Full text of "Jan Henryk Dąbrowski .."

See other formats

Google 



This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make ihe world's books discoverable online. 

It has survived iong enough for tlie copyright to expire and the book to enter the public doiiiain. A public domain book is one thal was never subject 
to copyright or whose legał copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may yaiy country to counti^y. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thafs often difficult to discover. 

Marks, notalions and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's Iong journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely Iheir custodians. Neveilheless. this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, inchiding placing technical restrictions on aulomated quer\'ing. 

We aiso ask that you: 

+ Make non-commercial tise oflhe files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-cojnjnercial purposes. 

+ Refrain from aulomated (/ueiying Do not send automated ąueries of any sort to Google's system: If you are conducling research on machinę 
translation, optical character recognilion or other areas where access to a large amount of texl is helpful, please contaci us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maiiitaiił attiibiition The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legał Whatever your use. remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legał. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whelher any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere inthe world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Goog!e"s mission is to organize the world's Information and lo make ii universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover ihe world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the fuli text of this book on the web 



al |http : //books .google . com/ 



Google 



Jest to cyńowri wersja książki, która przez pokolenia przechowywana l)yla na biljliotecziiych jjólkatli, zaiiiiii została ticDskliwie zeska- 
nowa.iia przez Google w ramach projektu światowej biblioteki sieciowej. 

Prawa autoiskie do niej zdążyły już wygasnąć i książka stalą się częścią powszechnego dziedzictwa. K.siążka należąca do powszechnego 
dziedzictwa to książka, nigdy nie objęta prawami autorskimi lub do której prawa te wygasły. Zaliczenie książki do powszechnego 
fiziedzictwa zależy od kraju. Książki należące do powszechnego dziedzictwa to nasze wrota do przeszłości. Stanowią nieoceniony 
dorobek historyczny i kulturowy oraz źródło cennej wiedzy. 

Uwagi, notatki i inne zapisy na marginesach, obecne w oryginalnym wolumenie, znajdują się również w tym pliku - przypominając 
długą podróż tej książki od wydawcy do biblioteki, a wreszcie do Ciebie. 

Zasady użytkowania 

Google szczyci się współpracą z laibliotekami w ramach projektu digitalizacji materiałów będących powszecłmym dziedzictwem oraz ich 
upubliczniania. Książki będące takim dziedzictwem stanowią własność publiczną, a my po prostu staramy się je zachować dla przyszłych 
pokoleń. Niemniej jednak, prace takie są kosztowne. W związku z tym, aby nadal móc dostarczać te materiały, podjęliśmy środki, 
takie jak np, ograniczenia techniczne zapobiegające automatyzacji zapytań po to, aby zapobiegać nadużyciom ze strony podmiotów 
komercyjnych. 

1'rosuny również o: 

• Wykorzystywanie tych plików jed>Tiie w celach niekomercyjnych 

Google Book Seaicli to usługa przeznaczona dla osób prywatiiycli, prosimy o korzystanie z tych plików jedynie w niekomercyjnych 
cełacli prywatnych. 

• Nieautomatyzowanie zapytań 

Prosimy o niowysylanic zautomatyzowanych zapytań jakiegokolwiek rodzaju do systemu Google. W przypadku prowadzenia 
l;>adaii natl tłumaczeniami maszynowymi, optycznym rozpoznawaniem znaków łub innymi dziedzinami, w którycli przydatny jest 
dostęp d(D dużyc-h ilości tekstu, prosimy o kcDntakt z nami. Zacłięc:ainy do korzystania z materiałów będąc;ycli powszet^hnym 
dziedzictwem do taldcli celów. Możemy być w tym pomocni. 

• Zachowywanie przypisań 

Znak wodny"Googlc w każdym pliku jest niezbędny do informowania o tym projekcie i ułatwiania znajdowania dodatkowych 
materiałów za pośrednictwem Google Book Search. Prosimy go nie usuwać. 

• Przestrzeganie prawa 

W ł^dym przypadku użytkownik ponosi odpowiedzialność za zgodność swoich działań z prawem. Nie wolno przyjmować, że 
skoro dana książka została uznana za część powszechnego dziedzictwa w Stanach Zjednoczonych, to dzieło to jest w ten sam 
sposób traktowane w innych krajacłi. Ochrona praw autorskich do danej książki założy od przepisów poszczególnych krajów, a 
my nie możemy ręczyć, czy dany sposób użytkowania którejkolwiek książki jest dozwolony. Prosimy nie przyjmować, że dostępność 
jakiejkolwiek książki w Google Book Search oznacza, że można jej używać w dowohiy sposób, w każdym miejscu świata. Kai-y za 
naruszenie praw autorskich mogą być bardzo dotkliwe. 

Informacje o usłudze Google Book Search 

Misją Google jest uporządkowanie światowych zasobów informacji, aby stały się powszecłmie dostępne i użyteczne. Google Book 
Search ułatwia c'zytelnikoni ziiaj<łowanie książek z całego świata, a autorom i wydawcom dotaix"ie do nowych c-zytelników. Cały tekst 



tej książki można przeszukiwać w internecie pod adresem |bttp : //books . google . com/ 



MONOGRAFIE 

W ZAKRESIE 

Dziejów Nowożytnych 

WYDAWCA 

SZYMON ASKENAZY. 

< 

Tom IV. 

JAN HENRYK DĄBROWSKI 

(1755 1818) 

AUAMA SKALKOWSKIEGO. 

« 

Część I. 

u SCHYUCU DNI RIKCZYPOSPOUTEJ (1755-1795). 



t ni— t- •"» f-m^ ■■• ^ '»■■- ■ ■■■ '""" "■* 



WARSZAWA. 

SKŁAD OLÓWNY W KSIĘOARSJ OEDETHNnRA I WOLITA. 

lOOt. 



MONOGRAFIE 

W ZAKRESIE 

DZIEJÓW NOWOŻYTNYCH 

WYDAWCA 

SZYMON ASKENAZY. 

« 

Tom IV. 

JAN HENRYK DĄBROWSKI 

(1755-1818) 

PR7EZ 

ADAMA SKAŁKOWSKIEGO. 
Część I. 

i u SCHYŁKU DNI RZECZYPOSPOLITEJ (1755-1795). 



I ttpainoii Citr Pf^^ttir 'la o*ób, ptaeut^crch nj polu niuh^wrrił, 
tnltnla Sr. n ed. itirU UnuirK^^-fr^f- 



i 

WARSZAWA, 
i SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI GEBETHNERA 1 WOLFFA. 



1904. 



: -y 



i 






V 



■V 



ltu]>iiiaii;i. 'JO <['i-it[>iuii Vmi% r. 



PRZEDMOWA. 



w roku przyszłym 1 905 mija równo póttora stu- 
lecia oO urodzin Jana Henryka Dąbrowskiego. Jednak 
podziśdzień nic żostala naukowo zabezpieczoną drogo- 
cenna paniięd jego żywota i pracy dziejowej. Sam 
on zrobił jeszcze w tym względzie najwięcej, zostawia- 
jąc zwięzły opi* swej v\yprawy \vielkopolsłtiej i trudów 
legionowych. W dziesięciolecie po jego zgonie Ctiod^- 
ko Leonard przysłużył się jego imieniu pięknie od- 
czułem, słabo w)*konanem dziełem francuskiem o Le- 
gionach polskich we Włoszecli. W pół wieku po je- 
go /gonie generał Klemens Kołaczkowski napisał o nim, 
również w języku francuskim, Wspomnienie Iiislory- 
czne, wydane niedawno w przekładzie polskim, na- 
cechowane serdecznym pietvzmeni, lecz naogół, nprócz 
paru ciekawszycłi szczegółów osol>istych, nie przedsta- 
wiające większej wartości, gdyż bez pomocy źródeł, 
z osłabionej już pamięci nazbyt późno i pobieżnie 
kreślone, je^li dodać jeszcze ułamki wydawnicze Ra- 
czyńskiego Edwarda i J. I. Kraszewskiego, troclię 
drobnostek okolicznościowych, dorywczych relacyi 
rodzinnych \ pamiętnikarskich, byłoby to już bodaj 
wszystko. Oczywlścif. jak na naukt; polską i jak na 
Dąbrowskiego, — zamało, prawic nic. 



n 



Obowiązek, ciąiący na nauce polskił^j względem 
1 3ąhro\vskiego, był zawczasu odczuty i \i:i\vindomiony 
należj'cie przez pierwsze ciało naukowe polskie, war- 
szawskie Towarzystwo I^rzyjaciól Nauk, świecące aż 
podziśdzień niedościgłym skainiczym przykładem mą- 
drej czujności na istotne, żywe, aktualne potrzeby wie- 
dzy i społeczeństwa. Miało ono zresztą wyjątkowe 
tytuły do troskliwego zajęcia się tą wta-śnic ]jostacią 
dziejową wielkiego wodza i obywatela. Było wszak 
najściślejszemi węzłami z nim złączone, do swego za- 
liczało go grona, z jego ręki wzięło nieoszacowaną po M 
nim .spu.4ciznc liistoryczną. Jeszcze za Księstwa War- 
szawskiego był ofiarował I Jąbrowski Towarzystwu rzecz 
swoją o legionach; krótko przed śmiercią przekazał f 
mu co miał najdroższego: wszystką pozostałość przed- 
miotową i pisemną swej długoletniej służby publicznej. 
cMoją broń i zbrojownię — tak brzmiał jt-go zapis te- 
stamentowy z czerwca 1817 r. — wszystkie moje rpto- 
pisma, (łotyctąee przedmUiWur woJskoicyrJi, bistorycxm/r\ 
fioliiycinych i pięknycli nauk, wszystkie plany, rysun- 
ki, mapy, kopersztychy, portrety, rozmaite do tego ścią- 
gające się instnimenta, moją całą bibliotekę, w^ysiką 
broń i rynsztunki jakiegobądź nazwiska, wszystkie ar- 
maty, wszystkie starożytne ubiory, mój z złotą emalią 
pałasz, który od Naczelnika Kościuszki w r. I7g4 I 
otrzymałem, mój żelazny pałasz, który zwykłem nosił, 
w ogólnoiki wszystkie podobne rzeczy, w którymkol- 
wickbąd^ kraju znajdować się mogą, o ile są mojąfl 
włainoiicią, zapisuję świetnemu Towarzystwu I'rzyja- 
ciól Nauk w Warszawie, .~ przyłączam jednak do te- 
go ten warunek, aieby każdemu Potakotci tcolno tiyło 
rzecz tę w mojem zachowaniu oglądać i respective 
ciyiać, nie mogą jednak być rozdzielone ani alicnowa- 
nc, lecz mają [K>zostać jako własność rzeczonego 
Towarzystwa, i zaklinam moich sukcesorów, aby 



m 



wszystkie ic rzeczy Towarzystwu Przyjaciół Nauk 
oddali*. 

MyAl Dąbrowskieg"o • ofiarodawcy była prosta 
i jasna. Darował naczelnej instytucyi naukowej pol- 
skiej dzieje swoje własne, zwńnzane nierozłącznie j. naj- 
nowszemi dziejami kraju. A nie chow;it niczego pod 
korcem, bo cłiować nie miał potrzeby, bo, przeciwnie, 
nieodwJoczne rozwidnienie tych właśnie przedewiłZyst- 
kiem dziejów najświeższycli, do których poznania na- 
lydtmiast kaiil&jo zapraszał Polalca, poczytywał za 
pierwszorzędny czynnik oświecenia publicznego, ra na- 
gląai potrzebę navikową i społec^ną. Tak też ni)'śl 
jego pojęło Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Na posie- 
dzeniu ogóliiem w styczniu 1819 r. prezes Stanisław 
Staszic podniósł z naciskiem « potrzebę zbierania tro- 
skliwego przez Towarzystwo wszelkich wiadomości ... 
do dziejów N arodu naszego należącycli, szczególniej 
i exa8Ów ostulnich, w których tyle usiłowań czynili Po- 

,cy». Osobno zajęto się sprawą opracowania czy- 

ów Dąbrowskif^o; lecz, niestely, w niestosowne po- 
zono ją ręce człowieka, który zawiódł zaufanie 
nietylko Towarzystwa lecz kraju. Przyszła potem ka- 
lastroia 1831 r. Tym sposobem i myśl światła i sani 

iękny dar Dąbrowskiego zostały zaprzepaszczone, 
zarazem zobowiązanie, zaciągnięte względem nt^o 

rzez Towarzystwo Przyjaciół Nauk, nie mogło zostać 
nione. 

W tym stanie, z krzywdą dla nauki swojskiej 
T dla imienia Dąbrowskiego, rzeczy pozostały aż do 

nia dzisiejszego. Zwróciliśmy na to uwagę na Ul 
idzie historyków polskich w l-Crakowie w 1900 r.: 
<rzvcz nie do wiary — nie mamy podziśdzień biografii 
tego nad zwyczaj niĄjo człowieka. Trzeba to powiedzieli: 
histor}'ografia i>olska nie wypłaciła się ze swego dłu- 
gu względem generała Dąbrowskiego*. Tymczasem 



■łów 

Jbfier: 




^^nia 





I 



I 



musi wyflad się otiecnie 
(Łtiej raż^cem, wobec wybitnych poslypńw uczynionyc 
w tej właśnie dziedzinie hisior)'«no- wojskowej pri 
nowszą produkcyc; biog^mliczną (niropejską. skupiają 
się ostalniemi czAny dokoln cdnicjszych wndzńw t 
samej epoki, wobec pi<;knycli źródłowych wydrtwnict 
i opracowań ^ag^anic7flych, poświęconych spólcżcsny 
znakomitościom militaniym niemieckim, francuskim,! 
angielskim, rosyjskim, takim jak: Hoche. Davoó 
Macdonald. Bernadotle, Wellington. Nelson, Rumian 
cew, Siiworow, Miloradowicz, I*askiewcz, Gneisetuui 
Scharnhorsl, Grolman. Boyen, arcyksiążę Karol i w 
lu innych. Naszemu DąlłrDw^kiemu, k[<Sry niejedncgi 
z nich przewyższał, innych dorasta! jako genenił 
żadnemu nie ustępował jako ot)ywaiel swego kraju 
należała sle oddawna od swoich porówna historyogra- 
ficzna posługa. 

Autor pracy ninicjiizcj załoi)-! sobie wypełnić l 
potJugt; w pewnej przynajmniig, iiarazie wykonał 
mierne. W opracowanej ob<.-cnie czijści pierwszej f,y 
ciorysu przedstawia nam Dąbrowskiego początki, pierw- 
szą, skromniejszą i mniej znaną połowę jt^o źydi 
i trudów, a przecie zawierającą w sobie już wszystki' 
niemal przesłanki faktyczne i psychiczne, skąd wy' 
rosnąti miała druga poloira, treś<^ najznamieniu^za, 
właściwy punkt cięikoiici jego roli dziejowej. Ogląda 
my obecnie Dąbrowskiego, jak wybija się dopieri 
nie bez mozohi, nie bez poważnych przeszkód ze 
wnęlrznych i wewn'nrznych, na to przyszłe swoje po 
słannictwo przewodnika. Oglądamy go nasaniprzó 
w dzieciństwie, w niejcdnclitem środowisku rodzinnemi 
czysto polskiem i katoHckicm po mieczu, napoły niemie- 
ckicm i protcstanckicm po kądzieli. Istniały z tej ostat- 
niej strony macierzystej niebezpieczne rozdźwicki po- 
litjxznc, szczególnie drażliwe w ówczcsng zamąconej 



I 




dobie dziejowe): spotykało sie nazwisko z tej strony 
la akcie konfcdoracyi dysydcnckicj toTuńskiej, cloświad- 
:j:ana była groiba od konfederacyt barskiej. Ale byl 
edrowy grunt swojski od strony ojcowskiej, hyla nao- 
fót w domu szlachetna atmosfera moralna, a stąd 
jyla podatność do zupełnej, doskonałej asymilacyi 
)bcych przj-raieszck, byty nawet wszelkie warunki do 
i^y^nienia rdzennego żywiołu polskiego przez tamie 
laplywowe pierwiastki kiilluralne. Dzięki takim c/yn- 
likom, dziiiki przedewszystkiemonej iskrze nieśmiertelnej, 
laką w duszy swojej na ^wiat przyniósł^ uratowany byl 
Ha przyszłości swojej i kraju Dąbrowski, cho6 tymcza- 
sem, nieletnim cłtłopcem wywieziony do Saksonii, tam, 
la obczj-fnie wyrastał na młodzieńca i męża. Mógł 
ydawać s\ą on wtedy jeszcze ciągle napoly Nicm- 
ifTiy uldadal dla siostry gładki wierszyk ślubny nie- 
[miecki, i nigdy nawet nie nauczy się jui tak swobo- 
dnie wysłowią^ się pisemnie po ])olsku jak po nie- 
miecku, — ale z tej oticej, lecz wysokiej kultury wy- 
bierał odrazu co najzdrowsze, wszechludzkim jej idea- 
lizmem siy karmił, wzniosłe pismo Schillera nn piersi 
uiszał, jcdncm słowem, w szkole duchownej niemieckiej 
Ina n;iile[jszego Polaka się sposobił. A zarazem, jeśli 
|z urodzenia, z dziedzictwa, po ojcu i dziadzie, żołnie- 
eh l.eszcz}'Askiego i Sotiieskiego, sam byl żolnie- 
frzem, wcześnie przecież zapragncjł by<5 nim z wiedzą, 
Iz nauką, ożywiony wczesną ambicy^ wykształcenia się 
|na wodza. Tej technicznej wiedzy militarnej szukał 
wszędzie, czy to kiedy zapraszał się na rewię wro- 
claw-ską do starego Fryderyka, czy to kiedy p6;iniej 
czynił starania o asystowanie armii rossyjskicj w kani- 
'panii tureckiej— (jak młodszy od niego Cliłopicki, któ- 
ry ]ul wtedy znalazł się pod Oczakowem):— najwięcej 
zaś i w tym względzie mńgł znowuż nauczyć się 
: w szkoło niemieckiej, najbliższej tradycyi Kryderycyań- 



VIII 



ścizny pisemnej ik) Dąbrowskim, a więc jego kores- 
pondencyc prawie kompletną w języku polskim i fran* 
cuskim o<i 1790 do 18 18 r. oraz rozliczne inne do- 
kumenty treści wojskowo-politycznej a najpierwsżej Wł- 
gi, raporty, etaty, projekty, memoryafy i 1. p. Mu- 
siało tego być bardzo du*o, mo^e do kilkunastu ty- 
sięcy sztuk dokumentów jaknajstaranniej zebranych 
1 ułożonych. Tak przynajmnig pozwala przypuszcrailf 
ta czf;ś<5 czysto prywatnej spuścizny po j^eneraK któ- 
ra, jako nicndcgająca swego czasu wydaniu na rzecz 
Towarzj^stwa, zachowała się dotychczas w ręku ro» 
dżiny. Wszystkie te papiery prywatne układane by- 
ły pienvoinie w najwi^'kszym porządku, więc terabar- 
dziej przechowywane być musiały podobnie* i publicz- 
ne; numery porządkowe Hłiów, odnoszących się do 
cz)'nno^ci urzędowych, oznaczał Dąbrowski wtnsnoręcz- 
nie alrantentem czer\vonym, a być ich musiało w je- 
dnej paczce do półtysiąca i więcej, jak świadczy je- 
den łub drugi, zapomniany przypadkiem miedzy ko- 
rcspondencyą rodzinną. Zresztą skądinąd mamy wia- 
domość, że wszystkie dokumenty treści publicznej ai 
do chwili ponownego powrotu do kraju, t j. do pa- 
ździernika 1806 r, pozostawały na bezpiecznem prze- 
chowaniu w Medyolanie, skąd sprowadzone były 
w czternastu kufrach do Krakowa dopiero w 18 14 r. 
przez w)fsłanego umySInie w tym celu zaufanego czło- 
wieka, podpułkownika weteranów Pflugbcila. Archi- 
wum ot)ejmujące papiery 1806— 181 2 r, komplc' 
towal następnie Dąbrowski spokojnie w domu, w Win 
rogórze. Z wyprawy do Moskwy i z kampanii Sa- 
lskiej mogło dochować się stosunkowo najmniej, wiele 
musiało zaginąć w odwrocie; a nie ma żadnych 
stąd uratowanych śladów śród dość licznych intcrccp- 
tów, wziętych w pościgu za Wielką Armią i przecho- 
wywanych w archiwum Sztabu Głó\vn^'o w Peters- 



IX 



L_a n 



Znoważ jednak za c;!tery lata ostatnie 1814 — 
musiało zebra(5 się dokumenlńw sporo, z uwagi 
żywy udział j;eneniJa a senatora-wojewody w or- 
izacyi wojska Królestwa Kongresowego, w pierw- 
ym sejmie, 1 wogóle w rozlicznych sprawach po- 
echniejszego znaczenia, nie wyłączając nawet pew- 
o, dość ścisłego zetknięcia z występującą na pole 
dzialaaia młodszą generacyą. Łacno więc można wy- 
wnioskowali, jaki skarb mieściła w sobie ta spuścizna, 
można leż osadzić, jaką niepowetowaną stratę ponto- 
hy historyografia nowożytna, gdyby ta zguba nie 
rniala być nigdy odnalezioną. 

Tymczasem wszak:^c trudno żywić wielkie nadzic- 

I je w tym względzie. Poszukiwania, zarządzone na* 
hrchmiast po wykryciu owych opróżnionych futerałów, 
wiosną 1833 r. przez Namiestnika ks. Pankiewicza, 
m-ły, jak się zdaje, bezowocne. Podziśdzień nie- 
Iriadomo, co się właściwie stało z tą ogromną spuści- 
zną historyczną po Dąljrowskim, czy była zawczasu 
K stronę usunięta po upadku rewolucyi, czy uległa 
tracie czy wprost zniszczeniu. Staranne poszukiwa- 
nia, podjęte przez autora pracy niniejszej we wszyst- 
ILJcich nicmat znaczniejszych archiwach w dalicyi, Po- 
I^Bnańskiem. poczęści Królestwie, oraz nicktórj-ch zbio- 
rach polskich zagranicą, pozostały bez rezultatu. Dało 
się jedynie stwierdzić, że niektóre ułamki poszukiwa- 
nej całości wyłaniają się w różnych migscach. Tak 
np. list Dąbrowskiego do Kniaziewicza o zorganizo- 
waniu legionów ogłoszony liył w 1841 r. w Tygod- 
^B niku literackim poznańskim z objaśnieniem, że po- 
Hlihodzi z paczki dokumentów, wydobytej z suchej stu- 
dni w Kaliszu przez kozaków. W rozproszonych dziś 
ibiorach Onacewicza, jak UTikazuje zachowany ich ka- 
i;ilrig, znajdowało się wiele map opatrzonych podpi- 
sem Dąbrowskiego i pochodzących z jego spuścizny; 




stamtąd r6vm\eż pochodzić mosial opis Vfy:-r- '^ lio- 
minpo. zachowany w mss. Biblioteki J.i_. ■ -kiej 
w Krakowie. W ms&. BiMtotcki Publiuncj w 1'eters- 
burgu znalazła się pewna iIośi5 listów Dąbrowakit^ 
z doby legionowej i ułamki z Napoleońskiej. W msv 
Biblioteki Polskiej w Pary^ odnalazł autor pracy ni 
niższej memoryal Dąbrowski^o z i8i? r., ktArj* 
ogłosił niedawno w Przeglądzie hislorj-cznym Sztabu 
Głównego fnmcuskiego; a z mss. Biblioteki uniuer 
sytetu warszawskiego pochodzi wydąg korespondencyi 
generała, oj;loszonej poniżej w Przi/pisaeh, Wszystko lo 
zdaje się wskazywać, że pewna przynajmniej czt^ zajp 
nionych zbiorów Dąbrowskiego uległa rozproszeniu, 
lecz nie otwiera jeszcze jiadnych konkretnj-cli widoków 
na odnalezienie ich całości. 

Woi)ec takie}>o stanu r/eczy nasuwała ste konie- 
czność: z jednej strony — niczwickania <lłuż<::j z robotą 
biiigraficzną o Dąbrowskim: z drugiej ^zrezygnowania 
sit; do zamknięciu jej w jjninicach wykonalnej oliccntc 
pracy tymczasowej, jako podwaliny do dalszych badaA. 
Robota tern samem stawała się i mniej obiecującą 
i nieskończenie mozolniejszą. Trzetw było, w braku 
zatraconego kompletnego i poręcznego materyału, zbić 
racS z różnych końców materyał skąpy i rozrzucony, 
poddawaó go tern ostrożniejszej rewizyi. i wysnuwai? 
z niego urywający sie co chwila :!ródłowy wątek 
chronologiczny, osobisty i rzeczowy. 

Wywiązując sit; z lego zadania, autor przeprowa- 
dzi! osbiście możliuic wyczerpujące poszukiwania w Po- 
znaniu (archiwum 'lowarzysiwa Przyjaciół Nauk), Gnie- 
źnie, Środzie (kościelne), Rydzynie (Sułkowskich). Ko- 
szutach (Kosińskich). Nawrzc (Nicgoicwskich), Winno- 
górze (MańkowrikichJ i Gdańsku. W Poznaniu, jeszcze 
od &. p. Bogusławy Mańkowskiej, sędziwej córki Dą- 



XI 



>vpskiego. miaJ sobie powierzoną do zbadania prze- 
chowaną w jej ręku spuściznę rodzinną po o]cu-ge- 
nerale. Na dłuiszym następnie pobycie w Paryżu 
szczegółowo przeszukał tameczne archiwa historiques 
el ac!minislratives du mlnisl^re de la Guerre, des Aflai 
rcs ólrangures i Nalionales, oraz Biblioteki Polskiej, 
do czego doszły też niektóre przyczynki z archiwum 
di Risorgimento w Mcdyohnic. Zwiedził dalej Muzeum 
w Rappcrswylu i Hauptstaatsarchiv w Drcinie. Zbadał 
zbiory Muzeum Ossolińskich, Dzicduszyckich i Baworow- 
skiego we Lwowie, archiwum Czartoryskich, oraz rękopi- 
sy Biblioteki Jagiellotiskiej i Akademii Umiejętności 
w Krakowie, korzystał z rękopisów Biblioteki uniwer- 
syteckiej oraz Krasińskich i Zamoyskich w Warszawie, 
do czego doszły niektóre przyczynki z tutejszych rzą- 
dowych archiwów Akt dawnych i Sztabu Glówncj^o. 
Preeważna częió odpowiednich dokumentów, jako od- 
noszących się do pó;fniejszej działalności Dąbrowskie- 
go, znajdzie miejsce w drugiej części pracy niniejszej. 
Oceni każdy rzeczoznawca, wiele trudu złoź)*l 
autor w te swoje poszukiwania a wiele rozważnej 
Itr)*tyki w ich spożytkowanie naukowe. Oceni zarazem 
tażdy czytelnik, wiete w tę pracę włożył autor serca, 
v,ieie zarazem głębokiego szacunku dla prawdy. Nic 
masz tu apologii biograficznej zgoła, jest narracya 
prosta, wszędzie samej prawdy się doszukująca, a tym 
sp05ot>em włitónie, jak mniemamy, najlepiej przysUigu- 
Rca się wielkiej postaci Dąbrowskiego, który btrz 
l*iI>ok)gii obyć się mo/!e, krytykę najściślejszą wy- 
Kyma i godzien jest w świetle samej tylko prawdy 
fi uk3Z3'wanym swemu narodowi. 

Z dokumentów, obecnie ogłoszonych w Pr^ii/imaeh, 

TFj ró;łn ienie zasługują: załączniki do wyprawy wiul- 

IkopoŁskiej ii września — 26 października 1794 (7 kwic- 




xn 

tnia 1795); ranglisty oficerskie, listopad 1793 — luty 
1 794; Rymkiewicza Opisanie czynności pod dowódz- 
twem Dąbrowskiego; wyciay-i z papierów Dąbrowskie- 
go i jego korespondcncyi, 7 lipca 1772 — 16 wrze- 
śnia I 796. 

Szymon Askenax:y. 



ROZDZIAŁ 1, 

Lata dzieoięcd, wspomnienia rodzinne 

(1755 — I7e6). 



Jftii llcnryk Dąbrowski urodził się 29 sierpnia 1755 r. 

w Pierzchowcu, wiosce powiatu bocheńskiego dwozosnego 

województwa krakowskiego. W fltaroKytnym kościele 

w Niegowieci trzymali chłopie do chrztu dziml Krystyn 

Ijucyan Ivettow, podpiilkowiiilt gwarJyi koronnej, i iMihka 

Ludwika z Aianów. Przy akcie kościelnym przytomną 

bylft także siostra n)atlt'i nowonarodzonego, Aleksandra 

I Lcttowów Kf^pirńska i ^farcyan de Żt-lanka Żeleilski. 

Jun llcnryk otrzymał pierwsze irni^ ]>o ojcu i dziadku, 

tirugio wKi;^ł jako dziedziczne w rodzie matki. Wziął 

też wraz z iraionami żywą tradycy^ żołnierską. Trądy- 

eya la zresztą opróez kilku bajocznyoli wspomnień, przy- 

iriązanyeb zapewne do łierbu i-odziny „Panna z trąbami", 

obejninwałii zaledwie dwa ostatnie pokolenia, nleniiUeJ 

JHlnak była silnu i stywotua. 

pKiad Jan Dąbrowski był jako chorąży chorągwi 
trtlcwskiej pod Wiedniem i bral udział we wszystkich 
p-tniejszy^h wojnach Jana Ul. W okresie powszechno- 
P rozprzijżenia kraju, wśród wojen i zamieszek elekcyj- 
nych za Augusta TI, zniszczał majątek rodzinny. Nie- 
*iellta to była Fortunka w Traeśniowie w województwie 

SbUfoOii. T.IV. 1 



- 2 - 



lubelskiem: pól wsi nnleiAlo do klnsztorii &w. StAniałM 
i,Do mi ni klinów > w Lublinie, a na iłnigiej polowie sif 
drobna szlachta. To Łet wdowa po Janie Dj^browekiniJ 
z (lonni .Szyinminwska, 2 Inidom moght ksztAłcić trzeebl 
pozostalyeli syn(>w u Jezuitów w l^ublfnlc. J)w<ii;h star-j 
szych potiwl^cilo się Btanowi duchownemu, imjinłods^'! 
Jan Mi(-'hJŁl lui-odzony w Trześniowie 8 wrzeiUiIa 1718 r.J 
przechował iradyeyc żołnierska rychło Kgasłfflo ajc 
KiLHiy skończy! szkoły jezuickie w Lublinie, właAnl 
w chwili wielkiej 7Awienicliy krajowej, podczas boKkf 
lewia po AuRUścic 11, za popnrcicm krewniaka czy U 
tylko imiennika, kawalera uiaUaii&kiego. Dt^browskiegoJ 
związanego z p^irtyf^ Stanisławowską, dostał się na dwór 
obranego ponownie Leszczyńskiego. Liczył wtedy IC-ty 
rok życia. lecz anminfit korzysuć z protekcyi królowskiejn 
dzielit^ musiał ci<j2kic ktii|łnLy krtila f^tm)i»ława, wyt^nu* 
nego z Warszawy i oblecfinego w <idańsku przez sprsy 
mierzone wojaka sjiskorosyjskie. Tułaj też w inidnych 
dniach oblijżoni-i (jdańitka zmienić musiał strój pazia, 
oa mundur kadeta pułku. fomiowanegi> kosztem franca- 
Bkiiu. Oblężeiiiłł. rozpwz^tc w ]>olowie lutego 17.^4 
trwało ni pod koniec c/^^rwca. Zrazu stali pod niurat 
Odaóska sami Rosyanie pod generałem r.asc}''ni, pt>d k< 
nicc maja aadcią^i^ło wojsko saskie. Od marca kjorowal 
ohlłjJSenieni marszałek Milnoich. Gwałtowny szturm, 
przypuszczony przez Rosyan it maja, odparła szczupła 
załoga polska i mieszczanie gdańscy; ale kiedy 21 maju 
nie udało sitj wylijdować posiłkom francuskitn, a w polo- 
wie czerwca nadeszła rosyjska ciężka artylerya i niłt;t, 
kapitulacya stała się nieuchronna i została podpisana 
27 caerwca. Sasi obsadzili braui<; oiiwsku i otrzyi 
w podziale zdobyczy '.ł03 ludzi i 85 koni ze slaroj gwar* 
dyl polskiej. Wśród tych jeńców znajdował się taktc 
Jan Michał Dąbrowski. Chociaż był dopiero wyrostkiem, 
miał Sołiiierskł^ postawę i został ziu-iągnięty do kirasyt 



— 3 — 



łeb; 7.C .Stiinialawowiiklf;gr> kndf^ta zostat tym sposo* 

iohiierzem Aujjusla III. f^łiiżyl vf regiiin!i]i'ie v. 

Fflugka i wziął udKial w kampanii tureckiej na W<jgrzech 

w luUn;h 1737 — 1739, w której uczestuiczyl August fil, 

cliurakterze elektora Słiskiego, j«ko sprzymierzony 

cesanoiii Karolem VI (-zlunek Rzeszy. Korpus posil- 

owy saski składał sitj z 8000 kołnierza pod komcndi^ 

;neralsi lir. Sulkowskiego. Kawaleryij dowodzi) fjeneral- 

oniezłtik Kutowski. a noleżuły tu 2 pułki dragonów 

3 kiriiayerów. Kirusyerzy v. Pflupka odznaczyli sj^ 

eczef^ólnie w iiieszcz^SUwoj dla oręża austryaeldogo bi- 

rie nad Timokiem ^28 września l";ji r.), gdzie walczyli 

prawem skrzydle, a w niebezpiecznym odwrocie po 

Bij bitwie szli w lyluej straży potl wodzĄ Rutowakiogo. 

Ipicraj^i- ostre ntJiki śoi^aj^cych Turków. Wówczas to 

)qhrowfiki zwrócił na siebie uwtigę Kawalera Saskie- 

uzyakni stopień cłiuritżego. 

Po zawarciu pokoju belgrailzkiego wojska saskie 
jWTÓeily do Saksonii w kwietniu r. 1740. Dla Debrów- 
fo, który walczy! tutaj pod okiem trzech natural- 
nych synów Augusta Xl. Rutowskiego, Sułkowskiego i Ka- 
ralera Saskiego, była ta kampania punktem wyjścia jego 
lul^zej karyery wojskowej. Dziijki szczególnie poparciu 
[Kawalera Saskiego przeniesiony został do ciężkiej jazdy 
łarde du Corpa i w doborowym tym pułku fcwardyjskim 
to podchor^y odbył pierwszij wojmj śliit?ką przeciw 
yderykowi 11 (1740—17421. Wtedy to, w kampanii 
1741 r. Di^browski, w dotyeh(rzasowej swej służbie saako- 
i^DiemieckieJ oderwany zupełnie od związku z rodzinnii 
>roniił polską, znów po dłuższej przerwie spotkał roda- 
tów. tworzących 15 choriigwi nadwornycli ulańskicJi. 
*W rzeczy samej, gdy dotyclu-zas brzemię wojny z Fry- 
derykiem ciążyło wyłącznie na Auguście !ll, jako elektorze 
Baskira, obecnie czjTiiouo usilne starania ze strony dworu, 
aby »inią Kzplitą »kłonić do uderzenia na Prusy. Wnet 



_ 4 — 



Jednak fliwiejua finlftylta ilrftzdfrńftfca dokunyljL Kupelncj 
zniiłiny frrmiu i. uli-gajur kuszenioin Fryderyku, t, sojuazu 
ausiryftcklefco przeciw Prusom przerzudla ai^ do allaiuu 
z królem pruskim prwriw Anstryi. Ju* w roku nastijp- 
nym iiniuii Basku \ix-ivwt\\\ pml dowńdztwo Fryderyka D, 
została przez niept podstępnie wprowadzona do TKcch 
nieomal na pewtic zatracenie i tutaj zaakoczuim zuiitab 
przL*z jmki^j berliński, zawarty przez Fryderyka z Ma- 
ry^-Terean z oiK?jśi;ieni Aujjii»t4t III. 

Po dw6ch juJŁ leeieeJi, w drugiej wojnie ślijgkioj, 
AuKust 111 ' jeso niefortunny dora<i«i, minister ItrUhl, 
znowu2 w sojuszu 2 Austryą, spróbowali raz jeazuze 
wziąć odwet ua Fryderyku II. W rstasie bonrentracyl 
wojak saskich w r. 1744 pnseciw Pnisora gwnrdya cle- 
ktwnska pocostala w kraju [ dopiero w listopadzie zaj^ 
absł'rwiicyjin' stiuiowisko nad granira czeskij; lotz jeea- 
C7<e prsed \^Xi marez^ni nhori^y Ilj^browski wyelAny 
został do Polski, plzie w Marienbui'ger-Woi-der 'od wrze- 
śnia IT44 do lutego 174;') r. ■ formowano z 'r)4 ludzi IT 
pułk szwok^żerów, którycli szefem zogtal młodszy knile- 
wirz kfi. Alhreclit Sasko-rieszyń-ski. Pułk złożony byl 
w przeważnej cz<jSci z Polaków, a komendant j^^. puł- 
kownik voii Wilmsdorf-Prebendow, niajijc wśród ofice- 
rów wiciu nieudolnych dworaków, tern wySeJ cenił Dą- 
l)row8kieRo za jego zdatno8<5 i gorliwoS(^ służbową i 2 nu^ 
lulocUzego eliurążego posunął go ua stopień porucznika. 
Dopiero w polowie lutego 1745 r. nowy regiment wyru- 
szył do Saksonii i mimo redukcyi wojska, przeprowadzo- 
nej po nieszczęśliwej wojnie, oatal się w całości. Jeszt-w 
w r. I74K byl Dąbrowski w Saksonii, wkrAtc© Jcilnak 
odkwułerowauo szwoleżerów nu kwatery do Polski <lo 
ł-konoinii nicp<dttniił:kicj. Wtedy w Sierosławioadi, wsi 
królewskiej nad Wiała, poznał rodziiii* Ij?ttowów i z do- 
mu tego wziął żonę. 

Dzierżył wówczas Sieroałjiwlee Krystyn Lucyau 



— n 






Lellow, podpułkownik konnej grwardyi królewskiej, w na- 
grodę za. wierną w (yin pułku służba, której tradycya 
była w Jego rmlzie nieprzerwaną-. Organizator gwanlyi 
koroiiDoJ na nio<lłę nieniieeką (w r. 1716), lir. Mler mlat 
aiosire zn Alanem, piilkownikipm f^wnrdyi litpwflkiej, któ- 
rego zięrłoRie byli kolejno Uowt'Mlzejinii pillkii, zwatipgo 
wńwcEns inirowskim. Tak więt* Hoffman komendenijo 
gwardyti właśnie w r. 1755, a mni UHigicj córki pitlkow- 
nikti Alana, Lettow w dwu lata później otrzymuje w tymże 
regimencie stopień generalski. 1 znowu w trzecim po- 
koleniu eórka Uorrmanów a wnuczka Alana jest 2oną 
komendanta tegoż pułku gwardyi konnej łJonMrkiego 
LJ7G9>, a syn Leitona koincudcrtije tym oddziale ni aż do 
fticresu Scjniit Czlc role i niego, W 07Wftrtem pokoleniu 
KarolIriJt Goroekn ie«t *oną Mordona, a po slmlerei jegw, sia- 
Aliibia Dtjbiekiego, którzy obadwaj byli równio* |)uIkowni- 
kaiiii gwardyi. Do czwartego pokoleniu należał także Jan 
Henr>'k Dąbrowski. Stary I*łtow by! pewny, że i ten 
członek nowy rołlziny. jeg«t wnuk i ehrze^nlak, strawi 
wiek spokojnie w shiżłiie w gwardyi króla Jegoraośot 
i RzplteJ. Losy przecie elielnly hiaczej, !», kiedy ten 
wnuk dorońnin, zachwieje bIc nSetylko organfzaeya g^^ft- 

Ktlyi, ale i iron ki-ólewski i same podstawy Kzplitcj. 
Ślub Jana Jtichala Dąbrowskiego i Zofii Maryi Lcl- 
)wówny odbył się w r. llhO. On liczni wtedy jat 32 
ycin i IG aluźby w aimii saskiej, był silnie zbudowany 
l^i zwraeal uwagę swą męską postawą; ona, minio łat 20, 
^■oió wątłn f skłonna do melancholii. .Służba powoły- 
^Kala fZł^sto Dąbrowskiego do Warsziiwy. żona zostjiwa- 
^B wtedy w domu rodziców. Syn pierworodny jimnrl 
^Hnet po urodzeniu w r. nr>2; azezęiliwic ctmwala się 
^Hiitomliut córka, Ludwlka-Krystynu lur. 28 imJUlzIerntka 
^^7.53 r.i. W tym czasie kupił Dąbrowski rang** kapitana 
w pułku wzwnłeżerów ks. Albreclita i wzią] w swój zarząd 
utrzymanie kompanii swojej, rozkwaterowanej w "War- 



— 6 - 



( 



IHrie. Aby Uiaiej i łAiwiej mieć pnKivikty pntnuitme 
cńa ttAińerzy, poetanoTHono W2it^ w dKier£aw(j dobra 
fcr61owBkie Osiek, folwark ualetący do starostira błoń- j 
skJego, o 29 Miordt od \Vrirsuw)-. Dzięki wpływom ro- ■ 
dainy l>ettow6w u ministni Bruhln. Zofin-Morya DAbntw- 
aka uzyskała d?-icrtaw<j. opuściła Sicrosliiwirc i Kajtjta 
91(1 ^'liu>>*-Q) ^uapodarslwcm. Jut nu ptiriułtku r. 1754 
wróciła znowu do dnmu rodziców i lam przyszła aa 
świal dniga cijrku. Aleksandrii - Józcrn. Wtedy sUirzy 
Letttłwowic za pozwoleniem Augusta III, wjdaDcm dnia 
•27 wrzf^nia 1754 r. przulalt swoje przed (5wic>rć wiekiem 
uabytn prawa diłZywotiiieg" użytkowania krótewskifj 
wai Pierzcłiuwea na rzecz pun)naZ.n])ii;eJ ale rod/.iny cór- 
ki. Ten „prz>'wilei'* doźywmjia, nic gnanijł-y ze śniiertrii^ 
jeduego z malKonków ani zo zmiani| panuJj|cegOT ^^ 
obciążony zwykłą opIntĄ kwarty do gkarbti króIcwsW 
w Rawie i dziesięciny kościelnej, byl wjiineni żon; 
Cąbrowsidego. Piorzełiowiec był ozi^tką, wydzieloną 
z obszcrnycłi dóbr królewskich 1'iorzchowa, obcjmowAl 
zopcwne nie wielo więcej nad •'OO mordów, mJał młyn 
nad potokiem, płynącym od strony Szczygłowa do Raby, 
kitrcztnę, kilka zagród, a dochód ogółem wedle lustraoyi 
Ł r. ITSf) równał się auinic, odpowiadającej umiej więcej 
lyO zł. reiiskim. (lo8p<)<larsl.weni w Pitjrzcliowcu zajęli 
Bię Ijpttowowie i przenieśli się tutaj z .Sicroslawic. n Dij- 
browBcy zatrzymali w dzierżawie Osiek. 

Do Pierzchowca zjechała w r. 1755 Dąbrowska^j 
aby, tiędąc przy nadziei, znaiei^ spokój, jaliiego ntefl 
miała wśród kłoi>otów gospoda rsk i cłi w Osleku, i opiekę 
matki i sio&iry. Tutiłj ujrzą) światło dzienna Jan Henryk. 
Ozioektcm zajęła się od pierwszej chwili przodewgzyst- 
kłeni Alektmiidra Kępicńaka, która miała siostrzeńcowi z»- 
st4|pić mntk';, już wówczaa noszącą zaro4ly śniierlelnej cho- J 
roby. Ojciec nie wi<lział syna pierwej, aż matka prze-" 
wiozła dzioct do Osicka, lecz nic cieszył się nim długo. 



,'lo to już w przeUi-^DJu wojny siedmioletniej. 28 sier- 
lia ITółi r. wojska Fryderyka II przekroczyły gm- 
:e .>>akSMiiU, a 17 i 18 październiku uriuia saskii złuźyla 
roA pod Pirną. W dziealęu dui potem (27 puździcriiika) 
rayby! Auguet Ul do Warszawy i zajął się wyprawie- 
iem swojej tutejszej jazdy saakicj w pomoc wojskom 
łstryaf.ikiin. Komcudtj uud pidkniiii puKusŁoietni w Pol- 
» miał hr Nostitz, a pułkiem szwoleżerów ks. Albre- 
ita (InwodKil fioncrał-kwatermistrz von Monro. Pożegnał 
^Dtjljrowaki żonę, pelii^ złych przeczuć i iiiezdolmi pogo- 
^■eh: si^ z myśłj^ o długiej rozlf^ce, i ruszył do Krakowa, 
^Htąd wyei.^nęłii saska kawulerya na zimowe leże do 
^łr^erskicli komitatów Neutraer i Trenczyna. W sład za 
, u im szły jednak wieśei o coraz pug^rszaj^^eyin sii; stanie 
^Bflrowia żony, wróci) więc wnet za urlopem do Osieka. 
^^utnj zastał ju?, żonę w stanie łjeznadziejnym. Xa krótko 
Jjifco przerywane, mimo uarudzin dzieci (kolejno w la- 
1752, 3, 4 I 5), praco gospodarsitle wyczerpały or- 
ioiau Zofii-Maryi Dąbrowskiej i pozwoliły rozwinąć 
chorobie piersiowej; dopełnił miary niepokój i rozpacz 
wicM: o wybuełm wojny; aż. nareszcie ii stycznia 
IÓ7 r. zmarła na reku męża, przejęta więcej niż kie- 
rkojniek s1usztii| troakt^ o los nieletnieli dzieci. 

Diihrowski. skoro tylko pochował zwłoki żony na 

lentarzu kalwińskim kolo Osieka i dzieci powierzy) 

^piece krewnych, ruszył do pulkti i z nim dzielił zinien- 

kuleje d)u^oIi'trdej wojny. ]*od Kolinem. 18 czerwca 

&T r., stał Dii^irowaki z pułkiem szwoleżerów i reszti^ 

dy aadklej na prawem ski-zydle, które poczuło się co* 

pod naciskiem wojsk pruskich, prowadzonych przez 

iicrala Hlilsena i hr. Maurycego Aiiłialt. Kiedy generał 

nen odepchm^ł także kuwalcrytj austryack;}, .'spieszącą 

pomocą, lir. Nostitz pii|M-ou-Hdził do atat^u saskich 

r«iwoleżei'ów. Pułki le, zacijjgni^te w znacznej człjści 

* ["olsce, siedzące tia polskiełi koniach bojowych i jmlsku 



dzieriacf broń. uniósł dawny pniaki z»p»[. Szelest pro- 
poi"c<Sw trwożył pruskir konit'; zepchnięto pruskich ki- 
rnsyerńw i zlniiiano [truskii picchfiłt*. Atak ten mzstm-- 
gnjjl o loflaeli bitwy, którą marszałek Datin jiiż ehcJal 
pnterwać I uznać za ostfttecznie przegraną. W tym* 
te roku jednak jeszcze 22 października ponieśli szwoleże- 
rowie znaczne strjity koło Wrocławia, a Tj gnulniii w słyn- 
nej bitwie pod I>iithcn pierwsze pcliiiięcie Fryderyku It 
skierowane Ityło przeciw tym wlajinie iiiilknm. W mroczny, 
wilgotny poranek naprzeciw li ptiłkom szwoleżerów sas- 
kich i 2 huzarów austrynckich, stojących w nwaiigardzio 
około Iłorae, na pól mili przed rozciągniętą na milę 
a płytką linią Iwjowa wojsk ka. Karola Mtarynicrskiego, 
zaczęły się z inpieł nocnych wynurzać głębokie kolumny 
przedniej straty priiakiej. Hr. Noatitz nie miał dokła- 
dnych instnikcyi. uwhż!iI za swój obowiązek starach si 
utrzymać stanowisko, posyłał raz po raz ndjutantów ?. żą- 
daniem pomocy, A tymczasem rozpoczął t)ilwę przeciw 
9 łmtnlionom I 4r( Bzwa^lronnm. Kiedy otrzymał ilotite- 
sienta, odmawiające mn pninocy żądanej, cofać si^ było 
już za późno, pozostawało tylko zatrliować sławę zdobyta 
pod Kolinem, iść do ataku i ginąć. 418 ludzi i 2 sztanda- 
ry stracili w (ym ataku szwoIe?,erowie. resztę zepclinięto 
wstecz na szyk aiistryacki. Jeiiców przeprownd/,onii| 
wzdłuż idącflj po tryumfy armii pruskiej. Hr. No«t!ti 
i Dąbrowski byli wśn^d wziętych do niewoli, ale 
pierwszy zinarl w dni parę z ran, druffi uwolniony 
ataraniem krewnych, służących w atinii pruskiej, wal 
udzifli w kampanii lat następnych i dowodził przez 
wicn cza.s pnlkiem ułanów. W r. llitH polskie pul 
ułańskie walczyły pod Wisicmitz i IJoMlz. a w roki 
naatępnjnu 3 szwadrony szwoleżerów szarżowały- bAl 
Iton pniaki pod Priedlnndem: tak jedni, jak dnidzy fizi 
zwykle w awangardzie. W czasie Ił.** ziiunwycb z 
ku MhB na 1769 «* Cieszynie, a z roku 1759 na 17 






ł 



- fl — 




:?tolpen a Meusrjidt, otrz>'nial zaprwne 

*.browttki vviu<loinudu) z domu, o dKieciacli i śmierci 
ttown; wledy może zajął siq wyborem nauczyciela, 
którego raiaJ potem wyprawić dla syna, nie wnet ual^ 
jf^i uwa^ jłochloii^ly wziion-ifiiir działania wojenne. 
W Iłł f:lii>nix^viHcłi <l\s'u pułków iilaiiskich podniesiono etat 
do 2000 liidei. Btopieu pułkownika uzyskał jednak nic 
Dąbrowski lecz i-ywaiizuji^cy z nim Schiebel. Były wte- 
j^ odiiziały saskie w armii marszałka auslrynckiego 
I^Pbcjt. w lipcu I7*iiJ r. bili siq ułani i szwoleżerowie 
tiolo BattUen. a pod koiuec września tuaHzerowali tia 
^«rllii i zajijli go na krótko 'J pa^ćdiiiernika; w bitwie 
Bek) Tor^awa li liAtopadu pcnieiili w o^uiu znaczne straty 
i w defenzywiot do której się Daun w r. 1701 ograjiiczyl, 
mały tylko mieli udzinl. Rok lTt»2 przyniósł z Hoha nio- 
Kiaiek, 11 nawet znaczną porażkę szwoleżerów w lloh- 
Etnsiedel z powodu wycieiiezonia koni, niezda- 
łuych do nnjczijcoj służby przy okryciu pranicy czeskiej; 
uUni (k-hicbeia odznaczyli się w ataku kolo Audigiist 
i Groitzech, Leże zimowe wzięto na prawym brzegu I.n- 
by koto Fisrł)ł)Acli, a na wioBnq r. 1763 wojska saskie 
~ :ly do lirnju. Z kawnleryi. czynnej w wojnie sio- 
■ 'i""l'Iuiej, wydzicloiH) i'hi\ ludzi, jako kadry do tworzo- 
nych tii>w>'cli pułków, & reszt*; jazdy z wyjątkiem kara- 
''{■■ItĄw odesłano do IVilskl, Szwoleżerowie i ulani do- 
■'.ui dic do kraju już w pierwszych ndesi:\cacłi r. 17rt:i, 
I w kwietniu t. r. konwojowali Augusta 111 w podróży 
i Warszawy do Drezna; pułki te tworzyły oddzielny pol- 
'^' -L^ciitTaUŁ" pod dowództwem generjiia Renarda i zo- 
i ' tiy na żł)ldzie Rxpitej. W tyra czasie miisia! iiyć 
w Polsce inkżo Miehal Dąbrowski i oglądał dzieci po 
««*doletnifj rozłące. 

Zatrzymaliśmy si^ nieeo dłużej, z powodu Diibrow- 
*»g« - ojca na tych mało znanych szczegółach uezo- 
''nift.wa żołnierza polskiego, aczkolwiek tylko pośrednio, 




— 10 - 



|ljbd RXtiindjiren) sn^ko-elt^klorskiin, w M-ojmLoti ślijekiclt. 
B^ swlasi:c7.ii siedmioletniej. Zdiijo się iiiB ule^cMó wątpli- 
wości. Sto Fryderyk TI, wielki rzeczoznawca wojenny, 
poznawszy w wielokrotnych dotkliwych dodwiadczcniach 
podczas tych wnlk, zwhiszcza pod Kolincui. wj^soką war- 
tość bojową żołnierza polskiego, szcze^ólnio w broni 
kawaleryjskiej, utrwali! siq ostatecznie w podwójncm dą- 
żeniu ńwojej polityki WKRl^rloin Hapltej: do nicd opuszcza- 
nia jej do prawidłowej orgiinizacyi jej siły zbrojnej, do 
zdobycia natomiast dla Prus. w drodze aneksyi, nowych 
wielkich zasobów doskonałego luateryalu rekruckiejro 
polskiego. Tyra sposobem te luźne, oderwane ekspery- 
menty wojenne po Iskn-p ruskie nie pozostały zapewne 
bez wpływu bezptłńrediifego na i>ń/.nieJ8Zij inicyatywę 
podziałową krt^Ia pruskiego. 

Po śmierci matki najstarszą z dzieci Ludwikę i Jana' 
Henryka Dąbrowskich wzięła babka do Picrzcbowco; 
młodsza Aleksandra chowała sio w domu ciotki, Ke,pioń- 
skiej. W r. 1 759 zmarł generał l^ttow, na pogrzeb J 
do Pierzeliowca zjecbiila rodzina i wtedy p(vst]inowionoV 
obie Dąbrowskie od, r. nSU oddać uapensy^ do Wareza- 
w>-. gdzie opiekować się niemi miał wuj, Ludwik-Henrj-k 
lx'ttow, młodszy brat zmarłej ich matki, oficer gwiirdyi] 
koronnej. Młode pokolenie m<jakic, t j. Henryka 
browskiejio. jogo braci ciotecznych Jana i Karoła-Micha 
^a Kępieńskieh i Krystyna IjCttowa. syna Ijjdwika-llcn 
ryka, zgodzono si^ kształcić razem w domu pułkownik 
stwa Kcp!cński<-'h i zwrócono się do przebywającego wćw- 
czas na leżach zimowych w Saksonii Dąlirowskiegi 
o wybćr i przysłanie iiauczyciehL. Naukę miał ro: 
cząć Henryk dopiero w siódmym roku życia, ale nii 
wątpliwie do Kuchar i Plechowa, gdzie niial ruwleArit 
kćw liraci ciotecznych, zawieziono go znacznie wcześniej, 
skoro miał czas tak przywiązać się do tej rodziny, 
jtuK w r. nii3 uwa£ul Kępieiiskich za swoich rodziców, 



i 



i 



- 11 - 



rMżi^c ojcu. powracającego do kraju, z tnidiiościfi 
\l się z ni,vAl:j, źe .mtnł Innego ojca pi-ócz wuja 
K^ień8kł(!go i inni} iiiaikę prócz ciotki". Nie cku) hrie- 
mienta sieroctwa; uczył się niewiele, nie zdolaf przyswoić 
sobie jc7.yka niemieckiego od pedagoga Sasa: upływały 
mu iiUii szczęśliwie wśród zabaw wiejskich z nioro7.li|cz- 
nyni towarzyszeu) Janem K^pieiiskiin, ai wzgl^l na 
naukę akloiiit ojca do widania go do szkół I zabrania 

rbą do Saksonii. 
Miehal Dąbrowski przebywał bardzo krótko w kra- 
ju. W pajtdzierniku r. 1763 doazly do Polski wieści 
o śniicrci Aiiguflta ni: a kiedy w grudniu tegoż roku 
zmarł elektor Fryderyk Krystyn, upadły plany kandydatu- 
ry Bdekicj na tron palskf, wycofano wojska saskie, a szwo- 
leterowic otrzymali rozkaz powrotu i przejścia na żołd 
saski. W polowie lutego 1704 r. pułk imienin ks. AI- 
I bre clita znajdował 8i<^ już na kwaterach w Forst:i i zo- 
^ft) zredukowany na stopie pokojową, 'Ł. J. z H na 4 kom- 
i^Biie. W r. I7ft6, stojąc aa kwaterze o mli 7 od Drezna 
jjf Hoyerawerdzle, Dąbrowski wziął syna do aiehie. 
^P Miał Henryk Dąbrowski lat 11, kiedy opuścił Polskt^: 
wrtM-i dopiero w r. 1762 z uiyśla o pracy dła kraju po 
twierłiwioczu, spgJzonom na obczyźnie. Jakkolwiek mło- 
•In^ i ziioczua część lat inęiiikich, przeżyta n' otoczeniu 
!ii«miccldcm, wpłynęła nader silnie na urobienie jego du- 
'i \v.?j iijtoty. przecież wrażenia, któro w latocti dzie- 
I-;:- -h łn"azi!y Bi<5 w duszę wachod?4cą, najl>ardzicj po- 
datną i czulą na wpływy zewnętrzne, miały niezwykłe 
doniosło znaczenie w L-alcm jcj^o życiu. 
^_ Rozwinęły się u Henryka Dąbrowskiego w t5'ch la- 
^^ch bardzo ttiłuic uczucJa rodzinne. Matki uie znal, 
^ a nirzej znal tylko z opowiadań babki, ciotki i ojca; 
"fSjKininienia te, przejęte jwśrednio. przechowywał jednak 
L Trligijoera poszanowaniem, noiiił obrączkę ^lutnią zniar- 
tctarii) 8ie w r. 1787 o wydobycie metryki nmtki, aby 




— la — 



i 



painiQ(ł o niej przekazać z kolei swoim dzieciom. Melan- 
cholijne iispoaobionic Zofii-Mnryi Dąbrowskiej odziedzi- 
ezyla przede wszystki era najataraza córka Ludwika, ftle 
i u syna, silnego, zdrowego, z postawy przypominającego 
ojca, wtdoeznjj jest zwIubzpkii w stosiinkacli rfwlzinnyf^li 
iłgronina czułość, tak mlhijajtjca <id tałtrjjcgti żołnierskiej 
Dntttry. W krwi po matce miał zarazem anglo-saaki^l 
zac-i<jtoś<^, kniwfrtską surnwo-^łi w poj«jeiii olwwiazków. 
Krwi loj obcpj w ?.yla('li jt»gn płynęło wiele. Wszak 
pradzimi Alan i prababka Mierówna, byli to emigranci ze 
SzkocyL a dziad Kettow, który w dom swój wprowadził 
Alaiiównę, ihiz węzłami związany był z Niomeami. jakby 
z drugą ojczyzną. Od czasów /yj^munta Ul, pdy czędć ■ 
f^J rodziny wyztiatiia kalwińskiego musiała opuńcłdS 
IJtw(j, piiR-rąiającą si^ w okres walki rctiKijnej. i prze- " 
nleś<? sic do Pouierauii, tara w Niemczecli rozkrzowil 
8i<j, wzrósł w znaczenie i dostatki ród t>etcowów. tani 
miał część dóbr swoich, tam osiedzial się, spokrewnił, 
a przed ewszystkicm tam służył wojskowo. Te związki 
rołlzinne przydały się .Michałowi Dąbrowskiemu i przy- 
dadzą się jego synowi jeszcze w przededniu legionów, ale 
wpływ ich w tych latach dziecinnych, kiedy utożsamia 
się nanidciwość z rodziną, był skądinąd duchowo nie- 
bezpieczny. Wychowywał się Dąbrowski w dnmarJi 
starych wojskowych, o ojcu słyszał zawsze w związku 
z opowiadaniami o toczącej się wojniił; wszyscy członko- 
wie rodziny, zjeżdżający do Fiorzchowca., Kuehar czy Ple- . 
chowa, nosili mundury; niewątpliwie tet i zabawy rolodegoJ 
pokolcnin miały charakter wojskowy. W toj atmosferze 
ityi-ift wojskowej^ i-ozwijaly się wysokie pojęcia Iłonoru 
i odwap, ale nie żyta już ta wysoka, jednolita tradycj 
obywatelska, jaką przywiózł z pod Wiednia [lod atrzpcił 
Trzośniowa dziad Jan Dąbrowski. Rozwijały się raczc; 
pojęcia ideału żołnierza, niezwiązane .4ciśle z pojęciam 
obowiązku wobec ojczyzny. Wielu zresztą wówczas Pola- 







miisiałn szukać służby u obcych, nic inajf^c pola da 
Uzijłłjiiiiu w Wojsku t{KpltL^j. Zaiłliit^i icli wjiisitiio w ni- 
bryki obcej sławy. Wszak sam MichaJ Di^broweki bił 
się KII obr^i »|H-awc i, gdy jecJuit z pułkiem 82Wołeżei"<i\v, 
sfunnowanym w Polsce, poprzez pobojowisko pod Koli- 
uein, al}'8zał tylko okrzyki: £j /rirn die Sachsrnf Toteż 
synów trzech rodów, Kępieńskich, Dijbrowskich i Letto- 
wów, w zjibawiicl! nie dzieliło pojęcie różnic narodowo- 
iciowyeh. tak ściśle dziy zwijjzjtne '/. rdzenu:j istotii du- 
szy, uho(^ mieli oni w przyszłoiiei wHtąpić do trzecli ró£nyol) 
Armii: polskiej, saskiej i pruekiej. Pojęcie co zarysuje się 
w giowio L>iibroM-8kh'go znacznie później, aa obczyźnie, 
i to odmzti >asnc, potężne, pełno. hoc%, aby mogło za- 
rysonrać aiłj lakiem właśnie, nie mogło być ono zimne, 
wy rozumowane, odarte z uroków i czarów, nieskoja- 
rzone z u«^zuciami; musi wyrastać 2 iywoj pamięci serca, 
jfeśli ma być płodne w czyny. Owói wtedy to przydadzij 
«c Dąbrowsiiicinu sielskie wsponuiif^ńa lat przeżytych 
riród poltioj swobody w l'iei*zclinwtu, kulo wiekowej 
ktiiciółka «■ Niegowieci. w Kucliaruch nad Wislij i w gó- 
rzystych okolicach Plechowa przy drodze z żyznych 
l'ro8Zowił: do starożytnej Wiślicy, lat przeżytych w spo- 
UJu. jakby o mil setki od współczesnych niszczących 
wypadków dziejowych, przeżytych przy ciepłej pierw 
macierzystej zif>mi polskiej. W.^pomnienia te zacliownj;^ 
dla l>iibrow.>ikiego urok, nigdy i niczem niezatarty aż do 
ibu. Choć Fierzchowicc przestanie być jego wlasno- 
on wszakże przechowuje stjinuuiic dokumenty, od- 
114CC sii; do dziejów tej ^^ei, po rozwiązaniu legionów 
ra^io iiKyukuć od rzi^du austryackiego pozwolenie od- 
'-■dzenia miejsc pobytu rodziny matki, a złamany wle- 
\<m i trudami przedeicbierzo je«)zcze na krótko przed 
liercią nciiiżliwą pielgrzymkę, aby ]>(>żeg-iiać si^ 2 micj- 
luU, gdzie spędził lata dziecięce. 



ROZDZIAŁ n. 
Wodośó i pierwsze lata $łu2b^ wojskowej, 

(1767 — 177Q}. 



Nie odrazn zorwniy si^ wczlj, wiążące tloni Dąbro- 
wskich K Polaka działo się lo powoli, silą faktów i u|>lj 
wającycb lat. 

Micliul Dąbrowski riif iiiySIal nigdy o ekaimlryaeyfc 
Hiii2hy w wojsku elektorów sjiskirh, od lat 30 nosjuuy'' 
koronę polską, nit' uważał za służba w wojsku ob^i n 
dowodził pułkiem, staciąjciiiętyra w Polsce, tam w dorzccai 
WlsIy mlal nletvlk<> ziemio, alt' i najbliższą roilninę i ty! 
ko względami troskliwości <i wykształcanie syna kiero- 
wał się, kicidy wziął go z Plecłiowa do Hoyerswefdy. 
Chciał wykłustah^ii: syna na 2obiier!Ui, ale ^olnirrzn pol- 
skiego, i ja.sno nawel widział dalesą jego przyjiztoać w alit- 
ibie w gwardyi koronnej pod okiem wuja Lettowa. 

Jedenaatoletni Henryk Dąbrowski oddany zosbil 
głównie dla wyuczenia się języka niemieckiego dn szkoły 
w Kamentz w Oórnycli łjiiiycaeli. niedaleko od kwatery 
w Uoyerswerdzie, potem nczył się w domu ojca, wreszcie 
kierownictwo nad jego wykaztaloeniem objął pułkownik 
Ijeftto<;(i, który sam niial syna w równym wieku. 

Wykształceń ie to było staranno, przeprowadzone 
pod okicni rodziny lub osób blizkicli, ale nieobszeme 
i krótkie. Wszedł Dąbrowski w 2yc{e prnktyr-zne, w sse- 



— 15 — 






ikuwe, maj;^f zaletlwti^ 1;> lal skończonych. 
Z dnmu wyniósł wykształcenie olementartio, nauka w Sa- 
ksonii irnalii zaledwie lat cztery, a niłoiiy Henryk rwał 
8iq przedcwBzystkipm do konia i azahli, skoro rak wcze- 
iaiOf już w r. 177U, oddal go ojciec do pułku. Uo roku 
jedenoBiego 2ydn Knnl tylko Język polski, ale nic znał 
Iskioli książek, nie tylko dlatego, że przez c-aly ten 
erwBzy okres byl nu wsi. ale dlatej;o, że w ogóle 
w Polace wówczaa JŁajmownno ai^ jak najmniej wszelką 
tekturą. W domu Ktjpieńskich czytać nu'iyl najłatwiej 
jeszcze przekłady l>iblii, W szkołach i od iiaiu^Z) cicLi 
ftiiakich oprócz jijzyka niemieckiego i początków (raacu- 
»kiego. iicayl się przedewszystkiem rzeczy, którj-ch zna- 
jomości donijigał sit; stan żołnierski. Wynia;,'ania tego 
Mwndu były wówczas bardzti niskie. Dopiero w dziesięć 
lut póiolej zac/,nie Di^browski pntcowuć usilnie nad 
rouzenceniem i po;;lcI)ieniem swych wiadomosici i uczyć 
ed^ będzie pilnie matematyki, inżyiiieryi, rysunków to- 
pograficznyeh i taktyki. W latach tyeJi pierwszych 
służby wojskowej panował w armii saskiej wszechwła- 
dnie system hezinyślnoj pednnteryi, mustry w sztywnych 
iiniudurach, na placach parady, pod kijem. Wstąpił 
Ui^browski do pułku szwoleżerów imienia ks; Albrechta 
V randze chorążego nosił czerwony 8zr>->vny kaftan 
żółtych p:uzikacb i hartowani), naszywam; kamizelkę 
takież spodnie. Poldków znalazł jeszcze zapewne wielu 
ród towarzyszy broni, ale przy rcdukcyi armii iiauwai»o 
możności cudzoziemców. 7,rc»z\Ą ci ostatni sami opusz- 
lU szeregi wolicc opłakanych stosunków służbonych. 
Po wojmie siedmioletniej reorganizacy^ armii saskiej 
się Kawaler Saski. Jazdę, kióra wróciła z Polski 
zla na żołd wycieńczonego skarbu spadkobierców 
n i ITT, zmniejszono przez pół, z H pozostAwiouo 
kompanie; konie rozjKjżyczono eliłoponi, zniszczonym 
'łjm, i trzymano w stajniach zaledwie 12 na cały szwa* 



— HJ - 



(iittii. wprawdzie etat. wojska podnosił s^ od r. IifiS 
atnlp, nip kiody w r. 1770 pułki liezyly już Jiormalua ilośO 
żołnierzy, zredukowano je zuowu prawie do połowy dla 
oazczcdnoś<i. Zmieniły wtedy pułki szwoleżerów nuin 
dury na lakież sztywne i niewygodne, tylko koloni jasno- 
siwcgo; sprowadzano dln nicti zawsze, mimo kosztńw, 
polsłcie konie. Ze względów oszozędnośeiowycli zaprzi" 
stano nawet ściągać pułki z kwater nu przeglądy. Ni 
tu l)yl jeszcze kres nieszczęść, jakie raz po raz uderzał 
w iimlii armię saskł^. Po rcdukcyi z 20 września 177 
r. niistąpU» dalsza w niySI rozporządzę ni a z dnia 2Ty sier 
pnia 1771 r. Itozd^uo mnóslwo urlopów, a na mieJ!U:ji 
tak o|>r«ł£nionH nie zacijjgano now7i'ch rekrutów. OdtJi^l 
regiment kawaleryi Hezyl zaledwie 423 ludzi ! ;łOd koni. 
a podobnie okrojono te2 etat piechoty i artyleryi. 

W tym ezflsie Ludwik Henryk Lettow. który ni»- 
■doMTio, oloezony pod Krakowem przez konfederutów Imr 
skich, przerzmjl się z kilku szwadronami i zyskał wrar 
z zaufaniem królewsklem dowództwo w gwardyi kopni- 
nej, doniósł Michałowi O.ibrowskiemu. ta ma w swym 
pułku miejsce oficerskie, zactiowano dla siosłrzeńcJi. Ru- 
sayl tedy w r. 1772 Henryk Dfibrowaki z njceui ku Vttl- 
Bue, ale dotarł tyllco na Mli|sk, gdzie spotkał Kępieiiskidi. 
babkę i aioatry. wygnane z ojczyzny przez fttraBzni| za- 
wieruelic dziejowij. W>*padlo rozstjić się z myśl^ dalszej 
podnJży do Warszawy. 

Kiedy nu sejmie koronacyjnym warszawskim 17W 
roku odrzucono projekty Rosyi w sprawie dyssydeii- 
t<>w, ]K>9eł rD8yJ8ki Reptiin poittannwil |irzepr(i\\udxk' 
uchwały nn najbliższym sejmie roku 1766 I poer^i 
organizować akeyę róitnowiorców celem odzyskaniii 
dawnyeh swobód religijnyeh. Kraj cały ogarnij pło- 
mień nnmiętności, tiie. mogła się Ie2 ostać w spokoju 
rodzina Dąbrowakieli. Wszysey krewni Henryka D/^bro- 
wskiego po tnatce iiale2«il do wyznania reformowane)^- 



.Ii' 



— n — 



Pułkownik Kcpieiiski nie clirial przykładać- r^ki (io zgiiby 
kraju i prKouiós) siu ii» Ślt^sk pru»ki do Pttwionip, leżą- 
uyah miłjdzy Pszcz-yiiJ^ a Źnraini. Wtjown po generale 
Ijcttowio, u ktArpj w Piorzrliowni |n>?,i»8lawaly Diibrow- 
akie po ukoficKoniu nauki, uwiozla wnuczki łlo Krnkowfi. 
GrozH wojny minia jo jednak dotkni^d zbllska. 21 czerw- 
cn liłiH r. ogłoszony zostnt w* Krakowie akt koiifcdcrncyi 
I roxpoosMjly sią krótkotrwule r2:|r|y marsKalka jej, 
Czjirnuo kiego, który je<lnnk jako krewny u2ycr.nł hwcj 
opieki dzieciom Mieha!a Dąbrowskiego. Alo wkrńlcc 
iiaxlszcill trzeci, luijwiijnej interesowany tej zbrojnej 
dysputy teologicznej uczestnik, ceneral Apraksyn. Ze 
sklopiei^ kościoła 6w. Mikołaja poczrjly si<^ sypiti^ kule 
iia "tnrij, piaw(<iivskn stolice;, splmujly przi-dniieścia Kle- 
par/. i WcHoła, a wńrńd niieszkailców zapanowała trwoga 
i rozjMicz. W nocy z Ifl na 17 sierpnia Rosyanto aztur- 
iiiem zdobyli miasto, a choó na ulicach trwała jeszcze 
beznadziejno wałka, skończyła sią ona ofitatoeznie dla 
konTederatiSw liniitTciti lub niew<ili|. Ludwika i Aleksan- 
dra Dąbrowskie niedlu^ potem uzyskały pozwolenie wy- 
jazdu z liabką na śląsk. 

Tak w r. 177^ mieszltaiicy Kuchnr i Fierzt-howca 
auależii 8iQ /.iiowu rftzcro tuż nad grnnicą skleconej wo- 
jennie Kzpltcj, a prxotie-A w miejscu bezpieczneni i spolcoj- 

ueni. Dla Henryka Dijbrowsklugo by\ to jakby powrót 
do ojczyzny i do słodkieli wspuninteń wieku daiodcccgo. 

?o sH-^clu latach pobytu wśród obcych, wArAd wojsko- 

n-ych, stosuj) i<-y eh w szkole i w slnłłłlo pednntery(j 
Hwrowość jako naezelną reKiiłc. widział teraz znowu 

jwoją „drugą inatk^"*, towarzyszka zabaw z PierKchow- 
I, siostrę Ludwikę, najpierwsza opiekunkę babkę I-iet- 

towowę i ukocłiane^o ^brata" Jana Kępieńskiego. Sly- 
nn nowo ezystą polską mowę, zwiedzał okoHee, 

Bwjązane tradycyą I legenda z dawnej Polski dziejami. 
ricmaJ, źe wi-acaln sielanka lat dawnych, gtlyby nie 

M«M«ritip.T IV. - 



30 



sniionmC hr 1op«R>. Było to w ewiąnku z ufiiliKml 
BtaritiMiunl o podiiloslente kruju ailmliiUtrnłorn, krtilt^wk-u 
KsrtwiTegił a y.\\ltiB7.(:7.a następnie aiiiupgo L^Ickror.i Frj 
ileryka Augusta. Na pucztjtkit r. 1774 ziuart KuwAlcr 
Saski, dlugolotiii (iow6clc(i uaczelny urniii, od p 
iui6 177^ r. iiaczcliiK kuintMUla po^/jstawala |)i*3sy 
oflobłc elektom, /amiaitowiino tiatoiui.nst 4 geuiTtUtiycIi 
Inspektorów wojskowych, którzy- nietylko italaŁwłati sprt 
wy (co9P'><larvzf. letz rozatizypnil o komendzie, dysf 
nie i t. ]). Sewoleterowie itii. kft. AlbrrchUi nalt-żoli iln 
apt-ktoratu jazily gmeniln Ueiii-ktftidnrffii 7. siedzibfj w 
inic. Nn wlosni; w oknj;,'ii ka*tle;,'o lnsp«>ktor«tii odbj 
wal siij prwslad u pod jeslcii iiiaiieMry. OU 1 sty 
1776 r. wehod7.ll w życie zmieniony r(>£ulaniiA 
W r. 1776 i 1777 odbyły się przeglądy i wi^kaze dwi 
piechoty w dwu ohoxacIi. 

Dąbrowitkl Jakby odtyl. W r. 1774 został lubui**! 
wany rzerzywistym podporucznikiem s fcafĄ miesięcw^! 
16 talarów. „Auittgiiiono pułki da kwater stztabowyd 
i uczono je... katdy pranowal i musinl byC: czynny*- 
Wtedy wykszialeil »lą w słu2bic zwytznjnej, pozoa 
Sftwsz? jesziz** w dawnej kompanii ojca. Po<i k< 
r. 177G przeniesiony został do komendy podpułkn 
KlMterleins do Straupitz na wsfliód od l.ubben w N'i 
l.uzai-yi. Wkrótec znliczono ę^ do najlepszych 
riiczników i wyknuiemiRrowano ze ezwatinnuMu. wy'" 
K c-alejpo regiincnlu, do oboflU pod Strniicłi nu pcln 
OroaaoithiUn, na f^nicy dzisiejszej od Prus. Było t» 
w r. 1777. Dąbrowski Kostal wkrótce potem mliinownif 
poruezuikiem, gdyż opróSiiJlo sii^ wicie miejsc przuz dytui- 
syc starczych wiekiem i tiiozdoloycłi do czynnej 8łati»; 
oficerów, I wAKcdł Uo przyliocznej kompanii kapitaai 
WallnuBS w Wiitgenau o 4 mile nn północ od Budztiiz.MUi- 

W iyuiu rodzinnom Dąbrowskiego zaazly w tytiiif 
cuaie wypadki wa«ne. 27 liitogn 177& r. odbył ei^ tt\t 



- 21 - 



aostry ]<j(;o Aieksaiulry z porut-znikiem pułku hu, ks. Ai- 

»ruohla, KrzyButofem Buriierem, synem majora karabi- 

ifoi^w, poprzednika Michała Dąbrowskiego w dowódz- 

ric pulkiom szwolc2orów itn. ks. Karola i baronówny 

tuysf-rling z Meklcmburpii. Gościom weselnym roadano 

ilarkiłsik o zlocoiiych brzog:n<-li: inir^cił 8ię iia iiiro 

rierszyk okolioznodciowy, iiapiajgiy w języku nierate- 

"ekim ku uczczcuiu młodej pary przez Henryku lią- 

Mrowakiegił. Życzenia w nim aawarte, życzenia dlugir-ti 
it szcztiśliu-cgo maltcń^kiego pobycia, nie spełniły się; 
tt w kuK^tniu roku na.sŁijpncgn znmrla Aleksandra z Dą- 
rowskicli przy rmro<lziiiacti córki ludwiki Barner. Opie- 
Jiłiiikij ttierniki została ciołka Ludwika iJabrouska, która 
r. 1777 została dru^ą żoni| Uarnara. W roku ńiuierof 
>Btry, w jesieni I TTG, poznał tei i sam Dąbrowski przy- 
ią fiw^ żonę. Odbywały 8iQ wtedy koło Ncscliwitz 
ofcolicadi Budziszynn manewry dwu regimentów pie- 
loty w obocności elektora, « że była to nowość po Ulu- 
im okresie letargu, zjechał Michał Dąbrowski z rodziną, 
ty im 6tQ przyjrzet^. Przy sposobności odwledzouo 
tlawue^co przyjaciela^ podpułkownika Rackel we wsi Loga. 
utaj. wedle słiiw intt-reyzy Klnlmrj z ^7 marca 1780 r., 
zrzji<.l::niłi<-ni Botem czci^odtiy pan Jan Henryk Da- 
vwakł przeji|ł aii^ miłością serdcezną do czcif^odnej 
inuy OuAtawy-Henryki Rackel i wyjawił to, z uszano- 
rAnieni należnem, zarówno pannie jak także jej wielce 
lawnym rodzicom, czcigoilnemu panu Leopoldowi 
jsuiwnwi Kackol, panu na dobrach ryeergkich l^ga, 
'c7.<ri^uilnL>j pani Zofii Mujjdalenie Rackol, v. donut Zio- 
|c'r-Kli|'pli!iti*<?n. i slural sie w spoaub mlpowiodni o ich 
Gwolonie. M'tedy tak«e panienka Raekel po zasi^oię- 
rady u swoich rodziców okazała równa Bklonnoi^O". 
flko, Ac młodzi wyznali eobic prł^dko miłość i ze Strau- 
bitz pidywiił już Dąbrowski potajemnie do ukoehanoj. 
.Hoilzice wiedzieli wprawdzie o wspólnera przywiązaniu, 




— 29 — 



lecz nie rozumieli, aby b(c tak g-łfjboko jwkontrnno'.- 
Dowódzeą D.'\brow9kicgo byl w r. 1777 wuj Gu*wwv 
Rackel, a kapitan WaIIiiuss znał dobrze ojcn i prsyw:; 
zany byt do caleJ rodziny rołodef^ porucznikn. Z >Viit- 
genati je^ził też często Dt^brriwski do Lo)?i, o i r/ v 
mile oddalonej, i dopiero w przededniu wojny r. 11 •- 
niualano si^ ruzstHĆ, ^nie bez rozrzcwnicniA z obti stron 
1 praysii^g powtórnycli wiecznego przywi.r/anid i stiiloAci." 

liyla to i. ««-. wiijurt sukcesyjna bnwun*ka. ;U1 fmi- 
(Inla 1777 r. zmarł Józef Maksymilian ITI z linii Wiiui- 
bachów elektor bawarski, a natychmiast jego Bukcł*9or. 
Karol Teodor. ksUjźg Dwnraosiów, zawarł układ, obowU 
zujticy go do odBtn])ionin cesarzowi .lózefowi II dolnej. 
względnie całej Itawaryi. Na wiadomośd o umowie wie- 
deńBkieJ Fryderyk U zapewnił elektorowi saskiemu, Fr>'- 
derykowi Augustowi, dziedzictwo jw wnju Bawarczykn. 
Bezpośrednio przedtem na dworze drczdeńekini zapudiii 
uchwala co do reformy armii. Z li regimentów jazdy 
utworzono 7, przytem jednak ptKintcMiono nieco jej lit;z 
bc. Tajną konweneyi| z 2 kwietnia oddano wojsk" ?mfk\t- 
pod dowództwo naczelne Fryder>ka II, a w CKtcry dni 
później wyszpdł do wojska rozkaz skoncentrowania się 
około Drezna. 1 maja ogło^tzona zarzi^dzeiiia o obronić' 
krajowej. Slrzetono obu brzegów l.aby; nad grani- 
czeski- w Cłottleuba, Cife-SsIiObcI i Scbandau rozstawiono 
silne pofiterunki. 

Michał Dąbruwsici wziijl udział w kampanii Jako 
podpułkownik, a w cli^ r. 1778 zoi^tal ju£ w czagr 
rtzlnłnń wojennych pułkownikiem i komendantem r7.wi> 
ieźcrów im. ks. liurola Kuria udzkieg". IKnryk lUibn-ł" 
8ki a pułkiem ira. ks. Albrechta ruszył najpierw ku Dii^ 
znu, stamtąd do IMrny i nad granicę. 

Z końcem czerwca zerwane zoslaly stosunki dyplo- 
matyczne między Wiediiiejii a Berlinem. Fryderyk II 
główną armię zebrał na Slasku pruskim. Z drugą Armin, 



— 23 — 



łską przybył briit królewski, ks. Henryk, z Berlina 
"w t)kolii;u Dreznu, gtlzio 10 lipca zliiczyl się z penenilem 
>linsuni. komendtinijf^cyDi wnjskiem saskiem, i z masy 
ł.OOll źolniensy utworzył czicry korpusy: dwH pruskie 
kitmcridn swojn i gencrałii Miillrndr)rfa, miski pod 
jnernleni .Soliiiscm i sasko • pruski generała Platona, 
chwili otwar<:ia kampanii szwtileżerowie im. ks. Kur- 
ladzkiego i Albrechta zostawali pod geiicrat- majorem 
tu Hjimel i genend-porucziiikieiTi licnclcoudorffpni. fl«- 
^odzłŁcym cala ka walery jj w korpusie generała ^Nolmaa. 
Arraia ka. Henryka miała działać po prawym bnse- 
Lflby, przedraeć siq do Czech od północy, od Luźyc 
Iruyoli, i starać się o pnlj^czenic z armia dzinlujncu od 
irony Slaaka. .Jednak z olni sti'on, austryneklej i pru- 
to-saskiej, iiadzwyczuj miano się na ostrot.ności, unikano 
r&Lki, opranicziiiio się na iiczoimm manewrowaniu, na 
narszach i kontrmarszach. "W pierwazeni większurn star- 
Jn, g'd/Jc uczestniczyli Sasi, kolo Rumburga 30 lipca, 
fwlcpclinięto tyhin straż imstryuekłj;; i tiilJij z komendy 
Mii-łialn Utjbrowskie^ ilostal się do niewoli kapitan z 10 
kołnierzami. Najziia<;y,nieJK/,a ]>otyczka miała miejsce 
kolo Kromb.ichn, na opil jednak nie spotkano się ni- 
L"i?/if' z większym oporem i eala trudnoś(rr pochodu 
jnii-ijala na przc7,wycięite?iiu przeszkód naturalnych na 
ti.>rcaie górzystyra. Korpus saski goncrabi Solinsa był 1 
■irpnia w Warnsdort, 2 w Wultcrsdorf i pozostawał dni 
kiiWa koło Gabel; równocześnie 3 sierpniM jreiioral Bennlg- 
«n. przy którym byli szwoleżerowie ks. łCurlandzticgo, 
za}.-tl Zittan. 

W początku wrzeiSnia aaszly zmiany w korpusie sa- 
skim; generał Solras odkomenderowany zwstal do korpu- 
S1Ł Pliitenn, n w miejsce jego na lewem skrzydle obj^I 
dowództwo generał Bennigsen. Szwoleżerowie sascy pod 
B4-riiłig8eriem wraz z korpusem pruskim generała Anlialt- 
Bcrnhurg r^rnięei zostali ku Lużycom Górnym. 12 wrze- 



w«go. a jako dziedzic Pierzchowca ^po spłaceniu siostry 
i sioslrzeiiicy) musiał iid&ć si(j do Polsici i Łaiu uregulo* 
waC łiileresy. 

Poirzpba wyjazdu była tein wiłjkszą, że na łcrutko 
przed śmiercią ojca stracił Dąbrowski bahkc liCttowowe. 
Kuszyl tedy do kraju w ostotnim kwartale r. 1779. Prze- 
bywa! w Pierxflmwcii u K<ipii'ń«kicti niedługo. Był Zft 
urlopem, miał w nowym roku założyć własny dom. raiwi- 
at-wo spraw. l^jciiaL-ycIi sitj ze spadkiem i bliskim dlubcm, 
miał na głowie, spie-szył się zatem Iwirdzo. .Starał si(j utrzy- 
ma*; łMerzchowioc w swych ręku: byio to nietylko wolą 
ojca, ale i jego samego gorącem życzeniem, zwltiazcza teraz, 
gdy miejsfie to poświęcały groby rodziców jego matki. 
WkniUte inialy si^ bardziej Jesz<-Z4* zacieśnili włjzty, łączące 
jjo z Saksonią; widoków rychłego [wwrotii do kraju nie 
było: nic chciał witje lembantalwj dokona- niejako osta- 
tecznej ek8patrya<.'yi, wyzbywając eli; jedynego kawałka 
ziomi w Polsce. Utrzymać Pierzehnwiec nie było łatwo 
z chwilą, gdy rsąd austryacki położy) na nim swą eie2k% 
r^kc, jatco na dobrach królewskich. Przy podziale spadku^ 
oceniono l*i erze ho wiec na ^.MK) talarów, ale suma ta ni 
wyrażała ealej wartości majątku; wieś trzeba było d» 
piero odkupić od rządu nowego, Nie ra6gł wszakże D% 
browski OAobiście upuminać siQ skutecznie o swoje praw 
u r/iidu galicyjskiego, snm siedzą<* zdalcka w Snkson&i. 
Powierzył zalein w tej .iprawie zastępstwo wujowi K<3- 
picńskiemu. ktiiry też jako dożj-womi posiadacz Herz- 
chowea, prowadził działania prawne woliec władz ati- 
8ir}'ackieh i jmdpisal wreszcie kontrakt kupna w r. I7ł?l. 

Z sumy nabywewj 6500 zł. remkieli Guberniuni 
Królestwa Oalicyi i Lodonier>'i otrzymało po rok ITtó 
w trzech raŁaŁ')i sumę iib'M zl. reńskich i ^ krajcaróir. 
8płaeat te raty Dąbrowski w miarę, jak wydobywał kł- 
piiitly, uwięzione w wierzytelno^iach. Kiedy jednak 
po inUerci dożywolitlka. wuja KępicAskfego, w r. 17W 



1 



— 27 - 

trzeba bidzie zaplaci<: od razu catą resztę ceny kupna, 
będzie to przechodziło jego możność, i wtedy też nie tylko 
nominalnie ale i faktycznie przestanie być właścicielem 
Pierzchowca. Aliści o ekspatryacyi nie będzie już wtedy 
żadnej mowy, gdyż będzie to w momencie objęcia przez 
Dąbrowskiego przewodniego w narodzie stanowiska: 
w przededniu legionów. 



ROZDZIAŁ Ul. 
Dom własny, sluiba w gwardyl. 

{1780 — 170Ł2). 



Kiedy Dąbrowski opuBzcziił dom K(jpieńskich, wzĘP 
zapewne błogosławieństwo oil piotki Aleksandry, bo dzii!Ó| 
sar^Kyn i ślubu był ju2 bardzo bliski. 

Aufcustii Miiłgorziita HeiiryliJi Rackel Uczyła wtedj 
rok 2.*J; .wesoła, bardzo sknuiinycli nbyi-zajów, wycłiu-1 
waiia ih> życia donmwcgo i gi)8])odarstwa", liyla dnigijj 
córki- Gustawa T^opoldn Rncket, dawnego jMidpułkowoJ* 
ka kirasyorów i Zofii Magdaleny Zio;clQr-Klipphauacn.] 
Rodzina, w którą wchodził Dąbrowski, była motnt, 
i wpływowi^, Ojciw źouy „pocli"łdKiI z bardzo Uuwrn 
domu Dolnycłi LuSyc", luntka „r. jodnej z najmujątniej'^ 
sryi-h I najpierwazycli familii łJórnych Luż-ye"; siosti 
siaraza Krystyna w r. 177'.i zaślubiła ezlonkft ,a«anc 
w Piłlscc faniilii kalwińskiej Grabowskich'. Mlodsay o di 
Iłita brat Adulf R;ickcl slu^.yl w picrhnc.io sa»kicj i 
uioiiy l>yl .dla pilności w służbie, nieskażonego, niepo-j 
szlakowaueso clianikteru i życia**. Brat ojca, Henryk 
ckel, piilkownik w pułku ks. Ałbrechtji, ożeniony z c;ót 
ministra skarbu s»iiskifgt>, kr. Wallwitza, wystjy)il w r. I77fl 
ze stuzl>y w slopnin generała a tnial syna, który bj 
podwładnym a potem kolegą D:}browHkiegi> w regiiueac 



29 — 



lefterów. Z brn<ń matki Zifgler-KHpphmispn jMeli 
Hnarl wrześnie, około r. 1770. jako poilpiilkownik cwar- 
yi przybocznej, dt-ugi hyl podpułkownikiem kiraayeców. 
27 marca 1780 r. we wai dBiedziciinej I^oga, w do- 
li r(^d7.\r6v,-. podpiwitu) hitercyz^ Alubim. Henryka Rn- 
;kel otrKyinnI.-i tytidern ponHgu 2*300 talarów; im f*uinc ti; 
ilożył 8iq xapis testamentowy wuja Karola Boguchwała 
on Zieglcr inn<> tidarów. Ippal pn dziadku plcr-iiiset 
alur<iw i tfjip wysukotSci pyĄiu!: po niaiirH; ]ir7.PK iińżnlcj- 
By zapis i spadek po imicriM rodzitN^w wiano urosło do 
(rywłkoAci 6CKXl talarów. Zahypotekownno pomicnionc 
000 (alarńw na dobrach ł.nga, a wypłacano miały być 
,'lko itdsolkl 5^ na Wielkanoc i na dw. .Ulcbjila. L>jjbro- 
rełd BO ewcj strony zapewnił żonie nn wypadek ćmierd 
000 talarów. 5(.K.ł tal. jako „Morcen^ade". procent od 
1HK» tal. aż do śmierci łub powtórnciiro mniążpójśobi, 
larcszcic zaras p<» .śmierci nu^ż/i. na Aalohc .'HCł talarów, 
ttiz najlepezy powóK, konie i uprząż luł) ^M) tatarów goto- 
rlsni}. Takie szcwgrólowe układy, mające wejSc' w życie 
Bpiero po śmierci jednego ^ małżonków, były rzeczą 
.■ykłn i przyjętą naowczas w wilił* ślubu wojskowego. 
[tt\rego przyszłość zależała od j-tnierinycli Iobów wnjny. 
(i tet patma o!*wiadcxyla, ,ie wszystko to jako dowód 
»irrxlwej troski o xabezpfecxenie jej osoby przyjmuje z na- 
etna wdzięcznością", ale ,;nigdy nie ?,yczy snble do*y<; 
ihwlll zrealizowania tego zapisu". ~~ .raczej prosi Boga, 
el>y zecbeial odsunąi! takie zrządzenie jak najdalej". D(j- 
rowftki uda) zastrxe2onjł Adminitutracy^ majątku wedłc 
oj woli i trio?,no!i('' rozpnrz;j'lznnia majątkiem później 
bytym. iSynów postanowiono wycbowywaO w rzymako- 
.tolickiej, córki w lutorsklej wlerzt?. 

filub odbył 8iQ nasajutrz w I.oga. Z mdziny Dt\- 

rowflklef^ była obecna sioBlra, szwagier i l>rat ciotecjs- 

\y Karol Mi<-łial K(jpleń8ki; był też obecny przywiązany 

rówtin do obu rodzin kapitan Walłnusa. Mlodik pArii 




30 



iidnla s{Q do Labbon, fjtlidp flUl piilk ks. Alhrcchtn, a iw- 
st,Qinur joszfzc w tym sjitiiyni nikii ilo Drcznn, akoro u 
niewi|t|)liwuMt jwpurctcin rodziny ż^jiiy Ihibruwaki BoatAł 
mianowany i»oriir-zn(kifm gwnrilyi przylwcznej. 

W Drcitiiii* przyHZicdł lui ^wlut syn Juii MiuUnK prn- 
wdopcMlobiiie w r. I7SI, i cńrka Karolina Zofia Abłksa- 
iidra Ueuryku, prawdopoilobnie w r. 1783. Około r. 1784 
Kiiuirł podpułkownik Rjiokcl i przestał tHtnir^tt w dawri^ 
r<irii]it> dcjiu w Loga. Wdowa Zolia Magdaluuii Kai-'kQl, 
która dom Len prowtidzila, wniosła Jii2 aa d. 'i lipca te- 
ffot roku podanie do sylu o itainlauowatiie kuratorum jej 
zięcia J. U, Dubrowakicjro w miejsce i>ra Boifumila Hart- 
tnonim z tiorlitz; sanm zrcsz^ wkrótce poti'm ziuurla 20 
liatopadji 1785 i*. w Iloyerswordzio. Śmierć rudziuów Jto- 
ny Dąbrowski)^ kazabi mu zaji^tj ii^ tipo rzadko watiiem 
spraw majiitkowydi. W t: 17H-1 ih i;j marea przód „do- 
ktorsko sjiakim wyższym królewskim w^ein gwardyi' 
Gustawa Ihjbrowska oświiid<.-7,ylH. ż« sprwsdojr m^łoWi 
■/.» sunii^ lU uilaruw wszystkiL' poslmlatic i w przysxloi&ci 
Dabytp .klejnoty, zintc i srobriic kosztowności, drogie kn- 
mii*nif, i>r*rly, koialf*. łańcuszki, pierścionki, nasEj-jniki 
i naramieimlki, zegarki I inne ozdoby^, równico suknie 
t inne rzeczy. Tylko w razie woześuiejszej śmierci mtjta 
lub przyjścia na Awiat córki miała znowu stai- si^ wlaiei* 
fielkłj tych rzeczy. Za takież sumę i nn lycli saniycb wb- 
ninkaoli sprze«lal rówinK-ześnic Dł^bruwskl swojo rze<iy 
2onie. liyl to akt, uzupitlniajajcy iutorcyzij ćlubni| i nie 
tylko w swej fonnie kontraktu kupna i sprzedaży fikcyj- 
ny, bo 2yln jiiż córka Karolijia, na rzecz której o dwe- 
si(jó dni wt-zośiiicj przejijl Ufibruwski zapis 2000 tatarów 
z rąk Ivaroliny Ztitu Wllbohniny Poigk. Przyszłość dzie- 
ci materyalna zdawała si^ być zapewniona, fidyipo Magda- 
lenie Hackt--]. babce icb. zostało się 4000 talarów lui hy- 
poŁece dóbr Loga I sprzęty warŁościi>we. W myćl le- 
stamcuiu z 't lijitopadu 1765 r. Gustawa Ui^browska 



— ai 



i Bogucbwol Adolf Kiiokel^ porucziuk piechoty, otrzymali 

po 2{KHJ talarów i wspólnie pokryli wszelkie długi. Sre- 

Bni, porctilJŁUtt inablumi. bicljziił^ i t. d. miału siq ro- 

?ństwo BJimo podzieliO, bauzi^c na to, że córka otrzy- 

liiaU jii2 wiele przy wyprawie ślubnej. 

Byl leż w drezdeudkim dworku Dj^browskidi dosta- 
II. byty klejnoty, złote I srebrne koaztowuości, dro;,'ie 
pKuio, pcrly i korale, cennycti srzątów przybyło 
po śmierci kapitaua Wallmisaa, wzrastały zbiory 
miotów artystycznych; tylko briłkio coraz wiecuj 
cwli domu polskiego. .Syn Henryka Dabrowakiego wzijjl 
ifflic [1(1 dziadku i pradzliutku, niinl ojca chrzostuego 
» Karolu Kępieiiskim. ale po pol.skn uiówić poprawnie 
luczyl fiiij dopiero łwirdzo późno, po [>owrocie do Poliłki 
i,r. l(*Oii: córka Karolina do śmierci nic umiała dobrze 
Mówić sią w języku poletim. Wkrótce i Karol K^pieó- 
i opuścił służba sa»kj| initno widoków kwietnej karyery, 
MiDsiouy do j>owrotii do Polski ., przez stosunki tamilij- 
iw'": powoiicm wyjazdu była niewątpliwie wiuilonuiść 
o cliorobie matki Aleksandry z l^ttowów KępieAskieJ, 
I ńa w r. 1783. Z żywych świadków przoszło- 
i ju2 tylko aiostra Ludi>rika;oiia lo. L(>skniijc 2u 
a goriico przywit|7.anA do brata, miała strzedz 
jplęgnowat wspomnienia, zebrane przed laty w l^oUee. 
1'r^inieaicnie do gwurdyi i stały pobyt w Dreźnie 
h' **pljT>" stanowczy na dalsze koleje życia Dąbro- 
Przea tych dwanaście lat ukształtowała si^ 
trieta kierunkach ostatecznie jego duchowa pofltać. 
ii dla znizuniiciiiu jcfjo źyciii prywatnego, jego cha- 
ru, Jego zamiłowaii i u'3tr<jtów, jak dla ocenienia 
Inlnoścl w zawodzie publicznym i wojskowym, pozna- 
dokładiie hisioryi tego okresu przedstawia żywy, 
jestety, w braku notatek urywajj^cej sił; w tern miejscłi 
ibiografii. niedajijey się spełiia zaspokoił: interes. 
Wysoka kulturu miasta pehiogo zbiurów i pamiątek, 



— S2 - 



iwio , 



Wtfcui^rm się z dworem, opiekiijiicyni się tak trftskliwio 
dsicluułi sztuki, oiiclzialywiily siliiie mi Df^hrowakiego. 
poio2>-l podstawy do swych bogntych zbiorów, ol 
niujticych w przeważnoj ozijiici wydiiwnictwii i przertmjo' 
ty z dziedziny wojskowej, ale wchodzące cz^Bto już w m- 
krPB sBtukl. Kiedy będRiR opnBRozal Drezno, wnrlt>i4(^ 
tych zbiorów łMjdzic już znaozim; kiedy noglicii potrzcl* 
zmusi j?o v,'7.n\C z pieniędzy żony 1 córki sumę iMM^^.]]] 
rów, ubezpieczy jft nn enicm swem mieniu, wliifir; ■. 
ziemskiej i kosztownoieijłcb, a „dla większej bezpt«- 
czeńBlwa" odda w ziiataw także ^awoje książki, miedziO' 
ryty, mapy i zi)iory planów". Zbiory te uzupełniać bi- 
dzie odtf|d troskiiwic i z niemałym niikladcm pieniężurm. 
i WL* Wlo3zecli I za powrotem do kraju, a* do ostałnirh cliwii 
iycin. OddzialywHla silnie nu Iłł^browsliiego wspóh-z^ =n 
literatura niemieeka i Tiancuska; ostatnia jednak ni- "j 
pliwie dopiero znacznie później. Z zajtalcm witał na rudtl- 
ny wielkiej poezyi niemieekiej i jak na slab siostry, tak pol«l 
do ruirzpozonej pisywa<i musiał wiersze. Nu rysuuka( 
przodstawiajaeyeh po w okresie wojny Bub(w«yjnoi 
warskiej, w okresie pobytu w -Saskiej Szwajoaryi, 
Kijjda raczej na rezunirzoiiOKO poetę niż na surowego toli 
rza. Nawet w późniejszych laiaoh, kiedy włos mu przypr 
szy siwizna, jeszcze nieraz listy, pisane w tntorcsaeli tiB 
jątkowych do swego przyjaciela adwokata, przeplataó 
dzic niemiockinii rymami. Nie rozstanie się z ki^iaika 
w- obozie, w poehodzie, nftwet w nię2kich i krwawy* 
dniach atarń z Suworoweni: o '„lliatoryą wnjny tr 
dzfeatoletuiej*' Sehillera, nosznnJi; na piersi, zatrzyma 
kola nieprzyjacielska w bitwie pod Novi. Używając *t 
czynku w Winnogórze. korzystać będzie z przejazdu 
przez Wrocław i Drezno i k pobytu dawnych legie 
stów we Włoszech, aby sprotvadza<: najnowsze wy( 
wiuotwa księgarskie. WyksztiUcenie Dąbrowskiego 
było Jednak w tyin stopniu, e-o u większości wspólci 



aa - 




oyklopedyslyczne; z całym za]>a]em i niesłabim- 

K«ry(nva!oiiL'ii^ piacott'al w miukiiLli, związanych z jt-^o 
derskiiD zawodem; inno gałęzie wiedzy zajinowiily go 
L^ważuic o tyli- tylku, o ile zv szIukH wojskowa pozo- 
atiiw.ily w ninifj lub więcej ścisłym zwi^jzkii. Zwrot ten 
do gruntownych siitdyuw dokonał si^ {Hid wpływem no- 
wpp) otociconin w pniku g\variiyjskim w stolicy saskiej. 
I^nteniesionio rjo pwardyi, ehociaA bez podwyższenia 
liłi, łjylo wyszczłjgólnieniem, które jeszcze ]>rzed la- 
t) dzii-sicciu zaznaczone l>ylo w ten sposób, źc oficero- 
wk' X Gardę dii Corps mieli rangą o jeden stopień wy2- 
<M iii^ w innych pułkach. Od r. ITłU uległa ^ardya 
j rodukcyi. od r. 1770 zrównano jej oficerów 
« stopniach W starszyzną innyeli oddziałów, ale minio 
Ijfii Biriian, podyktowjinycłi wzglęilami na skarb wyczer- 
pnay. pozostał jcs?ic7.c szUilł licany i jyicliował nprzywi- 
l*|owane stanowisko il/i(;ki tradyeyi i obcowaniu z dwo- 
ftin. 1'nłkownikiem był od r. 1777 hr. Maurycy Ilellepir- 
Tuuk w nieprawej Unii Augusta 11. -Był to człowiek 
yczajny, posiadający diisz^ wzniosłą i niewjczer- 
' irudln mocy umytilowuj, jediiem słowem, geuitiitz 
rwmy mnńsiwcni lak w«ijsk<iwycłi jako i inuycli 
iiun>^ci. nniiejęruojiui I tuIeniVłw; szczejĘólniej zai od- 
się głęboką znajomością wszystkiego, vja się i>'- 
jłtułby kan'ii!ł*ryiskiej'^.Zatrzymujuftinezeliią komendę 
ardyi. uiiaiKiwany w r. ITst? ^'cnerułem niJijorcni, n od 
tIS inspektorem culej kawulcryi saskiej, położył Uełle- 
/.a-slu^i okot(» reor;;i\tiizacyi i^go rodzaju biMui. 
..,.«, 111 nzasie przyprowadził gwardyę przyboczną 
go, \t Mict>'lkv' była najlepszym pułkiem jazdy w ca- 
i| dmiii sjitłkioj, ale ti&wct wzorem wszystkicłi innych**. 
f- ; .woje znakouutfr prz<'piay ćwiczeń !.</(« Bełi€};aT- 
. IhinkU) zwiększył nicliliwoŚŁ^ jazdy. ,Z czasem 
II łiordzo oficerów pruskicb, austryackich, hanowor- 
łj Jnko Ie2 i rraucuskich praybywało do Drezna dla 

-^.i.iv 3 




- 42 — 



cny Stanisław Małachowaki. Rokowania z Dijbrowakim 
toczyły sił; za pońrodnictweni ^enornla Karwickiogo i puł- 
kownika Stryjoilskiego. Dijbrowski, aczkolwiek wstrzy* 
mywał sitj jeszczo z ostatecznie swoją docyzyi} w te} 
mierze, jednak ?.& pośrednictwem rzeczonych oficerów 
Btaraf się o swoich intencyach hiForniować Jljałachow- 
ekiego, któremu taż w końcu marca 1790 r. w Uście 
własDoi-ęcznyra serdecznie dziękował za oBobistc jego 
wdanie się i paniięt!'. Prócz te^?o 7.res7.tĄ na mie)6cu, 
w Dreźnie, porozumiewał sic; w tej sprawie bczpoiircd- 
nio z posełatwcm polakiem, wyprnwionem od sejmu 
wars/.iiwskicgo tm dwói- i_'lcktorski. 

Wykdiianic iiclialy o armii sŁutysii;cyjicj iiatrariałe na 
tnidnoAci nie do jjrzezwy ciężenia, h sejm niejednokrot- 
nie pomnażał je przez niedość rozważne uchwały. Do 
tych nieszezęśliwych postanowień nale?Ało ijodniesienie 
jazdy do :;i.86:i knni. ..Stjiny widocznie nie brały w ra- 
cłmb^ te tworzenie jqzdy, SKczef^>tnie raptowne. Jest 
ogółnlo rzeczrj nieziuifrnie inidini, a na fi|tosub przj-j^iy 
w Polsce przy inoralnem zwąilenfu żywiołu, z które- ' 
^ę formować miała, i panującym systemie organizucyi, -f 
jeszcze trudniejszą". Ostały się, w tej zwłaszcza broni, 
staro, szkodliwe nadużycia. Już od c-zasów Augu- 
sla U wytworzyły się w chorą;gwiaoh dwa rodzaje 
towarzyszy: przytomni i sowici, to jest pachołcy 
stępujący nieobecuyoli. brakło zaś w kwatoracit i jeJ- 
uycli i drufe'ich; do odjazdu od diorą^jw i nic trzeba byl»i 
pytać nikogo o pozwolenie. ,,W okres imnowaniu .Slaiii-| 
sława Au;;uata wstąpiła jazda autoramentu |K>lskfc 
w stanie zujtełnej deBorganizacyi i rozstroju i zostawała' 
jeszcze przez dłufcl czas w tym stauie... Oficerami bywali 
faworyci albo kollif^aci. a. z towarzyszy oprócz namiest- 
nika rezydowało i)ardzo niewiebi... Dla starych i nie' j 
dol^Znych towarzyszy eborąfcwie sbiżyły jakijy za przy-ł 
Culek dożywotni... Inni znowu Łowar7Ą'sze byli '/anudt.L' 



— 43 - 



t 



młodzi i po prostu <l7.ieci <>il hit i>... Stojący na czole po- 
rucznik komenderować nie uinint. a chorijgicw kotnundy 
iiio rozumiała". Reformy, przeprowadzone po pierwszym 
rozbiorze, nie były dostateczne. W r. I77G przetworzo- 
no chonigwie husarskie i pancerne w 4 brygady kawa- 
Icryi narodowej. a!e regulamin, idotony dla uicli w r. 
1780, wprowadził dwojaki rodKaj uzbrojenia: dla towarzy- 
szy piki. dla szi^regowctów knrabiny, rozinieszczał towa- 
rzyszy w skrajnych, szerefjowt-ów w średnich cugach 
i „przez ten bl^ w szyku przyłożył ai^ do spaczenia 
taktyki polskiej". Nie „było sktjd wzij^ć wykształconych 
i H [gruntowanych w służbie oficerów i niższych stopni, 
kiedy dotąd nikt B\q niczego nie uczy! i uic nic umiał, 
zaczynając nawet od należytego osiodłania konia i pra- 
widłowego jeżdżenia.., Dla celów, nic wspóliiepi z prze- 
znaczeniem wojska nie mających, odrywano hw/. przerwy 
pojedynczych ludzi i komendy od ich korpu-tiiw". Depar- 
tament wojskowy od r. 1776 do 1788 nie dokonał żadnej 
..poważniejszej c'zynności prócz sformowania brygad 
i pułków, wydania regidannnu i rozporządzeń, tyczących 
się formy miuiduru". Koiuslytucya z r. 1786 za-strzegła, 
Sie „w kawałeryi narodowej tylko szlachta rodowita pol- 
ska być mji", pozwoliła towarzyszom <Kidalać się z cho- 
rągwi, zostawiając zastępców, a przez to „położyła tan]ę 
wszelkiej możności regularnej organizacyi chorągwi 
I szwadronów kawnleryi narodowej i porządnego szyku 
DA przyszłość i zaprowadziła w wojsku swawolę, która 
potem żadną miarą wykorzenić się nie dala". Sejn) Ozte- 
mletni przystępując do wielkiego dzielą przywrócenia 
krajowi wewnętrznej spoistości i zewnętrznej mocy, nie 
miał pełnej świadomości tocfaniczlioj potrzeby zrzuceuiatogo 
jarzma dawnych błędów i gr&ichów, ..ZaślcpicDie swoje 
posunął tak daleko, że i dragonów, którycli organizjicya, 
)«ko gruntująca się na żywiole ludowjnn, bybi najiMlpowicd- 
nl«jHzą UA owe czasy, przekształcił także na wzór jazdy 



44 



nurodowej". Ostatni bUjd rażij.cy dal sią naprawi*^ w to- 
ku pr:u- organizacyjnych: każda ehorijpiew wedle roKpo- 
rzadzenia z d. 12 lutego 1780 iniala sitj składać ze 150 
ludzi, w polowie towftrxys2y a w polowie szeregowców; 
gdy jodnak z poSród pioi*wszych hrakłri ochotników, 
przyznać musiano w rok potom '/^ miejsc szeregowcom. 
W przceiiigii lat czterech trwania sejmu podniosło się 
liczba jazdy z 5,638 na 10.047. Rotmistrze, zaciągający 
chorągwie, mieli prawo nominacyi poruczników, chorą- 
żych, namiefltników i podoficerów, ale cornz Iwirdziej od- 
czuwać się dawał brak oficerów wyższych, oficerów wy- 
kftatalL-onych, którzyby nic podzielali starych przesądów 
i wad zakorzeuimiych. Chociaż więc iniuąl termin wy- 
zniiciMjny przez sejm rodakom, chcącym powrócić ze słui. 
hy obcej do ojczystej, ksiaitę Józef Czartoryski, poseł 
Rzplitej na dworze saskim, prowadząe dalej rokowania, 
nawiązane przez Afalachowskiego, nie przestawał nakła- 
niać Dąbrowskiego, aby rzucił szeregi gwardyf saskiej 
i przeszedł |łod ojezystc znaki. Pamiętano też o nim nn 
dworze królewskim w Warszawie, gdzie miał najjroręt- 
Bzcgo poplecznika w osobie wuja, komendanta gwardyi, 
Hcni*yka Lettflwu. Stanisław Augaist przywiązywał wiele 
nadziei do pozyskania Dąłti-owakiego dla armii polskiej 
i c2>-niJ osobiście starania u elektora saskiego „o pozwo- 
lenie przejścia w służbę 0je2>-zny whisnej". 

IJąbrowski namyi^lal pię długo i wahał długo. Upły- 
nęło ćwierć wieku od cłiwili. kiedy pacholęciem opuścił 
Polskę. Tak zżył się ze swcm otoczeniem saskicm, te 
niejednokrotnie żartolłl iwie !iazy wal siebie „starym Sasem**. 
Ijjczył go z lą drugą przybraną ojczyzną i dom rodzin- 
ny i związki przyjaźni, i służba wojskowa pod tak wy- 
soko cenionym generałem nellegardem, i zamiłowanie do 
żyeiaw wysokiej kułtur/e drezdeńskiej. Posranowienle nie 
nioglo zapaść Rzyhkn n ezlowieka. który zlłli?,ał się do 
czterdziestki, w którego żyłach płynęło wiele krwi nie 



— 37 — 



ył się obowif^zek jak imjstaraninojszc^^o zao|mirywiinin 
kn w ż>-WTiość. Z chwila, gdy żolniors! musiałby 
pomyśleć o swych poirzcbncJi. uważałby sic za uwol- 
nionego od posłuszeństwa: głód rozluźnia wszolkio wq- 
Skoro karno- bylit podstawą oritfaiiizac>i wojsko, 
ierałii się nu regulanieiu wispokojimiu potrzeb ?xil- 
ay, koniecznem stało sie zakładanie niajrazyiiów z tyw- 
Rekłrizycye groziły rozprzęgiiiccieni armii i nie- 
sie zastosować' w szerszej mierze wuhee nienliszer- 
i nie zniieniujucego si<j tert^nu walki w okresie nie- 
y kilkoletnlnri. W wojnocłi niderlandzkie li T,udwi- 
XrV nizwinjj.ł aic syatcni 5-dnfowj'cli inarsziiw; wedle 
wojsko nie powinno liylo nigdy oddalać się od swycłi 
aymiw jak tylko o 5 dni nmrszii, jKiczeni zatrzy- 
inj-wano 8iQ i zakładano nowo; pośrodku, miedzy aniiisj 
» nnij^azynein, o dwa dni drogi od obozu, urządzano pie- 
karnię. Fni'deryk 11 przez ulepszenie służących do transpor- 
tu zuprz^w zdołał wytworzyć system 7,anawet 9-dniowycłi 
ijsów. Na takicłi Ziisadacłi i wśród takich warunków 
nęla się atrategiu WTIl w. Jako cel wojny nie mo- 
la nielicznym szercf^m atansnać zupełnego zniszczenia sil 
irzyjacielskich, opanowania stolicy i znacznej części 
ju wroga. Przez zajęcie korzystnej stanowiska, opa- 
łuwanir prowincyi i (.wierdz imdgranicznycli. ulrzynuinio 
rtwn nieprzyjacielskiego kraju swego wojska, przez 
zorpnnie zasobów finansowych przeeiwnika starano 
zmusił'; do ]Ktkoju i ustępstw. Dla osiągnięcia [n> 
eclii ule Ityly nieodzowne hitwy wielkie i stanowcze, 
PiTtecIwnIe, łcoret>'cy wojskowi X\in stulecia, Lloyd i BO- 
|ftw. uznali nawet za zui>ełnie nie potrzebny taki i-ozlow krwi. 
■ takie Fryderyk 11 uważał bitwę, jako środek; do kt«'i- 
rego uciekać się należy tylko w położeniu rozpaczliweni, 
gdy warunki do jej stoczenia są niezwykle korzystno, 
rym (K>slugują się najczęściej generałowie niedołęż- 
nie mnicjący sobie radzić inaczej. Otwierało się też 



— 3» — 



ezorokio poTn dln zor tonowania równych skon)biiiowan.vcb 
manewrów wojennych. Wódz musiał się mi każdij hitwę 
zoaobnn decydować, n decyzya hyla u wszystkich duehłan 
słabszych trudna wobec wielkości odpowiedzialuoścl i nie- 
pewnych, jak zawsze w wojnie, przesłanek. Bez atan^ roi- 
strzygaj^ych slaruno sią zfUoni przez pod»tqp i zr^*z- 
ność zapewDi<5 sobie wiele drobjiyeli korzyści, nie nari- 
iając się na niebezpieczeristwd klaski. PrzozonioAć. nie- 
ufność, podejrzliwiińć i sztuka tajenia istotnych zamiarów 
były to wedlo pojęć ówezoanych cnoty kardynalne geiif- 
ra]a. Fryderyk U uznawał, że zachodzą nic jednokrotnie 
okoliczności, w których bić się trzeba koniecznie, cdy 
cios stanowczy rozatrzyfcnąć ma u zawarciu pokoju. kieJy 
mołna napaść nieprz^'jaciela nicprzygotowAne^o.znicnocka. 
•Siidzil jednak.żealak na armi^, zajmującą stanowiska gór^r- 
ete, korzystne, usprawiedliwić może tylko konieczność oala* 
teczn»sUsuwająca na bok wszelkie reguły; iezreszlawogólno- 
dci dobry dowódca wiuion stawiać krok każdy z wyracboira- 
niem, głębokim natnysłem. pozo:stawiając jak najmniej do 
rozstrzygnięcia łonowi nicpi;wnycli bitew. Tcnii zasadn- 
nii przejął się Dijhrowski w dłufrhn oki*e8ie gorliwv<Ji 
Htudyów teoretycznych. Tak ceniony przez iiieffo i lira- 
ny za wzór mai-szalek Turcnne był jednym z twórcuw 
logo systemu strategiczne-go i pierwszy raczej wola) się 
zrzec korzystnego przedsięwzięcia, nj2 narazić się m 
niebezpieczeństwo nieregularnego dostarczania żywnc-;^"'? 
swemu wojsku. Syst«m taki starej moiiarcłiii miatgłęi>< 
uzasadnienie w ówczesnej or^iinlzacyi wojeiuiejipoiity' 
nycb urziidzoniach państwowych. W jedynej awoj pi 
tyce wojennej w czasie kampanii o .sukcesyę bawa: 
1778— 1779 r. widział wprawdzie Dąbrowski właśnie wszy 
kie strony ujemne systemu „metodycznego", caifj be: 
dność tych manewrów, kilkoraieaięczne wahanie się 
Henryka i l)czczynno<^ wojsk, stojących naprzeciwko bi 
hic, nź spóźniona pora roku zmusiła je do zaniech 



— 39 — 



ilalszjcb niHuifestacyi wojennych; ale początkujjjcy oCi- 
hyl wówł-Kas Kainlotly i iiiowyksztftłcony i nic zdawał ao- 
Mi* sprawy k bt(;<l<'tw swojej koiiiftiily nucauluej. Wsziik to 
wlaśiUe po roku 1779 do armii saskiej prz(!37.(;zepiono wiele 
urządzeń pruskich. W służbie kawjLlei'>-jskiej uiedoatatkJ 
iiraidzoń pruskich nic występowały wprawdzie tak sil- 
nie. Jeszcze po latach kilkunoMu. Napoleoii, ciii^n^c pod 
.Icuę, liczył siij ze sinwą, jaka otnczala jazdę pniaka 
/.reszta w konnicy aaskioj w ranimdi syatcinu .WlII w. 
wprowadził Itr. Bellegarde niektóre nlcłpszrMin, podnoszuce 
jifłzcze sprawno^ tej broni. Kiedy Dijbrowaki wstępował 
do armii polskiej, „syatem metodyt^zny" trwał w pełnej 
inocy, nienaruszony i niezachwiany jeszcze przez tak- 
tyka r«wułucyjnn, niezłatnany jeszcze przez wielkie zwy- 
cięstwa Blnilł^gii nowożytnej Napoleona. Bijdż uo bijdt 
Jednak, tutaj, na gruncie polskim, przy o<linioiinyni zgo- 
ła od niemieckiego oharakierze narodowym, wobec sla- 
ho)i(ń władz centralnych i praw, uwzględniających w tak 
wywikini stopniu swobody ohywatcla-?,oIni('r/a, w kampa- 
nii r. niH, powolujiicej na pole tłum ludu z kusauii, 
lutirajającej mieszczan i w>-pro wadzą jj^cej do walki pospo- 
lita ruszenie,— teorye taktyki i strategii Zachodu musiały 
w plowie Dąbrowski ego uledz poważnym mody fika dom 
i przystosować się w nader znaczijcoj rniei'»o do real- 
nych potrzcił poło]>,cnia i doby nowożytnej. 




52 



podjqć na nnwo orci w obronie zn*ycic2onej spnwj*. 
Nic zorycntowHl sią w cityrii tych kilkimnstu typodni 
w polilyt^c Ktroiiitictw polskii-łi, aln jjtkn ^ohiitirr^ iniol 
prKO.(t ORKAnii jasny ot»oM'i^7.^k obrony sieni Hxpliirj, 
a właśnie od Krnnicy zauliodnicj poczęło uiKrniAi^ ofe- 
bezpieczeństwo, niezdstonione już tllużej fciHiiii di^Ią jn- 
kiclikolwjek iiklndów, iK-rtraklacyi. nicporoEumtci), lem 
przeciwiiiCj całkioni wymżiic, co do skiitkńw swych nif^ 
wątpliwe. PniBjK-y 7. tej Klruiiy jut. zatiicriiH si^ ilo wtitr 
gnięcia w pranieo wielkojtolskie. Ilfjhrowhki, którj' wU- 
ńnie w jwwrocie z Saksonii przejcźdiał przcK tprytoryum 
pruskie, wplynfjł nii^wątpliwir* nii Hyszewskiepo, aby ir ra- 
porUieh jMulniortl calu jiroze przygotowań do iiiwasp 
wojsk prnskioti. wezorajsze^^o priLskif^f" sprzymicrzifAra 
narodu pol»klef;o. Po Eamkiilęrlii dzfalnlności Komieyl 
wo]"8kowi'j przez dołepatńw knnfedcracyi tar-gowtckiej iO 
Bieppnia I7i»2 r, tiż do utworzoiiia nowej konnsyi tr dnhi 
5 kwietnia 179:1 r, komendę miuł w sn-ych ręku .Szcic- 
any Potoeki. Obrońca in-ządzert staroszlachw-kich nie 
cznl się na siliioh. aby sluwii' ezolo nowym, tym niKcin 
z zeMDiatrz z.'igrużaJ4}c-ym niehczpicczeiistwom. W odpo- 
wiedzi ii;t raport Hysaew8kic;ro. duręcKony mu 6 grudnia 
w (łrodnic. 7.jipewnil Potocki zaiiiejKikojonych kołnierzy 
wielkopolakicli, ..że Rzplta jesf srule » nier<(Zt.'rw»i»ej 
pntyJAi^iii > 7:wiązkach z Riisiedniemi potennyami i ta 
nietylko naruszenia pokoju polŁadaiiepo nie ma tadnff;o 
pndohicństwiL. ale i owszem kroki roztropne skonrodero- 
wanej Iłzjdtnj zinocni^ I« (rwaj:jce związki". Niehawrtn 
w odpowiedzi na wręczona mu Iłi stycznia nau p. notę 
posła pruskiego llueho]tz'a, zupowiadajaea otwarcie pru- 
skie zamiary okiipncyjno, a tworzącą naturalne dopeł- 
nienie ukazu cesarzowej Katarzyny z 19 ^'■rudnia o roz- 
biorze Polski, wydał Potocki 'JO stycznia ku uspokojeniu 
zatrwożonej Rzplitej ordynane na ściąffiiieiuc urJopo- 
wanyeh oficerów i przygotowanie rekwizytów wojrn- 



- M — 



fyv\\t zaa jeazcze 27 stycznia kasal naczelnikowi urs6- 
ilii warszawskiego, Konarskiemu, wysiać 20 armat ba- 
ilioiinwy».-li do <iywixyi wielkopolskiej. Ale iiu tern wy- 
rjmla aic ostftt(;cxnie energia skotistfrnowam.-go mar- 
Targawicy. Już dnia iiasf^pnego, i«, na wiado- 
ć o wtargui^eiu wnjak pruskich do Torunia pOBpie- 
tył Piłloeki z rozkazem, ;il>y Byazowski „w przypadku 
^ieniużnońei eofnl się do howicza na regiinoni Uzia- 
}' fis kiego", zaś w 4(* godzin później ogłosił obwieazcze- 
ic ,,o zdaniu komendy Rzewuskiemu tietina-iiowi". 

Zanim nadeszły do Wielkopolski te ostatnie roz- 
sy, uprawiiiajłłce do odwrotu, polało się tam nieco 
7i, frostyni olwwiązkicm nie ustępowania z po- 
srunku bez rozkazu i spełnienia powinności 2ołnic- 
ł. nic ogladajijc siQ na wyniki układów dyplomaty- 
lycJt, niewielu iiotraHlo aię przejąć i niewielu umia* 
utyć broni. W zagrożonych województwach sta- 
okolo ti20(ł żołnierza polskiego: I brygada kawalerj'! 
itdowej Madalińskiego w gnle^nieóskieni i kaliskiem 
izcllu^. Warty i II brygada Uiernackiogo w kaliskiem 
ijpradzkioni, tudzit-2 piechota po miiistaeh, VI pułk 
)ulkownikieni Szyrerem we Wschowie, I pod Kur- 
jszeni w Kaliszu, IX Gordona w Poznaniu 1 Vin Za- 
riszy w Lowiojsu. Wojska pruskjp, wkraezajijce pod geno- 
ilami Mocllendorffera i Dankclmannera. nio spotkały si^ 
cdzie z ailniejsKyrn oporem. Rozbrojono trochę kawuleryi 
łtskicj w Sierakowie, a 27 stycznia w Kargowcj przy- 
Eła do krwawego, ale bezładnego starcia. Jedynie Dą- 
powijki. „niajjjc w Gnieźnie przy sobie dwa tylko szwa- 
lny komendy poruczników K.2vmpcnhnu8ena i Zabloc- 
z tymi oriccrami mężnie stunąwszy, dwom bata- 
n pieszym i dwoui szwadronom liuzarów pod ko- 
idjt generała de Amotritz, nic zważając na wysta- 
wę przeciw sobie armaty wj'przeć się z miasta nie 
bd i Uini utrzymawszy 3W<ij ;;arniznri, przez piechotę 



— f4 — 



w rynku opasuwszy kawaloryij. \un\ broni:} i siraŁj. 
■przy zręcznem wykoiiywmihi rozkaw^w, .1 mtt[d skuiet-i- 
nej wspomniauyoh swoich siibnlit^rrińw poraot-y. prus 
dlii dwa dopóty zosta), (lopoknd od konie ni ton ijacof^o Ąy- 
wizyta rlci ndmaszornwanin nie odebrał nnlyiianBlł". Ros- 
kaz byl ju* w (irodze z Grodna dc I*y»dr, a stąd. Jakw 
z plównej kwatery wicikopolskifj, rozoałiiny zostnt do 
poszczc^lnycłi koincud. k lutego zaczęły »iQ wojskA 
polskie cofać i zajęły siaiiowittka od Lią<-zycy i łowi- 
czu wzdłuż Bwiry at. do Soohm-zowa i Kapinoaa: gidw- 
nn kwatera poniiogzi-zonn została w Lowitzii. 

W tiowycli kwatcrarli tołniorKy widkopoletich 
umysły były silnie wzburzone. Dochodziły wieści, ,** 
wojaka pruskie miały zamiar otnczyi* dywizyo i zinusi<; 
i^ do wjiijścia w sluZb^ pruska, te dwór peiernburaki 
nieeliętnem patrzy okiem na to wkroezenio PrusakAw 
i sam król pieal do generała Kyszewskie^o, aby elą miał 
na bacznośni przer-iw jakiemu iiiespodziewanetnii podej- 
śeiu ze strony wojsk pruskirti-'. Wtedy tet jeden Va- 
browski starał 8i<j swojo otoczenie bezradno i Bparalito- 
wane poczucit-m tiezsihiośei natchnął^- dziwnie j^mialii, 
niemal zuchwałą inicyatywą. tłpracowal on miauowiciu 
plan, VQdIe którego nAłc£ało przerzucić spiesznie dywi- 
zyłj cn\t\ pod Warszawą, zajitć arfienal, ińó potem prze- 
ciw Prusakom i zrt<!zrpit' ieh. Trz4'ba było wprzói) w tym 
celu porozumiet'' się z loiruiz-oiieni polskim w Warsaawie, 
który prócz dostatecznej arlylerji Uczył około 4.000 lu- 
dzi. Siły rosyjskie w Wai-szawle nljllczal Ii.-tłtrctwski na 
a.OOO glńw i mniemał, że jcsIi nrmia jiolska „d/.ial;ić l»^- 
dzle tylko przeciw Prtisakom. Rosyanio patrzeó na to 
bcdi} 7. zaloZonemi rękami". W razie niepowodzenia, 
gdyby Prusacy zbyt silnie nftciska(5 mieli, „propono- 
wał, aby wówczas rozmuitcmi wojcnnemi manewrami 
i ró2iiemi drogami przerzucić się do Odartskft i tnm 
oczekiwali- pomocy Franoyi, o której opowiadali nadzwy- 




- 55 - 



I 



cEajD« rzofzy'. „Ten projekt utlzielil kapitanowi Fi&ze- 
rowi, aaaluźoiieiiin, pehifimi putryotyznm i talentów woj- 
skowych oficerowi", który uzn»l ów pomysł za wylco- 
nolny. Trzebu Jcdniik było koniecznie pozyakitć dla 
tych pinnów ByBzewskic^, kt«iry r.e>, istotnie przyzwolił 
«hQtni« na ten projekt, gdy mu go dostępnie wyjaśniono 
i gdy mu dano do zroztimioiiia, ż(: uhl on na ixln atak 
(inseciw Prusakom. Jednakowoż Ilyszewaki, który byl 
ninien cnie swe wyniesienie królowi, nie chciał uiczeso 
przedaiclirjiL- bi-z jc-k*} poprzediuejto przyzwoleniu, ii przy- 
DAJniniej b«2 aprobaty swcjęo szwagra (_iur /.Lińskiego, ge- 
Dcniła adiutanta królewskiego. Fiszer, zapalony do uiy- 
Alł DaJ)ro\vskiego, wziął na siebie olmwiązek mówić w tej 
mierze z jednym i drugim, nie Zudajne od liyszewflkiego 
nic więcej, jjik jego listu, w którym by proail obydwóch, 
»by dali wiarę ustnym wylnszczenioin oddawcy. W cza- 
sie, gily Fiszer udał sl(j w tym zuniiarze dn Wiirszawy^ 
Uiibrowski potraHl yktoniO liyszewskiego do zbliżenia 
aię przynajmniej o dzień marszu pod Warszawę, aby być 
vr stanie zaji^O od razu stolicę i zaopatrzyć się w niej 
szybko w artyleryę, broii. amunicyę. Wskutek tego, 
kwatera główna wraz z IX pułkiem pici;lioty zajęłii Gro- 
iłzisk. inne pułki pieszo titaiit^ly w Błoniu, Nndiirzynio 
i Gróji-u. brygada jnzdy Madaliiiskicgo na prawt^in .ski*zy- 
ille kolo Kapiiiosa. a brygada lliernaekicgo na lewem, 
w okolicy Tarczyna. Byszcwski, dla wytlomac-zenia się 
z tego marszu, przesiał do Warszawy raport, iż tak był 
party przez Prusjików, 2ł* nie niajiic ariylcryi i amuiii- 
cyi byl zmuszony zbliżyć suę ilo stolicy i że lutaj oc-ze- 
kiwno łjęttzic w8{>arciH z ai-geitahi i od zalogt wai'szaw- 
flkioj, aby mógł znjąrt njipownH swoją dawiu^ pozyeyę. 
W rzeczywistości dywizyn jego bylu już całkiem gotowa 
wnijńO iniomn kolumnami do Warszawy celem zajęcia 
iirsenalti, n tymczasem garnizon polski miał utrzymać 
Wojsko rosyjskie w nieczynuości. PoUczaa lycłi przygo- 




— 5fl — 



towitń. Fisx»T. staiiJiwszy w Warszawie, wyjaśnił )m>wo- 
(iy swefjo pi'7-ybycm wielu oficerom Kntogi stolPcrKiioj; 
u-szysoy praysifyjli wykoiiiu- ]>ln)i DiOirowakicpo i polij- 
ezyć aiłj v. dywizyjt wii-lkopolsku dla (lalszych W8|»l- 
nyL-h <izialitt'). Co si(^ tycjsc króla i Oorzefiskief^o, to dI. 
wysłuchawszy przedstiiwień tlszoru. wprawdzie nic opo- 
nowali się jnw*i)it!, iilf te2 nie wiijzftli siQ ZfTota. iiiiika- 
iąc skompromitowania sie. i iiiijpewriicj ciilą spraw<j oU- 
duli p(Kl fozpoiinitnie komt-iidiitowi rosyjskiemu, genera- 
łowi l-flstrniiiiiwi. Niij;lr łi(irxci'iski przyhyl dn fJrrijcn 
i po fuzinowio t. yiMu-iiilciii Ityszewskim skłonił no !>««- 
warunkowo do porzuceiua zamierzaiippo praedsitjwziłjria. 
Kówiioi-Kesnic IgeUtrom kazał przed Woh^ zatocKyć bale* 
ryc 7. flwudzi^-stu nrmut i wzinot^nil natychmiast t;ami- 
zon rosyjski w stolioy. Plan upadł, upierat- się pray 
nim dłużej nie było sposobu. 

Rozważaj:}!', m pierwsze mi większt^ akal^ wystąpie- 
nie Dąbrowskiego, odnajdujeiiiy w nim JiiZ właściwy mu 
wysoki polot oliywatelski i żolnicreki. lecz dostrzegamy 
zarazem znamiona Iirakującego mu jeszcze wyrobienia, 
Wyznatzajijy ui-zeniu na tiiapaeti plan ukuyi zamierzancj, 
epolnil Dąbrowski wedle zasad strategii Fryderyka TI 
,fi^łówno zadanie generała"; oznaczył najważniejsze poay- 
cye, obliczył prxeszkody i tnidnośd.. ale nic znał dokład- 
nie szacliownicy. pionków i ofirerów. z którymi zamie- 
rzał rozpocz^ giTj, w której każde fałszywe pusuniccie ' 
groziło Rzpltej iipatlkiem, Ak<-y.'t wojskowa wiązała się 
ściśle z polityką narodu. Wśród gmatwaniny stosunków 
krajowych i tłoczących się wypadków Dąbrowski azedł 
jeszrze jakby poomackiu a jeśli optymistyczne było jego 
(łbrachnwanie sił rosyjskich i nadzieja co do ich nie- 
C2ynnośc>i, to jnż zgoła czczą iluzyą była myśl o po- 
pchnięciu do śmiałej akcyi takiego Hyszewskiegu, nie- 
zilolncgo |Kiją('-, z kim Kię wliL^ciwIe miano l)i<;, albo Oo- 
rzciiskicgo, który pi-zed kujiieniem szarży l>yt sobie do- 



57 






Bliipijiicyiit się kiiryery i maii[tku podkomorzym poznań- 

tkjm, albo wreszcie saniejfo królu, który w waruiikuch 

"nierównie ]>oniyśliiic'J37.yoh nic zdobył się na odwi^je 

^_i wytrwałość- w obronie praw powierzonego mu naro- 

^Bdu. Byl ton plan Dąbrowskiego w ZAlo2cniti słuszny. 

H^lylko 2r wulka niiiilit lozpociiti^: się od innego frontu. 

" Był nuwrL w znloii-niii Irarnir pojęty, skom zn)ifrxa.l 

A) rozdjrj falenia i potYiżiiicniji przemożnych sjisindów, 

n akł^dinad zn^w liyl zgodny 7. nowcrni knmbinitcya- 

I mi stnmiuilwu patryotypznego. szukającego oparcia 

L I kolei wt? Krancyi, której można byio wyświadczyć^ 

|Bdu2ą przysługę odcią^ięciein sil pruskich z nad Re- 

Hnu. Ulędy w wykonaniu planu wynikły 7, fatalnoścł 

"(l7,iejnwcj. żp [>)jbrow8ki rozpoezijl swij działalność już 

I>a przi.'priini'j kanii>aiiii, ^dy knij opuJicity wszystkie 

tKinyizipliiifjszo jednostki. Stąd xi)ś znowu wynikał ten 
Dlad r.:isadniczy. żr rachuba musiała oprzeć się także 
o i>inioly iiiepodame, które tea zjtwieśł; musiały. Tuk 
ostJitei-Knie i mm plan. przedsięwzięcie niejfospolitc. alt? 
■JJlantkowc, nic powszt-cliiKi-narodowi*, u^rzą^tazy na sa- 
^onym wstęjńc. zawimll w zupełności. Podobnie też. a tlla 
powfidiiw pniiinki^ pokrewnych, raialy niebawem nie po- 
[Wif^ siij 1 dalsze usiłowania, jakie wnet, z innej znowu 
*lroi)y. aa inny sposób podejmował Di^browski. zawsze 
* przeknjianiu. źe nic niożnii spokojnie i bez ojtont 
otiwldwaii wyniku oslatf^cznych, podziałowych ukladńw 
berlińsko - pctersburskicłi. 

Byszewski, po (HJkryciu f cbybieniTi projektu utlc- 
ficiiia na »(olicę. odebrał rozkaz udania się ze swnj^ dy- 
»iij*i| w wojowóilztwo aanilomiorskie. Założył kwaterę 
główną w Konskiem, rozdzielając swe wojskn. n głównie 
tuMię lokujtic ponad Pilicą aż do Koniecpola; piechotę 
"iroieatil w Końakiem, Kadoszycacii, Małogoszczy i Okrze. 
opierając awoje lewe skniydło o częśi'- dywizyi nniłojiol- 
Ałej, stojącej (carnizoncni w województwie- knikowskicni 



i sandomierskiem poń ro/.knxiiini ^enoralii Wndzicki 
go. który inial swoją kwutiTf; główną w Krakowie, l ^ v - 
wizyji małopolska sklwdała sic z pułku imienin Woitei^^ •■ 
kJRgo i trKooieKo piilku pirdioty. liczuoych około 2.0 "*' 
ludzi, z pcniioj liczby dział nu znmku kriLkowski^^n 
1 z trzeciej brygady kawaleryi narodowej Jażwińaki^"!' 

go; drupa cjMjśł'; lej dywizyi fwoi-zyla. wraz zgward> * 

królnwftkij. załogą warszawska i była rozłożoną po w^^s- 
jewódzŁwic mazowicfkictn. Niepokój u nawrl przen?:^' 
żenić ogarniało uiny»ly wojska dywizyi wielko* i ini^^ 
lopolakiej wolier nii-pewiioSci losu wlasurgo |i ojpzyru^i— - 
Rozchodziło ai^ min'>stwo iiiepcikojątTyt-łi wleiici: „żf I*ri_ i- 
By, których wojgko stało naprzeciw, inaj;} projukt u(Ik_ - 
rzy(' niespodzianie i rozbroi**! Zoliiiprzy wieIkoj>olBkic^Bli, 
że 15.000 Austryafców. zbicrajm^ych się pod Boelini.-j, iubbii 
zamiar wpjiśt: do województwa krakowskiego w pf^fcu 
rozbrojenia dywizyi mai" 'polskiej, że Kosyanie, dzial^^- 
iąc w zgodzie z tiimi. maja si<j przeprawie:' pntez \V"~"" 
8le i wziąć nam tyl, jak to zrobili z dywizyanii ukr* 
tóska i podolską". 

liylo więr niezbędną potrzebą w położeniu 
nicjttsnem i niebeKpieczni.'m. aby obicdwje dywizyc m 
gly się z sobą porozumiewać nie tylko .przi-z proii^^-f 
kore^wudencyo" i ^uirzynnie najścLmejitzy sekret itr^ę^i 
wzajemnego znoszenia si(- z sobą''. l)ątirowski wyjeeli£»' 
w lyin rtńii w krakowskie pod pozorem oilwietlzeni/' 
krewnych; jeszcze 1 ezerweii 179S roku byl w Prsty- 
susze, gdzie zwrócił Madaliriskiemu 300 czerw, zł., 
jako połowę swego długu; ale 4 czorwen zn;ij*l<>wai sii; 
lut w Krakowie. Porozumienie z WodztL-kini iiłaiwil 
nictylko rozgłos, jaki towarzyszył .patryotyzrnowi i szła- 
clietnoAei" komeudauta krakowskiego, ale także jepo 
wykaz! ałcenio. nie tak obszerne, jak Djjbrowekiego. b'cx 
zdobyte również w słiiżlne saskiej. , Przyrzekli so- 
bie nawzajem najuroczyścioj, żo ich dywizyc bęUn «<! 




~ m - 




bronić", omówili 8!U'zegó)iivro iiiebeKiiiPr-wi^stna xagrn- 
IB i wresKcJe po dliigich roz]>riŁWiicli i róitnych 

irojcktapli Z!itr7.yin!ili Bi(j nad plftiieiu zgroimulzenia cnlcj 
inuii iK>Iekicj w okolue Krnkawa i przcrzniccia si^ z tiiit 
lo Francyi. Kadzono aiq w tym celu liart fccofrrafieznych 
i umyślono pokiorowiK: niai-az na śląsk. Moniwy, Hawaryc 
KJiad Ren ku Strasburuowi i Landau. Każdy marsz obll- 
Hcsono dokładnie, „przeszkody nie wchodziły zbyt w rficlui- 
^■k^", liczono na silną wolę i w>-ti-walo^r żołnierza, liczono 
^n« Kapał, jaki w wojsku obudzić mogła myśl wielkiff.ii ikv- 
eboiiu nad Ren, zespolenia sprawy polskiej ze „spranij 
lu(ldw" i ocftlenia rt'pr«zeniaeyi narodow<>j. Nad dywi- 
zyaini nn'al objy^ dowództwo na razie WodKieki, btrtry 
^%vf. [irzyji^ł na siebie Dłioiviązck proHii- Ko»ieiii»zk^. aby 
Batanąl iia czele b ..oba niarsitalkuw sejnui i wszy^tkiub 
^BoalAw, aby prsybyli do arniH". Cbod%ilo głównie o sna- 
^lozienie ńrodków zgromadz<.MMa iiajwiekszel liczby roz- 
rziiconyeli oddziałów wojska pilskiego. Dywizyc wiel- 
kopolska i małopolska w sile 10,000 mogły się zgi'omfl- 
ilzić w daiai^h cztererli w obozie, ktvry Wodzirki kazał 
wyikniji: w okolicy Mudlnicy i ItronowiE- nad Kiidawką. 
Armię liifiwaka, liczyą irł.OlM) ludzi, wraz z warszaw- 
skiej reszlf^ dywizyi małopolBkiej i gwai-dyj^ królew^ski^ 
^Lkoio H.OOO ludzi liezacą, zdecydowano aic z musu zo- 
Hstawie własnym siłoia i środkom dla wspólnego pobocze* 
»if» Biq, gdyż pierwsza była zbyt oddalona a druga oto- 
eKona zbyt śeiśly wojskiem rosyjskieni i pruskieni. l'ułlci 
rozkwat(>n»wHii(< na Wołyniu i Fodoln, lie/,i)ce około 
j}(i,000 ludzi, miały się przorzueie na^le iiłarszanii forso- 
wnyiDi uad Wisl^ około Sandoniiei-za a dywizye, zebra- 
jgate iK>d komendą Wodzickiof;o. miały im nie.ść pomof, 
Pn*zucająr si<5 do GaLieyi. którą ledwie 4,000 Aastryaków 
sajmownio. Stąd to mianowicie marsz ku Renowi nual 
mityrlniiiiisl rozpocząi' po połąezeniu się o;;ółnem 
rojska. Spodziewano się, że wojska pruskie, jako nadto 




/ 



60 



od tc^ pinUltu oddAlouc. nŁo będą mogły stnwić przo- 
ezkody w przcjdciu przoz .Śląsk, a austryackic były 
ziij<jtf! iiud Reiietn: gdyby i-zęśó wojsk waI('ząoycli prze- 
i;iw Krnncyi awrócila si^ przeciw armii polskiej, poJ- 
niosłoby to w oczach rządu francuskiego wartość po- 
mocy polskiej. Wykonanie planu tnuaiato imsląpici na- 
lyclimiast. korzystiijac z imjlepBzej pory roku. To leż 
Ił)il>r()W8ki HTÓr:il wkrótce potem do Koi^skicli, .1 ko- 
rzysrajiie z przernienia By szewski ego, ItjkaJHcegfi si^ 
każdej cliwili bye rozbrojonym iiriey, Rosyaii I Pnisa- 
ktin. ..riidzi! luu dla luni pewniejBy.ego xabezpiee«;nta 
si^ przeciw podohtietnu podejściu przenieś<: swe wojsko 
wedle dyzlokaoyi. kińra ułożył wprztW z Wodzickim, 
a którji (ak zbliżała ku sobie dwie dywizyc, i2 w przo- 
eiłimi dni trzech mogły x,ająe i okopać obóz projekto- 
wjiny*'. liyszewski, tyin razem niewtajemniczony w istot 
ue zamiary Dj^browskiego, usłucha! jego rady i polecił 
wykonać Jiową dyzlokacy^ koncentrującą. lecz jedno- 
czeJnie zdał do Warszawy raport o tym ruchu genera- 
łowi Ożarowskiemu, dowodzącemu iniczelnie cAłą armią 
w tiicobeciKtści wielkiego hetmana koronnego, W Warsza- 
wie jednak widocznie dorozumin.no aj(j zrazu niebczpiccz' 
nycheweatuainoSci, ukrytych w tejnowejdyzlokacyi. Otar 
rowski nieicwloczuiu posiał llyazewakienin i Wwlzlckie- 
nm rozk.tz^ aby natychmiast zajęli z wojskiem iluwne 
rozrzucane stanowiska. Tak więc obie dywizye zoaijiły 
podawnem rozmyśhiie rozerwane. O wykonaniu myśli 
Dąbrowskiego wobec lAkicli warunków nic nioglo byci mo- 
wy. Wtórny plan jego tym sposobem znowu wpadł 
w wnd<*. 



I 



ROZDZIAŁ V. 
Dąbrowski wobeo dzielą sąjmu grodzieńskiego- 



Rzewuski, któremu SKczęaiiy Potocki byl zdał ko- 
mendę na widok szeregów pruskich, zalewającycii Wiel- 
kopolskę, sjiin również z kolei pozbył się kloiictii i od- 
[WwieilzijiliHMiei, wyjoch.-il w kwietniu r. lT'A'i ztigraniec 
i posfrail:! hiilii.wę łieriiiiiiitik)^. Komisya wojKkowii iir/.(^- 
dowala od kwielnia regoż roku poj przc-wodnietwem ka- 
SKtelana nidomskicjro. Suchodolskiełio, Jana Ilzierzbickie- 
gi) lult rotmiMrzfi Kozielskiego, ale starała się tylko 
O uiapokojcnic rzęAci zaległości w żołdzie wojska, f^ćyii 
ocstywjiicic o porzjjdnej adminietraeyi nie inofflo łny(: luo- 
wy woIm^c dyktiiliiry arnhiisadora rosyjskicno .Sierersa 
i eluwłsii wykonywanej w najlcpSKi- akcyi ro/Jiiortiwej. 
Olówne zwierzohnictwo 01141 armią objal 4>iirowski, któ- 
Ty z komeudaiilii garnizonu warszawskie^.')) zaawaimowal 
raptownie jii?, w czerwrii 170.1 r. w iJrodiiie 11:1 regi- 
rnentarstwo, a wkrótce polem na hetmaństwo koronne. 
Glównein zadaniem tych woilznw było fjyzlokowanie woj- 
ska w ten KposM)!), iżljy każdy oddział połski byl otnczo- 
ny prKemos>.nemi siłanii nieprzyjaciela, nraz aby nie miał 
pod ręką ani artyleryi ani nawet amunlcyi. Wojsko 
liylo tak rozłokowane. że jeden szwadron zgromadzić 
było ficźko. Zapowiedziana przez koii f ode racy <j tar^fo- 
wieką i wskrzeszoną Kadę Nicnatającą rediikcya wojska 
wew.ła na porządek ol»rad ostatniego sejmu, który od po- 
lowy ezorwoa dzierżył ZMierzcłiaictwo iiatł powszeclino- 
ikiią władz adininistraeyjnych. 




(J; 



Dnia 9 sierpnia wyinnczyl m^jiii icrodzieAski korni- 
syc „celem zapłaty i ui»ro|nircyonow.inia wtijska w (»- 
roxtiiiiieniu i wedle nkt hoiinnm^w i reg^inieiiirtrzy". Zasie- 
dli w niej z senutu ?. Małopolski: przewodniczący, biskup 
ł-helniski. Skiirszewskl, z Wielkopolski: Oborski, knazte- 
Ihii ciecliaiiowski. i z w. Ks. I jtewskie^o Suchodolski, k»- 
eztelaii smoleński, tudzież posłowie Fodliorski wołyński. 
$coii\ski liilielski, Rokussowiiiki helski, K.rasiłodęb8kl liw- 
ski, MłmlzinriowBki różański, .Mikorski w yszdfjrodzki, Nai^ 
buli lidzki. Kiitorowic:z<v9zmiań6ki i KozJikowski kowieński. 
W ndmiiiistrncyi wojskowej panował najwyższy nieład, 
Ojliirowftki oAwiiidrzyl wobec koniisyi Hejniowej.że komen- 
dy lnu nikł iirzqdowiiin nie 7.th\i, i wykluł dopiero ordynutts, 
zalerujf|cy hrypidom i pułkom sporzi^dzić glisty starsaol- 
sta i znshifr oficerów". .Sejm równoczoAuie radził ^w ma- 
leryi wojska'. W tym to czasie na r^ce marszałka Puła- 
skiego i Jrizcfa Rokituickicfro. poala płockiego a rotmi- 
strza IX chorągwi I brygady wielkopolskiej, przesłał 
Daliriiwski meinoryał o nrffaiiizjicyi jirinii. jtdzie .wskazał 
takowy przez siebie wyimleziuny liroiick, przez ku»ry 
zmniejszony na kawnieryę ex|M?!na na jednej brygadzie 
oszczędzi skarhn •221i.'HM zli gr. '2i. n na r>(M) głowach 
74.2S>4 złt pr. Si, całkowiif zjichowujae szarże sztaby 
oberoficerom". Na scsyi sejmowej z \:i sierpniu Hokit- 
nicki ptrtkowo listy w ory^tinalach f^zytal'*, postawił 
Mniofick. aby autor projektu. , zawołany przez .IW. 
rctc' men tarza ordynanseni, lak zbjiwienuej i użytecznej 
dla kraju swej prnuy oddal toj, dta której to iiuzynil, 
i-tjczyżuii' r.ysk i idouy", i żi^dał, al>y dlań ^najpierwszy 
wakuns l>yl ztipewińtiny*. Ożani»-ski zalec-al joditak. 
,aby, nic decydujłic niateryi w szczcgńlnch, Rostawić do 
ojcńlue^o układu depntacyi przed 1 wrześtiin wyznaczyt- 
siij koniecznie powinnej. gdzie i IP. I>ąbrowski wezwa- 
ny zostAiiie". Skutkiem takiej opinii rejnineniarskiej 
sprawa została usunięta z dyskusyi. I>o]»iero 28 września 



63 



ustiiiinwloiui „koinisytt tio litsiracyi i likwldacy! wojska cum 
[)ot*?statł'(l)»t'isiv,i-' ■/ 12 ysób.ktńra y-t^brac": siijiiiiala w War- 
szawie I*) li.stojłfldrt l'(i;i I*. Miało 8iq ucU('; trzech koiui- 
snray łlo ka2dej z .'i dywizyi, a trzi»ph pozostałych obrado- 
wać stale w Warszawie. Komplet akhulalo dwócli cywil- 
nycli i jeden wojskowy, a deeyzye miały zapudat- większo- 
ścią Kłosów. Konstytucyii orzekła zarażeni. 2e „komisarze 
pnybiorą do inforrancyi awojcj świadomego tak wojsko- 
wej jako i skarbowej organizacyt subaltoriia, któren 
ftwgle tej koiniayi pilnować; ohoniiizanytn błędzie". No- 
Hhiowal król na tan urzijd z pońród (-ywilnycłi oaób 
Htialor('iw: wojewodę lubelskiego Hryniewickiego i ka- 
■roelana rzcrskiego .Sobolewskiego, z posłów; Janków- 
^ skleyu aaiidoiuierskiego. Grzegorzewskiego płockiej. 
^Blirhtę sochaczewskiego. szambclana T^likołaja PJaskow- 
^Biiefto i sekretarza sejmowego, Joziorkowskiego. a z woj- 
^^iwyuli: generalów-niajorów Cichockiego i Raczyńskiego. 
j MiticJ Gordona, pułkownika reshnciitu pieszego szcfo- 
»>wa Karzyiii*kii'go. .Tcszcrzi* w czaflił" trwimia sejmu 
*vjewr>du lulłcl.ski wymówił się od piiistowania Tiin- 
licyi koiuisarskioj i ustąpi! miejsca kasztelanowi łę- 
<'Z>vkicinii. [.ipskiomii; przedłużono tc2 tormiii zebrania 
^ kłimiayi na dzień 15 {inidnia. Już niinly sic obrady 
^Imii nicszezęsnc-go ku acłiylkowi. gdy dn Grodna przy- 
•*ył D/^browski. W liście slurszeństwii i zasług oficerów 
ifCo brygady, sporządzonej w li.sio[imlzic i. r., wpisano 
*■ mlirycc wicebi-ygadyorn pod jego nazwiskiem, że 
-komenderowany znajduje się w Oi-odnie i tara osobiście 
'liiiii;iezy<5 sic będzie". Byl z nim jwrucznik Kitmpenhiui- 
^cn, którego towarzysze oskarżali jioiem, że .,do Grodna 
ita M'jm pojechawszy, intrygi czynił i [wdajacenm pro- 
jekt rcdukcyi wojska i etatu byt pomocą i przewodni- 
iiWfin'. Był tiikżc ..komeiidcrownriy do Grodna" poru- 
•"Wiik Maciej ?',al>Iocki, p<imociiik Dąbrowskiego przy 
♦•iTwile Gniezna. Pracdstawiat niewątpliwie Dąbrowsld 



- w — 



plany swoje członkom mającej alc zebiw- Komisji 
altowej oraz iiczeiwsiEym poaloiu i prackonal wiolu o ich 
po2ytecziiości. To też na tr^ty dni przcJ luiinkiii^t-itun 
Bejmu, :H> lietopuJa, Kiirski, posvl pincki, wymownie po- 
lee4t ,. względom W. K. MoAłi i Pczi-Awieiiiym wkonfł^ 
rownnym SUinoni" D^browskiffio, Kniupciilunizciui i Za- 
błockiego. prsypotnniHl ich ,,bac3mo6<3 i drienninacy^ 
w tyinto cziisir. rui r^uinc wsjiomiiicnic Huiutiiyiu. gijt 
wojskji pruskie w polskii- wknKT.yły graiiirc" i „śmiało 
(lopniszjił się, aby ci mężowie przy noweiii ur^iidzeniu 
wojsku miojsco swoje zahczpieczooo mieli". Ki-ól w 
fiwof^o iniRJ!U'a lakżc popierał loii wniosek. .,1 Ja, mówił, 
jnstoin 7.11 zasUi^n. aby nic była zatarta. Winianem !•> 
świadectwo IP. Dąbrowskiemu, iż przez lal kilka fjg"- 
niicm staranie, aby z służby saskiej, w której by) zaif 
(;ony, rnó^ł pr/cjść dti nas. lecz iiicszciię^tiwe okolicznie 
dci g(lY inu ani zdolności ani clięci dać dow*odii nic do- 
Kwolłly, sliisznii j<^si przycltylit- dię do projektu, uby 
wymierzono sprawiedliwość, przez któn^by uie znatal 
zatarty i dnlezcj czynienia wysbigi niiai zrijc-.zność. o co. 
jako o najprzyzwoitsz^ rzecz usilnie proszę". 

.,Takowy jtrojfkt iiowiurnie przeczy lany trzykrotnym 
(idgloseia jcdn<in)yŃlno»ci w prawo zamieniony zo.-iUł", 
a w dniu nanlępnym, w czwartek 31 listopada pned 
akiami ziemiańskimi powiatu }fr<Hlziciiskief:o staniol oso- 
biście .)an Nepomucen Jeziorkowski, sekretarz sejoiii 
skonfederowancfco i podał ad a<"ia konstynn-yę p. U 
Zapewnionle placów wojskowych dla ur. Di^browskiugo 
i innych. Uofforywający Hcjin jeszcze 2-'! listopada po- 
wrócił do groźnej sprawy redukcyi wojska, wyznaczył 
nowe „osoby do koniisyi wojskowej koronnej do licima- 
nn przydane-- i te^oż dnia ustąpił władzy najwyższej 
Radzie Nictisiająccj. Ul grudnia w Warszawie Ożarow- 
ski, jako hetman otworzy I pierwsze posiedzenie ostaliuoj 
Komtsyi wojskowi-j: zajęli t niej miejsca dclet;«i-'i sejmowi 



— 66 — 



Alcktłdndmwicz wojr^woda po.ltnski, Kajetan Mt^ 
i pisnrz polny koronny, a zjimzom nowokreowa- 
ny generał- por ucz tli k. Arnold Byszewski peneral-lejt- 
naiit jirr-y boku J. K. Mości. Ipn/icy Litdii-Li tbarzewski 
postoi czernichowski i Jan August Cichocki gcneral-ma- 
jor i komendant garnizonu warszawskiego, r obok nich 
Jan Dąbrowski, wicobrygadyer kawaleryi narodowej. 
^m Trwało t^^inczaseiu w kraju, zwłaszcza w nicktó- 
I^Cti kołacli wojskowytrh utajoni^ a rosnijce coraz wrze- 
nie timysłów na wirlok roboty grodzioriskioj waf^^ńe, xaś 
w 8Zczcł;<'dnoś<'i pod wpływem zapowiedzi redukcyi woj- 
ska, zagmtai^-ej bezpośrednio ostateczną ruina sile 
zbrojnej krajowej i nqdzn>in resztkoiu bytu państwowe- 
go. Itozpoez(]łii aiQ te2 i rozwijała nu całym niemal ob- 
fflarze ziem Rz|jltej, sięgając aż na Wołyń, tajna robota 
oriranizaeyjna. kierowana z za^rraniny, z Drezna i Lip- 
akii, gdzie usadowili się naioelniejsi przywódcy Sejtnu 
CKeroleini?eo. Rzfcz prowailzona była w Warszawie 
KiSirożnościąnajwił^kszą pod czujneiu okiem wit-tkorzadcy 
ro«>')8kiego, generała Igelstroina, a prsy ogólnym briiku 
uufanla dla wlasnycłi nawet spólrodaków. Z ezlon- 
k^w Komisy i wojskowej warszawskiej pułkownik Ci- 
, diDckl należał zapewne do związku, gotującego powsta- 
^■e,idlat.F^ zaraz po dniacli kwietniowych 1794 r. mógł 
^Bejić do rewolucyjnego komisoryutu wojennego. Kie tak 
^BhbrfWBki; on mozoli! się szczerze na sesyach w pałacu 
KrA^ńskJch i pracę w Kotnisyi godził ze awcm snniift- 
iifeai obywaiclskicm. Nie wierzył w możność podjęcia 
»alki nn nowo w danych warunkach z nadzieją jx>wo- 
iheiiiiL Zapal w kraju dla konstytncyi Trzeciego Maja 
Biq iiiedość głęboko ugruntowany, orgatuzacye 
.Twutelskie, wytworzone w tym okresie. woIjcc swej 
tkoirwaloici nie niogly jjrzynieść wszysikicli spodzie- 
jrcb owoców, naczelnicy stronnictwa palry etycznego 
8i^ Z kraju, armię nawet wedle skromnej skali 



— 66 ^ 



wymagali ks. Józefa ^ledwo mo«na było wojskiem M 
zwftć", a ehorinż hyl w nit] niftleryfll na znakomitogł 
żolnjcrzn, w zimesiicj czł^ci wcielona zoslala w szeregi 
rosyjskie. Kicktóie inidziuly popiwlly w ztipehip ror 
przecenie, wywołane jirzez cihigrttr'\vnlii nieiK'wuość pi"zy- 
s2ly*'Ji losów, inne, rozbite iin drobne komendy, strzeżone 
były przez wojska imperatorowej i króla pruskiego. Oka- 
zalo sic za4 rówDoczcśnie. że mociiratwu sijsiedzkii* po- 
roztimtaly się i działać b^ą zgodnie, by -Agmeić w za- 
rodku wszelki opór. Iłestrukcyjność pracy naczelników 
Blronniolwa stiiro-s/.Iticbockieso nie wystj^pila mi mia 
w fJLłej nnicysci. Pidityk tej miary, co Kołataj, łudził się 
jeszcze pod konie*; września 1792 r. eo do istotnej groi^ 
położenia. Jeśli Dąbrowski nie or>'cntownl się zrazu w po- 
łożeniu, to na widok wkraczających kolumn pruakicb 
zrozinnial, te bronić się trzeba, ie nie run już nic do 
stracenia. Plany jego ówczesne spełzły jednak na ui- 
czeni, a rozprzężenie robiło w całym kraju i w każdej 
dziedzinie z dniem każdym zastraszające postępy. Wio- 
dy przynajmniej z ogólnego upailku zapragnął uratować 
kadry armii pnlskicj i zacłiować je dla k-jwzej przy- 
szłości, która tiiuż«' nic była tjik daleka wobec coms 
żywiej płonącej wojny u granic FrancĄ'i. 

Konfederacya Targowieka rozwiązała się 27 lipca, 
ustępując miejsca Rudzic Nieustającej. Wprawdzie i w Ra- 
dzie NicuMijijącej zaiłicilli ludzie tego samef^o [Mdcroju. csa 
w Radzie konfedcracklej I sejmie grodzieńskim. Jedna- 
kowoż pamiętać potrzeba, jaki zwrot, jaki niemal odru- 
cłiowy opór nawet śród tyeli uczestników obrad fCTa- 
dziońskicii wywołało wyniesienie na stół sejmowy uo- 
wycli aktów podzlalowj-ch. Toteż Dąbrowski nie IraoH 
nadziei, że potrafi nawet takich ludzi nagiąć do wymi 
gati interesu publiczncjjo i. pracując obok uicli, wywr/j-r 
w sscscgólnoici wpływ stanowczy i zbawienny nu 



P— 67 - 



wic jaknaimniej szkodliwe wykommie uchwał sejmo* 
ryoh o redukeyi wojska. 

Spraxva rotlukcyi urmii hyla nie tylko polityczna, 
le zarazem okonomicznn i wojskową, Po wykreóleuiu 
lowycb kordonów granioznycli, zmnteJ3zcnie liczby woj- 
kkA było konieczne: Dąbrowski pragii%l klęskę tq przez 
dsercg oszczędności uczyni*'; jak najiimicjszii i ztichować 
lUy Tujlepsze. Miał Le2 nadzieję przy roor^Aiiizncyt 
tulkdw dzięki olbrzymi>j w>-żBxofi«^i. jaka dawało nni 
^o wyksztAlfenic fachowo, uzyskać wpływ przeważny 
la członków Komisy! i przeprowadzić szereg ulepszeń 
irp;tiiizacyinyc!i. Nawet ziiniio wszedł do komisyi woj- 
ikowej. liczył, żo zdoła priw^prze*: swoje projekty, już to 
ftloriji' za członków rzeczy wisty cli <dężar pracy na swo- 
je Iłnrki I podsnwftjnc gotowe pijiiiy, juł to jako przy- 
K„do infonnacyi komisarzy ńwiadniny tak wojskowej 
i skarbowej organizaoyi aubaltorn, który ciijs^lc tej 
syi pilnowali obowiązanym iMjdzio", już to wreszcie 
pnfjz wpływy osobiste im pojedynczych członków. 
I trzccb wojskowych, którym zrnzu powierzono funkcyc 
ŁWf^Atów, jedn>Tu był Cichocki, a dnigim spowinownfio- 
Vvf z Dąbrowskim przez małżeństwo a Karoliną Górecką 
Kodu Alanów, pułkownik Karol Gordon. Ten ostatni 
Bi In człowiek pilny, obeznany z pracą kiUicelaryjuą, 
fi dłuj^nleCDicm doświfldczcnioin slużbowein, żywiący tn>- 
■u. żc T,]}VKy lak znacznej aukcyi wojska" niea- 
Aal, lecz musiał .przy zasługach dokupywać: się 
Iliów", gdy „awanse zostały innym i wcale nawet 
fcie r(ijskow),'m konferowane i ci teraz nim mają prawo 
-■K^", ale żołnierz dzielny, Ictórj- „w potrzebie Kzpltej 
Zieleńcami czynił swoją powinnoScS czego ślad tni- 
w ległych utwierdza". Kiedy 16 grudnia zebrała się 
f'iiiinv!i w ułiwynł, ostate<-znyni składzie, było w niej 
tł.ku :> członków loprócz Iwtniana , a wśród tych Cf- 
^l, lak więc ezóaty gloa Dąbrowskiego, chociaż nie- 



— 68 - 



iir>*Tiiacz«np|yt" krtnslyiufyn sejmowa, mó(rt wnAyó 
plyi. w '>'>•'<■ zupelitoj riioiidoluoSci Wystewskief- ' ^'1 
cz>ii*klcffo, wMouiości Taobowo i zUatiiflA*: rni 
l^pioyi były undcr duUo. 

W cMało trwania wjmti grodsiBneki' ł:< 
anilia poUka 'M do 37 tyiłł^oy, t CMgo przyi^iL^ 
Korona M*!^ j&sdy i 13,4&5 pipehoty, a na Litwę 
kawnlrrzystów i T.IU,^ pk-stych. KtinatyttiL-ya, za; 
w (irotiiiio, redukowjLla ailt; zbrojnie do l-N,(KKt, t, j. 
(lU Kuruny, a 701K) dla Litwy. Rzula NłeutiiHjt{L-ji 
o krok dłUej i 4 marca WM r. oznaczyła iloiii^ aol 
koroiinołto Hfl i*,8G5, iJtfwskiL-ł,^) na 0.5»M. Koiii 
BkowiL w planio, pr^yji^tyiii na scsyi r. Iti luii<^< 
uniiv!k'ila cytr^ jesacw ni£su| 8429, u j. w pie 
4,840, w kawaleryi SiliS, w nriylcryi i m2yir 

w sztabie poiier.ilnyiu 31. Jakie by!o wioUy z> 

browekiOKo w szczcgolacb i jnk sobie przeilataniai oi 
nEeacytj armii polskiej w przyszłości, ozna<;Ky(; diU 
kładuic iiiopoddbnn; na HCttyach Komisyi ktcacui 
nieodslaniał swyt-li pniwdzlwyr-b sainiarów. AVidiK 
dnak clicial w zreformowaucj armii widzieć Jcdy 
wit^Z4'k przys/iłej. nicniwiiif^ silniejsKej, a szon^ Je| 
tiii! zdolncnii du ni-bloiiiecia nowych zari^j^w I 
Stara! si^ utrzymat^ jak najwyjtszn liczba otieorón-, 
rych brak unicestwił w znacznej os^ci zabiegi 
Wielkiego około utworzenia stutysięcznego wojska, 
bryffuda iladaliiiskiego, w klfirej iloAć g4ów Jui w 
sojmu grodziniiakicgo, przez nnturalno rozprxQi 
iciowe. spadla z 167:') na M30, u niiala uledz nłnttj; 
rodukcyi, truoiio wprawdzie stopnie audytora i 
tantów, ale zatrzymywała, prócR brygadyern t 
li:(hlyera, 3 ntajorów, kiedy natomiast liezba i>orui 
podponicjinik(')W t chorij&ycb Kostnła nawet pod 
z 12 na 13. tak, te redukcya w korpusie ofioo: 
itawało się tylko nominalna. Kdaje się zaś nie vk$ 




— 69 - 



ijtp!iwo*rrTr*e taki wgfjlijdny rozklnd riMlukcyjny za- 
lzł(<(-zała la whiśuic brygiula prafdcwszyetkieni wpły- 
wom Dnbrowsktefio. 

Nie npuszez:il więc rąk Dąbrowski i niezawodnie 
lejodun my^l pożytecznie przeprowadził koDti'abuiidą 
!Z Komisyę. Jednakowoż rakic iilAinkowe powodzenia 
nio mogły dłiigo przosłnniać przed przcntikliwmu jego 
joi roapnfzliwf-go pniożonia ogńliifi^o. WHZi»lkie. clioć- 
nnjznaczniejazc wysiłki, p[irłiliźi>wane były przez 
caujjią *i\ą wytstĄ, zmUTzajncij Świiidomio i aystematy- 
linie do zupełnego rozbrojenia kraju. To też coraz wy- 
rainiej uwydatniała się próżność wszystkicli zabiegów 
I>!|brawdkił-gu, D rola jego stawula sie raczf_>j rola gra- 
barza nit reformatora armii polskiej. Hetmani wraz 
t Komisya wnjukow;^ koi-onm^ obwleśulU wojsku ontyua- 
mm o^cóliiyin li grudnia 1793 r. „o reneunijM-yi swej 
Jurysdybcyl**, a w parę dnt potem upoważnili generałów 
wydawania dymiayl zi^łaBzajtjcym bIq, byle tylko po- 
iło w każdej clionigwi 8 towarzyszów, bo .gdy od- 
nma władze wojskowe nicu&taiincral żądanionti towa- 
ra kawalcryi nar<id<iwej, chcących abszejtów, są 
luylaiic. Kniniaya wojskowa do uRkutocznienia tako- 
^jeh icli żi^diiń teraz stosownij upatruje porę*. liceUlrom 
;ul ti^ ^walto\vnie natychmiastowego zmniejszenia 
ly wnjiłka, chociaż brakło pieniędzy na opłata Ziilo- 
żoldu i miesięcznej pensyl tym oficerom lub łzę- 
iwoom. którzy mieli być odprawieni. Nnwft ctni no- 
nie byl Jeezcze w szczegółach udecyflotvany na itejmle 
'■" ■ -kim i Rada Kleustaji^cH musiała dopiero tę pra- 
I /.yO. Komendant rosyjski postawił jednak na 
itni 21 lutego 1794 r. Rndn Nieustająca nukazala 
rtocznio przyprowadzić do skutku rołlukeyc i ozna^ 
tormia ukończenia takowej na 15 mnrca .z rygo- 
em on szefów". Komisya wojskowa rozsyłała do po- 
lych oddziałów ekstrakt rezoLucyi o redukcyi 



70 - 



1 podawfila lnsirukeye do reformy wriiz z zaląc7-pnii 
pObszyiów (lin zredukowanych". W mnrcu doszły tlo 
rąk Komisyt glisty starszeństwa i zasług", które zocz^to 
aporxml2a<!- jeszcze wedle ordyimiiaii Oiarowskieno w li- 
stopadzie 179;^ r. Brygada II wielkopolska załączyła swą 
listę przy raporcie za Diiesii^c: luty 1734 r. i odesłała dopiero 
2" marca; wykazy od kawaleryi iinrodowej, foritiiijjirej 
n brypadę dywizyi wielkopolskiej, zostnly wyprawioDC 

2 Pińczowa !> marca, a od ji-j dwu azwadroiiów (XXXVIII 
i XL) z Orti 18 t. m., od pułku I kawalcryi IttkkicJ iiu. 
królowej (Karwie kiego) z Beresteczka, od pułku lU kon- 
nego buławy polnej koronnej z Kowla 16 marca, od puł- 
ku IV przedniej straży ks. Wirtemtwrakicgo, od pulkn V 
przfdiiiej straży szefostwa ks. Józefa Luboinirskiejfo z Wi« 
BZiiiowea '24 marca, i dalej od clior:jj,'wi węgierskiej buław;- 
wielkiej koronnej z Rprezlee, oraz od takiejże cboriKCni 
buławy polnej koronnej ITi marca, od reprnendi gwanlyi 
koronnej, od korpusu artylcryi koronnej, korpusu in2>*- 
oiorów 10 marca i w tymże dniu od kompanii pontonił- 
r6w, od rcpmentu pieszego II pod iniioiuem królewicza 
szefostwa "^yodzickiego i regimentu I pieszego z Hmlo- 
szyc szefostwa Puławskiego generał inspektora dywizyi 
wielkopolskiej. Brygada Madaliuskiego odesłała listt; sit\t- 
Bzeństwa swoich oficerów i\cześniej nieco, 26 ltit< . 
W niektórych komendach świadoma dążność; niiczeuuu 
dowodzących do 7,dcw>rgunizowania sa_'rcgów. im powił 
rzonych, przyniosła rezullary szybkie i zastraszają 
W II hr>"E;adzie kawalcryi nantdowej d>\vi/,yi wielkoj, 
skiej Byszcwaki. Biernat ki, >lim:zyiiskl, Ożaitiwski i 
udzielili tyle lulopów na czas nieokreślony, £e 
tylko 't poruczników, .'> podporuczników i 2 chorażyc 
z eniej starszyzny. Koinisyn wojsk<iwa ustanowiła osób 
podkomisye do rozpuszczania nadetatowych, niimo o^ 
stawiono^ przez ^Indalińakicgo wysyłała jeszcze i v 
giej polowie uiorea 171*4 r. dalsze rozkazy, prKęprowi 



— 71 - 



lu i'z»>AeloWłi rcKlukeyę i dopiero 11 kwietnia zamknęła 
roje czjiiności. Dabi-owski w nstaiiiich pracach Komisy! 
mini jut udziiihi; opiiścil A\iirsz»«-c z chwila, gdy do 
alicy dotarła "wieżć n wymarszu brygady jego z Ostrołęki. 
Z wi«5cii[ u ruszeniu brygady Mailalitiskiego ,prxy- 
bj-l z lejźe brygady ofk^er Kaiii[>enhaiisen, uwolniony 
ale o mało iiferoKRti>K(>]Hiiy. \i nie chciał przystąpić do 
prstysi^jgi powsiłińczoj*' i mógł tyło tylka ojwwiedzieć, 
.te cyTry królewskie pozrzucauo, do patfiii6w sirzeinno 
i i>nc 32nrpuno, oraz wice brygady erem dnigiego z obioru 
ogłoszono na miejsce Dąbrowskiego, znsiadajĄuego w Ko- 
miityi wojskowej koroiuiej". ('suuiąto z azei-egów w tej 
DDiosłej chwili ruwiiie* i kilku innych oficeró^r, któ- 
fcb uwo^uo za ludzi niegodnych zaurania a nawet 
ijców. Mianował Aladaliński nowych przełożonych 
miejste ruiijora LasKCzyiiskicgo, przobywnii^ccgo wów- 
u urlopem w Wni-s/jiwie, ^wicdsjic o tein. >£ cht^ii i de- 
siuftcya Jego dalekie były od łączerifa sitj z lirygadi^*, 
opróżniony nP''*'^" porncziiikowaki po Załiłocklni, ktń- 
,wła»ciwie cboi*objj złożony w Warszawie pozostał, 
nie przyje2d2al do komeiKly i 2ndnego o sobie nie 
KtjTiil zgloszema", oraz na stanowisko Strzobińskiego, 
oilporueznika, gdy ten .wykoiiienderowany do Warsza- 
r. przyjazd sw6J do brygady wstrzymał*. DuczyiuiA- 
i. porucznik, wykouat przys!<jg^ i ruszył z brygada, 
tcŁ _dja jnkowychś zachorowawszy przyczyn, usilnie 
iiliszfji slarnl się i jako nie mająty chęci służenia", 
lychraiaat dymtsyą otrzymał. Za ^ przynaglaniem sztaba- 
?rów i ttid>alteniifiw'*, wyznaczył Mmlaliński „sztand- 
11", który Kampeiihausena ,zii|K-hue za inCamisa ogło- 
i od kfdcżeiislwa wojskowego odliiczonyni być uznał", 
to dluicgo. że ^do Grodna na sejm pojechawszy, in- 
?gi czynił i po dającemu projekt redukcyi wojska i eta^ 
byl pomocą i przewoilnictweni i wszystko w protekcyi 
troraa zatluranie ogłaszał*. Tenże s^jd wojenny ska- 



- 78 — 



zat na obwieszcnit- porucznika Kielcacw-akScg^o, po3fr^ 
wftż „wru2 z czc^riii pieniędzy bnUiIiitnowyrh dcRnrtero- 
wal" i Hł(}lati]oivrik)Ogo, namiestnika, kt^ry uszedł, po- 
cijjgiiiiwfizy 7.a Rolii^ (Hltlnuy uiu pod komendę azwnilruD. 
oraz koloidów Kmkiogo I IMntnwskie^. Musir\t też i taj 
Dąbrowskiego znpatić wyrok, a nie tnogli go tum iiiac 
ostudzić, jak n» infainię i ćmiorć. 

Dąbrowski, obcy mową i zwyczajem, nie oiMzy)] 
&ią aympatyą i popularnością w swej UrygadMC. Żiilnion,] 
niewyrobiony, do kanioftci nienaw>-kly. a dotknięty *)[ 
tywcgo ciekiem dośwtadczcni<>m kampanii l'i\*'2 r.^ ulri 
uznawał potrzeby licznych, za wzorem iilemif-ckim ^rpro-i 
w^dzunych rcr^rm. a natomiast podniecony widokicmj 
roboty targowi ckiej. żywił uza&idnioną nieufnoŚtS do 
czciDfgo dowództwa armii, zwłaszcza zaś do Komisyi] 
wojskowej warswiwskif) i joj pmnocnikńw w dzielić rfr 
dukcyjncm. Korpus oficornki w brygadzie nu oyńl ró*- 
n)e£ nic lubił nieznanego i mało przy^tijpncgo przył)ys» 
z Sakiionif. nnibitncgo 1 aurowfr^o pólNiemca. doblja)|^] 
fe(;n si<3 kuryery, zn jakiego uwitóauo Dąbrowskiego.] 
Bezpośredni jego podwładny, major taszczyński. eboda 
„nif wi^coj, jak maszorować, nio potrafił", przoeio* iiw»-| 
stal, 2tł ndmo swoich 2H lat slużhy, wK^zetej j(^^zczo w r.J 
1764 w stopniu towarzysza cboriigwi pancernej, vMH\ 
pokrzywdzony w nwansie .przez Dabrowskiepni. kidiy] 
B boku wziął wicebrygndyerstwo w pierwszej bryp.-idtic*. 
Bospośredni zwiiTzehnik, Maditliiigki, byl kołnierzom ua- 
rej daty; sam tuiinial o sobie: „ja, gdzie cłicecie, £ołnf^| 
rza wprowadzę, ale nie rcrtt^. czy go w^-prowadził^ p»-j 
trafię': Dąbrowskit^ro nazywał Niemcem, odczuwa! Iw-j 
legnie swoją nitstoić wobec tego saskiego oficera.] 
wyszkolonego tnkiykn, uczonego znnwcy teoryi Wfli'^ 
skowej. Nie te względy osobiste kierowały jpji 
sądent. który pozłmwiał Dąbrowskiego stopnia [ ei 
i pozwalał go hozkarnio zabić. Wyrok zapadł auwet] 




łM przesłuchftiiia ciskarżłniefro, ale inkie skrAcone 
topowanie 9n<Jowe byln usprawiedliwione w ciasie 
wojennym 1 jedynie w tjtn wypadku mo2liwe, a e^ 
dsłowic (Izia^nli w dol>rcj nicrzc i z czyetcin sumieniem. 
|atiocJA2 I^hrnwski przybył późno do brygndy, znane 
Pn:oric2 były jego wybitne zdolności, (jruntowne wy- 
kszukłecnic i gorliwo, nie bcs oliar materyalnycJi. praca 
or;.'Jitii/-;iryjii.i. .It-dmikowoi, konierr końcem, drielny 
opVłr sruwiony przez riie^o Prusakom w Onieźnie był 
epizodem bez jakichkolwiek ważnych następstw, a plany 
podjęcia wojny przeciw wojskom zagarniającym Wielko- 
polskę i projekt marszu nad Ren, nietylko zniszczały 
w Bamych zaeziitktich. ale nie były nawet znane jak tyl- 
ko kilku wybitniejszym jednostkom. Ody widziana go 
^rud ry<rh ludzi, praciijącef^o nad uło2enteii) nowego 
Piatu wojska, rozumiano w armii, 2e on został jednjTn 
a iiiicyatorów niciuiwistnej redukeyi wojska. Swoje za- 
ratowania kadrów armii polskiej musiał Dąbrow- 
iikryt'- Rtęboko, jt-Ali miał z;iaiu2yć sobie no ufnoAć 
Karowskic^o, [gejstroma i iunych, awIasKcza, gdy tu 
[góry słyszano coś przecież o jego niedawnych próbach 
łowienia wojny. Nawet ci. którzy domyślali się isto- 
^■ch motywów pomocy, niesionej kolejno Komisy! woj- 
>wej w Grodnie i Warszawie, musieli tą działalność 
ilcpić jako ł>lcduą. JeśLi wśród postanowień Komisyi 
fly być przemycane jakie- zarządzenia, dotyczące 
łtnej reformy wojsku, lo ogól z tych rąk przyjąłby je 
tjwy2.<tzą niouf rm)ieiii. StamtJid wszak za^ławauo najci^ł- 
closy najpiękniejszym nadziejom, jaJiie naród przy- 
[zywał do Bwej siły zbrojnej, stamtąd wychodziły 
w tysiącach egzemplarzy „abszcjty". skaiMJjąco na nę- 
d»c tysiące osiwiałego pod chorągwią żołnierza. 

I*o nadej-ściu do Warszawy pierwssiej wiadomości 
fymarszn Madalirisldego. Dąbrowski rmt>'chmia8t d»ia 
marca 1794 r. został wykomenderowany z łona Ko- 





— 74 - 



,*i wojskowej dn Oslrul(>ki din ptiwsti-zyinan 
Uy 1 powzięcia stoaowTiyfh nspokJijnJnf^yi'h zikrztvitiei. 
Sam jeszezŁ- wtedy iiBjwitlocznloj nie oryeiitowat 9ią jtfich 
Im w położeniu. Wykonnl duno sobie polecenia. spóAiilft 
nc sKWiidrouy Rnlrzyitiat i \vzic\\ pod awoj/j komenda. 
W peliiem suiufaiiiu jeszcze 'j:i iiinivji wydułn KoiiiiitY-» 
ordynaiiB, nby ludzi, koDłe i rekwisyta, sabrane przea 
rosyjskiego brj-KfldytTn Baicrejewa. nyslnue^u prwM 
Igdijtroniu na Eiitt-siuiiii.' od<li:iahi Miidnlińakiego, odebrał 
Di^browski; ieszwM 7 kwietnia kaziuio mu, nby kointutl^ 
nazywał wlnstitMii imieiiicsm, ponieważ r'rusHcy, slystąc 
nazwisko >(adaHi'Lak!^o, zaraz auikowali Jego SoIuilt^. 
Do organizujł^eego si^ z łych resziek j>rzy87.Iegxi pulka 
łlazurńw przyprowadzi) swAJ szwadron Rietamowskl 
Weszli tu Diiczyminski i Więckowski, ponitznicy, n tak- 
te. po powBtuuiu Warszawy, trzej olicerowie z br>'łwJ3r 
Ma^lalińskit^o, aresztowani w stoliey nn rozkjut Komisy! 
wojskowej, prawdopodobuie chor\' Zabłocki, ludool 
ŁflszczyAski i Strzebit^eki. nn których w tym razie nio 
tuogloby jii2 ciijżyć uawct najlżejsze podejraetiic denua- 
Oyacyi Po powstaniu Warszawy dopiero zdecydował 
się ostalerznic Diibrowski zliczyć swa szezuplij konien- 
di2 z silami powstańców. 

OpuBZCzajł^f Waf87,aw<» z końcem marca, Dąbrow- 
ski zyska! większtj swoboilc. lecz dei-yzyi jeszcze nie 
jwwzial. Po/uslawiony tia uboczu, czekał na dalsze wjf- 
padkj, organizował szczj^ikl »wej br>'gady, nitrwi^tpliwie 
wysyłał raporty do uznawanej zawsze jeszcze za władza 
zwierzcbriią Komisyi wojskoirej. ale równocześnie and- 
eluchiwul bacznie i wytężał myśl, aby zniileżć drogę za- 
ciemniona, zaifubionii, tak jasnti dawniej drog^ pracy itla 
dobra ojczystej. 

Jecłiał do Osłrałęki jnż z silnie zachwiana wiar^ 
w trarnoić obranych przez siebie środków; czQdć wojska 
była w znpelnem rozprzężeniu, pułki zaś fitlniej zorgani- 




— 75 — 



Eowiinf, które pragnął un-zymać jako kadry przyszłej 
armii, przez opór zbrojny nnrażaly się mi pewiin zgubę. 
fe6ij pochód Mada] ii^s kiego ku poiudniowyin woJevv«>dz- 
foin byl wBt^[>ein do nowoj, krwnwej, liezniidzicjnej 
Ł,wojny. 10 calii praca w Koniisyi wojskowej i wszystkie 
lezc z Dii| zwiąsiane plany były bezowocne i musiały 
m być poczytane za zakał*; raczej, niż zastuj,'<j. Z drii- 
ioj TAiów strony, poniiniłjty przez orgiuiizacy^ przedpo- 
76tańvzi{, wykluczony z niej, nie powiadomiony o jej 
rozuiim-acli. celacli i widokacli, a już z góry, od pierw- 
iBzej c-liwiJi wybuc-bu. ogłoszony za zdrajec i pozbawiony 
itopuia, niu mógł bicdz na przełaj do dawnycli lowarzy- 
[ay i sŁarać sią powstrzymać ich lub z ninii wtipóldzm- 
ić. Jak inni członkowie* Koniisyi, łudził si)^ może z po- 
pzątku iiadziejn, że u\>in% sławiony przez I brygadą wiel- 
>po1$ką. pozostanie odosobniony ł zgaśnie po pierwszej 
olepomyślnej ntarc-zoe. Tak ]>r(jdko wtiztik skońt^zyhi sii^ 
niedawna kampania w obronie konsiytiicyi Trzt-ciego Maja, 
podpisano i przypiecz<;towano traktaty drugiego rozbioru, 
[aic było widać żadnycłi poważnydi przygot<jwań do podj<;- 
dana nowo ukcyi zlirojnej. Zdawało się, że i emigrauya 
spokojuic czekać będzie na pomyśiniejszy jałdś zbieg oko- 
licsnoćci, zapewniajii<:y pomoc mocarstw europ«<jakioh. 
Wszak jeszcze na początku 1794 r. Zaj.^czek, Kołłątaj 
, i Kościuszko, mając przed oczami wyniki dotychc2^80- 
wei, kilkomicsii^cznej prauy około zorganizowania ^zwi^ 
Itu* rewolucyjnego, godzili się na to, Ae „na tak błahych, 
,)ak dotąd podstawach nie można budować*. ,że przed- 
ri^ane śi"odki nie były dostatccznemi". Dopiero po- 
witanie Warszawy przecięło wszelkie dalsze wahania. 
Byl I>abrowski podówczas niedaleko od Tykocina, sk^d 
IKSuwal się do stoliey. 

Na wiadomość o powstaniu Warszawy, .wszystkie 
odilaJeine komendy polskie wyruszyły z miejsc swoich; 
'iwbrygadyer Dąbrowski z Zambrowa, uiajor Szyszków- 



ski, m/ijucy pod snlwi cz^ć fizylierów z Sfedłcc. łirT.-g». 
da O^-arowsIcJH^o i drujra cuętó fiiyllenłir jiod pulkotr- 
nikiem Kijoilitkini ze Stanisław aura przycinj^cli dh Pn^*. 
Przyhycio DijbrowBklnjiK p(>|>rKtó(lzil rnport. doaosj^y, 
jako „między Tykocinfin a Zaniltrowom aai)rHl ńp^ 
•wozów Koeyanom z picnłędznit i płótnom, tudsiet Jcdne- 
go oficera i ludzi rl^icsicciu'*. OceulI wldoozniG Dąbrów* 
eki nłcb(rzpio(:zei'istn-<>, jakie mu srozilo po wyroku daw- 
nych towarsyitr/iw broni, i sUral się porozuinieL^ z rziidem 
rewnliicyjiiym, 1 ^iwicsRCzenir ji-^u pterwuKoj utarczki 
z wiłjskioin rosyJBkiem w 1 iir. .Gazety Wolnej Wnfszaw- 
sklej" z '2ii kwictnin. iiiJidn motc na celu przoji^tiiiiiiiie 
opinii ludu, wro^o iiapoaobionego dla byłego ozluiika Eo* 
misyi wojskowej. Ale to nie pomogło. 

Dniu SH kwietnia śeiti^nęły do stolicy brygaila Ofis^ 
rowgki(?!go. roszla regimontu Tizylierów i komendy dwis 
D>lbruwskJe^. SrM 2ołn(erxe li^i^-^yć siq z powsrauiHD, 
nie ofjiądająe się już tia swoich dowódców. Mimo zagu- 
ni^tna konwoju rosyjskiego pod Tykocinem, nie mlii 
Dąbrowski urności u poEostałyob przy nim tolnieny. 
tak. te Miclinl ^tarztińskl, starodta hnifiBki, który przewo- 
dził wtedy w podloskiem, mógł go ^KJ^tirać^. przed R* 
di^ ZaatfjptTZij Tymczasowi} .oakariyć jaku nieprzyj.lZD^ 
go powstaniu*, a jego „oficerów Uuczyraiiiakiogo i Więe- 
kowskieęo prawie nicle<lwo w łnAcuszknch przyprowa* 
dzif^". nazajutrz 20 przywiedziono obwinionych wirii 
iłtirou. wołającego „zdrada" i gotowego spełnić na nlfiłl 
natyohmiiiBi wyrok Aniierci. Sprawa miała si»j tot-iyi' 
przed wydziałem wojskowym powslańuzoj Rady Znat^ 
czej, W' skład ki^ii-ego wcliodzili Mokronowakl. \Vcirien*t 
Wybicki. Horalii. Mnkarowicz J Tykiol. W krytycznej 
cliwili Wybicki .przemówił śmliilo do ilimm. ta. clicł(c 
pokoniiij nieprzyjaciela, trzeba szanować wojskowych, t» 
na jednostronno zaskar^euic uie mo2iia oficera z talentom 
i ctiarnklcrcm potępiać; niech StarzońAki złoiy skargi d»> 



— 77 — 



jutro wyda tlepiirtflmcnt wyrok spraw iMli wy". 
Prezes lieimrtameiiiij wojskowfpo, freneral Mokronowaki, 
zalecił Dąbrowskiemu, .,ftby s\e^ nu dzień jutrzcjazy stawił". 
Wybicki ,calą noc zaprzątn^i się szczerze tą spraw- 
i. znalazłszy ja jak iiajlopsz/{ ua BtroiiQ Djjbi-owskieffo, 
wyp.łlowrti rrzoliicyc. ktiira go iiiowiruiytu i wielce uży- 
lerznyra do 8łiif.ł>y krajowej (iKioaila". 30 kwietnia , sta- 
nęli do sliicliania wyroku titiim-ński i Dt^browski i jrtnin, 
co (.t) oiaczal". „Z [lowagą i f,'<KiiioŚL'iit ogloaN* Wybi- 
cki .zdanie depnrłaraeutii wojskowo-, ocalające łionor 
i obywatelstwo Dąbrowskie mu". W protokóle swych 
wtynności zapisała Kndn Zastępcza w rubryce tego daia, 
te ..oddala usprawiedliwieuic Janowi Dąbrów i^kicuiu wi- 
Mhrygadyorowi". 

Nie pobudką utylitarną, nie myślą o potrzebie ooa- 
..olicera z taluutami" kierował się Wybicki w bez- 
aoj nooy z 29 ua .HO kwietnia. Poprzez wszystkie 
80 oskarżenia, niimo wyroku zapadłego w Ostro- 
i mporlów DąbrowskioKo. ziuilcziwnych i-iiocia&by 
ftktocb Komisyi wojskowej, niiłsiai Wybicki doslrzctlz 
ai obywatelską i chęć Htużcnia krajowi, chociaż na błę- 
drodze. N'a tera wysokieni stanowisku poszanowania 
^ttlftcbcinej inteneyi atanąl takte Kościuszko, kiedy za jego 
blitenieni elę pod Warszawę przyszło mu zająć się tą spra* 
). JiUckolwiek Hokronowgki otrzymał polecenie, aby umu- 
|ł „wszystkich tych oficerów, którzy się w dzieii sławy 
cnoty obywatelskiej nie pokazali na placu bitwj- i na 
'ndeJBUicti swoich z korpusami swemi nie znajdowali się". 
Dąbrowski ulrzymu! się na stanowisku, a nowot 
>r>-c:li oncer(>w, zbiegłych z brygady Mndallńskiego, 
iwką swą osłonii i „z ostattiiefiro ratował ucisku". ,Za* 
■^ł 5itór»eii9ki i jfmin uwiedziony; starcie pod Tyko- 
cóKia musiało narazić wystarczyć opinii jako usprawie- 
•Ulwicnie; nie ogłaszano innycli motywów wyroku do- 
pBnanieutn wojskowego, ażeby nie zaogińać bolosucj, 



— 7» - 



#WSeżej rtłiiy. Dąbrowski rtiszyl w polo i stamtiid ralat 
pt7.es\a<: dowody, jak pnigi^I i mógł być ojczyźnie uży- 
teczny. 

Zdawało się, że aprawa zostnia zamkniętą, skoro i 
ludide, stojący na cacic ówcze8n)_'go społeczeństwu i cie-' 
szjjey się calem je^o zaufiiuuMn, niajł^c dostęp do wszyst-' 
kieh dokumentów, uznali Ditbrowskicgrt wolnym od Ea>j 
rautu zdrndzieckiej dzialiiliinSci nu zjjiib<j kraju. Zdawało 
ts\ą, źc oskarżenia winny nniilknar'; wobi^c walki stoczo- 
nej wnet na walacli Wars/Jiwy w dniu 28 sierpnia, w*] 
hec niebawnej wyprawy wielko prdskiej, wreszcie wobec 
stworzenia ief;ion<'iw. Stało się przeeieit iiiarzej, wprosi 
imopak. A mianowicie, w miarę im wyżoj wznosił 8(^ 
Dąbrowski w zasłudze, tern iiparciej piętrzyła zawiśłj 
coraz nowe zarzuty, a wszystkie najniedorzccznieifize 
oszezcrstwa próbowały oprzeć się na tej jedynej realnej 
podstawie, jaką było mylne, żle ołdiczone, ale nigdzie 
w ireśei i w intencyi ani występne, ani kar>'godne sta- 
nowisko Dąbrowskief-o wobec dzieła sejmu grodzieńskiej. 
Więc na tej pudshiwie suirauo się przypisać mu szereg: 
przestępstw kryminalnych, a radykalni politycy emigra- 
cyjni próbowali c-tlij jego działalność^ w Wielknpolsc 
i leKionacb przed staw i('- jako jedno, nieprzerwane pasinoj 
7^rady. Podawane też będą odtf^l przeciw niemu ^niezU*] 
ezoiio" menioryaly do nujdu francuskiego, a po krwawych 
walkach ze zdobywcą Pragi, stoczonych na odloglnu te- 
renie Włoch pńlnocnych, zbierane będą nawet podpisy 
wśród polskiej emigracyl, aby okrytemu ranami wodzowi 
IcKiłHnSw odobrai!' komendę. Będą czynione próby przeszko- 
dzenia reoryanizaeyi lejcionu włoskicffo w r. 1799 i pró- 
by podburzania żołnierzy przeciw wodzowi. 31i«nozdra^< 
cy brzmieć będzie jcsz<-ze długo w uszach Dąbrowskiogo; 
raz jego właśni legionińci skrzyżują prŁe<l nim ł>agnely. 
W r. I80tf ucichli inircszcie nowet najzuchwalsi z |)0- 
twarców, alo przecież i dalej, chociaż mniej widocznie) i 



— 79 — 



przesuwają się gorzkie wsporaiiienia r. 1793. gdzieś 
oddalonem echem brzmią zawsze, ilekroć stary żołnierz 
zepchnięty zostaje nu plan dalszy przez mniej godnych 
i mniej zasłużonych, obijają się aż o ściany cichego 
dworku winnogórskiego, i jeszcze nad trumną Dąlirow- 
Bkiego odezwą się przez usta „przyjaciela". 



ROZDZIAŁ VI. 
Obrona Warszawy. 



Zt&ym w piorwsxyin nkresic powstania 1794 r. min!' 
Pi^lirowski fiaanf \Ki\e tlitiahuiia; pierwsze, malozniicui' 
pod względem militarnym potyczki, w któryr,h uczestni- 
czył, wftine są o tyle tylko, 2e stopniowo rozpraszalT 
uieufnośłi, żywioną do jego osoby przpz wielu. 

Do końca maja 1794 r. w okresie, kiedy Kośt-iii 
orfęanizowut siłę zbrojną pod Polikócem, w Warszai 
„Mi-ikronowski (jako koinemlnnt k8i(*stwa mnzowivd 
8amodził.*iiiie prawit^ koinonderowu-l gnrnizoncm, koni|ili 
towal dawoc, organizował nowe korpusy, kierowa! 
lamami woj^nnemi w okolicach, założy) obóz po4 
nient od strony zacłiodoiej, wysłał (cenerala CieJiocidl 
nad rzek^ Narew od północy, nareszcie wj-prawil 
mana przeciwko Rosyanoni na południe". Miejsce 
inima w slrzcżcniu Pilicy snstąpil wicebryfiadyer 
browski. OIióz jego iiaprz^ był w Grójcu (20 
potem posunął sitj do Goatomii (26 maja). Pod Gr6jc 
aciiwytal O łmzarów pruskich i podoficera, ktdrji 
odesłano do Warszawy". W dziesięć dni później, 3fl 
ja, % obozu pod Gostomią doniósł o mocnej pozycyi 
pusu swego i najdoskonalszem na wszelkie zdnrzpr 
E&abespieczenin si^. Uwiadomił takoż o szczęńliweni zawi 



— 81 — 



iejsKom, te uit dniu :>ri pacrol jMislarij, gtiy nieco oJ 
kozitków został ściśnięty za odehranyiu od naszfeb su- 
kursem nic tylko, 2e się Ue?. straty uwolnił, ale nudto 
oiimiu koziików ubi wszy. 4 konie zpod tycłi2c złapni 
i liyilla sztuk JłJU mlebriit, które iiMtydimiast wliŁŚcicie- 
lu zwrócone zostało.'* 

Kiedy po Uilwle pod .Szczek" i -i nam i {*> czerwca) 
jściuBzku ł>osuiu^i sie ku WurszAwio i staniol nad pi- 
(w Warce 21, w (iostyuii 27, w Grójcu 28 czerwca), 
irras i dln Dąbrowskiego otwarło się szersze pole za- 
ChcinI Xaf2<-;lnik po*! Iiuiilcin obrony i-alośf^i gra- 
nic KzpUi;j skupić WfizystkicU lutlzi dolircj woli; ruzti*zi^- 
snj^ł zarzuty, pudniesioiu; przeciwko dfiwncmu członkowi 
Komisyi Wojskowej, i starał si^ rozproszyO żywioiuj dla 
jegro oaoby nieufiioić. której sani nic podzielał, usposo- 
biony przychylnie dla Dąbrowskiego i przez krewnydb 
jnjjo w krakowskiem, r rnaji^c nadto pewne dowody za- 
eriośei jego ziinii.-irów w tiuljrwn świadectwie Wodzic- 
kicgo ( Fiszera. Po kltjsce szcze kocili skiej. przegranej 
pod Cbolniem i poddaniu Krakowa, po zgonie Wodzic- 
klpfto i CJrochowBkiego, kapitulat-yl Wieniawskiego i dy- 
misyi Wedelstetta. czuł boleśniej niż kiedykolwiek brak 
rąk pomocnych do rozpoczętej pracy. Ocenił te2 odruzu 
zdolności I)abrf>wskiej<o, mianował go generał niajorem 
i wyznaczył mu etanowisko na prawem skrzydle armii, 
kouc.«nŁruji|cej się około stolicy, w Hloiiiu, pod generałem 
Mokronowskim. :^kładala się ta czę^^ wojska z gai'uizo- 
nti warszawskiego i nnwyoli oddziałów, nad których 
Łłirganiziiwanieui gurnezkowo prneował Dj^browski. By- 
ebio też siało się widocznem, *e wśród obrońców War- 
szawy on będzii- jedną z sil glówtiycli. że In^dzic italc- 
^żul do doborowej garstki, tworK.-jcej mózg ai'inii polskiej. 
H^lokronowski kierowiil się stule Jego radą w pracach 
^lortyfikacyjnych około Warszawy i w dzialaniacli pod 
I łŁwnrwiwT. IV 6 



— 82 — 



Błoniem. Trzymał Dłihrnwakiogo iin«rępnie Kn^citis2k< 
przy snbie w obozie pod .Mokotowem i miał w nim nie-l 
wątpliwie dzioinj^ pomoc w wytężonej pracy od 13 d( 
26 lipcu pruy porii^gnicniii linii szańców przed Czernia- 
kowcm. Sielcumi, Królikarni!!. Mokotowem, Wygl^dowcm 
Czystem. 

Gdy Grochowski le^ł na pobojowisku Szczekocin- 
skiem, jeden tylko Djjbrowski znal Jir-nńc pniitkH, lylftj 
sławioną armi^ wielkiego Fryderyka, która prowadzor 
pracz sameffo króla Pryderykn-Wilholma 11, ńwicS 
sprzymierzeńca Kzpliej, miała teraz żelnzn^ obrcezłj 
czyć bijące jeszcze serce J'o]ski. W wielu bardzo kwe- 
siyach str!itt'ł,'i<-"Knycłi, musiało toż zdanie Dąbrowskiego] 
ważyć najsilniej w otoczeniu Naczelniku, a wpływ jem 
Kwiększyl się jeszcze, kiedy w praktyec, w o^niu pier-' 
wszycli znacznicijszyth potyczek, okazał wybitne prxr- 
mioty wodza, cliocia* zresztą, jjik dla wielu z jego tt^\ 
nierzy, tak i dla niei^ sarncpo, była poniekąd nowością 
ta wojna wielka i krwawa. 

W sierpniu kierował Dąbrowski obroną w ohoA' 
pod Czerninkowem i stąd wykona! dwa wielkie rekone' 
aanse przeciwko stanowiskom, zajętym przez armię ro- 
syjską. 1 sierpnia o '.i rano atakował i spędził nii-przyjaeiel» 
z posycyt w Auirnatowie i Zawadach, parł go przed aob^ ' 
nt, za Wilanów. Rdzie spalił znarZTiy magazyn siana, t wy- 
cofał się następnie w największym porządku. Równie 1 
wczesnym rankiem w d. Ul sierpnia natarł na pnsti*runki 
niepntyjacrielskie i byłby je zniósł zupełnie, .gdyby kawA- 
lerjM z prawego skr/ydta nie pośpieszyła się y, atakiem.'* 
nie czekając na uderzenie iimego oddziału jazdy ud 
Frontu. I tym razem 2ołnicrze polscy posunęli się tiŁ ta < 
Wilanów, ^fidzie nieprzyjaciel znaeznyeb doHi«ł posD- 
ków [ Wilanów znowu opanował". ..Pułkownik Ilurzyński 
z lewcRO skrzydła awansował na Kępę Zawadzką i tam 
znaczny magazyn nieprzyjacielski, nio montąc zabrać 



6S 



spalił**. Vf roku tytn nie stotzy] jat Dąbrowski żadnej 
większej potyczki z wojakir-m rosyjskiem. ,W niedzielę, 
d. 17 sierpnia prdCK kilku wystrzałów z armat ud&zoiiy 
łiyl przez tlaiea cały nieprzyjaciel • i dopiero ,z północy 
na ponkdzinłok po dżdżu obfitym' dało się słyszeć w o- 
ie pod Czeniiakowera ,od godziny I ku wsi Szczc- 
iwiconi i Kakowcu blisko przez dwie godziny nior-nc 
iii-ieranie »i^ naszytrli z nieprzyjacioły prxy odzywaniu 
się niekiedy armat ł tęgim dawaniu ogiila z ręeznej 
strzelby". To generał Poniriski kasca! irrenadyerom kra- 
kowskim atakować bateryc rosyjskie w Zbarzii, gdy ró- 
wnocześnie major ł^iegaiiski ucierał się z posterunkami 
'>slaiii«jjjeemi prawe skrzydło Prusaków. Już w dniacłi 
nftjbljższyeJi jednak punkt oięźkońci obrony przesimąl 
się na ]trawe skrzydło, i tam te>. zotUnl od komendę rowa- 
oy Dąbrowski. KoMeiuszko, który wyszczególniał go co- 
raz \\iącej, powierzył mu dowództwo nad oddziałom. 
olirywajijcym .Maryniont i 1'owHski, j^dy tam na trud- 
Łj^ch posterunkach ważyły się losy Warszawy, a wraz 
i powstania. 

Pracami oblężniczemi wojsk pruskich, po usunięciu 

pułkownika Frcunda, kicrowuli: major arr>-Ieryi PontA- 

niB, kapitan sztabu generalnego v. Brodowski i z kor- 

lioeu Inżynierów kapitan Reibnitz. W sztabie generalnym 

fniskini zwolna torowało sobie drogę zdanie, te popeł- 

idoBo bliid, iwraeaj^ główne siły przeciwko szańcom 

na Woli, że należnie natomiast przypuścić stanowczy 

«t»k od strony \Vawrxyszewa, Powązek i Slarymontu. 

la to zdanie przedewszystkiem Brodowskiego, który 

tnsolitiym raemoryalo wykazywał potrzebę przyśpieeze- 

iiti szturmu i to od strony północiio-wsclKKiniej, gdzie 

niotiia było uderzyć na obóz I^oniatowskiego przeważuc- 

nń Bilrmii i zdobyć odrazu miasto, albo przynajmniej 

'Hapeluić niedomkniętą tutaj linię obiężniczą i uzyskać 

|i!T*&z«jrzędną drogę irnur^portową na Wińle. Planu te- 



84 



(O nie przyjęto olwizcme króla Fryderyka -Wilheltua II, 
bo choiaiło wpierw dociekać się zamówionych traitspor- 
tów urtyittryi. TyinczaBcni KoHciiiezko pi'2C!tlliiżył liiitQ 
lortytikiicyjiii^ ku Wisie przez cp^leinic i ogród Pow^- 
2ek pozji wiiitiaki Marymontu i knjml wKiiieśi- „wysokin 
baterye*^ no SkaUzczyżiiif, dwie reduty kolo domu Pa- 
rysa i trzy reduty na t. z. Szwedzkicli Górach. Poiiin- 
towgki nbjał |>o ^lokroimwukitii koiimiidi^ z tej strony, 
posuiu^l znacznie forpouzty swoje naprKÓdj obsadKil Wa- 
wrzyszcH i Młociny, patrolował do Loniny i Hnliic. 
ft w nocy 14 HU-rpnia ntiikowal Górce dlu rekoticsaiieu. 
l^wc skrzydło priiRkie było '/M^rożone u północny kru- 
iitei- przekopu pod Wolt^ iiaraZoiiy tia strzały z Oiir 
SzwedKkiclł. Oceniono Łcraz BłusznoBć uwa^ Brodowskie- 
go w kwaterze Fryderyka Williclma: w nocy z ł< na 9 
sierpnia przedłużono przekop, zakrzywiając go od{K>wic- 
dnio i zahczpie czając reduti^ o H działach; od 11 do I* 
dla ol)roiiy obozu wzniesiono forty; a kiedy IH tegoż niif- 
siąca nadeszły z Wrocławia moździerze .'lO Funtowe w li- 
czbie 14, tudzież (1 armat 12 funtowych i 2'2 lumbic 10 
fnnlowycli, rozpoczf^io działania przeciw polskim Imtc- 
ryoni na tióraeh .Szwedzkich. Na północ od Gorców zro* 
bioiio w nocy z 2'J na 23 przekop i uiiiii.>szczoiio tu 
oiożdzierze i działu najwicksze^io wagoiniurn. Ofjipó. rot- 
poczęty d. 'J'.i slerpitia, wyka7.iil niylność obliczeń, kułc 
uio donosiły do polskich .stanowisk. W nocy z 24 tia 2h 
pędzono placówki powsiaócze, posunięto sio jesz<-ze na-; 
przód Oli łWO— 10QI) metrów i usypano uowo bnierye 
polska ariylcrya starała się przeszkodzić tym przyj-- 
towaniom, ale 2ti sierpnia udało się Prusakom zatocz}'4>- 
dzlała. W dniu tym rozpoczęto zaraz stanowcze ataki 
z tciu większą nadzieją poniyŃlnoKo skutku, i.a w oboKi< 
polskim nio doceniono całej f^rozy położenia. 

pN. Nał-zclnik spodzicwiijąi^ się. *« król pruski o- 
Woli, gdzie jego największe siły zgromadzone zoauUy 



— »<r> — 



i raa Trraz nowe nwansowniio biitcrye, zamrsi swój usku- 

Ptecznić zcelure, majt)^ nrtjbliiszą drogę do wykonania te- 
p[o,— równie w tyoh etronach okopy, w któryoh Renprał 
^it^^zek komenderował, mocnJeJMenii taynić kazał naj- 
lopsKyni ioliiiorsoin. Ta pozycya była tciitraliia wojsk 
polskich, a (lvni8ainciii \vyLii|gi]qhi wifjksKCJ iisiliioAł.':! 
I |»r»e7.orności w jej brojiii-iiiu-^. Natomiast, ,iia prawem 
skrzydle... stal lylko korpuji bli/ko z 4(KHI ludzi KloJtony 
pod koniend^i księcia Józera 1'oiiiaLowakit'^o w nast^u- 
jąoych pryacypalnycłi pozycyach: w Powąiikach, w Ma- 
rymoncie i w Bielanach; generał Poniatowski kwaterj^ stal 

iw Powijzkach. w któryołi (wrax) z War^inontein sam di- 
l-ectf komenderował, powferziijijc zupełnie obronę Bielan 
I lewy brzeg Wisły generałowi Rymkiewiczowi, podów- 
fwae jeszeze podpułkownikiem b^dneemii"-, ^Vyż3zyeh 
oficerów, mimo skoncentrowania całego wojska koronne- 
go, tak mało było w obronie Wai-szawy, ta skoro „3Ia- 
dnliński. Dfibrowski. Kamiński. Poniiiski na lewem skrzy- 
dle naprzeciwko obozu wojsk rosyjskich pod komendą 
włstawali N. Naczelnika, a Hnunian, Ożarowski i Wysz- 
I kowski — pod Zaji|fzkiem, książę Poniatowski ładnego nlo 
miał: tylkn był przy nim książę Eustachy iSanguszko, 
który hijdac aktualnym brygadyerem wojsk rosyjskich, 
za wolunlaryuaza w tym korpusie slii^r, baniziej peł- 
nił powinnońc! generała prKcz patryotyzni, Jak ■/. obo- 
wL-y-ku." 

„(»dy(by) generał Poniatowski w objętyeh pozyeyach, 
które prócz kunsztu, sama natura broniła całą swoją 
hył lokował eil^, tylko strzelców i wybór kawnieryi 
ałvan80wawszy z letkicmi armatami pod dom Parysa 
i w inne miejacA, tym sposobem ubezpieczywszy miejsca 
Kzcd frontem rlla czuwania na każdy krok nieprzyja- 
I ielski. wstrzymania pierwszych jego zapędów, — byłby 
lym sposobem linię swoją bez znużenia wojska uczynił 
Wzpiectną i nieprzełamaną. Xa nieszczę.^ie wysunul się 



— iMi ~ 



% f:\s)^\t^\ i obronnej linii prawie na pólćwierui mili i nie^ 
uwnżiiic porozstnniał wojsko z aniiataiiii iv j'62iiych miej- 
scach l)oz pewnej knmuDikacyi, jako to pod domem Pa- 
rysa, w stłirych batcryach nazwanych Szwedzkienii i i>od 
\Vawrz>"8zewcni, w obawii^ zapftwne, aź<'by sią król pru- 
ski pruoz objecie lycli niiejai- nie nadto Kbliży!. jak siij 
stało praez wmiecie Woli. Ajscz jak ta nie decydowała 

losie WnrHzawy. tak Wawrzyszcw i Szwedzkie ba(e- 
rye. jak się pokazało, jcszt-zc mniej: owszcin, cale bes- 
picfzcńsłwo nn teni zawisło, aby Uaicryc i siłu zbrojna 
jak najbardziej łiyly koncentrowane, uibowt(rni ten który 
z niepnipcrcyonalnij siii^ wiole miejsc chce obronić, za- 
zwytrzaj broni mało lub nic wcale.*' 

,. Król pruski dowiedziawszy 8iQpi'zcz rckogiioskowa- 
Die i szpiegów z pewnością {oitylu błędach Inktycznych, 
a jeszcze prze/, pewnego kapitana Staniirows kiego o wszy- 
stkiciD uwiadomiony, któr>' w tym wlaśuie czasie obje- 
cliaw9?!y pierwej wszystkie baterye (wstyd wspomnioć, 
że się tak niesłychane nie przy zwoito»<-i w regularnym 
oł)ozic dziać mogły), przeszedł na strona nieprzyjaciół, 
uniial 7. tych ks. Poniatowskle-go błędów profitować*. 

^I)ziei'i "^ sierpnia był rJlu Polaków (iniem trwo|i 

1 powszechnego ziiniicszania, ull)0wiem tego dnia ze świ- 
tem król pruski za przcwodniciwcm zdrajcy SUkiuirow- 
skiego raZL-ni atakował wszystkie stanowiska korpusu 
generała Poniatowskieero. zdobył baterye Szwedzkie zSar- 
nmtami bez wystrzału i opanował prawie bez obrony 
Wawrzyszew, z którego miejsca ledwie uprowadzona 
artylerya, zostawiwszy tam i lu wszystkie namioty, wo- 
zy anmnicyjne i inne. Awansował płjtem za niepctrz^dni* 
Wftz^zie uełioilzijcynii, wziął dom Parysa z batcryauii, 
rzucaji^c nakonitfc poHlracli jnź w całym obozie i wdrdd 
Warszawy. Tylko generał Uyraklewicz jeszcze trzymał się 
w Bielanach i chociaż kilka przysłano ordynaasów, aby 
si<j tjikżc colnul, (ażeby nie) być odcrzniętym od strony 



— 8T — 



I 



Maryiuoiitii, gdzie kozacy i kaw&lerya pruska ju£ mo- 
<-no flankowali, generał Rymkiewicz, znaji^c wainośó 
rego posleriiiiku, a nie wiilzi^i: jeszoz« tjikicgo iiie- 
bezpicczeiisLwM, jakie mu \vystawi<; chciano, nie sssodl 
I jak tylko zh roztropnosiciij /.hjcsconjj z tleKrtniiuwy^ 
i flcfilil to miejsce. Wierzyć należy, (Jte) gdyby nie nad- 
I zwyczajna X. Xaeaeluika czułość i przezorność, toby 
|Pruettcy w lyni dniu tttk wzięli Warszawę, Uby N. Na- 
czelnik w swym obozie o tern nie wiedział. Ledwie za 
przybyciem jego mógł być porzi^dek przywn>couy. Iai- 
nro wtedy już wstrzymano dalezc Prusaków awansowa- 
nie, którzy koutenci na tcruz z tych odniesionych ko- 
rzyści, Htarali się tylko przy lucli pozostać; jakoż utrzy- 
mali się." 

Geiienił Obiz, który prowadził pułk HoUwede na 
iibry szwedzkie, zajul nasiępnie Wawrzyszew i posu- 

twnl się w kierunku Ifarymontu, wstrzymał dalszy pu- 
^•ig, skoni sposcrzc^t, że szeregi jego rozluźniły się zu- 
pełnie. Pruski żołnierz, który ,hez wystrzału'' mimo sil- 
nego ugiiia bateryi szcdl nnprzód i zepcbin^i polski^ pic- 
dlMCt tracił swł^ siłę i zdolność bojowa, gdy rozprysły 
f^ wyciiignicte Unie, gdy nie czuwało nad niin groźne 
Sco przełożonego, gdy pozostawiony był własnej iaicya- 
lywie. (Jenerał Pollitz równocześnie opanował bateryę 
przy domie Parysii. Zabitych i rannych liczono w woj- 
sku pruskiem 150: straty te poniósł głównie pułk Koll- 
L rcde od dziiił ustawionych tni Górucli .Szwedzkich, 
B^opor nu innycłi miejscach był bardzo słaby, linia wojsk 
^■Fryderyka Wilhelma wycii^nęla się aż nu zachód od 
^ Wdwczyszewa; komendę na prawem skrzydle miał ge- 
oernl Pollitz, na lewem Gotz; obracano zdobyte działu 
przeciw Powłjzkom i Skalszczyżnie, a w nocy z 27 na 
28 sierpnia zatoczono ciężkie baterye, majijce otworzyć 
drogę do ostatniego sziurniu. Pomimo jednak starannych 
przygotowań i wbrew wszelkim nadziejom, żołnierz pru- 




S8 — 



slcI nie wfcroozyl w dniu niist^>nym w okopy Wiirszitwy^; 
kn2(ł;| picdi ziemi musiał krwnwo wlobyiTat'-, a choń 
krwi nie szczędził, przecie* nio zilcilal się posunąć na- 
przód. Było to tiastępstwein zmian, jakie auiutły w pol- 
Bkiin ohoRic. 

PouiRtowRki, , znużony pracj^" f tylu niepomyńlno- 
^lami nękany, ałysztjc do tego acwflKijd narzekania i ty- 
siączne zarzuty, usunął się do Warszawy i zachorował," 
Komendę po nim olijąl Dąbrowski. 

Od tej chwili, pod nową, sprężystą komendą Dą- 
hrowskicgo, zaraz inna oka»ata się postać rzccay: woj- 
sko, ufnoftć mające w tym doświadczonym wodzu, odzy- 
skuje swoją odwosę i wszystko do karbów powraca 
przyzwoitych. 

„Ten generał (Dąhrowskił przewidując , te król 
jłruski koniecznie dalej zechce zwycięzkie Rwojt* pom- 
knąć kroki, ubezpieczywszy się wedłiifi reguł taktyki, 
czeka w zupełnej potowoSui z determinncyą slnąć (ra- 
czejl, tiilteli ustąpić, wpajająn te prawdziwo republikań- 
skie sentymenta nie tak słowami, juk własnym przykła- 
dem, swoim podkomendnym... Dzień 27 jeszcze iteszedl 
na obustronnych przygotowaniach, gdy* 28 miał być dla 
oltu wojsk udccydowanyni. Nadszedł, lecz tak straszny, 
jak nigdy. Równo z dniem, tak wojsko rosyjskie jako 
i pruskie widzieć się dały ttszykownnc do boju, a znrat 
z wszystkich bnteryi grano z armal. Rosjanie czynili 
niektóre poruszenia grożąc atakiem obozowi N. Naczel- 
nika, od Woli takie maik zrobili Prusacy uderzyć ns 
generała Zitjączka, gdy tymczasem cała ich silu razem 
napadła wszystkie pozycye korpusu generała Dąbrow- 
skiego. Żwawo nacierano na generała Rymkiewicza, który 
mężnie bronił cały front lasu bielańskiego i brzeg Wisły, 
lecz nlerńwiiie j^wawszy byl aiak n.i Powązkach, gdzie 
generał Dąbrowski na czele wojsk swoich przewo<lni- 
eayl," 




'^— 89 — 



•O trzeciej f^odztnic r. rana atakował nieprzyjiicicl 
cftlij linia, najwiijkszji jednak forsa byhi na las powfjz- 
kowski i na Imlerye międay donipm Pftryai n Powązka- 
mi". Ogień artyleryi pruskii-j skierowany był g;lównie ua 
jt. zw. wysokie baterye polskie na 8kaI»Jic«y*nic, n Irzy 
Rznricc usypane dla ich obrony zdobyły grciiadyerskie 
bnialinny AnbaIŁ i łtoaln. Tyle jednak tylko zynkało 
wojsko pruskie w tym dnbi krwawym Po trzykroć 
wprawdzie .udało się krńlowi pniskioinii przewyższają - 
ci| daleko siłą i nio uwalając lui żathia stratij orieerów 
Fwoieh i wojska generała Dijbrowsktego z hiskti po«'ijzkow- 
Bkłego i 7. samych Powązek wyparować*, tale) t& kaSdi^ 
rawi byl przymuszony do odwrotu*. 

-W tym chwalebnym dniu*' sam Naczelnik prowa- 
dzi! ^municypalność warszawską" do ataku na 2«taznc 
It&dry piechoty pruskiej. .,Bry}radft Kołyfiki dokazywała 
GUdów; rzadki pr/.yklad, aby kawnleryą atakować bate- 
rie, ona to ezynila, z szabli} w ręku odnyekuje opano- 
wane już przez Pniaaków niektóro baterye polskie i pi-zy 
uich si^ utrzymuje-. I'oległ w tym ataku wicebrygadyer 
Dunikowski, Spokojnie, , wśród najtęższego ognia"' szedł 
major Fiszer z ez^^i^ gwardyi pieszej i regimentu piór- 
owego na jedną/ haieryi pruskich. Podpułkownik regi- 
OHotti imienia Dziatyiiskieh. Myciełski, zdobył dwie ba- 
tBTjfB i saezezytną bliznę. Pułkiem 9-tym dowodzi! wa^ 
leczny Gordon, i .chociaż tak ciężko raniony, że roówid 
nie inilj»l, regimentu przectei nfe odstępował i przez zna- 
•(i brygftdyern Kołyskę o potrzebie innego komendanta 
uwindomil." W jednym z ataków kawaleryi narodowej 
nlrzj-uial śmiertelną ranę Antoni Kollątij. nionstrapzono- 
P> inęztwa i wielkich nadziei niłodzieniet-. Okoio godzi- 
ły 1 Wieczorem, gdy wojsko polskie zabierało się do ja- 
■Os i spoczynku, atakowali znowu Prusacy .całą siłą**. 
*!« Wstali odjwirci. ^I tak ten dzień, który cały trwał 
* *pilu, zupełnie zatarł plamę, orężowi polskiemu w d. 
-^ zadaną". 



^— 90 — 



Wśród zasłużonych, których nazwiska starano 
utrwalić we wJziccancj pumiQ<~M, 7.iiulcżii siQ vr lym dmu 
ludzie wszystkich klas i stopni apolocziiych. Li-gł akndc- 
mik Bielewicz, dzietsiętuik. -który dawniej ludowi zda- 
niem i rada przewodniczył", a w owej ^akcyi prowadzi! 
go śmiało na baleryc nieprzyjariclskie^. Dystyngowali 
aic obywatele warsziiwsc;y Traugutr i Majewski. Nie da- 
wno od czci ods^izony major Kampcnhnusen, komendę 
rujłjcy bryfjadij 7 kawale ry i Dj^bniwskiepo. pokazał, we* 
dle świadectwa Rymkiewiczii, ^czego dokaza*^ mo£a d( 
terminacya kawalerzysty polskiego, gdy tytko Bobie wyĄ 
stawi, it najeiiiiiik pruski nie wjada. tylko jak mact 
na'^. Strzelec .Jurkiewlez z lialiiBetn i impetem „rzucih' 
Blę 2 parowu na nieprzyjaciela i swaini przykładem za- 
chę^il drugich kolofców.** i 

Najcięższa jednak odpowiodzialnośi,^ w tym dniu 
gorącym spoczywała iiicwittpliwie na barkach Djjbrow- 
BkłCfTo i jemu Klt^^^ii teA trzeba przypisać zasłu- 
ga, /.araz na placu boju wręczył Naczelnik jemu 
plerwsKcmu obraczk';. /, tj^ cliwib^ wystąpił Uąbrow- 
ski na szeroki} widownię ' dziejową; zyakiijjjc ostate- 
cznie pcIuH ufiłoiić uwczestiycłi kierowników sprawy 
polskiej, a przedcwsz-y^tkietn zaufanie 2olnicrza pol- 
skiego, odnizn iilorował subic wielkie 'Irogę, wiodj^eii 
^ ju£ wprost do Wielkopolski, do Włoch, do K»\^ 
stwa War8Z.iw8kief<o. 

.Skutki uporczywej walki, stoczonej 28 sierpnia, by- 
ły nader doniosłe i objawiły się już w dniaeh najbłjj 
fizycli. W obozie pruskim Kaezętu się obawiać, 2e wszy- 
stkie dalsze zabiegi będą daremne i konie(.'znie przyjdzie 
odstąpić od oblężenia, tiacomia^t wćród wojsk polskit 
oknlnjł^cycb wieńeem Warszawę wzmogła się u£ii< 
w Biły pewslAiiia. .X. Naczelnik, mając się dotychui 
tylko odpornie przez słabość sił swoich w porównani 
z nieprzyjaciel 8 kiem i, po tak wielkiej stracie króla pr 



— 91 — 



sklegtt w dniu 28 jui slą mógł Ddwai}'ć na kroki zucEe- 
pne.'^ Hyla to strata przedewBzystkiem moralna. Rnii- 
nych i zabitych liczyli sobie Prusacy niewiele więcej 
n«d 40*), wśród których 5 pole^jtych i II oktUcc2onych 
orseerilw, miisiuln jodimk silna byd dezcrcya. W miarą 
liik ró5l duch 2ohiierzit polskiego, Żołnierz pruski stabl 
• oporze; z chwiią jjdy wśród oficerów zachwiała sią 
riara w pewne zwycięstwo, muBialy rosluźtiić aią nieco 
h'ę£ly karno^:i nadujncej nicpr/.epart4 mor armii prti- 
ciej tninui różiiuriKlnowi i uieitewiiońci żywiołów w skład 
jej wi;hodzJi<;ych. 

ZuruK w dniu iioatępiiytn po bitwie, stoczonej na »ta- 
lOWłskach przy Powi^Kkacłi, 21ł sierpnia, oddział poUki, 
tory Prusacy obliczali na 400 głów, przypuścił atak 
ta lewe ^skrzydło przekopu poU Wolą. ale odparty zo- 
ila! przez batalion pruski Kiiiikowstroina. W nastjcpn"j 
[wycieczctł .'ti siorj>niu odzyskał ioliiierz polski cz^śr- sira- 
wnieK** przed pięciu dniami Wawrzyszewa. „Weneral Ryin- 
j kiewicz, odebrawszy od X. Xat'zelnikiL ustne zleceniu 
I uderzy! z 30 na 31 na brzeziuc warszawaktj, w której 
llokowAiiy bałAlion strzelców pruskich wypędził ze stra- 
tą znaczną a^ za Wawrzyszcw i ich tu zalotny atuko- 
Tal obóz. Trwała bitwa dlujjo i byłby go zniósł, gdyby 
luwalerya nie chybiła dyspozycyi tego generała". Wedle 
[Ttiacyi pruskich o tcm2e starciu, wojsko polskie, opa- 
iMiwawszy saiiicc przy fołwurkn powązkowskim, poBunę- 
lo się dalej koło lewego skrzydłu odzyskanych stano- 
nisk, aby ntakowni!: nieprzyjaciela od tylu. Jazda pniaku 
utnymuj^ca tu posterunki, uciekła w poplocliu, ale pułk 
iltagonów Frankcnberga, wsparty sulwanii drugiego bata- 
l»nu Auhulta, wytrzymał .nadzwyczaj siluie prowadzone- 
ffltrtł- kawateryi polskiej. W nocy z 31 sierpnia na 1 wrzc- 
*"iii zaniepokoili Polacy prawe skrzydło wojsk roayj- 
^"■li i pruskie linie aa Woli, a niiwel te drobne poru- 
Uftila wywierały duiy wpływ przygnębiający w kwa- 



— ił2 — 



tnrach BZŁAbu pntakiogo. Nh 2 wrzei^m gotował Frydo-1 
ryk Wilhelm nowy szturm. W (rzerh koliimiiiich o 4«pi[ 
z rana ramio wojsko nrakowin- l*owł{zkł. ^laryniont i Ciy- 
6tc; jii2 KawDswatio Rogyftii <lo nspóldKialania; ale wiccKO-j 
rem l września cofnięto wydiin*' jii2 rozkiizy i posUno- 
wiono przerwa<'^ ol>l(jżenty. Osiroziiy Keiipral-porHcinlkl 
i^liwerin. przedstawi! krOlowf. Jak wielka jesi liczba cho- 
rych w obosle wystawionym na eloty jesienne, jak duje si^ \ 
odozuwat; brak źywnonci i amunioyi. jak wrcsRcio. nawPl l 
w rft7.ie opaiiowtiiiiii WafHzawy. osłabionemu *oliiici"2owi 
pruaakiciim ^roziłhy tns garninoiiii lK<Hati-oma. 

Najwalnii^jszym jpłliiak iirgiirnriitfm. który skłonił 
Fryderyka Willielnui II do nmh)du87.ni'po odwrotu zpod| 
Warszawy, byl wybuch powstania nn tylach wojak j<^. 
w prowincyach polskich, 7,aparnięiyi'h w drugim iwdzlit* 
le. NiedhifTo moimi było Inkreważyr dorjwcKy i szałonjr 
_biint- wielkopolski i łudzi*!- się nadziejłj laiweso i r\dh 
łego stłumienia zarzewia powit(ariez4>go przez mii-jscom 
fjarnizłmy pruskie- l>ikfewa*onip i złndzcnin zawienily 
się wnet na najżywszy niepokój, odkąd na uimto ahl* 
zarzewie dmuchnął pełną piersią twardy obroneu Pofn|- 
zek, odkąd Dąbrowski zwolniony teraz przez oówitt 
oblegająeych stolicą l*rii?aków, natychmiast jednym fo- 
kiem z pod walów wai-szawakicli wybrał się w zbrojn* 
odwiedziny do domu pniskich ffości Warszawy, wybrd 
się na wyprawę do Wielkopolski. 



ROZDZIAł. VII. 
Typrawa do Wielkopolski- 

12 tiwrwcii 171U r. po przegnmej pod Sjtczeko- 
ctnanil Rjida Xiij\vyższii o^closilii oduzw^ Kośc-iuszki, 
wsywnincii Wielkopolan do broni; mogły też tt-niz woje- 
wództwa zachwhiie przylł^oz-yr się dri insurekcyi, skuro 
król pruski z jednej siron> j»od Wui-sziiwę ńoiąjfal zew- 
iZi\d siły swoje, ktńrynh oz^f: ziiarzn:^ zobowiązany był, 
z dniiriej znów strony zlijczyC; ?, wojskipni koalicyjncm 
Widcz^ceni z KrjHicyn ruid lioiioin. W ten 8p':»8Ób ojsroloeil 
prawic zupełnie « wojsk Wielkopolskę, tylko tu i ówdzie 
w plttwiucjsijych miastnch i stanoyriskaoli zostawiwszy 
t\&\}i' ^Mrl)izolly. 

Do oiłiężonej Warszawy przez ptiszc-zc kiimpino- 
akii .przykrymi manowcumi" dostuli się delegaci oby- 
w»l<'l8twa wielkopolskiego, starosta Nipniojcwski i szani- 
t'Cl«ii Moftkorzł-wski. Po trzydniuwcj konfereiicyi wyBlai'i- 
«y Wielkopolan ruszyli z pownitem. uważne z sobij iii- 
*trulicye. listy i odpzw\ \Hi'Zplnik;i, W pierwszej polo- 
cie sierpnia widać w caloj dzli*lnicy [)ruskiej Bilne wrze- 
li umysłów, Rucrh zbrojny byl przecież na ogól slaby 
'V,p. Płomień .buntir wyhuelinal tu i ówdzie, prweit'* 
f ■iii fi/ybko, nie wspiiriy silą regularnego żołnierza. ^1**^ 
^ Wiirszuwa w obłożeniu, posiać piecliotł^ z urtyloryii, 



o któn^ Wielkopolanom najwięcej srjo, było i-zec^ą nie* 
))0(łnbnn. }sdyt tysiąc-Knyin wystawtoiia niebezpieczeń- 
stwom, łfttwo być mopla zniazcKona, nimby byln doszła 
swego ceJu, o detaszowiu? kawaleryi było mniej potrsc- 
bną. bowiem ka2dy Polak rodzi się do tef^ rzemiosln. 
Nie zoRtuwalo tedy N. Naezelnikowi. jak tylko pisi\(- do 
imjpierwszyeh obywatelów, zaklinając- do wytrwania 
w raz przedsicwai^tem dziele mimo tysiĄcznycli trud- 
ności i niebezpieczeństw, z któreini nmji| I mieć bi^di^ 
do wftlrzenia. iiby nie traciwsay cziłsii. któreyo zwło- 
ka byłaby najratalnieJRZj^ dltt wszystkich, upatrzywszy 
spowibnoiiłi... wziąwszy się za rcee jako bracia..., ra- 
zem po różnych miejaciith zrobili powstanie, zar-qezajijc 
imieniem swojem i caiego narodu, ie najmniejsza ubli- 
Zona nie będzie pomoce 2c przy najpierwszej okazyl, któ- 
ra się tylko okało i koniecznie okazai^ nuisi zaraz po 
jiowstanin, przyśpieszy sam wybńr wojskn z najlepszy- 
mi g(M)eratanti w positkacłi*. 

Wszelkie Jednak prńby przedar<;ia eię przez kordon 
wojsk pruskfł- rosyjskich , okalftjjicyeh Wnrszawc. okazały 
si(j dartłiniie. Przedsięwzięcie było niezmiernie tnidno, 
H pomna2al:i jeszcze trndnoi^ci nietiilotiioi>cr wodzr)w pol- 
ekłch. 

Napróźno starano się przełamać linię wojsk Ucni- 
sowa, od strony południowej na Wilanów i Pifteecaoo. 
^Lk> uskutecznienia tego komenderowany by) f^encrał 
Poniiiski z wyborem wojska, zwłaszcza f,'dy się sam na 
to oriartłwal. Lecz ten, ani się poBlarawezy u doliryeli 
przewód niktł w, nie zainforiiiou'awHzy się należycie n po- 
łożeniu miejsc, klnrc n)ial przccliwlzić. ani sam pii-rwcj 
reko^oakując nieprzyja<ricla, ślepi) się puicil w-^rótl cJc- 
ninej noey nu las. chybił miejsca, na które się inłal 
przebrać, i trafił na baleryą i piechotę, które mu nie 
mało zabiwszy ludzi przymusiły po nakoniec do njcpo- 
rzi^dne(fO cofnienia się. I tak pierwszy układ ze strata 



— 9ft - 



)0 koni 4 tyle* najlopszepo 2nlninrza, spehs) iin 




wiel«« więcej nadziei powodzenia rolcowniy uai- 
inia wznieceniji powstania w prowjncynch, Icis^ych 
północ od Bt"ll('y, General pruski Schiinfcldt nie miał 
iC wojska, aby zasłonić calq długtj linię Narwi. Czc- 

t2 ze fitrony polskiej ponawiane były próby prze- 
Xarwi, pod Karniewkiem, Lnbienica. Kaezyc-imi. 
ku&kiom. Kóżancni, R:?cwniami i .Sloiiskiein. T>iko 
^Pu ostatnich tnicjsc-owońc-iach udiiiotiiono pewno ko- 
fSti. Wazystkip ataki wojsku polskiego hyly wykony- 
nn jedni} modlę: na br/egti r7.i-ki iislawinla się pje- 
a pod jej ogniem uailowaia przedrze*- się jazda 
przeciwległy. Straaly piechoty polskiej alar- 
ily rsąsfednlf posterunki pruskie, punkt zagrożony 
•tuwa) iialychmiast wzniofniony i wszelkie dalsKe pni- 
' przebyeia koryta rzeeznef;o byty bezowoene. 

?Cie tak częste były ataki na rtywizyę f,'eni'i'ala 
^OE/, 9Lra2uj:{ca od /akroczyniia do /.ef^zn, ohoclat 
^pńnlo oddziały tworzyły ogniwo między resztą wojsk 
*rpii«i .SchOnfoIdta, anmiiii okalajnca Wai-szawę i t'I»>- 
•4 przfTwae ten zwiqzek Ie?.alo przcdewszystkiem 
iiiioresio oblężoiiycli. ,T(;<I>Tia poważna prńba w tym 
Kiku przedsięwzięta przez Madalińskiego spełzła 
■Woonie. Po przejściu Narwi miał on równic:!: atariiii 
C o przebycie Wisły i wprost ni8xył>. do Wielkopolski. 
iBlerimia istotnie tisilowuno prKekrocBył'^ Narew między 
•^cm a Ze^TZciii. wedle raportowy pruskirh, w eztereełi 
tiejscarh pod Orzeehowem, .Inohronkij, Ryniij i Aroie- 
fc<>*»!m, ale natrafiono na tak silny opór. że Madalirt- 
tó n»kftxał od%vr6t. 

^^uiiHnem powodziMiIcni nwii>i"ic7,ouy był ji'dynie 
iiwnaas. który mni*'j więcej kolo polowy sierpnia po- 
Itlł ponieznlk lltelamowskf. W ozterdzi««<-i koni 
i'rmnik[<'fro pnlkn mazurów pomknął „elehym nader 




— w - 



UNraawu* prui vio« Hunikdv ku laaom 
pinoflUcj, Uizyiiajijryni siq wówcsaa o milt^ 
dsiwij. nodł uiŁl fiscść nuuiuweun! saime w Ul 
Xiit.'ho«Initii i wAniumył się i hom dopiero dmI Mn| 
n|. Huzitosaąc lr«u^ waród urzędDik^w pnatid 
hienijąr kMsy po porziarb. akcjiacfa i sfcU<lai!h «l 
opaiio««nsy lumpi inui^wn pfetucdzy wieakul 
obMW dU wypłaty toMu. ^ranąiitc w»ut2 i inri| 
mfi Tirłe. dotarł po <Ul»ui i WloołmKek. Po ŁUka 4 
cotnml się jednak u aiu&ą drogią dft Warsiawyt «| 
ar b^diie bmmUI iMi w u torf taacm aiarciu i ii 
lett wysfaosn * P^MF ■> ^tm s otesa pni«1:>Mi 
j«gQ guttkM ^tielDydi •ctotnikdw ikłc nioti- 
pBawcą dte «riuuw«*ć «( Bąpje<»j aOy ibrojMci 
tsoMBk^i- >*)« ^yl «>oU teft iiaUly reJconenr^ '- 
kA* iJMiiMlTTJt. Był itt akjako wt^ptm ^ 
*ieMtn|wlłkiii ll^brovdD«fft. Pnywióał HłrUiiM«ri 
I pemw wfaiimfci o cgalo o cnfa fl>nvfl| 

T oboiie Pm 

« tyły annii tUepl 

ayd aniiaiAraH ^ 

w GnHłd^iin d 

ao-*3 

WMkopołsee. « 
■mikacyi " 
bn»Ł ły\' 

4ftkw;»trr kr 




— 97 — 



>madzi|cych się kolo Gniezna powstańców, 1 września 
0'prHwiODo jeszcze generala-niajora Schworiiin, a w nocy 
.'i im i; września zawieszono oblężenie Warszawy. Og- 
nir srniży utrzymywano bez przerwy, ale już o 10 wie- 
04**^01 Tt września zgrontadzono baga£e za obozem, uszy- 
fc'i-.v.ino wozy w dwie knhimiiy i wyprawiano drojcą na 
rAl'-!iiy j Micliatowioc na południe i zai-liód. Wraz śei^- 
gnięLo I cłęAklc działa odsyłając jr na Raszyn do R:nry. 
<ienerał Armendniz poszedł wzdłuż Wisły do Zakroezy- 
i, aby wzmocnić korpus Seliunfeldta. (lenornl Pollitz 
spiOBzyt nad Pilicę. G września o 4 godzinie i minut 
w>-ru8zyii generałowie Krankenberg i Elsner, picrw- 
ly przez Błonie dro|jij na Soehaczcw ku Bzurze, drugi 
Mszczonów w kierunku południowo-zacliodnini. aby 
ii wszczynający sie nieb między Wartą & granicą 
ska. W pół podziiiy później ruszyła główna armia 
dwu koluniiiacli pod generałem Bonin i naslępc^^ tronu 
rw półmroku dnia jesiennego w ponurem ralłezenin po- 
jla sio posuwać"; drogą windąi-ii do Raszyna. Warszawa. 
rln wolnii. 

Gdy minęło pierwsze radosne nnlefiienie. przekonano 
te polostonie nie przestało byd w najwyższym stopniu 
tożne. Na lewym ł»rzogii Wisły wojska jłruskie „trzy. 
iły Warszawę tak dobrze jak w i)lokadzie." l,ańeueh 
icb posieniuków ciągną! się po łewym hrzepii łiziiry 
do jej ujścia i po prawym brzegu Pilicy, gdzie tnkZe 
ta!e marsz swój obrócili; a linią między Bzura a PU 
wzdłuS Kawki, od Łowicza do Kawy znmknęla gł6- 
artnia pruska skoncentrowana w warownym obozie 
flCSirzonowicach. — Na prawym brzegu Wiały kolumna 
ri&ń^kn osłaniała wprawdzie Warszawę przed go- 
lem Fnwratem, ale armia litewska po upadku Wilna 
dniu 11 sierpnia coraz słabiej opierała się naeiskoi^i 
jjak rosyjskich pod Knorryngicm i Żubowem, Repnincm 
■. ir.iv. " 



'— m — 



czy też Delirfeldcncm i Diwoweni. Pod koniet: sierpnia 
już .rozicgtt sii; o<lglo9 o ci^iijcym Suworowie." 

O dulDscj kAinpanii. o losie powstania i narodu roz- 
strzygnęły wypadki, które rozegrały się po prawjnn bras 
gu Wisły. Z tej strony padły ciosy iraierlelne |>od Krup- 
czycami i Brześciem, na polach Maciejowic i n« okop.ich 
Pragi. Ciosy te zaiiala l>roń jerlnego tylko ze sprrĄ- 
inierz«ńców. drugi nie brał udziału w tych brzeinieo* 
nych w następstwa wypadkach. Stała się rzecz dziwna; 
mimo wezwań .Suworowa, mimo rozkazów Krjderyka 
Wilhelma, obawiajiicejito się, aby dostojna nliantka, Ka- 
tarzyna n, nie zarzuciła nm w czynucwSciach njul Wi- 
słą zlej wiary, jak to można było wnioskować ?. obłud- 
nego po8t(;powania wojsk jego nad Kenom w wojim* 
koalicyjnej z Francyą. — potąźna nrmia pruska liczą- 
ca Ul batnlionów piechoty i łW szwadroii»''W jandy nasa< 
mym lewym brzegu Wiały, otoczona nicprzyjiJifiln jcazcwt 
aureolą zwycięstw Fryderyka II i prowadzoim pr»e» wo-, 
dzów odwoluji^cych siĄ z lubością do wspomniei'i z oki 
wojny sie«lnui)Uilnicj. pozostała nioczynmi przez 
wrzesień, piiżdzicriiik i część listopada, aż do końca 
roku 1794. Kaczej jednak można powicdzict^ że bj 
czynna, tylko wszystkie swe siły skierowała do obi 
własnych stanowisk; opróżniła województwo aandoi 
akio i krakowskie, czyniła starania, aby wzmocatć 
stawiając na stopie wojennej nieużyte jeszcze, rozerwę 
bataliony, a wreszcie wśród cii^glych uiepowodzei) i aba^ 
zwróciła się o poraoe do króla, który przerywBJi^c 
damskie wczasy poatanowil sam spieszyć na zagrol 
stanowisko i ratować swojo wschodnie prowincye i swo| 
wierną armię, powołał pod broii gwardyę i słał prze 
nowe pułki pod generałem Manstcincm. 

To unieruchomienie polowy sił nicprzyJAciclBki< 
w długim, przeszło dwumiesięcznym rozstrzygająca 
okresie było znakomitą zaslngą Iiąbrowskiego, było 



99 



slii^^ jego niepoapolitej głowy. W swojej wyprawie do 
Wielkopolski iiie znninzl w powsianiacli wojewódzkich 
dośO silnej i trwalej pomocy; kierownicy ówiześDi spra- 
wy narodowej nie mogli ulho nie umieli wesprzeć jego 
ań wojennych. W toj nierówiici walce, w tej grze 
inrJowiiej miał Dijbrowski jednego tylko sprzyniie- 
racrira. który lowarzyuzyl mu wytrwale w marszu nad 
c I w odwrocie ku stolicy i aż do kapitulacyi raclo- 
Iriej. a tym sprzymierzeńcem było niedołęstwo do* 
,ców tu'niii pruskiej. 

Atiy poznać, jak się twor/yly w 1"'J4 r. powstania 
łwódzkie w dzielnicy pruskiej, jaki był fcli (>ocx^l.yk, 
siln bojowa, jakie napięcie umysłów Wielkopulan, 
brnł udział w nichu zbrojnym, ktu mu sprzyja! a kto 
! go sswolezal otwarcie lub skrycie, wystarczy przyjrzeć 
«^ insurokcyi w jednym okręgu, « polem tylko uo^rólniO 
iiMnwojąee się wnioski. Obserwować możemy w ten spo- 
sób zbłiska I szezególowo powiat wieluński i osłrzeszow- 
dd, skrawek ziemi, leżący na po^^ruiiiczu dzisiejszego 
i^twa Pozmitiskiego a Slt^ska. Kładziemy tutaj w na- 
:kt śeidlc wskazówki, dotyczące te^o jednego epizodu 
■slaucaego, bcdijeego ponick/id typowym r]|a cali)ści 
lejszych usitowari insurekcyjnych pod rządem pru- 
I, na których miał oprzeć się Dąbrowski w swojej 
Bzej wyprawi^ do Wielkopolski pod haslum Kościu- 
Itowskicni, a na którycli zri_'szljj i później jeszcze, po 
uuastn leciecli, śród zmienionymi wiirunków zewnę- 
yoii. wypadnie mu oprzeć swojt^ ponowioiuj akeyę 
kopolHkf^ |>od sztandarem napoleońskim. 
W strony wieluńskie przyniósł niisiiraprzód odezwy 
•iuBzki obywatel Konopnicki, głównym zaś przewodź- 
był wedle zeznań zloKoiiych nai^tepnle w śleilztwiu 
Mi. pan możny, podkumorzy wiuluilski, który w pier- 
iin uniesieniu lue waliuł »ię nara/ić na iiiobfzpie- 
9two ewa siwę głowę I dobra złocone 7. Miszniowa, 



'— IDO _ 



Kuźnicy, Witowicka. Kunowa, Tunil i starostwa 
skicgo. 26 sierpnia 1794 r. przybył do Wielunia k Bjija 
mi, zięciem Cicinniewskim i służbą, zatnęyinal si«j w go- 
spodzie i przyzwawszy urzędnika sądoweRf^ k:izal mu wpi* 
84*^ (io ksiijg grnumdzkleh akt powstania. Tlfimo grw*l» 
nie zdolut wi,-nió(łz na władzy dopełnienia loj rornialnoAci 
prawnej, odcbr.ił jednak od riinf:,'!Rtrntu i urzednilcAw 
pr7,y8icg(} nn wiernośt'; dla sprawy narodowej 1 le^ot dni* 
jesz<.'zc udaf się do wsi Nnramic. aby skłonić J6zcf;i -^ri 
kowekiego do objęcia dowództwu nad powstaniem okręj 
gil. Syna Mikoljija wysiał do Opajowic, wsi obywateli 
Topolskiejfo, gdzie w dniu t>-m zebrała si(j licKnio szlach 
(a. z wezwaniem pod l)roń. Dyf^nitarz wojewóilzki, ka- 
sztelan Kanśnicki udziału oiłniówil, ale przecież iiiugi- 
jutrz do Wielunia przybyło wielu ze szlachty koimo 
i zbrnjno, W ^oina<izie otucha wstępowała w scrci, ja- 
ko* w dniu tym '21 sierpnia ogliwzono w myśl odezw)" 
Ko:ieiuszki powstanie w powiecie wiełuńskini i ostrzoszo^-, 
skim, Stokowskiego obrano generałem i zapnr.yfti^i 
komisy^ dłii spraM' oywilnyi-li i kryminalnych. Na cmIi 
nowej władzy stanijll Paaraki. Cieainlewski i Wierzylecl 
i wezwali okoliczne miasta f wsie do wyprawienia dej 
tacyi 7. akcesami do powstania. Wedle dalszych ro* 
zów miała ludność sasiodnicli gmin zbroić się, utrzyw, 
wać straże, miei> zawsze gotowych powstańców konoyi 
przysposabiać piki i kosy, powbijać tyki dłu szybki 
przesyłania sygnałów w razie alarmu, wydać potlsli 
komisary arowi I rzeczy, którychby zażądał naczelnik a' 
zbrojnej Stokowski, wedle asygnacyi, 7,atrzymywa<*. 
porty i pocztę pruską, nic dozwalać nn przewóz pry 
tnej hil) nieprzyjacielskiej amuriicyi i dostawiać p; 
sąd kryntittalny szpiegów t osoby podcjnEano. Po ko: 
kach urządzano nabożeństwa za pomyślność walki, » 
chowni odczytywali z kazalnic uniwersały i starali 
wyjaśnić ludowi doniosłe znaczenie chwili. Żyilzi nU' 



101 



legityraowtó siłj w podróży paszportami «Ua iiiiiknici-irt 
uu*zutu szpiegostwa; starsi, rabini, znstępoy rabinów, na- 
HuKycide zjawie- sił; winni w Wieluniu. Zndaniem g\6- 
^Łcm było stworzenie siły zbrojnej. 2d i .'K) >«ieri)nia 
Hfczwala konusya Michała Jerlicsa^ dawnego ptilkownikii 
Wrojsk polakich, ażeby pod rygorem kar kryiniiiahiyeh 
zaj^ł się fonnowanieni wojska powstai^zego 7, dezertc, 
rów, kanioniatów i strzelców, zażfjdala wysiania do Wie- 
Iłiniii potrzebnycii rzemieślników z okoliey, jako to ko- 
wali, !ihisarzy, siodIarxy, rymarzy, piekarzy, stolarzy, 
k^awc4^w, szewców, kuśnierzy i t.<L Żydzi y, Działoszyna 
otrzymali rozkaz dostarczyć za opłata do komisaryatu 
procłiu, kul, ołowiu i broni. Po całym oki-^u wieluńskim 
( ostrzeszowskim rozesłane były wezwania z datą lOego 
nerpnin i z podpisem generała Józefa Stokowskiego, aby 
c«la szlaehta stawiła się zbrojrio; ci, którzy przybyć nie 
mogli, mieli wypłać zastępców, a nadto miano dostnwić 
rekruta z wazy.stkich dóbr szlacheckich 2 każdych ,'> dy- 
Mw po jednym. 2 dóbr królewskich i duchownych w tyra 
«amym stosunku po dwóełi. — Do pobliskiego Grabowa 
"■CEcAniej jeszcze, w dniu 2Jł ezy 24 sił^rpnia gromada 
i powstańców pod wodzi- Kazimierza MadaliiUkicgo i Jabl- 
b.A-V;i(_-jj<( wniosła zarzewie ^buntu". odebrnin pr^ysit^gc 
"'1 iii;igistratu i mieszczan i zabrała picnij^dze rzjulowe: 
w klika dni później actus insurrectionis Grabowa wpi- 
•any zoHtnl do ksiiig grodowych ost rzeszowskich. — Z Kg- 
(in& truzwal Paarski 12 osób do Ostrzeszowa, zaprzysi:^ 
jt i wj-znaczył z nich pn 4 do koinisyi dobrego porządku 
i ih sjidu kryminalnego. W Bobrowie zachęcał mieszczan 
powstania, jednego z nich mianował prezesem komi- 
i eywihiej, ustanowił sąd kryraUmlny, nakazu! wresz- 
pobór podwójnego podymnego i .ofiary." 
rbot-iaż rząd pruski nie posiadał w okolicy żadnej 
y zbrojnej, którąby mógł zdusić wystrzelające to tu, 
(am płomienie, przecież gasły one wkrótce, ruch słabi. 



wyailki poczcie w pierwszej chwili zapniu tnarulaly be^ 
owocnie, twórey i pierwsi 2olnterze Insiirekcyi nie byli 
zdolni do dlugotrwatycli po^wi^ceń. Pułkownik Jerlicz 
wróci) do domu w okolice DziałoazyitM i dopiero później 
dał 9łQ Bktonic^ do wzięcia udziału w powstaniu. Stokow- 
ski, po kilku (liiiat-li dla l>rtiku żywnoćci rozpuścił nnwo- 
zaciijżnc sz«i'cgi. NiiJKorliwszy Tsiirski, prezes koniisyi 
cywilnej, usuui^l się ryeJiK' do swej wsi Il<jł»n)wnik.'i. — 
Przecież raz jeszcze ruch się ożywił. Członkowie komi- 
sy! powstańczej i kilku wojakowyeli rntiijiic spraw- przy- 
byli do Bobrownikii i tu radzili nad sposobami przywrii- 
cenią karności wśród rozpracgaji^cej si^ armii woje- 
wódzkiej. Obrano znst^pc^ koiueiidanta Koryckiego, at*- 
regn nfieern wojsk pnlskicli, I*saraki pośpieszy! do 08trI^ 
sKOwa, aby iiniocniij wątpiących i obojętnych zagram: do, 
osynu, a Stokowskiego wezwał do uapranModliwieoia 
go postępowania. Po zreorgnnizowjmiH siły zbrojnej uri 
dzono wyprawę do Kępna 9 pużdziernika i znbriiDO tłun 
cały Kapns soli it. j. SOHl pólbeczek złożonycli w tamtej- 
asym magazynier, aby rozprzedać je tanio ludności <>)» 
licznej. Złączył się następnie Korycki z pułkowiiikien 
Lenartowiczem, dowódzc^ powstania w Sieradzkiem i pod^ 
nacselni^ koniendfj Stokowskiego wyprawiono się kołejo 
do miasteczek Bolcsłuwicza i Wieruszowa i dóbr Opnfc 
wa. l*sarski nie odstępcjwal w lyrii czasie wojska 
inujijc się organizacyt} cywilną miejscowości opani 
nycłi, odbiera! przysięgi na wiernoś*!-, a w dnbrtich 
Malzabna zmniejszył do polowy służebności jioddatit 
zagrozi) karami surowym oficyalistom i unkazał pob 
rekrutów i dostjiwy żywności. Z obozu w Węglowic 
postanowiono wysiać wezwania do udziału w powst 
do 8 pogranicznych miasteczek śltiskich, do Międzył 
raa, Rychtalu, Byczyny, Wołczyna, Oleśnicy. 
Namysłowa i .Sycowa. Przez chłopu doręczono te 
zwy właścicielowi .śląskiej, pogranicznej wioski LigoP 



103 



Wtewiórskicmu, ten jednnk atoźyl pisma nte rozpiecz^- 
iDwanc u radcy krajowego Teichmannn w WArtoiiherj^ii. 
KonifC byl jii?, bliski, a od samego poczfjtku wicie 
atanÓMT żywiło oieufno^e głębokie w powodzeiiio ruchu. 
2ydzi nie kwapili się z dostawą amunicyi i broiii. Kiedy 

Kz powstuńcy oddalili się z Wieloma i zostjiwJli jedyide 
Bynierów na straży, burmisirz Olszanowski odprawi! 
chlapuw prccK do domu, a broń ich kiiKHt siiiitzczyć pa- 
Mpołkoui niiejakini. Dopiero Psarski |)owr6eiw»Ky zgro- 
fKl burmistrzu i zagroził uiii szubienica, ale sani wkrói- 
tx opuścił eilc zbrojni^ i raz już tylko wystąpił, aby 12 
liaiopada podpisat- uniwcrBal wzywający do wytrwania 
w powsUiniu. Było lo już jKidzwoiiiie insurekcyi wielko- 
polskiej. Oddziały powstańcze o ile nie złijezyły się z woj- 
dtieiu regidnrneni, rozproszyły się dawniej jeszcze. Wkra- 
cuijHoe wojaka pruskie nie natrafiły na żaden opór, tyl- 
ko zawiści sąsiedzkie, wzajemne oskur2euia i trwo2liwa 
uprzejinośO dla oficerów przypominały niedaleką prze- 



Wraeając od powyższyeh nawiasowych uwag eptzo- 

fcznych do ogólaoKo tła iiisurckcyi wlelkopotakiej \VM 

pozostaje nam tylku stwierdzić. 2o w całkiem analo- 

Kitych, oiiiunial w identyc-ziiyeli formach przejawiał 

ruch pow.siitiW^zy i w Iniiyeli wojewódzlwacii laniecz- 

Sslacłitę i księiby uważał rząd pruski za swych 

lycb wrogów. Miasta były silnie zniemczone. Lud 

poruszył się w^ musie, przecież na ogól sprzyjał insu- 

kcyi, gdyz w popieratiym przez rząil koloniście widział 

tyka i groźnego, uprzywilejowanego wydziereę ziemi 

{Tlaiouej potem tylu zgjislycłi pokoleń; w zafrarnięiyeJi 

rząd dobrach królewskich : ducłiownyeh ofit-yali- 

Siemiee zaczynał jui swą okrutną gospodarkę, która 

ila w lat kilka wzbogacić nbogicli niedawno przyby- 

>óv. A zepchnąć w tię<lzę i poniewierkę polskiego kmie- 

Sila liczebna i spruwnoiC- wojenna millcyi woje- 



— 1(W — 




wódzłuch były zbyt niskie, aby ino2iła morzyó o stawii 
niii cKola liniowym wojskom pruskim, zrazu jedimk w pro 
wincyach tych nie było więcej jak »000 żoluierza two- 
rzącego zalof:i po zuacziiiejazj*ch miastach i insurekcja 
mogła się rozprzestrzeniać swobodnie. .Szkody dla armii 
pmskicj, oblcfTiijJiccj Wnrsjinwo. wynikły stąd znnc-znc; 
przecięło komunikarryt; hczpiiśrcdniij z prowincyaini two- 
rzj|ceini rdzci\ królestwa, ntrudnioiio transporty, ubcz- 
wladiiiono wlftdze cywilne na du*cj przestrzeni, (iłuwnc 
pmikt:\', jak Poznań, Łęczyca, Cxęal:ocliowa, Piotrków i L 
d., pozostały w ręku Prusaków, ale wrzenie było giln 
w tak drogim dla korony pruskiej Gdańskn, przyszło 
zaburzeń pod wodzą gimnazyalnego ucznia Bartfaoldi' 
Prz«i*iet przeceniono może niebezpieczeństwo w obozi 
Fryderyka Willielina; rozcliodzily się pogłoski o 
nych ailacb, jakienit rozporzjulzajjj województwa, n tym- 
czasem Wielkopolanie nic zdołali nawet skoncentrowAć 
powstań poszczególnych ziem, aby oprzeć się skuteczni 
niewielkim oddziałom, jnkic szły przeciwko nim z Porno 
ze Śląska i z obozu |md Warszawą. W okrc^gu Xoi 
przewodził Onidziński. na Kujawach Mniewski, wr P* 
nańskiem Niomojewskj, w Sieradzkiem Lenartowicz, w m 
mi wieluńskiej Stokttwski: porozumiano się, aby wszysi 
kie siły złączyć kolo Oniczna, ale przecież plan ten i, 
cestwiły niechęci i spory nsobislo czy też brak zdoln 
do kierowania ruchem u naczelników I około pierw: 
stolicy rodzącej się państwa polskiego w ostarni^ 
dzinę jego bytu politycznego stanęło ku obronie zaled 
coi 130(1 ludzi z Kaliskiej^ i Poznańskiego pod Xi 
jewskim. W takich warunkacli trzeba było uniknć sta 
aby nieokazat^ rzetrzywistoj słal>oiU^>l. I tak, gdy pułk 
wnifc Diethor z jednym batalionem I 3 szwadronami 
azyl '2 września z Poznania do Gniezna powstańcy co! 
nęli się do Slupczy. Został się tylko jeden posterunel 
zapomolany przy klasztorze franciszkal^kim. Składało 



- 105 -^ 



:}0 włościan, nie ustąpili przocioż łK!Z rozkuzu i |>o- 
ra ich padła u stóp atarej, wiek XV przypomiimjiicej 
ieiy klasztornej i kolo kościółka uświęconego relikwia- 
mi btoKOs la wionę j Jolanty. Ludzie i święci opuścili ich 
w tej wałce: broń zdobyta, kosy i piki, zabrali Prusacy 
i przonieżli dii Pozoaiiin: na wsgórku zostały tylko ciała 
przed .Ani iortnyni gniewem i zaei(jt<MiciH w zg:a8lych 
ezaeJi. iii w noc póstn^ z plnczem i lamentem pr£yiixty 
Kabrnć osierocone matki ł 2ony. 

I'cilkf>wnik Uossow, który z końcem sierpnia ze 
Śląska poniaazerowat na Kawicz i Zduny do Kalisza dla 
włosy tamtejszych magazynów, po drodze rozpraszał 
drobne oddziały riichawki wielko|>ol3kiej. Od południa 
edl także major Bonin dla strzeżenia składów w Sie- 
iilzu i Kaliszu. Z Pomorza przybył pułk kirasyerów 
licnia ks. Ludwika wirtemborfęslciepo. 2S sierpnia gene- 
&ł Mannstein, który prowadził dla paroizonów w Wiel- 
topolsce poHilki ze Wscłipwy i l.issy atakowany był kolo 
iana pracz jazdę powstańcza ukrywajłicu się w le- 
nie [łoniusi jednak strat znaczni ej szyc li. 
Jeśli siły zbrojne pruskie przeciw insurekcyi wiel- 
[kopolaklcj były niewielkie, zwhiszczn. że przestrzeń ob- 
ita mchem była bardzo znaczna, tcni gwałtowniejsze 
tby Hiiuiały władze cywilne pruskie w iniietiiu króla. 
Bitóy schwytany z bronili '"'^' ^^^ natychmiast rozsie- 
ay lub powieszony. Dostojnicy świeccy i duchowni 
:y udzi.ll w powstaniu podlefcaja karze śmierci na 
bienioy lub dożywotniego więzienia, a dobra leli kon- 
ije rzi^. Osoby podejrzane obojej pici zostaną uwię- 
i konwojowane do jednej 2 twierdz. Ka2dy, ktoby 
Inemu z powstańców użyczył echronicuifl w domu awo- 
llm, Btftwiony przed najbliższti komendą wojskowa, po- 
kryj wszelkie szkody, jakie stąd państwo poniosło, i ulo- 
\pofi liajdiitkliwszym karom cielesnym. Wszystkie te 
vyn>ki zapadać miały bez zachuwauta jakichkolwiek Tor- 



inalności prawnych, bez przcprou'adzeniu Meda 
soh ustawą przepisany. Na ościet ołwiirło wt 
Bzyni instynktom urzędników i wojskowych 
Weillc nit' pod ej rzi Ul ego chybii. bo nieiiiieckiegn 
twa, pułkownik Sz^kely, wyprawiony z rozkAfll 
ł!la konrederał-yi wnj(?wń(izkicli, „władzy mu u 
utywnł do bez wstydu egu lupirslwa i zgrozę 
eycli K^vuitów. ...zniżał się do najpodlejszyc] 
i oszustw, krad) poprostu po koóciolacłi i ki 
Ifdzie tylko mógł coś znnlcóć." 

^Okruliiik^ Sz<';kcly wyruszył z obozu pot 
wą 21t Hiorpr.ia z l>atnlinnntn piechoty Mtinrirhs) 
drnnanii jazdy (Trenck. (^zettritz, Wfirłember^ 
Sochaczew. (Jąbin, ijostynin i Włocławek. Ciagui 
rza". pustosząc i niszczi^c okoirczne dwory i atol 
pod Wloeławkiem napotkał opór znat-ziiiojszy, 
wslańeami uBtępuj^cjini na zai-hikl wyprawił Mn 
z obozu swego pod Włocławkiem oddziały 1^ 
Czul się Jeiłiiak stiiłiym wobec koncrentniiąeycfl 
Inowroeluwieni sił wojewńdzkirli i nhsadziwszy k! 
pieehoiy Włotlawek pomaszerował pod Bydi^>sz<i 
łożył się obozem od południowej strony, aby oalf 
ffate magazyny królewskie w tom mieście 
odległym Toruniu. 

TymczflBem ciijgiięły w głąb Wiclkopolsłi 
sł^py wojsk pruskieh. G«*nerał-major Schwcriaj 
łwitalioiiami z pułku Kuiilieiiu i z dwoma azwRi 
szedł już 1 września z pod Warszawy do Ki 

Z ebwilłi zaś gdy armia Fryderyka Wil 
cz^ła 8iłj cofać z pod okopriw stołiey polożeiiie 
polan st-ftwalo sie wprost riłzpaozliwe. łiłówn] 
wern znprzestatua prac obl<;żnie25'eh była rhf 
n(a natychmiast powstania w wojcwództwacłi 
ekieh. GeneiMł Frnnkenberg poszedł wprost 
u Elsner na lewy brzeg Warty; główne sity 



r oBlf 
iafl 




— 107 — 




się aż ilo U wrr-eśnia w RoBsynie, ale następnie 
rozpoczijły dalszy odwrót r.błiżitj;^): się ku sbiintowanym 
prowincyoni. 
^H l>o Wjirs7,Hwy ,w lyin c-zasin powtórnie przybyli 
jBl N. Na<-zelnika wysiani od Wielkopoianów obywatele, 
■Honman i Buchowski. z prośbie, aby... im przyśpieszona 
była pomoe obiecana-' Dokładał też Naczelnik .wszyst- 
yph usilnosci w podaniu pomocnej ręki' tym, którzy 
cię2kiein obliczeniu Warszawy z hazardem życia i ma- 
tów oręż płKbiieśIi*. „Wiele wojska luiHlae nie móp), 
y2 wiedział dobrze, że wkrótce mieć będzie do czy- 
lia zBusją, która corais świeższe odbierając: posiłki z lu- 
Hant. Białej ńosyi i Ukrainy zechce znowu staiii|ć na placu 
liitwy. Chciał więc w osobie koincndcnijąoego (generała 
len nftRrodzii: niedostatek.' Wybrał na dowódzcf; wyprawy 
Dąbrowskiego, ile że Wiclknpolunie najusilniej tego żiuiali. 
Uyaryiisz wyprawy wielkopolskiej prowad/Jl siua 
arowski; tuiaj zatem wystarczy pydkraslić niektóre 
to momenty w <lzia[alno^i armii polskiej i jej wo- 
oniz uzupełnić je przedstawieniem równoczesnych 
sruszei^ wojsk pruskich. 

Diiia 9 września pod Mloeinami stał już „w zupełnej 

tiowości do marszu' korpus przeznaczony iia wyprawę 

WielkoiKdski. Kyla to Iwy^ada Rzewuskiego, liL-ziiea 

M koni i Dąbrowskiego w sile 4iK) koni; piechoty 400 

czwartego pułku, 600 trzynastego I 100 atrzelców 

nlcolnic kiego, „których jenerał Rymkiewicz z sninej ocho- 

ti] młodzieży warszawskiej erygował'; dział sześć irzech- 

liMowycłi i tyleż szi*cio-funtowycłi. W czjiaie marszu 

Komioiuty przyłączył sitj lladalinski w i3iKI koni bwo- 

*i brjgaiiy. tudzież 4łMł reknitów iTgiincntu pierwszego 

4 annatami. Każeni liUKI ludzi lub niewiele wii^cej. 

Jakość tego „regularnego" żolińerza była nader róż- 

OlitiL Jazda była naogół nierównie lepsza; brygada Ma- 

JiAakiego złożyła już dowody znakomitej sprężystości; 



tyijtf 



— 108 — 



ctrygada Dąbrowskiego, cliociat sorganiKowaiiu dopiero 
w czasie nblężenia Warszawy mogła już uddać znacaue 
usługi. Nie tak piechota: szeregi jej były wypelniom- 
w znacznej części kosynierami i „naprawdę to tylko 13 
regiment ^kładaf się z żołnierzy, którzy umieli się obctio- 
ilzić z bronią palim. dwa inne liczyły zaledwie 2)Xł lu- 
dzi, którzy iiinieli nabijać'- i strzclat^*^. Pray kadraeti lak_ 
slabycli rekrutowanie musiało sit^ odb^nrać ł)ardzo oet 
żnif. Niemniej pn skończonej wyprawie 31 pażdzieniil 
liczył korpus 45110 żołnierzy. C'/.ą^. powstali, a niianoi 
cie piechota, przeszła w szeregi żołnierza regularne 
Główne jednak siły konfetleracyi wielkopolskiej złi^czoi 
z dywizya Dąbrowskiego 24 września w Słupcy zati 
mały organizacyc oddzielna, tworząc pułki lekkiej, 
Nie I5,0(X>, jak żywiono wygłirowane nadzieje w W«- 
szftwie, ale 4.000 iusurgeritów przybyło na niiejsce zbur-l 
ue. Była to i w %! kawalerya. „Jubo na dobrych koniaAj 
lecz żlc uzbrojona..." ^ Piękny i tkliwy formowali wldi 
wojewodowie, kasztelanowie i innych dostojeiisiw i 
orderów kawalerowie, jako wodzowie swych wojcw4 
Wida*; hylo sum kwiat młodości obok zgrzybialyeti 
ców..." Niemniej organizacya tej siły zbrojnej t)yla 
trudna. Siła korpusu nominalnie podniosła aic do 
co niijmniej ',\ jej trzeba było dopiero uczyt!- dem 
nycb prawideł służby polowej. 

I cłiociaż ustawicznie w marszu, cimeiaż w ol)l; 
tak przeważnych sil nieprKyjacielskloh. piwl duświadcs»j 
uf^. troskliwa rąki^ Dąbrowskiego l>ylo to możliwe. 

„Choąo tak liczną ł piękną kawalerya usposoMl 
do odbywania wszystkich powinności obozowyoli, »( 
ucxać prawideł ostrożności, przezwraoici. roztrejuw, 
ńci w potnieniu służby polowej, ile raz>' użyć 
padło kawjik-ryi na patrole, pikieiy. detaszowaoiai ■ 
W82C przyłączył do niej polowa lub trzecia cz^ »i 



ń wielkopolskich: tym sposobem wkrótce przyszli rto 
i regularności i dyscypliny, ii częstokroi! użyci być 
łgli włmi jedni do wszelkich ckspedycyi." Przy pier- 
łzoin wiekszem starciu, pod LiibisKyneni, jeszcze nie- 
6re sawailrony nie umiały dotrzymai*! placu; ezłjsić bry- 
łly Rzewuskiejio zupetuie nif wzicla udziału w bitwie; 
Ke skrzydło brygrady Dąbrowski ego cofnęło si«j przed 
Prciem pruskich huzarów: on aam znajdował się w nJo- 
Kpiccwństwio. Alo Kwyci^srwo jut było po jogo ńtronie. 
ffo mlo<ly żolniera, atakowjiny , wśród cienuiej nocy, 
i^pod/Jniiie', uie rozproszył aic i .1 kompanie 13 reżi- 
mu pranie godzinę stniy pod ogniem, nfzy nieprzyja- 
•I był blisko, czy najwięcej oddalony, tak w mar- 
t, jak w obozie, — równy panował porządek, ró- 
la ostrożnońć...^ .KarnoA<_S dyscyplina, która, chocia* 
it duszą, służby, nialoco w wojsku polskiem, włańnie 
kRwaloryi narodowej, podówczas znani} była," wdraża- 
Ibyła forsownie twarda rękij Dąbrowskiego w umysły 
tutorzy; .najmniejsze wykroczenia przeciwko slujbie nie 
y bezkjiniie". ..Nie widziano nigdy, ażeby w marszu, 
.'łiodiiłjc przez wsie lub iniasieczk.i, kioknlwiek miał 
iejsirn wystąpić, jak się praktykowało w innych kor- 
eh, gdzie oficerowie nie opuszczając żadnego dworu, 
ly nie wstępować, dali gorszący przykład swoim podko- 
(adnym, stąd poszło, że w przechodach csęstokror cale 
hliony. jak szarańcza, rozsypywały się po chałupach, 
^wdząc biednego wieśniaka, nieraz wymierzając na 
wszystkie nicgodziwuści dzikiego nieprzyjaciBla.** 
wski, którego oczy przywykły do tak niezmiernie 
iwicic wyuczonych manewrów gwnrdyi atuskiej, ,,» ru- 
spogli^dal na kolumnę swego wojska, ruftazerujn- 
równym porządku w dzień I w nocy, okrytą ze 
eystkich etron, której flankierzy rozciągali się na pół 
i dalej. Wraz z powodzeniem. ,. przy wiązanie i zau- 
do wodza rosły z dniem każdym. Pod sitm koniec 




■!- no — 



kiiraptinii ten korpus, bez płaszczów i butów, bez nami 
tów, wystawiony im zawiiM-urliy i chloily zl)li&njt{ccj 6i 
zimy, zatrzyma najdłużej ftpoJstoś(!- wownijtrznji i sdc 
nofić bojową, BędKie to nnjpierwszy korpua w cal( 
Armii. 

Nic zakres^Ial sobie pierwotnie Dąbrowski (Inickk 
projektów u wsti^pu wyprawy ilo Wielkopolski. O^frani^ 
czyt słQ do wskazaniu 8]}OHołKJw przedarcia si^ przez If 
nic wojsk pruskicli. Chciał nad Wartą zlnczyc": .sie x; 
wstaniami województw u polera operować stoaowiiio 
okoliczności. Miał tei pozo&tawioni}. zupełnt^ swobodę dsia 
laniu, miał ^z powierzonem sobie wojakiem dą2yć lioj 
Wielkopolski drosą i sposobami, które roztropność- i t»»J 
lenta jego wskażą za imjlepszc i iiajdogodiiiejsze.'' Ko 
gciuBZko piaal do niego niejednokrotnie: ^spuszczam i^H 
zupełnie na Ciebie, bo dowiodłeś tylckroć męstwem i ta-l 
lentami Twymi, żo losy dobra publicznego powierzyć dj 
można". Udzielał mu jedynie rad ogólnikowych, aby ,\ 
st^powat!^. jak naj.-^picsznioj tak dla ratowania jak wznioc-] 
nicnia najprt^dszcKo powfitająeyoli braci naazych, jakc 
dla niedania czasu nieprzyjacielowi do wzmocnienia 
i ciągania korpusów... dlaczego... w przypadkach 
chotą podwozić wózkami." aby .utrzymywać juk naji 
kszą komunikaeye z korpusem głównym i jego dy \vizaiDi| 
i jak najcz^-iej i najostrożniej dawać raporty o obrót 
swoich." _W Jednym tylko przypadku," łirziniat roifc 
wyraźnie, „gdyby* po.strzegl. że Prusacy silnie ku \Vi 
rt'/awie awansują, cif^nąć będziesz za nimi zachowi 
komunikac-ye z korpusem moim*. Rozkaz ten dany pr 
Kościuszkę 21 wrzcinia epcłniony nie został, gdyż 
browski otoczony przez siły przeważne postanowi! 
wrót na wieść o obsadzeniu Hzury przez wojskn prusk 
nie oglądając się na następstwa, jakie stąd mogły flr>ii^ 
kuąć dla stolii-y. -Tu zupełna samodzielność pozosun 
na przez Naczelniku korpusowi manewrującemu nad Wi 



tą i Kotcdą była kurdyimliiym warunkiem powiKlzcnia, 
była konieczną wober tiit-możnojŁoi oI> rachowania zarów- 
no poniszoi^ wojsk nieprzyjncielskinh jak układu stoeun* 
ków w województwach objętych kordonem pruskim. 

tChocini Dąbrowski niial dzinlat- nieziilożnie od opo- 
yi nu innych Łcrennch wiilki, przecież potrzebował ]»• 
pMrria ze strony głównej armii. W drodze ku Ii żurze do- 
magał się, aby generał Jlronikowski, ^zasłonił kwy brzcfc 
"Wiały od Zakroczymia aż do Wyszogrodu" przed stojącera 
T. drugiej strony wojskiem generała Schrtnfeldta i aby 
.komenda druga zaraz do Błonia azła i starała się poau- 
I i^ć l(U .Szyrnanown i Pawłowicom demonstrując nieprzy- 
i"i>irinwi, j/ikoby clicinla przejść Bzurę pud Łowiczem 
liu' -^Di-haczmrera". 12 września nie prędzej ruszy ze wsi 
Dubiny nt „za nadejściem korpusu generała Bronikow- 
skjeffo i objęciem posterunków nadbrzeżnych Wisły." 
Kiedy czyni przygotowania dn przekroczenia llzury, tu 
.i»nsśze w tej pewnej njulziei, iit Miidalh^ski swoje opera- 
cje kn Sochaczewowi i Łowiczowi czynić będzie." Prze- 
siedlazy Bzurę miał przed sobą kori)U3 ^fcnerałn-ninjora 
Sphwerinu, po łewej ręce przewaiuą część armii pru- 
»lUci f^cii^^iietej z pod Warszawy, a po prawej pHłko- 
'Wnita Szi-kclycgo; równocześnie ietnialo zawsze groźne 
HieLezpieczcńsIwo, *c Pnisacy stojący na prawym brzo- 
pi Wisty przeprawią się między Wyszogrodem i Płockiem 
i uderzą z prawej flanki i z tyłu na dywizyę wicłkopol- 
iką. W tych wannikach ,od komunlkacyi z Warszawą 
iawisj los korpusu generała Dąl»rou.skiego i pomyślny 
ttut^k dalszych jego obrotów" i dlatego to „nio było ra- 
Pwtu, w któryuiby nie miał najmocniej przedłożyć, ałiy 
tji wszelkimi sposobami utrzymana liyla" a „niemniej ko- 
łiieczną i nieodldtą zawsze dowodził być potrzebą kor- 
pusy mieć? obserwacyjne między Sochaczewem i Łowiczem 
dJa wslrzyraania w tych miejscach wojsk pruskich, al>y 
tylu nie wzięto, a Warszawa łatwiej i lepiej zaało* 




— U4 — 



z 28 na 29 odparła Saókelycgo pod Labi8zyiii;iii,2prtżtlzier 
nika zdobyła Kydgoszcz i z kolei gotowała sitj do ataku 
ua, Toruń; marzono nawet o odzyskiuiiu ł'oziłaniii i t.idait- 
ska. Lepiej jednak powi;idomieni o ogólnym biegu wy- 
padków, swoi i obcy, współrodjicy i wrogowie, j«?dni 2 bo- 
leścią, drudzy z zadowoleniem uważali już wtedy len rak 
śmiało rzucony naprzód korpus za enfanl ptrdu. 

Jednakowoż tak smutna dofinicyii miała się uiu 
sprawdzić a zawiirla w nit-j fatalna ti]'Ke po wiedli ii ntai 
ziściC. „Stracony pogtorunok'- miał zostaci uratowauj 
w całości. Ponawiane powiclekroć rozkazy Fryderyl 
Wilłielma, Jtby oddziały Madalińskiego i Dąbn^nskic 
^w piuń łYyciitO:," miały pozoataó na zawsze uicwyj 
nioiicm pobożncm życzeniem. Dąbrowski wyprowii 
w e^łożci powierzoną sobie komendę z Wielkopftis 
a wraz i około oOO jeńców: eo więcej, nie stracił uui j( 
dnepo z 4<KI wozów, na klórytli wiózł zdobycz wojci 
To zupełno powodzenie osi^ni^ł w znacznej czi^i 
ki błędom, popełnionym przez dowódzeów prtisłiiełi. all 
przetlewszystkiem dzięki intuicyi. z jiikij eudownie 
przystosować swą głęboką wiedzę militarną do wt 
ków, wśrófl któryełi przyszło nui dzialacj. 

Co prawda, stratejfia X\^U wieku nie przouid)i 
la kampanii prowadzonej w tych warunkach, (k> w 
kopolsce w r. l"94. Najwyższy jej [irawodawca, Fr^l*- 
ryk n. mówi jedynie o wojnie dofenzywnej, prowudutw 
przeciwko nieprzyjacielowi dwakroć alłniejszeniu, i pr 
znaje, źc położenie generała komcndcrująceffo jest w t; 
wypadku .ciężkie i niemiłe^, że „musi on swoją sprawno 
czujność, przytomno&ć umysłu i <t ile możuośi-i także 2va 
zdolności zdwoić, ażeby wyjść z łionorem." Tern 
niejsze jednak były niektóre przepisy lej strategii dU 
dzu, który posiadał zaledwie jedną piątą sil przedwuili 
wi^ zastosowanie w jak najszerszym zakresie omijając; 
manewrów wojennycli, więc unikanie bitwy t>ez walu) 



iiri 



iwodów i IwMt pewiiośti korzyści nadzwyL-zajnycU, więc 
i]>o?.nawanic ^ię z lernncin nul ki w iiiijitrohniejttKyiib 
ii-zogulaeh, więc wio(Tzn:i riieutriuśc- i IlipkiiośO aawel 
oboc pobitego nioprzyjaciclfl, więc dbatość o drobne 
ci^c korzyjici. aby sumą ich zaatfjpić rezultaty, osią- 
anc w atanowGKyph starciach z wiclkicm nicbczpieczeń- 
twcm imwct przy równości sil waK-zii-cych. 

Do jak iinińtiślejazcgo i)fzł^strxcgani« wskaziiii uaj- 
(riąk»Kej nstrożno^i^i nitiAiałii l)i|browskit'g(i skł)iiiiH(' saniii 
jaknsć żołnierza, którym rozporz^za]. Byl lu żc>liu(!rz mło- 
dy, który w znacznej częiici w ogniu jeszcze nie byl, z bro- 
uiH obchodził- się nic uinial lub jej nawet nie posiada). By- 
b to w przeważnej części kawaleryn. która napadnięta 
inicftacka, atakowana w nocy, z zasadzki, siliiiejsiwgo 
oponj Biawić nie moiie, nawot jei^li ekłada się z 2olnie 
ny 2 wojna obytych. Z tym rodzajem broni nie niójjl 

iniwgki marzyć o wojnie w wiolkini stylu, ograniczał 
;wj do partyzanki, ale prowadzi! js tak. to wsay- 

ile drobiiH akcye wii^żą się z sobo i zmierzają do 
wp^lnego celu. Miał zawsze w myśli przylomiui kartę 
Intru wojny, pamiętał o ka^^lyin posterunku; jak ^chy- 
Uy lis" zawsze Im^ty w pomysły i podstępy, nic trac^il 
ńnnej krwi w najkrytyczniejszera położeniu, a zarazem 
Me tipajjil się nigdy powodzeniem; łiypnotyzowal najczę- 
jtocj przeciwnika swą rzekoma sib^, a własnym toliiie- 
hnni wlewał urnodć w siebie, zaprawiaj)|c do rzemiosła 
urobn>'cłi potyt^zkach. 

^P ,Di|browaki pi'2cz przezorność i roztropność nsar- 
Iwać nie cliciul. To tylko miał awantaiem, co mu ża- 
bej hib wcale nialą przynic-ść mopto stratę, a nieprzy- 
leielowi znaczmy klęskę: inna ku2da korzyść, która ko- 
tłowała dro^ą krew Polaka, była w oczach jego zgubie 
|ft kraju. Dlatego od pierwszego wslci>ii dn Wielk')|}ol- 
[j, Ewłaszeza wiGdzjjc, 2e z nieprzyjacielem iiierówuio 

jwyaszjgjicyoi mieć będzie do czynienia. któr>- uawet 




- 116 - 



szukot^ K niiii zRchcc l»iiwy,— pniez dobrze iidysponowa- 

IIP marazo, przez umipjfjtnoiic? w obraniu t^icb pozycvi, 
przez sztuczne manewrowjinia i taktyczne sposoby ukry- 
wania swych zamiarów, unikał wszelkiej bitwy ^m*ral' 
iiej, zręcznie tylko znoszae komendy, patrole, posterunki, 
obejmuJ!|(; wszelkie króla pruskiego składy i mał?axyiiy„. 
Oprócz znacznych komend kawaleryi, kióre znwate, 
C2y korpne stanął obozem, czy w marszu się znajduwal, 
detaazowane były ez^stokrof: mil kilka na bok dla za- 
slonienift i ukrywania prawdziwego colu obiekt-yi koluiuoy, 
w całym przecią£:u t€J wyprawy generał Dąbrowski i t^ 
jeszcze trtk potrzcbn^i ZAL^howal prKezorność. te nig«ł>' 
nie wydał rozkazów do nmrsKu z wyrażeniem dropi lo 
miejsca, a zatem nikt wiedzieć nic mógł, dokąd 
rować miano. Dopiero wtenczas, kiedy kotumny w i»-' 
pełnej jui stały gotowości, komendanci onych odbierałi od 
generała Dijbrowskiego marszrutę przewodników, a ofit* 
od inłynierów z kwatermistrzami i furyeraral nie ptiT* 
wej pod mocną eskort-ij był komenderowany dla 
czenia obozu, jak z pól drogi, za kiór\ini zazwyczaj do 
chodząc już tego miejsca wybiegali sam Dijbroweki 
Kymkiewicz dia zweryfikowania. Łatwo to mo7.ua byfc 
upr.ynił^ gdy2 magazyny ze wszystkicmi zapaaamt 
azly za korpusem.'" 

y.dolnośó. tajenia prawdziwych swych zamiarów, 
ceniona przez Fryderyka 11, że domagał się jej pri 
wszystkitm od swoich generałów, roewijał Di|broi 
z zupelnem powodzeniem od pierwszych ehwil ał 
schyłku wyprawy wielkopolskiej. 

Idąc nad llzurę, ukrywa! zręcznie mai-«z korijuwi 
wysiał przodem Rymkiewicza, który olisadził lewy br 
strzelcami, starając się utrzymać Prusaków w miil*roiii 
niu, .*p krok ten nic więcej znaczyć nie mo2e. jak tyli 
ko ascknrncyę taką, jaką sami trzymają.'" Kiedy pr 
chodził Bzurę, równocześnie z jego polecenia został 



— 117 — 




fałszywy iiUik w okolicuch Sofhaozewii i I.owiczo, 
y tam zwródr uwji};c nieprzyjjifitilrt. Po zDWSioniii po- 

nnków pruskich iind Rzłir:|, cofnął slij na l)r7.Pff prawy, 
ty wywolat: przyiiuszrwnie, 2e przeszedł rzek^ lyikoflla 

nnn-ania raagiizyuMW. Wreszcie posmujl się oaprzód 

Szpusztzajiic wieść. 2c koi-pus Uczy iJOOO regularnego 
Inicrzu. Mndalinaki szedł iia Icwcin skrzydle ponad 
oliarzewcni i Łowiczt^ni, iia prawem Iticlainowski 
nud Wisli;. a straż przednia i'ównic szeroko zapu- 
i^zczała ZJi^ony. Pierwszy napotkany korpus pruski 
^ncral a- majora Schwerina nie śmiał atakować wojsk 
Dąbrowskiego i coful aic z pod Koła ku Pyzdrom, by 
ias)oiii(5 Kaltez lub Poznań. Za nim w ślad poda^.ał 
V awangardzie porucznik Bielainow&ki do łConina, do 
Pyzdr, do Poznania. 2(> września Dąbrowski stanął obo- 
»pni pod iJnieznein i rozłoży! szeroko k.iwainryę pow- 
Biau wiełkopolskicł), by „łinia tak poti22nic aifj rozciiy,'a- 
b, 4c trzeba było wierzyć, iż ton korpus wynosi do dwu- 
il2iH8tu kilku tysięcy, w którem ninienianiu n«wct nie- 
jłRyjacieł zawsze utrzymywany byl aż do końca wypra- 
vy.- Dalej -cala myśl i ch^ć fcenerala Dąbrowskiego była, 
•by szczęśliwie przejść rzekę Noteć (nad którą stały mocne 
poffleninłii pruskie asekuiowanc cnłyni korpusem Szeke- 
'?'<«") i tak się postawić, aby Szekcly nie wiedział, czy je- 
?o lułi Bydgoszcz albo Toniń atakować mianu. W tym wi- 
doku posłany był porucznik Iljelaniow.sk i w 'J(Vi) koni do 
tUrniowania Poznania I wrażenia lam będącemu nie- 
przyjacielowi, że to... przednia straż maazerujsjcego kor- 
KI8U. l>nipa komenda kawałeryi. złożona z I'JO stizełców 
1 dwoma armatkami pod dowództwem geuerala Madallii- 
•Łiego, udać się miała na Trzemeszno w okolice Inowro- 
''ii dla ściąicnięcia na siebie całej uie]>rzyjaciel8kiej 
'-!: yi. aby (nie mó^łi z^adm^ć a leta samem przez dc- 
•łMowanie ziiacznu lub calij ew^ eiln przi^szkodzić przej- 
fcl» Noteci samemu korpusowi. Trzecia komenda z Wiel- 



_3_ 



— 118 — 

[opolanow pod ich genpralem Lipskim naznaczona b] 
do Barcinu znieśiS tam posteruufk pruski." AUik Sj 
ly'Cgo z 29 na .'10 wrześniu przyspiwzyt tempo wyj 
ków. Uywizya wielkopolska odrzuciła jiiepry-yjaciela, 
szyła za nim do Bydgoszczy i tu etoezyla najkrwawsi 
w ciągu całej wyprawy bitwę, biorąc miasto szturnit-m. 
Z pod Turunia, za przybyciem pułkownika Lediwaryego, 
Dabroweki musiał cofać się do Bydgoszczy, a sl^d ustępo- 
wać dalej na wiadomość o przcciijciu komunikucyi z War- 
szaw- i zamierzonej konoentraoyi korpusów prusk»ch.| 
Nieprzyjacielskie oddziały, stojące wtedy pod Toruiiieai,] 
były o dwa marsKc bliżej Bzury. Przez fałszywe ataki.] 
wykonywane przez slrzclci')W i kawnlcryc pod SokolnJc- 
kim, który zrazu trzymał się na przed mie-4c.iach Tora* 
nia, puŁł-m opasał ściśle Podtjjiirze, osadę Icźacjj napnw* 
cfw tego miasta na lewym brzegu Wisły, pędzie ztiąjils- 
wal się jedyny most, udało się jednak obezwładnić kor-| 
pus pruski od 12 do 18 października. W koAcu. w krj- 
tycznym czasie między 21 a a:t. utrzymyiTal Dąbrowd;i 
tuk długo naczelrieg-o wodza arniii pruskiej, gonfw- 
Ift— porucznika Schwerina. w niepewności, którą drcję? 
obierze, że przez szereg godzin mógt spokojnie przrp'' 
wiat; się ?, cidym taborem pod MistrzcwicumJ i pn 
gicj stronie Bzury pod Brochowem z-ij^ć obroiui^ (»*j 
zycyę. 

W cii^ł^u całej wyprawy wpływały nadzwypMJ M 
rzyst^nie na opcracyc wojenne Dąbrowskiego dwie ok* 
liezno:k;i tak wutnc, ż/a bczicli współdziałania, przy wszrst-J 
kieli nawet jctro z<iolrioAciaeh I przy calem niedołęstwie | 
norałów pruskich, czekała go prędzej lub później nieeliyb 
na klęska. .lakkolwiek Wielkopnlska nie zdołała wysuii 
znacznej siły zbrojnej, przecież cala objęta była potMtlo' 
.buntu," cala czuła _po polsku," była gotową do ofUrlptf' 
ćwięceń. Równie ważne było obudzenie się w narodzi*^ 
ducha rycerskiego. Pod okiem Dąbrowskiego, im niwni' 




— 119 — 



c.b wielkopolskich tworzyły ei^ kadry nowożytnej jaz- 
polskicj. Wazystkif prawic sukcesy oHingnicte byly 
\trze7. 7.tiakom[tc poriiSMMua kiiwiileryi. Taki marsz Bie- 
Uinowskiego w 200 koni na Pr>/,iiari, wpcihiiiccie do niia- 
ac.» cnlego korpusu ^iierala-iiiajara Schwcriua i xairzy- 
munie go przez trzy dni jakby w ciblęi>.eiiiu, zasltig^iije na 
irwłilt; wspomnienie. Tutaj nad Bzurijipod murami Toru- 
udprswit swn pierwszij służbę Sokoinicki, przyszły do- 
jiótlzca nie.<^interlel[i('J jazdy mmze^ z r. 181^. Mndiiliń- 
Ll prow.idzit poszczególne ataki ze staropolski} faiita- 
?ą. Czynnym był Rymkiewicz, 2ołrderz f<odny sprawy, 
irej poświęcił 8WC 2ycie. 

Natomiast inna okoliczność wpływnla na czynności 
korpusu wieIkop^)Iskieico ujemnie: były to objawy dawnego 
lierandu. Nie w każdym wypadku i nie w każdym czasie 
6^1 Dąbrowski liczyć na zupełne posłuszeństwo żolnic- 
Miał naczelna kotncnit<j, ^rooc rozkazywania I da- 
wania swycli onlyniinsów wszystkim generałom woje- 
ii>iEkim i wszystkim jakiejkolwiek bt^dż rangi •oficerom 
3j zbrojnej wielkopolskiej.' l^rzeciei nic była to władza 
(owita w takim stopniu, jak wilkowitij I>yla odpowie- 
ialno^. W umyslacli żołnierzy iauiiala liwiadomość, te 
lodzą komenderuji^cego nie jest ani jedyną ani najwyźsz^l. 
edstawicielem władzy cywilnej, pcłoomocnikiem Ra- 
iy Najwyższej Narodowej był Józef Wybicki. Nawet tak 
tysoko ceuiney karnońi; Rymkiewicz, nie b^ijc jniwny, 
zdoła przekonać Dąbrowskiego o możliwości i po- 
iie wzifjcia szturmem Bydgoszczy, cliciał lo osingnąć 
Wybickiego i pisał do niego: .Zaklinum Cię ua miłość 
)jczyzny. ał)yś zitponaniał na ten raz, że jego i Dąbrowslcic- 
»t jesteś przyjacielem, a użył mocy prawa, powierzonego 
<iV\v od narodu, jako jego pełnomocnik do nakłonienia go 
t6go Uik jfotrzebnego kroku... jeżeli już innych nie 
FZujdziesz środków." Wybicki jednak nie zapomniał 
|o przyjaźni i iitno^i, jaką miał dła Dąbrowskiego, ani 



- liw - 



na chwilę i nslaiiial ^o powaga swet^o nieskiiżonogo tmie- 
iiitt; Ink wi(j(_- je^'(i whiilwi iiio puraliżowjilu swobddy rucliuw 
korpusu a jego obecność była dobruczytin^. Był vr kor- 
pusie takiie .Madaliiiski. riiiigi^ gfntTnla-lcjŁoiiania stitr- 
azy. ditwny Kwierzrhnik i sędzia Ujjhrowakiego. Po ain- 
remu dowodził on zawsze tylko swoją brygadij. W chirlH 
szlachotacgo uniesienia w Kamionnic 14 wrzeóitfiiiiiG pnf- 
jąl komendy iiaCKelnej n;id dywizyj^ wielkopolską, uznając 
i ziiolnośfi Dubrowukie^o i jego pjitryotyzni. Wysyłał je»i- 
nak oddsleltie raporty, zaobował także prawo wydauii 
pewnej ilońoi patentów na wysokie stopnie wojsko*^ 
Uznawał to wyjątkowe stanowisko Dąbrowski i pts&t do 
Kościuszki, że będzie z Madalińskini wszystko .wepol- 
nic iirzĄdZAĆ." I'owody. dla któryeli nic L-licial atakowiłi! 
Poznania, przełożył „radzie". /Jożonej z Madalinekicę:*. 
Rymkiewicza i Wybickiego. Nie zdołał w&zak^^ prie- 
szkod&ić wytworzeniu sią w łunie korpusu „partyi*^ 
dalińskiego; wkrótce wybuchl.i nawet jniynia opoRj"' 
przeciw jego sposobowi prowadzenia kampanii. 

„Plan Dąbrowskiego byt zostać się złączonemi efln- 
rai w Bydgoszczy i utr/ymaO się przez z\in<i międir 
Wialą, Brdą i Notecią, dctaszowai^ swoją liczną kawale- 
ryę na wszystkie sirony jak najdalej dla czuwania u* 
każdy krok nieprzyjacielski; do lego z każdego p^pwstfl' 
oia, ile okoliczności pozwolą, posłaC- snaczue komeitl)^ 
do swoich województw, ziem i powiatów dla powiqksK- 
nia sił, wybierania podatków i alarmowania wsz^ildc 
nieprzyjacioła; pomagać do powstania w tych miejstaicŁ 
gdzie jeszcze nie mogło być uskutecznione; zaklailić 
""' Bydgoszczy i Inowrocławiu magsizyny, korapletow»i! 
stare regimonta, brygady, nowe Tonnowa^. coby ac 
wszystko stać mogło bez uciemiężenia obywatclów z a* 
mych amtów króła pruskiego, które w tych stronach *ł 
bardzo liczne; wojsko umundurować, mustrować, abrta 





— vn - 



pn:y!</Jit kanipaiii^ z wi<^ksztj działać energif} t po£yt- 
^_jtiem (łta krujti." 

^B Nn Toruń Dąbrowski i»i> nie cheint. Wśrwi u-ciaZ 
^Kosuącycb obaw o uŁrzymaiuc komunikaeyi z \\arszawii. 
^■nając o kilku iu!U'Rz6w zn sobii korpusy pruskie, prze- 
Hprawiać ai<j z gari4cił| regularnego żołnierza na drugi 
brzeg Wisły i przypuszcza*': ■szturm do lutaata. op&soue- 
go wysokim iiiurem, buaztaiui i redulauii, przy dość 
licznym garniisonic i /. kilkunumtu sztukami armat i mo- 
ździerzy, uwoźai za bltjd ciężki. Inni- było wszelako 
Hj^cauiiiic powsznchiit;. 

^" „Gotowały si^ iimysly na poguębfenie Dtjbrowskie- 

co'^. .Podli łudził?" ixłasiewałi .,wyuzilaufj złości pti- 
rarzc.- mówiono, ł.e ińe dońć Jest czynnym i wi?ale 
ie ma ileicrminaoyi. prze/, co nie tylko wszystkiu wo- 
nne opcracyc żółwim idą krokiem, lecz jeszcze wiele 
^ywa opuszezonycłt, te Bydgoszcz nigdy nie byłaby 
TZi<iU\, gdyby nie roflekayo i namowy Rymkiewicza, że 
teraz od dnia do dnia odciąga się iśO pod Tonui, da- 
(c garnizonowi czaa do wzmocnienia się~. Madaliuski 
iskłunił ucha oa piekielne (akcye... dalej przyłączyła 
Ic z.'izdro^% że Iniiy Dąbrow»ikie?ro słynie, a jego Ic-iwie 
rsponuiiane bywa, i już uroił ttobie prawu najwyższej 
icntły^. Ponieważ zaś (rzuł, „że tak wielką macliiną 
Tj^gować w o<'JMch daleko liczniejszego nieprzyjaciela 
je jcsi w sianie", chciał pozyskali nobio Kynikicwicza. 
ty len faktyczną objął komendę. Oburzył się Rymkie- 
los i gorzkie czynił Madalitiskiemu wyrzuty, przypomina- 
ne inn dawniejsze cliwalebue posiiiuowieiiie. \Vtedy „Fnk 
roniści... radzili utworzyć konnaye wojskową. zloż»uui 
generałów brygmlyerów, klóraby odtąd r7.ądzi)a.- l>ą- 
rowaki r<-'Zżalił sie na wiadomośO, że go tym sposobem 
winy ud komendy odsądzić chciano, zasłonił sią or- 
ruaiisem Kościuszki, który jemu oddawał naczelne do- 
wództwo, gotów był zawsze przyjąć radq. ale nie mógł 



— \-J2 — 



JłCKWolić na formalnij komieyij, słusznie upatnijnf w' 
Wm obrocie raeczy pewn/j. zpub^ powierzonego sohio^ 
łcorpiiRii. 

Wszczął sie spór zapięty, odayla dawna nioiiawiść-J 
^Zawziłjtośi; doszła ju?, dn tego stopnia, 2e 31adnUrtski 
z bryfiadą swojij, i niektóremj powstaniami odluczyć si^\ 
cłiclal'. Zabiegi Rymkiewicza. Wybiclciego, Afnic-wskit^ i 
i Skórzpiwskiego zdołały przywrócił'; przynajmniej pozor- 
na z^'oil^. Hurzyl si»i jeszcze Aljidaliński w odwrorickUi 
Itzurze; kiedy dcif:hodzil go odgłoa »alw, jakieini wojskit' 
pruakie, atojijf-e pod Toi-unieni, święciło wiadomu.4(^ o lit- 
twie mjioiejowickiej, sądził, że to ks. Poniatowski ngirzoli- 
wa tą twierdze. Były to ostatnie złudzenia radMoe 
w tym roku klęsk i upadku, Wobeo grozj' polo**nia 
ueielily na cliwilę swary, oc-zy i tw-rea żołnierzy zwr4(+ 
ly się ziKiw bez poiizialu ku Iłłjbrowskicnm. 

Z Itcsnycli korpusów pniskieh, biorących iidzfil 
w kampanii r. 1794, jedynie najsłabszy pod wodza puł- 
kownika dc Szekcły starł się wręcz z dywlzyjj Dflbrow- 
skicgo. Tnnc krążyły tylko około wojsk wicikopoisłacłr 
czeknji^c na cliwilę sposobną, by rzucić się na Iftin 
zdoltycz. Ta chwila jednak nie nadeszła. Tak zx\ea 
działaliiośt- obu wojsk nieprzyjacielski<-li można rozwa- 
ża^*; prawic że odrębnie. 

18 września o .5 godKinie rano opnścil Fryderyk W8" 
helin warowny obóz w Chrzonowicach. Zapadła już słota* 
jesień. W tym roku już trudno było zdobyto laury wojenW- 
Król znlecJięeony opuszezuł brzegi Wisły, jak niedawi* 
przedtem linię Renn, zostjiwil jednak na wschodnim l^ ' 
renie walki tU bataliony piwboty i IHTi szwadrouó* 
JłUdy. Na prawym brzegu Wisły stał Favrat i Braiiec*; 
pierwszy nastąpił od 2'^ wrzoiinia Sch*^>nrcldta w koDiPO* 
dzie nad wojskiem, rozlożonem około WysMgrołlu i y-"" 
kroczymia i wzłlłiiż Narwi. druRt dowodził korpusfltt j 
w I*ruBiech Wschodnich. Na lewym brzegu komctidcn*' 



— v2:\ — 



la 
bo 



cs!?tn» ohiąl genoral Karol Fryderyk Wilhelm hrabia 
^Uwcrm. 

Scbworin liczył wtedy lut 54, a w tom z RiJrij 40 wier 
lej Błużby w annU pruskiej. Z durną nazywał si^ uczniem 
"Fryderyku n. Był zaledwie wyrostkiem, kiedy wybuch* 
la wojna siedtnioletiiiA. Jako adjiiCAnt Kuiihist się przy 
boku króla, ale raimy pod !!orr»iorf'em w r. 1758, dostał 
ac do niewoli rosyjskiej, pozostawał w niej ni do r. ntiO. 
pntctii w r. ]7t)'J znowu udał siq do Kosyi jako poRc-l na 
L dwOr Piotra III. Wojna siedmioletnia dobiegała kortea. 
^^BcUwcrin wrócił do armii t na placu manewrów /dobywał 
^Ktawą^, stopnie i zaszczyty, rangę generala-porucznika. sze- 
^Pla pułku, naczelnego inspektora piechoty okręgu Prus Za- 
chodnich, gubernatora Torunia, kawalera orderu Orła ezer- 
^■■runcgo i zakonu niiilianskie^o. Obecnie poivoluny zoatal 
IPhedowuż do wielkiej akcyi wojennej. Po odjeździe Fryde- 
ryka Wilhelnm otrzymał annię liczebnie równjj prawie 
^Łlej. z jak:} ongi jogo mistrz i protektor odniósł zwycię- 
^■wwo pod Loulhen. .Silę jej całkiem dokładnie oznnczy<j 
trudno, gdyż wobec smutnego wyniku kampanii zapew- 
niano, Ae bataliony liczyły nic więcej jak 40U do 500 
:tolnier2y. a szwadrony 50 do 00, niekiedy tylko :K) koni. 
[powodem tak opłakanego stanu były chorołiy, zagnicż- 
ita^e się w obozie, i brak puszy w kraju, długie wojnie 
nryniazcsonym; konie słabe padały wśród dróg rozmok- 
^lych u szpiuile w Łowiczu 1 Piotrkowie nic mogły po- 
Dieścić chorych. Liczyła pr/ecicż ta armiR od samego 
[iKtczątku kampanii w każdym razie więcej nii 20,00A 
'Iwlzi, miała naturalna, pomoc i oparcin w garnizonach, 
które w sile « tysięcy żołnierza zajmowały wszystkie 
tnfttiEnieJ67.e miasta prowincyi polskich, objętych kordonem 
pniskim, miała nadto za aobą Szhjsk bogaty i nnjeZony 
twierdzami, miała znakomicie zoi-ganizowiuią administra- 
<!Sę wojskową, l)Ognte magazyny w Piotrkowie, Kawie 
i U^wiczu, Za nadej»cient posiłków liczba kołnierza 
ikip^o w tych stronach podniesie się do <% tysięcy. 



— 128 - 



nic jest bartlzo krytyczne i z tlnicm kn2d.vm staje sj^* 
conii! krytycziiiojsze." Nic czuje siij on w możności utrzy- i 
mAć w karbach prowincyi Pnis Południc wy cii, a sutra-B 
xeiii znchować wszysikicli ziem świeżo aajtjtych. Jako ' 
^.alufra wierny królewski i pacryota pruski'', nie widzie 
ratunku jak tylko w cofnięciu wojsk z Sandomicrakicgofl 
i Krakowskiego lub też w szybkiem wuuoruicniu armii 
prsM-K korpusy nowe. 

Tu mgła trwożliwego pesymizmu otaczała odti^d usta- ,, 
więźnie obóz generała Sohwerina, nie pozwalając inu doJ<^ 
rżeć ani \r fiagu kampanii, ani nawet długo \nt jej ukoń* 
czcniu, rzeczywistego polużeiiia, kióre oczywiście nie by- 
ło wcale tuk strasziiem. 

Zaraz z poczł^tku jesiennego okresu karapani i r. 1794] 
(23 wi-zcśnia) zaszedł fakt, który powiińen byl przeko-j 
nać komenderiijaeejro nnezelnic arinią pruską, te jci 
nawet nieprzyjaciel stojący przed nim jest rzcozywiścłAJ 
t)ik silny, jakim wydał się jłrzeraAonyni oczom kupców 
żydowskicb x Nadarzyna, jMszcJwnowa czy Kaniiouna, to 
nie jest wszakże zbyt groźny z powodu niedot^twa pot-H 
skicgo sztabu Kciifniliicpo. Zdawało si^ rzeczywiście, te ' 
albo brakło w \Varsr.awi<- wszt-lkicgo planu w dzialaniacb, 
albo biaklo oricerów, ziiającycłi służbę. Korpus Poniatow- 
skiego, opuBzcKając K.<imion, wydawał nu stracenie dywi-j 
zyą Dajirowskitrgo, która zjtlcdu'ie przed lO dniami przci 
tij szczf^lliiij wiiuii(>la si(j do Wiolko]M>lRki. liez rn7.tcwu] 
krwi odzyskali Prusacy utracono stanowiska. Obrona iiiru- 
dniala im zawsze lealstuśe okolicy. Od Wawrzyszewa ai 
po prawy brzej; Bzury cją^nj^l si<j pas bom^ sześć niil 
wzdłuż a irzy wszerz, a po druKiej stronie toj rzeki 
saly znowu lasy, cii^le nad samym korytem Wiały. pr*e« 
mil cztery aż po Gąbin, nie wiele gtębazc jak na inil^^ 
ale pehic Ita^ien i wertepów. Skrawek ziemi pn oł>u fl 
br/c^ach łtzury niuzaroŚniqty lasem miał zaledwie mtlę 
rozpiijcia. Ucząc si^ z możliwością nagbigt) ataku, n«y- 
pano tu teraz dwie reduty i odkomenderowano dwa buta- 



— ISF) — 



tojcnic Prus Południowych. Cała trudność zadania po- 
cgrala na dość znacznej rozciąg lo:ici kordonu, kfóry mu- 
mh) być z tefip powodu ilońć slaby, alo Krydftiyk Wil- 
bftlm liczył na ponioir woi&k rosyjskirh Fcrficim nad l'iliw|. 
t^podziewal aię zapewni*, ic Srliwcrin łatwiej od innych 
jotraft iiIrBynmć dobre stosunki z armiij rosyjską i przy 
jej poparciu nie tylko oglodzić Wai-szawę, lecz oraz sku- 
'cziiie bronili nowych nabytków Prus przed podwójnym 
RiTogimn, przwi walL-zijoym o c;ilo!ł<i granic RzplitL-j woj- 
Eiem reptiblikni^skieni i przed M'spólznwodnii;z)i,iL'ynt 
poszukiwaniu zdobyczy dworem austryackim. Nic by- 
ło w insirukcyi mowy o zniszca^Miiu korpusu Dubrow- 
Bkicgo, klóry, sforsowawszy przfgjkMt" Bzury l.'i września, 
k posuwał sią dalej pi>zcz 3 dni i zdawał się ojCTani- 
czać całą swą działalno- do opanowania ma^^azynu 
Kamionnio. 

Wkrótct jednak nadeszła wieść o dalszym pochodzie 
>W8kii;go w głąh Wielkopolski. Z lą cliwilfj instruk- 
króleweka stawała się niewystarczajncn. Król przesiał 
^zilrojL,'! nowe lozkazy i rady i ukludal w lli'rłiiiiir nowe 
plany. .Srhweriii starał się te poleceniu królewskie przy- 
, stosował* wodk' zmieniającego się wciąż układu stosiin- 
ikow, kombinował znowu inne plany i przesyłał je poje- 
[.dyńczym korpusom. Tyniczasem komunikaeyii stawała 
trudniejszą: z Rerlinein już lylko trzymała się 
tochowę i poprzez Śląsk; z wnętrzem Wielkopol- 
ski przerywaną byia chwilami zupełnie; drogi atawuiy 
[«ic nie do przebycia, pełno na nich uwijało aię insurpen- 
lów. Stąd dowódzcy oddzielnych oddziałów pruskich 
odtierali rozkazy póino, nic mogąc sajul udziełai: infor- 
(Dnryi dokładnych i dość częatycłi o swoich poruszetuacti, 
I działając na własną n;k<j, ałulw, niedołężnie, bojażliwie^ 
^^ jakiegokolwiek związku i planu ogólnego. 

Na wiadomość' o marszu Dąlirowakie^go pierwszą 
•nyMą zarówno Schwerina jak króla było wzmocnić kor- 



— 12t! — 



don nad Bzur;^. Jiby nic pr/epuAcii*? dalszych sil regiilar- 
nyoh poUkicli, spipszac-ych x pontoną powsraiiioin wielktv 
polskim. W t^liwili ainkii miał genfraJ Fraiikeiiberg powie- 
rzone sobie woJ»ko w następujących pnzycyach: batalion 
HoIhvp(le. 2 kompnnio pułku Junjr-Spliwpriiui i i»ól szwn- 
droiiu w Lcczyoy, batjilion jcrenadycrów Frankcnbergn 
w Łowiczu, batnllon Eloll«ede w Souluu zewic, I i II baU- 
lion Frankonberg:a i 11 bittulion Hollwode łudzieS praewt- 
tm\ <-7Ąi6 kawaicryi. trzy szwadrony Brdcknera. w oborie 
w l'orokach, u ujśt^ia Rawki do Uzary, oraz drobne posh*- 
runki jak: w Chroślinio, o l.S kim. na zat-hód od ŁowicM, 
31) kawalorzystów z oficerem: w Kapinie nad Rzurą ma- 
ły oddział złożony z oficera, '20 pieszych i 15 jeźdźców; 
po 40 pieszych i 20 konnych pod dowództwem oficcnil 
w Koalowic .Szlacheckim i LSłupim; a dalej widliiA Itziiry 
aż do jej ujsicia drobne komendy z ]iiecboty i jazdy, ja- 
koto w Inkowie, 51istrzewicach. Wilkowicach i Kamioa- 
nie ju2 nad samą Wisłą, u których to dwu ostatnich 
miejscowościach .'tO huzarów i po ."łO picsKych z oficercni. 
Te stły teraz wzmocniono. Chociaż SehM-erin, mimo do-j 
idoaieifi o olbrzymiej potędze .Mndalińskicgo'*, ni© bzoco^i 
wat jej wyżej nad OOOiJ regularnego żołnierza z IG dżin-' 
łarui, zaraz jednak po odjeździe króla, wczesnym rankiem' 
18 września, wyprawił nad Hzurc pułk piechoty (Jung-j 
Suhwcrin), a wobec nowych tądAń pomocy. w>nłrftwil dnU 
następncjfo jeszcze trzy szwadrony huzarów Wllrtcnibcr* 
i 'J drap>nów l*rittwitza. tudzież dwa ilziala poluwc, pc 
piiłknwalkieiM Ueedoincm. Z korpusem, liczącym 9 
Uonów, 13 szwadronów i 2 armaty, winien byl itrenrt 
Frankenberg odzyska)'- Kandon lub przynujnmiej wod1< 
wskazówek kapitana lii-odowskie^ zająO stanowisko tnJc 
Bilne, by nie dopu4ci<i dalszych wojsk do Wielkopnlski^ 
opjilrzyt'- w silne Ziilopi Łowicz I .Sochaczew, i w pur«-^ 
aumioniii z ^^zckolym i pencralem majorem Schwerinern 
iłć nu Oąbrowskiepł, w«ia«^ go w trzy ognie i zniscex>'(i 



J 



1: 



w bUwIe Itib wrzucić do Wisły. Te pierwsze rozporzf|- 
dzenifl. potwierdzi! król z drojfl, z Wrocławia, (cdzie 32 
wrteśniu dopjidl ico kiiryer z raportem o pochodzie „Mndił- 
liriskiego,-' i praydjil jcsmjkc nowe, kaznl usiiiiijć od ko- 
mendy Frank en iKirjja i zjsiąpił' go przez geiiorala-mnjora 
Klinekowstriima, zamknąć s7.<-zelnie linię hztiry i za wszel- 
ka cetiq odebrać Kamion. Polecił nadto Sehwerinowi Aci^- 
^bni^i} znad Pilicy za porozumienie ni z wojakiem rosyjskiem 
1^ biitalioiiy RHtsrt z korpusu Polliiza, wziiió z ubozn 
w ('drze no wicach możliwie największa ilojk' żołnierza, 
wnemu dUinąti na czele, odebrać szturmem Kamion, 
a płrtein atakować z tyłu d>*wizyłj poJską współ dzialaja- 
«! z powstańcami. 

Inaczej już jednak oceniano w tej chwili sytaacyą 
olwzie w Chrzoiiowicach. Wiedziano tam już o szyb- 
ninrsKU dywizyi l)iiln'owskicgu w triech kolumnach. 
SouHntkacya z oddziałami gciierałaniajora Schwcrinn, 
±>zćkeły'ego i z Poznaniem została przecięta, 
ftpnwc-iw wojsk pruskich wysunęły sit; nowe korpusy pol- 
iliłe. a ro do ich siły krazyly i znajdowały wiarę najroz* 
iiaitóze pogłoski. Kolo Kamionna stanęli j.Poniatowski 
i ?.ajftezek" w 4000. W Kaskaeh, wśród łjisów. o dwie 
wiło RA zachód od Błonia, patrole pruskie wyśledziły ar- 
mi^ ł) tysięczna, która może rzucić się na Łowicz lub 
•'^fit.haczcw. Żydzi donieśli, że iuiiy korpus polski w si- 
le ■( do 4 tysięł-y obozuje koło Nadarzyna; przednia straż 
Jego s i')0<) koni, wysunąwszy się o [■ mil aż do Mszczonowa, 
* prowadzona przez tamtejszych obywateli losami, docie- 
f« pod same Cłirzoiiowii;e i nicsłycliaiiic utrudnia służbę 
Wrolowł^. Siary Schwerin kasie Frankenber^owi zaiiicrłiać 
■lyili aiakii na Kamion, skupić siły w oczekiwaniu dal- 
BSycłi wypadków I jednym batalionem wzmocnić załogę 
^czycy. boi się jednak złożyć w teni mieStjie amunl- 
^ I jirt>'leryę. ściągnięta z pod Warszawy, i tranapor- 
^Ijp Ą z Iławy do Piotrkowa. W oczach jego .połoie' 



— 13:1 — 



rali2owa(5 będzie ich czynności. Berfa to rnUoDirici? e<:l 
poranki .Szi-kcly cj;d i upadku Bydgoszczy. 

Jan Fryderyk Szekcly. ^Inmeti mnndi <i *f//i*, \vf\ 
od D^hrnwskicgo iturszy wir^kicm i słutb^ W^icr 
% rrtdii. wstąpił iId woj>kApriiKkio^>esKł-z« w czańe woja> 
aiedminlotiiioj. w r. ITi'»^, lii-aio wicdy Inr TJ. Po dsieają- 
ciu larach, w r. ni>9, dosłii£yl się ntn^ rotmistrza i ase- 
Tn szwjidrouu w siódmym pułku huzarów. Podobnie 
I>ąbrowski, bral nn udział w wojnie sukcesyjnej bawi 
skicj. tylko ie byl wteily luerówmu snaczniejszĄ o9o( 
stościi} od odprawiającego swe pierwsze służby poi 
nfka «».i.skie;?o. W starciu pod Hri^fui, ') lut^o ITTH roli 
prowadził awiin^^irdę pruska, u^m<)t na tyły austr>*ftckk 
pułku drof^onów imienia I^bkowitzn ( zdobył order p*t 
k mfriif. Potem w czasie pokoju, znowu po latach ińt- 
sjęciu, w r. 1 7!H) dosłużył się stopnia pułkownika 
wrepmoncic pruskim imienia Hnlachowskic^froMulacbo 
aky^w dwa lata póitniej przemianowanym na imi^ v. 
cka. Przckror^zył \\\t piijćdzie^j^ik^, gdy nowa kani 
polski! miała zniszczyt^. jego karyer^ I jego sławę zni 
mttego dowódzcy lekkiej jazdy. Iłrutal wot»ec podvł»i 
oych. cjTiik w poZj"ciu obozoweni. zdziercaokruiny iprw- 
śladowca słabych, nieuk i pyszjtłek. zuałazl loakę ns 
dworso Fryderyka Wilhelma przoz swe miinier\' lolu^ 
i koncepiy błazita. W r«ku ITW^ wezwał ffo kr«il mJ 
Ren, niezadowolony z działalności innyi>li koraendaniow. 
W oczach ludzi, znających się na wojnie, ju?. wtedy S*i 
k«l3r stracił ssaeunek, gdy uie przyszedł z pomocą po'- 
władncniu 5wenw<łjiuvainowi. obł<jt->nomu przez Fr^n i 
zów w zameczku (joldciifcls. Byl jeiliiak zawsze w {«» 
r*cb u kroIa, towarzyszył mu uast<^nie w obozie H j 
Warasawą, i miał sobie ołiecnie powienwnn nmye stl i' 
nift i^łchn, wszczynającego się na tyłach annii prik-^-j 
W Sochaczewie, u wstępu do swojej rozbójniciej wypra- 
wy, ogłosił Szćkely .W sierpnia 1794 r. odezwa dozbłi*- 




tm — 



tflwanjeh Wielkopolan, którii jaku zapowiedz, uknicieiiatw 

muKioIa obudzić nic postrach ale poczuoje honoru, po- 

ciucio potrzeby MmoobroDy, we wszystkich męskich 

4ttt&uuh. 13 wrześuitt pobił powstnuców z Kiijuwskie- 

ł Sieradzkiego pod Kynnrzcwoiii, zabezpieczył przcE 

l« Bydgossez i szedł Af. do Inowrocławia na flan- 

k ci> corajijł^cKo 81^ oddziału MDiewskicgo, który po prze- 

H^ruicj zdążiił di-ogA iv.\ Szubin i Kcynię do Koiiitta. aby 

^■sb{czji> się z powstji Iliami województw kiiliskiego. I^L-zyc? 

"kitffi>. po/.naiiłtkiego I /.it-nii Kt>sryńskiej pi><I Niemojew- 

ikim. Ty iiKZjisem nadeszły woj ska reg iiłarne pol sk le. 

Zniesiony zostnł poiiteniiiek pruski w ItarcJnie. Daremną 

lcli uporna, piokim obrona klasztoru tabiszyriskiego pntez 

rlioaieiidanu Heyera. N'ie powiódł si^ Szekelemu nocny 
*i.ii t ja na 30 września. Cofał się do Bydgoszczy^ 
4 V tym odwrocie gęsto zbiegał mu 2ulnierz z rozluźnio- 
nyfih szeregów. Mimo rud starego, szanowntyo pulkowni- 
H ka Witiego, nie obsadził góry doininujt^oej ria<] niiustenu 
Hpcdy w poluUme I października Hymkiewicz nadcit^gu^ 
"t kawdleryą. niugł awobodme opanować le wzgórza 
^ł utmyinJLĆ 8iQnu nich, a2 dnia nnsiępncgo wczesnym rau- 
^plein nadąży) uatn Dj^browfiki. Jlydgoszezy bronił batnliou. 
układowy tiliJItł^ifowy) IMreha, kompania weteranów Stor- 
^^lui i kompania Ifinriehsa. Sz^kely natomiast z koi'pUBeni 
Hrroim stał nieczynny za miastem; spóźniona próha kontr* 
ataku nie udała mu się. przez most ostrzeliwany przez 
artyleryę polska nic zdołał przcprowadsić swoich żołnie* 
II ny, i sam wreszcie pudł ugodzony w iiog<; kulij uruintnią. 
I Wrażenie, wywarte przez zdobycie Bydgoszczy, było 

aUii- w całych Pnisieeli Zachodjiich. Zdawało się Pnisa- 
knni. to. JH* stracony Gnidziadz i Toruń, a nawetfidaiiak 
w nlebezpieŁ-zeńslwic, choeiiiż miał załogę z łJ batalio* 
MV pułków Kaunierii i Umisteina, 2 zakładów batałioiio- 
*)*eli idćpols , bHialiouu uriyteryi i szwadrorui dragonów. 
I^Iiiierz pruski. siojjkv lu garnizonem. ł>yl zaciągnięty 



— 134 — 

w tych pron-iiicyacb. dawniej polskich, a na wieii 
o powodzeniach hroni polskiej budziło się na nowo prty- 
IfAsle uczucie przyH-ji^zani.i ku Rzpltcj, 

ToroK S4;hw<:riii, nie wfihaji|c itiij nni rbwili, skrAt^ił 
6pie§ziiie swa linię obronna i wycofa! z Sanrtomifrukiegn 
cały korpus generała Pollitzn. W ten sposól> sdola] wypn- 
wir w gląh zlłuntowatiych prowlncyi dwie nowe ekspedy- 
cye."2 piiździyruika poinjiszeruwal lin ToninU z odsieci:^ 
pułkownik I^divary z pułkiem piecłioty imionia ks. Ashalt. 
trzema fizwudronamt łiuzarów i dwonia działami polowp- 
wi i haubicami; w l^^czycy przyluczji sio do lego fcor. 
pu8U drugi batalion pułku v. Hollwcdc. H pażdzlemibi 
Z Woltiiorza ruRznl drugi korpus, zło2ony z dwu b(U«li»- 
nów 1'faua. z bataliom) Thiela, z H szwadronów huKarAir, 
z kilku haubicaini: Kt^ncrul ł'ullitx, desygnowany na ko- 
tnendantłi, .-^cifjf^Al na oznaczony punłit zborny swoje lae- 
roko poroża Ul wiaiic oddziały, u s dworów szlnchcckk-h 
zabierał przy tej okazyi wazystkie konie dla artylerji, 
oficerów i wozńw prowiantowych. Szedł on w drogę da- 
leka przez liUtoniicrz. Szndek, potem wzdłuż Warty 
przez Koło i Konin do (inicznn. gilzickołwick zitó udałoby 
się doAi'ij,'nał'r nieprzyjaciela, ralal zniszczyć go, wedle iiią> 
dregoplankooperacyi itloAonc^o wprzódy ze Schwcrinen 
mimiezyra. Elsnerom i Szekelyni. 

I tycti kroków jcduak nio uważał jeszcze za dostt' 
toczne wystraszony i stropiony stary iSchwiTin. Prosił kń- 
la o w^'8tnnic <lo l*rU3Ziicbodmoh na osłonięcie Gdaik^ 
nowych korpusów z Herlina lub Szczecina. Tymczaaco 
zaś mobilizował batalion Schtiltjsa i części pułków imi^ 
flwo^o i IJchnowskiego, a konie bral poteinu z Krakoir- 
skicgo i Sandoniicrskiefnł. fliociaż dostrzetjał u liidnońri 
łupionej gluchi^ nicii«wiM-. Geiientlowi I^ttortfowi dni 
4 paidzicmikn rozkaz cofnięcia się za Xtdę, a nawet, 
w cztery dni pó:tniej. zupełnego opróżnienia ziemi Banio- 
niierskiej. Do tej ostatecznoAci skłoniły go w znacznej ei^- 



— lar* — 



• 



ipj raporty od fienernla-porucitnikn l.iphnowskies"© z Rfi- 
irnkiw i od urzędu skarbowego pruskiego z Piotrkowa 
biinujcych się iiiiiyałacli szlachty tiiintcjfiKoj.Clicinl toż 
lej strony wystać nieco żotnierKa w glab \VioIk<i|Kilshi. 
a miiiii«vri(-ie posunąć Lichnowskiego w okold^e Wielu- 
nia i Sieradza. I^ittorffowe dwa bataliony piechoty piił- 
kii swego ioiitiiuM i batalion SchultiUL ru(t/.ic2 3 pułki ki- 
ra8>-erów. których iiiuhiMzjtcya była na tikoncwiiiu, roz- 
loŁyl od Ziienafi-), Koniecpola, Pilicy, u żrńdel rzeki tej 
Mzwy. Skały, a£ kn Rmkowu. Sam zoatnł nadal w obo- 
rie w ChrzoDowicach. Uw;Lg^ jego przykuwały zmienne 
niełiy wojsk polskich, stojąeycb naprzeciw; istoty tyeh ein- 
glyeh zmian nie mnial sobie w*yt.)i>iuac7'.yi:; uie wu^zał ieh 
w przyezynowy zwijjzek z klaska Sierakowskiego i prze- 
prftwą Fersena na prawy brzep Wisły; Kdawalo mu się. 
ae. oddalojjje się ■/ czcśŁ:iq sił w ^łub Wielkopolski, wyda 
U lup przeważnym maaom wojsk polskich Częstoehowt* 
i Piotrków. 

Owót wszystkie te nieiizaftadnione obawy koniende- 
mjftcogo wodza, cala ta jego akcya oparfai naprKccenienin 
ftił pntcerwnika a niedoccnicniu własnych, wysnuta z nie- 
rjetelny<*li, przyjętych tm wiarą przeałauek, zaulazhi san- 
keye w wojskowym gabinecie królewskim. Fryderyk 
Wilhelm napodalawie raportów, odbieranych bezpośrednio 
od niektórych komendantów, podnosił cyfrę źoinierzy Dij- 
hrowskiego w zilohylcj HydgoszCzy do l'>,00(). BcKczynność 
jrneralu W' majorów Schwerina i Elsnera tlórniiczyl król 
Blabo^ią ich korpusów. Wierzył, że Poznań jest w ntebtw- 
pieczetiatwie. Z Poczdamu, coprawda, Ofrarnial Fryderyk 
Wilhelm szerszy widnokri^g polityczny. Wnioskował sliisz- 
ale, te wśród armii polskiej pod Warszawą musi pa- 
nować konsternacya wobec postępów Suworowa, £e tam 
ua wschiWI zwrócone zoM«ną wszystkie siły polskie, że 
tinln wojsk wysuniętych iiapiiseciw armii pruskiej jest 
płytka, «e Dubrowski może ju4 zamydla o o<lwroeie. Ale 




- im ~ 

nawet król pruski i je^ro poozdflmaty doradf^y wojsko- 
wi widzieli w podjeździe liielumowskiego potęgę,, której 
podołuć nie ;Klołaj;^ trzej gcnerutowtc zamknięci w Po- 
znaniu. Za rad^ kn')lcwsk(j miał wl^c Schwerin. idjic ze 
swym korpnsein do Wi^lkojKdski, znieś*'; najpierw tea 
fikcyjny kor])n9 opornji^y około stolicy prowincyf, a po- 
tem dopioro wzdlii?. Wisły ścigat; Dąbrowskiego. Zdaniom 
Fryderyka Wilhelma także Gdańsk był istotnie ziiprota- 
ny. Aby ziisiliO nowym żołnierzem armię, dzialnjijtią na 
wschodnim terenie, nakazał król mobilizacyę dwóch puł- 
ków pieclioly z {garnizonu szczei-ińskiepo (Pirch) i ber- 
lińskiego iBrauii;, dwóeli pułków jaady {cwardyi stojącej 
w Poczdamie i żandarracryi z Berlioft. oraz jednej bntcryi 
dKiiit szcioiofuntowych. fi oiieral -major Uyrn srormownJ tę 
uowa dywizyę 11 października, a 17 stanijł z iii^ jii£ 
w UiiidsherKU nad AYartą, skąd ruszył do Piły. Co więcej, 
byle tylko ocalić Toruń, gotów byl król przyjąć onwet pro- 
jekt ^nerala Fftvrrtta, t. j. opuścić linię Narvn i loni* 
tcjazym korpusem okryO zagroitonc miasto. Jeśliby nawet 
ta smutna ostateczność dnia się uniknąt'-, Jot^łihy stary 
.Sc.hwc.riti zdążył z odsieczą, to i w takim szczęśliwym wy- 
padku jioatanowiono wprzód przetransportowat- ulężką ar- 
tyleryę do Tortec śląskich, bo w Piotrkowie nie byhiby 
dość bespieczną. Dopiero w miarę corux to nowycb 
doniesień o en raz ro nowych |wiwodzciuach broni ro- 
syjskiej, poczynał król zwohia nabierflć oiiichy i pocie- 
szać alę, 2e po zniweczeniu korpusu Dąbntwskicffoi UO' 
dalińskiego jeszcze będzie czns pchnąć I" balalionów 
pieclioty i kawalcryę uad Pilicę i w .Sandomierskie, aby 
wspólnie z Suworowem pracować nad oglodzeniem War- 
szawy, zamknąwszy ją nanowo ścisłym kordonom. 

W tyui rzasio okazały się ti-wale dobroczynne skut- 
ki wyprawy Dąbrowskiego. 1 1 i>ażdziernika, z nlmwy 
o los urzędników pruskich, wziętych w niewolę w Dyd- 
goszrzy, podpisał FYyderyk Wilhelm w Herlinie cdykt. 



la? — 



ym znpowiuilal powrót Btostinkdw prnwnyuli. „Aby 
|a<j rpwoliicyi najsilniejsze podpory: i;(<I/,(j Tfinsty lA 
krtwnycli ukamiiyeli bez prawa jrwarantowimego przy- 
filuciuinia, nienaniKć rctligijni^ i narodowa*, ro7.kn7.itl król 
upldsi*' ii!ijiiiilo!^ciwit'j, że iiisurpenci nio b^dą już ka- 
nni bez zbadania ich winy, że będą tylko zamknięci 
w mi«?-J8L-u bcspłeczncm a potem studzeni zgodnie z pra- 
wem przed władzą cywilną, że wszyscy bez różnicy 
bclą mieli zapewniona wolnońć sumienia. równoA<^ wohco 
MW i yii;Aarów p^idiitkowych i liigodnu, sprawiedliwą, 
Iką, ojex)W&ki| opickij rządu pruskiego. 
W samą por^ wydam- aostulo to rozporz-ąd Kenie, 
r dniaeh najhliższycli ta gwarancya głównych praw 
i;waŁelakicli będzie dla tych prowincyi jedyną, chociaj6 
do4ć nikłą, osłoną pni;ed brutalnością zwyei<^ców^ 
laaik było to już ujiKiijutrz po inaciejowiukim pogromie. 
H października otrzymał Schwerin wiadomość o prze- 
iwfe Foraena i szcy-egóty o bitwie pod Krupczyeami 
IrseAciom [.itewokini, a I.S jMis^dziymika w jioludnie, 
irost z pod i[aciejowic, świadek naoczny klęski, przy* 
do obozu w Chrzonowicncti porucznik vou Łloiligen- 
t. Wysłany z Ustami do Suworowa 1 l-Yrsena. był 
przytomny łiitwie i nie kończąc inisyi, wiózł z powror 
kBi armii priiakiej i królowi wieiką nowinę. 

titary Sehwerin nie mógł zrozumieli dziejowej do- 
lości cliwili; nie znając narodowego elunakteru prze- 
ilka, nie mót;l też wiedzieć, że z tą cliwilą Polacy 
jakby onidlcli*. .jakby nie mieli więcej duszy do czyn- 
SjKHizicwa! się tylko, że Dąbrowski (jedzie się 
,z eoftil, i całą jego uwagę iKtchlonoła myśl o śród- 
■h Btawienia zapory w powrotnej drodze tak szkodne- 
tak nieuchwytnemu, tak zaw^tze fortnisnonni wro- 
'i, który jeszcze w odwrocie, zdało się, ugryżt^ ino- 
i, idąc na póinoe Inh południe, wziąt- Hzinrmeni 
Itlańek albo Łowicz. 



— I3fi — 



7. Warszjiwy tyiiK-zttseni zaczęły dochodzić wie^ 
o panuj.^cyni tum tik>ladzlr. rozprsE^cniii i roKpacz] 
Fryderyk Wilhelm z Berlina prayslal wozwania, pr«3 
niiRluji^ue do ener-ricznej akcyi. Trzi>ba było odzyska 
wszystkie postycyc w Krakowskiem i Snndomiorskii^ii 
pi-ze£ które to województwa z biciem Wiały mmhi 
a inaguzyuów pruskich amunioya i 2ywnośii dta arml 
Suworowa i do którycli to ziem Die ohtrinno 2adiią mii 
dopuściOMustryakdw. Trzeba byio porozumieć się co< 
współdziałania z generałami rosyjskimi, a nawet próboi 
<;ayby Warszawa z obawy przed okrążającynd Pr 
Rosyaiiami nie chciała zdać się na laskę Fryderyki 
Wilhelma. W tym zaś ważiiytu celu należało podsuiii^' sil 
X kilkoma hatiilionami podokopysŁołicy polskiej. I nie 
ko król pruski weij^£ powtarzał z naciskiem ten progra 
alf i Suwr)ntw raz po raz wzywał domanszii na Warszai 
.nawykłych do zwycięstw iołniorzy" pruskich. W l< 
decydującej chwili pozostawał jednak Sr-hworln wcl 
nieczynny, nic oAinicIit się podjąć dzialaii zaczepuyd 
przeciw korpusowi pod Błoniom. Zajął aic przedewszy^it 
kiom przcciwinkiom, którcję^) mtal na tyłach armii swo 
jej i to „nierówtiie wiąeej". niż tym. który stał przed je-" 
go (rontem. Czekał, aż zgaśnie pożar buniu w Wielko-_ 
polsce i zniszczeje dywizya Dąbrowskieiaro. Za wszystkie 
niepowodzenia, za wszystkie upokorzenia, doznane w ciji 
gu ktunpanii r. IT^M, miał zapłacić swą ^lowa ten zucJ 
wały, a tak przebiegły i szczi^liwy dowódzca. gińwn] 
prseciwnik w lej wojnie, teraz nareszcie z dniem każdyi 
zbliżający się ku zgubie pewnej. Kn'd z .utęsknieniem'^ 
Schweriu z niecierpliwą niesptikojnością czekał lego di 
odwetu. Ale lu?dy i z której strony raial ten momea^ 
upragniony nadejść, lo było weiąi jeszcze iiiełntwą 
rozstrzygnięcia zagadką. 

Trzy byty drogi, któremi mógł się cofa*^ korpii 
wielkopolski: pierwszji dawna przez Bzurę, którą wy^ 



— 139 — 



pcni \V«rsxiLwy: ilrugii przeso Wartę na Wieluń 
.Sicrad», nii(^<t/..v KadoinskiL-m a Czi^stochowa i przea 
indoraierskie; trRecia wreszcie pi> prawym hrz-epii Wi- 
wymagająca przeprawie iiia sio powyżej Torunia 
arziiiccin się przoz korpus Favrnia nad Narwitj. 
wraki cofał się pierwszą drogij. nie tylko dlatego, 
była najkrótszf^ i riujdogodnicjszii przy tnk olbrzy- 
lim taborzti. «1« także, i to przedewszystkiera, dlHtcgo. 
lądy miatii być ulrzymywiiiia koiiiunikjieyu z War- 
wą i te obowiązkiem kardyiialnym sztabu f^>neral- 
le^;-) polakie^D było zachować ją bezwarunkowo, m jt^^liby 
łła raz 3traf!nn^. odzyskać za wszelkq i:eii<^. Srhwerin 
liaat przewidywał i gotował się równocześnie na 
,*siystkie, jakie tylko hyly możliwe, poruszenia nie- 
pm-jacieln". a wi^c nawet liczył si^ poważnie z pol- 
Idem przcdsi^wKiccieni sztiirnm do niurńw (idańska. 
Pierwotiilt' przypuszczał Schwerin, że odwrót nu- 
pi p« prawym brzegu Wisły, wiec w plunie jego by- 
wzinoenić kurpiH Fuvrala i jemu prz^kazjn'; zanzczyt 
yciccia dywizyi Iłąbrowskiogo, Tegoż zdania był z po- 
tu także kroi i zapewne jego berlińska świtu wój- 
towa. Wkrótce jednak stuło eiq jasnem. 2c wypadki 
Dzeprają się po lewej stronie Wisły. Tyle tylko mó- 
wiły raporty albo mato co więcej. Doniesienia były 
*■ najwyższym stopniu niepewne. Służbit wywiadowcza 
prtBka była wpro.st bajcczuie niedołężna. Do końcu wy- 
prawy wielkopolskiej ant Schwerin uiii król nie wiedzieli. 
Itto jii wla^iciwie prowudzi i jaka jest jej slla istotna. Dłu- 
to sanie tylko nazwisko Madalińskiego powiiirza si^ 
* raportacli niemieckich. Później dopiero ziiai.ziiift wy- 
łania się nazwisko Df|l)rowskiego. W końcu przyjaciel 
Ił^browskiego r. Sjiksunii, Zuborowski. wyrasta na jed- 
■tfo z głównych przcwódeów powstań wojewódzkich. 
Jetarae Ifi października, na tydzień przed końcem wy- 
l>riwy, Schwerin nie umiał nic płtwiedzieO « sile prze- 




— I4łt — 



ciwnika i tylko powtarzał poploski, jakoby pod Toniniem 
Dąbrowski stal w U.OOO, a. Madaliiiaki między Kcynii^j 
a Łiibisz}'npm coś także z t! czy 8 tysujcami. Zdawah 
Bi^ wprawdzie generałowi pruskiemu, że silą la jesl prze- 
sadwjim i że ze wszysikiuli raportów <ia się wysnuł! 
wniosek ])ewiiy, redukujący ilośt- żołnierza reciilarnegc 
kuiry przeszedł Bziirę, do 6,000, resztę zaś do prostej 
zbicruniny iudu ^widtcm ruszonego z domów. Jednali 
w ostatniej chwili przed zatnierzoneiii stjirciem zuowł 
wierzyć poczynał Schwerin, że ma przed aobą 10^ 
wojska liniowego. Nie wiedziano też dokJjidnio, f^zie 
się obraca ten wiclotysiccany korpus i je^to olbrzymi ta- 
bor pclen zdobyczy. Tylko raporty komendanta Torunia 
Himdta i kroczijcego w ślad aa Dąbrowskim Ijcdiri 
go miały większa wartoś<;. ale iść iiiusijiJy daleka di 
OB Płock i Wyszogrótl; również dalekie zakre-slając kole 
iŁa Cz^stocliowi; i Piotrków, szły doniesienia od genera 
łów-inajorów Sfhweriiia i 1'olliiza, a były nie tylko spó-" 
Inione ale zupełnie błi^dne w oznaczeniu rtichów ide- 
przyjaciela. .Sam, przez patrole swojo, nie umiał Schwertnj 
zdobyć żadnych dokłndoyełi wiadomości. ;>zpic{;ó'w pew- 
nych dostać nie mógł: u wszystkich warstw pod wpływem 
duznnnyeli nieszczęść podniosło »ią po<'Zucic obowif|zku 
wobee kraju. Drobne, o luźnej bardzo organizacyi oddzia- 
ły powstańcze, przy popardu. jakiego im udziela! każdy 
Dzlacłicie i każdy chłop, znakoiiiiuie niweczyły lub ulru- 
dnialy wszeUcie zabiegi rckoiiesiuiHÓw pruskich. 'Wyciw- 
dztty patrole a obozu 8Chworina w ciile EKI do lOU ludzi, ule 
prowadzone !;lal>o nie miały serca, aby dotrze<i tak di- 
leko, jak wymagała potr/cba zdobycia ]>cwuycii wiudo* 
inońd. Uromada Infiurgentów. licząca mo2e 'iOmo2elOO' 
koni, krażvła w lasaeh kolo ł^iabina i Gostynina, eliwr- 
tata szpiegów pruskich, wystraszała pruskie podjiizdy 
i nie pozM'alahi, by przed cofającą »iQ kolumna wojsk. 
polskieh biegły wieści o jej odwrocie. 





— 141 -» 

Id paidzierailca rozpocsi^ł Dł^browgki inaraz poh 

rotny na Bydgoszcz, ii ir< wypoczywa! koto Giiiowko- 

wa. Stary Scliwuriii jtsszcze Hi października, na pudstii- 

ie odiTwanycb od r7,(w:(y\vi8Ło!4C'i kotiibinncyi, wnioeko^- 

al. 4e rojterjuiii nafltiijii po prawym in-zegu Wiały. Do- 

kro w ilniu imst^)>iiym dowiedział się o przybyr-iu Uąr 

TowBkiego do Bydgoszczy I gotować się zaciiijl do nie- 

chroono^o atarcift. Wszystko acnrał się przewidzieć, 

niczego nie chciwe podać w tiif:t>c8pi<>(tKcńHtwo. Z Kawy 

|in«ałi^ł miigazyM do l*iotrki)wa, skąd znowu irun&por- 

łmrat: kazat ciijjtkn artyleryc ołil^żniczą do iwicids tilą- 

skk-J). aby tnitn'; wolne ręce i nie rozdzielać swych ail 

Kea lirzne zntngi. 3 bataliony i •') sswadrotiów z fiqikn 
hitrysi uatiiwil zii rzcczkjt Riiwk-i w ten sposób, ażeby 
BOgły na kafole stanowisko, czy to do Łowicza ozy to 
lo Piotrkowa, zd^tyi w jcodzine potrzeby. Raporty, od- 
Werane codziennie z Torunia i od knrpnsow „Iatuji(cycli", 
lulaly razstrzygnijć, dok^l nui wypadnie iśC naprzeciw 
writj^a z ■•kiwnym korpusem. Było jwd J('t?o bezpośred- 
^ komundą jeszcze 7 batalionów i \2 i^zwiidrouów, 
ic batoryc ciłjżkic i nrtylerya polowa. Nio była to 
iel cala potc^-a, którą cbcial „zduaić* dywizyę Dą- 
kte)^. W bitwie, gdyby wypadła w bliskości Itzu- 
i', tidztal miał wziąt: tiiki^ korpus Klinckowatroniii, n. dti- 
!j pułkownik Ledivary, idący w ślad za nie przy jacie- 
Di i>d Toruniu oraz oddziały Polłitza i Scliwerinn mlod- 
go, które aluczyi- si«j miiily 19 października w Kole. 
Tak skombinowano słly, na krótkiej linii między Kumio* 
a .S<K.'Iiaczewoni, wynosiłyby eo najnudej loJiOO 
:. j. 2A batalionów I SA szwadronów, a nitdto miułyliy 
P-iujin:^ artyleryę, zlo2oni| z dział i haubic różnego wu- 
con^jinu Ten sztuczny plan koncentracyi wojsk nie por 
wiAdł się w zupełności, b batalionów i 7 szwniironów 
l*»kiiii' nn stanowiskach 2:1 pnżdzicrnika nad Itzun^, To 
gcneral-major Sehwerin zostanie w Poznaniu pomimo wszol- 



— 142 — 



I 



kich naglącyc-h woKwań i pociągnie jeszcze ku sobie ge- 
nerała Pollitiw, nby podzielił' się z nim sweiin" trwożnł*- 
mi przcŁ-zucianii i uiiieriichomi<> oba korpusy. Je»ien lyl- 
ko z czterech generałów, Klfiner, wyszedł 21 paździer- 
nika z l-*n2nant;i: hylo to już z»póżno. a nie ozedł on 
zre»Ktj| nad B^iirę, tylko do Kiecka na półnoo od Gnies- 
nA. Nawot jednak gdy zjednoczenie korpusów nie po- 
wiodło sic. mieli Schwerin, ELinckowstr^ni I l^dtYar; 
t>Kroninii pnscwAgq nad ^^niitoną garstki}" kolniemy 
pnlskicti. 

Tsiłowano wpraw<izi« równoczej^itie i Dijbrowskicrau 
przyjśł"- 7, pomoru 7,e. atrotiy polskiej. Wszelako próby, 
przcłisięwzi^te w tym kierunku na rozkaz naczelnie ko- 
menderującego Zajączku, zdawały się raczej pe\vnieJ9U| 
czynie!' zgubę, skoro na dni l> naprzód oznaczyły dokła- 
dnie punkt, w którym dywi/ya wielkopolska będsic usi- 
łowała przedrzeć się pnsez B2ur<j. 

D. ni paż<[ziernika z nasłaniem dniu ke. Józef ata- 
kował Kaniinn a Kołysko .»v(n.linr-zew. Ataki zostały od 
parte a huk dział i'hu<lzil z drzemki dowódzców prus- 
kich i przypomniał im, 2e stanowczy moment się zMUm. 
W dniu tym Klinckowstrfim, nic wicdząe zresztą nic wię- 
cej, jak tylko że gdzieś strzelajij, ruszył z obozu w Po- 
tokach i dotarł do Soeharzewa, naptępnie tray niilft da- m 
lej do Kamiona. przywrócił komunikacye mii^dzy tymtH 
dwoma punktami głównymi i rozłożył się tepoż samego™ 
dnia jeszcze otiozcm pod riochaczewem. 2t) pażdzieruika 
wrócił do Potoków i tylko w myśl otrzymanej instnik* 
cyi wysłał batalion gi-enadyerów imienia Krankenljcrga 
do Kamiotm. przyl>iernj>łc sobie natomiast O kompjuiii 
pułku hrabiego Sehweiina z lx>wieza, gdzie just nadeszły ,. 
nowe oddziały. Uwładomiony o wj-padkach Scbwerfn fl 
wyprawi! natyeliminst z pomoen dwa bataliony pułku ^ 
Klinckowstrrtmn tak, aby już iN> rankiem Bian^ly w l.o- 
wlcnt, aani zaA z resztą sił zdecydował si^ opaścIO 




— 143 — 



iir/onnwice i zbliżyć sią do właściwego tcrc- 
ro walki Wydal jeszcze ostatnie polecenia: trzy buta- 
li«ny Boniua. pięd- szwadronów Rieberstehia i jeden 
Trencka odesłał aa Rawkę w okoliiP Rawy, batalion 
Ptuut i 'i szwadrony z piilkti Riebersteinti przydał do ża- 
le*^ Piotrkowa: n»^kat na namioty i armaty. luh ludzi 
■ryslniiych do magazynów, na oddziały z Białej i S^dżar; 
cwnaszcrowjil nakonicc k trzema lutialioiijiini lifltsa. z ba- 
taltutieni g^rmiadyerów KlinckowHirunia i bataliniiein flzy- 
lerów Pelleta, z 3 szwadronami Prittwitza. H Trencka 
I 2 WOrtembergn 1 artyleryą, 20 października w oko- 
'■ ■ -'riornlowifr a dnia następnego do howioza. Tutaj 
_! naprzeciw generał Klinekowatrom, aby porozu- 
niet fl4j co do następnych działań. Nie było nad czera 
nwteiLS Ataki tiu .Sochyczow i Kamion miały widocznie 
fci eclu w tcm nuejscu utorować przeprawę dywiayi 
l^browsktego. Wzięty do niewoli adjutant ks. Ponlotow- 
iticgo zezjiat także, ie z Warszawy przyszedł rozkaz za 
łfswiką cenę opanować te dwa stanowiska i otworzyć 
lui (ej linii komunikncyę przez Bziirę. Tani, między 8o- 
wem a Knmionem, a nawet wprost w pośrodku, 
Misirzewicaeti. ^dzie był bród najdogodniejszy, trzeba 
lo poprosili czokai': na przeciwnika i tutaj to w ostatniej 
nie tej wyprawy Kadat*- nm etos »tra.47,l{wy, ode 
niu wszystkie korzyicl 1 eałą zdobytą sławę. Tylko 
'; filę dłużej nio było wolno bezkarnie. Korpus wicl- 
łaki siał w (iubinie o mil eztery od Bzury i zanu- 
się władnie w laay, cij^guąt* się ni do aainej i*zeki, 
Scbweriu przecież zawsze jeszcze niezupełnie wio- 
I, Aby nieprzyjaciel byl już w Gubinie. Zdawało r»u 
te I^browski może obroł- dalszą drogę przez Orłów 
!>obotę lub na łx>wicz. Postanowił tedy sam IM ^rod- 
wyto szlakiem na Kiernozię i Osinolin, al>y wedle oko- 
i i potrzeby przerzui;i<^. się potom na prawo lub 
Itwo i atakować przeciwnika w pochodzie, cay b> 




144 



ukieriije si^ na ws^hótl i^xy teł. iia pohiihiie,' 
czy kil Rawce pod Rolimoweii]. 32 października } 
ayli siłj Prusacy w okolicach Kiernozi, kiedy korptia 
kopolaki obozował w Iłowie. 

Odlegloś*'' między obu woj)?kaiHi wyuosilo m.i 
więcej jak milq. Di^browski luófft widsioć szeroko 
rzucone otciiie, pnty których żołnierz pruski goi 
etrawłj i rosi^frzewal członki, zmęczone trzydniowymi 
fiirzonowic marszem. Zrazu mniemał, te to spooj 
kawafcrya )Udalii'isktt-Ko> ł^tóry od tej strony oali 
niial kolumnę polskri i tak pr7.cstronnio XAtoc&onyia 
Kem maskuje uwą słabośt':; ale wnet straż pols>ka podkt 
si^ pod etame ogniska i natH-y,nie Krekognus ko wałuj 
przyjaciela. Patrol złożony z oricerów, wyHlany ku i 
nózi oznaczy) silę korpusu ScOiwerlna, na blisko a 
Pochwy co mi pikieta i dwu dezerlerów ze/nnłi}, j>e ko 
ten pomaszeruje nazajutrz do tiąbina tub Iłowa. Pol 
nie dywizyi wielkopolskiej było groźno nad wi 
O północy ruszono dalej ku IJzurze. Wozy ze zdoli| 
adauo samej kawałoryi tylnej straży. W Iłowie ń 
wioDo tyiko posterunek, który tniał idące z tylu oa 
ly kierowiić na Knmlon i ritzszerzać po;-toskc. ze a 
stanowisko przypuszczony bidzie główny atak. ń 
lidsltł miał corać aią ua .Sochaczew i zagrozi*^ temuj 
stu MZturmcMi. WAKmI wysokiego napięcia nerwów, W 
apokojncin oczekiwaniu »łanowc74Cgo 3tai'cia, poa 
la się kolumna wojsk powRtailczych drog^ z I 
ku Mistrzewironi. ale lotnej ciszy w lą zimną dcm 
sienna nie zamącił żaden podjazd pruski. Gdy nm 
:f.'ł października czołu dywizyi wysuwać Hitj poi 
z boru, byi Jeszeze mrok, choetaZ godzina była Jut 
wie siódma. (jtjHta, wiltfntna mt,'la okryła łożysko 9 
i s^iednie pola. Od ]>utuduia o niil(> docJiitdził huk* 
to Kołysko atakował .Sochaczew nieszez^liwie ale % \ 
lą odwagą. W Blistrzewicach jednak było całkiem 




145 — 



kojiiie. Co raz nowe odtUtaly przechodiiiły iiu dnipą 
" ' ': Bzury i zajmowały i«>zyeyq na wzjrórku pod 
A.jir,ikictu hrochowakim; comz nowe wozy /jeżdżiily w ko- 
mo rzeczne, a ostatnio ladtiiiki przeszły kolo f-/.wartej 
p0)i>iłiiilniu. Jwi. od dwueli fcodzin nie doluiywiily odirlo- 
ity WiUki |irKy rortyfikrti-yat-h .Socharzcww: dzk-u się koń- 
ny\ i Zfipjidal zmrok wcze,tiiy. WiiH-Korfrin i]adci^ii)|l 
łładjilińaki nraz ze stra;kiL tylitu; już nśród zupchiyWi 
■ przyityln zapóżnioiui konieiida iM>wslaiiiji lc- 
>; ' '. 2a: n*8ZL'(.-h stron syj^tudizowHno iiiepi"zyjii- 
da. oIc noc z SS na 24 /.btc^la bez al»rntu. 

/^brakło łir)iniii8Xii w tym dniit dowódzconi pru- 
1. Klinckowfitriim na f?luchy loskol strzałów .Hrmatnicli 
szyi wprawdzie z obozu w Potokiu'li, alp nie doBZcdł 
iwel do Sot^hłiczewn, zntrzymnł aic w drodse i stnł 
nfepłłwno.ścl i trwodzo. by nic zetknąć się z wrogiem, 
łżiiyni d)Hu ryleż przez wyka/jnuj inteligency<j, ile 
lieiiiaiiH siłę. I ScłiweriJi nie saklueił niczeiti dziewic- 
>g*wlzinnej przeprawy korpusu wielkopolakiejio. Kiedy 
Ipocaywitl v\" obozie pod Kiernozui w nocy z 'J'J na 2:ł 
izternika. przybył szpieg 2 don iesicnieni o wyruszeniu 
tbrow»kie.!{o z Gąbina 2^ w |łołudnie w kirnnikn 
phodnim ku Hzurze. Zrozumiał teraz naczfłnio ko- 
enderiijary wojskiem pruskim, że poaimii się tum iiolr- 
z uiuprzyJHcielenj, lyllw w kierunku wprost prze- 
fnyiti. Nie było już po eo W: do Itowji, lem mniej 
du fJi^biiuL. Trzebił było ostatniiii lelieni biedź ku 
Stary 3e.hwerin jednak posiiiiiił »ię iiazujiitrz -Jii 
łziernika ine więecj jak o półtora mili do Koeierzo- 
l tu sU\\ przez enln resztę dnia, eboeiaż dn Aliittrze- 
' miał jut tylko dwie mile marszu, [..udzie i koiue 
|ftt zmęczeid, ale inny jeszcze, o wiele głębiej ikwiaey 
R'ud przykuwał ^ti do niiej^i-Jt. Zawiodła c/ęśe kuiti- 
iie>i, zinierzjijjieyeh do skoneentrowjuiiii sil na tę 
wtl^ ataiiowesf}, zaniknięcia ze wszecli stron dywtzyi 
f 1lMiv.dh. r. IV. lU 



-- 146 — 



iiaij 



polskioj i zmiwzoiiin jej do zlożoiiin broni pmwic łw 
biiwy, i>rz' K siiin rylko zręczny maiiowr. Teraz znA pozost* 
wh) jcdynit? lińj ofwnrtyz prKcciwnikiein, którego Ril.jiai 
rodznjii broni, ani atratc^ii nic Kniil ^eiierał pruski. A woli 
i>iwaria była n;ulto niŁjbarclxiej w uwcrr-snym systeinif szt 
ki wnjcniifj wzgardzonyin środkiem wybrnii^cin z trudnej 
aytoacyi, do jiikicgo zwlaszczii aieinvykłibyliuL>l(!ka<^ al^ 
iiiondolnf dowńdzoy. CbI» nieoblirzona oilpowieflzi.ihr 
Ml tak iiie|x'wriy zHW8z<f wynik starcia spadała ua pfuti 
konieiidenijnooRo. yifinialun \vyiyoxnej j;isncj drogi pi 
stępowania: sznkat: bitwy i tylko starać si^ dobrze j) 
poprowadził', 1'rzeeiwnio, teraz dopiero na kilka poilzin 
przed walkit rozirząsii! wszystkie argiitncnty, kióre mo- 
gły jej odradza*^'. Liczba niopcwnyoh przc»laiiek |>uimtM- 
iaiy wszystkie jejro dawne winy. Szacował wojsko pol- 
skie rcKulanie lui 10.000, wystawiał sobie ogrom ni*?- 
szczęść: zląfzonyc-b z przebrana, wzrost nowy mchu po»- 
stAiic-zogo, niobfzpicczoństwo znjrrażnjącc wszystkim uw- 
gazytłoin i zalotom iK>l>lizkirh miast niciMi; siluit- oIiW* 
rowanycb, prawdopodobicńslwo utraty prowincyi wiulkft- 
polskicb, .Foko słaba ^ł^wa uŁritjln sii; pod cięjtarem tydt 
obaw i trnsk. O .VtL*j popolndnin tegoż dnia. '23 pai- 
clziernikn, przyliyl <io Kocierzowa Klinckowstn-tn. drintńal 
o ataku nu Soclmezew i wysoce prawdopndobnein r:>- 
wnoczesnem przeprawieniu sii- h.-jhrowskiftco. Siarj' 
Sfłiwfi'in ndal. t/e nio wierzy tenm przypuszł-zcnlu; lu-tr 
zresztą naprawdę nie wierzył, jak się dinjco wiary me 
iliijł! nieszpzę.-ieiu: może chciał rjitowa<> pozorj' I zmiii 
sxy«^ oil powiedział nośc'-. a może r zoczy wi!*(ne na eJit 
iHizyla w nim «>neri;ia, cU^- czynu I zaufanie w 
Bw^o żołnierza. Postanowił it^ x Koeicrzowa pree 
Kybiio do Soeba<'Zowa, ui złączyć się z wojskiem Ki " 
ckaHTdromu I razom pomaszerował:' do ilistrzewie i Wj 
kowio. Jeśli miał nadzieję zaskoczyć korpus wlelkopoJj 
łkl w tuasie pi-zopruwj'. to złożył tylko łlowody 



— 147 - 



lafwuuśfi, ale krok ten mó(cj bj-ć łatwo pierw3z>m do 
jinsPiiipiłHMiia wniki [m za Bnm^fl plylkk'j Bzury. LU o 8 
miio etaimi Sciirtcrin jjrzy Misirzewk-iich i kazał bić 
1 dzful. Drobne poetcninki polsklo po lewym Itrzcgu 
rwki rofnely si*!, jn> pniM-vm nnloitiiiist Unia wojek ro- 
mliiela sic, by przeszkadzać rnisnkom w przebrniociu 
Bzury: ftrniaty polskie zaczęły oUpowiadać; «"07.y ze. zdo- 
li>TXa i j(;ńi^w otleslal Dmiibrowaki czempiijilzrj przez 
|iiiszcx(! kiiiiipinoską do Warszawy. Wkrótco jeilriak 
(^■liwtTtii zj»pr»i.rstiil ojriiiit dxi(il'j\vc*Ko i pozwoli! żohue 
rzoiii mlporKywaO; mchu iuw.r.cpncgo nic podjjjl, pliopiaż 
tcff^ diitii podwiccKńr Aci.-igriul do Witkowie pułkownik 
Ledlynry. króry uBzajiitrz także kftwi! witiić arlyleryi 
przeciwnika, str«eoiicgo z oczu od dni cxt«<re<'}i, od 21 
IKi£dzif>rnikłi. 

Diiiii lii piiżdzifriiika wrócił Si-hwerin do Kowiczn, 

oby stitnil-irl rlntniO pnn*»iania w Wiclkopoisec i oddzia- 

lywiM' nu Wiirszawłj. Wymówił się na razie od wspól- 

dziabmin z Snworoweni, obiiwinł fii^ tmwit-in byt- niiikowa- 

ni tli i.f7X'Zpowstau(!6w w czasie popliodu kn stolicy imdwi- 

i'i. l'ofcir insiirekcyi nio zgasi jeszcze nn tyłach 

wojsk pnisklcli, tylko t:ZAiić ni«regulariioj siły zI)rojnei 

■■": polskiej przeszła Uzurtj wcapól z Uabrtłwskim. ^r* 

■ ' rnikn kawalcrya konfedornoka niipadla nn Wlo(v 

liwek. iiast^piiej nocy opanowała Bobrownik, pełno by- 

' k) pri«-pt)ii'K-<"nv pn lałiac-li. znów nkawily się zlirojnL'; j^ro- 

ly w Sieradzkiem i i.i^Lzyckifin. Drogi były iiiepc- 

f-, przflz dni sicdm od :iO pażdKicrnika nie imdcho- 

ly żadne wiadomości od gt-iiLTala Pollitza. Co gorsza, nii?. 

fjaciclstnjjjcy przed Scliwt-rin 'cm poczynał si^ wzinac- 

iiiiL* z widoł-znyin zainiarcni prziMlareia sic znowu przez 

kiirdoa pniski. Potwierdził to rckonesaiis przed sifjH-zic- 

1)" i)rzi'Z |»ilkownika [^edlraj-ego kn nioniu. Syfcnali- 

ttwano czipry korpusy nieprzyjacielskie: la^oiotysicc/jiy 

I*- Mzefa koło Bro<'howa, czteroiysi^eziiy z pontonami 



— 148 — 




o ]■,'. mili dalt-j na wsc-lióil. intiicjszy Kołyski kolo 
Janon'» lut kola .SuiOuu^zfUjt, i Uiki2 kolo BluiiUi, wysli 
ny lam liwie^o z Warazitwy. I kiiouu niyi^l, te jeden 
z rych otl(izlal(iw znajdzie apoBóh wkrocKenla do \Vi« 
polski i wzmocnieniu konfęderncyi wojewódatkit-Ii. 
szyitt son z powiek komriidjiiitit \vojsk pruskich. ^ 
pracował on nowy plan, przez który mó^tby wspóldsi 
z Suworowc-m „naja ku tocznie j około zmnazenia Wni-aaa 
wy do poddania się i około tikoiiczcnui wojny". U lub 
I4J 'listopada niial ten plan wcj»ć >v życie. Wedle tej 
koinbinacyi l*allitz obitadzal przejśtne iniQdr.y Gi|ł>ini-m 
nowej a Iłowem, przez które uieprzyJHcńel przejść mir 
al. GeiiiTal UHLJor Schwcriu. który 30 października hyl 
w Kołe, obrał kwatery wewni^trz Wielkopolski nad War- 
tuj af. po Szadek i koniiinnukow;il si*; z dywizyij ['ollit 
Byrn. który '2:i byl w Czarnkowie, 2i} w Ko^oźnie a 
posuin^ł aię przez Kiszkowo w okolice Gniezna, ndal 
jąć Wlofławek i lewem skrzydłem oprzeć 8i<; o Wisi 
prawe rozciiigiijiji; ku Warcie, aby zakryć I'ozniu\, Hii 
snu i Torini; sam -/.uk stary Scliworin poi;|)ic&zyl do Skiemi^ 
wio colom obrony okolic od Lowiczado Rawy. Wliiśiiie Jt^ 
dnak kiedy te pozyeye zostnly zajęte, 1'2 lisio]:Nid:i przy- 
był generał Favrju i obj^ł komendą. Młodszy Scliwfria 
został uwięziony, istjirszy odesłany na gułH?rnatorBtwo 
Torunia. Nie na dawne wszakże stanowisko, ale do dóbl 
ewoieli tisunal sic z ijorycząi zaleto stary wódz w nici 
i 2ł^ał wytoczenia sobie śledztwa. Nic mógł dopau*zeć 
winy w swem iwstąpownniu, chociaż widział fatalne | 
następstwa: austrya<:kie poatoruriki w Opatowie i wzdl 
Wisły, Hosyan na Pradze i w Wur.^zjiwie,a wŃródss 
annii pruskiej f;l<;l>okie oburzcnio upokorzonej miłości w< 
snej. Niijt(2^.szego miał un piv.eciwnikn w tej wojnie: Nt^ \e< 
tęsaniii wysokijmiiiri; przykładał do całejnrniii polaWi 
łdocatego sztabu nicprzyjactelHkiegn. Dlatego nie 
energirznej akcyi zaczepnej, chociaż dla wszystkiehstsli 



— 149 — 



J-i 



Hłc JAfuieiił. f,e nisztowaiiin orgaiiiz>u-y( powstnAczej.podtrzy- 
niiiji^ce jeszcze nu krótko gtary tfni-łch Rzpltej. wala się 
<lot>zoz^(nipi te to ju£ wybiła f;odz)n».,upiulkii domu". Puł- 
kownik Honrichs z Gnittziijdza w kilkaset liiilzi ])izywr}U'ał 
niskie rzijily w ewlej okolicy, a już2riiwiA(lzipniik;i ?.ajij! 
nowu By(lff087.cz; dezercya w szerej,'acli poluklch 
wojsk rppulaniycli przybrała rozmiary wprost olhrKy- 
flile: 1 listopada w doiiiiio ynrwl w Pionkacli oaly kor- 
pus firabowskicifo poddał sic księciu Anhalt; łr'^rzala 
i>rnpł; dywir.ya ks. Jozefa rzuf-nłn l)!^)^. Ale pomimo 
wftzyfttkicli tych znaków tak lilizkiofjo już koiVi;«, jilów- 
pa armia pruska pozostała nieczj-niia, ubezwładiiiona 
kil P«8t«"''1 korptisu wifikopolakiego. 

Kiedy w kilka miesięcy potem Dąbrowski por/jid- 

>'al wspomnienia z u.-gu okrtsii, spisywał jf i działał- 

\ Rwoją oddawał pod siid piihlir-ziiy, słusznie doma- 

się, aby wyprawę wiplkopolskii rozważai'- pnd wzfjlę- 

lu wojskowym i moi-aliiym niezależnie od ostateczue- 

wyiiikii ralej kanipatdi roku 179-4. Ton oddział speł-- 

gwoja powinnoir. Pnwz (Itii czterdzieści działał za- 

szczęAliwio przeciw ])owieIrkroć silnn-jKzijj liczeh- 

a eteszneej się alawą pierwszej w iwiecic, annii 

iej. Przeszedł mil sto. przeprawiał się przez Bzu- 

Wartę, Xoieł> i Wisłę, zawsze w obliczu przewaitue- 

nieprzyjacjela. Xic jiiókI mjwzyć o zniszczeniu poty- 

iloik-iowo i jakościowo mocniejszego wrojca, mu- 

J nawet unikn<i z nim walki, ale niemniej zajj^t 

ystkie jcKo siły i wespół z obywatelstwem wir^lkopol- 

iem udźwignął cały prawic ciężar wojny na lewym 

ntRłca Wifdy. Miała też wyprawa ta doniosłe skutki 

iM sprawy polskiej i imwet zitwnżyła w pnlit.yrc enro- 

rjskiej. Osiabihi stanowisko króla pruskiego w pcr- 

kktacynoh podziałowytli. wydarła mu częśt* ziemi 

^iiiloinierskicni i Krakowskiem, ołlstreczyla go do 

!>■ od wojny równocJiesnej nad Keutmi. okazała ja- 



^ lóO -- 



wnic, te ,.llie»l^'>x•i^żorła" annm Fryderyka II m;« nic 
ilolc*n.\xh iIo\vÓ<l«ców. i zatrUwmlu jej w tradycyi pn 
kiiziUią slikwę na lat ilwanaśr-ii; przed wmikini jrnajskin 
pogromom. l^rowiuJzuua weJlc atarego sysiPiiiu stojacł! 
jat u progu uniicrci stntte^ii X\7I] stulocia, kanii>iiiii| 
wielkopolska 1794 r. pn riia pierwszy dowiodła tak na 
inaejilnie i z tej strony wwliodniej wielka prawilc riiilł 
tju*u:Ł, rówiioeze^inie dowiedzioiii| od strony zjiebmliiic 
n kampaiijacli szampaiUkiej i nad reński ej: a niliiiinwidnj 
że pewne wytyezue prawidła szuiki wojskowej, jjikkol- 
wiek wypróbowane prze/, wieki, utrącają jetinak odrn 
moe i znaczenie w przetoniowyeli inoinenuieh dzicjoH ye 
kiedy pdnad iiajwytrawniejszij ruiyiuj bierze fti')r(j oriamy ' 
duełi iil)^vwaLel3ki i zapal lila dohrej sprawy. Była takib^ 
wyprawa wielkopolska znakomitą szkol- dla nowejco ifA- 
iiicrzo i doskonalą prol^i szybkiej oaganiKaeyt wojsko- 
wej kraju. Wreszcie ,.polo2yla kamień węgielny Da 
hrowskieso sławy". Kiedy w 1'nryżu waiyó ai^ fi-^lJi 
przeróżne projekty lormacyi legionów, jemu tylko -ift 
poslurli rzfyl francuski, paniicmy, że jeinu znwdzicmi 
rzecaywistjj tisJiiKe, oddana w r. 1794, w walee l Fry- 
derykiem Willielraeni. Wtedy ti-A zdoliyl iJj^browski iwa 
Tanie Jtolnierwi ]>olskiego i na jr^jo to fjloa ro/pros?. i 
drużyna zbił^fjiiic się znowu pod dalekiem wloskw-ni ■ > 
beni. 



ROZDZIAŁ VU. 
Upadek insupekoyl- 




1^1 

R 



Kietly, 12 piis^dzicriiikn. doiarlu do Warszuwy wjetó 
kl(;8ł*p niał'iŁ'jowk'kii*j. iinataly dni roz|mt'Ky i zu|>eIiiŁ»- 
JEO ui>ndku duoltn. 

Bilo się jeszcze wojsko, ole, doikiii^tc niewinr^ 
ostateczny wynik swych wysiłków, bilo siij odtąd sln- 
i fftrnz słabiej. Jeden korpus powstańczy pobity zo- 
1 prsiy i^rze prawic nad NArwi,'^ przez g<'nerala pru- 
OUntbero, dnigi zlożyl In-oń w Ostrołęce 24 paź- 
flzicmika. otoczony przez korims ks. Holstein-lU-ckii. 
Dywizya litewskji Mcyenii straciła wszysikk- arinuty 
i większą częśi^ tolnii^rza w walne z Suworowem 21 
piiidzit-riiika pod Kobylkij. r.łdleglo^', dzieliica jeszcze 
armie rosyjsk^i od bi-zegów Wisty, zmniejszała się z prze- 
rujtajiti-:^ Rxybkuticił^; w tym ostatnim dniu nowej klęski 
ynosila ona już tylko dwie mile, Z Suworowem. po- 
iifpiijju-yni naprzód foi-suwnytni nuirszatni. już zdijżyl 
łijezyL! gic Kei-sen. Kówitocześnie Derfelden 'Jl sianijl 
Popowift nnd Btigiem, 29 Już byl w Nioporcoie. 
AYarszawjp podniosły głowę parlye iip;odowe, kupców 
kicli tudaież wielkieii wlaieieioli i dworska: pier- 
chcinlu kapitiiIowa<'* przed wojskiem priiskiem, 
druga pi*zed rosyjskioro. Radykalne stronnictwa uważa- 
ły, że nadszedł od|K»wiedni moment do wykonania wc- 
wii^trziiegt) przewrotu spoleeznego i pozbyeJa aic Bzlaeh- 
tjf. Większość ludności, Jifjromadzonej w stolicy, czuła 
kitnak praedew3zystkieni potr«'ł>ę obrony przed nie- 
bc^ivczeł'istwem zewnętrzncm, tak bardzo już Itliakiem. 



— lU - 



nmwHĆ znowu do Knniioiia i Sochiuizewa \ oczyixMi.\ 
ItKiirę z wojsk nie przyj a(rioIskte}i: a nnwet dla porożu* 
raicnia się co do toj wspólnej akt^yi ju2 przybył osoht-l 
ócic do obozu ks. Poniaiowski. Widział jednak Dom- 
I>n>w8ki jaaiio uiepodoliieństwo walki wr^ez •/. praemo- 
Aitoiiii silami poInc/Aiiycli pruskich korpusów pod ^nt^ , 
rnleru porucziiikifiii Sł-liweriiiem i iadnyt-li też kroków 
lue poczynił do odzyskaiiin, linii Bzury. Przyrzekł nuioiitiosi 
wyprncown<i iimy plan nkcyi. Poirsebe jeg'0 czul lemj 
wyraźniej, że wrna z ordyiiuiistim, wzywiiij^cym go doj 
Warszawy, otrzymał jf^sKcno jrdcn i lo ogólny jirojekl, 
operacyi. Wedle tyclt ostjilnicli postimowień, nmlzwy- 
czaj dowolnych, jakby improwizowanych bez ^tadne^o IJ-j 
czeniJi się z rzeczy wis tościij. miał generał Mokronowski 
zatrzynuić Kosyaii. lirabowski zdobyć Pułtusk. Oiedroyćj 
i Jażwiński Wyszogiód. i wtedy z kolei Dł^browaki wi- 
nien Ijyl odzyskali Kiimion u Poniatowski Sochaczew. 
Przewidywał przeeit- łacno D^bnjwski, jak skończyć się 
musi ti<n liiniuly atak. po<łj^ty nii wszyBikich Truniach 
pny wcfi(% elabuacycli eiinch. Nie ni6gł nic brać im 
uwoge. żo Rosyanie musza podsunąć się wkrtitcr pod sa 
mą Pragę i że wtedy Urabowgki, odcięty od Warswiwy, 
będzie zmuszony do zlo?.enia broni. Wobec podobnych^ 
już całkiem nieuniknionych ewentualności, wyrzekajiic 
aię tamtego projektu, spróbował na wlaaoij rąkę wyłire- 
ślić inne praktycznicjsze koleje dla nowej kampanii zi- 
mowej. 

IMzInł swój w wypadkach, rozgrywajfjcych się 
w pierwszej połowic listopada r. 171)4 im pr/c-sirzeni 
między Warszawij a ^tlalog-oiizczij. przedstawił Dt^bntwakł 
w pamiętnikach swoicli i\ iiiHurekcyi. .Tciit to iiajdoklailnifj- 
szy i najwiaropodniejszy dyaryusz osintnlełi chwil isuiieriia 
lunuii ptdskiej. Wystarczy, jeśli tę relaeyę stre^imy tu- 
liij w paru zdaniach. 

Praj^H i V>'ar$zawa. z<laiiieni U^browsłctCKO, obmnłO 



J5ń - 



* 



uiu mo^^Iy. Wutku tm Uuii rrontat-h, z Kosyą i Pni- 
BJirai. musiała sio skończyć nieł-liybiuj i zupelnu klł^sku- 
hm\?A\ tt-i^c, nby Lo«łw kroju, istnieniu armii i reprczcii- 
tjii,yi krajowej nic wiąsuu- z utrzymaniom stolicy. Uo- 
magrtl się, aby zUiczyr. ?, wojskiem Kudę Xnjwyi8zn 
i osobę Jcrólewflka. opróżnić Warszawę i nAstąpitic, wy- 
Iirzola/ij^e co iinjmiiiej o « dui marszu armię rosyjakii. 
przenieść opcracyu im teren między Odra a Warlij. 
Wujska pruskie, mwiskane z dwu sti-on. przez powstaii- 
cdw wtclkopnlskicli { przez calt^ armię polaki^, uszczu* 
plone przez clioroby i de-zen^yę. zngro?,nne odcięeieiu 
dowozów AywnoMci, fofiięlylty się za Odrę lub przyuajm- 
ińpj za Waitę. PoBiinauie się wojsk Suwurowa po za 
WursZiiwę byloljy nadzwyezaj trudjie i powolne wobPe 
ogołocenia kraju ze wszelkieh środków żywności. Tak 
więe Hiożiia by było przetrwać zimę, zyakać szereg uue- 
sięcy, a tymczasem, być mo2e, doczekać się iaterweueyi 
i'r.iiicyi ezy leź poróżnienia mocarstw oieiennycli. Wy 
juui^ł też Dj^bi-owski dawny awój plan marszu przez 
Śląpk, Slorawy, Czechy, Bawuryę i Szwabię do Ijtndau 
lub przez Szwajearyę itad Ken dla zbiczenia się z kor- 
pusami Hepubliki Traucufikiej. Ten dru^i projekt, wcale 
idu tak raiłtustyezuy. jakby się udawało na pierwszy 
rzut oko, o]»nrty na doklatinem ohlii-zeiijii marszów i wyt- 
Icnięclu na kartttcb .■ieof<nific7.nyeh drogi poprzez kraje, 
(igulooone z sity zhrojaej eesiirza i Kzeazy, popierał I>ą- 
lirowski zwłaszcza po ujwtdku Pragi, gdy w wojsku pol- 
Bkiem osłabia lak odwaga i karność, Ze po])rr)Sla jii2 bić 
6ię nie chciało. W każdym razie skoiieeutrowanie 
rszystkreli sił i zasobów, sh^ezenic reprezenlac^yi naro- 
dowej z armia dawało możność prowadzenia układiiw 
z iiicjukfj nadzicji^ uzyskania pewnej ^\s'nrancyi co do 
preydzlości Rzplitej. 

Nic z tego lue zrobiono, .^Naczelnik z całi^ Kadi^ 
w nujwiększem pomieszaniu'* nic zdobył się ua 2»dcu 



IhG 



krok stanowczy. '2S) pHtdzicrnika już słysznno huk dzinl 
Suworowa ostrzł-liwająccgo Prngt;, n w tymże dniu Wa- 
wnsecki podpisał rozkaz dla dywizyi Dąhrowskiego 
i Giodrnycria maszerowania ku Rawie tUa ołiserwowania 
Piiisakńw. Było lego razom ń,lX>Ci żołnierza i :iH dzlal, 
KorpuR Uabrowskiego, 7,io2ony w znacznej części z ja- 
zdy, nie mógł by«> w caioApi nżyty do obrony okopów, 
byl to też żołnierz bnrdzo Jeezozo w stiiżbio miody, nic 
trzymany w karbach, niezdemoralfzowany żadniiporaiki| 
i pełen zftufAnia w awojc siły. Dywizya 'iiedroyciu li- 
czyła 2,000 ropidamej piechoty, obdartej i amccaonej po 
dłużni marszu z knuiców Znnidzi, ale która mo;^luby [lo 
paru dniacłi odpoczynku bit^ si^ na Pradze, zamiast wy- 
konywar dalsze bczcolnwc nłni'$zc. Rozkaz V\'awrzee- 
kicfco oddalał zaniżeni Dąbrowskiego, któremu, cho- 
eiażlły tylko przez paniiiic"- na obronq Powiizek, wypada- 
ło powierzyć najmnrniej zagrożono stanowiska oI)lcżni- 
uzc. Ct) prawda, on sam Jt- uważał zji HtriK^onc i nie 
kwapił się ppwnie do objęcia komondy najwyższej 
w tych wannikach, ale ułpglby nstatpcznio wezwatdu 
i, jeAIiby nawet nie ocalił Pragi, zmniejszyły by zapewoo 
rozn)iary kitjski. .Sama je^o obecność w ^yarszawit!, 
przyzwyczajonej osttttniemi czasy w dniach smutku i ż»- 
loby odbierać od dywizyi wielkopolskiej wiadomości n*- 
pclniajj^ce otucha, podtiioalaljy ducha załoj^ i obywatel! 
stolic:y. W każdym razie niedorzecznością hylo oderwa- 
nie tak poważnej części sił obronnycli przeciw spokojiuc 
at"iłyvin wojskom pruskim, w tej samej tdiwili, gdy in- 
ny, nierównie gr^riiejszy przeciwnik liył już pod miasitem 
w promieniu strzału działowego, Tj-m to sposobem stało 
się, że w dniu fatalnym -t listopada ośni tysięcy żołnie- 
rza płilskicgo z najzdolniejszym wodzem siało l>ezczyn- 
nie o ośm mil od Warszawy, spało i grzało się po ch»- 
ineh .Starej "Wsi i sirtł przyległych, kiedy równoczeinio 
oAm cyslęcy le^o braci u scliylkii zimnej nocy listopado- 



- 167 - 



^ fjliięlo w bezładnej, bez nad ziej hoj obrouie podcułs 
.^ztiinnu Prajji. 

Ratasirofii praska, nic^awi^Ie od ssinej porażki 
lokaIrit'j, wywi)Ialii |>ii>riiiiiijj^t:e wrażanie na ogólny im- 
HiróJ ludności, wojska i komendy polskiej. Karaz pry- 
sły resztki iłj^ow-i, naw fi stilłordyiiacyi, zapanował na cii- 
lej linii rozktad jwwgzochny i iiieiilefisalny. Nawet 
najm(j2niirJHi zwątpili zupełnie; wysunęły sią na .światło 
(Iziomio fjdzieś w zakamarkacli duszy iikryie najwstydli- 
irsze instynkty: upadły serca i ślepa trwoga opanowała 
SCiowy. Optiszezoiie przi^z kniiiemiantóM- korpusy, bry 
^dy, pułki, kotnpunie i szwadrony poprotitu rzucały 
broń. Każdy szukał ocalenia, nie trosscząc si<i o dru 
gifli ani o losy kraju, Na marne szedł cały dorołH>k 
lylu wysiłków energii, tylu poświęceń z okresu twor?*- 
iłia sity 7.t>rojnoj inaurekeyi. W takich to najojilakań- 
szych wnrunkiicli naatniiiłji rnktycziui kapitulacya rado- 
szycka, która zwyciężonym nie zaliezpiwzala w rze 
czywistoAci żjidnycli praw. nie zapewniała źjidnyeli rę- 
kojmi, nie ezynila żadnych nadziei i nie zostawiała żiid- 
nyeli zludzeii. Do ostatka wytrwali przy narodowych 
tnakaeli insnrfęenri wielkr>pol8ey pod fieiieraloni Skó- 
rzewskiui i dwie bryf^ady, zorganizowane przez Diibrow- 
skłcgo. nowo uformowana w okresie oblężenia Warsza- 

łwy oraz dawna imieniu Madnlii^skiego. Z wielkich pln- 
Biiw. ogarniiijiicycli szerokie horyzonty, pozostał jeden, 
dyktowany juŁ tyłko przez ambieyę żołnierską: nie pod- 
dać sic. pr7.ej«(; jrranicę palicyjską, broń zakopać lub 
spalić. 1 len pomysł zresztą nie dal się wykonać. Trze- 
ba było iać pod eskortił rosyjską do Warszawy, stanąć 
' przed zdobywc^i Pra^ti i wyi-zec się przez deklaracyc 
pisemną wszelkiej na przy8zIo.'ić walki z Rosyą I jej 
[^Uantaini. 

rięttzeno później niejednokrotnie zarzuty przeciw 
post^owanin Dąlirowskicgo w tych ostatnich miesiącaeh 



|^tn£ 



— !5S 



istnir-nin Rzptitpj. Padły onn nifiylko z net oft^fyrll 
pianii iiiuiiawiści, zl* sirouy zapomniuiiych dzisiaj lualycli ; 
fadsi, pchanych niskie njiini^tności:^ do wniki hnitobój* 
ezej: podiiieAH je także liidzip na \»v/.6r iiiijpowohińsf, 
WBpóliic?.<'SliiM'y nstaiiiii-li bezowocnych wysiłków iinilro-, 
dzp z Wurszawy do Radoszyc. Pierwsi, wytłjżJijjM' f;los,l 
Aby ich słyszeli swoi i obcy, wołali: ..Dąbrowski hyKJ 
erroitnjkicm Tai^wley i aejmii (jrodzieńsktcgo... Ztir«wl- 
nio jego SJj poM-8?,cehnie zimne i mieszczą Ri(j w akLi'-h 
naszej rowolueyi. Mieca sprawiedliwości podniósł aiłj nA] 
if^-go ;;low^, wiiiim od samego jłonzątkn, ale chytre ręc* 
schroniły go przed zemstij narodową... Wysiany im po- 
moc powalańcom Wielkopolski, kteiryeh liezlia wzrastała 
do l;\0(łłl żołnierzy, zamisist zwie^kszyć łq liczbij, roTipr^-j 
szyi ja... Przeszedłszy do kierowidctwa rńżnyrh niedo- 
bitków naszi-j armii, które po wził^eiii Pra^i przenosiły 
jeszcze :;().0<)(i ludzi i park li:t dzfał. które przez 14 dn^ 
nie fijiotkawszy nieprzyjaeit-hi. pofrafll zniszczyi'. Przy- 
rzekał odprowadzić nasze wojsko do granit; Kraneyl, 
a sprzedał je werbownikoin Austryaków i Prus.. Oddal 
się w Rjidr»szyeaeli w rcee kozaków ( wkrótee [Hitem 
wiilziano gn ezolgajaeego siq \i nógSuwomwa i ealiijitee)ci> 
jego r^cc". Inni oskarżyeiele tej siuiiej kategoryi. główni 
kierownicy wtej walce OBzezerezej. noszący nazwiska znane 
w dziejaeh piśndennietwa i nauki, jak Iłnnuhowski i .*zo- 
niawski, kryli aiij weieniu. ale siamtą<l z tiio mniejszy ni ja- 
dem ..prRypoininali" ..koniec lr»grdyi w Końskich i Kado- 
s»yraeh" i śeisla z .Suworowem przyjaźń^. Co wif^cej. 
na post<;powanie Dubrowskicgo ialil się poniekąd nawet 
sjtm Wawrzecki wobec władz śledczych w Petei-aburgo.' 
Wreszcie, tomoźc imjciekawszji, przed inny sąd. najwj-t- 
szy w opinii nai-odu, przed Kośeiiiszk(>, eieżką skargę on 
Dąbruw'skicgo ]M)żniej jeszeze wyloezyl Giedroyć. Niedo- 
szły ten wódz legionów pisał do Naczelnika;, wi>iconogo- 
rodakoni z wiezienia i z zamorskiej podró2y: „.Mbolinioftei 



- IM 



rialbyi pojediiocźyi' z Dąbrowskim, który w- Drz«wiu.v 

nu oHtaiiiiit hnńt>q imienia polskicp^o t-heiitł przujśt' z re. 
MŁj tt-ojgk.'i i z ;iriu:ii;niii ilo Prusaków, który w Kori- 
tri'-li zjil>nil Wawizeckit^mii ostatki uwięzionych z War- 
jwy pii'riicłlzy i byłby 7. nicini szczcsSIiwic swin posii- 
inl. K*'yl'y K" "f*-' "liano no oku, który po łvził|eiu nas 
Radoszytiich niU^niwal sitj z naszego iitcszczcścia, 
jftkon nazywał, giupsnv«, który obiegi Rosynn. Pnisn- 
1«, orianijii<^ im swoje lalenta i usługi, a zosiawszy 
(ipiinljwmyin, dopioro luIał fiift do p,iti->*otyzmu i znjiljiJil 
«<iit:h C7.ficieiów". 

W rzcł-Ky sumoj. pomimo tylu, tdk 3tanowc/.ydi i ?,a- 
<^icz}i'ch zarzutów nikczcinuL-j Ktlnuly. I>a. miwct kra- 
ty grosza publicznego, znalazł Dalirowski „swoicli 
wlł^lów'-. Zaufanir-nt ilnrzyli go Kościuszko i Wybicki. 
InlsŁiHwicz i Fiszer <>ki.>Io jego osoby skupili sit^iajszla- 
iimii^jsi I iiajiijżsi przi-dsiawicielo aprawy narodou-fj, 
Itkolwłok 'lla uikogo i. ntc-h nie były tajoninica tamte 
brtyfinlskic glosy nienawiści oBobistcj i stroniiic-zoj. 
t) źródłach tpj śmiertelnej nienawiści, żywionej 
Mn! skrajną pnrtyą cmtgraeyjnii ku I>abi*nwskił'mu, wy- 
Jnie jc«ztzc pomówiO przy ro7.wii?.eniu łiistoryi legionów 
'tajnych związków paLryolycznych. pracujących w kraju 
!« ir&Mdem rozbiorze. Tutaj mii^.na ogmiiicayc; sitj do 
iwigl, Ae Forum tych zarziitów, ioli ślepa I)czw/,gli;dnośi'-. 
tifMwiśIo od pobudek wewnętrznych, wyuikającycłi 
* ol»(i8trzoniiv hic stosunków stropuiczych w kraju pod 
płynem rciAkeyi przoeiw Targowicy, była też w pewnej 
mścrar nwarimkowuna przez duszna, przcsii^kUj oparami 
ri, atniosreiTC omigracyjną na gorącym, rewolu- 
ffjnyin Ijniku paryskim. Dawno grodzieńskie I warszaw- 
lic przeciwieństwa partyjne i indywidualne, musiały jo- 
(r iiiesłyclianic obostrzyć sitj w tej atmosiferze. uanliezc*? 
f. Ilonoryusza, w sąsiedziwie i pod wpływem taktyki j n- 
"Itinciw paryskit.-li. \ie ulega też wątpliwości, *« naj- 



- 163 - 



BÓirflo ^ V obozie polakim z ka£dviD dniem 
nięcej t cons głodnie): ES^mral tołiilerz. te bea- 
Ittb ro^kSd N'acz«ltilka i-hcc icń xn>bić bem- 
krw»wjj oCiani. Wknilci- dały «i^ wprosi słrsteó 
h buntoimkae Dawołyvania: oto wojsku go- 
xeubc. katdy powinien myślet? o swojem be^rle- 
ic i umykać, paSki moina unieś*} zdrowi} glow^ 
fcs. JózkIa ro£pro«x\-I sl^: nmn&n jut więt-ej e^ 
widoków; WBZTBtko ^Uuiiii się ku nieuchronnej xgu* 
Wawnecłd sam prowadził z kwatenj rosirjską 
y kapituIacylBe xa pośrednictwem Scaiiisław»>AD- 
pntes wyerlane^ do Warsaawy generała. GorseA- 
; a T>niez«sem setki i trsiąŁ-c tołnierzs kapitulo- 
o Da własną r^^ Ostatecznie nvc mottta. te kam- 
faktycznie jeeicłe prred Tonnatn^ kapituiiicyą 
iczyla aic powszcchnem złożeniem broni; tylko od- 
lo w tak raialDycb warunkach, £e strona prze- 
mogła łacno pozbyć stq dopełnienia obietnicy am- 
DcsCyi powszccbnoj. Nie podobna wi^- zgoła pot^ić 
zaaadniczo staraA Dąbrowslcie^, dotyrzi^c-ycb układów 
lacyjnycli z freneralami pruskimi: można tylko 
': kwesty*^, czy te starania były praes niego 
iwiulzone bcziutcresownie, oczciwie. x uwz^l^Dieoiem 
., — .1, ■B-ymagań sprawy narodu i wojsku, oniz z za- 
iii lojaloośof wobec czlowiekn. kión.- prawnie po- 
rzoni} miał sobie władzia najwyższ:!. Jakkolwiek na ów- 
ne działania Dąbrowskiego patrzał Naczelnik wzro- 
m zaostrzoDjTn przez nicufnodć. jakkołwłek był go- 
lIAtnaczyć sobie złą woła wszystkie szcze^Iy jego 
' ■ nawet taka drobnostka, jak przód wy- 
a zastanie Dąbrowskiego zuiqczoii^;o 
lilaku.— jednakowoż nie podał ładnego powainc^ tak 
bł, któryby mAgł istotnie ublltać czci twórcy legionoM-. 
Wprawdzie na ogól vr zeznaniu polcrslHtrskicin \W 
Lłrrzcckiego przebija niewątpliwie pcwna gorycz do 



— 164 — 



przy wddzców korpusu wictkopolsktpgo; lecz tuki oasirój ret 
cyi, spisanej w wicKicniu pctcrsbm-fikiem, wydAjc 8i<; psyj 
chologicanic dość zrozumiałym u czlowiekii, zlwiiaiie^ 
niesKczęścLCin, którego bolały nawet drobne przeciwni 
ic\. JcKeli boloRitn hylii dtjk [iruttępcy KoMcfuazki waset 
mysil o złożeniu broni, to przcdowszystkicni iiieznc 
było przypuszczenie, że trzeba ją bidzie oddać władnie 
mu wiarolomueum sojusznikowi pruskiemu, który w lej wo| 
nicsaiu nie był ani riizu zwyci^swi. Zdiiwalo sii* Wawrzt-i 
kiemu że tylko ukluily z Rosy^tniogij jeszcze zabespieczycj 
k^4 ezii»tk^ dawniej niepodległości. Dr^browski, pi 
ciiwnie, si^dzil, źo Suworow i)raKtiie armi^ poLska tyHfl 
rozproszyć i «' nicość oliróeić. I'rzez ]>ortraktaeyp z 
nerfUetii Schwerinem miał nadzieję uzyskać anrncstTf] 
dla powstańc^Jw wielkopolskich. Z upadkiem powstanfA, 
jak z jego wybuchem, zwi.izanyeh było tj-aiąec sprair 
prywatiiycli, a przed ki wazy sl kiom zwiiiaiiny byl lo* wofj 
skowyeh, z których wielu postarzało aii^ w Bltiźbk 
i których teraz czekała nędza, (ienorał Kleist wręcł 
zapytywał, pod jakimi waruiikimii wicłkopołski korpia 
wojsk regularnych przeszedłby w służbę Fryderyka Wil- 
helma. Moż]ia też było zapewne uzysłiać dla wszy*!-] 
kicli oficerów mii^jsea, udpuwuuiaj^ce icłi randze, ałbu 
wynagrodzenie dla lycli, klórzyby służyć dalej nio cbcieU.J 
Że wzgltjdów polityeznych ta kombiuacya skądinąd Je- 
szcze przodsia wiała niektóre zalety praktyczne. W woj-j 
nie 1794 r. przede wszy stkiein Wielkopolan inotna bjrWl 
podeiągn^jć pod miano „Uuntowuików"; oni też byli ba] 
wyji^tku zagrożeni repi-caaJiarai i o nich też należał'!' 
irosłiać się uaseryo. Z drugiej sti-ony, skupienie żoloic-j 
rza polskiego pod sztandarem pruskim mogło uchodiid 
także za zle stosunkowo aaimuiejsze. Wszak wkrótce,] 
po zawiirciu w Riizylci pokoju między Fryderykiem WU 
helniem u Republiki] franeiiskj^. e4.-zy patryotów puUldc 
ZDowóż zwróci} się z na«lzioją w kierunku atollcy Ho 



— 165 — 



beiuoilernóY. Zdaniom tej snmcj partyi i-itdykaliicj, 
IciórA równocześnie w pnmnpinch obłtfistt*: l>ęclEie imię 
Onbrowskie^. juko iisiłuji^ce^o pod Rndoszycntni zdrn- 
dtircko zJiprzcdaó armię polską królowi pruskienui, 
ncclkJu kombiitncyc polityczno, Kmierzjijace do mlbudo- 
vaoui Polski, m<łf;ły podówczas eiialcść popurclo jedynie b* 
'tniiy Frniicyi. Turcyl i Pnis. W tycli xai>alTyw-nniacli 
ii.iu.-nlzni; bcclxie eniigracyc polskfj sam rząd francuski, 
ytebawero w Far>-żu niejediiokrotnio oświad(*2y wyrliod*- 
wm polskim l\vrektnrj'at rronr-uski, r. cala Btnnowi-zo- 
teia, to czynnie poprae £prawq polska lylko w tym 
raiie, jeAii podpjmio jij jedno z państw, ki6n? wzięły 
UiJmt w ustatuim rozbiorze. Całkiem podobne warunki, 
]««tawi równoczc-^inie Porta Ogińskiemu, posłującemu 
» Stambule. Ciczywistjj z&ś było rzoczń. ńe owom pań- 
Btwera roibiorowem. majacem wznowiłi kwesty^ polRkf|, 
niosły by«i tylko Prusy, skoro i dwór wiedeński i peter 
ahurski trwały w wojnie łiacietcj k ki-ólobójczą Republika 
francuekti. WsamycłiPmsachwreszclewnet podniesie plo- 
wesironnictwopolitycznezbrateniFrydcrykn II, ks. Ilcn- 
i>-klein, na czele, ktńre gloino mówić bQ<lxie o potrze- 
bie cz^Aeiowego odn)b]enia dzieła rozbiorowcj^o i titwo 
ruinia % Polaki v Inlorcfiic samych£o PrtiR zapory och- 
ronnej przeciwko rosnącej potędze rosyjskiej. Co wipcoj, 
ewefltu.iinośu wojny pomiędzy uiocaretwnmi, Bkladajficc- 
ml trójprzy mierze, st^łnie sjq wcale bliskie i namacalną, 
ply2 z samej natury raeczy pokój bnzylejaki pomiędzy 
Fnuieya a l*ni3aini ciążyii l>ędzic ustawicznie do prze 
któtalccma aie na sojusz prusko- francuski. Śród podobnych 
wurunków jut niezadługo, w marcu 1796 r., wypadnie 
Dejbrowskioniu pod protckcya francuską złożyć w- Ucr- 
linie rommlny plan wywołania w I'ol8cc, pod tłijnyni 
protL*ktAra1cm pruskim, nowej rewohicyi, której ostrze 
zwróciłoby siij przeciw Kosy! i Anatryi. I póiniej jesz- 
w latiicb naatępuycti, już pośrodku ery napoleon- 




skiej, ks. Auioni Rudziwill nosić się b^dsie z popienr 
n>Tn przez wybitnych Prusaków planem zorgnDizowv 
uia li^tcionów polskich przy iirmii pruskiej. Zn]<i'wiic: 
zawiodły zii|>i>liu<? wszyslkiw te rncliiihy, nie prn\«7;tn rr 
gdy do w8]MMdziałatiia lironi polnkioj z pruską; ] ^ 
Ijrowflk! oatatocznie wolał, te sią rozbiły iieKiKi> in:y« 
z ffoiieralem KJeJEtom zapoczijtkowaitc na drodze do Sfr 
do9ityi?; mimo to jodnuk w samej zneuditic stwicnłiit 
taoina, żo naraziu, w (Jwczesnej chwili krytycznej, ti scliyl 
kti kompanii r. 1794, takie usiłowania nogocyatorslde 
miały, obok innycli widoków, swoj^ właściwą racyc by- 
tu, te były bijdicob^di usprawiedliwione rozumną LrosŁ^ 
o istotne interesy kraju. 

Do niniejszy ufa tiwoich rokowali z komoudą pmakl 
zmierzał Uj^browskl drogi) pro^U^ i jawiij|. Nic w tea 
ws7,y8tkien) nie było jakiejś zarzucanej mu poiajemiili 
intrygi, kryjijpej si^ przed światłem dziennem. Pny 
zwyczajony używać stałe podstępu vr atraiopii, a niełcie- 
dy lakio w połityee i w £yciu prywatnem, nie ponitft 
8ią przecież teraz do szukania jukioliś krtjtyelj ścieMk; 
zbyt silnie odczuwał doniosłośO cliwill, zbyt wywł:* 
miał mniemanie o swej przyszłej roli dziejowej i zbyt 
gorzkie doświadczenia zdobył w poczi^tknoh insurekcji 
r. 17W. aby miał lekceważyć opinię pubłiczna, imając 
81^ rzeczy tak wikżiioj i tłrażliwej. D. 12 listcipada iMiżojin 
wieczorem, juź po wyprawieniu Oorzeńskiego do WflT 
szawy celem omówienia punktów kapitulaeyi przed wflj' 
słdem rosyjskiem, dyskutowano żywo w obozie polskinB 
w Drzewicy nad odpowiedzią na wspomnione pismo Kleista 
Dąbrowski przemawia) za układami; przeciwnego zdanii 
byli Wawrzecki i pi-ezydent Zakrzewski. Kotdee koiJ 
oom do kwatorj' pruskiej wysiano odpowiedź wymijaji 
cą, Kwestya nie była jednak zamknięta ostatocznM 
W obozie nikt prawie nie spał, rozprawiano dalej, a przj 
wódzcy powstali wielkopolskicti prosili Dt^browek 



— 167 - 



lie, iiby aprii\ry ich nic porzucał, świtało Już, kic- 
Dqbrow8ki a wraz i Rymkicwics, tak szanowany 
ittffet przez ni)J!U)£or2;(ilsz>'cb członków ra<Iykaliu-gtf 
odlimu emigrrtcyi, mluli się do Wnwrzeckiego. aby sklo- 
ittO ^ rlo po7.wolutiiii na rozmowę z goiicrftlon Iv.leistciu. 
PrzediiCAwiali rau korzytiłji, będące do uzyskania zeslro- 
it)' pruskiej dla szczj^tków wojska i dla tylu wapólrodn- 
ków, pod |>ostac:ijt2a4;howania rang oraz wamneatyj. .Sam 
U^rowskij aby go nie posi^zono o działanie z egoistycz- 
fch pohuduk, u rachubę na pozyskanie wysokiego etop> 
w armii pruskiej, ućwiaduzył z góry, żu sam do slu- 
pniskiej nie wsi^ipi. Kio dał sli^ atoli przekonać 
|'jii'rzcckl i pozostał iilougi^ty. Tymczasem znowui*., 
dczos marszu If) listopada, nadeszły ponowne wezwa- 
do układów, wystosowane przez generała K.loclia, 
t)j(iccgo na forpoezta{.-h pruskicti w Kadoszycach. Di^- 
Dwski znowuż starał sią prz^^konaO naczelnika, że ffu- 
puwstariców pruskich i wojsko; sami Wielkopolanie 
Sbą i płaczem popierali te starania. I jeszcze raz 
nć);o£ diiia. po przybyciu do Radoszye, Di^browskt domu- 
aiq rozpoczęcia iiegocyucyi z armi^ prti^ki^. 
IłJ listopada o 8 rano iniatio iść z Radoszyc dalej, 
z otuiwy, aby przed przybyciem Gorzeiiskiego z odpo- 
wiedzią Suworowa resztki vt'ojska polskiego nie zostały 
rozbrojone przez Denisoua. Nadjechał (.iurzerutki i przy- 
wóz) tylko dawne twarde warunki, t. j. amnesty^ dla 
łych wyl.yj,ale, którzy zlotu bi"i\, i żadnych innych 
jdaraiiuyi eo do przyszłych losów kraju. Tymczasem 
Itnrpus Joźwiriekicgo, zaatakowany przez kozaków 
^strzelców rosyjskich, poddał się bez wystrzału. Wte- 
to miał Dąbrowski w obecności czterech generałów 
i wielu innych osób prosić ^'aczeluika, aby napisał do 
)wa, że sprawa skoilczona i 2c wojsko polskie aż 
V<Mipisania kapitulacyi zostanie w Radoszycach. Tak 
Iłnjnaimniei Wawrzocki ostateczne wezwauie do podda- 



^^70 - 



każilcuiu stani^, gdste mu stc podobało. Ouzety tluulo- 
sly Duwet, te ^geiicnilowie i oficerowie polskich ins«* 
(ceneów, którzy si(j podtUiIi i dawiD^ suwuję przys'. 
iwierdziii, biinlzo laaknwic <mI ^rnta f«'l'liimrs/ ' - 
worowa i Innj^cb roayjskirh generałów b;^ ir&ktowitni". D|* 
browski przcclewszystkipm eieszyl siQ fawonimi iwy- 
cięsców. Obecny wówczas w Warszawie Gorzeński pi- 
sał do Wybickiego, ,to generał w wiotkich byl tiiskncti 
u Saworowa'* i ,ie, g<lyby chciał, byłby w tymaiiaijm 
slopiiiti przyięry w wojsku rosyjskiem**, ale go docJiodii 
wieść, „jakoby generał przekladul sUithą niemiecka'- 
Sinnisław-Augtist w lidcio do elektora sa&łdego w połom 
grudnia 17i*4 r. tnkił- wspohiiunt o tern, jaki aziuunck zys- 
kał sobio Dąbrowski „nielylko awotph wspóiroilakuw, 
Iccs nawet Łyołi, pr^^t^ciw którym walczył tak walccuiifi 
[ umiejętnie, iż mu w wojsku pnuikicm ofiarowoDo sto- 
pień, którj- tu poBindal, a generalowio rosyjscy z tyci 
samycU powodów gotowi byli względem niego zrobK 
osobliwszy M'yjf|tek, okazując mu przytem naj^yczlitran 
przyjęcie". Opowiadano sobie nawet, jakoby ^Suworo* 
sadzał go u siebie wyżej nit generałów pruskicli: on 
wasK zwyci^ea, mówił do nieli, nalefty stę mu piet' 
wszeństwo'. To pierwszeństwo Dąbrowekiogo zrrttU 
byli uznali sami generałowie pruacy, t>chwerin, Klei«t,cqf 
Kloch, kiedy z nim jednym tylko chcieU prowadEić po- 
przednie rokowania. Co prawda, miotano nat^ łak2e x^ 
strony pruakiej dotkliwe oszczerstwa, oskarżano g" 
o rzekome nadutyoia w czasie «'yprawy wielkopotokiftl; 
i tu do tego stopnia, to dla swej obrony ogłoszati muelil 
listy otwarte w pismach itolskicli i nieniirckicb. 

Tynu'Zaacm siedzt^c bezczynnie w Warszawie, lĄ' 
browski rzu) się i byl w istocie więźniem, pomimo wssd- 
kirh pozorów przyjaźni, okazywanej mu przez genernli- 
cyę rosyjską i pruską. .Otrzymał pozwolenie miea^*' 
uia w Warszawie, starał się otrzymati paszporta roiSi" 



- 171 - 



_iki i pruski w celu opuszczenia nieszcz^liwcj swej oj- 
Ij^iny, lecz mimo wstawiania 8iq Suworowa i innyeli 
Byiakioh jfeneraliiw, którzy mu zapewrjiali swoją pro- 
ickcyjj i otaczali awoji^ przyjaźń i ij. nie luugl dopiąć celu 
8we^ iądaiiia i woulc uie otrzymał pozwolenia ita swe 
lenie. Wszakże czynił wszystko, co tylko było 
jejfo mocy. aby aic Uowiclziet-. dokąd się udali jcfjo 
łipul rodacy, którr.y kraj opuścili^. Nujwybitnicjsi z Jiieli 
niijnicłiliwsi ^.tiajdowali eic już wtedy w Piiryżii i za- 
tani stosunki bezpośrednie z rzi^ilcm rcpublikaii- 
kicD rrancuskim. Gotował się i [)^^browski na wyjazd 
Francyi, postanowiony pewnie jeszcze w drodze 
"i Radoszyc do Łopuszna. Kiedy w polowie grudnia 
l'i)4 r. Stanisław-August wezwał go do siebie i zapytał, 
00 dalej zamierza z sob:^ czynit!:, „gcDeruł odpowiedział, 
nie myńli wcale przesuić być użytecznym swej oj- 
jrinie, sto ma zamiar w tych widokach udać się kfe- 
rto Paryża, a tyaiezjisem pragnie się udać do Sa- 
inii'^- Nie łatwo to jednak było wykonać i na nic się 
zdało poparcie fikcyjnego już wtedy króla. Nie 
sie te£ pomogła nierównie możiiiejsza protekcya .Su- 
rowa, jeóli nawet była szczera. W ręku wojsk 
pzy mierzonych byl najzdolniejszy wódz narodu, wczo- 
I] dopiero pokonanego. Zatrzymać go w swej mocy, 
T^ytiajiiinicj dopóty, póki nic nastąpi zup«łnc porozu- 
co do ostatecznego podziału Kzpitej, było oczywi- 
cie rzeczą najbospiccziiiejszą. l>obrxe było trzymać go 
w ręku; lepiej jeszcze byłoby pozyskać go do własnej 
ilu£ł>y, zwłaszcza gdyby wybuchnąć miał zatarg podzia- 
na spornym terenie Polskij co podówczas, wobec 
itarczywych żądań pnunkich, wobce targu o Kruków^ 
było bynajmniej wylączoiiem. Suworow, własuą iiie- 
ostągnąwszy pomyńlne dta imperatorowej rezultaty 
kampanii r. 1704, może najbftzluterpgowniej okazywał 
)ąbrow8kicmu; zamiłowany byl bowiem 



- 172 - 



w rroozach sztuki wojskowej, a inó(i;l takie prsy 
okH%yi dokuczyć ziiienaH-klzoni.Tn prKcz stcbio PruJ 
knin, 7. tnkjj pychą ohiio97,;jcyin sławą awej nieBwyi 

2uiir-j armii. i 

W tym to cEasłe, w maju 1795 r, zebrat si^ w B 
linie sqd wojenny pod przewodnictwem pencrala ffl 
diclia, celem zawyrokowania, w jakiej mierw odpoł( 
dziAlność za nicszozą^Iiwy dla ['riis wynik kampanii O 
Bkicj 1794 r. spadała da genuraln łir. .Scliwitrink, i 
8Zcxe°:Alowpm zbadaniu wydany został wyrok, Rkasu|| 
Scliwerina, iiiedawnfj cłiliibę iinnii Fryderycyariaklcj,^ 
apektora pieclioty. kawałeni orderów, na iirrat^ puH 
złocenie jcubernatorstwii Toiiinia I na rok wt^jciuj 
w twienisy, a to sia szereg błędów strategiczny ci), ] 
pelnioiiycli ze ezkodi^ sianu posiadania króia i hoi 
broni pruskiej. Rozf^loAny ten wyrok 7.nT6cfł %a 
nwage powRZtioliną na p!ńwnos;o sprawne ftroinnincj )C< 
promitacyi wojakowej pruskiej, na Uiibrawskiejco. 1 
początku}t{cy gonera-ł, który przód dwoma dopiero lij 
był opuścił małłi armiy saskie w randze kapitana, nai 
a taką latwośtią poradził sobie ze starym, wytrawi^ 
ffenerałem szkoły Fryderyoyaiiaklej, rozporaądaająci] 
silą dziesf^kroi^ przewafciincą, roztrfjeil stra2ujące 
działy pruskie, przeszedł wzdłuż i uszerz nowona 
pruskie prowincyc, wniósł pocliodni^ powstania tak 
ko, ite luna uderzyła nicmał o eayby rozydencyi p 
damskiej, zii^iimał zdobyrz niilionowij, aw koi^cu po 
wszyslkicli przeciwności, pomimo ilftciojowlc, po 
utraty llnlf Bzury, wycofał się nlelknlęty. Saworow 
inował się £ywn opowiadań Eu ml o wypranie* ulelkofj 
BkiłjJ. interesował się ńlodztwem. jaklo przeciw Sohtj 
rinowi nn włnsne jego ^danio prowadził w Królclj 
gfeneral Brllnneok, i, w miarę jak sprawa zbliżała si^ 
rozstrzyfrnięcttt, a tent Bainem rosły pnlewy skomproi 
lowanycb BKiabowr-ów prositieh, starał się odtooib. 




— 173 — 



!irow8kic#co przed Ich naściwościn. Pierwszy odruełi 
tmsty Fryduryka*\Vilhcloirt wynizil 8iq apoaobeni dość 
brutalnym. 2'A m^nsa li'J4 r. praez swejjo przed staw i ci e- 
_U ir Warsiuiwitł, Tarriuiha, zażądał król pruski od rza- 
rosyjskiego, aby zniewolił Dijbrowskiego do niezwlocs- 
iwr6cenia ziloltyrzy z wyprawy iln Wielkopylski, 
ZAgarnt^ł illa i>it*l>io, a iiu ktuni zlu2y<: si^ miały 
ircbra stalowe, porcel&tia i Inne prj'wntQe efekta kr*i- 
łBkiis prwchowywanc w ByJjcoszczy i Fordontu. 1 
(irictma wysłał UĄbrcwaki odpowiedź do pism krajo- 
wych i zagranic z ity eh, UłQboko dotkuiijcy ^notf\ króla 
[iruskicgo, ^apis^1na w wyrazach. iibli2ajf|cych honorowi 
noJBkowego i ilł;likatno«ei ucKciwL-^i* ezlowit-ka'. o^^wiad- 
ifl, to -pocEylttlby sobiL' zn liaiibf; r.ajiiiowaO się wIił- 
Fm 'aysklom, jako przeciwnytn powoloniti swojemu, nie 
it więc aoi porcelany nnj sreber ani Żadnych rzeczy, 
kuireby 6\% do użytku wojennego nie przydały, sobie nic 
iie przywłaszczył, chociaż miał prawo zabrać wszystko 
i inilitij la^dnie obejść si^ z tein miastem, gdy przed 
lanirnieni wzywał do pfKldania wio pułkownika de Sz*- 
Wy'*- pnwolal irn ńwiadkuw mieszkańców inlastst Byd- 
lco«t(!zy i liądul być „wyluczonym od amnestyi, gdyby 
clioć w UAJnmiejszej rzeciiy pokazała się nn nim podłość 
jiUca. niegodna uczciwego kołnierza". Zastrzegł BiQ tylko, 
1* ,ttic nioie też być wiaionym o drobniejsze wykro- 
CMuiA, jeśli jakie w Fordonie i okolicach Bydgoszczy 
pnea małe komendy popełnione były, co jjdyby wów- 
cMs jemu ijouieaiouu było, miałby sobio za powimiość 
iłeBynić każtłcniu nieodwlocziiu sprawiedliwość". Z juk 
ystc^o iródia wypłynęły te urzędowe pruskie na- 
,1 n» czcić Dąbrowskiego, dowotleni negatywnym, 
«to bardzo wymownym. «ą zeznania samego naczelnie 
Itomendcntjąeego Soliwerina i jego korespondencya 
krtlein z czasu tm'an]a kampanii, ficdzie niema £adnej 
rmiuiki o jakichkolwiek nadulyciach, popełnionych 




174 — 




przez wojsko polskie i jego dowódcę. Kychlo też 
(Izo zmieiii ton sam Frydoryk-\ViIholm i czyntć b^dc 
wszelkie zabiegi, ahy tego liezczeliiego Inpieżc^. 
lucyjnego" Djilirowskiego, ■wcijj^rij^t: w szeregi obro^ 
swe^co Ironu i państwa. 

W rzpffzy 8.iniej, olKrym a nawet swoim ziIawU 
mogło iijiówcza!*, «e obroi^ea Powązek i zdobywca By^ 
paszczy zmieni w istocio Rkromny mundur narodowy 
świetny uniform pruski, Ku tej pochyłości popycl 
ty Dąbrowskiego silne czynniki, rządzące spnjiy 
ludzkiej dziiilalnoAci: rozpacz, bieda i anibicyA. Smien; 
polityczną utożsamiano wówczas ze śmiercią fizyci 
iiprtdek państwa ze zgonem narodu. T upłynie lot kUlI 
zanim tiluszniejsze pojęcia utorują sobie drofię w^ródj 
kolenia, oszołomione^^ wielkością katfistrofy r 171 
Niedostatek zagrażał rodzinie Dąbrowskiego; nie Aon\ 
się on majątku wśrńd powszechnej ruiny kraju: karaŁ 
lii, ofiarowana mu w darze honorowym po oponowa 
Bydgoszczy, ileż razy znajdzie się w zastawie, aby » 
spokoi(^ najpierwszf* potrzeby. A równoczeAnte wnw 
nfił-erowl, koricząeeniń dopiero czterdziestkę, który tó-ł 
kanaście miesięcy temu był kapitanem, potent wic 
gndyerem, i który insurckcyjną szarżę pcueralską 
Btować mógł zaledwo przez kiłka tygodni, ofiarowywn 
obecnie w pierwszorzędnej armii europejskiej stopień] 
nerala- porucznika, wraz z najpochlebniejszomi obi 
cami dalszej, świetnej karyery. Pokusa zdawała sięl 
silną. Zaniepokojony Wybicki pisał w tynt czasie 
iJąłirowsk iego z FaryżH. .zaklinając go, aby w 
służbę obcą nie wchodził'-. Obawy te okazały 
płonne. 

Przeciągał się tymczasem przymusowy i nie 
niecznie miły pobyt w zajętej przez oieprzyjaciela Wl 
Hzawie. Dąbrowski wysiadywał tutaj, najwzi^r spokój 
zajęty dojtrowadzeniem du równowag zdrowiu nadwf 



— 175 — 



w ciijgu kampanii, [nn-zailkowaniem wspoimileń 
[o wyprawie do Wielkupołski i o upadku insiirekcyi, stu- 
diami naukowerai i repulow.inieiii złych interesów toa- 
(ibowych. W rzeczyw-istoćci jednak pochłaniała go 
tównie myńl, jak wydobyć siq z Warszawy, Manowro 
lal zręfznio, nie odrziit-al z miejsm ani propozyt-yi 
Nisyjskicli, ani poii^myt-li ohiptnił- pru«kii-li. Roxuiiiia) 
tbtie fikcyjność kapimlacyl radoszycklej I bynajmniej 
C3ul się pewnym swojej wolności osobistej. Boz- 
''n>'Dny dalej czekać musiał, a£ Prusacy Ziijęli z kolei 
Wirszawłj. i z nimi rozpoezji-afu- pcrtraktacyc, to wy- 
agąc myśl odnowienia przymiersji Kzplitcj z yry- 
trykiom-Wilhnlniem, to znowu Kapo w ind a jnc swój po- 
Si do Saksonii i do spokojnej k!iO"ery w drezdoiiskiin 
liku {i:wardyjskiin. Nie należy mniemać, jakoby ukln- 
z Siiworowem i ministeryum bcrlińskiem wymiipidy ja- 
llejś poniiającej uległości, skruchy korzenia sic. Zabespic- 
iło Dąbrowskiego przed tern nielylko samo wysokie 
łie dla jego talentów; niiuylko on. dcwódzea, ale 
jaki*! tam prosty Bzereffowiec, kal«ka i nędzarz, 
pewną, chociai w radoszyekicj umowie niezapi- 
lą, gwarancyc czci osobistej. Ostatnie wypadki „wra- 
ly w Kuropie Uhi Polaków szacunek. XieprzyjBciele 
igdy narodu tyle nie poważali". 

Nic dostrzeptał jednak Dąbrowski, jaką w przy- 

przyniosą mu szkotle te uprawnione dyploma- 

ac zabiegi, czynione przez niego u nowych War- 

Łwy i Polftki panów. A niialy ono zaszkodzili- istot- 

nielylko jemu osobiście, lecz aaniej sprawie, którą 

traz, dziwną rzeczy koleją, (en człowiek, z wyglądu, 

owy a nawet wielu rysów charakteru tak inalo przy- 

amiuająL-y Poloka, miał reprezentować w najcięższym 

^kiT^ic lulaclwa. Z czasu pobytu Dąbrowskiego w ro- 

,<3'iiki)-p ruskiej Warszawie długo czerpat": b«jdą uiatorj-- 

t^l twórcy emigracyjnych przeciw niemu paszkwilów- 




Ejr. baiU" SchwwtOT, ey win Mn 

Knniit Dn im Liob>.-n Dich tcnitt^Upal 

Ho Inlgt imt tt/lL-rmnl^ dtr Schdn, 

Wenn wir run wiw cin UrthHI ffillcn. 

Keia Muiiwh rerinuiliele, fo wie Dii Dich heinifen. 

Dno* liinfni Ikin Ttriiutigitiił Dein H«^te tJnv<iiu ięctiageu. 

AlMn dl« łliidcłim pind niici so, 

(lebeiiiuiiwfnll in LiełimKarLnti; 

Bmuit gleich ihr Herm 1ioh|i>Tloti, 

8(» wtetca sie es ecbon m machen. 

Drm nuui (»» w-hwirlieh mcrkl; dfitin io derglriehen Fillen, 

Won Dur tin Mfrili'h<-n tich &111 b(wt«n lu rcrstolkit. 

Du folimi Dtrinm nrautifcnni 

Dw eMLtniAl Tor MeWn Jnhreii, 

AU fT iii Pulitpn /u Dir kiuii; 

Vnd (Łocb murat c« kcia McukIi vrfnJuGii, 

bass I>a fcchoD dit«fn Ta):; der Liebc Slucbt cmpftinden, 

Nor, JddcTl tuŁtcet Ihi ihn nor oocb wcoig &tuod«o. 

Drewloi, ^Iruclct in dei ChnrfUrrtl. HofbwoIidnicIteTC.jr 



— 182 — 



DBcli mcincn WHiinclufii bi« itw *paiatD Aller i^eHlnłua m{lft«. dip 7aL 
von draen R**<>li*mklcn 2000 Tlilr. halbjShriK richtig BbiufChren, 
audi (Ise Capilal iiielnwi Tiii-liieni, flttvtł-l mir dtrm ans uutditndor 
ftobotlTMi trerden niotittcn, su itniwrriren, Bolchac sicher nnler ri« m 
tboJleo ond (Ict Toit łlw Frnn Kan^ktin von l'oipt OtiJid. Rpnuwericn 
tontiOD ^ciiukMi 7U liercu AuMtsiitnijr wicr Mi[»iłt|(;p|i Yenonning bu \-m 
d«n. Alle? tnulkli :>^>ti(lvT Bcfchnlp. V.n L'rK-iiitil deiwji habc dicKn 
ven wolilbeclitcbtig nu>^gnili-lll itPirl ci^riihiuiilig vollz(l)j:«i. 
OctnticluTii Drwdei) dcD 'l-u-o Mml. 17^. 

Johaim Heinrich z P«niU) Diliroictkł. 
Pr. Licut. dn Gnnlc da Cor]». 

Dan ich dicsc 2000 Thlr. eiajifaił^i, und ndtn^ za meiner uiiui 
giD}.'Uchcr Kothdurft Terbrnuchl. btswhi-inig? hirnntl; zur Wicłlcrbuzahln 
MlbigtT uImt vtTnt«inU' n>fin tórullicbes Haab und G iit, en l)vaU'lłe in Ort 
den, Mcutilc* odcr Oo)d, SitWr und nndcron Oc^cłiirrcn, sti iiichrctrr 
cherhnlt aber iliLiwr mriiier Sohiild rt-rpfiindp iibcndeiii nu*ine BAcbsr. 
plci>ticłic, Land-Can<^ und r]aii-Stui)tuT)K«-i<; eu Urkundc dcsncn 
d;cM>n Rcrem wobII)»]ii('htig >nKgc*<Łfilll nm) cigenhfiEułig vti(lcagai, 

G(»clichni EU pTCTden den ti-ti-n Mut 1702. 

Jobimn Hi-inrinh 9. 1'Aiinii I>i(browskit 
KittniMMcT der (Janie du Cori»> 

II 

Eiid«e iinMncbricbełwr b<«Glicinigt hiciv!iirch d«H «r voo 
Ocnuihlin OusUri? Miii^reUic Henrioito vcio Dąbrowslii geb. nm Kac 
voa ihKD mni;«brsohWii tuntb-rbcheu Yenuumn Vier Tauncnd Ttilr Sic 
Robrrlbe 4000 Tlilr. gtichi. i>rbor|fRl: dicM* tu Bot>lilKii(; f^mtr Sditddl 
jcnr Bcfnyiwg Kiucr ia Vcrhofl gaiommcaeu Mcublco and sar Eąiripini 
MiUGT in pohluiaehen Oianste ont^eiidet — er V(»'|ifAndet d^her diean 
Der Guniftldiii allcH MJn Hsb und Gut, bcwc^lich and uabewo|;lich; bnN 
den Hber alle «fne Gijnifag^, Sitl>er und Coldonc eto. CW^^^hirrr, Gticft 
Knpleraticbe, ]<aa(l>Ou1«i utul PUnr, kura iOIp ecinr Mcublc*. dk ron 
Hm OuD vcai HifiMT Frau «TSorgt«n O«'ldo ibeilA itU8gelSił|, lheil« gduł 
worden \»i. 7m t^rkiindo ie»it-a huW diMu^n Rncnt uod ScliiildverMht 
bong wrJilbcdnc.hti|( •nngr-łWlU und oj^nbilndi^' vt>lleOK«n. 

Gmcb^łien Di«den den Ift-icn Słipic-mW ]79:i. 

.Tobnna llrinrith Di)brotraki, 
Twe-IIrigad. ilrr PtMa. XaŁina.-Ch*ml. 



— 183 — 



II [. 

Rtwcrs <xl W. niitimir.ikif^ iiany. 
HiorcMl W. MuUlirinkkfro, Bryft^dy"™ , cwrwonyrh ?lotTch tlwJc- 
•ik,Kn, 300 cant. il.. ku!ir> na dtkA 20 Maja ]7[i3 R, odcW c^botri?' 

Daa ir OniuEnie 1. TTI-brii> 1793 R. 

Jan DqbTi>WBlii, Vi<.-c-Br7^. *>, 

Ho ataniflftirn Maliichunrrkipgti**). 
I^ rtconnafeMiwc )a plus ro«|jectuiiUM cni rhoiiiina|;i^ <|uc j'oll'n> 
|l \'Hn fls(v\\cniV Ąe* IkiiiIvV hi mnii4-iiilu»> H d« fiiik^K-t tniit ]>flrtt«tili«r 
MB'Qk daigne prrndre k Toiiloir ani^liorcT moa wrl; j*cii Kois vivetiicn( 

Contnie je »»i» Votrc Kicclkncc iim-hargi- (I"affair«. cl i)ii'uDn c(ł- 

r-RfOftdancw dv ntn part potir cetU- niiton nc Inii^rrait de ri«n>ortiltifr, je 

KiftMaift plna k lungiw cetu.* tlTairp. trup inlprp«Mtnlp (luiir la iMgligiT, av<v 

! S&nfral Kurwidu Ki le ooluucl Htry ii-ueki, par U voic d^s ()R<.Oh je tacłie- 

i de uie cuiłM-rwr \i* tiuinKw ^ra4vv ik> Yuirc ]\xt'i'l Iciia- trt ik- l'iiifonii<r 

Ml iałendone. En ai4i-ndflnl je Ini renouTclIe rawuKiice des santi- 

•Mi Im pJua diateiiguAt avi.v Icwguclii jo faJti d» me dire de Votre 

EmOcDOO le triM bniublc et U^ obt-Iysaot ecr%'ilour. 

DKwłe le aO-m« de inai^ ITW- 

Jean Dąbrowalti, 
Cupit. de» Oard. du Corp« de ll^lect. d«- Saxc. 

D<i l^timUlntTU Aii^rii»Ui *"). 

KajJMnicjsty Kr6lu, Panic Hi-} Slilośc-iwyl Itozkns Wastcj KriMew- 

li(i 3Inin Pnna 3Ił?gn JdJloiFifn^ wz^Wt-m iipUmwania I]*ana Bronotta 

^bt]r|wilKw jak iinj>kw«pliwii-t nkdbyiii dupi-liik'. pWbytiJ do it^^ ziitkal 

KM")"^ zn^rztib<>r, nii_' tnajnc jednabli^ iadłi{^>j dotiid brjtiitdjr ani korpusu 

n«fO«pi4Rz jrbraiiTrfa od bry^dy Mailidińaliiego. giWp wi^o^ nad po- 



*1 Rrwen na papitTKP stemplowym 3-ilotowyiii, pirany widooinic 
"idalióskinio: lylko [lodpin wlo>jior. Dąbrowski cpo. Na ijiDic arkw- 
'dnje oię intkrypcya: .In vitu wj-isjtonpi Rtimy cdbiomm tliiia diLi- 
, to ]i»t I -gil fitrwca fdku hk-łH''rgo 17ii3. cwrw. tlot. 100. dlo. 
«", na CII M? |«(^lpi»iiir. Djcinto "i'; w l*rT.yniM«! rtiku i dnia )nk nyflej. 
A. UadalińHfci B^.". Zwrvil rf«i-n^ii niutiipit |>i> 9|)tawiirii tiwzlr długu, 
«'tMil4anM tMoac 

•") Autograf. Archiwum Ordyiucyi hr. Ktnalui>kk-b, papiwy Slani- 
wn MatarhoHitkte^o. 

'-) Kadpij n;kii Stanl*)aKa AUKiiii-ta: .f.dfbrnkm 2! JmihftM^ 
itbi lUiu oh<<4 Tr;ki|; tylko pcnipi* DąhrowBkii'p). Zbiory Akadwiiii Xlmi«- 
Hi*<i« w Krakowi*-, t^ka: Ksiietlaryft Stanistawn Ąuj^iuia x r. 17!M, 



tmbf Dłkwct ołi^-crAw ziisJ4ln}« nw, nie JM(«in wi^ w Manie do uiilaoowu 
n*ani] BmiłtHliowi (lopooinlenb. 

J^aluK- ttioato i nbokiwnoi, iu dU fni^oian^] fnftzynj dopełnił^ 
k&za WK3Iiw'i nio nunfti, ile obowiąuiiy ta^^ze a nadto Wksirj KiMe» 
ekic} Mości Piuia Mego 3iilu9viwq^> TFicniy podduii^ 

Dąbrowski. Tior-bry^nitinT 

Jiaporty z roku 1794. 

SelcrpalK*). 

AuAoiMind a ^o^Izinl*' 3-(?i^i zrnna fluikę til^pRT^itfldiką 
s [iTKułu ink i Ł Ilaiikii: iipEuiowalcjii Aut.'ii«ldir t ifytp) zawadzką, fieji 
lem ngcpnyjiK-ifla \tmA Bobą «i Ul Wilftnfi*, Rdlictn kię dla rcko^no^l 
w^niA lukuwitl. JKkcin i«mb| pos^yą dońć pouud, i«(»l<n>i kii; du wf' 
Z«iradzkl«j i Aogoctowa, któr^ obydwa mi«i«<-A obeadzil-Mu 20" łM«vk< 
I H-funtową. I 3-funlovą amiatą [ 4 MWftdnmanit kairalrrjl. Dla 
irania tej pOLj>:yi po«tawilcRi v folffarku ncmiakowokim I 6-fiintO 
i 3-fiuitową. I haubii-ę e ftO piwboty, do klin?) jesw-w 'Iti^m] baiulUin ktv 
ł^nkr^w przTlqi'zaiii. Mvp: punirdzin', f.i: ir rcjiunuliii.- ten ndi-niiiic u 
korpOE wickaey porudfk, jtkbv w uademnin ntrzttnal. Nicprcyjacid 
bardin brmill I na (wtatknnriiiiit/ lS-fuuti>iropn!rjin>wa<lxll. W Cvichd 
o1x>uicb, f. klfirycb )» go itypędziltm maiD do«ć inacsni cdobfCS w I; 
>d i rounaii^rch polowych n-kiriicytarh: zApAliłcm ran tntcoi^ maga^n 
na i bIoui; piiJ Wiliuion-'.'iii. Kwalt-ni w)>pv Zawadiką ynat » 
pmpatiiy^, ktdny eię duud nie povrrńcili. Mol liidtie idnbyU 18 
kosakiir £ (iitjDti ckiripaianii, Dwioic-ic z uiuiiicjpaluujci z prawej 
ncki pTz<>prawili ci^ du tej wjr^f . i ktody się nie myl^, pod komendą 
m lAU>tir, kti^nj .■>i<; imnflzitiii ^nrliwiindit dU Ojntjruijr 
i tul nirpnyjiu-i-Ift 4ci^li. I >ficirroi(ir. jak i wucyiwy tvliłiiin», i naj 
KnrliTuh-IiI |M)winiii>«^ Hiroję |>ilnili. Ykobrygadjror ob. Uu^Mairrwekł 
Ynujłlkii-li okaiyacŁ -taml -iii dyrtyTigowai;. I w Mj dn»gt.-i iikoyi Ht< 
iiMiorowi Cxaki ihM«ć > pravi«dli»o^. te siroń ndą. gorliwoścją 1 aią 
ioĄ rluŁhj dł> >zicxi>lintgi> dla na» boju bftrdw «Mk- dopomffcł. 

Dan 2 siurpnia w obcotii' pod Cnmiakowefn. 

Di)bra»»kl, |>. m. 

Z i>Wii pod Cienilakowau, 10 tlaqiDia **). 
Dti<i o godziiilc 3 enulu aukowaJion poaurunki iii«|irł7Ji 
Sfiędziliiii ji- lUt I* Wilon^lrr, ^iJc nirprKyjndcl znacmydi doaial |jcwitk 
i Wilan^ tnomu opawmal. Cały irłi p^Mlemnck hftbf tlrioMunj, i:dy1 



"1 KorTv<it)i<ndcn( kmi«wv i cn^-Taiiit^cnj I7M. p< 1419. 
-) Ibid., p. Uttl. 



- 185 — 




kDKsbrrjii mnja s pra<H«K» skrzjitla nip |M)>4ji(«xf la *i^ x atiikiotn. CdcRjrJa 
kMiMD na U)qireyJ«ł-if-]a nic rxdfaji(c na (4 kawalnyi!, kUira z (rouLu ata- 
bMiać fi> luiala. DfstTiigwotral nic pnniruiik Jakiiiitki, klArv mi.iŁiiii! wpaiil 
tapt-^rliai^, tlwa raty battncteiu pcfanięt;. VoA llvu.*tiTzcinkiw, ^'iciK-hrj' 
m, koii iDocnii raniony i lTi;ł>iit-j! prey iKiku i^o Sgin^łi pr&ci tcf|>0 
koiiii^ jił^K-jit- luun «Ijit<i. Xieprzy(wt(| do 20 stoelcfiw na placn ta- 
tUr^l. Pulkoniiik Bunyn*ki z lvifvgo fkrz}'illa rai^) nmitKonal na k'ipi; 
74ivlik») i um ŁJiacuif magazyn riieprsyjai-iehki. nie magączabrat-.f palii. 

i 28 »iaq)nia'). 

^k O tn«ai.'j goiliirik- Mina utakowal niiiirfjju-ittl vn\n ninjii l!iiii|. Naj- 
^^^itkłoi )Hlnak fonu była tia lnn ]x)w-4^d«n>ki 1 im bairtyii iiiił?<liy domem 
H tayift a Powąikaiui. Riwali-rya pniaka i-Unala WMiuii; liwa llmik^-. ale jn 
r tdpari br?'|:a>]j<^r Kojy^kn. wklu trujK-m {Hiłoiyl i kilk\iiia>Ui znbrał nio- 
I nlnikAw. Tifili- brygniłycr wpadł nn bnli^vd iik-jinyiacieUkn i wielbi la^ 
I i^ im kK-nkę, alo ta wialc- nfts ko^ituji*, kii-^ilrioi}* stracili w tem raicjacii 
I atlDCsncgo vioe-liry(intlj<>ra DiuiikoM^ki^'^-!). Unjor y.whdn dwa konii? nilul 
I fol aoba obite. Ma)or Fiucr duprowrai;l£iI ta^ir gKnnlyi pimscj kiiruiiurj 
1 pi*r»i.«łgri, kltjra prz.>vho>itĄv inoet w Ic-^luiniiiri wśród najtęl- 
I . i.> ruEKijłić km; Rłni>mlii; ili>]H'liiila l<i prawii-ż w mijwii;k»«yiii (kj- 

^■Ifdkii i Itarrryi; opanowała. MjciplNki poiiputkownik dwrie lMtŁcT7o <>bj)ił 
^^ wteiii'«a!> rsnioiiT. Sti^uy^ln'*'] ^i^ ily»lyii>:wiiwH( i>i>ii|Mnn'j:itil: Ojinbo- 
»»ki od artykryi, mnjoi Fjft&ł. BMymr Tysiko od gwardyi, kapitan RAiycki 
(d rv|ntnpnUł i-ito. tiry^ndn piń-ka i piilk S-ci. kiAnttopmlpiiIkownilc Pial- 
bwiitiTiSdki w Łiikn(lii»łi|l koni ptKUiuuił »i<: clir^ic anbrai.- (iniiaty. ak tyl- 
ka w&t amunicyjny migi -ipalie. Stnwlcy pod koiiicndjt Kyrnkicwicia pod- 
pilkownika ud p^tNi*y tlu potudiiia w lulunicziiym byli ufciiiu. Okrywał 
uk pułk 7-n>y kawaleryi narodowi?] g. m. Dąbrowskiego. O pierwsicj po 
iludiiiu rnidli »i<; nn atakujących Mfrr.i-l(Viw i kawHliTyą iiicpniyJHi-iłihkt. 
H'M^itio el<i cofti nausiclł Prusacy; a» nfuttjś^łpnj piechoty dopiero naai 
ulepili, wynóAy )«diiftk h-nh' piilk T woi^<w x uiiumicy;^ Ajialił PniHukł^u. 
ijńtan Mikwski, czlttbekapitan Uialowicjłki, podporucznik Zaleski, ticrtan- 
L S^oiciccliomkł i ZiditUki, olM^rtlfrelct- KouiWfik), strKctoc Jurkiewicz fe- 



') ,Do t«j akoyi ?ft sfcrpiiia idaraoiiej naluty dodać owe utowa, kt6ro 
a^tańc raport gciKTa'la DjibrowitkuKO, N. >'ac»^lnik rr^kł: ^A Jo wintt 
otitty, Ił' w lym dniu f^otolnioki i w^CT»ki pułkownikowi^ i Kranifki ma- 
)|^ mI htiiarAw wi."luiyU na U\ fthy |>ubl iceności imiona inh podnnn były 
l»kł) •ralrrsiycb rył-'--nty, któncy do tlawy dnifl t*^o prj.yloiyłi nin'. Uały 
l« .cJKiTpl' s rajłurtii i;™'-'r»'n IMbrowitkicgO o akcyi dnia 28 *icrpiiLn 
l?rt* podany w Korr, kraj. i aaitr. iii« )eeto«ywiłciv łj-royfoidaninn woj- 
*kinrem o *b)rxoniri bitwi*^. Ipce prztrAlikn wyndii a r^i rMlakton'>tv pinnia 
'*|iiałi, mif^i ku podDic^uiDiii K-rc nit dla nicbowauia w paiuiii^d iatot- 
>pb ncńj^łÓw stOCLoncj świcto walki. 



— 186 — 



jcnrerk J<TOini]c[, obnrtioinbkrdyer Bartnicki, major Kaiupcntuiiizifl, komra 
imi^fiy wtencwid potkicm 7.mvin, ninjor Zał>tfM-ki, ponirwiW IH»biviw«lc 
I BMamomikt, towam>'z Orodakki. widocme mi»lw« swego dali dowodjrl 
O fiódmcj wiccEÓnnowu na» BUib<>«'atiu. U-z iiajninirjszrj jciltuik i}la luw 
RiraŁv, Nic n>(igi> nhli^rr porliirnl p«ilkownikoiri Piotrowi kieiiiu, mtini* 
Mreani t*kwiin<kiviiiii i Kan<kk-mii otl woloiilrrńłif. iiinjomwi 04>nkii^iiai 
Buikiunki4^r»n-i 'rnta^ikcwubiiLmti i Xiobnj'ekienłU ud artfkTji. Niv uujtłt 
icnyc |>nt-liirHl <lla r^giiiituiu It-KO z wnlecuirm Gnrcłnm-ju, kifiry rbodal 
tak ciclkn tnniony, Ic ni/iT^ió nic mftg], n^mratit pneeiet nio «dfti^[Mnral 
i przce tnalH bry^adycra Kolytki; i> jtocnebk iiin^go kamcndantu uwiaili^ 
inil. Kjipitan Hr(HiiM'ki flowodzil im ii^iuU;). Kapitan Kaldowuki, ptim* 
Einilt Jiinpe i Grali«ki, jiJneni uloweni wa.y*ev oSceromiG i iotiiierw hict^ 
K^liiił-JKiK-j waix-4 tjilct)'. W Ji-diiytn z alakiw kanalei7'i napM-j iia liałi-iri 
iiiv|iniyiM-ii.-l>'k icj Autniii KuttitUy. tiieuiitraAzoiiefiu nicctwa i widkirb na* 
dcieji IlllcxIlti^ni<T. ^atiiwMcy ti\i{ nłoMią kilku iiic|>nviaciól, pm^tm-luDy iiv 

«tat i Eiwuijum X «Hlnioioitpj ra»y tycia ilnkniml Kiedym dyKlyn^iiją- 

cym fii<> woj^ktiwyni nal<iyla odwadic ich oddal eprawicdłiiroi^, niuinma 
)i| tnkb* prafKunó w ocmcb pii1 ili<--tn(^d dz[<!liivni ohgnAUriota miatta W. 
Fzairy. Pobiiłlicni odwania, iiiilujciii Ojt-iriuy, gorliwośHi o f>nrobndy_, 
zecb^iuii p»f« gocin<r^o Awcgo pn^rdt-nta nic tylko, ie t pUoc^iq odbj 
wają okopowe^ «lniżi>. sU- w C2a>>i« boju widka 2 nich Itc^W wydłodzi, df- 
|pu« ptx«i najwirktiEc nicbt^pit^itiinttio, ataknjeuicpKyjam-U i put^inicga 
gromi. S. NacKi-iiiik ijik dy»iyn|imijiicyiii «ii; fticiTom, jako Irt i z mtini- 
cjpialoych obyw. Traii);iiftowi i Alajow^^kii-uiu, kapitanom inuniiTypalnyiii, 
dal rouiuuŁo iHMiaiiiiiki na paiiiiitlki' idi im^atna. O npułdofJAtnf^jiruEnt- 
ko iific-liłu. Z na«(-J islmny 1 oficiTi^w uiliitycb, 5 rantunych i 00 iolnicny 
lok tiilHiycli jako raiii)y<-b. Nipprtyjscid do 90U ludu ftrarii: j<<d4^ ofioi; 
:iO folnit^zjr | 40 koni n vIvvhAą iiaiii fit; dooialo. 

Dńea 'iH. pAlm (Jmaly dla nAl«oanoii<ci Indii priUbi'>:<i i tnmnoĄ 
ktraty nlcrmyjacii'!!, mial iftacie jmyklady <'»'>bti<l<^ lH>hati:r»ti-.a. — Ji 
den obywatfl traruanski raiiiooy luocoo w pieni, prow-adiouy do wołu, ■»■ 
»wdl na artyl<Txy»ti; i«>cMc*yo, ktiSrcniu kula amiaUiia urwata nnjir. Pn^' 
i<ti4pivi7/y, rjicjtal go Jciskni- i cntiiwai'. /AoIi<,-cal, aby >tal<- Knot4l derpintiia 
dla OjczTiny, kti^re. jak iiiniGiitnm. obyiinn u riaiiprć przyprawią. <>odni a| 
IikIkil- ną, ałiy E imiuiiit piłbli(-«K)^i fntiiu bylL Otiywftttd Bit-kwii?, aka' 
diinik dziivii,-tnik, kt4r}- dawiijrj Indowi ciIaniTW i rad^ pncmKlnicayt, 
tr akcyi prouaddl go iau»lo na bateryi- n[<-pTxy]ficiclfdii« I nwAy tKiiui). 



Wyprawa do Wielkopolski •). 



»«iin od obli^itnitt AV»i>/^wy iroj^k (iniłilcii-Ji i rosyjskich 
dnin 9 VII-bni (.nlytian- NacK-lniko lutwiorł^ki, afilnpn na- 
(vTUiniaKt z [wmiiTTiiiii-m mi «ruj>tl(i>-iti, ]>iT<-»xBlJi«/;y w iifl)>iugocIiuej»^in 
ojcisct) ne\tti HiiiTt;. wkranjil '!o Wielkopolfbi. tom, riąwyw^sy H\<i i k- 
bnuijnii ti^jK- proni»Ł7i knr)>ti*iinii, odt^lirul iiii;wy£>):i| tiad nimi koiiiMiiic 
1 łUra) ■!<;, jnŁ najiiKilnicj, gDębić. tT>-p^dxBĆ t tułj<^'bancj i pTzyn-łaMtr»jucj 
•obio Kieair, nii-pn^jacicia. t'o w tym AjioMobEi- udiiilef^iiWom. 



•) ^Nini(^w:y puiiiił:tiiiczi!l! Dąbroi^łiicEO o^;k)l^w)tlV zoeCul w toku 

JJDB n. I. Bcijtrug mr (iearliichti' iler no/ilnisc/icn hecoludon cm 

abre t'!'J4. AuK eineni fiohtnisclien SinnuHcriptf (Frankfun un<l 

'(). Lir. I%dwani KncKiii^ki djmrrunz u-ii |>r»'il<>tiłiii'i:yl i, nvw. r. do- 

I aou>l>io)fr-aftą Dabrduriikkiio, oił»xiłlcni)ii w jinpii-nuli nnhiiiy )t<-Tirv 

H)o»ił ji. t. ^\'tfpraica generaia Jona Uenrijka Dif/iroinldego 

D wTelkitf f'otnki te r. l''.»4 prtei niego naineyo opinana, jjrdną 

tapq, (tidzifi tajjątek i autohioyrajfu Ji^yo... (w PoziiDiiiu, nnlćUiIeiu 

■itgmny ^u-rkAw. \S39). To Dirm-Mze iryilanti- (MJakiie wycu^pnlo liit^ rr- 

fUił w IimmIIu: jitl w r 1^5 „ilzWo lo w banlzo ■iiewu'lu juA tylko rękaćll 

bit; utajtluwać. iitmiaftti nioiKKliibnii iIu^Ihl- p> w ksi^aitiiarli soi 

"^ranycij biblioiiŁaHi*. Nic byto jitbiiakłi' po ilriśilrini n-ydajijn no- 

li nłiini-t'kn'gii ory^iitiilii, ani |ii.>lNkii'grj prTrklntlti. l'kfl/JLl sit; imto- 

fliatt V ilniku iK-iry jirEi-ktnd, łUiwmi rwy^y ki>lc)i|, niTLiiii-Łi. Poruoinik 

nhlyl (ini»ki>'j. Knk.rl, iwi.unny nwil>i«lii aitybniciji x <rn(,m i^iiiTAln, 

K-rfiihUn <'m I)jil>roiv^kiiii. ittji ttifT^ztu prwj.-ly jiyiniiftlyaimipoUkipmi, ktń- 

I ie <t<'>TtŁ2it-, w wnu-m dzirti^^fioli^cui /. w., niirtiulkk- były u Oł«i««iiTcIi 

fni^Bk-Jw, KWiocii iiw»)i': mi to pi*m<> PabrwHriltw-jto, ntwitrri/tł ujan iiioną 

yttri nKKO .lx-rriti< ia iIictuii FcUIkuj; vI>fii luwolil KiiiniiJit, Kubcliloiureti- 

ukuntl Tiłcii(jt:tc<tł[, aL- ut-bk-n SIuu utul uiROcŁutlCTlk-Li.- Trjin.' fiir sv\a 

V«l»Tlnml" i u/Jiftl £9 |)oii-«i'tn»- pnnowin' wydjuiie n^lał-i-i Dulimn^kieco, 

.HKi iwłi Nkht[»o!«] uiid Im^ondtTs Mibtair* ditj-t aiiAfiifirlirbE-, cinfachr, 

uif Vcrtiiill nisne treu imd klar daisiLiknile Hwcbreilmni; des Di^brow- 



ido 



cłu Kola uczynić mlali-m, Icck dla ton pręduicgu duiia im sukursu, tr>>aild 
lvin '4W picchoŁr nit ponAicki k uriiiiUanu i pod biniciicl^ gen. ]£jiukM!«ici 
do Koln poalalem, o ateni Jul priiirii- mtpifrający tam ^bw«ri» airiiid4>mi4 
iij", hcz jednia w7HŁtTatu oba It' opuńcil aiiejsca i ku roznaoJowl cofnął Ki| 
gt\z\ił ili^csywasf aią z rą C7cicu{ {lOiretaEik, jutaoj^Imu jKid Kułem i Kon 
nem WarŁi;, 

W^ SJiiiKT, 4 itiil(3 rKl OniMinn, 8 '>d PoKoanin, zliirKyli aięx«miw^ 
MadnliBski. c/^ńó brygady niO]Vj, ^niaiiMkle, kalUkle i ^iefnir/iitkii* |K 
WAt&nie. Zn^^ilAwalł-m ili> motncwfi tc.D kiłrjtiu, n kuSrym t'o}cvro<ło«i 
k:L>7MniLuwie. innych d(»io)mkŁv i wielu orden^w kawnleitMrir. ni«Mf| 
W4xy^cy |HeTwiiKeg:v łiaoindiu; ^ui|Miia, w mect^ I^Kanysia — b rtat^ ni 
ii>imii»»ni^u wuliii^o tolnierza — pełnili powiiinoŃ.'. 

PowHtimio vi(ilkup<:'l«bie Myeo 40(KJ iii(lxł iiipriyiilftrnyeh minfo; b 
irslrryii lubn na dobrych kooiarJi, I<vk ih 11/hrfjj'inii htln. Miałem włf 
pnowlo liocKi ImlKr, a MiuliiIiiUki filft koni l»rygn(1y Kwajoj; ni* n« 18^ 
jirTitT; Madaliń-bie^o, jak gazily K'o^>ły- 

Po tJiko«rc| organiucji inaaEeTonidcm na 3 kulumnacłi do Ouioiu 
■łaiiiUid wyitlaltni 2W kijtii ł)ryKudy mojej ko Poroaniołn dla Kn>Uc«i 
iii>'i'li iui-]łrxyjflci<>luwi, ii i*oznaiJ atakować bfdi; i ^t dni go n t*?iu ut 
iralom mnicuiaiiiu , ale majnc- uic wici-e) iak 2ł(>0 ludii n^niarriytA, 
klurynii IWf Lylko jiifcliuty liivyl<>rn i 10 Mtuk armat malr^ 
z pizyicwoita poroyńlao^ią nieinaf;l«iD atakowai^ Potmania. 

Stii etrzelefiw e 2 anoataiid dałem Ken. Madaliń^ktonu. kUiry i 
na l^ictasBUio, Barcin nad Nnt«dą. Jb. imi t korpiueni na Labiaxvn 
spotkanift i>ułk. «lc Sn^kdy iv Dydgoezciy Itib Inotrrorlawiu, 

Gm. Madnliiioki pimrs^ doHU'dł LaliiKcjiin, (icAtirnmfk nic 
cMakl um będący tniónt. jako («2 I v Itarcinic; wtych obydw<Vb ini« 
2 olicer<'iw i 40 (fcitiejtitiw tt niewola i»l)rał. 

Po tak unt^łym inannu alannwazy vr IjttnHzynk^, chciahwn «| 
t Ifn końcun v miodc i na pncdiuicacin iHiwittunia roi lok o walom, a •)! 
po dnignj ttroińe miaita roKlołjlon. W nocy około 13-lei godziny ! 
tma niopodiiule de BuEkcIy. Atak j>Tr<^j utl uniutt r<jxpucj4|l, a, ilo ' 
my doakonałe posyt^i, zyskiwał z początku doK<idno tni^JHOo, ^dzio ja>J 
kofd bryfiEidy moje], niwd)ar.y na plccbot*? niepncTładeltkii, lak jn 
lem, bf nlemogitc się oprzeć kairalcrri mojci, która proponw w tnip«rli : 
■UivUla, ncsęła łic rcjtt^rować; tym irięc spot-obcm utwonyloD uinwri 
ktifqevj łi^ z aimataiui |>ic«lii>u<: mojej, i;d/.i<.' lvdvro oa 30 krok/'* t^f 
pny«Ja do ręrancgo ognia, a niektńrzy bn^rtanii sio kolifc, api^iiłl i ; 
■koWBcj p«w.Tcyi nicpixyjadelii i do nabici rejttTady praymiwŁli. ZokU* 
nippi^jacid na placu 1 oficera i 23 gemejniiw, włele iHudzo tannyuh 
I ubitych kont. 



— 191 — 



Pułkownik Iliiiriclu inucuo byl rwiny. a pod pułk. dr ffrfkdy kod 
>Uif. Z naszej strony 7 Mbitycb, U mnnycb i blisko -30 koni bagiittsinj 
■klutriJi liciytuniy. I ktńr)'eh 10 wailv mliiUit! do uiydn nlulby nie były, 
A^wi-jkaw slrata niAJors Jimuibkon-nkic^tr, n^iurutu H-Ko^ który s Jy> 
•nntcfą petiiu)<i puwinncwr swojii, nuiiiy. umarł. 

W BBJwiąłtKtyiii porpiechu nJKfourul ule nH-|irayiitctel ku I!vilpw3icey, 
Mlnórai^ śctguiH>, illu zbyt dfiinnq oucy, lito tno^lini ryicyk.iwiui &<liii<'- 
nimqp>, k)i- nuaiuliz nWno ec dnkm w 800 koni kawaleryi wy^lalt^m r.a 
śa gm- Kynikinrln^, kb&ry jiii go ilojiić ui<? m&gl w tnarr>xu. iil« na iiui>j«en 
» Byd|;o>i>scxy ju«ud i o lem mi rsport utiyuil. Cały ihień odpocŁ-^wniy. 
piWa«T«łintt««t n« caIh boc do Byd^iossocy, miasta 4 mile vd Labuiyna 

Bmio o tEodEioie e-toj stAimłem u»ykowai>y pet Bydf-ouceii, a (w 
kilkakrotnym wyirtnnU) % Mrmat [imiłtiloai do miiLula z iimpo7.ycy)) ko^uiln- 
<Ti. pilidc pu danej nirprayziroitci "dpoiiriwiw putk. dc rizćkdj. p6l tnujej 
pifthoty il» Młuruiii mUsia poalalaii, tirugą w i«xer»ie zop-inwiwrizy. Blisko 
i pniun lułrinir tinrail uq puiilnin bydgonki, pu kldryin iiplynionyin ouinic 
ijncli-nty hic piuianu mia^lu. Pułkownik d? tłiuSkal;, ranny ktilii armnliiiit 
• Wf ■)(«•!■ doHlat nam m^ w nirmrolę wnu i dwa rury rannym pułk. Wit- 
•"O; Di«atnioj icdon major, IH oti<v-rńw, -^[j iintj-roficcpiw. ij":; (;enwjn6w. Na 
fłKfl IcbIo 100, lannydi tH). 7t nsNiej stron; '23 xabiiych, 30 rannych. Po 
tMilci atroniD miaata «tal kuq;ue nicpnyjacicUki piilk. dv Si^kdy, olu loly 
tbal napienijłicycb r(>piiblikui4iw do miaslii, umykał flpiouiiiie do Cinidzią* 
<la, gdcio Wult; pimbyl, 

ByiigDeacK |wl miastu ralkicm morowatic: Bnła, plyiuic przeecii.dzioli 

kudwir i-u^ci. niana wIęa d<i;:odnit>'j^uvn prAijńna Brily, jitk 2 iiiaity 

rnieirit^ tnajdująCR «!«;, {inut^. ku^n^ gi-ii. M>ulnliii>ki 2 brygHdi[»iri>jif i Kzn- 

mkŃ^o praeacndiuy, ^igol uriekajace^o nieprzyjaciela, aln □!« momc go 

M tlofić, powr6cii, wjaIg przypTowadilw^y br^^ticn. 

Oftani3ąc kapituUcyi;. kazałem byl powteclitiei? palk. de Szókcly, t«, 
j(Ui nit' ptxldu loiaNla, prayinusłony b\-Ji; uiyć jtg-j ^pul>l(>bu, 1o \»\ W*- 
htif t cpal^ pn<t?ciwni«-, nio ilutrzymałum niujcgu riown. 

Udal'-iii niij do uiiaaU; dmny ztiaJaKit-u jKiMniiykaut^. t)boj«j plcł 
■fawkaćcy nimuiuBniy uynili krzyk i nnru-kaiiii-, \yr\tt,jAYi u Jtyi^iff i niilu- 
■ndzit; v tym razie dajy «<; ełytueć s niehlArych dom^w wystrzały, te ka- 
nim luiLychiiuaiit pootwi^rai z iKtrzfłfni^m, if\, jcitoll bt,'dzia ktAry dom 
anknlętr, rabunkoin podpadnie. ŹotnitrzL^konteniizezwycif^Łira, niomy- 
iUl u rabunku, eo ranie nA}n'it'•^«) ^^ii^^ylo, 

(.'ppwntcni o sirem bezpieu^^TiMtwie obyiralele, wychodci^-' ^ doni6vr, 
O^hfwali łutniuny uuzyclii i^hy jislnnlcuwot z pntyosyny ucK^towania 
■ic altnyly «it; jakowe pnralł^lwa, na pierwezy dany z rozkazu inegn do 
"yntfKu od^m, w zwykłym rtuui>;li [<or»tdkti, i tok na prairyiu brwga 



192 



BnI;- ruiłołf km otM^z, ^UO liid«i z tmprirT mt gUDicoo pfWKMKS] 
Piilk. dl- BtdHf, ir MtfkiH mosta nlicy inMKV Inufnd rann^ini 1 u) 
Mnv. oajpn^cl }.ireci Ło«vnkni, n potmi majora Z*Uock!efro pnipoiiw 
fioddiinip iiitnjitn byt poznany: ]k<»iiiI go imwmjeni df Htt^kt^T ł 
u prwbaczcDw j lyńr. .(.tUijt? Iij-lljvi otrzymał, iiw piwi^c o ni*" od] 
ddaJ mu i mimo ntiitfHikiefa oknici«ń»ttr, iifm w lamecuiG) dopetnfai 
Iłcy. i iiiciłucTcwoitcj odpowiednf niojoifiri Ziibk<cMnnn. Mtprowutioi 
ftol do [w>lilti>k)<^ diMiiii I pnif nr^iclr' o|>aireonp. 

Odtrintiilcni wnjntlrichiiicHolniki'^-. timjffUnlc] pnik. dn ^ 
kUliy trnyl Hobi<> wtdlit^ »ą KCmnii. WliLttikkin mojnii byl morno 
nody. bofąc t>i(< o iydc i HrTrafdznłU) jskuwc) krzyirdy; jitucA tuł^ a | 
dzc, k(6rv mu dalciu, czcfm, t\. M. I\iwtónii<:, byia sk; £ nim toAgl w 
łiidiit. rlmuliJ mr>]e obcboditrrii^ i>ir> tak n obywak'lami jnko i wo^ko 
daiowal mi O koai jacdnyt-b, klArjrh nni ndi-Itralein ani tiii; u sntct 
u)A>iiiinaIoiD, preniLiingal. Iiym tip t\nU-\ iiic )kmiiwaI. poiiiowatf kurpiw 
DKirut i Mrnitdrbiinni na laiaimie nią mMtmromjf mlal. Wncwany i 
nio tnMcyl mn flfll<i'^'o Cjołn, i tak 4-go dnia nmarł, pny ueraUmoAm 
fSo bniałionu i tnykrotujia wyitrmlr z annat pnrliuwanj mmUL wfl 

Bcditc patM^ni i-wwi-i Notr«i i Wi«Jy, wl Świwia nk do Tokar n 
cinko Ptooka, gtlnic pudtug umowy e Nnczf-Inikitm RfnU-itisrlą krcpu 
g«i«r, Poniiit"« i-kit-gc" du (iqbina por uiii)^ nii; mini i komtinlkarjrt < 
BtRyinywaó. dktfd dla jioaiy^lni^iMej cipeniryi mojrj Knamp otncffl 
Rtlalrtn podlki, mydlałem o wzięcia Toninla. a dla ]Minnirj»i«go okbd 
alirninkj t kawal>-nt w Ówicciu, Naklcr, Zurnw. l^lii«K]rni« i In^wiw 
roatawiłeai, a do Wtuc-lawka pM bnfcadj mnjrj dla ohiwniratTl Riep 
deli, w Poananiii b<;<liicrg:o, wydałem; lo |KHlcrimki 4 luik nn ok^ 
gotaa^ odlegl* młatem. ale pomiiififtL- prr«d *<nha miały konimdy, | 
wKo b^Icn, U 4 dniami wpriidy o wymareui akąd na mnie nltfw^ 
nwiadoBiiiany b^, do cwgo pneimowaBe poczty, ^itafet^, aracaapMl 
mocni nri bjrłi. 

Toruń, laSae pnty prawym brtcfC" Wi^ły, sti)d tylko łatwy f 
alflko«Hiiia; kazak-n pm-lo via>*;lkip statki i tndzi do pRrwucu aia 
ppędjo^ i lak w S koturn nai^b pod Pontonirm i Solcnn prtt>hyt«a) > 
PVxl vcireT6T 3>gu dnia mar*xii rocfro <itani|tan obozem o rotlf Q 
nuiTA. abym rtwno ic dniem M^noorąl «iak. I>la wii;k»E<^ bccptroM 
poałałm na Ira; bni>r Winly Aa E^id^firzn konirndi; r. •.xn:e\c6w i ki 
tji zUAitią, kidra po lamlpj zimnie pilnnnala. iidj jot wHiyMko w 
noM było, jM-wną odebrałem wiadnmWii' te Hiikur* Tomniowł naddi 
Nip mnj;tcm *ir wpraiidric potnyśInoAci npodnfwać, bo aiła moja, db 
•łakfto irantifi^iDti w Byii^<m»ftj i attały ni«woInikAw sronle^Mtoiw, ni 
C*-i 100(1 i^lAw wynOMtla, v nieodmiennej atoli 1>^i|<' my/U. |«iafinnr 
pRcz Wbl^ kouieodom ofeolo OmdiniMJu, iliiTlina i Cb\ 




— 193 - 



iff kushnn, gflnr jedna koniciKlK mtijn oficera i 30 IiutnnW Wirlmn* 
1 V niewolę ubrała; tak Udr i z (fni|^ci etruiiy Wisły [)L>ivnY linląr, 
licBogttm M4n> inacwj wnoKir. jak Lriko. to x Vk>rk» korpii* il<j Tuninin 
I, a £c l)y)«io mjcli uklłul>jTr pL-wiuii. nii- |)n&r<Uileni my^luć o aiiiku 
AJiid «r tym riucio linl nic tlyMtw ri,'<'»jf ogiffi, ku pravn>) roicią* 
fj Hc sUonic. P» il<»UU«xi)eni uwnAoiiIu l>rł to na dnijpei stranii; \Vi- 
I, > fttn npnrty utrUdomiiMUi, tf i ]»iTiPx.t ntyli ljM9tycy koTpu« pod 
jitilk. Lcdiviirrp!i) nn(lcli^iian«/y, obojo PodK&rza napTKwiw Toru- 
I ituiiJ i nł<ij« tflin r.uai()uiąiv »i^ kAnuindy nivp«dliiir. czair ieli rajr)!, 
. nic iłu 8>jk-il i:rc)tcrawała. W lymBaiDyin nk-lulwie czasir utlrtirm* 
r^iri z WłurlfinkA, if ki^r])!!" z WttnaiaA it>uizvTuic i to pOettruDki 
','l4*3 l^bincyiiH njtonijjł kIę. 

To wuystko pnyoiueilo atak ataku Torunia zanic^liac i snowii [łrs«i 
Vlll( do Bydgniw-sy j»»wr'V-ic'-. Dlu hi>^[>iłi'zi-il>iiv:i pncprawy iifLtycliiuiaitt 
* Do piechoty t H armatRiiii i l(5t' kavialvryi [lo-łalriii pru-r. \Vu\>- pod Hol-c, 
lij \n uuulfj •itniiiii! «i dti Tuniiiin olwi-mfiwiili iiii|ir/yjmirtn, a i tij i-iru- 
ii id ■Inrniowsnia Todiain L'0O ^tr^cI^l'nv i MBduliii-kit-gii lirygii"!-; wyi-Iii- 
Um i I Uj pnyeiyny korim* niepntyjopfeiidii, nu PcKi^^órzu etoj^cy, w una- 
foiqrKciici prtcj: mott Jo TuruDin wwi-dl. Jn rai w tjni mik' imdoliiiym 
p«T*>.««iu ^ittfMfbcni powTwnIwu do By(l(;c*zc«y, ro«ba?ftw<»y jK«o*t.itym 
t«)mtli)Ri i-i:ig[iar mi; xa niii;t i W iłiitry ^^'i•Il; ]M>d Poidoilifiii (jrzcbyt', NIl"- 
ą/iautri cri^rp^ai*: rjudl Ka iiaiiti i iiii; ^tradlcu 2adD<-^ czluwk-ka, lat 
i, kuirv, n* nie|KilnwbnyiJi lii^yjy Kian>tnł-h, ImIwo na jwieiu o moiiiL-ut 
nie nimwłly skatku. W Uydgci6eciy dowinlziulcm »is" w utnuit ko- 
onntk»t-ri « WamKawti, i> pobiciu 1 wziijdu w niewola Niiczdiiita, o wy. 
u 1 Ptofiania oa ŁIlic)^icDi(-' luiite. S^chwcrlu a i EIiiitTU, U :Ab1iłłijiti'yn) 
korpusie z Pomoiza i Brandt:ikbur(;ii, o irymar^u e okolili Ka»-y gyn. 
riiM lila ocld£i(;li:nia umie od Bxury. 

Pt) lyJu od^bianyck niadoiDoń'iacb nie luialeoi nprAwdiig. ochMy 
kieić |K)iyry<; iiutjii, bu iiie iiiogłi-iii ■.{« iii^ly li-go i>podxinwai>, \tby kur- 
'l»> Xda Punlotow-rtkii^ od B^ury odsuniii- «ic ittialo, u tern umiej po wzie- 
iu Xa««hilJcA. 

(kł biinMfMl maicli z Tjibinyna, Pakości, strzelna udebDUmii ra[K>r(y 

■liflintyJn-itU I PwtnnniH. na kWin-go ni-lrayrimiiic iCt(t koni 

< j -j pod kiMneriłtf) Iti«łanio«rakip(;o, majora, w okułin- (iniczns 

iTi. klAi? w Rianutu b^n^nii tiiepizyjaciiOa vr Koninie easiLo), a ten 

' h»uii:irjni-, ił io jmt awangarda korpueu ni«g<j. ku Poznaniowi, -ikoia 5T«mu 

Tl^ynlr pnrz Wart^ oofnąt tif. 

Po >KJ<-l)raiiia lakowf] wi«loninH(>i od Itii-|iiiiii)w*kicgo, cudriJ"-"! /« 

Inlryasy r^oMi opttMri^ nn rzoe nicjuU \iydgoi>/.<^ i tidi oii po>'Ui- 

■by mi t«dJvar; z PodgirM tąpcnie z garnizonem tofuńekim w tyl 



— 194 — 



me tnz«d), ile ie g^n. f<«:b<it«in pnuwmllaz* WarU>, nJkkm ninii- ni Wi 
ezkny r<l' maąn ra^^gt. 

Praybfiy kiirycric Wamwwy uiiMittiil iiuiii", ii ■ri«j«ki'' koniti 
CfO |mci:ii:U-, Łr XtA: Poiiintiiirnki ij|łu.'dl lUuro, « niopntyjarkł ntoenol 
w EJunionncj i Soclncionrie wMtii-tiji- 1 irnnacnia. NwxeJiiik piMU tał o | 
ntenin SierskamkieKit oad Uuj^cDt pna Mut^luili i bi Wiciu icbliW] 
ei<} [polecił]- N>6 vi«tzi^ jrMwu o punienia i wnęciu pnUc. de '■ 
myiląc, iJt około Pomaniii ji-aUiu. 

Aby wic*' Ij«JivBry z Twnini* mi^tj Wi«lą, Ngłnną lub Wui^ 
poat«vit Rtę, nim fco dwoma diiinmi npmtizić mintcin. po^Utrin wtyn< 
brygn4c Midnlińokii!^ z '^00 itUrcIonmi vr ls--< ku P<xli;Aru>wi, aliy 
w około obradsili tRk, iżby nikt iiirc-jń^ nir niAgl. 

Pfl itncyj^iit w.tzyHrkit-h |KtatrriinkAw do Innnroctftwta, noe^i 
iluji|CŁi i<i^ nil N»ti-4'i {v>{iulir' kii/jili-tii. ('xi^ kiimleryi coMUwimty 
jfnstcty t koluiumi, ruKeylciu iiadihotlaiwpi dnia do Kaczkwwa, w 
łinii 7. Turimicnn, inbraw/.y ni<"ir(ilmk6w, których iioilia praeezlo łOU ' 
Bila, blisko 300 fimwiui tony cli i ]i()]i>A'y<:b imiAw, «kliiil Hiikiin im -UJfOl 
(Ui wynołOicy i wiek innycli rekmi»yti'łł' w<>j«kowycb,coit)i-9:niifniyor 
bsgni. W marecu bt.ilitr, "iujiia-go »■ Poljjfintd nlrprxy)iirMa nŁ 
E kawaleiyi aukuhm- knuib-iii; ton uiy^luc, it przii niły karpiu ro6| i 
wuiy, w (■X(;iin UMMill <li> Toniiiin, ii wr drii|^<:-j pnd miaiiteni si<; 
Tak «loli złuilzi«-»iy pułk. L«liTurj-'c^o. drog-c^ dnia niiir»u utcfo,\ 
najninitJHK] ^tncrtkotiy, ujnal^iti uc by<- o i niil« od Włocławka, Uh 
Wisły, do diviV:h dni primliiic niojc ftraif {>od Bydgnazi e^ i TornDtrai 
otawiwdzy; tak albowi<jn f-ńrtiknny L>«<))vanr, jut nic imiat lylny«*b i 
»inU!r laci^piiu-. 

W lyin uiaoKU dal oir iinniilni i n^iiny orIcu ^^y?l:^v, KnslapoYib^ 
ni'f>(juia>ti, hy łir/Hfy tiiiii pod Fijdpfirrrm iKjtlip-y lak tlaltcr tif I ' 
pniyjacidciii nie wdali; ponlali-ui |iixclo do pŁd|c/>fxa w odo powcłfM ' 
donuMi?i, tiki|d xiti«|v^nwafM), ft )iny(«yny nic wimIu); rioptero tl<-)wrtiT i 
wnil, ii z prayiryny pojinanin NKculnilia pm-z Monkałi i pnbirla 
J#g.i -tn:i>ln!iiv <o i M7|>jp|;, pownViw«[T c Torunia, i»Mnii-ril*ił. Me 
atoli nic L«l»niuUu od mego lauitarii <* niKł/.iH. U te uicpomyihie 
potmi^iotia nic b^i^. 

Pnnrhył do Wiorlawka SlnUki, inii)nr linfindy mojej. klAngol 
iTiu^u IlydK<H»cczy kuTymm do Wnr-r.nMv aroJak-iii, Ico pMmcrlMll 
tkr Miininj] illn mnie iriadunirŃt-. pm-wifiił nu patL-nt gHMT.-trjtnania 1 1 
knj buniłut |Mfa-« eh '>»-/i:«liini vxytmom: 

W tym nMediric czaoic fitarutl i*bywBt<<l SliafikoK-Jii fc u r y g ni • | 
Ontfsia Aa Wurwawy wyulłny. kirtry. itnt<hm»iifp fui itvx ił-myslklc 1 
•terunli iittjfncytaci^^kit.-. pulwit-rdicil wojt.Młtku i duklAdii4||>rcywi>!>ŁłKiJ 
UtoU o nuwnmi tauwontu ni«itrzyiacicr[fl iia innie. 



— 195 — 



' łMebrako) od Bady Najwyfeasej i ubranego tymc^uiMitn^ Iuhdod* 

■ wojak gener.-Ifjui. Zafiiczkn iwoltloiniM^j^ <)o wojslm, Ittóra n*lTvh' 

lAwi [trzy Ulrln oglosconK Iłjłu. 

WyAtaleiu tuezmloctaii tta odwrót tog»t obymitrla. Alta«tovski«|;;o, 
itadrEu czlutrieks, Ju War»uvy x uttumi łlonicsJcDi^iD pciloJloiiia iiii-go, 
.pnrm<lini mu l*-^ cui»u luacotrroitateni do Gabinit, a MaidaliiirLi, klOre- 
1 daicu 200 iitnelci6w, na Oontyti, r^łCi^^win dm Kiernozi. SteiuiwitsT 
(jąbtnii.-, c-licialf^ii ctfktK na yiikui-s lub wbicnio Łtiiiiuuikiu^i pnr-s 
ant i l>oten" ndeizjc iin I,eiliTaiy'i-^ i uirmii ilo WiWb-jHjUki się wcj- 

Wyołalcm Bkouic patrole, te ii|)cvriiUy mnie o bli«>ko sLoJiuĄin nic 

Hu. 

Mndaliunki ofcolo Sleniua wiii|t 10 ludii w uicwoli;. Patrol x mojej 

ly pncrprowiułiil |K>ntcxmka I.iiid>>naii Etofiimentii |>i«(<hnły Knuiki-ji- 

kutry, Klojąi' w KaiuioniM:), ny.tJnny byl dla Hjif If-nm rubutiiikn: krA- 
'iąc, tiytctn w około otoczony -ł nuy ticmicjazyni udeiuiiłc uui- 



i 




Neyinan, pułk. powelauia ffidkopul^kicgo powrócit i TiiadouKwcii), ii 
'k*d. ruiiiutiiuiikt atakowni KuiiiioiiiK; i S<ii>ha(vi-H-, ali-Iłriukiiiii^.iiif, 
a fnyviifai na piitmic, ii Xii^ ma ordynun». nic xwaiając na ftrntę lu- 
, kanioranw BzOTV z nM>[>nyinciela ociyłirić. Pi^nbni do Kit.i-ia, it m tu- 
Itftmib nicprzyjuicicla, Bitir; oŁactajiiceigo, incjU'|>iai' nit- luu^i;. bo tK- 
Bld ud iijvpnr)adi>i« at-:«E«oyui będąc, |>ró(.i! t«|^ wiele nio^roluika i ba- 
I duły pcotnułutc. wTKlEiwrilbyni [<•)>.- na iiicbeiCpiiiCWliltwol Hlntcić, 

i Ma prwitb so«lMJt|(.- ojiTiiai-h. 
LTo był ojomcul, it ku'tryiii mimowoli [>n<-JM> jiotri^ba hylo lUtin;, 
K WiWknpolakc, friric tninip p<w>«tnlycli komend kVkivi kai^^nlcryi, 
iiaeiiicj mnici brygady mojt') w koini-{i(lxio Dif>binoiF«ki«go tnojom U^ 
iqj. kt/>ra jut pru-z korpiu- ].>nlivii rysica była ddcmnicu. 

Tu dla iii><nkazaniji niopray/widowi mt-gn |itimi<;K;miiiu i tikryi-iii r.n- 
iłn, wyidHiciii komendy; do Tfikar tiapreitriw Dcirka majora IJiiriyniiń- 
1(0, łiiipritociw {«lk. 1.^1ivnty'"gL> pinioMiikit Di)limiTiiktfgii; do 3IaiJu- 
ibegD napinało II. abj Ktcrnoci^ obstawił mocnu, duktcl patrol pod ko- 
tią porti<xDikn Mo:tx('xyni>kł(^o wy»lal<fiti, a do SodinczL-wn majora 
n|bakl«p>. W lak znaanem UcjUiycb komend roztitlaiitii <>ain It^iwu boz 
(■fafyi nic aurtalnii, pcwirn nloli byłmi, U w lluwit-, 3 milo od Gi(biiia 
stanąć niOf^. z iMii ()r7iil>-ii;wMi.viMn, jt-Wi li^ait- uiociio vb»tii> 
df, aa ji^-ii iiicpnyiat-it^hki korpus nH)>4ip>''. 
$iaiu)W9ty w IluHv. otłt-lmilł-in wł wykonioiidł-iMwnnych mporiy, it 

■•tani:Ii mirt^cn. 
Z Kn-mofi, milij od ll»irR. povpr6c-d »t]aep i wymaJ, ił korpus nit- 
r^ki X 8lMi zlotony, j. Rnu'}- |iuil konii-ndit g.-]. rktifririna. ntaii^ 
I i na Uin ma^MTowaif ran; wy»lauy i»iale pAlrol nwldoval, ił gen. 



— 196 — 



MfKlftlińf^kiff^ nie cMtnł, ponio^at jw tftmt«J KttooiA nitpnjiKtcJ 
W lyiu Naniyai trucie Alyozaoo na okAI ucierającit *^ kawaleną. 

W uiKj o 12-u-i gwl»iiiv £ n-ui-Iką [i rmoniofeaą nm;łi:nł i Jlom, 
uiritdoiiuvriZf ^eo. MMtaliń^kJfgo i WMjrtidcie nbootne flintę; rwsut o fftiii- 
nio r-mcj praufXo(lt«iii Uzurę, tuirim^ni nicfinjiacMlowi nicniadaniaił, aif 
(tiy t<ooluu!Mw(un i Knmirniia, w kiórym to osKAie \inJtc ł**^- I*Dniaifi«4ł 
Sochaczew nwkaniit. PopohiJiiiuo goitzinie 4-tcj w-Mtyalko *ic [jrK]>nt«i^ 
i najmni^JMc] nie iinłL*i*iwtj- rwi^ity. 

NiwK^piijuiH-ifo >liiiii atnkoKKt inak niof^njjłu-ip] armauni a tainlil 
felrony ncLi. bcćirrniu (Hi|HjwiKd«c haKnIciu, Icca a ut>jdir4Idł Btroo rad*- 
tmiiiu tJilEwla prochu i kul była. 

Żv jctlnalc nicjmyjacid o eilo nimkirwHkic} wiedział i motit r. tpj rtn- 
ny Wamawt; BtAkanai' zamyilal, o ly»iiu> litokńnr u Brocliowcn ijnA^ 
wnirjHiu; irr.uilt-ni iiiirjaiT i tniii ric pkupaluii. iiiOi'D(au kooiciiduii BM 
obstaMiwscy, <-o WKitveiko lainowiUo |)neojiit>if. 

l'o wyprawieniu nirwoliiikijw i tilobyrzydo Wamairy, nociMm •»- 
witnin ufaiMii iiir^, cdawir-y komnid'; tl<iiivriadcaoacmii )I'*d>' Rynkirńs^ 
wi. nyiłvl)ali-iii ilo Wan>2iłwy. 

OiJ<l)u! wułiL-nr-iu spruwkiUłwoi*: n-nJKku t«k rcfrularuemu. j«k>i|0' 
w»taiiiou) »i)Jowi'iJj(kiin, a koiiii-iulut; nijjj«'j lit;tl;)CTin. w fcińwh jiwoii ■( 
okaxalti, U ihm^Two, cnou, niilońć ojceysn;, Eaiilimte w niruitii daw^Mii 
1 pn^tnolty ku nfm wnwuaek uialazł; w nicłi (ni4*<% Nłf nnaitali ^ 
Mn»U|, nii> iihingoli tu nbunkicni. fławy irlko w KwydcAwlo 
nukAli. 

|yw uiv|)n>AJaci<.'l*kicb n)ru-<>lnik<Vw ilu mcAiłoid 8txralł2m ti^ iJodd 
JPani Ijwleliur, t-ćrkn d*" Si^kely'*p( ni« praypi**; Mipcwur '.■• nieprrrłWB 
dla siebio podrAf, do Wan-uwy oilpniwiłiniij niorhtci nioipj: w tjm nx»^ 
wK^ifUeai j<>j tUć pomocy, pouitnat była zo»Uw«iii dam naasycb. ktATTm[>al' 
il« Sxi4»iy, u}cit« je), mthz z inDymi obynnl4>IaBil wlellwpolckijni i ilw^. 
wnymi, nromolnr) śinifTci dul \V3Mv nryolirnicnic, w tcai spottób 
krrilowj iiircntii; „It. (Eilybyru nie miał wz^ilędn na oflt-yaliiti/iw pi 
w r<;ku Pulaltitw )-.iiii)diijnvyrJi fti^, klńrjdibr podolmyl lua iiiuikM dld 
jułbjtD irli I>;1 % ii/illiiiuiia wywitMuI'. 

Olftunno, on i Oa«-ra twicrdut* miała, jakoby doltm da Bt^Swł; p 
anhowaaiti m. aiikcyc priseduno być ininly, cukifr ■l bydpo-kifj otkiffwi «i 
dobio krajti ubrńc-ny i lytn poHolmc tiicpnyzwoitoici. — wiucyaŁku lo bjłl 
ocx]rwi»łyni (aJpn--iu. t>0 cbo^iaJt nt«> mopto aa WMialko mii-c oka, wy* 
dznny na lo pHiułmotiuk Wybicki, many iw nwt^go ebaraklcrn i evwiliHM 
luąJt, prayiwotk) dawał iin lu bacsenie. 

OO.OOił łJliiL naiotonol kontiybnfyl w l^dgOMCsr. prt** •'•p^ lc] 
w nUnyrh wypnilkachSOO^KKI ^llp. do ka»y mojej wojmnci wplrn^- ń 
tnialo. łtabrano fmifftfKS * Kaniionnej, Pieczyakaali, TokararJt, llydc«atl^ 



— 200 — 



fiteni» ani iitTcui tych mngnsynń*:, w^zynikio ipalone t/»My. Nnjirię 
ailcoda k^T. ktAra (iO.ilOri lUp. wrnowt' miała, i la w ogniu i>ptotM:ła. 
co tylko arkomcndcronaiii niorci i^-initidEf eidńt' n xi\obvctj 
B ViJinH!deruJĄ<7 mój ofict-r ■> UTilobyl z ofniia xUp. 3Sł>l. kidirdo 
n*u}i>kon'i-j oddał. \Vc£omj initoŁ vr»ircyniaU-in (tfi, Kłlzk itisi. MatUli. 
xliic]>yl up zrinna, a nic aiBJi|<! jfl.k tylko dtibra publiano w Kattiiarrc^. ■' 
lem iiłit kiniłciidi: otliliit', nlf on lej tilinry prr.yjiM.^ nirrcbcial, « wtw 
artąditać Iwtlzioniy. Dziś C7.<'knm nu jmwIk*; (fcn. llronikowłklfrjrn, 
Ink nudfjilrif, zarup. uryina.'>z<-TiiJi.' ilu (iitl>'>i* ^ nadijci mocnej. (■■ At\ 
cja umeit kończyć eię Wdei^.' z t^tity^fakcya Nnjn'y£(<icg<'> Nn<TxHnika i 
bwu kntju, n kinniinikiiŁ^yii niii.idzy r>iiii| i Sa\nyt<i.ym Nocz^inikitn, 
ulnyraywsną byc inoti;U, uiomo uprai^zam. ^\' Kamiimncj IS VII-ł 
171M R. ()pn. Dtłbrow^U. 

Raport powinoy. 

Sak KfljirTliły Noowtnik z raportu |t«o. M«dAliń«kirgo(loirir]»t,i] 
CS«^' korpiii-y iiairi |jowiiiTtiiii: nk' tiio^ly ni tlo Wii.lkopobki p-»aaid 
'Cłociai! PCWH',' wiomy. ii ciirić wO)Bkfl nioprajjacifl^ki^rgo idzie tui Ki 
i ItM.1zJ''j<'iw [i>«zyv)i iiukywjn'; li-lijr usi* liyl jiwi. Bninikowski ni*- owrii 
tobyńmy moicli byli tiii-pr/.>'ja^-i€l»» i lyl brać. przez co by on upeimc 
konrni) Kola iii4> nityi. (>p<-nicyn tioiLza Uik tedy je»t zlatons, te koq)iłi 
jutro do Gąbina idzie, pca. .MsdaUii^ki zoe z kawii]i-ryi| ku BucłncM 
i Lowionwi, ntiy iiifpm'jticioi roznuiioJ, te le obydwa iiiicjK-n ni nv 
konraiie bgd^. Z (jtibina p^idi; du Glnziiowii. luiL-JM-u ]MK-2Um<^', Whfn 
między Kutnrau i Kłndana, gdyi-e siij ((i-n. Madalińaki teamą tączji bcł 
/ Olaziioirn <Io KoJa. plzii< albo niiitrzyjncielii atnktnrai' albtr ni; h mM] 
lącjtyć będriomy, od skutku to» tej wyprimy Jwydowimy bętlzie dahty 
nianu i MaiionJHkn. J^iłpi-w ii>' w tym t)iiiri>zii i::Jr n-ojuku (h) t^iwiciaal 
SocbsczjL-wn iiA icwr-j etrnDic Binry stojitcc i kuSte iiajwi^wj fiWW 
Mgiai^ Ram bf^lzie, aby mogln nas pomiędzy korpiiMwi iwnim. gm. Srli 
rinn*) i piilk. ili- Sa^kcly Huiłkiuić, Byłoby moją uy»lą. a^-by Kajwjl 
\arw4nik lakt<^ korpiw ku HorboLzewn i I.o>trii3(]wi pi>4al. kl6ryby m 
mywiil w mitiiMMt wojsko pniBkii- i tylu iinrii bra^ nic d«ir.«^"łil. bece 
b^lfaumij albo odrięci od Witn^aiiwy all>o łiidni<i e aiii ki>niunika(7i 
nie bnlzlonr niof[li. Im la konmnikai-ii-a, klArac \Vnmavy ai duKamkn 
by.' ma. nU- jt*! doić mticna i tijgjdy i«i^ uUzyntar nic nioh-, )Ht\i «*» 
menda ityaUna ku ^)cliacze«ra i f^wip7.ovii dotirir raaauwi pcMirninkt, 
t^nrrft* moŁna jui do KoU koinuuikafyi,- utrzymać. Clajy tcui korpM 
daje am; Iobowi i wi^lodom N. Nacselnikn. U! Vll-bria ITIU K. w 
Bilaniicj. Llt-n, Dąbn<finki. 



1 li^ranalk DąbfamU). 
■l {mlodMifu). 



- 201 — 



Do grnernla Rron ik n tir » b i4>gi>. 
SpMnłeoie wrpniwy [lirrlintir srnŁiilo K; iłt-tTprcncrę, te dituJaj pod 
m brć nic aicigę, p)xjcł>;ni nicprzfjnc-idn. ]tt6ry iiwzrch w KttjawacU 
wsljzyninć. M6gthy byl Gpnpnil miniiwt o t I-tej gtirlzinie. 
htrti; w>-t>lAr, ile *e lUwyć yrr^fcirii* liiic iiTiiyniiiix NujwyIsm^ 
nikł jaku u-l iiuiMioiiiitim- <i(i<<iiinir od^braJtw; inyUbi* in [ticTliotn va 
Idzb) o K<*)tii>i'' t'-Ktcj i: pAlniKy. wcxot»J o f|X)d»ni<> i-^iri z iH>)iiiiiiia 
il: i!uiit<iiia lUiii)^ mogU. Co do planu r^ynnfwH rDnjpj ucr.rnilctn r»- 
IN. NacKt^łnikoni, co laA do ntr^nijewuiiifl nu^zy nami kiiryprtv 
ikAw, luunulby naiKilnicfuy tu w Kaniionnej Itye, Im2 orait z nnj- 
■ą OKtnrNinnćrin. iKitiicwal \u itirro rano Mt^d ilo O^Hiiti inii>z<-nijp> i tam 
ŁO VIM»rw 1794. CJwi. U^linw:.ki *). 

ICaporl powinny. 

Odi>bmK>rii oA N. Nw'z/'tntka n f;(Mlxinii* S-te] tripcsKWiii uTrimlomte- 

El)łiinJH<.'rj się DOKcj koliiiimte nippr/.yjnciHii ku WywLif^n^Jowi. Jnt 

przt^lndotiY M»talfm ittk tiHi'cf. If ku OiTnuJitku mwa knliiinita 

Nin otlniitiiiA t>) jednak lupgn plauu. klAiry na dniu dxii^iL-jitzym 

faooor K. Naczelnikowi pnf^lac. jako* ■:■ c^l/inie ll-ti-j djU praed 

norą nutiain <la Kola latowac /.wiązek \Vielko]x>lxki, kti^ry jetil atakuna- 

Ki^ 1"^; i^lt [KmtlSrcjć N. SiiCK^-luikuni, il diu iitrzymuiiła kouiuni- 

n)ii,ilxy innu " Wnrswiwii i a-epan-ia Rii'jf'i fk-pi^lycyi wyjMnlluby j«- 

orpułi oli^KTTnat-yjiiT od Kapiiiij^a Jn Kiimioniin iind liznrą nir.nitgiąt^ 

it^ łi^ df> G^hiiia |Kwniiti(', drugi tul Itłotiia ku iiwharyi.-wu i I.owi- 

tiUKX4'i cala siła nicprzyjaclrkka na innie ■(■adnio i powołanie obywa- 

iolkopolckich inidzr^iyć motf. TokwoII jtMzoicc X. Nncn-lrik myśl moja 

tyr, i£ ędyby karpiiK pniaki z pod Narwy xtt innu ])X)<łiinii>: kif,- niial, 

bui) slojący pofti.iHma^ la niui równic powinieit, ftl>y mi n- tyl nie 

. ly VH-l)ri8 ITSl. L>iilłruwi>lŁi. 

K a p o r t p (1 w i n u y. 

HeMiifi; N. Naczetntknwi, ii, luba nloprzyjai-id naok<'iI na« otacza, 
5 płauu in<fri> fuoi^TiTii}!;. Mn dniu wł'n.>i-aii(xy rn wyHiniia cdHunii' kn- 
1 puoad Witilą ufianunala niaga/yny nicpr^yjaL-ii^fkif; w Tukonwli, 
;£tnir w %<t\i. której nip iik^o wyniMi?, poewoliliiin Indnoni mibiern^, 
nailucji;. te nę prxy trtn kntjn utrzymamy, tipodziimaiii Hii^, ił iia 
ck jiubliczny wyiiijdń).'. I^iciii^tky zabraktu WUfl ultp., ktirc do ka»y 

i(^ Falro calculu wtiiflfm. >'i<rpr«y)ui'ii.-l /ilajr- *iv i-brotiił' »■ niiii{ 
Huta; nic wit-m, i-u dii" bi.-dnc. jutni łfBHlitii-niini flii; ^tonuf' irn micjircii 
inm i stąnyp się « dobnie i«y?hif7mi obywalilnmi. fliin-nd Madnliń- 
kłfcr BI Icnr-in mojfiii «km-dl>- uia.-vririije, mkliII |Hirjad J^-liaczcwo. — 
Fp) rokognnckowani^ naw<.>t patrolu uif wytilnno; dr.iii iduir ptinnd Lont- 



— 202 — 

1, ^ nie vltuii, co wypadnie. Jutro mamy »w łitczr^ I daUzych 
tyH tttCMomii* do woli K. NacXGlnik& pba ^i^ckwować. Tcnio gen. Mi 
lińitci ijrzfjłtt pocztę idącit r. Ijcnricm. ule mog^ fOtńtnye Hol/iur wiok tliŁ 
n;»uji|C3-cłi, które chdklbyRi, aby bylj drukowuKi. rnyląncain, ca 
M)Ei»^itiiejfixe(!p de Ki^lcdy pt&ce do krula, te insiirgeoiAw poUpnl i hyłb 
icJi z p6l tusiiiR w)'<tii:xuJ, ale mi; wetrayinujc pnua wn^ląd iia 
V ręklt Folili^iw oRcyolioldw pnuliidi. aby tych równie co ni^podf 
a ucMTiii poAtanil k-Ii tylbo pittl '•Kublcniiit i t\o Stv\rry fniMtnł. ki 
tnnlPKicoB li*ta prsyJt^CTia bii;, ilo t*k innjlnn e Jego lt<itu dncioc, f < tylko 
bnytUikicb i łcujawskirli roKpiatutyl i •toi w iDowmctawJu. J»c Un od i 
mcndonla x Crdniiakn, RtUic dln objawi ajiici-go *i^ ■) ducba rrwoliiciFń idu 
nbra-ntflotD brań zabmć. Kn^l pinze. £i.> dxii> x Itawy wyjrZdia i 2&-go i 
■uin>ii|ca It^lzir w I'oi.'zdałiiit.-. l>/ai [tr£t:jetlviłi nzlafoto. w kl^irei kr'4 po>lą 
plan ((jriylibiiryi Li.-c-^ycy, ilaji' iia tu i2.\*J0 diik. H'nJako w koiii^ndc 
mojej ■) lii.-dace z najnii^k^ia ocbntłt zncit<i wf«-lkif: Irody iiLarRi.u jak im|- 
jiricdii2(.yo, fjcokajii'' >i[H>iknnin iiiii x iiicpntyjucicliiii '}. 18 Vll-hńfi ITtil Ł 

Dąbronmki *}. 

Raport powinny, 
Jlłldiiję ?«. yarzclnikowi, *<• Bjnir-;, ktAn^ «»; tyk- I<:kBliiiiir, |ił»^ 
ssMlt^nr. ufam. ił jtitio rfiwnie i>n-7oślii;viD piTicjdł; Warto jmd Koleni, )^lnr 
ju£ iiiHiii koiii<'iid%-, ktAra rii; x Miiir^-^kiiii iini.-niRJomu )>»<ii>liuiia kiijo"* 
ekit^o łJiii-cyln; dKiii Kliirayłoiii si^> t ^<-n. Madaliriskini,kuSr;' wnumij w Kut- 
nie PruKik<')w pllbi^ Rdne le^Io jia pla^u I l-t>tii, w nimrali; wdr^tyrb (i-Ó9, 



•) l.i*t pułk. d*' Stw^kcly do kMla pnii*lc)Cf^ .NsjJiUinntia<r, !9«ł- 
polt;fni«!JMy Królu i faniH / najiKl<;l>*jtiniii oaKanowAnuiu >klaOaiii u tAg 
\VKMo»ci jłr/ylj^t/iijii(.n »"; li*!-,- uuircMt<>wiinycłi mii.^Jjiy llj-tyid ' — ' 
iiiąf« n iliiivin d/.i«i'']'^yiTi !i't*<1'''w koiiftilirni.-hirh, Kit^^^km w 
łik-tiii'c i kii/ulc-in im nnEyalkiiii cnl^ i-atiri^-i trwoffr irjlrKyuii 
lalnyłain ich <]o fiirti-i'y. Utiyliy iii<: tyle. fini~vaiit6iT w \Vi«-lk' 
lapaiiyih w id) \iy\a r<:ku i na kl^irydiby imtyi-))iiiia.->i pfnwn i-;,, 
jitf.hyiii irit liyl r. jii'<liiiiciiia pnwywksftiJ. riipr/.y?i<j:iuii UKMim-i n 
l-IęUnwin iiHxarionniiiii, *i- łfdyliy iijri«- liih lirml im'łj wlacuj w tyni ■; 
alęsnajdowaj, i imbyin nip prrt^biiczyl. |N<iiiinvn<) dopcjnknir olMiwiir- 
mcich i lodoiyć ii«i:yiijri)ic mEr-kazinni WKMfwci ta tuvk najwM;VwM (-■ 
tuję. Jutom aiijuUinlovri, WKMiwiT doniW. ólactcfn ich lak dluiia Jniw 
rcm traktatii uibanilciii. rHjki inmirckcya n DubrayiiKkitio iiipijiun jitiydR- 
tnionii ni*- została: iiczyniWii za* tn dint«^, t^ «tti-<ty tKxl/j«>loDy nsdiujilj 
atakowania icli bytem f'lnhv: uirtytimli.-iii i<'h tym »|Niflih«rtn w nifczyn 
s idcutek akkcnł. łe to iii; dla dubra WKMdkti ruIu. miaiM^wioe. tn 
jeucaa ładnogo w Bydgouczy ni? byto ganii»mn. Wyratawakin wigel?*! 



*t IMil.r (IflnTn*!!! pikolpi K'™"!"' icnTPiliu nrfO. 
S tf*. B.: w mama w Sołtiaise*!*- KM^Injn ł^ 



— 203 — 

nm AclcRtltą ek' ralowftła. Patrol ni/tj ^jiitM pntTol pnulti, jednego pod- 
ibi^itgD 1 * oneywMw ułinil. Onlj-nium dalnn Mniowiikfanu i innym 
psoWoin incmiAiŁskiin, abj do ronie dla ulotmra operacji pTxybyvra]t do 
Kola. ffiof i^h l:omi?n4ly niodakto dojn. j<r6cx Hkćnowskńf^ i Nit^niojmr- 
ilif^i'. Waty |rh1 Kiiluuni Mloją. a a» \iUiT\ch Scbwerin iflEfc. Plans ftcn. 
Ukłuli tt»kJiu ulolrltimy; S<^hw^rina t» nexyH)nth stron atalcown^- f x Um- 



tfmbpn WKJlIońn taaf^yny, rcmiu, kaey i TPBxy*tkic djrkiulcrTii, « i<tzt- 

• "114 lila kUirrj prty picnrMym molni mpcHc nic o t^nii niK uaiioailem, 

■ I. ;.\, ł<;m eiv lęknł, IcliT liM. nn'»j pn^cił.ty « Jmmysl iKlkrytj nic loetał- 

."(t^if.iiwain pii> |io liiM'c WKMtiMn, tr niotnikł^ Kwnjn ■>!•' n'i'liL-(«K muK iika- 

rar. W ralym dąyit 40-to Irlnioj "lużliy nioj«j pa-łlijiKiwiiIfiii k najwii;kiłzą 

i eiir!iniw'ii| i "!y iwinhili^jfo iclm rini:it r<jiii™>lni piwu;powani« 

Otitiił^M^ j(-.'«7;iv*- r, riiiiwi';!^/;! i!iii*'iJln>ii.-i wKMiiwi wiiiiciicm, 

:utłTy^ini]ijiiMł,|Hi<yU;ii<' im liwl'.- liAlir insiirRiinli')"-, ahy prwz 

I iulr.tl k3i>y U KMowi ia|Mtrni'Ml): \noKly. 7AtM»if. dn /.irotiu 

. ...^:' ,< .'III UMKaiiiłiraoiiiu WKUnud nigitiiTnief«7.,rin i DAJiinitciUiym 

{i^tlaiiyiii. Aa r*tókely" '), 

^tJ-iU x«aresiirfliranj-cli od I3-j5« do Ifi-po wnninia w 'ftinym Ino* 

imdMrlB i okolicy miuta t«[o: ]-«ty hrabia Sintiictiiw Di^mbabi. 2 gi nu- 

mm k»vftletyi naradonrei KoirnaiTki. i-vi l'ntocki *K -I-ty IciiMzti^lnii lk>- 

.1''. Ja iizIiTuł^llw ^yna Hirrf^ do inetirukcni. ó-ly Sapliiuki*). ri-ty to- 

■>iri-ii KorcMbki Kanonicyr (J^iii^ki *). Wm-hcUki. O-itmwwki. Złol- 

.1 /indn. pr<>)x>T/i'i Piotr (>Eiń->ki. Thiiny inmirsi-iilAn': knx:iIi>liuiom 

• ka, Itlibi^f^ka hroltina. >>i<^>tra Mikurski'-}. StKidii<-wflm itu' dflU 

/■ kilka |>andir d(«tAÓ. W obotcir poi! In<iM-nK\lAvi(-in dnin lii \'II-bria 

K. d.> S/A-kdy*. 

liii kfMa (io pujk. dc gjtikdy: ,Mij k'X;Iiiuiy piilk. de Stckply) r>(lo- 

tnJnn We«i rapon II-go trgrj niiwijit'» i pi i, luno wił" m na-tł;piija»M Wam 

•H alpąminU.. Cd *i<: U-a.y xiifijomi-i.ti Hulnłirnfia i j<v> •'•-ciii nHp^>inik''>w, 

tmiM i'li "s/y-lkiłh d" Pii>trki'iv« tnui»t>urt«ini>c' j raiduwi dla iiikwi/ycyi 

i dekretu 1'Mlnr. I><i4iir.-.v ii.- !>■/ u teru ki>iii<i)dłuiltiMi loniii^kioiuu i wp- 

ńlłicdr pnml ni.; imiuA-hnr ^nnlki. I).jlnxiicit- uczynili od^ylajiii- _wi>&.-lki| 

ifA i j'iki (lo t intdzi;|df.ii, |Ki«iiini4'-if dalij |joili;|xivi.-m'. n>KTslkich rot- 

tmjiir. hnnw iw; i r.alM-jriiifYjuu', Ki^iursalia W9j[V*ikicli prut Ww inia- 

nmiDiiych miiLii i <-yrkul^w dolirc sui wprairdzio. Icit ilwuriniłcectiic naii* 

r.-;l ' te słij ita lakif iuipcMnii'nift apUMKZać nic mutliA, dJntrgu poirinid- 

-■.-1.1 jjmnuLe wuhować przyzwoiu) oiitr(>2nt>^ 

Ji*i«łi przez trw<ce śniiirii. ktir.iicif nrc«ln\\»iii' ki.liii-lj iialinwIH, 
l«WJ tliAaiłr-ic, le kH ko pilska iiiKUtfkryn ln-oii «wn w Wasuw- nny zloty, 
'i '[. Uli i'j milo lo^iit*. \Vvjrdak(» wdawninw »ii; lak itiali., jak lylko 
i-'i.i^* niotriH. w ołti*lnitx- i iiklitily i jak tylku Aknti-k obiecywania Wa.- 
Ufa nie <idt>onip. /.sjm |>owiniuM-ir łic^ Kwtoki i]i»trukoy<; Uanni dopel- 
niL Co 'tę tyny |K>«ilku nr kAwnlcryi, kl/in>ro łiidactc. uziincit-. Ic go 
nafi Aetmn^ifKiid nio iiitiiimy. IHa wMiuM-nic-iłia wiiH' U«« p]winniw-]L> «i- 
Wł komunikaoTę x IWnaniMn ulworzyt', w klńryrn przypadku pułk. IHe- 

t ih. t.: V 0k4cl« p»il łBOwroclkwiera 14 Vn-V>l*. 

■i lit. H.: roto. k. Mr. 

'j ll.ul.i itiinieMilfc. 

*i n.łit,: C.tMn ifttc* «;tnlm<ODrcli 6]. 




- 204 — 



lił- ląrayr. Li]Mhi ma hvć al bu IlTdjpMWsty '1. Mnieirnl 
SUbUJ pTzM kilku dniniiii t Konina, a piłyby ótii ){.-*x/-w <t naa m K) 
npcnni«ni nw i^ostaJi. byłby tiiq iujk-Idip Eniązek ttizsziill. 'W lo e 
DMesrjifśUwc apd£aioiieKv tułmxtL jiiccWt? x kouicudy Broniłcowrikii 
Pniy|ininiiiitiii K. NucsielDikuwi. tv itłuco ni>(^' koiiiiuiikacyi; x |HNl|)ttlko' 
Idcni FiHll]un>«U'ii?kiiii ■). 7. inickliwiM-iiit-Kjobuiu wiadniuoiici od N. N 
riikfl. i-/.y jiihł knrpno K-yknmciiiiiriłwiuiy irn^tiU ku KiH-hucKr-tm i f.nwii 
gdzie rńwnic jak i w !,cczycy raale są korpusy nŁcprzyjsrirlskir, W KI 
vw 19 Vn-bri- 17'.H R. Dąhfow-ki •). 

Kaport piiwiniiT, 

Mi-Itli3jo N. !Jiii-z4-lnikQRi, ii ni^oni) hi pn!yma«x«row«lttii. W 
Cjf Kli|CKy!Mn Kię z wnjfkipm poit^latrrh wojiiirtHjtfi; pozn^ńskirgn. 
ekl^i, Kiii^^nKiinkioKO, t<;t-/yi^kiei£i>, ktiJAM -kit.i:o. i>iły icli u<fv(crn)in 
ulo nurfii*. Wi«'lc ']wX iitiywHtł^Ii, ktńray 'iu (Iłiiu6w wracnjit. Wfjęli 
tyrmn^d i furstii, ilnwlyni pitTwiatitkf>iTyni nirpomidku, cDajdaj*; tnij 
i!ci. NioprKyjnri'-! gm |inu-]M4-Ju iiioji-in Wnny laoąl hmi Innt) d^Tch 
i kuiDcnil KoJL-nYnUkich nit acigii. Sihwirin cda si^- iinimflić ku Poł 
niOMi; Sz^ki-^ly i<('>i ji-wicw w lno« roctawiti i ut^-mat^ sa moim i»nri>]:«fił 
ToTiiiiia si'; otiróci •): ciynić WMj-stkir moje starania będt;. nbym N'hjw. , 
r-£cliiika (loiMJnil imkoitr. Wystany x "■kripi.-łlyfyii oby««l*l MianlcOl 
eniuiy piiHirJiiłwci, wii.-c-rj oponit- N. Nni-idiiikowi. iQ*) \\lAm% w U 
imt. D^brnwnlti. 

T'hUi<* itiifil xltfiMiJ(-: 

Aby mi kilka animt TJ-lo fniitowyrb. taknt haubic, wi^a-j pteebi 
ont i ]M)ii<Trr>W} eh pieniędzy riR<Wlnn<i; nirmni^j, by Icorpiu tuDoe pod fl 
btorm sini, nic pozwslajuc nad WarUi i Rcur^ uicprzyjacichm n^ ruaciąj 
Rnport powinny. 

3Ii-l(laię N. NiK'X«3nikoni, ił vyi-bodcqc i RiiiMtna. uJc staniol 
itiaru dywiiyi iuoji:j iiTziidci>:, abj- uiL-preyjiictul lAiutaru meito igadłklj 
m6gl. WyiJiiIriii «lBTnii>nii'- Pornań, i !» uk ^1 iutkuivcx»ll porucnilc 



therl wnidkit Wam da jictiuK-. ^VfJty^tkic Waaic raporin AnaAj rcinl 
nia WaBiCKO praTwiaKanego kińla. W Piotrkowic, d. 18 wreoNua I 

Fr. WilhHm". 
*l FUiKnt naubrpuiąry przmlany fccnmlowi ]>iihn>wr-kicmii: ^t> 
lan 1>- Kole i ęcm-nkl MriHwski t ftwuii-m powolaiiirni w |><^ do 1 
W tym monifiicie doiriai.1 ujemy ni*-, tt Schwcnn % k<irpii»(-m ^miim d _ 
do Konina na Bnułzii* iln Koln i tylko ł^lad o tnnłii n)ilk>; cnnjitnjo 
U«yiiic. co t)Ędi; m/igi dla ii Irzyniiinia H.-go laK waiiii*)r" iiiirjmTa. Vnf» 
•nj. SO Yll-bri.- I7<i4 w KulP. t'. Kymkicwiot 



*) M*. Il.ł O in><]'<^ti ("'■■'■n'"'^'' i>u«'' •iii'vlun. t4(i« «kf atiiwają. 
*l IM-t fnpt KUDiuaut < WBmno^. 

•j U«. Z.1 ■». 

'•, t)ił4.~ iahrip. 



— 205 — 

■ki w 2(Kt koni btygadr moj*}. U pod mronni był biainflini. MFciirer- 

lllknrl «ii; w mieście i okipneh i ■> komendy pr^wiw iii'-(nti wystał*) 

wpnekonatiiti rjt[-i-vnH-. i* lt> byln ttrni prł-;Jnin rut^o kurpittu. Dru)(n 

^hamda wysila, jakobym mawiprował alnkowit' Iiiowpncinw. u i4>tn*nin«>iił 

In/ii byl |irzcf4<' Ku^raliwit' rw;kc Nołtw pmJ f.«bi»EyiifHi . juko tet 29 

1I-hri* pcKHuto<tt<<n) i Mk 'i^ ]K»intril<>in. nhy |>iilkov'nik 'łf gn^kely ni« 

(rdaol. czj rlu-ę }<-p-(> cilt Byilit^^Bii-i; 't ainknwiK-. ticn. Mndnliii-ki, klfiiy 

u |>n«tnu *knydl*.- DiMi^Towal. pi-7iwi>j (lo»ti-dł |:,st)iH);yUii. nlakował |<o- 

•'fTiiiirk iiirfłrayjacidiiki, ktArr, ti r7f.-»ei jti-ltriiww.y nwt im wiwiitKn: rvfor- 

ailfin. UTilTowal •!<;. ForU), M-y m^ pudilal, n gdy proiuzycyą odr/ucll, 

-'" '■■f i iiicklńriy z pii>choty )>rwz tiinr wiltirli ftij, 2 ubili, I oWwrn i IS 

. 'w w iiiuł^l^ labnili '). Z nmcEi-j strony rannych zoalał pułk. I^wt- 

■ I [Mtn-unifl kaliskiego i j.>(len loirariy*! 'i. Trw^in kolumiui «ln 

. lunidjf giti. L>p«lcii%o nn PRrdii. |ii<»timinrk t«in b^cl^try inio<Ja, 

I '6ccr» i 22 "t (;fiiiojnfiw w iiic-wyk- wxinw-ty; m-zia rwipru^iona lOetala- 

Mui rrrmjt w iiifirali i»H'rTAvr H, g^mi-inóK ')3, ofitynnli^w 10. Prxi*ncj<:i> 

«t«MT w Łiibi>Eyoi(>. niiAłrun ukUd irpiUi- do ItydKtwcciy, Mudnlińek] 

IfBuztaeiu de SEi^ktilfłgo niial uW-rwnwiK-, iili- jmlk. dt- Sxi'l[o!y, o ktliryia 

•!■•*» 'I, fc ■ic cn^biści'- zimjdown) vr FoHoniu, nfl^rłym mar^irin riwnyl 

■ utio 1-łw) f ftoJiidiiia « titonTncUnrin i o ^dziiiin 12-iti w nocy oWli 

~j Jiir.lotoay E& miwtrai innuil sinkuwat^. ACnk miiiuoziil od annat ink, 

|kiik •tofHŁly w miiuio; dp Btókeiy raufal t«i poaycyi, ki-lrfj niinł wiado- 

■ć i f]iniliii-w]«ł "ii; mob' iii(%'Olo«rTi;Ii nnK i ir iiii'vn*' rmlnknwiinych er* 

•*l^. MsrMi iMt'ł'j |>ro8lo kiLTOwnt iia n<Ii^ iia moje lewe •kraydl:.") i\li- 

' iMiii lAi-lnl t. ki>itii7fi<tn I! ri'giiiłriilii li-t-gn i ii:i>cta(iil bry^-ml Itzewu- 

' mgJT-j. Nicpnyjadcl k taką ualiU'ceyw<iści4 nwniiiiowid mi ^'r\: ił 

tioinlwa fcrołciir do broni r<;nuii>j prayMlo. a nłekuSniy ba^etnmi ai^ ka- 

Brygada moja z laką cdwn-rti wpadła na piechotą;, it ]HM|)unw 

ichKiiUiitiaU i dopitro •) ivjIi-rowa(- bic M«t;la '*|. Piwbota nigi- 

lUi BirlaJiionf'kirf,'t) jak iiHJmi-ltiJi-) jinnrtni bli^lio KiKlsitii; trwający plu- 

a«y og)vii irytnymoła pod koi»*'iidji podpiilkowiii kn Mf^hourakii^ifo, klń- 

•iQ wins X kn|iiuii«in GnagwiK-wokiiti dr»tyii]twowa): łych f<znli.tlom 

»i*jfaa{f[0 f^aczelnika poWaiu, jako tti oby««uU l>KiL-w«Qowftkiep> 

kpmnaaniB kujan»ki<^, [lod Mi «xiu> jmy mnie uinjduj^icico sit;, i |X)ni> 

I>ąbro«mkIi^. brygady niajrj, klfirey obydwa oA nitrwoli mtiicrato- 



%Ą Ma. B.: uaoiri koaicii'!; iiim^* "'" *IbIiiII< 
^ łUdj ietn lul> KfilipiaK* nf T«fu>t. 
^ IM 1 Z~ miu «tm*al«f <iclfokq *!( ntowsla. 
1 Mt. B. ii^iD 3 •tni>>cAir. 
•} lila. i X., i. 

* li--ł n Blau<4n. 
I l>Ud.: fi«haU. 

"i i<i £^ fSj X isku ka«alfV)« wpatlu. 



- 204 — 



tfBli 6tr \m-r.yr. lĄtAit ma hy<' nt Vii GrdgniirzT ■!. Mnictniki irj 
tOitol jin&^l kilku dniacnt z Kininci, a prdyby dtiń jc-iitrzo o ttMa w Ko\t 



Ikowni-fl 

TfCBMrMJ 



En{iewNit-[ii nic jmiali, )>yltiv ńt; ):iii>i'tiiic TMei^zA i\mi»mxII. 1 
iiiM»'^»lłwo 6pi5Knionc-Ro marani piechoty z komcnJy Bronik<>«^ki«KO^ 
Przypominam N. N'iici«lnikowi, te nio^ iuJei5 lcoiuuiukM74 > (lodpolkowni- 
kieiu PDdl»>rod}'aekim 't. Z tnwkliwo^riii cickam wiwłoaiomoO N. Ni 
nikn. vx\ jnki korfiua wjkonifndcTowKUiy /oslal tu Soclwftcwu i I.iłwli 
lttixłi- równic jnb i w lĄ-czytTr mnk «( korpusy niniraTinctirlokip. W Kło<U' 
wjp 19 Vll-brin ITt'! K. Dąbrowski '). i 

R A p o r t p o IV i n n y. fl 

M^ldu]*) N. NflMelnikowi, i* Wfiornj lu pr*Tmawcro»ftltm. WSIup-^ 
(7 ElariylriR •iij z wojsikii^iti powi>tnl,vi'li woji-n/jiUtn-. poutań^klrgn, kali- 
Bkityo, |£i)icxim'ńi>kii^o, ł«;<.-zyi-kir^(i. kuJAwkit-gri. Biły ich ii(l«t«rniinonMc 
nie iiiutna. Wiele ji-*! obywatoli. kt(irxy do dotnfiw irrnooń. WTgli.ttrtu 
łyvtiio<4)i i fiiraju, iU^ tv tym plrTwiłixl,k<>tryni riic]>orti|clkti. xnnj<larc tnidoo- 
Sri. Nifpn^ariel po pr7j>j(iciii iiinjoiu Woriy znci^I brać itum dyT(^i7i| 
i kumrnd irujuirAilKkicti tiic ścigiu dtliiti-rin sdii sin eiuk-nac ku Pouiiifi 
nioici; Hii^kcly hUń ii-itcu^ w Iiwuroolatciii i Ka|«-«mo m moim marszem do 
Tiiiiinia sit; ohróci 'I; myiiii' w->By^tI(i<- tniłjf Kliirnnin Itrdi;, abym Niijw. S«- 
cwlnika dr>p<'tiiił riizkajiy. \Vynti»nT x ekfpwlyoyą obywntd Miai^kotnUj 
tnuny publicitnoici, Ki<^'fj otiowin >'. Nncsdriikowi. 20 •} Vll-bri» w Gt 
inic. I>^1m>ir»ki. 

ITsUic niial ilcceni'': 

Aby mi kilka nniinl l'i-to funtovryi-li, Uikoi liaiilńi:, itU^j pipicboty,^ 
Oru i [uipiirniwyHi pieiiJodzy iiai.It.-#łnnO: iiicnialt^j, by korpus tiłsi pod Gą- 
htneiu ^ul, uif poewulftjiic uail U'iir(ii i Buini aicpn:yjitciduvi ołc cOBCiągBĆ. 
Uaport po w i n ny. 

Melduję N. Nnrci-ltiik^in i, it wyt-biKlitąr t (iniciiiia, lak stUkmlrin bIi 
iDimz ilj-iri;iyl mojej iiwjidKii-, aby nit/pray^ict zamiaru ricjeo zgadru^ó oi*^ 
nfigl. Wyiialeni aliroioua*^ Po/naii, i to uk *] iiuliatecznił porwuiik BtB- 



■* 




!* 



ibtTl w-rcikii Wam dii p-iroor. Wwyflki-- Wnw* rajKirta doatłr rOfnilNr* 
iiio \<i'BNcgn |iisv«ii|ziiiiri;D ki4ln. W Piłilrkowic. d, 18 wneJtiia irW, 

Fr. Wabclin-. 
*) Rafiori iiaKb.-piiiiiry pTzc^lniiy gnM-nił(><ii I>Hhrow»kicnu: ^Sbuią- 
Iran w Kiilc i Kriirral Miilcw^dci z kwiiJi^ii i>iii¥!<tiuiir»ł W pHI (hi łS-toj.^ 
W lviH iiioinfitclo dowiadiłJtinv »4i;. h- ^hwiritt z kfir;>iif«ni nmlm rią^{«' 
do kimiiia na lłrudMr*r dn kola i lylkn ntiid o małą miikt; tmłjduin >i{. 
|*«yD"r, PO b«,'d^ mA|rl dla uirxyiiiaiilii ic^n uk waltneco i]iifj!-(!a. PntYi-pio-j 
snł. fiO Vll>bna ITD4 w Knif. F. Ryiiikif«<iGx*. 



•) Ha. B.: O taticyrh poatuniuh irttetf nifrwkoi, (dfls aff olMacaJą. 

■i llHil. itnm Kłalutiiirc i WJiraci*^. 

*• M* II.: luli lljilpnmjr cbronf d^ (MltM. 

^ Ml. z.: 38. 

*i tMd-r MfiMi. 



— 205 — 

wSOd koni biTgatlf mo^j. U jtoA unwoil był tmiAAiiil. I^kpnp 
się w toicdd^ i oknpacJl i >| knuifudy ]>nr-ciir iii<'itiii WT8lit>) 
v|RtkiMi*niu zniwwTK*. tŁ 10 była ^LtbI |)rTf<lnia mt-gn ki>r|iu.--ii. Drii|(n 
^k«nMHb w^-iła, jakobym raKR»TnRal atttknwiió lMnn-nv-)air, n IcoiflamoiU 
\mi)hv\ fnrpe tKirilmw rzekli iioMx P°^ r^ftbiezynfiii , jiko tef Sd 
^JI-hri« t>nv<*xr^lloni i tutt -ie iirititnwilc-m. nfcy pułkotrnik lU- Pii5ktfty nie 
rinl, czj i-lw^ j,.j(o my Rjt)KO-n-z •) iiinkown<'. Gm. Mndiilińtki. kióry 
MB i'krxj-(llc nmnKTroual, pierwoj <!oł»Łtil Łnlir-eyiiit, Btnkonnt po- 
ni''[Tjyjarii'I*ki. kiftry, vci*-iei ii-hn.vi^zv itn»it na unioiiurt refur- 
nutJIw. KTcitcronnl -ic. I'o»laI, fa-l>y ►!%• poddał, a Rily |in)|>0ŁyuyN mlr/iiclł, 
■OTrlcr i ttifliiCrzy z jniiM^łiotr piTi^K nmr minrlt «i(;. 2 iihili, I ołiirt^A i 18 
IcnDrłu&w vr iiii-wolt; ułirmli *). Z nat^zo) Mrony rnniiTch inolal pnik. [>»Ł- 
rryńiki s potn^faniA fciiliiitir^ i jpdcji ff.wariy*E »i, TrwH?in koliimiin *xIa 
[tui k<itu''iułi| K''"- Lij^kM^o DA Itiircin. |x>?U'n][K>l[ Urn bi.-rliiL-y rnitwU, 
i "6«ł» i aS *) ([Mntiiłńw «■ nitwwit; wziijwr-zy; p^stlu runpror-fimn Kcwtił*. 
Mmi Imta ir ntetroh olicł-rńw ii, p-mr-jii&w m. oficyniit/tw l'l, 1'recnueo- 
wiwuy w lAblHyDi':', miaJi-ia uhłtiO wpoA: do RyiiKi»erxr, Mudnliiiski 
ffnuiaaeiii de Sz^kełcgo mini utwcrwowni-, ni'- piilk. lif Pj/kdy, n fclArym 
iBukni 't, Ir M<: tfM>hiicir r.ani*\'ivnl w Foitioniu. ii.i^lym mBn>i*-m raty} 
OfOdiJnfo )■<>]■«■] t iiiilndtiiit z Iiinwriii>laivla i o pylzinie IS-lPJ wnwy obAx 
n^ naliłfaHiy im iniaf^k-m ui'ii|) aiskonać. Atak Toipoctui od nnnot uk. 
ii kul^ MPitsIr tp miftulo; d« i^Eiikely i-aułnl t») |*o>jcyi, kMr<<) miitt nindo- 
irfć i ■(irJrifwiil BJr nwtfi- niriEOtoiTych rm* i w miweic roŁlokownnych Dl- 
Marne »>"'') i>ro^tu k>t>ron&l iin ^611 tik moje len* itkrejtUi) *j alt- 
■Ri tatA»l X koinftidn t n'gitnciitii ł';{-gi.> 1 <-ii,-«i-iamj liry^ail Rn-ffu> 

> i iDOłt'). NieprtTJaciot z Itiią iiatarurwcisci^ swau^awat da gOri^. ii 
I Mwo krol:i')W do broni r^cui^j jitnynElo, a. nifJcl/m; bagnetnml m^ Icft* 
flj. Brygada tDOJa z taką odiropt wpadła na pii^choic ■'£ |iro|X)rori 

'tnipi«h zbKinwiala i dopiero ■) rfjicroitiu.' sli; znetria'"). Pic-chola ri?p- 

MoUu BłrtiiBiuWłkii^o jak nRJiDrlniri aliuirhi i 1jii»ko pnlEiiK- tnva)iir> plii- 

Ofp<JJ wyLnyiuftla j>o<i kcim^ndą podpułkownika Mi-bowakiriro. ktfi- 

jiq wraa i ka)riui)tin Onjpganewokiiii dysiyngiiowal; tyeli tnn^lt^Imu 

"•I^yfałi-KO Nacsduika jwk-caiu. jako tci <il>ywiil>/la DRti-wanowłkn^o 

Iprinkiania kii)aK«kii-go. |w<l ti-ii t-ui> [my imiiii znajdujitOL-^o «!<>, i poni- 

> DiibraMnkiiTgo, brygady moKJ. ŁiAniy obydwa od niewoli miiit: ralu- 



*' Ua. D.i raoM ImiaBul]' |in>ciif ule *7«bH. 

■* Ililil.i >t«B łab KfilBBnra orjr Tumu. 

*) IM4. I 2.1 rrut* woMinUł uclnsk^ tlf r*Mi>*ls- 

*< Ul fl.r tuAlo 3 łlr»i-l«6«. 

'I UuL 1 Z.ł 4. 

'. IH.I : Kifurl. 

'• lUłł.. B nihHiun. 

**! Ha /.. jtitf t Iłoln kanlriya rpatlb. 



Ł— 206 — 



naii, ponicwnt jnC Itdiro uu«d(«ii n|k Rit]>njji»ct«l«kitj kawtlrnri. K 
lem (loloiu bio n arioai. ]tacv^ai iii^iJrayJRcitfl, jak jr^ry i ururlerowie 
wiiul&li. UKXi|l pif sumii rcjlctuwnć, ik- iwc cicntaii ))ci>rzkv jrcu »tk 
B. ja na jej^o ściganie »k>-puiiov«ai.' łolnierza uipgu nii* luoglfui- Skotw 
zac2i^o, nryrlalmi in tiiia koiiitiids-, kt/ira udwr^t tylko iloKuiainla i tk> 
dnalem się, ii> dc ^^kely toarns ewój obrfk-it do I{j'<i|;iMZfi)'. Nir|in: 
ciel nolawłł on ()liu u 2-t i Imnlitii wieli- raniiYch itanł^ po drucnrli ■) 
dowaoo. We^yscy powrMajjjcy »i[Kiniiinli, *» IL* wujniw cit^ku tann 
«i«slonoi jeden oficer r.a1>ity i di;f.ko rniiiiy pulkoMiiik llinrirli!<. <l« 
kulc^ koń ubil}'. 7. ii5ieriy<'h ■lr<>n di>włc<lxuił«iia ki^, ii «rivlti łiarilsM 
niemy po okolicach roz|inMKyto tlę i desercya zDflcina była. Z napzrj si 
ny O utłritych x rpgiiuciitu 13-]t« i 'i unU-iofiti.-T^tw, Nnjwi<;k»ia otraU i 
jora Jarząbków »kirgu ') U>g<j£ n-^'iia(iiiiu. kt<Srvii x dyntynkryii pi4ita(t; 
winiiośi- nwoji,-, ileii^ z rany tu iiihiitI. Z iumjc) UryK^dy 1 ubity, 1) niou; 
i wielo koni ba)cn«(«ii)i |iuknl(r7uiiy(-łi. 1'im1 maturiiii ZiiUorkmi, «l^t| 
(ciii iiioiiu, kaaia nnhiut. Kuli! t«^-<iAte annauiii; jednego tylko cdofrii 
pod miai^lffl) rniuly. l.iina aala tnk iiurknnuun zoocaln, ii nujniuiaj n 
na 1 tile była. Marez pułk. de S^^kirlcgu lio ItydgoMcy taUzytuid lu i 
maras diiin uifuotuitttgo; nie dicmlłiym tkniK-nowac f> laki'! Otlt<f;)fi^ 1 
DifUTB i amiinicyi, nyiiierajiic V niepr/yjacieln x okut)i'iw i dołiywitiiir ni 
■tu; tyn> k>-nc«:iii wydalL-m na ob^crwucyi; n 800 ') kvui ir-Jier. Kynikiu^ 
ou, otl klńr^Ko gdy ^apowniony mtmlna, tegAi}'0|iaiiovr»l, wiym t 
cic tam TUniaiu s tindcłi-ja dohym iiiiiL->la. l>(iia 21> VII-lina*) 1791 

UH.tMinrskL 
RazkaE na il x i c ń 'M) VII-bri* ITUl w f.n b !«> y ci i!. 
DwirńcieN koni bryt^y Madalitiakirsn pod konict)di| maiwra Vi 
nnmiku^, 'AX)*} koni brygady RcewuBki^go pod knm4<n(li{ majera Obf 
tikit^u, pułk cnly **) (iairzyńaki^^''). la c-nia knwalł-rya i^roniuU 
diid ■*) o Kodainio 4-l«) ■■) pod t{ g^rę Rdiic nocy dkii-icju*! byl atak 1 1 
kać lara b^zie na rozkaz ^n. Rymkimicza. 

Ttktc uufMfniji) natychmiail: 60 koni k brygady noKJ do Wg 
wie **) I patTolnji) gęsto do Żnina. Kynara^wa i SiizyMc *■). 50 fcoM 



•i liiiil-: Jaiaombowaklrao. 

*) lipi«l.; fii»*<>iiA- 

') U-i<l.. tiyi « iiłitrapbtc ^Tpliinnii, 

'1 M.. B.: ^'^^ 

«) IbliL. I rill-liMł. 

*> Itl. Z,^ w Lkbtujnip. 

•j Ki. H : 1ŁI>, 

•) IbU.: 100. 

-i 1U4 . IckkI. airlkAlwUkl. 

**) lliid.^ Jli MiiDii^ctk alra-lc^w pBtliu UtukotiifnUtfn. 
"t Ibłil. jolm. 
"I 11*1 i Z. cnini. 
"i H>. t.: Wtitłiwif 
•> Ibkl.: mrwint. 



— 207 — 



I HMbi kaliskiego ilo Kacrkowa i Onlcnirkowa, łkąił jicimliijii do Pudc^ia 
, flMsmrlawia. M koni |>o»»tania poznai^kicgo do Ttytwru^int, ab]* pa- 
ttrakntłl tlo Nakla, tńma i 1V'*t'lowa >). 

EomciKla pułk. S'>kolnKkio£tf *l ii)a«cr»j« <lo Solc«, coelawi poftt<v 
Imiet It HuliDK-kn '> i n Nowej Wai. i^kiid wysyliL potroić rtu Foil^nra 
iOmwianm. Tr w»/>>Łkit kumiiKly xgn>ttin<lx«>i| r-ii; |ioil klii.-rtoniu.g«lxio 
[iduDDiif daNfJi in>ilniki7ę wlbaorii. Dt^brontki *). 



*} B7Riki«<*i(rx d« DąbrownkicKO: .RajH.rl. W_viiiii-.icmwrawMLy po 
j nnna i Ijibtł/jiw. w UMfi^u iadiiit-li iir/c-^kM iiii- liu/imlfio *> pro- 
Ifm irak[«ni iłu IKtli." 0Zfxy: « p^ mili ud itiinHlu jut iimic buzftnty ilnr- 
nmli; pIj i<^i iiiciiiijwiiT:!.-) bytu, im^uirulRni r-\f dalej i ro£pro«ev«r-zy ich, 
ttimąlrm rTkrlłli**' {N"!! *iiiiimi nita^teiD. Cala eiiDoa od raianlA yt»t wolna; 
jiruwilrni iia t;^>Tii€b. |x><l kidrcmi \H.r uiui>lo '), ni<lL'tr i ^am lokownlcut 
_iif t kiiwub.-ivi| ;M>d Intriiu lok. iv Łniuy iv Mijtjrycyi byv miwi, iv jtnt pnrY 
Dic plrchodi. u ni<' irlko widraW tn^iŁun w niiiwiti, bI» i rtuoiawiiić. Mual 
luniDjr. LfHiny z;8tiiknii:li'. opaunti'- ji.^I mia-to ninrtm, ale nitTbyL wyao- 
■ I stanrni: x ilouii^w, du klurrrh {>rry|>iiiU tiiiir, tuotiia w<-]m- nr iiiiaMO, 
Sn^kely "Int lin iniTiiłj stromi- wwly ta iiii:L>lvrii i In nii-blicko. m li»ic, o pa- 
rfinifTt krnk/iw ikI iii!R>>ln*). Nii->ni'T wyt>i''^iili r. inJAKla do itiiilt', tuó- 
■Sł>;. łf «r ii.MW^- J(H| [irnłiMy nii^iiiH-lnii' .', iiitlnlioriy i tu K»MiixotioWfj. 
*t;'taUtu od iiickbiiyi-li. ii- m>J!ik<i ii|HjdT.ii-M'ii Bii; ihI Tontiiiti Spli»ti?riiia 
an •ukur*. U*'i a-mu iiitii larmna i jn »i<iu iiiti Hii-m.-. VV~ ItaiKMljLłi-jacIi 

- i ■: ■>.—■■■ w Sirr.itti. ^eirr yiirw-ty kantlmn w/.iiji- im iiaxJtii airti- 

liHiii-i.Uiłjt' Ml \T priŁwcj rijoi- [mjF ł-\viiTi:i mili i«.l nita* 
.-. .. .- ... — ., .Itj. Powiaiiwifj" iin t;^iriitli ariimly, nintii w rijkii itiojem 
■UMtił, kt-'>ri.- uip4rwii« iłk.' <I>ipul<.'i fię nijiiuHHi'. i tijKidKii-irain Hit;, t^ p^y- 
puJkon-iiika do Si*-k<rly i garnir.o^i dn <'ofnlnriin >ii<.\ Ariiinly iiinjii 
4, t»k %* nii"^?!'-* jftWo i w obiwic. (idyby lijta cboi- potruirn nawwtfo 
;iu*u pfTtrwU i-oil Hid^»<łct. jtijiby bjlo ZHpi-łnii? w nafTjfh ryku, do 
•rak- xa-laK-iiiy i. li «■ ni>'^otOhOMv-i. Tvrax Mi- iih« wiilziir jni jtrAwifi pod 
niir^ II •|"K|ji-:Hd'' M'; (rzcbn. 2c w>-zypLkiiJl dulo^ Ftitraniiu^ui lU' iiiotiKi- 
- ■; Jcicli gen. I>i}br»w-ki ir'*a w aw/ich prttti i (,iv»i Asiach, 
niun •wńj abi6<.-ić. niui>zt; jitlrw nti^d ni"/.yi', gdyi lxi (uralu 




dofcru |iiibli<-iu>i'. a jfmwn- uk nii-lkii-, dn tt-^i im-wiu-. jak ji.*^! ilnbyMrnnio 
^■Ifaactjr. luk uszdkir cwiiuki iin.yiaim ii-tiijMł' j>oniiiiiy. Nie ^pndsic- 



n IM I MfMmmW. 
, <1 IliM. I Hi n»k»«(>*>kltii*. 

I Mt B, (t iki HttyiHrk IMnijlck j. 'Ai uiarjiiriirłcr £* Itual fl'a •irkunK^I, ko- 
li J'Mlł«ł«Hr*aiii, iul}<l>u>lllłl iHiiniiKfirn.wiikai dklrj. 
InlL: — giljiljr ^tttr*) bjrl 11.111111 lin tytib grinct, Miiilittflij Mogli poniriM 



;& 



J Wlitat na mol* oetj >.Uu>ni)i)']icti riunlnljr I Juk ntlj b»ipU niBKi ku 
)t-l>J po pUnucT' 



— 208 — 



Po Rymkiewlcca*). 

Kodiaiiy Geiiersip! (-'ootji i laluntH. Twojft knia mi wimjć o : 
Mym i B^dgoui?.)'. Ri'i*rnyiD tcbnąc ducbnn j»k Tjr, nie uogę, jak j«*3 
chylił- mi «lo Twepi filnnu, kL^rcjro e)^kti<7M, ile mnie piwwcj tdmwiin 
byt' tTtidi)^, ziidiwatA i nkł)CX{iiiM7.nu, tctii ji) tcrat uuiuj<; Uitt^, ))otn«bii 
iiiyIWKiui, klł^y «s ojMitowiini' i^'-ry. -In w t]F'm inoniencie t koryii 
Stąd rununi na ■'alii noc i iiJPKAwoilnie jiilri> ritiio t tobij Mie il](c>c. Od 
od opwioffftiiyih g6r zawi^ cnJr lo» tvj chripulycji, eUnj Air nifr rMo] 
apusobatni utrzfniAv przy nUb, n mzptunawiuy jafe iisjtłokliuliiii') nfzyi^ll 
porytyt, ktir>-. mi (irzjliycicm nioji-m objjiWMy »rtTl«yą. pn.tl^k- i pi mit 
(irzy-piMiytytiy [•ticldniiii' fcii; mtu-la, Śi^iikflni Cit; Mtd«c2ni<-. Diilk I*gD 
VIEI-lirin |Hj pi^lu<iniii u r)-tcj w Liiliiszyni«. Oen. I>i|l>romki. 

Roikaz I VIII-bri< IłO-ł V godzinie J-ei<.>i po pułudnici 
w LabiAjiynifi. 

I*u prEcciyluniu 1(^0 Toska/ti r»Iy kor]>UB niMs pr>W I bMlal. f^i 
n^iDHilu I-gii, klC>ry H iiiJTOt^ic hIoi |hxI kuiiiMidij lunjuni F^ujcra. 2 lruvlh 
ftulonycli armai, alrzoliiiir iManutnlcicii. kt6rzy w kbuuituiza zusują, TiCt 
koni Iny^ndy Ślinią) iń ok ii*ga. 'lU kuai brygady Rx»«niłki(!go, A(> Itryjnwly 
I>i|t>Tuw^ki<-pn. TA' koni [Kinstania kalii«kic);o, .'lO pamUnia poenaółktr]^ 
Ml pniei^niciUkłcgo, i>t,d kottundu iiia)OTa Obrcb«kic|^ ZtwrAnio *if łakto 
cały buint. lauiieC, łUUKilaDd i kotni«utyaŁ. wmyiitka to pw) kuDMiiU Ittl 
ajc do^ dyPtyni;«uj>t<t-|;o iiodpułkanuika MdiowskicKt,'. tYpniMita 13-fO. 



valbyrD ilc, »Miy po [•r7««yiaiiiii jnogo rajiorlu j[«'ii. DabmwnH na nio- 
nieni infifil od(MH>;nni- ini; t pfiyapUwwni''!!! do mnii? i korpnwm, jnłnakiB 
edyby to tak byi- tno^Io: utkllnnm Cip nu ibiloic Ojrayzny, abyii uipomnlal 
ua t(<ii rnz, ie jp;^ jc^f^ ]irr.yJKfiel4'in. a iitvl micy pmnn pomeRoa<<g<i t>- 
bi> wl iiHnMlii }nho ]>f;o p^noniocnik do nnlft^nir-nin p> do trgo uk jtotr ifr 
łinof^it brokn. Urzynir to moAf^r. tent iimi^lej, jtrt' li jitł timy<-b ntu tnaj- 
<(xi(Mz ńrodków, im utwnirj Ci ZAi^ecyó tdO);^, to itydjcosM^ 1w>dr:ic RAWM. 
]>ai& I Ylll-tiiiB lf91 K, o ^<xliiDi« U-tej po p6łń<KT j»J ItrdKc»<xcq. 

)J. Rrmkił-wn-it*. 
Wybitki do I{yiiikiowii'ui<)c ,PttpHCLY,ytftiiiii liftu łwł^o. Umcndi, 
p^eii akont';nUtwania. Łc UydłTofSi^i bcdii'.- na»ui, natychminat udnleu Mf . 
do DliłMiłWckicpo B drtoniiinoL-yi) pfity KO ąie odi44ipiv, puki k<>rnłi»oiri 
wydany b«.'dzie rmkiut do (iiai¥cu- Rmom moja ten była witkfM, k 
tra. Piibroirg kiego ta odebraniem ispcrtu Twi,-:k'> \nŁ nulakin dii H^o 
■a £ii|K-łiiii- udyaponowanceo, Sj>odcicirAitiy -■•ii; yr\t\- licnnii- jutro e dnie 
z Toba aic zl^csyc i najwnfecinici Cli; uńciAkar. TwAj na lawaw Wyl 
lia I VIlI-brw o A-iaj pu nuludniii k t^abL-Kynte*. 



Dni 



•) Ml. B. 

titM. 



— 301) — 

KiJniy korptiP BoalAwi pny tiwoirb iMgiUiuJ) kilku IuJłI do pUnovii. 

Vi'aej*ikic siekkfy t lopiitki, cu nic tjlko majdiim w korpusie, uiam 

|ir teffateroDi kwJhiic i x ^Itit wxifte, te ku, co m^ ]>m' olrai-lcwi-li, iim^ 

Fhycłką i ilulnnni loiitni ]tnuil awmi^w^ pniwadxonc, ki&ra fomiuje 

Koni|ttliia MlnelcAw Sobolnickicgn. Dwie irzy-fiininwi.- nrniutT. Rr^-- 
I Mwljitiiijikic^o. Dwi« U-fMiit<jwc Rrtnnty. Judm Sataiioii r<^iiicatu J-ko 
I kMuelidą gea. Niemoietnkw^. 

KoTpai ani w aucl^pujiiOi'' iwnsdku- 

Br7f;a'ln RinKiDrbipgo. Itrygttda l>9ibrotr'bi<-|n). Pwii* 0-fuiiluve 

j;. Jnltn iMLttUiiiit rc^lnK-ntn \S-pt. Pnie li-dminne ariualr. Drugi 

Rijritueniu 13-go. Ih»ip 3 (uiilnw.- armaty. J<ilrii linlnlHui rt^- 

I*pr. Koni<-ndj powsrania i)OKn»iUkici;o. kali^kicKo* gnieźnieńskie- 

Aryifi^rJt f'jnuii}:(: 

Dwie 3-raiilt>»c ■rnuily, Slrzvli-y Sok<iliiickieg» pod koiuciidii pul- 
Dika Sokulniukio^t. 

KawaltTTii |iraHrt;n skrsyTlla koiDcndtTuji- gui. Skfincwi^ki, piaJiota 
IjfWi. Jlni^wtli, fcar«lcry!i Iwpg.i iskrzydlił jtiMi. I.i|wki. Twi «Iy kor- 
Iri ii*; jHid tr gArr, gdzie bjj diiia onc^diijargio aUik. KiiiilT 
Irolo drugiego ^unjc w komondRic '(, dn>g>; na Icttpj rĘct wi.l- 
l ui«Umn'!>^T, t i:jr«'kłH' 1>tdeic dabirgo nicgu roekflzu. rodpiilkonnik 
taki nTaflu 2^t« patrole <lo Żnina, Barcina, l^dcoScl, Gnicw)c-»rR. 

Raport powinny »>■ 

W iTnj moliMmciti tdobytrm iłydROsicz Htnnm-m. Ssi^-Kcly, gdy do 
(lk|D puklaliui, aby «ię poddał. (■lupiiii uii<; iia/.nal i majora /aliluckiego 
latftnrłi^. W i»S(uniiie Sjt^Kdy Miin.Tl<-liiic raiiimiy; »ii7dvijM 8«y 
inijriqkaBi ludzkońdii x iiini ki*; olifiiuily-. ,Ih1c nicin jr^t Miliityoli 
lydi i kM imjlcfiirj dyMyniiauwiiI njł;, wvxi:i|ko ti> j/ijćiti*'] opintr. 
fchlidtjy jc«t iKld«w<:a rajłortu nin>ir MoUki, ku}a'inii Niusr.flnik iln 
f, r»1u>lwii-k (Ml o «xni('i;<'ila^h lej akryl 1 inuych nkolicmoM-Jach oponii-. 
ninik/iw niaiuy '.M*}, KfayiiitTKy Riclki>|io1*cy uDi^ru^Uiiej ^i^ dy- 
eunnUi. Iłnia 2 Ylll-Urpi. Ocri. l>%br«i»-.ki, 

U>t II c taleccnie 
in^on MolftkicKo kurycrcni do Wanuiawy po wiitciu CydgMzioy 



lHiuainiev 



<< Ił. Z I 



iMpilto. T. ir. 



u 



- 210 — 



Korpn* d" OoWTnio ]»t bardzo jirttntpbny, aby kotiiiinnnirł 
dey 'I WnM/nwji inniymyniit. ilo tnniiiptirtawanu T^eciy i rrknitftiir 
nkotnch, btA'1% kilkanaii^-łf inilioi/>w warlofci wyiuwui, j&ko ido tn 
iDwanin wu.tvj jnk •UH) iiifiruliiikn. <rdyhy ton korpus v Cto*lymii sl 
twobr mi l'Tłu doIc) hi^ |Kwuaaó i Ui pr»v xiiiii; koIiu-, rekiutowai' I 
diinmiM'. \»x tt-go za* tiiii*iiilbyiit kii Wnr-zitwk- cofać sii;. Bo |^ 
«ar.v iJii<^iy miui * W.irhKAi>i| fip p»tia«iii, to tui iyniiuńri mlmkaio 
cojaiiiii ryzykonaUiym. ze Wiuwli Klron bieląc nukowftityiii, mi 
■H'ai)lai<-, w mtrii kAiii|miiii iłlułjyU', iilnirit-. Dbii w TIs 

vnt-brisi:ui K. 



^5<lM| 



Rli|toct gen, iJąbruirskicK'' o wxifaiu Bjd^Ofcl 

Itwyhitu N. K««cImboffi mporl ubeicrny o wiii<.«iu iiinuita 
go«xczr i lup^hmu rozpmueniu kor|>u>>u jiulk. lif Su^kfly. 

JuZcm luajorn SloUkirgo du N. NaiYrlnibn z kr^tikim pm>| 
portem, om x ulecenioia, nby Mii iiatnic prartotył. cirgnu do dli 
opiTAcyl kuiijir-r.tu wyniacii (Kitnclui. l'('/.ynitciii tu illntr^u. t^ui l 
ii>łej«xyrb ukitliifzifi^i-inrh ]i»|tii^TOWi nic»^ piiwiemir nic cbrtal. w 
łfrii nul^ni lakir-^o oficera. kiArt^o nł>ywHirJ4liiti. talmloni i (Oli 
wiłay-iko iJOwicMyi' moimi liylo, j 

pQ nlcbrnniii priyli)CUi)^4-e};o aji; nponii (fni. (tyiukioirliaa, 1 
aatyvluiiiat>l rozkais Ąd iDnrwcu*]. Wieoxonrni irpn:<}d jiwn-nr sgnri 
ni); korpus u gndziiiii* H-iiicj iliiin I-go paźiliieniiku na iiiipJKCU piwM 
niriłi, no Q-le\ jiił k"luuina byln w pilnym iiiup-iu. A viraii)caidn ri* 
iiiritmi priy •>lri(hvkiiii (lonni |kn1 By()|{tu7c-:K) ttsiił;l.i, ocKOkuJąr Im 
Ittfiry, dla rił-mncj nocy i wywnVoiiydi cUid iiit-których aiiiuHiryjnjiJ 
i/>«, nipMi «i; był spAtnil. Gdy jiil wnzyitko na mirj^n Ftannlo, b 
d^Tuwateiu nalychiiiiant jcnH-ialii NiotnujcwukiFec / pncdnia HnH 
•md^ai ln-.u irprnwn ".krycjf ^H' ciłi^iiiil i Itonudzit^ omdzil. Riwil 
bry|j!B<)r ni'i;i-j i 'i>iiia tm-liinuminiii itniinCitmi iMmlalcm na long ka 
kim i M»lyi[i \Vit<-n-<-oin: ohydtroio »« (lelaaacruiłkom dalfni i iufciU 
ilpn niopTijłarit-ln ob^trwowai* iiłinSt i nitdopiu^ió mu (jnctfiuta li 
i ntcki Urdjr, fcorpuecni awancoiralrin v dvr/>cłt Uaiadi; na ii--«yrtkiclt i 
(Uaeb iriechoty była jiuda. Knwaloryn geo. Ryiukiiwinu fumla*! 
Chla anylcrła do piiTWMcj. Arytrpuda funuowala niby rcatnr^ 1 1»| 
mu ttiwiwkim UHtftIa. 

W tym porjądku buulii nwnn!>rm-at korpu'' 



*} tt*. z,-- mu ik. 

^ thU,: bu »riit<tuf. 



11^ llo «rxg^Tfc^3 

i 



— 211 -- 





.IjSI ■]rt>ta*iaby. Pttchocio i kitwAlcrri kazałem ki« xamyniit6, utv- 
^ff.ai nistitpiiHoytii •'poroWrii (KKizielilfm *i. Dwi» 6-funtoure arnmt}; ul: 
Wnifiii, teby flir cnicotjm ivdo"r'ki « Uww xonUil i iłljy tio nicprari*- 
H(k) mogi)' ■tneliu' iirtyl«rvr;. ki4ra na laniti-j Klninie llrdy ai*,- itinj- 

A-fuiilov* uniinlv ;:t*timtRl;r ciiiratiLr/ Jydownki iin jiniwo 
umly hnuuv. 

>»łi> (l>fiiiitowe ■mtity AtAljr nn prawfj atronm drogi, e Labi^zyDik 
:iMxr7jr i>Jqi-rj, i ntrrclitly do ciiafitB. 

Iwjp &-fiini'.iTp armaiT nnlconiw tnk tutniri-iac zci*Uly. 2c Nakid- 
bntor { U; czM- luiamK ■lry<'łion9ly. 
JlrijkTya iiafxa. cbociai luocuo Htrzrlfila, utulojcdHuk jrj ogldi do- 
pni, itH-pmjai-ifM-ie kule TÓyrnw iiialu nut raniły. PcJrzn; kamjnoriy 
fir w jntrziidkii baialit korpus inilkoiriiikii tir Sz/rki-ly, kd^rjr pu- 
lu gvtu lijrmkii-wicui nn initili') ^iroiiir r/>.'ki ftni i tidal eii> pod 
tfłm ciiucniić tuk. jitk jęłyby Tin iirawyni fliiiiku jm^Kym ani HiiruU 
qv Koniffulc-nmaleiii -nntfcl) mia.il iiry<T)ainl>; albu rrwrw^, 
Łm nB|kr''>lH»l iIm^iI do Hicmkn iiiai>/«i>itiilK i mii,-<Ixy lii wwt a ISurllo- 
I^Bi iintykoimla «(>,-: tym suk«n>ciii wxin<x-:tiona lołlota kwucnda Nic- 
^Hcif^i, kti'in-iiiu *lra^nu- Ihily |t(ini<-r«]iit> tłyto. 
^UVinr<-ivAf <ii,- ni'-i>r/T)acirl ktitioiiadu wlftinL^W ute Jawul ud Ml>r(Hi]^ 
|C k n>y <''^ Iak2c siBiink-yi |i«ut- iii« cLriuli, wyalalGni adjuiantit uiuje- 
, Bajora Za^^lofkitgo, idehj iniaslo do poddania Mt; \ivr.*ii\, u giiilkownt- 
*l dn K»'^krlj* CMwIadrayr-, i* j<*li nam BydgowBi-/. uitirniom wii^^ 
fjdut-. poNUipii- łłobic podluK icRU zwyi-Łsjii, /.raIiujV i ^palt;, 

TrAcił ric major JSablocki I doniM, te p> pułk. dr 8x^l[i>ly jak imj- 

oiciti (mj)ql i pTxcriT> «>2y»tkiiu wcJL-nDyiii obrządkoio jmcti^pu- 

.(g mu jiowieibiitl: „fa.' bMio ja i^m tozuid niraciłeni ałLio i»} ruiumlf-iii, 

' •mcii. takK) po iiLili wyiiuijaijiif rziray; fcwiedr.iw bym powi«i«), 

I a tl^Ktijta d»- S7/'toly «!'■ t-zyiiii-iiia. kt/irj Wńa^lui- Knuini/^vf po- 

konlrc «) J4'rtxr£L- dodał .-•aiimnił iruii<>rnwri }^diIoi.-kicmii. Jit- ji-icti 

i«i K miMU uio wyjdJik, w lob mu Kirwlić kaii;. Na inku "wilu- 

:m rd^cf ^ztiinuciu tjlko 'Ktitonfed^iei' moKnn i len mi; nasccpiijacjui 

laił •p<)^>lwi». hcrv,-<<7y l-iiralion I'{-go re^iin^nfu k ji^dnii armalt) 

< IusmimU pułk. IluIIMi^ki^^ atiikuwal bmini: (h1 Lnbi<uTna. 2-i^i ba- 

Ufot. K-giiiKiitii K pórr |>ni*lo ku nifiniTyi imww-TOuat, giliit- 20O 

(lifprzfjadd^^kir] ■latu; tym kariiciidtromit mnjor Sxw:yk<m-MkL 

ij lAlalioił 4-|;<i rTKiniciitu t fpdnci aroiiilii uŁakumil bratni; Sakid- 




I *>Ib. n.^ • nkli- miijtra, ktin- po iwiail ■ n>k«CBMdtMnKila rm. RjrmUrrlcn 

In— h*r 



d»^ii «'« &niti(Iu>B. ktbyimy wc4tle dalej e>^ ni» poenirtlt, bo mt 

Iciiipii- r. Potiiot/H i Rninułmilmrgii, kińijr Nf z nim łiiw.j"' mlal. N« : 
jmyJAtni, iJKroual mi (i'| kuni )<.'uJn_v<.-b, ktdrydi uii odobrklMU, luilj 
iifioiiitiinit-tii ti Hiikn^iorów. Jak tylkt) (tiii- MiułnliD*ki n wrpniwjr 
IKiwi/h;]!, oponiedeiiU inu dc Sećkdy tatfaiao. 

ro»»ciłuni )iotei» odwifdiit- dni^ip^ v niewolę wzi^b<ga |Milk 
kn i innyib uficŁTuir. Pułkownik Wiltrri. '^tnryi •uinovnv tnlnim, ' 
nzf jeal ranny v pie-wi i mCiwić pmwi« niP moio. I'rńcst (*p) )»t i 
9-ciu of:f«r<iw i .» )t\dt.l iirikii niiuiji']t. 

Ucxyi)i<eni WH»lkie roiparMiWiuA, ftby miin obydirJWli irqfik : 
Idtjcii? opiitneani zoMlnli, n biaikntn nujcunTiii latlickoić I « 
okiLuuic hylo. ZrufioTtu Uiio ujrzy N. Xncn-lDtl:, .jmk aotTK (loU 
ili) utnjit n>|iiiłitikaoie |KMtcpują i te aii^ na narodoMą wdKi>.-cin(Wr ta<b 
wau rlnrujq. łi^ly wł^ywry ))Owiniiviid »wwi*-j dopdnili. (piy rji: i *tł 
i honorem iiotykiłli I nirprEyjacirla [lokuna*- starali f'\i;, ni>fkBloljiiii ni ' 
o >xcMicf>Uiri 'ły.ttyiijcmiji(t'7r|] kii; nmlmirD ir, imcyary rAwnio byli 
ini, ch^ii^ ONJigniPiiin rliwKly uK-ci, MiikiJi odwidriw- cw>%i^tin ' 
jmi<-ri-i, |iii-rw«n' /.nuloEli, druj;ie;ro su; iiii-łrkalL 

ZuNNir- in^żny ^n, MiutAlińnki i m Ifj okiutyi jtitottii*ftk»,\ 
dar X niebie imykład nx*i£i»u fa>l nienowi, (idy kawnleryn jMalcta* 
floiudy i HKUitnit) ia|xrlDio niocsymui była, tnie byl nU-cir-rpliMy, tc*>tl 
nlcfutlc |)od of^ni«in ni(>pnyj«delski<>j utylcr}-i pnci Bnif 
rŁcial, łnlwoni eo n trj t<dvnidzu w-^tniyiDiw.' mi>Kl, obawiając «ic. by < 
D)0|tiTyjan»l-łt:i>j nriylcryi iini nii* utkiMlrił; |w>H;t<ll wraHgcir do*) 
i |)£ty t, iiidi-UHolitMii' i>tr»-bił. \h'W iHf\n>iyianr\tktrh do 
ntf pmywiAdl- l-łdy od ni«]aki<^ oui»u fodnrj od N. Niu-z^liiikA lii 
wiiuloiiitjjlci, bojł; Mi; wit.T, aby nnd Bxiiri( lub k«ło ti^binn k»inin 
nam nic (■TMcit.iiu. Nic «i<^ w l<TiiKnirji>«yni ra|)Orci* o dals>xych < 
mcf Adi taoirb nio irapoinnc wutnymająr m^; >i do |Nnrrain dwArh ] 
Mnnic H*y»Janyvh kurycrfiw, Miifkuwałiiego i M«U]r«(0. I>an W 
gOMCRy dnia 4 pnidzi«rni)ca 17lł4. (ien. Thibiow^ki. 

DhJi! <Hd;rnaD« immcKiiilf ow i (tirlariinw-kicfliUi aloby 
ł:oro«odą nuutrrou-a] lun, gdxi<! kolamnn ftn. *> ><eliiKriM maJilDill^ 
Sn jego nbroCy iujwir;k«ui lurznow: inin' ma. tadiiei m ae f ti bm>9 
nic uv»nic i nniK''''*i> '■-' nojsko nn^Jii- okolu'0 lii('-j<«i* i>(in>z«xni| 
fii-liwciUia Htakiiwiu- Ułs. Haiu imm Mfik-Kuw jak iiaidalej |>o n-*iyłtl 
•Ironacb rwtrfKl* i nioi« o wsefsiliieoi jak nai-pinNuiicj uwiadomUl 



■i llml- lu)liti»j[]<k. 
■ M<. Z.: awrfrb, 



- 215 - 

a tbi okuyn lulany. siuby tobi* ra6g\ korpiifi sItecIców ffmaonć 
irm tuiiie *y«rl '). VV BwIfroMCłj- <l. '>. Vll|lvris \1\U R. 

Dilbruwi-ki. 

I>t^; uflynuRK f[cn. LiiHliieiuii, nieby oii niityi-hiiiiiwl /. fata ko- 
•■■dl j>«K>ił| iwTO! \Vl^lr'i)nr4?«tdl. fcu CJiflinu i CIruilr.Iądiowi palrolowAl 
. '- ■ nJp]irtyiiiriol *i.- )inkiiie. n ^iU }c|fO mo*p, Hcigiii: »in jtrniwdbn; 
•■■1 i-ich ^tiinków łtaibi z ludźmi potrMboyiiii do pr2c«oxu *\x%Im 
I 1 prf korm-ticlji •«<)> zatniTBin, wpiegńw do Onirliiitdtn i Toninia wjrwle, 

tle iłi> o obfolłch I xilp iii*|»rr)rj»ri»ln i mnie jtil: nBJCAwcw-I miwrty 
Ole. W B>ds«.)r«y 5VI[M,ri' ITIM. iJahrew^fci. 

Dajc <} ofilynoiM |iulkowa. Wy(iaaoir«ld«uii, i&ly ir IIOO koni 
nruukti [M)xnnu«kfrg;a wkroc^cyl w (wwint iralioki, (ani iirikutt^ezail (loin-iiUi- 
Uh k(uitoni^t''iw i konie zwUi^zcut xiimkAnr kr/ilcn'(klcii «yt»icnił, jaku ttt 
^■irt iiywncif. d» ohmly niupnjjflci^liłkic mist baemmć, jtfo ff^cjdEie 
^^1 i iRiiic ciritlo t«|ionoiiTiil. DninTi Vril-lirirt w RyJp^WJty- 

(.](vn. niibro«r>4ki. 



^Iteię iiniynsn* jiulknwn. HiRriMKeHrnkinmn, sby n- \nkle i tikollmrb 
ehoiciirzyjtdcla Mtgd *). fury i źywnoM; i>)i';dzaJ. W Dyd^rOiWry 
ibris I>'j4. (ien. Dabrowitki. 

t>ajo oHynitni^ jiodpulkowo. Mchntrikicmu, nbiby oii iiatrchniiai<l 
ĄĄ, »inr>'kiuiii. HTtylrTtu i kKiriiI»r^q ') tak juk zi? v>iirMtlcimi iiio- 
imi inuMtronul jak iłn|9!pi«9£nii;j do S^uU-u nad Wisłą; luiu rCulo- 
«■), iMirutc kn Toruniwwi i Oniinvkonu wyt;ilt>; •'{KHUipwiiin łii;. 
licwkuwu im tamte stronę ka«iilf^n nu^ra \irzin-Tlii 'i. x ki>'iri| kn- 
Bfn ntł/yinywiir mo; do IWiiiiiii i w (ikoli\'i' AKiiiejiSw wy>izlci mnie 
o ireiy^tkicm jnk itai^Iakliulnir) i iiajajiicsiiijpj priońlo; :ilnnć siłj 
loni, *i>y j«k n*jiri4H!('j ^lutkuir I Itidii d" lffp> uitylMinTch ^p^ 
(•). W BydguaZKTzy '« Vin-br;» 17CM. Dąbrówki. 

1>ii}q oiflynaiw pomrzoikow! MoNic7yi't>ki^niu, ititełiy oit zri'ut4 ka- 
ii w Łabi»!yiiic Bit- uMtał, I«ih ku żninowi, Wolonicuin, Inuwrocla- 



1 m4.: gift aatrli iia|lrpus iłułłia I ynj tatrnlnjrf n iiMJfdjlinaiit\wTjm\, 

*> Ib. Hi 

*) HiM.' f«Wut* wjtt*l Ml <trł SMMuibłik 1 Jakt-Rim. oMrlklotalM a»1>r«]. tkb- 
•■^itt. ■mi' in^IrM ntHiriuBHila doklidufr mnW a«Ti4i noptin |inM«tail. 
•ł tui. iOkoAal. 

*t nu.t aSfl aan. Iliii<r«tkl m onljiinr» kami-Dili; t«Diiiv)i- t J'ixl|{iimi. n > n- 
' iwkcm rffupnTłfl at^ (lla uliirmciiiiniin iilpiinjlatirla na umli) sifooir tł 



ITW«I 



*i IM.: umjmntąo t (pn, Mnlrntkim koiiiniitkni-yi;. • Imlilyai \tnjimnu t/» Ml' 
*i lUd.. 0|u4m HiMUł, klilro |uiiiat4nii|q i »<lHiiriklin <ta Kłuta. 



— 216 - 

woiri (9^10 paind-iwal i o otnotai:]! Dicjjnyjtt-KlHkicli mnie jilc 
raportował. W BydgosMjtr d. 5 YITl-bri:' B, UD*. DłJirowfU 

Onji; ord^iian-^ g<?n. ^Ink-w^kicuiii. ntctiy i>» i. cb1i| Louwndif v*kĄ 
kavriUtir\-i \itiKi. WieJi.-aii^prseiirairi) )kx1 Szulcom 'i fttaititiicl ku Tonmioin 
IMiŁrrilowsI, koiiR-iiłli,- jedni; piłd Pniiulr^wii piwiiiwil, ttż^ w VcA%<itta druj 
na utisLTWoirniiit' tnootti lonni*kicKt). i w jrotroi^hrr- (^ ^lallĆ kiuu'. w 
mrni 82lll(^a l)i;<lEi« L'<iiiicndn |iifi'łioŁy ii»*Kvi. Pod FonJonicm iimfi 
geo. Lip«1(i. t kti^rypi «ię nucm zun^ir ma. \Viłz,T#tkie uk od iNirołdwJ 
ko i Hcjiii^ir [<o«>civl«o uii.-]!rzyj)icivlu wutdointMci duno«ićiui 111&. K'« 
ki* RUitki do i>n«vozu jako le£ i Ludzi do t^go utytecznycb 6|mlti. łiodl 
dy i furfti na lamię Mruii<;*> Kaliiurcc. SV B^dgoiEcij l> VIII-bra 1? 

1 >i(liniw*ki. 

Daj<; ordytMiCM «'in-brygadr<^Qwi l.(uiZCMyń*ki«iMU, nby m^ I 
gndy raajdj n pQt:nlowiu niial do niarfuu.tby za danTm łobir oni; 
do Smerinma^zerowai i U>u) v czyuuciiioJncb kwoicti t obyiratrlnn Wfb 
kliłi. pj|[u>iuoei)ikiem. 7jioxil »ię, jnlc tinjr7>^'łL>j tiinic o czyaDmriatb ** 
' iiir|)n:rjm'iirl'<kLcltr.ipi>rlowal. elitlki Katrxy mywał, fur jak dhJw^<«) i 
yriioici piWmI. W ItydjcOMozy Ti VU[-lm» I71I-1. I>jibT<w*ki. J 

]>a]H; ordytisiin |iulki>w». ^knton'«kieiiiu, aby, oirli lirdąrwi 
csyli jat |irz<'v>ranil i*!); pod Fordunii-ni, nnlrrliiiiia^Ł oiiŁtECToirel 1I0 * 
Ct*Tiiowy*i iiHpnłwin-ko Siulcn i laiii oc7X'kiw8t dalaz^o ordynaau 
Maiew«kiri;i> lub lcpt>. ktitrcił mu b>.-iliiiv iiiiilmliiny. Statków i IwUii 
Dych do |irzi:woi(ii )nk najwii^TJ !>|K-iłxi onu*. [■odnńd i żywności 
gatankti. KnrodŃć najn-łckftza zal»'a sic- W Hyd^nwtczy 5 VIII-bri*lTH. 1 

Gen. Dubruw^kl 

&satiowny (ienerali- MniftirAkil Kpodziewam aii;. to dsiś icncic 
ktanii-Kspnnrozydii |iricp|ir]iwi(-jiin Twoja) kawalcryi lui tamtt; ■UoM^EsN 
\x łffzy fobie Eatrzyuiatz. Komenda knwidcryi 2 50 koni zJoAona, ktfini 
pRy podpułkowniku <kl<-tiow»kim, \t^X\ z rcfrularn^o wojaka, tnotr lUi 
Podgfina albo w to iini?jitCT, Fki|d Toniń n»jlqiifj ob^nrowany byj 
aby z l«i strony od riniowkown, HIiiIoka i Kac-inM nis mrtgl iiitrpiT, . 
Toiutlia HxriiiH'fiir. Palrolc na Utntej utronio WiUy niiuzą byc liotl'*, < 
by mogły do Torunia bci tAdnej slrały d->lTicć i lomó cscMO ■ 
niowat-, Jeifli chccazjaki nuijak zrobić, nrałm esQbć pierbotjr natanlf) 



^ |C<atiM«a na f«nr>ai bm>i;<i niilr a 3'U ntUI ponUbr] TnunU). 



- 217 



ć. tywnome i fiinit v«wUdt^ ^tunkii polruba 7 tamtej Bironj 
iTiit poratJku ■prowAilzić, Ic9Dit.- im, fci^^rc ei<: wcfnui, jr^li tiio 
krAleinkicti lylko od obywit«li, a>v*u\ bvi< 110 uk- kwily cUwaao, 
«UcirM ttŁ du «irdziału a|iraj:a dcAtawi'^ )K>wiiiIen, gdtic typlalc od- 
Protw: tli;, mńj OituTak. wa jimyjn/ii !><*»( i nii wsiyulkiw obo- 
i. obj komcody Twoje jat najlatiodiiifj *io z ws/.ysrkimi oUhixl/.ily 
krzywd nii- czynilj. Tt^ly Diuti kilka ifiiidoniaKci, h: ptix^ Kiijii- 
jsko |>rułlck' maoMTrnir, i>ittUi piwiii; Cii;, inr>i Cirnmik. aby» jako tło 
i^rg'! •rtjynćditwa wti^IaI ScotcA |>t.-wi)i-]i:o i Kintjoint^Ro dobrz*' din ifywJo- 
IBfat UL' i» obrotjrh nii-fr/yjscU-lMkich. 1'ulkoirnik Sukotowkf, ;u:dy nk* 
ljj*ciel ua nir>;0 DfttTKC, moi* eię wuwaćiu >;««. L>iwki«mu i l«m k oim 
[KdKiKaiiH ita Clidnino irrotm' ■■ki>inilvryi.>, pUł w Swji^iit j<«t iia»£a 
byczyłbym, fel>y t-a)i| diukariiti; a liideiui uibrał. Tn u na^- ilo- 
okojnicL w UydgoMuiy 7 Ylll-bci* 17U4. Dąbrowski. 

Httnowny OeneriU> MDietrski! Sxi»Mai«aiąt atrwU-ów jtrA komendą 
tUbt Ha>»wt>ki<icu, lowstaiiui p>^tiaDr>ki(-^a. jnko lt4 i-alt) kRwnlł-Tyii. 
jtfl i; bryjcady Madalińi-kicgo « Twyjoj konkeudisic. wy#alij naly<'L- 
du InowrorlAnin, ^zi«jiLlu>>tnną kiiriicind<;p-i). MaiEalitlakii^HlIin 
I sarAekajit; ttrttii stnrJflAlr Sokobiick icfit> dobracby było, nbys prat^ 
ii tiAUmiti; *lrvtMi WUly dl» inrlttiiit-iimrejicriidy >) Tkojl-) kanal^ryi 
łrj fitmoie brdąrr-i; Sobotowaki, |iiill>uwnik, laiWiich srobi 't z ko- 
gi-n, Ij|wki>4;n. łirty Icraz ji-łiwi* |>r7/'« *ir)rfli'Ci« SofcolnifkieKn ') 
irowaui, trzctm. aliy były Ky^lanc linnr piilrutcdln pnrntnii.-dn nii*> 
ici«lovri kontuiikacyi iDi<>diy Orudxu<l)t4-in a Toninicm. <-i?tn)tiioeo 
(ar Itiiiń<;k4zą mI Torunia zakt-ttm. aby tiit'|inyjac'ii-lx PoziiaiiiB*} Ja* 
hic posiał iwczlAw. Tod UydKO»%^. 8 Ylll-ltris 17U4. 

O '-u. D^hToiTpki. 

Oo majora Bi4'laiiu>n>ikie(!:oI Na Kipiogów spujiiricać aii; zawszo uio 
t, illalcgo Jyrac> ^>y 2 )tib 3 nyslnt.^ tak. abyjnlrii i> dru(rim nic wie* 
i unaip animi [mirol, kWryby w tomiitjipedotarl. |iu«ila>-; slaraj sit; 
IcirfknitifW. tylko brz ticirniii.-ikiiia obyntitoRwi to nikwiiunń, Btii- 
nobno^ci łbyiiny z ■n)tAv ki6leir3ki>b f>irnui(l]r<.' min'' RKigli. lylko 
pon^dkni b(7ii(-iąłłiwo>ci, bo i>lyi>»iliMii, li- cbynnit-luw iii-i*->iiii;Jn.-o'. 
inywdzW, CO *aro»o zakazuję i niccbcę. L'iii«*r«aJy do )tOłr»i«nia jirsiy- 
naipn^lw]. tymrłuitom |>o«ii'd/. obywnitlain. \t wU^r^ta dla niih sla* 



IIHa. B.: *pnfM(lkan1)-raitr. 

■ilbM,7 l^rmli i liAini^a gat. UfuKrjca nMli rań itdH. 

■JMł. Z.: I ronaAUli-li. 

MU4. I a.t iloTaTUBiB. 




irn i isMKKyt, gtly, nil- ■.■zitkjijitc im uiiiwerMity, UoKy^ nii: t uwi h>^ 
■ tld-^yó j(vt dla nidi Trgniamjr totiiiriTK w By<l|i;cN(x«ty jeachK-pnipni i |W>nQ 
ńłttłi. Dla b-)^ uniw(TrtaIv iiii; tĄ dohlaiu.-, bo dnikartii nic luaiuy, Ijrllu] i 
(liowAt^ mn<«^ W BydewM-iy x Vtll-brl« ]7i|'ł. Om. l>^«r«ld< 

Da)« oidfDans pniŁT. Liptkinun. sichy iiiiiychiiiia^l, irziąwmy .ot 
t/iw Sokolnickił^go [Kul 'woją kimii^juli;, ("TKtr-iif.lI nu lunit^ "Irun*; i Uk 
X nimi lokowa), aby iii«prxy)ari<?l nia mA^ »x,Voihtr {inociirnwie wuj^ks u§ 
'tCjiO; Ba kti>ryiłii prECjrrswi ii': koiui-rida pawKtaiiia t:iiit.-eii!eA>ku'3". ttp- 
niwif 13-iy, OaiTiint i brynadn ,V(iiłlnlitivl:ii'}!o, tiAn* nAlychniii^t wy«li»r, 
b^d«: kirdy nw.yiłtkn \>rM-\na.^'t fio, auł^M;ni]p cały kwirtit- |»«1 lliamoi 
gdzie jiił kor|iUM (•■n. Mnii-n>kio|(o /.nHJdowiU- nUi lit;il>in i Uiii iicfłi* 
mołdi tmkntów. W Bydgnw«y O Vni-bri«. Dąbroin.ki "f. 

•) ^RniTTi; Mcidujtj, i;i ImkIjaiH, sloiony z 20ii)>iofli(ilT 
tnini i kilkiKUiii-ninC kiiwalvrji nii-przyjanrli^ki^j. tiS|iadt mi |ł<iik. 
Kltit:^!! rtttw. brunil "'»: ile tiiciżnijści lAk dalece, ii do anujiiai 

1<T/.yei\u, ri«k'>iiicc P-^jlt-rowat: nii; luuhial hli^łio ćwIcto mili i tlrti 
iuriie i tarui^:- /aroiiialniMM'. a co natiiraykrMJ. rotiuisima Slii«kifj!Q[ i 
•iiii9ttnika 'rkiih6owrkiiv>. b«rd&> fliiMiiVfh ■łbywirtdi. ji^i™ {ittel 
bkH^eroiraiiy, u ci nll>o Hiii;vj lub trf rabiri— nie jectlNtwiwł. Hnka 
dnff;o nic misli bnm jn |'rzcc \Vti-)i' nic mul czcm ita-widi; •KidtkS] 
Siej Htrony ii.isi, jnk *it! mcfiiii' bmnil i iiurz^diiic rnirroirnl. Oinni' 
K^lni; pńr';. która My r» ('larnowcm ku (>ittrr)iii>.i:-kii, jn* dnlrj ['riŁs 
nic iniiH-il, k\f\Tr.y łi<; TOfm-li in Crninów du Sklodnrwa i inm )rin:ie| 
l^rjryłK-ill kajiiliui /■irwlcami obywatelu inilkuwniks S(ikł>lnirkiqniJ 
iitarr-2cr inutlanin pncinirBiu: lyili •lr»'|ivjw, klńryrU ■lad wy^ylwa, T 
H' jginrp], tt; nic vlv^ bawir. •klmlujitt' >>ii;, U' iiiv cna <>nlyniui>ii; 
(iTBC>)oiii<v>' n-krtiityrya, n)i\ iiiwwliiijfii.iral, dojHikiiił •n) iiKiwyl 
mpndy nieiir/.yjd/iiiTOWJliiryB. l\'tb<irii*i»ni SriiliiinS VIII liri*. IT' 

Mnii^n iki , ^i'".* "'^ ' 

.Rapofi: Moldu)i; f)bywnti-lnwi (inncrnlowi, i?.oti'liiv II 
dxi%du sptlrot'>walriłi. Wt>]tor)ij-<7.c] nocy tiyleiii nlAkowniiy j.: 
pniaki zlotoiy x <Sri huxnr<'>K'; \j>n n]iC]>ro47.ykiii, ^ntirnw-jy w iiienolf I 
1^ ofiem, IH ft<wnojii/.ir i 3 ubilycb. 7. mnjfi -trony ni«roAni lyllco 
iiyrh i jtHinfyo knni:i rnbitr;;>^; lycli w^^zy^tkicli do ^'Idwaeiru annUJ 
tOtii julro jMwylnm. fpra^Miii Obynalcln (.ił-ti<'ral.i n ror.kar, cy> d ' 
robić, Kdyi disih niov4itvu<liiii wiotlomo^ó. H ma nyjwćs Toninui 
piwholy 'ł i knwaliiyi na iiiakoirnui'- k^itwiid i"' /■■» \X\*^i\ *UĄ^i\ _ 
tiic ruam kflWftlrryi jak \'i'i koni, a w lyle o ładnej Inkf-; a>'-L'iin'^< 
wiMu; *r przyiwdliu wi-^c ataku, któryby *i\r mijv |łr2ixbudEil. jak 
Łn/bivT Wfirudziitdm garaison nit^irlki, ):dy2 jiiidawniii do Tor 
wynngii';Io- Chciej Obywatelu (i«łcndvmjtvnft w/^tUid nu t.n«ktDj_^ 
i konk-, Aoiiyi']i i]ialrtt|ii zlitzuwai- rnskaŁ W maro/n ^ Vlll-łvit 

l.i|t<ki, p;n.-ni»it)r'. 

**^aRan(>rt: Pi.iwli^rny rniHjn <'/yni>:, li-jini^kir woj^kci niaiłccnk] 
Toniria, .itjuiłjrt łi:i mw d/i" w Sln/j-nii'. ja się ttifn.iili-in do J-trfrJna. f^ 
Blan4«iMcy— |ircynia«n;riivr)il a kittiiutiia |iidk. ]>>ibTOtrnkl ixniiii St 



'lit*, a .t ariimaml. 



— 211) — 



Boxka< dni* ii Vlll-brH I7D4 w B<rd gOBSCsy. 

itniwi <[o Soka, fj^rfcifi occ^kiwań b^zie rocluRAw gH\. Mnic- 

1l4finH-nt 13-ty, brygida Ma'UlińijŁi^o, 4 armaty 'J-(unlow« i dwtu 
>fiiitow<', mstierują Dajbltłsną <1ragą ilo FoKlonia. jtdiio >i<.- pndliig finka- 
ipoer. Lii*>kicg<i prurprowiać b<;dą. 

C»Iy ebwifaź prAne kociolbfiw Lu łtęKiatai^ mu i s/wodrony i>b}'wl- 
kir, jirticE łyi.li obywatłli. kl^nry komiMiryntcm zairiiiliiiii:q *ir. 

Mk Goncński<f^ taaaztnle do Sziilfa pod komcnriii j;rncr. SkA- 

go. ([ilzi'! fir iMKUnK roskiuii g^n. Mnk-w*kifeu i>rzr|iratTiac li^diie. 

T^ w garahtonio K«*Mf« «> wt^iti*Tit l-*.»y, piediołu powuluniii kn- 

«ll^). piilb GarayńskieKO i dwk; ł-fiiiilnwc armaty pod fcoirn-od*) (wl- 

iikit Mojac»«^ kiego. 

Major SiiłTkMWłW xoiUJe iii i dowir iiml «■*)!)' »r ki tul iiirKolnłkami 

ić będsic. Kniily k<iT|>u^ irrimk- pott>wi; swych fcl':ZL'r<'w z tfibą, ktAizy 

koipu^ai^h lawau zuidowa^ laln b^ą. 

II^^iiiientT maia |w liuliioki po>1a^ do klasitorn nornardyiłt^n- i Knr- 

Uit/iir. n pk -i.' trc:!v-'tko un iniatir ^itrone prłepnwri, wrdn ^ie Oidre do 

(Raportl. 

Wyslaiiy t ubi»u x p"/d Prayfitkti obyrntcl ^kulnicki, pow»(ani* 

utfkti^i. kiiryefrn) do Wara^airy, miał u^tne rjilf!^-!)!!- Nnjnyj^pniu 

łnikowi n«.-1i>(Hłji|(-r ruii^itl m-isTiiir: 

Naiir/ńil |v> 7ni'^irniiL ilywi^yi Stt^kclyfpo. kKlry wsU-ly w iiifwol^; 

; t drngini pulkoiTDikkiti, B ofiwrami i 372 Kr-nii-jiiani!. t jm o|uiiiii«n- 

i anOMta B^Afy>*tcx\ , gciinral Ihjhmwoki wraz x iirliKitnni.-nikifiii Wybi*-- 

, inłbJfiAzy ponMant^ w t<iii Dik4cł<-, pn:y»irKf;odi>byw«iHi odphmwstzy. 

f^ porrądtowa. iifiUnowili, a rnidońir niia^ra wolnMnu wjliorriwi w>- 

I. fio ktArcgii dniwlnicniu oliun; ml mineta prł:yjf|[) Bn,tX]n zip. Zwo- 



■ki K knmrady MtiŃ-wukii^o, ki/iry ') /lujinl •ipio^n r liftpin do- 
iniiia I uda) >!(,' /. tiini do tiiujrj k<iiiii>ndi'. .la kHiiitiHxy i Uiiimr^yi* lio- 
^1. ^- }i?<i JWraDii |K>rn:diriy, Hjiii-s/nii^ ){ii uiUyIhiu, » oaiujitiro 
" f S-hw^-ttoa bi,-dt; nii; zblifaiL abym mfijil jKinniiirkowiu', g I/if pii- 
f . czyli k« ByiJ>fr*«exy cjtyli iei rHimu- ku I 'o/iinnm. PiiIkoKiiik 
ll*nry łwnwndcnije tym korpn-icoi: jak *j)ii'i* liciy, ma byir u- tpj ko- 
idiłe r«KiiD«nt grafa Anhalta, JMJcu bucalion Kotlut^ł^, Aiudciii nr.midro- 
r tiuyAn'>w WurtiTniltcrea. Armat ik }fH, flokla-lnio nu m«, e» tai bau- 
|.e»na dwk-. W Strzclnio. I(» I.K-bri-, Huku 17114. 

Stanislaty Biehmow^ki-*. 



1 Ma. B^ ImjI^* «1 Bi>«i> pnabuT « Uffłkic i kujankiu nu wi-jrtwłintt. 




lana byln lunuteiii liJunerR, pneado HO oaJib MklndaJącŁ dla sloAnaU 
ctnSw i łych Kapn:>iiiciniiii, wicie jcKt pietiiędy, ktńiycJl nic nirccj jaka 
2IJX>0 Ei)>. Enaloiionu, l'o ich odobniiiiu ę;m. I>ii1)ro«ski imuzp^iit/— 
ni{icniki(-m luwiAiIcjyli HnKyiitktni ()fj(*ynl ialom kumi-raltijm, ił M|wnrairip,- 
»k)adAiivc im li^j tak kiWIcw^kir jaIio i d<-S2^kclt-ef:<f,}akwielt; ma aa«iv< 
wapńlbncl 1 }»k «łc z nimi t^rańako obchodcii; WiotĄ nie dlau^ 
abf byli uistawoikami nutrzych w»p61bmci, lecz odcbnli raum oiwiaidc 
nie, iJt laiUkoai' n:f(;l^eni njdi 7iichuwaDa będjtic, a ttf rucni dotirlaide 

KuMii^ya |>uTU)dkuwii Wcbialu ruKkaz ob)i;cia znacznego 
Koli, Mozu, MtikiłH, plóuin, siodeł, których i<TZi»tlo COO pAłMr^irkAw, 
bliako 3C0 i ł[invcl) |ioLrurb: uiniOiiinłurł^ wrHiukanicau liroDt. ktńrejj 
»lo GOO Mtiik kalibrowej malofiono, [iroi^hu, ołowiu doń- «iaccDie. 

Fo ury^d»'ińii i.-wyż »]ii)[iiiiiajivchdykuM«ryAwg«ii. I>iibruw»ki< 
k omen <l CI owal k[>r)><ii-y w kilŁii luifJKc. w Kłąb d*.\ezefso kordgtiu. A 
ltixM pułk. ^!crDueK*kii'go do Kakla, który |)lyiiHcyi-li zlt^ttina i;t 
kf>w sabrni z rolą, lx\an-ai, etikna w tYitnych kolorach dn 15,IKX) iolKi, 
l^lfi, ]il£tim kilktwet ut.uk. {loticiocłi far 8,000, otoniu dow ioaccni« 
nyoh jfOtncb do ubioru ioltiit^ruL iiIu^icycL, czego ir^zyslkicgo Daroil 
nw tranujKin do Kydgunaciy. 

Drii^ ki^pun |Hxl koincFKl^ obywatula li]M>ki^(o, ^nt.-inai. 
gnicinJońBkiogo, koiiiradi^owAnn do ddinty; tam ukIawmit xiviu'Zii5> 
przfjactcliki putrul, n-a tozpru^zyl, zabniwuj' 17 JMieAw z 1 oRreniaa., 
iiA placu tottan-itruy, bcx oUAly »wvii-i ^tronr. 

Trzeci korpus przy obywatelu pełnomocniku W}rbickin>, kióry w ^ ' 
wiat twiccki, w wojcwMztiyic piimurrkinu li:ii|cy, udoi iiv, iijwłtunicwi-iW, 
koiniiiy^ unądtit, ofiary itd obywateli odebrał. 

Czwarty kurpu*, w SUO koni jion^łania poxnańfikic|Ei> i>od knamrfij 
pułk. WygauowHklego, wjDtlano do powiatu WAlrrkiogo dla irobiniitl 
powtilania i wybiir&iiia rokrutón. 

I'iiity koriłUM. pod kfl<u«nda pułkownika Solrolnickiopi, wyłlanf ' 
inisłtta tunłutiiiL dla uł)j<:«.'i» \rp) nucJAca i opanawaiiia bncflów AVi«li ti'^»\ 
Solca, iióy to joż było lioiM^ltiionc, gcu. I>»l»row-ki H-yn)aA(«rn*Bl * U;''* 
gorzczy: znetawił dla atckuracj'! wit^iniAw, fconiiM-i i Imgai/iw Iwtalioni 
cboty i pułk kawalciyt; z rcbzla nojeka )»n«prawil Mf po<l Solcia | 
WiMi; dnia lO-go, n *iaiii(l oliozfin ll-«» i«od rrayłlekij. Tam dofihni 
bral 3 raporty, kUSrc li^o od atakoiroiiia ToniniB zwróciły, picrwny o | 
ri^iu komunikacyi z Warwzatiif, drugi n nad<>alyiu znarinym korptui*. 
4,000 wynoaz»(cyiii. pod komendą Scjiwcrina. tncci piwa pnoicric rktip^T^ 
(v\ f-ntVv\,it )H6i<i był uklod, af cby arnti« g«n. L^bnnt^if^ aa i 
oioiK}'^, do rxfgo miejmy, w klt^inn Mała arniia, Hotowne do irb nkh 
brio; przidn^n^iąl wkc gen. Łt^lr&wski lo loicj^oo opuKić, |n 
•tę capowrit ]>tz«i Wi^li; pcd 8ulv«i>i, n dła ukrycia i>n«>tco pUoo ^l" 



221 



luilTfrnul, do kt6regO o enieti mili wy*l«t e łcorpiwun nMffm pal- 
iki Sokotniokifgo, a tymcias«m arroi* a!^ prwpnmiala. 

Plan }«aŁ «rięe ([en. L>iił»rou'nki«eo oi>u>^ć Uiut« «trony i naiif »iq 
iaa Wi»ty luul WliWnm-fc ku UnMriowi, giUifl ma »»,• lacnyiDai*. 

W'7»lal innie ni<,« dla uwiatlonuenia o jego pl4uiie, n iąiltmicm, mhym 
wjjt^oar korpiu przynajiDiiiAJ 2^)no piechoty. giyŁ n« kunliMyi nie 
1^ i kilkiiMtuk armat, a (« kolumna otwortfwsEy wrasEJcf^ kolumną 
lllk■c^r)^ Warszawy, ta tl^ertnicm i\<i i nią pierwuzy plan dohwia T<i- 
■ posutnuiia tif; w knij liziedziczny króla |)mikirKU r- najwii^kjzą )t- 

Wjp«lnić obowiązuj* «i^ '). 



1J7I 



Regiment i-tf, dirie O-fantowe annatf i dvie 3-fuiitoir« Edą lulrcb- 
jnd faicc, gdzia kii; {icMai Wiołi; prztyniru^. Rtuano z nirnii idtie km- 

Biain«k>)skt x feoDipaniii slrzelc4w :5okotnickie^ i cale povtitanii> ka- 
Ffecbotf ulokujr kaiHUii Hofman *». SlnelcY ff'i'it\ iMpizM nr bok 
il)Ę6r£t'nri: j^wa/lron obrwaUUki powstania kaliskiego porDa.*z<?nii« do 
Bmcta »ń kiina1iT>-i z iion--tunia kalbki^o pajdzie*) kii PuJgdno- 

\6n na itMy«tki« kroki nii^priiyjkdclskir nwaiać tna i tana 1I4CZT m^ 

?■''•■"'' koRU^July generała SladalidRkit^ V- 



Ro/kaei>. 



*) TlotDuaenie ItMa pnlk. Lediyarcgo do gMu-mnj. SchireriDa: „Ko- 
rowanr je^bsu « (ioit- zaaezDcm korpniem od gai.-l«jtn. RraU Si-hwe- 
lo Actguiia borpDJlu ni^pmjai-wlskiefio pod komendą cMi.-lejtn. IH- 
kie^ i lapznt« t Wl', Itobf. t«a koq>us roffproo^ć i potne; prauc tedy 
rKrri nwojpj jak rHJpniłr^j mnie Bmadocnić i pdzi* aię ilęnj^ BM>te- 

potiłfiTflj ałr*««lptii. tty L>ąbrotr«ki maiiternje do 'lornoJii, ipimcf rif 
ftask roarvM <v*H,'- to miulo. 7 Ylll-bti" K-n I7y4*), L^irary", 

„Raiort: I^idlng ordyuan»it »taii;^f'iii o ^odńnit Smcj na pcudiait- 
1. Wraookira i cbdrnalitm ■ wi>:< M'>l>rr Hi]if)cm, in^Urm^nraiciB, z n;- 
tircni nic«w o;^ia kylo, Uxt ha. nojninicitzci wkwly; d»lfj jak Wg Ja. 
a łi niiwL-ic ndcnwao, i na Dybowk-, d(>b|il wciwr*) iWIucrtawkazlńc- 
rpnvMc«U iulniiTz pnt-ki e uwiudoaiłcnieui. ii 1 arioaty mań- ^'* 
tdi przL-jiniriań »■•; do Tofiiniu tKtłjtt: woir z umtifi 4troay i mjaka. 

inedatiefim biok du to^o nuaimtu Hpakoinie, od annu}' ład n ego 



■amiiTif 

WWiMkWta 







OHrawa tdirTinjr Bałoruii ^UekanUeMa. 

• MTka r<><taitfao>ł 

k^daU TflHiMi tnkUwl ml ro* V**ttrm. 

amty, itOn Irlks aoaolj ■■ Irafn bnaga WWj od 



^— 222 — 

Dar onJyDun? gon. Lipi>iiemu, ałebr nAtrcbmiiut t komcadą «« 
nancTOffol do OairoiDęckii, gdzlo od Chełma I Cbełmly otwerwoira^ 
iftMty iiict>rjcyjiK:icI«kic, EUrckurowm- bt-dzio rawni kotocnd^ ć^olowilf 
«tojącą w Chidtatf. tło Cboluuia ik« pm^zlc zDHPzay pstro), rulkownilca 
Sokoloidilticiuu nydti urilynnn?. iil>.v' i>ir nfnk najn-it.'kit£ej mi*l Ofti 
i w pntypatiku ntukowiinia g) mn ei> rcjtcrotriK.* do OKlromceki 
PnyMeką. 12 VIII-l>ri.'« I7S4. 

Zalecani niniojuym taoim ardrnanMnn pulkonrnikowi Mojacur^ 
«ktcinu. Aby jak ntjiricktt^ z«ctioit-hl ontrofrioió. imtrol'' wyM do Wi 
tlownky i Datychmiast ostncf;! pitlkowDika Wy^anuwskici^ k ł^bJus 
ule f>(oJHc«];o, aby uii od Nowirj Wit i Wntduwuicy cięgle |<Oi:4yl>l pair 
i ordyoani U-n kopialnu palkuKiiikowi WygnnunHkirmu itrzcrilp, 
Pnymcką lii yiUbrid 1T!)1. 

/alrcam ordj-nan^i-a) moim gnn. KniNtyiitkieiini . jieiinalowt wt 
n/iiiitwa |io morskiego, aby iialychmfniit x koiu«ndłt ralii powHUinia 
pzemwwi di> Bydgo^^tJty. dokąd i yice-bryfcfadycr ŁaRn;zyi'i»ki t ■!«% 
roeiida (tOnia^Ki^iijc. Pod I^ytiekn, i:^ YlU-bria lit*l. 



I>0 3i«man>in>kicgi' jnitko wnika: .,Mh»i natychmiast c«tit kc 
•wo}i| taciągn^L', aby* zn iitcrwioiyiu ordynanitf iii mnsMrowft^ m^gl uiti. ] 
U ulcooiiu bcdzic. TalU, (aktorowi, inoiME dać- tyle n>Ii, aby mogło \ 
ZAplaron^ podtuj; umotty xd /micfaowskini, nlbowieni na uplao>nip ium' 
[Hisiiislicy itiiO nii- nii>p. 0.itro^.i)o»ć fak nain'ii;V»zi| i pnc"ylaiu> lui nfiot- 
I6ir aalMani. Pod Pn^ticki), 12 yillbrw tT»4*). 




nil! BtiaTcm iryitrzatu. Uuiru^kii-KO jmzcu nic uiain lirygady. S i 
•uMic do yr*i Pruiiakńu ubtnl«>m ■). 12 Vni-brii> I7W. 

< Sokolnicki 
*i (.Raport; Melduję JWfanu, ie ''zpic^ ta&j, który Hcbto^na pil 
tKpiral. dnin dct«i«j*£«^o powrócił; jak tylko wyszedł Hdiircnn t Kalinza, tal 
o czynnoticiaclt )?)[o «ia<l(iiii4>M: JWPanu t-zyiii^: na)ir<6d mral^nnl '/.jt- 
kiii* *) i iv«ic (irzyleglo Mal^znr, ■'^nifiikt; i Marortwo irem^kii'', iHiinit jm- 
ptrdt do Kurnika, lam wzu|W»y paktom w Pozoaniu ><łanąl. Dontrac 
.IW]*aau, it komenda wyula e J'oEnBnin i inastcronnl ku ii)iii>t>v:xkn 
Kkcfcu, gddc i mnie nyjiadlo w laniti,' strunę nuugicrDirot-, lał komanda 
(triMka coln^la aiq narad do iiiiiL'>ia Miiroiraiici tiośliny i ja kIc; cofiinlom do 
niiantiri^ka Hop>w«; obydwa nii-bit baliiimy *!<;, jcdnakoKoł pof>laloin nipir- 
(la ku Bkokotii, RoKov'nii i lliiroirnm-j Oo^linio, aby «ii: tam Hfhwprin hm* 
prwkriull, Im JMii-r^ nie luwn^cii. W Onicńiie nie atan nikogo tak. pk 






~ asa - 



lici gon. Uliiilnlińalcitfguir FonloBic •bgifccjio. 

3f6j plui jnt taki, idtbyi if*i>]ą hryęK\it do Selen tua*ieran3l i lam 

eodi;, a porjitdl im Pc<J)^nc Toruń nUiiuow&ć i KlftkowKÓ, « ik 

1, Itirdi-bf nicprxyi»ciiłl do Tortini«»K' foM. iiiOhi łjinlU', ii jio Wj 

tn^jrcrj w boTu pod Priilt;<^miu «»<: akrre, dniitir;^ cań dnia do Undatka 

I tum dalf] do Wlwlfttrka, |a uk z rm/tn wnjika ma»'2Rrujo nii 

r, Kdi^i*" jiii™ iHH-owae iiij!!!';. ((ojgirw' do Kuncclia i lali dalrj do 

riiKlawka Ja fOłjlaiii do Nftl(t.i, Łal)i«xynn i i^tr/<'lnn, girlo Itii^IoiDOW- 

p ttol. I kalc ir.iiiyMkie lunoiy od Nakla ni du Kni<i«Tiry nfiałir: plyby 

1 10 *iq udato, jako i Tobie pod Totuiiicru, nii.- itii^ifłby nni jfnrnicon to- 

tó^HtUH SchwpTiii w iiibtuzu Mkn(lxip: priM* ri<: n« niitiWiia)>ji;|, nbjii 

li kanali-r.M: WBij-tkji. wy|JiKsx)r brygad*; Twojn. tu priy-lal wraz k Hirzct- 

j |>ontt'wiU łii4lm-j placAwki wmUuk' iiiuitingi;, gi\yi lylko jtMloii fzwa- 

'■'j kawaWyi ru mam Swoi"; hr7Ead<i moic»7, po»lin: ptjwt UTdtfduSot- 

Sutki pod ForrioDlcn i Szulam iiuha iruratkii ptipiiić. ^7cz,TlbyiH, 

ił^ltdKK iwziCM z ToU) nidzifi- niAgl. Ifl Ylllbrin 1704. 

Roskai: na d* i<-ń 1 1 VIII-br I •> 1791*} 

Jiitn)(j godzinif ^-l*^ z isiia ma brr lifty Fprgndptuiig, a o (l-tpj 
'tli ninm. 
^«nii»>n bydgi»ki vnx * an-^ttnmi jtrTnl gmlziiti] li iii nytrisozp- 

I vlKłZU. 

Cały biigat foa titii *tanii<' u olMUrłti w por/udku. 
Junxi K oboEJp ponqdck iiiar»xn b(^i<ue n^Knaczony Korpit«j,ki/>ic 
i jnire jfwzciK nic wti«lf ebteliM, niicu, aolE, wMki, m*).; nitlychmia^l dla 
iitfa iłda^ kIc iIci nydziałn iynnoitA i czeknr dopAki iu« odbiorą, pod 



[* Rwninic, Pjrnlraci), Kole; wyknmccideroirnlrm dzij }i><]n<!t:o<>nceT«z.łO 

LJAi RA ii|utl'-ii!<- iiiOMtii n Pnkfńci, annm pimiaBUTUjit d<iMciiiti'ivi' i Kiit- 

•kr ( btdi; cwknl, ał w.pi*|:i t pwl roKiinnia i MiirowaiHJ ( tiniliiiT wr^ 

IM pnwnitcm idi (■dłuK lozka^ii .IWPana innMy na Muniwach i Kolu- 

i jfT/.owAji na Krusrwicy z dynicni pu»7cz(;. jcdnakf.ir. udyby Srhwc- 

inia t^Mcte nic uiizyl, luńglbjm nipi npmniirncm lyrh m«-i/>w 

ló. a lylko Kląłbym iind ntcmi, iiio nani*iaitir ji^lnak mzk.iWiw 

^la. L" PruKikdw jwIcid »■ reputncyi. *«• w a «raii gardzie chociup pniwl 

^'diUiiM JWPajin, dla twł mnie *!<; boJ!|, giJył ttiyilii, ip zawdy kolumna 

I idii*; Patrole do Pobii/dzisk ransz* clioden a du tinir^inn prry>tt4- 

ab;. Dolsjaiiin Uodko |>n:yjifli'ni, jpdnntc ninit) obywnirk* w)<,<ivj 

nłł pnlkoKiiikn dc Sz>'ki?ly. Cu-kam rorkiiiii JWPann. l^-ito 

MlVwlt liSi-l. Siani-ilaw Hii-lnmon «l[i, tii, k. ii 



V.o 



*i Jb. £.; a BrilcMłojr. 



Ov>4 

Dii«aroWK4 komcntlimU odpowiedzią. K&wiiIrrjTA n& dwa doi, a ariflrrji 
na 3 dni ras odebrnć fural '). 

Do pułkownika KokoIowitkiDgo'). 
Prań cmij dicii:!^! julreoJ^Ky n obcuci«r *) nmrniiij *\*i t tnana at(i\ l«( 
Kabrapiens), nbjr ioAt^ [>rui>ki patml od T<^rnniA Ho Rarii^Łka i ^('łtilow* ni^ 
tii6gt lunin obsoTWnwai^. ,Ia jutro ponUrunek « Hiiciątku i Slllfairi* Bm^ 
będi;, kt^r; Ci <v Twoicb cnynnOMciacii pomociij^ b4,-<Iii«. Cc sic '707 ■'odf 
i lurałii dla kawalprjrj, Bpodiiewam n?, ł@ gi),v cx^ na lewel alronii' -^ "' 
icawic, drugn im |>ra<vcj n RuJucli i CuTaicirtcacli (uraiowar ' 
OMcumaatFitii t mim rnoł^?. pu^l^ninck objąć od Loczyns al do Pia^nfc, 
a potrtii do w,vxi)araohi^ iiiicinca podług ]ioŁniel)>, wygodnie **; abliJać. 
16 VIII-bri« 17S4, 



•) „llAport. Mfttdiiio gftn. komendornjącfinu, \t tiukl^im AcAi n-r- 
_ato nad ^icbiui Wod^. ryiaycyn ciila w iDOJcj jmt <ly«pO«TCyi; ikk V ^ 
ludno zjniEa. nntrrhniinnt ruszam i fi^iodiiirwaia się przM pAIn"* 
iacicla ic WMyKikii-h atroii iduntiofai.-, iiK>i«»>(; uda i ap^iir. *> 
ioRO i<*' '^" uulciniMiiiL, jak iiiwn z tadykncyi. to łodcn Młrul •. .. 
iiiR doiarl mul iif miBrrnu rwM-z-kt;, fił-rwsaa kompan i il i dim (•crndr''; ' 
■tąd pro<(n rłi--<nł do '/.to-Arwa, j;ily ŁyTi)(iiu«mmi!taprniil>'-i<*P<Kl'>'- ' 
tnuici poiycyi. ktAnt zaraz do kcła iłlijrJlil&iiii. O m\c AmmirtMAt cj' 
wn»(^ i)onirdKii.vniA iiinm: urynylam naiychmiast nalrtil do Wiii-.v<ti > 
pFT^e IteydflwrKdoTIąbkoirii. tr«vi do ZaulroJci, kldncrdoirn 
wNvn. I t" "<'' koiicfnialariDonunia. Ipcz azczcfńlnic din pow/i 
iuv«ci o iiilc i obmUch ni«iii/v}aficln. 00 sUid wyniknie aufeauio •iuiu 
W Jurkier tUyiiie 15 VIlI-l}nM liMł. kf. SokoliOcki. pulk.;^ 

„Hiipori: Unift .di>*i<^ł*t^ " B0dziaif5-ipjpopohidiiin piwrr" 
jor (iroc-howeki, pod Si»iii;i<' dli wywtedrcnia «ę o ntt'pTzyj.tdHu 1 
lc pn«x>i|ł wifldfmto*'^ najdokladnioj-uj, te on diliu natoraj^iyoi prsv 
lówalo ót Świwia JOU Ifltliit-j [.icchoty 1 ;* szwadrony buzan^tr. w Ou 
lai ma bjr do '^.WJ iiilniiwryi, fclóra jak mam |Mwni> zaiiirHii 
MC prwi)niwi«c około Fonlunia na tę alfwi^ Wi.ty Hagrti mf>i ca\j p 
tu iiŁrclioly wyprawitcm jiarw w o-^-y bii Kaczbown pott koai^od 
pułkownika Kilirij^kiryw. mm us a kai»iil.^rvi( iLft*tan« lak dlogo ' 
gołoczy, ai dmtaiłę piii|>cwiiici-eii iti*drtino.U^ o abliAaftcyiii *łt) I 
iaciidn:tfj co ^Iziita opoiłziewuin aic^yS patrol od 30 )conidzi«o| 
Mi-U] t. rana po*laiiy. jr*W(i- (lio powrfcii; na dniu wcŁora(.-«yni _ 
tintw-iificiT j! t ■ipnrgDweiiii do f^wiecia z IwKro do koituoyi odetuna ; 
dl nuiud nifi ot]<lnw>/.v pt. (cdjt o tiiilc od Swirciii iiajioikał wrdely ~ 
j»ci*>liikip. jirU-liwtłHly i* lak znacznej licitbir nK^imyjaiił-l na iiinii-a* 
bijdiic, umvi!liliin aioBly w Dydro^zczy zt-rwiu.- i ku Kai-jtki.wiicilirtW 
teradc. gdzio dal*z<!jjo oczekiwać bcdi; roduutu '). lit YIIl l>ri» \1'A 

ITruuyiłitki, ^''^''iBai.'' 



•) Ibid.: Solni)al*ki4«it. 

•1 tUit.; « boni. 

*i IWd. -Uo » 1ir<|g«wavr> 



- 226 - 

Do |iii tku wn i ka ^tikol n f ck i«pr>. 

Paiiicwał \aŁ *i(] trrjlwoiraM <lu Gniewkowa, wi^wj dli {jMruońci 
tntn. jak dla nieprryjadela. pncelo i^tMyluii Cl. co niun: pusjrlam Ci 
ih jeden anrtdno hrygtńf mAj^j, ktAry nalv<>łin)iiut pontlij 1)0 Sliiicira, 
bEc/nt mafor Kami^nluiuim okń. do kt4r»go iinsytącuini twAynmtM. Daj 
draan- toiiH-tidaniow-i tfR^ -zok^ronn, łfcy w Sluipwn [>",)«W patml tło 
K&ai i nn inti" drogi ilo Tonuiiw Wącp, Ty wi" t kawnkrji) |>ntroluj do 
tlrwci Wotlj, dołtąd )a ukłe ^Uid patrol u^ayljun, o krArrni ctrAj patrul 
imlnaiii'^ miuiu: (Idy Twoja wy^ocjuifo koi»eiidii i iHjdiWi mfigi ■> kil- 
miof kn>k'>w roEpirtnai" człowieka, iumi znowu ansnfiować i dawnifJMr- 
I młtwyi' riyni'' nnlynanflowi. fl pol«rn hw^coN*' doncki l^Drrynjf. ti*- 
knu naitnnifj*Hrm Edantcniu rajiortu- Mnie ittlrukdoJakub-kirj Raminr 
^doHa wyilar mofeMŁ ftMl KankoMWfli Itt YlU-brie ITW. 

tin palkownika Sokołovikie|cu ■). 
Wi^j imIkttNniku'. jtiU» mau «ę cofw- ku Wlodawkowi, mamau Ci 
I r"^>i*<<i|'.'- ^1^ Ttfbin Mmcina Jo woli ud<łałt:, lecz |>ro"£v> aby^ ludzi nii! 
■ril; iiie tnnbii 8i>; bić z nieprzyjacielem, tylko porzi|doie ku WliK-lawkii 
tiolK-; tlu gtxlzin]r 11-ej z rana jvilro <* Hlułrwir t llacią/ku l»-tli4 ttać 
■u fccimrndy, klÓK na noc roesri) do SipntEpkowai Lowkuna. W Kuowktt 
■bm !7Wl- 

Uo i{«n<-r*ra S k Art i-wa k i^gn. 

[ifzaiKłnity CoTRCfnlc! M»j>/ x koiii««dą $wci>4 dnia jułtzfjiiwsodoiEO- 
|l-t*i do inłiidnia w SIntewioi Itaeiątku •»<; wulizyniać, a polem jm- 
ii3fMC do I^i<.><kowa. j^iif lauocuj i dalwej nerka) dv*}Kayryi; dzia 
|0>»dii jmliula « Ifl iniffjwa, giUie wcwnj posylnteń: w Wilkiietowii! 
'pułk \\'yKani>w"ki, s klńryii) kom iio i kacy a utnvi»ytva('invto*): i pmy- 
łlu nicfip o<lc«zlij onłynnn*; jiitru t Scolkowa kuł pnirolonar nn 
i t^M ka RiihniwoikuBt, n tin lewe) do Ijonkowic. gdde pułk. Wyga- 
ctać tK^Jzie. .■■zwadron 1 brygady mojr] \vxytzhi mnie Mi na 8-nra 
gdyl mam mało kawalayi. Siatki, jiruiiiy i Wł>u.llcir |»r««ł«y. 
. tylko na tc| tifittK inatdnw, « »oba »bi<T« i kat wodą pnwadw*'. 
tu IT VIll-bm i::'!*.. 



*) ,,IUport. Uaia d<iai<'j>M-fii > u uuiizinie .'>-t«j «iaiu)W«zy n- Itala- 
iriHi firairyninMn. łiio/nił- z )rnn. Kraizyńnkim i pnlk. Sii>riu3Ce«-«kiin. 
Ar «W^ n«dxH''ni, di>ntnKi> Szanownemu oł>ywaii.'lowi <r«fipnitDWi. 
lia wrsoraiwpfcn pod l^wiec/Jcieni liykui uiakuwany ud W'\ kolumny 
^'■cicia, kt^ *t*la w HlnJtcvJ«, C^eń irmit i^dtin diri«: [liodioia 



IIM : !labn1airki>ni>. 
T- IV. 



15 



— 22ti - 



l>0 gcn«rala Mudali A«k Iftgn. 
Kdsii) mi{, jtkobyo ubnain 1,000 nietfolaiba w KumUwtKi ł 
clu 2 armat przrz nii«zc n-o)<lia W BochocEewie lftlMt;w« wuuianiiW m 
kuTTcra X. WnnzAwy «Ni mitii.' jadjic^^ skoinpoaowMii byln. .\llwi 
wcionij w vriccxtV b^-l tu priuki patrol x KaroioiHi. Ja sUn^iru/ w 
l-inic, wyJnlfiii do Lowicła i S^Hliacrcwn sijncgńir, nids^, łc i 
tanit« H«n>icb. falroł z 300 koiij wysłakm il>- Kaiuiuna i ^i'łL 
imytfiłi i)(>^aJt->u ohywatcl^ Miarko wskii'KO do ki«ii.-K:u ifitrU. 
w |)i;l)itiii- ■ini' ma, t <ićMtadi2):enUriii, it» 23 k nuia Kuniunti*; aiako 
bfdę, aby oa takłf z ^ircj strony nttakoirst. Si|d»! vrli,t;, al>y (irflenl| 
tro jak najrauiej, U j. 23, poascdi z koiiiiutdą *vają do K>>rno3i, Ak^dbf i 



iuci>nt.vjacir1nliłi tywo awatifttnmła i graiinty |łU«c7alA. le>:i 1p luuie Iui 
sUnisI, nip KtrHciinm tylko jnlnpifo konia ijt^^eii (-ilowi^k raiioy: z ui#| 
iad<^l |iiult<i 'i; 7.i>*ui«rlłeiii icli <> niili; ml Brxe»cia, Icr/ ni^iriMD. ciyti i 
««aniłii|ii. TiTiiz Hi4; dopra*rani o pewny ItaVi, bynny mogli x k^rpu 
PaiiMkim iiiiet^ iii«pr»frwanq koniiiolkaijya. W KnUjocli 24) Vll]<tiri» IT 

\Vy)^ii>nri'ki |iull:." 

[/ajączek do OąbronHkiefpi]: ,,(i<-ii«nilp: miitliiimy ninmi^kit 
gnu- batalit; pod łlaciejr wicami. Naczelnik lui*i iikikciiaay, tn.y nuy 1 
njr, do-ttut hi^ w niewoli*. Kada podło;; aktu powduuiin notniBonfal t 
mlejdco jt-fit- T"ina>^a Wannwkipgo, a mnie tynmasoira dnta Icans 
Nie ^]X)»A)< j»t w tym moni^iiriri xndocTduwsi- plaon dalBzyi'b aauydK 
racyi wojodiiyHi, pnwitii nic tą mai nif pi<i»_; ii tpm < '-en" rai oni, I*c« łl 
prcÓd^ioirci mińmy en. to doniOM;. 'tf.rax u>i, o^treoglMy |;«orraJa a nif _ 
dniach nnii^^h, oddaj<} )«^go gorlitri>śct i r(wir«po«4ci ml aiuuiej dakn 
jego kroki i p<v<tĄpo«nnSa wo)«nn«. 

Pro>4v juk iiajcM;«-'ii-j O 'fMf-lkwu nu uiriadwiiiać, Zaiącsrk" 

I Wiiwritcki d" Ilubrowitkitłpi]: fj/.unowny (i«^rralcl Uwiaduinipii' i^f 
je»t<» ["TWM G. L.ZiiJ!(tekauriit>>Jia!tiHain;j utncio Niijwyi'7.' l 
lia*74!gn. Jii, ii<-zwariy do i>liji\*ia iiiiujecn j(^:o. iipimM ri p>vii . 
neralr, i niolliwi>iiiii t«'«iiiii koltdao, G. Mndaliii.-kH-iiiu, ii. nlny v 
awinlla. Matzti cnocie i ini,'»tHu, w tt-m naiwiiii-i-j ukliulum rhlitby, 
nii dwfillł" iiWfiK prace i staraKin o dEvri);nieaie ojtayxiiT. Wi-pirrufti* , 
najdzirlnici iKitt-Dianic WicIkDpii]i>ki. a w-twa bne«kli-](o. ktiiatrikiii:* 
opuriciaj 2aHiiq miDri). K^ii\l'; .lAa-f ma ordynarni pmiii' koaM 
Bknrt, « GraUntrakt Siurw i ałnyiuyninć ii^ w Ptockiem: z nimi i>by4< 
xniM »it} i kotnunikaryn utn;ymyn-(u' £nlu:ain. Dma w WaranwW, i' 
\'III-bra I7'.M ntkii. TtMna« Wawrarki". 

f MadaliiWkł di> Dąbrowmki(it!(i!: .Oliywataln gmuirale lejinnicirtl 
annii«iti, ło i^Mpitlyiyę w dntu Wi-zorAjMym oitoronlc odebraln^ v kV 
donitylriu o Kainlcotu, te (o niiaiio jnt oroliii- 'rl iiinpntyjacifta. axw>| 

wodrai komenda nam, aciiigaiiie sii' da na*, kii>rn, potnamay ai»pr ^ 

z iiłi-fnalmi juńolw dmtanipin. Sądjulbym przLto. aby z auią 
poifinenó aic, « gdxie flii; tylko nirpriyjaclel snałdsii*, nur dar mn ff 
kfi 1 wiicteu«i farsy tnuoiiiniia fif. Konmdy patknwatka U'vgan<t««k 
0ł«iO«:ew*kirpn i O. Krn^iyńfikif-^i pit iti da mnie pr<viit»n-raa 
8k6n«mki G. tdaie do KowaU; bry^nda moja fii« iudMtJii.'Od \Va« 
kirgo, nacx«lnika, JMt do JW-o l^ana poftlony kary«r Ćtriccki: od 



UH 



- 227 - 

ni<>t;ll>T nti^rnować. a w pr/ypadku. j^djb; Biopr^łaiłicl 
hńl pomwai^ n^ ku Kiuuionnio, fibv OorctaI w cym razie uką uczynit 
UfMnn KpatUu? ma i całą silą ittroią w flnnlt^ i w tt-l, bW ^wDicga 
■tfancdl zunlnru i piwitUiTti^iŁ. Upruzatn (icnt-rala o uirindauite- 
k mnin iotra b Ricntou o iwoich csyiinuńcini:!!. juko tc2 i obrulttcb nie- 
3nMMl*kieli. 21. VlII-bra. 1794 roka*/. 



iDM*. ehcioi ni komonikomć. \\'yBlalein (intml x 100 kuiii ilałoujr 
I Kuwslowi. fionimral gtoszit, ie uun Alttn^e iDtalit jaka* kimifruia piiulfA. 
k wli^ UTur. dy<ł|:iQn,^wać hu> b^zi««x. czvł;pni uniAdniniKiiiu, nbym ja 
Igi aitnir ilKerminottiu- taaóary, o kl^vcb mu rńwnifl iii^ni««ę, ' gpo- 
Wwua t-i^. to djisia) 'Unio iirT);^a mofa i pułkownik Sokolnickj, dla 
)b pnyflpoi^ot>ilain furalii i wiktualii pr6cz wMki. kt/^icj nie mftni. Je- 
uinjtrfix tej co Oititifltć, U> ucrvD, komenily le, o ki/rych d<>nioŁ|^-n,, aa- 
Knuj. jak mtj eii; i:ilawm- Iwo/ie. Jo tl^ii pobyłam do KD.'t k owakiego 
Bjeruwkif );ii, aby -in? imiiin.i li^i-^yli. lYrrieni wi-ikain cie amtccznic 
P Daii w (.'łOft^^ńiittc, '.'1 Vlll-hra \'[i\ r<>ku. Mai-liiliuski O. L". 

*) [Mailaliiiiiki do Di|t>row''ki<:|;oJ: ,,tf7.anr>wiky (!oTi«rak'. ('bd^cni 
a tlsincfscrgo (lociii)i;aav <io Ki(Ta'>ti, lecz lam już PiuKski nUt]n i jnk 
a X wiailotnoflci nBj|i<;ivnir)Mzycli, it. tunjn H nriuat, 7 koiitpaiiit piet-Jioly 
WwadrntM^w JHnly. Jn Pln)i.-o mil^ od Kicrnuii, \kz ogaión- nant^t iilnr- 
»■* brłli:, Jtby ich oatyi'. Od powrac*j(iit'?> iovfariy»M z pod (}iWvtiia 
u wiinIwnwY. tu o 'i', mili ud (}.i->lyiiiiiii po inmlci »tronip byli ^rti- 
1irv.-il-,' skarbka iralirnii. Ocyń Gi:nt:r»lf niroji| rT.i~Tr.. jak widzt^i 
i.ij t-\v npAiioirnć H/.tiir- tlliŁ i>^aVoia nn-icPipi nłn*iiFj;o, Tu 
r ki liylo |i?tr:*' vi pnUtAwif, w tiikiiii wk.i- prr.ypiiilkii iri<ls!|c 
prairte tt- M-")tyMkic!i stron olo«'>nym. nic wypniln mi limrwj, |nk 
cn(ae nil' ku Iłowu. Daii potl Wolu Pacyiiskn 21. yill-lim I7M4. 
liil-kl". 
; \Va»T/«cki do PiibrDirHki)^)^): ..OcnwHie. roDicnoJt fcurycr dniu 18. 
)U« raao «tąd wy-łany do Gen, i ck«pi_"dyt'ją j^^tfr-e nii- jiowt/iHI, ur- 
mh; iitcn|>okojno".-:s, prt«lo pci^yłam {|riicii>go y. dtiplikNiii tcfro, com 
ieco fi-at. rwiaiJnniiani pr/yietn (ioii.. iż na dniu 10. pmNcntifi kit, 
rw^ti i1»m; |i<)niyulritf !*rłr!hnciow i Knmiunn'; atnkuwal, w»ii|ł 40 
ika X I iifioi-ri-'ni, Kilrtliyl widii- brtjni. lid^-rwi.Tkńw, koni i ItagHifcAw. 
KC*^ łlye/jina byl» knrtrinntln^ kl6rtt dł^rilfłwftf^ mn tiipelni« npanr.. 
' . 'wa, \\'*rHkn"j ii«iin<>i('l dnlnt*;', nliyśmr hrli panami tych 
w, bi^d/.inkj iri<;c <Jmi, fflint « nami k'.i!iiiitiikt,.-Tn, a t«. JA- 
.1.: .1 - /. nim lvd/,ie, ("łu-i^j t nim i .!ibr/ym firahowukini lii... ktA- 
lie tlnin 19. pnK-cDUł jijT.<^x-sil Niirnioc mlym lcor)in«cm |>od O«lro- 
" n.iiprt.-dzcj i daslii iilrsyuiywać komuiiikntyii. rwiiidamiaj loiij 
gdzie lił; eiiuidiij<-!iz i ci t<tHiii<^. w jitkim ji-->l<ś ol>c;i|Aony cii,;ia- 
k<i',,tT; ..-Li'w. kUlrt^ nil mnie spadły. I*oi't-itirii t>i<; Boeii. jkiIi-cjiiii »ic 
■r^ i Mr<:u. /api-rtjjic dla iwych firiakoiuityrli i d/.idnyrłi «y- 

pr -Eactmcb. ł!hcirj ()<irt. MadnlirtskiiTifiuńdBkaroiiMiiiiis: naj- 

'lalem go iT koifi^animiii. jak fzariowiiej^o n mrcu prxyja- 
. )C(i(i ZkW^ie rxy*le oUyn-aichtno, n leras nielbio i powałam 
, <-h rDr«*wa i vałccino*ci donrodów: n&dto unorij^ lo iryt,'ue 
!» n]oi)ij|CC charakter i honor czyniąc*, stonowanie »i<; du 
i kuiuctidy, ani ir^łpig, i« «erai, «('t»li| dla ojczyzny połiiriano gorli- 



IlICtjHrn 



ii- 



22lł - 



Dnia wczorajnr^ n go(IxtnH<6«niiijwiflFzAr pfKarIm promE niajunl 
)owIa{i>k(r^ iDTJImnją, gdElem tTic. fpnienilp. profil db wMysikic obo* 
abfś do Kicmoii mnraRramU.tamgtly .-itaniaz. racz mnie iwmom^ 
ja et niojq cala czynnuti' wigMcm nukii ICimionny opi%zq, tent tep> }««. 
CM «vnk- nic »nog^. p'** prńM jeHncpo *Epi(Cii jtał-n }*«)Wx« nie 
patrol. Ja iH>|iohidniH ■t^i) iln Hann niosniTi. M. 2'> V[II-bra ITIU i 
nir pod OntiiiidU. UąłMron^ki v- i- 

Do ||;<>i)eralB Madallćakif-go. 

.lał odebrałem wjadornuw od księcia Jńiefa. ktAry *Um na mu 
i>ti-nni« nmrr, niaio » nim litrznir nfukowr KKmionni;. kri^rn doi 
paaa l)yi^ ma. Tod w-iiw Sliatr/cwicanii ;wt ilobra przeprawa. 
rmiy bnga^. na taiiit4 nirnin: iif/j^jimnk !< chrr. Pntm-tia nii^'. ali; 
z koT|>M*«n uwrtim jak na)B(>iwnl*i pml Mi«trw»ci(v. maAwrowal, | 
prKfpran*! Imsuii^iw t nkwolnikt^w a-^ekiirowac tBoCera, jako W Mikan. Mi 
iyb,v t Ijiiricza do Kamionna BMdl, miin^tuai'. br.ii itioi^ flaok 
iKicraljr się X I'ni«akaini. Atak jutru od raua u fiudi 4 iita byr 



1. 



wońclą, mwMte ImkIi) ajcdiiocKoni^ Daii w Wnmanic, data. 81. Vi 
17W. W«wrŁ(«ki". 

IPonisioKiiIci do I h)hn.)v«Vif>in>}; „Rapt^. Na dniu lO-bpii 
atakottali-iii r«ixfin Kuiiiinniii;. U'ilk(iwii-i> i SocbH<''<]*'. UIclftdMli 
IitIo, aby w Urn iiiun)<<rit, kifdy prjtjirnwiltifli ftio do Kan^'' ■■ ■ 

1io<l cauui w«ii) bt^cy, piitkoivnik PArlborodtń*ki pnec- 
.VitkoivłL-Ami. alAkonikl (c.'iry fcńnimriubti- k prniiirp:> ii I. 
dsiolna ki>iiivi)dK f>r/xtniu:T.ona była do K«K>imi<tBin vri|.k<>' 
ki), a (HKlpiiIkownik Si«rpiiiskt. prHnz«dl>zy niuki.' priy u; 
n lj*>k l«w y Kaiiii<>nny na l«wii flmikę wpadt do ubozii pnł*kicgo, 

l'kiad tofi po cBCHci u litl w;. PiiHt«ruiick «ritV<i»-«ki xiip*-!ni' apił 
nam w rv(w. Kamioiinc ^ kiłkii ininuiach opnnowałrni. por 
tak cicho, łe na koiiiHint.' jiil w hiM vchwlta,rą, :>zylilwi»ch d>'| < 
lal) ale pułkownik l'o(lhon>dorinki ol>lqkanv prct-e pracwMlnlkiiH. tiarf« 
cyi awojci n'*" <inprlnil i wcale podr«M ataku niegu nif poLv^i) "i" n 
HEMltpsr Kainioitiii;. rh<-iałcm [Mj;ś(- na góry. alo muninlini pr- 
kuKnfwkowaniu ich lylk" Pfnyryn nic bybi doatain^zna dn i> 
•irwny, Gńry bab-rraoii wy.mnriiifmi-iukuliry odej paniiHoe okrt «iu "i^ 
■inalami. il>'br/.i' )łanlxo nwlyi>{i»i)on'iinmit. a batery« na nyMikim fH 
•ły bnwftu od \Vyiiioni«,la .>iłfiluji| rwki mapnin; i hiJH 
flanW ihłii^iiicfiio *\*[ do Kur uo)>ka. Dwie tlmzi- nn prawym ak 
jat od na* rabrane bytr i Dtechola y. niob nji^toiut. .Ii-JNiHIiy^ l«d| 
Dcralr', mńil |M»tcmnck Kamioniiy ubiedi tak tekrMjiic. nlir^ sutl 
nem tycli tif»»'>w, gdy* prMX ten t.ponAb nieprayiBfiH k tj\apnn 
«nq^i mutoaby iih pomyfinego Kpod/ienne Jkulkn, ja Ińor; 
odooraw Wtikowie i Soc1mcm>k-s. ak pnwiwko ;;6roni KaAJoanjr < 
Mnen tjlko nccytild bfdf in'^1 w stanie prńcz wsi ranii«j. klćra ukb 




— 22» — 



nąi,]: tndiK II lym ctaaia gananiJuwi liyć w NfislncwicM-b. -la ua i'alą nuc 
||pd Kuitigniw. Pap w Iłowie. 22. VUI-bM UlH roku.*) 

W Irtn raonimde odebrałem «il Na)Wjl«Ą?0 Nacwlnikii onljii«ii#. 
1* Wmpt Jak tiiijiilnit«y(iiMł*aeBO pnyoiriłMwila, n1« tnajn*: dtnyt; iiobr» 
'jjjrji mi*)»z.-i. iiatychiDiojt na rcVt»(:ncwkowaninwyH*lł«», i juiro Łn»ni« 

im Jittttm KRdoKj^ oraynio onljmanBowi. H. !i4. YlU-bra 

\rnka. 

Raport powinny. 

Do ttskutwmiraii ordynatwii N. NacudniluwyjnhaJmi rc-kognotkO' 

ft;. W tym Munym ctaaws pokaialy sk; kolumny nit-przyjacjelakic^ 

w WKkowiv»rłi, drngo « Muitrz«<riuLcfa, lrr>>oiii nnpnct-iir Hrncliomi, 

Ir xarax i armat do moicb postcniiikńw laczcły palii-, .(a riajiTMciw ich 



F^d^ 



jehnwoiy Wilkowiur, auni; aię panem tnizyitkicb koiaiitiikAcyi Ka- 
iiniy 2 I»«'ic3'-m. P6łi«ra mego batuliudu bc^zic mogło pvtś- 'lo ^zltir- 
ir&nia ^r. .\riii«t li fun. dwie, 3 fun. lrxy, uiyK do iiluku Kstiiioiiiiy, 
Idrydi |«iliia mu"! przeukadEtu' preeprftwtc pimikiw pnmkicb, a aa 
fjjr X K'.t\v. <w! \VyMOgrod« podcjw^ ataku uic^> Uriilowan^j. Kccba?i«ir 
fut rt»Kw atakowanym będnn pnrz 'J botalioDy piechoty & bryKoda..., 
KJuiiionny |fulk 3 s kawakryi będzie ny^lany wzdłuż. bTU';tu Wielyi 
»; w tym eaiiiyrii ('/anie udanai' ponyiij WysKojtrodu i<-nIa(Ty«' prscj^ra' 
nta nic pr^jrz Wifli- dln zm^lccnia irh atcnryi w laiiiitt Ntniric. Jpldi 
nła h^d': mftfl. freni-TBlc, na tcii liisŁ odrbrn*' od rifbit^ udpowicdzi, wdy 
I tm dnNejKiy nocy ii"kiitM-;^nii:. t. j. » gutliioic L k pijtnocy. Dan 
Li4- potl ł.juAini linia 22. Ylll-bra. I>d4 r. Jóicf k»ii|łr Poniubtiraki." 
*i[Wnwr7ti-ki ilo I)nl'Tim"Łi''gol; .riaiiiowny Gcnenk'. NieodlńMTijiic 
riaitomuart n iłbrn(a< It (Moicli, H/nnimiiy (.■•'nrnilr. i nie widnie Bf.ii- 
iint>|. w xat<*m |iol^i'7.()nf!] jH-wni-) r. korpii^nm koteria MitrtA ko 
cji. w uf/kio) I tri«kliw(.i 3LłAiawaIi,-ni Diopulcujiiowi o korpua, 
inym i <-hinlebni« KkiiicrzDym rayliLie iwi^ni In^diic^. WcMiro prey- 
rwairł Miaskov«ki, lirii rnprat [»-<'>] preyniA'! okojenli* Htrookaimnu 
wini. Wyil^m prrcK noc RUi7«n'm »im^a Eudtacłtepo i) do k»ii.v>a 
P(>iilatiiir*ikt«go, awiadomilcm liencmłA 1- Ji>nego trrabowakiego 
Jlł04d IcrokAw Tirnicb na Kamionna.; z ksii-ciem .ICoKSem, X U- 
■bj >»a}(io*r*ć nif pod l)6trol(>ka ^)r£yirodxiJ.. . i wypi^deal 
t i>iiltuika. l*r> brygady Iticraackiego porialem <!. M. tytn- 
■ )>y od Mamtonow* »ynil wa>q!ym krokom pomoc. ludi.it-l do 
po«)Aiiy jwl tfiikai:, aby -nf-r.-i-lw po«t«runki pniskic w je- 
»i« alarmował. Sk-łro» »i- cblityl, Knanowny Cłoacralc, i czyni^t 

cyili p-.^ruyiilimć naciych nimiaiAw. Jak tytko vzi<.-cic Kaniionny 

~ ayćfa miast ułatwi «i'' n-*x;*lk<7, i oni »iuni rofni' tv; niutuj, nńw- 

(.meny tJemtrttle, MiKliiwivi:'zy im-tnikryi; i rurjiurzijdernie, tia ciaa 

, pOinKlMiK ńwinlla do planty iwniH-j. ile w lak ^M!i£niiniuj porra 

Dtap> |Mtryotyiimn i (rit^lkirj iiiuidj^Uio^i, nii>tn(- tiold Twnim pr/yiiiiri- 



i 



S Utoi«Mck«ł. 



- 230 - 



frjfiUwileni mojo b«taliony x aniiaUml i bilbn gmlitn tnrftia x obu 
kanonsila. IcL^ra tełlnrj nl« urzyniln «r.tcody pr^K jedneito nbi 
i ilnu rannych. WyntiUem Knnc^np płtrolc na lown njki- do Sook. 
nft zuJonienie Btiirj MrttyNtkicli pr^eprau'. l'ułk<łiTuik riokol 
jedDym I tych po«lcniDkiw komciHlcronal, ctyni mi ntporl p: 

niepnT]aciel»kiei bolumDie, którą nft »itoje oczy widiinl. Tu kolnn 
JMt EK^icwiic K<''"*^'<''<^ ^riiffcrinii, k>;6ry t Fiotrkuw* wyoMdl i aiaia 
^Viir>.xii«'T nriura) od^rziiiić zamyi^lal, i t«ri, jak nii ki>, »|Mxl«>Kać nsli 
mit^dzy tSocliaciifweiH i Kaiiiioiiiią «tJtaat dla dacia oiikunni awoiiu pa 
runkoiiL W lytu iiłoniuticin ili>\Tiiuliiji; kIi;, fi- w Wltkowicucta okupujo 
nii?przyiacicł, którego cz-yniioncioiii przmzkoduć cbcJakm. lecz te aiij li 
wfti na g6rxe, ji |a »Ui<' iuit>xł: nu dole ni<v mu ttzkodEii- mojcini anua 
uic mogleni. Nieptzyjacifl Iłi ftinl. urmalami do nns irtnclał. .Ta fi fi 
orł|t«wiadnłem. / tt-go n>-r>'fiŁkicf.'0 i i: t«j [lOiyo-i N. NacMltiik lobuatf^ 
di.'tko u-ua alakomó Ktiniotim;. 11^. bs ja wiircpj ni« inugi; rachować 
choly, iqk "i.łKW. Mfldiiji; takot, fc eię u mnie fural i iywiiOM- koń 
CAty len rn[X)rŁi'Xyiiii; w |it7y(oiniło^<-i iKii.;]) Ji^r^fit PoniatoictlU^D, j 
raln Mndalińskief^, 

Parzudi*): marMtti knlumny nn-j>r7yjmirl»kiPi itiuHlnrKaiDlaBBM 1 
rbiu'xmcrn Inki; Airnn;jardn: S£|iica z 1 Hiwadmiiu )iuntr6<K i 1 kompi 
fitylifiT^w. Kcfli jedrił >>iwadnu) hnianSM i 1 batalion jnlBnł^ryi. Korp 

1 nrDinta.l kalaliMi. 2 anuaty. jcd«ii lialiilioD. I anuaia, 1 bnlalimi, J ar: 
I fcmtaliofi, 1 nrautla, 2 bataliony, '^ armaty <>d<lalwn« na *to lub 9011 
kAw, 1 nmintii. ? ^rwaditiny dnifnii)4t«ir, 2 bryc/ki diite tiulDWT»>, 3 
I balalion, 1 nnnaii, 3 -^Kwndruuy tlmgan/iw, 1 Imliiliitii, '2 annały, 6 
s6ir MDualcyjnypli, H podw-U czylj wńzkńw iiialicłi. L' bryki 110;^'. III h 
otek c^B podtnfd. I armau, 1 batniion, Ti Mirathnuńir ilrsKoni^w, 1 ki 



twm. ojczyzny irtaKncj doKadnun potTMłbfc 1'onnwiam lij pm*br i ■ 
wyłMZTm na iaw*łp ji^lom piTTwiqxaitwni i Marunkirro. i>. 'i-i. VIII 
rdtti I7n4. T. Wftwracckl'-. 

.ToiDa«z \Vnwn«rli, na}vylUzy «ły zbrajnc) narotliiurpj Nacnri] 
Rzpri |Hiwłii4vhtiB zwłoki ani 'rxkiizy nip miiM. Datmi ontn 
k!iii,Wn JiWfowi fonia (O w^łi kitami] o|Hin(iwnnta kniitrytsni* KainwM 
nia raalali|c na tadnc straty. ZalN^ni rftnnirt Gra^mlowi 1^ Di^bf 
akltoiii, wy ahombiiKnmwiuiy a nim iIo|irłiiil n (mii wyr«inc| m«j ' 
FałiH^trnint nlakatni ralnidnióny Soobaiirw m^ ó» i)iopnyiju>ii-1ovn ii 
noM kiłknTauwBniA Kamtonny. otwarły ordynan* do łi>-n*rala Mad 
•Icirfpi prryUitatu. ln>»fvnł i>sl>r(t«>>l:i ma iiiii go przooUo z >łl'i^ 
nw«j{gini i informocya •ion*kut'>']Clli•'llla^Al^y>IK)op«^Al:■yi. Wykonanie 
orcfyiuut«il Mirro ud'«cnui. mn w Wan-zaiic, d. 'Ji. YJII-bm. 1791 

T. WawnMMki' 

I\Vnwrwvki do l>iłbrowi<kirirol: Co wczonj k-i-.-ciu P- 
ao ra[)orl LHlpnutrdzialoin, Ut i Tolit':, (iriu>Tale {inuinrfuiii. 



idi 

■: 
1 




— 2»! — 



lUDfi fiijHRnJw i 1 uwmItoii buzarów tuunylcft). Pnhocsae straie: 7. 1^ 
Rtrany nad Iłuiii^ 2 kompauir fisylicrów, 3 Kcnndranjr liuxarAv, Iicxqc 
Ihukief/'* ponail taBeo: s prawej finuki okolu 1 koroponii licylkTdw 
llyU nwadnin-^Tr hular/iw. Ari/er;jar<la; 7, fiiTK^^u: I niiadron hu> 
antiT <• 'J.OIIU kroków za kultimita, 1 k<im]MLni& pi<s^lłott- EaHnla przy moacie 
^I-l bnnrtw. iiik2v pot] MihtrzM-wicBuii z«oitalu nini) (i)i)'l!vn'in- i kiikuiui- 
huaw4w, w Witko«ric«ch zoftnt I baUiion fiieeboiy, ktAry podobnu 
di; okopuje i kitkadnpNutt liuutrów. Iti tumma nięc cait) »Uj mr- 
fjnciclakiej w tej kolumnie pokAiiij? ti<: 10 bnlaliuańw pin;iioly, L7 «r- 
mir, JO sznadroofiw dngonOw, około r^ s/watiTnnAw buuiów i ti kom- 
ii rujlicrów. ]tckoguo«kow«io s gńry pod ^ludukon-t-ia d. 1^1. V[Tl-brii 
roku. 

Raport pawinny. 

M«ldaił: N. NiMUiluikowi, ie (Ui«ic>iix«j nocy I^itatt e korpuwm 
"wwu, ktfiry «Mdl ui mni) t><l Toruiiis, pod Witko wicRiul suii^l. Od 
Oalalniricu niuirico rajiortu iudiicj w inctrtii <Htiiiiuiiy iiiL-uiiu {'u^lidcni na 
UU) Etroiu> lisury pnlrolt'. ktńra doti|d nie ii(iivr<'»cily. 8zpiegi'>ir tii d(K 
(JoMAi^ uie iHOj:^: pronilbyin S. Nacjiilnika u prcjrnłniiie /. Wamuiwy 
tich. którjrhhirrB mfigl Olyć na «ipie{^ir. [*<ini<^wai ja ftoji; laii^iy 
ewem a Wiitl.-i, k takiaj [lOJtyryt, Łti Kaiilaiiiaiii Wanizaw^ i oiopiryJA- 
tnoM' a tnidn&iciii Mnkowitć md>«, aackynaiu *itt wu^ <>kcpjKKif, 
irych okopdv tak oifeańnn jaku i deEfensue dalej opeiować mogę. 
kux H. Naoailnika pntyjccliaajado Wanzawy jutra a*kut«cjtini;, albo- 
(Uisiaj obuerniej Tozpoennó CMtbi^ posycyą. Pn>- komendzie zmts- 
*i^ genornla Ryiiikii^-wicca, ac udatiiońri i uiiiicj^liio^ici wnzyftkiin snajumc- 
B, ktAry DajwJ<;knyiD korpiin^in mCijrlliy koincnd^rawar. O iywno^ó i fu- 
nptaoiam N. NarKcIoika, »ll>o»i<-m jiii dr.iiiiaj ir&xydłkic^o mi r.braklo, 
FiBU»Eoiiy i(fit«ai brać xe slod&l. Dan v oimtw pod Brocbowooi. d. <ftj 
l'bn 1704. 




I waf^JB H<wbaca«wni Kamkinny dla mocnego i^uknTHH. ki>'irm tym (lo- 
ttcrnnfcoaHcbwMnpriypruK-ailcił.iiiFmoApbj^inBcy.i/iuprrjttiiionc, iik|<riu>/ 
it&b<.\Mini«> ipobk>ie jcyift koliininv; jabio do t^o nnin iiu.i»)!^ >r(idki, snuj. 
'alił.w priyki-ji.iiToh kopiach orrlynmim'iw, wydanych dupi-in-m- 
I icia. litjiUnukippo i M.>kton<iwiikirg<v KnliimiiM <iicijr«vci!i, 

»ORii i kfirpHwin JaKniiiłkifpiiiWrnouii" hijdwp drt&,000 dotun-fcn wnjska. 
.. Wilio •>!> iiiógl pri.-<l)!<'i Atiikonflc U'v*xr)gi>'Mlti, jak nn d, 'JT iifai^i>iitir> 
ił*« pnn julro alarnaiij gitioralc, ««i>pólni« z k^ircitni Jf>rcUm SocbacMW 
KRiDi'mn7, a gdy Gitdroyć Opnnujc Wy»»j|n/jd, iinlcnc-łintcalii njtapomir- 
litn» dwa itoetcninki itukowai-. Nic wyaluwiaui ci neiKTrilr. |->budek, dla 
iiktótycfa z lego Mij plau tcii powinien \)rc cKwikwowiiiiyni, łf «>in dobrsc 
" ftujrta. iak mele aa Inn aaiciy. Dtn 25 VJII-bra. IT'.'-!. T. Wawrzccki". 



— 232 — 



Odponiedi g«iter«lii Difbr o «r * kiogn. >). 

M*ii|c Kibie koraiinikownnit od Txądii roNyjtkicgo notą knMft JMd 
pTiioklego'!, iinpJMuią w wjTOJMiii ubtiMjscych bouorowi wojikowr^u i 'Ir' 
likatnoM ncxeivrcgii nJowłiykn, - nitej podpinany limUlo mtyn mieszku^ 
cdw miiwu Byil^wzccy jako tet i oficctćw pruskich irAirczw> w niewal^| 
pojmknycb. x ink* ludtkotda i modttncyą poatąpiJ soIm* r wyra«>ctoa«ii^ 
miflitein. cbcK- nsttirmrrii iilobrlcm, niMlcjswalsJiH! i*dlł«ł Cijrnić knjunły 
i Dłi.%wtocen4 oddajtic eprawierlliwońć w wsz^Htkich uialeaiftcJt, klótr do 
im^ wtadMiilOHd do«!!(v. 

Nitcj pcKlpiaanj poczjtalby sobk u hańbę £BJniovrar -ir wU»iłViii 
itv«kjeBD, jako pnu«in'nfai powaUniu >ivri>jr>mn; ni« bral wi^ ani porMłmjr 
nni arelwr stołowych króla JMaci pnioki^o ani Ładayth rwczy. kt4r«brffi^> 
do ułftkn wojennego ni<> przydały, «abia nicugo oit^ pnywlisz^^yl 1 nif 
wybrał jak tylko 5-Ui ct^i' nnlotoiipi nn miai^ta kontrybucyl, lo jmt kyi^m- 
kicRo (>0,CiO<.i itt. poh. na e^plai*? wojska dyn-ieyi ewojej. or»e *«knA. 
XBprx^ i Iwrił podi>linc flokui. klńre pniwrin wojoniimi w:i£QI# do 
fcuiynu i^H^ndncK^ n-ar»i;air8t:i4!)i;o iloJInnc isoauly. Jedyna udobycs cno- 
hi*lM. do ktiSr^j i'ii> niłr-j |>ad])itnny )>rzyxii]ił- ninic, jmI. u> portm Fr*^ 
ryka II I niektóre karty geosTnficim' z ratutKa Haicte, godne i nadM" po- 
wabne objekła dli ^<3i>T.j Colnium; wjzakie miał prawa Eabn<^ wnystko 
i mniej lAgodnfr obrjść »ir; i tcm mifisUTn, ply pn«il •iluimon wzywał do 
poddania e'u^_ pnlkownika i^ir^kHy. Krok un niltj podpisanego jolby- 
byl wy»tar«aii(ry do xat>lonifnia ^ od irajtelkidi wymówt-k, gdyby ni 
lak byl uciynił, jak mu Knrriipa tizwył wtmieniona noU. Niemcte Id by 
wlnhmym o dmbnlpf«i« wykn>cxpjiia, \tiU jakie w Pontonip ł okoliesdi 



r«yM^ 




*) Tł&niacz«nit' IjnIu krCU proskiega dtt JP. Tarracba piaan^w 
wiadoję Mc z dnniwiPTi wiary gouny^, £ polaki ekspentral IłąbnmkI 
lotyl n)i<«)!kAQir hwojo n- W)ir.anwi«, gdtio zodinjp w zupetD«iD i »} 
mm po*)adaniu oi^li^ 'tołowych, porc«lan i innych cłrfkt&w. ktin ilk g^ff 
V Itvdeo*E«zy i Fenloni« poHri«a wkroceenift i^ttfgo do I*ni>> '/.ociLodni^sk 
PocnIfibiAni nobtc, ii do otrzymunia ł«ty*fHkcyi «■ t«j okolictoo-d t>d n^dt 
ro<*yjłiki(^ doarć bcdzio uirtanowi^' nwn^ jcifo nid tak (loratąc* liiiiiiciiiVia 
miii; prxrto roKkamiji; WPnnii, i]tby4 >>i<; udaf lok do łcłdnuirsula ijmnon- 
wa jako i do gcti«rala IEuxb&vdt;na '> x prośbą, abj nurolucyjny Dąfarw- 
nki był uniewoHHiy du zwr6(.-cnta oicswioc-zoui nłobycKy. kidrą »oUr pnj- 
wlaascayl. Cwkam awiadooiieDia prscz najblitrzy raporl WPana. W lia> 
Unie 23 marni 17tt&. Fryderyk WiŁhdm. 

Finok«i«^l<>in. AI<reosl«bon. 
Do JP. Tsrracba w WarorJiwIct. 



•łMn Ol 
*> <MłB—liiia wnimatt* Wtnmwj). 



- 233 - 

praa Eoale komeody po)w4nitine byty, c<> K''yby, wdircujt jenti 
lioim* hjktftaialhj tobie ta {Hiwinncuu'- '}ULVvuk* knJIdmiu nieudwloci- 
ną s|iimwiedU«oJi; i JAko logudiU donńd w Bv(l]i;o^icj(y przet samKe prty- 
ij kilka nkarui^ch woinkowyrh. ktimy w tym rcHbuijłi uwinili, 

Stwierdzają asMrcyi; nitej podptuuiego po *iońvma«i jat W\iJBie 
łbierane, niidn j>nrj?nine dla poczciwego c£loit'i«](«, >jiiniwlvicniii 
ci wiele godnjch i>«i'ib i mimik ań (■■'iw BydguMLzy, których lirty 
MRiwione prs^ciw nii-iiiu caakar^^uia, a kl/ire iiimif Jl'. brahi do 
foroir Ry(aiiirkii.-iiiiL JaLki>lwi<?k hmU. g^lyl>y t:liw w (lajTniiipjKU-j 
maj pukauła eic na nini podloJć faka nip)^i:lnu iic^iw<^o iolai^tKa, 
fltocb tiędxi« wfl^aton; od ainnc^iyi i prolckn^i, kuln; N. ]nipł-rat»r»wa 
(•aciyctć mesy nńsfUi tulnfiEe i w niem znajdujące sii; iinjskowi> oMiby 
[bAnj Bti»i podfHJiui7 dot^ nływol. 

Wanuswa 7-go Ri*ca kwietnia ]70ó rokn. 

Jan Da>rdwi.ki K«.-licji. J- K. Ma i R. P.P. 



*l DBMHiaMomn. mLO. :(r.«t'>; «lląd «i!4l. na. Ct.. ^iitr Unk oottnotają. 



/^Iką komnnikjic^c- i «»x7'*l- 

Niania i nieukon lento muiH* 

tiiiTfm, iiracktinnnT je- 

* 'nt podług rwania mcK'* njni- 

— nif mogliby byti tak pręHlco 

któryby za eobu (lowdiTir tnii- 

I \Vri)(iko nii;c tiaton! byłoby 

1 iioi-by t*ź lotMlatnicitn lly.H- 

inń] byl ukowy: 

i'i;o lnKUf« korpua fi;cner. Iłi^braw- 

MH ilo Błonia ruHcyd Ih-iIu^ mi^l. 

-wojo >: lIJciiiiłkM J*ofhiii>»o- 

! i;.-rn;r. I)nliion4>kii'ga iikryl. 

' jMtnowasInłąry ri''wnie«iTOiin pOftcnilł- 

i.rypiljrrn-u KoIyHki) mini koniuniintcyn; 

' ' tnmk\e/,o ui <Id Rawy jak nfljtli^ konał pj 

• («• będsje czcłtn patrole ku Soc-hancwii. 
OfatrowMki kti Skltn-nkwicotu. Noi*«mii 
■ ■•' Miiutn. A ({lizie ^uitralp do>>tal(vinytni nie b^tt^, 
■ i» hublym nicpreyjin-jcla obrocie genoinlAw P«iii«- 
T.iodomit; obycfwa) kompmlBtici tuk pin. Oła- 
dki* lowiniii mi tyci im i OB t w liloiiiii, (irAjcił 
-jOt ływności nakaxa<-. 
. .> , fciiily i^a. Dąbniwuki x koriuiwm n Urocboną 
^n. l.ip«kiegu, powsMaicni i;ntexiii«risktGni ko- 
1 *da WH'tko|H>l>l>| na UtmUi, Ktraiif; itiiiry. (><'ti<T. 
■\!:r flrzciką koiuuiiikai-yi; z .^urluifzeweiii, Lnwirzrtu 
' rioBl odeuji.- 1 futliicgo, itc glilic niO);), (lotrmii łj- 
[ii»<Iupu<»]Xtaf,powinivii wMelkirj bitwy t D'icprr.\i^- 
r r<-xniC2rni<Mn Jtgo i<wt, nłty niopncyjnciol glc/dcm byl 
liłUT":: dla WMUocnlmia smi]>j komendy mole m »«' 
1^1 ltor|>lłi>aDii w Wielkiej Pul^c*: li|f.'tyr, s naiaitowicio 
it iTy^iuly luołt], i iMląozoueini nilainl juk itujliitr- 
iri -yI-.m'/!.;, Kfli irdyhy Im nadto nnii najiicnJ, wUructaH 
udać rin jiowfntcn. 

iliif! e korpUM-in »Truiiu nA DłuDi" d'> Btaroj 

ycia j»«l *woja bierKc koaKWi;, i tak ««iiio- 

/yefciego i *icrid/ki<T:o i lacJty*!? j"i;c»r* ;;en. 

—i.. {trzyniUBi M|>c>vnv Hrc(>«yj«if|a dn i>dł*wa- 

1 B«irą pRwiw rwi. lh]t>rotv<fci«Tiii, a nattncuiL* 



[Pdniiętnik o końcu insurekcyi.J 



l.tibo Rada NajirytDza winlki) nngroli; oryinRciyła bjta koi 
Łpmn. btAr^by nwkt; Uzntn z nit-pm-jadela ociyńcir i WielkojMlakt; 
nyć rńo]»l, inn« wc>U) iwMd«i^xiiić tnrdui brln iro<lki, nnifcli profito 
pnyjicidit rmI Bznni roclotonrgo atakowibć. j«-go Iwwieto pozjcfa ułfUi 
Kaniotiny do Ijowira* pirw: korinior imtcr. Ifjt. Srliwcnna, gen. 
Pchwfrina. Kl)>ii«ni, [nilkownika I>niivKn-pi>, ■ iimllitrównipeituki jtk 
litry łl(i<-lMn winiocnioiia, nic ruo^ być pnnt na« fkutcointo iiUkowiB. 

Kurpu* \iq(;Hi Jf«aia 1 tnlilomkiffo ilo oitmvfa tvmii^ kI^* 
noŃI, w djwisyi tnotcj bjrlo 4,500 pny pncifc-in Hcuf7, ri\y wi^ le. 
i-tAt poląiWHM>, nie dotAirnywal/ jemf^ łil^ ntepRT)iu>ii4H. 

Ili?li|p w* Wnriniwif itnypuozi-mnjr brk-m do l^dr Wafmaft, ■ 
aM|m6d w Di»i n)Awii>iKv o 1'ragi obronie, {KHiwwat jul culf <i'n}łku 
lomklB do okopAif iryti |inc<r))iiiii^^i:ia wt^ulo, itlaoi* inojt- było ateby W 
*M«r4 i 1'nn oputei^ i t nią itUą łUec^ Pocpolib^ fny liocntj anTl^rn 
ukitKiy^ do WiHkopolHkl; Pnttca i ^V'■t«uwa nie bylyb; tit; im l»d«f 
«}-fl>inly nirl>«(itci-«ń'twff, nutsittnił bowiem re/^gl byl ksftUŁknmr, 
» krAl i ICaik Nnfwyins powinni byli ląeiyt- 8iq t woj«kiMu. To ali- 
nw nK^j*- nie widu ^ |N>dab«Ju i tylku niui gntctmtotiw 31oksaii(mb 
ł Orłnwuki tfoAiiU n*;. Inni tiu xa ile mJ lo wieli, iem polutenls bm> 
DtaleiDal Uk byi- iiii!4>rBptecsnein. 

Ał>y WIuBk (Down do Wi«lko]<o1«ki wkmcsyiH Rnmp oeiyieir. 
lyłnu plna riaiilr[Kiim7 i aildairni ipi N»itrliitk<'wi: Iiyl id .-.i- 
podciriia' lity nli.>^>nrj±«łc4a i nAlt<tH'i*> u> ir«(vi>tki<vli otron ^- 
inl nb •iłq nan^ len ntaką mnłn* Elmn; opanować. W»7T»ik)ca H 
kopołKf |>o«»Uł« korpury wuiucnialy m^ ni«uutefni*; a»ti>r brygady 
iet BiclHBwnnki jiii miał do 000 kiwi. ki>rpa» i>bywat«lł l^ctyckifb. 
raddJc]k I katki^^^tch do 3.000 iclAw wynn^ł. Nif>pr«yjach>l wiec 



— 235 - 






"n ognie i latvoby mu byln w.-i&>tlrn komun iltacyi> i 
4» łjrwiioM^ wlciiff; zima 1>fł* na irnii^pir. <Irii-n'ya i riM-ukoDt^nti^wnitii! 
,w<q^n) j>ni«kicui «»r«* IfOrdJtioj dię ponanaialj, elowMn, prMkonflnv jr- 
, ilby irojiika iminkic jetnin nie x» oijrę. ta \tnyaiilmnivi wi Wurlo byłyby 
*Vi cola^j, iuian<>wia« tcilyby »ic była ^Var«uiwa p<xllu); Adania niułfO opa- 
ieUk; Rmyanir, gilyby trt i aui minii i^r rbfii'II. riir mogliby liyti Ink piedko 
pRC^Jć WiiJy, nic i»iałeKlil>y hyli iyirności, kl<'irąl>y zn soiw dowonc luti- 
•icti, twa wiadMBO, jak to j<«t r7K'n| iicuiHiirif. Wojtko ni^ nouzc hyłohy 
cH nsyfiiargo ońiniu dniami oddalone, choćby xci lu iHtatnic nt Itził- 
I PiUcf |m«prniria^ ■!<; dąijlo. PUn tn^ij byl Ukosy: 

.Korpu> X-ri> Jftzefit I*(n)Ulon-*kief!o Iiikujp korpiiK ęen^. I>i|brow- 
lak, te tou Ottami r&nnic tf awit^ni do Itlunia ru»zyć bi-dcie m6f^i. 
.Krygadyor Kołysko gwMuwii pcnimiiiki nirojc x Klonia kti ^chacio- 
i Łowiczowi tak, ithy najsiiiH'liii(-j mnnt ||;ci>or, Dąbroniikiego akryl, 
(licnonł OtorowMki kolo M«x««>DOwa<>toji|cy ruwuit^>itiroin] poiitcrun- 
eir tak pominąć, Łtbj k brrpidyt-rMii Kniyekf) mini kainunikacyr; 
tMjn mian gtnn. ni)l>row«t:i<-gn a1 <łn IIawv jak nnjdnakonaUi 
wi lostalby ukryty. 
iBrrgmdycr KoJy»ko wy»yłt^ b^tie ca^to patrole ka Socbic«wn, 
i Ijowiczowi, gen. OJaitwHki ka Ski«nii«wiooni, Nowemu 
lii. Bialc) i Ntiwnnu Miwtu. n ^Uii \>a.lto\f (lunlutccciiynii nic b<;dą, 
Bły]> pipr^ifAir, alty u kalHym niepn:yjaHela obnicii' )ri<ni>mt6M' foniii- 
la**k>fKO i Ditbronrnkicfio tiwiailotnir; nbydwsj kniiiPiKlatirt tak fm. Ota- 
W>«»fcl jako i hiygiKiytT Kolyobo |iowitini nMyplimtBsrl w UtoDiu, LlTńjc" 
■ Tarrzynic na C.00O łodii I koni ływnctltri TJiikBEa^. 

,W jednyrnJf «o*le, fcirrfy pn. l>ubpoi"ki s Yetpotrm z RTOcłio«% 
iMy. ilrtunefiije it-nte pa. Lipahppgn. iiownUiiilnni )pit«](nlni«kipj)i ko- 
■»adera)ifc(go, 2 cdił ■iti) wiHkopolfką nu tamtj) ctronc Kzury. tj<.'ncT. 
l^^i Itarue się bidzie Wfzelka koanmikacyij a SorJincJwwan. I^nieMiu 
[Kiaiioniłi) nfrpTTyjitncloni oddąĆ i fndncgo, ik gdzie nj^gl. dowozu iy- 
'ki s Wirlkopulabi nłodopa»z«tiić, powinien n^eelkit^j bitowy t nippnyjfl- 
Inn uiiikar, gdy^ jtru-ziMucrni^n ]rgf> i«*t, aby iiif[ir7.yJNii<-l giminn liyl 
Boony opniicir Itenrc: dln wy.niocnitmia «woK'j fcninonily inol« dii; ip 
lyakinii [NMO>lałyi)it korptiMUiii w Wldkifj PoNri' liioty<', a njiiinonicip 
BtfłaDiowi^kiin, nłftjon^rił brygady uiojej, i |>ob)r«i>opani ^iłaiuj jak Dajbar- 
) ttkprr.yjncieloici fzkodiić. za« gdyby ten nadlo nnii napierał. wii'iiriii> 
*ijrwó<lfi(wa riLmlzkicgo tidau m^ poffinicn. 

.Oencrat Dąbronski idzie z korpuatiu snoim nn Bt>>ni<.- tln Hiurej 
'li. gdiii.- korpiM gen. Gi<-<lroyna pod ewoji) bi^-ric komi-ndi;, i Uik wr.ino* 
y wrha<łei <io vrHvtwAl<yvyrkł(>p^iri«TMbrki«i;D i tnciy ciłi ]p'xent p:«n. 
'^uwakiiti. T" wkroczunin prryniMoi a\KVitU' nlrpr/rjoi-icJa do nd<Tvra- 
*•» tocW »0 ftwoic-h n(Kl IłzUT^ pww-iir Ren. I»*bn>wclci«nn, a nawnciM 




miaiU 



— 236 - 



gm. Poaiatomltł bnldu ih&kI »katecanie. gdybj iHi wicMS aniMt 12 fn 
i {Ńscboty dodRno. iiiapn; jonola w BaetMCMwts MdKwaf- 

,(}<Mimil Mft<lAltnaki Tńwni<t nrkrncMdn wdnwa *i»włitki«>fio x 
kry^ Bwoja i rocprzeatrzeoia si>^ ał w Widuńskic 

.Brygadyer .laf wioslci idiie w 3.000 ludii od U'iily ica sefur. 
browłkim i x uini »ic xli(ci:vć wsiluji-. Tym ■■fn>».jl)Om n%tprxyi»cM byli 
przymauDDy podzielić swa siły, Atcby mu tyla i flBokdw nie odRto. E 
dług wMcelU<^ podobieńntwtt opuściłby Ihs wydiuiia biiiry PiotrkAw, 
wicK i L^jcę, oBUDCiasby |^. Di)lironHVi z korptiitcm luoitn do iri.i 
wironlfin. licziiii artylwyn O]Mil.r»0iiyni, mAg} mi* ńł \kh\ KnliM: pooun. 
i mtcdiy Odrą i Wartu diiat&ć, «^ć onrgo dot«*T^rf>wnw*ry nii^^lzy ^^'artf' 
i Notecią. 0*n. Pnrilalowak! xlątx(my x tiryn. Kolyka łaliro nalro 
Ilydgaa^cjty tn^lglby po*mpić," 

Dla uiłkutci-znionia lego plwiu.kuWy Nacii-luilcowi pudaJcoii 
j«Mcit«, KO ^i« korpusu iiii-go iy<'eylo. niul>;piijące una^: 

,1-nio. Aby ni nalychmiiut iia cały mń) kor|>u« iu«taty dauw, g4; 
pi^ loTazBiejiiSpj prxykTvj |Xit3« roku toliiierz pod gnilni uirbeni lehi 
taofee, u kttnlmiovni(' z wii)>ki<-ru n»uvmimn;ir iiicbezpił-i^.po. :!dt> Koi 
tMi powini«ii Mó w- buty, plitszow i bnikajiicw jcmcw Riundurr op*in>w| 
iia 00 Muktu I KkAry x BydgoMu-jty pny*tiiwilMn. 3<Łio. fautfhajn k 
wm«I 12 (iinl. I granalntk&n, gdyt liez nitb ni«pnEyła<-wU t miwt 1 
t36ir wypędził- bym ni^- m^iffl, w pontony ukle ojnlrtcHiy liyć fmwinji 
nbytn w razie, gdyby mi niepmyjaricl naroekscb iklZ-ryi-h do iirM'byrU 
mtie} m<iBty i brody nijiiowal. atw tai>gi gilzidcolirlefc |icMbywaó. do 
potn«buji; kilku biegłych ofieenSir i ladei. 

Podany n Wat«sawi«d. 27.VI|[ bm I7M r.* 

Co do anie. cbcialcm wprawdcie nad Itiuni pocwtaó, ■ \l^ gt«, I 
nlatOiTAki |K)u-intoii byt uilac *]•; na mipjoi-a. gdjtic wodlug planu Ja i*ć nj 
Icfl), alo trapoiuiuany tc^Ticml wyimSoil cii^ ni<7.najou)Or'Cti| puz>«;yi, 
aaK zaanian-m ut jujuKtantii ■!<; iiwl Bsuni było. ii chciubKn ucytkać 
«r hl^tobyni kurpun ni>';j tniftgl ubrać i oiioniiif. dai' oilpocuć, a loUilłłpn* 
uriedlnriej, b^ korpus X-<:ia od oblania WaiMuiry dotatwaM) «ial per; 
ubrania tii^, wypoi-jcł^ia i wyU-Mowania rekrutiltr, co wiłzyntko nie uk st 
dińalo t moim lcorpuM-ji>, ktiSt}' <* tyoi otAiio uto ukil ui>ijndliuy, ni«pn;]*- 
cii-lo, pnni iKsyma miał: urykomc-Dderowalein ffięc i: kaUipgo nsioMaUi 
oliceriw c noiaiui dla pncywiminnia mi z Wanzawy putntcbnych Ui'- 
taową kampania ntkwizylAw. 

Dnia Ztł pużdzicrnika 1791 odebrałem {loniiiiia lyeh waijalkkh |MV : 
fiiiAd nAiUi.-|ii)ji|vy m&ku, kb'>iy poillu;: planu ilany być miał, «yiUfl> . 
wi^ nalychntia«t pn<]i>bny;li lonkiu g«n. Kyniltinricaowt. ajl«bj w Bi^iA* 



- 2JI7 - 

aatm- iaągnrf z korpaMm do Bloiiui. dok^d lei i Baro zaran etę 

i'). 

iMr ipn rozkaz nrjcrioryni odrłiralfii), ni<-' inotflfiii go uk |in-(ih<j 
fkonftc. Bracb6w lefy o 7 mil od Wantutwy, gnirr. Poniktow*L-i stal 
I pAltonj nili m moirn korptinriił. ntni więciDOJą mzMlftajcją i mo)»obin\ 
inki. dMiiii rai* (mo-zcdl, i fraDmJBjinkkiTics nir Tv.txyl s Brocko- 
t3! nil-liriii, tcgni dnia |ireyina«it«owaI do ttloDia, gdKu.- niułjj dy- 
jjliMKpijjącyin rostokowaJcm RpCMobon i unu ilu niarHii iinznjiitrz 

W Btontii 31. Ylll-bn. 

.W-ZFKilcii' <rojew<Vł)tki« juiwMinia kniKoiłUJit w Radtikoni^. Wit- 
Ibffc i IjuiiiewiłT. n^iiii^nl 13-T w Kopylovfio i Kokitnic. T«i rtpimoot 
[niiBln I »olj% Q armai. oJa amunicyit Trictrwowi^ i bgr*^; u> Uk bjć ii»tA> 
l;»w poitianj. aby korposoni, gd; tatie jutro do Nfularz/oa niuicroffM 
[^Mu^ <>■• mnuihaly. Re^iineni 4-Ly kaiiŁonowac bi,'diie iia |iTsux!nneśdii 
Jeni w łAtnmnTrh guninnch i kttrc^cmncb. Kfgimuit l-pij k 
li I (ł annaUiiii kantonuje na przLflcnirat-iu lotrickiem. Itrypida 
Dnadza Błetiinwicr i ^nłiy. kuiunidu iiioin lirypuły Httisciii 'I 

gOłówiM kwaicrajekt iia Btoiiiu na ]ioct/cie. gdiic naty(.-hinia)<t ordj- 

Dri<:«rowi« od kaJd«f;o fiilku <tfti«ii^ »)•■ n)ajq. 
yPo iyvno^ poHYla kaMy korpiiH do fimty, f[dxie «io jul porucznik 
Ł loaguj^iic-m iDajdujł.-. Żaden olicor, żaden pDW>Ł uic paiiiDtcii 
HCoeralnrgo hzuiłMi w miCHc-ie tii; uiBJdowae: Iwz prKeciwDie ktłdj 
*irnm kor{>iii>Ji- i>o«K>taĆ mu. 
,W fnypwikn nlnrmu K^rotiiadm '■ie cal\ kDq>U)i, aby t^ią prawe 
■kotydlo o Beindcki Stanin- iiiiailci, Wr u Rokitnu, pifi-holii inlii utawa 
fl^wcro, jazda n* loimn, milky« wdzkic formują m<^ drupi lioiA Ła |>ie- 



*l KnsbKz NttCKcImka; OaK* onlynon* l>^bronwki«iDU, K^n- lejtn. aby 

Itro rSiTDO ze dniem. t» jwt rkoru X-i« gcii. IcjUi, r'>niatou-ski uadciagiiie 

t<ltł«u;ri| iwni llnjcliiw, MrrmiwKCTowii) p(«I Sturi) Wir» i, zl/iczYirizy nii^ 

Mritutyn (ii-n. (licdroycjii. Iluwi; F^iwii:)! obji^l i tanidjUi^cfa CTJciai rozka- 

M. p-a. I.iimkiriro z powniAiiirm iftirlkiifKilKkiin uiyjr t«u>Kownic do obro- 

^T n<i}*k>i (irunkiłKii. NIkoinii. iremTMlf, oildnliić !•"_■ r. olioru tiii- pozwolisz. 

■ i:rtrjłij- I ofiił-ri''* Ih^z tirlopn *lę oddalił i w cziŁ-ir pan'tu ha i«wojrin tiln 

*MJd(iiiał "ię miejscu, lakoiry ma byr Vn-<owflnyni. ^adiiił rekwiEycyii 

'nrWrtii (Krtrr^b tłOJr>V'in ych inarz<>) nic moff byc ]:MjdawanN. jskii pniez 

JNwralńw dywiiyami komtndŁTUJacych: laknwe rektmyi-ye do Riulv W<>- 

iBnii zanoaionc być nia)n. ktAni wTeyziiniinownwMty y- do frytJ/IiiIAw 

' hadup oujr^aryę prziwzle, W WBrurawłc 29 \'ltl-l>ria ITIM 

TomiiBC WawnwkI'. 
*) ((%ru»lin-u'Kjłp miipy g«ri. Chrzaiiowitki^fo: imiyfkie (o iui(^Mt>- 
ri Irłą w okolicy MoniB, obok triHkrt^n traktu t Won>zaity|. 



240 — 



D. 3-pi IX-bnit nw/jk-ni t kor;>usein mmm n» (łrti** do 
W*i, gdeie korpuf gpn. niedroyda miniiy Udufcinm i Hura W»ią oIkwowbI. 
Jm itulokomnlcin niflj korpim pn wiotikurli |Kłlrlif>£vi.-b, połlulcni nmtycłi- 
niift't ]>OKt(Tunki i |iftU<(ili^ cln Rl^lnwra. ItiBtirj, >[o(;in4iiicy i MMri>.«>u«B 
Halem gm. OCamirBkipniu ordynuif t>,vv <* gutomnCci 4o ronrota i mie6 mv 
nfl bscmoóci. P. -1-^ cbdRlnn odpocuif, b ógo na ltii*n> do Wirikojnl- 
•ki wkroctyć i wnz^iic ^lukai- ni«-piK}'iBcicla. 

Korpus gen. iji*droTdii idwioral 2,000 gl6« pi«-bo(v refcntiiTMJ. 
1,000 Fitrx«1cil« i koa^nierów. TOl^ jazdy: i^n kurfnia prowaclsit a nlai 3 
gramOntki ti-fum., O nnpat li funt. i t^:{ funt. 

ZiąvxyK*zr tw z tą ilynizytf, iiiiat4'ni korpif^ t 8,000 luilsi i iS ar^ 
inal rłołopy. nin licznr gea. QiMX>virk\ri:o, ktAry w lXMi jaad; »taJ pnd 
MuKT/Miotroni i kińrcgo, kłodybyrii i^a), do »l*h\e ftdągroió nio([l»m 

Korpus (jen. Gledroyds jiwacEo bardziej odarty byl tiiiniAj. picdiO' 
u u mxy<itkfc(n znuinna, jax<\a ]'iip«>lnj'> nimiytwtna, iri^lprya * dym 
laim^om: to WKiy^tko jnlnnk dunnc nic bjrlo, gdy korpon tro wl 
odk|{lq*iycłi gnawZm^Aii Kairm* o^nnic a2 dotj)d ma^^mmat. 

l>yiibiyn nnija liyU rKr>>.wa i r.iirtiwii, ciouyJa fi*; (byi-) wJiiloenlo 
PSorbola, tliociai wprawdzie do polowy bjla ni«odti«na. tilrowa i w* 
kaniiiU aię nadzicjit, l« Co. cx> j«j brukowało. x Warsznwy npTowadione 
dci?. Jnnła miała dobra konie i poŃadala wcwiuitnc »lu£b(; jak oajdotkoi 
lej. Artylerya moja minia dobry capnąg i dobnw byt* tulutoną; ma}>^«, 
Mnlarhowski pnodkoiral jej. i^toircrm, gdybym ta, coid od komiAoryiu^ — 1| 
tądal, mi^l był odebnir, ni^by nalcactaa korptisotri moicmii nir tirał^^,, 
waln iliylhy 2a|)unni<- n.ijniiiKli nnntpJMiy i najlepiej odiiany. bo byl pi^Jm 
iiy, ki^ry w rtiloj kampanii taHoej od iiiepratyjanola nieponi/>«l kloaki, 

OHcerowm i'xuli it{)niHi« dtiwie, IJ! oin [)OiIrz)i>< kampanii m>Ęoi »an. 
ri^li, fc ncmioftlo m/ojc Icpipj poKoali: jui mi; ua wyalaBYdi a» kossoi. 
deruflki lub dnamiTiiiiki luiWnio tpuiizciti' mo-Jnn było; dnl^ry bylT >*/ 
wMiytktch ckocry^w, baczni, n^trofni, przekonani orai^, ^ nie gadanie tm 
crynnoJ.'- łolnienra w ek^ipMlfeyAPh jakicbkolwiek n*i-x !o«ii ttnnowf. 

>tia)rn) bn^drji dłilwycb stneMw. kulrydi godny gwi. RytnLnnria.^ 
dawni«)>zy i<-h podptilkotrnik, nyćwiesył i irynini>triciiVBl. PolkoKiilk Sml 
kointcki. ntlody, ei^rnny i fc^rrliwy oficM-, konir-iid<-rowat niroi. MiU(J»] 
wdiki" fimnonaly 'ii; prędko, o«obliwi« [mik Uy^aiiowftkiei^ [)utk., |oJ| 
■wym dobrym i wiadomym wodEcm iwmiawaly nnkoiiJMr, łip ootKirdyaMyt j 
i poTzitdek pitrwMcrai otano jtołrtienkiego i^ ppr^yoami; ek«v»y tH i 




Kniflrm: do Hinn-j \Wi nwlntem i*tn kurni db> prryeotowania fy«n)i«i] 
I zanic dla liunłrch bcipiTiMirtwn \n>rxTX 200 irywlę. W <;rńtf ^- - 
IX'bri*TM OiłJroyr". 



— 241 - 



tułf tiif jul IM forpuceiy i poUole banlM Uofaree słjrc ich m^łaii bf Fo 
■& kMicn igi tftdnfj iiinej kawalcrri nio poiRcbowalc-ni dla ndltryda obora 
Fik aiiłWi: rrgnlamio MairiAlr-in ja w linit tiłbu nii| {ńc^hot^ okiTiriUciii, 
uk u cuci hyleni eiipdDic uf<-wDiouy, ii- *i<; iiapniit' nio óa, jslco i o [liecho- 
CM, le naty«iuni4«t ftod bronią ■buu«. 

Najwięcc-ł niBMwnnrałeot «r dn-Ach kolumnach. 4 i 5 niil na diteo, 
: lUliponwfaiej. bez eaaUuioiricDiB u^. Di»r«xania i laniAnia linii; fiulai ioł> 
M«nnif iiy«mxiinil jut «iii,yrq ir porządku, kazałem czysta <Lq utnEjruif' 
t(-i slebf lodzie apoczac i, jcidi lunJua łi.vlo, onu-jŚwic igi; mogli: kawa- 
faialtCBlc; foRiłonali aual pnu<(łiiit|, t/lni) i txK-znti: ukootenuwanic 
' widelec kolnmiw posilającą, okrylą i z WKX«cfa ;<iioii Mtm^iołiit pnrz 
nkitrtw, kt^itty li^ na p&I inlli, mniaj tub więeej, podtofi potrmbf roidą- 
ti. BjJoD czwm iiTzjniaraon^ roasMruwaić nont. ■ wtodr jak h« ilnie, 
I Bcbflwantiii xiipHai§ pofi^dkii, ppwny bylcm- 

Takl byl kor[»iu uiAj; dzięki w^iyNtkiiii w tiim tlutącyin o&cenHD ta 
pnr^, ktarania i roKwugi^, w«ivi>ikin) łMinienoro aa ich pwliMzofiBlno. 
dcki uci«^ni«j znajdująicrniii się przj korjiutle luoiin non. Rjrmkioiri- 
kt6T7 DII iiic trlko w pnier niojci jMiniuc^ był, ale iiuw«t laęeto 
rai. Dzięki obydwooi adjutantom ntoini, inajurom Zalilockitfuiu 
J-kicmu lA i<:b ••kazuM; dla iiinir pTiTnriiicank i ilniwiadŁ-Miiic pray- 
13. VV^|>oBitii(x^ jfuzcsfl powinieiuini DtpkiArych oticetGw, o«obl)ivi« z bry- 
paly nMiifj niaior^w BiclaiiiowakieK^ i l>ucayiDtiiikicini, |H>ruct.tiikiSw Za- 
LJockwKO i (.lirząMotriiki^-^o, inętótr, którzy a wytraymati) alaloiiciii zatrazA 
TwninooŃci anojpj do{>eluili, miiio w dobrycti i slych razach nie opuicili. 
«ny«ko »i»na cl(Tf>łim« zniiiili i do laitu^o końca imyjaci^iui mymi 
zwlaU, nie tak. jak inni pudło iiiir<^t)(i:y, ku>rty tak dto^o i pOty mi aad- 
akiwalł, dbp^i im być atv^km ui>t«cuiy, ^^'yaIlat: atoli muMoc, ta 
dl ottaUiicii ziiaiu tylko dKricłi, kl<'irycb iaiioiia iiic m| icodpa byń 
iie w niniejszym dzieiiaiku. 
Nad mioaiAr d. 3. lX-brw odcbrateia na-ii;|i4ijq(-j{ od Xai<x«lnlka od- 
pnicdi. *) 





"i ..Ofiwr/mr, ktArzy tu liyli pr/.yfinni [m rokwityia. odełlalcin aapo- 

WAl ni« dla wyn. Hb'bym odin'''»if zadosyt Jucjtynii'] łądaiiioiii. ale (oby 

nu wni>*ił' w \iorZĄÓt)t. ktAry sobie lUdz ^^'o]cIlr]a prz«pi»ala. Wycc^mi- 

stj wpnAd CiencTate. •to4>waif<loordyiian>vu, w rckwizyeyc koTpii<<óiT wej- 

.''■by aię tylko o lyle d<jp'jininnly. \\<- im loioiino jiotjz^ba, ajnk rekwi* 

....i. ]jdupiBZ6)<z, ni«odwłur:xiiii.* wzyntko yrydar kat^, i niocti jul len |ia* 

lUtiii^k na sawraH- nLcIuiwany lw<itir, WijiVlł-iii iioiiUinAHi juJt Di Itada 

^'ojcnna (KigNiwinIr.iAJa. ił \3n! FDiimtDWski ma 'i. klAru l'i tyfiii;za»em aJii- 

iv6 iL< V lurujisiz więc o nil- tifl ruTcy n^j ujpjwiolii du Xde gen. 

t^ouiii' 't-ozatlc je-zczA rzek wiGlIcIch do przelm-Ja priol »(i\x\ nEe 

*HMt; b".-"^i i»>iituny, gdy tego potrzeba będzie. Nie dopimn-^an] tej myiH, 

JUwwaiie. T. IV. Iti 




n-2 




Wprzódbym rf^ Bpo<lu«w«) /micrci, nit t«kow*J odpoKkda, — ' 
namiotAw, tira miinduTAw. hitiAw i jiłiwmiSw kIiuitw^ zactaf kompi 
i pod KoIcni nll^twu (dla nicktćiycb iridii Rii»i(>). Leci oadzwja iolotc 
nioitiłi, iD potrzebne r«'kniEyia /. llniGiaKy dootaną, rjiikntla: vidi 
gni irykcmcncicrowiiiiTch po nic oHccriw prtóno rowr««)ncjfch, fiyr 
akuiącTch [lic] nn Die^r>cbn<|bB«imiii bip m W«»awi(> i wrdnilci. pI; 
pteli ofńRuiqcvcfa Dcdit; iRmtmi^ i Juk tiudno bjło rck<iI«M'kłiąd£ i km 
BoryaCa doeUć, lo wMcrntho rnUcli^mło Itidri i Diniłi^jfrftto tifnc«i^ "w dc 
dsącfdi iiiml. 

D, 4. IK-brioodpocKjnri^cRi; wetT»ll(k>pnlrułr j pootmtnki nipo«U>- 
iraly, to nlgdidtt nlcjnrzyjajcłHft iiłMtIdzinły, uiplnizy lai dali KiKJitrooti^. I^_ 
oicprsyjaml irtdluł Rawki cd Itawy w Novnrm IMonc i ^kitraicwia^^^ 
misi twoje komendy i Ce ]i&iiiinci]io)i)i!& w Nonym I>RDTye okopał* fJf byk. 
Clinak-in »i<; wii,-c pokaEar niby. ti- niptnTyjiu.'idn irtijluł Rawki rhcv *ta>_ 
kuwec; K^ii. 0±arowt>bk>po niial«'(n na Rawi> pnes )laxctca6v d«li 
aby tam Jefn) uirii|;i; M-iiff:nal; lekki knrfiun nd dwAch tyaicry iiidd 
pod NowYiti Miael^n piS)BĆ przM flUcę, a po<l Bulejowen mowti m« na i 
ahtin^ jnciiniwir i na Pioirk£w udeiiyi' pod dowMilw^jn gen. Rymklra^ 
CM. Ja c korpOM^m chi^iftlcm iilć na Inowlods, Wolbon do PintHcowa. 
n<łi- KlriKt j. »lsh\ni korpiwi-m stoi pnd Jrai)«nwii Wola na prawym 
^u Pilicy, gcnfrnł Fa\Tal w Piolrkowir, ak- cha nir byli w tikk-j, jalrjl 
idip. Uaty jieic-ze kotpus kawal^yi oiiel Bawę od LobocbnJ tuiin»to«ad 
a md] maiurKclBniowiiki, klAry był w okoli'7 ITjaidii, miał Dit-pfwyji 
od Łowicka oba«nrowB^, oi^rndtliip uik i wieluit'ki« powstania obtc 
110 od Clc^fchniiry. 

Pomimo nip^łomyilnflj odpowifdri w?.głfd*nł #ądanyH) odCTnntp 
kwitytńw bylim jmirje dobrej ntdiciH I pOilanoiTłl«iii w)bi» mój korpr 
kwztnD nicpnyjacicU opatnEyć, cbjt-rlialciu moje kaalonowr kwatery. V*a- 
dneiiKH rojclckowaiii byli po duiycli w-iincłi, niieli duBtatki«u fedeamłjL 
i napoju, czan uoynal by^ piękny,— riownn dobry midi aponcyiMk, dobrxB 
aepło wyppać eic tnogli. 

pTKdnJa aWai ju* była ruacyla, gdy karycr r Wanaawy od Narwi- , 
nika nadbtt^ x wiadoinoAriii o dołiy<-iii Hrap i t ordynanaoin, aby jak n^- 
inictUel Ren. Oicdroytf do Warsuwy «pk*xyt; ten ffcncrał ruiizyl tmni {$• 
południu, ja »i<j w moieb kiuit-<n<'wy«h iM»\ai<-tu kwat*rarh, a tyn tfo**- 
bem csJa ekiprdycya do Wii^lkopoLaki ir iiiwucs n^ obnkil&. źadaja 




aby pololinc lawady minty (i[}6xniaf opcrw^c nanr: t tom wua/ilMMl 
obawa najninicj^irj gtwloki nit.i>!{Mikoiiiyiii mni4' i-tyoi. R6b, (Irocnlr, (« 
naoa do wykonaiiiii: (wu-kiK^a nn^rouci iii«leMlHł«k, na niq wKKyetko »!»• 
jy i Irj od Ci«^bio ladam. WWaiaiawił^ d, 2. IX-bria 04. WawnwW". 



— 243 — 



itiffi »[>M<ilwnt ni* niftgkm tif, Mtlać w Mniej W«i; nit: kjln (o pozjrcya, 
« kt^cjl? *tę tiinyuiti lacdna hy\n; niu itiiaUm l^n-no^ci; tehf Dutia ui 
pitniflwie pn»cy Fnnal i KIdtl vd Pilicy ni* i.<IerKi)cli, gdric jwi maga- 
■?n niafeiii ułożony, pomsuterowakiii v-ii;n dn. b. Óo Gcwtomii nsd Kii- 
'H, O BuUą mili; (hI Nowi^ 3Iiae(a. Tu nprawdzie na polu «tai)4<i itiii»ia- 
łiD. nnain haiattn Ijłe, ile iDOlna l;lo, f«rcbi(J »»łi»£w. ppatTj^wHrj 
hiń laoich w i-fotnt, Ictn niuMili »<; lcDat«]ito*ać, a te napniłd po»lqfo- 
*^ sil* iractii *nca. &Aleni ue tym epceobi^iu: 

R<^ini«nt I-s*;, t-ły ntaJ w linii; lewe ftkra^dlo oparien o CoKlutnią, 

laaeo Tt<njcz}('i\ ra finadi: Kttta hr}'gB<lH ]t>(«ii»l:irgo. tia Ipmni piilk 

Sttwiewtkicgo I iwUHiaiiia poEuańtbieKOt pried pruKciu «kTK;dłeni na |t6- 

tf|C«i w^sokoitci rIkI balałion jcdrn r, 4 aiiniitkiiii 6 (.. rigiiiicHl l.Hi jiulk 

QmyńAit%o 7. poEnsóshirgo pow&laiiin ytid konunilu [no£ni.-go palkoirni- 

!:• Bony it«ki<-go reg. 13. O tvłfr^ nlti od piawrgonknrYtlła otwEu wTnm- 

C**nrłi nad Pilioi atalj' dirle kompanie z KI reg. z dwoma armaiami 

pullc Wv^noir»k)q^ k pornao. pownUnia. Tu kazntem Datychnituit nad 

''■lii-ą KłtM4 nobic. W ImIb niogi«lDickim Hlalu potnlsnie lęojTkie pod 

^B«tni pułk. Kijtii DąbionrlJui, w itvit bJt^dtwrkim ^bwiitaiii« gr>ttjD- 

> (od r^ortim pulfc, KiititDifiK m Dąlirt^fitiiii', vr łtii7<wtoni(-,viirzid iton- 

oboan etalo 200 koni a brjgadj mojej pod komtmdą majora Uuczymiii- 

•ttłtgo. W Nowm łlir Jetc *lnia ii^zla mllirjri nldkopoltklcb, dwln koni- 

C>M>« ngÓDenlu 13 t dnooia arroalani: i mrzelcjr Sokolnicktef;o pod ko- 

nriid^ g«n. 8h^K«ekłFf;o. Na Pilitj pc-d Nowrm Miasum knralim itro> 

bi<! daa mocly I nalytunis^l nitlalctn deiasr^nmki na laitil^ alroiif ize- 

j«ko Idlkn lni>włod):vwi 1 ^dźaroni. 

Obił tu6j 1>}I prairdziwic a nalury n:cci>y;tiudDO ko bj-toalRkonać, 
ida DrfyDi<'D}<li uiT»dr(Tł nlr>|!(.dt)< leflnip iinii rn^inń- bjlo iiirpodolina. 
(iiDjm imuTzu cdfbialdii od Nnrzelnika fkupedjcjja, v ktiwj mf do- 
*>i'U (■ tanaru-j dla Wart-mwj kapilolaci^i I rafi'ni, du* gea. nicdraj-i^ do 
^nznwj a korpuwm itnoioi ma F{^etz}ć, ja zać fobyui do TarcEfiui mq 

Z noilcmii r*portt'Val<in mu czjniooo pri«tcmnic urr^dsenia i jak 
'iłafyecznie było dla dalszjcii operacyi, gdybym miał i'ilioc opuńcic', i to 
'f&itri* moi iiifflnic tni^-bircrni zot(«iiq. gdyby povTn<B(' midi, OFobliwie 
* Ii ką stronę, ^iitie jut ni^ mirliliy dtywno^-t. Ucrynitcm xMnt tosttą- 
^b, itbj ią aiiTowadair,— jakd la F>otaocą fw^iiom. I.inuii^kicga nnet do- 
inwadttioą KOetala. Liidiiom nrczp^ ni^ brakofraJo. jak [tylkoj »aii«n 
t^tba. «l« im£i4 na wćdre, nur>ir, knipai-b irralc ni^zbywato. Nar.nałiy 
''*) kaldcRiu koTpOBOwi jtdB« lub dira mintlrcik*. klńijch w ły^b ckcli- 
''di Jort Kielt, ffhiehy ludzi MjkoiD^nderoirać mogli dla irobicnia ronn- 
,''*(4<r ł sabytku eniuia i płótna w Uyd};o«cicxy. 



— au — 

Tntwii^ ilnin nhłwmmuiu itii-ffił jol C"0*lniijiij tlnlo «■; )ii* Eii|>'lnip 
ncnić kor|)iiMłni inirmii aii-*z\-uyińt VrBp i ^Saraeanj-. rrET}('A«l2ali do 
obo9!U (frtiflnilowie. (ifit^Kiowie. lotoierzM x obydvi/tch luU-jw, irui<Mli « tiub^ 
tniDgc, bufn^ń, upouiniluiii^- lyi.\^v [uini o okrucirńMlmicb Rotnran. 7t 
CK)tkił l:AmI«in takich Indii arMitować i ssniwo się i nimi obchodiili 
ak- nukoiiirc tuk irli iv!<-l*! Iiylo, łr liiv.bn nr>^itiiw«tiTc-]i |>TXKWirb<ZTl 
stnwłiTicych. SuubftJciu n-cKcIkich ^powWw, )ticb_vni mvj k<>rj>iiit oil tł-j . 
miey uu:-h>i\fal, i nit* xDaltuIi-ut iinepi nud Kni^r^nie. te go » 3 diii 
Widkopul^ki £iipmwai]i^. ya^icluikiiwi o k-iii w^ir^lkitin |)nwic: 
daniłem mpurt r. Tmpyuiniem, jak fi? dolej sprawować, m« ixl»brali!iu jt 
daok iodnrj wl|ii^)wiii]):i, n k<I>' mi ta w iiik kr>IyivJi.vrli irKii^ach byti 
dio potrN>bna. i um/. illa |iiiW^i(_viFi jM-miiił-jsyj <> imi WKyikii-iii windu 
łri, w.nbiłriii [Płii. <;or«;iiHki«Vfl "lo Wiir^wwy, kliry (nlwnaiki«'ii-/>m 
eio jKiwrtfrir ohi«>fll. W JH lny fil t^Atif vrjtin.\«ta nmfanych (ifn-^-r/pflr 
WBicj-tirkidi knrtmflAw, aHy idr pnez nich <loiripdzM, eo Łril miratir 
bałkaml pr«Trdxivc^ było i dU wy^lodimia r>pinf{ VBxj^ki<'li trth bu 
B^iir. Tyii>r»u>Mn rii nikogu tak sii? nit^ mogłMn npUM'!^ jak na k*^"- 
droTcin, iiięŁa pclot-ir' iwlryotyEniii, ciiuty i otlwag^: tul iiit-Ku [>ier*f!i« W 
powinljt wlł-lin*!"!!! iiii muji- upriaiiit^ pr/w. Ink wił-lii iifti-nrAw i kar 
pr»pyta»n. Osnowit jqco ttyU na«li||>ujiica. ') 

Rotkaz liany chI Naiai-ltiika, altyiu kIi; coftut do GMJra I 
afc]pui%py. "•) 



') . Pu jnlu'] tlili jiij nikt doud ni« pikazujo ni? i Wannawr. pfWik-j 
tom dw^li kuryurMM i n>.i). lAĆiiin*ki prc«<l moimi wysiał: latłpti jp-f^ti' b**^ 

rnnracai imłłw*;**'''^' ""i'jp, *»■ ni"' kawalpryi nic mani dla wy^ljn 
dowMmtia *>]■;, en to ma Knnrryi-T WiifTn. t« był riukar., ab} : 
iV7pniz(!zanii i Wni-iwjiwy. lUf knrYł-r by^ by |H>«riiiii>n. Nit* oOłU 
ilateko, a uniKt kiU iii)<«- ł^iiiouy nu i*ilipy; |KH)i>bii«i, li>lrKnii^ aTofa^l 
potrx«bii )M»łzii-. Z Tiinaytia łiiwJnłyp*. 

•') .KajntiilBpya iiiiiL-iia Warszawy 8 gtsi. raty)«kiui TJika6rMMt\ 
s «ib«»J)i««a«iieni WMiyntkich obyurafli i ich majątlcófr, A—r^-- 
ńxy TDfskiefB rosyjskiooi i !Er<>ciy I>(V)fiolit«j rio <lnia II. ]' 
to Alu wyprowiArjniiA nrtnat i amiinicyi. FruFAry iliin ,'1 
miftin pr»>prawili -U-; niiv-h aoTii'-' iiii na U*nr-/awiL' i rfnin/^wiii -ti. » M^iU- ' 
lami, iTnifEiiwn koliimnrfęi-^n. (!i<-itrovfńii, Z'-n.inflj. Karnic k-<:ki'ł{*^ i 
koflmkt^^ł, ta<lx>Jl i ja x roaiEia wojaka vr WaraiMwi-- i ■>k'>lK-a<'h K 
Mąpuny »iii doTaTc^na. a L)lan»w-»ki i Kotyi-ko kn^Jtiyc ku .M* 
k •ślinili kacy; r. dywizj-ą Twuj^ ntnymuj^, z kl/iin Ific^bm, aby* k« 
cijurnąl. — na lo. Ł-łiyuiy w?VMTy w kiipii; ł"!': winidgirnli. a ^lAiit.il 'Is'*^) 
WKUdy i plany pr "my. Wi/ypłki^*!! uiś woj 

i konnycl). kti£ryL'li i< <i-i inroca imi opuiiowwiiu 1' 

kil Twiiiłii htnułiuii iułivU>l>t> rbicraj, riirmii] i jmk) k'*!'- 
Ijb<Tat|jikł uikir Dilihru rurksu. im- prin, Kia.u:mcv. Wr. 
br>^ alo na to trzeba, bynaa nicjłrjiyjnciclc ir kuple wkly.iak 0«uaJ : 



— 245 — 

Nft ł4ii TOxli*E ó«lf>iul<!iQ Naocloikowi w ten spo^db: 
yOdF^ralrai od Nij. Niisplnilta ttisn necty pnex Dąbrowekitgo. po- 
rMraila iRtyu^ a ratem ulmrute, Ahrm skol(iiiinq ino|ą łli>UrA)CA maufr- 
rowkł, n jKiwlBnoii* mon uilił; ilm- tfóiuiicspiitc. >]lanti'go w tjrfd nouiaD- 
w lego nakaira cfzel-irowa^ nie mogę i i icj firzTcsynT umrAlneso w/sylam 
buTcni I-Rio. Wrij«ko poH komenda unjii, w iuHlziri, if na nieprtTjndcU 
(')(łiicaii7. dotąd uLnyntywanr, rozpmrzylolty nil;, gdyby widziało, Łe ł>iq kn 

r^mnw)* coluny. 2do. ilmrtt mój do riK.jcA odkryłliy cali| Pilioę, kulfą 
■llqocxs)>o cKrlaniitRi, a ktijrn obTd<irflrbl>n4>guiv [noeni )e>t«iu: gdy- 
Ifti )» t»l <'pu»ril, jK^wiir >e«t«iu, icby zurus od nit-pnyjactolu ojnyiownne 
•jly, I pnr/. tnUnnUhymy wunlk^ lci>tiiiiiiikftCĄ;f i fywnciM-. k Ińrji i Swi - 
JwaJUikicSO ł KrakowfckiVt!o ilntnil f|)inivaiłKaua, nudui midi byśmy iMtcin 
aij«i«kuii Lruduaiic i itrnli; lulu -oczyw-ie ]i) i iir/obyć, a latnni iiUij^ Le- 
*** wawiraracyi wnyitbim korpiuo^n do Tarczyiia ma«x«ru)ącym. it-tio. 
2ulnd mtura tyte funta ilytmaiti uif matna *prownditić do lirAjt^ ile 
Ml X»jn, NMi'fr)nik fymtiiriL, ■IbowN-m w Irj okulicy tadnrcb fnr Dkma 
Vii /atiilooyeh run tra/y n/nr, z kf^yobby raneoi ir>ty#tl:Q <lo*iairla<^ niołita. 
"-J atili jHriak Najw. NiR'x«lnikłi H*|>ruwa>))E«niB pod GrAjec jtyariiofci i fu* 
*»łu lionideJrm Dubrowakietou kooiiraraowi 'I-to. Diii b}-| utuni« kotuńan 
^jdjialn JtyvDO<cl. kutry maxq pyial. gilii? nuiggiyny ulutono być inaji|, 
Apodiicwaji^c aic, ip \f} wui>-iu Wantrawy iiałw- oijfraryi- nad FllJcę ciynić 
tifdainny. PawliilKblcm mu, nby w I*n!ytu»)M\ Pnytyku, Ji-dhAKku i Ra- 
donia laJoiyl i tam kai>ty, cbtctw i nutki nujiri<;ccj [•r/.yisposobil. o co lnk£e 
«!o pitnomocnika v Kadoniiu bcdąor|;o pi>iilc<m, a zatem jak tobiicrz i oby- 
'Wi^rł udwalam >ti; Knjir. Naorlnikowt, iiinji|c clobnre tulrjpm potycyK i |K>- 
tolnił' iiirjiTfyjai-iela nas(«)m)ncy pwlm- projekt. 

„Po wŁii.ciu WfitMHny nic nam irncgo iiiii |">iO»tiijc. jak utr/.yroać 
■łc W Bandomiftpkifiii łKrakowuklrni, a-t«nilu.d Ojipr«i,-yt.' roBwodtió wSie- 
tadiktran I dab-j w WnHk<>|>^l■c^ Pla iihkiiłruzni^iiin Ii<gri«HaLiHrri luu-ial- 
by pn. Mailalineki z kanulrryą tiroją i 200 atisrlcflim iM'<la Inanlodza, 
tm ywfi^ Pilłł^ I nid *niTui to nmką ttflnnlte korpn* RiAj,kt£ry pod No- 
*ii& M)a»lcin tHlicę pnebywniy na T)rzewicę, KtiŃakir ■ Jklnlo^otM*! ku 
Knkown uda aiii. 

.Korpii* XciH urn. Pnnialoirnklf^f^ powinienby )><^tDtcjdiiiciii jnlnym 

sutą oia^icrowR^ i aii\ koT]'u> iiKikiiroa*n(% bg^a^-t-' < cjciba arlylcryapo- 

ij^ aii; ]>o«) TcntraycMin) pnun 1'ilic^ pnipjininir i iii- iiit Pntymicbc, 



^ w. IX»braKiiH pŁ ii ■co, knnił»anrA tywnośrJ, kfirrmu x\tr'm fura! 1 ływ- 
»*r w Oi/ijcu jir/.yjioi.iwBr na 2^,000 glfiw i 1(1.0(0 koni; lakot. i>v* itdiu it 
" ikdacya dalMa tudEJt^ nnlur bitrldir t rmncKi skarbowycli , w kaj/ila- 
iBirmi nMYJttKJni na daliicy cza* lawaronaDe. T. IX-l>ri*{il, 

, Wawmtki' - 



— 246 — 






Scydloiri«c i Cb^ny, kolunoa uA t wi^jtk* WKrejt**>r«kk^ i Otcdroyc 
tbtoaa na ^Varkę Jedlińslco, litą do Ch^n. Do u*kutecuiieaia teęa im- 
miara moaKnlu jedodgo traciÓ nic nintna, bo n«)n)iiioi«a znł jIui grosi nan 
najwickuem oicboitpi^cifiniitwfnn i xatratlii>ent«ii od niapnjrjacieU. Z pm- 
Iftej koroipondt^ncyi fwieni), te do Piolrkonra uieprjjrjaael allf fltTo{e iciig*, 
tTX«b« więc, abym jak naj«pi«Mnl«j nAgl hji pod Opocnam dla ot 
U mr^lę. o Piotrkowie. W OoaUimn d. d. IX-bru. M.' 

I>aiMn pi«-^«r«i do g«B. Kot;#ki na^t^pujif^ pua)«Di Ii*t: 

•Stanąłem z korpiMem moim pod wsią Oostomią. Żadoej dotąd pe- 
wu«; aic matu wiadooiufci; pv»Iatcm kilku kurycriir do uaczełuika; ładco 
nii> powraca i ładnej takoł od dni kilko nio kxIliicnuo wiadomoK?! ni rocka- 
zu; 1:0 aini« w na)wi<;kM'j( wprania nieś pak ojnusi. Posyłam uiujrślnio du 
C'iobi«<, Ociioral«; toca byi-- w najwitkiiiwt otirotnotci i gotowikici do marwu; 
nakaj ze mną komuDikarri, abyś mófi ea najpiorwescni pra^cmnioJubita- 
esclnika nwiadoniontcin zIączjó ai^ i wnpAlni*' deiclić Ioh z nntiii. Obowl^— - 
Euie Oic Goocralc, na wwyiitkia obon-iiuki, mfindoin o lem geo. Otarow^^ 
Bkego i k»pii4 X':łn Pomatowkiogo i ladifc icb do WMpJrlneigo t aau 
ccjnienia. Ściskam Cię Mndaczois i ciekain iiiocieipliwie od Ciebi« oif 
wiedu. W Oołtomii T. IX-bria. 0-1.' 

OHoer x tym li»l«ni poaJany, powrAoiwiizy. oćwiadeqrł, tl gon. 
ako awAJ korpua opuńdt. 

Już Ł«dy gen. (JlMJroyr % \Vanixawy poirriicil dla tti^ctcnia 
mną. Koq)U9 jego atoli byl w War«zawic ni»lycliaDyiii poetrachem 1 1 
porzit'"'''™ laralony, znaczncini kupiunt pin^chaJ, tak dal«m, łofdf' 
maie donird). wii^j na 500 nio bylu. W WRrazawic dotricdiial uę m 
uik, 1« w korpuHio nmi Bturą b^dąi^ym milutka łii; wcci,-U f':ruii)Bla0SP4 
X>ło gon. PoniiUuuriki ul kilku doi lactiorowawsty, i wuli Niwelolka iwSą/ 
ni^ do Waruawy, oddal komendę nicdo«wiaidc<łfnninu i zaufania niMo^^cfr 
ma fC«n. Kamienlcckir>mu. R<u w tym korpuulo mSwiono, i* Xapxelnik oi. 
dał koaicndi; króluwi, znown ia ją krJl Koczatnikuwi olchral, Liki;, io eab 
woj«kn tiMtalo rozprouunc, albo, io ai^ Rowyan piyldalo; alowMU, byl fa; , 
naJ4ira«taiej«y nieponądok. BiMbsoficerowio i snbaltorni w/dali Ii'«i 
okólny X «woimi polpiMmi, kutngu jedynym octem było foiiaalji i |ukv 
zać nieukoii [uDtoiranu!, niep04)iiueń«two i aie£god<>. Ci^ać idi cliciala bj4 | 
pod komeudą kr^, e^ii pod nacZelDikioiui jedni chcieli He ia Wa/rtuUJ^ 
dnidiy laczyt: *it! zif mną. Ula zapobiclenia t«'nia wyalal Naf^^loik , 
NialoIołnkieKO, kt^Iry ten korpui miał wztąłd pod »wo>ą komeodę i iId i 
pnjpnnradsić. Udat on «i<> wprawdzie n* miofM* nao, ale b^jt«kab 
ais. K o n iW M UttBi i pJkownicy r(^iaiait<^n panucili swych Mniany, ło^ 
nt«na awoja a« er t g < ■ kiłly po»«dt, gdxic mu ci? podobało. Ariualy i pM* 
tiny iloatały aic p^Di«j iri^ue PruiaklSw. Dobr(«inyJl4cyofic<.*roiriek>rpł- 
■u tog^ narsakali uaiwi^j na Hvbdowiki«go, gw4r. k-jr. plccluiy f<XX^ 



t aau 



— 247 — 



ą, i Tollcniiu, aujon mk. 9'£4, klAriy naiplerwabt in'e]t b^ć apr^Ł^ni 
> MMiieaanitt, iU nie mijąc <!lt{ui iJalłtiKij wojowuftlk i z taj pnyesfny, 
YunkaioDjr polkuirnik wIm: łii> mlal do i.ai*łcia dU IcBpiUiUMjri ■ Pm- 

Bj7gx4j»r Koty«k», geo. ^VJr«z)cow«ki opnioili swajo korputjr btz 
■iroUaia awscinikn; te uś poKni umm ai^ roMtidy; ta i«4t a nio incui 
Di«Ntc£ęilinrei »^JJny iii^ie] kodca, bo gdj^by wujiik<] nutr w Vu- 
Iń Eaąjdotralo «iq, Intwobj' ouu pnez ziia« bfli) opomna^. 

Do snaLnydi oktdiciMMCi, wr klArv«b »ir xn>jili>wnIiriD, tij jti»«si> 
Tildooiuwć oin^iu&ktD, <hi AuBtryacy Uadoinia panami; o owra aaHtępiiją- 
I NtcMlnikoni iwzynitera rapoM: 

,/. wiadDUhiści. kt&rc odbieram w tym mooicncic pr£cx komendero- 
I «d*inDi« ofietfTA do Badomia z ordyiiAns^m do pełnomocnika Lino- 
względem priretawtonia dla wui>k t.yvraa»a i furaiu, doiriadu}i> ai^. 
tTninka aufU^ackiu du Kadoinia nkrocayły i w okolicach lUdomia jut *iq 
■jdilią: t«a oficer wklzta) na Mwuitt ociy forjjocjcty aiuLryiu^kii* i zapewnio- 
tp>, iź korni tya utiutoJMa rospn»j»>iui. W takQ<vciii położeniu nuH^ejr 
^ musi Najar. Nnr«dnik. it]u>lniMiie mc>ji> cod^icri, cu mom>i'nt Jmt^or- 
■ i poirzirtiuje w^iparria. gdyi BpodŁicwat- »ic powinicDGOi , te I*riisacy z Ka- 
>7, 1 t^iwicrji, I*iatrkowa na doj pAjdn, ływaoii zai i funutn r. okolic lia- 
^laia apodi^eiraaB chybia eapenoc; pnckonany ji»b'm jaka por-itin^ czto- 
iMc i dóbr; Polak o (em, ca mnie i kafc!«mu t naa czynić aaleiy. <llAl«go 
<iiaajiDłain Nausinlkowi, łe ptzerłnąć siu gdsiekolwwk jeftem detennł* 
Hawany; podlun; mizdkidi kalkularyi pnymuaaonj j«aten) jutro «ryrui)igrc 
lAboaem za Pilii^ aUira^ cli.' JKluak kotiim-Jiiiti^; Inid'; ^.oitnwit' ai^ckuracyą 
oa Pilicy, jeden pod Tomcxycaait, a dw4ch poi >'<jwem Minatom, 
oalratManiania |>Tz«j^ia komumd za mną idi|eych. Stąd Naculnik 
)ć *!<; powinien, ii mam. flw^j kolumny, ea mną Mąc^j, pn[yD[)i«Myć 
eba. aljy od«rtnłcta nie uMtalo. W (iottomii v>. lX-t>riii iii.* 

TyiuiuAMm priybyti do obo£u Kaczcłnik t Zakrzewskiin, preiydeii- 
, i Itinjiui z Waruany: gen. (iicdroje x ^en, Uiclg*idvni, gen. Nicaio- 
Mun tylko^ jak tiąiut vyt«j rteklo, wszyscy saś inui ^aoralonie 
owi* pDnuicili nwojo korpusy i komendy, tjco. Madalińi^ki praybył 
awdaia ł komendą ewoj)| (lo Uialolirjfi^w, o milę k» tiioini itbotmm, 
do timie pnyjedwl, stiajlonawizy się w|>r£Ód oaobiacie na Pradze, 
fły okopy piMdnualeia Uuffi ojinHowaae były, itniz Kamiaal wakudiwnia dm)- 
Ara Bi« m^łwit o nieceni, jak tylko o zdtadzio i rozpaczy; nnboaiaT ten to 
*a«H dobrn) mydlący Polak, złudzonym ZMtawszy od lodzi podłych, wy- 
*lnrta)qcycłi na niełłezpiecMÓstwo osoby jpgo, Kpinka jakowt^fłj^ miano- 
*Nc3 iTojflku nSifUłc, jak geacraloiri« Zajączek, Mokron«w»ki, \Vy<2lcov- 
Eołytfkai Utaruw#ki: M-Azyscy vi. no rdwoliieyi} zite/ęli, nie chcieli do 
i ki»Bta dolrmó, zoetaw tając nas aamycb « latocmu loaoiri. 



— 248 — 

PoKrfieQ n tym cs&tie s WHkojrol.->ki nminr RtdaatcrwnltT « 600 Itoi! 
bry|!ii<lj- nicjfj. nntiwtłidl t»k*<t s Wiiiv;fBi*y wii-lki iniii<i|ion nriylr-ryi, il» 
c iccIowTin ]ui[>rE({Jna, licr ntuunipyi, bet u»liip, tak (bJłfp, hc sii,- iricJe 
pztiik po dro^iic poiMtAi^ roiłtifllo; wiuii^tkn »knr<>lnM<' «r celu tapubirtedl 
triDU nif^doslafkoni była nedaremnn. Brygada moja daU 40 koni pod 
mnty, i inne korpuay kowaliiTji tot Moio cijolly, len ply «r»«yDŁkH 
a iniamwłciłi ijiriioŃci nimiairae umyrialo, wuwtku liyli>tiMMkittt>acn<l 
eiąc« okladauo profekUSw,— iTfOTBtkie niialy lu r«l ojrsrznę i <fi>j*ko rali 
vać. ri*pr«9:«ntnry*; naroilown Knrhowai-, Icck i^Mltieii nowp Diutawitł^ tr 
dnoaci, coilzkn Dii'bcEpiLTceń»two dobrej •-tu.Tł alawinlo sapory. O 
n-ezytikicb albowiem koTpuwjw odbierat Nocitlnik raporty, to icb komc 
dand opunKotajii i Łc i>ic luilzio Toicbodzit. 

J«In« \wtcit fcyln ilywliju brygadycra Jniwińikifcn, kl/tra WwI 
międsy Wark^ i Kozionli^mi '■i^tc^ti., a ktArn t«k2o do nu na J«11i^ 
i Pncytwcbę rlągn^ła: wkrótce lei niilyai«liifriay, ła kozacy if Pr<ybyi 
\ VfKttt pokitnjii atę. 

Pu opuiMCiiaiiu [>rzc( gm. Matlaliiłukii^ brygady wloduej aląnyl 
oat aic ue niiiq: pi>wii?nyl«ni jfj prnwrgo akrcydla okryn«. 

rnuacy 2achovr>JE •ii} bardzo ipoknlnto ir nwdIcIi [umIctuoŁ 
I irasyMkie i«h patrole uMępowiUy przed a»syini, I^li K^Iy i»' 
od GrAjVR i Wiirki |)i>k:m'Hiii'- si<; rn'.'z^li, jltiłlryacy rjui w Kodniiiin tfiaę;n- 
fyn i raili (ywrio^i- zabrali, nic zostawało nwu nrc wiijcej, jak tylku* Kra. 
kowiikje flpieAzno Diaucrovai> i ."^tamtąd dalej Ap^rowa^; w lyra ida luM^ 
piijący i)d NnciKlnika wydany został ro:rkaz pod Goatoraiit 11. I3[*{ 
1794- •) 



*) .JUajor Bielamowaki dnia dziaicin^o nalycfaniłaat miqirtt Nlecł 
pod Now«m MiaHl«tii i poruaet«raji< do r>r»«ii<y dla rie>lco|;no«koaniaj 
niFpntyjaPtplii. Brygady liordon z Brygadą MiKlnliii Kkii^j, z 2011 
camj, (Iwumn k(>in[>ałii&ini rrg. 13. i i 4-niB armatiimi 3 fum. i 
równi*-* an Plliw; na Osur, zOKlAwiajiiC I>rMW«.'c na lewo, do n 
I Biala<-M-«rR, gdzipitii^myiurirla od jamowa i Pili4-v nhanwtmai^ b^«l>f. 

Cały korpm o li- t^j t rana jutro mwji, prwi.fiif rilii>; itm! No»a 
Mia^lcm i i^ianie ohowm \wi Dr^wicą. !'iiIkoTrnik Wypuiowłki o te) m-J 
n)*i (Todziiiip, w kt^r^j korpu* Pilicę pod KowMti Mia«t«m przt-jdii* WBM 
wny j«dr>ę tnoch hintoTii amtat'^ p«! TorocCTcnnii przeprawi "i( Ir 
Iłrw^ipy poinHM»-tij« tak, i*by korpurro lc«o •knydlu okrynat. 
•t^ b^zic, aił^by łic do traklu wi«lkie|Ei z Nowegw Mia"t« do l>rtow^| 
[d^go nip przyl>lif)il i dopi«ro «taoic, jtay Drunio; «po«trKfc, i t»t«i 
o Um uraportuje. Brygadyei Jał^wióski j)rzt-łdiiie na Pmytyk i Pniy>«ckf I 
Dywizya gcii. Iritn. Dąbrowokirgo p^ijdzjp napncAd, ztt ni^WKłki paik «l*H 
leryi, potem kurpna gen, Icji. (iicdroycia; ty kolumny pnŁ fig o wadti |<|j 
D^bromki przra moet, co po lewej jcet rtroniclRagalo imfdą nawMu 



- Wfi — 



'bm rUK^IMniT wpnmJuc, aUi w julcini ntepontądlcii innino 
■toatiJ do alcuŁliii pnyprowa<l»>iif, ha^ałe, jiarlc KTIylenri, 
liMKrhliU, juda. Mb »ic WM:r«tko nuinucoto, to po praciwiu Pilicy oit^ kor- 
Ifm mtUłOtrió nę musiiiJ. ntthy dn pionnao^io wn^ić ni; ponąrlkiL Uiy- 
pd* MctiiackiciĘO ląotyJa nii; UA k uAint, jako i im^ lirjKSil; Kiit^tild 
optuxeianci. 
Uam nwE irw^I bordzo dlogo, mm byt HlnucKoia pncykry, konie 
iskowr wolr iM }ut nt« looKły i iinowu wicie aniiat tniiaieli&ny uMtairić 
[Wilno, te 20 koili z btygulf niojei na nowo dniem. tiwA v'uvtAr pray< 
Mmsurala liynUy* tnojn do Drzeirior: raBkwftb-rowslmi )q p«> niioicic 
Uiteycb moaknch. «i7ii)w^3cv r<.'gtmcat \-\\, Wiry dU gńruj^cej pA>T- 
|nd |[OJMu niebem VMiMv mnnai. Part i kooMfcidn ^:eii. Oledrojcu do- 
f*no oaiajaln KiącuęJy; iuieJM« icb obounnuu* l-ylo o* w£f;4riiu, pired 
EWrini ku Nuwoiuu MbMit l(tb(cvui 

nr pAl drtig) od Nowino MiwłU w Odntyn^}!^ prayhyl ofioffir od 
8*ti' NMyioławskiugo. Itfiry się był w Ncmeni Mrrerif tontoJ i tamte prUT- 
^Aoef^i ofKerB i>d gt>D. BoffMnws zatrcfniat; oficer ten proponowuioi i»- 
pitularri nBNlcpujqci- pnywiftz] punkty: 

lina Ptiwioechiia KiiłiMKtya. 'iMo. BowxM wnjak» b<j(b:iv roi;)>iiHX- 
**><w. S-Łio. IkAideiitu wIavno4ó xa|>«witit>nK bi;dii& 4-Ui< Oficcronic, -tih- 
^Hnii, gmijni donlatii) jiAMpoTiy ud uwoldi konioiiduiifiw: uryini dopiero 
c^ficpTDwic ta TW}-i>kimi pwEpgrtaim b^ się mogli Iwd udać, gdsic im się 
Pdlobai* bcdiie. 6-to. Ofi«--rowie i towanyntwo broń Bwoja wichowaja: ge- 
mi pned wykonicndtnłwiinytii ni-rj^kim iiłiprnuri rJułyr >«) powinni 
Araia^ i broń naswl <Io ^Var«ULwy ^pruwsduitie i w nn«DAlB ulolo- 
7-iiKi. WuTBtkie zm^dujące nię pienif^dze rozdane hędii uii^xy 
I łolnłenr, a aiiwiowide międty artyleriTstów, łctńnr armaty na- 
aad do Warszawy odpruwadu). 

NacMloik octpawi«diial, it v Draewit-y dopiero na ta dn swoja r«<zA- 
lorjT; iKinirwat I* puiikly do nikog:o iidmwmtWM; i Im-x ku)>tTty firr.yubiwr 
SWUły, następujiicy do kr^Ia ^'arM^lnil: napieal list.*)] 




^Btmj ntronift hęda^no; kaMy rrginicnl moU z M>bit irozy x kociołkami 
I Iprnaćoią prowKlEk'. Tak m^') maru utotr. tcdfcn posajutrob^ł w Ko^- 
tnA. niajof łlłdamowBki w lUdotuiycach, brfK> tiordon w Białaczowie, 
btyg. Jaivriń»kł w (łownrucowic. a gen. Giedrojo w OjMCsalfl. WwfMkie 
dń»reTuwnnc koq>itiy cnctnmaie pnniiel^ loI raporty e donlealenieai, jak 
■t^^łiak dalekii od fi\&mwj koltiainy, jak daleko od iiiopnyiaciela, i ra- 

Eni dooioaą o wacyiilkicłi ohrolacb )eso. Dau w głównej majo) kiraierxe. 
li\*awra«;ki.' 
'). Pobyłam WKMcrfi putikty, kifre JP. Suworow do »o)»kn pfrA^Jal, 
ninrai tak ja jaki i Hnaa Najwytsu jut WKMiici uprailiMny. nittji 



- 2&0 — 



Z Ibtem O^m aMłal poAlnitT do IcrAla gea. OorsdUlś. 

1V|{Dt wifctora pnrjbyl do olioxti. prmyj wj^asłcm iauriw icm. i 
racńnkiofa, trplMci pninki e liMrm do lunic nantcpująiTin.*) 

JkIc tyllco liKt tnn mlcbralMii, dla kiAiYpi nuite Mmcati 
tr^lwci: f«k imiwlonnieju/- miał razkiuy, ksthi go K«ciicJotkmri w 
nośei wiwystkich gnotni^ (inwczjuleni i prertlńouwOTfcm. 

Po wielu Mpumrh u<l«c;dn««K), altiyia niłej polofaiui dal odj 
witdii, leec tthf nu n «UHie nic wrauwiuio, łon 2 nwpnty^i c i rit kiall 
łunlami koroupoiutoirał i 1bA>y maw lia odpowiedici es to ni^ pnci^guo^ I 
aie podluf kn^cgu, lcu£ podług i*ttt'<ii«j mej wyiili odpuwwdi na Ińłi 
ptuailoni Naczelnika, utpbr mic itiiii pod projoktem 4)dpotrinlu 
Ody więc nspbłuir »Mist, wujittliini $9 przytaunyut pra^zyul 1 
Diaczyl gon. iiinj. Ryniklnwim. 

Otńi JFfco oeiiowa: 

.List JWPD. odetKHiHn. Witnofc' raeciy wytnapi por 
Mi> X niektón^Dii utsolmini. U?. klór,vcli Kjilynii uictteEpiecanniiUy dłt 1 
b;ło cokoiwidctN^i pnted«i^)cii|ć; wkrdt«e spodncwam aic JWPl>.«< 
mocy dokładnie uwiadomili. ^Za leolą i tr.iedtą moją da t( 
tettdi ff^n. iejtnarU Duhrotr^iki. Dnti pod Drsf.irieą d. 12 /A-i 

Toman t WnimgekL^ 

Gdy jut tadnc) dla nan nie było nadzic-i, i^yiniy ce 
fllron 0(1 Ruoyjaii, PniwkAw i AuRlr\'akńw byli otocMoi, gdyi lolnlenr 1 
niianiłwide piwliola dla tyniiieuiycb pnycacyn bl^ n^ nie cbciaila ant 



E ga>, nwyjslrim o 10 traktował. i£by WKM^i. oarodii i irojska le* Ml 
twwiłicmony, pewien fmtem, to ct«hi-e<z trni ir^Kynikiem ■kiil«aBfeat4 
Uułlnić, jM>niawRi punkty pf\>jxmunaj»e byiłajniiiin u laii wwy WklM I 
wiHiininują. n*awrińcki.* 

* I^Od (nimi ona poatai^ rusrj, MKHeffAlny sisu^nnek dla .M 
od dawna 1 jako nA CałnierrJŁ powinny i to ołńriaif^-nnir. co tdecdiyl 
WarAzawą wydano l>ylt^ a klt^rti^u auU^tyrisiM^ JMl mi majotu, wi[ 
powodem pifima lego i oncfoA un^ea. tnjbacu przestania, kcSręco lak 1 
okiaiM) JWWCPD Bprawi(!<tlliwiiHoi 1 prawu narodfiw ufając 
H^iytojąc dię JWWCPI> jalc nujmkoniioj wif;l4.>d«ni teao wiaji 
Wft/Ą powiiidmł. i^syli i jkkI jahinii warunkami M c o c i x 
awem wojaki^tn do Króla JM. pniakippi armii wtfA^ i pnmia^ _ 
albn k(mieiw]«niy)|Mgo gm. liraK ^hwfrrlna n awolidt *y'"tta'łi 
elto^y to pma Mffo aaiiii-co Ir«liaaca, nwiadoraid pewnym bqdi|e, to \ 
dlHK niajofB^Co mi gon. RchwH4na dla oaoby J\VPD. anennkn 
niaM Untt tapełnie rmm nłeeydD)K 

,JWPD. b;dzi«tf pnsekoaan^, te ta mom oywta prawtia bimI 
wfa, ni« i*i taoęa wla«nc^ ai«b«CBMCK[A*twa potaeba. poni«wal ^mkI 
*konal«, l» prsw znajdujące 01^ yat i JWMU pnybyi5 mająn woiaki 
inA) tak )«Ht Mwny, jak 8»cw<ry (MCaDek, r. ktAmn iDam booar byi. T 
rX M« w. De KWrt. KrSte pruft. k«ii. ma^." 



- 251 — 

fdjr m^łko stnciło ochoU;, gdyż prus tak wi«lu etniRarj'iux'Sir byia ura- 
łHR,(bo rte<u kaluiiin> fcn. GinlroKi* roi-j^uln »>■: Iłyla). ai4*jcii> nii^c 
łifło ua li>l m-n. KleietA niut^ujqpynii oilpowjfdziw [hiokUmi: 

l-Mo. Pova«clina amnatya w WiolkoiwlM-e. 2-do. WHiyHlkicii Qfi- 

jMdliig id) pfttwt&w uini«<cić. S-lio. Oflocroa »lałyć iiieclu4c;p) 4- 
tadl gaJtf wypłitcić. 

Wiclkopolnuoiii [irujckl teti podoW ai«;, fiidy jcdtmk Nikcx<.']iiik t fn- 
tjimibeat Utnu «łi; Miint^ritrilt, wcale «iii pny zdaniu luojeiu nie upifrałem. 
IflwcB czqM Włcikopolaiiftw obnScila fii^ do uiDte proftząc lunie, abym 
ID^tu nic opuui^zaL Wiłiwloni gu wi<}c ciiowii i dodalDm, to cdioctał 
^łptr, łib;r w ttra^aittf^KPin, krrLycuifm paloieaia roKDOiiann, łe dlatcKO 
mfakta moj^fco nie odstępuję, 11 dla «icbio przyKwolc«gt> mii^JKca i uirzyma- 
h Bpocizieirać m^ mogi;. iodtiakonoi na honor mój vrBZ^*»tkich lapcwDiam, 
tpk tylko król pruaki na te t^oda si^ pnokty, zarai djmis^'; moją itt- 
Bc, a p]j mi łcM (MObinty nie dozwolił sptMwba uCrzjriiisnin tit; i familii, 
podzicwiiru »iq, Co mi Wklkupolanie do aasa, vt którym £nuvfu ui6^tLiym 
wo^u krajowi igfatrr. 6,000 zJl. pol. na rok oie odmówią 

PnjKUt wprandx!n tiii.>}c «)"«riailcM;i>i): ilońć dobrtc^ lecz Naoxeliuk 
mtae miał pnyMyny nio aprobowania icdanla moj^o. a toraz kunUtnt ja- 
I, ł« M^ nie ulriEyEuiJo, cboria/ Witttkopnlanie wiel« oicrpiee jnusEą. 

Utyli nacwloik pruAkiof^> gencralo propozycyc i odpowi*di moją 
irtłowi komintikował. nit wiem. 

D. i:{. otl nna wlabra} NatTcloik od brygadyna Jaświiinkicgo ra- 
port, ił kolnmiiB K'go ku Kui'i»kiiQ maizenijc, jeduakonuł o(ic«>ruwio i iol> 
ttwrae po rzi;«o *!'; roicl]4>dxi(. 

Ja t«gołdnia )c Końiikicb od HlotainowtikiFgo oilebmtriii ra{)orL, te 
korpne prattki pod kooictuia jien. KlriMia jm^hI \Vivlkii Wolą oboKiiju. 

Rryn^ycT (^młoii uiiniiiwŁ iiiatizfTowBnia na lUalaCK&w dlaob«erwo- 
winia nirpTZTJaciHa ku Iglicy poetcdł do Sjameczku milę od OpocŁUu, iiiu 
nia] «cłu>ty iMiftnia uq do nicpnyjaciela pod Ilialaci/tW i wdania Mq 
IJlbn. raportował mi tytko, te *Jy«zal. ii korpua od 3,00") pruskiemu wwj- 
Ika (loł pod \Vidkq Wola. 

Wpnrt'"! ifincm. niżbym był War^iawtpurztu.-il mułiiabylo wldy.in,-, 
k up Pra«a i ^\*arpui»a utnymać nie nioftly i Łe, jrteli tiie ściatcnicDiy 
mjakn. )cUijv ua olffoo'; tych dwddi miofic prznnaczoiu; było i do 10.000 

wynoMło, nic b^iicmy nawet w ttualo skutccziuigD s torziĄ lUy 
icj przeciwko Pnumkom ritiałanin. 

Dla iicali^^iiia miijc Ojccyr.ny, albo matg iianHlowt-j wojnlcu NnfJtdiiika 
rr-[iri7^niflryi, iiin<-|^ iii« było sposobu nad pnTetq|iicnin a to 
kr IMtikT<lt«EyRi cza^ir, do wykonania dirliJa, kl&re (|co)0)|;mniri(M<'olbncy- 
Bai i»i^ bji zdawała, w <po«MSb na^t^pujij^y: aby trwzt^ wojska uc«ynid 
beól. Jakoby ■!■; na Ttatików do \\'iclkopo)ski wkroucyć cbcialo, w Mmoj 





— 262 — 



3 

pnxnft 



tai TTCczy mii^dzy Krnkowetn t Częsloohcrwą przpnniić tif 
M 9(uDli|d nu Murayro, Czechy, Bui^aryu, Stwubtii prusto at 
bo Ul DH 8z<rnjcłir}'t| Itii ll^wotrj. Marsz iiadsw^euilnf t>yt i*|i 
nącKBym nyatawiony i>n:fni]iadoai, k-cz a^goŁ roEpace, odi 
sdola trjrkonu^ (łolm-niiiwcYa. 

W Sianka, UoraTTiich i innTch. kiajach. ktdre 
irojdk tadnj^di E)i« hjtc, ływnoM ml (MddMUŁkioin hjtlbytaij 

Tnt«ba było njtlTcIimiimt tylu. ilu tytko iDOłna było, nUi 
mitryBlnć do Fruicyi «'mi'!«n'URx<J«r, ktt^nyby koiiwcucyą tum 
Nmin przodjtii,'wxiqc)ii imintloiuili. Cliociatby tet i korpiin, ]« 
pneotwko oaiu by) wyalany; PraDCUzIby iarmi,s<l£lebrkorpiM I 
itkutPGzni^g ! *iliiic} o])eniwa>^ mogli. My inogllbyiiiiy )mxc» i 
ludzi, artytcry^ łiaidzo Łnacziłi). Mioli^uir jwi/cwr pici)iqdr 
n w braku tych jwiwinniby-itiy xaa,\i^i& wiględy i poiiwbiiy kn 

KotiiuitikowtitcRi U; tnyil mnJ4 po wsii.-ciu Pragi iem 
Wsig«m. Gii>droyda«i, giy Uate o<i*bral rozkai tpieszjp na p 
siairjc*. a lita prukonsnia io^, tv nii jrawa) to miaHio ponincll 
uloiyloiu projekt, pokaeaWm mu RajlopM« karty i pUnytych ki 
kUire nam niauemwać jinyjMulalo; profitem go. aby z Naczelo 
pomówił; jakoż U-go ]X-briB Daet^pnj^cy od gon. OicUroydi 
bilel."> 

■Tak lylku Nau^lnik z Warauitry do mnie do (jtwUmii 
T» wrriiai?xei)i EOHlali cminaryiiuti i pierwszym itstom oIwM^H 
hłwariyuyly iiail/.i<-j« i wwolftlŁ ^| 

],ec«, ii wojsko lat ni^cpodKiowAnytn ■pooobm pnt««{< 
1 obowiązkom swoim {KMtąpilo, przewidzieć icgo nic mutn% byl 

Ody nc atoli jui było ninlo, gtlv r(«zta wojska, kt^ra * 
uplata, mtawnte o lem 6ly*za.liu *o Itołyjanie z tymi, co mc im 
•kawie ai<; 'ibt^odzit i wszyaŁkic im objtcujti ]>of jtkt, tych ai 
poddai' wzl)raniajq. idbJi} drpczyć, krc^cko n7<!in-u(c, ci Indzie i 
Dwiurzyli i Iw ladwiiiit. ca nccs pcirni«jss4 midi oit v\ 
swojej Kpodziewat; sii) mo^ 

\VMy:^y poczciwi i dobrze tuy^liia; makffi Bie <ło| 
knteJ!u:ym aianic. Nio «-irii/irlii>my co pOSB^ pttiBi aif V 
lue postało. v^oliii(>rtc na^i bić Mit; wicecj itte chcieli. Zim 
byU nadwala. WAzcuhiitronnie byliśmy otoczeni Auntryakani, 
I l^niHakaiiii; piochuia i artylerya zdąłyó nie mogły; (ywnośdi 
doMać nie molna było, a tym i>po«»bcm zontoliSiiiy tiii (w) 
ayloacyl. 



■( .Froie-kt TwAj będzie ołkiitwiniony. mi«| lylko 
gotowiu, mianowidf^ mnaty tnicfKlif^lo komendy. 



— 253 — 

Dnia 13 ]X'bni w r>r2cwicy pmy^zll dn ninic popotudnin wucyoc}' 

Ficetowicod pieclioij- korpiuu mego zapytutąc sic mnie po prsyJH- 

otiaty |<ni.-d<ii<;n'tj^c |>u»t«oowili, 61yriidiśiiijr, lu&wil, jut nu, io 

UBakijoi, <lni|^ m lIiMyjanom i zDomi Aiutiralcam poddaiojr; |)«- 

Joak j^steśiay, i« wodzwnio iia»i oicz^jco takieco iii« pottanOwii^, co- 

łur]>UHU K^kiMli) l>jFĆ iiiiulu, — jinsT^zliŃny wi«^ e ufnotwiii do 

J^ nlebjimy ai^ o loeie na^cjai zabeispicciyii, — i prostjr m- 

ehec witidiiiw, co t nita bftlzin, l>o inncz^ posłu^j^oym bfi 

aia,~Wyftuciiaicm lo nurnlko t najirjtiuj-ni nem infgo uilr^cse* 

[. oaobliwf«, giym exul, £« >ii« brab irinnej Anbordynacyi, nic brak 

nk' Unk tlot»rvj woli, n<:<^) oakoiiiec muralniL i fiiiycciiA intibui kro* 

»itly «iv |)rc5czfną. Odpo* ied£i&Jeai i)a naxt^piiiacyni «poM>bm): 

yRraokonaBT jcmIod, Ic kaidy, co rnwio «»« i 'c mmi wńlo^yt, wio, 

et pTzyiriMunj i>vŁeiii <to mojel Ojczymy. do wojokn i <lo korpusu 

bczu«rannH) iłtpbcipiocMnifltffa i katdy iłsidiłnin nktloeLituk. lao- 

moim boDoreiD larĘCTyć, ic najoNtatniejizy bc4l(f. kUlry ojt-r-y/nir. 

i wnf ponuc<:. to Uk PirwMinny yncwłnik jnko i jit ni^cdy »!'.■ ani 

mom uni I^isakont ani Auntryakom poddać nin myAliiiiy. )x iiako- 

łkir pmiłK)i;ir<.-ititi«niv ńntilki i Laiii ff'](lMmr, Kilzie roABlB wojcka 

i i^prmMiUtcya narodowa iiirsyniAiiif byeby mogła.' 

Nftc^nik na toiną tę łi«d)<vbnl tema i wazyatkii^h o tern zapewnił; 
l%ł poc7vivy i Rtflcoirny pairrotn OKule był poruuony widnii' luk lili- 

»ivci>jaiyzDT. kl6nj j-.^dyiii) hyl iiintsicjit i i>odponi. 

Bozineli ii^ oTKcrowic upcwniwafy nae, £c tiiu iiijfdy oio opuezcu); 
lii rfii byli mtirfiu tto Fistiiyi; odpoiried^ moja w Um mniiimimiu 
kie kh ntwiti^liińla. 

IVk) wicci^ odebrałem od poritcinika Bt^iirAkicgu naiK-piij^cy 



*) ..Hdduję Keneratowi kciii«nd«ruj]icinnil it l^cd«/ wyltAinc-nd«rowii- 

I ntiruia puKO«l«Iycfa w dToil«« l4tk iu'iiiAt JAkn i aitiuiiiRyi i doAta- 

I)x.'h do Opoczna, onnt tr«u*portuic. Mic'!*? Odrcywolcm i N-jwcin 

tn suknirali kozacy i jcgry koiinc id'i} kuiiw^j, incz IcoiricuUa luoja, 

jiylko 7 r'() koni brygady gcncnilit iło^na JŁ-^t, nujiiiy diilu odp^r nio- 

"im-lo^i, klAn-, |{dy"iv x fica«cin łiiinlKicj w):iiim;iiiiLl. pitnlulKoa do koni 

triy Kołyski wOdrzyiroIkii 'tniiirr^i:)! po ^ukum, n tyiiicmaem w boru 

zuaudiki; uk. fu nirpTKjiant'! nily iiiojij nic puKn.nirAEy hal aie ttA 

rnnrirT*.-. - w.iiMtniiuaiiy t.ai k<>m4:iiiliiiit ^.iiiiin.^! lui-ic^taula mi wiknr- 

IpunioUiiił mi. i>. 111 nie jest cait bit' sit,' r. Ma-kalami. i w tym csa^iA 

lii r. iiwoją kiimi-iidądn nich I namawiał lud/i moieh, leci cii mcłata 

łpowiMlziiŁwiizy, £1! oiil^j im i»łt co do nogi sipiiiii', nttcii ror.kazom 

idj ladosyć nie aczyiAi: tcni bardtiej dali poznać, te całą silit bro- 



_^ 954 = 



Było U> oaUŁnle », it tak iwwiem, Ri(<fii<> aiiotkiuiic aii.' x nic|; 
eiden; eh ktJmgo to oficera i lolnicrr.y pT]i'.Yltiiid«(u, gUyby W9cy»ey o«ifo4tdt 
£le myi\ący poull byli, jmcci^bf obiecyTrsd •obi* moioii daboą egxy>t«fi* 
Cyą. Uddać Trprawdzic nalfijy oprawicdliwoić tej brygtóac, mtorem dU in- 
njdi będącej; bo dioriai notra będąc eryt^owaną (lo ]«*( od cuaa poiKU- 
nia narodu), tytc dntA duwud^iw stiiloK-i lui^tirn swc^. jak w łwlaych 
innych {pT6<.f. bryjnidy Msrlulińplttpgoi nie nkaialu łie. TftticU potrzeba nam 
bylft mW £oJiii«riy, » łiippwntł iijnrdibyMiiy »i<; rwyricn-ami. 

Fo pn!e<tiytaT))ii l«go nifK.irtii byt mut^t lUołODy do Kofid6(^ 
i w dwie te^o marun iiouMtaly tak armaty jako i wozy. ktAre daJo) tnt»~ 
spt^Ttonaoo być nic mogty, nliy oii« popento i foiakopymaio, a ponifirt^ 
jui X korpDsii gen. Giedroyria uicwiele egzyitcownlo, fryBinni byli (Cnefcy 
Hokoloiulriego i 200 lii^xi Iry^ndy łlioniackicgo tak dla dania pomocy, ]». 
Aeli b^Ei« putrroba iHinu-zn ilcowi itu(;iin>kktiiu, jako Lei dla OMkuron- 
nia, iiby nieprzyjoriel oa baf;tdlc^ nk najiadl. 

D. 14-if^> o j;oilxinic .{ nadeilnicm riuiyt ob6z, p\xi(t jmtt Me 
straBjftift byltt dnrrcya. Mar»2 Im w dosyć dobrym inajdował siq pOf^4> 
ka i o ńsnaj f^dxini(> e naa sMoclidmy w Opucanio, gdiie trypocniNcf 
dalej nła«zcTovrać niirli4iiły. Piecfaola «tBJa woboiii- pod miuicn.aki**- 
IcfJA po nojhlitjirycb wio«kfl(4i roalokowala nie. Byt to o«tntnł muutcr- 
jHwu mego konino całemu wnjiiku prr.yiKjMiąrr, niconini }i-dnak Um icaiW 
xMŁraMcył praskicKO itcn. Kleista, który obotująu pt>d \Vidkq Wolą uiU- 
j«Di<'rn Kię niLw.fiii do OpociUM eotnąl ałą Bagie ca Pilici>, Kocyfama n-- 1' - 
inalu na nmĄ aiytTgardę owttpowaU. Tago dnia, jak ŁyikoMuy di ' . 
czna WMeli, przybył dn mnie x laiD«CKnych atroii pewira obywauj Od pnt* 
likieru mniorn Klochn. przy!>4any dta rainińiricnia ru; łc mną na totfK^ 
twh wiględ^m vrzniiankownfi«go pi«iiia gen. Klntta. Ob;val«lo«i uoia 
kazałem uuacatciu' i ni[iiiriowHli<iii Nacu-Inllconi, pity ktArjm wlniak wlaif 
W0)<w6dccy tnujdowali nic gcneratowii?. LIdrcydowano wt4>c to do fofpco- 
tfiw |N>jai1r; dtaduwitHl/eDia li^, co t*d nam jKiCyiccanego za|tfopniioią. 

i^apcwniłcm Nacxctaika, ic dla lukuŁocuiioiia jego rockaiu i n^ 
ay^ tłocynicnia iadaBiom utMJuaoiliHydi *flpńlziomk6w mokh p mi^ wm, 
Iflca oraa praas^ o dodanie mi •ataliwfioera a iriclkojJolBfcic^ powstali*. 
kułryby niemiecki posiadał język i byl ł^wiiulkiem roimowy naenj. Wj- 
nicaonj mi eaUnn do tOMrartyMwula byl pnik, CloraeiUki, fcaaitałaB k^ 



aii <y]cxy?.w m dctciminnwniu i t&dcn a jego pRTktadem nie tHuA 
a chnt'.iat nit-przyjsoJel pii zlifcieniii nit; poiDieaioD^go Komendanta twfdii4 
adawai ai^ amcwiwc. Laki mu odpór dałem, ta ladnccu sy^ka zo uinia nu 
8tojq leraz s cnoją kotiu-iidą mi<^zy Udrzywolns i Draowłni, gdzie ( 
kiijędalst^p roikatu. I)aa i:t. IX-bru 94. pod Odnywotem. 

Rnguraki Pornesnik.* 



— 265 — 

, hci pJf iłdnej oia niktem ocłwtT Itorpne in6j wojaka repilatnfgo- 
Prmalcam. powlcdilałetti, tt JMtyiii* I MKi^gAtnłn irigM«i< oia*- 
ff^rwTcli obTwałcIi wiclkcpobldcli (Taktować nam zaldtaJo. nepomtuanc- 
ma flbycaialnwi |)OHieduałi>ni, łf-hy mi od priifcklogn mainra Klocba siape- 
nienic a tabą pnjrwittri, \l bczpiccuijr b^c na forpof/tarh pniHklth, a ra- 
tan tt|»«vnil«m p* takfe da pidtuJe, Uby al« nłL'«egri od nA»K]r«h placiSwek 
aknbńrial- 

W HUDO pt^udole priybyl kuryer z Wawiswy z Dostępujncą do 
mk ekepcdycT^. *) 

Na tf ek»pcdjcyę kt61oiFi nic odpisałem, CEyli laś i jaką Nbcił-IdiIc 

tfiufAmltaa Zakneirikiro dali racolticy^ nte vi«ni. To tewc |«ffi)a. 2& 

I^Bcr jntOEB wi^aui bojaiDią i ktrachem tnk oficcrtiw jako folnicny 

O pMrwfKC) popoIuOiiłu pnjbylo kilku oficerów ji oWzu iofantcrji 
> doaicsL, ta tnajor Mojacz^mki t^wA] n^inienl abiintuwanujr lulfftHWKOHat 
!*ł Icmi tintrji Idicw. Ki)zi« Ghooci«, tu aic wi^crj nic iitafx do CJiyuiuiia. 
'■m cdowick podlomjralny pterweuin iAiM« stal «ic i)ni'zi,^d7.i€m ilciorgaiu- 
lUł n ludm korpiuic. 

I^B WaaTiłlkie Inne regimniiy pJdcłioły, artj^lrryi, BtTxc]c-y poitli la tjat 
j^pduwym pnyklAdf-m zo«ta*ri*)4c bron. armaty i do don^^w «i<; roKcho* 
ła^ Climlnn j»ia>G na pn>dce wiiąi^ 1'^ arinat do ka«rai«iTi dln ulor- 
Bowaala I iiidi ■rlylpTTJ koniirj i pncdii^wcięcia inaresu do ^rnnic frao- 
'Bikich. Nac£«luik przychylił tln do t(^i>, udnlirni nit) więc* [>a porucznika 
Iłtyleiłl OfiTKkłfgo, wite umineŁ doinania jrgn pomooy b}>l mi i<vam- »a- 
■makodiiff Utk, to, nilpli Htę apostneglem, juł ntkoK" ani u arinat aiii 
k«fl«d«r amunicyjnych nie było ni te* konia tadnp^o. WicUrwn i-ttic tol- 
Haay płakała naT»>kfl]ifR na swoich ofic^r^n; zk''''^ > halaw byt nadswy- 
ttałay. Słownn nie cboędruj^ nu w tyńn nmjpra [łutb^bn^mn m»prow»- 
Hm bjj pnytoionym. 



! •> „W WaTł-Mwicil. i:i. lX-bm 17fU. 

^M^i panie Gmfratc PubrowBki! .Tcźeli WCl*. witM. ediie sii; wiaj- 
ll^ JP. nacn-lnik Wnwrx(x-ki i JI\ Zakneirakł. i-hcicj ki^^n^mu t, iiicb 

e!i^ iakłtMiotraiiy 1i«t, kłórego kunii)umyślnit> łaot- abyśmy WCP. wii;- 
oonteoui ontyo, jwnimraŁ siadonimć oiiycli jnl. WCrnnu Knciitinu 
fRytomnyui WCP. potrzebna. Co wyraziwszy wszelkich WCl'. od Bojca 
faą jMjniyiltiKi^t. 

„Które korpiuy oddzioln? nir tanu; knriyntaly i d rujiozycyi JV. gen. 
n ehef ^uworow, ktńrą o]>ivant( wiiłeiu WCl'. w tych liMnch, lyni przy- 
Iftflły aic [irzypadki |ffr.vkrr!. fu byli kmnwo roitHCi, tam gdzie łub 
Otamay' hylnien apotkal. Nalega 'nti mtiii> JP. mi. Siiworow. nbynk 
tan dal wiwlzief «> i;yehl<!) WCriinctm. abyście jwKliłhnemii nieaton^eiik 
e podpadli. .^titniiilnw Aitgtuit król." 




— 256 - 

Juk pmift nic wi<(<«j czynić nie molnł było. —Midwm;' wprfti 
4lo 4,000 jfltdy, [to kldnj jednnk iiKwid" i>)iO'lzi««iu.' Mt- raoCna bj-lo; 
<lnD JMiccec i to ouswar- mntnm, heiniy z ni^ |ia ucieciuc iiifaritrryi 
do KoiUktob {irK^motiEerowBli. W martiiii ztuczylitmy <%ic (c) l,łXJO kool 
po«i#uni&»C«Tailxkic|;u i wielitiul(icK>t. ktfira w Wielkofiolwoe pod fcoituuMią 
goumła l>i|)«kif|i^, Stokowikirgo i ].e:nftru)wicxa ewUwilom. 

ZiMtaliiSinjr sję |>n«x noc w Koiiikidi. Kii«al«i7A uaza byU liCTgft^ 
lliiiii po młriicM>, » \'6\k\ wo)«w6dskiL- po w»iacJ) roskiritl^rowjutc t roifca-.. 
zein, tihy rótrna ze dniem uaujuirE nm drodze x KoiiAkk-i) do [U4(m>|»^ 
Hlitcvj w |Kirxąilku baUilii atanclr dia pracdn^irsK-da dalikscgo Diatwi. 

Dnia IH « rana zacięła sU^ batrakryn na poetanotrionmi tnif^ics 
łgrarnailzać. Ocnt^ral Rym kicirici: nUiiiii ua cr.tie Wygaily KtrmnMęęt 
i Biarnarki^KO, aloby je na |)rxMtnMcxoti'? doprowaditil nitojm^r. iu(()uic, ti da 
niego axcKci;6łit]«j były pncyniiiuiiii-, ale ut dmie lif)'>(a(ly iiii? były vute uł 
fOdlMgn wmIm, iiir; prozty ata nim i rotproniylt »if. Ni« n)i«tł«my |hv(0 
nad brygada MacialiAskicgo i nioji) t n^^yaikie wielknpol^kiif |tontaui 
pod k'>mtoÓn gencratu 8k6ra<-irakit^co- Wny^^j oficcrowii: ot>yfł»Mt*7' 
gad dali lui <iwi>li? urncieiiie, tt wiernoćpi »wojej dla Ofesysny ilaikiit>i 
nity >ioirbowaji| taonwniti, « tDujrj 'trony teł u tera «ainciii {n 
wi«niii icti zapewniłem i, jak konini okala danogo aabir doinymalinf J 
ałowa. 

T^ pnjbyt ilo naa z koluinitą swoji) brygadyor Ja>iriń«ki; 
Jn* «lał pi<^-h(jiy > anyleryl, prAcz jtMcz« itietMaeŁu^ agki twigą 
ąwiy «ndc nic kawaicryi. 

W lyoł niariKii jmczołBiy wida artiisi iako|iali. amoHicrł 
Poniimo tydi nuMBO^liwyiJi sdaracń puyinaricrowiiliitiiły jcilnak diSa>| 
doMyc, gdne ai^ na drugiej atronie miasta moja kainikryiŁ młak 
kn Korinkin xait kor|Mi0 Jaivińakicgo KiMlid roik ivaU!rDn'Anyiii. 
msiMKU jo-urae praybyl do innw obfWKtpl uiJ iimjurn Klm^ pn;» 
X iiasb^inijąnfiii pinm^Ri. *| 

l'okiutali-iii ł^n lulet Nacz<«liiikrvi. let* udivydowiiii« iMlato | 
«i<f nio wdawaL- e Pruaakaiai. 

Opuucstni od wv.y»Oc'M:b, rcMt* no^ika, «* MtaUiiej dMf^nrjC' 
bcx WDulkiefEo npoaobu dnl»z«gO utrzyaiania mm;. rjtc4(nli»niy w ftairaf^ 
cac^b oilpowił^J/i kr/.la prccs ic«it«-ala Goraeii»k)e(!o. Tyimintwui. l« 
Kotyjanio. kturry uil dni kilku, owbliwic t kor|Hl*u grnrinlN Uc 



*| ,,Oka»iVifI jiinii>jittt^op!fma na moje "Iowo btmoru, i Ijoc; 
ptoczciiatwa w 21 (iiwilin luitit^ ptM-jśc YfwyHtkit p(>«lHiiiiki pniit:f m 
OB w»zy(itki« lapjiaiiia ni^ daji^c oil[>ou-i«l3ii {iniMtc, te '■ 
joKin Klocheai. To Ear^cT«[ui' w iniii,' KrAla Jiwi pni 
•iTciuii H. IX-briii 61. Major Kloch loniriKbTiijiyy forjMKj:Uiui.'" 



- 257 — 



ns|Mnrali, zupełnie nie ot<Kxy1i. roikuwno vi^, titisy aię cftia 
knklti^a koło «r>i (iro<|ti»ka ignMiimliiU i muftiulnc dnia 16. do Mato- 
fmau nBBwruwała. lumiur mi Uielamowiiki i moiej brrgidy poninien 
V;l iii (cfca >aiii«Ko dnin do LopusKiin i DftSBJulra iKwIcrunki pruskie M 
iitlMn ihI MniojiOMKiui odefirEn^. 

Uou 16. o (Eodunic ^-rj k nitui zKrotutórMA ti^ cala kAirikT>-n okr 
■^ to iMt, jjiliniii jut powłfdKuit, bryftiidn. Mft>)«IiiUkł«go, moja i nazfst- 
tŃ nilkyc wielkopulaliie. na pczecakceoDem miejacu. Atlńci jct^ii^ral Go- 
iMtU 1 odpowiediii) kr/tla i Suworona prsyUył i Wanucairy; nic w aiQJ 
[txwuająr«go nic było. giyt gcncnit Suwwrow otl punktów swoich oie 
O^tgtomJ. Za«xęta nj^ uatytJiiiiiiMt rada, bardzo wicie niAnioiio, dTapu- 
taniDo, lecz nn nic i>tQ nie <loc;doiraii<i. W d^rn ki>»ic7 i slnwlcy nl«|axj- 
jiciclAcy koiyue htyt^ytn Jaxwtn»kie^ na^lu napadli i aUknirali. Kor- 
pu t« bv3. t*dnfgO poddał ku; «yxln<atit i prMwiitll do n kipmy JMdola 
KHtawiatąc nu broii i armaty. Podcsaa \>itvry posiał Nacwlnik oficc-rado 
posrala Dfubowa praponiijąc nio iairieazeni« broni z pnyezyny, le afe 
•moc^acyai gciKTralriD tMiirumwimi Mc»,-la hyta: gmDtDiHow przyjął pro- 
pMycy^ i eofnąJ i>o)i<kn awojo; THL--xe- Dii«t«[y tak jak i^ni«g na nluucu Uip- 
aiało. bo ł korpiuu .rBfnińitkiifubnrdEo niala czt.Ń: pny ima jimtaia. 

Doia lirgo |>«leo totpacay irhiadlt-in na konia tt colu odwiodr.cnla 
kiinUeryi tnojq z grneralvni Kyiii kił' wiatom, tidiijv ai? do niej, Icrri: j(>j 
« k«ilmcb nieznajdiiK. Falnzywy roickaz ruai^l ją byl dniej i Icd^rom 
Ą śapiat w lAiputiair. Ja nti; ralntyniawozy ntzkwnliTDwali^u po wsiach 
tkołiccnyr-h; po driHl^L- nnirafiliTiii tia ha(;aic i wusy, uiii;dr.y nimi t>jło 
idi ĄntAt picni^itni, kiumlrm aii; im w ł»pn<iitii« uitnymn^ i bryfca<iEia 
mu|c| dn rtrzeimia oddałem. Ocl lUc-tamoirekiego odebrałem raport, A«l«n- 
k f>(Mti>f uaki pruskie i MołofpMzcza wypędził. 

Nłi>nicni doiycliczMS. co i i-xyli Naczelnik królowi i Buworoirowi 
M)val i •■■zyU jaką przyjął kapitalncyi;. 

'A łx>pu>7iia nipnrtowalr-m. ro nii* Mtałii x kawatiryi] i tt> jif do dal- 
Nrch jeno toxkax6ir ca trzy in atom. Naczelnik rai odpi^ zaklinając niiiio, 
Utfafm anuwu itrAdl, gdyt łnaczirj woaleby ftdeu tylko v Radouycaeh 
Mtnal. 

Fiaakaeałem Balycłimin:«t brypadzte Madalińeki^fTO, ażeby nazad do 
kdoai^c ma-iifmwalii, lon tn iryptilntć takowe zlirornia iii« chriala, oi6- 
*il)C le niDi<> ni? cJic^ upuicić i tta krok mnio ni^ odstąpi. cho^>y UA ni« 
■iediieó rooi z nią zrnhit. ^adiittga JDnq:o korputu nic mi^Uein, Biola- 
•linwaki byi « (300 koni v Malogo^zecu, rczU maj«'j hrygatly byln iiapla- 
•4wkarb I na *UaJy przy kaaje. nie muglein tedy jak generała 8ki5rz#w- 
kkicfco z milicjami Łcjitt nocy do Radtwzyo, poaJar, a t«n godny toĄk 
;«zarnyinł ludimi poraedł nicud mównic. 

W nAJwi<;-kncj rozfMccy nie «tedzi|c co przcdti<;wziąc, jednak w sta- 
Ił- 17 




25« — 



l«j zftwsu det«rRtinacyi ni«poddaoia «iv i siezłotoiu broDi cbcit 
sobji]«mma brygatlimi tak bliiko, jnk tylkobjr niotna byln, do 
(ialłcfi prcyblitye «c, tam bmd slołyć dn kupy i spalić, 
dawMcy inii.Kłrjr oflcwrAic [łołiiii-ny wnzynckidi nnpnwcTĆ. 

'/ś fą mya\Ą noc całą prarbyłcm, sjrby ią paujatrz saias do alcnl 
pRfpromidsii', f^d,r ktiryfo* o<l Nsciclnikn usidid i na )njmi« pnyi 
s nobli roekae, afnbytn go nie ojtumcrał i r knwaliryi) Ji)i>i<l 'iB7Ji(ł ai; < 
gdyibf inni-i^ R^Kyjtnio mwimiMiw broni podniMli. <.'bcis)>>n) lU dni 
km być ponliiKinyin ntii(lxy mojpj, Uk U<d<r opnfeUtmi iii'łj |łrt>)i>kt I 
kamaty eiif Biel itniow* kiego ponłiu«c«ofraliiin 17. IX-bn* ti« odwr^f 
doGzyc, gdsle jii£ niko|(o nie laHtaleiu. jak nacz«lnikca, gea«nii6» (U 
NietioJowirkicgo, Giełguda, ona jiKsydcnta ZalcrtcT^kicgo. Z9 : 
był ^en Rymkiewicz, iri^zygikich innycb tai me było. WsBjratI 
tak było w nił-iinczy i (igliinjiriiiti. fr wi-*Ir ji-łlrn dodrUfn^EUiiio] 

Tu ilowioilBinIcwi ttii;, dk' wiccbrygndy^r [.OBmyiJski z 
knaą do 30,[)(X) iJt wynoszącą haniebiiin uci^U. Dniao piermi w |n 
arwei WNZjHtkleh rałab«nfic«T&w powi^idalMii mu, aJ(«by aif ŁraU pun^tb- 
ml wiHB itodziMII. Oo do sabaliernAir, o Łych pniri«liialeui, to jtul 01 
rateć będę ntaranie. Tui czloihek niegodziwy i iiit^bncuiy, acs go a 
go raioiralem nnakii, haniebnie lirygadę moją opuadl. 

Dnia la. IJC-bnt) o KwIuiiJc ^nie| z ram ptaybyt do amt m 
nie gMiMal DhiImjwk kilku jmkum ofi<vranii i o^wiadratrl nam, teUMi 
kas od gcDonda Suwoi»wa sobie dany zaproezcnia u»» inwynLlticb do Vi 
Mtan-y. poniowai inm tonie widxiei- pragnąL 

Tak ni»podxirwjiiio tnitomt^K-aK. jakby piorunetn pnwnuiloi 
oMbliiria ?M tnni«. któreiOD iiadKwycznine być *'u; wlawalo. Zapylali 
Kwzeliiik, mylibyśmy jeiicanii b>-|i? Bynajmniej, odpowiodriał Dmii 
graf SBfrorow tylko rhM WCPońatwo poKnać. 

Trzcbik nam było jtwcfce dKJelić plen]i|dj», która x Lopuazna 
Usta; ilytif nom do ti>g<t Doninow iiaenaciyJ godiiny. Miełidny do l&tf, 
w netome Minipni nniwięrej i wieje tet w papłfrach. Z poeaątku 
ODc łut>nowioiiaodeiniu« koiiiii>ya, lecz gdy Dakoaioc tak wiele byłai 
1« komiRya wyalamyć nie mogła, nciaata nubitą uwtola na luji 
•Kym. Uratowałem jmcae x becilci S,000 ilu t pudticliłcm ooe m* 
wiernii' idiUbii^Gł) ni do końea. Z brypidy mojej kałdy w propORfi < 
dciatał, gtiHka{D sit. (1. ofirer zaś podlu|; &w«j rangi. Wi«cyM;y byli 
prAoi jednego tylko, kliSrciiiii wyduwaJo ((i^, ift go uknywdiono, ii 
■dol^d nir chce ji.-<ln«.-Diti kolcdre dliig aliiainy oddae. adreaujr go dotji 
pitoicdKy'. kt^di ma podłag jff^o widsiaaikic ni« dołkaoao. Brygida M» 
dołiriitkiego niialn w ka*i« Nwojcj do 3,000, klónmi dii; takie podbdija t*- 
taz potem roM^eły kIc ^^lydwio wiernie do koika etaiąoe Ojczyiafe ^^ 
•dy, w nipacaii jui )pj ułyirrjottini byi^ tilnaog|c». 



— 269 - 



tld«Bu niilioywni w pruski poMedl Tcot- 

obywsteUnii, dokładnie nia juteoi 
niaJoBiion;. 

Taki więc by! koDJec rewolucji nnaice). Oloc^z^i od Kmf jen, Pru- 
niiw i CMankich nic iDt<głiMiiy prowit,' mt¥:r,r'\ nikoncsyć. Pm^koiMiij 
MD jmteta, ia gdyby «raty»cy generałowie naisi oA [do Oł^IRlkfl) wii'riit«! 
Timicb nbowiiisk6« ptJnientu wylrwali byli. u nin uk bR/.w^icMoi^ 
mfinncrici 4w«j Ojczyzny ttNcdarli, utp^wncbyśnty się pnn zim^ i daloj 
WteUopulK^ i PniMch utncyiimU. 

ZMUliJmy wi^ pod koowojem M>prowulx<-jii do WaNuwy, ktAry 
lii bonorową wattą nazywnuo, ile lx nam jiaJaszfiw nie odjęto. 

GrfiLinł Ryinktcwicjc, prt^ydf-at Z(ikrEc:«»ki udali ti<t do GolKyi. 
Iiylo pi^iu. to i«l nnczdbik WawTzc^cki, Oiedroyć. geił.-lejcnant, geni" 
>i« maforowic Niniolawiiki, OiW^d ija. Gdyśmy do Wnntsawy firsy- 
IfU, wolno nam bflo słanąć, |^zie sif podobało, a o giHtzinic K / mm 
npmwadziino nait do K(^n«rala mi rh^f BtiMtTowa. Skoroómy pretd niiu 
MU^, pylal Mq nas, JAkoRii; zoWKimy, oiwiA^icKrl ornz, te, yM iłi<; bc- 
datin reweraowai!, U njfply więcej pnociw Roiyi i jego aliantom wojo- 
«aj ue b^iomy, wolno nam b<;-dcje udać lic tam, gdzie tylko tądoc bQ> 
dtimy, w prMtiwiiyin naś przypadka, te do Petersburga uiprowad»-ui m>- 
HnitSBy. 

Byłem tylko jeden. kL6ry hic Ten^reowuć ubcinloni, Innt ni t Na- 
tltlitikiem uczynii' t«go nin clitucU, ntikouiH- jednak n&oayślili >>ti; prfirs Na- 
Adirika, kińry, dla wcbronicnia nii; *witjco, do Potrr^bu^i tnin«i)oitowBJiy 
mrtaJ. 



PRZYPISY I ŹRÓDŁA. 



PRZYPISY I ŹRÓDŁA. 



(fitr. 1). |)<) hi^iorri rodu najnłi.iwj wiadomoM podał tytSt^Md 
pj kiut<l/FMla(Thly |ifiliikir). Ill.Jmii-iii tiiiii nadtr azrat^lows Kcnealo- 
)I>^brotr*kMOi, becfau ir|Aiig«go, od Mioych pop7j)łl(Aw iv. XV. > ualor 
iłiiir vii; OB iltikiiinratj dwUn-3iMi« mu pTM% D-ra KfjtrTjńftliift^ i na 
' iiadaoUi |irxcfirowAdioiM w W iiinogArx<>. Pn|ik-t7 rodibnne podaje 
i lub w fryjąikach: mc mńwią one jcdiiłk i|:oIa » cEusaoh wcec- 
jflk XV'III w, i^nKglłidiiąlirtD uipiaki !> ru Ki;trr.yrii>kKf{0 robione 
fj: O RoroiotroM-i polskiej «- lYu^m-li /.nciunlnich tui i-wiw Kny* 
b— i [ffsekanalnn eic, te ur>'wają rit; iin połuwio w. XVI, i uic miliwią 
[ń odgafffzipnili Intmliijiiom. Wvli<^ t<-g<i u-ynotlj Jtlotoj kHi<;^i niiit^ 
ir >i>djnl« ca hrpotez^ nutrtjcKająi-iA Łisrdio ponntne wątpliwości. 
OI6vrnA itMlo dA poniftoin utosunkfiw Tudziniiyclł Dialirowrikipęo^ 
I ButobioKTana i lłuoiac7.oDA i wydaoa pru-i Raczyń^kiF^o. iiiAwi 
p o ojca Jftnift Michalik (łakUdnic, o dziitdlai napomina nloilwi« 
FO łolnicnti x pod Wi«diiia, x tnnjrcti cztunkdw rodu wyiriłciiia tylko 
Ifpi kawalera nMllaóskicgo x czaa^m kr^In Le;Kcz7ii«ktc(i|0 t opat* 
Ifeifgo Kacimicrra. Bi>n«<lirkU (17U.H — 17?2). W Tni.-^tiiowici kołu Lu- 
li aluy] taial pochodait' fluad Jan L^Irrowski, p«'Ioo jcfet drobne) Hladi- 
i(p> niutwiitki. IVAbr iiio)r' Klłudania aki kotioldiiy poioataly beso- 
De, W IwrłianaicJl herb. uaKwanf piici; Li-roldjrków- „Dąbrowski". |irn-sl- 
S» ,w polu rKi^rwonrm panot; w bia]*j szacie s TcotpuBzczonTtn warko- 
B i korona Elola na ^lowit. diDq4'ą itr ilwir tri^by doU- iin prawu i ]evia 
by. W t-Kzyeif hetmti |>anna podoltnioi nbmna ini<>(lEy liwicma s^ole- 
trabami i tjch nit; ri;kiimi irzyniiiitc^o'. Nncnany bywa U-n lii-rb tak- 
,\'tr|p viol«U" i ^Wuna z tnibatiii'. L^łJUDdow* i>ixlftoic Zych- 
kegu o powittanin liitbu nin jiowtancA tit; w innych hfrluir/adi; 
•r nich naloniia^Ł moira o licinjch Unlirow^kich s XV, XVI 
Vii w.. klAnr z ońznaestnwtn Klugiwnli tbrojiiii- UniiŁtłrj. Zosif^ytne 
WuM dd, odnoMąoc kii: widocznie do innej. ^tIlIołylT)l:) ipili,'»i l)t|bruw- 
inf aa nwiipri z t«>|^ tylko wEględu, te odczytyiiral je takto mub 
^browiłki w HtraUlyw; Wojtiwlia Wiriti;nU^ Wi«'li|dba, tn/dur 



— 264 — 



noj » WnnuLwifr w r. 170S; «r tomio IV, offlu^Mnyn * r. I TdS, la^^wiJ lulor 

.DlaroŁylnrm domu DiihmnHkirh* m ewiąiku x n^olią Ja.i Flenrrloi. 
Wfttairioni) jui prawi kaiiipani« r. J794. I>ąbroweki uak-i«l w r. 1795 do 
in«Tiiiii]CTuIi)ri'>w fg(i lii>rl>nrxa, bjć roote podał kilka wjidom o n sobM 

1 ojcu enoini do t«t;o wyduirniciva. nl« w r. 160*.', kinljr i>ł»«l natotnografie 
dla (Izim, |)oitiiiu)l niili-łł^ok-iii o]xłwkiici h»!ralilykńu-. Hotr nigdy iiie *a- 
lii-uil Kobio łlo t«go ■umiSyliiDgu radu • w ^iKWcczrń niwie, kl^n- cnucalo 
<lo|>ieTO for.-ny fitaroazlachcckic, okulirznośó u była ma moito pcmui zawadą. 
kinly tnłat kierować eprawii narodową ci? lo w r. IHOO. e*r 1609, cjtj 
lill3— Ó, Być iiiMtcxTc«ztit,f« republikańskie jego prwkonania nie ucbęcAly 
go doMukaiiia HUnkryi 8Ny<'ti zuilug realnych, |)nl<!ni i krwią zdobyiycL 
prace podcjruiii: nywody ffcnfaloiEicuK, wiafąca go ■ moiojm w lyu- 
•ten rodim UiflirWMkjch s wieków ^rndnlctu W GMD«ch inlodKEyck, 
kiody M drażliwe kwcMje nie były jtsscM pnaeA dojraak roawaioM 
na flkutob zr. 17M i I7!>2 podpinU «iQ Jnliaim Heinncb t 1'aiiDą Dąbrow- 
ski i wji-JRnąl picci^ Yirgu c-ioUta. Zaun-alyć w kiiiku iiulciy, te uhni- 
ea Manrtytnofci rodu Henryka Dąbrowskiej, aolor /loł«) keię^, Dłe(i>nw- 
nic dziada wodxa Ipgionistów naaywa Janem Slaaistaweoi a prrii towy^tt- 
wia na niebexpieczeii*liwo awoją beoryc awiąnku nri^y lian) łubchk^ 
a pmaką. Weillc t>lrfltmktii It^tymncyjnt^ ii Pawtltstoowa, Hffban 
rodxin iiclacŁcrkłcb KrAlnatHn Fol.'^kiego (WarsKawa 1U53 I, I4K ■«. 
,tyin»iDyinhtfbe(a piiv]r','itiji|iiii;rAwnłcA Dąbrowiicy pocfandufCT od 8laai- 
alawa. kc^ingf] DOgndujuc la wAli«znn^ i inoslwo Jan III 8obie»ki. kril 
poUki. w roku ](i7t> do fgodncMH italwb<«kiei wyniM'. Konttyiucya t ugD 
roku. Vol, l«^. V <rA. pet.) 200. Nobilitan,-« iMrrtb ») Widrn. ttrUnKtbti 
koronnyrli nileeonrcb Wtmi: .Prsych^cnjiic Indii Tjecrwkich ad Wukiiw- 
rendiim dc Ib-piiblica... Stonittluwn Itątiromki^m-- do Kleinotn Mlacfac 
ctwn polskifffO, prań. wi»)tii»vł i imty^tkii-h pn-ni^Ływ w Koronie i W. X. !• 
•łynąi^ycta raiiigirolp nt7iam)a(< seiue ]<ray|iu«iutiiniy i pnywilefe a kaank- 
ryj iiaezcj irydauo nulhodtale ronv«i:ittiA iiraeM^Lia aprubojony.* Joduak 
w dwa iHta pA£ai«j w Deklaraeyi o nownj udachcte ctyuuny: ,I*oai«ivalni 
mjmic fdicia cx>roaatioDi« ntwicsc in yolamca silą ad praerogattTain oabUi' 
taran inrointo Domine lud» TACnycb wanto, o cMim wielm. niftrualek a«- 
dworoy koronny, a na on ciaii maruatek poMleki dowkonalą {fan dal ia* 
fonDaoy4, pnuito insinUndo komiytucyi »eimu prswcieffo Ukicli d« KnuM 
et eognomine dcklarujoiny. jako to... Stantalawa Uabrowakła|pD; lody tjtk 
waayptkjcb legę pra^-aonti pro incapadbua Ululi et |inurogslivac nubtUu- 
riM dnklamjeiny i M>y titulum ot dlgnitatein nobiUlaiera tatywar ok 
weiyli się mib [H^na infniniae et nmfiscaUonis bononin ud cuiumaiMUD- 
liam w trybunale karonnym deoernenda lega pneaenti roakaaiijMif.* 
Wirńd aalfra^w nnoduie na Aogusu It danych nicdty Warwa«« 
a Wota 27 czofwc* i pny poparciu wolnq -ilekoyi ytęa 88 l. hl «<■• 




- 265 — 

mtm eiAU)T&vt r^kfttni lub puUiOi«-Dik6«r i rotmittlrKAw podptuiiych wi- 

Ufkitgo. T«taj atoli uamAji- naldly. ie. wob«c roz|irxętonia kootn^li 
nlKbanw& w i^cli ciMitcb, own ili^kUraot-n »divoli]j:(ca |t)T8 r. moęU mo- 
ba pfss raą iloclciuętyin nic pnenknAiuć w faktr^-mcm ttJirikowBnta 
I pojneilnltgo przywileju, a tem mnie) ich jMtoinkuai. Wubu.' tyt-łiokolicz- 
i^wH. onu wob«; braku inneja triiTiybcIncgo njrwodu, naunwa ni^ praeto 
■w pra«rHoiw>ilabn^ pntjfKuicifink-. im &vr nobilitowan]' w 107H r. (awi^e 
jlem tii« łzL^Jidc) 9Łanii4atr Dałbrowski był protopbwUi Jana Bi>nryka. 
4fby lo przyjjuHwncnic w pny^^lottci soitalo rumienione w pcwnnj^ 
^fdyby tym *|Ki»ł>ln'ai zołMio tMUm^/nio wykiuaiii>, £0 rodzin;! Łwfircy le- 
(«r w XVII vr. iili^jŁitiina urala uK<>»y n Tnw^iiiuiric, aA do cbvili> kic- 
tj Jan 8Luiiitlaw l)i{bniw«ki v wuJDa<-h ^fobitwkifgo wywiMt ją aa sieosse 
! limUnia, w takim raue nie potnebaby ucinkac Biq tło teoryi o anglch 
I ipo kądtiicli) knri wiyUr.h ,1nnn Honryka D^broa-iikicgo. aby wy- 
Imactyc ielaioą wyirwalosć i cbloj^ką wyu/yniatosć w jego pracy ilbt 
mjiL Din rozirojti dachowego Dabnow^kiofo oiiala tnicwDip k kaMym 
' jerlyntfl tnulycyya dwu oetatnicfa pokoleń. 

Z« abiorńw *. p. BogiuJuwy s D4l>rvwskiL'li Maiikowakiej wyjfte 04 
cjtonone poaiicj akty: 

łiotrjkA matki Diibrowskiogo: ^Anno Domini 1724 dic 10. Janiiarii 

■Irtiłaia •■nt tn Acctc^ia ciancelic&rarurinat&i^n-llgiojii:* filiola Uagnifici Lu- 

ida I4ŁUW, inajorU rr^ mmi tłu lyitioAtru! r^c^^f1i> Mini H^gis P.Moniai-, et 

fJCH de dofuo Aloiiuw Lellawuwa coDJu^'. lp|;iliin. Nooiina ia ■■• 

) lavBiero inOtla: ^opbiu, Unria. Coopotrcf. goiicn>«u> AlcKundur Ro«9, 

Innctu d« Lettaw H fccnetonws łOcketaedl, (janern«a Annu Monrowa. Cli- 

»"Mba d»i I-cttawowa el Jadwiga Roasowa, D. T. O. M. bcnoJicat ooinige- 

a* Imali 01 tooe. Baplieans: Jo2ophu§ Milocki, protiinc ]uL4tor ectrleuae 

Mmaiata« viautviin. AJ nH|iiinii.iiiiu7iii \fiigiiiria .Tuluiriiiia Heitrid do 

ilirawuki, rapitaiici ragimcnliti Mincetrin Scr^niiuiinii Priiicipiii ac F^e- 

SaKoiiia*;. iuux tucirica e^cerplji rut lU- librin eocbwiac vialovitoas 

ntanu* mt-A «iibiKTi]>lionc iłigilloqiir^ opposito t««tor. J)fib(un Vla> 

lii}. I>ie 30. Jan. A* ITST. Andr«aD Borzym owaki, putor i<ci;lisUc 



Patent pułkutttłikowtki Kryalyna L. Lrttowa: ,Aiigui>tua Tcatiuf^,,., 

■miu... tjuia Nw bal)cni«a ralioncm moritonim timerutii rhri- 

ui Lacij de I/HCow Ootonulli in Eicnitu Rcgni et Vtcc Culonelii m 

iin« KtjoMtri Urordiau No#tra<>, w\gfi I^ib-HegiioMit, Noblu H Rd- 

łtca«. nnillin in occaMiunibiu^ indrfi-jifu miidilu cŁ (totiatu pnuwtiloriini. 

uduD) e»K' (InaiDitM, ut eidom MtinnsColooelUiD hoow KeKimine Etiuc 

Kuatrar. viilgo Ij«ib-Ri-giEnftnt, acti»li« dnrpma* ft flon(nrre- 



26 6 — 



s, itU qiii<IćRi (lAiiiiiti et noRfi-TTimiif. prawtenUbns TJterie Nmtib, „_ 
Onliim \'ttw«viiuj nie XXV-ti MciiuJB M«v Anno Poniini MPCCLVI 
Ri^ni r«n> Ncniri X\IV. AnriD. iiiiguMtiiH Rl-x...* 

Pnlt-nl KcntiTHlalfi K. Ij. T>riioMa: „Signifiruiiuo praMeaLibitK... Qd 
Hot comiucudatnm cl pcr>pcctam ImbcDt^ exiiut&n tu rc Uilitan iudl 
fltriKm. cnpkciUUm et eipeneiilAiii lon||;o uau et applicalione, tum 
Ext«ro«, tum in @(.TviŁija No>tri> et Itdpublicnc a plutiinia anais prr 
nes Mitiuirfuiii offidoTTiin grulu^ BcifiiiMlum fifiioroei CbriMiaoi Loriti 
httUnr <\łloiiclli in Elojciniinc! ((yimlUr Noatnto Ki|^iicntri<t Eurrciltui 
ni, yolenk^^iic virtiilciii Kjuo, «Ł probnuiin prgs Si» fid*m. R^j* NmI 
pntofcfiii faMjrilnm, nt ail ult«riu> beunm-midi kturliuiu wi nwfis sljc 
[at-icndtiin 4vt>c duxiniu», tiŁ Ipsi Olfiduin Gcn^nilU iitfctń* in Eac 
EcfUMiri Rcgiii dareiDutŁ-Lcociferraiius... Daium Vanaviac Dir INfluMoi- 
M» Jiinij Anno DoBuni MDCCLV1I. Bt-gui vi;ro No§tri SSIV aa-, 
110 AuKiioŁuo R<'x..' 

Nn nktath jMitrjrfatKjrcfa (Inplital Jan Michał D^brow^lci. ,To , 
rutkuwiiikoir^kł Patcni tYica. Zony moicf ItCtlawa" i ..To icat (tenmt^ 
Maioronski Pnl«at Oica Znnv moiey Letuwa." 

W r. 1800 po skońciruiii?] kanipAnii Dąbrowski odwi^til f*^^ 
iniltJMCt! radzi nnv. Siary kcłtiftl w Nifgnwifri jłOKOTcat w r. 1761 I 
się tam wAwckm nowy *iri-woianr ko^-toh-k pwwipctiny w pt«n*Mm «*■] 
•qniii ntCTcdfflnlajCti. I>i|liri>wf<kl ])r»'^li|(]al kaii^ nieUyk caehomiM #>l 
mo podam ad r. I7t7 i »pmtr»>);tss5 w nieb brak icfo aktu «ltnt(ii, 
wrotemda Krakowa liiki; i<> KapeJnll pratac odpawinłni^ dukUrmoy; ' i 
ladi kotuptonkicli: 

„Anno Domini milleaieniooctingcntrsimo nono dir Mrinirij i 
n«aiia ncyanbri*. Coram offido ncli»<|ui> iimesenlibuH o»it*i«u>rit ryimtaf 
CncovieosiB compamiB p«rM>nalii«r Illustnuitaii* iHiminu* Joanurtl 
cui« Diibri'Wi'kJ,g<-iirrulUdivii«ioiii»ł.-sfrcitii» Polon. Dncatu«V«r«iivnftłi»,« 
riunini unliniinictiuiw, exjMuiiiil in libro bapli>aU>rDm roolMiae |wrorł 
Nit^n-icrniiiN drem nui Itiralioni-Jii ucro fonie bupti»niatj* rrron 
OM* adnoiationcm MUiimiii psrnitum ntc nnn palhnonim ac asslRlMtli 
qiMm d«f a-l 1101 cupi<t>i> HUpplcri Magnificum Dominum Mamanuin V< 
lium dp Zclanka /rbioki, ex<^TC.itu» Polon, colonelliim. i^ttu #nn bablh 
aaaiBUn li-Di ac oculatum Ut»ieiii pro cdciida diclnraliotif tiomlnma rti 
gUunłiDUtiiłUoruin parfiiltini. tum [intrinorum ftciw*i*f"'ntinm*Hminitii 
Uini^uetunc in libris baptiEatonim pra^faisir twUwiao |uimrbiali* Sm 
liteoma sanari pmtu)avit.fiui Magnificiiit Dofninua Uarcianu Vitolliu 
Zelanka /clfjiftki ad perpotuain ml inpiiioriam dn-laraviL nuimilii-tiiiiir 
sUiMimniD Juaiiiii-411 tlrnHcuin D^bronttbi ea»e filium Illa-iiriticn Mit^" 
corum I>.D. Joannia Michftcli* Ptihrowfiki ot SupłUiw d^ Ł«<to« l^ta 



— 287 — 



tka Icgiliiiitifutn ouoiugum. boiuruiu Picrzcbowico tutiwlum. |«triiM» veto- 
iSna lniiMe MofinificuB Chruttiamim I>-Uow cl Ludoricatn de Alan LotUiw, 
■■McnUn nuteiti m^ Marcimiuiu Yildliłini ^Icimki rt Mit^iiilii-tiiii Alokmuf 
fam de LiMŁow KcsiiHÓłka. ».■ te iii niaior>>iti niiac rccuifiiitioiits lidiiit bis 
■wttia mbarripAił Maraaitu-^ Ylldliusili- ^>liitika ftel^Jiphi inaiiit)iTi)|ifiit*, 
(Sir. 6).PnTtniuuinHHitrwalpliwi- OtilimKukif^^^^dn Vj unoalci llóinn^;^ 
a WBpamnimnnii wynicMont-mi i tjrch cnicjflr, uJiri<;coiiych dlaii &iiier- 
dtiad* gna. Ijetunn ir r. IT^^ił i liablci ir r. ITiU. Bl^-dui-i jt»t Kapiatiy' 
ę ak) tjilkn dawiijch pnj^odriych biogruftur U. D^broirakiegu (prz«tl 
tut, }Kkoby rKTzchom-iu: byt >;iiituiilfiu rudu D., alu takii: ;tdai)i« 
tijUH^ <r .Slimiiikii p-ugnfirKiiynj . iakuby wiw ta krTilewaka 
iwrst !»• etar(«tni.tii knocsawakicoi nalntaJa do Jana KlcmcuDa Itmuic^te- 
hcuuaiui, aidn 1777 r.*. Picnidiowki' v Hj|fra XVI[ i XY11I w. xinis- 
cscRto dzi«riycu-Ii, jak tego dowodzą dokumenty ciiajdujace ńij v ręka 
i. p. B.eH. M. w r. 16fi2 ,feria>'<«uiidnin i-mHtiDfift^rJaAnaDcti Lu 
i^bUc' w ydflla knncr1ar>* n kKiknuku Jrl tA^i^tQ nowi Piegi o wskicmu 
łlSbononiu, nuUCnnkom. .nti hononim N-roniaar«gsliuii]7illaePi('r«ho<ri«o 
ib paiatinaUi cnworwnal Mli>niTii uniiiiirijfi" roskaŁ aby #tamlt aic <M<>bif>dv 
|ned fi^deni «Miwmfciin krób-wrtliiin ./tA insbintiani Yictuiiiii \Vnaaxnvń- 
AL. CoqxirU Cbh*li oaiiomanmm rL-^iIarJtiiu Cjulmiriti! tul Cniimi-iaiD 
tittf |nwp<viti rhu dirti^DC conmitu;> iiouiiau uuŁoris..." O^ksjiono po- 
alMiODyh tiwerfaiw-ci'tw „i\tiiii siM luultitice siDicubiliU^r pT... m-lorpin n»- 
l|uMti uxi?U-nl'« it<t:iiTiaiii iiiniii[<iiW<>tii uiiini* t>nini et M-miniit tx anis ti 
arainru praMliatiliUtt aUfii^ horuilanunini oiuadoni villafi Nrot Fif>rzfhi:>' 
wiec... pro anniH lenłitAi' n-btiitniTi uEtradt-rc iiun rnllis irt it<cu.«ulis''. 
Wp. Hfti t~Q kwii-l.t Augiiflt [| poJtuv>Iil An-Cfmnyni doływotuiin poniada- 
onn PicrwbowcR urodŁ HicwTiimowi i Jodwidic Owriki)wr>ktiH pniilnć «vfe 
pairt »a ntL-Tf ur. Andniojn Koikt w>-kic|£t>, ale itowy [inbywca dożywocia 
JtlwtrZT lata potem (14 lipca 1703) uzyiikuje w Lublinie <r cui6ii< Hejma 
Miłuw. krAk"irłkie uptfnitJUituiir: „uŁ po.-<nit 1:1 YnlłMt tk- uoini et ititcgro 
Isrr *uu advitalk'io, quo(ł illi tiup^r ritlaiii ■'ionclmwk-r... iii |Nilnl iiiatii t-ra- 
Ofioitaj disuidu drin^oei »U»ia »FTvit et coittpt-lit, ctdurc illudquv iii pcr- 
•■an gnon^M tUiga^lni Au RiidolUiwi^^- KiilL-owuki iNslurr t-i tritutU-mt'. 
Wf. 1*20 jest Pirradiowire w n.ku Ka/imitTJM i KaUriyny Jlaiorekit-h, 
mOonk&i*, klAncy oditąiŃli «w(i)c pntna (l»2y<ntłnic^i utytkowiuiia (10 
ikqł) Stani*łairDni,ilr Bnczi«< Ku««»>i-kieniu. innjorowi. i Zofii dr Jantnrice, 
■Ultonkom. W Ullte Kunspoaćb rM, tnEWLilcnieiii królewn kioiri w Wacbowie 
Hnit^iirca r. 1728 j^Klpisanem .Ru»ockł. iiitKAUT. Orne. Major miIi nagi- 
'■■ttr-iitc E*iin.j.triB' <xidiit PiL-rioŁowi^^ w pęco ałjlnowjruai OhrUiiAiii 
, ••• l^tLUnr Oi^ntniLi «ł LmWiCiu^ Albinowa oanjugniD". Akt («n zo- 
■m Eaineaiiy ^ło coumi cnooTioDBi ioria MKUnda aiiCr.F. PruoaonUiliuuiii 
V, ktNraw prasiniB 1728". OdUjd prara ćwwró vieku iRńrą pcwiwijural 




— 2» — 



1'ieRn'howiDo 
i ■U^d(mri. 



w puHUKliiiiiii L«tUmtiw Bi do chwili oTuiniwutia fo cAcM 







Dąbrowskiego T rsjitilej. 

yAncnsliu Teititi*... Sifrnificiniua.. uuuwujua Nm 
Mimt, eiwtMniinifiłc ri p-miiilitn! OiTirroatPi (^uitllano de 
VinMV>loni'll<i in H^giminc (łuar>]iat> NoetrM I'>|ualri# ol Ludork*» Ml- 
NOTti oiuit, ■■•(ciliiiiiM roii]ti|t'>><iit, Ul [HiiMini et ral«ant d4> oainj tH ioMpo 
jnn- fiiu) adyjUilJtio, ląuod ipeia «upsr rilUm Pierarhowicc in fwlBliMla 
CrafovieiHiitiłNiu«ervit etcorapotiL,ł<ed«re;illitd<iuełti|>cfMtiuM OmMoMnn 
JfXHini« Miohadtit Dooibrwrrki Oapitoa* in ]Eqc>iQ>B* Bąuntri riiiiiiirinl 
FrJDcipis Allmli Kilij Kmlri, otManacSoptuncdpLrtlaw-Donjiijinin. |:dMa- 
rie ŁrHnnfnne H trBn«fiiiid«io. i|ujU' <|uUli;in (th^io, jariMif nc traiufuMO. palm- 
ąaiun >i)miii acl.ia t{iiil>iiHriii atiCbMitin* Kogoi twist ol rpcof^oite f<wA, 
Km «uu raliiin c(irrHUiiii, timmi»ł|ueaGdojurn Talldftiii haliilori immMli 
«am, i^iiiw!]>nu>viohi>coi'cnn>u7jb>u No«tTO ptowgcłur. Yigotr ciija* cnwfalłh 
}llliM(iK traii*fuainiiiii. ac |>raeHi?iitiK coDienans Noftn, prauijciwii *ilMi 
«UDi omiiiliii* imlifidj^... lidtrrii (ituiiToai JiHuiuot Micbnd DnanhroMlI ll 
Muriit Sophia <Io Iwtbiw CMijiigm. luiibu i!t in noUilun mwłmnt, haMsU 
«Ł ponudrtitinl. vp1 uiig vibi EuiicUt, NlŁ«r ■.'OTum niipcnibw lencbit. hMU 
«t^pomidf!tiiL tul cKtnrmB vitae fluou Umpora^. DaluiD VarBBriaedM)XXVIL 
mcDur Hfptcinbria AiiDi^ DiMiłini M1XX'L>1V. Kefia irero KwUJ ULŁ 
Anno. AnguttUN Rat..." 

(Sir. 14 Mf.). WindomoM:!, podane w aalobioKTaTii, nsln) y usnytłoio- 
ne i poprawione napod<tai>i<- dokuiuenl&w mdiinnjcłioraK <mdtu]; tteJiiuta ■ 
Fk«nlu', timrfakhic der Bń«li»iMiMUi Aniwo,3t.(LMpi. leSlt). Siwaltdn? 
po |>t>wfQcie X PoUkJ (17tt4) i rudukcri mieli nA pn^adoić pniiwl 
nr rtiu nuriiinlny, Kpdk kłdro^o livlo 8 kotajjamii, i w IriUfj' k»> 
piUn, poTNcsnik, „('ilbrcr', 'Z wmittamutAm, 1 ehan^y (Fabaraio- 
kor), ] hirj-ffr i 76 *2emffiwc69!. Plaon iniaticraiie wjaatUy. pulkotnak^' 
zdjr— 117 talarów, pod pułkownik— 78, lotniialrzi kafńUui— 27Va. {">">»■& 
<PreniifrIimlenanł) - 18, podporu^nnik (Sf<iiiiIu-utMuuic)--łfl>. Skutkieta tj- 
tolrtnit-j kot»}*t«icyi wojtik Biv>kicłi w falerc nirwątpliwic w wielo pulkiA 
P(riiu7 ł-tanowili manny proowt. Kury >itiriv>rdEajq en mk i7t)4ł w {utM 
na 4810 lodti— nir-^iu^n* t&4. Sątu jul wlirr^ni ofiL'pn>wie w Urihke SM 
X któryi-it 119 codiocituioów. W r. I7a» z 58Hu kawalmyoUlw było ISU 
niekrajowcOw. Konir dla uirnlrtorAw lakopywanci w ł^lul)l>on■ j 
lUttO pr^Cra Wi,i^ ilrogii na Munkac^c: konie »Jy eau-m 115— IM 
i koantowuty p* UO talarów. 

(Su. 171. By6 tDo2c, Ac olcinifnic okrnlilcio pewno 
wmIIo RUip. i Sloirnika ti«if^. W MX»4K6lnnici nuwałyć IUM7, he Pała< 
podane [wirr Thibrowiikii^ jnko miejitOB wjirontcuia km; rodziny maiki 




— 270 — 



■MO t:ntzeml4,l84 t. gr. 4 Dvramy tej dli wyróirnuiia dualu doptarane i 
« Ul. 4 gr. 

(Str. 2C). [ kwiituia 1779 zmnrla « Ptenchcwco wdowa po g»- 
nerah; Lettowk. Wtedy i a bri- mnte jcuczt; n okreoe pi«rwexp|^ rosUnni, 
pnw4ano nomloalrijo pni«va dołyiFwia oa PUtracbowcn na [Milkfiwnikk Kc- 
ińeńskieKa- Wynikiem jKiroiuaiicniaiu,' «r r. 1770 byl WTJud K^it^nkic^ 
Aa Lwowa oflcni zakupna Pi«rccbairra, W k<Milrakde podpiutirm 10 
rtyi-inta 1781, nie wymif-nUnu iiU w<-«lc luuwUlca Di|l>njwskicb. W w- 
«tępHŁin« (lubt^roiuin krikjotfrgo ]c«ti>vj'kH>f;;u komiunt krdlewriki br. Bn- 
^do cpnc<lajp Ludwikowi K^pliidaklMiiu krAlewiwrzytuę PMirtcbowwc Po- 
iywotoim poaiadacsccD tuinan)' jest w kontrakfto KtffMońeki; wartaU Pian- 
chonca onnaoMino wedłe liutmrTi z r. \'6\ kaitlulitiijy po &■>/, lu 
5021 fuldt-Di^w rciiekicb 20 kiujcar6w, do kt^nrj kupując; doJoiyl jooon 
ATS g. r. 40 kr. Z cal<>j sumy kupna ui])Ia('ió miał K<;|MU!i'uki w ttreeli niKk 
r. 5^1* "utiwi f»"8 g. iO kr. i ptJomi warlowi dAbr wrdlo Inrtiwjt. 
L J.*i.g4G i;. 40 kr. ResiU; oeny ku|uia 2,060 g. 40 k. sabypotckowal R«d 
na Henchiiwcii na |>lervnuieni mirjacu; płatną aiawnlu »»<; u auitu i rJi«il4 
imiarci doiytrittnlka, i Aopfity m^d ni« miał pruwa upomiw at 
■O odaelki, yAył zofitały niiv przyznane jako otUikiMlowaiiic dU Uiiliifti 
K<^icń»kicgo fOciadaŁ-Ka prawit doitywocia. Z •.-hmlii xaj>hvciiia tncon'*' 
ty w r. 1783 rj<TKi-howi«i^ utanui n'u; vi\tuiumc\n K>.<pieńakic?|^ 

(SŁt. ;{n Renenon, irystawioiiym w ]<iil)ł)iw 2S Krudnia 1T6T.. bfi- 
tan Adolf F^yil^ryk Klii«UTli>iii |M)ri<i'xyl lł<(tiruvn(ki(nnu. te |iokryjo pfM- 
sy«, aalctnc rou od koDipanii, jako a|>adkublcrfy kapiUoa WalnuM. 

{Sir. Sriw).) Friedrich d. Gr..D.<!«ipnU Principia rum Knigr^CliB- 
^sewiUc, Yom Kriegc i L d. (Militar. Klji»ikcr, hnig, v. )lan'>»l; W- 
teOck, HiHt-pAliL AuEbhCs^, ill: Gber d. Untcradiied d. Btmti^* ftid- 
tidu a. Nftp(>lM>i». 

(Str. 40 s^.) VoL leg. IX.-, Dziennik ctyanodci ittituti gI&wa<ęo ITMt 

Ku*z«ir«ki, SutnmnryuHK nyiinom-i kniif. glnry UirgoDiikio}- kuT;ZWdr 

in6w Myiuu cxtrBO'r<l. r. I?U% głwy Bokiuickicgo 13 niajt. i KaraUepSI 

Jlatop^ Dąbrowski. Pamii>uuk wojakowy lef^otuiw; Kanaa, Dńtft mm, 

VI; K. CMnki, HieU jncdy polnkioj; inn. BibL OMolińskidi nr. IKIZ. 

(^u. 47). W K<'gi«trNturz4< w DreKuis 17 wrceanU 17tt3 r. admkS 
Jan OoUheU Miiticr. u»if|MiLprannr haiidlamt koiii, Omiiauiiia Wałay*- 
na AfcopUłfwii-^a, nałiuliłt p<il«i(Tiiia orliwiMilni na maiątka Dą O f tf iiUlfl. 
Jikładanc rowi^rs na 1,000 dnk^tńw, ku'>ry Ift futidui-rntka 17S1 r. mpaanl 
D^browiki, \»kti rotniiatn! pod kom<;nd^ ^n. B'*lK'gard«. aa konir, ktto 
mlaly by<> dootawione. Zastępca prawny Iłidnowakiegu t>r. Kani) V^ 
fadm Ehrcufried Gbi^lt udowudati wobM: koniinyt aądowej, K- icgo UmiI >^ 
mAfrł lawntr** t«j umowy w wlaomiii iink>nia, gdył wcdlp pr7F[«w i i 
kwietnia 178.1 roku Eacinicnii.<i:>e długn atutlrawcfcn pnua nfkrra bca na- 
.domimia pnHofainf^o nUi moi? win- mio}w«. PirTWHza rata ^^3^ iłnlLiiAt 



— 971 — 



))l«uuł po (kwlAitic kiMłt vr f^gii r. 179-.; i>t« edaIuIo iednalc wyka- 
BAc, ie ct^flta^fa bytu dakaiiana. Ofilt»riycIel maić poMiukiwać «wnj iiakiy- 
toki tfiko II mo-iy >i[Milko«Tej po gta. B<.'Upganl(^. Ccl#ffl DprowK<xani4i posi^ 
fonuiia 1>iłl>ran-!<ki, ktdi7>' za krAtkim iiTłu(N-jn pnybyl lio Drcui* 15 
meiniK L7U2 r., aby zabtat* rodzinę oflarowofe 333 'litkat^n jako kniicyi; 
ał lio fbwiU (T/i^aty i-jiln niIeł>-ujM:t pniac Mukcowrón liclU^ardca. Po uj 
Mltmcyi AKnp«k.>iricx <offU)I 2jt(U»i» •tckwAtru i enM[cxyl rcnrcrs Di|- 

(Sit. 49). O uf^niziu-yi WRiii Si'jiiiu Widlkiegn piwat 7.aii\cm-k, Pamięt- 
afkPMnań, 18ti230 »ą.: ,^p<)iiiił'dKy oaAbdar&ngi gcn'<rali^w'n'yn7l«£oaycb 
tudn molo byloUiki^h, ktArzybywjakit^jbyli kampanii, a ant)>«)ni^o. któ- 
lyliy kiciJy noj^kinn jakiem ilowodril.,. fliidntwci wojskowe r.n pirjiiąttjH- kii- 
pniuemj bfly. Kif^hajte ■.obin tcnw knirfy wystawi cały k»rpti« nficTAw, 
iadli)!|pt wyułinfpiłia nJutby wojennej iiieniajitt'yli ' ""/'f piw law inny eh na 
«cłe k»iii)>*iiii, r^^ineiitiw z iwido itaciągnioa^o ludu ilołonych. Jakto 
odat IJI17. iil« bi.<dąi' winii w utiier nnjfiiiifj rwiutoriyini, mogli dobrze tol- 
^ima usjnrabii;?... Zbywało iiu o^iibach luofciicycb uet^pk- lodu, kl^rych- 
lif konbrarite nddnlu- wy|iłu)aIo... kupioui! ra»^ iiiraJtniio za net-zynittii 
i 8ai>awnq włamri^i.'. Alusiann wivc cifTpioć lutlEt niezdatny cli, a cu ^urua, 
■ti<'iuno irb płidtug iibi|iniA9r itUiriut-iWtWLL nu wji/<ze micjflca jKiBłiwaó. 
Uk krtiuiMru; Wojtkowi, gcncralowiu, ofii-cruwit; 1 *>ilriii-rxc wniyncy byli 
W podobnymi prtcz nieuiiijotno«ć alułby, porTHdkti i briŁkdoiiwiiuil- 




(Sir. 53). HU wi>J8kowci gOApodarki TArg>jwKy wwigilifl ibIawu 
Vidkoptil«ki [inuji wojaka ptwkif^ (tharnktc-ry«tycziia jcflt uc^tiwala, zapadli 
tasiło(xxiobuic 1 wnniiia ]7!l2 r. w ^uckti, n akroiitiiit' pomii^Kczona 
<rdufiŃku do BumaryTisjta p. u „Ltuzwoloniii i:r, fcenrrnl-l-iitiiJinlom, dywi- 
fjami konipniliTujiicyii). niTKcdajiia koni, lak parkowycb, jako i pod bata- 
lOwc Bnoaty ^fcupinnych". 

(Sir 53). Defcbracya podziftiowft pnmkn podpitaiia w Berlinie 8, 

ia 179:i:wti^-«)na pna Diictiholtni w \Vat»Ławie 16 stycznia; odpowiedź 

idcJBO HaIacliowekitK02:ł Blycin.; 3 ltiU^i> ojjl. w CrodnJe: 1'PohHta- 

dc la tWi^nijwimu l{4<))ubltiiui> coulfidórfe de Pologito c-orilm rcntrće 

Ib łle« troupea prusKieniiw sur eon k-rrituitc (druk), l^woiliwa dwu- 

:iJicitTiijnui*/iv. puylnaycb konienduni Kii<lk»iKilHkJ in prcne (ceneral- 

'V!cki|, odgTBlnjqcj| Bii;i«GniiIiiit; wk irvkracEajnł,y(b dw didckicj 

I ,1 J*nii*k6w, unicttitwiala faklyt-aiii'- WMiJki opór; na t^ laklykę 

inarznil izucn nsldjtc iwiaiłu chorby mki jcd<D, '■K'd wiiju tiuiycb, 

wr >iWKK4M: h«łuian Kici^wiiAki ^lijMiO iiakaiiU Cnifliocbuwit! bronif- Mij 

e pntociw oblrgai^c.rm l'riii-akoni. ale Ostarowski uwotaeu poalat 



— 272 — 



gotoraddijolminr, PyM, J!rtuili. d. R<->-olitt. iH. 18M). II, 2t«. 

(Sir. 5R1, W«ltr' wtftAnor. Dmntiika FVcon (nw., w «ł>i''rR.'h prjE 
walnych w Wamawir), iHAńi Duhroreiiki 20 lutr)i:o 17d3 do Wur^uwr Ju 
Otamwukiogo, ;!rłoi\-ii ^2 tnno x iitriAiIomicnictn o fucbn wojaka, a 23 w iift< 
oy (I jedenaste) wrdcil z nową dyntakncTą. 

(Str. 5S). RcM:t>' nirrzylrlnoHci k Rumj, itoliF^zjnrj I Rm»iiui 1 
nie odebrał ju2 » frrin Modslitiaki. I'o npoflku in^nrrkrri i w dofais 
gionfiw i!nalaxl »!■; Piłl)mi«>ii w oplukniicm p>i|njŁciiIii BłaterraUina: b; 
nic bntz mała ćwierć wi«ku, saDtm opłaci lilutnjok (oucceo 100 ounr. 
o cipm fwladr^Y iirwitowm-, iiii |in|iił-r7'' stianjilowjnn, pokwitowanlr- poi 
UK „Niiej pofliiinajii, jako to ja Ikhoo' S^^iioiraki, mecenoa pT7v s^ilcł*' >r| 
wylMi>m Kr<)lt«tWH Po]»kiiv<, w inilpniti moji-j fon; J6)»-fj i Mm 
fldcb i jako peltiomocDik ionych kaiiHukceftoMw 2 mocy |il<Tii 
am^owcj dnia ]S tiinn-n r. fc. iiililRlurii'] ttivn\»cf, niemnii>] ja Ha 
Wikk-rya, dwScli imion, SOublióska, odArawTiy nn (Iniii tintfi^tjm ■ 
W. Jana ZwitTzcIiowfkit^go, nenenaMi, jak'* [-■Inomocnika JW. Jana 
rjiui Piftirdwiikirgo.., nuiik; 1300 zl|>. do dokntnenLii ihhI tliiii-ni 1 
iiiia 1792 r. w r««xci<> tia]e<q(^, kwitujemy wimieniu wsKj-atti<* mikrłwrii 
l^nirjMinn JW. |(«-nmita DąlirowukitTgu i»k na{«<ilruiiiej I na dowA) «| 
aej fAtjr^lftki^ył dokumrol orypinaloy łwracaaiy. [)«> w WarMtaai* iL 
kwieLnia 1816 r, Ignm^y Somowokl. raccenwi, imionipm moim. moH 
i sa innych koDFokotMorÓw. Uarcyonna Mndalińaka". 

(8tr. 81 W!) Kor*«|iL kra), i lap. 1793 r. Ni, ff«, 90; Zlitór 
I. c; Paniii.-tiiik worM.. 1810. 30ft; Wybicki, Pnmlct; Korwm I. <-.. K.. & 
dnMk.i: Kwart WtL, XI. XII; l^nwwod, naut. i liirr.. XXX; Alkar. IV«k 
ncaa; Kount. mIiuu gmihwń., m». nr. 98^ }[iiMum XX Czartoryskich; K«- 
tacukowiki, J. Ił. D. (Kraków 1»01). 

(ńlr. 64), Wypis z k«ij|g eimniiiAijkicb powiatu (^mUrAtkircn: . PnJ 
aktnmi mcmiaiWkicnii powiaLu ^rwliimokici^o łtanąwwy owil>uii.w W. i. 
Pnn Jan Nppomucyn .IpzinikowAki, Kckn-lart t^cjniu ■konfndtiownr' 
KO, kon«lyta<:yi; niiuj ]>i»n|oą oir: pod lymluni: '£n\icmnivuic l^M^ 
«»j»kow}vJi dla ur. IląbruwtkiPfio i rnti,Tck — »<! «i;ia (hkUI. klM 
wyraiy ukowe: .^pewntcnii- pJacAw woJHkowyfh dla ur, Uiifat^* 
Hkipgo i Innjrh. My KrAl t* iKodii MJraiijiirych « knn (nłifowaDftk 
RzfKypiMpulilPJ PlanAw majiir Nuni EOAhifn iin-)lE>jny<-łi Jasa IV 
bruwiikicf(o, wi<'4>liTy)ndjcm Z saskie} do )>iiiiliv wU>tn>-|;it narodu # 
dEOAi^i, R4itiiTtu KntnficnłuiiiM-na. Macirjii /ałdu-kii-jni. tiufiiniiik^w 
nar. 1>ryg, t. wicik., laleonm-, w przypadkn tep> korpiiau (wiiii>;cia ' 
nUnk-i«n-j kraju «rltiaeri: tyrltUn micj*r» i raił)ti w k»rpnsiu'li kai 
prxy nowtm nni||dMnin iMtsoowić aic iiumi>-c1) zaobowiijmiy, a w 






1 Iii iiłinri— 

<j<l>[w rai KiEMli I 

.U Oiiiiiur i JrOwnrl Vi 
Ęnaiglofrair h> miii mi. Sew» 

wrJd. K^frfol r ilwiU 4rr«*^ 4rk< 
■ntRIT* dr ii Mp A Iki 

[Ul^>vtU. nee-h^&r ^ Ib 
aatmiutmm: mitmt nai* 
) ie la nMraur; i^enM Jo* Bcaar^ tfmliJ — fi fc. M f J«aa 

: das* Tamce ^ h mkohm: ttm^a 4« h 
i M^nctairr Jcss 

CiMiiiiwł dr G«m » V] 
dt Lllbmw: JoMfJk ZiOw&a, gf^fril da c^ de lithiiii!; Str»> 
■Min. <a>ldlaa 4TpiL OaMMingc ŁaBahii-fci. cnkatt J«m ^«- 
y wŁ ^B Runun, Cb d« pafalaB d> &»pr a litlnaflK Jaaiffc l>s» 
M<H Błalf^MOwn. o-^naM mib« ii tmmf 4e Tiifciiaii. 8l»- 
nUu łUnsczl n« da t ^ rm i tTOfetk. I0 ' 
iwrfili JaHÓaki. apitiiae de h nnkńr aatioaak: t^ns Aarinr TrcU- 
rH, ncałOHUit de la nr aaf ili I a t — ii . ||<1ifril —liiiiw lal n iai fati 
•ui^irs. Dnttnwt oAwf dw Tmmlm de "^ ': ^Mfaal-«liMBa» 
TltoiMM Daau^eki. IiaiiuMl abwi dc r«a^ ik 




JaJnir HiU iai fcj .artW 
>luh.swł 

I pidWMDj 

. « CatlayMi 
mnd 

•AurUł « tflB 

nirnt* i •larwtMł 

•j, .t^oł>«7 a Irnrhaafcą BlaefcAs^ byt 

■'.ii^ti-a. waaUirJaa. su^panda yidlwL. atotjóń Sckoif oy— ła>a^ 
ibłiłe. b?! r(tałr««faka« .A^brjm hwy fclwc T a 

f. I» 



,dajaa»a huaintką da fiM4et ynador-^ 

W r. 1776. aal .A^ji irii^ii nr|it>ij 
*7knl j»Wla«- I.»UB»tfp:. 
iRłakk e^ai^tr łOMlUtli 




— 274 — 



airif*l ta jedyne •w«>lK»lyiwa!o'\ Kajetan Miiirttyńłki, piwni polny k(HMniij 
geDeml-lejlimni. grał uainii?inic, ^ląil n'i«Lxiiic irUIłubjiiT i ,^l6* am wsjiyBi 
kw". W klopoUuJt jjKjnK-JŁiJych hynJ riwnwi lawOryl krfilewaki Aniolij 
ByłZfU^li, przcciot ukodlinym intSgt być gt6«R)D pnu-z rwnji' komjiIcLn 
iii«iictw(i w r7^i-Mi-.li wtijnktmrr' h. Tym »po*oliUił tu Koim»yi irArnritwnkJĘ 
ta6ft l>]it>rou-Li lii-iyr nn jfili.r^u tylko [Miinu^iiiko: byl nim t^diłic^t 
OtjwKłiiy tit-i;łii'i"iu |i)itry.>ryi-Kii(!iii, zdolny, Korliny, doiniailoiany |m 
nit, tnl r. 17H0 lasmial w K om Uo rynnie dl* pOlTwb wnJHka, w 171*21 
n I>ciHit«c7i dla uloibcDia r^KitliuiiUiii «Iu1U)kcku: był tai powrcińkuau 
c«]lnil^juylIł, it pokuuloł wjilynuu OtaruwAii^i zauliuiM u IffŁ-Istmiii*. A or- 
gany wykanawrzc. biuro. odxii_tlEJczy la wilatiiia Komi*TX WujukowA po vty\ii^^m 
le wojny H^jmu WidkicKUi r-tnitU': r, ludzi |>ur£i|<liiycli, nlci-ro wytntftli n^l 
nn-ych <iUuiuwi«kiich tnkte' wdubii? ruwul acyjncii r. 1794. I*or. (eł tiipun llor-^ 
Ma dn I>vDforgu«a«L, ii uiarca 17[l-l, Fnewod. Lc, &&2. 

(6u. 71 sq.) LiKtbuc puiipUu do Kjcyuioita Koowakoira kiego t Wuf^o;^.- 
ny 1 fi iiłiirra 1 704 (ni4. Hibl. Kacty ópkich w Fonnaoiu iir.9). BnporŁ idany Na». . 
oj^tlnik^Hii pnr/.MiidAliiiKkir'^'^'. l91i|K-ft I'ił4(ni«. OmoI. iir.22Sl>): ,S|>«ry- 
lib&cya of icer/>w pr/.y koiiiciid/i^ centrala J>qbrn«rakitfgo ponisUlycłi i lit-jp. 
g»dy g«o,lc,m.Ma<)AUń-tkK!^:i: f^Atz^syńtki mAjor, vcu«ie rwinnU bry| 
dyzaurlaiibemdo WarfZHwy wyjwbuI.Kiudnico Uu, łe cltQĆi<I«tcnniitacj 
jt!go (Uli^t) były ud Jiicsciiiu eiv & brT;catlą, poiuijAji|C okolicoooM itti 
piWK dfftknwy^, innt^u ^ xdiitiii>iu i HtiiciEiuHfi (oringomdran. Tm wMiĄ 
w Dowyui kuniplccia gnsJa D^browaku^, xdy tc^ pozy-u-i^: fortn^ 
utniisioionym by<J ni()A<>. Slm^A^ki [Strubiiittkij, podpuniczuik. wiwltimj 
ralcgniikloilu. wyknmnidcrowMiydo \Vnn«>«ry, gdy przyjudswij do hr* 
gndj" ni* Kirm d]« jakowych wBlrzyiual piryciyn, oio mo^iiie <«■»• 
drunn tnM Ipkk ofiret/tw, n ducn^kii'- *[•: pmyjajMlu nlii mofnCi '"'"' 
pil fon ruijo walem. KmblłM^ki, poru«iiik, wlii^iwi* chorobą rtofcioy wVł»- 
Kwwif puMJKiNi, łrra ź» Dti< imyjeliUiil tli> koiiMSidy i ładaw><< ">' 
bie iiii; uciynil igtoMtcfiłA, e ł«j prcytityDy dal rai )>uii4kl IbmS* 
nil niinł*cft jrgi. nkommdowniiłii. Icuc ji-iiili iiw ch^ w brjpto 
iueuwani& mojej, dl» U<en juKczft plAo ubniyih;. DitfsymiAifcfi 
pomcznik wykonał pr/y«iijiT) i riiHryt r. hryga'li|. \t<v dlĄ jutł^yA- 
ctM )uu:hiir(>nnn«iy prr.ymyu, U)>tlnio v ab*>icjl siand »i<*. I ubł* 
jako n)i> nmń«>inu chi,«j elulpniA nkordowaicra tChlH; lenu tl^*^ 
lo po poHiianiu ^V|l^H|■J|wy nsfiuwr/ii do kommdy snuła n^b«i«*kiri* 
vM«dl w kIuDmi. KampctibaiiMii, |}oruam;k, klóry mwi>»> •idducliMfo łnt 
niania od koli-fi&w ^woieb i ntiiun nn|ti)aie}*]w^ okaunin dowodu obcO 
ttawolniiui na cnyiiiom; itkindy owajem WUgliplnin dociTasmi* tyci K** 
tnysil p(NiMtnf<gKntu. I>u (tnKlna na Sejm poj<vhRWM()F Intrygi nywŁ 
i |>odai%c«u)u projekt nf<lnkryi wcijukn i (.-talii był puałocj^ i pcsMwfl- 
nictwpm. KeSily ktuk Jt<go 7,guła jirscz kolegńw iiwuAojiy oiu b^l ipniiif 



375 



•klanu ufłmuil. Tc, m^ic, powody hyly pnyczya^ AEtabwotlrcrnin 

i tnbaUcmoin pnyiuiftU-nin tnŃ; do wytnar»!iiiii i>xljinilnvhtti, ktA- 

ttn ofir^ Kiłia-łnic za infunUu opłoeil i ad liolełaiittiirii woj* 

*kow*gfl odUcwMiyiu bjć uzD»l. Nitdk, wrSdwBiy *iig do lA'ar- 

m"7. |>irrvr«xy krok <lo If^Nt^nnis wtt^i iiczyail ł>nrego, Ric<zy ofj- 

Hrtw po kont^ył-k-Dcyocłi i>oiiki7ivw)e i^nlu-oi riuliiural, luo wiutn ca czyim 

dyiiuwm. o co i b-niz nu^hodnr ]in-i«ii>:y(t, i U4i krok oaiKcn, Ae nio 

nyilj taciteoia się z bryi.i)d«, nlr omi^zcm *yc7*nia Eat;inicitia tcjfc, 

'Innej itn niiejiww Utj wryiiiw n-krui wydawnn* iirilynanw J/ilnt>'ritoni 

humulym, aby do 0?trDłi;ki do wliif"'iw^-] knini-ndy #luir&|i, wyL-li»dziły. 

Tł^ oaiioti<c2Jwio ir wojiilcii woli NajwyiiMyo Kaculnika rostawiam, 

IJent nby nic w brygadzie mrj kunit-iidy, o Ui iiaJiMkiirriicj^ic slilatliini 

IlKwby, Btolitmonrtki, kt/'n' był naiiiH>itiiikii>ni a komenda BEWAdrcMi 

'imy nim n»ianala, i»)y Kcnailrtiii /.itliraiv»y, x lym d<-j;«rt<rni«ai, wi>p(f 

tiiii<4tyin »;.(anda<chu;iu na .powi<yKoiuv ekciaoy. Zl^oiciii s tym Kącki, 

tJIntowNłLi, iuuni(»(nicy, i inni ciyli watnlbie (fdziekolwiek Kosiawać najii, 

Woli Najwyi^u^ Nacscintkn zo;*tawiaiii, Kiclc^iCTrfki, puruciatk, mnio- 

rDW«kH ciryiiiacy Kłuit>c, ud koiiiently wraz k r7i;ś<?ii| pionit^diy bntaliuno- 

«ycii di-/rrlrruwawney (•xlandn-<-!iltin na iilmicnKi-ni'^ detuiiiiiiowany, D. 

19 Hpca 17Wi w olKoir jiod MdkiUywiTii". 

M«. nr. Ifit? Bib!. (>*»oI. fktndu m^' b 28 «wiyU5w, i których 2') po- 
<lA)n AlAny alołbowr oliMir/iw wo)Mk koronny<.'h Lik jnk uli; prKwtmanńaty 
w miiitt K r. 1793 nn r. irOKliNtnpad—marzoc); caJSit-ty. p.t. „Ranm-I.Uta 
OUk-yt-riw Wflyłtn Lit<.'vr#k>rgo ml cnwa tkwolucyi roku 1751 jm"ilpy", 
iwlfra JMii' wim *[iis wujukowyt-h W. X- L. bet dat utnibowycli. Wyka- 
ir K[><'T7ądi:inii.- JUwUily anilt- „li»l rUiTnuunlYiii i wi.-!iik". iirryslmnch 
Itn^ prawa 4<>jmn gruttEicń^kic^). a xa (•nlyiłanucin 0£aron>kicfr", >id {>o- 
ni;<)łnyi'ii imlków ilu Konii^yi WnjAnwi-J, iKiwiłlaiii-} dii )>r/i'pTuirailK(^- 
„r^foriny" t. j, radiikt-yi wiijuka Itiplr^j, Nnjwyłjsi rangi) obecni pny 
Jkii o(irtrowif inpi^yn^ali wodli-praed-tawirtnyi-h im jitttt'nn'iH i a^tnydi 
gl/iwnc inom<-uiy /. iyoU wf>jfil;<m-^ił .■<W')M'h i-iiIioUi-rn^w; Iw^irwino 
' tyui celu uMoboD kouiisyp; wlai^iiorgcziiyiii po<:l{i)i-cnł i-twicn] JUili wia- 
Inoer lydł »Uui<Sn' aliUby pritytoiani w l.Katvjix •:\nir.\lvv,i':, puJpo- 
nii^jini<^7. poruoiaicy, rotiuistrM i t. d. Na ostatniej air. ma. widniaFa syg- 
natura: ,.('onr<>rdat rum nrijcicinl). Aiig. Niił(;cs U^rertl^ki, gni. lojtn." 
O^Biamy stit'! pwniii-j w rnlnśi'! „raiig-Iislr" brygady Mndnłińdkir^; a in- 
rb »y|iif<ii)einj W tylko natwirlcn. klflrc zaznaczyły i^ii; wyrainicj w in- 
clti-yi irm r, lyth zwlauwra oficirrów, kfńrty ui wi(-i(''o wyliucliu pow- 
tifl, cięita nimo oponi pridotonyL-h. odprovra<lKlli awoir kotnMidy do 
(aniMlnika. N»<!wic!ii tylko ludni i riewido ri?t^iin<-riU'>w nit- ntoMo w w- 
iinitniii, jak tiiygndn Man^iiifl, czynna jioil Karlwnintnii. juk |>nłk NVo- 




SaDgLieta Sztaba y Oberofficycrów Kairalery 

Narodowey Brygady Pierwazey Dywizyi Wiel- 

kopolBkiey d. 28 M-c a Lu togo 179 40 Ru. 

Lifita Starszeństwa y Zasług Bztabs y Obcr-OIiicye- 
rów Brygad yPierwBzey Wiel ko-Polskiey podług Pra- 
wa Scymu t erai niey 8Z€go za Ordyiianscm JW. Oia- 
rowHkiego Begimcntsrza GInego W. Kor, spisana. 
d„. M-c a IX-bra l?d3«: 



*) w mi. u dwie IliCy: 1. otłłit>ni<ejiia iwdaje stan brjgailr ir Ksiopadtie r, 1793., II. 
będącm wlaidwie tTiko mlnwicDiem wrnikdw Hpiiu, podaje luiian; pdiDic{sx<> w brygniliie 
■i do piemujcb dni laWgo r. tTM; iniiuir Ir, Jak riSimleł pewneuiup^nlcniti i ipnecino- 
łd, «}DlkaJące I potówDUila obu lUt, taU] outnacionf luslaly w nawlnuach. 




wolnn- 






TowaiłjrMMn pray 

j^ bjrłnn da wcj- 

bIm Rxplłtej, 



Gdy nowy <-Ulu lwor«ifiy 
cobUI pudluiK *l*mrd&Cwa 

viat«m DA TEiii)ora doia 2 
lUiopada 1789 r. Po 
kiiiywdwii]' MMUiłcin dwa 
nuy w [aniizc wicL-liryga- 
dycwkirj. l-s<y rai jirtra 
W-o M|ciyński('t!<i, kitiiy 
bi;<i;|c niloilnyin poniccoi- 
Iticin podłujj paIrnCu, wri^t 
wiwbrygudyc w 2-ijiej ifry- 
(!aclil«. Drugi r.ii pti«s 
W-o Dąbrowskiego, kić- 
ry c bokti WłUt wic«- 
bTy^dyenlwtł w l-rj ltrv 
ffidue, Bi^ąc dwiiiicie 
polcnywdionym w awan* 
lie, proi/ę a wEgli^y nnj- 
wytoej wtadiy, abym Die 
byl krzywd rony, (U *c 
lujiULrtzyni jHifm rnajb- 
Tcoi w ótMt wojiłkn bor, 



Nio (danyh 
al; {]or& Gbt;d 
odpowiadająca. 





(I V wo) 
wcyjtkinn 

nlkwm. 



ZtUai kvstenni- 
Mncn 1 ran^ cbu- 
r^% w Itatralesjri, 

RWDcic pod)«); du- 

vavco eUlu, upb- 

ci] łłp. 9.300. 

ZoftUt rndytanm 

■■ kki-aletfi, kiipi- 
uAłkt w rctimco* 
dc podlnc daiłnc- 
fO etain aftłaclt 
■łp. 10,000. 



2 la ^nic^Bej «liif 
by podponicinl- 
ki^in n rnofK uliit- 
Ui>»1t^<l>ldtik.500. 

et. 



W pierw Biij rubry- 



Zosta WHy audyluii;!!) u 
ecntn (bwiir^^ t rtnuą 
ut »u;iTa. riiiol prawo awan- 
Miwunla, wtclr Jednak dU- 
UP) magi t krtywd^ninją 
itopoic wyltEc wfi^li. 



Nie wyducfla 

RJf pom chęci 
włpowuulająau 



— 283 — 



pnukietn 
n bu 1~ 
pomant- 
lEi«ni. 



Sie. 



Si£. 



Hic. 



Kie. 



Nie. 



W podponiaoiko- 
wskiei bez opłaty 
i teraz bez opłaty 
awansował tu po- 
nianika ('16 
paidr. 1793). 



Za diorąstwo złp. 

6,400. Za pomcx- 

nikostwo złp. 

18,000 

W pierwszej rubry- 
ce. 



Towariyszem był 

lat 6. Za chorąstwo 

dal złp. 8,500. za 

poiucznikostwo 

złp. 16.000. 



Jak w pierwszych 
rubrykach. 



Nie. 



Nic. 



Nie wydarzyła 
się pora chcd 
odpowiadająca. 



Pomimo względów po- 
krzywdzony przez wcho- 
dzących bez zasług tylko 
za pieniądze. 

Nie. 



W stopniu majorowakim 
przez W, LeSniewicza te- 
raz majora, a przedtem 
ratodsz^o porucznika by- 
łem skrzywdzonym będąc 
ja najstarszym. 



Nie. 



D-o 



Przy kancclaryi 

J. K. Udsnaj- 

duje się 

[urlopowany] 



D-o 



D-o 



D-o 



Nie wydarzyła 
się pora chęci 
odpo w jadaj ąca. 



Urlopowany 
[skreślony]. 



[skieilony]. 



[Majorem w 
miejsce Leinte- 
wicza 12 list. 
1793]. 



(urlopowany) 



— 2JH — 



PoTOCioi k 1 1 

(7] Mucic) Za- 

btodii. 



[Pnysitdl Ao brygady 17S9 
Towayucffi mlc&iccy 2, a*- 
□tlcttaikiCTu i«k, 1Q csenr 
1790 podp«nicfi)ihiciDt 14 
lip. I iDJ poruccnikirni]. 



romuiuklL>H]iOil mka 1780[1 marca] thUy 

KtibMi Raiii' w tC] lity^adiK la cowanyusa 

pcnbaiurii mic«i<cy 2!>. a IKdicirąf.irtnIll 

(ICopcnbauBcn) wmct. l~8Sj. poniantkicm 



PDd]KiTxicenik ] 
miński. 



bl4 (Wgnrf. 1789). 

Słolj rok 5-ty, wucdł proaio 

z lagnnioiMi thilby. 



Pod porno nik 2 
|5j Jan Kcpo- 
nucyn Micba- 
loutłki. 



Kopa « Ru 178U 

dior^łtwD i pod|>anca- 

Dikoitwo Mphdl. 



Po)te<wuccAlk3 

PlfgiiacySkA- 

ftcwakL 



Podpntiicut<k4 

III Jan t.ngtiw 

fkl. 



(W brygadcie od 1 itinr. 1788) 
[ay Id lal 12 ale w innym 
pulkiłl Tovitxyuriii miMiccy 
1.12, Damic^Dukieni 6 [13), 
podporucinilcicm miciiccy 10 
(od 3 kwict. \T3t). Obora- 
ły^ był mkaitcy 12 (2'J lut 
17H1). 

Towanyucm pRytuinnym [od 
l!> iMw. lT7fi.] Ul 13, hł- 
mmtnikiciii lok 1, cbor^- 
tym im 3 (od 10 KTud, 1790) 
[podpof. od ISpaldi. 1793.] 



Od r. 1757 towaniriumr, w Dił a cłioiy'"'** ^'''*> 

rol[ul779[4 tFnr4.jch(ir^yin,'lrtiii;ł ^C^ w oomym 
r. 1780 []5RinraiJ |ind|Mi- eude iouał podpomci- 
nattikiem, a tawae knryw- Bikiem. 

diony 



Towarcyaki iiopidt 
npbdł. 



Podparocznlkow f two 
kupił w Ru 1789. 



Cborfaki odca 




Wriąl 
«rcbodt«ci 

opla^., 



— 285 — 



Nie. 



jiku pni-| Wchod/fc dowoj- 
ihiłył lat skA Kzplitcj wziął 

franoi- cbor^stwo bei 
7, 1 oby- plaly. 

wyszedł 
Dikicm. 



Nie. 



Komendero- 
wany do Grod- 
na. 



Nic, 



.Sie wydany la, 
jsi; pon chęcii 
I odpiowiadaj ąo, | 



Do 



fie. 



W roku 1 TM I za- 
ciągnął ni; za to- , 
wanysza. 



Nic. 



Żadnej rangi nie 
opłaci). 



Nic. 



Nio. 



[skreślony]. 



D-o 



Nie wydairyla 
się pora chęci 
odpowiadająca. 



Wszedł towarzy- P.kckJW, Skt^raewskicgo, 

siem, cbnrąstwo nłEiiiisina (pokriywdzo- 

kupit, pod|)oruM- ny). Po pcisiąpieniu W-o 

nikiem lostitl w Ł.is^wyńsfciego na ma- 

nowym etacie, joni nnloiał mi się sto- 

'pici\ punitiiiika, a JW,' 

rotmistrz z szwadronu 1! 



Do 



'naniiesmika fottraKOwil na| 

!p<)rueznika, to jest W.Zic-j 

ionackiefio, Rolmisir/a m' 

lo grzywnami skarali, u j.i: 

milc/eć iiiusiiitcm. i 



206 - 



luw. Uli <|ni(lrm clamnii M. oonferrimttB, pnaoiUłnt* litpri* licHtra.. 
DaŁuih ynnwriae Din XXA'-tft Stcim* >Ut Aniło Dumlni %tDC<'Ln: 
Ki*gni v<łTO Nwiiri XXIV, Anno. AUfiuMa^ R#Ł_* 

l'jil<^i K<«imil»lci K. L I^ltowk: .Significaiiiiiii pnMMlibwL.. 
Xcia .mmiDOMłataiD et |«T«pc«Uiii łuliontw eniuiisii in n Uiliun ind: 
rtriam, upAriutrai «t csiM-jimMiin k>iiKO uhu o( a|it)lii-tiłigii(!, Inci 
ExŁ«nM, tum in ^crritijei NiMlria iH Ri>iptiltli<!iu> a [iliinnii* snnis pn 
ntt Militariiim oirinurnm nrMluo ur^ui-iuai OciMraei Cbriotuoi Iik3 
Leium- toiuriplli in KrpniiiM- Ciiariliut- No*Ln« E(]^UMtri« Ez#tdt« 
ni, ri>ł«iiiv([ui- Yirlutcni Hjuit, et ]łiul»»un rrgn. Nim ficłnti. IU<kO* !^< 
IffOHf|Ui hmmlłiiN, «e ad ulUri»» Iwnemtrcndi atiii]iDm eo aMfi 
(aHoidutu r*M'. (łuKniiiw, iit \]m Olficiuiii Ot-Dcnlbo Mijoris tk 
Eąur^tri IŁtigni d«rc«DUA ctconfcm.-iiłU'*.-. lUluiu V*r«at'i&>: l>ie Il-dłJ 
■i* Jiintj Annu Domini MI»CX:LV1]. Rfgnl vero Ntwtri XXIV u^ 
no AugiułuB B(u(.,.' 

Na akiach {H>wv£MTch doptaal Jaa ^licbal I>qbruw^ki: .T<> 
Pułkowników* ki Pai^iu Oii-a Zony modcy I^-tUita" i ,,1't> mt U' 
Muoromki I>iilraŁ Oica Zaaj nioief IjMUwa." 

W r. ISOO po ftkoóccunej kampuiit Diilirowikl odwSoltU 
niicjflco ruftuDoe. fttar; kotóf^l w Nirfrt>nkn jKi^onal w r. 1761 i «i 
■ię lani wOtictMK nowy tlrttmiaiiT komńolek pcńwięcony w pJerwMTn 
aojiuu nbmlHoifjco- Hiibri^Wriki |inu-||:ląifat kslcsl nintryk acbpwani! 
mo pofaru od r. 1717 i «]K^6tnfi;tfi]ty w nirh Ink jciKi akin rhmu. ta 
nmt<!RiiIo Krnko*'* laki; 1^ lapclnii pm-r. ndpiiwiulntn ili^klaiacni « 
łud) ki^n^yi^lonkicłi: 

„Anno IKntiUii n]t!loai«(nooctii>gvii1<Min)0 nomi dic Urrctirij 
iii«iibI> noyembris. ('oritai ottido uMU>qiii- iiraeturntlbut coiwiftorli 
Cncovi(tn>JB companai* penonalitcrlIliutnwiiai» Dominni Joaaaia 
ciw Di|bruwkki, goncralii diviwoDi0exercilUf> I*Dlon.t)u«iti» Viir»avim*i«, 
riunini onlinum tx|UC8. cxpOfuit inliVo ItaiiltMiioTnm <-ci-lniiae 
Nicgovic<n«U drc* cui lsv*lioncrii Mcro tonio bif>liaTii.iii« trron 
OBH ad[iolB.tionptii miorutn paiciitum nec noti [Ktr rint^mni ar aaalł! 
<|uviił <lcf<.-cluRi cupienA snppleri UaKniRcnRi (h>niinunł Martrianma V~t 
tium de /plnnkn i>ltii»kł, eicrrituo T'r>li)ii. i-oloui>lluiii, qua nuti habti 
asninlnitoia ac octilaluiii tftiteni pro rdcoda dcciaratioii^ Ronuntini rt 
BiOininniiiKiivTunt pim'ntiini, Idiii |)atriiH>ruRi ac aaRlsI^titinm a'' 
loitHiur tiinc in librir- łiai>tii<Btoniiii |ira«Iiita<^ cccJcsiiBe pon* 1j ■ 
Tk-«i«i* tAnari [>o«tiiUvit, qul Mafnificmi Dominos Marrianu^ VtMltn» 
Ziplaiika Zfirotiii ad perpeiunm rti ni<'mDniun (IcrlnTwii niiprailicttna I 
atiiuiuiaiu Joaancin lU-nricum I>qbrowf>ki mk nUiim Illn^tniioi M 
cnruiii n.Ti. Joniinb Michaeli* Dąbiuwki et SophiM- d' I«lEow 



— 287 — 



Nic. 



Nie. 



Nie. 



Nie. 



Nie. 



Nie. 



D-o 



Wszedł w shitbc Nie. 

towarayszem, cho- 
rąstwo i numicstni- 
kostwo o|i)Hcił, zai 

pocliMriiCł^niliii. 
stwo wiiąl darmo. 

Z stanu obywatel- Nie. 

skiego wszedł w 
wojsko Rzplitej, 
opłaciwszy [)lac to- 
warzyski. 



Słutyłem to warzy- Nie, 

tzem, ładtiL-j rangi 
nie opłaciłem. 



Towarzyszem był. Nie. 

Cł)orqstwo darmo, 
podponicz n i kost wo 
opłacił. 



Towarzysiiem zo- Byłem skrzywdzony od 
stałem, za namic- irounisliza ."Suchor/ewskic- 
stnikostwo dałem 'go w poilporuezeńslwie, 
złp, 4,000, /-n cłio- 'którcn podluEprńWflowo- 



D-o 



Nic wydarzyli* 
si; pora cbcci 
odpowiadająca 



D-o 



D-o 



[skreślony] - 



[ikrellonyj,. 



D-o 



rąitwo złp, 7,IHK). 

Podporuciuikc'- 
slwo darmo, leci 

cborąstwo moje 
przcdali i do pod- 
poniczcństwa przy- 
łączyli. 



Toletniij i^ą zapłacił. 



— 280 — 



Uajor 2 Fabian 
Gordon, 



Major S Win- 
centy LcliDie* 
wicz, 

KwatermistrE 
Btatej Wolski. 



W lejb rcpm. gwardyi kon-.AdjuUinteni w tejtebry- 
nc) koron, od roku 17(iti ka-' gadiie od roku 1777. 
detcm, podcb orały m, nako- 
niec cborąłym od Ru 1760. 



Po HDartym 
poruaniku 1 
poTUCinikiem i 
1782 [1 wi 



[Od 178H]. Słuly w tej bry- Kujiił plac towarzydii 
Cadłic towariyucm lat 4. i kwatermistriostwo. 
Przytomny. KwatcnDisIrzcmi 
lat 4. I 

[na porucznika O aiycz. 1T90|. 



Audytor J6zer[0d 17811- Sluiyl towarzy- 
Więckowski, ueni przytomnym lat 4, audy- 
torem Cakłe tat 4. 
[|K>rucznikiem od O luL 1790]. 



Adjulant 1 Fi- [Od :;2»tyci. 1790. Byldaw- 
lip Franków- niej w innym korpusie]. 
>kit podporucz- 
nik 2). 

I 
Adjutant2Ma':siuły od r. 17fl2. Adjuuntem 
dej Moraczcw- z tanga cbor^ą. 

ski. 



Kupił plac towonyiki 
i audytontwo- 



Porucznik 1 

Antoni Zie~ 

niięcki. 



SłuJty lat 25 za towarzysza. 



Kupił adjutaostwo za 
duk. 500. 



Chorąstwo kupił r. 1779. 

Podporucznikoitwo bez 

opłaty 1780. Porucini- 

kostwo 171)0 zaptadł. 



Porucznik 2 [!i] Z sowitego (I mar. 178!)) to- Za 
Józef Wielo-: warzy sia na porucznika; był' 
wieyski. j miesięcy Itti, a 111 poruczni- 
kiem (:-) kwiel. i;!)-2). 



porucznikostwo 
iłp. 2(i,0(K). 



dat 



Nie. 



Nie 



Nie. 



Chorąstwo i [ 
kouwo of 



Nie. 



~ 289 -i 



Nie. 



Nic 



Nic. 



I [skrełtony]. 



,l<,i;.-.,f;.-T. IV. 



I Nit zdar/yt;i 
jsic piira chęci 
|O<ti)0wbiiaj.V'i' 



D-0 I 



Nic. 



W randce namii'- 
iittiikn. 



Ni^>. 



l)-i 



Nic. 



ciiifjn-il si'; /.i lo. 



Xi.-. 



l)-o 



Nk-. 



W roku 17Wl zn- 
i;i.i;;ii.El sii; /■,! lu. 



Nit. 



D-:i 



-Vi.'. 



Cliory w domu 
swoim. 



— 288 — 



f^^ontm>ik|0(l r. 1787 towBnt]runn 

12 Pabiui Ro- initA. 21, naimnmiVicin 7, 

iniidu. podpornanilncin lat 4. 



[lOl podporoeniklcTM totat 
13 IbtPp. 1 :!t3 Klemcni Km. 
iki, htnry prrrtMdi do hry- 
puły 28 łtii. iTSft; (u«*ny- 
n*m bjrł m. 3dai 10; ranii«- 
■taikien ht 4 m. 5 d, 13], 

U-j-m podporoonikiem Ku- 
wety Ciyłt-włki. kt^y <r biy- 
pidtM )«in od 1 iMT. ITdA. lo- 
nraatn m. 3, « nwfeuri 
kif m ht j, thlx^t.ym Moaut 13 
lbl.17!)3apodpar.8lai. 17M]. 



■GkcnKjr 1 Aa-^irbrYpdcic od 17riO. lowa. 

Hał finKfcw».|nT-uriB hi 4, nunicuiiikiaa 

li. cłKintyiB od 20 Mjca. 

I7<J(>. podparKBftieni 12 

ItMijfi. 17!M, 12>]rm ponmaL 

kicm 8 liiL irMI. 

-Ckorą^t 2 W{TawH>;uembfłiii>m«cv36, 
AłeunderMft-j&lM-l (w brń- o^ 1 'mm . 
1785), MntettiftiMa utae 
(Ul 2s cbot^y" "ti^*^ 19 



Towanjv«n bts opluy. 



laka mUł 
tow*rzy«ki 1 
■JkimklH 
n^ ba< 
poranołdci 1 



-ChniąłyS I7J 
je«ki. 



■CkKMr 



!"sJi! 



<Od 1786) Od f«k« i:S» 
■ ■ ) ■"■■ >*« 3 l&l M«t< 



mMU. 



17ł»|. 



<*«M7i J*-|Odr. lT83(t Mr.)te6l»' 

1T»U 
|1? niiiVin»irfllii ot I& 
1793). 



wksnukm [t). 



Cbo^ffsa SifiKiL 



tvV^itt^^ oft Acotyti 



Ek-apbir. 



KiiL 



Kie. 



Kit. 



- 289 -i 



Xit. 



Nic 



Nic. 



skreślony]. 



■y...-^r..tl-- r. IV. 



I Nic ztlar/yliŁ 
się p»rn cliiji:! 
jO(l|K>wiaibjijca,i 



D-o 



Nto. 



stnikn. 



Nie. 



Dr, 



Nic, 



W n.|(u ITK") ta- 

ciiignnl się /..i lo- 

\Viir/v=^.i. 



Nic 



U-.. 



N[vv. 



W roku li.yj x!i- 
w;ir/vs/.i 



Xi.' 



]> 



NJ.' 



L'lii.!ry w tliuiui 

■iWOill), 



^p 


i- 990 - 


^ 


^^1 




w 


■ 1 

H Chowy 6 Vi!j,<>>l t. 1.. 1 U miu.i 1.11 12 Uci' o;>btv. ' KktM 


^M Jan b^brk 


tawanyucrm, 4nainintnikii'ir 


J 


^^^ (Dobrii). 


3 łntn chorąjym (od |7 liii 


A 


^ 


ITSO). 




H 


^B Cbcn^l^ 7 K*. 


W t. 1770 {w bryt od I 


Slutyl lownr>y*fen, lu 


Chor^flMrofl 


^H «iiiłi«rz Brj(4< Iwntei. 1781) był towarty- 


ii{iinie«Uiik'wtwo iiic da] 


fl 


^^L (owłki. ,Wtnł, awaiuowal >u namic- 


nic, cbor4itAi> oł>Ucil. 


I 


^^^^^L jstnika (. 1 79tf, ichIaI clK^ą- 




^^^M 


^^^^H 


lym <22 »y«.| ITfK) Ku. 




^^^M 


^^^^^^^ 


[1 l>yin pii(lp'»ruuc'iiliirin 14 




^^^M 


^^^^^^^K 


li*L ITKl]. 




H 




Od Toku 1*75 l>yt soyityn 


Ka inirunikiotKoiUinin, 


if«dn«c(i MoH 


^^^^_ cy Hudnickl. Ul 14, nami»ttiikicm ri>k 1, 


dmtąktwi) o|>Unt. 


opUiy nir wa| 


^^ 


clii>n|"yn) ŁiI 3. 


nanili-ilnlliiil 
IklAty radprmd 


^^^^^:iKin*y o J«-!od i. llfU (IS iw.) l<nra 


Byl r«vuiysrem, p(ii«m Cmtli^ UMtifi 


^^^^^ r^ DnctjrmtA- nysM-in (lal Ti. mir*. 4). na 


n3niiMtmk>vni.cl>i«,i- l> ■' KjiM^^y 


^^^^^ dci. min Uli kir ID ml r. 17^ (tok 


«tttn mpladl, cb«in(UUr« 1 


^^^^^K min. 2. dni 2M, ckcKĄkyra 




^^^^^^L 


od t. 17'łO (21 scrip.;. 




^^^^^H 


[10 [juruuiiikirin /oual 13 




^^^ 


l^ldit. 170.)}. 




H Cbor^- 10)3] 


Z kadcU r. I7iH) na dim^ee* 


Ophtii. 


Khfl 


^H Andru-j Pi'i- 


fft w knrpiiUo kMłct6w, r. 




■ 


^^^^_ rro«-tJ(i. 


17D1 [it> RiyM.) na rlor^- 
jń kawilciyi luroclnwrj. 




1 


^ Chcv«tf 11 |&].(W bryg, •bd ITHI}), T«va. 


A wtwit«20 MWftn]«u 


D«x oftlaiy iJ 


^^^^ StnaWaw MM-n()M«n Ul Tj, iuinic*tn<k>an 


totuitta pnyiomtjn. 


(lM(o tUciM 


^^^K Bvw*ki. 


inie*ii;<T 15, cboi^łym UkUc 
(wl U lip. iTtie;. 




J 



— 291 — 



Nie. 



Nie. 



Nie. 



Nie. 



.Bfdąc chorążym skriyw- 
'dzony przez Wielm. Mol-' 
'skiego, który za fortragiem 
,W-o Garczyriskifgo wii.il 
i/aaadytciTa pod porucin i ka , 
po p(jaiqpicniu ICgoż na 
j porucznika skrzywdzony 
przez W o K-itlczcwskie- 
go z zagranicznej służby na 
I |Kid porucznika za rozkazem 
J. K. Mci. 

Wszedł w slutlię Pomimo względów dawno- 
] lowarzys/em, cho- lici shiiby i rewersu dane- 
; rąslwu starszemu go mi odJl'.Slrubi(iskicgfiJ 
I 'Ą-ma (latami ':) na- ; pod porucznika, jako nie< 
j miestnikowi opla- miał pierwszeństwa prze- 
I cił zip. (i,480, demuą brać, od t^o jestem 
j [skrzywdzony, bom chorą-; 

'stu-o kupił, {H>dporuc/ni- 
koslwo ira darmo. 



D-o 



Z stanu obywatel- '■ 

&kicgo wBitedł do 

: wojska Rzeczypu- I 

spolitcj. 



Za chorąstwo dał 

zip. :,-j()0. 



Nie. 



Nie. 



D-o 



D-o 



1).. 



(skreślony.) 



Nie, W randze cli ot ąłe- 

■ go w korpusio kn- 
I dtiAw; stopień le- 
, raźnicjuy opłacił. 

Nie. Towar/yszcmprzy' 

tomnym zosc-iłeni, 

za DamicstiiikojiMO 

. dałem Uuk. liMi, za 

chora siwo duk. 

4M0. 



Nic. 



Nie. 



D-i, 



D-o 



— 288 — 



Polpirucinik t.M r. 17S" lowinysiem Tow3iriyMemb«opl«ty.J«łto miat bei 
12 FabUn Ko- raić*. 21, nami-^mikicm 7. towatryski i n 

uuukk. pudporucznikiem bl 4. nikowskii stopie 

stąpił bez cpbt 
ponicztriski hei 
miany; wiiąwti 
4 -letni 4. podał 
dymisyf. 

[!■■. podpiructnikiem tostal 
y.i itsiop. l~Vi Klmic^s Kar- 
ski. kti'iM' pnytietlł ilo bry- 

t;aiiy :N !ui, tTSl'; towarzy- , 

ucn był m. :<dni 1<1; ramie- | 

stn-.klem Lt 4 m. *> d. liT. 



lilym poiiponiczniki^ni Xa- 
wpry Cfyłcwski, ktoty w bry- 
(laii/ii- jest I-d I i»ur. 17M*. Ii> 
war/y-^^em m. 3. a lumiestni- 
klrni l.i[ 4. chorąlrni lusuł 12 
lisi. 1 r-.iifajHiJjw.Siut. 17114'. 



nrj.iy 1 An- W b-ygad/je od 1 . Ml. ti'wa- W*iedl w shiib; na n«- Chorąstwo kq 
i BMechwł. rn*/viii bt 4, namiestnikiem miestnUia [f], ITUO (20 sti 



■Churały 
Inn 



■cł>i.r.i/y ;; |4| 

AlManJer Ma- 
d.iliń^ki. 



ti, thtir-iłym ud 2l.' siycz. 

1 7t" >. [HHl)>t<ru«nikiem 12 

lisl>'p. I7',*ii, 12vm t<oruczni- 

kiem S bn.l7;ł4;. 

Ti"i-3tKyszeiii byl miesięcy 3l>. 
[5 l.il- IW bryi;, i>d 1 mar. 
1 7>>5t. TiaTnifstnikiem takie 
^bt 2 >, chi^r4łvm miesił^- l\) 
tod :J kw. 17921. ' ! 



Chi>r.i>y 3 [71 
Knji-un >[a- 
jewski. 

Ch(>r.iły 4 [i; 

Antoni Sulj- 

ni i reki. 



I, Od 17S''.l. Od n^ku 17Sl»w- 
w.irtysiem lat 2 [.">;, namiest- 
nikiem miesięcy IS,[iat2],clio- 
rąJym tni B fuidz. 17y3. | 

|^('hur.|łvm został 29 grudnia; 

17b'!'(. 1 



Cbor^two taplicil. 



Chorąstwo t>ei opłaty. . 



Sie. 



Nie. 



Chorąiy 5 Jii- Od r. 17m:! ( I mar.> Ut (i ti)-| 

-Ecf Zaluskow- »-ar/v4iem. 2 namiestnikiem 

ski. |j •> lata chorą>vm 1 od SlM/Ui. 

' I7iłl(. 

[12 poi)p<łrawmkiem ih1 ló, 

i listiip, 17U3|. I 



Bei opbtp. 



Nie, 



Xic 



- -289 -^ 



Nic. 



I [akreilonyj. 



Nic zdarzyła 
się pom chi;ei 
odjłowiaibjącn,' 



D-o 



SV minlzu nninlu- 
stnikn. 



Nio 



U-.> 



W ri"kii ! 7^7) fn- 

ci^K"l' '''1 '■' '"- 
ivnr/v3z.i. 



Nio. 



»-.> 



S'>-. 



W roiłii \7HU /n- 
łi.j;:n-]ł Mil /.I 1(1- 



Xio. 



lł-« 



Xic. 



Chory w ilotnii 
swiiini. 



!ii.Kr..i;'' T. IV. 



1!» 



SPfi 



ftij I n (crKt^^lnofd Icoidoił n nita sontańci' (■dffolaj-* >ic do opinii }))>• 
|jlictnc>j i koiUFiKWnjitcych ^•neraK^w. li; tylko «flin Riliti- ŃniJaln 4»M.i. 
Iiifiti''ipmwiwliiw(iii'-, *!■ Wz pm-rwy liyl Rnył?- wiemyiii »iriiit-j ojcsjinił- 
i |K4nil pimiriiiCBCi Kłnpii, ({tlsitt hoii»r hAnu-rru prDtriuiKih'. fiilkitwnik A n- 
tlrtej W i rlow i I- yski o(tr.I7*W pr«.v»«-II, łwanKowiil iiii cłinnticpa 
1*62, RA pornr«nil;n I'7I. na roIntiNLCKii ITMi, tia majora K\H>, na pitl< 
bonnilca \7^: m rniip; rbornakią. pnnimrAaką i nrttntauaeiwltu c itxnif 

IJoła )>ii(kii 1(1 konimn> Kuliiuy pnloc) kur. putlnna uMtnln w li»UK 
p«diEi« I7!)3.o<|p'laiift «;M!Ut»'L'wa(.Ty w Koulo 16. mur. 1704.*™-! Kł.- 
trtiNki alwTik.piiIkotrnik n'iw-nii-łi)ic(iltn-iiv nlfi ktrkl. 17'.'^^* «Tka/'ni; 
(wdpulkotmik. 5J iiiftjorfw.HrCmi-itł/m.fiiKinn-Jiiiik-W.Si-hiwiiJyih, |T«lko- 
wy kwaleriiiUira ł miflytor Zn>łiikt>wałin mrnit*ln!r'>w iin (itim; pnMn^iai* 
kAw, ]M>rucziii'kiW na gal«^ cbmttjrdi. rhniii|*irfli iiTOmnło, ««] KrmfMnc 
1 ■iirl^im' uistalj. kAfwInii ^kir^lnny. Pnirn uciMm rwlominwnnym i a»>- 
diikownnyiii iH.^fKi, SV Wiew ji-i tulityba: ti't klOriY^cni^u In-/ iirlupiialrocn- 
lnj*> Mi;. I*(wl|in!fc.iwnilt Micha) /ilcTir^l:! 1 timjii I77-< Om rliii^y. K 
fI*-Ci*iii tiiir"iM-v (iiii-sW, nntiTOfircrffii 7. thcrutrtn nik. irHmifiiTłfii fiii L| 
mioi^T (btiwiiTĆ, majon-m I«i »Iwa miw. 3. |vHipiilkowtiikWtii Ul Ą mico. 
|wl H tłtihi|). 17S!>|; Klima Ut ?0 m. 7: kii«ly «i(ipifil dplnnl. takłJ^ m»(ff 
ptilk^nMiikowka 43,<ir.>:^ kQ*£ttiii-; porllu!; ftonnj w koriHirir ti^lap-; noli 
ty mu *ir "topiwi i plan) piilknirnikn. 

Lima piitkii IV iwm^lniel •Uiiły wrłftflwa fc», \Vlłrł(>tnhCT|m 
na 10 liel.'p. 1793. „8alab*olKf rftw ninlpjftwp) piilku iil« utynim ^p, \ 
■zrl JO. X * «■ W i r 1 1- m 1> r r " k i iDucw* podcieni kntnpanti prar^rin 
ni-i ivyjivhnl (•fraiik-ę i tMlnr^m (l» pułku nic t-ityni t);''"''^"'' ^"^ 
kowiilk .inrlr/cj Ti (tłir a r-i r ii <t k i IH.-Har n-ykitiMcnilftowany i bK 
riin'<fviti |>tilki-m w ['kraitr. tam wi>j-kuro«. iirminat i imtarl. Pi? 
pnlkow-ntk \te Adniił Ct nr t ciry (k i [o f)n<wrłnn>c>iłr] Vaiiif«n "^i 
iKinł*Ti| m ^ninii-y nyjtM-bał. I mninr MiirL*iD S icia I ^ ikowt Ic: i 
w ukoplfiiuwanyni kraju [incyniaicl I w tlulhr tw. pn-x«łl; II luał^tr 
W f '1 •■ l*Vl p 1 1 z ">i'łiiln c/trrolrln"'! zuf.y t ninirj«»rpci polkii ptr-- 
lift wojuk W. X. I,it." Wykuaan": & rntiiiMtrrfw (2 nii^obri-oych), ', |., 
nikAw (.S iiimlł.^ i chiinUy. ,(>[irpri'in' ninM"*w?:^)>*ilkii wim:*-) nim - 
gdrt »tiniiitn!6ir3.... poriiPT»tfcd« 3.., cboortych 3.... H<*f iUidjnor™ d » ■ 
My, Iwdący na rkrminin, s p<iłkf«in po nkrndowranln kmM no wlefim^ 
^B) Itiip^Mlorcwej ., pnrnti^li i « fluim rt>»yj»kn paf>xlł: ionych na* (ift- 
łomnydi nimiaar* III rotiiińtrr I !>n ncy Z lior nt*«k I ..w r, :7?»'[i*n- 
"tal ■!■> rfk'iiiK^'1111 (TWaHri kt>niKJ koronnej; Jo r 17W7 ]»««•» BLipnic r»j- 
klł" « gMmiim. niiiiTtinof-Mkii-, t j, liiryna, pndcbuniłj^i) n«iinKi«iil naffe- 
rąitqco; v tym n>kii z [nimtmi pnrnntniki<ir!>lciin it «rnli Nidjw>n[rf«|0 
Paaa ]ło«n<fl na ailjnliinta tlo ninb-piwgo pglbti; nr r. I7!i3 «w>ft*iiinlM 



— 29T — 



•UMlMmUabtfM: rutmbtnKw^wo icafilacU; (aHJulant kKiil> xa ezcziffii- 
ac ndija ft*ec trr^łiifaju nng^ wyłMUf l>u i>|)Iiił^, laa. Xii>>« 1iVłrtcmlM'r- 
■■V - V •uu-hta, tiicznojąi- \c*tt'Ur tcntMłniiy oficii^^ir i nie mifuijc iclt. 

I i'j'luly iiPiiii-»ciIriiliiiiriU»u WiiMbiolikłęo,..; Włjf.-dzic i bęst oo- 

1; w cut;£u <wtj sluitliy wykniirHal uboni.iKki. ziiaiidKual Bii> u- kampanii 
litcnnki^j w kiiiiii-iiłlcii.' SJiJ^immu liubiill}'. j» kl&n-] kompanii x KBSirfM- 
nujann iWiriidł-jtroŃtn brgat Z»liiuUy t)u korpwii %w^« jmntKiciJ. 

lUntA pułku V* imcdtiii'} airaly nuj-ka kiu. ^n^łatna X. JótłTfH Lu- 

łuiiiin'kii';c> •|>i>^>3i>n .U*. liKt<»p I ttlj, udi^Iiino 'i-t tnar. 17114 c \V lodzi iiuvnca> 

II).: la-l. piilkfiniiik poilpiilkoiyiiik, *i aa>or6n. i totmiflnów, h 

■ 'Uaiatre^tn. li) i>unłwjiik''>w, S cłiomiyt-h, kwatciułifttr^ i nmlyKir. 

»Xnpiutdugi lila Rzplto] i^ DulQptiji|CK l-nio. W r. 1783, ^y iii«jaki na- 

ni^kii'n) Fi^dcJDW iiinii^y itaaeznc korpus s duliranych od tninn ludti 

[Jtttilwt'ft/iul nslawió big ivyiiN7<'siini)i>'n) <no)VKMxivm kipifiwgn, u naj- 

iii n»'Iilitir]>i?ki4-t:>i i>r<i.~2 wykorzunywiLniu jfiittliinycti [l>:|itW) 

i.iciu ralyni, |Mł<Jóvvizai <lM'iiiii'-i<; ltnixi r. ir^i pułku wykrim^n- 

"..iniiTch iłw lylkn te w skrytyoli PoIl-kii lItUlj»cal^h «xko(lli«rq dta kraju 

'iiaI': wy-fM^ił)*. lll(^ iimlto ląŁ bandu irro/. x H limiUrm nn («iulł) olrom 

l'Ui(.']>ru u<-Iiiu*ł][łr {ir£ymui>tly. 2>'l<i. W ruku t7H4 i 178S, |^y uirażlina 

<UlMiiy dk<«(>ba ivkra>llniy ^ii; od icntnic tumkicli do mtu-i-k i miu.-tf^r^k 

<iii%niiic»iy<-lł IŁzplii,-/, ■.■al'-iiłu »(>j"H^iiixii>u lirifbwkii-mu MnHiiTii;iu 

, tnoila !<put^tii»Jwinit!(ii, pułk lenie i jrud ^lu c/u» yji lianyiit Mibie iinly- 

■ttnwcti byt Miu jctłtu ilcityiiuwanym do tych w-ktrr.ymaniji )M|i^riW Ir] 

'ORjirfj kię Jtarmy. Jnkrź ar.ard»n łyda. doklndną pimonioMiią i ciu- 

' 'iti Lniiu w lak nv.'-i'.'/<)»)iivym razio •iH.wiajkAiiii iolnifrin byt fczf- 

ii' \i7MX Kyuiitiiii>ii:i •woją ^iliiTUM' skutocziiH VE li>m dU uitc^ikaii- 

•^•t lizplii^-f <lo]-<.'liiiI iHMjups :J-(io. ud r. 17^i4 (io r, K!'I via- 

Sb |irur« lat 7 (ikrjniijąi- lurlii) gniiiicł; l'ubcvi-Jtn (ul NLruiiy atcpiiir chaii- 

^lob, w uiitnwicKiłydi yjiMtnwal uUrtakach t bc«i.l«iauu. ucyuucyrui ewi- 

^^uwiki dn uilNirii r/Miiyeli (li)łiylk<>ir u ui<^3i{ka»<i'i<r iinil(7*ni(»nyvli 

SrptM) M •uobliifie vf vmw wt^jiiy tum^kiuj x lloi>yi| v kaiib-j pro- 

*^ iiAiy cctiirajueyin byo inuMat, pujiioiTait kupy tycłilP boasiegów ciy 

ncu) irt£cx^uw co rut gT(Niiadi)ii-j»i« i n btuń o|Mlraoni; (^Łuywać ain 

t^y |>rMd wnyaikipii It^ pułku ponlerunkaiui, Uk dalece, Ło AierSK 

■Ul ubnptomuiia ir) (iranicy potm-łM było kinm-iiduoi puiknwym z uar- 

•*"» 1 Inidł-iii wyBioi/m'- 'Wydi w kM" *l^^"'^« i-hań»kii:h i Jmalaionu icli 

iy a cit-iti -imUi f^nirma mitifra^uu-: nur. 178S |irx«j mnogie Ich 

nwy ifiNuJnitiuu' iia luk':, Koeo' n<''"»i(- ■ "<> kU'>rvj clion|iy .Ja«»nakt 

<ł*iidxi<Mtii iMUkoin^ndiicini ilopclnial powinnuić nwiiinintezną, toiłc 

«(ln-r, nip inoKąiT Dailcwjrcjeajnci ich li«bip s n^nzuplą k'jn)<-udą t-wojii 

^C^iKtOt tfiiaia V u\>v'w w^cKwej luki s kilkuiuutu iio<ifciiim^iidBviiii 



- 304 - 



tcntymUoriy; tui nxtu Irampanii iwrjeęłrl mt ilfi armier'^ ~ ' -wal 

inutytlliicłi aki-yiu-ti i \>*\ l>rul]łilką. |ir/rjt ryilciMi t<yl iim id 

■iflkn pikirnc. Kopiun I' r o l> o p >1 c h ■> « » k i od c, ] ; •■• kndi 
ni. 4, poldioni^m in.'2.t>ho[4łymni. At,|iOMK-»iiikM;iN m, M. kwnJjttuii 
nn^ii Kł. attatH-k^pIlannił 18. kaiulimpiii x kmiąmnui K: womłl m 
iiM-ndoETn titr-fn; nu^ta k»h\ii iiplai-uu>4 kiini|Nuu^ djinao iIimIoI; bul: 
« tlwiuiKir nir iniaJ krJiVKdir: v rraw knmfauiii W4V>lkir ii^łuiii, ilu k 
nrrh hrl HtTiT pilm<> (l'>p<-lnthl. SiuKikkjtitnn Stanjalaw J utlą 
leot^łk i H m>i»<'nck- pir>/>iu iia|ruK<>kiai mi r. 1773 kai]i-ij>jii w. II. 
jimltiii fn. ]'J. nert»nUau <u. K. fiiar^iym id, '■{'£, iwrucuiUtlrm m. ]( 
•xutwłU|iiŁBOi<iił ID. 17, (i^<'il><in Ul IN tn. h; la ft)i«H*tw(i i latnirznin 
Knpliicit sip fI.O>>0. sctalnkapituiił: iK^KjjJainto nóąh nk' eJuiTl w aujfniuti 
iłMD wii>ibti: nir jMl piłlcnywdjiony; tt csMio Erwin) kani|nitii pii«i-in 
i|u|vlniat. Porui-jniik Jnn (i rzi-E"r k rwclił w ngimcnnc ilngu 
gen. KoKl^wiUffco kiulMcui in. U. fnryrra>ni m. llf. fM>iłrłi<iri(Km m. 
W tfg. pMWivui UKtTUKakim (mI r. 1770 pmlcfaiintJlyia iii. U. chorąt.riu 
£0, |ioruc«o(kimi lu. IIH. oft^totu m «luAbl« Ut fj tn, I; u cUmfiLiiw 
i |nTiic;xnilc»<ttwn mpinrii iJp. rl.C.O: w irnMin jawili-) knmpniiii powiti 
ilufwlniiit. 

IJC rniinirnttiu^/.yiuWmiwii Filipii ]Iiu'xyiiKkii-i;ii*puii] li ' 
ITIM, pniliil z Kuin)<-mi25. liłtl7U4, od^luł li. mar. 1791 /- K^ 
wykami; piilknwnikn, potlpiilbnwniln, S inaiarAw. <ł kapiuryiw, 9 poi 
nik^w IW lutu '2 adfuLl. tS pualpuniruikAa, T cboniMrli, knuli-ntiiM: 
ł iłu<lyrom. ['iiltownlk Kurol itordon nr woj-ikii l{jtpli>-i tui 
li|i, lT'><t; prcr ywuri nplikacyi di> łliiiiii iiilii>L'r*kicui> wn.- 
nl" 0|>lai-ił; w ramlKc i-iit>nt'ktrj ir«<«<ll: ck'iRłit> m (diI i. U^.. i 
u. ;{. |iim>puiikf«n t. rmnr. 17711, kApiunt>m 11. nutr. 1770, aia^imai I 
mafal7t^, pmlpiitkoiriiikKiin fi. kwirt. 1 7SS. pułkownikiem |2, p«i»J. ItUI 
komiMiilnniwuii' 12. liMt. I71il{ liit Woraiatrr ini lit«imi'y» kurpurii ihI Kik 
ntsjri Wojłkiwtj: xapla<-ił rii <Ł'->niain'i rlp. ififKi. la poTUt-MMMiwa :' " 
wtlaliAkB|>4lani<> 2,iKiO, do ^b<ti^>lnti diif^Ai^t ?<■•■>*>, zn iitnjoRMtwo !. " 
jinrlptilkawtiikaftl-Wii 4,<J»>. |iałkn»nik»«lwn 4.flOI'<; „jmy (nk^nurmi-jni 
niii>kii[>>»lt!tikb<»Iciii ooImt Nwmu-owflr.tk ^■p^<y taMlciipK-iiikikupywAUiu'^ 
Mopoii'iw, itfi li- au-juiDC ftjsuJy laiirni i nnrtile ił«vt«l iiu> mii>koi*viD kn»- 
(«n>wanf i d k-mx luna Tiiajii |>ra«t<i wliitiu**, uiitiii to tit ]- ' 
IiiIm nii< jtwiiiii iiniKiBrv7:ytti |ialkoviiikifin, Ir-i pniy M' 
aaułaln )ii)«-a|i]kii lołliynifcorayaul; alaniDek m'>| )xH<tit' cliiiwia^ki. 
firittilr«(WA m w nklai-likantTtnr^iCnnl. K<>in.Wiiji»kiłffvj. alMHlijuirLutu-i 
*l»c Xc4B ("onintoKi^kirKoitbnUlUiiK-ni l-m. bu>ntn iiualr(Dbun<ir|«EiN£)Ml| ■ 
kłiiiiTiiliMtn rkrnirii' I ' ' i ivTaRBkor'i : , : ■ i 

(ri«Ui- Ueplli^j pml /. . . -.ttnili-in th • < 

It^lyoli utwtfrrdta'*. 1 porRanik-wlintiuit Jan Jirsycfcioct r. l<>ił ^^^ 



i 



— 299 — 



1778 (1. wnej. 1777?): Iwiiiunciii r. komiduiiąl I {t i*) llolop. 

S". Hi«i.ir>i:m 15 116 T\. atrir, 1791; «i iwruiznikoetwo 7.(j>. G,iX)0, m Itn- 

.Aii^tUd e k<iiu[>uiiq KI.JUL', «i niijoriitwo /ł(i. i.'i,OX): wiwnic i ha *ad- 

i oiAy blu£ł(c. Porunnik StaoiBlan- Fisscr nn kwlutn IwiKiATHó, 

pui\<-hanUpi 8 uaij!! 1"W>, nu ohoTOJU^ 21 lipco 178B, nn podpo- 

iitkn :2^.t kmci. ITIHp, nn porurznika 11 "icąr. I7{I3; Ui chonintwo xa- 

łl tlp. l,W<t". M iio(lporuflwil>ltio StX). 

[| r.>^«nt pii^sy kor. im. Któlewiraa sicfostwa WoUii-ki«ic) »|łi' 

al sw^ IiAii; itaniirii»iw» ofircrAn j(U 2-^ pniid. liS-t w Miccbowie, 

x.ticjivl l*ł li[*jp. !Ty3. B>t tam: »»■(, |Hilkon-mb, p»>.lpiiltrtwmfc, 2 raiijo- 

. 3Łii|iituiió« z ii"tn\mni^, .1 Mtnl>»lcu[iiLiii<'<A'. H [M)nirz/iib'«v, if [hmI- 

^iia(nikńw,SchftnU>vl],kapitAii-kwnlcniii»(neikupiliiii'iiii<l.vl*>r.„r><ly N^jj. 

Rifitla Mly nojkkoni^ zwięk»zyi- pubUiiuwiln i itnjpmJil w r. 17'>ti piiTw^Ei- 

anąg rcknitAw a potatt v r. 17i>0 nforitioYFanit) dndch butaliouiiw w 1(a- 

Ufin rr«iiiicnpł(- pio^urm nowytu putem n»kii«itii, r<-iciiiłt'Eil ti>ii, jodcu 

(ltllflluItlIipf^':.vd) Niijj. Itxt'li<'iT ■■■'O' H'^ł"'>li>.Vfli HUr-Anmili, pr^ry i j^rli- 

i DwiĄ i kcrpiKii iifu'r'riW nfl]pii'r»-<'i i|iik<iiiipl<'liiwnriy,iiiiii)ri<hiiv>n-iiiif, 

i7Q«/iJiiirk KHKolki i w (Iwit arniiiLy źt (unt. /, tlirnmn wojtiiui uuiunicyo- 

i (kl4m Ichni oli«6r««ri<! włiwnyni k(V>ztcfm na pr>trii'|yv RtpliU)] 

mwaJll opitnony. najpk-riTHiy w iłnri^-h baulioiitul] ziip«>biych. wyuiii- 

owMiTch i do tuuiu.-^Trón' ii9>p9i>viiiunych, w roku 1 791 wyfUtpil di> utiost) 

Goti))) I 'hiihi; nUatf^n y. /jłfłHiui iiprol>acy« Xi(!cin Wiirl<iiil»iTłki«- 

I, oa b-ii i*j:«- irctK-tiiJii-lciuimilu kiiiiii-ri<li-niJMorci), [H-Iiiil, juk tc^i tltiwu- 

1 unlyiiniH rr/t-śnitliifj Koitii*yi VV'oJHktiw*'i w(lywi*yi piiblikowniiy po 

nUdił *ip r. oboKił. Ł a^wiadc^rniciii iikniilłiitt^waiiin Hu-wKi'ilia«t nad tym 

K^cimt^ntem, jnJio najkpicj wi Xi<,«iiH \Viiri«nilHTHkii-^> tnj magifUratiirca 

aubnuiiriii" . Swf .I<'izefWoil£ii-ki w wnJHku an^kiitiu Inl Meii- i z pre- 

niirTforumiilca n& knpilaiui xa cptiitt) <-bon|icwi w sliiżbi; pol^kii v»uA\ we 

Piiin I (6fJ()<>korpa>it kadel/iw za brygady-ra; kupił kt)in|Mnii; w rcuniira- 

(•wartlyi lit. i <* Lyiu rt^jiiKłiK-ie był lut '}; pr^y boku JKUd (cnot-adju- 

inn lat U: nu-feiii r^inirnui drn^ingo wl b tute^ 1782. a B»»eraleni- 

ni r. liUO; n-scędzin {•oniiui<Hi,-i iwujt-j nulmyr iirrynii. od >jwl- 

lit);(ty ai<j nim wymawin^p; taimnAf.rj-uiu >«■ iinjppwnirjsw od xwierz- 

mvi myj' j iwwif.ii:li' l»yi' niofce; wy^liiiywMy Ut 23, dopniwa »«; iiaj- 

teej sffiLiZL-buoiu-i u uwoliiieiiiŁ' m «liiAby, orat o ms^b^^iio^ć u tyie lal 

iwionych ł iitratĄ nlnraria i niaj^tku. Majnr IKnnittanty Ijukf 

1. I«l. I75ł, był kiulotciii iv.k, płJphorniyiu bt 2. loelal cbi>inłym 7 

tuija ir;>7, uljulanutin ! Ii|i. I7lj(), |ioriiL-xnikiuii & ipaja 17tM. azlab^kapl- 

luiM II liiK-ii I7TS, K k<fin|><inU M pHid.ITtU, niajoriTtn .'> fttud. 17})t!j,#bt> 

kitd«ii>iii,pi>dfliont2yui i t-horĄiyui nad koni pi <>i lal 7. optai-jl ranj^dio- 

npkii: jaku kadet zaiilanti u churąslwo dp. I ^t, auaht>kapiu»ir alp. I J}00t 



I *a »i 

te 




— im — 



(•Mlii I imlliiK il«n.vrli *i<łiii> rncknrón iiLu«rM!xki wykoaywłl. tl 
S (ti.ei Zard I 10 imI 1. m&r.nTti riay.y tni 17 lu. R; {inyuiHlI ua 
tai byl katlflmi m, 2. jMKlrhorąlym m. 'i-, rLon^łyni lat .%, |»rucu»ki' 
I. 4 ni, II, *t1łił)*k>|>i>An>>ni i. .'i lU. 7, jol inainrtFm nik i 10 tn.; rhi 
Atnotnriit) bcx uplaty: u immL-niikonlwi tn)>iM-il 2/XMcn »tUlMlca|ii 
2,000, « tanj-M-jtim z komptntą Jł.W"?; t'vl w kirnipoini. [mdlugdaitj-cłi 
Itie rt>zkax/iu oliuirii|)cki wykociyirat. I kii>itHii Frnzm Mycicitlil od 
Ii«t(>[>. l7Tli Flłiiv lol 17 m. li l>yl kaiicU-lii r. 1, fiirTrr>>ni iii. i>. (M'xK'bi 
nityiiiL 4 m.H. cłMMr^iym L 3 lu 8; inui«li-rtnrui,r x rr^itiurjiiu Huiiini 
>lnlc]trw»kiq;o 2 roikAiH J.K.Mri lii. maju I78U jaku i^onti^ dn n-iiiej 
ct\ retnnwniu z znchonanicni flUnapustwn, byl ]w'Tticznikii-ni I. 2in. 4. > 
kHiiItnnrm % kóiiitHinbi L 4 in. 11; nin *a-w^ilnivi*n| tu {li^aiłu fr-konn 
(Urr>< "jtpln, tl rliroiiit ((fjtyfciiiiniw.-ii^ *v<^y\ \i"ki> •kf/yillo UaUfyi i»l a 
|łnr.yiaci<'la \»A Krr>-riiiriii-ri)i: jtrct-A lal .* |H-liiit nliiłU: a<ljut4inu |>ny ii, 
wiityi ariirII(opi>l*kii<J ui nnlytiaii^ui 1 h-fiaTUwnla VV''>j<knwtt;o. 

Art^lnrya karouiia wedle urykAKÓw z 10. Iiui>p.. 37 1 koilca fowL 1 
X •t^oiiia, lnl<v<>. nmrx'Hi 'J& nmr. 1701 lir»yt» w owycti kailriK-b pulka' 
ka (U [iiilk. Kiiimraki tinarl), pnlp4ilkc>vriiikn.'Jniii)i>r>'in. 4 ka|>ii i ' ' 
l(T>lli*lrx*, ł ><Atn1>'k»|>iUn<'>n,<>l»i]K'ir;;Kł)T(a. 'J aii<lyt<inW, '.I |> < 
Ki iMHl^Kirui-ztiJkńw (w tPiu ź aił}.ł. 2/>-uuvranuw. Ill«xitikjuukn>w. riilku 
nik Kryi*ly n tl Ci ot f rytl Urybnł tle 11 AiDiiii:ran 24j, lul. )74tl 
■ul kiitlct<>ni, 1750 do iJaksonii dla nauki artylcryunp] unk-ji^niwi, 
nlpcony niinl«tro«ri Urilhlowi i fcMinoTMuilkuii i RiKiiwekiaiiii niułl*; 
iiil«roniX!r tam odprawia! du r. ]7\3, arlyI<M^'i nakLilcm Aitjnuta III 
uaumyl ojr i Jnkii kad>t lUtyliTyi koriitiiłcj i» << ''i) pnmliilnnn 

artyluryi ^aoki'-} i miHrów na ^yUikiiiiikTd tv r. t . . ', p*>-l4ial; M- 

wue w wn^u kar. a U> « kori>u*(u> arty trrri kor. aliilyl i ł uuayi-ii ta>hiK 
t^lku, pnt-^z ■tupnie idi|(', \>at krzjK-dy otyjcj i \vt. ca|>tnty »yranvrw*\ 1 
atycn. Ił.*!! na pnnii-tnika, 1. sierp 17G0 na kapitana iirtyktyi UlwaCirji 
lisiąt- imJ Kim. arl. far. llruhLn jako ailiuliuii }:riimitakii>ddony I'< 
gpii. arullu, Mw«w w iitlylcrji ktiroiiiu-j »i*iajiiił, S. iiinfa IT'U <.■■■ ■ i 
ATtylrryi koronni*] \<c£ kom|>aiiii,iir. 17lI7 iNMlIug u-lany ITOU cr^K"*"' '^'"''' 
panic; hifis^ kofnandffnnraiijr ik> Kiuiiii'ii<ui, w r. 177*3 awaniownl naBup- 
ni, *r r.l77& [24t. grud.] na ijudpiiłkuwuikn, '1 nlfo. 178)1 u.v.\ai (MiJimm- 
ki)'nt p» ńm>»v^ pw.-lt^jtn. di' WiltK t;lko dla<.'«k-i/-iiia hi^ w slnłbinki 
onykryi wiikit>i ptd kt)iii|innic kajiitann ilillrra nilitajły, w nnylrryi ttf 
Wifie /a*UwiLl, opHjis jU- w r, ITóti jaki> tTolnnlaryiiM w atcdniidlfińł 
irojDJP ir aa*k)e)artylMyixua]donalMi;:ali-piiiŁ-pnc-2ia>'tugitylkł)iti(^kTi*' 
nv,nikoinu kraywdy nic cacyniąo, wMmiti otyty był vr kaiuTlaryi biMuta 
.TAWa l'o(iirkit(pi i ltyl>iń>ikiFgo , gttii^aln art. knr.. u Tancba Kn>--M) 
nrł. kor., u ujai inajurn htI. kur., |>rKy iHikii Hunryka Brillila, « r. 1"''^ 
)ie cobraiiiii wojak Ka»ili'łi przcc Fnihak^^K kf^mK^iKlemu-nii^ był iln fful*^ 






— 301 - 



ycŁ w nwsngJD na ran^ę imijorR « to k (iy§|tOT.ycy! BłnnicŁie- 
mu, MHiin rcpiiKtitii, kl^rcn BltfM>Uji|v bulnw<; iiiial |>niyi>tBĆ x ^n- 
u ktńifj cołi {Kiilulłiiigo (łly?z«liimy... futlczas kniiipanii pud 7je- 
^-lnicami \>'!Aąc t liaiiilitmrtii usajkiiiwaiiy [iiił-ciwko liiiii uH-|irzyjiur!4-liłkicj 
^VioiurnfłrfX>vial l«wrni "knjriłtein, w bti^mtn ml nniifar k;iik(i le^Uity ladti 
^^■NBeło (o nkrr.ydlo w tyl »!« ixiliić, }tKi. ki u^ihoicią W-unk wrai. ?. Wulc*- 
^P§Sk P"'''! wrliCoiif' totUilo, d«jn« odp6T i>i>iir<y}ju;i«luwi,(lvp61(i pTKt ioltj 
' UlMlion ilaumatiyoi nic losml...'* 

V rt-^tncaL rnylUrów kor. prsyslnl ItiUka oddnklnych lut, x gftrsiio- 
om wanuaH-skicgu ^. list. 1793 i ai z DtalpRo Htoku 1 li>4. 17!l3 i 10. lunr. 
\'iH. UcAlft wykuniDOiprOczNEi-fn S>;ii'Z';i|ifjjH Fulockicgti, 1 (kkI pul ko wni- 
ka, 2 niajurAir. j kapilnnńw, 8 iHiniriiiikuw. J {)(irii'?xnik«'m--ji<I)iiiaiilCu;, it 
pgdporucuiili^iw. N rhoraiyrli, kniiirraiinir/ji i uuditnin. „W catyiii ciHfiu 
tlnil)^ naiUłj ir^ty^łkio ]>owlnno»ci, ]ftk]Vh knij pptrwhowal i iln fctArj'cli 
koncadaroRoni liyltśmy, lial<ły pdnil. jak poczcmcniu i honor !ln>cba.Fi|cc- 
nu lolaiemmi pnyniilc£a!o ■ Major Antoni 8eii a; ko ^itk i 1759 
Yimll ilu rriĘimcui-u na kadeta, łiiil tin cbun|>«go, 17'JT na {>onicxntka, 
iTii UB wŁnbakapitoRa, liBl iin kapiUum z cht^nucwiii, 30. mar. l<i>0 na 
niajara awKrnciMst; wDgólo sliijył lut ^i mioiitc 1. /aplnril in miigi ni^ 
kt^nzlFh pol- D.OOO. aW cnoJii wyprawy ffojennrj n ilyniiyi KoiiiuMki 
:en>Ral baUlionem l-«i»Kym n^inwniu (itylEnKlw. U' luitjilli po<ł 
nUenką n aulsaianlti Trjtf-rmly [itt^-ji korpua rmrJBki hi^cląc ataknvany 
innnin nrpTTJvi4|ga mil 1? j>nvx godzin 6 w |wruclkii pnyiE*'flJtyin 
iijii ilopiowailxil ze aiTBla lytUo jednrgo fizyliera i 4 kanciiiirn'i«r. Ttj 
akryif K<^daiako pny parolu «r twujcj ilyi«ixyi ogl<i;<il, a niporl K-i^iiiiW' 
^^i w ualym korpusie \te rmiiatowaki oglorir roitknmt, u którcgu rcko- 
^bniiiilacyit lurtal zaHczyr«ny ud Kajj. l^ina •ii<kT«iti wojskowym. „Po- 
^MMla)0 w kbCDplocie jako kapilao z płacą kB|)iiaDKkt|. '/a n^rorntow.iiiy 
^PlMifpirń opłaty (irsypailriir inii IS.O^lO zip, Miijor .1 a I) l-'ontana 
w korf>n*i(! art. kor. (kI r. I7&!>, nn bapilann <ł<i rfgiiuf-nlu rixylin/>v '2H. 
'. 177;), kapiiaiMiiii lal U iii. 2 il. l.S, laajnrcui ul Iti. lial. 17HD. ['OKu- 
ijo tr hooiplM-ii'. poro^zciik Knrol K n iaa i i*wiox w korpU«ie kado- 
m nlannym kimitcni <i.l roku 1774 do rokn i;7fl. w artylcryt kor. kano- 
<!0i i »uiUTv>(iwicn) '."i r. liTO io r. 17^0. choniiym u fwylk-rAwod IS 
1(80, na porui'/oikii S uiynnia I7a7. Zaplnril (.-zlMoIł^lnii) galę za 
it«ro, a pnwUnłid a*(iui»nji|(.- takof m |Mt iiciiiik{ji:'Lwii OEt^^otctail) fpi- 
5> weglitlńw )ipmwi«lli«ryi'l» aafflccityuony onl»"r«m «tij«kowyiii. Foto> 
ijr Y( kont>Ji-cie. Forunaik Ki^lis Dariikio w ii;x od Itl (17). wrx«j. 
774, Jolnif^rwffl r. 1 iii. '2. łtiTTcr.^in I. 7 m. HI, i^iorotym I. K, porii«:tiikifiii 
27. lift. I7^1ł. I'i>zontajc iv komphsrie. U ponir&iiik X a nery Krńłj. 
ow# ki oil 1. Bkr|>. 17117 lolnionunt lat i m. •). kapralem lat -1. mer- 
L 10 m. 4, cbomtym lat 3 m. 9, |t3rucxniki«in od 19. |Tud. IT69 




— 302 — 



3 



I. 3. m. 10. Kaplscił is choiaKiwo i |ioructnikoet«o tlp. fl,000. Pnzołt^e 

0. 1»t. I7t>:{ nr l^ilii^. iiwlkl ru końcu lutc^' s iCawicbMltl. iiófhl ir 
minrrc iikotic-u-nia rcfarmy KomUTi ^V'l>jfikuw<tj w lusrcu 1791 x ^wii 
rtu. B,vH tam: Kit-f, {lulktiwriik, )K!<l|'iiłkowiiik, 2 nmjorAw, O kii|>itw>A' 
(inriMiKniWiw (u-IctnJniljciutni/w). h |k><1pnrur]!Ilikl^«■,Hdlnnlłycb. kwutt- 
iniiiint. midytnr i (clc«r. Piilfcownil; Maciej Sfyrer, gdy X. Ai 
8alkAii*->łEi <1U ikftitijtlfiowHiiia rcgininiiti 7. KamirlicB Podolikkfjo tło \Vi 
ko()oli>ki imyniBłienmai.' inaj^c rant-rbotral luciu, a\atjt jiko kadet mi 
ficcjr 4, j«ko iiiKkhor^ir m. b i »)«tsl porucznikiem w lTm»«tiiyro roi 
I7(in. ZosihI labran? iln kotifederBryi. AdjuttiTiMn giMirraNkim tiiirsii 
84, »zlat>»kapili)iKn) |I. Iikłvi>. 1775) lu. 3 doi £t, kaf>tlan«ai z konij^nią 
■12 (I. :?!, DJBJorcm i^^l. Up- 177f)iii. 47 d. 17, podpalkownikirai t2a 
1?63 r.) in. 70 tl.7, pnlkimnikfrm [Mt. cznw. niś»] n. F>S <I. C Pnr k 
celarfi Itranirki(<g') h«. kor /ji#vwniiy duf-iKunia Trgniaminn. w ni«n 
kim i friincu'^kiui jc^tyku. kt^r; pot.vni w^lal pncU u marzony. ZAplacił 
rangi 30,000. fidy na«ts)>>l I, 2 i Ił-ri uriNg wyiilAiril w lak krńlk 
cuAie pivrvi.iy iMialion i jioniocii Uhm. kolegów wifticziw [inryioinny 
ic r. 1700 pontd gnłtirc4ixvnr»k4 wyituiBzttonol r. tymi* haialiftiUMii, f-' 
iiiq na Wołyń i D«d panice Toii»yi»kj|, gdiit' kilka ioiKj<:o' w nirby 
a 0»|H>kH-)cił f. [R. Iiiyfitdti komnidiTOirnl, uruc |>«d czu k*ro)>anlt wi 
diir z lymii? lulxliun«iii był pirytuniny crymqt- itlutlu,- p^nrtnlakf. gdy ko* 
Irj puyMtu. i: nailHri3vti'tii«-iii Ktlmwia. 

VII nfpiTK-nt |>i»f.v HZftootwA 3Ili)»TAtlH<^ |tnłal ]uv łUruMh 
tilwa korpH«i ofH-cnkiffio X li^zyry l.lut.Kdl. /afińnmi accf, |iidkow«*' 
podpułkownik. 2 ituijurfiw, (i kajułunfiir, 10 ponioinik/iir, H pod 
k/tw, 8 rltuRfircb. kn-ali^rmislrz i kapiUifaadytur. rulkowitik Mirb 
Zawi Axa prj:y>Uil du ił^inKiiIii 1. lip, 1712. kuddcni i unl-Tdlirtłwa te 
H. awmwowal na chuin^Jtt'f!i> 1. lip. IT50. nn porumiika I , lip. 17 V<, oa ka;*- 
tana 1. cierw, 1*58, iin iiiajuni 1. pa/d. 1775, na )łixi|itilkinrnikAl. teiit 
1776v na pulkuniilkii 8 iiiii)a 1788, fiodlug n-fonny xo«(nj« w kDni|>lMW> 
I nujor Kajrian II -'hdow^ ki {>rtTM:iiil do tfcim^niu |ako ■■b>«kfr 
1 wnet. 177J, porueinłkiat) kjkIsI 1 wrT<v. 17Tr>, kiipitai»rtn I naji 
1777. niajomn I ^lyci'.. I7!K>; kmIuji- (KMlłiiti n-fiirniy jako itispritUD- 
My, awauonl ua tco pI(^<-A t nowemu etalii darmo. Vj| ł-faun^y Vi- 
wrnynicc MToyciPcbntirski mutrdl dorrpim^nlii ID. ftyet. 17W,I» 
dł-iMii i nnlerofiooKin lat 4 u>. 7 . nn rlupim kininicj-Ky 2i. efcrp. t7Vt 

iU^mtM \tivMy iwirpjiwfci iXJII w t-sjiie in^uwkeyl) an-f (i«t«ii Xł- 
cbalii ].ul»miDki>>go rfM^naAtM \mi: w li-iti.jiadEit- 17£i3 i trykami: nela. 
pułkownika, jiodpulkoifiiiku. 2 ma.torAw, kwatrnni»trai, 'J adjntanliW, O 
liaHunAir, C pornnmłkdnr. 8 pod)>ururi>n{k<^ff, 8 dtAmCycli i aadytofŁ f^ 



— 303 — 



Knil; S t of itn Ura n (kw A ki ihI r. )7i>T ftnar. lat II zo^inwal it tinr|iii- 
Mf kailrl/iw fHk'<podbrypndyrr.n-ku^rym»Mtai]|r wlohml pBii-iii itnka|>icnnii 
X lnifU[Mltlti| 0<l timilOv>'Kkł<.-Kn, nOr f<tvr kir-tfo u picrwnK^pi t«|CO r<-|;imi'tlfil 
■idA. a lu 1. lut.r. ITtLS i w cAl«in uoj«ku for»xIi-JiiH-»riy \tyl ilam tii^nt, 
inarermi xvslal pudttit; |nili-itlu JKMH 30. kMiet. ITiT. p(xl|młkoui))kicin :^. 
fHiHl. ITS3, |iulkiiwtiikira> Itit. lip. 171>.': n->zy<itkir nui^\ iii]>t)idl prtjice 
imlktiwiilru-i; ])MV}(;lrw ruiitW kH|)iiaiin |in:4i) iiforninwnuiciu n-gimculii. 
.r I .„'.J\- |vk1 hytiKinŁ- iłijn ti\ graiiii^ kio iiiny "Intymal, ra powroiMu 

I' •■ łl \ciii Ponińfrkkiini byir>xc'mi uofuwi tv^o n-j^lu xa Intikoni^mnii: 
dj> IS.OW, EA nujoftwo Koryh-uMltii^iii t.\\'. r.',U(>0. za lioJpiilion-- 
aikcMiwo xlp. 1,(11)0; tr czRAie prznuloiLH.-iiu.>j knnipniii) |irM's i-iw u*xcyittck 
W fiocaflku ai <lo koiiv« kom r n duru j ni; rł^icimfnt^tr) pml boiMnil^ Xcia 
Ji^iefa rdnifltnnukipgo. o>liit>lii)i> rii; do wuiniuli-wniii tł-jfo* czyli pilnie 
i juk bonor kurliiijjiKniiii rr.ulMtificirrowi |)r/.,< ualciy. pntez iralji X«nip9Uii> 
•fin«ił sii;. E'(Nlptiłkuwtiik To mu sn Hii riy ń «ki w n-|riiii<^iii!io łtnliiwy 
T. uiilcivfk<:r»ii mitoit^^-y Uti, w drapinii iiiiicroduTnii iii. SI, cliwniłym 
I (MTucsnibinn m. 144, w T<fnn<^(i'' )>if«zyin nutrogulnni od r. 1775, kiipi- 
Uiuciii X knuipHoiu. m. 106. muton^ni w. 103, pntlpnlkdnriiikieiii iii 11; kłuty 
n>\f vt wojhku U'i>lli'j lat IJi m. I); kaj^lii rdiigi; <)it i-hor:;tp}C9 iij dłt 
itiinrił [Jitrit n-i> n''i:r<>ikich rr-pimi-iiinoh: za bom pan ii; i inajoretwo uiplacil 
tip. 3','.'."_l'3; |)>nipiilkoivnJkofino *"/ii[t danuo; bywał ]>ykKyi»<J/niiy 
* tattyeb rogiim^iitoch. x ktArycli »iq jut nbozyuiwot, lf4>i ip ukKilonnl, to 

■■ ri-yi tmJni-j nic nu; w lyinłe »» ivtt:i<»(^i^<^ sprnwil w kompnnti 
/a nUsiM^ pi<niiąil»- uirm-onti w mwił- Icnrnpiiiili Itmii. Iwlcrwłrk, 
tf> px|<Mw w wnsif bimaryi nic jol (i»yjpty: bi^Jac yrncliruistricnt. 

e"_ -: ly ti» bjtjdaninbcuiii, hylplfi)!civiwany:p<>tt<:»w w^/.IojknmpomilMimiJr- 
lb phiuTunany pi>d /ielcńrami: pod Dnnbuźkii-ni vr riąeii tcitc kampanii 
K licUnomaiH') K-d^c koincit(Uit.- 1 *v «:M^ił nuikii )>ri<,-^ KOiitin & ainitil 
■jlko 2 ludd z kuiiłCfidy sirDicj, iriiiifrrtHlęcit^Cu dmtat tu\ Nuji. I*ann krjr* 
H X |>at<nlcin dnikowanym, KnpiUiii .f^stif !:x trcy ku tv>k,'t od t lip, 
Btt (lol. "n!«. 17*1 kmlrH'iri."d l.wnwś. 1771 do!l. Ii*1. 177i pwlplnTaiyin, 
aiif. liiłL 17~i*i do l(l.»i«rp. 17ti')i;hnnUrni w piilku pif^^yui inraiadyprńw- tił., 
Ii7#aall X nlurjrjlj-m ]wirut.-Jti.-ii>ikiiłi. zaś ml 'J4. lUlip. ITKi tlo 3»i. tttttr. 
ITjO bjl w WRJoku lii. sMiiownir/ym £ ranpt kapitańską, w ro^imcnnc 
<ttr<ix>kim ml 171N) kapitanom?. konip<u)i«: fr/yiiKMlI b m^mnio/n*-] eliii- 
liy. w hi6n'j ETwuiwnl ud Kii irrtri. 17tiO do .tl. {rrud. r. 1783 w prii*kiin 
tf^intciicic B<>'>iit«ki'in w ruD<li!c clicruiftpf- kapiliuiiv i k<rnipMłiłi| dnnno 
tniĄl; nir ii»l pdkirymjiony: n-BX^'d»i! npntwctwal rii; Uik, fak oUaniiiiki 
|n«k«ianij kandy. Kapilait Tuodor Uobrski ir koTp»^ic arl^liryi 
kor. fcaiKiiiiirriii nt. 'J, tioiiit>»nlyrri!tii nt, 'H; «r n^. jui-iiym wtRigitkiiu uil r. 
Uiit MnUnifirŁTeiH m. IlJ, chomiyiii Ifi, poiiit-itnikiiin SO. »łtab«knpitn- 
44; od i-honl^go ki do Ki(al>*kn|iiliina ]uł|ilnc>l iłl. SfMOt nic byl |-a- 



— 304 - 



Stony; od cznui V:ftiDi>Bni! uic-M^trj nt An j)iT»i>i-> yot 

WMtnUrlrh •lirTłph i pxl Dmhniltji. prz*K tTdEJ<>ń byl aa . Ai 

alal; 1 1 pikiecie. Kapiutn ['rolcop >[r ho wnk i ud r. ł^7'i ku 
tu. -i, poJcbunitrium/J.clioniż.rtuiii. 84.poiti'-xmki(uu lu. ^1. kirutcrtni: 
m-fii 84, Htab^tupiUticm IK, lka[iitaiM>n) e k<uiipHntą 17; miwHI m 
ntftKtucTii n»tn; mnn* kniułs oplacoua; koniponic daruio iIihuI; 
w KWatim liio niinl krzymlr! n- mt^t* kua|Miiili truyitkti- iiulufii. ilii ki 
r^i-li ttyl iiłyiT pilniiMlupłlniiil. S^UhikaptlAn i^tanialaw Jancol 
fcnwaki w rog;in)i>nei'> ptr>zym (Klrof^kiin od r. 177& kadctnn to. 11, 
imtein m. 10. uKrrtanłcni in. 4'2, cbucąlyiD ni. d2, purocniikinii i». U 
MtUlffknpiUni-ru ni. 17, ok^*") Ul 18 m. 8; na iiitiTąnlwo j jiamt 
Uipliu-it xtp li.OIM), »iUil<«ka|>Uan;<; tx7:[iłniiłiv niMl: ni<' olufr) w zuipMiic 
nciu wojiku: n>«' i<i*l iftkncTwdKony; w t-Msic /^mcloj k»m|iatiti |>owili 
ilu|K>l(iiBl. Puriifjtiiib Jan (_irjn'gcir«»*tt»ki « tr^iiiwin-ii- tlnt|iii 
]crn. KorJitwitkieKO kaiieiern iii. fi. tntynem m, 12, p«dcfaiin|]iyin m, I 
w rcfi, |HiMiyiti oulnt^ini ud r. I77f> iMidolinniiyin ni. 4X t-łmrąlfin 
i'i, [KirurHiikiciii m. lid, upjłcni n fAuihie Ini 17 lu. I; za rltoranU 
i iMn-iiP^nikantwo »a|4aGłl xlp. i>^l», vr etnUD xt^tli'j kampanii |Mi«iiiJi 
diiprłiiiat. 

IX n-KinH-'ii{tiivxyf-xi-f<iT<łwa Kilipa ItAi-/yń>l>iP|[<łaj»iiuit liaiłf *>.lii 
IiD:t, poilal z Kiuriiii-nuk 2X Itil l'U4, ode«lnl i'A. nur. K9ł c Kain* 
wykaiuJ: pulkownihu. piMli>ti)lc'n«iiikn, 3 tnnjorów, 4 kapiUtiK'-^, !i 
filków tir lf» *i n<l|iit I, ^ iHHipornr/.nłkt^W, 7 cUonijyiłt, k\> 
I anJyliira. l'nlki>miik Kttrol (ii>r<lt>n ir woj-kn lt/|' 
lip. 17tit)^ prET AWujcj nplikacyi do Bianu toliłitmtkjcyu wtizy-i^ikM' *^^i 
nir Dptncił; «r nnrlxc cbnn(>kii.i nKce<ll; cboniftyiu jud i. Ii|. t7u<>|lal4|] 
n. 3, poniMnikiem 1. cienr. 1770, kapiuarn II, niar. 1770. in«)««Ai iŁi 
tnaiiilTft^. [Niiłliiilkowilikiriii D. knipl. 178$. pillkonniklein 13. luiiil. 1^1;.] 
koiiwn-ierowany It.'. lińl, V'.>.i Jo M'i»r«*aw3r na luilmryt; k-ifimsu (■IK*-] 
luinyi \Vi<)«lcim(>); y]i]>lii--il m i-tiiiri|BlM'łł xlp. 4.000. za if^łrui-tr-lIłKrn 2,UMk[ 
BZUibakfipiUiUK' 2.U0<>, dg i:ht-ni-hva doplacU b.<K)tJ, xa M)u}i-ru*tw> 
piKlpaiłkownlkoarwo 4,0ll0, pulknwnlkostwu 4^000; i^prrj- inkinaisaH)! 
i*n|<tkap(xkfaliiłńalniDsol>inHiTiin»aKai^, ł!ei<-prir iiMla^ndi d<ikup>'< 
^lopniAw, Iłoz ti> awaAM Bi-nlftly innym i W"-nJ# nowł-l nic nii^kowyai kPO* 
feruntano i t-i imx mną mnjit ]>niwo nliiditi'. iiiuii l-> ra |iiikr<vinlxftu- '-' 
lillio nłe ł(«>(viii na^-^tar^cyni piilkftFiiikiMii, !«••< (•>)!>' (ario" anynt "Hi- 
raciSatw |icv£4iJki) liylbym knrzyiOal; ataninek ni'V) ikIiiUt •JaKriaski. csruf 
*«naderittn •<i\ w nktarliknnitlaryiPrerb. Kttii. Wojfliow^f.a t«^l' ' ""' 
ilito Xpin lt>iita(i>WAhi<-f!i)X tiatidinni'tii l-tn. kUiruiininlim tKtbn; 
ki)i»rtidi.' im rkniidiri Wiiltniił, Hrntuknr' : < ilyni liaUi 

Irtcbiir KcpIlO) |>ui| Zit-lfiiniini r/viiil>'iii i'i - . , iiiw*, i-ttffc- ' 
Ifglycb unri«-nłxa-. 1 poTiiarnik-*djuUuit Jan KrHycki(<d r. Illfl tLih 



— 305 — 



3'>. wnotii. 17(17, lin |iuriłt-iriikii 18. maja 17S8: » cbor.fitlwii captncil złp. 
4/)(X>, tA|v)nKunil(Oitwo l',0OI?; vU<!lniv |H?)iiil rOKkazj- »<>l<k' dnnc; o<l 23 
rit«tqł. !J 17u:ł koturTnilrmminy |irxr tKikii f»-fii z r>xtlciun 1(^4: (ło|łriimi 
Ił i*UM| (iTUUHy^, Ml luiśuiiiilais (julkfwiiik; nn rHnriiiłiwiuiy stopicó tuu 
pOTj«t!:jir i;,00. riirnw.nlk .1 O/eł .1 u ti]; u <iil r. l7N8il. maju 1778?! 
ftK;iiiH)naI fifi. cttłpni* itn clinrrfii^i 1, maja 17&0. na jifiiiiKiriir^BHil:* 3ł. 
ntr*. ITIK', nu portiomik* 13. kiriot, Kd?; »i |iiiru<vnikow-<ki| raii(;t; u- 
^^- ' .'tp. S.UlXh na ('kraiiUL* bi;ilflc (md fcooiPotL) J. Pi>iiimavrttkłirKO, we 
'■;k1i hjl ukcyicli. 

X n'Ki»ipnl pinfaoiy Dmlj'iUkir)[D u ftcbylku r. li!»3 mtMl *»!», 

pdkownikA, p>l|>ulki'nnikii, 2 auiiorAw, *i kapiUnAw. O |KirurznikAv, S 

prjtliMirur-Eiiik/iHr, a cUtrąiycii. knpiUiiin-kuUiTtDistrr^ i kHpiuna-antljinm. 

^Hfiamcy D&ial]'ti n k i oil łliiK-tńKtwH towrarzYtuiaa kiiwuJi-ryi na> 

mtowr} w cłinnigwi Xiiił^tA JnlilununrakinKO kiuKU>liiTia krnkon-sKif^, 

I kitw. UW. 21. I!i-t. 1T.M), nji-tr.ai rr^litieiuti J^. jcrml, 1*38; 

:rv.Mlni> jako I jUrTnutw-o kttpl; rotiiiictrKOKltm |-»t-(liil, a łA- 

lia Ikz tipluty nic wiriiil: hyl z rcgtcumtein w kanipnnii ontal- 

f)tV! uwiKo poninno^-i gciicrida. Piilkonnik Filip HaumAti 

I N|Elm«iilu XJI wsłcdi na porurxiiik.t v maju 1775, awaiuowal iia 

fiiuaa 1 1, )KuE<l. 1T7T. iw ku)>tt«iia t kofojwiiiii 2'> inaja I7S:?.. iw 

>«iiłkn IH ktycKnia I7!I0, tiii p--lko\raika i\i} ri-{ritnniiit S-gu tł. 

>.1:|Xłrui-cvńetwiit)ec{>lHliiit;inlcl>niI, l4vjt >|}W-aiiic kIkjIiu wnirt mają- 

• knpiluna f n-j(inu-iitti KiiiuKinK^o H»-f:i Ołiji^kiłyn, zapliu-ilillp. 

),Ensxtnlifka)iiiani<: oe<itHio2,0(>0rlp.,ukoinpniiii; i woKmąporeyc do- 

i\ S,<IOO xlp.,iapif(]piilkowniko4tw() wmz xu ttopninn nta)oroirfikiin dp. 

pulki^»riiil,<»ln<> bce uptalT; w mtalnicj kiinipitiiii ?Ki'i:<:i«liińF 

iLiIk p^ł ZioliiioAmi, m kti^ri) konti-rottHnir ini>l urder wo- 

i.ii- itrr)p«<lki)Wł' )!ilart:4>nia, jakuto )n«1 Ołtrogiom t Wło(hf- 

ł. p-nl DuUłciika /urmnlon ui3I>tI batalii; j>Qii)y#liiie, gdy jiU w tyle 

tw Mt>)«kA uftrodiłw*^ pułk roleiDticM-łia bętl^iry r.l)tii-«xy, du uotiiieiiia 

^i*! |irxTiiitiiil;nr aitoitiittym k<mlviiit) |mcx noj:łkaroryjvkii:nk-iiir<ilii»uny 

»ft'i*j ujntyuiy. obfi"] Klomby przyjii' iiio chriał; w c»i*ic toj 

17:'i^1 pr/cK Miłjskn nm. itnm jrtn> ł cnłuiii Kiiliłultiiraiiieui 

*v l'ij|r)iiiit'tu trujmmaiiy, tiilr niflji)lck w tynii^4- ^.lubtiiy, jako lo 't kuf- 

'^■n ' l)i<:IIxną. łiikoianii i fiilnuni. lauliilianii, slrzrtbą rilnu, 7, tnncmi 

.li Mkbmny juimU). I iiiaior Wojciech O ref fen od 0. grud. 

' ..^i .ttiity l.il. Hi tu Ił; był badotoni r. 1 m. t. fiirytfttn m. 7, pulcJia- 

•V5io <». 8. «lioisł4>ni I. I. ni, y, j«;riii-xiłłkiei» I. łi lo. 3, •»i*h«kflpita- 

*ltiti r, I m. 4, JLnl niajonnu 1. 2 iii. 1; pntyixci]( im kad«ta, la Hiunt- 

*l»o Mplacil nip. 4,«», Ml iwniCTJiikontwo 2,000, Mitabfkapilftni^ wiint 

*l>riKi pnty Aiik<>y{, u ma>jr«tirD i kuiupani<; dopłacił L<I,000; był w bun- 

Cmm^mCc. t. łv 20 



— 300 — 



|Mnl! i poftlns (I»nycb fn^iii' niikAz/iw obowiąeki wykonyintl. II 
J£xaf Ziydlitr ml I. iiinr.nrti Kliitr Im 17 m. $: pnif^Jinll nu 
tu: bjrl kuJelrm lu. 'J. ]iodchon|iyiii iii. 2.. cłiunUyiii IM S. |Mruciaiki< 
I. 4 III. II, ^zUiinkspiiantini 1. b m. 7, jcnt iiiajorcin ruk i 10 lu.; cfaai 
slwowziit b« ofil»ly; la iwrwwnikfwiwu i;nii|iidl 2,0lA'i> MŁialwkapi 
S,IX)0, xa nifljorMwo x kompnni^t i-l,Ui_H); bjl w kampanii, iKiiUugdMiycli 
liU! roEkanAir olinwintki wj-konywal. I kapiUko K r a z iii M y c i o I k k i od 
lifltop. ITTti eluiy lat 17 m. 1; b;I kadcCciu r. 1, (un-tr^-m in. <>. potki 
r)|liiin i. A m. H. cbnrąl.irin I. 3 m S: iraoHftPiwany x rogiioMiiu B»"ft»» 
MalciscmikicKO x roKknzu J.K.^[n IX maja 1 tSU jaku vh»n|t.r do uii 
^ r«giiii>.>Rlił z zachowaniom Btnrwgeóittwn, byt poiufuiikiciii I. 2 ai. 4, 
ka|)ilnnviii x kómpiiiiiii 1. -ł ni. 11; mu rwst-i^lnłcJHUt na pjiiinic ret 
(łainM ^r*t1».ii (^hrotiil przy t >iiiin 'wir ii| cwiłiii Ifwc oLr/ydlo bat<>ri't utl n 
pnyjad''la pi4 Krwniii rHt-m ; priM lal .'i pcbti) sluibi; rcIjuIodia pray 
wifri iriolkoprilukii^j /n nnlynnniwiii l>cpnrtiiiti<.-nta Woj^kowi^]^ 

Artyletyu koronna wedle wybKuw z lil. liilop., 27 i końca gmd. I7l 
s atyt-itnia, )iłtr|^, lunrmi 25. mar. 171)1 Ikarla w Hwycli kodrndi pułkowi 
kit (II piłlk. Ennariki minrli, ]>oilpnlltoirł)ik», 2 ninitir/iw, A kapttaitC>K. k 
■■>TTi)iiilrzn, I i>xtii!>*lc;tj>ilnni'-ir, i<bi-r2«iif!iviirf , 2 aiłiljrbhffiw, It |ioru4:ujjt 
ITi piHlpanii'£nik<^ir [vr ii>iu 2 adj.J, 2»u^wan<'iw, l'iHZlukjiinkr4w. Palko* 
iłik Kry«tynnU'iirrjd Dcybul dcIi&iDiucrau 'X. lal. 1740 
ftal kadptMii, 17S0 cŁu Saksonii dla natiki artylerycznef ac&iei^tiioM!i. 
aalecoa; ininlatroiti Brilblowi i feldiimrMnlkoni Rulitwfkieitin t4ii£I>i; >al 
unt«runr«T Hitu odprawiał do t. 17ri3, nnrlmi nuklndem An|:nf>ta III 
□aiiczyl się i juku kadcL nnyltTyi koronnej ni rckiuncDdncr;! prteltyloujrh 
ariTitryi Aiukicj i mi-trfiV! na aitcukjaukra tr r. I7^:t jIS. liŁj |«*t^piJ; u- 
Kitr.r V wojaku kor, a u> w korpii^ic: artylrtyi kor. tiutyi 1 n lamrcb iaiJiv 
tjlki*. i>nw« idupnie i<J«i\ bws kntywJy cKyjiT i l"rj! taplaty nwauMntal U 
atjci- 17-'i7 nx pijrurxiiikn, I. sierp. 17410 nn kapdutiiii arijktyi Uii^nKKJ 
hijA^f cl ^-•-n. nrl. br. Brubla jako adjuUnl ^cni-iulaki młdauy l*utockKn>i% 
gon. arLlit., utwHirr w nrlyk-ryi korcinm^) «»ta}ąi-, !4. iijii>n ti(ll na kapiuu 
arlykrpkonMincj bez kompanii, ar. 1737 podług u^Uiwy 1700l.■^J|;vmaIk»a- 
|latlię; b^dąc koineiidcromiiiy do Kumifiica, w r. 1772 ttwaiiMJwal mbu)^| 
la, w r,I?*rł [2«3. Krud.) im podpiilkimiiika, 2. otjrca. I78fl cneuJ paJ: 
kji-m t»i •miłłfrt giw.-lł-iUi. de W ii u-: tylku dla '*nic*z<-tiin ni; ir nJtitbk-ite' 
ariyi-Tyi Mnkici pot) kwupajtlę kupitniia HiHiia laldaiiy, tt nrtylrfii ti*- 
tawHiip uwUaral, opfAa ic w r. I7:iti jako ivoliintarviiu k «t.-ditiinl<4a«| 
wujiiie w Hukin artylerii iiiajdował sic;at»pni<-pr7<^aaJ>tujntylkoiiił>jekr«>-. 
wr.niknnia krzrwdr nie oicynt^e, odchml; nlyiy bjJ w kaiKC-Urii 
JAw4a Cntnckkf^ i Rybirł*kie.)to . yrwml.-! ari. kur., u THuełia intL-iaii 
arl. kor., u uje* majora arl. kor., pny l«>ku Mmrykn Urtibla, <* r. I" 
|H) ubmniii wojak sa^kieh frufi Fniiodc^iK koniendi^rnwui; bjrl d' *"i 



ialx^ 



— 30? 



nMTjdcirKo; wru k JP. Zbaiaaklm. Kea.-nia|. art. kar., koiupodcron-a- 

ni' iiT/y bnkii {iJiNtnohf^ I\)toclcie|E4i g>,i>. nrt. Ut.. p>1iiwil ^i'k«tic w tJ- 

^•*it^. iiaiiinicyv i mnBM.\j pnyefAtmtt. po dmicrci Aii|.iu>u lit v(xłą do 

.Mnllwrpi X ijtln, amanmyn i npnrahtii wojennym x M-kna<u vnmx«wKki<-|;0 

kntnmclaioiranr byt; w r. ITfiti przy pri)1>owiiniii nnnst eknl^f-zyl Wxni 

fttr£ rOKlruuinii-rłii< onych; w r. Iifi7 k'>in('nil<!roffaiiy i>yl do KciiiiniRi, 

atp&itii,' ur>*(£U«al. (orli>n< n*|ianiiirH): pixtc»8 msnichdw kmJAwycli not* 

itim ptK^b; 9Wi>ji| w K Bil li '-ń CII ]iilmivrnł: 17i^— 1700 ilor.i^r ka^y );I^K'i>^ 

kor., IwMlionn luylidWiw, korpnta inAynirrAw. in«ral<d<Sir, MilMidii 

ilatiri, ladwlianil. Hikoly, fiibfykl bmni etc. Ik>j! Daimniejoiu^j naf^any 

pii)tr»ły trjLym.ll; poillii^ n<pW^f iirlnwy ka**; 1700. «■ 171^1 arcbmum ar- 

rri fincz niejrn ulołiine i iiircytnane. wl r. 177R do [791, kIhI, n » nie- 

jtau>>d )cl« art. ker. cz>,^to koniundę jętnif nrt. s nuinialym cKficnKiii siro- 

>(ii [lowłemjo^ miał: ,At da tin]i«m ile moj« ittliiią sity w idj fłiiibie art. 

■lar |ira)cix,^ A jicdy w r. 1T'>X) |)<Kltii)|: ))mnii... podany bylnii na i^eneta- 

ttnajum art. kur,., dojwawaim u In mnjp; w nifcrfult; iviiviiyek 'tl-lotiiidi 

eliiC.... OTOK aby nyjionl/^ inAj. jrciyjtak ]n) niaJo /. ti-;i:oi iiiiu'jiia tośiają- 

łj~ irt^l iloitupii- rdiikacyi. . firdf7. fo itnn- ItpytilAw Mi«wxyi'-nno «>• 

UB^. PcMl|iiiłkmriiik Ludwik DnSr*ki dnia 1. ukrp, Uti? wi-rcdł 

[elnłb^ M kmkU. I. maja 17ti8iia obćrboinb&rdycni awRUiOYral, S.wne*- 

I n* fnfcrtrufka, 2. sierp. 1770 na oboifajenrerka: 22. wnwi. 1772 odo- 

' |ML«iłŁ na Mitikjuitkni. '». grud. 177.' iin po(l(jijriji.'KniUa, -i. kwk-l. 1"78 

u punirznika, 'J. Klyrz. ITSH nn ułiprr.4!U flirtu 7nin[:ą kiipiłiińHkii, .'11. maja 

1788 na k«piuiiiii k kompania, W. (-i<t'rvr. I?!)-' nn iiiiijoni. 1H. .lirrp. 171KI 

M |Kid|iiUkon'iiibi; ułuiąc lat 'iT s ]uvlii}< pim-i i>tv)>lik> nwauconal, n tv tu* 

rot awansu nwYgo mn^ poTiirznika i kompanię nplarił; w r. 17U3 v Intym 

(<n<nAci««n' komeiiilenjirany z liiHUiu-yt hrr^ncly l-tMJ kliir, nar. wojakn 

kor.. doMal orilynaiw piemzyrb ilni maja prxyj4L-ia x komi-iida « Olborzii 

Bm-nhijnn do Warimwy n 21^ niajn wy^Kcdl t WflrMnwy na kampanię 

I dywi/yi Xna .Michnln LutN}ii!irskie£;o, w któn<j dyirJKyj nrmnty polo- 

praod Jtiflciiictkii |ii>tyiTxkił do luilnlirm^ir pt>otłii/Jt-Uwi>ey. t«j;rA:itifaiito- 

pny t»)biv maji^<. w niar>«H iZnslawia iuujkI p<kI Mif^lxyrxi?rxrin ko- 

|0)*TniKn ff akcyi byl; potfin do dy»ie>i Xi-iA .1. I'iłi)iainv fikii^o wlitcao- 

f, taniał od KaieiatT.bi, ^fnerata, mii-iy w koiii>iidi,-; p<d tymii^ tirtykryn 

niaidtfownl: po akcyi {mil Dubiinką ir iiaarodi' nxardii distiucioriuin 

tkoffunt zoatfll a^irczyi-oiiy i do hyn mkrypt N»). Pana / [fodpiHSD 

■obŃ- dany: łfri inriccn n rrHcka/n najwyfun nladity l» disliiiclo- 

iio*i<' inhrMtioMO i ii komendy Aokyć tiakuiiaiio; ra itonriitotn x kwn- 

"pauii iia kon»y»lcncyi w W»r>^jin-ii> y/MUiwiony. Ipraz kt-mMickrajokorpii- 

ttm. Waior J.'.xef li u rt k i wt>z<«lt «i<i koq>aHU artylfryi kor. na ka- 

nonirra 0. li»lop I7fi.ł, awaiinowsl nn łmnibordyira ft. ninr. ITKS, iin rnjtr- 

tka 1. iiiar. 17C7, na olKTlnjcntcrka 1, maja 1771, nu tKlukjtiiikni 



7-«ierp. 1T73. itn podporiiczDikB 7. wrcś, 177ó, nu ponnoukii 7. 
1770, nm impiinnn K kortifoiDią I. kwift.l7Ke, nn majon I(t. omie. I 
nuikjiinki-ralKo w^ł ilnniKi. jwinicjLL-u-Łtfo i knpitMiię x k{itii)iuiiii| ca 
cił, mnjoiHlwo <K7.iitt liarniu; lH.Hłi)<- ji-sirw ul»'rlajc<nr«rkji?ni, w r. 177: 
był wyknmi!ndrn>wai)v i ,IW. Witlciii, tcrainie}»ivtii p>i»>nleiii r<»ijri*kii 
A uAwrcjiHi Bi»)or«'ii) Hrtyliryi k«r., nit kBni|<iU]ir ditwujuk* roayjsfci 
T. TuTkirm prowadKąi-PKo woinc: byl wysiany *d Willa do Kr>'itin pi 
ijgtttw ili^nr. HA okremc noji-niiym rony)j<kiiu, kl^ryni kmiMiuliTO' 
jimnicr K&nigubprg a ntwntl Anmli], kniiitiinuwic: plany intoiM- w 
gtUio tylko tnajduiTM] eii;, jako to pinn Cuinic^o Klur/a t wytitinrctn 
kiyniflcirh t j. Kuffy, .leiilkiih-. Kicrety, Tiwmiroku i CMloęf> Krymu pny^i 
mfid; U4 plony do Komieyi Wojskowej prx« WitUt tiyty odilaitifi b 
171)2 oillkyl w korputic BytKPWiikif^; w n-nutfiMiJKityiii rokii •lojąc a ki 
iiKtailą w SiJiiV):r<H]xic w nojrnr^ljihti'- ]>')tlolEkiciii uurjji,-vy •>. tatittir. {ii 
wojskn rwyjukie byl dt'2HriiioK-nny. do artwttu wkIi^t, prn-mubKany 
prtyłiqŁ:i. kt/mi x piKlkonicucIiiymi Dfic<nuiii nio wykonał i powrdcil ■ 
mi de knju, ctrnciwMty nla<iłii knfn|ui<iic aplB£onfl:w cx,biIc nrftoliicyi 
jonvi ir laUch ITdft— Rl) ~7l> Miiit! i \Mno iia liatcr}-arh przy kiu 
fortwy; p^ki wirowic »luiy, dnlRir ii.lufi dl.. Ktc^-erpu-politi/j i>fl)tra)e. 
Kajiiuii K arot riiu lia I itk i v>'flici>il do n-giinciiiu iiriylrryi knrnnnrj n^ ii 
luuiuiiicra t>. aicrp, [b. kwi^t. ?| li7i, nwainowul aa iKupbardjnra I. fiaiiUH 
1774, lui obiTbombłtnlyflra 14. gnid. 177J. na włoelajmii-criraSO. maja IT?*!,^* 
iia tikionlni-^ !.^). K"id. 177?, ua tieluk}iłnkrB 8. niaT, 1771), na puijny 
rwinika 1?. lul. \7Ki. nu |M>riłivjiika 2. -tycK. I~8it, nn iitt^Twugwana 3 
^lyrz. l7'-iCi, nu BiiBUika|»Uiim 30, ittyra ITW, dd knpiuiia c knuiwii 
19. paiil. Iiitl; M^Jacil ranni *3luk)tiii krówką, piKlponicv:<-ń«ki| i kom 
jnnic. 5. cwnr. 171)3 foruagowaar na tuajnra t ]irawit Mnmnnot 
otniłntt ga woicakic rwaiib, ho otnymal ęo MiriwUwnki na luiH-y sandi 
X \i- aiev}xl79.{: Koiuinya \^'ujakowa »wym wTmktrm nakaKiijr- cknywilti; 
nrnin eapłocadc cxU:rok-torrj jcaiy i <ilnrMt^i>lwt>f>nxd krzyw d/^irym ^u- 
ny Nnij. potwintlzily; u |>ainite«a na profowm artytrryi ItrUbla.scptia- 
U aitykryi k'jr.. fprawiał lun anąi; n (niainir) kaiiipuiui hy) wykunA* 
d^nwuny z baitirni do oIkw.u libnrRkiego; majdu^ 6ji> za nrlujMnn « ItRd* 
nin; prETsIat auwnirnjc da prawa iiwfgn podania. Piini<-ziiik K azitn icri 
MnIachowKk) w«»h)| tia kanotaina &. lUto)!. 17^4, a«uiivittid nałw» 
banlTara U. lUtopt 178(1, iia obtTbomtnnlypni 1^7. ptUd. 17^7, nawiali- 
i-nrcfkuni 1!7. *t<rcx. 17&U, na ojiiukjtinkTa m »lyix.l7lH>, na podiioniniit- 
ka 19. cntrw. Utrj; optncil slopicii prdponKtEńAki: 1iyl w kamjiaall ■ np^ 
tnalaamDfgałwa Wodnckicyo w korpusiu lilew^kint. ])c4niKo n«Mrfw 
ka^ aobio dana; komeiKlmonwiiy x kommd:) w Krnkimia pray halatiimio 

Wadodargo; mnujo n nowyin e-la(-i>> n-fł>riiiownity nu |>li> 

ka; ■■ rtłnmowany ■'topi<>ii pmypidnii- nio illp. t>i&. r()d[i-i' r ■ f.h 

«{iz«k PlrnilJaki WUmII do JiiJlby knrpUMl l7.«Tn!j.t.l'*trCŁl 1<^ 



309 — 



ąm»X ua Iwnihordynm 30. catcrw.lTSł. nn uIwrbooilNintTcni I. kwiet. 

s>l. im Mtoffiiorwcrku 31. moj« 17*^i), na wictKibeTfciicrncrkii 8. »yex. 

tTli^J. na #£takjuiikra VI. iłinJA li'M, iii |<ui]i<iriłrj',iiikft lU. i-uirw- 171)3; 

r| it nuł>)>e |N)ili'hi)nŁ£K;u w tiarnutnfiie ru^ttiHKinFkiiu , {^zie *Jiity] tkt 

tfnyK*; Ul kuinnkni. tdąt- aloftiiianii. w7nJuivl raii^ni pn*ł]i»nicxnik« 

: iiphir; od r. JTS*: wj-koiiKAdrmnanjr jcsl do iliuitru iubrjk wojen. 

rti. ilu laiin ainiiiitcyi vlc.. jtr/y kińrycb iiaucicoia ludzi iv tej miołi! nit|> 

ikatr] iI<)'*lA<tAl »t»riu>ao«ci. kt^m fnlink^s f^dy Najj. P«it « r. 17tf7 0);lą- 

m |ii|iMi*<- i>iJ!yrilMi<cgil luu {wiswszy airniM. jintKiL'! Itikowy nwaiui 

I nic duasrtU b1 dojiitini M pncyjMłdniąc; m luruu; koiticndcruwaiiy tlu U- 

AfnuiiiCfi w 8iiiuiMii}«'it>. sioMwtiic ilu prawii pncyiJiil sirujc> po<U- 

ir. IW|Hira«fiik A i) Ani Air ner wcmII tlo kQq>unu MrlyliT>'i n« kn- 

i:i. piml. 17SI. nlłł/.irjUwBl »!(• I wrw. 17KS. n-Mnll [Nłnti'imło pnjr 

Bkcyi tiKJflkA ria |iaiI|KHU uniku 2\. Dła>u ITUO: w^iiil niApii-it |iinl|Htrii< 

(iki dArnio; ciiti,' i^uli-i kj^nijKinii ItlU był dta nic^ jcdytit |X)fH do df- 

itia hic jokoit nir ulilittOTo mu tŁ-j-apu»abnciK-i, v klArni knldy 

I^KTiiki.-yi: \><t\(uw 'i*:; (lopi-lriiiijiic pncto poirinocMci inojcj, x» do- 

>»fd i uii.'JjM.- vyHl»vrii'łiki «i>:, tto^luł rui>il«], kiAry la wyilaoyiu 

Jnn koiiIciiiTacyi tar^-uwiukiuj xlt>iyt k<>ui<ndick-, ]'>Hl|>:łrui'tRik 

ry KmrirWki wt^nll dn kw^iiiKii 14. gmil, i;S9. nu-nn-nwol 

tianlyitfa U. »tycc~ I7W, aa Miukjtinkro 30. »tyrx. 171n.i, na [bhI- 

Enika 13. nrrw. 179:^ fiofucii nzltikiiinkrumiki (iplaeil; liyl knnfji- 

Dt' iin fkrniiii; do oImeo Xi(,-cia J<'>2«fB PnninWKnkii-Ko: UTlii|>owai)T 

itrinlAiiU iirlyteryi d« «tr><icb riHlmów da 1. ntyrx. 17tM. l^ljM- 

Tucuitk A n t u n i II u t i m * n wsze<II dti korpusu Ib. Iipfii Utf-l, awut- 

^mł na wk-tboriiUinlyr* I kwivi.Klj^. iiu wdceoWboiiiUordyer* l^, »(.ycx. 

. na nkinalticigo 31. cienr. 17S», nu i«ic«rr<'i»rwcska ^U. grud, 1780, lu 

^herfrucTwcrkK 2l>.Mjcx. ITIM. lut lu-.lakjunkr* Ul- mur. 17!M). nu pod- 

iicsiUlifl. Itł. firrur. 171>2; ftiraiiMiNui sbijiiiinmt I11-2 ojilnty; byl u kuni- 

lii xrrv:iiiic«lnn K^<-f(i»lwa Wt>dzi<'kir):u w ki>r|>ii)>łr lit., pclnii|U 7Ji«mr 

nr Mlilf ruikaey; konKnicnnunnj- k ki>in«ti(Ui «- KnkcwiL' (przy kompanii 

Ik. Drjbla}. Puliurut-utik Aotuai Klosit ^mmII na kamtni^n IS. 

|ij« 1T7H, awaitMwaJ Da boiuUutlyera ii. lut. 17K1. ua ubrrlKiłnbArdyeni 

cxcn*. 17K4, nu frtKTm-rkn Ił. itMJii 17'j^'. na itUrlajerwerka '^ 

jvi, I7'.l0, na Ml-tikjiii<kr« 19. paidt. 17^1, i>a |>(»]|x)nł^vj)ikn-adjutniiUi 

|l, CŁeryt. ITltif; Miiłkjuiikn>:>tw<ł ojitaril; rai^cv U; dolod tiptai'a, x iniii 

ku pny Bukt-yi *Toji>ka darnin nufti cy^kAli i 4t«nixMii>t<in>, to pokrcyw- 

lic idfiatiili pntfz fawnr dU innycb.lU'. Tcniur i f>lflni<ila<r Kwtka 

Dłoecy. IM li>ji vtmt (cnH-Tid-iiiĄJurun k* arlykTyii był w k«injMiiii pod ko* 

itdil B}fiU'WHki4'^; wykoiiicittlł-ruwsiiy n« Lkraiiip, ulitniiy h^i^t: pmm 

■kt) rułfjnkiiK kmiiiKUtiauii, iHlmiciwsEj iraeysUiio dckUracyd, iryirer- 

anwKt tnf iiii--dKi«'lny, dorliowiiiiic irJMiKwcl ■nprxy»i«k.fW!J krAltf> 



- 318 — 



■lal 

I 



ftkóó, która po dn mgr udwemiU;' umy»tv, Nnmduik uk- liwąfn lu- 
dtiri ulotyl próbuwmć jiwtcw MceciH* od Btrony Mlocan. Oltolicn u n»i- 
bsnlucj uJjiWHia mc tpnyjaC- U'ntu pru<l*ii:wiiii:ciu |»i4c bluld Im lonŁ^n- 
Kici liy<xiK'y «!«£ X kaaifHDiMkiiu. );iUir JjuLiwj nic bp|u piecboLj Dłrpnvia(-M> 
deki oai bat<Tj'i, trc/ PnLfory iiuicny tylku l>^ni«i>Hali Iai'iciii'Ii . - ' 'i 
raynii^ do u^u jjęsto imimlo W lynt widokti Nw.'ci:]iiik |iny.' ^ 

]>tawc okrcyillii anuii iimiiNil pł^ *■ pnitTAlrni Itjnikicmiiacui lkti>rr Daiio- 
])irj o i««ycvwli. siło i olirutscli ulrpnyjłrirl^kid) mńjcł wiodzM-. pifi 
w tyci) ntmnach tlniri>dxi|) wcglęilfiD irmlkAw, kUW* ncchybciie r,\aiyr 
iiiiftly <lii iiakiitH-iiikiiiiL uloi<i(ifv<i jiUiia. Po fckońi>inn<>) niTKiWH' Nacaii- 
iitk, cDiUutKiy w«zjiilki) <Ii>jwliłc luptlnw »uny>Fuwi. ft|)H*cil Aj t« grh 
Hymkiwicna, któir juJt nienw »U»li»oici awoijfj w laklyw nicw^M''""' ''•' 
doffodjr. 

ailinl w komtn<il»v am-j <to 301) MajcurAw. k\Anj nit wIwnycL 
iirscb I o ittviiim ubliwM >>liitac clobmiroliui t niMr ayniU oUarc lli\ili 
i^incfK- Jlairiiry, na nikccomnyob koniarli w lirlfj iHułer odof^y, uxl>ro|i 
lylko |)lk4 i uli^lnio łliicHiiity maJHC łH^ioIot lub tiesMim:. rlif tnio *i; 
lej ek^iicdycyi poiiiri^ili: nony iloii-i^il, tt- aic jiuwimL-liOM iiu puatae, rIi 
inuodur ftiii wybór orota, lecz i«rc« I udwapi czyni łoliUł!fU'(n. WlaiSnit 
mwliont i Ukicigo dow<l<lx<x, poriK-mika Bidainow*kir^i; itCury pKluoii byl 
fit<ii>4<'' na czoir tycfa (IcIcrmiiioirAim-b 1ii<ł/i. Nat-x«lBik, donio/Iuji^i* ait 
pnvx gifiriAlii Kyinki>.'i»i''iji o (KtairJirtnTch cbi^JKb ii*k<> <HtiUinlu. x ono- 
r!a i roiŁP^i-miKiiin Htplakal, a aie ihcąc bes Irgo *f tak oboii-tnym tum 
rffiulnriK^i) rycykuwiu- toIniiTta. cbotni* n>u ich poanoM z ląiMliiak t 
dycyą. aby porgciiiik ItiL-luDoWFki k sobą lylko vfi%\ sani irybjr I 
i knol, dfttmjr )ff6ei piki kaiilrmii po ponw ptBinlct/Wr i HUblę, t 
ctmiiTD, te ta icb czynność u IŁjipitcj nic nwtantc li«: wijlł.nl<''v 
myi<lno^> vj «k»|w:ilycyi na tero ui«i»>In. nby otf^t^m w r*kii bj 
drir i (ńkicty prutkip otnorityi.' diu^p;. kiAn^ |K>f. BicUiuowtkt i kujii 
ainĄ* be* wiodły nicpnyjiu-iola ni^J^I wktocijr w ]«*, a i«iti-m nuuiiin-:ii 
uybkini iMiin^tyiuy mv jif^dciii piwbodnc Binrc. co dopflniwatjr tr^eni* 
t-ic |mkaxii>i|c iy ri'>tnych iDirj<!niL-l) wpntła^ na HkUdf > komury |.''< '■' 
wwt^HlEif rtim^ąt! bojniii i |»aiiir»>-b. Bwit;le tafhomgyiaj pnnca loil.i 
więc tylko u prjwami wojny, (icnrrid Uymkiririrjt jr wtrrcora »" ■ 
n«ltiAyci« nru|ilzivuy, a nndcwuy^tko nbtipieriywHrj'' dwlatn^ii 
i lUnkę l«wii rkłponuwan« dauai mniyai oboaoru pcuftkłm. x kt^rydi 
Kbd piid WftłirwMWKMn, droiii luiifJity g^ABii U \VAIV(, po f(i»ei$ 
diym iiadi-r in*r':u>ni iiwiimuw»I la Miodny kii v*i IttiTaVi>n tmn^i*: 
luonancj nad laiiiDi Wflą pmtiio v p/i( tui) od oboiu trgoi gcaomla. 
lej «»ł, gdiic 2aw«j>« !>l9ln pikt^tu pfiuka do OH koni, ruignitl ai^ 
trany butrudi kanaloryi, mając tci ea *(A>ą w*|>umii)at)y lait łosiM>li. 
do gl^wncyo ich oł>wu. Tu lo było iui«<Bici<, gdui! tamiar niial liy^ vin 




- 311 - 



if^ri.ito ^palor^ln-ft, tJu krc«DyvJi, przowiiłiu>OoC»«U>cli<(wy, ftcswć 

(Sir. UJ). Spraw* fwknriAiiin rłi|ttmn'>l:icf{OprxnUta,'vir>ni|)tOnlalA gk-wiiU; 
u pCMlstiwic Puniii-tiiików \V}'bickic(;o. II, (i^I^-tjf) jato iiltifti iinilii^-^irori- 
ejfztj i Diijwii>rrtfro(ini.-i*;«j"n' tc^jsipniwit W iiiowrd. francuskich Pjunił.-lni- 
v)x unkurtfcifU, SliL-hala Stni2cii*kiL-g>]. k i. |[ t^'kujiitfti. (k sbiurucli rudri- 
lir, StAreeDAkicłiMKaromcilcbsnalulo ^if piin: uIaui]{oiTii'ch uiitvp£<rf, 
jch *rk1(H*£ni(>nsc«'liiiiiiprnivie<ltmifiiił'iuikiLrjty('M>'kir)ruIi jinuiiijiiika- 
bWri^ t^* jnloak, kŁuraj^cieiiidEicj bijcJKic oglasioaa, tutaj u ypnilla puuii- 
itt^:nie dInti>)?i.b>obciąla)«aidlnDutłraTCFłkir};o,nlo i)lfit£!(^, fti (uikIkh hnJti- 
attui. fktfCDfui t Inźajrcb, łalstywic ilntowiinych hy]n>t«tyrziiydi po<»diik. 
|«fdi donłV8ldw, bel podaniu i&l:ichbolivi(?k ścliU' ^prć^fMwanrdi £aklAir. 
idętyczo rtuircił nii^lniHuacwniii Pitliruw^icKO il* orj^auiMK-yi pned- 
wAtanrci-). jf^i lii fJinliciriitiłr Inlwn zro/timialn. !>■> (loinii I)/i«l; u>^ki<^o 
,Jj-*j:nif -litiil --(iiik.^iiii-* priVi MiuI:tliiV'>ki<'Ki), r/.apj.kii.uo. NitMioluw • 
ticgi:' nial» kto i vytj^\ih woj-kowrih "■'ji^.gal na *'i-1iA<lxki, ]H>t, Du- 
Ici, Karo) Pmzor (KrakAt? ISdT). Nierlcjpuia^fonic do KpiAkii kjtuIa jimz- 
iiie jx>dan'Blo vi wątplinrońt- czyjego* iwIrTutyjcniii. Tuk iircL-cUtitwui 
itiacyę rapiłrt Zaji|ozkii x konoa r. 1793. zdany Kiui^iii^iju.t. 7Mjn<uLek. 
uiLinl. j!ii|iiiu!'kii-,:fi. Piuiini'). imS), 71. Cli ni.-ŁyCitfnniowiJincJiownilia 
łndnow-i urfiriixawjkt>^, tkniiacay jr (ItMluU-i-niic MtoiK^triicko i chiimktcr 
kTLniUM^ro H wlf^ly l>,thron^kie);n, jalioif/. naiim p^yrliuloKin i.liiiiiu 
chwili bnrxy i til-^liiapiec/j^intwa. Wiiidoitio, [yjd jnk UtMzywyin kMtmi 
ńiltriiia patrzał na Indii i wypadki taki Knjqcr^k, ii nic trudno ittąd wy- 
■kom^, jftktc Hidy opaceni? rwliio *ii; niii*iftly w gJim-ach prwlych Soł- 
i Die4wi:LilcKiły<ii iirkamiw iwliiycjŁiiych riii"»ik:ii'ui>K i^lar^o 31U- 
lal> saulkAłT na Pn^li^. Wn-U Ee zdań. w kt>?ni;k Tuiui: uiiłiknal 
lira przi'jawów iii-tynkfiu' i»iw, Ualoby mi; ta łyA'0>-iu ito^tauiKib-, z tym 
diMlałbietn, lv nad Waruawą uwiWo iticbocpiectciistwo xcffuqUxiHi 
t\i-fii-tvnU' h\i)i*n I (•ruxiiii>(9/r n!it mu! n|x''li!ł^tiyiii ParytMU. Tn ti>l 
l^niknat fU\^ nnsti^i »dpi>wi<'diil -hilMy. uiilii|a)((('y "ii: bnnljco wyraźnie 
PtlArynch 'i/Jnwtin-h, itp, w i'niiii<;iiiiknrh 0>'li.«-ki<'t:ii: „M»w lylko 
ftył iiti.'|x>k''ij i niłiifiUM;, jnkU; I4i ilu4 |K)n-.>n;Łly. niiiił;!, kfiry i-aln hu- 
pc obcjiuuwat. Po w«/yi:tkich iilimch prlno hyto wo)«ka liniowcf^, ci^- 
T driałnmi. prty tontacli za|Kikitiy(-li. ({iiniccUi poncijieaiicj w Jakie- 
;i [io<l <-)ioraicwianii "wyrh i^ych/iw. tiilirujoni^j w on,-i n'*xtlki«|;o ro- 
ju. «f ryźnoboirKnyoh i tuianyth Ntn)jai-lł. r piOraini kaploiiifini i ^i^iMut 
trzTiiii i kncT^.-mi, x kiliiiiii nIuMJW koii>ki<'li na ccupkucb dlu nadania so- 
innrwniTJ priKtaa*y. Tliimy |irrf*ndaly mi; x. n\i«l*va no iniL'inn', wjr- 
tzykitjąi' r/ijno lia-ln. klitn- ja. pr/.rji'2dJL)ijiti: Z iiioiin itiłinienwni ulice, lau- 
iiloni ):OKUr«u-, rn pinroi wydulnly, Jx'by itic Ityi- [knytnyiiłuiym". 
i <r (laiadi unatnptiyrh rJincial pnilininy odponicdoio „w kurtn miini- 



— :tl2 — 



rjrpttliirj, x kiui u cxa(>l[i, iwlioin^My *ic wnlk inodj, pr^y poluzn xawu^ 
eKOoyni na baiMloli«ttc, t pi«loUtami w ImaIcu" 1 chnnat ,,dlA iictyi«cxic&- 
Hiwit iMw^fC X kiLrii)", j«ką iiiii Radn NkiwrŁwii nyiłalii, [)CT<'<-W ( ^liocki, 
«')^>'litliicc W.ilicickk-gu, aił-inaiczcj pncdoelanal p\<: prax tuiasto, Jak lYlkw 
„^liL-ijjiiepciuuii^irlinKJAijkrKTkiwaui'". Nii'U-i)il»<M><'xy«iM(^li,vti>WKbu- 
ilnć p>i<It-jm;mii<ri!r<%lt(^itluniiiaoawnl\. isiiiic^zjiniu ^t>ii-q nalułyc: liOfnuJ, 
n)jjikliąliruw^kijuiikriłi('oodUijaIo>loto(TxenłiiHn[rf'.trn'liik'iwiiKi«r4,ini^inw«- 
riiminif.MirifbonitniititłL Gtl7]cnteuiznFC.2aii.vrli[irjwo(I/>wn)ii]al<-fci iiUntuni- 
nirmyiiwf Itnlu "■«r'7Jiw'*kicg«i {^illiidzi fi-niiujfu-ytii-" taii- 

*rK.v, (loip»<Tf> w naicżyu-Jił iKiMlti pncfiUiuHi •ii^knnki !■. "<X^ 

t T. 1711-t. w kuiłou WB|Niuinitv ioz<7XC iMloly o łlwfn-tt iitnMii&rdi 
lądacli i> p(Mli;]i»vaniii DĄlHowiikii^i «- pur-ajtkarb r. niH. Jtilrji hn[i> 
miciiny N fb^ił awiej -nsgi, (wlIo krytyku Litlu Jnna Woytyńekirga 
ir tiix^.ltibl. w ]tnppi>riv. (o ^mym ijm liśoin [nr. Diicj): ..CiHH- htric U. J. 
Wuyt>rtakii:);ul jaiiwim^-, iH^nh-tijinl 15 im^m iri S* iiiaiori, ivnit ilv i^jd- 
pcii liL Icitn: <(uc [>-'iił)iru\i-«ki aiJtwws ii (.injrpe i>nil»uw>>ki, pt^iu^ral pofat- 
tiiu», en Atue du Jj imtW wi VI dr la rctMblu)iir rraiivai-*r. «t tloiM Inipicl 
Ifl Doinlirowolri m> pluf^nit d« (iunlqut« jtfo[>Of initiritfiix fOr tni H le* 
ińoiin puloDuisn* proclaoMśt por Onilto«ii<kł. t>t «^tłl liil cutuito*^ |ar |i)it 
•kur^ iu>lividua enncfuiii ai-lianKw tłi- Domhroirrki; If otyli- >-i li^ i-iprfif 
kioria *i>i)t (ira pinif T^fa^iiłrtiliy. I/> iiniu d« ,tcan WnytrikNki, rnl<iiiiii>. rat 

'»nnM»6. I/imiwTtmlitć d'binl»rivii doił rcjdrr l» i(i)iiic»; il> fimti^ la im- 
ti' HBlurdlr dn rerftTve<(wa»c de* pKmifiiin niflniiuti^ par W (^ndt opal- 
bron au n>iU'iu di«qucl« la foloKw lonibn. je in'aMai'b«niJ pnr cnot^ 

: IjUciit i i-slr»in: Im li)il«<:|ui paroUirai i-lte |KMitilK... Rn I7I>4... IhimlininaW 
au licu de ne łuiitiln: it Madaliiirtki Ic dćiRUicu nu iU']nrtniKiiŁ młlltaini a 
Utw- rutiteur dr Ih k-lU" i Wnylyń-ifci) proiire pot U' prolot.yJr' iimt di 
C«n»nl Pvniiiii>i-ni.C(-llr OMcrtinn niipuyrc łiiir lu» sotircr^ indiiint-n* d-d»- 
§ii« nr |»iit Hrc rcv-iK|ii>S.- «) doui^; ni»ia ii •'/■! cimnu nwń <|u« llomhttfir*k) 
en faiMMil Mt d^!nuiivUti))ii iii di<pnrtcnH-nl uiitilaim iiu clierrhaii iw U 
pri^teitc drlfT- aulfirU/' [i»r ts- ii>v-in<- •\^\uttU:iuifil H [•"' ■ "»• 

Mt iłc [H)tivoir d'»inanl [Jii^ fnoilefnoii m łaiik iiuruii t-tii| inłr 

>ax pfttrioUii iiifiirgi^..." Ibr^biÓt tf:u ktytyi-Łny U*lu Woyiyń^kiiico* taci^ 
l0](li^ny nii huturyuny, }ekUu jakin bordui s|>óiuJone «ctio walk unipracjr)- 
njcb. Ni<^i>nic blilci wypadWdi* r. lil*t »lal Aiiiilknr Kurin-ki, kl^ 
n Mr.'.wt'<> ]>nr.łiiuif<ki«j r, 1S31 (..r^iiRi nnH pUnicni w 7'5i;pdnikD Polukw 
Wuiids iiuii<'^ii.'/A>»rfii \»)'l iiapWm: Wnpoinnintia Lrgti.indw 1*i>lHkIch*i. 
thaąe ud4<*odtiió, tn .ifroJHiJrsioniylkn, jitkoby w 03AM«BAjma grodiifiUkU- 
gu ftwiwałodla Dąbrowitki, Ry»»int>ki. Woducki i imdniieli Miniar if roou- 
Ozii' nojiko i«d KrakAw i bUUiM udać »k ■ iu«m do Fmncjri*, priypoo- 
tłlol, ,i« Dąbfowtkt byl nUfincu* tylko vii:c-l>ryg]idynvin i nakdal d(i lOh 
uuyi wysaaczunr) wl kmifederacyi Uincowicku-j du Muniepaaiili auvi»- 



i 



— 313 — 



wojska i U} pouinnoA.', bokso^ dU obywateli, jak Coloiens wy|)tJiiia^ 
inD*t>l*. Mnicjuta, te w obu tyrh piłutach pt7.cd«iawi«iu« ti*exy }cn tut- 
■' ' '-<)tii- j hli,iliit-. Kotiińiki w r. 17M byl niloJjm, nimltHwikdruinyai 
i.iiiti brr iuiao9i*iiia i nio wicie to Ktodunl |[>or. li^l KontńeikipKO do 
'• •■ t Sciiidfiiii ISlfH, nrmiw. [K)xiuui!*ki<-,i:oTow. P. N.[; hlAir cyllcu 

w jnkim pniuoawial o tych E-Iarzeniacb e odltgltKci cwiwćnic- 
ftA. M*lay ale mp4orałtu)acyi;loiir()ilowiAikiclixailBń, «icczni(>trlljl)cy^i^lll4^ 
— :' '-jniMi aiiibicyi) 2()liiifTi>ki(, glarj lat k'gioauln noK) nioic rotruept^k* 
-''»alita(-riiUwtiyehAi^gatq(M!j>!xaiów.iiit[mtri:pt>i«rz».'zyHUttjtvytiJl 
ki>-i!y nad olirurlu Ituidiui Ktliir^n z iiajn !<;k:>xycti ludu [*i>Uki {lo- 
wp}, wobnr f>uMicxnaM-i prmywnSni? yti nirawindomoj i-xit^^iw K<>4- 
<i>^k{<-b, w apaiuUi d<h>y(' dmiuioaciLny bruiiit czjkU^i iai»i«> 
- <i..«ticgn ui.-xc*liiikii pcuc iwŁppiotifrj, o*tatn)pj Iwomiłyl Wojitkowcji 
fir. Aiiiilkar Knein^kine WloNjcecb, wflęp. ,\V owym {liiniiclnyiii rxa«if^ 
^y prt<'|i(Iiii(ma «bcl^ narodgwydi iiiutra mniccila »2lacbvUMi 
" Vntjii i^iolar rcn(Mii-E<r, D4browKki, nicdnuiio z ubcej »lutti^ na 
'.v''><y do iiBioilowych |iri«M«dlazy pułków, w niu snujosiaii 
-: .^'tjiu KM^ilownl mIi; (tutodtimiu. ktnly Miutuiiritkk^u biygiulu. 
* ktiSitj stopień ainiuwa) wkcbcygadyiTu, unjpi<7iT«ia podnioria i^ho- 
;>i>w^lBnia. Xa obcej wyŁ'howaiiy ziuiui, napojony tanadaiiii rii^du 
<iitt rciiublikaniiktai |Kzc<.'in'arco, przyuciuny do |ini>liM£cu6tva tvoj- 
-ki>u>-j kmraniei, Dąbrowiiki a\f pajmowal tyob atiytraulrkidi i wojtkowydl 
'^wi^ktjw rpnynkTimia, ]aki<> w kraju truloym upowaJDialy prawa aibu 
dawM 2vyct«j9. W tak trudnej okoliainortcl itlo* p«zvkuuauta jedyueiu 
im prawtdlfni dU człowieka liniioru; Diilwunoki, jemu |iuf>la«iny, fci^li 
cUąilul, Ica bUd aoiil ceclii.' uliHiu-Ujej duncy". (k/jwi^-ie (lotiiiil ten 
igloi a[klinłouy iH><tnwić tialidy racjirj Włp''ilom«ujj <>[łiuii.- |toivntau-JHryoli 
^ńokiaJO i roEntDcm od Ko!'iiu'kiq;o iHlotoych tw/irc^w puirnlania, kl''>ny 
Minii a ninlkim niepokujem, boz wiGlkicia poduriccn adpowitdunbioaci.byli 
pczyatcpuwułi do dfirla. Bara* w KicTpuiu 171i3 roku ludnil do j<^uugO 
a ałc«ik^*Toivarsy»tir« palryoCy<:za<:*!;o, pntp>towiij*ren<. wybocb iimurek- 
€ji w Wnfzawic: „^mIch niiiA<l... nic juintfTO^tiji' wi: nmiii, jłi<^li nii^ njrzy 
IMb diwi^j^ycli >tv vifuai( fttq... Lecz apruwilżiiiy |>i/<<<l<fw»zi4lkifn) ut- 
»oby (uv«R... Gdy* wrw«:l«. jrfoli plaiiy na»ze rntin «ii; nin powiodą. Le m- 
mo narody, którcby mogły nami «<; latntcroeować. obwinia aa* a b-kkn- 
myślnoiir. u tuikóalwo. Poprottuditilibiaiuy ojczyznę nauą do sto2»zej 
■^Rme i ukrupnicJAicj nimtdi i do^iarczyLibyśmy l*ru>iakom i Rc«yaiioiu 
P^Rtfkfttu da rozbrojenia wojak nnAzycb. jio wi^kaiuj cze^i już njtpriMiu- 
oych i do dnkoiuiniH uAUicc/nc^ nniUgra na--*xc: u)i-zyiuj~. JeilyuM 
« strKtle tyt'h konsydcracyi •tp6lrzcpnyrb, niw za« tanich «i|d&w ex poał, 
«vłno i nalely oceniać zacltowaiiic aio Datirowukieito. W BibliotaoG putu- 
Ryckit-j |U»ctlnexyckicbj w« Lwowie, w IX lecc <i«liitMDw«ki«go snajdują 




- 314 — 



■lc „*atnATyi»xi! rAłtirch [mgiitf Aw (iru-/. ili-|>uuu-ri: ri-viz,vjiu| tlotam- tr I 
rrUryi WyJnialu lieŁpiccjtenił-twa 2S uerpaiR 1T94.-' Z lycb rrgf nAw 
kft, *o wwr^id nti»c20aTi'h papierów x l»t 17!ł'{ — 4 ni* byli' tiidn<.-|^ li^flii 
ani od nni do Ilabroiraku-;^. O 'ji^o ilEiiilalnowi mo^łii byt- naKiriiimt i 
wo w ^{}riin-oi!tlaniiu:'h z «wyi Kciointi Wojikowej, kióryrhto prolukwld 
t))'l(i 30 n ¥rśr6tl nich tltm »Flin.-lnf x 22 i 2^ idmtk ITIłl r. 

{StT. 77). Ani ftIo«-a. wi^-f^j dio padają o Urn tąiitw G»u/la We 
W^nuwalcm n iluin i:! mnja 17!U w nibrnti^ .CityniKuei Riidf Zb*i«| 
CMJ tyiDczaaowcj pod NarzuinicCwtini TftdciitiEa Kn^ciaszki'' i nr. 37 Ko 
^pondonut iinrndaiin'}cn i ingniiii('xiii>|[o x IDinitiii. 

(^ir. 78 »q.>. Do r. I7!).1 i poujH(tk-Sir 17114 udnosiit sff pn« 
wujntlkie p«.«xktvilc, o łlc aJe n| jedynie xbłorow)łtkii>Bt zwykłych ohelf(. 
nnlcij prz€<l«ir«ijslkieiii: List Jani WoytyńikirgD Pulnkii ilu 
] >flbro«r^ki«gD komcnilonijąi-cf^o I<>gjan7 poNkic*, w W^nziiwM' I mi 
17!IS ittl. (nuic. |i- i. I^ŁInr Ar Ji-nn Woyiyiiiiki, Poloaais, nu g6idnf 
Ui)l>fAW«ki oomianiulnnt lc4 1i5^><><>« p<^lo<ia>^«4, Var>>ovir-, I-cr mai>. 17( 
inalWIiićniy irdrukjtolitilnthychltiM.wKappTiiiO.Bobitwciaii*):! w En 
powM. mprwaia, ic auloraiu był K*Hwery FrancUzck Ontocbomt^l 
B brouiira rcydaoA zotlala w ł'arjfti 1798 r. i r*^£ roku ]>n«tlruk<niwu.J 
Twii-idiM^iiic lo Ktinjdtiifi |)i)pnrriv iiii^ljlko iv fnkcir, fc; [)tiiochi)wski mIiaI] 
dopartyi skrajnej omii^fyi, przff'iwiir>j U^browikiMnn. atotakJti>vrliim'4»J| 
furmii! bruflzunr i [mwcilnnych Uimtc dowoiach prairdy. Autor OjinI 
id^ nwkomn nu .akutfh Mjmii ^rodxłOiiflkir^n r.vtr»it.ijiych prMtił^l 
tacyf iadygncyjną" (utr. !).|. na .wtrrinyin pmiokoU Rady Ninuiajr*!' [ 
t«(r. I0J i n« «ifnadM:tW)e MndalłD»ki<^, Miik-trikicgu I l{ya)ki««ia>>| 
Do tiki^o aparatu [iaukovrcgo, do fnSdfl nienr;^lpli«ric pirratimthfłl 
wcrtoóci tiiHuryiiuuj iiifiję! i-ii; iidwolywiu:' DmrK-lHmuki. skorip 'Jl naialTW.I 
otn^mai numinairyc nit c£l<inkaza^|j;p(^ Itady Najwytfzoj Xattid*<nKj 
W nMxyv'toto*ó jt^liwk tt flowttdy i-Kckoinc fą mrydaiitcni labxcnł* 
0kaniJ9 «iv niianutricip / u^mwinnia ti-k>L<'>K-, JIj* autor, .Jrh WtntydikrJ 
uklsdiuąr avń) .Ijtt", mini pTriH oriyma i<'d.Tniir paNckwil Ncynuum l| 
praitii na hw/j] 4{m«AI> gr> pnrnłraional, 

<glr. 8) aq.) Tor. lVnu,titik Warunirakt <IB1^, SlS; Rcrap.1 
I WłęT. (179M, 92V, 1419, 1491, ISM, I6II; timwU Wol Wkrn^tlll 
157; KotwiD, KmiriiMKko. 3SC «i.; Knolł. lin PHOjin^ ^fcniilrn pnlnli 
Auf-tADd iui Jnhro ITO'!, /.ti^-łirft. d. hittU OnH'4|<:linf(. f, d. Pr-iiiiu 
»Mi ilSUS) i w n*obii«j (Klbitw, Z ihm. głńwnir wwtnlrt ititytkonniiR 
Iclnc i dukłodni' Ojn^nnto czynnońi-i Wojuk IŁ/pltrj pod ilow/łdetweni iini 
I )iqbr(>«->>kic}{i) w raaue wkmcfnnia do Wielkopolski i pn-cj-cia lu 
llitiiry: K ()nylj|rxcfiicin ordynniin^w, nippi^rl^w i luitiW Daywnyir 
t^tc. DoprotrartcoiiL' ni du iiipdneffo rntw kicania &ie woy^k*. lUtti 
karrin tyiiilowoj mniiir ^Mibi Oalba, OUo, Vitellin<t, na- l>nnpnao 



— 315 — 



Tmu. Hifli. Lfił. ri. 6 1. 



dnU: „Hoku 1796'. 




(rn EnBJiliłjr ^ł<; w ttililii.ih-n' im. lUn urowmkicli nrf Lnowii^ i Jl^tiŁ ko|iii( ury- 
i;tiiałii, kt/^roffo koitcn kopiłta nic ittta\»x\ \ ktAriSjip billtn Itari jf«t ?i«chow«- 
njdi, aby w pnif^jtloŃci im piiitiiif [Hunnc nutonL Pairiiy włu^cicid n^ko- 
|iiiu cloplul-. aWopomifiBl mi pewicit, 2c tę rflacji; niial ^imó guni. Ryna- 
kienlL-z". Niu hnk ta»'iM vr tekiote .OiiiminiB'. pojjierajnLn-pli Ui pr/j-(>a«- 
nenic; nMi-dulnitinc k\ inw.-dzic Ea^lnici RjrmkicM-icza i przrtocr/iii'.' jvgu 
HUf. K^kopui len snany był Wńjroickiomu. ktdn- Mnymol go uii Biit<)ra 
Wfpniiininii »^naii umliitoiiych Polnki^w, KiiaUmlingu ^Inrylnkicgo, 1. po- 
dane krAtki łyciorf Kym\tiavńcia, oglmil^ittd UB^-p, o|>owinilAftict' dci^jd 
uliirjwiiik W«riiMW_v w r. 1*91, Cinenl. Powuitk., II. ISI> wp 

iflT. SI .) n«. W. W., liM, iTTpii- K li«:ii Wybi<-tioRO dy N. Rady, 
Kj lipca o godz. U CT»na: .tlbyw. generał nau Mokrunowtiki. naniduwsi/y 
%; 2 obyrr gvtM.-niliimi Sciciii if^rkm Poniatuw^kitn i Dt^brewikini, pcwtn- 
iwril ocwaTtym łwjein udprayć nn iiiojmyim^iflii w obozie*. 

iStr. S3t. Koreup., 14 14, U tiicfp.: .frurd kilka daiuni ofiarował 
(Xac»>)iiikj frriiPntlowl I)iflimn»kri>mii ts)in1:kTi; tlo(q'. 

(Sfr. iM M|.i Do wyprawy d') Wiollfojujlnki. JHkn k><iiirpaTłyA do 
iiU;iriikal>iil'TUiv*kt«gi>u«'xj;|i:ilriioiiŁ-ziwUiI<i iiaHnmpfEfMi pisiiiii ubroiici*' 
(pmcnta hr. BcbirL-rina, oj;l. w Ltptka 1799 p. t: Wabre und ndl 
BH-WtiiekiM) M*^U' DaTHtelluui; d<T Wranla»«uiig auf wilohc loh noeh 
<% l>ien«tinhr«ii aiM d«m Ki'>Qigl. PtpiiM. Militiirdirnsle entlaswni wonlcfi 
b^a; fon... Bratid^nbui^isł-lieri rolhcn Adkr-mid Pt, Jnhiiiiniter-Mnhh)?- 
UTd«nfi>UilU-r, dimialip'^ KOnigl. l'n;'Ui'«- fii-ni-ral-LiMilpnniit, (Tii-i i-inw 
liii«nUTi<'-RjT;imenw, Gouvtmeur voii Tbt^ni und (Icncral In^ppcteiit der 
J^autfii« in Wi4iprvii>u«». Inny tyltil tej kmaJllei, li'-Mi<-4>j '20 »ir. wstĄ- 
^Ri Sas etr. dokiimi^iitdir, pnedi* la winnych tt ^it^lztwic radowi wojt^kowo- 
nn, brłiui; Mumcr f lir Statw-Offlder* Rapp>tt* xu maoiifiii. von wu'm Sthti- 
ler Krintrii-ltł II I>nu plniiy itaIiic/hiic pr/ci autora nalnt- 'i\ d1ul(-|;ii. Łe 
pocwnJają zuiTMitdwae t^i.^ Jak wyfEliulnł uren frypodki^w wyprawy tt-iclko- 
pokkiri, « w ftn-w^iliin«ci l««wt"t okoIlPŁ- HtnA HKiim. Niratiiauii je*t mi oA- 
poirkdi IW. brouur; t^hwcrioa o^lwioria « Betlinio w r. 1709 prwa Jf^ 
dawrunrn pndlfomi^ckego. ^mcmla Klifik<*w»tri'inm p. i.: Bcrichtiingen 
ctnigcT AnE^HJicn, wricbc in dcm Utitbt... iSchncrinai i-rillial(on "ind W>vi- 
tuiouiStii^ iiiuU:[N7iit<t:hn'fńDa wns««lni'i tomeniiztu. Andrzoj F'nino. Farral 
Ogliml: Bryiriige ilir (Ji^w-hichU.- drr poluiwlu-ii Fddłiigc tou 1 7'Jl — 1 i !ł(J, 
ais Aotwori »iil die vun d^ni Cl^nFral-Lif^letmiil (jrafcti v. >><*hw«riii ilini 
pmarhien tlfrriill[<'li('ji Bati-lłnldiKutif:<-[), Aił!< dem frniiy.J)*i*rlii-n Mmm- 
Mjipt Af^ Hurm V«f***m« iil«T»^t2t. Mir .'inpr fharto, tK<vtłn ir99>. 
iMf^-nil Favrat dawndzd na prawym Itr/^il Wbiy i pad Narwi i); ery nnnŃri 
jcfo ]>a4kom(Kidnycłi j^i-noral^w illa*tru)o mapka oIei>I)>? mL>;dEy Wioti) 
a Narwin. jako Lerenu walk 30 ntiwś.— 10 li«top. 1791; koiunidt: nad woj. 




— 318 — 




nk^d, które po d«« nzy udaremuiljr camyidy, NocselDili nic tnwiic 
izm nloiiyl prfiboiw jwzcicc uczucia od *trv>nv ^IIimHii. Okoli-^A u 
bardziej ulawala iic nprnjiu' temu przediii^nz.ii^iu pnet Ui«ti lu Jofut^ 
kIcI li^czitcy a<s e kumpinoflcini, gdzii: iadocj iuv było piecholy Rk-pTKyiadi) 
skie) uni bau-rj-i, łiv/ ]*niuurv mocny tylka forinonrili bifiruoh x kiiir: 
rsyniiic do tt%o it^slij jwlrolr, W lyiii wicJuŁu Niu7»Jiiik jirRyiV'<Jui»w.T 
|iniKC sl:r*nll« armii umówił hi; x ^vnritlnn Kyiiikii-wiwi-nt (t!nr>' iia) 
piej o [KMtycyai-h. ciie i otuninch iiifprayjftriHtikiih rii^tKl winleio-, tjd 
w tych utronnoh tlim-<>d7il) wzglęilrm linKlkAir, kt&n> niechybnie »i9: 
Diiaiy do iwkuti-caiicnia uliii>iiP(io plonu. Vo «koilc»)iicj uiaonit.- Na*". 
nile, iu»lazlM!v wnzystkci dogodnie xu|M4niH> uLmy*IoKi, H{>uicil tit^ om trrin 
Hymkiirwica, kŁdn- jut nicTax zdoluości snojej w uktfce ii)ount(|)Iiw« d>l 
dunody. 

.Mini w koiiinndKiit >>u'i'j <lo '.iOO Muiiiun'. ktfiriy iin wlmmydi 
uiach i 9 etroiui ubiriTse slutno ilobmwoliiit ^ u<ibir (.-Kynili nfuŁre K*plu| 
Zocnr MiiKury, ii» nik4']Ui[unyi-b kuniach n lirbfj nadrr odjcieł;, ubraj 
tylko piki^ i zaledwie dziciiąty mając pistolet lob Mablitit;. cfa^tnlrrit 
U>} ekiip»lyoyi [Kińwii^-ili: ttowy dowAd, ti- a\<^ pi>tri<TX<^hAwna poiCa^ 
mundur iini n-yb^r oręjia. Ircz ecrcr- i odnogn cKyni żoIiiIcTzrm. WWi 
mieli 'mi i laki«s;[> dow4dKCf, porucznika BMlomowiikicp^ który t^diicn b; 
stanął.- na cz«Ip tych detcrmiaoiraiiyrb liidzi. Nacz«lnik, dowiadując 
pnt-j l^-ncralu Ityiukicttiuca o piladieluycb cb<^iach t«|EO oiidcialu. s 
<'ia L ruim-iKiiiciiUi MLjilukiit, u ni') rlifijc Ih« U>fgu *r Ink oboK^nym 
regularnego ty&ykować /oliiit-rza, chętnie mu ich poiwclil z i^ joLiak kun 
dycyn. oby poruemik Biplniiiuimkl i aobij lylko uKial Hnrn vrlh^r Ib4b 
i kouł.daWKEy prócz piki każ^lrmii po parsn pisiolcbltr i iwabit, n pvt}mr 
nEenteiD, te u ich czyiiiioj^ n Rzpli«j iii« 2a*lani>>b«z irrglnJAw.— (.Vłp»- 
myjliu)^' UJ ck^jKilycyi na tcm mKiolu. alty ori;K-m te iirku spi.tlfiHwjr >i' 
dcty i pikiety pni>kip otwortyć drof;<>, k|/ii^ por. liic^lamowiki s ki>CM*A| 
«woła bez wit^by nirpriy iatii-lu mC>gl wkmrxyc' w lai, a )irili'iii manomsaii 
rzybkim u«iinqvr*zr »ii; pędcui pnochoduć [Izntę, co dopriniiriuy irt<jnif 
aii< pokazując w T<>łnycli ml<>j*nicli wpadali iia akłady, ktintury pnukir 
wsn^zir niłcniiii: bcjnr6 i pooimch, Kniclr (wiiu«nw*zy prami Udiki^. 
wit;c tylko aa prjwnmi wojny. Ocinifoł Hymkifwicz z wiocznra mayiiiio 
nalciy<'to urz<|dziwszy, a iiodcwrayMko iiłiMpifCAiwoiy iłuctatrcsiu' *;' 
i lktik<: lcvi[ rkaponuirane ditum mniym oboaoiu |>niekiiii. z kt^ck }*da 
atu! pial ^^'iiwrfy»z«w-fni. drnjci niH;dxy gt^riinii la U'<^lk«. po pdlaiM? a- 
diym uader luar^wm u«iinM>nnl ra Młociny kii Kii IttiruktW iwaLMJ ■•y- 
tnowoDtj iia'i natiDi Wiilą prawtn u pól mil od oboiu Uf.ot {ttismila. (M 
łc) vni, gdzie xaw>«; plala |iłkiH« piufka do OJ koni, ciągną! aic nicnsn* 
WMy łańcuch kattab<ryi, niajiic lot >n iinbą napomniany Ina loiaJtMUki, ii 
«lo gJń«uc|{u idi oWku. Tu Io bylł» iuk3«oc iędzic suuiat itiial \ijivtt- 



— 319 — 



^^UczalcuiT, dokąd geocral Rjonlciowin aa czok kulumny sliiflc^w «uuitli 
^■mcco Kgulocnci ItBwulcrji uuinz 6w&j obl6ciI. W p^nocj (Kllf^l^MCł e«- 
^Hnynuwss]' ^ic e powoilu j^zcn- tłsnlx«i ciemnej nocy, rijwiio te iwltoin 
^^tDntrnuonnl hk/j] tumrat. i, kkiijr jul ^poducttul ii*; przyvrica<.* Pru»k£vr 
f Im ónó [Ktznsr iik>c i)r>;i& gtolHkict^o, 2 Kadunilcnfeoi i 2 r<>ivniMU ukitnifn- 
łomiiiem Eiuijduj<^ Burakijw opumeczod; i t.^ nkulicę odkrjtii' I tak pu- 
itiwtiy nwniitrędstfj porueinika lU«]łiRtnv>kiGgu t komend;! ■woja vr6cil 
it« tiL>s nutuitiicj^u''] pnozkudy «ło ołiuiu trm pui/^Jkinn. z jiikiin WTucdl. 
TrKrlm niM/tci'-. 2c TrusacT flicąc Ic^oi «siac|;Eł dnia nraz ec ewikm »t«- 
tnwar itnuwii {ruacralit Ziijt|i-Kkii, w ii!i(Ixiiń Kkiitku ink |ii>iii yiil uc)^ jak 
pirmiui rtuĄ pod W0I4, ju^j^zc 7. niocioia nn ten koniec całą »woj^ kawa- 
Uną, Ute pnwindając rf^ffocgn na itlebii- maniacku te tlmnf Polaków, icif- 
tn^i. Tciti to zilniTcnimi Mlnło »ii,'. icbcz rcNtlcwti krwi tyle nuty udarem- 
«irtin, A tak poiądana ekfi]w«lyL'y« lupelnic iila|i*iona lOalsla. ForwM)]! 
r:](iu»kt, iiiiijąi: w komriKluc ■nojej dwAcU łutlri dotirzc wim)oiiiy<'li ui- 
; 'A^ilicT, Diarioncami pnn*it«<l! hwy n)« b^dtjc widzianym i iiic opart 
*!■; tMffA dniu at ta Biara zrobintzy &ieiieiii mil maiua. Na drugi dideH 
iIkiu' sl- ńnili:m ii|iadl ilo KicriiuKyi, nLanitiid do Gmiibina, daioi di> Go- 
■faii, *i.ą<i iiiiW piHtraiti do okolic Luwicza i Kawy gTneuji|c da kilka- 
mi] wadliU i wi>iit;: w tylr oIkmu |<ntKkirf;ii. Kir t> Iko mii /■U; udiiło 
inu<i4COiv« zflbrifi ^a»y skarbono ]>(> [>ociU<'li, nkryinch i 'klacla^-ti 
■Intch. kcz nj mękniA miiumui nuwei kua wji-niiu, ktijni w oriitiu Imm- 
b na cjleroknnnym »'o«ii" por! kunwojctu oficrta i kilku gcmojnllw 
lyin niaaaie cra^if z rotniuiia iran«]Mirloirnno do obom ust tfAd dU ar- 
ł, irpodla lv} komtDdłic w rvc>.' i porocinik lUclaiD^iwcki tak niclkt^j 
il>yciy ni* tnajac gdzie tlołyć rczolwouat *ifl oa o»lait!k la pomoc-i) 
dw^b wirrnycli pcnlkuiiicndaych dlu zachowaiiiii utkritu w Kwi- knpliiow- 
akiin do onsa ji^ Enkupoć. co itik zn^-ziiiL- ut-zynil, io l^ruHicy inini'> nnj- 
ttiknacj pracy niłrj-ca Wgn xnaki!i.' n<v mogli. 

, Niemcy, iniiiiii'wi.-ie ołicyaIi«d, ro/j)i<>rwrhr(;li nii; po w«.y*lkicli 
iuiarb, udiodiae jtrznl isk gm^nym w ich 01'^ai.h nii-piryjadt^lem, vn:- 
mtcajac bojażi^ i udajiic ptxrra»:i)i tirncłułm tf tanin konit-tidk^ ra 
>lcła«ty korpus. 

aboada wiwt la ifitw do ułKwu krvla pniwkicgo i potwimdwjiictn 

:I u<:ii'kająryrłi ruraiycnfiw, ktArycb (Kirucitiiik Uiclaiuon-Kki po wielii 

icisciiclt i UakUch cx(,*4ciu xalirał, t^siicia roEp(;(lei), Picfi»n»T »it;c 

ntrk iJLk limlej wyprnuy. jiik nide x.tuni)xyl rni*«k<'m-, nirn'>Hflio «ii,>- 

■j nl>rz|'i<.'C£,vl N'acM-liiikił ir^Eyittkic układy, albuwioui kT<'il pruski iiiiacr-aii 

wojoks X obozu fiHĘgo dolali uroHitć muiiid itanu. ua drugi djułił [m 

iiiu tyvh (nlnlnycb windomo^i). ):.luioiif) /. kaital^rri, piccbuLy. na- 

et artj'ItTyi, kiOrn [kkI komoTKl^ puJkownikA Sit^kekjio, «lawitego annii 

|>ttiiikk} panyxania » etacie wotnj fruucuKkifj ... a ■ilavTni<>i«pgo {n«c«> 





— 322 — 




lai U^kajiiŁ7 ńtf ł mic^M-a lui micjfcu wystawieni byli Aa mzyMki^ nicw 
RoJj- i uęd^c. Lera niomwiK zltga, aby na dubri> oii> wyszlu. \\'ii'll(«: 
luiic takimi pw«l [uirnyiiii kroluiui lu6U iirunkiii^o zfl tiiayaU:ietn> wyn 
oie ivi(I.'ą<.' b»lnych hiuiJIc^w iiIagodEWiia luk t-iOj(ifffi ui<:jmyjadcl». 
rą;{) ŹŁlnune licrlo dotykała sarAwnio iriunyiUi i oicwiiinych. a » tuj okrai 
ncj riytoiu^yi ui*.- prx*vtuiM}!u: nawo) końm HWoicb cjiirpiui |ir»iiuli 
» tui)wii;l:ituj iiiccirr|>lin-uści du iminyirm.-j nKcpauey. I tak xiujuw»qr m; 
w pewDytn ImIc po n-ńpćiiipj tiinowio naznaciiy wssy csas i pur^ilobyli 
kU^K^ KaiŁacb ^ily »i<.- p» winlu tai«j»caic-Ji da) iircuć łJałiym Mluttuni tai 
HOtryra i malyni feomrodom od i^t^k«]e^ w rAio« strony d<-L 
zaiaz nłektAre powiały, xJeral« i ndc wojewłjiktwii ociyuzojwDi 1 

tak fTvixa grsMitącc^ nicprzyjacJda*. 

(Htr. 1)6). O wallcacb nad Namiit (lor- (okłe KriDumingcn d. PoU^ 
lUKchalla v. Buycn {LdpciK. 1S89). I, Autor UiMoania |xniaje niiBt<;i 
łwnugfity o zatuiwoniii tinnspoTiu ainiiniryi vr Wluclnwkti: ,\Vi«dMii)u, 
wwutŁkiu pitaiiki potraeti naieiiiiycli i ainunicyi nicpczyjudd tylku 
mftgt X forucy Gniditiwdya, «kłid lau waystkicgu uaikaiiu \Vii>lif nptairi 
nymi doAtanuaao at do zbytku. Siia vri^ o to, alty i^twu dowuwwi pali 
iyc tamę, kt^mby Bpnwió inaji;la tiiedc»tat«k amunir.-yi, a ^li^d wyntklal 
nicniołoość ilal«i^i |M>|iit:nuiiH ottlęiriiiii. Do pixnl!>it!wui.tiu ink wifi 
Ifo dzieła tylko ^^icikopoUnir- iikuii^inic podać mogti n^. fodali jr 
nie upatrułąc |>ory. kli!łra)ty ich zamiar poiitjMlnytn akiit\iL-iii uwiril 
iuu);U. Niedługo iia takoim ctdwli, gdyi włainic w tym •'juimk- pLwn^ 
•zpiegAw uU%yinali ifiadumoM', le rru»ac>- hb inynai-tu gaUracłi jiny 
lynt kttniruju pruwnUui pwd Wtm«airt\ Diuiuicrtut iKjhi Luinb, kul, 
chów, pli3i'icii i iiKiycłi polraib wojcnnycłi. JUaicwuki. fcai^elun 
Jtiai pdrn juilryiiiyiiiiii i cHliratti, iiiaji)r wii^')*] Kn;i-£nt>ńi-i Au u] 
nfwAjejl prus |M>lofe'iiii> d<'>lir ^woicb łdi><ko WIi)>-la«ka tuul \^ 
ntal ofiri>r pm«ki x 20 kilku tiA(ihn»mi na ralodic i plof ii*iy*ikie im- 
»|iurŁy dla nabrania AywDOM-i do dul*ii'j drufp prayl^dunywać xwyUy !■.'■ 
ly. diętoio aiifpwwi^il dla tej publicznej potłloiti. Miał wigc diro)akiitk' 
ncytłitiuia: naprać (ndn było znimc aaiog^ a dupiwo (igleni (hk^AM-, 
*ii|płr^ 9iwnkvrTnii> kuiiwujii uiin>portan*gi> i aabrauio aaningo 
Na trii kvuitv /.KKiiiindail skrycie «i<7tiyt-li nnoich doiObWDikdir 1 fuab- 
lyd> pnyjiu-iiil, a niuiarkowairuy MtORuwną pon; n :tQ koni aac^ili«>* 
ai)kiit4iccnił inliia i dniKic Ufkt-r w luicMneWłodawkii a ai>ym ptrnianwoL. 
■uijife dw^^b lahiiycli n tnecłi mnnycli, wzięty był w nlinrol^ a |<udołiiy- 
niiit kMowi podpadł zonu i dmgi /. koiuiiKLi tmitn gd tmuipurLu*. Pir. 
1 Um TTv«k4>w, 171. 

iSlr. ifT). O zawienociiu obkłnua \V'ar(xawy aicwKAIy s Kmilla; tm 
X brni kMiką n iclębokit ot^oK*. Ł>ąbn>wt>kirKo- Kynikwwira aio raAwi t <.• ' 
spokujem i tiiajomuiicui factiom). ali> sanuUtwniii- jmirwii tocu^^y m|I<iu>1c 



— 323 — 



iwdopodobae: .Pienturgo nnoinin (?=A> gH. RymkkwiOi znOwu od S. 
dnifcit odebnl onlj-nans n& drogi d/i«ii u^iz Ici/iln pnit^kici^ jtwl Ws- 
nUkownr. Tnn cuiimJ z wii-['xi)ru viMi>>Łkłe d« Uf{i) kroku 
puiwaiy dy^pn^c^e nr |wwi)it^-] ponirślii<i;u nkiilku pu |i&lnot7 irvina- 
nimwal t (mkI Bielan i iuzvkaiin)) «i<< do Imjti. abj rAwno m iSwJwm awan- 
■■•ww'; nuran^ujis Imh tylko xnft)du{n pikiMT i widciy pru«ki<t zOKUtwioDe 
łlk ukrywania izasloDlenia nt]ieiu}nciy) armii. Po iiiałoj uiaruEce roxp^il2« 
t ' rnłTcbmiii-ii kołHi-fidcruje dwie bryp^lr Koty-ki i Kojidn, kt6re do- 
'I. >>««iy ji-j (y)ni) ftnt. nadcruiti, a xatiniwMy iiivmiil<i iiiiituliiikAw i rót- 
•yufa wiM06w X r^kwisyUinii olia)K*iT«nłi, t wiola iniicmi nruinttii, s kidiKOH 
tTiMeir»l::f, wnti-aji) Kii; *2«>:t>^liM,i)^ do iłli»xii. Sirnl <jl»)xowra xn kiraitj 
nepnfi»eiM tok mocno była utnymywiuiB, jak zawozić, nikt nic mńg) wi»- 
ilun=, łł» ioh obó* jnź z pAInf>cy byl nnzyl. Dnpicro o tem dowicdiiol nij 
\. Naczł'l»ik i AV«riii;Aira <iJ \c. Hyiiikit^wii-M, iia|ii*liimi>zy łq paatyiiaą 
t dawno jKłładiuią wiadmuuM-iii Wriay»tkich. łU'jtŁ<rada ii-li mk była opiEsaw, 
fr jio drwlw coaiawiab i±ijryi-li, a tr lUoniu uiat/ny lUHKtuyti rófai^io 
aUrita, kUify dla Wariutawf , gdiin Mię ]iił 4lcaxal niMlonUu^k rhleba, ntj- 
ttitlcRzym byl akarbnin. Xam ponlnno liczim patroli! na obu^rwai^e nic- 
pnyjaóAł*- 

iStr, łHl.> Wirbligc llritiit^i? iind Ai-ti^imtir.-kL' £iir UvxL-tiic)it« doB 
llłbUidtw iii Polcii itD Johri: I >'l-ł, wt^kbi-r dii- Kftiixli<-bv TbcHuiiK diutco 
aur Fiilgi' balir, n^lk^t dłv*m •[■JHi-n-Ji (icJrhicliir- bioziini Wittnw 
Kin NarblriK 211 dcu Ucukmirdi^kciUia iibcr l*olełi voii dcm 
|.U. V. 0)|>ińiiki. Mit An»u^rklln](Ł'n cl«i IIi>rau^rrbi>T«. l^ipii^; 1831, 
brBchtVli« Iluchhajidlung. i\V ItiMiiitccf im. Or^ulMi^ki^li nr. 
I&i.Ji. Kzekuiiiy iii'U|wk x ptuiiiifinikami Ogiiteki*^^ zaznacEoiiy loatat 
cfaybtt KR weg{«^i>łw na iiicere» k»irt;<>'>'ki. ItroMiiini ta ji^l nin^ucirmiuai 
tfitfrmit aklił otkarJtonia prwoiw rnaritkii^inii, jako or^nnualoroni fło- 
łania w iikrrKU ni^luiiAkim i Aąuedriii-h. 

(Sir. l>}i}. ibid.- .|]ii> vnm\vt i-inriic^ki-ndnD pri-u»iiii-lu-n Truppwi 

cli ertiaiini, oinige enitli>beiiv i*«ri«ihatipti>r ■bgvn.i'lini.'i, a]li>8 niMier 

ibrcr fricUicbcii Bii^hiiflitTuiie sn fiinit-u. Nur div' Mhuiicu ri>IitiDc<i 

DpCuł^ui tlir IhnilMtJi Acbmullaid. Div M.lntu.T (laicfjica m) rn!tuidli«b. 

iram niiJitd lom^fallen, uiid kaiioi biitl<r luan ondic^tMlf^abłe Imiir- 

ttian łitflnuhl, wiitii ińclit riticr pttirn di-ii tiiKlfrii mit Dtniiiidalioocii 

fgfU(iti.'ii niiru. łiui ^ich dt-u gii-jfcr f:cnt:ii;t lu laacben.*' 

(Str. 1(1^ *|.). O liK-flch iiiimri'k«--yiwit'lkoiJoUki"j pr.(»<l n-kntł^^^nictii 
dyiriayłDitbiiiM^kie^dotytlintai ird)'"*' pranie virIitił<imiiM'i iKX-hod:łily ta 
irMvl nienikdticfa. KróŁkii rclitrya o tjdt wrpeuikiKb, »jłiH«iu pmt iodo^o 
jt [■>lk<)nH!nJny(-h (EfinTata Ninnojfwskicigi). pncdiownla hn; w Bililitibcr 
Muz^-um tiitt. K Kapi>'i>wylu: .Dniad ftMi\ey hiąlcayt; o ir^obicyi u- roku 
1TD4 pnypu>yiTali powilonit^ Ki^lkopoUkir' MadaltiiHki<>inu, Dąbriiurskicnui 




— 324 — 



Inh Mnicvri>ki«ina, n tyjemy w Utkini omw*, te im fitli^ii naiimr aJo 
i )M:lnlT1ilni<>'j^xv^h i-icknr tm-ba n-T|nutk/iw. w ktAnrdi «rn|iii> bnliJc; 
oba«tf wyi-t««riciiui N<? na prznladowanif odbrró prattffi^ kaidj t I 
tnecb nif*6w lyle się ojcTynjip w roku 1794 ewlatyt. tm kmywdriłoby 
pcrrznawnc ini ni>)ił- (btirto. Tak Huinliwlii juk r>ąVn<*»Wi r.i: ' 
w okopnrb pod Wamiawu wleaceas. kMi]y«niy u Wi4]ki>|MilE>n< h 
bniiii, ntiy Wnr^r.uirt; ml ni^prayjaciela oenobotłdr. \nfirą ki/il ]im»ki 
U&-i« w IO.(NX) nlłum-^ i 10.000 rwyitikii^t w»jKkB (>łri#{tiu. B}'li 
nifCTu iiieiMMliiIłuą. airhy |Miin!(.>(lEy łakn nrcnia iteiicraluwie d mujtli ali] h 
w kilkn łyef)-*^ Imlet piwmin<^ dU zrobuma pmrłUmln. Prtjalal l(4i 
dKiV Nacwlnik KcńciuRtk-* timn »■ pomór. \m pmbyli wir^nczM, k* 
iair kIi; juS be* tHi [i<nfi"ł'y by[i ob«?i(v iiiuKli: i" i^-"' «»Tru»«yli x J>"<1 W 
uairy ilopiim- kiwly krfti pniaki <liłwi«lxiiitr»zy «i«; 1 to doMfi- {•'Uao 
dłujti <«iM pncł<l nim tajnnot, fa> w tylcnrmii }cgo c*lc prowincyc widk 
■kie poiTRtanie podnJmtty i pm^cii^y ma koimmikaryę uk z krairm f*ko 
i »t(>lio4 p«ń)>iwii jttp). Wypnilktrit) tytii Tik-prxrwidEiftoyin moruutłHI 
nki mormi prn?rntony, ile >f iiin iPt I na nninnicyApfa jiotnebaych do 
nad/4.'niA c!tiL-M-i;» oblt-Jtł-nia /tiyn-nlo, ■ tr kl<'>rrrh nir ro rbnila prcyljy< 
M|i(Mlvii^ lU IM Wiilf poci \VI(i<-łiiwkii<ni pntr» (ftMTBtn M«j(^«kiiTĘft 
diU|R(-|CO pniv*(Aiilrjii kujuwAkietii eabnuH! i EbywK]i)cr oil itaMti-j pni 
KUnpif4>e ZMtaly. Titkirm ci^ltni mr|x>w<vlK(<nifin mormrf-hn pruski 
knity trrdajc^ nr.iitz do ndoupianu od obl^tenta WaisiEairy: «anł pod 
ł^nkiftu wym.-»yldrt B>.Tlina. Prwjawl kr^t™ itruMkitfp) praw pray* 
tw mbi*' pnn*in<7r tiyl Imnliw nii^bi^Epiwny; trwcwłitn wi; ^milr knpy tn 
•wrpWl** i nicwwkr brakowało, aby t.ii: moimrrłia len nit iIo^IhI 
povntańo6w. W*(akir Slokavskł, ([cnornt pi>WKiiinIa iM^yckingn. th' 
imy Mc, Iks pAin^, ii krńl pruski do pnai^lnti 'wcgo ocliadii, udoi aic 
nijn w pogfrt, Mgal ;;<> eiąfrłc i l^łwie. to j-n iiii- iifąl. /a n> pnbn, ni^ 
baniły xnitifn;yiv^j',y gi-^tH-nilni-j amiw^iyi cdy Jo dnmu nn^ powrMt, 
X rn«L-n/ti kfiMn |in:«kipf^ *ij^ty na (latyK»lni(> Hi^-Kłonir do ei^tkkh mhM 
ttkuany imuł... iMiirokrya wiHkoimUkR ninricle hElnvr Urn-, bo ttii»- 
■i» tyehi liKlimi i\if itzbmjonytni, do ^•rtmoń iroJAk<'i<n'rti i ["ni ^ r p riiw nyai 
było nt^Kidobnctii, w«znktp w/iHiŃmy ni^ d" Uroni w tym iwlymf umiaip- 
aby w trlf alannmT»i< arniin pm^ki) #l'>llcv obł*:^j%en i aby prtL'vi^ kctai- 
(rikarrą mlnliiy kra.iitit pni«kim a łlnlincm i tym «poH.'>lHtn krAIu pni*kl^ 
IP> Knai;l!<' do od^bipirnin o>i obb;łefii» War^aiwy i l«^ tdt puwntaair wtet- 
kopoUkłD dnkanda Sio inotna )rdiiakh> «- iriipdnpi x»<ta«ra(' było vt> 
eefOnoid, nrypndalo kitdy ntfkttdy dobr»' palit-K,vw!«y r.wnjp i KI^ 
pnyj)M'Ńi|ii otly onfiada'' on nkh, by tiiBiirtrenl£w |xwitałl. I ttl 
IjfHki, mnital iNwiitania )!itRr£;iiWi»kłrK«. iKlrr/rl iia (mrainin n (iw 
inic •li>jił(7, klAn- [HMiinin dnciiM-] obrony w im-inilĘ labral. SW- 
nKw«lci, Kturnil FK)«»Unm kall^ktego. iml Knaiiaiu i Kaliaacni tu 



KUjr^a ■Bi- 
ll W KW^ 

łoIai^iO 



^ M6 ^ 



Mul ł'rusa^mi ndniifl koreyaci. Mttu]irr«k)i gNu-rul (lotrKtantii kn- 
funriku^', iifirdcf ataiinw';!, kł-inf Prusicom na Wiśle ułiral, kilka Tttxy 
iiłt<titj kil pobił- (lon-rrni luajoi- Nii^itiojowi-ki J^>xfl |>od K>>M'iaii>tu nwiwdl 
u* cmiTuJa MuniUinu; U'ii ijak od prMJi;U-g(> (k>i*i(iil£ia]em dtę kiirriTa) 
•«»U to Śląr^ka iia [K>Di«c fii-ncaluwi I^lirii-łL*. *| ktfirr t>łf w l^MOUtaiu okw- 
[•1. ?iuiiiiLn>i» leti było oloc/j^- gMimutiL Mijmojuw^kh^ 1 nbnu^ n nie* 
Nidę UrufnJ NiMuvjcw^i F|>r7^i:iwłl »ig Uiinn puti|C2miu wiIuhh; kit- 
ln«t młufltietj njeliu'Iir«kit';. naiDych (X!bgtiitk6w «']irawdxi«, ml dni kilka 
iufium tubruj(inT(.-łł lu-x iiiilii»c-ii| iij('xyui.r ['r«:ji.-iycli, ic itinii wyniKcył 
M f neriwku g^inerdowi lliiiifin tli' Koi^iiina. pixiv w>i[iiiniiiliiii]r gcnc- 
nł «a|vwnG tcket^watąc puw.->tBue<^*i k i«o>>kiiw<^ńi:iii iiM.iibexititityv'ii. « itltf 
tr, i^^ea- aUi upoiiiirKif^if m;, alt^byiwi; fdp {wkilititi Ji^n upMpjc, ftWOl« 
K/ninlA ruły wfBt«vit pArę *et kmkCw przed bnunaiui inianui, plucAwkę 
'> ■iiiici bmouc ItcjiiMot iM pK-knej iozdy, pmy kt/>rym xi(' tum g«nerAl 
' n^liwiJ. w rynku i po iilimcb rozAtnwil: przybywoty powsluńcy p>j)l mia- 
•«i [i^»itiivnui iMKfiln puOnł- iiIł-wii dcsfimt <viiu i Kradeni i dtiihi;u moio 
iiippRyjacicI nif-iioslruKl na* pr^lBcl, iil (Ui]>i<>nj jak ansjUśruy icb klud 
' r.' I ; w ukuiu^iłiffiiu ichusaty i (j1»c£vka Jiiiinpiooii &K<lnłn. Wpitiłlein 
iiiiiiwl do KoiiciaiiM, Iai-z frtiml Miin*tiiD [toMłyninwuir wyutr/jUy nio 
I •n--MiWnT, liv« pa*|iic*/.vl tlla łUciciiia w>; /. dwoiim Ittuilioiuifni 
I I ; kióT" (« iiHA*i'>iii fiUułiwitly. I ijilc j>o«>itiuił-om nii.- jio^oiianato 
jak piu\e I n|lKit- pu ulicach tycti, cu nk- zdi) żyli doM^M^ kunt.—^tTntn nic- 

-ripla \r ludziacli i konineh bytu >jiitvxim, Irce korxy«tać s rti^j t ścif^ć 

.nCłNa nic ntolna byl". Iwliy dylu |iuM«tMiK'i'it>r p)i.vliftU i armaty la* 

u-<j.uftly. tK>'/'^iłi gi-ncnil N i«inuji.<wHki »p>xlEiL'W£l «iv. J!c )-ii; Manolnn 

lawf^cii; lurfiici*, i dlat'^ a>fttitw>>xy nit; jnk ikAJnirkAni <BLri>liiiwi,- uwIio- 

■b), l>y Dl nicprzygoioKaoyrh 'In przyiccia go uie tiApotll, Inz Uanetdll 

D leni wirair, jak sii; pokaznli), nio myskt, joucu! lej f>nnic} oocy imjlenmal 

inr. bo |CO wit^ od na» imnjcreonii dupzła, £v gDnrnil N'k-niujfw»ki ir 4{,O00 

! -ńł-ńw do .""l^^s ■pi'''***. '>y 1«i" wolność .jgijsie! Tt> wsgystko lyU 

' pnrrazii.' )Iiii)!iti-ina h' mc jak najf)pio»xRń-) do Śląska cofnął 

. -zy oUcrn t. drjH-jtią ia gi^nirnln w ['nsnrtniu dow>>drąiV|r'^ (ktdn 

._- -.•: n rt;i!L' du4łAł(Li, te Ujdjjc od iralunych i dEikicb l)tint"wiiikrt»r ni- 

padoi^y w przoiiłaKnjnc<^ «))« widział pot^x•^b<; cofnl^ia 6W. (M lej chwili 

DłcpnyJBOii^ pnccttnl aat iiiopoknń^ i v»tnvńt nam riac i1n oriEaniKnwnnlt 

)HillcAir i ćwicM-iiia tUj w ol>roUch wojennych, yciici-nl Niriu.ijcwłkj nic 

-i-<lriak, Iiy nirczytimiii- tnkn w umny Bifpnryjncicbi illn j^i Trwała 

iii^-^la. na wiiirndkic «rony iTTst* i ołomc wi-nylal p^djawly, n tnk 

nlnyiiiiijąc sin prapi pn^M lr> itfnłi:i<>l melit rlnr-ziUcRl 4ii> nalcnniec prarhyda 




'i Ir. }. połluiinikofri Djcth»r. 



— 326 — 




z poJ Wnruawy {CKoenlów Dąbrowi kiego i Ma>ilatińeliie(;A t kilkotyeni 
njtn koTiniM-rn n'oj<>kn Itiiiowtfci) t moil' to ich |itvylirntt do Wii'lko|ii 
iIdIo \>(>\\6d RaxedKncum, io ci tp;iaenloiTio pon-punic :erol>iii.— .lak lylk .■ ge- 
tłcniJ I)«l)r>iw«kł ittMuit w Onif^nK— <k)Kic(lxinw'«/y «1<^. te genom) Nianio- 
jumki pod Kcyniu obozuje, ikitj Prn«nk4nr trrpcilcil i miniiteczko Io 
£ riplkiin niagDzyuem foU cnjHl, prayslnl ma razku preyniRBKnrnraniM 
s po«nitiiniiimi ilo (inii-/nn. Oliwio prejrbywsity iifiimił N icni<i)rwAki 
iolńe pokimny rosku Na'^'<'lnitcn Koicin^Kki. kl''>ryin p-nt-nt Difbrai 
t koipuwm nnrim «zedt na |>i'iiii'h- iii>wiii)ti'irmM wiolkopolHkim. i e rrnA 
lagoA NiK'x^lliikit pnwaUnie iTidkofiolskic <hxIo {khI rcnikairy genH^it 
bniv«kiepo. Niemniej ireoenił Dnbrowtki w imieniit JffncKelnikaKfŃciiiiii 
i%łoviI (R-ncralowi Nifmoj^-u-^kirrua .wdziccznow norcNla so tiwwe ebwn 
ae powBisnio i wytrwnlość* i don^^yl NiemojewNkwmu wtenni** [Mf 
.OiczyKfin "broiit-r Kwcmii''. Cli-nfritł l)ał)i\'ni<ki po ptiliu-Kfiiiu ktn 
BWPfpiz punniiUiUini wici kopo I §tu' mi Kynni^zcrunał kii Labi-^Kynowi. f» 
ffOcłstwo caifi «iviinKar()yffili)Al ^neraloiri Nicniojcurskicniu.. Dymisyai 
duft gcncnUowi Niemojołmkiomn imiaiety, H w bitwie pnd t^hiiajt 
donrodn) i te aic pnyciyail do mięcia nUumicin Bjndffoucey... Pn pr»sn>-* 
noj |>od Prapi upenenJ NtcoBf^Mraki otnynMil tatkaa od Niii34>łuikB Wa- 
imwckiiirr) |iroiłi*rniit roooln i przeprawy od 1'ntiri. kliinch l>roiiil. jak 
^iriaduzy pyt dyintaya ał do podpirtauia kapilubf-yi Witn-tAny." 

^AocAtaot aux óMt* dudUiyen Jai«pli Nieniojewtk', g['R^nd-iiM|iv 
d« l*iiiRUJT»t)on de« pnlntinab* dc la Orandt) L'ologDc, j'alt«*tr <|n'^ Ir 
dtoyen Joseph Niemojew^ki B'Mt pt^wnc^ h la tAte dM citoyaPK arniAt 
Is Omndc Położne, Wn< dit leur ycrtiifunn in:<iirnytion, et a fidM 
*4T^r£ dan« Ip i^le et fniiwur |>aiiT la |i*trii'. iii#i|iril l'iiii^łaiit <l> < 
(fue)(fe la diflM>liilion dotann&iM de la r6pitbliqtiF. En faitdriiiiai }f MKni-l 
prtMnt onrtirimt, H r faJK appnMr l» miwiix d« 1'nninn. Donm^ h BMdłH 
« Ic 17 runtcmlirc 17&4, Thomas WawraDcki." 

,Iii riiKTułKlHiinfAłincbi-ii widM dm r-liPru:tliK<-ii Slaro»t«i raą 
4,4M|>b vvn Nwinojewiki, vtrkonn<tn wir rnrdrirh Wilhelm, K.lnig 
f^Hw^), don «rgan|;;eti«n Acioi ((cidSjis, hieTtnii (iir Itcrht. dai«« Inculpoi 
al? dti lluiipt AnliibKfdcf Ineiinwlioii ini^ild-rfcUH^cnundab MB Oatc^ 
n-bellf mit <l(*m V<-[liut, imd mit der ConfiM-nliuri wnm gcaumulflo Vr- 
iu%Mi», wrAboIb t» Ik4 dem C-uufiwaiioii-ctkcuHUiiB roai 2*^ Fcbnur l'Vfi 
laiin HeMcndcn iirfuUl, ku btMtmffii uiid ini Kuli der \Vi«d(vl)rtrrtung nit 
toUnawirriKer TrKluiijCBnlrale ui iKlniiKni, aut-łi dic U&ti-THarbaai^ 
koelen zu irop^n, n-rlitindi-n \'on Kpchtint^^Mi. Po««u<l. 13 Mftrz ITt?* 
kgl, SfiilpT. Rcgicning, von SU-ndcr". 

O (bciałaniocb iimirrkryjnyrb w 1i\'ii;łki>jiotMt: pned iaiwtraz*-inai 
nbb^nia WartNiwy pratiieutc^al knmi|ii)«id«riM>ye Dttii-niiik patryolymitil 



— 327 — 

litykAir vf r.wnwic. Jnl-Łolwi^b włfj^tfcie iirawi* nitilontoŃci swoje 

twtkl nrcTpa^ z \i»m obcrdi (wiad(iń»)ctchi, pniMił-2 o tydi wjjmilkiifh 

Lif- t')'.' i">in(orniowfliiv. W )4 14 u IC kwii^Uim ITtM iimii»«:il ap<t) 

|Jt- I . ' ^tłuW hto E <-Ericlnik/tvr lłzivnnikn peirue jukuwe mini wia- 

OnKHci w."ti((:*JH'-* "'S *i" U.Ta£iiicii"«<^ri> »\mm Pulaki, imo pronit-roy, »I>)r 

(Mmc IMniiii <łny»Kkiewr7ji. '1'ottarayrtwa nifMfru iH^IitnmnrtiJhn w <to- 

Huir«>wxk'K'h n»|irr.rnw BtariurdynAnr ntieJiiknjiM-rtr». lii'kaii«ii-> udr.ii^ 

>i>v w Dtirnritkii <lln uwiadomirmin PiibltrznoM-i iimi<>»ii7.e<iDP 

I ' *. JakoZ wtirio portn^rnć eląil windoiuońci o jioiiiiiaiijił wirl> 

oUkKT]), <<bnHił£hv lib (irir-'>wniuiia x )nl(>rniai'ritiiii, )nki>' r'$wiiui'£(KRic 

^hlbitTidn publJceiKMĆ nUnUH^ka pnnz StiilpreuMUicfał? Zeidui;;. {Kiilaniiifni 

(ffittE Pnlifter«ft, a. d. hi-*. O. f. d. IT. Pcwd. XII (t8!17>: lUienn. v«ir. 

pnL, Jft i:i'), T. WnrAMwy fi wrz««. 1794: .1). 'A t. ui. |)i)|Viliuluiii p»ybTl{ 

do Sacu-lnika Kjriiłaoł od \VidkopoUiiow ubYwatdc Jloyiaan (llofuian) 

j KiKlmntki X iloniisH-ntfiti o tlsktitt^t>iiiioni-in |ii>w>tnn>u w iłriindi 'i\ i 'ii 

fKT]inUi v« wo}rv(S<Jxtwach kalUkiciii, ^niiśukii^kicm, sif^nKlikkm. Iuclxip£ 

Mmiiarfa gnatrńokMJ i ir»cliniHki«f. Z Wpocinwka wojt-widitwa klljnn- 

t«^ Riulrsitn lakir trlndtirniBr. te. Inni niu<i ftmiinicyc priukii* nn \6 gn- 

ch dr. Wawwiny diifjii-i^ luihnili, a /i.tlnwiwajy 30 lat«lAw itrochii na 

|rn pctnr.i-t"-. dniipt fmliiiri- wnu i ralyni lriinii>cnH'm IkjihIi i kul w Wiik 

Itopili, \'iA"\»ii'-}. yjil>rMli titmir kilku lyl^i-«r ]>t<Vi4'ti. W mii^JM-Hch •.inynh, 

Je poiraUnic iia^liipilu, Prumcjr r/cŃcii) wyraiiił^i, cjwpiria roi:|ii,-drj!ni Eo- 

ii*) Jt l.ttł I Wroctowi* 2'i sierp.; .W i'ni-ił*h Południowych wc^i-ły^ 

I nirj»kDJc. D. 2-*i dywizyn n/brojonych Pfj|ak<'.w. ])r7.yKj>n do Rawteia 

'Tnntii' kii^T krAkiTHkio i nintni/Yny labrjilti. W trt,t£yckiVrn i PoKtinii- 

iwii |»"li.>liin.'J! jiwl |M.nt-tRtii^-, til^Swnc MMl1ł-ik(i mniirokcyi je^l idiimJzt 

briiaiiinn i filMią rxyli i^^nrni, n Jlr kitm |ioc7ty jmt KaiMitowuny, dla 

lu Jbuliiyi-Ji fł^ktiulnyJi o »lan»niafli w oirrch flronndi iitkó jiwtcitc 

nioinn wiadotiiuńci* ■ A t-l.l: ,0 powNUiniu w WIHki<-ł Pol*ot niotiiA 

»i«" [HiwiedEiM^. io d. 22 >'i<'rpni» «■ Ko^cianAcIi K);TOTiiitdi^ilo mi; iJiywa- 

jMwn i Utm akt puwaUitia by) poilpitany. tnni otirniin pL-irną licxbc uft- 

ktjiii?i>dcro«rii<< majtifydi yrojitku ]>o*p'>litrirn riiwcDta, międc}- kl6rein 



*1 Itiforn)ncv(! itt iii<- mi inioU-, Kurł«|). n-an^aornki A 73, IG^U. xa> 
DIoWaJ w ruliryLt' C^j-yiiiinin tudy NiijwyK-wj: .D. .*> wrTi-i. iH-ulana wi- 
lla «■*)'« (-■iinionlyiinryjiia r. rwia i |niu-iHlii odcbrancĘo [i«tii od N. Na- 
Hnikit % doiiii^Ktiipm <» {MWritAitiii wojfrwódjtlw w'ii:lk»|>oUl:i('h; jio 'i^tare^ 
wsffyUkiiiu Koda mlitln nii,- do ko«ftnln na ^^Jciiionip iUit;k*^n' Miąim i tna- 
pinoń^ tę {mblłCMboiri pny Ailiflunie tr^b •;i}!]u'4ić iaitvila'. O a takt) 
iiicw-kii-K" ua ^tiA-v- Kii|ńw»ki '.M nivr|>. i na Wtorlflnt^k liidxtoi na 
>nKvj>ikit J^ilowft |iruivMdjMHfio [ran»(>orl a (irndziudM jior. Tiwkow, 
r^, (fil*!'' tiiiiwa i> OtH) (1) |i^w9|nfif^-łi, towaray&aącycii rr.t^intuo Mniflw- 
uim; Kyniktti%'i» niuwi o ^li. 



— - 338 - 



nfm zoaliU. Teii wi^ t swa dywiBpi |MiiutAEWovat zanut do śi 
icdr.u- ralirnl iiruMrio iu)i|rurny i ^ymfnl. Iu*ko iu dj-irU^-n 0|Mx>Pira 
(jnipfiin. Itrai»i', Wroclawek i inw iniaoln « Wiolkiej l'olfi«'*. Jfe U 
X Torunia, 3 wrzo^.: .Pn-iM} kilku diiiajui {•tułuitKi to, Ah Po1jh.-j jio tu-^jr 
nionjrai ut KoKiaiiacK akvk pui^fioiua {>r{C(lN\vrx)<,>łi huthi tłu Br>>cubnr 
1» Lowics, 1'iairki'iK, rmcoiiA «tc. jot opaooirali i ł« ku Toniniowi uc >bł^ 
jtiją. Pcitiie ji-diutk wuwloiirawi tą nnolicpujiiri-, Pv)m.7 upaiwwiili Unio 
ino (I icit 6 od lltiimbcrgu uik-^k. tnmeczDy ^luiiiiou mu-łi w dirkuIi 
bany lAhrati, nrly pniakic |)OKreut-«ti. u nfujalUl/nr [Hiiirali ir arr-AKU I'< 
tlolttiiri wicifli iiiiiuiił bncu- w wu)tw&lj(twM: kujnwiikiciii o iitnlr-ni mli 
■tąd. im dmlte od nu do Wonmwy Ictiice. Z Itrjuricia puiiwB/ctutnili di 
\VTOi!JAwka D Mtdeiu mil ^ii\d i A|>AnoiinUi to uiuubj, kl&nyo ganiuuM iL 
nicKtnaiid mi; bronił. Poruc-imilc MnrwitK t widu pimrinaini Mm potrgti^ 
u rT><tla Mi'oj-<kfl jiontla w ukwol';. W Iciti niicM-ii'' itałiriŁli LtkS" Pnlact 
kaj<f krulłWłkw. Tr^l saiiii^' cioii xiiH]ituw»l<) »u.' Uiu Kn-lr <kUUcO« 
X prochem i antiitk'>'q. kt<Srf k (lrau<Iuiu <lo ftniiii ^nl WWo^awą NVi>t 
[■fowadaiiio. Pny lyiu imu->(>on-i« iunl.v ijriku uuijiltiwkl pt<j kouw<^'i i ufi< 
cutoi oU LanUa. P<iUc)' sabrali i-ały Uuuport i isegadą «r«lH«rlli dU 
•Mifc, (iE^»Ł-iii wKudli w ^Viitq. Nwoibcckich nyprAw r>d|iniłrł<ioo. ["U^H 
skłcli su Ko^lAwion-ł. Potctii ruuyli do Nia!zii«ry my tiiitc ud 1'><nmia,fl| 
a pny nhYtiAmia oio ich. eArnuKMi le^ miMla vryiiuwtcrovAl do taUfucfia ' 
niUłUi. O jd)li^(;»iłi »*<: dajiuim kii iiuin oii* outuiy i»4rxe winrtuBMiki, w, 
lylkf) wi«iLj: te po wfiAcb poMi-kicb nakoKsli prcy»t»vi*ć ludfi t 
(t!ii Hojuka ktnUfry. iyttn Polaków w (ci okulicy lut iiadui idk byr ui: 
j trlko 2 kilku tyu^-y kanalcryi, a kiłkn-ct iiifwiteiyi cię nu tkladK, 
vrl^ki«xa iu^< jednak fnen uxbn)j<^nłi- [Mł'|Hil><[wa. W liniuttii?, Untetda. 
Wrui-lawku i Nii-Kuwir przysir^ly imgiMraiy i oltywntrlc lui wiptwM 
B)>lr^. Fu lej atronit* Wj-ly jwzcn poimlanie jiiwiiic nic wybHHin^lo lał** 
iinitji>c]r Im. luijiiinK-iNCcj olutwy z Iciit ^ti; uńwLiuli'CTJ|, nkąil fmcruić isnlu, 
te lUM/Miy d<i [>i>ivat&i)in »ą );oic>wynłi. W imni^rio nM^kiin 7 'iłd «tfi 
w 8trM4nii> iiiioili Polary tnajiliihrc ni^ dynityr wo}ł<kH pniskw)iit J k»f 
[>oxabi>-nili a mwfu Zakn?.>w«ki<^^ <>lnriMi>' rad? !<']•> w>kK^ rAbib. 
poiloluilcJt leniE znajduji) *v: Polacy w Ombtry o 7 Diii ^I^. 
w KaT(V)'-wte 3 mile od Brumbo^ i nawrt jiii w Itaimrit *tąi wtft 
3] mil* od iłromlKirga i nawet jut w Hliilowie d^d o 3 iDilr 
dro<łu> fłti Wanuwy, Pntet krAliw^kiwn pocstairt-ga iin^nlŁa, 
ry iMly do ptAwn^J kwafery krńl.-włklfj pniyjrtdJLiiI. dowtec 
■ii;, Itr Polary w wh-lkicj tirxi>i<- około Poxi).inia ni; tikaxii)i^ a lutto ganitBMi 
laniwiDy, jfi^li xwlu>icfji iM^dtie wiiDocniony odj>Ór im dawać t^liii*. )wl 
uakźo )(^L I um wictu przyi-hyliiych pomlaahi. Tu ir Toraniu analutioBo 
iiiedAwm na pnodmiMciu w domu narołDyn pwtRUcwiy ogieś, 





— :i'2y — 

If lu Uttk iald tiniyi niJijąL^. Polncy wtięli Sierada, Lcseon, 1 mik' oii 
Pomuiw IW erouier śUiakit-j. W Lnunic. ie oliynutfli- |iu wi<;kucj ou^ 
NłnT)i-\ :iH I l)r<>niti iiiiaDlii. dlulogo wttht tv<-ił> KtrtK-ili^ t'Aw«U- 

uir. I-'. ."inrucnliiiir. lYnlrJi-titiit- więkMty n irii;kHzy tiirtMl Wita 

ił-JmiricrKiwn mocno >i^ do U-go pT7.yn.ynis i WM!y*lkic odeawy io^tir^^n- 

I nniiMfi publikiijj|c Ind iKobijcB i iiakliinui. aaino lai fir* vo wuyti- 
|N>w^tM]in powoduK. W Bracaciii t w BłuUłC)Univ Piilacy »T)>ut«zaii* 

iMebrali poAohmvż o mil I'.', al]|d rMllppl>? tiiiiwlij Kłodawę. W Uiiiui- 
! tdfmwiiK' '■it: S|rx>(aiulz«n»e<>bywaU'Lilnii lmnl/x) Iirxii»'.*i J6 !«>!> x ł'u- 
I S wTWii: .Iiił'Urf(rAUi W małych kiłr|iiŁnu'łi pu j)n..wiiic-yi «j roiUilMy- 
ui, a iediK-go dworu pmcl]odxq (li> dritjti*^"- 'taiiiRwiajit iHMM^^rów do 
iift fi^ *H)hą i ńa dAiiift rckmUiw k nWTcb {wcldiuiych, uihicnji| 
iae ka*7 krAInnkic. binrą ir arewt ofiryaliitiów, lalHuraja kouie poc»- 

I I Uk niebccpiMMu-Rii ciyiU4 dro^ piibltCKU^ ic- |>i'Mnio c«lft kauuiu^ 
W^a ]>r»dttą jnt. mindjcy jaiucKiiiejszfnii niiutami iv} jimifinryi. Juk 

IWO duvicdxit!lt, Jbe l^ruMicy d. 5 opiŁ-H^ili Uiik-zuo, iiatyfltKitiMt |>ray- 
li mnira do it^tu tniaffUi, lii ntoli nJo tykali liyDnjiuiiie) Jjuttiycb rwbo- 

IjpiicT&lisi/iT [iriukicti. I<te yncr. ttiiiLiUi iiiinli ^u; <lu Otcniiawy d^r 
Ltti«kipgn, )^lxie Hwń) ittliityti uli/iy. (..'złntiki kimiUyi |{iiin^i*ó- 
Milgiiii^y: (fotyioireki <?), kwKicliu), tiyt prczydiiłw-ym, ki4n.- 
. YTRneonn, jako podojr»u>rg<\ Itocilowiiki ('.'), J»zei /^ikricwAki, 
t^atr Knli«2ir«rskt, knnmiii^ Im^ i Skiuw*ki (i/, )>ulk<miiik Twir- 
■iowski; KfmJ Woltowicł i?); pr>.-dyfaMioi |irott-«tanify; Hotlii;, Scliockcn, 
Kocłi i Hniiki^. lutnonik Munyiicwuki, który iHłirin zu^iifll wyrr.iinmy 
•kKEgtizAiiic Koiniik-iim.? (^oekinjtiki i Kto^uweki. IU']2ii-t kiiku utb*ciai>. 
NacuJuikiau sity zbroJDcj jeat Li|Mki, |julk<młiikł<-ui ilofnieińM. n jego 
ImiI podpułkuwnikk-iu. I*i>tein |ti7.yłiyl d<f niih pulk<i«(iiik WuUki. t>lircr 
(kńriadczmie pcHiiiH]aii((!y w «ziuoo wojeiiiiq. kulry tmlytilimiiiiłl |in:i'«niuiiil 
p«yry<.> lufUTyt^nUiw {irty finiK/.nie nn Riiejwu iii(H()u»t)l)(iuui iMliiłi>ni|. 
ItiKlłnukYii^liiTii bardico gurliwie i csyunio du iD'iiin'ki'yi auj jirzyklnda, 
Ł iMiitilinii- kIsKilorr. I>An'odcji) Icfca j»t ktasicur Ayttgrawiocki, kUiry 
•aiił K<0 pikami i kMnmi iidirojonycli HiIojióm- lUi Ciiiotna i>nypUnłl, 
Z 1'onuua 1^ wrzcś.: „U. li t. iii. publikuwony byl pncz lutejitKt^su ko- 
nmduiłU Humlł dany iwnywik] Uitojwcym iaie«kati«wn «r obcnu« dniu 
2 wnrWiiiu im! kr/tla podpiiuŁny, moc^ ktńrcgo un-aliiinją *j<i od rHmitowa' 
nU <Tixynt-'y. W<>j»ka pnukłc wi kvl<j Wrn:liLwka> ntciu obywuU-l&w i-i- 
liniiio w artwct. Inotirt^noi obcuuj^ K JtwUiiij<itFi(>, kUlryuli nai-zcJnikn 



"ł Wiijiyłtkic M inlł>iTi)ai'T(- niowtiipliwifi « nicii]tin'kii'gi> wypłynęły 
ŚlMIa; na UiTrg/tlarłi r.gotti rKtIociti- nic tndtna, n]'_- pratrd/jiTry jcat Koloryt 
ita. O Irwiidw punHjifci-j w iVwnaniu wir/Kl nr»:<lnik^w pm-ku-h whra* 
nyrb w końciclr »w. Maicina potla^u śnitUuKif wspAkiu^iut wiiidamiMU 




aso - 




wcnral piinnmnik HsAKij <lo pocklniiia »ii pod varunlu«ni. ii iwliby 
nii iwtrczfY tl*pfU>y, irńe mu iii« miato b}-^ dimiwiuif." A IB4. z Ww- 
mmy, 14 paMit. (Hxc«vpt Iwtu x (tnipzmi. nunylcn^ccgo w eobir okoli 
iKńci powetAoia widkopolakioKo): „('nylAJ^c w |ii»inac-Ji pulilkacnri-b ni; 
po wi^UOH>) csnld dnnjr»ti*»in ii |iowiilHniii wit-lkopoliikriMB doki 
O ntciD wimloiDOM jakn od początku insuTckryi jej dmiaaiom 
lubulam. ObfwnUle wiolkopoUcf z iiezneicm ntdoM pnntM^i tirli 
ilutuojć o iiisoiYkcji krakowskiej. Mimo najwirksir} o»trołuo«cl 
KnnleJli *pw«>lni'w(- tiiiiAwiriiin nip O Ńroilknch Kl«.VL'iiia •!<,•■ JokoJ 
kilknkniltijt-li /jn^ikcli <lo ilnnirtw prywłlnyrh ilnia 21 aicrpnia ntyMjf 
«*jcir&lKlwa )>int(aU'ki(go licznie f^iif i)!;roiiUKłuiTłu:y pnetlBJęnnir.li Icdnn- 
rayiilnle n-niiywy )iit dlałe) iiin odwli-kai' powuuniH, ov*uaa trtnla sjaol 
zn ]KK:attck zwiiiEku ent%o mioć pocMnowili. lVzyu>Rim «r Air cem bjrli 
ob>-w-atfIe RopiliiiKkl. Niiiaojcwski, (łłUzczyńaki, Miuikoir»ki cCc. dc 
W ^«•lrnIll^J jłtirinfc ji^wirr jnlniik lonląc licsbie r.ni-cr[iuir nir iDOfii 
iiiepTKyjiinHa. wsj-ijduir prowir w )tn))li«kOM>t kDin<-nilr mwc niającr^r^ 
PlCTB-s/.r BWńj oWz iialntjli p<mI dreraojn. irdim ma^myn pnutki Jii I' ' ■ 
kI. wamiąc^f wiliTłli. Dopiero d. Hi t. m. H*r*w«jey Nly iebn>)i^j i 
liOO kMw itlitnęll po'l ni|bin«ra. tam bpi*ali formaJny akcea do iiuumki?' 
kmkowrikifj, oroby do ki,'nii«j-i pnroidko»TJ i 'sidu kiyniitwlii^n irytwali. 
l'ortpni akl cały vc kole aboiii^u-riii byt pni«-xyluny i pnytił^^ na pM^ł- 
nc(i><lw>- wladiocu krajowTtn pncoc ttuun^tcyił pMtawwuyin nyk«fia*' 
zmialy. W ni><il>wtatkti »ui VD«y piiblirKiu-j kaJKiy lut pncfąUwm} po- 
mehy powHUnia ziaiyl oll»iv. jaką mu n/iwrxa» złrAyć tnoteot^ tkanf 
litła. Z I*))!) Clabira ftiln r.hmjnn cdaly alf do SKinigla. f(<lxir miaBfauWy 
mimo z,w{ąEkii j<:xyka i wyniania. kt<^ ich łąciTr a niopnyłnelHeiii liii- 
wały *■•■■ ogl<xz^ni# pnirutnida naif^h^.-tiiicj prtyjoli i broń jaką mic^ fcU 
mAifł rłotyli. SUnitąi) ;xMxli do Ramii iiicdnl^ko KrMTJany, [ntiMiIonIa 
icb wiiuł«nioV, £o do łCo^iany Pruiiw^y w liczbio 400 pwrboty i A** ju^t 
T krxnnJi()y gt^irratn Mniu-lHna (irrybyli i na itwi^ cjt^api rocdurflli mt- 
jcdnn ^tnta w »amen) miif^i<>, dniira o* Kf^^tAen. Vm I9 udtncf^ aań 
det^nuinowali nii;: jnkoiZ nuKir ]iikin'i-ry w liry.tiie 1*20 w|iai]li na iiw^ t ■■ 
kim im|K-i«n. ir tAtta urki knniMniŁ-r««i i )q;roin pulaniall, Iiiilai JO ulali 
t «ily okwipat )cn«!r»la Ufanatdiu znbnUi, aln piMirangafąc, b- tUnW-ju* 
nnknr* praiki t armatami naddnNUi pod wiiś Mrhy rrjrnrowali m«. Wir 
nfco Irf intnrf-ktryjnc dołąd » Mimych *ir»y|riAłr, ;>ikiiii'-r<^ii' i ko*«ni*ft* 
r.lafinir r [irr.rbywajarrrh C'ł™x wbotnikAw wtnuiiu- poc24;lo ł (Vij\fr» 
w Słupcy I kurpiinptii ceutrał-liiMil. Mu'l»liii-Li<-;r') -k fl^-iylu. W 
wiWlitwłc M<-nulf.kłimi ui iiainow:; nb. I^ian-f^ ltłh<«vn<ikifgit, * 
brodnickiego, łłL<cliiŁWEsy s*; do doiim tt^o w Zinnumrir ticfaw 
zlmjny ajBul na iiilv}M<e o [hII mili od rfiif udu w biiie w «>lu Ołt< 
na kiinimdy pnu-ki) w tcm mieście konsy9taji(nv. (.*!!, kUny iadncj 



^"■-^ 



— 331 — 



Ił, rajmjr jplaui nn IcmUłl jkiIiickiSw rozkl^|Miri knnii, a tiilt wnjKy 
4u pnw^tantA pKrwiiuifaowFfio iislpla^-y rbrojni na miejscu nmfiwmaaa 
«lutqli, Mie4xkaócr miii'^lu Sirrntl^/i wt^Kli r. immi w |>ornri) mimie, nm- 
«t>irih dla piwiMwci Twwwj ■ekroinc pikifiy. a jcHna z nich strzeliła do 
2j<Ia <)a)(t«cfn> nuK*^ <'> Ebli£t.'niu nk; no-iKcni, Cdf^rzyliitiuy' nklycliaiinal 
*fFnflunic 1 po pfilmwT nn Itiuink/jw, kiAny p^ic w intiiuKii Itninili. \ivr. 
(inu-Jirujr 4, |io frralŁiutiPJR fitnrUniii x ręi-U)«) broni, poddnr eic nora 
nnaifli; Hrihtt ich 42 ^Tni^JnAn, 3 iiiitimlWrA w i I tapitait. X, aoit^wh 
ni nhiiF^o ani rnnnt',;<) iii<! Iiyt-^ tndnciio. W inti^i^yiii*' KdobyliŃmjr 
anOO korcy ntnm, HXtri k^rey irU, SWf hec7»k "aII, a w lcŁ'*i* 7tV) talnrńw. 
W dniu tjrm akl pawstuiin do Hrrtiiirnni rKltlfliiy i iig(mn>ny »j«l^. 
iłbywat^J" Lipfttri i Zbl)0w-bi Ki^nr-rHlami Icorpn^u niutfigi> obrani, aOat- 
mirnkl ror niiatr/Hn. kuiry leltniwHKy piDrwpj 20 luditi x iiaiui tlt^ xti|- 
Ciyl. Oiltbrawr/y prK^si^c^ od iolnitrzT pni»kich, jato wi^pj pczcciir 
f.'!^')- «ra)uiiBi^ liłe bi.-H^. oil(>^la.ti4inv icb i pry;rxwnilfl Indzkorci^ wru 
» Ktił-TitUttuiii krAlo<r«k)mł feti urnmtT śluł-kit-j. I>. t! nrw^. koineucU 
maui ni^iyln kii Łęcjtye^ w snniinrap Hl»kuwMiiiH •loJ4nv|[<> Inni gar- 
iiimBu, ln-£ dU poiriękitwnia sity nirpntytaciAt Yr«in>.ymać rW tnuflijila. 
W triniSe m*4« mi-mrrt .'lU gińw Kf)>tiiwinn» w Hii*riu1i!ii Tcjuimirać 
miiHUłln przrd nndrhoJiuiryin korpiUPoi pułkownika IV>iiina; ten /mbo 
Oftli' mimo i riwzyi fcn Piotrkomi, a ndobrnwsjy r-iikurs IfiO {•tcc-hoty 
i 8Dii ja»]y obiAdt mnr>>£ na Sieradz kti KnlinK-iwi; oI>>-wiiIl-1c ntlogu 
••ijimAdzttni jedni r wutrclk i^co nawi-t s in^rł-nlnnoi oyol '>'='■ "i t « dnid«y 
]ikn Irt: Kar^iti-ki. kai>xMai) wit^liińKki. Ifcikowki. BiirtiK-tiow^ki He, do 
HtB^y liflccy ^lackiej w kAJdmiarJi kii rjiprovia<l)!«>i- Prusacy pnHvrili tir 
tmvH mul >lnbii ptt-in, l»k liim; i)liy«iiti>la Koiiuiitukicf^i. mtmi«tnui 
borpu«ii tuuacgK, i (lAlkiciTJcz/iii-ni'; panni; zamordnwnli, a Kn|kovr»ki( paln- 
9tmi iniMi. Tioi.yli ahvvU^iti vt ••ii«nv,«aiy]ko miMiwpiMiiądiarh, plAt- 
imch, foratach i broni WBZfbtkic;^ gatunku. W tynih- rzai<ip pn«i<ulo 
Ukj^ MTOJt^wńditwo kaliekip. ir Pyidrn^h uzbrojeni ot>TwnU'l'- vf lintbie 
1200 mnb- krmiundr junii-kip ligali i znoMJi. Skńnwiłiiki. j, m. kalinki. 
* Kfli* KfiiAsl «• wasy^lkim l.'fl huun^ir prut^iich, * Kutna lam od 
dywi/yi pułkownika S»'!kclrg;o pntybylycb. ^Vo|ew&iitwo KuWaiMinkfe 
|)rm«liUo w (inicśoie, locz tii dla nndiWŁłcyo *iilnqto ni(;pTzyjacivl»ki(^ 
krifiłiiMil nk mołnik «ii} było długo uinryiny w»r. Pny aabnnym magwytus 
pru.ifkun pimtawiono S kfMynieT^tr i nrta ieh naupEOno, ic nikogo pii«- 
^^^^, nikomu ualepoirac- iiio tnajn, i fn pr^wlwko nieprzyjaciół owi broni^r 
^^krinni. iliuiutby i lycic urracić luicłi. W tern in nietpoJjiii-wanitn nadrj- 
^B|m i'rn«ak6w nui lak apio»mł<> mnilcli ocłlodtif. i« owych dwAdi 
^T^ny *i.-iąKnąr rum nawcł nio było. }!a«Lali iclt iri4<r Prusacy na niiej- 
»co i Kanur iiu iti>LipH> knitAli, sHq r< powk^iidi, hf nłi> tb<tit|>ii)f p^^ki im Ie<v 
B«o«ift polaka oii> kmlf. a gdy IcJi ^walleni odprehar chciano, bronili M<* 



i tai 




— 338 — 



tn^ie uweini kinnini |iAt.v, ]>6lci od 0|pii« kilku rujr da akb duKfp I 
filftcu sio Wi;li.* *} 

^ftir. l0.t). Dn liifinryi Dadiil>'ć biiir<>k:rncyi pnukt^ w zic 
poUkiłJt iiitTwt*; 'łbfitv wi«cl->u)OKi ("odwl H>-ld. Frui^briiult; pi>r. am 
Bwikcgo, Upnkwunligbulcn liw Suat»kHitxt«r* ł-tjnu-n itiii Uitnlnnfc 
111. 3lłft--370: «daH luaii BiiraDi;i» sum Hieil ttefi Aofworf dn- lliisinr 
dftliii) wchirkU!.* . 

it^iT. 10fi>< O Bdikdrm Bojrco, I. 6b: .Joizi aiijł wIImI ijl 
IwiitiUte vt ludiwu AultMf; xiitu M'iuunl(WMi llunderD nnit abachaMlIf 
4 icwultlbiligkcłt. Bftii) (M'pro«Lp lt vc<n rinor Gjillio diircli iU« Yorprhnii 
łlvi4 «r iliw JlefciU hal>«, ihrcn M^nn todtM-biewcin n tuKoini, bąld «an 
.AŁTfnrii uitUT (l4'Ri Viłrwiiiiiłi;, iliuu rr ihrr tTrihnc uiukm* hiii)[rii toMcn, bo> 
tiBchllicbc t^UInn)pn okt ihT« K<»łllł*rk«il«n, w>^b«t rrłti^i dtireli <lic nd 
lUijjiHteij Lu^n luid Bertrlt^^ercKn herabi«ilrdig(«v Ea sUłU Inirhstśblidi : 
KircWn und Kltiflem, wo vt itur c(wu Giułoo kunnłr. iind ■cbłiU; dmJur 
dcT r^Hcthc des Ktk»il;«. der ICbrc dm pre(UMMiK>n Nudhu iMrfc-, M-buMi 
liobo Wundi-n." 

^tjir. 1U7). Siltt kcnjniw podana wNlki l>))bnł«f>kir|n). Itymkirwk 
taacujf ją wyiej aievu, {lodawc meuilą cyfrf tyłka «r praybłUji-niu; 
I>ił«tKAii, rochniJii- iiaw<<Ł ki-jijnicf^n do lyeli K^inmł'')^ prr- ' 
kt/)Ti? DII' hyly W koniplctur', uie wynumila dn if.OOO gli^w. Kaw ; 
ncrtTo f»nnnwnna bryi^a geiti-TAla Piibraw<tki«go j brj^ada IIimwu 
Kł<jv do l.lłOU"; Mttdaliiifki iniai {>ii}-p^^*di»i- ŚDO kuni: e kurpora . 
Br[>qikowak)«K« I^^broirski epodzitwaJ »\ą ,prcyiia)uuuo) mi«ć do 2fiW \ 
tłsl*. ale .knlwie donu) j<d<-n Imuliim ri^. l>go i 100 eirwloAw, w 
1.0UU. ł'uEwi>luDo mu byio wybrać na poinoc, jakich miu cccfacc 
X ir^li(GiKaii«?ni ^rla Ryuikii>H'icKii, ktArep> mAm kuffa; Jóu-I PodIm 
iłbKciji uiumi kiiiiii-ridy nad inldxirlił]rm korpuacm u N. Narzciniksi 
■it (n» I r4Uny<-łi pTvyi-TTn Irpic) byłoby nic atalo), UgotN. Naciulnik, jak 
■h; sam ińwiadrŁ.yl, cJkuiI uitrr.yiiiai- dlu inaych wtdiikAw. Ale oUr 
pMi#n>J l.h|brł>«r^ki nk- chciał taitiwgo, jak tylko (K7mkir>iiricfa) z o4wi 
nk-iii uanH iticprzy)i;t-ia iri.-»7cj kmiii^y, tn W Pukcr. tnl prcrnika 
UWfKc tH-lhAUilu lirjik^niif, i lok x\>kawnty una, u<-t^lu. ile ir <.'aui' 
tiierpia) ^wtoki mg^tkie cŁjiav przycotowaiiia do lej Uk pouwbncj <Ju)»- 
Uyoyi.* 

(Sir. 10$>. O powtsliiniurh wicilkopulskicb (widajc Kynikicwicz 
aaaltfiująoo iwcjuyiUy; ^21 (wrual.) U. rostociyl oli£« pod Klupcuni, i aik 



nik, jak 

:rkuy 
.-Ul' oi^^ 



*) TTlko t(t) o^lAini Iiit z Oni^^-inn. kt&rr uwdl drtipt n& Wi 
firtłi Ennmtona dnkunirniu poHłłnw-, jako rełiieyR p/iliir»>di)łra. d «ttf*tj1 

Ucyc podaną pn<« Knulls. (>|M)wi0d«iii« |wt«ki« lotuile faro). 



fl38 -- 



td Ifiuaas B O od Pocoiuia. 22 )>n:T'był<F poirntania wO)>ir4UztWu p(KcnaA> 
■kii^. kalwkifgo, gniefnipoMkit-go i I^v.ri<kń>c(i. Pk-i-botj mnio co mieli; 
pprAm 900 ntricIrAw r. bnmiu ilobnt in^t;'*' ^'y' j^-^r^t-': h\tt^k<- HOO [>n wleli- 
•») ccf^ X pikfuiii i kuHUiii, kuimliTyi liyło "kolii 4,<KfO, liitK> im dolirroh 
faniacb, hvt Hf OKlimjonrj, s uk ralr pnwi-taair wiclkopolńkiŁ- Ifłlwio wy- 
Hitto&/JOO ladei nifivfnilnrnycb... 2H i '24 pnuuiwuM oknln Ercgiili^wonifl 
M sbroinf^i «1; wiclkupoInlEicj. jcdnnk nic w tej niitru; iiii- pnLit<'ii;wzi^ 
iw w*pAln(v> narałioni* w. (fCnonJowie. n tu rmyktn>ł'>ni onjrh w^*y- 
try (rfk-t^'(rjf Miijsk liniowych fUiali tic w kAltIrm /j!ar/<-łiiii linihrokirRi 
oboiwwiieni (irwk-Miiu- \^'it^'lko[x>lao6vr, Łe nie cbra iiitioj niid nimi pr<TOi;<i- 
ifwy rmI u.', ki/iT.f K ntMtarii^Kkti i |Kiwi>)jiniii na {ilftt^i liiiwy inid- piiwiiinl, 
■wJsninnr pci>niaini ew*^iiii droRit! iyi-io tylu sacnycli obywłfcrtów. kt^rer 
iriuiiHn I mdit juuiwn byo (U0)0| podporą uwi-j <>jcxyzny; w kii2<lyiii mA in< 
ariD Manitr ranczy uwalali nic ink bntci* iutriL-j nmtki. iiir itinii ^jwIul-j rół- 
hiej. tylko cniiły i wy*t4^kM. ii niiloit^, iednoir, bmieislwu wojaku liiiium> 
K zbrojnymi Wirlknpolnnanii ink triiJyin in.fJ('.ni K|K>il(>, ^ jitiiuin nlawaL 
lit hy^ ciftlem, yeAną do«B|. ni^nnitaoyadlat^go bez najinniAtMoj upnmetki 
'.' ' ' 'tny iiktiiAk. Srmrlrfiw (irzylącKonn dn bAtaliouńw & inim pi<F- 

I łono po rrfriracriUiicb. 2 knnrsUryi f/mnofruio li^kkin pułki, 
■ t (iby«iiii-Uki<'b iiytiAw 1 2 «Kii>yi'h rjbyHatł')''!^ '<1f InHsiio wnratlrony. U«< 
nmlowii'. UDifir«ki kuinw^ki a Sk^-nim*^ kiilipki, ciicnu j«k »itjle|ńoj 
■nifdzic prłw^ltiiiiik Bicycfa irojpiródctir, pro«ili o zilatnyrb niUbwIicnY^w; 
h.v,iiiciim. Majfinurb* brytnuly I>i|browBki«)ra Korapenbauecn i Uu- 
iki pntrdsni im byli do wsp/ilti"j prutty.* 

(8ir. Iffll M] (.Cymy w idiM-teK RymkicwicM. Taiiiźe: ,0. Di|bpj«- 
«M jiik w [yMJnlmiiflch mity, <lodki. k«id<^mu prKyatcpn<r, ł^k v obnwiu- 
karli woJAknwyrb brl pnyiny i finrawy. R« wKftłnla ha krewnych i pnty- 
jiri/tl, nnwL-l nft wWn>ic«> sytui (dopiero mująirrf^o tal U, ktiry «r bryindsic 
)k|U eiwfiiwiii untiidn) tuirarxyKai, WAzy^tkie .*l4>pniiiwi U'tiiu od pow lądujące 
odby^c*^ [niłntal powimiuici ), niiiainirJMi- wykroczcrnin pru-cittkn nlultl>ii- nic 
m*fy bi'/k«niii'. /. n«Cnry nic ripri)iąc poc4iWjcrów, tmlnyHi tli" mini fmw)- 
ryi/iM, A IłędjfT Im-7 upruilnnift (ili- iil<imin>Hr liid/ln ptNCwnIa) Mir)'c>b na- 
micIttoJH.— *pniwinniwoK<- wolny i tych ponwl<'w mny^f biitft. kałdmiin r&- 
Wiin wytoicrrJina była. Jfotnti tło poiupk! iiniia) sroroii'. wtcdsial lakfcr ffllc 
4nbre Ha^Huu', dhjao nii-najrarnii-m owt-in łyriiwit ^-nor-i" wtro-t I xnaoiicnl(^ 
tHąi pnywiitioinii.- i aiurimir n nojska były iilcn^rranicinna.. Tamilotf i uf- 
ao^ n wiijńltn. Ui karnośi- w k-ir^mw- jt-jfo nu- tak sJowt jak wlaanyni 
intykliuifin w podkotiiitidiiycłi wpuJHiiu, U n-fptbimow.- Hltilby u^tniiilowa- 
aa m imwtdUcb praraorui^i i rmclrcipno^, pneirodnit-jtącc wnyslkiiti 
)>go latyuDOaciuiu aajpitf«ri«ą hyf uiigly. jnknł i były n;tco}i]ib( wt? wuHkivb 
pnHłM^wzii^iKb uiWKce pi-inyńlnt^o ikutkn; i tlzinrmać nifr ttic iTicebo, 
bt Ko/kply. kl^iry whi^I ciemnej iiory nieapoMaate po aiakowaF, raAgl Kyc 




— 3a4 — 



^bit^m, albowiem I>iU>n>w»lii,}ak wnujduL-, Uk i lu pod l^bosityiicfu w 
*Ul goŁAwoHcl, jak gdfhj wicdsinl, i« miał bji< atakonanym, cliuci*i 
moiciftiPtro nie było piHlobipńntwo.^ P<x'X)|rrk nyprawj-, przebmiĘcio 
i iia'<lv]>ii'.- <iiii t.tr*cjiK' tiail jłj t>r%i-c)iirit Dpitujt dalej doić doi 
.l>rjcwiqt(>gu nneśDia korpus mly i piicl Mt<xiii pomoazcrnwal i 
fTM Uębiii;^, )isim Klani{ł obom-tn. /Hbt-Eii(<.'«uFu> jumjt kmy bncK 
•imiloami, aby ai^ Diujintjrjaok-l (mI ZakrtN^jmiii i W^Mtu^cruIti tii*- ni 
])noprawi<- aa naetĄ ttrwK-, n painilc wjsłatio at dn Hutuei Iteury, To 
i «pt<^t;i |>owrucaji|cy »itpwnili, »■ nijcdiic nitnuLtt iiii-pnyjacicla na 
wfin btzc^ tej rr^ki. kvx nn Itnjm wiat komendy Moją od Snr 
a2 do jej uiifm we \Vi*lc. łjpncml UiiWiiwski wIhmiIc w U-j joiytji 
fla) pJylkii pryWirimir Bxtin:; sJiixniii iiiial ^>bait>;. ukby fniAacy. apuati 
exy jtKO tauiiar, w łyfii stronach luo wuuocuili pjt; i na citurj iik tt 
pncwikodik- i ncwjcu koiiierKtij« M|dxit vf'uy j>otn>-biui wKtTTjrniMć ^ki x « 
jcfli prx«doivwacdQ[B. piki I<. Nac/cbiik ji-di-B tniUy kiirpua w\! i 

fc dla ube/Ljtii-M^zenia li^wefjo brze^ \Vi11J5. adrii);! iiiiK'jiu-}ixy w ^ 

wifKai 8uckiił-u'K'a. kt'Jrytiir dcmoiifUowal nitprzijnLit-loni. te lu tirml*! 
dzić ma Umrę. ^^liuDk- wtca<:xai kkd/ g. D. U- sin-o/' mrali pntM k 
ra. kcTiniinikuwui- chdal N. Na<'<vliiiknwi, prtyjurbał z Waruawy 
Iao Wybicki, mąt p^l«'n pairyotyztiiu i UK-lkkli (oltiitiw, aby jaka prłi 
lUfNfiik Rady |>r/y j»t:ii KOwtawiU ki>rpit>i<-. x iui<i-nriiifii«u. ie N. NafM-l 
t^ diTA knrpany, ktArr mu ulntirit- itiuf;^ pomyślny prwcbód Itctirj. jut 
koincDdemwal... 2a oadejicinu korpusu g. Bioiiikowukicfio i ubJ^-ieBi 
KtcruokAw iindbTxciQ.v«ii WieJy gil. D. po mnayni ioJnknkim 
dnia \2 nifKi,'! z lt<>biitT i |io 3 n)iliii'h manuu wici-snreii) Hanąl pod 
KrimiAiT Kwani) olioaTiti, w Łnk4i'iCł kińry w leni iiiU')si'u csyoi iijódi* 
ry w \Vi>li;. nmtUK napiywiwko w r6wneta pulof^niii, o maln t-H-ien' lulb 
nieś Kitnikifi, R^ik jut komenda pnwka, 30 ludu i iifin'n'iu. ntala. ' 
nU Ityiiiki^wio, kióry x D^hiny hyl ur>'niivE«rowal a aM-na|pu<d4 
(ifZMicdaieni. MTc-inuiif iilatiiiwazy ir KtuiDcmtP, mroK taiiiktujl Inry 
Biury rtm-lcanń. dajnc *wujiiiii dy:>puxyvyaiiłi l'ni>nk<tn) do iinrozunuHU, 
te knili liii iitc ww,'i'ej ZHacxyi- i)i« iiinźe. jak tylko awlniracy^ lak^. pką 
nami imyinajH, ukrytrajiii: tym i-punobtin manc k>jiuuDJ i lokommim m 
korpnra otnceiti. Od t^ucbntwna wciąi po lewym bniq;u Bxiiry ai do Ml- 
itly mii^łcy pootfmnknrai imi^kimi iiaijiiiae»iirir<xi< Ityły w Knmionntn 
i WiLkiłwitMCh. Pnia 13 rfiwiiu t dniem koowadirowaiiii dwa nmitnaj 
dla ()|iaNuiia o[)>Mlal Wsi Kamionna, kifin w tym soDiytu 13a;>)i- i ' 
uicki tiL- Atnufkaiui, przłbmąu.^y B/ u r<;. u inko wal a tr»niu. Vi< 
dcąc pncd kh naian-sy k um-ii) ponfidnio f i^ rcjicrwali do pU^Minc B 
monn' b^tiic oparkaiii(i(M dlufto im olnfyU ta olif«uf i a>i: piurw^j nc fud- 
duli, sA UL wyMrzi-tankrni uinaiiicjt. n»u małą lii-ibi; iiiaJ4c ubŁiydi ł nu- 
uycb. Tym ofOMtUtn i druRt kuiutuda sldtona 3 dwńrb konipanb ftthtj 



— 335 — 



ciWJi rtwoilmn^iw kawiiler)ri |)od |>raen wluiciwati ai&iora SKwtjk^fwłutifę^ 
«ii> wtoi Wilkowicach «Tltii<iranH, laki*- nad Kiiur^, w rAwiioj uiltc^liwn ud 
rliArxr-HA i Wi!>łf, poAt^powala. micuo tępego bronienia "*•:: rnuwcjr «ti«- 
rtny l:ilkmlzii!«iaŁ ludsi poddać tią niii»i4>li. W KkntionniK nielki siialc- 
jny ołj^azTD. w kińrym było nii.-L-fj jak 2,<>X> Ji>» mąki. nUiK^u f.ł>ota 
mxJu l,'lO(»ki>W7. u mJi do 6.000 lit<(-j[<4(.iL'<«»xal U.) l>yt dwoira obo- 
«iązk>rai jak HAjtntokkliwirj n traiuport Icira sił; DUrai-, «1p cół kinly jego 
forUwow pomiołu iinjwTJcxvi-h it^iiowań l>]rln ni«-|>odobna. N ii:t>^yłaoii4 
ilbowłcin xaw«»> tię n auaczinrb |iiiin>liu.-h Hiitiji\c podwiłdT, xvilaaicia. idą- 
ce z d«l»jcb iiii^jw. pt«')inun'ul. Do m>-<i n. ]>. BAnyMiikiuiii-iimycłl coc- 
•(i»L' ł ronr/uou^ Icdimiiily ]« okoli(vch nic nil^izl. / len wj^iri^tkicni jłiliink 
lin kilkuMU lur ninki j Ktli wynlłuiti du Witmnin;!', \»fnuo unii: tlo '/.ukTMW- 
■ki«igtł, |>rezydt^iiui niiR^in. abv ito iiioJttH.>w'i fur inulolal. Nn o>iui"k, abv 
nJD być V muułnym n7pa<iku paknin, OKlimunm uimuła wuluwi^ ^abieranis, 
kio 00 in>'<to. PrtyrliMUil iiajuMraj jiiinza Krabuwaiiy i oglndroiiy bid nio 
iąe T^re do Bona eb tr k<.f7y»i* i prr.ybycJa broci ^wuicb.^ ruiiikui.*ta »•<: je- 
■liM liom^nda do Piwzysk nwl WUIę, (jd/it.' mtKny ]>o=t(>nJiifk lubo jiił 
ttwyHi.-^kiiD oauj-iD un;tu iiniadoiniuiiy i j>iijfjił.>iiiwa)iy w olir<»iii' iMawu- 
r. rosprwiiony i snieoway soetal. Z lit iia U pu ]>{>lu'ucy była la {jolyci- 
I,.. 14 siblilrl («łn) gii. MiuIaliiiKkł k bTjgndą 9iwo}i|. Grł. 1>. u Ii*jii doirte- 
<Uiaw>^cy *>v l»*»^ tlo ii>i-iO>, ii luW kniiicndcnij>i<^y idzir dif^tuio itud j>^;(> 
kuniiłd';, iiłiy tylk» inilklii-uiy iiiti'iT» byl nilimiiny. Zlii<-|j;a t,'rl. >lailaliu- 
•ki i|i) grbi I >i)bruw«kiegu. dAJq nobiu UMiAkaiiic brnlcTMkic, uilinawiu grl 
lUdaliiWki iirtyjwia kuiiK-ndy, dajn M,\ńe lękf,' i ułono houdru, ib lęcxińe 
■if<^ Iii;d4 o^yćuir. PiynntM indna w lyrJi dwócbciiutliwycJt sercach |wl- 
L-h itir tai«la inił:-j>>cii...Do tr^^ hiooimimi Prii-jicy nii* tiiLiiKidi <■ Kanua- 
^xi> nkriK-icniH do Wio)ko|)(ili<ki, Kdawalo im rit;, b' t;i'ł: 1). l!zun> pru-szedł 
•Ua i>|<ajiowiutia mairazyiiiiw. Llwicrdcili fi'; ie»»z<.' bardzii-j w u-m laiiiL- 
■aniu. kiedy pn opaleDiu jcdnt^ a Kabraaiu dmięicgo grl. D. ninu vr6vtl 
■|M«rr6l i na jn prawym br«.-gu muti\\ vboieta. Wlańuie w tym widoku 
eyniuuf Itm manrnrr. aby tłioftniyjaeipla w t«ł inyib icuKUwił^, nim iia- 
|li«c HKłfbi piechota, kiAni jrrt. Hmuikownki wi-dlug <xlcbnin«n) JMZrw itn 
hi 14 ordynaiiHii N. Niu-irlnika riaiyi-liBiiast povini«n był do«ia- 
Oji/i^tuciiic wy|)ravTy ]łiiiJ]oty nic mott: by^ grlowi Drotii- 
r»lciKiitu darawonc, ffdyJL t irj )ri;(i opiciuaJoM-i ^rDtRypiany mnnr. 
fffla Dąbrowskiego podągn^l la Aobi) ni«-iijnlą \V'ielku}>i>bLoOa' kli:«ki<... Nie- 
tyjacioł rMayini ApoMbami roijiiUial Uotrodrńir nad Wt-ln l>-^ial)lJpJl, 
mąc pTTAt to wułin; doiDo«q rospalió, WH[^i'Mbrni'i lUDzycJi iia ua>< •ibf>'<'ic. 
jimI n»w«-l wii/iwir K uitli, ic luy, yun-jui.- faiuUyzm^nł i okriidciii^lwy, na 
wyii;{ii<>niv bnłń wiM-łt^niy: li> |>ntymti»ili> |)eliiuoiociiika W^bickh» 
wydać praUaaiuc>v. nyniawufąc Kruby tal^ ti-j pickKlocj puLora- 



- 336 — 



Tzy. "1.» D. IH (wnccj.) zrntnw«sy i «i[c monizu, «UlU(ł oboMot pod i 
vn. Tu »ir> g. Mftdalłń&ki c ramii zliioiyl, ktArv tr Kiilłiic ptibiwari' T 
[K>|ii/yl nii filiti-u 11 ud wniąt w iiiem^. Ulody Sctuit-j-ia wie\n 
Ktijawiiiitutii Konin, |>oriiziw«xj ich et<ii(ć pnnnil <lo Kula m rvjtiTi| 
Aic. SInifVAkt i^ntTnl ii-ko |tuw^lAnia, dowiiultifat^ ti^ n trm roiri^ 
lenlninnn voi«k n^ilitrnfrh p<^l ICnmtonn4>in pntMi«dluy Błnii; Jul 
rxy)A do Wii^lkoiłoUki i ku ni«rinu iaftMeTiij>, wyitUI napmriw ntef 
itiMi]to)M<i ptwbii ■• rirz,v>|>i(^);«>ie i>omt>cy oliywał^l* HoFItnani 
<-ii?innr łirl Vi€ciM, ■ Inlnti>ri clługim i d^him Entif.oiiy nuirnznin, i 
wiec |x>wvd<^>iv if- I>i{liruwxki nic iti£(cl dale} uwnarKiwac, ilo ' 
jiwi!rxc ilu KuIa lny niil« dropi: piml lyibu pr^ei tegol obj 
do ir< Miii«wt>kicieo s ulraenlun, ■f«ł>y Koła nie opuMscaiA ł 
)iilin f nimi mjM-wne rtąm'. W nic<t(Ml«lkii foriM-^' tnHu 
micJMCU pTTjimjnialej i nnittry olimnapRo, w tciArcmbr r. Dubruwoll 
piMrznif ni/ifl Mlnł.yc niftgiutynr, umUiwIp iiii-fnnns^bny b*icmi I dl 
CpcnniADO g*> niiT*!. tu lo tnisfitAciko (lo tycb witlokńw icai tuti«p(M 
^ttii illtbftn ircxyl n«jnir«nifj. aby nie l>ył» ulnv<AiM», 90 naa pnty 
^. Miiicwitkił-fio xnnwii pcnlanin- iłotMoi^r, te ScbmrtR wmIIuc T*" 
fowł^i-i -t|>i(v''*< I pi<<^lioi« i ainiaiaiiii t)p4muik- nn nieg" mmitien 
» niiłiynnitni piwnUlJ [mymutcoDT byl npuM^^ Koln i kii łOodai 
tiTuju i>if. GriH-rnl Dttbrofmki uczyniwMy oawH kilka mumeóiY 
wiijHi dla uprz«di««ifl w Kole niepnyjannla, nw mAgl jak x talon ■ 
na njKfurwuf tnmirji^cc, a niilmr nicmiitnońr rnutjć uk p«:(lkn ■ 
kurpiiBrni. jak okoli nnoici ir.nnncnly, rhwyrił r!^ rudy erU łCyiiikii 
nby itistrl'.-ftvi nnnJEiwAEy na iMMlwody r. (Iwoin.i iiriiint>imi i nii^oł 
ka«r*li<fyi |[(imcii(kr»vrtK>. Slal'> t-it;t x tym mnJyin (HldzUIccn fnt 
w mnnz i zwri'>(.it g. 3Inievekirgii t powutnninti i pnrbyl dn Koła, 
JMKKłf PniMtcy byli o milę. Ouacnil |{rniki«wic« objifwj^ Ira' 
■ simitranii na}ityi>kowtii(9*M> jiotyryt, nkrywKcy arniatT. kcArr »txjn 



*) Wtndy 10 iiióin mKriiiMflo kartm-xkl, x kiAryrIi ImImi p 
wnłasi^ warrhiivuiti<'rjir1riryiikicb uis. oj. Wl: 



.Bracia I'niwu;y! ■'■•Uu.-y idi| 
Wan raUiwiu;, WoIikóc Wain ujttn- 
««u', PoJnlki Mk tak niilkic 
iipłiu-arip Królowi ['rnskirmil.niM' 
wti-, i twlrn^y Wnin krxywdy nic 
czynić; Jlz^ >'ajrn->t*«T Pł>l»ki ut 
ivrzyatki> luwkutuic świi^iniu do- 
tn^tnai^ * 

WMU-lfcłc nan-d dnibiie wyknxu<oia iołnier/.n k:iiiil U 
wo. Wr^lj^lfiii ,M-ri(Viw yni>bowan" wj^yftkii? nyiily bonom 
wanu wi<'1i> miloti^«ła. 11 .>tpcri« MaiiniłiM.-Bf niAwia le.' 
kir, |rac Prtimnr* I. C TlMkow Slft. 



\ 



aUir BrudT I'r- (!■■-<'». tH 
It-n koiiiincti > ' 

bnŁ Cłirh ani.'.! r] 

AtjjTiiKTi.tiif ilłf / a 

nip vim Prrn.*-*^ - 
ti« Si-bulrn ■ 

dał alli^ bnI.L 




— 337 - 



tutf^y rao*i nu Wumic i jeden br^A Immj iIo |inux-hodu, [)mtii}*iu l>]rl, ln- 
tAiu BjAridiie korpus [M>irafi irntntyniać H»zoIki« {rk-hirurin'ft unUoirMnU, 
W lvj gi>u>«ffifcoi rwicijąc nt ibliit-niL- >>li; nin-iirr.yjArii-la dimndujt- au;, ł« 
Schtnuiu. jat l ylko UHiadomioDy «xUi1 o prEyl>reiu tin Kula wojsk liiiiowjvb 
tarmatnnii i w zAialarti' broiiieiiin go. natychmiiut |ru«KylJ tU lyr.tlr dla 
mlonipnia toafrazytiu laui lUOiMeąo. t«by a te^ .niejsca tiwalafąc obroty 
ffoffk |Mifckk-b u<5kI je upncdak' du Ka1i"» Lub Pojuwiua dln «-xiiioraioi)iB 
laBMi:anjcti gHniii:<ifiA«, tloki)il »|i<NJx.i<?waJ bm;, it' p^nnioiiiar*! inój prud- 
Mtjwziąłr KM-Lca... Jui bvl wKce<Sr, ki<-^l) i;. Dąlirowrki w Kole rUuąl s kor- 
pHani apntbuiąc ifu-.}-<>tkic kroki, kirm-^. Kj-tukiitniw uojrnil w obrooio- 
nm tqt<i miflatoctka, gdyby "W nicpreyjadd udKui}! tiaiwitowa^. 1{I |){(t* 
■UT iiyl nuttai'li [BaaitaKl nie tak dla odfMiczyiiku tolnic-rej, kl^nty mi- 
no ^tc^ w niru«tatiiij'c}i nitinuch gutoni [>y]i i nnyrtt ^yriyli wibie awan- 
i«wai' dRk], t>ko hanlEM?) (dla) nwpoHtania iiii«JBc«, ioArt i>j« miało dla 
altjgo IntfliiiMil uklnilisoi; dla iiKiadomieiiia nu «r»Ey*lUch powsluń. ałebr 
tif tm ii pod ^lu|K«tai eobmly oiaaawodaie, doki^d 21 ańiu pny\>yv miał 
a korpuacm, wzitto na Uni kouirc > jWwAlaoia kiijRWHktugo osuby dobne 
wiadcKiH' łłuluioDiu kraju i na których w lem wknŁiieiii unu|d£<;niu moiaa 
byki [)ol«|^', nio dawitey )iik lylko «U>tt!»ia nnne, iti»<Uy ttioprayjai^icl, 
gdyby ki>Jry niraci-f^eni miał nrpaść w jogo r^cc. plaim rJucunia mc ni* 
wykrył. KUo Idly w równinie mi.-diy biotami^ do U>^ WnrU ducląc* nin 
na dira ramiona okrjrira jr zu)idnio i tylko pruxd«ra mosty wojiid noma 
doinia^la. tidyby rf (trony Kłodnwyoimtancycb *ic parniK^ ;;At dIc duniinOwalo 
timu laifiJKU, byłoby do*yr obronno. Ta okoticinoJóantweczyla nssystlclch 
uaiiar Ujnyiii^wkoin gu dla ^kladAtr i Lylkri sunUwiono ctęiku chtnydi 
Mł domu nygłKloym konziciu luiaAta wyKiawionyiu na lanret wojsk ]>ol- 
ki<-łi dawniej kouey:<tuJ4cycJi. Tcgot dnia |>or. IKulatiiowoki n 300 koni 
hDar-o<ipn>waiiy ustal lu rcko^Mkuwaiiir; iiiepncyjacicla. Traia doniófd, 
łp n sblłjteniua aii{ irgo do Koaiiin arycrKanla tiic[łr/yjadcUka to inie^Me 
opuicila, ktńrr naiył'hmia«i Bvo)q óbjaJ Iconwndj^ i iit- t^rlinerin obAsujo 
pod ryidrami. '2li. kur|in> praei»f<(ltMy powlCmif i>>)d Konln^ni Warb; 
•IHm|I aa iiiJa«U)Bi na lnikct« pyidrAkitit oboEcin. Tii Mndojćlittny kilkii- 
dćMkjuu fłioryeh i plejaerowaiiych PiUMukAw pod diicurcio JaIiii^ iroj- 
łkow^go fckzera t kiUtu inwalidów. Urn. I^bioirtki saJocil naj^u- 
rowi«j niaału. aby poaiwtiej w« wtiiytikicb polriełmch nie nblibdo nj- 
ki... CifT. Bwlaniontki la nndcjiłdcni koTpa.*u Knuwn itoand) a uie- 
imyjudeloD. /i^-^iie lunial w okutił-xi*li Pyzdr [wkazywat- iti^. opanowa- 
v»sj bowiem ^Ary i pał^iki roKatawiiil witlcty di.^noo^mijąi' Ułcjmy^cic- 
lowi, i* korpiu Ul Kianitt obowm. Sebwmn obawiiijąc sjft byti aiakowa- 
a^iii. a M|dx4C I dirt-kcyi niarasu zainiar nnu wii^cin routniiia, k nory 
sgni^cd Tyndry eo^iawiir^cy anamtjt csętć uiA>{tuyit>6vi , kbSryb taw' cntuU 
niial onioać lab tajMUtt!, upiciKiiyiu marKzeru 611^11:4' f^J Poiroail dla 
>lo«K«nfln T. IV. 22 



— 338 — 



I 



^'zninciileiilii |>allc. Diińohla [Diether] t ntemilfiu r«m ^tojswgu ^mtuIeo 
ncin. PniKOCy j^zoKC biiniziuj utwicrdxili #ie w teio tujiicnwniti, kioljr 
31. Di^hrowskt mttonyt nh/ir. pod Hlu|>raini -I inil« wł 1ii>i«xna ■ O, 
Polna Ilia... IfO. k»r|iti!< |ii>iiiA^x«nmsl do flnk^na i Ifęa Ania blirb- tui 
*Un!)t olHMOin .. Driwń 27. poćwittcony )>yl na ]Hidxir|;oiranip Bngii 
irsparcic ffaurhinncna roki| mną pnaiytinoiń \ ^lany it uĄ |irontnc;i o\ 
poUMofft. T« iiroray*ti^ była jedna > nnjnłuunlssfcb i lujtkliwuycti, 
ktAn kiedr widEfuno. CaJe miasto było w pnrBtlzłc E|Tt)mad£on« pod 
tirmni chont^ianit. n ltor|in« w jiOTKadkii łwlalii iwnykowaity «tiU pxl 
bronili O. Dąbrówki n witub^iu "woim i jiiirrwMirli raujr tificiTwiii. /. hb- 
<-xdnik&iJii iKUi-atati i ich jTfocltiiciMEyuii obrnal^lsiui pnyuedlazy do k»- 
tMlriiliti^go fci)M-i(>lB pn-ytriomi byli tiif kiijiitiily w A*yMałcvl lletiM>> 
go kl«ra: odf^awila »ii: zarsB mrzn wielka pray tnl«irrxnpj niRiTee. 
(ł. OiibraHuki r.npnuiit )M:>ti>iii wzTBtktpb nn tolniorBki obiaiL łcditic k pnj- 
zirr>iti( i-krutiino^nir) bnwioin' ^ii; nk A<t nii^m^ra. i'o rKapuinolni lahif 
{K*a»i) na fwojp mkjww dln iirTyiruionaiim tit; do iDan>ni równo a dnlMi 
mająi-*-^ mubii)!).'.... 28. rńwno i iliiii-ni w»xy>>cy ru«xyli w DunaraoM 
mitjaca, a u nimi potDaeieronAl xuaj! kortKi* c*ily pnwlym tnkttBi 
do Łabiszyna. gdxi<- uunIarMn byto ji. MąbT<m»ińvigo pnepi^ Nnin- 
i «Unjt<' ol)or«in dln lało&tnia dnl»sy>-Ji plan^iw OjMinicji «wońJ> IV 
tnuyhiiiittiwym murisii u^l dnia kor|<ii-i roKlutrl ui> pod O 
a drugirgo dnia praed wtcciorcui rUtnąl w Łnbi^iTnEe. Po okn>|)Ci 
po)^6tkfl<<h krAld praski*gu..., ptlsiMmy tylka *tli. oltprsti^lfi 
•pAt^mro z nic^niotmici^ wiirawdxi« na na^ patrznli. ccytar jednak w trfa 
twnntoth motna było iwłoiu: i w«<M>li' oiwindsEMii* l ^ftfu ju ^^ j ni- 
mi. W Hanicj nrrr.y ttita łcbrojna irkikopotaka vnnut b«rdxi«) pooickrzali 
nit^, « praw: dwbri >wi)nt> ofiitry łńlnw-rj! <^łyMAl w Ht^oLku i |ifa- 
wip Ebytknch. O. Miidnliałiki zr)<cuite pokłuając al» w himtiarfa Jmi- 
uTodawia pod t«in tnWtfm *lo)ą<7 oMc i^kdji^flgo nit-tiuileito aai*' 
wt^ BLrajcbti. Kwln^zt-ui gilyi poil6wczw* san SK^tel]* uiajdowal «(t 
w Fordimir o i> mil łln-Ki. 'IS-iuceaM-m podpnlkmrnlk HinriclM nat^nb- 
mia^t do niego {Kititiiw/y r. rajMrn>u>, a KciągnifWM; smntnfd «ily nkmęi 
le F>w^ Mrooy nie Knnirdbal do dAjiLa Rioowyo V)M)rii, i^lybf. iak»i( 
•podx]i>Hral, miał by<~ atakowanym. .Motlalińnki widuio ooAJ saniiar wtkł- 
locznionr przei pnyfCotowaniF się Pru^akAw do bnjo uhII jutMUi ln«ya 
tTn-(ti4>nł Xoi#<S i jluł-^yl ^ii; t Li|>4kim 30. pod ItarHn«in, iti:t\f tLwM-rf 
tonfli; ptiL*ku (>i#T«?) do«i»i)( l,atii*zyiia, nit korpu* prryn}a*Z'>rowaI Tn pi 
tiloTunck iiicprK^-jiiric-liki »lKlna}iuiK'D)L-]|H>d ki>DM:iłd}| por. Bbii-tk, i 
kutry w r*}t«nid9iir. ujMinowawKy «nHfit»n wyHokn opiuany aa gAlW 
U^cy, z niNttawania za niurcm wyftaKioneico tMintc dtuiro i u 
tiniiiU «ii; pntnciifko w-oii^lkim ntaknm. G. Mfl<laliA>>ki. nip cłKa^L' 
wać tohueru. roikAul kilka riuy dawać ognia x armnty. wWyl ai 



ropoydH 
' 1 t^ 



f^mi 



— HHd — 



iiii iia mur rwaiy ilokoitcajli. W iTi;h d»6ch iruJyrh okt- 
I pT^-CK jciWlycb ł]o*titlo «■; naiii w iiicwolij 2 oficł-rńw, \i iinU-rofi<V- 
tftm I to goroejnńw. Z aitsiej nlnuiy mieliśmy ranDych -1 ilraelców, j«I- 
Bcgo tinouzjmi !;Uin. GrftUonelcicK'' i obywmlclii Ln£(;xyai>kii-g» x pu- 
wituiia kali^kiegn. Tmi Hićkely, odobntwnjr w I''(iTiJ<iiiłu wiadcmoAĆ 
u ibtiŁnnin mi; PuLokńw, i«lc |i«oruii jTcykciul do kon>unu .imi:o. )U- 
j^ ich eił^ wyftiswionii s L-ilkiiHci tytl;o i>trxi>l<<tiw T>-gulftmyrk u re- 
rxU- z ■«niwul»i;j kupy buntowniczych \Vielko]K)laD6w (Ink lych cftotli* 
wyrli ludzi iłoiliwio zfrykt tyl luu.jwai), pnty kilku tel«znych wi- 
watowych ariDtucb, z damą i pogardo, [xi kl6r4 ztrykl uwua x Po- 
Umou pwt^fwfrnć, nic tlairdzy ccai>u It^ń^ ininuać BW«fcu przeciw- 
nika, rtutta z {kkI luowrocJawia z korpnaiMn i pncybywn x 29. na 30. 
« nocy u goduaie 2, w okolico Labirayoa... !?z^kely pri;<ikiiii i rap' 
Uiwtiyni n)arv7fm z [iiM!hol>{ ul>rC«>il mą cIo gńry niuwuiH-j Klostcr- 
ba^ i z łatnnkią opanował, gttyt na niej Polacy tylkn midi ])OAlerił> 
otk X kilkunastu pli>choty i knwnlcryi. li. Dąbrouitki, kt^ry w tych Ktro- 
nadi koraendenpwał, w 30l) kcmi brytca<)y on-ojcj r. iiaKtawiunymi propoc* 
(Mni wpsdkzy na (>iechotc Dippnyjadelkit tiik jh zmieiotał, 1« nic luoji^ 
tię opntć kawaltryi jficu ruzpitfizt-liui- rii zni-zHn. Bir/i^^iim dla Si^e- 
|y'(t:o, ie w Łyin iiio«Deitci« kilka ezNndrondw lituwWiw pr/ybylo lut po- 
taao;' d fak mn dali cjuu (urmowair piefliot^ ziiowu nwoji;, tak byli po* 
WmIcsi kawale^yi polskiej (zapcwuc z obuiwy, aby oie byU odcrzłilijtAl du 
eofniraiia pjo. G. Diibroiroki , cbaic koniecznie .'^2j^kely'ego lupMmo i tpj 
lyskowiKJ puzytyi ^p-.tki-.-, aniuiBOwnć kiunt pii-cliocic, któni lutal ua 
KwojrfB Icwwii łkreydlo. (Jgieii plutonowy oągly a obu nlpon irwai bUnko 
^mlziny i nie picrwi-j lii; nicjTsyjacicI miał ku xu|)rłncj rejtonidzie, ai 
kiedy brygada Kiwwiukic^ wjadlMy z buku zni^iozita wni^cieni ttanki 
I tylu. a trufli)! zewuud wy.ttrzaly iirmut nioruii ko nuci*- zac»;ly,„ t^t6- 
Wy po Icj nir*i«xs*li*ej okcyi w krytyczticm znajdoMul »k; pololcniu 
I w nutjHtnnoŃci, v któr^ ndać ni^ atrom;. czy nnkii' hu; di< liu)vrnx-taww, 
pitu! xołlAwil pod *1n.hą obrooii cały prawię hit^ui. korpusu i znaczne do- 
pOKyty jcUimtwa i lopiestwa HwojFgo. czy ina«zecować do Bydgotaety 
Ha WKmumicnin Um b^luct-KU ^■"■'■'''nu, n ktfin-j krJl pruifki na kilka 
niBoafiw wnitającn miał t^kliuly nUnych nL-kiti»'tfiw wojennych. Spocłzio- 
•aiitc cńr i prawic pi-wuyin bt^lttc. te I'ł>lary lui-ticii nnijcIuiiMt diloj 

wyCłi^kie jKioikuiii- kroki i calu icinoju *il<; obtńcii' na Byilgoczcz dla opn- 
snEa teco tak waincgo niii^jifca. przedsti^wziąl idi upncaUiL' i przygo- 

iwar iii> na n-hzelkic przypadki dla iidar«ninii^ia teh zamiatu, potjawaay 
fnlnnk wpro^ly do Iiiowrorławi.i, aby pocuntala kom»'nda xe wazyMkiom, 

no rnoii" zftbw, ni<v.wloc2ni<i prxciiiOi^J«{a>qtdoToniDia ., Bydp^aca, po 

oiMniecku UtodiIkt^, Ifjy na prawym bnega rzfki Bnly, ktt^ra o pAJ 
raili aitt) wpada do Winly, a wylkj na kilka mil uteroko nniijiyiii ka- 



W" 
^Towi 




— 340 — 



ii*renj tŁieecna }e*l t SoUoą wjadaiiiea w Wartę. ■ u w Cklrc, Pr 
komunikarrii tvlii nrk xnacini« rr>Rn]t£n nrńi biuMłfl, pnwio jiwt hiEmI 
A(jif. t>(>xsti-tii I lutliiFiii, B ■pTztr. mnogość pii;knvrli -k«rMw, In^lowli i fu- 
br^k uulobtiirtD i |)orzttdti«ai. Od Htrony Onidziąclfa okrywa )p llrda 
i tylko pfi EwiMlionrin mościo wchodziiT motoa fło miaita, od LMtyat 
ai eiifgtyni upaMoa ie«t rnonmi i ni<> mant innrpo wrjiria, trlko ilwoau 
moriirmi Ifratiiami. Trm Mpr^obcm nilnri i ■£luki) WŁinocaicHHt bjlobf 
doeyO obronrMioi, Im j^a z trj clmny parfllHnii> t Prda wwlłul pooad 
Manii^ini tminunl c^fEnaca sic lak vrr<oko, ?.*' jc mjirJiiir iiikr>*>ra, — tsyni 
to pii^kfift i»i«>lo •l«l>i-m i nrtjtatwicicKfni do wu^-U. Odyliy ti" BaAłwilir 
im (»} ffirte po«ianrit. jak mu fwlzil pnlk. Witti>, konicndwit putiłvnu, 
byłby tym i>|>on(>ticiu zup«JntP oralil #if4ji« i BydgoMtce. Nio ificdaicć dla 
jakirb powodów niv zoolarnwozy najmu if>j«u>go pCKtrronkti nprfieii 
kilkiiiłcitiniL<-iii huuirAn, r. ciiljriii koriHinwn pnfniAft "ic xa Hub; t na 
tmkrii? |£riidxią«kim ulokowat nią w knakaoh dta nwkiimcyl. (1. Hąbrow- 
ski maj^c polnjtenin Bydjcot^zczy iiikjdokindnicj girm Wi^lkoinUiiAw o|ia. 
Mne, ■ nnain1«)ą<>, tn Settoly BAp«iriw oMe i.irA] reitlojtyt wnllitl H i:^ 
myalm^ już i»io dicial od^brat- ow. W tym albowiem pncypadku ntiałbnr 
z nieprayjiicłcicm do rzynienla dwojako, - ntiprir&l i jumym H(^kf>ly'ia, 
aby ro « ""I K<iry iryiiarowai'. n dnpi«n) a piroiMii«n, fcłńry miał mi- 
kM brwiiić fi^' do upadłego. KniLto dwie akt-ye x llonym doić iil<-[«iy)i- 
fltflMD, do l4>go upomywym, (nic) obwiodłyby ni*; bes tnaean^ tinty 
pii-cboty, n najbnnltirj aninniryi. KiAf n>&Kł »rcc<yf, i« ^. I ląlinnroki... 
dopnM* XBttiiani *wrgo. r lyrh pownd^iw.,. Nie RiAfEl *■<; piiŃ^ na bann! 
rhdal Hirt- iiinnaNUTOwar do IrioKmctawfa I tnleif Um hi>inr-nd«< o«l 5a^ 
k«ly>f!n pny r<Afnyoh oklndacJi jmttmyiinaą, a ■łnroląd ttnanwAĆ »t^ do 
trypaŃi' mofncyrh okoliczności. Wielkopolanie, nsjtMtrdeifj pf^nomomllr 
Wybicki. la alcpyiu Hlq« MpaJen, a wiilci|0 wufatkic u*iło«a&ia nwoir 
r^ttekeyami i taklyrznrini dowodami tbilf. prryik^cdltsy do g. Kyiiiki«w)- 
CBo, klAty vr kor)>H*i» rAw-nii jak |;. Dąbrowski, a <«i<!l.-*ią pra«ri« u H'i'l 
kopotantiw miał tnilw- i Miilaiiro, t Mtaa mu odkrył itiUwł-tj p. r><)i'r>-< 
akit^ maMrrowama nie do ItrdgwEczy Iki do loowrodaurla. (i. Kim- 
kf«trioit, mimo *lidmici nlroirla swego lega dnia, odal ih; natychmlwit do 
I>4brow«kłi>KO wyHtaviajqc mn watnoi!^ i polrcrlic dobywania By()eo*vV- 
Hfirn Dft i*'*'"! ty"f* fliipo»y.'y.; opufclJ nic fulrtjr. Raditłl »rtcc r<Ml»- 
jntfifi atainolicm x dc«tnto:TJU| detaNiować kawakryt ka I^n^om; 
dla ito*t«lf>:nlii «k» o i»iixf« prawdy, dodając^ ft, ]#ł*l I irflra Jwł pnrtj 
nieprtyjaricla opnoowniiit. nie mo^ jak priM-hyli^ *k; do jr^ ptun, 
me^trta^nu do InuwrtKilatrio. leca jcioU rłatio opatracMui lub nic 
obfUWHi^ łi^Uin prcy nyd|piaztsy w nitdEiri. ile g. DiibruimU )Ul{ 
|[o eTyykl »łiicluć, tak «Ł<;ncBa« rndajcgo przyKtn b^dcłe, ile inaitiian 
naJik^wAieiaayeb widoknch wiełkifj potaiKlnowt eii-tcada piiKllraMx». 




- 341 — 

bnawki brHtmfkiciił ueglowonkni iwiordme li; oj»iiii| g. Kymkicwicca, 
ok taiti co dodor, jsk tjrlko pru8b<;. ab; eic «uu roczf! pnświ^ić d» uik 
iri' i irałoo nkocnoAkoiranw. (>. Ryiukl^wkut ni« wjmówil f\^ 

i,; . ■ 

l/od llvdf0*iciq Kfmlcifwict ^wfpniwitrMtf atljuLanla i rapon^iii 
i luleai du Wyhickiejiu, wi^l "t<> us gOrg dla oW-twiih-iuiui dalujcb 
irfaptajyjadoUlEkJi krokOw. Ku wiccMirowi po«tr««e' *>elki« otAlpo nala- 
iloifane pakuni, kiifraiDi, ktOcti pod nialfin kitniruji.in ciiiKiiii;lo putiad 
lcirviił lirii-iiifDi Ui^y ku Wiali^ (ł. nymkicwtcc, iuy>lł{G. iv to bTĆ luoia 
icu« ki^>ir«r>ki. kt6n| Niiinoy iii,vili| uprowiul/ii', iialycLiiiiaiil »pmiyć 
kauil '-fi koonym Mnelcooi i od ok<.<pi«ka itydonskicgo podkruUić tl^ na 
liK^^ItnieMlc. Cł t wybarnymi aztu^iui, n z pTofe»yi b^|c ■tncicaiuł, 
ro;*7pawazy »\t) pomiiidiy budynkntui, tak cri.icznic o|niia dawali, lt6 triiM 
ctółno pocbiwiont koncody i rol>otnilc6H' plyiutc i>uuo do*t«ło iii na 
naiiji htw^. Vii wii^iu Bydgo^zcsy ki«dj g. UadaJiiUkJ odemknąć kasal 
kulty i l/czki, tylko w Did) 8i>ale<»ć miano dokumenta i aktu Prun I>g- 
liu)niow]r<ii, ktAro iia raluasu uwt^y lioilout'.— NoitMita noc «lraRtQa dla 
Fmr>ak6w i falaków. ^;kely pcnnie ntą tpodziowal. io w t^j TolBcy (atitrni 
IKsypuBzetą, a fc. RymkiAwifz duMnit miał obawf, nli<by gu DJepnyjacid, 
jak id«^ dDn-i«>. Ic tylko i )cduq praysicdi kawaicryą, nie prjiyinuul do oof* 
i^yia. Z tjdi prxTCKyn s obyd<TL>cłi !>iron podwojona 20atala pilnej i prey* 

p)lowaiiio*iti>an-i>xrlktc przypadki |Poz<l<>hydu BydguMsczy] -^ićkriy 

DłUnic ni«baspioc«ńetwo miai^ta, uoyniwecy iv swyui obotie dy»|>ocycy« do 
■waaau. pn:ybi«gl roikiuEując iihW ariitaly kanaurnui, po«iii«-ii! w bm- 
aurh i do oi>latni<^ bronić »lanowi»ko. Lcu! tu jomii oeiiai-^niiy l>y| ko- 
iiiM-. Na nicAiic davuy le i inp« luikazy *woiiii udjutiLittom, nutrryiiitiiąc 
(«iq koinpanit; ncuJtMIGii, — kula arouilnia ubita, pud nim konia, Hamcmii 
l«vi| z^TuobutawiUf tiog^> FnNBcy luimu tr^zelkit-b itabieftAw nio mogli go 
uwici^ albowtcoi Polacy joŁ bt?\i\c pitnnmi aiM»ta, nisa,-<bii(i ścigali ucid- 
kajifcydi i Uik i*iij dokIaI między ubitymi i rannymi. (Idyby g. Uąbrowaki 
w lyin ni'iitu.-iitie byt awTAitauwul lirsnit Hv.ą kairalł>ryii, ani nO(a iiicprzy* 
jarkUka nic byłaby uhxU; ircal^.- nierychlo g. Madaliii«ki k bryftad^ hwuji) 
i RxiiHiuikwq[o udoi »lr za ucbrHlzącyiitii pnypTuirailcaJ w])rawdxiQ doajie 
joucse iucvroliiik6w, aicmnla jcdnnk cficńi- koipUHu Stekdj'i.ico x nrniataini 
Rxcz<)śli«t« •)? ratowała do Oruditiądin. Ta opicKialu*'- i ni4'przc2ornoa^ 
t>ąbra«rakitco uuiliitytaby iin wiilk^ "iLgnuij. gdyby iooc pirkne dttela u 
Dtai Ble inóffity.-. iiimo lak ctiwalebuitt odai««io<ii-t^ swyi-Jnttwa, mimo 
tyntDcuiycb konyMoi. \a6n jut niiuno i joscao nadał s[KKluewano ajf: 
Dąbrowski 1 inni ganoralowie aerca napdnione miełi goryoui. Zaatanawia- 
jąe aiĄ nad prccriącJem cratii, )ak od NajwyŁuo^co Narcdnika, igota od 
itikoKD iadnych nic mirłi wiadomość*) ob«winU elę tti^d eliuKitic, ałcby 
nad Baum Inb koło Gostynia przejęta nie była koniunikarya, toby naj* 




- ?»32 — 



fan. K»i. Dn hłff u r i Mdu: 



ll!Vr 



ii-lł lin 



I ubfil* iri»łn«MKi pcU IIHd. F«0eHffted«: por- o**' 
•k* PIMU kMiiWw Ffintm Toa Hwdmtwrf 
■M> cm Tlad 4m Awnrf liff 




ąti«r. 1VC3. U EWfe4rs BVK 1. «: ^aOt tJcii adbct fit 

bMM«to « Mian AsUnf mb adaMlOH* [1&iKi(«« und iiŁwcfc 
Ch— hlMUt^iii B»M oiRMM w m ńwr Q*Ui» dwrii diu Vc 
4tm W «kA Btfcfcl kab*. ftna Hm* ii»tti<^— m ni taupo, ImM ««■__ 
_ I Ii w oam <Un VmMi4^ 4mi v Urn S''ifaQr (uń»i« h*itf;vo U w w . 
iihhiKihi giiMi* *^ (kn Ka*«b«fłmu*. m^Aw^ *« e>cł) durcb die i 
4d|WHt Uf^ nad t kiułgei Bca haaba a rityir. £r Maki IrachaUklidi ii 
lui«hni mhI K B» *to . vo « wmt «»•• fiadsn kwsMr, and - 
4er «nfe» 4» Ktai^ der On *• piiwiniiwi Numw 

(9». luru SMb k«|n«« fodaM ««dlv U^tMMnkHio. R7mlttr«ii 
MBKsir n *7fcl aiMBk yłi w c miwu 17(17 nUa w |«svbti£ittiu: jnlmi 
fw cfc u H L wA nąe MMI fcMiy w k rt a r Aa ijrh n ^ m m M m ^nn^-tnw*hA 
Mm nthjiym iii|l ii. aie «T*«ik da ^I.-WO |HAv. K«ndrt5i iJ:^*^! 
MnntMMMu* tiyfffc f»a*ili D^fawikkco 1 U7]E»4a 
^to Ak ijOOa^ H^fatiiiih «M itijf w waJiy »00 k>Mu: ■ korpou ^1 
BNBtkmfcMcu UtUw*^! if ■ Ui ii rf tią ^fnyw^mtuĄ puk dn :*;J0O li- 
dla', ak ,la4«M A«al fidoa fci * i l » in n^ l-fo i 100 mmeketm, va aa^ai 
I.KIŁ l^ i w Ji»i ■■ M« *T*Wf »» r— ^ i«k^ waaEchmrnMfc 
» <^l^— tiB pfc l^teaii^. kiitiKa aaWa bwąia Jfmti PlaroalMwfcl|a 
iil4vdB ^BTC bMaad? aaA rfihŃtąyai ŁufaiaB a N. X«r«dnlkŁay|ł>- 
<4 (U I rAtofck rai9*i7B liffai b^Miy iH Mafet, Uyol S. Narcdaik, ik 
ai^ana utwiafcijl. ikriit mtXMjmm dla insTr^ «itMA«. A)n nU? kinly 
paMial U^hn>**ti a*r Hm*l tai ^ wyi. ^fc trtl^ tttimlnniicra) a o^«tt<K»- 
■I kaiir^ (^lifcc. Cal pramika ■■nr> 

tiak^^ '^ cwwduk dełrrMtna 

fli«|iał ««IbU aiftli »j^mt |i^|B ■!■■>!> do l«i uk potzwijMa <4f|»- 

(Sir. łOSL Qp ailMiMt ■iinii|rii*iilii podaje Ejmkirafet pmm 
i^Hf^llw JMa^JHi-; ,21 t«n>ij tX taciBnTi nUa pod Hlupouai. J wto 






T>a-» t(B MiMd 1(4 I CWhm. ktArr «cdl dnn m Wn*1 

PpUm kki^ hną. 



- 343 - 



twu Ml dniKl (fsinii |)n (iiMuiuw,tniit Bydgoiiiezy najl i nlwi^l pod To- 
nininn, t» miwitu byłoby »u\ piiildftlo dbo i Istwm-^ą aincą oreta mu^w. 
ffpijźiłteiui* tlę jeca dało cesa kooiEiiiIaiitowi dr tluiidl im (mj^^rutowuiift 
w Jo iiilni«j«)»-| obrony, a Monniu ScJiwcnnoiri do ni>dc*łAnia suhurau.., 
Tiiu bonUicj pnr-koimliJmy h«; o pewnotci tuj pruirdy, gdyJ! pmJ^La [nra 
uo li»tT łcoin^ncUoln ptu«kicfCO i^tKio x dÓaatkm do kr^ln putot o SMsIei 
w |M» portuiKiu micwił) (ortnentacyi, 1» nawet z begu jmwcmIu wawlku brod 
" .i('-l'jiu jnii wxicta. Ze itahme] «>'ii:(: riuly wyiitKlIn. aby nutychmiosŁ 
I Ml ivy»Ui- «aitmryiK»^K do l><lnnaku cIIm ntr/.ynmnia w nim ducha 
uir-tKNłłqclofai i woInoM i urecu-nia [iiii<:iiieni narodu watelkici pomocjr; 
jftkoJ- na dowAd i«ga snnic 3- dnia kom*nrlm)RflDo ergami? kcmondv ka- 
młlaryi dla wkrocscoia do Pomeranii. . Cbi.':ąc i>n (en raz ukipu' puwuiwli- 
Bootil tfct/EOia, aby ii^i5 \Md Toruń, vnijwlkic do t4(^ kroku (łrEedHii^iięt^ 
lostaly środki... Po»t4Tuiiki w Sxvetia, N'akl«, ^niuie, lAbi^iynic, Tno- 
KrocLaniti, ł'od;p^n i Chełmie, -1 do ti mil naokoJo ByiJ|i(}szi-cy suatawt- 
irisiy. t kiArycJł kaJtdr pr»!d mibą iivxcxt> miiil pomnirJMe komendy,— 
fnritfit byl k- Ditbrowi>ki. ii 4 dniami iTprzAdy o r.blitirniu ai^ mcpr7yj»> 
oela utrlailntnioiiyin tN^Hn; rlo ctt^ii |irA'jm[)wniic iKiczty. K^la(^ly,axpi(^g) 
nii; niato pomocty... G^n. I.iiuiki w raparcin ^wnim proantc o zlutowanie 
imkóf pnt«; innif komendo, enpewnc aądtk- n)ii«iiil *wn proib^ t>y<- do>ta- 
britiia d(i wrAiri-łiin bvz wyntinrgo na ui ordynannii, Vi<^y się Dińgl na 
tni krok odważyć i arbitralnie uitad stanąó w Ford'>nie (pikieto opu- 
Itwail^' prawy brsrg Wisły w tym cnurid. kiedy powinim lijrr najlcpitij 
<tadOiiyiu ■ obserwowanym t powodu jui prsi^prawió tk timji|<-ycli k»- 
laain. Hr«>i^ p*wiin, plyby Prn>Mt?y byli lotuwali kymoniio i.bDi'- r. jedną 
lylko armata naprzeciw Fordooia, a dru^ naprzeciw titulca byliby Łyna 
wnacłi«Rł iniWH^yli cały nklaJ PolakAw, KwIaMcu. kiedy k- Dąbrowi^ki 
kUc baidŁiej u prv»'niii?.cm. jak przi- konaniem, lylku zdawał aię «rukać 
pr^Mk^bSw do W9tr7y lim Ilia lej wyprawy, '/Atiwie si-' trteba, ilUcM^o 
Pnifacy nnininicj^u^o oii- zgrabili iKidobJcimtiTa illu pm*rkiMlfn\ii prtc 
prawic woj»k [■olikicfa. Zdnj« <«i^, — wUjinit- Uf^n ryccyli — ]i?wnymi, hijdąc, 
Ic Miknr* |tf«y*)ij*Miy, kuSry nia lylko Tomu ub«ai|)ipt3.yć (idola), lnu 
nawet o zDdCcniii kl^k? (P&lak6w) pRypniwic. Dzień ii (piudi.) naKna- 
riiiiiy byl do iunr</.u,.. Hajor Biitlainowikl dnia tego ra|iortem doDtM 
i> zblih^lu *!<: niuprzyiadeła. pnylacufiic pnwKty autentyczny iii-t pidk. 
ljedłv«ry'i^ do g. inajnra Seiiwbrin'a, « kUSrym wystawia konioezn^ 
polrx«bq Dajpr^rzego zl^czmia się i pTi!yepie>«nia Toniiiiuwi pomocy,^ 
O. Dąbrowaki ebcąe upiwdiie nMpTzy)ai!i«la i apodtiewając a^ dobro T*. 
runią, oim Im miasta mini przyfii' iia «uknr<, przyopii-K/yr kaul niat»Ł 
kolntan, odawMy «ię i>aiii d<> Bziilca, iot^>r drufriej ki^lomny i pr£«pra«t 
pod FonirmteD |iowicT-tyw«Ky g. Kymkii>wii-wwi. Hr^ia nii.>d»«iatttk pro* 
lulWr, Kr.nuipłi.>k- ouycfa. ni«iutanue sloty i moc wiatnSw, kŁ6r« w lyu ctMr 




— 344 — 



■ie iMBowol*'. nipoulo f(pn«nłt>«riR doŃwUdKrli pnuukńtl w pnoprmwlmia 
Mi;i>nst-> Wi->lc. *i Ryniki««łO m%}Ąc Uk? mile HMtmu «iąeo}, itk it«n. 
D^łwKnmki. niiiti" na)ilokla<łni(-iuMi} [illnnści dofiirro na ilnipi ilłtt^ w nocr 
wliltrniit ilu CiAtnoH*. & iri«- ui«lKiruy g. l>n\>tt\wkwiro. kUirr f fom>i» 
I«pitM>) [wHtycTi aiiHiuoiml o mil*:. Ytcłział nic w konł(«ŁiiiM<-i [« malfin 
Oilporxynkii HŃrAc] cicniDcj tiocy U-nfi^ (tamnit) kimlyntiainu*. Ale r&imn 
£ ilniffli tli^nyinty nią t kolnanni) )f. l>i)browBkłe)^ mimo traiłfnr, klA- 
rjch w pncdiifEii <liMVh rłiil I ()wA<-h uoty nsjbHrtliir*) kaliimtu r. Rym- 
ktnrkra ilogcimnula, k<jTftłt« poiDSkutYmał rldlo-j alMtąuAjey »tvixiiii Itika 
o Mkł| itiila< ml Turuniii. Tej nory prtyhyło ilo oiMtiii naMU^ tntt^ 
TmKat&n, kt6ny walouic u ewą ujciy&ne « pewm-j nk<.'yi iloslawiajr ttĄ 
w siMToię prankii, c wiftlii łiuiyuti [>reyiiiiuz4>iii hyll pnriąi- ulitłli^-. 'A ua- 
Atta tyria wykrndUzy eii; a (onn^y, f.-hcLni<r pnenminicŁyli aukoa. Bkoro 
liiritni' neti^o, taraa komMidrmwano piilk. Sokoltiir>ki»t;i> a ItalnłjoiHai 
»trw\it'm dla upoiłowania pnteiitiii«M'i. a lirzna kannlrna itkralrla 
dal łniaułił •ila pTreHęna uraauJkkj komunikacji, fo naiwrUU-J^sj-in 
ki]f[Dn»konaniu poiri-yi Tnninia i okoltc ■kotirroniqwRn«xT rAtna danii 
atniia <)4 H ułnp^l.yt^i ilofc^nff, iirtynioiw droposycyt cło aeliimu, 
nasl<;i>ii)ąci-i nocy dwoma pidtlnami |aiwlr<diłi4-ui luial 1^^ pnyp< 

.Ody tlę katdj ntMtyt nadsH^ti pemiryo okiiikn, g. Ili|ł 
odliim tapnn. t* knr[iu« pułk. I^iIifBrwfin *iiiiuil na Podp^a i 
uia{()ti)iKT rtti: tam konKiuly iia-x<: |io iwan-r) i tllnt-j mnr<-icr onfriąi- 
tuiuŁaly prufl ndwt^wnio pnemafrajitarin Dieprs^jaclrlurn Aa Ssulnc Lcdv 
co ten raport pmmiyljiiii), alUcf miilchoilxi drayi od paik. Sokaloir 
nra nadrią^irnio aiikitrsn nirprayiaoiabkKgn, wynnuiiwygo do 4.000 
(hi, wnyMktti ituiijrirji^ »fitiHy i iłii' Koatalu f Rt myi^ki'-. i«k tylko o 
dsiodla tUncenia •!■; t roMUwionymi na IfMrypi bnc^u Winlr d^-UNUTUn- 
kaini i tal)»a]4*rapiua liydfioai-ty: ZaiłU< aian p. ni|bmn*«ki>'|7n w tym ra- 
da M kirlyoDty i łatwo oU*- «roi«ko ruf;<> łiio]Hu byi^ prxy|łrniriijiM> n iMa- 
tnią zgubę. Mica^-łHu. te putk. |j!diTaiy tiir umial maiwwiciwai* I kony- 
■t»p I lilędfiw l>alwoir»kipp\ Puł-u mn l>ylo dącnar ptid ToriuS? Cnmln. 
to pntea (j>n L-mk ntidii tniaftln, Inn Rdyb7 bri r>nMO I apM-rno |-<f;>4- 
Mmmtł d'v RydfiMirEy. Iiyluby nln tuteamo Ualu. alboiricn ftai. l>ąh)t>»- 
•ki « tym blt>iraok(Ji«snn4ci ani na nionwnt |iU nic mtff totla^ na taiaui 
Ntmnio Wiłly. Bm1i|p pnnnn lowwiro bra»|u, do wipt tanpnr lalwo wyatm- 
łaini arnmtiiirmi »rp«tK pru^oMWo atatlci. kii'>n< r-iliwr iylki> ir dtt^ri 
nte)M«i'li lulcli. piid Sculwiii liylby jrncMf' wttc\kie uniłonaina i;. Ilatiro*- 
akk^dla pTT.f>)H-ia nawd WiWy uczynił iiii-poilnltnc. [ Ink I^trary ni- 
cłąwKf Km. Piihrnwikjtyo od BydpoHsrtA-, ud (wUnwy ntcnial kurpon 
tmrpi. m gonu ttl \Viclku|K>lriki, bylliy odiyakal Brdi^Macc krAlnni pn- 
■klauti. rak intaraRUf^oe (miasto), le irssyslkiini «kladamŁ i nagMtyiwal 
jpfio. k»Vr pridAnnuu joaccar xna}dowaty »i^ w tmlnid; bylhy aatnal kvm- 



— 34:t — 



son (odwii iłotour s 000 alnrycb AoliiKTsr, r<'izUi x t«lErul<^«r i ntet-o |ac- 
<*lkoiy OTi«|ł:»|ti)liikiRJ, tylko uibrujoii^j fcoumi, iint ncalanuij k««riU«ryt, 
ki^r; iMan aie b^l « Alanie nbronió iniaBln. mając jeszcze da jiilimmuiia 
wt^esl MO nietrolnikilin; łiyllłj mAgl on.Toh iiuhmiir i guirnx p»vięk«yF 

ifiM.TsikM' bn^ji- ntkcii kuTtuiRU lak |uirlykul>rii(> (uko Łut 

■ k . iyhy wpniiiy « j*no i^^-*"; '-niKWU' koiu^ftflf delii>iM.>«'&ni< w r4- 

inc u odli-jitc wtmny, i»konp wiłvhr>-)riijyrr l.(UM!r/vń»ki w ww koni 
w tefreUii, |iulkownik tiioroii^-treki n- 200 koiii w Nuklc, imlk. U>|;<uiow- 
oki w S(XI kciij w punJccJe wałeckim, luafor Oielitmowitki n- .100 k>>ni w f^- 
M. knmrndfi brygwly MiKlitlimkir^ w 100 koni u InowrurUwia, do 
. .fil IV I'ml^rta i Smlni, liylyby oilcic(o od gl<'>viteKn knrpusn, 
* miiMłliHin \m ]ń<i'boty i amiftl. lM'>ro hji iiii^y iiir.bilo i ri^pruMcuiie^ 
Slowtfu Lwliyary bylb^ tym uwaCDyin krołdem hez straty i Tydatraow 
uwBl bitwy xiip<-liiy iinyiiil konin- rcwoltiryi wirłkii)>»liilcirj, n lem bnnbite) 
xlai*iy*«)«xy f-U- m> Ki-liyTfrinoiu. hylby to |>rowiticyu »i«irii din królit »wcfC» 
f«ILł<-tii lalryiikul; fc. Uiibrmruki cui Hti-uHwMy lyiu bihimiIiciii /nATKiu) 
■■*7ić korpti>ii łwcao, |>o więbu^j rtn^-i kairnluryi. kl&ra mu taw>«i: była 
■uiuiyu^jcnie]*!)!. uddziolnny \\"w\ą od Wiclkopolaki, z kr^ini komunikacja; 
laltyi-kan^ rtecu) jai prntaio \tvi%c nivpodoł)iin, w ninl<:viialku ^wnom, 
bet ftmwy. b«s tedticj iiuwt^t naduel, nie itiiałtiy ittiti';.'^ Ńrodka raluwaDw 
(tg, jak tylko rciUYwli; kit Pradn*. bi-/. i tak nic hylby n.->ja-dt nicuby t<wi>]«f, 
fjlfk pMunitoH K- pra4<<y i:jin(b«r i EJkmt prńcs uaaaiydi garniKtafiw 
ir PJiwIri. w Wyu»ł[rodue i w Zakrnctymiu (ncrae kon<*>aaD>i awajisbI 
■Wimii^nicj prawy bncjt Kanrl obw«twvany trjiyiniib od początku ni do 
iqacia ic} raeki w Widi*. 

.Tak to ce^tokroć otń««aaloHr i DiepraopmoH konurndt-mw^ych 
gmamldw lab uchyluenit! iiijfuiiio|«Ei-go kalkulu takiy«n<!K'> w Mnyiu 
nunendc bimirić mote kMkr i upwK-k wojnka: oląil u-yb6r kmiwiidiiD' 
lAw nio nioM aię caynić nijnly iiiulto tratkliiric. kiedy w ich FĘkiu-h j«et 
ucx>:acM i DitiiM-łęacic aprawy imbliouMi. (idyby Dąbruwiiki, jnkimi wy- 
U:} nadmienił, tanu na dmgi AtitA po wti^ti KydfroMcey hyl pouedl 
[ml T«rnii. (i> iniai>iu niiidy nie ii«K)oby n|k FolnkAw. Oiii^zni«nic ji^o 
iJald uftH niq>r;iyłncit'Iowi ntuin^itć łiikur>A i tylko co MLtntf * wojokicni 
nie uanuilu tui iiiebexpi«sfiUiłtwo Hłraccoia MuyMkiego. To jeat pianruy 
Uąd Xcga fcactain. Ki«xly dDcłład^ily niadiłnM»(.-i jctlno indrn^ich, c» wjf- 
kaaa, kiedy jut miał v mkach oryKitialny list L«divaret{0 jŁ<;no dowo- 
lUący zaiiiiar^in iiinirfyJDcirlekiirli. ceomiil Kaniic nir uniccbal (^ ckspe- 
ifyeył? która jtiit ni« mogła byt-, jak tylko bcukulOL-itnif i laialiut; cKtiiiul 
titi^ trryntał wlaaiwigo pTRikonanJa i rfiriaUa affciroT klńrc cuwiiw ciyn- 
etom )tKo lifmwodnkayly; aminu dal »\q powo<lowaó Hentyiu«nlani o»- 
[]iT na n> tyatenłoni luiUi mato friedzącycb a Idncysb lyłko za iile> 
Mp«lem ulofca^f CMnu tt^ nie mebroil uiniML uikci««inej jtonrol- 




:iu> 



uoid iiłi>Ftw<?tn i odwagn goilaą wielkich ladEi? xbijii|qc oct>'wi»lynii, 
lycznjtni 4lova<laiDi um)t>iiui i chiiiKrrjrrznir nklKly stón mpiralrn 
c/einnt jmkmw i^iichajni: grU Kyrnkit^iMiit i U-nu ni<i *xrtlt x« nulii, 
x«lHiii«iii teyodl* nłiy udnirnc* ivlko wypraifę |>oil Toruń ilU uuryui 
tiioi^riiyjarii^ltt w tern mni«ninniii. a tymauM-ni «ktrHe kAnccntiy>w«tt 
■iIt »<vofo dokI*^ iMnąć oaprzcciK I^ivwneinD, iiim "!<; tottgl iditci; 
gt inłtKlyn) ScbwrfiDcin, «'t<Uh|c tau bitm;, kt/ttaby atpcwn* b}Ja 
»tn>n« PoUlcfiiT wypadła s uytiiiifemT swIurczb kipilr lUK-ko łM<Jai* Uei- 
■litjNKyuii, |Ktn:z« kaldy a1 tlu t;''J^*^i'>* |Młal OK'ii*n> xriuxir i diciny bjl 
krwi nti'.;krvyjiu.Tielxki<-j, Ifj krwi KbnMliiicKci. kiAni lylp «tvtiKvyłB aimin- 
nej. Dopiimt tak okryły nnvynii luuratni po upTiąli»«niu icj JMlynof Ste 
dcioi, ktAnt ToniA w łTm C2u>ic Itlbo in[«ć n^l dU ncałrnlA •wi^(o, «I4I 
oąwuy pmd bnimanii niissta u^o, trierzrr nałidy. ta ba taipnru briM 
otłcgo sMtal panem. UchyłcaJo tytii kn>k<>v do«odxi dmiiiffo bl'')^ 
klńry grlinri Diibrriwiliritiii Miiiato nyraKtmr być muli-, lil^deil jt. 
D^browAki, lecx nivrćvni« wit^tt\ futk. Lediyary; t«a ui^ n'w puocnaJ, aź 
po niwruiuin im konriEitiacli, kUtro Itik ntiirnio Dpuńcil, gdy tnml«n uuu 
iratnnnal iiicbL«ptocaH!ń8l.wo. n kt^teni noolawal Nii^ umUiIu (;. lN|far>nH 
wkieiłiu, fak tylka njlfrowai.- ai^, nteni )i<rt(iz«j KiAniił- a« loirym bn ug ą 
Wi»ły. If^;z trzeba było WKErlkioj pntsomoid. st^ in prwdrioi^^H 
l>rzMł nii^przyjnciolcm ukT^'<rae, gdyi w pruciwaym rasit nnjgoraM ^^H 
hą |Hidatni«ć iiiqiclo »kiitki. W lyni widuku poctaiio urdyoaiu |wlk. 
i^kolnirkieniu, aieby na 0|łaao<ran«iii yrcL-Ł ni(^) |>r£«dnuevciu ftntł^ 
oSir Hwoieh ku Hinc7.nrowi jcg;tviiuul)tl wiity do ratTifiiCiw rały hBlab'<n tttyĄ 
iiial IV f;otowuaci do dahsf] tłyaposycyi, nUiajac aii; o cdaLue tłu •iltnMP' 
dralńiiy, gdyf. te, ktAre znajdowały w; przy kuipiuk-. lylkn <■ Kyi^ufn**' 
jnciMni dla jiic^cbnly. Awiuiifowiuicj kawaluryi ileoano było i3^*Ki i mara- 
na okuło tnituta Kynió |>ałroln. a dujiiero po uchoduo *Jn«in iw Mani- 
CKinych uii«j*c«cb r6nnk-i zbierak m^ do »wycb brygad ctckając dałMytk 
roskai^w. Korpiia cnly elaniil pod liroaiii, n podtatliimy iso tui rAton ko- 
lumny, nadaiiii katdiri (loHUil«-£nyrli ł«dunk<'iw, gir/yilano roboGOrcb k» 
RMtfiij X (AKKyDlinti ł iłr«.bi(mnn, wybierano a ogni'!*') inlod'i«ly oi''bolwkAv 
pnrirodaiciyi'^ luamcYch auikon, uaitoaauMO mi-rwy. Mowun nic nif 
AlaloopiuKSona, coby iii« wydawało ptwny MłariD Docy nult^fiupicr); 
bra tfgo. ftRi't>y r/uiny nieprzyjaciel nic miat nię dowied/iw o pn; 
niacb PoUkAw. ilt It- Ui(o ntiu!niir uhciaoo. Skąd widać było m) Tod, 
prMK moat c korpniiii Ledharc^^o ciaj^nitce me ii^timirmir )>iuniŁ>-, ftnmt- 
dtoa« annały iiniwi-.etu)u,i^^n ialniint. I.cdiirary lak łiyl l«j iinry |kfwp 
łSUman. te Icdwio w IVid|t4rxu dla aMłcnrowania nitwtu lOrtiiwiWHy 
wopka. t. całym korpiitrm p«riy»7«Jł na pomoc Toniniowl. Ten u» byt 
nwol. ktdr«ł;o Itiibmw-ki itlyl do iat<F2pioctvjtiN I HlatMi«nłit ■wej r«i 
dy. Komondwowani) Mknniiyra ordyaaa*ein ruałom l'okłnkow»ki«p> a 



;m7 - 



gini«atMn i-yin e ł iinaalini, x jndn^ kompiuilłi słTnckdw i poitttAiitcm 
faUiskiMD dix pn»t)ni*rMOłft aii; naj«piMKiii«j tto Siiiln i laninwania um 
(nd bronili; ir- lilMkietto /. kn(nf>ni]j| *woii\ pohlnno io O^tmtaecIcH na nb- 
icrwowanio obtyi-Sw niApncyjAt-kiUkicb wKiniH/imlriii fTiMmii, fctńw pn»- 
akodxi<5 mógł/ prmitrKwoin ilo Fordnnm: pułk. ?IIa}auc«iT*ki«niiii zam ttUt- 
orne było vr ItydgansciT zncbownc oa}vn(;kii£qo*tndnc»v.' 

Tu nrytra si^ , jceielne i doklaictoe o[ii*ani«" w iub. naworomktcb 
we Lirawii^ Snd atitafm o wjrpttilluuih jnt (Jiidciii ..calowicka ł^iiitnu ticcz; 
uMenfąeeKP, pctnef^ wiulonton.';!, n f^Krw^Alnio zdrowt^o n»>Ai|>lkii, nie- 
B*tm*roiłri miwAci," jiikini 1>yl KviiikitTWłCx wedln iwiadft^twrft wniMMi^et- 
nTch, DnlecT od wKluwAniu sit^ w krytyka uwiuę^lową (i-po wywodAw, któ- 
re mttm(<iiiu= ifiiiicn cKtowii-k x Nykulalcealem wojskownti. oienuiiczymy 
Ńf do «)>r<'>«U)wainła kilku prv«iitnnck: 

ITmi^iiatąoy w r^apray Bciilcdy Dic kłamał. K««ywiiielB ?fol>ec, 

psay utTHly Toninia i Gflaa<ka r. kH'^ {.Hińntwa pni^kicfcn wyruiEyly no- 

<n korpusy (gen. OywDy. Kiedy Kyinkiewic-zkale Dąbrowakieniu r.ai»yj!*yi 

jndą Gofajiycy nc kor[>iisiSM<krIy'rgo i tanr. nndTMiiiiMtńiićfo^Tomit.to 

ida^B uą, thyt wysoko j>zbi-uji< eprawnoeó dywisyi wiclkopolakiej. O innyi^b 

mdwiąc tolniereach, o armint-b Safioleonii i FryclrTykti TT, iiwafai [traf. 

iMbruck (»'*ei;? po hi(wii? wi tnidn^. p^tin- niidswycMjnfyo wy»iHtii dri^ 

U ,.I^« Vrrlol;[iit)g iiumliutber nacb dn Schlacfat i*t. wit- dit- ErfahrunK 

*Bcr iUten k-lirt, <łu »ohworvl« waitc fti>>bl. Sftldat wic l*V1dbi^rT rind 

••U; obotiiHi u-lir von dn* yoraafg^gangonen unRpheai^R Amtpanaunii. 

lie in dera auDinehr fA»ixę^iitDÓai n«(tiłil dor Erlflenng". Ca prawda 

• Mrłumie do Bydi;[U»»5 nie liraln be«po«r#dDit)ndŁialti jazdn nie inotoa 

'itą było tlohywiK- Torunin, nl« iiioJ.nu byln iitnkowar r<s]ilkt ^mieonii i od- 

tlii&l atoiąL7 ZA iDiafit«in. l'w]:|^l>'dTii(~' jednnk nalply zamię^iranie, )itkw pow- 

■laio w Hydjro»way po )*■) ?.d(łbynii, walc/orio jcuwrw na iilifiifli. i oki«ii 

UtrfcuSryfb doaW'>w attzcinno i w loj chwili tnebn było finfr. n»tiwson« 

itlicc mia«Ui piuwadzii' kawaleryt- na nioot łącitaey br^PKi Brdy; iilnłalcko 

ca tDia0lam aaczjnaJ tir bm, kl^ry był noturalnif offoną dla ucickafacej 

skii*) ]łir<(-holy. Niejedno wreszcie trwbs zloilyi' na karb „lystemii mo> 

Kocgo", kł^^n^u Ditbrowaki byl dzKckk-m n kl<'>iy łir(:poM'iii ukcyc 

^miAlif tyaiiicem mlrdno^, oo nkriu t^mlalyni pariyzaiilora wiellcopol> 

-kim idniy w; ..ich/mroMiMni-*, Ab- dlut-zcgn f««ll Diibrowukt na Toruń, 

jiinHC natyUł^h korpiin LMliv«rr^? Kyi- tnirhs ti- tylko hi ti; renę nifigł 

^Umnić unuwiit buniu nc wtaauym olHulr. W kaAdyni nitW myli »j« 

rics, kii^ly przypiit/t-ya. h: Ih^browki wydnjłfr dyapoiycye do 

wraeania miał jut w reku li*! loNlimre^o do Schncrina a wi^ 

(ycfa fcofpawÓM- dla pnjfpinmnia ud«icc£y Toruniowi. Liłt 

prjMBM BMsniuwaki dopii-ro s n|ionen] daiowunyiii w :<lrietni« 10. 

aika. StrKuluo jc»Ł od Byd(ra*z«y odirełc o mil 7 w liiiii po- 

oj, a O 0<> klii). jadi^c IriLkleniiiu I iiowr»>'Ian>. Townrcyu x clłonig- 




348 — 



I 

jnn 
■na *xb|r- 



ul fiłBluDonlEtego, ktAt7 wi6xt l<m rtport. tlilądiil, tifAŁaH oic o dddi 

cały i doi>wru w iiucy e U. ua 12.iMśdsi«rnikA li«tdor«;ccyl, awi^rówMo- 

citeiiiie X niulriiijiiiit^-iimi Ijnliiiiriiro p«A Toruń do Podano. Rapem 

Bit-Umuiriikic{r<> x 10, psńlsicrnika bvl drugi r. kold. KMy lrv) pitrwuj 

wjrslaiif i jaka była jego iri-M- w wiezegńliicb. nie«ii>mr.8paMiJeniifca !>« 

bMwitki. plAn|C do Bi«lamowiki(KO, tnaonui liat od fUtn „na M|rfcc6v. 

fpUMCU^ Bic eamffo ni« looCna"; moto wi^ pierwuEjr raport a ibliiaBi 

atg kor)tu»n lA<itvarog:u iiolefaJ nilUnie na lakicb donia*icn!Nrb, ktArr 

ko xłowr6/(>ii« ni« liylr |)rsyj(;t« x EUpdiu) wiant n ohosi" |i<vl B^dKot 

t-ji|. Tłi isc-wna: nigdy Dąl>roiv«ki nŃ- ra^iribj 1i. pnidit^rnika tfulonar aif 

ni<l)ex|iieułiicj iirao]>rawy priec Wiłlt; i iiróbonm- alaku aa Toruń, gifi 

bf wiedfiat, Ic o Tt mil od ti^ miuln, jmkI Untn^iew Kiifawakiiu, iul 

7 tkTerŚDia "tal korpus i>ni»ki dqtącf „w iiatiljrcli iuar*xacb" proitjmi 

trakt<>in na pllooc z odsia-Eii. 1 to ten bardziej Kaiiicobalby piana *xt4r 

mu Da Toruń, ku ,.idi|i- iinrdiiifj cu pixyiłiiL'«uin, jak pri>-kunAni«iit., 

ztlowal si^ miikai- pr^trkst^w do wsinrymunin tł-j wypraa-y". Oi 

bti^d; w ouwoieniu dat. taki«iii^> wcmł H)jo(yka w OpUtnitt. «| 

to irtldii« owtacnwM Kile nn(iinioiit6ff aulon, ktArjr pnmr-i byl 

kioui naiKuiym wyprawy, xapaini^<tBl wiele utctvf|Ał6ir, a w ocraiantn 

nypadk6i* nlnwal tii; mm- tylko dii>-tc wytrcaito: |n«d>; i 4ot>ro kraju. 

Inny ueieamik wyprawy. Wybicki. „ nie wianyli J>4brDwaki dn^- Oinial 

ouDK Kał»I republikański... nioCe, Ło iim by) oU-y, n oioio lvi. lako iol- 

nietz od dŁii.viiiMiwa rogularoy, nio ndgl aiiiocwoit- a tą tbieraoittą. kt6- 

m japnl iDiI<<*ci (^<'zyxiiy usbroil w rńiot) broń i koay". Ta lafadoir 

W tiiiftcb przyjacisla brsnti^ni prsynnna imioaia ai^ w pa«ak«ila(A ■«> 

gncyJDyrh w lotnut rdnuly ,.\Vy»lu)iy prm geMrala KoMuaakc ija|w 

moc pomUńcoBi Wialk«polekł, których Itccba wxra*lala do 1& 

ny. mniaat im^ikazyt- tą licabf. nutpnMayt i^" gload o iMbrnwaWn 

cuskieb gu^tub Najaian „patryoU". Nicwątptimt l>i|browBki tH4*TBr w 

dzieje pokładał w ragularRyiii tolnlunu; wojna ludowa r. 1 7114 bytadla ob- 

gn nii.ta^ liii dla koKokolwiełc «r l'ołscr rł«.v.a nipjtwyUa; z lekk^ Inwi 

niaraii wyraia łiq o dyKntlana«:h wojskowych wojewódikicb i ich ponpltdi 

Yojannydi: iodoak ccnil luatcrral iioiniei^ pownlań ariclkopoUkki. 

i MlaKw/aie licaba inaurgtntów przy jtgo korpa*i« pitn cnly cm* wyfn- 

" wy utrzymywała •(« na wywokoaoi około ł.Olin glńw. Pewien K^F^yiyiB 

«o do <mM«t»yisń wyniki* kampanii, tkwiący uwnc w Ii||l«<>**kM 

ekAKl •■Idjinlywac niekorsyHtaie na obywatrU wirikopoł«kkfa. Nip |mks> 

nal ^u V\'ybicki powulujitc •&( nn przykład Waaiyngtooa, kliry „tak pn^ 

a» nnpocB%l ttojni; i Anuiryki,- oawobwluł." JCrpcitą u nioalnnił' n^brnr- 

akiOKO i obawa, aby ..tbicrauina'- liulti rńinofro wieku, ttaiin 1 bcoui om kf 

la nm w łego nykomblniwranych manewrach Ta,ae) uwadą oli imoml 

niu była calkien beacatadn* a facbowogo piiokiu widionia. por. J>aiMnk 



Miką aę-pa- , 

>Wn41VB 



— 34(t — 



llPBlrlir 






KopelA, IWrłin ISitN, 40: „A iri >t|]ni«rn pod ISipIniMu pnu-konal*, Ho 
IkmIIrsba konynicr^w, nie dewojonego r. wojną ludn, byta na prtcsko- 
flfi* fItłiiUnin rfgnlanMJ pfwhoty, pncio pfnwnl Zojij«i>k katkwasy nnypli 
(rnroli ro/imszcEać. losUnil trlko ocIcIubI trj broni, kt<Vj ircUtlnic vr Mo- 
rankn łlly regnUmej wsticiy m^l bye niyiytu w biiwie." 

ri^tr. lITi). DU TialpA)rt>?g() m>»miicriiii uikt^kj i utrntfgii Dąbrów* 

podcHfl wyprawy wiolhopol^kicj, konieoina JMt tzKrn metyUaiie 

w b^l^ryrh tlln iilpgii t wifhi mglnd^w wymt-zi^iti niiikai-b Fryderyka 

.spimnyrb prara krńla słynnych Oenraral-rrinci pia votit Krir^ tVon 

lin ■rBlMiK wi-lchit nin flcfu-nil hniwn iiin?u>^ „Sliin *Tfon1*Tt von "innn 

mcral. dnM « diMimul^ »eyn iiud jnigiacb naturel whfincn wU, KdtndD 

utrenge, bMJiinilig niliutrau{*pli and jed^rzelt tran^uilp,.. dlM-Tei, ren 

Kinslcht, d(T ron allcni in^tniiTri i«t,<)rr nirliin ri>m dctii waa e^ ku lliiin 

Tfrgiu4li<ind mpiTuilapin^iSiiohcrordi^anilnw thut,<ltTilieklnn»d«tRil>, 

ip»r> "phrmit dMts;n.i-»Mi Sachnii YiTkntipfMłMMn, nicUl in-jEliprct, niwll 

l«L«al« eu K>^ili(:C V'jr thn anslcłwl.- Wcnniiiwi die }^~»#U-ii avautB);vn 

T il**n h>iRd grJiaht hat. al^dann niniutinfin ^-p-n Kv>lt<łii-n Prind ain al* 

)mni«tnninr]it«n >*Tn... Aiis eben ck-r Ab^irht i^Uitninn cuw«il<--n spIds nr- 

4ns nnd ilii|>o«ifinnMi eii-Jit fbier an* alo g»ntt *jAtn nnd don Almnd vnr* 

brr, wi>nn inan ptnlcbr rxrt{uin-ił will. (llclmrhtimfn^a itber die Keldxut;ap18> 

] Han muu ror Allomtłic NndirdM t^nd». in wHph«a man d»n KricyiU- 

irtll. iiK Aiigo fn:vwi). Iliitri Kticb wohl. F^ichrnit uiiltcstintnilcn 

Ab?r<Ue'^ Su^hen sn h»gniig<^,,. Kliv« Arme^ tut niemałe ncnlgtr 

itn t^bla^ii gc^ijrnci, al* iiniiilliclhiirnarh Mncm SlnĘ^. NV l!*r<^ |łai> ha> 

i* pottf łajncn- l'ciinłiiu K'UlcinfOl, mai* poiir ex&*ut<^ l(^ sBit» de <tfi- 

•a^nĄtl, qui o* u^ralt troiiYt- arr^i^ 1 luoin-i A^ celi^d^citioii." 

(Hir. 117.) Rymkłł^łnc: ..WMiywiy oininnati fc> p, t>ahrow*kl pro- 
aio pAjdłii* kil T*»wnanłow1 dla wkIm-U ifj rtolicy wtfikopnidtkj, Itez nuta, 
X itrlA* UoilidiAflkifgo, RymkicwlcTA i tHnomocnTka Wyblchleico slotami, 
*/d*. /a x<l.'iiii<Tn) D«1>n>«i>kir^f), aby aiŁ.*u-Tovnr do (Jniwna. Al nadto 
mlw pnmtoirny<!b do i*^ |v>wodńw. NnpfziW: pn^rr lirm^ jrami/onu, 
'ktttrym Pnenań cnnu % pocratku inaorckcyi brl opulrwiiiy pod koairiwlq 
pnłk. DioirkblH. iffiurzo ^. i^iliwrrin z ntyiii •a'>jini korpii*«ni tokuwal się 
w oknrmrb tcRo niinnta, a lak print );bim'nie Air Srhweriiia s Dietricblem 
V ronianiii nawn wl<'Ikie| «-ly jioltki^j I^mi^nknnn ołiawiar nłc nif i)nli4at<». 
Powb^ro: mimo tąj obtntir w-oj^ika Wi^r.Tfiikie pn;yrn-oit>:; do iN-alcuin środki 
były pr«*l»k'w»lł;w: nic tylko Iłowiem tin paijArku S-co Marrina prrcrt tyra- 
nią tirroclaw«k^ fonyfikncyc iiontniotic (?) r/Klply, alejfiuri^ [irtrd brania 
łmiDiką n* pngrtrkn wysypnao ocromnn rednl« na teni«amora mir^ti, d« 
ktttfCm iwi«r?-t(Uiyl Koayani*- i'i..'bylio«ja*lMMrali, Po tr/n:ir;dłociatkor* 
po* Tł«|brow*kieifO, i» ila<aiem*ni *iv «ily jlnojiM-j niplkop^lskirj i brygady 
Mailntińnkiego v tyni ct»*ii' firnontąry d<> H,(M>J, nirtual dim nry lioiuii*)- 
byl c» do ug61u glćir, gdył •<koinbin9wnn<- ■<■(▼ pnukiu w ubruuio Po> 



HMailnl 



- 350 — 



KłiAnia bUHftjiioe Ute vi^i luiM' moifly jak <io 9.000, Uoc jak korpua jud- 
liki składni «i4 vii;l:>in{ {tulową (!) x k»viaierji. klArn «r iloti.trwanfu nie 
iuot{la brćccynii^, Uk pnwki uulo 1.-0 luuU luci i (trairR-calkii-ni sJułuuj 
byl z dabr»j jiicchoiy, II /Ali-tu Ht tyui niłlokii pnutnitgA 2aK»xi< UjU pny 
Pnisakicb. Po czwrartc: amut b;ło w[irawtliip IG ««(Dk w koi^iaun cen. 
Di)bron«ki«gi>, lwi wo^yiitkie maJcgo kalibni, a Uih—wimu nliMiJif uvxiw du 
irH)iitfniiia szl.urmujacycb. od cirgo ieiiiink po nii^BWJ au^-i xn«i«l t-mly 
skutek pomyślności. Po [uąt«: pmycya pułk. <ie Stókcły ]>o<ł Id 'KrndA- 
wicia, jaku centralna niigdzy Toruniem i PosnaoMiD, opri^-i uMlonimai 
Bydf!c«£Ciy ł<>«icxL- pozDai.' dal*. Łn ejcca.fA\t>ie wsiet* byU dla i>lMcn*(m«d 
nia kroLAw wojxk |x>l*kidj. kl6n! tr'l}'^>' "''.' "> '*■'' ^"^ c^' cl>n>Jfł •i'^ 
dmffoć siv Diiletftlo, jte i <ki ir ł« Htroay Dunu eirfrj [iniiilit^iirii J 
zecfacn: tym »p(M>obcm latwoby iimii wxti|t tfl, coby było rAw^ 
nip nicbe£piecin»-u iako i wckodliwem. NaonUteb: puznalun, tt Wmnai 
pnxx w«]e«'siu- woj^JtC i>*l»kie bjlby włicty, lo ei-; jrdnsk iiwć l»ii' itHigło 
iMa zuMCfoej atnty uuiinicyi i pieclbJty. U. L>4bru«>iki wii-c {Kubayrmoy l«) 
uilj, od kt/iR-j najwił^i zawi^ Iim kuT|)uxn }cgo i <'«lvj iKowiscyi, « nie 
inatjiic snikąd miii- jak łjlku z \\'jmuivy, vo trudne i |irairio Diepwłobi 
jui było. ){dyŁ pma nicReynnoŃć i ofmtaioić k. Poniaiuvr»kit)co Prui 
waielkA jat komunikat^c łnmknęlii byłby ntiAt tym «po)KiłK-in na <x^y 
■Iii nyMniiil K^iibc.. Surc)^j enlawccEa i doaniadrzoargo folnłvnu Iru4 
było V tym cmtio bardziej oui^z^^^zai^, jnk ki<nilykotwi«k, Z «ry^) wt)i 
iiinayrh nrłi:c|>niya[>n ^, [ii;bcuw«ki z przyzwoitą pouiy^aoaciii iDgdy f 
znania atakować nie ufisł, tnarM ia4 jegu do Gnienn ni«iiiało la rabą 
aiinl koTEyŃci, idtiowiiutj iiiplylko x ługu migjłca iMgniotitr nunit bjl; 
my- itaiao i aaini<^'Cj i'riiaakóir intercrające miaota EV»ijaii, Toruii i Ui 
KOiAicz. li«z fiHUfio kur|iiuami Sjhwerioa i Szt'k«lrpi pnacifta koa.u 
kacyn. Itn Ic^ krukirjn tym znacznie wzmonuoDC i puirięŁnzonr bj 
noiclo iKiWHlaniD w. ^ioźaieiiakiego, w kl''iconi Pru*acy ai dotąd grMM, 
Da MibM-jnlalJ |»7«H(kodiie do porządnego furmowaiiia ńc.- 

tS>r. llfl.) Hyiukkwice: „U. Dąbrówki nit? mtNl i»r pod Toruń dl* «*■ 
•ti]Iiił)i|(ył-h przyrz)*ii: I ) ut»riiiy«riil koniniiui iłołrwbą mi(« |wm aą konuni- 
kacyą X VViu>zrivi), l<>l>jr jcdcn kurptife hIaI miedzy oira i Um niuM 
W (to*tyiuu, gdyi w prccciwaym razia uiu tylku uiyMloe o wi^-rj nlobyoiy 
nie omiInb. \ccx uawCt trudito i ńicpcMliibDa olnyniać ei^ prry tyrfa, on jal 
mamy. 2j^adial się z ordynsasein N. >iacz«lniktt. ktAry mn Intil 
mieć kar|jiM zbmiw w golunuńci do powrotu ]Mid Wnr^zitn^. iplyby MO]>k« 
priwitie znowu eblilyó *it; niŁaJo ko tc} AtoUcy, co dotyf^hcjut^ mvlkieiD b^ 
pudiobidUtweni. gdyJl jErnosMcjIuaiit .Sfliwciin z waitMą CZf^ią amii 
twojej cnwwc trzymał oiii niii^lzy lxmtcs«m i Itawą, 3i Tomfi daJdio )»* 
uiocuiffftEy. jak liyil{pi#zcc opaaany wyiMiyiii ninrrai. tuaztami, roduiuiL 
prcy doń- Ucsnyin fcatnitoitM i i kiilMiiutoiua nliłkami aitiuU i taatitit- 





— 351 — 

nr; fi|alreonr JMt do^labi-ziii^ wr Cyirnair i nanintcyii. puiBiu licd^c oii^d* 
wAch bnt^iF Więly fnn mfMt stojący pod »aiii«ni miasWca; My w n)«- 
^ie faniniąc z^iritud przystępu. 4) 'AciMaitii- irwliR l)7li) w Hyiipmtr.y na 
nixaa i łOwitoii" wiivfij .'lOO nipwolnikr>w iirr-jnAJmiWi I/.CO pWhotr 
tkilks arinni. a utem prR>i bik kubckuc uinniejnicrnlff iiujleptoceiio jtoliiicnui 
iliajpOlrtvbnH;jmM-^i> (lv nzturruu luacznii; ł>vłl>_<r vstabioQ;ia v) W pny* 
pidlni. gdrtiy Mir iiir mblo wjciiić Ti^nin. niuMe w irjtpratiric u »obq uk 
wieJlcą nekę, )ak jwt Wi^-ln, na kl>'>rv) moehi Hi«ma«2. Iccc prEcprAwić 
alc (>rzyL>bO(lxi lichymi jirDiuiuiii i ■lulkami, xii it)u;iflraiiii^ii) n)<vneiui nippny- 
jairicla korpus wy<<Uwioiiy jent n* Z|nib(; i w^ET»lkn yegK uiraconii-. ii) SjiO' 
iiKi>-wsi.' >i^ nalcK, te FrilsBcy uwiadomieni o niii^-iu Bydgo-iwzy inpowiiH 
otjinMii^ t«cbc4 Tonui od podoUncgo Iomi yiniM prtr:>[H)fubiciiiG sukursAir. 
7ł NiffpnyjaciH wicbac, te Polsc}' tą poti Toruiiicni, mote pnyspiemyć 
nian>z i[n tiydgOKjcczir i w tym ctAe^ia odcynkai' Ln luianin; jnicr-t: wicccj: po 
l«vyra brt«cn \VinJy itliikowuwurr wi; łatwo ntoto Knhrdjiif pruprawy, 
• tym *poimbaii adi^rznit- fi. lląbruwikit-ca oil WielkopoNki." 

(Sir. I'i2.,) Z ma. Ribłioleki im. Bawomwakieh wyjęły uktial npM 

liuDlu ir o\>aaa pod Uydgosicia: ..Dzień 4 oktubra liyl iIoJc-ui utnii^aEaoi* 

frta. panyc iui(<<liy Mkbi), pnanAwionie Mii> ^Hćw Mudalińdkii^^ r. Diibrotr- 

łkim. ki/irc wnil pnysiło do puhyrh laniitiSM, a »tj|d Hu Ilai1^i^■kI>Zl:j 

tattępdy, Tncobawiedne^.te l_)iibr'.>w'kiv4'ui>q« sejmu kon«t)'iury)n«^,|io- 

wnoaiąr na. oil|[łi> untyra x ntiuj 4I0 ałuftby krajowej, unit«Mc-ajiiy imUl 

ir Itrygftdsi'' MacUlińskiego, w kiArci by) »k do cuen renroluoyi w randse 

artmhrygailyera. Koajac doskonali' ftlnUhę kawał«^j«ki(. cntkifin rii> jincy- 

lolyt, Jrby bryicad^ do niijl«p(vq:o pncywicM- ^luiu, duj bard licj trpromidsa- 

iąe karoa^^ i dyscyplinę, która, i-lim-iat jm dkUDjułużby. mało co irwajalm 

pulitkicni. wlii-inic ir knn-iilrryi itannlimej, fimlóircsas zBtaą byłii. Mudaliń- 

«ki idąc ta, ctarynii anyriiijatiii. a p«ti-ii licdiąc imcFądAw, Iwłnye]] nł« 

cbcia) cier|>io^ nowoiin cjcyli odmian, mając one ica Łiiiyoly nicniut-kie. 

SbMł mi^)^ nimi rJtRuif porutwnln nlpchoć i nif^itniriHĆ. Itfwohioya dopi«ro 

iiii pogod^ita, jakom picriYirj nadmiEni), vrys»vuiąi.- »prnwiedli«ne kmk 

MMlałió«ki<^ tt heroizm, kl/ircn ntulo ma przykładów, idąo pod komciM)^ 

g. Dąbrów vki)f go. Jedność ta ttnala Dietlliip). Pewna punsna, kldra 

^jObiv l->i!bn>«r#ki dać umiał wpAJAJitc vt podkomendnych bojaid i u.«uuto. 

^^■piie, o*Ui> jł^ ut>y<-]tAJa i Mirone li^ obeJMie z n|iti.«xnlyroi,a ipm l>atdziej 

^^BirykrBCxajiu:ymi prac-dwko «ł(ilbic i dobremu ponądkoni, «iiitKi>u It-kko 

^^I^mIw) nit<Hłii<-i!y i uprzKliionyctt ^larc^1r czyniły iticnaw istny 111: gdyi 

jiTK-ftnuie Mnd^iń^ki przez po»|>olitonrnnio nii; i uiefiąd po«rii;kp(n~l linzlic 

^oeblehiYiw, klńny ^o lair^ze otiuntli. Człowieka, który ma 4eri« fniint 

y, a|KKt6l) poatc))wwani« i my^lriiia proALy, będąc [KMifalym i otwariym, 

dla kałiitgo,Utwu iniryganii zwkii mopi, prx«<iąpM|ć na iwn 




_ 352 — 



atronr. MaOalińeki. nnuo poca;i«r}-, upounial v 17111 momencie, co wi 
Djtfl Hir<j OKitytiiH-. ki«lf naktonjl ucbn hk |łiBk)cliic iak«<r» ■ mAgł 
iii; irimłfLi Da twlnojeaie umyalńw. Zbrojna *Um wiellcapolikM, iattja 
dot^d wi^lciu milłwci i jninoaci s[M>)iHiMt ttalu mi; duchem ptrlyL łowi 
«(|dii<f nie motna, }nk tylko, £e ai^ obca wknkdMĆ mmUla inlfrpa, tbieą<i 
{im nipzgoily rj^itiii' korfiusu teęu pławę i iego iwyd^skif iiniUi wslnf* 
M&ć krohl. Dobreo myńliicy Inlwo "ię o te] |>r«<rdzi« i>rtrk«nAl, kłCilf rifH 
URiaiuiwla) nad ocotinini ■Uailninuenii Madalińakif^ ««riii;: b^ll w tvi liaiS 
bi«(«i.7. kt^y CDjiJMftorsalAsycb (Mitysanlóir ncadu pru^kk'^ udawali p» 
tryolAw. Madalińtiki, kirtry iJn jcdBRal nlo mi«c mdotei wUuui»j. okattł ją 
w tym crjwie ni nadto; daJrj prayl^catyla ftię saadro&i, <d imię DąbrowiUp- 
pi «lrni(>, n }iefO Icdwio nrK|ioniniBBi> bywa, i joi UToU «>bl« pfmwa B^wjrl- 
Mrj konirndy, kiArn mu nii; iiiildiy. jako wytuwj raAgi gonerałuwł, łtko 
piennoMnii do pawdiania nnrodowefe^. Vhei^ tej pMenayi wibmj Joucm 
nwaiti dodnws^ i irKHiUiŃc-i. |iodli liidzio rotaiować mitniidi cm Dąbnnnifcitfto 
wyuMinncj yłoćci {MHwanrjc: tii/iwiouo: le iimloić |Wt otyntiyni t wcalo ni« 
ma ilHcriitiiiai-yi. prj^x co itie tylko w>uyii(ki«> toihiiio u)nrarTo Ulwtm 
idą krokimi, Icck jr»n-x« wido bywa opiMKcaonyob, ł« BydgoaxcK nigdy nie 
byłaby «rKi«;if). klAra tyle (tanowi dla duLra pubłirzm<t;o, gdyby uia nlMt- 
ffc i nnmowy f, Rynikit-wicza, £r i lunw oddiłta do dnia oduąiniMf iA6| 
Toruń, dajiiP panitioncwi riaa do wriiiorDieiiia »ię,C)dyaięlakBJpdnri j 
ny iimTHly tssnont^j na pOKnębiniio f. DąbnmnkJrgu i ukiriomir pni 
»fN>ko}n<4ci, więkau <*ęAii t dniKi"] Orony «lat«vxnie mu *[>mjnln 
soclala uwolni uliowiiij^kom. Jidk-li Mndaliiiiiki pna ambil i clifi^ aUwy 
tycayl Ktniuit^ na ceoIi? fily zbrojnej wicikoiioitkii;'}, wysna<^ jednalc lawm 
miuiiit. ie tak wh>lk^ inaehioą dyrygown^ w oczach daleko licaiifojar«gu i>ł»- 
pnyiACicIn nii* f<ct w «innio, a rAttia calii ohródl a«agQ u RyoUdmriaia. 
Uhj aoliiu {CO iKisyskać. którr pu<l j^eo itnienicin iniil koiiMDd«rDtn(>. Tm 
pawnt, titsątiiiroMą aniordowany, jai hm m^ zsieAidbilej duchataktri; 
flcbrojony ntyaiyn palryoiysmmi, powstał t margi^ nfiablikiiaaką pnjr^ 
pomlnaiąc r. MadalttUkiMnu in^o chwabibne c^yDy. ItlAryini pDtmnirał 1 
powMaata tiKtntlowc^, juulutywuty wbie na wtKuu^ chwale, a wy«ta« 
urac |irer[>«ić, klńni in>ttij« lUtlirr) *Ja»'ir, pmlajnc nipikoić imienia 
na pogartt. otwoncyl mn oety wiglfdnu tych >-kiiik^w. ki<'>rycfa a roadto- 
JMda koni«ccni« apoctelfiwaó 'i^ aatetj. a rUtił juk* nulal cu>ka od|Miwi»- 
dBiałtio^: prcywodajl ntu rAufai«i«, kł4r« N. Nik-tolnik i narM naly pokir 
dat w mocin 1 lalraiach g. IiąbrawHki4>go, na kiAre umiał cn>ł»riwar m 
i dotydiraa* ualaKUJe, Ic D-ł;dy nio naldy bcat^ nrety imwicTrrohimaia 
■ gmnlowiiJc iA vtaw*r.r katdy wyxnai! muai {jMatli nlo {MUiy ołdem n- 
wintaciDl, ir wait )r*l •ui|iiim tcKd. kldrrn pfMladai dnwiKldl, ia ruairup- 
noM! i pmtAmo^, kti^nnni czynnrWioi f>. Diibrowtkitgo ai| ^nnwąffąft, tłlb 
mogą \ty6 wtf<;te \tnrt iMtc la (cbńrsoMwro i opl«MBloJr, n uunu nkliail 




łakpyi; 
am^ 




— 353 — 



MadalJóskicfio dk miłość Ujozruiy zeniecbui- n tym cza«i« WKzcIkich |iart;- 
kalarnyrh nnu ittipóIdu- prortiii^r (łli ilubm imblicciłcg^}. Tn faEn-jnnifed. 
wiilfnr j><-n, ItYittkiewicui tak staliwo w finMinnrf^fiarLtwoich, railKili utno- 
f>ji' konu»vi; Mojłkijw^, HhImm r. jienetMm Iiry^ly.rńw. ktittaby oclt^il 
midula. W triu oel« MiuWiD^ki, [łnywc-ll-iy do nnł)rowt.bicp.j, zoko^ Uai 
{iriłjckl |X)dairiM'. klArr od d«brju> iiij'ślqRTiJi n<gdj iiiisiuógt t>,vi' jT/yj^Lym. 
ii. lUiTiwki, »łaiony. ie f;o lyiu »pi»iobcm bez winy oitei|flni: didariłł, 
•kladiil iiir onlynnnwin N. Nicselniko, kLńryni mu iłirecl^ iinjwjrtMtfi }to- 
ni>T«iri& jct LiiDiinida, pnioci^ńąc i'ic z (4-gu punodu nMcłkim nowo4cion), 
i«ko |tocicł);Tui«5 u sobą mogącym iiii)^i>rdze skutki, doir<M]Eił, ie dot^d nio 
nic rzynil htT wiptlilmganantdsc-iiiit *ii; z nimf, < gi^iicnilnn Ryinkiewicjem 
I {icłnoałOcnikiVui Wjbickim, t« tawoso ł rbęcia »Iu«hać, le«2 n» łurmalną 
knmi«yi| vn>iiikim':i r. iiiicjiiiit iMPiirt jirizwnlir iik! nioZ-f, to k lyin nsie aUa* 
Ha kouiciitl^ i do iiitif^t' n^^i^^c nit cLcl-; vr ufol* »woiiQ wyrzucał MmJa- 
llń^kiftnu cIwinoh' kiiiiił-ndr^nwanla. a nit- iiiogąc w tcm d(>pii)i' celu aui- 
Iribiych Hirjch lamy^hlw. incnzyć ii»il<ijc kataisyą, aby w mej objąwszy 
l>rexy<ł«tK:yit ««<»)<• pootudial kmitiiry. Albowii-m Madelii1#ki, rłinj>)e od K. 
\ ' • tnlka kilkn lilaiikietÓH iia jiiitinl dU [ia;rud»-nU ifmn-dziwic ta- 

i.\ch i dyi-tyDgwująłrToh *!•?, wlradzi! w zaufanie i krzyw<lril widu 
iluw-iiych Dfictrdw. krciij<|r iciIik-K" lirycidyrni i liwAcłi trrtifraihw x ludd 
i-jKiluyrb bei SKilHin) Ktiiitnińd i ilu^winiltzoniA; iiK-y iiii«ii yjMiMisć w kg- 
mteyi i raidtkr «t:ij*kaiiilT Tr ii drii{^«j ftniny iirzyiiione larzuty |iowii]k- 
rijly if«icEe bardsicj między temi Airomz oMjbaaii |>owzi<;U| t danoa nioua- 
wi4r. /aaiM^tot'^ (kwtła juJ! do (»go Mopnia, te łtadnliiiski z brygada »wo)ą 
1 clektArGBii ]iown1anianii uiiIi|cxyvT chciał nii; oJ )C. l)i|bruw5fciL'^o. O. Ujm- 
kwwjcs niaio iwisiakiSw pnyJH/m. ku^ii> mml tak r, jodnyiu juk t drugim, 
Itt^c sn pnckotianiiin, )a>tin tiul |)Quiac, ie sekrcl, bi.ditc ćhhtą woK/etkich 
aynnoad. I* tAk wirlkim «ktadxi« oM^b, wjakim ma być koini*ya, nigd; 
atnjMUi aię nie m(At. tt: telcYi przcr. ukrywanie zamiarfiw ()oiyi.-]u-.uut nad 
BcsateJAtyiił tti<'pnyjdcitlmi luidiśnir pncnagc:konićouii<- Ia iipniu? muu 
i pnynifi'- fgobę. Kiedy pierwej kaldy pUn. knlda ciyunośr wojskowa ma 
prMJńć przez drliburacyi; 2 dt^yzyii, pncz cv i cub aic irnci, z kt^rc^ 
fflołOR było korzyctaŁ-. i latw*. nieprzyjaciel przy licrnycłi szpieK"ch t par- 
iTumUicli swoiub. klAny na* n(ac^a)H, o wHiyitlkEuni inoic być uwiadomio- 
nym. IJ^onw X tym froncntlcni połuoniiiciiik Wyl>icki, gwicniłnwia Mnionr- 
*ki, Skfinewhki uiyli cal^j wyruowy i rw.uuiu dn ulai^l/riiia tok erod» 
mivdzy J^b^ wal<-=i|cydi iimy«l<Sw. Iłłii|to }iMKXt trwał .ii-ńr, nBO»lnt>!k Ma- 
dalińaki dat sii; przckoiłiió i piryntiipil do ugiiJy, prcrz kt(^ rboć tylko 
pDwicrz«bowitie wK^iłn ai^ itiowu bimnonia, pmyjaźn, j«dno4C i niil<iij^." 

Wybicki. P*i«. (1'oinaii, I(v4<i). M, IOOmi-: 7j»J4irtyla*iĄ bybirniia łta- 
dsdiń*k»n!"r i^Jtwrala. |cdy prtybywMf tSwbaciowado Kaniioniiy /obw^jł na- 
czelne dowńdztwo w ri-ku l)>|brow«ki4>gii. kiurj' niedawno U-oiti był ifigo jkmI- 

MouognncT IV Zi 




— 351 — 



U 

>]ni 

I 



komendnym i ilf Kidziuiyni. lYtegli^dstein n t^jsiwgotlBe «iutiliH>(lliKpr 
wy publicznej wyimdkS: przy )iJn'W''n) ^ię i»trni nifWnin Madulińskle 
z Dąhrownlcini, Uk i>ry*laHiIoin potRriM- irh Jwlnońoi lUa dobn «r»|iA1ni' 
luuun) mulki, ii roEctuloiiT Maduliri^Łi uraloirat Oą1)mwiik)C|p> 1 rtril 
chw' hUtmj- )«n<'ral, iJ<; pod twoje TO7.b«»y-. W(p d1Mk> lylko, » juk* jir»i-s 
□trKjrniy wolem it ilo kuiiia rgo<1i: minUy lymi jraenlami!... U<|btT>w*l 
w mtodOMii w ukoi? wojskowej Nt^kKri wyrbowany. gdzio lit; wmy^tlco | 
[lewimni prawAiiii totnłcnkit^j knrnoMTi tltinro. nii> mig) doić wyobr 
f tej popuUrtmc), któną tnccbA uzy>kit<: i której niekiedy oI*dt w rrpsb 
kanirmie wypada'. Tor. niettón- zsrzaiy rarnionc Madnlii^BkMnn w U- 
godncj foTiiii*- [)rwz#anic|i;>i Uiibmwakii-ito w i^go Piimi<;m. 

Zamyksjąi^ ry e nyiiticwci tlyn iityi Dąbrow>Hkiego. puswalAmjr bo1)I^| 
odnotowiu' par^ jnicze lotnych dzc»^>'ili^iT t niraii ewiąsanycli: ^^ 

Antoni Kniiayiiikl, gt^nfrHl-ninj^^r inmiri^ipytBy lui 1'ointiriii w rokti 
I79-I. lolal E tyvfa czaf/kt rAtnc fair <l > D^bn>w<'Wit-e'\ kt^ir pnycurMon^ 
wielu tiiepow(wix(!niami wywodtit j«ro7e «r r«tiiiiii<?h latiicb i-tnii-iiiA K> 
Mira VVar«7Jtirikirpo. T)nilinnit>gołioiu tlo DqbrowBkic$o wtnus. Ardtiwn' 
CmrlurypkuJi iir. 3?9<'^ „Wiadomo JU', Ccuentowi, ft w mkn \T 
zokuyt JW. i)ł.-nf««la (tnl niiiir nip ptrrainrgl o t«>iii. ((> n-jicniiim 
z WDi*kira:i, a mnie nydawajc" kootr-nnlrnBii)') soslnlem uwzett^i^ym 
i ItilacMU) Rwiataiłu) pityby mi 10 było niailocDO IS picniaiłrji. ktArr< mi* dn- 
blaty ilo n)k JW, ( •ciKTnła, jako koinenduita, byłbym tobie uiirxyiti«l za 
uA) majtek Mkonfi-kowany przoira^il pralki. Mała kwob; zip. 1/iK), ki 
rą dla brygad JW. Ornrrala wytrcylnn. na ktfWt; do dziń dnia maiD 
wen, odebrar oin mof^nti". Ttoda^ nalrfy, to hnłinnwtki d. 30 grad. \7 
w WarMawic wyilawil KriMKyńHWemii śwlailntiwu tm jt^i^ atopM 
Tal-Riajnro wydany mu \mtr. Koidu-i^t^. 

roim^ślm- wip<n. [lailcliodząof x Wit>lkopotski , >mb* tylka fKłaa 
kloace martejowickitj ahiiyly ncndowi pomtań««ii» do podlnymaok 
t«k winry w przytiloW » miwifcańrńtr Motiry, no^ka i dwo«tlv otią 
rprawio iKtUbłej pT7.yrhyInych. Ijtnacy l*ffloi'ti pital !" paM 171*1 do K 
cha DO w* ki ego ^ilo KtJp''Jihttgi]: ..l-^jwIiUc denoirorapir.łl* »rpTf>aTf tti 
liIcT la joje la plue virc a U n'mvdk- <I<- U vrcloiT(i ienif>orUr«»ur In Pni^' 
•ieii* par 1^ f-al Dubrawokf;" 17 f»ŁA.: ,.Hi d'iin« part qu«lqu» ^t^DCfOMi 
DOiu affligc, ii «t dooIiT-baiaiic^ d'iiii aalrc cAt^ par tki rapporta ooow- 
laota. O* jouT*-o[ dn d^ufi^ iłe l/i imtc d^ n^lnil twua <int ariNW' 
d'avuir acnl'li.1 ik rjrlp (hniurrwcimi ^'ni^nilc M pri* I«> amea pour la <i' 
bert^ et in<l^pt:nJunc« couiinunr-. Nor» nppTYUon? encore tpic )tr l^iiMtfa* 
ml fvBcat* le palaiiiiat dc Hradomir nt de Ciwotiu M ()««> Im hafajtanl* ^ 
Ł«a proriiKW iijbani>W« di; ramcnii dnaaiulucnt qucłqut- appui |K)ai p>«- 
voir renouTcIar Icur tiuurrwlion. Lm rraanien^ ont auaai quitt^ a Knaria 
partie Ira bonlK dr In Narrw. U od pnitiabk qa'ib nnilU-nt aa nMaHoUrf 



— 3&ji — 



lei 



or Ucb*r iCMTłiw Iw pfogrfe* du g-a! UąŁwowukt, Mftlpt' Iwii* ctl>-n* 
iMComplOD^ roir bi«otAt U <.«iuiiuiniciiłion {HjiMir «atrc en g^ndral m I* 
capiulfi". .11 paid.: „lAjwu-cinD óm gnaux Pąbrmreki el. Sfadolińtki n\-pr 
lu ]>-<rc roni^otrski ff'ć(snt olfaclut^ ceii )nun>-ci pr^ tl« la riritrc tir Bm- 
n, ił y a toui lieu de croiT« que I« opfrM inna d« fjncm ey feronl avec n- 
et aotiyiu'; I0 public do VftTM>vle « ni k< plaitlr dr vnjr jUTirar Ib 
tpart canMii^Me de |kn«<iiinien pruMiotw, »{m\ 4^110 dii btilin fait f>ur 
'eiinemi U WIMn do RroiDl>rrg et coroiitUiit ot quftlit^ de duTinUi cłMr> 
gfi* d^ bńk, ciiiw, drap* rtc, Lo ^■on^JI« hit pn^il^ dc plgiiciiru* voitui«» 
gnniw d'officiDrs d» c»n«dll»rii." 

'tStr. V2'J »q.) IWkow, abliceaj^c aity pnukie na lewym Ihm^ Wi- 
>lj na (awzatku i lcoii(-u wyprany Di^brdwoki^go, podajo cyfry Jak mjnift- 
bioTifC te s dzidka Srjiwerina, opiifurtaj^c lu I owdzi« cale odiłtialki 
'iO kawnleniyRtAw pny korpti^^ic Frftnkeiib«i:|:B>. a ^nafc cUy-hnditi 
Iconktnityi do Kiimy KtincBnie wTfcsMJ "d pmlniiei prwr nad if trk^clc We- 
ila oryginalna DurKtcItring StrkwerioA. oraz laryou Kncilln. A pnm^iAł na 
koiT akloiiDOitć w nzkod.t dla pniinljr ntrirj nitt docpiiiać )irx«bn»i sil; 
:ni) proftkin), f>oT. iiwag^ K(onr>na], KoJciu^Kko, 'SU', o korponc 
•loMdla. Wl^f cyfry polane w tck>ci«mi>łiinbry.n»cxni«jwacz«|ioilwyi- 
yó. Undor (u naicty, £c vr oblicicniach Trwkown uderca &icprHW(lopfldob- 
lip ni*ki •/»irun«k Uczebn'^i kadn^w pruokiffa, co odpowiada loby sajii^ 
•tticniit bcłiweriiłD, ic bauliony OHlubioiie iwiu-e trndy i>U>xowe pit inirla- 
wcDlu oliKillcnia '.Van>ntwy licxyly ludKliria 4--:'jOU liidri, a ranadrony 00— 
tiO koni, po odjnEdiin tai krfila w pa^iUiernllni i lUłopadiie kilka luilalio* 
iMlir nte miało wi^<N>j jiik |>o :{(K) ioJnliTay a kilka *T.vadtout\m tylku po 30 
koni w ełuJibir. JMJriak )Hxloba« zapewiiirnia musu biidcić ni^'i!di>ii povM* 
iiuf irat[>!iwftj<', Np»iua|>rx-'>d, HO)*ka pni>.Lu- nu lńwy;n bnpgii Widy {t wy- 
j)|tkiŁ-ui oddziała ^i^kełe^ (udiictzatogi Dyd|roMCTy. Rtmiaona i i^ocb&cae- 
wa) Die Hlocayly w tym • Icrmic iadntj bitwy a choćby wi^kstaj utarctki, były 
aułjmtrywaaa w Jtywnt»r i pnytiory wraolkipi bc^iych lua^aiynAw Hbwka 
I wi^kMiycb miast Wiielkopolfki, a 1icxbn chorycfainiaionteiKiKody oio wara- 
■tala (Si-.hwmn do kn'iln 2<y « r/ ; /.ri-*ji(9|. Jnlli nnnut kilka batalionów I «nra- 
dronAw było i^loUiic lak nirpniwdnpo<lobui« tlabych. dlacz^cot (e właśnie 
nał«lah««t wyalan^ pncefiw dywicyi Iii)lir<łwikif^ a inił» ■'ilDtDJMit' inyma- 
no jak najiialci od właiiriwrgD terenu walk roi:* t rzygający eh? Vi ialuciF, kor> 
ptw gen. By^ma, apiMzatry t pomoce, darmiil tylko iI batalionów i 8 acwa- 
dnnów, liczył jwlnnk j.WW tmlii; baialicti licrony iwl to w sile 7tKł jtWw 
aiwadron 100 kuni. Podc-bnu'! n{>. f^n. fklan^ttia koto KU-cka tnial ai 
I) IimIki w fninyiii tiatalionii! 1 3 tiwadronarh: gen. taitatif, nbarrwiijit- 
Aunlryakńw w Krakowokicoi i SandotuicTrkiuiu , laitl ał 1,<KK> kołnierzy 
w 3 batalłoniiah I 1^ mwadronach. {'neciwnio, oajDnrduei zagrołony Sić- 
ksly IksTl tylko OOt) IikIki w 1 bat. i 3 aswadroitach. a eain Sc^werin, idąa 



^^piwa 
^iyAi 




— 3G6 - 



aŁ walili) X DąbrowRklin rospriw^ « *i Iwulionoch i U uwadronadi— oaj- 
vyie\ 2,501} toJnnrzy. Uk la nawet, w pol^ciiiMiiu x LediviU7u (4 bu. 3 
*xw.>£,200) i KlinlcowłtŁraiiian (10 lut. 10 ■uir.=£l^jOU}*i>U aloprAI 
ezcKCMUi i sic wdnwar nii; w bitwc. 

<Sir. 15:!). Ubrons Pnfri wypodU tak nieuMc^liwieBtMj-IkodlitfigD,' 
be pncytcoUiwania l>)r(y iiio(lo*Uł'i.'xne. fi* Wawrawki hyl .jmlfgii « mliuw 
woji^nDoj ilrńiriiuleuntA" a nawet, .,ltibo nielkicgo rou^dkit cciuwiuk", cal- 
ktem na tych nettach Hię nir siial. ale prsMl«waz3r«tki«in luoia dUUKu, te 
upadłj Mrea rr atolicjr a podnieść ich nic motoa t>yIo f«nfRi:q * lAw tf^SroTch. 
Lhumniiie KadaNsjwyżłza pod adrewtn Widkopolan, alei Kuzystkicliirota- 
la(16ł>a;£d.)' ■'■•■(^■'^'■^^ku.H. by) iiuicrletny..., mu|;liii»cic pnyni^i.jmu<- 
(•Ijr obr&t r»w<iliic}'i i jutwiitniiia <lu jMitej cmohy... Trwajcie w dubojcdno- 
iń, aprawn... irtucitt iiif upadła" Daretunw noJaJ WaMnecki ,Jo tMroda 
i irojoka" rHT* paifd.ł: „Muiiwo vriaio«tn narody... t^lałl(M^ d«eba 'tff^^y'?! 
ioii^ narodńn... ZnicaicDicm twórcy mat się niaKccyt' ditelo*... Ccy na monami 
tylko olywll w nas ducha, kt/try ciłciol mio^' nlMiniatelnym? ., P<Mir/^inły 
tnęKlwu i odwaga"- Gdyt prawic tówiłociu^nic, nawt^ujifc do treiuacjilałla 
«kopiw Prajci, luiiNtal wycaae: ,,£ fcałtnu da«i*duji- sią N. Nuciecliiik, ii da 
tuj niboty r(« bierucir m^ «bywat<!W £ iHkii gurłiwtMdit. juk nalcty", mi 28 
pait], uniiniony był xa]i'cie„oliy<ir.(^)Hoiri>kiMau^.lełt(i.,a^liy<)glonk^ kanł 
i sontira snlwił wwcycitiiitn ofiwroiii i jakicnkolwitikbąlif woj*>ki><ryiu tatajq- 
rymflic po Waritiawic leiić n^^a !''*£% poiuŁraeoKodtioic!* firana. a lan 
f-. k>)t. Zftjifcjikowi zamiildowBiii alę, kuSry ich podzl*!) i doiyiiainr^ w«1ri- 
An." (Z odpb6ir Chodiki w Kappcriwylai. Taki orautny był aUii klulicy, 
trapioiKt) ii«dt<i ■ridmeoi glotlo ipor. Trepków, 300 aq.), kt^ra ta okotic«Dn«: 
prawdopodobnie dodatkowo »kloniia Wawn«cki«gu do aamobójcu^o krako, 
^dńm było odc»łaiii<! korpuiu D>ibrowaki<'i;u i Gitdroycia w pnadodlMO 
rantn^gij^rago »Ui«ia x łSuworowtfiii. Te »-Ky*iku) wsikM.'^ t>ral w radl»- 
U: I>ąlirowpki, kiedy podjął iodyny rouądny plan opuaicr.mia Wanawy 
i prepiiiwiinia punktu ciętboM wojny do Wicikopnbiki. WH|M)iniaa d Mn 
ptilknwnik Mirbil Tr<;bicki w snoirb „Adnotacyacb" do rfcp. Wyimwy 
tm«- IllM. /amuy«kich): ,.\\ ostaluich dDiacfa oklobn g. lięfl}Tvnrtki paj- 
by) do War»utwy na rsdę wi.iiruna, kl^a tri; Ddbyla m domu nonr^o Na- 
cicelDika WawrirckiojEO, na ktńrri jn byl<>ii) prsytuinnyiu. fi. I>4hix>w*ki 
i widu innych xi-i>crał(^n dowodzili, le w stanie nnpaciy. w lakim ■■< krat 
pudAwi;xa« enaidowal, pny lalaniu Poloki \tttv* wo>j>ka nMyfkkit, |>nnkl« 
i atiftfyackie inii- pogmalaje] jak tyłku z^brawaty w jedną tnasę wojoka pol- 
•kie wnu t Itt^wskii-ni, agrDniadiiwsty co r.ylk« wołiiu |Mdw4d a Ływncini 
i ipn)«nuyn)i zapOMitni prutłciurat' nif al dti ll'iiu, pliir aruiia fraactiaki 
tryumf owiUa. Druhen nttima, na kt^Ti-j aek: byl k-I. Zaiącsi-k. ul>As>lvmf 
nla tak t taleaUiw wtitMiu>'cti. jak z nwcj popularnow-i 1 idatnoKt di> pn- 
•dwnia wicłki^-li iutryj;. iuKŁyuktuwany t/d czlouk(w Ka<dy NąjwyfMfi, 



I 



I 




— 357 — 



•ii; cbclalo l«urn>t*trei»w«^ wniós! |iniji-Vl bnmimiii Wiir-rjiTry 
^-okopaniu ■'ic na Ł'fiuls«. Wiiulomo, iiwriii i>I:ońriv(o §ui bronienie okop6v 
na |ii)utVn iidypanyrh t niclic-Cw-iii i znutoripiti wiiJKlcifni lil<?v'!')tii'rn." 

(8|i. V^% frnworow, b^dąc )<««cs«i Ud prawrm briejru Wi''ły, mułint 
tigląda^ nic na pomór pnułką, bn ktAraJ nie nifigthy »Ii} ult uybko iis)wxód 
kn WiUHitawic po*unać. Gdyby tc) |)oraocv tiic xtalo, iuar»£ Rtwynn w po- 
M^ ta tiTuitą pal»kq WałTieckiego^bytby haidzo tnidoj'. Siiiwi Crusacjr 
sic byli tbyt pro^iiii, ||«ir. iiwlr. Fryderyku Wilhrlnia i}la Scbwciinai l'ocst- 
dama, 13. pnidzurnika'] Tlllr,,) j nswot po bitiric mBcipjowickioj i ottwTOcic Dl|- 
łir(m«kie^ nic podjęliby akcyi urzcpnr], pnyoajinaitj pdty. póki komen- 
da lH<««>lna i>|iocfTwara vr r^kn Scbm^rinn. Wyk&iuje to ja>ii<> koiMpon- 
lieocTa z tydi dni niiłylxy kwuti-T^ gtfiwiiti pni<ki) aBnliiiom. I>. 1.' liniopoda 
« LowicsA donosi !?chwprin królowi, ta iikprKyjnciel nnpwuciw łlojący 
njiuacnin *!«.■ ittiawintriio. Hic mot.e wk.i; ii^i^ na WaiHian':, Itodno mu tui- 
nH n EDpelnoćd oelonić Widkopolfikę- „Indeucn kann ich nller inriner 
Aalinerkliainknt ood Hiu««rBteii Vigilnnce nhngeachtet nickt dafiir rapoodi- 
na, ob er [d<T F'-indwo|Bko rcgnlarnc polskie] nicht irgpndwo cin Loch 
m Minom DarcfagaDf: find<-o lolitc, w^lcłies b« d'Or »o gto*»cn DcteneeMnw 
kaaiD zu vrHiiit4-n. Dic TufiurTrctioD in dir Proriuz iMaiich nocli kcinea- 
tttga gedSmi^t, i^i^Imelir i»t sdbigt- nach den lon all«n Orlcn «iDgcgango- 
MD Rap)K>rtA 811 inanchcn (_lrieTi achwHcbpr tind bin uiid nit-dttr iiin«łuiittn- 
der." Prupooutral gea. FarraUtwi luarAK na WaMsaw^, ale i nad Narnią 
irimauiits t\ą nicprzyjadd. „Tch hubn ilahiT dem Oetunnl v. Suwaroff dic 
CbopcrattoD gogcn WukIuu xvi&t nicbt ganz abgcachriebrii. dcunocb abcr 
P^uumI, dtM ich ^olche nicht rliur uiLtf>rn<<bm«n kiiuoi'. bii ich *)Wohl 
tluTch gule Fortschrittc im Inncrn der fmyine, ain UDch durcli dic- Bcwc- 
|iiBg«n dos ^-or mir stohenden »indM dazu in Staud f^oitetzt wtirde." Ni- 
zaiotrz T>o npiuiku Prnf[i, Ti li]*to[wl» xŁuwir/it prrirnyła pbin ttnlnkuTCNnin 
trojłk u& xiiu^, utoiony tak, abv absolutnie pK»ik«idtić ke. Jtotovi lub 
iaki<<inul:ol«rii'k iitut^nia korpURairi wlarf;iii)i'- do WicIkojiolHki.YłGn^ral ['olliU 
ob^aiUa iitacpck mi-^iy Gi(bia«ni a Iłowem, jako lagroloiH.' iiBJbardxłci 
w raz[« nott^ iiitraiyi. Omenl major 6chvrarłn awlaje ncwnąins Wielko* 
pokki, pcawciii ekraydlcm rozcij)piic tit; nad Wartą, opm^ je o S»kdck 
i* km mieJMU komutiiburai' nię ))«;diii> i kitrpuł^em gen. Pollil.sa. 0«io- 
ai Bywn, pniwad/jry now* nily, lua ojnnonni' Wlwlawi^k a li-vran .*Łr«j-- 
opncć sio o łVifclij; pnitn' jfgo skrr.ydto poaunir «i<; kti Warci* i oa|o- 
czipfciuwo P'>uiań, Onieziio i Tnmń. Pozycye m będą rai^lA II. łub. tt, 
In. Wtedy Hini Schircrin lida •>!<> do ffkitn)i?iric [ okryje okolice od 
do Rawy. W fu npw/ib Eamknic Warwiain; i zroiMi glodciu do 
■p}tulBcy>. I linia blvkady Ksia r. Kauiionna widłuiS Biurr i Ilnirki &£ do 
Kawy i dalej tndliiit Tilicy. i'e mołnosci. nł do jej ujurin; II. od WLily do 
U'ariy utnontona była prmc woj:«ka Pollitr.a I iiciirnita-inajora dctiwmoi 




-858 — 







Ul. bjU iBCjągaM* rnm lvrfmw ByKca* w] Wi^lf ut aby Moikt^f 
drogi ■iodąca ^ PaotMiiB, Gumiu i Tonma. To Je*! achniwn |c»- 
ncnU ScbwcńnB ^k iiimIiiiiŁhIi. ri Art wu Rur EtwiAang il« 
Cłirijnb* voD WuwIiBii nad xur BnttdinMt d«c gfiaen Si*lif mi- 
Mnriti au roopńco." Nic idńe ob Wanawi;, U> krmi tak wtmwit', fe 
łi«diio « dratairę ^r^Ao^cL ,J1«r. C«*. r. Lattoci nu^Ulrt mir uobrai 
2-łcadioca aa* Sum^, daa» er wioe YorpoMai wrw-l win nitlfUck [MMa- 
*łrt hiu*', «M mna Aber b»i wiacc Ankanłt Opatów nnd (jl« PaUmi 
UaC* der 1Vóc]>Mł khoa loa dc* rhutmrlim iMaetu g^emnta. ilaipfNi 
ab^ wurUc rr alU dic t<W UttUttn atcbt bw«t(t«u Ortrr •ogli-iiilt riu»*h- 
■MIL t>w I>eMTt*aii ller jMadUcbea TnpfKii aimuŁ w Banenmlm 
ra, daa« fast tś^kk 10 bń 30 Maui bR«b>iT kofnaoo. (fie ńnMunniif y 
łtod Mangol an attnt al« 4aa Utnod itoer Pe^wtios aofebaa.'' ItapKl 
nic byl jmoe caufcat^tj, fcwilr nadania wiadooMM i> ofMlkii Pi 
Sckwarin wudr ilofwMo ««n>»I KatnUacla ptt w u ri y i a »i^ pod WflTasawf 
albo |iotyi«nU mil w i^m oelii H luli i baufiaoAw. Byk) lo juŁ bai^n b^ 
Łwo BtlratKanJć. %,ift nilaiUąiyj docjneboas •Ulk'«j kiirpiu b. jAMfa r. 
hrań hanwhBJr, U B rt opidł, awnK jhmm k Łcnrka. donosi Cvh< 
ft aakccdMib sawialalCBiifcBWtrflia'*, idęatę/a praec Soehacamt, i l^aaboł* 
btfsa ayiilanigi a Lowicim. « pogoi ai napoaninm ^« awpnjpńtiaa. 
Otkiaialj te Uczjl? po i halaiiooj i 5 ttarn wÓp i mim. ScŁwytana &7 nficrr^ 
i pncada 900 ia l akri y ; ii|ao t patzacoB* aitna^. Motaa b^ lo pimMiitć, 
im .tołitizt dw aaf diour Stila gcataadMN >'aDd grOartraiMk tńili< 
■tbr^ Dm anage, ■■« mimmi hi Mit .lafaw fcwhaii ni betndttn vK, 
irtda* BattTB Głscfal Dtibwinfci ia diaa>aJiinrfiptigipaCeia,wt- 
(łm Onfa« bat, ia HiHiw^araM daacftnteBclHa. aa nrapna nad n vf 
bnns.-' Z na^w po«niaqcD |«»ykia Bnor pnea karpu>I>ql«uir<bT' 
awmy w^kUcacMią rrłaer^ (I 3 łwiopada ITM r. Ha. WUiotfiki poiarirt- 
kie). Icka !C GolęŁMaakKgo). kuloa m j mnw n it iwiaiemif o m yiittymb k i 
aobńw okoIieT la^orj w pnaians Wacnawy, ■ pnccfo 
pni.iuaiijciB datalaa wKijeanjrrh w iitae wofpMldalwa. Jim io li«t t 
daa tkał« Bncbuwai tirłt dóbr iuciisBc^ Sn}CMvk)qp, 
Xai«. Bady Nat.w lirati •«K-bactra •^iri i po«icrw m— ^ wKia tłiai.l 
^a»ta«iv»«j opaM* Ofatnnaćd iemą a diebaani Jakńiu, sapomiiaaiif] 
o Rfdait Boapcdapikia daicrtaa koatraktaaki aittycL.. adal di( mi 
OK da akaa X-aa J4aria nnatuwfkkgo" i tan „r^ratt wlką 
wBjifca. cftńtjwśt B ali Tth— tkladOtr potnefaf jepł, doalaMial ais ■»■ 
doayrfa pnraodBikfw. caimjaiaMa iiątwayia lapiiaiiial pcwycawT |C, 
Bnn[. a kv«oa t ladtai ojatwial kfc pranaanmta". Plaal d» mj Mj<j 
wybaii K T Jwrt ik ^cr JPajMmmy trjiuB dwojakki wyprawi? 
a^ irgM > ją Bnu^ atyj pąa ifci a a*/ da BioAowa tA^talcm calr eh)«r~] 
amta OiibmnkMeB neagnWa |C«a «^aaaiaaą mk^ jłropaaiaif 



— 350 — 




k u* i»lirb bracha witkkh nuikwtirly. Nn um^iff zmiato m wojitIcd 
rudwnic ffl^tway aklad rnrutu, do 200 korcy uumi, t oUmU-m ()00 in>* 
iimn wyno^itflcy, « do bmiilM^rj-aiu \<i». jEpm-raJiŁ l'aiu«t/)WH):M!go 
u<iiinini« |icurxiiiiczunir; kcinafr)y niUlokkiIkiii»u>lii(.yM<^luti£ikoTU i hati»- 
, nitt utclictnująp Aoi ImIu w xabicrnniu aui minry w paiioniu, wiu^t ify< 
iiiil WMyulki'' wkłady i viiąl iii>; iu>ii:;iłnie do otni^rauia ubulii i t oicb 
eboJa w «ii«pK: wypraątaiłła. tioracj jv^£C«• dilnlg •!<; w artykule rywoo- 
oci. Wojako liczD*. nieapoducwnało n iE^o«iD inicjeou roiltutonc. iim- mogło 
tuttoić giównrgo i |>r.-dkiei:u dla M(4>ic jfuijiniułiiii. NatycJuuiast »|>kłinu: 
; •put;imlu dworiikic, kuuiury rulniczu z-wluly do "zncjtu op^ocon'*. Futo- 
'tatr ijil irr<^^-u muru {icL/upte ndiylki l>>dU. Die wyl%(xańu nawet apnf- 
łaj(ke|{i), ŁU^arnions na noć di>ol>i>»i: i^rody i doły x n-anyira lopotnie 
■ypntiukmc; i>liXy i bic^Kli^niii wiłzy*tkte po]>aluiic. a ytwt. luiAlAniuoK 
'tMUu ua irłiy«Unch ńcwiudi oattia nAw«L nadcieja |>rzydzlpp> nnidiajn jfct 
AYfitiL fnla dwunikir w ciiat-łiiai cz^ri nie m| dotianu, W mór bydła, 
inieTCJMfiłii: kwii lfau«|M>rlauii woj>ki>vryiui, zajęcie od kilku lyKodni eaXv] 
mfaocitoy ku iiotru.4rir ulunAK, » iiRltuniH: iiiiMlniiuUlE ti&>i«iiia, (mciiifin^ 
>j M aobą kooiec-JiDe roli, «i«w>łvi i całego gos|i>j<irii'--ina t>|>u«m:«;ai<-. ^ii«li 
Lifioii unualny nippmyjaciDtakk zrujnował wiairaki brocłiowjikie, zabnuto 
I uirb cincluDy sl^ »a |>iwo i siirawit^c na gorudkę. a tyui >>pumijb<ioi kilku 
!iieiiwa>.uycii łodii ptubawiU całe wujaku |M>tnccbuej wytfudy. Kaicziuy 
I g04C'ii>ix- iifdłito Ktać inuojui, jut nawet obywatel iiiu jeu inocoa oimuimć 
wialni' •>f>f<j<> |iłitrnM):e }X)iri«by, jply k»tiie»*ły a olioaiu bcochowskWgO ai 
ilu okulif Wanuatty uk arwiue znUicMnyctt d(x-i«TKi4i;, z« dyMiiozycyatut 
iowwpryiUu, t!0 tylko gd^ń mogły, dla wojoka tabi«raly.. Tył«... nau<^- 
łM> iic pod krOtlcii bytnntO itiojii <x oboaio |rtu>-ralA Ui|I>njwBki«)i;o, ta olio< 
cny prxy nim kraumtyat uit- vH di^yi- nioceii Htnjm3vivtc mray ir nalo- 
iyti-j klut-it!, a tołiiion jiuagluiiy nbilołiaikieiu |M>xwała M>bio itaiDowoln/cłt 
pwatgikÓH, od kbScych ani oliywnid aui wli><ciania ai« ma skolocMago ■** 
Wpiooscnia... Wojako łicuu) ]ju'^j^ o|>atr£va«, v ciawaym •>1>rębie wyoiaócsu- 
nrj jot ziotii lawaru, bei lapaeów iywuości, bei iwirądoego otiyf^ raną' 
dscnia, a»e aoi» nie prsyaiMMsjć aicubnycb >b(ilk6n'... Katdy ui^lywaj^ 
naawnt Mitu o«UUii« wyuiaaczMiie (AywaloKSw i dOfM^iiiniiio miary acl* 
aku potnuMehat^o. l^otntibna jmI im^^u^u"^?" komiBOcyatńw wojokuwych, 
łtliy t« iKuządne^o pr/^dtodu i rotcliwtu iirnwuioUJw t ftirufów, ziacbo- 
niinicta najaiiiikfzri ckunontU, j«d najMileysią odponiadoafnoócią piloo- 
waly, a oliywaiclfiw i wl«airtaii od woioirolnycłi aapodAn i itrprcayi^b wy* 
[UirTHti* łuliiic-r>l(i<Ji *kut«(-iiiie u&liuiiały. PutrK-but- JMł |><>nowiaiH aiiro- 
myi^ roEkasAw do ir>.>iiikn, łeby EaałM><ruji|« nienanutaną kankuśó, kaldego 
toliiii-na, a dołiirra^ n-publikauJita nlubiącą, iii« pnydittnUo do oienaaua 
rolnikuni do>^ jiU EJauycłi miar iiicHscK^liwaaia. l'o(ntobiM> j«at tipnąt- 
atraiw 1 nbuiiiir litdzj 1 koni do slitlby nlenJitrt^cycb, któny niiklfgając fi^ 




— 360 - 




na irKry«tkir atronr n>}wlpłc«xf bram 1>(>i]>niin*, a n&wiM kr»dxMf. Pf>t 
bnc *Ą jaW najpiliiiej maRn/yiiy. bcx których (j«kirfltoliiriefc wojaka na 
<]iltj »ię roiwiru) nni ohozy pomebneeo ilo^urcu^niA wii mi^tktiiKy t\ 
śncgo lont nii«ć nie niii^q. I'ot»x-hnf nakoniir i^dKilbyin t«y2iini-z<>nir k' 
luisyi 0"lJKicln«i, kt^aby w knywdy obywatel* k it: m;)r»ali. om-i rmt|ł"*i 
In, « nalr^ycin it>i[)ran'ii!<ł]inii>iip \v n9pXKlc do ttknilui [niltlirjiiii-^K 'kIi-^h 
Jest bowitm nccsą ał nMlto pcwoq, te vr tłumie oboMUTiu obynatf^ tni> 
oąc awoje [irodukia nic mato nawM giyokae kwitów, klńrcby ołufye tnii nio^ 
gły <Io upamniuiiA m^ o (mtufakcyi. Tak mc stało w Uuliiu broi-bov*>ki^H 
gdzii> koiiiPiiLlii ^•n(-rala Dąbrt>mki<?f!u cale ^liKloIy z Dt<><nłdci>ii^u tba^^ 
wyprrnitiH:!*. ktlkjiiAjL^ic HtOglSw 9lknA ilnuriiwi i ^roiDwloni iti> iwj»;tii jhm 
nłiiprnlii, wioli- iiitiych produktów sKCArtirln. a n* to w»Fy»lto twilAw ta- 
djuiyrłi oilin^>wiIa. Potncebne Je«l niuMlatrk lulrconii^ koraoitilantnm «i 
•kowym i ki^ini*arxoin pniwi«nuin'yTn, Ichj w rosklMdzie praviMŁ6w i 
raifiw nprmwic^Iiwą lachonali pniporcya a na)bardxiflf pamFotnlt om aii 
na EAcłiowaiiif unfKDia i nn doJtynicnic Iwln do i»«cfO_." W oil^zwir 
itbywalHdw ciesu ''iclini-ipwaki^j i |>owifllii mazeionowi-kiesio, <ry< 
vr Krochowif 31 poidzirrnika, jKniDOni T^nniri tę „iinjwi^krn) <>kn> 
o»tatni(^ iiaK Cfclndu^niii" jtnea. „ciaaiui ogriuiictMiiP ntly r.bmjnpj nanida- 
wc)" ..ohydnym buicuchcni prwi njppncyjadela w jrinni HorliacuirakJfj 
awwionym", Wiy wal do zasiluijn oboiu Dąbrowaklf^ w Brochowie ty 
noroą. (untrm i n-kriit4.-ui. Za kiTirc -"ifccki miano pUci^ e buy wjrtfai 
ło«(^ po irJotcniii, a ica pud hiann po ^loiych dwa, Kanlołlislów nlai 
nf. gi-wnl Bielicki, a [mlatki kwiioaral MacJcj Bwłoimkt, Do dwu łygoil 
roK[>orT*|dwn>a lc miały wpjsć w tyc-i«,al>ewy|i«dki polociyly fi^ w iikrAii: 
{wędazyni, niuEC»icytn blego. 

(f tr. lUT »<i I. LI»( otwarty Tfrymatła, pnytocony w tckAcie 
akira a kuSTi<(!0 prn^Jilad wut^tr JMt e Czaati. 1977 r. li) iMtofwls 
drukowany był irńlcwinic w Jniimal den boiOOlRi libn-« i ny^mlt w a*ob- 
nej odbitre. Li^t i.i\f\Toypiti t»cho«miiy fwt w Ribliot^w ini. Bnworn 
m JjWtnrUr. Inne cytaty wzirui y Ii{i>Ulw xiiakomiiyrb Palak6v wyfafnii; 
cjrch hi»to(rtc Ifjrtonftw poli>kf<')i (KtnbAw IS.łH, T«i *pftrT <^gnu-y>n« 
dą on>i^wfon« obiuuTRi^i w 1 1 cz«^ prucy ninicjanj: i»in tfrZ »iBJ<l4 t*^ 
ak»E<7cuic vt [lor^dku chronoloyimtyui te dokumoniy, kiAro ndaio 
odazukat' do wyjiuinienin tak mało znanej, a tak proknej „dTpłoirial; 
bi*łoryi Ir^i. lionwaiańc >taDOwi<ko. Jakk najuKinal DąbtuarakJ r Wai 
ptawin od kniica r. 1704 do iKMn^tk/iw t70<l. iwniirini.- trm^bn, łr Jneo wi 
dna wolno4i5 oi>obi.-<ia ofjjr-rala nię nip Lyłko tiit iimonii' Tadoazyckiei, al« i 
fm, ł* dwi^ry łpirymicMono robiły i^iwm- rńiiuw- wiMM' b>lni<Yunił 
Mirrkf^jnyini, iiwai«ji)<' ta ,.lłuniownik.'rw" prH^PWI>xy^tkiFnl tyi-li. ki 
ptcbodiili 1 wcici Poł»ki objętych jtttt I i II mibifir, por. Duanuk Kop- 
cia, TO, 



w OMP- 

nwafcic^J 

BfniiM 

idaio*!^ 
lycsarn 

w« ■ 

:^ 

ni taH 



— 361 — 



W. 



w. 175), Wyniki *I«IMwb ofrlMJI Ci»van w Berlinie 25 marcu 1 785 
nkii. Wjrrok fudn woi»koirrg:o. w ktArfin xviail«j i^ynny póinw] fcldiniir- 
atal«k Boyeci. podał powody, (iliu-u^ iitnano J^hurniiin trinnjrm wijsląp- 
ku "pntciwienia cię inAi ki/ilrttnktcj ne (•r.kiidu knroiij i iil<«Uwq brani 
pniahicj. Slwiortt3<(>ni) lu, iv Hołiwcrin winien był trywii{Ui>- kii; x 'i f[\Av- 
nych uulad: 1 ) ailunili' pi^wManie i. c-n uę z lem łączyło tii«n»oncalaie, 
nimstji korpiM Diibromkiego; 2) uitrsrroRc' «r 8*adonii<>rilci«ra { Kra- 
koiiakiem jak natni^MJ tŁ-re-nu: 3) li^cKnii^ z RoHyaiianii sfanć »ir- z«]oI>y6 
Wtt>Mw^. NajpcwiiiffmyiD ?ruill(i«m if;iiiiix-oiH ni<*bu wi«|kop')lski<-g(} był(> 
mbiria dyntcyi I>i(bn>w«kir(p>. SpbwiTin ()(>niHircyl «!■■ <lo wynlfliiin «■<]- 
(kul6w u koluiaim nujitk rej[alan)yc-łi |Mil<kicłi, a anni |>»»j><tHl «r Cłirico- 
nowJtAcfa. Pnwjiiiiii rmi łiy! liii-^tiio z KltiikowAtninioiii w^piera<> korpiiiy 
wyiirawioTW!' w ffiih Widkopolski, utrzymać z nimi ńuglą knmiinlkacyc, 
w tea «p(M6b wiediJeir /Aw&jie, co się dzioje wewnątrz kroju, i łlri';ki Iriim 
«TO<ecip m^r. opańi-ić ni>«r<1 Kwrrji) |Kii^ycyti crntmlnq iiu knotki czas i ibl*- 
Syó BM^ do ifoi«k {>ow4tańi-Eyoli wipłknpolotcioh. 1^. pażdń^riiika do)ri«(lsiał 
Mq u bitwie ikkI Mwirjowiijimi, Ti byl ninuit-iit łlucydutiicy. Trw-lia byto 
« potąceoDin s KłitikowHlruniptn Atakować korpn»y alojiice tiiipTx«ciw 
« Błoniu I Na«łanyiii« i [hk! ks. ,tńzef«iii, aby iilemin' x ich >>trony prziwK- 
Ud w walce 8 cufaiqt-ym e'<: l\\hiniw*kin>. ^Vobo^ poat^pńw wojak roeyj- 
■hirh roulna było Ityi- pewnym. ti> k«ipu<i wioIkopoUki cofa się drogą naj- 
kiM«zi( ku Waniawiu. ,Au( 'ftdni Fali war bei tliiOK-ii Tiaitliindon «uiu 
bd Łowłcz (^oium^Du 8lelluii(! hinrpictieinJ, uuJ dor »in<l. d«ii] fibirdem 
ller TrantfKrrl unit dic Bcdeokung a^iner auf Tir>len raii»cn<l Wniit-ii miL 
«kli fuhrrtMJcn hi-ntr atńnn\ Miinch iaaaent biy^werlieh niochm miif»u>, 
fcunnu uirht f-ut^ł-iu^n. er luodiu- bd Bodtaesew odór tięoyca vorbei icelicfi 
«<tll«n. łh* iiil«mi«di«tr<- Marub nneh Kii^tinzin und (hi:iAlin vordflrl> 
ab«T allM. iit3>d ia di«MDt Marecb lip^t cffenbar (lie to glucklicłi nutigefallp- 
»• Edupadc dce 0«Denl# vt>n Sladnliiiski und von Dąbrowski." Zaf^aoia 
aiq Schwenn Iirakieiii [orormiicjio kicninkti raartiitiinir(irEyjHriftla.rłuH' mieć 
iebylojfso ołmwiąitkiciu. Ołiawa [>vtcd korpu^aioi ^tolnt:ylni tiApneciw 
Bieuiwuidntoiiit wobiv uwyri^iw Rtfyan. Fnwotnni'^ \Vii-Jkoii»Uii [h> wyco- 
faniu uę wojłok regtiłnmy^h miało »ir ku i><.hylkom. i'o udTrrocii' Oj^lfTow* 
i^kic^ Ml Bxiir<|, SchwpriB, wtywany przM kr6\M i Suworown do iminizu ua 
Wuntmrt;, w ptdącii-Riii z koTpu'>aini Klinckuwnlr&ina i Ij-div«rrgO itiÓgl 
aiqi>dwiUty<'-iiawaEyBtk6.Jnz«o 25. t ;;*>. po^iUipmika ntołiia b;^lopu[ijiićflk- 
pncDlIctną, ukoro 25. ni«yr miał Suworow na Prałf;- ScJiwirrin air 
iktU^ do^Uilccsnie w tMitiistry krAla i nir pojst dokladnii) p'łliiy<-encg>> 
Knarzcnia kanipanti. ^rnmlM-bloHcnfadt, UngFiibtheil itt der Beoiitcuiig; 
fonliulhaflur l^roigoimc, VorI<^idivit Ikj Ergnifiing zwvckniiLteig«r 3Ia«*- 
rrgKln onrl piDo gtmhae^ GleiFb^'illigkiriC in An^cliung dm t'rf(>tg<s dm giio- 
■tn FeldzitEM x.-hvinca dicw- l'HlbalJgkeil, und di4> dadun-h ^Dte^taDilt^- 



— 3«2 - 







lun betTńchUictuu F<Aler herboeefiibrt 2u bulrao. Ubtrall nigl •kh oinr 
gcwittic Abneiguiiii; m cifGasiveJi Uaternebinun|;^n, beKWidtn aber gCBcn«i- 
u OooperHtion mit don Kubhwi." 

(Btr. 173). Odpowi«d/ Dąbrownlatgo o« oskuienia pnukir kniCjtK 
K licc&jch, podpuetn f:<}nerktA uwientytelnionycb, kopiucb, » których jedna 
£ii»jłliije »)c w iiiM. Biblioteki im. UKMilii'i*ki»-b nr. iS^>. Itt-jiliki; h; jwdi 
Haiłiliu[vvT ZatuuK w Nr. 72, » r. UHó. Daioanik patr. p-łlii »i- (,w<i« 
zajął H><; (ą ('prAwą w Xr. 12(> z :nj maju 17^. Sokolnicki, klAry wditii 
byl iri^łuo/ H P«>tcnbur20, oapiMl '£i luaja I7<>^ obucniy \in Ju 
inojlowa, proknratora generalnego, z wy)iuitieniaiDi co do rukomjK 
nsdoijrć poprlnioofcli w cumc wjrprAirjr do Wielko piilnki: Uk n Brd 
czy, jak w Kordoiiiii Die dopuści! Hobiłnicki do jakirlłkuJwick gwaltAti U 
rabnnku: porrrUti^, oktdfcj m6m Kryclcr>'k Wtlhi-Iiii w ^rrojfi wlezmc. 
■itłural ^ie »b«tpiectfć tr^daiąc odpowiednie poi^i^-rfiic nacidnikowi kooti 
ry otlfwi ir Foriaaia, ]). Bnoiu; rozaniie idę, j>k zaw»ze « cnai* 
pO|>ełQiMie był; naditiycia pnes iiiarodor^ i Kauby rasbójtiiueo, 
i<roin4 M^ zawue, gdy tylko zuntiu nadzieja bezkarneco zadotroloiła 
■tjrakt^w aulMpołccziiych. Dtkon. p«lr. ]x»lit. Nr. U'?— S, 2ti lintopk |ne- 
drakova< z '^^'Ka«r ifdtung koiwpoodoncy^ dntowaaii t foiDania 3 liMop. 
I7M. w kUlrej j(i>t troclii; Mczt^luw u zainitsezkarh panniącyi^ imtKw 
w WielkopolMw: „W(6cz^ ni^ ihiucM tubrojonyrb w«j<ęd2ie w okoLcach 
SluprAw. .Seradzn, Kali«ia ! Iławy, od kbAregu Łianu anuia taiii ri; nit 
/naidii)o, ktArry >i^ wprawdzie in4urg«ntAini zonii), ala zapoworby m t»- 
worzynK^a' i>J Di)braiTłkt«|pi i Matlalińiikieiso u/iuuii nie byli, d boaif 
ukazali wrzf.-dcic uiuionnofć pryiraiaydh tuań^^*^-" 

{Hu, 17S). U' Ardiifei adniiDi*tratiT»de Lagoerre w \nh. mta.i 
■jr w Faryt». v oiebogalcj zrtMt^ łcctoc, pojwitooiwf Dąbrowat 
lufou'! <ii; .i-bart«nii> icredagoff-aue przez Mn^cucjkiego, 1 brunaira a» Vlf 
|2l! paid. 1 7ii!i\. Lin teti, dla natydmiiailowr^ zbadania aRuti'iw. j^n- 
iilan; aoiital pncz J>ynjkloryai toiniłlrutri wojny, a z koki do<t«l fi-, iaUr 
w nioc OBCxeliwKO, wodza aimii wlotikit}. Dokuatent len wraz x imiyiiii o^ 
*aaaj \h;iUk w 11 csufó pracy aioicjikzci. O uibU^aAb Cbadżkicwicza i H* 
li'>i4'v<tkicgo, aby dowfiJuwo le^inddai- wiDneręce.doniMilUmnliatadi d 
U'ybi<-k»eRoz3.in.then&id«ra[21 120 tip.; Vfl,gf;Ln Li^L^aak^fołak^- 
iSir. K^t. Tak mniej więue) pri«l>uwtB wypadki r. 1TU4 |(dM 
z tmigjiuitów ,Zajiw3Ł'k*l. kbórcgo opinu zaiic^l ni|d (raot-uikt w ipn- 
wacji (jTgaaizacy! łcgłoodw, .irdiiroc dn tnioi-tł^rc dc U GacTK.'. [4ika aki^ 
odatnziicydi oli; do L^ooe polofnił*t> ul cłiwili pnyiticia łeb w «tu 
J ran Clii ką. 

(8tr. ISO). Parandicr aa citoyeo niiui«Uv 6m T^tiuiu i iiiliMwirl 
(Arrh. tialion. AF. Ul 7r>| .&«rtin Jl frimaira aa iV [13 gryd. ITatjJa 




— :-J6i — 

aa A'tmf vińe hOft Ih* dARlblecpUii>cłrconsUDri&Riirl»dt>brU(tel'annife, 
I Icu r^nltc qiic dccfuIoKc mille PolOD&is quale:> RuHcsfimit prienntiiOTs. les 
iieaxt)a%fwt^tć iocorpor^a dmn^ l»arn)6«Bni»Ms et qu'ltpeine lelroin^iiie 
ott rctoiinM^dwuM.i:tfoj-on*;(|nvcIctrcotocinq inllle buninWA ((neflonioiuiliut 
l«gtoi^łi(Hiffi«U'«nraeeki, a.pTfala d^^fiitode K<^)H^iti>iKko et In iK-mut^ qui 
fut mi«e t)Kns^«LI«Hnni^ por U divi«iun qiie oomaianijait le pritioe JcMCfib 
Ponialowyki, acvcu du roi, vJngt tnilio PoIodus pu»{T«nt«n (łtllicio, 7 (u* 
Rnt Incoiporf^ dAiu le* sroiitM sulriehieimea et eiiTo^i^ aor ki Blun on 
(mplof^ aux cliHrroiu di- ['urnit^^ It wt k glwnrcr <|ua le prinor Ponin- 
tumlri v*t nrtnelleiiieat :1 Vicnne nci-iieilli et distlngiir [Ktr ri>nipi>reur. Lei 
Pnuwienn ont cti, aoil ]Mir lv^ jtriitotidiurt i{H'ilH i>nt. fiiil [wridutit U gui^ire, 
*uil pM d(w recmM. onrinn troił millc hummw >«ulpincnt; ainsi par la 
shiIp dt*falt« dw arniiW poIaiiaiMff>, Ireote trois rnilie hommfn oiil |iu«t<^ 
KI 4rrTir4! At* in^iii |iiii«>:a))i-0ii''. 

Eladziriny na MkoiJcwiiie dokiiniriit wap piiTw-.ior^i^liicj u ńro<)- 
hi}«-T poraiiulty pUuem od «utni<g4 Oiibrowikic^i poch<Ki9uii:cm k po*tron- 
eym inUkiwjno pnjcr.ynkmw. Jeatto m«. Bib), Uniw. waniaw. nr. 5. ti/35. 
k.-diicjr czę«ciot*Tni rci;cRtem papierów Di(broir4ltief(^. SpOrcitdzil g<^^Mp^^ 
*ne kt09 z ]>odłctMO«-Ji«1ti;rrlł jcnitTuta. prawdopodobni*! w pierwszych ilniacA 
)«xdxii:mika 1794 r. w/pi^ij^ dna lytuly, z ktArych tmita iciilf Unici 
rtkopistnii iiił" okwJla; ,,Rxtrakly kon^ijmiidtiH-yi, roekaiAw, Rii|i|x»tJ)w. 
y. Roku l7!13, 1794 i x kaMego raiCAi%ca" liidsinl ,y,WiT kor&paaipacyl' 
lirojłktńw, pl«i.ńw 1 Itokii 17iiO-l"fi2-17<l.(." TłB .pi# Dąbrowiiki plw- 
Ri*j |M>|ira«rial i luupełnial nlaknciri^inie. w mUrę jak £al«cxiił do Ebiora 
nonę dokumenty; ttopi^jnal two]-: uwagi noii^d^y wkMtami lub n» k«ń«a 
odncniicj pironriicr. Nie je^t tii rgoła uwzgli^diiionit kuieefi<u]i3encya ŁH)- 
łir<nr*&i(^ z vkiv3u wypniwy du Wiilktipuiaki (It. wr»ri.— 23. paid.) 
i DiaiTcu du itiul(irxvc, j^dyjt meEst^ miii k tumy p8mii;tnikfiw o insiirckryi. 
Nnioiniaai na końcu kiiii;i:i, ubejiiitij^cdj „rkelrakly", xat(|;e»tri>iTitl mm D4- 
browaki doktimniiy. l>i^ące pamintk:) nulwiinii liib tH dutyi-aa.oc i^ga i oj- 
c* »lu2by w armii i>aHki(^}, fitrpy a nanet pohzcztgńlnc nyiazy wfnnaiM 
rvką f;otM>faln, poilnn<> kofywif, ogl. zo*Uly k uwkiowamem ory^nalncri 
pt»oirai: 





lUBU|MiInk-iiiv ?Łr. 'I6J. iftaoinUw Augurt Jo k», JAcefs Ptinu 
t4»Mkie||;a. </e ibiorów FraiicieKka ruszkowskiifo-) Vareovie U |uto 
1782 ,.II y a uii Poloiiaia noiom^ Uąbrowaki, ()ui naxt de <(aitUT cr 
8az0 ra plftcf i)« ismjor dc ratsUrii' ditiiH la i)iii>lU' ii «'<'Mii fail mitmn 
g^ni^ralcincnl que d«|iub loiif;i<^D)[iM ]u dt^cirai le ravotr. I lamfui 
■Min ccagC; <{U*oB Itiiii*a ncrardi' qu'»vK binn^dc K^nrt on Saxc, «t 11 
<1'arnver id. Uatitln moi u rauH pouvct lui donotr ane plarc. J« le 
digae A'aa grad* plus l(lev^. Lei^n^ral Gorreńrki \cn^ dotuit uu 
{MT ficiil.": 29 juiD 1792: „Trgo Ibłbruwr^ki^o, któngmnir t u<ki«7 
dułb^ lak usilnie wyciai^łcl)) ja konicczoio i Jla fłowoora ntojej i dla nni 
toici wlawipi U^o olinra koiiiiH-7riJr olicrf^tlojuianlfiii iitrz}'iBar mua^. 
l>la ii{q;o ted; cbriałbjm mleć utchumaue iuiei»cc po ponąpttniu k: 
z uuUutoujrcłi podpulkoirntkftw na micfice Wtctowlajtkio^o. Więc nl«eh 
ttwtate aoiiURM- w zanicsn-niu a2 chjba nti-dy lem rosdyBpootiłsniT', 
tui aię tu adą zrobi''- go wicr'brvgndf4Mvin na mifjace Mind 
SO join I7U2: „la brigadc de Miodiuki, fcapirc, drricndra hitaiM 
callln do Di|broir*kl la Stxan m>iu le nora d« Miid«liA*ki"i 5 Jui- 
Ilet l7l>8: „Do raonicnt que j' auiai enfin mii ce Dąbnimki 
Sazc cocaiDc majur dana U brigod« qui.* Miodiuki va ouithu, i'wpim if' 
ce(b> bri£ad« di-^ipudra meilleiir«. Sur l«a 1,300 tiit-taus doni liUe ert ond- 
pOvfe ii 7 Cl) a W) do blow^ |>ar Im iaaiivaiM:?i »clłe». CWt uttc malailit 
({^n^^nile ii op ^ue fe Tui» (lana noire ułvalcrMŁ" 



M 



— 365 — 



a 

2 4 ■« -^ 



o^ 






*■ a "O -2 
=■ 'U !t !; 
!o a. O c 



i- 

3 V 

w 3 5 

i = 






«j 

-o 

"3 

« 

-O »j "■ 

W •» 
■2 3 
C •* 

■o 
3 



e fe 

3 3 



s 

ds 

3 
•« 

3 
■O 



■a a 



^" D-l 



S 

■o 

■g 



5 

(. 
-o 

Cl 



o 

•o 



•I 






O- 

C; 



i 



■a 
.*' 
,C 






< ii 



r 



H 



»9 

3 

s 

|3 



c 

■i. 



3 






•u 



-< t. 



•o -a 

1^ 






e 



"» -2 "2 

u ff Oj 

cicCCi 



05 



-a -o 



^■^ 



a to '-o !o 



a 13 ■^ r^ 
■-1 "-• N 



•^ -1 ■-. 



^:ę 



•o -a co ^ 
-ł > 10 to 
I- t- !>. t- 



1; 



■^c c 

łi r- r- I* 

i» I- I- t- 

1- t. I- r- 



•S; 3 =* 3 
^ ^ -^ ^ 






: 3: * 



'•a 



— 3fi6 — 



<^ 



M 



«s 



I i 



I-II 



s *• -^ 



1. 
o 



^ . « a * o 
^^ E " »- S 



■e 



S^ 



C 









-* 






* 


ii 


■ 


'^ź 








i^ 




»<« 








•* ł 




* V 




gl 


■ 


1" 


* 


i3 




QQ 








S « 


T 


•' ■» 


•e 


^-< ^^ 




•• '^ 


9« 


. -a 








*'2 


b 


II 




^1 


^ 




■ 


L 


• 



•I 




_ 3tIS - 



s- 



.u 




Z f ^ •= K. 3 . 






g 



-« 
$ 




jm 

S 






s 

=3 



1 



w jfi S M 0- 




^ 



o 



— 369 — 




- 371 ^ 



i 

i 

.5 



S C )» C V - 





•g £^ JT- I C i 

I I 

P .Im -m 

I HI 




I « - ^ = 

^ K -S b, £ S Ę 






^«Jll^f.| 



.5 "e 
ja S C 

li: 



■^i^ 

■ss 7 



a-S K 



:^ 



1^1 



5 5- = 










1-^ 



i 

ii 

I 



I 



i 

f 

o 
8 

I- 



'S s 2 



I 



^ 

^ 

J 




h: 



tli 



-3 1 1 ? -5 &• , 
.S •N.rf-*' i B S 



as* 
h I i 1 1 f - 1 1 ■* 







I 




e 




^ 



_ 374 — 




i 1 






£3 3 ą 



"Ó -o 



-3 -O 



S = 






^ ^ 



3 •? ? 

-3 T3 -S 



iliil 



» 



00 • 



ś 



— 37Ó - 




i lilii 



s C ł* 



* ^ ■? •! i 

1 3 -1 i!^ - 

Uli-! 









£ 

3= 







3 
•o 



.s 



li 

H 

-I 






n.i 



1 
1 



S ^ ? C. ^ K 






'^i I-I 



Łt. 



,l£^££ 





fi 1 1 ^ > 

p fc c * # 



' S 

'S 3 
"li 



ś3 



« ^ 



■I •£-■ 



J 



O 

I 

O 



u- 



%n 



X :? 



lir 



— 34» — 



Bnrłin 1958, łO: ^.4 te qmvB pod rMnvin fitiHtDMli, il« 
I Bob* kusTBl«4w, nie n tm j iw a gii i wojnu IikIb. Iijti m iiiiialn 
(fcMMiia p#^UrBei piM^oljp, pnMo pnenl Z«)anrk kua««a* mtyrh 
wmUMiU Mc. xD«tswtl trilco oddiiaJ trj tmmi, kińtr T7ci«łnM- « •«>- 

-" Iiri>. I>ta nmlrtTfp^) Emruniptiim talnrkf I ainti^i nąlinm* 
-u w y| ir » w y (Tirilopaltltin, knoicrcn^ i<«l nrrm n»/-ijtiBiB 
*)« Dlf^i t wiria vaeli:44w wyraesai^ tuulurh FrrittfTkB 
r«:x kHUA •Nanjrdi Qi*RKl-PrlDet|Ml roon Krfqn <Vaa 
1'u*mi> «r.-ł<hc ete CłMurml hibw MOMf: ^Man «rlotTl«r( Yoaeliun 
•!b*> 't •l>->itDal6 «7d uod ra|tWc3i lutiTTcl *fłir4ncn ooll, ^Jindo 
•łrmr'.-. '-"t •t><łtit mlMtr»ii«i*h nnd j«r)cnHI łnttqitite,- iUwrei, ran 
•y '' r T iffi «li<-r;i itt>:mirvt iit,dnrnlrJil«Tnta dstiwucr ullion 

• <n M-łir nut ()«^|rioMni SMimi nrtniapfft««f«, nidll nefflipin?!. n'icli 

ral» CU i^Tintrr "T-jf ilu ■ii*ldft.« Wcnnafea dit grtwloi K^nuUj^cn 

' daa Yiind (CłrłiAbt haL alMlinn latuM maa gtgii i •olcbm Fetnl aio tl- 

llcn •wj^-.. Au> efacn der Abtirfat pht nuiti nwdlun fonv or- 

dł»po«4tkMiMi nw-ltt «hM' atu alri fninlx *}>Łtr ttnH dm AhMul vnr. 

■: will. iBrtntrhlii 
■ittM -^ ■ ■ -fitnrdf* liUMiM II 

will. tn» Atq(n ruwm. Hutet, Knr-b irobl, Kuch mil aiitMMtiiiiiutMi 

ttkurr dloM BMbwi tn bfgnlifrti... EtiM Amno l»i iłkiual<< frcoiKcr 

ii iiiagMi g««łfMC, ab mnluelbaraacji timm 8(qp. S> livmE pa* ha> 

mincu? CentKnil •mlciural . nmi* |M>iir vx^iib*T W *iiitet it to> 

rjM. i)ni M acnUl tma¥r arrft/ i nmini' tir ntlr il<^t>M>n '' 

r. 117.1 RTnikl^rW: ,.W«rT«?>' toniomali fc g. Ilqlir>TW*ki pro- 

Madatiń«li]<V' ftftnki^wina i |włntHnnnitlcB WyWIcir-gii Blolmm. 
■A ailaakiii Dnt<(rl>4kic£<), lłbv <uaitffti«ar- ilo (luinciia. At nadto 
>gr«Ato<«ejrh dit t(^ |iii«<x]A«. NaprtM; [miłs Ili'in>-g«> f^ninMia, 
("uannl lam z fKWzątku iB^uirkcjFi bjl ajminmif pnA hnniriMlq 
"--trtf^M. )Ma«« g. t*«-h(m-in t całym awnim koqHiłrni lokimal fii<,< 
:> b«ił nia^ta, * lak pr7«K zląriiniir aIc f^wrriiia t Dkulchiiw 
L«i'(icaaiuił aaiMt ■^IkłrJ tily poUkifj ['mMkiMn oliawitr się ni« lutlcCnlo. 
Buaio Mf obrnii* wojaka wnryitklf: |im-f.woilr ilo ncalcnin !irn(łki 
' Ijff faacidati^wcfcin ntr tylko l»»n«n im pafEMm t^!« Mamim imii.^l bra- 
1 wi fc l w tk^ fgftrOkiwrr^ {mkil^eodc i?) iu*uly, kIcjmikcjt |im<l bninią 
m^ aa ju^ko wy»7paD<) i^rmnmi nduti; na utn-nnwm tiiiriM-ii, na 
ma fn»4 ?4 lUiy y ito^anie «■;■ liyli D^aańcowali. I'n in-H-ur rhoi-iitl kor- 
) IN^irMtk^eo. aa xli»«(">i«>» «»^ *''> «(>n>j»d wielkop-Ukicj I br.TiwJr 
. w tym «•*!• wy"***? "I" »An nipfutl .lwu nry IIomjIc). 
[bfłiudu Ag^ja fctOw, głly* sknmbtnonani- -ily jiruKkic w obnifiic Po- 



— 318 — 






1 



t s 



«■ z 



« ^ a g -s ■« 



I 



I 



JS 



ii 



ii -5 



3 & £ 



!t* E f^ * £ p 



I" 



I 



■C ee 



S 



3 .1 

ii 1^* 



I ^ -2 * .S -H 




X — c 



«-|ią4!.iir 







■S £ 






I 1 - 



? 



•s 







tli I 



» 

^ 



1t« 



I 



1 I % 

s r Q « 



1 l\ 

— ^ <- 

i SC 






1 1 

1 I 



i^y. 



>• fc,. c 



r 



■15 I E 






a 



P s 

1 



M 



;s 



i:^ 



II 



S 5 S = * X 5 ^ 



II 



I 



•c»> 



^1 



S 11 |?l 



iŁś: 



-a 

s 



2 2 J£ S S ?'• 



<-i 



8 







^ ~ s a 

s .s J '^ * 



O ■»3 £ 3 '■- 



i^' 



3s a a /;3 M 



i 



1 9 



K u: a: *'. -^ 



1 -s- 

"2 "c .s i 

X c ss S 



•I 

X 



I III 






iiii 



< 



e '*2!a U-S* 3 SSS 






I N D K K S. 



Ewicz 47, '270—1, 
Mi. 

12. 
K Henryka 12. 

t Sasko -CicHzjri!<ki 4, '>, 11, 
)— 24, 28, 30, 2(jH. 
drowicz G5, 273, Hi3. 
72. 

iben 232. 

riitz (Amotrilz.Anuandrur) r>l, 
7. 129, 316. 
hr. 7. 

ks. 89, 01, 134, 219. 
Bernburg 23. 
/a 17—8. 

308. 

II. 1—3, ir>, 3), 42,264, 2G7. 

III. 3, 4, (i, 7, 9, ll,ir.,2C5 
268, 300—7, HM. 

iki 360. 
iT 74. 
nCK 301). 
TBki 298. 

Aleksandra- Józefa U, 10, 17, 
1, 179, 269. 
Krzysztof Wodig 21, 25, 17i), 

Ludwika- Emesty na 21, 20[i. 
Ludwika-Krystynn "i, 10, 12, 
9, 21,2'), 31, 45,269. 
60. 274, 313, 362. 
di KU. 
ici ISli. 
owj-ki 331. 
VKki :uo. 



liakowriki 331. 

Itoealt 381, 

Itclli^ardc 33—6, 39, 44. 46-7,270 
—1,365-6. 

Btiiikondorf 20. 23. 

Bcyer (llauM) 133, 3;{8. 

Bialopiotrowicz 273, 

Riliłowicj-ki ia"i, 221, 228. 

Bicber>«tcin 143, 15|, :-{l6. 

Itii-gaiHki B^i. 

Bklanioffski 72, 74,95-6, 117, 119, 
131, 136, 186, 193, 195, 205. 214. 
317, 219, 223, 234-5. 241-2, 248 
- 9, 251, 257 — 8, 27.% 317 — 20, 
337, 343, 345. .347-8, 371, 379. 

Bielt-wicz 90, 186. 

Bielicki 374. 

Bielicki, gen. 360. 

Biernacki (brygada) 51. 53, 5.5, L'29, 
249, 254, 256, 2!t4. 

Bliicher 35. 

Błeszyński 330. 

Bogatko 203. 

Bogurski 253—4. 

Bonin, gen, 89, 97, 143. « 

Bonin, major, 105, pułkownik, 331. 

Bonneau 272. 

Boonet 273. 

Borowa ki 286. 

Borzymski 265. 

Boihc '.i2ii. 

Etoyen 322, 3.32, 361. 

Brankki Fninciszek Kjiawrry :!iHi- -2. 

Hranicki .łan Klemens 2(17. 

Brann 136. 

Brigido JTU. 



^p^^ 


^^^^^^^^H 


^^^1 Ilrodowtiki Kł-4, ll:i. 13<t. 




D^bmirwc; (i, 13—4, IR, 19, 81, Sflfl 


^^^1 Rmiiikon-c^ki III-S, l9R'2ni, 


;;ni. 


- t. 2711. ^H 


^^^H X'.-2. ?.U-f>. 




I>ilbrun:<kB Biirbarii (druga iiiiui) 1^| 


^^^H Uruneit iłhrmncU) IS3— ł. -t??. 




[Hbronpku < iii-Uiwii-MaI|:onMta-llei^H 


^^H lir>i.-Vn«T K'0. 




rjkn ipiirr«^>:a iniui'i 21—3, S^-^l 


^^^H ttriJhl Aluizy-Krydriyk.lOS. 




:«'. 17. iKi--,'. ;i:,i. ■ 


^^^1 Rriib\ Henryk 4. 6. W6. 




D»br'>» r<kfi Kanilina - ZofU - AIcktfii^H 


^^^H miintierk 122. 172. 




4is-H.-iirykn (lurksi 3(i-l, ltil.^| 


^^^^H Ilncpcbwa 'JKS- 




DabraiTMks /ofiM-Marya [mitkał A — ^^| 


^^^^H ltr7u':i> :{ii2. 




12, 2(i'i— li, 2'W. ^H 


^^^H Iti7/>zci«Ai 21K>. 




Di|brnn-8k« z SiyiQiino«Mkich (hili^| 


^^^H ittii-bbolu .'>2. :«:[. 3T«. 




k«) Z. ^1 


^^^H Bii.liowi.ki 107. 327. 




Ui)lir(iw«ki ItroniFlaw (*}ii) IS7. ^| 


^^^H niitxvhHki >t3. 18.'., 211, 243, 


308, 


»i)broHt<ki .lu) («Uiad) L 2, 12,20:vB 
Uąbruwłiki .■UnnisJaw (pnidiiaoT) Sfl^J 


^^H 




^^^H Basłlr>^'dMl 232. 




^^1 


^^^B 




Ilifbrowki Jan-Mioiiiil <nin«r) 2 — 14^| 


^^^H Brf>ie«r>iki 47, 40, (3-7, flO, t>5 


B8. 


1«-:. IK. 21-.'.. 2(i:ł, 2«I. 2tW-t]B 


^^^B '70, -273-4. 3C«~U\ 312, 1168 


-71. 


;iti.i, T 


^^^H Bjn< I.^m;, 14)^ 317. ».'>:>, Hn7-R. 


D«t>row»ki Jait-Mk-bnl (■•yn) HO, IW, J 
iftr,, -.^O. 2<)6. 2^4, J 


^^^^^1 




^^^H CkTin 




Li«il>njwi<ki KAzitaicn-bcocdtkt TIC^I 


^^^H Chiulfkicirics I7U. 302. 




^>l|lnuvr^ki Kuiiniifz. pollć. |ioirrff^ 


^^^^^H ('hu-thowki 367. 




KWt., 24^ 
Dijbrowitki Kitm, [lalkonnlk. 243, 




^^^^B Chitrunu USti. 






^^^H rhi^y^tirr du Sasc 3. Ifi. ID. 20. 






^^^^^^ Chiiiicluw!.ki 




Aki, 2. 




^^^^^^H Cbmidewaki Jmi '.'S2, 200. 




]>nbTovrr>k i, iKinK». infyn„ 24'ł. 




^^^^^^ CłuMifko Imhmi) ;t:>ii. 




Ihil>niuri>ki, |)iiłko«riiik. 2łK 




^^^V Cll^utlOl«^ki 2lt7, 3(i7. 




DjitulMki 2frj. 




^^^^H Cbnąitowiki 241. 




Otilbrilck -nu, M7. 




^^^H Ciclitx.'ki <>-i, <i.\ <f7.MD, 27:i-4. 


:47ń. 


D«>ni*ow H 3ti7--«, 2M— a 




^^^^^P CiL'iuniewKki lOO. 




l)errdd«*n OS. 131. 




^^^^H Oniiiwitilz 27u 




DeafoniicK 274. 
Iłoybd 2:n. 300. 30«. 




^^^K^ OroiuKU 131. 






^^^^^^K CyinlioTKki IK). 




l>qbtfki fi, :tSU. 




^^^^^m CtM 




l>ifll]iiT 1 DreUiers, Iłi^tlKn. INi<(rirhlł 




^^^^^^^^ (^uAiicki ;i6&. 




lOł, 1.11, -AM, 325. 338. 343. 




^^^H «'znp*ki :U10, 3(12, :»>'>, KII, 




Diwow SIBi, 




^^^^^B riurniecici '.ia, ŚKTi. 




1>lu«ki mZK 




^^^^H C^ATtiflcki 




IłunK-howAi 1;>H,314. 




^^^^^1 fiEAnioM^ki 




Df>liriu-'evii>ki 2«l«). 




^^^^H ^''nrlofyabi Adnm .Icnjr 'JfNI. 




1 >ubnikuV>k! 24fi. 




^^^^^1 i'£Arlory«ki JAkcI 14. 




I><>l.r,ki l,...l-.t ■«>-. J 


^^^H ^.''^^at^ «^- 




Uobntki I . ■ 


^^^^^B TirikowK? Ilicroiiiiii .tiKlnilm 


IN!7. 


]yortv*i HK>. 1^1, ■ 


^^^1 DAlefsyułtki 2ił2. 




linnlct \H. ■ 


^^^B 




Dulnecki 311. ^1 


^^^^B 




Duciymińnki 71, 74, 76. I», ^^M 


^^^^^1 ISX 




■m. L>74. 2«i, 333, 372, ■ 


^^^^^B Dn^tkicwica: *)l. 




Dnfniir 273. ■ 


^^^H Iłnim 




l)!!!)!!^'^..!;! H(>4)ii.>tyAn fU. IKT. ■ 


^^^^^ OilU^ (l)ol>ckj2Mł. 




l)iii>tiikuw«ki 27:i. H 





— 38r) — 



Dzialydski 53, 89. 27C, 305, 311. 
Dziedaszyelti 382. 
Dziekoński 273. 
Dzierianonski 282, 293, 371. 
Dzierzbicki 61. 
Dziewanowski 205. 
Dzimiński r>0, 280. 

Ebelt 274. 

Ecketaedt 265. 

El8ner97, 106, 124, 127, 130-1, IM 

—5, 142, 193, 234, 345. 
Erckert 187—8. 

Pavrat 97, 122. 136, 139, 148,242-3, 

:il5— 7, 357— 8, 372, 382. 
Fcdcjow 297. 

Feraen 125, 135, 137, 151,'2:-!fi. 
Finckenstein 232. 
FlBzer, major (Wilhelm?), 89, 18.'>, 

208. 
Fiszer Stanisław .'w-6, 81, 1")9, 272, 

299, 381. 
FontoDa 301. 
Frankę 268. 
Frankenberg 91, 97, 106, 124, 126-7, 

129, 142, 195, 355, 358. 
Frankowski 280. 
Freund 83. 
Fryderyk II, 3, 4, 7, 8, 10, 22, 36—8, 

56, 82, 98, 114, 116, 123, 150, 16r>, 

197, 232, 270, 315, 347, 349, 365. 
Fryderyk- A upist Raski 20, 22, 4-'., 

365—6. 
Fryderyk- Krystyn Soski 11. 
Fryderyk Wilhelm U. 82, 84, 87, 92, 

96, 98, 104, 106, 114, 122-3, 125, 

135—6, 138, 150, 164, 173—5, 189, 

213, 316,326,357, 362. 

GadomBki 372. 

Garcz^ński 206, 219,291. 

(iauvaiji 132, 

(i.ttkiewiczówtia 331. 

(iiedroyć 154, 156, l.')8. 162, 1(W, 1S9, 

231, 235. 237—40, 242-4, 246-U. 

2M-2, 254. 258-9, :J56, 'im, 
(iielgud 16S, 247, 258—9. 
Glipzczyuski 3'tO. 
Ciladyszewski ;i76— 7. 
Goetz 2b9. 
(ioitz 269. 
Goltz Jńzcf 28G. 
(.•ordon .'>. 



Gordon Fabian 50, 248—9, 251, 280, 

293, :i68~70. 
Gordon Karol 53. (>,!. 67,89, 186.276, 

301. 
Górecka Karolina 5. 
Górecki 5. 
Gorzeński August 55— 6, 163, 166 — 7, 

irO, 219, 239, 243—1, 249, 256—7, 

275, 364. 
Gorzcński Makary 264. 
OoiitoiiHki 329. 
Goztmir^ki (Go2ymiraki 329. 
Gurtz 124. 
Gotz 87. 

G5rski Antoni 310. 
G<^r8ki Józef 186, 307. 
Gfirski Konstanty 270. 
G(3r«ki, porocznik, 255. 
Grabowscy 28- 
(.irabowi!ka Krystyna 28. 
Grabowski Jerzy 149. 154, 226—7, 

229,231,312. 
Grabowski Stanisław 339, 
(irab^ki 186. 

Grnnowski Kazimierz 303. 
Grariowski Stefan 303. 
(irecz 27:J. 
Greffen 305. 

Grochowski 81—2, 224, 276, 298. 
Grodzicki 180. 
Grudziński 104. 
Griinhajcen 316. 

Grzf^orzcwski Jan, kapilun, 205, :!0ł. 
Grzegorzewski, poseł płocki, 6.1. 
tirzybowski :i75— 6. 
Giinther 151, 316, 34''i, .372—3. 

Hamel du 23. 
Hanke 3-29. 
Hardenbcrg 332. 
Hartmann 30. 
irauke3.'>. 

Haiiiuan SO, 8.5, 3n5, 374—6. 
Hcbdowski Kajetan, niajor, 3l)2, 
Hebdowski, imłkownik, 246. 
Heiligeiisliidl 137. 
Held 3:i2. 

Henrvk Triiski 23. 38, 129, Iil5. 
Hiller 306. 

Hinriehs liH'., 133, 149, 191, 2or,. ;!3S. 
lliż 310. 

lloffmaiiu, komi-nd. i;w;irdyi kor., -'>. 
Hoffmann (llolinnii, Hi)vni.ini, <>liv- 
wat<-l, 107,327,336. 



— 370 — 




V Ol 



I 

O) 




e 

i 

9 



'S. ^ 



2:5 
8 I 2 

a C« o 
O 



u: 



M 






.5 ">; e 

I- -f 7n 



I 




1 •? g 



ta ce -H 



§ i 

o. a. 



S 



371 — 




I 



I. 

c 
5 



I 



1-E3 

JE -2 S. • 



^1 



^ 




5 

I 



m "3 : 



1 



o. 
2 



I 

■ 

.5 
s 
S 

3 



■3 

i 












c 



".£ 



— 878 — 







ji ^ 



U' 



^ g" . .fe 
5 ^ »» (^ - 




t &t Cl iJ- 



Ii-l 

lit I 

-S ^ -A 'K 



M 



1* 









» * 



3 w 9 a 



Hh 






Ii 



s'ż ii i 







1 



7) ■>} 



<e o 



2g a 



13 



Cl 



a 



-■ ;iS9 - 



ITIiigk 3. 

l'f.ihl l^t. 

1'ia-seclri 2<J'J. 

fiai^kowski 03. 

Pi (^lo weka 2 (i 7. 

Pieglowaki 267. 

Piotr III. 123. 

Piotrowski Andraej 2'JO. 

l'iotrowski Michał 50, 202, lilia. 

Piotrowski, pułkownik, ISfJ. 

Pillerski 269. 

Pirch 133, !3e. 

Platon 23. 

Plewiński 308, 

Plichtit e:!, 

PodhorotlŁÓriki 1B5, 20+, 22S. 

Po^lhurski 112. 

PodoBki 269. 

I^«!!V Ho Rodewiz 30, 181—2. 

l'..t;iei!0w.j!iL'2l, 300, 340. 

P)lkowMki 188. 

Pollitz S7, 97, \24. 117, 129. ItJ, 
140-2, 147-«, 3r>7. 

Poncet 3ĆC. 

Poniatowski Dyouizy 295. 

Poniatowaki Józef 46. 66, S3-G, 88. 
112—3, 122, 127—8, 142-^, 147, 
149. ir)3-4 160, 163, 192-6, 22(> 
—3', 234-7, 241, 245—6, 2!)8, 
:t01, 303-.J, 307, 309, 31.'), 332, 
3-50, 3.J5, 358-9, 361, :i63-4, 380. 

PoDiiii^ki Adoiu 18. 

Poniuaki Adam, t;tn. 83, 85, 04, 317. 

Poniński Kalikst 303. 

PuDŁanuH 83. 

J'lltkil^i^ki .;;i. 

Potocki 203. 

Potocki Enatachy 3U6— 7. 

Potocki Ignacy 152, 354. 

Potocki Jńzcf 300. 

Potocki Stani^Iaw-Koatka 30!J. 

Potocki S;icz^Hv-StHniMtaw ."»2— 3, Ul, 

.^01, ;jui. 

PolOfki Teiidor 30ił. 

Prittwila I2l:, 1J3. 

Proliowski (?) 370. 

PniJiinowriki '2iiJ. 

Pnitner* 316, 327, 329, 336. 

Prz:rliv.-<i!cwski 36S — 9. 

Prfnrriti Mikuiuj 100. 

P^ar^ki, podkoni. wieluii., 99— lu:!, 

323. 
Futaski 62, 7U, 298. 



I Rnckcl Adolf 28. 31. 
: Rackcl Henryk 28. 

linckt'1 LfHi|)ijl>!r,ii.^|^iT 21, 28. 3ll. 

Rat^kel Zofia-Ma^-daliTia 21, 28, 3u. 

Rnc/kow^ki :Ui7. 

Raczyński Edward 187—8, 203, 267. 

Raczyiiaki Filip 63, 304. 

Raczyński {Kazimierz?) 372- 

Rad?:iwilł 100. 

Ranko 3:iL' 

H:u-/.oivski 217. 

Raumer 133. 

Reibnitz 83, 

Remibne 367. 

Renard 9. 

Rcpnin 10, 97, 

Reyieii 18. 

Rocilowski 329. 

Rogaliński 380. 

Rogalińriki Piotr 27:i. 

Rogoziń.ski 329. 

Rohdich 172. 

Rokitnicki 02, 27U. 

Rokossowi^ki 62. 

Ross 265. 

Rob sowa 26.'}. 

Rołniccki 294. 

Rótycki 185. 

Rudnicki 290. 

Runckel 269. 

Rui^socka 267. 

Ruasijcki 267. 

Rutowski 306. 

Riiit^ 127, 143. 

Rybińitki 300. 

Rymkiewicz 85-8, 90—1, 107, 116, 
119—22, 133, 153, 167-9, 185, 
190-1, 196, 198, 201, 200--8, 2Ut 
—2, 231, 2:i6-S, 240-2, 250, 250 
-9. 3U-20. -a-l-H, 327, 332-4, 
336—7, 340—1, 34;i -4, 346-7, 
349-50, 352-3, 380-1. 

Ityszkowski 371. 

Rzewuski JÓKcf 295, brygada: 107, 
109, 191. 199, 205-0, 208—9, 212. 
219, 222. 237, 243, 256, 332, 339, 
341. 

Rzewuski Kazimierz 48- 

Rzewuski Seweryn 53, 01, 271, 27-1. 

Rzewuski, szef, 290. 

San Kij Iow 300. 

aanguszko 85, 229. 
Sapieha 310. 



^ ^ ^^^^^^^^1 


^■^^Słplińeki L'l'3. 


Solmn ^^H 


^^H t^«iivcii1iiio Il7^^ 


Soraowckii MmU 272. ^^^H 


^M - Hihicbcl Ir, IC. 


i^flMłuwfki l|n«>cjr 272. ^^^^| 


^B SoliillcT 'J2. 


SUckdbłrrg 27:{. ^^H 


^M ^-liuckoH 329. 


Hłaniirowiki 8»l ^H 


^H Hdirmrt-idt os. 1»7. IJS. S5rj. 


8tiiiiU)nn-Auei>.-.Ł42. tł, 40, lli3.l7aH 


^H rviitiliz i:ł4-5. 


-1. 18.1. 2^1, 3i>ł. ■ 


^H l^-lm-rtr 268. 


Stameii^lti 70-7, 311. J 


^H S-hwnrin. (;;cn.-nia)., !)T, lOU, 111—'^, 


HunRn-M7 3^7. ^^^H 


^H U", 119, 124, im-l. l3-.ł, 131, 


suiuiicrj ans. ^^^B 


^^^M m—ti, 140—], I4H. ISll-'Jf), iti:t 


tStiiiłlor ;i2ii ^^^B 


^^^P —i, ?nrt. 203—-!, 207. m, 2\\t. 


StoiTi^ki ti2. H 


^^^^ 221-3,2^4,336-7. :H3. 3lł-7. 


StokonKki 100-2. IM. 2Mł. 3J4. B 


^V ;UU-^. 357. 


Storrk i:i;t. ■ 


^^K :?uhw«rin hr. Kiirol-Frvi,lcrjl[-Wi|. 


StnL'U«icx 27i. B 


^H Iłolm, grn.-l«iiii., »i, LIS, l»:it— ;i, 


sirwt ::((!*. ■ 


^^^^ lii— 18, ir>i, UH. iru, 17?. 1S1I, 


Strut>ii'ł«ki (H^im-biiWkł) 71, 74, 274. ■ 


^^^B 11*3, !&'•, 220-1, '2.{0—l, 5M, SM, 


2SI1, 201, i:ti. ■ 


^^^V n^— 0. »43, AW, :{'A 3.^7-A, 3ljl, 


StrrJMtoki 42, iK7. 3Ue. ■ 


^V :»eu~7a 


^Ml<'■^r»lf>^ki A"<«ii> 02. ^1 


^H Hicnitątkow-ki -Jtil;!. 


^iirl>iHlvl*ki WojcK-cłi 61. ^^^B 


^H !<K-minHki 381. 


Hdciiurzcioki 2ti7. ^^^B 


^H tii<>rftko"-^ki 113, ł21». m. II>ł. 3)0. 


HuliiDinki Antoni 2%. ^^^B 


^H Sii>n;eEcn*:ki ^Sio-iii^c^nkt) 2IS, 3*^), 


Hulkow*ki .VuKU:.t »02. ■ 


^B 222, 22r> -<;, 2ł.j. 3i:>. 


Sulkowski hr. Altrk-. Jóid :L ■ 


^H i^krpińHki 228. 


SuworuK-Krm nitki 32. !<K. !£>. 1'' ■ 


^H Simcn (!l. 


S. Ił7-S, lal. I.V.-fi, 1:JS, Ifil. ■ 


^M tjkarbek 227. 


II17-H. 17(1-2, 175- (i, ItBł, iX* ■ 


^H Błnracmki 02. 


-». 24SI. 2.V\ a."!?-',*, .tŁfl-7. ■ 


^1 8ką|N)ki368. 


■ 


^1 Skiwftki 3Z9. 


Ctybcl 272. ■ 


^H !fk<'irEC«r<iki Ignacy .'HI. :MtK-!t, 1171. 


S»)niiski 2tt3. H 


^^M t^k/irrj-ir^ki .Idzif, ••lat. Kiiirin.. JjH^. 


^i/Hiiinwhki 15S, ^1 


^^^^ Hki^nuw.ki VAKd l££. V,7, ICtS. 203. 


82ł'ki'ly m. \m. Ul, 114. 1I7-X ■ 


^^^B 2iXi, 2lti, ;;;25-«, ^:t5. -/łX 25U-.r. 


1211. 124. 120^7, 132- 1, IW, IW ■ 


^^^F 25y. :^24, 3it 1 . aa, 353. 


-D2. HM. lUU. 2(Hi. 202-0, '.'It ■ 


^V Sktfrannki Kjrgmnnt 1 (^urnifuirK 


—4. 2IH-20, 223, 1*^2, 3IW-::: ■ 


^B i6a 


-łJiO, 3S2-3. SiW— 42. :»", 1^1, ■ 


^H glmiinki I8U. 


^.-lij. ■ 


^m Hu-iki 2 IR. 


8>l)uki 3U7. ■ 


^B Slul«iraki sn. 


r</iilM)l-ki :W. ^M 


^B Snu^Mikt 3ia 


Hiwtkowilti (ENtywkowiki) li, tM; ^| 


^B Sobecki 29S, 


■ 


^B SobDleir-ki 63. 


8xviuiifVLfWi>ki 376—7. ^M 


^H Sobi«M««aii"ki 314. 


&cvtvT r,3, 27*!, Ji>2. ■ 


^B 8okoliii<>ki 2I'J. 


B^n<-vko«.^l<i (SeivykuW'«ki) IW. Sil, ■ 


^B tiokUjikkJ Michał lU?. 118-0, !&'>, 
^B 190. 207. 20», 217 - 8, 220- i, 22 1 


2111, 3U2, :I3&. 3H1, H 


Hwlfvki (n 320. ■ 


^B -ij, 227-8, 2.'«. 210. 243, KI. 


^H 


^B 3.11, :(44,.ił(;. :».>- 


Taini' 311. ■ 


^B ^kolowfkf .107, J)tt. 


Tnllr 222. ■ 


^B Sok>Jowr>k[, pułkownik. (207). SIO~SL 


Tirm-h 17.1. £32. ^1 


^H 222 2J4-.'i. 


Tituiłi :mv ^^H 


^B >«okul>ki 2»2. 


Trii-liaiann 103. ^^^H 



:«il - 



iTiiel i:m. 

Thulilowfiki 218. 
Tolkmit Z>Kmunt 247. 
Topolski 100. 
TormBsow 4t>. 
Traugutt 90, 18f>. 
Trcnck 132, !«. .^(iS, 37S. 
Treskow 31tS-7, 322. :I27 

-6. 
Trt-bicki Antoni 273. 
TrĘbk-ki Michał 188- '.i, 3óli. 
Trzaskowski 1R6. 
Turenne 35, 38, 
Twardowski 367, ZUO. 
Twardowski, pułk. ziem., 32!*. 
Tykiel 76. 
Tyszko 18J5. 



Ulatowski 74, 275. 
Urbanowski 2?U, 367, 3liX 
Usedoni 126. 



Wolski Błażej 280, (?; 373. 376. 

W.ilski pułk., 32!). 

Woltowicz 32!!. 

Woyciecbowaki Jakób 286. 

Woyciechowski Wawnynioc 303. 

WoYCzyńaki 377. 

Woytyński (pscud.) 312, S14. 
7, .i:!li, Itriól Wńycicki 315. 

WiirteniberK ks, (Wlrkmbcniki) Frv- 
' deryk-Ludwik-Alekp. 70, 2SU1- 7, 
I 2S19. 

Wiirtomberg, putk. pr., 12(1, 143, 193. 
I 219. 

Wybicki 76-7, llU-20. 122, IM, 
159, 170, 174, l'J(i, l'JH. l.'07-S, 
213, 216. 220, 238.272,311,315, 
334-5, 340-2, 348-9, 353. 362. 

WyganowKki 215, 220, 222. 225-6, 
240, 243, 248, 345, 382. 

Wyszkowski 85, 160, 244, 381. 



Walewiilci Adam 2!)4. 

Walewski Zygmunt 301. 

Wallwitz 28. 

Walnus 20, 22, 29. 31. 269-70. 

Waniewaki 282. 

Washington 348. 

Wawrzecki 152, 156, 158-64, 166 

~9, 226—31, 237, 242, 245. 249. 
250, 255, 259, ;ł2(i, 356, 363. 
Wcdeiflztedt 81, 296. 
Wneszczyński 267. 
W^ereki 7, 6, 185. 
Wipląd«k 263. 

Wielowi(7Bki Andrzej 296, 364. 
Wielowicynki Józef 2M0, 369. 
Wieniawski 81. 
Wierzbicki 297. 
Wierzylecki 100. 
Wiewińrski 103. 
Więckowski 74, 76. 280. 377. 
Wilmt-dorf-pTpbendow 4. 
Wiakler 269. 
Witkowaki 369. 
Witte. gen.-lejtu. art., 3011. 
Witt*, gen. roa., 308. 
Witte, piilk. pr.. 133. 191, 214, 340. 
\Vocbcf,.ki 293. 
Wodzicki 4H, 58-60, 70, 81, 276. 

29*1, 308-9, 312. 370. 
Wojciechowski 185. 
Wolcky 95, 316-7. 



Xiiitopolaki 273. 

Zabicłło Jóief 273. 
Zabietto Szymon 297. 
Zabłocki Maciej 53. 113- I, 7 

1S6, 192, 20f) 2011, 211-2, 

272, 274, 284. 
Zabłocki por., 241. 
Zabokrzycki Felicysn 286. 
Zabokrzycki Tomasz 282. 
Zaborowski 139, 227. 
Zagórski 296. 
Zajączek 7,\ 85, 88, 127, 142, 

160, 195, 226, 247, 271, 311. 

349, 3,)6, 302,380- 1. 
Zakrzewski 328. 
Zakrzewski Igaaiy Wyn^ugolii 

169, 189. 247. 25.'>, 2.58-9, 

373, 375 
Zakrzewski Józef 329. 
Zaleski 18.5. 
Zaluskowski 288. 
Zannoni 3.5. 
Zatorncy 267, 
Zawadzki 310. 
Zawisza .'i3, 276, 3(iJ. 
Zaydlic 306. 
Zbijewuki 331. 
Zboiii.iki 307. 
Zl>onn\>ki 296. 
Zicglcr-Klippliuiisen 211. 
Zieliński, poseł. 41. 



. 74. 
241, 



1.53, 
319. 



KitJ, 
335, 



— aos — 



/.iclińskt, aJcrtaDt, 185. 

Ziploriacki Stanirdaw 28;.'. 2Nr», (?) 

:!70. 
Zicmi<:'-ki 280, 2!ł3. 
j^icthen 7. 
Ziiida 20:i. 
Ziobrxvcki 18ti. 
Złotnicki L>03. 
Zubiiw i)7. 



ZwierzchowHki -'72. 
Zwizda 185. 
Zygmunt III. i:^. 

Żeleński 1, 2l>(i— 7. 
J^n licho wek i '2ź2. 
Żóran-^ki 31U. 
Ż7chlińi<ki 24x1. 



XKBŚĆ 



Sir. 

Przedmowa I 

liozdzia) I Lata dziecięce, WMi)uiniueiiia rodzinno (1755 — 17fł(>) ... 1 

, II Młodość i pierwsze lata słufby woJHkowcj (I7ti7— 1779) . . 14 

„ III Dom własny, 8tużl)a w gwardyi (17yO— 171)2) 2H 

IV Powrót do Polinki i (tzialitlnoiść orjcaniintyjiia (17lt'2— 171)3) 40 

V Dąbrówek! wobc- d^iola scjiuii grodzieńskiego (ii 

VI Obrona Warazawy 80 

VII Wyprawa do Wielkopolski Md 

., VIII Upadek ioKurckcyi ISl 

FiuniB Dąbrowskiego 177 

Przypisy i źródta 2(il 

Indeks 



- SftI - 



Brodowski K:!-4, ll:ł. 12li. 
Bronikowski 111-2. 1!W-2(il, l'cH. 

Bninett (llroniu-ii) lfi3— I, .'177. 

Ifriukiicr 12*). 

Itriihl Alojzy- Fryderyk :H)S. 

Briihr Henrvk 4, 6, :iO(i. 

Briionock 1J2. 172. 

llrzechwH L'8K, 

Brzoza ■^62. 

Brzozowski 200. 

BuchholU r)2, 371. 37S, 

Buebowuki 107, :127. 

Burzyński R2, \m, '211, 243, :tO:i. 

379. 
Buxhf»vden 232. 
Biiiuw :i7. 
Byczewski 17, 4!l, 52—7. liO, 'J6, (W, 

70, 273-4, .308-10, 312, 3(iS-7l. 
Bym I3f., UR, 317, 3."m, 3r>7 -R. 

Cftvan 301. 

(■hadżkicwicz 1"(>. 3f)2. 

Charcbowski 3tiT. 

Chitrowo lti«. 

ChL'VHlier de Snso 3. I."), l!i. 2fi. 

Chmielewski 371. 

Chmielewski Jiin 2S2, 2(13. 

Chodźko Iioonard '-i^Ah 

Chrznnow>ki 237. 3(i7. 

Chrząstowriki 241. 

Cichooki 1)3, 05, 07. SO, 273- t. 37R. 

Ciomniewt-ki 100. 

CInusewitz 27łi- 

CronanU 131. 

Cyiuboraki lSr». 

Cznki 184; 

Czanecki 30r>. 

Czapski 300. 302, 30."i, 311. 

rzarriiecki 35, 30,''). 

Czarnocki 17. 

CzaniowHki 37-'i. 

Czartoryski Adam Jerzy 20(1. 

Czartoryski Jńzef 44. 

(;z,vżewski 2SH. 

CwikowMcy Hieronim i .liidwi^n 2li7. 

Dale^zyński 2!l2. 
Dallwi^ 124. 
Dniiiiwki 273. 
Dnnckoloiann ;'>3, 
Iła-^zkiewicz 301. 
Dniin S, i). 
l>illK;k (l>obek) 2!H.i. 



DiibroMscY (i. 13—4. ifi, l!l. 31, 203. 

-4, 27!». 
Iljlbrowska Barbara (druga żonn) 1!<. 
Dąbrowska <>ii~tana-Matgorzata-Hen- 

ryka ipierwriza *onai 21—2. 2R- 

30,47, 181-2, 373. 
Dłtbrowska Karolina -Zofia -Alcksnii- 

dra-H.-nryka (tńrka) 30—1. IKI. 
Dąbrowska Zolia-MarTa (matka) ."i -7, 

12, 265-0, 21)8. 
Dtibrowwka z Szymanowskich (b:»b- 

ka) 2. 
Dąbrowski Bronli^law (*yn) 187. 
Da.l)rowBki Jan (dziad) 1, 2, 12, 203. 
Dąbrowski Stanisław (pradziad?) 204 

--.'■». 
Dąbrowski Jan-Michal (ojciec) 2-14. 

16--T. 18, 21— fi, 2f>3, 2'tfl, 2li8-!i. 

30,'.. 
Dąbrowski Jan-Michał (syn) 30, l'^0, 

195, 200, 205, -^38. 
Dąbrowski Kazi mierz- Benedykt 7t>3. 
Dąbrowski Kazimierz, pułk. powl. 

gosŁ., 243. 
Dąbrowski Kryea. pułkownik, 243. 
Dąbrowski (Micha}?), kawaler ni alt mi- 
ski, 2. 
Dąbrowski, porucz. iniyn., 24.Ó. 
Dąbrowski, pułkownik, 218. 
Dąnibski 203. 
Delbruck 270, 347. 
Denisów H 107~B, 266-8. 
DerfeldenOS, 151. 
Desforgues 274. 
Deybel 270, 30G, 30H. 
Dębicki 5, :tóO. 
Diether (Diethcre, Dicthert.Dri-trichl) 

104, 131, 204, 32.5. 338.34!*. 
Diwow i>8. 
Dtnski 2611. 
Dmochowski 158, 314. 
Dobraczyński 206. 
Dobrakowski 245. 
Dobroki Ludwik :i07. 
DobrHKJ Teodor 303. 
Dobrzycki 37,")— 6. 
Dossow 105, 130. 
Drewicz 18. 
Dubiecki 311. 
Dnczymiński 71, 74, 70. Id.'', "i^l. 

243, 274, 290. 333, 372. 
Dufour 273. 

Dtinikiiwski tiebactyan 8!ł, 1.S5 
Dworakowski 273. * 



E R R A TA. 



Str. 


/r f '•/'.s.: 


■■ znmiiisl: 




czi/ittj: 


5 


:t3 


iTrj3 




1752 


< 


18 


17ri2, ^, 4 i 5 




1752, 4 i r> 


47 


27 


gen eral -pomocn i k 




gencral-poriiczn ik 


li"> 


22 


pułkownik 




generał 


m 


24 


rozwiązała i»q 27 li 


pca 


zoRtaln rozwii|z&na, sojni t^o- 
dziciinki zamknięty w lislO' 
padzii'. 


iu 


L'1-3 


orf ^powinowncony 


lii' Alnii^m 


opuSruf 


SI 


10 


w tiostynii 




w Ooszczynio 


Htl 


30 


w d. 24 




w d. 2(> 


IIW 


fi 


gromadzkich 




grodzkich 




lTi 


po włt tańcem' 




1 ostańców 


133 


13 


tabiMzyńskiogo 




łabitizyńiikic^ł) 




;i:{ 


Hnni^iciDn 




Maiiritcinn 


Ił!) 


4 


Honrirha 




HinrJchii 




K 


w Pionkach 




w PiankBt^'h. 


4it 


9 


Alhalt 




HoiiłtClII 


ir>i 


H 


Oiiiitht^ri) 




Bicbcmteina 




tJ-'J 


w OstrolMP -M pn/ilziiTiiikii 


w Piankach 1 listupatia 


liH) 


9 


Wi tłoków icach 




Wilkowicach 


2IJ.-. 


:io 


Bicinmowiikicim 




trzynastego 


21.-. 


1!) 


Dubrowakicmu 




1 łobrako w s k ionni . 



- 3W — 



.-^■iiTun łj: -o. 



:^niu-«Ł ". », 

irrinuc ■ Jł, '.'.'. .:^'. i-;:. 

= ii.— !t ' 

IjM»cai jf>. ■-'. "'. r 

-"lili T-»! ■.-. 

-"iii i:: 1 o. j -. 

J"jt •■■!.■ ir~i: ;"S 
.'«r -o-T^* ■' • . 
.ira'ic,-»~r .').-.'."jiij«^- 

'itrC ^-c ^•~ 

.'i.-wisi "j*. 1'—. '.-7 i?' 



%jĘ^ki Aofi-ni 44. ^I'. 371. 

EKwicki £'>'. 33 L 

t łl 70. I«. :?».".. 

a ^i JK 

bncrSBf 21. y^ 

- ' -I -T-*. 

&l«Bi^ AiFfc«wln I. ti. 10. '2\ 

S-nwD* Jan l^ł-h 17. 19. 
f^pnuś: Eari-Mkłul 10. Id, J!'. 

el^WHuk: LaA«ik. pułkownik, 1 1. IT. 

S-fjiik: -r-Ł 

s::tA:»»*- ■^■. 7:?. 1*77.. ->82, 211.'. 






Łł _ -o.";*.* lir J, , 

..-4. 71. . :-: ,c" 

>^ ■■:. . 
KiniifWit 7 

tUr . v:. ■. 



f. . • .. SIikLY Kekat 3L<'. 

K!&Ke}«ftii« Cl. 1:27. 14i-:i. U^ 

-<Ł JiJ- 35& .t\x 3>il, 
£jfM I->Ł !"«— 7. 170. 242—.^. ■-'.'.0 
-■-:5Ł 

K~<>i«aku A!oH-FrnłerTk 27U. 

b^sEwin lj&— «>. 3C>I. 

•*. Łł-i: 5:ł. 3i«!-7. ;t2. xt2. iv.. 

KA:k a?, 

K.-;.UtK AMOBi S9 IMiu 
C.^u,- HifC^ 7\ I5:>. 
KcJT^i ■«, 14i 144, 1^ I.T3. iKi 
InS--^ łiS-«. 244. 246-7, Jt', 

rjL et 

Kocanki Ć3. Si*. 
kv KoaOTAKki A*. 

:"^ -■*. Rop(v- e.t. S4!*. ;wu. 

li.^fifwia 11^ 

K.^.^: i-e 



- ;«rfi — 



SauYcplane 37 s 
?»iliii>bcl 1', id. 
Sc-hilter iG. 

SohOnMdt 95. »:. I -"i. ;iV.. 

Sohutu i:U— 5. 

fx-hn>tcr -Je?. 

Srhwenn. pen. -maj.. H7, l'>!, 111— 2, 
117, 119, llM, IlS-7. i?.'. 13!, 
13ł-:', 14U-1. 14^. iNt-t"'. IW 
—4, 2«A\ 2"j3-4, -,'■•7. j;i. :>!!•. 
±.'1-3,234.336-7. .M3. :J4:)-7. 

luy— ji.i, i'>7. 
Svliwfrin ht. Karol- FrjJt-ryk- Wil- 
helm, gen.-tejlD., y>, fl^. i-J,{— (i, 

134— 4?>, 1."^, Iti4, I7i'. 17:.'. ISli. 

Ilt3. IP."'. 230— 1.2.»— 1, 234, 2yt. 

3I.">— ti, 343, :i.Vi, :C.".. i-C-S, 3til. 

3'>',t— 70. 
Sicmiaikov?kJ y.-'>. 
^iuiiiński ^>>I. 

r^iorakowski 113. I2l'. 135. I('t. 310, ; 
i^;eTO«ie*>ki rSieraT-ien^-iki- 215. 2"Ju. 

222, 225--'!, 24.:. 3i:.. 
Sierpiński 22S. 
Sifvers m, 
Skarbek 227. 
SkaT«ieir»ki ii2. 
Skąpt^ki 3G8. 
Skiwski 321*. 

Ski-riewski Ignair ■_'"»1. .;li'^— !'. 371, 
Skr>TTi'W>ki ,luzi'f. -tar. piii'zn.. 2?i\ 
Sk.^TTPłt^ki PawoJ 122. i:.7. Ul'-. 2i>:J. 

2l.».t. 2l!t. 22j-6, 23:>. 213. 2>j- 7. 

2j'.i. 324, 331. 3.J3 :,t^3. 
Skóriewski /rgmunt z tzeriiipjMra 

1S8. 
^kirai^kt 1^(>. 
Słuski 21?. 
Sluiewski 372. 
Smoleński 310. 
i?obccki 29s, 
Sobolewski tl3. 
Sobie^i-zaiUki 314. 
Sokoliiicki 219. 
Sok-.-Inicki Miebal lv7. tlb- 9. iN", 

199. 2<,'7. 2<.''!i, 217 - ^ "220—2, "224 

—:■'. 227— S.'2:i">. 2ior'2437'2."'4. 

331. .Ul. 34t.i. :.*•••'. 
Sokołow.ki 3U7. :ił9. 
Sokolow-ki. i>iilk.>wnik.(ai)7V21ii-8, 

222, 224-.'.. 
.-Wokulski 292. 



Sotmo 23. 

Swnowjika JAzefa 272. 

So9ni)tr>ki IjcnacT 272. 

Stackelberg 273." 

Stamirow^ki 8ł>. 

SUDir-la«-.\ugust42, 44, 4<i, IU3, 170 

— 1. 1S3. 25Ó,_3(>4. 
^tarzeń»ki 76—., 311. 
StarMWMiT 327, 
Stśodrn 269. 
SteiKier 326 
Stoiii-ki ti2. 

Stok"wki 100—2. 104. 2.Vi, 324. 
Stonk 133. 
:^ira--vewicz 273. 
Sireit ;M\9. 
Strubiń*ki (Strwbiii-kn 71, .1,274. 

2^>. -291. 37«. 
Sirrjeński 42. 187. 366. 
SurhoUol-ki Antoni 62. 
Suchodolski Wojciech 61. 
Siichorww>ki 287. 
Sulimimki Antoni 288. 
Sulkowski .\ago^t 302. 
Sulkowski hr. Aicke. J6ief 3. 
SoTOtow-Bymnicki 32. 9S, 129, !:!'. 

»•. 147—8, 151. 155-fi. ir>s. ii;i. 

167-S. 170-2. ITó-H, l«i, 23.' 

-3. 249, 2.V.. 2.>7— y, 356-7, 

.361. 
Sybel 272. 
Siajov^ki 263. 
:^talt■awski IbH, 
Sieki-lT 96. 106, Ul, 114. 117-S, 

122, 124, l26,-7. 132-4, 173. 1S9 

-92. 194. 196. 2»X>. 202-9. 211 

-4. 219-20, 2-23. 232, 319-22 

::.9>. 332-3, 338—42. 347. 3W. 

3.V>. 
Szlai^ki 367. 
Siubol^ki 3t.«i. 
Siusikowski tSs7<xkoiraki) 75, 276. 

-Wl. 
Szrmaiit>w»ki 376—7, 
Si"vrer :i3, 276, 302. 
Szwevkow.«ki (SzwrkoirBki) ISKi, 211. 

219.303. 33J, 3Ś1. 
Switvki (?ł 226. 

Taioe 311. 
TallR -222. 
TiTTai-h 173. 232. 
TauL-b 3i.>C. 
Teirhmann 103. 



ERRATA. 



Słr. 


trier -li 


r zaniiant: 


esytaj: 


"i 


;w 


175:^ 


1752 


i 


18 


1752, 3, 4 i 5 


1752, 4 i 6 


47 


■27 


generał-pomocD ik 


geoerał -poruczn 1 k 


li.'i 


22 


pułkownik 


generał 


(Hi 


24 


rozwiązała m^ "11 lipca 


zoBtała rozwiązana, wjm grO' 
dzieńftki zamknięty w li.ito 
padzie. 


liT 


•21-3 


od dponinowacoiiy i/o Alan^^n 


' opuicid 


H\ 


10 


w (iostynii 


w Goszczynie 


S9 


30 


w d. 24 


w d. afi 


1(X» 


ó 


gromadzkich 


grodzkich 




:'-> 


powstańdSw 


poslaiicAw 


133 


13 


tabiszyńskiogo 


labiszyiidkii^io 




:t:! 


HatiEiciiia 


Maiiitteinn 


U!l 


4 


Hnnriehe 


Hinrichs 




S 


w Pionkach 


w Piankach. 


4!» 


9 


Athalt 


Holstein 


151 


8 


Giiiilhera 


Bieberflteina 




8-y 


w OHtrołi^cn 24 paKdzieriiika 


w Piankach 1 Ji.*lopada 


lllSt 


9 


Witloko wicach 


Witko wicach 


2o:i 


:iO 


Bictamowiiki (^ 


trzynastego 


2r. 


I!l 


Dt^browekicmu 


Do brako w ^ k icDi n . 



I. ALAN 

T/e Stkncri (7), podpułkownik 
gwftrdyi lit, tona: MierÓwna. 



II. 



ALEKSANDRA LUDWIKA 



III. MARYA 



IV. 



t 1773 (f) 

za Góreckim 

gnn.~maj. 

gw. kor. 

tt 17691 (?) 



Córka 



iiagen.-Ieit.Kw.kor. + t/iv i77n ' 
Hoffmannem, ^^'pi "_ 
rodem le Sr.wabii „i.„__„ 

: 17SR (?) •**""^"- 

ZOFIA-MARYA 

ur. lO/I 1724 (w Wiatowia 

pod Gdow«n ?) 
matka Jana Henryka Dąh 
wskiego t <)/[ 1757 m Onel 



Knrolina 



.Tcnr- Karol 



isa Bzam- 
bclanem 
Ru wiek im 
w Kra- 
kowskiem. 



V. 



VI. 



J£S! 



n piilk. Rw. kor. noi^ 
duni-m (t ITHOD.jm- 
Ipm ni T>^blck1ni Ln- 
dwiki?m, h.Grfr, g*- 
ncT. T. kor., Kkmbo 
lanem od r. 1783. kaw . 
oni. Nw. Btaniłlam, 
hr. intitr. od r. 1TB2, 
■latc. Z.i1(rKiwn,Wł»- 
towirt 1 1. d. t isre. 



W f>łuŁ. 
prufki^. 



Karol 



Ludwik 



icMi 



nr. 170) 
z Kune^n- 
dą Ujejską. 



Ludwik 



UT. 1788 
major w. po). 
właśc- Kra- 
kuuowic i 

Wiatowic. 

Ignacy 



ur. 1811. or. 1614. 



LETTO w 



.UCYAN 



h. własD^o, z Pomoranii (7) 



ralk, 1757 
i.-mai. 
mm 1759. 



LA LUDWIK-HENRYK 




z Krystyną 


(t) ur. 1721 czy 1722, 

w Niderlandach 

rik 1740-7 pod Mau- 

ci rycym Saskim, o*e- 

00. nił się około 1755, 

maj. gw., pfiin. gen. 

i kom., dymią. 1782 

t 1790 w WarsŁa- 

wie. 

KAROI^MICHAŁ 


t noi (?) 

Krystyn Lndnik 


tniu lir. 1760 wyst. 
ew. ze H)u£by saalciej 
775, 17/V 1788,oie- 
or. niony z Zieliń- 
70. »>ką w Kraków- 
niw- akiem. 

IBC. 

a od 
797. 


iir.l757(?)ur.l760(?) 
iona 
Za«trow 

HENRYK Ońrka 



» 



w r. ISOit w woj- 
Bka Napoleona, 

potem iyl w Kra- 
kowskiem, 
f w Szu makii 

(Kr. Pol.) IR^)2. 



za V. Adel- 

atein, -f- w 

Krakowie 

18.-)(J. 



n Kępiański nr. 1818 

Dąbrowskie, łona 
jbicka, ł w NiCEnano- 
'JH lutego IfMfi 



jl^iłort Włiłrt* Ubrtrtw. 




3 6105 041 459 491 



Stanford Uniyersity Libraries 
Stanford, Califomia 



R«tum Iłiis book on or before iltt« do*. 



i
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Jan Henryk Dąbrowski .."

See other formats
