IVSTI
DE C
Vnà cum N o :r I S,
EX
A NT VE RP IAE»
OFFICINA PLANTINIANA
Apud Viduam & Ioannem Morctum.
M, D. XClIII.
Cum Priuileg#s ¢areo OE egi.
AD
T R E S ORDINES
B RABANTIAE
ANTISTITES
NOBILES
MAGISTRATVS.
IBE LLOS de
C R V C E quos fcri-
pfi,meritiflïm6 advos
defero, patria: nofra:
primores wr. Primùm, quiain fo-
1o vcfro concepti natlque funt, in
hac Louanienfi v;rbe: tum quia au-
ra fauoris vefl:ri elicuit, qui me be-
nignè huc arcefl'endum putflcis,
bono rei litteraria: & juuentutis.
Laudo huncanimum, atque etiam
miror, quin tot circumantibus
turbis, & cùm vndique infonuit
a_ 2 bcllo-
bellorum tuba; tibias tareC fiu-.
las,vt tic dicam, Mu farum cogitatis,
& pacis àrtes negle&um non itis in-
ter media arma. Q.od re&è & vti-
liter à vobis ficri, prudentes magis -
fentiunt quàm yulgus. Nam reue-
rà, inclyti Ordines, hec non orna-
monta folùm relp. funt, fed auxilia
& fulcra. Tollite ; quid nifi fqual-
lor & tenebre occupant, & ferox
quzdam, aut vt veriùs dicam, feri-
navita? Ab omni a:uo(Annales fa-
cros & profanos cfulite) Deus ex-
fare artes ifas voluit, velut pharos
& lucentes quofdam ignes in tem-
pefltuofo mari.Irise pacem dirigun t,
bellum dirimunt:ifoe vitiavirtutéf-
que premunt aut exaltant, tefes
temporum,arbitre meritorum. Re-
gds, & magna illa nomina, oblluio-
nc
' gi
nem eternam amnunc co tent,
nifi pennatus ie currus euehat, &
ofendat per xuum & per gentes.
Q.9_id argumentacol!igo. vno ver-
bo rem dixi, Deus exfare artes
-iias voluit : & hoc quoque ab eo,
quod vos juuatis. Eat in foecula,fuiç-
fe in vnâ prouinciâ per quinque
ampliùs lufra bellum, idque Cl-
uile, im6 intefinum collapfa tra-
&u,aut deje&a impetu om nia; pub-
licam priuatmque inoplam : vos
animo fetiffe dites & vberes, &
de reb, us falutaribus judicàffe ma-
gis quam computàffe. Enimuer6
facite itt Ordines, manumlaben-
ti patriee fupponite, nec przfen-
tïa folùm in oculis habete, fed fu-
tura. Potens ille Deus viuit, &
magnus nofer Rex: vterque auxi-
a 3 lia-
llabitur, ille & ife in f'uâ cauffâ: In-
terea c t v c E lVi accipie, atqae
etism ferte. Vt columna ,que re-
ca fltat, impofito magis ponder
firmatur: tic altas reifque mentes
oportet, non cedere oneri, fed ob-
nti. Vos per vos facietis.ita vterque
ille faueat & auxilietur, quem dixi.
Louanij, pridie Nonas N[ouemb.
Co. ID. XCII.
lai) LEC TOREM.
A z s Le8or qu,de Cru¢e ffri.
afibi quê edita ( credes hoc nob)
nonfuut n4ra. QuiderAb? non
i#a A8ammm ? Forta.d ô
eritiam I quav edenA igne. Reuerentior
fleritat# fum. aliud io ScheAa, alud
Opcra nec.bitaria hxc noflra deAcanda in
emorù tem[o. uid, q«od a[grauiùs etiam
eccant ? quiexcipiunt aut int:rcqigt di8a aut
oratiuncuIm noflrm , in contumeiam
diuuant. Ahtcr non acci. io. . Aînum. . hec t
muk deh8« flbuIam, tactuant hcenti
laxt : uod aut rocacmm quque , id
etiam audet. Ego mel ribt4or , audite
çuiin Euroâ. , v ZSX, AVç
ERIT»VOD NON DE AVT-OGRAPHO
MEO» ET ME VOLENTE SIT EXPRES-
S v M. uicunque aliter, mihi iniuriamcit,
ob umm._ Dêm bone , b,c monenda ub3cè e-
fi ? Eccein bona. oue, extern[m cnon i-
uo mhi lùm i mortuo , latium ti e
olunt ltrA tum: in ia animi " inge.
n'erè bonnonidem erit ? Berimite Princi-
es]uipot , os k8ores u@ot4is : ii
?chien-
IN
IVSTI
I N
LIPS I V. CL.
DE CRV CE LIBRVM,
ad Principes Chrifianos Eleg;a I o , N N s
B o c H S. P. O. Antuerpienfi à Secrctis.
Cbrfltad-m o procere , offt aduertite ment¢s
Rebta , & hoc no fiite corda
Hic decus , & fiHh gu htc berrima er,
Lauru bk vero Principe dEna viret.
à gen human«m deuiHA morte triumphat
Arbore, cui noflroe £temmaluth inefl.
Ip Dei piet ramorum ampxb
Et ru Cbrt, fangui»e vernat apex.
De truncqdei pendent myfleria »oflroe
laeffate e , corpore wm homo.
adic em cruor innui
puri ,m agni,
q lauat humanoe ulnerart) ,
0 crux, o columen ».es nica,phntfalutk»
Noxia prJma it mrù mortalib arbor,
amna fid b« medic noflra refarcit ope.
rotulit ,& necem , itam hec » erat i& dolork
Mater, at bac plau,lau,çue futL
Claurat iOa fores bac refirante
am roenr fi#ax è gurgite firpens
Occupat,impiet oe furor,ira, dol.
I o. v ^ falutiri fanait "voqloria ffgni,
Si mer, tutu Crucis,&.[tu& vos excitat llurn,
l-Ia»c »atu genitore Deo
Leth«o etercs tarcere tr4t auo$.
Nec oluit ros Enbo parere nqotes,
Co/la f ed excuff libera rre
ViOrick ex*a çrucù » credent,b omen
Extulit , imperç Rnatura]ui.
Vmbrarum oec ocul haudaicit arbitw
Suit » auxi/ expedit arma
In Cuck exc,d, um Lati aptarecures
pparat , dominoe concitat vrbk opem.
Primaçue Cfarem tentauit erbera lior
. Incaffum, rabie?rociente nibit.
StatOue magt?,quanto coedituria
CbriHadmque fides numerum cruciatbm auget»
Et Cruck m?erium creere pwna fàcit.
Crux vicit cruct)- arrêtes, tomenta propgo,
ntu innumeros Chriflm m orbe Deos.
on tamen antiquus #riarum infede quieit
HoH , at indoeo proelia Marte ciet.
Omnia conquirtt poenarum inuenta , tyran»os»
MonTra ,ce«,laqueos,flagra, metalla,ra.
Donec Romu#os Chrifli
Subd, d,G ioeo C«#re iura .4edir.
Hinc aquilx cendre Cruel, aflumue
Crux]uit atufl glr prima vir.
t quotes#ra barbaries , aut nomin hoflk
CbriHiadm , croe mouerit arma Cruci;
dctdes , el moflù Arabs, %lacedmçuepbalanges,
ovt , fm«r
OEut SÇtha , e Garam,med« elSsrti
Errorum auturi gens itata nouh s
rotinw intnud a»im , armue parat»
e« duo era roOuccturba_. ..
l ungite c ommun st a in c ommunia dextr »
Neperea»t omns , dura fibi quque cauet.
rux acies olet in medi , boc incite ffgno,
ui A&citmul mors date ia manu.
od flygç tremuere lactu , quod mund
o , trqida perdidit arma fuga.
Hoec monet antiquirutator Lipff« oeui»
Et flimdos friptt bdit ad arma [ù.
ile cruc quondam leti gen wuit mbr,
Poena'ueÇupphc quanta, quibuueui.
Exemploque docet , tantum fi dedecus innt
Mortu. oh bumani crimink aa tultt i
Si De,u reu« oluir, culpamueiauit,
Dekuitue necem morte, cruore n;
Hortari bena 6rucfs os ringere[brrum
Pro Cruce , coniunO fumere teh
Temp eet ) ptt , ofci.mçue vogant.
rma dabuntÇuperi vioericia, tra
Cruxgnum , nofler buccina Iu« erit.
I DE
DE IVSTi LIPSI
LIBR. IS DE CRVCE
M ICH A E LI $ V A N DE R-H Aç E
ANTVERPIINSI$
Ad Le&orem Epigramma.
I te prifca iuuant: hoc, do&i,D r. c v. ,¢ c -, L I P $ I,
lngentis plenum,volue, laboris opus.
5 uppliciu m Crucis ille vetus defcribit ad vnguem,
O._ale fuit, noflram s ^ L v a r I C A O. . CP.vC-:
In qua hominum lapfus, fcelerumue Piator, atroccm
Mortem, in forts, multo fanguine paffus erat.
Vnde nouaextin&is lux extitir, vnde fepultis
Vita oriens, rutilam ful'[ulit alta facem.
Vnde rcdemptio & alma reconciliatio manant:
Vnde perennantis flumina pacis etmt.
lfa vetuftatis referat penetralia, Le&or»
Vtere eo» & quantus, difce, vit i11¢ tïet. -
I N CLAR. VIRI
IVS TI L IP S I
DE CPVCE LIBIkOS.
Balthafar Moretus I. F.
b I NDEX
INDEX
CAPITVM
LIBRI PRIMI.
R - c , v fa c v . a. Materies & ordoopefis."
Cap. ,. foho t.
Cruc,snomen polyfemon. Hoecnoftra Gabalus
etiam d,&a , item Infelix lignum&: lnfame.
Sed & Crux non in ligno. Gap., ,. fol.
Nomina phraféfue ad hoc lu pphcium: Figere, Configere, Cru*
ciare.item Cnaciarius,pro appendendo. C.p. l. fol. 3-
Grxcorum verba ad Crucem &: crucifixionem. Hefychius
OuidiusemendatJ,if[e eriam exphcatus. Cap. J 1 1. foi.'.
DiuifioprimaCrucium: & de fpec,¢ vetuft, ffimad,£tum, Affi.-
xione. Tertullianusper occafionem corre&us, arque Iris ea-
demcum Cerereexffimata. Cap. v. fol. 8.
Altera Simplicis Crucii Ipecies, lafixio. Seneca»Hefychius, Pla-
to,Plinius, illufrati. Cap. v,. fol. o.
In genere de Cruce Compacqâ : tutu de primâ ejus çpecie, D¢-
cufl-atâ. & anhoecfit An&oeana? Cap. v . fol. z.
CommiffaCrux quid nobisfit . exemplis telibufflue affcrra,
tutu etiam vefligio nofroelingue. Cap. v . fol.
Affirmata Crux Immiffa è çcripts maximè Patrum : ipfi ah) pet
alios,& imaginibus per nos ctiam,explicati. Cap.J x. fol.
In quâ Crucium formâ Chrif[us mortcm tulerit ? vderi in vlti-
mâ, argumento è Pat-ribus & pi&uris. Ruffini non bona rides
0tata in verbis Paulicitan&s fiue explicandis. Cap.. fo.zz.
Apud pletafque gentmm Cruces ferèvfiatas. Apud Syros, lu-
da:os, ]Egyptms, Perfas, Afros, Groecos, maximè Romanos.
Q._u_ando apud eos coepefit?An &: apud Germanos: Cap.x
folio z 4.
Apud RomanosviIe faiffe hoc fupp[icium, & plurimùm feruo-
rum. Quasobcauffasijaffet-ti. Cap. x 1. fol.
Eiam liberi quidam in crucem dati, fed vflioresaut nocentiores:
vt Latrones,Sicaij,Falfarij,atquc alibi & Furcs. Cap. x I
folio
.Q_u_Oe cauffa falib aflîgnata in Cruc¢ Chrii ? videri Innouatio-
hem & Seditionem effe. Cap. x 1 . fol. o.
Crux interdum liberè & laxè vagata : in hoftEs, in fêdtiofos,
In ChnRianos, in farminas denique. Cap. x v. fol .
LI-
LIBRI SECVNDI.
Tranfitio ad Modum flgendi prarmiffum de atrocitate huj.us
fupphcij,quod Summum & Extremum di&um.Cap. J. fol.3b
Dtplex flgendi Modus, VulgarisSc Rarus. In illo Flagellatio ex
more femper anteiuit. Cap., i. fol. 34-
Flagellotum 6c Virgatum d,fctimen, Illa magis villa, & magis
acerbaeffe, folere &: talisafperari. Cap. 1 1 . fol.
Solitos ad Columnam verberari; atqu e al-iàs per viam. De ipsâ
columnâcuifacrumcorpusannexum. Cap. 1 1 1 i. foI. 35.
Crucem fimm tuliffc,aut totam,aut ei uspartem. Cap, v. fol.39.
Deduos cure vexatione, Stimulis etiam ac'tos. Cap. v I. fo.
In pfa F.xione nudi in crucem dati : an alram, an in terrâ depo..
fitam?id quoefitum,8 vtrimque firmatum. Cp. vlx. fol.
CIauis figi 161itos,interdum fumbusadfirirgi. Cap.v* I,. fo.41".
I.quibuspart,busclaui,8quonumero. Cap. I ×. fol.7.
Ordo modus agend,. An hgnum aliquod m Cruce fufpen-
daleum? Cap. x. fol. 40,
De T,tulo, quid ,s Latinis ? quomodo affcriptus aut pra:latus.
Cap. x I. fol.)'z.
Poil fixionem, quomolo mortui in Cruce ? languore,a ut faine.
Vitahtasquorundam. Cap. x z. fol.
Qg, otdam à volucribus, aut f:tisetiam viuos laceratos, & pie..
rofque omnes mottuos, interdum & lanceis mteffc&os.
Cap. x t . fol.
Crurifragiu m à Cruce remotum Qmd fuerit,in quos receptum,.
&quomodo? Cap. x I I I I. fol. '7"
Corrumpi in Cruce paflï funt,$¢ nefas fepelire. Cap. xv. fo.'9.
Cufiodia & toiles ad Crucé, nequis detraheret. Cap.xv,. fo.6o.
LIBRI TERTII.
"I'ranfitioad Rature figendl Modum. Furca diuiça,& hicde lg-
nominiolâdi&um. Cap. I. fol. 6z.
De Furcâ Poenali, & coefosfubeâad mortem. Cap., I. fol.63.
Li atos ad Furcam in Crucem folere tolli,Furcam & patibulu m
gvideri eadem,aut haud longèdiflita. Cap. i ,. fol. )-.
Q..oe forma Furcoefuelit, obfcurè traditum in veterum fcriptis,
Cap. ! I I i. fol. 6g.
Ex iis tres fententioe erutoe, & lînguloe explicatoe. Tertiam
t«d¢ videri. Cap. v. fol. 7o..
Ratio fulpendendi per fingulas illas formas CXpOfita, atq; etiam
oculis popotïta. Cap. v I. fol. 73-
De Nouâ Furcâ, quz noFtrum Patibul,*m. Tribonianum fub-"
fiituiffe paflim in Legum hbris. Cap. v ,. fol. 7'-
De Raro modo in $chemate. & prim ù m de Inuersâ fu fpenfione.
Cap. v t t. fol. 7 a.
De obliqu lu fpenfione, de vaticante, &: inter arbores fciflîone.
Cap. x. fol.79.
De Modo qui Fine diueffus, primùm de hisquiin Cruce vlu-
lad. Cap. x. fol. 8o.
De his qui befiis in Cruceobje&i. Cap x,. fol. 8z.
De mortuorum in Cruce fufper{i,me. Cap. x t t. fol. 83.
E quoligno Crux fuerit ? Item in Monte plerumque deflxam,
ipfam ¢irpe alnufculam. Cap. x i i ,. fol. 84.
Crux fublata,atque etiam Crurlfragium forraffe.Q2ando id fa-
&um,quarlkum. Cap. x, I l,. fol.87.
Honores quos ConoEantinus Cruci habitum iuit. Sigrtis ea &:
vexilhsimpofita, autinferta. Cap. xv. fol.89.
Crux in mihtum armis : in Imperatorum capite & manibus,
in monachotum veoEe : inferi eam proe/:runt &: templa.
Cap. x v i. fol.9t.
Laudatiuncula Crucis. Cap. x v I t. fol.
IV$TI
D
IVSTI L
E C R
L I B E
I,SI
VCE
R I.
I
CAP. 1.
I'¢estitt»¢¢d«. 214e¢ies &, ordo a.peris.
GGREDIOR de crvcE
fcribere, fed tuam priùs
opem auxilium,]ue inuo-
cans qui eam confecrçti,
& infame illud lignum in-
irumentum fecil[i publi-
ca: fa.lutis. TuDeusàDeogenite, homo
ex homine genie, hominibus Renite, da
mihi vera, 8a re&a fcribere, tïbi in ho-
norera, Cruci in fplendorem, nobis in
fru&um. Materies & ordo meiope-
ris ilte. O.Qtid Crux, & Cujfmotti fuerit:
Vki, Q.u.ar¢, Q_uomodo, & Qyaemts vfurpa-
ta_,. Hoec omnia non djfinè folùxa, tèd
diffufè dicam: nec difpliccbit accuratio
illi, cui falutare hoc fignum placebit.
DE CRVCE
CruciJ nomen pomon. H'«cnoflra Gabalut etim
d, Ha, item ]nfelix
Crux non in ligno.
C Rv
ria. llla e, cùm pro omni angore, tor-
mento, atque etiam interitu fumunt, vt Comici
pam, qui Abire jubent in malam Crucem : vt
Gracchus, qui dixit (alio etiam genere ) alo
Cruce perire : vt Plautus de homine metfo aquis,
bflradtum in maximam malam Crucem. .Sed
Terentius à cruciando, Meretrices dixit Cruces:
nec dimiliter Plautus, OEliqua mala Cruxm-
per eH, qux aliquid pt. Paull diuerfius illud
ejufdem: x te mala Crux agit? quod adfine .
iis, oelaru, autquoeintemperioe? At Ad-
ri&a fignificatio efi hc mea,& vulgo receptiç
ma cùm peculiariter cruciatum interitum no-
tamus in ligno. id it? credo,quia eximius ille,
mors tarda & planè cure nçu. Dixerunt alio
nomine Gabalum. Nonius ex Varrone citat; s
barbad qubd nocentes, t abatum_.fi fAu tt# homtç
nes, vox non barbart xios abluit#. oe vox
etiam in prifcis G Ioffs,d vocali media mutante:
Gabulum,2d«@. explicatue laxè, vt vides,
pro quocunque tormento. Dixerunt aliter,.n-
licem arborem,lçnum,flipitem. In carmine hor-
rendo apad Liuium: Caput obnubito, arbori inlici ti.,.
Ptolog.
lum.
]EiE.cx.
Lib.t.acl-
tedhs
.ac.c g.
Lib. v.
LI 1[1. PRIMV $.
fzfflendito. De Cruceaccipi resdocet, & Cicero,
qui in câ pro Rabirio palàm c int¢rpretatur.
Seneca : lnuenitur qui relit adaam ad in3x i/lud
lgnum traher animam tot tormenm traaura.
Minutius Felix: De lnem, rogi #rtavel in-
lic#flipak portio: id e, crucis. Dixit
me» Poëta incertus
oxi iqf ami d,gia,a flipit«
Spcr#2 & à fixA po redire Cruc.
Natoe appellationes à judicio & fenfu vulgi, qui-
bus hoc fupplicium in horrore pariter & vilitate.
Itaque Apuleius( in meo quidem & primo hbro)
Damnatam Crucem dixit. amnat,inquit, iam
Cruco candidatm: benè,& pro hoc nfu. Et au-
tem Crux propriè in ligno: tamen adnoto, fimili-
tudine etiam it di&am fufpenfionem aut fixio-
hem in ahâ paraturâ, puta in monte aut petrâ. Sic
Tertulliano funt Crues Cauca#rum, alludenti ad
'para.
Promethea illic axum: quem ipm Lucianus
deribit & appellat
ç«p« Sic & Manilius
de Andomed,quoe in fcopulo vin&a & ceto ex-
pofita: Et cruce ioEineA mo6turapuellapependit.
CA I'.
ere, Cruciare. item Cruciarita, pro appendendo,
R v c s hxc nomina : fupplicij quod per
eam, ia. Crigere. vt Vetleius de pira-
6s,uos Coefar, inquk, Crucixi). j cruce-
. DE CRV C E
j7gere, vt Hittius . uba Nmidas eos, qut loco ,,«
am fugâ f tecepera,t, in cruee om», fuffxit.
Item Cruci agere, & Crudçet, crebra in li-
bris. Illud minùs, FiAere dç & ne additione. «
Tert ullianus tic vtitur: OEaceo qubd gtar ( Chri- '',,,.
fius:) in hoc enim ener. od idem Confisere
Paulinus Nolanus Epifcopus dixit: ,,
,gnant trepidi , quem coxire rebees.
de Chrilto ad judicium venturo. Etfi Tortullia- «
nus paullo aliter, e¢erem homi»em confixum ";[,ïy"
Chro dicit: quod vulgb, nà crucxu.Suo
etiam & proprio verbo appellarunt Cruciaro.
Aufonius: Cruciauer iic
Spra olim, memorê enerO, rorpina donim. «
Hegeppus: Capiebantur innumeri (Iudoei,) quin-
C. V I I I.
entifirmè ad dem cruciabantur, quod efi in cru- .
cern agebantur: atque Iophus in iâ ipsâ re di-
xerat, çp0$vç. Paulinus: "v
Natal
Cructwa in carne co m ,.. .
Gloff veteres: Cruci,* crucc, çpo. Ih &
Cruciarim dius,is q ui in cruce,vel qui ea d,gnus.
In ipsâ vt Petronius : Cruciarç nim parentest
videtu nou laxamm cuflodiam
, raxere pen-
dentem. Et in Declamationibus Calpurnij Flacci
Ill.
inriptio: P«dagogm cruciari , &:
cruciari, de his qui appenfi jam in cruce. At qui
e digni,per conuicium aut minas quoque tic no-
minati. Ifidorus: Cruciarim , eo qubd fit cruce di-
is.,,,,. rOw. Ammianus: Longum , qu cruciarim i#
conauit.
CAP. IIIL
r«orum verba .d CruEm
chi OE Ouidim emendi, ifle etiam ealicttw.
I S T a Latinis: Grcis duo ferè Crucisnomna,
Z?ç & Z0. Illud frequentius: quod ta-
men propriè non nifi ipitem gna ngulare
& ereum. Latinè dixeris Palum
. iiuo.
acum: qu & Smuara dicuntur ab s qd minus in-
genuè lo, q uuntur.a. ox,. . el qub ad aéement,
el quod m lu . H, ip & &olo W dtcuntur.
od ait, d 0ç vel in latum, de pluribus iun-
&is verum e, vtfolet in carorum vallo. Neque
immuto etfi ex Heçychio paullo aliter deriuan-
te, poim. Ille tic: v«o},
" ' '
flip#. nt, va;, cE om.ia IEna r« flantia : ab
eo qubd flentStauri, vel qubd ad auram confffla.
Allufiffe ad poremum hoc etymon Prudentius
n,,;.,, videatur. Crux um toll in aur
Hymn.x*.
A y Hxc
; DE
Hoe¢ G rmmdcL d Lu«inus ingcnios pro
argumento, in Iudicio vocalium, dcriuat à Tau
litterâ, que figur crucem rcfett. Ait
;e».Co,»u: a{ i3 ci.cm, inflrqm«nto p«ffimo
(cruci) pmum nomenven. Atque hoc in
ne ctiam dialogi irerar, lam Z0 propriè,
vallum,çudemue gnificat acutam. Heçychius:
a. Homerus:
.
acum, qu & Smurosocan: in quibm
crt«i a«»t al]ogi dicebant«r. E ben, qubd duo
illa verba fi gg erit, ui b us. i p fam ccifixione'.,
fignabanr, .Aver«vpod & A«0,[v. Ira enim.
plerumquecompofitè,ad elationem tilicet fixio-
nemue in alto notandam : etfi aliàs etiam fim-
plicter, Zv0oç OE 0z[Ç«. Sunt &alia duo-
verba, quibus vulgb vald vil, çpov &
gs fiue A,,«xp,F. quorum illud clauationem
fim in ligno propriè notat, hoc fufpenfionem.
lni!lo, p , ,, _ . _
ri toris aliquis error videtur apud Heff-
chium: Hpo¢,, «vçp. atque ego refcnbam,
«çç. In io, fpe interprctum, qui adfuç-
Fenoncm vulgariam & laqueo aætant.
LIBER IRI MV$.
-..,. quodArrianus narracde
A h v yç: aliter verfum le-
gi,cùm tic debuerit: Hunc lexander cru6gi in
.apterianejubet. Curtius fitis prit,qui fcribit
in crucemblatum. It& quod Diodorus Siculus
.,,,:,. in ejufdem Alexandri rebus,de Tyro captâ:
idem Curtius reè: Dua miia crucibm axa,per
inAens litor; atium pependerun. Et exempla
plufcula. Tale apud Latinos ipfum Suffender,
quod ad Crucem referendum moneo iuuentu-
tem. Vt in Silio:.
ts. ,. unc pdtquam diroenm robore widit.
te,.,,. In Senecâ: Lro6niumcit aliquo.
ruit? wtffendur, in Ouidio:
t,i,. OEore vel intere captiffenfi
0 u mifir aurrà te pependit aquA.
t.,,,,. ibus verfibus vera hioria OE renfles è Polybio
reddatur ie. Antiochus tex per fudé Acheum
e arce Sardium deduxit, OE per infidias cepit.
vtm eff , prtb admti&re ttm mrtm OE ex-
tremm, partes#ccidere, deinde capite
In afininum cu[leum con]eao , reliqgum co$« cmc i-
figera. Hec res'çperne aliorum inanes lcgos.
expli«o
Sed OE mecum lege, tefle pependit aquâ: non trifle
aut refle, quod vulgatur. Vult enimcum non in
ipsâ auriferâ aqua, ld ef Pa&olo, thfpenfurri: qm
potuit .fed iuxtaeam atquei|lâ quafi arbitrâ
infpe&ante. Pa&olus autem haud longè Sardes,
vbi hc gea.
Cv. v.
i»(ffo prlma Crucium :
dtaum, fflxione. ertu#ian per occaffonem
correS,at fffis eadem cure Cerete exifl imata.
E n a non vltrà me tenent: rem ordiamur.
cui illufirande dupIexgenus Crucium fia-
tuo, Simpkx OE mpau. : lllud voco, cùm in
no fimpOci /no fit affi«io, ,ut inflxio.
crux, meo judicio, prima fuit,& in aliam fpeciem
à rudi hac ventum. Sedea quoque duplex, vt te-
tigi: alteîa ad W[flxionem, altera ad
Nain aliìs ad arborera fiue ipitem alligabant fi-
gebfintue hominem, vt in Cupidine crucxo
fonij, quem tic deribit:
ffligitur mflo mrtm notiffima luco,
-., ffnuidio De«îm poenO. Cruciauer iic
Sprem olim, m emorem W ener#, Prrpina Ado-
ni.
Hu[m in exce emffipOe mre,
' euinaum pfl'tergamam«,bflriaaçplant
W incu mwentem, nu8 modewamine
dfigun.
Verba omnia nota:videbis & in arboris ipite
appenfum, nec manibus expans
uins»
LIB E R PKIMV$.
uin&is, denique nec clauis iëd finibus fubEri-
'°*°',,. &um. Simile in Tertulliano, de Tiberio : qui
Satumi cerdote., vt inquit, in eifdem arborib
Ex Tertulliano :
cantur. :Nec ambigi-
mus arbores Flerum-
que huic rei fcruiffe,
proefertim in grandi
numero cruciando-
rum,fiue reciças leui-
ter OE ad Crucem ap-
tatas, fiue etiam co-
mantes. Sed & in fi-
pire fimplici idé fuit.
.anto di[tinguitùr à Crucis
Siue i
rdi
dat,.
0 I E CRVCE
.ï., ,«.-. . : . » haria: qua dixêrit
:= _ dmlfidem:quç
. [ mine aiuertit a C
e numine commu-
,-««= ..... ncat.ltaHerodotus:
-[-, , . . « );:
--- ,- -- -. fipuleio, ipç de
_-_-.,.. .
ges Peinuntmm
= _ _ ',ioE -:oE. ....
,,, .- / bius de Præparatio-
- ......... -- " C Lib.
t O firim « ac«bm, ]ydem verb C«rer«.
CAP.
ltera Simp Cruci« ecies, xio. Sneca,
Hychim , lato , lini, iuflrtL
T v u hoec fiit in Simplici Cruce Axio:
»,m .el OE in eâdem Infixio. qualis? cùmmdu
î][ hominem ereao acut%. /tipbi infigeban, eâ formâ
....... & facie quam exempla hc docebunt. Senec:
Marc»
ç'ideo iE,c Cruces nec niu ge»erb , d aliter a5
alçs ric. lç «qite cohue& i terram.f
'I111.
ijs verbis obferues, & Cruces varias fuiffe, quod
nunc diducimus: & inter eas, Infixionem. Qam
magisetiam aperit idem Séneca: Cogita bac loco
carc¢rem & Cruces, oE adacTum per medium homt-
hem,qui per os emerg,flipitem. Viden'clarè me.
dium hominem fciffum & transfoffum Arque
id imagine etiam illur Hefychius: Eedoçv,,t,.«,
ris, quaff tionem mantiqu,?ùs maleffcos
di ineba, acuto lno pcnarantes inam OE
&m,cuti &s in erubm pces. Vbi amplius
difco, propriè hoc eflWd,& 0n;[« vbi
legitur, plerumque referendum ad hanc G, mam.
la Crux nefcio an Moecenati etiam defcript: »«
cuius verfi, s apud 5enecam iam olim tic leimus: "«"
gdlabit«r, dilqorqu«bit«r , d«niqu« omma mala pari
fus Cru«e dif3çndetur.
Plinij ctiam verba
huc refera, narrantis,
Polybium cure Sci-
pione in Afiic l¢o-
ries homicidas cruci-
./qxosvidiffe, quia cete -
ri mau Iee» fimilis
abjqerr erentur e,ïdem
A Q.,isenim cre-
17oxa.
dat operofam OE c-
pofitam crtcifixio-
nemillam fuiffe?non
ego: & accipiam de.,
hac promptâ & for-
tuitâ in fipite irfi-
xione,/îue etiam af-
fixione.
CAP. VII.
^ductç.
Lib.
de Orh.
Lt/v. K P R IMVS.
cft pIcna &; vcra Crux, in quâ brachia ctiam cx-
plicantur, atquc idco "I'at#b»lm non fcmcl dic'ta.
Huius fpccics triplcx, vt diftin&è imb curios
cdiflèram, &: fcmcl tollam dubitationcs aut litcs.
ER )ecuff a, cçt Cmmia, cft Imm!,..[lla pri-
ma mihi dicitur, in quâ duo lina direaa (_7" ua"
bilia,inter]ï obliquatur. Decuffare hoc enim Ro-
mani dixerunt. Hieronymus: "Decff ar ¢_, ejq per
medium ficare , "veluti fi
#ciem littem qu fiAur e» Cruc#. Ncc minùs
clar Ifidorus:X limra, oE in flgurd Crucem, oE in
numero decem demorr.t. Obçcur,ùs paullo alij
Pattes OE Do&ores nori, vt I uinus Martyr:qui
illud Platonis in Timxo, E,
D ecuffauit eum in vniuer#: adfeueranter ad Chri-
fium & Crucem nofiram retulir, quo nifi hoc
açpe&u lam cùm trançuerfis obliquatiÇue ma-
nibus benedi&ionem Iacobi efidem aptant: quid
nifi hxc forma in oculis Damaenus-
&OE¢ C¢ç': a«ob aorans extremum mir-
, akernaçtib manibm 3beros lph benediceos,
etiam fi6nttho« Crue# #«firibit ma,imb.
d «p,ç ix &n« etfi non ambiguum,
tamen audiamus Cedrenum commodè exvli-
cantem, l«x (idem cure Iacobo)
EtDama-
» V*i & in
bdia lib.
Iermam, dextrara qMdem in in
er3 nnor caput mone. Et çertullianum
in la tsa re: mpoff OE tntermut mamm
benedi«it, oE q idem i tran #uer m ob/iqu in- "
ter, t Chrium drmantes,tam tunc Æortende.
rent benediionem in ChriOum futuram. ugmo-
do Chrium dçrmdrunt illx manus im Cru-
cern: OE c mihi libido aliquando legere: fed re-
fioeno, & accipio Chrium crucifixum. Hoec illa
e qt Androeanan
hodid dicimus, vali-
da & tis veteri fa-
m duum ium in
OE cruciatum. Arme
veta. fack me vt am-
bigam Martyrolo-
gium Romanum :in
quo hoc faltem *le-
gas, in Cruce en-
m. & magis Hip-
polytus, qui ribit
ment.G.
' .... ; Crucxum atr in
.,.- " .. .
" ' :-"' ..... - Ayque hzc fixio ad
Simplicem noRram
potiùs abeat, long à Decuffatâ.
LIBER PRIM VS. I
C A P. VIII.
Commffa Crux quid nokis fit ? exemplis tesTibm 6
a flert-a, t um et iam "ve fli g io noff r :inAu.
A CommijamCrucem appello,cùm ligno ere-
dto bremm all ert¢m ]DernG OE in ip# caDite com-
raittitur ,tic -ot nibi2 exiler, ea forma examuflïm
efiin T litterâ quam vnoorcomnescum Cruce
componunt. Lucianus vbi Tau accutâtur:
iÆ enim corporb fll ranos aiu#cntos,
eiu[ ffeciem imimtos,fimia detde ffgurd loEna &
cern intelligi.Tetullianus: ]penim littera Grx-
corum Wau,noflraantem T, ec&sCruck. Ifido-
rus: OEau littera eciem ucù demonf. Hicro-
nymus: .4uiqu# Hebrorum littw , quibm-ofque
hodie Samaritx vtuntur ,extrema Eau Cruc
be¢ ffmilituditm. Paulinus Nolanus: Chrifltw
non mtdtitudine nec virtute lǫionnm ,d iam tunc
incramento Cruck,cuit fgura per litteram Gr-
cam OEau numero trecentorum expdmitur, aduw-
rios Principes debdlauit. Adfiruunt etiam piu-
rx, nora lingua. In illis quidem, pam
die videas D. Antonij vetuoEimi monachi pe-
nuloe &: manui affui aut imponi hanc crucern. '" c,,
/in quia 2Egyl:,tius illc vit, quibus iam olim no-
tLLI.11 x
16 D E c
fcis, qui inde Romam ve&i, ulptum tic vidi-
mus :cum anulo tamen vel anfnlâ fuernè,
nec fatis fol,de fcio ad quam rem aut vfum. Sed
de proecipuâ ipsâ notâ, dignum aliquid notâ Ec-
clefiafticç nofroe hiftorioe prodiderunt.Ruflnus:
SigÆum hoc dominiez Crucia , inter illa qua dicunt
iç, id e Sacerdotales litter habere AF 'f?P t ç ""
dicuntur, velut ¢vnum ex 's qu apud iltos nj lit-
terarum elementis. Cui litter fèuoocabuli banc
afferunt effe interpre¢a¢ionem, v v r_ N v .
Sozomenus: q, ez¢} o ë' »'ez0eY eza?,,a' 'r8 ( çti.
-- :el. HilL
LIBER PRIMVS. 17
Iffieroglypbic lttterï habentes Crucis leormas . quas
"videntes qui çentilium Chro iam addi erant,
aiebantÀnicar Crucem apud peritos Hiero-
phicarum nomrû mmenram. Atqui à lin-
gâ argumentum petij,fed norâ. Nos inquam
Belgoe hodie, bacillos in hanc Grmam, quos
grorum brachijs fuentaculum fubijcimus,
vocamus ,psa Latma voce Cruck.
CAP. I X. -.
frmta Crux mm èrit ma«tnè
trum: iF alq per altos, OE imAintb per nos
iam, ex, licol.
E v ymmia crux e, «ùm ligna «r«-
ao tnerm a#erum inungitr qu
immitt Our, fic vt
ipfi¢m fec. Ira emi-
nentia hîc femper ail-
qua &: capitellum,
aliter quàm in Com-
milâ.Eti, anguli hîc
fiue fines quaterni,il-
lic terni. Osd¢ ifâ
ambiget . Ingerunr_,
eam oculis Pi&uroe
pariter &: Scripture
priçcç.Sed illas omit-
to aut d.ffcro: ha: va-
lia: & obuix funt, at-
queexijseligam,non
ç.olli, noltro more.
Ç. llflri_
,g - cvd
Iuttinus Ggnanter in primis deformat aduèrf'u
r.;.0Tryphonem. Explicat vetus illud vaticinium de
Vnicorni, OE ad Crucem tic aprat.
o¢n enim carn«a alteri rei aut gur
piam Çilia dixerit
Cuce rert. OEeum enim
quo çfl prema pars in cornbla, cure altz
rum l«num apmm efl: OE vwimqce tnqua
«ornua iRi vni cornu ca»i«n, extrema appae
OE il!ud in medio dxum, OE ipfion nqum corn
eminet, in quo equiefiunt o'innituntur
0 bçcuriufcula alibi verba, fed hac parte liquidif-
fima, qubd eminens vnum cornu ficit à vertice
crucis, lam alij Patrum, variâ imagine, non fine
lafciui quadam ineniorum & ili eam defcri-
bunt & notificant. Vt Hieronymus: Jp ecies
Cuck, çuid ç n# rma qa»ta mundi? ues
çuando volant ad era ,lorrain Cruc umunt.
Homo namns per aqua,
fit. V Tertullianus:
rop« Cruces nteflina flt troparm». Omnes ig
para ia v«illarum çanmbroru flol cru-
I. 1BR PK I V $. Ip
dumfu»t.Laudo diligêtiam, »oluiflisincultas Cru-
.*";'*°o,. ces confèware . Vt Minutius Felix: Cruces nec
t I0,
De Cruce.
Rom. Ho-
mil ,.
colimus , nec optumvs . "Uos plan , qui lineos deos
conjëcra;lb , cruces loEne , t deorum eroru
part,, ,fimn adorù, nain «na ip,E can-
mbra, OE exi# caflromm quid aliud quàm inau-
r Crucesnt OE orn ? "Tropba verra vi-
ricia non mntbm fimplicu Crucù [aciem,
OE afxi homini« imimntur. Snm».è Cruci« na-
taliter vmm in naui, cùm velu tumentibt
hit ur, cùm expanfis palmulk labitr: cùm erigitur
iugu, Cruc fignum efl : OE cùm homo por¢eH
mab Deum purâ mente venerur, ffm ffgno
Cruc# aut rio nuralù innititur, aut vra
lio rmur. Vt Maximus Taurinenfis:
Grande efl Cruc cramentum,oE int ellam,
per hoc fignum mund ip luur. lVm cùm
naut f cinditurmare, priùs arbor erigitur, velu
diHenditur, vt Cruce Domti f aHâ aquarum fluen-
rumpantur.Sed bomu agrico,cùmpart ter-
rxlum vertere, non niÇ per gnum
cere connut. um enim arro denmle fubcit,aoe
flcit ( lege, qflg#) aures,fliua, inrit , figura
Cru# imimtur. Cdum quoque ipm huim figni
flgurâ di4mm eU. m «ùm quatuor pa,ti»m
diffing,itnr, Or&nte, Occi&nte, eridno,ac Se-
ptemtrione, q,atnor quaff Cmc angMh cotine-
tor. pffm etiam inc bominb ,cm manm
rit, Cu«em ingit. aqe ideb ekamb manib
ordre
zo DE CRV C E
orare prdpim.r, vt
pajonem Domini eamut. Et diumè
nia. qua m mundo. nt , an. fi fiAtue wno hoc Crucog u-
bernentur, aut pofint prbere i m. Mare enim
lur , luum in naui mane. erra non arur
item operarç Mechanki ,
rmam banc rekra. OEt humana çura non
ahâ re beuk diert,quàm qubd,&re fft,' ma-
.uum extenonem abe W i» facie à nte pro-
Il,
p'icl« ot.
LIBER IR IM
tenfum nafum per quem OE. r«[irwtio animalibut
e, neç aliud demor quàmnum hoc
ed apud os not huim çni Fotentiam decla-
ra: * cùm alia quidam, tutu wpa , ob qu ro-
grm expedition, biquob fiunt impe-
rç OE potentioena in i pr&rentes, etff tg»oran-
tes hoe f acit. t mperorum qui apud os mor-
tui imagines in bac
per litterappeat. oe pluula pofii,quia
me quoq; iter exçcrlbédum delearunt inen-
tinculoe ifioe Parfum. Spero & te, pIenè intcl-
leges: atquc adminiculum, guras ias, habe.
--. ...
- "
.2- . -_
_ -,.
, _. , _ ' .,, .
' ._
A. Di CRVCi
CAP. X.
" ideri in &imA, argmeno è Patri OE pi-
rù. ffni non bona des
auli c imnd ue explicandk.
A z s omnes Cmcium çpecies. In
earum ille mortuus,qui morte çuâ nobis vi-
ta Nè quoerendum quid6 cençeam, nifi dubitffe
diçput5ffe viderem virbs graues & crorum
peritos, ego arbitror OE pronuncio, in hac polre-
mâ. in ill inquam, quoe quatuor finibus vni-
ucrfiun orbcm complcx çfi mon fine myttexio,
quod toti orbi mortuus, Saluator noer pepen-
dit. Tangit hoc docet Sedulius:
D om inum po/muit ouans,rione *pot ent i»
uor in& p[ag quadri collait orbù.
Splendidu¢ au'or& de ertice fi¢ Eous,
O cciduo cr-labunt ur fidere plant ,
ron &xtra ten, medium lua erigit aem.
Et au&oritas etiam firma à D. Paulo. ejus
verba, t pot comprebendere cure omnibm f an-
qu fit latitudo OE lonitudo,
Æ rond¢m, plerique Do&orum. veterum refer u n t
ad Crucem. AuguoEmus: r litudo, in
orre fu mane lonAtudo à terrâ rgens , t ,i.
.qe er c°e t . xum akitudo ,ab i# innexo
- nomquodemm iprmdum, wbi xaer
Crux»
2 4 DF., C E. VCE
ciu fdem Principis ,quoe nunc in cognomine vrbe-
(heu,qub ea recidit . )Crux eiufirtodt @ intulpta
vifitur, vtrimque ab alatis Genijs luentatur.
Oid, quod in Numis plurifariàm tic appîret.
quorum alibi damus typos. Nec meo tênfu, am-
bigi profe&b poteft, in tam veteri Chriftianorum
fenfu. Tamen funt qui de Commifsâ fiue de Tau
formcontendunt, nec damno,etfi diflïdco: quia
&: iili fi Titulum filpernè addis, efficere atq ima-
ginari poflîs quaternos il}os fines.
CAP. XI.
maximè OEomanos. ffando aFud eos cwFerit.
A'n OE apud qermanos
R v c s fatis vidimus: vbigentium eoe in
vfu fuerint,adda,m. Etfi vno verbo poenè
dixetim, vbique gentium receptas. Oriens qui-
dem pleruçque vfitrpaut,idt,e jam olim. De Sy-
ris in Ehêrc fciptum: .çue e fl /man inpa-
tib:do, qu:d parauer, Bardoch,o. De ludxis, in
lofi, â: q,«i rçem e#« ( Hai).en&t in patbulo
fqe ad «ak,'ra. Item in N o meri,: Wolle cun-
os Finc,»eç popli , OEÇen.4e cos contrà Solcm
in .til, e:s. A,qae ia fictis libris foepius. gy-
Ftosetiam vfos reperio vt Thucydides de reg
LIB ER PRIMV$. .
pt , in crucem e actes. Et I uinus, in edem
gypto : OEgathocks occiditur, & mulieres m l-
tionem. Eudices. pibul flUguntur. Et, Perfas
crebro. Herodotus de Polycrate: An0v«ç $
eum (quod indignum relatu fit) Oroetes in Cruc
xit. Ammianusde fi, ouo:lianmC0mes
& ribuntpbulO f«eleflef.«t: ca ptt nem pe a
Perfis. Sed Altos vol omnium creberrimè : qui
non in viles modb, d ilturimas perfonas ad-
hibebant.Atq; à Senatu Carthaginenfium etiam
Duces, bea prauo confflio gerentes, eproera f«-
tuna b«um 4«,Cu«i. g«bantur: Video
Grecos vfitffe. Cette Alexander MacedoGlau-
cure medicum, & Tyrios, & plures crucifixir.
Etiam Xanthippus Atheniens Artay&am Per-
fam, de quo apud Herodotum in Calliope extre-
mâ leges. Iam Romanis vetm veterdmumç (ver-
ha Vi&oris vfurpabo)ppliciumpibubçkm. Si
Liuio rides, atim fub primis regibus vfurpa-
runt: & exemplum in Horatio, cui id fub Tullo
parabatur. Etfi Cicero diffentire videtur,& hor-
ridum illud Carmen ad Tarquinium Superbum
au&orem referre. liSor, inquit, cdliga mant#.
qu non moA hu/ libermtk manetudim) non
q uinç, perbimi ac wudelimi rgo a.
crmiatm carmina, Caput obnubào , arbori inlici
" quan-
.ulendùo .. QEx tamcn aut populariter &;ad cauf-
, D fam
.6 DE CRVCE
c;,,,o» fam Cicero dixerk; aut hoc fentiens,
dlo
. ,,_ hot. Tackus vidcrur dicere: roditore travil
"' ": em arboribm oeeendu, fed fortas ad la-
queum lhocatmnem hocahquis trahat. Ta-
vie, r. men idem Pmbula etiam attribuit: ot pmi-
bula captiuk, qurobes: quo ni çuo Roma-
no, nfu?
non ab au-
&ore illa Tarquinio fuiffe,fed illo maximè digna,
& apud eum crebra. Vtrum horum ef, video
etiam liberâ rep. fatim in vfu cruces. Dionyfius
de feruis coniuratis: K'r;« t;' d) o;v ov.-
,¢cëo OEna, r,ç. t ilicbal# quidem è domba extm-
cTi, al è ]eork abdtdti , omnes in Crucem
OE deinceps* «3z00,, vt cure G recis dicam,
Annal.
tefies. O.id Germani ? nunquid & illi vil? difira-
C AP. xii.
OEpud Romanos vile f uiffe hoc fupflicium , E plu-
p L v v A igitur receptoe Cruces,£d vix
tamen nifi in homines viliores, Romano
Serai ple-
,««., , quidem ritu. Atque apud eos £ruorum ferè hoc
o,,,. tupplicium,aut plebeiorum quiiuxta £ruos. De
£ruis roulier apud Iuucnalem:
OEone Cmcem firuo.
Et alia apud Pctronium: ec Do'ffna,vts,r
amplexm meos in Crucera mitmm. Ira enim venu-
R lèruum ctuciafium appdlat, quâ faci¢ fcrmo-
nis
In Milke.
LIB E R P R I MV'S. -7
nis Sccl us pro fcclcRo. $cruus ipfc apud Plutum
comiter fatetur.
oh minimri , io cruum #mram mihi #-
maiores mei fltint, pater, au,proau,
aba«m.
tque ade peculiare hoc feruis, vt nomine Ser-
uilpflicç Crux veniat capienda. In Tacito:
,,,,.I-li. ¢tl/tiI¢ (enim is libertin)malam potentiamjêr-
,,.niaor. uili fpplicio expiauit. Iterum: Sumptum de eo/'up-
In Auidio
Catlio.
Lib. t t t.
De bello
Hifpan.
plicium inferuilemmodum_. In Vulcatio cxplica-
tiùs: Centuriones rapi iuf't coe in crucem to[!t, fêmi-
llque upplicio afffci. In Capitolino: Nain OE in
crucem milites tulit , & fèruilibus f upplic f emper
aecit. Ergo. Liuium lîc eu olues: 5De. ca',p tiuia, vt
quiÇque bber,aut ferutes, rtun a quoque fum-
ptum fi«pplicium e. Suoe fortunoe: nempe Crux
têruo repolîta, gladius aut têcuris libero. Ipt,m
hoc ira in Hirtio legas:ff'rehenfierui tres,& vm,w
è leAion« vernaculA. Seruifunt in .crucemfublati,
militi ceruices abfci. Seruile igitur hoc fuppli-
cium, lêd non ob leuem aut cottidianam noxam.
HoÆatius indicat:
Si quks eum fèruum, pwtinam qui tollere iulus
Seme]s pifces,teudhmque ligurrierit ira,
.Ïn crue« ufflgat., Labebne infanior inter
Sanos dictur.
!ndicat, inquam, graues fuiffe & in extremo çup-
plicio extremas cauffas. Sed quas illas: oegrè vni-
I) L UCt'$
Cauff'*
grauiortt
ad Cru-,
domini f alute confuluerint ( oEathematicos, intelli-
ge:) fumo pplicio,idefl Cruce, afficiuntur. Item
Fuga, èd (vt opinor) diuturna, aut repetita. Ci-
u itit¢o ote ati
cero tangit: U_,, Cruxhuic fi _ p
]uptlic adfirre: Et Valerius: Crt«e dignijqmi fu-
g'uiui. Oin Scipio, apud eundem, trSsfugas Ro-.
manos, tunquam patri [uditiuos, Cructbus a[flxit.
$imile fub Augufio, in Sexti milite puniendo,
qui ferè è fugitiuis: T t 8a'ç, ait Dio,
ç, noç : Seruitia dom}» reddim ad
peenam ,quorum domini non exflarent, Cuci
fixa. anquam hîc & alia cauffa fuberat, Ho-
ilitas in rem Romanam.
Z DE CRVCE
ucrfas dixerim: quafdam adnumcrabo. Delatura
domini. Pertinax apud Capitolinum,eos q«i ca-
lumniis appe¢ iti per eruos [uer.ant, damnwtu f eruit
delatorbm, hbe['aut, in Crucem f ublatia taltbus fèr-
uis. Sic Macrino iam Principe, ovoova » oo- r .,.
?hant , autjérui, quicunque dominos detulerant, in
crucemunt ai. Et in genere, omnis machina
contra dominicam falutem. Paulus: Si [êruide_, s,.,. "
Pro D¢io.
[Jro.
Lib. .
cals.ri I.
Ibidcm.
Dio l/b.
Ll111o
Ha:c &: plura in lêr-
dunorefve domini, ,
uis: quos mitiores " ' grauiùs
mittùs, pro arbitrio unt puniti.
CAP.
CAP. ]:III.
tlam l/beri quidam in Crucem dati,]ëd iliores aut
nocent iores: at Latrones , S tcar, Ï, Falflarij, atque
I alb OE Fures. " .7
V D autem in liberis Rara cru, vt proedi-
xi. Q9_in remouere prorfus ab hoc genere_,
.'". Laantius videatur, vbi de Chrio: ur Ç De
ca. -
cs» r çeici: vi[iOrcs lcri, prouid-
l¢s, non a c poçc immun«s. Acq¢ oec cri-
mina in ijs cruciaria: primùm, LatîoEinium. Se-
neca: Latrocinium cit ali u. uiderao me,uit}
i. ,, ,. q q .
. t endatur. Caue de alio ,fpend,o interpre
,,s,x. tere. Petronus. fmperatcr proumct«m[t latm-
. ,,,. nes Crucib affigi. Apuleius: Latronem iflu,
" mifirorum pinorum meorum peremptorem , Cruci
.,,,,,,. afg. Callifiratus Ictus : Famoslrones, in
««" h loc bi graff at i nt,furcâgendos complurib
pla«uit. Scripferat ille, Cruc, vt pSdocemus.
Cure ipfo Seruatore vtrimque fccus latrones duo
fixi: quos duoEuangelioe difcttè çdç apl-
lant, Lucas paçll8 communiùs py¢. Dein-
de Siciatus. Pau!us:Jn honeItiores ifiearios)
D na«a.
)o DE CRVCE
ha capitis vindicari placuit, humiliores verb in Cru-
cern tolluntur,aut befliis fubociuntur. Tertio, cri-
Ma)b. ca,
men Fal. Firmicus: Facient i» crimine facom-
prehen, in Crucem toL Arme fi, rtum ita?d
non Romoe. Lampridius: Cùm qureretur a re-
ib, quid apud eos frespaterentur igi reonde-
r nt, Çrt:cem. Et mirum ni è Gallis Germanlfue
iireges, quorum moribusetiam nunc Furesad
furcam. Alia etiam crimina in hanc FoEnam ne
ambigas: fed ego fileo, quoe tefiibus aut tabulis
non congno.
CA p.. >:[z L
«a,(a f As «n»wa , Crue« Chri vide- "
ri fnuionem EE Seditionem . '"
V M _hoec vidimus, pièon curiosè quoero,
in Seruatoï'e noro quis proetextus (-na
cauflà nmquam fuit) ad Crucem ? Blafphe-
miam aliquis dixerit, ex vocibus aut iudicijs Iu-
doeorum. Atque ipfi finè it apud Pontificem ac-
cufant, OE huic noxoe tefies quoeruntur, ipf
denique Pontifex dus damnat. Attamen, fi le-
gem fpees, hi tales lapidibus, non c(uce puniti.
An non veriùs ac fimpliciùs, totum illud judi-
cium, etfi iudicij dimile, Romanis moribus le-
gibufuedireum? Mhi videatur., & refpon-
deam damnatu m innox i um nor gn um,q ua
Seditionis nomine OE Regni"eati.. certè R0--
. « - Lib.
! l Tit.xxz'tî
LIBER PRIMV$.
qualitut dignita¢e , aut in Crucem tolluts.'r , aut
betqçs obçciuntur. Ood autem c eam apud Pi-
c»,u, latum accufatus, L ucas clarè: Hune muenim
ubuertentem Aentem nofleam , &prohibentem tri-
bure dare Cri, & dicentem Chriflm r(ge
. Credidit, nec credidit Pilatus: & Titulum ta-
men cauffam mortis in fcripfit,ex ffudxorum.
Ex Iudoeorum quidem libris fi rem decidimus,.
intricamur, nec vfquam traditum clarè quoe no-
xa ad crucem, nifi quod Philo prodidit de Ho-
tiello e micidis, contra quos ait Leg.#orem mie mort
¢peciali
u« £nera, ff p .t ot ut, dileurtm fi ut '. cure non p o-
,ç ,«OE.. : poenm aliam adiu»xit ,
bens bomicids OE ffcarios crucgi. Sed tuâ pac
Philo,vbi hoc Legiflator? nufquam expreEè, hoc
tantùm vniuersb: ando peccauerit homo, quod
mortepkendum e, OE aduAcm morti appen-
Deuteron. . .2
«r.*,,. Jm./ ur«, in patibulo. Peccatum non defignat:
frufirà credo fore, fi quis nunc querat. Tamen
Theologi vidento, ego *
Car. xv.
Crux interdum liberè & laxè aAam :in hoHw, in
ditios, in Ckriianos , in minm deniqu.
N hos ergo tales ex ordine OE more Crux vfur-
pata.Interdum regnum ei largius,& proertim
apud reges, nain hi ex libidinc pc ita foeuierunt
inho-
in hofks aut rebelles, &: vno tempore multos;
Alexander Magnus vt fuprà tctigi,d«o mii -
riomm,capta corum vrbe, cmcifixit. Alius minu-
tus Alexander in I udxà,g
acib«, juffit in Crt«em dari udaorum adoaing«n-
tos. inilius etiam Varus, ex eâdem gente, oh
nefcio quem motum, «ç¢ } &,z[eç: cru-
cifixit circiter bU mi&. At Titus in obadione illâ
exitiali, quing«nos, OE plur«s, q fingu:os di:, Crf
hem terra
Nota, nota. hiorid hoec ride, non attollendi
cauâ dicuntur,& abeo qui vidit, Iofepho. Nec
ego miçeror, abi pema natio, hec prxmia Cru-
cis illius, quam impè po(uii noro & tuo (vo-
luismod8) Seruatori. Iam & Auguffuscon-
fe&o bcllo Siculo,*fix mi#iafiruorum, quoru
domi»inon exabnnt, in Crncm egit. Et in Chri-
ianos Tyranni crebrb adhibuerunt, arque eos
numerofos. Lego vno tempore,vno loco, ndmil-
lin decemfieinter. Atqui nec à foemineo fexu
abinuerunt hoc fupplicium. Tiberius, ob
adulteratam in templo Ifidis Paulinam, gç n -
OE Sacerdotes crucifixit, OE dam (ancille nomen)
qu carrueUl cau faer(. E Chriais etiam
-; Beata
ldeph.lilx
6q. ¢.
ststl 1o
lofèph.lik
Excid.
ca]). I I I
Idem lib.
v. If acsd.
CI. XX¥ I I L
hb. vt.
ca. stv I I !'.
Martyrol.
lffeph.
tiq.¢ff.n.
LIBER. $ ECV ND V$, 3t
u,,,m. Beata E ulalia nulas ammfqueperpeffa de.
zt l. cbr.
mure cruel a/fixa martzr_ # caro»am acceplt. S«d
J,= ,, & in Corficït, fancT lJa irgo cruciîfupplicio
coronta elq. Plura in Martyrum hiltori.js cxem-
pla reperi¢s, &, tî voies ,addes.
I. L I P S I
DE C R. V C E
LIBEK II.
CAP, I,
I x t fàtis..EidCrux &: C.u)uf'mo-
di fuerit, Z)b & J.Eare vfurpata:
pergo longiùs, & vniuerfum hoc
poenale mdificium exruo, pew
ngula etiam membr. Dicam
enim omodo vfuruata: & non animis folùm,
, , . . .
d pxne oeulis tuDjclam toeUltam
tem eus fuppIicij: quoe fanè magna. Nec temerè
.. ve.. Cicero crudelmum t«wrimmque appellauiu
.c,v.,,,. poëta Nonnus
ço « 00: damniium quod-
E dam
t Exlr¢-
34- iv. cRve
damfum. Q.u_in etiam Iuri{onf'ulti, nomine,
Summifupplicç, velut ob eminentiam, deignant
ilud. Paulus: Summoupplicio,
ciuntur. Ab eïdem mente Supremum VIpianus
dixit: Si liberi ffnt ,ad beflias dar.i ff Jêrui, fispremo
fupplicio a#ci. cùm enim aliud non exprimat,&
de êruis reçponfut fit, jure capio Crucem. Cur
non ignem? inquies: cùm Tertullianus etiam di-
xerit OE cenfuerit, Summam OEniumpeenam?Oia
ex luriçconçultorutm mente, Crux etiam fupr£
ignem. Certè Paulus hoc ordine Summifupplicï
triaAenera recençet: Crucem , Cremaiorem, "De-
col/aionem. Proeit, vt vides, Crux: & cure cau(â,
fi int'amiam,magnitudinem,& prçfêrtim diutur-
nitatem poenarum in eî attendis. Di&a hoec ipfa
Extremapcena. vt in Apuleio de feruocruciando: -...
Çertumextrem poen,qu more majorum in eur, z
competit. An & tic Arnobius
exwemam-, quif'quis ;obi domi»is [,pplicarit.
Q.u_od tamen etiam laxè, OE de pele aut pernicie
capit interpretari. .
CAP. 11.
Dup lexg e»di Modes, 6'ulgar;s &. arus. n i[lo '
Flagellaio ex more femper antuuit.
E f,i foed-iue quid in hoc fupplicio rue-
rit, Modusip dixerit : quem graphicè imus
reproelêntatum. Vt magis poflït partimur,& du-
plieC cure facimus: Zulgarem & Rarum. Illum,
qui
Lib.v.
III. Il l.
nem,ffa inipsâ, ff_.,epofl ipm. Ante Fixionem
duo adhibita: Flagella/tio OE Dedultio. Flagella-
tio quidem follennis anteceffor, & rarb in cru-
cern dati nifi tic purpurati. Apud Liuium, de fer-
uis coniuratis: e¢uh i occifi, multi capii,aly ver-
berwti crucibuJ afjTxi. Verberatos ecce proedixie.
Alexander apud Curtium, moris huius retinens,
eos qui Petram obfinatè defenderant, omnesver-
Flagelat
¢tE¢ CTEL-
Lib.v.Ex-
ci:l cap.
beribus aeos, fub ip/ïs radicibus _P etr crucibut
iu_g,t ail i. I udxi,apud Iofew , hum, «y,«o, ' ....
flage#i & pr«rucii ante mortem omne gen
verberibm, cruciffgebantur. Philo item narrans I-
dxos Alexandrioe in crucem a&os à Flacco,hoc
addit: 4 «dC« & zq:p0flquam flagel-
lati fuient in thero. Sollennis ergo mos,imb
lex: & horrendum Carmen difertè canebat: Fer-
bera intra aut extra pomoerium : & tum dcnique
fuccinebat, rbori in#lici#endito.
CAP. III.
Flagellorum OE Uirgarum dirimen . lla mages
vilia,& magia acerba effe.folere OE talia aerari.
E R B r V. A T Z igitur: têd vtrum virgis an fla-
gellis: Illas interdum reperio: fed magis cre-
brb ifa. Difcrimen enim ¢ffe imus: &: quia Vit-
E
gæ ho-/rqn.
gz honeoEiores, inhonefiflïmo hulc fupplicio
adtributa Flagra. Cicero illudens & cauillans in
Labienum : Porcia /ex virga ab omnium ciuium O,,.Rabi,.
corpore amouit; hic miffricors flage#a retulit. o-
modo retulit ? vnà cure Cruce, cui hoec adiun-
. Dixi inhoneiora fuiffe. Ita, OE propriè fer-
uorum. Sic apud Terentium
- ad necem operiere lor#. s a y.lork liber .
Exclamat OE indignatur, vt in re infolenti, qud
libero intentata lora. Et ab hac notâ ruilem
conditionem Menæ Horatius opprobrat: z.. o.
Ses flage## hic triumuiralib '"
Prconk ad aflidium.
Signi ficat a' Trlu murts k" " " ' lmpertum ijs
in Semoer.
uerfio in ruos)cxfum flagris publicè,idue fub
preconis voce. Itaque & Macer Ic.tus fcripfi, t.,.,
Ex quibmcauffu hberu£tibm, ex hkruum yagel-
1 cdi. Et Impp. refcripçerunt, mulierem habe-
re iuas diuortij cauffas,fi
C. .de
genuo aliena nt, afffcientem maritum probauerit. «.
Flagra hec ipfa intelligunt : qux cùm ab ingc-
nuis, tum à fxminis remota maximè. Arque vt
nouum & uerum in Licinio Pontifice narrat.
çalerius: qubd ei virgo Vealis, quiaparum dili- t.,.
gro admoneretur. Flagella autem hec afpera, adeb t.,,,,.
vt Vlpianus ripferit, miniHrorum immanimte,
ultos b eimodi flage[lk interçff o. Et H orri-
bile ctiam id Horatio viçum agnominare:
L:b.r.
Lib.
Lib. vzxx.
LIBER. SECVNDV$. 37
c jut««a dignum, horr, bdi /'eaere fla««g
Q.od magis fuit, cure ea infitis talis aut oculis
exafperabant. Faquin Romoe,atque alibi. E
thius dici notat -' «& ¢,7&
u irtk ,uolut#que co» fu. A pud
thençum quiçpiam recAn let, in Parthis optima-
tes quoque OE Satrapas, vbi vifum Regi, ¢$0,
xi# cdi. Apuleius agno£it, OE Flagmm pe-
cuino o#b cahenum, fcitè appellat. I lle idem
Gallis Matrifdeûm adfcribit./rreptoflaAra, in-
quit, quod miuirk i proprium geflamen ,con-
tort t«nik lanofi e&r,» prolixè fimbriu,
multiiugO ta& auium t£aum , indidem
multimodù commulcant iatb. Et Plutarchus ap-
pofitè ad dus lucem: OvS «@ Sç
bererbermian ege,#d flagri ilti taxiai,
quo Qa&s aliquid off endentes in.crU Magnma-
trk caërce. An talealiquod flagri genus,quo
Chrius etiam nofier coefus ? imainantur_ aut
pingunt per pletatem nonnulh. Haud ego affe-
fo: fed illud Euangelifioe, coefi, m çffe quide
flagro. Sicenim Matthoeus, corruptâ ipsâ Latinâ
/«m cùm flaeaffa, tradidit t
Iv,id e, lorum,flagell6 appellat Nonnus.
E } p-
[»â«'" ambiguum, pisquidcm in rdigioncan6quis.
Etfi cnim Euangelia non cxprimun: tamen fe-
cuti
38 1 c. vc
Horribili Cbrifli tom rubecit hàbenâ.
Cv. .
olitos ad Columnam verbwari; que aliàs per
viam. e ipsâ coluranâ cul [acrum corp
E obrua. Flagellatio hoec non vno
per loc% aut tempore. Aut enim ante Dedu-
ionem vtebantur, idue domi: quod in Serua-
tore faum. A ut in ipsâ Deduione, per viam:
quod moris fuit magis priçci. Si dotal, ligabant
ferè ad columnam; Firmamenta huc ritui, non
tam multa rerio, repcrio tamen. Artemidorus
vbi çomnium narrat ferui, qui virus bi ab hero
/ç&, de lubi OE tur p itermn i: addit, «-
muk accepit plage. Phileas etiam apud ute-
bium, feuitiam in Martyres, qui Alexandrie, re- ,,r.*.
OE/ç autem ad column vultib inter fi adues, .
aflringebantur: & de flagellatione fentit. An
Plautum c accipimus ?
-- Mbducite hunc
ntrb, t adflrini t e d columnm rtit er.
Ego quidem: etfi ad cuodiam modo id faquin
aliquis pcrtcnda. Sed de Seruatore noro no
OUO Te-
Ifpi.ad
;u.qoch.
Ibidem.
De G|or.
Man.cal,.
I I.
Lib. tf .
¢ Iii,
De rarca
D¢i,in-
ditL
LIBER SECVNDV..
cuti Patres. Prudentius clarè, & cum rkus quo-.
qu« prifci attcatione:
nnex, tergum dedit, t/eruile , flage#.
Hieronymus fuo oeuo exfiitiffe commemorat:
Oendebatur i#i (Pauloe) Columna , Eccleff porti-
cum[uinens inf e cruore Domini, ad quam
dicitur age#atm. Indicat fulcri vfum ha-
buiffe in xdficio tépli: quod ipfum Prudentius.
Perflat adhuc,t emplumgerit eneranda columna.
Et Bedoe tempore in medio Eccleoefuiffe,ip
teatur. Meminit huius quoque, miraculo-
rum per eam, GregoriusTuronens. Hxcdo-
mi flagellatio, & ad columnam : quid per via
çub furcâid fa&um, de qu in* loco dicam.
Car. v.
Crucemam tul , aut totam, aut efia parte.
D Deduionem venio,in qua duoobr-
uo, LuAbrium ormentum. Ludibrium,
qud ip coai crucem fuam ferre,aut certè eius
partcm : vt vcr cfet illud quod dicitur,
iumento malum. Artemidorus:
rum inrorum, malco quidem td identi CruEm
prodict. Simil& enim OE Crux morti ; OE qui in e
ffend , priùs eam Fortat. PlutaEhus etiam com-
paatione quadam vtili:
4o D E CRVCE
-ç r,×,,: Et corpor« quidem quifque male:«o-
mm fuam rt Crucem : mahtia autem crucia-
-tuum quemquein,ex , Aixni ' f abricmur.Be-
nè hoc falubriter Plutarchus: D# de (ait
quiçpiam ) q«malè extra lçem iue»tibm
quMq«id memerunt, #mper ex#. Sed repo-
no me in gradum. Ferebant Crucem. Atque ita
lohannes de Chrio: ¢«v.» Xu& -
Crucem, exiuit in kcum Caluam daum.
lâ cauEâ vetera quidam vaticinia ut imagines
Doores nofiri ad Chrium trahunt. Vt Ter-
tullianus hoc de Iaco. Cùm, inquit,
tre h4ia duceraur, OE
Chr" i exitum /am tunc A»omb, in iaima
con«ëfli à Pr , lnum pao»Oa bai, lanto.
Idem in Ifaioe verbis iis: Cuire imperiumfaHum
fuper humerum ipfi. Sol, ait,no« rex Chri-
fl nouee glorid poteflatem & blimimtm in hU-
meroextulit idefl Crucem. Et Chrius fanè to-
tam plenamue Crucem tulit. Ni feciffet, quid
opus erat auxiliatore & fubquâ, qui adl¢ufiffet
Alij non retaper totam: arque ideb cautè proedixi,
#m partem. Nam qui ritu veteri fub furcî
ducebantur,* ferebant non nifi iam. Imb inter-
dum nec iam.. Pone in arbore aliquâ crucifi-
xum, & fubitb: prof¢&b» proeter ,nl tulit.
Cv.
Aduerf'oe
ludoeos
1. x.
Eoa. libr.
Mot«lh.
&lïnar.
l. IB ER. $ ECVN D V$. 41
Ca,. v.
Dedug'tos cum "vexaetione, Stimu& iam aos.
T O t s v etiam in Dedu&ione: quia
trahere, diuexare,& imulis agere per viam
folent. Dionyus de tra&ionc:
?o ï«v : per rum
ipm, trahere eosiuit. Necdubium eR quin im-
pulerint, deiecerint, erexerint, per foeuitiam aut
per lufitm. De Stimulis etiam non temerè addo.
& avorte au,or adfirmandi Plautus, apud qucm
conferuo feruus:
0 carncinum cribruml q,,adcreda re,.
Jm te rabunt pibul,um per vi
Stimul# ,fi noer hue reuenertt nex.
Habes Stimulas, idue in ibulo (ad fircam
aflrio) per vi. l ungit itcrum cum Cruce
Plautus:Stimulos, Lamin, Crucéf qu. & alis
meminit, fed tic vt orlim eos fuiffe fciamus in-
ter cruciatus & tormenta, ficut laminas & igncs.
PiCores nori ( nec heri, authodie) affcrculum
fiue tabcllam imoe Chrii vei appingunt, quoe
clauis proeacutis confira pedibus calcibfifq; eun-
ris fllidatur: nunquid alludentes ad hanc Dei-
mulationem? quoe tamen imulis al;jsfia.quos
oblongos, fiue è fudibus proeacutis, fiue & f¢rro
proefixis geabant ad hunc vfum. Sumptum à
bubus, quos tic cximulabant. Sed nifi ea Pio-
rum mens, ipfi vidento: ego inucnticule dus nec
au,or fim, nec interprcs.
F Car.
42, DE CRVCE
CAP. VII.
OBOO
dard.
ro I.
Jn ip Fixione nudi in crucem da¢i:an altam,an
in terrâ depoJïtam ? id quJîtum, EEotrumq,e
jïrm a2 u rr .
I S'r.A çunt qua: Antefixionem:nuncquoe Iii.
ipsa. Tria confldero, Suenfionem, rieio-
hem, fnriptionem. Sufpenfio proeit, & ante illam
etiam Nudatio. quia fimul ad crucem ventum_,
fpoliabant hominem,& tic in eam dabant.Rece-
ptum hoc in plerifque fupplicijs, velut Naturoe
fuaçu, quoe n udos induxit in vit OE educit: etiam
in ifio. Artemidorus" OEOEyoEv w..
,o, çpo3;.Cr, cA, bonum pm«p«rl, q,ta]ub-
lim e crucxm : r.oxium er dmiti, quia nudi
cruciunmr. In Chrio faum hoc ob£rues:
quem Euangclifioe narrant recepiffe vefies po
flagellationem jam dcducendum, & pofififfe ite-
tùm deduum. Ergo n udi dati in crucem:çed
lacenrem an Eream ? Pro Iacente, A a vetera
de Pionio Martyre: Wltrementk ]oliaua,
OE in clum iciens ac Deo grim agens,fuper
lgv,m ipfum extendit ,milittue tradidit t cla-
fu conffser«ur. Satis clarè: arque etiam mox cla-
riùs : m igimr lç»o fixum erexeru,m. Dici nihil
pote, quin fixio hîcin Iacente faa fuerit, quoe
pblt erea. Et ratioetiam aEqua fuadet N6nne
enim faciliùs hominem tic agere çupinum &
incli-
Lib.vt.
Exc. I ud.
loca.vt.
LIBER SE C VND V $.
inclinatum: quàm toller¢ in ere&am, pendulum,
labentem, fortaffe & rcluantem ? Videtur. Ta-
men qubd in Ere&am, plufculi adfirmant tees.
Cicero in Gauianâcruce defcribend :
tinuit , cùm iamertini more que in//tutoo
Crucemxnt p.rbem iniâ OEompeiâ, te iu-
bere figere in iA qu hegium e ? Et verba
OE rci tricm vide, obferuabis fixam primb cru-
cem, OEtum in eam datum. Idem in Rabirian:
n camo artio Crucem ad ciuium pliciu
di OE coitui iubes. Stabat iam dexa, dum
caua diceretur, cruciarium fufi exçp¢abat.
Galba apd Suctonium, cuidam inclamanti le
ciuem Romanum ec,mlto prterceter akio-
rem OE dealbam crucem ai iut. Stat,i, ac
tum fugi. Ioçephusde Iudoeo quodam à Ro-
maniscapto" 0 ' dwoç ««
defigi crucam, mnquam flim.[uenfurux in
8kaaru. Denique OE libro Etdroe-Wt omn
homo qui hanc mumuerit juoeionem, tolla¢ur lignum
de domopfi¢,« «roEa, ,r, oE «o,gat,rin «0.Vtro-
bique hic ere&io, fixionem antecedit. Nec video
quid obduci pot: nifi iud infirmum, atutas
quidem, fed fub aducntum noxij iterùm
ris. uis credat ? aut irritilaboris quoeratio Ab-
nuunt etiam phras vetcres, quas fcimus ple-
rumque adfimiles rebus ipfis: Dicunt enim'Tal-
pro 8abî
lere , gere, Ferre Date in crucem quoe omni
F elatio-
-4. DE CRVC
cladons l'uni: au molitionis. Izcm n pis fon6--
bus, Excurrere, ztjend¢re, Salire in crucem: qua:
mihi videntur conuenire non nilî in Erec'Ttarm.
Priorum phrafium exempla nota atqu¢ obuia..
Eunt: pofteriorum cape ifta. Plautus:
;Ego dabo ei tulentum primm , qui in crucem ex-
c«crr¢rit.
Crux illa no/Tra eff , nos pwtibulum afiendimm.
Hymn.x.
Credo herclè adueniens nomen mumbit mihi,
Faciet ext emplo Crucalum me ex Chrylo.
Sed teRes,in ips narratione, pro Ee. N on-
nus deChriRo:
y. /nu quaaum, dtUm, terrdque Uuum,
eum extenderu.
6xtentum manifeRb aitblimem, oEpwtemam.
De eodem eadem Nazianzenus verfibus lucu-.c,,n.
fi7 , ou ,»7ou ç «» [a-
,orum verçuum (haud çanè optimorum, lî-
berè dicam) hec ntentia uum OE
aumin almmcrucem, Mvltimumeim ne :re-
aura im flutum: tutu ad tranfuerium l»um
manm fixm : &nique OE pede M flipitemdxum.
Atquc
LIBER SECVNDV $. 45
Atque ifa pro Erec"tt. In diffenfu autem nos_
quid definimus. confenfi, m, quâ licet. Dicimus
vtrumque vfurpatum, feepiùs tamen hoc pofre-
mum. lmb interim neceffarib hoc poftremum.
Pone enina in arbore fufpenfos ( fa:pe fac"tum: )
quomodo demitti ea potuit, &: tunc attolli.
Devit.
b+at.
cap.x zx.
.?ud La-
c"tant, lib.
! I I I
II11,
Contra
Mid.
.ib. zzz.
C AP. viii.
Clauis fiAi fblitos, interdum f unibus adflri,gi.
E I3 jiam ad/ldFtriaionemtranfeo; quee fa&a
clauis, aut funibus, fed " " '
plurlmum illis. Sene-
ca nominat: Cum reflgere f e crucibus conentur , in
quas "«nuq ifqui ue "od/rûm c/auos. . uos. ipfii e adioEit.
Ira legendum, non adcit. Ilh, nqmt, conantur
tollere tê de crucibus fuis: vos contrà, magis ma-
gis6iue affigitis,& clauos adigitis in lign um. Me-
minit OE Apollo in oraculo quopiam,de Chrio:
Claui. OE pal mortem exantlau# acerbam.
Loquitur de hac eius morte percrucem: quia, vt
Artemidorus ait,
eSç: e lig»i OE «l,i «uxcon# en. Atque ab
hac re Groecis paffim ipfa crucifixio,
di&a: quafi dicasclaui-fixio. Vlpianus in Demo-
fihenem explicat a0,0doe,
ï¢ h.o,¢:cruci, aoEi clauo.. Et. .f°rtaffe. eh refpexit, . ,
Strabocum de Cantabns
v¢dv: #xos in crucibm.Ergode clauis cer-
. F 3 tum
4 6 r) E CRVCE
tum:anetiam de funibus. funtexempla. Au-
fonius fuum Cupidincm facit
-««inaum p t «rg a manu, b flria 6 PlantO
Wincla mrentem.
Etcommuni lan verbo in hacre Artemido-
rus vfi, s : off,inqult, dv} dy«. y«oEov
¢EEe, d r v: Crncgi ( in çomnis) vi-
ro c«hbi npti d«ffgn , ob lwturam, quia fcili-
cet ligno ungitur copulaturue. Plinius inter
magicas ineptias Spartm etiam è cruce numerat,
id e fparteos funes. id,q uod D. Andreas it
alligatus Abdias apertè,oE cauffam etiam addit:
roconfi«lma»d quxflionario, vt 1oEat manibt
diutino cruciu dceret. Ex quo colligas, habi-
tum id magis zuum. Etfi prima fortaffe cruci-
.o talis,& in Liuij prifcis fcriptisue libris legas:
additur: quod tamen heri ac nuper eieccrunt cor-
re&ores. An ficquoque appenfi latrones bini,
qui cum Chrio? Vulgb fentiunt, nec aliter pin-
gunt. Tamen flls-quia illi, pariter ac Chrius,
i. Nonnus adfirmat.
In cruce prxdtr# clauk fixi, tque lçti.
Et magis Hioria Frifca,quoe e de Helen Con-
Rantini matre. Ea cfim veniet facra & Deo ho-
mini trita loca, cupidine vifendi OE venerandi: de
,uce etiam inquifiuit nofir illâruatice. Fo-
dit
Lib. t.
Lauv- t E C VN DY $. '67
clir, tres reperir, ac d;u animi anceps hoeiît
effet illa vera. Nain Tkulus, quo dignoi po-
tuiiçet, jaccbat çeorfim dificus. Denique mira-
culo OE diuinâ itdicatione opus çui ad diçcer-
nendum. d aurem opus, fi veigia clauo-
rum mod in vn Arumentum ccrtum e, OE
res ipça per Ecclcfie annales.
C. ix..
]n qutbm partbv claui, OE quo numero?
L A v o s autem ifios, fiue & funes,in mani*
bus pedbusue fuite htis notum. Nonnus
deS¢ruatore:
Et p«d, bm mambf «ue r«ns#,mulos #rraos.
Tertullianus de veteri vatcinio :]oderut man
mem OE pedes, qupropria mmdms «rm. Habent
atroda libri fcripti : OE reè, vt amat loqui ill
riptor. At qum multi ifii claui emmuero
dident. Alij de remis aIçerunt, vt Nonnus, qui
Chrium depingit
Facit ecce mas»o OEngulari clauoped
pedibu, muu impoÇt comfli«atk. Claru
e. ctiam illud Nazianzeni padtcr de Chrifio,
vbi cruce dcponitur:
ut m
divin.
Tres qui.
lum.
[i«at/0.
4.8 r cRvc
ud«m tri«laui repofftum/igno auren,.
At contrà tamen tendunt alij, & fuggerunt qua-
ternos. De eodem Chrifio GregoriusTuronus:
Clauorum dominicorum,qubd quattuor uerint,
ratio. Duofu»t axi m'palmk, OE duo in plan-
tO. Sed & Cyprianus melior maiorue au&or
Paon
» fcripfit: Clauù cros pedes terebranti-
b. id, quod Plautus exmore aruere vide-
tut tantos ?
o daboei mlentum,prim q«i in cru,m ex-
cucurrerit ;"
Sed eS lege, t a:ga»tur b pedes ,
Ni6 is tamen ibi fen fus. vt ruulus ad maiorcm
quafi cautionem, & ne çacilè çe re6geret, volue-
rit non mel manus pdeue, fed bis 6ngula 6-
gi: ira inquam, vt b/ni in quoque membro effcnt
claui. àm magis con6dero, tare magis hoc di-
&um ceno: cùm id quoque reperiam, per foeui-
tiam multiplicatos alibi clauos. Vt in Martyro.
Iogio: gricolam plurim clau Cruci a:gentes
interemeru». Interdum & in ali corporis par-
te. In eoem Marwrologio: hilomen manib
pedibÇque, ac dem#m caute claui confix, mar-
rium confummauit. Itaque morcm vetcrem vi-
des arb[trarium fuit de clauîs, & ulrà litige-
mus. Si de ChrioEo tamen queritur nefcio, & i
enfu Parfum non coe meure arbitrari.
C.A P
CAp. x.
Cruce ppedaneum ?
D,o- magis defigendi modo. Is fuit, vt
manus nrimùm fiverent, inde nedes. Grg-
r r x
phlce Luclanus In Dlalogo vbl Prometheus figt-
tut. Vulcanus Mercurio loquitur :
,Gdç rd *v*d « &r,: Cru-
cçmur, extenf m ambm manm ab hac parte in ad-
uer#. Arque initiumà manu dextrâ. Ibidem
Mercurius Prometheo: A' , v &,oEv. «
r : 3edprbe dexteram, tu autem
carie, aringe, OE con , OE malleum #rtitede-
mme. Da OE alteram , quo dla atam reae aflrtn-
gmu. Tum itum ad pedes. Sedambigas, Ma-
nfifne fuerint toti moli ferendoe ? Appkret enim
corpus omne( proeferdm fi quis pedes infleeret)
pependiff« à manibus folis. Ego ira arbitrot -.
idni ? Duroe & neruofoe illoe pattes, & lentoe
frangi. Fortaffe nec in mediî mper manus volâ
claui fixi, d fuperius paull8 quà cum brachio
coït, id eft circa carpum. Plautus facit fufpicari,
qui di£rt fcribit brahia ofgi, non mnus. Sed
puto equidem amplius, ri corpus grauius, aut
manus tenuior adminiculum fzpe fuiffe funes.
lllos quoque additos, & circa humeros aut pe-
G us
potuermt
pendulum
12 fixiot
Hoc malim;
quam c,am alijs affcrculum fiue tabellarm in-
dcere,in quïi mnixi OE fixi fimul pedes. Nimis
accurata ea fabfica, im8 dclicata. Tamen i
Chrii cruce Gregorius Turonicus agnbfcirl
quinine fuit, an quia piè imaginatus efi lpfe qui-
flum cil. pes quoque pam taDul in hoc foramen
itrtm e : [per banc ver mbulam, mnquam flan-
tu hommD &<r afffxat pla.t. Nec fcio an
illuc Innocentij hxc refetcnda: [uerunt in Cruee
dombicA lna quwttuor,qes
tran,erfi, m ,trunc fippofftm, & titulmper-
pofftta. Nain vidi qui de OErunco tic acciperent:
etfi vox videtur abnuere: que parùm apta ad mi-
nutam illam tabellam. Verba etiam plura& fe-
quentia Innoccntij cùm examino, fentire eum
dixerim non de hac impofit, çed verè ( vt loqui-
tut) #ppoffto trunco, è quo ipfa crux fi, rgat. It
enim nfiffe vidctur: truncum aliquem fuiffe,
fiue fulciende cruci in imo appofitum
Grxci id genus obliqui fuentaculi vocant)
ue filb ipço re&o ipite in terrâ, cui ille immiffus,
vt firmior fiaret. Neque ego aflro id fa&ira-
tutu: fed mentcm riptoris pono.Trahunt ëtiam
Irenzum iuc, qui crucem tic deformat:
habit«a crucù ffnes&mmimtes haboe quinque.
duos in 1,mgoudinem,
»um in medio bi requiit qui clauh çoitur.
De Glor.
C. ¥1.
ïrFh.
|ud.
l.ib. T 7.
adn. Mrc.
En, inquiunt, mediusillc finis tabellacflin quâ
corpus requiefcit. Fateorverba huc ire, nec terne-
re contenderim de alienâ mente. Tamen Iufli-
nus martyr, è quo fumptahecvidentur,ficdeo
fine:
illM in m«aio a«ffxum lnum, vt «or»u
iam eminet, in quo runtur OE quafi inuebuntur,
qui ctucguntur. Cornu id appellat, & notare
vult: qomodo aptè in plana hac tabella Viden-
dum ne vterque ille fcriptor aliud intelle a
am di&o fençu. Diuidunt crucem in quinque
fines ( z¢pices Tertul-
lianus fcitè appellat)
quartuor illos, qui
noti funt & incurrfit:
quintum, quemin.
mediïi cruce_, collo-
cant, vbi lignfi tranf-
.uerfum fcindit tranf-
itue flipitem defi-
xum. Hac confidera-
tione, quinque funt
fines: 86 vnus ille fli-
pes ( tëd lê&us) facit
ternos. Q.u_.o d autem
dunt inteht Srequie-
jere: veru m eflc. cor-
pus acdinatur ei &:
G . qualî
Lb. .
Ca,P. ri I l,
¢lnid L-
expoto, int erdum qudam immetent ia uprem i lCa -
»'"' t titulum o«cupar. Arque hic Titulus proeferri
dnteeri .
£.. aut apponi folet,da'mnatis. Proeferri, v in Sueto-
nij Caligulâ: r«edentetituloqui cauffam.poema
indica-
qual innitkut à tergo. Augufiinus ho¢
fcripfit, Longitudinem wuck à tewâ f urgentem, cul
«orpm er mfixum. An totum corpus ? imb pe
des tantùm, quod liquet: fed adfixum innixum-
ue intellegit, nec fcio an mnixum fcripfit. Ta-
men in pi&is ulpturisue etiam priçds ve-
gium tabelloe huius exfiare auto : non ergo te-
merè fpeuerim, non certè à Chrifii uc¢: de
alijs, audacius. od ¢nim veigium in fcripto-
ribus antiquis?
CAP. .XI.
e itub , quid is Lin quomodo aript,
aut pr. .
o s Afiri&ionem nriptio. id ea
Caua fupplicij, oE ipftm crimen,& Roma-
nâ voce OEtul:qu & Iohansefi vfus. Atque
item Nonnus:
Mathoeus Ar benè & gnanter dixit. Glooe
Grecicoe veteres: A, cau, meria, ttulns.
Eoedem Latoe, OEitul«, ov. Latini etiam
pam pro cauE. Vt poëta:
$t otwk titul mortk habere me
_. Lib. tx.
Valerius: Fine it nor iù OE occukk
Apua Eu.
feb. hb.v.
S ECV ND
i»dicavt , per coet e,»t,
EpioEola Lugdunenfium, de Attalo Martyre: H-
: Circuma5per mphtherum, tabellâ
ipm preunte, in quâ Ltèrttum, Hic e
tml Chriflianm. Sed appendi, aut apni -1
damnatis folet. Suetonius Domitiano : Patrem-
amiliâs detraum è çcul. t arenam canib
obiecit cure hoc titulo, Jmpie locut parmulariu.
inilianus oendit Gladiatores quoque fi
produos: idam t patrem pelirw, auora-
uit . D le munero produ [ub titulo cauff , ru-
dem populo p ulante accepit. Sed facit propriè ad
Crucem Dionis locus, de feruo, quem Dominus
agi in crucem, idueper forum iut:
r [ fiue Titulo)qu caum mort apwiren..Soe- «,
pe etiam negle&o aut Çpreto titulo contenfi Su-
perdi&ione fuerunt, id evt Proeconis proeeuntis
voce populo id nunciaremr: de quo more alij, &
ego aliks.
CAP, xii,
oFt xionem,quomodomortui in cruce ? languore» -
aut /"ame . I/ itulit as quorumdam.
B E.N . iam OE fideliter fiximus: quid Poli ri- u«,,,
xm, nem hoectria, OEors, Corruptio CoCo- mmc,
. Mors, l¢nta, moleRa, & vel à fiiHante pau- .
G latim
latim fanguine, vel à fame. Oid etiam ab
auium ferarum lue laniatu: videbimus,& tîngil-
latim diducemus. De fanguine quem demitt:-
bant fixi, clarum efi, nec tetimonij eget: & tutu
ca caugâ, tutu ex acri verberatione qu prziue-
rat, credo inualidiores multos obijflC At de fa-
me, Eufebius vbi Martyres narrat crucifixos i
zd oEçOd» : ff firuaint viui, donec in ipfis
ptbulis fame morerentur. Itaquelegas quofdam
diu in crucibus vixiffe,vt ingenitum fcilicet ro-
bur erat, aut rires. Beatus Andreas in Crucef,-
en¢,m eapopul, mdocens, (o athletam Deo d-
gnum.) bldua f.erulxtt. Vonnus fub Nerua.
i,ff fuend capite deoum ,tre per t,auum vt-
xtt. OoEod £anè miror in fchelnate illo " " '
mlDlmo
apto ad longam vitam. Magis etiam iud: qu8d
imothe OE Maura in Cruce nouera diebm viui
penaemes ac ,
rium conmprun/. Vnde hoec vis aut vitalitas,
niti à vita: ipço fonte2 Qamquam & alij quidam
animosè egiffe in extremiflïmis ifiis rebus legan-
tur. velut Bornilcar ille apud I uttin u m: quipa¢i-
buto ffixns in foro m«dio, ma£no animo crud«li-
tutem ciuium tulit: adeb'ot de fummâ Cruce,'oeluti
de tribunMi , m c_Peenorurn ridera concionare¢ur.
O..u_!dam etiam petulanter : vt proteruuli apud
Senecam,qut ex pa¢ibulo et'kat ores fuos conuunt.
Atque etiam adnotaui, quofdam
Lib, xxt i,
De Vit.
miiëratione '«""
ca. c.
Prin.-
t-IBIR $£ C VN D V$.
Principis, aut Magiltratuum è Cruce ablatos,
pbf[ vtxiffe. Iotêphus in vitâ tCt recitat: Redi-
bain, inquit, è vico quodam , & vidi multos ex ho-
jqibus (I udeeis) eruci]ïxos: OE tres ex s adagnofiens,
cure quibua antè mlhi confuetudo, valdè m animo
dolui, (_ cum lacrimis progref , dixi OEito. .lle_,
autemflwlim depojïtos eos mandat diligentiJ?imè
curari, atque ex çs duo inter ipfam curam obieru»t,
tertis fuperutxit.
CAP. XIII.
.o/dam à volucribtw ,aut f eris e¢iam viuos lace-
r, vtos, OE pler:f'que omnes mortuos . interdum OE
lanceia int erf e3tos.
T de laniatu etiam addidi ,8 cauffam il-
lam quoque feci mortis.Haud teme,è, quia
tic ligati, cùm fe non commouerent, dati feue-
fa * sAo:ee, vt cum Focta dicam, uv,em» Ov0w, '¢cambut
". v n'0. Atque id etiam viui. Prudentius:
Atque auo
Uo.,,. ---- Crux illum t ollat in auras,
¢Uiuentfque oculos oerat ahtibs.
u.,. Horatius afpexit:
©lilL "¢'" OF/homi»em occidi, non pa?çe; in cruce coruos.
quia ficarij fcilicet & homicidoe dari folent
crucem. Item Iuuenalis:
¢Uult ur iumento, & canibus, crucib[¢fque ¢eliFtis
o_qd foetm propetat, parte'roue cadauer# af)tort.
O.,uin reioerio m fententiâ iudiciali qu.oq; id ali--
quan-
Opno de
Catullano
" Fortaff¢
quando expreffum. A&is Martyrum : Cla#dit,
aui laceranda relinquantur. Itaque Apuleius
x DeAfi.
proprium hunc refert ibuli crucium , cu
canes OE ul,res int ima protrahunt viera. Addit
autem & Canes: & diçcm licetcruces non m-
per fuiffe per-altas. omodo enim, fi canes at-
tingerent, arque etiam lupi Nam & hos Catul-
lus addit in Epigrammatio, quod mihi quidem
non nifi circumlocutio videtur cruciarioe huius
morti.
Si Comini arbitrio populi, tua cananeH
Spurca impuru morib , intere:
on equidêdubito,quin primkm inimica bonorum
Li»g.a * «& auido fit da vu«turio:
E o os oculos vor atro.gutture corum,
Jnt4ina canes, cetera membra lupi.
Ioe mortes, nifi quod interdum lanceis etiam
tranfuerberatos lego, an ad accelerandum fatum,
pl
an ex orandum lllud fifit in Marcelliano
Marco: quib ad fliitem loEat in pedi eorum
a[fixin6 clauicmque tranfiff vn diea OE
nox, iuffit ambos(Fabianus iudex) lan¢e ?
fa verari. At iud in noro Domino oeui mi-
les iam mortuo lance latus aperuit, fcilicet peri-
culum an bon de obijffet
CAP.
Lib. IIII.
Tettull.
adu. Iud.
cap.
* m SECVNDV S.
7
C Ap. XlllI.
Crr/agium à Cruce remotum_. id f uerit , in
quos receptum, OE quomodo ?
O
que ita interempti ? Vulgb inualuit hoec
opinio, fcd vulgb.
vident difparata hoec fipplicia
Induxit vulgum, qubdin facr hiori latroni-
bus duobus crura fiaa leguntur. Atqui iant
pro moribus Iudoeorum id fuifl arque illic for-
x
taflê tantum. La&antius monuit: See«ts itaque
Chriflm ,ùm ,»itum ««Fo/e:, n««4EEarium car-
nces non pumuerunt
rum mos f ereb. Ait cautè eorum mos: nempe Iu-
doeorum. Et cur hoc Iudoei ? nè fiaus legi fieret,
quoe jufferat ad Solem occafum fufpendiofos de-
,ni. At deponi ni mortui non debebant : diu-
tius autem plerque viuebant" erg hac, aut ah
" Aha etam d,co viâ" nec cre-
VIamOrS finanda. " "
diderim fuiffc hancfolam. Lex quam tango,
in Deuteronomio, OE vertit c door Afer: Si
autem fuerit in aliquo lo, i tjuiciu mor-
OE pulturâ fipeli eum ipsa die. Ergo Cruri-
fiagium popriè nihil ad Crucem : tamen quia le
ingerit, vile, arque item fuum e :uxtà cru-
cem, breuiter de eo dicam. Vox ipfa proba
vctus.Glo prioE:Cruriagium w.xo, atq
H alibi
8 DE CRVCE
alibi Curilçangium rec"tè etiam fcribunt. Nam
'Tago & ango, & Frago OE Frango, dixerunv:
fed prior ilicet fcriptio magis pro archaïfino.
Diuifit eleganti grati Apuleius: xor dir in .,,.
eum deugtion«s d«pr«cta, OE crr«m «jm
abominam, vbi adomina pro veto magis & pro
nça. lpfa res antiqua, & jam Plauti, & an;è
zuo, pafl]m Crunfiagium minati £ruis. In ejus
Afinarm:
Crura herclè offringentur,
Etcredam, vt crucem ipfim, peculiare fuite ffr-
properamm verberare flim , crura poti
gere ? Suetonius Auguo: OEhaa à manu,qubd
cruraee«it. Idem in Tiberio: triquemox (mi-
dJ . lLllll,
niro cmpiam, & tibicini) quad mutub agitiw
exrobraent, cra.e«t e Ero m rms. : d ira.,
vt liberi non immunes. ue in crnine, ue
fius per çxuitiam vindicantis. Ità M. Mario Gra-
Ira ! ! I.
tidiano Cornclius Sulla peingi crra, emi
lo¢, ampntari mam jnt. Et Spendiani rebelles tï.,.
in Açric, cum Poenorum optimates cepient,
terentes, adbm vt¢os pro)e? in #eeam
quam. Et in Marrcs noros plurifiriàm c
uitum.
llIl.
Mami-
dievx x x.
SeFtemb.
»Lib. t xx.
L 1BER SE C VN D V S.
uitum. Eufebius de his qua: in Arabiâ aut Cap-
curib interù , a/i2s Cruragio punit. Ma-
rologium memorat Hadrianum icomedi,
cure alt iintitrib, omnes fi¢b Diocloeiano mar-
ffrium «ruriagio «onmA. I dem de pluribu,
atque innominatis: Commemorio S S. Marty-
rum, qui in pecutione OEaximiniaù cruri-
b neci f u. Et fepius: OEod hju¢ppli-
c, .vt inc cure ma&o, ele8e firreo i«ur,
ac tibi incudi imponere , validis iibus tic
frangendas. Colliges ex Ais Martyrum prifcis,
que Surius vulgauit.Sublatum hoc fuppliciu m à
Conantino Vior affeucrat,de quo in* loco.
1atio
pangencti
CAP. XV.
Tertul. De
Ammâ.
Corrumpi in cruce pafi¢., OE nef sJèpelir.
O VPT 0 jam p Mortem. am c
intellego, qubd nec mortuos deponerent,
fed tabo illic pa funt diffluere, & à Sole ac plu-
uiî corrumpi. Valerius impreè hoc narrat dG
Polycrate, qui ab Oroetecruci axus: E quâ, in-
quit, putres ej art ; OE mbido crorc manantia
membra , que tam lm, coi Neptunu« annu-
lum manupiff orù reituer, fftu marcidam, ça-
-mos lxtk ocul#aexit. De quo ipfo Afer noer,
vt fo:,£uecin : ocri Samio fllia Crucem
H ro-
Çorrupti
in Cruao
bat.
tus exp'a.
O DE CRVCE
proM :le Solis a»#.« 7 l««cro 'o«.
hioriam,& fomnium quod in erodoto, tu
abco pete. Sed hcmens fomnij, fublimem i
cruce madidandum à !oue cùm pluerct, à
vngdilm cùm is calidus nudo corpore finicm
eiiccret adipeniue. Hanc in crucc putrefaio-
nom intellcxit Theodorus Cyrenus, cùm Ty-
ç
ranno minanti eam rcfpondit:, ua nihil inter,
humi, an.blimi putreerc¢. Neque aliam Arte-
midorus, cùm malum diuitibus ominatur à fom-
" P «
mata cruce: ç caé«ç /
Carnes enim amittu qui in cruco flxi. 1 fa in-
quam, amittunt, fiue tempore & defluxu: fiue
lanienk volucruln ferarumue, de quâ dixi.
Cv. xv.
Cuodia & toiles ad Crucem, nè quh deraher.
I T hoc fine affcruati in Cruce,& depo-
ni rarum omnin6 fuit. Nlfi quod Philo tamen
Fla.
notat, receptum morib«« , in amli ff mpera-
to,'o, ,.t fimili aie flo qu4aam i «ru«ib ««poni,
OEpermitt i ad puk uram : Flaccum cantrà, no-
uos iam tutu axio. Nè quis autem de-
poneret,miles cuodia aSëdit.Petronius: Mi- t. s,-.
ks cruces aruaba¢ , ne quu corpora aApulturam
de,traher. Plutarchus in Cleomcne: O(ym¢
Lib. itl.
A pud Cie.
& l¢aler.
Lib. * ,.
¢a]3. LVIII.
1'rvl I.
LIB E R S ECVN D VS. 5I
Ckomen cruci axum corpm ctodieba, vtde-
rune magm4m rpentem cap#i m c#cumplexum,
& fac iem dant em t e ent eque, nè qua carniuora
au attieret. Vbi vtrumque habes, & cufiodi-
ri çolos mortuos & aues faciem in primis inuo-
laflC Potlis ad hanc Cufiodiam illud Euangeli-
intee
flodiam, abite. x Plati vo fuit ad I udxos pe- i, ,,,-
tentes aeruari monumentum. Videtur aute t'
intelligere cuodiam, que paullo antè ad cru-
cem. ni quis malit, abete ctodiam; qua ab
imperante, oE indignanter dante.Vox enim Gre-
ca in vtrumuis valet.
H I. LI-
DE CRVCE
I. L I P 8 I
DE CRVC E
LIBER III.
CAP. I.
OEranfitio ad arum ]ç.endi Modum. Furca diui-
fa, & hic de.gnominiosâ diBur.
ïï B vI r, qua:ad Vularemcruci-
figendi modum,diximus: Rame
fuperefi, quem ipfum pari curâ
imus expun&um. Eum fuprà de-
"-'- fcripfim,s ( &: vox proefert)/êp0ff-
tutu, OE minus in aiduo ofu. Sepofitum,uo, lnu-
fitatum vel Schemwe vel Fine. De his tribus or-
dinc & partitè dicam (iuuatin his talibus) & in
luce,n fortaffe protraham, qua: vçque adhuc pa-
rure claro oculo confpe&a. A2uo fepofita Fur-
ca eft" olim quidemin creberrimo vfu, fed qua:
paulatim detijt arque aboleuit. Mentio crebra.
non in hifiorijs folùm, fed Comoedijs prifcis:
mentio tamen magis, quàm explicatio, ego hic
faciam, & pro copiâ ingcnij dabo in fplendorem.
Vt poflïm, duplicem illam facio, Weerem &
F,,« a«- ouam. Priorem qua: prifcis Romanis ( non
enim apud alias genteslegi)vfitata: atque hanc
'«" iterum duplim.37gnominioam Pwnakm.llla
utex.
LIBER TERTIVS.
cri, quâ collo impofit â ferui circamduci folent oh cul-
pam aliq uam, olqentui oE ad irri/ûm. I lîdorus: Fur-
cirer dicebatt, r olim, qui oh leue de/i:tum colebatnr à
dominis,ignomini magis qukm fupplic cauqd,fur-
cam circa vrbem erre, prdicans peccatum
OE monens ceteros ne quM]ïmile peccarent. Plutar-
chus in Cofiolano, Humanl habitos fruos à lri -
fiis dominis notat, & addit:
pa,'ç« : Erat autem mEEna cagatio [erui klin-
tollens OE [erens exiroe circa iciniar. ]d enir
parc, E conea, non vkrà ffd«m ha»e»at,
vocabatur Furcr. Talia idem in uxionibus
Romanis Gloffx veteres:
o,: qui pibul, mrt,qui frcam. i peccaue-
ra, pro poenâ f urcam in coco habent es circuibant,
per vrbem vnque dui. Atque hzc illa prima
efi,ab ipsâ re & fineguominio ì me dira: qu
origo aut exempIar tamen oenal.
CAP. lI.
D e Furcâ 7cenali, & cxfosfub eâ ad mortem.
E A eft, quâitem collo impo/ït, circumdugti,[èd
cure verberibu¢ & pccn cau.â. Atqueadeb
110f$
»Vi3e Fe-
flum in
6 4 . IE CRVCE
mors plerumque huic ¢on[qua: fiue fub ip,â
Furcâ ad necem coes,uc cum câ in cncem latis.
Seorm vtrumqueexplicabo, rmabo. Sub
câ ad mortcm cx: ex Suetonio, qui pcnam more
maiomm interpretatur, nudi homin# ceruicem in-
,ri [r«rc,corpz# viç# ad necem cdi. Atqueidem
etiam Vior: Senm ffntentid conflitutu-, vt,
more maiorum, co#o in [urcam conieo , virgu ad
necem cxderetur. Ac merio exempla etiam in hi-
oriâ, etfi haud crebra. Liuius* inccum ca
Veale tic punimm oendit: L. Cantilimriba
otçqum , ques nunc minoresont ces appelant,
qti cu FloroniA uprum'ficer, A Pontc
ax. eoof que virgk m Comitio cxÇm,vt interver-
beraexirarW. Dionyfius in culpâ fimili, de
ijs qui Vrbiniam fiuprarant-
x s autem qui immm corruptionem
ran,alter fiipfim interemit, alterum qui ficrh
prxerant ( ij funt Pontifices ) comprehendentes ,in
#fo flaU ficantes mnquam mancipium,intereme-
ru. Nain etfi neuter furcoe hîc mentionet
Gciat, tamen cure vcrberibus ad neccm datos de-
nanent, probabile id ira ritu priçco G&um: hoc
magis, q ubd Dionyfius quafi indicans addidir,
0 owooov,#rmkmin modum. dau-
tem liberi etiam fub furcâ interdum coefi, exem-
plum
In Neto-
Lib. xal.
cnoech.
Lib. x.
. a K T E RT I VS.
plum in Epitom' Liuij ¢larum ,de C Matieno:
qui accuf wtt apud ribunos qubd exercitur in
irgù cf, OEflertio nummo n?. Nam etfi il-
le non ad veram mortem coefis, tamen ad ciui-
lem, OE libertatem ciuitatemue pariter amifit..
Atque ideb dixi plerumque mortem conffquam:
cùm & in Plauto legam:
Et oh eam rem in carcerem ted compaumio,
Etpoff qu es em,cm irgbb urcâ f ct.
oe obijciuntur ni viuo etiam & riderai.
CAP. III.
LoEos ad Furcam in crucemkre ta[li, Furca
OE pibulum ideri eadaut haud longè divin.
E cure Furcfi in crucem latosetiam dixi:
quod rei noroe facit, atque id tale ft, i.
Ligati ad Furcam, OE fub ek OEil, per viam du-
cebantur i fixi deinde ad eau, tollebantur i,
cruce. Firmamus veterum riptis. Arno-
bius : Seruum pemè merOum per Circi area
mediam tradux cumirgO, OE, ex more, roui-
. OE ArnobJtu
mpb p.tibuli poenA.. Ita legimus, non p -,i,,,,-«-
nain. Et quod ait, ex ro, huic rei ligimus:
quafi receptum videlicet & tralaticium poil c-
fionem banc, fufpendi. Nain etfi Amobius non
expret fub Furcâ coefum : tamen ita fifit, OE in
ipsâ hac narratiunculâ alij omnes confenfu pro-
dunt. Liuius: Seruum quid peramili non-
1 dum
66 DE C P. VCE
dum commiffo e¢7«Io, fb Frtrc, c,fism, medio
e,era,l Circo. Cicero: ,çemm per Circum,c;,m "vir-
gi cader¢/tm', Frtrcam firens dam e:. Valerius:
Crn feruum.]Cut, m erberibta multuttm fub Fur-ce.,,,.
câ, ad fupplicium egiffe;t. Denique La&antius,
q,n OE Patrisfamilix nomen exptcflît : 4ntonita
aximus ( potiuse/utroni,,a. , ex Macrobio) di-
uerberatum fèrvmm ftl, Fvrcâ, medio Circo adF-
plicium e£era¢. Ergo çub Furcâ ad fippliciunb
a&i: fed nunquid in e. appenfi: Ira. quia hoec
Furca non aliud quàm Patibulum fuit. Certa au-
&oritas Macrobij :qui de illoipfo fa&o. OEutro-
,
nies, inquit, Maximm quidam ]rerv.um / uum'ver-
bertum,p,tibul6"que conflri£ttm,per Circum egit.
O.Eid hoc efi,p*buloconflricTum,nitï quod alij
omnes Furcam dixerunt, &: Liuius de Horatio,
fi«b Futcâ vinum? Nain ira res fuit. Alligari bra-
chia manuf61ue ad banc fircam folent: arque ita
circumduci, mox in e. attolli. In Plauto legis,
î)i[efft manibmpdtibulum habere., item: irepa-
tibMacum per "viro. Et quod Nonius ex eo citat:
Fa/tibMum ICerre ter vrbem,deinde ai cruci. N o-
ta verba & fèriem: Ferre, deinde.d'£i. O..U_Oe ipça
in Licinij hiorici fragméto apud eundem No-
nium: dpa.tibtdos ( ita mutato genere, pro pa-
t ibMa)del_igantur, OE circumfimntur, cruci deoeun-
tut. Clatè omnia. Habes, vt in Macrobio, li':gari
confringi(tue ad patibulum»habes, circumferre;
habes defigi. Circumfirre inquam, nain quod
vulgb
In Fatib-L
Lib. L
- -r T-T VS. 7
vulgb ctt circumjéruntur, vereor vt re&um fit.
quia non profe circumlafi, led ipç pedibus
luis ibat: ni tamen capias qua circumduos.
Sed %0 malim cwcumïer reponi, vt fit liga-
tos ad patibula, eaipça circumtuliffe. Ira Plau-
tus: çu quidem hoAe canera OE f urcam fir.Na m
ibi Furcam quod patibulum aliàs dxit. cut
hic: Cure rcâ in rbem, tanquam aronarium.
Atqui docendumetim e,inquies, in eâappen-
fos. N6nne res clamat? Si enim Furcaidem quod
patibulum: quid ambigas ? Confiat certè in pati-
bulo fufpenios. Scd firmo & tcflibus. Fn,,,
Furcill fiue urctffa,quib homines]ndeba.
Ced, de quibus alijs hoc accipies ? Plinius: Sup-
plicia ann canspendunt , inter dem uuentut
OE Summan , urcâmbuceâ ,arborexi. ix e
vt aliter intelligas, quàm in furcâ ad arborera fi-
xos. At clarimè iam Firmicus: Seuerâ anm,d-
uertentù ntentiâ pibulo x, in crucem
deliter erietur. En, primb patibulo ,gitur
deinde tollitur in crucem. Atque hinc illa phta-
s, OEibuk cruco agi: quia patibulum fcili-
cet, hoc fenfu,pars crucis. Diinguit OE Tacitus:
ibula, iAnes, traces. quod patens hmc tranç-
erçaue pars c dira, Seneca indicat: lç bra-
¢hia patbulo explicuwunt. cut inferior dcxuf;
ipes, Crux propriè dius.
Correttus
I z CR
D E CR VC E
CAP. llII.
qufitum.
de Hey-
¢bij loto.
rma Furc, /uerit, obJcure traditum in vete-
rum firiptis.
E D qualis hzc fuçpenlîo, quâ verâ ger-
manaue facie ipça Furca; vt ingenuè dicam,
hoereo, OE velut inter Solem OE Orcum erro. Vi-
deo, non video probo, improbo; planè quod
Groeci dicunt, 7 . Suidas Fur-
cam tic deribit: p= «o,ç
Furca omanis e lignum duplex fiu« geminu.
Plutarchus paull magis videtur aperire:
curribm bçciunt. Tamen hoc ipfum fatis
OE dovç«;, itaque diinius alibi: d70v
v p'vv p d$ .. oEli hum ct, rrm, q uo temonem
flenta. Atque addit: 8' 'baç
Grxci Hpo»ten OE Sterma ( fufiulcimentum
& fi,entaculum } id OEomani appellarunt Fur-
cam. Benè & clarè pro fuis G recis: nos an fcitio-
res ? In Heçychio hoc faltem reperio:
(idem q uod Oy « ) dici à quibu[dam,
ç«« ,ç«.«»ç : ,llud bceps aut
furcum,qewd bçcitmt curr iugo. Iuuat,
moratur iltud potius, quoniam Zvy8v fcribit
ue Jugum, quod Plutarchus Wemonem
Vtri accedimus? Plutarcho magis,nec video quid
Iugo fiflciendo fubi¢ceris, quod dependet & fer-
I n caufiï.
In Corie-
iano. -
LIBER TERTI V$.
tur collo boum. Ergo me quidem arbitro, He-
fychius, in vicinis voculis, tic corrigatur. Atque
ex ii rem faam habeamus, fi nota veteru
curruum membra. Neçcimus, & aliunde, fl po-
telt, lucem etiam mutuemur. In Dionyfio, vbi
Foen defcribit ferui illius Autronij Maximi (de
quo plufcula fuprà) hoeclego:
« ,o o¢ : Wir OEoman
haud isnabll, ruum um ad mort pplic iu
tradens conruù alik dmendum,
egm tmbere i init,
wrbe loc cekbrk. i autem deban eum ad
nain, manm ek« amb extendentes, ad lçnum
allantes,@od drca pem humeros ad manuum
olam pertinger , quebantur flr cdentes c
nudum, lam Plautus imagine etiam videtur VO-
Plauti
luiffc expreffam: -
-- ego remitmm adte irum
Cure #cA in rbem, mnquam cmbonarium.
' I C
70 D GRV C E
CAP. V.
x s tres jëntenix erut, & lïngul explica/toe.
"T'ertiam vr,'r ho vMed.
O finione s
ç«,, ,.. currtous quld fimile, fcio.
'2Ec funt que apud v.eteres quidem lege-
', .rira rei huic illufbandx. Nos ex ijs £nten-
tias, an fomnia nofra :proponemus: impetrabili
tamen veniâ, ficubi in antiquitatis dlis tenebris
f'ubfiftemus, aut labemur. Sententias, dixi. nam
tria funt qua:ex deCcriptiunculis elicio iam di&is.
Primùm, Furcam potuifl'e effe facie quâ nolrum
hodie Patibulum: arque idipfum reliquias & ex-
emplar elle à poenâ prioEa. Ait Plutarch us, ctwrui
a«t temonibiecTum fuiffe, q uid olim,n¢fcio: talc
aliquid in nolris curribus fpra iplhm axem.Ait
Dionyfius,Der humeros,per pe8z ffe: hoc in ifto,
fi collo imponas..Obfiat tamen huic, quod di-
plex, biceps,geminum. Nam certè hoc triplex li-
gnum ef: etfi-ifia quoque forma Furca olim di-
&a. Sententiaaltera, Lignum fuiffe geminum,
quod à tergo [,er humeros, &: antè per pe&us,
hominem medium includeret; arque ira re&um
ad expanfas vtraçque manus iret. Forma, quam
Dionytîus ingerere videtur &: fimdere. Oid ta-
men hïc fimile Furcoe. quomodo in vtroq; ifio li-
gno homo fi, fpenfus. Nain anterius illud incom-
modauerit, imb ad guttur lrangularit.Sed nec in
Sententia tertia.Fur-
LIB E R T ERTIV$o 7 !
cam, veram e/te furcam: quam hodielue
rot:s, &; quam Varro indicat, vbi Val-tum 0
?,o,: qt¢'od ffnSt ibi extrema baci/la urcia. -
guram habant litter v. Pro hac ntentia mult
thnt. Primum quod Furca ,,oçin bonis pri;e
fcifu e Glos. item
v0 Heçychius deoEribit ç ,¢
o ' - ' '
inkiO OE captein duo definum,u duos#es
ha#entes. E pIan figura Varronlna & litter
iam die. id, quod in curtibus hodie quâ
Temo cum axe cGit,Furca e çufientando illi aut
fulciendo ? Deniq,e cum deriptione Diony 0
mihi conuenire vidërur examuT Da Furcam
iflam paulatim diuaricantem; ab humeris per
us, inde manus venhteilludipçum lignum
quod defcripfit. Iam Plauti Carbonarium , qu
nifi huc re£ras Ecce qui lignarios fifces aut car-
bonum ficcellos hodieu¢ ferunt, fi, rcam iun-
gunt. cuius caput cum exantiâ aliquâ bacillo-
rum à tergo eoE longiores duo fines diuerfi
peus deendunt, manfi-vtrâque ( quafi a
contranum) çuentantur. Atqui, inquies, ma-
nus hîc non in alto expanç. Fateor non in alto
expançoe tamen : & cure funibus traherentur, Il'
gatis ad extremas manus, etiam potendebantur
tollebanture. in alius locus Plauti eoE, qui
videatur ab bac modeâ expanfione, fi attendis.
Nain in Milite, £ruus quiçpiam in oio abat,
mulicr-
7 DE C RVCE
mulierculam rediturarr exfpe&ans, &: nequa
elaberetur. Ad eum feruus airer:
Credo eo ifloc tibi [exemplo eundum ee ag-tu-
tutu extra pormm,
eff ma»tb , patibulum cùm habebk.
Benèe,inquit. forma atus in te, qui mox
erit; cùm herus alligatum te patibulo per vrbem
ducet. Atquin etiflè ego eum opinor, manibus
ante proie&is & leuiter didu&is, habku quo
folent captantes OE apprehenfuri.
..» -+-_ç. -- ,
CAP.
i. T g'r v s. 7
CAP, ri,
a¢io f ufendenai perjqnzula i/laa /'orm,u éxp-
m,que etiam ocul propofi.
R s ntentias fper Furcoe form habes:
tu elige: et nos ad vltimam vides proclina-
tos. omodo autem nuncSuçpeno Pro for-
mis dimguend e. Si prima placet, res facilis.
in trunco aboEiço, in paxillo inxo, im in ur
fupernè faâ,potuit rmiter appendi.Imaginem
(oculorum enim magis res quàm verborum e)
infià habes. Si altera, tùm cceno, uos
quidem cum duplici ligno ad Crucem, fed non
cum vtroque in eam a&os. Ood ante pe&us,
depofitum putem : manus fixas in altero, atque
idipfum in trunco, paxillo, fiffurâ ( vt prius) tir-
matum. Imaginem vide.Nec abfurda autvero
nimis cxtranea fcntentia ef: cum &: Patibulum vatibl
,
reperiam fingulare eiufmodi re&umque
tem di&um. Noniusex Titinio citat:
" fi ququam hodie*prter banc
,tebaG
oicum noffrm peulerit, pibulodhoc
antebac.
ei caput defiinga.
Et interpretatu Seram, quâ Mt ia occludûtur,qubd
hacremotâvaluapeant. Credo eum ex ipfo arq
gumento fabuloe tic proferre, oE qubd Ianitor ali-
quis arque oij cuos hoec dicat. Certè quidem
Sera e lignum trançuerfum quod oijs opponi
foleqin pem vtrimq immiffum. Hodie quoql
K vfus
vfus. Itaque Gloffe :Sera, zoz]¢ ». Et Poe2
ta aliquis---- ex¢utepoHejeram. Atque egoam-
plius arbitror, etiamtï olim Furca ali racle fuerit:
tamen commodi cauiâ, &: quia pronîor facilior-
ue hoec appentîo, fucceflîffe fingulare hoc te-
&um jue lignum,&: id tuhffe in humeris ,mani-
bus inibi reuin&is,in eotuemox tîgendis. Al:
tî tertia tèntentia fedeat, duplex potuit fuffe fuf-
penfio. Priorifa, qubdhominem ficteuin&um
clauis in loco fixerint: tum Furcâ fublatum ap-
penderint ftnib us i j filfis(fiue & alijs,non rcfert)
qibus traxifl:ent. Figuram infrà vide. Poferior,
qubd Furcam ipçam, tëd irmerfam,in trunco, aut
Æaxillo aptenderint,facie quam hïc quoqi vidcs.
(AP. Vil.
nianum bflitu pm in L«gum
E veteri Furcâ tic cenmus, cum le
piendi refiliendi, quis meliora. Mutare
in his tabulis non mihi probrum. ua qui-
. tur quam dixi, quia inferioris oeui inuentum. Ea
e ,ffrume,tum è loEno triplici,hrmdugi vertU,
cul appens homines laqueo ffrangulam»w. Hodie
quoque vfum fpeciem hanc habet in plerâque
Europâ. Non & priçcis cognita non arbitramur.
Poena quidem laquei Homero expreffa, qui facit
pqi ne-
impudicas ancillas ab Vlyffe c puniri, atqu.
idem infamem oE«O«e AoEç (ira loqui-
tut) " imptram mortem oendit: vti & Plinius, .
qui prpoflera dixit, quiairitm intercluditur,.
cuiexitw qurebur.Sedà Groecis vçurpatam vix .
eperias: nec à" Romanis quidem in Fub!co. etti
ij in carcere,damnatis gulam laqueo fiange.
vr apea-
bant. Credo coepiffe, cùm Crux delijt, & vica- d«,.
riam illi fa&ara. Ifidori quidem oeuo nomen hoc
& vfum habuir. Pibulum vMgb, inquit, Furca
dicitur ( ira nunc quoque in Hifpania, vbi iil
flrangulum hc exanim. In libris legum,quas
Tribonianus arque eius adiuuoe collegerunt,fitis
frequens hoc nomen: &,vt opinor,gnificatione
nouitiâ: quia fubhto Crucis fupplicio, quidni
K z_ cfiam
»Cuiadfi,
Fbrum»
al.ios,
»Vtin li-
br ali-
q uoties
vidimus»
¢orultcl ç.
modi.
DE CR. VCE
etiam Furca vetus. Itaque ipfos Iurifconfultos
vfurpafl'e, non habet ridera apud* iuris moris
antiqui peritos, qui verè notant, çubitutum id
pro Cruce: cauâ apertâ OEliquidâ,quia Con-
ftantinus lege latâ fufulerat Crucem. Ergo ipfi
quoque, qui leges collc&um ibant in oeuiillius
& fequentis vfum. Exempla plura funt, notata
alijs: quzdam etiam vbi inconfpe&io, vr in ifo
Callifrati, de Poenis: Famoos la#rons farcâ fl-
gendos p/acuit. Inconfpeè,inquam, imb ineptè.
Q.id: ad Furcam nouam homines figuntur:cer-
tum ef afringi. Sed fierat Crucilçgendo: moue-
runt alterum, altero retento,quod non debebant.
Simile in Vlpiani de Poenis : quod extriptor"
etiam fortaffe corrupit. Decuriones in metul/urr
dari non Æoffunt,nec furca fubci. «ruci in VIpia-
no fuerat: fed quis dixerit, Crucifubfjci ? Itaque
ubjïgi, vel fuAi , verum centéam, & eamdem
dn-¢f hic agnofcam.
CAp. v.
e Raro modo in Schema¢e. C_lrimùm de fnuer-
D,Tt« de Furcâ,quoeintertarosfigen-
di primus Modus fuit. Airer, qui Schemate
à vulgari diuerfus. Intelleo, cùm alto atqte alio
loabitu hominemaÊ?eban. Id quoq; fa&itatum,
vt ingenioça crudelitas ef[ in poenas.Iofephus,vbi
narrat Iuda:os iuffu Titi cruci/îxos: 1-Ie0-
ad Mart.
cap.x,, ramuendêre. Eufebius ofendit Martyribus in
Lib.w. - x ,, , ,
¢ap.wxz. __2Egypto id fa&um : v «o, «a,v «moEo-
al iterum cruciflxi . quidam more in malefic# rece-
pto quidam «iam dwerius, tuersâ figurâ,& in
caput pendentes. od ipfum in D. Pctro, fed eo
rogante, ne amilaretur Magiro. Abdias: Et
o,,o., accedens ad Crucem, rogauit vt inuerfis veeç k
in Petr.&
v,.,. geretur. Chfoomus: Xtç Ha, vu
, ç=,d dç ' ' " "
_ ' adinflar OE«iflri c,u«iffgi re«u#ns in-r«ao
_ Scheme,d maA#in caput obuerÇm, mnquam in
cMum iam à terrâ aciens. Et Petrum quidem
etiam clauis inibi 6xum, idem Chwfoomus le:
n a,o» : 0 benedi8i Claui ,quicra i#a mem-
,w,a. brapenetraru! Sicut & Calliopius Matyrqfl
,,,.,1. tormenm, ver in terrain c@ite Cruci afxm e3.
K A xus,
R "r E v, 'v s. 77
, « : OEffgebant mili?es,ab irA
odio , eos quos ceperant , ahum alio heme , ad lu-
dibrium. Hoec fchemata varia fuêre;quoe in le-
ione vidi, tangam. E illud, quod
dixeris, cùmhominemin caput ,fpendunt, pe-
dibus fublatis. Seneca: AI c@#e conue inter-
tacite,
78 D CVC
Aflîxus, non dcuin&us. Tamen &: funibus ad-
fri&i, vt Symeor Mctaphrafes de Philippo
ApooEolo: FlaArh cdunt & erberant ,deiM
«ùm funib A tl inx,blimem en-
duntprcipitem. In cruce enim aut OEipite
penfum accipio. Nec aliter Ammianum:
«ontim OE D iodotm , inie per crura f unib » ex-
.o n K TER TI VS.
De obliquâ fuenfione , de.varicante, & inter
boresjion«.
E v , o & obliquos fuFer crucem cru-
céçve p.,fitos: vt in Plutarchi Arraerxe: Is
narrat Paryfatidem regis mat:em ifenfam Eu-
nucho cuipiam, a,te redegiffe in fuam potea-
wa«s«m: cutem v'tuo drabi, OE corp quiAm
obliquum iaceçg@ue tribwlTipittbm fiue crucibm in-
figi,pe«morffm in pa{o ?oni. Video & inter
duos palos diçpes manibus pedib,sue alliga-
- tos, vt inMartyrologio, de Anaafià: Manib
OEpekb extens loEam efl ad paSs. Video
inter arbores appen[bs,&,reduis ijs, fciffos. De
:]'[',*" Corona Martyre: ]p inter arbores fi,
aute decoflm e. od ipfum Schema ad
Cruces referendum Propertio facilè acc5edam ,
q tic appellat:
rboreue cruces SinO, non »oim Grao
Saxa, curuams in fua fam trabes.
" Senecam etiam huc traham fi fidem libris pri-
[Iii[.
fcis habeo, qui i;nter genera Crucium recençe,
diffra in diuerm aa# cruribm membra. Ira li-
bri inquam, quos ego vidi. Efitamen vulg cur-
fibre, bono& fuo fenfu, adMetium enim roEpi-
ciat: etfi vetus defitumue id fupplicium, nec in-
tervfitata foaffe ibi ref¢rendum.
0 DE CRVCE
CAP.
De Mollo qu Fine di,erfu. IMmùm de hk qui in
Cruce vflulati.
E v s, gendi modus Rarior, qui Fine
diuertit a vulgato. em intellego, cùm
cruces alib e»t, OE hominem capiunt moriturum
in ipffs, no» pe[ ipf. In exemplis dies.Tale,cùm
appen flama aut fumo necati. Olim faquin,
ex Cicerone diras: qui fratrem obiurgans, tar.,. "Lib. L ad
Op u "t , inquit, eiufmodi &ter , qu ad tpfur e,«.,,.
miff .llum crucem fibi confl#mre,ex quâ tu
ant draxs, te curamrum «mo t tombura-
tur,totâ plaudente prouincid. Verba ni
minoe e çpeant,vt homo in cruce fixus vule-
tut fumo. Alexander etiam Imp.quempiam
OE--- in Alcz.
fumum vendiderat,qua compari poenâ affeHu-
rus, ad flipite lari mcepit , umo appoffto
quemex flipul# humidk loEn# fferi iurM, ne-
cauit, pr«one dicente , Fumo punaur qui vendidit
umum. Atquein Martyribus noris hoc genus
crebrum. Aa vetera de Pionio : Conxt clauu
in cmc«, a«k ln#,flamâ comuflm cil. Nec
aliter Polycarpus mortuus, anties Smymoeo- "t""
feb.li.z**z.
. " s cap. x.
rum. IG in «piolâ"
v " " "
,«n, çr
¢ : Cùm pararent eum crucfiere,
dixit,
. r TE T I VS. I
dixit, elinquite me fro. qui enim dedit exetTure_.,
inem, dabit OE fine vetrâ clauorumflrmitute, fo-
lutum manere in rogo. fflli autem non conflxerut
eum,/èd ligarur. O.in vno etiam tempore
plures, appenflpedibus infublime_.,(nota hîc OE
Schema inuerfum) capiteverfo deorfum ,uff ock
.,vr«. fum, OE lento igne cenfumpti n¢.. Non ergo
" "^ ipfi
'"'- lnlurla Tertullianus lr t : Lice¢ nuncçarmen-
lu*ai). "
^po,o«. titio OE ,çemaios appetletis, qubd ad.flipitem dimi-
,,v.,t,. dç axis reuinCfi, far-
mentorum ,mbitu ex-
urimur, fignificat'
enim adeb crebrum
in maiores illos no-
fkos & in religione
proceres fupplicium
hoc fuiflè, vt In illu-
dium conuitiumlue
venerit i & Chrifiani
vulgb Xemaxç, à fi-
pite cul afiringeban-
tur,& Sarmentitç , à
àrmétis quibus vre-
bantur, fint di&i.At-
que hocefi quod 4-
xem. vocat alibi m-
ti.», . cendio conflrium , id
pudi¢it.
,r. «,. elt, ad incendiam iam cure homine ligature.
L Cap.
D E CRVC
CAp.
D e hi qui besç in Cruce obieli.
R v x &; ira Fine alia, cùm homines in eâ
fixos befiijs obijciebant. In publicis
culis id foepe faum. EpiRola Lugdunenm,de
Blandinâ Martyre: B$[«
dina in ln fu«n# proflitum # #a OE laniena
ci i&bur, OE ob contmuam orationem mulm
alacrimtem ncie cerntb. Sed faum
n$ Chrifinis. vt iLli pud Mardalem Laureolo:
alit«r in SÇ hi«â ç?çm rup« Wrom«,h«a
iduam nimio peaore pauit auem,
u Calido»io tic peaora prbuit
on #lsâ pendens in cruce Laureolut.
Nec çatis capiunr, certè non reuelant, interpretes.
Vult quempiam fuRinuiffe velut in fabula per-
fonam Laureoli : & cure is pro argumento cru-
cifigendus effet, fed in çpeciem & moris cauffâ:
rem ex Gbutâ Titus fccit, & noxium qucmpiam
ita fixit,&fixum befiijs etiam obiecit. Dico ob-
iecit.atque ira propriè: aliud efi, date ad beias..
Vopifcus in Aurcliano: Sanè
/rr«am adçitem, bÇik obieam 4. Surrc&us,
valet re&s ligatus. Hic eoEflipes, quem Ter-
tullia-
Apud Eno
feb.Lib, t,.
Lib. 7.
lianus appcllat Leoni
conceur,. Ira lego,
non Leone, libello De
Pudlcma extremo.
Atq ad hunc ipfum
morcm infamis &in-
fanda illa turpitudo
Neronis : quâ oiros
f eminA]% ad ipitem
deloE os, i p fe r pel-
k conte, em è
eaueâ, medios inua-
phili '
debat. Xi nus e
Dionc : M«ç,«
CtP. XII.
llllll 1.
lle«unqs
ltiouem.
De¢lubere
br;m O.
4 zB c RvcE
,q#e itJ:i, Sed id per clement[am,
traheret diuturne poene. Alij per feuitiam OE ad
luflin.
infamiam » vt dixi. lta Carthaginensin Han-
none. qui capt irgue c,O ocul,
manib crur)bÇque ao , elut à ffnAulù mem-
brù poen exigerentur , in coneu populi occiditur:
corpu erberib lacerum in cruce Attur. Idem
Paryfatis in Eunucho, de quo*.fuprà. Item Pto-
lomoeus gypti rex,in Cleomënè. ui et n
fi, âanimosè cecid,et, tamen « w
cutem prtùs &traxn. Vbi obçeru o obiter, an-
tiquum hun morem excoriandi in fupplicijs,
gyptijs Petsue fi,ie, quem & ho&e gy-
ptij tenent, nain graatotes ficariofue ira pu-
n,unt, diu viuos, doue ad vmbilcum carnifex
perueniat : qnod narrat-lohannes Leo, qui cure
ride Gtis OE iudicio res Afiicoe OE gypti tcripfit.
eccadauer çolùm, çed imagines ublate in cru-
cern. exemplo in Celço-cuius corpm à canib
conmptum efl , nouo iniuri_çencr imçgo in
crucemfubm. Au&or Pollio in x xx. Wrannis.
C AP, XIII,
quo ligno Crux uerh ? Item in Monteplerum-
que dexam , ip f pe A iuula.
,Ezv s, de Formâ Modo: duovelut
Cuccifiua extra diuifionem reli, nunc
adiungo OEeriam Locm. E quâ materie
'ux?
Ibidem.
Arlta].xv.
LI-B E TERTIVSo
Crux: ex obuio &; prompt9 al/quo ligno. E quâ
nofki Seruatoris: cenfêmus è quercu. Primùm
quia viri tîde digni afferunt, frulh facratillimi
huius ligni qua: hodie cxfhnt, fpecié hanc rcfer-
re. Tutu, quia crebra & frequensin ludâ olim
&nunc quoqueillaarbor. Tertib, quiarobu-
fum lignum 6c fixioni latura:que aptum. Itaq.u¢
Silius in eo etiam crucilqgit.
em tmquàm diro f uenfun*robore idit.
rl ro
Iterum.
-- Ereto fuffxum ro[-ore
Nam q,bd fuperions aliquot eui fcriptores tria
.
aut * quatuor genera ligni in Cruce dommca ,
agofcunt,, curiosè magis di&um arbitramur
/um,o-
quam verc. At quis Loc cruci? Incertus,& .
CrucCs
pro arbitrio : tamen plerumque confpe&us ali-
quis, iuxta vias. Exempla enim exempla effe
deGnunt, nifi aliorum animum oculof,e in
vertant. in&ilianus: oties noxios crucig-
mlu, celiberrlm, elgunturvi,, bi pltrimi in[uert, -
pluimi commouwi hoc metu po. Ita Alexan-
der Imp. Eunuchum in crucem tolli iut et eam
viam quâ er firk adburbana .mpera:
tortu it er equent imum. inetiam opida,cer-
ta loca habuiffe videntur, huicrei adtributa. Sic
Mamertini, more atqueiHituto,crucem flxeru
inviâ Pompeiâ. Sic Rome iuxta vrbem Tacitus
L de
D E CKVCE
¢ Cr.c¢ Cul;ifraio intcrlr¢amur.Hc ips
decaufâ pofita ca foepe in monte. Vt Seruatoris
nofri, in Caluarioe: vt Polycratis, in exceljïoeimo
OEycale»jïs montis vertice. Qg.in ipfa foepe alta,
proefertim in noxio alicluo infigni. Irrifio Galboe
huc pertinuit, quicuidam implorantileges(.7 ci-
uemRom jï teijïcanti, quajïjla¢io OE honore ali-
quo penam leuwturm, muturi , multo'que prêter ce-
teraz altiorem, OE dealbtam »qa/tui crucem iutfit.
Altiorem, vt digniori; albatam,* vt ciui, q,i in
vele albâ. Talc in Iufino, de Carthalone:quem
pater, cum orna¢u uo, in altiimam crucem, in eon-
eu vrbisfufgi iujtt. Et Poeni fa&itarunt ira
Regulo. Apud Silium:
---- vidi cure robore pendens
tuliam cruce fi«blimi seFt-aret ab altâ.
Iam illa Amanis prxalta: qui Mardochxo cru-
«cm quinquaginm cubitorum pofuit, fed ipfi aen-
dendam. Sanè pleroeque omnes altiuulx, atque
ideb communiter Tertullianus: OEimebitrfftan
CaroAladium grauem, aut rucem exceam. am
ipçam rationem La&antius in Dominicâ a-
gnat. am quoniam, inquit, is quipibu fi,
pe»ditur , & conicu e omnib , OE ceter l-
tior: crux pait ek , qu« flgncar« i#um mm
tonicuummm blimem uturumvt adeumco-
gnoffendumpariter OE colendum cun naionu ex
omni orbe concurrere. 0 inopinatam, fed ve-
ram diionem cul rides maxim noro oeuo fa-
Lib.zvxt .
¢3,1.
&a: cùm,virtute 8 gloriâ magnâ Hifpanic gen-
ris, Nouus etiam orbis vênit in Chriianas leges.
Crux blam , que iam Cruriium rm.
N V c pedem in vltimo velut fpatio pono,
quodefiatenm Crux vfurpat. Po-
quam enim Vitam ipfam interfecit, non diu illi
vita : & fufiulit ex humanis ,aut certè Romanis
,ebus, Confiantinus. Serib iam ille Chriianus,
noluit falutare fignum ,bruire ad perniciem»
& colenflum iltufl atque eximium Foenis vilee-
,.c.- ,edamnatom.Ero fuulit. Vi&or:«m e-
terrimmquepplicmm patibulorum, OE
u.x,» ,ingendk , primm remouit. Caodorus:
ltctum Urucu , quod prtmtt aoud Romanos erat
m ,lege prohbuit. Arque ecaciter etiam fuf-
tulit: nec poeàreperies redu&am. Augufiinus:
nteA hommes cruct ffebantur,quoA poffeA edi8o
,., ?robibitum, manw. Scholiafies luuenalis ad illud
Vet.
arteque_ cadauerk adrt; notat: omi-
hum. nain antiqui crucbm figebant.Non ergo eius
çuo.atq ex eo diras non nimis antiquum ipfum,
efi antiqua do&um. uando autem fuulit .
ferb, rec nifi fub imperij extrema. Colligo, quia
illo iam imperante mentio etiam crucium : quid,
quod apud ipfim Lex in eius nomine exat
«*",,.,.*" Theodofij Codice: quâ ferui aç liberti, qui domi-
05
An Cruri-
Jagium
rnà fub-
latam.
nos ara patronos accuare aut detCe,'e tentauerin¢,
den egat A audint i d,pat ibub adflxuntur, lam Iulius
Firmtcus, qui eius regno fcript, non femel Cru-
cis meminit vt recept fupplicij atque vfitati. Subi
prà exempla reperies, atque adde iud de
nibus: Hi, inquiq in crucem toentur, autpubliâ
animaduerffone mnt i crudelmA »ece per ibunt.
Atquin illa ipfa Frmicus fcr»pt, fub nem eius
imperij, & liberis iam adultis. Difces ex fine li-
re, o, vt dtxi, OE çub vitoe fines.
bri primi. Ergo
Indicat clarè Sozomënus, qui inter omnes ab eo . ,.
leges hanc recent poremam. Az«
,inquit,¢ «0¢ rb/)
priùs :mmm oman cruc poenam, kge fuflulit
ex :u tribunalium ac iudtciorum. Ait,
an hoc indicans, quod nonduoE çublata ex vfu
omni priuato OE quod dominis etiam in ruos
vctus fimm ius?cogitandum fit. Sicut illud,
fltçne Vior ex veto de Crurifragio pariter çub-
!ato fcriprit,verbis quoe iamantè dedi. Ratio
vix effevidetur. id enim Cruci aut Chrio
etiam cure Cru rifragio nifi quia latrones fortaç-
iuxta Chrium.Ridiculum vidtur. & fuit i
illud magis fit,qud martyres multi eo tetro fup-
plicio ant inteffei. Sed profeb fub Confian-
tio eius filio vnum id reperio. Mpo#inaresambo,
ait Ammianus,pater filiw, t mandatum e,
ff.aab crurib:w occiduntur. Nam quod Firmicns
ctialn ,,r *,.
.]ER rl P. Tx V s.
etiam agnofit, abijci elidiue poteoE ratione
quam proeiui. Tamen dus verba hoec: Hi tMes
aut in crucem totluntur , aut iù crura puMicâ iudi-
cm animaduerffone çanAuntur. Vbi notabis, pa-
là,vt diuerfum, à cruce fciungi : quod çuprà
monui.
CAP. XV.
onr. in
Conflan-
tino.
I-fionores quos Conflantinus Cruci habitum iuit. S-
gni ea OE vexillu imlmfftu, aut inrm.
i c efitus Poena!is Crucis fuit: & ia à
Conantini primordijs Salutaris nor
coepta honorari. Caua & origo à vi&oriâ con-
tra Tyrannum.Nam cùm Maxentium aggreffu-
rus effet, =
c,
" " " " ' ' '
ppuj f«p : ambigenti
OE animo anxio oh ta,figura ei cruck mediâ di,
dO,ap?aruit in trio, OE#rçtura circa eam
m»k litterO, n hoc ince. gaur ex auro fla-
tire fubimrio oere ermans cruce, iuxm e-
6em qu-apparu, banc iubens prredi ex-
ercitum , ckm axentian proelium commifit,
#erauit. Itaque atim vi&rix illud fignummi-
litaribus fignis inferuit,& maxim Labaro quod
inter ea primum:Prudentius ad ipfam Romain.
In gni
militari.,
0 D E CR VC E
t bngbSolido ex atwo prxrtur in baffe.
Dupliciter Poeta notat Crucem infitam fignis,-
mel in vexillorum purputâ, gemmis intextam
expreffam: iterum in haarum vertice çuperan- -
tem, çolio auto formatam. Sed, vt dixi, in La-
baço maximè ea conçpicua, de quo Prudentius:
Chrq purpureum gemmant i textm in auto
Snab labarum.
omodo Chrifius? quia nomen eus in
velo expreflhm, & crux nihilominus in haâ.
t t ç # . t cap. x.
Dafla aro cicumu4im co,nu tranfuem habe-
b e.Num .i rmA crucù., . Supra vetO,, in io
culmine ommum, corona e lapdib prettofis OE au-
fo contexm igebur: iuxm quam fàlumm appel-
lionh,mbolum, dux litter Chrifli nomen expri-
mentes , per primos dummxa# «baraeres , litterâ
Gr«anicA P fiilic« deruffat A OE fiiA per medium
ip X. Nequecruc.es moflD fignis inçeri voluit
d hocamplius, çolas :
Eureb.De
iiîi CollR.
p. iii
LB E R T E KTIVSo I
Inrdlk aureas knains vkfu¢ Ipcraro-
rum.. Forma cccc i_Nummi.
CAP. XV,.
Crux in militum armia : in mpera,torum capite &
manibus : in monadmrum ,vefle : infiri eam r-
ferur OE templa.
E c verb in Signis folùm Crux expreffa,têd
edam ipforum militum atmis. Eufcbius:
M z H
Cb.flus. "
Ouxin
.Dtadt. "
ie Impe-
1, DE CRVCE
ço ¢ng.vv, rd: Jam verb in armia ipfb-
rum mitituml«mro trop,i fignum iupt exflar«.
ibus ìrmis? duplicibus,Çlypeis & G aleis: fed
ira, vt Chrii qçid¢m---pm nomen (litteri
notis, quibusin Lbgço)clypeis infcriberetur
Galeis autem imponeretur fupernè Crux ipf.
PrudentiusficdioEriminat: " ' -
Xcripffr , ardeb wm# crtJx addim criFtb.
Et merit Chrius in.ç!ypei, eo ritu quo folent
nomina Imperat0rum AtqUe etiam hodie Con-
fiantinopoli funt"¢olumne; à Conantino, vt
- putat,r:in quarum bafibus clypci cum hisno-
ris «. t
2-- SedoE crucemjqfuum caput & ad Diadema
Imperator tranutit,_ Mcnean alius? In Hiero-
nymo quidem lego : "egumpurpur OE ardentes
dtademu gemm pibuh Saluatoru piura
-condeiorAt.E t crêo a_ ipfo effe Conantino:qui,
OE,muaonibt fihdorum in imagin tb- pro-
in numm,aut pio in ima¢inibua,iuoett mper ad-
Frirai OE ngi'iud diuinummbalum : te-
.#et«retiunç ginw qu in eo fiheme
$mmach.
LIBER T E R TIV $.
.i
manu
94 DE CRVCB
.ffa»t_,. Statuam eti. fibi erigi fecit Romoein vrbe-
mediâ, qua: manu hoc falutare lîgnum teneret, -
De
cure infcriptione quam apud Eufebium, qui vo- con.,.
let, legec Et exemplum fecuti hnrates alij, in i'."
quorum * Nummis hodieue cruces variè vide-
mus, Aliâs vi&orioe Çunt quoe manu eas leuenr
ahaspfi,''" idue duplicirer, aut enim £1am eam
geant, autglobulum cul ea infixa. De globulo
Suidas etiam tangit, & cauam aperuit, in.Iui-
niano. i,lnqutt, r av$ ow
inans imaA&em fiam po.it per columna
inequo. Ea ffnrâ manf ertAlobum, cruce t eo
minm# #aus. Gbbm eaim terra e , o banc ei
rotundam #rmam : ffdes autem crux,o Deum qui
carne t eAam. Nec tamen Iuinianus inuenti
eius au&or:exant Theodofij aliorum; nummi
tic infigniti diu ante illum.n obruo Princi-
pës Byzantinos in progrebus publicis crucem
hnc proetuliffe fuâptemanu. Ioannes Curopa-
l, erit c,»qt, e:Cmem aut«m dexterâm?er A«t.
-- - '- &tque
LIB ] K TER TIV$o
Atque lnla: Ke ¢» ( r v
9opû:Ft dextr quidem manu ten crucemcutl-
lenne eH tenwi ab Jmperore , quoties & Stemma
rt, id eoE diadema. Ab hoc ritu etiamnunc cru-
cirer ille globus inter Sacri illius Imperij infignia:
quod tu nunc R v v o t , u c u s per to
inclytos maiores ad te iniffum tenes, tenebif
u (ira voueo) bono ChriRiani orbis.
$ibylla
apud So-
or13¢!.
Laudatiuncula Cruc.
E t iam mihi falue
0 liAnu.ml_ix,in quo D«uliplêp«pendit.
O,od
CRVCE.
Lib.
De Odg.
Fidc. -
I. L IPSI
AD
I V S T. L I P S I
EOSDEM LIBROS
N. O T AE.
97
A L L O C V TI O.,
ï. D T . XT V M etiarfi meure,
. Le&or, vifum fuit breui-
I-- 1 ter hoec notare. Cur non
r.- nium gufiu hoec talia,& ple-
rifque fatis ef capita rerum delibaffe.
Cauffa etiam, quia placuit quoedam ex-
plicatius aut firmius iterare. Debui ira_
n, vt hoc oeuum er[ : in quo calumnix,
vt ille inquit, ,
Qa[i herbe irrig«a,uccrerunt vberrimë.
In culpâ fumus, fiue quid commfimus,
fiue etiam omifimus: & plerifque pul-
chrum, non nifi
?«v. Ego verb fcio neminem effe tam3ç[icem ,
lui non lubieCus jft errori, , bac non demeu-
res e p_ro_prium, ¢v'ù haminis. Itaque ne
nunc quidem cùm caueo, fatis cauero:
vtique iriiito ratio & diffufo fcribendi
N gcncre,
eltgere.
98 A LLO-C VTI O.
genere, in quo al:m aho p_ lura inumire pottfl,
mmo ornia. Q6 magismirfi, quotam
nobis infultar& nec cogitare quàm mul-
ta ipfi fortafle non rcpperiffent, fi primi
quoefiffent. Non t'um tam Lynceus,
inquiunt, quàm mihi videor. Eg6ne? te-
or te fumme Deus, non videor : & fi-
quid olim in calidâ ill vetate calidius,
abijt, & veris me pretijs nunc oefimo
& pendo. Q.q6 longius in hac vitoe viâ
progredior, magis magifdlue afpicio cir-
cumfufam animo caliginem, corpori
imbçcillitatem. Heracleitus, opinor,
olim dicere folitus, Se cùm iuuems effa, ni-
hil fiire cùm [enex , nihtl inorar : mihi pla-
niflïmè contrà euenit, & qui olim ali-
qEuid fcire virus, nunc parum aut nihil.
t ô miferi, quid nos, do&rina, lama
fumus . Ipfi puluis,illa opinio, ila ven-
tus. 2ktqul etiam tangunt quafi ma-
hum iniecerimus fcriptis alienis. Vcl-
Icm parciùs : ccrtè non merito meo fit,-
qui prolixè & libenter honorem ingc-
nijs inucntoribusé/ue habitum iui, nitî
ficubi Dialogorum ratio & dccorum id
impcdiuit. Tale in Saturnalibus. ne-
que negamus virum magnum multa an-
t nos
AL L O CVTI O. 99
tè nos in eo argumcnto obfcruitatT¢:
fed fcripta eius exilant, quid dctraxi-
mus ? Illud tamen non arbitror, ibi Eut
alibi infignioÆcm notam aut corrc&iun-
culam mal fraude in nomen meure
tramTcriptam. Tetigit aliquis banc aut
illam materiam ? qutd tutu ? cgo fortaf-
ris imDleui. Et vt f¢ri6 loqfiar, lcoEio-
nis aut coll¢&ionis tota ifta rcs cl'- cur
alteri imputcmus? Tot iam annos,
lufra,in ijfdcm illis fcriptoribus verfor,
voluo rcuoluo in eafdcm curas: mal6
mehcrcules de indutri. ingeniodl; no-
ro f¢ntit, quifquis aut non lcta ca
nobis cenfet, aut negl¢oEa. Vt è fon-
te quod haurimus, nolrum eft, quif-
que tamcn fuo vafe: tic quod è commu-
nibus illis fcriptoribus, ti:d quifque pro
iudicij fui modo. Denique legere aut
colligere, parum er't: feligere, dlfpone-
re,eloqui, pofcit laudcm. Hoec & ta-
lia fatiare nos fcriptionis poterant :me-
lior ratio reuocauit, & fuafit publico
prodeffe qua poffum. Opes arque ar-
ma nofltra, f'dlus. Qcm tamen in alium
runquam itringam aut proferam: abfit:
Chrit2ianum me c6mcmini,id eflt, Sacer-
q z dot¢m
I00 ALLO CVTIO,
dotem pacis.H, bet3!ari , ait Plinius, pr-
ertim i» fl»A"s, «idd», d,o»»4 : Nolo
« .
in me expetat. & quandocumqu¢ mo
riar,feram mecum hanc cont'cintiam,
nullius me famoe inuidiffe, .quofdam
meoe. Q_uod fi xuum hoc parùm etiam
gratumT.t: quid noui . Suum cciqce pre-
tium l)oeritas rc.pendct. Tu Le&or vale,
& juuantem, aut certè volentem, ama.
N 0 T 2ç
AD LIB. I.
I01
CAP. Il.
ïÏ... cabar, didizi & Hebroeam orig,ne à M art. A nto-
i-. nio Dclrio, doEqaflimo 82 am,c,mo v,ro. nam
lis Gab, cxcelfum : Gabal , tc;minus , aut re&us
pes in agris. ,d nifi raie crux, quoe ere&a, &
excelfo? Repei,, & in Perficarum vocum ind,ce (à Franc. Ra-
phelengio noro habui ) Galt notare excelfum..Iam nofiras
vox quantulum abit, qui Paobulum Gabare apellamus?
Cres Caucafirum. ] Pores pro ipfis lupphc,js acopcre,
cruciar,âmorte. Aufomus de hac quoque Promethoeâ:
ic i»ter ruFs 8cythicm fiait ahtibm crux.
»de Promehoeo de corpore »guinet ras.
lunius Baffus apud Senecam lib. L Controu., tf. ihilampls
?utabam adci ifli audacioe poffe , quàm qubd in iâ cr, ce Fe-
sam nominauerat. Nufquam anè crux, fed wrgo de,jcicnda
d0 faxo erat, VeoEam inuocauit » & cecidit illoe(a.
D CAl'*, III.
Ca»flx«mef;e chriflvdicit.] Ef{illud Pauli ad Rom. cap. çl.
O ç ««oç «evd.
Cructaru. ] o modo & Verberonem, Flagrionem , MasTi-
giam d'c,mus, verber¢, flagro, maflige dgnum. Tertullianus
al,ter hac voce vtitur. ebru per cruaarios & morttferos exit
oogat homi»em : id efi ,cruciantes. â mente & Vinum cru-
cium m Lucdio F¢fius obferuat,infuaue, acebum..
AD CA1,. iii1.
xoe3c & xz0. ] Nec tamen nego pluribus etiam verbis
in hanc rem vtt. Ecce & le.f0, appellant cmcem. Scriptor ano-
nymus apud Suidam: Ix l*b, ¢r «Zv: Ltgno
reoludi Setuatorem afflxo¢ut Sunr qu, ,fa hoc verbi expli-
cent & vertant in Thucyd,d,s v,tâ, quam fcripfit Marcdhnus:
, A$ =vcuv : A*t quo(data opmar= Thucyd,dem pere-
gr in ex,ho =ortuu m. Ziwum e»m ffue Yabula= per .
plchrum a poÇtu ee. Boc autem inanb æ ho»orar tumuli
N patri.m
"XXI. 1 1 I.
IOZ OT. AD L I B.
paerium finum oe al/evÆe dtticura ha&ri,in s q«i tali
»ia abçeÆt ,nec the» /epdti ee»t. Sunt, inqam, qm
cern aut Frca wrtan,nec mihi probant. Magis¢R, vt
hic lignum nauale fit (pcregnnants, au abfenoe in&cifi, quo-
mare mari ferè e Amc abimr) de quo Helchium vide. I11«
idem G rammaticus addat : lxu, I, fi uhou -
io.Meliusi0s. ld effet, lign»mfiue axa in qua malefiii
l£a»tur. Arque ta Euathius in lhad. x. g«vlç,
,: ffer, » q«a mMeflcas ltça&»t. Item AtloEphancs
re ligan. Rerio & in Eufebio Io& pro cruce, çuprà ad-
duxi,hb., .cap.x ,. lin hac red,xit Hodotusin ex-
trem Calliopc: «?&ç $ ç dz,,vl
lit depaoeA humi artbm euder»nt. Vide an non ffA le-
gas potius, hoc noro fen[u: AbAucentes eum ad litre, afferi
flentes enderuut. Effet axio in ipitc fimplex.
K#. ] Ira palàm Plutarchus in CoeIàre, de piatis:
ç v dvç : 8pe minat crucigere eos, vt Lati-
ni omnes Ioquuntur & narant. E& Antochi regised,um,
uo philoçophos regno pellit, & poenam etiam affeautibus po-
niriam :OEg " " " " ' '
' . .... , ., ,
atre eorum hartb»nt in ma«im nax2. Ita Athenoeusrecitat
lib. x, . f¢d vtrum de hac nofirâ in cruce fu fpefione, an de aliâ
in trabe accipimus ? In trabe, inquam, ad verberandum flagel-
landumue, quem morem Groecis Latinife fuiffe, comoEdioe
atque alia docent.
Aliorum iane gos. ] Ira verè, anes. Nain Alciati qualç
e ? Ait Hiflioeum ilefium intcllegi, qu¢m ardlbm prfitum
rtaphernes & Harfla»s cruci flxerunt , capite deco & adre-
«m mica. Ira He,dotus,inquit, libro fexto. od verum
fed qmd H,Rioeo, cure Acheo ? Refpondct, idebfic »cari
ta, quia Hi fli,« ilefi6t, lileÇ «lani lonum , Iones
rgoà Patriâ, cb,»s. s color in hoc fermone ? Sed nec
amicum norum audm fine aurore fcribentem : ch«m
te#esi Lydioe resem , qui ab auaritiam ecatm lu Poli aqu
p¢peudit.
D CAP. V.
lemarem Fe»er Prorpina danim. ] Aufonius fabeHam
afpicit quæ sfiia SnUs i olim uerum hune deamauerat,.
OT, AD LIE. I.
& vt f'olafrueretur, clàm depofuerat apud Proferpinam. Sed
hzc mox in eàdem flamme. : ac repetenti Veneti negat date. Lis
e, itur ad louera, llle rem ficcomponit, vt Adonis, quod ad
vfum, in tresanni pattes fecaretur. Pr,m, vt Adonis Adonid
effet : çecundâ, Veneris : tc, ti Proferpinoe. Acquieuerunt. fed
enim Adores proniorin Venerem, fuum quoque trientem
tribmt. Hc Apollodorus hb. ,tf. Bbhoth«coe. Ergoiffud eff,
quod Progerpina hune. cruce vindicat. Theocritus
alexit, Eidyll. xt, ,.
Migrm, ô bone Ado»i , i flt« & ad inf era regna,
$emideûm , *t dic,nt
Nm vuh non alted conceffum, vt mod6ad infcrosmoda
fpeos ket, &temis copiam Ira faceret duabus deabus.
rbores reci[m leuiter.] Ad has, vel ad nudum ium flipi.
tem,allufit Qmnius in epigrammae quo poëtam Groecnlum
facetè eR virus, lllePhd,ppum & Macedones mfigni viori
fiegerat, cuiuslaudem ad etolos tansferre Alcoeus qui[pmm
voluit Goecâ leuitate. Scilicet quia m auxiliis Romanis fuemn
toli. Scripferat ,gitur:
lndeeti»ihma» bu cam ecceiacemm
hedi«, c«Ç initia ter
tob domti fi«b Alarte arte
çitu è lat duxerat ltali,î.
En tolos Romanis pr«pofitos,& quafi hiacceoillorum. Moi
mod,t Tt m » vltus efi» çed vcrlhs verçu. Relnpt alludns:
Coniciba [ronde carens , hoec monte »
lcoea crux de.flsitur
ibus vcrfibus gmficatcrucem defixam ibi re,quoe homi2
ncm illumexfpcet. Plutarchum in Qumto lege: &fimul
nota, altam hic Cruccm poni, quafi m fcclcre figni, fuo loco
ìnobis dium.
lfldem er cererem.] Ipçe Tertullianus mc armat, de Co-
ronâ militis : Prima lits r«pertm icm capite ctrcutul$, nain
10 0 T 2E A D L I B. I.
CAP. Vh
cio a» .tcenati defcripta.] Ambiguèprofero, quia etfi
]vloecenatisverba nobis faci,*nr, v,x tamen Sen¢coe, q-i vdut
in terpretans fubdit : sufflg a licet , r acutam fiff uro (ira i«gen-
du rb, non/ë»Çuro ) cruceraubd, cri ta»tiuln«s /CmprÜrere
& patibulo pe»dëre d«trium. Atqui pe»dëre,&patibulo quidimi
vtx efivt conueniatin nofkam Acutam. Ni/] fi tamen pat,bu-
lu m euam de vno hgno, in quo homo quomodoctmque expan-
fus : quod haud mm,s relira fperni. Si difphcct : alia intetpreta-
t,o quoerenda lit cruos hic acutoe. An ideb talis, quia t ùm dolore
acfi necat ? vmcrbi quidam acuri mcclicis. Lente probcm : &:
rnauohm opinari gcnusaliquod crucium rnfe, raum,,n quo Ri-
pes, cul homo acclinatur, fhmuhsclauiflue acutis fit proefixus.
vr cùm acquicli:cre vellct ([eff.uri vox in Senecâ ) pungerctur ac
fcinderetur in corpore aueffo. Nihd fuper hoc legi, fateor: com-
mentum elt merum, n:fi fi quid iuuar illa Reguli machina,quoe
tic armata. 3 in eam ,pie inclufus. Ooe etli nol[ra crux non fuie
(aumarium potiùs quoddam &atca ) tamen &«ruc.em Seneca
appellau,t ep, fiolà xcv t,.,temtue libo de prou,dent,i cap. 11L
Certè quidem Ac»t,e vocem m Moecenatis vefibus non tic leui-
ter 6¢ in ventum additm, ,p|e indicat Seneca, qui eam attolli¢
ac rcpetit(tu vide ) quati in câ fcntent,oe momcntum.
lamakmficlesimus. ] Nempe in Cuns fecundis: ddlue libris.
tantùm ? irn6 antè me Pmcianus, wr fide 8 iudici bonus. Mu-
retus tamen aliter : fed qui benè examinat, flab,t à noflrâ, cu-
lus fenttenta, Hanc vtam miht fuflte & proro,a , etiam fiden.
tii» acutà cruce.
AD cAP. v.
lp/îverteru»t o$/o%uo. ] Q.u_od ipfum pro crucepofui
inccrtus fcriptor apud Suidam : Ev«v
' #,u : ln»enie»s l/tum corruptorem fufpendit in
minohg»o. Id eR cruce : etfi Smdas interpreratur,
,ç ç«v. Vide ipfum in voce
, AD cap.
P¢«loe,tut anui. ] In penulâ aut vce monachorum cr,
im6 & cuces, fi recè capio Nicephorum G regoram, qui tic de
I top. Andronico monacho nouello:
upee rubrum Frtukt di:
uinoe cruct) Çgnu m ,i»ferè nirum. Duas diucrfi coloris cruces
apPo-
WOT/ AD L ] B. ].
appolitas videtur dicerc ifi ramcn vnam intcl]egit, c ioEin-
am. Quod manu aute tulerint, hodieuc in thiopibus -
ucAbynis illc mos, vil vulgu reliquum cruces dcollo
dulas genet, monachi hoc amplius ctiam mana. Aucor Da-
ianus Goûs in illorum rebus, lllud etiam mihi nouitium l-
gi, mifcros oppreffos: cruces prÆtuliffc, haud aliter quam olim
infulas & velamenta. Ligurins hb. Vl. de kalis hoc noter,
qui lus auxiliumuc pofccbant ab lp. Frcdcrco:
ex omnib ndiq«e multi
Frbibm ac ic aderant, querr¢lqae fere«n
lnumer clamore cruces, hoc quipe qucrcLu
¢ore leut aperire .
Cure anuta vel an[»là.) Anfuhm Becanus facit, & interpre-
tatur Ota ingenium & fcopus vin fuit) uç, quali moneamur
apprehendcre crucem, &eam tenere. id li oculum effe di-
cam ! luuetaliquid Macrobius, qui inter notas gyptiacas rc-
fert, & figmficare ait Solem. Lib. ,. Saturn. cap. xxl. OÇrim
egypt vt Salera effe afferant , quoties Hieroglypbick lttterw
{ua exptimerevoltot,i@ulpuut [ceptrum ,i co ecicra
«xprimunt , hoc figno Ofirtm mont?tant: quta Salera, louu ocu-
lum, appellauitantiquit. Et lanè quia lignum hoc Tau Fitant
venturam dfignauit : n6nnc apFofitk Sol allriptus, qui au-
,or vitoe ?
ADcv. x.
Vnicornt) enim cornua.] Curiosè & pne dixerim morosd
explicat Iufiinus. fimplicius multo Tertullianus. aducrf, lud.
cap. x. Tauri decor eim, car»ua wicornt cornua eim , in eU natt-
es ventilabie pariter vÇq«e ad [ummum terroe. n vttque Rbi-
noceros deinabatur vnicorn,nec Minotaur bicornu : [ëd Chri-
£tm in illo fignificabatur, cuitu cornua eent crucb extima. m
in aneennâ naut, quà cruct pars e, bac extremitates huit
cornua vocantur. Vnicarnb autem med flipitb pal.
dem hxc ad trophxa vulgaria, fiue monumentaviorie : ego
cùm in verba intendo, ambigo: & nefcio quid de fa fcibu s potius
fubolet dium. Per iYox (ita verterim &' v) progreffm tu pub-
licum fiunt : illi verè tqgna imperç oe poteffat. Arque cu infer-
ta fccur» cruce refertnt planme. Nonnc etam
inquis. is aefcit Çcd præiuit çortaffe aliquid de Tropis il-
tea.
natfi tic vocauit . & Eufebus etiam Labatum illum
mhtarem. Poffant &: verba alia excidiffe. Nec
pono tamen ila, fed propono.
funt ? quts me docet ? In Num mis, in atms nihil
raie video , nec vfquam in cruce propofitos Princi-
pes d¢fun&os. Subdubitabam an ad aquilas reçpi-
¢eret, quoe volantium habitu, in celum teuden-
tium pasalis confpiciuntur in Nummis, & addi-
tum C o N s E c a A T I O. Scihcet quafi louis illa
alesanimam defuni ferret in gremium loui,.Cer-
tè quidem eam form crucis ¢ffe & Pattes monent
& res ipfa docet. Sed non placet. Hoc nunc ma-
gis, intcllegem eum imagines defunorum Pria-
cipum, quoe ordinc innexoe in militaribus fignis.
Nec enim viuorum folùm tlllc egies, d ma-
glsmortuorum. De io ipfo xuo Conantim Eufebius,li-
bto, . De vit eius ,cap. xv . Deçcdbit Licinij milites in pu-
gnam, more veterum, id cri, gentthum exeumes: o,o , iquit,
o : H qutdtm namera dearam #et um nua.mau
i»gruant,mtuorum Jmaxines [na inimam ?rferentes.
Et fcripfi de hoc more ad Taciti AnnM,s. Ergo hoc lulhnus ex-
probrar, Vos, inquit, cces colitis, cm Imperarorom qui-
em Diuoeum.imagines proponitisin haftis vexillis, id nifi
in crucibus Nain ca ilhsfigura. Refpexi etiam aliquando aa
Tertullianum, in Apologettco : od non Çmulacrum prus ar-
gia de(ormat , cruci & qui #perpota ? S¢d hoc d,ffufum
nimis efi, nec tangit lmpetatotes tantum.
»qulariur & adcauffam cicero dixerit.] od hioricâ
e, non opinor. Phnius nonei fautor lib. x x x v ,. cap. x v. o-
u«m & tnexcositatum ate po]tea remedium iué»it ige tex
(Tarquinius Superbus ) z,t omnium ita de[u»aerum seret cru-
cibm corpora, Seaanda ciuim, »»l & [«rk olucribm lace-
randa. Nain liquet eum loqm mortuis & iisqui le interce.
rent laborum toedio, quosille ucifix,t. fit non id in viuis
pauit primus, vt ait, vltimufue.
rborbm#endunt.] Haud iniuriâ ambigo, vtram poe.
tare ¢feram,laquei» an Ctuc. Nain neç *¢rbaalterutrum
euincunt, nec alia cxempla. Lego in Martyrologlo, die x .
Mattij. de duobus lvlonachis, quos L.gobardi/ulendi necau«-
yuntiuarbo«e. In ,pris Longobardorum legibus, "i-if. c. x ,, .
ai ]eeruus resh OEorth fecerit» ira decreuirnm vt coraponatur i#]ï
perffona flc.t ader«ciatu fuertt : oe ffetutu ip["e ffup«r /off an, mort«i
appendatur . & in eum vindiEla detur, fit «auffa fin- ita. Plurmm
(antiquoum quidem ) n,,nc non memini : & hec ipfa incca.
e¢ dfidicauerint htem.
IVSTI LIPSI
AD LIB. II. NOT}ç.
CAP. II.
A v v obnuit] Qod plerifque puniendis faflum,
proefertim fi gladm. Hegefippus lib. v. cap. x L v ,.
protipuaad Romanos. In vitâ Cypriam : PoEeà vcrà
. Cyprtan manu â oculos flbi texit. Sed & cure ducerentur
ad catcerem, auc ad mortem, caput cegebatur. Tacitus ,, .
Annal. Trahebatur dam»atm , quantum obduâ vefle & a£/riA
aucibmnitipoterat, clamitans. Ammianushb. x 11 !. Carni.
/ex rapinarum quefler , & obd.eio «q#um , & ba»orum vbique
mulatio. Imo torquendis hoc faquin. In Curtio hb. v i. de
Plotâ: Dura obligantur oculi , dura veù exuitur , deospatrio.
genuum iura inuocabat. PropriS autem de cruc ifigendis, ve tus il-
lud carmen quod iamexplico,: & in hbro Eher,cum Aman
çrucem tapitur, $tatim rueruntfariem eim.
D CAP. III,
Oz Ao
D CAP. V'o
" o.uld opus erat a«xitiatore & ,b]í«uà, qui adl«ufet. ] rca vu|.
gara quidem opmio efi,d,mtaxat dleaffe. fit D. Heronymus
in Mattçum cene, etiam tuhffe, ed feorlm & po Ch,ifim.
Nain cum Io«nnes apet,è fcrbat Chrfitan tuhe,ahj ues E,an-
gehfioe Simonem Cy,enoeum : ,pfe concdiat , & hoc i»te#gen-
dume , inq,i, qubdesredie»s de Pr«torio le[w iFportauerit
Crucem am : poEeà obuum huernt Smo»em » cut Forta»dam
«rucem impoerut.
D CAP. VII.
»per lignum ipmexte»dt. ] çid 6 oe tranferfario tan-
tùm lignocpias, ineo figitolitos, & dcinde fubd,ci atqueap-
pend, Pugna ommsceffet; & breu,ter forcaffe rem d.,xi.
A l) C A I V I I I.
Clauis autfu»ibm ] Ncfcio an Lucanus non vtrofque memo-
ret in his occultioris lcntçntioe verfibus;qui qt, omam toti ad cru-
cern, ponamus, & r¢tegamus Ltb. v . de magâ Theffal,
Laqueum odiÇque o:etes
ore o rtzt ,pedentta corpora cart,
A brat cr«ces, percu[]a.lue iera
ulfit . & incoft ami[[b sale
l»certum mauib«¢s cbalybem , »igramg per artus
Stiffaut tabintm,viruf coaum
Suffulit , oe nerao zoçs rettne»te peendit.
ait laqueum oe" »odos oce»tes : alij »oce»tum edunt: arque
ira luud incommodè ad vincula aprcs , quibus noxij ad cruces
aflrii. Tamcnin a]iquot triptishbns , re«entes. & id malim:
credaque ad lu end,ofos dumtaxat refcrcnd um,&qm leipfos
illaqueatunt. Rcliqua iam de Cruce : &pdrcuffa iera
i»ca &medu//zs. lign,nter dxtde cornbusque
hb., . cap.x v. Iripa).in crucibus rehda, fltu marcida & tabi-
da fichant, quateus volucrcs non laniret.
nibus cbalybem, clauos intelligi liqucbi t , fi emendes l»rtum,
am hos quoque appetios.ad agic4sartes-Apuleius oend,t»
in de&ribendâ ferali ,liâ ocinâ, hb. , . ic ur¢s digiti,il.
ccaroclaaipendenti«m. Sed & ampliùs de hisbnibus addo.
V,d¢ri, quorundam iudicio, neceffarios fuiffe in omni fiion¢.
Nam volunt manus iigatas,ne felubdcerçnt ad idum aut com-
moueent, tutu etmm vt finnifis.& cure adminiculo pendërent.
dcinde
alas»eoue fubleuatum hominem & attrapera in fum mm cru-
cern. Idporr6 faquin admotis vtrimque fcalis. Eiusèntentioe
vit arpe & moribus antiquis loannes Boifotus e,qui amice hoc app«at,in
fggeflk. Et çanè de fcalis, apponee eas poenè nece ffa,i m vide-
tut, vtique ad Eream crucem. omodoahàs fubduxeris,aut
fixeris ? Etiam de funibus funt quoe iadeant, proeter antè
vt f,larius de Trinitate hb. x. Pewduli tu cruce c»rporupwn, &
coJga»tium funium violenta vincula, & adaorum claurum
era. Iungit limul & funes& clauos, vt Lucanus. Etiam
Chrii vaticmmm in Petri mortem, pofct funes, loannisc.
x, x. Extendes manus tu , & alius te c«nset. Cinio ia vicu-
lorum in cruce e.Theophylaus: ¢v ' fg ïzmv eR
s«d : Exten[iaem in cruce oe vincula notat. Tortu Iiiants
i Scorpmco : TucPetrus a altefo ctngitur , cùm eruci adftrioEi-
tut. Arque ecce in bla fomam duFhccm fixionis, pro dupli-
ci fubduc%one..
I!
0 3 Tres
iemtiem o$'/« zv« app¢llat, Stimlot
Contrà tendunt al, &
negaui me decidere,pronior ç,m in hanc pariera. In remplis
G roecioe hode inrellego pam Chnum cruci axum,d ffpaa-
ris pedibus tic pingi. Vidimus id ipfi çenetijs in gentis eis tcm-
plo, tutu alibi in antiquioribus pintais, fiudo Tremris
clauum qui afferuatur, difertè in memorijs antiquis çcribi clau,m
pedk dextri. Addo autem, Conantinum Imperatorem quoç-
data ex his clauis (id quoque multitudinem fuadet ) infermff
çapit, fiatuoe quam uo nomine Conantinopoh poçui. Zona-
ras:O' "
xtews amauus.] Proprium hoc Cr,cis, extendi. Ira-
que Euangehorum vetus Gothica trnflatio (au,or fiuronius
orillonus) vertit identidcm Crucifigere, fram:ca, quafi di-
cas extendere, & q,idem propriè de pannis, quels in rab val*
lis d,fienit fllo. Ea extenlioad manus maxm
temdorus lib. . cap. x x.v
#ltet, in periculum & metum i»cidet, malcficus autt,;, exilée s,
rucifl3etur , ab ahitudinem & manuum exteufiotmn. Ep,&etus
apud Arrianum, ab hac caufiâ comparat falsè eosqui m balncis
le diendunt & lauandos fricandos prebent, cure crucifixis,
ltb. *. Dtfferta cap.x
bal, eo exut«s & teipÇum difl«ndeu , vt#l«ut
hinc atque illinc.
Vefligium huiu«te# exareaudio.] Ira6& video: ac mi-
fit ad me Dionyfius Vdlerius vir veteri
.<
ll*v«Z,.%ç zrz.o d:.,.,O*de] Id dicunt Circun,uci ;fie-
utTraduci, cùm of[cntui dumtaxat per ora populi ucebantur,
fa:pe alibi pumendi. Suetonius in Tito, cap. v t . Hos
Dclatores)no»ifiimè traduf-tos per ampbitheatrt rcnam ,par.ttm
17«@«i i» [êruos ac ,,a»ire-prncepit ,,partira in alerrim,u infula-
rum nuebi. Nefcio an Matttalis vetfus, qui iamdm cubat in mot-.
bo tic Gnandus, lib. ,.de hilplîs Delatcribus &: Ttti fac].o:
Turba gvauis l).:ci placid H inimica quteti,
..O,L:Æ fèmper rniiér ]ol/icitabat opes :
7"raducTa efl titult?,nec cepit are nocemes,
lt delator habet quod dabat ex,hum.
Titulis enim vult tradu«tos Delatores. quomodo ? ndnne om-
n,um vnus ef comnunis? non hic: quia additum,quos & quàm
illti|rcs quifque dctt:bffet. Exempl-i cauIsâ : Hic e[t 7"itttts qui
Camerinumdetulit. Hzc, qui :Lateranum, & taha. In l,br:s legi-
tut'. Tradut-la elq.e,,etults,in alijs,Tradita Gtetulia : & emendartmq
7"radutTaefl Gyar, quod ego & ratio facilè refellant.
lqimzoç bwv.a,e.0-2rr0ç.] In tabell. enim hx¢ ralia fcribi fo-
lcnt : ficur & Titulus Seruatoris. Cyprianns de montibus Sine.
Syoa: Pontit..s l'tlatus impulf mente à D eo accepit Tabulam,ee
titu!um]'crilofit tribus liusm2: & in capite lisni clauis tribus
bulam ct:m nomiue regis l ud«arum can./ixit. Ex cuius verbis rides
etiam Tabulam non fupér l,gnum'vt muki reprefentant &:
pmgu,at) fcd in ipfi, fupremo ligno clais fixam.
De quo raoreali].] hiter eos P. Fabcr hbr,s Semefirlum ; vbi
çparlim plura de Cruce, &quxdam fclc&a atq. cdccumata.
AD CAP. Xl Ill.
Diarata b.ec [uplicia.] l,,*otauit 6z publicè ante nos mo-
nuitCÆçar B.rouius, vir àcra profata]docus, in Marryrolo-
gto. Sed cur frangcbant ijs, quos f[acim mortuos vellent, crura:
An non cua in Phnio. [lle lib. x t.cap, x Lv. notatita ils
tah ratera effc: arque add it. Namq.ue in it ,enus triu]-que com-
na)ïurâ, dextr,; Leu;t , à Friove parte, .g«mina quoedam buccarum
inanitas ine uâ ,r o â ceu iu',ul.o, tgiritus Fu« '
[t. q p- 'ff. , _ . . ,. ,t. Ahudau-
tcm efi ii frag,o crurum, Ex#care crura: quod in Ammiani hb.
x t . leges, in oratione Iuliani : .9.i/que agmini coherens in-
cedat , ['ctens quod, fl reman['emt v]equam, ew#t-tis cruribus relin-
quetur. Hoc enim proinde ef, quai] dixi//C, neruis aut fu/Tra-
ginibus incifis. Vetus fh:uitia, &: Annibali vfurpata in Romanos.
Enmus : Itt2 pern fitcddit iniqtta potentia l'chi. Potenria Pce-
ni.more
,ai, more Groeco,eoE Poenus. Liumsde eaipfa re,in clade Can-
inuentosfui, nempe ne attollerent k", & vt defolati morercn-
tut. Vfhrpatum c Tyrannis in Chrifiianos. Sozomenus hb.
Cap. x. de Paphnutio & Maximo: quos, inquit,
aç ap=ç axvaç at«=v: aximi adop metat con.
demnauit , dextros eorum oculos excutios
ginesabindens. Eu (ebius oendit aduri etiam folere,l.b, v
cap. x, .. vbi quorundam meminit ç ç ç «)dv.
wv aZ,tAv : quiǻiflrk pedibm , circa poplites,fcrro
,duflt) , itmttle s aHi effë»t.
Ziboinonimmunes. ] Lego in Eufebij lib. v x. cap. x x. de
Apollonio Martyre, cùm is fub Commodo Principe delmuseG
çet vt ChrioEianus, accufatofi ,ex lege, crura fraa fuiffe. Ve,ba
,ç , dvl «v, çù«zz : quoniam viuere neu , iuxta le-
gem Prmcip,taltum delatores, £tatim crura ei{raHa mt. Sed cu-
ius Principis hoec lex tam commodain Chfifianos? Non opinor
ipfius Commodi. Nunquid M. Aurelij? de quo Tertuilianus
polog. cap. v. i Çcut palàm ab ei#[modi hominibm (Chriia-
is)poenam dimouit ; ita alio modo palàm dterÇt, adieHA etiam
,ccutoribt da natione,& quidem tetriore. Et q uod ai t de dam-
ationetetriore, pos vel ad Cruifragium ifiud referme : vel ad
Vmicomburium , q aci accufatores Chriianorum iubct
eiufce Pxincipis epiolaapud Onufrium in Fafiisexpreffa.
A D c v. x7.
" SoIeaepluuiA corrumpi.] Exemplum huic rei etiam in libris
facfis, vt Reg. x. cap. x x
Gabaonitarum , qui crucifixerunt eos in mo»te coram Domino. Tol-
lens autem Rehalia Aia cilicium bHrauit Çbi prapetram ab
in#io me, donec Hi#aret aqua per eos de c, lo , & non dira 0
ues lacerare eos per diem,neque beim per noem.Hoc de pluui:
dere»ee icala e accedil, crucifix
le#i
P IVSTI
M OT/ Ail LIB.
lVTt LlpSI
AD LIB. III. NOT2E.
CAP. lI.
'fff2.1'Z E r r, ^ T v paeib«lq«e conri«m. An ergo
huc referas Dionisefiam dlud hb. x t x. c Ancomj
. foeuitiâ in ludoeoe regem Antigonum ? 8
gonu,, agellauit crueC« fi«rcoe aYisans ( qt, odnemo alim rex à
omanA vnquam pari« erat ) ac poteA i»te[[ecit. Verba
ferre videntut : nec abhorreat ab Antonij impotentiâ., vt lëuili-
ter fxuieri etiam in regem. Tamen verius puto vtcapias ver-
tal'ue. ] Palum. Vt palo, inquam allig.atus fuert,folcnni Roma-
nis more,& tutu fecuri wrcuffus. qod ipfum huic Anigono
factura, etfi Do nxexpre, noauit Strabo ,citante Iofepho
{nain hodie non exat)hb.x v t.Antiq, cap. . Açdvs0ç a,rvo
chiamperdut,m curi percutit. æ viÇ» e primt Ramanarts
ficurt fibiecie regem. Idem Plularchus, in Antonio.
Furilloe,quib hamines en&bant. ] Nec negauerim tamen,
tiamita accipipoffe, quafi his furcdhs fiablatum ereumue
ipfum patibulom, poquam homo in eo axus. Non enim
oit in quibt, fed qnbu«en&bant. Certum enim e fiue fu-
nibus [hbdu¢i in amem crucem debuiff:, fiue frcis, nifi quis
admotas arbiiremr & fcalas. A,0a0k hoe¢ vid¢antur ,fed
neceffaria rei capi«ndx.
Parera hoec tra»uerqueparx « dia. ] Sriè propfiè
quam. Aliàsquis neiçit tarare crucem lpe reniée inhocno-
men Sallums vro modoac¢epeti haud dixefim, in loco
tiao. Fragmentum eapud Nonium, è v. Hior. In
ti[¢imt quiÇq»e aut mlla depende verberabatetr , aut imlnutilato
carpare improbi patibu[a ¢minen affigebatur. Lego mutilata cor-
pare : qu la mas file frequens Orientahbu, priufquam crucifi-
gerent admutdarent, auetam per tormenra necarent. Exem-.
pla habes in hoc hbro, cap. x . & ahbi. At fllud imprhi, quî
¢formandum ignora. Tentauiolim inprari. An& imprope«
uod fiç ¢ompofitum pro fimplici » vt ia»te & talia, apud Ter-
" tulha-
tullianum reperies Exhortat. ad Cafitat.cap. x. An etiam ira-
prolsè ? vt fit corpus fuiffe improbè muulatum .; Credo eni m hoec
narraffe de foeuitâ Mithidatis in Cyzicenos, quos tcrr mari,.
éue obfêdit.
AD ¢^p. v.
Fade qtt noJTrum hodiepatibulum.]. . O fententia fuit Anto-
rfij Morflloni, viri fummi futur, li d,utius vixiffet. Argumenta
habebat vid & legi ,n epifolâ eius ad Lindanum, quam here-
desadferuant)qu6d id rcferr«t formam Iugi:ferreautem iugum,
ignominia & quafi comminatio huiu fce mort,s, itaque ilhnc pe-
tcnda forma. mplius, Limus ait hb.,. RomanosetTaffefur-
ct duodenos à t«rrA [e/-tacula altal'u«'tinentibu pedes:eas ft;rcas
proclinantia vtrimque ligna fuiffe cure tertio tranfuerfario fu-
pernè immiffo, quod genus capreolos Latini vocant, & nos ho-
die .çchrasa : ergo har, c effe faciem Furcoe. Terri6 Hebroeos ho-
dieue fuum Tau tic pingere : cure co autem comparari paffim:
raie igitur effe. Credo ctiam addcre (non firmiter nunc com-
rnemini, fcd addi potet) Aufonium cum . htterâ Groecâ Cru-
cern com parare : at ea quoque ifuc abit. Sed hoec fenter:.tia,etfi
arguta, proba mihi non efob multascauffas, arque banc vni-
cam firmi ffimam,qu6d refellunt fpeiones & monumenta om-
niaantiqua, omnia inquam confenfu. Q_id Chrifianis nobis
flet, fi ,pfa imago cruc,saliter vbique non pingenda folùm, fed
mare bus cottide deformanda?At enim iugum raie olim.Ita,fi:d
quid ad rem ? mihtaris faitWignominia illa fuit : & hberorum ca
hominum,non feruorum,vt latura fhrca:. De L,uio, mhil impe-
dit Furcas nofiro vulgariue more intcllegi, quibus hgna t ranf-
uerfa iniec'ta,&: ri, per ea afferes,ad fpe,_qand u m ,nfifendu mdlue..
Fit & hodie, &; olim primas domos tic crcqas ex Pofidonij ten-
ter, tiâ puto Senecam alibi tradere,& vti paritcr vocefurcoe. De
Hebroeis ,verum e, fed hodiernis. Prifcaseorum htterasahas
& d i uerfifi»rmcs fu,ffe,periti eius linguç arque ipf Haeronym us
tradidcrunt, lam de Aulbnij verfù, *s talis:
t cructs effigie Palamedica orrigitur O.
Le&ionem no** muto, etfi alij libri profetunt grufs: nec id ma-
lè. Sed efiocrucu : verifl/mum efinnofrâ etiamformâ, quo-
. " * Facit
rnodo? incrucc inquam vefhta,& in quâ homo appenfus. Vide qnod fup, à
faciem & pendula à ligno brachia , cff hxcipfa litter:eforma, in
Sed enim cure rouira deFurc & va,è dubi«uedixerim, hoc fij v¢rbis:
Cùm erigi-
dti iubet. Q23id fi ipfacrux noiera vulgatis»vetus furca fit : Plu- .,,
tarchus cure temonis aut * iugi fuf[étac ulo confert: certèin an-
. .
Il OT 2 AD
tiquis curribus raie rê.
pcrio, qm funt in Co..
lumnà Traiani aut
tonim. Vide imagines.
Dxeris hoc non falf6
iugum fu ftinere aut fuf-
ferre, quàcollo fupero
boum impoiitum elL&:
iugtî iiliaclncum. Scd
& ipfum temoné: (nain
L I B. I ! Io "I!
Subiicio &: formam cruci-
fixionisquam imagmabatu
& dclmeabat Mon!ionus.
.D CAP. Vil.
lmpudics a»cills tic puni-
ri.] Et ef anè ,gnua mors»
minea et,ara Pane-
gyrï d,a'. Altert
ib 'te#ttum ritAnn-
- vumaladmi[raa, & i-
ua fknaeee otA i»fa.
ia , «,t iltUt nluiff ë vir
ferrl amanttinm videre-
ter laqueo #ersre quàm la-
dio. V,or poremam a 7 pel-
lauit,v,h flimamue.in Ma-
xim,ano : Pwnx mort ge-
nerc poremo , frau laqueo
«crutcsm , luit.
Patiulum vusb Furca di-
¢itur. ] Qqoipfo
feriores Grci ixerunt uzz inurcamagee, afpetiore
htera muaa. Cedr¢nus m lulliniano Rinotmetâ : Er
dv ç iwv, quod vertéd u m ¢ , Jn muro otaries de furcâ
pendtt. Docet Zonaras qui in eaiplâ re: E'v ;0ç
v«.w" " : In lignuapudmurosent. Credo autem hanc
Futcam pr,m6 non nifi dimidaatum PatibùIoEm fuiffe, id
cieadhuc ahquâ Furcoe : paullatim, &quo plu,ès append, pof-
lent, immutaffc.
A cap. x.
lnieoeh percruraffunib. ] An magis placet hic fenfus, Funes
ipfos r crura eorum traie&os & tra,almiflbs ? Tale m Curtio le-
go Alexandrum v{urpaffe in Batinquendam, hb., , . Perta.
los tra»tu lora traiea nt,religaque a cuwum traxíre cir]
càvrbemequi. Id faquin à regeexemplo Ach,llis , qui He&o-
rem tic foedauit,vt Curtius inibi notat. Sed ramé Ammianus
ieftos ait, non Traieos: nec id fupplicij stedam vulg6 vfitatum.
"D AV. X.
OEoit»rum in ipfis , non per ipf. ] Proeterexempla que de2
" - P ; di, hoc
I N 0 3" .-A D IB. Jll,
di hoc rarum yidcatur in P.hdippo, de quo Eu fcbius in Chroni-
¢o, a,mo x s,x Claudi.l: bilippu« pvtol./ chrifl« apud iera-
oltm A ff çi»i/at« , «m.Eu»geli«m
x«, laptdtb»s opprimitur. afi i zpf cruce lapidibus obrutus
effet.Arque hoc qu,dem in vu]gatis libris,m veteri & probo mco
anufcrpro vcfigum non c horum verborum.
D C A P. -,X I I I.
iride dign; arun. In,er eos eximius Theologus Aifon-
fus Ciacco, qui de ffgms Crucis nunc nuper accurarè
Iam iIla Aman przalta.] De quâ accipienda quoe in Codice
]umianoeo legunrur, De Judis- toe]ic, rb, IEr,buncur Iudi
ri»hem ,ncendere , & [an, cruc adfimiht.am eciem in contera.
ptum cbrif/ianoefidei exurere, arque ,d Gcere deinccps vetantur.
Totidem poenSverb,s in Cod. Thd. lib. xv. tir. v» . Ex qui-
bus rides ludxos Amanis inimici lui mottem annâ mcmor,
rcprfentatçe, &m ciuce fulenlum cure eâ ipfâ combuffer
fpecie Amanem, re & mente Seruatorem & noram cracem.
ldeb meri ti m 6
Ea«us eti2 orbE.] In quo çan hoc m iru m,cruces repertas fui
fe plurifar,àm in temphs atquein fepulchris. De Ind,â O¢ciduâ
loquor. âorigme aut fine? nefcimus,mil fi iamtunc prouidus
ille Deus exl[arc voluit omen & fignum dominaturx fltic cruc.
diHo prohibitum manet.] Atqui in Panegyric orationc, fanè
ifcrtâ, qu Theooo di&a, cntio «tiare crcis qafi lic.toe
& mancntis. Etpo
«,deoi»i , o aierpi i» ruoea i««p«. Et eri çanè potefl vt
apud genti[s, oe Chriflo aoeerços, çpplicsum ctiam mançcrit.
cutdc S[atlis in He]moldi Chronico çcdptm hb. . I i#« die.
Sla«i,l«endam
licct dminoe ccis.
I hoc ince. ] Nmmis hoc pluribus epreu cernhur,
tquc eiam quibuçdam vberius, I hocÇso i»ce. Sè Chri-
fliani libcnterappellarunt Si»umdc» au Chris?i, ipçam cru-
ccm, qua [mpcratoris il[ius tecram at vcxdlum. Iin.ia.
/«uIpi. id, quod 9,çi ntcr¢cs tic legem Sczuole acci-
"
Fiunt, xxxv I I . Dcaur. arg: round. Fieri olo heque-
g»um det ex libr cetum. Acci pi u n t i n q u a m,& red d u n t crucem.
n verè minimè, fcimus flg»ura dei lhtuam effe apud Scoeuo-
lam liue Solis, fiue indigene cuiu(piam & famdiar,s de,.Sed pie-
OE«, nO error, G rçcosc6 traxit. Monuit fup« bac intcrprctatun-
culâ Pctrus Oranus, iuris litterarum confulcus, gcrmanum
in modum mdi amicus.
Eo«&d¢ohv. ] cm fuoeuo extitic in Palatio
Soc rates aile ue rat, Eccl. H,a. Il b. t. cap. t. T(
.#ç çv«b# : Huic oraculo ridera habens , co»flcit fl»ule t/iud
cruci tropoeum , quod v[que nu»c in resiA #ruatur. Idem Cedre-
ream efformans qu etta.«munc exat. Non optnor tamen hanc
artem Borealem ori ffabat , 't .vtdtt e«m Co»tauti»u£, auto i#tta
lu extremù rtu»d #otnu, b* & i & l eius con]icieban-
tut auratt.
-gemmanti textm i» auro Signabat lab4rum. ] Dixi ip ve-
lo nomcn intextum : & poëta hc apertè. Tamen ex dcktiptio-
ne EuCfi, videbis fuprh vclum lpc ex auto atu,: & exem-
pla in numm,s vtriufque pofitu,oe dcdi. dhustamen magiscre-
bra. Ipa Labari vox qualis? vercor vt rcgrina, ccrtè nouma,
çab Traiani aut illud euum nata.VetuRior Tertulliano,u, ho-
die extant, non coin meminit. Gregorius Nzzianzenus, dous
fort,s Orator, a,t K«l«roov
lg, tur h labore deriuamt, e0 prochuiù, quia ipfi Grxci
çcnbebant.Sed nofiri poëtç n6nnecorripmnt?omodoetiam
pau Gin laboris, non aliâ additione, vox ca figmficet ? Nec fci
an non mos militioe rçpugnet, quiacertè fublato ligno illoIm-
peratorio &confpeo, mlles ad laborem ,p!,am expeditio-
hem, liue proelifim etiam, vocabatur. Ira fi lubet illinc ducere;
magis fit, qufid eo vifo mileslaborem quoque videbat, & id ac-
damabat, Labor, labor : arque hinc nomen..
Duee litter ChrhTi nomen expHmentes. ] Ira efi, confpicum
funt in Nummis. Ipfi, m etiam Chi lbl,ta,ium, fignabat Chri-
um. In Antiocheno,m dtetiisreccn:t luhanus, M,fopog
( hasltter,& Çgmflcare el/e iud q»idem chrillum,hac con-
Jta»ti»um. Ira Iulianus,qui has ipfis htteras è Labaro poeà co-
natus remouet,. Frufirà, *cit nomcn qu oetemùm ri-
uit rincer.
AD cap. XV I 1".
v',ovt«x«eç'ov.] Verè. quia nos per illud ud«pc. Atque
, aora»d«m e»er«bi, lmperato
appellat nouellâ quintâ. Eaue cauff vctitum in lapidibus fcul-
pi, quoe in folo. Lex exat in Codice lufiinianoeo:& apud Paul-
lum D,aconum tic T,be,us : Crucem dmi»t qud
ram & eora mu»ire debem , eam b pedib coculcamm?
Tale & Synodus habitain Trullo, can. x x ,. amquam
autem è pauimentis templorum remota,non etiam ètc&is. Fui-
fit iam olim ibi,clarum certumue fymbolum Chriiani cultus.
Nicephorus Gregoras lib. x. in deferiptione tcmpeatis quoe
Conffantinopoli: ' ' " '
Vç ;v: Tutu ceddêre multoe crucium, qu templ imponi
FINIS.
A 1'1' R oB A T I o:
Henricus Cuyckius D. Petri
Louanij Decanus,Academi
Canc¢llaritu,& Pontificius ge
Regiu.s librotam Ccnfor.
M AX AE MY L IA NI
DE VRIENDT,
S EN A T V I GANDAVENSI
A EC R E T I $ A D V ST I
Lips[ de Crucelibro,
Epgramma. .:
Ç F'lplicF 1 ]êrale genre, trabs looita ktJ,
Crux olm, dirus fintibtu horror erat.
Tormentum inuum,durum , execrabde lnum,
uo graui nuRum terra nouerca dabat.
t poflçuam tapatre Deo, ,ta oEine prdes
DJluitin cel crimi»a noHra cruce:
FiHim pro firu domm, pro fo»tb inns,
Prolffs medcus , pro grege paflor amans
lcet ex o, Crux lux , mors ita , troph«um
Furca , dec probrum , poena medela it.
oite pre eo tanti Crux numinh, olim
Cr.x fiekr,m N«m«ffs , nunc el«rumn, /dus.
Hoc olim tam grande decm , tare nobi[e ?nm
Terra diu c¢co texit auara ffnu:
Dum eluti poflliminio tanAm extulit i#am»
Et luci lucem " Cr habere Adit. -c,.i..
.Far an v s T v s feu ç«rk oemulus , atra
NoHe l, borantem tot adaflra Crucem?
0 Hum iuHè: tic rident lumina iuflt),
I»uidd miuflù lumina fa dolent.
Anumam tex Dclius indir.
PRIVILEGIVM C 2E $-A REV M.
*Rvo v v s s, « v - v s diaina fauenteciememia ¢ls R
maroquin [mp¢to çCmp« ugoEus, a¢ Gtmaioe »
Bohemioe, Datmatioe, Croa, Sclauonioe Rex, Atthidux toErioe, Dux
Burgundie, Stirioe,Crinthioe, Carniole & Wirtembergoe,&c.Com es Tiro-
lis.&c.NooEro &SacriImperij fideh dilcoIvso L*vs graàam nam
Coelhream. Poquam inter alia, quoe o v s immoEas hominibusliberali
mznu ditdona illuria înpimisilla &quafi diuina funt, q inlitefis
hbcrahbufuediiciplisconlioEunr, quibusçlicet homines nontantùm
ab animalibus ceteris rationis pertibus, fcd à rudi etiam & impito ho-
minam vulgo ira dioEinguuntur , vttanqm Dj quidam fplenfcereiu
rris videan-mr : rem fa p, oeclaram qu«flign illi pranr,ui dii-
gentem iis ipfis M literis ac difciphnisoperam ponunt, proeclarimam ve-
r6 & Reipub. vtili mare, qui cas ira excolunt, vt aliotum meoti docen-
o, fcribendo lumia oe,ant, eo(ue ex ignotantioe tenebis qumana
educanr. Qçosexcitare, quoe amare arque animare dgniafis noere
unus, ad qod.Diu, veeati benefido, concourue fumus, inprimis
perdnere ex,imamu-s. Cm imque ab iis, quorum nis fpeata rides,
quiue iudicarede Literis nt, acceperimus,infignes teaaimiinnii-
ue tui d,tes tbi à namra infitas à primis temporibs oetatis tuoe italitem-
cure ac d, fciplinarum fiudiis excolu,ffe arque exornaRe, vt olim iuuenili-
,,s adhuc annis proeclara florefcentis minimene vulgaris eruditionifpe-
cimina proebuerm, dum obfcurain antiquis kripmtibus IoEa,quoe quidam
xanquam luoEra era«r, illuRrafii, quoeue in iisiniuria tempotum deprauata
corrupta fuerunt, reituiRi, dum,¢etufla tinoe antiquitatis rudera in
nouam lhbinde Rru&.utam fi, gnbri attificio elegate¢ conutifli : ad -
quifitam adeb & tarare do&rinam, qum magnam te aud do&os quof-
que viros opinionem exd tarir, perueni, eamue variis abs te libri akri &
graui cure iudicio fcriptisatquein lucem editis end,flè, vtin quod
tare fd,cita&es fc,iptionis genere paucos tibi paoes hodie repefire fit:
iam vetb mamra te oetate virum, viro magis magifque digna & eeifis dooEis
grata ac Reipub. vtiliafcfibere, quoeue à primis illis Romis o}im au-
oribus fcripta fuerunt, à mendis purgare, & le&imos quofque ex Mu-
çaru m hortis, in quibus alduè erferis, flores coigere,oencinnare, quL
usLeoEores mirificè recrees, & eorum pe&us pmdenti, probita-
temt,e informes :haud quaquam pttermittere voluimus, quin Reipub.
ad quam h»c bs te ornamenta conf«untur, caufa, Coefar te noro elo-
eioecorandu m, & quamuis per re tàtis ipfe animatus s. animandum
a«;s p arrocinio'.q ue &oRro defendedu m. p o benigna nora m" oe fuf"
peremus volunrate.oniam verolucubrationibusatqueopefibus tuis in
.lucem edendis,peculiarem te eligere vel[e Tyrum,accepimus Di-
ploma,e hoc noflto priuilegioue te & Typoraphum tunm adue, fm quo-
rumcuue fraude, qui lucri caufa, quod fieri folet, eadem exdere
aut typi, ,tari forte velinr, moni:os cupimus. amobrem pro au&
itate noRra farea decemim us, atuimus, vetam ufque, ue quis Typo-
grahoru m, Bibliopolarum ,aut aliotu m,qu t libratiam negotiatioem OE.
OEcen, eos hbros, quos tu ed,mr es, ,uocunque modo« chara&ee, t
forma»
Forma, fiue integros, fiue aliquam eorum partem typis imitari,edere,excu-
dere, aut ven undare imra facri Romani lmperij, Regnorm,ue ac Domi-
niorum noflrorum hoeeditariorumfines triginta annisproximis à primo
editionis die comtandis, abfque mo tuotnue hoeredum conçenfit
deat : Hac au:em [ege dita, vti tria vt minimùm cuiufque libri exempla-
fia, quemadmodum mors e, ad lmperialem noflam Canccllaram mit-
tantur. i quis veto edi&um hoc norum tran fgredi, wohre, aut contem-
ere deprehenfus fuefit ,eum non lblùm cm fmodi libris,ubi,hr¢dibtlue
tins, auiho M agioEratus, vbiçunque reperti fueint, vendicandis, ptiuati,
fed trigin,a etiam Marcharum aurx puni mul&a, cuius fem ç quidem
fci noti P roEuratofi, fraudis vindici : aher veb lemis,t,bi hoeted,buCue
tins pendatur, puniri volumus. Mandantes vniuerfis & fingulis notis &
facri Romani lmperij fubdtis & fidd:bus dxlis, tam Ecdefiaicis
Politicis, cuiu fcumque rm,wadus ara OEdiis extiterint, proefertim
rb ils,qui in M agiSraru confi,tu, vei fuo vel fuperiorum çuum lcco aut
nomine, iusdicum, iuitimoEercenhne quemquam hoc Priuilegium
noum mpunè violare, çpernereaut negligere patianmr : ed, Il quos
conrume, compererint, conituta à nobis mul&a., eoe pniri & qmbuf-
cunque mod coërcerx curent,ni & iFfimet grauimam nolfram in le con-
ertere i ndinatiou¢m velint. Id quod hoc Diplomate, mauu uofira
cripto,& çarei nofigilli impreone munito, confirmamus. Damm
in arce nora Regia P,agoe, die prima menfis Augui. Annmini
illefimo, ngentefimo Nonagefimo fecundo. Regnorum nero-
rum Romani d¢cimo fepfimo, Hungafici vigefimo, & oemic, itid¢m
deci fcptimo..
'"
os Ctius à Senfftena.
Io. Baitiu,.
ibi I o ^ < t s- m ott m "r +, pro arnkifiâ qn+ mihi «ara Pnfino ( heu,
quondam m¢o ) & Plantinin# a« fu, tibi, inquam , pmato , vti bos li-
Do e v c 0 in ¢os o x s typ tis-txmd a diuulges. N¢q alibi
Iuus Lipfius.
VM MA PKI VILEGI KEGII.
E ; ,S Maieltatis Priuilegio cautum e, Ne
quis Iu[ti Liisl de Cruce Libros tres "onà cùm Notit,
citra voIuntatem Ioannis Moreti Typographi Antuer-
pi¢ntîs, intra o&cnnium vllo modoimprimat, vel ali-
bi imprelTos importer, dilrahat, venaléfue habeat per
omnes eius ditionis fines; qui fecus faxit, con fifcation¢
librorum,&graui poena mul&abitur : vt latiùs patet in
litteris datis 13ruxelloe, x x . !unij,lvl. I.X c .
Signat.
,,*";. I.de Bufchere.
S. de Grimaldi.
Errata jïc corrantur.
Pag.
$. lin. 8. '
z. lin. zz. om,. An de.
lin. zb [ublatum.
z. hn. z. in marg. Li6. ,.
z6. lin. x6. Romano, ffenfu.
7" hn. 6. multimoda.
lin. vit. lorum,fla&eI/um.
t. hn. penult, luue»nculee.
yg. hn. x. ltfpius:todm.
6t. lin. *7- l?omanis Gloffoe.
7 ° . hn. 3.
é'. lin. z. populu.
88. hn. z 7. v»um.
96. lin. 4-
hn. )'.
EX
A N TV E R P I
OFFICINA PLANTINIANA,
APYD ¥1DrAM, ET IOAN-
Iq EM MORETYM,
1 D. XClllI.