.S2 

Scpcliri  aromatihm  dr  vnruentis  con- 
dirc ,  v.rurnmc  ^ <  "  rivctcrt  Te- 
ftamcnto.  50,8652 

Sepcliindi  mortuos  extra  ciuitatem  vel 
intra ,  vel  in  propnis  adihtts,  vel  in 
tcmpiis  vartj  gentium  mores.  50, 
872.18 


E  X. 

Sepelire  mortuos  extra  ciuuatem  cur 
apud  plerflficjue g€^tes  vfitrpatum  fiit, 
50,873-20 

Septuaginta  Interpretumtranftatio  ha- 
hens  lacob  adorajfe  fiim?nitatem  vir^ 
g(Z  cim  ,  id  eftjoficph ,  nullo  modo  eft 
mcdofia  fidgrauifjimis  PatribuSipro^ 
l>ata,cr  B.PauliJh-mata  auBoritate, 
ncc  Hehraicdi  ac  Latina  leHioni  con- 
traria.  47  7S2'30.c^  fiecj, 

Septuaginta  Interpretes  dicentes  lacoh 
intrajfe  ^gyptum  cum fieptuaginta 
cjuinmeynHm  falptatis ,  ^erroris  ar- 
guendifimt  i  amplifiime  difiputatur, 
46.720,20 

Tituli fiepulcrales,  3  5,413*  ^S&fie^' 
Sepultura  corporis  vel  fiui ,  vel  aliorum^ 

vtrum  p^rmpendendaftt ,  an  fiolicite 
anxie  procuranda  ,per  duas  difi 

JpHtatio^es  traftatur.  47.743-21.  & 

fiequenr. 

Sepultura  carercnihilhahere  mali,fien' 
tentiafuitplHrittm  Ethnicmtm,  47, 
748-23 

Serapisvnde  fiit  dithis,  46^.704,2 

Serjiitutif  hominumyCjUdfiuerit  origo  ,  ^ 
qudfit  iufta  ratio  caufia  ficcundiim 
j^Hguftinum,  46.724,32 

Philo  tripliciter  interpretatur  ficalam 
lacch  fiecundum  aliegoricam  tntelli' 
gentiarn.  28,203,^8.^  ficq. 

SimHlationisquinf^  Jpecies  ex  Scoto,  27, 
120,25 

Scotm  tradens  quincjuc l  l  . \  .-^ .  /Av.ui;,  j- 
nis,  docet  qudtnajn  Jtt ,  c?'  qudc  nonfit 
peccattnn,  27,121,25 

Simulatio  (fr  deceptio  an pojfit  ejfe  ali^ 
quando  licita,  27Ji9'23 

Simulationis  quatHor  Jpecies  tradita  ah 
^^ufhre,  27-121 26 

rbcahulum  fi?nplex  cjuam  fign  ficatie- 
nem  haheat  in  Scriptura,  25.42, 62 

Socercir fiocrm.cjuantipere  coli  tir  amari 
deheant  a  nuru  crgencro  cx  Hi  n  eri» 
&Ariftottle,  26.(^7,58 

Scc  ta 


I  N  D 

Socmes  (jkemad?nodtim  iurarc  cenftu^ 

^^olitudo  fecretum  loci^magnum  ad 
peccanditm  inciinmentum.  ^9*566.22 

Somni  vocAbn]:nn  fyji:^  rnodis  accipi 
tnScrtptu  28.  s  32.14 

Somniorumfex  cauf^ex  S.Gregorio.  37. 

Somnia  ejfe  vigilantium ,  cr  vttam ,  ^ 

res  oynmnrn  mortaliumy  dotli phtlofi. 

phatHrThiio.4o.jSoj2.c^  fccj. 
Sponfd  cur  vclferi  ducebatur  in  domum 

viri.  29.243.23 
Cur  compUtres'foem':nji percelcbrc'  in  ve- 

tcri  tetlamento  fuerintfierile^ 
Sferilitatis  muUcris  caufe  natur.i.es  e;^ 

fupernatuniles  cxponuntur.  30.28 4. 4; 
Sternutamentum  curab  ArinotelevO' 

catumftauguralefigmtm.  44.679.7 
Supplantandi  verbum  ,  qnid proprie 

metaphorici  fignljicet.  2^39*5? 
Sufcitare  fcmen  fratris  demortiti ,  c^uam 

fuerit  antiijua  confuetudo.  38. j 32.14. 
&feq. 


TAiares  tHnicas  gerere ,  erat  olim 
aptid  Romanosturpe,  29  248.31 
Tcrra  opttmx  cjud  (igna  tradtderit  Cato 
^  Pltntns.  27'iS3'73 
Terra  cum  caclo  maximam  ejfe  focietate, 
er  (jnaf  coniugium  re^e^u  genera- 
tionis  terra  nafenttum.  27J4-74 
Terraperfeipfam  ejuando  fuauijfimum 
exhalet  o^orem.  27^49-^7 
Thamar  incefium  cufnfoaro  fuo  luda 
proditum  ejfe  fcriptis  a  Mofe  ad  re- 
tundendam  fud<torum  anogamiarn. 

tn  oornmendationem  humilitatvs 
ChrisJi.  3S'S23J 
Thamar  (jUom$do  dicatur  fuijfe  ttifltor 
auamhidas.  SS-S  3^-21 

Thamar  &  Itid^.eiHAfHerintpeccata.38. 
f37.22.&fef 


E  X. 

Chryfofiomum  &  Ambrofium ,  <jui  ex- 
cufire  videntur  apeccato  ludam 
Thamar  y  cjuomodo  interpretari  opor- 
^^^^-  2S.192.26.&  fetj. 

Thamarnonfuilfe  fli.vn  Melchifdcch 
facerdotUy  vt  nugantur  Hebrdi.  38. 
S42-3i 

Thamar  cur  damnatafuerit pcenj  igvis. 

38-S42-3'-&fe(jl. 
Theraphtrn  vox  Hebrda,non  femper  ido- 

la  Gentium  ftgnificat:&  de  eiu^figni- 

ficatione  vartA  opimones.  31.302 . 4 
Thoma  Mori  martyris  fcitijfmt  verfu^, 

30.288.s1 

Ttmor  (juatenHS  accidere  etiam  pojftfa- 
pienti  ,  fictindum  Stoicos  prdiciara 
Ept^ctifententia.  32. 2  30. 9 

Timur  magnw  cur  taciturnos  redd.it. 
4S'69i't 

Tirnentium  atque  iratorum  hominum 
differenti^.  4S-^9t*t 

Titulivocabulum  habet  ejuatuorfgmfi' 
cationes  in  Scriptura.       28. 212.49 

Tribtdatio  variis  rebn^  in  Scriptura  ce- 
lebratis  compararipotefi.  42,643.23 

Tribulatio  tria  facit  hominem  cognofce- 
re,&  Detim,  &  feipfum^&  mundum. 
42.643.24.&fecj. 

In  trtbulatione y  cjui  refipuerint ,  illuftria 
memorantur  exc?npla.  42.644.24 

T/  ibulatio  de  tribu^  modis  vocav.cnum 
hominis  ad  Deum ,  an pracifuum  lo- 
cumteneat.  42.644.2j 

Tributationem  plH4  conducere  homtni 
cjuam  doclytna?n  philofophorum,egre- 
^ia  Pltnijfententia.  42.646.27 

Trtbulatio  cjuemodo  notificet  homini  va- 
nitatcm,infiabilitat€m^arnarttudiney 
faUaciam ,  &  malttiam  mundi.  42. 
'647.28.&fcj. 

De  tribns  vinculi^ ,  cfuibni  afiri^es fe  a- 
gnofitint  virt  fantH,  nc  pojfint  comra 
Deum  peccare ,  httc  fint  rcuerentia 
diuimc  maiefiatis  vbicjucpr^fentis:& 
beneficiorum  etus  recordatio  &  tirnor 
xxxxx  3 


I  N 

THrns  Ader  fme  gregis  ,  nornhmtd  in 
Scriptura^cjmfuerit. 


VAfs  ?iu//u  i,:  j  t ,  i^>tii,\i  cjiiu//i  va- 
ruu  habeat  fi^^nincationes,  ^g. 

Venari  &  venatn^un  l^^,  ,jcrc  in 
ptura  fmmmturin  malim  partem.2  r. 
40. S9 

f^cnationls  lap^,  ^^.^i.oo 
Venationis  variagenera,  cr  quod  eorum 

optimum fecttndum  Platoncm, 27,107» 

J 

Fenerisjlellamin  coelo  mutajfe  colorem, 
figuram^&  magnitudinem  atque  cur- 
furnytraditum  efta  veterihm  referen-* 
te  S,ylugustino,  id  quod  euenit  in 


tate  lacob. 


41'743'^9 


Verba  in  cjuem  finem  inftituta  fint ,  cr 
data  homini  facultas  loquendi»  27, 
128.36 

Verburn  Dei,quomodo prxdicandum^^p. 
807*69.  Pythagera  pr£clara  fen- 
tentia  de  veritate     heneficentia,::  ■ . 

i^9-37 

V€iHbH6  pretiofis  cir  odoratis  indui  pri^ 


D  E  X. 

mari,is  perfonas ,  quhn  fit  antiquum. 

^q.747'6^ 
ZJidere  facie  adfaciem ,  ^  loqui  ore  ad 

osyphrafirn  ejfe  HebraicarnyQ^  quid  ea 
^  fig^ficct.      ^  32 '242^3 

ZJini  virttu  varie  afficiendi  animos  ho- 

minum,  26,89,4$ 
ZJini  quatuor  laudes..  49,803,60 
ZJitlus  fimplicitas  quanta  fuerit  apud 

antiquos,  2f,4;,6S 
Uirtuti^s ftllatores  qualis  deceat  vit£  ra- 

^'i^'  28,183,13 
Jitahominum  curdicta  fita/acobpe- 

regrinatio,  ^  47.73U2 
gluid fit  Vrim,c^  Tumim  Hebraice >  ^ 

Latine,  DoEirina ,  c^r  veritas  ^  qu/t 

erantin pe^loreTontificis.  2^,18,27 


Z^hulon  trihm ,  hahuijfe  tempore 
ChrisJi  tri/t  ad  laudcm  valde 
infignia ,  qu(C  loca  in  cafuerint  no- 
^  '[^^^;  49*  828.1 6 9 

Zeli  triplex  ratio.  30. 2^6.1,  In  Zo- 
robabelis  poBeritate  permanfife  fce^ 
ptrurn  luda  vfque  ad  Herodem ,  opi- 
?iio  eft  B.  Cyrilli^yfed  non  probabhis. 
49'^lo.7S 


L  V  G  T>  V  TS^I^ 

Ex  Typographia  Claiidij  Mo- 
rillon.AnnoDommii6oo^ 


EGo  CLmdim  AqHMiua  Socktath  Icfii  Pmpofms  Generalis  quartum 
T^omu:^mGc:>7cfi.nP.Be 
Jtrx  Ti)C9i:-Tts  coi.^m  fi  videndnm  ,  qui  omnes  cnrn eum  appYohr.ucrint ^pro- 
bo  etiamvtpofit  tmprimifi  ita  pUcticrit  Rcucrcndtf.D.  Viccfmntijc  Re^ 
Herendif  Patrt  M.igiftro  ficn  Palatij.  Datum  Rom.t  dtenonc  Septcmiris 

Claud.AquauiiiaPrxp.  Gcu.Soc.Icfu 


TOmum  quartum  Bencdifti  Pcrcrij  Commcntariorum  in  Gcncfim,cxpo- 
fitionem  a  cap.  1 5 .  vfque ad  5 o.complcclentcm,  ex  commiffionc  Rcuc- 
rcndillimi  Magilhi  facri  Palati|,quapotui  ditigcntia,&  attcntionc  vidi,  nihil- 
que  in  eo  bonis  moribus  dillbnum  ,  aut  a  hdc  Catholica  alicnum  inueni.  Sed 
omniajdifputationibusquibufdamac  difficultatibus  itarefcrta,&  Sanctorum 
Patrum fentcnciis , aliorumquc grauiflimorum  Dodorum didlis,elcganti,ac 
perpolito  ftilo  ita cxpohta  funt,vt  aucloris  modc/l:iam,ingcnijque  acumen,  ac 
in  exponendis  diuinae  Scripturx  dirflcillimis  locis,ex  longo  vfu  &  exercitatio- 
ne,diucrfonimque  Auclorum  ledione,  comparatam  libi  dcxtcritatem  &  fin- 
gularem  eruditionem  plurimum  commcndcnt.Nam  ne  nouitate  nimia  Lcdo- 
risanimum  dcterreat,aut  ncveritatis  fontcomiflb  opinionum  riuulos  confe- 
(fbetur  (  Hicronymum  imitatus )  aliorum  grauiflimorum  Dod:orum  vefti- 
giis  inh.rrcndo ,  fuam  quandoquc  fcntcntiam  ftatuit ,  &  rationibiis  confirmar, 
Qiiipropter  dignum  cenfco,vt  in  communcm  omnium  vtilitatem,  fan(5ta:quc 
vnmcrfalis  Ecclcfia?,  qux  vt  Rcgina  in  vcftitu  deaurato,  circundata  varictatc  i 
dextris  Regis  afliftit ,  ornamentum  &  decus,ac  Concionatorum  omnium ,  ad 
literalis  fcnfus  intelligentiam  in  primis  quxrendam,ingens  commodura,t)  pis, 
prxloqiic  mandctur. 

Ego  Fr.  Mich.ui  Liot.i  Ribcra  ordhiif  Pyxdicatorumin  Sacra  Theologia Ma- 
gistcr      rn.inn propriafidcmfeci. 


Imprimatur 

P.Epifc.  Rauellen.Vicefg. 
Imprimatur. 

Fr.  DmimcmPag.fusHt.  RMS,P. 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Fir 

CFMAGL.  2.3  308 


Early  European  Books,  Copyright  ©  201  2  ProQuest  LLC. 

Images  reproduced  by  courlesy  of  the  Biblioteca  Nazionale  Centrale  di  Firenze, 
CFMAGL  2.3  308
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "4: Benedicti Pererij Valentini ... Tomus quartus commentariorum in librum Genesis. A capite vigesimo quinto, vsque ad quinquagesimum; & finem libri. .."

See other formats
