Skip to main content

Full text of "De Crvce libri tres, ad sacram profanámque historiam utiles"

See other formats


IVSTI 

DE C 

Vnà cum N o :r I S, 

EX 

A NT VE RP IAE» 
OFFICINA PLANTINIANA 
Apud Viduam • & Ioannem Morctum. 
M, D. XClIII. 

Cum Priuileg#s ¢areo OE egi. 



AD 

T R E S ORDINES 
B RABANTIAE 

ANTISTITES 
NOBILES 
MAGISTRATVS. 

IBE LLOS de 
C R V C E quos fcri- 
pfi,meritiflïm6 advos 
defero, patria: nofra: 

primores wr. Primùm, quiain fo- 
1o vcfro concepti natlque funt, in 
hac Louanienfi v;rbe: tum quia au- 
ra fauoris vefl:ri elicuit, qui me be- 
nignè huc arcefl'endum putflcis, 
bono rei litteraria: & juuentutis. 
Laudo huncanimum, atque etiam 
miror, quin tot circumantibus 
turbis, & cùm vndique infonuit 
a_ 2 bcllo- 



bellorum tuba; tibias tareC fiu-. 
las,vt tic dicam, Mu farum cogitatis, 
& pacis àrtes negle&um non itis in- 
ter media arma. Q.od re&è & vti- 
liter à vobis ficri, prudentes magis - 
fentiunt quàm yulgus. Nam reue- 
rà, inclyti Ordines, hec non orna- 
monta folùm relp. funt, fed auxilia 
& fulcra. Tollite ; quid nifi fqual- 
lor & tenebrœe occupant, & ferox 
quzdam, aut vt veriùs dicam, feri- 
navita? Ab omni a:uo(Annales fa- 
cros & profanos cfulite) Deus ex- 
fare artes ifas voluit, velut pharos 
& lucentes quofdam ignes in tem- 
pefltuofo mari.Irise pacem dirigun t, 
bellum dirimunt:ifoe vitiavirtutéf- 
que premunt aut exaltant, tefes 
temporum,arbitrœe meritorum. Re- 
gds, & magna illa nomina, oblluio- 

nc 



' gi 
nem eternam amnunc co tent, 
nifi pennatus ie currus euehat, & 
ofendat per xuum & per gentes. 
Q.9_id argumentacol!igo. vno ver- 

bo rem dixi, Deus exfare artes 
-iias voluit : & hoc quoque ab eo, 

quod vos juuatis. Eat in foecula,fuiç- 
fe in vnâ prouinciâ per quinque 
ampliùs lufra bellum, idque Cl- 
uile, im6 intefinum collapfa tra- 
&u,aut deje&a impetu om nia; pub- 
licam priuatmque inoplam : vos 
animo fetiffe dites & vberes, & 
de reb, us falutaribus judicàffe ma- 
gis quam computàffe. Enimuer6 
facite itt Ordines, manumlaben- 
ti patriee fupponite, nec przfen- 
tïa folùm in oculis habete, fed fu- 

tura. Potens ille Deus viuit, & 
magnus nofer Rex: vterque auxi- 
a 3 lia- 



llabitur, ille & ife in f'uâ cauffâ: In- 
terea c t v c E lVi accipie, atqae 
etism ferte. Vt columna ,quœe re- 
ca fltat, impofito magis ponder 
firmatur: tic altas reifque mentes 
oportet, non cedere oneri, fed ob- 
nti. Vos per vos facietis.ita vterque 
ille faueat & auxilietur, quem dixi. 
Louanij, pridie Nonas N[ouemb. 

Co. ID. XCII. 



lai) LEC TOREM. 

 A  z s Le8or qu,de Cru¢e ffri. 
afibi quê edita ( credes hoc nob) 
nonfuut n4ra. QuiderAb? non 
i#a A8ammm ? Forta.d ô 
eritiam I quav edenA igne. Reuerentior 
fleritat# fum.  aliud io  ScheAa, alud 
Opcra  nec.bitaria hxc noflra deAcanda in 
emorù tem[o. uid, q«od a[grauiùs etiam 
eccant ? quiexcipiunt aut int:rcqigt di8a aut 
oratiuncuIm noflrm ,  in contumeiam 
diuuant. Ahtcr non acci.  io. . Aînum. . hec t 
muk deh8« flbuIam, tactuant  hcenti 
laxt :  uod aut rocacmm quque , id 
etiam audet. Ego mel ribt4or , audite 
çuiin Euroâ. , v ZSX, AVç 
ERIT»VOD NON DE AVT-OGRAPHO 
MEO» ET ME VOLENTE SIT EXPRES- 
S v M. uicunque aliter, mihi iniuriamcit, 
ob umm._ Dêm bone , b,c monenda  ub3cè e- 
fi ? Eccein bona. oue, extern[m cnon i- 
uo mhi lùm i mortuo , latium ti e 
olunt ltrA tum: in ia animi " inge. 
n'erè bonnonidem erit ? Berimite Princi- 
es]uipot ,  os k8ores u@ot4is : ii 
?chien- 



IN 



IVSTI 

I N 
LIPS I V. CL. 

DE CRV CE LIBRVM, 
ad Principes Chrifianos Eleg;a I o , N N  s 
B o c H   S. P. O. Antuerpienfi à Secrctis. 

Cbrfltad-m o procere , offt aduertite ment¢s 
Rebta , & hoc no fiite corda 
Hic decus , & fiHh gu htc berrima er, 
Lauru  bk vero Principe dEna viret. 
à gen human«m deuiHA morte triumphat 
Arbore, cui noflroe £temmaluth inefl. 
Ip Dei piet ramorum ampxb 
Et ru Cbrt, fangui»e vernat apex. 
De truncqdei pendent myfleria »oflroe 
laeffate e , corpore wm homo. 
adic em cruor innui 
puri ,m agni, 
q lauat humanoe ulnerart) , 
0 crux, o columen ».es nica,phntfalutk» 
Noxia prJma it mrù mortalib arbor, 
amna fid b« medic noflra refarcit ope. 
rotulit ,& necem , itam hec » erat i& dolork 
Mater, at bac plau,lau,çue futL 
Claurat iOa fores bac refirante 
am roenr fi#ax è gurgite firpens 
Occupat,impiet  oe furor,ira, dol. 

I o. v ^ falutiri fanait "voqloria ffgni, 
Si mer, tutu Crucis,&.[tu& vos excitat llurn, 



l-Ia»c »atu genitore Deo 
Leth«o etercs tarcere tr4t auo$. 
Nec oluit ros Enbo parere nqotes, 
Co/la f ed excuff libera rre 
ViOrick ex*a çrucù » credent,b omen 
Extulit , imperç Rnatura]ui. 
Vmbrarum oec ocul haudaicit arbitw 
Suit »  auxi/ expedit arma 
In Cuck exc,d, um Lati aptarecures 
pparat ,  dominoe concitat vrbk opem. 
Primaçue Cfarem tentauit erbera lior 
. Incaffum,  rabie?rociente nibit. 
StatOue magt?,quanto coedituria 
CbriHadmque fides numerum cruciatbm auget» 
Et Cruck m?erium creere pwna fàcit. 
Crux vicit cruct)- arrêtes, tomenta propgo, 
ntu  innumeros Chriflm m orbe Deos. 
on tamen antiquus #riarum infede quieit 
HoH , at indoeo proelia Marte ciet. 
Omnia conquirtt poenarum inuenta , tyran»os» 
MonTra ,ce«,laqueos,flagra, metalla,ra. 
Donec Romu#os Chrifli 
Subd, d,G  ioeo C«#re iura .4edir. 
Hinc aquilx cendre Cruel, aflumue 
Crux]uit atufl glr prima vir. 
t quotes#ra barbaries , aut nomin hoflk 
CbriHiadm , croe mouerit arma Cruci; 
dctdes , el moflù Arabs, %lacedmçuepbalanges, 
ovt ,  fm«r 
OEut SÇtha , e Garam,med« elSsrti 
Errorum auturi gens itata nouh s 
rotinw intnud a»im , armue parat» 
œe«  duo era roOuccturba_.  .. 



l ungite c ommun st a in c ommunia dextr » 
Neperea»t omns , dura fibi quque cauet. 
rux acies olet in medi , boc incite ffgno, 
ui A&citmul mors date ia manu. 
od flygç tremuere lactu , quod mund 
o  , trqida perdidit arma fuga. 
Hoec monet antiquirutator Lipff« oeui» 
Et flimdos friptt bdit ad arma [ù. 
ile cruc quondam leti gen wuit mbr, 
Poena'ueÇupphc quanta, quibuueui. 
Exemploque docet , tantum fi dedecus innt 
Mortu. oh bumani crimink aa tultt i 
Si De,u  reu« oluir, culpamueiauit, 
Dekuitue necem morte, cruore n; 
Hortari bena 6rucfs os ringere[brrum 
Pro Cruce , coniunO fumere teh 
Temp eet ) ptt , ofci.mçue vogant. 
rma dabuntÇuperi vioericia, tra 
Cruxgnum , nofler buccina Iu« erit. 

I DE 



DE IVSTi LIPSI 
LIBR. IS DE CRVCE 
M ICH A E LI $ V A N DE R-H Aç E 
ANTVERPIINSI$ 

Ad Le&orem Epigramma. 

I te prifca iuuant: hoc, do&i,D r. c v. ,¢ c -, L I P $ I, 
lngentis plenum,volue, laboris opus. 
5 uppliciu m Crucis ille vetus defcribit ad vnguem, 
O._ale fuit, noflram s ^ L v a r I C A O. . CP.vC-: 
In qua hominum lapfus, fcelerumue Piator, atroccm 
Mortem, in forts, multo fanguine paffus erat. 
Vnde nouaextin&is lux extitir, vnde fepultis 
Vita oriens, rutilam ful'[ulit alta facem. 
Vnde rcdemptio & alma reconciliatio manant: 
Vnde perennantis flumina pacis etmt. 
lfa vetuftatis referat penetralia, Le&or» 
Vtere eo» & quantus, difce, vit i11¢ tïet. - 



I N CLAR. VIRI 
IVS TI L IP S I 
DE CPVCE LIBIkOS. 

Balthafar Moretus I. F. 

b  I NDEX 



INDEX 

CAPITVM 

LIBRI PRIMI. 

R - c  •, v fa c v . a. Materies & ordoopefis." 
Cap. ,. foho t. 
Cruc,snomen polyfemon. Hoecnoftra Gabalus 
etiam d,&a , item Infelix lignum&: lnfame. 
Sed & Crux non in ligno. Gap., ,. fol. 
Nomina phraféfue ad hoc lu pphcium: Figere, Configere, Cru* 
ciare.item Cnaciarius,pro appendendo. C.p.   l. fol. 3- 
Grxcorum verba ad Crucem &: crucifixionem. Hefychius 
OuidiusemendatJ,if[e eriam exphcatus. Cap. J 1  1. foi.'. 
DiuifioprimaCrucium: & de fpec,¢ vetuft, ffimad,£tum, Affi.- 
xione. Tertullianusper occafionem corre&us, arque Iris ea- 
demcum Cerereexffimata. Cap. v. fol. 8. 
Altera Simplicis Crucii Ipecies, lafixio. Seneca»Hefychius, Pla- 
to,Plinius, illufrati. Cap. v,. fol. o. 
In genere de Cruce Compacqâ : tutu de primâ ejus çpecie, D¢- 
cufl-atâ. & anhoecfit An&oeana? Cap. v  . fol. z. 
CommiffaCrux quid nobisfit . exemplis telibufflue affcrra, 
tutu etiam vefligio nofroelinguœe. Cap. v   . fol. 
Affirmata Crux Immiffa è çcripts maximè Patrum : ipfi ah) pet 
alios,& imaginibus per nos ctiam,explicati. Cap.J x. fol. 
In quâ Crucium formâ Chrif[us mortcm tulerit ? vderi in vlti- 
mâ, argumento è Pat-ribus & pi&uris. Ruffini non bona rides 
0tata in verbis Paulicitan&s fiue explicandis. Cap.. fo.zz. 
Apud pletafque gentmm Cruces ferèvfiatas. Apud Syros, lu- 
da:os, ]Egyptms, Perfas, Afros, Groecos, maximè Romanos. 
Q._u_ando apud eos coepefit?An &: apud Germanos: Cap.x 
folio z 4. 
Apud RomanosviIe faiffe hoc fupp[icium, & plurimùm feruo- 
rum. Quasobcauffasijaffet-ti. Cap. x  1. fol. 
Eiam liberi quidam in crucem dati, fed vflioresaut nocentiores: 
vt Latrones,Sicaij,Falfarij,atquc alibi & Furcs. Cap. x I  
folio 
.Q_u_Oe cauffa falib aflîgnata in Cruc¢ Chrii ? videri Innouatio- 
hem & Seditionem effe. Cap. x   1 . fol. o. 
Crux interdum liberè & laxè vagata : in hoftŒEs, in fêdtiofos, 
In ChnRianos, in farminas denique. Cap. x v. fol . 

LI- 



LIBRI SECVNDI. 
Tranfitio ad Modum flgendi prarmiffum de atrocitate huj.us 
fupphcij,quod Summum & Extremum di&um.Cap. J. fol.3b 
Dtplex flgendi Modus, VulgarisSc Rarus. In illo Flagellatio ex 
more femper anteiuit. Cap., i. fol. 34- 
Flagellotum 6c Virgatum d,fctimen, Illa magis villa, & magis 
acerbaeffe, folere &: talisafperari. Cap. 1 1 . fol. 
Solitos ad Columnam verberari; atqu e al-iàs per viam. De ipsâ 
columnâcuifacrumcorpusannexum. Cap. 1 1 1 i. foI. 35. 
Crucem fimm tuliffc,aut totam,aut ei uspartem. Cap, v. fol.39. 
Deduos cure vexatione, Stimulis etiam ac'tos. Cap. v I. fo. 
In pfa F.xione nudi in crucem dati : an alram, an in terrâ depo.. 
fitam?id quoefitum,8 vtrimque firmatum. Cp. vlx. fol. 
CIauis figi 161itos,interdum fumbusadfirirgi. Cap.v* I,. fo.41". 
I.quibuspart,busclaui,8quonumero. Cap. I ×. fol.7. 
Ordo  modus agend,. An hgnum aliquod m Cruce fufpen- 
daleum? Cap. x. fol. 40, 
De T,tulo, quid ,s Latinis ? quomodo affcriptus aut pra:latus. 
Cap. x I. fol.)'z. 
Poil fixionem, quomolo mortui in Cruce ? languore,a ut faine. 
Vitahtasquorundam. Cap. x  z. fol. 
Qg, otdam à volucribus, aut f:tisetiam viuos laceratos, & pie.. 
rofque omnes mottuos, interdum & lanceis mteffc&os. 
Cap. x  t . fol. 
Crurifragiu m à Cruce remotum Qmd fuerit,in quos receptum,. 
&quomodo? Cap. x I I I I. fol. '7" 
Corrumpi in Cruce paflï funt,$¢ nefas fepelire. Cap. xv. fo.'9. 
Cufiodia & toiles ad Crucé, nequis detraheret. Cap.xv,. fo.6o. 
LIBRI TERTII. 
"I'ranfitioad Rature figendl Modum. Furca diuiça,& hicde lg- 
nominiolâdi&um. Cap. I. fol. 6z. 
De Furcâ Poenali, & coefosfubeâad mortem. Cap., I. fol.63. 
Li atos ad Furcam in Crucem folere tolli,Furcam & patibulu m 
gvideri eadem,aut haud longèdiflita. Cap.  i ,. fol. )-. 
Q..oe forma Furcoefuelit, obfcurè traditum in veterum fcriptis, 
Cap. ! I I i. fol. 6g. 
Ex iis tres fententioe erutoe, & lînguloe explicatoe. Tertiam 
t«d¢ videri. Cap. v. fol. 7o.. 
Ratio fulpendendi per fingulas illas formas CXpOfita, atq; etiam 
oculis popotïta. Cap. v I. fol. 73- 



De Nouâ Furcâ, quz noFtrum Patibul,*m. Tribonianum fub-" 
fiituiffe paflim in Legum hbris. Cap. v  ,. fol. 7'- 
De Raro modo in $chemate. & prim ù m de Inuersâ fu fpenfione. 
Cap. v  t t. fol. 7 a. 
De obliqu lu fpenfione, de vaticante, &: inter arbores fciflîone. 
Cap.  x. fol.79. 
De Modo qui Fine diueffus, primùm de hisquiin Cruce vlu- 
lad. Cap. x. fol. 8o. 
De his qui befiis in Cruceobje&i. Cap x,. fol. 8z. 
De mortuorum in Cruce fufper{i,me. Cap. x t t. fol. 83. 
E quoligno Crux fuerit ? Item in Monte plerumque deflxam, 
ipfam ¢irpe alnufculam. Cap. x i i ,. fol. 84. 
Crux fublata,atque etiam Crurlfragium forraffe.Q2ando id fa- 
&um,quarlkum. Cap. x, I l,. fol.87. 
Honores quos ConoEantinus Cruci habitum iuit. Sigrtis ea &: 
vexilhsimpofita, autinferta. Cap. xv. fol.89. 
Crux in mihtum armis : in Imperatorum capite & manibus, 
in monachotum veoEe : inferi eam proe/:runt &: templa. 
Cap. x v i. fol.9t. 
Laudatiuncula Crucis. Cap. x v I t. fol. 

IV$TI 



D 

IVSTI L 
E C R 
L I B E 

I,SI 
VCE 
R I. 

I 

CAP. 1. 

I'¢estitt»¢¢d«. 214e¢ies &, ordo a.peris. 

GGREDIOR de crvcE 
fcribere, fed tuam priùs 
opem auxilium,]ue inuo- 
cans qui eam confecrçti, 
& infame illud lignum in- 
irumentum fecil[i publi- 
ca: fa.lutis. TuDeusàDeogenite, homo 
ex homine geniŒe, hominibus Renite, da 
mihi vera, 8a re&a fcribere, tïbi in ho- 
norera, Cruci in fplendorem, nobis in 
fru&um. Materies & ordo meiope- 
ris ilte. O.Qtid Crux, & Cujfmotti fuerit: 
Vki, Q.u.ar¢, Q_uomodo, & Qyaemts vfurpa- 
ta_,. Hoec omnia non djfinè folùxa, tèd 
diffufè dicam: nec difpliccbit accuratio 
illi, cui falutare hoc fignum placebit. 



DE CRVCE 

CruciJ nomen pomon. H'«cnoflra Gabalut etim 
d, Ha, item ]nfelix 
Crux non in ligno. 
C Rv 
ria. llla e, cùm pro omni angore, tor- 
mento, atque etiam interitu fumunt, vt Comici 
pam, qui Abire jubent in malam Crucem : vt 
Gracchus, qui dixit (alio etiam genere ) alo 
Cruce perire : vt Plautus de homine metfo aquis, 
bflradtum in maximam malam Crucem. .Sed 
Terentius à cruciando, Meretrices dixit Cruces: 
nec dimiliter Plautus, OEliqua mala Cruxm- 
per eH, qux aliquid pt. Paull diuerfius illud 
ejufdem: x te mala Crux agit? quod adfine . 
iis, oelaru, autquoeintemperioe? At Ad- 
ri&a fignificatio efi hc mea,& vulgo receptiç 
ma cùm peculiariter cruciatum  interitum no- 
tamus in ligno. id it? credo,quia eximius ille, 
mors tarda & planè cure nçu. Dixerunt  alio 
nomine Gabalum. Nonius ex Varrone citat; s 
barbad qubd nocentes, t abatum_.fi fAu tt# homtç 
nes, vox non barbart xios abluit#. oe vox 
etiam in prifcis G Ioffs,d vocali media mutante: 
Gabulum,2d«@. explicatue laxè, vt vides, 
pro quocunque tormento. Dixerunt aliter,.n- 
licem arborem,lçnum,flipitem. In carmine hor- 
rendo apad Liuium: Caput obnubito, arbori inlici ti.,. 

Ptolog. 

lum. 



]EiE.cx. 

Lib.t.acl- 
tedhs 
.ac.c g. 

Lib. v. 

LI 1[1. PRIMV $. 
fzfflendito. De Cruceaccipi resdocet, & Cicero, 
qui in câ pro Rabirio palàm c int¢rpretatur. 
Seneca : lnuenitur qui relit adaam ad in3x i/lud 
lgnum traher animam tot tormenm traaura. 
Minutius Felix: De lnem, rogi #rtavel in- 
lic#flipak portio: id e, crucis. Dixit 
me» Poëta incertus 
oxi iqf ami d,gia,a flipit« 
Spcr#2 & à fixA po redire Cruc. 
Natoe appellationes à judicio & fenfu vulgi, qui- 
bus hoc fupplicium in horrore pariter & vilitate. 
Itaque Apuleius( in meo quidem & primo hbro) 
Damnatam Crucem dixit. amnat,inquit, iam 
Cruco candidatm: benè,& pro hoc nfu. Et au- 
tem Crux propriè in ligno: tamen adnoto, fimili- 
tudine etiam it di&am fufpenfionem aut fixio- 
hem in ahâ paraturâ, puta in monte aut petrâ. Sic 
Tertulliano funt Crues Cauca#rum, alludenti ad 
'para. 
Promethea illic axum: quem ipm Lucianus 
deribit & appellat 
ç«p« Sic & Manilius 
de Andomed,quoe in fcopulo vin&a & ceto ex- 
pofita: Et cruce ioEineA mo6turapuellapependit. 
CA I'. 
ere, Cruciare. item Cruciarita, pro appendendo, 
R v c  s hxc nomina : fupplicij quod per 
eam, ia. Crigere. vt Vetleius de pira- 
6s,uos Coefar, inquk, Crucixi). j cruce- 



. DE CRV C E 
j7gere, vt Hittius . uba Nmidas eos, qut loco ,,« 
am fugâ f tecepera,t, in cruee om», fuffxit. 
Item Cruci agere, & Crudçet, crebra in li- 
bris. Illud minùs, FiAere dç & ne additione. « 
Tert ullianus tic vtitur: OEaceo qubd gtar ( Chri- '',,,. 
fius:) in hoc enim ener. od idem Confisere 
Paulinus Nolanus Epifcopus dixit: ,, 
,gnant trepidi , quem coxire rebees. 
de Chrilto ad judicium venturo. Etfi Tortullia- « 
nus paullo aliter, e¢erem homi»em confixum  ";[,ïy" 
Chro dicit: quod vulgb, nà crucxu.Suo 
etiam & proprio verbo appellarunt Cruciaro. 
Aufonius: Cruciauer iic 
Spra olim, memorê enerO, rorpina donim. « 
Hegeppus: Capiebantur innumeri (Iudoei,) quin- 
C. V I I I. 
entifirmè ad dem cruciabantur, quod efi in cru- . 
cern agebantur: atque Iophus in iâ ipsâ re di- 
xerat, çp0$vç. Paulinus: "v 
•   Natal 
 Cructwa in carne co m ,.. . 
Gloff veteres: Cruci,* crucc, çpo. Ih & 
Cruciarim dius,is q ui in cruce,vel qui ea d,gnus. 
In ipsâ vt Petronius : Cruciarç nim parentest 
videtu nou laxamm cuflodiam  
, raxere pen- 
dentem. Et in Declamationibus Calpurnij Flacci 
Ill.  
inriptio: P«dagogm cruciari , &: 
cruciari, de his qui appenfi jam in cruce. At qui 
e digni,per conuicium aut minas quoque tic no- 
minati. Ifidorus: Cruciarim , eo qubd fit cruce di- 



is.,,,,. rOw. Ammianus: Longum  , qu cruciarim i# 
conauit. 
CAP. IIIL 
r«orum verba .d CruŒEm 
chi OE Ouidim emendi, ifle etiam ealicttw. 
I S T a Latinis: Grcis duo ferè Crucisnomna, 
Z?ç & Z0. Illud frequentius: quod ta- 
men propriè non nifi ipitem gna ngulare 
& ereum. Latinè dixeris Palum 
. iiuo. 
acum: qu & Smuara dicuntur ab s qd minus in- 
genuè lo, q uuntur.a. ox,. . el qub ad aéement, 
el quod m lu . H, ip & &olo W dtcuntur. 
od ait, d 0ç vel in latum, de pluribus iun- 
&is verum e, vtfolet in carorum vallo. Neque 
immuto etfi ex Heçychio paullo aliter deriuan- 
te, poim. Ille tic: v«o}, 
" ' ' 
flip#. nt, va;, cE om.ia IŒEna r« flantia : ab 
eo qubd flentStauri, vel qubd ad auram confffla. 
Allufiffe ad poremum hoc etymon Prudentius 
n,,;.,, videatur. Crux um toll in aur 
Hymn.x*. 
 A y Hxc 



; DE 
Hoe¢ G rmmdcL d Lu«inus ingcnios  pro 
argumento, in Iudicio vocalium, dcriuat à Tau 
litterâ, quœe figur crucem rcfett. Ait 
;œe».Co,»u: a{ i3 ci.cm, inflrqm«nto p«ffimo 
(cruci) pmum nomenven. Atque hoc in 
ne ctiam dialogi irerar, lam Z0 propriè, 
vallum,çudemue gnificat acutam. Heçychius: 
a. Homerus: 
. 
acum, qu & Smurosocan: in quibm 
crt«i a«»t al]ogi dicebant«r. E ben, qubd duo 
illa verba fi gg erit, ui b us. i p fam ccifixione'., 
fignabanr, .Aver«vpod & A«0,[v. Ira enim. 
plerumquecompofitè,ad elationem tilicet fixio- 
nemue in alto notandam : etfi aliàs etiam fim- 
plicter, Zv0oç OE 0z[Ç«. Sunt &alia duo- 
verba, quibus vulgb vald vil, çpov & 
gs fiue A,,«xp,F. quorum illud clauationem 
fim in ligno propriè notat, hoc fufpenfionem. 
lni!lo, p , ,, _ . _ 
ri toris aliquis error videtur apud Heff- 
chium: Hpo¢,, «vçp. atque ego refcnbam, 
«çç. In io, fœpe interprctum, qui adfuç- 
Fenoncm vulgariam &  laqueo aætant. 



LIBER IRI MV$. 
-..,. quodArrianus narracde 
A h  v  yç: aliter verfum le- 
gi,cùm tic debuerit: Hunc lexander cru6gi in 
.apterianejubet. Curtius fitis prit,qui fcribit 
in crucemblatum. It& quod Diodorus Siculus 
.,,,:,. in ejufdem Alexandri rebus,de Tyro captâ: 
idem Curtius reè: Dua miia crucibm axa,per 
inAens litor; atium pependerun. Et exempla 
plufcula. Tale apud Latinos ipfum Suffender, 
quod ad Crucem referendum moneo iuuentu- 
tem. Vt in Silio:. 
ts. ,. unc pdtquam diroenm robore widit. 
te,.,,. In Senecâ: Lro6niumcit aliquo. 
ruit? wtffendur, in Ouidio: 
t,i,. OEore vel intere captiffenfi 
0 u mifir aurrà te pependit aquA. 
t.,,,,. ibus verfibus vera hioria OE renfles è Polybio 
reddatur ie. Antiochus tex per fudé Achœeum 
e arce Sardium deduxit, OE per infidias cepit. 
vtm eff , prtb admti&re ttm mrtm OE ex- 
tremm, partes#ccidere, deinde capite 
In afininum cu[leum con]eao , reliqgum co$« cmc i- 
figera. Hœec res'çperne aliorum inanes lcgos. 

expli«o 

Sed OE mecum lege, tefle pependit aquâ: non trifle 
aut refle, quod vulgatur. Vult enimcum non in 



ipsâ auriferâ aqua, ld ef Pa&olo, thfpenfurri: qm 
potuit .fed iuxtaeam atquei|lâ quafi arbitrâ 
infpe&ante. Pa&olus autem haud longè Sardes, 
vbi hc gea. 
Cv. v. 
i»(ffo prlma Crucium : 
dtaum, fflxione. ertu#ian per occaffonem 
correS,at fffis eadem cure Cerete exifl imata. 
E  n a non vltrà me tenent: rem ordiamur. 
cui illufirandœe dupIexgenus Crucium fia- 
tuo, Simpkx OE mpau. : lllud voco, cùm in 
no fimpOci /no fit affi«io, ,ut inflxio. 
crux, meo judicio, prima fuit,& in aliam fpeciem 
à rudi hac ventum. Sedea quoque duplex, vt te- 
tigi: alteîa ad W[flxionem, altera ad 
Nain aliìs ad arborera fiue ipitem alligabant fi- 
gebfintue hominem, vt in Cupidine crucxo 
fonij, quem tic deribit: 
ffligitur mflo mrtm notiffima luco, 
-., ffnuidio De«îm poenO. Cruciauer iic 
Sprem olim, m emorem W ener#, Prrpina Ado- 
ni. 
Hu[m in exce emffipOe mre, 
' euinaum pfl'tergamam«,bflriaaçplant 
W incu mwentem, nu8 modewamine 
dfigun. 
Verba omnia nota:videbis & in arboris ipite 
appenfum, nec manibus expans 
uins» 



LIB E R PKIMV$.  
uin&is, denique nec clauis iëd finibus fubEri- 
'°*°',,. &um. Simile in Tertulliano, de Tiberio : qui 
Satumi cerdote., vt inquit, in eifdem arborib 

Ex Tertulliano : 

cantur. :Nec ambigi- 
mus arbores Flerum- 
que huic rei fcruiffe, 
proefertim in grandi 
numero cruciando- 
rum,fiue reciças leui- 
ter OE ad Crucem ap- 
tatas, fiue etiam co- 
mantes. Sed & in fi- 
pire fimplici idé fuit. 
.anto di[tinguitùr à Crucis 

Siue i 
rdi 

dat,. 



0 I E CRVCE 
.ï., ,«.-. . : . » haria: qua dixêrit 
 := _ dmlfidem:quç 
 . [  mine aiuertit a C 
e numine commu- 
  ,-««= ..... ncat.ltaHerodotus: 
-[-, , . . «  );: 
---  ,- -- -.    fipuleio, ipç de 
_-_-.,.. . 
 ges Peinuntmm 
 = _ _ ',ioE -:oE. .... 
,,, .- /  bius de Præparatio- 
- ......... -- " C  Lib. 
t O firim « ac«bm, ]ydem verb C«rer«. 
CAP. 
ltera Simp Cruci« ecies, xio. Sneca, 
Hychim , lato , lini, iuflrtL 
T v u hoec fiit in Simplici Cruce Axio: 
»,m .el OE in eâdem Infixio. qualis? cùmmdu 
î][ hominem ereao acut%. /tipbi infigeban, eâ formâ 
....... & facie quam exempla hc docebunt. Senec: 
 Marc» 
ç'ideo iE,c Cruces nec niu ge»erb , d aliter a5 
alçs ric. lç «qite cohue& i terram.f 



'I111. 

ijs verbis obferues, & Cruces varias fuiffe, quod 
nunc diducimus: & inter eas, Infixionem. Qam 
magisetiam aperit idem Séneca: Cogita bac loco 
carc¢rem & Cruces, oE adacTum per medium homt- 
hem,qui per os emerg,flipitem. Viden'clarè me. 
dium hominem fciffum & transfoffum  Arque 
id imagine etiam illur Hefychius: Eedoçv,,t,.«, 
ris, quaff tionem mantiqu,?ùs maleffcos 
di ineba, acuto lno pcnarantes inam OE 
&m,cuti &s in erubm pces. Vbi amplius 
difco, propriè hoc eflWd,& 0n;[« vbi 
legitur, plerumque referendum ad hanc G, mam. 
la Crux nefcio an Moecenati etiam defcript: »« 
cuius verfi, s apud 5enecam iam olim tic leimus: "«" 



gdlabit«r, dilqorqu«bit«r , d«niqu« omma mala pari 
fus Cru«e dif3çndetur. 

Plinij ctiam verba 
huc refera, narrantis, 
Polybium cure Sci- 
pione in Afiic l¢o- 
ries homicidas cruci- 
./qxosvidiffe, quia cete - 
ri mau Iee» fimilis 
abjqerr erentur e,ïdem 
A Q.,isenim cre- 
17oxa. 
dat operofam OE c- 
pofitam crtcifixio- 
nemillam fuiffe?non 
ego: & accipiam de., 
hac promptâ & for- 
tuitâ in fipite irfi- 
xione,/îue etiam af- 
fixione. 

CAP. VII. 



^ductç. 

Lib. 
de Orh. 

Lt/v. K P R IMVS. 
cft pIcna &; vcra Crux, in quâ brachia ctiam cx- 
plicantur, atquc idco "I'at#b»lm non fcmcl dic'ta. 
Huius fpccics triplcx, vt diftin&è imb curios 
cdiflèram, &: fcmcl tollam dubitationcs aut litcs. 
ER )ecuff a, cçt Cmmia, cft Imm!,..[lla pri- 
ma mihi dicitur, in quâ duo lina direaa (_7" ua" 
bilia,inter]ï obliquatur. Decuffare hoc enim Ro- 
mani dixerunt. Hieronymus: "Decff ar ¢_, ejq per 
medium ficare , "veluti fi 
#ciem littem  qu fiAur e» Cruc#. Ncc minùs 
clar Ifidorus:X limra, oE in flgurd Crucem, oE in 
numero decem demorr.t. Obçcur,ùs paullo alij 
Pattes OE Do&ores nori, vt I uinus Martyr:qui 
illud Platonis in Timxo, E, 
D ecuffauit eum in vniuer#: adfeueranter ad Chri- 
fium & Crucem nofiram retulir, quo nifi hoc 
açpe&u lam cùm trançuerfis obliquatiÇue ma- 
nibus benedi&ionem Iacobi efidem aptant: quid 
nifi hxc forma in oculis  Damaenus- 
&OE¢ C¢ç': a«ob aorans extremum mir- 
, akernaçtib manibm 3beros lph benediceos, 
etiam fi6nttho« Crue# #«firibit ma,imb. 
d «p,ç ix &n« etfi non ambiguum, 
tamen audiamus Cedrenum commodè exvli- 
cantem, l«x (idem cure Iacobo) 

EtDama- 



» V*i & in 
•  bdia lib. 

Iermam, dextrara qMdem in in 
er3 nnor caput mone. Et çertullianum 
in la tsa re: mpoff OE tntermut mamm 
benedi«it, oE q idem i tran #uer m ob/iqu in- " 
ter, t Chrium drmantes,tam tunc Æortende. 
rent benediionem in ChriOum futuram. ugmo- 
do Chrium dçrmdrunt illx manus  im Cru- 
cern: OE c mihi libido aliquando legere: fed re- 
fioeno, & accipio Chrium crucifixum. Hoec illa 
e qt Androeanan 
hodid dicimus, vali- 
da & tis veteri fa- 
m duum ium in 
OE cruciatum. Arme 
veta. fack me vt am- 
bigam Martyrolo- 
gium Romanum :in 
quo hoc faltem *le- 
gas, in Cruce en- 
m. & magis Hip- 
polytus, qui ribit 
ment.G. 
• ' .... ; Crucxum atr in 
.,.-  " .. .  
" ' :-"' ..... - Ayque hzc fixio ad 
Simplicem noRram 
potiùs abeat, long à Decuffatâ. 



LIBER PRIM VS. I 

C A P. VIII. 

Commffa Crux quid nokis fit ? exemplis tesTibm 6 
a flert-a, t um et iam "ve fli g io noff r  :inAu. 
A  CommijamCrucem appello,cùm ligno ere- 
dto bremm all ert¢m ]DernG OE in ip# caDite com- 
raittitur ,tic -ot nibi2 exiler, ea forma examuflïm 
efiin T litterâ quam vnoorcomnescum Cruce 
componunt. Lucianus vbi Tau accutâtur:   
iÆ enim corporb fll ranos aiu#cntos, 
eiu[ ffeciem imimtos,fimia detde ffgurd loEna & 
cern intelligi.Tetullianus: ]penim littera Grx- 
corum Wau,noflraantem T, ec&sCruck. Ifido- 
rus: OEau littera eciem ucù demonf. Hicro- 
nymus: .4uiqu# Hebrorum littw , quibm-ofque 
hodie Samaritx vtuntur ,extrema ŒEau Cruc 
be¢ ffmilituditm. Paulinus Nolanus: Chrifltw 
non mtdtitudine nec virtute lǫionnm ,d iam tunc 
incramento Cruck,cuit fgura per litteram Gr- 
cam OEau numero trecentorum expdmitur, aduw- 
rios Principes debdlauit. Adfiruunt etiam piu- 
rx,  nora lingua. In illis quidem, pam 
die videas D. Antonij vetuoEimi monachi pe- 

nuloe &: manui affui aut imponi hanc crucern. '" c,, 
/in quia 2Egyl:,tius illc vit, quibus iam olim no- 
tLLI.11 x 



16 D E c 
fcis, qui inde Romam ve&i, ulptum tic vidi- 
mus :cum anulo tamen vel anfnlâ fuernè, 

nec fatis fol,de fcio ad quam rem aut vfum. Sed 
de proecipuâ ipsâ notâ, dignum aliquid notâ Ec- 
clefiafticç nofroe hiftorioe prodiderunt.Ruflnus: 
SigÆum hoc dominiez Crucia , inter illa qua dicunt 
iç, id e Sacerdotales litter habere AF 'f?P t ç "" 
dicuntur, velut ¢vnum ex 's qu apud iltos nj lit- 
terarum elementis. Cui litter fèuoocabuli banc 
afferunt effe interpre¢a¢ionem, v  •  v r_ N  v  . 
Sozomenus: q, ez¢} o ë' »'ez0eY eza?,,a' 'r8 ( çti. 
-- :el. HilL 



LIBER PRIMVS. 17 
Iffieroglypbic lttterï habentes Crucis leormas . quas 
"videntes  qui çentilium Chro iam addi erant, 
aiebantÀnicar  Crucem apud peritos Hiero- 
phicarum nomrû mmenram. Atqui  à lin- 
gâ argumentum petij,fed norâ. Nos inquam 
Belgoe hodie, bacillos in hanc Grmam, quos 
grorum brachijs fuentaculum fubijcimus, 
vocamus ,psa Latma voce Cruck. 
CAP. I X. -. 
frmta Crux mm èrit ma«tnè 
trum: iF alq per altos, OE imAintb per nos 
iam, ex, licol. 
 E   v ymmia crux e, «ùm ligna «r«- 
ao tnerm a#erum inungitr qu 
immitt Our,  fic vt 

ipfi¢m fec. Ira emi- 
nentia hîc femper ail- 
qua &: capitellum, 
aliter quàm in Com- 
milâ.Eti, anguli hîc 
fiue fines quaterni,il- 
lic terni. Osd¢ ifâ 
ambiget . Ingerunr_, 
eam oculis Pi&uroe 
pariter &: Scripturœe 
priçcç.Sed illas omit- 
to aut d.ffcro: ha: va- 
lia: & obuix funt, at- 
queexijseligam,non 
ç.olli, noltro more. 
Ç. llflri_ 



,g - cvd 
Iuttinus Ggnanter in primis deformat aduèrf'u 
r.;.0Tryphonem. Explicat vetus illud vaticinium de 
Vnicorni, OE ad Crucem tic aprat. 
o¢n enim carn«a alteri rei aut gur 
piam Çilia dixerit 
Cuce rert. OEeum enim 
quo çfl prema pars in cornbla, cure altz 
rum l«num apmm efl: OE vwimqce tnqua 
«ornua iRi vni cornu ca»i«n, extrema appae 
OE il!ud in medio dxum, OE ipfion nqum corn 
eminet, in quo equiefiunt o'innituntur 
0 bçcuriufcula alibi verba, fed hac parte liquidif- 
fima, qubd eminens vnum cornu ficit à vertice 
crucis, lam alij Patrum, variâ imagine, non fine 
lafciui quadam ineniorum & ili eam defcri- 
bunt & notificant. Vt Hieronymus: Jp ecies 
Cuck, çuid ç n# rma qa»ta mundi? ues 
çuando volant ad era ,lorrain Cruc umunt. 
Homo namns per aqua, 
fit. V Tertullianus: 
rop« Cruces nteflina flt troparm». Omnes ig 
para ia v«illarum  çanmbroru flol cru- 



I. 1BR PK I V $. Ip 
dumfu»t.Laudo diligêtiam, »oluiflisincultas Cru- 
.*";'*°o,. ces confèware . Vt Minutius Felix: Cruces nec 
t I0, 

De Cruce. 
Rom. Ho- 
mil  ,. 

colimus , nec optumvs . "Uos plan , qui lineos deos 
conjëcra;lb , cruces loEne , t deorum eroru 
part,, ,fimn adorù, nain «na ip,ŒE can- 
mbra, OE exi# caflromm quid aliud quàm inau- 
r Crucesnt OE orn ? "Tropba verra vi- 
ricia non mntbm fimplicu Crucù [aciem, 
OE afxi homini« imimntur. Snm».è Cruci« na- 
taliter vmm in naui, cùm velu tumentibt 
hit ur, cùm expanfis palmulk labitr: cùm erigitur 
iugu, Cruc fignum efl : OE cùm homo por¢eH 
mab Deum purâ mente venerur, ffm ffgno 
Cruc# aut rio nuralù innititur, aut vra 
lio rmur. Vt Maximus Taurinenfis: 
Grande efl Cruc cramentum,oE  int ellam, 
per hoc fignum mund ip luur. lVm cùm 
naut f cinditurmare, priùs arbor erigitur, velu 
diHenditur, vt Cruce Domti f aHâ aquarum fluen- 
 rumpantur.Sed bomu agrico,cùmpart ter- 
rxlum vertere, non niÇ per gnum 
cere connut. um enim arro denmle fubcit,aoe 
flcit ( lege, qflg#) aures,fliua, inrit , figura 
Cru# imimtur. Cdum quoque ipm huim figni 
flgurâ di4mm eU. m «ùm quatuor pa,ti»m 
diffing,itnr, Or&nte, Occi&nte, eridno,ac Se- 
ptemtrione, q,atnor quaff Cmc angMh cotine- 
tor. pffm etiam inc bominb ,cm manm 
rit, Cu«em ingit. aqe ideb ekamb manib 

ordre 



zo DE CRV C E 
orare prdpim.r, vt 
pajonem Domini eamut. Et diumè 
nia. qua m mundo. nt , an. fi fiAtue wno hoc Crucog u- 
bernentur, aut pofint prbere i m. Mare enim 
lur , luum in naui mane. erra non arur 
item operarç Mechanki , 
rmam banc rekra. OEt humana çura non 
ahâ re beuk diert,quàm qubd,&re fft,' ma- 
.uum extenonem abe W i» facie à nte pro- 

Il, 



p'icl« ot. 

LIBER IR IM 
tenfum nafum per quem OE. r«[irwtio animalibut 
e, neç aliud demor quàmnum hoc 
ed  apud os not huim çni Fotentiam decla- 
ra: * cùm alia quidam, tutu wpa , ob qu ro- 
grm  expedition, biquob fiunt impe- 
rç OE potentioena in i pr&rentes, etff tg»oran- 
tes hoe f acit. t mperorum qui apud os mor- 
tui imagines in bac 
per litterappeat. oe pluula pofii,quia 
me quoq; iter exçcrlbédum delearunt inen- 
tinculoe ifioe Parfum. Spero & te,  pIenè intcl- 
leges: atquc adminiculum, guras ias, habe. 
--. ...   
- " 
.2- . -_ 
_ -,. 
,  _. , _ ' .,, . 
' ._ 



A. Di CRVCi 

CAP. X. 
" ideri in &imA, argmeno è Patri OE pi- 
rù. ffni non bona des 
auli c imnd ue explicandk. 
A  z s omnes Cmcium çpecies. In 
earum ille mortuus,qui morte çuâ nobis vi- 
ta Nè quoerendum quid6 cençeam, nifi dubitffe 
 diçput5ffe viderem virbs graues & crorum 
peritos, ego arbitror OE pronuncio, in hac polre- 
mâ. in ill inquam, quoe quatuor finibus vni- 
ucrfiun orbcm complcx çfi mon fine myttexio, 
quod toti orbi mortuus, Saluator noer pepen- 
dit. Tangit hoc  docet Sedulius: 
 D om inum po/muit ouans,rione *pot ent i» 
uor in& p[ag quadri collait orbù. 
Splendidu¢ au'or& de ertice fi¢ Eous, 
O cciduo cr-labunt ur fidere plant , 
ron &xtra ten, medium lua erigit aem. 
Et au&oritas etiam firma à D. Paulo. ejus 
verba, t pot comprebendere cure omnibm f an- 
 qu fit latitudo OE lonitudo, 
Æ rond¢m, plerique Do&orum. veterum refer u n t 
ad Crucem. AuguoEmus: r litudo, in 
orre fu manœe  lonAtudo à terrâ rgens , t ,i. 
.qe er c°e    t . xum  akitudo ,ab i# innexo 
- nomquodemm iprmdum, wbi xaer 
Crux» 



2 4 DF., C E. VCE 
ciu fdem Principis ,quoe nunc in cognomine vrbe- 
(heu,qub ea recidit . )Crux eiufirtodt @ intulpta 
vifitur,  vtrimque ab alatis Genijs luentatur. 
Oid, quod in Numis plurifariàm tic appîret. 
quorum alibi damus typos. Nec meo tênfu, am- 
bigi profe&b poteft, in tam veteri Chriftianorum 
fenfu. Tamen funt qui de Commifsâ fiue de Tau 
formcontendunt, nec damno,etfi diflïdco: quia 
&: iili fi Titulum filpernè addis, efficere atq ima- 
ginari poflîs quaternos il}os fines. 

CAP. XI. 

maximè OEomanos. ffando aFud eos cwFerit. 
A'n OE apud qermanos  
R v c s fatis vidimus: vbigentium eoe in 
vfu fuerint,adda,m. Etfi vno verbo poenè 
dixetim, vbique gentium receptas. Oriens qui- 
dem pleruçque vfitrpaut,idt,e jam olim. De Sy- 
ris in Ehêrc fciptum: .çue e fl /man inpa- 
tib:do, qu:d parauer, Bardoch,o. De ludxis, in 
lofi, â: q,«i rçem e#« ( Hai).en&t in paœtbulo 
fqe ad «ak,'ra. Item in N o meri,: Wolle cun- 
os Finc,»eç popli , OEÇen.4e cos contrà Solcm 
in .til, e:s. A,qae ia fictis libris foepius. gy- 
Ftosetiam vfos reperio vt Thucydides de reg 



LIB ER PRIMV$. . 
pt , in crucem e actes. Et I uinus, in edem 
gypto : OEgathocks occiditur, & mulieres m l- 
tionem. Eudices. pibul flUguntur. Et, Perfas 
crebro. Herodotus de Polycrate: An0v«ç $ 
eum (quod indignum relatu fit) Oroetes in Cruc 
 xit. Ammianusde fi, ouo:lianmC0mes 
& ribuntpbulO f«eleflef.«t: ca ptt nem pe a 
Perfis. Sed Altos vol omnium creberrimè : qui 
non in viles modb, d ilturimas perfonas ad- 
hibebant.Atq; à Senatu Carthaginenfium etiam 
Duces, bea prauo confflio gerentes, eproera f«- 
tuna b«um 4«,Cu«i. g«bantur: Video  
Grœecos vfitffe. Cette Alexander MacedoGlau- 
cure medicum, & Tyrios, & plures crucifixir. 
Etiam Xanthippus Atheniens Artay&am Per- 
fam, de quo apud Herodotum in Calliope extre- 
mâ leges. Iam Romanis vetm veterdmumç (ver- 
ha Vi&oris vfurpabo)ppliciumpibubçkm. Si 
Liuio rides, atim fub primis regibus vfurpa- 
runt: & exemplum in Horatio, cui id fub Tullo 
parabatur. Etfi Cicero diffentire videtur,& hor- 
ridum illud Carmen ad Tarquinium Superbum 
au&orem referre.  liSor, inquit, cdliga mant#. 
qu non moA hu/ libermtk manetudim) non 
q uinç, perbimi ac wudelimi rgo a. 
crmiatm carmina, Caput obnubào , arbori inlici 

" quan- 

.ulendùo .. QEx tamcn aut populariter &;ad cauf- 
, D fam 



.6 DE CRVCE 
c;,,,o» fam Cicero dixerk; aut hoc fentiens, 

dlo 
. ,,_ hot. Tackus vidcrur dicere: roditore  travil 
"' ": em arboribm oeeendu, fed fortas ad la- 
queum  lhocatmnem hocahquis trahat. Ta- 
vie, r. men idem Pmbula etiam attribuit: ot pmi- 
bula captiuk, qurobes: quo ni çuo  Roma- 
no, nfu? 

non ab au- 
&ore illa Tarquinio fuiffe,fed illo maximè digna, 
& apud eum crebra. Vtrum horum ef, video 
etiam liberâ rep. fatim in vfu cruces. Dionyfius 
de feruis coniuratis: K'r;«  t;' d) o;v ov.- 
,¢cëo OEna, r,ç. t ilicbal# quidem è domba extm- 
cTi, al è ]eork abdtdti , omnes in Crucem 
OE deinceps* «3z00,, vt cure G rœecis dicam, 

Annal. 

tefies. O.id Germani ? nunquid & illi vil? difira- 

C AP. xii. 
OEpud Romanos vile f uiffe hoc fupflicium , ŒE plu- 
p L v   v   A  igitur receptoe Cruces,£d vix 
tamen nifi in homines viliores, Romano 
Serai ple- 
,««., , quidem ritu. Atque apud eos £ruorum ferè hoc 
o,,,. tupplicium,aut plebeiorum quiiuxta £ruos. De 
£ruis roulier apud Iuucnalem: 
OEone Cmcem firuo. 
Et alia apud Pctronium: ec Do'ffna,vts,r 
amplexm meos in Crucera mitmm. Ira enim venu- 
R lèruum ctuciafium appdlat, quâ faci¢ fcrmo- 
 nis 



In Milke. 

LIB E R P R I MV'S. -7 
nis Sccl us pro fcclcRo. $cruus ipfc apud Plutum 
comiter fatetur. 
oh minimri , io cruum #mram mihi #- 
maiores mei fltint, pater, au,proau, 
aba«m. 
tque ade peculiare hoc feruis, vt nomine Ser- 
uilpflicç Crux veniat capienda. In Tacito: 

,,,,.I-li. ¢tl/tiI¢ (enim is libertin)malam potentiamjêr- 
,,.niaor. uili fpplicio expiauit. Iterum: Sumptum de eo/'up- 

In Auidio 
Catlio. 

Lib. t t t. 

De bello 
Hifpan. 

plicium inferuilemmodum_. In Vulcatio cxplica- 
tiùs: Centuriones rapi iuf't coe in crucem to[!t, fêmi- 
llque upplicio afffci. In Capitolino: Nain OE in 
crucem milites tulit , & fèruilibus f upplic f emper 
aecit. Ergo. Liuium lîc eu olues: 5De. ca',p tiuia, vt 
quiÇque bber,aut ferutes, rtun a quoque fum- 
ptum fi«pplicium e. Suoe fortunoe: nempe Crux 
têruo repolîta, gladius aut têcuris libero. Ipt,m 
hoc ira in Hirtio legas:ff'rehenfierui tres,& vm,w 
è leAion« vernaculA. Seruifunt in .crucemfublati, 
militi ceruices abfci. Seruile igitur hoc fuppli- 
cium, lêd non ob leuem aut cottidianam noxam. 
HoÆatius indicat: 
Si quks eum fèruum, pwtinam qui tollere iulus 
Seme]s pifces,teudhmque ligurrierit ira, 
.Ïn crue« ufflgat., Labebne infanior inter 
Sanos dictur. 
!ndicat, inquam, graues fuiffe & in extremo çup- 
plicio extremas cauffas. Sed quas illas: oegrè vni- 

I) L UCt'$ 

Cauff'* 
grauiortt 
ad Cru-, 



domini f alute confuluerint ( oEathematicos, intelli- 
ge:) fumo pplicio,idefl Cruce, afficiuntur. Item 
Fuga, èd (vt opinor) diuturna, aut repetita. Ci- 
u itit¢o ote ati 
cero tangit: U_,, Cruxhuic fi _ p 
]uptlic  adfirre: Et Valerius: Crt«e dignijqmi fu- 
g'uiui. Oin Scipio, apud eundem, trSsfugas Ro-. 
manos, tunquam patri [uditiuos, Cructbus a[flxit. 
$imile fub Augufio, in Sexti milite puniendo, 
qui ferè è fugitiuis: T t 8a'ç, ait Dio, 
ç, noç : Seruitia dom}» reddim ad 
pœeenam ,quorum domini non exflarent, Cuci 
fixa. anquam hîc & alia cauffa fuberat, Ho- 
ilitas in rem Romanam. 

Z DE CRVCE 
ucrfas dixerim: quafdam adnumcrabo. Delatura 
domini. Pertinax apud Capitolinum,eos q«i ca- 
lumniis appe¢ iti per eruos [uer.ant, damnwtu f eruit 
delatorbm, hbe['aut, in Crucem f ublatia taltbus fèr- 
uis. Sic Macrino iam Principe, ovoova  » oo-  r .,. 
?hant , autjérui, quicunque dominos detulerant, in 
crucemunt ai. Et in genere, omnis machina 
contra dominicam falutem. Paulus: Si [êruide_, s,.,. " 

Pro D¢io. 
[Jro. 
Lib.  . 
cals.ri I. 

Ibidcm. 

Dio l/b. 
Ll111o 

Ha:c &: plura in lêr- 
dunorefve domini, , 
uis: quos mitiores " ' grauiùs 
mittùs, pro arbitrio unt puniti. 

CAP. 



CAP. ]:III. 

tlam l/beri quidam in Crucem dati,]ëd iliores aut 
nocent iores: at Latrones , S tcar, Ï, Falflarij, atque 
I alb OE Fures. " .7 
V  D autem in liberis  Rara cru, vt proedi- 
xi. Q9_in remouere prorfus ab hoc genere_, 
.'". Laantius videatur, vbi de Chrio: ur Ç De 
 ca. - 
cs»  r çœeici: vi[iOrcs lcri,  prouid- 
l¢s, non a c poçc immun«s. Acq¢ oec cri- 
mina in ijs cruciaria: primùm, LatîoEinium. Se- 
neca: Latrocinium cit ali u. uiderao me,uit} 
i. ,, ,. q q  . 
. t endatur. Caue de alio ,fpend,o interpre 
,,s,x. tere. Petronus. fmperatcr proumct«m[t latm- 
. ,,,. nes Crucib affigi. Apuleius: Latronem iflu, 
" mifirorum pinorum meorum peremptorem , Cruci 
.,,,,,,. afg. Callifiratus Ictus : Famoslrones, in 
««" h loc bi graff at i nt,furcâgendos complurib 
pla«uit. Scripferat ille, Cruc, vt pSdocemus. 
Cure ipfo Seruatore vtrimque fccus latrones duo 
fixi: quos duoEuangelioe difcttè çdç apl- 
lant, Lucas paçll8 communiùs py¢. Dein- 
de Siciatus. Pau!us:Jn honeItiores ifiearios) 
D  na«a. 



)o DE CRVCE 
ha capitis vindicari placuit, humiliores verb in Cru- 
cern tolluntur,aut befliis fubociuntur. Tertio, cri- 
Ma)b. ca, 
men Fal. Firmicus: Facient i» crimine facom- 
prehen, in Crucem toL Arme  fi, rtum ita?d 
non Romoe. Lampridius: Cùm qureretur a re- 
ib, quid apud eos frespaterentur igi reonde- 
r nt, Çrt:cem. Et mirum ni è Gallis Germanlfue 
iireges, quorum moribusetiam nunc Furesad 
furcam. Alia etiam crimina in hanc FoEnam  ne 
ambigas: fed ego fileo, quoe tefiibus aut tabulis 
non congno. 
CA p.. >:[z L 
 «a,(a f As «n»wa , Crue« Chri  vide- " 
ri fnuionem ŒEE Seditionem . '" 
V M _hoec vidimus, pièon curiosè quoero, 
in Seruatoï'e noro quis proetextus (-na 
cauflà nmquam fuit) ad Crucem ? Blafphe- 
miam aliquis dixerit, ex vocibus aut iudicijs Iu- 
doeorum. Atque ipfi finè it apud Pontificem ac- 
cufant, OE huic noxoe tefies quoeruntur,  ipf 
denique Pontifex dus damnat. Attamen, fi le- 
gem fpees, hi tales lapidibus, non c(uce puniti. 
An non veriùs ac fimpliciùs, totum illud judi- 
cium, etfi iudicij dimile, Romanis moribus le- 
gibufuedireum? Mhi videatur., & refpon- 
deam damnatu m innox i um nor gn um,q ua 
Seditionis nomine OE Regni"eati.. certè R0-- 
. « - Lib. 
! l Tit.xxz'tî 



LIBER PRIMV$. 
qualitut dignita¢e , aut in Crucem tolluts.'r , aut 
betqçs obçciuntur. Ood autem c eam apud Pi- 
c»,u, latum accufatus, L ucas clarè: Hune muenim 
ubuertentem Aentem nofleam , &prohibentem tri- 
bure dare Cri, & dicentem  Chriflm r(ge 
. Credidit, nec credidit Pilatus: & Titulum ta- 
men cauffam mortis in fcripfit,ex ffudxorum. 
Ex Iudoeorum quidem libris fi rem decidimus,. 
intricamur, nec vfquam traditum clarè quoe no- 
xa ad crucem, nifi quod Philo prodidit de Ho- 
tiello e micidis, contra quos ait Leg.#orem mie mort 
¢peciali • • 
u« £nera, ff p .t ot ut, dileurtm fi ut '. cure non p o- 
,ç ,«OE.. : poenm aliam adiu»xit , 
bens bomicids OE ffcarios crucgi. Sed tuâ pac 
Philo,vbi hoc Legiflator? nufquam expreEè, hoc 
tantùm vniuersb: ando peccauerit homo, quod 
mortepkendum e, OE aduAcm morti appen- 
Deuteron.  . .2 
«r.*,,. Jm./ ur«, in patibulo. Peccatum non defignat: 
frufirà credo fore, fi quis nunc quœerat. Tamen 
Theologi vidento, ego * 
Car. xv. 
Crux interdum liberè & laxè aAam :in hoHw, in 
ditios, in Ckriianos , in minm deniqu. 
N hos ergo tales ex ordine OE more Crux vfur- 
pata.Interdum regnum ei largius,& proertim 
apud reges, nain hi ex libidinc pc ita foeuierunt 
inho- 



in hofks aut rebelles, &: vno tempore multos; 
Alexander Magnus vt fuprà tctigi,d«o mii - 
riomm,capta corum vrbe, cmcifixit. Alius minu- 
tus Alexander in I udxà,g  
acib«, juffit in Crt«em dari udaorum adoaing«n- 
tos. inilius etiam Varus, ex eâdem gente, oh 
nefcio quem motum, «ç¢ } &,z[eç: cru- 
cifixit circiter bU mi&. At Titus in obadione illâ 
exitiali, quing«nos, OE plur«s, q fingu:os di:, Crf 
hem terra 
Nota, nota. hiorid hoec ride, non attollendi 
cauâ dicuntur,& abeo qui vidit, Iofepho. Nec 
ego miçeror, abi pema natio, hœec prxmia Cru- 
cis illius, quam impè po(uii noro & tuo (vo- 
luismod8) Seruatori. Iam & Auguffuscon- 
fe&o bcllo Siculo,*fix mi#iafiruorum, quoru 
domi»inon exabnnt, in Crncm egit. Et in Chri- 
ianos Tyranni crebrb adhibuerunt, arque eos 
numerofos. Lego vno tempore,vno loco, ndmil- 
lin decemfieinter. Atqui nec à foemineo fexu 
abinuerunt hoc fupplicium.  Tiberius, ob 
adulteratam in templo Ifidis Paulinam, gç n - 
OE Sacerdotes crucifixit, OE dam (ancillœe nomen) 
qu carrueUl cau faer(. E Chriais etiam 
-; Beata 

ldeph.lilx 
6q. ¢. 
ststl 1o 

lofèph.lik 
  Excid. 
ca]). I I I 

Idem lib. 
v. If acsd. 
CI. XX¥ I I L 

hb. vt. 
ca. stv I I !'. 

Martyrol. 

lffeph. 
tiq.¢ff.n. 



LIBER. $ ECV ND V$, 3t 
u,,,m. Beata E ulalia nulas ammfqueperpeffa de. 
zt l. cbr.  • 
mure cruel a/fixa martzr_ # caro»am acceplt. S«d 
J,= ,, & in Corficït, fancT lJa irgo cruciîfupplicio 
coronta elq. Plura in Martyrum hiltori.js cxem- 
pla reperi¢s, &, tî voies ,addes. 

I. L I P S I 
DE C R. V C E 

LIBEK II. 

CAP, I, 

I x t fàtis..EidCrux &: C.u)uf'mo- 
di fuerit, Z)b & J.Eare vfurpata: 
pergo longiùs, & vniuerfum hoc 
poenale mdificium exruo, pew 
ngula etiam membr. Dicam 
enim omodo vfuruata: & non animis folùm, 
,  , .  . . 
d pxne oeulis tuDjclam toeUltam 
tem eus fuppIicij: quoe fanè magna. Nec temerè 
• .. ve.. Cicero crudelmum t«wrimmque appellauiu 
• .c,v.,,,.  poëta Nonnus 
 ço « 00: damniium quod- 
E dam 



t Exlr¢- 

34- iv. cRve 
damfum. Q.u_in etiam Iuri{onf'ulti, nomine, 
Summifupplicç, velut ob eminentiam, deignant 
ilud. Paulus: Summoupplicio, 
ciuntur. Ab eïdem mente Supremum VIpianus 
dixit: Si liberi ffnt ,ad beflias dar.i  ff Jêrui, fispremo 
fupplicio a#ci. cùm enim aliud non exprimat,& 
de êruis reçponfut fit, jure capio Crucem. Cur 
non ignem? inquies: cùm Tertullianus etiam di- 
xerit OE cenfuerit, Summam OEniumpeenam?Oia 
ex luriçconçultorutm mente, Crux etiam fupr£ 
ignem. Certè Paulus hoc ordine Summifupplicï 
triaAenera recençet: Crucem , Cremaiorem, "De- 
col/aionem. Proeit, vt vides, Crux: & cure cau(â, 
fi int'amiam,magnitudinem,& prçfêrtim diutur- 
nitatem poenarum in eî attendis. Di&a hoec ipfa 
Extremapcena. vt in Apuleio de feruocruciando: -... 
Çertumextrem poen,qu more majorum in eur, z 
competit. An & tic Arnobius 
exwemam-, quif'quis ;obi domi»is [,pplicarit. 
Q.u_od tamen etiam laxè, OE de pele aut pernicie 
capit interpretari. . 
CAP. 11. 
Dup lexg e»di Modes, 6'ulgar;s &. arus. n i[lo ' 
Flagellaio ex more femper antuuit. 
E  f,i foed-iue quid in hoc fupplicio rue- 
rit, Modusip dixerit : quem graphicè imus 
reproelêntatum. Vt magis poflït partimur,& du- 
plieC cure facimus: Zulgarem & Rarum. Illum, 
qui 

Lib.v. 
III. Il l. 



nem,ffa inipsâ, ff_.,epofl ipm. Ante Fixionem 
duo adhibita: Flagella/tio OE Dedultio. Flagella- 
tio quidem follennis anteceffor, & rarb in cru- 
cern dati nifi tic purpurati. Apud Liuium, de fer- 
uis coniuratis: e¢uh i occifi, multi capii,aly ver- 
berwti crucibuJ afjTxi. Verberatos ecce proedixie. 
Alexander apud Curtium, moris huius retinens, 
eos qui Petram obfinatè defenderant, omnesver- 

Flagelat 
¢tE¢ CTEL- 

Lib.v.Ex- 
ci:l cap. 

beribus aeos, fub ip/ïs radicibus _P etr crucibut 
iu_g,t ail i. I udxi,apud Iofew , hum, «y,«o, ' .... 
flage#i & pr«rucii ante mortem omne gen 
verberibm, cruciffgebantur. Philo item narrans I- 
dxos Alexandrioe in crucem a&os à Flacco,hoc 
addit:  4 «dC« &  zq:p0flquam flagel- 
lati fuient in thero. Sollennis ergo mos,imb 
lex: & horrendum Carmen difertè canebat: Fer- 
bera intra aut extra pomoerium : & tum dcnique 
fuccinebat, rbori in#lici#endito. 

CAP. III. 

Flagellorum OE Uirgarum dirimen . lla mages 
vilia,& magia acerba effe.folere OE talia aerari. 
E R B r V. A T Z igitur: têd vtrum virgis an fla- 
gellis: Illas interdum reperio: fed magis cre- 
brb ifa. Difcrimen enim ¢ffe imus: &: quia Vit- 

E  

gæ ho-/rqn. 



gz honeoEiores, inhonefiflïmo hulc fupplicio 
adtributa Flagra. Cicero illudens & cauillans in 
Labienum : Porcia /ex virga ab omnium ciuium O,,.Rabi,. 
corpore amouit; hic miffricors flage#a retulit. o- 
modo retulit ? vnà cure Cruce, cui hoec adiun- 
. Dixi inhoneiora fuiffe. Ita, OE propriè fer- 
uorum. Sic apud Terentium 
- ad necem operiere lor#. s a y.lork liber . 
Exclamat OE indignatur, vt in re infolenti, qud 
libero intentata lora. Et ab hac notâ ruilem 
conditionem Menæ Horatius opprobrat: z.. o. 
Ses flage## hic triumuiralib '" 
Prconk ad aflidium. 
Signi ficat a' Trlu murts k" " " ' lmpertum ijs 
in Semoer. 
uerfio in ruos)cxfum flagris publicè,idue fub 
prœeconis voce. Itaque & Macer Ic.tus fcripfi, t.,., 
Ex quibmcauffu hberu£tibm, ex hkruum yagel- 
1 cdi. Et Impp. refcripçerunt, mulierem habe- 
re iuas diuortij cauffas,fi 
C. .de 
genuo aliena nt, afffcientem maritum probauerit. «. 
Flagra hœec ipfa intelligunt : qux cùm ab ingc- 
nuis, tum à fxminis remota maximè. Arque vt 
nouum & uerum in Licinio Pontifice narrat. 
çalerius: qubd ei virgo Vealis, quiaparum dili- t.,. 
gro admoneretur. Flagella autem hœec afpera, adeb t.,,,,. 
vt Vlpianus ripferit, miniHrorum immanimte, 
ultos b eimodi flage[lk interçff o. Et H orri- 
bile ctiam id Horatio viçum agnominare: 

L:b.r. 



Lib. 

Lib. vzxx. 

LIBER. SECVNDV$. 37 
c jut««a dignum, horr, bdi /'eaere fla««g 
Q.od magis fuit, cure ea infitis talis aut oculis 
exafperabant. Faquin Romoe,atque alibi. E 
thius dici notat -' «& ¢,7&  
u  irtk ,uolut#que co» fu. A pud 
thençum quiçpiam recAn let, in Parthis optima- 
tes quoque OE Satrapas, vbi vifum Regi, ¢$0, 
xi# cdi. Apuleius agno£it, OE Flagmm pe- 
cuino o#b cahenum, fcitè appellat. I lle idem 
Gallis Matrifdeûm adfcribit./rreptoflaAra, in- 
quit, quod miuirk i proprium geflamen ,con- 
tort t«nik lanofi e&r,» prolixè fimbriu, 
multiiugO ta& auium t£aum , indidem 
multimodù commulcant iatb. Et Plutarchus ap- 
pofitè ad dus lucem: OvS «@ Sç 
bererbermian ege,#d flagri ilti taxiai, 
quo Qa&s aliquid off endentes in.crU Magnma- 
trk caërce. An talealiquod flagri genus,quo 
Chrius etiam nofier coefus ? imainantur_ aut 
pingunt per pletatem nonnulh. Haud ego affe- 
fo: fed illud Euangelifioe, coefi, m çffe  quide 
flagro. Sicenim Matthoeus, corruptâ ipsâ Latinâ 
/«m cùm flaeaffa, tradidit t 
Iv,id e, lorum,flagell6 appellat Nonnus. 
E } p- 



[»â«'" ambiguum, pisquidcm  in rdigioncan6quis. 
Etfi cnim Euangelia non cxprimun: tamen fe- 
cuti 

38 1  c. vc 
Horribili Cbrifli tom rubecit hàbenâ. 
Cv. . 
olitos ad Columnam verbwari; que aliàs per 
viam. e ipsâ coluranâ cul [acrum corp 
E  obrua. Flagellatio hoec non vno 
per loc% aut tempore. Aut enim ante Dedu- 
ionem vtebantur, idue domi: quod in Serua- 
tore faum. A ut in ipsâ Deduione, per viam: 
quod moris fuit magis priçci. Si dotal, ligabant 
ferè ad columnam; Firmamenta huc ritui, non 
tam multa rerio, repcrio tamen. Artemidorus 
vbi çomnium narrat ferui, qui virus bi ab hero 
/ç&, de lubi OE tur p itermn i: addit, «- 
muk accepit plage. Phileas etiam apud ute- 
bium, fœeuitiam in Martyres, qui Alexandriœe, re- ,,r.*. 
OE/ç autem ad column vultib inter fi adues, . 
aflringebantur: & de flagellatione fentit. An 
Plautum c accipimus ? 
-- Mbducite hunc 
ntrb, t  adflrini t e d columnm rtit er. 
Ego quidem: etfi ad cuodiam modo id faquin 
aliquis pcrtcnda. Sed de Seruatore noro no 



OUO Te- 
Ifpi.ad 
;u.qoch. 

Ibidem. 

De G|or. 
Man.cal,. 
I I. 
Lib. tf . 
¢ Iii, 

De rarca 
D¢i,in- 
ditL 

LIBER SECVNDV.. 
cuti Patres. Prudentius clarè, & cum rkus quo-. 
qu« prifci attcatione: 
nnex, tergum dedit, t/eruile , flage#. 
Hieronymus  fuo oeuo exfiitiffe commemorat: 
Oendebatur i#i (Pauloe) Columna , Eccleff porti- 
cum[uinens inf e cruore Domini, ad quam 
 dicitur age#atm. Indicat fulcri vfum ha- 
buiffe in xdficio tépli: quod ipfum Prudentius. 
Perflat adhuc,t emplumgerit eneranda columna. 
Et Bedoe tempore in medio Eccleoefuiffe,ip 
teatur. Meminit huius quoque,  miraculo- 
rum per eam, GregoriusTuronens. Hxcdo- 
mi flagellatio, & ad columnam : quid per via 
çub furcâid fa&um, de qu in* loco dicam. 
Car. v. 
Crucemam tul , aut totam, aut efia parte. 
D Deduionem venio,in qua duoobr- 
uo, LuAbrium  ormentum. Ludibrium, 
qud ip coai crucem fuam ferre,aut certè eius 
partcm : vt vcr cfet illud quod dicitur, 
iumento malum. Artemidorus: 
rum inrorum, malco quidem td identi CruŒEm 
prodict. Simil& enim OE Crux morti ; OE qui in e 
ffend , priùs eam Fortat. PlutaŒEhus etiam com- 
paatione quadam vtili: 



4o D E CRVCE 
-ç r,×,,: Et corpor« quidem quifque male:«o- 
mm fuam rt Crucem : mahtia autem crucia- 
-tuum quemquein,ex , Aixni ' f abricmur.Be- 
nè hoc  falubriter Plutarchus:  D# de (ait 
quiçpiam ) q«malè  extra lçem iue»tibm 
quMq«id memerunt, #mper ex#. Sed repo- 
no me in gradum. Ferebant Crucem. Atque ita 
lohannes de Chrio: ¢«v.» Xu& - 
Crucem, exiuit in kcum Caluam daum. 
lâ cauEâ vetera quidam vaticinia ut imagines 
Doores nofiri ad Chrium trahunt. Vt Ter- 
tullianus hoc de Iaco. Cùm, inquit, 
tre h4ia duceraur, OE 
Chr" i exitum /am tunc A»omb, in iaima 
con«ëfli à Pr , lnum pao»Oa bai, lanto. 
Idem in Ifaioe verbis iis: Cuire imperiumfaHum 
 fuper humerum ipfi. Sol, ait,no« rex Chri- 
fl nouœee glorid poteflatem & blimimtm in hU- 
meroextulit  idefl Crucem. Et Chrius fanè to- 
tam plenamue Crucem tulit. Ni feciffet, quid 
opus erat auxiliatore & fubquâ, qui adl¢ufiffet 
Alij non retaper totam: arque ideb cautè proedixi, 
#m partem. Nam qui ritu veteri fub furcî 
ducebantur,* ferebant non nifi iam. Imb inter- 
dum nec iam.. Pone in arbore aliquâ crucifi- 
xum, & fubitb: prof¢&b» proeter ,nl tulit. 
Cv. 

Aduerf'oe 
ludoeos 
1. x. 

Eoa. libr. 



Mot«lh. 

&lïnar. 

l. IB ER. $ ECVN D V$. 41 
Ca,. v. 
Dedug'tos cum "vexaetione, Stimu& iam aos. 
T O   t s  v  etiam in Dedu&ione: quia 
trahere, diuexare,& imulis agere per viam 
folent. Dionyus de tra&ionc: 
?o  ï«v : per rum 
ipm, trahere eosiuit. Necdubium eR quin im- 
pulerint, deiecerint, erexerint, per foeuitiam aut 
per lufitm. De Stimulis etiam non temerè addo. 
& avorte au,or adfirmandi Plautus, apud qucm 
conferuo feruus: 
0 carncinum cribruml q,,adcreda re,. 
Jm te rabunt pibul,um per vi 
Stimul# ,fi noer hue reuenertt nex. 
Habes Stimulas, idue in ibulo (ad fircam 
aflrio)  per vi. l ungit itcrum cum Cruce 
Plautus:Stimulos, Lamin, Crucéf qu. & alis 
meminit, fed tic vt orlim eos fuiffe fciamus in- 
ter cruciatus & tormenta, ficut laminas & igncs. 
PiCores nori ( nec heri, authodie) affcrculum 
fiue tabcllam imoe Chrii vei appingunt, quoe 
clauis proeacutis confira pedibus calcibfifq; eun- 
ris fllidatur: nunquid alludentes ad hanc Dei- 
mulationem? quoe tamen imulis al;jsfia.quos 
oblongos, fiue è fudibus proeacutis, fiue & f¢rro 
proefixis geabant ad hunc vfum. Sumptum à 
bubus, quos tic cximulabant. Sed nifi ea Pio- 
rum mens, ipfi vidento: ego inucnticulœe dus nec 
au,or fim, nec interprcs. 
F Car. 



42, DE CRVCE 

CAP. VII. 

OBOO 
dard. 
ro I. 

Jn ip Fixione nudi in crucem da¢i:an altam,an 
in terrâ depoJïtam ? id quJîtum, ŒEEotrumq,e 
jïrm a2 u rr . 
I S'r.A çunt qua: Antefixionem:nuncquoe Iii. 
ipsa. Tria confldero, Suenfionem, riœeio- 
hem, fnriptionem. Sufpenfio proeit, & ante illam 
etiam Nudatio. quia fimul ad crucem ventum_, 
fpoliabant hominem,& tic in eam dabant.Rece- 
ptum hoc in plerifque fupplicijs, velut Naturoe 
fuaçu, quoe n udos induxit in vit OE educit: etiam 
in ifio. Artemidorus" OEOEyoEv w.. 
,o,  çpo3;.Cr, cA, bonum pm«p«rl, q,ta]ub- 
lim e crucxm : r.oxium er dmiti, quia nudi 
cruciunmr. In Chrio faum hoc ob£rues: 
quem Euangclifioe narrant recepiffe vefies po 
flagellationem jam dcducendum, & pofififfe ite- 
tùm deduum. Ergo n udi dati in crucem:çed 
lacenrem an Eream ? Pro Iacente, A a vetera 
de Pionio Martyre: Wltrementk ]oliaua, 
OE in clum iciens ac Deo grim agens,fuper 
lgv,m ipfum extendit ,milittue tradidit t cla- 
fu conffser«ur. Satis clarè: arque etiam mox cla- 
riùs : m igimr lç»o fixum erexeru,m. Dici nihil 
pote, quin fixio hîcin Iacente faa fuerit, quoe 
pblt erea. Et ratioetiam aEqua fuadet N6nne 
enim faciliùs hominem tic agere çupinum & 
incli- 



Lib.vt. 
Exc. I ud. 

loca.vt. 

LIBER SE C VND V $. 
inclinatum: quàm toller¢ in ere&am, pendulum, 
labentem, fortaffe & rcluantem ? Videtur. Ta- 
men qubd in Ere&am, plufculi adfirmant tees. 
Cicero in Gauianâcruce defcribend : 
tinuit , cùm iamertini more que in//tutoo 
Crucemxnt p.rbem iniâ OEompeiâ, te iu- 
bere figere in iA qu hegium e ? Et verba 
OE rci tricm vide, obferuabis fixam primb cru- 
cem, OEtum in eam datum. Idem in Rabirian: 
n camo artio Crucem ad ciuium pliciu 
di OE coitui iubes. Stabat iam dexa, dum 
caua diceretur,  cruciarium fufi exçp¢abat. 
Galba apd Suctonium, cuidam inclamanti le 
ciuem Romanum ec,mlto prterceter akio- 
rem OE dealbam crucem ai iut. Stat,i, ac 
tum fugi. Ioçephusde Iudoeo quodam à Ro- 
maniscapto" 0 ' dwoç «« 
defigi crucam, mnquam flim.[uenfurux in 
8kaaru. Denique OE libro Etdroe-Wt omn 
homo qui hanc mumuerit juoeionem, tolla¢ur lignum 
de domopfi¢,« «roEa, ,r, oE «o,gat,rin «0.Vtro- 
bique hic ere&io, fixionem antecedit. Nec video 
quid obduci pot: nifi iud infirmum, atutas 
quidem, fed fub aducntum noxij iterùm 
ris. uis credat ? aut irritilaboris quoeratio Ab- 
nuunt etiam phras vetcres, quas fcimus ple- 
rumque adfimiles rebus ipfis: Dicunt enim'Tal- 
pro 8abî 
lere , gere, Ferre  Date in crucem  quoe omni 
F  elatio- 



-4. DE CRVC 
cladons l'uni: au molitionis. Izcm n pis fon6-- 
bus, Excurrere, ztjend¢re, Salire in crucem: qua: 
mihi videntur conuenire non nilî in Erec'Ttarm. 
Priorum phrafium exempla nota atqu¢ obuia.. 
Eunt: pofteriorum cape ifta. Plautus: 
;Ego dabo ei tulentum primm , qui in crucem ex- 
c«crr¢rit. 
Crux illa no/Tra eff , nos pwtibulum afiendimm. 
Hymn.x. 
Credo herclè adueniens nomen mumbit mihi, 
Faciet  ext emplo Crucalum me ex Chrylo. 
Sed  teRes,in ips narratione, pro Eœe. N on- 
nus deChriRo: 
y. /nu quaaum, dtUm, terrdque Uuum, 
eum extenderu. 
6xtentum manifeRb aitblimem, oEpwtemam. 
De eodem eadem Nazianzenus verfibus lucu-.c,,n. 
fi7 , ou ,»7ou ç «» [a- 
,orum verçuum (haud çanè  optimorum, lî- 
berè dicam) hœec ntentia uum OE 
aumin almmcrucem, Mvltimumeim ne :re- 
aura im flutum: tutu ad tranfuerium l»um 
manm fixm : &nique OE pede M flipitemdxum. 
Atquc 



LIBER SECVNDV $. 45 
Atque ifa pro Erec"tt. In diffenfu autem nos_ 
quid definimus. confenfi, m, quâ licet. Dicimus 
vtrumque vfurpatum, feepiùs tamen hoc pofre- 
mum. lmb interim neceffarib hoc poftremum. 
Pone enina in arbore fufpenfos ( fa:pe fac"tum: ) 
quomodo demitti ea potuit, &: tunc attolli. 

Devit. 
b+at. 
cap.x zx. 

.?ud La- 
c"tant, lib. 
! I I I 
II11, 

Contra 
Mid. 

.ib. zzz. 

C AP. viii. 

Clauis fiAi fblitos, interdum f unibus adflri,gi. 
E I3 jiam ad/ldFtriaionemtranfeo; quee fa&a 
clauis, aut funibus, fed " " ' 
plurlmum illis. Sene- 
ca nominat: Cum reflgere f e crucibus conentur , in 
quas "«nuq ifqui ue "od/rûm c/auos. . uos. ipfii e adioEit. 
Ira legendum, non adcit. Ilh, nqmt, conantur 
tollere tê de crucibus fuis: vos contrà, magis ma- 
gis6iue affigitis,& clauos adigitis in lign um. Me- 
minit OE Apollo in oraculo quopiam,de Chrio: 
Claui. OE pal mortem exantlau# acerbam. 
Loquitur de hac eius morte percrucem: quia, vt 
Artemidorus ait,  
eSç: e lig»i OE «l,i «uxcon# en. Atque ab 
hac re Groecis paffim ipfa crucifixio, 
di&a: quafi dicasclaui-fixio. Vlpianus in Demo- 
fihenem explicat a0,0doe, 
ï¢ h.o,¢:cruci, aoEi clauo.. Et. .f°rtaffe. eh refpexit, . , 
Strabocum de Cantabns 
 v¢dv: #xos in crucibm.Ergode clauis cer- 
. F 3 tum 



4 6 r) E CRVCE 
tum:anetiam de funibus. funtexempla. Au- 
fonius fuum Cupidincm facit 
-««inaum p t «rg a manu, b flria 6 PlantO 
Wincla mrentem. 
Etcommuni lan verbo in hacre Artemido- 
rus vfi, s : off,inqult, dv} dy«. y«oEov 
¢ŒEEe, d r v: Crncgi ( in çomnis) vi- 
ro c«hbi npti d«ffgn , ob lwturam, quia fcili- 
cet ligno ungitur copulaturue. Plinius inter 
magicas ineptias Spartm etiam è cruce numerat, 
id e fparteos funes. id,q uod D. Andreas it 
alligatus Abdias apertè,oE cauffam etiam addit: 
roconfi«lma»d quxflionario, vt 1oEat manibt 
diutino cruciu dceret. Ex quo colligas, habi- 
tum id magis zuum. Etfi prima fortaffe cruci- 
.o talis,& in Liuij prifcis fcriptisue libris legas: 
additur: quod tamen heri ac nuper eieccrunt cor- 
re&ores. An ficquoque appenfi latrones bini, 
qui cum Chrio? Vulgb fentiunt, nec aliter pin- 
gunt. Tamen flls-quia illi, pariter ac Chrius, 
i. Nonnus adfirmat. 
In cruce prxdtr# clauk fixi, tque lçti. 
Et magis Hioria Frifca,quoe e de Helen Con- 
Rantini matre. Ea cfim veniet facra & Deo ho- 
mini trita loca, cupidine vifendi OE venerandi: de 
,uce etiam inquifiuit nofir illâruatice. Fo- 

dit 

Lib. t. 



Lauv- t  E C VN DY $. '67 
clir, tres reperir, ac d;u animi anceps hoeiît 
effet illa vera. Nain Tkulus, quo dignoi po- 
tuiiçet, jaccbat çeorfim dificus. Denique mira- 
culo OE diuinâ itdicatione opus çui ad diçcer- 
nendum. d aurem opus, fi veigia clauo- 
rum mod in vn Arumentum ccrtum e, OE 
res ipça per Ecclcfiœe annales. 
C. ix.. 
]n qutbm partbv claui, OE quo numero? 
L A v o s autem ifios, fiue & funes,in mani* 
bus pedbusue fuite htis notum. Nonnus 
deS¢ruatore: 
Et p«d, bm mambf «ue r«ns#,mulos #rraos. 
Tertullianus de veteri vatcinio :]oderut man 
mem OE pedes, qupropria mmdms «rm. Habent 
atroda libri fcripti : OE reè, vt amat loqui ill 
riptor. At qum multi ifii claui  emmuero 
dident. Alij de remis aIçerunt, vt Nonnus, qui 
Chrium depingit 
Facit ecce mas»o OEngulari clauoped 
pedibu, muu impoÇt  comfli«atk. Claru 
e. ctiam illud Nazianzeni padtcr de Chrifio, 
vbi cruce dcponitur: 

ut m 
divin. 

Tres qui. 
lum. 



[i«at/0. 

4.8 r cRvc 
 ud«m tri«laui repofftum/igno auren,. 
At contrà tamen tendunt alij, & fuggerunt qua- 
ternos. De eodem Chrifio GregoriusTuronus: 
Clauorum dominicorum,qubd quattuor uerint, 
 ratio. Duofu»t axi m'palmk, OE duo in plan- 
tO. Sed & Cyprianus melior maiorue au&or 
Paon 
» fcripfit: Clauù cros pedes terebranti- 
b. id, quod Plautus exmore aruere vide- 
tut tantos ? 
o daboei mlentum,prim q«i in cru,m ex- 
cucurrerit ;" 
Sed eS lege, t a:ga»tur b pedes ,  
Ni6 is tamen ibi fen fus. vt ruulus ad maiorcm 
quafi cautionem, & ne çacilè çe re6geret, volue- 
rit non mel manus pdeue, fed bis 6ngula 6- 
gi: ira inquam, vt b/ni in quoque membro effcnt 
claui. àm magis con6dero, tare magis hoc di- 
&um ceno: cùm id quoque reperiam, per foeui- 
tiam multiplicatos alibi clauos. Vt in Martyro. 
Iogio: gricolam plurim clau Cruci a:gentes 
interemeru». Interdum & in ali corporis par- 
te. In eoem Marwrologio: hilomen manib 
pedibÇque, ac dem#m caute claui confix, mar- 
rium confummauit. Itaque  morcm vetcrem vi- 
des arb[trarium fuit de clauîs, & ulrà litige- 
mus. Si de ChrioEo tamen quœeritur nefcio, & i 
• enfu Parfum non coe meure arbitrari. 

C.A P 



CAp. x. 
Cruce ppedaneum ? 
D,o- magis defigendi modo. Is fuit, vt 
manus nrimùm fiverent, inde nedes. Grg- 
r  r x 
phlce Luclanus In Dlalogo vbl Prometheus figt- 
tut. Vulcanus Mercurio loquitur : 
,Gdç rd   *v*d «  &r,: Cru- 
cçmur, extenf m ambm manm ab hac parte in ad- 
uer#. Arque initiumà manu dextrâ. Ibidem 
Mercurius Prometheo: A' , v &,oEv. « 
  r : 3edprbe dexteram, tu autem 
carie, aringe, OE con , OE malleum #rtitede- 
mme. Da OE alteram , quo dla atam reae aflrtn- 
gmu. Tum itum ad pedes. Sedambigas, Ma- 
nfifne fuerint toti moli ferendoe ? Appkret enim 
corpus omne( proeferdm fi quis pedes infleeret) 
pependiff« à manibus folis. Ego ira arbitrot -. 
idni ? Duroe & neruofoe illoe pattes, & lentoe 
frangi. Fortaffe nec in mediî mper manus volâ 
claui fixi, d fuperius paull8 quà cum brachio 
coït, id eft circa carpum. Plautus facit fufpicari, 
qui di£rt fcribit brahia ofgi, non mnus. Sed 
puto equidem amplius, ri corpus grauius, aut 
manus tenuior  adminiculum fzpe fuiffe funes. 
lllos quoque additos, & circa humeros aut pe- 
G us 

potuermt 
pendulum 

12 fixiot 



Hoc malim; 
quam c,am alijs affcrculum fiue tabellarm in- 
dcere,in quïi mnixi OE fixi fimul pedes. Nimis 
accurata ea fabfica, im8 dclicata. Tamen i 
Chrii cruce Gregorius Turonicus agnbfcirl 
quinine fuit, an quia piè imaginatus efi lpfe qui- 
flum cil. pes quoque pam taDul in hoc foramen 
itrtm e : [per banc ver mbulam, mnquam flan- 
tu hommD &<r afffxat pla.t. Nec fcio an 
illuc Innocentij hxc refetcnda: [uerunt in Cruee 
dombicA lna quwttuor,qes 
tran,erfi, m ,trunc fippofftm, & titulmper- 
pofftta. Nain vidi qui de OErunco tic acciperent: 
etfi vox videtur abnuere: quœe parùm apta ad mi- 
nutam illam tabellam. Verba etiam plura& fe- 
quentia Innoccntij cùm examino, fentire eum 
dixerim non de hac impofit, çed verè ( vt loqui- 
tut) #ppoffto trunco, è quo ipfa crux fi, rgat. It 
enim nfiffe vidctur: truncum aliquem fuiffe, 
fiue fulciendœe cruci in imo appofitum 
Grxci id genus obliqui fuentaculi vocant) 
ue filb ipço re&o ipite in terrâ, cui ille immiffus, 
vt firmior fiaret. Neque ego aflro id fa&ira- 
tutu: fed mentcm riptoris pono.Trahunt ëtiam 
Irenzum iuc, qui crucem tic deformat: 
habit«a crucù ffnes&mmimtes haboe quinque. 
duos in 1,mgoudinem, 
»um in medio bi requiit qui clauh çoitur. 

De Glor. 
C. ¥1. 



ïrFh. 
|ud. 

l.ib. T 7. 
adn. Mrc. 

En, inquiunt, mediusillc finis tabellacflin quâ 
corpus requiefcit. Fateorverba huc ire, nec terne- 
re contenderim de alienâ mente. Tamen Iufli- 
nus martyr, è quo fumptahœecvidentur,ficdeo 
fine: 
illM in m«aio a«ffxum lnum, vt «or»u 
iam eminet, in quo runtur OE quafi inuebuntur, 
qui ctucguntur. Cornu id appellat, & notare 
vult: qomodo aptè in plana hac tabella Viden- 
dum ne vterque ille fcriptor aliud intelle a 
am di&o fençu. Diuidunt crucem in quinque 

fines ( z¢pices Tertul- 
lianus fcitè appellat) 
quartuor illos, qui 
noti funt & incurrfit: 
quintum, quemin. 
mediïi cruce_, collo- 
cant, vbi lignfi tranf- 
.uerfum fcindit tranf- 
itue flipitem defi- 
xum. Hac confidera- 
tione, quinque funt 
fines: 86 vnus ille fli- 
pes ( tëd lê&us) facit 
ternos. Q.u_.o d autem 
dunt inteht Srequie- 
jere: veru m eflc. cor- 
pus acdinatur ei &: 
G . qualî 

Lb. . 
Ca,P. ri I l, 



¢lnid L- 

expoto, int erdum qudam immetent ia uprem i lCa - 
»'"' t titulum o«cupar. Arque hic Titulus proeferri 
dnteeri . 
£.. aut apponi folet,da'mnatis. Proeferri, v in Sueto- 
nij Caligulâ: r«edentetituloqui cauffam.poema 
indica- 

qual innitkut à tergo. Augufiinus ho¢ 
fcripfit, Longitudinem wuck à tewâ f urgentem, cul 
«orpm er mfixum. An totum corpus ? imb pe 
des tantùm, quod liquet: fed adfixum innixum- 
ue intellegit, nec fcio an mnixum fcripfit. Ta- 
men in pi&is ulpturisue etiam priçds ve- 
gium tabelloe huius exfiare auto : non ergo te- 
merè fpœeuerim, non certè à Chrifii uc¢: de 
alijs, audacius. od ¢nim veigium in fcripto- 
ribus antiquis? 
CAP. .XI. 
e itub , quid is Lin  quomodo aript, 
aut pr. . 
o s • Afiri&ionem nriptio. id ea 
Caua fupplicij, oE ipftm crimen,& Roma- 
nâ voce OEtul:qu & Iohansefi vfus. Atque 
item Nonnus: 
Mathoeus Ar benè & gnanter dixit. Glooe 
Grœecicoe veteres: A, cau, meria, ttulns. 
Eoedem Latoe, OEitul«, ov. Latini etiam 
pam pro cauE. Vt poëta: 
$t otwk titul mortk habere me 
_. Lib. tx. 
Valerius: Fine it  nor iù OE occukk 



Apua Eu. 
feb. hb.v. 

S ECV ND 
i»dicavt , per coet e,»t, 
EpioEola Lugdunenfium, de Attalo Martyre: H- 
: Circuma5per mphtherum, tabellâ 
ipm preunte, in quâ Ltèrttum, Hic e 
tml Chriflianm. Sed  appendi, aut apni -1 
damnatis folet. Suetonius Domitiano : Patrem- 
amiliâs detraum è çcul. t arenam canib 
obiecit cure hoc titulo, Jmpie locut parmulariu. 
inilianus oendit Gladiatores quoque fi 
produos: idam t patrem pelirw, auora- 
uit . D le munero produ [ub titulo cauff , ru- 
dem populo p ulante accepit. Sed facit propriè ad 
Crucem Dionis locus, de feruo, quem Dominus 
agi in crucem, idueper forum iut: 
r [ fiue Titulo)qu caum mort apwiren..Soe- «, 
pe etiam negle&o aut Çpreto titulo contenfi Su- 
perdi&ione fuerunt, id evt Proeconis proeeuntis 
voce populo id nunciaremr: de quo more alij, & 
ego aliks. 
CAP, xii, 

oFt xionem,quomodomortui in cruce ? languore» - 
aut /"ame . I/ itulit as quorumdam. 
B E.N . iam OE fideliter fiximus: quid Poli ri- u«,,, 
xm, nem  hoectria, OEors, Corruptio CoCo- mmc, 
. Mors, l¢nta, moleRa, & vel à fiiHante pau- . 
G  latim 



latim fanguine, vel à fame. Oid  etiam ab 
auium ferarum lue laniatu: videbimus,& tîngil- 
latim diducemus. De fanguine quem demitt:- 
bant fixi, clarum efi, nec tetimonij eget: & tutu 
ca caugâ, tutu ex acri verberatione qu prziue- 
rat, credo inualidiores multos obijflC At de fa- 
me, Eufebius vbi Martyres narrat crucifixos i 
zd oEçOd» : ff firuaint viui, donec in ipfis 
ptbulis fame morerentur. Itaquelegas quofdam 
diu in crucibus vixiffe,vt ingenitum fcilicet ro- 
bur erat, aut rires. Beatus Andreas in Crucef,- 
en¢,m eapopul, mdocens, (o athletam Deo d- 
gnum.) bldua f.erulxtt. Vonnus fub Nerua. 
i,ff fuend capite deoum ,tre per t,auum vt- 
xtt. OoEod £anè miror in fchelnate illo " " ' 
mlDlmo 
apto ad longam vitam. Magis etiam iud: qu8d 
imothe OE Maura in Cruce nouera diebm viui 
penaemes ac , 

rium conmprun/. Vnde hoec vis aut vitalitas, 
niti à vita: ipço fonte2 Qamquam & alij quidam 
animosè egiffe in extremiflïmis ifiis rebus legan- 
tur. velut Bornilcar ille apud I uttin u m: quipa¢i- 
buto ffixns in foro m«dio, ma£no animo crud«li- 
tutem ciuium tulit: adeb'ot de fummâ Cruce,'oeluti 
de tribunMi , m c_Peenorurn ridera concionare¢ur. 
O..u_!dam etiam petulanter : vt proteruuli apud 
Senecam,qut ex pa¢ibulo et'kat ores fuos conuunt. 
Atque etiam adnotaui, quofdam 

Lib, xxt i, 

De Vit. 
miiëratione '«"" 
ca. • c. 
Prin.- 



t-IBIR $£ C VN D V$.  
Principis, aut Magiltratuum è Cruce ablatos, 
pbf[ vtxiffe. Iotêphus in vitâ tCt recitat: Redi- 
bain, inquit, è vico quodam , & vidi multos ex ho- 
jqibus (I udeeis) eruci]ïxos: OE tres ex s adagnofiens, 
cure quibua antè mlhi confuetudo, valdè m animo 
dolui, (_ cum lacrimis progref , dixi OEito. .lle_, 
autemflwlim depojïtos eos mandat diligentiJ?imè 
curari, atque ex çs duo inter ipfam curam obieru»t, 
tertis fuperutxit. 

CAP. XIII. 

.o/dam à volucribtw ,aut f eris e¢iam viuos lace- 
r, vtos, OE pler:f'que omnes mortuos . interdum OE 
lanceia int erf e3tos. 

T de laniatu etiam addidi ,8 cauffam il- 
lam quoque feci mortis.Haud teme,è, quia 
tic ligati,  cùm fe non commouerent, dati feue- 
fa * sAo:ee, vt cum Focta dicam, uv,em» Ov0w, '¢cambut 
". v n'0. Atque id etiam viui. Prudentius: 
Atque auo 
Uo.,,. ---- Crux illum t ollat in auras,  
¢Uiuentfque oculos oerat ahtibs. 
u.,. Horatius afpexit: 
©lilL "¢'" OF/homi»em occidi, non pa?çe; in cruce coruos. 
quia ficarij fcilicet & homicidoe dari folent 
crucem. Item Iuuenalis: 
¢Uult ur iumento, & canibus, crucib[¢fque ¢eliFtis 
o_qd foetm propetat, parte'roue cadauer# af)tort. 
O.,uin reioerio m fententiâ iudiciali qu.oq; id ali-- 
quan- 



Opno de 
Catullano 

" Fortaff¢ 

quando expreffum. A&is Martyrum : Cla#dit, 
aui laceranda relinquantur. Itaque Apuleius 
x DeAfi. 
proprium hunc refert ibuli crucium , cu 
canes OE ul,res int ima protrahunt viera. Addit 
autem & Canes: & diçcm licetcruces non m- 
per fuiffe per-altas. omodo enim, fi canes at- 
tingerent, arque etiam lupi  Nam & hos Catul- 
lus addit in Epigrammatio, quod mihi quidem 
non nifi circumlocutio videtur cruciarioe huius 
morti. 
Si Comini arbitrio populi, tua cananeH 
Spurca impuru morib , intere: 
on equidêdubito,quin primkm inimica bonorum 
Li»g.a * «& auido fit da vu«turio: 
E o os oculos vor atro.gutture corum, 
Jnt4ina canes, cetera membra lupi. 
Ioe mortes, nifi quod interdum lanceis etiam 
tranfuerberatos lego, an ad accelerandum fatum, 
pl 
an ex orandum lllud fifit in Marcelliano 
Marco: quib ad fliitem loEat in pedi eorum 
a[fixin6 clauicmque tranfiff vn diea OE 
nox, iuffit ambos(Fabianus iudex) lan¢e ? 
fa verari. At iud in noro Domino  oeui mi- 
les iam mortuo lance latus aperuit, fcilicet peri- 
culum an bon de obijffet 

CAP. 



Lib. IIII. 

Tettull. 
adu. Iud. 
cap. • 

* m SECVNDV S. 

7 

C Ap. XlllI. 
Crr/agium à Cruce remotum_. id f uerit , in 
quos receptum, OE quomodo ? 
O 
que ita interempti ? Vulgb inualuit hoec 
opinio, fcd vulgb. 
vident difparata hoec fipplicia 
Induxit vulgum, qubdin facr hiori latroni- 
bus duobus crura fiaa leguntur. Atqui iant 
pro moribus Iudoeorum id fuifl • arque illic for- 
x 
taflê tantum. La&antius monuit: See«ts itaque 
Chriflm ,ùm ,»itum ««Fo/e:, n««4EEarium car- 
nces non pumuerunt 
rum mos f ereb. Ait cautè eorum mos: nempe Iu- 
doeorum. Et cur hoc Iudoei ? nè fiaus legi fieret, 
quoe jufferat ad Solem occafum fufpendiofos de- 
,ni. At deponi ni mortui non debebant : diu- 
tius autem plerque viuebant" erg hac, aut ah 
" Aha etam d,co viâ" nec cre- 
VIamOrS finanda. " " 
diderim fuiffc hancfolam. Lex quam tango, 
in Deuteronomio, OE vertit c door Afer: Si 
autem fuerit in aliquo lo, i tjuiciu mor- 
OE pulturâ fipeli eum ipsa die. Ergo Cruri- 
fiagium popriè nihil ad Crucem : tamen quia le 
ingerit,  vile, arque item fuum e :uxtà cru- 
cem, breuiter de eo dicam. Vox ipfa proba 
vctus.Glo prioE:Cruriagium w.xo, atq 
H alibi 



8 DE CRVCE 
alibi Curilçangium rec"tè etiam fcribunt. Nam 
'Tago & ango, & Frago OE Frango, dixerunv: 
fed prior ilicet fcriptio magis pro archaïfino. 
Diuifit eleganti grati Apuleius: xor dir in .,,. 
eum deugtion«s d«pr«cta, OE crr«m «jm 
abominam, vbi adomina pro veto magis & pro 
nça. lpfa res antiqua, & jam Plauti, & an;è 
zuo, pafl]m Crunfiagium minati £ruis. In ejus 
Afinarm: 
 Crura herclè offringentur, 
Etcredam, vt crucem ipfim, peculiare fuite ffr- 
• • • •  • 
properamm verberare flim , crura poti 
gere ? Suetonius Auguo: OEhaa à manu,qubd 
cruraee«it. Idem in Tiberio: triquemox (mi- 
dJ .  lLllll, 
niro cmpiam, & tibicini) quad mutub agitiw 
exrobraent, cra.e«t e Ero m rms. : d ira., 
vt liberi non immunes. ue in crnine, ue 
fius per çxuitiam vindicantis. Ità M. Mario Gra- 
Ira ! ! I. 
tidiano Cornclius Sulla peingi crra, emi 
lo¢, ampntari mam jnt. Et Spendiani rebelles tï.,. 
in Açric, cum Poenorum optimates cepient, 
terentes, adbm vt¢os pro)e? in #eeam 
quam. Et in Marrcs noros plurifiriàm c 
uitum. 



llIl. 
Mami- 

dievx x x. 
SeFtemb. 
»Lib. t xx. 

L 1BER SE C VN D V S.  
uitum. Eufebius de his qua: in Arabiâ aut Cap- 
curib interù , a/i2s Cruragio punit. Ma- 
rologium memorat Hadrianum icomedi, 
cure alt iintitrib, omnes fi¢b Diocloeiano mar- 
ffrium «ruriagio «onmA. I dem de pluribu, 
atque innominatis: Commemorio S S. Marty- 
rum, qui in pecutione OEaximiniaù cruri- 
b neci f u. Et fœepius: OEod hju¢ppli- 
c, .vt inc cure ma&o, ele8e firreo i«ur, 
ac tibi incudi imponere , validis iibus tic 
frangendas. Colliges ex Ais Martyrum prifcis, 
quœe Surius vulgauit.Sublatum hoc fuppliciu m à 
Conantino Vior affeucrat,de quo in* loco. 

1atio 
pangencti 

CAP. XV. 

Tertul. De 
Ammâ. 

Corrumpi in cruce pafi¢., OE nef sJèpelir. 
O   VPT 0 jam p Mortem. am c 
intellego, qubd nec mortuos deponerent, 
fed tabo illic pa funt diffluere, & à Sole ac plu- 
uiî corrumpi. Valerius impreè hoc narrat dG 
Polycrate, qui ab Oroetecruci axus: E quâ, in- 
quit, putres ej art ; OE mbido crorc manantia 
membra , que tam lm, coi Neptunu« annu- 
lum manupiff orù reituer, fftu marcidam, ça- 
-mos lxtk ocul#aexit. De quo ipfo Afer noer, 
vt fo:,£uecin : ocri Samio fllia Crucem 
H  ro- 

Çorrupti 
in Cruao 
bat. 



tus exp'a. 

O DE CRVCE 
proM :le Solis a»#.« 7 l««cro 'o«. 
hioriam,& fomnium quod in erodoto,  tu 
abco pete. Sed hcmens fomnij, fublimem i 
cruce madidandum à !oue cùm pluerct, à 
vngdilm cùm is calidus  nudo corpore finicm 
eiiccret adipeniue. Hanc in crucc putrefaio- 
nom intellcxit Theodorus Cyrenus, cùm Ty- 
ç 
ranno minanti eam rcfpondit:, ua nihil inter, 
humi, an.blimi putreerc¢. Neque aliam Arte- 
midorus, cùm malum diuitibus ominatur à fom- 
"   P  « 
mata cruce: ç  caé«ç /  
Carnes enim amittu qui in cruco flxi. 1 fa in- 
quam, amittunt, fiue tempore & defluxu: fiue 
lanienk volucruln ferarumue, de quâ dixi. 
Cv. xv. 
Cuodia & toiles ad Crucem, nè quh deraher. 
I T    hoc fine affcruati in Cruce,& depo- 
ni rarum omnin6 fuit. Nlfi quod Philo tamen 
Fla. 
notat, receptum morib«« , in amli ff mpera- 
to,'o, ,.t fimili aie flo qu4aam i «ru«ib ««poni, 
OEpermitt i ad puk uram :  Flaccum cantrà, no- 
uos iam tutu  axio. Nè quis autem de- 
poneret,miles  cuodia aSëdit.Petronius: Mi- t. s,-. 
ks cruces aruaba¢ , ne quu corpora aApulturam 
de,traher. Plutarchus in Cleomcne: O(ym¢ 

Lib. itl. 

A pud Cie. 
& l¢aler. 
Lib. * ,. 
¢a]3. LVIII. 



1'rvl I. 

LIB E R S ECVN D VS. 5I 
Ckomen cruci axum corpm ctodieba, vtde- 
rune magm4m rpentem cap#i m c#cumplexum, 
& fac iem dant em t e ent eque, nè qua carniuora 
au attieret. Vbi vtrumque habes, & cufiodi- 
ri çolos mortuos & aues faciem in primis inuo- 
laflC Potlis ad hanc Cufiodiam illud Euangeli- 
intee 
flodiam, abite. x Plati vo fuit ad I udxos pe- i, ,,,- 
tentes aeruari monumentum. Videtur aute t' 
intelligere cuodiam, quœe paullo antè ad cru- 
cem. ni quis malit, abete ctodiam; qua ab 
imperante, oE indignanter dante.Vox enim Grœe- 
ca in vtrumuis valet. 

H I. LI- 



DE CRVCE 
I. L I P 8 I 
DE CRVC E 

LIBER III. 

CAP. I. 
OEranfitio ad arum ]ç.endi Modum. Furca diui- 
fa, & hic de.gnominiosâ diBur. 
ïï B vI r, qua:ad Vularemcruci- 
figendi modum,diximus: Rame 
fuperefi, quem ipfum pari curâ 
imus expun&um. Eum fuprà de- 
"-'- fcripfim,s ( &: vox proefert)/êp0ff- 
tutu, OE minus in aiduo ofu. Sepofitum,uo, lnu- 
fitatum vel Schemwe vel Fine. De his tribus or- 
dinc & partitè dicam (iuuatin his talibus) & in 
luce,n fortaffe protraham, qua: vçque adhuc pa- 
rure claro oculo confpe&a. A2uo fepofita Fur- 
ca eft" olim quidemin creberrimo vfu, fed qua: 
paulatim detijt arque aboleuit. Mentio crebra. 
non in hifiorijs folùm, fed Comoedijs prifcis: 
mentio tamen magis, quàm explicatio, ego hic 
faciam, & pro copiâ ingcnij dabo in fplendorem. 
Vt poflïm, duplicem illam facio, Weerem & 
F,,« a«- ouam. Priorem qua: prifcis Romanis ( non 
enim apud alias genteslegi)vfitata: atque hanc 
'«" iterum duplim.37gnominioam  Pwnakm.llla 
utex. 



LIBER TERTIVS. 
cri, quâ collo impofit â ferui circamduci folent oh cul- 
pam aliq uam, olqentui oE ad irri/ûm. I lîdorus: Fur- 
cirer dicebatt, r olim, qui oh leue de/i:tum colebatnr à 
dominis,ignomini magis qukm fupplic cauqd,fur- 
cam circa vrbem erre, prdicans peccatum 
OE monens ceteros ne quM]ïmile peccarent. Plutar- 
chus in Cofiolano, Humanl habitos fruos à lri - 
fiis dominis notat, & addit: 
pa,'ç« : Erat autem mŒEEna cagatio [erui klin- 
tollens OE [erens exiroe circa iciniar. ]d enir 
parc, ŒE  conea, non vkrà ffd«m ha»e»at, 
vocabatur Furcr. Talia idem in uxionibus 
Romanis Gloffx veteres: 
o,: qui pibul, mrt,qui frcam. i peccaue- 
ra, pro poenâ f urcam in coco habent es circuibant, 
per vrbem vnque dui. Atque hzc illa prima 
efi,ab ipsâ re & fineguominio ì me dira: qu 
origo aut exempIar tamen oenal. 

CAP. lI. 

D e Furcâ 7cenali, & cxfosfub eâ ad mortem. 
E A eft, quâitem collo impo/ït, circumdugti,[èd 
cure verberibu¢ & pccn cau.â. Atqueadeb 
110f$ 



»Vi3e Fe- 
flum in 

6 4 . IE CRVCE 
mors plerumque huic ¢on[qua: fiue fub ip,â 
Furcâ ad necem coes,uc cum câ in cncem latis. 
Seorm vtrumqueexplicabo,  rmabo. Sub 
câ ad mortcm cx: ex Suetonio, qui pcnam more 
maiomm interpretatur, nudi homin# ceruicem in- 
,ri [r«rc,corpz# viç# ad necem cdi. Atqueidem 
etiam Vior: Senm ffntentid conflitutu-, vt, 
more maiorum, co#o in [urcam conieo , virgu ad 
necem cxderetur. Ac merio exempla etiam in hi- 
oriâ, etfi haud crebra. Liuius* inccum ca 
Veale tic punimm oendit: L. Cantilimriba 
otçqum , ques nunc minoresont ces appelant, 
qti cu FloroniA uprum'ficer, A Pontc 
ax. eoof que virgk m Comitio cxÇm,vt interver- 
beraexirarW. Dionyfius in culpâ fimili,  de 
ijs qui Vrbiniam fiuprarant- 
x s autem qui immm corruptionem 
ran,alter fiipfim interemit, alterum  qui ficrh 
prxerant ( ij funt Pontifices ) comprehendentes ,in 
#fo flaU ficantes mnquam mancipium,intereme- 
ru. Nain etfi neuter furcoe hîc mentionet 
Gciat, tamen cure vcrberibus ad neccm datos de- 
nanent, probabile id ira ritu priçco G&um: hoc 
magis, q ubd Dionyfius quafi indicans addidir, 
0 owooov,#rmkmin modum. dau- 
tem liberi etiam fub furcâ interdum coefi, exem- 
plum 

In Neto- 

Lib. xal. 



cnoech. 

Lib.  x. 

. a  K T E RT I VS. 
plum in Epitom' Liuij ¢larum ,de C Matieno: 
qui accuf wtt apud ribunos qubd exercitur in 
irgù cf, OEflertio nummo n?. Nam etfi il- 
le non ad veram mortem coefis, tamen ad ciui- 
lem, OE libertatem ciuitatemue pariter amifit.. 
Atque ideb dixi plerumque mortem conffquam: 
cùm & in Plauto legam: 
Et oh eam rem in carcerem ted compaumio, 
Etpoff qu es em,cm irgbb urcâ f ct. 
oe obijciuntur ni viuo etiam & riderai. 
CAP. III. 
LoEos ad Furcam in crucemkre ta[li, Furca 
OE pibulum ideri eadaut haud longè divin. 
E  cure Furcfi in crucem latosetiam dixi: 
quod rei noroe facit, atque id tale ft, i. 
Ligati ad Furcam, OE fub ek OEil, per viam du- 
cebantur i fixi deinde ad eau, tollebantur i, 
cruce. Firmamus veterum riptis. Arno- 
bius : Seruum pemè merOum per Circi area 
mediam tradux cumirgO, OE, ex more, roui- 
. OE ArnobJtu 
mpb p.tibuli poenA.. Ita legimus, non p -,i,,,,-«- 
nain. Et quod ait, ex ro, huic rei ligimus: 
quafi receptum videlicet & tralaticium poil cœ- 
fionem banc, fufpendi. Nain etfi Amobius non 
expret fub Furcâ coefum : tamen ita fifit, OE in 
ipsâ hac narratiunculâ alij omnes confenfu pro- 
dunt. Liuius: Seruum quid peramili non- 
1 dum 



66 DE C P. VCE 
dum commiffo e¢7«Io, fb Frtrc, c,fism, medio 
e,era,l Circo. Cicero: ,çemm per Circum,c;,m "vir- 
gi cader¢/tm', Frtrcam firens dam e:. Valerius: 
Crn feruum.]Cut, m erberibta multuttm fub Fur-ce.,,,. 
câ, ad fupplicium egiffe;t. Denique La&antius, 
q,n OE Patrisfamilix nomen exptcflît : 4ntonita 
aximus ( potiuse/utroni,,a. , ex Macrobio) di- 
uerberatum fèrvmm ftl, Fvrcâ, medio Circo adF- 
plicium e£era¢. Ergo çub Furcâ ad fippliciunb 
a&i: fed nunquid in e. appenfi: Ira. quia hoec 
Furca non aliud quàm Patibulum fuit. Certa au- 
&oritas Macrobij :qui de illoipfo fa&o. OEutro- 
, 
nies, inquit, Maximm quidam ]rerv.um / uum'ver- 
bertum,p,tibul6"que conflri£ttm,per Circum egit. 
O.Eid hoc efi,p*buloconflricTum,nitï quod alij 
omnes Furcam dixerunt, &: Liuius de Horatio, 
fi«b Futcâ vinum? Nain ira res fuit. Alligari bra- 
chia manuf61ue ad banc fircam folent: arque ita 
circumduci, mox in e. attolli. In Plauto legis, 
î)i[efft manibmpdtibulum habere., item: irepa- 
tibMacum per "viro. Et quod Nonius ex eo citat: 
Fa/tibMum ICerre ter vrbem,deinde ai cruci. N o- 
ta verba & fèriem: Ferre, deinde.d'£i. O..U_Oe ipça 
in Licinij hiorici fragméto apud eundem No- 
nium: dpa.tibtdos ( ita mutato genere, pro pa- 
t ibMa)del_igantur, OE circumfimntur, cruci deoeun- 
tut. Clatè omnia. Habes, vt in Macrobio, li':gari 
confringi(tue ad patibulum»habes, circumferre; 
habes defigi. Circumfirre inquam, nain quod 
vulgb 

In Fatib-L 



Lib. • L 

- -r  T-T VS. 7 
vulgb ctt circumjéruntur, vereor vt re&um fit. 
quia non profe circumlafi, led ipç pedibus 
luis ibat: ni tamen capias qua circumduos. 
Sed %0 malim cwcumïer reponi, vt fit liga- 
tos ad patibula, eaipça circumtuliffe. Ira Plau- 
tus: çu quidem hoAe canera OE f urcam fir.Na m 
ibi Furcam quod patibulum aliàs dxit. cut  
hic: Cure rcâ in rbem, tanquam aronarium. 
Atqui docendumetim e,inquies, in eâappen- 
fos. N6nne res clamat? Si enim Furcaidem quod 
patibulum: quid ambigas ? Confiat certè in pati- 
bulo fufpenios. Scd firmo & tcflibus. Fn,,, 
Furcill fiue urctffa,quib homines]ndeba. 
Ced, de quibus alijs hoc accipies ? Plinius: Sup- 
plicia ann canspendunt , inter dem uuentut 
OE Summan , urcâmbuceâ ,arborexi. ix e 
vt aliter intelligas, quàm in furcâ ad arborera fi- 
xos. At clarimè iam Firmicus: Seuerâ anm,d- 
uertentù ntentiâ pibulo x, in crucem 
deliter erietur. En, primb patibulo ,gitur 
deinde tollitur in crucem. Atque hinc illa phta- 
s, OEibuk cruco agi: quia patibulum fcili- 
cet, hoc fenfu,pars crucis. Diinguit OE Tacitus: 
ibula, iAnes, traces.  quod patens hmc tranç- 
erçaue pars c dira, Seneca indicat: lç bra- 
¢hia patbulo explicuwunt. cut inferior dcxuf; 
ipes, Crux propriè dius. 

Correttus 

I z CR 



 D E CR VC E 

CAP. llII. 

qufitum. 

de Hey- 
¢bij loto. 

 rma Furc, /uerit, obJcure traditum in vete- 
rum firiptis. 
E D qualis hzc fuçpenlîo,  quâ verâ ger- 
manaue facie ipça Furca; vt ingenuè dicam, 
hoereo, OE velut inter Solem OE Orcum erro. Vi- 
deo, non video probo, improbo;  planè quod 
Groeci dicunt,  7 . Suidas Fur- 
cam tic deribit: p=  «o,ç 
Furca omanis e lignum duplex fiu« geminu. 
Plutarchus paull magis videtur aperire: 
curribm bçciunt. Tamen hoc ipfum fatis 
OE dovç«;, itaque diinius alibi: d70v 
v p'vv  p d$ .. oEli hum ct, rrm, q uo temonem 
flenta. Atque addit: 8'  'baç 
Grxci Hpo»ten OE Sterma ( fufiulcimentum 
& fi,entaculum } id OEomani appellarunt Fur- 
cam. Benè & clarè pro fuis G rœecis: nos an fcitio- 
res ? In Heçychio hoc faltem reperio: 
(idem q uod Oy « ) dici à quibu[dam, 
 ç««  ,ç«.«»ç : ,llud bceps aut 
furcum,qewd bçcitmt curr iugo. Iuuat, 
moratur  iltud potius, quoniam Zvy8v fcribit 
ue Jugum, quod Plutarchus Wemonem 
Vtri accedimus? Plutarcho magis,nec video quid 
Iugo fiflciendo fubi¢ceris, quod dependet & fer- 

I n caufiï. 

In Corie- 
iano. - 



LIBER TERTI V$. 
tur collo boum. Ergo me quidem arbitro, He- 
fychius, in vicinis voculis, tic corrigatur. Atque 
ex ii rem faam habeamus, fi nota veteru 
curruum membra. Neçcimus, & aliunde, fl po- 
telt, lucem etiam mutuemur. In Dionyfio, vbi 
Foen defcribit ferui illius Autronij Maximi (de 
quo plufcula fuprà) hoeclego: 
« ,o o¢ : Wir OEoman 
haud isnabll, ruum um ad mort pplic iu 
tradens conruù alik dmendum, 
 egm tmbere i init, 
wrbe loc cekbrk. i autem deban eum ad 
nain, manm ek« amb extendentes,  ad lçnum 
allantes,@od drca pem  humeros ad manuum 
olam pertinger , quebantur flr cdentes c 
nudum, lam Plautus imagine etiam videtur VO- 
Plauti 
luiffc expreffam: - 
-- ego remitmm adte irum 
Cure #cA in rbem, mnquam cmbonarium. 
' I C 



70 D GRV C E 

CAP. V. 

x s tres jëntenix erut, & lïngul explica/toe. 
"T'ertiam vr,'r ho vMed. 

O finione s 

ç«,, ,.. currtous quld fimile, fcio. 

'2Ec funt quœe apud v.eteres quidem lege- 
', .rira rei huic illufbandx. Nos ex ijs £nten- 
tias, an fomnia nofra :proponemus: impetrabili 
tamen veniâ, ficubi in antiquitatis dlis tenebris 
f'ubfiftemus, aut labemur. Sententias, dixi. nam 
tria funt qua:ex deCcriptiunculis elicio iam di&is. 
Primùm, Furcam potuifl'e effe facie quâ nolrum 
hodie Patibulum: arque idipfum reliquias & ex- 
emplar elle à poenâ prioEa. Ait Plutarch us, ctwrui 
a«t temonibiecTum fuiffe, q uid olim,n¢fcio: talc 
aliquid in nolris curribus fpra iplhm axem.Ait 
Dionyfius,Der humeros,per pe8z ffe: hoc in ifto, 
fi collo imponas..Obfiat tamen huic, quod di- 
plex, biceps,geminum. Nam certè hoc triplex li- 
gnum ef: etfi-ifia quoque forma Furca olim di- 
&a. Sententiaaltera, Lignum fuiffe geminum, 
quod à tergo [,er humeros, &: antè per pe&us, 
hominem medium includeret; arque ira re&um 
ad expanfas vtraçque manus iret. Forma, quam 
Dionytîus ingerere videtur &: fimdere. Oid ta- 
men hïc fimile Furcoe. quomodo in vtroq; ifio li- 
gno homo fi, fpenfus.  Nain anterius illud incom- 
modauerit, imb ad guttur lrangularit.Sed nec in 
Sententia tertia.Fur- 



LIB E R T ERTIV$o 7 ! 
cam, veram e/te furcam: quam hodielue 
rot:s, &; quam Varro indicat, vbi Val-tum 0 
?,o,: qt¢'od ffnSt ibi extrema baci/la urcia. - 
guram habant litter v. Pro hac ntentia mult 
thnt. Primum quod Furca ,,oçin bonis pri;e 
fcifu e Glos. item 
v0 Heçychius deoEribit ç  ,¢ 
o ' - '  ' 
inkiO OE captein duo definum,u duos#es 
ha#entes. E pIan figura Varronlna & litter 
iam diœe. id, quod in curtibus hodie  quâ 
Temo cum axe cGit,Furca e çufientando illi aut 
fulciendo ? Deniq,e cum deriptione Diony 0 
mihi conuenire vidërur examuT Da Furcam 
iflam paulatim diuaricantem; ab humeris per 
us, inde manus venhteilludipçum lignum 
quod defcripfit. Iam Plauti Carbonarium , qu 
nifi huc re£ras  Ecce qui lignarios fifces aut car- 
bonum ficcellos hodieu¢ ferunt, fi, rcam iun- 
gunt. cuius caput cum exantiâ aliquâ bacillo- 
rum à tergo eoE longiores duo fines diuerfi 
peus deendunt,  manfi-vtrâque ( quafi a 
contranum) çuentantur. Atqui, inquies, ma- 
nus hîc non in alto expanç. Fateor non in alto 
expançoe tamen : & cure funibus traherentur, Il' 
gatis ad extremas manus, etiam potendebantur 
tollebanture. in alius locus Plauti eoE, qui 
videatur ab bac modeâ expanfione, fi attendis. 
Nain in Milite, £ruus quiçpiam in oio abat, 
mulicr- 



7 • DE C RVCE 
mulierculam rediturarr exfpe&ans, &: nequa 
elaberetur. Ad eum feruus airer: 
Credo eo ifloc tibi [exemplo eundum ee ag-tu- 
tutu extra pormm, 
eff ma»tb , patibulum cùm habebk. 
Benèe,inquit. forma  atus in te, qui mox 
erit; cùm herus alligatum te patibulo per vrbem 
ducet. Atquin etiflè ego eum opinor, manibus 
ante  proie&is & leuiter didu&is, habku quo 
folent captantes OE apprehenfuri. 
..» -+-_ç. --  , 

CAP. 



i. T g'r v s. 7 
CAP, ri, 
a¢io f ufendenai perjqnzula i/laa /'orm,u éxp- 
m,que etiam ocul propofi. 
 R  s ntentias fper Furcoe form habes: 
tu elige: et nos ad vltimam vides proclina- 
tos. omodo autem nuncSuçpeno  Pro for- 
mis dimguend e. Si prima placet, res facilis. 
in trunco aboEiço, in paxillo inxo, im in ur 
fupernè faâ,potuit rmiter appendi.Imaginem 
(oculorum enim magis res quàm verborum e) 
infià habes. Si altera, tùm cceno, uos 
quidem cum duplici ligno ad Crucem, fed non 

cum vtroque in eam a&os. Ood ante pe&us, 
depofitum putem : manus fixas in altero, atque 
idipfum in trunco, paxillo, fiffurâ ( vt prius) tir- 
matum. Imaginem vide.Nec abfurda autvero 
nimis cxtranea fcntentia ef: cum &: Patibulum vatibl 
, 
reperiam fingulare eiufmodi re&umque 
tem di&um. Noniusex Titinio citat: 
" fi ququam hodie*prter banc 
,tebaG 
oicum noffrm peulerit, pibulodhoc 
antebac. 
ei caput defiinga. 
Et interpretatu Seram, quâ Mt ia occludûtur,qubd 
hacremotâvaluapeant. Credo eum ex ipfo arq 
gumento fabuloe tic proferre, oE qubd Ianitor ali- 
quis arque oij cuos hoec dicat. Certè quidem 
Sera e lignum trançuerfum quod oijs opponi 
foleqin pem vtrimq immiffum. Hodie quoql 
K vfus 



vfus. Itaque Gloffœe :Sera, zoz]¢ ». Et Poe2 
ta aliquis---- ex¢utepoHejeram. Atque egoam- 
plius arbitror, etiamtï olim Furca ali racle fuerit: 
tamen commodi cauiâ, &: quia pronîor facilior- 
ue hoec appentîo, fucceflîffe fingulare hoc te- 
&um jue lignum,&: id tuhffe in humeris ,mani- 
bus inibi reuin&is,in eotuemox tîgendis. Al: 
tî tertia tèntentia fedeat, duplex potuit fuffe fuf- 
penfio. Priorifa, qubdhominem ficteuin&um 
clauis in loco fixerint: tum Furcâ fublatum ap- 
penderint ftnib us i j filfis(fiue & alijs,non rcfert) 
qibus traxifl:ent. Figuram infrà vide. Poferior, 
qubd Furcam ipçam, tëd irmerfam,in trunco, aut 
Æaxillo aptenderint,facie quam hïc quoqi vidcs. 



(AP. Vil. 
nianum bflitu pm in L«gum 
E veteri Furcâ tic cenmus, cum le 
piendi  refiliendi,  quis meliora. Mutare 
in his tabulis non mihi probrum. ua qui- 
. tur quam dixi, quia inferioris oeui inuentum. Ea 
e ,ffrume,tum è loEno triplici,hrmdugi vertU, 
cul appens homines laqueo ffrangulam»w. Hodie 
quoque vfum  fpeciem hanc habet in plerâque 
Europâ. Non & priçcis cognita non arbitramur. 
Poena quidem laquei Homero expreffa, qui facit 
pqi ne- 
impudicas ancillas ab Vlyffe c puniri, atqu. 
idem infamem   oE«O«e AoEç (ira loqui- 
tut) " imptram mortem oendit: vti & Plinius, . 
qui prpoflera dixit, quiairitm intercluditur,. 
cuiexitw qurebur.Sedà Groecis vçurpatam vix . 
eperias: nec à" Romanis quidem in Fub!co. etti 
ij in carcere,damnatis gulam laqueo fiange. 
 vr apea- 
bant. Credo coepiffe, cùm Crux delijt, & vica- d«,. 
riam illi fa&ara. Ifidori quidem oeuo nomen hoc 
& vfum habuir. Pibulum vMgb, inquit, Furca 
dicitur ( ira nunc quoque in Hifpania, vbi iil 
flrangulum hc exanim. In libris legum,quas 
Tribonianus arque eius adiuuoe collegerunt,fitis 
frequens hoc nomen: &,vt opinor,gnificatione 
nouitiâ: quia fubhto Crucis fupplicio, quidni 
K z_ cfiam 



»Cuiadfi, 
Fbrum» 
al.ios, 

»Vtin li- 
br ali- 
q uoties 
vidimus» 
¢orultcl ç. 

modi. 

•  DE CR. VCE 
etiam Furca vetus. Itaque ipfos Iurifconfultos 
vfurpafl'e, non habet ridera apud* iuris  moris 
antiqui peritos, qui verè notant, çubitutum id 
pro Cruce: cauâ apertâ OEliquidâ,quia Con- 
ftantinus lege latâ fufulerat Crucem. Ergo ipfi 
quoque, qui leges collc&um ibant in oeuiillius 
& fequentis vfum. Exempla plura funt, notata 
alijs: quzdam etiam vbi inconfpe&io, vr in ifo 
Callifrati, de Poenis: Famoos la#rons farcâ fl- 
gendos p/acuit. Inconfpeè,inquam, imb ineptè. 
Q.id: ad Furcam nouam homines figuntur:cer- 
tum ef afringi. Sed fierat Crucilçgendo: moue- 
runt alterum, altero retento,quod non debebant. 
Simile in Vlpiani de Poenis : quod extriptor" 
etiam fortaffe corrupit. Decuriones in metul/urr 
dari non Æoffunt,nec furca fubci. «ruci in VIpia- 
no fuerat: fed quis dixerit, Crucifubfjci ? Itaque 
• ubjïgi, vel fuAi , verum centéam, & eamdem 
dn-¢f hic agnofcam. 
CAp. v. 
e Raro modo in Schema¢e. C_lrimùm de fnuer- 
D,Tt« de Furcâ,quoeintertarosfigen- 
di primus Modus fuit. Airer, qui Schemate 
à vulgari diuerfus. Intelleo, cùm alto atqte alio 
loabitu hominemaÊ?eban. Id quoq; fa&itatum, 
vt ingenioça crudelitas ef[ in poenas.Iofephus,vbi 
narrat Iuda:os iuffu Titi cruci/îxos: 1-Ie0- 



ad Mart. 
cap.x,, ramuendêre. Eufebius ofendit Martyribus in 
Lib.w.  - x ,,  , , 
¢ap.wxz. __2Egypto id fa&um : v «o, «a,v «moEo- 
al iterum cruciflxi . quidam more in malefic# rece- 
 pto quidam «iam dwerius, tuersâ figurâ,& in 
caput pendentes. od ipfum in D. Pctro, fed eo 
rogante, ne amilaretur Magiro. Abdias: Et 
o,,o., accedens ad Crucem, rogauit vt inuerfis veœeç k 
in Petr.& 
v,.,. geretur. Chfoomus: Xtç Ha,  vu 
,  ç=,d dç ' ' " " 
_ '  adinflar OE«iflri c,u«iffgi re«u#ns in-r«ao 
_ Scheme,d maA#in caput obuerÇm, mnquam in 
cMum iam à terrâ aciens. Et Petrum quidem 
etiam clauis inibi 6xum, idem Chwfoomus le: 
n a,o» : 0 benedi8i Claui ,quicra i#a mem- 
,w,a. brapenetraru! Sicut & Calliopius Matyrqfl 
,,,.,1. tormenm, ver in terrain c@ite Cruci afxm e3. 
K  A xus, 

R "r E v, 'v s. 77 
, « : OEffgebant mili?es,ab irA  
odio , eos quos ceperant , ahum alio heme , ad lu- 
dibrium. Hoec fchemata varia fuêre;quoe in le- 
ione vidi, tangam. E illud, quod 
dixeris, cùmhominemin caput ,fpendunt, pe- 
dibus fublatis. Seneca: AI c@#e conue inter- 
tacite, 



78 D CVC 
Aflîxus, non dcuin&us. Tamen &: funibus ad- 
fri&i, vt Symeor Mctaphrafes de Philippo 
ApooEolo: FlaArh cdunt & erberant ,deiM 
«ùm funib A tl inx,blimem en- 
duntprcipitem. In cruce enim aut OEipite 
penfum accipio. Nec aliter Ammianum: 
«ontim OE D iodotm , inie per crura f unib » ex- 



• .o n K TER TI VS. 
De obliquâ fuenfione , de.varicante, & inter 
boresjion«. 
E v  , o & obliquos fuFer crucem cru- 
céçve p.,fitos: vt in Plutarchi Arraerxe: Is 
narrat Paryfatidem regis mat:em ifenfam Eu- 
nucho cuipiam, a,te redegiffe in fuam potea- 
wa«s«m: cutem v'tuo drabi, OE corp quiAm 
obliquum iaceçg@ue tribwlTipittbm fiue crucibm in- 
figi,pe«morffm in pa{o ?oni. Video & inter 
duos palos diçpes manibus pedib,sue alliga- 
- tos, vt inMartyrologio, de Anaafià: Manib 
OEpekb extens loEam efl ad paSs. Video 
inter arbores appen[bs,&,reduis ijs, fciffos. De 
:]'[',*" Corona Martyre: ]p inter arbores fi, 
aute decoflm e. od ipfum Schema ad 
Cruces referendum Propertio facilè acc5edam , 
q tic appellat: 
rboreue cruces SinO,  non »oim Grao 
Saxa,  curuams in fua fam trabes. 
" Senecam etiam huc traham fi fidem libris pri- 
[Iii[. 
fcis habeo, qui i;nter genera Crucium recençe, 
diffra in diuerm aa# cruribm membra. Ira li- 
bri inquam, quos ego vidi. Efitamen vulg cur- 
fibre, bono& fuo fenfu, adMetium enim roEpi- 
ciat: etfi vetus defitumue id fupplicium, nec in- 
tervfitata foaffe ibi ref¢rendum. 



0 DE CRVCE 

CAP. 
De Mollo qu Fine di,erfu. IMmùm de hk qui in 
Cruce vflulati. 
E  •  v s, gendi modus Rarior, qui Fine 
diuertit a vulgato. em intellego, cùm 
cruces alib e»t, OE hominem capiunt moriturum 
in ipffs, no» pe[ ipf. In exemplis dies.Tale,cùm 
appen flama aut fumo necati. Olim faquin, 
ex Cicerone diras: qui fratrem obiurgans, tar.,. "Lib. L ad 
Op u "t , inquit, eiufmodi &ter , qu ad tpfur e,«.,,. 
miff .llum crucem fibi confl#mre,ex quâ tu 
ant draxs, te curamrum «mo t tombura- 
tur,totâ plaudente prouincid. Verba ni 
minoe e çpeant,vt homo in cruce fixus vule- 
tut fumo. Alexander etiam Imp.quempiam 
OE--- in Alcz. 
fumum vendiderat,qua compari poenâ affeHu- 
rus, ad flipite lari mcepit , umo appoffto 
quemex flipul#  humidk loEn# fferi iurM, ne- 
cauit, pr«one dicente , Fumo punaur qui vendidit 
umum. Atquein Martyribus noris hoc genus 
crebrum. Aa vetera de Pionio : Conxt clauu 
in cmc«, a«k ln#,flamâ comuflm cil. Nec 
aliter Polycarpus mortuus, anties Smymoeo- "t"" 
feb.li.z**z. 
. "  s cap. x. 
rum. IG in «piolâ" 
v " " " 
,«n, çr  
•¢  : Cùm pararent eum crucfiere, 
dixit, 



.  r TE T I VS. I 
dixit, elinquite me fro. qui enim dedit exetTure_., 
inem, dabit OE fine vetrâ clauorumflrmitute, fo- 
lutum manere in rogo. fflli autem non conflxerut 
eum,/èd ligarur. O.in vno etiam tempore 
plures, appenflpedibus infublime_.,(nota hîc OE 
Schema inuerfum) capiteverfo deorfum ,uff ock 
.,vr«. fum, OE lento igne cenfumpti n¢.. Non ergo 
• " "^ ipfi 
• '"'- lnlurla Tertullianus lr t : Lice¢ nuncçarmen- 
lu*ai). " 
^po,o«. titio OE ,çemaios appetletis, qubd ad.flipitem dimi- 
,,v.,t,. dç axis reuinCfi, far- 
mentorum ,mbitu ex- 
urimur, fignificat' 
enim adeb crebrum 
in maiores illos no- 
fkos & in religione 
proceres fupplicium 
hoc fuiflè, vt In illu- 
dium conuitiumlue 
venerit i & Chrifiani 
vulgb Xemaxç, à fi- 
pite cul afiringeban- 
tur,& Sarmentitç , à 
àrmétis quibus vre- 
bantur, fint di&i.At- 
que hocefi quod 4- 
xem. vocat alibi m- 
ti.», . cendio conflrium , id 
pudi¢it. 
,r. «,. elt, ad incendiam iam cure homine ligature. 

L Cap. 



 D E CRVC 

CAp. 
D e hi qui besç in Cruce obieli. 
R v x &; ira Fine alia, cùm homines in eâ 
fixos befiijs obijciebant. In publicis 
culis id foepe faum. EpiRola Lugdunenm,de 
Blandinâ Martyre: B$[« 
dina in ln fu«n# proflitum # #a OE laniena 
ci i&bur, OE ob contmuam orationem  mulm 
alacrimtem ncie cerntb. Sed faum 
n$ Chrifinis. vt iLli pud Mardalem Laureolo: 
alit«r in SÇ hi«â ç?çm rup« Wrom«,h«a 
iduam nimio peaore pauit auem, 
 u Calido»io tic peaora prbuit 
on #lsâ pendens in cruce Laureolut. 
Nec çatis capiunr, certè non reuelant, interpretes. 
Vult quempiam fuRinuiffe velut in fabula per- 
fonam Laureoli : & cure is pro argumento cru- 
cifigendus effet, fed in çpeciem & moris cauffâ: 
rem ex Gbutâ Titus fccit, & noxium qucmpiam 
ita fixit,&fixum befiijs etiam obiecit. Dico ob- 
iecit.atque ira propriè: aliud efi, date ad beias.. 
Vopifcus in Aurcliano: Sanè 
/rr«am adçitem, bÇik obieam 4. Surrc&us, 
valet re&s ligatus. Hic eoEflipes, quem Ter- 
tullia- 

Apud Eno 
feb.Lib, t,. 

Lib. 7. 



lianus appcllat Leoni 
conceur,. Ira lego, 
non Leone, libello De 
Pudlcma extremo. 
Atq ad hunc ipfum 
morcm infamis &in- 
fanda illa turpitudo 
Neronis : quâ oiros 
f eminA]% ad ipitem 
deloE  os, i p fe r  pel- 
k conte, em è 
eaueâ, medios inua- 
phili ' 
debat. Xi nus e 
Dionc : M«ç,«  

CtP. XII. 

llllll 1. 



lle«unqs 
ltiouem. 

De¢lubere 
br;m O. 

4 zB c RvcE 
,q#e itJ:i, Sed id per clement[am, 
traheret diuturnœe poenœe. Alij per fœeuitiam OE ad 
luflin. 
infamiam » vt dixi. lta Carthaginensin Han- 
none. qui capt irgue c,O ocul, 
manib crur)bÇque ao , elut à ffnAulù mem- 
brù poen exigerentur , in coneu populi occiditur: 
corpu erberib lacerum in cruce Attur. Idem 
Paryfatis in Eunucho, de quo*.fuprà. Item Pto- 
lomoeus gypti rex,in Cleomënè. ui et n 
fi, âanimosè cecid,et, tamen « w 
cutem prtùs &traxn. Vbi obçeru o obiter, an- 
tiquum hun morem excoriandi in fupplicijs, 
gyptijs Petsue fi,ie, quem & ho&e gy- 
ptij tenent, nain graatotes ficariofue ira pu- 
n,unt, diu viuos, doue ad vmbilcum carnifex 
perueniat : qnod narrat-lohannes Leo, qui cure 
ride Gtis OE iudicio res Afiicoe OE gypti tcripfit. 
 eccadauer çolùm, çed imagines ublatœe in cru- 
cern. exemplo in Celço-cuius corpm à canib 
conmptum efl ,  nouo iniuri_çencr imçgo in 
crucemfubm. Au&or Pollio in x xx. Wrannis. 
C AP, XIII, 
 quo ligno Crux uerh ? Item in Monteplerum- 
que dexam , ip f pe A iuula. 
,Ezv s, de Formâ Modo: duovelut 
Cuccifiua  extra diuifionem reli, nunc 
adiungo OEeriam  Locm. E quâ materie 
'ux? 



Ibidem. 

Arlta].xv. 

LI-B E  TERTIVSo 
Crux: ex obuio &; prompt9 al/quo ligno. E quâ 
nofki Seruatoris: cenfêmus è quercu. Primùm 
quia viri tîde digni afferunt, frulh facratillimi 
huius ligni qua: hodie cxfhnt, fpecié hanc rcfer- 
re. Tutu, quia crebra & frequensin ludâ olim 
&nunc quoqueillaarbor. Tertib, quiarobu- 
fum lignum 6c fixioni latura:que aptum. Itaq.u¢ 
Silius in eo etiam crucilqgit. 
em tmquàm diro f uenfun*robore idit. 
rl ro 
Iterum. 
-- Ereto fuffxum ro[-ore 
Nam q,bd fuperions aliquot œeui fcriptores tria 
. • 
aut * quatuor genera ligni in Cruce dommca , 
agofcunt,, curiosè magis di&um arbitramur 
/um,o- 
quam verc. At quis Loc cruci? Incertus,& . 
CrucCs 
pro arbitrio : tamen plerumque confpe&us ali- 
quis,  iuxta vias. Exempla enim exempla effe 
deGnunt, nifi aliorum animum oculof,e in 
vertant. in&ilianus: oties noxios crucig- 
mlu, celiberrlm, elgunturvi,, bi pltrimi in[uert, - 
pluimi commouwi hoc metu po. Ita Alexan- 
der Imp. Eunuchum in crucem tolli iut et eam 
viam quâ er firk  adburbana .mpera: 
tortu it er equent imum. inetiam opida,cer- 
ta loca habuiffe videntur, huicrei adtributa. Sic 
Mamertini, more atqueiHituto,crucem flxeru 
inviâ Pompeiâ. Sic Romœe iuxta vrbem Tacitus 
L  de 



 D E CKVCE 
¢ Cr.c¢  Cul;ifraio intcrlr¢amur.Hc ips 
decaufâ pofita ca foepe in monte. Vt Seruatoris 
nofri, in Caluarioe: vt Polycratis, in exceljïoeimo 
OEycale»jïs montis vertice. Qg.in ipfa foepe alta, 
proefertim in noxio alicluo infigni. Irrifio Galboe 
huc pertinuit, quicuidam implorantileges(.7 ci- 
uemRom jï teijïcanti, quajïjla¢io OE honore ali- 
quo pœenam leuwturm, muturi , multo'que prêter ce- 
teraz altiorem, OE dealbtam »qa/tui crucem iutfit. 
Altiorem, vt digniori; albatam,* vt ciui, q,i in 
vele albâ. Talc in Iufino, de Carthalone:quem 
pater, cum orna¢u uo, in altiimam crucem, in eon- 
eu vrbisfufgi iujtt. Et Poeni fa&itarunt ira 
Regulo. Apud Silium: 

---- vidi cure robore pendens 
tuliam cruce fi«blimi seFt-aret ab altâ. 
Iam illa Amanis prxalta: qui Mardochxo cru- 
«cm quinquaginm cubitorum pofuit, fed ipfi aen- 
dendam. Sanè pleroeque omnes altiuulx, atque 
ideb communiter Tertullianus: OEimebitrfftan 
CaroAladium grauem, aut rucem exceam. am 
ipçam rationem La&antius in Dominicâ a- 
gnat. am quoniam, inquit, is quipibu fi, 
pe»ditur , & conicu e omnib , OE ceter l- 
tior: crux pait ek  , qu« flgncar« i#um mm 
tonicuummm blimem uturumvt adeumco- 
gnoffendumpariter OE colendum cun naionu ex 
omni orbe concurrere. 0 inopinatam, fed ve- 
ram diionem  cul rides maxim noro oeuo fa- 

Lib.zvxt . 

¢3,1. 



&a: cùm,virtute 8 gloriâ magnâ Hifpanic gen- 
ris, Nouus etiam orbis vênit in Chriianas leges. 
Crux blam , que iam Cruriium rm. 
N V  c pedem in vltimo velut fpatio pono, 
quodefiatenm Crux vfurpat. Po- 
quam enim Vitam ipfam interfecit, non diu illi 
vita : & fufiulit ex humanis ,aut certè Romanis 
,ebus, Confiantinus. Serib iam ille Chriianus, 
noluit falutare fignum ,bruire ad perniciem» 
& colenflum iltufl atque eximium Foenis vilee- 
,.c.- ,edamnatom.Ero fuulit. Vi&or:«m e- 
terrimmquepplicmm patibulorum, OE 
u.x,» ,ingendk , primm remouit. Caodorus: 
ltctum Urucu , quod prtmtt aoud Romanos erat 
m ,lege prohbuit. Arque ecaciter etiam fuf- 
tulit: nec poeàreperies redu&am. Augufiinus: 
nteA hommes cruct ffebantur,quoA poffeA edi8o 
,., ?robibitum, manw. Scholiafies luuenalis ad illud 
Vet. 
 arteque_ cadauerk adrt; notat: omi- 
hum. nain antiqui crucbm figebant.Non ergo eius 
çuo.atq ex eo diras non nimis antiquum ipfum, 
efi antiqua do&um. uando autem fuulit . 
ferb, rec nifi fub imperij extrema. Colligo, quia 
illo iam imperante mentio etiam crucium : quid, 
quod apud ipfim  Lex in eius nomine exat 
«*",,.,.*" Theodofij Codice: quâ ferui aç liberti, qui domi- 
05 



An Cruri- 
Jagium 
rnà fub- 
latam. 

nos ara patronos accuare aut detCe,'e tentauerin¢, 
den egat A audint i d,pat ibub adflxuntur, lam Iulius 
Firmtcus, qui eius regno fcript, non femel Cru- 
cis meminit vt recept fupplicij atque vfitati. Subi 
prà exempla reperies, atque adde iud de 
nibus: Hi, inquiq in crucem toentur, autpubliâ 
animaduerffone mnt i crudelmA »ece per ibunt. 
Atquin illa ipfa Frmicus fcr»pt, fub nem eius 
imperij, & liberis iam adultis. Difces ex fine li- 
re, o, vt dtxi, OE çub vitoe fines. 
bri primi. Ergo 
Indicat clarè Sozomënus, qui inter omnes ab eo . ,. 
leges hanc recent poremam. Az« 
,inquit,¢ «0¢ rb/)  
priùs :mmm oman cruc poenam, kge fuflulit 
ex :u tribunalium ac iudtciorum. Ait, 
an hoc indicans, quod nonduoE çublata ex vfu 
omni priuato OE quod dominis etiam in ruos 
vctus fimm ius?cogitandum fit. Sicut  illud, 
fltçne Vior ex veto de Crurifragio pariter çub- 
!ato fcriprit,verbis quoe iamantè dedi. Ratio 
vix effevidetur. id enim Cruci aut Chrio 
etiam cure Cru rifragio nifi quia latrones fortaç- 
 iuxta Chrium.Ridiculum vidtur. &  fuit i 
illud magis fit,qud martyres multi eo tœetro fup- 
plicio ant inteffei. Sed profeb fub Confian- 
tio eius filio vnum id reperio. Mpo#inaresambo, 
ait Ammianus,pater  filiw, t mandatum e, 
ff.aab crurib:w occiduntur. Nam quod Firmicns 
ctialn ,,r *,. 



.]ER rl P. Tx V s. 
etiam agnofit, abijci elidiue poteoE ratione 
quam proeiui. Tamen dus verba hoec: Hi tMes 
aut in crucem totluntur , aut iù crura puMicâ iudi- 
cm animaduerffone çanAuntur. Vbi notabis, pa- 
là,vt diuerfum, à cruce fciungi : quod çuprà 
monui. 

CAP. XV. 

onr. in 
Conflan- 
tino. 

I-fionores quos Conflantinus Cruci habitum iuit. S- 
gni ea OE vexillu imlmfftu, aut inrm. 
i c efitus Poena!is Crucis fuit: & ia à 
Conantini primordijs Salutaris nor 
coepta honorari. Caua & origo à vi&oriâ con- 
tra Tyrannum.Nam cùm Maxentium aggreffu- 
rus effet, = 
c, 
" " " " ' ' ' 
ppuj  f«p : ambigenti 
OE animo anxio oh ta,figura ei cruck mediâ di, 
dO,ap?aruit in trio, OE#rçtura circa eam 
m»k litterO, n hoc ince. gaur ex auro fla- 
tire fubimrio oere ermans cruce, iuxm e- 
6em qu-apparu,  banc iubens prredi ex- 
ercitum , ckm axentian proelium commifit, 
#erauit. Itaque atim vi&rix illud fignummi- 
litaribus fignis inferuit,& maxim Labaro quod 
inter ea primum:Prudentius ad ipfam Romain. 

In gni 
militari., 



0 D E CR VC E 
t bngbSolido ex atwo prxrtur in baffe. 
Dupliciter Poeta notat Crucem infitam fignis,- 
mel in vexillorum purputâ, gemmis intextam 
expreffam: iterum in haarum vertice çuperan- - 
tem, çolio auto formatam. Sed, vt dixi, in La- 
baço maximè ea conçpicua, de quo Prudentius: 
Chrq purpureum gemmant i textm in auto 
Snab labarum. 
omodo Chrifius? quia  nomen eus in 
velo expreflhm, & crux nihilominus in haâ. 
t   t ç #  .  t cap. x. 
Dafla aro cicumu4im co,nu tranfuem habe- 
b e.Num .i rmA crucù., . Supra vetO,, in io 
culmine ommum, corona e lapdib prettofis OE au- 
fo contexm igebur: iuxm quam fàlumm appel- 
lionh,mbolum, dux litter Chrifli nomen expri- 
mentes , per primos dummxa# «baraeres , litterâ 
Gr«anicA P fiilic« deruffat A OE fiiA per medium 
ip X. Nequecruc.es moflD fignis inçeri voluit 
d hocamplius, çolas :   

Eureb.De 
• iiîi CollR. 
p. iii  



LB E R T E KTIVSo I 
Inrdlk aureas knains vkfu¢ Ipcraro- 
rum.. Forma cccc i_Nummi. 

CAP. XV,. 
Crux in militum armia : in mpera,torum capite & 
manibus : in monadmrum ,vefle : infiri eam r- 
ferur OE templa. 

E c verb in Signis folùm Crux expreffa,têd 
edam ipforum militum atmis. Eufcbius: 
M z H 



Cb.flus. " 

Ouxin 
.Dtadt. " 

ie Impe- 

1, DE CRVCE 
ço ¢ng.vv, rd: Jam verb in armia ipfb- 
rum mitituml«mro trop,i fignum iupt exflar«. 
ibus ìrmis? duplicibus,Çlypeis & G aleis: fed 
ira, vt Chrii qçid¢m---pm nomen (litteri  
notis, quibusin Lbgço)clypeis infcriberetur 
Galeis autem imponeretur fupernè Crux ipf. 
PrudentiusficdioEriminat: " ' - 
Xcripffr , ardeb wm# crtJx addim criFtb. 
Et merit Chrius in.ç!ypei, eo ritu quo folent 
nomina Imperat0rum AtqUe etiam hodie Con- 
fiantinopoli funt"¢olumnœe; à Conantino, vt 
- putat,r:in quarum bafibus clypci cum hisno- 
ris «. t 
2-- SedoE crucemjqfuum caput & ad Diadema 
Imperator tranutit,_ Mcnean alius? In Hiero- 
nymo quidem lego : "egumpurpur OE ardentes 
dtademu gemm pibuh Saluatoru piura 
-condeiorAt.E t crêo a_ ipfo effe Conantino:qui, 
OE,muaonibt fihdorum in imagin tb- pro- 
in numm,aut pio in ima¢inibua,iuoett mper ad- 
Frirai OE ngi'iud diuinummbalum :  te- 
.#et«retiunç ginw qu in eo fiheme 

$mmach. 



LIBER T E R TIV $. 

.i 



manu 

94 DE CRVCB 
.ffa»t_,. Statuam eti. fibi erigi fecit Romoein vrbe- 
mediâ, qua: manu hoc falutare lîgnum teneret, - 
De 
cure infcriptione quam apud Eufebium, qui vo- con.,. 
let, legec Et exemplum fecuti hnrates alij, in i'." 
quorum * Nummis hodieue cruces variè vide- 
mus, Aliâs vi&orioe Çunt quoe manu eas leuenr 
ahaspfi,''" idue duplicirer, aut enim £1am eam 
geant, autglobulum cul ea infixa. De globulo 
Suidas etiam tangit, & cauam aperuit, in.Iui- 
niano. i,lnqutt, r av$ ow 
inans imaA&em fiam po.it per columna 
inequo. Ea ffnrâ manf ertAlobum, cruce t eo 
minm# #aus. Gbbm eaim terra e , o banc ei 
rotundam #rmam : ffdes autem crux,o Deum qui 
carne t eAam. Nec tamen Iuinianus inuenti 
eius au&or:exant Theodofij aliorum; nummi 
tic infigniti diu ante illum.n obruo Princi- 
pës Byzantinos in progrebus publicis crucem 
hnc proetuliffe fuâptemanu. Ioannes Curopa- 
l, erit c,»qt, e:Cmem aut«m dexterâm?er A«t. 
-- - '- &tque 



LIB ] K TER TIV$o 
Atque lnla: Ke ¢»  ( r v 
9opû:Ft dextr quidem manu ten crucemcutl- 
lenne eH tenwi ab Jmperore , quoties & Stemma 
rt, id eoE diadema. Ab hoc ritu etiamnunc cru- 
cirer ille globus inter Sacri illius Imperij infignia: 
quod tu nunc R v v o t , u  c u s   per to 
inclytos maiores ad te iniffum tenes, tenebif 
u (ira voueo) bono ChriRiani orbis. 

$ibylla 
apud So- 
or13¢!. 

Laudatiuncula Cruc. 
E t iam mihi falue 
0 liAnu.ml_ix,in quo D«uliplêp«pendit. 
O,od 



CRVCE. 

Lib. 
De Odg. 
Fidc. - 

I. L IPSI 



AD 

I V S T. L I P S I 
EOSDEM LIBROS 
N. O T AE. 

97 

A L L O C V TI O., 
ï. D T . XT V M etiarfi meure, 
. Le&or, vifum fuit breui- 
I-- 1 ter hoec notare. Cur non 
r.- nium gufiu hoec talia,& ple- 
rifque fatis ef capita rerum delibaffe. 
Cauffa etiam, quia placuit quoedam ex- 

plicatius aut firmius iterare. Debui ira_ 
n, vt hoc oeuum er[ : in quo calumnix, 
vt ille inquit,  , 
Qa[i herbe irrig«a,uccrerunt vberrimë. 
In culpâ fumus, fiue quid commfimus, 
fiue etiam omifimus: & plerifque pul- 
chrum, non nifi 
?«v. Ego verb fcio neminem effe tam3ç[icem , 
lui non lubieCus jft errori, , bac non demeu- 
res e p_ro_prium, ¢v'ù haminis. Itaque ne 
nunc quidem cùm caueo, fatis cauero: 
vtique iriiito ratio & diffufo fcribendi 
N gcncre, 

eltgere. 



98 A LLO-C VTI O. 
genere, in quo al:m aho p_ lura inumire pottfl, 
mmo ornia. Q6 magismirfi, quotam 
nobis infultar& nec cogitare quàm mul- 
ta ipfi fortafle non rcpperiffent, fi primi 
quoefiffent. Non t'um tam Lynceus, 
inquiunt, quàm mihi videor. Eg6ne? te- 
or te fumme Deus, non videor : & fi- 
quid olim in calidâ ill vetate calidius, 
abijt, & veris me pretijs nunc oefimo 
& pendo. Q.q6 longius in hac vitoe viâ 
progredior, magis magifdlue afpicio cir- 
cumfufam animo caliginem, corpori 
imbçcillitatem. Heracleitus, opinor, 
olim dicere folitus, Se cùm iuuems effa, ni- 
hil fiire  cùm [enex , nihtl inorar : mihi pla- 
niflïmè contrà euenit, & qui olim ali- 
qEuid fcire virus, nunc parum aut nihil. 
t ô miferi, quid nos, do&rina, lama 
fumus . Ipfi puluis,illa opinio, ila ven- 
tus. 2ktqul etiam tangunt quafi ma- 
hum iniecerimus fcriptis alienis. Vcl- 
Icm parciùs : ccrtè non merito meo fit,- 
qui prolixè & libenter honorem ingc- 
nijs inucntoribusé/ue habitum iui, nitî 
ficubi Dialogorum ratio & dccorum id 
impcdiuit. Tale in Saturnalibus. ne- 
que negamus virum magnum multa an- 
t nos 



AL L O CVTI O. 99 
tè nos in eo argumcnto obfcruitatT¢: 
fed fcripta eius exilant, quid dctraxi- 
mus ? Illud tamen non arbitror, ibi ŒEut 
alibi infignioÆcm notam aut corrc&iun- 
culam mal fraude in nomen meure 
tramTcriptam. Tetigit aliquis banc aut 
illam materiam ? qutd tutu ? cgo fortaf- 
ris imDleui. Et vt f¢ri6 loqfiar, lcoEio- 
nis aut coll¢&ionis tota ifta rcs cl'- cur 
alteri imputcmus? Tot iam annos, 
lufra,in ijfdcm illis fcriptoribus verfor, 
voluo rcuoluo in eafdcm curas: mal6 
mehcrcules de indutri. ingeniodl; no- 
ro f¢ntit, quifquis aut non lcta ca 
nobis cenfet, aut negl¢oEa. Vt è fon- 
te quod haurimus, nolrum eft, quif- 
que tamcn fuo vafe: tic quod è commu- 
nibus illis fcriptoribus, ti:d quifque pro 
iudicij fui modo. Denique legere aut 
colligere, parum er't: feligere, dlfpone- 
re,eloqui, pofcit laudcm. Hoec & ta- 
lia fatiare nos fcriptionis poterant :me- 
lior ratio reuocauit, & fuafit publico 
prodeffe qua poffum. Opes arque ar- 
ma nofltra, f'dlus. Qcm tamen in alium 
runquam itringam aut proferam: abfit: 
Chrit2ianum me c6mcmini,id eflt, Sacer- 
q z dot¢m 



I00 ALLO CVTIO, 
dotem pacis.H, bet3!ari , ait Plinius, pr- 
ertim i» fl»A"s, «idd», d,o»»4 : Nolo 
 « . 
in me expetat. & quandocumqu¢ mo 
riar,feram mecum hanc cont'cintiam, 

nullius me famoe inuidiffe, .quofdam 
meoe. Q_uod fi xuum hoc parùm etiam 
gratumT.t: quid noui . Suum cciqce pre- 
tium l)oeritas rc.pendct. Tu Le&or vale, 
& juuantem, aut certè volentem, ama. 



N 0 T 2ç 

AD LIB. I. 

I01 

CAP. Il. 

ïÏ... cabar, didizi & Hebroeam orig,ne à M art. A nto- 
 i-. nio Dclrio, doEqaflimo 82 am,c,mo v,ro. nam 
lis Gab, cxcelfum : Gabal , tc;minus , aut re&us 
pes in agris. ,d nifi raie crux, quoe ere&a, & 
excelfo? Repei,, & in Perficarum vocum ind,ce (à Franc. Ra- 
phelengio noro habui ) Galt notare excelfum..Iam nofiras 
vox quantulum abit, qui Paobulum Gabare apellamus? 
Cres Caucafirum. ] Pores pro ipfis lupphc,js acopcre, 
cruciar,âmorte. Aufomus de hac quoque Promethoeâ: 
• ic i»ter ruFs 8cythicm fiait ahtibm crux. 
»de Promehoeo de corpore »guinet ras. 
lunius Baffus apud Senecam lib. L Controu., tf. ihilampls 
?utabam adci ifli audacioe poffe , quàm qubd in iâ cr, ce Fe- 
sam nominauerat. Nufquam anè crux, fed wrgo de,jcicnda 
d0 faxo erat, VeoEam inuocauit » & cecidit illoe(a. 

D CAl'*, III. 

Ca»flx«mef;e chriflvdicit.] Ef{illud Pauli ad Rom. cap. çl. 
O  ç ««oç «evd. 
Cructaru. ] o modo & Verberonem, Flagrionem , MasTi- 
giam d'c,mus, verber¢, flagro, maflige dgnum. Tertullianus 
al,ter hac voce vtitur. ebru per cruaarios & morttferos exit 
oogat homi»em : id efi ,cruciantes. â mente & Vinum cru- 
cium m Lucdio F¢fius obferuat,infuaue, acebum.. 

AD CA1,. iii1. 

xoe3c & xz0. ] Nec tamen nego pluribus etiam verbis 
in hanc rem vtt. Ecce & le.f0, appellant cmcem. Scriptor ano- 
nymus apud Suidam: Ix l*b,  ¢r «Zv: Ltgno 
reoludi Setuatorem afflxo¢ut Sunr qu, ,fa hoc verbi expli- 
cent & vertant in Thucyd,d,s v,tâ, quam fcripfit Marcdhnus: 
,  A$ =vcuv : A*t quo(data opmar= Thucyd,dem pere- 
gr  in ex,ho =ortuu m. Ziwum e»m ffue Yabula= per . 
plchrum a poÇtu ee. Boc autem inanb æ ho»orar tumuli 
N  patri.m 



"XXI. 1 1 I. 

IOZ  OT. AD L I B. 
paerium finum oe al/evÆe dtticura ha&ri,in s q«i tali 
»ia abçeÆt ,nec the» /epdti ee»t. Sunt, inqam, qm 
cern aut Frca wrtan,nec mihi probant. Magis¢R, vt 
hic lignum nauale fit (pcregnnants, au abfenoe in&cifi, quo- 
mare mari ferè e Amc abimr) de quo Helchium vide. I11« 
idem G rammaticus addat : lxu, I, fi uhou  - 
 io.Meliusi0s. ld effet, lign»mfiue axa in qua malefiii 
l£a»tur. Arque ta Euathius in lhad. x. g«vlç, 
,: ffer, » q«a mMeflcas ltça&»t. Item AtloEphancs 
re ligan. Rerio & in Eufebio Io& pro cruce,  çuprà ad- 
duxi,hb., .cap.x  ,. lin hac red,xit Hodotusin ex- 
trem Calliopc: «?&ç $  ç  dz,,vl 
lit depaoeA humi artbm euder»nt. Vide an non ffA le- 
gas potius, hoc noro fen[u: AbAucentes eum ad litre, afferi 
flentes enderuut. Effet axio in ipitc fimplex. 
K#. ] Ira palàm Plutarchus in CoeIàre, de piatis: 
• ç v dvç : 8pe minat crucigere eos, vt Lati- 
ni omnes Ioquuntur & narant. E& Antochi regised,um, 
uo philoçophos regno pellit, & poenam etiam affeautibus po- 
niriam :OEg " " " " ' ' 
 ' . .... , ., , 
 atre eorum hartb»nt in ma«im nax2. Ita Athenoeusrecitat 
lib. x, . f¢d vtrum de hac nofirâ in cruce fu fpefione, an de aliâ 
in trabe accipimus ? In trabe, inquam, ad verberandum flagel- 
landumue, quem morem Groecis Latinife fuiffe, comoEdioe 
atque alia docent. 
Aliorum iane gos. ] Ira verè, anes. Nain Alciati qualç 
e ? Ait Hiflioeum ilefium intcllegi, qu¢m ardlbm prfitum 
rtaphernes & Harfla»s cruci flxerunt , capite deco & adre- 
«m mica. Ira He,dotus,inquit, libro fexto. od verum 
fed qmd H,Rioeo, cure Achœeo ? Refpondct, idebfic »cari 
ta, quia Hi fli,« ilefi6t, lileÇ «lani lonum , Iones 
rgoà Patriâ, cb,»s. s color in hoc fermone ? Sed nec 
amicum norum audm fine aurore fcribentem : ch«m 
te#esi Lydioe resem , qui ab auaritiam ecatm lu PŒoli aqu 
p¢peudit. 
D CAP. V. 
lemarem Fe»er Prorpina danim. ] Aufonius fabeHam 
afpicit  quæ sfiia SnUs i olim uerum hune deamauerat,. 



 OT, AD LIE. I. 
& vt f'olafrueretur, clàm depofuerat apud Proferpinam. Sed 
hzc mox in eàdem flamme. : ac repetenti Veneti negat date. Lis 
e, itur ad louera, llle rem ficcomponit, vt Adonis, quod ad 
vfum, in tresanni pattes fecaretur. Pr,m, vt Adonis Adonid 
effet : çecundâ, Veneris : tc, ti Proferpinoe. Acquieuerunt. fed 
enim Adores proniorin Venerem, fuum quoque trientem 
tribmt. Hc Apollodorus hb. ,tf. Bbhoth«coe. Ergoiffud eff, 
quod Progerpina hune. cruce vindicat. Theocritus 
alexit, Eidyll. xt, ,. 
Migrm, ô bone Ado»i , i flt« & ad inf era regna, 
$emideûm , *t dic,nt 
Nm vuh non alted conceffum, vt mod6ad infcrosmoda 
fpeos ket, &temis copiam Ira faceret duabus deabus. 
rbores reci[m leuiter.] Ad has, vel ad nudum ium flipi. 
tem,allufit Qmnius in epigrammae quo poëtam Groecnlum 
facetè eR virus, lllePhd,ppum & Macedones mfigni viori 
fiegerat, cuiuslaudem ad etolos tansferre Alcoeus qui[pmm 
voluit Goecâ leuitate. Scilicet quia m auxiliis Romanis fuemn 
toli. Scripferat ,gitur: 
lndeeti»ihma» bu cam ecceiacemm 
hedi«, c«Ç initia ter 
tob domti fi«b Alarte   arte 
 çitu è lat duxerat ltali,î. 
En tolos Romanis pr«pofitos,& quafi hiacceoillorum. Moi 
mod,t Tt m »  vltus efi» çed vcrlhs verçu. Relnpt alludns: 
Coniciba  [ronde carens , hoec monte » 
lcoea crux de.flsitur 
ibus vcrfibus gmficatcrucem defixam ibi re,quoe homi2 
ncm illumexfpcet. Plutarchum in Qumto lege: &fimul 
nota, altam hic Cruccm poni, quafi m fcclcre figni, fuo loco 
ìnobis dium. 
lfldem er cererem.] Ipçe Tertullianus mc armat, de Co- 
ronâ militis : Prima lits r«pertm icm capite ctrcutul$, nain 



10  0 T 2E A D L I B. I. 

CAP. Vh 

cio a» .tcenati defcripta.] Ambiguèprofero, quia etfi 
]vloecenatisverba nobis faci,*nr, v,x tamen Sen¢coe, q-i vdut 
in terpretans fubdit : sufflg a licet , r acutam fiff uro (ira i«gen- 
du rb, non/ë»Çuro ) cruceraubd, cri ta»tiuln«s /CmprÜrere 
& patibulo pe»dëre d«trium. Atqui pe»dëre,&patibulo quidimi 
vtx efivt conueniatin nofkam Acutam. Ni/] fi tamen pat,bu- 
lu m euam de vno hgno, in quo homo quomodoctmque expan- 
fus : quod haud mm,s relira fperni. Si difphcct : alia intetpreta- 
t,o quoerenda lit cruos hic acutoe. An ideb talis, quia t ùm dolore 
acfi necat ? vmcrbi quidam acuri mcclicis. Lente probcm : &: 
rnauohm opinari gcnusaliquod crucium rnfe, raum,,n quo Ri- 
pes, cul homo acclinatur, fhmuhsclauiflue acutis fit proefixus. 
vr cùm acquicli:cre vellct ([eff.uri vox in Senecâ ) pungerctur ac 
fcinderetur in corpore aueffo. Nihd fuper hoc legi, fateor: com- 
mentum elt merum, n:fi fi quid iuuar illa Reguli machina,quoe 
tic armata. 3 in eam ,pie inclufus. Ooe etli nol[ra crux non fuie 
(aumarium potiùs quoddam &atca ) tamen &«ruc.em Seneca 
appellau,t ep, fiolà xcv  t,.,temtue libo de prou,dent,i cap. 11L 
Certè quidem Ac»t,e vocem m Moecenatis vefibus non tic leui- 
ter 6¢ in ventum additm, ,p|e indicat Seneca, qui eam attolli¢ 
ac rcpetit(tu vide ) quati in câ fcntent,oe momcntum. 
lamakmficlesimus. ] Nempe in Cuns fecundis: ddlue libris. 
tantùm ? irn6 antè me Pmcianus, wr fide 8 iudici bonus. Mu- 
retus tamen aliter : fed qui benè examinat, flab,t à noflrâ, cu- 
lus fenttenta, Hanc vtam miht fuflte & proro,a , etiam fiden. 
tii» acutà cruce. 

AD cAP. v. 
lp/îverteru»t o$/o%uo. ] Q.u_od ipfum pro crucepofui 
inccrtus fcriptor apud Suidam : Ev«v 
' #,u  : ln»enie»s l/tum corruptorem fufpendit in 
minohg»o. Id eR cruce : etfi Smdas interpreratur, 
,ç ç«v. Vide ipfum in voce 
, AD cap. 
P¢«loe,tut anui. ] In penulâ aut vce monachorum cr, 
im6 & cuces, fi recè capio Nicephorum G regoram, qui tic de 
I top. Andronico monacho nouello: 
upee rubrum Frtukt di: 
uinoe cruct) Çgnu m ,i»ferè nirum. Duas diucrfi coloris cruces 
apPo- 



WOT/ AD L ] B. ]. 
appolitas videtur dicerc ifi ramcn vnam intcl]egit, c ioEin- 
am. Quod manu aute tulerint, hodieuc in thiopibus - 
ucAbynis illc mos, vil vulgu reliquum cruces dcollo 
dulas genet, monachi hoc amplius ctiam mana. Aucor Da- 
ianus  Goûs in illorum rebus, lllud etiam mihi nouitium l- 
gi, mifcros oppreffos: cruces prÆtuliffc, haud aliter quam olim 
infulas & velamenta. Ligurins hb. Vl. de kalis hoc noter, 
qui lus auxiliumuc pofccbant ab lp. Frcdcrco: 
 ex omnib ndiq«e multi 
Frbibm ac ic aderant, querr¢lqae fere«n 
lnumer clamore cruces, hoc quipe qucrcLu 
¢ore leut aperire . 
Cure anuta vel an[»là.) Anfuhm Becanus facit, & interpre- 
tatur Ota ingenium & fcopus vin fuit) uç, quali moneamur 
apprehendcre crucem, &eam tenere. id li oculum effe di- 
cam ! luuetaliquid Macrobius, qui inter notas gyptiacas rc- 
fert, & figmficare ait Solem. Lib. ,. Saturn. cap. xxl. OÇrim 
egypt vt Salera effe afferant , quoties Hieroglypbick lttterw 
{ua exptimerevoltot,i@ulpuut [ceptrum ,i co ecicra 
«xprimunt ,  hoc figno Ofirtm mont?tant: quta Salera, louu ocu- 
lum, appellauitantiquit. Et lanè quia lignum hoc Tau Fitant 
venturam dfignauit : n6nnc apFofitk Sol allriptus, qui au- 
,or vitoe ? 
ADcv. x. 
Vnicornt) enim cornua.] Curiosè & pœne dixerim morosd 
explicat Iufiinus. fimplicius multo Tertullianus. aducrf, lud. 
cap. x. Tauri decor eim, car»ua wicornt cornua eim , in eU natt- 
es ventilabie pariter vÇq«e ad [ummum terroe. n vttque Rbi- 
noceros deinabatur vnicorn,nec Minotaur bicornu : [ëd Chri- 
£tm in illo fignificabatur, cuitu cornua eent crucb extima. m 
 in aneennâ naut, quà cruct pars e, bac extremitates huit 
cornua vocantur. Vnicarnb autem med flipitb pal. 
dem hxc ad trophxa vulgaria, fiue monumentavioriœe : ego 
cùm in verba intendo, ambigo: & nefcio quid de fa fcibu s potius 
fubolet dium. Per iYox (ita verterim &' v) progreffm tu pub- 
licum fiunt : illi verè tqgna imperç oe poteffat. Arque cu infer- 
ta fccur» cruce refertnt planme. Nonnc etam 
inquis. is aefcit  Çcd præiuit çortaffe aliquid de Tropis il- 



tea. 

natfi tic vocauit . & Eufebus etiam Labatum illum 
mhtarem. Poffant &: verba alia excidiffe. Nec 
pono tamen ila, fed propono. 
funt ? quts me docet ? In Num mis, in atms nihil 
raie video , nec vfquam in cruce propofitos Princi- 
pes d¢fun&os. Subdubitabam an ad aquilas reçpi- 
¢eret, quoe volantium habitu,  in cœelum teuden- 
tium pasalis confpiciuntur in Nummis, & addi- 
tum C o N s E c a A T I O. Scihcet quafi louis illa 
alesanimam defuni ferret in gremium loui,.Cer- 
tè quidem eam form crucis ¢ffe & Pattes monent 
& res ipfa docet. Sed non placet. Hoc nunc ma- 
gis, intcllegem eum imagines defunorum Pria- 
cipum, quoe ordinc innexoe in militaribus fignis. 
Nec enim viuorum  folùm tlllc egies, d ma- 
glsmortuorum. De io ipfo xuo Conantim Eufebius,li- 
bto, . De vit eius ,cap. xv . Deçcdbit Licinij milites in pu- 
gnam, more veterum, id cri, gentthum exeumes: o,o , iquit, 
o : H qutdtm namera dearam #et um nua.mau 
i»gruant,mtuorum Jmaxines  [na inimam ?rferentes. 
Et fcripfi de hoc more ad Taciti AnnM,s. Ergo hoc lulhnus ex- 
probrar, Vos, inquit, cces colitis, cm Imperarorom  qui- 
em Diuoeum.imagines proponitisin haftis  vexillis, id nifi 
in crucibus  Nain ca ilhsfigura. Refpexi etiam aliquando aa 
Tertullianum, in Apologettco : od non Çmulacrum prus ar- 
gia de(ormat , cruci & qui #perpota ? S¢d hoc d,ffufum 
nimis efi, nec tangit lmpetatotes tantum. 
»qulariur & adcauffam cicero dixerit.] od hioricâ 
e, non opinor. Phnius nonei fautor lib. x x x v ,. cap. x v. o- 
u«m & tnexcositatum ate po]tea remedium iué»it ige tex 
(Tarquinius Superbus ) z,t omnium ita de[u»aerum seret cru- 
cibm corpora, Seaanda ciuim, »»l & [«rk olucribm lace- 
randa. Nain liquet eum loqm  mortuis & iisqui le interce. 
rent laborum toedio, quosille ucifix,t. fit non id in viuis 
pauit primus, vt ait, vltimufue. 
rborbm#endunt.] Haud iniuriâ ambigo, vtram poe. 
tare ¢feram,laquei» an Ctuc. Nain neç *¢rbaalterutrum 



euincunt, nec alia cxempla. Lego in Martyrologlo, die x    . 
Mattij. de duobus lvlonachis, quos L.gobardi/ulendi necau«- 
yuntiuarbo«e. In ,pris Longobardorum legibus, "i-if. c. x ,, . 
ai ]eeruus resh OEorth fecerit» ira decreuirnm vt coraponatur i#]ï 
perffona flc.t ader«ciatu fuertt : oe ffetutu ip["e ffup«r /off an, mort«i 
appendatur . & in eum vindiEla detur,  fit «auffa fin- ita. Plurmm 
(antiquoum quidem ) n,,nc non memini : & hœec ipfa incca. 
e¢ dfidicauerint htem. 

IVSTI LIPSI 

AD LIB. II. NOT}ç. 

CAP. II. 

 A  v v obnuit] Qod plerifque puniendis faflum, 
proefertim fi gladm. Hegefippus lib. v. cap. x L v ,. 
protipuaad Romanos. In vitâ Cypriam : PoEeà vcrà 
. Cyprtan manu â oculos flbi texit. Sed & cure ducerentur 
ad catcerem, auc ad mortem, caput cegebatur. Tacitus ,, . 
Annal. Trahebatur dam»atm , quantum obduâ vefle & a£/riA 
aucibmnitipoterat, clamitans. Ammianushb. x  11 !. Carni. 
/ex rapinarum quefler , & obd.œeio «q#um , & ba»orum vbique 
mulatio. Imo  torquendis hoc faquin. In Curtio hb. v i. de 
Plotâ: Dura obligantur oculi , dura veù exuitur , deospatrio. 
genuum iura inuocabat. PropriS autem de cruc ifigendis, ve tus il- 
lud carmen quod iamexplico,: & in hbro Eher,cum Aman 
 çrucem tapitur, $tatim rueruntfariem eim. 

D CAP. III, 

Oz Ao 



D CAP. V'o 
" o.uld opus erat a«xitiatore & ,b]í«uà, qui adl«ufet. ] rca vu|. 
gara quidem opmio efi,d,mtaxat dleaffe. fit D. Heronymus 
in Mattçum cene, etiam tuhffe, ed feorlm & po Ch,ifim. 
Nain cum Io«nnes apet,è fcrbat Chrfitan tuhe,ahj ues E,an- 
gehfioe Simonem Cy,enoeum : ,pfe concdiat , & hoc i»te#gen- 
dume , inq,i, qubdesredie»s de Pr«torio le[w iFportauerit 
Crucem am : poEeà obuum huernt Smo»em » cut Forta»dam 
«rucem impoerut. 
D CAP. VII. 
•»per lignum ipmexte»dt. ] çid 6 oe tranferfario tan- 
tùm lignocpias, ineo figitolitos, & dcinde fubd,ci atqueap- 
pend, Pugna ommsceffet; & breu,ter forcaffe rem d.,xi. 

A l) C A I V I I I. 

Clauis autfu»ibm ] Ncfcio an Lucanus non vtrofque memo- 
ret in his occultioris lcntçntioe verfibus;qui qt, omam toti ad cru- 
cern, ponamus, & r¢tegamus Ltb. v . de magâ Theffal, 
Laqueum odiÇque o:etes 
ore o rtzt ,pedentta corpora cart, 
A brat cr«ces, percu[]a.lue iera 
ulfit . & incoft ami[[b sale 
l»certum mauib«¢s cbalybem , »igramg per artus 
Stiffaut tabintm,viruf coaum 
Suffulit , oe nerao zoçs rettne»te peendit. 
 ait laqueum oe" »odos oce»tes : alij »oce»tum edunt: arque 
ira luud incommodè ad vincula aprcs , quibus noxij ad cruces 
aflrii. Tamcnin a]iquot triptishbns , re«entes. & id malim: 
credaque ad lu end,ofos dumtaxat refcrcnd um,&qm leipfos 
illaqueatunt. Rcliqua iam de Cruce : &pdrcuffa iera 
 i»ca &medu//zs. lign,nter dxtde cornbusquœe 
hb., . cap.x v. Iripa).in crucibus rehda, fltu marcida & tabi- 
da fichant, quateus volucrcs non laniret. 
nibus cbalybem, clauos intelligi liqucbi t , fi emendes l»rtum, 
am hos quoque appetios.ad agic4sartes-Apuleius oend,t» 
in de&ribendâ ferali ,liâ ocinâ, hb. ,  . ic ur¢s  digiti,il. 
ccaroclaaipendenti«m. Sed & ampliùs de hisbnibus addo. 
V,d¢ri, quorundam iudicio, neceffarios fuiffe in omni fiion¢. 
Nam volunt manus iigatas,ne felubdcerçnt ad idum aut com- 
moueent, tutu etmm vt finnifis.& cure adminiculo pendërent. 
dcinde 



alas»eoue fubleuatum hominem & attrapera in fum mm cru- 
cern. Idporr6 faquin admotis vtrimque fcalis. Eiusèntentioe 
vit arpe & moribus antiquis loannes Boifotus e,qui amice hoc app«at,in 
fggeflk. Et çanè de fcalis, apponee eas poenè nece ffa,i  m vide- 
tut, vtique ad Eream crucem. omodoahàs fubduxeris,aut 
fixeris ? Etiam de funibus funt quoe iadeant, proeter antè 
vt f,larius de Trinitate hb. x. Pewduli tu cruce c»rporupwn, & 
coJga»tium funium violenta vincula, & adaorum claurum 
era. Iungit limul & funes& clauos, vt Lucanus. Etiam 
Chrii vaticmmm in Petri mortem, pofct funes, loannisc. 
x, x. Extendes manus tu , & alius te c«nset. Cinio ia vicu- 
lorum in cruce e.Theophylaus: ¢v '  fg ïzmv  eR 
s«d : Exten[iaem in cruce oe vincula notat. Tortu Iiiants 
i Scorpmco : TucPetrus a altefo ctngitur , cùm eruci adftrioEi- 
tut. Arque ecce in bla fomam duFhccm fixionis, pro dupli- 
ci fubduc%one.. 

I! 

0 3 Tres 



iemtiem o$'/« zv« app¢llat, Stimlot 
Contrà tendunt al, & 
negaui me decidere,pronior ç,m in hanc pariera. In remplis 
G roecioe hode inrellego pam Chnum cruci axum,d ffpaa- 
ris pedibus tic pingi. Vidimus id ipfi çenetijs in gentis eis tcm- 
plo, tutu  alibi in antiquioribus pintais, fiudo  Tremris 
clauum qui afferuatur, difertè in memorijs antiquis çcribi clau,m 
pedk dextri. Addo autem, Conantinum Imperatorem quoç- 
data ex his clauis (id quoque multitudinem fuadet ) infermff 
çapit, fiatuoe quam uo nomine Conantinopoh poçui. Zona- 
ras:O'  " 
xtews amauus.] Proprium hoc Cr,cis, extendi. Ira- 
que Euangehorum vetus Gothica trnflatio (au,or fiuronius 
orillonus) vertit identidcm Crucifigere, fram:ca, quafi di- 
cas extendere, & q,idem propriè de pannis, quels in rab val* 
lis d,fienit fllo. Ea extenlioad manus maxm 
temdorus lib. . cap.  x x.v 
#ltet, in periculum & metum i»cidet, malcficus autt,;, exilée s, 
rucifl3etur , ab ahitudinem & manuum exteufiotmn. Ep,&etus 
apud Arrianum, ab hac caufiâ comparat falsè eosqui m balncis 
le diendunt & lauandos fricandos prœebent, cure crucifixis, 
ltb.    *. Dtfferta cap.x 
bal, eo exut«s & teipÇum difl«ndeu , vt#l«ut 
hinc atque illinc. 
Vefligium huiu«te# exareaudio.] Ira6& video: ac mi- 
fit ad me Dionyfius Vdlerius vir veteri 

.< 



ll*v«Z,.%ç zrz.o d:.,.,O*de] Id dicunt Circun,uci ;fie- 
utTraduci, cùm of[cntui dumtaxat per ora populi ucebantur, 
fa:pe alibi pumendi. Suetonius in Tito, cap. v  t . Hos 
Dclatores)no»ifiimè traduf-tos per ampbitheatrt rcnam ,par.ttm 
17«@«i i» [êruos ac ,,a»ire-prncepit ,,partira in alerrim,u infula- 
rum nuebi. Nefcio an Matttalis vetfus, qui iamdm cubat in mot-. 
bo tic Gnandus, lib. ,.de hilplîs Delatcribus &: Ttti fac].o: 
Turba gvauis l).:ci placid H inimica quteti, 
..O,L:Æ fèmper rniiér ]ol/icitabat opes : 
7"raducTa efl titult?,nec cepit are nocemes, 
lt delator habet quod dabat ex,hum. 
Titulis enim vult tradu«tos Delatores. quomodo ? ndnne om- 
n,um vnus ef comnunis? non hic: quia additum,quos & quàm 
illti|rcs quifque dctt:bffet. Exempl-i cauIsâ : Hic e[t 7"itttts qui 
Camerinumdetulit. Hzc, qui :Lateranum, & taha. In l,br:s legi- 
tut'. Tradut-la elq.e,,etults,in alijs,Tradita Gtetulia : & emendartmq 
7"radutTaefl Gyar, quod ego & ratio facilè refellant. 
lqimzoç bwv.a,e.0-2rr0ç.] In tabell. enim hx¢ ralia fcribi fo- 
lcnt : ficur & Titulus Seruatoris. Cyprianns de montibus Sine. 
Syoa: Pontit..s l'tlatus impulf mente à D eo accepit Tabulam,œee 
titu!um]'crilofit tribus liusm2: & in capite lisni clauis tribus 
bulam ct:m nomiue regis l ud«arum can./ixit. Ex cuius verbis rides 
etiam Tabulam non fupér l,gnum'vt muki reprœefentant &: 
pmgu,at) fcd in ipfi, fupremo ligno clais fixam. 
De quo raoreali].] hiter eos P. Fabcr hbr,s Semefirlum ; vbi 
çparlim plura de Cruce, &quxdam fclc&a atq. cdccumata. 
AD CAP. Xl Ill. 
Diarata b.ec [uplicia.] l,,*otauit 6z publicè ante nos mo- 
nuitCÆçar B.rouius, vir àcra profata]docus, in Marryrolo- 
gto. Sed cur frangcbant ijs, quos f[acim mortuos vellent, crura: 
An non cua in Phnio.  [lle lib. x t.cap, x Lv. notatita ils 
tah ratera effc: arque add it. Namq.ue in it  ,enus triu]-que com- 
na)ïurâ, dextr,; Leu;t , à Friove parte, .g«mina quoedam buccarum 
inanitas ine • uâ ,r o â ceu iu',ul.o, tgiritus Fu« ' 
[t. q p- 'ff. , _  . . ,.  ,t. Ahudau- 
tcm efi ii frag,o crurum, Ex#care crura: quod in Ammiani hb. 
x t . leges, in oratione Iuliani : .9.i/que agmini coherens in- 
cedat , ['ctens quod, fl reman['emt v]equam, ew#t-tis cruribus relin- 
quetur. Hoc enim proinde ef, quai] dixi//C, neruis aut fu/Tra- 
ginibus incifis. Vetus fh:uitia, &: Annibali vfurpata in Romanos. 
Enmus : Itt2 pern fitcddit iniqtta potentia l'chi. Potenria Pce- 
ni.more 



,ai, more Groeco,eoE Poenus. Liumsde eaipfa re,in clade Can- 
inuentosfui, nempe ne attollerent k", & vt defolati morercn- 
tut. Vfhrpatum c Tyrannis in Chrifiianos. Sozomenus hb. 
Cap. x. de Paphnutio & Maximo: quos, inquit, 
 aç ap=ç axvaç at«=v: aximi adop metat con. 
demnauit , dextros eorum oculos excutios 
ginesabindens. Eu (ebius oendit aduri etiam folere,l.b, v 
cap. x, .. vbi quorundam meminit ç ç ç  «)dv. 
 wv aZ,tAv : quiǻiflrk pedibm , circa poplites,fcrro 
,duflt) , itmttle s aHi effë»t. 
Ziboinonimmunes. ] Lego in Eufebij lib. v x. cap. x x. de 
Apollonio Martyre, cùm is fub Commodo Principe delmuseG 
çet vt ChrioEianus, accufatofi ,ex lege, crura fraa fuiffe. Ve,ba 
,ç , dvl «v, çù«zz : quoniam viuere neu , iuxta le- 
gem Prmcip,taltum delatores, £tatim crura ei{raHa mt. Sed cu- 
ius Principis hoec lex tam commodain Chfifianos? Non opinor 
ipfius Commodi. Nunquid M. Aurelij? de quo Tertuilianus 
polog. cap. v. i Çcut palàm ab ei#[modi hominibm (Chriia- 
 is)poenam dimouit ; ita alio modo palàm dterÇt, adieHA etiam 
,ccutoribt da natione,& quidem tetriore. Et q uod ai t de dam- 
ationetetriore, pos vel ad Cruifragium ifiud referme : vel ad 
Vmicomburium , q aci accufatores Chriianorum iubct 
eiufce Pxincipis epiolaapud Onufrium in Fafiisexpreffa. 
A D c v. x7. 
"  SoIeaepluuiA corrumpi.] Exemplum huic rei etiam in libris 
facfis, vt Reg.  x. cap. x x 
Gabaonitarum , qui crucifixerunt eos in mo»te coram Domino. Tol- 
lens autem Rehalia Aia cilicium bHrauit Çbi prapetram ab 
in#io me, donec Hi#aret aqua per eos de c, lo , & non dira 0 
ues lacerare eos per diem,neque beim per noem.Hoc de pluui: 
dere»œee icala e accedil, crucifix 
le#i 

P IVSTI 



M OT/ Ail LIB. 
lVTt LlpSI 

AD LIB. III. NOT2E. 

CAP. lI. 

'fff2.1'Z E r   r, ^ T v  paeib«lq«e conri«m.  An ergo 
huc referas Dionisefiam dlud hb. x t  x. c Ancomj 
. foeuitiâ in ludoeoe regem Antigonum ? 8 
gonu,, agellauit crueC« fi«rcoe aYisans ( qt, odnemo alim rex à 
omanA vnquam pari« erat ) ac poteA i»te[[ecit. Verba 
ferre videntut : nec abhorreat ab Antonij impotentiâ., vt lëuili- 
ter fxuieri etiam in regem. Tamen verius puto vtcapias ver- 
tal'ue. ] Palum. Vt palo, inquam allig.atus fuert,folcnni Roma- 
nis more,& tutu fecuri wrcuffus. qod ipfum huic Anigono 
factura, etfi Do nxexpre, noauit Strabo ,citante Iofepho 
{nain hodie non exat)hb.x v t.Antiq, cap. . Açdvs0ç a,rvo 
chiamperdut,m curi percutit. æ viÇ» e primt Ramanarts 
ficurt fibiecie regem. Idem Plularchus, in Antonio. 
Furilloe,quib hamines en&bant. ] Nec negauerim tamen, 
tiamita accipipoffe, quafi his furcdhs fiablatum ereumue 
ipfum patibulom, poquam homo in eo axus. Non enim 
oit in quibt, fed qnbu«en&bant. Certum enim e fiue fu- 
nibus [hbdu¢i in amem crucem debuiff:, fiue frcis, nifi quis 
admotas arbiiremr & fcalas. A,0a0k hoe¢ vid¢antur ,fed 
neceffaria rei capi«ndx. 
Parera hoec tra»uerqueparx « dia. ] Sriè  propfiè 
quam. Aliàsquis neiçit tarare crucem lpe reniée inhocno- 
men  Sallums vro modoac¢epeti haud dixefim, in loco 
tiao. Fragmentum eapud Nonium, è  v. Hior. In 
ti[¢imt quiÇq»e aut mlla depende verberabatetr , aut imlnutilato 
carpare improbi patibu[a ¢minen affigebatur. Lego mutilata cor- 
pare : qu la mas file frequens Orientahbu,  priufquam crucifi- 
gerent admutdarent, auetam per tormenra necarent. Exem-. 
pla habes in hoc hbro, cap. x  . & ahbi. At fllud imprhi, quî 
¢formandum ignora. Tentauiolim inprari. An& imprope« 
uod fiç ¢ompofitum pro fimplici » vt ia»te & talia, apud Ter- 
" tulha- 



tullianum reperies Exhortat. ad Cafitat.cap. x. An etiam ira- 
prolsè ? vt fit corpus fuiffe improbè muulatum .; Credo eni m hoec 
narraffe de foeuitâ Mithidatis in Cyzicenos, quos tcrr mari,. 
éue obfêdit. 
AD ¢^p. v. 
Fade qtt noJTrum hodiepatibulum.]. . O fententia fuit Anto- 
rfij Morflloni, viri fummi futur, li d,utius vixiffet. Argumenta 
habebat vid & legi ,n epifolâ eius ad Lindanum, quam here- 
desadferuant)qu6d id rcferr«t formam Iugi:ferreautem iugum, 
ignominia & quafi comminatio huiu fce mort,s, itaque ilhnc pe- 
tcnda forma. mplius, Limus ait hb.,. RomanosetTaffefur- 
ct duodenos à t«rrA [e/-tacula altal'u«'tinentibu pedes:eas ft;rcas 
proclinantia vtrimque ligna fuiffe cure tertio tranfuerfario fu- 
pernè immiffo, quod genus capreolos Latini vocant, & nos ho- 
die .çchrasa : ergo har, c effe faciem Furcoe. Terri6 Hebroeos ho- 
dieue fuum Tau tic pingere : cure co autem comparari paffim: 
raie igitur effe. Credo ctiam addcre (non firmiter nunc com- 
rnemini, fcd addi potet) Aufonium cum . htterâ Groecâ Cru- 
cern com parare : at ea quoque ifuc abit. Sed hoec fenter:.tia,etfi 
arguta, proba mihi non efob multascauffas, arque banc vni- 
cam firmi ffimam,qu6d refellunt fpeiones & monumenta om- 
niaantiqua, omnia inquam confenfu. Q_id Chrifianis nobis 
flet, fi ,pfa imago cruc,saliter vbique non pingenda folùm, fed 
mare bus cottide deformanda?At enim iugum raie olim.Ita,fi:d 
quid ad rem ? mihtaris faitWignominia illa fuit : & hberorum ca 
hominum,non feruorum,vt latura fhrca:. De L,uio, mhil impe- 
dit Furcas nofiro vulgariue more intcllegi, quibus hgna t ranf- 
uerfa iniec'ta,&: ri, per ea afferes,ad fpe,_qand u m ,nfifendu mdlue.. 
Fit & hodie, &; olim primas domos tic crcqas ex Pofidonij ten- 
ter, tiâ puto Senecam alibi tradere,& vti paritcr vocefurcoe. De 
Hebroeis ,verum e, fed hodiernis. Prifcaseorum htterasahas 
& d i uerfifi»rmcs fu,ffe,periti eius linguç arque ipf Haeronym us 
tradidcrunt, lam de Aulbnij verfù, *s talis: 
t cructs effigie Palamedica orrigitur O. 
Le&ionem no** muto, etfi alij libri profetunt grufs: nec id ma- 
lè. Sed efiocrucu : verifl/mum efinnofrâ etiamformâ, quo- 
. " * Facit 
rnodo? incrucc inquam vefhta,& in quâ homo appenfus. Vide qnod fup, à 
faciem & pendula à ligno brachia , cff hxcipfa litter:eforma, in 
Sed enim cure rouira deFurc & va,è dubi«uedixerim, hoc fij v¢rbis: 
 Cùm erigi- 
dti iubet. Q23id fi ipfacrux noiera vulgatis»vetus furca fit : Plu- .,, 
tarchus cure temonis aut * iugi fuf[étac ulo confert: certèin an- 
. . 



Il OT 2 AD 

tiquis curribus raie rê. 
pcrio, qm funt in Co.. 
lumnà Traiani aut 
tonim. Vide imagines. 
Dxeris hoc non falf6 
iugum fu ftinere aut fuf- 
ferre, quàcollo fupero 
boum impoiitum elL&: 
iugtî iiliaclncum. Scd 
& ipfum temoné: (nain 



L I B. I ! Io "I! 
Subiicio &: formam cruci- 
fixionisquam imagmabatu 
& dclmeabat Mon!ionus. 

.D CAP. Vil. 
lmpudics a»cills tic puni- 
ri.] Et ef anè ,gnua mors» 
 minea et,ara Pane- 
gyrï d,a'. Altert 
ib 'te#ttum ritAnn- 
- vumaladmi[raa, & i- 
ua fknaeœee otA i»fa. 
ia , «,t iltUt nluiff ë vir 
ferrl amanttinm videre- 
ter laqueo #ersre quàm la- 
dio. V,or poremam a 7 pel- 
lauit,v,h flimamue.in Ma- 
xim,ano : Pwnx mort ge- 
nerc poremo , frau laqueo 
«crutcsm , luit. 
Patiulum vusb Furca di- 
¢itur. ] Qqoipfo 
feriores Grci ixerunt uzz inurcamagee, afpetiore 
htera muaa. Cedr¢nus m lulliniano Rinotmetâ : Er 
dv ç iwv, quod vertéd u m ¢ , Jn muro otaries de furcâ 
pendtt. Docet Zonaras qui in eaiplâ re: E'v ;0ç 
v«.w" " : In lignuapudmurosent. Credo autem hanc 
Futcam pr,m6 non nifi dimidaatum PatibùIoEm fuiffe, id 
cieadhuc ahquâ Furcoe : paullatim, &quo plu,ès append, pof- 
lent, immutaffc. 
A  cap. x. 
lnieoeh percruraffunib. ] An magis placet hic fenfus, Funes 
ipfos r crura eorum traie&os & tra,almiflbs ? Tale m Curtio le- 
go Alexandrum v{urpaffe in Batinquendam, hb., , . Perta. 
los tra»tu lora traiea nt,religaque a cuwum traxíre cir] 
càvrbemequi. Id faquin à regeexemplo Ach,llis , qui He&o- 
rem tic foedauit,vt Curtius inibi notat. Sed ramé Ammianus 
ieftos ait, non Traieos: nec id fupplicij stedam vulg6 vfitatum. 
"D AV. X. 
OEoit»rum in ipfis , non per ipf. ] Proeterexempla quœe de2 
 " - P ; di, hoc 



I N 0 3"  .-A D  IB. Jll, 
di hoc rarum yidcatur in P.hdippo, de quo Eu fcbius in Chroni- 
¢o, a,mo x s,x Claudi.l: bilippu« pvtol./ chrifl« apud iera- 
oltm A ff çi»i/at« , «m.Eu»geli«m 
x«, laptdtb»s opprimitur. afi i zpf cruce lapidibus obrutus 
effet.Arque hoc qu,dem in vu]gatis libris,m veteri & probo mco 
anufcrpro vcfigum non c horum verborum. 
 D C A P. -,X I I I. 
iride dign; arun.  In,er eos eximius Theologus Aifon- 
fus Ciacco, qui de ffgms Crucis nunc nuper accurarè 
Iam iIla Aman przalta.] De quâ accipienda quoe in Codice 
]umianoeo legunrur, De Judis- toe]ic, rb, IEr,buncur Iudi 
ri»hem ,ncendere , & [an, cruc adfimiht.am eciem in contera. 
ptum cbrif/ianoefidei exurere, arque ,d Gcere deinccps vetantur. 
Totidem poenSverb,s in Cod. Thd. lib. xv. tir. v» . Ex qui- 
bus rides ludxos Amanis inimici lui mottem annâ mcmor, 
rcprfentatçe, &m ciuce fulenlum cure eâ ipfâ combuffer 
fpecie Amanem, re & mente Seruatorem & noram cracem. 
ldeb meri ti m 6 
Ea«us eti2 orbE.] In quo çan hoc m iru m,cruces repertas fui 
fe plurifar,àm in temphs atquein fepulchris. De Ind,â O¢ciduâ 
loquor. âorigme aut fine? nefcimus,mil fi iamtunc prouidus 
ille Deus exl[arc voluit omen & fignum dominaturx fltic cruc. 
diHo prohibitum manet.] Atqui in Panegyric orationc, fanè 
ifcrtâ, qu Theooo di&a, cntio «tiare crcis qafi lic.toe 
& mancntis. Etpo 
«,deoi»i , o aierpi i» ruoea i««p«. Et eri çanè potefl vt 
apud genti[s, oe Chriflo aoeerços, çpplicsum ctiam mançcrit. 
cutdc S[atlis in He]moldi Chronico çcdptm hb. . I i#« die. 
 Sla«i,l«endam 
licct dminoe ccis. 
I hoc ince. ] Nmmis hoc pluribus epreu cernhur, 
tquc eiam quibuçdam vberius, I hocÇso i»ce. Sè Chri- 
fliani libcnterappellarunt Si»umdc» au Chris?i, ipçam cru- 
ccm, qua [mpcratoris il[ius tecram at vcxdlum. Iin.ia. 
/«uIpi. id, quod 9,çi ntcr¢cs tic legem Sczuolœe acci- 
" 



Fiunt, xxxv I I . Dcaur. arg: round.  Fieri olo heque- 
g»um det ex libr cetum. Acci pi u n t i n q u a m,& red d u n t crucem. 
n verè  minimè, fcimus flg»ura dei lhtuam effe apud Scoeuo- 
lam liue Solis, fiue indigenœe cuiu(piam & famdiar,s de,.Sed pie- 
OE«, nO error, G rçcosc6 traxit. Monuit fup« bac intcrprctatun- 
culâ Pctrus Oranus, iuris  litterarum confulcus,  gcrmanum 
in modum mdi amicus. 
Eo«&d¢ohv. ] cm fuoœeuo extitic in Palatio 
Soc rates aile ue rat, Eccl. H,a. Il b. t. cap. t. T( 
.#ç çv«b# : Huic oraculo ridera habens , co»flcit fl»ule t/iud 
cruci tropoeum , quod v[que nu»c in resiA #ruatur. Idem Cedre- 
ream efformans qu etta.«munc exat. Non optnor tamen hanc 
artem Borealem ori ffabat , 't .vtdtt e«m Co»tauti»u£, auto i#tta 
lu extremù rtu»d #otnu, b* & i & l eius con]icieban- 
tut auratt. 
-gemmanti textm i» auro Signabat lab4rum. ] Dixi ip ve- 
lo nomcn intextum : & poëta hc apertè. Tamen ex dcktiptio- 
ne EuCfi, videbis  fuprh vclum lpc ex auto atu,: & exem- 
pla in numm,s vtriufque pofitu,oe dcdi. dhustamen magiscre- 
bra. Ipa Labari vox qualis? vercor vt rcgrina, ccrtè nouma, 
çab Traiani aut illud œeuum nata.VetuRior Tertulliano,u, ho- 
die extant, non coin meminit. Gregorius Nzzianzenus, dous 
fort,s Orator, a,t K«l«roov 
lg, tur h labore deriuamt, e0 prochuiù, quia ipfi Grxci 
çcnbebant.Sed nofiri poëtç n6nnecorripmnt?omodoetiam 
pau Gin laboris, non aliâ additione, vox ca figmficet ? Nec fci 
an non mos militioe rçpugnet, quiacertè fublato ligno illoIm- 
peratorio &confpeo, mlles ad laborem ,p!,am expeditio- 
hem, liue proelifim etiam, vocabatur. Ira fi lubet illinc ducere; 
magis fit, qufid eo vifo mileslaborem quoque videbat, & id ac- 
damabat, Labor, labor : arque hinc nomen.. 
Duœee litter ChrhTi nomen expHmentes. ] Ira efi,  confpicum 
funt in Nummis. Ipfi, m etiam Chi lbl,ta,ium, fignabat Chri- 
um. In Antiocheno,m dtetiisreccn:t luhanus, M,fopog 



( hasltter,& Çgmflcare el/e iud q»idem chrillum,hac con- 
Jta»ti»um. Ira Iulianus,qui has ipfis htteras è Labaro poeà co- 
natus remouet,. Frufirà, *cit nomcn qu oetemùm ri- 
uit  rincer. 

AD cap. XV I 1". 

 v',ovt«x«eç'ov.] Verè. quia nos per illud ud«pc. Atque 
 , aora»d«m  e»er«bi, lmperato 
appellat nouellâ quintâ. Eaue cauff vctitum in lapidibus fcul- 
pi, quoe in folo. Lex exat in Codice lufiinianoeo:& apud Paul- 
lum D,aconum tic T,be,us : Crucem dmi»t qud 
ram & eora mu»ire debem , eam b pedib coculcamm? 
Tale & Synodus habitain Trullo, can.  x x   ,. amquam 
autem è pauimentis templorum remota,non etiam ètc&is. Fui- 
fit iam olim ibi,clarum certumue fymbolum Chriiani cultus. 
Nicephorus Gregoras lib.  x. in deferiptione tcmpeatis quoe 
Conffantinopoli:  ' ' " ' 
Vç ;v: Tutu ceddêre multoe crucium, qu templ imponi 

FINIS. 

A 1'1' R oB A T I o: 

Henricus Cuyckius D. Petri 
Louanij Decanus,Academi 
Canc¢llaritu,& Pontificius ge 
Regiu.s librotam Ccnfor. 



M AX AE MY L IA NI 

DE VRIENDT, 
S EN A T V I GANDAVENSI 
A  EC R E T I $ A D V ST I 
Lips[ de Crucelibro, 
Epgramma. .: 

Ç F'lplicF 1 ]êrale genre, trabs looita ktJ, 
 Crux olm,  dirus fintibtu horror erat. 
Tormentum inuum,durum , execrabde lnum, 
uo graui nuRum terra nouerca dabat. 
t poflçuam tapatre Deo, ,ta oEine prdes 
DJluitin cel crimi»a noHra cruce: 
FiHim pro firu domm, pro fo»tb inns, 
Prolffs medcus , pro grege paflor amans 
lcet ex o, Crux lux , mors ita , troph«um 
Furca , dec probrum , poena medela it. 
oite pre eo tanti Crux numinh, olim 
Cr.x fiekr,m N«m«ffs , nunc el«rumn, /dus. 
Hoc olim tam grande decm , tare nobi[e ?nm 
Terra diu c¢co texit auara ffnu: 
Dum eluti poflliminio tanAm extulit i#am» 
Et luci lucem " Cr habere Adit. -c,.i.. 
.Far  an   v s T v s feu ç«rk oemulus , atra 
NoHe l, borantem tot adaflra Crucem? 
0 Hum iuHè: tic rident lumina iuflt), 
I»uidd miuflù lumina fa dolent. 

Anumam tex Dclius indir. 



PRIVILEGIVM C 2E $-A REV M. 
*Rvo  v  v s s, « v  - v s diaina fauenteciememia ¢ls R 
maroquin [mp¢to çCmp« ugoEus, a¢ Gtmaioe » 
Bohemioe, Datmatioe, Croa, Sclauonioe Rex, Atthidux toErioe, Dux 
Burgundiœe, Stirioe,Crinthioe, Carniole & Wirtembergoe,&c.Com es Tiro- 
lis.&c.NooEro &SacriImperij fideh dilcoIvso L*vs graàam nam 
Coelhream. Poquam inter alia, quoe o  v s immoEas hominibusliberali 
mznu ditdona illuria înpimisilla &quafi diuina funt, q inlitefis 
hbcrahbufuediiciplisconlioEunr, quibusçlicet homines nontantùm 
ab animalibus ceteris rationis pertibus, fcd à rudi etiam & impito ho- 
minam vulgo ira dioEinguuntur , vttanqm Dj quidam fplenfcereiu 
rris videan-mr : rem fa p, oeclaram qu«flign illi pranr,ui dii- 
gentem iis ipfis M literis ac difciphnisoperam ponunt, proeclarimam ve- 
r6 & Reipub. vtili mare, qui cas ira excolunt, vt aliotum meoti docen- 
o, fcribendo lumia oe,ant, eo(ue ex ignotantioe tenebis qumana 
educanr. Qçosexcitare, quoe amare arque animare  dgniafis noerœe 
unus, ad qod.Diu, vœeeati benefido, concourue fumus, inprimis 
perdnere ex,imamu-s. Cm imque ab iis, quorum nis fpeata rides, 
quiue iudicarede Literis nt, acceperimus,infignes teaaimiinnii- 
ue tui d,tes tbi à namra infitas à primis temporibs oetatis tuoe italitem- 
cure ac d, fciplinarum fiudiis excolu,ffe arque exornaRe, vt olim iuuenili- 
,,s adhuc annis proeclara florefcentis minimene vulgaris eruditionifpe- 
cimina proebuerm, dum obfcurain antiquis kripmtibus IoEa,quoe quidam 
xanquam luoEra era«r, illuRrafii, quoeue in iisiniuria tempotum deprauata 
 corrupta fuerunt, reituiRi, dum,¢etufla tinoe antiquitatis rudera in 
nouam lhbinde Rru&.utam fi, gnbri attificio elegate¢ conutifli : ad - 
quifitam adeb & tarare do&rinam, qum magnam  te aud do&os quof- 
que viros opinionem exd tarir, perueni, eamue variis abs te libri akri & 
graui cure iudicio fcriptisatquein lucem editis end,flè, vtin  quod 
tare fd,cita&es fc,iptionis genere paucos tibi paoes hodie repefire fit: 
iam vetb mamra te oetate virum, viro magis magifque digna & œeeifis dooEis 
grata ac Reipub. vtiliafcfibere, quoeue à primis illis Romis o}im au- 
oribus fcripta fuerunt, à mendis purgare, & le&imos quofque ex Mu- 
çaru m hortis, in quibus alduè erferis, flores coigere,oencinnare, quL 
usLeoEores mirificè recrees, & eorum pe&us  pmdenti, probita- 
temt,e informes :haud quaquam pttermittere voluimus, quin Reipub. 
ad quam h»c bs te ornamenta conf«untur, caufa, Coefar te noro elo- 
eioecorandu m, & quamuis per re tàtis ipfe animatus s. animandum 
a«;s p arrocinio'.q ue &oRro defendedu m. p o benigna nora m" oe fuf" 
peremus volunrate.oniam verolucubrationibusatqueopefibus tuis in 
.lucem edendis,peculiarem te eligere vel[e Tyrum,accepimus  Di- 
ploma,e hoc noflto priuilegioue te & Typoraphum tunm adue, fm quo- 
rumcuue fraude, qui lucri caufa, quod fieri folet, eadem exdere 
aut typi, ,tari forte velinr, moni:os cupimus. amobrem pro au& 
itate noRra  farea decemim us, atuimus, vetam ufque, ue quis Typo- 
grahoru m, Bibliopolarum ,aut aliotu m,qu t libratiam negotiatioem OE. 
OEcen, eos hbros, quos tu ed,mr es, ,uocunque modo« chara&ee, t 
forma» 



Forma, fiue integros, fiue aliquam eorum partem typis imitari,edere,excu- 
dere, aut ven undare imra facri Romani lmperij, Regnorm,ue ac Domi- 
niorum noflrorum hoeeditariorumfines triginta annisproximis à primo 
editionis die comtandis, abfque mo tuotnue hoeredum conçenfit 
deat : Hac au:em [ege dita, vti tria vt minimùm cuiufque libri exempla- 
fia, quemadmodum mors e, ad lmperialem noflam Canccllaram mit- 
tantur. i quis veto edi&um hoc norum tran fgredi, wohre, aut contem- 
ere deprehenfus fuefit ,eum non lblùm cm fmodi libris,ubi,hr¢dibtlue 
tins, auiho M agioEratus, vbiçunque reperti fueint, vendicandis, ptiuati, 
fed trigin,a etiam Marcharum aurx puni mul&a, cuius fem ç quidem 
fci noti P roEuratofi, fraudis vindici : aher veb lemis,t,bi hoeted,buCue 
tins pendatur, puniri volumus. Mandantes vniuerfis & fingulis notis & 
facri Romani lmperij fubdtis & fidd:bus dxlis, tam Ecdefiaicis 
Politicis, cuiu fcumque rm,wadus ara OEdiis extiterint, proefertim 
rb ils,qui in M agiSraru confi,tu, vei fuo vel fuperiorum çuum lcco aut 
nomine, iusdicum, iuitimoEercenhne quemquam hoc Priuilegium 
noum mpunè violare, çpernereaut negligere patianmr : ed, Il quos 
conrume, compererint, conituta à nobis mul&a., eoe pniri & qmbuf- 
cunque mod coërcerx curent,ni & iFfimet grauimam nolfram in le con- 
ertere i ndinatiou¢m velint. Id quod hoc Diplomate, mauu uofira 
cripto,& çarei nofigilli impreone munito, confirmamus. Damm 
in arce nora Regia P,agoe, die prima menfis Augui. Annmini 
illefimo, ngentefimo Nonagefimo fecundo. Regnorum nero- 
rum Romani d¢cimo fepfimo, Hungafici vigefimo, & oemic, itid¢m 
deci fcptimo.. 
'" 
os Ctius à Senfftena. 
Io. Baitiu,. 

ibi I o ^ <  t s- m ott m "r +, pro arnkifiâ qn+ mihi «ara Pnfino ( heu, 
quondam m¢o ) & Plantinin#  a« fu, tibi, inquam , pmato , vti bos li- 
Do   e  v c  0 in ¢os  o x  s typ tis-txmd a diuulges. N¢q alibi 
Iuus Lipfius. 



VM MA PKI VILEGI  KEGII. 

E ;  ,S Maieltatis Priuilegio cautum e, Ne 
quis Iu[ti Liisl de Cruce Libros tres "onà cùm Notit, 
citra voIuntatem Ioannis Moreti Typographi Antuer- 
pi¢ntîs, intra o&cnnium vllo modoimprimat, vel ali- 
bi imprelTos importer, dilrahat, venaléfue habeat per 
omnes eius ditionis fines; qui fecus faxit, con fifcation¢ 
librorum,&graui poena mul&abitur : vt latiùs patet in 
litteris datis 13ruxelloe, x x   . !unij,lvl. I.X c . 

Signat. 

,,*";. I.de Bufchere. 
S. de Grimaldi. 



Errata jïc corrantur. 

Pag. 

$. lin. 8. ' 
z. lin. zz. om,. An de. 
lin. zb [ublatum. 
z. hn. z. in marg. Li6. ,. 
z6. lin. x6. Romano, ffenfu. 
7" hn. 6. multimoda. 
lin. vit. lorum,fla&eI/um. 
 t. hn. penult, luue»nculœee. 
yg. hn. x. ltfpius:todm. 

6t. lin. *7- l?omanis Gloffoe. 
7 ° . hn. 3. 
é'. lin. z. populu. 
88. hn. z 7. v»um. 
96. lin. 4- 
hn. )'. 



EX 

A N TV E R P I 
OFFICINA PLANTINIANA, 
APYD ¥1DrAM, ET IOAN- 
Iq EM MORETYM, 
1 D. XClllI.